Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANaM mUlapayaDi vii-baMdhI (mUlaprakRti-ritibandhaH) 'premaprabhA TIkA-samalaGkata: .....................aaaaa zAMtilAla doza Kaa prerakA mArgadarzakAH saMzodhakAzca siddhAntamahodadhi-karmazAstraniSNAtAAcATevAzrImada vijayapremasUrIzvarAHOY prakAzikA-bhAratIya-prAcya-tattva-prakAzana samiti, piMDavAH
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIzaGakhezvara pAravenAthAya namaH sakalAgamarahasya vediparamajyotitricchrImadvijayadAnasUrIzvaramadgurubhyo namaH / bhAratIya prAcyatastra- prakAzana samiti- pinDavADA saMcAlitAyA AcAryadeva zrImad vijaya masurozvara-karma sAhitya- jaina granthamAlAyA dvitIyo (2) granthaH bandhavihANaM tattha mUlapayaDi Thir3a-baMdho ( mUlaprakRti- sthitibandhaH ) 'premaprabhA' TIkA-samalaGkRtaH namA titthassa namo namaH zrI gurupremayugthe prakAzikA: zrI bhAratIya prAcyavacva prakAzana samiti piMDavADA sTe, sigeDIzeDa (rAjasthAna) prerakA mArgadarzakAH saMzodhakAzca :-- siddhAntamahodadhi - karmazAstraniSNAtA AcAryadevAH zrImadUvijayapremasUrIzvarAH prakAzikA - bhAratIya prAcyatattva - prakAzana samitiH, pinDavADA /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama- zrAvRtti 500 prati phArma: :- 2 thI 7, 6 thI 19 ajantA priMTarsa, jayapura, ( rAjasthAna ) mUlya * prAptisthAna 1. bhAratIya prAcyatacca prakAzana samiti, C/o ramaragalAla lAlacanda, 135 / 137 javerI bajAra, bambaI 2. 3. rU0 2. bhAratIya prAcyataca prakAzana samiti, C/o zA. samarathamala rAyacandajI, piMDavAr3A, sTe0 sirohI roDa ( rAja0 ). * zA. manarUpajI pracaladAsa, 9, maskatI mArkeTa, zrahamadAbAda 2. 4. zA. ramaraNalAla vajecanda, C/o dilIpakumAra ramaNalAla, maskatI mArkeTa, ahamadAbAda. mudraka @@@ vIra saMvata 2492 vikrama saMvata 2022 ODLO000 zeSaphArma. - jJAnodaya priMTiMga presa, pinDavAr3A, sTe. sirohI ror3a [ rAjasthAna ]
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ -: padArthasaMgrahakArAH :karmazAstrajJadhurINa-gacchadhipA-''cAryadeva-zrImad-vijayapremasUrIzvara-vinIta vineya-prabhAvakapravacanakAra-paMnyAsapravara-zrIbhAnuvijayagaNivarya vineyamunivaryazrI-dharmaghopavijayAntipado vidvadvarya gItArthamunizrI jayavoSavijayAH, paMnyAsapravarazrI-bhAnuvijayagaNivarya vinayA munizrI-dharmAnandavijayAH, gacchAdhipativinItavinayagItArthamurdhanya-paMnyAsamavara-zrIhemantavijayagaNivarya-vineyamunirAjazrIlalitazekharavijaya-ziSyaratna-munivaryazrI-rAjazekhara--vijaya ziSyANavo munizrIvIrazekharavijayAzca / -: mUlagAthAkArAH :prAkRtavizAradA munizrIvIrazekharavijayAH -: TIkAkAraH :paMnyAsapravarazrI-bhAnuvijayagaNivarya-vineyaratna-svargata-paMnyAsapravarazrI-padmavijayagaNivara-vineya muni jgcndrvijyH| -: saMzodhakAH :pharmazAstravizArada -gacchAdhipati-zrImad-vijayapremasUrIzvarapaTTaprabhAvakA AgamaprajJA-''cAryadeva zrIna vijayajambUsUrIzvarAH padArthasaMgrahakAramunipravarAzca /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Price First Edition Copies 500 Rs. 201-21 { A. D. 1966 AVAILABLE FROM: 1. BHARATIYA PRACHYATATTVA PRAKASHANA SAMIT! C/o Shah Ramnanlal Lalchand, 135/37 Zaveri Bazzar, Bombay-2. 2. BHARATIYA PRACHYATATTVA PRAKASHAN SAMITI, C/o Shah Samarathmal Rayachandji, PINDWARA, ( St. Sirohi Road ] (Rajasthan ) * 3. Shah Manarupji Achaldas, 2, Maskati Market, Ahmedabad-2. 4. Shah Ramanlal Vajechand, C/o Dilipkumar Ramanlal, Maskati Market, Ahinedabad-2. Printed by : Formes-2 to 7 & 9 to 19 Ajanta Printers, Jaipur, (Raj.] Remaining : Gyanodaya Printing Press PINDWARA, (St. Sirohi Road ) Raj.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharyadeva-Shrimad-Vijaya--Promasurishwa ra-Karma-Sahitya-Granthamala GRANTH No. 2 Acharyadeva-Shrimad-Vijaya--Premasurishwa ra-K BANDHA VIHAN AM MULA PAYADI THIEEBANDHO [ Along with "PREMA PRABHA" commentary ] By GROUP OF DISCIPLES 11 Inspired and Guided by His Holiness Acharya Shrimad Vijaya PREMASURIS WARJI MAHARAJA the leading anthority of the day on Karma philosophy. 6141 di JA AIRBOX LALO Bharatiya Prachya Tattva Prakashana Samiti, Pindwara.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ sampAdakIya ananta upakArI bhavodadhitAraka dIrghasaMyamI siddhAMtamahodadhi paramapUjya AcAryadeva zrImad vijayapremasUrizvarajI mahArAjAnI kRpAmayI AjJAthI mUlaprakRtisthitibandhagraMthanI premaprabhATIkA Alekhana devaguru kRpAe mArA hAtha thayAthI dhanyatA anubhavu chu, te sAthai pUjyazrInI kRpAe prApta thayelI te zrutasAhityanA sampAdananI A prathama taka paNa mArA jIvanane kRtArtha karI rahI che. mArA pUjya paramagurudeva taponidhi paMnyAsapravara zrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA mahatvanA sUcano teja bIjA aneka munibhagavaMtonI sahAyathI sampAdana saMtoSaprada thai zakyuM che. mArA paramaupakArI sva0 gurudeva pU0 paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya A TIkAgraMthanA Alekhana vakhate vidyamAna hatA. ane ozrInI preraNA bhane protsAhananu' paNa apUrva bala emAM hatu granthanu N AlekhanakArya cAlu hatu tyAreja paramapUjyatAraka siddhAntamahodadhi gacchAdhipati AcAryadeva vAMcI zake tevA moTA akSaromAM presakaoNpI karAvavAmAM AvI, tenu pUjyapAda AcAryabhagavaMte sUkSmadRSTie avalokana karI yogya sudhArA vadhArA sUcavI mahAna upakAra karyo. pUjya AgamaprajJa AcAryadeva zrImad vijayajaMbUsUrIzvarajI mahArAje tathA karma sAhityamA prakharavidvAna pUjya munirAja zrI jayaghoSavijayajI mahArAja, pUjya munirAja zrI dharmAnandavijayajI mahArAja tathA munizrI vIrazekhara vijayajIe paNa granthanuM vAMcana karI azuddhionu saMmArjana karI ApI upakRta karyo che. mahesANA jainazreyaskaramaMDaLanA prAdhyApaka paMDitavarya suzrAvaka pukharAjajI tathA vaDhavANazaheranI pAThazALAnA prAdhyApaka suzrAvaka paMDita zramulakhabhAi bhane amadAvAda zrImad hemacandrAcArya jaina pAThazALAnA pradhAnAdhyApaka suzrAvaka paMDita dhIrubhAIe paNa pharmAo vAMcI dRSTidoSa vagere kAraNe rahI gayelI bhUlo khUba kALajIthI sudhArI che. e paNa dhanyavAdAI che. A granthasarjanamAM pUjya saMyamatyAgatapomUrti AcAryadevezanI puNyapreraNA, hArdikalAgaNI paramakRpA bhane utsAhadAnI hUpha che padArtha saMgrahakAra munibhagavaMtono avarNanIya sahayoga che. sarjana sampAdanamAM Azare cAravarSanA samayano bhoga che. gAthA, gAthAnA pratiko, adhikAro bhane dvAronA zirSako ane zAstrapAThonI alagatA mATe temaja vAcakonI anukUlatA mATe moTA nAnA TAiponI pasaMdagI karavAmAM AvI che. viSayano rahasthArtha, ghaTanA ke vistArArthanA saMbodhaka 'idaM tu bodhyam' 'idamatra hRdayam' 'etaduktaM bhavati' 'bhAvArthaH punarayam' 'tathAhi' 'tadyathA' 'ayamaMtra
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 7 vizeSaH' vagere zabdo tathA zaMkA-samAdhAnanA sUcaka 'nanu' 'iti ced' vagere pado vAcakone zIghra najare caDhe mATe te blekaTAIpamA rAkhyA che 27 thI 67 AsapAsanA 40 pharmA piMDavADA jJAnodaya priMTiMga presamAM traNeka mAsanA TukasamayamAM chapAyA hatA. tenA chellA prUphanu vAMcana tathA mULakopI sAthe meLavavAnA kAryamAM pUjya munirAjazrI azokavijayajI mahArAje sArI sahAya karI hatI. te sivAyanA pharmAonAM prUphomAM padArthasaMgrahakAra munivaryonI ane zuddhipatrakAdinA pharmA omAM mArA gurubaMdhu pUjya mitrAnaMdavijaya mahArAjanI paNa sahAya ghaNI upakAraka nivaDI che. grathanA sampAdana kAryathI satata svAdhyAyayoga, cittanI akAmatA, dIrghakALa sudhI akaja bhAsane besI kArya karavAnI sthiratA, vAraMvAra prUphavAMcanathI graMthanA samagraviSayatu vadhunetradhu vizada darzana AvA aneka lAbho thayA. uparAMta AgamaprabhAkara udAramanaska munirAja zrI puNyavijayajI mahArAja taraphathI jesalameranA bhaMDArI karmaprakRticUrNI ane tenA TIppaNanI phoTogrAphI hastaprationanA vAMcananI taka malI. jijJAsu mumukSujana jainazAsananA nidhAnarUpa A amUlyazAstrano svAdhyAyAdithI adhikAdhika lAbha uThAve ane zreya sAdhe bheja oka maMgalakAmanA. ante prUpha saMzodhana ane zuddhipatraka ghaNI cokasAIthI karavA chatAM dRSTidoSa, presadoSa, chadmasthadoSathI tathA pahela pahelo saMpAdanano prasaMga hoI te kAraNe rahI javA pAmela bhUlo vAcakavarga sudhArIne vAMce ane mane jagAve etrI AzA rAkhu cha . prAnte pUjyapAda karuNAsiMdhu bhAcAryadevo, mArA pUjya gurudevo, padArthasaMgrahakAra pUjya munivaroM, pUjya bhazokavijaya mahArAja vaDilagurubaMdhu pUjya mitrAnaMda vijaya mahArAja, paMDita tathA anyasahAyaka munivaronA dharmaRRNanA badalAmA AgraMthanI prazastatAno yaza temane arpu chu. 13, zrIpAlanagara AzramaroDa vi0 saM0 2022 poSa vad 13 ahamadAbAda - 13. li0 siddhAntamahodadhi AcAryadeva zrImad vijayapra masUrIzvara - antevAsI paMnyAsa pravara bhAnuvijayagaNivaryano praziSya, svargatapaMnyAsapadmavijayagaNivarapAdapadmabhramara -muni jagaccandravijaya, Wan
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 bhayukrA 6.7 8-10 12-24 25-46 47 48 1 saMpAdakIya 2 prakAzaka kI ora se 3 prastAvanA 4 viSaya-paricaya ... 5 gurustutiH ... ... ... 6 aryAJjali ... 7 viSayAnukramaH... ... 8 yantra-citrAdyanukramaH ... ... 9 granthapaThanAtpUrvameva saMzodhanIyA azuddhayaH 10 granthaH saTIkaH ... 11 pariziSTAni ... ... ... 12 azuddhipramArjanam 49.58 59-61 61-63 1-672 15 1-11
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ [baM0 mU0 ThiibaMdho. piNDavADA (rAjasthAna) nA vIravikramaprAsAdanA mULanAyaka AsannaupakArI caramatIrthapati X zrI mahAvIrasvAmI kara yatpAdabhaktyA bhuvi bhavyalokAH, satkIrtikAntyAdiyutA bhavanti / puSNAtu zaM vo jinavardhamAnaHyval zrIpiNDabADApuramaNDanaH saH // 1 // www.jainelibrary:
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pinDavADA (rAjasthAna) nA vIravikramaprAsAdamAM rahelAM keTalAMka atiprAcIna anupama zilpayukta prabhAvazAlI paJcadhAtumaya jinabimbo
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ je piMDavADA prave. mU. jaina saMgha taraphathI maLela jJAnakhAtAnI udAra sahAyathI A sthitibaMdha' graMtharatnanu prakAzana thayuM che te piMDavADA [ rAjasthAna ] no bAvana jinAlayayukta gaganacuMbI zrI vIravikramaprAsAda in Education International iiiiiiii tAjetaramA jeno jIrNoddhAra piMDavADA zrIsa ghe karAvyo che. yAtriko mATe A eka darzanIya ane ArAdhya yAtrAdhAma che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakAzaka kI ora se yh//////////////////////// tapogacchagaganadinamaNi AbAlavRddha tapasvI vidvAn zAsanaprabhAvaka karIbana 250 munigaNake mAnanIya netA dIrghasaMyamI siddhAntamahodadhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayapremasUrIzvarajI ma. sA. ne vi0 saM0 2015 kA cAturmAsa 54 munivaroM ke sAtha surendranagara meM kiyA / vahA~ Apake ziSyapraziSyoM ke AgamAdizAstroM ke paThanapAThana kA avalokana kara koI bhI atyanta prasanna hue binA va bArabAra jinezvaradeva va jinazAsana ke jJAna va cAritramArga kA mana hI mana anumodana kie binA nahIM raha sakatA thaa| isI arse meM 'jaina sAhitya vikAsa maNDala' aMdherI-bambaI ke menejiMga TrasTI mAnanIya mahAzaya amRtalAla kAlidAsa dozI B. A. jo ki pUjyazrI ke munioM dvArA kucha sAhitya kA saMzodhana karavAne ke lie bhAye the,prAsaMgika bAtacIta se karmasAhitya ke vistRtasarjanako jAnakara ApakI nizrA meM likhe gaye va bhaviSya meM likhe jAne vAle 'khavagaseDhI' Adi karma sAhitya ko prakAzita karane kA saharSa svIkAra kiyA / pUjya AcAryadevazrI kA vi0 saM0 2016 kA cAturmAsa zivagaMja meM aura vi0 saM0 2017 kA cAturmAsa piNDavADA meM huA / una dinoM meM bhI zrIyuta amRtalAla kAlIdAsa bhAI piNDavADA Ae aura karmasAhitya ke prakAzana kI pUjyazrI se anumati prAptakara bambaI gae va apanI 'jaina sAhitya vikAsa maNDala' saMsthA kI mITiMga bulAkara prastuta sAhitya apanI saMsthA kI ora se prakAzita karavAne kA nirNaya kiyA / bar3e saubhAgya kI bAta hai ki pUjyazrI se karmasAhityaviSayaka parAmarza karate hI piNDavADA ke dharmapremI bhAIyoM ko pUrvakAlIna paranArIsahodara paramAhat zrIkumArapAla mahArAjA, zrIvastupAla, tejapAla aura 36000 sonAmahorake nyochAvara se zrIbhagavatIsUtra kA zravaNa karane vAle mAMDavagaDha ke mahAmAtya zrIpethaDazAha Adi zratabhakta mahAzrAvakoM kA smaraNa ho AyA aura tabhakti se prarita ho pUjyazrI se prastutakArya jise ki zrIyuta amRtalAla kAlIdAsa dozI ne karavAne kA svIkAra kiyA thA, piMDavADA ke bhAIyoM ne karavAne kI namra prArthanA kI / prathama to pUjyazrI ne piMDavADA ke bhAIyoM kI mAMga kA svIkAra na kiyA kyoMki amRtalAlabhAI se sAhitya ke prakAzanAdi saMbaMdhI bAtacIta pahele ho cUkI thI magara jaba piMDavADA ke sAdharmika baMdhuoM kA atyanta Agraha va utsAha dekhA to Apane zrutabhakti kA apUrva lAbha pradAna kara una bandhuoM ko anugRhIta kiyA / isa maMgala kArya meM piNDavADA zrIsaMgha kA pUrNa sahayoga rhaa|
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 ] prakAzaka kI ora se prastuta karmasAhitya ke pracAra-prakAzanAdi virATa kArya kI jimmevArI ko samajhakara piNDavADA ke utsAhI bhAIyoM ne (1) zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI khaMbhAta (5) zA bhRramalajI saremalajI piNDavADA (2) zA samarathamala rAyacaMdajI piNDavADA (6) ,, mannAlAla rikhabAjI luNAvA (3) zA lAlacaMda chaganalAlajI , (7) ,, himmatamala rughanAthamalajI beDA (4) zA khUbacaMda acaladAsajI , ina 7 sadasyoM kI vi0 saM0 2018 meM 'bhAratIya-prAcya-tatva-prakAzana-samiti' kI sthApanA kI / samiti ke sadasyoM ne karmasAhitya ko jayapura aura byAvara meM chapavAnA zuru kiyA karIba tIna sAla kAma calatA rahA, kAma sundara hone para bhI jisa gati se ho rahA thA sambhava hai usa gati se Aja taka eka grantha bhI purA nahIM chapa pAtA ataH chapAI zIghra va sundara ho isa vAste samiti ke sadasyoM ne samiti kA nijI presa piNDavADA meM lagavAyA / sAhitya va chapAI Adi kA kArya samiti ke sadasyoM ke zubha prayatna se ThIka taraha se calatA thA va sadasyoM kI udAratA va prayatna se Arthika samasyA bhI hala ho rahI thii| magara karmasAhitya kA prakAzana va pracAra Adi kA prastuta kArya ati vizAla hone se sadasyoM kI saMkhyA baDhAnA Avazyaka samajhakara saM0 2021 kI sAla meM zeTha jIvatalAla pratApazI Adi mahAnubhAvoM ko samiti ke sadasya banAeAja hamArI samiti kA TrasTImaNDala isa prakAra hai1 zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI (pramukha) khaMbhAta 2 zeTha mANekalAla cunIlAla bambaI 3 zeTha jIvatalAla pratApazI 4 zA0 khUbacaMda acaladAsajI piNDavADA 5 zA0 samarathamala rAyacaMdajI (maMtrI) piNDavADA 6 zA0 zAntilAla somacanda ( bhANAbhAI ) (maMtrI) khaMbhAta 7 zA0 lAlacanda chaganalAlajI (maMtrI) piNDavADA 8 zeTha ramaNalAla vajecanda ahamadAbAda 9 zA0 himmatamala ruganAthamalajI beDA 10 zeTha jeThAbhAI cunIlAla ghIvAle bambaI 11 zA0 indramala hIrAcaMdajI piNDavADA 12 zA0 mannAlAlajI rikhabAjI luNAvA jJAnapipAsu janatA ko jAnakara harSa hogA ki svalpakAla meM 'khavagaseDhI' va 'ThiibaMdho' ye do grantharatna hama pAThakoM ke karakamala meM arpita kara rahe haiM 'rasabaMdho' tathA 'paesapaMdho' jo do grantha chapa rahe haiM ve bhI svalpasamaya meM pAThakoM ke karakamaloM meM arpita kie jaayeNge| bambaI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka kI ora se [11 AtmakalyANa meM hetubhUtasvAdhyAya ke liye prastuta grantharAzi atyanta upayogI hai isakA vizeSa khayAla granthoM kI prastAvanA va viSayaparicaya paDhane para pAThaka pA skeNge| Atmika zAnti dene vAle tAttvika AdhyAtmika granthoM kA Alekhana karake munibhagavaMtoM ne apanA kartavya bajAyA hai| Alekhita granthoM ko tADapatra va tAmrapatra Adi para pratilekhita karavAkara jJAnabhaMDAroM meM surakSita rakhanA va yantrAlaya Adi dvArA mudrita karavAkara mumukSujanasamAja meM usakA pracAra karanA yaha hamArA gRhasthoM kA pharja hai| zAstroM meM sunate haiM ki samyaga jJAnako paDhane paDhAne va likhane likhAne vAloM kI bhA~ti usakA rakSaNa va pracAra karane vAle bhI kevalajJAnAdi Atmariddhi ke bhoktA banate haiM / isI zAstravacana ko smaraNa meM rakhakara hamane ina zAstragranthoM ke prakAzana kA prastuta kArya hAtha meM liyA hai / granthoM kA prakAzana va pracArAdi sucAru rUpa se ho yaha hamArI samiti kA uddeza hai| hama gacchAdhipati siddhAntamahodadhi paramapUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAja se atyanta upakRta haiM jinhoMne jainazAsana ke nidhAnarUpa isa bhavyAtibhavya karmasAhitya kA sarjana karavAyA va jinakI asIma kRpA se hamane zrutabhakti kA apUrva alabhya lAbha pAyA, una puNyapuruSa ke punIta. caraNoM meM vandana kara hama apanI AtmA ko dhanya mAnate hai / padArthasaMgrahakAra vidvAna munivaroM, gAthAkAra munirAja, TIkA-vivecanakAra munirAja ina saba mahAtmAoM ko vandanA karate haiM / jinhoMne athAga parizrama lekara karmasiddhAMta ko vizada rUpa diyA hai / tathA apane amUlyasamaya kA vyaya karake isa 'sthitivandha' grantha kI sundaravizada prastAvanA likhakara pU0 munirAja zrI mitrAnandavijayajI mahArAja ne baDA anugraha kiyA hai ina saba pUjya puruSoM ke prati savandana kRtajJatA pradarzita karate haiM isa sthitibandha' grantha ke prakAzana meM rU010000) jaise pracura jJAnadravya kA viniyoga kara zrI piNDavADAzve0 mU0 jaina saMghane hamArI samiti ko bar3A sahayoga diyA hai| hama isa pUjanIya zrIsaMgha ke AbhArI haiM / isa prakAzana kArya meM jinhoMne apane tana mana dhana kA svalpa bhI vyaya kiyA hai una sabako bhI vAravAra dhanyavAda / isa avasara para jJAnodaya presa ke mainejara zrIyuta phatehacandajI jaina va presakaoNpI karane vAle zrI pannAlAlajI sI0 jaina bAphanA va presa ke anya karmacArI bhI smRti patha meM A rahe haiM jinhoMne isa kArya meM AtmIyatA prakaTa kI hai| hastAkSara pinuvADA 1 zA0 lAlacanda chaganalAlajI (mantrI) mTe. sirohIroDa ( rAjasthAna ) 2 zA0 zAntilAla somacanda (bhANAbhAI) cokasI (mantrI) brAMca-135/37 jauharIbajAra 3 zA0 samarathamala rAyacandajI (mantrI) bambaI 2 bhAratIya-prAcya-tattva prakAzana samiti.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA lekhaka:- pUjya vidvAna munirAjazrI mitrAnaMda vijayajI mahArAja * bhAratIya prAcyatattva prakAzana samiti, piMDavADA [ rAjasthAna ] dvArA saMcAlita AcAryadeva zrImadUvijayapremasUrIzvara karmasAhitya jaina graMthamALAnA dvitIya puSpa tarIke pragaTa thayelo 'mUlapayaDiTiibaMdho' [ mUlaprakRti- sthitibandha] graMtha vAcakonA -darzakonA karakamalamAM AvI rahyo che. bhA0 prA0 pra0 samiti, graMthamAlA taraphathI hAla mukhya traNa grantho prakAzita karavAnI taiyArI kara rahI che. 1 khavagaseDhI [kSapakazreNi], 2 upazamanAkaraNa, 3 baMdhavihANa [bandhavidhAna]. AtraNamAM baMdhavihANa aka mahAkAya graMtha che. anA lagabhaga 14 bhAga paDe che oTale 14 moTA pustaka [ bolyuma ] pramANa A graMtha thaze. baMdhavidhAna mahAzAstra : prathamakhaNDa dvitIyakhaNDa tRtIyakhaNDa caturthakhaNDa prakRtibandha bhA0 1 mUlaprakRtivandha bhA0 2 uttaraprakRtibandha bhA0 3," bhA0 4 bhA0 5 " " bhA0 3 dr 11 15 " sthitibandha bhA0 1 mUlaprakRti sthitibandha bhA0 2 uttaraprakRti sthitibandha bhA0 3 29 17 sthAnaprarUpaNA 1 2 rasabandha bhA0 1 mUlaprakRti rasabandha bhA0 2 uttaraprakRti rasabandha " 19 bhUyaskArAdivandha 99 bhRyaskArAdisthitivanva bhUyaskArAdirasabandha pradezabandha bhA0 1 mUlaprakRti pradezabandha bhA0 2 uttaraprakRti pradezabandha bhA0 3 " bhUyaskArAdipradezabandha
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 13 Ama A granthamAlAno prathama seTa Azare 16 graMthapuSpono thaze. prastuta mUlapaya DiThiibaMdho [mUlaprakRtisthitibandha ] grantha baMdhavidhAna mahAzAtranA bIjA khaMDanA prathamabhAgarUpa che. anI vidvAna munirAja zrI vorazekhara vijayajIo racelI 876 gAthAo prAkRtabhASAmAM che ane tenA upara premaprabhA nAma munirAja zrI jagacandravijayajIo karelu 20 hajAra zlokapramANa vistRta vivecana-TIkA saMskRtamAM che. bandhavidhAnanA prathamakhaNDano prathamabhAga 'mUlaprakRtibaMdha' lakhAIne taiyAra thaI gayo che paNa tenA lekhaka munirAja zrI guNaratnavijayajI 'khavagaseDhI' nA sampAdanakAryamA rokAyalA hovAthI te graMtha have pachI pragaTa thaze. vizvavyavasthAno vicAra jainardazane khUvaja yathArthadRSTithI karyo che tethIja jainadarzananI tAccikatA pratye vizvanA taccacitakonu mastaka namI par3e che. jaina darzane samajAvyu' che ke jagata 1 jIva AtmA 2. pudgala 3. dharmAstikAya 4. adharmAstikAya 5. AkAzAstikAya ane 6. kALa-A cha dravyamaya che. jIvadravya - Atmadravya bIjAdravyothI, yAvat zarIrathI paNa svataMtra astitva dharAve che ane a pramANothI sAbIta che.A AtmAnI bAbatamAM aneka dRSTibiMduthI prakAza pAtharato yathArtha AtmavAdajaina darzana mAM male che. AtmadravyanA paNa ve bheda che. 1. muktAtmAo 2. saMsArI AtmAo. mukta tmAo karmamalarahita rAga, dveSa, moha, ajJAna, deha, mana, vacana temaja pudgaladravyanA saMgamAtrathI rahita, anantajJAnAdimaya ane sphaTikaratnavat nirmala AtmasvarUpane varelA che ane teo lokanA mastakasthAne siddhazilA upara lokAntane sparzAne rahelA che, saMsArIAtmAonu mUlabhUta asalasvarUpa muktAtmAo jeva' hovA chatAM anAdikALathI karmamalathI malina, rAga, dveSa, moha, ajJAna temaja sukhaduHkhAdi lAgaNIone parAdhIna, zarIrAdi pudgaladravyanA saMgavAlu che. akendriyathI mAMDI paMcendriyapaNAsuvInI bhinna bhinna avasthAmA ane saMsAranI cAragatiomAM teo paribhramaNa karI rahyA che. saMsArI jIvonI A vikRta avasthA karmANuonA saMbaMdhane AbhArI cha. anaMtazaktine varelo, anaMtaguNathI bharelo AtmA paNa karmanI parAdhInatAne kAraNe ajJAna, rAgadveSAdi anaMtadoSamaya avI bhAre dayApAtra dazA anubhavI rahyo che, AtmAnA sahajasvarUpane davAvI denAra karmasattAnI anaMta jaTilatAne vivecatAM karmavAda-karmavijJAnanI oka anokhI deNa jagatane aMkamAtra jainadarzane ja karI cha. jIvamAtranA sukhaduHkhamAM ane saMsAraparibhramaNamAM mukhyabhAga bhajavanAra karma ane tenA jJAnavijJAna nI artharUpe prathamaprarUpaNA anaMtaupakArI zrI tIrthaGkarabhagavaMtoo karI ane zrogaNadharabhagavaMtoo ane sUtrarUpe guthI. caudapUrvamAM aneka sthale karmavAdanu vijJAna saMgRhIta kayu. temAMnA bIjA AgrAyaNIpUrvanA kSaNalabdhi (vacanalabdhi) nAmanI pAMcamI vastunA karmaprakRti nAmanA cothA prAbhRtamAM thayelA karmavAdanA uddhAra aMge juo prAcInazatakacUrNino zAstrapAThaH
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ] 'kiM, parikamma sutta - paDhamANuoga-pucvagayaculiyAmaiyAto savvAo diTThiIvAyAo kahesi ? na ityucyate - puvvagayAo / kiM uppAyapuvva aggeNiya jAva logabiMdusArAo tti eyAo codasa vihAo savvAo puvvagayAo kahesi ? na ityucyate-aggeNiyAto boyAo puvvAto 1......... khaNalaDINAmapaMcamaM vatthu tAto ......... paMcamassa vatthussa cautthaM pAhuDaM kamma pagaDInAmavejjaM tato kahemi / kALavaLe pUrvazAstrono viccheda thato gayo tema bahuzrutapUrvAcArya bhagavaMtoo aneka viSayopara 'pUrva zAstra nAjharaNArUpa graMtho racyA anA vistRta vivecano lakhyA ane se rote agAsAgarasama pUrvajJAnanA aMzarUpa rahasyone jIvaMta rAkhyA. paraMtu kALanI vikarALa phALa jagataupara paDI rahI le tema te te kALanA saMghoo ghaNuM rakSaNa karavA chatAM A jJAnano khajAno kALano bhoga banato ja rahyo ane ghaNA maulika zAstragraMthono hrAsa ane nAza thato rahyo. chatAM ApaNA kaka sadbhAgye karmaprakRti, paMcasaMgraha, prAcInakarmagraMtho, navyakarmagraMtho, zataka, zatakabhASya, zatakacUrNI, karmaprakRticUrNInu ToppaNa, sittaricUNNI, saptatikAbhASya, kaSAyaprAbhRta, kaSAyaprAbhRtacUrNI, SaTkhaMDAgama vagere karmasAhitya temaja one aMge sahAyaka zrIbhagavatIsUtra, prajJApanAsUtra, jIvAjovAbhigamasUtra, vagere AgamagraMtho temaja lokaprakAza. jIvasamAsa Adi prakaraNagraMtho upalabdha thAya che. karmaviSayaka AvAGmaya ApaNane kadAca ghaNu lAgaze ane karmavijJAnane saMgItarI samajhavA puratu' lAgaze paNa prema nathI, kAlanA prabhAve matimAnya paNa gati karI rA che, buddhinidhAna pUrvAcArya bhagavaMtonA prauDha saMskRta- prAkRtabhASAmAM racAyelA graMtho zabdasaMkSipta ane arthagaMbhIra hoya che. a mahApuruSo zAstragraMthomAM jarurI lAgatu vivecana karyA pachI dariyA jevA karmavijJAnI oka oka vAtane sUkSmatAthI temaja UDANathI vicAravAmATe gatyAdimArgaNAdvAronuM sUcana kayu che. 1 bIjA zrAgrAyaNI pUrvanI pAMcamI kSaraNa (vacana- cayana) labdhi nAmanI vastunA karma prakRtinAmanA cothAprAbhRtanA covIsa anuyogadvAromAMnA chaTTA bandhanadvAranA 4 vibhAga paDe che - 1 bandha 2 bandhaka 3 bandhanIya 4 bandhavidhAna. temAMnA 4 thA bandhavidhAnamAM prakRtibandhAdi cAre prakAranA bandhanu nirUpaNa che te jemAM uddhRta thayuM che te zatakacUriMganA pAThano bhAvArtha: 'zu parikarma, sUtra, prathamAnuyoga, pUrvagata [ codapUrva ] bhane culikAmaya samagra dRSTivAdamAMthI uddhRtakarIne zatakaprakaraNa nirUpaNa karazo ? nA, mAtra cothA pUrvagatamAMthI. zu utpAda zrAgrAyaNI thI mAMDI bindusAra sudhInA caude pUrvamAMthI uddhRta "karazo ? nA, caudamAMnA bIjA AgrAyaNIpUrvamAMthI. zu bhATha vastupramANa samagra AgrAyaNI pUrvamAMthI karazo ? nA, AgrAyaNI pUrvanI pAMca mI kSaNalabdhivastumAMthI karIzu . zu pAMca mItrastunA vIsevIsa prAbhRtamAMthI karazo ? nA, cothA karmaprakRti nAmanA prAbhRtamAMthI karIzu zu karma prakRtiprAbhRtanAM covIsa anuyogadvAro che te sarvamAMthI uddhRta karazo ? nA, covIsamAMthI chaTThA bandhadvAranA cothA bandhavidhAna anuyogadvAramAMthI uddhRta karIne nirUpaNa karIzu. Ama karmavijJAna pUrvaMzAstromAMthI uddhRta thayuM che. ye spaSTarIte sAbIta thAya che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ juo-karmaprakRtino zAstrapATha - "karaNodayasaMtANaM sAmittoghehiM sesagaM NeyaM / gaiAimaggaNAsu saMbhavao suTTu Agamiya // 53 // " artha-AThakaraNa temaja udaya ane sattA svAmitva oghathI kahyu. bAkInu N badhu N gatyAdimArgaNAomAM jyAM je rIte ghaTe te rIte pUrvApara vicAra karI jANI levu. gatyAdimArgaNA romAM vicArayAmATe Aja upalabdha karmasAhitya ApaNane bharapUrasAmagrI pUrI pADe che. a rIte karmavijJAna viSayano vicAra thAya to sAmAnyarIte maryAdita lAgato a viSaya atizaya vistRta pratIta thAya che. [ 15 a karmasAhityoddhAraka mahAvibhUtiH -- paramapUjya saMghakauzalyAdhAra siddhAMtamahodadhi suvizAlagacchAdhipati AcAryabhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvara jo mahArAjA jema oka vizuddhasaMyamanA pAlaka mahAsaMyamI che, bahuzruta mahAna - jJAnI puNya puruSa che. aneka AbAlavRddha, zAsanaprabhAvaka, vidvAna, saMyamI ane ugratapasvI ziSyaratnone taiyAra karanAra temaja vartamAnakAle zAsananI oka prauDhavibhUti che, tema sUkSmAtisUkSma ane gahana vA karmasAhityanA marmajJa advitIya mahApuruSa che. teoo varSo sudhI sakhatatyAga sAthe karma - zAstronA vAcana-manana- parizIlana pachI anA aMtastha mahArasane cAkhyo che. zrI ThANAMgasUtrAdi zAstragraMthomAM dharmadhyAnanA cArapAyA (prakAra) mAM vipAkavicayane aka pAyo (prakAra) ko che. dravya-kSetra -kAla- mAtra ane bhavanu nimittapAmI karmo kevI rIte vaMdhAya che. karmAnA zubhAna ke vicitra phalo male che teno uMDo vicAra A dhyAnamAM samAya che. pUjanIya AcArya bhagavaMte varSosudhI divasa rAto AvA dhyAna-ciMtana pAchala pasAra karI che ane aka pAtra AtmaramaNatA ane pAponI maMdatA anubhavI che. nAgina karmazAstronI marmajJatAnu jainazAsananI paraMparAmAM aka viziSTa gaurava manAyuM cha. sakalasaMvamAM mAnya karma sAhityanA mahAna niSNAta tarIkeno suprasiddhi tejazrIne vale. te ozrIe karmazAstronA ciMtana-manananA paripAkarUpe karmasiddhi, saMkramakaraNa bhA. 1-2, mArgaNAdvAravivaraNa nagare molikagraMthonI aneka zAstronA navanItarUpe subodhazailImAM racanA karI. tema chatAM teozrIne saMtoSa na hato. teozrInu aMtara jhaMkhatu' hatu' ke 'vartamAnamAM upaladha karmasAhitya, AgamagraMtho ane prakaraNagraMthAMnA AdhAre satpadAdidvAromAM temaja gatyAdimArgaNAdvAromAM vistRta saraLa ane subodha zailImAM karmazAstronu navasarjana thAya, keTalAka viSama lagatA padArthoM ciMtana mananane aMte sugama ane nirNIta thAya to jainazAsananA karmavijJAnano maulikatA, vistAra jagatane jovA, jANavA male. seMkaDo varSosudhI graMthArUDha nahi thayelo paraMparAgata A vAraso
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] bhavyajIvone ciMtana-mananAdi dvArA karmanirjarAmATe lAbhadAyI nivaDe ane AtmakalyANarnu aka aMga bane A zubhamanorathane sakriyarUpa ApavA vi0 saM0 2004 nA khaMbhAtanA cAturmAsamAM teozrIo 'baMdhanakaraNa' upara lakhavAnu zarU kayu paNa vizAla sAdhusamudAya,saMgha ane zAsananI aneka zubhapravRttiomAM se lekhanakAryane vega ApI zakAyo nahi. A zubhakAryamA ziSyono sAtha : potAnA samagra jIvanane suvizuddha saMyamanA raMge raMgI nAkhanAra A cAritraniSTha mahApuruAne bhogavilAsanA A jherIyugamAM paNa bhavyAtmAone kaThorasaMyamanA mArge, adhyAtmajJAnanA rAhe saphala prayANa karAvadhAnI jANe labdhi na dharI hoya ! teozrInI zAMta-prazAnta virAgamudrAnA darzana, cAritraprabhAva ane satpreraNAthI seMkaDo bhavyAtmAo saMyamanA paMthe prayANa karI cUkyA hatA. saM0 2005-2006 mAM mubaI ane pAlItANAkhAte temaja saM020072008-2009-2010-2011-2012 nI sAlamAM muMbaI vagere kSetromAM saMkhyAdha yuvako temaja kuTubonA, kuTubo pUjya AcAryabhagavaMtanI jvalaMta vairAgyapreraNAthI ane pUjya prabhAvakapravacanakAra gurudeva paM0 zrIbhAnuvijayajI gaNivaryanI vairAgyarasataraboLa dharmadezanAnA zravaNathI muktimArganA pathika banyA. te sarvane dIkSAdAna pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA ApavAnu mahatcanu kArya pUjya AcAryabhagavaMte tathA teozrInA ziSyapraziSyaratno pU0 paM0 zrI hemaMtavijayajI gaNivarya, pU0 paM0 zrI bhAnuvijayajo gaNivarya tathA pU0 paM0 zrIpadmavijayajI gaNivare upADI lIdhu.AdarzasAdhuo taiyAra karavAnI pUjya AvAryabhagavaMtanI icchAnA teo raje raja pArakhanArA hatA. pUjyazrInI chatrachAyAmAM traNe paMnyAsapravaroo sAdhuone grahaNa-AsevanazikSA ApavAna kArya khUba khaMtathI kayu. teoo ApelI upadezamALA-puSpamALA, yatidinacaryA, yatizikSA, dharmaratnaprakaraNa, zrI mahAnizIthasUtra prathama be adhyayana, AcArAMgamUtra, naMdIsUtra, AvazyakasUtra, pAkSikamUtraTIkA vagerenI vAcanAoo apUrva cetanA jagAvI, tenoja suMdara prabhAva che ke Aje A munivaro saMyama, tyAga, tapa, samitiguptinA pAlananI cIvaTa, Adarza gurubhakti, svAdhyAyaratatA AMtaramukhatA, AjJApAlakatAdiguNothI zobhI rayA che. saMsArathI parAGamukha banelA A virAgI munio saMyamasAdhanA ane zratopAsanAmAM sulIna banI gayA. thoDo abhyAsakrama AgaLa vadhyA pachI pU0 AcAryabhagavaMtanI icchA munione nyAyadarzana nu adhyayana karAyAnIthaI tyAre pU0 gurudeva paMnyAsapravarazrI bhAnuvijayajo mahArAje pUjya AcAryabhagavaMtane vinaMti karI ke nyApanA adhyayana mATe to hubeTho chu. Apa kRpAlu kahezo tyAre karAvIza, hamaNAM Apa karmasAhityano abhyAsa karAvo to munione Aphno A khAsa viSaya saMgIna rIte maLI jAya. pUjyapAda AcAryadevane te ThIka lAgyu tethI pUjya gurudeve munione aMka aThavADIyu jainazAsananA AtmA, karma, karmabaMdhanA hetuo, guNasthAnaka, baMdha, udayAdi upara prakAza
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 pAtharatI samajutI ApI. A sAta divasanI vAcanAo karmavAdano sAro paricaya munione Apyo. ArIte sAgara samA karmasAhityamA pravezamATe utsAhita karyA tyAravAda pUjya AcAryabhagavaMte kamasAhityana adhyayana karAvyu.bAramAsa jeTalA samayamAM to cha karmagraMtha, kammapayaDI, paMcasaMgrahanA niSNAta banAvI dIdhA. pUjyazrI pAse te viSayanutalasparzI saMgIna jJAna hatu. munionI buddhi kuzAgra hatI. vinayanI pAtratA hatI. adhyayananI apUrva khaMta hatI. Tuka samayamAM munio viSayanA agAdha uDANamAM utarI gayA viSayanI sUkSmatA ane gahanatAne kAraNe ghaNAone nirasa ane kaMTALA rUpa lAgatA A karmasAhityamAM teoe bhAre rasa cAkhyo. ciMtana-manana-paraspara polocana jaTilapUrvapakSa ane zAstrasiddha yuktio bharyA akATya uttarapakSa dvArA munioe pUjya AcAryabhagavaMtazrIne AnaMda vibhora, Azcaryamugdha ane parama saMtuSTa kayoM. punAmAM 2011nA comAsAmAM pU0 gurudeva paMnyAsajI mahArAje 18-20 sAdhuone nyAyadarzananA prAthamika granthono abhyAsa karAvyo. pUjyapAda AcAryabhagavaMte aneka munivarone A rote taiyAra thayelA joyA ane potAnA zubhamanorathane sakriya rUpa ApavAnI suzakyatA dekhAI. teozrIe 2014mAM amadAvAdamAM potAno manogata maMgalamanoratha ziSyamaMDaLa AgaLa jAhera kayoM, A manoratha jAhera thatAMja paramagurubhakta ziSyoe ene aMtarathI vadhAvI lIdho. o maMgala prayANa hajo : surendranagaranA zrIsakalasaMghanI atyAgrahabharI vinaMtithI pU0 AcAryadevAdi ThANA 54 nuvi0 saM02015 nuM cAturmAsa surendranagaramAMthayu,bAramA tIrthapati zrIvAsupUjyasvAmInI zItala-maMgala chAyAmAM prAcInasAhityanA AdhAre zrIkarmasAhityanA vistRtasarjana no maMgala prAraMbha thayo / zaruAtamAM munirAja zrI jayaghoSavijayajI, munirAjazrI dharmAnaMdavijayajI tathA munirAjazrI hemacandravijayajI A traNa munivaro kAryano AraMbha kayoM, pAchaLathI vidvAna munirAjazro guNaratnavijayajI paNa A kAryamA joDAyA temAM sarvaprathama kSapakazreNi ane upazamanAkaraNanA padArtho-viSayo nuvyavasthita saMkalana kayu, aneka zAstragraMthonA AdhAre ane gurubhagavaMtonA mahAnavinayathI parikarmita buddhinA sahAre karelu A viSayonu paryAlocana aTalu to uMDu ane vistRta hatu ke anA moTA be graMtho taiyAra thayA / / upazamanAkaraNa ane kSapakazreNinA viSayanI noMdha mArA laghu gurubAMdhava vidvAna munirAja zrI hemacaMdravijayajIo karI hatI je gaNitanI prakriyAthI bharapUra hatI pAchaLathI munirAja zrI guNaratna vijayajI akSapakazreNinA samAviSayane prAkRtagAthAoracI graMtharUpe guMthyo temaja lagabhaga 18thI 20 hajAra zlokapramANa saMskRtamA TIkA racI. te khavagaseDhI graMtharatna paNa A sAtheja prakAzita thaI rahyo che|
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavidhAna mahAzAstranu sarjana : __ khavagaseDhI ane upazamanAkaraNa A ve graMthonA padArtho saMkalana taiyAra thayA bAda 'baMdhavidhAna' graMthanu kArya munioprAraMbhyu, paramapUjya AcAryadevanA zubhAzIrvAda meLavI graMthanu maMgala kayu,A graMthamAM baMdhanakaraNa ane zatakAdigraMthonA viSayano saMgraha ane vistAra karavAno hato. prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha A cAre prakAranA baMdhanAmUla-uttarabheda,bhUyaskAra, tenA padanikSepa, vRddhiAdi tathA sthAnAdi prarUpaNAno satpadAdidvAromAM tathA gatyAdimArgaNA omAM vistRta vicAra karatA A graMthanusajena doDhathI be lAkha zlokapramANa thAya avu lAgyu. ane anA lagabhaga 14-15 copaDA (bolyuma) taiyAra thAya aTalu virATa kArya hatu, A kArya ve. cAra vyaktiothI tharbu zakya na hatu tethI karmaprakRtyAdino abhyAsa karI taiyAra thayelA bIjA 8-10 munivarone pU0 AcAryabhagavaMte A kAryabhAranA sahayogI banAvyA. padArtha saMgrAhaka munivaro: pUjyapAda karuNAsiMdhu AcAryabhagavatanI paramakRpAnA pAtra munirAjazrIjayaghoSavijayajI tathA munirAjazrI dharmAnaMdavijayajo A ve munivaro karmasAhityanA navanirmANanA kAryamAM sthaMbhabhUta che, temAMnA prathama muni, pUjya paMnyAsapravarazrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSyaratna munirAjazrI dharmaghoSa vijayajInA ziSyaratna che. AgamA zAstrI, prakaraNagraMtho ane khAsakarIne chedagraMthonA teo vidvAna che, bIjA muni, pUjya paMnyAsapravarazrI bhAnuvijayajI gaNivayaMnA ziSyaratna che, teo paga Agamo, prakaraNonA sArA abhyAsI che, karmasAhityamAM gaNitAnuyogano viSaya sArA pramANamAM Ave che te gahana hoya che; tene A muni suMdararIte spaSTa kare che. karmasAhityanA sUkSmAtisUkSma viSayanI gahanatAne bhedavAnu saubhAgya A ve munioo prApta kayu che. temanu gaMbhIra zAstrayAMcana, agAdha ciMtana ane rAtadivasa anuparizIlana che. viSaya nA akaleka muddAne aneka grantho vAMcI ano paraspara samanvaya kareche, jyAM zaMkAspada lAge tyAM vIjA Agamagratho, prakaraNagraMthonI sahAya laI pU0 AcAryabhagavaMta sAthe anI vicAraNA thayA bAda zAMta-svasthacitte anuprekSA karI samAdhAna cokkasa kare che. ane yathArtha ukela lAve che. te pachI munione anu vivaraNa samajAve che tyArabAda gAthAnA AdhAre munio TIkAnu Alekhana kare che. padArthasaMgrahakAra tathA gAthAkAra munirAjazrI vIrazekharavijayajI : A munirAjazrI muMbaI dAdara khAte pUjyagItArtha gaccha hitaciMtaka paMnyAsa pravara zro hemaMta vijayajI gaNivaryanA saM0 2007-2008 nA cAturmAsamA 13 varpanI vaye aTThAI tathA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ upadhAtA kayoM tyArathI vairAgyavAsita thayA . tyArabAda pUjyapAda AcAryabhagavaMtanI preraNAthI saM0 2011 mA 16vAMnI vaye cAritra aMgIkArI pU0 paMnyAsajI mahArAjanA ziSyaratna munirAjolalitazekharavija rajonA ziSyaratna munirAjazrIrAjazekharavijayajonA ziSyaratna thayA . A munivarano zAstra yAsaMga Adarza cha nAnIvayamAM saMskRta prAkRtavyAkaraNa prAraNa tho, nyAya korenA adhyayanamA sAro vikAta sAdhyo che . bandhavidhAna thanA padArthasaMkalanamAM tathA gaNiAvibhAgale sarala banAvAnAM temano mAcano phALo chegAthArUpe guMthavAnA padArthAnI ciMtanArvaka noMvakarI upayukta bane padArthasaMgrahakAra munivaro sAthe vicAraNA karI temanI pAsethI vizeSapadArtho meLavI padArthA-viSayano nirNaya karIne AryAchaMda ane tenA peTA bhedomAM gAthAo banAve . bandhavidhAna graMthanI Azare 15000 prAkRta gAyAoracavArnu mahAnakArya pUjya AvArya bhagavaMtanI AjJAthI teoo kayu cha graMthano ativistAra na thAya tenI cIvaTa rAkhI zakya teTalA saMkSepamAM viSayane samAvavAnI sArI kuzalatA amaNe dAkhavI che . vivecanagraMthanu zubhanAma 'premaprabhA : 'baMdhavidhAna' graMtha upara judA judA munivaro saMskRtamA racelA vivecananu sAnvarthanAma 'premaprabhA TIkA rAkhavAmAM Ayu che. A virATa karmasAhityanA sarjenamA preraNAdAtA,prakAzadAtA ane cetanA jagAunAra hoya to te puNyanAmadheya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajo mahArAjA che. AjanA vANIsvAtaMtrya une vicArasvAtaMtryanA yugamA yauvananA thanaganATa vakhate sahajasu Thana lokaprasiddhi, Adi bAhyabhASamAM na kheMcAtAM varSoM sudhI zramasAdhyakAryamAM lIna banI bahu TukasamayamA muniyo A mahAnakArya karI zakyA che te koI mAtra amanI potAnI zaktithI nahi paNa sadaiva smaraNIya pU. AcArya bhagavaMtanI paramakRpAthI ane divyaAzIrvAdathI karI zakyA che. tethIja te paramagurudevanA anaMta upakAronI cirasmRtimATe teozrInA premanI-samyagjJAnadAnAdivAtsalyanI prabhArUna sArthaka nAmanI pasaMdagI karavAmAM AvI che. ___ aneka zAstragraMthonA dohanarUpe AgraMtha taiyAra thayo che. te te viSayane sparzato vAto,vivAro-hetuo aneka zAstragraMthonAAdhAre carcavAmAM AvyA che. viSamasthalo vistRta ane spaSTa vivecana pUrvaka sarala sujJeya banAvyA che. aneka graMthonA saMkaTo sAkSopAThoyo saDa,yaMtro ane citrotho bharapUra A graMtha ja kaho Apaze ke keTalA zrana ane samaranA balidAnapUrvaka ane taiyAra karavAmAM Avyo che, racanA saMskRta-prAkRtabhASAmAMja kema karo ? aneka muni ronI varSAMnI mahenatane aMte taiyAra thayela A jIvanopayogI mananIya sAhityanA |
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarjanamATe gujarAtI, hIndI, aMgrejI bhASA pasaMda na karatA saMskRta prAkRta bhASAnI pasaMdagI zAmATe karI ? A praznanusamAdhAna oche ke (1) saMskRta prAkRtabhASA sarvadezIya ane sarvakAlika cha. amAM parivartano bhAgyeja Ave che, A bhASAonI hajAro varSothI prAyaH aka sarakhI paddhati cAlI Ave che. (2) A bhASAonI khUbI o che ke viSayanA game tevA vistAra ke ativistArane je rIte vadhumAM vadhu saMkSepamAM A bhASAomAM rajU karI zakAya che te rIte prAyaH bIjI bhASAomAM raz2a karavo azakya che. prastuta viSayanA agAdha vistArane sAMketika zabdone ke yaMtrone dhArI rIte bIjI bhASAomAM koi rIte na samAvI ke samajhAvI zakAya. (3) gujarAtI vagere bhASAo pratyeka yugamAM palaTAtI rahe che. dareka prAntomAM paNa te aMge ghagI bhinnatA pravateM che tethI yugaparivartana sAthe A graMtho paNa anupAdeya banI jAya. AvA aneka kAraNothI saMskRta-prAkRtabhAvAno Azraya levAyo cha chatAM graMthamAM viSayaparicaya sArarUpe gujarAtIbhASAmAM Apyo cha. 'sthitibaMdha' nA TokAkAra munivarya zrI jagaccaMdravijayajI: ___ A prastutamAM prakAzita thai rahelo mUlapayaDo ThiibaMdho [ mUlaprakRti sthitibandha ] graMthanI premaprabhA' nAmanI 20 hajAra zloka pramANa TIkA [vivecana] nA racayitA mArA . laghu gurubAMdhava munirAjazrI jagaccaMdravijayajo che. pUjya paramagurudeva paMnyAsapravarazrI bhAnudijayajI gaNivaranA ziSyaratna mArA pUjya gurudeva paMnyAsapravarazrI padmavijayajo gaNivaryanAteo ziyaratna cha. prathamathIja A munivara nI buddhi kuzAgra ane tapradhAna hatI. adampautsAhathI gurusevA ane jJAnopAsanA sAthe temaNe Aje 14 varSene aMte paNa lagabhaga nitya akAsagAno tapa ajoDa tyAga sAthe cAluja rAkhyo che. A TIkAgraMthanI racanAmAM temaNe apUrva buddhikauzala vAparyu cha. nyAya, vyAkaraNa, Agama, prakaraNa ane karma sAhityaviSayaka amanI vidvattA A TIkAgraMtha mAM dekhAi Ave che. A 'premaprabhA TIkAgraMthanI maulikatA : (1) mUlagAthAnA pratIko paddhatisara jarUra par3e tyAM TIkAmAM utAyo che. (2) te pratokono spaSTazabdArtha karavAmAM Avyo cha. (3) jarUra par3e tyAM me pratIkono tathA samagragAthAno rahasyArtha kholavAmAM Avyo che. (4) padArthane sacoTa siddha karatI prabala yuktio ApI che. (5) prasaMgopAta 60 uparAMta zAstragranthonA 300 lagabhaga sAkSI pATho ApyA che. (6) zaMkA ane tenA samAdhAno dvArA viSayane rasamaya ane subodha banAvyo che. (7) koika sthale mUlagAthAmAM na kahelA te te viSayanA matAMtaro TIkAkAra vidvAnamunivare anya zAstragraMthonu abalokana karI padArthasaMgrahakAra munivaro sAthe vicAraNA karI saMgRhIta karyA che. (8) sUkSma bAvatone samajavAnI saraLatA mATe ghaNe ThekANe dRSTAnto ApI viSayanu vizadokaraNa kayu cha juo
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR0 13, 14, 17, 26, 28, 635. (9) mUkSma viSayone dRSTAntothI sthApanA karI yaMtra rUpe paNa goThavyA che. juo-pR0 14, 20, 341, 513, 636, 646, 654, 663. (10)A graMthanA cha a adhikAronA pratyeka dvAronA samAviSayane 1 ke 2 pRSThamAM saMkSepamA batAvI detAM ArisA jevA yaMtro(koThAo)A graMtha mahatva aMga che, A munivare sarvaprathama AvA yaMtronI kalAtmakazailIno cIlo pADI pachInA badhAja graMtho mATe aMka suMdara mArga cIMdhyo che. pR0 naM0 194 upara kAyasthitipradarzakayaMtramA to jabara khUbI vAparI che, ekaja pejamAM 170 mArgaNAone judI judI saMjJAo-saMketo ApI nIce phUTanoTamAM tenI jaghanyakAyasthiti, utkRSTakAyasthiti,matAMtare manAtI kAyasthiti darzAvI che ane te te kAyasthitino gAthAMka paNa Apyo che. ___yaMtromAM vyavasthita koThAo pADI te te dvAronA saMpUrNa viSayane saMkSepamA a rIte raju ko cha ke viSayanA jANakArane yaMtra uparathIja adhyayana karAvayu hoya to karAvI zake. adhyayanakaranAra akavAra vistArathI yAMcI gayA pachI A yaMtro uparathI viSayanu punarAvartana karI zake, gAthAomAM mArgaNAo kadAca Agala pAchala goThavAyelI hoya to yaMtranI sahAyathI padArtha zodhI zakaM. yaMtromAM ApeTha gAyAnaMbarathI padArthano vistAra jovAnI khUba sArI anukULatA thaI che,viSayane dIvA jeyo spaSTakarI AphnAra AvA 78 yantrothI munizrIo A sthitibaMdha graMthane alaMkRta ko che. yaMtronI kaThA aTale zAstra sAgarana gAgaramA samAvavAnI kalA. yaMtromAM viSayonI goThavaNa kevI khUbIbharI cha te nIce batAvelI yaMtranovAnI 2-3 rIto parathI khyAlamAM Avaze. yantramA guthelA padArthAne samajavAno keTaloka roto: A kArmaNakAyayogamArgaNAmAM AyuSya sivAyanA sAtakarmanI jaghanyasthitibaMdhanu pramANa keTalu ? ane kema ? a jANavu che to 1. yaMtronI anukramaNikA joI sAtakarmanA jaghanyasthitianu yaMtra kADha, 2. a yaMtranI ubhI kolamamAM yogamArgaNAnA nIcenA khAnAmAM kArmaNakAyayogamArgaNA jovI, 3. tenI sAme ADI kolamamA pahelA khAnAmAMja kAmeNakAyayogamArgaNAmAM thatAM sAta karmanA jaghanyasthitibaMdhanu lakhelu pramANa malI Avaze. 4. aTalu pramANa zAmATe ? a jAgavA yaMtranI ADI kolamamAM chellA khAnAmAM gAthA naMbara joI te gAthAnI TIkAmAM karelA padArtha nA spaSTIkaraNamA ano hetu malI zakaze, B paryAptapaMcendriyamArgaNAmAM AyuSyakarmanA ajaghanyasthitibaMdhakonI sparzanA keTalI ? te jANavA mATe 1.te karmanI te sthitinA baMdhakonI sparzanAnuyaMtra anukramaNikAnA AdhAre kADhaNe, 2. temAM pahelI ubhI kolamamAM indriyamArgaNAbheda jovo, 3. tenA vIjA khAnAmAM prastuta mArgaNAbheda dekhAze. te khAnAnI uparanA khAnAmA sparzanAnu 8 rAja pramANa dekhAze nIce chellA khAnAmAM gAthAno aMka malaze. te gAthAnI TIkAnA AdhAre ano hetu paNa jANI zakAya che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 C mohanIyakarmanI asaMkhya-saMkhyabhAgavagere sthitibandha vRddhihAnIo ane sthitibandha avasthitaAstavyanAbaMdhakothI utpanna thatAM bhAMgA keTalA thAya te jAgache to te mATe 1. yantrAnukramamAthI sAtakarmanA sthitibaMdhavRddhi AdinA baMdhakonA bhaMgavicayana yaMtra kADhaQ,2. pUrvanI jema lobhApAyamArgaNAnA khAnAnAM jotAM 2187 bhAMgA jAgAvA malaze. ano hetu jANavA mATe gAthAnA AdhAre TIkA jovI. Ama yaMtronI jovAnI rIta jANyA pachI sAgara jevA vizAla graMthamAMthI jo te padArthana anveSaNa sahelAIthI karI zakAya che. (11) bIjA bhUyaskArAdhikAranA ane pAcamA vRddhibaMdhaadhikAranA bhaMgavicayadvAramA temaja chaThA adhyavasAyasamudAhAraadhikAranA sthitisamudAhAra dvAramA AvatI kliSTa gaNitaprakiyAne munizrIo suyogya zabdadeha ApI sugama banAvI che. (12) koIka sthaLe aneka mato pravartatA hoI te sarvamatono nirdezarUpe mUlagAthAmAM saMgraha phAvAmAM Avyo che. TIkAkAre te sarvamato te te zAstrapATho sAthe TIkAnAM rajU karma che. juopR0 94, gAthA 72 nI TokA. (13) A graMthamA AvatA jarUrI viyone tarka-nyAyazailInI eraNapara caDhAvavAnu paNa munizrI cUkyA nathI, o rIte viSayanI viSamatAne ane viSayanI sAne saMbhakti dalIlone bhedIne satyArya sAbIta karAyo che. dA0 ta0 juo 5 mo vRddhiadhikAra pR0 555556 gAthA 747748 no TokA. juo. 4 thA padanikSepAdhikAra pR0 530.531 gAthA 706 no TokA. A rIte anekasthalo tasiddha lekhInIthI AlekhyA che. (14) keTaleka sthaLe koI aka cokkasa ane iSTavivakSA-abhiprAyathI AkhA ya viSayanu nirUpaNakarI te padArtharnu bIjI vivakSAthI paNa nirUpaNa thaI zake ane koI tema kare to o aviruddha che o jaNAvavA pUrvaka bIjI vivakSArnu rahasya paga vidvAna munirAje vyakta kayu che. juo pR0 453.456 gA0 575. (15.) TIkAkAra vidvAna munirAje padAyoMnu-viSayonu kayAreka jhIgavaTabha vivecana svaccha pratibhAthI kayu che A cAreka muddAo namunArUpe ahiM rajU karu chu. (i) mULa AThaprakRtimA utkRSTasthitibaMdhanAchellA niSeka sudhI karmadalikonI niSeka racanA vizeSahIna krame thAya cha. A padArthane yuktipUrvaka ghaTApatAMlagabhaga 100zlokapramAga pUrvapakSakoM che, temAM aneka vitarkokaryA che ane pachI tenAsacoTa samAdhAno ApyA che . juo pa0 33-37. pRTa 36 upara pUrvapakSane anusAre daThikara va nAno khyAla AsthApanA citra paNa Apyu che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (ii) akendriyAdimArgaNAmAM sAtakarmanAanutkRSTasthitibaMdhano kALa aMtarmuhUrta ja Ave a padArtha nA samarthanamAM te akendriyAdimArgaNAmAM bhavacaramAntarmuhUrtamAMjIvananA chellA antamuhartamAM)utkRSTasthitine bAMdhato jIva tyAMthI mRtyu pAmIne pAcho akendriyamA ja utpanna thAya,aja rIte bIjI mArgaNAomAM paNa tevIavasthAmAM marato jIva cokkasa sthAnomAM ja utpanna thAya. A hakIkatanA samarthanamA 'bhavacaramaantarmuhUrtamA sarvAdhika saMklezavALA jIvonu marIne potAne yogya sarvakaniSThasthAnamAM ja javAnu thAya che' ityAdi niyama batAvIne me niyamanI anekarIte ghaTanA karI cha, ahIM vAcakone padArthAvivecananI mArmika sUkSmatA dekhAyA vinA nahi rahe. (iii) chaTTA adhikAramAM sthitibaMdhanA adhyavasAyonA dviguNavRddhisthAno ane tevA be dviguNavRddhinA sthAno baccenA aka aMtaramA rahelA sthitibaMdhasthAnonA alpabahutvamAM dviguNavRddhinAM sthAno aMgulanA vargamUlanA chedanakonA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA hoya chatAM aka AMtarAnA sthAno karatA ochAM kahyAM abAvatamA pUrvapakSathI virodha uThAvI anu samAdhAna kaIka adhika ardharAjaloka jeTalI lAMbI sUcizreNinA chedanako paNa aDhI uddhArasAgaropamanA samayothI thoDAMka ja adhika thAya cha evAta daSTAMto ane bIjA hetuothI siddhakaravAdvArA kayu cha ane te prasaMge jarurI palyopama sAgaropamabhedonA svarUpa ane prayojana vagere paNa vatAvyA che. juo pa0 428-434. ___ (iv) 'karmaprakRtisaMgrahaNI'nI anubhAgabaMdhanI cUrNimAM anukRSTinu vidhAna karavA dvArA uparanI adhika adhika sthitinA baMdha vakhate prAptathatAM rasabaMdhanA adhyavasAyone nIcenI nyUna nyUna sthitinA baMdha vakhate batAjyA hoI keTalAMka nIcenAM sthitibaMdhasthAnomAM cAra ThANIyAnI jema traNa ThANIyA ane be ThANIyA rasabandhanA adhyavasAyo paNa prApta thAya cha , jyAre ahIM sthitibaMdhagranthamAM te te sthitibaMdhasthAno mAtra cAra ThANIyA ke vraNa ThANIyA vigare aka aMka prakAranA rasabandhanA adhyavasAyavALA jIvone ja batAvyA cha,ama baMne granthAnI vAtomA pUrvapakSathI virodha batAvI samAdhAnamA yuktipUrvaka baMne granthanI vAtano samanvaya karI batAvyo che. juo- pR0 644-649. mahattvanA pariziSTo: (1) prathama pariziSTamAM 'sthitibaMdha' nI TIkAmAM je je zAstragranthonI sAkSIo makavAmAM AvI che te graMthonu tathA sAkSIpAThonI saMkhyAna lIsTa cha. (2) bIjA pariziSTamAM jesalameranA jJAnabhaMDArano samarthazAstrakAra AcArya bhagavAna municaMdrasUrIzvarajI mahArAja viracita karmaprakRticUrNinA ToppaNano aMka upayogI aMza ApavAmAM Avyo cha, temAM sAkAra anAkAra upayoganI vicAraNA aMka judIja zailIthI karavAmAM AvI cha tethI adhyayanakartAone te upayogI thaze. A TIppaNa graMtha hajI mudrita thayo nathI.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ (3) mArgaNAomAM jIvadravyonA pramANa (saMkhyA)nu nirUpaNa sthUlathI to Ave che paNa ghaNA adhikAromA pratyeka mArgaNAmAM cokkasa jIvadravyonI saMkhyAnu pramANa jANavu agatyanu cha tethI munirAjazrI 11 gAthAomAM dravyapramANaprakaraNanI racanA karI jIvadravyornu pramANa saMkalita kayu cha ane tenA upara sAmAnyavivecanarUpa saMskRtamAM poteja avacUri racI cha,Ama A pariziSTa nAnakaDI graMtharacanArUpa ane agatyanu cha. __A gahana viSayonA spaSTIkaraNano prayatna jotAM lAge cha ke TIkAkAra jANe patthArane pallavita na karI rahyA hoya. pUrvakALanA zrutabhakta zramaNopasakonA pagale piMDavADAnI bhAratIya prAcyatatvaprakAzana samitiaparamatAraka ane prakAzaka zrutane bhAvijIvo sudhI pahoMcADavA anurakSaNa-prakAzana ane pracAradvArA zrutanI paraMparA avicchinna rAkhavAnu sukRta hAtha dhayu che / / aMte, sukhanA bhramathI pApanA ane duHkhanA rAhe doDI rahelA jagatane A tAvika-AdhyAtmika grantho dIvAdAMDIrUpa bano. mokSAbhilASI bhavyAtmAo A graMtharatnanA vAMcanathI karmanI kuTIlatAne samajI apramatta-jAgRtimaya jIvana jIve, AtmA ane karmanA anAdi saMyogane bhedanArI samatA-sAmAyikabhAva prApta kare aja aka maMgalakAmanA / zubhasthala : zA. sakaracaMda choTAlAla baM.naM.13 AzramaroDa, amadAvAda 13. vI0 saM0 2492 mahA sudara ravivAra svargIya paramagurudeva dAnasUrIzvara svargArohaNa zubhadina bhavodadhitAraka saMyamatyAgatapomUrti pUjanIya AcArya deva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA vidvAna-vinIta-ziSyaratna pU0paM0 bhAnuvijayajI gaNivaryanAM ziSyaratna sva0 pR0 paM0 zrI padmavijayajI gaNivarya ziSyANu muni mitrAnandavijaya
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalAgamarahasyavedi-mUripurandara-bahuzrutagItArtha-paramajyotirvit-paramapUjya-paramagurudeva zrImad-vijayadAnasUrIzvarAH
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sacarAcara vizvamAM vidyamAna vastumAtranu pRthakkaraNa traNa vibhAgamAM thaI zake, (1) prathama vibhAgamAM mAtra jaDa vastuo, jevI ke sUkSma paramANu, dvyaNuka vagere 4 audArikAdi pudgalavargaNAo, acetana kASTha vagere tathA dharmAstikAyAdi Ave, (2) dvitIya vibhAgamAM kevaLa caitanyamaya anantA siddhaparamAtmAo Ave, aneM (3) tRtIya vibhAga ke jemAM jaDa (pudgalo) ane cetana (AtmA) e banenA dUdha-pANI jevA yA loha agni jevA bandhI (saMbaMdhathI) utpanna thayelAM sacetana pRthvI, pANI, agni, pavana, vanaspati yAvat svecchayA gamanAgamanAdi ceSTA karatA dRSTigocara thatA manuSya, pazu, pakSI, kIDA Adi Ave. viSaya- paricaya anAdi kALathI jIvana bhinna-bhinna aniSTa sthitiomAM (avasthAomAM) gamana ane managamatI avasthAomAM asthairya ( nahi TakavApaNu ) e rUpa saMsAraparibhramaNa jaDa-cetananA dUdhapANI jevA baMdhathI utpanna thayelA vIjA vibhAgamA lAgu par3e che. ane tethI ja saMsAra paribhramaNa aTakAvI zuddhacaitanyasvarUpa mokSa meLavavAmAM kAraNabhUta sarvajJazAstranAM kahela tacconAM zravaNacintana-manana ane vidhi-niSedhanAM anuSThAna vagere A trIjA vibhAgane uddezIne che. bandhanA aneka prakAra :-- jano cetana sAno te baMdha = saMbaMdha jaDa - pudgalonI tetrI tevI vizeSatAone kAraNe aneka prakArano mAnyo che. jemake- (1) audArikavandha, (2) vaikriyabandha, (3) AhArakabandha, (4) taijasabandha ane (5) kArmaNabandha ke karmabandha. audArikavandha eTale jaDa evA pugalasamUhamA rahelA cokasaprakAranA bIjA jaDapudgalaskandho karatAM vilakSaNa audArikavargaNA nAmanA pugalo sAno AtmAno saMbaMdha. A pulomAthI ^ vizvamAM rahelAM pracetana dravyomAM rUpa rasa gaMdha ane sparzavAlAM pratyeka dravyone pudgala dravyo kahevAya che. zrA pudgaladravyo eka paramANu, be paramANu, raNa paramANu, cAra paramANu ema uttarottara ekaka paramANu vadhatAM yAvat keTalAMka asaMkhyAtaparamANu zrInAM banelA bhane keTalAMka anantaparamANu onAM banelAM hoya che. AmAM paramANu zrI eTale jenA be vibhAga paNa na thaI zake tevAM zravibhAjya pudgaladravyo che, jyAre ne traraNa vagere paramANu prothI banelAM dvaya eka gharaka vagere pudgaladravyo vibhAjya pudgaladravyo che. A paramANu sivAyanAM dvayaka yaka vagere anantAraka sudhInAM dareka dravyone skandha kahevAya che. A skandhomAMthI amuka cokkasa saMkhyAnAM paramANu yo vAlA skandhone praudArikavargaNA vagere vargaNAtra kahevAya che, A vargaraNA zAstromA 26 prakAratI kahI che. te uttarottara adhika adhika paramANuyovAlA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] viSaya- paricaya pRthvI pANI vagerenAM ane manuSya, pazu, pakSI, kIDA vagerenAM najare caDhatAM bhautika zarIro bane che. audArikavargaNAnAM pudgalo karatAM vilakSaNakoTInAM pudgalaskandhono samUha ke jemAMthI deva nArakonAM zarIro vagere bane che te vaikriyavargaNA pudgalo kahevAya che. vaikriyavargaNAnAM puGgalono skandhonI hoya che. temAMthI grahIM upayogI praudArikathI kArmaNavargaNA sudhInI vargaNAtra, ane temAM AvatA skandho naghanyathI bhane utkRSTathI keTalA paramANuyonA banelA hoya che te nIcenA koSTakabhI jANI zakAze. vargaNA nAma jaghanyathI keTalA paramANu hoya utkRSTathI keTalA paramANu hoya ? zradArika agrAhya* vargaNA 1 paramANu abhavyathI anaMtaguNa evI siddhanA anaMtamA bhAga vAlI saMkhyA jeTalA. zradArika vargaragA ( grAhya ) uparanIvargaNAnA utkRSTa + 1paramANu + krama 1 2 3 4 5 6 7 8 ha 10 11 12 13 14 15 16 vaikriya grAhya vargaNA vaikriya vargaNA ( grAhya ) AhAraka grAhya vargaraNA zrAhAraka vargaNA ( grAhya ) tejasa agrAhya vargaNA tejasa vargaNA ( grAhya ) bhASA agrAhya vargaNA bhASA vargaNA ( grAhya ) ucchavAsa agrAhya vargaNA ucchvAsa vargaNA ( grAhya ) mana agrAhya vargA mana vargaNA ( grAhya ) kAraNa grAhya vargaraNA kArmaNa vargaNA ( grAhya ) dd 23 11 .7 17 21 " 21 32 27 11 11 " 37 17 11 17 39 13 12 17 17 17 17 " 33 + + + + 33 + + + + + + " 27 19 13 22 " 13 11 11 31 " svajaghanya - svajaghanyato anantamo bhAga. X anantapha + svajaghanyano anantamo bhAga 31 31 33 11 11 1 " " " " " " 33 .. "" "" 17 "" "" 13 22 27 31 33 17 X ananta. + svajaghanyato anaMtamo bhAga. X ananta. + svajaghanyano anantamA bhAga + 17 mI vagere vargaNAnAM nAma zrA pramANe che - ( 17 ) dhruvA cittavargaraNA, (18) dhruvA cittavargaNA, (19) prathama zunya vargagA, (20) pratyekazarIravargaNA, (21) dvitIya zUnya vargaraNA, (22) bAdaranigoda vargaNA, (23) tRtIya zUnyavargaNA, (24) sUkSmanigodavaNA, (25) caturtha zUnya vargaraNA, (26) pracittamahAskandha | A vargaNAzrotu svarUpa vizeSathI karmaprakRti vagere granthothI jANI levu. grahIM 'viSaya paricaya' mAM zradArika vagere vargaNAne samajavA prATalaM paryApta che. X ananta. + svajaghanyo anantamo bhAga. X ananta. + svajaghanyano anantamo bhAga. X ananta. + svajaghanyano anantamo bhAga X ananta. + svajaghanyano granantamo bhAga * yA 16 vargaNAmAM bIjI, cothI, chuTTI vagere vargaNAgrI ke je vargaNAzronA skandhomAMthI manuSya vagerenAM dArikazarIrI deva vagerenAM vaikriyazarIro, pUrvadharamunizronAM prasaMgavazAt banAvAtAM zrAhArakazarIro vagere banatAM hoI te vargaNA zradArikAdivargaNAyo ( zradArikAdi grAhya vargaNAtra ) kahevAya che. jyAre praudArikAdi te te vargaNAnA pUrva pUrvanI pahelI, trIjI, pAMcamI vagere vargaNAtromA rahelA skandhomAMthI zradArikAdi zarIra nahi banI zakatAM hovAthI te pahelI zrIjI vagere praudArika pragrAhya, vaikriyagrAhya vagere nAmavAlI vargaNAo kahevAya che. 5 hayAM guNaka prabhavyathI anantaguNa evo siddhano anantamA bhAga jevaDo che. e pramANe nIce paNa jyAM- 'pranaMta' kahyuM che tyAM guNaka teTalo abhagyathI anantaguNa ane siddhonA anantamA bhAga jevaDo samajavo /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya- paricaya [ 27 AtmA sAthai saMbaMdha te vaikiyabandha kahevAya che. eja rIte AhArakavagere bandho tetrAM tevAM AhArakavargaNAdi pudgalonI vizeSatAone kAraNe bhinna bhinna svarUpavALA jANavA, emAM kArmaNavargaNAnA lono AtmAsAthai saMbandha ene kArmaNabandha kahevAya che tema karmabandha paNa kahevAya che. anekavidha bandhamAM karmabandha mukhya : audArikAdi anekavidha bandho karmabandhane AbhArI che. kemake AtmAnA mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga ane samyaktvAdi rUpa zubhAzubha bhAvothI utpannathayela karmabandhanI vilakSaNatAo zeSa audArikAdi bandhonA nirmANamA hetu che. eTala ja mAtra nahi, anantajJAnadarzanamaya anantasukhamaya evA ApaNA pyArA AtmAmAM jaDatA, alpajJatA, mohamUDhatA vagere karmabandhane kAraNe che. ane tethI ja jJAnI mahApurupae audArikAdivandhane saMsAranu kAraNa na kahetAM karmabandhane saMsAranu kAraNa kahyu N che. A karmabandhane zAstrakAroe 'bandha' zabdathI paNa saMbodhyo che. karmabandhanA jJAnanI AvazyakatA : yadyapi karmabandhanAM kAraNo midhyAtva, ajJAna, asaMyama, kaSAya, durdhyAna vagere che, ane tethI viSarIta evAM samyaktva, samyagjJAna, saMyama, zubhadhyAna vagere karmabandhanI alpatA anaM karmabandhanA sarvathA ucchedanAM kAraNo che to paNa karmabandhanI prakriyAnu jJAna karmabandharUpa mahAroganI jaDane ane bhayaMkaratAne batAvatrA dvArA karmabandhanA kAraNothI AtmAne dUrane dUra rAkhavA, tathA karmabandhanAM ucchedaka samyaktva saMyamAdimAM Adara karAvanAruM che. eTala ja nahi, karmabandhanI prakriyAne jANavA mATeno prayAsa (pravRtti) dravyAnuyoganuM cintana che. ke je dravyAnuyoganA cintanamAM tallIna thayelA aneka saMyamI AtmAo zukladhyAna ane kSapakazreNi mAMDI anAdiparaMparAvALA karmonA phuracA uDADI ananta avyAvAdha Atmika sukhasaMpatti ne prApta karanArA banyA che. A rIte karmabandhanA svarUpa jJAna AtmahitasAdhanAnu eka mahAna aMga hoI mumukSujanone ati Avazyaka che. karmabandhanA jJAnanI prAptinu sAdhana karmasAhitya ane temAM bandhavidhAna : pUrvakALanA jJAnI maharSioe bhAvI prajAnA hitane anulakSIne jJAnanA akhUTa khajAnA dRSTivAda mahAzAstramAMthI uddharI zataka, karmaprakRti, kaSAyaprAbhRta vagere karmaviSayaka aneka prakaraNazAstro nirmANa tu. jemAMnAM zataka karmaprakRti vagere atiprAcIna zAstro tathA tvArabAda racAyelA te te granthonAM mahatvapUrNa vivaraNo ane te granthone AdhAre racAyelA karmavipAkAdi karmagrantho vagere karmaviSayaka sAhitya ApaNA puNya yoge Aje paNa mojUda che. A vadhA zAstromAM karmabandhanA pratipAdaka bandhanakaraNa vagere zabdasaMkSipta ane arthagaMbhIra granthAMzo AvelA che ke je granthAMzo avalambIne 'bandhavidhAna' grantha udbhava pAmyo che. A bandhavidhAnagranthamAM aneka adhi
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] viSaya-paricaya kAmAM satpadAdi vividha dvArone AzrayI sAmAnyathI ane vizeSathI ema ve rIte prakRtibandha sthitibandha vagere bhedapUrvaka karmabandhanI vicAraNA vistArathI karavAmAM AvI cha . 'bandhavidhAna' evaM ' granthanAma sArthaka che : ukta karmabandhana prakriyAne bandhaprakriyA, bandhavidhAna, bandhavidhi, bandhanakaraNa ema samAna arthaka bhinna bhinna zabdothI paNa ullekhI zakAya cha e / ane e rIteA mahAgranthanu' 'bandhavidhAna' evaM ' nAma sArthaka (arthAnusArI) cha. athavA bandhavidhAnano artha bandhanA bhedo evo paNa thaI zake. ane A granthamAM prakRtibandha, sthitibandha, rasabandha, pradezabandha ema bandhanA aneka bhedonu' prarUpaNa Avatu hoI A bIjo artha paNa ghaTI zakavAthI prastuta grantha' 'bandhavidhAna' evaM nAma sArthaka kahevAnAM koI javAMdho nathI. bandhanA mukhya cAra bhedo : ukta karmabandha kaho, bandhAtAM karma kaho ke bandha kaho paNa te vakhate AtmA sAthe joDAI rahelAM kArmaNavargaNAnAM pudgalomAM te bakhatanI AtmAnI kaSAyAdipariNatine anusAre anekavidha vizeSatAoM utpanna thAya che jemAMnI cAra mukhyavizeSatAone AzrayIne ekaja kALe thayelo te bandha te te vizeSatAne mukhya karIne 4 prakArano kahevAya cha e. te A pramANe (1) prakRtibandha, (2) sthitibandha, (3) rasabandha, (4) pradezabandha prakRtibandha ane tenA bheda-prabheda : prakRti eTale svabhAva, te svabhAvanuM utpanna thavu te prakRtibandha; jema sUMThano svabhAva pitta karavAno, goLano svabhAva kaphakaravAno, tema amuka cokasa samaye yogane anusAre AtmAsAthai saMbaMdhAM AtAM kArmaNavargaNAnAM dalikosAMthI (pudgalapradezo mAMthI) keTalAMka dalikomA AtmAnA jJAnaguNane AvavAno svabhAva utpanna thAya cha. to vaLI te sivAyanAM bIjAM kevalAMka dalikomAM AtmAnA darzanaguNane AvaravAno svabhAva utpanna thAya che, te sivAyanA bIjAM kaTalAMka dalikomAM sukha duHkha ApavAno svabhAva utpanna thAya che. ema bhinna bhinna je svabhAva utpanna thAya cha ete anusAre prakRtibandhanA paNa aneka bheda par3e che; je mukhyapaNe ATha cha. te ApramANe (1) jJAnAvaraNIya prakRti, (2) darzanAvaraNIya prakRti, (3) vedanIya prakRti, (4) mohanIya prakRti, A 8 prakAranI prakRti svabhAvamAMthI jJAnAvaraNAdi te te svabhAvane pAmelAM eka eka jAtanAM (5) Ayu prakRti, (6) nAma prakRti, (7) gotra prakRti, (8) antarAya prakRti.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [ 26 karmadaLiyAMmAM matijJAna zrutajJAna Adi bhinna bhinna jJAnane, tema cakSudarzana acakSudarzana vagaire bhinna bhinna darzana vagerene AvaravA vagereno svabhAva utpanna thayelo hoya che. te svabhAvabheda pramANe te te dalikone punaH judA judA vibhAgamAM gaNavAmAM Ave tyAre jJAnAvaraNaprakRtinA dalikonA (1) matijJAnAvaraNa, (2) zratajJAnAvaraNa, (3) avadhijJAnAvaraNa, (4) manaHparyavajJAnAvaraNa ane (5) kevaLa jJAnAvaraNa ema pAMca bheda par3e cha. ema eka jJAnAvaraNamUlaprakRtInA pAMca uttaraprakRtibheda thayA. eja rIte darzanAvaraNAdi dareka mULaprakRtinA kramazaH 9, 2, 26, 4, 67, 2 ane5 uttaraprakRtibhedo thAya cha, jo ke atisUkSmadRSTie enA vibhAga karatAM asaMkhyAtA bheda thaI zake, paNa mukhyarUpe karmaprakRti, zatakacUrNi vagere zAstromAM baMdhI prApta thatA uttaraprakRtibhedo uparokta 5, 9, 2 vagere vatAvyA cha. ane A granthamAM paNa teTalA bhedo upara vicAraNA karavAmAM AvI cha. A uttaraprakRtibhedonAM nAma 'karmavipAka' grantha(karmagrantha 1 lA) mAMthI jANI levAM. prazna:-uparokta jJAnAvaraNAdi prakRtiono te te svabhAva te te karmadaliyAM AtmAsAthe joDAya te ja vakhate utpanna thaI jAya che tema kA, to zute te jJAnAvaraNAdi prakRti bandhasamayathI potapotAnA svabhAva pramANe jJAnAdiguNane AvarabA vagere rUpa phaLane ApanAra bane cha ? uttaraH-nA, kemake jema mUThano svabhAva pitta karavAno hovA chatAM ane te khAdhA chatAM jyAM sudhI pariNAma pAmatI nathI(pacatI nathI)tyAM sudhI pittakaravArUpa phaLane utpanna karatI nathI, athavA jherano svabhAva prANanAzakatAno hogA chatAM koThAmAM gayelu evUpaNa te jyAM sudhI pariNAma pAmyunathI hotuM tyAM sudhI potAno svabhAva chatAM prANanAza rUpa phaLane Apatu nathI, paNa tene pariNAma pAmavAne jeTalo samaya jarUrI hoya teTalo samaya pasAra thaye jyAre paripAka (pariNAma) pAme che tyAre mRtyurUpa phaLane nipajAvanAeM bane cha, tema jJAnAvaraNAdisvabhAvane pAmelA te te karmadaLiyAM jarUrI kALa (abAdhAkAla) pasAra thayA pachI ke anyarIte paripAka pAme che (udayamAM Ave che) tyAre potAnA svabhAvaanumAre phaLa ApanArAM bane che. sthitibandhaH upara kahI gayA te pramANe samaye samaye AtmA sAthe saMbaMdhamAM AvatAM kArmaNavargaNAnAM dalikomA te vakhate jema AtmAnA jJAnAdiguNone AvaravAno tathA sukha duHkhAdi ApavA vagereno svabhAva utpanna thAya che teja rIte teja vakhate te karmadalikomA AtmA upara (AtmA sAthe) te svabhAve keTalo kALa sudhI Takaze te paNa cokasa thAya cha, arthAt amukakALa sudhI AtmA sAthe joDAI rahebAnI yogyatA paNa teja vakhate te karmapudgalomAM utpanna thAya che. ana e yogyatAne anumAre (jo udIraNAkaraNAdino vyAghAta na Ave to) teTalo kALa te svarUpe AtmA sAthe joDAI raheche. ahIMyAM prakRtipanyavakhate ja te karmapudgalomAM AtmA sAthe amukakALa sudhI joDAI rahevA mATe
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] viSaya-paricaya je nakkI thayu te ja sthitibaMdha, ane te karmadaliyAM AtmA sAthe joDAI rahevA mATe jeTalo kALa nakkI thayo te kALanu' pramANa te sthitibaMdha pramANa kahevAya che. dA0 ta0 amuka samaye AtmA sAthe joDAtAM karmadalikomA je keTalAMka dalikomAM jJAnAvaraNasvabhAva utpanna thayo te dalikomAMthI asaMkhyAtamA bhAga jeTalAM amuka dalikomA ekahajAra varSa sudhI AtmA sAthe joDAI rahevAnunakkI thache. tote dalikonA hisAbe eka hajAravarSanosthitibaMdha thayo gaNAya. te sivAyanAM bIjAMasaMkhyAtamA bhAga jeTalAM daliko ke jemA eka hajAra varSane eka samaya sudhI AtmA sAthe joDAI rahevAnunakI thayu che te dalikonA hisAve ekahajAra varSa ane ekasamayapramANa sthitivandha gaNAya. ema vaLI bIjAM keTalAMka daliko ke jemA eka hajAra varSa ane be samaya sudhI AtmA sAthe joDAI rahevAnunakkI thayu che. te dalikonA hisAve eka hajAra varSe ane ve samayapramANa sthitibandha gaNAya. eja rIte jJAnAvaraNAdi eka eka prakRti tarIke banatA dalikomA je samaya samaya hInAdhika kALa sudhI AtmA sAthe joDAI rahevAnu nakkI thAya che, te kALa pramANe te te dalikonu sthitivandhapramANa gaNAya che. ahIM ATalu dhyAnamA rAkhavu jarUrI che ke te te samaye jJAnAvaraNAdi eka eka prakRtirUpe banI rahelA anaMtAnaMta karmadalikomAthI asaMkhyAtabhAga jeTalAM jeTalAM bhinna bhinna dalikomAM paraspara samaya besamayAdi bar3e hInAdhika kALa sudhI AtmA sAthe te rUperahevAnunakkI thayAnA hisAbe sthitibandhapramANanA asaMkhyAtA bheda paDatA hovA chatAM eka samaye baMdhAtA jJAnAvaraNAdi prakRtinA sthitibandha pramANa to je dalikomA zeSa jJAnAvaraNAdi daliko karatAM badhAre kALa sudhI te rUye rahevAne nakI thayelu hoya che te dalikonA sthitikALane anusAre ja gaNAya che. nahi ke zeSa samaya besamayAdi hInakAla rahevAne nakkI thayelAM dalikonA hisAbe. ejarIte darzanAvaraNAdi eka eka prakRtinA sthitivandhapramANa mATe paNa samajavu. A sthitibandhapramANanI hInAdhikatA te vakhate pravartamAna kaSAyodayanA pariNAmanI tIvratAmandatAne AdhIna che. rasabandhaH jJAna vagerene Avaravu ane sukha-duHkhane Apa vagere te te svabhAvane pAmelA te te karmadaliko jJAna vagere svaAvAryaguNane eka sarakhI rIte AvaravAne zaktimAna nathI hotAM; tema vedanIyAdi prakRtinAM daliko paNa eka sarakhI rIte sukha-duHkhAdine utpanna karavAne zaktimAna nathI hotAM kintu bhinna bhinna dalikasamUhomA ochIvattI zakti hoya che. ane tethI te te rUpe udaya pAme tyAre tenAthI utpanna thayelA kAryamAM paNa bheda par3e che. dA0 ta0 jJAnAvaraNano udaya dareka jIvana hovA chatAM eka jIva atyanta jaDa jevo hoya che, jyAre bIjo jIva enAthI ocho jaDa hoya che. trIjAnI jaDatA vaLI te karatAM paNa ochI hoI tene bodha zIghra ane UMDothAya che. A bheda jJAnAvaraNa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [ 31 karmanI zaktibhedane kAraNe che. jJAnAdinA AvaraNa rUpe eka svabhAvane dhAraNa karatAM evAM karmadalikomA bhinna bhinna vipAkane (phaLane) utpanna karatI te te dalikasamUhamA rahelI zakti teja rasa athavA anubhAga kahevAya che. ane pUrve kahI gayA tema prakRtivandha vakhate je te te dalikomA AtmAnA te vakhatanA kaSAyAdipariNAmane anusAre tevArasanu nirmANa thavu te rasabandha kahevAya che. ArasabandhanA paNa sthitibandhapramANanI jema aneka bheda par3e che. jemAMnA atIndriya evA paNa ekaThANIyA beThANIyA vagere sthUlabhedone bALajIvone samajAvavA zAstromAM lIMbaDA vagerenA tathA zeraDI vagerenA rasonAM dRSTAnto dvArA sAro prayatna pUrvanA mahApuruSoe kayoM che. pradezabandhaH pUrve kahI gayA tevA svarUpavALI vizvanA raMce raMcamAM patharAIne par3elI, game teTalA samUhamA paNa dRSTino viSaya nahi banatI evI mUkSma kArmaNavargaNA nAmanI vargaNAmAMthI jIva pratyeka samaye potAnA mana-vacana-kAyAnA yogane anumAre anantAnanta chatAM ochIvattI saMkhyAmAM pradezone grahaNa kare che (jIva sAthe pratyeka samaye bhinna bhinna saMkhyAmAM pudgaladravyo joDAya che), te bhinna bhinna saMkhyAmA pradezonu jIva sAthe kSIra-nIranI jema ekameka tha te che pradezabandha. grahaNa thatAM pudgalonI saMkhyAne anusAre pradezabaMdhanA aneka bhedo par3e che. arthAt mana-vacanakAyAno yoga-pravRtti maMda hoya che to AtmA sAthe joDAtA te karmapradezo ochI saMkhyAmAM hoya che. ane yoga vadhAre pramANamAM hoya che to te pradezonI saMkhyA paNa vadhAre hoya che. te pratyeka samaye AtmA sAthe joDAtA anantA daliko (pradezo) mAMthI amuka cokaya bhAge prApta thatAM dalikomA ja jJAnAvaraNasvabhAva utpanna thAya che, te ja rIte darzanAvaraNa vagere svabhAva paNa teTalA teTalAM cokamabhAge AvatAM dalikomA ja utpanna thAya che. ityAdi ghaNI vicAraNAo pradezabandhanA viSayamAM paNa che. prakRtivandha, sthitibandha, rasabaMdha ane pradezabandhanA svarUpanA sAmUhika dRSTAMta tarIke zAstromAM modakanu dRSTAnta grahaNa karavAmAM Ave che. jema ke modakamAM suTha-goLa vagere hoya te pitta-kapha vagere cokasa prakAranA phaLone utpanna karanAra hoI prakRtivandhasthAnIya gaNAya. modakarnu amukakALa sudhI te svarUpe rahe te sthitibandhasthAnIya gaNAya. temAM rahelI tIkhAza mIThAza vagerenI taratamatAne anusAre pittAdinI mandatA tIvratA AdhAra rAkhe che tethI tIkhAza mIThAza vagere rasabandhasthAnIya gaNAya. jyAre modaka nAno moTo hoI temAM Avelu ochu vatta daLa te pradezabandhasthAnIya gaNAya. anuyogadvAro ane mArgaNAo: atIndriya padArthonu paNa ciMtana manana tathA sUkSma avabodha karavA mATe zAstromAM aneka
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32] viSaya-paricaya vidha dvAro ( anuyogadvAro ) ane anekavidha mArgaNAo batAvavAmAM AvI che ke je dvAro ane mArgaNAono Azraya karI te te padArthonu cintana vagere karatAM atIndriya padArtho paNa indriyagocara padArthonI jema mAnasapaTa upara bhAsamAna thAya che. A bandhavidhAnagranthanA prakRtibandha sthitibandha vagere dareka vibhAgamA AvatA prakRtivandha sthitibandha vagere bhinna bhinna bandhone paNa satpada, svAmitva, sAdyAdi, kALa, antara, saMnikarSa, bhaGgavicaya, bhAga, parimANa, kSetra, sparzanA vagere te te anuyogadvArone abalaMbI 'gai iMdiye ya kAye'ityAdi mUlamArgaNAsthAnomAM tathA narakagatiAdi mArgaNAonA bheda-prabhedarUpa prathamapRthvInarakabheda vagere uttaramArgaNAomAM ema 174 jeTalI mArgaNAomAM temaja 'egidiya-suhumiyarA' ityAdi 14 jIvabheda vagere AzrayI yathAsaMbhava vicAraNA karavAmAM AvI che. prastutagrantha 'mUlaprakRtisthitibandha' ane enA 6 adhikAro karmavandhanA prakRtivandha, sthitibandha, rasabandha ane pradezabandha ema cAra bheda AgaLa kahI gayA, ane tyAM ja sAthe sAthe prakRtinA 8 mULabheda ane 120 uttarabheda paNa vatAvI gayA. have te te prakRtine AzrayI sthitibandha rasabandha, ane pradezabandhanI vicAraNA thatI hovAthI sthitibandhAdinI vicAraNA paNa mULa uttara bhedathI thAya che. temAM prastuta graMthamA mUlasthitibandhano (mULaprakRtisthitivandhanI) vicAraNA 6 adhikArone AzrayI karavAmAM AdhI che, ke je adhikAromAM anukrame 4, 15, 13, 3, 13 ane 3 dvAro che. prathama adhikAra ane enAM 4 dvAro: pUrve sthitivandhano artha kahI gayA ane sAthe sAthe eka eka samaye thatA sthitibandha pramANa te vakhate jJAnAvaraNa vagere te te prakRti tarIke banatAMdalikomAM vadhAremAM vadhAre sthitikALavALAM dalikone hisAve gaNAya che te paNa kahI gayA. have temA je dalikone himAve sthitivandhana pramANa nakkI thAya che te dalikono sthitikALa be rIte gaNI zakAya che, eka to-bandhasamayathI mAMDIne ane bIjo-te vakhate jJAnAvaraNAdi te te prakRti tarIke thayelAM dalikomAMthI koI paNa daliko udIraNAkaraNaAdinI sahAya vagara svAbhAvika rIte udayamAM na AvI zake tevo kALa (abAdhAkAla) bAda karIne. A bemA pahelIrIte gaNAtA kALane 'karmarUpatAavasthAnalakSaNa sthitikALa' kahevAya che,jyAre bIjI rIte gaNAtA kALane anubhavayogya sthitikALa' kahevAya che. ane te hisAve sthitibandhapramANa ke je sauthI vadhAre sthitivALAM dalikane AdhIna che te paNa ve prakAra kahevAya che. dA0 ta0 amukasamaye AtmA sAthe joDAtAM asatkalpanAe 1 karoDa kamadalikomAthI 1 lAkha jeTalAM karmadalikomAMjJAnane AvaravAno svabhAva utpanna thAya che. te vakhate te lAkha jeTalAM daliko juo pRSTha 97 uparano yantra.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [ 33 mAMthI 1000 jeTalAM dalikomAM bIjAM daliko karatAM ocho kALa 4 samaya sudhI te rUpe rahevAnu nakkI che jyA bIjAM keTalAMka ke lAMka dalikomA 5 samaya, 6 samaya, 7 samaya, 8 samaya, ema eka eka samaya vadhAratAM kelAMka dalikomAM sauthI vadhAre 300 samaya sudhI rahevAnuM nakkI thayuM che. have joIye to te vakhate jJAnAvaraNatarIke banatAM dalikomAMthI jemAM sauthI vadhAre kALa sudhI te rUpe rahevAnuM nakkI thayuM che, arthAt je dalikonA hisAve te vakhate baMdhAtI jJAnAvaraNIya prakRtiOM sthitibaMdhapramANa gaNAya che te dalikono sthitikALa baMdhasamayathI 300 samayano che. eTale te samaye baMdhAtAM daliko svabhAvathI (apavartanAdi karaNa na lAge to) 300 samaya sudhI jJAnAvaraNarUpe maLI zakatAM hovAthI te 300 samaya sthitibandhapramANa karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitikALane hisAtha A 300 samaya sthitibandhapramANane karmarUpatAvasthAnalakSaNa sthitibandhanu pramANa kahevAya. have upara kahyu N te ja samaye bandhAyelAM te ja dalikono, te daliko svAbhAvikarIte udayamA AvIne anubhava karAvI zake tevo kALa vicArIo to te baMdhasamayathI je cotho samaya tyArathI mAMDIne baMdha samayathI je 300 mo samaya tyAM sudhIno maLe che, kemake ochAmAM ochI sthitivALAM daliko paNa 4 samayanI sthitivALAM kayAM che. ane tethI bandhasamavadhI 3 samaya pasAra na thAya tyAM sudhI (te samaye baMdhAyela jJAnAvaraNadalikomAMnu') koIpaNa dalika svAbhAvikarIte udayamAM AvI zake nahi, arthAt bandha samayathI cotho samaya te anubhavano prathama samaya, ane bandha samayathI 300 2 0 mo samaya, te anubhavano chello samaya ema anubhavayogyasthitinI apekSAe sthitibandha pramANa karmarUpatAsthitivandhapramANa karatAM (traNa samaya ) ochu thAya. A rIte anubhava yogya sthitibandhapramANa ane karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandhapramANa bacce taphAvata che. prastuta granthamAM mukhyarUpe karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandhapramANane AzrayI sarva prarUpaNA karavAmAM AvI che. * uparoktasthitivandhapramANa koI vakhate olAmA ochu antarmuhUrtAdi hoya che. jyAre koI khate tenAthI kaka vadhAre, yAvat koI vakhate sauthI vadhAre 30 koTIkoTI sAgaropamAdi hoya che paNa tethI vadhAre nahi ja. te mULa prakRtine AzrayI A pramANe che: prakRti darzanAvaraNa mohanIya nAma vedanIya jaghanyathI prantarmuhUrta antarmuhUrta 12 muhUrta | prantarmuhU 8 muharta utkRSTathI 30 koTIkoTI 30 koTIkoTI 30 koTA koTI 70 koTAkoTI 20 koTAkoTI sAgaropama sAgaro0 sAgaro0 sAgaro sAgaro0 *A traNa samaya kALane abAdhAkALa kaddevAya che, kemake teTalo kALa ta cokkasa vakhate bandhAyelA koI dAlakanI sthiti pUrNa nahi thatI hovAthI teno udaya paNa na hoI te nimittaka koI bAdhA paNa jIvane nazrI. yAM karmarUpatAsthAnalakSaNa sthitibandhapramANa kahevAnu che. te pramANa abAdhA sahita hovAthI koTIpUrvanA trIjA bhAgavaDe adhika 33 sAgaropama jANavu sthitibandhapramANa. | jJAnAvaraNa gotra antarAya AyuSa 8 muhUrta antarmuhU0 antarmuhU 20 130 koTAkoTI 33 sAgarokoTAkoTI sAgaro sAgaro0 pama0
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] viSaya- paricaya A te antarmuhUrtAdathI mAMDIne yAvat vadhAremAM badhAre 30 koTIkoTI sAgaropama vagare bhinna bhinna sthitio bandhAI zakatI hoI te eka eka sthitidITha eka eka sthitibandhasthAna gaNA. AvAM sthitibandhasthAno ekendriyAdi jIvabhede jaghanyotkRSTa sthitibandhapramANanI taratamatAne kAraNe ochAMvatAM hoya che. te ekendriyAdi 14 jIvabhedomAM prAptathatAM sthitibandhasthAnonA ochAvattapaNA, tathA te te ekendriyAdi jIvone bandhaprAyogya sthitibandhasthAnonA kAraNabhUta adhyasAnu' tathA sthitibandhasthAnonuM ane adhyavasAyasthAnonu pramANa jene AdhIna che tetrA teonA jaghanya-utkRSTasthitibandhapramANanu jyAM alpabahutva batAvavAmAM Avyu che. te sthitibandhasthAna (prarUpaNA) nAmanu' pahelA adhikAranu pahelu dvAra che. upara kA pramANe baMdha samaye jJAnAvaraNAdi eka eka prakRtirUpe baMdhAtAM daliko mAMthI kelAMka daliko antarmuhUrtAdi jaghanyasthitikALavALAM hoya che ane kelAMka daliko vadhAremAM vadhAre 30 koTIkoTI sAgaropamAdi sthitikALavALAM hoya che. jyAre bAkInAM dalikomAMthI kerain hain daliko vacalI pratyekasthitivALAM hoya che. ahIMyAM te te sthitikALavAlAM daliko paraspara sarakhAM nathI hotAM paNa kar3aka niyamAnusAra hInAdhika (vattAM ochAM) hoya che. A niyata hInAdhikatAnI prarUpaNA ve rIte karavAmAM Ave che. eka to pAse pAsenAM nirantara ve sthAnanI apekSAra ane bIjI palyopamanA asaMkhyabhAgane aMtare aMtare rahelAM ve ve sthAnonI apekSAraH temAM pahelA prakArane anantaropanidhA ane vIjA prakArane paraMparopanidhA kahevAtha che. ahIM teTalAM teTalAM ochAM vattAM dalikomAM teTalA teTalA sthitikALanI vyavasthA thavI tene niSeka kahevAna che. pahelA adhikAranA bIjA niSekadrAramAM ukta bane rote dalikaniSekanu pratipAdana karavAmAM Ayu hai. AgaLa kahI gayA te pramANe baMdhasamaye jJAnAvaraNAdi te te prakRtirUpe thatAM eka eka prakAranAMdalikamAMthI kelAMka dalikono je ochAmAM ocho sthitikALa hoya che te kALa pasAra na thAya tyAM sudhI mAtra teTalA sthitikALavALAM koI daliko na hovAthI koI ja dalika svAbhAvikate udayamAMna AvI zake, arthAt teTalo kALa te dalikonA jJAnAvaraNAdi svabhAva nimittaka jIvane koI bAdhA paNa na thatI hovAthI teTalo kALa te te prakRtinA hisAve abAdhAkALa kavAya che. A kALa jadhanyathI antamuhUrta ane utkRSTathI hajAro varSa, aiTale ke- jJAnAvaraNAdino jeTalA koTA koTI sAgaropamapramANa sthitibandha thAya teTalA so varSa pramANa hoya che. dA0 ta0 jJAnAvaraNano utkRSTasthitibandha 30 koTIkoTI sAgaropamapramANa thato hovAthI teno avAdhAkALa 3000 varSa pramANa hoya che, arthAt te utkRSTasthitibandha vakhate ochAmAM ochA sthitikALavALAM dalikonA sthitikAlanu pramANa 3000 varSa + 1 samaya hoya che. A abAdhAkALa paNa sthitibandhapramANanI hInA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [35 dhikatAne anumAre ochovatto-koI vakhata samayanyUnautkRSTa, to koI vakhata besamayanyUnautkRSTa, ema, yAvat koI vakhata samayAdhika jaghanya paNa hoya che abAdhAkALa sthitibandhapramANanA AdhAre vadhaghaTa thato hovA chatAM te aniyamita rIte vadhaghaTa nathI thato paNa kaIka niyamasara vadhaghaTane pAme che. arthAt jyAre utkRSTasthiti baMdhAtI hoya tyAre jeTalo abAdhAkALa hoya teTaloja abAdhAkALa samayanyUna utkRSTasthiti baMdhAtI hoya tyAre paNa hoya che. te ja rIte besamayanyUnautkRSTa sthitibaMdha vakhate paNa teTaloja abAdhAkALa hoya che, ema sthitibaMdha ocho ocho thato yAvat palpopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalo ghaTe (palyopamanA eka asaMkhyAtamA bhAga bar3e nyUna utkRSTasthitibaMdha jeTalo thAya ) tyAM sudhI abAdhAkALa teTalo ja (utkRSTa ja) hoya che; eka samaya paNa nyuna nahi. paNa jyAre sthitibandha tethI paNa vadhAre ghaTe che tyAre abAdhAkALa eka samaya ghaTe che. te paNa jyAM sudhI bIjo palyopamano asaMkhyAtamo bhAga jeTalo sthitibandha ghaTe tyAM sudhI teTalo ja ( ekasamayanyUnautkRSTa ja ) rahe che. ema AgaLa vadhatAM palyopamanA be asaMkhyAtabhAga var3e nyUna utkRSTasthitibaMdha thato hoya tyAre abAdhAkALa. mAMthI bIjo eka samaya ghaTe che. arthAt aAdhAkALa besamayanyUna utkRSTa hoya che. ema utkRSTasthitibandhapramANamAMthI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA jeTalA nirantara sthitibandhapramANanA ghaTADe ghaTAr3e eka eka samaya abAdhAghaTe che. te paNa AyuSa sivAyanA sAta kamamAM ja. ityAdi prarUpaNA trIjA abAdhAkaNuka dvAramA AvI che. pahelA adhikAranA pahelA traNa dvAromAM sthitivandhasthAna,abAdhAsthAna vagere eka eka viSayane laI tenu svarUpa,14 jIvabhedomAM tenu alpabahutva vagere prAsaGgika upayogI viSaya sAthe vivecyA pachI pahelA adhikAranA chellA alpabahutvadvAramAM-eka eka jIvabhedamAM sthitibandhasthAna, abAdhAsthAna abAdhAkaNDaka, jaghanya utkRSTa abAdhA, jaghanya utkRSTa sthitibandha vagare pahelA traNa dvAramA batAvelA padArthAnAM paraspara-parasthAna alpabahutvo batAvavAmAM AvyAM che. A sthaLe TIkAgranthamAM vizeSamA eka eka jIvabhedamAM AThe karmanA sthitibandhasthAna, abAdhAsthAna vagere padonu sAmUhika alpabahutva tathA caude jIvabheda ane AThe kamathI utpannathatAM sthitibandhasthAnAdinAM 300 karatAMye vadhAre padonu eka moTu alpabahutva batAvAyu che. jo ke A alpabahu tyo mAtra mithyAtvaguNasthAnake rahelA jIvone AzrayI batAvAyAM che chatAM temAM batAdhAyela prAsaMgika ghaTanAothI anya guNasthAnake rahelA jIvonIa pekSAe paga anpabahutvone kADhavAnu mArgadarzana temAMthI maLI zake tema che. bIjo adhikAra ane enAM 15 dvAro bIjA adhikAramA uparoktasvarUpavALA(kamarUpatAvasthAnalakSaNa) sthitivandha pramANa oghathIsAmAnyathI (jIvasAmAnyanI apekSAe) ane AdezathI vizeSathI amuka cokkasa jIvonI (narakagati
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya .. ogha,prathamanaraka vagere,tema tiyaMcaogha vagere te temArgaNAovartI jIvonI)apekSAe jaghanya-ochAmAM ochu ane utkRSTa vadhAremAM vadhAre keTalute,tathA te jaghanya ke utkRSTa sthitivandhanA svAmI bandhaka, te jaghanya ane utkRSTa tathA tenA pratipakSI ajaghanya ane anutkRSTa ema cAra prakAramAthI eka eka prakArano sthitibandha 'sAdi che, anAdi cha, 'sAnta che ke ananta che te rUpa sAdyAdinI, tathA kALa, antara ane saMnikarSanI eka jIvAzrayI sthitibandhapramANAdi te te dvArothI tathA utkRSTAdi sthitivandhanA nAnAjIvAzraya bhaMgavicaya vagerenI bhaMgavicayAdi te te dvArothI vicAraNA karavAmAM AvI che. te dvAronA nAma A pramANe che: (1) sthitibandhapramANa, (2) svAmitva, (3) sAdyAdi, (4) kALa, (5) antara, (6) saMnikarSa, (7) bhaGgavicaya, (8 ) bhAga, (9) parimANa, (10) kSetra, (11) sparzanA (12) kALa, ( 13 ) antara, (14 ) bhAva ane (15) alpabahutva. sthitibaMdhapramANa dvAramAM-upara kahI gayA tema karmarUpatAvasthAnalakSaNa sthitivandhane AzrayI oghathI ane 170 mArgaNAsthAnomAMguNasthAnako,lezyAo, ekendriyAdi jAtio, paryAptaaparyAptatvAdi avasthAo, upazamazreNi, kSapakazreNi vageremA vartamAna jIvonA samAveza asamAvezanA AdhAre prAptathatA utkRSTa tathA jaghanya sthitivandhana pramANa batAvI TIkAgranthamAM zAstrAntaranI sAkSIo ane yuktio pUrvaka vivecana karavAmAM Avyu che. ane dvArane ante mArgaNAsthAnonu yantra batAvI utkRSTAdi sthitibandhapramANanAM paNa yantro batAvayAmAM AvyAM che. A rIte AgaLa paNa te te dvArone ante dvAramA AvelA padArtho yantromA saMkalita karavAmAM AvyA che. bIjA svAmitva dvAramAM-opathI ane AdezathI pahelA sthitibandhapramANadvAramAM kahelA jaghanya utkRSTa sthitibandhane karanArA jIvo kayA ane kevA hoya erUpa svAmionu (bandhakonu) pratipAdana karavAmAM Avyu che. dA0 ta0 opathI sAkAraupayogamA rahelA nidrA vagaranA je koI paryAptasaMjJipaJcendriya jIvo kaSAyodayajanya utkRSTasaMklezamAM ke tethI kaIMka mandasaMklezamAM vartatA hoya te AyuSa sivAya sAta karmanI utkRSTasthitinA bandhaka che. trIjA sAdyAdi dvAramAM-opathI ane AdezathI 170 mArgaNAsthAnomAM eka eka mUlaprakRtinA utkRSTa, * anutkRSTa, javanya ane / ajaghanya ema cAra prakAranA sthitibandhamAMthI eka eka prakArano sthitibaMdha ekajIvane AzrayI sAdi che ? anAdi che ? sAnta cha? ke ananta che.? e vicAravAmAM Avyu che ane te te sthitibandha sAdi anAdi vagere bhAMge che to kevI rIte che ? nathI to kema nathI ? vagere batAvavA sAthe kula bhAMgA batAvI ante enu yaMtra Alekhyu che. Akula 174 mArgaNAo adhikRta hovA chatAM akaSAya, kevalajJAna,kevaladarzana ane yathAkhyAtasaMyama mArgaNAmAM sthitibandha ja na thato hovAthI te 4 mArgaNA sivAyanI 170 mArgaNAo samajavI. * anutkRSTa eTale utkRSTa sivAyano sthitibandha. - ajaghanya eTale jaghanya sivAyano sthitibaMdha .
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya cothAekajIvAzraya kALadvAramAM-opathI ane AdezathI te temArgaNAsthAnomA rahela koI eka jIva jJAnAvaraNAdi te te mUlakarmano utkRSTa anutkRSTa vageremAMthI eka eka prakArano sthitibandha nirantarapaNe ochAmA ocho keTalo kALa sudhI kare, ane vadhAremAM vadhAre keTalo kALa sudhI kare te rUpa bandhakALanu jaghanya utkRSTa pramANa batAvIne te kALa kyAMka jaghanyathI samayamAtra ja athavA antamuhUrtamAtra ja hoya ke tethI vadhAreja hoya, jemake-narakagatioghamArgaNAmAM jJAnAvaraNAdi karmano ajaghanyasthitivandhano jaghanyakALa besamayanyUna dazahajAravarSa hoya, to te teTalo zA mATe ? tethI ocho kema nahi ? ityAdi vivecanadvArA spaSTakarI batAvyuche. ema utkRSTakALane paNa hetuo dvArA siddha karavAmAM Avyo che. ___ A dvAramA 147 mI gAthAmAM ekendriyaogha vagare keTalIka mArgaNAomAM jJAnAvaraNAdinA anutkRSTasthitivandhano jaghanyakALa ekasamaya nahi batAvatAM antamuhUrta batAvyo che, je siddha karatAM TIkAgranthamA bhavanA chellA antarmuhUrtamA utkRSTasthitivandhane karanArA jIvo. potAne prAyogya halakAmAM halakI gati jAti vageremA janArA hoya che ityAdi vistRta vivecana dvArA samajAvavAmAM Avyu che ke je vivecanamAM varNavAyelA padArtho AgaLanA granthane samajavAmAM bahu upayogI che, te uparAMta grantha-lAghava mATe AgaLa ane pAchaLa ( uttarasthitibandha rasabandha pradezabandha)nA granthamAM te te mArgaNAonI ekajIvAzraya kAyasthitinI bhalAmaNa karI hovAthI ahIM (150thI 184 sudhInI gAthAo bar3e ) 170 mArgaNAonI ekajIvAzrayI utkRSTa ane jaghanya kAyasthiti keTalAka matAntara pUrvaka batAtI che je zrIprajJApanAAgama vagere granthAntaranI sAkSIo vagere bar3e vivecAI che, eTaluja mAtra nahi paNa kAladvAranAM yantro darzAvatAM pahelAM lagabhaga ekaja patra upara kramazaH 170 mArgagAnI jaghanya ane utkRSTa kAyasthitino gAthAnaMbara sAtheno yaMtra ane te kAyasthitimAM keTalIka mArgaNAomAM bhavasthitinI bhalAmaNa karI hovAthI jaghanya ane utkRSTa bhavasthitino yaMtra paNa sAthe sAthe Apyo che. pAMcamA ekajIvAzrayI antaradvAramAM-pUrvanI jema opathI ane AdezathI 170 mArgaNAsthAnomAM koI eka jIva mULaprakRtino utkRSTAdi vivakSita ekaprakArano sthitibandha na kare to ochAmAM Acho keTalo kALa na kare, e rUpa jaghanya antara, ane vadhAremAM vadhAre keTalo kALa na kare te rUpa utkRSTa antararnu pramANa batAyavAmAM Avyuche (A kALanI AdimAM ane antamAM te vivakSita sthitibandha hoya tojate antara tarIke gaNyo che,) ane TIkAmAM te antarane siddha karI ghaTanAo karavAmAM AvI che, emAM keTalIka mAgeNAomAM jyAM te te antaranu pramANa dezonakAyasthiti batAvyu che tyAM 'dezona' thI antarmuhUrta, be antarmuhUrta vagare keTalo kALa kAyasthitimAMthI varjanIya che enI ekAdamArgaNAmAM bhAvanA kI vAkInI mArgaNAo mATe digadarzana karAvyuche. te te jIvone cAlubhavano trIjo, navamo, sattAvIsamo vagere bhAga jeTalu AyuSa bAkI hoya
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] viSaya-paricaya tyAre tyAre amuka cokkasa samayathI ja prApta thatA AyuSabandhamATe yogya kALe zrIprajJApanA AgamamAM kalA AyuSavandhanA AkarSonI apekSAe AyuSanA utkRSTAdi sthitibandha antara adhikRta hovAthI mukhyarUpe te rIte ghaTanA karI hovA chatAM ekabhavamAM eka ja vakhata AyuSabandha thavAnAM vacanone hisAve AyuSanA te te sthitibandha antara keTala ane kevI rIte prApta thAya tenu paNa mArgadarzana karAvya che. chaTThA ekajovAzrayI saMnikarSa dvAramAM - pUrvavat ogha ane AdezathI koI eka jIva jJAnAvaraNIyAdi te te mULakarmano utkRSTa sthitibaMdha karato hoya tyAre te jIvane bAkInI sAta prakRtiomAMthI keTalI prakRtio baMdhAya ? ane te prakRtionI utkRSTasthiti baMdhAna ke anutkRSTa sthiti baMdhAya ? jo anutkRSTasthiti bandhAya to te utkRSTasthiti karatAM keTalI ochI baMdhAya, zuM asaMkhyAta bhAgahIna baMdhAya, saMkhyAta bhAgahIna baMdhAya ke pachI te karatAM paNa vadhAre saMkhyAtaguNahIna ke asaMkhyAta guNahIna bandhAya ? vagare varNavavAmAM AvyuM che. evIja rIte eka prakRtinI jaghanyasthitine bAMdhatA jIvane te sivAyanI prakRtio ane tenA sthitibaMdhanuM pramANa keTala keTala hoya che te batAvyu' che. ane te sarve padArthonu vivecana karI pUrvanI jema te padArthoM yantramAM guMthI vAyA che.. sAtamA nAnAjIvAzraya bhaGgavicayadvAramAM - jJAnAvaraNAdi te te mULakarmanI utkRSTAdi te te sthitinA baMdhakonI ane (utkRSTAdi vivakSita sthitinI pratipakSabhUta je anutkRSTAdisthiti tenA bandhakarUpa) abandhakonI te te kALe thatI prApti aprAptine anusAre upalabdha thatA bhAMgA tAvAmAM AvyA che. jemake -- bhaGga pahelo - 'eka baMdhaka'. bhaMga bIjo - 'eka avandhaka'. bhaMga bIjo- 'sarve bandhako '. bhaMga cotho - 'sarve abandhako'. bhaMga pAMcamo- 'eka bandhaka, eka avandhaka'. bhaMga chaDo - 'eka bandhaka, aneka abandhako'. bhaMga sAtamo- 'aneka bandhako eka avandhaka'. bhaGga AThamoaneka bandhaka, aneka abandhako ' . A ATha bhAMgAmAMthI kyAM konA keTalA bhaMga prApta thAna te batAcyA che ane TIkAgranthamAM oghathI ke vivakSitamArgaNAmAM vivakSita utkRSTAdi sthitinA bandhakajIvonI saMkhyA atizaya (asaMkhya lokapradezapramANa ke tethI adhika) hovAthI ane tenI pratipakSabhUtasthitinA bandhakonI saMkhyA te karatAM paNa vadhAre hovAthI haMmezAM (koI paNa samaye) te vivakSita sthitino uparokta ATha bhaGgamAMthI mAtra AThamo bhaMga ja maLe che. paNa bAkInA sAta bhaMga maLatA nathI. jarI kyAMka vivakSita sthitinA bandhakonI saMkhyA ochI hovAthI mAtra traNa bhAMgA, to kyAMka mArgaNAnI ja adhruvatA ( mArgaNAmAM jIvo kyAreka bIlakula na hovArUpa mArgaNAnI aniyamitatA) vagere kAraNe AThe ATha bhAMgA maLe che ityAdi niyamo batAvavA sAthe siddha karI batAnyu che. AThamA nAnAjIvAzraya bhAgadvAramAM - oghathI ane te te mArgaNAmAM te te karmanI utkRTAdi sthitinA bandhako tyAM rahelA sarva sthitibandhakonA keTalAmA bhAge che ? zuM saMkhyAtame bhAge che ke asaMkhyAtame bhAge che ke pachI anaMtame bhAge che te batAvavAmAM AvyuM che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya navamA nAnAjIvAzraya parimANa dvAramAM-pUrvavat banne rIte te te karmanI te te sthitinA bandhakornu parimANa (saMkhyAtA che, asaMkhyAtA che ke pachI anaMtA che te rUpa) batAvyu cha. arthAt te te bandhakonI vadhAremAM vadhAre saMkhyA keTalI hoI zake te jaNAvavAmAM Avyu che. ahIM mULagranthamAM ke TIkAgranthamAM te parimANa saMkhyAta vagere traNabhede ja batAvyu hoI tane vizeSarUpe jANavA mATe, tathA koI koI sthaLe te parimANa mArgaNAgata sarvajIvasaMkhyAne adhIna hovAthI, tamaja AgaLa vIjA vagere adhikAramAMto koI koI sthaLe te parimANane mArgaNAgata jIvasaMkhyAne bhaLAvyu hovAyI ke mArgaNAgata jIvasaMkhyA dvArA sAdhavAna kA hovAthI mArgaNAgata jIvaparimANa jANavu Avazyaka bane che, ane tethI pariziSTa trIjAmA 170 mArgaNAmAM prApta thatA jIvonu parimANa pradarzita karatu 11 gAthAna dravyagramANaprakaraNa mUkavAmAM Avyu che. ke je AgaLa pAchaLanA granthamAM vizeSarUpe bandhaka parimANAdi jANavAmAM AdhArabhUta che. dazamA nAnAjIvAzraya kSetradvAramAM-TIkAgranthamAM sarvaprathama samasta bandhavidhAna granthamAM kSetravAramAM kahevAtu kSetra ane parzanAdvAramA kahevAtI sparzanA e banne bacce zu taphAvata che te jIvasamAsagranthAnusAre vartamAna ane atIta ema ve prakAranA kALabhedatho batAvyo che. arthAta kSetra ekasamayavartI bandhako saMbaMdho, ane sparzanA nAnA-aneka samayavartI bandhako saMbaMdhI ahIM adhikRta che tema spaSTa karAyuM che. ane tyAra bAda mULa granthamAM kahelu te te sthitinA bandhakonu sarvaloka, lokaasaMkhyabhAga vagere kSetra mArgaNAgata sarvajIvonu kSetra batAvavA pUrvaka siddha karavAmAM Avyu che. __agiyAramA nAnAjIvAzraya sparzanA dvAramAM-uparokta svarUpavALI sparzanAnu pramANa ogha Adeza banne rIte pUrvavat te te sthitine AzrayI batAvyu che ane tene TIkAgranthamAM yukti vagerethI siddha kayu che. ahIMyAM mULa granthamAM kahela te te vandhakonI 13 bhAga 12 bhAga vagere sparzanAnA viSaya tarIke dhanIkRta lokanA 13 bhAgAdi yAne teTalA ghana rAjaloka na letAM trasanADI antargata kSetranA ja 13 bhAgAdi levA eja yuktiyukta che te paNa siddha karavAmAM Avyu che. dhAramA nAnAjIvAzraya kAladvAramAM-pUrvavat ogha Adeza baMne rIte te te sthitinA bandhako nirantarapaNe jaghanyathI ane utkRTathI keTalo kALa maLe te rUpa be prakArano kALa batAyavAmAM Avyo che. nAnAjIvAzrayakALa eTale 'oghamAM ke mArgaNAomAM je kAmanA pratyeka samaye nAnA aneka (eka karatAM vadhAre) jIvo vivakSitasthitinA bandhaka tarIke maLatA hoya te kALa', evo artha na karavo paNa 'opathI ke mArgaNAgata nAnA-samasta jIvomAMthI nirantarapaNe eka yA aneka jIvo te vivakSita sthitinA bandhaka tarIke je kALe maLatA hoya te kAla nAnAjIvAzrayakALa kahevAya,' evo karavo Avazyaka che. anyathA doSa che. ema TIkAgranthamA AkSepa-parihAra sAthe siddha karI mUlokta kALa ne siddha karavAmAM Avyo che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya teramA nAnAjIvAzraya antaradvAramAM-ogha Adeza bane prakAre vivakSita mULakarmanI utkRSTAdi vivakSitasthitinA bandhaka tarIke nAnA=sarve jIvo na hoya, arthAt koI paNa jIvo na hoya, tevo kALa jaghanya utkRSTa bhedathI batAvyo che. caudamA bhAvadvAramAM-ogha-Adeza baMne prakAre AThe karmanA utkRSTAdi cAre prakAranA sthitivandhane audayikabhAve batAvyo che, tyAM te padArthane siddha karatAM audayikAdi bhAvonu svarUpa ke je granthAntaromAM pUrvanA mahApuruSoe vistArathI batAveluche te na batAvatAM mAtra prastuta bandha audayika bhAve ja kema ? e yathAmati zaMkA-samAdhAnapUrvaka batAvavA prayatna kayoM che. bIjA adhikAranA chellA alpabahutva dvAramAM-ogha Adeza baMne rIte te te mULakarma saMbaMdhI utkRSTAdi te te sthitibandha pramANa ane sthitivandhakapramANa ema mUla be prakArane AzrayI sAta alpabahutva batAvavAmAM AvyAM che. te A pramANe alpabahutva sthitibandhakapramANa sthitibandhapramANa (1) utkRSTa,anutkRSTa sthitinA bandhakarUpa be padonu. svasthAne parasthAne (2) jaghanya,ajaghanya sthitinA bandhakarUpa ve padonu. (4) utkRS ane jaghanya (5) utkRSThasthitibandhapramANa. (3) utkRS, jaghanya ane ajavanyAnutkRS sthitinA sthitibandhapramANa (6) javanyasthitibandhapramANa. bandhakarUpa traNa padonu. rUpa be padonu. (7) jaghanya ane utkRSTa sthiti bandhapramANane AzrayI. trIjo 'bhUyaskAra' nAmaka adhikAra ane enAM dvAro sthitivandhanA jaghanya utkRSTa vagere bhedonI jema bhUyaskAra,alpatara, avasthita ane avaktavya e rIte paNa cAra bheda paDI zake che, tenAM lakSaNa pAMcamA karmagranthamA 'egAdahige bhUo' ityAdi gAthA bar3e vatAyela prakRtivandhanA bhUyaskAra alpatagadinA lakSaNa jevAM che. te A pramANe-- (1) jJAnAvaraNAdi te te prakRtinA antarmuhartAdi (samayAdivar3e hInAdhika nahi tevA) cokkasa pramANavAlA sthitibandhane karatA jIvane te bandhanA nirantara uttarasamaye pravartato samayAdivaDe adhika sthitibandha prathamasamaye bhUyaskAra sthitibandha kahevAya. (2) bhUyaskArasthitibandha karatAM viparIta eTale ke pUrvasamaye thatA koI eka cokasapramANavAlA sthitibandha karatAM nirantarauttarasamaye thatA te karatAM ochA sthitipramANavAlA bandhanA pahelA samaye alpatara sthitibandha kahevAya. (3) pUrvasamaye thayelA koI eka niyata sthitipramANavAlA bandhanA nirantara uttarasamayamAM thatA teTalA ja sthitipramANavALA bandhane avasthita sthitibandha kahevAya, jyAre * parasthAne eTale ATha mUla prakRtinu bhegu
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [ 41 (4) jJAnAvaraNAdi te te prakRtino sthitibandha sarvathA na thato hoya evA jIvane te sthitidhandha zarU thatAM pahelA samaye te te prakRtino avaktavya sthitibandha kahevAya. A cAra prakAranA sthitibandhamAM bhUyaskAravandhanA prAthamyanA hisAbe TUkAmAM adhikAranu nAma 'bhUyaskAra evaM che. A adhikAramA 'satpada, svAmitva, kAla, antara, 'bhaGgavicaya, bhAga, parimANa, kSetra, sparzanA, 1 kAla, 11antara, 12bhAva ane 1alpabahutva ema pUrvavat tera dvArothI bhUyaskArAdi sthitibandhonI satpada, svAmitvaAdi prarUpaNA karavAmAM AvI che. pahelA satpada dvAramAM-pUrvavata opathI ane AdezathI (170) mArgaNAsthAnomAM kayA mUlakarmanAM bhUyaskArAdi kayAM sthitivandhapado sat (sadbhata) che. te batAvI tene TIkAgranthamAM siddha karavAmAM AvyAM che. jemake-oghathI AyuSa sivAya sAta mulakarmanAM bhUyaskArAdi cAre prakAranAM sthitibandhapado sat che, jyAre AyuSa karmanAM avaktavya ane alpatara nAmanAM be ja sthitibandhapado sat che, bAkInAM be pado asat che, kemake koI paNa jIvane potAnA jIvita daramiyAna AyuSa karma kyAreka ja bandhAya che, tathAsthitibandha pramANa karmarUpatAavasthAnalakSaNa sthitibandhanA hisAbe adhikRta hovAthI AyuSakarmanI baMdhAtI sthitinA pramANamAM abAdhA antargata gaNelI che ane tema hovAthI AyuSabandhakAlanA bIjAtrIjA vagere samayomA anubhavayogyasthitirandha pramANa pahelA samaya jeTaluja rahevA chatAM bhogavAtA AyuSanI zeSasthitine adhIna evI abAdhA samaye samaye ghaTe che tethI AyuSavandha zarU thatAM bIjA samayathI pUrva pUrva samaya karatAM uttara uttara samayomA karmarUpatAavasthAnalakSaNasthitibandhapramANa samaya samaya ochu prApta thatu hoI pahelo samaya choDI dareka samayomA alpatara sthitibandho ja maLe che, ane pahelA samaye avaktavya sthitibandha ja maLe che, paNa AyuSyanAM bhUyaskAra ke avasthita sthitibandha e be pado nahi malatAM hovAthI asata che. manuSyagatiogha vagere keTalIka mArgaNAo choDIne narakagatiogha, tenA uttarabheda, tiryacagatiogha, tenA uttarabheda, devagatiogha, tenA uttarabheda ekendriyAdi ane pRthvIkAyAdi ogha. mArgaNAo tathA tenA uttarabhedo vagere vagere ghaNI mArgaNAomAM sAta karmano avaktavya sthitibandha paNa asat che(malato nathI). jo ke devagatiogha vagere keTalIka mArgaNAomAM upazAntamoha vagere guNasthAnake maraNa pAmIne devapaNe utpanna thatA jIvane pUrvasamaye jJAnAvaraNAdinI sthitino abandha ane te pachInA devabhavanA prathama samaye te te sthitino bandha malato hoI avaktavyabandha sat kahI zakAya, paNa ahIMyAM te te mArgaNAne anurUpa devatvAdi (devapaNu vagere) cokkasa paryAyamAM vartatA jIvane pUrvottarasamaye thatA adhika-hInAdi sthitivandhane laIne bhUyaskArAdi sthitivandhanI ane tevAja cokkasaparyAyavartI jIvana prApta thatA te te karmanI sthitinA abandha-bandhane laIne
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] viSayaparicaya avaktavyabandhanI vivakSA karavAmAM AvI hoI devagatioghAdi mArgaNAomAM jJAnAvaraNAdikarmano avaktavyasthitibandha sat nathI gaNyo. A vAtane satpadAdi pahelAM traNa dvAronI TIkAmAM avasare atrasare spaSTa karavAmAM AvI che ane trIjA ekajIvAzraya kAladvAramAM 575 mI gAthAnI TIkAmAM to te gAthAmAM kahelA arthanI ghaTanA ja cAlu vivakSA karatAM judAprakAranI vivakSAthI karIne te te vivakSArthI thatA lAbhAlAbhane darzAvyo che. satpadadvAra pachI svAmitvAdi zeSadvAromAM- bIjA adhikAranI jema pahelA dvAramAM batAvelA jJAnAvaraNAdi te te karmanA bhUyaskArAdi te te sthitibandhasatpadanA svAmIo, te padono ekajIvAzraya jaghanya utkRSTa kALa, antara, nAnAjIvAzraya bhAMgA, bandhakabhAga, bandhakaparimANa vagere batAvyuM che. jetu TIkAgranthamAM pUrvanI jema samarthana karavAmAM Avyu N che. ane te te dvArone ante dvAmAM AvelA padArthoMne TU kamAM saMgrahakaratAM yantronuM Alekhana karavAmAM AtyuM che. cotho 'padanikSepa' nAmano adhikAra ane enAM 3 dvAro bhUyaskAra adhikAra pachI cothA 'padanikSepa' adhikAramAM satpada, svAmitva ane alpabahutva nAmanAM traNa dvAro che, jemAM 'utkRSTa vRddhi, utkRSTa hAni, utkRSTa avasthAna, * jaghanya vRddhi, jaghanya hAni, 'jaghanya avasthAna rUpa 6 prakAranA sthitibandhano vicAra karavAmAM Avyo che, A6 prakAranA sthitibandho bhUyaskArAdisthitibandhonA vizeSarUpa ja che. te A pramANe (1) utkRSTa vRddhi padaH - jJAnAvaraNAdi te te karmano cokkasa prakArano bhUyaskAra sthitibandha ke je bhUyaskArasthitibandha zeSa bhUyaskArasthitibandha karatAM adhikatama ( vadhAremA vadhAre) sthitisantaratit thato hoya te utkRSTavRddhipada kahevAya. (2) utkRSTa hAni pada :- jJAnAvaraNAdi te te karmano cokkasa prakArano alpatara sthitibandha ke je alpatarasthitibandha zeSa alpatarasthitibandha karatAM adhikatama sthitibandhanA ghaTavAthI thato hoya te utkRSTahAnipada kahevAya. (3) utkRSTa avasthAna pada :- avasthitasthitibandhanA pUrvamAM thayelA te te bhUyaskAra ke alpatara sthitibandhomAM adhikatamasthitibandhatAratamyathI thayelA bhUyaskAra ke alpatara sthitibandhanI uttaramAM thayelo avasthitasthitibandha te utkRSTa avasthAnapada kahevAya, A utkRSTa avasthAna sthitibandha koI mArgaNAomAM utkRSTavRddhipadanA anantarasamayomAM hoya che. to vaLI koI mArgaNAomAM utkRSTa hAnipadanA anantarasamayomAM hoya che, kemakaM tevI mArgaNAomAM utkRSTavRddhi pachI avasthAna ja nathI ho, athavA utkRSTavRddhipada karatAM utkRSTahAnipada vadhAre sthitibandhatAratamyathI maLatu hoya che. koI koI mArgaNAomAM to utkRSTavRddhi ke utkRSTahAninA anantara samayomA utkRSTaavasthAna na maLatAM anya koI bhUyaskAra ke alpataranA anantarasamayomAM utkRSTa avasthAna maLe che. (4) jaghanya vRddhi pada, (5) jaghanya hAni pada ane (6) jaghanya avasthAna pada:- utkRSTa
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [43 vRddhi vagere upara kahelA traNa pado karatAM viparIta lakSaNavALAM eTale ke sarvastoka-samayamAtra sthitivandhanA tAratamyathI prAptathatAM sthitibandhabhUyaskArAdi te jaghanyavRddhi Adi traNa pada tarIke che. satpada dvAramAM-opathI ane te te (170 ) mArgaNAomAM uparokta svarUpavALAM 6 padomAMthI keTalAM ane kayAM pado male che te batAvAyu che, jyAre pUrvavat svAmitva dvAramAMte te satpadonA svAmI bandhako kevI avasthAmAM te te vRddhayAdipadanA bandhaka bane che te darzAvAyucha. trIjA alpabahutva dvAramAM-traNa utkRSTapadonuM eka alpabahutva batAvyu che ke jemA utkRSTapado je sthitibandhatAratampathI utpanna thAyache te sthiti pandhalAra samyonI parasaranA hInAdhikatA darzAvAI che, ane teja rIte jaghanyapadonu eka alpavahutva batAvyu che. TIkAgranthamA ukta traNe dvAramA kahelA padArthone spaSTa karI adhikAranA ante trage dvAranA padArthonu saMgrAhaka yantra paNa Alekhya che. pAMcamo vRddhi adhikAra ane enAM 13 dvAro padanikSepa adhikAra pachI pAMvamo vRddhiadhikAra Ave che. vRddhiadhikAramA mULaAThakarmanA sthitivandhanI vRddhi, hAni, avasthAna ane avaktavya ema cAra viSayo upara satpada,svAmitva Adi bAromA pUrvanI jema jIva sAmAnyane AzrayIne ane (170)mArgaNAsthAnavati jIva vizeSane AzrayIne vicAraNA karavAmAM AdhI che. ema chatAM bhUyaskAraadhikAranI jema adhikAranu nAma vRddhiadhikAra evaM rAkhyu che. __ jema padanikSepa adhikAramA kahI gayA tema jo ke ahIMyAM paNa vRddhi bhUyaskArasthitibandhavizeSarUpa ja che temaja hAni alpatarasthitibandhavizeSarUpa ja che,chatAM padanikSepa adhikAramA vRddhi ane hAni utkRSTapadamAM ane jaghanyapadamA rahelI ja, arthAt vadhAremAMvadhAre sthitivandhatAratamyathI prApta thatI ane ochAmA ochA sthitivandhatAratamyathI prApta thatI laIne te upara vicAraNA karAI cha jyAre ahIMyAM vRddhiadhikAramA vRddhi cAra prakAranI-(1) asaMkhyabhAgasthitibandhavRddhi,(2) saMkhyAtabhAgasthitibandhavRddhi, (3) saMkhyAtaguNasthitibandhavRddhi, ane (4) asaMkhyAtaguNasthitivandhavRddhi. tevIja rIte hAni paNa cAra prakAranI-(5)asaMkhyabhAgasthitibandhahAni,(6)saMkhyAtabhAgasthitibandhahAni,(7)saMkhyAtaguNasthitibandhahAni ane (8) asaMkhyAtaguNasthitibandhahAni ema ATha prakAranA sthitibandhavizeSo para vicAraNA karAI che. jemake-jJAnAvaraNAdi te te mULakarmanI asaMkhyAtabhAgasthitibaMdhavRddhi vagare te te vRddhimAthI ane asaMkhyAtabhAgasthitibaMdhahAni vagere te te hAnimAMthI jIvasAmAnyamAM ane narakagatiogha vagare mArgaNA omAM kaI kaI vRddhio ane kaI kaI hAnio sat che (malI zake che). te te vRddhinA ane hAnInA svAmI (baMdhaka) koNa cha. te te vRddhi ke hAnino ekajIvAzraya kALa jaghanyathI ane utkRSTathI keTalo che. eja rIte ekajIvAzraya aMtara jaghanyathI ane utkRSTathI keTalu che. opathI ane te te
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya mArgaNAsthAnomAM kahelA samasta satpadonA eka-aneka vandhakothI te te kALavizeSamA prApta thatA nAnAjIvAzraya bhAMgA keTalA che vagarenI vicAraNA trIjA adhikAranI jema satpadAdi te te dvAromA karAI che. ahIMyAM AThe mULakarmano avasthAnasthitibandha ane avaktavyasthitivandha paNa adhikRta che paNa te sarvathA trIjA bhUyaskAraadhikAramA kahevAI gayelA prasthAnasthitibandha ane abaktavya sthitibandha jevo che. ane tethI te saMbaMdhI prarUpaNA ane AyuHkarmano alpatarasthitivandha keje bhUyaskAraadhikAramA kahevAI gayo che te mAtra asaMkhyabhAgahAnilakSaNa ekana hAnirUpa hovAthI te viSayaka prarUpaNA bhUyaskAraadhikAramA kahevAI gayelA avasthAnasthitibandha vagere te te sthitivandhane bhaLAvI daIne granthalAghava karavAmAM Avyu che. mAtra chellA alpabahutvadvAramA vizeSatA hovAthI e na bhaLAvatAM tyAM alpabahutvone kahevAmAM AvyAM che. TIkAgranthamAM te te padArthone vyAptio vagere dvArA siddha karyA che ana adhikAranA ante samagravRddhi adhikAramA AvelA padArthono saMgraha karatAM yantro dvAravAra AlekhyAM che. chaTTo 'adhyavasAyasamudAhAra' adhikAra ane enAM 3 dvAro pAMcamA adhikAra pachI chaTThA adhyavasAyasamudAhAra nAmanA adhikAramA pUrvanA pAMca adhikAramA batAvAyelA kAryarUpa sthitibandhanA kAraNabhUta evA kaSAya udayathI utpanna thatA AtmAnA adhyavasAyone AzrayIne 'sthitisamudAhAra, prakRti samudAhAra, ane jIvasamudAhAra nAmanAM traNa mUladvAro ane 'pragaNanA' 'anukRSTi' vagere avAntaradvArothI nirUpaNa karavAmAM Avyu che. temAM sthitisamudAhAra nAmanA pahelA dvAramAM-pragaNanA, anukRSTi,ane tIvratAmandatA nAmanA traNa avAntaradvAro che. temAM pragaNanAdvAramAM-jJAnAvaraNAdimUlakameno eka eka sthitivizeSa (sthitibandhasthAna)keTalA bhinna bhinna adhyavasAyothI bandhAI zake te, tathA sthitivandhanA kAraNabhUta te adhyavasAyo dareka sthitivizeSe sarakhA (samAna saMkhyAmAM) nathI hotA paNa adhika adhika sthitivandhamAM vadhAre vadhAre hoya che te batAvyu che. ane te adhika adhika sthitibandha mATe samartha evA adhyavasAyonI pUrve kahI gayA tema anantaropanidhA ane paramparopanidhA ema be rIte prarUpaNA karI che. tyAra bAda adhyavasAyonI dviguNavRddhinAM sthAno, ane nirantara avAM be dviguNavRddhisthAno baccenA sthitibandhasthAnornu alpabahutva batAvyu che ke jene TIkAgranthamA yuktiprayukti ane asatkalpanAopUrvaka ane palyopama-sAgaropamanA bhedo, ernu svarUpa, eno upayoga vigere prAsaMgika viSayo sahita savistara ghaTAvadhAmAM Avyuche. anukRSTidvAramAM-jema koI cokkasa sthitibandhavakhate saMbhavatA rasabandhanA adhyavasAyo* bhinna bhinna kaSAyanA udayathI AtmAmA utpanna yatA bhinna bhinna pariNAmo. . For Private & person
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya [x mAMnA keTalAka adhyavasAyo athavA te badhAja adhyavasAyo te cokkasa sthitibandhakaratA samayAdhika sthitivandha karatI vakhate athavA samayahIna sthitibandha karatI vakhate paNa hoI zake che, arthAt ekasthitibandhavakhate sambhavatA rasabandhanA adhyavasAyo bIjA sthitibaMdhavakhate paNa hoI zake terUpa rasabandhaadhyavasAyanI anukRSTi (eka sthitibandhasthAnagata rasabandhaadhyavasAyona bIjA sthitivandhasthAnomAM anukarSaNa kheMcAvu erUpa) hoya che tema sthitibandhanA adhyavasAyonI anukRSTi nathI hotI, arthAt eka sthitivandhane yogya adhyavasAyothI bIjI sthiti bandhAI zakatI ja nathI, ema sthitivandhanA adhyavasAyonI anukRSTino niSedha karavAmAM Avyo che ane TIkA granthamAM tene vadhAre spaSTa karavA asatkalpanAono ane asatkalpanAnusArI yantrono Azraya levAmAM Avyo che. tyAra bAda tIvratAmandatAnAmaka trIjA aAntaradvAramAM-eka eka sthitivandhane anurUpa bhinna bhinna adhyavasAyomAM paraspara, ane te adhyavasAyonI te sivAyanA bIjA sthitivandhane mATe yogya adhyavasAyonI sAthe uditakAyo yatA rasanI apekSAe tIvratAmandatA kevI anantaguNa hoya che te vyakta karAyu che. bojA mUThadvAra prakRtisamudAhAramAM-dareka mULaprakRtine AzrayI sthitibandhanA adhyavasAyo keTalA hoya che te tathA mULaprakRtione AzrayI sthitivandhanA adhyavasAyasthAnonu alpabahutva pradarzita karAyuche. trIjA mUdvAra jIvasamudAhAramAM-jenu prarUpaNa mukhyapaNe rasabandhagranthamAM karavAmAM Ave che tevA be, traNa ane cAra ThANIArasane bAMdhatA bhinna bhinna adhyavasAyavAlA jIvona te te rasa. bandhaka tarIke vibhAjana karIne te te vibhAgagata jIvone bandhaprAyogya sthitio ane sthitibandhasthAnonu pramANa batAvatA pUrvaka te te sthitibandhasthAnone bAMdhanAra jIvo adhika adhika sthitie kayA kramathI ane kyAM sudhI vadhatI saMkhyAmAM ane ghaTatI saMkhyAmAM hoya che ane te jIvasamUhane te te sthitibandhasthAna upara sthApatAM kevI yavanI jema caDa-utara AkAravALI AkRtio bane che, tathA e yavAkRtionA madhyabhAgathI (sauthI vadhAre jIvo hoya tevA pahoLA bhAgathI) be bAjue uttaratA jatA bhAgo upara AvelAM sthitibandhasthAnomAMthI keTalAM keTalAM ane kayAM kayAM sthitivandhasthAno mAtra sAkAraupayogamAM vartatA jIvone ja bandhaprAyogya hoya che, te ja rIte keTalAM ane kayAM sthAno sAkAra ane anAkAramAMthI koIpaNa upayogamA vartatA jIvone bandhaprAyogya hoya che. e batAyavAmAM Avyuche, ane tyAravAda zubha azabha prakRtionA betraNa ane cAra ThANIA rasanA bandhakone bandhaprAyogyatarIke cha bhAgamA vAcAyelA sthitibandhasthAno, vaLI pAchAM te sthitibandhasthAno te te yavAkRtinA upara-nIvenA te te bhAgamA rahelAM hovArUpe bebe bhAgamAM vaheMcAIne
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-paricaya 12 bhAgamAM thayelAM sthitibandhasthAno, ane te 12 bhAgamAMthI koI koI bhAgamAM keTalAMka mAtra sAkAropayogamAM bandhaprAyogya, to vaLI keTalAMka bannemAMthI koIpaNa upayogamA bandhaprAyogya ema punaH be be vibhAgamAM vAcAyelAM sthitibandhasthAno, A rIte aneka vibhAgamAM vaheMcAyelA sthitivandhasthAno paraspara keTalA pramANamA ochA battAM che ane eja sthitibandhasthAno zAtA azAtA vedanIyakarmanA jaghanya utkRSTa vagere sthitibandhapramANanA samayo karatAM, temaja antaHkoTIkoTIsAgaropama tarIke bandhAtA vadhAremAMvadhAre(utkRSTa)sthitivandhanA samayo karatAMkeTalAM vattAM ochAM che vagarenu pratipAdana karatuM eka moTu alpabahutva batAvavA dvArA sthitivandhamAM kAraNabhUta krodhAdikapAyathI AtmAmAM utpanna thatA adhyavasAyo kayA jIvone kevA ane keTalA pramANamAM hoI zake e vadhu spaSTa kayu che. tyAra bAda jIvasamudAhArano upasaMhAra karatAM ante pUrve kahI gayA tevA ve ThANIAvagere te te rasanA bandhakajIvonu paraspara alpabahutva Apyu che. A padArthoMne TIkAgranthamAM granthAntaranI sAkSIo, asatkalpanAo, sthApanAcitro ane yantronA Alekhana tathA zaMkA samAdhAna ane sarala vivecana var3e sugama ane spaSTa karavAmAM AvyA che ane e rIte mUlaprakRti sthitibandhagrantha samApta karavAmAM Avyo che, e jijJAsu vAcakavarga svayaM joI zaka.ze. saMskRtaprAkRta nibaddha 20,000 zlokapramANa mahAkAyagranthano A TUko viSaya-paricaya koI mahAsamudranA rekhA-citra samo ja che. samudranI UDAI pahoLAI vagere rekhAcitrathI keTalI samajAvAya ? enA tala mAgomAM rahelA ratna-mauktikavagerenI raMgIlI prabhA e citramA keTalI pUrAya ? chatAM ya saMskRta prAkRtanA anabhijJa jIvone gujarAtIbhASA nibaddha A 'viSaya-paricaya' karmabandhaviSayaka yatkiJcit bodha sAthe granthanI mahAttAne hRdayastha karAvA dvArA jainazAsananA karmasAhityaupara ane jaina zAsana upara athAga zraddhA-bahumAna karAvanAro banaze,temaja sthitibandhaviSayaka sUkSma avabodhanA abhilASI karmagranthAdinA abhyAsIone prastuta mUlaprakRtisthitibandha granthanA adhyayana mATe avazya preraze. 13, zrIpAlanagara, AzramaroDa vi0 saM0 2022 poSa vada 13 tA.19 -1-1966 ahamadAbAda-13. siddhAntamahodadhi AcAryadeva zrImad vijayapremasUrIzvara antevAsI paMnyAsapravara bhAnuvijayagaNivarya ziSya svargata paMnyAsa padmavijayagaNivara ziSyANu -muni jagaccandravijaya
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ guru-stutayaH AjJAtItaM kumatamasakRt khaNDakhaNDa vidhAya, murterarcA samayavacasA yena siddhAntitA hi / AtmArAmeti madhuragirA saMstuto yastu loke, sa nyAyAmbhonidhiriti budhairbodhitaH pAtu bhavyAn // 1 // (mandAkrAntA) sadvIryamaNDita-sudhI-munivRndasevya ___cAritravArdhi-zamakRddhRtanispRhatvaH / sUrIndra indravadanaH kamalAbhidhAnaH, zreyaH sadaiva vitanotu sa dehabhAjAm // 1 // (vasaMtatilakA) karmendhanaughadahane dahanAH pracaNDA, dharmadrumauSabharaNe jaladA amandAH / jainendrazAsananabhomaNayo jayantu, zrI vIrapUrvavijayottarapAThakA hi / / 1 / / (vasaMta0) mokSArthinAmasumatAM samajAyatoccaiH, saccUrNi-bhASya-vivRtipramukhaM pramathya / / yaddattamUttarasamUhanibaddhamAlA, __ tattvaM bubhutsukRtinAM varapAThamAlA // 1 // (vasaMta0) sa zreyase'stu sakalazrutahArdavedI, jyotirvidAryajanapUjitapAdapadmaH / saddharmadAnakuzalaH kuzalaughakArI, sUrIndradAnavijayaH sudRzAM sadaiva / / 2 / / (vasaMta0) karmagranthavidAraNaikasubhaTo bhavyAJjabhAnuprabhaH, karmagranthavicAraNe'ticaturaH siddhAntapAraGgataH / sevyaH sArdhazatadvayAdhikamunivAtena vAtsalyabhUH, trailokye jayatAt prazastacaraNaH sa premasUriprabhuH // 1 // (zArdulavi0)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ ardhAMjali Arrest je mahApuruSe aneka janmothI siddhajJAnagarbhita vairAgyathI yauvananA prArambhamAM ja saMsAranA baMdhanone phagAvI apUrvagurubhakti, vinaya, bahumAna Adi dvArA ratnatrayInI ujjvala ArAdhanA karI Aje jainazAsanamA ajoDa gacchAdhipatitva prApta kayu che, jaM zAsanajyotirdharanI paramapAvanI nizrAne tathA karuNAnibhRtadRSTine pAmIne mArA jevA aneka AtmAno saMyamanI uttarotara vizuddhine prApta karavA samartha banyA cha, te seMkaDo mumukSujanonA muktimArgamAM bhomIyA, viSayavyAdhithI pIDAtA jIvAtmAonA dhanvaMtarI, bhava-jaMgala vaTAvI rahelA bhavyonA sArthavAha, ajJAna-aMdhakAramA aTavAtAonA prakAzadAtA, darzanamAtrathI kuvRttionA prazAmaka, paramanispRha, karuNAbhRtahRdaya, vAtsalyavAridhi, saccAritracUDAmaNi, siddhAntamahodadhi, karmazAstraniSNAta, prAtaHsmaraNIya, paramArAdhyapAda, gacchAdhipati. pragurumaha, AcAryabhagavaMta zrImad vijayapremasUrIzvara mahArAjA nA pAvana karakamalamAM teozrInA ja parama prabhAvathI racAyela A grantharatna arpaNa karIne yatkiMcit kRtajJatAno AnaMda anubhavu chu. -siddhAntamahodadhi AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvara antevAsI paMnyAsapravara bhAnuvijayagaNivarya ziSya ___ svargata paMnyAsa padmavijayagaNivara ziSyANu muni jagacandra vijaya
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ A granthasarjananA preraka, mArgadarzaka ane saMzodhaka siddhAntamahodadhi suvizAlagacchAdhipati saMghakauzalyAdhAra karma zAkharahasyavedI zAsanaziratAja paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH pRSThAGkaH 1-2 TIkAkAra- maGgalavacanAni dravyAnuyogamAhatmya varNanaM mUlagranthaprArambhazca 3 sthitibandhapadArthanirUpaNaM granthapratijJAviSaye punaruktimAzaGkaya tatpariharaNaM granthakRnmaGgalaJca 4-5 granthasya tIrtha kRnmUlakatAdilakSaNasambandhasya prayojanAdezvAbhidhAnam 5-6 sthitibandhasthAnAdidvAranAmanirdezaH sthitibandhasthAna niSekA bAbAkaNDakasvarUpaJca * sthitibandhasthAnadvAram * jIvamedeSu sthitibandhasthAnAlpabahutvam tadupapattiH . jIvabhedeSu sthitibandhasthAnAni pramANataH sthitibandhasthAnAlpabahutve'satkalpanA asatkalpanayA sthApanA jIvabhedepuvizuddhisthAnAlpabahutvam klezavizuddhinirvacanam saMklezatrizuddhisthAnAlpabahutvopapattiH tatra tantrAntarAbhiprAyeNA'satkalpanA tayA'satkalpanayA sthApanA 19 caturdazajItrabhedeSu sthitibandhasthAna-saMklezatrizuddhisthAnAnAM pramANA'lpabahutvayoryantram jIvabhedeSu jaghanyotkRSusthitibandhAtpabahutvam 21 alAbahutvopapattiH jIbhedevAyuH karmaNaH sthitibandhasthAna - saMklezavizuddhisthAna- jaghanyotkRSusthitibandhAlpabahutva 23 .... viSayAnukramaH .... .... * prathamo'dhikAraH ( pRSTha 9 taH 64 ) .... .... **** trayam savizeSaca turdazajIvabhedeSu jayanyotkRSTasthitibandhAtpabahutvayantram 9 10 11 12 13 14 55 15 16 17 20 26 27 pRSThAGkaH mUlaprakRtisthitibandhagatA'dhikArANAM nAmanirdezaH, tattadadhikAreSu prarUpaNIyaviSayAH, tatra bhUyaskArAdInAM padanikSepasya vRddhyAdInAM ca kathaJcid bhUyaskArAdirUpatve'pi kathaJcitpArthakya pradarzanaM bhUyaskArAdInAM svarUpalezazca tattadadhikAragatadvArANAM nAmanirdezaH viSayaH * niSekadvAram * anantaropanidhayA sthitisthAneSu karmadalaniSekaH 28 paramparopanidhayA 32 tvam 11 ubhayathA karmada niSekAnupapattau karmaprakRtipradeza bandha cUrNigranthamavalambya pUrvapakSa: tatra samAdhAnam .... tatra pUrvapakSe sthApanAcitram .. niSekadviguNahAnisthAna- tadekAntarayoralpabahu .... .... d. .... " .... 33-35 35 36 * abAdhAkaNDakadvAram * Ayurvarja saptamUlaprakRtInAM samaya-samayA'bAdhAddAnau hIyamAnasthitibandhasthAnasamUhalakSaNasyA'bAdhA Sus AyuH karmaNastadaprarUpaNe zaGkA - parihArau .... 37 .... 38 38 * alpabahutvadvAram * paryAptA'paryApta saMjJijIvabhedayoH pratyekamAyurvarjasaptamUla karmaNAmekaikasya sthitibandhasthAna- jaghanyA'bAdhAsatarsthAna sarvAbAdhAkANDako -tkRSTA bAdhA - niSekadviguNahAnisthAna- dviguNahAnisthAnaikAntarai kAbAdhA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] viSaya: kaNDakapramANa- javanyasthitibandho-tkRSTasthitibandha lakSaNAnAM dazapadAnAmalA bahutvam etadevAhutvaM zeSadvAdazajIvabhedeSu devAyuHkarmAzritya paryAtA 'saMjJi-saMjJijIva bhedadvaye tadevAssyuH karmAzritya zeSadvAdazajI abhedeSu asaMkSepayA'ddhAvipaye karma prakRticUrNikAraprajJApanAvRttikArayorvacanabhede'pi na matAntaraM, kintu vikSAbheda eveti prasaGgAtpradarzanam paryAtasaMjJitaJcendriyajIvabhede'karmaNAM parasparaM sthitibandhasthAnAdInAM triMzatpadAnAmalpabahutvam 50 **** sthitibandhagranthasya pRSThAGkaH ***. 29 DORA 39 .... **** sthitibandha pramANAdipaJcadazadvArANAM nAmanirdezo lezatastatsvarUpaJca 65 * sthitibandhapramANadvAram * utkRSTAdisthitibandhasvarUpanirdhAraNam anubhavayogya karmarUpatAvasthAna bhedAtsthitibandhadvaividhyaM tatstrarUpaJca abAdhA-karma dalaniSekaniyamapradarzanam oghato jJAnAvaraNAdyaSu mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhamAnam mArgaNAsvAyurvarja saptamUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhamAnam 73 79 mArgaNAstrAyupa utkRSTasthitibandhamAnam bhoghato'STamUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhamAnam 85 mArgaNAsvAyurva 85 mArgaNAtrAyuSo 63 bhatra granthe'dhikRtamArgaNAsthAnayantram 97 bhovA ''dezataH sthitibandhapramANapradarzakayantrANi 98 39 42 46 48 * dvitIyo'dhikAraH ( pRSTha 65 taH 432 ) "" 48 " .... 67 68 viSaya: 71 etadevA'paryAptasaMjJipaJcendriyajIvabhede toparyAtA'saMjJipaJcendriyajIva bher3e tadevA'paryAptA'saMjJipaJcendriyajIvabhede tadevaparyApta caturindriyajIvabhede devaparyAtIndriya dvIndriyA-paryAtaca turindriyatrIndriya dvIndriyalakSaNajIvabhedapaJcake'tidezena 54 tadeva paryAptArai kendriyajIvabhede tadevA'paryAptavAdarai kendriyajIvabhede tadeva zeSai kendriyajIvabhedayoratidezena caturdazajI va bhedA'karmabheda-niSpannaviMzatubhya dhikatrizata (320) padAnA nalpabahutvam .... * svAmitvadvAram * oghata AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasvAminaH oghata AyuSa utkRSusthitibandhasvAminaH mArgaNAsvAyurvarjasatAnAm 105 108 110 mArgaNAsvApaH 121 realsg prakRtInAM jaghanyasthitibandhasvAminaH 125 mArgaNAtrAyurvajAM 127 134 136 " 99 svAmitvapradarzakayantrANi 35 **** pRSThAGkaH 52 53 53 54 "" "" * sAdyAdidvAram * ( ekajIvamAzritya ) oghato'mUlaprakRtInAmutkRSTA--'nutkRSTa--jaghanyA --'jaghanyasthitibandhAnAmekajIvamAzritya sAyanAdi vA'dhruvatvapradarzanam svaSTAnAM mUlaprakRtInAM tat sAdyAdipradarzakayantrakam 55 56 5.6 **** 145 147 148
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH [ 51. viSayaH viSayaH pRSThAGkaH * kAladvAram * * bhaGgavicayadvAram * ( ekajIvamAzritya ) ekA-'nekAdibandhakA-'bandhakaniSpannA-'STavidhaoghata AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTa- bhaGgasvarUpaM tatropayogyabandhakasvarUpaJca .... 251 sthitibandhayorjaghanyotkRSkAlaH .... 149 oghato'STAnAmutkRSTA'nutkRSThasthityobhaGgavicayaH260 oghatomArgaNAsu cAyuSa utkRSpA'nutkRSThasthiti- mArgaNAstrAyurvarjAnAm , , 261 bandhayoH sa0 .... .... 151 tattadbhagotpattimArgAH ..... .... 261 mArgaNAsvAyurvarjAnAM sa: .... 153 mArgaNAsvAyuSa utkRSTAnutkRSTasthityorbhaGgavicayaH 267 mArgaNAnAmekajIvAzrayA utkRSTakAyasthitiH .... 164 oghato'STAnAM jaghanyA-jaghanyasthityorbhaGgavicayaH 268 jaghanyakAyasthitiH .... 178 mArgaNAsvAyurvarjAnAM ,, , , 269 ovato'STamUlaprakRtInAM jaghanyA-'jaghanya bhaGgavicayayantrakam .... sthitibandhayorjaghanyotkRSTakAla: 184 mArgaNAsvAyuSo jaghanyA-jaghanyasthityorbhaGgavicayaH272 mArgaNAstrAyuSastayoH , , 185 mArgaNAsvAyurjAnAM * bhAgadvAram * , 186 mArgaNAnAmekajIvAzrayakAyasthitiyantram .... 194 oghato'STamUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTasthityomArgaNAsu javanyotkRSTabhavasthiteyantram .... 165 bandhakabhAgAH 273 kAlapradarzakayantrakANi mArgaNAsvAyurvarjAnAm , , , 274 __* antaradvAram * mArgaNAsvAyuSa , 275 ( ekajIvamAzritya ) oghato'STaprakRtInAM jaghanyA'-jaghanyasthityoste 277 ovato'STamUlaprakRtInAmutkRSTA-'nutkRSThasthiti- mArgaNAsvAyurvarjAnAM , , , 278 bandhayorjavanyotkaSTAntaram 201 mArgaNAsvAyuSo , , , 281 mArgaNAsvAyurvarjAnAm , , 204 bhAgapradarzakayantram mArgaNAsvAyuSaH , , 211 * parimANadvAram * oghato'STakarmaNAM jaghanyA'jaghanyasthitibandhayostat 221 oghato'STamUlaprakRtInAmutkRSTetarasthityorbandhakamArgaNAsvAyurvarjAnAM , parimANam 282 , , 223 mArgaNAsu AyurvarjAnAm ,, mArgaNAsvAyuSo , , , 282 , , antarapradarzakayantrakANi , AyuSa , , , 285 oghato'STAnAM jaghanyA-'jaghanyasthityostat 288 * saMnikarSadvAram * mArgaNAsu AyurvarjAnAM , , , 288 oghato'STAnAmutkRSTA-'nutkRSTasthitibandha , AyuSo , , , 291 saMnikarSaH 243 / parimANapradarzakayantra0 .... .. 292 mArgaNAsvaSTAnAm , , , 245 oghato'STAnAM jaghanyA-'jaghanyasthiti- , 250 ___* kSetradvAram * mArgaNAsvaSTAnAM , , , , 251 oghato'STamUlaprakRtInAmutkRSTA-'nutkRSTasthityosaMnikarSapradarzakayantrakANi .... 252 / bandhakakSetraM kSetra-sparzanayorvizeSazca .... 295 279 230 25
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] pRSThAGkaH viSayaH mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSTasthite bandhakakSetram 296 mArgaNA AyurvarjAnAmanutkRSTasthite bandhakakSetram 299 AyuSa utkRSTasthiteH bandhakakSetram 301 anutkRSTasthiteH "" 302 bhoghato'STAnAM jaghanyA - 'jaghanyasthityoH 303 304 mArgaNAvAnAM mArgAva kSetra pradarzaka yantra0 307 308 ," 39 "" " "" " " "" " w mArgaNA AyurvajanAmutkRSTasthiteH anutkRSTasthite: 33 ,, AyuSa utkRSTasthite: * sparzanAdvAram * oghata Ayurvarja saptamUlaprakRtInAmutkRSTA 'nutkRSTasthityandhakAnAM sparzanA, sparzanopapattimArgAH sparzanAyA viSayanirdhAraNaM ca bhaghata AyuSa utkRSTA 'nutkRSTasthityoH 13 anutkRSTa sthiteH 39 "" 22 bandhakasparzanA 315 316 322 , oghato'STAnAM jaghanyA-'jaghanyasthityoH mArgaNA AyurvajanA jaghanyasthiteH ajaghanya sthiteH " bhAyuSo jaghanya sthiteH " sparzanA pradarzakayantrakANi mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthite bandhakasparzanA .... " 22 29 " " " g, " viSayAnukramaH " 310 * kAladvAram * ( nAnAjIvAnAzritya ) bhaghata Ayurvarja saptamUlaprakRtInAmutkRSTA 'nutkRSTasthitibandhayorjaghanyotkRSTakAlaH anadhikRtavivakSAvizeSeNaikajIvAzrayakAlasya 339 324 326 329 329 jaghanyato'ntarmuhUrtatve'pi nAnAjIvAzrayajaghanyakAlasya samayamAtratvopapAdanaM tatra sthApanA ca 340 moghata AyuSa utkRSTA'nutkRSTasthityoH mArgaNA AyurvarjAnAmutkRSTasthiteH "" 332 333 334 339 jaghanyotkRSTakAlaH 343 343 viSayaH mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiteH AyuSa utkRSTA 'nutkRSTasthityoH oghato'STAnAM jaghanyA 'jaghanya sthityoH mArgaNA AyurvarjAnAm jaghanyAyAH sthite:,, 354 353 358 359 361 "3 " ajaghanya sthiteH AyuSo jaghanyA- jaghanyasthityoH,, nAnAjIvAzrayakAlapradarzakayantrANi " " mArgaNA AyurvarjasaptAnAmutkRSTasthiteH anutkRSTasthiteH utkRSTasthite: anutkRSTasthite: oghato'STAnAM jaghanyA'jaghanyasthityoH Aja jaghanya sthiteH ajaghanyasthiteH 21 " " * antaradvAram ( nAnAjovAnAzritya ) oghato'STamUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityoH z 33 wr AyuSa " AyuSo jaghanyA - 'jaghanyasthityoH nAnAjIvAzrayA'ntarapradarzakayantrANi ". www. " jaghanyotkRSTAntaram 366 366 368 pRSThAGkaH ,, 346 350 " 19 .... "" dw , " "? " * bhAvadvAram * oghAss dezato'STAnAM mUla prakRSTatInAmutkRSTAdicaturvidhasthitibandhe bhAtraH bhAvapradarzakayantram 31 93 * alpahutvadvAram * oghato'STamUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTasthiti"bandhapadadvaye bandhakAlpabahutvam 385 385 387 mArgaNAsvAyurverjAnA, mArgaNAsvAyuSaH oghato'STAnAM jaghanyA- 'jaghanyasthitibandha " 99 77 32 " 370 371 374 375 " 378 378 380 " " 22 " mArgaNA AyurvajanAM,, 37 AyuSaH bhaghato'STAnAM jaghanyotkRSTA'jaghanyAnutkRSTa padadvaye bandhakAlpabahutvam 389 389 390 " 383 384 "
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayaH ges: sthitibandhalakSaNe padatraye bandhakAlpabahutvam 391 392 396 mArgaNA AyurvajanAM AyuSaH , " "" 39 99 aasti mUlaprakRtInAM svasthAne jaghanyotkRSTasthitibandhapramANAlpabahutvam 399 402 23 AyuSaH " bhaghato'STAnAM mUlaprakRtInAM parasthAne utkRSTa sthitibandhapramANAlpabahutvam , to mUlaprakRtInAM mArgaNAsvaSTAnAM svAmitvayantram " d. 99 sthitibandhabhUyaskArAdisatpadayantram svAmitvadvAram satpadAditrayodazadvArANAM nAmanirdeza: * satpadadvAram * bhoghato'STamUlaprakRtInAM sthitibandhabhUyaskArAdisatpadAni sthitibandhabhUyaskArAdayaH svarUpatazca 434 mArgaNAstrAyurvarjAnAM sthitibandhabhUyaskArAdisatpadAni mArgaNAstrAyuSaH " .... " " " 39 viSayAnukramaH sthitibandhabhUyaskArAdisvAmina: 441 442 442 * tRtIyo bhUyaskArAdhikAraH ( pRSTha 433 taH 518 ) 433 .... 403 www. .... * kAladvAram ( ekajIvAzritam) bhaghato mArgaNAsu cA''yuSo'lpatarA 'vaktavyasthitibandhayorjaghanyotkRSTakAlaH 443 aa AyurvarjAnAM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhAnAM jaghanyotkRSTakAlaH mArgaNAstrAyurvarjAnAM bhUyaMskArAdicaturvidhasthiti 436 437 439 445 bandhasya jaghanyakAlaH mArgaNA AyurvanAM bhUyaskArasthitibandhotkRSTa kAlaH re 448 viSayaH mArgaNAsvaSTAnAM parasthAne bhaghato'STAnAM parasthAne "" jaghanyasthitibandha pramANAlpabahuttram 407 408 mArgaNAsvaSTAnAM parasthAne bhoghato'STAnAM parasthAne jaghanyotkRSTasthitibandha pramANAlpabahutvam mArgaNAstraSTAnAM parasthAne alpabahutvayantrakANi " *** antarapradarzakaM yantram " "" "" .... .... 13 " " 33 mArgaNAsu alpatara sthitibandhotkRSukAlaH 451 atrasthitasthitibandhotkRSTakAlaH 453 " 453 453 avaktavya sthitibandhotkRSTa kAlaH vivakSAntareNa bhUyaskArAdiprarUpaNe dik AyurvarjasaptaprakRtInAM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhasya kAlapradarzakaM yantram 455 bhAyuSo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayoH kAlapradarzakaM yantram 456 * antaradvAram .... (ekajIvamAzritya ) oghato'STamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhAnAM jaghanyo-tkRSTAntaram tattadantaropapattimArgAH " mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArA-'lpatarasthitibandhajaghanyotkRSTAntaram 460 mArgaNA AyurvarjAnAmavasthitasthitibandhasya, 461 avaktatryasthitibandhasya 463 465 469 * bhaGgavicayadvAram " " AyuSa dvividhasthitibandhasya .... " [ 53 pRSThAGkaH 404 880 .... 412 413 424 " bhoghato'STamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhapadAnAM bhaGgavicayopayogino dhruvatvAdikasya pratipAdanam 457 457 471
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka mArgaNAsu AyurvarjasatAnAM tatpratipAdanam , 471 / mArgaNAsvAyuSo'lpatarAdisthitibandhakasparzanA 496 , AyuSastatpratipAdanam 474 sparzanApradarzakaM yantrakam .... ... 498 adhruvapadairbhaGgotpAdanAya karaNam ..... 475 kAladvAram 8 karaNayojanayA bhaGgotpattiH ( nAnAjIvAnAzritya ) ekasaMyogAdibhaGgAnAM pRthakpRthagutpattau karaNA oghato'STAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakAlaH 499 ntaram ..... 478 tadanusAreNaupazamikasamyaktvamArgaNAyAM saptakarmaNAM mArgaNAstrAyurvarjAnAmavaktavyasthitibandhakAla: 499 bhUyaskArAdibandhakAnAM bhaGgotpAdanam .... 478 bhUyaskArAdisthitibandhanAnAjIvAzrayakAlopapattiH500 tadanusAreNa bhajanIyapadatraye bhaGgotpattau sthApanA480 mArgaNAsvAyurvarjAnAM zeSabhUyaskArAditrividhabhaGgavicayapradarzaka yantram .... 480 sthitibandhajaghanyotkRSTakAlaH .... . 501 * bhAgadvAram ke mArgaNAsvAyuSo'vaktavyA-'lpataradvividhasthitioghato'STAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakabhAga0481 bandhajaghanyotkRSTakAlaH " 503 mArgaNAsvAyurvarjAnAM " kAlapradarzakaM yantram .... .... 505 , , , 482 mArgaNAsvAyuSo , , , , 483 * antaradvAram 8 bhAgapradarzakaM yantrakam .... 484 (nAnAjIvAnAzritya ) * parimANadvAram * oghato'STAnAM bhUyaskArAdisthitibandhAntaram 506 oghato'STAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM mArgaNAsvAyurvarjAnAmavaktavyasthitibandhAntaram 506 parimANam . . 485 ,, ,, zeSatrividhasthitibandhAntaram... 507 mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAM ,, ,, parimANam 485 mArgaNAsvAyuSo dvividhasthitibandhAntaram 507 mArgaNAsvAyuSaH , , , 486 antarapradarzakaM yantram .... . 510 parimANapradarzaka yantram .... ..... 487 * bhAvadvAram - * kSetradvAram OM oghA-''dezato'STamalaprakRtInAM bhUyaskArAdioghato'STamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthiti- sthitibandhe bhAvaH bandhakAnAM kSetram 488 tatrA''kSepa-parihArAH .... .... 511 mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAM " " 489 mArgaNAsvAyuSo'lpatarAdisthitibandhakakSetram 490 OM alpabahutvadvAram kSetrapradarzakaM yantram ... 491 oghato'STamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthiti* sparzanAdvAram OM __ bandhakAnAmalpabahutvam 512 oghato'STaprakRtInAM bhUyaskArAdisthiti- mArgaNAsvAyurvarjaprakRtInAM , , . 513 __ bandhakasparzanA 462 mArgaNAsvAyuSaH , .... 517 mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm , , 493 / alpabahutvayantrakam .... ....
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH OM caturthaH padanikSepAdhikAraH OM (pRSTha 519 taH 542) viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka: sAdAdidvAranAmanirdezaH oghA''dezato jaghanyavRddhayAditrividhasthitisatpadadvAram OM bandhasvAminaH .... ..... .... 532 oghato mANAsu cotkRSTapade sthitibandhavRddhi * alpabahutvadvAram OM hAnya'vasthAnasatpadapradarzanam .... 519 oghata utkRSTasthitibandhavRddhayAdipadeSvalpaoghato mArgaNAsu ca jaghanyapade sthitibandhavRddhi bahutvam 535 hAnya-vasthAnasatpadapradarzanam .. 521 mArgaNAsu , , , 535 svAmitvadvAram . oghato mArgaNAsthAneSu ca jaghanyasthitibandhaovata utkRSTasthitibandhavRddhisvAminaH .... 522 vRddhayAdipadeSvalpabahutvam .. 540 catu sthAnikarasabandhakasthApanApekSayA yavacitram523 oghata utkRSTasthinibandhahAnisvAminaH .... 524 utkRSTasthitibandhavRddhayAdipadeSu satpada-svAmitvA -'lpabahutvapradarzakaM yantrakam . ,, utkRSTasthitibandhA'vasthAnasvAminaH .... 525 541 mANAsUtkRSTasthitibandhaddhayAditrividha- / jaghanyasthitibandhavRddhayAdipadeSu satpada-svAmisvAminaH ..... 526 / tvA'lpabahutvapradarzakaM yantrakam . 542 OM paJcamo vRddhayadhikAraH OM (pRSTha 543 taH 624) satpadAditrayodazadvAranAmanirdezaH .... 543 . apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayostat 550 * satpadadvAram * zeSamArgaNAsu satpadapradarzanam .... 551 AyuSo'saMkhyabhAgasthitibandhahAmya-vaktavyayoH satpada-svAmitvAditrayodazadvAraviSayakavaktavya ke svAmitvadvAram ke tAyA atidezadvAreNa kathanam ..... ... 544 / ovato'saMkhyabhAgasthitibandhavRddhihAnisvAmi-. AyabarjasatamlAkRtInAM sthitibandhA'vaktavyA saMkhyeyaguNabhAgasthitibandhavRddhihAnisvAmi0 552 'vamAnayoH satsada-svAmitvAdidvAdazadvAraviSa Aghato'saMkhyaguNa- ,, , , 553 yAyAH sarvavaktavyatAyA atidezenaiva niSThApanam 545 oghataH saptakarmaNAM saMkhyeyA-'saMkhyeyabhAga-guNavRddhi mArgaNAsvasaMkhyaguNavRddhayAditattatsvAmi0 554 hAnisatpadapradarzanaM, tulyavaktavyatvAnmanuSyAtyo * kAladvAram hai ghAdikatipayamArgaNAvatidezena tatkathana ca....546 (ekajIvamAzritya) saMkhyeyabhAgaprabhRtivRddhayAdisatpadopapattiH 547 oghatazcaturvidhavRddhihAnInAM dvividhakAlaH 558 ekendriyAdamArgaNAbhedeSvekavidhavRddhihAnisatpada0 vikalendriyamArgaNAbhedeSu vividhavRddhi caturvidhavRddhihAnidvividhakAlopapattayaH .... 559 hAnisatpada0 pradarzanam .... .... 549 / mArgaNA caturvidhavRddhihAnidvividhakAlaH 560
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH viSayaH pRSThAkaH viSayaH pRSThAGkaH * antaradvAram * mArgaNAsvasaMkhyabhAga vRddhihAnidvividhakAla: 591 (ekajIvamAzritya) , saMkhyeyaguNabhAga- , , ,592 bhoghatazcaturvidhavRddhihAnInAM jaghanyAntaram .... 561 ___, asaMkhyaguNa- , , ,, 593 " , " utkRSTAntaram 562 * antaradvAram * mArgaNAsu ,, , jaghanyAntaram 564 (nAnAjIvAnAzritya) ,,, asaMkhyaguNavRddhihAnyutkRSTAntaram 565 ,, saMkhyeya guNabhAgavRddhihAnyutkRSTAntaram 568 oghatastattavRddhihAnijaghanyotkRSTAntaram .... 594 " asaMkhyabhAga-, , , 570 tatra jaghanyAntaropapattiH ... 595 utkRSTAntaropapattiH .... .... 596 * bhaGgavicayadvAram * mArgaNAsvasaMkhyabhAgavRddhihAnijaghanyAntarama 597 oghatastattavRddhihAnInAM bhaGgavicayopayogino " " vRddhidAnyutkRSTAntaram 598 dhra vA'dhra vatvasya pradarzanam ... .... 572 mArgaNAsu saMkhyeyaguNabhAgavRddhihAnitasyaiva mArgaNAsthAneSu pradarzanam .... 5.72 jaghanyotkRpAntaram 599 dhuvA-'dhra vapadairbhaGgotpAdane karaNama 573 " asaMkhyaguNavRddhihAni- , 6.1 karaNayojanayA labdhabhaGgavicayaH * bhAgadvAram * * bhAvadvAram * oghA-''dezatassarvavidhasthitibandhavRddhihAniSu oghatastattadvRddhihAnibandhakabhAgAH .... 578 bhAvaH ..... .... ...... mAgaNAsu , , , .... 579 * parimANadvAram ke * alpabahutvadvAram * ovatastattadvaddhihAnibandhakaparimANam .... 581 oghata AyurvarjasaptamU prakRtInAmasaMkhyabhA :mArgaNAsu , " " ....... 581 saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA'saMkhyaguNasthitiba dha. vRddhihAnisthitibandhAvasthAnA 'vaktavyalakSaNa* kSetradvAram * davidhapadAnyadhikRtya bandhakAlpabahutvam ... 604 oghatastattadvRddhihAnibandhakakSetram ...... etadeva mArgaNAsthAneSu 606 mArgaNAsu , , , .... tatra narakagatyocAdimArgaNAsthAneSu .... * sparzanAdvAram * tiryaggatyoghAdi , oghatastattadvRddhihAnibandhakasparzanA .... paJcendriyatiryagodhAdi , mAgeNAsu , " " .... 587 manuSyagatyoghAdimArgaNAsthAneSu .... * kAladvAram * indriyakAyasatkamArgaNAsthAneSu .... 611 (nAnAjIvAnAzritya) veda-saMyamamArgaNAsthAneSu .... ... 613 oghatastattadvRddhihAnijaghanyotkRSTakAla: .... 589 aupazabhikasamyaktve zeSamArgaNAsu ca tattavRddhihAnikAlopapattayaH vRddhayadhikArayantrakANi .... 617-624 603 584 610
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaH OM SaSTho'dhyavasAyasamudAhAraH 8 (pRSTha 625 taH 663) viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH sthitisamudAhArAdidvAranAmanirdezastatsvarUpazca 625 / teSAM poDhA vibhaktajIvAnAM bandhaprAyogyasthiti | sthAnAnAM pradazenam * sthitisamudAhAraH OM .... . sthitibandhasthAneSvadhyavasAyapragaNanA .... 625 karmaprakRtisaMgrahaNyanubhAgabandhacUrNigranthena virodhA''zaGkA .... ..... ...... anantaropanidhAparamparopanidhAbhyAM tatprarUpaNA 626 644 cUrNigranthAnusAreNa sAtA-'sAtavedanIvA-''krAntasamastA'dhyavasAyadviguNahAnisthAna-tadekAntara sthitiSu dvisthAnikAdirasabandhAdhyavasAyAnAMpramANe tayoralpabahutvaM ca .... ... 628 sthApanA .... .... .... 646 alpabahutve AkSepa parihArau .... 629 cUrNivirodhA''zaGkAyA: parihAraH .... 647 tatrottarapakSe sUcizreNeH chedanakopapAdanam 630 sAtA-'sAtavedanIyadvi-tri-catuHsthAnikarasAnAprasaGgatastrividhapalyopamasAgaropamasvarUpa-prayo mekaikavidharasabandhaprAyogyasthitisthAneSu bandhakajananirUpaNam .... .... 631 parimANamanantaropanidhayA .... .... 648 anukRSTidvAramAzritya sthitibandhAdhyavasAyA etadeva paramparopanidhayA 'nukRSTeH pratiSedhanam .... .... 634 tatra bandhakadviguNavRddhihAnayaH pramANataH, dviguNatatrA'satkalpanA .... .. 635 vRdvihAnisthAna-tadekAntarayoralpabahutvaJca 652 asatkalpanayA sthitibandhasthAneSvadhyavasAyAnAM sAtA-'sAta-dvisthAnikAdirasabandhaprAyogyabhedAt sthApanA .... .... .... 636 SoDhA vibhaktasthitibandhasthAnAnAM sAkArAghupayogasthitibandhA'dhyavasAyA'nukRSTipratiSedhe karma prAyogyatvabhedAtpunarvibhAjanam .... 653 prakRticUrNi-mahAbandhayorekavAkyatApradarzanam 636 sAkArAyupayoga--tattadrasabandhAdipadArthAntarayogena SaTkhaNDakAravacanasya anukRSipratiSedhArthakatayA vibhaktAni SoDazavidhasthitibandhasthAnAni, sAtAeva yujyamAnatve'pi tatra keSAcidanyathAvyAkhyA 'sAtavedanIyajaghanyotkRSTa-tadyasthitibhedAdaSTavidhane'rucipradarzanam ..... ..... 638 sthitibandhAH, yata utkRSTaDAyaM labhyate sA sthitiH, sthitibandhAdhyavasAyAnAM tIvramandatApradarzanam 638 utkRSTaDAyenollaGghayasthitiH, utkRSpadagatA'ntaH * prakRtisamudAhAraH * koTIkoTIsthitirityevaM saptaviMzatipadAnAmalpajJAnAvaraNAdiprakRtIradhikRtya sthitibandhAdhyava- bahutvama .... sAyapramANA'lpabahutve .... .... 639 tasyaiva saptaviMzatipadAlpabahutvasya yantram ....661 citram ....661 ___ ke jIvasamudAhAraH * saptaviMzatipadAlpabahutvaM matAntareNa .... 662 sAtA-'sAtavedanIyadvitricatuHsthAnikarasabhedAt / uktasAtA-'sAtadvisthAnikAdirasabandhabhedAt sthitibandhakajIvavibhAjanam SoDhAvibhaktAnAM jIvAnAmalpabahutvam .... 663 * TIkAkRtprazastiH 8 (pRSTha 665 taH 672) gharamatIrthapatizrIvardhamAnasvAmi-gautamAdi- TIkAsaMzokaprazastiH ... ... 668 gaNadhara-sudharmAsvAmi jamyUmvAmyAdipaTTaparamparayA AdyamudraNasahAyakaprazastiH .... .... 669 TIkAkAraguruparyantAnAM prazastayaH ... 665.668 | tatra marudharadharAmaNDanazrIpiNDavADA''ItaTokAniSThApanakAla-sthalAdi ... ... 668 | saGghazubhakAyevaNenam .... 669-672
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] triSayaH pRSThAGkaH granthagata janavaca nAtI taskhalitAnyadhikRtya mithyAduSkRtapradAnat, Azirvacanam, TIkAviracanopacita prathame pariziSTe TIkAgatAnAM granthAntarAvataraNAnAM sthAnAni dvitIye pariziSTe - 'uvaoge'NAgAre' ityAdi(585) gAthoktasAkArA - 'nAkAropayoga padArthaviSayakazaGkA samAdhAnapratipAdana naraH zrImanmunicandrasUripAdapraNItakarma prakRticUrNiTIppanasya'aNagArappAbhoge' tyAdikarmaprakRtibandhanakaraNa viSayAnukramaH * pariziSTAni * viSayaH kuzala karmaNA bhavyajagataH sthitibanyoccheda samicchanam, granthAnaM ca 1-2 gAthA'valambyekadezaH 120 .... tRtIye pariziSTe - parimANAditattaddvAreSu tadvRttyAdau narakagatyoghAdisaptatyuttarazatamArgaNAsvavizeSeNA'bhihitasya saMkhyeyA'saMkhyeyAdilakSaNasya bandhakaparimANasya vizeSeNA'vabodhArthaM sAvacUrikaM dravyapramAraNaprakaraNam pRSThAGkaH .... 672 35
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5555555555555 yantra-citrAdyanukramaH Xes Wan ma) ja - . 20 [ bandhavidhAnamUlaprakRtisthitibandhapremaprabhATokAntargatayantra-citrAdInAmanukramaH ] kramAGkaH yantrAdigataviSayaH pRSThAGka: 1. jIvabhedeSvasatkalpanayA kalpitAnAM sthitibandhasthAnAnAM sthApanA . . . . 14 2. caturdazajIvasthAneSu sthitibandhasthAnA-'dhyavasAyasthAnA'lpabahutvAdInAM yantram . . 19 3. catuSpa cAzasthitisthAnAnyAzrityA'dhyavasAyAnAmasatkalpanayA sthApanA . 4. savizeSacaturdazajIvabhedeSu jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahutvayantram. . . 5. mohanIyasyotkaSTasthitibandhasamaye badhyamAnaM sarvamohanIyadalikamapekSya niSekasya sthApanA . 6. paryAptA'paryAptasaMjJijIvabhedayoHpratyekamAyurvarjasaptamUlakarmaNAmekaikasyasthitibandhasthAna-jaghanyAbAdhA sarvA'bAdhAsthAnA bAdhAkaNDako-skRSTAbAdhA-niSekadviguNahAnisthAna-dviguNahAnyekAntarai-kAbAdhAkaNDaka-jaghanyasthitibandhotkRSTasthitibandhalakSaNAnAM dazapadAnAM sapramANA'lpabahutvayantram . . 41 7. sUkSma-bAdara-paryAptA-'paryAptaikendriya-paryAptA-'paryAptadvIndriya-trIndriya-caturindriyA-'saMjJipaJcendriya___ lakSaNazeSadvAdazajIvabhedeSu pratyekamAyurvarjAnAmekaikasyAnantaroktadazapadAnAM sapramANA'lpabahutvayantram 45 8. paryAptasaMjhyasaMjJijIvabhedayoH pratyekamAyuSaH sthitibandhasthAnAdyaSTapadAnAmalpabahutvayantram . 47 2. zeSadvAdazajIvabhedeSu pratyekamAyuHkarmaNaH sthitibandhasthAnAdInAM SaTpadAnAmalpabahutvayantram . 49 10. prastutagranthe'dhikRtAnAM mArgaNAsthAnAnAM yantram 11. AyurvarjAnAM saptabhUlaprakRtInAmoghAdezata utkRSTasthitibandhapramANapradarzakaM yantram . . 12. , , , , , jaghanya " " " " " 13. AyuHkarmaNa oghata Adezatazca jaghanyotkRSTasthitibandhapramANapradarzaka yantram . 14. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAm utkRSTasthitibandhasya svAmittrapradarzakaM yantram . . . 136 15. ., , ,, jaghanyasthitibandhasya " " . . 138 16. AyuSa utkRSTasthitibandhasya 140 17. AyuSo jaghanyasthitibandhasya 18. oghata AdezatazcASTAnAmapi mUlaprakRtInAmekajIvamAzrityotkRSTa-jaghanya-taditarasthitibandhAnAM sAdya-nAdi-dhra vA-'dhru vatvapradarzakaM yantram . . . . . 19. atra granthe'dhikRtAnAM (170)mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayajaghanyotkRSTakAyasthitiyantram . 20. narakagatyodhAdimArgaNAsthAneSu jaghanyotkRSTabhavasthitipradarzakaM yantram . . . 195 21. aSTamUlaprakRtInAmutkRSTasthiterekajIvAzraya-jaghanyotkRSTadvividhabandhakAlapradarzakaM yantram . 22. AyuSo'nutkaSTasthite rekajIvAzraya- , , , , 23. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmanutkRSTasthiterekajIvAzrayajaghanyotkRSTadvividhakAlapradarzakaM yantram . 197 24. aSTamUlaprakRtInAM javanyasthiterekajIvAzraya-jaghanyotkRSTadvividhakAladarzakaM yantram . . 198 25. AyuSo'jaghanyasthiterekajIvAzraya 98 102 142 . . . 148 kRtAnA (170)mAgeNAsthAnAnAmekalI 196 198
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] yantra-citrAdyanukramaH 239 253 " 337 26. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmajaghanyasthiterekajIvAzrayajaghanyotkRSTadvividhakAlapradarzakaM yantram . 199 27. AyurvarjasaptamalaprakRtInAmutkRSTAnutkRSsthitibandhayorekajIvAzrayahasva-dIrghAntarapradarzaka yantrakam 235 28. AyuHkarmaNa utkRSTasthitibandhasyaikajIvAzrayahrasva-dIrghA'ntarapradarzaka yantram 236 29. AyuHkarmaNo'nutkRSThasthitibandhasya , ,, 237 30. AyuSo jaghanyA-'jaghanyasthitibandhayorekajIvAzrayahrasva-dIrghA'ntara pradarzaka yantrama . . 238 31. AyurvarjasaptaprakRtInAM jaghanyasthite-rekajIvAzrayahasya-dIrghA-ntarapradarzakaM yantram . . 32. , , ajaghanyasthite. , , , , 240 33. AyurvarjasaptaprakRtInAM pratyeka jaghanyasthitibandhe saMnikarSapradarzakaM yantrakam , , , 252 34. AyuHkarmaNo .... , , , , 35. apamUlaprakRtInAM pratyekamutkRSsthitibandhe , ,, 254 36. aNumUlaprakatItAmutkaSTAdisthitibandhakAnAM bhaGgavicayapradarzakaM yantrakam . . . 270 37. aSTamUThaprakRtInAm utkRSTA-'nutkRSTasthityorbandhakAnAM bhAgapradarzakaM yantrakam . 272 38. , , jaghanyA'jaghanyasthityoH , 280 39. aSTamUlaprakRtyutkRSA'nutkRSa-jaghanyA-uja vanyasthitibandhakAnAM parimANapradarzaka yantram . 292 40. , kSetrapradarzakaM yantram . . . 308 41. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTasthiterbandhakAnAM sparzanApradarzaka yantram 335 42. , , , jaghanyA-'jaghanyA-'nutkaSTatrividhasthitibandhakAnAM sparzanAyantram 336 43, Ayupa utkRSa-jaghanyasthityoH pratyekaM bandhakAnAM sparzanApradarzakaM yantram . . . . 44. Ayupo'jaghanyA-'nutkRSThasthityoH pratyeka bandhakAnAM sarzanApradarzakaM yantram . . . 338 45. ekajIvAzrayasya kAlasya jaghanyato'ntamuhUrtatve'pi nAnAjIvAzrayasya tasya samayamAtratvasambhave sthApanA . 341 46. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekamutkRSThasthitibandhasya nAnAjIvAzrayahasva-dIrghakAlapradarzaka yantram 361 47. pratyekamanutkaSTA-'jaghanyasthitivandhayoH , , , 362 48. pratyeka jaghanyasthitibandhasya , , , 363 49. AyuSa utkRSTa-jayanyasthitibandhayo nAjIrAzrayahrasva-dIrghakAlapradarzakaM yantram 50. AyuSo'nutkRSTA'jaghanyasthitibandhayoAnAjIvAzrayahrasva-dIrghakAlapradarzakaM yantram . 51. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekamutkRSA-'nukRSThasthitibandhayo nAjIvAzrayahrasva-dIrghA'ntarapradarzaka yantram . . . . . . 380 52. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekaM jaghanyasthitibandhasya nAnAjIvAzrayahrasva-dIrghAntarapradarzaka yantram 381 53. Ayupa utkRSTA-'nutkRS-jaghanyA-'jaghanyacaturvidhasthitibandhasya , , , 382 54. aSTamUlaprakRtInAM pratyekamutkaSTAdicaturvidhasthitibandhe bhAvapradarzaka yantrakam . . 384 55. aSTamUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTA-'nutkRSTasthityorbandhakAnAmalpabahutvapradarzaka yantram . 424 56. aSTamUlaprakRtInAM pratyekaM jaghanyA-'jadhanyasthityorbandhakAnAmalpabahutvapradarzakaM yantram . . . . 425 57. , , pratyekamutkRSTa-jaghanya-taditarasthitInAM bandhakAlpabahutvayantram . . . 426-427 58. ,, ,, parasthAne jaghanyotkRSTasthitibandhapadAnAmalpabahutvapradarzakaM yantrakam . 428-426 56. , , , jaghanyapade utkRSTapade ca sthitibandhapramANA-'lpabahutvam . 430-431 60. " , pratyekaM jaghanyotkRSTasthitibandhapramANA-'lpabahutvayantram . . 432 365
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrvameva saMzodhyA azuddhayaH .... 61 61. aSTamUlaprakRtInAM pratyekaM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhasa-padapradarzaka yantram . . 439 62. , , , , , svAmitvapradarzakaM yantram . . 442 63. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekaM bhUyaskArAdisthitibandhAnAmekajIvAzrayahrasva-dIrghakAlapradarzakaM yantrama455 64. AyuSo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhayorephajIvAzrayahasva-dIrghakAlapradarzakaM yantram . . 456 65. AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekaM bhUyaskArAdisthitibandhAnAmekajIvAzrayahasva-dIrghA-'ntarapradarzaka yantram . . . . . . . . . . . 469 66. Ayupo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhayorekajIvAzrayahrasva-dIrghA-'ntarakAlapradarzaka yantram . 67. bhUyaskArAditrividhabandakapadAnAmadhru vatve mUloktakaraNAnusAriNI sthApanA 68. aSTamUlaprakRtInAM pratyekaM bhUyaskArAdisthitibandhe nAnAjIvAzrayabhaGgavicathapradarzakaM yantrakam , bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM bhAgapradarzakaM yantrakam 484 parimANa 487 480 480 491 498 505 . . . 518 " , 542 sparzanA , . . . ,, nAnAjIvAzrayakAlapradarzakaM yantrakam . . nAnAjIvAzrayA-'ntarapradarzakaM yantram . . 510 ___ alpabahutvapradarzakaM yantram 76. azubhaprakRticatuHsthAnikarasabandhakaprAyogyasthitibandhasthAneSu tadabandhakajIvAnAM sthApanA'pekSayA niSpannAyA yavAkRtezcitram . . . 523 77. AyurvarjasaptaprakRtInAM pratyekamutkRSTapadagatavRddhayAdInAM satpada-svAmitvA'lpabahutvapradarzakaM yantram 541 78. , , , pratyekaM jaghanyapadagatavRddhayAdInAM , 79. vRddhayadhikAre AyuvarjasaptaprakRtInAM satpadAdonyalpabahutvAntAni yantrANi . . 617-624 80. sthitibandhasthAneSu tatkAraNIbhUtAnAmadhyavasAyAnAM manda-mandatarAdikrameNA'satkalpanayA sthApanA. 636 81. karmaprakRtyanubhAgabandhacUNyuktAnubhAgabandhAbhyavasAyAnukRSTayanusAreNa sAtA-'sAtavedanIyA''krAntasthitiSu dvi-tri-catuHsthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAM sthApanA. . . . 646 82. sAtA-'sAtavedanIyadvi--tri--catuHsthAnikarasabandhakayavAdinAnAviSayabhedabhinnasthitibandhasthAna-sAtA 'sAtavedanIya-jaghanyotkRSTasthitibandhAdipadArthaniSpannAnAM saptaviMzatipadAnAmalpabahutvayantrama 660 83. etasyaivAlpabahutvasyA'satkalpanayA citram . . . * 661 ONG * granthapaThanAtpUrvameva saMzodhyA azuddhayaH* pR0 paM0 azuddha0 zuddha0 pR0 paM0 azuddha0 zuddha0 2 6 sasarju0 praNinyu0 / 45 13 palyopamasaM0 palyopamA'saM0 11 26 palyopamasaM0 palyopamA-'saM0 , 14 palyopamA'saM0 palyopamasaM0 36 9 vizeSAdhika. saMkhyeyaguNa. 37 8 saMkhyeyaguNa. saMkhyeyabhAga0 47 7 vargamalalakSaNa. vargamUlA'saMkhya40 14 stulyatve stulyaprAyatve bhAgalakSaNa 41 10 asaMkhyeyaguNAni saMkhyeyaguNAni / 47 16 abAhA / jahaNiyA abaahaa|
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] pR0 paM0 azuddha0 48 3 pubvRttaM / zuddha0 puJcattaM / tao egaguNahANidvANaMtaraM asaM khijjaguNaM, kAraNaM putravattaM 0sAgaropamalakSaNA0 * paryAptA'saMjJi* 52 10 lakSaNA 54 24 paryAptasaMjJi0 83 25 devanarakaprAyogya0 devanaraprAyogya0 18 hInakarma0 85 hI jaghanyakarma0 86 24 yadyasaMjJinAM gati0 yadyasaMjJinAmAgati0 104 3 tAvAn dazavarSasaha trANi, 105 15 anuditanidrodaya 134 19 tathA saMkhye0 168 3 paNavaya 166 5 oyAdadhikA, 172 24 'cakkhUNa 216 14 samayonA0 235 / sAgaropama0 241 23 yAvatsapta242 20 'nutkRSTa0 249 24 281 4 vyantIti saMkhye0 sthAnAtvAsaMkhyeya bhAgarUpade 290 19 0purutkRSTa0 291 12/13 (idaM paMktidvayamatra 303 29 312 16 sampadyate padma-ajaghanyAH 332 8 gaNAnAmutkRSTa0 336 7 0 satkotkRSTa0 371 12 - paryApta 33 13 0 yaudhA - paryApta0 379 9 kuto'jaghanya0 - 22 dviSaSTya - " 391 4 paccamano0 pUrvameva saMzodhyA azuddhayaH tAvAn anuditanidra tathA'saMkhye0 paNamaNa-vaya vyAdadhikA na labhyate tadIyotkRSTakAya sthitiH, cakkhUNa samayAdhikAo 18 sAgaropama0 yAvadaSTa 'jaghanya0 0yantItyasaMkhyeya0 sthAnAsaMkhyeyabhAga rUpatvAde 0 puranutkRSu0 naiva vaktavyam ) ajaghanyAyAH sampadyata iti samastA nava ragjavaH svazenA / gaNAnAmanutkRSTa0 * satkAnutkRSTa0 sarvai kendriyabhedaparyApta0 0 yaudha paryApta 0 kuto jaghanya0 triSaSTya - sarvakAyabhedAH, paJcamano0 pR0 pa0 azuddha0 392 23 sapta363" 400 15 AyuSo rUpa jaghanya0 401 14 saMkhyeya 406 11 0mArgaNAdvaye 4124 0dyekonanavati418 2 vaikriyakAya0 457 17 0vasthAyAM pratyA0 462 27 0 yogAdicatuHpaJcA 462 28 0diSoDazottara0 463 4 0konatriMzato 7 SoDazAbhya0 zuddha0 SaN rUpotkRSTa * mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH stokaH, sa cAntarmuhUrtamAnaH, tatastasyotkRSTo'saMkhyeyaguNaH, saptatikoTAkoTIsAgaropama pramANatvAt / AyuSa asaMkhyeya0 0mArgaNAsu 0dyekanavativaikriyamizrakAya0 " 465 12 darzana 473 18 0'vasthitao 472 2 0 manuSya kAyayogaudha 485 100 sarva 466 26 - dArika0 497 14 0tyevameka0 500 28 *mANaM saMkhyeyaM 503 26 'vasthitA0 504 21 pratiSiddhaH, 505 4 'vasthita0 " 11 0 stathA'paryApta * 509 6 nirayagati510 yantre 2 muhUrtA 510 yantre sarvAddhA 516 18 avaktavyabandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'lpatarasya 0vasthAyAmapratyA0 *yogAdyeka paJcA0dyekonaviMzatyuttara0 okonacatvAriMzat* ekonaviMzatyabhyao 0darzanA-vadhidarzana * vaktavya0 manuSya0trividhasthiti-dArikau dArika0 0tvevaM dvi0 0mANamasaMkhyeyaM 'lpatarA0 pratipAditaH, 'lpatara0 *stathA paryApta nirayadevagati12 muhUrtAH nAsti saMkhyeyaguNAH, tebhyo. sasthitasya 531 24 "paNidiyA" 536 23 tighAINaM 537 14 0 samyaktvaudho0 0 samyaktvauna-vedakau 0 "egiMdiyA" tiaghAINaM
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ tulya pR0 paM0 azuddha0 541 18 tulya yantre 9 saMkhyAtaguNa " catu- prathama0 zvaramA dvitIya 542) paJca dvicara0 yantre ( carama, 0ccarama0 549 4 lezyA-'bhavya0 550 18 mAtrAdhika0 557 28 SaTsaMyama0 562 21 vanyaH kAla: ,, ,, nikAlavat , 26 vRddhihAnyorAi 568 24 tadevaM....yannAha pUrvameSa saMzoNyA zuddhayaH [63 pR0 paM0 azuddha0 saMkhyAtaguNa 575 15 0bhedeSu, aparyApta0 8 bhedeSu, savedevabhedeSu, sarvapaJcendriyatiryadvicarama0 gbhedeSu, aparyApta0 0carama0 575 28 dvayoH, Iyormanujagatibhedayo0prathama0 IyoH, dvitIya 580 17 aparyApta manuSyaughaH, aparyApta 0lezyA-bhavya0 580 22 saMkhyeyabhAgA-5 saMkhyeyabhAga0mAtrahIna 583 23 0yogeSu, vyogeSu, napuMsakavedapaJcasaMyama kaSAyacatuSkayoH, jaghanyamantaraM 584 2 triMzaduttara0 viMzatyuttara0 nyantaravata 585 12 kAyayoga pratyekavanaspatikAyaughaguNavRddhihAnInAmAha tadaparyAptayoH, kAyayoga0 tadevaM bhaNitaM saptA 586 2 bAdarA- bAdaranAmasaMkhyaguNasthiti 596 7 mekajIvA0 manekajIvA0 bandhavRddhihAnyutkRSTAntaramAdezataH, adhunA 612 20 gatapade0 gataveda0 saMkhyeyabhAga-saMkhyeya- 616 5 tebhyo saMkhyaye. tebhyo'saMkhyeya0 guNasthitibandhavRddhi 619tricaramA 60 91 hAnyostadarzayannAha 641 18 0vRttaH sanna0 0vRttayoH satora0 saMkhyeyabhAgaguNa 6568 sthiti mizropayoge bandhaprAyobhAga nipadadvayasyo gyANi sthiti ekanavati 672 11 yAdbhaH yAvadbha. 569 9/10 saMkhyeyaguNa 571 4 bhAgAdi0 , 4 nInAmu0 " 5 dvinavatiH mUla pa ya Di bandhavihANe ma ThihabaMdho (mUlAkRti-sthitibandhaH) 'premaprabhA TIkAsamalaGkRtaH KI BAR
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM hI ahaM namaH // // zrIzaGkezvarapArzvanAthAya namaH // / / sakalAgamarahasyavediparamajyotirvicchrImadvijayadAnasUrIzvarasadgurubhyo namaH / / ' * pravacanakauzalyAdhAra-suvihitAgraNI-gacchAdhipati-paramazAsanaprabhAvaka-siddhAntamahodadhikarmazAstraniSNAtA-''cAryadevazrImadvijayapremasUrIzvarapAdAnAM puNyatamanizrAyAM tadantevAsivRndavinirmitaM munizrIjayaghoSavijaya-dharmAnandavijayavIrazekharavijayasaMgRhItapadArthakaM munizrIvIrazekharavijaya viracitamUlagAthAkaM premaprabhATIkAvibhUSitam baMdhavihANaM munizrIjagaccandravijayaviracitapremaprabhATIkAsamalaGkRtaH ___ (mUlapayaDi-) ThiibaMdho ( sthitibandhaH) ('premaprabhATIkA) mathitamohamahAripumIzvaraM , vizadavastuvibhAsavibhAvasum / natasunAkinRnAthaniSevitaM , caramatIrthapatiM praNamAmyaham // 11 // dhyeyA mokSArthibhirye sakalaguNadharA yAnato bhavyavargoM, yaiH sRSTaM tIrthamuccainama udayakRte yebhyaAtAzca nAnye / yeSAM pAde praNemuH suranarapatayo yeSu bhaktiH satAM te , pAntUttIrNA jinendrAH paramakaruNayA padmapAdAzritaM mAm // 2 // 'zrImadvijayapremasUrIzvaragurUNAM prabhayA sampannA iti sAnvarthanAmA / drutavilambitam / sragdharA / Jan Education International
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ TIkAkAramaGgalavacanAni 'bhavyebhyaH sukhadAM jinendra mukhajAM vAcaM nizamyonnatAM, pravajyAM pratipadya vIravibhave yairapitaM jIvanam / yannAmA'pi nihanti pApatimiraM mArtaNDarazmyopavad , vande'haM zivakAGkSayA gaNabhRtAM vRndaM hi teSAM mudA // 3 // zataka-kapAyaprAbhUta-karmaprakRtIH sasarju rAptA ye / tAlAM cUNi vRttiM pravitenuzcUrNiTIppanakam / / 4 / / karmagranthAvAnyAn karmavipAkAdibhedato bhinnAn / kRtavanto ye karmasvarUpavedyuDuvisaracandrAH // 5 // 'vijayantAM bhuvi te zivazarmAcAryA-''ryamagugurvAdyAH / zrInAgahastipAdA nandAvabhinanditAzca yativRSabhAH // 6 // zrImanmunicandrAzca zrIdevendravijayAca sUrivarAH / malayagirijasamasamarasabhAjo malayagirisUrIndrAH // 7 // maladhArIyA hemAcAryA nyAye vizAradA navye / budhavaryayazovijayA yAvacchIpremasUrayo guravaH // 8 // (pazcabhiH kulakama) *doSadrumaughadAhAya, yena dAvAnalAyitam / guNagulmaprarohAya, meghadhArAyitaM tathA // 9 / / *jJAtAgamarahasyAya, + jyotirvidgacchapAyine / sUraye dAnapUrvAya, tasmAyastu namo namaH // 10 // (yugmam) yasya prasAdavazato vratamadhyagaccham , yasyAntike ca vasatA sthiratA'pyavAptA / yasya dhruvaM samayazikSaNato vibuddhaH, sa premasUrigururAD jayatAtsadaiva // 11 / / "kRtvA tIvra tapo'pi bruvata upasRtAn muktimArga janAn ye, zAstrANyadhyApayanti praNatamunigaNaM sArayanti prayAsaiH / pUjyAste me gurUNAM gurava upagatA dezanAyAM paTutvam , paMnyAsA bhAnujJA dadatu varamati tarkazAstre * nadISNAH / / 12 / / 'dussahyamAmaM susamAdhinA ye, soDhvA vinAzyA'zubhakarmacakram / svargaM gatAstAna hitadAna hitArthaM, paMnyAsapadmAkhyagurUn namAmi / / 13 / / bhavati khalu jaDo'pi prAjJasevyaH kavIndraH, kalakavanavidhAyI saMtataM yatprasAdAt / sarasasaralaTIkAM katu kAmasya me sA, jhagiti bhavatu devI bhAratI bhavyasphUtya / / 14 / / *granthe'sminnatigUDhArthe, sAhAyyakaM vrativrajam / natvA svaparabhadrAya, sthitivandhaH pratanyate // 15 // 1zArdUlavikrIDitam / 2prAryA / gItiH / * anuSTup / "vasaMtatilakA / sragdharA / indravajrA / maalinii| AkarmasvarUpasya vedina eva uDUni tArakAH, teSAM visaraH samUhaH, tatra candrA iva candrAH, zeSA'tizAyibhAsvattvAditi / +jyotirviccAsau gacchapAyIti krmdhaarysttshcturthii| OM pravINa ityarthaH, taduktaM zeSanAmamAlAyAM kalikAlasarvajJazrIhemacandraripAdai:-'atha pravINe kSetrajJo nadISNo niSNa ityapi' iti / arbudAbhidham , kensara iti loke / |
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyAnuyogamAhAtmyama ] anubandhacatuSTayam [3 _ iha khalvanavarataM samparAyAdisaMtApasamUhasaMtaptAsumatsampUrite saMsArakAntAre kathamapi sudurlabhaM mAnudhyaM sukulotpatyAdimokSasAmagrI ca samupalabhya svahitepsubhirbhavyaiH kevalAlokalokitalokAlokena sakalasaMsRtisambhavarAgadvepAdiyugmaviyuktena praNatAkhilAkhaNDaloSNIparatnarociviliptapAdapIThena zrImatA bhagavatA tIrthakRtA samupadiSTaH zreyomArgaH samArAdhanIyaH, sa ca samyagdarzana-jJAna-cAritralakSaNaH / uktaM ca vAcakamukhyaH " 'samyagdarzana jJAna-cAritrANi mokSamArgaH" iti // (tanvArthasUtram // 1 // 1 // ) samyagdarzana-jJAna-cAritratrayaM prati dravyAnuyogaH paramopakArI bhavati / tathAhi-dravyAnuyoge utpatyAyakAntavAdidurnayaiH svIkRtaM prathitaM ca sakalabhAvAnAmapAramArthikasvarUpaM nirAkRtya sunayapramANabalena syAdvAdAdhInaM jIvAjIvAdisarvabhAvAnAmutpAda-vyaya-dhrauvyAtmakaM tAttvikaM satvaM saMsthApyate, IdRgdravyAnuyogena tatvaviSayakavipratipattevyu'dAsAt taccazraddhAnalakSaNasya samyagdarzanasya dADhya mupajAyate / tathaiva dravyAnuyoge syAdvAdasiddhAnAM jIvAjIvAdibhAvAnAM tattva-bheda-paryAyaH satpada-svAmitva-dravyapramANakSetra-sparzana-kAlA-'ntara-bhAvAdibhiranuyogadvAraizca cintanasyApi prastutatvAt samyak tatvAvabodho bhavati / kizca tattvamedAdibhirjIvAjIvAdibhAvAn vibhAvayataH zAstravihita-praharapaJcakIyasvAdhyAyaM nirvahataH saMyatavargasya cetovRttI bAhyanimittatassambhAvyamAnotpattikAnAM vaiSayika-kApAyikavRttInAM niravakAzIkaraNadvAreNa cAritraM pratyapi dravyAnuyogasyAnupamopakAritvaM susiddhamasti / itthaM hi dravyAnuyogasya ratnatrayyupakArakatvAt pUrvAcAryairyathA caraNakaraNAyanyAnuyogaviSayANi prakaraNAni viracitAni tathA dravyAnuyogamahodadhidRSTivAdaikadezataH zataka-karmaprakRtyAdayo'neke granthA vinirmitAH, te cAtigabhIrArthAH saMkSiptAzceti kRtvA pazcAdanyairAcAryavivRtAH / eteSu zataka-karmaprakRtyAdigrantheSu taccUNi vRtti-TIppannakAdo ca karmaNo bandhaviSayAH sAkSAdarthatazca pRthak pRthagabhihitA ye padArthAstAn prajJApanAdyAgamaprasiddhasatpadAdyanuyogadvAra-gatyAdimAgaMNAsthAneSu savistaraM vicintya saMkalayya ca nirmite bandhavidhAnAkhye prakRtagranthe praveSTukAmAnAM svAdhyAyaparAyaNacetasAM sAdhvAdInAM sukhapravezArthaM tasya prakRtisthitya-nubhAga-pradezabandhaprayuktAzcatvAraH khaNDagranthAH prakalpitAH tatkRtA / tatrAye nAnAvidhairbhinnabhinnAdhikAradvArAdibhiH prakRtivandhaM nirUpya kramaprAptaM sthitibandhaM nirUpayitumanA maGgalAdipUrvakaM prArabhate aha jIrAulaNAhaM vaMdia NissImasattisaMjuttaM / siripAsapahuM bhAsimu ThiibaMdhaM gurupasAyAo // 1 // (pre0)"aha jIrAulaNAhaM" ityAdi, atra athazabda Anantarye, tatazca prakRtibandhanirUpaNA'nantaram ,na tu sarvaprathamamityarthaH, asya ca "bhAsimuThiibaMdha" ityanena yogaH / tatra sthAnaM sthitiH 'striyAM ktiH' (5 / 3.11) ityanena bhAve ktipratyayaH; sthIyate'nayA sthitiH karaNe ktipratyayo vA / prathamato badhyamAnatvenopasthitAnAM karmapudgalAnAmAtmapradezeSu kSIranIravadatyantasaMyogenA'vasthAnamityarthaH / tasyAH sthiteriyattAnirmANaM sthitivandhaH /
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ abhidheyanirdezaH ___ idamuktaM bhavati-yadA hi mithyAtvAdipariNatyA pariNata AtmA'JjanacUrNapUrNasamudgakavannirantaraM pudgalanicite loke karmayogyavargaNApudgalebhyaH svA'vagADhakSetragatAnanantAn pudgalaskandhAn lohA'gnisaMyogavadatyantasambandhakaraNadvAreNa karmatayA pariNamayati tadA teSu pudgalaskandheSu yathA jJAnAdyAtmaguNAvarodhasvabhAvaH samutpadyate, tathA teSveva pudgaleSu tadAnImeva tAtkAlikakApAyikapariNatyanurUpo yo'ntamuhUrtAditriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdikAlaM yAvattenaiva rUpeNAtmapradezeSvavasthAnasvabhAvo'pi zakti vizeSarUpaH saMjAyate, yena pazcAdudIraNAdikaraNajanyabAdhAyA abhAve tAni karmapudgalAni tena rUpeNa tAvantamantamuhartAdikAlaM yAvadAtmapradezeSu tiSThanti, sa sthitibandha ucyate / uktaM ca zatakavRttau __"sthitiH karmaNo'vasthAnazaktiH, tasyA bandhaH sthitibandhaH' iti / anyatrApyuktam-"iti karmaNaH prakRtayo mUlAzca tathottarAzca nirdiSTAH / ___tAsAM yaH sthitikAlanibandhaH sthitibandha uktaH saH // " iti / evaMsvarUpaM sthitivandhaM "bhAsimu" ti bhASAmahe, "satsAmIpye sadvad vA" (siddhahema0 5 / 4 / 1) ityanena vartamAnakAlasya sAmIpye bhaviSyatyarthe vartamAnapratyayaH, tatazcAvilambena bhASiSyAmahe, prakRtibandhavannAnA'dhikAradvArAthupanyAsena varNayiSyAma iti bhAvaH / anena vakSyamANagranthaviSayapratijJAM kRtavAn / nanu pUrvameva-"bhaNimu saparaseyatthaM baMdhavihANaM jahAsuttaM" iti vadatA granthakRtA bandhavidhAne bhaNanIyatayA pratijJAte tadekadezarUpaH sthitibandho'pi bhaNanIyatayA pratijJAta eva, kiM punarapi pratijJAkaraNena ? iti ceda, na, "cirataH prakRtibandhaM zaNvanto'vadhArayantazca vineyAH 'sAmpratamapi prakArAntareNa prastutaM prakRtivandhameva pratipAdayanti guravaH' ityevaM prakRtibandhazravaNoddezena tatraiva dattacittAH sthitivandhaM samyag naivAvadhArayeyuranyamanaskatayA vA viparItaM mA gRhNoyu"riti parahitaparAyaNacetasA granthakRtA ziSyamanasi vakSyamANasthitivandhaviSayakazuzrapAprarohaNAya prakaraNaprArambhe yathoktapratijJA kRtA, athavA vakSyamANasthitivandhagrantho bandhavidhAnakadezarUpaH sannapi svasthAna eva nAnA'dhikArAdIna saMgRhNannatimahatkAyatayA granthAntararUpa eva, ata evAtra 'jIrAulaNAha' ityAdinA''dima-madhyamAdIni maGgalAnyAcariSyati granthakAraH / itthaM hi granthAntaravatprakRtagranthaprArambhe'pi maGgalAdyanubandhacatuSTayamabhidhAtavyam , tatra sthitibandhabhaNanapratijJAkaraNadvAreNAnubandhacatuSTayAntagartamabhidheyameva granthakRtA granthaprArambhe kathitamiti na kizcitpunarvacanamiti / ___ atha prAripsitagranthasya nirvighnaparisamAptaye kRtamiSTadevatAnamaskRtyAtmakaM maGgalaM ziSTajanAnuvRttA ziSyajanAnuzAstyai ca granthe nivaghnannAha-"jIrAulaNAha" ityAdi,jIrAulanAthaM nissImazaktisaMyuktaM zrIpArzvaprabhu vanditveti kriyAnvayaH, tatra vanditveti nirmalamAnasapraNidhAnopetena vacoyogena saMstutva kAyayogena praNamya cetyarthaH; "vaduG stutyabhivAdanayo"riti vacanAta , kaM vanditvetyuktaM 'zrIpAzrvaprabhu' pArthAbhidhasya vaiyAvRtyakarayakSavizeSasya prabhuH-arya iti pArzvaprabhuH; aryaH, prabhuH,
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ maGgalam ] anubandhacatuSTayam svAmI, pati tha ityAdInAmanarthAntaratvAt / yadAhuhemacandrasUripAdA abhidhAnacintAmaNau"patIndrasvAminAthAryAH prabhutezvaro vibhuH" ityAdi / athavA spRzati jJAnena sarvabhAvAniti pAvaH, yadA garbhasthe bhagavati jananyA nizi zayanIyasthayA'ndhakAre sarpo dRSTa iti garbhAnubhAvo'yamiti matvA pazyatIti niruktAt pArzvaH / 'pra' iti prakarSArtho'vyayaH,tatazca prakarSaNa-prAk tRtIyabhavanikAcitatIrthakaranAmakarmodayAdbhavyajanagaNoddharaNaikakaraNazAsanasthApanAya bhavati iti prabhuH "zaM-saM-svayaM-vi-prAdbhuvo DuH" iti DupratyayaH (5 / 2 / 84 / siddhhem0)| pArzvazcAsau prabhuzceti paarshvprbhuH| zriyA-kAlikanikhilabhAvAvabhAsinyA kevalajJAnalakSmyA'STaprAtihAryalakSaNayA zobhayA vA samanvitaH pArthaprabhuriti zrIpArthaprabhuH tam / kiM viziSTaM zrIpAzvaprabhumityAha- 'nissomazaktisaMyuktam'nissImA-nirgatamaryAdA yA zaktiH-vIntirAyakarmaNaH sarvathA kSayAtprAdurbhUtA AtmaguNarUpA vIryAparaparyAyA, tayA saMyuktaH-bhedAbhedasambandhena sambaddhastam nissImazaktisaMyuktam ; aparimitabalavaibhavasaMpannamiti yAvat / uktaM ca"jaM kesavatsa u balaM taM duguNaM hoi cakkavaTTissa / tatto balA balavagA aparimiyabalA jiNavariMdA / / iti / punaH kiM viziSTamityAha-"jIrAulaNAha"ti pUrA jIrApallyAkhyayA vartamAne tu jIrAulA iti nAmadheyena vikhyAtaM yatsthAvaraM tIrthaM tasya nAtham ,pArzvaprabhostatra pratiSThitatvena tattIrthasya sevakAnAM yoga-kSemabhAvAt / nanu azvasenanRpanandanasya pAcaprabho rApallyAM pratiSThAnaM na kutracit zrUyate, tatkathaM pAvaprabhostatrAvasthAnamUlakaM jIrApallItIrthAvalambinAM yogakSematvapratipAdanaM saMjAghaTIti ? iti cet , ucyate, bhAratIrthakarasya zrIpAcapramostatrAvasthAnAbhAve'pi sthApanAdvAreNa tu pArzvaprabhoravasthAnaM tatra vidyata eva / na ca tena prabhoH kimAyAtaM yena pArzvaprabhostatra pratiSThAnaM kathyata iti vAcyam , syAdvAdibhirnAma-sthApanAdInAM kathaJcidbhadasyeva kathaJcidabhedasyApyabhimatatvena tatsthApanAvasthAne'pi tadavasthAnakathanasyAvirodhAt / atra prArzvaprabhojIrAulAnAthatvaM tu jIrApallItIrthotpattivyatikarAdevA'vaseyam / sa ca vyatikaraH paNDitapravarazrImatsomadharmagaNiviracitAyAmupadezasaptatikAyAm ___ "zrIjIrikApallipurInitambinI,-kaNThasthale hAratulAM dadhAti yaH / / praNamya taM pAzrvajinaM prakAzyate, tattIrthasambandhakadhA yathAzrutam / / 1 / / purA nandAbhre za(1509) saMkhye, varSe brahmANanAmani / mahAsthAne bhUrijaina, zaivaprAsAdasundare // 1 // " ityAdinA granthena vistarataH pradarzitaH, sa ca jijJAsunA tata eva vijJeyaH / / tadevaM 'jirAulaNAhaM baMdia NimsImasattisaMjuttaM siripAsapahuM' ityanena maGgalaM nibaddham , 'bhAsimu ThiibaMdha' ityanenAbhidheyaM ca kathitam / sAmprataM sambandhamabhidhitsayA''ha-"gurupasAyAo" tti gRNAti tacamiti guruH-samyaka tatvopadeSTA, sa cArthamadhikRtya zrImattIrthakarabhagavAn , sUtrApekSayA tu zrImadgautamagaNadharAdyAH suuryH| yataH sUtralakSaNamidam "suttaM gaNahararaiyaM, taheva patteyabuddharaiyaM ca / suyakevaliNA raiyaM,abhinnadasapabviNA raiyaM / / " iti / yadvA sUtrArthato vAcanAdidAtRNAmapi tatvopadezakatvamaviruddham , tatazcAsmadAdInAM guruparyantA
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 / baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ adhikArA'bhidhAnam AcAryAdayo'pi gurupadAbhidheyAH, teSAM 'prasAdAt'-anugrahAt / vizeSatastu-yasyAntike nivasan samyaktvAdiviziSTaguNagauravazAgabhavaM tasyAviratikUpAduddhatya saMyamasuvarNagirAvArohakasya prakRtagranthasaGkalane prakRSTapraraNApradAturgacchAdhipaterAcAryadevazrImadvijayapremasUrIzvaraguroHprasAdAditi / anena ca svasyauddhatyaM parihatam , tathA gurukulavAse nivasatA mayA'yaM grantho gumphita ityevaM darzayatA zAstrasambandhazcAbhihitaH / tathAhi-yathA mayA'yaM grantho gurunizrayA tadAjJApurassaraM vinirmitastathA madguruNA svIyaguronizrayA'dhyayanAdikaM kRtam , evaM pUrva pUrva caraNena yApat zrImatA''ryajambUsvAminA svIyagurusudharmAgaNadharebhya AgamAyanaM sampAditam , taizca svIyaguruzrImatIrthakarabhagavataH sakAzAdarthataH samupalabdhamiti / itthaM ca prakRtagranthasya svecchAparikalpitatvA''zaGkA'navakAzIkRtA, ziSyaiH sarvakAryANi gurunizrayA''caritavyAnItyupadiSTaM ceti / ayaM hi sambandhaH zraddhAnusAriNaM prati boddhavyaH, tarkAnasAriNaM prati tvasau sAdhya-sAdhanabhAvalakSaNaH sAkSAdanakto'pi vijJeyaH ; tathaiva prayojanamapi / yataH prayojanamanantaraparamparabhedAd dvividham , tadapi zAstrakRcchotRbhedAd dvidhA bhavati / tatra zAstrakarturanantaraM prayojanaM bhavyajanabodhAnugrahaH , zrotRNAM tvanantaraprayojanaM zAstratacAvabodhaH,ubhayorapi paramparaprayojanamapavargAvAptilakSaNam , tasyaiva puruSArthaprAdhAnyAt samyagdRzAmabhipretatvAcca / na caitadanena zAstreNa kathaM setsyatIti vAcyam , prakRtazAstrasya samyagjJAnahetutvena zreyobhUtatvAt pAramparyeNa zreyojanakatvAcca tatsiddharityalaM vistareNeti // 1 // tadevaM vighnavighAtAya kRtamaGgalAcaraNAdiradhikRtA'bhidheyAbhidhAnaviSayapratijJAM nirvAhayitumanA mandabuddhInAM nirmohanahetave mUlaprakRtyuttaraprakRtibhedabhinnAyAM sthitibandhaprarUpaNAyAmAdau tAvanmUlaprakRtisthitibandhAdhikAranAmAni tadgatadvArasaGkhyayA saha darzayannAha mUlapayaDiThiibaMdhe chahigArA paDhama-bIa-bhUgArA / payaNikkhevo vaDDhI ajjhavasANasamudAhAro // 2 // tesu paDhamAIsu ahigAresu cauro ya paMcadasa / terasa tiNNi ya terasa tiNNi kamA hunti dArANi // 3 // (0) "mUlapayaDiThiibaMdhe" ityAdi, maulAnAM zatakacUAdiSUktaniruktAdInAM jJAnAvaraNAdInAmaSTaprakRtInAM "ThiibaMdhe" tti bhaNitumArabdhe sthitivandhagranthe "chahigArA" tti 'SaDadhikArAH' - sthitivandhamAmAnyamanupekSya tattasthitibandhasthAnAdhadhikRtavizeSaviSayapratipAdanaparAH, santIti zeSaH / tAneva nAmata Aha-"paDhamaboabhUgArA" ityAdi, tatra "paDhama" tti dvitIyAdhikAreSvavakSyamANAnAM sthitibandhasthAnAlpabahutvAdInAM nAnA'rthAnAM pratipAdanaparaH sthitibandhasthAnAdhadhikAraH prathamAdhikAratayA boddhavya ityrthH| "bIa"tti dvitIyo'dhikAraH,ayamapi utkRSTAdisthitibandhapramANa-tatsvAmitvatatsAdyAdi-tatkAlAdidvArANyadhikRtya bhinna bhinna viSayo'pi sthitibandhasAmAnyapratipAdanAdaparicyutaH 'duie ahigAre aha' ityAdinA vakSyamANAdhikAro dvitIyAdhikAratayA vijJeyaH / "bhUgAra" ti bhUya
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUyaskArAdeH padanikSepAdezva svarUpalezaH ] adhikAranirUpaNam skAraH, "pUvasamayAu samaye aNaMtare baMdhae" ityAdinA vakSyamANasthitibandhavizeSapratipAdanaparastRtIyAdhikAro bhavati, atra hyadhikAre'lpatarAdayaH sthitibandhavizeSA api prarUpaNIyAstathA'pyadhikAranAmaprastAve lAghavArtha' bhUyaskArasyaiva grahaNaM kRtam, tenaivopalakSaNAdanye'pi boddhavyA iti / "payaNikkhevo" tti "paramA vaDDhI 'paramA hANI paramaM tahA avaTThANaM ( gA0 690 ) ityAdinA vakSyamANaH padanikSepAkhyazcaturthAdhikAro bhavati, tatra padanikSepo bhUyaskArAdivizeSarUpa eva, bhUyaskArAdInAM sthitibandhavizeSANAM jaghanyotkRSTapadadvaye nikSepaNAt jaghanyotkRSTavRddhayAdirUpeNa cintanAditi bhAvaH / "vaDDhI" tti "atthi avattavyattaM baMdhassa asaMkhabhAgahANI ya" ( gA0 732 ) ityAdinA vakSyamANo vRddhyadhikAraH paJcamAkiAratayAvasAya bhavati, ayamapi bhUvaskArAdivizeSarUpa eva, kevalaM padanikSepAdhikAre bhUyaskArAditayA jAyamAnasthitibandhavRddhyAdayo jaghanyotkRSTapadadvayagatA evaM cintayiSyante, atra tu te saMkhyeyabhAga saMkhyerbhAgaprabhRtivRddha yAdirUpeNa varNayiSyante / + idamuktaM bhavati - mukhyavRttyAdhikRto karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandho'pi yadA pUrva samayAduttarasamaye'dhiko bhavati tadA bhUyaskAra ityucyate, yadA tu pUrvasamayAduttarasamaye hIno bhavati tadA'lpataro'bhidhIyate, evaM tAvanmAtrasthitibandhabhAve'vasthito'abandhAtprathamata eva bhAve tvavaktavyazva saMgIryate, vakSyate ca "pUvvasamayAu samaye aNaMtare baMdhara pahuttayaraM / baMdho sa bhUagAro'ppayaraM baMdhaisa appayaro || 555 / / tAvaiyaM ci baMdhai so NAko avaoi baMdho / houM abaMdhago uNa baMdhai sa havai avattabvo" iti / ete bhUyaskArAdayaH satpadAdidvArairoghata Adezatazca yatra cintayiSyante sa bhUyaskArAdhikAraH / bhUyaskArAdhikAraviSayabhUto'niyatena samayAdinA yathAsambhavaM hInAdhiko'pi yo bhUyaskArAditattatsthitibandha tena tena niyatena sarvAdhikavRddhihAnirUpeNa yatra cintaviSyate sa padanikSepAdhikAraH / ayambhAvaHbhUyaskAracintAyAM vivakSitasamayAduttarasamaye jAyamAnaM samayadvisamayAdinA vRddhaM kamapi sthitibandhamadhikRtya sAmAnyenaiva yathA satpada-svAmitvAdikaM prarUpyate, evaM hAnyAdikaM ca samAzritya satpadAdayaH rUpante na tathA padanicepAvikAre'pi kintu vivakSitasamayAduttarasamaye jAyamAnamadhikatamavRddhasthitibandhalakSaNaM bhUyaskAravizeSarUpamutkRSTavRddheH padam evamadhikatama hInasthitibandhalakSaNamalpataravizeSarUpamutkRSTahAneH padam tathA utkRSTavRddhihAnyanyatarasyottarasamaye prApyamANamutkRSTAvasthAnapadamadhikRtya, itthameva vaiparItyena vivakSitasamayAdanantarottarasamaye jAyamAnaM stokatamavRddhasthitibandhalakSaNaM bhUyaskAravizeSAtmakaM jaghanyavRddheH padam tathaiva vaiparItyena jaghanyahAneH padam jaghanyAvasthAnapadaM cAdhikRtya satpadAdayazcintayiSyanteH ityevaM bhUyaskArAdhikArApekSayA'sya pArthakyam / vRddhayadhikAra ityatra vRddhipadamapi hAnyAderupalakSakaM, tatra vRddhihanizca pratyekaM saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNa-saMkhyeyabhAgA-'saMkhyeyabhAgabhedAccaturvaiva na punaranantabhAgA-'nantaguNabhedAityavidhA'pi sarvotkRSTasyA'pi sthitibandhasyA'saMkhye+samaya pramANatvenA'ntaguNavRddhihAnyorasambhavAt / tatra bhUyaskAro'dhikavandharUpatayA vRddhirUpaH, alpatarabandhastu hInabandharUpatayA hAnirUpaH, avasthAnAvaktavyau tu bhUyaskArAdhikAre vakSyamANA'vasthitA " 1 " , [ 7
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ tattadadhikAragatadvAranAmAni 'vaktavyabandhApekSayA'vizeSAveva / itthaM hi bhUyaskArAlpataravizeSarUpANAM saMkhyevaguNAdisthitibandhavRddhihAnInAM padanikSepAdhikAraviSayabhUtajaghanyotSTapadadvayApekSayA vilakSaNatvAd vRddhyAdebhU yaskArAdirUpatve'pi prarUpaNIyaviSayabhedAtpArthakyaM veditavyamiti / "ajjhavasANasamudAhAro" ti samudAharaNaM samudAhAraH, prarUpaNetyarthaH / sthitibandhahetubhUtAn kapAyodayajanyAn jIvapariNAmavizeSAnadhikRtya yatra prarUpaNA kriyate'sAvadhyavasAnasamudAhAro'dhyavasAyasamudAhAro vA "paiThiibaMdhamasaMkhA logA aTTaNha ajjhavasaNANaM" (gA0 845) ityAdinA vakSyamANaH SaSThAdhikAratayA'vasAtavya iti / pratyekamadhikArAstu nAnA'nuyogadvAraniSpannAH / tadyathA-prathamAdhikAre catvAryanuyogadvArANi, (1) sthitibandhasthAnAni, (2) niSekaH, (3) abAdhAkaNDakam (4) alpabahutvaM ca eteSu pratyeka caturdazajIvabhedAnadhikRtya sthitivandhasthAnAdInAmalpabahutvAdikaM prarUpayiSyate / dvitIyAdhikAre tu paJcadazAnuyogadvArANiH tatra prathamaM (1) sthitibandhapramANadvAram , tataH (2) svAmitvadvAram , tataH (3) sAdyAdidvAram , tadanantaraM (4) kAladvAram , tato (5) 'ntaradvAram , tataH (6) saMnikarSadvAram , eteSu padvAreSvekajIvaM samAzritya prarUpaNaM kariSyate , tataH prabhRti bhaGgavicayAdiSvalpabahutvAnteSu navadvAreSu punarnAnAjIvAn pratItya bandhakabhaGgAdayo vakSyante bhaGgavicayAdIni punarimAni-(7) bhaGgavicayadvAram ,(8) bhAgadvAram ,(9) parimANadvAram ,(10) kSetradvAram ,(11) sparzanAdvAram ,(12) kAladvAram , (13)antaradvAram ,(14)bhAvadvAram ,(15)alpabahutvadvAraM ceti / eteSu pratyekamoghataH sthitibandhakabhUtasamastajIvarAzimapekSya, tathA''dezato gatyAdibhedaprabhedaniSpannAH saptatyuttarazatamArgaNA adhikRtya jaghanyotkRSTasthitibandhapramANaM tatsvAmi-jaghanyotkRSTataditarasthitibandhasAdyAdi-kAlaprabhRtayazca cintayiSyante, tatrApyalpabahutvadvAre tu jaghanyAdisthitibandhapramANamadhikRtya svasthAnaparasthAnAlpabahutve tathA jaghanyAdisthitervandhakAnAmalpavahutvamityevaM nAnAvidhAnyalpabahutvAni prruupyissynte| bhUyaskArAkhye tRtIyAdhikAre tu trayodaza dvArANi, tatrAyaM (1) satpadadvAram , tataH (2) svAmitvadvAram , taduttaraM (3) kAladvAram , tato(4)'ntaradvAram , tadanantaraM tu pUrvoktakrameNa nAnAjIvAnadhikRtya bhaGgavicayAdInyalpabahutvAntAni navAnuyogadvArANi santi / eteSvapi pratyekaM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhamadhikRtya satpadAdIni cintayiSyante / caturthe padanikSepAdhikAre tu satpada-svAmitvA-'lpabahutvalakSaNAni trINyanuyogadvArANi bhavanti / atrApi jaghanyotkRSTapadadvayagatAnAM bhUyaskArAdivizeSANAM satpadAdIni prarUpayiSyante / paJcame vRddhayadhikAre'pyuktalakSaNA bhUyaskArAdivizeSarUpAH saMkhyeyaguNaprabhRtivRddhayAdayaH satpadAdyalpabahutvAntatrayodazadvAreSu bhUpaskArAdhikAravadeva prarUpayiSyante / carame'dhyavasAnasamudAhAre tu trIpyanuyogadvArANi, tAni ca sthiti-prakRti-jIvAnadhikRtya sthitivandhakAraNIbhRtAdhyavasAyacintanarUpANIti / etAnyeva SaDadhikArasatkAnuyogadvArANi saMkhyAmAtreNa nirdizannAha-"tesu" ityAdi, gatArtham / nAmapUrvakaM vizeSavyAkhyAnaM tu pratyadhikAraprArambhe darzayiSyAma iti // 2-3 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ // prathamAdhikAra // sAmprataM "yathoddezaM nirdeza" iti nyAyena prathamAdhikAraM pratipipAdayiSuH prathamAdhikAradvArANi nAmagrAhaM gRhNAti taha prAimaahigAre cauro dArANi hunti jhkmso| ThiiThANANi Nisego avAhakaMDaM ya appabahU // 4 // (pre0) "taha prAimaahigAre" ityAdi, tatra-anantarodiSTaSaDadhikAreSu "prAimaahigAre" tti Adime-prathame'dhikAre catvAri dvArANi bhavanti, tAnyeva nAmataH kramatazca darzayannAha-"jahakamaso" ityAdi, tatra "ThiiThANANi" ti bandhasya prakRtatvAt sthitibandhasya sthAnAni sthitisthAnAni, madhmamapadasya luptatvAt / bandhaprAyogyAH sthitivizeSA ityarthaH / ayambhAvaH-kenacijjIvena yA jaghanyA sthitibadhyate tad ekaM sthitibandhasthAnam , tenaiva jIvenA'nyena vA jIvena yo samayAdhikajaghanyasthitibandhaH kriyate tamapekSya dvitIyaM sthitibandhasthAnam , itthameva kenA'pi dvisamayAdhikajaghanyasthitibandhaH kriyate tamapekSya tRtIyaM sthitibandhasthAnam , evaM yAvadutkRSTasthitibandhastAvad vaacym| tatazca jaghanyasthitibandhamAdau kRtvotkRSTasthitivandhaM yAvad yAvantaH samayAstAvatpramANAni sthitibandhasthAnAni bhavanti / uktaM ca karmaprakRticUrNI "jahaeNagaThitiM Adi kAUNa jAva ukassitA Thiti esi majjhe jattiyA ThitivigappA te ukkasiyAe Thitie samaM ThitibandhaThANA buccati' iti / atra hi caturdazajIvabhedAnadhikRtya sthitibandhasthAnAnAM tatkAraNIbhUtAdhyavasAyasthAnAnAmetayoH sthitibandhasthAnAdhyavasAyasthAnayoH pramANaniyAmakasya jaghanyotkRSTasthitibandhasya cA'lpabahutvatrayaM pratipAdayiSyate / "Nisego" ti niSecanaM niSekaH "bhAvA'koMH " (si. he. 5-3-18) ityanena "ghana" pratyayaH; niSecanam-vyavasthApanam , prakRtatvAd badhyamAnasthitiSu karmadalasya racanetyarthaH / idamuktaM bhavati-vedanArthaM badhyamAnakarmadalAnAmavAdhAvarjasthitisthAneSu hIna-hInatara-hInatamAdikrameNa racanaMvyavasthApana niSeka ucyate / uktaM ca zatakavRttau "niSeko nAma prathamasamaye bahu dvitIyasamaye hInaM tRtIyasamaye hInataraM tato hInatamaM karmadalika racyate yatra sa evaMbhUtaH karmadalikaracanAvizeSo niSeka ucyate, abAdhAM vihAya tata Urdhva vedanArthaM karmaniSeko bhavatIti bhAvaH / " iti "prabAhakaMDa' ti abAdhAkaNDakadvAram , yatrAvAdhAkaNDakAni prarUpyante / tatrAbAdhA tu bandhakAle niSicyamAnadalikAnAM niSekAyA'yogyaH kAlaH, yasmin kAle yathAniSiktaM karmadala
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ sthitisthAnAlpabahu0 mudIraNAdikaraNAntarasya sAhAyyamantareNa svabhAvata evodayaM naivA''yAti, jIvasya bAdhAM notpAdayati sa iti bhaavH| uktaM ca zatakabhASye-- __ "hoi abAhAkAlo jo kira kammassa aNuudayakAlo" iti / kaNDakamiti samUhaH, tacca kaNDakaM sthitivandhasthAnAnAM boddhavyam , na tvabAdhAsthAnAnAm / tatazcaikasamayAvAdhAhAnAvutkRSTato yAvatI sthitihIyate tAvatyAH sthiteH samayapramANAnAM sthitibandhasthAnAnAM samUha ekamavAdhAkaNDakamucyate, evambhUtAnyavAdhAkaNDakAnyatra dvAre cintayiSyanta iti / cakArastu smuccye| ___ "appabahU" tti bhAvapradhAno'yaM nirdezastato'lpabahutvadvAram , yatra gatadvAratraye'bhihitArthAnAM sthitibandhasthAnAdInAM parasparamalpabahutvaM hInAdhikyalakSaNaM pradarzayiSyata iti / tadevamuddiSTAni prathamAdhikAragatadvArANi / sAmprataM 'yathodezaM nirdeza' iti nyAyena prathamadvAre sthitibandhasthAnAnyadhikRtya prarUpaNA kartavyA; tatrAdau caturdazajIvabhedeSu pratyekaM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmapi mUlaprakRtInAM sthitibandhasthAnAlpabahutvaM tulyamiti kRtvA tat, tathA tadvadeva sthitibandhasthAnalAraNIbhUtAnAM saMklezavizuddhisthAnAnAmalpabahutvasyApi tulyatvAt tadapi samameva pratipipAdayiSurgAthAdvayamAha ThiibaMdhaTTANAiM suhamiyarANa asamattiyaragANaM / asamattiyarANa kamA biticauiMdiyaasariNasaraNINaM // 5 // (gItiH) saMkhejjaguNANi paraM apajjabeiMdiyassa ThANANi / hunti asaMkhaguNAI samvattha vizuddhiiyarANaM // 6 // ' (pre0) "ThiibaMdhaThANAi"mityAdi, sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni bhavantItyuttaragAthAyAmanvayaH, yathottaramiti zeSaH / keSAM sthitibandhasthAnAni yathottaraM saMkhyeyaguNAni bhavantItyatrAha'suhamiyarANe"tyAdi, tatra "suhamiyarANa asamattiyaragANe"tyatra bahuvacanaM prAkRtatvAt , yataH prAkRte dvivacanasthAne bahuvacanaM bhavati / yadAhuH zrIhemacandrasUripAdAH svaprAkRtalakSaNe-"dvivacanasya bahuvacanam" ( si0 hai0 8-3-130 ) iti / tatazca sUkSmasya taditarasya bAdarasya cetyarthaH / ete sUkSmavAdarAH paryAptAparyAptabhedAd dvidhA bhavanti, atastatrApi kramaniyamArthamuktam "asamattiyaragANaM" tti asamAptasya,-aparyAptasyetyarthaH, aparyAptAnAmevAsamAptapayAptikatvenAsamAptapadavAcyatvAditi bhAvaH / tatazca taditarasya paryAptasyetyarthaH / am dve vizeSaNe gAthAnyastakramAta pratyekaM yojyate / AdAvaparyAptavizeSaNaM pratyekaM yojyaM, tataH paryAptavizeSaNaM pratyekaM yojyamitibhAvaH / itthaM cAyaM kramaH prAptaH-prathamamaparyAptasUkSmaikendriyasya, tato'paryAptavAdarekendriyasya, tataH paryAptasUkSmaikendriyasya, tataH paryAptayAdaraikendriyasyeti / agre'pi kramavyavasthApanArthamAha-"asamattiyarANe"tyAdi, prAgvat
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ tasyopapattiH ] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [ 11 "biticau" ityAdipadAni paryApta-taditarAparyAptayoH pratyekaM krameNa yojyante, tataH paryAptabAdaraikendriyAnantaramaparyAptadvIndriyasya, tataH paryAptadvIndriyasya, tato'paryAptatrIndriyasya, tataH paryAptatrIndriyasya, tato'paryAptacaturindriyasya, tataH paryAptacaturindriyasya, tato'paryAptasyA'saMjJipaJcendriyasya, tataH paryAptasyA'saMjJipaJcendriyasya, tato'paryAptasya saMjJipaJcendriyasya, tataH paryAptasya saMjJipaJcendriyasyeti / sUtralAghavArtha 'saMkhyeyaguNANI' ti padasyAnuvRttau prayuktAyAM satyAM yA'tiprasaktijotA tAM nirAkurvannAha--"paraM apajjabeiMdiyassa ThANANi" ityAdi, param-navaram aparyAptadvIndriyasya sthitibandhasthAnAni asaMkhyeyaguNAni bhavantIti kramaprAptabAdaraikendriyasthitibandhasthAnebhyastAnyasaMkhyeyaguNAni vaktavyAni, na punardvitIyAdipadeSviva saMkhyeyaguNAnIti bhAvaH / ukto'kSarArthaH / ghaTanA punarittham-sthitibandhasthAnAni jaghanyotkRSTasthitibandhayorantarAlAdhInAni, taccAntarAlaM sUkSmAparyAptajIvAnAM zeSajIvabhedApekSayA'lpam, ato'paryAptasUkSmajIvasya sthitibandhasthAnAni sarvastokAni, tAni ca palyopamasyAsaMkhyeyatamabhAgagatasamayatulyAni bhavanti / tebhyo'paryAptabAdaraikendriyasya sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, yataH sUkSmAparyAptasyotkRSTasthitibandhApekSayA'syotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, sUkSmAparyAptasya jaghanyasthitibandhApekSayA cAsya jaghanyasthitibandho vizeSahInaH, tathA ca satyasyAparyAptabAdarasya jaghanyotkRSTasthitibandhayorantarAlaM pUrvoktAntarAlApekSayA bahat , tacca pUrvApekSayA saMkhyeyaguNamityato'paryAptavAdarasya sthitisthAnAnyapi saMkhyeyaguNAni / nanu bAdarAparyAptasya jaghanyasthitibandhaH sUkSmAparyAptasthitibandhApekSayA vizeSahInaH, utkRSTasthitibandhazca vizeSAdhikazcettadA tayorantarAlaM kathaM saMkhyeyaguNamiti ced ? ucyate, yo'tra sthitivandho vizeSahIno vizeSAdhikazcoktaH sa sUkSmAparyAptasya jaghanyotkRSTasthitibandhApekSayA, na tu sUkSmAparyAptasya sthitibandhasthAnAnyapekSya, sUkSmAparyAptasya jaghanyotkRSTasthitibandhau tu jJAnAvaraNAdInAmagre vakSyamANau palyopamAsaMkhyeyabhAganyUnasAgaropamatrisaptabhAgAdipramANau, tadapekSayA niruktAyAM vRddhau hAnau ca prApyamANAni sthitibandhasthAnAni pratyekaM palyopamasyAsaMkhyeyabhAgagatasamayapramANAni jAyante, na cAtra kazcid virodhaH, sAgaropamAdisthitibandhamapekSya vizeSAdhikAMze palyopamasaMkhyeyabhAgasyApi pravezAt , evaM vizeSahAnyaMze'pi boddhavyam / navaramatra hAnisatko yaH palyopamasyAsaMkhyAMzaH sa sUkSmAparyAptasthitibandhasthAnApekSayA saMkhyeyaguNo'sti yazcotkRSTasthitibandhAbhimukhaM caraNena palyopamasyAsaMkhyAMzo vardhate'sau puna nisatkAMzApekSayA'pi saMkhyeyaguNo'sti, tathA ca sati bAdarAparyAptaikendriyANAM jaghanyotkRSTasthitivandhayorantarAlamapi saMkhyeyaguNaM bhavatIti / aparyAptAdarasya sthitibandhasthAnApekSayA paryAptasUkSmaikendriyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAnItyetadapi bAdarAparyAptasthitibandhasthAnavajjaghanyotkRSTasthityorantarAlasya saMkhyeyaguNatvApekSayA bhAvanIyam , navaraM sUkSmAparyAptasthAne bAdarAparyAptajIvaM gRhItvA bAdarAparyAptasthAne sUkSmaparyAptajIvaM ca gRhItveti / itthamevAnantaravartiSu bAdaraparyAptAdijIvabhedeSvapi bhAvanA draSTavyA, navaraM dvIndriyAparyAptasya sthitibandha
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] baMdhavahANe mUlapayaDiThiibaMdho [ sthitisthAnAlpabahu0 sthAnAni yAnyasaMkhyeyaguNAni kathitAni tAni tasya jaghanyotkRSTa sthitibandhayorantarasya palyopamasaMkhyeyabhAgatulyatvAt / idamuktaM bhavati - ekendriyANAM jaghanyasthitibandhApekSayotkRSTaH sthitibandhaH palyopamAsaMkhyeyabhAgenAbhyadhiko jAyate, dvIndriyAdya saMjJiparyantAnAM tu pratyekaM svasvajaghanyasthitibandhApekSayA palyopamasaMkhyeyabhAgenAbhyadhiko jAyate, tathA ca sati paryAptavAdaraikendriyasya sthitibandhasthAnAni palyopamasyAsaMkhyeyabhAgagata samaya tulyAni, dvIndriyAparyAptasya sthitibandhasthAnA palyopamasaMkhyeyabhAgagatasamaya tulyAni, to bhavantyamUni pUrvApekSayA'saMkhyeyaguNAni / atra guNakarAzirAvalikAyA asaMkhyeyabhAgagatasamayatulyo'vagantavyaH kutaH ! samaniyatapalyopamAsaMkhyabhAgapramANasthitisthAnairniSpadyamAnAnAmabAdhAkaNDakAnAmekendriyeSvAvalikAyA asaMkhyeyabhAgagatasamayatulyAnAM bhAvAt, dvIndriyeSu tvAvalikAyAH saMkhyeyabhAgapramANAnAM lAbhAcca / uktaM ca karmaprakRticUNa"beiMdriyANaM pajjattApajjattagANaM ugavajjANaM sattarahaM kammANaM abAhAdvANAriNa abahAkaNDagANi ya doSi tullANi savvatyovAriNa / tANi ya AvaliyAe saMkhejjattibhAgamettANi" iti / tathA"egiMdiyANaM suhumANaM bAdarANaM pajjattApajjattagANaM zrAugavajjANaM sattaNaM kammANaM zrAvAhAThANAri vAhAkaDagAriNa doSi tullANi savvatthovAriNa / tANi zravaliyA asaMkhejjatibhAgamettAriNa" iti / prakRtAlpabahutvaM karmaprakRticUrNAvitthameva / tathA ca tadgranthaH " savvathovAriMga suhumassa apajjattagassa ThitibaMdhaTThANAtiM / bAyaraapajjattagassa ThitibaMdhaThAgANi saMkhejjaguNANi / suhumassa pajjattagassa ThitibandhaTThANANi saMkhejjaguNANi / bAyarassa pajjattagassa ThitibaMdhadvANi saMkhejjaguNANi / evaM etesiM palio massa asaMkhejjai bhAgamettAriNa ThitibandhadvANANi / tato biiMdiyarasa apajjattagarasa ThitibaMdhaTThANANi asaMkhejjaguragAI / kahaM ? betiMdiyAdiNaM ThitibandhadvANAti pamissa saMkhejjaibhAgamettANi tti kAuM / tasseva pajjattagassa ThitibandhadvANAtiM saMkhejjaguNAti teiMdiyarasa apajjattagassa ThitibandhadvAraNAI saMkhejjaguNAI / tasseva pajjattagassa ThitibaMdhadvANAI saMkhejjaguNAI / cauriMdiyassa apajjattagassa ThitibandhadvANAtiM saMkhejjaguNAI / tasseva pajjattagassa ThitibandhaTThAti saMkhejjaguNAI | sarapaMceMdriyassa apajjattassa ThitibandhadvAtiM saMkhejjaguNANi / tasseva pajjattagassa ThitibandhahAti saMkhe jaguNANi / sariNapaMciMdiya apajjattagassa ThitibandhadvANAtiM saMkhejjaguNAriNa / tasseva pajattagassa ThitibandhadvANAtiM saMkhejjaguNAI / " iti / pramANamadhikRtya sthitibandhasthAnAnyekendriyasatkeSu catuSu jIvabhedeSu pratyekaM palyopamAsaMkhyeyabhAgagata samaya tulyAni, aparyAptadvIndriyAdiSvaSTajIvabhedeSu pratyekaM palyopamasya saMkhyeyabhAgagata - samaya tulyAni, aparyAptasaMjJijIvabhede tu tAnyantaHkoTIkoTIsAgaropamANAM samayatulyAni, paryAptasaMjJijIvabhede tu punastAni dezonatriMzatkoTikoTI sAgaropamAdisamaya tulyAni, jJAnAvaraNAdIn samAzrityAvaseyAnIti / na cAzaGkyaM yadaparyAptadvIndriyAdiSvaSTaSu jIvabhedeSu pratyekaM sthitibandhasthAnAnAM palyopamasya saMkhyeyabhAga pramANatve'pi teSu yathottaraM saMkhyeyaguNatvaM virudhyeta ? yato yathaikendriyasatka*jesalamerazAstrAgArasthakarmaprakRticUrNi pratisatko'yaM pAThaH, mudritapratau tu ''kAro na dRzyate /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatrAssatkalpanA ] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [ 13 caturbhedeSu pratyekaM sthitibandhasthAnAnAM palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatve'pyasaMkhyeyasyAsaMkhyeya bhedabhinnatayA na kazcidvirodhastathAtrApi virodhAbhAva eveti / atra mandabuddhivyutpAdanArthamasatkalpanayA triguNaprabhRteryAvatpaJcadazaguNAni tAvatsaMkhyeyaguNAnIti kalpyante, viMzatiguNAdIni tvasaMkhyaguNAnIti kalpyante, tathA'satkalpanayA'paryAptasUkSmaikendriyasya jaghanyasthitibandha ekAdhikalakSasamayapramANo (100001) jAyate, tasyaivotkRSTasthitibandhaH palyopamAsaMkhyeyabhAgenAbhyadhika iti paJcAdhikalakSasamayapramANo (100005) jAyate, atastasya sthitibandhasthAnAni paJca labhyante / pataptasUkSmaikendriyasya jaghanyasthitibandhApekSayA'paryAptavAdarai kendriyasya javanyasthitibandho vizeSahIno bhavati, sa cAtra paDazItyabhyadhikanavazatayutanavanavatisahasrasamayapramANaH (66686 ) kalpyate, tasyaivotkRSTa sthitibandho yo'paryAptasUkSmaikendriyotkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhiko jAyate saH paJcAzadadhikalakSasamayapramANa ( 100050 ) kalpyate, tathA ca satyaparyAptavAdaraikendriyasya sthitibandhasthAnAni paJcaSaSTiH (65) prApyante tAni cAparyAptasUkSmaikendriyasya sthitibandhasthAnApekSayA trayodazaguNAnIti saMkhyeyaguNAnyabhavan, triguNAdArabhya paJcadazaguNaparyantAnAmanantarameva saMkhyeyaguNatayA parikalpitatvAt / bAdarAparyAptasya jaghanya - sthitibandhApekSayA paryAptasUkSmaikendriyasya jaghanyasthitibandho vizeSahIna ityekanavatyabhyadhikasaptazatAnvita navanavatisahasrasamayapramANo (66761) jAyate, tasyaivotkRSTasthitibandhaH punaraparyAptabAdarApekSayA vizeSAdhika iti paJcatriMzadabhyadhikaSaTzatayutalakSasamayapramANo (100635) bhavati, tathA ca sati paryAptasUkSmaikendriyasya sthitibandhasthAnAni (845) paJcacatvAriMzadabhyadhikASTazatAnyabhavan, tAni cAparyAptabAdarasya sthitibandhasthAnASekSayA trayodazaguNAnIti saMkhyeyaguNAnyeva / paryAptasUkSmai kendriyajaghanya sthitibandhApecayA paryAptavAdarai kendriyasya jaghanya sthitibandho vizeSahIna iti SaTpaJcAzadbhyadhikazatadvayasamanvitasaptanavatisahasrasamayapramANo (67256) jAyate, tasyaivotkRSTa sthitibandhaH paryAptasUkSmotkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhika iti catvAriMzadabhyadhikazatadvaya yutASTasahasrAnvitalakSasamayapramANo (108240) bhavati, tathA ca satyasya paryAptatrAdarasya sthitibandhasthAnAni (10985) paJcAzItyabhyadhikanavazatayutadazasahasrANyalabhyanta tAni tUparyuktebhyaH paryAptasUkSmaikendriyasthitibandhasthAnebhyastrayodazaguNAnIti saMkhyeyaguNAnyabhavan / dvIndriyasya jaghanyasthitibandha utkRSTasthitibandhazvobhAvapi paryAptabAdaraikendriyasyotkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyAtaguNau bhavataH, tatra yo dvIndriyasya jaghanyasthitibandhaH so'trAsatkalpanayA SaSTyabhyadhikapaJcazatAnvitadvisaptatisahasrayutanavalakSasamaya pramANo (672560) gRhyate, sa caikendriyasyotkRSTa sthitibandhApekSayA''sannadazaguNa iti saMkhyeyaguNo'bhavat, dvIndriyasyotkRSTa thitibandhastu SaSTyabhyadhikazatadvayayutadvinavatisahasrAnvitaikAdazalakSasamayapramANo (1162260) jAyate, tathA ca sati dvIndriyasya sthitibandhasthAnAni saptazatAbhyadhikaikonaviMzatisahasrayutalakSadvayaM (216700 ) prApyante tAni ca paryAptavAda kendriyasya sthitibandhasthAnApekSayA viMzatiguNAnItyasaMkhyeyaguNAnyabhavan itthamevottaravartisthAneSvapi yathAsambhavaM draSTavyamiti // ,
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10685 14 baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [sthitisthAnAlpabahu0 atrA'satkalpanayA kalpitAnAM sthitibandhasthAnAdInAM sthApanAjIvabhedAH jagha0sthitibandho'satkalpanayA utkRSTasthitibandho'satkalpanayA | sthitibandhasthAnAni samayAH / alpabahu0 smyaaH| alpabahu0 sUkSmA'paryA 100001 sarvAdhikaH 100005 stokaH 5 stokAni bAdarA'paryA0 66686 vizeSahInaH / 100050 vizeSAdhi0 65 saMkhyeyaguNa sUkSmaparyApta 66761 845 bAdaraparyApta0 7256 , | 108240 , dvIndriyA'paryAH | 672560 saMkhyeyaguNaH 1192260 saMkhyeyaguNaH | 216700 asaMkhyeyaguNa0 anyacca yaduktaM prAga "navaramatra hAnisatko yaH palyopamasyAsaMkhyAMzaH saH sUkSmAparyAptasthitibandhasthAnApekSayA saMkhyeyaguNo'sti, yazcotkRSTasthitibandhAbhimukhaM caraNena palyopamasyAsaMkhyAMzo vardhate'sau punarhAnisatkAMzApekSayA'pi saMkhyeyaguNo'sti" ityetadapyatra sthApanAyAM dRzyate tathApi tadeva bhAvyate, aparyAptasUkSmasya jaghanyasthitibandho ya ekAdhikalakSasamayatramANaH (100001) kalpitastato'dhastanamaparyAptavAdarasya jaghanyasthitibandhaH par3azItyabhyadhikanavazatayutanavanavatisahasrasamayapramANa-(66686) stAvaccaraNe (15) paJcadazasthitibandhasthAnAni prApyante, tAni ca sUkSmAparyAptasya sthitibandhasthAnApekSayA triguNAnIti saMkhyeyaguNAnyabhavan , triguNasyApyatrAsatkalpanAyAM saMkhyeyaguNatayA parikalpitatvAt / aparyAptasUkSmasya (100005) paJcAbhyadhikalakSasamayapramANoskRSTasthitibandhAduparitanamaparyAptavAdarasyotkRSTasthitibandhaM yAvaccaraNena punaH paJcacatvAriMza-(45) sthitivandhasthAnAni prApyante, kutaH ? aparyAptabAdarasyotkRSTasthitibandhaH paJcAzadabhyadhikalatasamayapramANaH (100050), tatazcAparyAptasUkSmasyotkRSTasthitibandhe paJcAbhyadhikalakSasamayapramANe (100005) vizodhite sati (45) paJcacatvAriMzatsthitibandhasthAnAnAM prApyamANatvAt / tAni ca aparyAptabAdarasya paJcacatvAriMzasthitibandhasthAnAni sUkSmAparyAptajaghanyasthitibandhAdadhastanacaraNena labdhapaJcadazasaMkhyAkebhyaH svakIyasthitibandhasthAnebhyastriguNAnIti saMkhyeyaguNAnyabhavan , itthaM ca bAdarAparyAptasya sarvasthitibandhasthAnAni (65) paJcaSaSTirabhavan / kutaH ? bAdarAparyAptasyAdhastanasthitibandhasthAnAnAM paJcadazasaMkhyAkAnAmuparitanasthAnAnAM paJcacatvAriMzatsaMkhyAkAnAM, madhyamAnAM ca paJcasaMkhyAkAnAM sthitibandhasthAnAnAmekatrasaMkalane paJcaSaSTisthitibandhasthAnalAbhAt / aparyAptabAdarasya jaghanyasthitibandhAdadhastanasUkSmaparyAptajaghanyasthitibaMdhaM yAvaccaraNe sUkSmaparyAptasya paJcanavatyabhyadhikazatasthitibandhasthAnAni (165) labhyante, tAni cAparyAptavAdarasya sarvasthitibandhasthAnebhyastriguNAnIti saMkhyeyaguNAnyajAyanta, tebhyo bAdarAparyAptotkRSTasthitibandhAduparitanacaraNena labhyamAnAnyasyaiva sUkSmaparyAptasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni santi, kutaH ? upari caraNena (585) paJcAzityabhyadhikapaJcazatasthitibandhasthAnAnAM lAbhAt , teSAM ca pUrvoktapaJcanavatyadhikaza
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 15 saMklezasthAnAlpabahu0 ] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram tasthitibandhasthAnebhyastriguNatvAt / itthamevAnantaravartijIvasthAneSvapyasatkalpanayA vibhAvanIyam / na cAtra paramparopanidhayA cintyamAne kalpitAni sUkSmAparyAptasya paJca sthitibandhasthAnAnyapekSya sUkSmaparyAptasyASTazatAni paJcacatvAriMzadadhikAni sthitibandhasthAnAni viMzatiguNAdapyadhikAnIti kRtvA'saMkhyeyaguNAni bhavanti, taccAsaGgatam , sUkSmA'paryAptasya sarvasthitibandhasthAnebhyaH sUkSmaparyAptasya sarvasthitivandhasthAnAnAmapi saMkhyeyaguNatvAditi vAcyam / prakRtAsatkalpanAyAH paramparopanidhAmanapekSyAnantaropanidhApekSayA darzitatvAt , tadapekSayA susaGgatezceti / tadevamabhihitaM sthitibandhasthAnAlpabahutvam / ___ atha saMklezavizuddhisthAnAlpabahutvaM darzayannAha- "savvattha vizuddhiiyarANa" miti "ThANANi hunti asaMkhaguNAI" ityetad dehalIdIpakanyAyenAtrApi sambadhyate, tato vizuddharitarasya saMklezasya vA sthAnAni-bhedAH sarvatra-sarveSu jIvasthAneSvasaMkhyeyaguNAni bhavanti, kramAditi zeSaH / tadyathA-sUkSmasyAparyAptasya saMklezasthAnAni sarvastokAni, tebhyo'paryAptavAdarasyA'saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi paryAptasUkSmasyA'saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi paryAptavAdarasyA'saMkhyeyaguNAni, tebhyo'pi dvIndriyasyA'paryAptasyA'saMkhyeyaguNAni, evaM paryAptadvIndriyA'paryAptaparyAptatrIndriyacaturindriyA'saMjJisaMjJipaJcendriyANAM yathottaramasaMkhyeyaguNAni vAcyAni / evameva vizuddhisthAnAnyapi yathottarajIvabhede'saMkhyeyaguNAnItyapi draSTavyamiti / atra vardhamAnakaSAyodayajanyA AtmapariNAmAH saMklezA ucyante, hIyamAnakaSAyodayajanyAstu ta eva vizuddhayaH / tathAhi-karmaNAM sthitibandhe kAraNIbhUtA AtmanaH krodhAdikapAyajanyA AtmapariNAmAH sAmAnyato'dhyavasAyA adhyavasAnAni vocyante, te eva mandakaSAyodayAttIvratIvratarAdikaSAyodayAbhimukhAzcarantaH pUrvapUrvApekSayA saMklizyamAnAH santaH saklezA abhidhIyante, yadA tu tIvrakaSAyodayAnmandamandatarakaSAyodayAbhimukhaM caranti, tadA vizudhyamAnAH santo vizuddhaya iti vyapadizyante iti / nanu caturdazajIvabhedeSvapi sthitibandhakAraNIbhUtAni saMklezasthAnAni yathottaramasaMkhyeyaguNAnyeva kasmAdbhavanti ? ucyate,-yathottarajIvabhedeSu sthitibandhasthAnAnAmutkRSTasthitibandhapramANasya cAdhikyAt , adhikAdhikatarAdisthitibandhe'dhikAdhikatarAdisaMklezasthAnAnAM hetutvAcca / tathAhipratyekaM sthitibandhasthAnaM nAnAjIvAn samAzrityAsaMkhyAtalokAkAzapradezapramitaiH saMklezasthAnabadhyate, vakSyate ca "paiThiibaMdhamasaMkhA logA aTTaeha ajjhavasaNANaM / " iti / tatrApi sUkSmAparyAptasya yatsarvajaghanyasthitibandhAtmakaM sthitisthAnaM tasya bandhe hetubhUtAni saMklezasthAnAni stokAni, tebhyaH samayAdhikasthitibandhasthAne saMklezasthAnAni vizeSAdhikAni, disamayAdhikajaghanyasthitibandhasthAne tu tato'pi vizeSAdhikAni saMklezasthAnAni, tebhyastrisamayAdhikajaghanyasthitibandhasthAne saMklezasthAnAni vizeSAdhikAni bhavanti, evaM tAvadvAcyaM yAvadutkRSTasthiti
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [saMklezasthAnAlpabahu0 bandhaH / atra cA'paryAptasUkSmaikendriyasya sthitibandhasthAneSu jaghanyasthitibandhAdArabhya palyopamasyA'saMkhyeyabhAgapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramya yasthitibandhasthAnaM tatkAraNIbhUtasaMklezasthAnAni jaghanyasthitibandhasthAnakAraNIbhUtasaMklezasthAnApekSayA dviguNAni bhavanti, idaM hi saMklezasthAnAnAM dviguNavRddharAdyaM sthAnamucyate, punarapi tataH prabhRti tAvanti palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramya yasthitibandhasthAnaM tatkAraNIbhRtasaMklezasthAnAni prathamadviguNavRddhisthAnApekSayA dviguNAni bhavanti, jaghanyasthitibandhasthAnApekSayA tvatra catuguNAni saMklezasthAnAni santi, idaM hi sthitibandhasthAnaM saMklezasthAnAnyadhikRtya dvitIyaM dviguNavRddhisthAnamucyate, ito dvitIya dviguNavRddhisthAnAdArabhya pUrvavad yadA palyopamasyA'saMkhyeyabhAgapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyante tadA tRtIyaM dviguNavRddhisthAnaM prApyate, atra tRtIye dviguNavRddhisthAne saMklezasthAnAni dvitIyadviguNavRddhisthAnApekSayA dviguNAni santi, jaghanyasthitibandhA''tmakasthitibandhasthAnApekSayA tvaSTaguNAni santi, evaM punarapi palyopamAsaMkhyabhAgapramANasthitisthAnAnyatikramyAtikramya yathottaraM dviguNavRddhisthAnAni bhavanti vakSyate ca "sattaNha jaharaNAo kamA visesAhiyANi zrA caramA / paliyA'saMkhiyabhAgaM gaMtuM gaMtuM duguNavaDDhI // " iti / evaMbhUtAni dviguNavRddhisthAnAni sUkSmAparyAptasya jaghanyasthitibandhAdArabhya tasyaivotkRSTasthitibandhaM yAvadgamanenA'saMkhyeyAni prApyante, kutaH ? dviguNavRddhiniSpAdakapalyopamAsaMkhyeyabhAgasya sUkSmAparyAptasatkasamagrasthitibandhasthAnApekSayA'pyasaMkhyeyaguNahInatvAt / ata eva bAdarAparyAptAdijIvasthAneSu yathottaraM saMklezasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni prApyante, tathAhi-sUkSmAparyAptasyotkRSTasthitibandhApekSayA bAdarAparyAptasyotkRSTasthitibandho yo'dhiko jAyate sa sUkSmAparyAptasya sthitibandhasthAnApekSayA saMkhyeyaguNena palyopamAsaMkhyeyabhAgenAdhiko jAyate iti prAgevoktamasatkalpanayA bhAvitaM ca, sUkSmApayoptasya jaghanyasthitivandhe yAni saMklezasthAnAni tebhyastasyaivotkRSTasthitibandhasthAne tAnyasaMkhyeyaguNAni santiH kutaH ? sUkSmAparyAptasya jaghanyasthitibandhAdutkRSTasthitibandhaM yAvad gamanenAsaMkhyeyAnAM saMklezasatkadvigaNavRddhisthAnAnAM lAbhAt / yadi ca sUkSmAparyAptotkRSTasthitibandhAdUcaM caraNena prAptebhyo bAdarAparyAptasthitibandhasthAnebhyaH saMkhyeyabhAgapramANeSu sthitivandhasthAnepvatikrAnteSu saMklezasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni labhyante, tadA tebhyaH-sUkSmAparyAptasthitibandhasthAnebhyaH saMkhyeyagaNeSu cAdarAparyAptasyo+cAraprAptesu sthitivandhasthAneSvatikrAnteSu tAni saMklezasthAnAni niyamenAsaMkhyeyaguNAni labhyeran , itthameva zeSajIvabhedeSvapi bhAvanIyam , yathottarajIvabhede sthitedIrghatvAt / uktaM ca karmaprakRticUrNI - "kahaM asaMkhejjaguNANi ? bhaeNai-suhumaapajjattassa jahaeNage Thitibandhe jANi saMkilesaTThANANi tato vitiyAra Thitie visesahiyANi, evaM jAba tassevukkasiyAe ThitIe ThitibaMdhajhavasANaTThANANi asaMkheja
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ manA asatkalpanayA bhAvanA] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [ 17 guNAgi lanbhaMti ttikAuM / tato bAdarassa apajattagassa ThitibandhaTThANANi saMkhejjaguNANi, ThitidIhatAya su saMkilesaTThANA asaMkhejjaguNA labhaMti evaM NeyavyaM / " iti / atra tantrAtare kaizcitkRtA bhAvanA itthaM boddhavyA-yajaghanyasthitibandhAdArabhya yAvadAyaM dvigaNavRddhisthAnaM tAvat pratisamayaM saMklezasthAnAni vizeSAdhikAni bhavantItyuktam , tatra saMklezasthAnAnAM vizepavRddha yaMzaH sarvatra samAno boddhavyaH, tata aAdyadviguNavRddhisthAnAnantarasthAnAta punarditIyadviguNavRddhigthAnaM tAvad vizeSavRddhayaMzaH sarvatra samAna eva boddhavyaH, navaraM pUrvApekSayA dviguNaH, tato'pi dvitIyadvigaNavRddhi sthAnAnantarasthAnAdArabhya yAvattatIyaM dviguNavRddhisthAnaM tAvatpratisthitibandhasthAnaM vRddhayazo'nantaragatavRddhayazApekSayA dviguNo bhavati, prathamagRhItavizeSavRddhayaMzApekSayA tu caturguNo bhavati, evaM yAvadantyaM dvigavRddhisthAnaM tAva saMklezasthAnAnAM vizeSavRdhyazo dvigaNavRddhisthAnA'nantarasthAnAnprArabhya digaNo dvigaNo boddhavyaH, anyathA dvigaNavRddhisthAnAntarAlavartipalyopamAsaMkhyeyabhAganaiyatya maGgaH syAt / na ca bhAtu naiyatyabhaGgaH, ko doSa iti vAcyam / tathA ca sati kutazcidapi sthitibandhasthAnAtpratiniyatapalyopamAsaMkhyeyabhAgAtikramaNena saMklezasthAnAni dviguNAni naiva labhyeraniti / atrAsakalpanayA jaghanyasthitivandharUpaprathamasthitisthAnasya bandhe kAraNIbhRtAH saMklezAtmakA adhyavasAyA ye samayAdhikasthitibandhaprAyogyAdhyavasAyebhyaH stokA uktAste'STAdaza gRhyante, samayAdhikajayanyasthitivandharUpe dvitIyasthitibandhasthAne pUrvApekSayA tadvandhahetubhRtAdhyavasAyA vizeSAdhikAH santi, atrAmatkalpanAyAmasAvadhikAMzo dvirUpo gRhyate, tathA ca satyasmin dvitIyasthitivandhasthAne tadvandhahetubhUtAdhyavasAyA viMzatiH saMjAtAH, dvisamayAdhikajaghanyasthitibandharUpe tRtIyasthitibandhasthAne'dhyavasAyA vizeSAdhikA iti dvirUpeNAdhikAH santo dvAviMzatirbhavanti, evaM yathottaraM dvirUpeNa vizeSeNAdhikA adhikA bhavanto'dhyavasAyAH palyopamAsaMkhyeyabhAge'tikrAnte prathamasthAnApekSayA dviguNA bhavanti, atrAsatkalpanAyAmasau palyopamAsaMkhyeyabhAgo navasamayapramANaH parikalpyate, tathA ca mati jaghanyasthitivandharUpaprathamasthitibandhasthAnAdArabhya navasthitivandhasthAneSu gateSu sansu dazame sthitivandhasthAne tadvandhahetubhUtAdhyavasAyAH prathamasthitibandhasthAnApe nayA hiMgaNA iti SaTtriMzat sampadyeran , tathAhi-caturthe sthitibandhasthAne tadvandhahetubhRtAdhyavasAyAstRtIyasthitibandhasthAnApekSayA vizeSAdhikA iti pUrvApekSayA dvirUpeNAdhikAzcaturviMzatiH santi, tenaiva prakAreNa paJcame sthitibandhasthAne SaDviMzatiradhyavasAyA labhyante, SaSTe sthitibandhasthAne tu te'STAviMzatiH, saptame tu triMzat , aSTame punAtriMzadadhyavasAyAH, navame catustriMzat , dazme sthitibandhasthAne tu tadvandhahetubhRtAdhyavasAyAH patriMzadabhavan , atra hi navasamayAtmakaH kalpitapalyopamAsaMkhyeyabhAgo'tilacitaH, atra cAdhyavasAyAH prathamasthAnApekSayA dviguNA abhavan / ita prArabhyAnantarapalyopamAsaMkhyabhAgatayA parikalpiteSu navasthAneSu vizeSavRddhau gRhyamANAMzaH prathamanavasthAnAni yAvad gRhItAMzApekSayA dviguNo grAhyaH, sa ca catUrUpo bhavati, atazcatUrUpasya vizeSa tya
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [adhyavasAyasthAnAlpabahu0 vardhane satyekAdaze sthitibandhasthAne tadvandhahetubhUtAdhyavasAyAzcatvAriMzadabhavana , dvAdaze sthitibandhasthAne tu te catuzcatvAriMzad bhavanti, ityameva navasamayAtmake dvitIye palyopamAsaMkhyeyabhAge'tikrAnte ekonaviMzatitame ca sthAne prApte tatra tadbandhahetubhUtAdhyavasAyA dvAsaptatilabhyante, idaM hi dvigaNavRddhevitIyaM sthAnam, atra dvau palyopamA'saMkhyeyabhAgAvatikrAntI, atra pUrvavatirDiMgaNavRddhisthAnApekSayA dviguNA adhyavasAyAH, jaghanyasthitivandhasthAnApekSayA tu catuguNAH, yataH prathame sthitivandhasthAne'STAdazAdhyavasAyA Asan , atra tu dvisaptatiH, te ca pUrvApekSayA catuguNAH santi, itastu tRtIyapalyopamAsaMkhyAMza prArabdhaH, tasmAd yathottaraM navasthAneSu vizeSavRddhiranantaragatavizeSavRddhayapekSayA dvigaNA bhavati, tathA ca sati viMzatitame sthitivandhasthAne tabandhahetubhRtA'dhyavamAyA azItirabhavan , evameva yathottaraM draSTavyam / anena prakAreNa saMkhyAvRddhi prApnuvanto'dhyavasAyAH kutazcidapi sthAnAt palyopamAsaMkhyeyabhAge'tikAnte dviguNA labhyanta ityetadapyatrAmatkalpanAyAM dRzyate, tadyathAsamayAdhikajaghanyasthitibandhAtmake dvitIyasthitibandhasthAne tadvandhahetubhRtAdhyavasAyA viMzatiH santi, tato navamdhitibandhasthAneSvatikrAnteSvekAdaze sthitibandhasthAne tadvandhahetubhRtAdhyavasAyAzcatvAriMzAnti, tRtIyasthitibandhasthAnAtprArabhya navasthitivandhasthAneSvatikrAnteSvadhyavasAyAstRtIyasthitivandhasthAnAyelayA dviguNA labhyante, yatastRtIya sthAne dvAviMzatiradhyavasAyAH, dvAdaze tu catuzcatvAriMzat , dvAdazasthAnAt punarapi navamthAnAtmake palyopamAsaMkhyAMze'tikrAnte ekaviMzatitame sthAne tvadhyanasAyA digaNA iti aSTAzItilabhyante, te tu tRtIyasthAnApekSayA caturgaNAH, anenaiva prakAreNAnuktasthAneSvapidraSTavyaM yAvadutkRSTasthitibandhaH / atra catuHpaJcAzasthitibandhasthAnAnyAzritya sthApanA-* idantu bodhyam-yadatra pratisthitibandhasthAnaM tadvandhahetubhUtAdhyavasAyA asaMkhyalokapramANA uktAste nai jIvamAzritya na vA ekaM samayamAzritya kintu nAnAjIvAn sarvakAlaM cAzritya boddhavyAH / tathAhi--ekA sthitiH kaizcijjIvaistatprAyogyavivakSitenaikainAdhyavasAyena badhyate, saiva sthitiranyaiH kaizcijjIvanareva pUrvoktajIvairvA kAlAntare'dhyavasAyAntareNa nivatyate, evaM saiva sthitiraparairjIveminnAdhyavasAyavizeSeNa janyate, ityevaM jIvAnAM kAlasya cAnantyAn pratisthitibandhasthAne tadvandhahetubhUtAdhyavasAyA asaMkhyeyalokAkAzapradezapramitA avApyante / na ca jIvAnAM kAlasya cAnantyAd bhinnabhinnAdhyavasAyairekasya vivakSitasthitibandhasya sambhavAccaikasthitibandhe tadbandhahetubhUtAdhyavasAyA anantA api labhyeraniti vAcyam / yata ekA sthitiH svabhAvato'saMkhyalokAkAzapradezapramitairniyatAdhyabasAyareva badhyate, jIvAnAmAnantye'pi samAnAdhyavasAyena sthitiM badhnatAM jIvAnAmadhyavasAyo jAtyapekSayeka evaM gaNyate, itthameva kAlAntareNa prAptasadRzAdhyavasAyaviSaye'pi boddhavyam / tatazca jIvAnAM kAlasya cAnantye'pi nAstyanantAnAmadhyavasAyAnAmekasthitibandhahetutvAvakAzaH, kiMca *atrAlekhyA sthApanA paryAptAba kAzAbhAvAd viMzatitame pRSThe bAlekhitA, sA tvatra draSTavyA /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyavasAyasthAnAlpabahu0] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [16 sarve'pi sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyA eva, tatkuta ekasthitibandhe tabandhahetubhUtA adhyavasAyA anantA labhyeran ? na kutazcidapItyalaM vistareNeti / / 5 / 6 // caturdazajIvasthAneSu sthitibandhasthAnA'dhyavasAyasthAnAlpabahutvAdInAM yantram kramaH / caturdazajIvasthAnAni sthitibandhasthAnAnAm alpabahutvam pramANam adhyavasAyasthAnAnA___ malpabahutvam stoka0 palyopamasya asaM0 bhAga0 asaMkhyeyaguNa0 saMkhyeyaguNa aparyA0 sU0 ekendriya apa0 bAdaraikendriyaH paryAH sUkSmaikendriya0 paryA0 bAdaraikendriya0 | apa0 dvIndriyaH asaMkhyaguNa saMkhyeyabhAga0 paryAH dvIndriya0 saMkhyeyaguNa apa0 trIndriya0 paryAH trIndriya0 apa0 caturindriya0 10 paryAH caturindriya 11 apa0 asaMjJipaJce paryApta0 asaMjJipaJce 13 aparyApta-saMjJipaJce antaHkoTAkoTI sAgaropama0 dezona 30 koTAkoTisAgaropamAdi0 14 paryApta-saMjJipaJce0
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] baMdhavihANe mulapayaDiThiiyo [jaghanyotkRSTasthitibandhAlyabahu0 (aSTAdaze pRSThe pradarzanIyA paJcAzatsthitibandhasthAnAnyAzrityAdhyavasAyasthAnAnAmasatkalpanayA sthApanA) jaghanyasthitibandhAdArabhya navasthAnAtmakA yathottarapalpalyopamA'saMkhyeyabhAgAH / / dvitiiyH| tRtIyaH caturthaH paJcamaH papa: 10 2 prAyaH jaghanyasthitibandhA''tmakaM prathamaM | sthAnama --------------- samayottaraM dvitIya sthAnama- 144 16 640 3 / 48 dvisamayottaraM tRtIyaM sthAnam-> evam uttaratrApi, 40 4 . 16.2 / 384 23 50 24 / 42 apAdaza-viMzatyA yAH prathamAdisthitibandhasthAnahetubhUtAdhyavasAyasaMkhyAH / 25 4352 120 240 135 44 Y3 pratipalyogamAsaMkhyeyabhAgaM yAvad jAyamAnavizeSasya vRddhiH ----- dvAbhyAM caturbhiH abhiH poDapabhiH dvAtriMzadbhiH catuHSaSibhiH tadevaM darzitaM caturdazajIvabhedeSu saMklezavizuddhisthAnAnAmapyalpabahutvam / samprati caturdazajIva. bhedeSveva savizeSabhedapramedAnadhikRtya jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahutvaM gAthA paJcakenAha saba'pyo ThiibaMdho jaiNo Dahage to asaMkhaguNo / vAyarapajjassa to samattasuhumassa amahiyo // 7 // egrAu visesa'hiyo kamA apajjattavAyariyarANaM / suhamiyarAjjANaM paramo pajjasuhamiyarANaM // 8 // pajjattassa kaNiTTho to apajjassa'NU to paramo / to pajjattarasa paro kamaso beiMdiyassa bhave // 6 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahu0] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvArama [21 teiMdiyacauiMdiyazramaNANa kamA taheva NAyavyo / Navari lahU saMkhaguNo samattavidiya-asaraNINaM // 10 // saMkhaguNo'to jaiNo paramo desassa hassiyaro / pajjAINuttakamaso cauro sammattimicchANaM ||11||upgiitiH (pre0) "samva'ppo' ityAdi, sAlpaH-anantaravakSyamANazeSasarvasthAnebhyaH stoka ityarthaH / ka ityAha-"ThiibaMdho jaiNo Daharo' ti yateH 'Daharo'-jaghanyaH sthitibandhaH / yato'yaM sUkSmasamparAyakSapakasya jAyate, tasya sUkSmasamparAyakSapakasya lobhasUkSmakiTTIvedakasya kaSAyodayavazeSasavejIvApekSayA vizuddharAdhikyAjjaghanyo'ntamuhartAdimAtraH sthitibandho bhavati / ita upariTAd yadyapi sAtavedanIyasya sAmayiko bandho bhavati, tathApi tasya samavAdadhikAvasthAnAbhAvAsthitivandha gaNanaiva na kriyate / vastutaH kApAyikaH sthitibandha eva prakRte'dhikRtaH, sa tUpazAntamohAdiguNasthAneSu naiva bhavati, upazAntamohAdiSu sUkSmasthA'pi kaSAyodayasyAbhAvAt / "to" tti tataH-yatino jaghanyasthitibandhAt ' asaMkhaguNo bAyarapajjassa" ti bAdaraparyAptakendriyasya jaghanyasthitibandho'saMkhyeyaguNa ityarthaH, DaharozabdasyAtrApi yojanAt / kuto'saMkhyeyaguNaH ? ucyate, bAdaraparyAptajaghanyasthitibandhasyApi dezonasAgaropamatrisaptamAgAdipramANatvAt, etaccAne sthitibandhapramANadvAre granthakAraH svayameva darzayiSyati / "to" ti tato-cAdaraparyAptajaghanyasthitibandhApekSayA "samattasuhumassa abbhahiyo' ti samAptasya-svaprAyogyaparyAptIrapekSya paryAptasya, arthAt karaNaparyAptasUkSmaikendriyasya vizeSAdhikaH, jaghanyasthitibandha iti pUrvapadraSTavyam, prathamopAttasya 'Daharo' iti zabdasyAdhastanasthAneSvapi yojanAt / "egrAu' tti etasmAt-payAptasUkSmaikendriyajaghanyasthitibandhAt "visesa'hiyo kamA" ityAdi, vizeSAdhikaH kramAt -- apajjattabAriya rANa' ti aparyAptabAdaraikendriyasyetarapadena cAparyAptasUkSmaikendriyasya, jaghanyasthitibandha iti tu pUrvavaditi / 'suhamiyarApajjANaM paramo' tti, sUkSmaikendriyAparyAptasya paramaH-utkRSTasthitibandhaH, itarapadena bAdaraikendriyAparyAptasyotkRSTasthitibandhazvetyarthaH / "pajjasuhamiyarANa" miti, paramazabdasya dehalIdIpakanyAyenA'trApi yojanAt,paryAptasUkSmaikendriyasyoskRSTasthitibandhaH,itarasya paryAptavAdaraikendriyasyotkRSTasthitibandhazca / anyAnapi kramagatAn dvIndriyAdInAM jaghanyAdisthitivandhAnAha-'pajjattassa kaNiTTho' ityAdinA, atra "pajjattasse" tyAdiSaSTayantAnAM gAthAyAH paryante "beiMdiyassa bhave" ityanenAnvayaH, tathA ca sati 'pajjattassa kaNiTro taro" tti tataH paryAptabAdaraikendriyasyotkRSTasthitibandhAt paryAptasya dvIndriyasya kaniSThaH-jaghanyasthitibandhaH / "apajjassaNu' tti tato'paryAptasya dvIndriyasyANuH-jaghanyasthitibandhaH, "tapro paramo" tti tatastasyaivAparyAptaDIndriyasya paramaH-utkRSTaH sthitibandhaH / "to pajjattassa paro' tti tataH paryAptasya dvIndriyasya paraH-utkRSTaH sthitivandhaH "kamaso beiMdivasa bhave" iti yojitam / "teiMdiye"tyAdi.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ] baMdhA mUlapaDiTiibaMdho [ jaghanyotkRSTa sthitibandhAlpabahu0 paryApta hIndriyasyotkRSTa sthitibandhAnantaraM trIndriyasya caturindriyasya tathA "amaNa" ti zramanAsaMjJI asaMjJipaJcendriyasyetyarthaH "kamA" ti amISAM trayANAM kramAt ' taheva NAyavvoM" tti tathaivayathA dvIndriyasya prathamataH paryAptasya jaghanyastato'paryAptasya jaghanyastato'paryAptasyotkRSTastataH paryAptasyotkRSTaH sthitibandha ityetena krameNoktastenaiva krameNa jJAtavya:, zrayambhAvaH - paryAptadvIndriyasyotkRSTasthitibandhAt trIndriyasya paryAptasya jaghanyasthitibandhaH, tatastasyaiva trIndriyasyAparyAptasya jaghanyaH sthitibandhaH, tatastasyaivAparyAptasyotkRSTa sthitibandhaH, tatastasyaiva trIndriyasya paryAptasyotkuSTasthitibandhaH, tataH punazcaturindriyasya paryAptasya jaghanyaH, tatastasyaiva caturindriyasyAparyAptasya jaghanyaH, tatastasyaivAparyAptasyotkRSTaH, tatastasyaiva caturindriyasya paryAptasyotkRSTaH sthitibandhaH, tataH punaranenaiva krameNAsaMjJipaJcendriyasya paryAptasya jaghanyaH, tato'paryAptasya jaghanyaH, tato'paryAptasyotkRSTaH, tataH paryAptasyo - tkRSTa ; ete ekendriya-trIndriya-trIndriya- caturindriyA- 'saMjJipaJcendriyANAmuktakrameNa darzitA jaghanyAdisthitibandhAH vacyamANApavAdaM vivajya yathottaraM vizeSAdhikA draSTavyAH / kuta evaM gamyate ? "eu visesa'hiyo" iti prAguktasya "vizeSAdhika" iti padasyAsaMjJipaJcendriyasyotkRSTasthitibandhaM yAvadanukarSaNAt / evaM sAmAnyataH sarvatra yathottaraM vizeSAdhike'bhihite yA'tiprasaktistAM nirAkatu - mapavadati - "Navari lahU" ityAdi, navaraM laghuH - jaghanyaH sthitibandhaH saMkhyaguNaH / kasya kasyetyAha--"samarttAbaMdiyaprasaNNINa" tti atra "samatta" iti zabdasya pratyekaM yojanAt paryAptasya dvIndriyasya, paryAptasyAsaMjJinazcetyarthaH / vaktavya iti zeSaH / idamuktaM bhavati - paryAptacAdarai kendriyasyokRSTasthitibandho vizeSAdhika iti kathanAnantaraM paryAptadvIndriyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhiko na vaktavyaH, kintu saMkhyeyaguNo vaktavyaH, tathaiva caturindriyasya paryAptasyotkRSTa sthitibandho vizeSAdhika ityabhidhAnAnantaramasaMjJinaH paryAptasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhiko na vaktavyaH, kintu saMkhyeyaguNo vaktavyaH, tadanyeSu sthAneSu punarvizeSAdhika eva vaktavya iti / paryApta saMjJina utkRSTasthitibandhAdUrdhvamapyAha - "saMkhaguNo'to jaiNo" ityAdi, atra luptAkArasya yojanAt 'saMkhaguNo to " ti ita zrArabhyAnantaravacyamANasthAneSu yathottaraM javanya utkRSTo vA sthitibandhaH sarvatra saMkhyaguNaH, draSTavya iti zeSaH, tamevAha - " jaiNo paramo" ityAdinA, tatra "jaiNo paramo" tti yateH saMyatasya paramaH - utkRSTasthitibandhaH, jaghanyasthitibandhastu tasya prAgeva sarvAlpasthitibandhatayoktaH, ayaM tUtkRSTaH / "desassa hassiyaro" ti tato dezaviratasya hrasvaH sthitibandhastatastu tasyaivetaraH- utkRSTaH sthitibandhaH, "pajjAINuttakamaso" tti tataH punaH paryAptAdInAmuktakramAt, yo dvIndriyasya paryAptAdisatkajaghanyAdisthitibandheSu krama uktastena krameNetyarthaH / tena krameNa kimityAha - "caurI" ti catvAraH sthitibandhAH, keSAM punaH paryAptAdisatkAzcatvAraH sthitibandhA ityAha - "sammattimicchANaM" ti AdAvaviratasamyagdRzaH paryAptAdisatkAzcatvAraH sthitibandhAstato saMjJipaJcendriyamidhyAdRzaH paryAptAdisatkAzcatvAraH sthitibandhAH prAguktadvIndriyasatkacaturvidhasthitibandhAnAM krameNa vaktavyA ityarthaH / tadvaktavyatA tvevaM tasya,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabahutvaghaTanA] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [23 bhavati-dezaviratasyotkRSTasthitibandhAt paryAptasyAviratasamyagdRSTejaghanyasthitibandhaH, tato'paryAptasyAviratasamyagdRSTerjaghanyasthitibandhaH, tatastasyaivAparyAptasyAviratasamyagdRSTerutkRSTasthitibandhaH, tatastu paryAptasyAviratasamyagdRSTekatkRSTa sthitibandhaH, tataH punaH paryAptasya saMjJipaJcendriyamithyAdRSTejavanyasthitibandhaH, tato'paryAptasya saMkSipaJcendriyamithyAdRSTejaghanyasthitivandhaH, tato'paryAptasya maMjJipaJcendriyamithyAdRSTerutkRSTasthitibandhaH, tataH paryAptasya saMkSipaJcendriyamithyAdRSTerutkRSTagthitibandhaH, ityanena krameNa yathottaraM saMkhyeyaguNA bhavanti "saMkhaguNo'to" iti vacanAt / uktaM ca karmaprakRticUNA __ "savvatthovo saMjayassa jaharaNago ThitIbaMdho / egidiyabAdarapajjattagAsa jaharaNa u ThitibaMdho asaMkhejaguNo / suhamassa pajjattagamsa jahaeNago ThitibaMdho visesAhito / apajjattAssa bAyaramsa jahaeNago visemAhio / muhamassa apajjattagassa jahaegAgo visesaahisho| tassebukkassago TinibaMdho bisesAhio / bAdaramsa apajjatagAsa ukoso bisesaahiyo| suhusassa pajjattagassa ukoso bisesAhiyo / bAirassa pajz2attagassa ukkoso visesAhitro / tato beiMdiyassa pajjattagassa jahaeNo saMkhaguggo / tasseva apajjantagassa jaharaNa pro visesaahiyo| tassebukassago misesaahio| beiMDiyansa pajjattagamsa ukoso visesaahio| to teiMdiyassa pajjattagassa jaharaNo bisesAhio / tasseva apajjattagassa jaharaNo vilesaahito| tassebukkoso visesAhiyo / teiMdiyamsa pajjattagassa ukkoso gisesaahio| cauridiyapajjattamsa jahaeNo visesaahio| tasseba apajjattagamsa jahaeNo vimesaahiyo| tasleva ukoso ghisesaadiyo| tasseba pajjanagassa ukoso visesaahio| asariNapaMciMdiyamsa pajjattagassa jahara gazro sNkhejjgunno| tasseva apajjattagAsa jahaNago visesAhio / tassebukkamsago pisesaahio| asaziNapaMcidiyamsa pajjattagassa ukkoso TitibaMdho bisesaahiyo| tato saMjatassa ukkosago TitibaMdho sNkhejjgunno| "mirate desajaiduge sammaca ukke ya saMkhaguNo' tti tato dezaviratasya jahaeNo ThitibaMdho saMkhejjaguNo / tamseba ukkAsago TitibaMdho saMvejjaguNo / sammacaukke yatti asaMjayasammadilIpajjattApajjattagANaM jahaNNukosagati bhaNitaM hoti / desadhirayassa ukosA ThitinaMbAto asaMjanasammadiTThIyamsa pajjatagamsa jahaeNo TitibaMdho saMkhejjagaNo / tasseva apajjattagamsa jaharaNako TitibaMdho sNkhejjgunno| tassebukkasso TTitibaMdho sNkhejjgnno| asaMjatassa sammadiTTisa pajjattagarasa ukassago ThitibaMdho saMkhejjagaNo / asaMjayasammadiTimsa pajjatagamma ukkassagAto TitibaMdhAto sariNapaMceMdiyapajjattagassa jahaeNo ThitibaMdho sNkhejjgnno| tasseva apajattagamsa jahaeNazro ThitibaMdho saMkhejjaguNo / tasse bukkasago ThitibaMdho saMkhejjaguNo" ityaadi| ___atra saMyatasya javanyasthitivandhaH rupaka zreNisatka iti kRtvA sarvAlpa iti tu prAgevAnihitamA. tatazca paryAptabAdaraikendriyasya jaghanyasthitibandho'saMkhyeyaguNa ityatrApi paryAptavAdaraikendriyabhya sthitibandho jaghanyato'pi dezonasAgaropamatrisaptabhAgAdimAno jAyate iti heturdarzitaH, tata Arabhya krameNokteSvekendriyasatkeSu saptasvapi sthAneSu yathottaraM vizeSAdhikaH sthitibandha uktaH, yata ekendriyabhedeSu jaghanyasthitibandhApekSayotkRSTo'pi sthitibandhaH palyopamAsaMkhyeyabhAgenaivAdhiko jAyate / nana bhaktUktanItyA vizeSAdhikastathApi yathoktakrame kaH prayojakaH ? ucyate, utkRSTAdisthitibandhahetubhRtAyAM
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahu0 kapAyodayasya tIvratAyAM mandatAyAM ca paryAptatvAdyavasthAvizeSAH sahakAriNo bhavanti, tathA ca sati yAdRzyau kaSAyodayasya tIvratAmandate bAdarasya sambhavatastAdRzyo tIvratAmandate sUkSmasya na sambhavataH / kutaH ? tathAvidhatItramandakaSAyodapasahakAriNo virahAt , evaM yAdRzyau kaSAyodayasya tIvratAmandate paryAptasya sampadyate tAdRzyau tIvratAmandate'paryAptamya na sampardhate. evameva yAdRzyau tIvratAmandate dvIndriyAdInAM sambhavatastAdRzyo naikendriyasya, itthamevAsaMyAdiSvapi pratipakSabhedamAdAya draSTavyam / etena kAraNena paryAptabAdarAyakendriyANAM jaghanyAdisthitibandha utta krameNAdhikAdhikataro labhyate, sa cottaratarasthAneSu palyopamAsaMkhyeyabhAgenAbhyadhiko'bhyadhika iti kRtvA tathaivokta iti / ekendriyasyotkRSTasthitibandhApekSayA dvIndriyasyotkRSTaH sthitivandhaH paJcaviMzatiguNo jAyate / vakSyate ca "mohagurudiibhatto sattaraha ohajeThiibaMdho / so jeTho savvesu gidiyapaMcakAyabhegasu / / 42 / / sa yo paNavIsApa paNNAsAe sayeNa sahaseNa / sattaNha gurU kamaso samatthavigalesu amaNammi // 43" // ityAdi / / sa ca dvIndriyasyotkRSTasthitibandhaH patnyopamasya saMkhyeyabhAgena nyUnaH san dvIndriyasya jaghanyasthitibandho bhavati, tasya ca bandhakAH prAguktanItyA paryAptahIndriyAH, na punaraparyAptadvIndriyAH, aparyAptadvIndriyANAM tathAvidhasAmagrayabhAvena paryAptadvIndriyANAmitra ratokasthitibandhahetubhUtavizuddharasambhavAta , ata eva paryAptavAdaraikendriyotkRSTasthitibandhApekSayA paryAptadvIndriyasya jaghanyasthitivandhaH saMkhyeyaguNa uktH| nanu mA bhavatvaparyAptadvIndriyANAM paryAptahIndriyApekSayA stokaH sthitibandhaH, tathAvidhasAmagrayabhAvAt , kintvaparyAstakendriyApekSayA tvamIpAmaparyAptadvIndriyANAM viziSTA sAmagrI vidyate, tatazcateSAmekendriyApekSayA mandakapAyodayo'pi sambhavati, itthaM cAparyAptadvIndriyANAmaparyAptaikendriyApekSayA sthitibandhaH stoko bhavet , tato'pi trIndriyAdInAM manda-mandatarakapAyodayaprayojakasAmagrIsadbhAvAt stokastokatarasthitibandho labhyeta, tat kuta ekendriyApekSayA dvIndriyANAM tato'pi trIndriyANAmityevaM vaiparItyenAlpavahutvamucyate ? iti ceda, na, ekendriyAdiSu jAtibhedena svasthAne paryAptatvAdisAmagrIprayuktaM yathoktaM jaghanyotkRSTasthitivandhAlpabahutvaM prApyate, na punaH parasthAnApekSayA'pi, yata ekendriyApekSayA dvIndriyANAM, tadapekSayA trIndriyANAmevaM yathottaramuktasAmagrIprayuktaraya vizuddhayAdhikyasya sambhave'pi bAlamadhyamAdipuruSAhAravat tathAsvabhAvAd dvIndriyAdInAM yathottaraM jaghanyato'pi mahAn mahattaraH sthitibandho jAyate / uktaM ca zatakavRttI "vikalendriyapaJcendriyeSu tu zuddhiradhi kA'pi lakSyate / kevalaM te'pi svabhAbAdeva prastutakarmaNAM mahatIsthitimuparacayantIti / " tataH punIMndriyasatkeSu zeSatristhAneSu yathottaraM vizeSAdhika uktastatrApi tAdRzakrame pUrvavat paryAptatvasya kApAyikatIvratAmandatAviSaye upaSTambhakatvena palyopamasaMkhyeyabhAgena sthitibandhAdhikyAditi
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabahutvaghaTanA] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [ 25 heturboddhavyaH / itthameva trIndriyAyasaMkSiparyantAnAM paryAptAdisatkajaghanyAdisthitibandhAnAM niruktakameNa vizeSAdhikye vibhAvanIyam / nanvekendriyotkRSTasthitibandhApekSayA yathA dvIndriyaparyAptasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNa uktastathA dvIndriyotkRSTasthitibandhApekSayA payoptatIndriyasya jaghanyaH sthitibandhaH, evaM trIndriyotkRSTasthitivandhApenayA caturindriyAparyAptasya jaghanyasthitibandhazca saMkhyeyaguNo kathaM noktaH ? ucyate, yathaikendriyANAM sthitibandhApekSayA dvIndriyANAM sthitibandhaH sAmAnyataH paJcaviMzatiguNo bhavati, tathA trIndriyANAM paJcAzadguNo bhavati, caturindriyANAM tu zataguNaH, tathA ca satyasAvekendriyasthitibandhApekSayA paJcAzadguNo'pi trIndriyANAM sthitibandho dvIndriyasthitibandhApekSayA dviguNa eva bhavati, tatrApi dvIndriyotkRSTasthitibandhApekSayA tvasau paryAptatrIndriyANAM jaghanyasthitibandho dviguNo'pi na bhavati, tasmAdvizeSAdhika uktaH / itthamevaikendriyasthitibandhApekSayA zataguNo'pi caturindriyANAM sthitibandhastrIndriyasthitibandhApekSayA dviguNa eva, tatrApi trIndriyotkRSTasthitibandhApekSayA caturindriyaparyAptasya jaghanyasthitivandhastu dviguNAdapi hInaH, ato'sau vizeSAdhika uktaH / yaH punarasaMjJipaJcendriyANAM sthitibandhaH sa tvekendriyasthitibandhApekSayA sahasraguNaH, tathA ca satyasau caturindriyasya sthitibandhApekSayA dazaguNaH, ato'sau jaghanyataH palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUno'pi san caturindriyasyotkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNa eva jAyate, ata eva paryAptasyAsaMjJino jaghanyaH sthitibandhazcaturindriyasyotkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhiko na uktaH, kiMtu saMkhyeyaguNa uktH| zeSeSasaMjJisatkatristhAneSu pUrvoktahetunA vizeSAdhika iti prAgevAbhihitam / asaMjyapekSayA saMjJinAM zreNigatabandhavarjazeSasthitibandhaH saMkhyeyaguNa eva bhavati, tatrApi saMyatasyotkRSTasthitibandho'saMjJiparyAptasyotkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNo'pi san zeSasaMzyapekSayA saMkhyAtabhAgapramANa eva jAyate, tasmAdaso prAgupAttaH / nanu zeSasaMjhyapekSayA kasmAdasau saMyatasyAlpo bhavati ? ucyate,saMyatasyAnantAnubandhinAmivApratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAmapyanudayAt zeSadezaviratAdyapekSayA mandaH saMklezaH, tathA ca sati sthitibandho'pyalpa iti / sarvaviratyabhimukhAnAmapi dezaviratAnAM pratyAkhyAnAvaraNakaSAyANAmapyudayAt mithyAtvAbhimukhasarvaviratyapekSayA vizuddhiralpA, tathA ca sati teSAM sthitibandhaH saMyatotkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNo bhavati, mithyAtvAbhimukhAnAM dezaviratAnAM tu saMkliSTatvAt svIyajaghanyasthitibandhApekSayA'pi saMkhyeyaguNaH sthitibandho jAyate, tasmAt teSu triyu sthAneSvapi yathottaraM saMkhyeyaguNa uktaH / nanu sarvaviratyabhimukho vizuddhayamAnaH, mithyAtvAbhimukhastu saMklizyamAnaH, yadyevaM tarhi kathamanayorvizuddhisaMklezayostAratamyaM hetutayA cintyate. yataH svasthAneSveva saMklezena saha saMklezasya, vizuddhayA samaM vizuddhervA hInAdhikyacintAsambhavaH; na tu parasparaviruddhayoH saMkleza-vizuddhayoriti / atra pratividhIyate-abhiprAyAparijJAnAt , yadasmAbhiH prAguktameva yAni saMklezasthAnAni tAnyeva vizuddhisthAnAni ityAdiH vyapadezabhedastvanantaraprApyAvasthAvizeSamadhikRtya, yatastAnyArohatpariNAmasya vizuddhaya iti vyapadezabhAJji, patatpariNAmasya tu
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 ] [ alpabahutvaghaTanA saMklezA iti, siddhAcalAdyAruhyamAnAvaruhyamAnayorekasminneva sopAnavartinorvyapadezabhedavat uktaM ca , karmaprakRtiNI " jANi caiva saMkilesa mANassa saMkilesaTTAraNANi tANi caiva visujjhamANassa visohidvArANi / sovANArohaNa raNaditeNa gAyatrvANI" ti / aviratasamyagdRzAmapratyAkhyAnAvaraNakapAyANAmapyudayo vidyate, tathA ca sati sthitibandho dezaviratApekSayA'bhyadhikaH, zeSaM tu pUrvavat / itthameva saMjJipaJcendriyamidhyAdRSTiviSayaka sthitibandhe'pi vibhAvanIyam, mithyAdRzAmanantAnubandhikapAyANAmapyudayAt, tatrApi paryAptAparyAptasthitibandhaviSayakayathoktakrame hetudrIndriyAdivadraSTavya iti / pratredaM bodhyam - zrasaMjJiparyanteSu padeSu yatra yAvAn sthitibandho bhavati tAvAn darzitaH, saMyatotkRSTa sthitibandhapadAdArabhyAparyAptasaMzipaJcendriyamithyAdRSTya tkRSTasthitibandhaparyanteSu dazapadeSu yathottaraM saMkhyeyaguNo'pi sthitibandhaH sarvatrAntaHkoTIkoTI sAgaropamamAtraH, antimapade tvasau jJAnAvaraNAdimUlaprakRtIH samAzritya triMzatkoTIkoTIsAgaropamAdivacyamANapramANo boddhavya iti / mUlapaibaMdho idantvavadhAraNIyam - prakRtadvAre grarUpitAni trINyapyalpabahutvAni mUlakAreNA'nirdiSTe'pyAyurvajAnAM saptAnAM prakRtInAM sthitibandhasthAnAdiviSayANi boddhavyAni / AyuSaH sthitibandhasthAnAdiviSayakAlpabahutvAni tu sugamatvAtsvayamevodyAni / tadyathA-saMjJayasaMjJiparyAptajIvabheda yavanAM zeSANAmekendriyAdInAM pratyekamAyuSaH sthitibandhasthAnAni stokAni parasparaM ca tulyAni yato'mIpAmekendriyAdInAM pratyekamutkRSTato'pi pUrva koTIva pramANaH pArabhavikAyuSaH sthitibandho jAyate / tebhyazcAsaMjJipaJcendriyasya paryAptasyAyuSaH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, kutaH ? asyotkRSTataH palyo - pamAsaMkhyeyabhAgapramANAyurvendhabhAvAt / zrasaMjJipaJcendriyasyA''yuH satkasthitibandhasthAnebhyaH saMjJipaJcendriyasya paryAptasyAyuSaH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, yataH saMjJipaJcendriyairutkRSTamAyustrayastriMzatsAgaropamapramANaM badhyata iti / tryAyuSaH sthitibandhahetubhUtAnAM saMklezavizuddhisthAnAnAmalpabahutvamapItthameva boddhavyam / yata AyupaH sthitivRddhau niyamenAsaMkhyepaguNasaMklezavizuddhisthAnAnAM vRddhirbhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNau "usa jahagigAe Thitie Titibandhajjava sATTArANi thovANi | bitiyAe zrasaMkhejjaguNANi / tatiyAra asaMkhejjaguNANi / evaM jAtra ukkasitA Thititti // 87 // iti" Ayo jaghanyotkRSTasthitivandhapramANAnyavatvaM punarittham -- caturdazavidhAnAmapi jIvAnAM jaghanyasthitibandhaH sarvastokaH parasparaM ca tulyaH / kutaH ? pratyekaM jIvabhedeSu kSullakabhavapramANajadhanyasthitibandhabhAvAt / tataH sUkSmavAdarai kendriya dvIndriya-trIndriya-caturindriyANAM paryAptAnAmaparyAptAnAM tathA saMjJayasaMjJipaJcendriyayoraparyAptayorityeteSAmanyatamasyApyAyuSa utkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantrakam ] prathamAdhikAre sthitibandhasthAnadvAram [27 savizeSacaturdazajIvabhedeSu jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahutvayantram kramaH jIvabhedAH bandhaH alpabahu0 | kramaH jIvabhedAH bandhaH alpabahu0 saMyaminaH jagha0 stokaH | 16 aparyAptasya-caturindriyasya jagha0 vizeSAdhika. 2 paryApta-bAdaraikendriyasya / ,, asaMkhyeyagu0 20 aparyAptasya-caturindriyasya utkR0 3 paryApta-sUkSmaikendriyasya , vizeSAdhika. | 21 paryAptasya-caturindriyasya 4 aparyApta-bAdaraikendriyasya 22 paryAptasya-asaMjJipaJcendri0 | jagha0 saMkhyeyaguNa: 5 aparyApta-sUkSmaikendriyasya 23 aparyAptasya vizeSAdhika. 6 aparyApta-sUkSmaikendriyasya 24 aparyAptasya , utkR0 7 aparyApta-bAraikendriyasya 25 paryAptasya = paryApta-sUkSmaikendriyasya 26 saMyatasya saMkhyeyaguNaH 6 paryApta-bAdaraikendriyasya 27 dezasaMyatasya 10 paryApta-dvIndriyasya jagha0 saMkhyeyaguNaH 28 dezasaMyatasya 11 aparyApta-dvIndriyasya vizeSAdhika paryAptasyAvirata | jagha0 aparyApta-dvIndriyasya aparyApta 13 paryApta-dvIndriyasya utkR0 14 paryApta-trIndriyasya 32 paryApta 15 aparyApta-trIndriyasya 33 paryApta-saMjJimithyAdRzaH 16 aparyApta-trIndriyasya 34 aparyApta 17 paryApta-trIndriyasya 35 aparyApta 18 paryApta-caturindriyasya 36 paryApta samyagdRSTe: utkR0 31 aparyApta jagha0 jaghara utkR0 utkR0 jagha0
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ niSekaprarUpaNam parasparaM tvamISAmasau tulya eva / yato'mibhiH pratyekamAyuSa utkRSTA sthitiH pUrvakoTIpramANA nirvartyate, sA ca SaTpaJcAzadabhyadhikadvizatAvalikApramANakSullakabhatrApekSayA saMkhyeyaguNA bhavati / tataH punarasaMjJipaJcendriyasya paryAptasyotkRSTa sthitibandho'saMkhyeyaguNaH, palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatvAttasya / tato'pi saMjJipaJcendriyasya paryAptasyotkuSTo'saMkhyeyaguNaH, trayastriMzatsAgaropamapramANatvAditi ||7|8| | 10|11|| tadevamabhihitaM jIvabhedeSu mUlaprakRtisatkajaghanyotkRSTa sthitibandhAtpabahutvamapi itthaM ca gataM " ThiThANANi" ityanenoddiSTaM prathamaM dvAram / atha kramaprApte dvitIyadvAre niSekasya prarUpaNA kartavyA, tatra niSekapadArthastu karmadalaracanA - vizeSa iti prAgabhihitam, tasya ca prarUpaNA'nantaropanidhA - paramparopanidhAbhedena dvidhA kriyate, tatrAdAvanantaropanidhayA''ha-- caudasavihajIvesu aTThaha bhave dalaM sagamavAhaM / mottUNa paDhamasamaye bahuM kamitto visesUNaM // 12 // (pre0) "caudasavihajIvesu" mityAdi, caturdazavidheSu jIveSu - jIvasthAneSu jJAnAvaraNIyAdInAmaSTAnAM mUlakarmaNAM pratyekaM svakAmabAdhAM muktvA prathamasamaye yaddalaM - karma pradezAnaM tad bahu bhavet, ito dvitIyAdisamayeSu kramAdvizeSonaM, dalaM bhavediti pUrvato yojyamiti saMkSepaH / vistaratastu - sUkSmaikendriyabAdarai kendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyAsaMjJipaJcendriyasaMjJipaJcendriyA ityete saptA'pi pratyekaM paryAptA'paryAptabhedAdvidheti kRtvA caturdazajIvasthAnAni, uktaM ca "egiMdiyasuhubhiyarA, sanniyarapiMdiyA ya saviticau / apajattA pijjattA, kameNa caudasa jiyArA // 1 // iti // eteSu pratyekaM jJAnAvaraNIyAderghandhaprAyogyAmutkRSTAM sthitimapecya yA''bAdhA dalikaniSekAyogyakAlarUpA prApyate tAM muktvA prathamasamaye bAdhAkAlAnantaravartisamaye yaddalikaM niSidhyate tad dvitIyAdisamayeSu pratyekaM niSivyamAnada likApekSayA'dhikaM bhavati itaH prathamasamayAdUrdhvaM dvitIyAdisamayeSu pratyekaM yathottaraM vizeSahInaM vizeSahInaM dalikaM bhavati, prathamasamayApekSayA dvitIyasamaye vizeSahInam dvitIyasamayApekSayA tu tRtIyasamaye vizeSahInam, tato'pi caturthasamaye vizeSahInaM dalikam evaM yathottarasamayeSu vAcyamiti / uktaM ca zrImanmalayagiripUjyaiH karmaprakRtiTIkAyAm"tatra prathamAyAM sthitau samayalakSaNAyAM prabhUtataraM dravyaM karmadalikaM niSiJcati / etto visesahINaM" ti- itaH prathamasthiterU dvitIyAdiSu samayasamaya pramANAsu vizeSahInaM vizeSahInaM karmadalaM niSiJcati / tathAhi - prathamasthiteH sakAzAt dvitIyasthitau vizeSahInam, tato'pi tRtIyasthitau vizeSahInaM tato'pi caturthasthitau vizeSahInamityAdi / " 1 nanu caturdazajIvabhedeSu pratyekaM jJAnAvaraNIyAdInAM kiyatImabAdhAM vivajye karmadalaM niSiJcati ? ucyate, bAdhAniyamAnusAreNa yAvatyabAdhA labhyate tAvatImavAdhAM vivarjya / vacyate cAbAdhAniyamaH -
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantarorpAnidhA ] prathamAdhikAre niSekadvAram "sAgarakoDAkoDI bandho sattaraha jattiyA''bAhA | tAi cca sayasamA tadUNi sattaraha bAhA khalu ThiibaMdhA aMtakoDikoDIe / kammaraNaNisego ||34|| sagalahuThiibaMdhaM jA savvaha havae muhuttto ||35|| iti / tathA ca sati paryAptasaMjJipaJcendriyamithyAdRSTijIvabhede sarvakarmaNAmoghotkRSTasthitibandhasya bhAvAda - bAdhA'pyutkRSTA labhyate / tathAhi - jJAnAvaraNa - darzanAvaraNa - vedanIyA'ntarAyANAM catuH karmaNAmutkRSTasthitibandhastrizatsAgaropamakoTI koTyo bhavati, vacyate ca "ThiibaMdho ukkoso paDhamaduitaimANa bhave / sAgarako DAkoDI tIsA turiasya khalu sayarI ||37|| usa guru yo ThiibaMdho sAgarANi tettIsA / vIsA koDAkoDI jalahINaM rAmagocaNaM // 38 // iti / [ 26 itthaM ca tathAvidhaniyamAt teSAM jJAnAvaraNIyAdInAM caturNAM pratyekaM trINi varSasahasrANyavAdhA labhyate, atastrINi varSasahasrANyavAdhAM vivarjya yatprathamasamaye karmadalaM niSiktaM tatprabhUtataram, yad dvitIyasamaye karmadalaM niSiktaM tat pUrvApekSayA vizeSahInam yattu tRtIyasamaye karmadalaM niSiktaM tad dvitIyasamayaniSikta dalikA pekSayA vizeSahInam, evaM vizeSahInaM vizeSahInaM tAvadvAcyaM yAvat jJAnAvaraNIyAdInAM caturNAmutkRSTa sthitibandhastrizatkoTIkoTIsAgaropamANi / prastute paryAptasaMjJipaJcendriyajIvabhede mohanIyasya saptatikoTikoTIsAgaropamANyutkRSTaH sthitibandho bhavati, bAdhAniya malabdhAM tasya saptasahasravarSANyabAdhAM muktvA yatprathamasamaye karmadalaM niSiktaM tad bahukaM bhavati, yad dvitIyasamaye karmadalaM niSiktaM tattato vizeSahInam, yat tRtIyasamaye karmadalaM niSiktaM tattato'pi vizeSahInam, evaM vizeSahInaM vizeSahInaM yAvanmohanIyasyotkRSTa sthitibandhaH saptatikoTI koTI sAgaropamA Ni / nAmagotrayostu pratyekamutkRSTasthitibandho viMzatikoTIkoTIsAgaropamANi jAyate, ukta niyamalabdhAM tayodviMvarSasahasrapramANAvAthAM muktvA yat prathamasamaye karmadalaM niSiktaM tad bahukam, yad dvitIyasamaye niSiktaM tad vizeSahInam, tRtIyasamaye niSiktaM vizeSahInam evaM vizeSahInaM vizeSahInaM yAvat nAmagotrayorutkRSTa sthitibandho viMzatikoTIkoTI sAgaropamANi, itthamevAyuSa utkRSTazabAdhA pUrvakoTItribhAgapramANA, tAM vivarjya yatprathamasamaye niSiktaM dalaM tad bahukam, yad dvitIyasamaye niSiktaM dalaM tadvizeSahInam, yattRtIyasamaye niSiktaM dalaM tadvizeSahInam evaM vizeSahInaM vizeSahInaM yAvadAyuSa utkRSTasthitibandhastrayastriMzatsAgaropamANIti / uktaM karma prakRticUNa 1 "paMceMdriyANaM sagIrAM micchadiTThiyAM pajjatta gANaM gANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya - veyaNIyaaMtarAiyANaM tinni vAsasahassAriNa bAhaM mottUNa jaM paDhamasamae padesaggaM khisittaM taM bahugaM, bitIyasamae trisesahINaM, tatIyasamaye visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAya ukkoseNaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDI u tti / paMceMdriyANaM saraNINaM micchadiTThIgaM pajjattagANaM mohaNijjassa sattavAsasahassANi bAhaM mottUrNaM jaM
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho . [niSekaprarUpaNam paDhamasamae padesaggaM NisittaM taM bahugaM, bitiyasamaye visesahINaM, tatIyasamaye visesahINaM evaM visesahINaM visesahINaM jApa ukkoseNa sattarisAgarovamakoDAkoDIutti / paMciMdiyANaM saraNINaM micchadiTTiNaM pajattagANaM Augassa pUcakoDitibhAgaM abAhaM mottaNa jaM paDhamasamae padesaggaM NisittaM taM bahugaM, vitie visesahINaM, tatie bisesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAva ukkoseNaM tettIsasAgarovamANItti / paMciMdiyANaM saraNINaM bhicchAdiTTiNaM pajjattagANaM NAmagoyANaM ve vAsasahassANi abAhaM mottUNaM jaM paDhamasamae padesaggaM NisittaM taM bahugaM, vitiyasamae visesahINaM, tatie visesahINaM, evaM jAva ukkoseNaM vIsasAgarovamakoDAkoDIutti / " __itthameva zeSatrayodazajIvasthAneSvapi vaktavyam , navaraM tattajjIvasthAneSu jJAnAvaraNAdInAM yA utkRSTAbAdhA bhavet , tAM muktvA prathamasamayAdyathottaraM vizeSahInaM vizeSahInaM karmadalaM yAvatteSAM jJAnAvaraNAdInAmutkRSTaH sthitibandhaH / tathAhi-saMjJipaJcendriyAparyAptasyAyurvarjasaptakarmaNAmutkRSTasthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamANi, teSAM saptAnAmapyantarmuhUrtamabAdhA / asaMjJipaJcendriyasya paryAptasya jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAmutkRSTasthitibandhaH sAgaropamasahasrasya trayaH saptabhAgAH pratipUrNAH, mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandhaH sAgaropamasahasrasya sapta saptabhAgAH pratipUrNAH, nAmagotrakarmaNorutkRSTasthitibandhaH sAgaropamasahasrasya dvau saptabhAgau pratipUrNI, eteSAM saptAnAmapyantarmuhUrtamabAdhA / asaMjJipaJcendriyasyAparyAptasyApi saptakarmaNAmitthameva, navaraM jJAnAvaraNAderuskRSTasthitibandho yaH sAgaropamasahasrasya trisaptabhAgAdayaH pratipUrNA ityuktaH so'tra palyopamasya saMkhyeyabhAgenono'vagantavyaH / caturindriyasya paryAptasya jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyakarmaNAmutkRSTasthitibandhaH sAgaropamazatasya trayaH saptabhAgAH pratipUrNAH, mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandhaH sAgaropamazatasya sapta saptabhAgAH pratipUrNAH, nAmagotrakarmaNorutkRSTasthitibandhaH sAgaropazatasya dvau saptabhAgI pratipUrNI, abAdhA tu saptAnAmapyantamuhUrtam / itthameva caturindriyasyA'paryAptasya, navaraM jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho yaH sAgaropamazatasya trisaptabhAgAdayaH pratipUrNA ityuktaH, so'tra palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUno vaktavyaH / caturindriyaparyAptasyeva trIndriyaparyAptasyApi, navaraM vyAdisaptabhAgAH paMcAzatsAgaropamasatkA vaktavyAH / trIndriyaparyAptavat trIndriyasyA'paryAptasyApi, navaraM te paJcAzatsAgaropamasatkAstryAdisaptabhAgA atra palyopamasaMkhyeyabhAgenonA jJAnAvaraNAdisaptAnAmutkRSTasthitivandha iti vizeSaH / dvIndriyaparyAptAparyAptajIvasthAnayorapi caturindriyAdivat jJAnAvaraNIyAdisaptakarmaNAmutkRSTasthitibandhA'bAdhe, navaraM jJAnAvaraNIyAdInAmutkRSTasthitibandhapramANe ye vyAdisaptabhAgAstathA palyoSamasaMkhyeyabhAgenonAsyAdisaptabhAgA uktAste'tra paJcaviMzatisAgaropamasatkA abhidhAtavyAH / bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakamaNAmutkRSTasthitibandhaH sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH pratipUrNAH, mohanIyasya karmaNa utkRSTasthitibandhaH sAgaropamasya sapta saptabhAgAH pratipUrNAH, sampUrNamekaM sAgaropamamiti bhAvaH / nAmagotrakarmaNorutkRSTasthitibandhaH sAgaropamasya dvau saptabhAgI HHATAH
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zranantaropanidhA ] prathamAdhikAre niSekadvAram [ 31 pratipUrNo, jJAnAvaNAdisaptAnAmapyantamuhUrtamavAdhA ca / paryAptavAda ra kendriyavad bAdare kendriyasyA'paryAptasya sUkSmaikendriyaparyAptAparyAptayozca jIvabhedayoH pratyekaM vaktavyam, navaraM sAgaropamasya tryAdisaptabhAgA na pratipUrNAH, kintu palyopamasyA'saMkhyeyatamabhAgena nyUnA draSTavyA iti / AyuSa utkRSTasthitibandhAbAdhe tvittham - saMjJipaJcendriyasyA'paryAptasyA''yuSa utkRSTasthitibandhaH pUrvakoTivarSANi AyuSa utkRSTAbAdhA tvantamuhUrtam / itthamevAsaMjJi paJcendriyAparyAptacaturindriyAparyAptatrIndriyAparyAptadvIndriyAparyAptavAda ra kendriyAparyAptAnAM sUkSmaikendriyaparyAptAparyAptayozca vaktavyam | asaMjJipaJcendriyasya paryAptasyAyuSa utkRSTa sthitibandhaH palyopamasyA'saMkhyeyatamabhAgapramANaH, pUrvakoTItribhAgastvabAdhA / caturindriyasya paryAptasyAyuSa utkRSTa sthitibandhaH pUrvakoTIvarSANi vAdhAtu dva mAsau | trIndriyasya paryAptasyAyuSa utkRSTasthitibandhaH pUrvakoTIvarSANi, sAdhikaSoDaSAhorAtramabAdhA / dvIndriyasya paryAptasyAyupa utkRSTa sthitibandhaH pUrvakoTIvarSANi catvAri varSANyabAdhA / bAdare kendriyasya paryAptasyAyupa utkRSTasthitibandhaH pUrvakoTIvarSANi saptavarSasahasrANi sAtirekANyabAdheti / eteSu sarvajIvasthAne pUktAbAdhAM muktvA yatprathamasamaye niSiktaM karmadalaM tadbahukam, dvitIyasamaye niSiktaM karmadalaM tu prathamasamayaniSiktakarmadalApekSayA vizeSahInam, tRtIyasamaye niSiktaM karmadalaM punardvitIyasamayaniSiktadalApekSayA vizeSahInam, evaM vizepahInaM vizeSahInaM tAvadvAcyaM yAvat tattajjIvasthAneSu niruktastattatkarmaNAmutkRSTasthitibandhaH / uktaM ca karmaprakRti cUrNA "paMciMdiyANaM saraNINaM apajjattayANaM ujjANa sattarahaM kammANaM aMtomuhuttaM pravAha mottUNaM jaMpadamasamae padesaggaM nisikta taM bahuyaM vitiyasamaye visesahINaM, tatIe visesahINaM, evaM bisesahI visesahINaM jAtra ukkose aMTokoDA koDiutti / paMcaMdiyANaM saraNI * saraNIragaM caturiMdriyatiindiyabiindriyavAdarae gindiyaapajjattagANaM suhumaegiMdiyapajjata apajjattagANaM ca usa tomuttaM zrabAha mottUNaM jaM paDhamasamae padesaggaM zisitaM taM bahugaM, tritiyasamaNa visesahINaM, tatiya samaye visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAtra ukkoseNaM puvvakoDitti / paMciMdiyANaM asaNNINaM pajjattagAeM ugravajjANaM sattarahaM kammANaM zrato muhuttaM zrabAha mottUrNa jaM paDhamasamae padesaggaM zisittaM ta bahutaM vitiyasamaye visesahINaM, tatiyasamaye visesahINaM, evaM bisesahI visesahINaM jAva sAgarovamasahassassa tiriNa sattabhAgA, satta sattabhAgA, bisattabhAgA paDipuNatti / paMciMdiyANaM asaNNINaM pajjattayAga Auassa puvvakoDitibhAgaM bAhaM mottUgAM jaM paDhamasamae padesaggaM NisittaM taM bahugaM, vitiyasamaye visesahINaM, tatiyasamae visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAtra ukko se pavimassa saMkhijjatibhAgo / paMciMdiyANaM zrasaraNINaM cauriMdiyANaM teindriyANaM beindriyANaM apajjattagANaM zravajjANaM sattaNhaM kammANaM aMtomuhuttaM zrabAhaM mottU jaM paDhamasamae padesaggaM zisittaM taM bahugaM, bitiyasamae visesahINaM, tatiyasamae visesahINaM, evaM bisesahI visesahINaM, jAtra ukkoseNa sAgarovamasahassassa sAgarovamasatassa, * itipadaM na dRzyate / pATho jesalamerazAstrasaMgrahasthatAlapatrIyakarmaprakRtivRrNisatkaH, mudritapratau tu "saraNI"
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] baMdhavahANe mUlapaDiTiibaMdho [ niSekaprarUpaNam sAgaropamapaNAsAra, sAgarovamaparaNuvisAe, tiriNa sattabhAgA, satta sattabhAgA, vittabhAgA, palizrotramassa *saMkhejjattibhAgeNa uNayatti / cauriMdiyANaM teiMdriyANaM beiMdriyANaM bAdaraeniMdiyANaM pajjattagANaM AugabajjANa sattaNhaM kammAraNaM zrabAhaM mottUNaM jaM paDhamasamae padesaggaM zisittaM taM bahugaM biti visesahINaM, are visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAvukko seNa sAgarotramasatassa, sAgarovamapaNAsAe, sAgarotramapaNuvIsAe, sAgarovamassa ya tiriNa sattabhAgA satta sattabhAgA, bisattabhAgA paDipurANatti | cariMdiyateiMdriyabeiMdriyabAyarae giMdiyapajjattagANaM Augassa be mAsA, solasa rAiMdiyANi sAiregAriNa, catAri vAsAriNa, sattavAsasahassANi sAtiregAriNa abAhaM mottUraNa jaM paDhamasamae gisittaM taM bahugaM, tritiyasamae visesahINaM, tatiyasamaya visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAva ukko seNa koDitti / bAdaraniMdiyANaM pajjattagANaM suhumae giMdiyapajjattagApajjattagANaM ugavajjANaM sattaehaM kammANaM aMtomuhuttaM bAhM mottUraNa jaM paDhamasamae khisittaM taM bahugaM, bitie visesahINaM, tatIe visesahINaM, evaM visesahINaM visesahINaM jAtra ukko seNa sAgarotramassa tiriNa sattabhAgA satta sattabhAgA ve sattabhAgA litotramassa asaMkhejjatibhAgeNa UNiyanti / " // iti || 12 || tadevaM gatA'nantaropanidhayA niSekaprarUpaNA | sAmprataM paramparopanidhayA cikISu rAhapallA'saMkhiyabhAgaM gaccA gaccA bhave dugulahINaM / evaM ukkosaThiDaM jA appappassa pAyavvaM // 13 // (pre0) "pallAsaMkhiyabhAgamityAdi, anantaroktAmabAdhAM muktvA yatprathamasamaye karmadalaM niSiktaM tasmAt samayasamayAtmikAyAM sthitau prokta nityA yathottaraM vizeSahInaM vizeSahInamAracyamAnaM ilikam 'pallA'saMkhiyabhAgaM " tti bhImo bhImasena iti nyAyata ekadezena samudAyasyApi gamyamAnatvAt palyopamasyAsaMkhyeyabhAgaM gatvA gatvA dviguNahInaM dviguNahInaM bhavet / uktaM ca karmaprakRticUNa"paraMparovarigahiyAe atrAhaM mottUNaM jaM paDhamasamae padesaggaM sittaM tato paDhamasamayAo palivamassa asaMkhejjattibhAgamettIo ThitI gaMtRRNa jA ThitI tIe padesaggaM duguragahINaM bhavati / tato puNo tattiyaM ce gaMtU duguNahINaM bhavati" ityAdi / evaM palyopamAsaMkhyeyabhAgaM gatvA gatvA dviguNahInaM dviguNahInamapi tAvajjJAtavyaM yAvad Atmana Atmana utkRSTasthitirbhavet / idamuktaM bhavati zranantaropanidhAyAmanantarasamaye vizeSahInaM dalikaM niSiktaM bhavatItyetad darzitam, atra paraMparopanidhAyAM tu pAramparyeNa palyopamAsaMkhyeyabhAge'tikrAnte'ntarA'ntarA kiyaddhInaM dalikaM niSiktaM bhavatItyetaddraSTavyam, tatra caturdazajIvasthAneSvapi jJAnAvaraNIyAdInAM yA prAgavAdhA uktA, tAM muktvA dalikaniSeko bhavati, tatrAdyasamaye bahukaM dalikaM tata Arabhya palyopamAsaMkhyeyabhAgAtikramaNena yatsthitisthAnaM tatra yalikaM tat prathamasamayApekSayA dviguNahInaM -arthaM bhavati, idaM hyAdyaM dviguNahAnisthAnam, tato'pi palyopamAsaMkhyeyabhAgaM gatvA * yamapi pATho jesalamerazAstrasaMgrahasthatAlapatrIya karma prakRticUrNi satkaH, mudritapratau tvakArasyAdhikatvAd 'asaMkhejjatibhAgeNa' iti pAThaH /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaropanidhA ] prathamAdhikAre niSekadvAram [ 33 yasthitisthAnaM tatra niSiktaM dalikaM tu prathamadviguNahAnisthAnApekSayA punarapyadhaM bhavati, idaM hi dvitIyaM dviguNahAnisthAnam , ata prArabhya punarapi palyopamAsaMkhyeyabhAgo'tikramyate, tadA'nantaravartisamaye tRtIyaM dviguNahAnisthAnaM bhavati, atra niSiktaM dalikaM pUrvavartidviguNahAnisthAne niSiktadalikApekSayA'dhamasti, evaM tAvadvAcyaM yAvattattajjIvabhedeSaktastattatkarmaNAmutkRSTasthitibandhaH; kevalaM paryAptasaMzyasaMjJijIvabhedadvayaM vivayaM zeSeSu jIvabhedeSvAyuSaH sthitivandhe na vaktavyam , teSatkRSTato'pi pUrvakoTIsthitikAyurvandhasya bhAvAt / uktaM ca karmaprakRticUrNI ___"paraMparovaNihitANa paMciMdiyANaM saraNINaM asaNNINaM pajjattagANaM aTThaNhaM kammANaM paMciMdiyANaM saeNINaM asaeNINaM apajjattagANaM cauriMdiyateiMdiyaveiMdiyabAyaregiMdiyANaM suhumaegidiyANaM pajjattagApajjattagANaM AugavajjANaM sattaNhaM kammANaM abAhaM mottUNaM paDhamasamae paesaggAo tato palizrovamassa asaMkhejjaibhAgaM gaMtUNa duguNahINaM padesaggaM / tato puNo tattiyaM ceva gaMtUNa duguNahINaM padesaggaM / tato puNo tattiyaM ceva gaMtUNa duguNahINaM padesaggaM / evaM duguNahINaM duguNahINaM jAva appappaNokkassigA ThitI / iti" atra hi utkRSTasthitezvaramaniSekaM yAvadanantaropanidhAyAM vizeSahIna-vizeSahInakrameNa dalaniSeko darzitastatra yathottarasthitiSu pratiniSekaM dalikahAniH svapUrvasamayaniSiktadalApekSayA'saMkhyeyabhAgamAtrA'vagantavyA, na punaH saMkhyeyabhAgamAtrA, saMkhyeyeSu sthitisthAneSvatikrAnteSu niSekasya dviguNahAnisthAnApatteH / na ca sepyate, palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANeSvasaMkhyeyeSu sthitisthAneSvatikrAnteSveva dviguNahInadalaniSekasyAbhimatatvAt, ata evA'nantarottarasthitisthAne jAyamAnA'nantaropanidhAviSayIbhUtA dalikahAnirnA'nantabhAgamAtretyapi vijJeyam / ___ nanu pratisamayaM jJAnAvaraNAditattatprakRtitayA vadhyamAnadalikebhyo'nantatamaikabhAgaH sarvaghAtiprakRtitayA pariNamati, zeSAnantabahubhAgada likaM ca sarvaghAtivarjavadhyamAnaprakRtitayA pariNamati, uktaM ca pradezabandhaM vivRNvadbhizcirantanAcAryaiH karmaprakRticUNI 'jaM savvaghAtipattaM' ti jaM savvaghAtijoggaM 'sagakammapaesANaMtimo bhAgo' ti appappaNo kammapaesANaMtimo bhAgo savvaghAtI bhavati / kahaM ? bhaeNai-savyakammapaesANaM je NiddhayarA poggalA te thovA savvakammadavyANaM aNaMtimo bhAgo, te ca svvghaatijoggaa| aNaMtime bhAge phiTTa sesassa kammadaliyassa sesakammehi bhaago| 'AvaraNANa cauddhA tihA ya' tti NANAvaraNadasaNAvaraNANaM jahakammeNa cattAri tinni ya bhaagaa| NANAvaraNassa jaM dalitaM tato kevalaNANAvaraNIyassa aNaMtimo bhAgo pheDDijati, sesaM cattAribhAgA kIrati, AbhiNibohiyaNANAvaraNAdINaM caupahaityAdi / kiJca jJAnAvaraNasyotkRSTAyAM sthitau badhyamAnAyAM sarvAsAM jJAnAvaraNottaraprakRtInAmutkRSTA sthitireva badhyata iti na niyamaH, kintu kAsAJcitsamaya-dvisamayaprabhRteryAvatpalyopamAsaMkhyeyabhAna nyanotkRSTasthitirapi badhyate / itthaM ca yadA mUlaprakRtejJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhastadA yadi kevalajJAnAvaraNasyaiva triMzatsAgaropamakoTikoTIlakSaNotkRSTasthitibandhaH, zeSANAM matijJAnAvaraNAdi prakRtInAM tu samayonotkRSTasthitibandhastadA paJcAnAmapi jJAnAvaraNottaraprakRtInAmakA
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ niSekaprarUpaNama varSasahasratrayam , ato varSasahasratrayaM muktvA yatprathamasamayaH, prathamo jJAnAvaraNasatkadalaniSeka ityarthaH / tatra niSiktaM dalaM bahukam , tadanantaravartini dvitIyasamaye niSiktaM dalaM tu tato'saMkhyeyabhAgena hInam , tRtIyasamaye tato'pyasaMkhyeyabhAgahInam , evaM tAvallabhyate yAvajjJAnAvaraNasya dvicaramasamayaH, matijJAnAvaraNasya tadAnIM badhyamAnasthitezvaramasamaya ityarthaH / na punarevaM jJAnAvaraNasya caramasamaye'pi tatra dezaghAtikAnAM matijJAnAvaraNAdInAM dalikanikSepAbhAvAt , nikSiptasya sarvaghAtinaH kevalajJAnAvaraNasya dalikAnAM tu pUrvasamaye niSiktadezaghAtidalApekSayA'nantatamaikamAgamAtratvenA'nantaguNahInatvAt / itthaM hi sthite'vAdhAM vihAyotkRSTasthitezvaramadalaniSekaM yAvadyathottarasamaye'saMkhyeyabhAgahInamasaMkhyeyabhAgahInaM dalikam , tathA palyopamasaMkhyeyabhAgapramANasthitIrullaGghayollaGghaya niSekasya dviguNahAnisthAnAni cetyevamubhayavidhaprarUpaNA kathamupapadyeta / na ca yadA sarvAsAmapi jJAnAvaraNottaraprakRtInAmutkRSTasthitibandhastadAnIM yo dalikanipekastasya caramasamayaM yAvatpaJcAnAmapi jJAnAvaraNottaraprakRtInAM niSekasya prAptyA caramasamayaM yAvaduktA'saMkhyabhAgahInakrameNa dalikaniSekasya labhyamAnatvAt tadapekSayA mUloktAnantaropanidhA-paramparopanidhAlakSaNA dvividhaprarUpaNopapadyata iti vAcyam / evaMrItyA jJAnAvaraNasya darzanAvaraNAdInAM vA tadupapatterapi mohanIyAkhyamUlaprakRtimAzritya tadanupapattedurvAratvAt, katham ? iti cet, mohanIyottaraprakRtInAmutkRSTasthiteratulyatvAt / tathAhi-yadA hi mohanIyasya saptatisAgaropamakoTikoTIlakSaNA utkRSTA sthitirnivatyate tadA na sA sarvAsAMbadhyamAnAnAM mohanIyottaraprakRtInAM tAvatyeva, kintu vadhyamAnAnAmanantAnubandhyAdiSoDaSakaSAyANAM catvAriMzatsAgaropamakoTIkoTyaH, zeSANAM tu zokA-'rati-bhaya-jugupsA-napuMsakavedalakSaNAnAM paJcAnAM nokaSAyaprakRtInAM viMzatisAgaropamakoTIkoTyaH, atra hi mohanIyasyotkRSTasthitibandhakAle badhyamAnAsu mithyAtvamohanIyAdiSu dvAviMzatiprakRtiSu mithyAtvamohanIyaM saMjvalanavarjA dvAdazakaSAyAzcetyevaM trayodazaprakRtayaH sarvaghAtinyaH, kiJca yathokta pradezavibhAjananiyamAd badhyamAnamohanIyadalikeSu mithyAtvAditrayodazaprakRtitayA'nantatamabhAgamAnaM dalikaM pariNamati, zeSasaMjvalanacatuSka-zokA'ratyAdinokaSAyapaJcakatayA tvanantabahubhAgaM dalikaM pariNamati; itthaM ca sthite "sAgarakoDAkoDI bandho sattabaha jttiaa'vaahaa| tAvaiyA cca sayasamA tadRriNo kmmnnnnisego|" ityabAdhAniyamAd badhyamAnAnAM paJcAnAM nokapAyANAM varSasahasradvayamabAdhAM tyaktvA prathamasamaye prabhRtadalaniSekaH, tatastu samayottarAsu dvitIyAdisthitighasaMkhyeyabhAgahInakrameNa dalikaniSeko bhavati, sa ca tAvadbhavati yAvatsaMjvalanacatuSkasyotkRSTAbAdhA catvAri varSasahasrANi, tadanantarasamaye tu poDapakaSAya satkaprathamadalaniSekasyA'pi prApteH samudito mohanIyadalaniSekaH pUrvasamayApekSayA saMkhyeyaguNaH prApyate, na punarvizeSahInaH / taduttarasamayAt viMzatisAgaropamakoTIkATIlakSaNanokaSAyotkRSTasthitiM yAvatpunarapyasaMkhyeyabhAgahInakrameNaiva, tAvatparyanteSu sarveSu sthitisthAneSvanantarapUrvasamayavat catuSkaSAya-paJcanokaSAyAtmakAnAM navAnAmapi dezaghAtiprakRtInAM dalaniSekasya prApyamANatvAt, etAvasthitisthAneSvekasyA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantaropanidhA ] - prathamAdhikAre niSekadvAram api dezaghAtimohanIyaprakRterbandhasyA'vardhanAdavicchedAccetyarthaH / na ca yathoktAvAdhAniyamAnmithyAtvasya saptavarSasahasrapramANotkRSTAbAdhottarasamaye mithyAtvadalikasya vardhanAttasmin samaye tatpUrvasamayApekSayA vizeSAdhiko dalaniSekaH syAditi vAcyam / yatastatra mithyAtvamohanIyadalaniSekasambandhiprathamasthito mithyAtvadalikasya vardhane'pi tanmithyAtvadalikaM pUrvasamayaniSiktadalikApekSayA'nantatamabhAgamAtramasti, sarvaghAtiprakRteH sarvadalikasya dezaghAtyAdidalikApekSayA'nantatamabhAgamAtratvAt, itthaM ca pUrvasamayApekSayA mithyAtvamohanIyaprathamaniSeke dalavRddhiranantabhAgamAtrA, hAniH punarasaMkhyeyabhAgamAtrA, pUrvasamayaniSiktadezaghAtidalikApekSayA'tranikSiptadezaghAtidalikasyA'saMkhyeyabhAgahInatvAta evaM hi pUrvasamayanipiktadalApekSayA'nantarottare mithyAtvamohanIyaprathamaniSekasamaye mohanIyadalaniSeko saMkhyeyabhAgahIna eva, na punrvishessaadhikH| itthaM kssaaymohniiydvitiiysthitinissekprbhRtenokpaaymohniiycrmnissekyaavnniyaaghaaten yathottarasamayeSvasaMkhyeyabhAgahInakrameNaiva dalaniSekaH prApyate / nokaSAyamohanIyacaramaniSeke gate taduttarasamaye yaniSekastatra tu yad dezavAtidalikaM tatkaSAyamohanIyasatkameva, tacca pUrvasamayaniSiktakaSAya-nokaSAyamohanIyasatkadvividhadezaghAtidalikarAzyapekSayA saMkhyeyabhAgahInaM vidyate, na punarasaMkhyeyabhAgahInam / kutaH ? nokaSAyamohanIyasarvadalikApekSayA saMjvalanacatuSkasarvadalikasyApi vizeSAdhikatayA nokaSAyamohanIya-kapAyamohanIyasamuditadalikApekSayA kaSAyamohanIyasarvadalikasya kiJcidadhikArdhatayA saMkhyeyabhAgahInatvAt / taduttarasamayAt kaSAyamohanIyasya catvAriMzatsAgaropamapramANotkRSTasthitiM yAvattu punarapi yathottarasamaye prAgvadasaMkhyeyabhAgahInakrameNaiva dalaniSekaH prApyate / kaSAyamohanIyacaramaniSeke gate tu taduttarasamayAtkevalasya mithyAtvamohanIyasatkadalikasya niSeko'vaziSyate, mithyAtvasya tu sarvaghAtiprakRtitayA tadIya bhAgA'vAptadalikaM saMjvalanakaSAyapradhAnakapAyamohanIyadAlikarAzyapekSayA'nantatamabhAgamAtram , ataH kaSAyamohanIyacaramasthitau niSiktamohanIyadalikApekSayA'nantarottarasamaye niSiktaM dalikamanantaguNahInaM prApyate, na tvasaMkheyabhAgahInam , itthaM ca mohanIyakarmaNaH sarvAsAmuttaraprakRtInAmutkRSTasthitau badhyamAnAyAmapi tAsAmutkRSTasthiterevA'tulyatvAdabAdhAM vihAya kutracitsthitivizeSe saMkhyayaguNAdhikadalaniSekaH. yathA-bandhasamayAccatvArivarSasahasrANyatikramya kssaaymohniiyprthmsthitau| kutracittu saMkhyAtabhAgahInadalaniSekaH, yathA-nokaSAyamohanIyacaramaniSakAdanantarottarasamaye / kutracitpunaranantaguNahInadalaniSekaH, yathA-kaSAyamohanIyacaramasthitinipekAdanantarottarasamaye / atra sthApanA- (36 tame pRSThe) ___ evaM hi maulasya mohanIyakarmaNo dalaniSeke'nantaropanidhAyAM samayasamayottarAsu sarvAsu sthitisvasaMkhyeyabhAgahInakrameNa dalikasyAnupapattireva, tatazca paramparopanidhAyAmapi niyatapalyopamA'saMkhyeyabhAgAtikramaNena dalikAnAM dviguNahAnayo 'pyanupapannA eva ? iti cet, samAdhIyate, yadbhavatA'bhihitaM tadetatsarvamevAdhikRtavivakSAyA aparijJAnAt , yato nAtra badhyamAnasarvottaraprakRtisatkadalikasamudAyamAdAyAnantaropanidhayA paramparopanidhayA vA prarUpaNA kRtA, kintu yasyA jJAnAvaraNAdisatkottaraprakRte
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho mohanIyasyotkRSTasthitibandhasamaye badhyamAna sarvadalikApekSayA niSekasya sthApanA - . mithyAtvasyAbAdhA. -kaSAyasyAbAdhA. --- --- vizeSahIna krameNa - vizeSa hIna krameNa -- - nokaSAyasyAbAdhAkAlaH / 1-- vizeSa hIna-hIna s-- - mohanI0 utkR0 sthi0 banvasya samayaH / }- kevalasya nokapAyasya niSekaH / - midhyAtvamohanIyasyapramathaniSekaH / - kaSAya-nokaSAya- mithyAtvAnAM trayANAmapi dalaniSekaH / -- kaSAyamohanIyasya prathamaniSekaH, atra vizeSAdhikadalaniSekaH / - nokaSAyamohanIyasya caramaniSekaH / - tadanantarasthitau saGkhyAta bhAgahIno dalika niSekaH / - kaSAya-mithyAtva yo dalaniSekaH / - kevalasya mithyAtvamohanIyasya niSekaH / [ niSekaprarUpaNam - kaSAyamohanIyasya caramaniSekaH / - tadanantarasthitau pUrva samayApekSayA'natnaguNahonadalikaniSekaH / J- mithyAtvamohanIyasya caramo niSekaH / rutkRSTasthitibandhaH zeSottaraprakRtyapekSayA'dhiko jAyate tAmuttaraprakRtiM pradhAnIkRtya tadapekSayA maulasya jJAnAvaraNAderniSekaprarUpaNA kRtA vidyate, ata eva "paMciMdiyANaM saraNINaM micchadiTThoNaM pajjattagANa mohaNIjjassa sattavAsasaddassANi zrabAhaM mottUNaM jaM paDhamasamae paesaggaM NisittaM taM bahugaM" ityAdinA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dviguNahAnisthAnAdyalpahu0 ] prathamAdhikAre'bAdhAkaNDakadvAram [ 37 karmaprakRticUrNI mohanIyasya saptavarSasahasrANyavAdhA varjanIyatayA'bhihitA, anyathA-bhavaduktavivakSayA sA varSasahasradvayameva vaktavyA syAt, taduttarasamayaprabhRtereva nokaSAyatayA pariNatasya mohanIyadalaniSekasya prAptaH / itthaM mohanIyasya mithyAtvamohanIyalakSaNottaraprakRteH zeSakaSAyAdyuttaraprakRtyapekSayA'dhikasthititvena tadIyadalaniSekaprAdhAnyAt mohanIyakarmaNyapyanantaropanidhayA paramparopanidhayA ca kRtA mUloktaprarUpaNA sUpapannaiva, saptavarSasahasrANyavAdhAM vihAya prathamasamaye bahudalikasya tatazca samayasamayottarAsu saptatisAgaropamakoTIkoTIparyantAsu sarvasthitiSu mithyAtvamohanIyadalikAnAmasaMkhyeyaguNahInakrameNaiva prApterityalaM vistareNa // 13 // tadevamutkRSTasthiti yAvatpalyopamAsaMkhyeyabhAgaM gatvA gatvA niSekasya dviguNahAnisthAnAni prApyante ityukte kiM khalvetAni dviguNahAnyorekAntarAlavartIni palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANAni niSekasthAnAnyutkRSTasthitau niSpadyamAnebhyo niSekasya dviguNahAnisthAnebhyastokAnyutAdhikAnItyAzaGkAyAM saparimANamalpabahutvamAha NANaMtaraThANAiM asaMkhiyayamo'tthi pllmlNso| tatto asaMkhiyaguNaM igaMtaramasaMkhamUlaM hi // 14 // (pre0) "NANaMtaraThANAimi"tyAdi, nAnAprakArANi yAnyantarANi antarAlajAtAni sthAnAni nAnA'ntarasthAnAni, niSekasya dviguNahAnisthAnAnItyarthaH / tAni "asaMkhiyayamo'tthi pallamalaMso" tti prAgavat palyasya-palyopamasya mUlasya-prathamavargamUlasyAMzaH palyamUlAMzo'saMkhyeyatamo'sti, palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyabhAgagatasamayatulyAni bhvntiityrthH| uktaM ca karmaprakRtivRttau"nAnAprakArANi yAnyantarANi-antarA jAtAni dviguNahAnisthAnAni tAnyutkRSThasthitibandhe palyopamasya sambandhinaH prathamavargamUlasyAsaMkhyeyatame bhAge yAvantaH samayAstAvatpramANAni bhvnti|" iti / "tatto" tti tebhyo dviguNahAnisthAnebhyaH "asaMkhiyaguNaM igaMtara" ti dviguNahAnyorekamantaram ,-dviguNahAnyorekasminnantare yAni niSekasthAnAni tAnyasaMkhyeyaguNAni bhavantItyarthaH / uktaM ca-"ekasmin dviguNahAnyorantare niSekasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / " iti / ___ nanu kasmAdetad dviguNahAnyorekamantaramasaMkhyeyaguNamityAha- "asaMkhamUlaM hi"tti hiyasmAt kAraNAt tad dviguNahAnyorekamantaram asaMkhyeyamUlaM-palyopamasyAsaMkhyeyavargamUlapramANam , asaMkhyeyapalyopamAnAM prathamavargamUlapramANamiti bhAvaH / iti // 14 // tadevaM kRtaM paramparopanidhayA'pi niSekaprarUpaNam , tathA ca kRte gatam "Nisego" ityanenodiSTaM dvitIyaM dvAram / sAmprataM kramaprAptAbAdhAkaNDakadvAre'vAdhAkaNDakaprarUpaNAM kurvannAha-- pallAsaMkhiyabhAgaM gaMtUNa khaNe khaNe avAhakhae / sattaNha parAtra havai avAhakaMDaM jahaNNA jA // 15 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ abAdhAkaNDakaprarUpaNam (pre0) "pallAsaMkhiyabhAgami"tyAdi, abAdhAyAH kSaye kSaNe kSaNe-samaye samaye, samayasamayapramANAbAdhAkSaye satItyarthaH / AyurvajasaptakarmaNAmutkRSTasthiteH prArabhya palyopamAsaMkhyeyabhAgam "gaMtUNa" iti zabdo dvirAktate, tato gatvA gatvA'vAdhAkaNDakamekamekaM bhavati yAvajjaghanyA sthitirityarthaH / idamuktaM bhavati-Ayurvivajye kasyacidapi karmaNa utkRSTasthito badhyamAnAyAmabAdhA'pyutkRSTA bhavati, samayamAtrAbAdhAhAnau punarutkRSTA sthitiniyamena palyopamAsaMkhyeyabhAgenonA badhyate, evaM dvisamayAvAdhAhAnau tUtkRSTA sthitirapi dvayena palyopamAsaMkhyeyabhAgenonA badhyate, evamavAdhAhAnau pratisamayaM sthitibandho'pi palyopamAsaMkhyeyabhAgena nyUno nyUno jAyate iti draSTavyaM yAvadekatra jaghanyAvAdhA'nyatra ca jaghanyasthitibandhaH / ayambhAvaH-utkRSTasthitibandhe yathotkRSTA'vAdhA bhavati, tathA samayonotkRSTasthitibandhe'pyutkRSTAvAdhaiva bhavati, evaM dvisamayonotkRSTasthitibandhe'pyabAdhA utkRSTaiva bhavati, trisamayonotkRSTasthitibandhe'pi tAvatyevotkRSTAvAdhA bhavati, na tu samayamAtreNApi nyUnA, evaM yAvatsamayonapalyopamAsaMkhyeyabhAgena nyUnotkRSTasthitibandhastAvabAdhA tUtkRSTaiva / itastu samayadvisamayAdinA hIne sthitibandhe'bAdhA na utkRSTA, kintu samayonotkRSTA bhavati, evaM tAvadraSTavyaM yAvatsamayonadvitIyapalyopamAsaMkhyeyabhAganyUnotkRSTasthitivandhaH, tAvadabAdhA tAvatyeva samayonotkRSTA bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNI "AugANi mottaNaM sesANaM savvakammANaM ukkassigAe abAhAe baTTamANo ukkassaTThiti vA samayUNaM vA bisamayUNaM vA jAva paliaovamassa asaMkhejjabhAgUNaM vA ThiiM bandhai / jai abAhA egeNa samaeNa UNA to NiyamAdeva paliovamassa asaMkhejjattibhAgametteNaM kaMDageNa uNiyaM ukkosiyaM Thiti bndhi|" ityaadi| ___ akasamayAvAdhAhAnau palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANasthitInAM hAnirbhavati, tena palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANasthitInAM samUha ekasamayAbAdhopalakSitaH sannekamabAdhAkaNDakamucyate, evambhUtAnyabAdhAkaNDakAnyutkRSTasthitAvabAdhAsthAnatulyAni bhavanti, atra "jahaeNA jA" ityatra yA jaghanyasthitiruktA sA zreNisamArUDhajIvavajazeSajIvApekSayA boddhavyA / idaM hi sAmAnyato'bhihitamapi paryAptA'paryAptasUkSma-bAdaraikendriyAdicaturdazajIvabhedeSu pratyeka vizeSata itthameva boddhavyam , sarvatra tulyavaktavyatvAt / uktaM ca karmaprakRticUrNI-"evaM egidiyANa savvesi samANaM / " iti / ___ nana kathamatrAyuSo'vAdhA kaNDakAni nocyante ? bhaNyate-AyuSo'bAdhA nA''yuSaH sthitibandhapramANasyAdhInA, evamAyurapi nA'bAdhApramANAdhInam , tatazca tatrAvAdhAkaNDakAnyapi na bhavanti / idamuktaM bhavati-jJAnAvaraNAdInAmivA''yuSI'vAdhAviSaye na kazcittathAvidho niyamaH, yad "iyadAyuSyetAvatyA'vAdhayA bhavitavyam" iti, na cAvAdhayA samamaniyate AyuHkarmaNyavAdhAkaNDakasambhavaH, yataH kadAcidutkRSTAyAmevAbAdhAyAM jaghanyato'ntamu hUtamutkRSTatazca samayAdivRddhayA yAvat trayastriMzatsAgaropamANyAyudhyate, kadAcittu tadeva jaghanyamutkRSTaM tadantasthaM vA''yaH samayono
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptakarmaNAm ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 36 skRSTAvAdhAyAM badhyate, kadAcicca dvisamayonotkRSTAvAdhAyAM vadhyate, evaM yathAsambhavaM samayAdihAnyA yAvadantamuhUrtAtmikAyAM jaghanyA'vAdhAyAmapi badhyate, ityevaM tathAvidhaniyamAbhAvAdAyuSyaneke bhaGgA bhavanti / tadyathA-jaghanyAyujedhanyAbAdhA, jaghanyAyurajaghanyAvAdhA, jaghanyAyurutkaSTAbAdhA, jaghanyAyuranutkRSTAbAdhA, utkRSTAyurjadhanyAvAdhA, utkRSTAyurajaghanyAvAdhA, utkaSTAyurutkaSTAbAdhetyAdi / ata evAyuHkarmaNyavAdhAkaNDakAni noktAnItyalaM vistareNa // 1 // tadevaM gataM "abAhAkaDaM" ityanenoddiSTaM tRtIyaM dvAram / itthaM ca svasthAnAlpabahutvAdibhaNanadvAreNa kRtA sthitibandhasthAnAdidvAratrayaviSayA prarUpaNA / sAmprataM kramaprAptA'lpabahutvadvAre teSAmeva sthitibandhA''bAdhAsthAnAdInAM parasthAnAlpavahutvamabhidhitsurAdau tAvatsaMkSipaJcendriyaparyAptA'paryAptayordvayorjIvasthAnayorAyurvarjazeSasaptakarmANyadhikRtya tadAha pajjeyarasaraNIsu sattaNha'ppA jaharaNa'vAhA to / saMkhaguNANi avAhAna ThANakaMDANi tullANi // 16 // tatto visesaahiyA jeTTA'vAhA havejja tAhinto / NANAguNahANINaM ThANANi asaMkhiyaguNANi // 17 // tAu asaMkhaguNAI havanti egaMtarassa ThANANi / tAu asaMkhejjaguNaM avAhakaMDaM bhave egaM // 18 // tAu asaMkhaguNo'NU ThiibaMdho tAu saMkhiyaguNAI / ThiibaMdhANAiM to'bhahiyo prmtthiibNdho| 16 // (pre0) 'pajjeyarasaNNIsu" ityAdi, "dvandvAnte zrRyamANaM padaM pratyekamabhisambadhyate" iti nyAyena saMzizabdasya paryAptetarayoH pratyekaM yojanAt paryAptasaMzijIvabhede, itare-aparyAptasaMjJijIvabhede cetyarthaH / "saNNIsu" ityatra bahuvacanaM prAkRtatvAt / etasmin jIvabhedadvaye kimityAha-"sattaNha" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM 'ppA" ti prAkRtalakSaNenA'kArasya luptatvAt "appA" ti alpA-sarvastoketyarthaH, kA ityAha--"jahaNNa'bAhA" jaghanyA'bAdhA / asyAH saMkhyeyAvalikArUpatvena laghvantamu hUtapramANatvAt "to" tti tataH,-jaghanyAnAdhApekSayetyarthaH "saMkhaguNANi abAhAna ThANakaMDANi" tti saMkhyayaguNAnyabAdhAyAH sthAnakaNDakAni, avAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca, ete dve pade'pi pratyekaM saMkhyeyaguNa ityarthaH / avAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni parasparaM tu "tullANi" ti tulyAni-samasaGkhyAkAni, yataH pratyabAdhAsthAnamavAdhAkaNDakaM niSpadyate, pUrvApekSayA saMkhyeyaguNatvaM tu jaghanyAvAdhAnyUnotkRSTAvAdhAyA ye samayAstairekarUpAdhikaistulyatvAdabAdhAsthAnAnAmabAdhAkaNDakAnAM ceti / "tatto visesaahiyA jeThThA'bAhA havejja" ti tebhyo'vAdhA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ hA mUlapaibaMdho [ paryAptA-paryAptasaMjJibhedayoH sthAnA'bAdhAkaNDakaikatarebhyo vizeSAdhikA jyeSThA - utkRSTAvAdhA bhaved, bAdhAsthAna saMkhyeyabhAgamAtrAyA jaghanyAbAdhAyA atra pravezAt / " tAhinto" tti tasyA jyeSThAvAdhAyAH " NANAguNahANINaM ThANANi saMkhiyaguNANi "tti nAnA'ntaraniSpannAni niSekasatkadvi guNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAnItyarthaH / kutaH ? paryAptasaMjJijIvabhede prakRtasaptAnAmutkRSTAbAdhA saMkhyeyazatavarSamAtrA, aparyAptasaMjJijIvabhede ca sA'ntarmuhUrta mAtrA bhavati niSekasatkadviguNahAnisthAnAni punaH palyopamaprathamavargamUlasyAsaMkhyeyabhAgatulyAni santyapi asaMkhyeyavarSasamaya tulyAni tatazcemAnyasaMkhyeyaguNAni jAyanta iti / "tAu prasaMkhaguNAI havanti" tti tebhyo nAnAguNahAnisthAnebhyo'saMkhyaguNAni bhavanti, kAnItyAha - egatarassa ThANANi" tti niSekasatkadviguNahAnyorekAntarasya sthAnAni, yata imAni palyopamasyAsaMkhyeyaprathamavargamUlatulyAni / uktaM ca prAg - "igaMtaramasaMkhamUlaM hi " iti / " tAu zrasaMkhejjaguNaM abAha kaDaM bhave e N" ti tebhya ekamabAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNaM bhavet / kutaH ? ucyate, ekasyAntarasya sthAnAnyAnayanAyA'bAdhAhInotkRSTa sthitiH palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyAMzagatasamayairvibhajyate, abAdhAkaNDakamAnayanAya tu jaghanyasthityA nyUnotkRSTasthitirdezona trisahasrAdivarSasamayatulyairabAdhAsthAnarvibhajyate, evaM ca bhAjyasaMkhyAyAstulyatve sati bhAgahArasaMkhyAyA antarmuhUrta nyUnatrisahasravarSAdisamayatulyAyAH palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyAMzagatasamayApekSayA'saMkhyeyaguNahInatvena bhAgaphalasyAsaMkhyeyaguNAdhikalAbhAt / bhAgaphalapramANasthAnAnAM hyekaM kaNDakamiti tu sugamamiti / " tAu prasaMkhaguNo'NU Thiibadho" tti tasmAdekakaNDakasthAnAt, ekakaNDakagatasthitisthAnebhya ityarthaH / asaMkhyaguNo'NuHjaghanyaH sthitibandhaH, saptaprakRtInAmiti sarvatrA'nuvartate / sugamaM caitat yataH saMjJinAM jaghanyo'pi sthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANo jAyate / nanu saMyatasya jaghanyasthitibandhaH prAgantamuhUrtatA sarvastoko darzitaH, saMyatAnAM saMjJitvena sa eva saMjJinAM jaghanyasthitibandho bhavati, tatkathamatra saMjJinAM jaghanyo'pi sthitibandho'ntaH koTIkoTI sAgaropamapramANo jAyate ityucyate ? bhaNyate- zratra zreNimanArUDhAnAM saMjJinAM yaH sarvastokaH sthitibandhaH sa jaghanyasthitibandhatayA grAhyaH, na punaH zreNi samArUDhAnAm, karma prakRtivRttau malayagiripAdaiH prakRtAlpabahutvavRttau tathaiva vyAkhyAtatvAt, saGgatezca / yaduktaM tai:| tasmAjjaghanyaH sthitibandho'saMkhyeyaguNaH, antaH sAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt, saMjJipaJcendriyA hi zreNimanArUDhA jaghanyato'pi sthitibandhamantaHsAgaropamakoTIkoTIpramANameva kurvantIti / " iti / , 40 ] " I "tAu saMkhiyaguNAI ThiibaMdhaTThANAI" tti tasmAjjaghanyasthitibandhAt sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / yato jaghanyasthitibandho'ntaH koTI koTI sAgaropamamAtro gRhItaH, sthitibandhasthAnAni tu jaghanyasthitibandhAdArabhyotkRSTa sthitimabhivyApya yAvantaH samayAstAvanti bhavantIti / "to'bbhahiyo paramaThiibaMdho" tti tato'bhyadhikaH - vizeSAdhika utkRSTa sthitibandhaH saptAnAmityanuvartata eva / sugamaM cedamapi jaghanyasthityA atra prakSepAditi / karmaprakRticUNAM prakRtAlpabahutvamitthameva / tathA ca
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptakarmaNAm ] prathamAdhikAre'lpabahutyadvAram [ 41 tadgranthaH-paMciMdiyANaM sannINaM pajjattApajjattagANaM AugavajjANaM sattaNhaM kammANaM savvatthovA jahanigA abAhA sA ya aMtomuhuttamettA / tatto abAhAThANANi abAhAkaMDagANi ya dovi tullANi saMkhejjagaNANi / kiM kAraNaM ? bhannai-tiehaM bAsasahassANaM jahannAbAhaNANaM jattiyA samayA tattiyANi abAhAThANANi kaMDagANi ya tti kAuM / tatto ukkosiyA abAhA visesaahiyaa| jahannAbAhAsahiattikAuM| paryAptA'paryAptasaMjJijIvabhedayorAyurvarjasaptakarmaNAM pratyeka sthitibandhasthAnAdidazapadAnAmalpabahutvayantram kramaH padAni alpabahutvam parimANam jaghanyAbAdhA sarvastokA abAdhAsthAnAni asaMkhyeyaguNani abAdhAkaNDakAni | parasparatulyAni utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA niSekasya dviguNahAnayaH asaMkhyeyaguNa dviguNahAnyorantaram abAdhAkaNDakam jaghanyasthitibandhaH sthitibandhasthAnAni | saMkhyeyaguNAni antamuhUrtamAtrA antarmuhUrtanyUnavarSasahasratrayAdisamayapramANAni jaghanyAbAdhayAdhikA palyopamaprathamavargamUlasyA'saMkhyeyabhAgamAnAH asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlam palyopamasyA'saMkhyeyabhAgapramANam antaHkoTikoTisAgaropamam paryAptasya-dezona 30 koTikoTIsAgaropamAdInAm, aparyAptasyA-'ntaHkoTikoTIsAgaropamAdInAM ca samayapramANAni, paryAptasya-30koTikoTisAgaropamAdiH, aparyAptasyA-'ntaHkoTikoTisAgaropama0 utkRSTasthitibandhaH vizeSAdhika: tato nAnApaesaguNahANiThANaMtarANi asaMkhejjaguNANi / paliovamavaggamUlassa asaMkhejjatibhAgotti kAuM / to egapaesaguNahANiThANaMtaraM asaMkhejjaguNaM, asaMkhejjANi paliaovamavaggamUlANi tti kaauN| to egaM abAhAkaMDagaM asaMkhejjaguNaM / kiM kAraNaM ? tirahaM vAsasahassANa jahannAbAhUNANaM jattiyA samayA tatimo bhAgo jahannagaThitiUNAe uvarillIe Thitie egaM abAhAkaMDagaM ti kaauN| jahannago ThitibaMdho asaMkhejjaguNo, aMto *ayaM pATho jesalamerazAstrasaMgrahasthatAlapatrIyakarmaprakRticUrNisatkaH, mudritapratau tu "asaMkhejjaguNANi" iti paatthH|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ saMjJivarjadvAdazajIvabhedeSu sAgarovamakoDAkoDItti kAuM / tato ThitibaMdhaThANANi saMkhejjaguNANi, jahannagaThitiUNA savvaThitittikAuM / tatto ukkosiyA ThitI visesahiyA, jahannagaThitie abAhAe. ya sahiyatti kaauN||" iti // 16 / 17 / 18 / 16 / / tadevamuktaM saMjJiparyAptA-'paryAptajIvabhedadvaye AyurvarjasaptakarmaNAmutkRSTa sthitibandhaH, jaghanyasthitibandhaH, utkRSTAbAdhA, jaghanyAvAdhA, abAdhAkaNDakAni, abAdhAsthAnAni, sthitibandhasthAnAni, niSekasatkadviguNahAnyorantaram, niSekasatkadviguNahAnisthAnAni, abAdhAkaNDakaparimANamityeteSAM dazapadAnAmalpabahutvam / sAmpratametadeva zeSadvAdazajIvabhedeSu didarzayiSurAha vArahasu sesesuM jIvasamAsesu hunti sattaNhaM / thovANi abAhAe tullAiM ThANakaMDAiM // 20 // to saMkhaguNA'vAhA hassA tatto parA viseshiyaa| tAu asaMkhaguNAiM ThANAI duguNahANINaM // 21 // tAu asaMkhaguNAiM havanti egaMtarassa ThANAiM / tAu asaMkhejjaguNaM abAhakaMDaM bhave egaM // 22 // tAu asaMkhaguNAI NAyavvANi ThiibaMdhaThANANi / to saMkhaguNo hasso ThiibaMdho to paro'bhahiyo // 23 // Navari asaMkhejjaguNA cusuegidiskkbheesu| hassA'vAhA'tthi tahA lahuThiibaMdho jahAThANaM // 24 // (pre0) "bArahasu sesesuM' ityAdi anantaroktasaMjJipaJcendriyaparyAptA'paryAptajIvabhedadvayavarjA ye sUkSmavAdaraikendriya-dvIndriya-trIndriya-caturindriyA-'saMjJipaJcedriyANAM paryAptA-'paryAptabhedaniSpannA dvAdaza zeSA jIvasamAsAH-jIvabhedAsteSu pratyekam "hunti' ni bhavanti, kimityAha- "sattaNhe". tyAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "thovANi prabAhAe tullAI ThANakaMDAI" ti stokAni, vakSyamANapadApekSayA'lpAnyabAdhAyAH "ThANakaMDAI" ti sthAnAni kaNDakAni ca sthAnakaNDakAnIti samAsaH, abAdhAyAH sthAnAnyabAdhAyAH kaNDakAnItyete dve'pi pade pratyekamityarthaH / 'tallANi" tti parasparaM tu tAni tulyAnItyarthaH / sugamam / "to" tti tebhyo'bAdhAsthAnA'bAdhAkaNDakaikatarebhyaH "saMkhaguNA'vAhA hassA" tti hrasvA-jaghanyA'vAdhA saMkhyeyaguNA / nanu saMjJipaJcendriyaparyAptAparyAptajIvabhedayoranantaraM jaghanyAvAdhApekSayA'vAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni saMkhyeyaguNAnyabhihitAni. tatprakate punaH kathaM vaiparityenAvAdhAsthAnA'vAdhAkaNDakebhyo jaghanyAvAdhA saMkhyayaguNA'bhidhIyate ? ucyate, prakate dvIndriyatrIndriyacaturindriyAsaMjJipaJcendriyaparyAptA'paryAptalakSaNeSvaSTajIvabhedeSu prastutAnAM jJAnAvaraNAdInAM saptaprakRtInAM pratyekamabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni cAvalikAyAH saMkhyeyabhAgagata
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptakarmaNAm ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 43 samayatulyAni bhavanti / kutaH ? pratyekaM sthitisthAnAnAM panyopamasaMkhyeyabhAgamAtratvena tAvanmAtrANAM stokAnAmevAbAdhAsthAnAnAM niSpatteH / idamuktaM bhavati-adhikRtajIvabhedeSu na saMjJipaJcendriyaparyAptAparyAptajIvabhedayoriva saptAnAM jaghanyotkRSTasthitibandhayorantarAlaM saMkhyeyasAgaropamAdipramANam, kintu palyopamasaMkhyeyabhAgamAtrameva / vakSyate cAtraiva granthe sthitibandhapramANaM nirUpayatA granthakRtA"savvavigalesu sagaguruThiibaMdho paliyasaMkhabhAgUNo / sattaraha lahU Neyo'' ityanena, itthaM hi jaghanyotkRSTasthitibandhAntarAlAdhInAni sthitibandhasthAnAnyapi prakRte stokAni palyopamasaMkhyeyabhAgamAtrANi prApyante, tAni caikAbAdhAsthAnaniSpAdakapalyopamA'saMkhyeyabhAgapramANeniyatasaMkhyAkaiH sthitibandhasthAnayaMdA vibhajyante tadA''valikAyAH saMkhyeyabhAgagatasamayapramANaM bhAgaphalaM labhyate, bhAgaphalatulyAnyevAbAdhAsthAnAnIti tu sugmH| yAvantyavAdhAsthAnAni tAvantyavAdhAkaNDakAnIti tu prAg darzitameva, antamuhUrtamAtrA'pi jaghanyAvAdhA tu saMkhyeyAvalikApramANA, ata eva prakRte'vAdhAsthAnA'vAdhAkaNDakebhyo jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA'bhihiteti / idaM hi saMkhyeyaguNatvaM sUkSmavAdaraparyAptA'paryAptAtmakaikendriyasatkajIvabhedacatuSkasambadhiSvalpabahutveSu na saGgacchate, yata ekendriyANAM jaghanyasthitibandhApekSayotkRSTo'pi sthitivandhaH palyopamasyA'saMkhyeyabhAgenaivAdhiko jAyate, tathA ca sati teSAM sthitibandhasthAnAnyapyatIvastokAni palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANi, tAni ca pUrvavadekAbAdhAsthAnaniSpAdakapalyopamA'saMkhyeyabhAgapramANairniyatasaMkhyAkaiH sthitibandhasthAnayaMdA vibhajyante tadA''valikAyA asaMkhyeyabhAgagatasamayapramANaM bhAgaphalaM prApyate / jaghanyAvAdhA'pi prakRtasUkSmabAdaraparyAptA'paryAptaikendriyajIvabhedeSu yadyapi dvIndriyAdyapekSayA stokA, tathA'pi saMkhyeyAvalikApramANaiva, kutaH ? dvIndriyANAM jaghanyasthitibandhApekSayaikendriyANAM jaghanyasthitibandhasya saMkhyeyabhAgagatatvenAbAdhAyA api saMkhyeyabhAgagatatvAt / itthaM TekendriyasatkacaturjIvabhedasambandhyalpabahutveSvAvalikAyA asaMkhyeyabhAgagatasamayapramANebhyo'vAdhAsthAnebhyaH saMkhyeyAvalikApramANA jaghanyAbAdhA'saMkhyeyaguNA bhavati / na caitAvanmAtram , kiM tarhi ? uttaratra "to saMkhaguNo ThiibaMdho" ityanenAdhikRtazeSadvAdazajIvabhedeSu vakSyamANaM sthitibandhasthAnApekSayA jaghanyasthitibandhasya saMkhyeyaguNatvamapi caturvekendriyasatkajIvabhedeSu na saGgacchate, kutaH ? uktahetoreva, ekendriyasatkacaturjIvabhedeSu sthitibandhasthAnAnAM palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt, tata eva palyopamAsaMkhyeyabhAgenonasAgaropamatrisaptabhAgAdipramANasya jJAnAvaraNAdisatkajaghanyasthitibandhasyA'saMkhyeyaguNatvAditi bhAvaH / nanu yadyevaM tarhi kathamekendriyasatkAzcatvAro jIvabhedAH zeSadvAdazajIvabhedeSu saMgRhyAlpabahutvamabhihitam ? lAghavArthama, padadvayaM vivarya zeSapadeSu tulyavaktavyatvAcca, na caivaM satyatiprasaktiH syAditi vAcyam / yata ekendriyasatkacaturjIvabhedApekSayA'ghaTamAnapadadvaye--"Navari asaMkhejjaguNA" ityAdinA granthakAraH svayamevApavadiSyatItyalaM prasaGgena / atha prakRtam-"tatto parA" ti uktasaptakarmasatkA parA-utkRSTA, abAdhA ityanuvartate, kiyatItyAha-"visesAhiyA" ti vizeSAdhikAH, saMkhyeyabhAgamAtreNAdhiketyarthaH /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] baMdhavahANe mUlapaDiTibaMdho "tAu [ saMjJivarja dvAdazajIvabhedeSu kutaH ? rUponAbAdhAsthAnairadhikatvAditi / "tAu zrasaMkhaNAguI" ti tasyA anantaroktotkRSTA bAdhAyA asaMkhyeyaguNAni kAnItyAha - "ThANAI duguNahANINaM" ti asaMjJipaJcendriyAdiprAyogyotkRSTasthitau niSekasya dviguNahAnInAM sthAnAni, palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeya bhAgapramANatvA teSAmiti / uktaM cAnantarameva -- "gANaMtaraThANAI asaMkhiyayamo'tthi pallamUlaMso" iti / " tAu asaMkhaguNAI havaMti" tti tebhyo niSekasya dviguNahAnisthAnebhyo 'saMkhyaguNAni bhavanti, kAnItyAha - " egatarassa ThANAI" ti niSekasya dviguNahAnyorekAntarasya sthAnAni, ekAntaragataniSekasthAnAnItyarthaH / katham ? pUrvavat palyopamasyAsaMkhyeyAnAM prathamavargamUlAnAM samayapramANatvAditi / "tAu asaMkhejjaguNaM" ti tebhyo'saMkhyeyaguNaM bhavediti pareNAnvayaH, kiM tadityAha -- "abAhAkaDe bhave egaM" ti ekamabAdhAkaMDaka mekasamayAvAdhAhAnau hIyamAnasthitibandhasthAnasamUhabhUtaM prAguktasvarUpamityarthaH, saMjJijIvabhedasatkAlpabahutvAnusAreNa bhAvanIyamidamasaMkhyeyaguNatvamiti / saMkhaguNAI NAyavvANi" ti tasmAdekasmAdavAdhA kaNDakAd asaMkhyaguNAni jJAtavyAni, kAnItyAha -- "ThiibaMdhaTTaNANi" tti niruktalakSaNAni sthitibandhasthAnAni / sugamam / "to saMkhaguNo hasto oisbaMdho" tti tebhyo'nantaroktAsaMjJayAdInAM pratyekaM sthitibandhasthAnebhyasteSAmeva pratyekaM saMkhyeyaguNo hrasvaH sthitibandhaH / asaMjJi - vikalendriyANAM pratyekaM jaghanyotkRSTasthitibandhAntarasya palyopamasaMkhyeyabhAgapramANatvena teSAM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNo jAyate, na punarekendriyANAm, teSAM jaghanyotkRSTasthitibandhAntarasya palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatvAt, ata idaM vikalendriyAsaMjJipaJcendriyajIvabhedaprAdhAnyena sAmAnyato'bhihitam, ekendriyajIva bhedApekSayA tvanantaraM vizeSato vakSyatIti / "to paro'bbhahiyo" tti tataH paraH - utkRSTaH sthitibandha ityanuvartate, kiyAnityAha"bhahiyo" tti abhyadhikaH - vizeSAdhikaH, asaMjJi-vikalendriyasatkASTajIvabhedeSu palyopamasaMkhyeyabhAgena, zeSeSu caturSvakendriyasatkajIvabhedeSu tu palyopamAsaMkhyeyabhAgenetyarthaH / sUkSmabAdaraparyAptA'paryAptabhedabhinneSvekendriyasatkacatuSu jIvabhedeSu sAmAnyenAbhihitamatiprasaktamarthaM nirAcikISu rAha"Navari" ityAdi, navaraM paramayaM vizeSaH, ko'yamityAha - " asaMkhejjaguNA" ityAdi, vyAkhyAtaprAyam, navaraM tathAzabdaH sAdRzye, yathA'bAdhA tathA laghusthitibandho'saMkhyaguNa ityarthaH, "jahAThANaM" ti yathoktasthAna ityarthaH / zrayambhAvaH - anantaramavAdhAsthAnebhyo hrasvA'bAdhA saMkhyeyaguNA uktA tathA sthitibandhasthAnebhyo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNa uktaH, etaddvayamapyekendriya satkeSu caturSvapi jIvasthAneSu na saGgacchate, atasteSu caturSvapi jIvabhedeSvavAdhAsthAnebhyo hasvAbAdhA'saMkhyeyaguNA vaktavyA, tathA sthitibandhasthAnebhyo laghusthitibandho'saMkhyeyaguNo'bhidhAtavya iti / idamapyapabahutvaM karma prakRti cUrNAvityamevAbhihitam, kevalamasaMzipaJcendriya vikalendrisatkajIvabhedeSu tathaikendriyasatkacaturjIvabhedeSu tulyamiti kRtvA nirapavAdaM pRthakpRthagabhihitam / tathA ca tadgranthaH,-- -
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptakarmaNAm ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 45 AyurvarjasaptakarmasatkasthitibandhasthAnAdInAM dazAnAM padAnAmalpabahutvayantram | paryAptA-'paryAptadvIndriya-trIndriya-caturindriyA-'saMjJipaJcendriya- sUkSma-bAdara-paryAptA-'paryAptalakSaNeSvaSTaSu jIvabhedeSu kendriyalakSaNeSu caturyu jIvabhedeSu abAdhAsthAnAni / stokAni | AvalikAyAH saMkhyeya- || stokAni / AvalikAyAH abAdhAkaNDakAni | tulyAni bhAgapramANAni asaMkhyabhAgamAtrANi jaghanyAbAdhA | saMkhyeyaguNA / saMkhyeyAvalikAmAtrA asaMkhyeyaguNA saMkhyeyAvAlikAmAtrA utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA vizeSAdhikA niSekadviguNa- asaMkhyeyaguNa0 ekapalyopamaprathamavarga asaMkhyaguNa0 ekapalyopamaprathamavargahAnayaH mUlasyA'saMkhyabhAgamAtrAH mUlasyA'saMkhyeyabhAgaH dviguNahAnyoreasaMkhyeyapalyopama asaMkhyeyapalyopamakamantaram prathamavargamUlam prathamavargamUlam abAdhAkaNDakam palyopamasaMkhyeyabhAga. palyopamAsaMkhyeyabhAga. sthitibandhapalyopamAsaMkhyeyabhAgasya palyopamAsaMkhyeyabhAgasya sthAnAni samayapramANAni, samayapramANAni 6 jaghanyasthiti- saMkhyeyaguNaH palyopamasaMkhyeyabhAgonAH | asaMkhyaguNa: palyopamAsaMkhyeyabandhaH -25-50-100-1000 bhAgenonAHsAgaropamasAgaropamatrisaptAdibhAgAH trisaptAdibhAgAH | 10 utkRSTasthitibandhaH vizeSAdhikaH paryApteSu-25-50-100-1000 vizeSAdhikaH bAdaraparyApte-sampUrNAH sAgaropamANAM sampUrNAstri sAgaropamatrisaptAdisaptAdibhAgAH aparyApteSu bhaagaaH| zeSatraye-te te dezonA dezonAHx, "paMciMdiyANaM asannINaM cauriMdiyANaM teiMdiyANaM beiMdiyANaM pajjattagaapajjattagANaM AugavajjANaM sattaNhaM kammANaM abAhAhANANi abAhAkaMDagANi ya do vi tullANi savvatthovANi tANi ya AuliyAe +saMkhejjaibhAgamettANi / tato jahaniyA abAhA sNkhejjgunnaa| aMtomuhuttamiti kaauN| ukkassiyA abAhA visesAhiyA, abAhATThANasahiyatti kAuM / to nANApaesaguNahANiTThANaMtarANi asaMkhejjaguNaNi / tao egaM paesaguNahANihANaMtaraM asaMkhejjaguNaM / egaM abAhAkaNDagaM asaMkhejjaguNaM / to ThitibaMdhaTThANANi asaMkhejjaguNANi, paliaovamassa saMkhejjaibhAgamitikAuM / jahannago ThitibaMdho saMkhejjaguNo / ukkassiyAThiti visesAhiyA // " +ayaM pATho jesalameragranthAgArasthatAlapatrIyakarmaprakRticUrNipratIsatkaH, mudritapratau tu "asaMkhejjai bhAgamettANi" iti paatthH| *palyopamasaMkhyeyabhAgena nyuunaaH| xpalyopamAsaMkhyeyabhAgena nyUnAH /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [paryAptasaMsyasaMjJijIvabhedayoH "egiMdiyANaM suhumANaM bAdarANa pajjattaapajjattagANa AUvajjANaM abAhAThANANi abAhAkaMDagANi ya do vi tullANi savvatthovANi, tANi ya AvaliyAe asaMkhejjattibhAgamettANi / jahanniyA abAhA asaMkhejjaguNA / aMtomuttamiti kaauN| ukkassiyA abAhA visesAhiyA / *abaahaatthaannshiyttikaauN| nANaMtarANi asaMkhejjaguNANi / egaM aMtaraM asaMkhejjaguNaM / egaM abAhAkaMDagaM asaMkhejjaguNaM / ThitibaMdhaDhANANi asaMkhejjaguNANi / jahannago ThitibaMdho asaMkhejjaguNo / ukassigo Thitibandho visesAhio // 20/21/22/ 23/24 // tadevamabhihitaM caturdazaSvapi jIvabhedeSvAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM sthitibandhasthAnAbAdhAsthAnAdInAM dazavastunAM parasthAnAlpabahutvam / sAmpratamavazepasyAyuHkarmaNaH sthitibandhAvAdhAsthAnAdInAM parasthAnAlpabahutvaM pracikaTayipurAdau tAvatparyAptasaMzyasaMjJirUpayoIyorjIvabhedayostadAha pajjAmaNasaeNINaM aAussa'ppA jahaeNagA'vAhA / tatto saMkhejjaguNo jahaNNago hoi ThiibaMdho // 25 // tApro saMkhaguNAI avAhaThANANi hunti tAhinto / ukkosiyA abAhA hoei viseso'bhahiyA // 26 // tAu asaMkhaguNAI havanti ThANANi duguNahANINaM / tAu asaMkhaguNAI ThANAiM aMtare ege // 27 // tAu asaMkhaguNAI NAyavvANi ThiibaMdhaThANANi / tAhinto abbhahiyo ThiibaMdho hoi ukkoso // 28 // (pre0) "pajjAmaNasaNNINaM pAussa'ppA" ityAdi, paryAptazabdasya pratyeka yojanAta , paryAptAmanaskaparyAptasaMjJinoH, paryAptAsaMjJijIvabhede paryAptasaMzijIvabhede ca pratyekamityarthaH / bahuvacanaM tu prAkRtavazAt / tayoH kimityAha-"pAusse"tyAdi, uktazeSasyAyuHkarmaNaH "ppA jahaNNagAsbAhA" tti luptAkArasya darzanAdalpA-anantaravakSyamANajaghanyasthitibandhAdipadApekSayA stokA jaghanyakA'bAdhA, "tatto saMkhejjaguNo jahaeNago hoi ThiibaMdho" ti tata AyuSo jaghanya eva jaghanyakaH sthitivandhaH saMkhyeyaguNo bhavati, kutaH ? iti cet , kSullakabhavapramANajaghanyasthitikA''yuSmatAmapi jIvAnAM vedyamAnAyuSastribhAgatribhAgatribhAgAdyavazeSaprakAreNa caramAntamuharte'vazeSe'pi pArabhavikAyurvandhasambhavAditi / "tAyo" ti tebhyo saMkhyaguNAnyabAdhAsthAnAni bhavanti, AyuSa ityanuvartate, evamuttaratrApi "Aussa" ityasya padasyAnuvRttiryoddhavyA, kuto'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni ? iti cet , AyuSo jaghanyasthitibandhaH kSullakabhavapramANaH, abAdhAsthAnAni tvantamuhUrta ayaM pATho'pi jesalameragranthAgArasthatAlapatrIyakarmaprakRticUrNipratIsatkaH, mudritapratau tu sthAnadvaye'pi krameNa "jahaniyAbAhAsahiyatti kaauN|" jahanniAbAhAsahiyatti kaauN|" iti pAThaH /
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuHkarmaNaH ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [47 jaghanyAbAdhayA nyUnapUrvakoTIvibhAgapramANAni, arthAtpaTapaJcAzadabhyadhikadvizatAvalikApramANajaghanyAyubandhApekSayA saMkhyeyavarSapramANAnyabAdhAsthAnAni sutarAM saMkhyeyaguNAni bhavantIti / "tAhinto" tti tebhyo'vAdhAsthAnebhyaH "ukkosiyA abAhA hoei visesapro'bbhahiyA" ti utkRSTA'vAdhA vizeSato'bhyadhikA, vizeSAdhikA bhvtiityrthH| kutaH ? pUrvakoTItribhAgapramANatvAditi / "tAu asaMkhaguNAI havanti" ti tato'saMkhyaguNAni bhavanti, kAnItyAha-"ThANANi duguNahANINa" tti niSekasya dviguNahAnInAM sthAnAnItyarthaH, kutaH ? palyopamaprathamavargamUlalakSaNayathoktapramANatvAt / tato'saMkhyaguNAni "ThANAiM aMtare ege' ti AyuSo niSekasya dviguNahAnyorekasminnantare yAni niSekasthAnAni tAnItyarthaH, kutaH ? asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlalakSaNayathoktapramANatvAt / "tAuasaMkhaguNAiM NAyavyANi" ti tebhyo'saMkhyaguNAni jJAtavyAni bhavanti, kAnItyAha-"ThiibaMdhaThANANi" ti zrAyuSaH sthitibandhasthAnAni, yata imAni paryAptasaMzyasaMjJijIvabhedayoH krameNa samayonaSaTpaJcAzadadhikazatadvayAvalikAnyUnatrayastriMzatsAgaropama - palyopamAsaMkhyeyabhAgasamayatulyAnIti / "tAhinto" tti tebhyaH-AyuSaH sthitibandhasthAnebhyaH "abbhahiyo ThiibaMdho hoi ukkoso" ti AyuSa utkRSTaH sthitibandho'bhyadhikaH'-vizeSAdhiko bhavati, samayonakSullakabhavagrahaNasya tatra prakSepAditi / uktaM ca karmaprakRticUNI--- "paMciMdiyANaM sannINaM asannINaM pajjattagANaM Augamsa savvatthovA abAhA / sA ya asNkhijjddhaa| tato jahannago ThitibaMdho sNkhejjgunno| so ya khuDDAgabhavo tti kAuM / tato abAhAhANaNi saMkhejjagaNANi / paryAptasaMjJi-paryAptAsaMjJijIvabhedayorAyuHkarmaNaH sthitibandhasthAnAdI nAmaSTapadAnAmalpabahutvayantram jaghanyAbAdhA sarvastokA asaMkSepyAddhA jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH khullakabhavaH abAdhAsthAnAni | saMkhyeyaguNAni | dezonapUrvakoTitRtIyabhAgasamayatulyAni utkRSTAbAdhA | vizeSAdhikA pUrvakoTitRtIyabhAga0 nipekadviguNahAnayaH / asaMkhyeyaguNAH | palyopamaprathamavargamUlasyA'saMkhyeyabhAgapramANAH dviguNahAnyorantaram | asaMkhyeyaguNam | asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlam sthitibandhasthAnAni asaMkhyeyaguNAni | kSullakabhavanyUnoutkRSTasthitibandhasamayatulyAni utkRSTasthitibandhaH vizeSAdhikaH | 33 sAgaropamANi tathA palyAsaMkhyabhAgaH krameNa
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [paryAptasaMjyasaMjJivarjajIvabhedeSu pUvakoDitibhAgo jahannAvAhUNo tti kaauN| ukkossiA abAhA visesaahiyaa| jahannAbAhAsahiya tti kaauN| tato nANApaesaguNahAriNaThANaMtarANi asaMkhijjaguNANi / kAraNaM puvvuttaM / to ThitibaMdhaTThANANi asaMkhejjaguNANi, jahannagaThitihINA savvaThititti kaauN| to ukkosago ThitibaMdho visesAhio jahannagaThitisahiotti kAuM // iti / / 25/26/27/28 // athoktazeSadvAdazajIvabhedeSu prakRtamAyuSaH sthitibandhasthAnAdInAmalpabahutvaM darzayannAha-- vArahasu sesesu jIvasamAsesu aAugassa'ppA / hassA'vAhA tatto saMkhaguNo hassaThiibaMdho // 26 // tAzro saMkhaguNAI abAhaThANANi hunti tAhiMto / ukkosiyA pravAhA hoei viseso'bhahiyA // 30 // tatto saMkhaguNAiM gAyabvANi ThiibaMdhaThANAiM / tAhinto abhahiyo ThiibaMdho hoi ukkoso // 31 // (pre0) "bArahasu sesesu"mityAdi, anantaroktaparyAptasaMzyasaMjJipaJcendriyajIvabhedadvayaM vihAya sUkSma-bAdara-paryAptA-'paryAptaikendriya-paryAptA-'paryAptadvIndriyatrIndriyacaturindriyA-'paryAptasaMjhyasaMjJipaJcendriyalakSaNeSu dvAdazaH zeSeSu jIvasamAsepu-jIvabhedeSu pratyekamityarthaH, eteSu pratyeka kimityAha"prAugassa'ppA" ityAdi, AyuSkasya hrasvA-jaghanyA'bAdhA'lpA, vakSyamANapadebhyoH stoketyarthaH / iyaM hyAyuSo bandhakAlena nyUnAsaMkSepyAddhApramANA satI saMkhyeyAvalikAtulyA bhavati / / ___ nanu karmaprakRticUNauM tu sA'saMkSepyAddhApramANA darzitA, atra tu tato'pi nyUnAbhidhAne kathaM na virodhaH ? iti ceda, na, vivakSAbhedenetthamabhidhAne'pi na kazcidvirodhaH, "jIvAjjIvA''zrava-bandhasaMvaranirjarA-mokSA-statvam ityanena saptavidhatattvapratipAdane "jIvAjIvA puNNaM, pAvA-sava-saMvaro ya nijjaraNA / baMdho mukkho ya tahA, nava tattA huMti nAyavvA' ityanena navavidhatattvAbhidhAne'pyavirodha iva / idamuktaM bhavati,-kutracidgranthe jaghanyAbAdhA'saMkSepyaddhAmAnA'bhihitA / yathA karmaprakRticUrNI- "pAugassa savvatthovA jahaNiyA abAhA, sA ya asaMkhippaddhA' ityanena / tatazca karmaprakRtyabhiprAyeNa yasyA arvAk pUrvamabaddhapArabhavikAyuSkajIvena niyamenAyubandho samApyate sA vedyamAnAyuravazeSarUpA'saMkhyepyAddheti jJAyate, tasyA evAyuSo jaghanyAvAdhAtvena saMghaTanAt / prajJApanAvRtyAdau tu "tribhAgAdinA prakAreNa yA saMkSeptuM na zakyate sA asaMkSepyA sA cAsau addhA ca asaMkSepyAddhA" ityevaMvyAkhyAnAd yasyA arvAk pUrvamabaddhapArabhavikAyurjIvo niyamenAyurvandhaM prArabhate sA asaMkSepyAddhA, ityevamasaMkSepyAddhA''yurvandhakAlenAdhikajaghanyAbAdhApramANA lakSyate, AyuSo'bAdhA tu yAvati vedhamAnAyuSyavazeSe parabhavAyubandhaH samApyate tAvanmAnA sarveSAmabhipratA, prakRte ca jaghanyAbAdhA prajJApanAvRttyAdyabhipretA'saMkSepyAddhAvyAkhyAnAnusAreNa bhAvitA, karmaprakRtyabhi
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuH karmaNaH ] prathamAdhikAre'lpabahutyadvAram [ 46 prAyeNa tvanyathA'pi bhAvanIyA / itthaM hyubhayApekSayA'pi jaghanyAyAdhAyAH samAnatvAt na kazcidvirodhaH, padArthAntaraM veti / 1 atha prakRtam -- "tatto saMkhaguNo hassaThiibaMdho" tti tataH saMkhyeyaguNo hrasvaH - jaghanyaH sthitibandhaH, AyuSa ityanuvRcyA boddhavyam / evamuttaratrApi "prAgassa" ityasyAnuvRttirdraSTavyA / "tA saMkhaguNAI prabAhaThANANi hunti" tti tasmAdAyuSo jayanyasthitibandhAdAyupo'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni bhavanti / jaghanyAbAdhonasvotkRSTAyustribhAga samaya pramANatvAditi / "tAhito " tti tebhyo'vAdhAsthAnebhyaH "ukkosiyA abAhA hoei viseso'bbhahiyA" tti sugamam, jaghanyAvAdhAyA yatra prakSepAditi / " to saMkhaguNAI NAyavvANi ThiibaMdhaThANAI" ti sugamam, sthitibandhasthAnAnAmantarmuhUrtona pUrvakoTIsamayapramANatvAt / "tAhinto abbhahiyo ThiibaMdho hoi ukkoso" tti sugamam, samayona kSullakabhavalakSaNasyAntamuhUrta kAlasyAtra prakSepAditi / uktaM ca karma prakRticUNa "paMciMdiyANaM sannINaM asannI apajjattagANaM cauriMdiyAraNaM teiMdiyAraNaM beiMdiyANaM bAyara egiMdiyANaM suhuma egiMdiyANaM pajjattagapajjattagANaM ugassa savvatthovA jahariyA abAhA, sAya asaMkheddhA | jahaNNago ThitibaMdho saMkhejjaguNo, khuDDAgabhavaggaNatti kAuM / abAhAdvArANi saMkhejjaguNANi / ukkasiyA bAhA visesAhiyA / ThitibaMdhaTThANANi saMkhejjaguNANi, puvvakoDIjahannagaTThiti (U) Natti kAuM / ukkassago ThitibaMdho visesAhio" / iti / paryAptasaMjJaya saMjJivarjadvAdazajIva bhedeSvAyupaH sthitibandha sthAnAdInAmalpabahutvayantram padAni kramaH -- 1 jaghanyAbAdhA 2 jaghanyasthitibandhaH 3 bAdhAsthAnAni 4 utkRSTAbAdhA 5 sthitibandhasthAnAni 6 | utkRSTasthitibandhaH alpabahutvam sarvastokA saMkhyeyaguNaH saMkhyeyaguNAni vizeSAdhikA saMkhye vizeSAdhikaH pramANam saMkSepyAddhApramANA kSullakabhavapramANaH dezona svotkRSTAyu stribhAgasamaya tulyAni svotkRSTAyu stribhAgapramANA dezonapUrvakoTisamayapramANAni ekA pUrvakoTi : tadevaM vyAkhyAtAni caturthadvAre pratyekaM mUlakarmaNAM pRthak pRthak sthitibandhasthAnAdeH parasthAnAlpabahutvAni / athaitAnyeva mUlottAlpabahutvAni bIjapadIkRtyASTakarmaNAM parasthAnatastAni sAmastyenopapAdayitu N yujyante, evaM guNasthAneSu jIvasthAnAnyadhikRtya pRthak pRthak sAmastyena ca cintA -
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [pratijIvabhedamaSTakarmaNAM mithaH viSayIkatavyAni bhavanti viduSAM vividipAvicchedAyeti manyAmahe, tathA'pi na tAni sarvANi granthavistarabhayAdvitanmaH, kintu prathamaguNasthAne bhavyAbhavyasAdhAraNabandhaprAyogyasthitibandhasthAnAdInyadhikRtyA'STAnAmapi mUlakarmaNAM parasthAnata ekaikajIvabhedeSu pArthakyena, caturdazajIvabhedeSu sAmastyena cocyante / tatra pRthagyaktavye zrAdo tAvatparyAptasaMjJipaJcendriyajIvabhede--(1) AyuSo jaghanyAbAdhA sarvastokA, kSullakabhavatribhAgAdapi subahunyUnatvAttasyAH / (2) tata Ayupo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, kSullakabhavapramANatvAt / (3) tato nAmagotrayojaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA, antamuhUrtamAtratve'pi cullakabhavApekSayA saMkhyeyaguNavahadantamu hUtepramANatvAt / (4) tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyalakSaNasya jJAnAvaraNAdicatuSkasya jaghanyAvAdhA'ntamuhUrtamAtrA satyapi vizeSAdhikA, kutaH ? nAmagotrayorjaghanyasthitibandhApekSayA'sya catuSkasya jaghanyasthitibandhasya vizeSAdhikatvAta, jaghanyAbAdhAyA jaghanyasthitibandhAdhInatvAcca / nanu nAmagotrayorjaghanyasthitibandhApekSayA'sya jJAnAvaraNAdejaghanyasthitibandho vizeSAdhika iti kathaM jJAyate ? bhaNyate-pAyuvejesaptamUlakarmaNAmekendriyAdisvAmikAnAM jaghanyasthitivandhAnAmutkRSTasthitibandhAnAM ca pramANasyoghotkRSTasthitibandhapramANAnubhAreNa bhAvAt / idamuktaM bhavati-proghato nAma-gotrayoH pratyekamutkRSTasthitibandhasya viMzatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNasyApekSayA jJAnAvaraNAdeH pratyekamutkRSTo'pi sthitibandho vizeSAdhikaH, triMzatkATAkoTIsAgaropamapramANatvAt, evamevaughato jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandhApekSayA mohanIyasyotkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, yato mohanIyasyotkRSTA sthitiroSataH saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANA badhyate, yasya ca nAmAdeH karmaNa oghotkRtSTasthitibandho jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandhApekSayA stokastasya jaghanyasthitibandho'pyekendriyAdijIvairutkRSTasthitibandhavat stokaH kriyate, yasya ca jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandha oghato nAmAdeH karmaNa utkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhiko mohanIyasya saMkhyeyaguNo vA tasyotkRSTo vA jaghanyo vA sthitivandho'pyekendriyAdijIvaistathAvidha aoghotkRSTasthitibandhAnusArI vizeSAdhikaH saMkhyeyaguNo vA kriyate / yato yasyA yasyA matijJAnAvaraNAdyattaraprakRterodhotkRSTasthitibandho jJAnAvaraNAdimUlaprakRtyutkRSTasthitibandhatulyo jAyate, tAH prakRtayaH prathamaguNasthAnake aoghato vadhyante, tIrthakaranAmA-''hArakadvikavajAnAM saptadazAbhyadhikazatasaMkhyAkAnAmuttaraprakRtInAM bandhasya mithyAtvaguNasthAne'bhidhAnAt / na caivaM sAsAdanAdiguNasthAneSvapi, mohanIyAkhyamUlaprakRterutkRSTasthitibandhatulyotkRSTasthitibandhAyA advitIyAyA mithyAtvamohanIyaprakRteH sAsAdanaguNe keSAmapi jIvAnAmabandhAt, evamevottaratrApi tathAvidhaprakRtInAM vicchedAt, itthaM hi mithyAtvamohanIyAdiprakRtInAM bandhakaH paryAptasaMjJipaJcendriyajIvo vA'paryAptasaMjJipaJcendriyajIvo vaikendriyAdInAmanyatamo vA jIvo nAmagotrayoryAvatImutkRSTAM sthiti badhnAti tadapekSayA jJAnAvaraNAdInAM caturNA tAM vizeSAdhikA badhnAti, jJAnAvaraNAdyapekSayA mohanIyasya tu tAM saMkhyeyaguNAM badhnAti, yathA utkRSTAM tathA jaghanyAmapi nAmagotrayorapekSayA jJAnAvaraNAdevizeSAdhikAM, tadapekSayA mohanIyasya saMkhyeyaguNAM ca badhnAti, ata
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvArama [ 51 eva nAmagotrayorjaghanyasthitivandhApekSayA jJAnAvaraNAdicatu NAM jaghanyasthitivandho vizeSAdhika ucyate / itthameva jJAnAvaraNAdInAM sthitibandhasthAnA'vAdhAsthAna-jaghanyotkRSTAvAdhAdInAM niSekadviguNahAnyabAdhAkaNDakavarjAnAM padAnAM jaghanyotkRSTasthitibandha-tadantarAlAdhInatayA teSAM vakSyamANasaMkhyeyaguNatvAdikasya jaghanyotkRSTasthitibandhAnusAreNa bhAvanA kartavyeti / atha prastutam-(5) jJAnAvaraNAdicatuSkasya jaghanyAvAdhApekSayA mohanIyasya jayanyAvAdhAntamuhUrtamAtrA satyapi saMkhyeyaguNA, asya jaghanyasthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAt (6) tato nAmagotrayorabAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, kutaH ? antamuhUrtonavarSasahasravyapramANatvAt / (7) tato'nayorevotkRSTAvAdhA vizeSAdhikA, samayonajaghanyAvAdhAyAstatra pravezAt / (8) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasyAvAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni, nAmagotrayorapekSayA jJAnAvaraNAderjaghanyotkRSTasthitibandhAntarAlasya vizeSAdhikatvAt, abAdhAsthAnAnAM tadadhInatvAcca / (6) tato'syaiva catuSkasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA, samayonajaghanyAbAdhAyAH prakSepAt / (10) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, asyaudhotkRSTasthitibandhasya saMkhyeyaguNatvena jaghanyotkRSTasthitibandhAntarasyApi saMkhyeyaguNatvAt, / (11) tato'syaiva mohanIyasyotkRSTAvAdhAvizeSAdhikA, samayonajaghanyAvAdhAyutatvena saptavarSasahasramitatvAt / (12) tata AyuSo'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, antamuhUrtonapUrvakoTItribhAgatulyatvAt / (13) tata AyuSa utkRSTAvAdhAvizeSAdhikA, samayonajaghanyAbAdhAyAstatra pravezena pUrvakoTItribhAgatulyatvAt / (14) tato'syaivAyuSa utkRSTasthitibandhe niSekasya dviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatvAt / (15) tato nAmagotrayostAni saMgvyeyaguNAni, anayorutkRSTasthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAt / (16) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya tAni vizeSAdhikAni, asyotkRSTasthitivandhasya vizeSAdhikatvAt / (17) tato mohanIyasya tAni niSekadviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni, asyotkRSTasthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAt niSekadviguNahAnisthAnAnAM tadadhInatvAcca / (18) tato'STAnAmapi jJAnAvaraNAdInAM nipekadviguNahAnisthAnayorekamantaramasaMkhyeyaguNam , dviguNahAnisthAnAntarasyA'saMkhyapalyopamaprathamavargamUlatulyaniyataparimANatayA sarvatra dviguNahAnisthAnApekSayA'saMkhyeyaguNatvAdatrApi tathaiva boddhavyam / evamevottaratrApi draSTavyam / vizeSabhAvanA tu mUloktAlpabahutvavRttyanusAreNa svameva kartavyA / (16) anantaroktaniSekadviguNahAnisthAnayorekAntarApekSayA''yurvarjesaptakarmaNAmekamabAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam, asyApi palyopamAsaMkhyeyabhAgatulyatve'pi sarvatra niSekadviguNahAnisthAnAntarApekSayA'saMkhyeyaguNatvena niyatatvAdevAsaMkhyeyaguNatvamavasAtavyam / itthamevottaratrApi draSTavyam / atrApi vizeSabhAvanA prAgiva kartavyA / (20) anantaroktakAvAdhAkaNDakApekSayA''yuSaH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, dezonatrayastriMzatsAgaropamapramANatvAt / (21) tata AyuSa utkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, kSullakabhavagrahaNalakSaNenA'ntamuhUrtenAdhikatvAt / (22) tato nAmagotrayojaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, antaHkoTIkoTIsAgaropamapramitatvAt / (23) tato jJAnAvaraNAdicatuNAM jaghanyasthitivandho
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [pratijIvabhedamaSTakarmaNAM mithaH vizeSAdhikaH, teSAmodhotkRSTasthitibandhasya nAmagotrayoroghotkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhikatvAt, bhavyAbhavyasAdhAraNajaghanyasthitibandhasya tadadhInatvAcca / (24) tato mohanIyasya jaghanyasthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANaH sannapi saMkhyeyaguNaH, aoSotkRSTa sthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAt / (25) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, antaHkoTIkoTIsAgaropamanyUnaviMzatisAgaropamakoTIkoTInAM samayatulyatvAt / (26) tato nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, sampUrNaviMzatisAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt / (27) tato jJAnAvaraNAdicaturNA sthitivandhasthAnAni vizeSAdhikAni, dezonatriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatayA dviguNAdapi hInatvAt / (28) tatasteSAmeva caturNAmutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, samayonajaghanyasthityA antaHkoTIkoTIlakSaNAyAstatra pravezena paripUrNatriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt / (26) tato mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, antaHkoTIkoTIsAgaropamanyUnasaptatisAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt / (30) tatastasyaiva mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, antaHkoTIkoTIsAgaropamapramANajaghanyAyAH sthitestatra pravezAditi / / athA'paryAptasaMjJipaJcendriyajIvabheda AyuSa utkRSTasyApi sthitibandhasya pUrvakoTIvarSapramANatvena niSekadviguNahAnisthAna-tadantarayorasambhavAt padadvayavarjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNAdeH sthitibandhasthAnAdInAmalpabahutvam / tatra-(1) AyuSo jaghanyAbAdhA sarvastokA, (2) tata AyuSo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, (3) tata AyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, (4) tata AyuSa utkRSTAvAdhA vizeSAdhikA, (5) tato nAmagotrayojaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA, (6) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya jaghanyAbAdhA vizeSAdhikA, (7) tato mohanIyasya jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA, (8) tato nAmagotrayoravAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, (6) tato nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA, (10) tato jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni, (11) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAvAdhA vizeSAdhikA, (12) tato mohanIyasyAbAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, (13) tato mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA, (14) tata AyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, (15) tata AyuSa utkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH, pUrvakoTIvarSapramANatvAt / (16) tato nAmagotrayoniSekasya dviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, (17) tato jJAnAvaraNAderdviguNahAnisthAnAni vizeSAdhikAni, (18) tato mohanIyasya dviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni, (16) tata AyurvajasaptakarmaNAM niSekasya dviguNahAnisthAnayorantaramasaMkhyeyaguNam , atra hetuH pUrvoktasaMjJiparyAptajIvabhedavajjJeyaH / (20) tatasteSAmevaikamavAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam , atrApi hetuH pUrvoktasaMjJiparyAptajIvabhedavajjJeyaH / (21) tato nAmagotrayojaghanyasthitibandho'saMkhyeyaguNaH / (22) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya jaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (23) tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH sNkhyeygunnH| (24) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (25) tato nAmagotrayorutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [53 (26) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya sthitibandhasthAnAni vishessaadhikaani| (27) tato jJAnAvaraNAdicaturNAmutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (28) tato mohanIyasya sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (26) tato mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / iti / __atha paryAptAsaMjJipaJcendriyajIvabhede prakRtAlpabahutvam-tatra (1) nAmagotrayorabAdhAsthAnAni abAdhAkaNDakAni stokAni parasparaM tulyAni ca, sthiteralpatvenAvalikAyA laghusaMkhyabhAgagatasamayatulyatvAt (2) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasyAvAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni, / (3) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (4) tata AyuSo jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (5) tata AyuSo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (6) tato nAmagotrayorjaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (7) tato nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato jJAnAvarANAderjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (10) tato mohanIyasya jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (11) tato mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (12) tata AyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (13) tata AyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (14) tata AyuSo dviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (15) tato nAmagotrayordviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (16) tato jJAnAvaraNAdediguNahAnisthAnAni vizeSAdhikAni / (17) tato mohanIyasya dviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni / (18) tato'STakarmaNAM dviguNahAnyorantaramasaMkhyeyaguNam / (16) tata AyurvarjasaptakarmaNAmekamavAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam / (20) tata aAyuSaH sthitivandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (21) tata AyuSa utkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (22) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (23) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (24) tato mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (25) tato nAmagotrayojaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (26) tato nAmagotrayorutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (27) tato jJAnAvaraNAdejaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (28) tato jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (26) tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH (30) tato mohanIyasyotkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / iti / athA'paryAptAsaMjJipaJcendriyajIvabhede-(1)nAmagotrayorabAdhAsthAnAni stokAni, (2) tato jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni, / (3) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (4) tata AyuSo jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA, saMkhyeyAvalikApramANatvAt / (5) tata aAyuSo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (6) tata AyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (7) tata AyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato nAmagotrayorjaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / () tato nAmagotrayorutkRSTabAdhA vizeSAdhikA / (10) tato jJAnAvaraNAderjavanyAbAdhA vizeSAdhikA / (11) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (12) tato mohanIyasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (13) tato
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [pratijIvabhedamaSTakarmaNAM mithaH mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (14) tata AyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (15) tata AyuSa utkRSTa sthitivandho vizeSAdhikaH / (16) tato nAmagotrayordviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (17) tato jJAnAvaraNAderDiguNahAnisthAnAni vizeSAdhikAni / (18) tato mohanIyasya dviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni / (16) tata AyurvarjasaptakarmaNAM dviguNahAnisthAnayorantaramasaMsayeyaguNam , uktaniyamAt / (20) tatasteSAmevaikamavAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam, atrApi pUrvavat / (21) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni, palyopamasaMkhyeyabhAgatulyatvAt / (22) tato jJAnAvaraNAdicatuSkasya sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (23) tato mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (24) tato nAmagotrayorjaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, saMkhyeyasAgaropamatulyatvAt / (25) tato nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (26) tato jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (27) tato jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (28) tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (26) tato mohanIyasyoskRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / iti / atha paryAptacaturindriyajIvabhede prakRtAlpabahutvam , tatra-(1) nAmagotrayorabAdhAsthAnAni stokAni, pUrvavadAvalikAsaMkhyeyabhAgatulyatvAt / (2) tato jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (3) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (4) tata AyuSo jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (5) tata Ayupo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (6) tato nAmagotrayorjaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (7) tato nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato jJAnAvaraNAdejaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (10) tato mohanIyasya jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (11) tato mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (12) tata AyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (13) tata AyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (14) tata aAyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, dezonapUrvakoTIvarSasamayamitatvAt / (15) tata AyuSa utkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (16) tato nAmagotrayociguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / __ itastu saptadazaprabhRtInyekonatriMzattamaparyantAni zeSapadAnyaparyAptasaMjJipaJcendriyajIvabhedavadeva draSTavyAni, tulyavaktavyatvAditi / paryAptatrondriyajIvabhede paryAptadvIndriyajIvabhede ca prakRtAlpabahutvamavizeSeNa caturindriyajIvabhedavadeva draSTavyam , sthitibandhasthAnAdInAM pramANasya nAnAtve'pi tadIyAlpabahutvavaktavyatAyAstulyatvAt / itthamevA'paryAptadvIndriyatrIndriyacaturindriyalakSaNeSa triSu jIvabhedeSu prakRtAlpabahutvAnyaparyAptAsaMjJipaJcendriyajIvabhedavadabhidhAtavyAni, pratyekaM pUrvavatpramANanAnAtve'pyalpabahutvavaktavyatAyAH sadRzatvAt / tadevaM gatAni paryAptA-'paryApta-saMzyasaMjJipaJcendriya-caturindriyatrIndriya-dvIndriyalakSaNeSu dazajIvabhedeSu pratyekamaSTakarmaNAM parasparaM sthitibandha sthAnAdInAmalpabahutvam /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre 'lpabahutvadvArama sAmprataM paryAptabAdaraikendriyajIvabhede prakRtAlpabahutvaM pradazyate - ( 1 ) nAmagotrayorabAdhAsthAnAni sarvastokAni, sthitisthAnAnAmalpatvenAvalikAyA asaMkhyabhAgatulyatvAt / (2) tato jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (3) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (4) tata AyuSo jaghanyAbAdhA'saMkhyeyaguNA / (5) tata zrAyuSo jaghanya sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (6) tato nAmagotrayorjaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (7) tato nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA (8) tato jJAnAvaraNAderjaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (6) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (10) tato mohanIyasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (11) tato mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (12) tata zrAyuSo'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, sAdhikasaptavarSasahasra tulyatvAt / (12) tata zrAyupa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (14) tata AyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni, dezona pUrvakoTIvarSasamayatulyatvAt / (15) tata zrAyuSa utkRSTasthitibandho vizepAdhikaH / (16) tato nAmagotrayordvaguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / ( 17 ) tato jJAnAvaraNAderdviguNahAnisthAnAni vizeSAdhikAni / (18) tato mohanIyasya dviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni / (16) tata zrAyurvarja - saptakarmaNAM dviguNahAnyorantaramasaMkhyeyaguNam / ( 20 ) tata zrAyurvarja saptakarmaNAmekamavAthAkaNDakamasaMkhyeyaguNam / (21) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (22) tato jJAnAvaraNAdeH sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / ( 23 ) tato mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / ( 24 ) tato nAmagotrayorjaghanya sthitibandho'saMkhyeyaguNaH / (25) tato nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (26) tato jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (27) tato jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / ( 28 ) tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNa: / ( 2 ) tato mohanIyasyotkRSTa sthitibandho vizeSAdhikaH / iti / athA'paryAptabAdarai kendriyajIvabhede prastutAlpabahutvam tatra ( 1 ) nAmagotrayoravAthAsthAnAni stokAni / (2) tato jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (3) tato mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / ( 4 ) tata zrAyuSo jaghanyAvAdhA'saMkhyeyaguNA / ( 5 ) tata zrAyuSo jaghanya - sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / ( 6 ) tata zrAyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / ( 7 ) tata AyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (8) tato nAmagotrayorjaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (6) tato nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (10) tato jJAnAvaraNAderjaghanyavAdhA vizeSAdhikA / (11) tato jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (12) tato mohanIyasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (13) tato mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / ( 14 ) tata zrAyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (15) tata utkRSTa sthitibandho vizeSAdhikaH / (16) tato nAmagotrayodviguNahAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (17) tato jJAnAvaraNAderdviguNahAnisthAnAni vizeSAdhikAni / (18) tato mohanIyasya dviguNahAnisthAnAni saMkhyeyaguNAni / (16) tata AyurvarjasaptakarmaNAM dviguNahAnyo [ 55
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] ___bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ aSTakarmasarvajIvabhedAnAM mithaH rantaramasaMkhyeyaguNam / (20) tata AyurvarjasaptakarmaNAmekamavAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam / (21) tato nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (22) tato jJAnAvaraNAdeH sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (23) tato mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (24) tato naamgotryorjghnysthitibndho'sNkhyeygunnH| (25) tato nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (26) tato jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhika / (27) tato jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (28) tato mohanIyasya jaghanyasthitivandhaH saMkhyeyaguNaH / (26) tato mohanIyasyotkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / iti / __ atha paryAptA'paryAptasUkSmaikendriyalakSaNayordvayoH zeSajIvabhedayostu prastutAlpabahutvamaparyAptavAdaraikendriyajIvabhedavadeva draSTavyam , tulyavaktavyatvAt / iti / gatA caturdazajIvabhedeSu pRthak pRthak prakRtAlpabahutvavaktavyatA / sAmprataM caturdazajIvabhedAnAM samuditaM sthitibandhasthAnAdyalpabahutvaM darzyate-(1) sUkSmakendriyAparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca stokAni parasparaM tulyAni ca / (2) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdInAM caturNAmabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni, parasparaM tu tAni tulyAni / (3) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni, parasparaM tu prAgvattulyAnyeva / (4) tato bAdaraikendriyAparyAptasya nAmagotrayoravAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni, parasparaM tu prAgvattulyAnyeva / (5) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderavAdhA. sthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni, parasparaM tu prAgvattalyAnyeva / evamevottaratrApi tulyAnIti svayameva draSTavyam / (6) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (7) tataH sUkSmaikendriyasya paryAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (8) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdevAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / (6) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (10) tato bAdaraikendriyaparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (11) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / (12) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (13) tato dvIndriyAparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni cA'saMkhyeyaguNAni / (14) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / (15) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (16) tato dvIndriyaparyAptasya nAmagotrayoravAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (17) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / (18) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (16) tatastrIndriyAparyAptasya
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 57 nAmagotrayoracAdhAsthAnAnyabAdhA kaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / ( 20 ) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderakhAdhAsthAnAnyabAdhAkANDakAni ca vizeSAdhikAni / (21) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyavAvAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (22) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyavAdhA kaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (23) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderabAdhAsthAnAnyabAdhAkANDakAni ca vizeSAdhikAni / (24) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyavAghAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (25) tatazca - turindriyA'paryAptasya nAmagotrayoravAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (26) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdevAdhAsthAnAnyavAdhAkANDakAni ca vizeSAdhikAni / (27) tatastasyaiva mohanIyasyAbAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (28) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (29) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderavAvAsthAnAnyabAdhAkANDakAni ca vizeSAdhikAni / (30) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyavAdhANDakAni ca saMkhyevaguNAni / (31) tato'saMjJi paJcendriyAparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyabAdhAkANDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (32) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderacAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / ( 33 ) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyavAdhAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (34) tato'saMjJi paJcendriyaparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAnyavAdhA kaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni (35) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAnyabAdhAkaNDakAni ca vizeSAdhikAni / ( 36 ) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAnyavAghAkaNDakAni ca saMkhyeyaguNAni / (37) tatazcaturdazajIva bhedAnAmAyuSo jaghanvAbAdhA sNkhyeygunnaa| (38) tatazcaturdazajova bhedAnAmAyuSo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (39) tataH saptAnAmaparyAptAnAM jIvabhedAnAmAyuSo'vAvAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (40) tatasteSAme saptAnAmutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / ( 41 ) tataH sUkSmai kendriyasya paryAptasyAyu vAvAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (42) tAstasyaiva paryAptasyAyuva utkRTAvAvA vizeSAdhikA / (43) tato bAdarakendriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (44) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (45) tato bAdarai kendriyasyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (46) tataH sUkSmaikendriyasyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (47) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (48) tato bAdarakendriyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / ( 49 ) tataH sUkSmakendriyaparyAptasya nAmagotra porutkRSTAvadhA vizeSAdhikA / (50) tato bAdara kendriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (51) tato bAharakendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (52) tataH sUkSmai kendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (53) tato bAdarai kendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAvAdhA vizeSAdhikA | (54) tataH sUkSmai kendriyAparyAptasya jnyaanaavrnn| derjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (55) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (56) tato bAdarai kendriyAparyAptasya
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] mUlapaco [ akarma sarva jIvabhedAnAM mithaH jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (57) tataH sUkSmaikendriyaparyAtasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvadhA vizeSAdhikA / (58) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAcA vizeSAdhikA / (59) tato bAdarai kendriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (60) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (61) tato bAdarai kendriyAparyAptasya mohanIyasya jaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (62) tataH sUkSmai kendriyAparyAptasya mohanIyasya jaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (63) tataH sUkSmai kendriyAparyAptasya mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / ( 64 ) tato bAdare kendriyAparyAptasya mohanasyotkRSTAyAcA vizeSAdhikA / (65) tataH sUkSmaikendriyaparyApta mohanIyasyotkRSTazavAghA vizeSAdhikA / (66) tato bAda kendriyaparyAptasya mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeAdhikA / (67) tato dvIndriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (68) tato dvIndrikAparyAptasya nAmagotrayojaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (69) tato dvIndriyAparyAtasya nAmagotrayorupadhA vizeSAdhikA | ( 70 ) tato dvIndriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAtrAvA vizeSAdhikA / (71) tato dvIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / ( 72 ) tato dvIndriyasyAparyAptasya jJAnAvara NAderjaghanyAcAdhA vizeSAdhikA / (73) tato dvIndriyasyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (74) tato dvIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAcA vizeSAdhikA / (75) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayodhanyAbAdhA vizeSAdhikA / ( 76) tatastrIndriyasyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (77) tatastrIndriyasyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / ( 78) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (79) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (80) tatastrIndriyasyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (81) tatastrIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkuSTAvAdhA vizeSAdhikA / (82) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAdhA | (83) tato dvIndriyaparyAptasya mohanIyasya jayanyAvAcA vizeSAdhikA / ( 84 ) tato dvIndriyasvAsparyAptasya mohanIyasya jaghanyAvAvA vizeSAdhikA / (85) tato dvIndriyasyAsparyAptasya mohanatrrrrrrrrrr vizeSAdhikA / (86) tato dvIndriyaparyAptasya mohanI pasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (87) tatacaturindriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAyAdhA vizeAdhi | (88) tatacaturindriyasvAsparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAyAcA vizepAdhikA / (89) tatacaturindriyasyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAvAcA vizeSAdhikA / (90) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (91) tatacaturindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAvAcA vizeSAdhikA / (92) tatazcaturindriyasyA - paryAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (93) tatacaturindriyasyAparyAptasya jJAnAvaraNAdereater vizeSAdhikA / ( 94 ) tatazcaturindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (95) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (96) tatastrIndriyasyAparyAptasya mohana jaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / ( 97 ) tatastrIndriyasyAparyAptasya mohanIyasyotkRSTAbAdhA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 59 vishessaadhikaa| (98) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasvotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (99) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyAvAdhA vizeSAdhikA / (100) tatazcaturindriyasthAparyAptasya mohanIyasya jaghanyAbAdhA vizeSAdhikA / (101) tatazcaturindriyasthAparyAptasya mohanIyasyotkRSTAvAdhA vizeSAdhikA / (102) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / .(103) tato'saMjJipaJcendriyasya paryAptasya nAmagotrayorjadhanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (104) tatastasyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAyAyA vizeSAdhikA / (105) tatastasyAparyAptasya nAmagotroruskRSTAvAdhA vizeSAdhikA / (106) tatastasya paryAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizerAdhikA / (107) tatastasya paryAptasya jJAnAvaraNAdeghApAvAdhA vizeSAdhikA / (108) tatastasyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAbAdhA vizepAdhikA / (109) tatastasyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAvA vizeSAdhikA / (110) tatastasya paryAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAdhA vizaMpAdhikA / (111) tatastastra paryAptasya mohanI gasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (112) tatastasthAparyAptasya mohanIyasya jaghanyAnAvA vizAdhikA / (113) tatastasyA'paryAptasya mohanIyasthotkRSTavAdhA vizeSAdhikA / (114) tatastasya paryAptasya mohanIyasthotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (115) tataH saMjJipaJcendriyasya paryAptasya nAmagotrayorjadhanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (116) tatastasya paryAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyAgAdhA vizeSAdhikA / (117) tatastasya paryAptasya mohanIyasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (118) tatasasyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNA / (119) tatastasyaivAparyAptasya jJAnAvaraNAderjadhanyAvAdhA vizeSAdhikA / (120) tatastasyevAparyAptasya mohanIyasya jaghanyAvAdhA saMkhyeyaguNA / (121) tatastasyaivAparyAptasya nAmagotrayorabAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (122) tatastasyaivAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (123) tatastasyaivAparyAptasya jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (124) tatastasyaivAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTAvAdhA vizeSAdhikA / (125) tatastasyaivAparyAptasya mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (126) tatastasyaivAparyAptasya mohanIyasyotkRSTAvAdhA vizeSAdhikA / (127) tatastrIndriyaparyAptasyAyuSo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (128) tatastasyaivA''yuSa utkRSTAvA vizeSAdhikA / (129) tatazcaturindriyaparyAptasyAyupo'yAdhAsthAnAni sNkhyeygunnaani| (130) tatastasyaivAyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (131) tato dvIndriyaparyAptasyAyupo'vAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (132) tatastasyaivAyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (133) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayorayAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (134) tatastasyaiva nAmagotrayorutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (135) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderavAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (136) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderutkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (137) tatastasyaiva mohanIyasyAvAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni / (138) tatastasyaiva mohanIyasyotkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (139) tato bAdaraikendriyaparyAptasyAyuSo'vAdhAsthAnAni vizeSAdhikAni / (140) tatastasyaivAyuSa utkRSTAbAdhA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ aSTakarmasarvajIvabhedAnAM mithaH vizeSAdhikA / (141) tataH paryAptasaMzyasaMjJipaJcendriyayorAyuSo'bAdhAsthAnAni saMkhyeyaguNAni, parasparaM tu tAni tulyAni / (142) tatastayorevAyuSa utkRSTAbAdhA vizeSAdhikA / (143) tataH zeSadvAdazajIvabhedAnAmAyuSaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / ( 144 ) tatasteSAmevAyuSa utkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (145) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasyAyuSo niSekadviguNahAnisthAnAnyasaMkhyaguNAni (146) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya nAmagotrayostAnyasaMkhyeyaguNAni / (147) tato bAdaraikendriyAparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (148) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (149) tato bAdaraikendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (150) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (151) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (152) tataH mUkSmaikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (153) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (154) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (155) tato bAdaraikendriyasyAparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (156) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (157) tato bAdaraikendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (158) tato dvIndriyAparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (159) tato vIndriyaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (160) tato dvIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (161) tato dvIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (162) tatastrIndriyAparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhi. kAni / (163) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (164) tatastrIndriyA'paryAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (165) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (166) tato dvIndriyAparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (167) tato dvIndriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (168) tatazcaturindriyAparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (169) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (170) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasyAyuSastAni vizeSAdhikAni / (171) tatazcaturindriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (172) tatazcaturindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (173) tatastrIndriyAparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni ! (174) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (175) tatazcaturindriyAparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (176) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (177) tato'saMjJipaJcendriyAparyAptasya nAmagotrayostAni sNkhyeygunnaani| (178) tato'saMjJipaJcendri yaparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (179) tato'saMkSipaJcendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (180) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvAram [61 (181) tato'saMjJipaJcendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (182) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni vizeSAdhikAni / (183) tataH saMjJipaJcendriyAparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (184) tataH saMjJipaJcendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (185) tataH saMjJipaJcendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (186) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (187) tataH saMjJipaJbendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdegtAni vizeSAdhikAni / (188) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (189) tatazcaturdazajIvabhedAnAM tattatkarmaNAM niSekadviguNahAnyorekamantaramasaMkhyeyaguNam / (190) tata AyurvarjasaptakarmaNAme kamavAdhAkaNDakamasaMkhyeyaguNam / (191) tato'saMjJipaJvendriyaparyAptasyAyupaH sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / (192) tatastasyaivotkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (193) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya nAmagotrayoH sthitibandhasthAnAni asaMkhyeyaguNAni / (194) tataH sUkSmaikendri yApayopnasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (195) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (196) tato bAdaraikendriyAparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (197) tato bAdaraikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (198) tato bAdaraikendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (199) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (200) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (201) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (202) tato bAdaraikendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (203) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (204) tato bAdaraikendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (205) tato dvIndriyAparyAptasya nAmagotrayostAnyasaMkhyeyaguNAni / (206) tato dvIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (207) tato dvIndriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (208) tato dvIndriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (209) tato dvIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (210) tato dvIndriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (211) tatastrIndriyAparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (212) tatastrIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (213) tatastrIndriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (214) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (215) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (216) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (217) tatazcaturindriyAparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (218) tatazcaturindriyAparyAptasya nAmagotrayostAni vizeSAdhikAni / (219) tatazcaturindriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (220) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayo
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] baMdhavihANe mUlapaDiThiibaMdho [ akarmasarvajIvabhedAnAM mithaH stAni saMkhyeyaguNAni / (221) tatazcaturindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAne / (222) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (223) tato'saMjJipaJbendriyA'paryAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (224) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptastra jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (225) tato'saMjJipaJcendriyAparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (226) tato'saMkSipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayostAni saMkhyeyaguNAni / (227) tato'sajipaJcendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdestAni vizeSAdhikAni / (228) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya mohanIyasya tAni saMkhyeyaguNAni / (229) tato bAdaraikendriyaparyAtasya nAmagotrayorjaghanyaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (230) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya nAmagotrayojaghanyaH sthitibanyo vizeSAdhikaH / (231) tato bAdaraikendriyAparyAptasya nAmagotrayorjadhanyasthitibanyo vizeSAdhikaH / (232) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (233) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (234) tato vAdaraikendriyA. 'payoptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (235) tataH sUkSmekendriyapayoptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (236) tato bAdaraikendriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (237) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturNA jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (238) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasva jJAnAvaraNAdInAM catuNA javanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (239) tato bAdaraikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturNA jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (240) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturNA jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (241) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturNAnutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (242) tato bAdaraikendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturgAmutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (243) tataH sUkSmaikendriyaparyAptasya jJAnAvaraNAdInAM caturNAmunkRyasthitibandho vizeSAdhikaH / (244) tato bAdaraikendriyaparyAptasya jJAnAtaraNAdInAM caturNAmutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (245) tato bAdaraikendriyaparyAptasya mohanIyastha jaghandhasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (246) tataH sUkSmaikendriyapAtasya mohanIyaspa jaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH (247) tato bAdaraikendriyAparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (248) tataH sUkSmaikendriyAparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (249) tataH sUkSmaikendriyA'paryAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (250) tato bAdaraikendriyAparyAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (251) tataH mUkSmaikendriyaparyAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (252) tato bAdaraikendriyaparyAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (253) tato dIndriyapAtasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandhaH saMkhyevaguNaH / (254) tato dvIndriyAparyAptamya nAmagotrayorjaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (255) tato
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 ] prathamAdhikAre'lpabahutvadvArama [ 63 . dvIndriyAparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAvikaH / (256) tato dvIndriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (257) tato dvIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjavandhasthitivandho vizeSAdhikaH / (258) tato hIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibanyo vizeSAdhikaH / (259) tato dvIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitivandho vizezAvikaH / (260) tato hIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (261) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (262) tatastrIndriyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (263) tatastrIndriyAparyAptasya nAmagotrayoruskRSTasthitibanyo vizeSAdhikaH / (264) tatastrIndriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (265) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (266) tatastrIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (267) tatastrIndriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (268) tatastrIndriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (269) tato dvIndriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (270) tato dvIndriyA'paryAptasya mohanIyasya jaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (271) tato dvIndriyAparyAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (272) tato dvIndriyaparyAptasya mohanIyasthotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (273) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (274) tatazcaturindriyAparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (275) tatazcaturindriyAparyAptasya nAmagotrayorukRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (276) tatazcaturindriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (277) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasyAyuSaH sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (278) tatastasyaivAyuSa utkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (279) tatazvArindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (280) tatazcaturindriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanya sthitivandho vizeSAdhikaH / (281) tatazcaturindriyAparyAptasya jJAnAvaraNAdarutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (282) tatazcaturindriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vishessaadhikH| (283) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (284) tatastrIndriyasvA'paryAptasya mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (285) tatamtrIndriyAparyAptasva mohanIyasyotkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (286) tatastrIndriyaparyAptasya mohanIyasthotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (287) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (288) tatazcaturindriyA'paryAptasya mohanIyajaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (289) tatazcaturindriyAparyAptasya mohanIyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (290) tatazcaturindriyaparyAptasya mohanIyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (291) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (292) tato'saMjJipaJcendriyA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [sthitibandhasthAnAdyalpabahu0 'paryAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH / (293) tatastasyaiva nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (294) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (295) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (296) tato'saMjJipaJcendriyAparyAptasya jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (297) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdyutkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (298) tato'saMjJipaJcedriyaparyAptasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizepAdhikaH / (299) tatastasyaiva mohanIyajaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (300) tato'saMjJipaJcendriyAparyAptasya mohanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (301) tatastasyaiva mohanIyotkRSTasthitivandho vizeSAdhikaH / (302) tato'saMjJipaJcendriyaparyAptasya mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (303) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayorjadhanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (304) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderjaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH / (305) tatastasyaiva mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH sNkhyeygunnH| (306) tataH saMjJipaJcendriyA'paryAptasya nAmagotrayorjaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (307) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderjaghanyasthitivandho vizeSAdhikaH (308) tatastasyaiva mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhye gguNaH / (309) tatastasyaiva nAmagotrayoH sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (310) tatastasyaiva nAmagotrayorutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (311) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdeH sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (312) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderutkRSTa sthitibandho vizeSAdhikaH / (313) tatastasyaiva mohanIyasya sthitidhandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni (314) / tatastasyaiva mohanIyasyotkRSTa sthitibandho vishessaadhikH| (315) tataH saMjJipaJcendriyaparyAptasya nAmagotrayoH sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (316) tatastasyaiva nAmagotrayorutkRSTa sthitibandho vizeSAdhikaH / (317) tatastasyaiva jJAnAvaraNAdeH sthitibandhasthAnAni vizeSAdhikAni / (318) tatastasyaiva jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / (319) tatastasyaiva mohanIyasya sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / (320) tatastasyaiva mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhika iti // 29-30-31 // tadevamabhihitaM prasaGgAtprathamaguNasthAne pratijIvabhedaM samuditajIvabhedeSu ca mUlaprakRtimatkasthitibandhasthAnAdipadAnAmalpabahutvam / tasmi~zcAbhihite samAptaM prathamAvikAracaramadvAram / tatsamAptau ca samAptaH prathamo'dhikAraH / / ityamadhikAramAdyaM vivRtya mykaaptsukRtgurudnnddaiH| nihatAH kukarmacaurA na vizantu kadA'pi bhavyajovagahe / / (gItiH) S iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe prathame'dhikAre caturthamalpabahutvadvAraM samAptam // // iti zrIbandhavidhAne-mUlaprakRtisthitibandhe prathamo'dhikAraH // S TRY (RH SORN
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ // dvitIyAdhikAraH // dvitIyo'dhikAraH, tatra paJcadazAnuyogadvArAzIti prAk saMkhyAmAtreNAbhihitam / sAmpratamadhikAraprArambhe tAni nAmatazrAvicikISu hi " ya // 32 // dui higAre graha paMcadasaduragANi ThismANaM / sAmitta - sAiyAI kAlaMtara sariNayAsA bhaMgavicayo u bhAgo parimANaM khettaphosaNA kAlo / aMtarabhAva 'ppabahU ii aiyAI jahAkamaso // 3 // ', tataH (0) "dui ahigAre graha" ityAdi, atra athazabdo vyutkrameNAdau yojyaH, prathamAdhikAranirUpaNAnantaraM dvitIyAdhikAre "paMcadasa duAragANi " ti prAk saMkhyAtaH kathitAni paJcadazAnuyogadvArANi, nAmata imAnIti vAkyazeSaH / tAnyevAha - "ThiimANa ' ' mityAdinA, tatra " ThiimANaM " ti bandhavidhAnasya prakRtatvAd bandhamadhikRtya sthite::- ukta svarUpAyA mAnam - pramANaM jaghanyotkRSTa bhedabhinnam - "ThiibaMdho ukkoso paDhama - dui ta aTTamANa bhave / sAgarakoDAkoDI tIsa turiassa khalu sayarI ||" ityAdinA yatra prarUpayiSyate tat sthitimAnam, sthitibandhapramANadvAramityarthaH "sAmitta" ti svAmitvam - banadhakatvenAdhipatyam / sthitibandhapramANadvArokta jaghanyotkRSTasthitibandhayoH svAminAM - candhakAnAm - " sAgAro jAgAsu ovautto paridiyo saraNI / pajjatto sanyAhiM pajjattIhiM caugaiTTho ||" ityAdinA svarUpaM yatra darzayiSyate tatsvAmitvadvAram | 1 "sAiAI" ti sAdyAdi, jaghanyotkRSTatatpratipakSasthitibandhAnAm - "sattarahaM kammANaM bhaMga sAI agAidhuvaadhuvA / cauro ajaharAe ThiI baMdhe muNeyaMvtrA ||" ityAdinA tadIyaikasvAmyapekSayA sAdyAdibhAvasya yatra cintanaM kariSyate tatsAdyAdidvAram / atrAdipadAdanAdi - dhruvA dhruvabhAvAnAM parigraho boddhavyaH / "kAlaMtarasaNNiyAsA" tti kAladvAram, antaradvAram saMnikarSadvAramityarthaH / tatra kAladvAre -- " sattaraha gurU lahU kAlo samaya gurU muhuttato / agurU muhuttaMto lahU asaMkhapariTTiyaro ||" ityAdinA utkRSTA'nutkRSTa- jaghanyA-'jaghanyAdicaturvikalpAnAM sthitibandhAnAmekajIvAzrayo nirantarapravRttyavadhikaH kAlo jaghanyotkRSTabhedatazcintayiSyate / antaradvAre tu - " sattarahukkosAe ThiI lahumaMtaraM muhuttaMto / paramamasaMkhaparaTTA agurU lahuM bhave samayo ||" ityAdinA teSAmevaikajIvAzrayotkRSTA disthitibandhAnAM svanimittApagamena viratAnAM bhAvini niyamena pravartanazIlAnAM yo virahakAla utkRSTAdisadRzabandhadvayAntarAlalakSaNaH sa evAntaram, tajjaghanyotkRSTabhedato darzayiSyate /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vihANe mUlapaDiTiibaMdho [ gAthA 32-33 saMnikarSadvAre punaH- "paDhamassukkosaThiDaM baMdhato baMdhago citra havejjA / cha unakosAe asosAI ||" ityAdigAthA kadambakena samakAlapravartanena saMnikRSTAnAM - parasparaM sambandhamupagatAnAM jJAnAvaraNAdyaSTaprakRtisatkaikajIvAzraya sthitibandhAnAmutkRSTAdisvarUpaM pratipAdanIyaM bhavet / kimuktaM bhavati - kasyacidekajIvasya jJAnAvaraNakarmaNa utkRSTasthitibandhe pravartamAne tadanyeSAM karmaNAM sthitibandhaH pravartate na vA ? / pravartate ced, utkRSTaH pravartate anutkRSTo vA ? | anutkRSTaH pravartate cetu, saMkhyeyabhAgena hInaH pravartate, asaMkhyeyabhAgena hIno vA pravartate ? ityAdi, itthameva darzanAvaraNAdiprakRtIradhikRtya jaghanyasthitibandhamadhikRtya cA'praznapUrvakameva pradarzayiSyate / 66 ] "bhaMgavicayo" ityAdigAthA / tatra tukAro pUrvApekSayA vizeSadyotanArthaH tena cAnantarAbhihitasaMnikarSa dvAraparyantAni dvArANyekajIvamAzrityAbhidhAsyante, bhaGgavicayAdIni tu punarnAnAjIvAnAzrityetyarthaH / ' bhaMgavicayo" ti bhaGgavicayadvAram / bhaGgAH- vikalpAH, te ca mUlaprakRtisatkotkRSTAdisthiterekAnekavandhakA'yandhakaniSpannAH kAlabhedato nAnArUpeNa sampadyamAnAH, teSAM bhaGgAnAM vicaya:- samuhacintanaM vA bhaGgavicayaH, sa eva - " aTTahukkosAra sizrA turiya-chaTTa-aTTamA bhNgaa| aTThama-sattama-taiyA'ragukkosAra ThiIe ya / / " ityAdinA yatra pradarzayiSyate tadbhaGgavicayadvAram / "bhAgo" tti bhAgadvAram / yatra - " ukkosA ThiI prAMtabhAgo'tthi baMdhagA'haM / hoti baMdhagA khattu aNaMtabhAgA ajeTThAe |" ityAdinA jJAnAvaraNAderutkRSTAdisthitervandhakAH zeSavandhakAnAmiyatithe bhAge vartante, - saMkhyeyatame'saMkhyeyatame'nantatame saMkhyeyatamAdivandu bhAgeSu vA vartante, ityAdi pradarzanIyaM bhavati / " parimANaM" ti parimANadvAram / yatra - ' - "ukkosAca ThiIe zraTTahaM baMdhA asaMkhejjA | hunti kosAe ThiI uraNa baMdhagADagaMtA ||" ityAdinA jJAnAvaraNAderutkRSTAdisthitervandhakAnAM saMkhyeyASsaMkhyeyAdirUpeNa parimANam - saMkhyAmAnaM prarUpayiSyate / "khetta" ti kSetradvAram / yatra -- "logassa zrasaMkhayame bhAge hoanti baMdhagAuTThaehaM / ukkosA diIe'NukkosAca puNa savvajage ||" ityAdinA jJAnAvaraNAderutkRSTAditattatsthitendhakAnAM nAnAjIvAzrayaM kSetram -- kasminnapyekasamaye vartamAnAnAmutkRSTaparimANavatAmAdhArabhUtaM yallokasaMkhyeyAsaMkhyeyabhAgAdirUpaM tatpratipAdayiSyate / " phosaNA " tti sparzenAdvAram / yatra - "phusiyA teraha bhAgA sattaraha baMdhagehi jeThAe / pariphAsi diIe'NukkosAe jagaM savvaM // " ityAdinA pratyekaM mUlaprakRterutkRSTAditattatsthitebandhakairanante'tItakAle svasthAnamAraNasamudghAtAdita iyad rajju-dvirajju-virajjvAdipramANaM kSetraM spRSTamityetaprakaTayiSyate / "kAlo" tti kAladvAram / yatra - " sattaraha baMdhagANaM samayo hasso ThiI jeTTAe / pallA - saMkhiyabhAgo paramo zrRgurUzra savvaddhA / / " ityAdinA pUrvavat sarvAsAM mUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTA
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAranirUpaNam ] dvitIyAdhikAraH [ 67 ditattatsthitimadhikRtya javanyetarabhedena kAlaH prarUpayiSyate / kevalaM pUrvaM kAladvAre ekajIvAzrayosAvabhidhAsyate, atra tu nAnAjIvAzraya iti vizeSaH / " "aMtara" tti antaradvAram / yatra - "aMtara maTTaeha lahuM jeTThA ThiI baMdhagANa khaNo / aMgula - asaMkhabhAgo paramaM agurUa va bhave // " ityAdigAthA kadambakena jJAnAvaraNAderutkRSTA'nutkRSTAdicaturvikalpAnAmapi sthitibandhAnAM pratyekamadhikRtya nAnAjIvAzrayaM sthitibandhadrayAntarAla lakSaNaM bandhakavirahakAlapramANamantaraM jaghanyetara bhedataH kathayiSyate / "bhAva" tti bhAvadvAram / yatra - ' - "aTharAhaM kammAraNaM cavvihAraNa vi ThiIe bhAveraNaM / odai e baMdho ||" ityAdinAdhikRtotkRSTa jaghanyAdisthitibandha aupazamikAdibhAvAnAM madhye kena bhAvena nirvatta ityetatprarUpayiSyate / - "bahu" ti prAkRtavazenA'kArasya luptatvAt nirdezasya bhAvapradhAnatvAccApabahutvadvAram | yatra - " ukkosAtha ThiIe aThThayahaM baMdhagA muNeyavvA / savvatthovA tatto'gukkosAe aAMtaguNA // " ityAdigAthAsamuhena sthitervandhakaparimANasya bandhapramANasya cetyevaM mukhyatayA dvividhamalpabahutvaM pratipAdayiSyate, avAntarabhedatastu tatra nAnAvidhAnyalpabahutvAni darzayiSyante, tadyathA - (1) utkRSTA'nutkRSTasthitibandharUpapadadvayApekSayA, (2) jaghanyA -'jaghanya sthitibandharUpapadadvayApekSayA, tathA (3) utkRSTajaghanyA- 'jaghanyAnutkRSTasthitibandharUpapadatrayApekSayA'STAnAmapi karmaNAM pratyekamityevaM trividhAni bandhakAlpabahutvAni / sthitibandhapramANasya tu mUlASTakarmaNAM svasthAna-parasthAna bhedAdvidhA'lpabahutvacintA, tatra svasthAne (4) utkRSTa-jaghanyapadadvayamapecyaikamalpabahutvam, parasthAne tu trINi, tadyathA - (5) AdyaM kevalamutkRSTapadamadhikRtya, (6) dvitIyaM kevalajaghanyapada mapecya, (7) tRtIyaM punarjaghanyotkRSTapadadvayaM pratItyeti / "ii" tti iti, sa ca dvitIyAdhikAragatAnuyogadvAranAmapradarzana samAptau / nanvetAni dvArANi kena krameNa prarUpaNAviSayI kariSyanta ityAzaMkyAha - "NeyAI jahAkamaso" tti yathAkramazaHyathoktakrameNa, Adau sthitibandhapramANam, tataH svAmitvamityevaM mUloktakrameNa jJAtavyAnItyarthaH, mRloktakrameNaiteSu dvAreSu sthitibandhapramANAdInAM prarUpaNaM kariSyata iti bhAvaH / idantu bodhyampratyeka dvAre dezatazca dvidhA prarUpaNaM kariSyate, tatrApi sthitibandhapramANa-svAmitvAdikatipayadvAreSUtkRSTa jaghanyasthitibandharUpapadadvayamapecya, sAdyAdi - kAlA- 'ntarAdikatipayadvAreSu tutkRSTajaghanya-taditarasthitibandhAtmakapadacatuSTayamadhikRtyeti ||32|33|| // atha sthitibandhapramANadvAram // prathamataH sthitibandhapramANadvAre sthitibandhapramANamabhidhAtavyam / taccotkuSTajaghanyabhedAdddvividham / tatra kAlatraye'pi kenApi jIvena yato'dhikA sthitirna badhyate tasyAH sthitandha utkRSTasthitibandha ucyate / evaM kAlatraye'pi kenApi jIvena yataH stokA sthitirna badhyate tasyAH sthiterbandho jaghanyasthitibandha ucyate, kevalamutkRSTasthitibandhasya jaghanyasthitibandhasya vA pramANaM tu tasyA utkRSTAyA jaghanyAyA vA sthitevenkAle yeSAM badhyamAnakarmadalikAnAM sarvacaramasthita niSeko
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho 68 ] [ niSekA'bAdhAniyamaH bhavati teSAmavasthAna kAleyattAmapecya pradazyate, na tu tadanyeSAM dvicarama- tricaramAdisthitiSu niSiktadalikAnAmiyattA mapekSya | idamuktaM bhavati - jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhakAle trisahasra varSapramANAmabAdhAM vivarjyAnantarasamayaprabhRtiSu nirantarAsvasaMkhyevarSapramANasthitiSu pratyekaM yathottaraM karmadalikAnAM vizeSahIna-vizeSahInakrameNa niSeko bhavati / uktaM ca prAg niSekadvAre - " caudasavihajIvesu aTThaNh bhave dalaM sagamabAhaM / mottUNa paDhamasamaye bahu kamitto visesUra || 12 ||" iti // tatra yazvaramaniSekastasya yAvatI sthitistAmapecyoghato jJAnAvaraNasyotkRSTa sthitibandhapramANamucyate / evaM jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhakAle'pyantam hRtAtmikAM jaghanyAmabAdhAM viva tadanantarasamayAtprArabhyAntamuhUrta pramANasthitiSu pratyekaM yathottaraM vizeSahInakrameNa karmada likAnAM niSeko bhavati, tatra yatharamaniSekastadIyasthityapekSayA jaghanyasthitibandhapramANamucyate / evameva jJAnAvaraNasya madhyamasthitibandhapramANaviSaye, darzanAvaraNAdInAmutkRSTAdisthitibandhapramANaviSaye cAvasAtavyam / idamapi caramaniSekAdhInAyAH sthiteH pramANaM bandhasamayaprabhRtikaM sat karmarUpatAvasthAna - lakSaNasthitibandhapramANamucyate, yadA tu tadvAdhA'nantaraprathama niSekaprabhRtikaM gaNyate tadA'nubhava yogyasthitivandhapramANamucyate / kutaH ? abAdhAkAle bandhataH prAptasthitikAnAM dalikAnAM karaNAntarasya sAhAyyamantareNAnanubhavAt / karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandhasya pramANaM bandhasamayaprabhRtikacaramaniSekaparyantamitikRtvA vacyamANaM jJAnAvaraNAdInAM triMzatsAgaropamakoTIko TyAdilakSaNaM bhavati / anubhava yogya sthitibandhasya tu tadabAdhAkAlena hInaM bhavati / uktaM ca paJcasaMgrahavRttau zrImanmalagirisUripAdai: - " anubhavayogyA punarabAdhAkAlahInA" iti / prakRte karmarUpatAvasthAna lakSaNa sthitibandho'dhikRtaH, sa coktanItyA'yAdhAniSeko bhayarUpaH, bandhasamayaprabhRti caramaniSekaparyantatvAttasya ta utkRSTajaghanyabhedabhinnaM pramANamapi tadubhayApekSayA didarzayiSurAdau tAvadabAdhA-karmadala niSekapramANaviSayaM niyamamabhidadhAti-- sAgarako DAkoDI baMdho sattaraha jattiyA'vAhA / tAvaiyA cca sayasamA tadRNiyo kammaNapisego // 34 // (pre0) "sAgarakoDAkoDI" ityAdi "sattaNha" tti AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM " bandho" tti prakRtatvAt sthitibandhaH " jatti" ti yAvatyaH / kA ityAha- "sAgarakoDAkoDI" ti " bhImo bhImasena" iti nyAyAt 'sAgarakoTI koTyaH' - sAgaropamANAM koTI koTya ityarthaH / vacyata iti zeSaH / " bAhA tAvaizrAcca sayasamA " tti luptAkArasya darzanAdavAdhA tAvatyaH zatasamA eva / uktaM ca paJcasaMgrahamalayagirIyavRttau - "yeSAM ca karmaNAM yAvatyaH sAgaropamakoTIko yasteSAM tAvanti varSazatAnyabAdhAkAlaH" iti / " tadRNiyo kammaNaNisego" ti tayA'bAdhayA UnaH zeSasthitibandhapramANaH karmaniSeko bhavati / kutaH ? zrAdhAyAM karmaniSekAbhAvaditi / uktaM cazatakabhASye - "hoi bAhAkAlo jo kira kammarasa adayakAlo / kammaTii abAhUNA kammanisego
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ niSekA-'bAdhAniyamaH ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram [66 tti kammANaM" ||42 // iti / ayamatrAbhiprAyaH-jJAnAvaraNAdInAM vakSyamANasthitibandhapramANe pratyeka miyatyabAdhAvAdhonasthitiSu karmadalaniSekazcetyetadane pArthakyena na vakSyate, atastatra prakRtaniyamAnusAreNeyatyabAdhA, abAdhAvarjasthitiSu karmadalaniSeka ityetat svayameva yojanIyamiti // 34 // tadevamuktaH sAgaropamakoTIkoTItadadhikasthitibandheSyabAdhAkarmadalaniSeviSayo niyamaH / sAmprataM tato nyUnasthitibandhaviSayaM taM darzayannAha - sattaNha avAhA khalu ThiibaMdhA aMtakoDikoDIe / sagalahuThiibaMdhaM jA savvaha havae muhUttaMto // 35 // (pre0) "sattaNha abAhA" ityAdi, atra khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAd vyutkrameNa "muhUtaMto" ityasyottaraM yojanAccAyurjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamuktasvarUpA'bAdhA muhUrtAntaHantamuhUrtameva bhavatIti pareNAndhayaH / saptAnAM kiyati sthitibandhe satyavAdhA'ntamuhUtameva bhavatItyAha-"ThiibaMdhA aMtakoDikoDIe" ityAdi, sAgaropamANAmantaHkoTIkoTIpramANAsthitibandhAdArabhya yAvajjJAnAvaraNAdInAM saptAnAM svakIyasvakIyajaghanyasthitibandhastAvatsarvatretyarthaH / antaHkoTIkoTIsAgaropamagatasarvasthitibandhavikalpeSvantama hUrtapramANasthitiSu karmadalanipeko na bhavatyato'ntamuhUrta vinA zeSakarmasthitipramANaH karmadalaniSeko vAcya iti bhAvaH // 35 // athA''yuSa utkRSTo'pi sthitibandhastrayastriMzatsAgaropamapramANa eva, tarhi tatrAvAdhAyAH ko niyamaH ? iti jijJAsAyAmAha pAussa jANiyabvo ThiibaMdhI ceva kmmnnnnisNgii| jeTThA'vAhA puvA koDitibhAgo lahU muhuttaMto // 36 // (pre0) "aAussa jANiyanvo' ityAdi, AyuHkarmaNo yAvAsthitivandho vakSyate tAvAnantamuhUrtAdipramANaH karmadalaniSeko jJAtavya ityarthaH / kutaH ? yata AyuSo'vAdhA''yudalaniSekasyA'nadhInA, tataH sA pRthagabhidhAsyate / anadhInA'pi sA utkRSTato jaghanyatazca kiyatI bhavatItyAha"jeTTA'bAhA puvvA koDitibhAgo' ityAdi, utkRSTAvAdhA ekasyAH koTestribhAgaH-tRtIyabhAgaH pUrvANi, pUrvakoTItRtIyabhAgapramANA bhavatItyarthaH / idamuktaM bhavati-pRthaka pRthagabhavavaddhayoyadvA vedyamAnA'vedyamAnayorAyuSoH parasparaM saMkramAbhAvAt savedA tayoH pArthakyameva, kiJcAbAdhA vedyamAnAyuravazeSarUpA, badhyamAnAyustUttarabhavasatkam , evaM satyAyuSo niSekA'vAdhe zeSakarmaniSakAbAdhApekSayA vilakSaNe'niyate ca, anayatyaM tu tatra utkRSTAyAmanunkRSTAyAM vA'bAdhAyAmutkRSTasyA'nutkRSTasya vA''yurvandhasyApi bhAvAt / tadyathA--pArabhavikAyurvandho vedyamAnAyuzcarame tRtIyabhAge navamabhAge saptAviMzatitamabhAge evaM tribhAgatribhAgakaraNaprakAreNa caramaikAzItitamAdibhAge vedayitumArabdhe sati kriyate / kimuktaM bhavati-vedyamAnAyupazcarame tRtIyabhAge vedayitumanArabdhe na kenA'pi jIvena parabhavAyurvandhaH
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ niSekA-'bAdhAniyamaH prArabhyate, na ca bhavacaramatRtIyabhAge vedayituM prArabdhe savairapi jIverAyubandhaH prArabhyata eva, kintu kaizcijjIva reva prArabhyate, yaistu tadA''yurvandho na prArabhyate tairbhavanavamabhAge vedyamAne AyurvandhaH prArabhyate, tadApi pArabhavikAyurvandho nArabdhazced bhavasaptaviMzatitame bhAge vedayitumArabdhe sati pArabhavikAyurvandhaH prArabhyate, evamavaziSTAyustRtIyatRtIyabhAgaprakAreNa tAvadvattavyaM yAvadbhavacaramAntamuharte Ayurvandhe kRte jadhanyAvAdhA'vaziSTA bhavati / anayA nItyotkRSTA'pyabAdhA bhavatRtIyabhAgapramANA prApyate, sA pUrvakoTIvarSAyuSkAnAM manuSyANAM tirazcAM vA vedyamAnAyustRtIyabhAgamapekSya prakRte pUrvakoTItRtIyabhAgapramANA daziteti / na cAnuttaravimAnavAsinAM saptamapRthivInarayikAnAM vA bhavasthiteH sarvadIrghatvAt tadapekSayotkRSTA'vAdhA draSTavyA bhavatIti vAcyam / asaMkhyeyavAyupAM tiyagmanuSyANAmiva sarveSAM devanArakANAmapi nirupakramAyuSkatvena paNmAse'navazeSe svIyavedhamAnAyuSi pArabhavikAyubandho na jAyate, itthaM cotkRSTasthitikadevanArakApekSayA utkRSTasthitikatiryagmanuSyApekSayA cotkRSTA'vAdhA paNmAsAtmikA evaM prApyate na punaradhikA / uktaM ca paJcasaMgrahavRttau-"nirupakramAyuSAm-anapavartanIyAyuSAM devanArakANAmasaMkhyeyavarSAyuSAM ca tiryagmanuSyANAM parabhavAyupo bandhakAnAM parabhavAyuSo'bAdhA ssnnmaasaapnnmaasprmaannaa||" iti / nanu mA bhavatvasaMkhyeyavarSAyuSkatiryagmanuSyApekSayA devanArakApekSayA vA uktAdhikAbAdhA, pUrvakoTivadadhikabhavasthitikAn saMkhyeyavarSAyupAn tiyanmanuSyAn samAzritya tu sA pUrvakoTitribhAgAdadhikA bhavet ? iti ced, na, teSAmapyasaMkhyeyavarSAyuSkeSu praviSTatvAt / katham ? tathaivAgameSu paribhASaNAt / uktaM ca zrImadabhayadevasUripAdaiH paJcamAGgavRttau-"ihAsaMkhyAtavarpAyurjaghanyasthitikaH prakrAntaH, sa ca sAtirekapUrvakoTyAyurbhavati, tathaivAgame vyavahRtatvAta" iti / itthaM ca pUrvakoTyadhikasaMkhyeyavarSAyuSAmapi palyopamAsaMkhyeyabhAgAdyasaMkhyeyavarSAyuSAM jIvAnAmiva SaNmAse'navazeSe svAyuSi pArabhavikAyurvandhasyA'sambhavaH, tatazca tAnapekSyoktAdhikAbAdhAyA chApyasambhava eva / yatpunaH paJcasaMgrahe-"paliyAsaMkhejjaMsaM jugaladhammINa vayaMtanne // 41 // " ityanena matAntareNa yugminAM palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANe'vazeSe svAyupi pArabhavikAyurvandho'bhihitaH, satvatra nAdhikRta iti / "laha mahattato" ti laghuH-jaghanyA'bAdhA tu muhUrtAntaH-antamuhRtam, kutaH ? pUrvamabaddhAyuSkajIvarasaMkSepyAddhApravezaprathamasamayAdevAyubandhasya niyamena karaNAt, asaMkSepyAddhAyA bhavacaramAntamuhUrtAtmakasvAcca / na ca satyantamuhUrta yAvatpravartamAna AyuSaH sthitibandho'ntamuhartAtmikathA asaMkSepyAddhayA samaM niSThAM gacchet, itthaM cobhayorbhavacaramasamaye samAptibhAve vedyamAnAyuSo'vazeSarUpA'bAdhA sarvathaiva na labhyateti vAcyam / antamuhUrtasyAsaMkhyeyabhedabhinnatvenA'saMkSepyAddhApramANAntamu harte AyurvandhAddhAyAstadanantarabhAvijadhanyAvAdhAyAzcetyevamantarmuhUrtadvayasyApi sukhena samAvezAdantamuhUrtazeSa vedyamAnAyuSi pArabhavikAyurvandhasamAptyA vedyamAnAyuravazeSarUpA'vAdhA'pi sukhena labhyeteti na kazciddoSa iti / ityevaM prAguktanItyA bhinna-bhinnabhavasambandhinyAvAyuSo niSekAvAdhe pRthakpRthagbhavataH / bhaNyamAne sthitibandhapramANe mArgaNAsthAneSvAyuSa abAdhA tu bhinnabhinnapramANA bhavati, sA ca karmarUpatA
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTapade zrotaH ] dvitIyAdhikAre sthitibandha pramANadvArama [ 71 vasthAnalakSaNasthitibandhasya pramANAbhidhAnena na gamyetetikRtvA'vAdhAvarjasthitereva pramANaM vacyate, bAdhA ca pRthagvacyate, tathApi karmarUpatAvasthAnalakSaNasya sthitibandhasya vaktuM prakrAntatvAt tadpekSayaiva svAmitvAdidvAreSu svAmyAdInAM prarUpaNIyatvAccAyuSa utkRSTaM sthitibandhapramANamutkRSTAvAghAM prakSepya svayamevAnetavyam / evamevA''yuSo jaghanya sthitibandhapramANamapi jaghanyAvAdhA prakSepyAnetavyam | yAvacca labhyeta tAvatpramANamapecya svAmitvAdiprarUpaNamupapAdanIyaM ceti ||36|| wwwxxxxxx. tadevamukto granthalAyavArthaM pRthagevASTakarmaNAmavAdhAniSekapramANa niyamaH / sAmpratamutkRSTajaghanyabhedanniM pramANaM draSTavyam, tadapyoghataH - sAmAnyena sarvaM sthitibandhakajIvarAzimAzritya, tathA''dezataH-prakRtibandhayannirayagatyAdyanAhAriparyantAsu mUlottarabhedabhinnAsu mArgaNAsu mArgaNAgatasthitibandhakajIvarAzimapecya pradazyate, tatrAdAvutkRSTasthitibandhapramANamabhidhitsuroghata grAhaTibaMdho ukkosI paDhama - dui ta TumANa bhave / sAgarako DAkoDI tIsA turiassa khalu sayarI // 37 // usa gurU aiyo ThiibaMdhI sAgarANi tettIsA | vIsA koDAkoDo jalahINaM nAmagotrANaM // 38 // (pre0) "ThiibaMdho ukkoso" ityAdi, uktasvarUpaH sthitibandho bhavediti pareNa yogaH / kIdRza: ? " ukkoso" tti utkRSTa:- utkRSTapadapatitaH, na punarjaghanyaH, tasyAgre vacyamANatvAditi / utkRSTasthitibandhaH keSAM karmaNAM kiyAM bhavedityAha - ' paDhamadui" ityAdi, atra prathamadvitIye - tyAdinA jJAnAvaraNa - darzanAvaraNa - vedanIya - mohanIyA - ''yu - nAma - gotrA - 'ntarAya lakSaNAni prakRtibandhagranthe uktaniruktAnyaSTau mUlakarmANi krameNa gRhyante / kasmAdetena krameNa prathamAdinA jJAnAvaraNAdInyeva gRhyante ? etena krameNa teSAM sahetukaprasiddheH / uktaM ca cAnyatraiteSAM darzitakramopapattiH ; "iha jJAnaM darzanaM ca jIvasya svatattvabhUtama, tadabhAve jIvatvasyaivAyogAt cetanAlakSaNo hi jIvaH, tataH sa kathaM jJAnadarzanAbhAve bhavet ? ; jJAnadarzanayorapi ca madhye pradhAnaM jJAnam, tadvazAdeva sakalazAstrAdivicArasantatipravRteH / api ca--sarvA api labdhayo jIvasya sAkAropayogopayuktasyopajAyante, na darzanopayogopayuktasya, "saccA laDIo sAgArovaogovauttarasa, jo aNagAro gotra uttassa" iti vacanaprAmANyAt / anyacca yasmin samaye sakalakarmavinirmukto jIvaH sajjAyate tasmin samaye jJAnopayogopayukta eva, na darzanopayogopayuktaH, darzanopayogasya dvitIyasamaye bhAvAt tato jJAnam pradhAnam, tadAvArakaM ca jJAnAvaraNaM karma, tatastat prathamamuktam tadanantaraM ca darzanAvaraNama, jJAnopayogAccyutasya darzanopayoge'vasthAnAt / ete ca jJAnadarzanAvaraNe stravipAkamupadarzayantI yathAyogamavazyaM sukhaduHkharUpavedanIya karmavipAkodayanimitte bhavataH / tathAhi - jJAnAvaraNamupacayotkarSaprAptaM vipAkato'nubhavan sUkSmasUkSma taravastuvicArAsamarthamAtmAnaM jAnAnaH khidyate bhUrilokaH, jJAnAvaraNakarmakSayopazamapATavopetazca sUkSmasUkSmatarANi vastUni nijaprajJayA'bhijAnAno bahujanAtizAyinamAtmAnaM pazyan sukhaM vedayate, tathA'tinibiDadarzanAvaraNavipAkodaye jAtyandhAdiranubhavati duHkhasandohaM vacanagocarAtikrAntam, darzanAvaraNakSayopazamapaTiSThatAparikaritazca spaSTacakSurAdyupeto
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [aSTakarmaNAmutkRSTasthiteH yathAvad vastunikurambaM samyagavalokamAno vedayate'mandamAnandasandoham, tata etadarthapratipattyartha darzanAvaraNAnantaraM vedanIyagrahaNam / vedanIyaM ca sukhaduHkhe janayati, abhISTAnabhISTaviSayasambandhe cAvazyaM saMsAriNAM rAgadveSau, tau ca mohanIyahetukau, tata etadarthapratipattaye vedanIyAnantaraM mohanIyagrahaNam / mohanIyamUDhAzca jantavo bahvArambha-parigrahaprabhRtikarmAdAnAsaktA narakAdyAyaSkamAracayanti, tato mohniiyaanntrmaaygrhnnm| narakAdyAyaSkodaye cAvazyaM narakagatyAdIni nAmAnyadayasAyAnti, tata AyaranantaraM naamgrhnnm| nAmakarmodaye ca niyamAduccanIcAnyataragotrakarmavipAkodayena bhavitavyam , ato nAmagrahaNAnantaraM gotrgrhnnm| gotrodaye coccaiHkulotpannasya prAyo dAnalAbhAntarAyAdikSayo bhavati, rAjaprabhRtInAM prAcuryeNa dAnalAbhAdidarzanAta; nIcaiH kulotpannasya tu dAnalAbhAntarAyAdhudayaH, nIcajAtInAM tathAdarzanAta; tata etadarthapratipattyarthaM gotrAnantaramantarAyagrahaNama // " iti / / itthaM ca vyavasthite krame "paDhamaduiataiapramANa" ti prathamasya jJAnAvaraNasya, dvitIyasya darzanAvaraNasya, tRtIyasya vedanIyakarmaNo'STamasyA'ntarAyakarmaNazcetyeteSAM caturNA pratyekamutkRSTaH sthitibandhaH "sAgarakoDAkoDI tIsA" tti prAgavat sAgarapadAta sAgaropameti gamyamAne triMzatsAgaropamakoTIkoTya ityarthaH / 'turiassa khalu sayarI" tti turyasya mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandhaH saptatiH, sAgaropamakoTIkoTya ityanuvartate / khaluzabdastu vaakyaalngkaare| atha paJcamasyAha-"pAussa" ityAdinA, AyuHkarmaNo guruH-utkRSTaH sthitibandhaH "sAgarANi tettIsA' tti pUrvavatpadaikadeze padasamudAyopacArAt sAgaropamANi trayastriMzat, jJeya iti pUrveNa yogaH; ayaM hyAyuSaH sthitivandho'nubhavayogyatAmapekSya yoddhavyaH, kamarUpatAvasthAnalakSaNAdhikRtasthitibandhapramANamAnayanAya tu tatrotkRSTA'vAdhA'dhikatayA prakSepyeti / atha zeSayodvayomUlakarmaNorAha-vIsA koDAkoDo' ti nAmagotrakarmaNoH pratyekamutkRSTaH sthitibandho viMzatirjaladhInAM-sAgaropamANAM koTIkoTya iti / atra hyanantaroktaniyamAnusAreNA'vAdhAniSekau svayameva yojyau / tadyathA-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM pratyekamutkRSTasthitibandhastriMzatsAgaropamakoTIkoTya ukto'tastatra trINi varSasahasrANyavAdhA, abAdhonA kamasthitiH karmaniSekaH / mohanIyakarmaNastUtkRSTa sthitibandhaH saptatiH sAgaropamakoTIkoTyastatastatra saptavarSasahasrANyabAdhA, abAdhonA karmasthitiH kmdliknipekH| AyuSa utkRSTasthitivandhastrayastriMzat sAgaropamANi tathA'pi "Aussa jANiyavyo ThiibaMdho ceva kammaNaNisego" iti vacanAt trayastriMzatsAgaropamANi ya utkRSTasthitibandhastatpramANaH karmaniSakaH / abAdhA tarhi kiyatI ? utkRSTA, utkRSTasthitivandhe utkRSTA'bAdhAyA grAhyatvAt , sA tu "jeTThAbAhA puvvA koDitibhAgo" iti vacanAt pUrvakoTItribhAgapramANA boddhavyeti / ayamevAyuSa utkRSTaH sthitibandhaH karmarUpatAvasthAnApekSayA pUrvakoTItRtIyabhAgAbhyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANi, tatra pUrvakoTItRtIyabhAgobAdhA, abAdhonA karmasthitiH kamaniSeka iti prakArAntareNA'pi vaktuyujyate, navaramatroktavivakSayA'sau tathA nAbhihita iti / nAmagotrayorutkRSTasthitibandho viMzatisAgaropamakoTIkoTayo darzitastatastatra dve varSasahasra'bAdhA, abAdhonA karmasthitiH karmanipeko bhavati / uktaM ca zatakacUNau -
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu saptAnAmutkRSTasthiteH ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvArama [73 "NANAvaraNIyadasaNAvaraNIyaveyaNIyaaMtarAigANaM eesiM cauNhaM kammANaM ukkosato ThiibaMdho tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo, tinni vAsasahassANi abAhA, abAhUNiA kammaThiI kmmnnisego| mohaNijjassa kammassukkoso ThitibaMdho sattarisAgarovamakoDAkoDIo, sattavAsasahassANi abAdhA, abAhUNiyA kammaThitI kmmnnisego| NAmagottANaM ukkosazro ThiibaMdho vIsaM sAgarovamakoDAkoDio, bevAsasahassANi abAhA, abAhUNiyA kammaThitI kmmnnisego| Augassa ukkosao ThitIbaMdho tettIsaM sAgarovamANi puvyakoDItibhAgabhahiyANi, pucakoDitibhAgo abAhA, abAhae viNA kammaTTiI kammaNisego // 52 // 53 / / '' iti / itthamevAnantaravakSyamANamArgaNAsthAneSUtkRSTajaghanyasthitibandhaviSaye saptAnAmavAdhAvarjazeSasthitiSu tathA''yuSaH sarvasthitiSu karmadalaniSekaH svayameva draSTavya iti // 37 // 38 // ___ tadevamuktaM maulAnAmaSTAnAmapi prakRtInAmutkRSTasthitibandhapramANamoghataH / sAmpratamAdezato vyAjihIrSurAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAmAha asmttpnniditiriymnnuspnnidits-praanntaaiisu| aAhAradugammi viuvamIsa-uralamosa-kammesu // 36 // cauNANa-saMyamesu smitr-chetr-prihaar-desesu| ohi-suila-sammesu khaaia-veg-uvsmesu|| 40 // sAsAyaNa-mIsesu taha'NAhArammi hoi sattaNhaM / aMtokoDAkoDI ayarA ukkostthiibNdho||41|| (pre0) "asamattapaNidi" ityAdi, tatrA'paryAptA'paraparyAyasyAsamAptazabdasya sAnteSu pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyatiryagbhede, aparyAptamanuSyabhede, aparyAptapaJcendriyabhede, aparyAptatrasakAyabhede cetyarthaH, tathA "ANatAIsu" ti AnatakalpAdiSu sarvArthasiddhavimAnaparyanteSu dvAdazaSu devagatisatkamArgaNAbhedeSu, tathA "pAhAradugammi" tti AhArakA''hArakamizrakAyayogayoryad dvikaM tasminnAhArakadvike, AhArakakAyayogamArgaNAyAmAhArakamizrakAyayogamArgaNAyAM cetyrthH| tathA 'viuvamIsauralamIsakammesuM" ti vaikriyamizrakAyayogau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayogarUpAsu tisRSu mArgaNAsu, tathA "cauNANasaMyamesu" ti kevalajJAnavarjeSu catuSu matyAdijJAnamArgaNAbhedeSu saMyamaudhamArgaNAyAM cetyarthaH / "samaiache aparihAradesesuM" ti sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyama-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamamArgaNAsu, tathA "prohisuilasammesuM" ti avadhijJAnasyaprAg matyAdijJAnacatuSke gRhitatvAd "aohi" ityanenAvadhidarzanamArgaNA gRhyate, tato'vadhidarzanazuklalezyA-samyaktvaughamArgaNAsu, tathA "khAipraveagauvasamesu" ti kSAyikasamyaktva-vedakasamyaktvau-pazamikasamyaktvamArgaNAsu "sAsAyaNamosesu" ti sAsAdana-samyagmithyAtvamArgaNayoH, gAthAyAM bahuvacananirdezastu prAkRtatvAboddhavyaH, yataH prAkRtalakSaNe dvivacane'pi bahuvacanameva prayujyate, yathA "hatthA pAyA" iti / "tahaNAhArammi" ti tathAzabdaH samuccaye, "NAhArammi" ityatrA'kArasya
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm darzanAdanAhAre, anAhArakamArgaNAyAmityarthaH / etAsu samuditAsvaparyAptapaJcendriyatiryagAdipaJcacatvAriMzanmArgaNAsu kimityAha-'hoi sattaNha"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAmutkRSTasthitivandho'ntaHkoTIkoTyaH "ayarA" ti atimahattvAdudadhivattaritumacirAtpAraM netu na zakyanta ityatarAH, sAgaropamANItyarthaH / nanu kasmAdetAsu mArgaNAsu pratyekaM saptAnAmutkRSTo'pi sthitibandho'ntaHkoTikoTIsAgaropamANyeva bhavati, na punarodhotkRSTaH ? iti ced, ucyate,-saMjJiparyAptajIvAna vivarya na keSAJcidapi jIvAnAmaudhikotkRSTasthitibandho jAyate, saMjJiparyAptAnAmapi mithyAvodayAdisAmagrIsadbhAve'sau jAyate, nAnyathA / vakSyate cAtraiva granthe sgamitvadvAre oghotkRSTasthitibandhasvAminaH pradarzayatA granthakRtA yat "sAgAro jAgAro suaovautto paNiMdiyo srnnii| pajjatto savvAhiM pajjattIhiM caugaiTTho / / 77 / / micchAdiTThI u paramasaMkeseNIsimajhimeNaM vA / pariNAmeNaM baMdhai sattaNha ThiI u ukkosaM // 78 // ' iti / kiJca sAsAdanAdyapUrvakaraNAntaguNasthAnagatAnAM paryAptAnAmaparyAptAnAM vA jIvAnAM mUlasaptaprakRtisatka utkRSTo jaghanyo vA sthitivandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamebhyo'dhiko hIno vA naiva jAyate / uktaM ca navyazatake devendrasUripAdaiH- "sANAiapuvvaMte ayaraMtokoDikoDIu n'higo| bandho na ha hINo" iti / nanu sAsAdanamArgaNAyAmekendriyAdInAmapi pravezAt kathaM jaghanyo'pi sthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamANyeva ? iti cet, satyametat, navaraM svalpakAlino'sau iti kayAcidvivakSayopekSitaH sambhAvyate / uktaM ca taTTIkAyAmapi-"kevalaM kAdAcitko'sau na sArvadika iti na tasya vivakSA kRtetisaMbhAvayAmi" iti / na caitAvanmAnaM, kiM tarhi ? zuklezyAkAnAmapi jIvAnAM tathAvidhasaMklezAbhAvena saptAnAmutkRSTo'pi sthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamebhyo'dhiko naiva jAyate / itthaM hi prakRte kAsucidaparyAptatiryakpaJcendriyA'paryAptamanuSyAdimArgaNAsu mithyAdRSTisaMzijIvAnAM praveze'pi teSAmaparyAptatvAtsaptAnAmutkRSTasthitibandho'ntaHkoTIkoTIsAgaropamANi labhyate, AnatakalpAdidevagatibhedeSu zuklalezyAmArgaNAyAM ca paryAptamithyASTisaMjJijIvAnAM praveze'pi teSAM zuklalezyatvenotkRSTasthitibandho'pi yathokta eva labhyate, AhArakakAyayogAdizeSamArgaNAbhedeSu tu mithyAdRSTivarjAnAM sAsAdanAdyapramattAntAnyatamaguNasthAnakavartinAM jIvAnAM pravezAd yathokto'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANa eva sthitibandha utkRSTato'pi prApyata iti // 36 // 40 // 41 // athaikendriyAdimArgaNAsu saptakarmasatkotkRSTasthitibandhamAnaM darzayannAha mohaguruTTiibhatto sattaNhaM aohjetttttthiibNdho| so jeTho savvesu egidiy-pNckaaybheesu||42|| (gItiH) sa yo paNavIsAe paNNAsAe sayeNa sahaseNaM / sattaNha gurU kamaso samatthavigalesu amaNammi // 43 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram [ 75 (pre0) "mohaguruTTiibhatto' ityAdi, mohanIyakarmaNo 'gup'-utkRSTayA sthityA bhaktaH, saptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNenaudhikotkRSTasthitibandhena vibhakta ityarthaH / uktamohanIyotkRSTasthityA vibhaktaH kaH ? ityAha- "sattaNhaM pohajeThaThiibaMdho" ti AyurvarjAnAM saptAnAM yastriMzatkoTIkoTIsAgaropamAdyaudhikotkRSTasthitibandhaH saH ityrthH| saH vibhaktaH san kaH bhavedityAha - "so jeTho" ityAdi, saH vibhaktaH sannekendriyajAtisatkA ye ekendriyaugha-bAdaraikendriyaugha-bAdaraparyAptaikendriyabAdarAparyAptaikendriya-sUkSmaikendriyogha sUkSmaparyAptaikendriya-sUkSmAparyAptaikendriyalakSaNAH saptamArgaNAbhedAH, evaM pRthivyAdivAyukAyAntAnAM pratyekaM sapta sapta, tathA paJcamasya vanaspatikAyasyaugha-pratyekaughatatparyAptA-'paryApta-sAdhAraNogha-bAdarasAdhAraNaudha-tatparyAptA-'payopta-sUkSmasAdhAraNogha-tatparyAptA-'paryAptalakSaNA ye ekAdaza bhedA eteSu sarveSu jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM 'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandho bhavet / "sa hayo" tti sa eva mohanIyotkRSTasthityA vibhakto jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandho 'hataHtADitaH san , "sattaNha gurU" ti jJAnAvaraNAdInAM prakRtAnAM saptAnAM 'guru'-utkRSTaH, sthitibandha iti pareNAnvayaH, bhavediti pUrvato yojyam / kena hataH san kAsu mAgaMNAsu jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandho bhavedityAha-"paNavIsAe" ityAdi, 'kamaso samathavigalesu" ityAdi ca, uktaprakriyayA''nIta ekendriyapRthivyAdimAgaNAgatajIvAnAM yo jJAnAvaraNAdisatkotkRSTasthitibandhaH sa paJcaviMzatyA hataH san "kamaso" iti vacanAd dvIndriya-trIndriya-caturindriya-jAtirUpabhedatrayAtmakasya vikalendriyasya yaH prathamabhedo dvIndriyajAtisvarUpastasya 'samasteSu'-aodha-paryAptA-'paryAptalakSaNesu sarveSu bhedeSUtkRSTasthitibandho bhavet / paJcAzatA hataH-tADitastu saH kramaprAptadvitIyabhedasya trIndriyajAtilakSaNasya samasteSu bhedeSUtkRSTasthitibandho bhavet / itthameva zatena tADitaH sa caturindriyajAtisatkasamastabhedeSa saptAnAmutkRSTasthitivandho bhavet / sahasraNa tADitastvasaMjJimArgaNAbhede prakRtotkRSTasthitibandho bhavedityarthaH / iyamatra bhAvanA-aoghato jJAnAvaraNa-darzanAvaNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamutkRSTasthitibandhastriMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANa uktaH, tasya saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANena mohanIyotkRSTasthitibandhena bhAge hriyamANe "zUnyaM zUnyena pAtayeta" iti niyamAllabdhAstrayaH sAgaropamasya saptabhAgAH ( sAgaropama0 ), etAvAnekendriyajAti-pRthivyAdipaJcakAyasatkabhedeSu jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTaH sthitibandho bhavati / mohanIyasyotkRSTasthitibandha zroSataH saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANo'bhihitaH, tasya tAvanmAtrayA mohanIyotkRSTasthityA bhAge hriyamANe uktaniyamAt zUnyeSu pAtiteSu labdha ekaH sAgaropamaH (1 sAgaropa0), etAvAnakendriyAdiprakRtamArgaNAsu mohanIyasyotkRSTasthitibandho jAyate / itthamevaughato nAmagotrayoH pratyeka yo viMzatikoTikoTisAgaropamapramANa utkRSTasthitibandha uditastasmAn mohanIyotkRSTasthityA bhAge hate, labdhau sAgaropamasya dvau saptabhAgau (3 sAgaropa0 ), etAvAn prakRtamArgaNAsu nAmagotrayoH pratyekamutkRSTasthitibandho'stIti /
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm idameva jJAnAvaraNAdInAmekendriyAdimArgaNAsatkotkRSTasthitibandhaprANaM paJcaviMzatyA tADitaM sad dvIndriyajAtimArgaNAbhedeSu jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhapramANaM bhavati / tadyathA-ekendriyoghAdimArgaNAsu jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamutkRSTa sthitibandho yaH sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH prAptAstasmin paJcaviMzatyA tADite jAtAH (34 25 = 75 ) sAgaropamasya paJcasaptatiH; saptabhAgAH / etAvAn dvIndriyajAtimArgaNAbhedeSu jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTasthitibandho jAyate / itthamevaikendriyasatkamohanIyasthitibandhe paJcaviMzatyA tADite (1425=25) paJcaviMzatiH sAgaropamANi prAptAni, etAvAn dvIndriyajAtimArgaNAbhedeSu mohanIyasyotkRSTasthitibandho bhavati / ekendriyasatkanAmagotrayorutkRSTasthitibandhe paJcaviMzatyA guNite prAptAH (2425=59) sAgaropamasya paJcAzat saptamabhAgAH, etAvad dvIndriyajAtimArgaNAbhedeSu nAmagotrayoH pratyekamutkRSTasthitibandhamAnam / ____ itthamevaikendriyamArgaNAsatke jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhe paJcAzatA hate trIndriyajAtisatkamArgaNAbhedeSu jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhapramANaM prApyate / tadyathA-trIndriyajAtisatkamArgaNAbhedeSu jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM pratyekamutkRSTasthitibandhamAnaM paJcAzat zataM ca sAgaropamasaptabhAgAH (150 saagrop0)| mohanIyasya paJcAzat sAgaropamANi ( 50 sAgaropama0 ) / nAmagotrayoH pratyekamutkRSTasthitibandhapramANaM tu sAgaropamasya zatasaptamabhAgA (100 sAgaropama0 ) iti / caturindriyajAtimArgaNAbhedeSu jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhapramANamAnayanAyaikendriyasatko jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhaH zatena guNitavyastato jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTasthitibandhapramANaM sAgaropamasya trizatAni saptamabhAgA labhyate (37 sAgaropa0 ) / mohanIyasyotkRSTasthitibandhaH zatasAgaropamapramANaH prApyate, (100 sAgaropama0 ) / nAmagotrayoH pratyekamutkRSTasthitibandhapramANaM tu dvizatasAgaropamasaptamabhAgA avApyate ( 200 saagrop0)| asaMjJimArgaNAyAM tvekendriyasyotkRSTasthitibandhe sahasreNa tADite jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandho labhyate. sa ca jJAnAvaraNAdInAM caturNAM pratyekaM trisahasrANi sAgaropamasaptamabhAgAH ( 30. sAgaropa0 ) / mohanIyasya sampUrNAni sahasrasAgaropamANi (1000 saagropmaanni)| nAmagotrayostu pratyeka sahasradvayaM sAgaropamasaptamabhAgA ( 2070 sAgaropa0 ) iti // 42 // 43 // itthaM hi lAghavArthamekendriyoghAdisamuditamArgaNAbhedeSu yugapadutkRSTasthitivandhapramANe'bhihite katipayamArgaNAsu yA'tiprasaktistAmuddidhIpurapavadannAha gavaraM Neyo bAyaraasamattegidi-savvasuhamesu / baayrapjjpuhvaaicug-ptteprvnn-nnigoesuu||44|| (gItiH)
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa sthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram 77 paliaovamassa hINo bhAgeNa asaMkhiyeNa ukkoso| saMkhaMseNaM hINo paliyassa apjjviglesu||45|| (pre0) "NavaraM Neyo" ityAdigAthAdvayam, navaraM-paramekendriyAdyuktamArgaNAbhedeSvapi "bAyaraasamateMgidi" tti bAdarAparyAptaikendriyamArgaNAbhede, tathA 'savvasuhumesuM" ti oghaparyAptA'paryAptabhedabhinneSu sarveSvekendriyapRthivyAdisatkeSu sUkSmaikendriyoghAdyaSTAdazamArgaNAbhedeSu, tathA 'bAyaraapajjapuhavAicauga" ti bAdarAparyAptapRthivIkAya-bAdarAparyAptApkAya-bAdarAparyAptatejaskAya-bAdarAparyAptavAyukAyamArgaNAlakSaNA ye bAdarAparyAptapRthivyAdicaturbhedAsteSvityarthaH / tathA "pattepravaNaNigoesaM" ti "bAyaraapajja" ityasyAtrApi yojanAd bAdarAparyAptapratyekavanaspatikAyamArgaNAbhede bAdarAparyAptanigodabhede cetyarthaH / atra pratyekavanaspatikAyapakSe bAdareti vizeSaNaM svarUpadarzakamevAvasAtavyam , nigodetyanena sAdhAraNavanaspatikAyabhedazca grAhyaH / evamuttaratrApi prakaraNavazAdavirodhena samanvayo draSTavya iti / eteSu bAdarAparyAptaikendriyAdipaJcaviMzatimArgaNAbhedeSu "palinovamassa hINo bhAgeNa asaMkhiyeNa ukkoso' ti mohanIyotkRSTasthitibhAgaharaNaprakriyayA''nIto jJAnAvaraNAdInAM sAgaropamasya trisaptabhAgAdipramANaH sthitibandho'pi palyopamasyA'saMkhyeyena bhAgena hInaH sannutkRSTasthitibandho jJeya iti pUrveNa yogH| iyamatra bhAvanA-ekendriyAdibhinna bhinnajAtIyajIvAnAM prAyogyo ya utkRSTasthitibandhaH sa paryAptavAdarajIvaireva kriyate, na tvaparyAptaH sUkSmairvA / itthaM ca bAdarAparyAptakendriyAdiprakRtapaJcaviMzatimArgaNAsu pratyekaM bAdaraparyAptajIvAnAmasamAvezena tAsvasAvapodya palyopamA'saMkhyeyabhAgena nyUno'bhihitaH, tathA ca sati prakRtapaJcaviMzatimArgaNAsu jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekaM palyopamAsaMkhyeyabhAgenonAH sAgaropamasya trisaptabhAgA utkRSTasthitibandho jnyaatvyH| mohanIyasya palyopamAsaMkhyeyabhAgenonaM sAgaropamamutkRSTasthitibandho boddhavyaH / nAmagotrayorapyevameva sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsaMkhyeyabhAgenono utkRSTato'pi draSTavya iti / ekendriya-pRthivyAdisatkeghoSa-bAdarauSa-bAdaraparyAptabhedeSu tUktakaraNena yathA prAptastathaiva sAgaropamasya tryAdisaptabhAgAH sampUrNA eva boddhavya iti / anyatra dvIndriyAdimArgaNAbhedeSu yatra paryAptajIvAnAmapravezastatrA'pyapavadati-"saMkhaMseNaM hINo' ityAdi, "apajjavigalesu" tti aparyAptadvIndriyA-'paryAptatrIndriyA-'paryAptacaturindriyalakSaNesu triSu mArgaNAbhedeSu paJcaviMzatyAdiguNanaprakAreNA''nitaH sthitibandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgena hInaH sannutkRSTo jJeya iti pUrvato'nuvartata iti / sugamam // 44 // 45 // atha kayA'pi mArgaNayA'sAmyamitikRtvA'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH pRthak pRthag vyAjihIrSurAdAvapagatavedamArgaNAyAmAha gayavee ghAINaM saMkhasahassavarisA'tthi saMkhasamA / mohassa aghAINaM asaMkhiyayamo pliybhaago||46||
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm (pre0) "gayavee ghAINa" mityAdi, apagatavedamArgaNAyAm "ghAINaM" ti mohanIyasya vakSyamANatvAttadvarjAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM pratyekaM "saMkhasahassavarisA'tthi' ti saMkhyeyAni varSasahasrANyutkRSTasthitibandho'sti / "saMkhasamA" tti saMkhyeyAH samAH-varSANi "mohassa"ti mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandho bhavatItyarthaH / evamutaratrApi / tataH 'aghAINaM" ti saptAnAmevotkRSTasthitibandhasya vakta prakrAntatvAd vedanIya-nAma-gotralakSaNAnAM trayANAmaghAtikarmaNAm "asaMkhiyayamo paliyabhAgo" tti asaMkhyeyatamaH palyopamabhAgaH, palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANa utkRSTasthitibandha ityarthaH / iti // 46 // atha sUkSmasamparAyamArgaNAyAM prakRtotkRSTasthitibandhaM pradarzayan lAghavArthaM zeSamArgaNAsvatidizaMzcAha-- suhume kamA puhuttaM muhutta-mAsANa ghAi-iyarANaM / ahava diNa-samANa kamA puhattamoghava sesAsu // 47 // (pre0) "suhame kamA puhutta"mityAdi, sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM kramAt "puhattaM muhattamAsANa"tti muhUrtAnAM pRthaktvaM mAsAnAM pRthaktvaM cetyarthaH, utkRSTasthitibandha iti gamyate / keSAM karmaNAM kramAt muhUrtapRthaktvaM mAsapRthaktvaM cotkRSTasthitibandhaH ? ityAha-"ghAiiyarANa"miti sUkSmasamparAyamArgaNAyAM bandhaprAyogyAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM taditareSAM vedanIya-nAma-gotra-lakSaNAnAM trayANAmaghAtinAM ca, trayANAM ghAtinAmutkRSTasthitibandho muhUrtapRthaktvam , trayANAmaghAtinAmutkRSTasthitibandhastu mAsapRthaktvamityarthaH / atraiva vikalpAntaraM dayitumAha- ahava diNasamANa kamA puhuttaM" ti athavaiteSAM trayANAM ghAtinAM trayANAmaghAtinAM ca kramAdinAnAM samAnAM ca pRthaktvam, trayANAM ghAtinAM divasapRthaktvamutkRSTasthitibandhastrayANAmaghAtinAM tu varSapRthaktvamukRSTasthitivandha ityarthaH / "moghavva sesAsu" ti aparyAptapaJcendriyatiryagAdivarjAsUktazeSAsu narakagatyAdisaptaSaSTimArgaNAsu pratyekamaudhikotkRSTasthitibandhasvAminAM paryAptasaMjJipaJcendriyamithyAdRSTijIvAnAM pravezAt prakRtAnAmAyurvarjAnAM saptakarmaNAmutkRSTasthitibandha zrodhavada bhavatItyarthaH / uktazeSamArgaNA nAmata imAH-narakagatyoghabhedaH, dharmAdipRthivIbhedena saptottarabhedAH, itthaM narakagatisatkA aSTau bhedAH, tiryaggatyodhabhedasahitAH paJcendriyatiryagogha-paryAtapaJcendriyatiryak-tirazcIrUpAzcatvAro bhedAH, manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-mAnupIrUpAstrayo bhedAH, devagatyoghabhedaH, bhavanapatyAdisahasrArakalpAntA anye ekAdazeti devagatisatkA dvAdazabhedAH, paJcendriyaughaparyAptapaJcendriyabhedau, trasakAyauva-paryAptatrasakAyabhedau, manoyogasAmAnyabhedaH, satyamanoyogA-'satyamanoyoga-satyAsatyamanoyogA-'satyAmRSAmanoyogarUpAzcatvAra uttarabhedAzva, evaM vacanayogasAmAnyasatyavacanayogA-'satyavacanayoga-satyAsatyavacanayoga-vyavahAravacanayogabhedAt paJca vacanayogabhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-vaikriyakAyayogarUpAstrayaH kAyayogabhedAH, strI-puruSa-napusakAkhyA
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram [76 strayo vedamArgaNAbhedAH, tathaiva krodhAdikaSAyabhedAcatvAraH kaSAyamArgaNAbhedAH, matyajJAna-zrutAjJAnavibhaGgajJAnarUpAstrayo'jJAnabhedAH, asaMyamamArgaNAbhedaH, cakSurdarzanA-'cakSudarzanabhedau, zuklalezyAvarjAH kRSNAdipaJcalezyAmArgaNAbhedAH, bhavyA-'bhavyamArgaNe, mithyAtvamArgaNA, saMjJimArgaNA-''hArimArgaNA ceti / nana prastutabandhavidhAnagranthaprArambhe granthakRtA''dezato narakagatyAdicatuHsaptatyuttarazatamArgaNAsu prakRtyAdibandhacatuSTayaM prarUpaNIyatvena pratijJAtaM, tathaiva prakRtivandhe prarUpitaM ca, atrApi tayaiva nItyA catuHsaptatyuttarazatamArgaNAtu prarUpitavyaM, tathA ca satyanantaraM pRthaka pRthagabhihitA aparyAptatiyegAdivyuttarazatamArgaNAH saMtyajya zeSA ekasaptatimAgeNAH zeSamAgaMNAtvena draSTavyA bhavanti, tatkathamakaSAya-kevalajJAnAdimArgaNA api zeSamArgaNAsu na saGagRhItAH ? iti ceda, ucyatesarvA prarUpaNA satpadaprarUpaNApUrvikA kartavyA bhavati, anyathA vastunaH sattvA-'sattvanirNayAbhAve kimazvaghaTAdivat sataH sthitibandhasya pramANa-svAmitvAdikaM prarUpyate, utAkAzakezavadasataH kalpanAzIlpivinirmitasyeti saMdohadolAdolAyitavidvajjanamanasastapaNaM na syAt , tataH sthitibandhe'pi prakRtivandhavadAdau sAmAnyena mArgaNAsthAneSu ca sA satpadaprarUpaNA'vazyaM kartavyA, kintu sugamatvAta sA granthakRtA pRthag na darzitA, tathA'pi yadA prakRtibandhavat sthitibandho'pi satpadaprarUpaNAviSayIkriyate tadA yathA prakRtibandhe Ayurvandho vaikriyamizrakAyayogAdyekAdazamArgaNAvarjAsu zeSamArgaNAsveva san prAptaH, na punakriyamizrakAyayogAdimArgaNasvapi, tatazca yathA tatra svAmitvAdidvAreSu vaikriyamizrakAyayogAdimArgaNA adhikRtyAyupaH svAmyAdicintA na kRtA, arthAt tA vaikriyamizrakAyayogAyekAdazamArgaNA AyurvandhaviSayacintAyAM na parigaNitAstathA kaSAyodayapratyayo mUlASTakarmasatkasthitibandho'pi kaSAyodayavirahitAsvakaSAya-kevalajJAna-yathAkhyAtasamaya-kevaladarzanarUpAsu catasaSamArgaNAsu na sallabhyate, itthaM hi tatra mArgaNAcatuSke sthitibandhasyAsacAt sthitibandhapramANa-svAmyAdInAmapyasambhava eva, tata eva tAzcatasro mArgaNA mUlata eva na parigaNitAH, uktanItyaivAyuSaH sthitibandhe vaikriyamizrakAyayogAyekAdazamArgaNA na gaNayiSyante ca, prakRtibandhAvinAbhAvitvAtsthitibandhasya / vaikriyamizrakAyayogAdyakAdazamArgaNAsvAyurvandhA'satvaM tu prAka prakRtibandhe AveditamevetyalaM vistareNa // 47 // tadevaM darzitaM saptAnAM mUlakarmaNAmutkRSTasthitivandhapramANamAdezato'pi / sAmpratamuktazeSasyA''yuSa utkRSTasthitibandhapramANaM mArgaNAsthAneSu prarUpayitukAma Aha- aAussa khalu abAhA savvesa Niraya-suresu viuve ya / ukkosA chammAsA urAlamIse muhuttaMto // 48 // jeTTabhavaThiitibhAgo egidiya--vigala--paMcakAyesU / savvesu sesemu asamattesu muNeyavvA // 46 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH (pre0) "pAussa khalu" ityAdi, AyuSo vedyamAnAyuravazeSarUpA'bAdhA khalu jJAtavyA iti dvitIyagAthAprAnte'nvayaH / keSu mArgaNAbhedeSu kiyatItyAha-"savvesu Nirayasuresu" ityAdi, sarveSu nirayagatimArgaNAbhedeSu, sarveSu devagatimArgaNAbhedeSu, "viuve ya" tti vaikriyakAyayogamArgaNAbhede cetyeteSvekonacatvAriMzanmArgaNAbhedeSu pratyekam "ukkosA chammAsA" ti utkRSTA paNmAsAH / kutaH? devanAyikarvedyamAnAyuSi SaNmAse'navazeSe pArabhavikAyurvandhasyA'karaNAt / uktaM ca karmaprakRticUNA "devaneraiyaasaMkhejjavAsAuyatiriyamaNuyANaM Augassa abAhA chammAsA ukkosA bhavati // " iti|| ___ "urAlamIse mahattaMto" ti audArikamizrakAyayogamArgaNAbhede 'muhUrtAntaH'-antarmuhUrtam, utkaSTAbAdhA ityanuvartate / kuto'ntamuhUrtam ? ucyate, audArikamizrakAyayogyavasthAyAM hyAyuSo bandhakA labdhyaparyAptA jIvA eva, te cAntamuhUrtasthitikAH, tathA ca sati prAguktanItyA bhavatRtIyabhAgAvazeSe AyubandhakaraNe'pi teSAmutkRSTA'bAdhA'ntamuhUrtamevAvApyate, na punastadadhikA / labdhyaparyAptavarjAnAM tvaudArikamizrakAyayogyavasthAyAmAyubandha eva na bhavati, itthaM hi prakRtamArgaNAyAmAyuSa utkRSTA'pyabAdhA'ntamuhUrtamevokteti / "jeTThabhavaThiitibhAgo" tti mArgaNAgatajIveSu yasya kasyApi yA jyeSThA-utkRSTA 'bhavasthitiH'-vedyamAnAyumAnam , tasyA jyeSThabhavasthitestribhAgaH-tRtIyabhAgaH. utkRSTAbAdhA iti prAgvad yojyam / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"egidiyavigalapaMcakAyesu savvesaM" ityAdi. ekendriya-vikalendriya-pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyabhedeSu sarveSu, eteSAmekendriyAdInAmogha-sUkSma-bAdara-paryAptA-'paryAptAdibhedaniSpannA ye paJcapaJcAzad bhedAsteSu mUlottarabhedarUpeSu srvessvityrthH| uktaM ca paJcasaMgrahe utkRSTamabAdhAmAnaM darzayatA granthakRtA--"igavigalANaM bhavaTrihataMso" iti / anyamArgaNA bhedAn saMgrahItumAha- "sesesuM asamattesu"ti anantaragRhItaikendriyAdibhedeSvapraviSTA ye zeSA aparyAptapaJcendriyatiryaga-paryAptamanuSyA-'paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyalakSaNAzcatvAro'paryAptabhedAsteSvityarthaH / idamuktaM bhavati-devanirayavarjAnAM saMkhyeyavarSAyuSAM tiryaGamanaSyANAM vedyamAnAyupazcarame tRtIye bhAge vedayitubhanArabdhe pArabhavikAyurvandho naiva bhavatItyAdi prAgasminneva prakaraNe prasaGgAd vyAkhyAtam , tatazyamekendriyAdInAM jyeSThabhavasthititRtIyabhAgapramANotkRSTA'vAdhA sukhena gamyate, tathAhi-etAsvekendriyoghAghekonaSaSTimArgaNAsu pratyekamasti saMkhyeyavarSAyuSAM tirazcAM manuSyANAM vA samAvezaH, tatrApi pRthivIkAyauSabheda-vAdarapRthivIkAyaugha-paryAptabAdarapRthivIkAyabhedeSu dvAviMzativarSasahasrapramANotkRSTasthitikAnAM paryAptakharabAdarapRthivIkAyajIvAnAM samAvezAdutkRSTA'bAdhA dvAviMzativarSasahasratRtIyabhAgapramANA labhyate / aparyAptabAdarapRthivIkAyabhede tu sA tAvatI na labhyate. kutaH ? tasmin teSAmutkRSTasthitikAnAM paryAptakharabAdarapRthivIkAyajIvAnAmapravezAt / tarhi tasmina kiyatI labhyate ? antamuhUrtamAtrA / kasmAd ? ucyate,-aparyAptatayAtra labdhyaparyAptA iSyante, te cotkRSTato'pyantamuhUrta sthitikA eva bhavanti, tato'bAdhA'pi tadIyabhavatRtIyabhAgapramANA'ntama hatamAtrA bhavati / itthameva pRthivyAdisatkeSu sarvA'paryAptabhedeSu, sarvasUkSmajIvabhedeSu, sarveSu sAdhAraNa
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ [81 utkRSTasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvArama vanaspatikAyabhedeSu ca pratyekamAyuSa utkRSTA'pyabAdhA'ntamuhUrtamAtrA bhAvanIyA, antamuhartasthitikatvAt teSAM sarveSAm / tadanyabhedeSu tUtkRSTasthitikA kAyAdijIvAnAM pravezAt tadIyotkRSTabhavasthityanusAreNa sA boddhavyA / pRthivIkAyApkAyAdInAmutkRSTabhavasthitipradarzikA gAthA tviyam ---- __bAvIsasagatidasavAsasahasagaNitidiNa beiNdiyaaisu| bArasavAsuNapaNadiNachammAsatipaliya ThiI jivA // 256 / / iti / vizeSatastu pratimArgaNamutkRSTabhavasthitiH prAkprakRtibandhaprathamAdhikArAntadvAre'bhihitA iti tata eva draSTavyA iti // 48 // 46 // tadevaM nirayagatyAdinavanavatimArgaNAsvAyuSa utkRSTAmavAdhAmabhidhAya tAsvevA''yuSo'nubhavayogyatAlakSaNasthitibandhapramANamAha eaAsu puvyakoDI ThiibaMdho aAugassa ukkoso / (pre0) "emAsu puvvakoDo" ityAdi, etAsvanantaroktAsu nirayagatyoghAdinavanavatimArgaNAsu pratyekamAyurezayuSkastasyA''yuSkasyotkRSTaH sthitibandhaH "puvakoDI" ti purvakoTIvarpapramANaH, bhavatIti zepaH / tatra pUrvapramANaM tvanyajetthamabhihitam- "pubbassa u parimANaM sayariM khalu bAsakoDI lakkhAo / chappannaM ca sahassA boddhavvA vAsakoDINaM // 262 / / " iti // athoktazepAsu catuHSaSTimArgaNAsu prastutamAyuSa utkRSTasthitibandhapramANaM didarzayipurAdau tAsvavAdhAmAnaM darzayati sesAmu puvANaM koDitibhAgo gurugravAhA // 50 // (pre0) "sesAsuM puvvANa" mityAdi, abhihitazepAsu vakSyamANasthitibandhapramANAsu tiryaggatyopAdimArgaNAsu pratyekaM 'puvvANaM koDitibhAgo guruprabAhA" tti badhyamAnapArabhavikAyaSo vedyamAnAyuravazeSarUpA dalaniSekA'yogyakAlalakSaNA gururavAdhA pUrvakoTIvibhAgapramANA bhavatItyarthaH / ayambhAvaH-- etAsu zeSamArgaNAsu pratyekaM praviSTaH pUrvakoTIvarSAyuSmadbhistiryagbhirmanuSyairvA yadA vedyamAnAyuSordrayostribhAgayoniSkrAntayostRtIyabhAgaprArambhe pArabhavikAyurvandhaH kriyate tadA prakRtotkRSTA'bAdhA labhyata iti // 50 // etAsu zepamArgaNAsu karmadalaniSekarU po'nubhavayogyatAlakSaNasthitibandhastadyutkRSTataH kiyAn bhavatItyatrAha parihAre kAlago uppajjai jeThno sahassAre / ii bhagavaItra bhaNiyaM viti pare jalahitettIsA // 51 // ThiibaMdho ukkoso ayarA pAusma nniilkaauu| dasa tiSiNa kamA araNe bhaNanti sattaraha satta puNo // 52 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapa DiThiibaMdho te - paumAsu ayarA do aTThAraha kamA muNeyavvA / hoi duvIsA jalahI tirikkhajoNimaha - desesu // 53 // jalahI egatIsA sAsANe jeThago sariNammi / paliyA saMkhiyabhAgo jalahitettIsA ||54 || sesAsa (pre0) parihAre" ityAdigAthAcatuSkam, "parihAre" tti parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAm "kAlaganI "tti kAlagata : - mRtyumitaH parihAravizuddhikasaMyataH ' uppajjai jeTupro sahassAre "tti jyeSThataH - utkRSTataH sahasrArAkhye'STamakalpe utpadyate, na punastataH parataH, yato devaloke utpadyamAnasya parihAravizuddhikasyotkRSTataH sthitirbhagavatyAmaSTAdaza sAgaropamANyabhihitA / tathA ca tadgrantha:-- "parihArabisuddhiyassa pucchA, goyamA ! jahanneNaM do palivamAiM, ukko seNaM aTThArasa sAgarovamAI" iti / tataH kim ? tato bhagavatyabhiprAyeNa parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAmAyuSa utkRSTasthitibandho'STAdazasAgaropamANi sambhavati, na punastadadhika iti / atra mahAbandhakArAbhiprAyamAha-"biti pare" ityAdi, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM pare - mahAbandhakArA jaladhayaH - sAgaropamANi trayastriMzadutkRSTasthitibandho bhavatIti bruvanti iti / "ayarA prAussa"tti ThiibaMdho ukkoso" ityetatpadadvayamatrApi sambadhyate, tataH prakRtasyA''yupo'vAdhAyAH pRthagabhihitatvAttayA hIno'nubhavayogyatAlakSaNaH sthitibandha utkRSTatottarAH - sAgaropamANi, bhavantIti zeSaH / kasyAM kasyAM mArgaNAyAM kiyanti kiyanti sAgaropamANItyAha - " NIlakAU su" mityAdi, nIla- kApotalezyAmArgayoH ' dasa tiNi kamA" ti kramAd daza sAgaropamANi trINi sAgaropamANi cetyarthaH / etAni ca mUle'nuktAnyapi sAdhikAni boddhavyAni / kasmAt ? nIlalezyA mArgaNAyAmAyuSa utkRSTasthitibandhaH sAdhikAni dazasAgaropamANi jAyata itikRtvA / yatra yo'dhikAMzaH sa palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtro granthakRtA lAghavArthaM nAbhihitastathA'pyasau vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti nyAyena vyAkhyAnAd boddhavyo bhavati / tadupapattistvevam - nIlalezyAyAmutkRSTa sthitikAyuSo bandhakA manuSyAstiryaJco vA bhavanti, etaccAgre svAmitvadvAre vacyate granthakRtaiva / te ca nIlalezyAkA manuSyatiryaJca utkRSTasthitikamAyurnirayasatkaM badhnanti tatprAyogyamAyurvaghnanta ete tiryaGmanuSyAH palyopamAsaGkhyabhAgenAdhikadazasAgaropamebhyo'dhikAM sthiti na badhnanti / kutaH ? tadadhikasthitikanarakAyurvandhasya kRSNalezyAyAM bhAvAt / etadapi kutaH ? tadadhikAyuSAM nArakANAM kRSNalezyatvAt / uktaM ca dravyalokaprakAze paJcamapRthivIvarNanAyAm - " keSAMcidAdyapratare nArakANAM bhavediha / nIlalezyA yadukRSTAdRtyasyAH sthitirAhitA / / 258|| palyopamAsaMkhyabhAgAdhikA dazapayodhayaH / tato'dhikasthitInAM tu teSAM kRSNaiva kevalam || 256 || " yugmamiti / itthameva kApota lezyAmArgaNAyAmapi mUloktasthitibandhaH sAdhiko draSTavyaH kutaH ? kApotalezyAkanairayikANAmutkRSTasthiteH sAdhikatrisAgaropamapramANatvAt / uktaM cottarAdhyayana sUtre - "dasa vAsasaharasAI kAU ThiI jahaniyA hoi| tiraragudahI paliyotramAsaMkhabhAgaM ca ukkosA || 41 || " iti lezyAdhyayane / " | 82 ] [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ [83 utkRSTasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram atraiva mArgaNAdvaye matAntareNa prastutasthitivandhapramANamAha- "aNNe bhaNanti" ityAdi, anye kecanA''cAryAH punaradhikRtamArgaNAdvaye kramAt saptadaza sapta ca sAgaropamANyAyuSa utkRSTaH sthitibandha iti bhaNantItyarthaH / ayambhAvaH-pUrvamatenAdhaHpaJcamapRthivyAH prathame pratare keSAJcinnArakANAM nIlalezyA'bhimatA, na punastato'dhastanaprastaTeSvapi, matAntareNa tu paJcamapRthivyAzcarame pratare'pi keSAJcinnArakANAM nIlalezyA'GgIkRtA, tatra ca carame pratare nArakANAmutkRSTA sthitiH saptadaza sAgaropamANItikRtvA nIlalezyAmArgaNAyAmutkRSTasthitikanirayAyuSo bandhakAH saptadazasAgaropamapramANAM sthiti nirvatayanti / yathA nIlalezyAyAM tathA kApotalezyAyAmapyAyuSa utkRSTaH sthitivandhaH saptasAgaropamANi tRtIyapRthivyAzcaramaprastaTe'pi kApotalezyAkanairayikANAM sadbhAvamaGgIkartumatena boddhavyaH / tattvaM tvatIndriyArthavedigamyamiti / "teupaumAsu"tti tejolezyAmArgaNAyAM padmalezyAmArgaNAyAM ca "ayarA do aTThAraha kamA" tti prAgavad dve sAgaropame, aSTAdaza sAgaropamANi cA''yuSa utkRSTasthitibandho jJAtavyaH / atrApi--"dasa bAsasahassAI teue ThiI jahaniyA hoi / dueNuduhI paliyovamasaMkhabhAgaM ca ukkossA // 53 // " ityAdivacanAt tejolezyAmArgaNAyAM mUloktamAyuSa utkRSTasthitibandhapramANaM palyopamAsaMkhyabhAgenAdhikaM draSTavyam / padmalezyAmArgaNAyAM tu padmalezyAkadevAnAmutkRSTAyuraSTAdazasAgaropamapramANApekSayA prAgvadbhAvanIyam / / nanu "joisakappaduge teU kappatiya pamhalesA laMtAisu sukalesa huMti surA" ityAdivacanAt paJcamabrahmadevalokakalpAdRvaM na santi padmalezyAkadevAH, brahmadevaloke ca devAnAmutkRSTamapyAyurdazasAgaropamapramANamasti, tatkathaM padmalezyAkadevAnAmutkRSTAyuraSTAdaza sAgaropamANIti saGgacchet ? iti ceda, ucyate, satyam , yaduktaM bhavatA "joisakappaduge teU kappatiya pamhalese" tyAdi, navaraM tasyevAyamapi matAntaro dRzyate yadaSTamakalpAntAnAM padmalezyA'stIti, kathamanyathA bandhasvAmitvoktam-"ujjoacaunirayabAra viNu sukkA viNunirayabAra pamhe"tyAdi saGgacched , yatastatra zuklalezyAmArgaNAyAmudyotAdiprakRtayo bandhaviSayatvena pratisiddhAH, tAsAM tiryaGnarakaprAyogyatvAt, padmalezyAmArgaNAyAM tu nirayadvAdazakaM bandhaviSayatayA niSiddham , na tUdyotacatuSkam , tasya tiryaprAyogyatvAt / uktaM ca taTrIkAyAma-"viMzatyuttarazatamadhyAdudyotAdicatuSkaM narakAdidvAdazakaM ca muktvA zeSaM caturuttarazatamoghataH zuklalezyAyAM badhyate, udyotAdiprakRtInAM tiryaTanarakaprayogyatvena devanarakaprayogyabandhakaiH zuklalezyAvadbhirabadhyamAnatvAt" tathA "viMzatyuttarazatamadhyAnnarakatrikAdiprakRtidvAdazakaM vinA zeSamaSTottarazataM padmalezyAyAmoghato badhyate, tallezyAvatAM sanatkumArAdidevAnAM tiryakprAyogyabadhnatAmudyotAdiprakRticatuSkasya bandhasambhavAnnAtra tabandhAbhAvaH" ityAdi / tathA ca satyAniSiddhaM zuklalezyAkAnAM tiryaggatigamanaM narakagatigamanaM ca, padmalezyAvatAM tu narakagatigamanameva niSiddham , na tu tiryaggatigamanamapi / itthaM hi vyavasthitaH padmalezyAvatAM tiryaggatiprAyogyasya tiryagAyuSo'pi bandhaH, zuklalezyAvatAM tu neti / evaM ca sthite brahmadevalokaparyantAnAM devAnAmeva padmalezyA, na tu taduparitanakalpavAsinAmityeka eva matastadA''nata
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [odhata Adezatazca prabhRtivimAnavAsinAM manuSyeSvevotpAdaH, sanatkumArakalpAdisahasrArakalpAntAnAM surANAM tu tiryaggatAvapIti siddhAntaH kathaM saGgacched ; abhimataM caitadapi, yata uktamanyatra-"jati surA sNkhaauygmbhvpjjttmnnuytiriesu| pajjattesu ya bAyara-bhU-daga-patteyagavaNesu // tatthavi saNaMkumArapabhii egidiesu no jaMti / prANayapamuhA caviuM maNuesu ceva gacchaMti // " iti // na ca kutracicchuklalezyAvatAM tiyaggatiprAyogyavandhaniSedhAnusAreNa brahmakalpAduparitanavartivimAnavAsinAM tiyaggatigamanapratiSedhaH kRto dRzyate, ata eva jJAyate yallAntaka-zukra-sahasrArakalpavAsinAM padmalezyA matAntareNAbhimatA vidyate, itthaM ca matavizepeNAyaM granthaH, nAtaH padmalezyAyAmAyuSa utkRSTasthitibandho'STAdazasAgaropamapramANa ityatra kazcidvirodhaH, uttaratrApi "paumAa taheva Navari taibAigaaTThamaMtasuro" ityanena vakSyamANAH padma lezyAmArgaNAyAM saptakarmaNAmutkRSTasthitibandhasvAminaH sahasrArAntA mithyAdRSTayo devA ityAdiSu ceti bhAvitaM yathAmati, tatvaM punaH bahuzrutagamyamiti na kenApi matimatA''graho vidheya iti / atha prakRtamevocyate-"hoi duvIsA jalahI tirikkhajoNimai-desesa" ti AyuSa utkRSTasthitibandhastiyagyonimatImArgaNAyAM dezasaMyamamArgaNAyAM ca pratyekaM dvAviMzatirjaladhayaH-sAgaropamANi bhavati / sugamaM caitat , yato "jA accutro saDDhA" ityAdivacanAd dezasaMyatAnAmutkRSTato'pyacyutkalpe utpAdo'bhihitaH, tatra cotkRSTA sthitidvAviMzatiH sAgaropamANi, utkRSTatazca tAmeva dezaviratibaMdhanAtIti / tiracyA apyadhaHSaSThapRthivyAM nArakatayotpAdaH, na punastataH parataH saptamyAmapi, strINAmutkRSTato'pi SaSThapRthivIM yAvadutpAdasya vihitatvAt , uktaM ca duHpamAnabhAvajanitamohatimirataraNizrImadabhayadevasUripAdaiH paJcamAGgavRttau--"SaSThayantAsveva pRthivIpu strINAmutpatteH" iti / tirazcI tu strIreva, itthaM hi sA utkarSato'pi paSThapRthivIsatkaM dvAviMzatisAgaropamasthitikamevAyurvadhnAtIti / 'jalahINa egatIsA sAsANe jeTTagoti prakRtasyA''yuSo jyeSTha eva jyeSThakaH, utkRSTasthitibandha ityarthaH / sa ca 'jalavInAmekatriMzat'-ekatriMzatsAgaropamANi sAsAdanamArgaNAyAM bhavatItyarthaH / "asaNNimmi" ti asaMjJimArgaNAyAM "paliyAsaMkhiyabhAgo" ti palyopamasyAsaMkhyeyabhAgaH, AyuSa utkRSTasthitibandha ityanuvartate / sugamam / / athoktazeSamArgaNAsu prakRtamAha- 'sesAsu jalahitettosA' tti uktazeSAsu paJcapaJcAzanmAgaNApu prakRta AyuSa utkRSTasthitivanyo jaladhInAM trayastriMzat, trayastriMzatsAgaropamANi bhvtiityrthH| zeSamArgaNAstu nAmata imAH--tiryaggatyodha-paJcendriyatiryagogha-paryAptapaJcendriyatiryagamanaSyodha-paryAptamanuSya-mAnupI-paJcendriyauSa-paryAptapaJcendriya-trasakAyaudha-paryAptatrasakAya-paJcamanoyogapaJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-strI-punapuMsakavedatraya-krodhAdikAyacatuSka-matyAdijJAnacatuSka-matyajJAnAdyajJAnatrika-saMyamogha-sAmAyikasaMyamacchedopasthApanasaMyamA-'saMyama-cakSurAdidarzanatrika-kRSNalezyA-zaklalezyA-bhavyA-'bhavya-samyaktvaudhakSAyika-vedakasamyaktva-mithyAtva-saMDyA-''hArimArgaNA iti / etAsu zeSamArgaNAsu pratyekaM paryAptasaMjJi
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvArama [85 paJcendriyamithyAdRSTi-sarvasaMyataikatarajIvAnAM pravezAt teSAM cA''yuSa aoghotkRSTasthitibandhasvAmitvAdutkRSsthitivandhamAnamoghavat trayastriMzat sAgaropamANya bhihitamiti // 51 // 52 // 53 // 54 // tadevamabhihitamaSTAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhapramANamoghata Adezatazca / atha tAsAmeva jaghanyasthitibandhapramANaM pratipipAdayiSurAdau tAvadoghata Aha-- ghAINa muhuttaMto hasso taiassa bArahamuhuttA / aAussa khuDDagabhavo sesANa bhave muhuttA'TTha // 55 // __(pre0) 'ghAINa muhattaMto'' ityAdi, Atmano mUlaguNAnAM jJAnAdInAM ghAtanazIlAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-mohanIyA-'ntarAyalakSaNAnAM caturNAM ghAtikarmaNAM pratyekaM 'muhuurtaantH'-antrmuhuurtm| kiM tadityAha-hasso"tti hrasvaH-jaghanyaH, sthitibandha iti prakramAdgamyate / "taiassa bArahamuhuttA"tti tRtIyasya vedanIyakarmaNo dvAdazamuhUrtAH, hrasvaH sthitindha ityanuvartate / itthamevottaratrA'pyanuvRttirboddhavyA / "aAussa khuDDubhavo'tti aAyupo hrasvasthitibandhaH kSullakabhavaH, kSullakAsarvajaghanyo yaH SaTpaJcAzadabhyadhikazatadvayAvalikApramANo'paryAptajIvAnAM jIvanakAlastatpramANa ityarthaH / uktaM cAnyatra-"zrAvaliyANaM dosayachappannA egakhuDubhave" iti / 'sesANa"tti prAkRtatvAd dvivacanAnte bahuvacanAntanirdezastataH zeSayornAmagotrakarmaNoH pratyekam "bhave muhuttA'Tu" ti hrasvaH sthitibandho'STau muhUrtA bhavediti / uktaM ca zatakacUrNAvaSTAnAmapi mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhapramANaM darzayatA cUNikRtA--'bArasa aMtamuhuttA veyaNie aTTha nAmagoyANaM / sesANaMtamuhuttaM khuDDubhavaM Aue jANa // " iti / atra pratyekaM jaghanyAvAdhA'ntamuhUrtamAnA, tayA hInakarmasthitipramANaH karmadalaniSekazca prAguktanItyA svayameva draSTavyaH, tatrA'pyAyaHkarmaNo niSeke'bAdhA nyUnA na draSTavyA, tasyA vedyamAnAyuravazeSarUpatvAt / tadyathA-jJAnAvaraNa-mohanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamantamuhUrtamabAdhA, abAdhAhInajaghanyakarma sthitiH karmadalaniSekaH / vedanIyakarmaNo'ntarmuhUrtamavAdhA, abAdhAhInajaghanyakarmasthitipramANaH karmadalaniSekaH / AyuSo'ntarmuhUrtamavAdhA, kSullakabhavapramANaH karmadalaniSekaH / nAmagotrayorantamuhUrtamavAdhA, abAdhAnyUnajaghanyakarmasthitipramANaH karmadalaniSeka iti / itthameva vakSyamANamArgaNAsthAneSvapi svayameva yojyamiti // 55 // abhihitamoghato'STAnAM mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhamAnam / atha tadevA''dezato didarzayiSurAdAbAyurvarjAnAM saptAnAmAha Niraya-paDhamaNirayesudeva-bhavaNa-vaMtaresu svvesu| paMciMdiyatiriyesu asamattamaNusapaNiMdiyesu ya // 56 // (gItiH) mohaguruThiivibhatto sahassaguNio ya aoghgurubNdho| sa paliyasaMkhaMsUNo sattaNha lahU muNeya vo // 57 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm (pre0) "NirayapaDhamaNirayesu"mityAdi, nirayagatyodha-prathamapRthivInirayabhedayostathA "devabhavaNavaMtaresu"tti devagatyoghabhede bhavanapatideva-vyantaradevabhedayoH, 'sanvesupaMcidiyatiriyesu" ti sarveSu paJcendriyatiryagodha-tatparyAptA'paryApta-tirazcyAtmakeSu caturyu paJcendriyatiryagbhedeSu, "asamattamaNusapaNidiyesu yati asamAptazabdasya pratyekaM yojanAt , aparyAptamanuSyabhede'paryAptapaJcendriyajAtibhede cetyarthaH / bahuvacanAntanirdezastu prAkRtalakSaNAboddhavyaH / evameva pUrvatrottaratra ca jJAtavyam / etAsu nirayagatyoghAdyaparyAptapaJcendriyaparyantAsu parigaNitamArgaNAsu pratyekaM kimityAha-"mohaguruThiivibhatto' ityAdi, mohanIyasya yA auSikI saptatisAgaropamakoTIkoTIpramANA guru:-utkRSTA sthitistayA mohagurusthityA vibhaktaH, tataH sahasraNa guNitaH-tADitazca yaH "aoghagarubaMdho" tti jJAnAvaraNAdInAmAyurvarjAnAmaudhiko 'guruH'-utkRSTo 'bandhaH'-sthitibandhaH, sa ca prAka saMjJimArgaNAyAmutkRSTapade yAvAn darzitastAvAn bhavati, tadyathA-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM pratyeka sAgaropamasya trisahasrANi saptabhAgAH (3060 saagrop0)| mohanIyasya sAgaropamasahasram (1000 saagrop0)| nAmagotrayoH pratyeka sAgaropamasya dve sahasra saptabhAgAH (2040 saagrop0)| "sa"tti mohanIyagurusthitivibhaktaH sahasraguNitazca jJAnAvaraNAdInAM ya oghagurubandhaH saH "paliyasa khaMsaNo sattaNha laha muNeyavvo"tti palyopamasya saMkhyeyena-saMkhyeyatamaikabhAgenona:-hInaH san saptAnAM jJAnAvaraNAdInAM laghuH-jaghanyasthitibandho jJAtavyaH, na tvasaMjJinAmutkRSTasthitibandhatulya eveti / idamatra hRdayam--ekendriyajIvAH saptAnAM jaghanyAM sthitImutkRSTApekSayA palyopamasyA'saMkhyeyabhAgena nyUnAM badhnanti, vikalendriyA-'saMjJipaJcendriyAstu svasvotkRSTApekSayA palyopamasya saMkhyeyabhAgena nyUnAM badhnanti, uktaM ca karmaprakRticUNauM-'beiMdiyAdINaM appappaNo ukkasaTTitI paliuvamassa saMkhejatibhAgeNa UNA iyarotti-jahaeNagaThThiti bhavati / / " iti / kiJcAsaMjJinazcyutvA saMjJitayotyadyamAnA vigrahagatau vartamAnA jIvAH saMjJiprAyogyamantaHkoTIkoTIsAgaropamapramANaM sthitibandhaM na kurvanti, kintvasaMjJipaJcendriyaprAyogyameva sthitibandhaM nivartayanti, tatazcotpattisthAne prathamamAhAraM gRhNanta ete saMkSiprAyogyasthitibandhaM kurvanti / itthaM hi yAsu mArgaNAsu saMjJina eva jIvAH praviSTAH santi, na punarasaMjJino'pi, tAsu mArgaNAsu yadyasaMjJinAM gatividyate, tadA tairvigrahagatisthairasaMjJita Agatai vaiH kriyamANaM sthitibandhamapekSya jaghanyasthitivandhapramANamasaMjJipaJcendriyajIvAnAmiva yathoktaM sAgaropamasya palyopamasaMkhyeyabhAganyUnatrisahasrasaptamabhAgAdikaM labhyate / prakRte'pi narakaugha-prathamanarakadevaugha-bhavanapatideva-vyantaradevarUpAsu paJcamArgaNAsu tathA zatakacUAdimatenA'paryAptamanuSyamArgaNAyAM cetyetAsu SaNmArgaNAsvasaMjJijIvAnAmapraveze'pi tadIyotpAdasya sattvAjjaghanyaH sthitibandho'saMjJipaJcendriyANAM prAyogyo darzitaH, zeSamArgaNAdvaye tu jaghanyasthitervandhakA asaMjJipaJcendriyajIvA vidyante eva, iti tathaivokta iti // 56 // 57 // atha zeSaniraya-devabhedeSu saptAnAM jaghanyasthitibandhapramANaM didarzayiSustatsAmyAd vaikiyakAyayogAdimArgaNAsvapi samameva darzayannAha
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram [87 sesnnirydev-vivaahaaryugl-vibhNg-desesu| parihAre teu-pauma-vega-sAsANa-mIsesu // 58 // aMtokoDAkoDI Neyo sattaNha hsstthiibNdho| (pre0) "sesaNirayadevaviuve" tyAdi, anantaroktanarakaugha-prathamanarakabhedadvayavarjA ye zeSA dvitIyAdipRthivIbhedabhinnAH SaD nirayagatibhedAH, tathaivAnantaroktadevagatisatkabhedatrayavarjA jyoti kAdisarvArthasiddhavimAnAntAH saptaviMzatirdevagatibhedAsteSu "viuvAhArayugala"ti yugalazabdasya pratyekaM yojanAdvaikriya-kriyamizrakAyayogamArgaNayoryad yugalam-dvikaM tadvaikriyayugalaM tasmin , AhArakA''hArakamizrakAyayogamArgaNayoryadAhArakayugalaM tasmin , tathA vibhaGgajJAnamArgaNAyAM dezasaMyamamArgaNAyAM cetyarthaH / mArgaNAntarasaMgrahArthamAha-"parihAre teupaume"tyAdi, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM tejolezyA-padmalezyA-vedakasamyaktva-sAsAdana-samyagmithyAtvamArgaNAsvityarthaH / etAsu dvitIyapRthivIprabhRtinirayabhedAdipaJcacatvAriMzanmArgaNAsu kimityAha-"aMtokoDAkoDI yo" ityAdyattaragAthApUrvArdham / AyurvarjAnAM saptakarmaNAM hrasvasthitibandhaH "aMtokoDAkoDI" tti antaHkoTIkoTIsAgaropamapramANo jJAtavya ityarthaH / sugamaM caitat , yato'pUrvakaraNaguNasthAnakAntAnAM mithyAdRSTayAdisaMjJinAM jaghanyato'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANasthitibandha eva bhavati / yadyapi sAsvAdanamArgaNAyAM SaDazItigranthAnusAreNa jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitibandha ekendriyasvAmiko labhyate, kutaH ? SaDazItAvekendriyANAmapi sAsvAdanasamyaktvasvIkArAt / uktaM ca tatra jIvasthAneSu guNasthAnapratipAdanAvasare-"bAyaraasaMnivigale apajji paDhamabiya'' iti / tathA ca taTTIkA 'tato bAdarAzca-bAdaraikendriyAH pRthivyambuvanaspatilakSaNAH, asaMjJI ca viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnavikalaH, vikalAzca vikalendriyA dvIndriya-trIndriya-caturindriyAH (dvandve) bAdarAsaMjJivikalaM tasmin bAdarAsaMjJivikale / kiM viziSTe ? "apajji''tti aparyApte, ko'rthaH ? aparyAptabAdaraikendriyeSu pRthivyambuvanaspatiSu tathA'paryApte'saMjJini tathA vikaleSu dvIndriya-trIndriya-caturindri yeSvaparyApteSu / kimityAhapaDhamabiya" tti iha "savvaguNA'' iti padAdguNazabdasyAkarSaNaM, tataH prathamaM mithyAdRSTiguNasthAnaM dvitIyaM sAsAdanaguNasthAnaM bhavati / " ityAdi / (gA0 3) itthaM hi SaDazItyabhiprAyeNa sAsAdanamArgaNAyAmekendriyANAmapi pravezena sAsAdanamArgaNAyAM jaghanyasthitibandha ekendriyasvAmikaH prApyate / yadvA siddhAnte dvIndriyAntAnAmeva sAsAdanasamyaktvamabhyupagatam , ekendriyANAM tu nAbhyupagatam ekendriyANAM jJAnitvapacchAyAM niSiddhatvAt / uktaM ca-- "egidiyA NaM bhaMte kiM nANI annANI ? goyamA ! no nANI niyamA annANI" iti / na caivaM sati SaDazItikAravacanaM sUtreNa virudhyeta iti vAcyam / yataH SaDazItikArAH karma granthAprAyeNaikendriyANAM sAsAdanaguNasthAnakaM vadanti, uktaM ca taiH-"negiMdisu sAsANo nehAhigayaM suyamayaMpi" iti / tathA ca taTTIkA
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm ____ "tathA naikendriyeSu "sAsANo" ti bhAvapradhAno'yaM nirdezaH, sAsAdanabhAva , sUtre mataH, anyathA dvIndri yAdInAmivaikendriyANAmapi jJAnitvamucyeta , na cocyate, kintu vizeSataH pratiSidhyate / tathAhi-"egidiyANaM bhaMte ! kiM nANI annANI ? goyamA! no nANI niyamA annANI' iti / sa cetthaM sAsAdanabhAvapratiSedhaH sUtre mato'pi kenacitkAraNena kArmagranthikai bhyupagamyata itIhApi prakaraNe nAdhikriyate, tadabhiprAyasyaiveha prAyo'nusaraNAd / '' iti / ___itthaM hi SaDazItyabhiprAyeNa sAsAdanamArgaNAyAM jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitibandha ekendriyasvAmikaH, siddhAntAbhiprAyeNa punarekendriyeSu sAsAdanamAvasyAnabhyupagamAt sAsAdanamArgaNAyAM jJAnAvaraNAdInAM jaghanyo'pi bandho dvIndriyasvAmikaH tathA'pi prakRte navyazatakavadabhiprAyavizeSeNa saMjJisatkasAsAdanabhAvApekSayA'sAvantaHkoTokoTIsAgaropamapramANo darzitaH / uktaM ca navyazatake "sANAiapuvvaMte ayaraMto koDIkoDIu na'higo bNdho|| na hu hINo na ya micche bhaviyarasaMnnimi / / 4 // " iti / ko bhAvaH ? iti ceda, ekendriyAdInAM sAsAdanabhAvasya kAdAcitkatvenAsAvatra na vivakSitaH, tatazca sAsAdane javanyo'pi sthitibandhaH saMjJisvAmikaH prAptaH, sa cAntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANa eva / SaDazItyAyabhiprAyeNa tu mUloktAdanyathA'pyekendriyAdisvAmiko yathAsambhavaM boddhavya iti // 58 // sAmprataM yAsu mArgaNAsvekendriyANAM pravezaH, na punaH zreNyArUDhAnAM mahAtmanAM tAsu lAghavAdhugapadAha tiriyammi ya sabvesu egidiya-paMcakAyabheesa // 56 // orAlamIsa-kammaNa--duzraNANA--'pata-- tisuhlesaas| abhaviya-micchattesu amaNA--'NAhAragesu y||60|| mohaguruThiivibhatto sattarahaM aoghajeThiibaMdho / paliyAsaMkhamUNo / so sattaNhaM lahU Neyo // 61 // (pre0) "tirayammi ya savvesu"mityAdi, tiryaggatyodhamArgaNAbhede, caH smuccye| tathA sarvesu SaTcatvAriMzatsaMkhyAkeSvekendriyasatkapRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyasatkamArgaNAbhedeSu / tatraikendriyapRthivyambutejovAyukAyAnAM pratyekaM sapta sapta mArgaNAbhedAstathA vanaspatikAyasatkAstvekAdaza bhedAH prAgvadvoddhavyAH / anyA mArgaNAH saMgrahItumekAM gAthAmAha--"aorAlamIse"tyAdi, audArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayoga-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyama-kRSNAditryazubhalezyAmArgaNAsu, abhavya-mithyAtvamArgaNayorasaMDya-'nAhArimArgaNayozcetyarthaH / etAsu tiryaggatyopAdyakonaSaSTimArgaNAsu kimityAha-"mohaguruThii" ityAdi, saptatisAgaropamakoTIkoTIlakSaNayA mohanIyasya gurusthityA vibhakto yaH saptAnAmAyurvarjAnAM mUlaprakRtInAm "aoghajeTThaThiibaMdho" ti triMzatsAgaropamakoTI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram [86 koTyAdipramANa audhiko jyeSThaH-utkRSTaH sthitibandhaH, sa ca prAguktaikendriyANAmutkRSTasthitibandhapramANo bhavati, sa punaH kiMviziSTa ityAha-"paliyAsaMkhaMsUNo so" ti palyopamasyA'saMkhyAMzenA'saMkhyAtatamenakabhAgenonaH-nyUnaH saH "sattaNhaM lahU Neyo'tti yathAsaMkhyaM jJAnAvaraNAdInAmAyurvarjAnAM saptAnAM laghuH-jaghanyo jJeyaH, sthitibandha iti gamyate / idamuktaM bhavati-mohanIyotkRSTasthityA vibhakto jJAnAvaraNasyaudhikotkRSTasthitibandhaH palyopamAsaMkhyabhAgena nyUnaH san jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhatayA jJeyaH, evaM darzanAvaraNAdInAmapi jJAtavyaH / tadyathA-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyANAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH sAgaropamasya trayaH saptabhAgAH palyopamasyA-'saMkhyeyabhAgena nyUnAH / mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgena nyUna ekaH sAgaropamaH / nAma-gotrayostu pratyekaM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamA'saMkhyabhAgena nyUnau jaghanyasthitibandho bhavatIti / sugamaM caitat , yataH prakRtatiryaggatyAdimArgaNAsu pratyekaM vidyate ekendriyajIvAnAM pravezaH, na punaH zreNigatAnAm , ekendriyAstu jaghanyato'pi niruktasthitibandhAddhInaM sthitibandhaM na kurvanti, tadanye zreNimanArUDhA jIvAstvadhikameva sthitibandhaM kurvanti; itthaM TekendriyANAM yo jaghanyasthitibandhaH sa eva prakRtasavemArgaNAsu jaghanyasthitivandhatayA prApyate / idantvavadheyamyadatra pratyekaM mArgaNAsu jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitibandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgena nyUnAH sAgaropamasya dvayAdisaptabhAgA ityuktaH, sa tadvAcakazabdasAmyAdeva, na punastiryaggatyodhAdiprakRtasarvamArgaNAsvasau tulya eva bhavati, kiM tarhi ? svAmibhedena hInAdhiko bhavati / idamuktaM bhavati-yathA prAga jaghanyotkRSTasthitivandhAlpabahatve paryAptasUkSmaikendriyajaghanyasthitibandhApekSayA'paryAptavAdaraikendriyANAM jaghanyasthitibandho vizeSAdhikaH, tato'paryAptasUkSmaikendriyANAM jaghanyasthitivandho vizeSAdhika ityevaM tAratamyena darzitastathA prakRte'pyekendriyaughamArgaNA-sUkSmaikendriyaughamArgaNA-tadaparyAptamArgaNAdibhedeSu svAmibhedena bhinno bhinno boddhvyH| atra prastutasarvamArgaNAsu yugapadabhidhAnaM tu bandhasya hInAdhikye'pi palyopamAsaMkhyabhAgena nyUnAH sAgaropamasya dvayAdisaptabhAgA ityevaMrUpeNa samAnAbhilApenAbhidheyatvAt / itthamevAnyatrA'pi yathAsambhavaM vijJeyamiti // 56 / 60 / 61 // atha vikalendriyabhedeSvaparyAptatrasakAyamArgaNAyAM cAha sabavigalesu sagaguruThiibaMdho paliyasaMkhabhAgUNo / sattaNha lahU Neyo vidiyabhaMgo apajjatase // 62 // (pre0) "savvavigalesu"ityAdi, aodha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnadvIndriya-trIndriya-caturindriyalakSaNeSu 'sarvavikaleSu', vikalendriyasatkeSu sarvamArgaNAbhedeSvityarthaH / eteSu kimityAha-' sagaguruThiibaMdho" ityAdi, svakaH-svakIyaH, dvIndriyaugha-paryAptadvIndriyAditattanmArgaNAsambandhItyarthaH, evambhUto yaH prAgabhihitaH prastutAnAM jJAnAvaraNAdInAM guru:-utkRSTaH sthitibandhaH saH svakagurusthitibandhaH, kiM viziSTaH ? "paliyasaMkhabhAgUNo" ti palyopamasya saMkhyeyabhAgena nyUno jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6.] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAm 'laghuH'-jaghanyo jJAtavyaH, sthitivandha iti gamyate / tadyathA-dvIndriyabhedatraye jJAnAvaraNAdicaturNA palyopamasaMkhyeyabhAgena hInAH sAgaropamasya paJcasaptatiH saptabhAgAH / mohanIyasya tu palyopamasaMkhyeyabhAgena hInAni paJcaviMzatiH sAgaropamANi / nAma-gotrayoH punaH palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnAH paJcAzat sAgaropamasaptabhAgAH / trIndriyamArgaNAbhedatraye pratyekaM jJAnAvaraNAdicaturNA palyopamasaMkhyeyabhAgena nyanAH paJcAzadabhyadhikazataM sAgaropamasaptabhAgAH / mohanIyasya punaH paJcAzat sAgaropamANi palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnAni / nAmagotrayostu palyopamasaMkhyeyabhAgena hInAH zataM sAgaropamasaptabhAgAH / caturindrayamArgaNAbhedatraye pratyekaM jJAnAvaraNAdInAM caturNA palyopamasaMkhyeyabhAgena hInAni zataM sAgaropamANi / nAmagotrayostu pratyekaM palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnA dvizatasAgaropamasaptabhAgA iti / "biMdiyabhaMgo apajjatase"tti aparyAptatrasakAyamArgaNAyAM 'dvIndriyabhaGga'-aparyAptadvIndriyabhaGgaH, aparyAptadvIndriyamArgaNAvajjJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitibandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnAH paJcasaptatyAdisAgaropamasaptabhAgA ityarthaH // 62 // sAmprataM yAsu mArgaNAsu zreNigatajIvApekSayA saptAnAM jaghanyasthitibandhaH prApyate, tAsu mArgaNAsu kramazo jaghanyasthitibandhaM prakaTayannAha thI-NapumesusaMkhiyasahassavarisANi sNkhsyvaasaa| paliyA'saMkhiyabhAgo tighAi-moha-iyarANa kamA // 63 // (pre0) "thINapumesu"ityAdi, strIvedamArgaNAyAM napuMsakavedamArgaNAyAM ca pratyekamityarthaH / kimityAha-"saMkhiyasahasse'tyAdi, saMkhyeyasahasravarSANi, 'saMkhasayavAsA"tti puMstvaM prAkRtatvAt tataH saMkhyeyazatavarSANi, "paliyAsaMkhiyabhAgo"tti padaikadeze padasamudAyopacArAt palyaH-palyopamastasyA'saMkhyeyabhAgaH-asaMkhyeyatamaikabhAgaH, jaghanyasthitibandho bhavatIti prakramAdgamyate / keSAM karmaNAmityAha-tighAi' ityAdi, trayANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM ghAtinAM "moha" ti mohanIyasya "iyarANa' tti aAyurvarjasaptAnAM jaghanyasthitibandhasya vakta prakrAntatvAdanantarameva ghAtikarmaNAM gRhItatvAcca ghAtibhya itarANi yAni AyurvajAni vedanIya-nAmagotralakSaNAni trINi karmANi teSAM "kamA 'tti kramAd-yathAsaMkhyam / ayambhAvaH-upazamakAnAmiva kSapakazreNimArohatAmavedyavasthAyAH prAga yAvAn jaghanyasthitivandhaH puruSavedinAM jAyate, tadapekSayA strIvedinAM napuMsakvedinAM cAdhikataro'sau bhavati / kasmAd ? ucyate-yatra sthAne puvedinAM puvedodayasya vicchedo jAyate, tataH sthAnAt saMkhyeyasthitibandheSvakRteSu prAgeva strI-napuMsakavedinAM svasvavedodayo vicchidyate, kiJcottarottarasthitibandhAH zreNimArohatAM hInahInatarAH pravartante, teSu ye stokastokatarasthitInAM bandhAH puvedinAM savedyavasthAyAM prApyante, na te sarve tadanyavedinAmapi savedyavasthAyAM prApyante, kintvadhikasthitendhA eva jaghanyato'pi prApyante, te ca teSAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM pratyekaM saMkhyeyAni varSasahasrANi, mohanIyasya saMkhyeyAni varSazatAni, vedanIya-nAma-gotrANAM trayANAmaghAtikarmaNAM tu palyopamasyAsaMkhyeyatamaikabhAga iti // 63 // |
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvArama atha puruSavedamArgaNAyAM jaghanyasthitivandhamAnamAha-- purisammi tighAINaM saMkhasayasamA havejja mohassa / solasa vAsA saMkhiyasahassavAsA aghAINaM // 64 // (pre0) "purisammi tighAINaM" ityAdi, puruSavedamArgaNAyAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAm "saMkhasayasamA havejja' ti jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyazatasamAH-saMkhyeyazatavarSANi bhvedityrthH| 'mohassa"tti mohanIyakarmaNaH "solasavAsA"tti puMstvaM prAkRtatvAttataH prakRto jaghanyasthitibandhaH poDaza varSANi bhavedityarthaH / "saMkhiyasahassavAsA aghAINaM"ti prAgvat saMkhyeyasahasravarSANi trayANAmAyurvarjAnAmaghAtikarmaNAM jaghanyasthitibandho bhavedityarthaH / iti // 64 // atha krodhamArgaNAyAmAha kohammi tighAINaM saMkhasayasamA havejja mohassa / do mAsA saMkhejjA sahassavAsA aghAINaM // 65 // (pre0) 'kohammi tighAINa" mityAdi, krodhakaSAyamArgaNAbhede trayANAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM ghAtikarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyAH zatasamAH-zatavarSANi bhavet / mohanIyasya tvasau "do mAsA"tti dvau mAsau bhavet / vedanIya-nAma-gotralakSaNAnAM trayANAmaghAtikamaNAM pratyekam "sahassavAsA''ti sahasravarSANi jaghanyaH sthitibandho bhavedityarthaH / iti // 6 // atha mAnakapAyamAgeNAyAmAha-- mANe vAsapuhuttaM tiNhaM ghAINa egamAso'sthi / mohassa hoi saMkhiyavAsA tiNhaM aghAINaM // 66 // (pre0) "mANe vAsapuhutta"mityAdi, mAnakaSAyamArgaNAyAM jaghanyasthitibandho varSapathaktvamastIti pareNAnvayaH / keSAmityAha-"tiNhaM ghAINa"ti jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAm / "egamAso"tti ekamAsaH-triMzadahorAtrapramANo jaghanyasthitibandhaH "mohassa"ti mohanIyalakSaNacaturthaghAtikarmaNo bhavati / tathA saMkhyeyAni varSANi jaghanyasthitibandho vedanIya-nAma-gotralakSaNAnAM trayANAmaghAtikarmaNAM bhavatItyarthaH // 66 // atha mAyAyAM prakRtajaghanyasthitibandhaM darzayan puvedAdicaturmArgaNAsu matAntareNA'nyathA'pi jaghanyasthitibandhaM pratipAdayaMzcAha mAyAe NAyavvo mAsapuhuttaM u tiNha ghAINaM / Neyo paNNarasa ahorattAI mohaNIyassa // 67 // hasso vAsapuhuttaM tiNha aghAINa ahava NAyavyo / purisAIsuM causuM chaNha ya saMkhiyasahassasamA // 68 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSu saptAnAma (pre0) "mAyAe NAyavvo"ityAdi, mAyAkaSAyamArgaNAyAM trayANAM ghAtinAM jaghanyasthitibandho mAsapRthaktvaM jJAtavya ityrthH| tukArastu pAdapUtyai / atha caturthasya ghAtina Aha-'yo paNNarasa'' ityAdi, mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH paJcadazAhorAtrANi jnyeyH| "hasso' tti prastuto hrasvaH sthitibandhastrayANAmAyUrjAnAmaghAtinAM varSapathaktvaM jJeya ityrthH| anantaroktapuruSavedAdicatasRSu mArgaNAsu prakRtajaghanyasthitibandho'nyathA'pi dRzyate, iti tamapi saMgrahItumAha"ahave"tyAdi, athavA'nantarAbhihiteSu "purisAIsu"ti puruSAdiSu caturyu mArgaNAbhedeSu pratyekam "chaNha ya" ti sUcanAt sUtramitikRtvA''yurmohanIyavarjAnAM paNNAM mUlaprakRtinAm "sakhiyasahassasamA" ti saMkhyeyasahasrasamAH, jaghanyasthitibandha iti gamyate / iti // 67 / 68 // atha sAmAyikasaMyamAdizeSamArgaNAsu prastutasaptaprakRtisatkajaghanyasthitibandhamAhasamaia-cheesu lahU muhUttagANa va diNANa va puhuttaM / tiNhaM ghAINa bhave mohassa bhave muhuttaMto // 66 // mAsapahutta aiyo tiNha aghAINa uvasame dugunno| sattarahaM aopatto yo aoSavva sesAsu // 7 // (pre0) "samaiacheesu lahU" ityAdi, sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyamamArgaNayolaghuHjaghanyaH sthitibandhaH "muhuttagANa va diNANa va puhuttaM 'ti muhUrtA eva muhUrtakAsteSAM vA dinAnAmdivasAnAM vA pRthaktvam , muhUrtapRthaktvaM dinapRthaktvaM vetyarthaH / keSAmityAha-"tiNhaM ghAINa bhave"tti mohanIyavarjAnAM trayANAM ghAtinAM pratyekaM bhavet / mohanIyasya tarhi kiyAn bhavedityAha-'mohassa bhave mahattaMto"ti mohanIyasya jaghanyasthitibandho muhUrtAntaH-antamu hUtaM bhavet / "mAsa puhattaM yo tiNha aghAINa"tti AyurvarjAnAM trayANAmaghAtikarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandho mAsapRthaktvaM jJAtavya iti / athaupazamikasamyaktvamArgaNAyAmAha - "uvasame duguNo' ityAdi, aupazamikasamyaktvamArgaNAyAM prakRto jaghanyasthitibandhaH "aopatto"ti aoghataH,-aoghApekSayetyarthaH / yAvat sthitivandhapramANamoghaprarUpaNAyAM jaghanyato'bhihitaM tatpramANApekSayeti yAvat / oghApekSayA kimityAha"dagaNo" ti dviguNo jJAtavya iti pareNAnvayaH / keSAM karmaNAmityAha-"sattaNha" ti prastutAnAmAyurvarjAnAM saptakarmaNAm / ayambhAvaH-aoghe jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM yo jaghanyasthitibandha uktaH sakSapakazreNimArUDhAnAM sUkSmasamparAyacaramasthitibandhamapekSya, upazamazreNimArUDhAstu kSapakANAmiva na vizuddhAstataH sUkSmasamparAyacaramasthitibandhe vartamAnA api kSapakANAmiva jaghanyasthitibandhaM naiva kurvanti, kintu tato dviguNameva kurvanti / yaduktaM karmaprakRticUrNI-"jami samate khavagassa TThitibaMdho Adi majjhe avasANe vA diTaTho taMmi ceva ThANe uvasAmagANaM duguNo dvitibaMdho Adi majjhe avasANe vA diTTho" iti / |
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvAram itthaM hi kSapakApekSayopazAmakAnAM jaghanyasthitibandho dviguNaH san jJAnAvaraNa-darzanAvaraNamohanIyA-'ntarAyakarmaNAmantarmuhUrtam ; yadyapi kSapakANAmapyamISAM caturNAM jaghanyasthitibandho'ntamuhUrtamAtro bhavati, tathA'pi tadapekSayA'tropazamakAnAM dviguNamantarmuhUrtaM boddhavyam | vedanIyasya jaghanyasthitibandhastu caturviMzatimuhUrtA bhavati / nAmagotrayoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH punaH poDaza muhUrtA jAyate / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUNa - "carimasamayasuhumasAMparAiyassa gANAvaraNa- daMsaraNAvaraNa- aMtarAiyANamaMtomuhuttio TThadibaMdho / NAmAgodANaM ThidibaMdho solasa muhuttA / vedaraNIyassa TThidibaMdho caDavIsa muhuttA / se kAle savvaM mohaNIyamuvasaMtaM / " iti / atha zeSamArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthitibandhapramANaM didarzayiSuratidezadvAreNAha - "zroghavva sesAsuM" ti anantaroktA nirayagatyoghAdyopazamikasamyaktvaparyantAzcatustriMzadbhyadhikazatamArgaNA vivartya zeSAsu manuSyagatyAdiSaTatriMzanmArgaNAsu pratyekaM saptakarmasatko jaghanyaH sthitibandha vajjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-mohanIyA - 'ntarAyakarmaNAmantarmuhUrtam, vedanIyasya dvAdazamuhUrtAH, nAma - gotrayostu pratyekamaSTau muhUrtAH, jJeya ityatrApi yujyata iti / atra zeSamArgaNAstu nAmata imAH - aparyApta - bhedavarjAstrayo manuSyagatimArgaNAbhedAH, tathaiva dvau paJcendriyajAtimArgaNAbhedau dvau ca trasakAyamArgaNAbhedau, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogabhedI, apagataveda - lobhakapAya-matyAdicaturjJAna - saMyamauSa - sUkSmasamparAyasaMyama-cakSurAditridarzana-zukla lezyAbhavya-samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMjJayA''hArimArgaNAbhedAceti / etAsu pratyekamanivRttibAdarakSapakANAM sUkSmasamparAyakSapakANAM ca pravezAt teSAmevAdhikajaghanyasthitibandhasvAmitvAccA-''yurvarja - bandhaprAyogyajJAnAvaraNAdimUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhapramANamoghavadatidiSTamiti || 66 | 70 // tadevamabhihitaM saptAnAM jaghanyasthitibandhapramANamAdezato mArgaNAsthAneSvapi / sAmpratamuktazeSasyAyuHkarmaNastadAdezataH prakaTayannAha - savvaNirayabhesu deve veuvva - sAsaNesu ya / usa muhatta to jaharaNago hoi ThiibaMdhI // 71 // [ 63 (pre0 ) " savvaNiraye "tyAdi, nirayaugha- prathama pRthivyAdibhedalakSaNeSu sarveSu nirayagatimArgaNAbhedeSu tathA 'deve"tti devaughamArgaNAyAM tathA vaikriyakAyayogamArgaNAyAM sAsAdanamArgaNAyAM ca pratyekamAyuSo jaghanyasthitibandho 'muhUrtAntaH ' - antarmuhUrtapramANo bhavatItyarthaH / atra muhUrtAnta ityanena kSullakabhavapramANo jaghanyasthitibandho naiva grAhyaH / kasmAd ? ucyate, kSullakabhavapramANajaghanyasthitikA paryAptamanuSyAdaya eva santi, na punaH paryAptamanuSyAdayo'pi kiJca prakRtamArgaNAgatAnAM nArakAdijIvAnAmaparyAptatayotpAdaH pratiSiddha ityete'paryAptaprAyogyamAyurapi na badhnanti itthaM teSAM kSullakabhavapramANajaghanyasthitikAyurvandhasyAnavakAzAdayaM kSullakabhavapramANo na gRhyate / yaduktaM
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] baMdhavihANe mUlapathaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH vizeSAvazyakabhASyavRttau-"yadA'pyutkRSThasaMklezau nAraka-devAvutkRSTasthitikaM mohanIyaM baddhvA tiryacUtpadyate, tadApyAyuSo jaghanyasthitirna sambhavati, kSullakabhavagrahaNalakSaNajaghanyasthitiSu jIveSu nArakadevAnAmanutpAdAt / " iti // 71 // atha mArgaNAntareSu prakRtAyuHsatkajaghanyasthitibandhamAnamAha bhavaNesAisuresu jahArihaM aAgamANusArApro / bhinnamuhuttapabhoI jA Neyo hAyaNapuhuttaM // 72 // _(pre0) "bhavaNesAisuresu"mityAdi, bhavanezAdayaH-bhavanapatyAdayo ye surAsteSu, bhvnptyaadynuttraantdevgtimaargnnaabhedessvityrthH| teSu kimityAha-"jahAriha"mityAdi, yathArhamyathAsambhavamAgamAnusArAt-vyAkhyAprajJapti-paJcasaMgrahAdizrutAnusArAjjJeya ityuttraardhe'nvyH| AyuSo jaghanyasthitibandha ityanuvartate / kiyAn jJeyaH ? ityAha-'bhinnamahatta"tyAdi, ayambhAvaHvyAkhyAprajJaptyAM caturvizatitame zate saMvedhaM darzayatA sudharmAgaNadhareNa bhagavatA'surakumArAdInAM sahasrArakalpaparyantAnAM devAnAM manuSyatayA jaghanyato mAsapRthaktvAyuSyutpAdo'bhihitaH, tiryaktvena tvantamuhUrtAyuSyasAvabhihitaH / uktaM ca tatra "asurakumAre NaM bhaMte ! je bhavie paMciMdiyatirikkhajoNiesu uvavajjittae se NaM bhaMte ! kevati0 ?, goyamA ! jahanneNaM aNtomuhutthitiiesu|" iti / zeSANAM tu sahasrArakalpaparyantAnAM tthaivaatidissttH| yaduktam- "evaM jAva IsANadevassa" iti / tathA "evaM eeNaM kameNaM avasesAvi jAva sahassAradevesu uvavAeyavyA" iti / / __ aAnataprabhRtayo devAstu manuSyatayaivotpadyante, ataste jaghanyato'pi varSapRthaktvAyuSi saMjAyante, uktaM ca--"prANayadeve NaM bhaMte ? je bhavie maNussesu uvavajjittae se NaM bhaMte ! kevati0 ? goyamA ! jahanneNaM vAsapuhuttadvitiesu uvavajjittae" iti / zeSANAM tvatidezAdinA'bhihitaH / yaduktam--"evaM jAva accuyadevo" tathA "gevejjadeve NaM bhaMte ! je bhavie magussesu uvavajjittae se NaM bhaMte ! kevatikA0 ?, goyamA ! jaha. vAsapuhattaThitiema" tathaiva "vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiyadeve NaM bhaMte ! je bhavie maNussesu uvavajittae se NaM bhaMte ! kevati ?, evaM jaheva gevejjadevANa" iti / "savvaTThasiddhagadeve NaM bhaMte ! je bhavie maNussesu uvavajittae sA ceva vijayAdidevavattavvayA bhANiyavvA / " iti ca / / itthaM ca zrIbhagavatyabhiprAyeNa bhavanapatyAdisahasrAraparyanteSu devagatimArgaNAbhedeSu tiryagAyuSo jaghanyasthitibandho'ntamuhUrtapramANo jAyate, tata uparitanadevabhedeSu bandhaprAyogyasya manuSyAyuSo jaghanyo'pi sthitibandho varSapRthaktvaM bhavati / sa eva prakRte mUlaprakRtyapekSayA prApyata iti mUle bhinnamuhUrtaprabhRtyA yAvad vrsspRthktvmbhihitH| yat punaryAvatpadagrahaNaM tattu paJcasaMgrahAdau svadevAlayAccyutvA punarapi tatraivotpadyamAnasya devasya jaghanyAntarasya pRthak pRthagabhihitatvAt /
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasya ] dvitIyAdhikAre sthitibandhapramANadvArama tathA coktaM paJcasaMgrahe "AisA zramarassa aMtaraM hoNayaM muhuttato / sahasAre accuyaguttare dimAsa vAsa nava // " iti / jIvasamAse'pyevamevoktam / tathA ca tadgranthaH"jAvIsANaM tomuhuttamaparaM saraNaM sahasAro | nava dI mAsA vAsA aguttarokosa uyahidugaM || 254 ||" iti / , bhAvanA tu svayameva kartavyeti / mahAbandhakArAstu-bhavanapatyAdIzAna kalpAntadevabhedeSu prakRtamAyuSo jaghanyasthitibandhamAnamantarmuhUrtam, sanatkumAra- mAhendrayostu tad muhUrtapRthaktvam bahmalAntakayordinapRthaktvam, zukra- sahasrArakanpayoH pacapRthaktvam zrAnatakalpAdicatuSke mAsapRthaktvam, graiveyakAnuttaravimAnabhedeSu tu varSapRthaktvamiti vadantIti // 72 // , -S athA''hAraka- tanmizramArgaNayoH prakRtaM didarzayiSurAhazrAhAraduge mariDaM jahaNNago laMtakammi upAo / saMghayaNIe utto pallapuhuttaM pare viMti // 73 // [ 65 (TI0) "AhAraduge" ityAdi, AhArakakAyayogamArgaNA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayoryaddvikaM tadevAhArakadvikaM tasmin, AhArakA ''hArakamizrakAyayogamArgaNayoH pratyekamityarthaH / tayoH pratyekaM kimityAha--'"mariu "mityAdi, prakRtamArgaNAiye jaghanyata utpAda: - gatyAntare utpattirUpaH "laMtagammi"tti lAntakAkhye SaSTakalpe ukta ityutarArdhe'nvayaH, kutrokta ityAha-' saMghayaNIe "tti zrImajjinabhadragaNikSamAzramaNapUjyapraNIte bRhatsaMgrahaNyAkhye granthe ityarthaH / tathA coktaM tatra-- "laMtaMbhi caudaputrissa" iti / caturdaza pUrvadharANAmevAhArakazarIritvenA''hAraka- tanmizra kAya yoginAM jaghanyato lAntakakalpa utpAdo bRhatsaMgrahaNyAmarthAdabhihito boddhavya iti bhAvaH / idamuktaM bhavatibRhatsaMgrahaNyAmA''hArakA-''hArakamizra kAyayoginAM jaghanyotpAdasyArthato lAntakakalpe'bhihitatvAt, lAntakakalpadevAnAM jaghanyato dazasAgaropamasthitikatvAcca tatrotpitsUna prakRtamArgaNAgatajIvAn pratItya dazasAgaropamebhyo hInaH sthitibandho na sambhavati / 'pallapuhutta pare biti" tti 'pare' - mahAbandhakArAH prakRtamArgaNAdvaye palyopamapRthaktvaM bruvanti, AyuSo jaghanyasthitibandhamiti prakramAgamyata iti || 73 || atha matijJAnAdimArgaNAsu prakRtamAyuSo jaghanyasthitibandhapramANamAha mai-su- vahiNAsu hidarisamma samma khaiesa / vegasammattammiya viyo hAyahutaM // 74 // (pre0 ) " maisuprajvahiNANe su" mityAdi, matijJAna - zrutajJAnA - 'vadhijJAnamArgaNAsu tathA'vadhidarzanamArgaNAyAM, samyaktvaugha kSAyikasamyaktvamArgaNa yorvedakasamyaktvamArgaNAyAM cetyetAsu sapta
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH mArgaNAsu pratyekam "viNNeyo hAyaNapuhutta"ti prakRta AyuSo jaghanyasthitibandho 'hAyanapRthaktvam'varSapRthaktvaM vijJeya ityarthaH / sugamam, pratyekaM samyagdRSTideva-nArakajIvAnAM pravezAt , teSAM jaghanyato yathoktasthitikamanuSyAyuSa eva bandhabhAvAcca // 74 // atha yAsu kevalAnAM sarvasaMyatAnAM dezasaMyatAnAM vaiva pravezastAsu mArgaNAsu yugapatprakRtamAyuSo jaghanyasthitivandhamAnamekayA''ryayA''ha maNapajjavaNANe taha saMyama-sAmaia-chea-desesu / parihAravisuddhIe yo palizrovamapuhuttaM // 75 // (pre0) "maNapajjavaNANe'' ityAdi, manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyama-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamamArgaNAsvityetAsu SaNmArgaNAsa pratyekam "paligrovamapuhuttaM"tti palyopamAnAM pRthaktvaM-palyopamapRthaktvaM jJeyaH, AyuSo jaghanyaH sthitibandha iti gamyate / kutaH ? sAmAyikAdisaMyamopetAnAM jaghanyato'pi saudharmakalpe utpAdasyoktatvAt / uktaM ca paJcasaMyataprakaraNe-"paMcaNhaM vi devagaI tirahaM paDhamayANa thova sohamme" iti / atrAkSaragamanikA"paMcaNha" ti sAmAyika-chedopasthAna-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAya-yathAkhyAtasaMyamopetAnAM paJcavidhAnAmapi saMyatAnAM "devagaI" ti gamanam-gatiH ekabhavAccyutvA'nyatra bhave utpattilakSaNA, sA deveSveva bhavatItyarthaH / tatrApi "tieha paDhamayANa"tti sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikAkhyasaMyamopetAnAM prathamatrayANAM saMyatAnAM "thova"tti jaghanyA, gatiriti gamyate, kutra ? ityAha-"sohamme" tti saudharmakalpAkhye prathame kalpa ityarthaH / saudharme kalpe utpadyamAnA apyete jaghanyAyuSkadevatayA notpadyante kintu jaghanyato'pi palyopamadvayA''yuSkadevatayotpadyante / uktaM ca paJcasaMyataprakaraNe tadapi-"paliyA duriNa jahaeNA devaThiI tiNha paDhamayANaM tu" / "palye dve jaghanyA devasthitistrayANAM prathamakAnAM tu" iti / itthaM hi prakRtamArgaNAgatajIvAnAmAyuSo jaghanyasthitibandhaH palyopamapathaktvamabhihita iti // 7 // athaikayA''ryayA zeSamArgaNAsu prakRtAyurjaghanyasthitibandhamAnamAha suhalesAsUNeyo surANusAreNa jaM havejja suro / se lahuThiI sAmI sesAsu hoi khuDDabhavo // 76 // (pre0) "suhalesAsu"mityAdi, 'zubhalezyAsu' tejaH padma-zuklAkhyAsu tisRSu prazastalezyAmArgaNAsu pratyekamityarthaH / tAsu kimityAha-"Neyo' ityAdi, AyuSo jaghanyasthitibandhaH "sarANasAreNa"ti suragatimArgaNAnusAreNa jnyeyH| kasmAtsurAnusAreNa jJAtavya ityatrAha-"ja havejja" ityAdi, 'yad'-yasmAt prakRtatisRSu mArgaNAsu 'suraH'-devaH "se''ti tasyA''yuSo jaghanyasthitibandhasya svAmI bhvti| idamuktaM bhavati-zubhalezyApariNatA manuSyAstiryaJco vA devAyureva badhnanti, devAyurbadhnatAM teSAmAyuSo mArgaNAprAyogyajaghanyasthitibandho na prApyate, ato'ntamuhUrtAdisthitika tiryagAdyAyurvaghnanto devAH zubhalezyAtraye AyuSo mArgaNAprAyogyajaghanyasthitibandhasvAmino bhavanti;
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ atra granthe'dhikRtamArgaNAsthAnayantram [67 'gai iMdiye ya kAye joe 'vee 'kasAya nANe ya / "saMjama 'dasaNa lesA ''bhava 12samme saMnni 14AhAre // 1 // | saMkhyayA mArgaNAsthAnAni saMkhyayA mArgaNAsthAnAni saMkhyayA mArgaNAsthAnAni saMkhyayA mArgaNAsthAnAni K gatiH (47) kAyaH (42) 1 narakagatyoSaH, *7 pRthivIkAye, 7 ratnaprabhAdipRthivIbhedAt, *7 apkAye, 1 tiryaggatyodha:, *7 tejaskAye, 1 paJcendriyatiryagoghaH, *7 vAyukAye, 1 paryAptapaJcendriyatiryaga, 1 vanaspatikAyaughaH, 1 aparyAptapaJcendriyatiryaga, +3 pratyekavanaspatikAye, 1 tirazcI, *7 sAdhAraNavanaspatikAye, 1 manuSyagatyodhaH, +3 trasakAye, 1 paryAptamanuSyaH, yogaH (18) 1 aparyAptamanuSyaH, :5 manoyoge, 1 mAnuSI, 5 vacoyoge, 1 devagatyoghaH, 1 kAyayogaughaH, 3 bhavana-vyantara-jyotiSkAH, 1 audArikaH, 12 saudharmAdikalpopannabhedAt, audArikamizraH, | navagraiveyakabhedAt, 1 vaikriyaH, 5 paJcAnuttarabhedAt, vaikriyamizraH, indriyam (16) / 1 prAhArakaH, 7 ekendriye, | 1 pAhArakamizraH, +3 dvIndriye, X1 kArmaNaH, +3 trIndriye, vedaH (4) +-3 caturindriye, | 3 strI, pu, napuMsakAH, +3 paJcendriye, X1 apagatavedaH, kaSAyaH (4) bhavyaH (2) 4 krodha-mAna-mAyA-lobhAH2 bhavyaH, abhavyaH, akaSAyaH, samyaktvam (7) jJAnam (7) 1 samyaktvodhaH, 4 (mati-zrutA-'vadhi- 1 kSAyikam, manaH paryavAni, 1 kSAyopazamika, 3 (matyajJAnaM, zrutAjJAnaM, 41 aupazamika, vibhaGgajJAnam, 1 sAsAdanam, . kevalajJAnam, 41 mitram, saMyamaH (7) 1 mithyAtvam, 1 saMyamoghaH, saMjJI (2) 1 sAmAyikaH, 2 saMjJI, asaMjJI, 1 chedopasthApanaH, AhArI (2) 1 parihAravizuddhikaH, AhArakaH, X1 sUkSmasamparAyaH, X1 anAhArakaH, yathAkhyAtaH, 2 dezasaMyamaH, asaMyamaH, darzanam (3) 3 cakSuH,pracakSuH,pravadhi0, * kevaladarzanam, lezyA (6) 3 kRSNa-nIla-kApota0 3 tejaH-padma-zukla * 'progha-sUkSmaugha- sUkSmaparyApta- sUkSmAparyApta-'bAdaraugha-bAdaraparyApta-"bAdarAparyAptabhedAt sapta / +'progha-2paryAptA-35paryAptabhedAt trINi / - 'progha-2satyA-3'satya-4mizra-5vyavahArabhedAt paJca / * eteSu caturyu mArgaNAsthAneSu kasyA'pi karmaNaH sthitibandho na bhavatyatastAni mUlata evAtra sthitibandhagranye na gaNyante, tatazca (170) saptatyuttarazatamArgaNAsthAnAni / x eteSu saptamArgaNAsthAneSvAyurbandho na bhavatyatastAni saptA''yuSaH sthitibandhe vaya'nte, tata AyuSaH sthitibandhe (163) triSaSTya ttarazatamArgaNAsthAnAnyebA'dhikriyante /
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] AyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAmoghAdezataH saptAnAmutkRSTasthitibandhamAnam gatiH indriyam kAyaH trasakAyaudha-tatparyAptabhedI, oghavat 8 sarve.narakabhedAH paJcendriyaugha 12 sahasrArAntadevabhedAH paryAptapaJcendriyajJAnA0 darzanA0 / 30 koTIkoTIsAgaro- | vedanI* antarA0 )pamAriNa, aparyAptavarjAH bhedI, mohanIyasya- 4 tiryagbhedAH 70 koTIkoTisAgaro0 nAmagotrayoH- 20 3 manuSyabhedAH , , 27 aparyAptatrasa0 AyurvarjAnAM saptAnAmapi pratyekam - antaHkoTikoTisAgaropamam aparyAptapaJcendriya- aparyAptatiryagmanuSyau, pAna- | paJcendriyabhedaH tAdi 18 devabhedAzca 20 jhAnAvaraNa-darzanAva0 / 3 sAgaropamam vedanI0 antarAya mohanIyasya 1 sAgaropamam nAma-gotrayoH sAgaropamam ekendriyaugha0 bAdaraugha0 bAdaraparyApta progha-bAdara-tatparyAptabhedabhinnAH pRthvI-jalA-'gnivAyu-sAdhAraNavanasatkAH 15 // vanauSa0 progha-paryAptapratyekavanaspatibhedau ca. 18 bAdarAparyApta-sarvasUkSmai kendriyabhedA: jJAnA0 darzanA0 / palyopamA'saMkhyabhAgona0 vedanI0 antarA0) sAgaropama0 , mohanIyasyanAmagotrayoH sarvasUkSma-bAdarAparyAptabhedabhinnAH pRthvI-jalA'gni-vAyu-sAdhAraNavanasatkAH 20 / aparyAptapratyekavanaspatibhedazva. 640 21 jJAnA0 darzanA0 / 75 sAgaropamam vedanI0 antarA0 mohanIyasyanAma-gotrayoH dvIndriyasatko progha-paryAptI, tadaparyAptazca* zrIndrisatko progha-paryAptabhedau, tadaparyAptazca* . jJAnA0 darzanA0 vedano0 antarA0 mohanIyasyanAmagotrayoH C jJAnA0 darzanA0 caturindriyasatko vedanI0 antarA0 progha-paryAptabhedau, mohanIyasya tadaparyAptazca nAmagotrayoH * eteSvaparyAptabhedeSu palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUna utkRSTato'pi vijJeyaH (gAthA-45) /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ -utkRSTasthitibandhapramANapradarzakaM yantram [EE vedaH kaSA0 jnyaanm| saMyamaH darzanaM lezyA bhavyaH samyaktvam yaktavam saMjJI mAgaNAH gAthA kAH pAhArI AhArI manasa: sarve 5, strI0 krodhaH, matyajJAnaM, asaMyamaH vacasaH sarve 5, pu0 mAnaH, zrutAjJAnaM, kAyayogaughaH 1, napuM0 mAyA, vibhaGgapraudArikaH 1, lobhaH, jJAnaM ca. canaH kRSNA- bhavyaH| mithyAtvam | saMjJI pracakSuH nIla kApota. abhavyaH vaikriyaH 1, | padmAH 13 pAhArakadvikam, audArikamizraH, vai kriyamizrA, kAmaNazca / mati, zruta, sAmA0 cheda avadhi zuklA avadhi, parihA. dezamanaHparya0 saMyamazca samyaktvaughaH, kSAyi0 vedaka0 praupa0 sAsA mizra0 anAhArI utkRSTasthitibandhamAnam | vedaH jJAnA0 darzanA0 13000 sAgaropa0 prasaMjJI vedanI0 antarA0 mohanIyasya- 1000 , nAmagotrayoH- 2000 / 143 ghAtitrikama dinapRthaktvaM ghAtitrikam / muharta pRthaktvaM sUkSmasaMparAyasaMyamaH pradhAtitrayaM / varSapRthaktvaM mAsapRthaktvaM kA 44 jJAnA0darzanA0 anta0-saMkhyeyavarSasahasra0 mohanIyasya-saMkhyeyavarSANi vedanI0 nAma0 gotrANAm-palyA'saMkhyabhAga0 prapagataveda0 3 4: 170
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] saptakarmaNAM jaghanyasthitibandhamAnam ghAticatuSkasya vedanIya karmaNaH nAma - gotrakarmaNoH jJAnA0 darzanAva0 vedanI0 antarAya 0 mohanIyasya nAma - gotrayoH jJAnA0 darzanAva0 vedanI0 antarAya0 mohanIyasya nAma-gotrayoH saptAnAM pratyekam jJAnA0 darzanAva0 vedanI0 prantarAya 0 mohanIyasya nAma - gotrayoH ghAtitrayasya saMkhyeyavarSasahasra0 saMkhyeyavarSazata0 varSa pRthaktvam ( mAsAnAM pRthaktvam dinAnAM muhUrtAnAM vA * oghavat 21 1000 2000 3000 sAgaropama0 t 1 7 sAgaropama0 " saptAnAM pratyekaM palya saMkhyAMzena nyUnaH svasvotkRSTa:-- } AyurvajAnAM saptAnAM mUlakarmaNAmoghA''dezato gatiH indriyam manuSyatatparyAptabhedau | paJcendriyodhamAnuSI ca tatparyAptabhedau, bhedau, "2 25 22 4 33 antaHkoTI koTI sAgaropamANi, 75 sAgaropama0 "1 antarmuhUrtam 12 muhUrtAH, 5 mohanIyasya saMkhyeya varSazata0 16 varSANi dvau mAsau nyUna0 palyA saMkhyeyabhAgena | patyasaMkhyeyabhAgena nyUna0 eko mAsa: 15 dinAni antarmuhUrtam saptAnAmapi proghApekSayA dviguraNo bandhaH palyasaMkhyeyabhAgena nyUna0 aghAtitrayasya palyA saMkhyabhAga0 sakhyeyavarSasahasra 0 saMkhyeyavarSazata0 varSa pRthaktvam mAsapRthaktvam 3 narakaudhaH, prathamA ca, devaughaH, bhavana- vyaMntarau, paryApta manuSyaH sarve paJcendriyatiryagbhedAzca. 10 tiryagoghabhedaH, 1 zeSa nirayadevabheda0 33 47 mohanIyavarNAnAM paraNAM saMkhyeyavarSasahasrANi vA (gAthA - 68 ) / 2 aparyAptapaJce ndriyabhedaH, 1 sarve ekendriya bhedAH, vikale 0 16 e kAyaH sauvatatparyApta 2 pRthivyAdipaJcakAya satkAH sarve bhedAH, 36 aparyAptatrasakAyabhedaH, 1 42
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ -jaghanyasthitibandhapramANapradarzakaM yantrakam [ 101 saMjJI | AhArI yogaH vedaH kaSA0 jJAnaM saMyamaH darzanaM lezyAH bhavyaH samyaktvam sarvA gAthA-1 mArgaNA kAH manasaH sarve, vacasaH lobhaH matyA- saMyamaugha0 sarva0 zukla0 bhavyaH samyaktvaugha0, saMjJI , sarve, kAyayogadi (4) sUkSmasaMpa0 kSAyikaM ca, sAmAnyaH, praudA0 gatavedaH, jJAna 12 1 / matya0 asaMyamaH mithyAtvam prasaM0 audArikamizraH, kArmaraNayogazca / kRSNa nIla0 kapo0 prabhavyaH zrutA' anAhArI 1 vaikri0 tanmizra0 pAhA0 tanmizra0 vibhaGa parihAra teja:0 padma0 vedaka.mizra. sAsAdana0 deza 2 45 puruSa0 krodhaH mAnaH 1 66 mAyA 67 sAmA0 cheda0 66 praupazamikaM 7 7 3 6 / 2 170
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ] AyuHkarmaNa aoghata Adezatazca sthitibandhaH abAdhA gatiH indriya0 kAyaH yogaH oghavat 33 sAgaro pamANi 3 tiryaggatibheda0 paJcendriyaugha0 saudha0 sarve manovacoyogabhedAH potI. 3 manuSyagatibheda0 tatparyAptabheda0 | tatparyAptazca0 | kAyau gotra kAyaudha0 praudA0 pAhA. tribhAga0 AhArakamizrayogazca / pUrvakoTi0 vaikriyakAyayoga. audArikamizra0 - utkRSTapade - 6 mAsA sarvanirayadevAH antarmuhUrta, svIyotkRSTa- aparyAptamanuSya, 7 savaikendriya0 vanaspatyAntAnAM bhavasthite- , paJcendriya sarvavikalendri0 sarve bhedAH, apastRtIyabhAga tiryaga, 1 apa-paJcendri0 ryAptavasazca0 mAnA, pUrvakoTitribhAgaH tirazcI ... 22 sAgaro0 ___,,sAdhika palyAsaMkhyabhAga0 sahasrArasatkaH sthitibandhaH | sarve narakabhedAH, devauSaH, antarmuhUrta, | IzAntA devabhedAzca, 14 vaikriyakAyayogaH 3 ry. : sanatkumAra-mAhendrau, .... brahma-lAntako zukra-sahasrArau mAnatAdayacazcaturbhedAH .... 6 graiveyaka; 5 anuttara;.... . yAvat : - jaghanyapade - antamuhUrtam abAdhA varSa pRthaktvaM / lAntakasatka: * AhAraka-tanmizrI, palyapRthaktvam oghavat / sarve tiryagbhedAH, 5 sarve bhedAH / sarve bhedAH 5 manasaH, 5 vacasaH, kSullakabhava0 sarve manuSyabhedAH, 4 16 42 kAyaughaH, praudA0, tanmizra; * tiryagaughaH, paJcendriyatiryagoghaH, paryAptapaJcendriyatiryak, tathA manuSyoghaH, tatparyAptaH, mAnuSI ceti SaDbhedAH / * matAntare-palyopamapRthaktvam /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ -jaghanyotkRSTasthitibandhapramANapradarzakaM yantram [ 103 vedaH kaSAya jJAnam saMyamaH darzanaM lezyAH bhavyaH samyaktvaM saMjJI AhA0 mArgaNAH gAthAGkAH sarve | sarve 3 ajJAna0 saMyamogha0 sAmA0 4 jJAna - cheda prasaMyamazca | cakSu- kRSNA0 bhavya. samyaktvodha0 | saMjJI pAhAzuklA0 abhavya. kSAyi0 vedaka0 mithyAtva0 * dezasaMyamaH .... . nIlA+ kApotI taijasI padmA " : * sAsAdanam prasaMjJI parihAravizuddhikaHx ... - taijasI, sAsAdanam, pamA yAvat zuklA mati, zruta, avadhi, avadhi samyaktvaugha, kSAyika, vedaka.3 || manaHparyava. saMyamauSa; sAmAyika cheda; parihAra; deza; veda- sarve / ajJAna- asaMyamaH, trayI, 4 ayaM, 3 . matAntare- +saptadazasAgaropa0, cakSuH tisro- sarve | mithyAtvam / sarve pAhA pracakSuH 'zubhAH 2 saptasAgaropa0, xtrayastrizatsAgaropamAriNa /
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH atastejolezyAmArgaNApraviSTeSu bhavanapatyAdideveSu yAvAnantarmuhUrtapramANa AyuSo jaghanyasthitibandho bhavati, tAvAn dazavarSasahasrANi tejolezyAmArgaNAyAmAyuSo jaghanyasthitibandho jJAtavyaH, itthameva padmalezyAkAdInAM sanatkumArAdidevAnAmAyuSo jaghanyasthitibandhapramANAnusAreNa padmalezyAdimArgaNAdvaye AyuSo jaghanyasthitibandho yathAsambhavaM boddhavya iti / athoktazeSamArgaNAsvAha-"sesAsu khuDDubhavo"tti anantarAbhihitA narakagatyAdizubhalezyAtrayAntA aSTapaJcAzangArgaNA vihAya zeSAsu tiyaggatyAdipaJcottarazatamArgaNAsu pratyekam "khaDbhavo" tti oghavatkSullakabhavaH-SaTpaJcAzadabhyadhikazatadvayAvalikA ityarthaH / AyuSo laghuH sthitivandho jJeya ityanuvartate / zeSamArgaNA nAmata imAH-paJca tiryaggatimArgaNAbhedAH, catvAro manuSyagatimArgaNAbhedAH, ekAnaviMzatirekendriyAdijAtimArgaNAbhedAH, dvicatvAriMzatpRthivyAdikAyamArgaNAsatkabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizrakAyayogabhedAH, trayaH stryAdivedabhedAH, catvAraH krodhAdikaSAyabhedAH, matyajJAnAdirUpAratrayo'jJAnabhedAH, asaMyama-cakSudarzanA-'cakSurdarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtva-saMjya-'saMjyA-''hArimArgaNAbhedAtheti / etAsu pratyekaM saMkhyeyavarSAyuSAM mithyAdRSTitiryagmanuSyAnyatarANAM pravezAt taiH kSullakabhavapramANajaghanyasthitikAyurvandhasya nirvartanAccAyuSo jaghanyasthitibandhapramANaM tathaiva darzitamiti // 76 // tadevaM pratipAditaM zeSasyAyuHkarmaNo jaghanyasthitibandhamAnamAdezato'pi, tasmiMzca pratipAdite gataM sthitibandhapramANAkhyaM prathamaM dvAram // // iti bandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre prathamaM sthitibandhapramANadvAraM samAptam / /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvitIyaM svAmitradvAram // sAmprataM dvitIyasvAmitvadvArasyAvasaraH, tatra saptAnAM mUlaprakRtInAmanantaroktapramANAyAH karmarUpatAvasthAnalakSaNAyAH sthitervandhasvAminaH prarUpaNIyAH, te cotkRSa-jaghanya bhedabhinnAyAH sthiteH svAminaH sthitibandhapramANavadoSata aAdezatazca dvidhA prApyante, tabAdAvutkRSTasthitivandhasvAmina zroghataH prarUpayitukAma AyurvarjasaptaprakRtIradhikRtyAha sAgAro jAgAro suaovautto paNiMdiyo saraNI / pajjatto sambAhiM pajjattIhiM caugaiTTho // 77 // micchAdiTThI u paramasaMkeseNIsimajhimeNaM vA / pariNAmeNaM baMdhai sattaNha ThiI u ukkosaM // 7 // (pre0) "sAgAro"ityAdi, "sAgAro" ityAdinA'bhihitavizeSaNaviziSTo jIvaH paramasaMklezeneSanmadhyamena vA pariNAmena, saptAnAmutkRSTAM sthiti banAtIti dvitIyagAthAyAM sambandhaH / tatra "sAgAru"tti vizeSAvabodhalakSaNena sAkAreNopayogenopayuktaH, sa eva jJAnajJAninorabhedanayena sAkAra ityuktaH / atra sAkAropayogayukta iti vizeSaNAt sAmAnyAvabodhalakSaNena darzanopayogenopayuktAnAmutkRSTasthitibandhasvAmitvaM pratiSiddhamiti boddhavyam / punaH kiM viziSTa ityAha-'jAgAro'ti 'jAgrat'-anuditanidrodaya ityarthaH, etena hi yeSAM sAkAropayogasatve'pi nidrAnubhavo vidyate teSAmutkRSTasthitibandho na bhavatIti jJApitam / punaH kiMviziSTa ityAha- sovautto"ni thanopayutaH, nana sAkAropayukta iti grahaNAdeva zratopayukto gRhIto bhavati, sAmAnye tadvizeSANAM gamAvezAd ? iti ced, na, sAkAropayuktA hi matyAdhupayuktA api bhavanti, na ca tepAmutkRSTasthitibandhaH sambhavati, atasteSAmutkRSTasthitibandhasvAmitvapratiSedhArtha zrutopayukta ityasya grahaNaM kRtam / ___nanvevamapi prakRtavizeSaNam "micchAdiTThI" ityanena vakSyamANavizeSaNena kathaM na virudhyeta, mithyAdRzAmajJAnasyaivAgame'GgIkAreNA''vazyakA''cArAGgAdilakSaNazrutopayogasyAsambhavAt / na cAtra vakSyamANasya vikalpArthakasya vAzabdasya pratyeka yojanAta sAkAro vA jAgratA zratopayukto vA paJcendriyo vA, evaM yAvanmithyAdRSTirvetyutkRSTasthitibandhakAnAM vikalpAH pradarzyante, tatazca zrutopayuktaHmithyAdRSTyorvizeSaNavizeSyabhAvAnaGgIkAreNa na syAtkazcidvirodha ityapi vaktuM yujyateH tathA sati "caugaiTTho" ityetAvanmAtramapi paryAptaM syAt, tata eva niHzeSasya prANisamudAyastha grahaNena sAkAropayuktAdInAmapi grahaNAt / na ca tathaivAstvityapi vAcyam / ekendriyAdipuilasatcasamAjeSaskRSTato'pi saptamUlakarmaNAmaughikotkRSTasthitivandhasya triMzatkoTIkoTIsAgaropamAdilakSaNasyAna
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghata AyurvarjAnAm bhidhAnAdityasaGgatamiva lakSyata etad ? iti ceda, na, vastutacAparijJAnAt / yataH "zrutopayukta" ityasya mithyAdRSTivizeSaNatayA'GgIkArAt zrutapadena zrutAjJAnaM gRhyate, na punaH zrutajJAnam , yenoktavirodhaH syAt / idamuktaM bhavati-avizeSitaM zrutaM zrutajJAnaM zrutAjJAnaM ca bhavati, vizeSitaM punastat samyagdRSTeH zratajJAnaM bhavati, mithyAdRSTestu tAjJAnaM bhavati, uktaM ca zrInandyadhyayanAgame-"avisesiyaM suyaM suyanANaM suyaannANaM ya, visesiyaM suyaM sammadiTThissa suyaM suyanANaM, micchadiTThissa suyaM suyaannANaM' iti / prakRte ca "sAkAra" ityAdivizeSaNAni mithyAdRSTijIvasya vizeSaNatayopAttAni, tatazca zratopayukta itivizeSaNamapi mithyAdRSTijIvasya, tena zratapadena zrutAjJAnaM gRhyate, tathA ca satizrutAjJAnopayukto mithyAdRSTiriti na kazcidvirodha iti / yadvA yathAzrutaM zrutopayukta ityanena sAbhilApajJAnopayuktatA tatsvAmino gRhyate, sA ca mithyAdRSTerapyutkRSTasthitibandhasvAmino na kutracidvirudhyate, zratajJAna-zratAjJAnayoyorapi sAbhilApajJAnarUpatvA'vizeSAt , ata eva zAstrArthavivaraNacaJcubhiH zrImanmalayagiripAdaiH zrIprajJApanAsUtravRttau narakagatibhede utkRSTasthitibandhasvAminAM zratopayuktateti sAbhilApajJAnopayuktatA prajJApayAJcakre / tathA ca tadgranthaH___"suttovautte" tti sAbhilApajJAnopayukta iti bhAvaH' iti / uktavizeSaNaviziSTa ekendriya-vikalendriyANAmanyatamo'pi syAditi teSAM vyavacchedAyAha"paNidiyo" ti paJcendriyaH, paJcendriyajAtinAmakarmodayavAnityarthaH / evambhUtA asaMjJino'pi bhaveyuH, na ca teSAmaughikotkRSTasthitibandho jAyata iti teSAmapi vyavacchedArthamAha-"saNNI" tti viziSTasmaraNazaktirUpA yA dIrghakAlikIsaMjJA tayopeta ityarthaH, na punarAhArAdisaMjJayA saMjJI, tadapekSayA saMjJItivyavahArasyAgameSvaparibhASaNAt / niruktasarvavizeSaNaviziSTaH saMjJI jIvo'pyaparyAptAvasthAyAM tathAvidhamAnasasAmathyApetatvAdaudhikotkRSTasthitibandhaM nivatayitu nAlaM bhavati, atastAdRzasyA'paryAptAvasthasya saMjJino'pi vyavacchedArthamAha-"pajjatto savvAhi pajjattIhi" ti saMjJinaH prAyogyAbhiH sarvaparyAptibhiH paryApta ityarthaH / uktaM ca zatakacUNA "sabyAsiM pagaINaM ukkosaThiI micchadiTThI savyAhiM pajjattIhiM pajjatto savvasaMkiliTTo baMdhai" iti / atra saMjJinaH prAyogyAH paryAptayastvAhAraprabhRtayaH paD / uktaM cAnyatra- "aAhAra-sarIriM-diya pajjattI prANapANa-bhAsa-maNe / cau-paMca-paMca-chappiya iga-vigalA-'sanni-sannINaM" iti / nanu niruktavizeSaNaviziSTo nairayikajIva eva bhavati utAnyo'pItyAha-"caugaiTro" ityAdi, 'caturgatisthaH'-naraka-tiyera-manuSya-devalakSaNacaturgatInAmanyatamagatisthaH, anyatamagatau vartamAno nArakAdimithyAdRSTijIvo bhavati, na kevalo mithyAdRSTinarayikajIva evetyrthH| tuzabdo'vadhAraNe / mithyAdRSTerupAdAnaM punaH samyagdRzAM vyavacchedArtham , samyagdRzAM saptakarmaNAmantaHkoTIkoTIsAgaropamebhyo'dhikasthitibandhaprAyogyaH saMkleza eva na bhavatIti bhAvaH / itthaM saptAnAmutkRSTasthitibandhe'pradhAnahetUna vandhakavizeSaNatayA'bhidhAya mukhyaheturayamiti didarzayipurutkRSTasthitibandhamukhyahetu svAtantryeNAbhi
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 107 dadhAti - " paramasaMkeseNI simajjhimeNaM vA pariNAmeNa " miti, sthitibandhasya prakRtatvAt "paramasaMkeseNa "tti 'parameNa' - utkRSTena sthitibandha saMklezena, samaste'pi bhavacakre kasyApi jIvasya yasmAdadhikaH saMklezo na prApyate saH 'paramaH ' - sarvotkRSTaH kapAyodayajanyaH pariNAmavizeSaH saMklezastenetyarthaH / utkRSTasthitibandho yathA sarvasaMklezena jAyate, tathA tadanyasaMklezairapi jAyate / kutaH ? pratisthitibandhamasaMkhya lokAkAzapradezarAzipramitAnAM sthitibandhasaMklezAnAM hetutayA bhaNitatvAt / vakSyate cAtraiva granthe'gre SaSThAdhikAre - "paiThiibaMdhamasaMkhA logA aTThaeha amavasaraNArA " mityanena pratisthitibandhasthAnaM nAnAjIvAnAzritya tatkAraNIbhUtA asaMkhya lokAkAzapradezarAzitulyA adhyavasAyAH santIti / atrotkRSTasaMklezena teSvasaMkhya lokAkAzapradezapramiteSUtkRSTa sthitibandhaprAyogyAdhyavasAyeSvekaH sarvatIvara sodayajanyaH kASAyikaH saMklezo gRhItaH, na punaH zeSAH, yatastepAmapi saMgrahAyoktam" IsimajjhimeNaM vA pariNAmeNaM" ti utkRSTasthitibandhaprAyogyeSu saMklezeSu yo'nantaramutkRSTasaMklezo gRhItastasmAdutkRSTasaMklezAdInahInatarA ye zeSAH sthitibandhasaMklezAste pratyekamIpanmadhyamasaMkliSTapariNAmatayA gRhyante teSvekaikene panmadhyamapariNAmenetyarthaH / athavA sarvasaMklezApekSayA ye madhyamAdayaH saMklezAsta eveSanmadhyamapariNAmena gRhyante, athavA Ivaditi sarvalaghuH sarvajaghanyasaMklezaH, madhyameti jaghanyasaMklezotkRSTasaMklezayormadhye vartamAnA madhyamapariNAmAH / ete sarve'pyutkRSTasthitibandhaprAyogyAdhyavasAyAnapecya boddhavyAH, teSUtkRSTasthitibandhaprAyogya saMklezeSu ya utkRSTaH saMklezaH so'nantaram "paramasaMkeseNa" ityanena gRhItaH, Ipatpadena jaghanyo gRhyate, madhyamapadena tu zeSA utkRSTajaghanyayormadhyavartinaH pariNAmAH- saMklezA gRhyante, itthaM hi niruktavizeSaNaviziSTo mithyAdRSTijava utkRSTasaMklezenotkRSTasthitiM badhnAti, utkRSTasthitibandhaprAyogyena jaghanyasaMklezena madhyamapariNAmena vA saptakarmaNAmutkRSTAM sthitiM badhnAtItyarthaH / uktaM ca zatakacUrNI - "uko saMkile se jANi saMkilesaThANANi ukkosaTiI rivyattenti, tesu savvaMtimo ukkosasaMkileso vaccai, terA ukkosiyaM TiiM Nivattenti, "IsimahamajjhimeNAvi" tti ta ukkosasaMkilesAo uraNa uNatarANi ya ThiMibaMdhajbhava sAraNa ThArANi tehiM pi tameva ukkasiyaM ThiDaM vittanti, te IsimajjhimA vuccaMti, havA savvasaMkile se paDucca majjhimAiyA te ceva IsimajjhimA buccaMti, zrahavA ukkosiyaM ThijhaM vittanti, jANi ajjhatrasAraNaThANANi tesu savvakhuDDagaM ISat tevi tameva ukkosiyaM ThidaM pitryattenti, jahannuko sA majhe jAri bhavasAraNaThANANi tArikha majjhimANi tehiMto vi tameva ukkosiyaM ThiI rivyattenti" iti / hetutayopAttA'pi prakRtapadadvayyutkRSTasthitibandhasvAmivizeSaNatayA yojanIyA / kutaH ? svAmitvaprarUpaNAyAH prastutatvAt / tathA ca yojane sAkAro jAgrat sAbhilApajJAnopayuktaH sarvaparyAptibhiH paryApto'nyatamagatisthaH paJcendriyaH saMjJI sarvasaMkleze vartamAnaH sannIvanmadhyamasaMkleze vA vartamAnaH san mithyAdRSTirjIvaH "sattaNha" ti AyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM "ThiDaM u ukkosa" miti utkRSTAM prAgdarzitAM triMzatkoTI koTI sAgaropamAdilakSaNAM sthiti badhnAtItyuttareNa yogaH, sa ca prAgdarzita eveti / idantu bodhyam - atra sarvasaMkleze vartamAna ISanmadhyamasaMkleze vartamAno vA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghata AyuSaH saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmI bhavatItyetAvadapi paryAptaM syAt / kutaH ? sAkArAyuktavizeSaNavirahitAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhaprAyogyasyotkRSTasaMklezasyepanmadhyamasaMkvezasya cAnavApteH / tathA'pyetAdRza utkRSTasaMkleza Ivanmadhyamo vA saMklezaH keSAM jIvAnAM kiTagavasthAyAM prApyata ityanavagate utkRSTasthitibandhasvAmiviSayakaH spaSTAvabodho na jAyateti savizeSamabhihitam / "sAgAro" ityAdipadeSvekavacanAnto nirdezastu jAtimadhikRtya, tatastAdRzA ye kecanA'pi mithyAdRSTijIvAste sarve'pi saptAnAmaudhikotkRSTasthitibandhasvAmina ityapi boddhavyamiti // 77 / 78 // tadevaM darzitA muulsptkrmnnaamaudhikotkRssttsthitibndhsvaaminH| sAmpratamAyupastAn darzayannAhasAgArAivisiTTho vaTTemANo u guruprvaahaae| sagaNI khalu sabAhiM pajjattIhiM ya pajjatto // 7 // tayaNuruvasaMkiliTTho micchAdiTThI pnniditiriyaannro| tadarihasaddhapamatto vA''ussa u baMdhai guruThiiM // 8 // (pre0) "sAgArAivisiTTho' ityAdigAthAdvayam , tatra "sAgArAI"tyAdi prAgvad vyAkhyeyam , tukArastvavadhAraNArthaH "guruprabAhAe" ityasyottaraM yojyaH, tataH "guruprabahAe u vaDhemANo' ti pUrvakoTItRtIyabhAgapramANAyAM vedyamAnAyuravazeSalakSaNAyAM "guAm' utkRSTAyAmabAthAyAmeva vartamAna ityarthaH / idamuktaM bhavati-karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandhasyA'dhikRtatvAd bandhasamayaprabhRtikacaramaniSekaparyantapramANAyAH sthitebandhakA draSTavyAH; sA ca sthitiroghataH pUrvakoTItribhAgenAbhadhikatrayastriMzatsAgaropamapramANA utkRSTato bhavati, tatra pUrvakoTItribhAgastvabAdhA / trayastriMzatlAgaropabhanthitikaM narakAyurbadhnatAM devAyurvA badhnatAM sarveSAM na sA utkRSTAbAdhA sampadyate, kintu bahanAM samAdinA hInAhInatarAdyaiva, keSAJcidevotkRSTA pUrvakoTIvibhAgalakSaNA / tatra yeSAM trayastriMzasAgaropamasthitikaM narakAyurdevAyuvA badhnatAmutkRSTA pUrvakoTIvibhAgalakSaNA'bAdhA na saMpadyate, kintu samayAdinA honA sampadyate, teSAM prastutakarmarUpatAvasthAnalakSaNotkRSTasthitibandhasvAmitvaM na bhavati / ata utkRSTayA pAyAmera vartamAna ityanena teSAM vyAvartanaM kRtamiti / utkRSTAbAdhA pUrvakoTisthitikA'saMjinAmapi labhyate, na caite utkRSTasthitivandhasvAmino bhavanti, saptamapRthivInArakatayA'nuttaravAsidevatayA vA tapAmanutpateH / ityaM teSAM vyAvRttaye uktam- "saraNI khalu" iti / 'tayaNuvasaMkiliTro"tti tAnyotkRSTasthitikAyupo''nurUpaH'-anukUlaH, asya cAnvayaH saMkliSTapadArthakadeze saMkleze, tata utkRSTAyuranukU no yaH saMklezastena yaktastadanurUpasaMkliSTaH / nanu 'jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmutkRSTasthitervandhakA api tasyA jJAnAvaraNAdisatkotkRSTasthiteranurUpasaMklezenopetA eva santi, anyathA teSAM jJAnAvaraNAdezakAsthitivandhasyaivA'sambhavAt , tatkathaM tatra "paramasaMkeseNIsimajhimeNaM vA" ityAdyabhihitama, atra punaH "tayaNuruSasaMkiliTTho" ityucyate ?' iti cet, satyametat , sarveSAM sthitibandhAnAM svAnurUpa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvArama [ 106 saMklezaireva nirvaya'mAnatvAt , tathApyAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhaprAyogyeSu saMklezeSu sarvotkRSTasaMklezo'pi praviSTaH, prAyupa utkRSTasthitivandhAnurUpasaMklezeSu tvasau sarvotkRSTasaMklezo na praviSTaH, atyantasaMkliSTarAyabandhasyaivAkaraNAt / uktaM ca paJcasaMgrahavRttI --- "atyantasaMkliSTAnAmAyubandhAsambhavAt" iti / itthaM yatkRSTasaMkniSTAnAbhAyaSa utkRSTasthitivandhavAmitvavyavacchedArthamatra "tayaNuruvasaMkiliho" ityupAttam , pUrva tUtkRSThasaMklezenApi saptAnAmutkRSTasthitibandhasya bhAvAd 'paramasaMkeseNIsimajhimeNaM vA" iti vyastamabhihitamiti / 'micchAdidvI paNiditiriyaNaro" tti mithyAdRSTiriti prAgvatsamyagdRzAM vyavacchedArtham , Ayapa utkRSTAsthitivanyaprAyogyasya saMklezasya samyagdRSTiSvaghaTanAt / kutaH ? samyagdRSTibhirnarakAyuyo'bandhAd , devAyupastu vizuddhipratyayatvAcca / uktaM ca zatakagranthe ___ "sAThiINaM ukkosazro u ukosasaMkile seNaM / vivarIpa ya jahanno, AuAtigavajjase sANaM" / / 58|| iti / saMjJipaJcendriyatirazco narasya ca grahaNaM tu devanArakANAmAyuga utkRSTasthitivandhasvAmitvavyabacchedArtham / itthaM hi sAkAropayogAdiviziSTa prArupa utkRSTAvAdhAyAM vartamAnaH sarvaparyAptibhiH paryApta AyuSa utkRSTasthitivandhAnurUpasaMklezopeto yo mithyASTiH saMkSipaJcendriyatiryaga manuSyo vA saH, AyuSo gurusthitiM vadhnAtIti prAnte'nvayaH / idaM hi saMklezazratyayaM saptamanarakasatkotkRSTasthitikAyuradhikRtyAbhihitam / utkRSTasthitikAyastvanuttaradevasatkamapi badhyate, vizuddhayA badhyamAnasya tasya bandhakAnAmapyutkRSTasthitibandhasvAmitvaM bhavatIti tAnapi saGgalabAha-"tadarihasuddhapamatto vA" iti, atra sAkAropayogAdivizeSaNAnAM yathAyogamanantaragAthAto'nuvRttirdaSTavyA, bhAvanA tu prAgvadeva, "tadariha'tti-tasyotkRSTasthitikAyupo'rhA-prAyogyA, asyAzcAnvayaH prAgvat zuddhaikadeze zuddhau draSTavyaH, tatastasyotkRSTAyuSo bandhe'rhA yA zuddhistayA'mbito yastadahazuddhaH pramata ityarthaH / tatra tatprAyogyavizuddhasya grahaNamatyantasaMkleza ivAtyanta vizuddhAvapyApurbandhasyA'bhAvAt / uktaM ca paJcasaMgrahavRttau - "atyantavizuddhAnAmAyurbandhAbhAvAd" iti / pramattagrahaNaM tvapramatAnAmAyupa utkRSTasthitibandhasvAmitvapratiSedhArtham / nanu kasmAdapramatAnAmAyupa utkRSTasthitibandhasvAmitvaM pratiSidhyate, tairapi devAyuSa utkRSTasthitibandhastrayastriMzatsAgaropamalakSaNaH kriyata eva ? iti cet, satyam , tathApi na te Ayubandhasya prArambhakAH, kintu kevalaM pramattAvasthAyAM prArabdhasyaiva nivaahkaaH| uktaM ca--"apamatto bandhiuM nADhavei, pamattenADhattamappamatto baMdhei" iti / tataH kiM ? tato vedyamAnapUrvakoTIlakSaNAyuSo bhAgadye'tikrAnte tRtIyabhAgasyADasamaye pramattAvasthAyAmAranyasyotkRSTasthitikAyuSo'vAdhAyAH pratisamayaM parigalanAdapramattAvasthAyAM vadhyamAnamapi tat madhyamAvAdhopetaM sanmadhyamasthitikameva bhavati, na tUtkRSTasthitikam / uktaM ca navyazatakavRttI devendra sUripAdaiH-"pUrvakoTItribhAgasya dvitIyAdisamayeSu banato notkRSTa labhyate, abAdhAyA parigalitatvena madhyamatvaprApte' riti / itthaM hi sAkAropayogAdivizeSaNaviziSTAstadanurUpasaMkliSTamithyAdRSTitiryag-manubhyA iva sAkAropayogAdi
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm vizeSaNaviziSTAstadanurUpavizuddhAH pramatasaMyatA apyaudhikotkRSTasthitikAyupo bandhasvAmino bhavantIti // 7680 // tadevamabhihitA aSTAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasvAmina oghataH / sAmpratamAdezato vyAjihIpulavivArtha yAsu mArgaNAsvodhavattAsvatidizati sattaNha khalu pnniNdiy-ts-vydug-kaaycuksaayesu| ayata-NayaNeyaresubhaviyA-''hAresu aoghavva // 81 // . (pre0) "sattaNha' ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAmoghavaditi gAthAprAnte'nvayaH, utkRSTa sthitibandhasvAmina iti prakramAdgamyate / keSu mArgaNAbhedevityAha-"khalu paNidiye"tyAdi, khaluzabdo pAdapUtyai / dvikazabdasya paJcendriya-basa-bacassu pratyeka yojanAt paJcendriyavike, trasakAyadvike, bacoyogahika cetyarthaH, tatrApi vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti nyAyAdaparyAptavarjitau paJcendriyauSatatparyAptabhedo, sakAyodha-tatparyAptabhedau, bacoyogasAmAnyA-'satyAmRSAvacoyogI caikaikadvikAt krameNa jJAtavyAviti / tathA kAyayogasAmAnya-krodhAdicatuHkaSAyamAgaNAbhedepu, "prayata-NayaNeyaresuM" iti 'ayate' asaMyame 'nayane'-cakSurdarzanamArgaNAbhede tathetarapadAdacakSudarzanamArgaNAbhede cetyarthaH, tathA bhavyamArgaNA''hArimArgaNAbhedayorityetAsu poDazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu pratyekaM bhAvanA'pyoghavadeva draSTavyA iti // 1 // atha bhaNitazepamArgaNAsu pratipipAdayiSulAvArthaM bahumArgaNAviSayakasamAnavyaktavyatAmAdAvevAbhidadhAti sesAsu maggaNAsu ukkosaThiI baMdhago nneyo| sAgArAivisiTTho sataNhaM aAuvajjANaM // 2 // pajjattApajjattA duhA vi jIvA'tthi jattha tattha bhave / pajjatto savvAhiM pajjattIhiM tti vattavvaM // 3 // ukkosasaMkiliTTo vuccai sataha baMdhago jattha / tattha khalu IsimajhimasaMkiTTho avi muNeyabvo // 84 // (pre0) "sesAsu" ityAdi, anantarameva 'sattaraha khalu paNidiyetyAdinA kathitAH SoDapamArgaNAH parihatya zepAsu nirayagatyopAdimAgeNAsu pratyekamutkRSTasthitevandhako jJeyaH, ka ityAha"sAgArAI"tyAdhattarArdham , sugamaM gatArthaM ca / epo hi sAmAnyato bandhako'vaseyaH / kuta evaM jJAyate ? iti ceda, vizeSato'gre vakSyamANatvAditi / anyAmapi sAmAnyavaktavyatAmAha-"pajjattA-pajjattA" ityAdi, 'paryAptAH' sthasvaprAyogyAbhiH sarvAbhiH paryAptibhiH paryAptAH karaNaparyAptA ityarthaH / aparyAptAH
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 111 paryAptetarAH, yaiH svaprAyogyAH paryAptayo na samAptAste labdhyaparyAptAH karaNAparyAptAzcetyarthaH / yaduktaM lokaprakAzatRtIyasarge "asamApya svaparyAptI,-mriyante ye'lpajIvitAH / labdhyA te syuraparyAptA, yathA niHsvamanorathAH // nirvatitAni nAdyApi, prANibhiH karaNAni yaiH / dehAkSAdIni karaNA, 'paryAptAste prakIrtitA." iti|| evambhUtAH paryAptAparyAptabhedAd dvividhA api jIvAH "tthi jattha"tti akArasya darzanAt 'santi' vidyante 'yatra' yasyAM yasyAM mArgaNAyAM--tattha bhave" ti 'tatra' tasyAM tasyAM mArgaNAyAM bhavet , kiM bhavedityAha- "pajjatto" ityAdi, sarvAbhiH svaprAyogyAbhiH paryAptibhiH paryApta iti vaktavyaM bhavedityarthaH / saptakarmaNAmutkRSTAyAH sthitebandhakavizeSaNatayetyanuvartate / ayambhAvaH--sajAtIyeSu paryAptA'paryAptajIveSu paryAptajIvAnAmeva karaNAdiviziSTasAmagrIsadbhAbAdutkRSTasaMklezAdeH sambhavaH, na punarlabdhyaparyAptAnAM karaNAparyAptAnAM vA / tathA ca sati teSAmutkRSTa sthitibandhasvAmitvapratiSedhAya nirayagatyopAdimArgaNAsu yAsu karaNaparyAptAH karaNAparyAptAzca jIvA praviSTAH; yAsu ca tiryaggatyoghAdimArgaNAsu karaNaparyAptA labdhyaparyAptAH karaNAparyAptAzca jIvAH praviSTAstAsu "sarvAbhiH svaprAyogyAbhiH paryAptibhiH paryApta" iti saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmivizeSaNatayA vaktavyam , na punaryAsvaparyAptapaJcendritiryagAdimArgaNAsu kevalA aparyAptajIvA eva praviSTAstAsu, kevalA vA paryAptajIvAH praviSTAstAsu manoyogAdimArgaNAsviti / athAnyadarthApattigamyaM mandabuddhaya pakRtaye sphuTamAha"ukkosasaMkiliTTho"ityAdi, "jattha"tti 'yatra' yAsu mArgaNAsu "sattaNha bandhago"tti AyurvarjAnAM saptAnAmutkRSTasthitervandhakaH "ukkosa saMkiliTTho" ti utkRSTaH saMkliSTaH, arthataH sarvasaMkliSTaH "vuccai" tti "satsAmipye saTTA" ityanena sUtreNa vartamAnasya sAmidhye bhaviSyati vartamAnapratyayasya prayuktatvAd vakSyata ityrthH| tatra kimityAha--'tattha khalu" ityAdi, khaluzabdo'vadhAraNe, sa ca prAnte yojyaH, tatastatra-tAsu mArgaNAsu sa:-saptAnAmutkRSTasthiterbandhaka aoSavadIpamadhyamasaMlipTo'pi jJAtavya evetyarthaH / sugama caitata, pratyekaM sthitInAmasaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyAdhyavasAyabandhaprAyogyatayotkRSTasaMklezaprAyogyasthiterIpanmadhyamasaMklezairapi badhyamAnatvAditi // 82 / 8384 // tadevaM lAghavArthaM sAmAnyavaktavyatvAdikamAryAtrayeNa samApya sAmpratamatidiSTamArgaNA varjeyitvA zeSamArgaNAsvapi prathamaM saptaprakRtInAmevotkRSTasthitibandhasvAmino vizeSataH prakaTayannAha--- svvnniry-nnrtig-sur-shsaarNt-pnnmnn-tivynnekheN| sariNammi baMdhago khalu ukkosaThiIa sattarahaM // 5 // ukkosasaMkiliTTho miccho tiriye pnniditiriytige| ukkosasaMkiliTTho micchAdiTThI bhave saraNI // 86 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvaja nAm (pre0 ) " savvaNiraya" ityAdi, nirayaugha- prathamAdinirayabhedalakSaNesu sarveSu nirayagatibhedeSu " Naratiga" tti sUtrasya sUcakatvAdaparyAptavarNAnAM trayANAM naragatimArgaNAbhedAnAM trike, manuSyaughaparyAptamanuSya mAnupIrUpamArgaNAtraya ityarthaH / tathA " sura" si devagatyoghe, "sahasAraMta" tti bhavanapatyAdisahasrAra kalpAntA ye devagatimArgaNAbhedAsteSvekAdazabhedeSu paJcamanoyogabhedeSu anantarokta bhedadvayavarjeSu satyavacanA-'satyavacana- mizravacanalakSaNeSu triSu vacanayogabhedeSu, tathA saMjJimArgaNAyAmityetAsu dvAtriMzanmArgaNAsu pratyekaM "sattaNha" tti AyurvajanAM saptakarmaNAmutkRSTAyAH sthitendhakaH khalu "ukkosasaMki liTTo miccho" tti "sAgArAI" tyAdyanantaroktavacanAtsAkArAdivizeSaNaviziSTa utkRSTa saMviSTaH "IsimajjhimasaMki liTTo avi muNeyavyo" iti vacanAdISanmadhyamasaMkliSTaca "miccho" ti midhyAdRSTiH, bhavediti pareNa yogaH / atra paJcamanoyogabheda-trivacanayoga bhedavarjA su zeSamArgeNAnu "pajjattApajjattA" ityAdyanantarokta sAmAnyavacanAtsarvAbhiH paryAptibhiH paryApta ityapi svAmivizeSaNatayA draSTavyam evamevottaratrApi sarvAbhiH paryAptibhiH paryApta iti yathAsambhavaM draSTavyam, sAkArAdIni vizeSaNAni ca svayameva yojyAni / etAsu sarvamArgaNAsu bhAvanA tvoghAnusAreNa draSTavyeti / tadevaM darzitA nirayagatibhedeSu prakRtasvAminaH, tatsAmyAd devagatyoghAdibhedeSu ca / sAmprataM kramaprApteSu tiryaggatibhedeSu darzayannAha - " tiriye " ityAdi, tiryaggatyoghe, aparyAptabhedavarje paJcendriyatiryatrike, paJcendriyatiryagodha-tatparyApta-tira zrImArgaNAbhedatraya ityarthaH etAsu catasRSu mArgaNAsu pratyekaM saptAnAmutkRSTasthiterbandhakaH "sAgArAI "tyAdi, tathA "pajjattA" (gAthA 082-83) ityAdivacanAt sAkArAdivizeSaNaviziSTaH sarvaparyAptibhiH paryAptaH "ukkosasaMkiTTo' ti utkRSTasaMkliSTa : " IsimajjhimaasaMkiTTo vi" ( gAthA0 84 ) ityAdivacanAdI panmadhyama saMkliSTaca "micchAdiTThI bhave saNNI" ti nirukta vizeSaNaviziSTaH saMjJI midhyAdRSTijIvI bhavediti / ekavacanAntanirdezastu prAgvajjAtimadhikRtya, evaM pUrvottaratra ca boddhavyamiti || 85 86 // atha kramaprAptAyAmaparyAptatiryak paJcendriyamArgaNAyAM prastutasyAminI didarzayipustatsAmyAdanyatrApi samamevAha hoDa pajjattesu paNidiya tiriya-paNiMdiya-tasesu / tathyaggakiliTTo gAyavvo baMdhago saraNI // 87 // (0) "hoi thapajjatesu mityAdi, aparyAptapaJcendriyatiryaga paryAptapaJcendriyA'ryAptatrasalakSaNe triparyAptabhedeSu "baMdhago "tti prastutatvAtsaptAnAmutkRSTasthitervandhakaH - svAmI " tappA uggakiliTTo" ti pUrvoktanyAyena sAkArAdivizeSaNaviziSTastasyA- paryAptapaJcendriyatiryagAdimArgaNAsu bandhaprAyogyasyAntaHkoTIkoTI sAgaropama pramANAyutkRSTa sthitibandhasya prAyogya : ' - anurUpa : 'kliSTa:' -saMkriTastatprAyogyaSTiH, tatprAyogyotkRSTasaMkaTa iti bhAvaH, evambhUtaH saMjJI jJAtavyo bhavatIti pUrveNa yogaH / yatrAparyAtapaJcendriyA'paryAptatra samAyostiryagmanuSyo vetyAdi svayameva draSTavyam, sugamatvAditi // 87 // atha kramaprAptA'paryAptamanuSyamArgaNayA tulyavaktavyatvAdanyatrApi samamevAha
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 113 hoi apajjattaNare aNuttaresu ya paMcasu suresu| egidiya-vigaliMdiya-kAyapaNagasavvabheesu // 8 // tappAuggakiliTTho Navari bhave bAyaro tti vattavyaM / egidiye Nigoe puhavAigapaMcakAyesu // 6 // (pre0) "hoi apajjattaNare" ityAdi, aparyAptamanuSyabhede "aNuttaresuM ya paMcasu suresuM" ti vijaya-jayanta-jayantA-'parAjita-sarvArthasiddhanAmadheyeSu paJcasvanuttareSu sureSu, anuttarasuradevagatibhedeSvityarthaH / caH samuccaye / tathA "egidiye" tyAdi, atra sarvabhedeSvityasyaikendriyAdiSu pratyeka yojanAdekendriyasatkasarvabhedeSu,dvIndriya-trIndriya-caturindriyalakSaNavikalendriyasatkeSvodha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu sarvabhedeSu, pRthivyAdivanaspatikAyAntakAyapaJcakasatkasarvabhedeSvityetAsvekaSaSTimArgaNAsu pratyekam "tappAuggakiliTro" ti pUrvavatsAkArAdivizeSaNaviziSTastatprAyogyotkRSTasaMkliSTaH, bhavatIti pUrveNa yogaH, saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmIti prakramAdgamyate, anuvRtyA vA draSTavyam / atraivaikendriyaughAdikatipayamArgaNAsu sUkSmA bAdarAzca dvividhA jIvAH, atastAsu ke utkRSTasthitibandhasvAmino bhavanti, ke punarnetyetatsphuTIkartu mAha--"Navari bhave" ityAdi, navaraM-paraM bAdara ityapi vizeSaNaM vaktavyaM bhavet / kAsu mArgaNAsu bAdara iti vaktavyaM bhavedityAha-"egidiya" ityAdi, ekendriyoghamArgaNAyAM "Nigoe"tti nigodavanaspatI, sAdhAraNavanaspatikAyaughamArgaNAbheda ityarthaH / "puhavAigapaMcakAyesu' ti pRthivyAdikeSu paJcasu kAyamArgaNAsatkaughamArgaNAbhedeSu, pRthivIkAyaudhe, apkAyaudhe, tejaskAyaughe, vAyukAyaughe vanaspatikAyaughe cetyrthH| etAsu saptamArgaNAsveva vaktavyam, na zeSAsu / nanu ekendriyaughAdimArgaNAvadvAdaraikendriyaughAdimArgaNAsvapi bAdarajIvA evotkRSTasthitivandhasvAmino bhavanti, tathA caikendriyaupAdimArgaNAvadvAdaraikendriyaughAdimAgaNAsvapi utkRSTasthitibandhasvAmitayA 'bAdara' iti vizeSaNakathane na kiJciddoSaH sa~llakSyate, tatkathamekendriyaughAdimArgaNAsveva prastutasvAmivizeSaNatayA 'bAdara' iti vizeSaNaM vaktavyam , na punaH zeSamArgaNAvapIti kathyate ? iti cet, satyam, yadi yathAsambhavaM svarUpadarzanavizeSaNatayA'pi tannivezAbhiprAyaH syAt , na cAtraivam , vyavacchedakavizeSaNAbhiprAyeNa mUlakRtA tannivezAt, tathA ca vyAkhyAtamapi tathaiva / idamuktaM bhavati-vizeSaNaM hi kutraciddhetUpadarzanAbhiprAyeNa nivezyate, tatra ca taddhetudvAreNa vyAkhyAyate, yathA"akkhassa poggalakayA jaM dagvindiyamaNA" ityatra dravyendriyamanassAm "pudgalakRtAnI"ti vizeSaNam / uktaM ca tadvRttau-"pudgalakRtAni-pudgalaskandhanicayaniSpannAni, hetudvAreNa cedaM vizeSaNaM draSTavyam , pudgalakRtatvAd' ityarthaH" iti (vishessaavshykbhaassyvRttau)| kutracittu tadatiprasaGgavAraNArthamitarArthavyavacchedakaparatayA vaNyate, yathA-"iMdiya-maNonimittaM jaM viNNANaM suyANusAreNaM" (vi.prA.bhA.gAthA-100) ityatra "zrutAnusAreNe"ti vijJAnavizeSaNam / uktaM ca tadvyAkhyAyAm--"indriyamanonimittaM ca mati
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAma jJAnamapi bhavati, atastadvayavacchedArthamAha-'zrutAnusAreNeti' / kutracittvatiprasaGgAdyabhAve svarUpapradarzanaparatayA tadupanyasyate, yathA--'niyayatthuttisamatthaM taM bhAvasuyaM maI sesaM' (vi0yA0bhA0 gAthA--100) ityatra 'nijakArthoktisamarthamiti bhAvazrutavizeSaNam / uktaM ca taTTIkAyAm-'svarUpavizeSaNaM caitat , zabdAnusAreNotpannajJAnasya nijakArthoktisAmarthyA'vyabhicArAd" iti / prastute ca 'bAyaro ti vattavya'mityabhidadhatA granthakRtA 'bAdara' iti vizeSaNamekendriyaughAdimArgaNAsu yathoktotkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezo mArgaNApraviSTasUkSmajIvAnAM na prApyate, tatazca te prastutamArgaNAyAM bandhaprAyogyotkRSTasthitibandhasvAmino'pi naiva bhavanti, atasteSAM vyavachedArthamupanyastam , tathaiva ca vyAkhyAtam / yadi caikendriyaughAdimArgaNAvad bAdaraikendriyaudhAdimArgaNAsu tadvaktavyatayA mUlakRtA'bhihitaM syAt , tadA tatra bAdaraikendriyaughAdimArgaNAsthAneSu sUkSmajIvAnAmapravezenA'tiprasaGgAbhAvAt svarUpavizeSaNatayaiva vyAkhyeyaM syAt / itthameva prAgukte 'pajjattA'pajjattA duhA vi jIvA'tthi' ityAdAvapi 'sarvaparyAptibhiH paryApta, ityAdi vishessnnopaadaanaabhisndhirvgntvyH| evaM yatra kutracidatiprasaGgAbhAve'pi vizeSaNaM dRzyeta tatra tu tatsvarUpavizeSaNatayaiva draSTavyamityalaM vistareNa // 88 / 86 // zeSadevagatibhedeSu prAha terahasu ANatAiga-gevijja'vasANadevabheesu / tappAuggakiliTTho NAyavyo micchadiTThIyo // 10 // (pre0) "terahasu ANatAiga' ityAdi, trayodazabAnatakalpAdikeSu sarvoparitanoveyakAvasAneSu devagatisatkamArgaNAbhedeSu pratyekaM saptaprakRtisatkotkRSTasthitevandhakaH "tappAuggakiliTro' tti sAkArAdi vizeSaNaviziSTaH sarvaparyAptibhiH paryAptastatprAyogyasaMkliSTo mithyAdRSTiAtavyaH / aAnatAdidevAnAM zuklalezyatvena sarvadeva sarvotkRSTasaMklezAbhAva ityarthaH // iti // 10 // gatA gatIndriyakAyabhedAH / sAmpratamavazeSeSu yogamArgaNAbhedeSUtkRSTasthitibandhasvAminaH pratipAdayannAha urale miccho saraNI dugaiTTho hoi sabbasaMkiTTho / emeva uralamIse gavaraM tayaNuruvasaMkiTTo // 11 // _(pre0) "urale miccho" ityAdi, "urale' tti audArikakAyayogamArgaNAyAM sAkArAdivizeSaNaviziSTaH sarvasaMkliSTaH "dugaiTTho"tti dvigatisthaH, mnussystirygvetyrthH| evambhataH saMjI mithyAdRSTiH "hoi" ti bhavati, saptakarmasatkotkRSTasthiteH svAmIti gamyate / atrepanmadhyamasaMkliSTa ityapi vaktavyam "IsimajjhimasaMkiTTho avi muNeyavyo"iti vacanAt / "dugaiTTho' ityetacca svarUpadarzanamAtraparaM boddhavyam , manuSyatiryagvarjAnAM prastutamArgaNAyA eva bahistvenA'tiprasaMgAbhAvAd vyavacchedakaparatvAnupapatteriti / svalpavizeSAdaudArikamizrakAyayogamArgaNAyAM sApavAdamatidizannAha- "emeva uralamIse" ityAdi, audArikamizrakAyayogamArgaNAyAmapi "emeva"tti 'evameva,'-audArikakAyayogamArgaNAvadityarthaH / "NavaraM" ti navaramayaM vizeSaH, tamevAha-'tayaNuruvasaMkiTTho' ti tadanu
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 115 rUpotkRSTasaMkriTa ityarthaH / sugamaM caitat aparyAptAvasthAbhAvinyadArikamizra kAyayoge sarvasaMklezAnutpa 1 teriti // 69 // ukkosasaMki liTTo miccho riyo'maMtadevo vA / veuvvaduge varaM mIse tajjogasaMkiDo // 62 // (0) "ukkosa saMki liTTho miccho" ityAdi, "veuvvaduge" tti 'vaikriyadvike' vaikriyavaikriyamizrakAyayogamArgaNA drayarUpe sAkArAyukta vizeSaNaviziSTa utkRSTasaMkliSTo mithyAdRSTirnirayoSSTamasahasrArakalpAntabhavo devo vetyarthaH / saptakarma satkotkRSTa sthitibandhasvAmIti gamyate / atrASTama kalpAntadevagrahaNamAnatAdikalpanivAsizuklalezyAkadevAnAM vyavacchedArthamiti / aparyAptAvasthAyAM kasyApyoghotkRSTasthitibandho na bhavatIti kRtvA vaikriyamizra kAyayogamArgaNAyAmanupapadyamAnaM svAmivizeSaNamapoditumAha - "NavaraM mIse" ityAdi, navaraM "mIse" tti vaikriyamizrakAyayoga mArgaNAbhede " tajjogasaMkiTTo "tti tatprAyogyasaMkliSTo'nyatamo mithyASTirnirayo devo vA utkRSTasthitibandhasvAmI bhavati, na punarutkRSTasaMkliSTaH, aparyAptAnAmutkRSTasaMklezasyAsambhavAditi bhAvaH // 62 // tappA uggakili zrAhAraduge bhave pamatta jaI / se kAle pajjattiM niTThavau sa va muNa mIsajogesu N // 63 // (gItiH) (pre0 ) ' tappA ugge "tyAdi, AhArakA ''hAraka mizrakAyayogadvayarUpe zrAhArakadvike niruktasAkArAdivizeSaNaviziSTastatprAyogya kliSTaH 'pramattayatiH' - pramattasaMyato bhavet, saptakarma satkotkRSTasthitibanvasvAmIti gamyata iti / nanu mithyAtvAbhimukhaH pramattayatiriti kathaM nocyate, gramattasaMyatesu tasyaivAvikatamasaMkliSTatvenAdhikatamasthitervandhakatvAt ? iti ced, na, caturdazapUrvarANAM zrutakevalinAmetra prakRtA''hArakA diyogadvayasambhavAt / uktaM ca dravyaloke - "AkAzasphaTikasvacchaM, zrutakevalinA kRtam / anuttarAmarebhyo'pi kAntamAhArakaM bhavet " // iti / tadAnIM ca tAvattatve teSAM mithyAtvAbhimukhatvAsambhava eva iti / zradArikamizrakAyayogAdimizrayogatraye matAntareNAnyathaiva prakRtasvAmitvamAha - " se kAle" ityAdi, "mIsajogesu" ti anantaroktau-dArikamizra - vai kriyamizrA ''hArakamizrakAyayogalakSaNeSu triSu mizrayogamArgaNAbhedeSu "sekAle pajjati niTThavau sa va muNa" ti tatra zabdo dezyaH, sa cAnantarye, tato'nantarakAle - yasya samayasyAnantarottarasamaye 'paryApti' - zarIraparyApti 'niSThApayet' - samApayet sa mizrayogacaramasamaye vartamAno vA 'jAnihi, ' - saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmIti matAntareNa tvamavagacchetyarthaH / idamuktaM bhavati - audArikamizrayogamArgaNAyAM karaNAparyAptAH saMjJipaJcendriyajIvA evotkRsthitebandhakA bhavanti, na tu labdhyaparyAptAH, zradArika mizra kAyayogagatAnAmapi teSAM tathAvidhasaMklezAnutpatteH / karaNAparyAptAstu zarIraparyApteH samAptauM satyAM prakRtamArgaNAyA bahirbhavanti / kutaH 1
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 ] __ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm zarIraparyAptyA paryAptAnAM teSAM zuddhaudArikayogapravartanAt / yata A zarIraniSpattermizrakAyayogo bhavati, na parataH / tathA coktam_ "teeNa kammaeNaM, AhAreI aNaMtaraM jiivo| teNa paraM misseNaM, jAva sarIrassa nipphattI" // iti / yathaudArikamizrakAyayogamArgaNAyAM tathA vaikriyamizrakAyayogamArgaNAdAvapi jJeyam / itthaM cAnantaroktAbhiprAyeNa mizrayogagatAH kecana jIvA aparyAptAvasthAyA madhye vartamAnAH santastatprAyogyotkRSTasaMklezamavApya tadAnImapi saptAnAmutkRSTasthitibandhaM kurvanti / "se kAle" ityAdinA bhaNyamAnAbhiprAyeNa tu zarIraparyAptyA niSpatterAga mizrayogasya caramasamaya evotkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezasambhavaH, na punastataH pUrvamapi / ata utkRSTasthitibandho'pi mizrayogadvicaramAdisamayeSu na bhavati, kintu caramasamaya eva bhavatIti // 63 // atha zeSe kArmaNakAyayogabhede didarzayiSustatsAmyAdanAhArakamArgaNAyAmapi samamAha kammA-'NAhArasusaraNI khalu baMdhago caugaiTo / tappAuggakiliTTho NAyavyo micchadiTThIyo // 64 // (pre0) "kammANAhAresu"mityAdi, kArmaNakAyayogamArgaNA'nAhArakamArgaNayoH pratyekam "khalu baMdhago" ti saptaprakRtisatkotkRSTasthiterbandhakaH khalu jJAtavya iti pareNAnvayaH / ka ityAha"saNNI" ityAdi, sAkArAyuktavizeSaNaviziSTastatprAyogyotkRSTasaMkliSTo narakagatyAyanyatamagatisthaH saMjJI mithyaadRssttirjiivH| sa ca saMjJibhyazvyutvA saMjJitayotpadyamAno jJeyaH, asaMjJibhya Agatasya prakRtamArgaNAdvaye vartamAnajIvasya tatprAyogyotkRSTasaMklezAsambhavAditi // 14 // gatA yogamArgaNAbhedAH / sAmprataM vedamArgaNAbhedeSu prakRtasvAmino didarzayiSustatsAmyAtkRSNalezyAyAmapi samameva darzayannAha itthI-purisesu tahA NapuMsa-kiNhAsu baMdhago srnnii| ukkosasaMkiliTTho micchAdiTThI muNeyavvo // 65 // (pre0) 'itthIpurisesu" ityAdi, strIveda-puruSavedamArgaNayostathA napusakaveda-kRSNalezyAmArgaNayoriti pratyekaM dvike 'baMdhago'tti saptaprakRtInAmutkRSTasthiterbandhakaH-svAmI bhavati / ka ityAha"saNNI" ityAdi, niruktasAkArAdivizeSaNayukta utkRSTasaMkliSTaH, tathA "IsimajjhimasaMkiTTho avi muNeyavyo" (gAthA-84) iti prAguktavacanAdIpanmadhyamasaMkliSTazca saMjJI mithyAdRSTijIvo jJAtavya iti / sugamam // 65 // athApagatavedamArgaNAyAM prakRtasvAmina Aha gayavee sa bhave yo apurisaveeNuvaTThio ya to| pariNivaDaMto'NaMtarasamayammi havehii savezro // 6 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 117 (pre0) "gayavee sa bhave" ityAdi, gatavedamArgaNAyAmAyurvarjAnAM saptakarmaNAmutkRSTasthitibandhasvAmI sa bhavet / ko'sAvityAha-"yo apurisaveeNuvaTTio' ityAdi, paryudAsAzrayaNAt puruSavedabhinnavedena strIvedena napuMsakavedena vA ya 'upasthitaH'-samArUDhaH, upazamazreNimiti gamyate / kutaH ? vakSyamANasya pratinipatanniti vizeSaNasyopazamazreNiM samArUDhasyaivopapatteH / tataH kimityAha"ya to" ityAdi, cazabdo vyutkrameNa 'to' ityasyottaraM yojyastatazcopazAntAddhAkSayAtpratinipatan "NaMtarasamayammi havehii saveno' ti yasmAtsthitibandhAdanantarasamaye 'savedaH'-vedodayavAna bhaviSyatItyarthaH / napusakavedodayena strIvedodayena vopazamazreNimAruhyopazAntAddhAkSayAt krameNa patan vedodayAtprAganantarabhAvini sthitivandhe vartamAno mahAtmA'pagatavedamArgaNAyAM saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasvAmI bhavatIti bhAvaH / nanu 'kasmAt puvedena zreNiM samAruhya pratipatanto vaya'nte, tadanyavedena samAruhya pratipatantastu gRhyante ?' idi ced, ucyate-upazamazreNimArohatAM yatra yatra sthAne yasya yasya veda-krodhAderyena krameNodayavicchedo jAyate, upazAntAddhAkSayeNa pratipatatAmapi teSAmAnulomyena tattatsthAnaprAptau tasya tasya vedakaSAyAdekhdayaH pravartate / uktaM ca saptatikAcUNauM "adghAkho uvasaMtaddhAe puNNAe parivaDati so jahA AruDho tahA parivaDati, jahiM udaodIraNabaMdhAdo ThiyA tahiM tahiM parivaDatassa te zrADhavijjaMti, evaM jAva pamattasaMjo tAva parivaDati'' iti / / kiJca zreNimArohatAM vizuddhayamAnatayA yathottarasthitibandhA hInahInatarAH pravartante, pratipatatAM tu teSAM saMklizyamAnatayA yathottarasthitibandhA adhikAdhikatarAH pravartanta iti tu sugamam / prakRte ca ye utkRSTasthitibandhasvAmino draSTavyAH, te ca zreNimAruhyopazAntAddhAkSayAnantaraM bahun sthitibandhAnatikramyAvedyavasthAyAM caramasthitibandhaM ye kurvanti, te prApyante / evambhUtA hi strIvedena napuMsakavedena vA zreNiM samAruhya pratipatanta upazamakA bhavanti, na punaH puvedena samAruhya pratipatanto'pi / kutaH ? strIvedena napuMsakavedena vA zreNiM samArUDhA yasmin sthAne'vedino bhavanti tatsthAnAta saMkhyeyasahasraSu sthitibandheSvatikrAnteSu pazcAtpu vedena zreNiM samArUDhA avedino jAyante, na tvarvAk / tathA ca sati pratipAtakAle'pyAnulomyena puvedenopasthitAnAM yatra puveda udeti tatsthAnAtsaMkhyeyasahasreSu sthitibandheSvatikrAnteSu satsu pazcAt puvedAnyavedenAruhya pratipatatAM svasvavedodayo jAyate, pratipatatAM saMklizyamAnatayottarottarasthitibandhA adhikAdhikatarAstu sarveSAmeva pravartante / tataH puvedena zreNiM samAruhya patatAM puvedodayAdAgavedyavasthAyAM yAvAn sthitibandho jAyate, tadapekSayA saMkhyeyasthitibandhAnantaraM strIvedena napuMsakavedena vopasthAya pratipatatAM svasvavedodayAdAgavedyavasthAyAzcaramasthitivandho'tyadhiko jAyate / itthaM hi na puvedenopasthAya pratipatatAmavedyavasthAyAM prakRtotkRSTasthitibandhasvAmitvam, kintu tadanyavedenopasthAya pratipatatAmitikRtvA'pagatavedamArgaNAyAM puvedenopasthAya pratipatanto varjitAH, tadanyavedena zreNiM samAruhya pratipatantastUtkRSTasthitivandhasvAmitayA gRhItA ityalaM vistareNa / vizeSArthinA tu karmaprakRtikaSAyaprAbhRtAdigranthA avalokanIyA iti // 66 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm gataM vedamArgaNAbhedeSu prastutasvAmitvam / kapAyamArgaNAbhedeSu tu prAgoghavadatidiSTamataH sAmprataM jJAnamArgaNAbhedeSu didarzayiSuH samAnavaktavyopetA anyA api mArgaNAH samameva saMgRhyAha aNNANatige abhaviya-micchattesuya baMdhago saraNI / ukkosasaMkiliTTho miccho Neyo caugaiTTho // 17 // (pre0) 'aNNANatige' ityAdi, matyajJAna-zrutAjJAna-vimaGgajJAnamArgaNAtrayarUpe'jJAnatrike'bhavya-mithyAtvamArgaNayozcetyetAsu paJcasu pratyekaM "baMdhago" ti saptaprakRtisatkotkRSTasthitibandhasvAmI sAkArAdivizeSaNaviziSTaH 'ukkosasaMkiliTTho" tti sarvotkRSTasaMkliSTaH, prAguktanyAyAdIpanmadhyamasaMkliSTo vA 'caugaiTTho'' tti nirayAdicaturgatyanyatamagatisthaH, nAraka-tiryag-manuSya-devAnyatamaH saMjJI mithyAdRSTiIva iti / atrAjJAnamArgaNAtraye mithyAdRSTiriti vizeSaNaM tatragatAnAmutkRSTasthiterabandhakAnAM sAsvAdaninAM vyavacchedArthaM yojyam , zeSamArgaNAdvaye tu svarUpadarzanamAtraparaM boddhavyamiti / itthamevottoratrApi yathAsambhavaM yojanA kartavyeti // 17 // NANatige zrohimmi ya sammu-basama-veagesu caugaiyo / tappAuggakiliTTho sammo micchahimuho aMte // 8 // (pre0) "NANatige" ityAdi, manaHparyavajJAnamArgaNAyAmanantaraM vakSyamANatayA tadvarjazeSamatyAdijJAnatrike'vadhidarzane samyaktvaugha-vedakau-pazamikasamyaktvamArgaNAbhedeSvityetAsu saptamArgaNAsu pratyekaM sAkArAdivizeSaNayuktaH "caugaiyo' ti pUrvavaJcaturgatikaH,-nairayikAdyanyatamajIva ityarthaH / evambhUto hi tatprAyogyaH kliSTaH-saMkliSTo mithyAtvAbhimukhaH "sammo' tti aviratasamyagdRSTiH, "aMte" ti carame caramasthitivandhe, yasya sthitibandhasyAnantarasamaye mithyAdRSTirbhaviSyati tasmin samyaktvAvasthAyAzcaramasthitibandhe, vartamAna iti zeSaH / saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmIti prakramAdgamyata iti // 18 // avaziSTa jJAnabhede kramaprAptasaMyamamArgaNAbhedeSu cAha maNaNANammi pamatto ayatAbhimuho ya tayaNuruvakiTTho / aMtimabaMdhe saMyama-samaia-cheesu micchahutto so // 66 // (gItiH) (pre0) "maNaNANammi" ityAdi, manaHparyavajJAnamArgaNAyAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandha svAmI "pamatto" tti pramatta munirityarthaH / kathambhUtaH sa ityAha-"ayatAbhimuho ye" tyAdi, yamanam-yatam , na yatam ayatam , asaMyama ityarthaH tasyAbhimukhaH / cazabdo'vadhAraNe, tato'yatAbhimukha eva, na punarmithyAtvAbhimukha ityarthaH / idamuktaM bhavati-manaHparyavajJAninaH saMyatA saMyamAtsamyaktvAcca yugapaddhRSTvA mithyAtvaM naiva vrajanti, kintu prathamataH saMyama parihatyAntarmuhUrtaM vizramya tato mithyAtvamadhigacchanti / itthaM hi teSAM mithyAtvAbhimukhataiva na ghaTata itikRtvA mithyAtvAbhimukha iti vizeSaNaM vihAyA'yatAbhimukha iti vizeSaNamupAttamiti / punaH kiMviziSTa ityAha-"tayaNuruvakiTTho aMtima
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 116 baMdhe"tti prAgvattadanurUpakliSTaH saMyamAvasthAyA antimasthitibandhe vartamAna ityrthH| atha saMyamamArgaNAbhedeSvAha- "saMyame"tyAdinA, saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApanasaMyamarUpamArgaNAtraye tu prakRtasthitibandhasvAmI "micchattahatto so" ti so'nantaroktaH saMyatAvasthAyAzcaramaristhatibandhe vartamAnastadanurUpasaMkliSTaH pramattayatireva, navaraM mithyAtvAbhimukhaH, na punaH prAgvadayatAbhimukha ityarthaH / atra pratyekaM mArgaNAsu sAkAretyAdivizeSaNAni prAgvatsvayameva draSTavyAni / evamuttaratrApIti // 66 // parihArammi pamatto chetrAhimuho tdrihsNkittttho| dese micchAhimuho dugaiTTho tayaNuruvakiTTho // 10 // (pre0) "parihArammi pamatto' ityAdi, parihArasaMyamamArgaNAyAM chedopasthApanasaMyamA'bhimukhastadahasaMkliSTaH, tatprAyogyasaMkliSTa ityarthaH / evambhUtaH "pamatto"tti pramatto muniH, saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmIti gamyata iti / atha dezasaMyamamArgaNAyAmAha-' dese micchAhimaho" ityAdi, dezasaMyamamArgaNAyAM sAkArAyukta vizeSaNaviziSTo mithyAtvAbhimukhastadanurUpakliSTo manuSyastiryagvA saptakarmaNAmutkRSTasthitivandhasya svAmI bhavatItyarthaH / atra dezasaMyamAvasthAyAzcaramasthitibandhe vartamAna iti vizeSaNamanuktamapyupalakSaNAd boddhavyam, dezasaMyateSu tasyaiva saMkliSTatamatvAt / ityevaM parihAravizuddhikamArgaNAyAmapi vijJeyamiti // 10 // atha sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM prastutasvAmino darzayitumAha suhume'NaMtarabaMdhe aNiyaTTi yo hi pAvihii so'tthi / (pre0) "suhame" ityAdi, sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAm 'NatarabaMdhe' tti luptAkArasya darzanAdanantarabandhe-anantarasthitivandhe, yasya sthitibandhasyAnantarottarasthitivandha iti bhAvaH / "aNiyaTri'ti 'anivRttim'-bAdarAnivRttyAkhyaM guNasthAnakam "yo hi pAvihii so"tti yaH prApsyati hi sa anivRtti bAdaraguNasthAnakApterAsthitibandhe vartamAnaH prapatana sUkSmasamparAyopazamakaH "'tthi" tti tatra vadhyamAnAnAM mohanIyAyurvarjAnAM paNNAM karmaNAmutkRSTasthitibandhasya svAmyastItyarthaH / / gataM saMyamamArgaNAbhedeSu prastutasvAmitvam / cakSuracakSurdarzanamArgaNAbhedadvaye prAgoghavattathA'vadhidarzanamArgaNAyAM matijJAnAdinA samaM darzitamataH kramaprApteSu lezyAmArgaNAbhedeSu didarzayiSuH kRSNalezyAmArgaNAyAM vedamArgaNayA samaM darzitatvAcchepalezyAmArgaNAbhedeSu krameNa darzayati miccho aisaMkiTTho thiraleso pIla-kAUsu // 101 // teUna suro miccho IsANaMto'thi savvasaMkiTTho / paumAtra taheva Navari taiaAigaaTThamaMtasuro // 102 // suilA prANatasuro miccho vA tayaNurUvasaMkiTTho /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm (pre0) "miccho" ityAdi, nIla-kApotalezyayoH pratyekaM saptAnAmutkRSTasthitibandhasya svAmI "miccho"tti mithyAdRSTiH "aisaMkiTTho tti 'atisaMkliSTa:'-utkRSTasaMkliSTa ityarthaH / "ukkosasaMkiliTTho buccai sattaeha baMdhago jtth| tattha khalu IsimajjhimasaMkiTTho avi muNeyavyo" // 84 // iti vacanAdISanmadhyamasaMkliSTazcA'pi vijJeyaH / evambhUtaH ka ityAha--"thiraleso"tti sthirA-bahukAlAvasthAyinI, na punarantamuhUrtamAtrAvAsthAyinItyarthaH / evambhUtA lezyA prastutatvAnnIlA kApotI vA vidyate yasya sa sthiralezyaH / sa ca "lesANa ThiI u devANaM // 47 // dasa vAsasahassAI kiNhAe ThiI jahariNA hoi, paliamasaMkhijjaimo ukkosA hoi kiNhAe // 48 // jA kirahAi ThiI khalu, ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahanneNaM NIlAe, paliamasaMkhejja ukkosA // 46 // ityAdyAgamAnnArakANAmiva bhavanapatyAdidevAnAmapyazubhalezyAyA dIpasthitikatvena sthiralezyatvAt nIlalezyAmArgaNAyAM tRtIyacaturthapaJcamapRthivInarayika-bhavanapati-vyantaradevAnAmanyatamo bhavati, kApotalezyAmArgaNAyAM tu prathama-dvitIyatRtIyapRthivInarayika bhavanapati-vyantaradevAnAmanyatamo labhyate, na tUktAnyo devo nArakastiryagmanuSyo vA prastutamArgaNAdvaye utkRSTasthitibandhasvAmI, uktAnyadevanArakANAM nIla-kApotavarjAnyatamalezyAkatvena prastutamArgaNAdvaya evA'pravezAt , tiryagmanuSyANAM prastutamArgaNApraviSTatve'pi tadIyalezyAnAmantarmuhUrtasthitikatvenA-'navasthitatvAt / uktaMca-"antamuhuttaThiIo tiriyanarANa hunti lesAo"iti / nana yadyevameva tadA "devo vA nArako vA" ityetAvadapi paryAptaM syAt , tatkasmAt "thiraleso' ityamihitam ? iti ced, ucyate, mahAbandhakAramatasaMgrahArtham / idamuktaM bhavati-prastutamArgaNAdvaye bandhaprAyogyaH triMzatsAgaropamakoTikoTayAyuktapramANa jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitivandho yeSAM jAyate teSAM paryAptAvasthAyAmevAsau bhavati, kiJca mahAbandhakArA nArakavarjasarvachamasthajIvAnAM kRSNAdyanyatamAzubhalezyAmAntamuhartikI manyante, tatra devAnAM tu sA'paryAptAvasthAyAmeva bhavati, na tu paryAptAvasthAyAm , paryAptAvasthAyAM teSAM zubhalezyAyA eva pravartanAt , itthaM hi teSAM matena bhavanapatyAdidevAnAM jAyamAno'pi yathokta pramANa utkRSTasthitibandhaH zubhalezyAyAmeva labhyate, na punaH prastutamArgaNAdaye kRSNalezyAmArgaNAyAM vA / tatazca naite bhavanapatyAdidevAH prastutamArgaNAdvaye utkRSTasthitabandhasvAminaH, kintu yathoktanArakA eva / "thiraleso" ityanena teSAM mate prastutamArgaNAdvaye devA grahItuna yujyante, teSAM kRSNAdyazubhalezyAyA antarmuhUrtasthitikatvenA'sthiratvAt / ityevaM mahAbandhakAramatena prastutamArgaNAdvaye devAnAmutkRSTasthitibandhasvAmitvAbhAvAt tanmatasaMgrahArtham 'devo vA nArako vA' ityanabhidhAya "thiraleso" ityabhihitamityalaM pallavitena / "teUatti tejolezyAmArgaNAyAM saptakarmotkRSTasthitibandhasvAmI sarvasaMkliSTaH, uktavacanAdIpanmadhyamasaMkliSTo vA bhavanapatyAdIzAnakalpAntodbhavo mithyAdRSTiH suro bhavati / "paumA taheva' ti padmalezyAmArgaNAyAM tathaiva'-tejolezyAvadeva, 'navaraM'-param "taiAigaaTThamaMtasuro" ti sarvasaMkliSTa IpanmadhyamasaMkliSTo vA tRtIyasanatkumArakalpAdyaSTamasahasrArakalpAntodbhavo mithyAdRSTiH 'suraH'-devaH saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmI bhavati, na punastejolezyAmArgaNAvadIzAnakalpAntodbhavaH
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 121 sura ityarthaH / "suilAma' tti zuklalezyAmArgaNAyAM saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmI navamA-''natakalpodbhavaH suraH / kathaMbhUta ityAha-"miccho vA" ityAdi, sugamam , navaraM vAkAro'nuktasamuccaye, tadanurUpasaMkliSTasya grahaNaM tvAnatAdikalpodbhavadevAnAM zuklalezyatvenotkRSTasaMklezAnutpatteH / sAkArAdivizeSaNaviziSTaH sarvaparyAptibhiH paryApta ityAdi tu prAgvatsvayameva draSTavyamiti / nanu vAkAreNa kimanuktaM samuccIyate ? AnatakalpavAsinAmiva taduparitanavimAnavAsinAmapi matAntareNotkRSTasthitibandhasvAmitvasadbhAvAtte'pi prakRtotkRSTasthitibandhasvAmitayA samuccIyanta iti // 101 / 102 // bhaNitA lezyAmArgaNAbhedeSu prakRtasvAminaH / bhavyamArgaNAyAmoghavadatidiSTAH, abhavyamArgaNAyAM tvajJAnamArgaNayA samamabhihitAH / sAmprataM samyaktvamArgaNAbhedeSvabhidhAtavyAH / tatrApi samyaktaughakSAyopazamiko-pazamikasamyaktvabhedeSu matijJAnAdimArgaNAvat , mithyAtvamArgaNAyAM tvajJAnamArgaNAvacca darzitA eveti zeSabhedeSu tAnAha tappAuggakiliTTho khaie Neyo caugaiTTho // 10 // mIse micchAbhimuho sAsANe vA tynnuruvkilittttho| (pre0) "tappAugge" tyAdi, "khaie"tti kSAyikasamyaktvamArgaNAyAM sAkArAyuktavizeSaNaviziSTaH 'caugaiTTho"ti prAgvat naraka-tirya-manuSya-devAnyatamagatisthaH, nArakastiryagmanuSyo devo vetyarthaH / kathambhUta ityAha-"tappAugneM"tyAdi, sugamamiti / mizra-sAsAdanamArgaNayorAha"mIse" ityAdi, mizramArgaNAyAM mithyAtvAbhimukhaH / sAsAdanamArgaNAyAM "va"tti mithyAtvAbhimukho vA, ekamatena mithyAtvAbhimukhaH sAsAdanI, anyamatena tu svasthAnasAsAdanI prakRtasaptakarmasatkotkRSTasthitibandha svAmI bhavatItyarthaH / sa ca mArgaNAdvaye'pi matadvaye'pi ca "tayaNuruvasaMkiTTho"tti tadanurUpasaMkliSTo boddhavya iti // 103 // saMjJimArgaNAyAM prAga narakagativaddarzitAH saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAminaH, ato'vaziSTAyAmasaMjJimArgaNAyAmAha amaNe paNidiyo khalu Neyo tajjoggasaMkiTTho // 10 // (0) "pramaNe" ityAdi, amanaso'saMjhinaH tatsambandhimArgaNAyAm , asaMjJimArgaNAyAmityarthaH / tatra tatprAyogyasaMkliSTaH paJcendriyaH prakRtasaptakarmaNAmutkRSTasthitibandhasvAmI jJeyaH, sAkAro jAgradityAdIni vizeSaNAni tu svayameva bhaNitavyAnIti / AhArimArgaNAyAM prAgoghavadatidiSTAH, anAhArimArgaNAyAM tu kArmaNakAyayogamArgaNayA samaM kathitAH saptakarmaNAmutkRSTasthitibandhasvAminaH / itthaM hi samAptaM mArgaNAsthAneSvapyA''yurvarjAnAM saptAnAmutkRSTasthiterbandhasvAmitvaprarUpaNam // 104 // atha zeSasyA''yuSa utkRSTa sthitibandhasvAmino mArgaNAsthAneSu didarzayiSuH pUrvavatsarvamArgaNAviSayAM sAmAnyavaktavyatAM lAghavArthamAdAvevAha
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH sAgArAivisiTTho vaTTa mANo ya gurupravAhAe / savAsu baMdhago khalu Aussa ThiIa jeTTAe // 10 // pajjattA'pajjattA duhA vi jIvA'sthi jattha tattha bhave / pajjatto savvAhiM pajjattIhiM tti vattavyaM // 106 // (pre0) "sAgArAivisiTTho' ityAdigAthAdvayaM gatArthamiti // 105 / 106 // tadevaM sarvamArgaNAviSayakasAmAnyavaktavyatAM lAghavArtha pRthagabhidhAya sAmprataM nirayagatyAdimArgaNAsthAneSu kramaza AyuSa utkRSTasthitibandhasvAmino vizeSeNa pradarzayannAha nniry-pddhmaaichnniry-sur-gevijjNtdev-viuvesu| aAussa guruThiIe sammo miccho va tayaNuruvasuddho // 107 // (gItiH) (pre0) "NirayapaDhamAichaNiraye" tyAdi, nirayagatyodha-dharmAdipRthivIbhedabhinnaprathamAdiSaDnirayabheda-surogha-bhavanapatyAdinavamagraiveyakAntacaturviMzatidevabheda-vaikriyakAyayogamArgaNAsvityetAsu trayastriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo 'gurusthiteH'-utkRSTasthitibandhasya "sammo miccho va"ti uktasAkArAdivizeSaNaviziSTaH paramAsAtmikAyAmutkRSTAbAdhAyAM vartamAnaH samyagdRSTirvA mithyAdRSTirvetyarthaH / so'pi "tayaNuruvasuddho" ti teSAM prAyogyapUrvakoTIsthitikotkRSTAyu bandhasyAnurUpA yA vizuddhistadyukta ityarthaH / atra vizuddhagrahaNena saMkliSTAnAM vyavacchedaH kRtaH, yata etAsu mArgaNAsu pratyeka devA nArakA vaiva samAviSTAste ca svabhAvata eva manuSyeSu tiryakSurvotpadyante, na punarnArakatayA / uktaM ca zrIprajJApanAyAM SaSThapade "neraiyA NaM bhaMte ! aNaMtaraM uvyaTTittA kahiM uvavajjaMti, kiM neraiesu uvavajjaMti, tirikkhajoNiesu uvavajjaMti, kiM maNusesu uvavajjaMti, devesu uvavajjaMti ? goyamA ! no neraiesu uvavajjaMti, tirikkhajoNiesu uvavajjati" ityAdi / (sUtram 138) itthameva devAnAmapi nArakatayotpAdapratiSedhaH kRtaH / tataH kim ? tata ete devanArakA nArakAyurna badhnanti, utkRSTasthitikamanuSyatiryagAyupI vadhnatAM tu teSAM vizuddhireva bhavati, narakAyurvarjAnAM trayANAmAyuSAmutkRSTasthiteH vizuddhipratyayatvAt / uktaM ca zatakacUrNI-- "tiehaMpi AugANaM ukkosaM jahannagaM vivarIyaM / kahaM ? tabbandhakesu jo jo savvavizuddho so so sabbukkasiyaM ThiiM baMdhai, tesu ceva jo jo savvasaMkiliTTho so so savvajahanniyaM savvAsiM ThiiM baMdhai" iti / itthamevottaratrApi vizuddhagrahaNe narakAnyAyurvandhakatvAditi draSTavyamiti // 107 // athAnyatrAha caramaNirayuralamIse tadarihasuddho'sthi baMdhago miccho| tiriya-tipaNiditiriye miccho tajjogasaMkiTTho // 10 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 123 (pre0 ) " caramaNirayuralamIse" ityAdi, 'carame' saptama pRthivIbhedarUpe nirayabhede audArikamizrakAyayoge ca pratyekaM narakAyuSo'bandhAttadanyAyuSAmutkRSTasthitervizuddhi pratyayatvAcca " tadarihasuddho " tti sAkArAdyuktavizeSaNaviziSTa utkRSTAvAdhAyAM vartamAnastadahaH- tatprAyogyaH zuddhaH "miccho" tti mithyAdRSTirvandhakaH-svAmyasti / atra mithyAdRSTiriti svAmivizeSaNaM svarUpadarzakameva boddhavyam, yataH saptamaniraye mithyAtvaguNasthAnakagatAnAmevAyurvandho jAyate, nAnyeSAm / yaduktaM saptamanarakamArgaNAbhede guNasthAneSu bandhasvAmitvaM pratipAdayadbhirdevendrasUripAdaiH - "sattamie naradugucca viNu micche, iganabaI sAsANe tiriAu napuMsacauvajja" mityAdi / zradArikamizra kAya yogamArgaNAyAM punarmizrayogAvasthAyAM labdhyaparyAptajIvairevAyurbandhasya karaNAt teSAM niyamato mithyAdRSTitvAcceti / " tiriyatipaNiditiriye" tti tiryaggatyoghe triSvaparyAptabhedavarjeSu paJcendriyatiryagbhedeSu ca pratyekam "miccho tajjogasaMkaTThI 'tti sAkArAdivizeSaNayukta utkRSTAbAdhAyAM vartamAnastatprAyogya saMkliSTo mithyAdRSTiyuSa utkRSTasthiterbandhaka ityarthaH / atra saMkliSTamithyAdRSTegrahaNaM prakRtamArgaNAgatajIvairutkRSTasthitikamAyurnarakasatkaM badhyata itikRtvA / narakAyurmithyAtve satyeva vadhyate iti tu sugamaH / tasya cotkRSTa sthitirazubhA itikRtvA saMklezena badhyata iti tu darzitameveti / 9 nanu tirazcImArgaNAyAM na trayastriMzatsAgaropamapramANotkRSTasthitikanirayAyuSo bandhaH, kintu dvAviMzatisAgaropama sthitikAyupa eva / uktaM ca sthitibandhapramANadvAre - 'hoi dubIsA jalahI tirikkhajoNimaI' tyanena, itthaM bhavatu tiryagatyoghAdimArgaNAtraye utkRSTasthitikanirayAyuSo bandhabhAvena tatsvAminAM saMkliSTatvam, kathaM punastirazcImArgaNAyAmapi ? iti ced, na, oghavanmArgaNAsthAnesapi, yAvattattajjIvAnAmapi svavandhaprAyogyotkRSTasthitikamapyAyuryadi nirayasatkaM tadA saMklezenaiva vadhyate, tiryam - manuSya- devAyuSAmanyatamattu svaprAyogyotkRSTasthitikaM sadapi vizuddhacaiva nirvartyate, na punaroghotkRSTa sthitikAyureva / ata evAnantaraM nirayagatyo ghAdi mArgaNAsthAneSUtkRSTataH pUrvakoTisthitikamanuSya-tiryagAyurvaghnatAmapi tadbandho vizuddhayA darzitaH, nIlalezyAdimArgaNAyAmutkRSTato dazasAgaropamAdisthitikaM nirayAyurvaghnatAM tadbandhaH 'ti suilesA - abhadhiya-micchesaM / tappA uggakiliTTho' ityAdinA saMklezapratyayo'bhidhAsyate ceti // 108 // tappA ugga visuddha saraNI vA baMdhago asaraNI vA / asamattapaNidi tiriya-paNiMdiya- tasesu pAyavva // 106 // (pre0) ' tappA ugge "tyAdi, sAkArAyukta vizeSaNaviziSTa utkRSTAvAdhAyAM vartamAnastatprAyogyavizuddhaH saMjJI vA'saMjJI vA "baMdhago" tti zrAyupa utkRSTasthitervandhakaH, jJAtavya iti pareNAnvayaH / kAsu mArgaNAstrityAha -- " asamattarpANadi" ityAdi, tatrAparyAptAparaparyAyasyAsamAptazabdasya trasAnteSu pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyatiryagbhede, aparyAptapaJcendriyabhede, aparyAptatrasakAyabhede cetyevaM
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH mArgaNAtraye ityarthaH / sugamaM cedam, aparyAptamArgaNApraviSTAnAM labdhyaparyAptatayA manuSya satkasya tiryagsatkasyaiva vA''yuSo bandhabhAvAt, tayorutkRSTasthitervizuddhi pratyayatvAcceti // 106 // atha manuSyagatimArgaNAbhedeSvAha tappA uggavisuddha maNusaduge baMdhago pamattajaI / taha khalu micchAdiTThI yo tajjoggasaMkiTho // 110 // (pre0) " tappA ugga" ityAdi, sugamA, navaraM "maNusa duge "tti manuSyaudha - paryAptamanuSyamArgaNordvike ityarthaH / bhAvanA tvAyuSa aghikotkRSTasthitibandhasvAmino bhAvanAnusAreNa draSTavyeti // 110 // zratha kramaprAptazeSamanuSyagati- devagatibhedeSu didarzayiSustatsAmyAdanyAsu mArgaNAsvapi samameva darzayannAha - tappA uggavisuddha samattara- pattarasusu / AhAra duge ya sayalae giMdiya - vigala-paMcakAyesu // 111 // (gItiH) (pre0) "tappA uggavisuddho" ityAdi, akSarArthastu sugamaH, navaramAhArakadvikenA''hArakAssertamizrakAyayogau gRhyete, "sayala egidiyavigala paMcakAyesu" ityatra sakalazabdaH pratyekaM saMbadhyate, tatazca sakalaikendriyabhedAnAM, sakalavikalendriyabhedAnAM, sakalAnAM pRthivyAdipaJcakAyasatkabhedAnAM ca grahaNAtsamastAstriSaSTirmArgaNA gRhItA bhavanti / bhAvanA punaretAsu pratyekamaparyAptapaJcendriyatiryagAdyaparyAptamArgaNAtrayavatkartavyA / kutaH ? prastutatriSaSTimArgaNAgatAnAmapi jIvAnAM tadvannarakAyurbandhasya pratiSedhAt / kuta etAsu pratyekaM narakAyurvandhapratiSedho jJAyate ? anantarabhave nArakatayotpAda - pratiSedhAt / uktaM ca zrIprajJApanAvRttau malayagiripUjyai: "devanArakapRthivyAdipaJcakavikalendriyatrikAraNAM tathA'saMkhyeyavarSAyuzcatuSpadakhacarANAM zeSANAmapi cAparyAptakAnAM tiryakpaJcendriyANAM tathA manuSyANAM saMmurcchimAnAM garbhavyutkrAntikA nAmapyakarmabhUmijAnAm antaradvIpajAnAM karmabhUmijAnAmapyasaMkhyeyavarSAyuSAM saMkhyeyavarSAyuSAmapi aparyAptakAnAM pratiSedhaH" iti / pAThe AhAraka''hArakamizrakAyayogamArgaNAgatAnAM pratiSedho'nuktastattu tatra tasyAprastutatvAt, tathApyasau sugama eva, AhArakA''hArakamizra kAyayoginAM saMyatatayA devAyuSa eva bandhAditi // 111 // athAnyatrAha - aNNAtige yateti suhalesA abhaviyamicchesu / tappAuggakiliTTho ro va tiriyo va micchattI // 112 // (pre0) ' aNNANatige" ityAdi, matyajJAna - zrutAjJAna- vibhaGgajJAna mArgaNAtrayarUpe'jJAnatrike SiyamamArgaNAyAM tathA trisro'zubhAH prazastAH kRSNAdilezyAmArgaNA abhavyAmithyAtvamArgaNe tAsu ca pratyekaM nirukta sAkArAdivizeSaNaviziSTa utkRSTAbAdhAyAM vartamAnastatprAyogya kliSTo mithyAtvI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa sthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 125 'naraH ' - manuSyo vA " tiriyo vA "tti paJcendriya tiryagvetyarthaH / atra midhyAtvIti vizeSaNamabhanyamithyAtvamArgaNayoH svarUpadarzakatayaiva boddhavyam / zeSamArgaNAsu tu sAsAdanasamyaktvabhAjAmAyuSa utkRSTasthitibandhasvAmitvapratiSedhArthaM draSTavyam / kutaH sAsAdaninAmutkRSTasthitikAyuSo bandhasvAmitayA pratiSedhaH kriyate ? teSAM sAsAdaninAM nArakatayotkRSTasthitikadevatayA vA'nutpAdAditi // 112 // atha gAthAdvayena zeSamArgaNAsvAyuSa utkRSTasthitibandhasvAmitvaprarUpaNaM samApayannAha - maNusitthI - pANacauga-virai samaya- parihAra-cheesu / hi-timuhalesAsu samma khai vege bhave // 113 // tadarihasuddha matto sAsadese tadarihasuddhaparo / tappA uggakiliTTho amogha sesA // 114 // (pre0) "maNusitthINANacauga" ityAdi, mAnuSImArgaNAyAm, strIvedamArgaNAyAm, matijJAnAdijJAnamArgaNAcatuSke "virai" tti saMyamamArgaNAyAm, tathA sAmAyika parihAravizuddhikachedopasthApana saMyamamArgaNAsu " zrohi "tti avadhidarzanamArgaNAyAm "tisuhalesAsuM" ti tisRSu teja:padma-zuklAkhyAsu zubhalezyAsu tathA samyaktvaugha - kSAyika - vedakasamyaktvamArgaNAsu " bhavetti etAsu saptadazamArgaNAsu pratyekaM prakRtasyA''yuSa utkRSTa sthitibandhasya svAmI bhavedityarthaH / ka ityAha" tadarihasuddhapamatto' tti tadarhazuddhaH pramattaH saMyataH / sAkAretyAdi svayameva yojyam / tadarhazuddhagrahaNametAsu pratyekamutkRSTAyurdevagatisatkameva badhyata itikRtveti / atha sAsAdana- dezasaMyamamArgayo. rAha-- "sAsaNadese tadarihasuddhaNaro" iti sugamam / zrasaMjJimArgaNAyAmAha - " tappA uga kiliTTo zramaNe" iti, etadapi sugamam, navaramasaMjJino yAvatsthitikaM devAyuryadhnanti tadapekSayA narakAyuradhikasthitikaM badhnantItikRtvA tatprAyogya kliSTa ityabhihitam, na punastatprAyogya vizuddha ityapIti / atha zeSamArgaNAsvatidizati - " oghavva sesAsu" miti, anantarokta nirayagatyAdyasaMjJiparyantAH paTtriMzadasyadhikazatamArgaNAstyaktvA zeSAsu paJcendriyaughAdisaptaviMzatimArgaNAsu pratyekamAyuSa utkRSTasthitibandhasya svAmina vatsAkArAdivizeSaNaviziSTA utkRSTAbAdhAyAM vartamAnAstatprAyogyasaMkliSTa mithyAdRSTitiryagmanuSyAstatprAyogyavizuddhAH pramattasaMyAtAzca bhavantItyarthaH / sugamam / zeSamArgaNAstunAmata imAH - paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriya-trasakAyaugha-paryAptatrasakAya - paJcamanoyogabheda - paJcavacoyogabhedakAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-pu' veda-napuMsakaveda-krodhAdikapAyacatuSka-cakSurdarzanA'caturdarzana-bhavyasaMjJA - SShArimArgaNA bhedA iti / / 113 | 114 | tadevaM darzitA aSTAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasvAmina zrota AdezatacobhayathA'pi / sAmprataM tAsAmeva jaghanyasthitibandhasvAmino didarzayiSurAdau tAvadoghata Aha-- /
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghato'STamUlaprakRtInAm sabyavisaddho khavago hassA ThiI baMdhago sahume / chaNha caramaThiibaMdhe aNiyaTTIe u mohassa / / 115 / / (pre0) "savisuddho' ityAdi, sakapAyavandhakeSu sarvavizuddhaH'-sarvAdhikavizuddhaH kSapakaH "sahame ti sUkSmasamparAyaguNasthAnake 'hrasvAyAH'-jaghanyAH sthiterbandhakaH-svAmI bhavatItyarthaH / katipayaprakRtInAmityAha- 'chaha ti mohanIyA''yurvarjAnAM parANAM mUlaprakRtInAm , na punarmohanIyAyuSorapi / tatra sUkSmasamparAyacaramasthitivandhe tayoIyoH prakRtyorevAbandhAt prakRtibandhAvinAbhAvI sthatibandho'pi tadAnIM na jAyate iti bhAvaH / tarhi tayorjaghanyasthitibandhasvAmI ko bhavatItyAha-"caramaThiibaMdhe aNiyaTTIe u mohassa" ti tatra mohanIyasya kSapaka evAnivRttibAdarAkhye navamaguNasthAnake carame sthitibandhe, vartamAna iti zeSaH / hrasvAyAH sthitervandhako bhavatIti gamyate / tukArastu pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, tena cAyaM tatprAyogyavizuddha ityavaseyamiti // 115 // yAyupo jaghanyasthitibandhasvAmI yo bhavati tamAha pAussa bhave miccho Naro va tiriyo va lahupravAhagayo / mAgArAivisiho viSNeyo tadarihakiliho // 116 // (pre0) 'Ausse" tyAdi, 'hassA Thiia baMdhago' iti pUrvagAthAto'nuvartate, tata AyuSo 'hasvAyAH'-jaghanyAyAH sthitendhako bhavet , ka ityAha-'miccho" ityAdi, mithyAdRSTistiryaga manuSyo vA / sAyambhUta ityAha-"lahuabAhago" ityAdi, ladhvIm'-jaghanyAmasaMkSepyAddhAlakSaNAmabAdhAM gataH prApta itArthaH / zeSAdarArtha stuprAgvat / atra sAkArAdivizeSaNAni prAgvadbhAvanIyAni, yatpunarAyuSo jaghanyasthitivandhasvAmitayA naratirazcAmeva grahaNaM, tadevanArakANAmAyuSo jaghanyasthitibandhasvAmitayA pratipedhArtham ; yata oghato jaghanyAyulabdhyaparyAptabhavasatkaM badhyate / yaduktaM zrIprajJApanAtrayoviMzatitamapade ___ "bAussa evaM bhaMte ! kammarasa jahaeNaThitibaMdhate ke ? goyamA ! je NaM jIve asaMkhepaddhApaviThe sambanirUddhe se pAute, sese sadhyamahatIe AuyabaMdhadhdhAe, tIse NaM aAuyabaMdhaddhAe carimakAlasamayaMsi savvajahariNa ThiI apajattApajjattiyaM nivatteti, esa NaM goyamA ! Auyakammassa jahaNNaThitIbaMdhate" iti / devA nArakAzcAnantarabhave labdhyaparyAptatayA notpadyante, ato labdhyaparyAptabhavasatkAyurabadhnanta ete aAyupo jaghanyasthitibandhasvAmino'pi na bhavanti / jaghanyAyAdhAyAM vartamAnasyopAdAnaM punarAyuSa utkRSTasthitivandhe utkRSTAvAdhAyAM vartamAnasya grahaNa draSTavyam / antamu hUtapramANajaghanyasthitikamAyamanuSyasatkaM tiryaksatkaM ca badhyate, devAyurvadetayoH zubhatayA utkRSTasthitirvizuddha yA nirvaya'te, jaghanyA tu saMklezena / tatrA'pi sarvasaMklezenA''yurvandha eva na bhavatItikRtveSanmandasaMkliSTA Ayupo jaghanyasthiti bandhasvAmino bhavantItyetatpradarzayitum "tadarihakiliTTho" iti vizeSaNamupAttam / ata eva "miccho" ityasyApi grahaNaM jJAtavyamiti // 116 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [127 tadevamuktA oghato jaghanyasthitibandhasvAminaH / athAdezato mArgaNAsthAneSu pratipipAdayipurAdau yAsu mArgaNAsu saptamUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasvAmina oghavattAsvatidizati aAugavajjANa bhave oghava maNusatige pnnididuge| tsdug-pNcmnnvynn-kaayoraal-gyveesu||117|| lohe cauNANesu saMyama-suhamesu daMsaNatige ya / suila-bhaviya-sammesu khaie sariNammi AhAre // 118 // (pre0) 'AugavajjANa bhave" ityAdi, AyuSkavarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmoghavadbhavet , jaghanyasthitibandhasvAmIti gamyate / keSu mArgaNAbhedeSvityAha - "maNusatige' ityAdi, atra "vyAkhyAnato vizeSapratipatti"riti nyAyAt manuSyatrikenA'paryAptabhedavarjAH zepA manuSyodhaparyAptamanuSya-mAnuSIlakSaNAstrayo bhedA grAhyAH, itthameva paJcendriyadhikena trasadvikenA'pyaparyAptabhedavoM dvau dvau bhedau grAhyau / zeSaM tu sugamam / bhAvanA tu pratyekamoghavatkartavyeti // 117118 // tadevaM manuSyagatyAdipaTtriMzanmArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthitivandhasvAmino'tidizya zeSamArgaNAviSayakasamAnavaktavyatAmAdAvabhidadhAti sesAsu maggaNAsu sattaNhaM baMdhago lhutthiiie| sAgArAivisiTTho viNaNeyo tadarihavisaddho // 11 // pajjattA-'pajjattA duhAvi jIvA'thi jattha tattha bhave / pajjatto savvAhiM pajjattIhiM ti vattavvaM // 120 // (pre0) "sesAsu" ityAdigAthAdvayI gatArthA, kevalaM yathA''yustrikavarjAnAM sarvottaraprakRtInAmutkRSTA sthitiH saMklezAdhikye sati nirvatyate, tathA tAsAM jaghanyA sthitirvizuddhayAdhikye sati nirvayate / uktaM ca paJcasaMgrahe"savyANa ThiI asubhA, ukkomukkosasaMkileseNaM / iyarA u visohIe suranaratirigrAue mottaM" // iti // tatrApi yAsu mArgaNAsvoSikajaghanyasthitirna badhyate, tAsu sA na sarvavizuddhipratyayA, kintu tatprAyogyotkRSTavizuddhihetukA / yAsu mArgaNAsu sarvavizuddhipratyayA jaghanyA sthitibaMdhyate, tAsvanantarameva tatsvAmina aoSavatsarvavizuddhA atidezenAbhihitAH, zeSamArgaNAsu bodhavajjaghanyasthitibandhAbhAvAttadvandhakA na sarvavizuddhAH, kintu tatprAyogyavizuddhA ityetadarzanArthaM zeSamArgaNAsu saptakarmaNAM jaghanyasthitivandhasvAmivizeSaNatayA 'tadarihavisuddho" ityabhihitam / vastutastu saptAnAM sarvajaghanyasthiterapyasaMkhyepairadhyavasAyabadhyamAnatvAt teSAM cAdhyavasAyAnAM vizuddheH parasparaM tAratamyena vartanAta sarvavizaddhA iva tatprAyogyavizuddhA apyaudhikajaghanyasthiterbandhakA bhavanti, tathA'pi sarvajaghanyasthitibandhaprAyogya
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNasthAneSvAyurvaja'nAm sarvAdhyavasAyAnAM sarvajaghanyasthitibandhahetukatvAdeva sarvavizuddhatvaM vivakSitvA pUrvamoghato yAsu caudhikajaghanyasthitibandhastAsu mArgaNAsu tadvandhakAnAM sarvavizuddhatvaM darzitam / atra zeSamArgaNAsu tvaudhikajaghanyasthitibandhAbhAvAjjaghanyasthitibandhasvAminastatprAyogyavizuddhA ityuktamiti // 116 / 120 // tadevaM darzitA zeSamArgaNAviSayA sAmAnyavaktavyatA / sAmprataM yo vizeSastaM pracikaTayiSurAha attha viseso vuccai sattaNhaM baMdhago lhutthiiie| paDhamaduiasamaye khalu asaliyo Ago Neyo // 121 // Niraya-paDhamaNirayesu apjjnnr-dev-bhvnnjuglesu| (pre0) "attha viseso vuccai" ityAdi "attha"tti yAsvanantaraM saptAnAM karmaNAM jaghanyasthitivandhasvAmI sAmAnyatastadyogyasarvazuddha iti vaktavyatayA darzitastAsu zeSamArgaNAsvityarthaH / tAsu zepamArgaNAsu kimityAha--''viseso vuccai"tti tAsu sAmprataM vizeSa ucyata iti pratijJA / tAmeva nirvAhayana tattanmArgaNAsu vizeSamAha- "sattaNha"mityAdinA, AyurvajesaptAnAM karmaNAM 'laghusthiteH'jaghanyasthitebandhakaH, jJeya iti gAthAprAnte'nvayaH / ko jJeya ityAha--"paDhame'tyAdi, mArgaNAyAH prathamasamaye dvitIyasamaye ca vartamAno'saMjJita AgataH, asaMjJipaJcendriyebhyazcyutvAvigrahagatau nArakAditayA bhavaprathamadvitIyasamayayovartamAno jIva ityarthaH / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"Niraya" ityAdi, nirayagatyodha-prathamapRthivInirayabhedayoH, aparyAptanara-devaugha-bhavanapati-vyantaradeveSvityeteSu paemArgaNAbhedebityarthaH / idamuktaM bhavati-ekendriyAdyasaMjJibhyazcyutvAsaMjJitvenotpadyamAnA jIvA vigrahagatau vartamAnAH santo'saMjJiprAyogyaM sthitibandhaM kurvanti, yadA tUtpattisthAnaM prApnuvanti tadA''hAraM gurvantaH saMkSiprAyogyamantaHkoTIkoTIsAgaropamapramANaM sthitibandhaM nirvartayanti, itthaM hi yeSu deveSu nArakeSu caite utpadyante teSu sarvajaghanyasthitibandhasteSAM vigrahagatau vartamAnAnAmasaMjJibhya AgatAnAM jIvAnAM bhavati, asaMjJibhyazcyutvA tu te prathamanarake bhavanapatideveSu vyantareSu cotpadyante, na punaH zeSanarakeSu deveSu vaa| ataH zepadevanarakabhedAn vihAya yAsu mArgaNAsu prathamapRthivInarakajIvA bhavanapativyantaradevA vA samAviSTAstA eva sNgRhiitaaH| aparyAptamanuSyamArgaNAyAmiva paryAptamanuSyamArgaNAyAmapyasaMjJina utpadyante, tathApi paryAptamanuSyeSu sarvajaghanyasthitivandhaM kurvantaH kSapakA eva prApyanta iti paryAptamanuSyamArgaNAM tyaktvA'paryAptamanuSyamArgaNA saMgRhItA / nanu bhavatUktadevanarakagatibhedapaJcakasya saMgrahaH, na punaraparyAptamanuSyamArgaNAbhedasyApi saMgraho yujyate, aparyAptamanuSyamArgaNAyAmasaMjJijIvAnAmeva samAvezena bhavaprathamasamayadvayAdanyatravartamAnAnAmapi jaghanyasthitibandhasvAmitvasambhavAd ? iti ced, satyam, tathA'pi zataka-granthAdivadatrApyabhiprAyavizeSeNa manuSyAparyAptamArgaNAyAM saMdhyaparyAptajIvA eva gRhItA boddhavyAH / uktaM ca zatake-"sesAsu jANa do do" iti / atra "do do', ityanena saMjJiparyAptA-ryAptau dvau dvau jIvabhedAvabhimatau vijJeyau / uktaM ca taccUA --"sesAsu jANa dodo u" tti
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ [126 jaghanyasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram NirayagaimaNuyagaidevagaisu do do jIvaTThANANi, sannipajjattagA apajjattagA ya" ityAdi / itthaM hyaparyAptamanuSyamArgaNAyAM kevalAn saMjJijIvAnadhikRtya jaghanyasthitibandhe cintyamAne bhavaprathamadvitIyasamayayovartamAnA eva jaghanyasthitibandhasvAmitayA prApyeraniti na kaJcidoSamutpazyAma iti // 121 // atha zeSanirayadevabhedeSu prastutasaptakarmasatkajaghanyasthitivandhasvAmiviSayakavizeSaM didayiSuH prasaGgAdanyatrA'pi samameva darzayati sesaNirayadevesu viuvaduge hoi sammattI // 122 // (pre0) "sesaNiraya"ityAdi, uktazeSesu dvitIyAdisaptamapRthvIbhedabhinneSu SaTSu nirayabhedeSu jyotiSkAdisarvArthasiddhavimAnAnteSu saptaviMzatidevagatibhedeSu "viuvadurga"tti vaikriya-kriyamizrakAyayogamArgaNAdvayarUpe vaikriyadvike ityetAsu paJcatriMzanmArgaNAsu pratyekaM "hoisammattI"ti saptakarmajaghanyasthitibandhasvAmI 'samyaktvI'-aviratasamyagdRSTirbhavatItyarthaH / kutaH ? etAsvasaMjJinAmanutpAdAd dezaviratyAdInAmekendriyavikalendriyAdInAmapravezAcca / praviSTamithyAdRSTayAdyapekSayA'viratasamyagdRSTInAM sthitibandho jaghanyataH stoko bhavatIti tu sugamaH / iti // 122 // athAnyatrAha tiriye kammaNajoge duaNANA'nyata-tiasuhalesAsuM / abhaviya-micchattesuM zramaNA-'NAhAragesu ya // 123 // hoejja baMdhago khalu bAyaraegidiyo, asaraNI u / paMciMdiyatiriyaca uga-asamattapaNidiyesu bhave // 124 // (pre0) 'tiriye' ityAdi, tiryaggatyodhabhede, kArmaNakAyayoge, matyajJAna-zrutAjJAnarUpayoIyorajJAnamArgaNayoH, asaMyame, tisRSu kRSNAdyazubhalezyAmArgaNAsu, abhavya-mithyAtvamArgaNayoH, "amaNANAhAragesu yatti asaMDyanAhArakamArgaNayozca / etAsu tiyaggatyAdhanAhArimArgaNAparyantAsa dvAdazamArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthitibandhasvAmiviSayaH ko vizeSa ityAha-'hoejja baMdhago khalu bAyaraegidiyo" iti, bAdaraikendriyo 'bandhakaH' -saptAnAM jaghanyasthitibandhasvAmI bhavedityarthaH / sarvaparyAptibhiH paryApta iti tu prAguktasAmAnyoktyaiva yathAsambhavaM yojyam / khaluzabdaH pAdapU paiM / sugamaM cedam , etAsu pratyeka kSapakANAmupazamakAnAM vA'pravezAt , zeSabandhakeSu bAdaraikendriyaireva stokasthitibandhasya karaNAcceti / 'asaNNI u"tti asaMjJI tu, bhavediti gaathaapraante'nvyH| saptAnAM jaghanyasthitibandhasya svAmIti gamyate / kutretyAha-"paMcidiye''tyAdi, paJcendriyatiryagodha-paryAptA'paryAptapaJcendriyatiryak-tiracIlakSaNe paJcendriyatiryagmArgaNAbhedacatuSke'paryAptapaJcendriyamArgaNAbhede cetyarthaH / etAsu pratyekaM paJcendriyajIvA eva samAviSTAH, paJcendriyeSu tu sarvahrasvasthitibandhaH saMyatAnAM bhavati, tatazcAdhiko'saMjJinAm , tebhyaH punaradhikaH zeSapaJcendriyANAmiti prAguktAlpabahutvA
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurva janAm imyata eva / adhikRtamArgaNAsu saMyatAnAmapravezAduktanItyA'saMjJino jaghanyasthitibandhasvAmino bhavantIti tathaivAbhihitA iti / tirazcImArgaNAyAmasaMjJijIvasacaM tu "thInarapagidi caramA cau" ityAdinA'nyatra SaDazItyAdau strIpu vedamArgaNAdAvabhihitanItyA'trApi boddhavyamiti // 123 // 124 // egiMdiye gae pahavAIsu bAyaro yo / iMdiyo bhave baMdho apajjattatasakAye // 125 // (pre0) "egidiye" ityAdi, ekendriyaughe, "Nigoe "ti sAdhAraNa vanaspatikAyaughabhede, "paNapuhavAIsu"tti pRthivIkAyAdivanaspatikAyAnteSu paJcasu pRthivyAdyoghamArgaNAbhedeSvityetAsu saptamAgaMNAsu pratyekam "bAyaro yo "tti bAdaraikendriyapRthivI kA yAdijIvaH saptAnAM jaghanyasthitibandhasvAmI jJeyaH / atrApi paryApta iti tu prAgukta sAmAnyoktyAvagantavyam / evamevottaratrApi vijJeyam / kuto bAdara eva svAmI ? ucyate, sajAtIyaparyAptA'paryAptajIva rAziSu paryAptAnAmiva sUkSma- bAdarajIvarAziSu vAdarajIvAnAmevAdhikavizuddhisambhavena jaghanyasthitibandhasaMbhavAt / uktaM ca zakacUrNe - "eniMdiyesu savvavisuddha bAyara eniMdiyapajjattagotti taMmi savtrajahannA ThiI bhavai" iti / "beiMdiyo bhave"tti dvIndriyajIvaH saptakarma satkajaghanya sthiterbandhakaH - svAmI bhavedityarthaH / kasyAM mArgaNAyAmityAha--"apajjattata sakAye "tti aparyAptatra sa kAya mArgeNAbheda ityarthaH / sugamam, saMyatAnAmekendriyANAM vA'pravezAditi // 125 // tadevam "gai-iMdiya-kAye"ityatra gatimArgaNa satkasaptacatvAriMzadbhedeSu "proghavva maNusa tige " ityAdinA pRthak pRthak saptakarmaNAM jaghanyasthitibandhasvAmitvaM darzitam / indriyamArgaNA satkonnaviMzatibhedebhyaH kAya mArgaNA satkadvicatvAriMzadbhedebhyazca paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriyabhedayostra sakAyaughaparyAptatra kAyabhedadvaye ca prAgoghavat ( gAthA 117) prastutasvAmino darzitAH, aparyAptapaJcendriyamArgaNAyAmanantara-(gAthA 124) gAthAyAM tathaikendriyaughAdyaSTamArgaNAsu prakRta - ( gAthA 125 ) gAthAyAM vizeSo'bhihitaH / itthaM cAvaziSTA indriyakAya mArgaNAbhedebhyo'STacatvAriMzadbhedAH / teSvaSTacatvAriMzadbhedeSvapi "sesAsu maggaraNAsu" ityAdi 0 gAthA - (116-20) dvayoktasAmAnyavaktavyatvenaiva prastutasvAmitva prarUpaNasya paryAptatvena vizeSavaktavyatAyA abhAvAttA aSTacatvAriMzanmArgaNA vihAya sAmprataM kramaprApta yogamArgaNA satkazeSabhedeSu jaghanyasthitibandhasvAmiviyakavizeSaM didarzayipurAha-- tiriyavva uralamIse'yaMtarakAle sarIrapajjattiM / yo Tvei so vA yo tisu mIsajogesu // 126 // (pre0) "tiriyavva" ityAdi, tiryaggatyoghamArgaNAbhedavat saptaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasvAmI bAdaraikendriyajIvo bhavatItyarthaH / kasyAM mArgaNAyAmityAha - " uralamI se "tti pradArika /
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 131 mizrakAyayogamArgaNAyAm / sugamam | kevalamasau karaNAparyApto boddhavyaH / kutaH ? labdhyaparyAptabAdaraikendriyApekSayA karaNA'paryAptasya bAdaraikendriyasyAdhikavizuddheH sambhavAditi / atha yogamArgaNAsatkA''hArakA''hArakamizrakAyayogabhedadvaye na kazcidvizeo'bhihitaH, atastatra vaktavyo'sau, navaramAhArakakAyayoge "sesAsu" (gAthA - 116 ) ityAdinA'bhihita sAmAnyavaktavyatayaiva paryAptatvena nAsti kazcidvizeSo'bhidhAnIyaH, arthAttatra sAmAnyavaktavyatayA'bhihitAH sAkArAdivizeSaNaviziSTAstatprAyogyavizuddhA jIvAH saptamUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasvAminaH / itthamevaikena matenA''hArakamizrakAyayogamArgaNAbhede'pi, navaraM mizrayogamArgaNAtraye "sekAle pajjattiM niTTavau sa va muNa mIsajogesuM // 63 // " itivacanAd yathA matAntareNa zarIraparyAptiniSThApanAdarvAganantarasamaya evotkRSTa sthitibandhabhAvAttatra mizrayogacaramasamaye vartamAnA jIvA evotkRSTasthitibandhasvAmino bhavanti, tathA tena matena mizrayogyavasthAyAmutkRSTasaMklezasyevotkRSTavizuddherapi tadAnIM mizrayogacaramasamaye eva sambhavAjjaghanyasthitibandho'pi tadAnIM bhavati, to matAntareNa mizrayogacaramasamaye vartamAnA evaM jaghanya sthitibandhasvAmino bhavantItyetAvadvizeSasya sadbhAvAttaM darzayati- " naMtarakAle sarIrapajjatti' mityAdi, gatArtham / kevalamAdyamate uktavizeSaNAnAmapyatrAnuvartanAdaudArika mizra kAyayoge zarIraparyAptiniSpatterarvAksamaye vartamAnA bAdaraikendriyAstathA vaikriyamizrakAyayoge zarIraparyAptiniSpatterarvAksamaye vartamAnAH samyagdRSTidevanArakAH saptAnAM jaghanyasthitiyanvasvAmina iti boddhavyamiti / / 126 / / gatA yogamArgaNAbhedadhvapi prastutasvAmitvavaktavyatA / atha vedakaSAyAdimArgaNA satkazeSabhedeSu darzayannAha - ve kasAyatigesa samaya beesa vaMgo kharago hoi caramaThiibaMdhe vibhaMga-desesu saMyamAbhimu ho // 127 // ( gItiH) (pre0) ' ve kasAyatige su" mityAdi, trikazabdasya pratyekaM yojanAd vedatrika-kapAyatrikayoH / atra kaSAyatrikena lobhamArgaNAvarjAH zeSAH krodhAdimArgaNA gRhyante, lobhamArgaNAyAM prAgeaughavadatidiSTatvAditi / tathA "samaya" ityAdi, sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyamamArgaNayoH pratyekam " baMdhago khavago "tti saptaprakRtisatkajaghanya sthitervandhakaH - svAmI 'kSapaka:' - cAritra mohanIya kSapakaH, bhavatItyuttarArdhe'nvayaH / nanu kathaM cAritramohanIyakSapaka iti gamyate / ucyate, "caramaThiibandhe " ityanantaravacyamANatracanena, yataH prakRtamArgaNAsvapi niruktakSapako jaghanyasthitibandhasvAmI tadA bhavati yadA'sau caramasthitibandhe vartante / atra caramasthitibandhaH sUkSma samparAya guNasthAnakasatko grahItu na yujyate, ato'sau prastutastrIvedAditattanmArgaNA'pekSayA grAhyaH / strIvedAdinA kSapakazreNimAruhya strIvedAderudayavicchedAdarvAgbhAvinaM tattanmArgaNAsatkaM caramasthitibandhaM kurvan jIvaH prakRtasthitibandhasvAmI bhavatIti bhAvaH / "vibhaMgadesesu" tti tribhaGgajJAna- dezasaMyamamArgaNayoH pratyekaM "saMyamAbhimu ho"tti "caramaThiibaMdhe" ityetaddehalIdIpakanyAyenAtrApi saMbadhyate, tataH prastutamArgaNayozvarama sthitibandha
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ] vihANe mUla DiiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm nirvartakaH yaH saMyamAbhimukhaH sa ityarthaH, yasmin sthitibandhe samApte sati saMyato bhaviSyati tasmin sthitibandhe vartamAna itiyAvat / iti // 127 // atha mizrayogamArgaNAtrayavad yAsu mArgaNAsu vikalpadvayaM tAH saMgRhya tatrAhaapamato havA se baMdhammi kayakaraNI havehii jo / so Neyo parihAre teu-pauma vegesu N ya // 128 // (pre0 ) "apamatto" ityAdi, vacyamANamArgaNAsu saptakarmasatkajaghanyasthitibandhako'pramattasaMyataH, jJeya iti pareNAnvayaH / tAsveva mArgaNAsu matAntareNa punaranyaM vizeSamAha - ' ahavA " ityAdinA, athavA matAntare " se baMdhammi kayakaraNo havehii jo so Neyo" tti sezabdasyAnantaryArthakatvenA'nantare 'bandhe'- sthitibandhe kRtakaraNo bhaviSyati yaH sa jJeyaH, evambhUto'pramattasaMyata jJAtavya ityarthaH / svasthAnApramattasaMyatApekSayA kSAyikasamyaktvAbhimukhasyAsya vizuddherAdhikyAdityabhiprAyaH / kAmu mArgaNAstrityAha - parihAre te upaumavege suM yatti parihArasaMyame tejolezyA- padmalezyA-vedakasamyaktvamArgaNAbhedeSu ca etAsu catasRSu mArgaNAsu pratyekamityarthaH / iyamatra bhAvanA - kSapakazreNi pratipattA yadA'nantAnubandhicatuSkaM mithyAtvamohanIyaM mizramohanIyaM ca yathAvidhi sarvathA kSapayitvA kramazaH samyaktvamohanIyasyApi caramakhaNDaM kSapayati tadA kRtakaraNa ucyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNauM - "carime TriTThadikhaMDae giTTide kadakara Nijjo tti bharaNade !" iti / evambhUto hi kRtakaraNosvirata samyagdRSTyAdInAmanyatamo bhavati, tatrApramattasaMyatasya zeSAvirata samyagdRSTyAdyapekSayA vizuddhatvAdasAveva prakRte gRhyate, ayaM pramattakRtakaraNaH kRtakaraNAddhAyAH prAk samyaktvamohanIyasya caramasthitikhaNDamutkIrayan samyaktvapudgalAzca vedayan yaM caramasthitibandhaM karoti saH sthitibandhaH prastutamArgaNAbhAvamavasthitibandhApekSayA stokaH bhavati, tadAnIM kSAyikasamyaktvAbhimukhasya tasya zeSApramattasaMyatApekSayA vizuddhatvAditi dvitIyamatAbhiprAyaH / prathamamatAbhiprAyeNa tu kSAyikasamyaktvAbhimukhAnAM kRtakaraNAddhAyAH prAganantarasthitibandhaM kurvatAM yathA jaghanyasthitibandhaprAyogya vizuddhiravApyate, tathA svasthAnagatAnAmapi nimittAntareNa tAdRzI vizuddhiravApyate / itthaM na kevalaM kRtakaraNAddhAyAH prAganantara sthitibandhaM kurvatAmetra jaghanyasthitibandhasvAmitvam, kintu tadanyA'pramattasaMyatAnAmapi / tataH prathamamate'pramatta ityetAvanmAtramamihitam tenaivoktobhayavidhabandhakAnAM grahaNAt / dvitIyamate tu kevalAnAM kRtakaraNAdvAyAH prAganantarasthitibandhaM kurvatAM jaghanyasthitibandhasvAmitayA -"se kAlammi" ityAdivizeSAbhidhAnapUrvakaM svasthAnasaMyatAnAM jaghanyasthitibandhasvAmitayA pratiSedhaH kRta iti / nanu etanmatadvayamapi parihAravizuddhikasaMyama mArgaNAyAM vedakasamyaktvamArgaNAyAM ca kRtakaraNAddhAyAH prAganantarasthitibandhaM kurvatAM jIvAnAM pravezAt tayordvayormArgaNayoH saGgacchate, na punaH zeSayostejaH -
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasvAmina: ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 133 padmalezyAmArgaNayorapi, anyatra kRtakaraNAddhAyAH prAganantarasthitibandhaM kurvatAM zukralezyAyA eva sadbhAvapratipAdanAt / uktaM ca " samyaktvasya ca caramasthitinaDe utkIrNe sati asau kSapakaH kRtakaraNa ucyate / asyAM ca kRtakaraNAddhAyAM vartamAnaH kazcit kAlamapi kRtvA catasRNAM gatInAmanyatamasyAM gatAvutpadyate / lezyAyAmapi ca pUrvaM zuklalezyAyAmAsIt, sampratyanyatamasyAM gacchati" iti / itthaM kRtakaraNAddhAyAH prAkzuklezyAyAH pratipAdanAt kRtakaraNAdvAyAH prAganantara bhAvi - jaghanyasthitibandhastejolezyA mArgaNAyAM padmalezyAmArgaNAyAM vA nAvApyate, tathA ca satyubhayamate'pi tayordvayormArgaNayorjaghanyasthitebaMndhakAH svasthAnA'pramatta saMyatA eva / itthaM na saGgacchate lezyAmArgaNAdvaye " se kAlammi" ityAdinA dvitIyamatAbhidhAnam ? iti ced, na kaSAyaprAbhRtacUrNI darzanamohakSapaNAyAH prArambhataH pravRttAyA anyatamazubhalezyAyA yathottaraM pariNAmavizuddhayA vizuddhayamAnAyAH kRtakaraNAddhAyAmapyantamuhUrta pravRtya tatpazcAtkApotAdyanyatamalezyArUpeNa pariNatirabhihitA / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa "jai teu-pamha-sukke va aMtamuhuttakadakara Nijjo" iti / prarthAd-ya: tejaH-padma- zuklAnyatamasyAM yasyAM lezyAyAM darzana mohanIyakSapaNAM prArabhate, sa tasyAM lezyAyAmevAntamuhUrtaM kRtakaraNo bhavati, sa eva kRtakaraNAdvAyA avagbhAvinaM caramaM jaghanyasthitibandhaM kurvan zukralezyAyAmiva tejaH - padmalezyayorapi jaghanyasthitibandhasvAmI bhavatItyetasyApi matAntarasya saccAt tejaH- padmalezyAmArgaNayorapi vikalpAbhidhAnaM nAsaGgatamityalaM vistareNa ||128|| athAnyatrAha - uvasAmago usame vaTTato hoi carama biMdhe / sAsANe cagaiyo nivaDato saMyamA va bhave // 26 // (pre0) ' uvasAmago" ityAdi, " uvasame" tti aupazamikasamyaktvamArgaNAyAmupazreNimArohan carame sthitibandhe vartamAna upazAmakaH saptakarmaNAM jaghanyasthitibandhasvAmI bhavati / nivRttikaraNaguNasthAnacaramasthitibandhe mohanIyasya, sUkSma samparAyaguNasthAnakacarama sthitibandhe mohanIyAyurjAnAM parANAmiti vivekaH / iti / "sAsANe" tti sAsAdanasamyaktvamArgaNAyAM "caugaiyo" ti caturgatikaH, nArakAdyanyatama ityarthaH / atraiva vikalpAntaramAha -- "nivaDato saMyamA va bhave" tti " va "tti vA athavA, sa ca prakRtamArgaNAyAM prakRtajaghanyasthitibandhasvAmi viSayakavikalpapradarzanaparaH / tato'nyavikalpena saMyamAt nipatan yaH sAsAdanyabhUt, sa tatra prathamaM sthitibandhaM kurvan jaghanyasthitibandhasvAmI bhavedityarthaH // 126 // mIse yo paDivajjai atarammi samayammi sammattaM / so baMdhago havejjA sattaraha ThiI hassAe // 130 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH (pre0) "mose yo" ityAdi, mizradRSTimArgaNAyAM yo'nantare samaye samyaktvaM pratipatsyate, sa bandhako bhavati / kasyA ityAha- "sattaNhe"tyAdi, AyurvarjAnAM saptakarmaNAM hrasvAyA:-jaghanyAyAH sthiteH / atra samyaktvAbhimukhasya grahaNaM mizradRSTInAM samyagmithyAtvaguNasthAnAdanantarameva desasaMyamAdiguNasthAneSu gamanAbhAvena dezasaMyamAdyabhimukhatvasyA'sambhavAt , na punardezasaMpamAdyabhimukhAnAM vyAvRtyartham / uktaM ca karmaprakRtyudoraNAkaraNavRttau "samyagmidhyAdRSTiyugapat samyaktvaM saMyamaM ca na pratipadyate, tathAvizuddherabhAvAt, kintu kevalaM samyaktvameva" iti / zeSanizraSTijIvApekyA samyaktvAbhimukhAnAM vizuddhataratvena jaghanyasthitibandhasvAmitvamiti tu sugama iti // 130 // tadevaM pradarzitA saptakarmaNAM jghnysthitibndhsvaaminH| sAmpratamuktazeyasyAyuHkarmaNo jaghanyasthitivandhasya svAminaH pradidarzayiSuH. prAguktanItyA sarvamArgaNAviSayakasAmAnyavaktavyatAmAdAveva darzayati tappAuggakiliTTho samvatthA''ussa lahuThiIa bhave / sAgArAvisiTTho vaTTato lahuabAhAe // 131 // (pra. ) "tappAugge"tyAdi, sugamam , navaraM tatprAyogyasaMkliSTasya grahaNamaudhikajaghanyasthitikAyurvandhavat pratyekaM mArgaNAsthAneSu tiryag-manuSya-devAyuSAmanyatamasya jaghanyasthitikAyupo bandhabhAvAt, tasya ca jaghanyasthiteH saMklezapratyayatvAt / idamuktaM bhavati-yadi kasyAmapi mArgaNAyAM jaghanyasthitikamAyurnirayagatisatkaM badhnIyAttadA tasya nirayAyuSo'zubhatvena tasya jaghanyasthitevandhakastatprAyogyavizuddhaH syAt / na caitadbhavati, saptamapRthivInarayika-tejo-vAyukAyikAnAM tiryagAyuvastathA saMkhyeyavarSAyupI yugginAM samyagdRSTimanujatirazvAM ca devASuSa eva jaghanyasthitebandhAt , evamevA''natakalpAdidevAnAM manuSyasatkasyaivA''yuSo bandhAt , zeSANAM ca nairayikAdInAM manuSyasatkasya tiryaksatkasya vA jaghanyasthitikAyupo bandhabhAvAt / itthaM hi sarvamArgaNAsvAyuSo jaghanyasthitevandhakAH saMkliSTAH prApyante / saMkleze tatyAyogyatvavizeSaNaM tu prAgvadeva boddhavyamiti // 131 // tadevaM sarvamArgaNAviSayakasAmAnyavaktavyatAM pradaryedAnIM vizeSavaktavyatAM pradarzayitumAha iha yo hoi viseso so vuccai baMdhago lahuThiIe / Aussa jANiyavvo sabvesuNirayabheesu // 132 // tiriy-pnniNditiriy-nnrtig-sur-gevijjtdevesuN| urale urAlamIse viuvammi ya micchadiTThIyo // 133 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasvAminaH ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvAram [ 135 ___ (pre0 ) "iha yo hoi" ityAdi, 'iha'-mArgaNAsthAneSu bhaNyamAne AyuSo jaghanyasthitibandhasvAmitvaviSaye yo bhavati vizeSaH sa ucyate iti pratijJA, tAmeva nirvAhayannAha-"baMdhago"ityAdi, AyuSo 'laghoH'-jaghanyAH sthite-bandhakaH'-svAmI jJAtavyaH, asya cAnvayo dvitIyagAthAprAnte "micchadiTThIyo" ityanena, tena mithyAdRSTiAtavya ityarthaH / etena samyagdRzAmAyuSo jaghanyasthitivandhasvAmitayA vyavacchedaH kRtaH / kAsu mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiteH svAmI mithyAdRSTitivyaH ? ityAha-"savvesu Nirayabheesu"mityAdi, aSTaSvapi nirayagatimArgaNAbhedeSu, "tiriya"tti tiyaggatyoghe, "paNiditiriyanaratiga" ityatra trikazabdasyobhayatra yojanAt paJcendriyatiyatrika naratrikaM ca, atra vyAkhyAnato vizeSapratipatteH pratyekatrirenAparyAptabhedavarjAH zepAstrayastrayo bhedA grAhyAsteSu SaTbhedeSvityarthaH / "sura"tti devagatyoSabhede "gevijjaaMtadevesu"ti bhavanapatyAdiSu navamagreveyakAnteSvanyeSu caturviMzatidevagatimArgaNAbhedeSu cetyarthaH / "urale"tti audArikakAyayoge "urAla mose"tti audArikamizrakAyayogabhede, tathaiva "viuvammi ya"tti vaikriyakAyayogabhede, caH samuccaye, etAsu samuccitAsu tricatvAriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / iti // 132 / 133 // athAnyatrAha tiriyo Naro va miccho hoi paNiMdiyaduge tasaduge y| paNamaNavayesu kAye veatige cuksaayesu||134|| aNNANatige ayate cakkhu-acakkhUsu asuhalesAsu / bhaviyA-'bhaviyesa tahA micche sariNammi aAhAre // 135 // (pre0) "tiriyo Naro va" ityAdi, paJcendriyadvikAdyAhAriparyanteSu SaTtriMzanmArgaNAbhedeSu pratyekaM "miccho"tti mithyAdRSTistiryag manuSyo vA''yuSo jaghanyasthitibandhasvAmI bhavati, na punardevo nArako vA; devanArakANAmanantarabhave labdhyaparyAptatayotpAdAbhAvena prakRtamArgaNAsu bandhaprAyogyasya jaghanyasthitikasya labdhyaparyAptasatkAyuSo bandhasyAkaraNAt , na vA samyagdRSTitiya-manuSyAH, teSAM devAyuSa eva bandhabhAvAditi bhAvaH / akSarArthastu sugamaH, kevalam "paNidiyadurge" ityanenAparyAptapaJcendriyabhedava/ paJcendriyogha-paryAptapaJcendriyabhedo grAhyau, tathaiva "tasaduge" ityanenA'pyaparyAptavasakAyabhedavauM zeSau trasakAyabhedau grAhyAviti // 134 / 13 / / atha mArgaNAntareSvAha micchAdiTThI devo suhalesAmusuro va Nirayo vaa| NANatige aohimma ya samma-khaia-veagesu bhave // 136 // (pre0 ) "micchAdiTThI devo" ityAdi, zubhAsu-prazastAsu tejaH-padma-zuklalezyAgu pratyeka mithyAdRSTidevaH, AyuSo jaghanyasthitibandhasvAmIti gamyate / sugamam / manuSyatirazcAM varjanaM teSAmanya
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ "1 AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTa sthitibandhasvAmipradarzakaM yantrakam tAdRgISanmadhyama oghataH - sAkAra - jAgrat-zru topayukta saMjJi sarvaparyAptiparyAptA 'nyatamagatika mithyAhaka-sarvasaMkliSTA jIvAH saMkliSTA jIvA vA ( gAthA - 7/78 ) | dezataH - sarva mAgakhAsu sAmAnyataH sAkArAdivizeSaNaviziSTA jIvAH, te ca mArgaNApraviSTaparyAptA'paryAptajIvAnAM madhye paryAptA eva, vizeSatastu nimnalikhitayantroktasvarUpA jJeyAH (gAthA - 82 / 83 / 84) / tatprAyogya saMkliSTAH saMjJinaH svAminaH zroghavat " " " saMjJimithyAdRSTayaH- sarva saMkli0 sahasrArAntadevanArakAH tatprA0 saMkli0 mithyAdRgdevanArakAH pramattasaMyatAH sarva saMkli0 X mithyAhatiryagmanuSyAH gatiH sarva nirayabheda0, aparyAptavarja tiryagmanuSya bheda0, devaugha0, bhavanapatyAdisahasrArA27 ntAzca / aparyAptapaJcendriyatiryagbheda0 1 aparyAptamanuSya paJcAnuttaradeva bheda0 6 zranitAdinavama graiveyakAnta trayodazadeva bheda0 13 + bAdara-sUkSmayormadhye bAdarA eva / indriyaH paJcendriyaudha tatparyAptau, 2 aparyApta paJcendriya 0 1 zeSa sarvabheda0 16/ kAyaH trasodha tatparyApto, 2 aparyApta yasa 0 1 zeSa sarva 0 36/ yogaH sarvamanovaco0 kAyayogaugha0 11 audArikamizra0* kArmaNa 2 vaikriya0 1 vaikriyamizra0 1 AhArakadvikaM, 24 zradArika0 1 * mizrayogatraye matAntare zarIraparyAptiniSThApana prAksamayavartino jIvA eva / samastA mAgeNA 42 3 61 15 1 1 2 1 gAthAGkAH 81-85 86 87 55-58 60-67 64 62 62 63 61 13H ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ saptAnAmutkRSTasthite:
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Private & Personal Us al Use Only svAminaH + sarva saMkli. X saMjJimithyAdRSTayaH XmiyyAdRgdevanArakAH X ISAnAntadevAH X sanatkumArAdisahasrArAntAH tatprA0 saMkliSTa-mithyAtvAbhimukhAH 19 11 "1 " "1 " " " " itare vA praviratasamyagdRzaH asaMyamAbhimukha pramattAH vedaH kaSAyaH ,, mithyAtvA'bhimukha ,, chedAbhimukhAH mAnatAdimithyAdRgdevAH - caturgatikAnyatamAHpaJcendriyA:-- tannupazamako'nivRttiprAk sthitibandhe, vedyavasthA varamabandhe, zravavat " trika0 veda0 **** www. sarva 0 4 jJAnam prajJAna 0 3 mati zruta0 pravadhi0 3 manaH paryava0 .... .... .... saMyamaH darzanaM lezyA bhavyaH kRSNa0 1 prabha0 1 *nI. kA. tejo0 padma0 1 deza 0 1 saMyamogha0 sAmAyika. cheda0 3 parihAra .... sUkSma0 pravadhi0 1 cakSu. praca0 prasaM0 1 2 zukta0 1 + navaramanAhArake tatprAyogyasaMkliSTA eva / 4 nIla- kApotale zyAmArgaNAdvaye matAntareNa kevalA nArakajIvA eva, na punardevAH / .... .... bhavya 0 1 samyaktvaM saMjJI AhArI mithyA0 1 **** / / / mizra0 1 sAsvA0 1 samyaktvogha0 veda0 propa03 kSAyika0 X sarvasaMkliSTavadIzanmadhyamasaMkliSTA api / prasaMjJI manA0 110 65-67 2 101 102 102 100-104 ..... saMjJI prAhArI0 2 5 1 2 1 7 ? 4 1 1 1 1 | w ' 104 68 66 66 100 103 103 104 101 66 81-85 svAmidarzaka yantram ] dvitIyAdhikAre svAmitvadvArama [137
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] AyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAmproghataH-mohanIyA''yurvarjAnAM SaNNAM prakRtInAM sUkSmasamparAyacaramasthitibandhe vartamAnAH kSapakAH / mohanIyasyA'nivRttivAdaracaramasthitibandhe vartamAnAH kSapakAH / (gAthA-115) svAminaH gatiH indriyaH kAyaH saugha-tatparyAptI, aparyAptavastriyo manuSyagatibhedAH, paJcendriyaugha- tatparyAptabhedo, oghavata tatprAyogyavizuddhAH vigrahagatisthA asaMjJibhya mAgatAH saMjJina: nirayaugha0, prathamaniraya0, aparyAptamanu0, devaugha0, bhavana0 vyantara0 6 dvitIyA dyA: 6 nirayabhedAH, jyotiSkAdyA: 27 devabhedAzca, tiryaggatyoghaH 1 samyagdRSTayaH bAdaraikendriyAH asaMjJinaH sarve paJcendriyatiryagbhedAH, 4 aparyAptapaJcendriyaH 1 ekendriyaugha, bAdarajIvAH 5 pRthivyAdyoghabhedAH sAdhAraNavanauSazca aparyAptatrasa:, dvIndriyAH, bAdaraikendriyAHmArgaNAvicchedAdAk caramasthitibandhe kSapakAHtatprAyogyavizuddhasaMyamAbhimukhAHsvasthAnA'pramattasaMyatAH, athavA'nantarasthitibandhe ye kRtakaraNA bhaviSyanti tAdRzo'pramattasaMyatA:sukSmasamparAyacaramasthitibandhe vartamAnA upazamakA:anyatamagatisyAH, athavA saMyamAdAgatA manuSyA:tatprA0vizu0 samyaktvAbhimukhAzcarame sthitibandhesAmAnyavaktavyatayoktAH sAkArAdivizeSaNaviziSTAstatprAyogya vizuddhA ekendriyAdijIvAH zeSAH zeSAH 33X * proghavarjA bAdara-tatparyAptA-'paryApta-sUkSma-tatparyAptA-'paryAptabhedabhinnAH SaD ekendriyabhedAH, progha paryAptA'paryAptabhedAt nava vikalendriyabhedAzca / x proghavarjA bAdara-tatparyAptA-'paryApta-sUkSma-tatparyAptA-'paryAptabhedabhinnAH prathivyaptejovAyusAdhAraNavanaspati kAyasatkAH pratyeka SaDa SaD, trayaH pratyekavanaspatikAyabhedAzca /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ -jaghanyasthitibandhasvAmipradarzakaM yantram [ 136 AdezataH-sarvamArgaNAsu sAkAropayogAdivizeSaNaviziSTA jIvAH, te'pi mArgaNAyAM paryAptA-'paryAptajIvasatve paryAptA eva, te'pi vizeSato nimnA''likhitayantroktasvarUpAH / (gaathaa-116|120) yogaH / vedaH kpaa| jJAnam saMvamaH darzana lezyA bhavyaH samyaH saMjI sarve manovaco| apagatavedaH, lobhaH | matyAsaMyamogha0 cakSuH zuklA bhavyaH samya vyaH samya- saMjJI prAhArI bhedAH, praudAri0 dIni sUkSmasaM0 rAdi / kvauSa kAyayogaugha012 1 1 4 2 3 1 1 kSAyi0 1 1 36 | 118 vaikriya-tanmizrayogau*2 matya zrutA asaMya01 kArmaNaH,1 asaMya0 1 prabhA abha miya prazubhA prabha0 mithyA01 au-mizra:* 1 strI-pu-napu'. zeSAH sAmA.cheda.. .... vibhaGga0 desh0| parihAra teja: kSAyopa0 praupa0 sAsAda mizra0 pAhArakaH, tanmizrazca 2* * mizrayogamArgaNAsthAnatraye matAntareNa zarIraparyAptiniSThApanAdarvAg mizrayogacaramasamaye vartamAnA jIvA eva prastutasvAmino bhavanti, na punargiNAdvicaramasamayAdiSu vartamAnA iti (gAthA 126) /
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. ] AyuSa utkRSTasthitibandhasvAmipradarzaka yantram proghataH--utkRSTAbAdhAyAM vartamAnAH sAkArAdivizeSaNaviziSTa-sarvaparyAptiparyApta-tatprAyogyasaMkliSTa-saMjJi-mithyAdRSTayaH paJcendriyatiryara-manuSyAH, sAkArAdivizeSaNaviziSTa-tatprAyogyavizuddhapramattasaMyatAzca ( gaathaa-76|80)| AdezataH--sAmAnyena sAkArAdivizeSaNaviziSTA eva, vizeSatastu nimnA''likhitayantroktasvarUpAH / svAminaH gati0 indriyaH kAyaH yoga0 gAthAGkAH vaikriyA nirayaughA prathamAdiSaSThapRthi- / tatprAyogya- / samyagdRSTi vyAntAzca, devIgha. veya., vizuddha0 mithyAdRSTizca / kAntAzca / 32 baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho ,,, mithyAdRSTi saptamapRthivInirayabheda0 1 | praudArikamizra0 1 2 108 |.. saMkliSTa saMzimithyAdRSTi aparyAptavarjatiryamgatibheda04 ,, vizuddha0 saMjI, prasaMjJI, prAptipaJcendriyatiryag0 1 aparyAptapaJcendriya01 aparyAptatrasa0 1 - pramattasaMyata0 mnussyodh-ttpryaaptbhedo| saMkliSTamithyAdRSTizca / [AyuSa utkRSTasthite: aparyAptamanu0 paJcAnuttaradeva0 sarve ekendriya , bikale0 16 pRthivyAdivanaspa- / mAhAraka0 tanmizrayogazca / tyAntasarva0 36 ,vizuddha -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcendriyaugha. tatparyAptabheda saugha-tatparyAptI, | sarve manovaco0 praudArika0 kAyayogaugha0 bandhasvAmidarzaka yantram ] | vedaH kaSAyaH jJAna0 saMyama darzana0 lezyA0 bhavya0 samyaktva0 . saMjJI0 AhArI sarvathA proghavat 114 punapu0 sarva bhavya0 saMjJI0 pAhA cakSu0 pracakSu0 prajJAna0 asaMyama azubha prabhavya0 mithyAtva0 tatprAyogya, saMkliSTa tiryagmanuSya 6 112 . dvitIyAdhikAre svAmitvadvArama deza0 sAsvAdana , vizuddha0 manuSya | strI0 avadhi0 zubha0 jJAna0 : saMyamauSa0 sAmA0 cheda / parihAra samyaktvaugha0 kSAyika0 kSAyopazamika " " saMyata0 mAnuSI0 saMkliSTa0 paJcendriya 114 [ 141
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] AyuSo jaghanyasthitiproghataH-jaghanyAvAdhAyAM vartamAnAH sAkArAdivizeSaNaviziSTa-tatprAyogyasaMkliSTAstiryagmanuSyAH (gAthA-116) svAminaH gati0 indriya kAya0 yoga0 veda0 kaSA0 tatprAyogyasaMkliSTamithyAdRSTitiryagmanuSya paJcendriyaugha- saugha-sarvamanovaco0 veda- sarva0 tatparyAptabhedau tatparyAptI, kAyaugha0 traya0 mithyAgdeva0 , nAraka-deva0 pramattasaMyata0 sarvakendriya pRthivyAdidana- AhAraka0 aparyAptapaJcendriyatiryaga 0apaya sa- sarvavikalaspatyAntAH tanmizra0 tatprAyogyasaMkliSTa0 manuSya. paJcAnuttaradeva0 aparyApta- sababhedAH365 paJcendriya aparyAptatrasa0 Yo sarve nirayabheda0, tiryaggatyogha0 paJcendriyatiryagogha0 tatparyApta tirazcI, manuSyogha0 tatparyApta. mAnuSI, devodhanavamaveyakAntAzca. 40 praudArika0 tanmizra0 vaikriya0 tatprAyogyasaMkliSTamithyAdRSTi
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ --bandhasvAmipradarzakaM yantram [ 143 vizeSa zrAdezataH - sAmAnyena jaghanyAbAdhAyAM vartamAnAH sAkArAdivizeSaNaviziSTA eva, tastu nimnA''likhitayantroktasvarUpAH ( gAthA - 131 ) / jJAna0 prajJAna 0 asaMyama0 3 mati0 zruta0 avadhi0 3 saMyama0 darzana0 lezyA0 bhavya0 samyaktva0 7 mana: saMyamaugha0sAmA0 paryava0 cheda0 parihAra0 1 4 1 deza saMyama 0 1 6 cakSu0 azubha0 pracakSu0 2 pravadhi0 1 3 3 zubha0 3 6 sarva 0 mithyAtva0 2 2 1 samyaktvaugha0 | kSAyika0 vedaka 0 3 sAsvAdana 0 5 saMjJI AhArI saMjJI 0 zrAhA0 1 prasaMjJI, 2 1 1 sarvA mArgaNAH 134 36 135 AW 3 7 5 66 43 gAthAGkAH 163 136 136 137 zeSa 0 132 133
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyuSaH tamazubhalezyAyAM satyAM devAyuSa eva bandhasambhavAditi / "suro va Nirayo vA"tti 'suraH'-devo vA nairayiko vA, devanArakAnyatara ityarthaH, AyuSo jaghanyasthitibandhasvAmI bhavediti gAthAprAnte'nvayaH / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"NANatige" ityAdi, manaHparyavajJAnavarje jJAnatrike. matijJAnAdimArgaNAbhedatraya ityarthaH / avadhidarzanamArgaNAyAM, caH samuccaye, sa ca vyutkrameNottaratra yojyaH / "sammakhaiave prasuti samyaktvaugha-nAyikapamyaktva-vedakasamyaktvamArgaNAsu cetyarthaH / etAsu saptamArgaNAsu pratyekaM samyagdRSTayo jIvA eva samAviSTAH, tebhyo'nantarabhave manuSyatayotpatsyamAnAnAM devanArakANAmeva jaghanyasthitibandhaH sambhavati, na punardevatayotpatsyamAnAnAM manuSyatirazcAmitikRtvA devanArakA eva jaghanyasthitibandhasvAmino'bhihitA iti // 136 // atha yAsu mArgaNAsu pramattAdisaMyatAnAM sadbhAve'pi kevalAnAM pramattAnAmeva jaghanyasthitibandhastAsu mArgaNAsu tathaiva darzayannAha aAussa lahuThiIe NAyabbo baMdhago pamattajaI / maNaNANa-saMyamesu samaina chetr-prihaaresu||137|| (pre0) "prAusse"tyAdi, prakRtasyA''yuSo laghusthiterbandhakaH 'pramattayatiH'-pramattasaMyato jJAtavyaH, apramattAdyapekSayA tasyaiva saMklezAdhikyena laghusthitibandhabhAvAt / keSu mArgaNAbhedeSvityAha"maNaNANe"tyAdi, manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNAbhedayoH, sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyamaparihAravizuddhikasaMyamamArgaNAbhedeSu cetyarthaH / sugamam / idantu boddhavyam--yAsvaparyAptapaJcendriyaniryagAyakona saptatimArgaNAmu kazcidapi vizeSo nAbhihitastAmu sAmAnyavaktavyatAyAM darzitavizeSaNAnyevAparyAptapaJcendriyatiryagAditattanmArgaNAgatajIvApekSyA vizeSatayA boddhavyAni, tatazca tAsu mArgaNAsu sAkArAdivizeSaNaviziSTA jaghanyAyAmabAdhAyAM vartamAnAstatprAyogyasaMkliSTA jIvA AyuSo jaghanyasthitivandhasvAminaH / tAzca mArgaNA imAH-aparyAptapaJcendriyatiryagbhedaH, aparyAptamanuSyabhedaH, aparyAptapaJcendriyajAtibhedaH, aparyAptatrasakAyabhedaH, paJcAnuttaravimAnasatkA devagatibhedAH, saptaikendriyamArgaNAbhedAH. nava dvIndriyAdivikalendriyamArgaNAbhedAH, pRthivyAdipaJcakAyamArgaNAsatkA ekonacatvAriMzadbhedAH, AhArakA-''hArakamizrakAyayogabhedo, dezasaMyata-sAsAdanA- saMjJimArgaNAbhedAzceti / nacA'paryAptapaJcendriyavasamArgaNayo rakadevAnAM vyAvRttaye prastutasvAmivizeSaNatayA tiryagmanuSyA iti vizeSaNaM kathaM nAkhyAteti vAcyam / nArakadevAnAM prakRtivandhasvAmitvAbhAvena tata eva vyAvRttatvAdini // 137 // tadevamabhahitA mArgaNAsthAneSvapi zepamyAyuHkamaNo jaghanyasthitibandhasvAminaH, itthaM ca gataM dvitIyaM svAmitvadvAram // // iti bandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre dvitIyaM svAmitvadvAraM samAptam / / |
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha tRtIyaM sAdyAdidvAram // sAmprataM "sAipAI" tyanenoddiSTaM tRtIyaM sAdyAdidvAram / tatra cotkRSTa-javanya-jaditara bhedAccaturdhA vibhaktAnAM sthitInAM prAgvadoghata Adezatazca sAdhAdivandhaprakArAzcintanIyAH / tatrAdau tAvadoghatazcicintayiSurgAthAdvayamAha sattarahaM kammANaM bhaMgA sAI praNAi-dhuva-adhuvA / cauro ajahaNNAe ThiI baMdhe muNezavyA // 138 // sattaNhukkose yara-jahaNNagANa'tthi sAi-adhuvA do / pAussa cauvihANaM ThiINa baMdhe vi te NeyA // 13 // (pre0 ) "sattaNha"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAm "sAI aNAidhupapuvA" tti sAdiranAdidhruvA'dhruvAzca catvAro bhaGgA:-prakArAH, jJAtavyA iti gaathaapraante'nvyH| atraikajIvamadhikRtya ya utkRSTAdisthitivandhaH pUrvavyavacchinno'bhUtapUrvo vA prArabdhaH, sa sAdirucyate, saha AdinA vartate itikRtvA / yastvanAdikAlAtsantatibhAvena pravRtto'ntarAle kadAcidapi na vyavacchinnaH so'nAdivijJeyaH / yastvanAgatakAle'pi na kadAcid vyavacchedaM prApsyati, sa dhruvaH / yaH punarAyatyAM niyamena vyavacchedaM yAsyati, so'dhruvazvAvasAtavyaH / kiM saptAnAmutkRSTAdicaturvidhasthitibandhe ete catvAro bhaGgA jJAtavyA uta kasmiMzcidevetyAha-"ajahaNNAe"ityAdi, savajaghanyasthitibandhasthAnalakSaNamekaM sthAnaM tyaktvA zeSasavasthitibandhasthAnasamudAyalakSaNAyA ajaghanyAyAH sthitervandhe ityarthaH, na punaH samayAdhikajaghanyAyAH, hisamayAdhikajaghanyAyAH, ityevaM pratyekasthAnarUpAyA ajaghanyAyAH; pratyekasthAnarUpA'jaghanyasthitebandhasya sAdisAntabhaGgapatitatvAditi / saptAnAmutkRSTAdisthitevandhe tarhi kimityAha-"sattaNhukkoseyarajahaNNagANe"tyAdi, prastutAnAmAyuverjAnAM saptAnAmu-kRSTAyAH, itarapadAdanutkRSTAyAH, jaghanyAyAzvetyevaM zeSatrividhAyAH sthitevandhe "asthi sAiadhuvA do"tti uktasvarUpau sAdyadhvau dvau bhaGgau sta ityarthaH / atrApi sarvotkRSTasthitibandhalakSaNamekaM sthitibandhasthAnaM vivarya zeSasarvasthitibandhasthAnAnAM samudAyo'nutkRSTasthitivanvatayA boddhavyaH, na punaH zeSasarvasthitibandhasthAnAni pratyekarUpeNa / itthaM hi jaghanyA'jaghanyasthitibandhAtmakena sthitibandhadvayena sarvANyapi sthitibandhasthAnAni saMgRhItAni bhavanti, utkRSTA'nutkRSTasthitibandhAtmakena ca sthitibandhahayenApi sarvANyapi sthitibandhasthAnAni saMgRhItAni bhavantIti / atha zeSasyAyuHkarmaNazcaturvidhasthitibandhe |
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ utkRSTa-jaghanya-taditarasthitInAm sAdyAdibhaGgakAn darzayannAha- "aAussa cauvihANa"mityAdi, AyuHkarmaNo jaghanyA'jaghanyotkRSTA'nutkRSTalakSaNAnAM caturvidhAnAM sthitInAM bandhe'pi "te"tti to anantaramabhihitI sAdyadhravau dvau bhaGgau sheyau| iyamatra bhAvanA-mohanIyAyurvarjAnAM paraNAM mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhaH kSapakasya sUkSmasamparAyacaramasthitibandhe jAyate, mohanIyasya tvasau kSapakAnivRttivAdaracaramasthitivandhe bhavati / ayaM hi saptAnAmapi mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandho'jAtapUrvo yasya kasyA'pi jIvasyA'jaghanyasthitibandhAduttIrya tatprathamatayA tasminneva samaye jAyata iti sAdiH, tataH paraM kSINamohAdyavasthAyAM sarvathA na bhavatItyavaH saptAnAM jaghanyasthitivandha iti dvAveva bhaGgo sambhavataH, na zeSau / etasmAdAyurvarjazeSa. saptaprakRtisatkajaghanyasthitibandhAdanya upazamazreNyAdau jAyamAno'pi sarvo'jaghanyasthitibandhaH / upazamakasyA'pi kSapakAd dviguNavandhakatvAditibhAvaH / tatazcopazAntamohAvasthAyAM saptAnAmajaghanyasthitivandhasyA'bandhako bhUtvA yadA tatsvAmI pratipatya punarapi tAsAmajaghanyasthitibandhaM prArabhate, tadA'jaghanyasthitibandhaH sAdibhavati; bandhavyavacchedAnantaraM tatprathamatayA'jaghanyasthitebadhyamAnatvAt / upazAntamohaguNasthAnakaM cAprAptapUrvANAmajaghanyasthitibandhasya vyavacchedAbhAvenA-nAdikAlAnnirantara jAyamAnatvAijaghanyasthitibandho'nAdiH / abhavyAnAM dhruvaH, dhruvamithyAtyodayAnAM tepAmajaghanyasthitibandhasya kadApyanivartanAt / bhavyAnAmadhruvaH, kSapakazreNyavAptau niyamena viramaNAdityevaM maptAnAmajaghanyasthitivandhazcaturthoktaH / etAsAmeva saptaprakRtInAmutkRSTasthitibandhastriMzatsAgaropamakoTIkoTyAdimAnaH, sa ca sarva saMniyamithyASTiparyAptasaMkSipaJcendriyajIvenAnutkRSTasthitibandhAdavatIrya kadAcideva kriyate, nAnAdita iti sAdiH, jaghanyena samayAdutkRSTatastvantamuhUrtAcca parato'dhyavasAyaparAvRttyA'nutkRSTa sthitindhe kriyamANe utkRSTaH sthitirandho niyamena nivartata ityadhruvaH / utkRSTa pratipatyAnutkRSTaM vadhnAtItyanutkRSTasthitibandho'pi sAdiH, tato jaghanyato'ntamuhUrtenotkRSTatavAnantotsarpiNyavasarpiNIpvatikrAntAsu punarapyutkRSTaM sthitibandhaM kurvato'nutkRSTo nivartata ityadhruvaH / ityevamutkRSTA'nutkRSTeSu sthitivandheSu jIvAH paribhramantIti dvayorapyanAdidhruvatvAsambhavaH, ataH saptAnAM prakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthitibandhau tividhau kathitAviti / AyuSa utkRSTAdisthitibandhastu vedhabhAnAyupastribhAgAdyavazeSe pratiniyatakAla eva jAyata iti sAdiH, samayAdantamuhUrtAcca parato'vazyaM nivartata ityadhuvaH / ityevamAyupa utkRSTAdicatuvi|'pi sthitiyandhaH sAdirazca darzita iti / ete hyaSTAnAmapi jaghanyAdicaturvidhasthitibandhasatkA bhaGgAH samastAH santo'STasaptati-(78)bhavanti / tadyathA-AyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAmajaghanyavandhaH sAyAdicaturveti kRtvA saptAnAM caturniguNaneSTAviMzatirbhaGgA labhyate, tAsAmeva saptAnAM jaghanyAditrayo bandhAH pratyekaM sAdyavabhedAd dvidhA prApyanta iti saptasu dvAbhyAM hateSu sansu jAtAzcaturdaza, te ca jaghanyAditrayeNa punarapi guNyante, tato dvicatvAriMzad bhaGgAH sampadyante / AyuSo jaghanvAdicaturvidho'pi bandhaH pratyekaM sAyadhruvadviprakAra iti catvAro dvAbhyAM tADitAH santo'STau
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdyAdibandhabhaGgaprarUpaNam ] dvitIyAdhikAre sAdyAdidvAram [ 147 bhaGgakA bhavanti / tatacASTAviMzatirdvicatvAriMzadaSTau cetyeteSAM trayANAM rAzInAM saGkalane sarve bhaGgA yathoktA saptatiH saMjAtA iti ||138 / 136 // tadevaM darzitA zrotaH sAdyAdayo bandhaprakArAH / sAmpratamAdezato didarzayiSurekAmAryAmAha - evaM cakkhu bhaviyenu vari bhaviye dhuvo Na sesAsu / graha vihANaM ThiIe sAi adhuvA dori // 140 // (0) "evaM cakkhubhaviyesu " ityAdi, evaMzabdaH sAdRzye, tato yathA'nantaramovato'bhihitAstathaiva "vakkhubhaviyesu "tti caturdarzana mArgaNAyAM bhavya mArgaNAyAM ca pratyekamityarthaH / uktAtidezenAtidiSTArthe'ghaTamAnamarthamapavadati - "Navari" ityAdinA, navaraM "bhaviye "tti bhavyamArgagAyAM "dhuvoNa"ttiya oghata AyurvarjasaptAnAmajaghanyasthitibandhe 'dhruvaH vabhaGga uktaH, so'tra na bhavatI yarthaH / kutaH ? bhavyamArgaNAgatAnAM bhavyAnAM siddhigamanayogyatvasvalakSaNAt / tataH kim ? tataH arrafores carame jaghanyasthitibandhe prArabdhe'nAdimato'pyajaghanya sthitibandhasya vyavacchedAd dhruvatvAbhAvaH / yopazamazreNimAruhya saptAnAmavandhaprAptA jaghanyasthitibandhasya vicchedAd dhruvatvAbhAva iti / nanu yadyevaM tarhyacatudarzana mArgaNAyAmapi dhruvabhaGgo'podyatAm, acakSurdarzaninAmapi kSapakazreNimArUDhAnAM jaghanyasthitibandhasya niyamena bhAvAt evamupazamazreNimArUDhAnAM saptAnAmabandhaprApterapi sambhavAd ? iti ced na tatrA'cacurdarzanamArgaNAyAM bhavyA'bhavyadvividhajIvAnAM pravezena bhavyAnAmuktajaghanyasthitibandhasyA'bandhasya ca sambhave'pyabhavyAnAM tasyA''kAlamasambhavAt, tadapekSayA saptAnAM vabhaGgasyApi prAptarnApayate dhruvabhaGga iti / zeSabhaGgabhAvanA tUbhayatra sugamA, bhavyA-bhavyajIvasvAmikotkRSTA-'nutkRSTasthitibandhayorbhavyajIvasvAmikajaghanyasthitibandhasya ca svAnyasthitibandha - tayA'vandhatayA vA niyamena parAvartanAditi / , uktazeSamArgaNAsvAha-- sesAsu" mityAdinA, anantarokte'cakSurdarzana- bhavyamArga vivarNya zeSAsu sarvAsu mArgaNA "dRNha "tti tattanmArgaNAyAM jJAnAvaraNAdyaSTAnAmanyatamavanvaprAyogyaprakRtInAsu*kRSTA'nutkRSTajaghanyA'jaghanyalakSaNAnAM caturvidhAnAmapi sthitInAM, bandha iti pUrvamAthAto'nuvartate, "sAidhuvA doNi "tti sAvadha vau dvAveva bhaGgAviti / tatrA'STAnAmapi prakRtInAmajaghanyavarjanAM trividhasthitInAM tvoghato'pi sAya vau dvau dvAveva bhaGgau, tato mArgaNAsthAnedhvapi tadanyabhaGgayorasambhavAt tAvevoktau / zrathavA matyajJAna - zrutAjJAnA- saMyamA bhavya - mithyAtvamArgaNAvarjAtu mArgaNA pratyekajIvAnAmavasthAnasyaiva sAdhu vabhaGgadayagatatvAt mArgaNApraviSTakAlamapecya cintyamAnAyA ekajIvAzrayAyAH sthiterapi sAya vau dvAveva bhaGgau prApyete / idamuktaM bhavati - nAnAjIvAnAzritya bahUnAM mArgaNAnAmanAdyanantatve'pyekaikaM jIvamapekSyA catudarzanabhavyamArgaNe tathA matyajJAnAdipaJcarmArgaNA vihAya sarvA mArgeNAH sAdyadhruvA eva, na punaranAdidhavAH; tAsAM caikajIvamAzrityAnAdizru vatvAbhAve
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ AdezatazcaturvidhasthitInAM sAdyAdi0 kutastatra jAyamAnAnAmekajIvAzrayANAmutkRSTAdisthitibandhAnAmanAdidhra vatvasambhavaH, na kutazcidityarthaH / itthaM cA'cakSurdarzanAdisaptamArgaNAvarjAsu zeSamArgaNAsvekajIvAzrayamArgaNAvasthAnasyaiva sAyadhra vatvAtatprayuktAvaSTakarmasatkacaturvidhasthitInAM pratyekaM dvau dvAveva bhaGgAvabhihitau / acakSudarzana-bhavyamArgaNayostvanantaraM bhAvitAH sAdyAdibhaGgAH / matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'bhavya-mithyAtvamArgaNAnAmabhavyajIvamapekSyaughavadanAdidhra vatve'pi tAsu saptAnAM jaghanyasthitibandho na aoSavadbhavyasvAmika eva, kintvabhavyasvAmiko'pi / kutaH ? matyajJAnAdimArgaNAsatkajaghanyasthitibandhasyaikendriyasvAmikatvAt / itthaM ca prastutapaJcamArgaNAgatasarvajIvAnAM saptakarmasatkajaghanyasthitibandhasya sambhavAt , tasyotkRSTAntarasyApyasaMkhyeyakAlacakrapramANatvAccA'bhavyajIvA api niyamena prastutapaJcamArgaNAprAyogyayoH saptakarmaNAM jaghanyA-'jaghanyasthitibandhayoH paribhramanti, tatazca saptAnAM jaghanyA'jaghanyasthitivandhayoH sAyadhra vo dvAveva bhaGgo labhyete / saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthitibandhayorAyuSazcaturvidhasthitivandhayozca prakRtabhaGgo boghavadeva vijJeyAviti // 140 // tadevaM samAptA'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTa-jaghanya-taditarasthitibandhAnAmekajIvAzritA mAyAdiprarUpaNA, tatsamAptau ca gataM 'sAiAI"tyanenoddiSTaM tRtIyaM sAdhAdidvAram // oghata AdezatazcA'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTAdisthitInAm sAdyAdibandhabhaGgapradarzakayantram mArgaNAAyurvajaisaptAnAM pratyekam AyuSaH sthAnAni kasyAH sthiteH / bhaGgakAH / kasyAH sthiteH / bhaGgakAH prodhavata ajaghanyAyAH sthite:--sAdi, anAdi, dhra ba, utkRSTA-'nutkRSTa-1 atrava. acakSurdarzane utkRSTA-'nutkRSTa-jaghanya pratyekam bhavya jaghanyA-ujaghanya- / sAdi, 2 caturvidhasthitInAM trividhasthitInAM pratyekam / sAdi, adhruva. ___ ajaghanyAyAH sthite:-sAdi, anAdi, adhru ba. 3 | caturvidhAnAmapi pratyekam-sAdi, adhruva. 2 zepasarveSu / / iti bandhavidhAna mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre tRtIyaM sAdyAdidvAraM samAptam / /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturtha kAladvAram // samprati kramaprAptaM caturthamekajIvAzrayaM kAladvAram / tatra caikajIvAzrayaM kAlaM pracikaTayipurAdau tAvadoghato'STAnAM mUlaprakRtInAM yathoktotkRSTetarasthitibandhayoH kAlaM jaghanyotkRSTabhedato darzayannAha sattaNha gurU lahU kAlo samayo gurU muhuttaMto / agurUtra muhuttaMto, lahU asaMkhapariaTiyaro // 141 // (pre0) "sattaNha gurUpa" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAm "gurUprati 'guroH'utkRSTAyAH sthiteH "lahU kAlo tti ekajIvAzrayo 'laghuH'-jaghanyaH kAlaH'-bandhakAlaH "samayo' tti ekaH samayo bhavatItyarthaH / idamuktaM bhavati-kAladvAre jaghanyAjaghanyotkRSTAnutkRSTabhedAccaturdhA vibhinnAnAM sthitInAM pratyekaM jaghanyata utkRSTatazca dvidhA bandhakAlasya pramANaM cintyate, tatra jJAnAvaraNAdimUlaprakRtisatkAyA utkRSTAdisthitevandho yAvatkAlamavicchinnatayA pravartate, tAvAn kAlastasyA utkRSTAdeH sthiterbandhakAla ucyate, so'pi vivakSAbhedena dvidhA-ekajIvamAzritya nAnAjIvAn samAzritya ca / tatra ekenA vivakSitajIvenArabdha utkRSTAyanyatamasthitevendho'vicchinnatayotkarSato yAvantaM kAlaM pravartate, paratazca niyamena vyuparamate, tAvAn sarvakAla ekajIvamAzritya tasyAH pUrvArabdhAyA utkRSTAdyanyatamasthiterutkRSTo bandhakAlo gIyate / tasyA utkRSTAdyanyatamasthitevititakajIvArabdho bandho yAvantaM samaya-dvisamaya-trisamayA-'ntamuhartakAlamanatikramya naiva viramati, tAvAn samayAdikAlastu tasyA utkRSTAdisthiterekajIvAzrayo jaghanyo bandhakAlo bhaeyate / itthameva nAnAjIvAnAzrityApyutkRSTAdisthitibandhakAlanirvacanaM boddhavyam / anutkRSTasthitibandhenotkRSTasthitibandharjasarvasthitibandhasthAnasamudAyastathaivAjaghanyasthitivandhena jaghanyasthitibandhavarjasarvasthitibandhavikalpasamudAyazca prAgvadgrAhyaH / "sattaNha gurU lahU kAlo' ityAdigranthena bhaNyamAnaH kAlastvekajIvAzraya eva, saMnikarSaprarUpaNAparyantAnAM dvArANAmekajIvamapekSya prarUpaNIyatvAt / itthaM hi saptakarmaNAmutkRdhAyAH sthiterekajIvAzrayo jaghanyo bandhakAla ekasamayo'rthAt kenacidekena jIvenArabdho jJAnAvaraNAdInAmAyurvarjasaptamUlaprakRtInAmanyatamaprakRterutkRSTasthitivandhastadArambhadvitIyasamaye'pi vyuparamati / tathAhi-pratyekaM prakRtInAmutkRSTA jaghanyA vA sthitiH sAkAropayogopayuktena jantunA nirvayate, na punaranAkAropayogopayuktanaH etacca svAmitvadvAre'rthato'bhihitameva / atra sAkAropayoge satyutkRSTA sthitireva badhyata iti na niyamaH, kintu sAkAropayoge satyevotkRSTA sthitibadhyate, nAnyatheti / tathA ca sati sAkAropayoge sati keSAJcidutkRSTA sthitibaMdhyate, keSAJcicanutkRSTA'pi, anAkAropayoge sati tu niyamato'nuskRSTaiva badhyate / sAkArAnAkAropayogI tu pratyantarmuhUrta niyamena parAvartete, tatazca kenApi pUrvapravRtta
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghato'STAnAmutkRSTetarasthityoH sAkAropayogopayuktena paryAptasaMjJipaJcendriyamithyAdRSTijIvena sAkAropayogAddhAyAzcaramasamaye saptAnAmutkRSTasthitibandhaH prArabdhaH, sa ca dvitIyasamaye sAkAropayoge vyuparate sAkAropayogena samameva vyuparataH, itthaM hi sAkAropayogakSayaprayuktaH saptAnAmutkRSTasthitibandhasyaikajIvAzrayo jaghanyakAla ekasamayaH prApyate / anAnyathA'pi bhAvanA kriyate / tadyathA-ekendriyAditayopisurbhavacaramasamaye vartamAnaH kazcidbhavanapatyAdidevastadAnImutkRSTasthitibandhaprAyogyasaMvalezAvAptyA utkRSTaM sthitivandhaM prArabhate, tatazca dvitIyasamaye kAlaM kRtvaikendriyAdInAM bandhaprAyogyaM sthitivandhaM kuvananutkRSTa sthitivandhameva karoti, ityevaM tAdRzajIvavizeSamAzrityotkRSTa sthitibandhasya jaghanyakAlaH samayamAtro labhyate / itthameva nArakatayospitman manuSyAdInapekSya tathA keSAJcijjIvAnAM tu tadbhave svabhAvata eva dvitIyasamaye'dhyavasAyaparAvRttyotkRSTasthitibandhavyuparamAtprakRtajaghanyabandhakAlo draSTavya iti / __ atha saptAnAmutkRSTasthiterutkRSTaM bandhakAlamAha- 'gurU mahattaMto"tti prakRtatvAtsaptaprakRtInAM gurusthiteguru:-utkRSTo bandhakAlo 'muhUrtAntaH'-antamuhUrtamityarthaH / kuto'ntamuhUrtam ? utkRSTasthitibandhasyaikasthitibandhasthAnAtmakatvAt / idamuktaM bhavati-jaghanyasthitivandha utkRSTasthitivandhazca pratyekamekaiphasthitibandhasthAnA makaH, samayAdihInAdhikasthitivandhasthAnAnAM tatrA'pravezAt / ajaghanyAnutkRSTasthitivandhI tu pratyekaM nAnAsthitibandhasthAnA-makau, jaghanyotkRSTaikaikasthitibandhasthAnaM vivarya zeSasarvasthitivandhasthAnAnAM tatra pravezAt / kiMcakaikasthitibandhasthAnAtmakAni pratyekasthitibandhasthAnAnyutkarpato'ntamu hUta badhyante, na parataH, antarmuhUrtAcaM niyamena samayAdinA hInAdhikasthitibandhabhAvAt / nanu 'kasmAdantamuhUrtAt parato niyamena samayAdihInaH samayAdyadhiko vA sthitibandhaH pravartate ?' ekasthitivandhaprAyogyAnAmadhyavasAyAnAmantamu hUrtAdUrdhva niyamena parAvartanAt / uktaM ca zatakacA- 'ThitiM nivatteti jANi ajjhavasA gaThANANi tANi ThitibaMdhajhavasANANi kasAyodayAvi baccaMti, tANi aMtomuhattamettakAlapariNAmANi" iti / prakRtotkResthitibandha ekasthitivandhasthAnAtmakastato'ntamu hatAya niyamena parivartata iti tamyotkRSTo'pi kAlo'ntamuhRta megha labhyata iti / ___athaughata evAyurvarjasaptaprakRtInAmanutkRSTasthitevandhakAlaM didarzayipurAdau jaghanyata Aha--'agurUpa mahattaMto laha"tti saptAnAmaguroH-anutkRSTAyAH sthiteH "lahutti, laghuH-jaghanyo bandhakAlo muhartAntaH-antamuhartam / 'asaMkhapariyaTTiyaroM ti uktajaghanyAditara:-utkRSTo bandhakAlo'saMkhyeyAH pradalaparAvartAH / ayambhAvaH-utkRSTasthitivanyaprAyogyAdhyavasAya utkarpato'ntamuhartA niyamena pratipatati, sa ca jaghanyato yathA'ntarmuhUrte'tikrAnte'pi kaizcijjIravApyate, tathA kaizcijjIvairatibahakAlAtikramaNenApyavApyate, sa ca kAla utkRSTato'saMkhyeyapugalaparAvartapramANo bhavati, ata evoktaM zatakacA--'samayAao aADhatto aMtomuhuttAyo NiyamA phiTTai tti / tazro parivaDatassa aNukkosassa sAiyo, puNo jahanneNaM aMtomuhutteNaM ukkoseNaM gaNaMtAhiM osappiNi ussappiriNahiM ukkosaM ThiI baMdhamANassa aNukkosassa adhuvo,' iti / kutaH ? iti cet , tAvatkAlamapi keSAMcijjIvAnAM pUrvAnubhUtotkRSTasthiti
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSThabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 151 bandhaprAyogyAdhyavasAyAnavApteH / kasmAdetAvatkAlaM punarapi tAdRzAdhyavasAyo nA'vApyate ? asaMzyavasthAyAM tathAvidhasAmagrIviraheNa tAdRzAdhyavasAyasyAnutpatteH / asaMzyavasthA tUtkRSTato'saMkhyeyapudgalaparAvartAn yAvadavatiSThate, tadIyotkRSTakAyasthiterasaMkhyeyapudgalaparAvartapramANatvAt / vakSyate ca -"NeyA asaMkhiyA khalu, pariaTTA poggalANa tiriyassa / egidiya-hariyANaM, kAya NapuMsaga-asaraNINaM" // 154 // iti|| itthaM cAsaMkhyeyapudgalaparAvAn yAvadutkRSTasthitibandhAbhAve keSAMcidasaMjyavasthAyAM tAvatkAlamanutkRSTasthitibandha eva pravartate, tatazcAnutkRSTasthiterutkRSTo bandhakAlo'saMkhyeyapudgalaparAvartapramANo'bhihita iti // 141 // ukta aodhataH saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthityorjaghanyotkRSTadvividho'pi bandhakAlaH / sAmprataM zepasyA''yupastaM dvividhaM kAlamoghataH pratipAdayannalpavaktavyatvAdAdAvAyuSa eva tamAdezataH pradarzayazcAha AussukkosAe ThiIzra samayo havejja hssiyro| agurUa muhuraMto, aAussemeva savvAsu // 142 // (pre) "aAussukkosAe' ityAdi, Ayupa utkRSTAyAH sthiteH samayo bhavet / ka ityAha"hassiyaro" tihasvaH'-jaghanyakAlaH, 'itaraH'-utkRSTakA lazca, aodhata ekajIvAzrayo jaghanyo bandhakAlaH, utkRSTavandhakAlazca pratyekamekasamaya eva bhavati, nAdhika ityarthaH / kutaH ? AyuSa utkRSTasthitivandhasyotkRSTAvAdhAsApetratvAd, vedyamAnAyupo'vazeSarUpAyAstasyA abAdhAyAH pratisamayaM parigalanAJceti / idamuktaM bhavati-trayastriMzasAgaropamasthitikasya vadhyamAnAyuSa utkRyAvAdhAyAM satyAma kRyAsthitivandho gaNyate, karmarUpatApasthAnalakSaNasya sthitibandhasyAdhikRtatvAt / utkRSTAvAdhA tu vedyamAna pUrvakoTIsthitikAyupo bhAgadraye'tigate sati tRtIyabhAgasyAyasamaye aAyudhnataH prApyate, na punahitIyAdisamayeSu, vedyamAnAyupaH pratisamayaM parigalanena zeSavedyamAnAyurUpAyA abAdhAyA dvitIyAdisamayepu samaya-disamayAdibhihIna-hInatara-hInatamabhASAt / itthamutkRSTAvAdhAyA ekaM samayaM prAptestadadhIna AyuSa utkRSTasthitevandhakAlo'pi jaghanyata utkRSTato vA samayamAtraH prApyate, nAdhika iti / athAyuSo'nutkRSTasthitebandhakAlamAha- "agurUa muhattaMto ti 'aguroH'-anutkRSTasthitemuhartAntaH-antamu hRtam / kaH ? ekajIvAzrayo hrasvakAlaH, taditara utkRSTakAlazca, gAthApUrvAdhasya prAnte'bhihitasya "hassiyaro" ityasya ghaNTAlAlAnyAyanAtrApi yojanAt / kasmAdubhayathApyantamuhUrtameva prApyate ? AyuSa ekajIvAzrita prakRtivandhakAlasya jaghanyotkRSTato'ntarmuhUrtatvAt, AyuSaH prakRtivandhe sati kutracitsamayamekaM vihAyAnutkRSTasthitibandhasya niyamena bhArAcceti / ukta oghata Ayuyo'pyutkRSTAnunkRSTasthityoH pratyeka dvividho bndhkaalH| sAmpratamalpavaktavyatvAt lAvAcca saptakarmANi vihAyAdAvAyupa evekajIvAzritaM bandhakAlamAdezato
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSa utkRSTetarasthityoH mArgaNAsthAneSu didarzayipuratidizannAha- 'pAussemeva savvAsu" ti AyuHkarmaNa 'evameva' yathaughato'bhihitastathaiva 'sarvAsu'-nirayagatyoghAdisarvamArgaNAsu, utkRSTAnutkRSTasthityorjaghanyotkRSTadvividho'pi bandhakAla iti gamyate / iti // 142 // anantaragAthAyAmAyuSa utkRSTAnutkRSTasthityorjaghanyotkRSTadvividhabandhakAlasyaudhena saha tulyaprAyatvAt sarvamArgaNApu lAghavArthaM sAmastyena kRte'tideze yA kAcidatiprasaktistAmutu kAma Aha Navari aNukkosAe, lahU khaNo hoi pnnmnnvyesu| kAye urale viuve, aAhAraduge kasAyesu // 143 // (pre) --Navari" ityAdi, 'navaram'-param 'aNukkosAe' tti AyuSo'nutkRSTAyAH sthitelaghuH-jaghanyo bandhakAlaH kSaNa:-samayo bhavati, na punayathAtidezamantamuhUrtam / kAsu mArgaNAsvityAha- "paNamaNavayesu' ityAdi, paJcazabdasya pratyekaM yojanAt paJcamanoyogabhedeSu paJcavacoyogabhedeSu tathA "kAye' tti kAyayogasAmAnyabhede, "urale" ti audArikakAyayoge, "viuve" ti vaikriyakAyayoge, "aAhAraduge" ti AhArakA-''hArakamizrakAyayogayoke, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvaya ityarthaH / ' kasAyesu"ti catuSu krodhAdikapAyamArgaNAbhedeSvityetAsvekonaviMzatimArgaNAsu pratyekamityarthaH / kuta etAsvAyupo'nutkRSTasthitejedhanyabandhakAlo'podya samayamAtro'bhidhIyate ? ucyate, AyurvandhaprArambhadvitIyatRtIyasamayeSvapi pravartamAnasya manoyogAdiyogavizeSasya yogAntaratayA tathA krodhAdikaSAyasya kaSAyAntaratayA parAvRttI satyAM mArgaNAvicchedaprayuktasya samayamAtrakAlasyA'pi lAbhAt / ayambhAvaH-pravRttamanoyogena kenA'pi saMkSipaJcendriyajantunA yathAkAlamanutkRSTasthitikAyuSo bandhaH prArabdhaH, bandhaprArambhadvitIyasamaye tasya manoyogo vAgyogatayA kAyayogatayA vA parAvRttaH, arthAnmanoyogamArgaNA vyvcchinnaa| itthaM hi tasya manoyogamArgaNAyAmekaM samayamanutkRSTasthitivandhasya pravRttirlabdhA, samayonAntamuhRtaM tu manoyogottarapravRttavacoyogAdimAgaNAntare prAptA, tatazca manoyogamAgaNAyAmAyuSo'nutkRSTasthitervandhakAla ekasamaya eSa prAptaH / ayamevekasamayapramANo bandhakAlo'nyathA'pi bhAvyate / tadyathA-niruktasvarUpasya kasyacijantoryadA''yurvandhasya carame samaye pUrvapravRtta manoyogAdibhyo'nyaH kazcidyogaH pravartate tadA tasminnuttarasmin pravRttayoge AyuSaH prakRtavandhakAlaH samayamAtro labhyate / yadvA kAyayogaM vivayaM zeSaprakRtayogAnAM jaghanyAvasthAnaM samayamAnaM bhavati / kutaH ? manoyogAdInAM jaghanyakAyasthiteH samayamAtratvAt / vakSyate ca "paNamaNavayajogANaM orAlAhAravizyakammANaM . . . . . . . 'samayo'tthi jiennkaaytthiii|" iti / jghnykaaysthitiprtipaadnaavsre| tatazca kasyacijjantorAyurvandhe pravartamAne madhya eva samayameka manoyogAdiH pravartate, tadA vivakSitamanoyAgAdimArgaNAyAM prastutabandhakAla ekasamayaH prApyate,
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 153 kAyayogamArgaNAyAM pUrvoktarItyaiva ekasamayo bhAvanIyaH, na punaranantaroktarItyA, tasyAH kAryasthiterjaghanyato'pyantamuhUrtatvAt / vakSyate ca - " bhinnamuhuttaM u sayalapajjattagajoNiNINa kAyassa / " iti / kapAyamArgaNAbhedeSu tu manoyogAdimArgaNAvat prastutabandhakAlo bhAvanIyaH / etAsu mArgaNAsu zeSabandhakAlasya tathA narakagatyoghAdimArgaNAsu caturvidhasyApi bandhakAlasya ca bhAvanA tu sarvathaivaughacad draSTavyeti // 143 // tadevaM darzita AyuSa utkRSTAnutkRSTasthityorjaghanyotkRSTadvividhabandhakAla Adezato'pi / sAmprataM zepakarmaNAM tamAdezato didarzayipurAdAbukRSTasthiterjaghanyaM bandhakAlaM sAdhayiyA darzayaticaraNANa - saMyamesu, samaia - chea - parihAra desesu / ohimmi samma veaga, uvasama-mIsesu NAyavvo // 144 // sattaraha gurua lahU, bhinnamuhuttaM khaNo usesAsu / (pre0) "caraNANe" tyAdi, matyAdicaturjJAna-saMyamaughamArgaNAsu, sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika- dezasaMyamamArgaNAsu, avadhidarzana- samyaktvaugha - vedakasamyaktvau - pazamikasamyaktvasamyagmithyAtvamArgaNAstrityetAsu caturdazamArgaNAsu pratyekaM jJAtavya ityarthaH / ko jJAtavyaH, kiyAMca jJAtavya ityAha-"sattaNha gurua" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM 'guroH ' -utkRSTAyAH sthiterlaghuH-jaghanyo bandhakAlaH / sa ca "bhinnamuhuttaM" ti bhinnamuhUrtam, antarmuhUrtamAtra ityarthaH / " khaNo u sesAsu" ti 'kSaNa:' samayaH zeSAsu matijJAnAdyanantaroktacaturdazamArgaNAvarjAsu nirygtyogh| diSaTpaJcAzadabhyadhikazatamArgaNAstrityakSarArthaH / bhAvArthassvayam - mithyAtvAdyabhimuvAvasthAM gatA jIvA midhyAtvAdikamaprApya madhya eva kAlaM na kurvanti, kintu mithyAtvAdikaM yamabhimukhIbhRtAstaM prApyaiva kAlaM kurvanti / kiJcAbhimukhAvasthAyAmupazamazreNyAdivaduttarottarasamayeSvanantaguNAnantaguNa vizuddheranantaguNAnantaguNasaMklezasya vA vardhanAd yathottarasthitibandhA apyupazamazreNyAdivadyathAsthAnamantamuhUrtamantamuhUrta pravartante / atra yathottaramanantaguNavizuddhiH saMyama- dezasaMyamAdyabhimukhAnAM mithyAdRSTyAdInAM boddhavyA, yathottaramanantaguNasaMklezastu vaiparityena dezasaMyamASsaMyamAdyabhimukhAnAM saMyatAdInAM jJAtavyaH / kiJca tadAnImabhimukhAvasthAyAM sAkAropayogakSayAsambhavAt kazcitsthitibandhaH samayaM pravRtya vicchedamapi na yAti / nanu kutastadAnIM sAkAropayogakSayA'sambhavaH ? ucyate - saMklizyamAnajIvAnAM sAkArakSaye sati vizuddhayavApteH prasaGgAt, evaM vizudhyamAnAnAM sAkArakSaye sati saMklezAvApteH prasaGgAcca / na ca prApnuvantu mithyAtvAdyabhimukhAH saMklizyamAnA vizuddhim, evaM samyaktvAdyabhimukhA vizudhyamAnAH saMklezamiti vAcyam / prakRtAbhimukhAvasthAyAH svarUpahAniprasaGgAt / yato'bhimukhAvasthAyAM nAsti paJcAlanam, anyathA tadAnImapi sthitibandhAnAM vRddhihAnipravartanAd abhimukhAvasthAyA aniyamaH syAt, na ca bhavatvaniyamaH ,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm ko doSaH ? ityapi vAcyam , abhavyAnAmapi samyaktvAbhimukhatAprasaGgAdityalaM vistareNa / etenedaM jJApitaM bhavati, yat "NANatige ohimmi ya sammuvasamaveagesu caugaiyo / tappAuggakiliTTho sammo micchAhimuho aMte // 98 // maNaNANammi pamatto ayatAbhimuho ya tayaNuruvakiTTho / aMtimabaMdhe saMyamasamaiacheesu micchahutto sa // 99 / / parihArammi pamatto cheAhimuho tdrihsNkittttho|| dese micchAhimuho dugaiTTho tayaNuruvakiTTho // 100 / " "mIse micchAhimuho sAsANe va tynnuruvsNkittttho|....||104||" ityAdivacanena jJAnatrikA-'vadhidarzana-samyaktvauSa-vedako-pazamikasamyaktvamArgaNAsu mithyAtvAbhimukhAnAM tathaiva saMyamogha-sAmAyika-cchedopasthApanasaMyama-dezasaMyamamArgaNAsu mizramArgaNAyAM ca mithyA vAbhimukhAnAmutkRSTasthitervandhakatvAt , manaHparyavajJAnamArgaNAyAmasaMyamAbhimukhAnAM parihAravizuzikasaMyamamArgaNAyAM chedopasthApanasaMyamAbhibhukhAnAmevotkRSTasthitibandhabhAvAcca mAjJAnAdiprastutacaturdazamArgaNAbhAvI vivakSitaikajIvakRtasaptaprakRtisatkotkRSTasthitibandho maraNavyAghAtasAkArakSayAdinA samayamAnaM pravRttya naiva vicchedaM yAti, kintu nirAbAbatayA jaghanyato'pyantamuhUrta pravRtyaiva viramati, tatazcAdhikRtamArgaNAsu saptakarmaNAmutkRSTAyAH sthiterjaghanyo'pi bandhakAlo'ntargata prApyate / zeSanarakagatyAdimArgaNAsu tUtkRSTasthitibandhaprArambhadritIyasamaye maraNavyAghAtAdyanyatamanimittasamudbhave svabhAvato vA'sau samayamA pravRttyA'pi viramati, tatazca narakagatyAdizepamANAsu saptAnAmutkRSTasthiterjaghanyo bandhakAlaH samayamAtraH prApyata iti / atra mRle sAsAdanamArgaNAyA nirayagatyodhAdizeSamArgaNA'ntargatatvAt tatra prakRtajaghanyavandhakAlo yaH samayamAtro'bhihitaH,sa tu svasthAnagatAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasvAmitvApekSayA boddhavyaH / mithyAtvAbhimukhAnAM tatsvAmitvApekSayA tvasAvuktanItyA jaghanyatopyantamuhUrtameva labhyata iti tathaiva jJAtavya iti // 144 // atha saptAnAmatkRSTasthiterutkRSTaM bandhakAlamapi sArdhA''ryayA vyAkarotikammA-'NAhArasuNeyo paramo duve smyaa||145|| bhinnamuhutta samayo vA ukkoso timissjogesu| sesAsu maggaNAsubhinnamuhattauM muNeyavo // 146 // (pre0) "kammANAhAresu"mityAdi, kArmaNakAyayogamArgaNAyAmanAhArakamArgaNAyAM ca jJeyaH, ka ityAha-"paramo" tti saptAnAmutkRSTAyAH sthiteH 'paramaH'-utkRSTo bandhakAla ityarthaH / kiyAnityAha-"duve samayA" ti dvau samayAviti / kutaH ? utkRSTasthitendhikasya kasyacidapi jIvasya prastutamArgaNAdvaye samayadvayAdadhikamanavasthAnAt / ayambhAvaH-kArmaNakAya
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthiterjadhanyabandhakAla: ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 155 yogA-'nAhArakamArgaNayoH saptAnAmutkRSTasthiterbandhakA ye saMjJibhyazcyutvA vakragatyA saMjJitayotpadyamAnA utpattisthAnamaprAptA vigrahagatau vartamAnA jIvAste bhavanti, na punarekendriyAdyasaMjJibhya AgatAH saMjJinaH, asaMjJibhya AgatAnAM tadAnImanAhArakAvasthAyAmasaMjJiprAyogyasthitivandhabhAvena prastutamArgaNAbhAvyantaHkoTIkoTIsAgaropamapramANotkRSTasthitibandhasvAmitvAsambhavAt / saMjJibhyazcyutvA saMjJitayotpadyamAnAnAM trasanADAvevotpatterutkRSTato'pi trisAmayikI dvivakrA gatirbhavati, na punastrivakrA'pi, tasyAH sthAvarANAmeva sambhavAt / uktaM ca zrIsthAnAGgatristhAnakAdhyayanasya caturthoddezakavRttI 'ukkoseNaM' ti sAnAM hi trasanADyantarutpAdAdvakradvayaM bhavati, tatra ca traya eva samayAH, tathAhi-Agneyadizo naiRtadizamekena gacchati, tato dvitIyena samazreNyA'dhastatastRtIyena vAyavyadizi samazreNyaiveti, trasAnAmeva trasotpattAvevaMvidha utkarSeNa vigraha ityAha-eydiye' tyAdi, ekendriyAstvekendriyeSu paJcasAmayikenApyutpadyante, yataste bahistAt trasanADIto bahirapyutpadyante, tathAhi-vidisAu disa paDhame bIe paisarai loyanADIe / taie uppiM dhAvai, cautthae nIi bAhiM tu // 1 // paMcamae vidisIe gaMtaM uppajjae u egidi' tti sambhava evAyama, bhavati tu catuHsAmayika eva, bhagavatyAM tathokatvAditi, tathAhi-'apajjattagasuhumapuDhavikAie NaM bhaMte ! ahe logakhettanAlITa bAhirilla khette samohae samohaNittA je bhavie uDDhalo yakhettanAlie bAhirilla khette apajjattasuhumapuDhavikAiyattAe uvavajjittae se NaM bhaMte ! katisamaeNaM viggaheNaM uvavajjejjA ? gopamA ? tisamaieNa vA causamaiNa vA viggaheNa ubabajjejjA' ityAdi" iti / kiJcaikavakrAdigatiSu dvitIyAdisamayeSu jIva AhAraM karoti, na punaH prathamAdisamayeSu / itthaM dvisAmayikyAmekavakrAyAM prathamasamaye'nAhArakaH, trisAmayikyAM dvivakrAyAM tu prathamadvitayasamayayoranAhArakaH, tRtIyasamaya utpattisthAnaprAptI punarAhArakaH / evamuttaratrApi caramasamaye AhAramAdatte, zeSasamayeSu tvanAhArakaH / uktazca zroprajJApanAkAyasthitipadavRttau zrImanmalayagirisUripAdaiH-"tatrotkarpatastrisAmayikyAM vigrahagatau dAvAdyo samayAvanAhAraka" ityAdi / ___ itthaM hi kArmaNakAyayogA-'nAhArakamArgaNAdvaye saptaprakRtisatkotkRSTasthitibandhasvAminAM saMjJibhyazcyutvA saMjJitayotpadyamAnAnAM jIvAnAmutkRSTatastrisAmayikyA dvivakragatyotpatteranAhArakAvasthA tatsahacAriNI kAmaNakAyayogyavasthA cotkRSTato dvau samayau prApyete, tatazcotkRSTa sthitivandhakAlo'pi tadadhiko na sambhavatIti tathaivoktaH / kArmaNakAyayogA-'nAhArakamArgaNAdvayaM vihAya zeSamArgaNAsu prastutabandhakAlo'ntarmuhUrtaM bhavati, tathApi mizrayogamArgaNAtraye zarIraparyAptiniSThApanAdarvAganantarasamaye evotkRSTasthitibandho jaghanyasthitivandho vAjAyata iti prAka-"se kAle pajjatti nivau sa va muNa miisjogesuN||" ityAdinA svAmitvaprarUpaNAyAM matAntareNa darzitasvAmitvAnusAreNotkRSTasthitibandhasyotkRSTaH kAlaH samaya eva prApyata iti tatra mArgaNAtraye ubhayathApi darzayati"bhinnamuhuttaM samayo vA" ityAdinA, saptAnAmutkRSTasthiterutkRSTo bandhakAlaH paryAptiniSThApanAtprAksamaya evotkRSTo jaghanyo vA sthitibandho bhavatIti matena "timissajogesu" ti
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ vANe mUlapaibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm audArikamizra-vaikriyamizrA -''hArakamizrakAyayogamArgaNAsu pratyekaM samayo bhavati, tadanyamatena tvasau bhinnamuhUrtaM bhavatItyarthaH / uktapaJcamArgaNA vivarjya zeSamArgaNAsvAha - "sesAsu" ityAdi, nirayagatyodhAdiSu zeSAsu paJcaSaSTyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekamantarmuhUrta jJAtavyaH saptAnAmutkRSTasthiterutkRSTo bandhakAla iti gamyate / sugamaM cedam, audhikavanvakAlApekSayA'dhikakAlasya mArgaNAsthAneSvasambhavAditi // 145-146 // tadevaM pratipAdito mArgaNAsthAneSu saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTasthiterjaghanyotkRSTadvividho'pibandhakAH / sAmprataM tAsAmeva saptAnAmanutkRSTAyAH sthitestaM pracikaTayipurAdau gAthAtrayeNa jaghanyakAlamAha 156 ] egiMdi - Nigopasu tesiM suhumesu siM apajjesu / vaNa-aNNAdugesu NANaduge desaviraimmi || 147 || ayatA- cakkhasutahA amuhatilesA abhaviya-bhaviyesu / sammatta - khaia - beaga-uvasama-mIsesu micchate // 148 // mattaNha muhatta to aguruThiIe lahU khaNo va bhave / missatijogA-'vahiduga-parihAsu samayo'tthi sesA // 149 // (pre0) "egiMdiNigoesu" mityAdi, ekendriyajAtyocamArgagAyAM "Nigoe" ti nigodavanaspatimArgaNAyAM, sAdhAraNa vanaspati kAryo dhamArgaNAbheda ityarthaH / "tesiM suhumesu " ti bahuvacanAntarnidezaH prAkRtavazAttatastayoranantarokayore kendriyanigodayoryo 'sUkSmo' sUkSmaikendriyauya mArgaNAbheda sUkSmasAdhAraNavanaspatikAghamArgaNAbhedau tayorityarthaH / evamevottarA'pi, tataH "siM apajjesu" ti anantaroktavo yoH sUkSmakendriya-sUkSmanigodoraparyAptayoH, aparyAptasUkSmaikendriyabhede, aparyAptasUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyabhede cetyarthaH / ityevaM gAthArthena paNmArgaNAH saMgRhItAH / athAnyamArgaNA saMgrahAyAha- "vaNaaNNANaduge su" mityAdi, vanaspatikAyace, ajJAnatrike matyajJAna - zrutAjJAnamArgaNAtrayalakSaNe, matizrutajJAnayordvike, dezaviranI, dezasaMyamamArgaNAyAmityarthaH 1 "ayatAcakkhUsu taha" ti asaMyamAcakSurdarzanamArgagayoH, tathAzabdaH samuccaye / " asuhatilesa" ti 'azubhAsu' - aprazastAsu kRSNAditrilezyAsu, abhavya- bhavyamArgaNayo:, tathA samyaktvaudhakSAyikasamyaktva-vedakasamyaktvau-pazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAsu mithyAtvamArgagAyAmityetAsu paJcavizatimArgaNA pratyekamityarthaH / etAsu pratyekaM kimityAha - "sattaNhe" tyAdi, AyurvajanAM saptaprakRtInA maguro:- anutkRSTAyAH sthiteH 'laghuH' - jaghanyo vandhakAla : "muhuttato" ti antarmuhUrtamityarthaH / iyamatra bhAvanA - anutkRSTasthitibandha utkRSTasthitibandhavat na kevalAyAM sAkAropa
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ [157 anutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram yogAvasthAyAmeva pravartate, kintu sAkArA'nAkArAnyataropayogAvasthAyAmapi pravartate, ityevaM nAsau sAkAropayogakSaye utkRSTasthitibandhavat kSayaM yAti, yena sAkAropayogacaramasamayapravRttAnutkRSTasthitibandhasya sAkAropayogakSayaprayukto jaghanyabandhakAla utkRSTa sthitibandhajayanyakAlavat samaya mAtraH sampadyata / tarhi kathaM labhyate ? anutkRSTasthitivandhaprArambhadvitIyasamaye kAlakaraNenA'nyathA vA prastutamArgaNAyA mArgaNAntaratayA parAvartanAt, prastutamArgaNAyA vicchedAditi bhAvaH / atraikajIvAzrayagatijAtIndriyAdimArgagAbhedAnAM vicchedastatadgatyAdau vartamAnasya jIvasya kAlakaraNenaiva labhyate, nAnyathA / manoyogAdimArgaNAnAM tu kAlakaraNena, kAlakaraNAbhAve tu mArgaNAntaragamanena vA'nyataraprakAreNA'pi vicchedaH prApyate, kAyayogodha-matyajJAna-zrutAjJAna-matijJAnAdikatipayamAgeNAnAM tu mAgeNAparAvatyaiva vicchedaH prApyate, na punarmaraNavyAghAtena / yadyapyevaM tathApyadhikRtamArgaNAbhyaH kevalena maraNavyAghAtena vicchedayogyAsvekendriyAdiSu prathamopAttasaptamArgaNAsu ye jIvA bhavaddhicaramasamaye utkRSTasthitivandhaM samApya bhavacaramasamaye'nutkRSTa sthitijanyaM prArabhante, te tadanantaraM mRtvA prakRtamArgaNAyAmevotpadyante, ata etAsu saptamArgaNAsu bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibanyasya prArambhakAnAM kAlakaraNe'pi mArgaNAvicchedasyA'bhAvAt , mArgaNAvicchedaprayukto'nutkRSTasthitejaghanyo bandhakAla ekasamayo na prApyate, kintu jayanyato'pyantamuhUrtameva labhyate / nanu kuta ete bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitivandhasya prArambhakAH prastutaikendriyAdisaptamArgaNAgatajIvA anantarasamaye matvaikendriyAdiprastutamArgaNAyAmevotpadyante, na punarmArgaNAntare'pi ? iti ceda, ucyate, bhavacaramasamaye'nutkaSTasthitibandhasyArambhakA hi niyamato bhavadvicaramasamaya utkaSTAsthitivandhasya niSThApakAH santi, vihAyopazAntamohaguNasthAnakagatajIvAn / sa ca bhavadicaramasamaye niyApitaH svaprAyogyotkRSTa sthitibandhastatprAyogyotkaSTa saMkrazaM vinA na jAyate, evaM hi te niyamena bhavacaramAntamaharte maraNAbhimakhAvasthAyAM svaprAyogyotkaTasthitibandhAnukUlasaMkle zopetAH santi, bhavacaramAntamuhUrte svaprAyogyotkRSTasthitibandhAnurUpasaMta zavatAM jIvAnAM tu vartamAnamanuSyapaJcendriyAdibhavebhyazvyutvA svaprAyogya sarvanikRSTeSu narakatiryagekendriyAdisthAneputpattirjAyate / tathAhi-nArakANAmutpattiprAyogyaM sarvanikRSTaM sthAnaM tiryaggatiH paJcandriyajAtyAdayazca / kutaH ? teSAM bandhaprAyogyamanuSyagatyapekSayA tiryaggateradhamatvAt / paJcandriyajAtyapekSayA yadyapi caturindriyAdyadhamajAtayaH santi, tathApi tA na nArakANAM bandhaprAyogyAH, ataH paJcandriyajAtireyopAdIyate, na tvekendriyAdayaH / tiryaggatAvekendriyANAM tatazcyutvotpatti prAyogyaM sarvanikRSTaM sthAnaM tiryaggatirekendriyajAtyAdikaM ca, na tu narakagatirapi, ekendriyANAM tatrAnutpAdAt , zeSANAM manuSyagati-dhIndriyajAtyAdisthAnAnAM tiryaggatyekendriyajAtyAdisthAnApekSayotkRSTatvAcca / dvIndriyAdilakSaNAnAM vikalAkSANAmutpattiprAyogyaM sarvApakRSTaM sthAnaM tiryaggatirekendriyajAtisUkSmasvAdayazca / atrAdipadAdaparyAptatva-napuMsakaveditvAdikamavamatamasthAnatayA yathAsambhavaM grAhyam / ittha
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] 'dhavihANe mUlapaDiTibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm meva pUrvatrottaratra cAvasAtavyam / paJca endriyatirathAM punarnarakagatAvapyutpAdAt teSAM paJca ndriyANAmutpattiprAyogyaM sarvanikRSTaM sthAnaM narakagatiH paJcendriyajAtyAdayazca / nanu atra paJcendriyatvasya sarvApakRSTasthAnatayA grahaNaM naiva yujyate, paJcendriyatirazcAmekendriyajAtAvapyutpAdAt tasyAzca paJcendriyajAtyapekSayA'pakRSTatvAt ? iti ced, na, jAtiSvapi gatirevapradhAnA, apakRSTagatyanuvartinI sAmAnyato'nikRSTajAtirapi nikRSTatayA gRhyate, kutaH ? paJca ndriyajAterapi narakagatyA samaM badhyamAnatayA sarvasaMklezena nirvartanAt / vastutaH svaprAyogyotkRSTasaMklezanirvartanIyAnAM gati -jAtyAdInAM svaprAyogya sarvApakRSTasthAnarUpatvenAbhimatatvAditi / yathA tiryakpaJcendriyANAM tathA manuSyANAmapi bodhyam / devagatibhedeSu tvIzAnakalpAntAnAM devAnAM tiryaggatirekendriyajAtyAdikaM ca sarvanikRSTamutpattiprAyogyaM sthAnam, na punaH sanatkumArAdisahasrArakalpAntAnApi tat / kutaH ? teSAM sanatkumArAdInAmekendriyeSvanutpAdAd, ata eva teSAM sarvanikRSTamutpatti prAyogyaM sthAnaM tiryakpaJcendriyarUpameva / AnatakalpAdivAsinAM tu manuSyarUpameva sAmAnyato'nikRSTAnutkRSTaM sthAnam / svaprAyogyotkRTasthitibandhAnukUlasaMkle zavadbhirapi tairmanuSyagatereva nirvartanAt / anyacca bhavacaramAntamuhUrte ye jIvA yAdRksthAnAbhimukhAstAdRzasthAnAnurUpapariNAma bhAjaH prAyazo bhavanti, ato narakAbhimukhamanuSyANAmivaikendri yatayotpitsUnAM bhavacaramAtamuhUrtaM nirvahatAmIzAnakalpAntadevAnAM tAdRzAnAM vikalendriyANAM bhavacaramAntarmuhUrte utkRSTasaMkka - zasambhavaH, na punastadanyeSAM bhavacaramAntamuhUrta nirvahatAmIzAna kalpAntadevAnAM vikalendriyANAM vA, evameva tiryakpaJcendriyatayotpasUnAM sanatkumArAdInAM sahasrArAntadevAnAmekendriyatayotpatsUnAmekendriyANAM ca bhavacaramAntamuhUrte utkRSTasaMkke zasambhavaH, na tu tadanyeSAM manuSyatayotpitsUnAM sanatkumArAdisahasrArAnta devAnAM dvIndriyAditayA votpitsUnAmekendriyANAm evaM sati prakRte ekendriya tayotpitsUnAmekendriyANAM bhavacaramAntamuhUrte utkRSTasthitibandhasambhavaH / bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhasya prArambhakAnAM teSAM cyavanAnantaraM svagatiSvevotpacyA na ca mArgaNAvicchedaH, na vA teSAM tatrAparyAptAvasthAyAmutpattisamayaprabhRtyA'ntamuhUrtaM yAvadutkRSTasthitibandho'pi sambhavati; tathA sati pUrvabhavacaramasamayaprArabdhAnutkRSTasthitibandhasya prakRtamArgaNAyAmeva jaghanyato'pyantamuhUrta yAvannairantaryeNa pravartanAdekendriyAdisaptamArgaNAsu saptakarmaNAmanutkRSTasthite bandhakAlo jaghanyato'pyantamuhUrtamuktaH / nanu yadyevaM tarhi bAdaraparyAptai kendriyAdimArgaNAsvapi kathamasAvanutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlo'ntarmuhUrtaM noktaH ? ucyate, yathA dvIndriyAdInAmekendriyamArgaNArUpaM svaprAyogyaM sarvanikRSTaM sthAnaM svasthAnAdbhinnamasti, tatazca tatrotpitsUnAM bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhasya prArambhakAnAmapi dvIndriyAdInAmanantarasamaya ekendriyatayotpacyA dvIndriyAdimArga - NAyAmanutkRSTasthitervandhakAla ekasamayo labhyate, tathA bAdaraparyAptai kendriyAdimArgaNAgatajIvAnAmapyutpattiprAyogyaM sUkSmAparyAptai kendriyAdirUpaM sarvanikRSTaM svasthAnAdbhinna mArgaNAntararUpaM sthAnaM
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ anutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 159 vidyate / bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhasya prArambhakA bAdaraparyApta kendriyAdyA niyamato bhavacaramAntamuharte utkRSTasthitibandhasya kartAraH, tathA ca sati teSAM tatazcyutvA sUkSmAparyAptakendriyatayA mArgaNAntare utpatyA prakRtamArgaNAyA viccheda eva, evaM ca sati bhavacaramasamayArabdhasyAnutkRSTasthitibandhasya prastutabAdaraparyAptakendriyAdimArgaNAyAM samayamAtrapravRtteAdaraparyAptakendriyAdimArgaNAsvanutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlo'ntamuhUrtaM noktaH, kintu samaya eva vakSyatIti / ekendriyodha-sUkSmaikendriyA-'paryAptasUkSmaikendriya-banaspatikAyasAmAnya-sAdhAraNavanaspatikAya-sAdhAraNasUkSmavanaspati-- kAyA-'paryAptasAdhAraNasUkSmavanaspatikAyarUpaprastutasaptamArgaNAgatajIvAnAM nAsti kizcitsyotpattiprAyogyaM svasthAnAdbhinna mArgaNAntararUpaM sarvanikRSTaM sthAnam / kutaH ? prastutaikendriyAditattanmAgaNAyA eva teSAM sarvanikRSTasthAnarUpatvAt, anyAsAmanikRSTatvAcca / bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhasyArambhakAH prakRtaikendriyAditattanmArgaNAgatajIvA mRtvA'nantaraM sUkSmApayaryAptavanaspatitayotpadyamAnAH svasvamArgaNAyAmevotpadyante, na tu mArgaNAntare; ataH kAlakaraNe'pi na teSAM prakRtamArgaNAvicchedaprayukto'nutkRSTasthiterjaghanya ekasamayo bandhakAlaH / mArgaNAntare utpitsUnAM tu prastutasaptamArgaNAgatajIvAnAM bhavacaramAntamuharte utkRSTasthitibandha eva na bhavati, kutaH ? ekendriyoghAdisvasvamArgaNAbhyo yA anyAH prastutamArgaNAgatajIvAnAmutpattiprAyogyA mArgaNAstAsteSAM na sanikRSTasthAnarUpAH, atastatrotpitsUnAM tattadvIndriyAdimArgaNAntarAbhimukhAnAM teSAM bhavacaramAntamuhUrte na parama utkRSTasthitibandhaprAyogyaH saMklezaH, tathA ca sati teSAM bhavacaramAntamuharte'nutkRSTasthitivandha eva, tasya ca kAlakaraNenAdhikRtamArgaNAvigchityA'pi saptAnAmanutkRSTasthitibandhasya prakRtamArgaNAyAM jaghanyato'pyantamahUrtameva pravartanaM labhyate, bhavacaramAntamahUrtAt pUrvata eva pravRttasyAnutkRSTasthitibandhasya maraNaM yAvat prastutamArgaNAyAM niyamataH pravartanAt / kAlakaraNAbhAve tu prastutamArgaNAnAM parAvRtterasambhavAditi / nanu sUkSmAparyAptapRthivIkAyikAdimArgaNAbhedeSu kathaM prastutakAlo'ntama hUta noktaH ? ucyate, sUkSmAparyAptapRthivIkAyikAdimArgaNAbhedeSu pratyekazarIriNa eva jIvAH praviSTAH / teSAM cAsti svaprAyogyaM sarvenikRSTaM svasthAnAdinnaM sAdhAraNavanaspatikAyamArgaNArUpaM sthAnAntaram, atastatrotpitsUnAM teSAM bhavacaramasamayArabdhAnutkRSTasthitibandhApekSayA'pi saptAnAmanutkRSTasthiterjadhanyabandhakAlo nAntamuhUrtam , kintu samaya eva / ayamatra paramArtha:-yeSAM hi svaprAyogyaM sarvanikRSTaM pArabhavikotpattisthAnaM mArgaNAntararUpaM naiva vartate, te hi yadi bhavacaramAntamuharte svaprAyogyamutkRSTaM sthitibandhaM kurvanti, tadA svakIyavartamAnamArgaNAyAmevotpadyante, teSAM ca bhavacaramasamayaprArabdhAnutkRSTasthitibandhasya kAlo'ntamuhUrtameva, na punarekasamayaH, bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitivandhaM prArabhya mArgaNAntare utpitsujIvApekSayA tallAbhAt / prastutaikendriyAdisaptamArgaNAgatajIvAnAM svIyasvIyamArgaNAbhyo bhinnAH svaprAyogyasarvanikRSTasthAnarUpA anyamArgaNA na santi, ata uktanItyA tAsvanutkRSTasthiterjaghanya
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 ] vANe mUlapaibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarNAnAm bandhakAlo'ntarmuhUrtameva labhyate, na punaH samayamAtraH / na ca trasakAyikAnAM sarvanikRSTaM sthAnaM narakagatiH, sA ca teSAM svabhinnasthAnarUpA nAsti, nArakANAM trasakAyAntargatatvAt, yadyapyevaM tathA'pi sakAyAntargatA devA bhavacaramAntarmuhUrte utkRSTasthitibandhaM kRtvA mArgaNAntare ekendriyatayotpadyante, ato niruktaniyamo 'tivyApnotIti vAcyam / yatastrasakAyikAnAM svaprAyogya sarvanikRSTa gamanasthAnaM na kevalaM narakagatirUpam, tadanuvartipaJcendriyajAtirUpaM ca, kintu tiryaggatye kendriyajAtirUpamapi, kutaH ? narakagativat svaprAyogya sarvasaMklezanirvartanIyatvalakSaNasya svaprAyogya sarvanikRSTasthAnatvasya tatrAnapAyAt, badhnanti ca trasakAyAntargatA IzAnadevalokaparyantA devAH sarvasaMkkaze sati tiryaggatimekendriyajAtyAdikaM ca, tathA ca sati narakagatyAdikamAzritya sakAyAnAM svaprAyogya sarvanikRSTasvabhinnasthAnAbhAve'pi tiryaggatye kendriyajAtyAdikaM samAzritya svaprAyogyaM sarvanikRSTasvabhinnasthAnaM vidyata eva, ato bhavacaramAntamuhUrte utkRSTasthitibandhaM kRtvA devarUpANAM sakAyikAnAmekendriyarUpAyAM trasAnyamArgaNAyAmutpatyA'pi yathoktaniyamo nirAbAdha eva / itthameva paJcendriyamArgaNAgatajIvAnAmapyutpattiprAyogyasarvanikRSTasthAnasya dvividhatvena svabhinnasthAnA'virahAdoSAnApatterityalaM vistareNa / idamatra bodhyam-yaduktaM paJcendriyatiryaGmanuSyANAM narakarUpam, nArakANAM tiryakpaJcendriyarUpam, devavikalendriyANAmekendriyAdirUpam, tathaiva paryAptAnAmaparyAtarUpaM, bAdarANAM sUkSmarUpaM, trasAnAM sthAvararUpaM yathAsambhavaM sarvanikRSTaM sthAnaM veditavyam, tatrApi manuSyatiryagAdInAM narakAdiSu paJcama- paSTha- saptamanarakAdirUpaM svaprAyogyaM sarvanikRSTasthAnamityAdikaM samayAvirodhena bhAvanIyamiti / atha prastutamevocyate-matyajJAna - zrutajJAnamArgaNAdvaye tvaudhikAnutkRSTasthitibandhasya jaghanyakAlavad bhAvanA kartavyA, tathaivA'cakSurdarzanA-saMyama-bhavyA-bhavyamithyAtvamArgaNAsvapi pratyekaM bhAvanIyam / matijJAna - zrutajJAnamArgaNayoH samyaktvakAlasya jaghanyato'pyantarmuhUrtatvAt tadapekSayA prastutAntamuhUrta kAlo bhAvanIyaH / itthameva dezasaMyama-samyaktvasAmAnyau-pazamikasamyaktva-vedakasamyaktva- kSAyikasamyaktvamArgaNAsu mizradRSTimArgeNAyAM ca pratyekaM bhAvanA kartavyA / nanu samyaktvaughAdimArgaNAsu mArgaNAparAvartanaprayukta ekasamayajaghanyabandhakAlaH kathaM na labhyate ? ucyate, samyaktvaughAdimArgaNAsu mithyAtvAdyabhimukhAnAmutkRSTasthitibandhabhAvAnnAsAvutkRSTasthitibandho mArgaNAvicchedAdarvAg vicaramasamaye vyuparamate, kintu caramasamayaM yAvatpravartate tatazca caramasamaye'nutkRSTasthitibandhasyaivA'bhAvAtkutastasya mArgaNAparAvRttiprayukto vyAghAtaH syAt, tadabhAve ca kuta ekasamayaH prastutajaghanyabandhakAlaH, na kutazcidityarthaH / na ca dezasaMyamamArgaNAyAM maraNavyAghAtena mArgaNAvicchedAdavagbhAvI caramasthitibandho'nutkRSTa eva, sa kadAcidekasamayo labhyeteti vAcyam / yato desasaMyamaprattipatterArabhya pravRttAnutkRSTasthitibandho'pi jaghanyato'ntamuhUrtaM pravartata eva kutaH ? bhaGgabahuladezaviratipratipattau jaghanyenA'pyantarmuhUrtakAlasya gamanAt / uktaM cazrImanmalayagiripAdaiH zrIprajJApanAvRttau -- "dezaviratirhi dvividhatrividhAdi 1
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ anutkRSTasthiterjaghanyabandhakAla: ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [161 bhnggbhulaa| tatpratipattau jaghanyenApyantarmuhUrta lagati" iti / kRSNAdyazubhalezyAmArgaNAtraye tu sugamaH, bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhaM prArabhya bhavAntara utpatyA'pi kRSNalezyAdimArgagAnAM tatrA'nuvartanAditi / ___ atha yAsu mArgaNAsu prastutaH saptAnAmanutkRSTasthiterjavanyavandhakAlo mata yena pRthakpRthaprApyate tAsu tathaiva darzayannAi-"khaNo va bhave misatijogA-'vahiduga-parihAre" tti audArikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizrakAyayogatrayalakSaNeSu triyu mizrayogeSu, avijJAnA-5vadhidarzanalakSaNe'vadhika parihAravizaddhikasaMyame ca "khaNI va bhave" tti 'muhattaMto aguruThiIe lahu" iti padAnAM dehalIdIyakanyAyenAtrA'pi yojanAt saptAnAmanutkRSTAyAH sthiterjaghanyo bandhakAlo muhUrtAntaH kSaNo vA bhavedityarthaH / tatra mizrayogatraye zarIraparyAptiniSThApanaprAsamaye vartamAnAnAmeva jaghanyotkRyasthitibandhasvAmitvamatenA'ntamuhUrtam / kutaH ? mArgaNAprathamasamayAdArabhya pravRttAnuskRSTasthitivandhasya mizrayo caramasamayaM yAvat nairantaryeNa pravartanAt, mizrayogajaghanyakAlasyApyantarmuhUrtatvAca / tadanyamatena tvasau 'kSaNaH'-samayo jJAtavyaH, tanmate mizrayogacaramasamaya iva taciramAdi samayetkRSTasthitivandhasya sambhavAt / tataH kim ? tato ye kecanaudArikAdimizrayoginaH saMjJipaJcendriyakaraNAparyAptA mithyAdRSTijIvA mizrayogaciramasamaya utkRSTasthitivandhaM samApya caramasamaye'nutkRSTasthitivandhaM prArabhante, tevAmanutkRTasthitirandhasya mizrayogamArgaNAnAM samayamAtrapravartanAt javanyabandhakAla eka samayaH prApyata iti / zeSamArgagAtraye tvasau matadvayena vakSyamANamArgaNAjavanyakAyasthityanusAreNa vividha uktaH, tatrAntamuhUrtakAlastu matijJAnAdimArgaNApatijJeyaH, samayastu vakSyamANamanoyogAdimArgaNAvaditi / __"samayo'tthi sesAsu" ti uktazeSAsu nirayagatyoghAdiSvekonacatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAmu pratyekaM samayo bhavati, sataprakRtisatkAnukRsthite vanyo bandhakAla iti gamyate / uktazeSamAgaNAstu nAmata imAH-sarve nirayagatimArgaNAbhedAH, sarve tiryaggatimArgagAbhedAH, sabai manuSyagatimArgaNAbhedAH, sarve ca devagatimArgagAbhedAstathA bAdaraikendriyodha-paryAptA-'paryAptabAdarekaindriya-paryAptasUkSmaikendriyarUpAzcatvAra ekendriyamArgaNAbhedAH, dvIndriya-trIndriya-caturindriyapaJcendriyamArgaNAsatkAstu sarve bhedAH, tathaiva pRthivyaptejovAyukAyapratyekavanaspatikAyamArgaNAsatkA api sarve bhedAH, bAdarasAdhAraNavanaspatikAyodha-paryAptA-'paryAptarUpAstrayastathA paryAptasUkSmasAdhAraNavanarapatikAya bhedazca, trasakAyamAnaNAsatkAstu sarve'pi, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogatAmAnyau-dArika kriyA-''hAraka-kArmaNakAyayogabhedAH, strI-puruSa-napuMsakavedAH, apagatavedaH, krodhAdicatuHkaSAyAH, manaHparyavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana-sUkSmasamparAyasaMyamacakSurdarzana-tejaH-padma-zuklalezyA-sAsAdana-saMzya-asaMDyA ''hArimArgaNAbhedAzceti / etAsu pratyekaM saptAnAmanutkRSTasthiterjaghanyavandhakAlaH prAguktanItyA mArgaNAdvicaramasamaye utkRSTasthitibandhaM samApya
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAm mArgaNAcaramasamaye'nutkRSTasthitibandhaM prArabhya ca mArgaNAntaragamanena tattanmArgaNAvicchedaprayukto boddhavyaH, kAsucinmanoyogAdimArgaNAsu tu mArgaNAyA vakSyamANasamayamAtrajaghanyakAyasthitimapekSya prakArAntareNApyasau labhyate, kevalaM napuMsakavedamArgaNAyAM prastutajaghanyabandhakAlaH mArgaNAyA jaghanyakAyasthitimapekSyaiva, na punarutkRSTasthitibandhAduttIrya bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhaprArambhApekSayA'pi / kasmAd ? utkRSTasthitibandhAduttIrya bhavacaramasamaye'nutkRSTasthitibandhasya prArambhakAnAM napuMsakavedijIvAnAM bhavacaramAntamuhUrte utkRSTasthitibandhabhAvena prAguktanItyA bhavAntare napuMsakaveditayaivotpatternapuMsakavedamArgaNAyA vicchedAbhAvAt tadvicchedAdhInaH prakRtaikasamayabandhakAlo na labhyate, kintu jaghanyato'pyantamuhUrtameva labhyate, ataH samayamAtrastu jaghanyakAyasthityanusAreNonneya iti / atra zeSamArgaNAsu vistarabhAvanA tUktadIzA krtvyaa| tadyathA-kenacinnArakajIvena bhavacaramasamaye pUrvapravRttaM saptAnAmutkRSTasthitibandhaM samApyAnutkRSTasthitivandhaH samArabdhaH, anantarasamaye tvasau tata uddhRtya tiryaktayotpannaH, tatra yadyapi tasya saptAnAmanutkRSTasthitibandha eva pravartate, tathA'pi nAsau niragatyodhamArgaNAyAm , tadAnIM tasya nirayagativahistvAt , ityevaM tasya nirayagatyodhamArgaNAmapekSya saptAnAmanutkRSTasthiterjadhanyabandhakAlaH samayamAtraH prApta iti / itthameva zeSanirayagatibhedAdI svayameva bhAvanIya iti // 147-148-149 // tadevaM prarUpitaH sarvamArgaNAsu saptAnAmanutkRSTasthiterjaghanyo bandhakAlaH / sAmprataM tasyA evA'nutkRSTasthiterutkRSTaM bandhakAlaM didarzayipurgAthAdvayamAha - jeTTo asaMkhalogA egidi-nnigoa-pNckaayesu|| aMgulaasaMkhabhAgo hoi chsuhmoghbheesu||150|| oghavva aNANaduge aytaa-'ckkhu-bhvi-abhivi-micchesu| sesAsu ukkosA sagasagakAyaTTiI yo // 151 // (pre0) "jeTTho asaMkhalogA" ityAdi, jyeSThaH-saptAnAmanutkRSTasthiterutkRSTo bandhakAlaH punaH "asaMkhaloga" tti kSetrato'saMkhyalokAH, asaMkhyeyeSu lokAkAzapramiteSvAkAzakhaNDezvasatkalpanayA pratisamaya mekaikasminnAkAzapradeze'pahIyamANe yAvatA kAlena te sarva AkAzapradezA apahIyante tAvAn kAla ityrthH| kAlatastvasAvasaMkhyotsarpiNyavasapiNyo bhvti| kAsu mArgaNAsvityAha-"egidiNigoapaMcakAyesu" ti ekendriyasAdhAraNavanaughamArgaNayostathA paJcasu pRthivyAdivanaspatikAyAntAsvodhamArgaNAsu pratyekamityarthaH / anyatrAha-"aMgulaasaMkhabhAgo hoi" tti agulAsaMkhyeyatamaikabhAgapramANakSetragatAkAzapradezeSu pratisamayamekaikasminnAkAzapradeze'pahrIyamANe yAvAn kAlo'pagacchati, tAvAn kAlo bhavati / sa ca kAlato'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNya eva /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ anurakRSTasthiterutkaSTabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 163 kutretyAha-"chasuhumoghabheesu" tti sUkSmaikendriyAdiSu paTaSu sUkSmajIvauSabhedeSu, te ca sUkSmaikendriyodha-sUkSmapRthvI kAyaugha-sUkSmA kAyAdha-sUkSmatejaskAyaugha-sUkSmavAyukAyaugha-sUkSmasAdhAraNavanaspatikAyaughamArgaNAlakSaNA boddhvyaaH| nanu "asaMkhalogA" ityanena kAlato'saMkhyotsarpiNyavasarpiNIpramANakAlo vyAkhyAtaH, prakRte ca "aMgulaasaMkhabhAgo" ityanenApi kAlato'saMkhyotsarpiNyavasapiNya evaM vyAkhyAtAstatkathaM nA'saGgatiH, asaMkhyalokA-'GagulAsaMkhyabhAgayoratimahadantaratvAt ? iti ceda na, "suhumo ya hoi kAlo, tatto suhumayarayaM havai khitta"miti vacanAt kAlApekSayA kSetrasyAtivahusakSmatayoktanItyA'GgulAsaMkhyabhAgamAtrakSetragatA''kAzapradezApaharaNe'pyasaMkhyotsarpiNyaSasarpiNya evApakAmyanti, kevalaM tA asaMkhyalokapramANakSetrapradezApahAre'pagacchadutsapiNyavasarpiNyapekSayA'saMkhyeyabhAgamAtrA iti na kAcidasaGgatiriti / atha mArgaNAntarepvAha-- "oghavva" ityAdinA, saptAnAmanatkRSTAyAH sthiterutkRSTo bandhakAla oghavadasaMkhyeyapudgalaparAvartapramANo bhavati / kAsu mArgaNAsthityAha-"aNANaduge" ityAdi, manyajJAna-zrutAjJAnamArgaNAhayarUpe'jJAnadile, asaMyamamArgaNAyAM tathA'cakSadarzanamArzaNAyAM bhavyamArgaNAyAmabhavyamAgaMNAyAM mithyAtvamArgaNAyAmityetAsu saptamArgaNAsu pratyekamityarthaH / sugamavAyam , oNvikakAlApakSarA'dhikakAlasya kutrApyamambhavAditi / ___ atha zepamArgaNAsu lAghavAttattanmArgaNAyAH svamvokRSTakAyasthitipramANaH prakRtotkRSTavandhakAla iti darzayannAha-'sesAmu" ityAdi, anantarotA ekandriyAdiviMzatimArgaNA vihAya zepAsu nirayagatyAdipaJcAzaduttarazatamArgaNAsu pratyekam "ukkosA sagasagakAyaTiI" ti ekajIvasya nairantaryeNa vivakSitanArakAditattatparyAye utkRSTAvasthAnalakSaNaikajIvAzrayA nirayAditattanmArgaNAnAM svakIyA svakIyotkRSTA kAyasthitirityarthaH / atrA'pi vyAkhyAnataH zeSamArgaNA'ntaHpraviTAyAmapagatavedamArgaNAyAM 'sesAsu uskosA sagasagakADhiItyanenotkRSTakAyasthitirantamuhUrtapramANaH prApto'pi prastutakAlo'ntamuhUrtatu jJAtavyaH, na tUtkRSTakAyasthitiH; utkRSTakAyasthiterantama hartapramANatve'pi tanmaye upazAntAddhAdikAlasya praviSTatvAt , tadAnIM ca prakRtibandhasatve'pi sthitibandhasyA'pravartanena paripUrNotkRSTakAyasthiti kAlasyA'sambhavAt / kAyasthitistu sarvemArgaNAnAM praka prakRtibandhe'bhihitA'pIha sthitibandhamadhikRtya kiJcidvizeSato'nupadameva vakSyamANasvarUpA'vasAtavyA / nanu kuta etAsu narakagatyodhAdimArgaNAsu prastutabandhakAla ekajIvaviSayAyAH mArgaNAsatkoskRSTakAyasthitestulyo bhavati ? ucyate, nirayagatyopAdimArgaNAsatkotkRSTakAyasthiti nirgamayadbhiH kaizcijIvaiH sakRdapyutkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezamanavApyotkRSTAM mArgaNAkAyasthiti yAvadutkRSTasthitivandho na kriyate, utkRSTasthitivandhAbhAve'nutkRSTasthitibandhastu teyAM mArgaNAprathamasamayAdArabhya mArgaNAcaramasamayaM yAvannarantaryeNa pravartate, tatazca saptakarmaNAmanutkRSTasthiterutkRSTa bandhakAla utkRSTakAyasthitipramANo labhyata iti / nanu yadyevaM taDaeNkendriyAdiviMzatimArgaNAsvapyasau
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ] vihANe mUlapa DiiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA kathaM kAyasthitipramANo nAbhihita: ? ucyate etAsu viMzatimArgaNAsu kAsucidbhavyA-'bhavyajIvavizeSamadhikRtyaikata ubhayato vA niravadhikAsu bhavyAdimArgaNAsu, kAsuciccai kendriyAdiSva saMkhyeyalokAdi pramANA'tiba hudIrghakAya sthitikAsu mArgaNAsUtkRSTa kAryasthitikAlaM nirgamayadbhirjIvairantarA'ntaretkRSTa sthitibandhaprAyogyaM saMkkezamavApya niyamenotkRSTasthitibandhaH kriyate, tataca tAsu mArgaNAsu kasyApi jIvasyAnutkRSTa sthitibandha utkRSTakAyasthitiM yAvannairantaryeNa naiva pravartate, ata etAsu mArgaNAsvanutkRSTasthitibandhasyotkRSTaH kAlo na utkRSTakAyasthitipramANaH, kintu tato'pyatyantahInaH sAvadhikazceti tAsvasau nirayagatyaughAdimArgaNAvadutkRSTakAya sthitipramANo nAbhihitaH, kintu vizeSata evA'bhihita iti / / 150 / 151 // tadevamukta ekendriyaughAdiSu viMzatimArgaNAsu 'jeho asaMkhalogA' ityAdinA vizeSeNa, zeSAsu nirayagatyoghAdipaJcAzaduttarazatamArgaNAsu tu 'ukkosA sagasagakAyaTTiI' ityanena saptAnAmanutkRSTasthiterutkRSTo bankAlaH svIyasvIyotkRSTakAya sthitiriti / tatra kAryasthitiryadyapi prakRtibandhe pradarzitA, tathApi sA tatra sAmAnyatacchadmasthA chadmasthobhayAvasthAmapekSyaivoktA, tatra tasyA yujyamAnatvAt / iha tu sthitibandhasya prastutatvena tadupayoginIm, uttaratratrakSyamANAnubhAgabandhAdigranthopayoginIM ceti matvA ke lachana sthAvasthAdhInAM pUrvApekSayA kiJcidvizeSasamanvitAM tAmAcaSTekAyaTiI ukosA Niraya-marANaM vibhaMgaNANassa / kiNDa sahala - khaDaANaM tettIsA sAgarA NeyA // 152 // (0) "kAya ukkosA" ityAdi, niruktasvarUpA ekajIvAzrayotkRSTA kAyasthatijJeyeti gAthAprAnte'nvayaH / keSAM mArgaNAsthAnAnAM kiyatI jJeyetyAha - " NirayasurANa" mityAdi, nirayagatisAmAnyasya devagatisAmAnyasya vibhaGgajJAnasya kRSNa-zukralezyA - kSAyika samyaktvAnAmityeteSAM paNNAM mArgaNAsthAnAnAM pratyekam "tettosA sAgarA" tti 'bhImo bhImasena' iti nyAyena pade'pi padasamudAyopacArAt trayastriMzatsAgaropamANItyarthaH / tatra nairathi - kANAmutkRSTabhavasthitipramANaivotkRSTakAyasthitirapi, nairavikANAmanantarabhave nairavikatayA'nutpAdAt, utkRSTabhavasthite strayastriMzatsAgaropamapramANatvAcca / uktaM cAgame - neraie NaM bhaMte ! kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM dasavAsasahassAi unako seNaM tettI saM sAgarovamAi " iti / itthameva devagatisatkA'pi veditavyA, devAnAmapyanantarabhave devatayA'nutpAdAt, tadIyotkRSTabhavasthitestrayastrizatsAgaropamapramANatvAcca / vibhaGgajJAnasyotkRSTA kAryasthitirapi nairathi - kasyotkRSTabhavasthitiprAdhAnyAllabhyata iti sAmAnyatastrayastriMzatsAgaropamapramANA darzitA'pi tattanmatAnusAreNa sopaskAraM vyAkhyeyA / tadyathA - zrIprajJApanAsUtrA'bhiprAyeNa dezonapUrvakoTyabhyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANi / uktaM ca
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa kAryasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 165 "vibhaMgaNANI NaM bhaMte ! vibhaMgaNANi tti kAlao kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM evaM samayaM. ukko seNaM tentIsaM sAgarotramAi desRNAte puvvakoDIte avbhahitAI" iti / (kAyasthitipade sUtra - 241) itthameva kRSNalezyAdike zeSamArgaNAtraye'pi sAmAnyatastrayastriMzatsAgaropamANyabhihitA'pi prakRtakAya sthitirantamuhUrtAdinA'bhyadhikA draSTavyA / kasmAd ? utkRSTasthitikasya kRSNalezyAkanArakasya kRSNalezyAyAH pUrvottarabhavadvaye'ntamuhUrta sambandhAt / idamuktaM bhavati - saptamanaraka utkRSTasthitikatayotpitsoH kasyApi jIvasya manuSyAdivartamAnabhavacaramAntamuhUrte niyamena kRSNalezyA samudbhavati / sA ca tadA nivartate, yadA tatsvAmI nArakatayotpadyotkRSTakAyasthitiM cAtivAdya tatacyutvA punarapi tiryagbhave bhavaprathamAntamuhUrtamatigacchati / evaM ca tAdRzamekajIvamapekSya kRSNayA utkRSTa kAryasthitirantamu hartadvayenAdhikAni trayastriMzatsAgaropamANi bhavati / uktaM ca zrIprajJApanAyAm - " kaNhale se NaM bhaMte ! kaNhalesetti kAlato kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM tettIsa sAgarovamAi aMtomuhuttamambhahiyAI" iti / T itthameva zuklezyAyA api mUlo kAya sthitirantarmuhurtenAbhyadhikA draSTavyA / yaduktaM prajJApanAsUtre kAyasthitipade- "sukkale se NaM bhaMte ! sukkale se tti kAlao kevazciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM tettIsa sAgarotramAI aMtomuhuttamambhahiyAi" iti / bhAvanApyatra kRSNa yAvadeva draSTavyA navaraM manuSpabhavAyutvA'nuttaravimAne utkRSTasthitikadevatayotpadya punarapi manuSyabhave utpadyamAnajIvamapekSyeti / kSAyikasamyaktvamArgaNAyAM tu na kevalenA'ntamuhUrtenAbhyadhikA, na vA sUtro kA sAdyanantabhaGgapatitA, kintu yAvat kSapakazreNimavApya sthiteravandhako na bhavati, tAvatpayantA boddhavyA / sthitibandhAdyupayoginIM kAyasthitiM pradarzayituM pravRttatvAditi / mahAbandhakAraistu vibhaGgajJAne ekaM paryAptasaMjJi paJcendriyajIvabhedamaGgIkRtyA'paryAptAvasthAyAM vibhaGgajJAnasyAbhAvena bhavadrasatkavibhaGgajJAna kAlasya sAntaratvAdantamuhUrtonatrayastriMzatsAgaropamANyutkRSTA kAryasthitirabhyupagamyata iti // 152 // atha zeSanirayagatibhedAnAM prakRtakAryasthitimAha paDhamA gaNirayANaM kamaso ego ya tiSNi satta dasa / sattaraha ya bAvIsA tettIsA sAgarA NeyA // 153 // (pre0 ) "paDhamAi gaNirayANa" mityAdi, 'prathamAdikanirayANAM' - prathamAdipRthivIbhedairbhinAnAM prathamAdisaptamAntAnAM nirayagatimArgaNAbhedAnAM kramazaH 'jJeyA' iti gAthAprAnte sambandhaH | utkRSTakAyasthitiriti gamyate / kramazaH kiyatI jJeyetyAha - "ego ye" tyAdi, eteSAmekatryAdInAM trayastriMzatparyantanAM saMkhyApadAnAM pratyekaM "sAgarA" iti pareNAnvayaH / tatra "sAgarA" iti sAgaropamANi, tatazcAyamarthaH - arthavazAdUvacana vipariNateH prathamanirayasyaikajIvAzrayotkRSTA kAyasthitirekaM sAgaropama ra dvitIyanirayasya tu sA trINi sAgaropamANi, evaM tRtIyasya sapta ,
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA sAgaropamANi, caturthasya daza sAgaropamANi, paJcamasya saptadaza sAgaropamANi, SaSThasya dvAviMzatiH sAgaropamANi, saptamapathivInarakabhedasya tu trayastriMzatsAgaropamANIti / sugamaM caitat , tattannarakagatanairayikAnAmutkRSTasthiteyathoktaikatryAdisAgaropamapramANatvAt , anantarabhave nArakatayA'nutpAdAceti / uktaM ca pRthivIbhedena nArakANAM bhavasthiti darzayatA jIvasamAsakRtAegaM ca tiNNi satta ya dasa sattaraseva huMti baaviisaa| tettIsAuyahinAsA puDhavIsu ThiI kmukkosaa||" iti / tadevaM darzitA nirayagatibhedAnAmekajIvAzrayA dIrghakAyasthitiH / sAmprataM kramaprAptatiyegagatimArgaNAbhedAnAM tAM pracikaTayipuH sadRzakAyasthitikAnAmanyeSAmapi bhedAnAM samamevAha NeyA asaMkhiyA khalu pariaTTA poggalANa tiriyasma / egidiya-hariANaM kAya-Napusaga-asaNNINaM // 154 // (pre) "NeyA asaMkhiye"tyAdiH "ya" ti prakRtotkRSTakAyasthiti thA, ki ratpramANA kasya kamyetyAha-"asaMkhiye"tyAdi, "tiriyasse"tyAdi, tiryaggayoghabhedasya, "egiMdiyahariANaM" ti bahuvacanAntanirdezaH prAkRtatvAta, tata ekendriya-haritayoH, ekondriyoghamArgaNAbhedasya vanaspatikAyodhamArgaNAbhedasya cetyarthaH / tathA kAyayogasAmAnyasya, napuMsakavedama, asaMjimArgaNAbhedasyetyeteSAM paNNAM mArgaNAbhedAnAM pratyekam "asaMkhiyA khala" ti khaduzabdasyAvadhAraNArthakatvenaikasyA AvalikAyA asaMkhyeyatamabhAgagatasamavagramANA evA'saMkhyeyAH "pariaTTA poggalANaM" ti pudgalAnAM parAvartAH / uktaM ca kAyasthitipade "tirikkhajoNie NaM bhaMte ! tirikkhajoNipatti kAlao kevacciraM hoi ? go pasA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNiosappiNio kAlato, khettao aNaMtA logA, asaMkhejjapoggalaparipaTTA, te evaM puggalapariyaTTA prAvaliyAe asaMkhijjai bhAge" iti tathA "varaNassaikAiyA NaM pucchAgoyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM, u ko seNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo ussappiNiabasapiNio kAlao,khetao aNaMtA logA, asaMkhejjA puggalapariyaTTA te raNaM puggalapariyaTTA prAvaliyAe asaMkhejjaibhAgo "tathA" egidie NaM bhaMte ! paNidirA tti kAlato ke vanicaraM hoI? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM aNaMtaMkAlaM vrnnssikaalo"| nathA "kAyajogI NaM bhaMte ! kAyajonI tti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhUttaM, ukkoseNaM vaNaphaikAlo" tathA "napuMsakavepa tti punchA0,goyamA ! jahanneNaM egaM samayaM, ukkoseNaM vnnssikaalo|" tathA asaNNI NaM pucchA0, go. ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko0 vaNassaikAlo" iti // 14 // athAnyeSu tiryaggatibhedeSu vyAjihirSa statsAsyAnmanuSyagatibhedeSvapi samamevAha-- tipaNidiyatiriyANaM tiNarANaM ya paliovamA tinnnni| abbhahiyA puvvANaM koDipuhutteNa NAyavvA // 155 // (pre0) "tipaNiMdiye"tyAdi, aparyAptabhedasatkakAyasthiteH "savvA'pajjattANa"mityAdinA'nantaraM vakSyamANatvAt tenA'paryAptabhedena rahitAnAM paJcendriyatiryagodha- paryAptapaJcendriya
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ [167 utkRSTAkAyasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram tiryak-tirazcIlakSaNAnAM trayANAM paJvendriyatiryagbhedAnAM tathaivAparyAptamedavarjAnAM trayANAM naragatibhedAnAM ca pratyekaM jJAtavyeti gAthAprAnte'nvayaH, prakRtotkRSTakAyasthitiriti gamyate / katipramANA jJAtavyetyAha-"paliovamA tiNNi" ityAdi, puvyassa u parimANaM sayariM khalu vAsa koddilkkhaao| chappanna ca sahassA bodhavyA vAsakoDINaM // " ityAdinA'nyatrA'bhihitaparimANAnAM pUrvANAM koTipathaktvenAbhyadhikAni trINipalyopamAnItyarthaH / uktaM ca-"tirikkhajoNiNI NaMbhaMte ! tirikkhajoNiNi tti kAlao kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM atomuhuttaM ukkoseNaM tinni palio mAI puvakoDipuhuttamabhahiyAI / evaM maNusse vi, maNussI vi evaM ceva" iti| - itthameva zeSabhedeSvapi boddhavyam, "paMciMdiyatirinarANaM sattaTThabhavA u ukkosA" iti vacanAditi / na ca zrIprajJApanAyAm-"tirikkhajoNiyapajjattae NaM bhaMte ! tirikkhajoNiyapajjattapattikAlato kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM tinni paliobamAI aMtomuhuttUNAI" iti granthena paryAptapaJcendriyatiyagbhedasyotkRSTakAyasthiterantamuharmonatripalyopamAbhihitatvAt, kathametat saGgacchediti vAcyam / yataH prajJApanAsUtra-prakRtagranthayoH paryAptamArgaNAvizyakavivakSAbhedAdubhayatra vacanabhedamAtraH, na punaH kAcidasaGgatiH / idamuktaM bhavati-zrIprajJApanAyAM paryApta jIvatayA karaNaparyAptA eva gRhItAH, labdhyaparyAptAH karaNAparyAptAzca varjitAH / tatastatra "sattaTThaH bhavA u ukkosA" iti vacanoktasaptASTabhavapramANakAyasthitirupAdAtuM na zakyate, dvitIyabhavaprathamasamayAdeva karaNAparyAptAvasthAyAH prAptaH / itthaM ca tatra dvitIyabhavaprArambhamAga paryAptasatkA kAyasthitiniSThAM yAti, tatkutaH saptApTabhavasthitInAmanusaMdhAnasambhavaH / ata eva tatraikaM tripalyopamasthitikaM yugmibhavamAdAya tasyApi prathamamaparyAptAvasthAsatkamantamuhUrta vivayaM zeSAH sthitirutkRSTakAyasthititayA darzitA / ukta ca tavRttau malayagirisUripAdaiH "tiryasUtre jaghanyato'ntarmuhUrtabhAvanA prAgiva, utkarSatastrINi palyopamAnyantarmuhUrtonAni, etaccotkRSTAyuSo devakurvAdibhAvinaratirazco'dhikRtya vedanIyam, anyeSAmetAvatkAlapramANAyAH paryAptAvasthAyA avicchedenAprApyamANatvAt , atrApyantarmuhUrtonatvamantarmuhUrtasyAdyasyA'paryAptAvasthAyAM gatatvAt" iti / __ atra tu paryAptanAmakarmodayajanyasarvAvasthAmapekSya kAyasthitirabhihitA, paryAptanAmakarmodayastu karaNAparyAptAnAmapi tadAnImaparyAptAvasthAyAM bhavatyeva, tatazcAparyAptAvasthAsatkamantamuhUrta na vajyaMte, tathAcotkRSTasthitikayugbhibhavasambandhinyA tripalyopamasthityA samamanantaragatAnAM saMkhyeyavasthitikAnAM paryAptatiryakpaJcendriyabhavAnAM sthiteranusandhAnamapi bhavatItyevamatra vivakSAbhedAdIrghA kAyasthitiH pratipAditA, na punaH kazcinmatAntaro'saGgatirvetyalaM vistareNeti // 155 / / atha kramaprAptA'paryAptapaJcendriyatiryagmArgaNAsthAnasya prastutakAyasthitiM vyAjihIrSa stulyavaktavyopetA anyA api mArgaNAH saMgRhya samamevAha
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA savvApajattANaM samattavAyaraNigoakAyassa / pajjatagasuhumANaM paNavaya-uralamIsANaM // 156 // viuvA-''hAradugANaM avagayaveassa caukasAyANaM / suhumu-basama-mIsANaM bhinnamuhurA muNeyabbA // 157 // (pre0) "savvApajjattANa"mityAdi, sarveSAmaparyAptapaJcendriyatiryagaparyAptamanuSyA-'paryAsavAdaraikendriyA--'paryAptasUkSmaikendriyA-'paryAptatIndriyA-'paryAptatrIndriyA-'paryAptacaturindriyA-'paryAptapaJcendriyA-'paryAptavAdarapRthivIkAyApkAyatejaskAyavAyukAyasAdhAraNavanaspatikAyA-'paryAptasUkSmapathivIkAyApkAyatejaskAyavAyukAyA-'paryAptapratyekavanaspatikAyA--'paryApta sAdhAraNavanaspatikAyA-'paryAptatrasakAya lakSaNAnAM viMzatisaMkhyAkAnAmapyaparyAptamArgaNAbhedAnAM "samattabAyaraNigoakAyassa" tti samAptasya-paryAptasya bAdaranigodAkhyasAdhAraNavanaspatikAyabhedasyetyarthaH / tathA "pajjattagasuhamANaM" ti paryAptakasUkSmajIvabhedAnAm, te ca paryAptakasUkSmabhedAH paTa, ekendriya-pathivIkAyA-''kAya-tejaskAya-vAyukAya-sAdhAraNavanaspatikAyabhedAt / tathA "paNamaNe'tyAdi, tatra paJcazabdasya manovacasoH pratyekaM yojanA hoghottarabhedabhinnAnAM paJcAnAM manoyogabhedAnAM paJcAnAM vacoyogabhedAnAmau-dArikamizrakAyayogabhedasya cetyarthaH / athAnyAnapyantamuharvotkRSTakAyasthitikAn mArgaNAbhedAn saMgRhyAha-"viuve"tyAdi,tatra duga' zabdasya pratyekaM sambandhAdvaikriya-kriyamizrakAyayogayoDhikasyA-''hArakA-''hArakamizrakAyayogayokasya cetyarthaH / tathA'pagatavedamArgaNAbhedasva krodhAdInAM caturNA kAyAgAM "suhumuvasamamosANaM" ti sUkSmasamparAyasaMyamasyopazamikasamyaktvamizradRSTyorityeteSAM paJcAzanmArgagAbhedAnAM pratyekaM "bhinnamuhuttaM muNeyavyA" ti bhinnamuhUrttam-, antamuhUrta jJAtavyA, ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiriti gamyate / labdhyayaryAptatayA nAnAbhavakaraNenApyantamuhUrtAdadhikakAlo nAtyeti, tathA cA'paryAptAvasthAyA utkRSTamapyavasthAnamantamuhUrtameveti sarvA'paryAptabhedAnAmutkRSTakAsthitirantamuhUta darzitA / yaduktaM zrIprajJApanAsUtre "apajjattae NaM bhaMte ! apajjattae tti kAlao kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahanneNa vi aMdomuDuttaM, ukkoseNa vi aMtomuhuttaM," iti / itthameva paryAptasUkSmajIvabhedAnAM paryAtamAdarasAdhAraNavanaspatikAyasya ca pratyekaM jaghanyata ivotkRSTato'pyantamuhUrtameva kAsthitirbhavati, tata UrdhvaM niyamAnmArgaNAntarotpatteH / uktazca ___"suDume NaM bhaMte ! apajjattae suTumaapajjattara tti kAlao ke accira hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukphoseNa vi aMtomuhuttaM / puDhadhikAiya-AukAiya-teukAiya-bAukAiya-vaNassaikAiyANa vi evaM ceva, pajjattayANa vi evaM, bAyaranigoyapajjattae ya bAyaranigoyaapajjattae ya pucchA, goyamA ! dunni vi jahanneNa ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / " iti / manoyoga-vacoyogabhedAnAmutkRSTato'ntamuhUrtAdRSaM svabhAvAdeva yogAntaratayA parAvartanA
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa kAryasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 169 dutkRSTA'pi kAryasthirantarmuhUrtAdadhikA na labhyate, evamevaudArikakAyayoga - kArmaNakAyayogavarjeSu kAyayogabhedeSva'pi boddhavyam / nanu kasmAdaudArikakArmaNakAyayogau vajyete ? ucyate, - prastutagranthavivakSayA vigrahagatau sambhavinaH kArmaNakAyayogasya trisamayAdadhikAva sthAnA'sambhavAt trisamayAdadhikA, tathA manovaco rogarahitAnAmekendriyANAM paryAptAvasthAyAmaudArikakAyayogAdanyayogAnAmasambhavenA-''maraNamaudArikakAyakogasyAvasthAnAd dIrghA kAya sthitiraudArikakAyayogasya labhyata ityetau dvau yoga varjyeta iti / prastutagranthavivakSAM tu yathAvasaraM darzayiSyAma iti / apagatavedasya kAya sthitirachadmasthajIvApekSayA sAdyaparyavasitabhaGgapatitA bhavati, tathA'pi chadmasthajIvApekSayA sAdisaparyavasitabhaGgapatitA darzitA / kasmAt ? sthitibandhAdinirUpaNopayogi kAya sthiterbhaNyamAnatvAt / sA copazamazreNAvantamuhUrtamAtrotkRSTato'pi labhyate, nAviketi / kasyApi jIvasya krodhAdikaSAyodayAnAmapyutkRSTataH pratyantamuhUrtamanyAnyakaSAyodayatayA niyamataH parAvartanAdekajIvAzrayA krodhAdikaSAyamArgaNAsatkotkRSTakAyasthitirapyantamuhUrtAdadhikA na labhyate / yaduktam - "ko hakasAI NaM bhaMte ! koikasAi tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM ukkoseNaM aMno muhuttaM, evaM jAtra mANamAyAkasAtI | lobhakasAI NaM bhaMte ! lobha0pucchA, goyamA ! jaha0 ekkaM samayaM, ukko0aMtomuhuttaM / " iti / zeSastu sugamaH, sUkSmasamparAyAdiguNAnAmantarmuhUrta mAtrAvasthAnAt / ukta ca paJcasa Mgrahe"samayAo aMtamu anukaraNAu jAva usaMto / " tathA "mI sutrasama aMtamuhU" iti / / 156- 157 // tadevaM darzitA tiryaggatibhedAnAmekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH, tattulyavaktavyatvAdanyepAmapi bahumArgaNAbhedAnAm / sAmprataM devagatisatkazeSabhedAnAM didarzayipurAha bhavaNassa sAhidI palla vaMtarasurassa viSNeyA / paliomama bhahiyaM joisadevassa NAyavvA // 158 // sohammAINa kamA ayarA do sAhiyA duve satta / amahiyA satta ya dasa caudasa sattaraha NAyavvA // 159 // etto egega'hiyA NAyavvA jAva egatIsudahI / uvarimagevijjassa u tettIsA'NuttarANa bhave // 160 // ( pre0 ) "bhavaNassa sAhiyudahI" tyAdigAthAtrayam, "bhImo bhImasena" iti / nyAyena 'bhavanasya ' - bhavanapatidevabhedasya sAdhikeodadhiH, -sAdhikasAgaropamamutkRSTakAyasthitirityarthaH, narakabhava iva devabhavo nirantarameka eva bhavati, nAdhikaH, manuSyatirazcAmevAnantarabhave devatayotpAdAt, tatazca devAnAmapi yA bhavasthitiH saiva kAyasthitirbhavati / bhavanapatideveSUtkRSTA bhavasthitirUttaradigvartinA masura kumAranikAyadevAnAm / sA ca sAdhikasAgaropamamAnA / yadukta' jIvasamAse ,
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA "asuresu sAramahiya" iti / tatazcotkRSTA kAyasthitirapi tAvatyabhihitA / evamevottaratrApi tattaddevAnAmutkRSTabhavasthityanusAreNotkRSTakAyasthiti pniiyaa| vyantarAdidevagatibhedAnAmutkRSTakAyasthiti darzayati-"pallaM vaMtarasurassa vimeyA" ti ekadezena samudAyasyAvagamAt "palla" ti palyopamaMvyaMtarasurabhedasya vijJeyA prakRtakAyasthitiH / tathA "paliovamamabhahiyaM" ti abhyadhikaM palyopamaM jyotiSkadevabhedasya vijJeyA / atra varSalakSaNAbhyadhikamiti sopaskAraM vyAkhyeyam / yaduktam-"vaMtara palla, joisa varisalakkhAhiyaM paliyaM" iti / ___ atha vaimAnikadevabhedAnAmAha-"sohammAINe"tyAdinA, saudharmAdInAM kramAjjJAtavyeti gAthAprAnte'nvayaH / kiyatItyAha-"ayarA do" ityAdi, saudharmakalpAkhyaprathamadevagatibhedasya 'dvAvatarau'-dvau sAgaropamAvityarthaH / "sAhiyA duve" ti kramaprAptasyezAnakalpadevagatibhedasya sAdhiko dvau saagropmaavutkRssttkaaysthitiH| "satta" ti kramaprAptasya sanatkumArakalpadevagatibhedasya sapta sAgaropamANi, tathaiva "abbhahiyA satta ya" tti abhyadhikAni sapta sAgaropamANi mAhendrakalpabhedasyetyarthaH / caH pAdapUtyeM / evaM yathottaraM vAcyam, tato brahmakalpadevabhedasya "daza" tti daza sAgaropamANi, lAntakakalpadeva bhedasya catudeza sAgaropamANi, zukrakalpasya saptadaza sAgaropamANi, ita uparitanadevamedAnAmAha-"etto egega'hiyA" ityAdinA, 'itaH' -zukrakalpadevagatibhedAduttaram "gegahiyA" ti ekaikAdhikA 'atarAH'-sAgaropamANi "NAyavyA" ti ekajIvAzrayotkRSTA kAyasthitirjAtavyA, "jAva egatIsudahI" tti yAvadekatriMzadudadhayaH-sAgaropamANi / kasyetyAha-"uvarimavijjassa" tti navama veyakasyetyarthaH / / ayambhAvaH-mahasrArAkhyasyA'STamakalpasyotkRSTA kAyasthitiH zukrakalpApekSayaikena sAgaropameNAdhikA'STAdaza sAgaropamANi jJAtavyA, sA'pyekena sAgaropameNAdhikakonaviMzatiH sAgaropamANyAnatAkhyanavamakalpadevabhedasya jJAtavyA, anayA nItyA prANatakalpasya viMzatiH sAgaropamANi, AraNakalpasyaikaviMzatiH sAgaropamANi, acyutakalpasya dvAviMzatiH sAgaropamANi utkRSTakAyasthitiH, prathamagre veyakasya sAtrayoviMzatiH sAgaropamANi, dvitIya veyakasya caturvizatiH sAgaropamANi, tRtIyagre veyakabhedasya paJcaviMzatiH sAgaropamANi, caturtha veyakabhedasya paviMzatiH sAgaropamANi, paJcamaveyakabhedasya saptaviMzatiH sAgaropamANi, SaSThaveyakabhedasyA'STAviMzatiH sAgaropamANi, saptama veyakabhedasyaikonatriMzatsAgaropamANi, aSTama veyakabhedasya triMzatsAgaropamANi, navamasya sarvoparitana veyakasyakatriMzatsAgaropamANi prakRtotkRSTakAyasthitiqhatavyeti / paJcAnuttaradevagatibhedAnAM tarhi kiyatItyAha-"tettIsA'NuttarANa bhave" trayastritsAgaropamANi paJcAnAmanuttaravimAnadevagatibhedAnAM bhavetprakRtA kAyasthitiH, sugamA caiSA , eteSu devagatibhededhUtkRSTabhavasthiteretAvatpramANatvAt / uktaJca-"do sAhi satta sAhiya, dasa caudasa sattara ayara jA sukko / ikkikkamahiya-mitto,jA igatIsuvari gevijje // 8 // tittIsa'Nuttaresu" iti /
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTA kAyasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 171 tatvArtha bhASye tu -- sarvArthasiddhavarjeSu caturSvanuttaravimAnabhedeSu kenApyabhiprAyeNotkRSTA bhavasthitidvatriMzatsAgaropamANyevAbhihitA / tathA coktaM tatra - "sA vijayAdiSu caturSvapyekenAdhikA dvAtriMzan / " iti / / 158-159-160 / / gatA devagatibhedAnAmutkRSTA kAryasthitiH / sAmpratamekendriyAdijAtisatkabhaNitazeSamArgaNAbhedAnAM tAmAha aMgulaasaMkhabhAgo bAyara egiMdiyassa humANaM / taha puhavAi unhaM yA logA asaMkhejjA // 161 // (pre0) "aMgulaasaMkha bhAgo" ityAdi, aDgulasyAsaMkhpabhAgaH, -aGgulasyA'saMkhyeyatamai bhAgamAtra kSetragatAkAzapradezeSu pratisamaya me kaika pradezApahAre yAvAn kAlo'tigacchati, tAvatya asaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNya ityarthaH / etAvAn kAlo bAdarai kendriyamArgaNAbhedasyaikajIvAzrayo - tkRSTakAya sthitirjJeyAH / "muhumANaM" ti sarveSAM 'sUkSmANAM' sUkSmaikendriyAdInAM paNNAmoghabhedAnAm, tathA samuccaye, "puhavAicauNhaM" ti sUkSmavAdaraparyAptAparyAptavizeSaNavirahitAnAM sAmAnyapRthivyAdivAyukAyAntAnAM caturNAmoghabhedAnAm " yA " tti prakRtakAya sthitijJeyA / kiyatpramANetyAha- "logA asaMkhejjA" tti kSetrato'saMkhyeyA lokAH, lokAkAzapramANeSvasaMkhyeyevAkAzakhaNDeSu pratisamaya makaikasminnAkAzapradeze'pahRIyamANe yAvatA kAlena te sarve pradezA hIyante, tAvAnasaMkhyeyotsarpiNyavasarpiNIpramANaH kAla ityarthaH / uktaJca kAya sthitipade "suhame NaM bhane ! suhume tti kAlato kevacciraM hoti ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM asaMkhejjaM kAuM asaMkhejjAo ussappiNiosappiNIto kAlato, khettato asaMkhejjA logA, suhumapuDhatrikAite humAte huma kAite suhumavAukAite suhamanigode vija0 aMtomuhuttaM, ukko0 asaMkhejjaM kAlaM asaMkhijjAo ussappiNiossappiNito kAlato, khettato asaMkhejjA logA" iti // 169 // vAyarapajjegiMdiya-bhU-daga - patte - vAu - vigalANaM / " saMkhejjasahassasamA samattaveiMdiyassa saMkhasamA // 162 // ( gItiH ) (pre) "bAyarapajjegiMdiye "tyAdi, bAdaraparyApta zabdasya vAyukAyAnteSu pratyekaM yojanAd bAdaraparyAptaikendriyabhedasya "bhU" ti bAdaraparyAptasya 'bhUkAyikasya' - pRthivIkAyabhedasya, tathA bAdaraparyAptasya "daga" tti dakakAyikasya, vAdaraparyAptASkAya bhedasyetyarthaH / tathA "pattea" ti bAdaraparyAptapratyeka vanaspatikAyabhedasya atra bAdareti vizeSaNaM svarUpadarzanaparaM vijJeyam / tathA "vAu" ti bAdaraparyAptavAukAya bhedasya, "vigalANaM" tti paryApta paryApta vizeSaNavirahitAnAM dvi-tri- caturindriyalakSaNAnAM vikalendriyaudhabhedAnAmityevamaSTamArgaNAbhedAnAM pratyekam "saMkhejjasahassasamA " tti ekajIvAzrayakAya sthitiH saMkhyeyasahasrANi 'samAH' - varSANItyarthaH / uktaM ca"bAyaregiMdiyapajjattae NaM bhaMte ! bAyaregiMdiyapajjattama tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahaneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAi vAsasahassAi" iti / tathA "bAdarapuDhavikAiyapajjattae NaM
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA bhaMte ! bAdarapuDhavikAiyapajjattae tti kAlao kevacciraM hoti ? goyamA ! jahannaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhijjAi vAsasahassAi', evaM AukAie vi,"iti / "vAukAia-vaNassaikAia-patteasarIrabAdaravaNapphaikAite pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAI vAsasahassAI" iti| - itthameva dvIndriyAdInAM trayANAmoghamArgaNAsthAnAnAM kAyasthitiviSaye'pi draSTavyam , "vigalidiyANaM vAsasahassA saMkhejjA" iti vacanAditi / __ atha paryAptadvIndriyasyAha-"samattabeiMdiyassa saMkhasamA" tti paryAptadvIndriyamArgaNAbhedasyaikajIvAzrayA prakRtotkRSTakAyasthitiH saMkhyeyasamAH-saMkhyeyAni varSANItyarthaH / ukta ca 'beidiyapajjattae NaM bhaMte ! beidiyapajjattae tti kAlato kebacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAi vAsAi, "iti / / 162 // pajjattagateiMdiya-bAyarateUNa hoi sNkhejjaa| divasA saMkhiyamAsA samattacauiMdiyassa bhave // 163 // (pre0) "pajjattage"tyAdi, paryAptakazabdasya trIndriya-bAdaratejasoH pratyekaM yojanAt paryApta eva paryAptakaH sa cAso trIndriyastasya paryAptakatrIndriyasya, pryaapttriindriymaargnnaabhedsyetyrthH| tathaiva paryAptavAdaratejaskAyamArgaNAbhedasya ca pratyekaM "hoi" ti utkRSTakAyasthitirbhavati / katipayetyAha-"sekhejje"tyAdi, saMkhyeyA divasAH / ukta ca __ "tei diyapajjattae NaM bhaMte ! tei diyapajjattae tti kAlato kevaJciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaMaMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjAirAi diyAI," iti / tathA-"teukAie pajjattae NaM bhaMte ! teukAiapajjattae tti kAlato kecciraM hoi ? goyamA !jaha0 aMtomuhuttaM, ukko saMkhejjAirAi diyAi," iti / ___"saMkhiyamAsA" ti saMkhyeyA mAsA utkRSTakAyasthitiH, bhveditigaathaapraante'nvyH| kasyetyAha-"samattacauiMdiyassa" tti svaprAyogyaparyAptIrapekSya samAptasya 'caturindriyasya'-caturindriyamArgaNAbhedasyetyarthaH / tathA cokta-"cauriMdiyapajjattae NaM bhaMte ? cauriMdiyapajjattae tti kAlato kevacciraM hoi ? goyamA ? jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM saMkhejjA mAsA," iti // 163 / / paMciMdiya-'cakkhUNa-'hiyudahisahassaM tasassa taM duguNaM / pajjapaNidi-tasa-purisa-saNNINAyarasayapuhuttaM // 164 // (pre0) "paMciMdiye" tyAdi, paJcendriyodha-cakSurdarzanamArgaNayoH pratyekamadhikodadhisahasram,-sAtirekaM sAgaropamasahasra prakRtA kAyasthitirityarthaH / uktaM ca kAyasthitipade "cakkhudaMsaNI NaM bhaMte ! cakkhudaMsaNi tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarodhamasahassaM sAtireka'' tathA-"paMciMdie NaM bhaMte ! paMciMdie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhattaM, ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM" iti / "tasassa ta duguNaM" ti trasakAyaughamArgaNAyAH "taM" tti 'tat'-paJcandriyAdyananta
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa kAryasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 173 roktamArgaNayoryatkAya sthitipramANaM darzitaM tad "duguNa" dviguNaM draSTavyamarthAt - sakAyo dhamArga - gAyA utkRSTakAsthitiH sAtirekaM sAgaropamasahasradvayaM bhavati / yaduktam -- "tasakAie NaM bhaMte ! tasakAie tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahannaNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dosAgarotramasahassAi saMkhejjavAsa'vbhahiyAI," iti / "pajjapaNidi" ityAdi, tatra paryAptazabdasya paJcendriya-sobhayatra yojanAt paryAptapaJcendriyamArgaNAbhedasya paryAptatrasakAyamArgaNAbhedasya puruSavedamArgaNAyA: saMjJimArgaNAyAtha pratyekamatarazatapUthaktvam - sAgaropamANAM zatapRthaktvaM prakRtotkRSTakAyasthitirityarthaH / uktaJca kAryasthitipade "paMciMdiyapajjattae NaM bhaMte ! paMcidiyapajjattae tti kAlato kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasayapuhuttaM," tathA "tasakAiyapajjattae NaM bhaMte ! tasakAiyapajjattae tti kAlato kevacicara hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM sAgarotramasayapuhuttaM sAtiregaM," tathA "purisavede NaM bhaMte ! purisavedetti kAlato kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhutaM, ukkoseNaM sAgarotramaya huttaM sAtiregaM," tathA "saNNI NaM bhaMte ! saNNI tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarotramasayapuhuttaM sAtiregaM," iti / atra mUle paryAptatra sakAyAdimArgaNAnAM kAyasthitau sAtirekatA na darzitA, tathA'pi sA''gamAnusAreNa svayameva draSTavyeti // 164 // tadevamindriyamArgaNAsatkazeSabhedAnAM prasaGgAdanyamArgaNAbhedAnAM cotkRSTakAyasthitidarzitA | sAmprataM kAya mArgaNAsatkazepabhedAnAM darzayannAha - adbhuta apariaTTA bhave Nigoassa hoi mohaThiI / bAyarapuhavAicauga- Nigoa - patteahariANaM // 165 // (pre0) "aDataia" ityAdi, 'ardhatRtIyaparAvartAH' - sArthau dvau pudgalaparArvartAvityarthaH / etAvatI prakRtaikajIvAzrayA kAyasthitirutkRSTato bhavet / kasyetyAha - "Ni goassa" tti nigodAkhyavanaspativizeSasya, sAdhAraNavanaspatikAyaughamArgaNAyA iti yAvat / yaduktaM "nigode NaM bhaMte! nigoe tti kevaJciraM hoti ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtAo ussappiNiosapiNIo kAlato, khettato aDDhAijjA poggalapariyaTTA," iti / "hoi mohaThiI" ti prakRtaikajIvAzrayotkRSTakAya sthiti moha sthitirbhavati, mohanIyakarmaNo yAvatyutkRSTA sthitistAvatI saptatikoTI koTI sAgaropamapramANA bhavatItyarthaH / kasyAH kasyA mArgaNAyA bhavatItyAha - "bAyarapuhavAica uge" tyAdi, bAdarazabdasya nigodaparyanteSu pratyekaM yojanAd bAdarapRthivikAya bAdarA kAya cAdaratejaskAya-cAdaravAyukAyaughabhedacatuSka bAdaranigodaughabhedayoH " patte ahariANaM" ti pratyekaharitakAyasya, pratyeka vanaspatikAyaughamArgaNAbhedasyetyarthaH / etAsAM SaNNAM mArgaNAnAM pratyekam, na punaH samuditAnAmiti / uktaM ca "bAyara puDhatrikAie NaM bhaMte ! bAyarapuDhatrikAie tti kAlao kevaJciraM hoi ? goyanA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM sattariM sAgarotra makoDA koDio / evaM bAyaraAukAie vi, evaM jAva bAyaravAukAie
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ] vANe mUlavasaibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA vi / patteyabAyaravaNassaikAie NaM bhaMte! pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattariM sAgaromakoDAkoDIo / " tathA "bAyaranigoe NaM bhaMte ! bAyaranigoe tti kAlao kevacciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukko seNaM sattariM sAgarotramako DAkoDIo, " iti // 165 // desUNasahassasamA bAvIsuralassa tisamayA yA / kammA-'NAhArANaM pallasayapuhattamitthI // 166 // 1 (pre0) "desUNasahasse" tyAdi, dezonasahasrasamA dvAviMzatiH, dezonAni dvAviMzativarSasahasrANItyarthaH / kasyetyAha " - uralassa" tti audArikakAyayogamArgaNAyAH, utkRSTakAya sthitiriti gamyate / iyaM hi kharabAdarapRthivIkAyikasyotkRSTabhavasthityapekSayA boddhavyA, kevalaM tasyA'paryAptAvasthAyAmaudArikamizrakAyayogasadbhAvAd bhavaprathamAntamuhUrta zuddhodArikakAyayoge na gRhyate tasyotkRSTabhavasthitistu dvAviMzativarSasahasrANi "bAvIsA puDhavIe" iti vacanAt tato'ntamuhUrte vyapanI prakRtakAya sthitiravApyata iti / na ca tripalyopamAyuSAM tiryagmanuSyANAmaudArikakAyayogasadbhAvena sA'dhikA'pi sampadyeteti vAcyam / teSAM paryAptAvasthAyAmaudArikayogAdanyeSAM manoyogAdInAmapyantarAntarA sambhavena tadAnIM manoyogAdipravartamAnayogaprAdhAnyAdaudArikakAyayoga AmaraNaM nairantaryeNa na labhyate, kintUtkRSTato'pyantamuhUrtameva, ato na tadapekSayoktAfarara sthitisambhava iti / "ti samayA NeyA" tti trisamayAH prakRtotkRSTakAya sthitirjJAtavyA / kasyAH kasyA ityAha- "kammA -'NAhArANaM" ti kArmaNakAyayogamArgaNAyA anAhArakamArgaNAyAH pratyekamityarthaH / yadyapyanAhArakamArgaNAyA utkRSTakAyasthitirachadmasthajIvamapekSya sAdyanantabhaGgapatitA'pi labhyate; tathApi sthitibandhAdyupayogitvAt prAgvattadbandhakachadmasthajIvApekSapA sA prakRte'bhihiteti / nanu chadmasthajIvApekSayA'pi sA prajJApanAsUtre utkRSTato dvau samayAvevAbhihitA / tathA ca tadgrantha:- "chaumatthaaNAhAraNa NaM bhaMte ! chaumatthaaNAhAraNa ti kAlao ke hoi ? gomA ! jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM do samayA," iti / tatkathamatra trisamayA utkRSTakAyasthitirabhidhIyate ? iti ced, ucyate, tritrakrAyAzcatuHsAmayikyA vigrahagaterapi prakRte vivakSitatvAt / idamuktaM bhavati - ekadvayAdipaJcasamayAntA vigrahagatayo bhavanti / uktaJca "ujuyA ya evaMkA duhatoyaMkA gatI viNidiTThA / jujjara ticarayaMkA vi nAma caupaMcasamayAo ||" iti / tAbhya ekadvitrisAmayikyo vigrahagatayaH prajJApanAyAM vivakSitAH, na punazcatuHsAmayikI paJcasAmavikI vA / ukta ca taTTIkAyAm -- " dosamayA" iti trisAmayikI vigrahagatimadhikRtya, catuHsAmayikI paJcasAmayikI ca vigrahagatinaM vivakSitA," ityAdi / prakRtagranthe tu paJcasAmayikyA vigrahagatyA prAyeNa jantUnAmanutpattestAM vihAya jIvasamAsavaccatuHsAmayikI vigrahagatirapi vivakSitA, tatazca tadapekSayA kArmaNAnAhArakamArgaNayorekajIvAzritA prastutotkRSTakAya sthitirapi zrIprajJApanoktakAya sthityapekSayA samayAdhikA'bhihitA / ukta
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTA kAyasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 175 ca jovasamAse'pi-"samayatigaM kammaigo" iti / "pallasayapuhuttamitthIe " ti palyazatapRthastrIvedasya, ityakSarArthaH / iyaM hi strIvedamArgaNAyAH kAryasthitirdvidhA vyAkhyAtA dRzyate / tadyathA"dravprastrIvedo'yaH palyopamazata pRthaktvaM yAvadutkRSTato bhavati / " iti paJcasaMgrahamUlavRttau / malayagirivRttyAdau punaH "zrI paliyasayapuhutaM" ti strIdedo jaghanyata ekaM samayaM, utkarSataH palpamazataM pUrvako TipRthaktvaM ca / ityAdi vyAkhyAtam / zroprajJApanAyAM tu pUrvapUrvatana sUrimatabhedamupadarzayatA bhagavatA AryazyAmena paJcAdezAH prajJaptAH / tadyathA 31 " itthave NaM bhaMte ! itthIvee tti kAlao kevaciraM hoi ? gotramA ! egeNaM Ae seNaM jahanneNaM egaM samayaM, ukko seNaM dasottaraM paliotramasyaM putrako DipuhattamavbhahiyaM 1 / egeNaM AeseNaM jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM aTThArasa palio mAi puvvako DipuhuttamambhahiyAI 2 / egeNaM AeseNaM jahanneNaM evaM sayamaM, ukko neNaM codasapalio mAI putrvakoDI puhuttamamahiyAI 3 / egeNaM Ae seNaM jahara neNaM evaM samayaM ukko seNaM palio masayaM putrako DipuhuttamabbhahiyaM 4 / eNaM Ae seNaM jahanneNaM evaM samayaM ukko - seNaM paliotramahutaM putrako DipuhuttamavbhahiyaM ti 5 / iti / , tadatra mUloktaprakRtakAya sthitirapi matimatA - 'virodhena vyAkhyeyeti // 166 // mANa- saMyamANaM samaia - chea - parihAra-desANaM / desUNA puvvANaM koDI egA muNeyavvA // 167 // (pre0) "maNaNANe"tyAdi, manaH paryavajJAna- saMyamaughamArgaNayoH sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika- dezasaMyamAnAmityete paNNAM mArgaNAbhedAnAM pratyekamutkRSTA kAyasthitiH "desUNA" ti varSASTakAdirUpaikadeze nonA pUrvvANAmekA koTirjJAtavyA / tatra parihAravizuddhikamArgaNAvarjAnAM zeSamanaH paryavajJAnAdimArgaNAbhedAnAmaSTavarSa lakSaNenaikadezenonA pUrvakoTI boddhavyA, parihAravizuddhikasaMyamasya tvekonatriMzadvarSalakSaNenaikadezenonA sA vijJeyA, jaghanyato viMzativarSayatiparyAyANAM tadaGgIkaraNasya vihitatvAt / uktaM ca-"gihipajjAo jahanniguNatIsA | jaipajjAo bIsA" iti / atra konatriMzadvarSANi bhavaprathamasamayAdArabhya boddhavyAnIti // 167 // duaNANA-yata-micchANa aNAidhuvA aNAi adhuvA ya / sAi adhuvAya tivihA taiA hINaddhapariaTTo // 168 // (pre0 ) " duaNANAyate "tyAdi, vibhaGgajJAnavarjayo yorajJAnamArgaNAbhedayorasaMyamasya mithyAtvasya cetyetAsAM catasRNAM mArgaNAnAM pratyekaM prakRtotkRSTakAyasthitiH "tivihA" iti pareNAnvayaH / arthAt svAmibhedAt trividhA- triprakArA bhavati / tadyathA - "aNAidhuvA" tti prathamA'nAdidhuvA, anAdyanantA'bhavyajIvamapekSya jJAtavyA, tasyA - sskAlaM mithyAtvaparityAgAbhAvAt / "aNAiadhuvA ya" tti anAdyadhruvA, anAdisAntetyarthaH, eSA bhinnagranthikamanyajIvApekSayA jJAtavyA / kutaH ? abhinnagranthikatvAttadIyamidhyAtvasyAnAditvam, bhavyatve nAgAmikAle
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA samyaktvAdiprAptau vicchedaM yAsyatIti tasyAdhvatvaM cetikRtvA / caH smuccye| tRtIyA punaH "sAiadhuvA ya" tti sAdyadhruvA,-sAdisAntetyarthaH / imA tu bhinnagranthikajIvApekSayA boddhavyeti / caH prAgvad / itthaM trividhA matyajJAnAdInAM kaasthitiH| atra prathamayo yorvidhayorAchantyAnyatarAbadhirahitatvena sAvadhikapramANapradarzanA'sambhavAt tRtIyAyAstAvadutkRSTaM pramANaM darzayannAha"taiA hoNaddhapariaTo" ti tRtIyA sAdhadhravalakSaNA kAyasthitirutkarSato hInArdhaparAvartaH, kSetrato dezonArdhapudgalaparAvartapramANetyarthaH / uktaMca kAyasthitipade-- __"aNNANI matiaNNANI sutaaNNANI NaM bhaMte ! aNNANI matiaNNANI sutaaNNANi tti kAlao kevacciraM hoti? goyamA ! aNNANI maiaNNANI suyaaNNANI tividhe papaNatte, taM jahA--aNAie vA apajavasite, aNAie vA sapajjavasite, sAdIe vA gapajjavasite ! tattha NaM je sAdIe sapajavasite se jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, aNaMtAo ussappiNiosappiNIo kAlato, khettao avahapoggalapariyaTTa desUrNa," iti / itthameva mithyAtvakAyasthitiviSaye'pi sUtrasaMvAdo draSTavya iti // 168 // sAhiyachasaTijalahI tiNANa-sammatta- veago-hiisu| duvihA'tthi aNAidhuvA aNAiadhuvA acakkhussa // 169 // (pre0) "sAhiyachasahijalaho" tyAdi, 'sAdhikA'-manuSyabhavasatkakiyatkAlenAbhyadhikAH SaTSaSTirjaladhayaH-sAgaropamANi prakRtotkRSTA kAyasthitirbhavatItyarthaH / keSAM mArgaNAbhedAnAmityAha-"tiNANa" ityAdi, manaHparyavajJAnavarjAnAM trayANAM matyAdInAM jJAnamArgaNAbhedAnAM samyaktvodha-vedakasamyaktvA-'vavidarzanamArgaNAbhedAnAM cetyeteSAM paNNAM pratyekamityarthaH / atra hi samyaktvaughamArgaNAyAH utkRSTakAyasthitiH prAgvacchadmasthajIvApekSayaiva boddhavyA / athAcakSudarzanamArgaNAbhedasyAha-"duvihAtthi" ityAdi, sugamA, navaramanAdidhruvA prAgavadabhavyajIvApekSayA, anAyadhvA tu bhavyajIvApekSayA boddhavyA, "naTThammi u chAumathie nANe" iti vacanAt kevalotpattau kSAyopazamikabhAvAnAM matyAdijJAnAnAM vilaya iba kSAyopazamikabhAvasyA'cakSurdarzanasyA'pi vilayabhAvAt / ata evoktaM pravacane __ "acakkhudaMsaNI NaM bhaMte ! acakavudaMsaNi tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! acakkhudaMsaNI duvihe pannate. taM jahA--aNAdIe vA apajjavasite, anAdIe vA sapajjavasite," iti, // 166 // NIlAicauNha kamA ayarA dasa tiNNi doNNi aTThAra / bhaviyassa'NAiadhuvA tahA abhaviyassa'NAidhuvA // 170 // (pre0) "NIlAicauNhe" tyAdi, nIlAdInAM caturNA lezyAmArgaNAbhedAnAM "kamA" kramAd 'atarAH'-sAgaropamANi daza trINi dve'STAdazeti / sugamA, navaraM nIlakApotatejolezyAbhedAnAM pratyekaM mUloktAH kAyasthitayaH pUrvavatpalyopamAsaMkhyeyabhAgenAbhyadhikA draSTavyAH, mUle'dhikAMzasya
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTA kAyasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [177 'vivakSitatvAt / na ca brahmakalpAntAnAM devAnAmeva pAlezyAyA abhihitatvAt , teSAM cotkRSTato'pi dazasAgaropamasthitikatvAtpadmalezyAmArgaNAyAH prakRtotkRSTakAyasthitiraSTAdazasAgaropamANIti kathaM nu saGgacchediti zaGkanIyam / tasya svAmitvaprarUpaNAyAM prAgeva samAhitatvAt , aSTAdazasAgaropamaviSayakasyAbhiprAyasya vyutpAditatvAcceti / zrIprajJApanAsUtrApekSayA tu sA padmalezyAyA utkRSTakAyasthitirdazasAgaropamAgyeva draSTavyA / uktazca tatra___ "pamha lese NaM bhaMte ! pamhalese tti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM dasa sAgarogamAI aMtomuhuttamabhahiyAi,' iti / "bhaviyassa'NAiadhuvA" tti bhavyasya --savyamArgaNAbhedasyAnAvadhavA, 'abhavyasyaabhavyamArgaNAsthAnasya "NAidhuvA" ti akArasya darzanAdanAdivavA, anAdyanantA prakRtakAyasthitirityarthaH / uktaM ca kAyasthitipade ___"bhavasiddhie NaM bhaMte ! bhavasiddhie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! aNAdIpa sapajjabasite / abhavasiddhie NaM bhaMte ! abhavasiddhie tti kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! aNAdI ra apajjavasite," iti / // 170 // sAsANassA-5'valiA cha bhave AhAragassa NAyavvA / aMgulaasaMkhabhAgo tti bhave ukosakAyaThiI // 171 // __ (paM) "sAsANassAvaliA" ityAdi, sAsAdanamArgaNAyA ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH paDAvalikA bhavet / uktaM ca paJcasaGgrahe-"ApaliyANaM chakkaM samayAdArabbha sAsaNo hoi" iti / "AhAragassa NAyavvA" tti AhArimArgaNAbhedasthotkRSTakAyasthitiqhatavyA, katipayetyAha-"aMgulaasaMkhabhAgo" ti aGagulA'saMkhyabhAgapramANAkAzapradezeSu pratisamayamekaikapradezApahAre yAvAn kAlo niyati, tAvAnasaMkhyotsarpiNyavasarpiNIpramANaH kAla utkRSTakAyasthitibhavatItyarthaH / iyamapi chadmasthajIvApekSayaiva uktA, tasyA eva prakRtopayogitvAt / ukta ca ___ "cha umatthaAhArae NaM bhaMte ! chaumatthAhArae tti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! jahanneNaM khuDDAgabhavaggahaNaM dusamayaUNaM, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM asaMkhejjAo ussappiNIosappiNIto kAlato, khettatto aMgulassa asaMkhejjatibhAgaM," iti // 171 // atha paryAptatIndriyAdikatipayamArgaNAnAM prastutakAyasthiti matAntareNa darzayannAryAdvayamAha aNNe u bhaNanti bhave saMkhasahassavarisA samattANaM / beiMdiya-teiMdiya-cauriMdiya-bAyaraggINaM // 172 // do sAgarA sahassA samattatasa-cakkhudaMsaNANa bhave / sattaraha satta ayarA hoi kamA nniilkaauusu||173|| (pre0) "aNNe u bhaNanti" ityAdi, anye kecanAcAryAstu-punarbhaNanti, kiM bhaNantI
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA tyAha-"bhave" ityAdi, paryAptavAdarapRthivIkAyAdInAmiva samAptAnAM-paryAptAnAM dvIndriya-trIndriyacaturindriya-bAdarAgnikAyalakSaNAnAM caturNA mArgaNAbhedAnAM pratyekaM prakRtaikajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH saMkhyeyAni varSasahasrANi bhavedityarthaH / uktaJca paJcasaGgrahamUlaTIkAkAraiH__ "bAdarANAM paryAptakanAmavizeSitAnAM saMkhyeyA varSasAhasyaH, pratyekaM pRthivIjalAgnivAyuvanaspatipratyekaikendriyANAM varSasAhasyaH kAyasthitiH, vikalAnAmapi dvi-tri-caturindriyANAM pratyekaM saMkhyeyavarSasAhasyaH kAyasthitiH," iti| ___athAnyeSAmAha-"do sAgarA" ityAdi, samAptasya trasakAyikasya cakSurdarzanasya ca pratyeka prakRtakAyasthitidvai sAgaropamasahasra bhavedityarthaH / uktazca jIvasamAse- "cakkhussudahINa be shssaai|" iti / "sattaraha satta ayarA hoi kamA NIlakAUsu" ti nIlalezyAyAH kApotalezyAyAzca pratyekamutkRSTakAyasthitiH kramAt saptadaza sapta cAtarA:-sAgaropamANi bhavati / idamuktaM bhavati-mahAbandhakArAH paJcamapathivyAH sarvAdhastanapratare kRSNalezyAkanArakANAmiva nIlalezyAkanArakANAM sacaM pratipadya, tathA tRtIyapathivyAH sarvAdhastanapratare nIlalezyAkanArakANAmiva kApotalezyAkanArakANAmapi samudbhatimapekSya mArgaNAdvayasyApi kAyasthitiM yathoktAmabhidadhatIti // 172-173 // tadevamabhihitaikajIvAzrayA prastutopayoginI sarvamArgaNAnAmutkRSTA kaaysthitiH| sAmprataM prasaGgAt prakRtopayogitvAcca prAga dUreNokteti vismaraNazIlAnAM jIvAnAmanagrahArthaM tAsAmeva sarvamArgaNAnAmekajIvAzrayAM jaghanyAM kAyasthitiM saMsmArayannAha kAyaThiI NAyavvA jahaNNagA dsshssvaasaanni| Niraya-paDhamaNirayANaM deva-bhavaNa-vaMtarANaM ca // 174 // duiAigaNirayANaM sA paDhamAiNirayANa jA jettttaa| (pre0) "kAyaThiI NAyavvA" ityAdi, anantaraM vakSyamANA "kAyaThiI" tti ekajIvAzritA kAyasthitirvivakSitanarakAdyavasthAyA avicchinnamavasthAnalakSaNA"NAyavvA jahaNNagA" tti jaghanyA eva jaghanyakA-sarvaladhvI jJAtavyetyarthaH / tAmeva kramata Aha-"dasasahasse"tyAdinA, dazavarSasahasrANi jaghanyA kAyasthitinirayogha-prathamapRthivInirayabhedayoH, devogha-bhavanapati-vyantaradevagatibhedAnAM ca pratyekaM jJAtavyetyarthaH / sugamA caipA, devanairayikayoranantarabhave devanairayikatayAnutpAdAt , prathamanarakanairayika-bhavanapatyAdInAM jaghanyabhavasthiterdazasahasravarSapramANatvAca / uktaMca-"dasasahasavarisaThiiA, bhavaNAhiva-niraya-baMtariA" // 27 // iti / atha narakagatizeSamArgaNAbhedAnAM prAha-"duiAige"tyAdinA, dvitIyAdipRthivIbhedabhinnAnAM SaNNAM nirayabhedAnAM jaghanyakAyasthitiH sA, bhavatIti zeSaH / kA punaH setyAha-"paDhamAiNirayANe"tyAdi, prathamAdinirayabhedAnAM 'jA' ti yA prAka-"paDhamAigaNirayANaM kamaso ego
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyA kAyasthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 179 ya tiNNi satta dasa / sattaraha ya bAbIsA tettIsA sAgarA NeyA / / 153 / / ityanayA gAthayA' jyeSThA'-utkRSTA kAyasthitirabhihitetyarthaH / tadyathA-dvitIyapRthivInirayabhedasya jaghanyA kAyasthitirekaM sAgaropamam , tRtIyapRthivInirayabhedasya sA trINi sAgaropamANi, caturthapRthivInirayabhedasya sapta sAgaropamANi, evaM paJcamapathivInirayabhedasya daza, SaSThapathivInirayabhedasya saptadaza, saptamapathivInirayabhedasya tu sA jaghanyaikajIvAzrayakAyasthitidvAviMzatiH sAgaropamANIti / uktazcAnyatrA'pi___"satta ya puDhavIsu Thii, jiTTho-barimAi hitttthpuddviie| hoi kameNa kaNihA dasavAsasahassa paDhamAya // " iti // 174 // atha kramaprAptatiryaggatyodhamArgaNAbhedasya jayanyakAyasthitiM vivakSustatsAmyAdanyAsAmapi yAsAM mArgaNAnAM jaghanyakAyasthitiH kSullakabhavagrahaNalakSaNAstA api samameva sagRhyAha khuDDabhavo tiriya-paNiMditiriya-maNusa-tadapajjANaM // 175 // pajjattabheavajjiasesiMdiya-kAyabhea-saNNINaM / amaNassa tisamayUNo AhAri-urAlamIsANaM // 176 // (pre0) "khuDDubhavo tiriye"tyAdi, 'kSullakaH'-sarvabhavApekSayA laghIyAn 'bhavaH'-janma saH kSullakabhano'nantaravakSyamANatiryaggatyAdimArgaNAbhedAnAMjaghanyakAyasthitivedityarthaH / kSullakabhavamAnaM vitthaM pratipAdyate,-AvaliANaM dosayachappannA ega vuDDabhave," iti / tatrAvalikA tvasaMkhyeyAnAM samayAnAM samudAyo jJAtavyaH / yaduktamanuyogadArasUtre-"asaMkhijjANaM samayANaM samudayasabhii samAgameNa sA egA Abaliya tti vucci|" iti / tiryaggatyoghAdimArgaNAbhedAnevAha-"tiriye"tyAdinA, tiryaggatyoghasya tiryakpaJcendriyauSa-manuSyauSabhedayostathA tayorevAparyAptabhedayoH, aparyAptatiryakpaJcendriyA'paryAptamanuSyabhedayozcetyarthaH / tathA "pajjatte"tyAdi, paryAptavAdaraikendriya-paryAptasUkSmaikendriya-paryAptadvIndriyAdilakSaNaparyAptabhedaivarjitA ye zeSA ekendriya-dvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJcendriyalakSaNendriyamArgaNAsatkoghA-'paryAptabhedabhinnAstathA pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasakAyalakSaNakAyamArgaNAsatkaughA-'paryAptabhedabhinnA bhedAste paryAptabhedavarjitazependriyakAyabhedAH, te ca samastAstricatvAriMzadbhavanti / tadyathA-ekendriyasatkAH sUkSmaparyAptabAdaraparyAptabhedavarjA ogha-sUkSmauSa-bAdaraughasUcanA'paryApta-cAdarA'paryAptabhedabhinnAH paJca bhedAH, tathaiva pRthivyaptejovAyusAdhAraNavanaspatikAyAnAM paJcAnAM pratyekaM paJca paJca bhedAH, dvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJcendriyANAM pratyekaM paryAptabhedavarjAvoghA-'paryAptabhedabhinnI dvo dvau bhedo, itthameva pratyekavanaspatikAyasatko dvau trasakAyasatkau dvau vanaspatikAryAghabhedazceti / teSAM, tathA "saNNoNaM" ti saMjJimArgaNAbhedasya "amaNassa" tti asaMjJimArgagAbhedasyetyeteSAM samuditAnAM tiryaggatyoghAdyakonapazcApanmArgaNAbhedAnAM prtyekmityrthH| sugamA / athAnantaroktakAsthityapekSayA svalpatAratamyAt kramamullaGthyAdAvaudArikamizrakAya
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA yogAhArimArgaNayorAha-tisamayUgo AhAriurAlamIsANaM" ti AhArimArgaNAyA audArikamizrakAyayogamArgaNAyAzca pratyekamekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitistrisamayonaH, kaH ? kSullakabhava ityanuvRttyA boddhavyam / kathaM pRthivyAdibhyazcyutvA catuHsAmayikyA vigrahagatyA jaghanyasthitikapathivyAditayotpadya, tato'pi mRtvA vigrahagatyaiva yo bhavAntaraM gacchati,tasya kSullakabhavacaturthasamayAtprArabhya kSullakabhavAntyasamayaM yAvadAhArakatvAdaudArikamizrakAyayogitvAca tadapekSayA prakRtakAyasthitirboddhavyA / ukta ca jIvasamAsattau zrImanmaladhArIyahemacandrasUripAdaiH ___"kazcidekendriyAdirjIvo mRtaH, pUrvAbhihitaprakAreNa ca vigrahe samayatrayamanAhArako bhUtvA kSullakabhavagrahaNAyuSkeSu pRthivyAdiSUtpannaH, tatra ca tAvantaM kAlaM nirantaramAhArako bhUtvA mRtaH, punarapi vigrahe'nAhArako jAta ityevaM jaghanyatastrisamayonaM kSullakabhavagrahaNamAhArakatvam' iti // 175-176 // atha kramaprAptasya paryAptatiryakpaJcendriyabhedasya jaghanyakAyasthitiM didarzayiSulAghavArthamakramagatAnapi tulyavaktavyAna mArgaNAbhedAn sagRhyAha bhinnamuhattaM u sayalapajjattagajoNiNINa kAyassa / mIsadujoga-pumANaM kasAyatiga-NANajugalANaM // 177 // aNNANadugassa tahA desA-'yata-cakkhu-sabbalesANaM / sammatta-khaia-veaga-uvasama-mIsANa micchassa // 178 // (pre0) "bhinnamuhuttaM u" ityAdi, bhinnamuhUrtam-antarmuhUrta jaghanyakAyasthitirbhavatIti zeSaH / tuzabdaH pUrvApekSayA vizeSadyotanArthaM prakRtAntamuhUrtakAyasthiteH / ko vizeSo dyotyate ? ucyate, pUrva tiryaggatyAdhekonapaJcAzanmArgaNAnAM parasparaM tulyaiva jaghanyakAyasthitirAsId, na punaH samayamAtreNApi nyUnAdhikA / prakRte tu sA kutracillezyAdimArgaNAsatkA ladhvantamuhUrtamAtrA, kutracitparyAptAdibhedAnAM kSullakabhavAd dIrghAntamuhUrtapramANA, ityevaM vizeSeNa yathAsambhavaM boddhavyeti / keSAM mArgaNAbhedAnAM jaghanyakAyasthitirantamuhUrtamAtretyAha-"sayalapajattage"tyAdi, sakalazabdasya pratyekaM yojanAt sakalaparyAptabheda-sakalayonimatimArgaNAbhedAnAmityarthaH / tatra paryAptabhedA viMzatiH, dvo punaryonimadbhadau / tadyathA-paryAptapaJcendriyatiryak-paryAptamanuSyabhedo, paryAptasUkSmabAdaraikendriyabhedo, tathA paryAptadvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJcendriyabhedAH, paryAptasUkSmabAdarapathivyaptejovAyu-sAdhAraNavanaspatikAya-paryAptapratyekavanaspatikAya-paryAptatrasakAyabhedAzceti paryAptabhedAH / tirazcI mAnuSI ceti dvau yonimadbhedAviti / "kAyassa" ti kAyayogamArgaNAbhedasya tathA "mIsadujogapumANaM" ti audArikamizrayogasyA'nantaragAthAyAmevAbhihitatvAdaudArikamizrayogavarjayoH zeSayokriyamizrA-''hArakamizrakAyayogabhedayoH puMvedamArgaNAbhedasya cetyarthaH / "kasAyatigaNANajugalANaM" ti "lohavibhaMgohijugalANa" (gAthA-183) mityAdinA lobha
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyA kAya sthitiH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 181 mArgaNAyA avadhijJAna- manaH paryavajJAnamArgaNozca jaghanyakAyasthiteruttaratra vakSyamANatayA tA mArgaNA vihAya krodha - mAna-mAyA lakSaNAnAM kapAyamArgaNAnAM trikasya matijJAna - zrutajJAnarUpayorjJAnamArgayo yugalasya cetyarthaH / tathaiva vibhaGgajJAnamArgaNAyAH prakRtakAyasthiterapyuttaratra vakSyamANatayA "aNNANadugassa "tti matyajJAna - zrutAjJAnalakSaNayo' yorajJAnamArgagayostathA dezasaMyamASsaMyama-cakSurdarzana mArgaNAbhedAnAM "savvalesANaM" ti sarvAsAM paTsaMkhyAkAnAmapi kRSNAdilezyAmArgaNAbhedAnAmityarthaH / tathA samyaktvaugha - kSAyika-vedakau pazamika-mizramArgaNAbhedAnAM mithyA tvasyetyeteSAM samuditAnAmaSTacatvAriMzanmArgaNAbhedAnAM pratyekamityarthaH / uktaM ca kAryasthitipade - "pajattae NaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM" iti / itthameva zeSamArgaNAnAM jaghanyakAyasthitiviSaye'pi samayasaMvAdo draSTavya iti // 177-178 // adhunA kramaprAptAnAM zeSadevagatyAdibhedAnAM jaghanyakAyasthitimAha -- paliyamsa abhAgo joisiassa paliovamaM NeyA / sohammarassa bhave IsANassa bhahiyapallaM // 179 // doNi havejjA jalahI saNakumArassa doNNi avbhahiyA / mAheM dassa havejjA satta bhave bamhadevassa // 180 // laMtakadevAINaM sA bamhasurAigANa jA jeTTA | (pre0 ) "paliyasse" tyAdi, padaikadeze padasamudAyopacArAt "paliyassa" tti palyopamasyASTamo bhAgo jyotiSkadeva mArgaNAbhedasyaikajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiriti gamyate / evamuttaratrApi boddhavyam / "paliovamaM Neya" tti ekaM palyopamaM jJeyA prakRtakAyasthitiH, kasyetyAha-"sohammasurassa" ti saudharmAkhyasya vaimAnikaprathamadevabhedasyetyarthaH / "bhave IsANassa bhahiyaM pallaM "ti vaimAnikadvitIyadevabhedasyezAnakalpAkhyasya sA'bhyadhikaM palyopamaM bhavedityarthaH / " doNi havejjA jalaho" tti dvau 'jaladhI' sAgaropamau bhavet sanatkumArAkhyadevagatibhedasya, "doNNi anbhahiyo" tti "jalahI" ityasyAtrApyanuvartanAd dvau 'jaladhI'-sAgaropame'bhyadhike mAhendrAkhyacaturtha kalpadevagatibhedasya bhavet, "satta bhave" tti pUrvavat "jalahI" ityasyAnuvRcyA sapta jalaghayaH - sAgaropamANi prakRtakAya sthitirbhaved brahmalokAkhyapaJcamakalpasya / lAghavArthamita uparitanadevagatibhedAnAM prakRtakAyasthiti matidezadvAreNAha - "laMtaka - devAINa" mityAdinA, lAntakakalyAdidevagatibhedAnAM sA jaghanyakAyasthitirmantavyeti vAkyazeSaH / kA punaH sA ityAha - " bamhe" tyAdi / idamukta' bhavati - "sohammAINa kamA ayarA do sAhiyA duve satta | abbhahiyA satta ya dasa caudasa sattaraha NAyavvA / / 159 / / etto egega'hiyA NAyavvA jAba egatI sudahI / uvarimagevijjassa u ttettIsA'NuttarANa bhave || 160||" iti gAthAdvayena brahmakalpa
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayA surAdikAnAM yA jyeSThA kAyasthitiH prAgabhihitA, sA draSTavyetyartha / tadyathA-lAntakakalpadevagatibhedasya dazasAgaropamANi jaghanyakAyasthitiH, zukrakalpasya tu sA caturdaza sAgaropamANi, sahasrArakalpasya saptadazasAgaropamANi, itastUttarottaradevabhedAnAmekaikasAgaropameNAdhikA kAyasthitidraSTavyA yAvaccaturNAmanuttaravimAnadevagatimArgaNAbhedAnAM pratyekamekajIvAzrayajaghanyakAyasthitirekatriMzatsAgaropamANIti / sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedasya tu sA ekatriMzatsAgaropamapramANA jaghanyakAyasthitirna bhavati, tasyA anantaraM pratiSedhyatvAditi / epA hi kAyasthitistattaddevagatibhedAnAM jaghanyabhavasthityanusAreNa bhAvanIyA / jaghanyA bhavasthitistu teSAmitthaM paThyate - "sohamme I sANe jahannaThii paliyamahiyaM ca // 9 // dosAhi satta dasa ca udasa sattara ayarAi jA shssaaro| tapparao ikkikkaM, ahiyaM jA'Nuttaraca ukke // 10 // " iti / (zrIcAndrasaMgrahaNI) zrIsamavAyAGgasatre tu-sarvArthasiddhavarjeSu vijayAdiSu caturkhanuttarabhedeSu jaghanyA bhavasthitiAtriMzatsAgaropamANyabhihitA / tathA ca tadgranthaH-"vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjiyANaM devANaM kevaiya kAlaM ThiI pannattA ? goyamA ! jahanneNaM battIsaM sAgarovamAI" iti // 176-180 // atha sarvArthasiddhavimAnadevagatibhede prAguktotkRSTakAyasthitirevA'jaghanyAnunkRSTA iti tatroktoskRSTakAyasthitito'nyA nAsti kAcijjaghanyA kAyasthitirityetatpratipipAdayipustatsAmpAdanyatrA'pi samameva jaghanyAM kAyasthitiM pratiSedhayannAha savvatthA-'cakkhUNaM bhaviyA-'bhaviyANa Natthi lahU // 181 // (pre0)"savvatthAcavakhUNa''mityAdi, 'bhImo bhImasena' iti nyAyena "savvattha" tti sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedA-'cakSurdarzanamArgaNayostathA bhavyA-'bhavyamArgaNayorityetAsAM catasRNAM "Natthi lahu" tti ekajIvAzrayA 'laghuH'-jaghanyA kAyasthiti sti-na vidyate / kutaH ? sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedavarjAnAM trayANAmacakSurdarzanAdimArgaNAsthAnAnAM kAyasthiterAdhantAnyatareyattAvirahitatvenobhayataH sAvadhikAyA jaghanyakAyasthiterasambhavAt , sarvArthasiddhavimAnadevabhedasya tvAgame'javanyAnutkRSTatrayastriMzatsAgaropamapramANasthiteH pratipAdanAt / tathA coktaM zrIprajJApanAyAm- "savyadRsiddhadevANaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! ajahaNNukkoseNaM tittIsaM sAgarobamAi ThiI pannattA" iti // 181 // sAmprataM zeSamArgaNAnAM prakRtaikajIvAzrayAM jaghanyAM kAyasthitimAryAdvayena pradarzayannAhapaNamaNavayajogANaM orAlA-''hAra-viuva-kammANaM / thI-NapumA-'veANaM loha-vibhaMgo-hijugalANaM // 182 // maNaNANa-saMyamANaM samaia-chea-parihAra-suhumANaM / sAsaNa-'NAhArANaM samayo'tthi jhnnnnkaaytthiii||183||
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyA kAyasthiti: ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 183 (pre0 ) " paNamaNe" tyAdi, paJcazabdasya yogazabdasya ca manovacaso: pratyekaM sambandhAt paJcAnAM manoyogabhedAnAM paJcAnAM vacoyogabhedAnAM cetyarthaH / tathA " orAlAhAravivakammANaM" ti audArikA - SShAraka - vaikriya kArmaNAkhyAnAM caturNAM kAyayogamArgaNottarabhedAnAm | "thoNapumASami" ti strIveda-napuMsakavedayorapagatavedasya cetyarthaH / tathA lobhakaSAya- vibhaGgajJAnayoravadhijJAnA- 'vadhidarzana mArgaNAdvayalakSaNasyA- 'vadhiyugalasya, anyamArgaNA saGgrahAya prAha - "maNaNANasaMyamANa"mityAdi, manaH paryavajJAna- saMyamaughamArgaNayoH sAmAyika - chedopasthApana - parihAravizuddhikasUkSmasamparAya saMyamabhedAnAM sAsAdanA - 'nAhAraka mArgaNayorityeteSAmekonatriMzanmArgaNAbhedAnAM pratyekam - "samayo'tthi jahaNNakAyaThiI "tti ekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitiH 'samaya:' - samayamA - trA'sti / uktaM ca jIvasamAse "maNa-i- urala - viutriya AhAraya-kammajoga - aNaritthI / saMjamavibhAga- vibbhaMga-sAsANe egasamayaM tu // " itthamevApagatavedAdi mArgagAjaghanyakAyasthitiviSaye sUtrasaMvAdo draSTavyaH / tadyathA "avedae NaM bhaMte! avedae ti kAlato kevaciraM hoi ? goyamA ! avede duvidhe paM0 taM jahA - sAdIe vA ajabasie, sAie vA sapajjavasite, tattha NaM je sAie sapajjavasite se jahaNeNaM evaM samayaM " iti / itthamevAvadhidarzanAdijaghanyakAyasthitiviSaye'pi draSTavyamiti / / 182 - 183 // atha matAntarataH krodhAdikatipayamArgaNAnAM prakRtajaghanyakAyasthitiM darzayannAha aNNe kohAI samayo maNaNANa - ohijugalANaM / saMyama- parihArANaM bhinnamuttaM paDucca chaumatthaM // 184 // ( gItiH ) (pre0 ) " aNNe ko hAINa" mityAdi, anye- mahAbandhakArAdayaH krodhAdInAM krodha- mAna-mAyAkaSAyalakSaNAnAM tisRNAM mArgaNAnAM prakRtakAyasthitiH "samaya" tti lobhakaSAyamArgaNAvajjaghanyata ekasamayastathA "maNaNANaohijugalANaM saMyamaparihArANaM" ti manaH paryavajJAnasyA'vadhijJAnA- 'vadhidarzana mArgaNayoryu 'galasya saMyamaugha- parihAravizuddhikasaMyamayorityetAsAM saptamArgaNAnAm "bhinnamuhattaM" ti antarmuhUrtaM jaghanyakAyasthitiriti vadantIti zeSaH / saMyamaughasya jaghanyatotamuhUrta kAryasthitistu kaSAyaprAbhRtacUrNikArAdyabhiprAyeNApi dRzyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau mithyAtvAdInAM jaghanyAdikAlaviSayakAlpabahutve 1 .. apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / jahaNiyA saMjamAsaMjamaddhA samattaddhA micchattaddhA saMjamaddhA asaMjamaddhA sammAmicchataddhA ca edAo chappi addhAo tullAo saMkhejjaguNAo / " ityAdi, bRhatkalpe'pi "pajjAe muhutto jahannamukkosiyA u desRNA" (gAthA - 1638 ) ityAdyuktam / iyaM hyutkRSTajaghanyabhedabhinnA dvividhA'pi mArgaNAnAM kAyasthitiH prakRtagranthopayogitvena chadmasthajIvApekSA darzitetyetatsUcayannAha - " paDucca chaumatthaM" ti chadmasthAnAmeva sthitibandhakatvAdeSA'nantaroktA dvividhakAya sthitiH chadmasthajIvaM pratItyoktA / idamatra hRdayam -sthiti 66
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghataH saptAnAM jaghanyetarasthityoH bandhaH sakapAyajIvAnAmeva jAyate, evamanubhAgabandho'pi / pradezabandho yogapratyayatvAdyadyapi sakapAyANAmivA'kapAyANAmapi jIvAnAM bhavati, tathApyasAvatra vivakSAvizeSeNa sakapAyajIvAnAzrityA'dhikariSyati / evaM sati bhaNyamAnavakSyamANasthitibandhAditrividhavandhasyA'pi sakaSAyajIvaviSayatvAt sakaSAyajIva-chadmasthajIvasavyapekSaikajIvAzrayakAyasthityormatijJAnAdikatipayamArgaNA adhikRtyA'ntamuhUrtamAtreNa nyUnAdhikatve'pyubhayakAyasthitivaktavyatAyAstulyatvAcca chadmasthajIvAn pratItya pUrvApekSayA kiJcidvilakSaNaivAtra kAyasthitirabhihitA / tatazcemAmeva kAyasthitimupAdAyAnantaroktottaratravakSyamANasthitibandhAdikAlA-'ntarAdaya upapAdanIyAH, na punaH prakRtibandhagranthoktakAyasthitimAdAyeti / tadevaM samAptaM prAsaGgikaM kAyasthitinirUpaNa, tatsamAptau ca niSTitA'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityoddhividhavandhakAlaprarUpaNA // 184 // atha jaghanyA'jaghanyasthitibandhayorjaghanyotkRSTabhedabhinnakAlaM oghata darzayannAha AugavajANa bhave jahaNNagAe ThiIa hassiyaro / kAlo bhinnamuhuttaM tiviho hoi ajahaNNAe // 185 // (pre0) "AugavajjANabhave" ityAdi, AyuSphavarjAnAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM mUlakarmaNAM bhavet , ka ityAha-"kAlo" ti prennaanvyH| prakRtatvAdekajIvAzrayabandhakAlo bhavedityarthaH / yasyAH kiyAnityAha-"jahaNNagAe" ityAdi, jaghanyA eva jaghanyakA,tasyA jaghanyakAyaH sthiteH "harisayaro" tti hrasvastaditaradIrghazca pratyekam "bhinnamuhuttaM" ti antamuhUrtamityarthaH / kuta ubhayathApyantamuhUrtameva ? saptakarmasatkajaghanyasthitibandhasya cAritramohanIyakSapakasvAmikatvAt / utta.zca svAmitvadvAre-"savya visuddho khavago hassAa ThiIa baMdhago" ityAdi.(gAthA-115) kSapakasya yathottaramanantaguNavizuddhatvAt maraNavyAghAtasyAbhAvAcca pratyekaM sthitibandhA niyamenAntamuhUrta pravartante, ataH saptAnAM jaghanyasthiterukRSTabandhakAla iva jaghanyo'pi bandhakAlo'ntamuhUrtameva labhyata iti / atha saptakarmaNAmajaghanyasthiteH prAha-"tiviho hoi ajahaNNAe"tti sAmAnyataH svAmibhedAdajaghanyAH sthiterbandhakAlastrividhaH-pakSyamANatriprakAro bhavatItyartha iti||185|| tAneva trIn prakArAn saprabhedamupadarzayannAha sa ya evamaNAidhuvo aNAiadhuvo ya sAiadhuvo ya / taioM'tamuhuttamaNU desUNaddhapariyaTTo'NNo // 186 // (pre0) "sa ya evami"tyAdi, sa cAnantaragAthodiSTa AyurvarjAnAM saptakarmaNAM pratyekamajavanyAH sthitestrivadho bandhakAlaH 'evaM'-vakSyamANasvarUpo jJAtavya ityarthaH / tamevAha-"NAidhuvo" ityAdi, vizle zaprAptasyAkArasya darzanAinAdidhruvaH, anAdyananta ityarthaH / ayaM hyabhavyajIvApekSayA boddhavyaH, abhavyAnAM mithyAtvaparityAgAbhAvena kSapakazreNibhAvijaghanyasthitibandhasyopazamazreNi
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 185 bhAvinaH sthiterabandhasya vA''kAlamanavApteranAdikAlapravRttaudhikA'jaghanyasthitibandhasya kadApi vicchedAsambhavAditi / atha dvitIyavidhAmAha - " aNAiadhuvo ya" tti, caH samuccaye, anAdyadhruvaH, anAdisAnta ityarthaH / ayaM hyaprAptopazAntamohaguNasthAnAn bhavyajIvAn pratItya jJAtavyaH, aprAptopazAntamohaguNasthAnAnAM bhavyajIvAnAM hyabhavyajIvavat prakRtAjaghanyasthitibandho niyamato'nAdiH sa cAgAmikAle upazAntamohaguNasthAnaprAptau jaghanyasthitibandhe vA prArabdhe niyamena vyavacchedameSyati, tataca sAnta iti / tRtIyavidhAmAha - "sAiadhuvo ya" tti caH prAgvat, 'sAdyadhruva : ' -sAdisAnta ityarthaH / ayaM punarupazAntamohaguNasthAnAt nipatitAn jIvAn samAzrityA'vasAtavyaH, upazAntamohaguNasthAnAnnipatane teSAmajaghanyasthitibandhasya sAditvAt, sAntatvaM tu prAgvaditi / jaghanyasthitibandhavadasyApi kAlo jaghanyotkRSTabhedAdvidhA draSTavyaH sa ca prathame prakAradvaye na sambhavati, 1 tayorAdyantAnyatareyattA'patatvAt / atastRtIyasya dvividhakAlamAnaM darzayannAha - " taio" ityAdinA, tRtIyaH sAdyavabhaGgagataH "aMtamuhuttamaNu" ti antarmuhUrtamaNuH - jaghanyo bandhakAlaH | "desUNaDapariaho'NNo tti dezonApudgalaparAvarta : 'anya:' - jaghanyAdanyaH utkRSTavandhakAlo bhavatItyarthaH / tatropozAntAdvAkSayeNa pratipatyAntamuhUrtaM vizramya punarapi zreNimAruhyA 'jaghanyasthitibandhaM niSThApayati tasya jaghanyabandhakAlaH prApyate, utkRSTabandhakAlastu zreNiyotkRSTAntarasya dezonArthapudgalaparAvartapramANatvAt tadapekSayA jJAtavyaH / kutaH ? zreNiM vihAyAnyatraudhikAjaghanyasthitibandhavicchedasyAsambhavAditi // / 186 / / tadevamukta oghata AyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyAjaghanyadvividhasthityorjaghanyotkRSTabhedabhinnadvividho'pi bandhakAlaH / sAmpratamavazeSasyA''yuSo'pi tamoghato didarzayiSuralpavaktavyatvAdAdezato'pi samameva darzayannAha Ausa jahaNNAe ThiIa samayo bhave jahaNNiyaro | alahUa muhuttaMto Aussemeva savvAsu // 187 // (pre0 ) " Ausa jahaNNAe" ityAdi, AyuSo jaghanyAyAH sthiteH samayo bhavet / ka ityAha- " jahaNNiyaro" ti jaghanyastaditara utkRSTava, dvividho'pi banyakAla ityarthaH / kutaH ? utkRSTAbAdhAyA iva jaghanyAbAdhAyA apya saMkSepyAddhAyAmAyurvaghnata AyurvandhakAlacaramasamaya eva prApteH / ayambhAvaH-asaMkSepyAddhA tu jaghanyato yAvatyAyuSyavazeSe'vaddhAyurjIvo niyamenAyurvandhaM prArabhata ityevamavazeSavedyamAnAyurUpA prathamAdhikArAlpabahutvadvAre vyAkhyAtA / sA ca vedyamAnAyuSazvaramakhaNDapramANA / tatra pravizya kSullakabhavapramANajaghanyAyurbandhaM prArabhamANasya jIvasya na jaghanyAbAdhA, kintu krameNa niSThApayata AyurvandhAddhAyAzvaramasamayavartinaH / ityevaM jaghanyAvAdhAyA ekasmin samaya eva prApte - rutkRSTasthitikAyurvandhakAla iva jaghanya sthitikAyurvandhakAlo'pi samayamAtra AsAdyate, na punara
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho mArgaNAsu jaghanyasthiteH dhika itikRtvA jaghanyata utkRSTatazcobhayathA pi samayamAtro darzita iti / athAjaghanyAyAH sthiteH prakRtakAlamAnamAha-"alahUa muhuttaMto" ti anantarokta "jahaNNiyaro" iti padaM kAkAkSigolakanyAyenAtrApi sambadhyate, tataH prakRtasyAyuSo'laghoH-ajaghanyasthitejaghanyetaravandhakAlo pratyekaM muhUrtAntaH-antarmuhUrtamityarthaH / imAvapyAyupo'nutkRSTasthiterjaghanyotkRSTavandhakAlavadbhAvanIyAviti / darzita oghata AyuSo jaghanyAjaghanyasthityoH pratyekaM dvividho'pi kAlaH / sAmpratamAdezataH pradarzanAvasaraH, tatrAlpavaktavyatvAd bahuSu mArgaNAstroghasAmyAccA''yuSaH prakRtabandhakAlamevAdAvatidezenAha-"Aussemeva savvAsu" ti AyuSaH, na punaH zeSasaptakarmaNAmapItyarthaH / 'evameva,-yathaughato darzitastathaiva 'sarvAsu'-nirayagatyAdisarvamArgaNAsu jaghanyA'jaghanyasthityorjaghanyotkRSTadvividho'pi bandhakAla iti prakaraNAdgamyata iti||187|| tadevaM sAmyatAvAdalyena lAghavArthaM kRte'tideze yA kAcidatiprasaktistAM nirAcikI' vizeSaM darzayannAha NavaraM ajahaNNAe hasso samayo'tthi pnnmnnvyesu| kAye urale viuve AhAraduge ksaayesu||188|| (pre0) "Navara" mityAdi, navaraM-paramayaM vizeSo jJAtavyaH / ko'sAvityAha-"ajahapraNAe" ityAdi, ajaghanyAH sthiteha svaH-jaghanyo bandhakAlaH samayo'sti / kAsu mArgaNAsvityAha"paNamaNavayesu"mityAdi, paJcazabdasya pratyekaM yojanAt paJcaSu manoyogamArgaNAbhedeSu paJcaSu ca vacoyogamArgaNAbhedeSu, kAyayoge, audArikakAyayoge, vaikriyakAyayoge, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvayarUpe AhArakadvike krodhAdiSu catuSu 'kAyesu'-karAyamArgaNAbhedeSvityetAsu SoDaSamArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu SoDaSamArgaNAsvapavadane hetavastvAyupo'nutkRSTasthitejaghanyotkRSTabandhakAlavadeva draSTavyAH / bhAvanA'pi ca tathaiva kAryA, kevalamanutkRSTasthitisthAne jaghanyasthitirabhidhAtavyeti // 188 // kRtaM saptAnAmoghata AyuSa odhata Adezatazca jaghanyA'jaghanyasthityojaghanyotkRSTabandhakAlaprarUpaNam / sAmpratamavaziSTau saptAnAM jaghanyAjaghanyasthityorjaghanyotkRSTabandhakAlAbAdezataH prarUpayannAha nnrtig-pnniNditsdug-tivea-gyvea-cuksaayesu| cunnaann-vibhNgesusNym-saamia-chea-humesu||189|| (gItiH) desammi daMsaNatige suil-bhviy-smm-khia-miisesu| saNNimmi ya AhAre sattaNha lahUa'NU muhuttaMto // 190 // (gItiH) (pre0) "Naratige"tyAdi, vyAkhyAnato vizeSapratipatteraparyAptabhedaM vihAya manuSyagatyogha
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyo bandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 187 paryApta manuSya mAnuSImArgaNArUpe naratrike, dvikazabdasya paJcendriyatrasayoH pratyekaM yojanAt paJcendriyau- paryAptapaJcendriya mArgagayojike sakAyaugha- paryAptatra sakA yamArgaNozca dvike ityartho vijJeyastathA triSu strI-puruSa napuMsakaveda mArgaNAbhedeSu, gatavedamArgaNAyAm, krodhAdikaSAyacatuSke | anyA mArgaNAH saMcinvannAha - "cauNA, "tyAdi, matyAdicaturjJAna-vibhaGgajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApaLA-sUkSmasamparAyasaMyAmArgaNAsu dezasaMyamArgaNAyAM cakSurAdidarzanamArgaNAnAM trike zuklalezyAbhavya samyaktva - kSAyika samyaktva- mizra dRSTimArgaNAsu saMjJimArgaNAyAmAhArimArgaNAyAM cetyetAsu paJcatriMzanmArgaNA pratyekam "sattaNha lahUaNU muhuttaMtu" ti zeSANAmAyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM 'laghoH'- jaghanyAyA: "NU" tti akArasya darzanAt 'aNuH' - jaghanyo bandhakAlo muhUrtAntaH - antarmuhUrtamityarthaH / atra vibhaGga dezasaMyama mizradRSTimArgaNAtraye jaghanyasthitibandhaH saMyamAdyabhimukhAvasthAyAM bhavati, saMyamAdyabhimukhAnAM tatsvAmitvAt / yaduktaM svAmitvaprarUpaNAyAm -"vibhaMgadesesu saMyamAbhimuho" tathA 'mIse vo paDivajjai aNaMtarammi samayammi sammattaM" ityAdi / tatazva mithyAtvAdyabhimukhAvasthAbhAnyutkRS:sthitibandhavajjaghanyasthitibandho'pi na maraNavyAghAtAdinA vyAhanyate, ata utkRSTabandhakAla isa tasya jaghanyabandhakAlo'pyantamuhUrtameva prApyate / zeSAsu dvAtriMzanmArgaNAsu tu jaghanyasthitiyantrasva.mI kSapakazreNigato jIvaH, tasyApi maraNavyAghAtA'sambhavAt pratisamayamanantaguNavizudhyamAnatvAccoktarItyA pratyekaM sthitibandhA jaghanyato'pyanmuhUrta pravRtyaiva virananti, atastatsvAmikajaghanyasthiterjaghanyavandhakAlo'pyantarmuhUrtameva labhyata iti // 189-190 // atha parihAravizuddhikasaMyamAdimArgaNAsu jaghanyasthite: svAmitvaviSayakamatabhedAt prastutabandhakAlamapi bhedena darzayan zeSamArgaNAsu prastutabandhakAlaM pratipAdayazvAha parihAre teUe paumAe veage ya samayo vA / bhinnamuhutta va bhave hasso samayo'tha sesAsu // 191 // (preM0) "parihAre teUe" ityAdi, parihAravizuddhikasaMyama mArgaNAyAM tejolezyAmArgaNAyAM padmalezyAmArgaNAyAM "veage ya" tti vedake, kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAyAmityarthaH / caH samuccaye / etAsu catasRSu mArgaNAsu pratyekaM saptAnAM jaghanyasthiterjaghanyo bandhakAlaH "samayo vA " tti svasthAnApramattasaMyatasyApi jaghanyasthitibandhasvAmitvaM svIkurvatAM mate 'samayaH' ekasamayaH, bhavediti pareNAnvayaH / vAkArastu matAntaradyotakaH / "bhinnamuhuttaM va bhave" tti "ahavA se baMdhamma kayakaraNo havehii jo / so yo parihAre teupamaveagesu ya // " (gAthA - 128) ityanena kRtakaraNAddhAyAH prAk caramasthitibandhaM kurvato'pramattasyaiva jaghanya sthitibandhasvAmitvamiti darzitamatAntareNa 'bhinnamuhUrtam' - antarmuhUrta vA bhavedityarthaH / 1 * atha zeSamArgaNAsu prakRtakAlamAnamAha - "samayo'tthi sesAsu" ti uktazeSAsu niraya
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm gatyoghAdya katriMzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM samayo'sti, jaghanyasthitejaghanyabandhakAla iti gamyate / tatra zeSamArgaNA nAmata imAH-aSTau nirayagatibhedAH, paJcApi tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, sarve'pi devagatibhedAH,saptaikendriyabhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcandriyabhedaH, pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyasatkAH sarve bhedAH, te caikonacatvAriMzat / aparyAptatrasakAyabhedaH, sarve yogabhedAste cASTAdazaH / matyajJAna-zratAjJAnA-'saMyama-kRSNa-nIla-kApotalezyA-'bhavyo-pazamikasamyaktva-sAsAdana-mithyAtvA- saMjaya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti / tatra narakagatyodha-prathamapRthivInirayabhedayordevagatyogha-bhavanapati-vyantarabhedeSvaparyAptamanuSyamArgaNAyAM ca pratyekamekavakrayA dvisAmayikyA vigrahagatyA'saMjJibhya Agacchato jIvasya bhavaprathamasamayApekSayA vijnyeyH| paJcasu manoyogamArgaNAbhedeSu,paJcasu vacoyogamArgaNAbhedeSu, kAyayogasAmAnya audArikakAyayogamArgaNAbhede ca kSapakazreNau caramasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye pUrvapravRttamanoyogAdInAM yogAntaratayA parAvartane tatprayukta ekasamayakAlo'vasAtavyaH / zeSAsu dvitIyapRthivInirayabhedAdimArgaNAsu tu na prakRtajaghanyasthitibandhaH kSapakaNisatkaH samyaktvAyabhimukhAvasthAbhAvI vA, tatazca tatprArambhadvitIyasamaye kAlakaraNena mArgaNAparAvartanAdupayogakSayAt tathAsvAbhAvyAdvA'jaghanyasthitibandhaM kurvato jIvasya prApyate / kevalamupazamasamyaktvamArgaNAyAmasau jaghanyasthitivandhaprArambhadvitIyasamaye kAlakaraNApekSayaiva prApyata iti tadapekSayaiva bhAvanIya iti||191|| ___ tadevamabhihitaH saptAnAM jaghanyAH sthitejaghanyo bandhakAlaH / sAmprataM tasyA evotkRSTabandhakAlaM vyAjihIrSa rAryAdvayamAha hoi gurU dosamayA Niraye paDhamaNiraye apajjaNare / sura-bhavaNa-vaMtaresUkammA-'NAhAragesu ca // 192 // bhinnamuhuttaM samayo vA ukkoso timissjogesu| sesAsu maggaNAsu bhinnamuhutta muNeyavvo // 193 // (pre0) "hoi gurU" ityAdi, saptAnAM jayanyAH sthiteguru:-utkRSTo bandhakAlo dvau samayo bhavati / kasyAM mArgaNAyAmityAha-"Niraye" ityAdi, nirayagatyoghe, prathamapRthivInirayabhede, aparyAptanarabhede, suragatyogha-bhavanapatidevabheda-vyantaradevabhedeSu kArmaNAnAhArakamArgaNayozcetyetAsvaSTamArgaNAsvityarthaH / kutaH ? vigrahagatAvanAhArakAvasthAyAM vartamAnAnAM bAdarajIvAnAmeva prastutatattanmArgaNAsatkajaghanyasthitibandhasvAmitvAditi / ayamatrAbhiprAyaH-adhikRtASTamAgeNAsu jaghanyasthitibandhasvAmino bAdarebhyazcyutvA bAdaratayotpadyamAnA jIvA eva sambhavanti, teSAM trisAmayikyAM dvivakrAyAM vigrahagatau jAyamAnaM jaghanyasthitibandhamapekSya prakRtabandhakAla utkarSataH samayadvayamevAvApyate, anAhArakAvasthAyAM tadbhAvAt , trisAmayikyAM vigrahagato samayadvayamevAnAhAra
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthiterutkRSTabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 189 katvAcceti / atha mizrayogatraye svAmitvaviSayakamatabhedApannau vikalpAvAha-"bhinnamuhuttaM samayo vA" ityAdi, audArikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizrayogAkhyAsu trisRSu mizrayogamArgaNAsu pratyekam "ukoso" tti prakRtatvAtsaptAnAM jaghanyAyAH sthiterutkRSTo bandhakAlaH"............ NaMtarakAle sarIrapajjatti / yo Nihaveu so vA Neyo tisu mIsajogesu // 126 / / " ityanena darzitajaghanyasthitibandhasvAmiviSayakamatAntareNa samayaH, tadanyamatena tu 'bhinnamuhUrtam'-antamuhUrta jJAtavya iti gAthAprAnte'nvayaH / gatArthaH / athoktazeSamArgaNAsu prastutamAha-"sesAsa" ityAdyattarAdhaina, anantaroktA nirayagatyoghAdyakAdazamArgaNA vihAya zeSAsu dvitIyapathivInirayabhedAdiSvekonapaSTayu ttarazatamArgaNAsu pratyekaM bhinnamuhUrtaM jJAtavyaH, saptAnAM jaghanyAyAH sthiterutkRSTo bandhakAla iti prakramAdgamyata iti / ayamapi kasyApyekasthitibandhasthAnAtmakasya jaghanyasyotkRSTasya vA sthitivandhasyAntamuhUrtAdadhikamapravartanAdityAdi prAgvadbhAvanIya iti // 192-193 // tadevaM sarvamArgaNAsu darzitaH saptAnAM jaghanyasthiterutkRSTabandhakAlo'pi / sAmprataM tAsAmeva saptAnAmajaghanyAyAH sthiterdvividhabandhakAlaM pracikaTayiSurAdau jaghanyaM bandhakAlaM darzayannAha nniry-pddhmnniryesuapjjnnr-dev-bhvnnjuglesu| ajahaNNAe hasso dukhaNUNajahaNNakAyaThiI // 194 // (pre0) "NirayapaDhame"tyAdi, nirayagatyodha-prathamapRthivInirayabhedarUpayo yormArgaNayostathA-'paryAptanarabheda-devaugha-bhavanapati-vyantarayugaleSvityetAsu SaNmArgaNAsu pratyekam "ajahaNNAe hasso" ti AyurvarjAnAM saptakarmaNAmajaghanyAyAH-jaghanyabhinnAyAH sthiterhasvaH-jaghanyo bandhakAlaH "dukhaNaNajahaNNakAyaThiI" ti 'dvikSaNau'-dvau samayau tAbhyAmRnAH-nyUnA dvikSaNonA "kAyaThiI NAyavyA jahaNNagA dasasahassa vAsANi / NizyapaDhamaNirayANaM devabhavaNavaMtarANaM ca // 17 // " ityAdinA'bhihitA nirayagatyopAdimArgaNAnAM svIyA svIyA jaghanyA kAyasthitibhavatItyarthaH / iyamatra bhAvanA-prakRtasaptamArgaNAsu pratyekaM jaghanyasthitibandho vigrahagato vartamAnasya jIvasya bhavaprathamasamayadvaya eva smbhvti,naanydaa| uktaM ca svAmitvadvAre-"paDhamaduiasamaye khalu asaNNio Agao Neo // 121 / / NirayapaDhamaNirayesu apjjnnrdevbhvnnjuglesu|" iti / tatazca bhavaprathamasamayadvayaM saMtyajyAnyadA'jaghanyasthitibandha eva pravartate / nairayikadevAnAM bhavasthitikAyasthitI tu parasparaM tulya eva, kasyApi jIvenaikasyaiva bhavasya nairayikatayA devatamA vA nirantarakaraNAditi tu prAgabhihitameva / ityevamajayanyasthiterjavanyabandhakAlo'pi yathokta eva prApyata iti // 194 // atha saptamapRthivInirayabhede prakRtakAlaM didarzayiSuH samAnavaktavyatvAdanyamArgaNAsvapi samamevAha bhinnamuhuttaM sattamaNiraye dupaNiMdi-tasa-pumesu thaa| mi-suannaanniyresudesaa-'yt-ckkhuiyresu||195||
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm apasatthatilesAsu sukil-bhvi-abhvi-smmesu|| khaaia-veag-uvsm-miisesumicch-snnnniisu||196|| (upagotiH) (0) "bhinnamuhuttaM" ityAdi, saptAnAmajaghanyasthiterjaghanyabandhakAlo bhinnamuhUrta bhavati / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"sattamaNiraye" ityAdi. saptamapRthivInirayabhede. "dapaNiMditasapumesu" tti dvizabdasya paJcendriyavasayoH pratyekaM yojanAd dvayoH paJcendriyabhedayo yostrasakAyabhedayoH puvedamArgaNAbhede cetyarthaH / atra vyAkhyAnato vizeSapratipattyA paJcendriyatrasakAyasatko niruktau dvau dvau bhedAvaparyAptabhedavauM boddhavyAviti / tathAzabdo'nuktasamucca ye, anuktamArgaNAbhedAneva sArdhayA gAthayA saMgRhNannAha-"maisua"ityAdinA, matijJAna-zrutajJAnamArgaNayoH, matyajJAna-zratAjJAnalakSaNa yo yorajJAnamArgaNAbhedaH , dezasaMyame, asaMyame, cakSaracakSudarzanamArgaNayoH, 'aprazastAsu' azubhAsu trisRSu kRSNAdilezyAmArgaNAsu, zuklalezyA-bhavyA-'bhavyasamyaktvaughamArgaNAbhedeSu, kSAyika-vedako-pazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAbhedeSu mithyAtvamArgaNAsaMjJimArgaNayorityeteSu saptaviMzatimArgaNAbhedeSu pratyekamityarthaH / iyamatra bhAvanA-ajaghanyA sthitiranutkRSTasthitivat sAkArA'nAkArobhayopayogena badhyate, atastadvandhe sAkAropayogo'nAkAropayogo vA na vyAghAtakaH, kintu prakRtamArgaNAyA mArgaNAntaratayA parAvRttirjaghanyasthitibandho'bandha ityeteSAM trayANAmanyatamo vyAghAtako bhavati / itthaM hi tebhyastribhyo'vatIryAjaghanyasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye yadi punarapi teSAM trayANAmanyatamaH samudbhavati, tadA'jaghanyasthitejedhanyavandhakAla ekasamayaH prApyate / etaca prastutasaptamapRthivInirayabhedAdimAgaNAsu na sambhavati / tathAhi-prathamapathivInirayabhedaM saMtyajya zeSeSu dvitIyAdisaptamAnteSu SaTSu nirayabhedeSu saptakarmaNAM jaghanyasthitibandhasvAminaH samyagdRSTayo jIvA eva / uktaM ca svAmitvaprarUpaNAyAm- "sesaNirayadevesu viuvaduge hoi sammattI' ||122 / / iti / tatrApi tiryaktvenaivotpitsavaH saptamanarakajIvAH pUrvalabdhasamyaktvamutsRjya mithyAtvaM cA'vApyA'ntarmuhUtaM vizramyaiva kAlaM kurvanti, na punaratadayaMgapi / itthaM hi dvitIyAdinirayabhedagatajIvAnAmivAmISAM saptamanarakajIvAnAmajaghanyasthitejaghanyabandhakAlaH samayo nAvApyate, ajaghanyasthitibandhaprArambhAdantamuhUrte'tikrAnte eva teSAM maraNasambhavAt / dvitIyAdipaJcanirayabhedagatajIvAstu sasamyaktvA api bhavAntaraM gacchanti, na punaH saptamapRthivInairayikANAmivAntamuhUrta mithyAtvaM gatvaiva / itthaM tebhyo ye kecana samyaktvavanto bhavadvicaramasamaye jaghanyasthitibandhaM samApya bhavacaramasamaye'jaghanyasthitibandhaM ca prArabhya kAlaM kurvanti, teSAmajaghanyasthiterjaghanyavandhakAlaH samayamAtro'pi prApyata itikRtvA prakRte dvitIyAdinirayabhedAnapahAya saptamapRthivInirayabheda eva gRhiitH| nirayabhedeSu maraNavyAghAtaM vinA tu samayamAtrajaghanyabandhakAlasya sambhava eva nAsti / paJcendriyaugha
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthiterjaghanyabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 191 paryAptapaJcendriyabhedayostu jaghanyasthitibandhAdavatIrNAnAM sthitibandha eva na pravartate, jaghanyasthitibandhasya kSapakazreNAveva bhAvAt / zreNAvupazAntAddhAkSayeNA'bandhAduttIryA'jaghanyasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye maraNasya sambhave'pi tathAprakAreNa kAlaM kurvatAM devagatAvutpattyA prakRtapaJcendriyaughAdimArgaNAvicchedasyAbhAvAt prakRtavandhakAlo'ntamuhUrtAtstoko na prApyate / itthameva trasakAyabhedadvaye, puvede, jJAnadrike, darzanahike, zuklalezyAyAM, bhavye, samyaktvaugha-kSAyika-vedako-pazamikasamyaktveSu saMjJimArgaNAbhedeSu ca yathAsambhavaM bhAvanIyam / eteSu bhedeSvantamuhartamAtrAjaghanyasthitibandhakAlasya prAptistvocavajjaghanyakAyasthityanusAreNa vA yathAsambhavaM drssttvyaa| kevalaM paJcendriyaughabhede trasakAyaudhabhede saMjJibhede ca mArgaNAntarAdAgatasya SaTpaJcAzadadhikadvizatAvalikAmAtrajaghanyAyupastatazcyutvaikendriyatayopitsorjIvasya prakRtamArgaNAyAM saMjAtA'jaghanyasthitivandhamapekSyAjaghanyasthiteH paTapaJcAzadadhikadvizatAvalikApramANo bandhakAlaH sarvajaghanyo draSTavyaH / zeSamatyajJAnAdimAgaMNAsvapyanayA rItyaiva saptakarmasatkA'jaghanyasthiterantamuhUrtakAlo bhaavniiyH| nanu zepAsu matyajJAnAdimArgaNAsu prastutakAlaH kathaM samayamAtro na prApyate ? ucyate, mArgaNAyA jaghanyakAyasthiterantamuhUrtamAtratve sati maraNavyAghAte samupajAte'pi prastutamArgaNAnAM mArgaNAntaratayA'parAvartanAt / idamuktaM bhavati-etAsu saptAnAmajaghanyasthiterjaghanyavandhakAlaH samayamAtrastadA prApyeta, yadi manoyogAdimArgaNAvattattanmArgaNAyA jaghanyakAyasthitiH samayamAtrA syAd , ajaghanyasthitibandhaprArambhaktiIyasamaye maraNavyAghAte samupajAte prastutamArgaNAyA mArgaNAntaratayA parAvRttirvA syAd / na cai dezasaMyamamArgaNAM vihAya zeSAsu matyajJAna-zrutAjJAnA'saMyama-kRSNalezyA-nIlalezyA-kApotalezyA-'bhavya-mithyAtvamArgaNAnAmanyatamasyA api bhavati, pratyekaM mArgaNAnAM jaghanyakAyasthiterantarmuhUrtapramANatvAt , maraNavyAghAtena mArgaNAntaratayA'parAvartanAca / javanyato'ntamuhUrtasthitikAyAM dezasaMyamamArgagAyAM tu kAlakaraNe mArgaNAparAvRtteH sambhave'pi tatra saptAnAmavandhasyA'bhAvAt , javanyasthitibandhAduttIrNAnAmanyasthitibandhasyaivAbhAvAca na labhyate prastutakAlaH smymaatrH| kimuktaM bhavati-jaghanyasthitibandhAduttaraM yadyanyasthitivandhaH syAttadA'sAvajaghanya eva syAt , tadvitIyasamaye kAlakaraNe ca mArgaNAparAvRttiprayuktaH prastutakAlaH samayamAtraH sampadyeta / na caivaM bhavati / dezasaMyamamArgaNAyAM saMyamAbhimukhAnAM jaghanya sthitibandhasvAmitvena jayanyasthitibandhasamAptyA samameva dezasaMyamamArgaNAvicchedAditi // 195-196 // athaikayA''ryayA zeSamArgaNAsu satAnAmajaghanyasthiterjaghanyabandhakAlaM praahmisstijog-ksaaytigaa-'vhijugl-prihaar-teuus| pamhAa muhuttato samayo vA'NNAsu samayo'tthi // 197 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThihabaMdho [mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm (pre0 ) "missatijoge"tyAdi, audArikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizrakAyayogalakSaNe mizrayogatraye, "kasAyatiga" ti vyAkhyAnato vizeSapratipatterlobhavarjakaSAyatrike, krodhamAna-mAyAlakSaNamArgaNAtraye ityarthaH / tathA'vadhiyugale'vadhijJAnA-'vadhidarzanamArgaNAdvayAtmake,parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM,tejolezyA-padmalezyAmArgaNayozcetyevaM samuditAsvekAdazamArgaNAsu pratyekam "muhattaMto samayo va" ti prastutabandhakAlo muhUrtAntaH samayo vA bhavati / tatra mizrayogatejolezyA-padmalezyAmArgaNAsu .....'NaMtarakAle sarIrapajjattiM / yo NiTThaveu so vA Neyo tisu mIsajogesu // 126 // ' tathA 'apamatto ahavA se baMdhammi kayakaraNe havehii jo| so yo parihAre 'teu-paumaveagesu ya // 128 // ityAdinoktasvAmitvaviSayakamatAntaraprayukto'sau yathAsambhavamantamuhUrta samayo vA prAgiva yojyaH / tatra mizrayogatraye tvanutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlavatsugamA'ntamuhUrta-samayakAlayojanA / tejaH-pAlezyAmArgaNayostu svasthAnA'pramattasya jaghanyasthitibandhasvAmitvamate jaghanyasthitibandhAdavatIryA'jaghanyasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye mArgaNAparAvRttiprayuktaH samayamAtraH prakRtakAlo labhyate / kRtakaraNatvAksimayasthasya jaghanyasthitibandhasvAmitvamate tu jaghanyasthitibandhakAlinalezyAyA uttaratrA'ntamuhata yAvatpravartanAttadAnImajaghanyasthitibandhasyaiva pravartanAccA'jaghanyasthitibandhasya jaghanyo'pi kAlo'ntamuhUrtaM prApyate / zeSakapAyatrikAdimArgaNApaTake tu yathoktajaghanyakAyasthitiviSayakamatadvayAnusAreNa prastutA-'ntamuhUrtasamayakAlo yojyaH / tadyathA-zroprajJApanAsUtrAnusAreNa krodhAdikaSAyamArgaNAtrayasyaikajIvAzrayajaghanyakAyasthiterantamuhUrtatvAt , avadhidvika-parihArasaMyamayorekAjIvAzrayarjaghanyakAyasthiteH samayamAtratvAcca prastutakAlo'pi krodhAdimArgaNAsvavadhijJAnAdimArgaNAsu ca yathAsaGkhyamantamuhUrta samayazca labhyate / nanu bhavatvavadhijJAnAdimArgaNAjaghanyakAyasthiteH samayamAtratvAttatra kAlo'yaM samayamAtraH, na punaH krodhAdikapAyamArgaNAsvapi tenA'ntamuhUrtapramANena bhavitavyameva, jaghanyato'ntamuhUrtakAyasthitikamArgaNAsvapi prastutakAlasya samayamAtratvasambhavAd ? iti ced, evamapi nAtrAsau tAvAn sambhavati, jaghanyasthitibandhAdita uttIrNasya punarapi samayAntareNa jaghanyasthitibandhA'bandhAdInAM samudbhave tallAbhAt, prastutamArgaNAtraye tu jaghanyasthitibandhAduttIrNAnAM sarvathaiva sthitibandhasyA'pravartanAt, abandhAduttIrNAnAM vA'ntamuhUrtAdarvAgavandhasya jaghanyasthitibandhasya mArgaNAparAvRttervA'sambhavAditi / etAsu mArgaNAsu vaiparItyena krodhAdiSu samayamAtraH, avadhijJAnAdiSu tvantamuhate ca mahAbandhakArAbhimatatajjaghanyakAyasthitestathAtvAt tathA boddhavyaH / atra tu parihAravizaddhikamArgaNAyAM tanmate'pi kRtakaraNAddhAyA aksimaye jaghanyasthitivandhasvAmitvAbhyupagamApekSayA prastutakAlo'ntamuhUrtamapi draSTavya iti / __ "aNNAsu samayo'tthi" ti uktAnyAsu dvitIyapathivInirayabhedAdiSaDaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM prakRtaH saptakarmaNAmajaghanyAH sthiterjaghanyo bandhakAlaH 'samayaH' samayamAtro
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaghanyasthiterjaghanyabandhakAlaH ] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 193 bhavatItyarthaH / tatra zeSamargaNAbhedA nAmato'mo-dvitIyAdiSaSThapathivyantAH ecanirayagatibhedAH, jyotiSkAdipaJcAnuttaravimAnabhedaparyantAH saptaviMzatirdevagatimArgaNAbhedAH, manuSyaugha-paryAptamanuSyamAnupIlakSaNAstrayo manuSya gatibhedAH,sarve tiryaggatibhedAH, sarva ekendriyabhedAH,sarve vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriya bhedaH, sarve pRthivIkAyA-'kAya-teja kAya-vAghukAya-banaspatikAyasatkA bhedAH, aparyAptatrasakAyabhedaH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAya yogasAmAnyo-dArika-kriyA''hAraka-kArmaNakAyayogamArgaNAbhedAH, strI-napusakavedabhedAvapagatavedabhedazca, tathA lobhakaSAya-mana:paryavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamogha-sAmAyika-cchedopasthApana-sUkSmasamparAyasaMyama-sAsAdanA-'saMDyA-''hA yaM-'nAhArimArgaNAbhedAzcati / / tatra dvitIyapRthivyAdinirayabhedeSvanantaragAthAyAM prasaGgAdbhAvitaH prakRtabandhakAlaH, tathaiva saptaviMzatidevamArgaNAbhedeSu bhAvanIyaH / manuSyagatibhedatraye tUpazAntAddhAkSaye'jaghanyasthitivandhaM prArabhya dvitIyasamaye kAlakaraNena devagatAvutpacyA prastutamArgaNAvicchedAdekasamayaH / tiryaggatyoghe jaghanyasthitivandhasvAmI yaH kazcidekendriyajIvo bhavadvicaramasamaye jaghanyasthitibandhaM samApya bhavacaramasamaye'jaghanyasthitibandhaM prArabhyAnantarasamaye kAlaM kRtvA manuSyatayotpadyate, tamapekSya prakRtabandhakAlaH prApyate / itthameva zeSesu tiryakpaJcendriyabhedeSvapi draSTavyama, navaramaparyAptamArgaNAbhede'saMzijIvasya bhavavaramasamaye'jaghanyasthitibandhaprArambhAdanantaraM manuSyatayotpAdo draSTavyaH, zeSabhedatraye tu devatayeti / indriyamArgaNAbhedeSu kAyamArgaNAbhedeSu ca tiryaggatyodhamArgaNAbhedavad yathAsambhavaM bhaavniiyH| kAyayogavarjeSu zeSayogamArgaNAbhedeSu tu pratyekaM svastrajaghanyakAyasthityanusAreNa prastuto'jaghanyasthiterjaghanyabandhakAlo bhAvanIyaH / itthaM vedAdizeSamArgaNAbhedeSvapi svIyasvIyajaghanyakAyasthitibhAvanAbadbhAvanA draSTavyA, kevalaM kAyayogasAmAnya-saMyamaugha-manaHparyavajJAna-AhArimArgaNAsu pratyekamabandhAduttIryA'jaghanyasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye yogaparAbattyA kAlakaraNena ca yathAsambhavaM prakRtamArgaNAvicchedAjjaghanyakAlo draSTavya iti||197|| tadevamabhihitaH saptAnAM mUlaprakRtInAmajaghanyasthiterekajIvAzrayo jaghanyo bandhakAla AdezataH / sAmprataM tasyA evotkRSTabandhakAlaM vibhaNiSurgAthAdvayamAha jeTTho asaMkhalogA tiriye-gidiy-nnigoabheesu| pnnkaay-annaannjugl-aytaa-'bhvi-micch-amnnesu||198|| aMgulaasaMkhabhAgo suhamesu bhave acakkhu bhviyesu| oghavva jANiyabbo sesAsu sagurukAyaThiI // 199 // (pre0) "jeTTho asaMkhalogA" ityAdi, prakRtasaptaprakRtisatkAyA ajaghanyasthitejyeSThaHutkRSTo bandhakAlo'saMkhyalokAH kSetrataH, kAlatastu prAgavadasaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNyaH /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ T avadhidarzanama , 58Y 4 +W kSAyikama , 2+48 + 194] mArgaNAsthAnAnAmekajIvAzrayajaghanyo-tkRSTakAyasthitipradarzakayantram [ yantram * A nirayagatyoghaH, G...'trIndriyaughaH, - P trasakAyaughaH, / ::. W vibhaGgajJAnama, [*.A ityA- 1 * B prathamanirayabhedaH, + J paryAptatIndriyaH,* + M paryAptatrasakAyaH* :.U2,saMyamAgha-pari-dinA saMjJita B 6, dvitIyAdyAH, | E aparyApta ,, E 12,zeSA'paryApta- +U deza0 [hAra0 mArgaNAH C tiryaggatyovaH :-G caturindriyoghaH | / sUkSmabAdarapRthivyA- .:. U2,sAmA0 cheda0| saMkhyayA:D paJcendriyatirya- + KparyAptacaturindraya dyaparyAptatrasAntAH, .:. E sUkSmasamparAyaH, A PU 6 goghaH, E aparyApta ,, .:. E10,manovaco- | + V asaMyamaH, B36/V / +D tatparyApta0, :- L....paJcendriyaughaH bheda. | + L cakSurdarzanam ,* C 6W 4 :- E tadaparyApta0, + MparyAptapaJcendriyaH + C kAyayogaughaH, .X acakSurdarzanam , D6x 1 + D tirazcI, :- E aparyApta ,, .Q audArikaH, : D manuSyaughaH, H4,pRthivyAtejo- AE " mizraH, | +W kRSNalezyA, ] IFEZ 2 -+- D paryAptamanuSya, vAyukAyaughAH, .:. E vaikriyaH, + Y 4,nIla-kApota:E apayotamanuSyaH, vanaspatikAyaughaH + E " mizraH, tejaH padmalezyA |G | + D mAnuSI, sAdhAraNa ,, ,, . E AhArakaH, | + IV zuklAlezyA, 10 170 * A devagatyaughaH, 0 pratyeka ,, ,, ,, | + E " mizraH, OZ2, bhavyA 'bhvyo| 1 5 * B2,bhavana-vyatara0 : () 5,bAdarapRthivya- ... R kArmaNaH, + T samyaktvAghaH, 232 OB sarvArthasiddhaH, | *ptejovAyusAdhAra- .:. S strIvedaH, + T kSAyopazamika, k :-50 * B26,jyotiSkAdyAH NavanauSabhedAH, - + M puruSavedaH, : C ..ekendriyaughaH, -- H5,sUkSmapRthivyA- .:. C napusakavedaH, E aupazamika, :- F bAdara ,, ,, dipaJcasUkSmaughAH, .:. E apagatavedaH, + E AFILIACIRI M8 + G tatparyAptabhedaH, + G 3, paryAptabAdara- + E3,krodha-mAna-* .:. & sAsAdanam , N :- E tadaparyApna., pRthivyabvAyu0 mAyA, * + V mithyAtvam , 0 . H sUkSmaikendriyaugha, +J paryAptabAdarateja- ... E lobhaH, :M saMjJI, + E tatparyAptabhedaH, ___ skAyaH, + T2,mati-zratajJAne. : C asaMjJI. :- E tadaparyApta ,, + E ,, ,, sAdhAraNavana .:. T avadhijJAnam ,* AF AhArI, -:G dvIndriyaughaH, + G ,, pratyekavana0 .:. UmanaHparyavajJAnam * .. R anAhArI, + I paryAptadvIndriyaH,* + E 5,paryAptasUkSma- + V 2, matizrutA+ E aparyApta , / pRthivyAdyAH, 'jJAne, jaghanyakAyasthiti:-* 10 varSasahasra0 (gAthA-174), svajaghanyabhavasthiti: (gA-175-176-180 - 181), : kSullakabhava:= 256 prAvalikAH (gA-175-176), AtrisamayonakSullakabhava: (gA-176), + antarmuhUtam (gA-177-178), ... 1 samayaH (gA-182-183),.yA utkRSTA saiva jaghanyA (gaathaa-181)| utkRSTakAyasthitiH- A 33 sAgaropama0 (gAthA-152), B svotkRSTabhavasthiti: (gA-153-158-156160), C asaMkhyapudgalaparAvarta0 (gA-154), D pUrvakoTipRthaktvA -'bhyadhikapalyopamatrayam (gA-155), E antarmuhU0 (156-157), F aGgulA'saMkhyabhAga0 (gA-161), G saMkhyeyavarSasahasra0 (162), H asaMkhyeyA lokA: (gA161), I saMkhyeyavarSa 0 (gA-162), J saMkhyeyadivasa0 (gA-163), K saMkhyeyamAsa0 (gA-163), L sAdhikasahasrasAgaropa0 (gA-164), M sAgaropamazatapRthaktvaM (gA-164), sArdhadvayapudgalaparAva0 (gA-165), 0 70koTikoTisAgaropa0 (gA-165), P sAdhikasAgaropamasahasradvayam (gA-164), Q dezonadvAviMzativarSasahasra0 (gA-166), R trisamaya0 (gA-166-171), SpalyopamazatapRthaktva0 (gA-166), T66 sAgaropamasAdhika0 (gA-166), 1
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - , 21 di. " 31 " yantram ] mArgaNAsthAneSu jaghanyotkRSTabhavasthitipradarzakayantram / bhavasthitiH utkRSTataH jaghanyataH bhavasthitiH utkRSTataH jaghanyataH / bhavasthitiH utkRSTataH jaghanyataH / nirayaugha. 33 sAgaropa. 10000 varSa. sahasrAra. 18 sAgaropa017 sAgaropama0 caturindriyaugha. 6 mAsa0 kSullakabhava0 prathamA0 aAnata0 16 , tatparyApta0 6 mAmaH antarmuhU0 dvitIyA 3 1 sAgaropa. prANata 20 / tadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava: tRtIyA AraNa0 21 paJcendriyaugha. 33 sAgaropa0 " caturthI 10 , 7 ,, acyuta022 tatparyApta0 33 sAgaropa0antarmu0 paJcamI 17 , 10 , pra.ve0 23 tadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava0 SaSThI 22 ,, pRthivIkAyaughAdisaptamArgaNAsaptamI 33 , sthAneSUtkRSTato jaghanyatazca sarvathoktatiryagaugha0 3 palyopama0 kSullakabhava0 kendriyaughAdisaptamArgaNAvajjJa yaa| paJcendriya apkAya-tejaskAya-vAyukAyatiryagoca0 3 , sAdhAraNavanaspatikAyasatkasaptasaptamAtatparyApta0 ,, , antarmuhU0 garaNAsthAneSvapyekendriyauvAdisaptamArgatadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava0 gAvadeva / kevalam utkRSpadetIrazcI 3 palyopama0 antamuha0 na0 " 31 " apkAyaugha-bAdarApkAyaugha-tatparyAmanuSyaugha. 3 palyopama0 kSullakabhava. | 4 anutta0 32" ptabhedeSu-7000 vrss| tatparyApta0 ,, , antarmuhU0 | sarvArthasiddha 33" 33 " tejaskAyaugha-bAdaratejaskAyaughatadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava0 ekendriyaugha,22sahasravarSa. kSullakabhava. tatparyAptabhedatraye-3 divasa0 / mAnuSI0 3 palyopama0 antarmuhU0 | bAdara " 22000 varSa. vAyukAyaugha-bAdaravAyukAyaughadevIca0 33 sAgaropa0 10000varSa0 tatparyApta0 22000 varSa. antamu hU0 tatparyAptabhedeSu-3000 varSaH / bhavanapati. sAdhikasAgaro. 10000, tadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava0 __ sAdhAraNavanaspatikAyaugha-bAdaravyantara0 1palyopama0 10000,, sUkSmaikendriyaugha0 " sAdhAraNavanaspatikAyaugha-tatparyAptabhedeSujyotiSka. sAdhikapalyo0 1 palyopa0 tatparyApta0 " antarmuhU0 antamuhUrtam / saudharma0 2 sAgaropa0 1 , tadaparyApta0 " kSullakabhava. vanaspatyogha0 10000 varSa.kSullakabhava: IzAna02 , sAdhika0 1,,sAdhi dvIndriyaugha0 12 varSa0 " pratyeka ,, 10000 varSa0 " sanatkumAra. 7 sAgaropa0 2 sAgaro0 | tatparyApta. 12 varSa0 antarmuhU tatparyApta0 10000 varSa. antarmuhUrta. mAhendra0 7.. sAdhika0 ..sAdhi0 tadaparyApta0 antamu0 kSullakabhava0 tadaparyApta0 antarmuhUrta0 kSullakabhava0 bahma010 sAgaropa0 7 sAgaropa. . trIndriyaugha0 46 divasa. " trasakAyabhedatraye sarvathA paJcendriyalAntaka014 , 10 , tatparyApta0 46 divasa. antamuhU0 bhedatrayavat / iti // zukra0 17 , 14 , tadaparyApta0 antarmuhU0 kSullakabhava0 dezonapUrvakoTi:(gA-167), V bhaGgatrayaM, tRtIyabhaGge dezonA'-rghapudgalaparAvarta0 (gA-168), W33 sAgaropama0 yathAsambhavaM sAdhika0 (gA-152), X anAdidhruva0 anAdyadhruva0 (gA-166), Y krameNa sAdhika 10-3-2-18 sAgaropa0 (gA-170), Z krameNA-'nAdyadhruvA-'nAdidhruvabhaGgo (gA-170), & 6 prAvalikAH (gaathaa-171)| *matAntare kAyasthitiH-utkRSTapade paryAptadvIndriya-trIndriya-caturindriya-bAdarAgnikAyalakSaNamArgaraNAcatuSTaye saMkhyeyavarSasahasrANi / paryAptatrasa-cakSurdarzanamArgaNayoH sAgaropamasahasradvayam / niilleshyaayaaNsaadhiksptdshsaagropm0| kApotalezyAyAM saadhiksptsaagropmaanni| jaghanyapade-krodha-mAna-mAyAmArgaNAsu smyH| avadhi-manaHparyavajJAnA-'vadhidarzanasaMyamogha-parihAravizuddhikasaMyameSvantarmuhUrtam / (gAthA-172-103-184)
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 ] ......baMdhavihANe mUlapayaDiThibaMdho [ yantrakama utkRSTasthiterekajIvAzrayavandhakAlapradarzakayantram Ayupo'nutkRSTasthiteH bandhakAladarzakAntram AyurvajasaptAnAma AyapaH ubhamathA utkRSTataH jaghanyataH samaya- moSavada / proghavad ekasamayaH kAla: ME antarmuhUrtam eka- anta. dvayam ekasamayaH sarva.4 proghavad jagha0 utkR0 kAla:-- ubhayathA | antamaha. mamaya maha0 gati. sarva. 47 gati. sarva. 47 sarva.47 indriya. sarva. 16 sarva. 16 sarva.16] indriya kAya. sarva.42 sarva. 42 "sarva.42 kAya. kArmaNa. zeSa. 17 yoga. marva. 18 sarva.16 yoga audArikamizra zapa. 15 veda. sarva. sarva.3 | veda. / sarva.3 kaSAya. sarva.4 sarva.4 matyAdi.4 sarva.4 sarva.4 | kaSAya sarva. 4 jJAna. matyAdi. 4 ajJAnatrayaM. 3sarva.7 jJAna. majAna.3 saMyamogha. sAmA. sarva 7/-cheda, parihAra. deza. 5 amaMyama. sukSmamaparAma0 sava. saMyama saMyama. darzana. sarva.3 | avadhi. 1 cakSu. acA02 |marva.3 darzana. lezyA . sarva.6 sarva.6 / lezyA. sarva. 6 marya. 2 -- -- bhavya. sarva.2 sarva.. bhA . samya sarva. 7 samyaktvaugha. kSAyopa. praupa0 mizra. 4 kSAyika. mAmAdana mithyAtva.3 | sarva. 5 ktva . saMjI. sarva. 2 sarva.2 sarva.2 saMjI. AhArI. anA. 1 pAhA.1 | sarva.2 sarva.1 / sarvAgaNA 2168 156 | sarvamArgaragA 19 gAthAGkAH-145 146 / 144-145 145 142 | gAthAhA:- 142 143 *mizrayogatraye matAntare ekasamaya: prstutkaalH| A sAsAdane matAntare'ntamUhartam / |
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantrakama ] kAla: gati indriya kAya0 yoga0 / veda0 kapAya0 / jJAna0 saMprama0 darza0 lazvA0 bha050 samyaktva proghavad asaMkhyapud- lokAH uparAvarta dvitIyAdhi dvAre kAlhArana AyurvalakRtInAmanutkRSTasthiterekajIvAzravandhakAlapradarzakayantrakam manyajJAna0 zrutAjJAna. 2 zrasaMyama0 1 acakSu0 1 sarva0 2 mithyAtva 0 1 saMjJI0 AhArI samAge gAH 67 utkRSTataH asaMkhya- 'aGgulA ekendriyauSa. 1 ssaMkhyabhAgaH 6) sUkSma kendri yau0 1 6 150 mArgaNAnAna prodhavadantarmuhUrtam utkRSTakAyasthitiH sarva0 47 bAdaraugha tatparyAtA kendriyaudha. sUkSmaike ndrayoSa0 tadaparyApta | paryApta sUkSmaparyAptA paryApta medAtpaJcake (ndri. sarvavikala paJce ndriyabhedA: 10 3 4 jaghanyataH 16 vasUkSmasAdhAraNa pRthivyAdi - | pRthivyAdipa- bAdaraudha-tatparyAptA- naugha sAdhAraNa vanau- parvapRthivyaptejovAyu pratyekapacauva0 casUkSmaudha0 yatisUkSmaparyAptA-paryA vanabheda, bAdarodha-tatparyAptAnigodauca0 sAdhAraNa vanabheda sarva- vanauSa0 tadaparyApta0 paryApta sUkSmaparyApta sAvApratyeka vana sa031 raNavanabheda sarvatrasa0 38 trimizrayoga 3 trimizrayogavarjA: zeSA:- 15 sapRthivyaptejovAyu5. 4 sarva 0 18 sarva0 4 sarva 0 jJAnacatuSkaM . vibhaGga0 5 saMyamaugha. sAmAyika0) cheda0 parihAra0 sUkSma0 deza0 6 cakSu0 avadhi0 2 sarva0 6 samyaktvaugha. kSAyika Ayopa. pa. sAsA dana mizra0 6 sarva sarva 0 2 2 mati zrutA'vadhi matyajJAo zrutAjJA0 5 eka: namayaH sarva 0 47 bAda rauvatantratA- paryApta sUkSmaparyApta kendriyabheda0 sarvatrikala - paJcendriyabhedA 31 147-48-49 sarva. sarva0 manaH paryava0 vibhaGga0 parihAra deza0 asaMyama 0 3 pracakSu0pravadhi02 cakSu0 azubhAH-3 sarva 0 2 samyaktvauva. kSAyika kSAyopa zraupa. mizra. mithyAtva0 6 / 150 gAthAGkAH- 151 150 151 avagataveda utkRSTakAyasthitivadantarmuhUrtam, na tutkRSTakAyasthiti: / mizrayogatraye'vadhijJAnA-'vadhidarzana parihAravizuddhikasaMyameSu ca matAntareNa prastutakAlaH samayaH / zubhAH [ 197 sAsAdana 0 saMyamaugha0 sAmAyika0 chedopasthApana sUkSma0 4 1 3 sarva0 sarva0 4 4 2 136 146
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ moghavad sarva kAya0 . 198] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibadho yantrakam jaghanyasthiterekajIvAzrayabandhakAlapradarzakayantram [AyuSo'jaghanyasthiterbandha AyurvarjasaptAnAm AyuSaH | kAladarzakayantram utkRSTataH jaghanyataH ubhayathA ubhayathA proghavad jagha0 utkR0 kAla- | samaya- proSavad | proghavad ekaH samayaH eka eka-antamAnam- dvayam antarmaha. | antamuhUrtam / samayaH / antamahU. samaya nirayodha.pratha- dvitIyapRthivyA- manuSyodha0 parvanirayabheda0 -dinirayabheda.sarva-| tatparyApta | gati0 mA ca.aparyApta sarvatiryaggatibheda. 'tiryagbheda. mnussyo| mAnuSI0 sarva047 | sarva047 manuSya.devIgha. gha. tatparyApta. mA aparyAptamanuSya bhavana.vyantara0nuSI.jyotiSkAdi sarvadevabhedAzca0 6 zeSadevabhedAzca 41 3 paJcendriyaugha0 sarvekendriya-vikaindriya0 . tatparyApta0lendriya. aparyApta- sarva016 | sarva019 paJcendri017 trasaudha-tatparyA- sarvaprathivyAdisarva0 ptabhedau0 paJcakAyabheda.apa- sarva0 42 | sarva0 42 ryAptatrasazva0 40 | kArmaNa0 kArmaNavarjA: sarva0 | sarva016 / audArika- | zeSa 15 yoga0 mizra01 veda0 sarva04 sarva04 sarva0 3 / sarva0 3 kaSAya0 sarva04 sarva04 sarva04 sarva04 sarva07 matyAdi04 - matyajJAna0 sarva07 jJAna vibhaGga0 1 zratAjJAna82 saMyama0 sarva07 asaMyamavarja. 6 asaMyama0 1 sarva06 dazana0 sarva03 sarva03 / lezyA0 sarva06 zubhA0 3. azubhA03 | sarva06 bhavya0 sarva0 2 bhavya. 1 abhavya01 sarva02 samya sarva0 samyaktvaugha. kSA- aupazamika. sA yika. kSAyaupaza. sAdana. mithyAtva. sarva05 kva0 mizra04 saMjJI0 sarva02 asaMjJI.1 / sarva02 AhArI0anAhArI0 1 AhAraka0 1 / pAhAraka0 1 | anAhAra0 1 AhArI01 sarvamArgaNAH- 8 | 162 ___ 163 / 144 - 19 gAthAGkA:- 162 / 163 186-60-61 161 187 187 / 188 18 sarva03 3 mizrayogatraye matAntare samayaH / . parihAravizuddhika-tejaH-padma-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAsu matAntare smyH|
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantrakama ] [ 199 dvitIyAdhikAre kAladvArama AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmajaghanyasthiterekajIvAzrayabandhakAlapradarzakayantrakam 1ndriyo kAla:utkRSTataH jaghanyataH 5 asakhya-agalA- utkRSTakAya- | proghavada- dvisamayanyUdezonA lokAHsaMkhyabhAgaH sthitiH antamahUte0 nA jaghanya- ekaH samaya: dhaparAvarta kAyasthitiH sarvaniraya-paJce- | saptamabhUmi- | nirayaupa.pratha- dvitIyapRthivyAdipaJcaniragati0 ndriyatiryag-manuSya- nirayabheda0 mA.aparyApta- | yabheda. jyotiSkAdi-27 tiryaggatyogha0 devabhedAH manuSya.devaugha. devabheda. manuSyaugha. tatparyAbhavana.vyantara. pta. mAnuSI.sarvatiryagbheda. 40 sUkSmakendri- ekendriyaugha-sUkSmaike- paJcAndrayA sarvakendriya-vikalendriya indriya0| ekendriyaugha. yaugha0 gha-tatparyApta aparyAptapaJcendriya017 ndriyaughadvayavarjA:17 ] 2 pRthivyAdi- | sUkSmaprathivyA bAdaraugha-tatparyAptA-patrasodha-trasa pRthivyAdipaJcakAyasatkasakAya0 paJcaugha0 dipaJcaudha0 ptisUkSmaparyAptA-paryA paryApta rvabheda0 aparyAptatrasazca pRthivyaptejovAyunigodaugha065 sAdhAraNavanabheda.sarva pratyekavana-trasa031 yoga0 sarva0 18 sarva0 18 sarva0 4 | puruSa0 1 strI0 napuM0 gataveda0 3 kaSAya0 sarva0 4 sarva0 * 4 matyajJAna0 avadhi manaHparyava0 matijJAnAdi. 4 mati-zrutajJAne jJAna0 vibhaGga. zrutAjJAna0 vibhaGga0 1 matya.zrutAjJA4) saMyama0 prasaMyama01 asaMyamavarja dezasaMyama saMyamaugha0 sAmA0 cheda0 asaMyama02 * parihAra0 sUkSma05 darzana pracakSu01 cakSu0 avadhi0 2 cakSu.acakSu.2 avadhi0 lezyA0 sarva0 6 azubhAH 3 tejaH-padma0* 2 zuklA0 1 bhavya0bhavya01 prabhavya0 1 sarva0 2 samyaktvaM mithyAtva0 mithyAtvasAsAdana sAsAdana0 varjA: zeSa06 varjA:-6 saMjJI0 asaMjJI0 1 saMjI01 saMjJI01 AhArI sarva0 2 sarva0 sarvamArgaNAH- 2 14 137 veda0 asaMjJI0 148 gAthAGkA:- 169 168 166 161 167 gatavada kAyasthitivadantamuhartam, na tu kAyasthitiH / *trimizrayoga-krodha-mAna-mAyA-'vadhijJAnA'vadhidarzana-parihAravizuddhikasaMyama-tejaH-padmalezyAmArgaNAsu matAntare'ntarmuhUrtam / * saadisaantbhne| 3ain Education International
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ ajaghanyasthityutkRSTabandhakAlaH kAsu mArgaNAsvityAha-"tiriyaginiye" tyAdi, tiryaggatyodhai-kendriyaugha-sAdhAraNavanaspatyoghabhedeSu tathA pRthivyAdivanaspaki.yAntapaJcakAyaughamArgaNAsu, matyajJAna-zrutAjJAnayoyugale, asaMyamA'bhavya-mithyAtvA-'saMjJimArgaNAsvityetAsu caturdazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / kathametAvAneva, na punanyUnaH ? iti cet , sUkSmapathivyAdInAmutkRSTakAyasthiterasaMkhyeyalokapramANatvAt , teSAM ca prakRtamArgaNAsatkaja banyasthitibandhasvAmitvAbhAvenotkRSTakAyasthitiM yAvadajaghanyasthitivandhasyaiva nirvatanAditi / athAnyatrAha-"agulaasaMkhabhAgo suhumesu bhave" tti prastutotkRSTabandhakAlaH paSvekendriya-pRthivyAdi-vanaspatikAyAnteSu paryAptA'paryAptavizeSaNavirahiteSu sUkSmoghabhedeSu pratyekamagulasyA'saMkhyabhAgaH kSetrato bhavet / kAlatastu prAgvadavasAtavyaH / "acakkhubhaviyesu" ti acakSurdarzanamArgaNAyAM bhavyamArgaNAyAM ca pratyekam "oghavva" tti prakRtabandhakAla oghavat tridhA jJAtavyaH / tadyathA-anAdidhruvaH,anAdyadhruvaH, sAdyadhruvazca / tatra sAdyadhruva utkRSTato dezonArthapudgalaparAvartaH / uktazca prAka"sa ya evamaNAidhuvo aNAiadhuvo ya sAiadhuvo y| taioM'tamuhuttamaNU desuunnddhpriytttto'nnnno"|| iti / atha zeSamArgaNAsu prakRtakAlamAha-"sesAsusagurukAyaThiI" ti uktaviMzatimArgaNA vihAya zeSAsvaSTacatvAriMzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM prakRtasaptakarmaNAmajaghanyasthiterutkRSTo bandhakAlastattanmArgaNAyA svIyA svIyA prAguktotkRSTakAyasthitibarboddhavya ityarthaH / sagamaH, nairayikAdijIveSu kepAJcijjIvAnAmutkRSTakAyasthiti yAvajjaghanyasthitibandhasyApravartanenAjaghanyasthitivandhasyA'viratatayA pravartanasambhavAt / atrA'pi zeSamArgaNA'ntaHpraviSTAyAmapagatavedamArgaNAyAM 'sagurukAyaThiI' ityanena prastutakAlayukRSTakAyasthitipramANe prApte'pyasau vyAkhyAnato'nutkRSTasthitibandhotkRSTakAlavadantamuhUrtamevAvasAtavyaH, na tUtkRSTakAyasthitiriti // 198-199 // tadevamabhihitaH zeSasaptakarmasatkAjaghanyasthiterapi dvividho bandhakAlaH, tasmi~zcAbhihite samAptA caturthadvAraviSayabhUtai kajIvAzrayakAlaprarUpaNeti / / // iti bandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre caturthamekajIvAzrayakAladvAraM samAptam / /
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcamamantaradvAram // idAnIM paJcamasyaikajIvAzrayAntaradvArasyAvasaraH / tatraikajIvAzrayAmantaraprarUpaNAM cikIrSurAdau tAvadutkRSTA'nutkRSTasthitibandhaviSayAM tAmoghataH kurvannAha sattaNhukkosAe ThiIa lahumaMtaraM muhuttNto| paramamasaMkhaparaTTA agurUa lahu bhave samayo // 20 // bhinnamuhuttaM paramaM Aussa gurUa aMtaraM hassaM / samayUNapuvakoDI hoi dasasahassavAsa'hiyA // 201 // paramamasaMkhaparaTTA'NukosAe jahaNNagaM NeyaM / bhinnamuhuttaM paramaM tettIsA sAgarA'bhahiyA // 202 // (pre0) "sattaNDukosAe ThiIa" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTAyAH sthiteH "lahumaMtaraM" ti bandhasya prakRtatvAt 'laghu'-jaghanyaM bandhAntaraM 'muhUrtAntaH' - antamuhUtaM bhavediti pareNAnvayaH / idamuktaM bhavati-anantaroktakAlaprarUpaNAvadantaraprarUpaNAyAmapyutkRSTA-'nutkRSTa-jaghanyA-'jaghanyabhedAcaturdhA vibhaktAnAM sthitInAM pratyeka bandhasya jaghanyata utkRSTatazca dvidhA'ntaraM cintyate, tatraikajIvAzraye'nantaradvArokta jJAnAvaraNAdInAmutkRSTAdisthitisatke bandhakAle samApta vyuparatasyotkRSTAdisthitibandhasya yAvantaM kAlamatikramya niyamena punaH prArambho jAyate, tAvAn prAtiSThitasya punarArabdhasya tattadutkRSTAdisthitibandhasyAntarAlavartI sarvo'pi kAlastattadutkRSTAdisthitibandhasyotkRSTamantaramabhidhIyate / pUrvaniSThitastattadutkRSTAdisthitebanyo yAvantaM samayAdikAlamanatikramya punarnaiva prArabhyate, tAvAn sarvaH kAlastu tasyAstasyA utkRSTAdisthiterjavanyaM bandhAntaraM saMgIryate / oghata AyurvarjamUlasaptaprakRtInAM pratyekamutkRSTasthitibandhasya jaghanyamantaraM bhinnamuhUrtamabhihitam, taccAnutkRSTasthitejedhanyavandhakAlApekSayA bhAvanIyam / tathAhi-kasyApi paryAptasaMjJipaJcendriyamithyAdRSTerjIvasyotkRSTasthitivandhe samApte niyamenAnutkRSTasthitibandhaH pravartate / sa cAnutkRSTasthitivandhaH svakIyajaghanyabandhakAlamantamuhUrtaM yAvadaviratatayA pravartata eva / tasmi~zca pravartamAne sati na vidyate tAvatkAlamutkRSTasthitendhaprArambhAvakAzaH, vivakSitaikakarmaNa utkRSTAnutkRSTasthitibandhayoH samameva pravRttevirodhAt / tatazcAnutkRSTasthiterbandhaprAyogye jaghanyabandhakAle'tikrAnte kasyApi tAdRzajIvasya punarapyutkRSTasthitivandhaprAyogyAdhyavasAyaprApteranutkRSTasthitibandhavirAmena punarapyutkRSTasthitibandhaH pravartayitu lagati / evametAdRzajIvasvAmikoskRSTasthitibandhayorjaghanyamantaramantamuhUrta prApyata iti / "paramamasaMkhaparahA" ti ekajIvAzrayaM saptakarmaNAM pratyekamutkRSTAyAH sthiteH 'paramam'-utkRSTaM bandhAntaramasaMkhyapudgalaparAvartA bhavedityarthaH /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 ] * baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghato'STAnAmutkRSTetara sthityoH idamapyanantaradvArokta saptaprakRtInAmanutkRSTAyAH sthiterutkRSTavandhakAlApekSayA svayameva bhAvanIyam, keSAJcijjIvAnAmanutkRSTasthiterutkRSTavandhakAlaM yAvadutkRSTasthitibandhasyA'pravartanAt, taduttaraM niyamena pravartanAcceti / , athAnutkRSTasthitibandhasyAha - "agurUa" tti saptaprakRtInAmaguroH - anutkRSTAyAH sthiteH "lahu bhave samayo" tti 'laghu' - javanyaM bandhAntaraM 'samayaH' - samayamAtraM bhavet / sugamam pratipakSasthitibandhajaghanyabandhAddhAyAH samayamAtratvAt / uktaM cAnantaraM kAlaprarUpaNAyAm -'sattaNha gurUa lahU kAlo samayo' iti / yadvaitadanyathA'pi sthiterjaghanyamavandhakAlamAzritya bhAvanIyam / tathAhi - upazamazreNau sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye vedyamAnAyuSo dvicaramasamayaM vedayan yaH kazcin mahAtmA jJAnAvaraNasyAnutkRSTaM sthitibandhaM karoti, na tu bhavacaramasamaye, tadAnIM bhavacaramasamaya upazAntamohaguNasthAnavartinastasya kasyA'pi karmaNaH sthitibandhasyAbhAvAt / taduttarasamaye punaH sa kAlaM kRtvA'ntaH koTAkoTIsAgaropama pramANAM sthiti banan pUrvaniSThitamanutkRSTasthitibandhaM punarapi karoti / tadevaM tasya jJAnAvaraNasyAnutkRSTasthiterjaghanyaM bandhAntaraM prApyata iti / itthameva darzanAvaraNAdiviSaye'pi yathAsambhavaM bhAvanIyamiti / athA'nutkRSTasthiterevotkRSTaM bandhAntaraM darzayati- " bhinnamuhuttaM paramaM" ti saptAnAmanutkRSTAyAH sthiteH paramamutkRSTaM bandhAntaraM bhinnamuhUrtamityarthaH / idaM hi bandhAntaramupazamazreNAvabandhako bhUtvA ya upazAntAddhAkSayeNa pratipatati, tasya mahAtmanastattatkarmasatkasthitibandhAnAmavandhakAlApekSayA bhAvanIyam, na tutkRSTasthitibandhotkRSTakAlApekSayA, tadapekSayA'bandhAddhAyAH saMkhyeyasthitibandhAddhApramANatvena dIrghatvAditi / athAyuradhikRtyAha--"Ausse "tyAdinA, uktazeSasyA''yuHkarmaNo 'guroH ' - utkRSTAyAH sthiterantaram - bandhAntaraM 'hrasvam' - jaghanyam "samayUNapuvva koDI hoi dasasahassavAsa'hiyA" tti samayonA ekA 'pUrvakoTI' - uktasvarUpANAM pUrvANAM koTI dazasahasravarSAdhikA bhavatItyarthaH / iyamatra bhAvanA - AyuSa utkRSTasthitibandho vedyamAnapUrvakoTisthitikAyuSo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgasya prathamasamaye vedyamAne trayastriMzatsAgaropamasthitikaM devAyurnarakAyurvA banato jIvasyaikasmin samaya eva labhyate, na punardvitIyAdisamaye, tadAnImabAdhAyAH parigalitatvenotkRSTAbAdhAsaMgatasyotkRSTasthitikAyurvandhasyAlAbhAd / etacca prAk prapaJcitameva / itthamutkRSTAcAdhAyAmutkRSTasthitikamAyurvaddhvA punarapyutkRSTAvAdhAyAmutkRSTasthitikAyurbandho jaghanyato'pi samayonadazasahasravarSAbhyadhikapUrva koTI kAle'tikrAnta eva sambhavati, na punastadarvAk oghotkRSTasthitikAyuSo bandha-vedana yorbhinnabhinnagatAveva bhAvAt / kimuktaM bhavati-oghotkRSTasthitikAyuSo bandhakastig manuSyo vA bhavati, taccAyurnArikatayA devatayA votpadya vedayati, tatazca nirantare bhavadvaye dvandhau na prApyete, kintu sAntarabhavadvaya eva, ityato jaghanyamapyantaramuktapramANaM jAyata iti / atra nodaka:nanu sAntarabhavadvaye tadbandhe'pi kathametAvatsaGgacchet, yata utkRSTasthitikamAyurbaddhvA tatra nArakatayA
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ jabanyotkRSTabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [203 devatayA votpadya tAvadAyurvedayitvA tatastvA punarapi prAgvadutkRSTasthitibandhasya prArambhAtpUrva jaghanyato'pi samayAnapUrvakoTayabhyadhikatrayastriMzatsAgaropamakAlasyApasaraNAd ? iti cet ucyo , satyametat , yadi sarvairapi jIveryathAbaddhasthitikamAyurvedyeta / na caitadevam , yata utkRSTasthitikaM baddhamapi tat pazcAdapavartitaM sat kRSNavAsudevadRSTAntena kazcinnyanamapi vedyate / ukta ca zrIpaJcamAGgaprathamazatake "jINaM bhaMte ! sagaMkA AuyaM veeDa ? goyamA ! atyagaiyaM veNDa, atthegaiyaM to veei, jahA dukkheNaM do daNDagA tahA Aue vi do daNDa nA pagattapuhuttIbhA, egoNaM jAca vemANiA, hutteNa vi theb'| iti / ___ ayambhAvaH--ekajIvamAzritya nAnAjIvAnAzritya ca vaimAnikaparyanteSu caturvizatidaNDakeSu 'duHkhaM'-karma tavedanavatsvabaddhamAyuH kazcid vedayati kazcinna vedayati / kimuktaM bhavati-kazcidyathAbadamutkRSTAdisthitikaM vedayati, apavartanAkaraNato'napavartitatvena yathAvaddha muditatvAt / kazcitpanarukRSTAdisthitika baddhvA pavAdapayatanAkaraNenApavartitaM-hasvIkRtasthitikaM vedayati, na tu yathAbaddhamukRyAdisthitikA , yathAvadvotkRSTAdisthitikatvena tasyAnudIrNatvAt / tathA ca taTTIkA athAyuHpradhAlalyAcArakAdivyapadezasthAnarAzritya daNDakadrayama, etasya ceSaM vRddhokabhAvanA-yadA saptamakSitAbAyuna, punazca andara pariNAmadhizegatRtIyadharaNIprAyogya nirvartitaM vAsudeveneva, tattAdazamaGgIkRtyocyate pUrvabaddhaM kacinna vedayati, anudIrNatvAttasya / yadA punaryatraiva baddhaM tatraivotpadyate, tadA vedayatItyucyate, tathaiva tamboditatyAditi / / ' iti / itthaM hi yaH kazcittiryaga manaSyo botkRSTAvAdhAyAM trayastriMzatsAgaropamasthitikaM nirayAyubaddhvA pazcAt kAlAntare vizaddhAdhyavasAyamavApya taM hrasvaM dazasahasravasthitikaM karoti, tatazcAnakrameNa vegAnAyuHkSaye dazasahasravasthitikanArakatayotpadya yathAkAlaM pUrvakoTiva sthitikaM tiryagAyumana bAyuryA baddhvA krameNa tatrotpadya ca tasya pUrvakoTisthitikasya vedyamAnAyuyo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAge ca vedayitumArabdhe tatprathamasamaye utkRSTAbAdhAyAM punarapi trayastriMzatsAgaropamotkRSTasthitikamAyurvajAti, emAdRzasAntaramavayakRtayorAyuSa utkRSTasthitibandhayorantaraM samayonadazasahasvAbhyadhikapUrvakoTipramANaM prApyate , samayonapUrvakoTitRtIyabhAgaH prathamabhavasatkaH , dazavasahasrANi madhyavartinirabhavasatkAni , pUrvakoTItRtIyabhAgadvayaM tu tRtIyabhavasambandhi , eteSAM saGkalane niruktapramANalAbhAt / idaM hyantaramutkRSTasthitikadevAyurvandhadvAreNa tu svayaM bhAvanIyamiti / etacA''yarvandhottaraM vedyamAnAyapo'pavartanAmanabhyapagamyoktam / tadabhyupagamApekSayA tu mUloktAntarAtkiJcidunapUrvakoTitRtIyabhAgena hInaM svayamabhyUhyamiti / / athAyupo utkRSTasthitivandhasyotkRSTamantaramAha-"paramamasaMkhaparahA" ti AyuSo gurusthiteH 'paramam' utkRSTaM undhAntaramasaMkhyeyapug2alaparAvartA bhavatItyarthaH / idaM hi saptakarmaNAmutkRSTAyAH sthiterutkRSTavandhAntaravad bhAvanIyamiti / AyuSa evAnutkRSTAyAH sthiterdvividhaM bandhAntaramAha"NukosAe" ityAdinA, "NukosAe" ityatra luptAkArasya darzanAd anutkRSTAyAH prakRtasyAyupaH sthiteH "jahaNNagaM yaM" ti jaghanyameva jaghanyaka-hasvaM bandhAntaraM jJeyamityarthaH /
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 ] ___ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm kiyajjJeyamityAha-"bhinnamuhuttaM" ti bhinnamuhUrtam-antarmuhUrtam / idaM hi pArabhavikAyurvandhaprAyogyAyAM dvicaramAddhAyAM caramAddhAyAM ca vAradvayamAyurbandhaprAyogyAdhyavasAyAnavApya dvirAyurvandhaM kurvatAM jIvAnAM tasyAyurvandhadvayasyAntarAlapramANaM boddhavyam, na punardezonakSullakabhavapramANam, kSalakabhavApekSayA yathoktAntarasyaiva laghutvAt / kutaH ? iti ced , aparyAptaikendriyAdimArgaNAsvapi nAnA''kareMrAyurvandhasyAbhimatatvena jaghanyasthitikAparyAptakabhavatribhAgAdapi nyuuntvaaditi| "paramaM" ti AyuSo. 'nutkRSTasthiteH 'paramam'-utkRSTaM bandhAntaraM "tettIsAsAgarA'bhahiyA" ti abhyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANItyarthaH / idaM hi yaH kazcinmanuSyastiryagjIyo vA svIyavedyamAnapUrvakoTiyAyuSo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgadvitIyasamayAdantamuhUrta yAvadanutkRSTasthitikaM devAthurnirayAyurvA baddhvA kAlAntare nirayAditvenotpadya ca pUrvavaddhaM trayastriMzatsAgaropamasthitikaM nirayAdyAyurvedayan krameNA'vAptAyAmAyurvandhaprAyogyAyAM caramAyAmasaMkSapyAddhAyAM pravizanneva yadA pArabhavikAyurvandhaM karoti, na tu tadarvAka, tadA tena jIvena pUrvakoTImanuSyAdibhavatRtIyabhAgAvazeSe kRtasyA''yurvandhasya tathA'nantara utkRSTasthitikanirayAdibhave AyurvandhaprAyogyAyAM caramabandhAddhAyAM kRtasyAyurvandhasya yadantarAlamantamuhUrtadvayonapUrvakoTitRtIyabhAgAbhyadhikatrayastriMzatsAgaropamapramANaM tadarekSayA vije. yamiti // 200-201-202 // tadevamabhihitaM maulAnAmaSTAnAM karmaNAmutkRSTAnutkRSTasthityoH pratyekaM jaghanyotkRSTadvividhaM bandhAntaramodhataH / sAmprataM tadevAdezato vyAjihI' rAdau tAvadAyurvarjasaptakarmaNAM darzayannAi savvesu jogesugayavee cuksaay-nnaannesu| saMyama-sAmaiesu chee parihAra-desesu // 203 // suhumo-hi-smm-beag-uvsm-saasaann-miis-'nnaahaare| sattaNha aMtaraM No ukosAe ThiIa bhave // 204 // (pre0) "savvesu" ityAdi, sarveSu 'yogeyu' manoyoga-bacoyoga-kAyayogasatkeSvaSTAdazavapi mUlottarayogabhedeSvityarthaH / tathA 'gatavede'-upagatavedamArgagAbhede "caukasAyaNANesu" ti catuHzabdasya pratyekaM yojanAt krodhAdiSu caturyu kapAyabhedeSu matyAdiSu caturyu jJAnamArgaNAbhedeSu cetyarthaH / tathA saMyamaugha-sAmAyikasaMyamamArgaNayoH "chee" ti chedopasthApanasaMyame, tathaiva parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamamArgaNayorityarthaH / anyA mArgaNAH saMgRhituM prAha-"suhumohi" ityAdi, mUkSmasamparAyasaMyamA-'vadhidarzana-samyaktvogha-vedakasamyaktvau-pazamikasamyaktva-sAsAdanamizradRSTaya-nAhArakamArgaNAbhedeSvityetAsu catvAriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu pratyekaM kimityAha-"sattaNha aMtaraM No"ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAmutkRSTAyAH sthiteH 'aMtaraM'
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthiteha svetarabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 205 tibandhAntaraM na bhavedityarthaH / idamuktaM bhavati - yasyAM mArgaNAyAmutkRSTAdisthitibandhaH svapratipakSeNAnutkRSTAdisthitibandhena sthiterabandhena vA'ntaritaH san jaghanyato'pi dviH prApyate, tasyAM mArgaNAyAM tasyA utkRSTAdisthitervandhAntaraM labhyate / prakRte ca yogabhedakaSAyabhedAn vivarNya zeSeSvapagataveda- matijJAnAdi mArgaNAsu vedodaya- mithyAtvAdyabhimukhajIvAnAmeva mArgaNAcarama sthitibandhe utkRTasthitibandho jAyate, teSAmeva svasvamArgaNAgatazeSajIvApekSayA'dhikasaMkliSTatvAt / te cotkRSTasthitibandhaM kRtvA'nantarameva prAg yasyAbhimukhA Asan, taM vedodaya - midhyAtvAdikaM prApnuvanti tathA ca sati teSAM prakRtamArgaNAyA eva vicchedo jAyate / ityevamapagata veda- matijJAnAdiSu yoga kaSAyavarjamArgaNAbhedeSu mArgaNAvicchedAdavagbhAvicaramasthitebandhe sakRdevotkRSTa sthitibandhabhAvAd utkRSTa sthitibandhadvitvanibandhanamutkRSTasthite bandhAntaraM na labhyate / manoyogAdiyogamArgaNAbhedeSu tUtkRSTa sthitibandhasvAminaH saMjJipaJcendriyajIvA eva / teSAM ca manoyogAdInAM pratyantamuhUrtaM parAvRttirjAyate / tathA ca sati saMjJipaJcendriyajIvAnAmutkRSTa sthitibandhasvAminAM manoyogAditattanmArgaNAsu nirantaramavasthAnaM svalpameva bhavati / tAvati ca hrasvakAle tatsvAmibhiH saMjJipaJcendriyajIvairdvirutkRSTasthitibandhaH katu natra pAryate, tataH svalpAvasthAnaprayuktaH prakRtAntarasyA'bhAva eva tAsu bhavatIti // 203 -204 / / tadevaM yAmu mArgaNAsu saptakarmaNAmutkRSTAyAH sthiterbandhAntarasyA'sambhavastAsu tatpratiSidhya sAmprataM yAsu tatsambhavastAsu tajjaghanyAdibhedena darzayannAha - sAsu muhutto lahu guru tipaNiMditiriyamaNusesu N / koDita puvvA ayadvAra sura-sukAsu // 205 // (pre0) "sesAsu muhuttaMto" ityAdi, anantaraM " savvesu jAgesu ityAdigAthAdvaye'bhihitamArgaNA vivarjyaM zeSAsu nirayagatyoghAditriMzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM "muhattato lahu" ti saptakarmasatkotkRSTa sthite 'laghu' - jaghanyaM bandhAntaraM ' muhUrtAnta:':- antarmuhUrta, bhavatIti zeSaH / tatrai kendriyaughAdimArgaNAsvanutkRSTasthiterjavanyabandhakAlasyAntarmuhUrtatvAt prakRtAntaramapyoghavadantarmuhUrtameva prApyate / nirayagatyoghAdimArgaNAsu yadyapi saptAnAmanutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlaH samayastathApyasau kAlakaraNenAnyathA vA mArgaNAparAvRtterarvAg mArgaNAcaramasamayaprArabdhAnutkRSTasthitibandhamapekSya prApyate, sa ca mArgaNAcaramasamayarupo'nutkRSTasthitibandhasya jaghanyaH samayamAtrakAlaH prastutAntaraprayojako bhavituM nArhati tasya mArgaNAkAlabhAvyutkRSTasthitibandhadvayamadhyavartitvAbhAvAt / yato yaH kacidanutkRSTasthitiyandho mArgaNAkAlabhAvyutkRSTasthitibandhadvayamadhye pravartate sa svakIyapravRttikAlamapekSyotkRSTasthitibandhAntarasya prayojako bhavati / nirayagatyoghAdimArgaNAsu tAdRzaH sthitibandho jaghanyato'pyantamuhUrtakAlinaH, ato nirayagatyoghAdiSu saptAnAmanutkRSTasthitibandhajaghanyakAlasya samayamAtratve'pyutkRSTasthitibandhasya jaghanyamantaraM tu samayaM naiva prApyate kintvantamuhUrtameva prApyata iti " ,
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm tathaivAbhihitamiti / etAsveva zeSamArgaNAsu prakRtAntaramutkRSTataH kiyadbhavatItyetaddidarzayiSuH krameNAha-"zuru tipaNi"ityAdinA, saptAnAmutkRSTAyAH sthiteguru-utkRSTaM bandhAntaram "tipaNiditiriyamaNusesu" ti trizabdasya paJcendriyatiryag-manuSyayoH pratyekaM yojanAd vyAkhyAnato vizeSapratipattevAparyAptabhedavarjAstrayaH paJcendriyatiryagbhedAH, aparyAptabhedavarjAstrayo manuSyabhedAzcaiteSu SaTpu mArgaNAbhedeSu "koDipuhuttaM puvvA" ti koTipRthaktvaM pUrvANi,pUrvakoTipRthaktvamityarthaH / "puvvA" ityatra pastvaM prAkRtatvAt / prAkRte hi liGgamatantraM bhavati / yAhuH kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUripAdAH svaprAkRtalakSaNe "liGgamatantram (si0he0 8 / 4 / 445) iti / _ iyamatra bhAvanA-paNNAM ukta mArgaNAbhedAnAM pratyekamekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikapalyopamatrayamAnA bhavati / uktaM cAnantarameva kAladvAre-"tipaNidiyatiriyANaM tiNarANaM ya paliotramA tipiNa / abbhahiyA puvvANaM koDipuhutteNa NAyavvA / / " 155 / / iti / tatraiSA kAyasthitiH "paciMdiyatirinarANaM sattaTThabhavA u ukkosA" iti, vacanAt nAnAbhavagrahaNaiH prApyate, na punarnirayagatyopAdimArgaNAvadekenaiva bhavena / tatrApyutkRSTakAyasthitimativAhayanto jIvAH saMkhyeyavarSasthitikAn nAnAbhavAn prAgeva kRtvA pazcAd ekaM trivalyopamasthitikaM bhavaM kurvanti, na punaH pUrvameva madhye vA / kutaH ? pUrva madhye vA'naMkhyeyavasthitikamava karaNe teSAmutkaSTakAyasthiterevA'navAptaH / nanu pazcAtsaMkhyeyavarSasthitikAn nAnAbhavAn kurvanta ete prakAmArgagAthA utkaSTAM kAyasthitiM karamAd na pUrayanti ? ucyate, naratiri asaMkhajIvi saJce niyameNa jaMti devesu" iti niyamAdasaMkhyeyavarSasthitikabhavAduttaraM teSAM devagatAvotpattyA tiryakpaJcendriyAdimArgagAto bahini eva jAyate. tatazca nAsti prastutamArgaNAsva nirantaraM pazcAtsaMkhyeyavasthitikanAnAbhavakaraNAvakAzaH / kiJca prakRtatattanmArgaNAlako kaSTakAyasthitinirvAhakAnAmapi jIvAnAM carame tripanyopamapramANe'saMkhyavasthitike bhava utkanTA tyativandho na jAyate / kutaH ? teSAM yugmitvena svabhAvata eva mandakapAyitvAt / ukta ca lokaprakAze yugmisvarUpapradarzanAvasare zrImanmahopAdhyAyavinayavijayagaNipAdaH-'tanuko vamAna nAbAlonopAH svabhAvata / / 7 / / iti / itthaM cItkRSTasthitibandhasyotkRSTamapyantaraM pUrvakoTIpRthaktvameva labhyate, na punarnirayagatyoSAdivatstrIyastrIyadezonakAyasthitipramANam, prathamotkRSTasthitivandhasya kAyasthiteH prArambhAvasthAyAM bhAve'pi dvitIyavArabhAvyutkRSTasthitirandhasya tripalyopamakAyasthityavazeSAtyUvameva sambhavAditi / ___ "ayarA'hAra surasukkAsu" ti 'atarAH --gAgaropamANyaSTAdaza saptaprakRtisatkotkRSTAyAH sthiterutkRSTabandhAntaraM bhavatIti prakramAgamyate / kasyAmityAha-"sure"tyAdi, tatra "sura" ti devagatyodhamArgaNAyAM tathA zuklalezyAmArgaNAyAmityetayoH pratyekamityarthaH / ayambhAvaH-yadyapi sAmAnyata utkRSTasthitivandhasyotkRSTamantaraM tatsvAminastattanmArgaNAyAmutkRSTAvasthAnalakSaNotkRSTakAyasthityadhInam, tatazca bahuSu mArgaNAsu taddezonakAyasthitipramANaM prApyate, tathApi katipaya
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRdhasthiterjaghanyetarabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [207 mArgaNAsvanantaroktanItyA taddhInamapi labhyate, prakRte'pi dvayormArgaNayorutkRSTakAyasthitiyadyapi trayastriMzatsAgaropamANi, tathApi tayorutkRSTasthitibandhasvAmino na utkRSTakAyasthitikA jIvAH, devagatyodhamArgaNAyAmaSTamakalpAntAnAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAt, zuklalezyAmArgaNAyAmapi navamakanpAntAnAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAcca / tatrApyadhikasthitikA-'dhikatarasthitikAnAM zuklalezyAkadevAnAM prazastatara-prazastatamazuklalezyatvena prANatakalpAdidevAnAmiva kadApyutkRSTasthitibandho na jApate, kintu ye navamakalpagatA hrasvasthitikA devA ta evotkRSTasthitibandhaM nirvartayanti, te ca yadA'ntamuhUrta tyaktvA bhavaprArambhe prAnte ca vAradvayamevotkRSTasthitibandhaM kurvanti, tadA mUloktamaSTAdazasAgaropamapramANamantaraM prApyate, taccAntamuhUrtalakSaNenaikadezena stokameva hInamiti mUle'nuktamapi svayameva hInaM draSTavyam, dezena hInAdhikyasya lAghavArtha mUle'darzitatvAt / taccetthaM bhAvyate-yathAsaMkhyamutkRSTajaghanyasthitikAnAM sahasrArA-''natakalpadevAnAmaparyAptAvasthAyAM bhavaprathamAntamuhUrte utkRpasthitivandhasyA'sambhavAt taduttarajAtaprathamotkRSTasthitibandha-bhavacaramasamayakRtotkRSTasthitibandhayorantarameva prakRtotkRSTAntaraM bhavati, taccAntamuhUrtalakSaNenaikadezenonAnyaSTAdazasAgaropamANi / yadvAzakla lezyAyAM svAmitvadvAre utkaTasthitibandhasvAminaH 'suilA ANatasuro miccho vA' ityAdigAyoktavAkAreNAnatAdikalpavAsino'pi darzitAH,atastAnapekSya prakatAntaramuktanItyA tatra mUloktAdavikamapi draSTavyamiti / itthamevAnyatrApi mUle sAmAnyato'bhihitAnyantarANyantarmuhUrtAdilakSaNaikadezenonAnyadhikAni vA yathAsambhavaM svayameva draSTavyAniti / / 205 / / athAnyatra prakRtAntaramAha NeyaM asaMkhalogA egiNdi-nnigoa-pNckaayesu| aMgulaasaMkhabhAgo hoi chsuhumoghbheesu||206|| oghava aNANaduge ayatA-'cakkhu-bhavi-abhavi-micchesu / (pre0) "NeyaM asaMkhalogA" ityAdi, akSarArthastu sugamaH, kevalam "asaMkhaloga" ti kSetrato'saMkhyeyalokapramANam , kaaltstvsNkhyeyotsrpinnyvsrpinnyH| evam "aMgulaasaMkhabhAgo" ityatrApi kSetrato'GgulasyAsaMkhyabhAgapramANam , kAlatastu prAgvadasaMkhyeyotsarpiNyavasarpigya eva boddhavyAH, navaraM pUrvApekSayA'mUrasaMkhyabhAgagatA iti / kSetratastu pratisamayapradezApahAra lakSaNA bhAvanA prAgvad draSTavyA / atraikendriyogha-nigodaugha-pRthivyAdivanaspatikAyAntaughApAsu saptamArgaNAsvasaMkhyalokapramANamantaraM tathA SaTsvekendriyapRthivyAdisAdhAraNavanaspatikAyAnteSvauSikeSu sUkSmamArgaNAbhedeSu pratyekamaGagulAsaMkhyabhAgapramANaM matyajJAnAdisaptamArgaNAbhedeSvoghavadasaMkhyapudgalaparAvartapramANaM ca prakRtAyAH saptAnAmutkRSTasthiterbandhAntaram- 'jeTTho asaMkhalogA egidi-Nigoa-paMcakAyesu / aMgulaasaMkhabhAgo hoi chsuhumovbhersu||150|| oghavva aNANaduge ayatA-'cakkhu-bhavi-abhavi-nicche su| iti granthenoktamanutkRSTasthiterutvaSTabandhakAlamapekSya bhAvanIyamiti // 206 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm athoktazeSamArgaNAsu prakRtAntaramAryAdhunAha sesAsu desUNA sagasagakAyaTTiI paramA // 207 // (pre0) "sesAsu" ityAdi, sugamam / navaraM "sesAsu" ti "savvesu jogesu" ityAdigAthAdvaye prAkpratipiddhaprakatAntarAzcatvAriMzanmArgaNAstathA "guru tipaNiditiriyamaNusesu"mityAdinA'nantaramabhihitaprakRtAntarA aSTAviMzatimArgaNA vihAya zeSAsu dvayadhikazatamArgaNAsu pratyekaM saptAnAmanutkRSTasthitibandhasyotkRSTAntaraM strIyasvIyotkRSTakAyasthitirityarthaH / tatra zeSamArgaNA nAmata imA:-sarve nirayagatibhedAH, devagatyoghamedavarjA ekonatriMzadbhavanapatyAdidevagatibhedAH, tiryaggatyoghA-'paryAptapaJcendriyatiryagbhedau, aparyAptamanuSyamedaH, bAdaraikendriyaugha-paryAptA-'paryAptavAdaraikendriya-paryAptA-'paryAptasUkSmaikendriyarUpAH paJcaikendriyabhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJce. ndriyabhedAH, ogha-sUkSmauSabhedadvayavarjA bAdarogha-bAdaraparyAptA-'paryApta-mUkSmaparyAptA-'paryAptabhedabhinnAH paJca pathivIkAyabhedAH, tathaiva paJcAkAyabhedAH,paJca tejaskAyabhedAH,paJca vAyukAyabhedAstathA paJca sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnAstrayaH pratyekavanaspatikAyabhedAstathaiva trayastrasakAyabhedAH, stryAdayastrayo vedamArgaNAbhedAH, vibhaGgajJAna-cakSurdarzana-kRSNAdipaJcalezyA-kSAyikasamyaktva-saMDya-'saMkhyA-''hArimArgaNAbhedAzceti / bhAvanA tu pUrvavat, navaraM sarvamArgaNAsUtkRSTakAyasthitirantama hartalakSaNenekadezamonA drssttvyaa| tatrApyantamuhUrtamutkRSTa sthitibandhakAlAdisatkaM kAya sthiteH, prArambhamAgasambandhi caramabhAgasambandhi ca samuditaM sad dIrgha hrasvaM ca yathAsambhavaM vaya'm , na punaH sarvamArgaNA tulyameva / tathAhi-nirayagatyodhamArgaNAbhede kazcidutkaSTasthitikaH saptamapRthivInairayikajIvastatrotpadyA'paryAptAvasthAyA UrdhvamutkRSTasthitibandhaM prArabhya taM samApayati, tataH prabhRterutkRSTasthitibandhasyotkaSTamantaraM pravartate,tacca tAvatpravartate,yAvadasau punarapi bhavacaramasamaya utkaSTasthitibandhaM prArabhate / evaMtasya mArgaNAyAzcaramabhAgasambandhyekasamayastathAsprArambhamAgasambandhyatkaSTasthitibandhasamAptiM yAvad nirayabhavasatko yAvAn kAlo lavitastAvadantamuhUrtaM ca varjanIye , tAbhyAM hInaM trayastriMzatsAgaropamapramANaM nirayaudhe utkRSTasthitivandhayorutkRSTAntaraM bhavati / evamevAnyanirayagatyAdimArgaNAbhedeSvapi boddhavyam / aparyAptasUkSmaikedriyamArgaNAbhede tu mArgaNAyAH prArambhamAgasatkAntamuhatamiva mArgaNAyAH prAntabhAgasambandhyapyantamuhartakAlo varjanIyaH, na punarnirayagatyoghAdivatsamayamAtraH, mArgaNAntarAbhimukhAnAmaparyAptasUkSmaikendriyajIvAnAM bhavacaramAntamuharte utkRSTasthitibandhasyA'pravartanAt , prAgevotkRSTasthitibandhabhAve tUtkRSTasthitibandhakAlasya taduttaravartikAlasya cAntarakAlabahirbhAvAcceti / itthamevA'paryAptasUkSmasAdhAraNavanaspatikAyamAgeNAdAvapi yathAsambhavaM kAyasthitisatkaM caramAntamuhUrtamapi vajyAmiti // 207 // tadevaM darzitamAyurvarjasaptaprakRtInAmutkRSTasthiterjaghanyotkRSTadvividhamapi bandhAntaramAdezataH /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ - anutkRSTa sthite jaghanyetarabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 209 sAmprataM tAsAmeva saptAnAmanutkRSTAyAH sthitestatpracikaTayiSurAdau yAsu mArgaNAsu tanna sambhavati, tAsu pratiSedhayan yAsu sambhavati, tAsu pUrvavadarzayacAha gAthAtrayam - kammaNa - sAmaiesa chee parihAra- desa -suhumesu / veaga-sAsANesu N mIsA-SNAhAragesu ca // 208 // No aMtaraM ThiIe'NukkosAra timissajogesu / Natthi ahavA jahaNaM samayo paramaM muhutto // 209 // avagayaveammi tahA maNapajjava - saMyamesu lahumiyaraM / yaM bhinnamuhutta sesAsu hoi oghavva // 210 // ( gre0 ) "kammaNasAmaie sumityAdi, kArmaNakAyayoga-sAmAyikasaMyamayoH, chedopasthApanasaMyame, parihAravizuddhikasaMyama- dezasaMyama-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsu, vedakasamyaktva - sAsAdanayormizrA - 'nAhArakamArgaNa yozcetyetAsu dazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu kimityAha"No aMtaraM ThiIe'NukosAe" ti saptamUlaprakRtInAmanutkRSTAyAH sthite: "aMtaraM" ti bandhAntaram "No "tti na bhavatItyarthaH / sugamam / bhAvanA tUtkRSTasthitervandhAntarapratiSedhavatkAryA, prakRtamArgaNAsUtkRSTasthitibandhavadanutkRSTasthitibandhasyA'pyekaM jIvamapekSyaikadaiva bhAvAt / idamukta bhavati - etAsu pratyekamutkRSTa sthitibandhasamAptyA samameva sAmAyikasaMyamAditattanmArgaNA'pi mArgaNAntaratayA parAvartate, tatazcotkRSTa sthitibandhenAntarito'nutkRSTasthitibandho'pi dvirna prApyate, tadabhAve ca kuto'ntaraM labhyeta, na kutazcidapi, antarasya pratipakSasthitibandhAdidvayAdhInatvAditi / nanu apagatavedAdimArgaNAsvapyutkaSTasthitibandhAdanantarameva mArgaNAvicchedAdanutkaSTasthitibandha utka STasthitibandhenAntarito na bhavati, tatkutastAsvapi prakRtAntaraM na pratiSiddham / iti ced, ucyate, apagataveda- matijJAnAdimArgaNAsu mArgaNAprAnta evotkRSTa sthitibandhabhAvenA'nutkRSTasthitibandhastadantarito na bhavati, tathApyasAvupazAntamohaguNasthAnakasatkenA'bandhakAlenAntarito bhavati, tathA ca satyantaraM labhyate, abhihitaM ca prAg yasyAM mArgaNAyAM svapratipakSasthitibandhena sthiterabandhena vA'ntaritaH sannutkRSTAdisthitibandho dviH prApyate tasyotkRSTAdisthitibandhasyAntaraM labhyata ityato'pagatavedAdimArgaNAsvekataraprakAreNApi tallAbhAdutkRSTasthitibandhAntaravanna niSiddhaM prastutAntaramiti / kArmaNakAyayogA'nAhArakamArgaNayostUtkRSTa sthitibandhasvAminAM saMjJipaJcendriyANAmutkRSTato'pi samayadvayamAtramavasthAnAjjaghanyataH samayatrayAdhInamantaramapi na sambhavatIti / atha yAsu mArgaNAsu matadvayamabhipretya prastutAntarasya bhAvAbhAvau tAsu tathaiva darzayannAha - "timissajogesu" ityAdinA, aurAdikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizrakAyayogalakSaNAsu tisRSu mizrayogamArgaNAsu
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] baMdhavihaHNe cUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuHkarmaNaH pratyekaM ".li." tti zarIraparyAptiniSThApanAiksimaya eva saptAnAmutkRSTasthitibandhaM svIkurvatA nAsti bandhAntaram,utkRSTasthitibandhasya sAmAyikAdimArgaNAvanmArgaNAprAnte sakadevabhAvena sthiterabandhasyAsambhavena cAnutkRSTasthitibandhasyaikadaiva lAbhAt / "ahavA jahaNNaM para paramaM muhutaMto" tti athavA proktAnyamatena saptAnAmanutkRSTAyAH sthitevandhAntaraM jaghanyaM 'samayaH'-samayapramANaM bhavati, paramam'-utkRSTaM tu tad 'muhUrtAntaH'-antamuhUrtaM bhavatItyarthaH / sugamam / tattanmArgaNAyA dvicaramAdisamayeSu samayamekamutkRSTasthitivandhaM kurvatAM prakRtAntaraM samayapramANaM labhyate, antamuhUta yAvadutkRSTasthitibandhaM kurvatAM tvantamuhartamAnaM tatprApyata iti / atha yatra sthiteravandhakAlenAntaritaH sannanutkRSTasthitibandho dviH prApyate, tatra tadapekSA labhyamAnamantaraM darzayannAha-"avagayaveammi" ityAdinA, apagatavedamArgaNAyAM tathA manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNayorityetAm tisayu mArgaNAsu pratyekaM saptAnAmanutkRSTAyAH sthiteH "lahumiyaraM" tti 'laghu' jaghanyaM 'itaram'-utkRSTaM cobhayavidhamapi bandhAntaraM "yaM bhinnamuhatta" ti bhinnamuhUrtam-antamuhUrta jJeyamityarthaH / idaM chupazAntamohaguNasthAnakakAlapramANaM labhyate, tatrApi mohanIyAnutkRSTasthitestu tat savizeSam , sUkSmasamparAyaguNasthAnake mohanIyasya bandhAbhAvena sUkSmasamparAyaguNasthAnakAlayasyA'pi prakRtAntare praviSTatvAt / vistaratastu svayameva bhAvanIyam / nanu jaghanyato'pi kathamantamuhartamevocyate ? bhaNyate-upazAntAddhAkSayeNa pratipatatAmeva tallAbhA / naco zAntamohaguNasthAne samayamAtramavasthAya kAlaM kurvatAM tatsamayamAtramapi labhyateti zaGkayam, tAdRzajIvAnAM devagatAvutpacyA prakRtamArgaNAyA evaM bahirbhAvena samayamAtrasyApyantarasyA'lAbhAditi / athazeSamArgaNAsa prakRtAntaramatidizannAha-"sesAsu hoi oghavva" tti "kammaNasAmaiesumityAdinA niSiddhAdhikRtAntarA dazamArgaNAstathaudArikAdimitrayogamArgaNAtrayamanantaroktA'pagatavedAdimArgaNAtrayazca vivajyaM zeSAsu nirayagatyopAdicatuHpaJcAzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM saptaprakRtisatkAnutkRSTasthitibandhAntaram "hoi oghavva" ti oghavajja panta ekasamaya utkRSTatazcAntamuharta bhavatItyarthaH / tatra nirayagatyoghamArgaNAbhede saptAnAmutkRSTasthiterjaghanyavandhakAlenaikasamayenAntaritayoranutkRSTasthitivandhayorantaraMjaghanyato labhyate, Antamu hratikenotkRSTasthitibandhenAntaritayoranutkRSTasthitibandhayorantaraM tUtkRSTapade prApyate / itthameva manuSyagatyodha-paryAptamanuSyamAnuSI-paJcendriyoMgha-paryAptapaJcendriya-trasakAyogha-paryAptatrasakAya-kAyayogasAmAnyabheda-mati-zratA-'vadhijJAna-cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvaugha-kSAyiko-pazamikasamyaktva-saMDyA-''hArimArgaNA vihAya zeSasarvamArgaNAsvapi bhAvanIyam / mati-zrutA-'vadhijJAnA-'vadhidarzana-samyaktvaudhau-pazamikasamyaktvamArgaNAsa tu jaghanyamutkaSTaM dvividhamapyantaraM sthiterabandhakAlAntaritayoranutkRSTasthitibandhayorantarAlamapekSyaudhikabhAvanAvadbhAvanIyam , na punarutkRSTasthiterbandhakAlamapekSya, tadapekSayA jghnyoskRssttaiktraantrsyaa'pynutptteH| kuto'nutpattiriti cet ? matijJAnAdimArgaNAsu mithyAtvAdyabhimukhA
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRvasthite bandhAntaram ] dvitIyAdhikAre 'ntaradvAram [ 211 nAmevotkRSTasthitibandhabhAvenotkRSTasthitibandhena samameva matijJAnAdimArgaNAnAmapi vicchedAditi / manuSyagatvodha-paryAptamanuSya-mAnuSI paJcendriyadha-paryAptapaJcendriya-tra sakAyaudha-paryAptatra sakAya-kAyayogasAmAnya-cakSu darzanA - 'cakSurdarzana- zuklalezyA bhavya kSAyikasamyaktva-saMjJayA''hArimArgaNAsa tu saptAnAmanutkRSTasthiterjaghanyabandhAntaraM nirayagatyoghAdivadutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlApekSayA, matijJAnAdimArgaNAvatsamaya mAtrA 'vandhakAlApekSayA vA bhAvanIyam, kevalaM manuSyagatyoghAdimArgaNAtraya utkRSTasthitibandhajaghanyakAlApekSayaiva / etAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAyutkRSTAntaraM tvoghavat sthiterabandhakAlamapekSyaiva bhAvyam, na punarnirayagatyoghAdivadutkRSTasthitibandhotkRSTa kAlApekSayA, utkRSTasthiterutkRSTabandhakAlasyAntarmuhUrtatve'pyupazAntAdvApekSayA laghutvAditi // 208-209-210 // tadevamabhihitamAdezato'pi saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTayordvividhayoH sthityoH pratyekaM jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamapi vanvAntaram / sAmpratamavazeSasyAyupastadidarzayi purutkRSTasthitivinaya darzayannAha - savvaNiraya deve tiriye tipaNiMditiriyamaNusesu / paNa maNavaya kAyesu orAla - viubvajogesu // 211 // AhAradugammi tahA kasAyacauga-maNapajjavesu tahA / vibhaMga-saMyamesu samaia -chea- parihAresu // 212 // desamma chalesAsa khaie sAsAyaNe asaNNamma | Aussa aMtaraM No gurUa (0) "savvaNirayadevesu" mityAdi, prAgvat sarveSu nirayagatibhedeSu sarveSu devagatibhedeSu, tiryagoghe, aparyAptabhedavarjeSu triSu paJcendriyatiryagbhedeSu triSu ca manuSya bhedeSu paJcamanoyogabhedeSu, paJcavacoyogabhedeSvau-dArika-vaikiyakAya yogayorAhArakA ''hArakamizra kAyayogayordvike tathA krodhAdikapAya catuSka-manaH paryavajJAnayoH, vibhaGgajJAna-saMyamaughabhedayoH, sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyamabhedeSu, dezasaMyame, kRSNAdiSu SaTSu lezyAbhedeSu kSAyikasamyaktve, sAsAdane'saMjJimArgaNAbhede cetyetAm sAdhayagAthAsaMgRhItAsvazItimArgaNAsa pratyekam " Aussa aMtaraM No gurUa" tti maulasyAyuHkarmaNo 'guroH - utkRSTAyAH sthiterbandhAntaraM " No" tti na bhavatItyakSarArthaH / bhAvArthasvayam - Ayupa utkRSTasthitervandhAntaraM saptakarmaNAmantaramivotkRSTasthitikAyurbandhadvayasyAntarAlApekSayA prApyate, utkRSTasthitikAyurvandhadvayaM tu kasmiMzcidapyekasmin bhave na prApyate / kuta: ? utkRSTasthitikAyurbandhasyotkRSTAbAdhA'dhInatvAt utkRSTAvAdhAyA ekasmin bhave sakadeva lAbhAcca / itthaM ca yAM mArgaNAM bhavadvyabhAvyutkRSTasthitikAyurvandhadvayaM yAvattadbandhakajIvo na pari "
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyuHkarmaNaH tyati, tasyAM mArgaNAyAmAyuSa utkRSTasthiterekajIvAzrayaM prakRtabandhAntaraM prApyate,nAnyAsu / prakRte ca nirayagatidevagatyAdimArgaNAbhedeSu jIva ekabhavameva tiSThati, paratastu niyamena tattannirayagatyAdimArgaNAM parityajati, tato bhavadvayAdhInaM prakatAntaramapi tattannirayagatyoghAdimArgaNAsu na labhyate / tiryaggatyodhAdisaptamArgaNAgatajIvAstathA'saMjJimArgaNAgatA jIvA yadyapi svasvamArgaNAyAmeva nAnAbhavAn kartuM zaknuvanti,tathApi yasmin bhava ete'STamArgaNAgatajIvA utkRSTasthitikamAyurvandhaM kurvanti, tadbhavAdanantare bhava utkRSTasthitikAyurudayAdete'pi tiryaggatyopAditattanmArgaNAyA bahirbhavanti / kutaH ? vartamAnatiryagAdigateranyA yA nirayAdigatistatsatkotkRSTAyupastairnivartitatvAt / idamukta bhavatiaparyAptapaJcendriyatiryagmArgaNAgatA jIvA utkRSTasthitikamAyustiryaggatisatkamapi badhnanti, tiryaggatikAca jIvA aparyAptapaJcendriyatiryagmArgaNAyAM samAviSTAH santi, tatazca yaH kazcidaparyAptapaJcendriyatiryagmArgaNAgato jIvastiryaggatisatkotkRSTAyurvaddhvA pazcAttat pUrvabaLaM pArabhavikAyurapavartya hasvamaparyAptajIva pAyogyaM karoti, krameNa kAlaM kRtvA prakRtAparyAptamArgaNAyAmeva cotpadyate / evaM ca sati pArabhavikA puSa utkRSTasthitibandhe kRte'pi tAdRzo jIvo'nantare bhave na prakRtamArgaNAyA vahirbhavatyeva, kintu prakatamArgaNAyAmevAvatiSThate,tena vedyamAnatiryaggatisatkasyaivotkRSTasthitikapArabhavikAyuSo bandhakaraNAt / tiryaggatyopAdhaSTamArgaNAgatA jIvAstu nirayagatyAdisatkamavotkRSTAyurvaghnanti,tatazvA'dhyavasAyavazAt pazcAttamapavA'pi tAsu nirayagatyAdiSvevotpadyante, AyuSaH sthitAvapavartitAyAmapi prakRtiparAvartanasyAzakyatvAt / kimukta bhavati-AyurvandhAnantaraM tasyAyuSa utkRSTAdisthitiH kRSNavAsa devadraSTAntena kaizcitpazcAdapavartya hasvIkriyate, prakRtistu sA pUrvavaddhA nirayatiryaga-manaSya-devAyuranyatamarUpaiva tiSThati, bhRlaprakRtivadAyuHprakRtInAM parasparasaMkramasyAnabhimatatvAt / itthaM ca tiryaggatyopAdyaSTamArgaNAsvAyuSa utkRSTasthitibandhAntarasyAsambhava eveti / vibhaGgajJAnamArgaNAyAM tUtkRSTasthitibandhasvAmino manuSyAstiryaJco vA, te cotkRSTasthitikaM nirayAyurvaddhyA nairayikatayotpadya punarapi tiryaktayA manuSyatayA vA yAvadutpadyante tAvadvibhaGgajJAnamArgaNAyAmeva nAvatiSThanti / kutaH ? nairayikANAM vibhaGgajJAnena sahitAnAM gatyantare'nutpatteH / idamuktaM bhavatiyathA'vadhijJAnena sahitAstIrthakarAdijIvA nArakebhya udvartya manuSyatayA gatyantare utpadyante, na tathA vibhaGgajJAnopetA jIvA api, kintvete pratipatita eva vibhaGga manuSyAditayotpadyante / uktaM ca navAGgITIkAkRdbhiH zrImadabhayadevasUripAdaiH paJcamAGgavRttau___"manuSyagatau hi gacchantaH kecijjJAnino'vadhinA sahaiva gacchanti tIrthaGkaravat , kecicca tadvimucya, teSAM trINi vA dve vA jJAne syAtAmiti, ye punarajJAnino manuSyagatAvutpattukAmAsteSAM pratipatite eva vibhaGge tatrotpattiH" ityaadi| itthaM ca tiryaggatau manuSyagatau vA sakRdutkRSTasthitikAyurbaddhvA punarapi tatrotpatterabAMgena tatsvAminAM vibhaGgajJAnamArgaNAto bahirbhAvAnmArgaNAkAlabhAvyutkRSTasthitibandhadvayAdhIna
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkasthitejaghanyabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram { 213 mAyuSa utkRSTasthitibandhasyA'ntaraM vibhaGgajJAnamArgaNAyAmapi na prApyate / mahAvandhakAraistu nirayagatita AgacchatAmiva nirayagatau gacchatAmapi vibhaGgajJAnena saha gamanaM nAbhyupagatam , itthaM teSAM matenA'pi prastutAntaraM naiva prApyate, utkRSTasthitikAyurnivayaM tadudaye nArakatayotpattimAtreNaiva tatsvAminAM prastutamArgaNAyA bahirbhavanAditi / yogAdimArgaNAsu tUtkRSTasthitibandhasvAminaH saMjJipaJcendriyatiryagmanuSyA antarmuhUrtAdadhikaM tattanmArgaNAyAM nAvatiSThanti, tatkuto bhavadvayAvasthAnAdhInasya prakRtAntarasya sambhavaH, na kutazcidityarthaH / manaHparyavajJAna-saMyamaughAdimArgaNAsu nirayagatyAdivadeva bhAvanIyam / tAsu pratyekaM vedyamAnagateranyagatisatkasyotkRSTasthitikAyupo bandhAditi // 211-212 // atha yAsu mArgaNAsvAyuSa utkRSTasthiterbandhAntarasyA'sambhavastAsu tatpratiSidhya yAsu tatsambhavati tAsu jaghanyAdibhedataH pracikaTayiSurAdau tAvajjaghanyata Aha oghabba hoi lahuM // 213 // dupaNiditasesu tahA tivea-duannaann-ayt-ckkhuusu| aNayaNa-bhavi-yiyaresumicche saNNimmi AhAre // 214 // (pre0) "oghavva hoi lahu"mityAdi, AyuSa utkRSTasthitelaghu-jaghanyaM bandhAntaramoghavat samayonadazasahasravarSAbhyadhikA ekA pUrvakoTI bhavatItyarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"dupaNiMdiye"tyAdi, prAgvadaparyAptabhedavarjayodayoH paJcendriyajAtibhedayoH, dvayozca trasakAyabhedayostathA svAdiSu triSu vedabhedeSu, matyajJAna-zrutAjJAnarUpayoyorajJAnabhedayorasaMyama-cakSurdarzanamArgaNayoH, acakSurdarzana-bhavya-taditarA'bhavyamArgaNAbhedeSu, mithyAtve, saMjJinyA-''hArimArgaNAyAJcetyetAsu saptadazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / bhAvanA'pyetAsu pratyekamoghavadeva draSTavyA, kevalaM napuMsakavedA-'jJAnadvayA'saMyamA-'bhavya-mithyAtvamArgaNAsUtkRSTasthitikanirayAyuSo'pavartanayA bhAvanIyam / strI-puvedamArgaNayostUtkRSTasthitikadevAyuSo'pavartanayA bhAvanIyam, na panaroghavadubhayathA'pIti // 213-214 // athA'paryAptapaJcendriyatiryagAdimArgaNAH saMgRhya tatra prakRtAntaramAha samayUNagurubhavaThiI asmttpnniditiriy-mnnusesu| dupnnidiytsvjjiasesidiykaaybheesu||215|| (pre0) "samayUNe"tyAdi, samayonA 'guru'-utkRSTA 'bhavasthitiH' tattanmArgaNAgatajIvAnAM vedyamAnA''yaSa utkRSTasthitirityarthaH / AyuSa utkRSTasthiterjadhanyaM bandhAntaramiti prakaraNAdgamyate, bhavatIti zeSaH / kAsu mArgaNAsu samayonotkRSTabhavasthitiH prakRtaM jaghanyaM bandhAntaraM bhavatItyAha"asamatte"tyAdi, aparyAptAparaparyAyasyAsamAptazabdasyobhayatra yojanAdaparyAptapaJcendriyatiryagbhedA-'paryAptamanuSyabhedayorityarthaH, dvizabdasya paJcendriyatrasayoH pratyekaM yojanAd vyAkhyAnato vizeSa
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuH karmaNaH 214 ] pratipattyA caughaparyApta medabhinnau dvau paJcendriyabhedau dvau ca sakAbhedau, ete catvAro bhedA 'varjitA' - styaktA yebhya evambhUtA ye zeSA 'indriyakAya bhedAH' ekendriyAdipaJcendriyAntendriyamArgaNAsatkAH saptadazabhedAH, pRthivyAdivasakAyAntakAyamArgaNAsatkAJcatvAriMzadbhedAca te dvipaJcendriyatravarjitazeSendriyakAya bhedAsteSvekonaSaSTimArgaNAbhedeSu pratyekamityarthaH / ayambhAvaH -- eteSu pratyekaM jIvaidya mAna tiryagAdyAyuH sadRzaM pArabhavikaM tiryagAdyAyuH prakRtamArgaNAyAM bandhayAgyotkRSTasthitikaM nirvartayituM zakyate, tatazca ye kecana jIvA utkRSTAvAdhAyAM tadbaddhvA pazcAtkAlAntareNa saMkliSTAdhyavasAyena tadapavartya hrasvaM vedyamAnotkRSTabhavasthititulyasthitikaM kurvanti, pacAJca kAlaM kRtvotkRSTasthitikAparyAptitiryakpaJcendriyAditayA prakRtamArgaNAnAmevotpadyante tatra ca vedyamAnAyupo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgaprArambhe utkRSTAbAdhAyAM punarapi prAdutkRSTaM pUrva koTIsthitikamAyurvadhnanti, tadA teSAmAyuSa utkRSTasthiterjaghanyaM bandhAntaraM prApyate tacca yathoktaM samayonasvIya gurubhavasthitipramANa, utkRSTasthitikapUrvabhavasatkasamayonatRtIyabhAgasya tathottarabhavasatkatRtIyabhAgadvayasyotkRSTasthitibandhadvayAntarAle patitatvAt / prastutamArgaNAsUtkRSTabhavasthitipratipAdikA gAthA: punarimA:'tiriyasa parNiditiriyaNaratappajjattajoNiNINaM ca / tiSNi palio mAi ukkosA bhavaThiI NeyA // egiMdiputrINaM hoi duvIsA sahassavAsANi / emeva hoi tesiM bAyara-bAyarasamattANaM // dugavAUNaM kamaso sahassavAsANi satta tiSNi bhave / tidiNA'gnissevaM siM bAyara vAyarasamattANaM // as diyA gANaM kamaso bAraha samA auNavaNNA / divasA taha chammAsA evaM tesiM samattANaM // vAsAsthi sahassA dasa vaNa patteavaNatassamattANaM / minnamuhuttaM NeyA sesANaM paMcatIsAe / ' iti / / 125 / / atha zeSamArgaNAsvAyuSa utkRSTasthite jevanyaM bandhAntaramekayA''ryayA''hasamayUrNatamuhuttaM urAlamI sammi sAhiyaM pallaM / NAtige ohamma ya sammatte veage ya bhave // 216 // (0) "samayUNaMta muhutta "mityAdi, audArikamizrakAyayogamArgaNAyAM prakRtaM jaghanyAntaraM samayonAntamuhUrtaM bhavedityarthaH / idaM hi labdhyaparyAptasya samayonotkRSTabhavasthitipramANamavagantavyam / etatsUcanArthameva mUle'ntamuhUrtasya samayonavizeSaNamupAttam, anyathA'ntarmuhUrtasya nAnAvidhatvena samayonavizeSaNaM vyarthaM syAditi / "sAhiyaM palla" ti prakRtajaghanyAntaraM sAvika 'palyaM' - palyopamaM bhavediti gAthAprAnte'nvayaH / kAsu mArgaNAstrityAha--"NANatige" ityAdi, mati zrutA''vadhijJAnAnAM trike'vadhidarzana mArgaNAyAm, caH pAdapUyai / samyaktvAghamArgaNAyAM vedakasamyaktvamArgaNAyAM cetyetAsu paNmArgaNAsu pratyekamityakSarArthaH / bhAvArthastvayametAsu pratyekaM samyagdRSTaya eva jIvAH santi, tebhyo yaH kacijjIvaH pUrvakoTI tribhAgarUpAyAmutkRSTAyAmabAdhAyAM prathamavAramutkRSTasthitikaM devAyurvaddhvA pazcAttadapatra samyagdazAM bandhaprAyogyaM havaM-
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthite rutkRSTabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 215 sAvikapamyopamasthitikaM karoti, punastato'pi hInaM dazavarSasahasrasthitikam jaghanyasthitikAyuSo mithyAdRzAM bandhaprAyogyatyAt / yacca sAdhikapalyopamasthitikavaimAnikadevatayotpadya krameNa mRtvA punarapi pUrvakoTivarSAyuSkamanuSyatve tpadya vedyamAnAyupo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgaprathamasamaya utkRSTAvAdhAyAmutkRSTasthitikaM devAyurvaghnAti, evaM tasya samayonapUrvako vyabhyadhikaM sAdhika palyopamamAyuSa utkRSTAyAH sthiterjaghanyaM bandhAntaraM prApyate, tatra samayonapUrva koTyaMzasyAdhikAMzena gamyatvAnmUle samaya pUrva koTyaMzaM pRthaganupAdAya sAdhikaM palyopamamevoktaM, tathA'pi sAdhikapadena yathoktameva prakRtAntaraM boddhavyamiti // 216 // tadevamabhihitaM niSiddhaprakRtAntarA nirayagatyAdimArgaNAH saMtyajya zeSapaJcendriyaughAdimArgaNAsu jaghanyata AyuSa utkuSTasthiterbandhAntaram / atha tAsveva zeSAsu paJcendriyoyAdimArgaNAsUtkRSTatastaM darzayannAha - paramaM savvattha vari oghavva / taara aNNAduge ayate acakkhu-bhavi abhavi-miccheSu // 217 // (pre0 ) " hoNasagurukAyaThiI paramamityAdi, antarmuhUrtI dilakSaNenaikadezena hInA paJcendriyaughAditattanmArgaNAyA yA'nantaraM kAladvAre'bhihitA svIyA svIyA 'gurvI' - utkRSTA kAmasthitiH sA hInasvagurukAvasthiti: "paramaM" ti AyA utkRSTasthite: 'paramam' - utkRSTaM bandhAntaraM bhavatItyarthaH / kAmu mArgaNAsthityAha--" savvattha" ti sAmAnyataH sarvatra, paJcendriyaughAdizeSasarvamAgaNAvityarthaH rthaH / vakSyamANApavAdaM vihAya bahuSu mArgaNAsu hInasvagurukAyasthitipramANasya prastutAntarasya lAbhAllAghavakRta autsargiko'yaM nirdezaH, atastatrApavAdamAha - " Navari" ityAdinA, 'navaram'-param "oghavva" tti AyuSa utkRSTasthiterutkRSTaM bandhAntaramoghavadasaMkhyapuGgalaparAvartapramANam, bhavatIti zeSaH / kAsu mArgaNAsvovavadasaMkhyapudgalaparAvartA bhavatItyAha- "aNNANaduge" ityAdi, matyajJAna-zru jJAnA'saMyamA'cakSurdarzana- bhavyA-bhavya- mithyAtvarUpAsu saptamArgaNAsa pratyekamityarthaH / etAsu saptamArgaNAsu prakRtAntarabhAvanApyoghavadeva draSTavyA / zeSA'paryAptamanuSyAdiSaTasaptatimArgaNAsa tu mArgaNAprArambhAvasthAsatke'ntamuhUrtAdipramANe vedyamAnotkRSTa sthitikAyuSo bhAgadvaye'natikrAnte tRtIyabhAge cAnArabdhe pArabhavikAyurvandhasya prathamA''karSasyApyasambhavAt tamantarmuhUrtAdikAlaM vihAya ye jIvA utkRSTa sthitikAyurvandhaM kurvanti, tadanantaraM cAnutkRSTa sthitikAyurvandhadvAreNaiva nAnAbhavairutkRSTAM kAryasthiti nirgamayanto yadA mArgaNAyA utkRSTakAyasthitisamApterarvAgantamuhUrtAdyazeSAyAmutkRSTakAsthitau punarapyutkRSTasthitikamAyurvandhaM kurvanti tadA teSAnAta utkR STasthiterutkRSTaM bandhAntaraM prApyate / itthaM hi mArgaNAyA utkRSTakAyasthitisatkasya prArambhaprAntayoH katipayakAlasya varjanIyatayA dezonA svIyasvIyakAyasthitirevA''yuSa utkRSTasthiterutkRSTabandhAntaramabhihitam / tatra dezonatA tu tattanmArgaNAyAM yathAsambhavaM draSTavyA /
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 216 ] ... baMdhavihANo mUlapayaDiThibaMdho [ mArgaNAsvAyuHkarmaNaH tathAhi-aparyAptatiryakpaJcendriyamArgaNAyAM kazcid mArgaNAntarAdAgata utkRSTasthitiko labdhyaparyAptapaJvendriyatiryagjIvo vedyamAnAyuSo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgaprathamasamaya utkRSTAbAdhAyAM vartamAnaH san pUrvakoTIsthitikaM tiryagAyurvadhnAti, pazcAcca tat prAguktanItyA'pavartya hrasvamaparyAptapaJcendriyatiryaprAyogyaM karoti, mRtvA cAparyAptatiryakpaJcendriya eva bhavati, tatazcA'nutkRSTasthitikatiryagAyurvandhadvAreNa saMkhyeyavArAnaparyAptatiryakpaJcendriyatayotpadyotpadya vipadya vipadya ca tatraivAparyAptatiryakpaJcendriyasatkAmutkRSTAM kAyasthitiM gamayati, tatra cotkRSTakAyasthiti gamayannaparyAptatiryakpaJcendriyasatke carame bhava utkRSTasthitikA'paryAptatiryakpaJcendriyatayotpadya prAgvadutkRSTAvAdhAyAM vartamAnaH san pUrvakoTIsthitikamutkRSTamAyurvadhnAti, pazcAcca vartamAnabhavotkRSTakAyasthityoH samameva samAptyA pUrvakoTIsthitikatiryagAditayotpadyate, ityevaM prakRtamArgaNAto bahirbhAvastasya jAyate; etAdRzajIvena kRtayoryathoktotkRSTasthitikAyurvandhayorantarAlamapekSyA'paryAptatiryakpaJcendriyamArgaNAyAmAyupa utkRSTasthitibandhasyotkRSTAntaraM samayAdhikA'paryAptotkRSTabhavasthityA nyUnA'paryAptatiryakpaJcendriyamArgaNAyA utkRSTakAyasthitiH prApyate / ityevamaparyAptatiryakpaJcendriya mArgaNAyAM hInapadena samayonAparyAptotkRSTabhavasthityA hInA svotkRSTakAsthitiboMddhavyeti dig / anayA dIzA zeSagatijAtyAdimArgaNAbhedeSvapi dezonakAyasthitirbhAvanIyeti // 217 // tadevaM darzitamAyupa utkRSTasthiterekajIvAzrayaM dvividhaM bandhAntaramAdezataH / sAmprataM tasyaivA''yuSo'nutkRSTasthitestaddidarzayiSurAha paNamaNavayesu viuve AhAraduge kasAyacauge ya / sAsANe Aussa u aguruThiIe'taraM Natthi // 218 // (pre0) "paNamaNe" tyAdi, prAgvatpaJcazabdasyobhayatra yojanAt paJcamanoyogabhedeSu, paJcavacoyogabhedeSu, vainiyakAyayoge, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayoDhike, krodhAdikaSAyacatuSke, caH samuccayArtha uttaratra yojyastataH sAsAdane cetyetAsvaSTAdazamArgaNAsu pratyekamAyupo'gurusthiteH-anutkRSTAyAH sthiteH prakRtamekajIvAzrayaM bandhAntaraM 'nAsti' na vidyate ityarthaH / sugamam , utkRSTato'pyantamuhUrtAvasthAyinISu prakRtamArgaNAsu pratyekaM kasyApi jIvasyAyurvandhadvayaM yAvadanavasthAnAt , AyurvandhadvayAbhAve'nutkRSTasthitibandhAntarasyApyasambhavAceti // 218 // tadevaM katipayamArgaNAsvasambhavAt niSiddhamAyuSo'nutkaSTasthite.ndhAntaram / sAmprataM yAsu tatsambhavati tAsu jaghanyotkRSTabhedabhinnaM tatkramazo darzayannAha sesAsu muhattaMto lahuM guru hoi UNachammAsA / savvaNirayadevesu pasatthaapasatthalesAsu // 219 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ anutkRSTasthiteha svetarabandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [217 (pre0) "sesAsu" ityAdi, anantaroktamanoyogAdyaSTAdazamArgaNA vivarya zeSAsu nirayagatyodhAdipaJcacatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekam "muhuttaMto lahu" ti AyuSo'nutkRSTasthite'laghu-'jaghanyaM bandhAntaraM 'muhUrtAntaH'-antamuhUtaM bhavatItyarthaH / kutaH ? vedyamAnAyupastRtIyanavama-saptaviMzatitamAdibhAgAvazeSaprakAreNA''yurvandhaprAyogyAM dvicaramAddhAyAM caramAddhAyAM cAyurvandhAkoyoH prakRtasarvamArga gAgatajantUnAM sambhavAt , tayoranarasthAntamuhUrtatvAcceti / idamuktaM bhavatinirayagatyoghAdyanyatamamArgaNAgato yaH kazcijanturantamuhUrtAvazeSe svavedyamAnAyupi pArabhavikAyubandhaprAyogyAM dvicaramAddhAyAM vartamAnaH sannAyurvandhaprAyogyAdhyavasAyAnavApya tatkAlabadhyamAnakarmadaleSu mbIpabhAgAvAptakarmadalAnyannamuhUtaM yAvadAyukatayA pariNamayati, paratastu vyuparamate, yAvadAyurvandhaprAyogyA caramAddhA, tatazcA''yurvandhamA yogyAM caramAddhAM pravizan punarapyAyurvandhAdhyava pAyaistatkAlabadhyamAnakarmadalikeSu svabhAgAvAtadalAnyAyuHkarma nayA pariNamayituM prArabhate, tatazca tamantama hataM yAvad baddhvA viramya vedyamAnAyuravazeSarUpamantamuhUrtaramANAbAdhAkAlaM ca tasmin bhatra eva nirgamayya kAlaM karoti; evaM tena hicAna-gharamaporAyuvidhAyogpAddhayoH kRtasyAyurvandhadvayasya yadantarAlaM tatprakRtajaghanyAntaratayA boddhavyamiti / ___"guru hoi UNachammAsa" ti AyuSaH prakRtAnutkRSTAyAH sthite 'guru'-utkRSTaM bandhAntaraM bhavatyUnaSaNmAmAH / kAsu mArgaNAsvityAha-"savvaNiraye"tyAdi, sarvazabdasya pratyekaM yojanAtsarveSu nirayagatimArgaNAbhedeSu sarveSu ca devagatimArgaNAbhedeSu tathA "pasatthaapasatthalesAsu" ti kRSNAdivyazumalezyA-taijasyAditrizubhalezyAmArgaNAsvityetAsu catuzcatvAriMzanmArgaNAsa pratyekamityarthaH / iyamatra bhAvanA-kazcinnArakajIvo vedyamAnAyuSaH SaNmAsAvazeSAyAM sthitI utkRSTAbAdhAyAM vartamAnaH san prathamavAraM prathamenAkarSeNa pAra bhavikAyurvandhaM karoti, tatazca sa evAntamuharne zeSe svAyuSi caramAyAmAyurvandhaprAyogyAyAmaddhAyAM pravizan dvitIyavAraM dvitIyenAkarSaNa punarapi tatkAlabadhyamAnakarmadalebhyaH svabhAgAvAptakarmadalAnyAyuSkatayA pariNamayannAyurvandhaM karoti, evaM tena prathamadvitIyavArakRtayoryathoktA''yurvandhayoryadantaraM tadantamuhartenonaSaNmAsapramANaM bhavati, paNmAsebhya AyurvandhadvayakAlasya jaghanyAvAdhAkAlasya ca varjanIyatvAt / etadeva prastuta utkRSTAntaratayA jJeyam , kevalaM devagatimArgaNAbhedeSu zubhalezyAvaye ca devajIvApekSayA yathAsambhavaM bhAvanIyamiti / / 219 / / ukta niraya-devagatimArgaNAbhedeSu tatsAmyAllezyAmArgaNApaTake ca prakRtabandhAntaram / idAnI tiryagganyAdimArgaNAbhedeSu tadarzayannAha mavesu tiriy-mnnus-egidiy-vigl-pNckaayesuu| asamattapaNiMdi-tasesu sAhiyA bhavaThiI jeTTA // 220 // _ (pre0) "savvesu" ityAdi, sarvesu tiryaggati-manuSyagatyekendriya-vikalendriya-pRthivyAdi
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibadho [ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiteH vanaspatikAyAntapaJcakAyeSu, eteSAM tiryaggatyAdimArgaNAnAM sarvabhedeSvityarthaH / te ca samastAzcatuHSaSTimArgaNAbhedAH prAgvadoSa-paryAptA-'paryApta-yonimat-sUkSma-bAdara-tatparyAptA-'paryAptabhedAdyathAyathamatra granthe'dhikRtA boddhavyAH; anyabhedasaMgrahAyAha-"asamatte'tyAdi,tatrAparyAptAparaparyAyasyAsamAzabdasya pratyekaM yojanAdasamAptapaJvendriyA-'samAptatrasakAyabhedayorityetAsu pakSaSTimArgaNAsu pratyekaM "sAhiyA bhavaThiI jehA" ti sAdhikA svIyA bhavasthitijyeSThA-utkRSTA, saadhiksviiybhvsthitiprmaannmityrthH| AyuSo'nutkRSTAyAH sthiterutkRSTaM bandhAntaramiti prakramAdgamyate / ayambhAvaHcaramabhavaM vihAya zeSabhaveSu pratibhavaM sarvairjIH sakRt niyamenAyurvandhaH kriyata eveti sapratItam / tatrApi sa bandho yadyutkRSTAvAdhAyAmutkRSTasthitikAyuSaH prAramyate, tadA'pi prArambharitIyAdisamayeSvasAvanutkRSTasthitikAyurvandha eva bhavati, pratisamayamavAdhAyAH parigalanAt / itthaM hi pratibhavamanutkRSTasthitivandho niyamena prApyate / tataH kim ? tato prakRtatattanmArgaNAgato yaH kazcijIvo mArgaNAprAyogyavedyamAnotkRSTAyuSastribhAgA'vazeSarUpAyAmutkRSTAgAmabAdhAyAM vedyamAnAyuHsadRzaM tiryaggatyAderutkRSTasthitikamAyurvaddhvA krameNa ca tatrotpadya vedyamAnAyuHprAnte yathAkAlamAyurvandhaM karoti, tadA tena tAdRzajIvana nirantarabhayayakRtAyuvendhayasyAntarAlaM prakRtAntaratayA labhyate / tathAhi-tiryaggatyodhamArgaNAyAM kazcitpUrvakoTIvAyustiryakpaJcendriyajIvo vedyamAnAyupazcarame tRtIye bhAge vedayitumArabdhe prakRtamArgaNAprAyogyAyAM pUrvakoTIvibhAgarUpAyAmutkRSTAvAdhAyAM vedyamAnAyuHsadRzaM tripalyopamotkRSTasthitikaM tiryagAyurvadhnAti, tatazca krameNa kAlaM kRtvA pUrvavaddhAyurudaye tripalyopamasthitikastiryagbhavati, tasmin bhave tyasau prAnte AyurvandhaprAyogyAyAM caramAddhAyAM sakRdevAyurvandhaM karoti; ityevaM tena nirantarabhavadvayakRtasyA''yurvandhadvayasyAntaraM dezonapUrvakoTItRtIyabhAgenAbhyadhikatripalyopamapramANaM bhavati, tadeva tiryaggatyodhamArgaNAyAmAyupo'nutkRSTasthitibandhasyotkRSTAntaratayA boddhavyam / anayA rItyA zeSamArgaNAsu bhAvanA svayameva kAryeti / / 220 / / darzitaM gatyAdibhedesu prakRtAntaram / sAmprataM kramaprAptayogamArgaNAzeSabhedeSu darzayannAha - kAyammi bhUbhavaThiI desUNatibhAgasaMjuyA jetttthaa| urale'bhahiyANi bhave satta sahassANi vAsANi // 221 // (pre0) "kAyammi" ityAdi, kAyayogamArgaNAyAM "bhUbhavaThii" ti bhuvaH-pathivIkAyikasya bhavasthiti jyeSThA'-hAviMzativarSasahasrapramANotkRSTeti prennaanvyH| kiM tAvanmAtrotonAdhikA vetyAha-"desUNatibhAgasaMjuyA" ti antamuhartalakSaNenaikadezenono yaH 'tribhAgaH' tasyA eva pathivIkAyotkaTabhavasthitestRtIyabhAgastena saMyutA' sametA,dezonatribhAgasaMyutA, AyuSo'nutkRSTasthiterutkRSTabandhAntaramiti gamyate / idaM hi kharavAdaraparyAptapRthivIkAyasyotkRSTasthitikayornirantarabhavayoH krameNotkRSTAyAmabAdhAyAmasaMkSepyAdAyAM ca kenaciJjIvena prArabdhasyAnubhavayogyatAlakSaNa dvAviM
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTaM bandhAntaram ] | 219 1 zativarSasahasrasthitikA''yurvandhadvayasyAntarAlApekSayA boddhavyam / kutaH ? manovAgyeogarahiteSu kevalakApayogopetajIveSu paryAptakharabAdarapRthivI kAyikAnAmevotkRSTasthitikatvAt / idamuktaM bhavatiyeSAM dvIndriyAdijIvAnAM kAyayogAdanyayogasyA'pi sambhavo'sti teSAM kAyayogasyA'nyayogena saha parAvRtya parAvRtya pravartanAtkAyakogo'ntarmuhUrtAdadhikaM nAvatiSThate, tadabhAve kutaH prakRtotkRSTAntarasya sambhavaH, na kutazcidapItyarthaH / ato yaH kazcid dvAviMzativarSasahasrapramANotkuSTasthitiko nirantarakAyayogI kharabAdarapRthivIkAyi ko jIvaH sa vedyamAnAyuSo bhAgadvaye'tikrAnte tRtIyabhAgaprArambhe vedyamAnAyuHsadRzaM pArabhavikamAyurbradhnAti taccAntarmuhUrtaM baddhvA viramati, ita prakR nAntarasya prArambhaH pazcAdasAvanantarabhave pUrvavaddhAyurudayena dvAviMzativarSasahasrasthitiko kharabAdarapRthivIkAthiko bhavati, tasmin bhave tu jaghanyAyAnantarmuhUrtAtmikAyAma bAdhAyAM satyAmeyudhaM karoti natvarvAka, ityevaM tena nirantarayorutkRSTasthitikapUrvottarabhavayoH kRtasyAyurvandhadvayasyAntarAlamAyurvanvAddhAdvayena jaghanyAyAdhAlakSaNena cAntamuhUrta kAlenona tRtIyabhAgopeta pRthivIkAyo kUTa bhavasthitipramANaM kAyayogamArgaNAyAmutkuSTato labhyate, na punastadadhikamiti tathaiva darzitamiti / "urale" tti audArikakAyayogamArgaNAyAM prakRtAntaraM " "bhahiyAgi bhave sattasahAsavAsANi" tti luptAkArasya darzanAdabhyadhikAni saptasahasravarSANi bhavedityarthaH / idamapyanantarototkRSTa kAryasthitikaparyAptakharavAdapRthivI kAya bhavApekSayaiva bhAvanIyam; kevalamutkRSTAbAdhAyAM prathamAkarSeNAyurvandhAdanantaraM dvitIya Ayurvandho'nantarabhave'saMkSepyAddhAyAM na draSTavyaH, kintu tasminneva bhave'saMkSepyAddhAyAM dvitIyAkarSeNAyurvandhApekSayA draSTavyaH / kuto'nantarottarabhave na draSTavyaH ? ucyate, bhavAntaragamane'paryAptAvasthAyA maudArikamizrakAyayogasya niyamataH pravartanena prakRtamArgaNAyA vicchedabhayAt / ityevaM tena dvAviMzativarSasahasrasthitikena kharavAdaraparyAptavRthivI kAya jIvena prathamacaramAyurvandhAddhAdvaya AkarSayena dvirvaddhasya pArabhavikAyu bandhadvayasyAntaraM sAdhikAni saptasahasra varSAyevApyate; AyurbandhAddhAsatkenA'saMkSepyAddhAsatkena cAntamuhUrtayenonasya dvAviMzativarSasahasrANAM tRtIyabhAgasyAntamuhUrtonamAsacatuSkenAdhikatrayastriMzadvarSottaratri sapta teza ta varSapramANatvAditi || 221 || athAnyatra prakRtamAyuSo'nutkRSTasthiterutkRSTavandhAntaramAha - orAliyamIsamma u bhinnamuhuttaM havejja itthIe / jANeyavvaM paMcAvaNNA paliovamA'bhahiyA // 222 // dvitIyAdhikAre'ntaradvAram (pre0) " oraliyamIsamma u" ityAdi, audArika mizrakAyayogamArgaNAyAM tu-punarbhinnamuhUrtamantamuhUrtaM bhavet, prakRtAntaramiti gamyate / sugamaM caitat / bhAvanAtvaparyAptatiryakpaJcendriyamArgaNAvad draSTavyeti / " itthIe " tti strIvedamArgaNAyAM jJAtavyamityuttarArdhe'nvayaH prakRtAntara 1
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 / bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiteH miti prAgvadgamyate / kiyajjJAtavyaM strIvedamArgaNAyAM prakRtAntaramityAha-"paMcAvaNe"tyAdi, abhyadhikAni paJcapaJcAzatpalyopamAnItyarthaH / idaM hi pUrvakoTIsthitikamAnuSyA vedyamAnAyupastatIyabhAgAvazeSa utkRSTAbAdhAyAM paJcapaJcAzatpalyopamasthitikaM devAyurvaddhazAnakalpe utkRSTasthitikA'parigRhItadevItayotpadya tatra jaghanyAvAdhAyAM punarapyApurvandhe kRte sati prApyate,ataH pUrvavadantama hUtadvayena hInapUrvakoTItribhAgAbhyadhikAni paJcapaJcAzatpalyopamAnIti boddhavyamiti // 222 / / maNaNANa-saMyamesusamaia-chea-parihAra-desesu / desUNo puvANaM koDitibhAgo muNeyavvaM // 223 // (pre0) "maNaNANe" tyAdi, manaHparyavajJAna-saMyamaudhamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika-dezasaMyamamArgaNAsvityetASu pAmArgasu pratyekaM jJAtavyamiti gAthAvAnte'nvayaH / AyuSo'nutkRSTasthiterutkRSTaM vandhAntaramiti prakramAdgamyate / kiyajjJAtavyamityAha-"desUNo puvvANa"mityAdi, sugamam / bhAvanA tvaudArikakAyayogamArgaNAvat pUrvakoTIbhavasthitikamana:paryavajJAnyAdijI pApekSayA draSTavyeti // 223 // vibhaMge desUNA jeTThA kAyaTTiI muNeyavvaM / desUNA chammAsA havai tti bhaNanti aNNe u // 224 // (pre0) "vinbhaMge" ityAdi, vibhaGgajJAnamArgaNAyAm "desUNA jeTThA kAyaTTiI" tti "kAyaTiI ukkosA NirayasurANaM vibhaGgaNANassa" ityAdinA pUrva kAladvAre'bhihitamAnA dezonapUrvakoTyabhyadhikatrayastriMzatsAgaropamANi jyeSThA'-utkRSTA "kAyahiI" ti vibhaGgajJAnasya kAyasthitiH "desUNA" ti kiJcidanapUrvakoTItRtIyabhAgadvayalakSaNenaikadezenonA satI, Ayupo'nutkRSTasthiterukRSTavandhAntaraM bhavatIti gamyate / katham ? iti cet, pUrvakoTIsthitikamanuSyabhave vedyabhAnAyupazvaramatRtIyabhAgAdArabdhe utkRSTasthitikanirayAyupo bandhe'ntamuhUrtena samApte'nupadaM pravRttAntaramyotkarSata utkRSTasthitikanirayabhave'saMkSepyAddhAyAmAyurvandhaM yAvatpravartanAt ,tAvatkAlasya kizcidUnapUrvakoTItatIyabhAgenAdhikatrayastriMzatsAgaropamapramANatvAditi / atraiva mahAbandhakAramatamAha"desUNA" ityAdi, prastutAntaraM dezonAH paNmAsA bhavatIti "bhaNanti aNNe u" tti anyemahAyandhakArAstu-punarbhaNanti, tai rakANAmaparyAptAvasthAyAM vibhaGgajJAnasyA'nabhyupagamAt , tiryaganareSakoto'ntamuhUrtameva nirantaravibhaGgajJAnasthAbhyupagamAca yathA nirayagatyodhAdimArgaNAyAM prastutAntaraM dezonapaNmAsAH prApyate, tathA prastutamArgaNAyAmapi, ubhayatrAvizeSAditi / / 224 // puvANegAkoDI abbhahiyA hoae asaNNimmi / sesAsu NAyavvaM tettIsA sAgarA'bhahiyA // 225 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghataH saptAnAM jaghanyetarasthityoH] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram { 221 (pre0)"puvvANegA koDo"tyAdi,AyuSo'nutkRSTasthiterutdRSTaM bandhAntaraM pUrvANAmekA koTiH "abhahiA" ti prAgvadantamuhUrtadvayonapUrvakoTitRtIyabhAgenAbhyadhikA "hoae asaNimmi" ti asaMjJimArgaNAyAM bhavati / sagamam , asaMjJinAmutkRSTAyA bhavasthiteH pUrvakoTivarSapramANatvAt / bhAvanA tu kAyayogamArgaNAvad draSTavyA, navaraM nirantare pUrvakoTIsthitikAsaMjJibhavadvaye krameNotkRSTAvAvA-'saMkSepyAddhayorjAtA''yurvandhadvayApekSayeti / "sesAsu" ti manoyogAdiniSiddhaprakRtAntarA aSTAdazamArgaNAstathA nirayagatyodhAdidarzitaprakatAntarA dvAviMzatyabhyadhikazatamArgaNAzca saMtyajya zeSAsa paJcendriyoghAditrayoviMzatimArgaNAsu pratyekaM "NAyavvaM" ti Ayupo'nutkaSTasthiterutkRSTaM bandhAntaraM jJAtavyam / kiyadityAha-"tettIsA sAgarA'bhahiyA"ti oghavat trayastrizatsAgaropamANyabhyadhikAnItyarthaH / pustvaM tu prAkRtavazAtprAgvadatrApi boddhavyam / zeSamArgaNA nAmatastvamU:-paJcendriyogha-paryAptapaJcendriyabhedo, tathaivaugha-paryAptabhedabhinnau dvau trasakAyabhedo, puveda-napuMsakavedo, matijJAna-zrutajJAnA-'vadhijJAnAni, matyajJAna-zrutAjJAne, asaMyamamArgaNA, cakSurAditridarzanabhedAH, bhavyA-'bhavya-samyaktvodha-kSAyika-vedakasamyaktvAni, mithyAtvaM, saMdhyA-''hArimArgaNAbhedI ceti / etAsa pratyekaM prakRtAntaramaudhikabhAvanAnusAreNa bhAvanIyam , kevalaM gatyantarotpAde'pi prakRtamArgaNAvicchedo na syAditi nirayatvena devatvena vA yathAsambhavamutpAdo draSTavya iti / / 225 / / tadevaM prarUpitamAdezato'pyAyuHkarmaNa utkRSTA-nutkRSTasthityorjaghanyotkaSTabhedabhinnaM dvividhamapyekajIvAzrayamantaram / sAmprataM jaghanyAjaghanyasthityostaddidarzi yipurAdau tAvadoghata AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM prAha sattaNha jahaNNAe ThiIa Natthi ajahaNNagAe u| hassaM samayo dIhaM bhinnamuhuttaM muNeyavvaM // 226 // (pre0) "sattaNha jahaNNAe" ityAdi, sAmAnyato mArgaNAmanadhikRtya saptAnAmAyurvarjamUlAkatInAM pratyekaM jaghanyAyAH sthiteH "Natthi" tti prakatamekajIvAzrayaM bandhAntaraM 'nAsti'-na vidyate / kutaH ? saptAnAM jaghanyasthitivandhasya kSapakazreNau bhAvAditi / idamuktaM bhavati-oghata mArgaNAsthAneSu vA saptAnAM jaghanyasthitivandhasyAntaraM na labhyate, kSapakazreNibhAvinastasya sakadeva bhAvAd , antarasya tu tadvyasApekSatvAditi / "ajahaNNagAe u" tti "sattaNha" ityanavartate, tataH saptAnAmajaghanyAyAH sthitestu-punarbandhAntaraM prApyate, tacca "hassaM samayo" tti 'hrasvaM'-laghu 'samayaH-'samayapramANaM, jJAtavyamiti praante'nvyH| "dIha" ti saptAnAmajaghanyasthiterekajIvAzrayaM 'dIrgha' guru bandhAntaraM punaH "bhinnamuhattaM muNeyacvaM" ti bhinnamuhUrta jJAtavyamiti / idaM hi dvividhamapyajaghanyasthitendhAntaraM kramaza upazamazreNisatkajaghanyotkRSTA'bandhAddhA'pekSayaiva boddhavyam , na
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ] ___ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oyata AyuSo jaghanyetarasthityoH punaranutkRSTasthitendhiAntaravatpratipakSabhUtApA jaghanyasthiterbandhakAlamapekSya / kutaH ? audhikajaghanyasthitibandhasyA-'jAnya sthitivandhadvayamadhye'jAyamAnatvAditi / / 226 / / athAyuSo jaghanyasthitibandhasya prastutahividhamantaramoghataH prAha Aussa jahaNNAe hassaM khuDDagabhavo smyhiinno| paramaM jeTThA'bhahiyA pajjattatasassa kAyaThiI // 227 // (pre0) "Aussa jahaNNAe" ityAdi, Ayupo jaghanyAyAH sthiteH 'hrasvaM'-jaghanyaM bandhAntaraM "khuDagabhavo samayahoNo" ti 'zuncha'-parvalaghurbhavaH samapahIno kSepam. samonaSaTpaJcAzadabhyadhikadizatAvalyo troddhavyamityarthaH / kutaH ? ucyate, AyuA utkRpasthitivandhavadAyuSo jaghanyasthitivandhasyA'pi jaghanyAvAdhAsaMgatatvAt, tasyA ekasmin bhave sakRdeva lAbhAcotkRSTasthitivandhAntaravajjadhanyasthitivandhAntaramapi bhavadvaye jaghanyAvAdhAyAM kRtasya jaghanyasthitikAyarvandhadvayasyAntarAlApekSayA prApyate, tathA ca sati yaH kazcitsaMkhyeyayiSkastiyaMga manuSyo vA jaghanyAvAdhAyAM prathamaM jaba-yaM paTapaJcAzadabhyadhikazata dyAvalikApramANamAyurva nAti, tatazca krameNa tatrotpadya tatrApi javanyAvAdhAyAM punarapi prAgyajjadhanyasthitikamAyurvadhnAti, tena pUrvoparabhavayorjaghanyAvAdhAyAM kRtasyA''yurvandhayasyAntarAlaM samayonapaTapaJcAzadabhyavikadvizatApalikApramANaM bhavati, tadeva mUle "khuDDagabhavo samayahINo" ityanenAnihitamiti / "paramaM" ti Ayapo jaghanyAH sthiteH 'paramam'-utkRSTaM undhAntaraM 'jyeSThA-utkRSTA kApasthitiriti prAnte'ndhayaH / kasyetyAha--"pajjattatasassa" tti adhikRtadvitIyAdhikAre ekajIvAzrayakAladvAre uktA paryAptatrasakAyamArgaNAyAH kAyasthitirityarthaH / kiM tAvanmAtrotonA'dhikA vetyAha-"bhahiyA" ni akArasya darzanAdabhyadhikA-panyopamAsaMkhyeyabhAgenAdhikA, na punastAvanmAtrA / kutaH ? paryAtakAkAyasyotkRSTakAyasthiti nirvAhye kendriyAditayA kAlaM gamayato jIvasyotkRSTataH palyopamAsaMkhyeyabhAge'tikrAnte javanyAvAdhAyAM jaghanyasthitivandhasya niyamena bhAvAditi // 227 // Ayo'jaghanyAyAH sthiteH prastutAntaramoghata Aha bhinnamuhuttaM hassaM ajahaNNAe ThiIa NAyavvaM / abbhahiyA tettIsA jalahI viNNeyamukkosaM // 228 // (pre0) "bhinnamuhatta" mityAdi, prakRtatvAdAyapo'jaghanyAyAH sthiteH 'havaM' jayanyavandhAntaraM "bhinnamuhattaM" ti antarmuhUrta jJAtavyam / "ambhahiyA" ti antama honapUrvakoTItri nAgenA'bhyadhikAmbayastriMzat 'jalavayaH'-sAgaropamANi "viNNeyamukkosaM' ti AyapojA yAyAH sthiteruskRSTaM-dIrghamantaraM vijJevamitvakSarArthaH / bhAvArtha sugamaH / bhAvanA tvasya jaghanyotkRSTadvividhasyApyantarasyAyupo'natkRSTAyAH sthiterodhikajavanyotkRSTAntaravatsarvathaiva draSTavyeti / / 228 / /
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 223 mArgaNAsvAyurjAnAM jaghanyasthiteH ] dvitIyAdikAre'ntaradvAram tadevaM darzitamaSTAnAmapi mUlaprakRtInAmekajIvAzrayaM jaghanyA'jaghanyasthityodividhamapi bandhAntaramodhataH / sAmprataM nadevAdezataH pracikaTayiyurAdau tAvadAyavarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM jaghanyAH sthiterdarzayannAha Niraya-paDhamaNirayesu savvaNaresu ca dev-bhvnnesu| vNtr-dupnniNdiisudutsesusbbjogesu||229|| veatigA-'veesu kasAyacaugammi NANacaugammi / vibhaMga-saMyamesu smia-chea-prihaaresu||230|| desammi tahA suhume tidrisnn-chles-bhviy-smmesu| khaaia-beag-uvsm-saasaaynn-miil-snnnniisu||231|| AhAre'NAhAre sattaNha lahUa aMtaraM Natthi / (pre0)"NirayapaDhamaNirayesu" ityAdi, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthaH punarayamnirayodha-prathamanirayabhedA-'paryAptamanuSyabheda-devaugha-bhavanapati-vyantaradevabhedarUpAsu paNmArgaNAsu vakragatyA'saMjJibhya AgacchatAmantarAlagatI bhavaprathamasamayaye vartamAnAnAmeva jaghanyasthitibandhaH sambhavati, teyAmeva jaghanyasthitibandhasvAmitvAt / uktaM ca svAmitvadvAre--"sattaNhaM baMdhago lahuThiIe : paDhamaduiasamaye khalu asaNNio Agao Neyo // 121 / / NirayapaDhamaNirayesu apajaNaradeva bhavaNayugalesuM / " iti / tataH kim ? tatastAsu paNmArgaNAsu kenApi jIvena jaghanyasthitibandhaH sakRdeva kriyate, manuSyaugha-paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNAbhedeSu paJcendriyodha-paryAptapaJcendriyabheda-tramakAyaugha-paryAptatrasakAyabhedeSu, paJcasu manoyogabhedeSu, paJcasu vacoyogabhedeSu, kAyayogasAmAnyaudArikakAyayogabhedayoH, strI-pu-napuMsakavedeSvapagatavedamArgaNAyAM, caturyu krodhAdikapAyabhedeSu matyAdiSu caturyu jJAnabhedeSu, saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-sUkSmasamparAyasaMyamabhedeSu, cakSurAdiSu triSu darzanabhedeSu, zuklalezyAyAM, bhavyamArgaNAyAM tathA samyaktvaudha-kSAyikasamyakvayoH,saMDyA-''hArimArgaNayozcetyetAsu catuzcatvAriMzanmArgaNAsu pratyekaM jaghanyasthitivandhaH kSapakazreNibhAvItikRtvAso sakadeva prApyate, audArikamizra-vaikriya-kriyamizrA-''hArakA-''harakamizrakAmaNakAyayogabhedeSu, kRSNAdipaJcalezyAbhedepu, sAsAdanA-'nAhArakamArgaNayorityetAsu trayodazamArgaNAsu pratyekaMjaghanyasthitibandhasvAminAM svalpatarAvasthAnena sakRjjaghanyasthitibandhA'nantaraM punarjaghanyasthitibandhabhAvAtpUrvameva prastutamArgaNAyA vicchedAt , tathA paJcasu vibhaGgajJAna-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyama-vedakasamyaktva-mizramArgaNAbhedeSu saMyamAdyabhimukhAnAM jaghanyasthitibandhabhAvena sakadeva jaghanyasthitibandho labhyate, aupazamikasamyaktvamArgaNAyAmapi mArgaNAsthasya kasyApi jIvasya
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiteH mArgaNAvyavacchittararvAk sakadevopazamazreNeH sambhavAt sUkSmasamparAgcaramasthitibandhabhAvI jJAnAvaraNAdInAM paNNAM jaghanyasthitibandhastathA'nivRttikaraNaguNasthAnacaramasthitibandhabhAvI mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH sakadeva labhyate, itthaM ca nirayagatyoghAdiSaNmArgaNAsu bhavaprArambhe, manuSyaughAdicatuzcatvAriMzanmArgaNAsa kSapakazreNI, audArikamizrakAyayogAditrayodazamArgaNAm jaghanyasthitibandhasvAminAM svalpatarAvasthAnena, vibhaGgajJAnAdipaJcamArgaNAsu saMyamAdyabhimukhAnAM jaghanyasthitibandhasvAmitvena tathA nirantare aupazamikasamyaktvakAle kasyA'pi jIvasya sakadevopazamazregeH sambhavena nirayagatyoghAdyakonasaptatisaMkhyAkAsa sarvAsu mArgaNAmu jaghanyasthitivandhasya sakadeva bhAvAt jaghanyasthitibandhAyAdhInaM prakRtAntaraM na labhyata iti / / 229-230-231 / / tadevamekonasaptatimArgaNAsu jaghanyasthitibandhAntaraM niSiddhamapyekonasaptatyantaHpraviSTayoH parihAravizuddhikasaMyama-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNayoH svasthAnApramattasaMpatAnAmapi jayanyasthitibandhasvAmitvamabhyupagacchatAM tatsambhavatItikanyA tatra pratipAdayitukAma Aha ahavA bhinnamuhattaM parihAre veage ya lahuM // 232 // ukkosaM desUNA sagagurukAyaTTiI muNeyavvaM / pre0) "ahavA bhinnamuhutta"mityAdi, athavAzabdo matAntaradyotanArtham , tataH apamatto ahavA se baMdhaMmmi kayakaraNo havehii jo| so Neyo parihAre teupaumaveagasu ca // 128 // ityanena svAmitvadvAre saMgRhItamatAntareNa "bhinnamuhattaM parihAre veage ya laha" ti parihAravizaddhikasaMyamamArgaNAyAM vedakasamyaktvamArgaNAyAM ca prakRtAntaraM 'laghu-jaghanyamantamu hRtam / tenaiva matAntareNotkRSTamantaraM tu "desUNA sagagurukAyaTTiI muNeyavvaM" ti dezonA svIyA svIyotkRSTA kAyasthitijJAtavyam / idamuktaM bhavati-kRtakaraNAvasthAyA arvAkasthitibandhe jApamAnasthitibandhasya jaghanyasthitivandhatve prakRtAntaraM na labhyate / kutaH 1 tathAvidhajaghanyasthitibandhasya sakadeva bhAvAt / atastadapekSayA'nantaraM mAgaMNAdvaye'pi prastutAntaraM pratiSiddham / svasthAnasaMyatasvAmikatve tu jaghanyasthitivandhasya dvirapi sambhavAt prakatAntaraM labhyate, ataH "ahavA" ityAdinA darzitam / tatra jaghanyato'ntamuhUrtamajaghanyasthitibandhasya jaghanyakAlApekSayA, tathA utkaSTataH svIyA mbIyA dezonotkaSTakAyasthitistu tattanmArgaNAprArambhaprAntayoryathAsambhavamantamuhataM tyaktvA zeSotkRSTakAyasthityapekSayA prAgvadbhAvanIyamiti / / 232 / / / atha zepamArgaNAsu prastutAntaraM didarzayiSurAdau jaghanyata Aha sesAsu ca jahaNNaM jANeyAM mahattaMto // 233 // (pre0) "sesAsuca" ityAdi, anantaraM "NirayapaDhamaNiraye"tyAdinA'bhihitA ekonasaptatimArgaNA vihAya zeSAsu dvitIyapRthivInirayabhedAdipvakottarazatamArgaNAsu 'ca'-punaH saptAnAM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthiterutkRSTaM bandhAntarama] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 225 jaya pAyAH sthiterjavanyaM bandhAnta 'hartAntaH'-antamuhUrta jJAtavyamityarthaH / sugamam / pratyekamajaba-nasthitivandhakAlApekSayaiva tallAbhAt, ujaH sthibindhasya tu avakSayAdivyAghAtAbhAve jaghanyato'pyantamuharta pravartanAceti // 233 / / / arthatAsu zepamArgaNArakhevotkRSTataH prastutabandhAntaraM darzayannAryAdvayamAha logA'saMkhA tiriye egidi-nnigoa-pNckaayesu| aNNANaduge ayate abhaviya-micchA-'maNesu guru // 234 // koDipuhurA pubbA paNiMdiyatiriyatige u suhumesu| aMgulaasaMkhabhAgo sesA NagurukAyaTiI // 235 // (pre0) "logA'saMkhA" ityAdi, kSetra go'saMkhyalokAH, asaMkhyeyebhyo lokAkAzapramitakSetrakhaNDebhyaH pratisamayamekaikAkAzapradezApahAre yAvAn kAlo'pagacchati, tAvAnasaMkhyotsarpiNyavANipramANaH kAla iti bhAvaH / asya ca "guru" ityanena gAthAprAnte yogaH, tato'saMkhyalokAH 'guru' utkRSTaM bandhAntaraM bhavatItyarthaH, tasyaiva natvAt / kAsu mArgaNAsu kSetrato'saMkhyalokAH saptAnAmutkRSTAntaramityAha-"tiriye" ityAdi, tiryaggatyodhabheda-kendriyoghameda-nigohAkhyasAdhAraNavanaspanyodhabhedeSu "paMcakAyesu" ti pRthivIkAyAdivanaspatikAyAnteSu paJcasu kAyamArgaNAmatkauSabhedepu, tathA matyajJAna-zrutAjJAnarupe'jJAnadvike, asaMyame, abhavya-mithyAtvamArgaNayoH "amaNe" tti 'amanasi'-asaMjJimArgaNAyAmityetA samuditAsu caturdazamArgagAsu pratyekam / sugamam / etAnu pratyekamajaghanyasthiterutkRSTabandhakAlasya tAvatpramANatvAt / uktaM ca prAgajavanyAH sthiterutkRSTaM bandhakAlaM pratipAdayatA granthakRtA-- jeTTho asaMkhalonA tiri-yagidiya-NikAjabhegasu / paNakAya-aNANajugala-ayatA-bhavi-niccha amnnesu|| 118 / / aMgulaasaMkhabhAgo muhumesu bhave acakyu-bhaviyegu / / ovanya jANiyavyo sesAsu saguskAyaTiI // 111 / / iti / "koDipuhuttaM puvvA paNiMdiyatiriyatige u" ti vyAkhyAnato vizeSapratipacerapayaptibhedavarjAnAM paJcendriyatiryagbhedAnAM trike. ogha-paryApta-yopidbhedabhinnapaJcendriyatiyanmArgajAsatkabhedatraya ityarthaH / tuH prAgvat, tataH paJcendriyatiyaktrika punaH "koDipuhattaM puvvA" tti prAkatatvAtpustvam , tataH koTIpRthaktvaM pUrvANi "puvassa u parimANa mityAdinAnyatrAbhihitamAnAni, saptAnAM jaghanyasthiterutkRSTaM bandhAntaramityanuvRcyA boddhavyam , / "suhumesu" ti ekendriya-pRthivyaptejovAyusAdhAraNavanaspatikAyamArgaNAsatkA ye paryAptA-'paryApta vizeSaNarahitAH sUkSmIghamArgaNAbhedAsteSu paTyu sUkSmamArgaNAbhedeSu pratyekam "aMgulaasaMkhabhAgo" ti saptAnAM
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjasaptakarmaNAm jaghanyasthiterutkRSTaM bandhAntaraM kSetrato'gulAsaMkhyabhAgaH, kAlatastvasaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNya ityarthaH / idamapi pUrvavadajaghanyasthiterutkRSTabandhakAlApekSayA bhAvanIyamiti / "sesAsUNagurukAyaThiI"tti dvitIyapRthivInirayabhedAyekottarazatamArgaNAbhyo'nantarAbhihitAstiryaggatyoghAditrayoviMzatimArgaNA apahAya zeSAsvaSTasaptatimArgaNAsa pratyekaM "UNagurukAyaThiI" ti tattanmArgaNAyAH svIyA svIyA kAladvAroktotkRSTA kAyasthitirantamuhUrtAdinaikadezenonA satI prakRtaM saptAnAM jaghanyasthitarutkRSTaM bandhAntaraM bhavatItyarthaH / tatrASTasaptatiH zeSamArgaNA nAmatastvamU:-dvitIyAdipRthivIbhedabhinnAH SaDnirayagatibhedAH, eko jyotiSkadevabhedaH, dvAdaza kalpopannavaimAnikadevabhedAH, caturdaza kalpAtItavaimAnikadevabhedAstathA'paryAptapaJcendriyatiryagbhedaH, bAdarogha-tatparyAptA-'paryAptasUkSmaparyAptA-'paryAptabhedabhinnAH paJcaikendriyabhedAH, tathaiva paJca pRthivIkAyabhedAH, paJcAkAyabhedAH, paJca tejaskAyabhedAH, paJca vAyukAyabhedAH, paJca sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnAstrayo dvIndriyabhedAstathaiva trayastrIndriyabhedAstrayazcaturindriyabhedAstrayaH pratyekavanaspatikAyabhedAH, aparyAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyabhedau ceti / etAsu pratyekamuktadezonasvasvakAyasthitistUtkRSTasthitibandhasyotkRSTAntarabhAvanAyAmabhihitarItyA'paryAptAvasthAdirUpaM mArgaNAprArambhAdantarmuhUrta, tathaiva dezonakAyasthitirullaGghaya mArgaNAprAnte dvitIyapRthivInirayabhedAdipu samayaH, saptamapRthivInirayabhedAdipu punarantamuhUrtamityevaM yathAsambhavaM nAnAntamuhUrtaniSpannaikAntamuhUrtenonA svayameva bhAvanIyeti / nanu aparyApta bhedavarjetiryakpaJcendriyabhedatraye kathaM prakRtAntaraM dezonakAyasthiti bhihitam , kintu pUrvakoTIpRthaktvameva darzitam ? ucyate, mArgaNAtraye'pi jaghanyasthitibandhasvAmino'saMjJijIvAH santi / uktaM ca prAga jaghanyasthitibandhasvAmitvAbhidhAnAvasare"asaNNI u / paMciMditiriyacaugaasamattapaNidiyesu bhave // 124 / / " iti / tatazca "paMciMditirinaresu sattaTThabhavA u ukkossA" ityevaMrUpA yA saMkhyeyA-'saMkhyeyavarSasthitikai nAbhavairniSpannA pUrvakoTIpRthaktvenAbhyadhikapalyopamatrayapramANotkRSTakAyasthitiH sA'ntamuhUrtena tripalyopasthitikena caramena yagmibhavena ca nyUnA satI prakRtAntaratayA labhyate / kutaH ? yagminAmasaMjJitvAbhAvena prastutamArgaNAsatkajaghanyasthitibandhasyAkaraNAccaramaM yugbhibhavaM vivarya zepabhavaniSpannakAyasthitito'pyanyamArgaNAvat prArambhaprAntakAlasatkAntamuhUtakAlasya varjanIyatvAt / ityevamantamuhartAbhyadhikatripalyopamena nyUnA paJcendriyatiryagodhAdimArgaNAtrayasatkotkRSTA kAyasthitiH mArgaNAtraye jaghanyasthitibandhasyotkaSTAntaraM bhavati / etaccAdhikatamArgaNAtraye utkRSTasthitibandhasyotkRSTamantaraM dezonakAyasthitipramANamabhidhAtuM na yujyate, bahubhAgahInakAyasthitipramANatvAt / tatazvastathA'darzayitvA, pUrvakoTIsthitikanAnAbhavapramANatvAt pUrvakoTIpRthaktvaM darzitamiti // 234-235 / / / tadevamabhihitaM mArgaNAsthAneSvapi saptAnAM jaghanyasthiterbandhAntaram / samprati tAsAmaMtra saptAnAmajaghanyA sthitestad didarzayiSurAdau tAvadyAsu na sambhavati, tAsu pratiSedhayannAha
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajaghanyasthite bandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'na antaradvAram Niraya-paDhamaNirayesu apajjaNara-deva-bhavaNajugalesu / paNamaNavayajogesu orAliya- kammajogesu N // 236 // dra sAsu vibhaMga - sAmAie cheammi / suhamamma tahA dese mIsA - SNAhAra gesu ca // 237 // sattaNha ahassAe ThiIa No caiva aMtara NavaraM / lohe mohassa lahu samayo paramaM muhutto // 238 // ? (pre0 ) "NirayapaDhamaNirayesu "mityAdi, atra "Niraye" tyAdigAthAdvaye saMgrahItAsu nirayagatyoghAdidvAtriMzanmArgaNAsu tRtIyagAthA pUrvArdhe "sattaNha ahassAe ThiIa No ceva aMtara" mityanenAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmahasvAyAH sthitervandhAntaraM pratiSiddham / kasmAtpratiSiddham iti ced, dvAtriMzanmArgaNAsvapi pratyekamajaghanyasthitibandhasya sakRdeva lAbhAt / ajaghanyasthitibandhasya sakRdeva prAptistu prakRtAnyatamamArgaNAgatasyotkRSTa mArgaNAkAyasthiti nirvAhayataH kasyApi jIvasya mArgaNAkAlamadhye jaghanyasthitibandhasya sthiteravandhasya cA'prApteH, tadaprAptiH punarjaghanyasthitibandhasya mArgaNAyAH prArambhe prAnte vA sakRdeva lAbhAt, mArgaNAyAH prArambhe prAnte vaikavArameva jaghanyasthitivandha lAbhastu prAk saptaprakRtInAM jaghanyasthitibandhAntarapratiSedhabhAvanAyAM vyutpAditastathaiva jJAtavya iti / tadevaM pratiSiddhe'pi prakRtAntare yA kAcidatiprasaktistAM nirAkurvannAha - "Navara ''mityAdi, 'navaraM'- param "lohe" ti lobhamArgaNAyAM mohanIya karmaNo'jaghanya sthiteryanthAntaraM bhavati, tacca jaghanyata ekasamayaH sUkSmasamparAyaguNasthAna ke ekasamayamabandhako bhUtvA kAlaM kurvato devagatAvatpacyA lobhamArgaNAyAmeva mohanIyasyAjaghanyasthitibandhabhAvAt sthiteH samayamAtrA'bandhakAlaprayuktaM jJeyam / 'paramam' - utkRSTamantamuhUrtam, etaca sUkSmasamparAya - caramasamaye kAlaM kurvataH samayona sUkSmasamparAyAdvApramANaM prApyata iti / / 236-237-238 / / atha mArgaNAntareSu bhinnabhinnamatApekSayA prakRtAntarasya saccAsacce pratipAdayannAha - mIsatijogesu tahA sAsANammi ya Na aMtaraM havae / ahavA samayo hastaM NeyaM paramaM muhutto // 239 // (pre0) "mosatijogesu tahA" ityAdi, audArikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizrakAyayogalakSaNeSu triSu mizrayogeSu tathA sAsvAdanamArgaNAbhede ca pratyekaM "Na aMtaraM havae" ti prakRtaM saptAnAmajaghanyAH sthitervandhAntaraM na bhavati / tatra mizrayogamArgagAtraye svAmina zarIraparyAptiniSThApanA mizrayogavaramasamaye eva jaghanyamutkRSTaM vA sthitibandhamurarIkatu - tena prakRtAntaraM nAsti / sAsAdanamArgaNAyAM tu saMyamAdAgatAnAmeva jaghanyasthitibandhasvAmitvA , [ 227
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 ] baMdhavahANe mUlapa DiThibaMdho [ mArgaNAsvAyurvaja nAmajaghanyasthiteH pekSayA prakRtAntaraM niSiddham / tadanyamatApekSayA tu prakRtAntaraM prApyata iti taJjaghanyAdibhedena darzayannAha-"ahavA samayo hassa" mityAdi, sugamam / anyamate svasthAne'pi jaghanyasthitibandhasyAGgIkRtatvAditi bhAvaH / vizeSatastu prAgiva svayaM bhAvanIyamiti || 239 || atha zepamArgaNAsu saptakarmaNAmajaghanyasthitibandhAntaraM jaghanyato darzayannAha - bhinnamuhutta timaNusa - avea-maNaNANa- saMyamesu bhave / hassaM puNa parihAre taMu-pauma veagesu N ca // 240 // samayo bhinnamuhutta va hoi sesA hoe samayo / (pre0) "bhinnamuhutta "mityAdi, aparyAptabhedavarjeSu triSu manuSyagatimArgaNAbhedeSvapagataveda-manaH paryavajJAna- saMyamaughamArgaNAbhedeSu ca pratyekaM bhinnamuhUrtaM bhavet / kiM tad yadbhinnamuhUrtaM bhavedityAha--"hassaM" ti saptakarmaNAmajaghanyAyAH sthite: ' hrasva' - jaghanyaM bandhAntaramityarthaH / ayambhAvaH- prakRta SaNmArgaNAsu jaghanyasthitibandhastvodhika eva tatatha na tatprayuktaM prakRtAntaraM labhyate, kintUpazamazreNisatkena sthiteravandhakAlena prayukta tallabhyate, etaccA'vandhakAlaprayuktamantaraM yAsu mArgaNAsu maraNavyAghAte satyapi sambhavati, tAsu paJcendriya jAti-tra sakAyAdimArgaNAsu tajjaghanyata ekasamayaH prApyate / prakRtamArgaNAgatajIvasya tu sthiteravandhakAle maraNavyAghAte samutpanne niyamataH prakRtamArgaNAnAM vicchedo jAyate, atastadupazAntAdvAkSayeNa kramazaH pratipatato jIvasyAbandhakAlApekSayA sampadyamAnaM sajjaghanyato'pyantarmuhUrtameva prApyata iti / athAnyamArgaNAsu bhinnabhinnamatApekSayA prastutaM jaghanyaM vandhAntaramapi bhinna bhinna prApyata iti tathaiva darzayati- "puNa parihAre" ityAdi, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM tejaH- padmalezyA vedakasamyaktvamArgaNAsu ca pratyekaM punaH "samayo bhinnamuhuttaM va hoi "tti "hassaM" ityasya kAkAkSigolakanyAyenAtrApi yojanAt saptAnAmajaghanyasthiteha svaM bandhAntaraM samayo bhinnamuhUrtaM vA bhavati / tatrAntamuhUrtam"apamatto ahavA se kAlama kayakaraNI haveii jo / so yo parihAre te aumave agesuM ya ||' (gAthA-128) ityatrA'thavetyAdinAbhihitasya kRtakaraNaddhAyAH prAganantarasthitibandhaM kurvata eva jaghanyasthitibandhasvAmitvamaGgIkatu matena / samayastu "apramatto" ityanenoktasya svasthAnapramattasaMyatasyApi jaghanyasthitibandhamaGgIkaturmatenAvasAtavyam, svasthAnapramattayaterekasamayamapi jaghanyasthitibandhasya sambhavAt tenAntaritayorajaghanyasthitibandhayorjaghanyAntaraM samayaH prApyata iti bhAvaH / "sesAsu" ti niSiddhaprakRtAntarA nirayagatyogha bhedAdidvAtriMzanmArgaNAstathA darzitaprakRtAntarA anantaroktA audArikamizrayogAdivedakasamyaktvAntAzcaturdazamArgaNA vihAya zeSAsu caturviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu "hoae samayo" ti saptAnAmajaghanyasthiterjaghanyaM bandhAntaraM samayo bhavedityarthaH / atra zeSamArgaNAstu nAmata imAH dvitIyAdisaptamAntapRthivIbhedabhinnAH SaD nirayagatimArgaNAbhedAH,
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTa bandhAntaram ] dvitIyAdhikAre 'ntaradvAram paJcApi tiryaggatimArgaNAbhedAH, jyotiSkAdisarvArthasiddhavimAnAntAH saptAviMzatirdevagatimArgaNAbhedAH, sarve'pIndriyamArgaNAbhedAste caikonaviMzatiH, sarvekAyamArgaNAbhedAste ca dvicatvAriMzat, kAyayogasAmAnya-vaikriyakAyayogA-''hArakakAyayogabhedAH, matyAiyatro jJAnabhedAH, matyajJAna- zrutAjJAnabhedau, tathA'saMyama-cakSurAditridarzana- kRSNa - nIla- kApota-- zuklalezyA - bhavyA-bhavya- samyaktvaugha-kSAyikasamyaktvau-pazamikasamyaktva- mithyAtva-saMjJaya 'saMjJayA''hArimArgaNAbhedAzceti / etAsu kAsucit tRtIyapRthivInirayabhedAdimArgaNAsu svasthAnasamyagdRSTyAdInAM samayamAtrabhAvija tranyasthitibandhAntaritayorajaghanyasthitibandhayorantarAlApekSayA prakRtaM sAmayikAntaraM bhAvanIyam / kAsucit tiryagodha-paJcendriyatiryagAdi mArgaNAsve kendriyA- 'saMjJayAdi jIvAnAmekasamayapravRttajaghanya sthitibandhApekSayA yojanIyam / kAsucitpunaH paJcendriya-paryAptapaJcendriya-basakAyaudha-paryAptatrasakAya-kAyayogasAmAnya - matijJAnAdimArgaNAsu jaghanyasthiterjavanyabandhakAlasyApyantamuhUrtapramANatvena tadapekSayA na sambhavati prakRtasAmayikAntaram, ata oghavat sthiteravandhakAlamapekSya taddraSTavyamiti // 240 // arthatAsveva manuSyagatyoghAdicatustriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu saptaprakRtisatkA'jaghanyasthitendhAntaramutkarSataH pradarzayannAha - hoi timaNusAIsu Asu guru muhutto // 241|| (pre0 ) " hoi timaNusAIsu" mityAdi, "bhinnamuhuttaM timaNusa avea" ityAdinA'nantaramevAbhihitAH paryAptamanuSyAdiSaNamArgaNAH, parihAravizaddhikasaMyamAdicaturmArgaNAstathA "sesAsu" ityanena saGgRhItAzcaturviMzatyabhyadhikazatamArgaNA ityetAsu catustriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM "guru" ti saptAnAmajaghanyAyAH sthiteH 'guru' - utkRSTaM bandhAntaraM " muhuttato" ti antarmuhUrta bhavatIti pUrveNa yogaH / kutaH ? iti ced, utkRSTasthiterutkRSTabandhAddhAvajjaghanyasthiterutkRSTavandhAddhAyA utkRSTopazAntAddhAyAzcAntarmuhUrtatvena tadantaritayorajaghanyasthitibandhayoH kAlasyApyantamu hUrtAdhikatvAsambhavAditi / atra bhAvanA tu yAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsupazAntamohAnAM jIvAnAM pravezAdupazAntAddhA prApyate, tAsu tadapekSayA kartavyA yAsu punarnirayadevagatyAdibhedeSu sA na labhyate, tAsu jaghanyasthitibandhakAlApekSayA kartavyA / tathAhi - manuSyagatyogha mArgaNAyAM kenaciccAritra mohopazAmakena mahAtmanA bAdarAnivRttikaraNaguNasthAnakacaramasamayemohanIyasyAjaghanyasthitibandho niSThApitastathAsUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye mohanIyAyurvajanAM SaNNAM prakRtInAmajaghanyasthitibandho niSThApitaH, tataH prabhRti tattatkarmaNAmajaghanyasthitibandhasyAntaraM pravRttam, tacca yAvadasAvapazAmaka upazAntamohaguNasthAnake gatvopazAntAddhAkSayeNa kramAtpratipatya tattatkarmaNAM sthitibandhaM na prArabhate, tAvatpravartate, tathA ca sati mohanIyavarjAnAM paNNAma jaghanyasthitibandhotkRSTAntaramupazAntamohaguNasthAnakApramANaM prApyate, mohanIyAjaghanyasthitibandhotkRSTAntaraM tu tatopyadhikaM prApyate, sUkSma [ 229
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [.mArgaNAsvAyuHkarmaNaH samparAyAddhAdvayasyApi tadantare pravezAt / itthameva paryAptamanuSyAdimArgaNAsvapi draSTavyam / dvitIyapathivInirayabhedAdiSu tu prAgdarzitAnutkRSTa sthitivandhAntaravadevabhAvanIyamiti // 241 / / ___ tadevaM pratipAditamAdezata AyurvajAnAM saptAnAM jaghanyA'jaghanyasthitibandhayorjaghanyotkRSTabhedabhinnaM bandhAntaram / samprati zepasyA-''yuHkarmaNastadidarzayiSurAdau tAvajjaghanyasthiterAha sabvesu khalu nnaarg-smtt-jonnimi-devbheesu| paNamaNavaya-uralesu AhAradugammi veuvve // 242 // thI-purisa-kasAyesu vibhaMga-maNaNANa-saMyamesu tahA / sAmAia-cheesuparihAre des-ckkhuusu||243|| asuheyaralesAsukhar3ae sAsAyaNammi ya hvejaa| Aussa jahaNNAe ThiIa No aMtaraM ceva // 244 // (0) "savvesu khalu NArage" tyAdi, 'dvandvAnte zrUyamANaH zabdaH pratyekaM sambadhyata' iti niyamena bhedazabdasya nirayAdinA pratyekaM yojanAt sarvesvityaSTasu nirayagatibhedeSu, "samatta" tti 'samAptAH' -paryAptAbhedAste ca sarve paryAptapaJcendriyatiryagAdyA atra granthe'dhikRtA viMzatiH, teSu sarveSu bhedeSu, tathA "joNimaha"tti yonividyate yasyAH sA yonimatI / strItyarthaH / tadIya sarvabhede, tirathImAnupIbhedadvaya iti mAya / sarvastrIbhedAnAM grAhyatve'pi devyo na pRthaggRhyante, devImArgaNAyAH prakRtagranthe pRthaganupAdAnAditi / tathA sarveSu devagAM nebhedepu, anyamArgaNAbhedAna saMgrahitamAha-"paNamaNe" tyAdi gAthAdvayam. tasyAkSaragamanikA tu gAgvatsugamA / inyevaM sArdhagAthAdvayena saMgRhItAsu nirayagatyodhAdipaNNavatimArgaNAsu pratyekam "Aussa jahaNNAe Thiia No aMtaraM" ityAdinA tRtIyagAthottarArdhanAyupo jaghanyAyAH sthitandhAntarasyAbhAvaH kathitaH / kasmAd ? AyuSo javanyasthitivandhAntarasya jaghanyasthitibandhadvayAdhInatvAt, ekasmin bhave sakRdeva jaghanyasthitivandhamya bhAvAcca / idamuktaM bhavati-utkRSTAbAdhAyAM satyAmAyupa utkRSTasthitibandhavadAyupo jaghanyasthitibandho jaghanyAnAdhAyAmabhimataH, nAnyathA / javanyAvAdhA tvekasmin bhave sakRdeva prApyate, antaraM tu bandhayAdhInam ,tatazca ekasmin bhave jaghanyAvAdhAyAM prathamavAraM jaghanyasthitikamAyuddhyA yAvatkrameNAyuHkSaye bhavAntara utpadya jaghanyAyAdhAyAM dvitIyavAraM jaghanyasthitikamAyurvanAti, tAvadyadi prakRtamArgaNAyAmeva tadvandhakajIvastiSThati, tadoghavajjaghanyasthitibandhAntaraM prApyate / tacca prakRte na sambhavati, dvitIyaM jaghanyAyurvandhaM yAvat prakRtanirayAdimArgaNAsveva tadvandhakajIvasyA'navasthAnAt / tathAhi-sarveSu nirayagatibhedeSu, sarveSu devagatibhedeSu, vaikriyakAyayoga-tejaH-padmazaklalezyAmArgaNAbhedeSu ca pratyekaM jaghanyAyurvandhakA nArakA devA vA, te ca jaghanyasthitikamAyu
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanya sthiterbandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 231 I stu manuSyasatkaM tiryaksatkaM vA badhnanti tatazca krameNa tatrotpacyA prakRtamArgaNAyA vahirbhAvAd dvitIyavelAyAM jaghanyAyurbandhaM yAvat nAvatiSThanti prakRtanirayaughAdimArgaNAyAm, tatazca prakRtAntaramapi na prApyate | AhArakA-''hArakamizrakAyayoga-manaH paryavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-cchedopasthApana-parihAravizuddhika- dezasaMyamarUpAsvaSTamargaMNAsu jaghanyAyurvaddhvA devagatAvatpacyA prakRtamArgaNAvicchedAnna labhyate prakRtAntaram | kSAyikasamyaktvamArgaNAyAM tu sakadeva jaghanyAyurvandhasambhavAtprakRtAntarasyA'bhAvaH / manoyogamArgaNAyAM tu jIvasya svalpAtrasthAnAt nAsti dvirAyurvandhastatkuto bhavadvayAdhInajaghanya sthitibandhAntarasambhavaH, na kutazcidapi / evameva zeSamanoyogabhedeSu vacoyogabhedeSu, caturSu kaSAyamArgaNAbhedeSu triSu kRSNAdilezyAmArgaNAbhedeSu, sAsAdanamArgaNAyAM ca boddhavyam / nanu kRSNAdilezyAmArgaNAtrayasyaikajIvAzrayakAya sthitidIrghA'bhihitA, tattAsu kathaM jIvasya svalpAvasthAnamantarAbhAvaprayojakatayA darzyate ? iti cedU, na, abhiprAyA'parijJAnAd, yata AyuSo jaghanyasthiterbandhakA'pekSayA tadabhidhAnam, kRSNalezyAdimArgaNAtraye AyuSo jaghanyasthitervandhakA manuSyAH paJcendriyatiryaJco vA, teSAM ca pratyantamuhUrtaM lezyAparAvRttirbhavati, uktaJca - "aMtamuhuttaThaIo tiriyanarANa hunti lesAo" iti / yA tUtkRSTakAyasthitiruktA sA tu sAmAnyato nirayajIvApekSayeti na kazciddoSaH / audArikakAyayoge'pyAyurvaddhvA bhavAntara utpattimAtreNaudArikamizrayogapravartanAtprakRtamArgaNAvicchedo bhavati / viMzatiparyAptamArgaNA-tiracI mAnuSI-strIveda-pu' veda-vibhaGgajJAna cakSurdarzanarUpAsu zeSamArgaNAsu punaH pratyekaM jaghanyAyurvaddhvA labdhyaparyAptatayotpattimAtreNa prakRtamArgaNAnAM vicchedAjaghanyasthitikAyurvandhadvayAdhInaM prakRtAntaraM naiva labhyate / na ca paryAptapaJcendriyAdyavasthAyAM jaghanyasthitikamAyurvaddhvA labdhyaparyAptacaturindriyatvevotpadya tatra jaghanyAyurvandhakaraNe cakSurdarzanamArgaNAyAM prakRtAntaraM labhyeteti vAcyam / labdhyaparyAptAnAM caturindriyamArgaNAyAM praviSTatve'pi cakSudarzanamArgaNAyAmapravezAt, / kutaH ? teSAM cakSurdarzanasyAnaGgIkArAt / uktaJca paJcasaGgrahe-- 'maisuyaannANabhacakhkhudaMsaNekkArasesa ThANesu' iti / jIvasthAneSu paryApta caturindriyA -'saMjJipaJcendriya-saMjJipaJcendriya-lakSaNajIvasthAnatrayavarjeSvekAdazasu matyajJAna- zrutAjJAnA'cakSurdarzanalakSaNAstraya evopayogA bhavantIti bhAvaH / uktaJca tadvRttau - ekendriyasUkSmabAdarahIndriyatrIndriyaparyAptAparyAtakaiH saha caturindriyAsaMjJisaMzyaparyAptakeSvekAdazasu jIvasthAneSu matyajJAna zrutAjJAnAcakSurdarzanAkhyAstrayaH pratyekaM bhavanti, ete ca labdhyaparyAptakAH, yataH karaNA'paryAptakeSvindriyaparyAptau satyAM teSAM cakSurdarzanaM bhavati' iti / / 242-243-244 / / atha zeSamArgaNAsvAyuSo jaghanyasthitibandhAntarasya sambhavAttAsu jaghanyAdibhedabhinnaM tatkrameNa darzayannAha - NAtige ohimmiya sammatte veagammi ya jahaNaM / sAhiyapallaM NeyaM sesAsu khaNUNakhuDDabhavo // 245 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiteH _ (0) "gANalige" ityAdi, manaHparyavajJAnamArgaNAyAM prakRtAntarasyAnantarameva pratipiddhatvAt tAM vihAya matijJAna-zrutajJAnA-'vadhijJAnamArgaNAnAM trike, tathA'vadhidarzanamArgaNAnAM samayaktvodhamArgaNAyAM vedakasamyaktvamANagAyAM ca "jahaNaNaM" ti AyuSo jaghanyAyAH sthite'jaghanyaM -hasvaM bandhAntaraM "sAhiyapallaM NeyaM' ti sAdhikaM palyopamaM jJeyamiti / iyamatra bhAvanA-matijJAnAdiprakRtaSaNmArgaNAsvAyamojaghanyasthitibandho varSapathaktvaM bhavati / uktazca prAka'mai-sua-'vahiNANesu ohidarisaNammi samma-khaiesuM / beagasammattammi ya viSNeyo hAyaNAhuttaM 74 / iti / tacca varSavathaktvasthitikaM jaghanyamAyurjaghanyAyAmabAdhAyAM kenApi samyagdRSTidevena baddham , tatpazcAdasau bhavakSaye tatazcyutvA manuSya tayotpannaH / nAsti ca tatra samyagdRSTimanuSyatve tasya prakRtAntaraprayojakasya dvitIyavAraM jAyamAnasya jaghanyasthitikAyurvandhasya sambhavaH, samyagdRSTimanuSyANAM jaghanyato'pi sAdhikapalyopasthitikadevAyupa eva vandhabhAvAt / atastena tatra jaghanyasthitikaM devAyuddham , pazcAnmRtvA devatayo yadya prAgvadavazepe'ntamuhUrtAyuSi jaghanyAbAdhAyAM jaghanyasthitikaM manuSyAyurvaddham ; itthaM hi tena prathamavaimAnikamave kRtasya jaghanyasthitikAyarvandhasya sAntare ca dvitIye vaimAnikabhave kRtasya dhanyasthitikAyurvandhasya yadantaraM tadeva prakRte paTavapi mArgaNAsvAyupo jaghanyasthiterjaghanyaM bandhAntaraM prAptam , tato hInAntarasyA'sambhavAditi / "sesAsa khaNaNakhuDabhavo' ni zeSamanuSyagatyopAyakapaSTimArgaNAsu pratyekaM prakRtamAyaSo jaghanyasthiterjadhanyaM bandhAntaraM 'kSaNonaH'-samayonaH 'kSallakabhavaH'--paTapazcAzadabhyadhikazatadvayA''valikApramANaH sarvalaghurbhava ityarthaH / atra zeSamArgaNA nAmata imAH-manuSyaughA-'paryAptamanuSya-tiryaggatyodha-paJcendriyatiryagoghA-'ptipaJcendriyatiryagbhedAH, ogha-bAdarodha-pUkSmAgha-bAdarAparyApta-sUkSmAparyAptabhedabhinnAH paJcaikendriya bhedAH, oghA-'paryAptabhedabhinnau dvau dvIndriyabhedI, tathaiva dvau trIndriyabhedau, dvau caturindriyabhedI, I ca paJcendriyabhedau, ekendriyavat pRthivyaptejovAyusAdhAraNavanaspatikAyasatkA pratyekaM paJca paJceti paJcaviMzatirbhedAH, vanaspatikAyaudhabhedaH, tathIghA-'paryAptabhedabhinnau dvau pratyekavanaspatikAya bhedoM dvau ca trasakAyabhedau, tathA kAyayogasAmAnyodArikamizrakAyayoga-napuMsakaveda--matyajJAna-tAjJAnA-'saMyamA-'cakSudarzana-bhavyA-'bhavya-mithyAtvasaMDya-'saMDyA-''hArimArgaNAbhedAzceti / etAbvekapaSTimArgaNAsu pratyeka bhAvanA tyoghavadeva draSTavyA , kevalaM tattanmArgaNAgatamanuSyAdijIvApekSayeti // 246 // atha nirayagatyoSAdiniSiddhAntarAvAMtu zeSamArgaNAmvevAyupo jaghanyAyAH sthiterutkRSTaM bandhAntaraM tribhaNipurAha paramaM tiri-ygidiy-puhvaaicug-nnigoa-hriesuu| baayrsuhumegiNdiy-cupuhbaaig-nnigoesu||246|| patteavaNe kAye amaNe paliyassa khalu asNkhNso|
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTa bandhAntaram ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram | 233 (pre0 ) "paramaM tiriyegiMdaye" tyAdi, AyuSo jaghanyasthite: 'paramam' - utkRSTaM bandhAntaraM "paliyamsa khalu asaMkhaM so" ityuttaragAthApUrvArdhe'nvayaH / palyopamasyAsaMkhyeyatamaikabhAga iti tadarthaH / kAsu mArgaNAstrityAha -"tiriyegiMdiye" tyAdi, tiryagyodhabhedai kendriyaudhabheda--pRthivyAdivAyukAyAntacaturoghabheda - nigodadha-vanaspatikAyaughamedeSvityarthaH / anyamArgaNAbhedAn saMcinvannAha - "bAyarasuhumegiMdiye "tyAdi, tatra bAdarasUkSmazabdayoH pratyekaM yojanAd bAdaraikendriyaughabheda-sUkSmaikendriyaugha bhedayostathA "caupuhavAiga" ti catvAraH pRthivyAdikAH bAdarAH sUkSmAzrauSabhedAH / bAdarapRthivyaptejovAyukAyaughalakSaNAcatvAro bhedAH sUkSmapRthivyaptejovAyukAyaughalakSaNAzcatvArobhedAzcetyarthaH / "Nigoesu" ti 'nigoda: ' sAdhAraNa vanaspatikAyastasya sUkSmavAdarabhedabhinnAvabhedAvityarthaH / pratyeka vanaspatikAyaugha bhede, kAyayogaughabhede'saMjJimArgaNAyAM cetyetAsu trayoviMzatimArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH ? iti ced, prakRtasarvamArgaNAsu kevalAnAM tiryaggatikAnAM jIvAnAmeva pravezena bhinnabhinnagatika bhavasaMvedhapradhAnAyAH paryAptakAya sthiteH stokamAtraprApteH paryApta kAya sthitisavyapekSamAyupa jaghanyasthitibandhAntaramapi stokameva prApyate / etaccAnantaravakSyamANanItyA vizeSatastu pratimArgaNaM svayamevodyamiti // 246 || athAnyatra prakRtAntaramAha - koDipuhutta puvvA parNidiyatirikkha-maNusesu // 247 // pu hoi puhut ayarasayANa duaNANa - ayatesu / aNayaNa- bhavi-yiyaresu micchA - SShAresu oghavva // 248 // (pre0) "koDipuhutta" mityAdi, koTIpRthaktvaM "puvvA" tti pUrvANi "paNiMdiyatirikkhamaNusesu" tti paJcendriyatiryagoghamArgaNAbheda - manuSyaughamArgaNAbhedayoH pratyekam AyuSo jaghanya sthiterutkRSTabandhAntaramiti prakramAdgamyate / atra bhAvanA tu saptakarmaNAmutkRSTasthiterutkRSTabandhAntaravatkartavyA, saptakarmaNAmutkRSTasthitibandhavadAyupo jaghanyasthitibandhasyApi yugminAmabhAvAditi / "Napume" tti napuMsaka vedamArgaNAyAM " hoi puhuttaM ayarasayANa" tti ' atarazatAnAM'- sAgaropamazatAnAM pRthaktvaM bhavati, AyuSo jaghanyasthiterutkRSTa' bandhAntaramiti gamyata iti / nanu anantaraM "paramaM tiriye "tyAdinA'saMkhyapuGgalaparAvartakAyasthitika tiryaggatyocamArgaNAyAM prakRtAntaraM palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtramabhihitam, atra tu "Napume hoi puhuttaM ayarasa yANe" tyanenA'saMkhyapudgalaparAvartakAyasthitikAyAM napuMsaka vedamArgaNAyAM tadatibahudIrghaM sAgaropamazatapRthaktvapramANamabhihitamityatra kiM tatvam ? iti ced, ucyate - AyuSo jaghanyasthitedIrghaM bandhAntaraM dIrghAyAH paryAptakAya sthiteradhInam, paryAptasya dIrghA kAya sthitistu niraya- devabhavaiH samaM manuSyAdibhavasaMvedhapradhAnA, na punarmanuSyatiryagbhavAnAM parasparaM saMvedhapradhAnA, ekendriyavikalendriyAditiryagbha
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho . [ oghata AyuSo jaghanyetarasthityoH vAnAM vA parasparaM saMvedhapradhAnA, itthaM ca tiryaggatimArgaNAyAmekendriyavikalendriyAdibhavasaMvedhaniSpannA sA paryAptakAyasthitiH stokA prApyate, atastadadhInaM prakRtAntaramapi stokaM prApyate, napuMsakavedamArgaNAyAM tu nirayabhavaiH samaM tiryamanuSyabhavANAM saMvedhaniSpannA paryAptanapuMsakavedakAyasthitiratibadIrghA prApyate, paryAptamatkadIrghakAyasthitiprayojakairnirayabhavaiH samamapi saMvedhaprApteH / tatazca napuMsakavedamArgaNAyAM prakRtAntaramapi dIrgha prApyate / ata eva tiyeggatyogha-napusakavedAdhasaMkhyeyapudgalaparAvartakAyasthitikamArgaNAbhyo'pi stokAsaMkhyotsarpiNyasapiNimAtrakAyasthitikAyAmapyAhArimArgaNAyAM paryAptadIrghakA- sthitiprayojakairnirayadevabhavaiH samaM manuSyAdibhavAnAM saMvedhaniSpannA sA paryAptakAyasthitiratibahudIpatarA tatastadadhInamAyupo jaghanyasthitibandhAntaramapi napuM. sakavedamArgaNAyAmuktaprakRtAntarApekSayA'pi dIrghamanupadameva vakSyate granthakRtetyalaM vistareNa / ___ katipayamArgaNAsvatidezadvAreNAha-"duaNANe"tyAdi, matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSudarzanabhavyA-'bhavya-mithyAtvA-''hArirUpAsvaSTamArgaNAsu pratyekam "oghavva" ti prakRtAntaramoghavadanantaraM kAladvAre'bhihitaparyAptatrasakAyakAyasthitito'bhyadhikaM bhavatItyarthaH / idamapyanantaroktanityaiva vibhAvanIyamiti / / 247-248 / / atha zepamArgaNAsu prakRtAntaraM darzayannAha sesAsU desUNAsagasagakAyaTTiI bhave jeTTA / (pre0) "sesAsu desUNA" ityAdi, 'savvesu khalu NAraga' (gAthA-242) ityAdinA'bhihitAH niSiddhaprakRtAntarAH SaNNavatimArgaNAstathA 'paramaM tiriyegidiye' (246)ityAdinA'bhihitaprakRtAntarAzcatustriMzanmArgaNA vihAya zepAsvaparyAptatiryakpaJcendriyAditrayastriMzanmArgaNAsu pratyeka "desUNAsagasagakAyaThiI bhave jeTThA" ti 'dezonA'-antamuhartAdalikSaNenaikadezenonA-'paryAptapaJcendriyatiryagAditattanmArgaNAnAM svIyA svIyotkRSTA kAyasthitirbhavet, AyuSo jaghanyasthitibandhasyotkRSTamantaramiti gamyata iti / sugamam / bhAvAnA tu prAguktadizA svayameva kartavyA, kevalaM zeSamArgaNA nAmata imAH--viMzatiraparyAptapaJcendriyatiryagAdyaparyAptamArgaNAsthAnAni, jIndriyatrIndriya-caturindri-paJcendriya-yatrasakAyarUpAH paJcaughamArgaNAH, audArikamizrakAyayogaH, matizrutA 'vadhijJAnAni, avadhidarzanaM, samyakcaugha-vedakasamyaktvamArgaNe'saMjJimArgaNA ceti / / __tadevamabhihitamAyuSo jaghanyasthitedvividhamapi bandhAntaraM mArgaNAsthAneSu / sAmpratamajaghanyasthitestanmArgaNAsthAneSu didarzayipurlAghavArthamatidezenAha savvAsu ahassAe'NukosaThiibba NAyabbaM // 249 // (). "savvAsu ahassAe" ityAdi, nirayagatyodhAdisarvamArgaNAsu pratyekam "ahassAe" ti 'ahrasvAyAH' prakRtasyAdhuSo'jaghanyAyAH sthiteH "NukosaThiivva NAyavvaM" ti jaghanyAdibhedabhinna bandhAntaramanutkRSTasthitivajjJAtavyam , prAka
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantram ] AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthitibandhasyaikajIvAzritA'ntarapradarzakayantram [ 215 __utkRSTasthitibandhasya anutkRSTasthitibandhasya jaghanyataH proghavada (gAthA--205) nAsti | antarmuH prodhavat antarale parSakoTi- asaMkhyeya- aGgalA'saM- proghavad | mANAukRSTataH-jAti antarmu- antarmunAsti patra loka0 khapabhAgaH asaMkhyeyapu(kSetrataH) (kSetrata ) dlapa gavarta0 | nAsti hAyasthita | hUrtama. hUrtam aparyAptavarja zeSa paJcendriyagati0 devaugha. sarva0 tiryagmanuSyaadA0 6 ekenTiyauna sUkSmakendri sarva ekendriyavi.1 yaugha0 1 zapa0 17 zeSa0 vanaspatyAnta- sUkSmapRthivyApaJcaudhabheda disUkSmasAdhAsAdhAraNa-raNavanaspatyAvanauSa 6 tapaJcauva05 mavaM0 kAya 42 kArmaraNa01 yoga0 | sarva 18 veda0 | veda. 1 kapAyaka matra. 4 zeSa0 * 17 aveda01 zeSa03 zeSa0 3 sarva04 vibhaGgA manaHparyava0 shess06|| jJAna0 matyAdi.4 matyajJAna zrutAjJAna0.2 saMyama prasaMyamavarja06 asaMyama. 1 sAmA.cheda pari.sUkSma. saMyamaugha deza05 asaMya0 za darzanakAdhi01 avakSaH sarva03 cakSu0 1 zukla0 zeSa0 5 lezyA sarva06 bhavyaka sarva0 / srv0|2 mithyAtva0 kSAyika0kSAyopa zeSa samyaktvosanya va.kSAyopa. kva0 praup.saas| mizra0.5 saMjJI0 1 sAsAdana mizra03 sarva02 / sarva02 AhA0 anAhA01 AhA0zamanAhA01 AhA01 samastA:- 40 7 2 102 / 10 3 157; 210 gAthA:-- 2055 205 206 / 206 207 205 / 207 | 208-6 mizrayogatraye matAntare'nutkRSTasthitibandhAntaraM nAsti (gAthA-206) /
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTataH ekajIvAzrayA dezonA svIyasvIyotkRSTa kAya sthitiH zroghavat - samayonadaza- samayona dazasahasra - samayonasvIya- samayonA- sAdhikaM jaghanyataH --- - sahasravarSAbhya- varSAbhyadhikapUrva- strIyotkRSTabhava'ntarmuhUrta palyopamam, dhikapUrvakoTi0 koTa0 sthitiH, gati0 indriya0 kAya0 yoga0 veda0 kaSAya0 jJAna0 AyuH karmaNa utkRSTasthitibandhasyaikajIvAzritA'ntarapradarzakaM yantrakam asaMkhyeyapudgala parAvate0 matyajJAna-zrutAjJAne, saMyama0 asaMyama: 1 darzana0 pracakSu0 samyaktva | mithyAtvam saMjJI0 AhAra0 lezyA0 | bhavya0 | bhavyA-Sbhanyau, 2 2 2 7 paJcendriyodha- tatpa ryAptabhedo, 2 1 saugha tatparyApta bhedau, 1 cakSu0 strI- pu - napuMsaka03 saMjJI, grAhAraka0 2 10 1 sarvamArgaNAH gAthAGkAH 213-14-17 213 214-217 1 1 aparyAptapaJcendriyatiryag0 aparyApta manuSya 0 2 sarve kendriya0 sarva vikalendriya0 apa ryAptapaJcendri0 17 pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyasatka sarvabhedAH, paryAta asazva, 40 56 215-217 zradArika mizra0 1 1216-17. mati zrutA Svadhi jJAnAni, 3 avadhi 1 6 antarameva 216-217 nAsti zeSa0 zeSa 0 sarva 0 samyaktvogha0 kSAyika0 kSAyopazamika0 2 sAsvAdana0 2 asaMjJI0 45 sarva0 manaH paryavajJAna0 vibhaGga0 2 zeSa0 to 1 15 211-212 4 5 6
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuHkarmaNo'nutkRSTasthitibandhasyaikajIvAzrayAntarapradarzakaM yantrakam jaghanyataH--antarmuhU0 antarmuhUrta antarmuhU0 antarmuhU, antarmuhUH antarmuhU0 antarmuhU antamu hU0 utkR- dezonA: 29 varSasaha 7 varSa sahasrA antarmuhUrtama dezono- 55palyopamA dezo napUrvaSTataH -- SaNmAsAH srANi sAdhi- Ni sAdhi sAdhikapUrvako Ti kAni kAni gati0 indriya0 kAya0 yoga0 veda0 kaSAya0 sarvanarakadeva 38 kAyaugha0 1 pradArika0 1 mizradArika 6 1 kAyasthiti ni sAdhi- koTitRtIya- | kAni * bhAgaH 1 222 vibhaGga * 1 strIveda0 1 jJAna0 saMyama 0 darzana 0 lezyA0 sarva0 bhavya0 samyaktva. saMjJI0 bhAhArI 0 1 6 sarvamArgaNAH - 44 gAthAGkA:- 216 221 221 224 223 225 218 * kecittu -- dezonaSaNmAsA iti / sarvamArgaNAnAmutkRSTAdikAyasthitipradarzakayantra N tu 164 tame pRSThe vilikhita iti / 1 1 manaH paryava01 asaMyamavarja 0 5 222 prasaMjJI, 1 nAsti 1 " antarmuhU0 antarmuhU zrodhavat sAdhikotkR33 sAgaropama bhavasthitiH sAdhika0 paJcendriyaudha tatparyAptaH 2 saudha-tatparyA zeSa013 | sarva0 4 zeSaveda0 18 ptI0 zeSa0 asaMyama0 sarva0 sarva0 sAsvA0 1 zeSa0 2 2 5. 2 4 saMjJI0 1 AhAraka0 1 23 225 zeSa0 9 zeSa0 17 zeSa0 40 66 220
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zeSa0 tiryagaparyAptamanuSyo. manuSyodha 2 bhedau. 2 238] AyuSo jaghanyA-'jaghanyasthitibandhasyaikajIvAzrayAntarapradarzakayantram [yantrakam jaghanyasthitibandhasyAntaram jayanyAntAm / utkRSTAntaram oghavatsAdhika- antaraM | panyopamA- dezonA svIyasthI-koTi-sAgaro provat mazata prAdhika samayonakSullakabhava0 panyopa0 bhavati | saMkhyabhAyotkRSkAyasthitiH | thaktvama pRthaktva 2008sA tiryagaugha. tiryakpa tiryagatyogha aparyAptapaJcendriya- par3a cendriyaugha. tadaparyA. tima tiryaggati0 manuSyaugha.tadaparyApta 42 aogha-bAdaraugha-tadapa propa-bAdaraugha- aoghA-'paryAptadvi-triryApta-sukSmaugha-tadapaindriya ryAptaikendriyabhedAH, sUtramauSabhedAde- catuH-paJcendriyabhedA: zeSa06 praughA-paryAptadvi-tri kindriyabhedatrayam, aparyAptasUkSmabAdaraikecatu:-paJcendriya ndriyabhedau ca. 10 bhedAzca 13 aova-bAdarova-tadapa | proNa-pUkSmaugha- saugha tadaparyAptaH / yapti-sUkSmaugha-tadapa bAdarIvabhedabhinna-aparyAptasUkSmabAdararyAptabhedabhinnapRthivyakAya0 |ptejovAyusAdhAraNa zeSaH pathika ptejovAyu- pRthivyaptejovAyusA vanabheda. vanaugha. pratye sAdhA vanabhedAdhAraNavanabhedAH, apakavanaughA'paryAptau, tra 12 vanauSaH pratyekasaughA-'paryAptauca 30 ptipratyeka vanazca.13 vipazca 17] kAyaugha0 audArika audArikamizra0 yoga0 zeSa0 | kAya gaugha0 mizrazca02 | veda0 napu saka01 zeSa02 kaSAya sarva04 jJAna0 matyajJA0zrutAjJA0 matyAdi0 mana:paryava. matyAdijJAnatrika. 3 matyajJA. vibhaGga.2 zratAjJA | saMyama asaMyama:--1 zeSa0 5 asym.1|| dazana0 avakSa01avadhi01 cakSu0 za avadhi acakSu01 lezyA0 | sarva06 bhavya0 sarva0 2 sada0 2 mithyAtva0 samyaktvau. shess02|| samyaktvaugha0 samyaktvaM mityA tvaka 1 kSAyopa.2 kSAyopazamika02 saMjJI0 saMjJI, asaMjI0 2 / asaMhI 1 AhArI. AhArI0 1 paahaa01|| sarvamArgaNAH- 61 / gAthAGkAH- 245 / 245 244 | 246-247 246 / 247 248 248 / ajaghanyasthitivanyasyAntaramovata Adezatatha sarvathA'nu kRSTasthitibandha :ntroktameva (gAthA-249) 1 5 23
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantrakam ] AyurvarjasaptaprakRtInAM jaghanyasthiterekajIvAzrayabandhAntarapradarzakayantram [239 - 69 mArgaNAsu / zeSAsu 101 mArgaNAsu jaghanyamantarmuhUrtam , utkRSTa tuantaram- antaraM na bhavati asaMkhyalokAH / pUrvakATipRtha- aGgalA'saMkhya- dezonotkRSTa ___ ktvam / bhAgaH | kAyasthitiH nirayaugha0 prathamA ca0 sarvamanuSyabhada0 tiryaggogha01 | paJcendriyatiryagati0 daivogha0 bhavana0 vyantaradevabheda0 zeSa0 34* gogha0 tatparyApta 6 tirazcI0 3 sUkSmaikendriyaugha. indriya0 paJcendriyaugha0 tatparyApta | ekendriyaugha.1 zeSa015+ pRthivyaptejovA sUkSmapRthivyaptekAya0 trasakAyaugha0 tatparyApta yuvanaspatyaugha0 zeSa 26 .:. jovAyusAdhAraNasAdhAraNavanauSa. vanauSabhedA: 5 yona0 sa0 sarga veda0 / kaSAyaH sarga jJAna | matyAdijJAnacatuSka0 vibhaGga 5 matyajJAna0 zrutA'jJAna0 2 saMyama saMyamaugha0 sAmAyika0 cheda. | asaMyama0 1 A parihAravizuddhika0 sUkSma0deza06 , darzana0] sarva0 lezyA0 sa0 bhavya0 bhavya0 abhavya0 samya- | samyaktvaugha0 kSAyika0 praupazamika0 mithyAtva0 1 kva0 AkSAyopazamika0 sAsadana0 mizra0 saMjJI0 | saMjI0 asaMjJI0 AhArI0 sa0 78 sarvamArgaNAHgAthAGkAH- 226232 234 235 / 235 235 AparihAraviddhizukasaMyama-kSAyopazamikasamyaktvamArgaraNayormatAntareNa jaghanyamantamuhartama , utkRSTa svadezonotkRSTa kAyasthiti: / (gAthA-232-233) * dvitIyapRthivyAdyA: 6 nirayabhedAH, jyotiSkAdyAH 27 devabhedAH, aparyAptapaJcendriyatiryaga-1,%D34 / +baadraugh-ttpryaaptaa-pryaapt-suukssmpryaaptaa-pryaaptaikendriybhedaaH5,srgviklendriybhedaa:,apryaaptpnycendriybhed:15| ::. bAdarodha-tatparyAptA-SparyApta-sUkSmaparyAptA-'paryAptabheda bhinnaprathivyaptejovAyUsAdhAraNavanabhedA:-25, sargapratyekavanaspatikAyabhedA:-3, aparyAptatrasabheda:-1%D26 / 14
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240] AyurvarjasaptaprakRtInAmajaghanyasthiterekajIvAzrayavandhAntarapradarzakayantram [yantrakam utkRSTammoghavadantamuhUrtam zeSAsu (mArgaNAH-138) antarameva nAsti jaghanyamproghavat samayaH antamuhUrtam / dvitIyapRthivyAdisaptamapRthivyantA: 6 nirayabhedA:, jyoti- manuSyaugha0 nirayaugha-prathamanirayA-upapani kAdisarvArthasiddhavimAnAntAH 27 devabhedAH,5 sarvatiryagbhedAzca tatparyApta ryAptamanuSya-devaugha-bhavana___38 / mAnuSI0 3 | pati-vyantaradevabhedAzca 6 indriya sarva0 kAya0 | sarva kAyayogaugha0 vaikriya AhAraka0 +mishryogtrym| sarvamanovacobheda0 audArika0 kArmaNa0 12 veda0 aveda0 1 vedatrayI0 kaSAya0 sarva0* jJAna0 | mati-zru tA-'vadhijJAnAni, matyajJAna-zru tAjJAne ca 5 mana:paryava0 1 vibhaGgajJAna saMyama asaMyama0 parihAra0 .:. sayamogha0 1 sAmAyika0 cheda0 sUkSmasampa0 deza0 4 darza...|cakSa pracakSu0 avadhi0 lezyA0 sarva :: bhavya0 bhavya0 abhavya0 samyaktvaM samyaktvaugha0 kSAyika0 praupazamika0 kSAyopazamika0 .:. ... sAsadana mithyAtva. saMjJI0 saMjJI0 asaMjJI0 samyagmithyAtva0 AhArI. pAhArI0 anAhArI0 marvamArgaNAH 32 gAthAGkAH238 240 236-37-38 + mizrayogatraye sAsadanamArgaNAyAM ca matAntare'ntarameva na bhavati (gAthA-236) / * apavAda:-lobhamArgaNAyAM mohanIyasya jaghanyaM samayaH, utkRSTamantarmuhUrtam (gAthA-238) / .:. parihAravizuddhikasaMyama-tejolezyA- padmalezyA-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAsu matAntare prastutAntaraM jaghanyato'pyantamuhUrtam (gaathaa-240)|
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSo jaghanyasthitibandhotkRSTAntara ] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 241 'paNamaNavayesu viuve AhAraduge kasAyacauge ya / sAsANe Aussa u aguruThiIeM'taraM Nasthi // 218 // sesAsu muhuttaMto lahuM guru hoi UNachammAsA / savvaNirayadevesuM pasatthaapasatthalesAsuM / / 219 // ' savvesu tiriya-maNusa-egidiya-vigala-paMcakAyesu / asamattapaNidi-tasesu sAhiyA bhavaThiI jeTThA / / 220 / / kAyammi bhUbhavaThiI desUNatibhAgasaMjuyA jeTThA / urale'bhahiyANi bhave sattasahassANi vAsANi // 22 // orAliya mIsammi u bhinnamuhuttaM havejja itthIe / jANeyavvaM paMcAvaNNA paliovamA'nbhahiyA // 222 // maNaNANa-saMyamesu samaia chea-parihAra-desesu / desUNo puvANaM koDitibhAgo muNeyavyaM // 223 / / vibhaMge desUNA jeTThA kAyaTThiI muNeyavyaM / desUNA chammAsA havai tti bhaNanti aNNe u / / 224 / / puvANegA koDI abhahiyA hoae asaNNimmi / sesAsu NAyavyaM tettIsA sAgarA'bbhahiyA // 225 / / iti gAthA'TakenAbhihitA''yuranutkRSTasthitivandhasatkAntaravat prakRtAntaraM paJcamanoyogabhedAdyaSTAdazamArgaNAsu nAsti / zeSanirayagatyoghAdipaJcacatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu tu jaghanyato'ntamuhUrtam, utkRSTatastu nirayagatyoghAdicatuzcatvAriMzanmArgaNAsu dezonapaNmAsAH / tiryaggatyodhAdiSaTpaSTimArgaNAmu pratyekaM sAdhikA bhavasthitiH / kAyayogamArgaNAyAM sAdhikAnyekonatriMzadvarSasahasrANi / audArikakAyayogamArgaNAyAM sAdhikAni saptavarSasahasrANi / audArikamizrakAyayogamArgaNAyAmantamuhUrtam / strIvedamArgaNAyAM sAdhikAni paJcapaJcAzatpalyopamAni / manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-dezasaMyamamArgaNAsa pratyekaM dezonaH puurvkottiitRtiiybhaagH| vibhaGgajJAnamArga NAyAM kizcidunapUrvakoTItRtIyabhAgadvayonA svIyotkRSTakAyasthitiH / asaMjJimArgaNAyAM sAdhikA pUrvakoTiH / uktazepAsu paJcendriyogha-paryAptapaJcendriyAditrayoviMzatimArgaNAsu punaH pratyekaM sAdhikAni trayastriMzatsAgaropamANyAyuSo'jaghanyasthiterutkRSTaM bandhAntaraM boddhavyamityarthaH / bhAvanApyetAsu pratyekamanutkRSTasthiterbandhAntaravadeva kAryeti / / __idantu bodhyam-yathA saMyamAdasaMyame gamanA'gamanApekSayA ekasmin bhave nAnAsaMyamAkarSAH, evaM samyaktvAdyAkAMzva nirvivAdamabhyupagamyante, tathA zrIpajJApanAyAgamoktA AyurvandhAkarSA AyurvandhAttadavandhe gamanA'gamanApekSayA'bhyupagamya ekasmin bhava ekaTyAdivAraM yAvatsaptakRtva AyurvandhApekSayA'tra granthe ekajIvAzrayamAyurvandhAntaraM pratipAditaM bhavati / kathaM gamyate ? nirayagatyoghAghekavikamArgaNAsthAneSvapyanutkRSTAdisthitevendhAntarasya pratipAditatvAt / ata eva tatra tatrA'nutkRSTAdisthiterjadhanyavandhAntaramekasmin bhave caramadvicaramAyurvandhAddhayoDhirAyubandhApekSayA'ntamuhUrtapramANamupapAditamasmAbhiH / yadi ca * granthAntaravacanenaikasmin bhave sakRdevAyurvandhamabhyupagamyA''yubandhAkarSAstathA nAbhyupagamyante, matAntaraM vA'bhyupagamyate, tadA tu nirayagatyopAdimArgaNAsu yAsvekabhavAdadhikakAlaM jIvo na tiSThati, tAsUtkRSTasthitibandhAntarapratiSedhavadanutkRSTAdisthitibandhAntaramapi pratiSedhanIyam / yatra punarodhAdiprarUpaNAyAM nAnAbhavasambhavastatrA'nutkRSTAdisthiterjaghanyamantamuhartapramANaM bandhAntaraM bhavadvayenaiva sAdhanIyam,na tvekena bhavena / tathAhi-yaH kazcinmanuSyAdijIvo'saMkSepyAddhAyA * mahopAdhyAyaviracitayogaviMzikAvRttyAdiva vanAdityarthaH /
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 ] vihANe mUlapa DiThiibaMdho [ AyuSo jaghanyasthitibandhotkRSTAntaraM maryAptamanuSyAdisatkamA dhurnirvartya tatpApavartya kSullakabhava pramANabaddhatvAdvA bhavAntare SaTpaJcAzadabhyadhikazatadvayAvalisthitikatayotpadya tatra vedyamAnAyustRtIyabhAgarUpAyAmabAdhAyAmAyurvandhaM prArabhate, tasya tathAvidhAyurvandhakasya tathAvidhAyurvandhadvayasya kiJcidabhyadhikakSullakabhavatRtIya bhAgadvayapramANamantaramAyuSo'nutkRSTasthiterjaghanyaM bandhAntaraM labhyate, jaghanyAvAdhAyAH kSullakabhavatRtIyabhAgadvayasya ca tAdRzAyurbandhadvayAntarAle patitatvAt / etadevaiaughatastiryaggatyoghAdimArgaNAsu cA''yuSo'nutkRSTasthiterjaghanyaM bandhAntaraM jJeyam / anutkRSTasthitibandhotkRSTAntaramapyoghatastiryaggatyoghAdimArgaNAsveva ca prathamata utkRSTAbAdhAyAM paJcAccanantare sambhavatpUrvako vyAdyutkRSTasthitikabhave jaghanyAvAdhAyAmAyubandhApekSayA labhyetetyevaM pratimArgaNaM yathAsambhavaM svayamevoyam / evamevA'jaghanya - jaghanyasthitibandhAntaramapyupapAdanIyam / evamevAgre bhUyaskArAdhikArAdAvapyekajIvAzrayAntare yathAsambhavaM vizeSaH svayamabhyUH / na caikasmin bhave vedyamAnAstRtIyabhAgAdyavazeSa AyubandhAddhAyAM sakrudAyurvaghnatAM tadAnImeva nAnA''karSAnabhyupagamya tadapekSayA''yuSaH sambhavadutkRSTAdisthitibandhAntarasya pratipAdanameva sAdhIyas tathAbhyupagama Agamo kA'yurvandhAkarSA ekasmin bhave sakadevAyurvandha ityasya vacanadvayasyopapatteriti vAcyam / tathA sati vedyamAnAyuSastRtIya-navamAdibhAgAvazeSAdantarmuhUrtamadhye dvitIyAdyAkarSarUpANAmAyurghandhAnAM vedyamAnAyupo'vazeSatRtIya-navamAdibhAgAdanyatrA - 'ntamuhUrtadvayantamuhUrtAdyonatRtIya bhAgAdyavazeSe punaH punaH prArambhasyA''vazyakatayA 'tRtIya- navama bhAgAdyavazeve svayavedyamAnAyuSi jIvaH pArabhavikAyurvandhaM prArabhate, nAnyathA' ityarthaka siddhAnto virudhyeta / ityevaM yathAmativivRtamAyurvandhAntaram, tacvaM punaH sarvavidavedyamiti nAtraikasminnapi pakSe'smAkamAgraha iti // 249 // , tadevamabhihitamAyuSo'nutkRSTasthitedvividhaM bandhAntaramatidezadvAreNa sarvamArgaNAsu / tasmi~zvAbhihite gataM paJcamamekajIvAzritamantaradvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre paJcamamantaradvAraM samAptam //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha SaSThaM saMnikarSadvAram // --- atha kramaprAptaM saMnikarSadvAram / tatra cotkRSTa - jaghanyasthitibandhabhedAd dvividhaH saMnikarSaH pratipAdanIyaH, tatrAdAvutkRSTasthitibandha saMnikarSaM pratipipAdayiSurodhataH prarUpayannAha - paDhamassuko saThi baMdhato baMdhago citra havejjA / aur kosA vA'NukkosAa va ThiIe // 250 // (pre0) "paDhamasse "tyAdi, iha hi saMnikarSaH sambandhaH sa ca mUlaprakRtisatkotkRSTAdisthitibandhAnAM samakAle jAyamAnAnAM rasparaM gRhyate, teSAmeva prastutatvAt / idamuktaM bhavatiyadA hi jJAnAvaraNIyAdivivakSita prakRtervivakSito ya utkRSTAdisthitibandhaH pravartate, tena saha bhAvI, arthAt tadAnImeva jAyamAno yastadanyaprakRtInAmutkRSTAdisthiterbandhaH, so'tra prarUpaNIyaH, saMnikRSTAnAM samakAlAdau vartamAnatvAjjAyamAnatvAdvA parasparaM sambandhitAnAmarthAnAM tenarUpeNa prarUpaNAyAH sannikarSa prarUpaNAzabdanirvacanAt / tatra "paDhamassa" tti niruktayuktyA vyutpannakrameNa 'prathamasya ' jJAnAvaraNIyakarmaNa 'utkRSTAM' triMzatkoTikoTisAgaropamapramANAM sthitiM vadhnan yaH kacijjIvaH saH "baMdhago cia havejjA" tti bandhaka eva bhavati / kasyA ityAha - "chaNha " mityAdi, jJAnAvaraNamAyuzca vihAya zeSANAM darzanAvaraNIyAdInAM SaNNAM karmaNAmutkRSTAyA vA'nutkRyA vA sthiterityarthaH || 250 || tadevaM jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhakAle darzanAvaraNIyAdInAM paNNAM karmaNAmanutkRSTA sthitirapi badhyata iti vikalpite sati sA'nutkRSTA sthitiH kiM samayonotkRSTA dvisamayonotkRSTA vA, kiyatpramANA badhyate ? ityAha sAya aNukkosaTiI ukkosAu samayAiNA hINA / jAva asaMkha seNaM hINA palio massa bhave // 251 // (pre0) sAya aNukosaThiI" tyAdi, sA ca jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhakAle tatsvAminA nirvartyamAnA darzanAvaraNIyAdInAM pratyekamanutkRSTA sthitiH "ukkosAu" tti "ThiibaMdho ukkoso paDhama-duia-taia-aTTamANa bhave / sAgarako DAkoDI " / ( gA0-37) ityAdinA prAguktatriMzatkoTikoTyAdipramANadarzanAvaraNIyAdisatkaughotkRSTasthiteH, darzanAvaraNAdisatkamaughikamutkRSTasthitibandhapramANamapekSyetyarthaH / samayAdinA hInA yAvatpalyopamasyAsaMkhyAMzena hInA bhavet / idamuktaM bhavati - yadAjJAnAvaraNIyasyotkRSTasthitirvadhyate, tadA darzanAvaraNIyAdInAM paNNAM karmaNAM niyamato bandho bhavati, sthitistu tadAnImutkRSTA triMzatkoTI koTyAdipramANA badhyate, anutkRSTA vA darzanAvaraNIyasya samayonAstriMzatkoTIkoTayaH, dvisamayonAstriMzatkoTIko TyaH, trisamayonAstriMzatkoTIkoTyaH, evaM yAvatpalyopamasyAsaMkhyAtatamena bhAgenonAstriMzatkoTI koTyo'pi badhyate, na punastato* dvitIyAdhikAre prathamadvAre saptatriMzattamagAthAvRttau darzitayuktyetyarthaH /
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghata utkRSTasthitibandhasaMni0 'pyUnA / itthameva vedanIyakarmaNo'ntarAyakarmaNo'nutkRSTasthitibandhaviSaye'pi draSTavyam , mohanIyasya tvanutkRSTasthitibandhastadIyaudhikasaptatikoTIkoTIpramANotkRSTasthitibandhamapekSya samayAdinA hIno yAvatpalyopamasyAsaMkhyabhAgena hInasaptatikoTIkoTIpramANo jAyata iti draSTavyam / evameva nAmagotrayorapi svakIyaudhikotkRSTasthitibandhapramANamapekSyAbhidhAtavyamiti / / 251 // tadevaM jJAnAvaraNIyasyotkRSTasthitibandhe jAyamAne niyamena badhyamAnAnAM darzanAvaraNAdInAM SaNNAM sthitibandhaviSayakavikalpAn pratipAdya sampratyuttazeSasyAyuHkarmaNastAn darzayannAha Aussa bandhago vA avandhago vA'sthi guruThiIe cca / bhayaNijjA uNa'vAhA hojjevaM chaNha kammANaM // 252 // (pre0) "Aussa" ityAdi, jJAnAvaraNasyotkRSTI sthitiM badhnannasau punarAyuHkarmaNo bandhako vA'bandhako vA bhavati, pArabhavikAyupo vedyamAnAyustribhAgAdyavazeSe niyatakAla eva bandhasambhavAt / yadA ca jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhakAle'sAghAyuSo bandhakastadA "guruThiIe cca" ti niSekamAtramadhikRtyAvAdhAnirapekSA yA''yuSo 'guruH'-utkRSTA trayastriMzatsAgaropamapramANA sthitistasyAH "cca" ti eva bandhako bhavatityarthaH / ityevamavadhAraNAdanutkaSTAyAH samayAdihInatrayastriMzatsAgaropamapramANAyA anubhavayogyasthitervandhako naiva bhavatIti bhAvaH / abAdhAyutaniSekarUpAyAH karmarUpatAvasthAnalakSaNAyAstu tasyA anutkRSTasthiterapi bandhako bhavatItyetadarzayitukAma Aha-"bhayaNijjA uNa bAhA" ti tasyA utkRSTasthiteravAdhA punarbhajanIyA-bhAjyA, niSekamAtramadhikatya bandhaprAyogyAyA AyuSo badhyamAnAnubhavayogyotkaSTasthitebAdhA punarutkaSTA'nutkRSTA vA syAdityarthaH / ayambhAvaH-pUrvakoTIvarSAyupazcarame tRtIye bhAge vedayitu prArabdhe kazcijjIvo jJAnAvaraNIyasyotkaSTAM sthiti banan darzanAvaraNIyAdInAmutkaSTAmanutkaSTAM vA sthiti nivartayati, sa ca tadAnImevA''yaSo bandhaM nivartayati cettadA saptamanarakasatkatrayastriMzatsAgaropamapramANotkRSTasthitikAyuSa eva,na tu samayAdihInasthitikasya,asya hyAyuSa utkRSTasthitibandhe prArabdhe prathamasamaya utkRSTA'vAdhA bhavati, prArambhadvitIyasamayAtpunastasyotkaSTaniSekasyApyAyaSaH sthitibandhebAdhA samayAdinA hInA hInatarAdyA'nutkRSTA bhavati, ityevaM vedyamAnAyuSo navamAdibhAgeSvavazeSeSu jJAnA varaNIyasyotkRSTAMsthitiMbadhnanto ye'STAnAM mUlaprakatInAM bandhakAsteSAmapyAyuSo niSekastrayastriMzat sAgaropamapramANa utkRSTa eva draSTavyaH, abAdhApunaranutkaSTAveti / tadevaM jJAnAvaraNasyotkaSTasthitibandhakAle zeSasaptakarmaNAM jAyamAnaM sthitivandhaM pradaya samprati darzanAvaraNIyAdInAM paNNAM pratyekamutkRSTasthitibandhakAle tadanyaprakRtInAM jAyamAnasthitibandhaM prarUpayitukAmo'tidizannAha-"hojjevaM chaNha kammANaM" ti evaMzabdasya sAdRzyArthakatayA yathA jJAnAvaraNasyotkRSTasthitiM banan jIvaH zeSANAM darzanAvaraNAdInAM SaNNAM niyamenAyupazca bhajanayA yathoktapramANotkRSTAdi
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvaSTAnAmuskRSTasthitibandhe ] - dvitIyAdhikAre saMnikarSadvAram [ 245 sthiterbandhako vA'bandhako vA bhavati, tathaiva "chaNha kammANa" ti jJAnAvaraNIyAyurvarjAnAM SaNNAM darzanAvaraNIyAdikarmaNAM pratyekamutkRSTasthiti banan jIyo'pi zeSANAM jJAnAvaraNIyAdInAM paNNAmAyuSazca yathoktapramANotkRSTAdisthiterbandhako'bandhako vA bhavatIti bhAvaH / vizeSatastu pratikarma svayameva yojanIyamiti / / 252 / / sampratyAyuSa utkRSTasthitibandhe zeSakarmaNAM sthitibandhasaMnikarSamAha AussukosaThiiM baMdhato baMdhago ca hoejaa| ukkosAa ThiIe'NukkosAa va sttnnh|253|| (pre0) "AussukkosaThii"mityAdi, Ayupa utkRSTAM sthitiM badhnan jIvastu "baMdhagoca hoejjA" tti asya 'sattAha' iti pareNAnvayastataH zeSasaptakarmaNAM bandhaka eva bhavet , na punaravandhakaH / sthitestu teSAM zeSasaptakarmaNAmutkRSTAyA anutkRSTAyA vA bandhaka eva bhavet , utkRSTAnutkRSTasthityoranyatarasyAH sthitetrandhako bhavatIti bhAvaH; sakaSAyajIvAnAM prakRtibandhabhAve sthitibandhasya niyamato bhAvAditi / / 253 / / anantaragAthAyAmAyuSa utkRSTasthiterbandhakaH zeSANAmutkRSTAmanutkRSTAM vA sthiti badhnAtIti vikalpitam , atastatrAnutkRSTA sthitiH kimutkRSTApekSayA'saMkhyabhAgahInA uta saMkhyeyabhAgahInA'saMkhyeyAdibadbhAgai; hInA badhyata iti jijJAsAyAmAha sA ya aNukkosaThiI tivihA NeyA asaMkhabhAgUNA / saMkhejabhAgahINA tahA ya saMkhejjaguNahINA // 254 // (pre0) "sA ya aNukkosaThiI" tyAdi, sA cApuSa utkRSTasthitibandhakAle nirva~mAnA jJAnAvaraNAdInAmanutkRSTasthitiH "tivihA"trividhA'-anupadaM vakSyamANatristhAnapatitA jnyeyaa| traividhyamevAha-"asaMkhabhAge"tyAdinA, svIyasvIyoghotkRSTasthitibandhApekSayA'saMkhyeyatamabhAgenonA, saMkhyeyatamabhAgena hInA, saMkhyeyaguNahInA,-saMkhyeyairbahubhirbhAgaihIMnA vetyarthaH / iyaM hi trividhA'pi sthitirnirayAyurvananto jIvAnapekSya vijJeyA, na punardevAyurvaghnantaH, devAyurvaghnatAM jIvAnAM vizuddhAdhyavasAyatayA jJAnAvaraNAdeH saMkhyeyaguNahInotkRSTasthitibandhasyaiva bhAvAditi // 254 // tadevamoghato'STAnAmapi mUlakarmaNAmutkRSTasthitibandhasannikarSamabhidhAya samprati teSAmevA''dezato nirayagatyodhAdimArgaNAsthAneSu tamabhidhitsurAha evaM sabvAsu Navari baMdho Aussa No viuvamIse / kammaNa-gayavea-suhuma-uvasama-mIsesu NAhAre // 255 // (pre0) "evaM savvAsu" ityAda, evaMzabdasya sAdRzyArthakatvena sarvAsu mArgaNAsu jJAnA
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAm varaNAdimUlakarmasatkotkRSTAnutkRSTasthitibandhasaMnikarpo'nantaroktaudhikasanikavijjJAtavya ityarthaH / ayaM hyatidezaH sAmAnyato bahudezasAdRzyamAzritya veditavyaH / kutaH ? anupadameva tatrAtidiSTArthe katipayamArgaNAstrapavAdasthAnAnAM darzanIyatvAt / apavAdasthAnAnyeva darzayannAha-"Napari' ityAdi, tatrAdyam-'bandho Aussa No viuvamose" ityAdi, vaikriyamizra-kAmaNakAyayogA-'pagatavedasUkSmasamparAyasaMyamau-pazamikasamyaktva-mizradRSTaya-'nAhArakarUpAsu saptamArgaNAsvAyuHkarmaNo banyo na bhavatyatastAsu saptakarmaNAM pratyekamutkRSTasthitiM badhnan jIva AyuSo'vandhaka eveti vizeSato draSTavyam , na punaroghavadAyuSo bandhako'bandhako vetyAdi / tathA''yuSa utkRSTasthitiM vadhnan jIvaH zeSasaptakarmaNAM bandhaka evetyAdi yadoghoktaM tadapi na vaktavyam , etAsu mArgaNAsvAyuSa evAbandhAt / atredamavadheyam--mArgaNAsthAneSvodhavatkRte'tideze vacanasAmyameva, na punaH padArthasAmyam , ata utkRSTasthitibandhasthAne sarvatraudhikotkRSTasthitivandho na dhartavyaH, kintu tattanmArgaNApekSayA yAvAnutkRSTasthitibandha uktastAvAneva grAhyaH tadapekSayA cAnutkRSTasthitibandhasyA'saMkhyabhAgAdihInatvAdikaM draSTavyam / itthaM hi vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAmAyubandhasya niSedhAt tadvarjazeSamoghavada / arthAt-prathamasya jJAnAvaraNasyotkRTAM sthiti vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM bandhaprAyogyAmanta:koTIkoTIsAgaropamapramANAM vadhnan tatsvAmI darzanAvaraNAdInAmAyurvarjazeSANAM SaNNAM karmaNAmutkRTAyA vA'nutkRSTAyA vA sthiteniyamena pandhako bhavati / tatra darzanAvaraNAdInAmutkRSTasthitiH prakRtamArgaNApekSayA yA'ntaHkoTikoTisAgaropamapramANA tAM badhnAti, anutkRSTAM tvantaHkoTIkoTIsAgaropamapramANotkRSTarithatyapekSayA samayAdinA hInAM yAvatpalyopamAsaMkhyabhAgena hInAM badhnAti / yathA jJAnAvaraNotkRSTasthitiM badhnan zeSakarmaNAmutkRSTaM sthitibandhaM karoti, tathA darzanAvaraNotkRSTasthiti bandhan jJAnAvaraNAdizeSaSaTkarmaNAmutkRSTasthitibandhaM karoti; ityevaM vedanIyAdikarmAdAya pratyekaM saMnikarSo draSTavyaH, itthameva zeSAmu kArmaNakAyayogAdimArgaNAmUttaratra ca mArgaNAprAyogyaM tattatkarmasatkotkRSTAdisthitibandhamAzritya tattanmArgaNAsu bhAvanIyamiti / / 255 / / athApagataveda-mUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoranyadapyapavAdasthAnamAha paDhamasmukkosaThiI bNdhNto'vgyveasuhumesu| jeTTAa baMdhago cia sesANemeva sesANaM // 256 // (pre0) "paDhamasse"tyAdi gatArtham , navaramapagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyamArgaNAyAM cobhayatrotkRSTasthitibandha upazamazreNI labhyate, sa cApagatavedamArgaNAyAM badhyamAnAnAmAyurvarjAnAM pratiniyatairadhyavasAyavizeSaireva bhavati / kutaH ? anivRttikaraNAdArabhyo pratiniyatairadhyavasAyavizeSaH pratiniyatasthitibandhavizeSANAM nivRtteH / ato yadA ekasya jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandha prAyogyAdhyavasAyo vartate, tadA tadanyeSAM darzanAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhaprAyogyA ye prati
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasaMnikarSaH] - dvitIyAdhikAre saMnikarpadvAram [ 247 niyatAdhyavasAyAsteSAmeva sadbhAvaH; tathA ca satyekasyotkRSTasthitivandhe taccheSANAmapi karmaNAmutkRSTa eva sthitibandho jAyate, ata uktam-"jeThAa baMdhago cia sesANa"miti, tatra ciazabdo ekkArArthako'nutkRSTasthitivandhavyavacchedArthamupAtta iti / itthameva sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAmapi draSTavyam , navaraM tatra badhyamAnaSakarmaviSaya eva, na tu mohanIyaviSaye'pi, 'emeva sesANe' tyanena badhyamAnazeSANAM vivakSitatvAditi / / 256 / atha mArgaNAntareSvapavadannAha-- sattaNhukkosaThiiM baMdhato baMdhae Na cevAuM / svvnniry-suri-gidiy-vigliNdiy-pNckaayesu||257|| asmttpnniditiriy-mnnus-pnnidi-ts-urlmiisesu| viuve AhAraduge NANacauga-saMyamesu ca // 258 // saamaaia-cheesuprihaarvisuddhi-des-ohiisu| NIlAIsupaMcasu samma-khaia-beagesu sAsANe // 259 // (gotiH) (pre0) "sattaNhukkosaThii"mityAdi, anupadam "savvaNiraya" ityAdisArdhagAthAdvayena vakSyamANanirayagatyAdiviMzatyabhyadhikazatamArgaNAbhedeSvAyurvAnAM saptAnAM karmaNAmutkRSTasthitiM badhnan jIvaH "baMdhae Na cevAu~" ti AyuHkarma naiva badhnIyAt / ayambhAvaH-jJAnAvaraNasyotkRSTAM sthitiM badhnan darzanAvaraNAdInAM SaNNAM mUlaprakRtInAmeva bandhaM karoti, na punaroghavadAyuSo'pi, ato jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhakAle tadanyepAmAyurvarjAnAM SaNNAmevAghavadutkRSTAyA vA'nutkRTAyA vA sthiterbandhaka iti vizeSeNa draSTavyam / evaM darzanAvaraNasyotkRSTasthiti banan jJAnAvaraNAdInAmAyurvarjAnAM SaNNAmutkRSTAyA vA'nutkRSTAyA vA sthiterbandhako bhavatIti vizeSeNa draSTavyam / evameva vedanIyAdInyadhikRtyA'pi vizeSato draSTavyam / AyuSa utkRSTasthiti badhnan zeSANAM saptAnAmutkRSTAmanutkRSTAM vA yAdRzI sthitiM badhnAti tAdRzIM tu granthakAraH svayameva "eAsukkosaThi baMdhato Augassa hoejjA" ityAdinA'nantaraM darzayiSyatItyatra na draSTavyamiti / ___nirayagatyAdimArgaNAbhedAnevAha-"savvaNiraye" tyAdinA, tatrAdyasya sarvazabdasya pratyeka yojanAt sarveSu nirayagatimArgaNAbhedeSu, sarveSu suragatibhedeSu, sarveSvekendriyabhedeSu, sarveSu dvIndriyatrIndriya-caturindriyajAtilakSaNavikalendriyabhedeSu sarveSu pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyamArgaNAsatkabhedeSvityarthaH / tathA "asamatte"tyAdi, atrApyaparyAptA'paraparyAyasyA'samAptazabdasya trasAnteSu pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyatiryagbhede, aparyAptamanuSyabhede, aparyAptapaJcendriyabhede, aparyAptatrasabhede cetyarthaH / tathaudArikamizrakAyayoge, vaikriyakAyayoge, AhArakA-''hArakamizrakAyayogayodike, matyAdiSu caturSu jJAneSu, saMyamaugha-sAmayikasaMyamayoH, chedopasthApana |
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuHkarmaNaH saMyame, parihAravizuddhikasaMyana-dezasaMyamA-'vadhidarzanamArgaNAsu, kRSNalezAvarjAsu nIlAdiSu paJcasu lezyAmArgaNAsu, samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-vedakasamyaktveSu sAsAdane cetyarthaH / nanu kasmAdetAsu niragatyoghAdimArgaNAsu saptAnAmutkRSTasthitiM badhnan jIva AyuY=vabadhnAti ? ucyatenIlakApotalezyAmArgaNe vihAyaitAsu pratyekaM zubhasya narakabhinnAyuSa eva bandhabhAvAt , tasya ca zubhatvena vizuddhipratyayatvAtsaptAnAmutkRSTa sthitivandhakaiH saMkliSTAdhyakSAyai vaistadvandho na kriyate, nIlakApotalezyayorapi saptAnAmutkRSTasthitivandhasvAmino manuSyAstiravo vA na bhavanti, kRSNalezyAyAM satyAmeva taiH saptAnAmutkRSTasthitivandhasya nirvartanAt / zeSa jIvAnAM tu nirayAyurvandhaprAyogyameva nAsti, nirayAyurvarNAni zeSAyupi tu zubhAnItikRtvotkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezagatestaistadAnIM na nirvaya'nte / itthaM hi nIla-kApotalezyAmAgaMNayorapi saptAnAmutkRSTasthitibandhakairAyurvandho na kriyata eveti // 257-258-259 / / prakRtamArgaNAsvevotkRSTasthitikAyurvandhe zeSakarmaNAM sthitibandhasaMnikapamAha eAsukkosaThiiM baMdhato Augassa hoejjaa| sattaNha baMdhago cia'NukkosAe cia ThiIe // 260 // (pre0) "eAsukosaThiimi"tyAdi, anantaroktanarakagatyoghAdiviMzatyuttarazatamArgaNAsvAyuSa utkRSTasthitiM badhnan jIvaH zeSasaptakarmaNAmanutkRSTasthitereva bandhaka eva, na punarutkaTasthiterbandhakaH saptakarmaNAmabandhako vetyabhiprAyakamevakAradvayopAdAnam / gatArtha caitat , prakRtamArgaNAsvanantarameva saptakarmaNAmutkRSTa sthitivandhaM kurvatAmAyurvandhasya niSedhenAyurvandhakAle saptakarmaNAmutkaSTasthitibandhasyA'pyAnniSiddhatvAt / saptakarmaNAmutkaSTAsthitivandhAbhAve'nutkRSTa sthitibandhastu tasya bhavatyeveti tu sukhena gamyate, sUkSmasamparAyaguNasthAnaM yAvatprakRtivandhabhAve sthitibandhasyApi niyamena bhAvAt , AyurvandhakAnAmaSTa mUlaprakRtibandhasvAmitvasyAbhihitatvAcceti / / 260 // ___ tadevamAyuSo utkRSTasthitiM badhnan jIvaH zeSakarmaNAmanutkRSTasthitimeva badhnAtItyukte sA'nutkRSTA sthitiH kIvatI ? utkRSTApekSayA saMkhyeyabhAgena hInotAnyathA veti jijJAsAM nirasitumAha mA khalu savvegiMdiyapaNakAyesu asaMkhabhAgUNA / savvavigalesu saMkhaMsuNA, sesAsu saMkhaguNahINA // 261 // (pre0) "sA khalu savvegiMdiye" tyAdi, sA'nantaroktasaptakarmaNAmanutkRSTA sthitiH khalu sarveSvekendriya-pRthivyAdipaJcakAyasatkeSu SaTcatvAriMzadapi mArgaNAbhedeSu pratyekaM bandhaprAyogyotkRSTasthitibandhApekSayA'saMkhyabhAgonaiva vadhyate, na punaH saMkhyeyabhAgAdihInA / kutaH ? prakRtamArgaNAgatajIvAnAmekendriyatayotkRSTasthitibandhApekSayA jaghanyasyApi sthitibandhasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreNa hInatvAditi / "savvavigalesu saMkhaMsUNA" ti vikalendriyasatkeSu nava |
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhasaMnikarSa: ] dvitIyAdhikAre saMnikarSa dvAram [ 249 mArgaNAbhedeSu pratyekaM sA saptakarmaNAmanutkRSTa sthitirutkRSTasthityapekSayA saMkhyeyAMzonA badhyate, vikalendriyeSUtkRSTasthitibandhApekSayA jaghanyasthitibandhasyApi palyopamasaMkhyeyabhAgamAtra nyUna bhAvAt / nanu tathA sati vikalendriyANAM prakRtabandhaH saMkhyeyaguNahInAyAH sthitermA bhavatu, asaMkhyeyabhAgahInAyAstu sthiterbhavedasau ? iti cedra, na, zubhAyuSa utkRSTa sthitibandhakAle vizuddhatarA ete vikalendriyAH jJAnAvaraNAdInAM svavandhaprAyogyotkRSTasthityapekSayA saMkhyeyabhAgahInAmeva sthitiM badhnanti na punastato'dhikAmasaMkhyeyabhAgamAtrahInAmiti / "sesAsu" tti 'savvaNiraye' tyAdinA'nantaroktaviMzatyuttarazatamArgaNAbhyaH 'savvegidiye ' tyAdinoktaSaTcatvAriMzanmArgaNAstathA 'savvavigale' tyAdinA'nupadamuktAH navamArgaNA vihAya zeSAsu sarvanaraka- sarvadevA-paryAptatiryakpaJcendriyA-paryApta manuSyA'paryAptapaJcendriyA-paryAptatra saudArika mizra - vaikriyamizrA ''hArakamizrakAyayoga-matyAdicaturjJAna-saMyamaugha-sAmayika - chedopasthApanaparihAravizuddhika- dezasaMyamA'vadhidarzana- nIlAdipaJcalezyA samyaktvasAmAnya kSAyopazamikasamyaktvakSAyikasamyaktva - sAsAdanarUpAsu paJcaSaSTimArgaNAsu "saMkhaguNahoNA" ti utkRSTasthitikAyubandhakA badhyamAnA saptakarmaNAmanutkRSTA sthitiH saMkhyeyaguNahInA eva badhyate / atrApi hetu: pUrvavad draSTavya iti // 261 // tadevamukto narakagatyoghAdimArgaNAstraudhikasaMnikarSApekSayA vizeSaH / sAmpratamasaMjJimArgaNAyAM taM darzayannAha - amaNe ukkosaTiDaM baMdhato Augassa sattaNhaM / baMdha duhije saMsUNaM asaMkhabhAgUNaM // 262 // (gotiH) (pre0) "amaNe" ityAdi, prAgvadasaMjJimArgaNAyAmAyuSa utkRSTAM sthitiM badhnan jIvaH zeSasaptakarmaNAM 'dvividhAm' -dvividhAnyatarAM, saMkhyeyAMzonAma saMkhyabhAgonAM vA'nutkRSTasthitiM badhnAtIti bhAvaH / atra yadyapyasaMjJinAmutkaSTasthitibandhApekSayA jaghanyasthitibandhI vikalendriyavatsaMkhyeyabhAganyUno'tastathaiva vaktavyo bhavati, tathA'pyasaMjJino nArakAyurapi badhnanti taccAzubham atastasyotkRSTAM sthitiM badhnantastatsvAminaH saMkliSTAH tathA ca tadAnIM zeSajJAnAvaraNAdInAmasaMkhyeya bhAgamAtra hInAmeva sthiti nirvartayantIti saMkhyeyAMzonAmityapyabhihitamiti / itthaM hyatidiSTArthaviSayakApavAdapadeSu parisamAteSu kevalaM tricatvAriMzanmArgaNAsveva sarvathoghavadavaziSTam / tAtha tricatvAriMzanmArgaNA imAH - - aparyAptapaJcendriyabhedavarjAzcatvArastiryaggatibhedAH tathaivAparyAptabhedavarjAstrayo manuSyagatibhedAH, dvau paJcendriyabhedau, dvau kAyabhedau, tathA paJcamanoyoga-paJcavacoyoga- kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga strIveda-pu' veda- napuMsaka veda-krodhAdicatuH kaSAya-matyajJAnAditryajJAnA-saMyama-cakSudarzanA-'cakSurdarzana- kRSNalezyA-bhavyA-bhavya- mithyAtva-saMjJya 'saMjJayA''hArimArgaNAbhedAzceti / atrApyasaMjJimArgaNAbheda AyuSa utkRSTa sthitibandhasaMnikarSe vizesyA'bhihitatvAt tatra sarvathaughavattu saptakarmaNAmutkRSTa sthitibandhasaMnikarSaviSaya eveti // 262 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 ] baMdhANe mUlapaya DiThiibaMdho [ oghAdezato mUlASTakarmaNAm tadevamukta ovata AdezatazvobhayathA'pi sarvAsAM mUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasaMnikarSa: / sAmprataM jaghanyasthitibandhaviSayaM taM pracikaTayipurAdau tAvadoghata AhapaDhamassa jahaNNaThiDaM baMdhato baMdha cca paMcaNhaM / taM citra, agaMdhago khalu donhaM, emeva paMcanhaM // 263 // (pre0 ) " paDhamassa jahaNNaThi "mityAdi, prathamasya jJAnAvaraNAkhyasya mUlakarmaNo jaghanyAM sthitiM baghnan kacidapi jIvaH "baMba cava paMcapa" ti mohanIyAyurvajanAM paJcAnAM badhnAtyeva / kAmityAha-"taM cia" tAmeva, jaghanyAM sthitimevetyarthaH / mohanIyAyuSostarhi kimi - tyAha- "abaMdhago khalu dopaha" ti zeomahanIyAyuSo yoravandhaka evetyarthaH / sugamaM caitat, jJAnAvaraNasyaudhikajaghanyasthitibandhasya sUkSmasamparAyaguNasthAne bhAvAt tatra ca mohanIyAyurvajanAM SaNNAM mUlaprakRtInAmeva bandhasya pravartanAcceti / atha darzanAvaraNAdInyadhikRtyAha - "emeva paMcahaM" ti sugamam / navaraM zeSebhyo mohanIyAyurvajAnAM paJcAnAM mUlaprakRtInAmityarthaM iti || 263 / / atha mohanIyasya jayanyasthitibandhasaMnikarSamoghata Aha mohassa jahaNNaThiiM baMdhato baMdhago cca chaha bhave / saMkhaguNAnbhahiyAe ajahaNNAe cia ThiIe || 264 // (pre0) "mohassa jahaNNaThii" mityAdi, mohanIyasyAdhikajaghanyasthitiM badhnan jIva AyurvajAnAM zeSANAM SaNNAM vandhako bhavedeva | mohanIvabandhavicchedAt pacAdeva jJAnAvaraNAdInAM bandhavicchedAditi bhAvaH / sthitestu teSAM paNNAmapi svIyasvIyajaghanyasthityapekSayA "saMkhaguNAbhahiyAe ajahaNNAe ciU" tti saMkhyeyaguNAbhyadhikAyA ajaghanyAyA eva, bandhaka ityanuvartate / sugamaM caitat 6pakasUkSmasamparAyacaramasthitibandhApekSayA rUpakAnivRttivAdarasya vizuddheH stokatayA saMkhyeyaguNAbhyadhikasthitibandha bhAvAditi // 264 // | atha zeSasyAssyuH karmaNaH prakRtasaMnikarSamoghataH prAha Aussa jahaNNaThiDaM baMdhato baMdhago cca sattaNhaM / ajahaSNaThiIe citra hoja asaMkhaguNaahiyAe // 265 // (pre0 ) " Ausse "tyAdi, sugamam, navaramAyupa audhikajaghanyasthitirmithyAtvAvasthAyAmeva vadhyate, mithyAtva guNasthAne ca jJAnAvaraNAdInAM jaghanyo'pi sthitibandha ekendriyasvAmikaH san sAgaropamatrisaptabhAgAdipramANa eva sa ca jJAnAvaraNAdInAmaudhikajaghanyasthitibandhApekSayA'saMkhyaguNAbhyadhika eveti kRtvA "asaMkhaguNaahiyAe" ityabhihitamiti // 265 // tadevamabhihito'STAnAmapi mUlakarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhasaMnikarSa oghataH / idAnImAdezato'bhidhitsurlAghavArthaM katipaya mArgaNAsvatidezadvAreNAha
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhasaMnikarSaH ] dvitIyAdhikAre saMnikarSadvAram . [ 251 tiNara-dupaNiMditasa-paNamaNavaya-kAya-uralesu gyvee| lohe cauNANesu saMyama-suhuma-tidarisaNesu // 266 // suila-bhaviyasammesu tahA khaia-uvasamemu saNNimmi / AhArammi ya NeyaM AugavajjANa oghava // 267 // (pre0) "tiNaradupaNiMditase"tyAdi gAthA yam , vyAkhyAnato vizeSapratipatteH "tiNara" ityanenAparyAptabhedavarjA manuSyodha-paryAptamanu -mAnupIlakSaNAstrayo narabhedA prAdhAsteSu, tathavA'paryAptabhedavarjAbodhaparyAptabhedabhinnI dvau paJcendriyAdI, "tasa" ti dvizabdasyAtrApi yojanAta tathaivAgha-paryAptabhedabhinno ho sakAya bhedo, ityete caturyu mAgeNAbhedeSu, tathA "paNamaNa" ti paJcasu manozeSabhedepu. "vaya" ti paJcazabdasyAgApi yojanAt paJcasu vacoyogabhedeyu, tathA kAvayogI-dArikakAyayogabhedayoH, gatavede, anyamArgamAbhedAn saGgrahItumAha-"lohe" ityAdi, lobhe, matijJAnAdipu catuSu jJAnabhedeSu, saMyamogha-sUkSmasamparAyasaMyama--cakSurAditridarzanamAgaMNAsu, zAlezyA-bhavya-samyaktvodhabhedeSu, kSAyiko-pazamikasamyaktvayoH, saMjJibhade, ArimArgaNAbhede ce yetAca saptatriMzanmArgaNAsu pratyekaM "NeyaM" ti kam'-avasAtavyam / kimityAha "Auga vajANa oghavva" ti AyuSkAjAnAM saplAnAM mUlamaNAM jaghanyasthitibandhasaMnikarma cavata'pa hamassa jahaNNaThii ityAdigAthAdvayena yathA'nantarama bhhitstthaivetyrthH| idamuktaM bhavati-etAsu pratyekamoghavat sUnasamparAyaguNasthAne jAyamAnacaramasthitibanyo jaghanyasthitivandhatayA prApyate, tadAnIM caikasya jJAnAvaraNAdeH sthitivandhakAle taditareSAM darzanAvaraNAdInAmapi niyatA evaM sthitibandhA jAyante, tatazca jJAnAvaraNasya jaghanyAM sthiti anan zeSANAM paJcAnAmapi jayanyAmeva sthiti vanAti tAndhaka ityAdirUpa oghoktaH saMnikarSa evaM prakRtasarvamArgaNAsvapi ghaTAmupaiti, tatazca lAghavArthaM tathaivAtidiSTa iti // 266-267 / / atha kSapakazreNAvanivRttikaraNaguNasthAne jAyamAnasthitivandho yAsa jayanyasthitivandhatayA prApyate tAmu mohanIyasya jaghanyAM sthiti banato'pi jIvasya zepakarmaNAM jaghanyasthitibandha eva prApyate, atastA mArgaNAH saGagRhya tatra tathaiva darzara nAha paDhamassa jahaNNaThiiM veakasAyatiga-sAmaia-chee / baMdhaMto hassaThiI baMdhai chaNhA-''urga Na, chaNhevaM // 268 // (gItiH) (pre0) "paDhamasse" tyAdi, tatra "paDhamassa jahaNNaThii"mityasya "baMdhaMto hassaThiI baMdhai chapaha" ityAdinA pareNAnvayaH, tataH prathamasya jJAnAvaraNakarmaNo jaghanyasthiti badhnan "hassaThiI baMdhai chapaha" ti paNNAM jJAnAvaraNA''yurvarjAnAM mUlakarmaNAM 'hrasvAM' --jaghanyAM
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM jaghanya sthitibandhe saMnikarSapradarzaka yantrakam proghataH - mohanIyA''yurvarjAnAM SaNNAM prakRtInAmanyatamasyAH prakRterjaghanyasthitiM badhnan jIvo mohanIyAssure eva, zeSapaJcaprakRtInAM bandhaka eva, sthitimapi teSAM jayanyAmeva badhnAti ( gA0 263) / mohanIyajaghanyasthitiM badhnan jIva AyuSo'bandhaka eva, zeSANAM paNNAM bandhaka eva, sthitiM tu tAsAM SaNNAmajanyAmeva badhnAti ( gAthA - 264) / pradezataH-- zrAyurvarjAnAM saptAnAM jJAnAvaraNAdInAM prakRtInAmanyatamasyAH prakRterjaghanyAM sthitibadhnan jIvaH zeSaprakRtInAM sarvathaiva AyuSavandhaka eva zeSANAM jaghanyasthitereva bandhakaH AyuSosndhaka eva, zeSANAM jaghanyAyA ajaghanyAyA vA sthite bandhakaH, tatrASjaghanyA jaghanya sthityapekSayA samayAdinA yAvatpalyopamAsaMkhyeyabhAgenA'bhyadhikA badhyate / gati0 indriyaH kAya0 yoga0 veda0 samyaktva. manuSyaudha- tatparyAta mAnuSIbhedAH, zroghavada bandhakaH paJcendriyaudha-tatparyAptabhedau, sakAyaudha-tatparyAptabhedau. sarvamanovacobheda kAyayogaugha0 audArikakAyayogazca, apagataveda0 lobha0 mati zrutA'vadhi manaH paryavajJAna0 kaSAya0 jJAna0 saMyama saMyamIgha0 sUkSmasamparAyaH dazana0 cakSu pracakSuH zravadhi0 lezyA0 | zukla0 bhavya 0 bhavya0 saMjJI0 saMjJI, AhArI prahAraka0 sarvamArgaNAH gAthAGkAH- 3 37 266-267 2 3 samyaktvaugha0 kSAyikaH prapazamikaTa 12 1 1 4 3 1 vedatrayI, krodha mAna-mAyA0 1 8 3 ajJAnatrayam 2 sAmAyika chedopasthApana02 parihAra0 dezasaMyama0 asaMyama0 3 1 268 3 sarva naraka- tiryag devabhedAH, aparyAptamanuSyabhedazva, sarve kendriya vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedazva, 17 pRthivyaptejovAyuvanaspatikA satkAH sarva bhedAH, aparyAptatra sakAyabhedava, 40 88 trimiyoga AhAraka-vaikriya kArmaraNakAyayogAzra0 6 kRSNAyA: zeSAH paJca, grabhavyaH kSAyopazamika samyagmithyAtvaH sAsvAdana: mithyAtva0 asaMjJI, AhAraka0 125 266-270 3 5 1 4 1 1
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSo jaghanyasthitibandhe saMnikarSapradarzakaM yantrakam proghataH-AyuSo jaghanyAM sthitiM badhnan jIvaH zeSasaptaprakRtInAmajaghanyAyA jaghanyasthityapekSayA'saMkhyeya guNAbhyadhikAyAH sthitevandhaka eva bhavati (gAthA-265) / AdezataH-AyuSo jaghanyAMsthitiM badhnana jIvaH zeSa saptaprakRtInAM bandhaka eva bhavati, sthitiM tu tAsAM sataprakR tInAmajaghanyAmeva badhnAti, sA tvajanyAsthitighanyasthityapekSayAmoghavadasaMkhya yA saMkhyaguNA- saMkhyabhAgAdhi- | asaMkhyabhAgA- asaMkhyabhAgena,saM dhikA,saMkhya- kaica, dhiva, khyabhAgena saMkhyaguNAbhyadhikaiva, | 'bhyadhikaiva, bhAgAdhikA0 guNenA'dhikA vA manuSyaugha-tatparyApta- sarvanaraka-sarvadevA- sarvapaJcedriya tiryaggatyaughamAnuSIbhedAH, 3 paryAptamanuSya, 36 tiryarabhedAH 4 paJcendriyaugha tatpa aparyAptapaJce- sarvavikalendriya-| sarvekendriyabhedAH indriya ryAptabhedau, 2 ndriyabhedaH,1 bhedAH, trasaugha-tatparyApta aparyAptatrasa pRthivIkAyAdisatkakAya bhedau, bhedaH, 1 zeSasarvabhedAH,36 mava manovacobhedA, AhArakadrikA praudArikamizra yoga. kAyayogaughaH, audA- kriyaH 3 rikaH, 12 / vedatrayam 3 kaSAyaH sarva0 4 mati zrutA-'vadhi matyajJAna-zrutAjJAne, jJAna0 vibhaGga- 1 mana:paryavajJAna0 4 asaMyama saMyamauva. sAmAyika parihAravizuddhika. saMyama0 cheda 3. dezasaMyama02 darzana cakSu,pracakSu,avadhi. 3 lezyA0 ||zukla teja:-padmaH 2 aprazastAH , 3 bhavya0 bhavya abhavya samyaktvaugha0 samyaktva kSAyika kSAyopazamika0 sAsvAdana0 2 mithyAtva0 saMjJI0 / saMjI0 asaMjI0 AhAra0] AhAraka0 sarvamArgaNAH- 42 46 | gAthAGkAH- 276 273-274 / 275 / 276 / 276 272-273
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 ] aSTamUlaprakRtyutkRSTasthitibandhe saMnikarSapradarzakayantram [ yantrakam oghataH-pAyurvarjasaplAnyatamakarmaraNa utkRSTasthita baghnan jIva AyurvarjAnAM bandhaka evaM, sthitistu teSAmutkRSTA TAM vA badhnAti / tatrA'nutkRSTA utkRSTApekSayA samaya-dvisamayAdinA yAvatpalyopamAsaMkhyeyabhAgena hInA vA syAt na tu tato'pi nyuunaa| AyuSo bandhako'bandhako vA, bandhakazcetkRSTasthitikasyaiva, abAdhA utkRSTA vA'natkRSTA vA syAt / / AyuSa utkRSTasthiti banan jIvaH zeSANAma kRSTAyA anutkRSTAyA vA sthitebandhaka eva / tatrAnutkRSTA utkRSTApekSayA saMkhyeyabhAgenA-saMkhyeyabhAgena saMkhyeyagona hIna vA syAditi (gaathaa-250........254)| sarvathA saMkhyeyabhAgahInA- bhAgahInA bhAgahI bhAgahInA... bhasaMkhya-guNahInA 40 AyurvarjasaptAnyanamakarmaNa utkRSTasthiti bandhana jItra AyuSa utkRSTasthitibandhakaH zepANAM bandhaka eva, prAyuSo'bandhaka eva0 zepakaNA sthitestu teSAM saptAnAm zeSapaDanyatamasya utkRSTAyA anu- anukRpAyA eva bandhakaH, zeSAnya- manyanalasya, tSTAyAvA bandhakaH sA tUtkRpasthityapekSayA | tamasyo- sarva tatrAnutkRSTA asaMkhya- saMkhyeya-khye ya- (saMkhye yadoghavada skRSTa- provad / proghavat bhAgavIlA bhAgAbhAga bandhakaH sthitereva bandhakaH / ditrividhA eva- eka. bhAgahIlA bandhaka: syAta pA syAna, sarvaniradeva aparyApta aparyAptabhedadvayavarjagati0 zeSa zeSa0 paJcendriyatiryaga0 aparyApta | tiryag-manuSyagatimanuSya bhedA:- 7 sarva ekendriya-vikale.apa- paJceniyauSa paJcendriyaudha0sava kAndraya sarvavi apayAptaindriya yaptipaJcendriya0 17 tatyAna.2 tatparyApta0 2 bheda07 kaleha pa.pa.1 vanaspatikAyAntasavabheda0 sau.tatpa- trasauSa0 tatparyApta. vanAntA: sAparyAkAya0 aparyApta vasazca 40 pti / 2 2 sarva.34 pta01 praudArikamitha vaikriya-tasarvamanovacobhada0 triAma yoga nmiyo, AhAraka-tanmiyo, zeSa012 kAyayogaugha. praudA pAhArakara kAmaga rika 12 veda0 / aveda0 vedatrika03/ vedatrika0 3 kapAya0 sarva0 4 sarva jJAna0 / mayAdijAna04 ajJAna03 ajJAna0 tyAdi.4 saMcanauba0 sAmA0 cheda0 asaMyana. asaMyama saMyama0 zeSa 5 | parihAra / deza sUkSmasaM0 5 dazena0 avadhi: cakSu. anu.2 cakSu0 acakSu0 2 avadhi. lezyA0 kagAva: kRpaNa hAgAra 1 zeSa.5 bhavya0 sarva0 2 mA samya- mithyAvinA, 6 mithyA va.za mithyAtva0 1 zeSa. 4 sarva0 2 saMjJI asaMjJI AhArI anAhAra AhAga 1. AhAraka0 1 sarvamArgaNAH- 125 43 gAthAGkA:- 255-57-59-60 / 256 255 251 / 255........ | 260 - 261 / ' 261
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAstrAyuSojaghanyasthitibandhasaMni0 ] dvitIyAdhikAre saMnikarSadvAram [ 255 sthitimeva badhnAti, na punarajaghanyAmiti bhAvaH / "ugaM Na" ti vizlezaprAptasyA''kArasya darzanAdAyupaH-AyuHkarmaNo na / tadAnI kSapakazreNAvAyurbandhasyA'sambhavAdAyuHkarma naiva vadhnAtIti bhAvaH / "chaNhevaM" ti 'evaM'- yathA jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhasaMnikarSastathA SaNNAM darzanAvaraNAdInAmapi jaghanyasthitibandhasaMnikarSaH, vaktavya iti zeSaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"veakasAyatige"tyAdi, trikazabdasya vedakaSAyayoH pratyekaM yojanAd vedatrike-sThyAdiSu trisRSu vedamArgaNAsa, kapAyatrike-krodhAdiSu tisRSu kapAyamArgaNAsvityarthaH / tathA "sAmaiachee" tti sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyamamArgaNayorityetAsvaSTamArgaNAsa pratyekabhityarthaH / atra yuktistu pAtanayava darziteti // 268 // atha zeSamArgaNAsvAyurvarjAnAM saptAnAmeva jaghanyasthitibandhasaMnikarSamAha sesAsu jahaNNaThiNANAvaraNassa baMdhamANo u| baMdhai cia chaNha ThiiM jahaNNagaM va ajahaNNaM vA // 269 // hassAu sA ahassA samayAu paliyaasaMkhabhAgeNaM / abbhahiyA-55 No cia baMdhai emeva chaNha bhave // 270 // (pre0) "sesAsu jahaNNaThiI" ityAdi, anantaraM "tiNare" tyAdinA'bhihitAH saptatriMzanmArgaNAstathA "veakasAya" ityAdinoktA aSTa mArgaNAzca vihAya zeSAsu paJcaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsa pratyekaM jJAnAvaraNasya jaghanyasthiti banan 'tu'-punaH "baMdhai cia chaha ThiI" ti SaNNAM darzanAvaraNAdInAM jJAnAvaraNAyurvarjAnAM sthiti badhnAtyeva, na punarAyuSa iva na badhnAtyapIti bhAvaH / "jahaNNagaM va ajahaNaNaM vA" ti tAM ca SaNNAM darzanAvaraNAdInAM sthiti jaghanyakAM vA'jaghanyAM vA'nyataraprakArAM, bdhnaatiitynuvrtte| atrAjaghanyAH sthitevahubhedaminnatvAt sA kiyanmAnetyAzaGkAyAmAha-"hassAu sA ahassaH" ityAdi, sA prakRtamAgaMNAsu jJAnAvaraNasya jaghanyasthitivandhakAle tadabandhakena nirvaya'mAnA'hasvA-'jadhanyAH sthitiH "hassAu" tti 'hasvAyAH' -jaghanyAyAH sthiteH "samAu paliyaasaMkhabhAgeNaM" ti samayAdArabhya palyopamasthA'saMkhyeyatamaika mAgena, abhyadhiketi gAthotarArdhe'nvayaH / bhavatItizeSaH / gatArtham / "u No cia baMdhai" ti prAgvad vizleSaprAptasyA''kArasya darzanAdAyuH-AyuHkarma naiva badhnAti, sa jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhaka iti gamyate / "emeva" tti evameva'- yathaitAsu jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhasaMnikarSo'bhihi stithaiva "chaNha bhave" ti AyurvarjAnAM zeSaSaNNAM darzanAvaraNAdInAM jayanyasthitibandhasaMnikarSoM 'bhave / '- kavyo bhavet / prAgvad darzanAvaraNAdi pratyekaM karmAdAya svayameva vaktavya iti bhAvaH /
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuHkarmaNaH ___atra zeSamArgaNA nAmata imAH sarve nirayagatibhedAH, sarvetiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, sarve devagatimArgaNAbhedAH, sarve ekendriyabhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedaH, sarve pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyasatkabhedAH, aparyAptatrasakAyabhedaH, audArikamizra-vaikriyamizrA-''hArakamizra-vaikriyA-''hAraka-kArmaNakAyayogabhedAH, tathA'jJAnatraya-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamA-'saMyama-kRSNAdipazcalezyA-'bhavya-kSAyopazamikasamyaktva-sAsAdana-samyagmithyAtva-mithyAtvA-saMzya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti // 269-270 // atha zeSasyAyuHkarmaNo jaghanyasthitibandhasaMnikarSa mArgaNAsthAneSu darzayannAha savvAsu jahaNNaThiiM baMdhato Augassa nnaaybbo| sattaNha baMdhago cia ajahaNNAe cia ThiIe // 271 // (pre0) "savvAsu" ityAdi, sarvAsvAyurvandhaprAyogyAsu tripaSTyuttarazatamArgaNAsu pratyeka "Augassa" ti uktazeSasyAyuSkasya-AyuHkarmaNaH "jahaNNaThiI" ti prAguktamArgaNAprAyogyajaghanyasthitiM vadhnan jJAtavya iti pareNAnvayaH / kathaMbhUto jJAtavya ityAha-"sattaNha baMdhago cia" ti zeSANAM saptAnAM jJAnAvaraNAdInAM bandhaka eva jJAtavya ityarthaH / kiM teSAM saptAnAM jaghanyasthiterbandhako jJAtavya utA'jaghanyAyAH sthiterityAha-"ajahaNNAe cia ThiIe" ti oghavadajaghanyAyA eva sthiteH, na punarjaghanyAyAH sthiterapItyarthaH / kuta ? ucyate, etAsu sarvamArgaNAsvAyuSo jaghanyA sthitirnirayAyurvarjazeSAyuHsatkaiva badhyate / sAtvazabhA itikRtvA saMklezena nirvayate, AyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyasthitistu zabhA itikRtvA vizaddhayA nirvaya'te / uktaJca'savyaThiINaM ukkoso u ukkossNkilesenn| vivarIpa u jahanno AuAtigavajasesANaM / ' iti / ata AyuSo jaghanyasthiterbandhakaH saMkniSTaH san zeSANAM jaghanyasthitiM na badhnAti, kintvajaghanyAmeva banAtIti / / 271 / / athAyuSo jaghanyasthitibandhakaiH sA jJAnAvaraNAdInAmajaghanyA sthitirjaghanyasthityapekSayA kiyatyabhyadhikA vadhyata ityetad didarzayipurAha sA khalu ajahaNNaThiI NAyavvA tiri-yuraalmiisesu| duannaannaa-'yt-tiasuhlesaa-'bhvi-micch-amnnesu||272|| tivihA-'saMkhaMsahiyA saMkhaMsahiyA ya saMkhaguNaahiyA // (pre0) "sA khalu" ityAdi, tatra khalu zabdo vAkyAlaGkAre, tataH sA khalvAyuSo jaghanyasthitibandhakAle tadvandhakena nirvatyamAnA saptAnAm "ajahaNNaThiI NAyavvA" tti ajaghanyA sthitikh'tvyaa| kAsu mArgaNAsu kIyatItyAha-"tiriyurAle" tyAdi, "tivihA" ityAdi ca, tiryaggatyodhau-dArikamizrakAyayoga-matyajJAna-zrutAjJAnA--'saMyama-kRSNAdivyazubhalezyA-'bhavya
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiteH ] dvitIyAdhikAre saMnikarSadvAram mithyAtvA-'saMtrimArgaNAsu pratyekaM 'trividhA'-tristhAnagatA bhavati / tAmeva darzayati-"saMkhaMsahiye" tyAdinA, tatra "saMkhaMsahiyA" ityatrA-kArasya darzanAdasaMkhyAMzAdhikA, tattanmArgaNAsatkajaghanyasthitibandhApekSayeti prAgvadanuktamapi draSTavyam / iyaM hi jaghanyAyurvandhakaikendriyajIvApekSayA boddhavyA / "saMkhaMsahiyA ya" ti jaghanyasthitibandhApekSayA saMkhyAMzAdhikA / cakArassamuccayArtho vyutkrameNa prAnte yojyH| iyaM saMkhyAMzAdhikA tu jaghanyAyurvandhakahIndriyAdijIvApekSayA vibhAvanIyA / "saMkhaguNaahIyA" tti jaghanyasthitibandhApekSayA saMkhyaguNAdhikA cetyarthaH / atra tu saMkhyaguNAdhikyaM jaghanyAyurvandhakasaMjJijIvApekSayA vibhAvanIyam , kevalamasaMjJimArgaNAyAM saMjJijIvAnAmapravezAt saMkhyaguNAdhikyaM dvIndriyAdijIvApekSayA draSTavyam / na ca dvIndriyAdInAM jaghanyasthitivandhApekSayotkRSTaH sthitibandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgenAdhiko bhavati tatkathaM saMkhyeyaguNatvaM saGgacchediti vAcyam / prakRtamArgaNAsatkajaghanyasthitibandhApekSayA dvIndriyAdInAM sthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAbhidhAnAt na kAcidasaMgatiH, tthaivopptteH| tathAhi-prakRtA'saMjJimArgaNAyAmekendriyajIvAnAmapi pravezAjjJAnAvaraNAdInAM jaghanyaH sthitivandhaH sAgaropamasya palyopamAsaMkhyabhAgonatrisaptabhAgAdiyaH pUrvamuktaH, taM prakRtamArgaNAsatkajaghanyasthitibandhamapekSya dvIndriyAdInAmAyurvandhakAle jAyamAnaH paJcaviMzatyAdisAgaropamANAM palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnastrisaptabhAgAdiH sthitivandhaH paJcaviMzatyAdiguNAdhikaH san saMkhyeyaguNa eva bhavatIti / / 272 // ___ atha yAsa mArgaNAsvanantaroddiSTA'jaghanyasthiti dhanyasthityapekSayA saMkhyaguNAdhikaiva badhyate, tAsu tathaiva darzayannAha savvaNirayadevesu apajjamaNusammi veuvve // 273 // aahaardug-vibhNgesudes-prihaar-teu-pumaasu| veaga-sAsANesusaMkhejjaguNeNa amahiyA // 274 // (pre0) "savvaNiraye" ityAdi, sarvazabdasya pratyekaM yojanAt sarve nirayagatimArgaNAbhedAH sarve ca devagatimArgaNAbhedAsteSu, tathA'paryAptamanuSyabhede, vaikriyakAyayogabhede, anyabhedAn saMgrahItumAha-"AhAre"tyAdi, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayoIike, vibhaGgajJAne, dezasaMyamaparihAravizuddhikasaMyama-tejolezyA-padmalezyAmArgaNAsu tathA kSAyopazamikasamyaktva-sAsAdanayorityetAsvekonapaJcAzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo jaghanyasthitibandhakAle badhyamAnA zeSANAmajaghanyA sthitiH nirayagatyAdisvasvamArgaNAyAM bandhaprAyogyajaghanyasthityapekSayA "saMkhejjaguNeNa abbhahiyA" ti saMkhyeyaguNAbhyadhikA bhvtiityrthH| iti / / 273-274 // athAnyatra prakRtamAha saMkhejjabhAgaahiyA saMkhejjaguNAhiyA ya NAyabvA / pNciNdiytiriycug-asmttpnnidiytsesu||275||
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ AyuSo jaghanyasthitibandhasaMni0 ___(pre0) "saMkhejjabhAgaahiyA" ityAdi, anantaravakSyamANamArgaNAsu prakRtA'jaghanyasthitirjaghanyasthititaH saMkhyeyabhAgAdhikA mArgaNApraviSTA'saMjJijIvApekSayA, tathA saMkhyeyaguNAdhikA mArgaNApraviSTasaMjJijIvApekSayA jJAtavyA / kAsvityAha-"paMcidiye" tyAdi,paJcendriyatiryagmArgaNAbhedacatuSke'paryAptapaJcendriyabhede'paryAptatrasakAyabhede cetyarthaH / / 275 / / atha zeSamArgaNAsu prakRtaM didarzayipurekAmAryAmAha NeyA savvegiMdiyapaNakAyesuasaMkhabhAga-'hiyA / savvavigalesu saMkhaMsahiyA sesAsu oghavva // 276 // (pre0) "NeyA" ityAdi, prakRtA''yuSo jaghanyasthitibandhakAle badhyamAnA zeSANAmajaghanyA sthitijJeyA / kAsu kiyatItyAha-"savvegiMdiye"tyAdi, sarvazabdasya pratyekaM yojanAtsarveSvekendriyabhedeSu sarveSu ca pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyamArgaNAsatkabhedeSvityevaM SaTcatvAriMzanmArgaNAbhedeSu pratyekam "asaMkhabhAgahiyA" tti sugamam / savvavigalesu saMkhaMsahiyA" ti ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu sarveSu dvIndriya-trIndriya-caturindriyalakSaNavikalendriyabhedeSu saMkhyAMzAdhikA / etadapi sugamam / "sesAsu oghavva" ti uktazeSAsu manuSyagatyoghAdidvicatvAriMzanmArgaNAsu pratyekamoghavadasaMkhyaguNAdhikA jnyeyetyrthH| ____ atra zeSamArgaNA nAmata imAH-manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-mAnuSI-paJcendriyaughaparyAptapaJcendriya-trasakAyaugha-paryAptatrasakAya--paJcamanoyoga--paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-styAdivedatraya-krodhAdicatuHkaSAya-matyAdicaturjJAna-sAmAyika chedopasthApanasaMyama-cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMzyA-''hArimArgaNA iti / etAsu pratyekamAyurvarjAnAM jaghanyasthitibandhasya kSapakazreNI jAyamAnatayA'tistokatvena tadapekSayaikendriyAdijIvairAyurvandhakAle nirvaya'mAnazeSakarmaNAM jaghanyasthitivandhasyA'pyasaMkhyeyaguNatvAtprakRtasaMnikarSo'pi tathaiva darzita iti // 276 // tadevamabhihitaH sarvAsAM mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasaMnikarSa Adezato'pi / tasmi~thAbhihite gataM "saNNiyAsA" ityanenoddiSTaM SaSThaM dvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhedvitIyAdhikAre SaSThaM saMnikarSadvAraM samAptam / /
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptamaM bhaGgavicayadvAram // sAmprataM'bhaMgavicaya'ityanenoddiSTasya bhaGgavicayadvArasyAvasaraH, tatrAdau tAvannAnAjIvAnAzrityotkRSTAdisthiterbhaGgAdisvarUpaM nirdhArayitukAma Aha-- gaMgA gaMdhago khala paDhamo viio abaMdhago tahao / savve va baMdhagA taha savve vi agaMdhagA cottho // 277 // egeNa baMdhageNaM ege'Nege abaMdhagA kamaso / gehi baMdhagehiM saha evaM paMcamAicaU || 278 // je baMdhagukasAe ThiIa te cia abaMdhagiyarAe / jeNukkosA TiI baMdhagA te abaMdhagiarAra // 279 // je bandhagA lahUe te caiva abaMdhagA ahassAe / je bandhagA'NaNU te caiva agaMdhagA jahaNNA // 280 // (pre0) "bhaMgA'TThe "tyAdi, bhaGgAH -vikalpAH, te caikadrayAdisaMyoganiSpannA vastuvikalpairanekadhA granthAntareSu dRzyante tathA'vaseyAH / atra tu sthitibandhasya prastutatvAdutkRSTAdisthitInAmekAkAdivandhAdyapekSayA cintyamAnA aSTAvabhipretA ityuktam - "bhaMgA'Da" iti / tAneva kramataH svarUpatazcAha-"baMdhago khalu paDhamo" ityAdi, 'baMdhago khalu paDhamo' tti bandhaka ityatraikavacanasyopAdAnAt khaluzabdasyA'vadhAraNArthatvAcca 'eko bandhaka' eveti prathamo bhaGgaH / yadA hi jJAnAcaraNAderukRSTAdisthiteH kazvidekavandhaka eva vidyate, na punaranyastadvandhakastadbandhako vA 'je baMdhagukkasAe' ityAdinA vakSyamANasvarUpaH / etAdRzaH kAlavizepasavyapekSaH prathamabhaGgaH, na punaranyeSAM bandhakAnAmabandhakAnAM vA sadbhAvakAlikaikavandhakasattAprayuktaH, tadAnImanyeSAM bandhakAnAmabandhakAnAM vA sadbhAvena vibhinnakAlInatayA 'eko bandhaka eva' iti sAvadhAraNabhaGgasyA'yujyamAnatvAt / nanu 'mA yujyatAM sAvadhAraNaH prathamabhaGgastadAnImanyeSAM bandhakA'bandhakAnAmapi sadbhAvakAle, anavadhAraNastvasau yujyeta' ? iti cet, na, 'aTThaNhukosAe siA turiya-chaTTa-aTTamA bhaMgA' ityAdinaughAdiprarUpaNAyAM tatra tatra caturthaSaSThAdibhaGgAnAM vakSyamANatve'pi prathamAdibhaGgAnAmavakSyamANatvenAniTatvAditi / itthamevottaratra dvitIyAdibhaGgeSvapi yathAsambhavaM vibhAvanIyaM svadhiyA / "biio abaMdhago" tti 'eko'vandhaka eveti dvitIyo bhaGgaH / tatrotkRSTAdisthitibandhApekSayA'bandhakasvarUpaM tu 'je baMdhagukkasAe' ityAdinA'nantarameva gAthAdvayena granthakRtA vakSyamANaM pratipakSasthiterbandhakalakSaNameva vijJAtavyam na punaH sarvathA'bandhakalakSaNamiti / " savve vi baMdhagA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghato'STamUlaprakRtInAm taha" tti tathAzabdaH samuccaye / 'sarve'pi bandhakA eveti tRtIyabhaGgaH, na punaH kecanA'bandhakA ityavandhakavyavacchedArtho'pizabdaH / evamuttaratrApi, tataH "savve vi abaMdhagA cottho" tti 'sarve'bandhakA eveti caturtho bhaGga ityarthaH / paJcamAdibhaGgakAnAha-"egeNa bandhageNa" mityAdi, ekena bandhakena saha krameNa eko'bandhakaH, aneke'bandhakAH / anekairvandhakaiH saha eko'bandhakaH, aneke'bandhakA evaMrUpAH paJcamAtyo'STamAntAzcatvAro bhaGgAH / tadyathA-'eko bandhaka eko'bandhaka eveti paJcamabhaGgaH / 'eko andhako'neke'vandhakA eveti SaSThabhaGgaH / 'aneke bandhakA eko'bandhaka eve ti saptamabhaGgaH / aneke bandhakA aneke'vandhakA' ityaSTamo bhaGga iti / dvitIyAdibhaGagoktAbandhakAnAmutkRSTAdisthitibhedena svarUpaM nirdhArayannAha-"je baMdhagukkasAe" ityAdi,ye utkRSTAyAH sthitervandhakAsta evetarasyAH-anutkRSTAyAH sthiteravandhakA anutkRSTasthitibandhaviSayakAGgavicaye'yandhakAyA gRdyante, na punarye sthiteH sarvathA'vandhakAste'pIti sarvathA'nandhakavyavacchedArthakamevakAropAdAnam / tathaiva "je'NukkosAa" tti ciazabdo'nuvartate, tato ye'nutkRSTAyAH sthiterbandhakAsta evetarasyA utkRSTasthiteravandhakAH / atrApi pUrvavadbhAvArtho draSTavyaH / jaghanyAjaghanyasthitivandhaviSaye'vandhakasvarUpamadhArayannAha-"je baMdhagA lahueityAdi pUrvavat, navaraM "lahue" ti jaghanyAH sthiteH, "NaNae" ti akArasya darzanAd anaNavyA: ajaghanyAH sthiterityarthaH // 277-278-209-280 // ___ tadevaM bhaGgalasvarUpaM tatropayogyavandhakasvarUpaM cAvadhArya sAmprataM jJAnAvaraNAdInAmu-kRSTAdisthitivandhamadhikRtya sambhavadbhaGgAn cyAcikIrSu rAdau tAvadoghataH pratipAdayati aTTaNhukkosAe siA turiya-chaTTa-aTThamA bhNgaa| aTThama-sattama-taiA 'NukkosAe ThiIe ya // 281 // (pre0) "aTThaNhukkosAe" ityAdi, jJAnavaraNAdInAmaSTAnAmapi mUlaprakRtInAM pratyekasutkRSTAyAH sthiteH "siA turiya-cha?-aTThamA bhaMga" ti syAcaturthabhaGgaH 'sarve'vandhakA eve'ti / syAtvaSThabhaGgaH 'eko bandhako'neke bandhakA eve' ti / syAdaSTamabhaGgaH 'aneke bandhakA anekeDabandhakA evetyevamoghata utkRSTasthitebhinnabhinnakAlApekSayA nAnAbhaGgAnAM sambhavAdekabhaGga utteo'pyanyabhaGgAvakAzAyAnekAntadyotakaM syAtpadaM pratyekaM yojyamiti bhAvaH / evamevottaratrApi nAnAbhaGgasambhave'nukte'pi syAtpade tad draSTavyamiti / nanu oghato jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthiteH kathamete traya eva bhaGgAH, na punaranye paJca ? iti cet , bandhakaparimANAditathAvivaniyamavazAd , etadarthe tathAvidhavyAptaya eva draSTavyAH, tAstvanantaraM mArgaNAsthAneSu bhaGgaprapaJcanAvasare darzayizyAmaH, tatra tAsAM sujJeyatvAditi / athA'STAnAmanutkRSTasthiteH sambhavadbhaGgAnAha-"aTThame" tyAdi, 'aTTaNha' ityanuvartate, tato'pAnAmapi jJAnAvaraNAdimUlaprakRtInAmanutkRSTAyAH sthiteH
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTA 'nutkRSTasthitibandhe ] dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 261 svAdaSTamo bhaGgaH 'aneke bandhagA aneke'vandhakA eve 'ti / syAtsaptamabhaGgaH 'aneke bandhakA ekovandhaka eve 'ti / syAttRtIyabhaGgaH 'sarve bandhakA eve 'ti trayo bhaGgAH, na punaranye paJceti // 289 // devamiti ghaTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityornAnAjIvAzrayo vandhakAbandhakaniSpanno bhaGgavicayaH / idAnImAdezatavikathayiSurAdau tAvadAyurvajanAM saptAnAM tamAhaasamattaNare vikiyabhIse AhAra duga-aveesa | suhuma-uvasamesu tahA sAsaNa-mIsesu bhaGgA'TTa ||282 // jeDiyarANa TiI AugavajjANa aTTamo bhaMgo / savve egiMdi - Nigoabheesa sesasahumesu // 283 // ( gItiH) vAyara apajjapuhavAicauga- patte aharia-harie / sayamujjhaM parihAre chee oghavva sesA // 284 // (pre0) "asamattaNare" ityAdi, 'aparyApta nare' - aparyAptamanuSyamArgaNAsthAne, tathA vaikriyamizra kAyayogamArgaNAsthAne, AhAraka- tanmizrakAyayogamArgaNAjyalakSaNa AhArakarike, 'avea' ti aga vedamArgaNAsthAne, tathA sUkSmasaMparAyasaMyame, apazamikasamyaktve, sAsAdana-samyagmithyAtvamArgaNAsthAnayozcetyevaM samuditAsu navamArgaNAsthAneSu "bhaGgA" ti uktasvarUpA aSTAvapi bhaGgAH sampadyante / keSAM karmaNAM kathambhUtAyAH sthiterityAha - "jeDiyarANe "tyAdi, AyurvajarjAnAM saptakarmaNAM 'jyeSThAyAH ' - utkRSTAyAH 'itarAyAH ' - anutkRSTAyAca sthityoH / katham ? pratyekaM mArgaNAsthAnAnAM nAnAjIvAnAzritya sAntaratvAt / uktaJca jIvasamAse mArgaNAsthAneSu jIvAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM pradarzayatA granthakRtA 'pallA'saMkhiyabhAgaM sAsaNamissAsamattamaguesu / vAlapuhuttaM uvasAmaesa khatragesu chammAsA // AhAra missAjoge vAsapuhuttaM vijayamisesu / bArasa huti muhuttA savvesu jahaNao samao' // iti / atra pAThe kSapakANAmupazamakAnAM cAntarasya pradarzitatvena sthitervandhakAnAmapagatavedAnAM sUkSmasaMparAyasaMyatAnAM cAntaramarthato gamyata eva kSapakopazamakAn vidyAyAnyeSAM sthitibandhakAveditayA sUkSmasamparAyasaMyatatayA vA'prApteH / nanu tathA'pi prastutA'paryAptamanuSyAdi mArgaNAsthAneSvaSTAnAmapi bhaGgAnAM sambhave, anyatraughAdau tu tRtIyAdInAM sambhave, tadanyeSAM bhaGgakAnAM tvasambhave ko nAma gamakaH ? iti ced, tathAvidhavyApta eva / ihota Adezaca jJAnAvaraNAderutkRSTAdisthitau tattadbhaGgasambhavA'sambhave imA vyAptaya:-- sarvAH sthitayo dvividhasthitibandhe'ntarbhavanti, tatraikA sarvAdhikA sthitirutkRSTasthitibandhe, ekavarjAH zeSAH samaya- dvisamaya - trisamayAdinyUnotkRSTA yAvajjaghanyAH sarvA apyanutkRSTa sthitibandhe /
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghato mArgaNAsu cotkRSTAdisthiteH ityevamutkRSTAnutkRSTadvividhasthitibandhe sarvA bandhaprAyogyasthitayo'ntarbhUtAH / evaM jaghanyA'jaghanyadvividhasthitibandhe'pi sarvA bandhaprAyogyasthitayo'ntarbhavanti, jaghanyasthitibandhatayA ekara bandhaprAyogyasarvastokasthitibandhasthAnasya, ajaghanyasthitibandhatayA tu zeSasarvabandhaprAyogyasthitibandhasthAnAnAM ca grahaNAt / etacca sarva prAgdarzitameva / dvividhasthitibandhe nAnAsthitibandhasthAnAtmakAnutkRSTAdisthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM yatra mArgaNAdau labhyate tatra tasyAstatpratipakSabhUtAyA utkRSTAdisthiteH pratyekamaSTAvapi bhaGgAH sampadyante / yathA prastutA'payAptamanuSyAdimArgaNAsvaSTakarmaNAm , nirayagatyopAdimArgaNAsvAyuHkarmaNazcetyekA vyAptiH / / yatra punaroghe mArgaNAsu vA jJAnAvaraNAderekasthitibandhasthAnAtmakotkRSTAdisthiterbandhakaparimANamasaMkhyalokapramANaM tadadhikaM vA bhavati, tatra tu tasyAstatpratipakSabhUtAyA nAnAsthitibandhasthAnAtmikAyAzca sthiteH pratyekameko'STamabhaGga eva prApyate, na punaranye sapta; yathoghata AyuSaH, AdezatastiryaggatyopAdimArgaNAsu jJAnAvaraNAderjaghanyA'jaghanyasthityoH, ekendriyoSAdimArgaNAsu jJAnAvaraNAderutkRSTA'nutkRSTasthityozceti ditIyA vyAptiH / yatra mArgaNAdau tu nAnAsthitivandhasthAnAtmakasthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM na bhavati, na vA tatpratipakSabhUtaikasthitibandhasthAnalakSaNAyAH sthitervandhakA asaMkhyalokAkAzapradezapramitAstadadhikA anantA vA, tatra tu dvividhasthityostrayastrayo bhaGgA eva sampadyante / te'pi ekasthitibandhasthAnAtmakasthitezcaturtha-SaSThA-'STamabhaGgalakSaNAH, tatpratipakSabhUtanAnAsthitibandhasthAnAtmakasthitestUktaviparItAstRtIya-saptamA--'STamabhaGgAlakSaNAstrayaH, yathaughato'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTa sthityoH krameNeti tRtIyA vyaaptiH| kutaH evam ? iti ceda, ucyate-yatra nAnAsthitibandhasthAnAtmakasthiterbandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM sampadyate, tatraikasthitivandhasthAnAtmakasthitervandhakAnAM tu tat sutarAM sampadyate; nAnAsthitivandhasthAnAtmakasthityapekSayaikasthitivandhasthAnAtmakasthitevandhakAnAM saMkhyeyAdibhAgagatatvenastokatvAt / ityevaM tatra mArgaNAdau bandhakA'vandhakapadadvayasyA'pyadhavatvena tattadvandhakAdInAM sadbhAvA'sadbhAve'STAvapi bhaGgAH samutpadyante, AyurvarjasaptAnAM nAnAsthitibandhasthAnAtmakA-'nutkRSTAdisthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM tu prastutA'paryAptamanuSyAdisAntaramAgaMNAsveva labhyate, na punaH zeSamArgaNAsthAnezvoghe vA, tathA ca tAsveva saptAnAmutkRSTAdisthiteraSTAvapi bhaGgAH samutpadyante / tathAhi-aparyAptamanuSyamArgaNAyAM jIvAnAM sarvathA'bhAvalakSaNAntarakAlasyAksimaye dvAveva jIvAvaparyAptamanuSyatayA vidyate, nAnye / tayorapyekena tadAnIM badhyamAnA''yurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTA sthitinirvaya'te, nAnyena, ityevaM tatkAlamapekSyotkRSTasthitibandhaviSaye paJcamabhaGgaH
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattadbhaGgAnAmupapattimArgaH ] - - dvitIyAdhikAre bhaGgaviSayadvAram [ 263 prApyata 'eko bandhaka eko'bandhaka eve' ti / tadanantarasamaye tu tau vipi jIvau tatazbyunvA'payAptasUkSmaikendriyAdimArgaNAntaraM prAptau / na ca tadAnIM samaste'pi jagati kazci-jIvo'paryAptamanuSyatayA vidyate / taccA'paryAptamanuSyamArgaNAyA annaram / antarakAlAdUcaM punarapi mArgaNAnnarAjcyutvA jIvAnAmaparyAptamanuSyatayotpattiH prArabdhA, tatra prathamasamaye kazcideka eva jIyo'paryAptamanuSyatayotpannaH / sa ca tadAnIM bhavaprathamasamayasthaH san saptakarmaNAmanutkaSTasthitibandhameva karotIti prApto dvitIyabhaGgaH 'eko'bandhaka eveti, anutkRSTasthitibandhakAnAmutkRSTasthitibandhApekSayA'vandhakatayA'bhimatatvAt / kiyatkAlena ca tena jIvena saptAnAmutkRSTasthitivandhaH prArabdhaH, yAvatA nA''gataH kazcijjIvo mArgaNAntarAdaparyAptamanuSyatayA, evaM va labdhaH prathamo bhaGgaH 'eko bandhaka eve' ti, tadAnImaparyAptamanuSyamArgaNAyAM tadanyajIvasyAvidyamAnatvAt , vidyamAnena tu tenotkRSTasthitibandhasya nirvartanAcca / Arabdhe ca tenotkRSTasthitibandhe dvitiyasamaye kazcidanyo jIvo mArgaNAntarAdAgatyA'paryAptamanuSyatayA samutpannaH, sa ca tadAnIM saptAnAmanutkaSTasthitereva vandhaka iti labdhaH punarapi pshcmbhnggH| samayAntare'nye tricaturA jIvA aparyAptamanuSyatayA samajAyanta / te ca tadAnImanutkRSTasthitereva bandhakAH, itthaM tadAnImekasya sarvaprathamamAgatasya jIvasyaivotkRSTasthitervandhakatvAt , tadanyeSAM paJcAnAmapi jIvAnAmanutkRSTasthitereva nivartakatvAcca jAta 'eko bandhako'neke'bandhakA eveti sssstthbhnggH| samayAntare ca prathamAgatenA'pyutkRSTasthitibandhaM samApyA'nutkRSTasthitibandhaH prArabdhaH, tadAnIM ca mArgaNAgatAnAM SaNNAmapi jIvAnAmanutkRSTasthitibandhasyaiva pravartanAt prAptazcaturthabhaGgaH 'sarve'vandhakA eveti / antamuharte'tigate taiH sarvairutkRSTasthitibandhaH prArabdhaH, nA'gatazcA'dyApi tadanyaH kazcijjIvaH / itthaM tadAnIM mArgaNAvartinAM sarvepAmapi jIvAnAM saptakarmotkRSTasthitibandhasya pravartanAllabdhastRtIyo bhaGgaH 'sarve bandhakA eveti / tadanantarasamaye ca kazcideka eva jIvo'paryAptamanuSyatayA saMjAtaH, tasyA'bhinavotpannasyA'nutkRSTasthitibandhaH, zeSANAM tUtkRSTasthitibandhaH pravartata iti samprAptaH saptamo bhago''neke bandhakA eko'bandhaka eveti / samayAntare'nye'pi kecanA'paryAptamanuSyatayA samutpannAH / na cAdyA'pi pUrvoktairutkRSTasthitibandhaH samAptaH / itthaM prApto'STamabhaGgo'neke bandhakA aneke'bandhakA eveti / idantu diGmAtram / anayA dizA prakArAntareNa tu svayameva bhAvanIyAH / anutkRSTasthiteraSTau bhaGgAstUktavyatyAsena bhAvanIyAH, yato 'je baMdhagukkasAe' ityAdi-(279-280) gAthAdvaye ya utkRSTasthiterbandhakAste'natkRSTasthiteravandhakAH, ye cAnutkRSTasthitevandhakAsta utkRSTasthiteravandhakA uktAH / evaJcotkRSTasthiteH prathamabhaGgo'nutkRSTasthiterdvitIyo bhaGgo bhavati / utkRSTasthiterdvitIyastvanutkRSTasthiteH prathamaH / evaM tRtIya-caturthAvapi bhaGgau vyatyAsena prApyate / evameva SaSThasaptama-bhaGgAvapi vyatyAsena vAcyau, ya utkRSTasthiteH SaSThabhaGgaH, so'nutkRSTasthiteH saptamabhaGgo bhavati, utkRSTasthiteH saptamastvanutkRSTasthiteH SaSTha iti bhAvaH / paJcamA-'STamau tu svasthAne
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264] baMdhavihANe mUlapayaDiThiivadho [ auvato mArgaNAsu cItkRSTAdisthitaH bandhakA'bandhakavyapadezabhedenotkRSTasthiteranutkRSTasthitezca paJcamA'STamabhaGgA va bhavataH, na punarbhaGgavyatyAsena / itthaM ca yatraikasthitivandhasthAnAtmakotkRSTAdisthiteH paJcamo'STamo vA bhaGgo labhyate, tatra nAnAsthitibandhasthAnAtmakapratipakSabhRtAnutkaTAdisthiterapi sa paJcamo'Tamo vA bhaGgaH prApyate, yatra tUtkRSTasthiteH prathamo vA dvitIyo vA tRtIyo vA caturtho vA SaSTho vA saptamo vA bhaGgastatra tu krameNAnutkRSTasthiterdvitIyo vA prathamo vA caturtho vA tRtIyo vA saptamo vA SaSTho vA bhaGgaH sampadyate / ata evaughato jJAnAvaraNAdyutkRSTasthite dhaturthaSaSThA'STamabhaGgAH, tadanutkRSTasthitestu tRtIya-saptamA-'STamabhaGgAzcAbhihitAH, nirayagatyoghAdimAgaMNAsthAneSu vakSyate ca / oghato nirayagatyoghAdimArgaNAsthAneSu ca jJAnAvaraNAdInAmutkaSTAdisthitestribhaGgaprAptistu teSu nAnAsthitivandhasthAnAtmakasyA'nutkRSTAdisthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNAntarasyA'bhAvenaikapadasya dhruvatvAt , ekasthitibandhasthAnAtmakotkaSTAdisthiterbandhakAnAmasaMkhyalokaparimANApekSayA stokatvenAnyapadasyA'dhruvatvAt / ekasthitibandhasthAnAtmakasyotkRSTAdisthitebandhakAnAM kadAcitsarvathAbhAvalakSaNasyAntarasyA'pi sambhavena tatpadasyA'truvatvAditi bhAvaH / ekasya padasya dhruvatve tadabandhakAH sarvadA'neke labhyante / adhruvapadasya tu kadAcideko labhyate, kadAcicaneke labhyante, kadAcittu na ityevaM bhaGgatrayI samutpadyate / / tadyathA-ekasthitibandhasthAnAtmakasthiteryadA eko'pi bandhako na labhyate, tathA 'sarve'bandhakA eveti caturthabhaGgaH; tadAnI bahUnAM nAnAsthitibandhasthAnAtmakasthiterbandhakAnAM vidyamAnatvAt / ata eva yadA'dhravapade eko bandhakaH prApyate, tadA SaSThabhaGga 'eko bandhako'neke'bandhakA eveti / yadA punaraneke bandhakAH prApyante, tadA tvaSTamo bhaGgo'neke bandhakA aneke'bandhakA eveti / nAnAsthitivandhasthAnAtmakAnutkRSTasthitestu bandhakasthAne'vandhakAH, abandhakasthAne bandhakA iti vyatyAsena tRtIya-saptamA-'STamamagAH svayameva yojyAH / yatra tu mArgaNAdAvekasthitibandhasthAnAtmakasthiterbandhakA asaMkhyalokapradezarAziparimitAstadadhikA vA santi, tatra tu padadvayamapi dhravameva bhavati / kutaH ? asaMkhyalokapradezaparimitajIvarAzebandhaprAyogyasthiterbandhakAnAM nairantararyeNa bahUnAM lAbhAt / nanu tathA sati bhavatvekasthitibandhasthAnAtmakasthitebahUnAM bandhakAnAM nairantaryeNa lAbhastatazca tatpadaM dhruvam , anutkRSTasthiterbandhakAnAM tvadhruvaM bhaviSyati ? iti ced, maivam,sarvatraikasthitibandhasthAnAtmakasthitevandhakaparimANApekSayA. tatpratipakSabhUtanAnAsthitivandhasthAnAtmakasthiterbandhakAnAmanekaguNAnAM bhAvAd yatraikasthitibandhasthAnAtmakasthiterbandhakAnAM bahutvena tatpadaM dhravaM bhavati, tatra nAnAsthitibandhasthAnAtmakasthiterbandhakapadamapi dhruvameva labhyate, ityevaM tAdRzamArgaNAdau padadvayasyApi dhruvatayA sArvadikanAnAvandhakA'vandhakalAbhalakSaNo'neke bandhakA aneke'bandhakA eve tyapTamabhakama eva sampadyate /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattadbhaGgAnAmupapattimArgaH ] dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 265 evaM hodaM pratiSThitam-yatrotkRSTa-jaghanyAnyatarasthitestatpratipakSasthitezca bandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM prApyate, tatra bandhakA'bandhakalakSaNapadadvayasyA'dhruvatvenA'STAvapi bhaGgAH prApyante / yatra tvanutkRSTA'jaghanyasthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM naiva labhyate, kintu tatpratipakSabhUtotkRSTAdisthitestallabhyate, tatraikasya padasya dhruvatvAd ekasya tvadhruvatvAccotkRSTAdisthiteryathAsambhavaM caturthAdayastrayastrayo bhaGgAH prApyante / yatra tu bandhakaparimANasyAsaMkhyeyalokAkAzAdilakSaNabahutvenaikasthitibandhasthAnAtmakotkRSTAdisthiterbandhakAnAmapi kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM na bhavati, tatra tu padayasya dhravatvenASTamabhaGga evA''pyata iti / nanvevaM tarhi chedopasthApanasaMyama-parihAravizuddhi kasaMyamamArgaNayorutkRSTa-jaghanya-tatpratipakSasthitInAM pratyekaM bandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAva rakSaNAntarasya sambhave'pi tatra kathamaTau bhaGgA nAbhihitAH ? iti ceda, ucyate, chedopasthApana-parihArapizuddhikasaMyamamArgaga yoraparyAptamanuSyamArgaNAdivatsAntaratve'pi tatra mArgaNAiye yadi jaghanyapada rako nIge ubhyeta, tadokkanItyA syAga gASTakam , navaraM zrIpaJcamAGga "chedovaTThAvaNiyA puchAno yamA! paDiyAmANA : paDucca siya asthi siya natthi, jai asthi jahanneNaM eko vA do vA tinni vA, ukako veNaM sattaM, yAvinA sagha asthi siya natthi, jai asthi jahanneNaM koDisayapuhuttaM, ukkoseNavi koDisayapuhuttaM " ityanena jagha- pade'pi chedopasthApanasaMyatAnAM koTizatapathaktvamanihitam / taTokAyAM punaH zrutibalAjaghanyatasteSAM viMzatireva sambhAvitA / tathA ca TokAkSarANi-"duSSamAnte bharatAdiSu dazapu kSetreSu pratyekaM tadvayasya bhAvAviMzatireva teSAM zrUyate,' iti / evaM parihAravizadvipatamArgaNAsthAne "parihAravisuddhiyA jahA pulAgA" ityanenAtidezataH zrImatyAM bhagavatyAM jaghanyapada eko'bhihitaH, paJcavastukaprakaraNe tu 'ukkosa-jahaNNeNaM sayaso cciya pubbapaDivaNNA ||gaathaa 1534 // " ityanena jaghanyato'pi te zatazaH prtipaaditaaH| na caivaM sati tattanmatena yathAsambhavaM bhaGgakA draSTavyA bhavantIti vAcyam / yata eteSAmatulyapratipAdanAnAM bhinnabhinnamatAvalambitvameva, na punarabhiprAyavizeSAvalambitvamiti na kenA'pi nizcitam / yata uktamabhayadevasUripAdaiH-"ihotkRSTaM chedopasthApanI yasaMyataparimANamAditIrthakAtIrthAnyAzritya sambhavati / jaghanyaM tu tatsamyag nAvagamyate' iti / paJcavastuke ca prakSepapakSApekSayA jaghanyapada eka eva parihAravizaddhiko bhavatItyuktam / tathA ca tadgrantha: 'paDivajjamANa bhaiyA ikko'vi hu hojja UNapakkheve / puvapaDiyannayAvi hu bhaiyA ego puhuttaM vA / / 1536 / / ' iti / kecitpunarevamAhaH-*chedopasthApanIyaM tu pratha caturvizatitamajinatIrthe tu niyamata AdartavyaM, pUrvagRhItacAritrasya vizeSodyotArthamathavA mUlaguNabhaGge punarmahAtratAropaNan , etattu sarvajinatIrtheSu prApyate' iti / * kharataragacchIyapAThakarAmavijayakRtaguNamAlAvRttI,
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAMsvAyuHkarmaNaH ityato'tra granthe chedopasthApanasaMyama-parihAravizuddhikasaMyamamArgaNe'STabhaGgaprastAve'pi na saMgRhIte, evaM na te bhaGgatrayaprastAve'pi saMgRhISyataH, kintu 'sayamujhaM parihAre chee' ityanena tatra mArgaNAdvaye samayA'virodhena prastutabhaGgAH svayamevohyA ityabhidhAsyate, atastatra pUrvadarzitanyAyena tattadvacanAnyavalambya sambhavadbhaGgakAH svayamabhyuhyA iti / atha yAsu mArgaNAsu saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthitiviSaye kevalo'STamabhaGga eva, na punaH zeSAH saptA'pi, tA mArgaNAH saMgRhya tatraiko'STamabhaGga eveti darzayannAha-"ahamabhaGgo" ityAdi, 'aneke bandhakA aneke'vandhakA ityevaMrUpo'STamabhaGga eva bhavati, na punaranye sapta / kAsu mArgaNAsvityAha-"savvesu egidiye"tyAdi, sarveSvekendriyabhedeSu, "Nigoabheesu" tti sarveSu sAdhAraNavanaspatikAyabhedeSu, tathA "sesasuhumesu' ti oSa-paryAptA'-paryAptabhedabhinnAnekendriyasatkAn sAdhAraNavanaspatikAyasatkA~zcAnantaraM "saJbesuM egidiyaNigoabheesu" ityanena saMgRhItAn paTa sUkSmabhedAn tyaktvA zeSeSu pRthivyaptejovAyukAyasatkeSvodha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu dvAdazasu mUkSmabhedeSvityarthaH / anyabhedAn saMgrahItumAha-"bAyaraapajje"tyAdi, tatra bAdarApayAptazabdasya pratyekaharitAnteSu pratyekaM yojanA bAdarA'paryAptapRthivIkAya-bAdarA'paryAptApkAya-dhAdarA'paryAptatejaskAya-bAdarA'paryAptavAyukAya lakSaNe bAdarA'paryAptapRthivyAdibhedacatuSke "patteahariahari" tti bAdarA'paryApta pratyekavanaspatibhede, tathA 'harite'-banaspatyodhamArgaNAyAM cetyeteSu dvAtriMzanmArgaNAbhedeSu pratyekamityarthaH / eteSSaSTamabhaGgopapattistu pratyekamekasthitibandhasthAnAtmakotkRSTasthitebandhakAnAmapyasaMkhyeyaloka-tadadhikaparimANatayA prAgina draSTavyeti / atha chedopasthApanaparihAravizuddhikasaMyamayorAha-"sayamuja " mityAdi, gatArthamiti / atha zeSamArgaNAsvAha-"oghavva sesAsu" ti uktazeSAsu saptaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekamoghavadbhavanti, saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthityo nAjIvAzrayA bhaGgA iti prakramAdamyate / atra zeSamArgaNA nAmata imAH-sarve nirayagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, manuSyodha-paryAptamanuSya-mAnuSIlakSaNAstrayo manuSyagatibhedAH,sarve devagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH,sarve paJcendriyabhedAH, catvAraH pRthivyaptejovAyukAyodhabhedAH, bAdarapathivyaptejovAyupratyekavanaspatikAyalakSaNAH paJca bhedAH, paryAptavAdarapathivyatejovAyu-paryAptatratyekavanaspatikAyalakSaNAH paJca bhedAH, trayastrasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyo-dAriko-dArikamizra-kriya-kArmaNakAyayogAH, strIvedAditriveda-krodhAdicatuHkapAya-matyAdi caturjJAna-matyajJAnAdivyajJAna-saMyamaugha-sAmAyikasaMyama-dezasaMyamA-'saMyama-cakSurAditridarzana-kRSNa-nIla-kApota-tejaH-padma-zuklalezyA-bhavyA-'bhavya--samyaktvaughakSAyika-vedaka-mithyAtva-saMzya-'saMDyA-''hArya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti / etAsu pratyekaM na bhavati jJAnAvaraNAde nAsthitibandhasthAnAtmakAnutkRSTasthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaram , tasyA'paryAptamanuSyAdisAntaramArgaNAsvevAbhihitatvAt / evaM ca na bhavatyekasthitibandhasthA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTAnutkRsthitabandhe ] dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 267 nAtmakotkRSTasthiterbandhakaparimANamasaMkhyalokaM tadadhikaM vA, anyatamamArgaNAyAmapi sUkSmANAM sAdhAraNAnAmaparyAptavAdaraikendriyANAM votkRSTasthitivandhasvAmitvAbhAvAt / itthaM caikasya padasya dhruvatvAdekasya tvadhruvatvAd bhagA apyoghavadutkRSTAnutkRSTasthityoryathAsaMkhyaM caturtha SaSThA-'STamAstRtIyasaptamA-'STamAzca labhyante, te ca sarvathaughavadeva bhAvanIyA iti // 282-283-284 // tadevamabhihitA AyurvarjAnAmutkRSTAnutkRSTasthityorvandhakAvandhakabhaGgAH sarvamArgaNAsthAneSu / sAmprataM tAsvevAyupastAn prakaTayannAha sabvesu khalu nnaarg-pnniditiriy-nnr-devbheesu| savvesu vigliNdiy-pnniNdi-tskaaybheesu||285|| baayrsmttpuhvaaicug-pttea-pnnmnnvyesu|| viuvAhAraduga-purisa-thI-cauNANesu vibhaMge // 286 // sNym-smia-chea-prihaar-deso-hi-nnynn-teuusuu| pamha-suila-samma-khaiaceaga-sAsANa-saNNIsU / / 287 // Aussa aTTa bhaMgA ukkosAe ThiIa NAyavvA / evamaNukosAe NeyA oghavva sesaasu||288|| (pre0) "savvesu khalu" ityAdi gAthAcatuSTayam / tatrAdyagAthAtrayeNa saMgRhItAsvekottarazatamArgaNAsu pratyekaM caturthagAthApUrvAnAyuSa utkRSTasthiterbhaGgA abhihitAH; caturthagAthottarArdhana tu tAsveva gAthAtrayoktAsvekottarazatamArgaNAstrAyuSo'nutkRSTasthiterbhaGgakAnatidizya zeSAsu dvipaSTimArgaNAmUtkRSTAnutkRSTasthityorbhaGgA oghavadabhihitAH / etAsAM catasRNAmapi gAthAnAmakSarArthastu sugamaH, navaraM dvitIyagAthApUrvArdhe "bAyarasamattapuhavAicaugapattea" ityatra bAdaraparyAptavAcako bAdarasamAptazabdaH pratyekAnteSu pratyekaM yujyate, tatazca tena bAdaraparyAptapRthivyaptejovAyuparyAptapratyekavanaspatikAyarUpAH paJcamArgaNAH saMgRhItA boddhvyaaH| bhAvArthaH punarayam-nirayagatyodhAdiSvekottarazatamArgaNAsu pratyekaM sAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM sUkSmaikendriyajIvAnAM bAdarAparyAptakendriyANAM vA jIvAnAmapravezAjjIvaparimANaM mUlata evA'saMkhyalokapradezarAzitulyaM na vidyate, kintu tataH stokaM stokataraM stokatamaM vA vidyate, itthaM ca na bhavatyetAsAmanyatamasyAmapyAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakaparimANamasaMkhyalokapradezarAzitulyam ,tatazca pratyekamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNasyA'ntarasya sadbhAvAttatpadamadhruvam , tasyA'dhruvatve tatpratipakSabhUtamutkRSTasthiterbandhakapadaM sutarAmadhruvaM, dvayoradhruvatve tu prAguktanItyA'STau bhaGagAH samutpadyanta iti tathaivoktAH /
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 ] baMdhahANo mUlapayaDiThibaMdho [ oghAdezato'STamUlaka NAm zeSAsu tiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAsu tu pratyekaM sAdhAraNAnAM sUkSmANAM bAdarA'paryAptAnAM vA'nyatamajIvAnAM pravezena, taiH sarvairAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakaraNena cAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakaparimANasya bahutvAttadubandhakAnAM sArvadikaprAptilakSaNaM tatpadasya dhruvatvaM bhavati, na punarAyuSa utkRSTasthiterapi / kutaH ? tadvandhakAnAmasaMkhye yalokapradezarAzyapekSayA stokatvAt / , 1 nanu mA bhavatu tiryaggatyogha - kAyayogasAmAnyAdimArgaNAsu saMjJipaJcendriyAdInAmevA''yuSa utkRSTasthitibandhasvAmitvAtteSAM cAsaMkhya lokapradezarAzyapekSayA stokatvAdutkRSTasthiteH padaM dhruvam, aparyAptatrAdarai kendriyAdimArgaNAbhedeSu tu tad dhruvaM syAt, tatra sAkArAdivizeSaNaviziSTAnAM sAmAnyajIvAnAmevAyuSa utkRSTa sthitibandhasvAmitvakathanena bandhaprAyogyasya pUrvakoTIsthitikasyA ssyuSo mArgaNApraviSTAnAmasaMkhya lokapradezarAzitulyAnAM tadadhikAnAM vA sarveSAM jIvAnAM bandhaprAyogyatvAt ? iti ced, ucyate, satyametat tathA'pi tAdRzotkRSTasthiterveda kAnAmeva loke stokatathA tAdRzasthitervandhakA api loke kasminnapi samaye tadadhikA naivA'vApyante / itthaM cA'saMkhyalokajIvarAzikeSvapi teSu pUrvakoTIpramANotkRSTasthitervanvAstu stokA eva prApyante, tatazcA'paryAptavAda kendriyAdimArgaNAsthAneSvapyutkRSTasthiteH padamanuvaM prApyate, evaM caikasya padasya traint agatvAdoghavadAyuSo utkRSTasthiteH 'sarve'bandhakA eva' iti caturthabhaGgaH, 'eko bandhakosansaat eva' iti SaSTho bhaGgastathA'neke bandhakA aneke'vandhakA eva' ityaSTamabhagava prApyate / anutkRSTasthitestu vaiparityena 'sarve bandhakA eva' iti tRtIyaH 'aneke bandhakA eko'ndhaka eva' iti saptamastathA 'aneke nvakA aneke'bandhakA evaM' ityaSTama ityevaM trayastrayo bhaGgAH prApyanta iti / atra zeSamArgaNAbhidhAnAni tvimAni - tiryaggatyoghaH, sabaikendriyabhedAstathA paryAptavAda ra bhedavarjAH paT pRthivI kAya bhedAH, evaM paDakAya bhedAH, paT tejaskAyabhedAH, paD vAyukAyabhedAH, paryApta pratyeka vanaspatikAya bhedavarjI daza vanaspatikAya bhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizrakAyayoga-napuM'sakaveda-krodhAdicatuH kapAya-matyajJAna - zrutAjJAnA-'saMyamA'cakSurdarzana- kRSNa-nIla- kopotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA 'saMjJayA''hArimArgaNAbhedAzceti // 285-286-287-288 / / tadevamabhihita Adeza AyuSo'yutkRSTA 'nutkRSTasthityormAnAjIvAzrayo bhaGgavivayaH / sAmprataM jaghanyAjaghanyasthityostaM didarzaviSurAdau tAvadoSata Aha bhaMgA''ugavajjANaM ThiINa hasseyarANa NAyavvA / jeTiyaraThinya kamA Aussa u aTTamo bhaMgo // 289 // (pre0) "bhaMgAugavajjANa" mityAdi AyuvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAm "ThiINa hasseyarANa" ti 'hrasvAyAH' - jaghanyAstaditarAta ajaghanyAyAva sthityorbhaGgA jJAtavyA iti yogaH / kathaM jJAtavyA ityAha- "jeTiyara ThiivvakamA" tti jyeSThetarasthitivat kramAt,
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ jayanyA-'jaghanyasthitibandhe ] dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 269 prAgoghato yathA jyeSThAyAH sthiteH 'aTThAhukosAe siA turiyachaTTaaTThamA bhaMgA' ityanena ye caturthaSaSThA-'STamAstrayo bhaMgA darzitAsta eva trayo bhaGgAH samAnAM jaghanyAyAH sthiterboddhvyaaH| ye ca tatra 'aTThamasattamataiA'NukosAe ThiIe ya' ityanenAnukRpAyAH sthitestrayo bhaGgA abhihitAste saptAnAmajaghanyAyAH sthiteAtavyA iti bhAvaH / tatra rAptAnAmajaghanyasthitebandhakAstu dhruvaM lamyante, ekendriyAdijIvairnirantaramaudhikAjaghanyasthitivandhasya nivetanAt , ityevamekaM padaM dhruvam, anyattu jaghanyasthitibandhakalakSaNamadhruvam , kSapakAnAM tatsvAmitvAt / tathA cotkRSTAnutkRSTasthitivat trayastrayo bhaGgA evotpadyanta iti / athA''yuSo jaghanyA'jaghanyasthityoroghato bhaGgavicayamAha"Aussa u aTThamo bhaGgo" tti 'harasevarANe tyavartate, tata AyuSo 'hrasvetarayoH'-jaghanyA'jaghanyasthityoH pratyekamaSTamo'neke bandhakA aneke'vandhakA eva' ityeko bhaGgo bhavati / tukArastu punararthe draSTavya iti / kuta ekaH ? iti ced, nigodaparyantAnAmanantAnAM jIvAnAmAyuSo jaghanyA'jaghanyasthitibandhakatvena padadvayasyApi dhruvatvAt, pada yasya dhru vatve tveka eva bhaGga prApyata iti prAga vyutpAditamiti // 289 // ukta oghato'STAnAM jaghanyAjaghanyasthityorbhagavicayaH / sAmpratamAdezato vibhaNipurAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAM tamAha tiriyu-rlpiis-kmmnn-duannaannaa-'yt-tiasuhlesaasu| abhaviya-micchattesu amaNA-'NAhAragesu ca // 290 // bhaMgo'TTamo cia bhave hassiyaraThiINa AuvajjANaM / sesAsu jANiyavvA ukkoseyaraThiivva kamA // 291 // (pre0) "tiriyuralamIse"tyAdi, tiryaggayodhau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayogamatyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyama kRSNAdivyazubhalezyAmArgaNA tathA-'bhavya-mithyAtvayorasaMzya-'nAhArakamArgaNayorityetAsu trayodazamArgaNAsu pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "hassiyaraThiINa" tti 'hrasvetarayoH'-jaghanyA'jaghanyayoH sthityoH pratyekaM "bhaMgo'hamo' tti aSTamo bhaGgo''neke bandhakA aneke'bandhakA eveti / kutaH ? etAsu pratyekaM praviSTAnAM sAdhAraNavanaspatikAyAdijIvAnAM prastutadvividhasthitibandhasvAmitvena padayasyApi dhruvatvAditi / sesamArgaNAsvAha-"sesAsu jANiyavvA" ityAdinA, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthaH punarayam--aparyAptamanuSyAdiSvekAdazasAntaramArgaNAsu tu mArgaNAnAmeva sAntaratvenotkRSTAnutkRSTasthityoriva jaghanyA'jaghanyasthitilakSaNapadayasvAdhravatvAdaSTau bhaGagAH prApyante / sarveSvekendriyabhedeSu, bAdarAparyAptapRthivyaptejovAyukAyarUpeSu caturyu bhedevaparyAptapratyekavanaspatikAye, ogha-paryAptA'paryAptabhedabhinneSu triSu sUkSmapRthivIkAyabhedeSu, tathaiva mUkSmAkAya-tejaskAya-vAyukAyasatkeSu triSu triSu bhedeSu, sarveSu sAdhAraNavanaspatikAyabhedeSu, vanaspatikAyodhamArgaNAyAM cetyetAsu pratyekamutkRSTa
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhaGgavicaya mUlASTaprakRtyutkRSTAdisthitInAM o AyurvarjasaptAnAm--utkRSTa-jaghanyasthityoH pratyekam-caturtha-SaSThA-'STamAH bhnggaaH| " anutkRSTA-'jaghanyasthityoH pratyekam-tRtIya-saptamA-'STamAH bhnggaaH| (gAthAHAyuSaH--utkRSTasthiteH-caturtha-SaSThA-'STamAH, bhaGgAH jaghanyA'jaghanyasthityoH-- 282. ,, anutkRSTasthiteH-tRtIya-saptamA-'STamAH bhaGgAH kevalo'STamo bhaGga enoti| 289) prAdezataH gati indriya yoga0 kAya0 Aharakatanmizrayogau gata aparyAptamanuSya vaikriyamizrazca, veda0 3 / 7 sarve sAdhAraNavanaspati. sarve ekendriya- 16 sarvasUkSmA-'paryAptabhedAHbAdarapRthivyapte-jo-vAyu kAyabhedAH, aparyAptapratyekavanaspati0 vanaspatyoghabhedazca0 25 utkRSA-'nutkRSTa-jaghanyA-'jaghanya sthitInAM pratyekam - apramabhaGga eva | aSTau bhaGgAH AyurvarjasaptamUlaprakRtInAm caturvidha-| caturvidhasthitInAM utkRSTAyAH-caturtha-SaSThA-'TamA bhaGgAH, jghnyaayaa:-utkRssttvttryH| tatrayo bhaGgAH sthitInAMma pratyekamaSTau | anutkRSTAyAH-tRtIya-saptamA 'STamAH, ajaghanyAyAH-anutkRSTavabhaGgAH AyuSaH jaghanyA-5 | tiryaggatyogha praudArikamizraH jaghanyayoH bheda01 sthityoH / kAmaraNa aSTama eva sarve deva-niraya-progha-paryAptA-upa- progha-bAdaraugha-bAdaraparyApta- sarva manovaco0 bheda0 sarvapaJce-ryAptabhedabhinnA:sarva bhedabhinnAH pRthivyaptejo-| kAyayogaugha0 ndriyatiryagabheda vikalendriya-paJce vAyukAyabhedA dvAdaza,pratye- audArika0 manuSyaughatatparyApta ndriyabhedAH, kavanaugha-tatparyAptabhedau, traya- vaikriyazca0 mAnuSIbhedAzca0 12 strasakAyabhedAzca0 strI0 napuM0 17 13 3 naraka-paJcendri- sarve vikalendriya- sarve trasakAyabhedAH paryApta- sarve manovaco0 bheda . yatiryag-manuSya' paJcendriyabheda0 bAdarapRthivyaptejauvAyu0 strI0 vaikriya0 devasatkAHsarvaparyAptapratyekavanaspati AhArakabhedAH 46 bhedazca 8 tanmizra zeSa tiryagogha0 sarvaekendriya uparyuktASTavarjAH pRthivIkA- kAyayogaugha0 - yaudhAdibheda. audArikatanmizrI, zroghavata A pratipannachedopasthApanIyasaMyatAdInAM jadhanyAdiparimAraNAnusAreNa sammavadbhaGgA, svayamUhyAH /
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ - yantrakam ] bhaGgavicayapradarzakaM yantrakam bhaGgakrama :- ( prathama ) eko bandhakaH, (dvitIyaH) eko'bandhakaH, (tRtIya) sarve bandhakAH, (caturthaH) sarve'bandhakAH, saMyama0 kaSAya. jJAna0 sarva0 4 sarvao 4 matyajJAna0 zrutAjJAna0 2 matyAdijJAna catuSkaM vibhaGgajJAna 0 5 matyAdi jJAnacatuSka vibhaGga0 5 matya jJAna0 zrutAjJAna0 2 sUkSmamsaparAya0 | cheda0 parihAra0 asaMyama0 1 saMyamaughao sAmAyika dezasaMyamazva 3 1 asaMyamaH dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram 1 (paJcamaH ) eko bandhaka eko'bandhakaH, (SaSThaH) eko bandhakosne ke'bandhakAH, (saptamaH) aneke bandhakA eko'bandhakaH (aSTamaH) aneke bandhakA aneke'bandhakA iti / darzana lezyA bhavya 0 azu0 zrabha0 3 1 cakSu0 zubha0 bhavya 0 acakSu. avadhi 3 saMyamaudhao sAmA0 avadhi- zubha0 cheda0 parihAra0 cakSu0 dezasaMyamazva, 5 3 2 3 1 samyaktva 0 zrapaza0 sAsAda0 mizra0 mithyAtva0 1 acakSu prazubha. bhavya. abha. 1 3 2 1 prabandhakA nAma ye pratipakSa sthitebaMndhakAste, na tu sarvathA'bandhakA iti / samyaktvaughao kSAyikao kSAyopazamikao 3 mithyAtvao 3 samyaktvato kSAyikao kSAyopa0 / sAsAdana0 asaM0 anA0 1 1 saMjJI0 AhA satraH gAthAGkAH saMjJI0 1 saMjJI0 4 1 AhArI 1 1 (gAthA 277 278) prasaMjJI AhA0 1 C 32 2 13 114 101 [ 271 62 282 26.1 283 284 261 284 284 260 261 285 286 287 288 262 288 292
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyetarasthitibandhe sthitevandhakaparimANamiva jaghanyasthitervandhakaparimANamapyasaMkhyevalokAkAzAdi lakSagameva, tatazca padadvayasya dhruvatvAdeko'STamabhaGaga eva prApyate / etA dvAtriMzanmArgaNA ekAdazA'paryAptamanuSyAdisAntaramArgaNAstathA 'tiriye'tyAdinA'nantaroktAstiryaggatyoghAditrayodazamArgaNAzca vihAya zeSAsu nirayagatyopAdicaturdazottarazatamArgaNAsu tUtkRSTasthitibandhakAnAmiva jaghanyasthitendhakAnAmapyasaMkhyalokAkAzapradezApekSayA stokatvAnmArgaNAnAM nirantaratvAccaikaM padaM dhruvamekaM tvadhruvamityevamoghavattrayastrayo bhaGagA eva prApyanta iti // 290-291 // tadevamabhihitA AyurvarjasaptAnAM jaghanyA'jadhanyasthityo nAjIvAzrayA bhaGgA mArgaNAsthAneSvapi / sAmprataM zeSasyA''yuHkarmaNastAnAdezato darzayannAha jAsu jeTThiyarANaM ThiINa bhaMgA''ugassa aTTha'sthi / tAsu jahaNiyarANaM te cia oghavva sesAsu // 292 // (pre0) "jAsu jeTThiyarANa"mityAdi, yAsu mArgaNAsvAyuSo 'jyeSThetarayoH'-utkRSTAnutkRSTayoH sthityorekAnekAdibandhakAvandhakaniSpannA bhaGgAH "aha'thi" tti anantaram'savvesu khalu nnaargpnniditiriynnrdevbheesu| savvesu vigliNdiypnniditskaaybheesu|| bAyarasamattapuhavAicaugapatteapaNamaNavayesu / vivAhAradugapurisathIvauNANesu vibhaMge / / saMyasasamaiacheaparihAradesohiNayaNateUsu / pmhmuilsmmkhiaveagsaasaannsnnnniisu|| Aussa aTThabhaMgA ukkosAe ThiIa NAyayA / / evamaNukkosAe........ || (gAthA-285....288 ) ityanenASTAvabhihitAH santItyarthaH / "tAsu jahaNiyarANa te cia" ti tAsu nirayagatyodhAdiSvekottarazatamArgaNAsu 'jaghanyetarayoH'-jaghanyAjaghanyayoH sthityosta evASTo bhaGgA bhavantItyarthaH / kutaH ? etAsa pratyekaM mUlata eSa jIvAnAmasaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvenAyuSa utkRSTA-'nutkRSTasthitibandhalakSaNapadadvayasyeva jaghanyA-'jaghanyasthitivandhalakSaNapadadvayasyApyadhruvatvAt / atha zepamArgaNAsvAha-"oghavva sesAsu" ti zeSAsu tiryaggatyodhAdiSu dvipaSTimAgaMNAsa pratyekamAyuSo jaghanyA'jaghanyasthityoH pratyekamoghavadeko'STamabhaGga evetyarthaH / nanvetAsu kathamutkRSTAnutkRSTasthityobhaGgavattrayastrayo bhaGgA nAbhidhIyante ? ucyate, tatrA'nantajIvarAzikeSvasaMkhyalokajIvarAzikeSu vA mArgaNAsUtkRSTasthitendhakAnAM stokAnAmeva prAptaH padasyakasyAdhruvatvena bandhakAmAvasyaikAdivandhakAnAM ca kAlabhedena lAbhAttrayo bhaGgAH prApyante / atra tu jaghanyasthitevandhakA apyajaghanyasthitevendhakAnAmiva bahavaH prAnyante, tatazcAjaghanyasthitervandhakAnAmiva jaghanyasthiterbandhakAnAmapi sadaiva prApteH padadvayasya dhruvatvAdeko'STa nabhaGga eva labhyata iti / tatrotkRSTasthitivandhakAnAM stokatvaM tUtkRSTasthitikAyuSo vedakAnAM jIvAnAM loke stokatvAt , prakRte jaghanyasthitervandhakAnAM bahuprAptistu loke kSullakabhavarUpajaghanyAyurvedakAnAM jIvAnAmanantatvAda boddhvyaa|
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata utkRSTAnutkRSTasthityoH ] dvitIyAdhikAre bhAgadvAram [ 273 __ ayambhAvaH-yasthitikajIvAnAM loka utkRSTato yAvatparimANaM bhavati, tatparimANAdadhikajIvA ekasmin samaye tatsthitikamAyurna badhnanti; kSullakabhavagrahaNasthitikA jIvA loke'nantA bhavantyataH kSullakabhavapramANajadhanyasthiterbandhakA apyekasamaye loke'nantAH prApyante, pUrvakoTayAdisthitikajIvAstu loke stokA bhavantyataH pUrvakoTayAdisthitikAyuSo bandhakA api loke stokAH prApyante, ityevamubhayatra bandhakaparimANavaiSamyAdbhagavaiSamyaM yoddhavyamiti // 292 / / ___ tadevaM pratipAditaH zeSasyA''yukarmaNo jaghanyA'javanyasthityo nAjIvAzrayo bhaGgavicaya Adezato'pi / evaJca gataM saptamaM nAnAjIvAzritaM bhaGgavicayadvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre saptamaM nAnAjIvAzraya bhaGgavicayadvAraM samApram / / // athA'STamaM bhAgadvAram // samprati kramaprApte "bhAgo" ityanenoddiSTe bhAgadvAre bhAgaprarUpaNAM cikIrSurAdau tAvadutkRSTA- .. nutkRSTasthityobandhakajIvAnAM bhAgAn darzayannAha ukkosAa ThiIe aNaMtabhAgo'tthi baMdhagA'TThaNhaM / hoaMti baMdhagA khalu aNaMtabhAgA ajeTTAe // 293 // (pre0) "ukkosAa ThiIe"ityAdi, tatra "DaNha"mityatrA'kArasya darzanAdaSTAnAM jJAnAvaraNAdInAM mUlaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiterbandhakAH "abhaMtamAgo'tvi" ti oghato bhaNyamAnatvAt sarveSAM sthitibandhakajIvAnAmanantabhAgaH,-anantatamaikabhAgapramANAH santItyarthaH / kuta eka eva bhAga iti gamyate ? 'aNaMtabhAgo' ityatraikavacanasyopAdAnAditi / kathamanantaikabhAgaH ? iti cet, paryAptasaMjJipaJcendriyANAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAtteSAM ca sarvasthitibandhakAnantabhAgagatatvAt / ata eva zeSA anantabahubhAgajIvA jJAnAvaraNAdInAM tattatprakRtInAmanutkRSTasthiterbandhakatayA prAptA iti tAn tathaiva darzayannAha-"hoanti baMdhagA khalu" ityAdi, atra "aNDa" mityanuvartate'to'STAnAM mUlaprakRtInAM pratyekam "ajehAe" ti 'ajyeSThAyAH' -anutkRSTAyAH sthiterbandhakAH khalvanantabhAgAH-sarvasthitibandhakajIvAnAmanantabahubhAgagatA bhavantItyarthaH / atrApi pUrvava bahuvacanaprayojanAd bahubhAgagrahaNaM vijJeyam / evamevottaratrApi draSTavyamiti // 293 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 ] baMdhANe mUlapa DiThabaMdho [ mArgaNAsvAyurvarja prakRtInAm tadevaM darzitA aSTAnAmutkRSTAnutkRSTasthityorvanvakabhAgA oghataH / idAnIM tAnevAdezataH pracikaTavirAdI tAvadAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmAha sattaNDukkosAe anaMtabhAgo'tthi tiriyakAyesu / uraladuga-kammaNe Napu sage caukasAyesu // 294 // aNNANaduge ayate acakkhudaMsaNa-tiasuhalesAsu / bhaviye-yara-micchesu asaNNi-AhAra- giyaresu // 295 // (pre0) "sattaNhukkosAe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTAyAH sthite: "anaMtabhAgo'tthi "tti mArgaNAgatAnAM saptakarmasatkasarvasthitibandhakajIvAnAmanantatamaikabhAgapramANAH santItyarthaH / candhakA iti gamyate / kAmu mArgaNAsvityAha - "tiriyakAyesu"mityAdi, tiryaggatyogha-kAyayogayoH "uraladugakammaNesu" ti audArikau dArikamizrakAyayogamArgaNayordvike, kArmaNakAyayoge, tathA napuMsakavede, krodhAdicatuH kaSAyamArgaNAsu / anyamArgaNAH saMgrahItumekAmAryAmAha - "aNANaduge" ityAdi matyajJAna - zrutAjJAnamArgaNayordvike, asaMyame, acakSurdarzane, kRSNAditryazubhalezyAsu, bhavye, taditare'bhavye, mithyAtve, asaMjJayA''hArakamArgaNayoH, AhAraketarA'nAhAraka mArgaNAyAmityetAsu trayoviMzatimArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH ? oghavadetAsu pratyekaM praviSTairanantabahubhAgagataiH sAdhAraNavanaspatikAyAdijIvaiH sarvadAnutkRSTasthitibandha eva nirvartyate, itthaJca zeSANAM saMjJipaJcendriyAdInAmutkRSTasthitibandhakAnAmasaMkhyeyatvena te tiryaggatyAditattanmArgaNAgatasaptakarmasatkasthitibandhaka jIvAnAmanantata maikabhAgagatA eva bhavanti // 294-295 // atha sArdhA''ryayA zeSamArgaNAsu saptakarmasatkotkRSTasthitervandhakabhAgAn prarUpayannAha - pajjamaNusa-maNusIsu savvatthA - SShAraduga-avesu / maNaNANa-saMyamesu samai a-chea - parihArasuhumesu // 296 // ho anti saMbhAgo asaMkhabhAgo havanti sesAsu / (pre0) "pajjamaNuse" tyAdi, paryAptamanuSya- mAnuSImArgaNayoH, sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedA-''hAraka-''hArakamizra kAyayogamArgaNAbhedadvayA'pagatavedamArgaNAsu tathA manaH paryavajJAnasaMyamamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApana parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsvityetAsu saMkhyeyajIvarAzikAsu dvAdazamArgaNAsu pratyekaM " hoanti saMbhAgo" tti 'sattaNhukko - sAe' ityasyAnuvRtteH saptAnAmAyurvajanyatamAnAM paryAptamanuSyAditattanmArgaNAsu bandhaprAyogyAnAM jJAnAvaraNAdimUlaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiteH saMkhyeyabhAgo bhavanti, bandhakA iti prakaraNAdgamyate / kutaH 1 etAsu mArgaNAsu pratyekaM jIvAnAM saMkhyeyatvAdutkRSTasthitibandhasyaikasthitibandhasthAnAtma
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTA-'nutkRSTasthityoH ] dvitIyAdhikAre bhAgadvAram [ 275 kandhAcceti / atha zeSamArgaNAsa prakRtamAha-"asaMkhabhAgo havanti sesAsu"miti, anantarokamArgaNAH parityajya zepAsa nirayagatyopAdipaJcatriMzaduttarazatamArgaNAsa pratyekam "asaMkhabhAgo havanti" tti mArgaNAgata sarvabandhakAnAmasaMkhyabhAgaH-asaMkhyeyatamaikabhAgapramANA bhavanti, saptAnAmutkaSTAyAH sthiterbandhakA iti prAgvadyojyamiti / / zeSamArgaNA nAmata imAH-sarve nirayabhedAH, catvAraH paJcendriyatiyagbhedAH, manupyauvA-'paryApta manuSyabhedo, sarvArthasiddhavimAna bhedavarjA ekonatriMzaddevagatibhedAH, ekonaviMzatirIndriyamArgaNAbhedAH, dvicatvAriMzadapi pRthivyAdikAyamArgaNAbhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyavaikriyamizrakAyayoga-strIveda-puveda-matyAditrijJAna-vibhaGagajJAna-dezasaMyama-cakSadarzanA-'vadhidarzanatejaH-padmazuklalezyA-samyaktvAgha-kSAthika-kSAyopazamiko-pazamika-mizra-sAsAdana-saMjJimArgaNAbhedAzceti / atra nirayagatyoghAdibhedeSu pratyekaM sthitibandhakajIvAnAmasaMkhyeyatvAdekasthitivandhasthAnatmakotkRTasthitenvitA appasaMkhyeyakamAgagA evaM prApyante, saptasvekendriyamArgaNAbhedeSu, sarveSu sAdhAraNavanaspatikAya bhedeSu vanaspatikAyoghamArgaNAbhede ca yadyapi pratyekamanantA jIvAH santi, tathApi teSu bAdarasAdhAraNavanaspatikAyAdyanantakAyikajIvAnAmapi tattanmArgaNAsatkotkRSTasthitibandhasvAmitvAdutkRSTasthiterbandhakA asaMkhyeSabhAgagatA eva prApyanta iti tathaivAbhihitA iti // 296 / / atha sarvamArgagAsvanutkRSTasthitendhikabhAgAnAha sabbAsu sesabhAgA'NukkosaThiIa NAyavvA // 297 // (pre0) "savvAsu" ityAdi sugamam / navaraM "sesabhAgA" tti yAsveko'nantabhAgaH saptAnAmutkRSTasthitebandhakA uktAH, tAsu tiryaggatyoghAdimAgaMNAsa zezA anantabahubhAgAH saptAnAmanukRpasthitendhakAH / evameva zeSamArgaNAsvapi zeSAH saMkhyepabahubhAgAH, asaMkhyeyavahubhAgAzca yathAsambhavaM jJAtAvaraNAdInAmanutkRSTasthiterbandhakatayA draSTavyA iti // 297 / / tadevaM pratipAditA AyurvarjasaptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityobandhakabhAgA mArgaNAsthAnevapi / sAmprataM zeSasyA''yuHkarmaNastAn mArgaNAsu darzayannAha tiriye svvegiNdiy-nnigoa-vnnkaa-yuraaliydugesu| nnpum-cukssaayesuduannaannaa-'yt-avkkhuusu||298|| apasatthatilesAsu bhavi-yara-micchA-'maNesu aahaare| Aussa baMdhagA khalu aNaMtabhAgo'thi jeTTAe // 299 // (pre0) "tiriye savvegidiye"tyAdi, tiryaggatyoghe, tathA "savve" ityAdau sarvazabdasyaikendriya-nigodayoH pratyekaM yojanAt sarva ekendriyabhedAH, sarve ca nigodabhedAstathA vanaspati
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSkotkRSTetarasthityoH kAyaugha-kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizrakAyayogeSu, tathA napuMsakaveda-catuHkapAyeSu, matyajJAna-zratAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzanamArgamAsa, mArgaNAntarANi saGgrahAyAha-"apasatthe"tyAdi, 'aprazastAH' -azubhAH kRSNAditrilezyAstAna, bhavye, taditare'bhavye, mithyAtvA-'saMjJimArgagayorAhArakamArgaNAyAmityetAsu SaTtriMzanmAgaMNAsu pratyekam "Aussa" ti AdhuH karmagaH "jeThAe" ti 'jyeSThAyAH'-utkRSTAyAH sthiteH "baMdhagA khalu aNaMtabhAgo'sthi" tti sagamam / ityakSArthaH / bhAvArthastvayam-pUrvakoTayAdyutkRSTasthitikajIvAnAM loke stokatvAttasya pUrva koTayAgutkRSTasthitikAyuSo bandhakA api loke stokA asaMkhyeyA eva prApyante / kiJca prakRtatarvamArgaNAsu pratisamayaM sarvajIvAnAmAyurvandhAbhAve'pi mArgaNAgata tIvebhyaH saMkhyepaikabhAgagatA anantA jIvAH pratisamayamAyurbandhakatayA prApyante / tebhyazcoktanItyA pUrvakoTayAvatkRSTasthitevenyakA asaMkhyeyA eva sambhavanti, na punastadadhikAH / te ca mArgaNAgatAnAM sarveSAmAyubandhakajIvAnAmanantatamaikabhAgagatA evetikRtvA "baMdhagA khalu aNaMtabhAgo'sthi" ityabhihitamiti / / 298-299 / / atha zeSamArgagAsu sArdhayA''ryayA'yuSa utkRTasthiterbandhakamAgAnnirUpayannAha pjjmnnus-mnnusiisuaahaardugaa-''nntaaidevesu| mnnnnaann-sNym-smiacheaprihaarsuilkhiesu||30|| hoanti saMkhabhAgo asaMkhabhAgo havanti sesaasu| (pre0) "pajjamaNuse"tyAdi, paryAptamanuSya-mAnupImArgaNayostathA''hArakaThika AhArakA''hArakamizrakAyayogalakSaNe, AnatakalpAdisarvArthasiddhavimAnAntASTAdazadevamArgaNAsu, manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana- parihAravizaddhikasaMyama-zakalesA-kSAyikasammakatvarUpAsa saptamArgaNAsvityevamekonatriMzanmArgaNAtutyekaM "hoanti saMkhabhAgo ti mArgaNAgatAyundhakajIvAnAM saMkhyeyatamaikathAgo bhavanti, ayupo jyeSThAyAH sthiterbandhakA iti prakaraNAdnyA iti / atra sarvArthasiddhavimAnabhedabarjAsu zeSAsAnatAdiSu devagatikAtadazamArgagAmu yayappasaMkhyeyA jIvAH santi, tathApi tAsu vivakSita ekAsmin samaye saMkhyeyAdavikA jIpA AyuvakAmA na prApyante / kutaH ? taiH paryAptamanaSyasatkArbandhAta paryAptamanaSyANAmutkRSTapade'pi saMkhye tyAcca / idamuktaM bhavati-yatprAguktaM loke yasthitikajIvAnAmu-kRSTato yAvatparimANaM tanAti, tatparimANAdadhikajIvA ekasmin samaye tatsthitikAyundhakatamA na prApyante, kintu tato hInA eva prApyanta, iti niyamena paryAptamanuSya satkAyundhakA ekasmin samaye saMkhyA evaM prApyante; tebhyo'pi kevaladevagatimArgaNAsatkaprakRtai kabhedeSu te stokArAH saMpa yante / zeSaparyAptamanuSyAdimArgaNAsu tu sarve'pi jIvAH saMkhyeyA itikRtvA''yurvandhakajIvAnAmapi saMkhyevAvikAnAmasambhava eva / evaM ca sthite ekasthitibandhasthAnAtmakotkRSTasthitikAyuyo bandhakajIvA mArgaNAgatasarvAyu
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghao'STAnAM jaghanyetarasthityoH] dvitIyAdhikAre bhAgadvAram [ 277 bandhakajIvAnAM saMkhyeyaikabhAgagatAH, nAnAsthitibandhAtmakAnutkRSTasthitikAyuSo bandhakAstu saMkhyeyabahubhAgagatA itikRtvA 'hoanti saMkhabhAgo' ityuktamiti / ___athoktazeSasarvamArgaNAsu prastutamAha-"asaMkhabhAgo havanti" ti anantaroktatiryaggatyAdipaJcaraSTimArgagA vivayaM zeSAsu nirayagatyodhAyaTanavatimArgagAsa pratyekam "asaMkhabhAgo havanti" ti Atura utkRSTasthitandhakAstattannirayAtyoghAdimArgaNAgatasarvAyurvandhakajIvAnAmasaMkhyabhAgagatA bhavantItyarthaH / tatra zeSamArgaNA'bhidhAnAni tvimAni-aSTau nirayagatibhedAH, catvArastiryapaJcendriyabhedAH, manuSyaughA-'paryAramanaSyabhedau, devauSabhedaH, ekAdaza bhavanapatyAdisahasrArAntA devabhedAca, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, tathaiva sarve pRthivIkAyA-'SkAya-tejaskAya-vAyukAya pratyekavanaspatikAya-nasakAyabhedAH, sarve manoyogabhedAH, sarve vacanayogabhedAH, vaikriya kAyayogabhedaH, strIveda-puveda-matyAditrijJAna-vibhaGgajJAna-dezasaMyama-cakSurdazanA-'vadhidarzana-tejolezyA-padmalezyA-samyaktvogha--kSAyopazamikasamyaktva-sAsvAdana-saMjJimArgaNAbhedAzveti / etAsa pratyekamasaMkhyeyA jIvAH, utkRSTAyuzca tiyega-devAdyasaMkhyeyajIvarAzisatkaM badhyate, tatazcotanItyotkRSTasthitikAyurvandhakA apyasaMkhyakabhAgagatAH prApyanta iti // 30 // atha prAgiva sarvamArgaNAsvAyuSo'natkRSTasthiterbandhakabhAgAn darzayannAha savAsu sesabhAgA'NukkosaThiIa nnaayvvaa||301|| (pre0) "savvAsu" ityAdi gatArtham / navaraM sarvAsvityanena vaikriyamizrakAyayogAdisaptamArgaNAvarjAstriSaSTyuttarazatamArgaNA grAhyAH / iti // 301 // tadevamabhihitA Adezato'pi mRlATakarmaNAmutkaTAnatkRSTasthityobandhakabhAgAH / sAmprataM teSAmevA jayanyA'jaghanyasthityondhakabhAgAn vyA cikIrSurAdau tAvadoghata Aha-- sattaNha lahuThiIe aNaMtabhAgo asaMkhabhAgo'sthi / Aussa sesabhAgA ajahaNNaThiIa aTTaNhaM // 302 // (pre0) "sattaNha lahuThiIe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM 'laghusthiteH'jaghanyasthiteH "aNaMtabhAgo' ti sarvasthitibandhakajIvAnAmanantatamaikabhAgaH, santIti pareNAnvayaH, bandhakA iti gamyate / kutaH ? saptAnAmaudhikajaghanyasthioH kSapakastAnitvAt teSAM cAtistokatvAditi / athAyugo javanyasthiterAha-"asaMkhabhAgo'sthi" ti sarvAyurvandhakAnAmasaMkhyatamaikabhAgo bhavanti, 'lahuThiIe' ityasyAnuvRtyA laghusthiteH, bandhakA iti gamyate / evamuttaratrApyanuvRttyA yogo draSTavyaH / kasya karmaNa ityAha-"Aussa" ti AyuHkarmaNa iti / kutaH ? jaghanyasthitikAyuSaH sAdhAraNavanaspatikAyajIvairapi nirvartanAditi / athAjaghanyasthiterbandhakabhAgAnAha-"sesabhAgA" ityAdi, sasAnAM javanyasthitevandhakalakSaNamanantaikabhAgaM vihAya zeSA anantabahubhAgAH
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyAdisthite. saptAnAmajaghanyasthiterbandhakAH, AyuSo jaghanyasthiterbandhakalakSaNamasaMkhyaika bhAgaM vivarya zeSA asaMkhyabahubhAgA AyuSo'jaghanyasthitendhakAH, santItyanuvartate / gatArthamiti // 302 // uktA oghato'STAnAM jghnyaajghnysthityorbndhkbhaagaaH| athAdezato didarzayipustAvadAdAvAyurvarjasaptamUlaprakRtInAmAha sattaNha jahaNNAe aNaMtabhAgo'sthi kaayuraalesu| Napuma-caukasAyesu acakkhu-bhaviyesu AhAre // 303 // (pre0) "sattaNha jagAe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyAyAH sthitendhakAH "aNaMtabhAgo'sthi" tti kAyayogaugho-dArikakAyayogAditattanmArgaNAgatasarvabandhakAnAmanantabhAgaH-anantatamaikabhAgagatAH santi / kAsu mArgaNAsvityAha-"kAyurAlesu"mityAdi, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogayoH, napuMsakaveda-krodhAdicatuHkaSAyeSu, tathA'cakSurdarzana-bhavyamArgaNayorAhArimArgaNAyAmityetAsu dazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH ? iti cet, pratimArgaNaM sAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM samAveze sati kSapakANAM jaghanyasthitibandhasvAmitvAt / idamuktaM bhavati-sAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM samAvezena pratimArgagamanantaM bandhakaparimANam , kSapakANAM jaghanyasthitibandhasvAmitvena saMkhyeyA eva saptAnAM jaghanyasthitervandhakAH, te ca mArgaNAgatasarvabandhakajIvAnAmanantaikabhAgamAtrA eveti // 303 // atha sArdhagAthayA zeSamArgaNAsu prkRtmaahpjjmnnus-mnnusiisusvvtthaa-''haardug-aveesu| maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihAra-suhumesu // 304 // hoanti saMkhabhAgo asaMkhabhAgo havanti sesaasu| (pre0) "pajjamaNu se"tyAdi, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthaH punarayam-ekayA''yaM yA saMgRhItAsu paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNAsa pratyekaM saMkhyeyAnAM jIvAnAmeva sadbhAvena "hoanti saMkhabhAgo" ityanena prakRtAH saptAnyatamAnAM bandhaprAyogyaprakRtI / jaghanyasthiterbandhakAH saMkhyeyakabhAgagatA abhihitAH / "asaMkhabhAgo havanti sesAsu"mityatra zeSamArgaNAstu imA aSTacatvAriMzadabhyadhikazatam-sarve nirayagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, manuSyaughA-upaptimanuSyabhedo, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjA ekonatriMzaddevagatimArgaNAbhedAH, sarve indriyamArgaNAbhedAstathaiva sarve kAyamArgaNAbhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArimizra-vaikriya-vaikriyamizrakArmaNakAyayoga--strIveda-puveda-matyAditrijJAna-matyajJAnAdivyajJAnA--'saMyama-dezasaMyama--cakSurdarzanA'vadhidarzana-kRSNAdiSallezyA-'bhavya-samyaktvaugha-sAyika-vedakau-pazamika-sAsAdana-mizra-mithyAtva
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyAtakabhAga asaMkhyAtaika- proghavad / yantram ] aSTamUlaprakRtInAmutkRSTA-'nutkRSTasthitibandhakAnAM bhAgapradarzakayantram [279 AyurvarjasaptaprakRtInAm prAyuSaH utkRSTa proghavad asaMkhyAtai saMkhyAtekabhAga0 sthiteH-| anantaikabhAga0 / bhAga0 | anantaikabhAga0 / kabhAga0 anutkRSTa proSavada asaMkhyAtaba proghavad | asaMkhyAtasaMkhyAtabahubhAga0 saMkhyAtabahubhAga0 bahubhAga0 sthiteH- | anantabahubhAga0 - bhAga0 | anantabahubhAga0 paryAptamanuSya.mAnu paryAptamanuSya. mAnutiryaggatyogha0 zeSa0 | zeSa0 gati0 SI.sarvArthasiddhadeva0 tiryaggatyogha0 SI.AnatAdisarvArtha 1 | siddhAntadeva0 20 indriyaH sarvakendriyabheda07 vanaugha0 sarvasAdhA zeSa0 kAya0 raNavanabhedAzca0 8 kAyayogaugha0 AhAraka-tanmizra0 zeSa0 kAyayogaugha0 praudA- AhAraka-tanmitha- zeSa0 yoga0 audArika-tanmizra0 kArmaNa 4 rika-tanmizra03 / yogau0 2 strI0 pu | napuMsaka0 1 apagataveda0 1 napuMsaka 1 43 sarva zeSa zeSa0. veda0 kapAya sarva sarva zeSa0 jJAna0 matyajJA. zrutAjJA.2 manaHparyava0 1 manaHparyava0 4 matyajJA.zrutAjJA. 2 saMyamaugha.sAmA.cheda. dezasaMyamaH saMyamauSa0 sAmA0 dezasaMyama0 saMyama asaMyama01 / asaMyama parihAra. sUkSma 5 | chedaparihAra04 cakSu0 cakSu0 darzana acakSu0 1. avadhi | acakSu0 avadhi02 lezyA0 zuklA0 zeSa0 | azubhakRSNAdyA03 azubhA0 3 zubhA0 bhavya bhavya0abhavya02 bhavya0abhavya02 zeSa0 kSAyika0 zaSa0 samyaktvaM mithyAtva0 1 mithyAtva0 1 saMjI0 saMjJI0 asaMjJI asaMjJI AhArI. sarva0 2 AhAraka0 sarvamArgaNAH-- 23 / 135 26 gAthAGkAH-264-265-301 / 266-301 297-301 / 26-266-301 300-301
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ] [ yantram ____ aSTamUlaprakRtInAM jaghanyA-'jaghanyasthityorbandhakAnAM bhAgadarzakayantram AyurvarjasaptakarmaNAm / prAyuHkarmaNaH jaghanya- proghavada | saMkhyAtaika- ... | saMkhyAtaika- aoghavad anantaika asaM0 sthiteH bhAga0 | bhAga0 / khyaikabhAga| bhAga0 ekabhA0 ajaghanyaproghavad saMkhyAta- | asaMkhya groghavad anantabahu asaMkhya sthiteHbhAga0 bahubhAga0 bahubhAga. bhAga0 bahubhA0 paryAptamanuSya0 paryAptamanuSya gati0 zeSa0 zeSa0 mAnuSI0sarvArtha- mAnuSI0 Anasiddhadevabheda03 tAdideva. 20 sarva0 indriya0 sava0 16 sarva0 sarva0 kAya 42 42 kAyayogaugha0 | AhAraka ziSa0 audArika tanmizrayogau, yoga prAhAraka0 | zeSa tanmizra0 2 14 veda0 | napusaka apagataveda0. strI0 vedatrika | pu. 2 sava0 kaSAya0 sarva0 manaHparyava0 zeSa / manaHparyava0 jJAna saMyamaugha0sAmA0 cheda0 parihAra zeSa nayamauSa 0 JzeSa0 sAmA. cheda. pari| hAra. sUkSma..5 saMyama zaSa0 sarva darzana0 | acakSu0 1 sava0 // zukkA zeSa lezyA0 bhavya0 bhavya abhavya0 sarva kSAyika0 zeSa samya saMjJI0 sarva0 sarva anAhAra0 AhAra0 AhAraka AhAraka0 1 sarvamArgaNAH-- 10 148 | 26 gAthAGkA:-- 303 304 3 05 / 306-- | 307
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyupo jabanyetarasthityoH] - dvitIyAdhikAre bhAgadvAram [ 281 saMzya-saMzya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti / etAbhyo'STaca vAriMzadabhyadhikazatamArgaNAbhya ekendriyAdikatipayamArgaNA vihAya zepAsu sthitibandhakajIvAnAmasaMkhyeyatvAt , tathaikendriyAdimArgaNAbhedeSu sthitivandhakajIvAnAmAnannye'pi teSAM bandhanAyoga sasthitibandhasthAnAtvAsaMkhyeyabhAgarUpadekasthitivandhasthAnAtmakasya jaghanyasthitibandhasya nirvatakA mArgaNAgatazeSajIvAnAmasaMkhyakabhAgamAtrA eva sampayante, na tvanantekabhAgapramANA iti // 304 // atha''yurvarjasaptAnAmajaghanyasthitevandhakabhAgAn prAvadAha sabbAsu sesabhAgA ajahaNNaThiIa NAyabA // 305 // (pre0) "savvAsu" ityAdi gtaarthmiti||305 / tadevamabhihitA AyurvarjasaptAnAM jaghanyAjaghanyarityorvandhakabhAgA Adezato'pi / sAmprataM zepasyAyupastAna darzayannAha pjjmnnusmnnusiisuaahaardugaanntaaidevesu| mnnnnaann-sNym-smia-chea-prihaar-suil-khiesu||306||(gotiH) Aussa jahaNNAe saMkhaMso baMdhagA bhuNeyabvA / sesAsu asaMkhaMso savvattha alahuTi Ia sesaMsA // 307 // (gItiH) (pre0) "pajjamaNuse"ityAdi, akSarArthastu prAgvat / bhAvArthaH punarayam-paryAptamanuSyAyakonatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSa utkRSTasthiteriva jaghanyasthiterbandhakA api saMkhyeyA eva santi, tatazca jaghanyasthitivandhasyaikasthitibandhasthAnarUpatayA prAguktanItyA jaghanyasthitendhakA api mArgaNAgatasarvAyurvandhakAnAM saMkhyeyekabhAgagatA evaM prApyante, zeSamArgaNAsvapi nirayagatyAdiSu bahupu mArgaNAsvAyurvandhakajIvAnAmasaMkhyeyatvAt , tathaikendriyAdistokamArgaNAsvAyubaeNndhakajIvAnAmanantatve'pi teSAM sarveSAM jaghanyAyurvandhArhatvAdaikasthitibandhasmAnAtmakajaghanyasthitervandhakAH prAguktanItyA'saMkhyAtatamaikabhAgagatAH prApyanta iti // 306-3.7 // samAptA sarvAsAM mUlaprakRtInAM jaghanyAjaghanyasthityorvandhakAnAmapi bhAgaprarUpaNA, tatsamAptI ca gataM "bhAgA" ityanenodiSTamaSTamaM bhAgadvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre'STamaM nAnAjIvAzrayabhAgadvAraM samAptam / /
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha navamaM parimANadvAram || atha kramaprApte navame dvAre parimANagrarUpaNAM cikIrSurAdAvutkRSTAnutkRSTasthityorvandhakaparimA NamoghataH prarUpayannAha - uksAe ThiIe ahaM baMdhagA asaMkhejA / hunti aNukkosAe TiI uNa baMdhagANaMtA // 308 // (pre0 ) " ukkosAa ThiIe aTTaha" ityAdi, oghataH samastajIvarAzyapekSayA jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiterbandhakA ekasmin samaya utkRSTato'saMkhyeyA bhavanti, prativiziSTaparyAptasaMjJipaJcendriyANAmevASTakarma satkotkRSTa sthitibandhasvAmitvAt / "aNukosAe ThiI upa" ti atra 'aDDaNha' mityanuvartate, tato jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAmapyanutkRSTAyAH sthiteH punaH "baMdhagANaMtA" tti 'bandhakAH' - ekasmin samaya utkRSTato labhyamAnA nirvartakA anantA bhavantItyarthaH / sugamam ||308 || athAdezato vibhaNipurAdau saptAnAmutkRSTasthitervandhakaparimANaM darzayannAha-- sattaNDa timaNusesu savvatthA''hAraduga-avesu / maNaNANa-saMyamesu samaia-chea - parihAra - suhumesu // 309 // (gItiH) jeTTAe saMkhejA savvegiMdiyaNigoameesa | kAya anaMtA sesAsu asaMkhiyA yA ||310 // (pre0 ) " sattaNha timaNusesu" mityAdi, tatra "sattaNha" ityasya " jeTThAe saMkhejjA" ityanenottaragAthAyAmanvayastava AyurvajAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM 'jyeSThAyA:'- utkRSTAyAH sthite: saMkhyeyAH, bandhakA iti gamyate / kAsu mArgaNAstrityAha- "timaNusesu" mityAdi, vyAkhyAnato vizeSapratipattestrimanuSyeSvityanenA'paryAptabhedavarjA odha-paryApta mAnuSIbhedabhinnAstrayo bhedA grAhyAsteSu, tathA sarvArthasiddhAdevagatimArgaNAbhede, AhArakA ''hArakamizra kAyayogayojike, apagatavede, manaH paryavajJAne, saMyamaudhe, sAmAyika chedopasthApana- parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAbhedeSu cetyetAsu trayodazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / tatra manuSyaughamArgaNAM vinA zeSAsu pratyekaM saMkhyeyAnAmeva jIvAnAM sadbhAvena tadadhikasyA'saMkhyeyasyA'nantasya vA parimANasyA'sambhavaH / manuSyaughamArgaNAyAmapi paryAptamanuSyANAmevotkRSTasthiterbandhakatvAt teSAM cotkRSTaparimANasyA'pi saMkhyeyatvAduktAdhikaparimANAsambhava iti / atha yAsu prakRtabandhakAnAM parimANamanantaM tA mArgaNAH saMgRhyAha - " savvegiMdiye" tyAdi, sarvazabdasyobhayatra yojanAtsarva ekendriyajAti
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghAdezata utkRSTA-'nutkRSTasthityoH] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [ 283 bhedAH sarve ca nigodabhedAsteSu, vanaspatikAyaudhe ca pratyekam "aNaMtA" ti AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAmutkRSTasthiterbandhakA anantA ityarthaH / kutaH ? sAdhAraNavanaspatikAyikAnAmapi saptAnAM jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhasvAmitvAditi / ____ atha zeSamArgaNAsu prakRtamAha-"sesAsu" ityAdi, uktazeSAsu dvicatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekam "asaMkhiyA NeyA" ti saptakarmaNAmutkaSTasthiterbandhakA asaMkhyeyA jJeyAH / kutaH ? iti ced, nirayagatyodhAdiSu bahuSu mArgaNAsvasaMkhyeyAnAM jIvAnAM sadbhAvAt, katipayAsu ca tiryaggatyopAdimAgaMNAsu sAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM pravezenAnantajIvAnAM sadbhAve'pi tiryaksaMjJipaJcendriyaparyAptAdInAmasaMkhyeyajIvarAzikAnAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAditi / atra pratimArgaNaM saptAnAmutkaSTasthiterbandhakajIvAnAmasaMkhyeyatve'pi na te parasparaM tulyA eva, kintu hInA'dhikA bhavanti, tatra ca katipayamArgaNAsvatibahavo'saMkhyalokapradezarAzitulyAH, katipayamArgaNAsa tato hInA hInatarAdyAH santi, na punarasaMkhyalokapradezarAzitulyA iti // 309-310 // ___ arthatAsveva zeSamArgaNAsu yAsu pRthivIkAyaughAdimArgaNAsu prakRtabandhakA asaMkhyalokapradezarAzitulyAstAsu tadrAzeH pUrvoktabhaGgavicayAdiprayojakatvAduttaratra vakSyamANasparzanAdiprayojakatvAcca tatra vizeSataH pratipAdayannAha tattha vi asaMkhalogA puhavAicauNha svvsuhumesu| vAyaraasamattesu ya apajapatteavaNakAye // 311 // (pre0) "tattha vi asaMkhalogA" ityAdi, yAsu mArgaNAsvanantaram 'asaMkhiyA NeyA' ityanena sAmAnyataH saptAnAM jyeSThasthiterbandhakA asaMkhyeyA jJApitAstatrApi vakSyamANamArgaNAsu vizepataste "asaMkhalogA" tti 'asaMkhyalokAH' -- asaMkhyeyeSu lokAkAzapramANeSu kSetrakhaNDeSu yAvanta AkAzapradezAH santi tAvatpramANAH, jJeyA iti zeSaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"puhavAicauNha" ityAdi, pRthivyAdInAM caturNA mUlakAyabhedAnAM ya ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnA dvAdaza sUkSmabhedAsteSu sarveSu sUkSmapRthivIkAyaughAdibhedeSu, tathA "bAyaraasamattesu ya" ti teSAmeva pRthivyAdivAyukAyAntAnAM caturNA kAyAnAM ye catvAro bAdarAparyAptapRthivyAdilakSaNA uttarabhedAsteSu bAdarAparyAptapRthivIkAyAdibhedeSu , "apaje"tyAdi, aparyAptapratyekavanaspatikAyabhede cetyarthaH / etAsu saptadazamArgaNAsu pratyekaM praviSTajIvarAzInAmapyasaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyatvAt , tatrAsaMkhyeyatamaikabhAgagatA bhAgadvAre'bhihitAH prakRtabandhakA asaMkhyalokapradezarAzitulyA eva bhavanti, asaMkhyalokAnAmapyasaMkhyabhedabhinnatvAditi // 311 // atha saptamUlakarmaNAmevAnutkRSTasthiterbandhakaparimANaM mArgaNAsthAneSu darzayannAha
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsu saptAnAmanutkRSTasthiteH tiriye sbvegiNdiy-nnigoabhea-vnn-kaayjogesu| uraladuga-kammaNesUNapuMsage cuksaayesu||312|| aNNANaduge ayate ackkhudNsnn-tiahlesaasu| bhavi-yeyara micchesu asaNNi-AhAra-giyaresu // 313 // hunti aNukkosAe ThiIa sattaNha bNdhgaa'nnNtaa| (pre0) "tiriye savvegidiye"tyAdi, tiryaggatyoghe, "savvegidiyaNigoabhe" tti sarvazabdasyobhayatra yojanAt sarva ekendriyajAtibhedAH, sarve ca nigodabhedAstepu, tathA vanaspatikAyaugha-kAyayogasAmAnyayoH, tathaudArikau-dArikamizrakAyayogayoDhike, kArmaNakAyayoge, napuMsakavede, krodhAdicatuHkapAyabhedeSu, anyamArgaNAsaMgrahAyAha-"aNNANaduge' ityAdi, matyajJAnazrutAjJAnamArgaNayordvike, asaMyame, acakSadarzana-kRSNAdivyazubhalezyAsu, bhavye, taditare'bhavye, mithyAtve, asaMDyA-''hArimArgaNayostathA''hArItarasyAmanAhArakamArgaNAyAmityetAsvaSTatriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu pratyekaM :kimityAha--"hunti aNukkosAe" ityAdi, prakRtAnAmAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmanutkRSTAyAH-utkRSTetarasyAH sthiterbandhakA anantA bhavantItyarthaH / kutaH ? yata etAsu pratyekaM sUkSmavAdaraparyAptA'paryAptAnyatamasAdhAraNavanaspatikAyajIvarAzInAM pravezo'sti, te ca pratyekaM prakRtamArgaNAbandhaprAyogyasaptakarmasatkAnutkRSTasthitivandhaM kartuM samarthAH, teSAM ca pratyekaM parimANamanantam / uktaM ca jIvasamAse-'sAhAraNA u causu vi visuM loyA bhave'NaMtA' iti| tathA ca sati teSAM sUkSmAdisAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM parimANaprAdhAnyAd etAsu sarvamArgaNAsu prastutabandhakA anantAH prApyante / / 312-313 / / atha zeSamArgaNAsu sArdhagAthAdvayena prakRtaparimANamAhapajjamaNusa-maNusIsu savvatthA-''hAraduga aveesu // 314 // (gItiH) maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaar-suhumesu|| NAyavvA saMkhejjA sesAsu asaMkhiyA tattha // 315 // baayrsmttvjjiapuhvaaigcugsesbheesu| patteavaNammi tahA tadapajjatte asaMkhalogasamA // 316 // (gotiH) (pre0) "pajjamaNuse"tyAdi, paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNayoH, sarvArthasiddhAkhyadevagatibhede, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayoH, apagatavedamArgaNAyAM, tathA "maNaNANe" tyAdi, manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSa utkRSTasthite: ] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [ 285 " mArgaNAsvityetAsu dvAdazamArgaNAsu pratyekaM " NAyavvA saMkhejja" tti saptAnAmanutkRSTasthitebandhakAH saMkhyeyA jJAtavyAH / kutaH ? pratyekaM bandhakajIvAnAM saMkhyeyatvAditi / "sesAsu" ti uktazeSAsu viMzatyuttarazatamArgaNAsu pratyekam "asaMkhiyA" ti saptAnAmanutkRSTasthitervandhakA asaMkhyeyA bhavantItyarthaH / kutaH ? iti cet, pratyekaM jIvAnAmasaMkhyeyatvAt taiH sarvairanutkRSTasthitibandhasya nirvartanAcceti / atrA'pi sAmAnyato darzitA asaMkhyeyA bandhakAH prAgvad vizepato darzayannAha - "tatthe " tyAdi, tatra 'tattha' ityasyAnvaya uttaratra "asaMkhalogasamA " ityanena, tatazcAnantaroktA asaMkhyeyA api vizeSato'saMkhyeyalokAkAzapradezarAzitulyA jJeyAH / kAsu mArgaNAsvityAha - "bAyarasamattavajjia" ityAdi, 'bAdarasamAptAH' - bAdaraparyAptA ye bhedAste varjitA yebhyaste bAdarasamAptavarjitAH, te ca te pRthivIkAyAdikavAyukAyAntacatuSkasatkAH zeSabhedAH, bAdarasamAptavarjitapRthivyAdikacatuSkazeSabhedAH / te caugha- bAdaraugha - bAdarAparyApta sUkSmagha-sUkSmaparyAptasUkSmAparyAptabhedabhinnAH pad pRthivIkAyabhedAstathaiva paDakAyabhedAH, paT tejaskAyabhedAH, vAyukAyAzcetyevaM caturviMzatiH / teSu tathA pratyekavanaspatikAyadyabhede, tasya pratyeka vanaspatikAyasthA-paryAptabhede cetyetAsu SaDviMzatimArgaNAsu pratyekam " asaMkhalogasamA" iti yojitamiti / nanu zeSAmu nirayagatyoghAdimArgaNAbhedeSu tarhi kiyantaH ? iti cet, asaMkhyalokApekSayA'tyantastokAH, lokAbhyantaravartipratara zreNyAde ra saMkhyAdibhAgamAtragatanabhaH pradezarAzitulyatvAt / te ca vizeo jijJAsunA zrIprajJApanAsUtrAdito'vaseyA iti / / 314-315-316 / / tadevamabhihitamAyurvarja saptAnAmutkaSTAnutkRSTasthityandhakAnAmutkRSTapadagataparimANamAdezataH / sAmpratamA''yupastaddidarzayiSurAdI tAvadutkRSTasthiterAha paDa saMkhejjA hunti tira AhAradugA-''NatAidevesu / caraNANa saMyamesu samaia - chea- parihAresu // 317 // deso-hi-tisulesA samma khaia - veagesa sAsANe | Aussa guruThiIe sesAsu asaMkhiyA yA ||318 || (pre0 ) "saMkhejA hunti" ityAdi, saMkhyeyA bhavanti, bandhakA iti gamyate / kasyAH ? iti ced, AyuSo 'gurusthite:'- utkRSTAyAH sthiteriti dvitIyagAthottarArdhe'nvaya iti / kAsu mArga - NAsvitvAha-"tiNaraAhAraduge" tyAdi prAgvanmanuSyaugha- paryAptamanuSya mAnuSIlakSaNeSu triSu manuSyagatibhedeSu, tathA sshAraka - ''hArakamizra kAyayogayordvike, AnatakalpAdisarvArthasiddha vimAnAnteSvaSTAdazasu devagatibhedeSu matyAdicaturjJAna -saMyamaugheSu, sAmAyika-chedopasthApana- parihAravizuddhikasaMyameSu tathA dezasaMyamA- 'vadhidarzana - tejasyAditrizubhalezyA-samyaktvaugha - kSAyika - vedakasamyaktveSu sAsA - dane cetyetAsu catvAriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / tatra manuSyaughAdibahumArgaNAsu paryAptamanuSyA
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 ] baMdhavihANe mUlapaDiTiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nukRSTa thate: NAmevAyuSa utkRSTasthitibandhasvAmitvAt teSAM ca saMkhyeyatvAt prastutabandhakaparimANamapi tathaivoktam / AnatakalpAdidevagatimArgaNAsu tvasaMkhyeyAnAM devAnAM sadbhAve'pi teSu kasminnapi samaya AyurvandhakAH paryApta manuSyaparimANAdadhikA na sambhavanti, paryAptamanuSyAstUtkRSTato'pi saMkhyeyA eva santi / ata AnatakalpAdi mArgaNAsvekasamaya savyapekSamAyuSa utkRSTasthitervandhakaparimANamapyutkRSTapade saMkhyeyamevAbhihitamiti / "sesAsu asaMkhiyA NeyA" ti anantaroktasya 'Ausa guruThiIe' ityasya kAkAkSigolakanyAyenAtrApi yojanAd uktazeSAsu trayoviMzatyuttarazatamArgaNAsvAyuSo gurusthiterasaMkhyeyA jJeyAH, bandhakA iti gamyata iti / sugamam ; navaramanantajIvarAzikA svakendriyAdi mArgaNAsvapyutkRSTasthitikamAyuH paryAptamanuSyasatkaM paryAptatiryakpaJcendriyasatkaM vA nirvartyate, paryAptamanuSya- paryAptatiryak paJcendriyAzca samuditA apyasaMkhyeyA itikRtvA prAguktanItyA tadAyuSo bandhakA api samaste jagati kasminnapi samayavizeSe'nantA na prApyante, kintvasaMkhyeyA eva prApyanta iti tathaivAbhihitA iti / / 327-318 / / athAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakaparimANamAdezataH prarUpayannAha - pajjamaNusamaNusIsu AhAradugA-''NatAideve N / maNaNANa-saMyama samaia - chea - parihAra- suila- khaiesa // 319 // ( gItiH) saMkhejjA agurUe ThiIa Aussa hunti sesAsu / sattaNha jattiA khalu aguruTiIe'tthi tattiA NeyA // 320 // ( go0) (pre0) "pajjamaNu se "tyAdi, akSarArthastu prAgvat / bhAvArtha: punarayam--paryAptamanuSyAdimArgaNAsu pratyekamAyuSo bandhakA ekasmin samaya utkRSTataH saMkhyeyA eva prApyante, tatathAyupo'nutkRSTasthiterbandhakA api tadadhikA na sambhavanti / kuta AyuSo bandhakAH saMkhyeyA eva prApyante iti ced, paryAptamanuSyAdikatipayamArgaNAsu jIvAnAmeva saMkhyeyatvAt katipayAsu punarAnatakalpAdimArgaNAsu jIvAnAmasaMkhyeyatve'pi paryAptamanuSyasatkasyaivA''yupa bandhabhAvAt prAguktanItyAssyupa nyakAH saMkhyeyA eva prApyante / zuklalezyAyAmapyevameva, tasyAM tiryagbhirAyurbandhasyaivAkaraNAt / kSAyikasamyaktvamArgaNAyAM tu yugmitiryagbhirAyurvandhakaraNe'pi zrobhagavatIsUtrAbhiprAyeNa sUpapattikaM prastutaparimANam, tadabhiprAyeNa yugmitirazvAmapyasaMkhyeyAnAmabhAvAt / uktaJcasaMkhyeyavarSAyuSkasaMjJipaJcendriyatiryagbhyazcyutAnAM saMkhyeyAnAmevAsurakumAradevatayotpAda vyutpAdayadbhirvAdigajaghaTA kesaribhiH zrImadabhayadevasUripAdaizcaturviMzatitamazataka dvitIyodezavRttau'saMkhejjA utravajjaMti' tti asaMkhyAtavarSAyustirazcAmasaMkhyAtAnAM kadAcidyabhAvAt' iti / (sUtraM 698 ) teSAM ca saMkhyeyatve kSAyikasamyaktvabhAjAM tirazcAmapi saMkhyeyAnAmeva sadbhAvena devAyubaghnantaH prakRtamArgaNAgatAstiryagyugmina: saMkhyeyA eva, yugmivarjatirathAM tu kSAyikasamyaktva
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSsthiteH ] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [ 287 mArgaNAyAM praveza eva nAsti; kizca prakRtamArgaNAgatadevanArakAH samyaktvabhAktayA saMkhyeyarAzikasya paryApta manuSyasyA''yurbadhnanta ekasmin samaya AnatakalpAdibhedavat saMkhyeyA eva sampadyante, eteSAM samastAnAmapi saMkhyeyatva AyuSo'nutkRSTasthitevandhakA api saMkhyeyAdhikA na sambhavanti / ____ kaSAyaprAbhRte tu'saMkhejjA ca maNussesu khINamohA sahassaso NiyamA / sesAsu khINamohA gadIsu NiyamA asaMkhejjA // ' ___ ityanena kSINadarzanamohAH kSAyikasamyaktvabhAjastiyaJco'saMkhyeyA abhihitAH, atastanmate tu prakRtaparimANamAyavyayataulyaniyamAdbhAvanIyam / tathAhi-nirayagatyAdisarvajIvarAziSu pratyekamekasmin samaye saMkhyeyA asaMkhyeyA anantA vA yAvanto jIvA utkRSTato mArgaNAntarebhya AyAnti, tAvanta eva saMkhyAtA asaMkhyAtA anantA vA jIvA ekasmin samaye utkRSTato viyanti, tAvatAM jIvAnAM gatyantAgamanarUpo vyayo bhavatIti bhAvaH / kuto jJAyata etad ? iti ced, zrIprajJApanAdAvupapAtodvartanAdhikAre tu lyAnAM saMkhyeyAnAmasaMkhyeyAnAmanantAnAM vA jIvAnAmupapAtodvartanayo rabhihitvAt / uktazca zrImatyAM prajJApanAyAm-'neraiyA NaM bhaMte ! egasamayeNaM kevaiyA uvaTTati ? goyamA ! jahanneNaM ekko vA do vA tinni vA ukkoseNaM saMkhejjA vA asaMkhejA vA ubaTTati, evaM jahA ubavAo bhaNio tahA ghaTTaNA vi bhANiyavyA' / ityAdi / prakRte'pi cA'saMkhyeyaparimANe kSAyikasamyagdRSTitiryagjIvarAzAvekasmin samaya utkRSTataH saMkhyeyA eva jIvA AyAnti, na punarasaMkhyeyAH, paryAptamanuSyANAmeva tatrotpatteH / itthaM kSAyikasamyagdRSTitiryagjIvasaGghAte utkRSTa pade saMkhyeyAnAmevAyaH, yAvatAmAyastAvatAmeva vyayo'pIti niyamAt kSAyikasamyagdRSTijIvanicayAdekasmin samaya utkRSTato'pi saMkhyeyA eva viyanti; kiJca kasyAmapi mArgaNAyAmutkRSTato yAvatAmekasmin samaye maraNaM sambhavati, tadadhikAnAmAyurvandho na bhvti| tatazca kSAyikasamyagdRzAM tirazcAmasaMkhyeyAnAM sadbhAve'pyAyurvandhakAstu saMkhyeyA evotkRSTata ekasamaye prApyante, tathA ca sati zrIbhagavatyabhiprAyavat karAyaprAbhRtAbhiprAyeNA'pi prakRtamArgaNAyAmAyupo'nutkRSTasthitervandhakAstvekasamaye saMkhyeyAdhikA naiva prApyante, tatazca paryAptamanuSyAdikSAyikasamyaktvAntAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakA api saMkhyeyA evoktA iti / atha zeSamArgaNAsvAha-"sesAsu" ityAdinA 'agurUe ThiIa Aussa hunti' ityasya DamarUkamaNinyAyenA'trApi yojanAt zeSAsu nirayagatyoghAdipatriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu "tattI A NeyA" ti tAvanto jJeyA iti gAthAprAnte'nvayaH,yattadonityasambandhAttatpadavAcyAn tAn yatpadenAbhidadhAti-"sattaNha jattiA khalu" ityAdinA, AyurvarjAnAM saptAnAmagurusthiteH-anutkRTAyAH sthiteH nirayagatyoghAdimArgaNAsu prAga yAvanto bandhakA abhihitAH santItyarthaH / idamukta bhavati-paryAptamanuSyAdyanantaroktaikonatriMzanmArgaNAvarjAsu zeSAsu catustriMzadabhyadhikazatasaMkhyAkAsu nirayagatyodhAdimArgaNAsu pratyekamasaMkhyeyo'nanto vA yo jIvarAzistadanusAreNa yathAsambhavamasaMkhyeyA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ] baMdhavi rANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghAdezato jaghanyAjaghanyasthityoH anantA vA saptAnAmanutkRSTasthiterbandhakAH prAgabhihitAstathaiva tAsu nirayagatyodhAdizeSamArgaNAsu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakA apyAkhyeyA anantA vA boddhvyaaH| yAsvasaMkhyeyo jIvarAzistAsvasaMkhyayAH, yAsvananto jIvarAzistAsvanantA iti bhAvaH / na caivaM sati nirayagatyAdimArgamAgatAH sarva eva jIvA Ayudho'tkRSTasthitenvikA ityAzaya, bahunAmabandhakAnAmapi sadbhAvAt , keSAzcidutkRSTasthitibandhazAdI sadbhAvAcca / ata eva 'yAvantastAvantaH' ityanenAsaMkhyeyA anantA ityevaMrUpavacanasAmyakRto'tidezo mantavya iti // 319-320 // tadevamabhihitamaSTAnAmapi mUsa kRtInAmutkRSTA'nutkRSTasthityorvandhakaparimANam / sAmprataM tAsAbhavApTAnAM jaghanyAjanyasthityorman kaparimANaM vimaNipurAdau tAvadoghata Aha saMkhejjA sattaNhaM jahaNNagAe ThiIa alhuue| hunta aNaMtA'NaMta Aussa ThiINa doNhaM vi // 321 // (o0) "saMgvejjA santa rAha" maitpAdi, AyurvajAnAM saptAnAM "jahaNNagAe TiIe" tti japanyA eva jaghanyakA tasyA jaghanyAyAH-hasvAyAH sthiteH saMkhyeyAH, bandhakA iti gamyate / sagamaM caitat , saptAnAmaudhikajaghanyari tibandhasya kSakazreNau bhAvAditi / "alahUe" tti 'sattAha mityanuvartate 'ThiIna' ityatrApi yojyate ca, tataH saptAnAmajayanyAH sthiteH "hunti aNaMtA" ti bandhakA anantA bhavanti, nigodaparyantAnAM jIvAnAM prakRtA'jaghanyasthitibandhasya bhAvAt , teSAM cAnantatvAditi / atha ze syAyupa Aha-"SNatA Ausa ThiINa doNhaM vi" tti molalyAyuHkarmaNo yorapi jaghanyAH dhanyayoH sthityoH pratyekaM bandhakA anantAH, bhavantItyanuvartata hasata / etadapi sugamam , sAdhaH gavanaspatikAyikAnAmapi prakRtadvividhasthitibandhabhAvAditi // 321 // uktamoghatoSTAnAM janyAjavanyatividhasthityorvandhakaparimANam / atha tadevAdezato didarzayiSurAdau tAvajjavanyasthiteraha tiriye savvegiMdiya- godbhea-ssnn-urlmiisesu| kammaNa-duaNANesu ayate apasatthalesAsu // 322 // abhaviya-micchattesu agaNA-'NAhAragesu ya annNtaa| sattaNha baMdhagA khalu hunti ThiIe jahaNNAe // 323 // (pre0) "tiriye savvegiMdiye' tyAdi, tiryaggatyoghe, tathA sarvazabdasyaikendriyanigodayoH pratyekaM yojanAt sarveSvekendriyabhele tu sarveSu ca nigodabhedeSu, tathA vanaspatikAyaughau-dArikamizrakAyayogayoH, kArmaNakAyayoga-matya bAna-zrutAjJAneSu,asaMyame, aprazastAsu kRSNAditrilezyAsu, tathA'bhavyamithyAtvayoramanaskA-'nAhArakazceityetAsvaSTAviMzatimArgaNAsu pratyekam "aNaMtA"
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuvarjAnAM jaghanyasthiteH ] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [289 tti anantAH / ka ityAha-"sattaNhe"tyAdi sugamam / bhAvArtho'pi sugamaH, yataH pratyeka jaghanyasthitibandhasvAmino viziSTAH sAdhAraNavanaspatikAyikAH, teSAM cAnantatvAtprakRtabandhakaparimANamapyanantaM bhavatIti // 322-323 / / timaNusa-savvatthesudupaNiMditasesu paNamaNavayesu / kAyo-rAlesu taha AhAraduge tiveesu||324|| gayavea-kasAyacauga-cauNANa-vibhaMga-saMyamesu ca / sAmAia-cheesuparihAre des-suhumesu||325|| NayaNA-'NayaNo-hIsupasatthalesAsu bhviy-smmesu| khaiammi veagammi ya uvasama-saNNIsu AhAre // 326 // NAyavvA saMkhejjA avasesAsu havire asNkhejjaa| (pre0) "timaNuse"tyAdi, akSarArthastu prAgvat , navaram "timaNusa" ityanenAparyAptamanuSyabhedavarjAH zeSA manuSyaugha-paryAptamanuSya-mAnupIlakSaNAstisro mArgaNA grAhyAH, tathA "dupaNiMditasesu' ityatrApi dvizabdasya pratyekaM yojanAdaparyAptamedavarjAvodha-paryAptabhedabhinnau dvau paJcendriyajAtibhedau dvau ca trasakAyabhedI vivakSitau boddhavyau, tathA "pasatthalesAsu" ityanena padmAdyAstisraH zubhalezyAzca saGgrahItA vijJeyAH / ityevamAdyagAthAtrayeNa sagRhItAsu manuSyagatyoghAdicatuHpaJcAzanmArgaNAsu pratyekaM "NAyavvA saMkhejjA" ti prakRtatvAdAyurvarjAnAM saptAnyatamAnAM tattanmanuSyagatyodhAdimArgaNAyAM bandhaprAyogyaprakRtInAMjaghanyasthiterbandhakAH saMkhyeyA jnyaatvyaaH| kutaH ? ucyate, manuSyodhamArgaNAyAM saptAnAM jaghanyasthitibandhasya kSapakazreNAvanivRttivAdaraguNasthAne sUkSmasamparAyaguNasthAne vA yathAsambhavaM bhAvAt , tatra kasminnapyekasmin samaya utkRSTataH saMkhyeyAnAmeva jIvAnAM sadbhAvAcceti / itthameva paryAptamanuSya-mAnuSI-paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriyatrasakAyaugha--paryAptatrasakAya-paJcamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda--kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogasvyAditrivedA-'pagataveda-krodhAdicatuHkavAya-matyAdicaturjJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApanasUkSmasamparAyasaMyama--cakSurdarzanA-'cakSurdarzanA-'vadhidarzana-zaklalezyA-bhavya-samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMDyA-''hArimArgaNAsu pratyekaM boddhavyam / aupazamikasamyaktvamArgaNAyAM jaghanyasthitibandhasyopazamazreNau lAbhAt , tathA sarvArthasiddhavimAnadevagatibheda AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayoH parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM ca pratyekaM jIvAnAmeva saMkhyeyatvAt tadadhikaparimANA'sambhavaH / vibhaGgajJAna-dezasaMyamamArgaNayostu jaghanyasthiterbandhakAH saMyamAbhimukhA manuSyA eva, tataH saMkhyeyA eva sambhavanti / tejaH-pAlezyA-vedakasamyaktvamArgaNAsu tu jaghanyasthiterbandhakA
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 ] baMdhavihANe mUlapaaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjanAmajaghanyasthiteH apramatasaMyatA iti kRtvA saMkhyeyA eva / ityevamuktasarvamArmaNAsu bhinnabhinnahetoH saMkhyeyA eva bandhakA labhyante, na punarasaMkhyeyA anantA veti / atha zeSamArgaNAsu prakRtabandhakaparimANamAha-"avasesAsu havire asaMkhejjA" tti 'tiriye savvegidiye'tyAdinA prAguktA aSTAviMzatimArgaNAstathA 'timaNuse' tyAdinA'nantaroktAcatuHpaJcAzanmArgaNAzca saMtyajya zepAsa nirayagatyodhAdiSvaSTAzItimArgamAsu pratyekamasaMkhyeyA bhavantItyarthaH / zeSamArgaNA nAmatastvimA:-aSTau nirayagatimArgaNAbhedAH,catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjA devaughabhavanapatyAdaya ekonatriMzadevagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedaH, pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatikAyasatkAH sarva ityekatriMzadbhedAH, aparyAptatrasakAyabhedaH, vaikriya-vaikriyamizrakAyayogabhedau samyagmithyAtvasAsAdanabhedau ceti / etAsa pratyekamasaMkhyeyA jIvAste ca svasthAnavizaddhAH santaH saptAnAM jaghanyasthitervandhakA bhavanti, na punarvibhaGgajJAnAdimArgaNAvat saMyamAdyabhimukhAH santa eva, tatazcaikasmin samaya utkRSTato'saMkhyeyA prApyanta iti tathaivAbhihitA iti / idantu boDayamsAsAdanamArgaNAyAM 'sAsANe cAiyo nivaDato saMyamA va bhave" (gAthA-129) iti jaghanyasthitibandhasvAmitvaprarUpaNoktena caturgatikAnAM svasthAnavizuddhAnAM sAsAdanasamyagdRzAM jaghanyasthiti-- bandhasvAmitvAbhiprAyeNa prakRtabandhakA asaMkhyeyA abhihitAH / tadanyamatena tu te saMkhyeyA eva bhavanti, saMyamAnsAsAdanaprAptAnAM saMkhyeyAnAmeva sambhavAditi / / 324-325-326 // tadevamabhihitaM saptAnAM jaghanyAyAH sthiterbandhakaparimANamAdezataH / atha teSAmevA'jaghanyAyAH sthitebhiNipurutkRSTasthitivandhakaparimANena sarvasAmyAllAghavArthamatidizannAha savvAsu ahassAe 'NukosaThiibva NAyayA // 327 // (pre0) "savvAsu ahassAe" ityAdi, nirayagatyopAdyanAhArakaparyantAsu saptatyadhikazatasaMkhyAkAsu sarvAsvadhikRtamalottaramArgaNAsu "ahassAe" tti prakRtatvAdAyurvarjasaptAnyatamAnAM nirayagatyopAditattanmArgaNAyAM bandhaprAyogyAnAM mUlaprakRtInAmahasvAyAH-ajaghanyAyAH sthitebandhakAH "DaNukkosaThiivva NAyavvA" ti atraiva dvAre prAka'tiriye savegidiyaNigoabhesa-vaNakAya-yogesu / uraladuga-kammaNesu Napusage cuksaayesu|| aNNANaduge ayate acakkhudaMsaNa-tiasuilesAsu / bhaviye-yara-micchesu aspinn-aahaar-giyresu|| hunti aNukkosAe Ia sattaNha baMdhagA'NaMtA / pjjmnnus-mnnusiisusvvtthaa-''haardug-aveesu|| maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihAra-suhumesu / NAyavA saMkhejjA sesAsu asaMkhiyA tattha // bAyarasamattavajjiapuhavAigacaugasesabheesu / pattezravaNammi tahA tadapajjatte asNkhlogsmaa||' itigAthApaJcakena niragatyAditattanmArgaNAyAmabhihitAnAmAyurvarjAnAM saptAnA-'manutkRSTasthitivat'anutkRSTasthiterbandhakAnAmiva jJAtavyAH / yathA mArgaNAsthAneSu prAk saptAnAmanutkRSTasthite
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo jaghanyetarasthityoH] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [ 291 bandhakaparimANamabhihitaM tathA prakRte'pi saptAnAmajaghanyasthiterbandhakAnAM parimANamavizeSeNa jJAtavyam / mArgaNAgatAnAM sarvajIvAnAmanutkRSTasthitibandhavadajaghanyasthitivandhArhatvAditibhAvaH / vizeSatastu pratimArgaNaM saptAnAmanutkRSTasthitebandhakaparimANavat svayameva bhAvanIyamiti / / 327 / / ___ tadevamuktaM saptAnAM jayanyAjavanyasthityobandhakaparimANamAdezataH sAmpratamavazeSasyAyuSastattanmArgaNAsthAneSu pratipipAdayiSulAghavArthamekayA''ryayA / sApavAdamatidizati hassiyarANa ThiINaM Aussa aguruThiibba hunti paraM / hassAe saMkhejjA tiNANa-'vahi-samma-veagesu bhave // 328 // (gItiH) (pre0) "hassiyarANe" tyAdi, zeSasyA''yuSaH-maulAyuHkarmaNo 'hrasvetarayoH'-jaghanyA'jadhanyayoH sthityoH "aguruThiivva hunti" tti 'Aussa' ityasyAtrApi yojanAdAyuSo'gurusthitivad bhavanti / AyuSo'nutkRNAyAH sthiteratraiva dvAre prAka'saMkhejjA hunti tiNara-AhAraduga-ANatAidevesuM / caraNANa-saMyamesaM samaia-chea-parihAresuM / / / deso-hi-tisuilesA samma-vaia-veagesu sAsANe / Austa guruThiIe sesAsu asaMkhiyA NeyA // pajjamagusa-maNu sIsuM AhAradugA-''NatAidevesuM / mnnnnaa-sNghm-smia-chea-prihaar-suil-khiesu|| saMkhenA agurUe ThiIa Aunsa hunti sesaasuN| sattaNha jattiA khalu aguruThiIe'sthi tattiA nneyaa||' itigAthAcatuSTayena yAvanto bandhakAH pratipAditAstAvanto bhavantItyarthaH / ayaM hi bahusAmyakRto'tidezaH, na punaH sarvasAmyakRtaH, atastatra stokamAtravaipamyaprayuktA yA'tivyAptistAmuddha kAma Aha"para" mityAdi, paramayamatra vizeSaH ko'sAvityAha-"hassAe" ityAdi, prakRtasyAyupo 'hrasvAyA:'-jaghanyAyAH sthiteH saMkhyeyAH, bandhakA iti gamyate / kAsu mArgaNAsvityAha-"tiNANe" tyAdi, matyAdiSu tisRSu jJAnamArgaNAsu, tathA'vidarzana samyaktvaugha-vedakasamyaktvamArgaNAsvityetAsu paNmArgaNAsvavetyarthaH, na punaranyamArgaNAsvajadhanyasthitervandhakaparimANaviSaye vA / idamuktaM bhavati-matijJAnAdiSaNmArgaNAstrAyugo jaghanyasthiterbandhakaparimANaviSayakamapavAdaM vihAya zeSamArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiterbandhakAH, sarvamArgaNAsvAyuSo'jaghanyasthiterbandhakAzca pratyekamautsargikavAkyAnusAreNa saMkhyeyA asaMkhyeyA anantAzca yathAsambhavaM boddhavyA iti / idamatra hRdayam-utkRSTAnutkRSTasthitikAyurvandhakAnAM parimANamiva jaghanyA'jaghanyasthitikAyurvandhakAnAM parimANamapi tAdRzAyunivartanAnAM jIvAnAM yadutkRSTaM parimANaM tathA tAdRzAyurvedakAnAM jIvAnAM yadutkRSTaM parimANaM tayo yoryatstokaM saMkhyeyamasaMkhyeyamanantaM vA tadanusAreNa tAdRzasthitikAyurvandhakA api saMkhyeyA asaMkhyeyA anantA votkRSTataH sampadyante / kiJca ye'nutkRSTasthitebandhakAste sarve'jaghanyasthiterbandhakA api, tacchepAstu stokA eva, ato nirayagatyodhAditattanmArgaNAsu yAvanta AyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAstAvanto'jaghanyasthiterbandhakA api bhaNitAH / ete cA'nutkRSTasthiterbandhakA ajaghanyasthiterbandhakAzca saMkhyeyatvAdirUpeNa tulyA apyanutkRSTasthiterbandha
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 ] zrota: zrAyurvaja - saptAnAm kiyanto bandhakAH utkRSTasthiteH prajaghanyAnutkRSTasthityoH AyurvarjasaptamUlaprakRtInAm jaghanya sthiteH utkRSTa sthite AyuSaH anutkRSTasthiteH saMkhyeyAH anaMtAH proghavat asaMkhyA: zrIvat anaMtAH saMkhyeyAH asakhyA: asaMkhyAH saMkhyeyAH asaMkhyAH saMkhyeyAH anaMtAH asaMkhyA: utkRSTasthite:- asaMkhyAH bandhakAH / zeSadvividhasthiteH -- anantAH / jaghanyasthite:- saMkhyeyAH bandhakAH / gatiH indriyaH manuSyodha, tatparyAptamAnuSI sarvArthasiddha.4 zeSa0 tiryaggatyoghaH 1 zeSa0 anaMtAH zrodhavat manuSyodha tatparyApta0 saMkhyeyAH mAnuSI, sarvArthasiddha. vihANe mUlapabaMdho paryAptamanu. mAnuSI, sarvArthasiddha0 3 43 tiryaggatyoSaH zeSa0 43 zeSa0 1 42 / manuSyaudha0 tatparyA mAnuSI, AnatAdi 18 devabhedAzva, 21 zeSa0 26 paryAptamanu0 mAnuSI, prAnatAdidevAzca 20 tiryaggatyoH 1 [ parimANa aSTamUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTa- jaghanyA sarva kendriyabheda0 vanaughasarvasAdha raNavanabhedA: 5 zeSao zeSa0 12 zeSa 67 sarva kendriyabhedAH vanaugha- sarvasAdhAraNa 3 vanabhedA: zeSa0 paJcendriyaudha tatparyAptabhedau 0 2 sarve 0 7 zeSa0 12 sarva kendriyabhedAH vanaugha- sarvasAdhA raNavanabhedA: saudha-paryApta trasabhedau. 10 kAyaH 16 67 zeSao 12 34| zeSa sarva0 5 34 8 2 32 42 (gAthA - 308-321) yogaH AhArakatanmizra0 34 zepa0 16 kAryAgha. zradArika tanmizra0 kArmaNa0 4 AhArakatanmizra0 2 zeSa 2 12 zradArikamizra 0 kArmaNa 2 sarvamanovaco'kAyaugha zradArikatanmizra. 14 zeSa. zeSa 0 2 zrAhArakatanmizra0 2 sarve kendriyabhedAH vanaughasarvasAdhAraNa- kAryoaugha0 pradArika vanabhedAH 8 tanmizra0 3 zeSa0 14 AhArakatanmizra0 2 vedaH praveda0 1 triveda0 3 napuM. 0 praveda0 1 strI0 puM0 sarva 0 4 triveda0 1 3 26 11 prAyuSo jaghanyA'jaghanyasthityorbandhakaparimANamAyuSo'nutkRSTasthitibandhakaparimANavadeva, kevalaM mati zratA'vadhijJAnA-S napuMsaka 1 zeSa0 strI-puru 2
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ -yantrakam ] dvitIyAdhikAre parimANadvAram [ 293 -'jaghanyasthitibandhakaparimANapradarzakaM yantrakam prota: utkRSTAyAH sthite:-asaMkhyeyA bandhakAH / prAyuSaH zeSatrividhAyAH sthiteH--anantA / (gAthA-308-321) jJAna0 saMyama darzanaM lezyA bhavya0 samyaktva0 saMjJI0 zrAhA sarvAH gAthAGkAH manaHparyava0 saMyamogha.sAmA.cheda.. 306 kaSAya. 1 parihAra0 sukSma05 zeSa0 6 asaMyama deza0sarva0 sarve sarve matyajJAna0 asaMyama: acakSa azubha. sarve / mithyAtva0 saM0 312 313 zratAjJAna02 1 mana:paryava0 saMyamodhasAmAchada. parihAra0 sUkSma0 314 315 zeSa zubha0 zeSa0-saMjI0 dezasaMyama: 20 315 mithyAtva0 saM0 ana0 28 322 323 samyaktvaugha. maMjI0 pAhA0 324 taH 327 matyajJAnaasaMyama: azubhA abha0 zrutAjJAna0 2 1 mati-zratA-'vadhi- saMyamaugha0sAmA0 mana:paryava0 chedaparihAra deza sarva0 zubha0 bhavya. kSAyika-vedaka0 vibhaGga0 5 sUkSmasaMparAya06 aupaza0 4 sAsA. mizra 88 2 mati-zrutA-'vadhi saMyamaugha-sAmA.cheda. | samyavatvaugha0 manaHparyava0 parihAra0 4 avadhi kSAyika vedaka0 4 deza0 5 sAsvAdana04 ajJAnatrayaM 3 asaMyamaH | zeSa0 azubha sarve. mithyAtva0 sarva pAhA, 327 318 mithyAtva0 saM0 pAhA0 36 320 manaHparyava0 saMyamaudha0 sAmA0 kSAyika cheda0 parihAra04 sarve matyajJAna asaMyamaH zrutAjJAna0 2 zeSa0 dezasaMyamaH avadhi tejaH zeSa0saMjJI 1 cakSu. padma2 68 | 320 vadhidarzana-samyaktvaugha-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAsu jaghanyasthite: saMkhyeyA bandhakAH, na tvasaMkhyeyAH (gaathaa-328)|
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyetarasthityoH kApekSayA'jaghanyasthiterbandhakAH stokA eva / evaM stokAdhikyabhAve'pyatidezaprayogastvabhilApasAmyAdevAvasAtavyaH / evamevAnyatrA'pyatideze'bhilApasAmyamevAdAya sarvamupapAdanIyam / itthaM ya AyuSo jaghanyasthiterbandhakA apyatidezena darzitAste'pi abhilApasAmyAdeva, tadupapattistU'ktanItyaiva kAryA / tathAhi-nirayagatyoghe jaghanyasthitikAyurvandhArhAnAM parimANamiva tAdRzajaghanyasthitikAyurvedakajIvaparimANamapi loke'saMkhyeyaM vidyate, atastatrAnatkRSTasthiterbandhakaparimANavajaghanyasthiterbandhakaparimANamapyutkRSTapade'saMkhyeyaM bhavati / itthameva zeSanirayagatibhedeSu, caturyu tiryakpaJcendriyabhedeSu, manaSyaughA-'paryAptamanuSyabhedayoH, devodhe, sahastrArAnte svekAdazadevabhedeSu, tathA navasvapi vikalendriyabhedeSu, triSu paJcendriyabhedeSu, sarveSu pRthivyaptejovAyupratyekavanaspatikAyasatkeSvekatriMzadbhadeSu, triSu trasakAyabhedeSu, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyakAyayoga-strIvedapuveda-vibhaGgajJAna-cakSurdarzana--dezasaMyama--tejaH-pabalezyA--sAsvAdana-saMjJimArgaNAsvapi boddhavyam / tiryaggatyodhamArgaNAyAM tvAyuSo'natkRSTasthitibandhaM nirvartayituM yathA'nantAH sAdhAraNavanaspatikAyajIvA apyahanti, tathA ete jaghanyasthitikAyurvandhaM kamapyarhanti, tathA tAdRzajaghanyA''yurvedakA api loke'nantA vidyante, tatazca tiryaggatyodhamArgaNAyAmanutkRSTasthiterbandhakAnAmiva jaghanyasthitebandhakA apyanantAH prApyante / evameva anantajIvarAzikAsu sarvamArgaNAsu vijJeyam / ___tAzca mArgaNA imAH-tiryaggatyoghaH, sarva ekendriyabhedAH, vanaspatikAyaughaH, sarve sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, te ca sapta. kAyayogodhau-dArikau-dArikamizra-napusakaveda-kaSAyacatuSka-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMDyA-hArimArgaNA iti / zeSamArgaNAbhya AnatAdidevabhedeSu paryAptamanuSyAdimArgaNAsu ca samagrA apyAyubandhakAH prAguktanItyotkRSTato'pi saMkhyeyA eva sambhavanti, ato'nutkRSTasthitervandhakAnAmiva jaghanyasthitibandhakA api saMkhyeyA eva prApyante, atastatrA'pyatidezenAbhihitAH / matijJAnAdiSvapavAdaviSayabhRtAsu SaNmArgaNAsu tu jaghanyasthitikamAyuH paryAptamanuSyasatkameva badhyate, devanArakANAM tatsvAmitvAt; anutkRSTasthitikAyustu devasatkamapi badhyate, manuSyatiryakpaJcendriyANAmapi tatsvAmitvAt, itthaM ca jayanyasthiterbandhakAH saMkhyeyA evaM prApyante, devAnAmasaMkhyeyatve'pi tAdRzAyurvedakAnAM paryAptamanuSyANAM saMkhyeyatvAt, / anutkRSTasthiterbandhakAstvasaMkhyeyAH prApyante, tadvandhAhajIvarAzeriva bandhaprAyogyadevAyupo vedakAnAmapi loke'saMkhyeyAnAM sadbhAvAt / tatazcobhayatra vaiSamyAt tAsu SaNmArgaNAsvapoditamiti // 328 // tadevaM darzitamAyuSo jaghanyAjaghanyasthityobandhakaparimANamAdezato'pi, itthaM ca gataM navamaM parimANadvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre navamaM dravyaparimANadvAraM samAptam / /
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dazamaM kSetradvAram // atha "khetta" ityanenoddiSTasya dazamasya kSetradvArasyAvasaraH, tatra mUlaprakRtInAmutkRSTA'nutkRSTasthityo nAjIvAzrayaM kSetraM pratipipAdayiSurAdau tAvadoghata Aha logassa asaMkhayame bhAge hoanti baMdhagA'?NhaM / ukkosAa ThiIe'NukkosAa puNa savvajage // 329 // (pre0) "logasse" tyAdi, aSTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTasthiterbandhakA lokasya caturdazarajavAtmakasyAsaMkhyatame "bhAge" ti ekasmin bhAge bhavanti / iha "hoanti" ityatra vartamAnatvopAdAnena bhaNyamAnaM kSetraM samayamAtrApekSamavagantavyam / kimuktaM bhavati ? bhaNyamAnakSetraprarUpaNAyAM vakSyamANasparzanAprarUpaNAyAM ca lokAsaMkhyeyabhAgAdilakSaNaM tattatsthitevandhakAnAmutkRSTapadagataM kSetraparimANameva prarUpaNIyam , yadyapyevaM tathA'pi kSetraprarUpaNAyAM bhaNyamAnasya sparzanAdvAre vakSyamANasya ca kSetraparimANasyA'sti vizeSaH, sa ceha kAlakRta eva vijJeyaH / utkRSTAdisthiterbandhakAnAmutpAda-samudghAtAdiviSayabhUtasamastakSetrasya tattatkAlApekSayA hinAdhikatA bhavati,samayamAtrakAlApekSaM tad vilakSaNaM prApyate, nAnAsamayasavyapekSaM punastato'pi vilakSaNaM labhyata iti bhAvaH / / tathAhi-ekasamayamapekSya, arthAt ekasmin samaya utkarSato yAvati kSetre vivakSitotkRSTAdisthiterbandhakajIvAnAM sambhavastAvat 'logassa asaMkhayame' ityAdinA bhaNyamAnaM lokAsaMkhyeyabhAgAdi kSetraparimANaM kSetraprarUpaNAviSayabhUtam / nAnAsamayApekSayotkarSato yAvati kSetre tAdRzabandhakajIvAnAM sambhavastAvat 'phusiA teraha bhAgA' ityAdinA sparzanAdvAre vakSyamANaM vasanADyAstrayodazAdibhAgalakSaNaM kSetraparimANaM punaH sparzanAprarUpaNAviSayabhUtam / na cAyamasAmpradAyikaH kuto vivakSitaH kSetrasparzanayorvizeSa iti vAcyam / jIvasamAse itthameva vivakSitatvAt / uktaM ca tatra saTThANa-samugyAeNuvavAeNaM ca jejahiM bhAvA |sNpikaale khettaM tu phAsaNA hoi smiie||180||iti| na ca tatra sAmpratakAlikaM kSetram , atItakAlikI tu sparzanoktA, na tu sAmayika kSetramityAdIti vAcyam / vartamAnakAlasya samayamAtratvenAtItakAlasya tvanantasamayAtmakatvena ca vivakSAbhedAbhAvAt / uktazca tatvArthabhASye vartamAnAdInAM samayAdyAtmakatvam "tatraika eva vartamAnasamayaH, atItA-'nAgatayostvAnantyam" iti // 5 // 39 / / itthaM ca kadAcit 'logassa asaMkhayame bhAge hoanti baMdhagA'TTaNha'mityAdibhaNanAvasare prajJApakApekSayA tattatsamayAyAtmake vartamAnakAle sarvasmin jagati na syAdeko'pi mUlakarmaNAmutkRSTasthitervandhakastadabhAve tatsaMbandhilokA'saMkhyabhAgamAtra kSetraM tathA'pi na kAcitkSatiH, atItasamayamAtrakAlamapekSyA'pi prastutakSetropapatteH / ata evAdhikRtabandhavidhAnagranthe mUlaprakRtibandhaprathamAdhikAre kSetra-sparzanayorvizeSapratipAdanaparAyAm
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghAdezata utkRSTetarasthityoH 'kAlaM u vaTTamANaM paDucca khette parUvaNA nneyaa| Asija aIaddhaM parUvaNA uNa pharisaNAe / ' iti gAthAyAM vartamAnakAlAdegrahaNaM samayAdikAle paryavasitaM boddhavyamiti / tathA "asaMkhayame bhAge" ityatrA''dhArArthAyAH saptamyAyA vibhaktarupAdAnaM kSetrAbhidhAnAya, yataH sarvAdhAramAkAzam , tacca kSetramapyucyate, jIvAdipadArthAnAM tatra nivasanAt / taduktaM zrItatvArthavRttau-kSiyanti-nivasanti yatra jIvAdidravyANi tatkSetram-AkAzam' iti / tatazcASTAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakA ekasmin samaye lokAkAzasyA'saMkhyeyabhAge bhavanti,teSAM kSetralokasyA'saMkhyeyabhAgamAtraM bhavatItyarthaH / itthamevottaratrApi boddhavyam / ____ athAnutkRSTasthiterbandhakAnAM kSetramAha-"NukosAa puNa savvajage" tti luptAkArasyadarzanAt prakRtatvAcASTAnAmanatkRSTAyAH sthiteH 'sarvajagati'-sarvasminnapi loke bandhakAH, bhavantItyanuvartate / sugamaM cedaM nividhamapi kSetram, paryAptasaMjJipaJcendriyANAmevASTaprakRtisatkotkRSTasthitibandhasvAmitvAt , teSAM ca stoka yAdutkRSTasthiterbandhakakSetraM stokaM prApyate / anutkRSTasthitebandhakAstu sUkSmAparyAptakendriyaparyantAH sarve jIvA bhavanti, te cAtibahukAH sarvalokavyApina iti kRtvA'nutkRSTasthiterbandhakAnAM kSetraM sarvalokapramANaM prApyata iti / / 329 / / / ___ tadevamabhihitamoghato'STAnAmutkRSTAnutkRSTasthityobandhakakSetram / sAmprataM tadevAdezato vyAjihirAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAmAha ukkosAa ThiIe AugavajjANa svvlogmmi| hoanti baMdhagA khalu egidiysvvbheesu||330|| puhavAINa cauNhaM svvsuhumvaayraasmttesu| vaNa-savvaNigoesu apajjapatteavaNakAye // 331 // (pre0) "ukkosAa ThiIe" ityAdi, AyuSkavarjAnAM saptAnAM jJAnAvaraNAdInAM pratyekamutkRSTAyAH sthiteH "hoanti baMdhagA khalu" tti 'bandhakAH' -svAmino 'khalu'-nizcayena bhavanti / kutra ? "savvalogammi" tti sarvasminnapi loke / kAsu mArgaNAsvityAha-"egidiye" tyAdi, ogha-sUkSma-tatparyAptA--'paryApta-bAdara-tatparyAptA--'paryAptabhedabhinneSvekendriyajAtisatkeSu sarvabhedeSu, anyamArgaNAH saMgrahItumAha-"puhavAiNe" tyAdi, pRthivyaptejovAyukAyalakSaNAnAM pRthivyAdInAM caturNA "savvasuhumabAyarAsamattesu" ti ye 'sarve-'ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinAstrayastrayaH sUkSmabhedA ye ca cAdarA'paryAptabhedAsteSu SoDazamArgaNAbhedeSu tathA "vaNasavvaNigoesu" ti vanaspatikAyoghe, sarveSu nigodabhedeSu tathA'paryAptapratyekavanaspatikAyabhede cetyetAsu dvAtriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH 1 etAsu pratyekaM saptAnAmutkRSTasthitibandhakaparimANasyAsaMkhyeyaloka
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSThasthiteH ] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [297 pradezarAzipramitatvAt tadadhikatvAd vA / ayambhAvaH-bhaGgavicayAdivat kSetrAdikamapi bandhakajIvaparimANAdhInam , jIvAnAM bAhulyAt pratisamayaM mumUrSa jIvAnAmAdhikyena mAraNAntikasamudghAtAdiniruddhakSetrasyAdhikataralAbhAt / tathAhi-paryAptAparyAptapRthivyAdikAH sarve'pi sUkSmajIvarAzayaH pratyekamatibahuparimANAH santaH samastalokavyApinaH santi / uktaM ca zrIprajJApanAsUtre dvitIye sthAnapade___'kahi NaM bhaMte ! suhumapuDhavIkAiyANaM pajjattagANaM apajjattagANaM ya ThANA pannattA ? goyamA ! suhumapuDhavIkAiyA je pajjattagA je apajjattagA te savve egavihA avisesA aNANattA savvaloyapariyAvannagA pannattA samaNAuso !' ityAdi / (sU039) / ___aparyAptavAdarapRthivIkAyApkAyatejaskAyapratyekavanaspatikAyarUpAzcatvAro jIvanicayAH, paryAtAparyAptavAdarasAdhAraNavanaspatikAyarUpau ca dvau jIvanicayAvityete paTajIvanicayA yadyapi svasthAnamapekSya lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApinastathApi tatrAparyAptavAdarapathivyAdijIvanicayAnAM pratyekamasaMkhyalokAkAzapradezarAzipramitatvena dvayozca bAdarasAdhAraNavanaspatikAyajIvanicayayoranantajIvarAzitayA pratisamayamutpadyamAnAnAM mumRSUNAM ca jIvAnAM bahutvAt taiH pratisamayaM mAraNAntikasamudghAtAdinA saryo loko vyApyate / uktaM ca sthAnapade 'kahi NaM bhaMte ! bAdarapuDhavIkAiyANaM apajjattagANaM ThANA paNNattA ? jattheva bAdarapuDhavokAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva bAdarapuDhavIkAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, ubavAeNaM savvaloe, samugdhAeNaM savvaloe, sahANeNaM loyassa asNkhejjibhaage|' iti / ___tathA-'kahi NaM bhaMte ! bAdaraAukAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA ? goyamA ! jattheva bAdaraAukAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA tattheva bAdaraAukAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannatA, uyavAeNa sabaloe, samugghAeNaM sabaloe, sahANeNaM loyassa asNkhejjibhaage|' iti / ___ itthameva zeSANAmaparyAptatejaskAyA-'paryAptapratyekavanaspatikAya-paryAptAparyAptabAdarasAdhAraNavanaspatikAyAnAM pratyekaM sthAnaviSaye sUtrasaMvAdo draSTavyaH / aparyAptavAdaravAyukAyikA api svasthAnamapekSya na sarvalokavyApinaH, kintu lokasyA'saMkhyabahubhAgeSveva; yadyapyevaM tathApyasaMkhyalokAkAzarAzitulyaistaiH pratisamayaM mAraNAntikasamudghAtAdinA sarvo'pi lokaH pUryate / uktazca _ "kahi NaM bhaMte ! apajjabAdaravAukAiyANaM ThANA pannattA ? goyamA ! jatthetra bAdaravAukAiyANaM pajjattagANaM ThANA tattheva bAdaravAukAiyANaM apajjattagANaM ThANA pannattA, ubavAeNaM savvaloe, samugdhAeNaM savvaloe, sahANeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesu / " iti|| paryAptavAdaravAyukAyikAstu svasthAnApekSayA lokabahubhAgAn pUrayanto 'pi nA'saMkhyalokAkAzapradezarAzitulyAH, kintu lokasaMkhyeyabhAgamAtragatanabhaHpradezarAzitulyA eva, tathA ca satyalpatayA ekasmin samaye mAraNAntikasamudghAtAdinApi samagralokaM naiva vyApnuvanti / uktaJca sthAnapade 'kahi NaM bhaMte ! bAdaravAukAiyANaM ThANA pannattA ? goyamA ! saTThANeNaM sattasu ghaNavAesu, sattasu ghaNavAyavalaesaM, sattasu taNuvAesu, sattasu taNuvAyavalayesu, aholoe-pAyAlesu, bhavaNesu, bhavaNapatthaDesu, bhavaNachiddasu, bhavaNanikkhuDesu, niraesu, nirayAvaliyAsu, nirayapatthaDesu, nirayachiddesu, nirayanikkhuDesu,
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvajInAmutkRSTasthiteH uDDhaloe--kappesu, vimANesu, vimANAvaliyAsu, vimANapatthaDesu, vimANachidde su, vimANanikkhuDesu, tiriyaloe-pAINa-paINa-dAhiNa-udINa(rAINa)savvesu ceva logAgAsachidde su, loganikkhuDesu ya, ettha NaM bAdaravAukAiyANaM pajjattagANaM ThANA pannattA;uvavAeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesu,samugghAeNaM loyassa asaMkhejjesu bhAgesa. saTANeNaM loyassa asaMkhejjesa bhAgesA' iti| paryAptavAdarapRthivIkAyAdijIvanicayAH, nAraka-deva-manuSyAdijIvanicayAzca pratyekaM svalpasvalpatarAdyAH svasthAnasamudghAtAdinA'pi lokA'saMkhyeyabhAgamAtravyApinaH; yato jaghanyato'pyasaMkhyalokAkAzapradezarAzipramitajIvAnAM nicayenaiva samudghAtAdinA ekasmin samaye samagro loko vyApyate, na punastadalpajIvAnAM nicayenA''pi / na ca kevalisamudghAtata ekenA'pi jIvena svAtmapradezerekasmin samaye samagralokaH vyApyata eva, taddaSTametaditi vAcyam / yato'tra prakRtasthitibandhamuddizya tadvandhakajIvA'pekSayaitat kathitamiti nirduSTameva, kevalisamudghAtamapekSyaikajIvena samagralokapUraNasambhave'pi sthitibandhakajIvAnapekSya sambhavanmAraNAntikasamuddhAtAdinA'saMkhyalokAkAzapradezarAzito hInasaMkhyAkairjIva rekasmin samaye lokapUraNasyAsambhavAditi / / itthaM hi yasyAM yasyAM mArgaNAyAmeteSAM sUkSmavAdaraparyAptAparyApta pRthivyAditattajjIvanicayAnAM samAvezo'samAvezo vA tadapekSayA sarvaloka-lokA'saMkhyeyabahubhAga-kamAgAdikSetraM labhyate / tathAhi-tiryaggatyodhai-kendriyogha-sUkSmaikendriya-tatparyAptA-'paryAptA iti catvAro mArgagAbhedAstathaiva pathivIkAyaugha-sUkSmapathivIkAya-tatparyAptAparyAptA iti catvAro mArgaNAbhedAstathaivAkAyasatkAzcatvAraH, tejaskAyasatkAzcatvAraH, vAyukAyasatkAzcatvAraH, sAdhAraNavanaspatikAyasatkAzcatvArazca; tathA vanaspatikAyoghaH, kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayogo-dArikamizrakAyayoga-kAmeNakAyayoganapuMsakaveda-krodhAdicatuHkapAya--matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzana-kRSNa--nIla-kApotalezyAbhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMDyA-''hArya-'nAhArimArgaNAbhedAzcetyeteSu pratyekaM sUkSmajIvanicayasya pravezAt tadapekSayA svasthAnataH samudghAtAdinA ca kSetraM sarvalokaH / bAdaraikendriya-tatparyAptA-'paryAptabAdaravAyukAya-tadaparyAptA ityeteSu paJcamArgaNAsthAneSu sUkSmajIvanicayasyApravezena pUrvavadubhayathA na sarvalokaH, kintu svasthAnato lokAsaMkhyeyavahubhAgAH, samudghAtAditazca sarvalokaH / kutaH ? pratyekamaparyAptavAdaraikendriya-sAdhAraNavanaspatyanyatarajIvanicayasya samAvezAt, bAdaraugha-bAdarAparyAptapRthivIkAyA-'pkAya-tejaskAyA iti SaT , tathA pratyekavanaspatikAya-tadaparyApta-bAdarasAdhAraNavanaspatikAyatatparyAptA-'paryAptA iti paJcetyeteSvekAdazamArgaNAbhedeSu punaH pratyekaM svasthAnato lokasyA'saMkhyeyabhAgaH, samudghAtAditazca sarvalokaH / yata eteSu nAsti sUkSmajIvanicayasya pravezaH, na vA vidyate bAdaraparyAptA-'paryAptanyataravAyukAyajIvanicayasya pravezaH, kintvaparyAptabAdarapathivyAdhanyatamajIvanicayasya pravezAt tadapekSayA kSetramapi tathaiva prApyate / zeSeSu punaH paJcanavatimArgaNAbhedeSu tu samudghAtAdinA sarvalokavyApino'paryAptabAdarapRthivIkAyAdyanyatamasyApi jIvanicayasyApraviSTatayA zeSANAM paryAptabAdarapRthivIkAyAdijIvanicayAnAM tu svasthAna-samudghAtAdinA'pi
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAstrAyurvarjAnAmutkRSsthiteH] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [ 299 lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApitvena ca svasthAnAt samudghAtAditazca lokAsaMkhyeyabhAga eva boddhavyam / uktaM ca jovasamAse-'sesA u asaMkhabhAgammi' // ityAdi / __ itthaM ca sthite ekendriyAdiSu prakRtadvAtriMzanmArgaNAsu kAsucidasaMkhyalokapradezarAzitulyajIvAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasya svAmitvAt, kAsu cicanantAnAM jIvAnAM tatsvAmitvAca prastutabandhakakSetramapi sarvalokaH prApyata iti // 330-331 / / atha zepamArgaNAsu prakRtakSetraM didarzayipurekAmAmAha hoanti vAukAye vAyarakhAummi tassa pajjatte / hINajage sesAsu logassa asaMkhabhAgammi // 332 / / (pre0) "hoanti vAukAye" ityAdi, vAyukAyaughe, bAdaravAyukAye, tathA "tassapajjatte" ti tasya bAdaravAyukAyasya paryAptabheda ityetAsu tisRSu mArgaNAsu pratyekaM "hoNajage" tti saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakA 'hInajagati'-asaMkhyaiyatamaikabhAgena hIne 'jagati'-loke bhavantIti pUrveNa yoga iti / kutaH 1 trisRSu pratyekaM svasthAnato lokA'saMkhyeyabahubhAgavyApinAM paryAptabAdaravAyukAyikAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasvAmitvAt / na caite prakRtotkRSTasthitibandhasvAminaH prakRtamArgaNAtrayagatAH paryAptabAdaravAyukAyikA mAraNAntikasamudghAtaM prAptAH santaH kizcitzeSa kSetramapyavagAhya samagramapi lokaM vyApnuyuriti vAcyam / asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokAnAM teSAM kasminnapyekasamaye mAraNAntikasamudghAtena samagralokaM vyAptamasamarthatvAt / kuto'sAmathryam ? stokaparimANatvAditi prAgabhihitameveti / "sesAsu" ti prAguktakendriyAdidvAtriMzanmArgaNAstathA'nantaramabhihitA vAyukAyaughAdyAstisro mArgaNA vivarya zeSAsu paJcatriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM "logassa asaMkhabhAgammi" ti saptakamasatkotkRSTasthiterbandhakAH kasminnapyekasamaye utkarSato lokasyA'saMkhyeyatamaikabhAge, bhavantItyatrApi yujyata iti / kutastAvanmAtram ? pratyekaM saptAnAmutkRSTasthitibandhasvAmino'saMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokAH santi, svasthAnakSetramapi ca teSAM lokAsaMkhyeyabhAgamAtraM bhavati, ityevamuktAdhikakSetrasyAsambhavAditi / zeSamArgaNAnAmAni tvevam-saptacatvAriMzadapi nirayAdigaticatuSkasatkamUlottarabhedAH, sarve dvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJcendriyajAtisatkabhedAH, te ca dvAdaza / oSa-bAdaraughaparyAptabAdarabhedabhinnAH pRthivyaptejaskAyAnAM pratyekaM trayastrayo bhedAH, ogha-paryAptabhedabhinnau pratyekavanaspatikAyabhedau, trayastrasakAyabhedAH, yogAdimArgaNAsatkAstu sarve'pi bhedAste ca dviSaSTirityevaM samuditAH paJcatriMzadabhyadhikaM zatamiti / / 332 // tadevamabhihitaM saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakakSetramAdezataH / atha teSAmeva saptAnAmanutkRSTAyAH sthitestadAdezato darzayannAha
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiteH tiriye savvegiMdi-Nigoa-vaNa-sesasuhamabhees / puhavAicausu tesiM vAyara-bAyaraapajjesu // 333 // patteavaNammi tahA tadapajattammi kAyajoge y| uraladuga-kammaNesuNapuMsage cuksaayesu||334|| aNNANaduge ayate ackkhu-apstthles-bhviyesu| abhaviya-micchatte suasnnnni-aahaargiyresu||335|| hoanti bandhagA khalu ThiIa agurUa sblogmmi| deseNaNe loge bAyarapajattavAummi // 336 // (pre0) "tiriye savvegiMdiye" tyadi, tiryaggatyoghe, sarvazabdasyakendriya-nigodayoH pratyekaM yojanAta sarveSvekendriyabhedeSu sarveSu nigodabhedeSvityarthaH / tathA vanaspatikAyoghe "sesasuhumabheesu" ti 'savvegidiyaNigotra' ityanena gRhItAn paTa sUkSmaikendriyAdibhedAn vivarya zeSeSu pRthivyaptejovAyukAyasatkeSu sUkSmogha-sUkSmaparyApta-sUkSmAparyAptabhedabhinneSu dvAdazasu sUkSmapRthivIkAyAdibhedeSu, tathA "puhavAicausu"tti pRthivyAdiSu vAsvanteSu catuSyoMghabhedeSu, tathA "tesiM" ti teSAM pathivyAdicatuNoM "bAyarabAyarApajesa" ti caturSa bAdarodhabhedeSu, caturSa bAdarAparyAptabhedeSu cetyarthaH / anyamArgagAH saMgrahItumAryAdvayamAha-"patteavaNammi" ityAdi, pratyekavanaspatikAyoghe tathA "tadapajjattammi" ti tasya pratyekavanaspatikAyasyA-'paryApte, aparyAptapratyekavanaspatikAyabheda ityarthaH / kAyayoga pAmAnye / caH samuccaye / "uraladuge" tyAdi, audArikau-dArikamizrakAyayogamArgaNA iyarUpa audArikadrike kArmaNakAyayoge, napusakavede, krodhAdicatuHkarAyeSu, matyajJAna-zratAjJAna yarUpe'jJAnadrike, asaMyame, acakSurdarzanA-'prazastakRSNAditrilezyA-bhavyamArgaNAsa, tathA'bhavya-mithyAtvayorasaMkhyA-''hArimArgaNayoH, itarapadenA'nAhArakamArgaNAyAmityetAsa catu:paSTimArgaNAsa pratyekamityarthaH / etAsu pratyeka kimityAha-"hoanti bandhagA khalu" ityAdi, prakRtatvAdAyuverjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM "ThiIa agurUa" ti 'aguroH'-anutkRSTAyAH sthitervandhakAH khalu "savvalogammi" tti sarvaloke bhavanti, eteSAmanutkRSTasthiterbandhakAnAM kSetraM sarvaloka iti bhAvaH / kutaH ? kAsacit svasthAnataH sarvalokavyApinAM sUkSmapathivIkAyAdInAM pravezAt, kAmacitpunasteSAmapraveze'pi mAraNasamudghAtena sarvalokavyApinAM bAdarasAdhAraNavanaspatikAyAnAmaparyAptavAdarapathivIkAyAdyanyatamajIvarAzervA pravezAta , taiH sarvaiH saptAnAmanatkRSTasthitibandhasya nirvartanAcceti / atha vAdaraparyAptavAyukAyamArgaNAyAM prakRtakSetramAha-"deseNaNe" ityAdi, dezenA'saMkhyeyatamaikabhAgalakSaNenone-nyUne loke, saptakarmasatkAnutkRSTasthitervandhakA bhavantIti prakramAgamyate / kutretyAha-"bAyarapajjattavAummi" ti sugamam , asaMkhyalokapradezarAzimapekSya stokA For Private &Personal Use Only ----
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAstrAyuSa utkRSTasthiteH ] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [ 301 nAmapi cAdaraparyAptavAyukAyajIvAnAM svasthAnakSetrasyaiva dezonalokapramANatvAditi // 333 taH 336 // ___athaikayA''ryayA zeSamArgaNAsu prastutamAyurvarjasaptakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakakSetraM sarvamArgaNAsvAyuSa utkRSTasthiterbandhakakSetraM ca pradarzayannAha logAsaMkhiyabhAge sesAsu baMdhagA'tthi svvaar| Aussa guruThiIe logassa asaMkhabhAgammi // 337 // (pre0) "logAsaMkhiyabhAge'ityAdi,lokasyAsaMkhyeyatamaikabhAge "baMdhagA'tthi" ti prakRtatvAtsaptakarmasatkAnutkRSTasthiterbandhakAH santi / kAsu mArgaNAsvityAha-"sesAsu" ti tiriye savyegidiye tyAdigAthAtrayeNAbhihitAzcatuHpaSTimArgagAstathA'nantaramevoktAM bAdaraparyAptavAyukAyamAgaNAM vihAya zeSAsu nirayagatyodhAdipaJcottarazatamArgaNAsa pratyekamityarthaH / ___tAzca zeSamArgaNA nAmata imA:-aSTa nirayagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzadevagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptapathivyaptejaH-paryAptapratyekavanaspatikAyabhedAH trayastrasakAyabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kriya-vaikriyamizrA-''hArakA-''hArakamizrakAyayogabhedAH, strIveda-puvedA'pagataveda-mati-zratA-'vadhi-manaHparyavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika sUkSma samparAya-dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-tejaH-padma-zuklalezyA--samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamiko-pazamika-mizra-sAsAdana-saMjJimArgaNAzceti / etAsvanyatamasyAmapi svasthAnena samuddhAtAditazcasarvalokavyApinaH sUkSmaikendriyajIvarAzeranantakAthikajIvarAzervAdarA'paryAptajIvarAzeA'pravezAdadhikRtakSetramapi sarvalokapramANaM na prApyate, na vaitAsvanyatamasyAM bAdaraparyAptavAyukAyajIvAnAmapi pravezo'sti, yena dezonalokamapi prastutakSetraM syAt / itthaM hi lokAsaMkhyeyabhAgamAtramevoktam , uktasUkSmaikendriyA'nantakAyika-vAdaraparyAptA-'paryAptavAyukAyajIvarAzivarjAnAM zeSANAM sarvajIvAnA. mekasmin samaye svasthAnato mAraNasamudghAtena vA lokAsaMkhyabhAga evAvagAhanAditi / tadevaM saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthityorvandhakakSetramabhidhAyAvazeSasyAyuSa utkRSTasthiterbandhakakSetramAryAzeSeNAha-"savvAsu"mityAdi, niragatyodhAdiSu yatrAyurvandho bhavati tAsu sarvamArgaNAsvAyuSaH "guruThiIe" ti utkRSTAyAH sthiteloksyaa'sNkhybhaage, bandhakAH santItyatrApi yujyata ityakSarArthaH / bhAvArtha punarayam-AyuSa utkRSTasthiterbandhakA yAsa mArgaNAsvasaMkhyeyAH prApyante tAsvapi te nA'saMkhyalokapradezarAzitulyAH kintvatIva stokA eva / katham ? ucyate, caturgatiSvapi pUrvakoTayAdyutkRSTasthitikajIvAnAM stokatayA yathA pUrvakoTayAdyutkRSTasthitikatvenotpadyamAnA jIvAH stokA eva prApyante, tathA pUrvakoTayAdyutkRSTasthitikatvenotpitsavo jIvAH pUrvakoTyAdyutkRSTasthitikAyuSo bandhakajIvAzca stokA eva prApyante / te ca pUrvakoTayAdisthitikajIvarAzyapekSayA'dhikA
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 ] baMdhavihANo mUlapayaDiThibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiteH asantaH kutaH sarvalokaM vyApnuyuH ? na kutazcid , asaMkhyalokapradezarAzitaH stokajIvAnAmekasmin samaye sarvalokavyApteradarzanAt / na ca te lokabahubhAgAnapi vyApnuvanti, asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokajIvarAzikeSvapi paryAptavAdaravAyukAyAnAmeva lokabahubhAgavyApterdarzanAditi / / 337|| athA''yuSo'nutkRSTasthitervandhakakSetramAdezata Aha egidiya-puhavAi gacauga-Nigoesu sbbsuhumesu| vaNa-tiriya-kAyuraladuga-Napumesu caukasAyesu // 338 // duannaannaa-'yt-annynn-asuhtiles-bhvi-yiyr-micchesu| amaNe taha AhAre ThiIa agurUa sabajage // 339 // (pre0) "egidiyapuhavAige" ityAdi, ekendriyodha-pRthivIkAyAdikacatuSkoSa-nigodaugharUpAsu SaNmArgaNAsu, tathaugha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnAsu sUkSmaikendriya-sUkSmapRthivyaptejovAyusAdhAraNavanaspatikAyarUpAsu sarvAsu sUkSmajIvamArgaNAsa, vanaspatikAyaugha-tiryaggatyodha-kAyayogaughau-dArikodArikamizrakAyayogadvaya-napusakavedeSu, caturyu krodhAdikapAyamArgaNAsu tathA "duaNANAyate" tyAdi, dvayomatyajJAna-zrutAjJAnayorasaMyamA-'nayana-kRSNAdyazubhatrilezyAmArgaNAsu, bhavya-taditarayomithyAtvamArgaNAyAM cetyarthaH / tathA "amaNe taha AhAre" ti asaMDyA-''hArimArgaNayozcetyetAsa SaTcatvAriMzanmArgaNAsa pratyekaM "ThiIa agurUa savvajage" tti AyuHkarmaNaH 'aguroH'-anutkRTAyAH sthiteH 'sarvajagati'-sarvasmi~lloke, bandhakA iti gamyate / kutaH ? iti cet, pratyekaM svasthAnataH sarvalokavyApinAM sUkSmaikendriyAdInAM pravezAt / na ca vAdaraikendriyAdimArgaNAsu sUkSmaikendriyAdInAmapraveze'pyanantAnAM bAdarasAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAM pravezasadbhAvena prastutabandhakAnAM bAhulyAt saptakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakakSetravat prakRtavandhakakSetramapi sarvalokaH prApyateti vAcyam / yato bhavacaramAntamuharte mAraNasamudghAtaprayuktalokavyAptimapekSya hi tAlu bAdaraikendriyAdimArgaNAsa saptakarmaNAmanutkRSTasthitevandhakakSetraM sarvalokaH prApyate, tadAnIM mAraNasamudghAtakAle'pi teSAMjIvAnAM saptakarmasatkAnutkRSTasthitibandhasambhavAt / na caitadAyuHkarmaNyapi ghaTAmaTATyate, tadAnIM mAraNasamudghAtakAle AyurvandhasyaivAbhAvAt / idamuktaM bhavati-AyuHkarmaNaH sthiterbandhakakSetraM tabandhakajIvAnAM svasthAnakSetramapekSyaiva yujyate, na punariNasamudghAtAdiprayuktakSetramapekSya, pArabhavikAyubandhaM niSThApya pazcAd bhavAntarAbhimukhIbhUtajIvAnAmeva mAraNasamudghAtasya sambhavAt , tadAnIM cAyurvandhasyaivAbhAvAditi // 338-339 / / atha zeSa mArgaNAsvekayA''ryayA prastutakSetraM pratipAdayannAha desUNajage baayregidiyvaausbbheesu| logassa asaMkhayame bhAge sesAsu NAyavvA // 340 // |
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghato'dhAnAM jaghanyetarasthityoH ] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [ 303 (pre0) "desUNajage" ti asaMkhyeyatamaikabhAgalakSaNena dezenone 'jagati'-loke, AyuSo'nutkRSTasthiterbandhakA bhavantIti prakramAdgamyate / kAsumArgaNAsvityAha-"bAyare"tyAdi, tatra bAdarazabdasyakendriya-vAyoH pratyekaM yojanAd bAdaraikendriya-bAdaravAyukAyasatkeSvodha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu sarvabhedeSvityarthaH / kutaH ? etAsu SaNmArgaNAsu pratyekaM sarvalokavyApinAM sUkSmajIvAnAmapraveze'pi svasthAnato dezonalokavyApinAM paryAptA'paryAptAnyatarabAdaravAyukAyajIvAnAM pravezAt . svasthAnagatAnAmAyurvandhasyA'viruddhatvAceti / "logassa asaMkhayame bhAge" tti AyuSo'nutkRSTasthiterbandhakA lokasyA'saMkhyeyatama ekabhAge jJAtavyA iti pareNAnvayaH / kAsu mArgaNAstrityAha-"sesAsu" ti 'egidiyapuhavAige'tyAdinA'nantaramabhihitAH SaTcatvAriMzanmAgeNAstathA 'bAyaraegidiyavAusabbabheesumityanenAnupadamevAbhihitAH paNmArgaNAzca saMtyajya zepAsu nirayagatyodhAdiSvekAdazAbhyadhikazatamArgaNAsvityarthaH / tAzca zeSamArgaNA nAmata imA:-aSTau nirayagatibhedAH, catvArastiryapaJcendriyabhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzad devagatibhedAH, oghapayoptA-'paryAptabhedabhinnAstrayo dvIndriyabhedAstathaiva trayastrIndriyabhedAstrayazcaturindriyabhedAstrayaH paJcendriyabhedAstrayo bAdarapathivIkAyabhedAstrayo bAdarAkAyabhedAstrayo bAdaratejaskAyabhedAstrayaH pratyekavanaspatikAyabhedAstrayo bAdarasAdhAraNavanaspatikAyabhedAstrayastrasakAyabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, vaikriyakAyayogA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-strIveda-puruSaveda-matyAdicaturjJAna--vibhaGgajJAna-saMyamAgha--sAmAyika-chedopasthApana--parihAravizuddhika-dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vavidarzana-tejaH-padma-zuklalezyA-samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamika-sAsvAdana-saMjJimArgaNA medAzveti / kuto lokA'saMkhyeyabhAgamAtrameva ? iti ced , pratyekaM svasthAnato lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApinAM jIvarAzInAmeva pravezAditi // 340 // . tadevamabhihitamAdezato'pi bhUlASTakarmaNAmutkRSTAnutkRSTasthityorvandhakakSetram / sAmprataM teSAMmevASTAnAM jaghanyAjaghanyasthityorvandhakakSetramabhidhitsurAdau tAvadaughata Aha logAsaMkhiyabhAge sattaNha baMdhagA lhtthiiie| alahUa savvaloge Aussa ThiINa doNhaM vi // 341 // (pre0) "logAsaMkhiyabhAge" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM jJAnAvaraNAdInAM 'laghusthiteH' - jaghanyAH sthiterbandhakAH-svAminaH "logAsaMkhiyabhAge" ti lokasyAsaMkhyeyatama ekasmin bhAge santi, lokAsaMkhyeyabhAgamAnaM teSAM kSetramiti bhAvaH / kutaH ? anivRttibAdarakSapakANAM sUkSmasamparAyakSapakANAM ca tiryaglokAsaMkhyabhAgamAtravyApitvAditi / "alahUa" tti prakRtatvAtsaptAnAmalaghoH-padma-ajaghanyAH sthiterbandhakAH "savvaloge"tti anUne loke, sarvalokasteSAM kSetramityarthaH / sugamaM caitadapi, sUkSmanigodaparyantAnAM jIvAnAmajaghanyasthitenivartakatvAt , teSAM ca sarvalokavyApitvAditi / "Aussa ThiINa doNhaM vi" ti anantarokta 'savvaloge" ityetatpadaM 'ghaNTA
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 ] baMdha vihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthite: lAlA nyAyenA' trApi sambadhyate, tataH zeSasyA''yuHkarmaNo jaghanyA'jaghanyAtmikayordvividhasthityoH pratyekaM sarvaloke, bandhakA iti gamyate / svasthAnata eva sarvalokavyApinAM sUkSma nigodaparyantAnAM jIvarAzInAM saptakarmaNAmajaghanyasthitibandhavadAyuSo jaghanyA'jaghanyasthitibandhA'rhatvAditi ||341 // athA''dezato'bhidhitsarAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyasthitervandhakakSetramAhadesUNe loge lahuThiIa sattaNha baMdhagA tiriye / egiMdiya-vAUsu siM vAyarasavvabhesu // 342 // orAlamIsa-kammaNa-duaNANA-yata-tiamuhalesAsu / abhaviya-micchattesu amaNA-mAhAgesu ca // 342 // hoanti savvaloge aTThAraha savvasuhuma bhae / sesAsu asaMkhayame bhAge logassa NAyavvA // 344 // (pre0) deNe loge" ityAdi, AyurverjAnAM saptAnAM 'laghusthite:' jaghanyAH sthiterbandhakA dezone loke, bhavantIti zeSaH / kAsu mArgaNAstrityAha - " tiriye " ityAdi, tiryaggatyoghe, ekendriyavAyukAyau bhedayostathA "siM" tti tayorekendriyavAyukAyayoH "bAyarasavvabheesu" ti ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu bAdareSu sarvabhedeSu / bAdara kendriyaudha-paryAptavAda ra kendriyA-paryAsAdara kendriyabhedeSu vAdaravAyukAyaudha-paryAptavAdaravAyukAyA paryAptavAdaravAyukAyabhedeSu cetyarthaH / anyamArgaNAH saMgRhNannAha-" orAlamose" tyAdi, audArikamizra kAyayoga - kArmaNa kAyayoga-matyajJAna- zrutAjJAnA- saMyama-kRSNAdipazubhalezyAsvabhavya - mithyAtvayorasaMjJaya - 'nAhArimArgaNa pora vetyetAsvekaviMzatimArgaNAsu / etacca pratyekaM praviSTasya bAdaraparyAptatrAyukAya bAdarAparyAptatrAyukAyAnyatarajIvanicayaspa svasthAnakSetra prAdhAnyAjjJeyam / nanvekendriyaugha cAdaraparyAptA'paryA mai kendriyAdimAgaMNAsu saMklezavizuddhirUpaM vizeSaM vihAya sUkSmavAdaraparyAptatvAdikamapekSyotkRSTasthiterbandhakA jaghanyasthitebandhakAcAviziSTA evAbhihitAH, yadi caitraM tathApi saptAnAmutkRSTasthitervandhakakSetravat saptAnAM jaghanyasthiterbandhakakSetraM kathaM sarvaloko nAbhidhIyate ? iti ced, ucyate, satyametat, yadekendriyAdikatipaya mArgaNAsu saMklezavizuddhirUpaM vizeSamapahAya paryAptatvAdikamapekSya jaghanyotkRSTasthitibandhasvAminAmananyatvam, tatazcaikendriyAdimArgaNAsu yathA paryAptavAdasAdhAraNa vanaspatikAyikAH saptAnAmutkRSTasthitervandhakAH santi, tathA te jaghanyasthitibandhasvAmino'pi bhavanti, tathaiva yathA paryAptavAdavAyukAyikAH saptAnAmutkRSTasthitiyanvasvAminaH santi tathA te saptAnAM jaghanyasthitibandhasvAmino'pi bhavitumarhanti, yadyapyevaM tathA'pi prAptakarmasatkotkRSTa sthitibandhakAnAM kSetraM yatsarvalokamabhihitaM tat paryAptavAdarasAdhAraNavanaspatikAyikajIvAnAM mAraNa
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiteH ] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [305 samudghAtaprayuktasarvalokavyAptiprAdhAnyAd / mAraNAntikasamudghAto hi bhavAntarAbhimukhAnAM jIvAnAmeva sambhavati, tathA ca satyasau bhavacaramAntamuhUrte jAyate, itthaM hi yathA "bhavacaramAntamuhUrte mAraNAntikasamudghAtagatAnAmanantAnAM bAdaraparyAptanigodajIvAnAmutkRSTasthitibandhasambhavAt sampU lokapramANaM kSetraM labhyate tathA jaghanyasthitibandhakAnAM bAdaraparyAptanigodAnAM tanna prApyate / kutaH ? bhavacaramAntamuhUrte bhavAntarAbhimukheSu teSu saMkhyeyAnAmeva jaghanyasthitivandhasya sambhavAt / kutaH ? iti ced , bhavacaramAntamuhUrtavartimumRSu jIveSu svaprAyogyasanikRSTasthAnAbhimukhAnAmevotkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezasyeva jaghanyasthitibandhaprAyogyavizuddharapi svaprAyogyasarvotkRSTapArabhavikotpattisthAnAbhimukhAnAM stokajIvAnAmeva sambhavAt / idamuktaM bhavati-prAgekajIvAzraye kAladvAre-egidiyaNigoesuM tesiM suhumesu siM apajjesu'mityAdi-(147)-gAthAvRttau saptasvekendriyAdimArgaNAsvanutkRSTasthiterjaghanyabandhakAlasyaikasamayamAtratvavyutpAdanAvasare mumUrSu jIveSu svaprAyogyasarvanikRSTasthAna utpitsUnAM jIvAnAmeva svaprAyogyasarvasaMklezasya sambhavAtta eva tadAnIM saptakarmaNAmutkRSTasthitiM nirvartayanti, nAnyaH ityevaM rUpaM niyamaM pratipAdya tadupapattau svaprAyogyasarvasaMklezanivatenIyAnAM gati-jAtyAdInAM svaprAyogyasarvApakRSTapArabhavikotpattisthAnatvamabhihitam / tenaiva nyAyenA'trApi svaprAyogyasarvavizuddhayA nivartanIyAnAM gatijAtyAdInAM svaprAyogyasarvotkRSTapArabhavikotpattisthAnarUpatA boddhavyA, bhAvanA'pi tatroktarItyaiva kartavyA; kevalaM tatrotkRSTa sthitibandhamapekSya vyutpAditam , atra tu jaghanyasthitibandhamapekSya vaiparityena svayaM vyutpAdanIyam / asmAbhistu prakRtopayogyevocyate, tadyathA-paryAptavAdaranigodajIvaiH svaprAyogyasarvotkRSTavizuddhau satyAM manuSyagatipaJcendriyajAti-paryAptanAmakarmAdikaM nirvrtyte| vakSyate cottaraprakRtisthitibandhasaMnikarSadvAra ekendriyAdimAgaNAsu jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthiti banato jIvasya manuSyagati-paryAptatvAdikazabhaprakRtibandhaniyamaH / itthaM hi teSAM sarvotkRSTasthAnaM paryAptamanuSyarUpamiti siddham / paryAptamanuSyA hi loka utkRSTato'pi saMkhyeyA eva labhyante,ataH paryAptamanupyasatkAyupo bandhakAnAmiva paryAptamanuSyatvAbhimukhA mumUrSavo jIvA apyekasmin samaye loka utkRSTataH saMkhyeyA eva prApyante / tathA ca sati paryAptamanuSyatvAbhimukhA mAraNAntikasamudghAtaM prAptA jaghanyasthiterbandhakAH paryAptavAdaranigodajIvA apyekasmin samaya utkRSTataH saMkhyeyA eva labhyeran; taizca mAraNAntikasamudghAtagatairmanuSyalokaM yAvanikSiptasvAtmapradezadaNDairapyatyalpatayA samagro loko'zitu naiva zakyate; svasthAnakSetraM tu teSAM bAdaranigodAdInAM lokAsaMkhyeyabhAgamAtramuktam , atastadapekSayotkRSTataH sarvalokakSetrasyAsambhavAjjaghanyasthitibandhakAnAM bAdaraparyAptavAyukAyAnAM svasthAnakSetramAzritya prakRtaikendriyAdimArgaNAsu jaghanyasthitivandhakAnAM kSetraM dezonaloka ityabhihitam / __ nanUktaniyamAt paryAptabAdaravAyukAyAnAM sarvotkRSTamutpattiprAyogyasthAnaM tiryaggatyAdirUpam , paryAptapaJcendriyatiryaJcazvAsaMkhyeyAH santi, atastatsthAnAbhimukhAH bhavacaramAntamuhUrte samudghAtaM
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiteH gatA japanyasthiterbandhakAH paryAptavAdaravAyukAyikA asaMkhyeyA labhyeran , taizca samudghAtagatairitastato nikSiptasvAtmapradezadaNDaiH samagro'pi lokaH pUryeta ? iti ceda, na, yataH sthitibandhasya nirvatakairjaghanyato'pyasaMkhyalokAkAzapradezapramitaireva jIvaiH samagro loka ekasmin samaye pUrayitu pAryate, na punastadUnaH. etacca prAgevoktaM kathaM vismAryate / paryAptavAdaravAyukAyikAstu samudghAtaM prAptA aprAptAzca samuditA api lokasaMkhyeyabhAgagatanabhaHpradezarAzitulyAH santaH samastaM lokaM naiva vyAvnuvanti, kiM punaH samudghAtagatAstadasaMkhyeyabhAgamAtrA jaghanyasthitervandhakAH, ataH svasthAnagatAnAM jaghanyasthitibandhakAnAM paryAptavAdaravAyukAyAnAM kSetramapekSyaikaviMzatimArgaNAsvapi dezonalokakSetraM mantavyamityalaM prasaGgena / atha prakRtaM prastumaH "hoanti savvaloge" tti prakRtAyAH saptakarmaNAM jaghanyasthitebandhakAH sarvaloke bhavanti, sarvalokanteSAM kSetramityarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"aTThArahasadhvasuhumabheesu" ti ogha-paryAzA-'paryAptabhedAdaSTAdazadhA bhinneSvekendriyapRthivyaptejovAyusAdhAraNavanaspatikAyasatkeSu sarveSu sUkSmamArgaNAbhedeSvityarthaH / kutaH ? svasthAnato'pyekendriyapRthivyAdi-sarvasUkSmajIvaudhAnAM sarvalokavyApitvAt / uktazca paJcasaMgrahamalayagiriyavRttau 'sUkSmA ekendriyAH pathivyambutejovAyuvanaspatayaH pratyekaM sarve'pi sarvasminnapi jagati bhavanti' iti / atha zeSamArgaNAsu prakRtakSetramAha-"sesAsu" ityAdinA, uktazepAsvekatriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekam "asaMkhayame bhAge logassa NAyavva" tti saptakarmaNAM jaghanyasthiterbandhakA lokasyAsaMkhyeyatamaikamAge jJAtavyA ityarthaH / tatra zeSamArgaNA nAmata imAH-saveM nirayagatibhedAH, sarve tiryakpaJcendriyabhedAH, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendrigamedAH, pathivyaptejovanaspatyopabhedAstathova-paryAptA-'paryAptabhedAbhinnA bAdarapathivyaptejaHpratyekavanaspatikAya-vAdarasAdhAraNavanaspatikAya-vasakAyAnAM pratyekaM trayastrayo bhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-baikriyakAyayoga-kriyamizrakAyayogA''hArasakAyayogA--''hArakamizrakAyayoga--strI-puruSa--napuMsakavedA-'pagataveda --krodhAdicatuHkaSAyamatyAdicaturjJAna--vibhaGgajJAna-saMyamogha-sAnAyika--chedopasthApana-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAya-dezasaMyama--cakSarAditridarzana-tejaH--pama-zakla lezyA-bhavya-samyaktvAgha-kSAyika-kSAyopazamikI--pazamikasAsAdana-mizra-saMkhyA-''hArimArgaNAbhedAzceti / kuta etAsu sarvAsu prakRtavandhakAnAM kSetraM lokAsaMkhyabhAgamAtram ? ucyate, nirayagatyAdiSu kAsucinmArgaNAsu svasthAnataH sarvalokavyApinAM sUkSmajIvanicadhAnAM dezonalokavyApinAM vAyukAyajIvAnAM ca pravezAbhAvena, zeSapraviSTajIvanicayAnAM svasthAnataH lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApi cAt saptakarmaNAM jaghanyasthiterbandhakAnAM kSetramapi lokAsaMkhyeyabhAgapramANameva prApyate, pRthivyAdyodhamArgaNAsu kAyayogAdimArgaNAsu ca sUkSmajIvanicayAnAM vAyukAyikajIvAnAM vA praveze'pi teSAM jaghanyasthitivandhasvAmitvAbhAvAdeva saptakarmasatkajaghanya
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyetasthityoH ] dvitIyAdhikAre kSetradvAram [ 307 sthitervandhakakSetraM sarvaloka lokasaMkhya bhAgamAtraM vA naiva prApyate, kintu saptakarmasatkajaghanyasthitibandhasvAminAM paryAptabAdarapRthivIkAyikAdInAM manuSyANAM vA kSetra prAdhAnyAllokAsaMkhyeyabhAgavata iti / / 342-343-344|| tadevamabhihitamAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM jaghanyasthiterbandhakakSetramAdezato mArgaNAsthAneSu / athaikayAryayA'vaziSTaM tAsAmevA'jaghanyasthitervandhakakSetramAyuSo jaghanyAjaghanya sthityorvandhakakSetraM cAtidezadvAreNAha - ajahaNNAa ThiIe sattaNDa aguruThiivva savvAsu / hassiyarANa ThiINaM Aussa aguruThiivva savvAsuM // 345 // (pre0 ) " ajahaNNAa ThiIe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAmajaghanyAyAH sthiteH prakRtatvAt bandhakakSetram "aguruThiivva" tti 'sattA' iti dehalIdIpakanyAyenApi yujyate, tataH prAk -- 'tiriye savvegiMdiya- Nigoa-vaNa- sesa suhumabheesuM / puvA icausu tesiM bAyara - bAyaraapajjesuM // patteatraNammi tahA tadapajjattammi kAyajoge ya / uraladuga-kammaNesaM NapuMsage caukasAyesuM / aNANaduge ayate acakkhu - apasatthalesa bhaviyesaM / abhaviya micchattesuM asaNNi AhAragiyaresuM // baMdhA khalu Thia agurUa savvalomi / deseNUNe loge bAyarapajjattavAmi // logAsaMkhiyabhAge se sAsuM baMbagAitthi / ||' (gAthA-333-334-335-336-338) ityanenAbhihitasya saptAnAmagurusthitivat, anutkRSTAyAH sthiterbandhakakSetravadityarthaH / kAsu mArgaNAstrityAha- "savvAsu" ti nirayagatyoghAdyanAhAraka mArgaNAparyantAsu saptatyuttarazatasaMkhyAkAsu sarvAsvapi mArgaNAsvityarthaH / "hassiyarANa TiI Aussa" ti Ayupo 'hasvetarayoH'-jaghanyA'jaghanyasthityoH pratyekam "aguruThiivva" tti 'Aussa' ityasyAnantaroktanyAyenA'trApi yojanAdAyuSo 'nutkRSTasthitivat 'eniMdiya-puhavAigacauga-Nigopasu savvamuhumesuM / vaNa- tiriya-phAyuraladugaNapumesuM caukasAyesuM // 338 // duaNANA-yata-aNayaNa asutilesa bhavi - yiyara-micchesuM / amaNA'NAhAresu ya TiIa agurUa savvajage // desUNa jage bAyara eniMdiyA sabhesa | logassa asaMkhayame bhAge sesAsu NAyavtrA / / 340 / / ' 1 itigAthAtrayeNa prAguktAnutkRSTasthitisatkavandhakakSetravadityarthaH / kimiti cet ? prakramAdbandhaka - kSetram | kAsu mArgaNAstrityAha - " savvAsu" ti gatArtham, kevalamAyuSaH prakRtatvAdAyurvandhaprAyogyAsu vaikriyamizra - kArmaNakAyayogA'yagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamau --pazamikasamyaktva-samyagmithyAtvA-nAhAraka mArgaNAvarjAsu nirayagatyoghAgrAhAriparyantAsu triSaSTayu tarazatamArgagAstri- tyarthaH // 345 // tadevaM darzitaM zeSaM saptAnAmajaghanyasthitervandhakakSetram, AyuSo jaghanyA'jaghanyasthityorbandhakakSetraM ca mArgaNAsthAneSvatidezadvAreNa, tasmi~zca darzite gataM dazamaM kSetradvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre dazamaM kSetradvAraM samAptam //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [kSetraaSTamUlaprakRtInAmutkRSTa-jaghanya-taditarao AyurvarjasaptAnAm-utkRSTasthiterbandhakakSetram-lokA'saMkhyabhAgaH / anutkRSTa ,, ,, ,, sarvalokaH / AyuSaH utkRSTa ,, ,, anutkRS ,, ,, ,, lokA'saMkhyabhAgaH / sarvalokaH / (gAthA-329) AdezataH / kutra | gati indriyaH kAya0 savaikendriya 07 pRthivyaptejovAyukAyasatkA: sarvasUkSmA-paryAptabAdarabhedAH. vanaugha-sarvasAdhAraNavanabhedAH, aparyAptapratyekavanabhedazca 25 sarvaloke dezone vAyukAyaugha-bAdaravAyukAyaudha-tatparyAptabhedA: lokAsaM sarva zeSa0 12 praugha-bAdaraugha-tatparyAptabhedabhinnAH pRthivyaptejasAM navabhedAH, vanauSa-pratyekavanaugha-tadaparyApta-sarvasAdhAraNavanabhedAzca 14 khyabhAge AyurvarjasaptaprakRtInAm | anutkRSTAyAH sthiteH / utkRSTasthiteH ajaghanyAyAH sthiteH tiryagoghaH, sarvekendrida07 pRthivyaptejovAyunAmaugha-sarvasUkSma-bAdarogha-tadaparyAptabhedAH, vanauva-pratyekavanaugha-tadapraryApta-sarvasAdhAraNavanabhedAzca 34 dezone paryAptavAdaravAyukAya: kAsa zeSa0 46 zeSa0 12 | paryAptabAdarapRthivyaptejaHpratyekavanabhedA:,sarve trasa bhedAzca 7 khyabhAge dezona |tiryagoghaH, praugha-sarvabAdaraikendriya0 4 progha-sarvabAdarabhedabhinnA vAyukAyabhedAH loke jaghanyasthite. sarvaloke sarvasavAnTiya sUkSmIghatatparyAtA-'paryAptabhedabhinnAH pRthivya-ptejovAyUsAdhA raNavanaspatikAyabhedAH zeSa0 46 / zeSa0 12 zeza lokAsaMkhyabhAge lokAsaM sthiteH sarva0 47 sarva0 19 vyabhAge sarva0 AyuSaH jaghanyA-'jaghasthityoH anutkRSTasthitezca. augha-sarvasUkSmaike- praugha-sarva sUkSmabhedabhinnAH pRthivyaptejovAyusAdhAraNavanabhedAH, ke tiryagoghaH1 ndriya 4 vanaspatikAyaughabhedazca0 sarvabAdaraikendriya. bAdarodha-tatparyAptA-'paryAptabhedabhinnavAyukAyikabhedAH 3 zenone lokAsaM khyabhAge zeSa0 46 | zeSa0 12 zeSa0 18 -
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ -yantrakam ] dvitIyAdhikAre kSetradvArama [ 309 -sthitivandhakAnAM kSetrapradarzakayantram o prAyunarjasaptAnAm-jaghanyasthiterbandhakakSetram-lokA'saMkhyabhAgaH / ___, ajaghanya , ,, ,, sAlokaH prAyuSaH jaghanya , " " ajaghanya;, , , (gAthA--342) vedaH kaSAya. jJAna0saMghama darzana TezyA bhavya samya saMjJI0 AhA0 sarvAH thAGkAH 3 332 sarva sarva sarva sarva0 sarva sarva sarva0 sarva0 sarva0 165 sarva0 132 kAyayogaugha. praudArika-nanmi prau, napuM0 sarva0 kAga 4 matyajAna0 zrutAjJAna asaMya0 anakSa. prazubhA sarva mithyA asaM0 taH zeSa vibhaGga01 zeSa zeSa zeSa zeSa saMjJI 105 337 zeSa matyAdi04 prodArikamizra kArmaraNa matyajJAna0 zrutAjJAna asaMyaH 342 azubha. abha0 mithyA. asaM0 pAhA. 2 343 zeSa0 sarva0 sarva0 zeSa0 zeSaH sarva0 zeSa0 bhavya. | zeSa0 saMjJI sarva0 sarva0 sa0 sarga sarva0 sarva0 ma0 sarva. sarva0 sa0pAhA0163 337 azubha. sarva0 mithyA asaM0 pAhA. 46 kAyayogaugha0 audArikatatmizro. 3 1 4 zrutAjJAna0 2.1 340 zeSa. strI-pu zeSazeSa0 zeSazeSa zeSa asaMjJI 340
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ // athaikAdazaM sparzanAdvAram // athA''yAtaM kramaprAptaM "phosaNA" ityanenoddiSTamekAdazaM sparzanAdvAram / tatra prAguktasvarUpAM kSetradvAroktakSetrApekSayA vilakSaNAM sparzanAM vyAcikIrSurAdau tAvadutkRSTAnutkRSTasthitibandhaviSayAM tAmoghata Aha phusiA teraha bhAgA sattaNhaM baMdhagehi jettttaae| pariphAsiaM ThiIe 'NukosAe jagaM savvaM // 346 // phusaNAa vuccire iha je bhAgA bhAjiAa caudasahiM / tasanADIa lahijau jaM tAvaiappamANA te // 347 // (pre0) "phusiA terahabhAgA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAM 'jyeSThAyAH'utkRSTAyAH sthiterbandhakaistrayodazabhAgAH spRSTAH / tAsAmeva saptaprakRtInAmanutkRSTAyAH sthiteH sarvajagat parispRSTam , bandhakairityanuvartate / evamuttaratrApi bandhakairityasyAnuvRttidraSTavyA / nanvete trayodaza bhAgAH pratyekaM kiyanmAnA ityAzaGkAyAM bhaNita-vakSyamANabhAgAnAM parimANaM vyavasthApayannAha"phusaNAa buccire" ityAdi, 'iha'-prakRtagranthe "phusaNAa" tti 'sparzanAyAM'--sparzanAdvAre ye bhAgAH "vucire" tti 'vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA' ( pA0 3-3-131 ) ityanena vartamAnamya samIpe bhRte bhaviSyati ca vartamAnapratyayaH / tato'nantarotAstrayodazabhAgAvakSyamANAH SaDAdibhAgAzcetyevaM samastasparzanAdvAre ye bhAgA ucyante te sarve'pItyarthaH / te ca pratyekaM "bhAjiAa caudasahiM tasanADoa" ti caturdazarajjUccaikarajjuvRttavistRtAyAM vasanADayAM caturdazasaMkhyAbhirbhAjitAyAM satyAM "lahijau jaM" ti 'yad'-yAvad bhAgaphalaM labhyeta, "tAvaiappamANA" tti tAvatpramANAste trayodazAdibhAgA jJayA iti gAthAdvayasaMkSepArthaH / vistarArthastvayam-bhaGgavicayAdIni nAnAjIvAn samAzrityocyante, tatra kSetramekasamayamAzritya sparzanA tu nAnAsamayAnAzrita prarUpyanta ityetat prAka kSetradvAraprArambha evAbhihitam / tathA ca sati nAnAjInAnAsamayAnAzritya yAvat kSetraM spRzyate tAvatkSetraM prastutaspazenAdvAraprarUpaNAviSayaM bhavatIti saMsthitam / itthaM hi prakRta oghacintAyAmAdezacintAyAM ca sparzanA kSetraprarUpaNAvat na jIvaparimANa savyapekSA / kutaH ? sparzanAyA nAnAsamayasApekSatayA paryAptamanuSyagatyAdisaMkhyeyajIvarAzikAdimArgaNAsthAneSu vartamAnasaMkhyeyAdijIvairiva bhUtakAle'tigatairanantaiH paryAptamanuSyAdibhiravagADhakSetrasyA'pi sparzanAprakapaNAviSayatvAt / itthaM hi sparzanAnAnAtvaM na parimANAdhInam / kasyAvInaM tarhi ? iti ced , ucyate, tattajIvarAzInAM pArabhavikotpattisthAna-svasthAnakSetrayostayorantarAlakSetrasya gamanAgamanakSetrasya cAdhInam , yato yasya hi jIvarAzeH svasthAna
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattanmArgaNAsu sparzanopapattimArgaH ] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 311 pArabhavikotpattikSetra-tadantarAlavartikSetra - gamanAgamanAdikSetrANi samuditAni yAvanti jAyante tAtrapramANA tasya jIvarAzeH sparzanA bhavati / nanu svasthAnakSetra - pArabhavikotpattikSetrayorantarAlavartikSetramapi kathaM gRhyate ? iti cet, kAlasyAnantyena bhinnabhinnakAleSu mAraNAntikasamudghAtAdigatairnAnAjIcaistasya sarvasyApyantarAlasya spRSTatvAt / kimuktaM bhavati - svasthAnAditaH svaprAgyocyattisthAneSu gacchatAM jIvAnAmRjutrakragatibhyAM yAvadvikalpairgantu N zakyate, tatsarvavikalpagataM kSetraM kAlasyAnantyAt mAraNasamudghAtagatairnAnAjIvairniyamataH spRSTamasti / kutaH ? mAraNAntikasamudghAte'pyutpattisthAnaM spRzadbhijavaiH svasthAnAdutpattisthAnaM yAvat svazarIrapramANaviSkambhavAhalyasya svAtmapradezadaNDasya prasAraNAt / yaduktaM lokaprakAzatRtIyasarge antarmuhUrtazeSAyurmaraNAntakarAlitaH / mukhAdirantrANyApUrya zarIrI svapradezakaiH ||24|| svAGgaviSkammabAhulyaM, strazarIrAtirekataH / jaghanyato'Ga gulAsaMkhyeyAMzamutkarSataH punaH ||25|| asaMkhyeyayojanAnyekadira putpattisthalAvadhi / Ayamato'bhivyApyAntamuhUrtAnpriyate tataH ||26|| ityAdi / itthaM hi stokajIvarAzisatkA'pi sA kSetrApekSayA'dhikA labhyate / tathAhi saptamapRthivyAH prAramyoparyupari yathottaraM SaSThAdipRthivISu nArakAH krameNAdhikA'dhikatarAadhikatamAH santi / uktaM ca mahAdaNDake - 'ANatakappe devA saMkhejjaguNA, ahe sattamAe puDhabIe neraiyA asaMkhejjaguNA, chaTTAe tamAe puDhabIe neraiyA asaMkhejjaguNA' ityAdi / sparzanA punasteSAM viparitA prApyate / kutaH ? ucyate, nArakANAM paryAptapaJcendriyatiryaktayA paryAptamanuSyatayA vA utpAdAt pArabhavikotpattisthAnAni niryagloka eva vidyante / tiryag lokaca saptamapRthivInArakAgAM durataro'tastayorantarAlasahitaM svasthAnapArabhavikotpattisthAnakSetramapyadhikam tathA ca sparzanA'pi zeSapaTAdinarakamArgaNAsthAnApekSayA saptamanarakamArgaNAsthAne'dhikA bhavati / paSTAdipRthivInAM tu krameNa tiryaglokasyAntikAntikataratvAdantikatamatvAditostatra punaH sparzanA'lpalpatarAdyA bhavati / tathAhi - 'sarvAsta lokAntAdArabhyoparigaM talam / yAvatsaptamamedinyA ekArajjuriyaM bhavet ||19|| pratyekamevaM saptAnAM bhuvAmuparivartiSu taleSu rajjurekaikA, syurevaM saptarajjavaH // 10 // ' ityAdivacanAllokasarvAdhastanabhAgAdArabhyordhvaM yatra prathamA rajjuH samApyate, tatra saptamapRthivInArakANAM svasthAnAni santi, tiryaglokastu lokAdhastanabhAgAdArabhya yatrASTamI rajjuH prArabhyatetatra vidyate / tathAca sati tayorantarAle paDrajjavaH kSetram, taccaikarajjupramANatiryagvRttavistRtaM SaDjjupramANoccaM sarvakSetraM saptamanarakatastiryagloke dizAyAM vidizAyAM vA cakragatyAdinotpadyamAnaiH pUrvotpannaizca jIrvairnairantaryeNa spRSTamasti, tathaiva mAraNasamudghAtagataistatra tyairnArikairapi spRSTamasti / itthaM hi saptamanarakamArgaNAyAM sparzanA SaDjjupramANA / tathaivoparitanaiH paSThAdipRthivIsatkavartamAnAtItanairayikairapi mAraNAntikasamudghAtAditaH svasthAnatiryaglokayorantarAlasya nairantaryeNa spaSTa
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 ] vihANo mUlapaDiTibaMdho [ tattanmArgaNAsu sparzanopapattimArgaH tvAt SaSThAdipaJcanarakamArgaNAbhedeSu jIvAnAM yathottaramekarajjuvRttavistRtA paJca catustri-dvaye karajjupramANA sparzanA prApyate / prathamanarakasya saptamarajjvoruparitanabhAgavartitvAt tiryaglokasyASTamarajjvoH prArambhabhAgavartitvAcca tayorantaraM naikarajjupramANamapi, kintvekasyA rajjyorasaMkhyeyatama bhAgamAtram / manuSyANAM paJcendriyatirazcAM ca svasthAnakSetraM yadyapi lokAsaMkhyeyabhAgamAtraM tathApi teSAM sUkSmaikendriyatayA'pyutpatteH svasthAnakSetraM pArabhavikotpattikSetraM ca samuditaM sat sarvalokasparzanA bhavati, atItakAle mAraNasamudghAtAdinA pArabhavikotpattisthAnAni prAptairmanuSyaiH paJcendriyatiryagmizca pratyekaM samagralokasya spRSTatvAt / tiryaksAmAnyaistu svasthAnato'pi sarvalokaH spRSTo'stIti supratItameva / devAnAM sparzanAviSaye tu bahavo vikalpAH santi / tadyathA - IzAnAntadevabhedeSu nava rajjava: sparzanA / kutaH ? ucyate, bhavanapatyAdisahasrArakalpAntAnAM devAnAM tathAsvabhAvato'dholoke pRthivIkAyAditayotpAdAbhAve'pi narakagatAnAM pUrvabhavasvajanAnAM snehavazAttRtIyAM pathivIM yAvad gamanAgamane staH / uktaJca paJcasaMgrahe 'sahasAraMtiyadevA nArayaneheNa jaMti taiyabhuvaM' iti / tathA ca sati teSAM tiryaglokAdadho rajjudvayaM sparzanA bhavati, UrdhvaM tvapatprAgbhArApRthivyAM pRthivIkAyatayotpadyamAnAn pUrvotpannAMzcezAnakalpAntadevAn samAzritya pUrvavat saptaraJjayaH sparzanA sampadyate / 'tattha vi saNakumAraM pabhii egiMdiyesu no jaMti' ityAdivacanena sanatkumArAdisahasrAra - kalpAntAnAM devAnAM tvekendriyatayotpattireva pratiSiddhA, atasteSAmUrdhvamIpatprAgbhArApRthivyAmutpAdAbhAvena tiryaglokAdUrdhvaM saptarajjusparzanA na labhyate, kintu svazaktyA gantumasamarthA apyadhastanadevA acyutakalpasuraiH snehAdinordhvaM svasthAneSu nIyante / uktaM ca paJcasaGgahe - "nijjaMti accuyaM jA accuyadeveNa iyarasurA ||31||" iti / tathA ca nIyamAnaiH pUrvanItaizca sanatkumArAdikalpAnAM pratyekamanantaiH surairacyutakalpAntaM tiryagekarajjuvRttavistRtaM sarvaM kSetraM spRSTaM bhavati, atasteSAM pratyekaM tiryaglokAdUrdhvaM SaDjjusparzanAlAbhAt samastA sparzanA'STarajjupramANA jAyate / nanu sanatkumArAdidevA api pratyekamasaMkhyeyA eva zrUyante tatkathaM pratyekamanantairdevairacyutakalpAntamekarajjuvRttavistRtaM sarvakSetraM spRSTaM bhavatIti kathyate ? bhaNyate'trottaram - na kevalaM vartamAnAkAlApekSayaitatkathanam, kitvanantamatItakAlamapekSyA'pi, sparzanAyA nAnAsamayaviSayatvenAdinate vinaSTAnAmapi devAnAM tadantargatatvAdityAdiprAgabhihitameva / anayA'pekSayA yadi sUkSmasamparAyAdi mArgaNAvizeSeSu gatakAlamadhikRtyAnantAnAM jIvAnAM samAvezo bhavati, tadA sanatkumArAdimArgaNA tu kA vArtA / tadevaM nAnAsamayAnAzritya nAsti kazvidoSaH / na ca "paNa'cyue" iti lokanAlistavavacanAt tiryaglokAdUrdhvamacyutakalpaM yAvat paJca rajjava eva kSetraM bhavati, tathA ca sati sanatkumArAdikalpavAsinAM samastA'pi sapta rajjava eva sparzanA bhavedato'saGgatametaditi vAcyam / jIvasamAse
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu sparzanopapattimArgaH ] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 313 'isANammi divaDDhA aDDhAijA ya rajju mAhiMde | paMceva sahassAre cha accue satta logaMte // 191 // ' ityanenA'nyathA'pi rajjuvyavasthAdarzanAt / na ca tatra pAThabhramaH, tadvRttau tathaivAbhihitatvAt / bRhatsaMgrahaNIvRttau malayagiriripAdairapi-- 'sohanmi divaDDhA aDDhAijjA ya rajju mAhide | paMceva sahassAre cha acyue satta logaMte // ' ityanena tiryaglokAd yAvat sodharmezAna devaloka tAvatsArdharajjupramANam, yAvatsanatkumAramAhendrakalpau tAvat sArdharajjudvayam yAvacca sahasrArakalpastAvatpaJca rajjavaH, yAvaccAcyutakalpastAvat SaDrajjavo lokAntaM yAvatsapta rajjavazva kSetramabhihitam / etadanusAreNa tu susaGgatamevedam / lokanAlikAstavAbhiprAyeNa tvanyathA svayamevohyamiti / 9 AnatAdInAM caturNAM kalpAnAM devAstvavastiryaglokaM yAvadgacchanti, na punarnarakapRthivISvapi / tathA ca sati teSAM pratyekaM par3ajjava eva sparzanA bhavati / 'gamaNAgamaNaM Natthi acyuaparao surANaM pi' ityAdivacanenoparitanAnAM graiveyakAdidevAnAM tu gamanAgamanAbhAvAt lokAsaMkhyeyabhAgamAtrai sparzanA labhyate / nanu graiveyakAdidevAnAM gamanAgamanAbhAve'pi nArakANAmiva mAraNasamudghAtena svotpattisthAnaM tiryaglokaM yAvatsparzanA yujyate, tatkathaM lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA sparzanA kathyate ? iti ced, ucyate, graivekadevAnAmUrdhvaloke tiryagekarajjuvRttavistRtapratarANAmasaMkhyeyabhAgamAtre deze svasthAnAni santi / na kevalaM svasthAnAni, kiM tarhi ? gamanAgamanavirahitAnAM teSAmavasthAnamapi tatra trasanADIgatavRttavistRtatiryakpratarAsaMkhyeyatame bhAga eva / anyacca teSAM pArabhavikotpattisthAnAnyapi manuSyaloke eva, sa ca manuSyaloko'pi tiryaglokavartitiryakpratarA'saMkhyeyabhAgamAtrAvagADhaH / tathA ca sati graiveyakavimAnebhyo manuSyalokaparyantAnAM samudghAtagata devAtmapradezadaNDAnAmUrdhvAdhaH saptarajjupramANadIrghatve'pi tiryakkSetrasya svalpatayaite AtmapradezadaNDAH samastA api santastiryagekarajjuvRtta vistRtapratarAsaMkhyeyabhAgamAtramavagAhante / itthaM cordhvAdhaH saptarajjUccA'pi graiveyakadevAnAM sparzanA tiryagekarajjorasaMkhyeyabhAgamAtreti kRtvA lokasyAsaMkhyeyabhAgamAtraiva bhavati / idamatra hRdayam - yeSAM svasthAna- gamanAgamanasthAna- pArabhavikotpattisthAnarUpANi trivi - dhAnyapi sthAnAni pratyekaM trasanADIgata tiryagvRttavistRtapratarA'saMkhyeya bhAga mAtra mavagAhante teSAmUrdhvAdhaHkSetra yorantarAlasya bAhulye'pi tiryakkSetrasya svalpatayA mAraNAntikasamudghAtamapekSyApi lokAsaGghayabhAgamAtrasparzanA sampadyate / yeSAM punastebhyastrividhasthAnebhya ekavidhAnyapi sthAnAni tiryakpratarA'saMkhyeyabhAgamAtrAvagADhAni na santi, kintu tato'dhikAdhikatarAdibhAgagatAni santi, teSAM tUrdhvAdha:kSetrAntarasya bAhulye sparzanA'pi tadanusAreNA dhikAdhikatarAdyA labhyate / ata eva dvitIyAdinarakabhedeSu sparzanA na lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA, evamAnatA didevAnAmapi / tathAhi1 hai - svasthAna- gamanAssgamanasthAnAnyapekSya tiryakpratarAsaMkhyeya bhAgamAtrAvasthAyinAmapi dvitIyAdi pRthivInairayikANAM tatazcyutvA tiryagloke svayambhUramaNasamudrajagatyAdidezAn vihAya tiryakpratarasya bahubhAgeSUtpAde -
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho | oghata AyurjAnAmutkRSTetarasthiti0 notpattisthAnAnAM kiJcidUna tiryakprataravyApitvAt mAraNasamudghAtaprAptA sparzanA na lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA / evamAnatAdidevAnAM svasthAnotpattisthAnayoH pratyekaM tiryakpratarA'saMkhyeya bhAgamAtragatatve'pi gamanAgamanakSetrasya tiryagvRttavistRtarajjupramANatvAt sparzanA na lokasaMkhyeya bhAgamAtrA, kintu SaD rajjanaH prApyate / na ca prathamapRthivInairayikANAM pArabhavikotpattisthAnAni tiryakpratarasyAsaMkhyepabahu bhAgeSu vartante, tatkathameteSAM mAraNasamudghAtenApi lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA sparzanocyata ityA''zakyam / yato yathA tiryakpratarAsaMkhyeyabhAgAdau svasthAnAdInAmavagADhatayA tadanusAreNa sparzanAlAbhastathaivordhvAdhovartinAM teSAM svasthAnapArabhavikotpattisthAnAnAM yad rajjvasaMkhyeyabhAgAdipramANamantaraM tadapyUrdhvAdhaH sparzanAyAmapekSyata eva; ato yatrordhvAdhaH prataravartinAM svasthAna - pArabhavikotpattisthAnAnAmantaraM rajjvasaMkhyeyabhAgamAtraM tatra teSAM sthAnAnAM tiryakpratarabahubhAgavyApitve'pi sparzanA lokA'saMkhyeyabhAgamAtrai labhyate / yatra tu tadUrdhvAdhaH prataragata svasthAnAdInAmantaraM rajjudvirajjyAdipramANaM tatra tu teSAM sthAnAnAM tiryakpratarabahubhAgagatatve sA'pyekadvayAdirajjupramANA prApyate / tathA ca sati prathamapRthivInArakANAM pArabhavikotpattisthAnAnAM tiryaglokagata tiryakpratarabahu bhAgavyApitve'pyUrdhvAdhovartinAM teSAM svasthAna -pArabhavikotpattisthAnAnAmantarAlasya rajjvasaMkhyeyabhAgamAtratayA sparzanA'pi lokAsaMkhyeyabhAgamAtrocyata ityalaM vistareNa / idaM hi tattanmArgaNAnAmutkRSTasparzanopapattI diGmAtram anayA dizA zeSamArgaNAsthAneSu tu sparzanA svayamevodyA / 1 atha prastute'syA'nantaroktasya ghaTanA pradarzyate - AyurvarjAnAM saptaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasvAminaH saMzipaJcendriyaparyAptajIvA yadyapi lokasyAsaMkhyeyabhAga eva vartante, tathApi teSu ye bhavanapatyAdIzAnAntA devAstairmAraNasamudghAtenevatprAgbhArApRthivIM prAptairUrdhvalokasatkAH sapta rajjayaH spRzyante / na ca tadAnIM mAraNasamudghAtagatAnAM teSAmutkRSTasthitibandhasyAsambhavaH / yata te mAraNasamudghAtagatA devAstadAnImekendriyatvAbhimukhAH santi, ekendriyatvaM ca teSAM pArabhavikaM sarvanikRSTamutpattiprAyogyaM sthAnam, tathA ca sati tadAnIM teSAM svaprAyogyasarvanikRSTotpattisthAnAbhimukhatayotkRSTasthitibandho'viruddhaH / kutaH ? ucyate, ye hi svaprAyogya sarvanikRSTotpattisthAnAbhimukhA na santi teSAM mAraNasamudghAtAdigatAnAmutkRSTa sthitibandhaprAyogyasaMklezasyAnutpatteH saptAnAmutkRSTasthitibandho na bhavati, svaprAyogya sarvApakRSTotpattisthAnAbhikhAnAM tu tadAnImutkRSTasthitibandhaprAyogya saMklezasya sambhavAdutkRSTasthitibandhasyApi sambhava eva / itthaM hi bhavanapatyAdi - devApekSayordhvalokasambandhinI saptarajjusparzanopapannA / zeSA tiryaglokAdArabhyAdholokasatkA SaDajjusparzanA tvanayA nItyaiva mAraNAntikasamudghAtena saptamapRthivIM yAvanikSiptAtmapradezadaNDaistikRtA dRSTavyA / etAtha rajjavaH samastAH satyastrayodaza bhavanti, tA evAdhikRtya prakRta oghata utkRSTasthitibandhakaistrayodaza bhAgAH spRSTA ityuktam /
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata AyuSa utkRSTetarasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 315 nanu tiryagmanuSyANAmanantarabhave sUkSmaikendriyatayApyutpatteH sambhavena teSAM pArabhavikotpattisthAnAni lokasarvAdhastanaprataraM yAvadvidyante, tatazcoktanItyA'dholokasambandhinI saptarajjusparzanA'pi prApyate, tatkathaM SaDajjava eva gRhItA ? iti ceda , ucyate, satyametat , tathA'pi sAmpratamutkRSTasthitibandhasvAmisparzanA prastUyate, audhikotkRSTasthitibandhasvAminastu saMjJipaJcendriyatiyaMgamanuSyAH, na punaH sUkSmaikendriyAdayaH / saMjJipaJcendritiryagmanuSyANAM tu sA saptarajjusparzanA mAraNAntikasamuddhAtAdinA prApyeta, na tu svasthAnato gamanAgamanato vA / sUkSmaikendriyAditayotsivo mAraNAntikasamudghAtaM prAptAzcaita utkRSTasthitibandhameva na kurvanti, bhavAntarAbhimukheSu jIveSu svaprAyogyasanikRSTapArabhavikotpattisthAnAbhimukhAnAM paryAptasaMjJipaJcendriyatiryagmanuSyANAmeva tasya sambhavAt / paryAptasaMjJipaJcendriyatiryagmanuSyANAM svaprAyogyasarvanikRSTaM pArabhavikotpattisthAnaM tu nirayagatiH, utkRSTasaMklezopetaistaistasyA eva nivartanAt , ityevaM sarva ekajIvAzrayakAladvAre 'enidiyaNigoesuM tesiM suhumesu' ityAdigAthA(147)vRttau darzitanItyA vibhAvanIyam / itthaJcaikendriyatvAbhimukhamumUrSa jIvAnAM tadAnIM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasyaivA'sambhavAdyathoktasaptarajjusparzanAM vihAya saptamanarakAbhimukhajIvAnapekSya Sar3ajjavaH sparzanaiva gRhItA / amumeva padArtha pratipAdayitu prAka-'phusaNAa buphicare iha je bhAgA bhAjiAa ca udasahiM / tasanADI lahijjau jaM tAvaiappamANA te // 347 // ' ityatra caturdazabhistrasanADya va vibhaktumabhihitA, na tu lokanADI; yatastrasanADI caturdazarajjupramANoccA, ekarajjupramANA tu vRttavistRtA, tasyAM caturdazabhirbhAjitAyAM satyAmekarajjupramANoccamekarajjupramANaM vRttavistRtamityetAvatkSetraM bhAgaphalatayA labhyate, tAvatpramANAstrayodazabhAgAH prakRte'pi saGgacchante / tathAhi-mAraNAntikasamudghAtakAla ISatprAgbhArApathivyAM nikSiptAtmapradezadaNDairIzAnAntadevairye UrcalokasatkAH sapta rajjavaH spazyante, tAstrasanADyantargatA eva santi; sanADyA ekarajjuvRttavistRtatvAt tAH saptarajjavo'pyekarajjuvRttavistRtA eva prApyante / itthameva mAraNAntikasamudghAtena saptamapRthivIM prAptAnAM tiryagmanuSyANAmapi Sar3ajjavaH sparza karajjupramANavRttavistRtakSetrasambandhinyavagantavyA / atredamavadheyam-svayambhUramaNasamudrasya jagatyAH parabhAgavartiSu stokamAtradezeSu paJcendriyatirazcAmabhAvAduktaSaDajjusparzanA yadyapyekadezenonA bhati, tathApi tasyaikadezasya svalpatvAdavivakSayA sAmAnyata ekarajjuvRttavistRtAH SaDajjavo'bhihitAH / evamanyatrApi yathAsambhavaM draSTavyamiti / saptakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakAnAM sarvalokasparzanA tu sugameti // 346-347 // tadevamoghataH saptakarmaNAmutkRSTAnutkRSTadvividhAyA api sthiterbandhakAnAM sparzanA'bhihitA / sAmpratamuktazerasyAyuSastAmoghataH prAha Aussa asaMkhayamo bhAgo logassa phosio hojjaa| ukkosAa ThiIe'NukosAe jagaM savvaM // 384 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSTasthiti0 _ (pre0) "Aussa" ityAdi, AyuSa utkRSTAyAH sthiterbndhkailoksyaasNkhytm eko bhAgaH spRSTo bhavati / tasyaivAnutkRSTAyAH sthiteH sarvaM jagat spRSTaM bhavati, bandhakairiti tu prathamagAthAtotrApyanuvartate, yadvA spRSTamiti prayukte'nuktamapi prakaraNAdgamyata ityakSarArthaH / bhAvArthaH narayam-Ayurbandho hi mAraNasamudghAtaM gatAnAmantarAlagatau vartamAnAnAM vA na bhavati, tathA ca satyAyurbandhakAnAM sparzanA'pi svasthAnakSetramapekSya gamanAgamanakSetraM vA'pekSya prApyate, svasthAnAdviziSTaM gamanAgamanakSetraM tu bhavanapatyAdidevAnAmeva / AyuSa audhikotkRSTasthiterbandhakAstu sNjnyipnycendriytiryngmnussyaaH| teSAM ca nAsti kiJcitsvasthAnAdviziSTaM gamanAgamanakSetramatasteSAM svasthAnakSetrAkSiptA sparzanA evaM prakRte prApyate,sA tu lokAsaMkhyabhAgamAtrA'tastathaivoktA / Ayupa audhikAnutkRSTasthiterbandhakAstu sUkSmaikendriyAdayo'pi, atasteSAM svasthAnApekSayApi sarvalokasparzanaiva bhavatItyopata AyuSo'nutkRSTa sthiterbandhakasparzanA sarvaloka uktA iti / // 348 // tadevamabhihitaughato'STAnAmapi prakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityondhakasparzanA / sAmprataM tAmevAdezato vyAjihIrSurAdau tAvadAyurvarjasaptAnAmutkRSTasthiterAha Niraye sattamaNiraye tirayammi tahA pnniditiriyduge| cauANatAigesu oraal-nnpus-sukaasu||349|| sattaNhukkosAe ThiIa bhAgA cha phosiA hojjaa| (pre0) "Niraye sattamaNiraye" ityAdi, nirayagatyoghe, saptamapathivInirayabhede, tiryakasAmAnye tathA paJcendriyatiryakaparyAptapaJcendriyatiryagAtmake paJcendriyatiryagdvike, Anata-prANatA''raNA-'cyutakalpabhedabhinneSu caturyu devagatimArgaNAbhedeSu / tathA audArikakAyayoga-napusakavedazuklalezyAsu, ityevaM dvAdazamArgaNAsu "sattaNhukkosAe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiteH 'SaDbhAgAH'-sanADyAzcatudarzabhAgarUpAH SaDajavaH spRSTA bhavanti, bandhakairityanuvartate / kathaM par3ajjavaH ? iti ced ,ucyate,narakagatyodhamArgaNAyAM saptamanarakamArgaNAyAM ca mAraNAntikasamudghAtena tiryaglokaM spaSTaiH svasthAnagatai rakairapi tadAnImutkRSTasthitibandho nirvatayituM zakyate, tatazca saptamanirayanairayikANAmutkRSTasparzanAyAH . prakRtamArgaNAdvaya utkRSTasthitibandhasvAmisparzanAtayA yujyamAnatvAt paDajjusparzanottA / eteSAM saptamapathivInArakANAmutkaTasparzanApekSayaiva, yadvA paJcendriyatirazcAM vakSyamANotkRSTasparzanApekSayA napusakavedamArgaNAyAM prastutasparzanA vijJeyA / AnatAdidevAnAM tvadhastiryaglokaM yAvadUrdhva cAcyutakalpaM yAvadgamanAgamanasyA'pyabhimatatvAdgamanAgamanakRtasparzanApekSayApi paDarajjusparzanA prApyata iti tadanusAreNa sA bhAvanIyA / zuklalezyAmArgaNAyAmapi tathaivAnatAdidevAnAM sparzanAprAdhAnyAtsA boddhavyA / tiryaggatyodha-paJcendriyatiryag-paryAptapaJcendriyatiryagau-dArikakAyayogamArgaNAsu punariNAntika
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurjAnAmutkRSTasthiti0 ] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [317 samudghAtena pArabhavikasvotpattisthAnasaptamanirayabhUmiprAptAnAM saMjJipaJcendriyatiryagmanuSyANAM tadAnIM svaprAyogyasarva nikRSTotpattisthAnAbhimukhatayotkRSTasthitibandhasya sambhavAt tadapekSayA prastutasparzanA'piSaDa rajjavo labhyata iti // 349 / / dvitIyapathivyAdiSu paJcasu nirayagatimArgaNAsthAneSu prakRtasparzanAmAha egAiNA kamUNA te chaTThAipaNaNirayesu // 350 // (pre0) "egAiNA kamUNA" ityAdi, ekAdinA bhAgena kramAdUnAH "te" ti'nantaroktAH SaD bhAgAH, saptAnAM prakRtInAmutkRSTAyAH sthiterbandhakaiH spRSTA bhavantItyanuvartate / itthamevottaratrA'pyanuvRttidraSTavyA / keSu mArgaNAbhedevityAha-"chaTThAipaNaNirayesu" ti AnupUrvyA'sambhavAdanantarameva saptamapathivInirayabhede pratutasparzanAyA abhihitatvAcca pazcAdAnapUrvyA SaSThAdiSu SaSTha-paJcama-caturtha-tRtIya-dvitIya-pRthivInirayabhedarUpeSu paJcasu nirayamArgaNAsthAneSvityarthaH / idamuktaM bhavati-paSTapaJcamAdinarakapathivInAM yathottaraM tiryaglokAdabhyarNA-'bhyarNatarA-bhyarNatamavartitvAnmAraNasamuddhAtena tatratyanArakaiH kRtA sparzanA'pyalpA-'lpatarAdyA prApyate,kizca tiryaggatesteSAM svaprAyogyasarvanikRSTapArabhavikotpattisthAnarUpatvAt tadAnIM mAraNasamudghAtagatAnAM teSAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandho'pi sambhavati / itthaM hi atItakAlasambandhibhimAraNasamudghAtagataiH saptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhaka rakaiH kRtA sparzanA'pi SaSThapathivInirayabhede'nantaroktapaDarajjava ekayA rajjyA nyUnAH paJca rajjavaH, paJcamapathivInirayabhede rajjudvayena nyUnAzcatUrajjavaH, caturthapathivInirayabhede rajjutrayeNa nyUnAstrisro rajjavaH, evamevottaratrA'pi, tatastRtIyapRthivInirayabhede rajjudrayam dvitIyapathivInirayabhede tvekA rajjuH sparzanA bhavatIti // 350 / / atha mArgaNAntareSvAha hoi paNa tiricchIe sur-isaannNtdev-teuusu| ___Nava bAraha kammaNa-thI sAsaNa-'NAhAragesu ya // 35 // (pre.) "hoi paNa tiricchIe" ti tirazcImArgaNAyAM saptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhakaiH kRtA sparzanA "hoi paNa" ti trasanADyAH paJca caturdazabhAgA bhavati, ekarajjuvRttavistRtapaJcarajjupramANoccA bhavatIti bhAvaH / itthamevottaratrApi bhAgapadena sanADIgatakA rajjurveditavyeti / kutaH pazcarajjusparzanA ? iti ced , utkRSTasthitivandhaM kurvatIbhistiracIbhirmAraNasamudghAtenAdhaH paSThapRthivIM yAvatspRSTatvAt / "suraIsANaMtadevateUsu" ti suraganyodhamArgaNAbhede, bhavanapativyantara-jyotiSka-saudharme-zAnakalparUpeSvIzAnAntadevabhedeSu, tejolezyAmAgaMNAbhede cetyeteSu saptasa pratyekaM "nava" ti trasanADyA nava caturdazabhAgAH, saptakarmaNAmutkRSTasthitevandhakaiH spaSTA ityanuvarvate / katham ? iti cet , mAraNasamudghAtenepatprAgbhArAbhUmau svaprAyogyasarvanikRSTapArabhavikotpattisthAna ekendriyatvenotpadyamAnaH pUrvotpannazcordhva saptarajjukSetramApUraNAt , tRtIyanarakapRthivIM yAvadgamanAgamanaM kurvadbhiradho rajjudvayasparzanAcca samastA nava rajjavo bhavanti /
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvInAmutkRSTasthiti0 "bAraha kammaNathI" tyAdi, kArmaNakAyayoga-strIveda-sAsAdanA--'nAhArakamArgaNAsu pratyekaM saptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhakaistrasanADayA dvAdaza caturdazabhAgAH spRSTA bhavantItyarthaH / tatra kArmaNakAyayogamArgaNAyAM mUlasaptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhakAH paryAptasaMkSipaJcendriyatazcyutvA paryAptasaMjJipaJcendriyatayotpadyamAnA vigrahagativartino jIvA iti prAgabhihitameva, te'pyaSTamakalpAntA devAH, anye vA gatitrayasambandhina eva bhavanti, na tvAnatAdikalpavAsinaH, zuklalezyAkairataiH kArmaNakAyayogamArgaNAbandhaprAyogyatkRSTasthitibandhasyAkaraNAt / itthaM ca yadA'cyutakalpasuraiH svasthAnaM nItA sahasrArakalpAntA devAstavasthA evAyuHkSayAt kAlaM kRtvA vigrahagatyA tiryagloke tiryaktvenotpadyante tadova'lokasatkAH Sar3a rajjavaH sparzanA labhyate, adholokasatkAH par3a rajjavastu saptamabhUmau nairayikatayotpadyamAnairvigrahagatisthaistiryagbhirmanuSyairvA spRSTAH santi, etAH samastAH satyo dvAdaza rajjavo bhavanti / tA eva dvAdaza rajjavaH prakRte saptAnAM prakRtInAmutkRSTasthitibandhakAnAmutkRSTasparzanA darziteti / anAhArakamArgaNAyAmapyayameva prakAro draSTavyaH / strIvedamArgaNAyAM tvI. patyAgbhArApathivIM prAptAnAM mAraNAntikasamudghAtagatAnAM bhavanapatyAdidevInAmavalokasatkA saptarajjusparzanA, tathA tirazcInAM SaSThapRthivIM yAvadutpAdAdadholokasatkA paJcarajjusparzanA ca samuditA satI dvAdazarajjusparzanA bhavatIti tathaiva darzitA / utkRSTasthitibandhastu tadAnIM tAsAM devInAM mAnuSINAM ca svaprAyogyasarvanikRSTapArabhavikotpattisthAnAbhimukhatayA sambhavatIti prAgvad boddhavyam / sAsAdanamArgaNAyAM punastiryakpaJcendriyatayopisUnAM paSThapRthivInarayikANAM mAraNasamudghAtena prAptA'dholokasatkA paJcarajjusparzanA, zeSasaptarajjusparzanA tUrvaloke lokAntaM yAvadutsitsUnAM paJcendriyatirazvAM manuSyANAM vA mAraNAntikasamudghAtaniSpannA, evaM nAnAjIva-nAnAsamayasamAzrayaNAdekarajjutiryagvattavistRtadvAdazarajjUccA sparzanokteti / nanu tiryagloka utpitsUnAM saptamapRthivInarayikANAM pajjusparzanAM vihAya kathamatrAdholokasatkA paJcarajjusparzanaiva gRhItA ? iti ced , ucyate,bhavacaramAntamuhUrtavartinAM mumUrtRNAM saptapRthivInairayikANAM niyamato mithyAdRSTitvena prakRtamArgaNAvahistvAt tatsaMbandhiSaDajjusparzanAM vihAya SaSThapathivInairayikasambandhinI sA paJcarajjumAnaiva gRhItA, SaSThapathivInarayikANAM sAsAdanaguNayutAnAmapi tiryagmanuSyatayotpattaH / uktaM ca paJcasaGgrahe-"chaTThAe neraio sAsaNabhAveNa ei tirimaNue" iti // 351 // samprati yAsu mArgaNAsu prakRtasparzanA samagralokapramANA tA mArgaNAH saGgrahyAha savvajagaM savvesa egidiy-vigl-pNckaayes| asamattapaNiditiriya-maNusa-paNiMdiya-tasesuya // 352 // (pre0) "savvajaga" mityAdi, sarvaM jagat , saptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhakaiH spRSTaM bhavatIti
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvajArnAmutkRSsthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 319 prAgvadyogaH / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"savvesu egidiye" tyAdi, 'sarveSu' saptasaMkhyAkeSvapyakendriyajAtisatkabhedeSu, tathaiva sarveSu navasvapi vikalendriyasatkabhedeSu, sarveSu pathivyAdipaJcakAyasatkeSvekonacatvAriMzanmArgaNAbhedeSu / mArgaNAntarasaGgrahAyAha-"asamatte" tyAdi, tatrA'paryAptabhedavAcako'samAptazabdaH paJcendriyatiryagAdiSu pratyekaM yujyate, tathA ca satyaparyAptapaJcendriyatiryaga-paryAptamanuSyA-'paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyarUpeSu caturyu bhedeSu ceti / __ iyamatra bhAvanA-prakRtakonaSaSTimArgaNAsu yAH sUkSmaughatatparyAptA'paryAptabhedabhinnA aSTAdazamArgaNAstAsu saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasvAminAM svasthAnata eva sarvaloke sadbhAvAtprakRtasparzanA tadanusAreNa sarvalokaH prApyate, yadvA prakRtasarvamArgaNagatAnAM jIvAnAM sarva nikRSTaM svaprAyogyaM pArabhaSikotpattisthAnamaparyAptasUkSmanigodAtmakam, aparyAptasUkSmanigodajIvAstvanyUne loke vyAptAH, AstatrotpitsavaH prakRtapratyekamArgaNAsambandhijIvA mAraNasamudghAtAvasthAyAM saptAnAmuskRSTasthitibandhaM kurvantaH sarva lokaM svAtmapradezaiH pUrayituM zaknuvanti, tato nAnAsamayasavyapekSA prakRtasparzanA'pi sarvalokapramANA prApyata iti // 352 // idAnIM yAsu prastutasparzanA'STau rajjavastA mArgaNAH saMgRhyAha bhAgA'TTa hojja tiaaishssaarNtsur-tinnaannesu| ohi-pauma-samma-khaia-veagu-vasamesu mIse ya // 353 // (pre0)"bhAgA'ha hojje" tyAdi, saptAnAmutkRSTasthiterbandhakaistrasanADayA aSTau bhAgAH spRSTA bhavantItyarthaH / keSvityAha-"taiAisahassArate" tyAdi, tRtIyasanatkumArakalpamAdau kRtvA sahastrArakalpAnteSu SaTaSu suragatibhedeSu, manaHparyavajJAnavarjeSu triSu matizrutAvadhirUpajJAnabhedeSu, tathA "ohipaume" tyAdi, avadhidarzana-padmalezyA-samyakraugha-kSAyikasamyaktva-vedakasamyaktvaupazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAbhedeSu cetyeSu SoDazamArgaNAbhedeSu pratyekamityarthaH / tatra sanakumArAdisahasrArAntAnAM pUrvasAGgatikairacyutakalpe nItAnAM devAnAM tatraiva bhavacaramAntamuhUrte prApte mAraNasamudghAtena tiryaglokaM yAvat sparzanAdUrdhvaloke SaD rajjavaH sparzanA, tRtIyanarakaM yAvadadhorajjudvayamapi tatragatAnAM samudghAtakaraNeneti samastA'STau bhAgAH sparzanA / yadvA'STAvapi rajjavaH sparzanA teSAM gamanAgamanakSetrApekSayaiva boddhavyA / padmalezyAmArgaNAyAmapItthameva vibhAvanIyam / zeSanavamArgaNAsvapi tathaiva,navaraM jJAnatrayA-'vadhidarzanau-pazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAsu gamanAgamanaM kurvatAM mithyAtvAbhimukhAnAmutkRSTasthitibandhaM vidadhatAM devAnAM sparzanA'pekSayA prakRtasparzanA boddhavyA, na punaH samudghAtApekSayA'pi / kiM kAraNam ? abhimukhAvasthAthAM maraNasyeva mAraNasamudghAtasyApyasambhavAditi // 353 // yAsu mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAmutkRSTasthiterbandhakaistrasanADayAstrayodaza bhAgAH spRSTAstAH saGgrahyAha
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 ] baMdhANe mUlapaDiTibaMdho [mArgaNAsvAyurvajanAmutkRSTa sthiti0 paMciMdiyaduga-tasaduga-paNamaNavaya kAya - viuvesu N / purisa - caukasAyesu tiaNANA - saMyamesu ca // 354 // yaNA - SNayaNesa tahA bhaviye yara - miccha-saNNi AhAre / terabhAgA chihi ukosAe'tthi sattAhaM // 355 // (pre0) "paMciMdiyadugatasaduga" ityAdi, akSarArthastu sugamaH, navaramaparyAptapaJcendriyA'paryAptatra sakAyabhedayoH prAg gRhItatvAt "paMciMdiyaduga" ityanena zeSau paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriyamArgaNAbhedau tathA "tasaduga" ityanena trasakAyaudha- paryAptatrasakAyabhedau samuccitau / tathA ca sati paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriyAdyAhAriparyanteSu dvAtriMzanmArgaNAsthAneSu saptakarmaNAmutkRSTasthiterbandhakaistrayodaza bhAgAH spRSTA bhavantItyarthaH / eteSu dvAtriMzanmArgaNAbhedeSu pratyekamoghavadUrdhvaloke saptarajjusparzanA IzAnAntadevakRtA, adholoke SaDjjusparzanA tu saptamanarakanaira vikakRtA, saptamapRthivyAM nairayikatayotpitsubhiH paryAptapaJcendriyatiryagbhiH kRtA vA boddhavyA, kevalaM nairayeikANAM niyamato napuMsakaveditayA puvedamArgaNAyAM tiryakkRtaivAthaH SaDjjusparzanA labhyate, tathA vaikriyakAyayogamArgaNAyAM vaiparityena saptamapRthivInairayikakRtaiva sA SaDjjusparzanA labhyate, na punastiryakkRtA'pIti tatra mArgaNAdvaye tathA draSTavyeti / / 354-355 / / zeSamArgaNAsu prastutasparzanAmekagAthayA''ha kiNhAIsu kamaso teregAra Nava phosiyA bhaagaa| viMti cha cauro do 'NNe sesAsu jagaasaMkhaMso ||356 // (pre0) "kiNhAIsu" mityAdi, kRSNAdiSu kRSNa-nIla-kApotalakSaNAsu tisRSu lezyAmArgaNAsu 'kramazaH ' - yathAkramaM trayodaza, ekAdaza, nava "phosiyA bhAgA "tti AyurvarjAnAM saptAnAmutkruSTasthiterbandhakairyathoktalakSaNAstrasanADIsatkA bhAgAH spRSTAH / tatra kRSNAdiSu krameNa paD, catvAro dvau ca tiryaktayotpitsubhiH samudghAtagataistattallezyA kanairayikajIvaiH kRtA'dholokasparzanApekSayA'vasAtavyAH, tattallezyAkanairayikANAmutkRSTatastiryag lokAtpaDrajjyAdyantare saptamAdipRthivISu vartamAnatvAt / yata uktam- 'dusu kAU, taiAe kAUnIlA ya, nIla paMkAa / dhUmAa nIlakiNhA, dusu kinhA hunti lesAo' iti / zeSasaptabhAgAstUrdhvamISatprAgbhArAbhUmau mAraNasamudghAtena nikSiptAtmapradezaiH svasthAnagataibhavanapatyAdibhirnirvartitordhvalokasparzanApekSayA'vasAtavyAH, tadAnIM svaprAyogya sarvanikRSTapArabhavikotpattisthAnAbhimukhAnAM teSAM nairadhikadevAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasya sambhavAt / atha prastutamArgaNAtraye mahAbandhakAramate devA utkRSTasthitibandhasvAmino na bhavanti / katham ? tairaparyAptAvasthAyA anyatra devAnAmazubhalezyAyA anaGgIkArAt, aparyAptAvasthAyAM saptAnAmutkRSTasthitibandhasyA
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 321 bhAvAcca / evaM sati mahAvandhakAramate devakRtA UlokasatkA saptarajjusparzanA prastutamArgaNAraye na prApyate, kintu kevalA nairayikakRtA SaDAdirajjava eva prApyata ityatastanmate prastutasparzanAM tathaiva darzayannAha-"biMti cha cauro" ityAdi, gatArtham / ___athoktazeSamArgaNAsvAha-"sesAsujagaasaMkhaMso" tti anantaroktanirayagatyopAdyakonacatvAriMzadadhikazatamArgaNA vihAya zeSAsvekatriMzanmArgaNAsu 'jagataH'-lokasyaiko'saMkhyeyatamozaH prastutabandhakaH spaSTo bhavatItyarthaH / tatra zeSamArgaNAnAmAni tvevam-prathamapathivInarakabhedaH, nava veyakadevabhedAstathaiva pazcAnuttaradevabhedAH, aparyAptabhedavarjAstrayo manuSyagatibhedAH, audArikamizravaikriyamizrA-''hAraka-''hArakamizrakAyayogarUpAzcatvAro yogamArgaNAbhedAH, apagataveda-manaHparyavajJAnabhedau, asaMyamavarjAH paTa saMyamamArgaNAbhedA asaMjJimArgaNAbhedazceti / ___ tatra manuSyatrikau-dArikamizrakAyayoga-vaikriyamizrakAyayoga-dezasaMyama-'saMjJimArgaNAvajezeSacaturviMzatimArgaNAsu pratyekaM jIvAnAM svasthAna-gamanAgamanasthAnAni tathA pArabhavikotpattisthAnAni ca pratyekaM tiyapratarasyAsaMkhyeyabhAgamAtravartIni santi, tathA sati mUlato'pi teSAmutkRSTasparzanA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA prApyate, tatpunarutkRSTasthitibandhakAnAM sparzanAyAstu kA vArtA, arthAllokA'saMkhyeyabhAgAdadhikasparzanAyA asambhava eva / na ca saMyamasAmAnyamArgaNAgatAnAM kevalibhagavatAM kevalisamudghAtamapekSya sarvalokasparzanA labhyateti vakta yujyate, sthitibandhasya prakRtatvena sthitibandhasvAminAM sambhavanmAraNasamudghAtAdyapekSayA labhyamAnAyAH sparzanAyA evAtropayogitvAt, tasyAstu yathoktapramANatvAcceti / evaM prathamanarakabhede'pyuktAdhikasparzanA nAzaGkayA, tasyA api prAG nirAkRtatvAditi / manuSyaughamArgaNAyAM tu mAraNasamudghAtakAle nArakatayopitsunAmeva mArgaNAyAM bandhaprAyogyotkRSTasthitibandhasya sambhavAllokAsaMkhyeyabhAgasparzanoktA / evaM paryAptamanuSya-mAnupImArgaNayoryojyam, navaraM mAnuSImArgaNAyAM SaSTanarakAbhimukhInAM mAraNasamudghAtamapekSya jJeyam / nanu paryAptamanuSyANAM saptamanarakameva svaprAyogyaM sarvanikRSTaM pArabhavikamutpattisthAnam , tathA ca sati bhavacaramAntamuharte tadabhimukhAnAmevotkRSTasthitibandhasambhavaH, nAnyeSAm / itthaM hi SaSThapRthivyabhimukhInAM strINAM paryAptamanuSyatvenotkRSTasthitibandhaH kathaM bhaved ? iti ced , ucyate, SaSThanarake'pi saptamanarakavat kRSNalezyAyA eva sadbhAvAt paSThasaptamapRthivyabhimukhajIvAnAM sthitibandhasvAmitvaviSaye na kazcidvizeSaH, SaSThapathivyabhimukhAnAM narakaprAyogyaM badhnatAmapi kRSNalezyatvenotkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezasya sambhavAditi bhAvaH / evaM paJcamapathivyabhimukhAnAM sthitibandhasvAmitvaviSaye'pi vijJeyam , na punaranyeSu narakabhedaSvevaM sambhavati, tadabhimukhAnAM kRssnnetrleshytvaat| ata eva narakagati-narakAnupUrvIprakRtidvayasyotkRSTA sthityudIraNA'dhastanapathivItraya eva pratyagrotpannAnAM nArakANAM darzitA, na tvanyapRthivIgatAnAM nArakANAm / uktazca karmaprakRticUrNI
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvInAmanutkRSTasthiti0 'NirayagatiNirayANupuvvINaM tiriyo vA maNuyo vA ukkosaM ThitiM baMdhittA heTThillANaM tiNDaM puDhavINaM aNNayarAe uvatrapaNo tassa paDhamasamayAu ADhattaM jAva AvaliyA tAva ukosA ThitIudIraNA NirayagatIe bhavati / evaM NirayANupuvIe vi / Navari tiNNi samayA ukkosA ThitIudIraNA hoti / ' ityaadi| audArikamizrakAyayogamArgaNAyAM tu svasthAnagatAnAM karaNAparyAptasaMjJipaJcendriyANAmevoskRSTasthiti randho jAyate, na punarlabdhyaparyAptAnAmapItikRtvA lokA'saMkhyeyabhAgamAtrA sparzanA prApyate, na punaradhikA / kutaH ? karaNAparyAptAnAM svaprAyogyaparyAptInAM samApterarvAgAyurvandhasyA'sambhavena mAraNasamudghAtAderapyasambhavAditi / asaMjJimArgaNAyAM tu prathamanarakabhedadibhAvanIyam , kevalaM svasthAnotpattisthAnAnAM vaiparItyeneti / vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM hi devAnAM vartamAnabhavasatkotpattisthAnapramANaiva sparzanA prApyate / kutaH ? tadAnImaparyAptAvasthAyAM gamanAgamanasyA'bhAvAt , utpattisthAnAni tu teSAM vyantaradevajyotiSkadevAnadhikRtyApi pratarasaMkhyeyabhAgamAtragatAni, zeSANAM tu tataH svalpasvalpatarANyeva, ataH sparzanA'pi teSAM lokAsaMkhyabhAgamAtroktA / dezasaMyamamArgaNAyAmapi mithyAtvAbhimukhAnAM saptakarmasatkotkRSTasthitibandhakAnAM dezaviratAnAM tadAnIM mithyAtvAbhimukhAvasthAyAM maraNasyeva mAraNasamudghAtasyApyasambhavAt prakRtasparzanA svasthAnakSetramapekSya lokasyA'saMkhyeyabhAgapramANaiva darziteti / / 356 / / ___ tadevayuktA''yurvarjasasakarmaNAmutkRSTasthitebandhakAnAM sparzanA vibhAgato'pi / idAnIM teSAmeva saptAnAmanutkRSTarithaterbandhakAnAM sparzanaughataH prAguktetikRtvA''dezato vyAcikIpulAghavArtha katipayamArgaNAsvatidezadvAreNaivAha svvnniry-sur-viuvaa-'haardug-avea-nnaanncugesu| jai-samaia-cheesuparihArammi suhumohiisu||357|| suhalesa-samma-veaga-khai-uvasama-mIsa-sAsaNesu ya / sattaNha hoja phusaNA aguruThiIe guruThiibva // 358 // (pre0) "savvaNirayasure"tyAdi, narakagatyodha-prathamanarakAdiSu sAsAdanAntAsu sAdhaMgAthayA saGgrahItAsu dvipaSThimArgaNAsu pratyekamAyurvarjAnAM saptaprakRtInAmanutkRSTasthiterbandhakAnAM sparzanA tattanmArgaNAsu prAgdarzitasaptaprakRtisatkotkRSTasthiterbandhakanAM sparzanAvadeva bhavatIti saMkSepArthaH / vistarArthastvevam-narakagatyodhabhede, saptamanarakabhede,Anata-prANatA-''raNA-'cyutakalparUpeSu caturyu devagatibhedeSu, zuklalezyAmArgaNAbhede ca pratyekamutkRSTasthitibandhakAdijIvavizeSAnanapekSya sAmAnyataH sarvanArakAdijIvaiH kRtA sparzanA'pyutkRSTatastratanADIsatkAH SaT caturdazabhAgA eva bhavati / prathamanarakabhede,navasu | veyakavimAnabhedeSu, paJcaSvanuttaravimAnabhedepu, vaikriyamizrakAyayogA-''hArakakAyayogA-''hArakamizrakAyayogeSu, tathA'pagataveda-manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyikasaMyama-chedopa
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti0 ] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [323 sthApanasaMyama--parihAravizuddhikasaMyama-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsu ca pratyekaM sA utkRSTasparzanA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA sampadyate / dvitIyanarakabhede tu sA utkRSTato'pi sanADIsatka ekazcatudezabhAgaH, tRtIyapathivIbhede dvau caturdazabhAgau, caturthapRthivIbhede trayazcaturdazabhAgAH, paJcamapathivIbhede catvArazcaturdazabhAgAH, SaSThapRthivIbhede pazca caturdazabhAgA utkRSTA sparzanA prApyate / devagatyodhamArgaNAyAmIzAnAnteSu paJcasu devagatyuttarabhedeSu tejolezyAmArgaNAyAM ca pratyekamutkRSTA sparzanA trasanADayA nava caturdazabhAgA avApyate / sanatkumArAdisahasrArAnteSu SaTSu devagatibhedeSu mati-zrutA'vadhijJAnA-'vadhidarzana-panalezyA-samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikau-pazamika-mizradRSTi rUpeSu dazamArgaNAbhedeSu ca pratyekaM sA utkRSTato'pi sanADIsatkA aSTa caturdazabhAgAH prApyate / vaikriyakAyayogamArgaNAyAM trayodaza caturdazabhAgAH, ekarajjuvRttavistRtatrayodazarajjUcakSetrasambandhinI spa zanetyarthaH / sAsAdanamArgaNAyAM tu tAdRzyo dvAdaza rajjavaH sparzanotkRSTato'pi labhyate / eSA tattanmArgaNAsu sAmAnyato labhyamAnotkRSTasparzaneva dviSaSTimArgaNAbhedeSvapi pratyekaM saptakarmaNAmanutkRSTasthitevandhakAnAmapyutkRSTataH prApyate / kutaH ? saptakarmaNAmanutkRSTasthitibandhasya tattanmArgaNAgataiH savajIvanivartanAt , prAyazaH sarvAvasthAyAM bhAvAcceti / nanu na kevalametepu mArgaNAmedeSveSa prakAraH, kintu sarveSu mArgaNAbhedeSu mArgaNAgatajIvaiAhulyena sarvAvasthAyAM saptAnAmanutkRSTa sthitibandha eva nirvaya'te, ataH sarvamArgaNAbhedeSu yAvatyutkRSTasparzanA labhyate tAvatI saptakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakAnAM draSTavyA bhavati, tatkathametAvatsu mArgaNAbhedeSveva tathocyate ? iti cet , satyam , yato'nyamArgaNAbhedeSvapi tathaiva darzayiSyate; navaraM lAghavArthameteSUtkRSTasthiterbandhakAnAM sparzanAyAstulyavaktavyatvAt tathaivAtidiSTeti // 357-358 / / uktazepamArgaNAbhedapvekagAthayA prakRtaspazenAmAha desammi paMca bhAgA'NukkosAe ThiIa sattaNhaM / chihio havejja savvo sesAsuphosio logo // 359 // (pre0) "desammi" ityAdi, dezasaMyamamArgaNAyAM saptakarmaNAmanutkRSTAyAH sthiterbandhakaisvasanADIsatkA paJca caturdazabhAgAH spRSTA bhavanti / uktazeSAsu tu saptottarazatamArgaNAsu sarvo lokaH spaSTaH, saptakarmaNAmanutkRSTasthitervandhakairityanuvartate / itykssraarthH| bhAvArthastvayam-dezasaMyamamArgaNAyAMmA raNasamudghAtena tiryagbhiH sahasrArakalpaM yAvat sparzanAt tiryaglokAdArabhya sahasrArakalpaparyantA yA sanADathantarvartipaJcarajjukSetrapramANA sparzanA saivadezaviratimArgaNAyAmutkRSTasparzanA, saiva prAgvadanutkRSTasthitibandhakAnAmapIti paJca bhAgA uktAH / uktazeSamArgaNAsu punaH pratyekaM sUkSmasAdhAraNavanaspatikAyatayotpitsubhijIvaiAraNasamudghAtena sarvo lokaH spazyate, tathA ca sati tAsu pratyekamutkRSTasparzanA'pi sampUrNaloko'vApyate, saiva pUrvavadanutkRSTasthitibandhakAnAmapIti /
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapa DiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSa utkRSTasthiti0 zeSamArgaNAstvimAH- paJcApi tiryaggatibhedAH, tathaiva catvAro'pi manuSyagatimArgeNAbhedAH, ekonaviMzatirapIndriyamArgaNAbhedAH, dvicatvAriMzadapi kAyamArgaNAsatkabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayoga sAmAnyau-dArikakAyayogau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayoga - strIveda-veda-napuMsakaveda-krodhAdicatuH kaSAya--matyajJAnAditryajJAnA-- 'saMyama-cakSu-racakSurdarzanakRSNa-nIla- kApotalezyA-bhavyA'bhavya midhyAtva-saMjJeya - 'saMjJayA''hArya 'nAhArimArgaNAzceti / 359 | tadevamuktA saptakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakasparzanA'pyAdezato mArgaNAsthAneSu / sAmprataM prAgoghata uktetikRtvA''yurviSayAmapi tAmAdezato cikathayipurAdAvutkRSTa sthiterbandhakAnAmAhaAssa baMgehiM deva sahassAraaMta-vivesu / ukkosAa TiIe bhAgA Alu khiA aDDa || 360 // 324 ] (pre0 ) " Ausa baMdhagehiM" ityAdi, devagatyogha - bhavanapatyAdiSu sahasrArakalpAnteSu dvAdazadevagatibhedeSu vaikriyakAyayoge ca pratyekamAyuSa utkRSTAyAH sthiteryandhakairaSTau caturdazabhAgAH "Alu khiA" ti 'spRzaH phAsa- phaMva-pharisa - chiva- chihA- ''luGkhA''lihAH' ( siddhama0 8 | 4 | 182 ) ityanena sUtreNa spRzaH 'AuGkha' ityAdezaH, tataH spRSTA ityarthaH / iyamatropapattiHkSetraprarUpaNAvat sparzanAprarUpaNAyAmadhyAyuSaH sthitibandhakAnAM mAraNasamudghAtaprAptA sparzanA naiva yujyata iti prAgevabhihitam, tathA sati mAraNasamudghAtaprApyasparzanAM vihAya yA svasthAnagamanAgamanakSetrApekSayA sparzanA prApyate, tadapekSayA cintyamAnA prakRtatrayodazamArgeNAsu pratyekamaSTau rajjava utkRSTasparzanA prApyate / katham ? bhavanapatyAdidevAnAmadhastRtIyAM pRthivIM yAvadupari cAcyutakalpaM yAvadgamanAgamanayorabhimatatvAt tadAnImutkRSTasthitikAyurvandhasyApi sambhavAcceti || 360 || prakRtasparzanAmevAnyatrAha - chiviA hojja cha bhAgA causu devesu ANatAIsu / desUNajagaM puTuM bAyaraasamattavAummi || 361 || (10) "chiviA hojja" ityAdi, prakRtairAyupa utkRSTasthitervankaistrasanADyA paT catudarzabhAgAH spRSTA bhavanti / kiyanmArgaNAbhedaSvityAha - "causu" ityAdi, Anata - prANatA-''raNA'cyutakalparUpeSu caturSyAnatAdiSu devagatisatkamArgaNAbhedeSvityarthaH / sugamaM caitad, yata AnatakalpAdisurANAmUrdhvamacyutakalpaM yAvadgamane'pyavastiryaglokAt parato'gamanAt sahastrArAntadevacannASTa rajjusparzanA, kintu SaDjjava eva / zeSaM tvanantarokta sahastrArAntadevamArgaNAsthAnavadeva bhAvanIyamiti / "desUNajagaM pu" miti, prAgvadAyuSa utkRSTa sthiterbandhakai ' de' zonam' - asaMkhyeyatamenaikabhAgenonaM jagat spRSTaM bhavatItyarthaH, / kasyAM mArgaNAyAmityAha - "bAyara asamattavAummi" tti aparyApta
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSa utkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 325 bAdaravAyukAyamArgaNAyAmityarthaH / kutaH ? svasthAnamapekSyotkRSTasparzanAyAstAvanmAtratvAditi // 361 // zepamArgaNAsvekayA gAthayA'dhikRtasparzanAmAha sabvesu suhumesu logo sabbo vi phAsio hojjaa| sesAsa hoi chivio asaMkhabhAgo u logassa // 362 // (pre0) "savvesu" ityAdi, audha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSvekendriyapRthivyAdisambandhighaSTAdazasaMkhyAkeSu sarveSvapi sUkSmajIvabhedeSu, prakRtatvAdAyuSa utkRSTasthitervandhakailokaH sarvo'pi spaSTaH, na punaraparyAptabAdaravAyukAyavadekadezenona ityapizabdArthaH / kutaH ? sUkSmajIva dAnAM pratyekaM svasthAnApekSayA'pi sarvalokavyApitvAditi / ___ "sesAsu" ti anantaroktadevagatyodhamArgaNAyA Arabhya sarvasUkSmaparyantAH SaTtriMzanmArgaNAstyaktvA zeSAsu yAsvAyurvandho bhavati tAsu saptaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekamityarthaH / zeSamArgaNA nAmata imAH-aSTAvapi narakagatibhedAH, pazcApi tiryaggatibhedAH, catvAro'pi manuSyagatibhedAH, nava graivayakavimAnabhedAH, paJcAnuttaravimAnabhedAH, ityevmektriNshdgtimaargnnaastkbhedaaH| ekendriyogha-bAdaraikendriyogha-tatparyAptA-'paryAptabhedAH, vikalendriyasatkA nava bhedAH, paJcendriyasatkAstrayo bhedAH, ityevamindriyamArgaNAsatkAH SoDaza bhedAH / pRthivIkAyasatkA ogha-bAdaraugha-tatparyAptA'paryAptA ityevaM catvArobhedAH, evamevApkAyasatkacaturbhedAH, tejaskAyasatkacaturbhedAH, vAyukAyasatkAstu bAdarAparyAptavarjAstrayo bhedAH,sAdhAraNavanaspatikAyasatkAstu catvAro'pi,vanaspatikAyaughamAgaMNAbhedaH, pratyekavanaspatikAyasatkAstvova-paryAptA-'paryAptabhedabhinnAstrayaH, evaM trasakAyasatkA api trayo bhedA ityevaM SaDaviMzatiH kAyamArgaNAsatkabhedAH / paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyo-dArikau-dArikamizrA-''hArakA-''hArakamizrakAyayogA ityevaM paJcadazayogamArgaNAsatkabhedAH, tathA triveda-catuHkaSAya--catujJAna-vyajJAna--sUkSmasamparAyavarjapaTasaMyamabheda-tridarzana--pallezyA-bhavyA'bhavya-samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamika-sAsAdana-mithyAtva-saMdhya-'saMDyA-''hArimArgaNAzceti / etAsu saptaviMzatyuttarazatazeSamArgaNAsu kimityAha-"hoi chivio" ityAdi, etAsu pratyekamAyuSa utkRSTasthiterbandhakAnAM tatprAyogyotkRSTasaMkliSTAnAM jIvAnAM svasthAnakSetra lokA'saMkhyeyabhAgamAtramata uktanItyA sparzanApi tAvanmAtrA lokAsaMkhyeyabhAgamAnavetyarthaH / na caikendriyAdikatipayamArgaNAsu AyuSa utkRSTa sthitivandhaH pUrvakoTivarSapramANaH, sa ca tattanmArgaNAgataiH sUkSmaikendriyairapi nirvatayituM zakyate, te ca sUkSmaikendriyAH svasthAnakSetramapekSyApi sarvalokavyApinastatkathaM tAsvekendriyAdimArgaNAsvapi prakRtasparzanA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrocyata ityAzaGkayam / yatotra karmarUpatAvasthAnalakSaNaH sthitivandho'dhikRtaH, sa cotkRSTA'vAdhAsametotkRSTaniSekakAlapramANaH sannuskRSTasthitikairekendriyAdijIvaireva nivartayituM zakyate, deva-nirayabhedavarjAsu mArgaNAmatkRSTAbAdhAyA
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiti0 utkRSTabhavasthitisavyapekSatvAt / ekendriyAdimArgaNAsUtkRSTAyuSkajIvA na sUkSmA aparyAptA vA, kintu kharavAdarapRthivIkAyAdirUpAH; teSAM cotkRSTamapi svasthAnakSetraM lokAsaMkhyeyabhAgamAtramataH sparzanA'pi tAvanmAtretikRtvA tathaivocyate / atra hi vAdarAparyAptaikendriyamArgaNAyAmaudArikamizrakAyayogamArgaNAyAM ca pratyekamAyuSa utkRSTasthitibandhakAnAM dezonalokavyApinAmaparyAptavAdaravAyukAyajIvAnAM samAvezAdutkRSTasparzanA svasthAnakSetrApekSayA'pi dezonalokapramANA sambhavati / anyacca paryAptavAdaravAyukAyamArgaNAyAmapyanayA yuktyA dezonalokamitA sparzanA vaktavyA bhavati / yadyapyevaM tathApi uktA tu lokA'saMkhyabhAgamAtrA, sA tu paryAptabAdarapathivIkAyamArgaNAyAM yathotkRSTAyuSkajIvAH kharabAdarapRthivIkAyikA eva santi, nAnye, tathaiva paryAptavAdaravAyukAyamArgaNAyAmapyutkRSTAyuSkajIvAH kecan dhanavAtavalayAdigatA eva syuriti sambhAvanayA boddhavyA; anyathA sarvatragatAnAM teSAM paryAptabAdaravAyukAyikajIvAnAmapyutkRSTAyuSmattve tevAmapyutkRSTAyAdhayA lAbhAd utkRSTasthitikAyurvandhasya vihitatvAcca bAdaravAyukAyAnAmutkRSTasvasthAnapramANotkRSTasparzanA'pi dezonalokaH sampayeta / tadatra tantrajJairAgamekSikayA'valokyA'vadhAraNIyeyamiti // 362 / / ___athA''yupo'nutkRSTasthitevandhakAnAM sparzanAM mArgaNAsthAneSu didarzayipurAdau tAvadyAsu mArgaNAsu sA sparzanA sarvalokapramANA tA mArgaNAH saGgrahyAha tiriye egidiya-paNakAya-Nigoesu svvsuhumesu| kaayu-rldug-nnpum-cuksaay-duannnnaann-aytesu||363|| aNayaNa-asuhatilesA-bhavi-yiyara-''hAra-miccha-amaNesu / sabbo logo chuvio Aussa ThiIa agurUe // 364 // (pre0) "tiriye egidiye"tyAdi,tiryaggatyoghabhede, pRthivIkAyAdivanaspatikAyAnteSu paJcakAyasatkeSvoSabhedeSu, "nigoesu" tti sAdhAraNavanaspatikAyodhabhede, sarveSvaSTAdazasvapi sUkSmaikendriyAdiSu sUkSmabhedepu tathA "kAye" tyAdi, kAyayogasAmAnyo-dAriko-dArikamizrakAyayoganapuMsakaveda-catuHkaSAya--matyajJAna--zrutAjJAnA-'saMyamamArgaNAbhedeSu, tathA "aNayaNe" tyAdi, acakSudarzanA--'zubhakRSNAdilezyAtraya--bhavya-taditarAbhavyA-''hAri--mithyAtvA-'saMjJimArgaNAbhedeSu cetyeteSu paTacatvAriMzanmArgaNAbhedeSvityarthaH / eteSu kimityAha-"savvo"ityAdi, eteSu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthitibandhakAnAM sUkSmapathivIkAyAyanyatamAnAM sUkSmajIvAnAM samAvezAt teSAM svasthAnakSetrApekSayA'pi sarvalokavyApitvAccA''yuSo'nutkRSTAyAH sthitendhakaiH sarvo lokaH "chupta"spRSTa ityuktamiti gAthAdvayArthaH / / 363--364 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram sAmprataM yAsu mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiteryandhakairaSTau rajjavaH spRSTAstAH saGgRhyAhadeva-maMtara dupaNiMditasa-paNamaNavayaNa- viuvesu N / thIma - tiNANa vibhaMgo-hi- yaNa- teu-pamhAsu // 365 // sammatta-khaia-veaga-sAsaNa-saNIsu aTTa hippIa / mArgaNAsvAyuSo 'nutkRSTa sthiti0 ] (pre0) "devaTTamaMte" tyAdi, devagatyoghaH, sahasrArakalpAntA anye ekAdaza suragatibhedAH, ogha-paryAptanedabhinnau dvau paJcendriyamArgaNAbhedau dvau sakAyamArgaNAbhedau ca paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, vaikriyakAyayoga bhedazcetyeteSu tathA "thopume "tyAdi, strIvedapuruSaveda- matijJAna - zrutajJAnA 'vadhijJAna- vibhaGgajJAnA'vadhidarzana--cakSurdarzana- tejolezyA-padmalezyAmArgaNAsu, tathA"sammatte"tyAdi, samyaktvaugha - kSAyika- kSAyopazamika-sAsAdana-saMjJimArgaNAsu cetyetAsu dvicatvAriMzanmArgaNAsu pratyekam, "aDa chippIa" tti aSTau rajavo'spRzyanta, AyuSo - 'nutkRSTasthiteryandhakairiti prakaraNAgamyate / atra hi bhavanapatyAdidevAnAmacyutakalpAdArabhyAdhastutIyabhUmiM yAvad yad gamanAgamanakSetraM tadapekSayA'STau rajjava: sparzanA prAgvadavasAtavyA / [ 327 na ca paJcendriyatvAdibhAvAnAM tRtIyabhUmeH parato'dhastananArakeSvapi sattvAdadhikasparzanA'pi labhyeteti vAcyam / AyurvandhakAnAM sparzanAyAH svasthAnakSetrApekSayA gamanAgamanakSetrApekSayA vA lAbhAt nArakANAM svasthAnakSetra gamanAgamana kSetrayorlokAsaMkhyeyabhAgamAtratvAcca sA'STau rajjayaH sparzanA na kayAcidekAdirajjvA'dhikA labhyate, lokAsaMkhyeyabhAgasparzanA tu yatra kevalaM tAvanmAtrA tatra pradazyate, nAnyatra, anyathA eSA devAnAmaSTarajjusparzanA'pi dezenonaiva vaktavyA bhavet / kutaH ? tiryak svayambhUramaNasamudravedikAyAH parabhAgeSu bhavanapatyAdidevAnAmanutpAdAt / uktaM ca lokaprakAzatRtoyasarge bhavanapatyAdInAM taijasa zarIrasyotkRSTAvagAhanAM bhAvayadbhiH zrImadvinayavijayavivudhavaraiH I 'tiryak svayambhUramaNAparAntavedikAvadhi / UrdhvaM tatheSatprAgbhArApRthivyUrdhvatalAvadhi ||58|| etAvadantaM pRthivIkAyatvena samudbhavAt / tataH paraM ca pRthivIkAyAdInAmasambhavAt ||59||' iti / itthaM hi lokAsaMkhyeyabhAgarUpeNaikadezena nyUnatA'dhikatA vAstra granthe vistarabhayAtsphuTaM noktA, sA stananarakAdyapekSayA labhyamAnA'labhyamAnA vA yathAsambhavaM svayameva yojyA / bhavatu strIvedavarjA devagatyoghAdyekacatvAriMzanmArgaNAsu prastutasparzanA'STau rajjavaH, na punaH strIvedamArgaNAyAM sA saGgatimaGgati, 'ubavAo devINaM kappadugaM jA parao sahassArA / gamaNAgamaNaM natthI accuaparao surANaM pi' iti vacanena bhavanapatyAdidevAnAmUrdhvamacyutakalpaM yAvad gamanA - ssgamanasya vihitatve'pi devInAM tasya sahasrArakalpAt parataH pratiSiddhatvAd ? iti cet, satyam, kintu na evameva, yato'nyatra devInAM gamanamUrdhvamacyutakalpaM yAvadabhimatam, tathA
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nuHkRSTasthiti cAbhANi kalikAlasarvajJazrIhemacandrasUriGgavaiyeMgazAstrasvopajJavRttau 'utpattirdevInAmA IzAnAt, gamanaM ca A accutAt / " __evaM triSaSTizalAkApuruSacaritre'pi kathitam , yat "bhA aizAnAt samutpattirdevInAM gatirAcyutAt" iti / itthaM strIvedamArgaNAyAmuktASTarajjusparzanA nA saGgateti // 365 // athAnyatra prastutasparzanAmAha pariphosiA cha bhAgA cuaanntaaisuilaasu||366|| (pre0) "paripha siyA" ityAdi, parispRSTAH paDa bhAgAH'-rajjavaH / keSu mArgaNAbhedeSvityAha-"vauANa." tyAdi, caturbAnatakalpAdidevagatibhedeSu zukkalezyAmArgaNAyAM cetyarthaH / sugamaM caitat , AnatAdidevAnAM tiryaglokAdadho nArakanivAseSvagamanAt , zukkalezyAyAmapyAnatAdidevApekSayavotkRSTasparzanAyA lAbhAcceti // zeSamArgaNAsvekayA''ryayA''yuSo'nutkRSTasthitebandhakasparzanAmAha desUNajagaM vaayregidiyvaausvvbhees| sesAsu asaMkhayamo bhAgo logassa chuhio'thi // 367 // (pre0) "desUNajagaM" ityAdi, ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinneSu sarveSu bAdaraikendriyabhedeSu, sarveSu bAdaravAyukAyabhedeSu ca pratyekaM bAdaraparyApta-vAdarAparyAptAnyataravAyukAyajIvAnAM samAvezAt teSAM svasthAnato'pi dezonalokavyApitvAcca prastutasparzanA'pi "desUNajagaM" ti dezonaM jagallabhyata iti / "sesAsu" tti tiryaggatyoghAdyA anantaroktA navanavatimArgaNA vihAya zeSAsu catuHSaSTimArgaNAsu pratyekam "asaMkhayamo" tti lokasyA'saMkhyatamo bhAgaH spRSTo'sti, AyuSo'nutkRSTasthitevandhakairiti gamyate / catuHSaSTizeSamArgaNAstu nAmata imAH-narakaugha-saptanarakapRthivIbhedAH, catvArastiryakpaJcendriyabhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, nava grevayakabhedAH, paJcAnuttarabhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyamArgaNAbhedaH, oghaparyAptA-'paryAptabhedabhinnAstrayo bAdarapathivIkAyabhedAstathaiva trayo bAdarApkAyabhedAstrayo bAdaratejaskAyabhedAstrayaH pratyekavanaspatikAyabhedAstrayo bAdarasAdhAraNavanaspatikAyabhedAstathA'paryAptatrasakAyamArgaNAbhedaH, AhArakakAyayogA-''hArakamizrakAyayoga--manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyikachedopasthApana-parihAravizuddhika-dezasaMyamamArgaNAbhedA zceti / eteSu catuHSaSTimArgaNAbhedeSvanyatamamArgaNAbhede'pi svasthAnakSetrApekSayA gamanAgamanakSetrApekSayA vA lokAsaMkhyeyabhAgAdadhikasparzanA''kSepakAnAM sUkSmaikendriyANAM paryAptAparyAptavAdaravAyukAyikAnAmacyutakalpAntAnAM devAnAM vA pravezAbhAvAt sparzanA'pi lokAsaMkhyeyAbhAgAdadhikA naiva sampadyate, ato'nyavikalpAnupekSya mArgaNApraviSTajIvAnAM svasthAnakSetrApekSayA lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA sparzanA darziteti / / 367 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [329 tadevamuktA'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityorbandhakAnAM sparzanaudhata Adezatazca / sAmprataM jaghanyAjaghanyasthityorvandhakasparzanApradarzanAvasaraH, tatrAdau tAvadoghato vyAjihIrSa rAha sattaNha asaMkhaMso jagassa hassAa phosio smbo| logo ajahaNNAe Aussa ThiINa doNhamavi // 368 // (pre0) "sattaNhe" tyAdi, padAnAM yathAyathaM yojanAt saptAnAmAyurvAnAM jJAnAvaraNAdiprakRtInAM 'hrasvAyAH' -jaghanyAyAH sthiterbandhakai jagataH' - lokasya 'asaMkhyAzaH'-asaMkhyatamaikabhAgaH spaSTa ityarthaH / katham ? kSapakazreNigatairmaharSibhireva jJAnAvaraNAdisatkaudhikajaghanyasthikivandhasya nirvartanAt teSAM mAraNasamudghAtAderasambhavAcceti / "savvo logo" ityAdi, saptaprakRtInAmajaghanyAyAH sthiterAyuSo "doNhamavi" ti jaghanyA'jaghanyo yorapi sthityorbandhakaiH pratyeka sarvo lokaH spaSTa ityarthaH / tatra saptakarmaNAmajaghanyasthiterbandhakAnAM sarvalokasparzanA sugamA / AyuSo jaghanyAjaghanyanyasthityorvandhakAH sUkSmaikendriyA api bhavantIti tatrApi sarvalokasparzanaiva labhyate, sUkSmaikendriyANAM svasthAnakSetrato'pi sarvalokavyApitvAditi // 368 // athAdezato vibhaNipurAdAvAyurvarjasaptakarmaNAM jaghanyasthiterbandhakAnAM sparzanAmAha egidiya-vAUsutesiM savvesu bAyaresu ca / tiri-yurlmiis-kmmnn-duannaann-'yt-kulesaasu||369|| abhaviya-amaNesutahA micchaa-'nnaahaargesudesuunno| logo jahaNNagAe ThiIa sattaNha chippIa // 370 // (pre0) "egidiye"tyAdi, ekendriyaugha-vAyukAyaughabhedo tayostathA "tesiM savvesu bAyaresu" ti tayorekendriyavAyukAyayorye bAdaraugha-tatparyAptA'paryAptabhedabhinnAH sarve bAdarabhedAsteSu, bAdaraikendriyaugha-tatparyAptA-'paryAptabhedeSu bAdaravAyukAyaugha-tatparyAptA'paryAptabhedeSu cetyarthaH / cakAra uktAnuktamArgaNAbhedAnAM samuccaye / tatrAnuktamArgaNAbhedAnAha-"tiriyurale 'tyAdinA, tiryaggatyoghau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayoga-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamamArgaNAbhedeSu "kulesAsu" ti durgatinivandhanatvAt kutsitAsu-aprazastAsu kRSNa-nIla-kApotAkhyAsu tisRSu kulezyAmAgaMNAsa tathA "abhaviye" tyAdi, abhavyamArgaNAyAmasaMjJimAgeNAyAM mithyAtvamArgaNAyAmanAhArimArgaNAyAM cetyarthaH / eteSvekaviMzatimArgaNAbhedeSu kimityAha-"desUNo logo" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM jaghanyAyAH sthiterdezono loko'spRzyata, bandhakai- . riti zeSaH / eSA hi dezonalokasparzanA yeSu mArgaNAsthAneSu paryAptavAdaravAyukAyajIvAH praviSTAsteSvaparyAtabAdaraikendriyA'paryAptavAdaravAyukAyamArgaNAbhedavarjeSvekAnaviMzatimArgaNAsthAneSu paryAptasaMjJi Jaire Education International
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti0 paJcendriyatayopitsUnAM mAraNAntikasamudghAtena tiryaglokaM yAvannikSiptasvAtmapradezadaNDAnAM svasthAnasthitAnAM vA paryAptavAdaravAyukAyAnAmu-kRSTasparzanApekSayA bhAvanIyA / aparyAptabAdaraikendriyA'paryAptabAdaravAyukAyamArgaNAdvaye'pi tathaiva, navaraM tathAvidhAnAmevAparyAptavAdaravAyukAyikAnAmutkRSTasparzanApekSayeti vizeSa iti // 369-370 // yatra prastutasparzanA'Tau rajjavastatra tathaivAha aTTa parisiA bhAgA joisapahuDIsu atttthmNtesu| devesu viuva-sAsaNa-mIsesu hunti NAyavvaM // 371 // (pre0) "aTTha parisiA" ityAdi, jyotiSkaprabhRtiSvaSTamasahasrArakalpAnteSu "devesu" devagatimArgaNAbhedeSu, vaikriyakAyayoga-sAsAina-mizradRSTimArgaNAbhedeSu cApTau bhAgAH spRSTA bhavantIti jJAtavyam / saptakarmaNAM jaghanyasthinendhakairiti tvanuvRtyA draSTavyam / bhAvanA tu prAgvat sahasrArakalpAntAnAM devAnAM gamanAgamanaprApta parzanApekSayaiva kartavyA, na tvIpatprAgbhArApRthivyAmekendriyatayopitmanAM samudghAtakRtasparzanApekSayA, tadAnIM svaprAyogyasarvanikRSTa sthAnAbhimukhatayA tepAmIzAnAntadevAnAM jaghanyasthitibandhAbhAvAditi / / 371 // anyatrAdhikRtasparzanAmAha cha pharisiA khalu bhAgA causu devesu aanntaaii| sabbesusuhamemu savvo hojja phusio logo // 372 // (pre0) "chapharisiA" ityAdi, "savvesu suhamesu" ityAdi, ca sugamam / kevalaM SaDabhAgAstiryaglokAdArabhyAcyutakalpaparyantA Ulokasambandhina iti // 372 // uktazepamArgaNAsvAryAdhainAha sesAsu jahaNNAe asaMkhabhAgo jagassa u phrisio| (pre0) "sesAsu jahaNNAe" ityAdi, anantarameva "egidiyavAusu" mityAdigAthAcatuSkoktagrastutasparzanAH paJcapaJcAzanmArgaNA vivarya zeSAsu narakagatyoghAdiSu paJcadazottarazatamArgaNAsu "jahaNNAe" ti saptaprakRtInAMjaghanyAH sthiteH, bandhakairiti gmyte| taiH kimityAha-"asaMkhabhAgo" ityAdi, sugamam / nAmatastu zeSamArgaNA amU:--aSTau narakagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, catvAropi manuSyagatibhedAH, devagatyogha-bhavanapati-vyantara-navagra veyaka-pazcA'nuttararUpAH saptadaza devagatimArgaNAbhedAH, vikalendriyasatkA nava bhedAH, paJcendriyasatkAstrayaH, pRthivIkAyA-'kAya-tejaskAya-vanaspatikAyarUpAcatvAra aughamArgaNAbhedAH, tathA bAdarapRthivyaptejaHpratyekavanaspati-bAdarasAdhAraNavanaspatisatkA ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnAH pratyekaM trayastrayo bhedAH,
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurjAnAM jaghanyasthiti0 ] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram sAdhAraNavanaspatikAyaughamArgaNAbhedastathA trayastrasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacanayoga-kAyayogasAmAnyau-dArika- vaikriyamizrA ''hArakA ''hArakamizrakAyayogAH, trayo vedAH, apagatavedaH, krodhAdicatuH kaSAyAH, mati zrutA'vadhijJAnAni vibhaGgajJAnam, saMyamaugha- sAmAyika cchedopasthApana- parihAravizuddhika-sUkSmasamparAya dezasaMyamarUpAH SaT saMyamamArgaNabhedAH, cakSu-racakSu-ravadhidarzanAni, zubhalezyAtrayam, bhavya-samyaktvaugha-kSAyika kSAyopazamikau pazamikasamyaktva-saMjJayA''hArimArgaNAbhedAzceti / tatra prathamabhUmi narakabhede saptAnAM jaghanyasthitibandhasvAmino'saMjJipaJcendriyebhyazcyutvA nArakatayotpadyamAnA antarAlagatisthAH bhavaprathamadvitIyasamaye vartamAnA jIvA eva, taizva tiryaglokAdaSTa marajjuprArambhabhAgAt saptamarajjuprAntabhAge''gacchadbhirlokAsaM khyabhAga eva spRzyate / evameva narakaughamArgaNAbhede'pi draSTavyam, devaugha- bhavanapati - vyantaradevabhedeSvaparyAptamanuSyabhede caivameva, navaraM tattanmArgaNAga tadevAdi - jIvApekSayA / zeSadvitIya pRthivyAdinarakabhedeSu tu maraNasamudghAtakAle saptAnAM jaghanyasthitibandhasya sambhave'pi lokAsaMkhyeyabhAgamAtraiva sparzanA labhyate / kutaH ? manuSyatayotpitsUnAmeva jaghanyasthitibandhasambhavAt / kasmAdevam ? ucyate, yathA mumUSu jIveSu svaprAyogya sarvanikRSTa pArabhavikotpattisthAnAMbhimukhAnAmevotkRSTa sthitibandhaH sambhavati, tathA jaghanyasthitibandho'pi svaprAyogya sarvotkRSTapAra bhavikotpattisthAnAbhimukhAnAmeva bhavati / nArakANAM tu svaprAyogya sarvotkRSTaM pArabhavikamutpattisthAnaM manuSyagatireva, ato mAraNasamudghAte'pi tadabhimukhAnAmeva jaghanyasthitibandhasambhava iti / [ 331 na ca saptamabhUminArakANAM svaprAyogyaM sarvotkRSTamapi pArabhavikotpattisthAnaM paJcendriyatiryaktvam, paJcendriya tiryaktayA tu svayambhUramaNasamudraM yAvadutpattiH sambhavati, tathA ca tadabhimukhAnAM jaghanyasthitibandhasambhavAtteSAM prakRtasparzanA SaDjjavo'vApyeteti vAcyam / yatastadAnIM tiryaktvAbhimukhAnAM teSAM samyaktvAbhAvAt na jaghanyasthitibandhaH kintu svasthAnagatAnAM samyagdRSTinairayikANAmeva, ataH sparzanA'pi svasthAnakSetrApekSayA lokasaMkhyeyabhAgamAtrA'vApyata iti / aparyAptabhedavarjeSu paJcendriyatiryaksatkeSu triSu bhedeSu svasthAnasthitAnAM bhavanapatitayA vyantaratayA votpitsunA mAraNasamudghAta gatAnAmasaMjJipaJcendriyANAmeva jaghanyasthitibandhabhAvAllokAsaMkhyabhAgamAtroktaiti / / zeSamArgaNAbhedeSu kAsucitparyAptamanuSyAdi mArgaNAsu svasthAnasthitAnAmeva kAsucitpunaraparyAptatiryakpaJcendriyAdiSu lokAsaMkhyeyabhAgamAtre svasthAnakSetre sthitAnAM mAraNasamudghAte manuSyagatyabhimukhAnAmeva vA saptakarmasatkajaghanyasthitibandhasya sambhavAt sparzanApi tadanusAreNa lokA'saMkhyeyabhAgamAtroktA / nanu 'sattamimahineraie teU bAU asaMkhanaratirie / muttUNa sesajIvA uSpajjeti narabhavammi / ' ityAdivacanAt tejaskAyikAnAM manuSyatayotpAdAbhAven manuSyatvAbhimukhatA'pi na sambhavati, na ca tAvanmAtram, kintu tathA sati teSAM svaprAyogyasarvotkRSTa mutpattisthAnaM paJcendriya tiryaktvam, atastadabhimukhAnAM mAraNasamudghAtakAle jaghanyasthitibandhasambhave tejaskAyaughamArgaNAdAvadhikA'pi
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmajaghanyasthiti0 sparzanA syAd ? iti ced, na, tejaskAyaughAdiSu caturmArgaNAsu saptakarmaNAM jaghanyasthiterbandhakA bAdaratejaskAyikA eva, te ca svasthAnakSetramapekSya manuSyaloke eva vartante, tatazca manaSyalokAttiryagloka eva paJcendriyatiryaktayopitsanAM teSAM mAraNasamudghAtApekSayA'pi lokAsaMkhyeyabhAgamAtrasparzanaiva labhyata iti // tadevamoghataH saptakarmaNAM jaghanyasthitibandhakaviSayA sparzanoktA / teSAmevA'jaghanyasthitibandhastu sAmAnyataH sarveSAM jIvAnAM sarvAvasthAbhAvItikRtvA tadvandhakAnAM sparzanA'pi tattanmArgaNAnAmutkRSTasthitibandhakasparzanAvallabhyate, ato tathaivAnidhitsuratidezenaivAha savvAsu ahassAe'NukosaThiIvva NAyavvA // 373 // (pre0) "savvAsu" ityAdi, niragatyoghAdyanAhAriparyantAsu sottarabhedAsu prastutagranthe'dhikRtAsu saptatyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM saptAnAmajavanyAyAH sthitervandhakAnAM sparzanA'NukkosaThiivva NAyavva" ti tAsAmeva saptAnAM prAka'savvaNirayasura-viuvA-''hAraduga-avea-NANaca ugesuM / jai-samaia-cheesuM parihArammi suhumo-hisu // 357 / / suhalesa-samma-veaga-khai-uvasama-mIsa-sAsaNesuM ya / sattaNha hojja aguruThiIe guruThiivya // 358 // desammi paMcabhAgA'NukakosAe ThiIa sattaNhaM / chihio havejja savvo sesAsu phAsio logo // 359 / / ' itigAthAtrayeNAbhihitA'nutkRSTasthiterbandhakAnAM sparzanAvajjJAtavyA / tadyathA-nirayagatyoghe, saptamabhUminirayabhede, Anata-prANatA-''raNA-'cyutakalpeSu zukla lezyAyAmityetAsu saptamArgaNAsu trasanADisatkAH SaT caturdazabhAgAH / prathamapRthivInirayabhede, navasu veyakabhedeSu, paJcasvanuttaravimAnabhedeSu, vaikriyamizrakAyayogA-''hArakA-''hArakamizrakAyayogeSu .. tathA'pagataveda-manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-pUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsa cetyetAsa paJcaviMzatimArgaNAsa pratyekaM lokA'saMkhyeyabhAgamAtrA sparzanA / dvitIyapRthivInirayabhede tu basanADyA ekazcaturdazabhAgaH, tRtIyapRthivInirayabhede dvau caturdazabhAgau, caturthapRthivInirayabhede trayazcaturdazabhAgAH, paJcamapRthivInirayabhede tu zcatvArazcaturdazabhAgAH, SaSThapRthivInarakabhede punaH paJca catudarzabhAgA utkRSTA sparzanA prApyate / devagatyodhabhede,IzAnAnteSu bhavanapatyAdiSu paJcabhedeSu, tejolezyAyAM ca pratyekaM tAdRzA nava bhAgAH / sanatkumArAdisahasrArAnteSu SaTSu devagatibhedeSu tathA mati-zratA-'vadhijJAnA'vadhidarzana-pAlezyA-samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamikasamyaktva-mizradRSTirUpeSu dazamArgaNAbhedeSu pratyekaM trasanADIsatkA aSTau caturdazabhAgAH sparzanA bhavati / vaikriyakAyayoge tu tAdRzAstrayodazabhAgAH sparzanA, dezasaMyamamArgaNAyAM paJca bhAgAH, sAsAdanamArgaNAyAM punastAdRzA dvAdaza bhAgAH / sarveSu tiryaggatibhedeSu, sarvaSu manuSyagatibhedeSu, sarvaSvekendriyabhedeSu, tathaiva sarveSu vikalendriyabhedeSu, sarvaSu paJcendriyabhedeSu, tathaiva sarveSu pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyasatkeSu bhedeSu, trasakAyasatkeSu sarvabhedeSu , evameva paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAya
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 333 yogasAmAnyaudArikakAyayogau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayoga-strIveda-puveda-napusakavedakrodhAdicatuHkaSAya-matyajJAnAdivyajJAnA-'saMyama-cakSurdarzanA-'cakSurdarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA-bhavyA'bhavya-mithyAtva-saMjya-'saMDyA-''hArya-'nAhArimArgaNAsvityetAsu saptAbhyadhikazatamArgaNAsu tu sarvalokasparzaneti / atra pratyeka mArgaNAsu prastutasparzanopapattirapyanutkRSTasthiterbandhakAnAM sparzanAvat tattannirayagatyoghAdimArgaNAnAM nAnAjIvAzritAyAH sparzanAyAstathAtvAttathA draSTavyA, saptAnAmanutkRSTasthitibandhavat saptAnAmajaghanyasthitibandhasyApi prAyazaH sarvAvasthAyAM sarvajIvAnAM ca sambhavAditi / tadevaM mArgaNAsthAneSvapi darzitA saptakarmaNAM jaghanyAjaghanyasthitibandhakAnAM sparzanA; kevalamAyukarmaNaH sA'vaziSTA'tastAmeva didarzayiSurAdau jaghanyasthitibandhakaviSayAmAha tiriye egidiya-paNakAya-Nigoesu svvsuhmesu| kAyu-raladuga-Napuma-caukasAya-duaNANa-ayatesu // 374 // aNayaNa-asuhatilesA-bhavi-yiyarA-''hAra-miccha-amaNesu Aussa jahaNNAe ThiIa chuhiaM jagaM savvaM // 375 // (pre0) "tiriye egidiye" tyAdi, tiryaggatyopAdyasaMkSiparyantAsu sArdhagAthayA saGgrahItAsu SaTcatvAriMzanmArgaNAsvAyuSo jaghanyAH sthitebandhakaiH sarva jagat spRSTamiti gAthAdvayapiNDArthaH / akSaragamanikAstu prAgvatsagamA, kevalaM "duaNANa" ti matyajJAna-zratAjJAnamAgaNayoH "bhaviyiyara" tti bhavyamArgaNA tathA bhavyetarA-'bhavyamArgaNA tayorityarthaH / sarvalokasparzanAyA bhAvanA tvetAsu pratyekaM vidyamAnAnAM sUkSmaikendriyANAmapyAyuSoH jaghanyasthitibandhasambhavAt teSAM sUkSmaikendriyANAM svasthAnataH sarvalokavyApitvAcceti // 374-375 / / anyamArgaNAsu prastutasparzanAmAha chiviA'Ta dev-atttthmaNtsur-viuv-tinnaann-ohiisu| teu-pauma-samma-khaiaveaga-sAsAyaNesu ca // 376 // (pre) "chiviAha deve" tyAdi,devagatyoghA-'STamasahasrArakalpAntakAdazasuragatibheda-vaikriyakAyayoga-mati-zrutA-'vadhijJAnA-'vadhidarzanamArgaNAsu,tejolezyA-padmalezyA-samyaktvodha-kSAyika-vedakasAsAdaneSu cetyetAsu dvAtriMzanmArgaNAsu "chiviAha" ti basanADyantargatA aSTau rajjavaH spRSTA ityarthaH / AyuSo jaghanyasthiterbandhakairiti prakramAdgamyate / mAraNasamudghAte AyuSo'bandhAdeSA'STarajjusparzanA bhavanapatyAdidevAnAM gamanAgamanakSetrApekSayA yathAyathaM bhAvanIyeti // 376 // anyamArgaNAsu prastutasparzanAmAha
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'jaghanyasthiti0 hojja chiviA cha bhAgA aanntphuddicudev-suilaasu| desUNajagaM sabvesu baayregiNdivaauusu||377|| ... (pre0) "hojja chiviA" ityAdi, AnatakalpaprabhRtiSvacyutakalpAnteSu caturyu devagatimArgaNAbhedeSu zuklalezyAmArgaNAbhede cA''yuSo jaghanyasthiterbandhakaistrasanADIsatkAH 'SaD bhAgAH'Sar3a rajjavaH spRSTA bhavantItyarthaH / iyaM hi sparzanA teSAM devAnAM gmnaagmnkssetrpraadhaanyaadvijnyeyeti| "desUNajagami' ti tatra "savvesu" tti ogha-paryAptA-'paryAptabhedebhinneSu sarveSu bAdaraikendriyabhedeSu sarveSu bAdaravAyukAyabhedeSu cetyeteSu paSu mANiAbhedeSu prastutabandhakairdezonaM jagat spRSTamityarthaH / asAvapi sparzanA tattanmArgaNAgatAnAM paryAptavAdaravAyukAyAnAmaparyAptavAdaravAyukAyAnAM vA svasthAnakSetraprAdhAnyAdavasAtavyA / iti // 377 // zeSa mArgaNAsu prastutasparzanAmAha sesAsu jahaNNAe jagassa hojja chihio asNkhNso| (pre0) "sesAsu"tti anantarameva gAthAcatuSke "tiriye egidiye paNakArya"tyAdinAbhihitA azItimArgaNAH saMtyajya zeSAsa narakagatyodhAdivyazItimArgaNAsa pratyekaM "jahaNNAe" tti AyuSo jaghanyAyAH sthiteH, bandhakairitizeSaH / taiH kimityAha-"jagassa" ityAdi, 'jagataH'lokasyA'saMkhyAMzaH'-asaMkhyAtatamaikabhAgaH spaSTo bhavati / tAzca zeSamArgaNA imA:-aSTau narakabhedAH, catvArastiryakpaJcendriyabhedAH, catvAro manuSyagatimArgaNAbhedA, nava veyakadevabhedAH, paJcAnuttaravimAnabhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, ogha-paryAptA'payAptabhedabhinnAstrayo bAdarapathivIkAyamedAstathaiva trayo bAdarApkAyabhedAstrayastejaskAyabhedAstrayaH pratyekavanaspatikAyabhedAstrayo bAdarasAdhAraNavanaspatikAyabhedAstrayastrasakAyabhedAstathA paJca manoyogabhedAH paJca vacoyogabhedAH, AhArakA-''hArakamizrakAyayogabhedau, strIveda-puveda-manaHparyavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamoghasAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-dezasaMyama-cakSudarzana-saMjJimArgaNAzceti / upapattistvevam-Ayurvandhasya maraNasamudghAtAtprAgeva bhAvAdAyurvandhakAnAM sparzanA svasthAnakSetrApekSayA gamanAgamanakRtasparzanApekSayA vA prApyate, na tu mAraNasamudghAtApekSayeti prAgdarzitameva / atra zeSamArgaNAsvanyatamasyAmapi mArgaNAyAM svasthAnakSetrAdadhikA nAsti kAcid gamanAgamanakRtA viziSTasparzanA, acyutAntAnAM devAnAmeva gamanAgamanakRtaviziSTasparzanAyA abhihitatvAt / te ca prakRtazeSanirayagatyoghAdyanyatamasyAmapi mArgaNAyAM bandhaprAyogyajaghanyasthitikAyuSaH svAmino na santi / tadabhAve tvavaziSTA svasthAnakSetrAkSiplA sparzanA, sA tvetAsu pratyeka lokAsaMkhyeyabhAgamAtrA, ata AyuSo jaghanyasthitibandhakAnAM sparzanA'pi tathaivoktati / / tadevamAyuSo jaghanyasthitibandhaviSayA'pi sparzanA sarvAsu mArgaNAsvabhihitA / sAmpratamatraziSTAmAyuSo'jaghanyasthitibandhaviSayAM tAM vyAjihIrSurgAthArthenAtidizati
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzanAH gatio kAya0 pavendriyadha indriya tatparyApta0 2 yoga0 bedara kapAka AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTasthitervandhakAnAM sparzanAprarzaka yantram zrIvajan 13 rajjanaH samya0 nidaura 2 sarvamanovano0 kAyayogI 0 vaikriya0 12 puruSa 0 1 sarva 4 jJAna0 ajJAnatrika 3 saMghama0 asaMyama0 1 darzana0 vakSuvyacakSu0 2 levA kRSNA0 1 bhavya0 sarva soSa-tatparyApta- zeSa mithyAtva0 1 sajJI saMjJI0 1 AhA0 AhAraka0 1 sarvANAH- 33 gAthAGkAH- 356 2 sarvalokaH apayAtapaJcendri sayiMgamanuSdhI, 2 zapa 17 40 rajju0 rajju rajju0 rajju0 rajju rajju rajju rajju rajju rajju0 lokA saMkhya 12 11 9 8 16 5 4 3 2 1 bhAgaH pazu- paJcamavaturtha-tIya- dvitiiy| naraka0 naraka0 ka0 naraka0 naraka0 1 1 1 1 tirazvI 2 56 | kArmaNa 1 strI0 1 sAsvA. 1 devaudha0 sanatkumAISAnAnta- zadisahasrA devanedAzca. rAntadeva0 6. 6 anA. 1 4 1 nIla. kApota0 A 1 tejo. 92 matyAdi. 3 8 avadhi 1 351 356 zeSa0 5 * 16 w padma. 1 zukra. 1 353 dIdA rika0 1 puM0 1 12 2 1 1 346 350 350 350 350 1 1 352 351356 350 | 350 356 nirayaudha-saptamaniraya- tirayagaugha-paJca ndriyatiryagodha-tatparyAptA''natAdidevabhedacatuSTayarUpA nava bhedAH / + prathamaniraya-graiveyakanavakA - 'nuttarapaJcaka-manuSyauva-tatparyApta mAnuSI bhedAdaSTAdaza bhedA: / A matAntare kRSNAditrilezyAsu yathAkramaM SaT catasra:, dva e rajju0 / ( gAthA - 356 ) + 18 zeSa0 4 zraveda0 1 manaHpa. 1 zeSa0 6 asaM 0 1 31
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptaprakRtInAM jaghanyA-ujaghanyA-'nutkRSTatrividhasthitibandhakAnAM sparzanApradarzakayantram / jaghanyasthiterbandhakAnAm ajaghanyA-'nutkRSTasthiterbandhakAnAm srodhavat utkRSThasthiti sparzanA- dezonalokaH aSTaura jjavaH SaDjayaH | sarvalokaH / lokA'saM-| bandhakAnAM pazcarajju. sarvalokaH khyabhAgaH | sparzanAvad jyotiSakAdi- prAnatAdyAzcatu sanatiryagtiryagogha0 zeSa sarganirayadevasahasrArAnta- devabheda0 manuSyabheda0 33 | bhedAH 38 devabheda01 augha-sarva sarvasUkSmaikezeSa0 sarva indriya0 bAdarabheda0 ndriyabheda0 gati. 12 pRthivyAdi zeSa0 sarvasUkSma0 progha-sarvakAya0 bAdaravAyu kAyabheda04 audArikayoga0 mizra-kArmaNa0 vaikriya01 zeSa0 kriyA''hA| rakahike, 4 zeSa0 14 sana0 aveda0 triveda0 veda0 sana0 kaSAya0 matyajJAna zeSa0 matyAdijJAna jJAna0 ajJAna0 3 zrutAjJAna02 asayama0 saMyama prasa0 1 deza0 dazama0 zeSa0 asaMyama deza 6 saMyamavarja. 5 sana0 3 | avadhi01 / zubha0 3 | zubha0 3 zeSa0 2 lezyA0 azubha0 3 azubha0 3 sarva0 2 bhavya0 abha0 1 bhavya0 1 mithyAtva0 pamyaktva. sAsAdana) mizra0 2 zeSa0 4 mithyAtvavarjazeSabheda. 6 mithyAtva.1 saMjI01 sa0 saMjJo0 | asaM0 1 AhArI0 anA0 1 prAhA0 1 sarva0 2 sarvamArgaraNA: gAthAGkA:- 369-370 371 373
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSa utkRSTa-jaghanyasthityobandhakAnAM sparzanApradarzakayantrakam proghataH-utkRSTasthitebandhakAnAM lokA'saMkhyabhAgaH / jaghanyasthiterbandhakAnA sarvalokaH / prAdezataHutkRSTa sthitervadhakAnAm / jaghanya sthitebandhakAnAm lokasyA'saM-| lokA'saM- anutkRSasthitisparzanAH- aSTau rajjavaH | paDajjayaH / dezonalokaH / sarvalokaH / khyabhAga0 | khyabhAna0 bandhakasparzanAvat devaudha0 bhavana- prAnata-prANatA uktaSoDazavarjA nirayau sarva0 gati0 47 / patyAdi sahasrA- 'raNA-'cyuta ghAdibhedAH rAntAzca 12 devabhedA: 4 sarvasUkSmaike- sUkSmaikendriya-paJcendriyaughaindriya ndriya bhedatrayavarjA: zeSa0 17 zeSAH 16 | tatparyApta.2 kAya aparyAptabAdara- savasUkSmapRthi vyAdibheda0 vAyUkAya01 zeSa yoga paikiya:, trasodha-tatpazeSa0. 26 yapti0 2 zeSa0 15 sarvamanovaco0 zeSa0 10 / sarva0 3 1 strI0pU0 sarva kapAya sarva0 4 jJAna zeSaka sarva0 vibhngg| 7 saMyama sarva0 sarva0 6 darzana | acakSu0avadhi sarva0 3 | cakSu0 savaM0 lezyA0 sarva0 6 sarva0 bhavya0 sarva0 sarva0 2 5 sarva0 samyaka saMjI0 asaMjJI0 saMjJI0 sarva0 2 AhArI AhArI0 sarvamArgaNAH- 16 1 AhArI0 1 / 18 / 127 | 16 / 362 / 362 / 378 / / 144 gAthAGkAH- 360 361 361 374....378
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSo'jaghanyA'nutkRSTasthityorbandhakAnAM sparzanApradarzakayantrakam ajaghanyA'nutkRSsthityorbandhakAnAM pratyekam (gAthA--378) proghavat aSTau rajjavaH SaDarajjavaH dezonalokaH sarvalokaH sparzanA: lokA-'saMkhya_bhAgaH zeSanirayagatyoghAdi0 30 gati0 | tiryaggatyogha0 mAnata-prANatAdevaudha0 bhavanapatyAdisahasrArAntAca ''raNA-'cyutadeva12 bhedAH , indriya0 aogha-sarvasUkSmaikendriya- | paJcendriyaugha-tatparyAptI, bheda0 sarvavikalA'pasarvabAdaraikendriyabheda0 3 / ptipaJcendriyaH 10 aogha-paryAptA'pa- uktazeSAH ptibhedAttrayo bAdaravAyukAya prodha sarvasUkSmabhedAdvizatiH pRthivyaptejovAyusAdhAraNa- trasakAyaugha-tatparyAptabhedI, vanabhedA: vanauSazca. kAya0 yoga kAyayogauca0 audArika- sarvamanovaco0 vaikriyazca tanmizrI ca0 AhArakatanmizrI; 11 veda0 nasaka0 | strI-puruSavedI, kaSAya0 sarva0 matyAjJAna-zrutAjJAne, mana:paryava0 jJAna0 mati-zrutA-'vadhijJAnAni vibhaGga0 4 zeSabheda. cakSu0 avadhi saMyama asaMyama0 darzana | acakSu0 lezyA0 azubhakRSNAdi0 bhavya | sarva0 3 tejaH-pakSa zukla0 1 sabhya0 mithyAtva0 samyaktvauca.kSAyika.kSAyopazamika0 sAsAdana0 4 saMjJI0 | asaMjJI AhArI grAhAraka0 sarvamArgaNA:-- 42 | gAthAGkA:-- 362-363-364 366 367
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 339 oghata AyurvarjAnAmutkRSTetarasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram savvAsu ahassAe phusaNA hojja aguruThiivva // 378 // (pre0) "savvAsu"tti triSaSTayadhikazatasaMkhyAkAsu sarvAsvapi mArgaNAsu prakRtasyA''yuSo "ahassAe"tti ahrasvAyAH'-ajaghanyAyAH sthitervandhakasparzanA aguruThiivva"ti tattanmArgaNAyAmAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM tiriye egagidiya-paNakAya-Nigobhesu svvsuhumesu| kAyu-raladuga-NapumacaukasAya-duaNNANa-aya tesu ||363||'ityaadinaa prAgabhihitA yA sparzanA tadvad bhavediti / eSA hi samudghAtamanapekSya svasthAnakSetra-gamanAgamanakSetramAtrApekSayA labhyamAnayA tattanmArgaNAsatkotkRSTasparzanayA tulyA bhavati,AyuSo'jaghanyasthiterbandhasyApyanatkRSTasthitibandhavatsarvajIvAnAM bhAvAditi / 378 / tadevaM prarUpitA''yuSo'jaghanyasthiterbandhakAnAmapi sparzanA / tasyAM ca prarUpitAyAM gatamekAdazaM sparzanAdvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre ekAdazaM nAnAjIvA ''zrayasparzanAdvAraM samAptam / / // atha dvAdazaM kAladvAram // sAmprataM kramaprApte nAnAjIvAzraye kAladvAre mUlakarmaNAmutkRSTAdisthiterbandhakAnAM jaghanyokRSTabhedabhinna kAlaM pratipipAdayiSurAdau tAvadaSTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTastyiondhakAnAM tamoghataH pratipAdayati sattaNha baMdhagANaM samayo hasso ThiIa jeTTAe / pallA'saMkhiyabhAgo paramo agurUa savvaddhA // 379 // (pre0) "sattaNha baMdhagANa" mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM bandhakAnAM samayo 'hrasvaH'-jaghanyaH, kAla iti gamyate / saptAnAM kasyAH sthiterbandhakAnAmityAha-"ThiIa jehAe" ti saptAnAM 'jyeSThAyAH'-utkRSTAyAH sthiterityarthaH / "pallA'saMkhiyabhAgo paramo" ti tasyA evAnantaroktAyAH saptAnAM jyeSThasthiterbandhakAnAM 'paramaH'-utkRSTaH kAlaH "pallA'saMkhiya. bhAgo" ti padaikadezenApi padasamudAyasya gamyamAnatvAt palyopamAsaMkhyeyabhAga ityarthaH / tatra
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ ekajIva-nAnAjIvAzrayakalayorvizeSa0 saptAnAmutkuSTasthiterbandhakAnAM samayamAtro jaghanyakAlastu prAguktaikajIvAzrayotkRSTasthitibandhakAlavadevAvagantavyaH / ayambhAvaH-oghata Adezato mArgaNAsthAneSu vA yatra tattadutkRSTAdisthitibandhAre jIvA asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokAH santi tatra mArgaNAdAvutkRSTAyA jaghanyAyAzca sthitebandhakAnAM jaghanyakAlaH krameNotkRSTajaghanyasthityorekajIvAzrayavandhakAlatulyaH prApyate, na punaradhikaH / kutaH ? ekajIvAzrayasya tattatsthitibandhajaghanyakAlasyapi tattadutkRSTAyA jaghanyAyA vA sthitebandhakIbhUtanAnAjIvAzrayajaghanyakAlatayA prAptaH sambhavAt / nanu ekajIvAzrayasya, arthAdekena jIvena samayamA nirvartitasyotkRSTAditattatsthitibandhasya jaghanyakAlo yadi nAnAjIvAzritotkRSTAditattatsthitibandhajadhanyabandhakAlatayA prApyeta, tadA ko nAma vizeSo yena pUrvokta ekajIvAzrayaH kAlaH, prastutastu nAnAjIvAzrayakAlaH ? iti ced, asti vizeSaH, yato nAnAjIvAzrayaH kAla ekajIvAzrayakAlAt stoko naiva bhavati / na ca mA bhavatu stokaH, tulyaprAptAvapi kathaM nAmaikajIvAzraya-nAnAjIvAzrayavandhakAlayoH pArthakyamiti vAcyam / yato jaghanyapade tulyo'pyasau nAnAjIvAzrayaH kAla utkRSTapade ekajIvAzrayakAlApe. kSayA dIghAtidIrghaH prApyate / itthaM cotkRSTapade ekajIvamAzritya prApyamANakAlApekSayA nAnAjIvAzritakAlasyA'dhikapramANaprAptervidyate ekajIvAzraya-nAnAjIvAzrayakAlayorvizeSaH / na ca nAnAjIvAzrayo jaghanyakAlo yugapadanekabandhakasambandhI gRhyatAm , na tvekajIvasambandhI, tenotkRSTapadavajjaghanyapade'pyasAvekajIvAzrayakAlApekSayA'dhikaH sampayeta, tatazcotkRSTapada iba jaghanyapade'pyadhikakAlaprAptirUpo vizeSo'vApyeteti vAcyam / jaghanyapade yugapadanekabandhakasambandhikAlagrahaNadvAreNAdhikakAlaprAptirUpavizeSAdhAnaprayAsasyA'jJAnamUlakatayA''yAsamAtratvAt / katham ? iti cet, yugapadnAnAvandhakasambandhikAlasyaiva nAnAbandhakAzrayakAlatayA grahaNe pratyutakajIvAzrayakAlApekSayA'pi tasya yugapadnAnAvandhakasambandhikAlasya jaghanyapade stokamAtrasya prApteH / tathAhinirayagatyoghe AyurvandhakAH kadAcit prApyante, kadAcitta na, prAga bhaGgavicaye'STabhaGgAnAM kathitatvAduttaratra nAnAjIvAzrayAntarasya vakSyamANatvAcca / ato yadA nAsana ke pyAyurvandhakAstAdRzakAlAvaM kenA'pyekena nArakajIvenAnutkRSTasthitikAyurvandhaH prArabdhaH, na punaranyena, sa cAnutkRSTasthitikAyurvandhastasyAntamuhUrta yAnniyamataH pravartate, navaramasAvantamuhUrtakAlo bhavanirdiSTavivakSayA nAnAvandhakAzrayakAlatayA'GgIkartuM na yujyate, tasya ekavandhakasambandhitvAt / yadA cAsau nArakajIvastasyA AyurvandhAddhAyAzcarame samaye vartate tadA kenApyanyena nArakajIvenAnutkRSTasthitikAyubandhaH prArabdhaH, atastadAnImanutkRSTasthite nAvandhakasadbhAvAt sa samayamAtraH kAlo bhavaduktavivakSayA nAnAvandhakAzrayakAlatayA'GgIkatu yujyate, na tu taduttaravartisamayA api, tadAnImuttarasamayeSu pUrvaprArabdhAyurvandhena . jIvenAyubandhasya niSThApitatvena, anyena kenA'pyanutkRSTa
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata AyurvarjAnAmutkRSTetarasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 341 sthitikAyurvandhasyAnArabdhatvena caikAyurvandhakasambandhitvAt , tasya caikabandhakasambandhikAlasya tu . bhavaduktavivakSayA nAnAjIvAzrayakAlatayA'yujyamAnatvAt / itthaM hi nAnAvandhakakAla ityatra nAnApadavAcya tayA yugapatsthitivandhanirvatakAnAmanekAnAmeva grahaNavivakSayA nirayagatyodhAdimArgamAsu pUrvotarasamaye ekaikasya,madhye ekasmin samaye tu niSThApaka-prArambhakayoyugapatprAptaH sambhavAd vyatyAsenakajIvAzritakAlApekSayA stokaH samayamAtro'pi nAnAjIvAzrayakAlaH prApyate / atra sthApanA | ekajIvAzrayakAlasya jaghanyano'ntamuhUrtatve'pi nAnAjIvAzrayasya samayamAtrasambhava iyaM sthApanA / (1) AyurbandhakAnAM sarvathA'bhAvakAlaH, (2) atraikena jIvenA'nutkRSTasthitikAyubandhaH prArabdhaH, (3) tasyA''yurvandhasya niSThAsamayaH, (5) tasya niSThAsamayaM evA'nyenA'nutkRSTasthitikAyurvandhaH prArabdhaH, (5) tasyA''yurbandhaniSTAsamayaH,(6) -(3) (4) atra bandhakadvayasadbhAvAdayamekaH samayo nAnAvandhakasambandhyAyuranutkRSTasthitibandhakAla tayA prAptaH, tasmAtpUrvottarAH (7-8) sabhayA ekaikabandhakasambandhina eva iti / itthameva mArgaNAntaresvapi jJeyam / na ca yugapadnAnAjIvasambandhikAlavivakSayA mA bhavatu jaghanyapade ekajIvAzrayajaghanyakAlAnnAnAjIvAzrayakAlo'dhikaH, stokaprAptAvapi utkuSTapada iva javanyapade'pyekajIvAzrayakAlApekSayA nAnAjIvAzrayakAle vizeSastulabhyateti vAcyam / nirayagatyoghAdimArgaNAsu 'agurUa muhuttaMto Aussemeva savvAsu' (gAthA-142) ityanena prAguktaikajIvAzrayasyA''yuSkA'nutkRSTasthitibandhasya jaghanyakAlavannAnAjIvAzrayasyA'pi tasyA''yuSo'nutkRSTasthiterjaghanyakAlasya 'sesAsu bhinnamuhuttaM muNeyavyo' (gAthA-398) ityanenA'ntarmuhUrtamAtrasyaiva vakSyamANatayA tAdRzavivakSAyA'nadhikRtatvAt / itthazca nAnAjIvAzrayakAlo'tra na yugapallabhyamAnanAnAjIvasambandhyeva, kintu mArgaNAgatavivakSitasthitibandhakasarvajIvarAzimapekSya nairantaryeNa vivakSitasthitibandhaM kurvanto jIvA yAvanto labhyante, vivakSitasthitibandhakatAvatsarvajIvasambandhyeva, syAdyadi vivakSitasthiteH nirantarasarvabandhakatayA eko jIvaH, aneke vA / tatra vivakSitasthitibandhastu kutracidekajIvasyotkRSTato'ntamuhUrtaM yAvadvandhaprAyogyo'pyasaMkhyeyalokAkAzapradezapramitajIvAnAM bandhaprAyogyatayA'nyAnyajIvainairantaryeNa pravartamAnaH sannAkAlamavApyate / kutracinmArgaNAdau punarutkRSTato'ntamuhUta yAvaddhandhaprAyogyo'pyasaMkhyeyalokAkAzapradezarAzyapekSayA stokAnAmasaMkhyeyAnAM saMkhyeyAnAM vA jIvAnAM bandhaprAyogyatayA nairantaryeNa palyopamA'saMkhyeyabhAgAdipramANakAlaM yAvadutkRSTataH pravartamAno labhyate, na tu sarvadA, atastatra mArgaNAdau tAvAneva kAlastasya vivakSita sthitibandhasya nAnAjIvAzrayotkRSTakAlaH / jaghanyato'pyoghato mArgaNAsthAneSu vA tatra tatra praviSTasarvajIvarAzI ekAdinA jIvena tasya vivakSitasthiti Jalg Education International
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyuSo'nutkRSsthiti0 bandhasyaikajIvAzrayaM samayA-'ntamuhUrtAdijaghanyabandhakAlaM yAvat tasmin vivakSitasthitibandhe kRte tadanu nirantaraM tatra praviSTasarvajIvebhyastadanyena jIvena tadanyairvA jIvaistAdRzaH sthitibandho na kriyate tadA tatra mArgaNAdau sa vivakSitasthitibandho tatrasthasarvajIvApekSayA cintyamAno'pi jaghanyata ekajIvAzrayatadIyajavanyabandhakAlaM yAvadeva pravartamAno labhyate, atastAvAnekajIvAzrayajaghanyabandhakAlena tulya ekajIvakRtasthitibandhasambadhyapi samayAdikAla eva vivakSAbhedAnnAnAjIvAzrayo jaghanyakAlo boddhvyH| ata evAtra dvAre nAnAjIvAzrayasthitibandhakAlamanuktvA tattadvivakSitasthiterbandhakakAlaprarUpaNe.. 'pi na kazciddoSaH,adhikRtavivakSayA vivakSitasthite nAjIvAzrayabandhakAlasya tadIyanAnAvandhakakAlasya ca sarvathaiva tulyatvAt / ityevamekajIvAzrayakAlaprarUpaNAyAmanyAnyajIvAn vihAya vivakSitaikajIvanicartitavivakSitasthitibandhasya nirantarakAlasyAdhikRtatvAt , nAnAjIvAzrayakAlaprarUpaNAyAM tattanmArgaNAdau vartamAnakAdisarvabandhakainairantaryeNa nirvartitasya tasya vivakSitasthitibandhasya nirantarabandhakAlasya vivakSitatvAt kutracijjaghanyapade vivakSitasthitivandhasyaikajIvakRtatve'pi tadAnIM tatra mArgaNAdau tadanyasya tAdRzabandhakatayA'vidyamAnatvena tasyaivaikajIvasya sarvabandhakatayA lAbhAt tasya nAnAjIvAzrayajavanyAdikAlarUpo vivakSAkRta ekajIvAzrayakAlApekSayA bheda evetyalaM pallaviteneti / __ atha prastutam-tatra saptAnAmutkRSTasthiteH samayamAtro jaghanyavandhakakAlo yathoktanItyA ekajIvAzrayajaghanyavandhakAlavadvibhAvanIyaH / nanu saptAnAmutkRSTasthiterbandhakAnAmutkRSTa kAlastarhi kutaH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtra ucyate,na punaH sarvAddhA ? iti ced ,bhaNyate-asAvutkRSTa sthitibandhaH kenApyekajIvena nirantaramutkRSTato'ntamuhUrtakAlAdadhikakAlaM na nirvayate,anyacca tadvandhAre jIvA asaMkhyeyAH santo'pi nA'saMkhyeyalokAkAzapradezarAzitulyAH, kintu tato hInAH svalpatarA eva / paryAptasaMjJipaJcendriyANAmeva saptakarmasatkaudhikotkRSTasthitibandhasvAmitvAt / tathA ca sati tasyAH saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAmutkRSTakAlaH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtraH prApyate / idamuktaM bhavati-yasyA ekasthitibandhasthAnarUpAyA utkRSTAyA jaghanyAyA vA sthiterekajIvAzrayo bandhakAla utkRSTato'pyantamuhUrta bandhakaparimANaM cAsaMkhyeyaM sadapyasaMkhyalokAkAzapradezarAzyapekSayA stokaM bhavati, tasyA utkRSTAdisthiterbandhakA nairantaryeNotkRSTataH palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANakAlaM yAvallabhyante, tavaM tu niyamatastadvandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM bhavati / yasyAH sthiterbandhakAH punarasaMkhyeyAH santo'pyasaMkhyalokAkAzapradezarAzyapekSayA stokAH santi tasyAH sthiterakajIvAzrayabandhakAlo yadyutkRSTataH saMkhyeyasamayamAtrastadA tadvandhakA nairantaryeNotkRSTata AvalikAyA asaMkhyabhAgamAtrakAlaM yAvatprApyante,na punaH parataH,paratastu niyamena teSAmantarasya pravartanAt / mUlasaptakarmaNAmutkRSTasthitibandhasyaikajIvAzrayotkRSTakAlasyAntamuhUrtatvAttadvandhakaparimANasyotkRSTato'saMkhyeyatvepyasaMkhyalokApekSayA stokatvAcca tadvandhakAnAmutkRSTaH kAlaH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtraH prApyate,
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata AyuSa utkRSTetarasthiti0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 343 na punastadadhika iti tathaivoktaH / itthameva mAgaNAsthAneSvapi vakSyamANapalyopamAsaMkhyabhAgAdikAla utkRSTapadagatabandhakaparimANai-kajIvAzrayotkRSTasthitibandhAkAlAnusAreNAbhyuhya iti / __atha yasyAstUtkRSTAdisthiterbandhakA asaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyAstadadhikA vA tasyA sthiterekajIvAzrayakAlo'ntamuhartamAtro bhavatu, samayo vA bhavatu, tathA'pi tadvandhakAH sarvadeva labhyante, na punastadvandhakAnAM kadApyantaraM bhavati / tathA ca saptAnAmaudhikAnutkRSTasthitervandhakAnAmanantatvAt tadIyaikajIvAzrayabandhakAlasya ca dIrghatvAt tadvandhakAstu sarvadaiva prApyanta ityetad darzayannAha-"agurUa savvadvA"tti saptAnAmaguroH-anutkRSTAyA sthiterbandhakAnAM 'sarvAddhA', sarvakAla ityarthaH / gatArthamiti // 379 / / athoktazepasyAyupa utkRSTAnutkRSTasthityorvandhakAnAM kAlamoghato darzayannAha Aussa lahU samayo ukosAe ThiIa ukkoso| AvaliA'saMkhaMso'NukosAe u savvaddhA // 380 // (pre0) "Aussa lahU samayo" ityAdi, AyuSa utkRSTAyAH sthiterbandhakAnAM 'laghuH'jaghanyakAla: samayaH, bhavatIti zeSaH / "ukoso" tti teSAmevAyuSa utkRSTAyAH sthiterbandhakAnAmutkRSTaH kAlaH "AvaliA'saMkhaMso" ti AvalikA'saMkhyabhAgaH, AvalikAyA asaMkhyeyabhAgagatasamapapramANa ityarthaH / "NukosAe u savvahA" tti prAgvat, navaramAyuSaH prakRtatvAttasyAnutkRSTasthitebandhakAnAM kAlaH sarvAddhati boddhavyam / atraikasamayaH sarvAddhA ca sptkrmnnaamutkRssttaanutkRssttsthityorvndhkaanaamnntrdrshitaiksmysrvaaddhaavdbhaavniiyH| AvalikAyA asaMkhyeyabhAgapramANakAlastvAyuSa audhikotkRSTasthiterekajIvAzrayasyotkRSTabandhakAlasya samayamAtratvAt , tAdRzabandhakAnA. mutkRSTaparimANasyAsaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatve'pyasaMkhyeyatvAccoktavyAptyohyaH // 380 // tadevamabhihito'yAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthitibandhakAnAM kAla oghataH / atha tamevAdezato vyAjihIpurAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAmAha sattaNha baMdhagANaM ukkosAe ThiIa svvddhaa| savvesuegidiyaNigoabheesu vaNakAye // 381 // asamattabAyaresu patteavaNa-puhavAicausu ca / taha puhavAicauNhaM svvesusuhumbheesu||382|| (pre0) "sattaNhe" tyAdi, AyurvarjAnAM saptAnyatamAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiteH "savvaddhA" ti nAnAjIvAzrayaH kAlaH sarvAddhA bhavati / kAsu mArgaNAstrityAha-"savvesu" mityAdi, sarveSvekendriyabhedeSu, sarveSu nigodabhedeSu, vanaspatikAyoghe, tathA'paryAptavAdareSu pratyeka
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSsthiti vanaspatipRthivyaptejovAyukAyika bhedeSu ca / atra pratyekavanaspatikAye vAdareti vizeSaNaM svarUpadarzakaparameva boddhavyam, 'patteavaNa' ityasya pUrvanipAto'pi chandAnulomyAdeveti / "taha puhavAicauNhaM" ti tathA pRthivyAdInAM vAyukAyAntAnAM caturNA"savvesa sahamabheesa"tti sUkSmaugha-tatparyAptA-'paryAptabhedaniSpanneSu 'sarveSu'-dvAdazaSvapi bhedeSvityarthaH / etAsu dvAtriMzatsvapi mArgaNAsu pratyekamaudhikAnutkRSTasthitibandhakavat saptakarmasatkotkRSTasthiterbandhakAnAmasaMkhyalokapradezarAzitulyatvAttadadhikatvAdvA prakRtakAlaH sarvAddhA'bhihita iti / / 381-382 / / atha zeSamArgaNAsu prakRtakAlamAha cauNANa-saMyamesu smia-chea-prihaar-desesu| sammo-hi-veagu-vasama-mIsesu lahU muhuttaMto // 383 // yo bhinnamuhattaM ahavA samayo timissjogesu| semAsu bhave samayo (pre0) "cauNANasaMyamesu"mityAdi, matyAdicaturjJAnamArgaNA-saMyamoghamArgaNAmu sApAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-dezasaMyamamArgaNAsvavadhidarzane, samyaktvauSa-vedakasamyaktvau-- pazamikasamyaktva-samyagmithyAtvamArgaNAsvityetAsu caturdarzamArgaNAsu pratyekaM "lahU muhuttaMto" tti AyurvarjagaptAnyatamakarmasatkotkRSTasthite nAvandhakAzrayo 'laghuH'-jaghanyaH kAlo 'muhUrtAntaH'antamu hRta jJeya ityarthaH / kasmAdantamuhUrtameva ? caturdazamArgaNAsu pratyekaM mithyAtvAdyabhimukhAnAmeva prakRtasthitibandhasvAmitvAt tadvandhakAnAmasaMkhyalokApekSayA stokatvAnceti / ayaM hi saptAnAmauSikotkRSTasthiterbandhakakAlavadekajIvAzrayaprAguktakAlAnusArI jJeyaH / mizrayogatraye svAmitvaviSayakamatadvayena prastutanAnAjIvAzrayakAlaM yathAsambhavamAha-"bhinnamuhattaM ahavA" ityAdi, gatArtham, bhAvanA tvekajIvAzrayavandhakAlavadeva draSTavyA / atha zeSamArgagAsvAha-sesAsu bhave samayo ti uktazeSA nirayagatyoghAdyakaviMzatyuttarazatamArgaNAsu pratyekaM saptakarmasatkotkaSTasthitervandhakAnAM jaghanyaH kAla ekasamayo bhavet / zeSamArgaNA nAmata imA:-sarve nirayagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, pRthivIkAyA- kAya-tejaskAyavAyukAyasatkAzcatvAra oghamArgaNAbhedAzcatvArazca bAdarodhabhedAstathA catvAraH paryAptavAdarapathivyAdibhedAH, pratyekavanaspatikAyaugha-paryAptabhedo, sarve trasakAyabhedAH, sarve manovacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyau-dArika-vaikriyA-''hAraka-kArmaNakAyayogAH, strI-pu-napuMsakavedA--'pagataveda-krodhAdicatuHkaSAya-matyajJAnAdivyajJAna-mUkSmasamparAyasaMyamA- saMyama-cakSudarzanA-'cakSurdarzana-kRSNAdiSalla zyA-bhavyA'bhavya-kSAyikasamyaktva-sAsAdana-mithyAtva-saMzya-'saMkhyA-''hArya-'nAhArimArgaNAbhedAcati / etAsu
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvajanAmutkRSTa sthiti0 ] * dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 345 pratyekamutkRSTasthitibandhakaparimANasyA'saMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvAt tathaikajIvAzrayasya prakRtotkRSTasthitervandhakAlasya jaghanyataH samayamAtratvAdau dhikotkRSTasthitervandhakAnAM jaghanyakAlayat prakRtajaghanyabandhakAlasamayamAtro'bhihita iti // 383 || atha satAnAmutkuSTAyAH sthitervandhakAnAmutkRSTakAlaM mArgagAsthAneSu didarzayipurAha-- aha koso muhutto // 384 // timaNusa - savvatthesu AhAraduge avea-sumesu / maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihAsu // 385 // (gre0) "aha ukkoso" ityAdi, 'atha' saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAM hrasvakAlanirUpaNAnantaram "ukkoso" titeAmevotkRSTaH kAlo nirUpyate, sa ca "muhuttato" ti bhinnamuhUrta jJAtavyaH / kAsu mArgaNAstrityAha - "timaNuse" tyAdi, aparyAptabhedavarjA svogha-paryApta mAnuSI bhedabhinAsu trisRSu manuSyamArgaNAsu, sarvArthasiddhAkhyadevagatibhede, AharakA -''hArakamizra kAyayogayoki, apagatavedasUkSma pamparA saMyama mArgajayostathA manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyamamArgaNA svityetAsu trayodazamArgagAstrityarthaH / kuta etAsu pratyekamantamuhUrtameva ? iti cet, jIvAnAM saMkhyeyatvAdekajI nAzra yotkRSTabandhakAlasyAntarmuhUrtatvAcca / idantu boddhayamsaptAnAmekajIvApekSAntamuhUrtotkRSTabandhakAlAnnAnAjIvAzrayaH prakRto'ntamuhUrtakAla: saMkhyeyaguNAviko bhavati, saMkhyeyAnAM vandhakAnAmaviratatayA lAbhasambhavAditi / / 384-385 / / atha zeSamArgaNAsvekayA''ryayA prakRtotkRSTakAlamAha S. kammA - SSNAhAresu AvaliAe bhave asaMkhaMso / sesAsa asaMyamo bhAgo palio massa bhave // 386 // (pre0) "kammANAhAresu" mityAdi, kArmaNakAyayogA'nAhArakamArgaNayoH "AvaliAe bhave asaMkhaMso" ti saptAnAmutkRSTasthitervandhakAnAmutkRSTaH kAla AvalikAyA asaMkhyeyabhAgaH, asaMkhyeyabhAgagatasamayapramANo bhavedityarthaH / kutaH ? iti ced, ucyate, etayoH pratyekaM prakRtasthiterekajIvAzrayo bandhakAla utkRSTato'pi dvisamayamAtro'bhihitaH, bandhakaparimANaM cAsaMkhyeyaM sadasyasaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokamabhihitam itthaJca mArgaNAdvaye'pi prakRtakAla utkRSTapade AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtraH prApyate, natvadhikaH / atha yAsu mArgaNAsu saptAnAmutkRSTasthiterekajIvAzrayavandhakAla utkarSato'pyantarmuhUrta pramANaH, tadbandhakA caudhikotkRSTasthitervandhakavadasaMkhyeyAH santo'pyasaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokAstAsu tAsAmutkRSTasthiternAnAbandhakAzrayaM kAlaM tathaiva palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANaM darzayannAha - "sesAsu" ityAdinA, gatArtham / ,
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti0 zeSamArgaNA nAmatastvimAH sarve nirayagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjAH zeSA ekonatriMzadevagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH sarve paJcendriyabhedAH, pRthivyaptejovAyukAyasatkAzcatvAra oSabhedAzcatvAro bAdarauSabhedAzcatvArazca paryAptabAdarabhedAH, pratyekavanaspatikAyaugha-paryAptapratyekavanaspatikAyabhedau, sarve trasakAyabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, kAyayogasAmAnyaudArikakAyayogau-dArikamizrakAyayoga-vaikriyakAyayoga-vaikriyamizrakAyayoga-strI-pu-napuMsakaveda-krodhAdicatuHkapAya-matijJAna-zratajJAnA-'vadhijJAnamatyajJAna-zrutAjJAna--vibhaGgajJAna-dezasaMyamA-'saMyama-cakSa-racakSu- ravadhidarzana--kRSNAdipallezyA-bhavyA-- 'bhavya-samyaktvodha-kSAyika-vedako--pazamikasamyaktva--sAmAdana-mizra-mithyAtva-saMDya-siMDyA-''hArimArgaNAbhedAzceti / idantu boDavyam-etAsu pratyekaM palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtro'pi prakRtakAlo bandhakaparimANAdikasya hInAdhikatA'pekSayA stoko'dhiko vA bhavati, kevalaM stoko'pi palyopamAsaMgkhyeyabhAgapramANaH, adhiko'pi palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANa eva; palyopamAsaMkhyeyabhAgasyAkhyeyabhedabhinnatvAditi tulya eveti nAnadhAraNIya iti // 386 // tadevamabhihitaH saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAM dvividho'pi kAlaH / sAmprataM teSAmeva saptAnAmanutkRSTasthitimadhikRtya tamAha hoi aNukosAe ThiIa sattaNha miisu-bsmesu| hasso bhinnamuhuttaM mimsadujogemu samayo vA // 387 // (pre0) "hoi aNukkosAe"ityAdi,mizradRSTyaupazamikasamyaktvamArgaNayorAyurvajAnAM saptAnAmanutkRSTAyAH sthiteH "hasso bhinnamuhuttaM" ti prakRtatvAd bandhakAnAM 'hrasvaH -jaghanyaH kAlo bhinnamuhUtaM bhavati / kutaH ? iti cet , nAnAjIvAnAzritya mArgaNA yasya sAntaratvAdekajIvamAzritya. prakRtAnutkRSTasthitibandhakAlasya jaghanyato'ntamuhUrtatvAcca / idamuktaM bhavati-aparyAptamanuSyabheda-baikriyamizrakAyayogA--''hArakA-''hArakamizrakAzyoga-chedopasthApana--parihAravizuddhikamUkSmasamparAyasaMyamau-pamikasabhyaktva-sAsAdana-mizradRSTirUpA daza mArgaNAH svabhAvata eva sAntarAH, tAsu mArgaNAmu kadAcijIvA bhavanti, kadAcittvaparyApta manuSyAditayA kasyA'pi jIvasyAsadbhAvena sarvathAjIvAbhAvarUpamantaramapi pravartate, apagatavedamArgaNAyA api sarvajIvApekSayA nirantaratve'pi sthitivandhakajIvApekSayA tu sAntaratvameva / kutaH ? zreNigatajIvAnAmeva tatra pravezAt , zreNidvayasya sAntastvAcca / ata evoktaM jIvasamAse'pallAusaMkhiyabhAga sAsaNamissAsamattamaNuesaM / vAsapuhuttaM uvasAmaesu khabagesu chammAsA / / AhArabhissajoge vAsapuhuttaM viuvamisesuM / bArasa huMti muhuttA samvesu jahaNNao samao // ' iti|| tataH kiM ? tatastAsvekAdazamArgaNAsvevAnutkRSTasthitervandhakAnAmajaghanyasthiterbandhakAnAM
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSsthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 347 cA'ntaraM prApyate / zeSamArgaNAsu tu sarvadA jIvAnAM sadbhAvAt tairjIvitabahubhAgeSu saptAnAM nAnAsthitibandhAtmakasyAnutkRSTA'jaghanyasthitivandhasyaiva nirvartanAccAnutkRSTA'jaghanya sthiterbandhakAH sarvadA prApyante, tatazcaikAdazamArgaNAvarjAsu zeSamArgaNAsu prastutAnutkRSTasthitebandhakAnAM hrasvetarabhedabhinna sAvadhikaM kAlamapradarya sarvAdvaiva prastutakAla uttaratra darzayiSyate / aparyAptamanuSyAyekAdazamArgaNAtu tvasAvanutkRSTasthitevandhakAnAM kAlo dvidhA darzayitu yujyate, sAdisAntatvAttAtAm / tatrA'nutkRSTasthitebandhakAnAM jaghanyakAlaH prAyeNaikajIvAzrayajaghanyavandhakAlatulyaH prApyate,anutkRSTasthitebandhakAnAmutkRSTakAlastu mArgagAyA nAnAjIvAzrayotkRSTakAlatulyaH prApyate / ajaghanyasthitendhakAnAM kAlo'pyanayA nItyaiva prApyate, ata eva vakSyate'gre yad-"ajahaNNAa ThiIe sattaNha aguruThiivva" ityAdi,atra niyame prAyograhaNaM chedopasthApanIyasaMyamAdimArgaNAntare dIrghakAlaM yAvanniyamato'nutkRSTasthitervandhakAnAM lAbhenAtiprasaGganivAraNArtham / aupazazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAdvaye saptAnAmanutkRSTasthitejaghanyabandhakAlastu prAgekajIvamAzrityAntamuhUrtamabhihitastato nAnAjIvAnAzrityA'pyaso tathaivAntamuhUrta boddhavyaH / vaikriyamizrA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayostu prAgekajIvamAzritya saptAnAmanutkRSTasthiterjadhanyabandhakAlo matadvayena yathAsambhavaM samayo'ntamuhUrta coktaH, sa eva prakRte'pi labhyata iti tathaiva darzayannAha-"missadujogesu samayo vA" ti 'nantaroktasya 'bhinnamuhutta'mityasya kAkAkSigolakanyAyenAtrApi yojanAd vaikriyamizrakAyayogA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAiye saptakarmasatkAnutkaSTasthitervandhakAnAM hrasvaH kAlo bhinnamuhUrta samayo vA bhavatItyarthaH / atra bhAvanAtvekajIvAzrayavandhakAlavattattanmatAnusAreNa kartavyeti // 387 // samayo asamattaNare AhArammi gyvea-suhmesu| sAsAyaNe ya Neyo chee addhataiasayasamA // 388 // (pre0) "samayo asamattaNare" ityAdi, prakRto hrasvakAlaH samayo jhepa iti gAthottarAdhe'nvayaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"asamattaNare" ityAdi, aparyAptamanuSyA-''hArakakAyayogagataveda-mUkSmasamparAyasaMyama-sAsAdanarUpAsu paJcamArgaNAsu pratyekamityarthaH / sugamaM caitat , sUkSmasamparAye pagNAM tathA zeSAsu pratyeka saptAnAmanutkRSTasthiterekajIvAzrayajaghanyabandhakAlasya samayamAtratvAditi / "chee" tti 'bhImo bhImasene tinyAyAcchedopasthApanasaMyamamArgaNAyAm "ahataiasayasama" ti / prakRto hrasvakAlo'rdhatRtIyazatAni 'samAH' -varSANi, paJcAzadabhyadhikazatadvayavarSANi bhavatItyarthaH / kutaH ? utsarpiNyAM prathamatIrthakaratIrthasya tAvatkAlaM pravartanAt , tattIrthAntaM yAvacchedopasthApanasaMyatAnAM vartanAcca / idamuktaM bhavati-chedopasthApanasaMyatA jaghanyataH sArdhazatadvayavarSANi yAvannarantaryeNa prApyante / uktaM ca zrIpaJcamA paJcaviMzatitamazatakasaptamoddeze _ "chedovaTThAvaNiesu pucchA0 goyamA ! jahanneNaM aDDhAijjAi vAsasayAI, ukkoseNaM pannAsaM sAgarovamakoDisayasahassAi" iti /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 ] baMdhavihANo mUlapayaDiThibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSThasthiti0 tatra jaghanyakAla utsarpiNyAmAditIrthakaratIrthakAlApekSayA, utkRSTakAlastvavasarpiNyAM prathamatIrthakarazAsanakAlApekSayA prApyate / uktazca tadvattau zrImadabhayadevasUripAdaH "pRthaktvena kAlacintAyAM "chenovaTThAvariNae" ityAdi, tatrotsapiNyAmAditIrthakarasya tIrtha yAvacchedopasthApanIyaM bhavatIti, tIrtha ca tasya sAr3he dve varSazate bhavatItyata uktam - "saDDhAinjAi" ityAdi, tathA'vasarpipayAmAditIrthakarasya tIrtha yAvacchedopasthApanIyaM pravartate, tacca paJcAzatsAgaropamakoTIlakSA ityataH "ukoseraNaM pannAsa"mityAdyuktam' iti / itthaM ca tIrthajaghanyakAlasya prAntaM yAvat kecana saptAnAmanutkRSTasthiterbandhakA niyamena labhyeran / na ca tIrthakAlamadhya eva kadAcit sarveSAM cchedopasthApanIyasaMyatAnAmutkRSTa sthitibandhasambhavaH, yatastathAbhAve'ntamuhartAdacaM teSAM sarveSAM mithyAtvagamanena tIrthakAle'vazeSa eva cchedopasthApanasaMyatAbhAvaH syAt / sa ca neSyate, AditIrthakarasya tIrtha yAvacchedopasthApanIyaM bhavatItyabhivAnAt / itthaM hi cchedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM saptAnAmanutkRSTa sthiterbandhakAnAM kAlo nA'paryAptamanuSyAdimArgaNAvadekajIvAzrayajaghanyavandhakAlAnusArthekasamayaH, kintu nAnAjIvAzrayajaghanyamArgaNAkAlatulyaH sArdhe dve varSazata iti tathaivAbhihita iti / / 388 / / atha parihAravizaddhikasaMyamamArgaNAyAmapi prakRtabandhakAnAM kAlo'nantaroktanItyA nAntamuhartamAtraH, kintu dezonazatavarSadvayaM prApyate, parihAravizuddhikasaMyamasya nAnAjIvAzrayajaghanyakAlasya tAvanmAtratvAt / uktaM ca zrImatyAM bhagavatyAm ___ parihAravisudvIe pucchA, goyamA ! jahanneNaM desUNAI do vAsasayAI, ukkoseNaM desUNAo do pUyakoDIo' iti / ataH parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM prakRtabandhakAlaM tAvanmAnaM tathA zeSamArgaNAsu bandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNasyA'ntarasyaivA'bhAvAt tAsu sarvAddhAM ca darzayannekAM gAthAmAha parihAre vAsANaM vIsapuhuttaM haveja sesaasu| savvaddhA NAyabo'NukkosAe khalu ThiIe // 389 // (pre0) "parihAre vAsANa"mityAdi, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM "vAsANaM vIsapuhuttaM haveja"tti saptAnAmanutkRSTasthitenvakAnAM nirantaro jaghanyakAlo varSANAM viMzatipRthaktvAni bhavet / epa tUtanItyA nAnAjIvAzrayaprakRtamArgagAsatkadezonazatavarSa yAtmakajaghanyakAlAkSipto boddhavyaH, prakRtamArgaNAyAmapi chedopasthApanasaMyamamArgaNAvana mArgaNAntarAbhimukhAnAmeva saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasvAmitvAt / mArgaNAjaghanyakAlastvitthaM bhAvyate-varSazatAyupA kenA'pi navakena gaNena svAyuSa ekonatriMzadvarSeSu gatepUtsarpiNyAmAdyatIrthakarasya samIpe parihAravizuddhikaM cAritraM pratipayaikasaptativaryANi nirantaraM nivyUDham , tadAyuHparyante ca tatsamIpe varSazatAyuSavA'nyena navakagaNena svAyuSa ekonatriMzadvarSeSu vyatIteSu parihAravizuddhikacAritramaGgIkRtaM, tacca svAyupo'ntaM
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 349 yAvannairyantaryeNa tenApyanupAlitam ,ataH paraM na ko'pIdaM pratipadyate,tIrthakaraM tatsamIpe pratipannaprakRtacAritraM vA vihAyAnyasamIpe tatpratipatteniSedhAt / evaM ca sati jaghanyato dvicatvAriMzadabhyadhikavarSazataM nirantaraM prakRtacAritriNAM prAptirbhavati, epaiva zrImadbhagavatyAM dezonazatavarSadvayenAbhihitA, prakRte ca varSANAM viMzatipRthaktvairapi tAvanmAtraH kAla evAbhihita iti / ___"sesAsu" ti anantaroktAH samyagmithyAtvAdyakAdazamArgaNAH saMtyajya zepAskonaSaSTyattarazatamArgaNAmu pratyekaM "savvaDA NAyavvo" ityAdyattarArdham , AyurvarjAnAM saptAnAmanutkRSTAyAH sthitetrandhakAnAM kAlaH sarvAddhA jJAtavyaH / kiM jaghanya utkRSTo vA ? iti cet , na jaghanyo na votkRSTaH, sarvAddhAyA niravadhikatvena jaghanyotkRSTa bhedabhinnatvAbhAvAt / eSa hyanantaraM"hoi aNukosAe" ityasyA gAthAyA vRttau bhAvita iti / / 389 / / __tadevamukto'paryAptamanuSyAyekAdazamArgaNAnAM sAntaratvAttAsu saptAnAmanutkRSTAyAH sthitebandhakAnAM jaghanyakAlo yathAsambhavam , zeSAsu tu sarvAddhA / sAmprataM yAsu jaghanyakAla uktastAsveva nAnAjIvAzrayamANotkRSTAvasthAnakAlA''kSiptamutkRSTakAlaM darzayannAha asamattamaNusa-vikkiyamIsu-vasama-mIsa-sAsaNesu gurU / paliaasaMkhiyabhAgo AhAraduge avea-suhumesu // 390 // (gItiH) bhinnamuhuttaM chee ayarA pnnnnaaslkkhkoddiio| parihAre viNNeyo desUNA pubakoDI do // 391 // (pre0) "asamattamaNuse"tyAdi, aparyAptamanuSya-vaikriyamizrakAyayogau--pazamikasamyaktva-mizra-sAsAdanamArgaNAsu pratyekaM "gurU" tti prakRtatvAt saptakarmasatkAnutkRSTa sthitervandhakAnAM 'guruH'-utkRSTaH kAlaH "paliaasaMkhiyabhAgo" ti palyopamA'saMkhyabhAgo bhavati, tattanmArgaNAnAM nAnAjIvAzrayotkRSTakAlasya tAvanmAtratvAt / uktaM ca paJcasaMgrahavRttI 'nAnAprakArA aparyAptakAnekamanuSyakAyasya tatsantateravyavacchinnAyA utkRSTataH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrA sthitiH' iti| tathaiva 'pallAsaMkhiyabhAgo veubviyamissagANa aNusAro' tathA 'pallAsaMkhiyabhAgo sAsaNamissA ya huMti ukosaM / ' ityAdibhiH zrIjIvasamAsAdigranthavacanaiH prakRtamArgaNAnAM nAnAjIvAzrayotkRSTa kAlasya tathAtvAt prakRtabandhakakAlo'pi tathopapAdanIya iti / __"AhAraduge aveasuhumesu" ti AhArakakAyayogA-''hArakamizrakAyayogamArgaNayovike, apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamAgaNayorityetAsu catasRSu mArgaNAsu pratyekaM 'bhinnamuhUrta' mityuttaragAthAyAmanvayaH, saptAnAmanutkRSTasthiterbandhakAnAmutkRSTaH kAla iti prakramAd boddhavyam / atrApi "bhinnamuhuttaM AhAramisse"tyAdinA granthAntaroktA prakRtamArgaNAsatkA nAnAjIvAzrayayotkRSTa * atra kAcidazuddhiH sambhAvyate, uddharaNIyA vibudhaiH samyagAlocya seti /
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSa utkRSThasthiti0 kAyasthitirevAnusatavyA / yadvA sAntarAsu prakRtacaturmArgaNAsu pratyekaM saMkhyeyA eva jIvAH, ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitizca pratyekamantamuhUrtamAtrA'bhihitA, evaM ca sati manuSyagatyovAdimArgaNAsu saptAnAmutkRSTasthitevandhakAnAM saMkhyeyatvAdutkRSTasthiterekajIvAzrayasya gurubandhakAlasyAntamuhUrtatvAcca yathA nAnAjIvAzrayaH saptAnAmutkRSTasthiterutkRSTavandhakAlo'ntamuhUrta prApyate tathA prakRtacaturmArgaNAnAM nAnAjIvAzrayaH kAlo'pyantamuhartameva prApyateti sAmarthyAdgamyate, tathA ca sati prakRtAnutkRSTasthitebandhakAnAmutkRSTa kAlo'pi tAvanmAtro'ntamuhUrtameva prApyata iti / "chee" tti prAgyacchedopasthApanasaMyamamArgaNAyAm "atarA paNNAsalakkhakoDio" tti atimahatvAdudadhivat taritum-acirAt pAraM netuna zakyanta itpatarAH-sAgaropamANi paJcAzalakSakoTaya ityarthaH / kutaH ? chedopasthApanasaMyamamArgaNAyA nAnAjIvAzrayotkRSTakAlasya tAvatpramANatvAt / chedopasthApanasaMyamamArgaNAyA nAnAjIvAzrayotkRSTa kAlastu prAga-"uko seNaM pannAsaM sAgarovamakoDisayasahassAi" iti zrIbhagavatIgranthena darzita eveti / parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAmapi "parihAravisuddhiA pucchA, goyamA ! jahanneNaM desUNAI do vAsasayAI, ukkoseNaM desUNAo do pUvakoDio" ityanena zrIbhagavatyAM parihAravizuddhikasaMyamasya nAnAjIvAzrayotkRSTa kAlasya dezonapUrvakoTIdvayapramANasyAbhihitatvAt prakRtakAlo'pi tAvanmAtra eva prApyata iti taM tathaiva darzayannAha-"parihAre viNNeyo" ityAdi, gatArtham // 390-391 / / tadevamabhihita AyurvarjAnAM saptAnAmutkRSTAnutkRSTasthityorvandhakAnAM kAlo mArgaNAsthAneSvapi / sAmpratamavazeSasyAyuHkarmaNa utkRSTAnutkRSTasthityorbandhakAnAM kAlaM didarzayiturAdau tAvadutkRSTAM sthitimadhikRtyAha AussukkosAe ThiIa kAlo havejja svvaasu| hasso samayo paramo AvaliyAe asaMkhaMso // 392 // NavaraM paramo samayA saMkhejjA hoae-timnnusesu| ANatapahuDisuresu AhAraduga-cauNANesu // 393 // saMyama-sAmaiesu chee parihAra-desa-ohisu / suhles-smm-khaaia-veag-saasaaynnesucH||694|| (pre0) "AussukkosAe ThiIa'' ityAdi, AyuSa utkRSTAyAH sthiteH "kAlo" tti nAnAvandhakAzrayaH kAlaH "havejja savvAsu" ti tripaSTyabhyadhikazatasaMkhyAkAsu sarvamArgaNAsu bhaveta / kIdRzaH kiyA~zcetyAha-"hasso samayo" ityAdi,'hrasvaH'-laghuH kAlaH samayaH, 'paramaH'dIrghaH kAla AlikAyA asaMkhyAMzaH, AvalikA'saMkhyeyatamaikabhAgagatA'saMkhyeyasamayA ityarthaH /
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTa sthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 351 kiM sarvAsvitthamevotAsti kAsucitkazcidvizeSa ityata Aha-"NavaraM paramo" ityAdigAthAdvayam, 'navaraM'-paramayamatra vizeSaH, ko'sAvityAha-"paramo" ityAdi, 'paramaH'-utkRSTaH kAlaH saMkhyeyAH samayA bhavati / kAsu mArgaNAsvityAha-"timaNusesu"mityAdi, manuSyodha-paryAptamanuSya-mAnupIrUpeSu triSu manuSyagatimArgaNAbhedeSu tathA''natakalpAdiSu paJcAnuttaravimAnaparyanteSvaSTAdazaSu devagatimArgaNAbhedeSvAhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvika-matyAdicaturjJAnamArgagAsu, saMyamauva-sAmAyikasaMyamamArgaNayoH, chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamA-'vadhidarzanamArgaNAsu, tejaH-pama-zuklalezyA-samyaktvodha--kSAyikasamyaktva-vedakasamyaktva--sAsAdanamArgaNAsu cetyetAsu catvAriMzanmArgaNAsu prtyekmityrthH|| tatra jaghanyakAlaH sarvamArgaNAsbodhavadekasamayastRtkRSTAbAdhA'dhInasyAyuSa utkRSTasthitibandhasyaikasmina bhave sakRt samayameva pravartanAt, tadvandhakaparimANasya ca pratyekaM mArgaNAsvasaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvAcca / sa caikajIvAzritajaghanyakAlavadvidbhAvanIyaH / mUkSmApayoptekendriyAdimArgaNAsUtkRSTasthitikAyurvandhakAnAmasaMkhyalokapradezarAzyapekSayAstokatvaM tUtkRSTasthitikajIvAnAM loke stokatvena hetunA parimANadvAre bhAvitamiti tata evAvaseyam / pratimArgaNamutkRSTasthitikAyurvandhakaparimANastokatvAdevAyupa utkRSTasthiterbandhakAnAmutkRSTakAlo'pi yAsu mArgaNAsu bandhakaparimANamasaMkhyeyaM tAsu mArgaNAsvasaMkhyeyAH samayAH prApyate, yAsu punarmAgaNAsUtkRSTasthitevandhakajIvaparimANaM saMkhyeyaM tAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu saMkhyeyasamayamAtraH prApyate, ata saH "paramo AvaliAe asaMkhaMso" ityotsargikavacanena sarvamArgaNAsu lAghavArthamAvalikA'saMkhyabhAgamAtro'bhihito'pi san "navaraM paramo samayA saMkhejjA" ityAdinA manuSyagatyoghAdimArgaNAsu pazcAdapodita iti / / 392-394 // athAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM kAlamabhidhitsurAha savvaddhA-''ussa bhave aguruThiIa tiriyammi sbvesu| egidi-NigoesupuhavAipaNasu ya sessuhumesu||395|| bAyarapuhavAicausu patteavaNe ya siM apjjesu| kAye urAliyaduge nnpuNsg-ksaaycugesu||396|| aNNANadugammi tahA asNymaa-'ckkhu-asuhlesaasu| bhavi-yeyara-micchesU asaNNi-AhAragesu ca // 397 // (pre0) "savvaddhAussa bhave" ityAdi,anantaraM vakSyamANatiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAsvAyuSaH "aguruThiIa" ti 'agurusthiteH'-anutkRSTAyAH sthiteH "savvaddhA" tti prakRto nAnAbandhakAzrayaH kAlaH sarvAddhA bhavedityarthaH / tiryaggatyodhAdimArgaNA evAha-"tiriyammi"ityAdinA,
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 ] vihANe mUlapaDiThaibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiti0 tiryaggatyogha-sarvai kendriyabheda-sarvanigodabheda-pRthivyAdipaJcakAyadyabhedeSu tathA sUkSmapRthivyaptejovAyukAyau tatparyAptA'paryAptarUpAsu dvAdazasu zeSasUkSmabhedeSu, bAdarapRthivyaptejovAyukAyarUpAsu caturSu bAdarapRthivyAdyoghabhedeSu pratyeka vanaspatikAyaughabhede ca, tathA "siM apajjesu" ti teSAM bAdarapRthivyAdicatuHpratyeka vanaspatikAyapaJcamAnAmaparyAptabhedeSu aparyAptavAdarapRthivIkAyAdyaparyAptapratyekavanaspatikAyAnteSu paJcaSvaparyAptabhedeSvityarthaH / "kAye urAliya" ityAdi, sArdhagAthA tu sugamAH / etAsu tiryaggatyo ghAdyAhAriparyantAsu dviSaSTimArgaNAsu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthitervandhakA asaMkhyalokamadezarAzitulyAstadadhikA vA'nantAH santiH, tatazca nirantaramanekAnAM prastutabandhakAnAM lAbhAt prastutakAlaH sarvAddhA prApyata iti tathaivokta iti / / 395-396-397 // athAnantaroktadvApaSTimArgaNAvarjAsu zepamArgaNAsu prakRtakAla: sAvadhika iti taM jaghanyAdibhedena didarzayirAdau tAjaghanyata Aha paNa maNakya - viveSu AhAraduge jahaNNago samayo / NAyavvo sesAsu bhinnamuhuttaM muNevva // 398 // " (pre0 ) "paNa maNavaye" tyAdi, paJcazabdasya manovacaso: pratyekaM yojanAt paJcamanoyogapaJcavacoyoga-vaikriyakAyayogeSu tathA''hArakakAyayogA-''hArakamizra kAyayoga mArgaNAdvaya ityetAsu trayodazamArgaNAsu pratyekaM jahaNNago"tti AyuSo'nutkRSTasthitervandhakAnAM jaghanya eva jaghanyakaH kAlaH "samayo" tti samayamAtro jJAtavya ityuttarArdhe'nvayaH / kutaH ? asaMkhya loka pradeza rAzyapekSayA stokavandhaka parimANAsu mArgaNAsveka jIvAzrayajaghanyavandhakAlAnusAreNa prakRtakAlasya lAbhAt, ekajIvAzrayajaghanyabandhakAlasya tvadhikRtamArgaNAyAM samayamAtratvAJca / uktaJca prAg ......aNukkosAra lahU khaNo hoi paNama gavayesu / kAye urale biuve AhAraduge kasAyesu N ||143||' iti / atra kAyayogau-dArikakAyayoga- kapAyamArgaNAnAM varjanaM tAsu pratyekaM bandhakaparimANasyAnantatvAditi boddhavyamiti / "sesAsu" ti tiryaggatyoghAdyanantaroktadviSaSTimArgaNAH, prakRtagAthoktA manoyogAditrayodazamArgaNAzca vihAya zevAsvAyurvandhaprAyogyAsu nirayagatyoghAdyAzItimArgaNAsu "bhinnamuttaM muNeyavvo" tti AyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM nAnAjIvAzrayo jaghanyakAlo 'bhinnamuhUrtam' - antarmuhUrtaM jJAtavya ityarthaH / ayamapi kAlaH zeSamArgaNAsu bandhakaparimANasyoktA'pekSayA stokatve satyapyekajIvAzrayasya jaghanyavandhakAlasyAntarmuhUrtasvAt prAguktanItyA boddhanya iti / zeSA aSTAzItimArgaNAH punarnAmata imAH sarve nirayagatibhedAH sarve devagatibhedAH, sarve paJcendriyatiryagbhedAH sarve manuSyagatibhedAH sarve vikalendriyabhedAH sarve paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptAH pRthivyaptejovAyukAyikAH, paryAptapratyeka vanaspatikAyaH sarve sakAyabhedAH, strIveda-puraM vedamatyAdicaturjJAna - vijJa-saMyamaugha- sAmAyika-chedopasthApanIya- parihAravizuddhikasaMyama- dezasaMyama-cakSu
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 353 mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram darzanA-'vadhidarzana-tejaH-padma-zuklalezyA-samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamikasamyaktva-pAsAdanasaMjJimArgaNAzveti // 398 // atha prakRtamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakakAlamutkRSTata Aha paramo aMtamuhattaM Neyo pjjttnnr-mnnussiisu| ANatapahuDisuresuAhAradugammi maNaNANe // 399 // saMyama-sAmaiesuchee prihaar-suil-khiesu| sesAsu asaMkhayamo bhAgo paliovamassa bhave // 400 // (pre0) "paramo aMtamuhuttaM yo" ityAdi, 'paramaH'-utkRSTaH kAlo'ntamuhUrta jJeyaH, AyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAmiti prakramAdgamyate / kAsu mArgaNAsvityAha-"pajjattaNare" tyAdi, paryAptamanuSya--mAnuSImArgaNayorAnatakalpaprabhRtiSu paJcAnuttaravimAnAnteSu devagatimArgaNAbhedevAhArakA-''hArakamizrakAyayogadvike, manaHparyavajJAne, saMyamaugha-sAmAyikasaMyamayoH, chedopasthApanasaMyame, parihAravizuddhikasaMyama-zuklalezyA-kSAyikasamyaktvamArgaNAsvityetAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH? pratyekamAyurvandhakAnAM saMkhyeyatvAdekajIvAzrayabandhakAlasyAntamuhUrtatvAcceti / "sesAsu" ti uktazeSAsu nirayagatyoghAdidvisaptatimArgaNAsu "asaMkhayamo bhAgo paliovamassa bhave" ti prakRtakAlaH palyopamasyAsaMkhyeyatamaikabhAgapramANo bhavedityarthaH / kutaH ? pratyekaM bandhakaparimANasyAsaMkhyeyatve'pyasaMkhyalokapradezarAzyapekSayAstokatvAdekajIvAzrayavandhakAlasyAntamuhUrtatvAcceti / zeSamArgaNA nAmatastvimA:-sarve nirayagatibhedAH, sarve paJcendriyatiryagbhedAH, manuSyaughA'paryAptamanuSyabhedau, devodhaH,-bhavanapatyAdisahasrArakalpAntA anya ekAdazadevabhedAzca,sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptAH pRthivyAdivAyukAyAntAzcatvAro bhedAH, paryAptapratyekavanaspatikAyabhedaH, sarve trasakAyabhedAH,paJcamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda-vaikriyakAyayoga-strIveda-pu. veda-matyAditrijJAna-vibhaGga-dezasaMyama-cakSu-vadhidarzana-tejaH-padmalezyA-samyaktvaugha-kSAyopazamikasamyaktva-sAsAdana-saMjJimArgaNAbhedAzceti // 399-400 // tadevamabhihita Adezato'pyaSTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAnutkRSTasthityoH pratyekaM bandhakAnAM jaghanyotkRSTamedabhinno dvividho'pi nirantarakAlaH / sAmprataM jaghanyA'jaghanyasthitiviSayaM taM didazayiSurAdau tAvadoghata Aha sattaNha baMdhagANaM bhinnamuhuttaM ThiIa hssaasu| hassiyaro alahUe savvaddhA-''ussa doNhaM vi // 401 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti (pre0) "sattaNha baMdhagANa"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyeka "ThiIa hassAe" ti 'hrasvAyAH'-jaghanyAyAH sthiteH "baMdhagANaM" ti 'vandhakAnAM'-nirvata kAnAM 'bhinnamuham'-antamuhUrta, kAlo bhavatIti prakramAnagamyate / kiM jaghanya utkRSTo vaiSa bhinnamuhUrta kAla ityAha-"hassiyaro" ti hasyaH-jaghanyaH, 'itaraH'-dIrghaH, jaghanyotkRSTadvividhakAlaH pratyekamapyantamuhUrtamevetyarthaH / atra hrasvApekSayA dIrghakAlaH saMkhyAtaguNAdhiko boddhavyaH, saMkhyeyAnAM jIvAnAM nirantaraM kramazo jaghanyAsthatibandhasambhavAditi / "alahae" ti saptAnAmalaghoH-ajaghanyAyAH sthitervandhakAnAM kAlastu "savvaddhA" ti sarvAddhA bhavatIti / athA''yupastamAha-"ussa doNhaM vi" ti akArasya pUrva darzanAt 'sabaddhA' itipadasya dehalIdIpakanyAyenAtrA'pi yojanAccAyuSo 'dvayorapi'-jaghanyA'jaghanya poH sthityoH kAlaH sarvAddhA,-anAdyananta ityarthaH / asaMkhyalokAdiparimANeSu jIvarAzivAyumo javanyA'javanyasthityondhakAnAM narantaryeNA''kAlaM lAbhAt , prakRte ca jIvaparimANasya tathAtvAditi / / 401 // atha prakRtakAlameva mArgaNAsthAneSu didarzayipurAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyasthitebandhakAnAM kAlamAha yo savegiMdiyaNigoa-sesamuhamesu vaNakAye / asamattavAyarasu cusupuhvaaibheesu||402|| patteavaNApajje tiriya-uralamIsa-kammaNesu ca / aNNANaduge ayate tIsuapasatthalesAsu // 403 // abhaviya-micchattesuamaNA-'NAhAragesu svvddhaa| sattaNhaM kammANaM jahaNNagAe khalu tthiiie||404|| (pre0) "Neyo savvegiMdiye" tyAdi, sarvazabdasyaikendriya-nigodayoH pratyeka yojanAt sarveSvekendriyajAtimArgaNAbhedeyu, sarveSu nigodabhedeSu tathA "savvegiMdiyaNigo" ityanena saMgRhItAstrayaH sUkSmaikendriyabhedAstrayazcamU manigodabhedA ityetAn paDbhedAn vihAya zepeSu sarveSu pathivyaptejovAyukAyasatkeSu dvAdazapu mUkSmapRthivIkAyAdibhedepu, vanaspatikAryAghabhede, tathA pathivyAdisatkeSvaparyAptavAdarapathivyAdirUpeSu catupu mArgaNAbhedeSu / anyamArgaNAH saMgrahItumAha-"pattea. vaNApajje" ityAdi, aparyAptapratyekavanaspatikAyabhede, tiryaggatyoghI-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayogeSu, / caH samuccaye / matyajJAna-zratAjJAnarUpe'jJAnadike, asaMyamamArgaNAyAM trisRSvaprazastakRSNAdilezyAmArgaNAsu, tathA'bhavya-mithyAtvamArgaNayorasaMDya-'nAhArakamArgagayozcetyetAsu paJcacatvAriMzanmArgaNAsu pratyekaM "savvaDA"tti prastutanAnAvandhakAzrayo kAlaH sarvAddhA, jJeya iti pUrve
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [ 355 NAnvayaH / kasyAH sthiteH prakRtakAlaH sarvAddhatyAha-"sattaNha" mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM jaghanyAH sthiterityarthaH / sugamaM cedaM, tiryaggatyoghAdyaSTAviMzatimArgaNAsu pratyekaM jaghanyasthitevandhakArimANasyAnantyAt / uktazca prAka parimAdvAre yat'tiriye savvelidiya-Nigodabhea-baNa-uralamIsesuM / kammaNa-duaNANesuM ayate apasatthalesAsuM // 322 / / abhaviya-micchattesuM amaNA-NAhAragesu ya aNaMtA / sattAha baMdhagA khalu hunti ThiIe jahaNNAya / / 323 iti zepAsvaparyAptavAdarapRthivyAdimArgaNAsvapi pratyekaM bandhakajIvA asaMkhyalokapradezarAzitulyAstataH prakRtabandhakA nirantaraM prApyanta iti sarvAddhA'bhihita iti // 402-404 // atha zeSamArgaNAsu saptakarmaNAM jaghanyasthitevandhakakAlo'sarvAvetyarthAdgamyate / sa ca sAvadhika itikRtvA jaghanyotkRSTabhedena didarzayipurAdau jaghanyapada Aha-- savvaNiraya-paMciMdiyatiriyesu tahA apajjamaNusammi / savvAmara-vigalesu asamattapaNidiya-tasesu // 405 // puhavAicausu tesiM baayr-baayrsmttbheesu| patteavaNammi tahA samattapatteavaNakAye // 406 // paNamaNa-vaya-kAyesu aahaar-viuvvdug-uraalesu| . uvasama-sAsANesuhasso samayo muNeyavvo // 407 // (pre0) "savvaNiraye"tyAdi, akSarArthastu prAgvat, tataH sarveSu nirayabhedeSu, sarveSu paJcendriyatiryagbhedeSu, tathA'paryAptamanuSyabhede, sarveSvamarabhedeSu,sarveSu devagatibhedeSvityarthaH / tathA'paryAptapaJcendriyabhede, aparyAptatrasakAyabhede, pRthivyAdiSu caturyodhabhedeSu, teSAmeva pRthivyAdInAM caturyu bAdaroSabhedeSu, teSAmeva pRthivyAdInAM caturyu paryAptavAdarabhedeSu, tathA pratyekavanaspatikAyaudhabhede, paryAptapratyekavanaspatikAyabhede, paJcaSu manoyogabhedeSu, paJcaSu vacoyogabhedeSu, kAyayogasAmAnye, AhAraka-tanmizrakAyayogayordike, vaikriya-tanmizrakAyayogayoDhike, audArikakAyayoge, aupazAmaka-sAsvAdanamArgaNayozcetyetAsu SaDazItimArgaNAsu pratyekaM prakRtAyAH saptAnAM jaghanyAH sthite rnAnAjIvAzrayo 'hasvaH' -jaghanyaH kAlaH samayo jJAtavyaH / eSa hi prakRtasthiterekajIvAzrayajaghanyakAlavad boddhavyaH, asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokabandhakaparimANAsu mArgaNAsu nAnAvandhakAzrayajaghanyakAlo'pyekajIvAzrayajaghanyabandhakAlavallabhyata iti tu prAgupapAditameva, prakRtamArgaNAsupratyekamekajIvAzrayaH saptakarmaNAM jaghanyasthiterjaghanyabandhakAlastu prAgekajIvAzrayabandhakAlaprarUpaNAyAmekasamayo darzito bhAvitazca, atrApyayaM tathaiva bhAvanIya iti // 405-407 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAstrAyurvarjAnAM jaghanyasthiti parihAre teUe paumAe veage ya samayo vaa| bhinna muhutta va bhave sesAsu bhave muhuttatto // 408 // (pre0) "parihAre" ityAdi, parihAravizuddhikasaMyame, tetrolezyAyAM, padmalezyAyAM, vedakasamyaktve cetyetAyu catasRSu mArgaNAsu pratyekaM saptAnAM jaghanyasthitenAnAvandhakAzrayo hrasvaH kAlaH "samayo vA bhinnamuhattaM va bhave" ti svasthAnA'pramattasaMyatasyApi jaghanyasthitivandhasvAmitvamicchatAM samayo bhavet / vAkArasya matAntaradyotakatvAt kRtakaraNAddhAyA anantaraprAgbhAvisthitivandhaM kurvato'pramattasyaiva jaghanyasthitibandhasvAmitvamicchatoktAnyamatena tu bhinnamuhUrta prakRtabandhakAla - ityrthH| eSa hi matadvayApekSayA'pyekajIvAzrayasya saptAnAM jaghanyasthiterjaghanyavandhakAlasya tathAtvAttathA boddhavyaH / uktaM caikajIvAzrayakAladvAre'pi ___ "parihAre te Ue paumAe veage ya samayo vA / bhinnamuhuttaM va bhave" // 191 // iti / "sesAsu" ti uktazeSAsu manuSyagatyodhAdipaJcatriMzanmArgaNAsu pratyekaM saptAnAM jaghanyasthite nAvandhakAzrayo hrasvakAlo'ntamuhUtaM bhavet / tatra zeSamArgaNA nAmata imAH-manuSyaughaparyAptamanuSya-mAnupI-paJcendriyogha-paryAptapaJcendriya-vasakAyaugha-paryAptastrasakAya--vedatrayA-'pagatavedakaSAyacatuSka-matyAdijJAnacatuSka-vibhaGgajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana-mUkSmasamparAya-dezasaMyama-cakSurAdidarzanatrika--zuklalezyA-bhavya-samyaktvaugha--kSAyikasamyaktva--mizradRSTi-saMDyA--''hArimArgaNA iti / atrApi pUrvavadekajIvAzrayajaghanyavandhakAlAnusAreNaiva prakRtakAlo bhAvanIya iti / / 408 / / atha prakRtasaptAnAM jaghanyasthite nAjIvAzrayakAlamutkarSato vyAjihIrgha rAha Niraya-paDhamaNirayesu dev-bhvnndug-apjjmnnusesu| ukkoso NAyabbo AvaliAe asaMkhaMso // 409 // (pre0) "NirayapaDhamaNirayesu"mityAdi, nirayagatyodha-prathamapRthivInirayabhedayostathA devagatyogha-bhavanapati-vyantaradvikA-'paryAptamanuSyamArgaNAsu ca pratyekaM "ukkoso NAyavvo" ti AyurvarjasaptAnAM mUlaprakRtInAM jaghanyAyAH sthitervandhakAnAmutkRSTaH-dIrghaH kAlo jJAtavyaH / kiyAnityAha-"AvaliyAe asaMkhso " ti AvalikAyA 'asaMkhyAMzaH' - asaMkhyeyatamaikabhAgagatasamayapramANa ityarthaH / kutaH ? etAsu pratyekaM jaghanyasthitibandhasya vigrahagatau bhAvenaikajIvamAzrityA'pi dvau samayAveba sambhavAt , tadvandhakaparimANasyAsaMkhyeyalokapradezarAzyapekSayA stokatvAcca / idamuktaM bhavati-yathA kArmaNA-'nAhArakamArgaNayorutkRSTasthitervandhakAnAmutkRSTakAla AvalikAyA asaMkhyabhAgamAtrastathA etAsu mArgaNAsvapi jaghanyasthiterbandhakAnAmasau boddhavyaH, kArmaNakAyayogAdimArgaNAvannirayagatyoghAdimArgaNAsvapyekajIvAzritasya saptAnAM jaghanyasthitervandhakAlasya tad
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre kAladvAram [357 bandhakAnAM ca tulyatvAt / nanu kArmaNA'nAhArakamArgaNayoH pratyekamutkRSTasthiterbandhakAzcatu rgatikAH santi, etAsu nirayagatyoyAdimArgaNAsu tu jaghanyasthiterapi ta ekaikagatisatkAstadubhayatra bandhakAnAM tulyatvakathane kathaM na doSaH ? iti ced , na, asaMkhyalokapradezarAzitaH stokatvamapekSyaiva tulyatvasyA'bhihitatvAditi // 409 / / athA''ryAtrayeNa zeSamArgaNAsu prakRtakAlamAhasesesuNirayesusavvesu pnniNditiriy-viglesu| savvatthavajjasesasurA-'pajjapaNiMdiyatasesu // 410 // puhavAicausu tesiM baayr-baayrsmttbheesu| patteavaNammi tahA samattapatteavaNakAye // 411 // veuvaduge mIse sAsANammi ya bhave asNkhymo| paliovamassa bhAgo sesAsu bhave muhuttato // 412 // (pre0) "sesesuNirayesu" mityAdi, nirayagatyodha-prathamapRthivInirayabhedayoranantarameva gRhItatvAttAbhyAM vinA dvitIyAdisaptamAntapathivIbhedabhinneSu zeSanirayagatibhedeSa, tathA sarveSu paJce. ndriyatiryagbhedeSa, sarve vikalendriyabhedeSu, tathA "savvatthavajjasesasura" ti devagatyogha-bhavanapati-vyantaradevabhedAnAmanantarameva gRhItatvAt taistribhiH sahitaM savArthasiddhavimAnadevagatibhedaM vihAya zeSeSu jyotiSkAdiSu caturanuttaravimAnaparyantAsu paDviMzatidevagatimArgaNAbhedeSvityarthaH / tathA'paryAptazabdasya paJcendriyatrasayoH pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyabhede'paryAptatrasakAyabhede ca / anyabhedAnapi saMgrahItumAha- "puhavAicausu"ityAdi, "veuvvadurga'ityAdi ca, pRthivyAdivAyukAyAnteSu catuSvAghamArgaNAsthAneSu, teSAmeva caturNA caturyu bAdaraugheSu caturyu paryAptavAdareSvityevamaSTattarabhedeSu, tathA pratyekavanaspatikAyaughabhede, paryAptapratyekavanampatikAye, vaikriyakAyayogavaikriyamizrakAyayogamArgaNAdvike, samyagmithyAtve sAsAdane cetyetAsu samastAsu paJcaSaSTimArgaNAsu pratyekaM prakRtaH saptamUlaprakRtInAM jaghanyasthite nAbandhakAzrayo dIrghaH kAlaH palyopamasyA'saMkhyatamaikabhAgo bhavedityarthaH / ayaM hi saptAnAmaudhikotkRSTasthiterbandhakAnAmutkRSTakAlavaboddhavyaH, tadvadatrApi prakRtasthiterbandhakaparimANasyAsaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatve'pyasaMkhyeyatvAdekajIvAzrayotkRSTabandhakAlasyAntamuhUrtatvAcca / nanu etAsu mArgaNAsu pratyekaM jaghanyasthiterbandhakajIvA asaMkhyeyAH santo'pi kAsucinmAgaNAsvaudhikotkRSTasthiterbandhakaparimANApekSayA'saMkhyeyaguNA api bhavanti,tattAsvapyasau kathaM stokabandhakaparimANaprayuktoSikotkRSTasthiterutkRSTabandhakakAlavatpalyopamAsaMkhyeyabhAgapramANa evocyate ?
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmajaghanyasthiti iti ced, bhaNyate-yathaudhikotkRSTasthiterbandhakaparimANaM prakRtaikaikamArgaNAsatkaparimANaM ca na tulyam , kintu hInAdhikamapi sad asaMkhyeyasyA'saMkhyeyabhedabhinnatayA'saMkhyeyamiti tulyavyapadezaM bhajate, tathA palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANodhikotkRSTasthitivandhakAlaviSaye prakRtatattanmArgaNAsatkakAlaviSaye ca 'palyopamAsaMkhyeyabhAga' ityevaMrUpavyapadezasAmyameva, na punaH kAlasAmyamapi, kAlasya tu bandhakaparimANAdyanusAreNa hInA'dhikasya sambhavAditi / _ "sesAsu" tti uktazeSAsu manuSyagatyodhAdicatuHpaJcAzanmArgaNAsu pratyekamekajIvAzrayasya saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAlasyotkRSTato'ntamuhUrtatve'pi bandhakaparimANasya saMkhyeyatvAta nAnAjIvAzrito jaghanyasthiterutkRSTa kAlo'pyaudhikajaghanyasthiterutkRSTa kAlavadantamuhUrtameva prApyate, na punastadadhika atastathaiva darzayannAha-"bhave muhutto" ti saptAnAM jaghanyasthite nAndhakAzraya utkRSTa kAlo 'muhUrtAntaH'-muhUrtAbhyantarvatI bhavet , antama hRtamiti yAvaditi / zeSamArgaNA'bhidhAnAni tvevam-aparyAptabhedavarjAstrayo manaSyagatibhedAH,sarvArthasiddhAbhidhadevagatibhedaH, oghaparyA bhedabhinnau dvau paJcendriyajAtibhedo, tathaiva dvau basakAyabhedau, paJcamanoyoga-paJcavacoyogakAyayogasAmAnyA-dArikakAyayogA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-vedatrayA-'pagataveda-kapAyacatuSkamatyAdijJAnacatuSka-vibhaGgajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApanIya-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama-dezasaMyama-cakSurAditridarzana-tejaH-pama-zuklalezyA-bhavya-samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikau-- pazamikasamyaktva-saMzyA-''hArakamArgaNAzveti // 410-411-412 / / tadevaM darzitaH saptAnAM jaghanyasthite nAbandhakAzrayo dvividho'pi kAlaH / sAmprataM tAsAmeva saptAnAmajaghanyasthitestaM didarzayipuH saptAnAmanutkRSTasthite nAvandhakAzrayakAlena bahusAmyamitikRtvaikayA''ryayA sApavAdamatidizati ajahaNNAa ThiIe sattaNha aguruThiivva svvaasu| Navari laDhU khuDDabhavo dusamayahINo apajjaNare // 413 // (pre0) "ajahaNNAaThiIe" ityAdi, saptAnAmAyurjAnAM mUlaprakRtInAM nAnAvandhakAzrayaH kAlaH "aguruThiivva savvAsu" ti nirayagatyoghAdisaptatyuttarazatamArgaNAsu pratyekaM sAmAnyato'gurusthitivat ,-saptAnAmanutkRSTasthiteH prAguktanAnAvandhakAzrayajaghanyotkRSTadvividhakAlavadityarthaH / idamuktaM bhavati'hoi aNukosAe ThiIe sattaNha mIsu-vasamesu / hasso bhinnamuhuttaM missadujogesu samayo vA // 387 / / samayo asamattaNare AhArammi gayavea-suhamesu sAsAyaNe ya Neyo chee addhtiasysmaa||388|| parihAre vAsANaM vIsapuhuttaM havejja sesAsu / satraddhA NAyavyo'NukosAe khalu ThiIe // 389 / / asamattAmaNusa-vikkiyamIsu-basama-mIsa-sAsaNesu gurU / paliA'saMkhiyabhAgo AhAraduge avea-suhumesu|| bhinnamuhuttaM chee ayarA pnnnnaaslkkhkoddiio| parihAre viNNeyo desUNA puvakoDI do // 391 / / .
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 359 mArgaNAsvAyuSo jaghanyetara sthiti0 ] dvitIyAdhikAre kAladvAram iti gAthApaJcakenA-''yurvarjasaptakarmaNAmanu-kRSTAyAH sthite nAjIvAzritakAla ekAdazamArgaNAsu sAvadhikatayA jaghanyata utkRSTazca yAvAnabhihitastAvAn saptAnAmajaghanyasthiterapi boddhavyaH / zeSamAgaMNAsa tvaso niravadhikatayA sarvAddhaiva boddhavyaH / itthaM hatideze kRte yA'tiprasaktistAM nirAkurvanAha-"Navari" ityAdi, navaraM tatrAparyApsanaramArgaNAyAM saptAnAmanutkRTasthiterjaghanyaH kAlaH 'samayo asamattaNare'ityanena samayamAtraH kathitaH so'tra tathA na vaktavyaH, kintu "khuDDubhavo dusamaya hoNo" tti, disamayonakSallakabhavaH saptAnAmajaghanyasthiterjaghanyakAlatayA'bhidhAtavya ityarthaH / kutaH ? iti ced , aparyAptamanuSyamArgaNAyAM saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAlasya vigrahagato bhavaprathamadvisamayayoreva sambhavenA'jaghanyasthitevendhakAlo bhavatRtIyasamayAdArabhyA jIvanaM nairantaryeNa prApyate, sa cAjaghanyasthitisatkaikajIvAzrayajaghanyavandhakAlAnusAreNa boddhavyaH / zeSasarvamArgaNAsu tvatidiSTadvividhakAlo'paryAptamanuSyamArgaNAyAmutkRSTakAlazca sarvathaivAnutkRSTasthiteH prAgbhAvitakAlAnusAreNa bhAvanIya iti // 413 / / tadevaM darzitaH saptAnAM jaghanyA'jaghanyasthityo nAbandhakAzrayo dvividho'pi kAlo yathAyathamatidezAdinA / sAmpratamavazeSasyA''yuHkarmaNastaM pratipipAdayiSuratidezAdinaiva prAha jAsu aNukkosAe ThiIa Aussa hoi svvddhaa| tAsu taha se lahUe ukkosaThiibba sesAsu // 494 // NavarA-''valiA'saMkhiyabhAgo Nara-desa-sAsaNesu gurU / Neyo ajahaNNAe 'NukkosaThiiba sbbaasu||415|| (pre0) "jAsu aNukkosAe" ityAdi, yAsu mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTAyAH sthiternAnAjIvAzritakAlaH "hoi satvahA" ti prAka "savyaddhAussa bhave aguruThiIa tiriyammi" ityAdigAthAtrayeNa sarvAddhA'bhihito bhavati "tAsu taha se lahUe" tti tAsu tiryaggatyoghAdidviSaSTimAgaMNAsu "se" ti tasyAyupo 'layoH'-jaghanyAyAH sthiteH'tathA' -tait, sarvAddhA iti yAvat / nAnAbandhakAzrayakAla iti tu gamyate / idamuktaM bhavati-tiryaggatyoghe, sarvebaikendriyabhedeSu, sarveSu sAdhAraNavanaspatikAyabhedeSu, pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyaughabhedeSu, sUkSmapRthivyaptejovAyukAyoghatatparyAptA-'paryAptabhedeSu, bAdarapRthivyaptejovAyukAyaugha-tadaparyApta bhedeSu, pratyekavanaspatikAyaugha-tadaparyAptabhedayoH, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogau-dArikamizrakAyayoga--napusakaveda-kaSAyacatuSkA'jJAnadvikA-saMyamA-'cakSurdarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA--bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMkhyA-''hArimArgaNAsu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakaparimANabadAyuSo jaghanyasthiterbandhakaparimANasyA'pyasaMkhyeyalokAdipradezarAzitulyatvAnnAnAbandhakAzrayaH kAlo'pi sarvaddhaiva prApyata iti /
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiti0 "ukkosaThiivva sesAsu" ti uktazeSamArgaNAsu pratyeka mutkRSTasthitivad'-utkRSTasthiterbandhakAnAM hrasvetarakAlavajjaghanyasthiterbandhakAnAM hrasvetarakAla ityarthaH / atraivApavadannAha"NavarAvali" ityAdi, 'navaraM'-paraM 'NaradesasAsaNesu' ti zeSamArgaNAgatAsa naragatyodha-dezasaMyama-sAsAdanarUpAsa tisRSu mArgaNAsa pratyekamAyuSo jaghanyasthitevandhakAnAM 'guru'-dIrghaH kAla 'AvalyasaMkhyeyabhAgaH' AvalikAyA asaMkhyeyatamaikabhAgagatasamayapramANaH / ayambhAva:-asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokabandhakaparimANAsu nirayagatyoghAdyakottarazatazeSamArgaNAsvekajIvAzrayoskRSTasthitibandhakA umajjaghanyasthitervandhakAlasya samayamAtratvena tulyatve'pyAyuSa utkRSTajaghanyasthityorbandhakaparimANaM tu manuSyagatyodha-dezasaMyama-sAsAdanavarjAsu zeSanirayagatyoghAdimArgaNAsveva tulyam , na punarmanuSyagatyoghAdimArgaNAtraye'pi, tatra mArgaNAtraye AyuSa utkRSTasthiterbandhakaparimANasya saMkhyeyatvAt tadIyajaghanyasthiterbandhakaparimANasya tvasaMkhyeyatvAta , ityataH 'ukosahiivva sesA' ityanena zeSasarvamArgaNAsu sAmAnyato'tidiSTo'pi prastutakAlo manuSyagatyodhAdimArgaNAcatuSke pazcAdapodyA''valyasaMkhyabhAgapramANo darzitaH / itthaM ca zeSamArgaNAsvAyuSo jaghanyasthiteH prastutakAla iyAna prApyate-paryAptamanuSya-yonimanmanuSyabhedau,AnatakalpAdyA aSTAdazadevagatibhedAH, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamati-zra tA--'vadhi--manaHparyavajJAna--saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthAna-parihAravizuddhikasaMyamA-'vadhi - darzana-zubhalezyAtrika-samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAzcetyetAsu saptatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo jaghanyasthite nAbandhakAzrayo dIrghaH kAlaH saMkhyeyA smyaaH| sarve nirayagatibhedAH, sarve paJcendriyatiryagbhedA;manuSyaughA-'paryAptamanuSyabhedau, devagatyogha-sahasrArAntadevagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, paryAptavAdarapRthivyaptejopAyukAyabhedAH, paryAptapratyekavanaspatikAyabhedaH, sarve trasakAyabhedAH, paJcamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda-baikriyakAyayoga-strIvedapuveda-vibhaGgajJAna-dezasaMyama-cakSadarzana-sAsAdana-saMjJimArgaNAzcetyetAsu catuHSaSTimArgaNAsu tu prakRtakAla utkarSata AvalikAyA asaMkhyeyabhAgaH / etAzcatuHSaSTimArgaNAstathA'nantarAbhihitAH saptatriMzanmArgaNA ityevamekottarazatamArgaNAsu tvAyuSo jaghanyasthiteH prakRtakAlo jaghanyata ekasamaya iti / ___athA''yuSo'jaghanyasthiteH prakRtakAlamatidizati-"Neyo ajahaNNAe" ityAdinA, sugamam / atrApi bhAvanA'nutkRSTasthite nAbandhakAzrayakAlavadeva draSTavyeti / / 414-415 // tadevaM prarUpitaH zeSasyA''yuSo'pi jaghanyA'jaghanyasthityorvandhakAnAM sambhavajaghanyotkRSTadvividhakAlaH, tasmaeNizva prarUpite gataM nAnAjIvAzritaM kAladvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre dvAdazaM nAnAjIvAzrayakAladvAraM samAptam / /
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ proghavad AvalikA- oghavata AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhasya nAnAjIvAzrayakAlapradarzakayantram jaghanyakAlaH utkRSTakAlaH sarvAddhA antarmuhUrtam antarmuhUrtam palyA'saMkhyaekasamayaH saMkhyabhAgaH bhAgaH manuSyauva-tatparyApta nirayaughAdi-I sarvabheda zeSabhedAH mAnuSI0sarvArthagati0 siddhazca04 indriya sarvavikalapaJcendriya. 12 sarvavikalapaJcendriyabhedAH, 12 aughabAdaraughatatparyAptabhedAt pRthivyaptejovAyubhedAH pratyekavanauSa-tatpaptiau, sarvatrasabhedAzca. 17 sarva kendriya sarvasUkSmA-'paryAptabAdarabhedabhinnAH pRthivyaptejovAyukAyabhedAH,vanaugha0 aparyApta pratyekavana0 sarvasAdhAraNavanabhedAzca0 kAya0 yAna sarva bhada0 18 aAhArakadvika02 kArmaNa01 zeSa015 veda0 sarvabheda 4 gataveda0 vedatrika03 sarvaka sarva0 4 zeSa0 6 kapAya jJAna | matyAdi0 4 | ajJAna03 | manaHpayava01 saMyamogha0sAmA0 sukSmasamparAya0 sayamAMdha0 sAmA0 saMyama cheda0 parihAra cheda0 parihAra deza05 asaMyamazca. 2 / sUkSma0 5 darzana avadhi0 1 cakSu. acakSu02 lezyA0 dezasaMyama0 asaMyama02 sarva0 sarva0 3 6 sarva 2 sarva0 2 bhavya0 sarva0 samyaktvaudha0 kSAyika0 sAsvAsamyaktva. kSAyopa0 aupa0 dana0 mithyAtva0 mizra0 4 saMjJI sarva0 sarva mm sarva0 2 anAhA01| pAhArI01 123 AhArI sarva0 sarvamArgaNAH- 14 124 gAthAGkAH-- 383 384 384-385 manAntare mizrayogatraye jaghanyato'ntarmuhUrtam / / 386 386 / / 381-382
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ proghavat AyurvarjasaptaprakRtInAmanutkRSTA-'jaghanyasthitibandhayo nAjIvAzrayakAlapradarzakayantram jaghanyataH- ekasamayaH | ekasamayaH | 250 varSANi viMzatipRthaktvavarSa. | antarmuhUrta | palyopamA'saM- paJcAzallakSakoTi dezonapUrvakoTi- palyopamA'saMkhyautkRSTataH-antarmuhUrta khyatamaikabhAgaH sAgaropamANi dvayam bhAgaH aparyAptamanuSya0 gati0 zeSa0 46 * 1 indriya0 sarva0 16 kAya0 sarva0 42 vaikriyamizra0 yoga zeSa0 15 AhArakatanmizra002 apagataveda01 veda0 triveda0 sarva0 3 4 kaSAya0 jJAna sarva07 saMyama | sUkSmasaMparAya chedopasthApanaHza parihAra0 1 zeSa04 darzana0 sarva0 3 lezyA0 sarva06 bhavya sarva0 2 praupazamika samyaktva. sAsvAdana01 zeSa mizra0 saMjJI0 sarva0 2 sarva02 AhArI sarvamArgaNAH-- 387-388 387-388 gAthAGkAH 360-361 388-361 / 386-361 387-360 386 A matAntare mizrayogadvaye jaghanyato'ntarmuhUrtam / apavAdaH-ajaghanyasthiteH prastutakAlo jaghanyato dvisamayanyUnakSullakabhavaH /
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ gati0 ___ AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasya nAnAjIvAzrayakAlapradarzakayantram jaghanyataH utkRSTataH oghavad proghavad / AvalikA- palyopamA | sarvAddhA antamuhUrtam / samayaH / antarmuhUrtam / 'saMkhyabhAga0 'saMkhyabhAgaH manuSyaugha-tatparyA- sarve nirayatiryakpa- | manuSyaugha-tatparyApta-nirayaugha0 prathama-dvitIyapRthivyAdiSaD-tiryaggatyogha0 pta-mAnuSI0 Jcendriya-devabhedA:, mAnuSI0 sarvArtha- | naraka0 devaudha0 nirayabheda0 sarvapaJce3 aparyAptanarazva. siddha 4 bhavanaparika vya-ndriyatiryagbheda: jyo43 ntara0 aparyApta-tiSkAdicaturanuttarA manuSya 6 nta26devabhedAca. 36 paJcendriyaugha- | sarvavikala. paJcendriyaugha-tatpa sarvavikalA-'paryApta-sarva ekendriyaindriya0 tatparyApta02 . apayAttapaJcAndraparyApta0 | aparyAptapaJcendriya 2 paJcendriya0 10 bhedA: 7 trasaudha-tatparyApta- aogha-bAdarogha- |trasaugha-tatparyApta prodha-bAdaraugha-tatparyA uktasaptadazabhedI, 2 tatparyAptapRthivyapte- bhedau, |pta-pRthivyaptejovA- bhedavarjA: kAya0 jovAyubhedAH, aogha yu0ghayo-paryAptapratyeka zeSAH paryAptapratyekavana vanabhedau0 aparyAptabhedau,aparyAptatrasazca trasazca015 yoga audArikamizra- kArmaNavarjAH zeSA: sarvamanovacobheda kAyayogaugha0 AhAraka-tanmizra0 audArika0 14 sarva0 vaikriya-tanmizrI, | audArika 2 mizra0 kArmaNa02 | veda0 sarva0 4 kapAya0 sarva0 4 matyAdijJAna04 jJAna0 vibhaGga 1 asaMyamavajA: saMyama0 zeSAH , 6 darzana sarva0 3 sarva0 / matyAdi0 vibhaGga asaMyamavarjAHzeSAH, matyajJAna0 zratAjJAna02 asayamaH sarva0 3 lezyA0 zubha0 3 zubha0* 3 azubha03 bhavya0 | bhavya0 1 bhavya01 abhavya samyaktvaudha0 / aupazamikasamyaktvaugha0 kSAyika sAsvAdana0 mithyAtva0 samyaka kSAyi0 kSAyo0 sAsvAdana0 kSAyo0 praupa mizra mizra0 4 2 | zamika0 4 saMjJI0saMjI0 1 saMjJI asaMjJI01 AhArI0 AhArI0, 1 prAhArI, anAhA01 sarvamArgaNAH- 36 54 gAthAGkAH- 408 / 404-5-6-7 412 410-411-412 | 402-3-4 matAntare-parihAravizuddhikasamaya-teja:-padmalezyA-kSAyopazamikasamyaktveSUtkRSTato'pi samaya: (gAthA-408) 65
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyataH samayaH utkRSTataH - saMkhyeyAH samayAH manuSyaugha tatparyAptau mAnuSI, AnatAdi 18 devabhedAca. 21 gati0 indriya0 AyuSa utkRSTa-jaghanyasthitibandhayornAnAjIvAzrayakAla pradarzakayantrakam utkRSTa sthiti jaghanyasthiti kAya0 yoga0 veda0 kaSAya0 jJAna0 AhAraka- tanmizra0 matyAdijJAna0 4 saMyamau sAmA saMyama0 cheda0 parihAra0 deza darzana0 avadhi lezyA0 zubha0 bhavya0 samyaktvauca samyaktva. kSAyi0 kSAyo0 sAsvAdana0 4 saMjJI 0 AhArI sarvamArgaNAH- 40 gAthAGkA:- 362-363 5 1 3 zrodhavat samayaH AlikA'saMkhya saMkhyeyAH samayAH AvalikA'saMkhyabhAgaH bhAgaH uktamanuSyaudhAdyekaviMzatibhedavarjazeSa sarva 0 sarva 0 zeSa0 vedatrayaM, sarva prajJAna0 asaMyama 0 mithyAtva 0 sarva0 26 AhAraka0 16 42 123 362-363 14 3 cakSu0 pracakSu0 2 azubha0 / bhavyA-bhavyau, 4 3 1 3 2 1 2 1 samayaH paryAptamanuSya mAnuSI bhedI, prAnatAdi 18 devabhedAca. 20 zrAhAraka- tanmizrI, 2 zubha0 samyaktvaugha0 kSAyikao kSAyopazamika0 3 37 1 3 414 matyAdijJAna0 4 vibhaGga saMyamaugha0 sAmA0 dezasaMyama0 cheda0 parihAra0 4 avadhio saraMkAyakpaJcendriya0 manuSyau tadaparyAptI. tata-bhavanapatyAdi sahasrArAntAzva 26 sarvatrikala paJcendriya medAH, 12 samayaH vAdaraparyAptapRthivyaptejo vAyubheda0 paryAptapratyekavana- sarvatrasabhedAzca0 sarvamanovaco0 vaikriya strI-puruSavedI. cakSu0 sAsvAdana0 saMjJI0 64 414-415 8 11 2 1 1 1 1 1 oghavat sarvAddhA tiryaggatyaugha0 sarve. ndriya 7 uktASTabhedavajI0 kAya yogISavyaudArika-tamizra0 3 napuMsaka 1 sarva0 4 zeSa0 asayama0 zracakSu0 zubhaTa sarva0 mithyAtva0 asaMjJI0 AhArI0 34 62 414 2 1 1 3 1 1 1
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyataH -- antarmuhUrtam utkRSTataH -- antarmuhUrtam gati indriyaH kAya0 yoga aro AnuSo'nutkRSTA'jaghanya sthitibandhayoH pratyekaM nAnAjI kA pradarzakayantram antarmuhUrtam oghavat patyosyAsaMkhyabhAgaH kapAya0 paryAptamanuSya0 mAnuSI0 dhAnatAdisarvArtha siddhAnta devabheTava AhAraka- tanmizrayogI, jJAna0 / manaH paryava0 saMyamaH darzana lezyA0 zukla bhavya0 saMyamadha0 sAmAyika0 cheda0 parihAra samyaktva. kSAyika saMjI0 AhArI sarva mArgaNAH gAthAGgAH- 20 26 2 368-366 4 sarvanarakabheda sarvapaJcendriyatiryagbheda0 manuSya-tatparyAptau devaugha0 bhavanapatyAdisahasrArAntA devabhedAzca0 26 sarvavikala sarva paJcendriyabheda0 paryAptabAdara pRthivyaptejovAyubhedAH, paryApta pratyeka vana - sarvatrasabhedAzca0 1 mati zrunA - svadhi0 vibhaGga0 1 sarvamanovacobhedAH, vaikriya0 11 strI-puruSavedI, dezasaMyama0 cakSuH pravadhi0 1 teja:- padmalezyA0 12 saMjJI0 8 72 2 4 1 samyaktvaughaH kSAyopazamika0 sAsvAdana0 3 2 tiryaggatyodha0 sarva kendriyabheda 0 uktASTabhedavarNAH zeSAH pRthivIkAyo ghAdyAH, napusaka0 sarvAddhA sava0 kAyayogauva zradArika-tanmizrayogau ca 3 matyajJAna zrutAjJAne0 zrasaMyama0 pracakSu0 kRSNAdyazubha0 bhavyA-'bhavyau, mithyAtva0 1 asaMjJI, grAhArI, 1 62 7 34 1 4 2 1 1 3 2 368-400 365-366-367 apavAdaH prAhAraka- tanmizra - sarva manovacobheda- vaikriyakAyayogeSu pratyekaM jaghanyataH samayamAtraH, na punarantamuhUrtam (gAthA - 368 ) / 1 1 1
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha trayodazamantaradvAram // sAmprataM kramaprApte nAnAjIvAzraye'ntaradvAre mUlASTakarmasatkotkRSTAdisthitervandhakAnAmantaraM vyA cikISurAdau tAvadutkRSTAnutkRSTasthityadhikRtyaughata Aha aMtaramaTTanha lahUM jeDAa ThiIa baMdhagANa khaNo / aMgulaasaMkhabhAgo paramaM agurUa Neva bhave // 416 // (pre0) "aMtaramahe" tyAdi, aSTAnAM jJAnAvaraNAdimUlaprakRtInAM 'jyeSThAyAH ' -utkRSTAyAH sthitervandhakAnAM 'laghu' - jaghanyamantaraM sarvathA'bhAvalakSaNaM " khaNo" ti samayaH, samayamAtraM bhavediti gAthAprAnte'nvayaH / "aMgula asaMkha bhAgo paramaM" ti teSAmevA'STaprakRtisatkotkRSTasthitervandhakAnAM 'paramaM' -dIrgha mantaramagulA'saMkhya bhAgaH, aGkulAsaMkhya bhAgapramANakSetragatAkAzapradezeSu pratisamayaM nairantaryeNai kaikA kAzapradeze'pahIyamANe yAvAn kAlo'pagacchati, tAvAnasaMkhyeyotsapiNyavasarpiNIpramANakAlo bhavedityarthaH / "agurUa Neva bhave" tti aSTAnAmapimUlaprakRtInAmaguro:- anutkRSTAyAH sthitervandhakAnAM naiva bhavet prakRtatvAdantaramiti gamyata iti / atra samayapramANAdyuktAntarasya bhAvanA tvanantarameva mArgaNAsthAneSu vakSyamANasamayAdyantarANAmupapacyanusAreNa draSTavyA, tata eva prakRtasamayAdyantarANAM sukhAvaseyatvAditi // 416 // 9 atha mArgaNAsthAneSu prakRtAntaraM didarzayiSurAdau tAvadAyurvarja saptaprakRtIradhikRtyAha - jAsu' jeDaTiIe kAlo sattaNha hoi savvaddhA / tAsu jeDaTiIe sattaNhaM aMtaraM Natthi ||417|| (pre0) "jAsu jeThiIe" ityAdi, yAsvekendriyaughAdidvAtriMzanmArgaNA svAyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM 'jyeSThAyAH' - utkRSTAyAH sthiteH "kAlo" ti nAnAvandhakAtha yakAlaH sarvAddhA prAraMbhaNito bhavati, tAsu mArgaNAsu saptAnAM jyeSThasthite: "aMtaraM" ti prakRtaM nAnAvandhakAzrayamantaraM 'nAsti' na vidyata ityarthaH / kutaH 1 iti ced, bandhakakAlasya sarvAddhAtvAdeva / idamuktaM bhavati - patra mArgaNAdau yasyAH utkRSTAyA anutkRSTAyA jaghanyAyA ajaghanyAyA vA sthitervandhakAnAM parimANamasaMkhyeyalokAdipramANaM tasyAH sthitervandhakAstatra mArgaNAdau nirantaraM prApyante, tatastatraM tadbandhakAnAM kAlaH prAk sarvAddhA'bhihitaH / yato bandhakAnAM kAlaH sarvAddhAH, arthAd bandhakaprAptirnirantarAH, tata eva bandhakAnAmantaraM na bhavatIti tu sugamaH, nirantarasyaivAntarAbhAvA'rthakatvAt, ityevamanyonyagamakatvAt sarvAddhA - nirantarayoriti / itthamevAnantaramoghato'STakarmaNAmanutkRSTasthiterbandhakAnAmantarapratiSedhe mArgeNAsthAneSu vakSyamANAntarapratiSedhe ca vibhAvanIyamiti // 417||
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjasaptAnAmutkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 367 ekendriyaughAdidvAtriMzanmArgaNAsthAneSvAyurvarjasaptakarmaNAM jyeSThasthite nAbandhakAzrayasaddhiApratipAdike gAthe punarime'sattaNha baMdhagANaM ukkosAra ThiIa savvaddhA / savvesaM egidiya-Nigoameesu vaNakAye // 381 / / / asamattabAyaresuM patteavaNa-puhavAicausuM ca / taha puhavAicaUNhaM savvesuM suhumabheesuM // 382 / / " iti / atha zeSamArgaNAsu prakRtaM saptakarmaNAmutkRSTasthitisatkanAnAvandhakA''zrayamantaraM jaghanyotkRSTabhedataH pratipAdayannekAmAryAmAha sesAsu lahuM samayo vAsapuhuttaM avea-suhumesu| ukkosaM sesAsuaMgulabhAgo asaMkhayamo // 418 // (pre0) "sesAsu lahu"mityAdi, ekendriyauvAdidvAtriMzanmArgaNAvarjAsu zeSAsu nirayagatyoghAyaSTatriMzaduttarazatamArgaNAsa pratyekaM "lahuM" ti prakRtatvAt saptAnAmutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAM 'laghu'-jaghanyamantaraM 'samayaH'-samayamAtraM,bhavatIti zeSaH / katham ? ekena samApta utkRSTasthitibandhe samayAntareNa tasyaiva tatpravRttarazakyatve'pi tadanyasya tatpravRtteH zakyatvAditi / ___ atha prakRtamevotkRSTata Aha-"vAsapuhuttaM aveasuhumesu" ti apagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca saptAnAmutkRSTasthiterbandhakAnAM varSapRthaktvamantaram "ukkosa" ti 'utkRSTam' utkRSTapade jJeyam / saptakarmasatkotkRSTasthitibandhasvAminAM pratipataccAritramohopazamakAnAM varSapRthaktvaM yAvat sarvathA'bhAvasyApi sambhavAt / kutaH sambhavaH ? nAnAjIvAnAzrityopazamazreNerutkRSTAntarasya tAvatpramANatvAt / uktaM cAnyatra-"vAsapuhuttaM uvasAmaesu" iti / ___athoktazeSAsvAha-"sesAsu aMgulabhAgo asaMkhayamo" ti ekendriyaughAdidvAtriMzanmArgaNA apagatavedasUkSmasamparAyasaMyamamArgaNe ca vihAya yAH zeSA nirayagatyoghAdiSaTtriMzadabhyadhikazatamArgaNAstAsu zeSasarvamArgaNAsu prakRtotkRSTAntaramagulasya bhAgo'saMkhyatamaH, oghavadamulAsaMkhyabhAgapramANakSetragatA''kAzapradezApahAralakSaNA'saMkhyotsarpiNyavasarpiNya bhavatItyarthaH / idamatra hRdayam-yAsu mArgaNAsu saptakarmaNAM tattatsthiterbandhakAnAmasaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvAdvandhakAntarasambhavastAsu pratyekamekasthitibandhasthAnAtmikAyA utkRSTAyA jaghanyAyA vA sthiterbandhakA yadi zreNibahisthAstadA tasyA utkRSTAyA jaghanyAyA vA sthite nAbandhakAzrayamutkRSTamantaramagulA'saMkhyabhAgapramANaM yathoktameva prApyate, yadi ca tayorekasthitibandhasthAnAtmikayoH sthityobandhakAH zreNigatAstadA tvapagatavedAdimArgaNAvat zreNyantarakAlAnusAreNotkRSTAntaraM stokaM prApyate, jaghanyAntaraM tu tayossarvatra samayamAtramAsAdyate / kutaH ? vivakSitajIvainiSThApite jaghanyAdisthitibandhe'nyai vaiH samayAntareNaiva tasthitibandhasya nirvartayituM zakyatvAt / saptAnAM nAnAsthitivandhasthAnAtmakayoranutkRSTA'jaghanyasthitibandhayoH prakRtaM nAnAbandhakAzrayamantaraM
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti0 tu yA aparyAptamanuSyAyekAdazasAntaramArgaNAstAsveva prApyate, nAnyAsu / kutaH ? nAnAsthitibandhasthAnAtmakAnutkRSTAdisthitivandhasya jIvanabahukAlabhAvitayA sarvadA tadvandhakAnAM lAbhenA'nantaraM kAladvAre sarvAddhAyA abhihitatvAt / sAntaramArgaNAsu tu tayorutkRSTamantaraM mArgaNAyA nAnAjIvAzrayotkRSTAntarapramANaM prApyate, jaghanyaM tu yathAsambhavaM samayAdikam / ityato'pagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyamArgaNAyAM ca prakRtotkRSTAntaraM stokamabhihitam ,tatropazamazreNigatAnAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAt / zepamArgaNAsu tu zreNibahiHsthAnAmevotkRSTasthitibandhasvAmitvAttadutkRSTato'GagulA'saMkhyabhAgapramANamabhihitam , jaghanyaM ca zeSasarvamArgaNAsa samayamAnaM darzitamiti // 418 // tadevamuktaM saptAnAmutkRSTasthite nAAndhakAzrayamantaram / sAmprataM tAsAmevA''yurvarjasaptAnAmanutkRSTAyAH sthitestaM darzayannAha sattaNNa apajaNare AhAraduge viubvamIse ya / gayavee suhamammi ya uvsm-saasaann-miisesu||419|| samayo'NukkosAe ThiIa hassaM sahassavAsANi / tevaTThI culasII kamaso chea-prihaaresu||420|| (pre0) "sattaNhe"tyAdi, tatra 'sattaNDa' ityasya 'samayo'NukosAe ThiIa hassa' miti pareNAnvayaH, tata AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakatInAmanutkaSTAyAH sthiteH 'hasvaM' jaghanyamantaraM samayaH, astIti zeSaH / kAsa mArgaNAsvityAha-"apajaNare" ityAdi, aparyAptamanuSyamArgaNAyAmAhAraka -- ''hArakamizrakAyayogamArgaNAiye vaikriyamizrakAyayogamArgagAvAmapagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAmApazamikasamyaktva-sAsAdana-mizradRSTimArgaNAsu ca pratyekamityarthaH / "sahassavAsANi tevaTThI culasII kamaso" ti 'NukosAe ThiI hamma miti kAkAkSigolakanyAyenA'trApi sambadhyate, tataH saptaprakRtInAmanutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAM hrasvamantaraM varSasahasrANi triSaSTizcaturazItizca kramazaH, bhavatIti zeSaH / kutretyAha-"cheaparihAresu" ti chedopasthApanasaMyame parihAravizuddhikasaMyame cetyarthaH / idamuktaM bhavati-aparyAptamanuSyAdyanantaroktanavamArgaNAvaparyAptamanuSyAditayA jIvAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM jaghanyataH samayamAnaM sampadyate, tatazca tAsu mArgaNAsu saptAnAmanutkRSTasthitevandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNaM jaghanyamantaramapi samayamAnaM prApyate, na caivaM cchedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyamamArgaNayorapi / kasmAt ? tayo nAjIvAzrayajaghanyAntarasyA'pyuktapramANatvAt / uktaM ca zrIpaJcamAge
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 369 'chedovaTThAvaNiyaM pucchA, goyamA ! jahanneNaM tesahi~ vAsasahassAI', ukkoseNaM aTThArasa sAgaropamakoDAkoDio, parihAravisuddhiyassa pucchA, goyamA ! jahanneNaM caurAsII vAsasahassAI', ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIo' iti / na ca jIvAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM mA bhavatu samayamAtraM, saptAnAmanutkRSTasthiterbandhakAnAmantaraM tu tAvatsyAt , ko dopaH ? iti vAcyam / yataH prakRtamArgaNAgatasarvajIvAnAM samamevotkRSTasthitibandhasadbhAve tAvadantarasya sambhavaH, samameva sarveSAmutkRSTasthitibandhasadbhAve tvantamuhUrtAduvaM teSAM sarvajIvAnAM mithyAtvAdau gamane prakRtamArgaNAyA evAntaraM pravarteta, tattu neSyate, yadA tu sarve jIvAmArgaNAntaraM gacchanti, tadA tu yathoktAntarameva prApyate, na punaH sAmayikam / itthaM na kutazcidapi prakRtAnutkRSTasthiterbandhakAnAmantaraM jaghanyataH samayAdimAnaM bhavitumarhatItikRtvA zeSamArgaNApekSayA dIrgha . yathAsambhavamuktamiti // 419-420 // athoktazeSamArgaNAnAM nirantaratvAttatra prakRtAntaraM niSedhayan tathA-'nantaroktasAntaramArgaNAsu prakRtAntaramutkarSataH pratipAdayannAha sesAsu aMtaraM No apajjaNara-mIsa-sAsaNesu guru| pallA'saMkhiyabhAgo bAramuhuttA viuvamIse // 421 // paramaM AhAraduge vAsapuhuttaM avea-suhumesu / NAyavvaM chammAsA hoi uvasamammi sattadiNA // 422 // chee parihArammi ya ayarA aTThAra koddikoddio| ukkosamaMtaraM khalu hoi ThiIe ajeTTAe // 423 // (pre0) "sesAsu aMtaraM No" ityAdi, uktazeSAsu nirayagatyodhAdimArgaNAsu saptAnAmanutkRSTasthiterbandhakAnAmantaraM "No" ti na ytiityrthH| kutaH ? pratyekaM mArgaNAnAM nirantaratvAditi / athA'paryAptamanuSyAdimArgaNAnAM sAntaratvena tatrA'nutkRSTasthiterbandhakAnAM jaghanyamantaramabhihitam, na punarutkRSTamiti tadeva darzayannAha-"apajjaNaramose"tyAdi, aparyAptanarabhede samyagmithyAtve sAsAdane ca "guru" ti saptAnAmanutkaSTasthite nAbandhakAzrayaM 'guru' utkRSTamantaraM "pallA'saMkhiyabhAgo" ti palyopamA'saMkhyabhAgapramANaM bhavatItyarthaH / kutaH ? mArgaNAtrayasyotkRSTAntarasya tAvatpramANatvAt / yaduktaM jIvasamAse 'pallA'saMkhiyabhAnaM sAsaNa-missA-'samattamaNuesu' iti / "bAramuhuttA viuvamIse" tti prakatAntaraM vaikriyakAyayogamArgaNAyAM dvAdaza muhUrtA bhavatItyarthaH / atrA'pi mArgaNotkRSTAntarasya tathAtvAdeveti heturvoddhavyaH / uktaM caitadapi jIvasamAse-viuvvimissesu / bArasa huti muhuttA' iti /
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmanutkRSTasthiti. "paramaM AhAraduge vAsapuhune" ti AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvike 'paramam'-utkRSTa mantaraM varSapRthaktvam / etadapi nAnAjIvAzrayamArgaNAntarasya varSapRthaktvAtpUrvavadavasAtavyam / abhihitaM ca jIvasamAse-"AhArabhissajoge vAsapuhuttaM" iti / "AhAramAi loe chammAsaM jA na hoti u kayAI"tyAdivacanAtpunaranyathA prakRtAntaraM SaNmAsamAtramapi jJAyate, navaraM tannAtrAdhikRtam , ato zrIprajJApanAyabhiprAyeNa tu tadvizeSataH svayameva draSTavyamatrottaratra ceti / ____ "aveasuhumesu NAyavvaM chammAsA" tti apagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca pratyekamupazamakAnAmivAnutkaTasthitivandhakAnAM kSapakANAmapi pravezAt teSAmutkaSTAntarasya "khavagesu chammAsA" iti vacanena paNmAsapramANatvAcca prakRtotkRSTAntaramapi SaNmAsapramANaM jJAtavyamiti bhaavH| "hoi uvasamammi satta diNA" tti upazamasamyaktvamArgaNAyAM prakatAntaraM sapta dinAni, saptAhorAtrANItyarthaH / upazamakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNotkRSTAntarasya varSapRthaktvapramANatve'pi prastutamArgaNAyAM na ta evAnutkRSTasthitibandhasvAminaH, kintu prathamopazamasamyaktvabhAjo'pi, teSAM cAntaraM sapta dinAnyevotkRSTato'pyavasAtavyamiti bhaavH| ___atha chedopasthApanaparihAravizuddhikataMyamamArgagayoH prakRtamAha-'chee parihArammi ye" tyAdinA, akSarArthastu sugamaH / bhAvanA'pi tayoIyormArgaNotkaSTAntarApekSayaiva kartavyA / utkaSTAntaraM punastayorevamuktam-'chedovaTThAvaNiyassa pucchA, goyamA ! jahannaNaM tevaDhii vAsasahassAi, ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIo / parihAravisuddhiyassa pucchA, goyamA ! jahanneNaM caurAsIi vAsasahassAI, ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamakoDAkoDIo' iti vyAkhyAprajJaptipaJcaviMzatitamazatakasaptamodezake sAmAyikasaMyatAdInAmantarAdhikAre / iti gAthAtrayArthaH // 421-422-423 // tadevamabhihitaM saptAnAM mUlaprakatInAmutkaSTAnutkaSTa sthityobandhakAnAM yathAsambhavamantaram / samprati zeyasyA''yuHkarmaNastadAdezato didarzayiSurAdAvutkaSTasthitimadhikRtyAha AusmukkosAe ThiIa savvAsu aMtaraM NeyaM / hassaM samayo jeTTa aMgulabhAgo asaMkhayamo // 424 // .. (pre0) "AussukkosAe" ityAdi, nirayagatyoghAyAhAriparyantAsvAyurvandhaprAyogyAsu sarvAsu mArgaNAsvAyupa utkaSTAyAH sthiteH "aMtaraM yaM" ti nAnAjIvAzrayaM bandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM jJeyam / kiyadityAha-"hassaM samayo" tti 'hrasvaM' laghu 'samayaH' samayamAtram, "je aMgulabhAgo asaMkhayamo"tti 'jyeSTha' dIrgha punastatkSetrato'GgulasyA'saMkhyatamo bhAgaH, agulAsaMkhyabhAgapramANakSetrapradezAnAM pratisamayA'pahAralakSaNA asaMkhyeyA utsarpiNyavasarpiNya ityarthaH / etacca hrasvetaraM dvividhamapyantaraM "sesAsu lahu samayo vAsapuhuttaM aveasuhamesu
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSa utakRSTetarasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 371 ukkosaM sesAsu aMgulabhAgo asaMkhayamo" ||418 / / ityasyA gAthAyA vRttAvukta vyAptyanusAreNopapAdanIyamiti // 424 // athAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAmantaraM pratipipAdayiSayA''ryAdvayamAha jahi sabbaddhA kAlo'NukkosaThiIa Augassa bhave / tahi tIa aMtaraM No sesAsu bhave lahu samayo // 425 // paMciMdiyatiriya-vigala-paNiMdiya-tasesu-siM apjjesu| bhinnamuhuttaM jeTTa aNNaha NAUNa NeyavvaM // 426 // (pre0) "jahi" ityAdi, "jahi" tti 'yatra' yAsu mArgaNAsu "savvaDA kAlo'NukosaThiIa Augassa bhave" ti 'sabaddhAussa bhave aguruThiIa tiriyammi' ityAdi, gAthA(395-396-397) trayeNAyuSo'nutkRSTasthitervandhakAnAM kAlo'nantaragate kAladvAre sarvAddhA bhaNitaH "tahi" ti tAsu tiryaggatyodha-paryAptabAdarabhedavarjaSaTpRthivikAya-paDapkAya-SaTatejaskAyaSaDavAyukAya-banaspatikAyaughA-'paryAptabhedavarjapratyekavanaspatikAyabhedadvaya-sarvasAdhAraNavanaspatikAyabhedakAyayogodhau-dArikakAyayogau-dArikamizrakAyayoga-napuMsakaveda-krodhAdikaSAyacatuSka-matyajJAna-- zrutAjJAnA--saMyamA-'cakSudarzanA-'zubhalezyAtrika-bhavyA-'bhavya-mithyAtva-saMzya-''hArakalakSaNAsu dviSaSTimArgaNAsu "to" ti tasyA AyuSo'nutkRSTasthiteH "aMtaraM No" tti prastutatvAdvandhakAnAmantaraM na bhavati / sugamaH, bandhakakAlasyaiva sarvAddhAtvAt / bandhakakAlaH sarvAddhA tu kAladvAre bandhakaparimANabAhulyAdupapAdita iti tata evAvaseyaH / / zeSamArgaNAsu prastutAntarasya sambhavAttadAdau jaghanyata Aha-"sesAsu" ityAdi, anantaroktatiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNA apahAya zeSAsu yAsvAyurvandho bhavati, tAsu nirayagatyopAdyakottarazatamArgaNAsu prastutamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM "lahuM samayo" tti 'laghu' jaghanyaM 'samayaH' samayamAtraM bhavedityarthaH / sugamam , zeSamArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthitebandhakaparimANasyotkRSTapade'pi svalpatvAt , asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvAditi bhAvaH / tataH kim ? tato bhavati kadAcit sarvathA prastutabandhakAbhAvaH, tathA ca tAdRzasarvajaghanyasamayamAtrAntarakAlAtpUrvottarasamayeSvAyuSo'nutkRSTasthitibandhakAnAM sambhave prastutAntaraM jaghanyataH samayamAtraM praapyte| bhAvanA tvanyAnyajIvApekSayA prAgiva draSTavyA, na tvekajIvApekSayA vivakSitaikajIvenA''yurvandhe niSThApite punarapyantamuhUrtAdikAlAdarvAk tasyaivAyurvandhA'pravartanAt , ata evaikajIvAzrayAntaraprastAva AyuSo'nutkRSTasthitibandhajaghanyAntaramantamuhUrta pradA'pyatra nAnAjIvApekSayA tat samayamAnaM pradarzitamiti /
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhANe mUlapa DiThabaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSTasthiti 0 prastutAntaramutkarSato darzayitumAha-"paMcidiye "tyAdi paJcendriyatiryagoghAdimArgaNAsu pratyekaM nAnAjI pAyacyavanAntasya sadbhAve satyantamuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sarvadA lAbhAdAyuSo - 'nutkRSTasthiterbandhakAnAM 'jyeSTham ' utkRSTamantaramAyuSaH prakRtivandhAntaravadantarmuhUrtameva bhavet, nAdhikamityarthaH / 372 ] etaduktaM bhavati yadA''yuSaH prakRtibandho jAyate, tadA kutracit samayamekaM vihAyA - nutkRSTasthitibandhastasya niyamena pravartate evaJcA''yuSo nAnAjIvAzrayaprakRtibandhAnutkRSTasthitibandhAntarayornAsti kiJcidvizeSaH / prakRtivandhAntarasAdhanenaivA'nutkRSTasthitibandhAntaraM sAdhitaM bhavatIti bhAvaH / AyupaH prakRtibandhAntaraM tu yatra mArgaNAyAM nAnAjIvAzrayacyavanAntarasadbhAve satyantamuhUrtabhavasthitikajIvAH sarvadA prApyante tatra paJcendriyatiryagovAdi mArgaNA sUtkarSato'ntamuhUrtameva prApyate nAdhikamiti tAdRzamArgaNAsvAyupo'nutkRSTasthitibandhasya nAnAjIvAzrayotkRSTAntaramapyantamuhUrtaM labhyate, nAdhikam / na cAntarmuhUrta bhavasthitikajIvAnAM sArvadikaprAptyaiva prastutAntamuhUrtAntaraM prasAdhyatAm, kiM nAnAjIvAzrayacyavanAntarasya sAdhanaikadezatayA pravezeneti vAcyam / yata AyurvandhakAntare siddhe sati tadantarmuhUrta bhavasthitikajIvAnAM sArvadikaprAptyotkato'ntarmuhUrtamAtrAyAM paryavasyati, na tvAyurvanyakAntare'siddha eva / AyurvandhakAntaraM tu nAnAjIvAzrayacyavanAntarAdhInam / ko bhAvaH ? yatra mArgaNAyAM nAnAjIvAzrayacyavanAntaraM labhyate, tatraiva mArgaNAyAmAyurvandhakAntaramabhyupagatam, nAnyatra / itthaM hi nAnAjIvA yacyavanAntarasya sAthanaikadezatA praveza AvazyakaH / anyathA tadapraveze kevalenAntamuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sArvadikalAbhamAtreNaiva prastutAntarasyA'ntamuhUrtamAtratvasiddhau tiryaggatyoghAdimArgaNAsthAneSu nAnAssyurvandhakAzrayamantaramantarmuhUrta mApadyeta tatrAntamuhUrta bhavasthitikajIvAnAM nairantaryeNa lAbhAt / na ceSTApattiH, tiryaggatyoghAdimArgaNAsthAneSvAyurvandhakAntarasya sarvathA pratiSiddhatvAt / na ca tarhi nAnAjIvAzrayacyavanAntareNaiva prastutAntarmuhUrtamAyurvandhakAntaraM sAdhyatAm, kiM punarantarmuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sArvadikasadbhAvasya hetvaMzatayA nivizena, tiryaggatyoghAdimArgaNAsthAneSu nAnAjIvAzrayacyavanAntarasyaivAbhAvena tAvataivoktApatteriNasambhavAdityapi vAcyam / tathA sati nirayagatyoghAdimArgaNAsthAneSu nAnAjIvAzravacyavanAntarasyA'bhimatatvena tatrA'pi prastutAntaramantamuhUrtapramANameva vaktavyaM syAt / na ca tattathA vaktuM yuktam / tatra tasya dvAdazamuhUrtAdicyavanAntaramatrAdhitvA dIrghasya kiJcidUna dvAdazamuhUrtAbhyadhikapaNmAsAdipramANasya sambhavAt / tathAhinirayagatyo mArgaNAsthAne 'ohe bArasamuhatta guru' iti cyavanAntarapratipAdakagranthAntaravacanena nAnAjIvAzrayaM cyavanAntaraM dvAdazamuhUrtapramANamasti, tathA ca tatra yadA kadAcidutkRSTAyAM SaNmAsAtmikAyAmavAdhAyAM yAvajjaghanyAyAmantarmuhUrtAvAdhAyAM baddhAyuSkA nArakA vartante, tataH prabhRti yadyanta nAnAjIvAzraya cyavanAntareNaiveti tAvataivetyasya bhAvaH /
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo'nutkRSThasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram . [373 muhUrtAnAn dvAdazamuhUrtAbhyadhikaSaNmAsAn yAvatkaizcinnArakairAyubandho na kriyeta, tadA dvAdazamuhUrtAzvyavanAntaramantamuhUrtonA dvAdazamuhUrtAbhyadhikaSaNmAsA utkRSTamAyurvandhakAntaraM ca sukhenotpadyatAm , SaNmAsAn yAvat pUrvoktAnAmantamuhartAyavAdhAyAM baddhAyuSkAnAM cyavamAnAnAM lAbhAt , SaNmAsAcaM dvAdazamuhUrtAn yAvaccyavanAntarasya pravartanena kasyApi cyavanasyA'napekSaNAt , taduttaraM dvAdazamuhUteccavanAntarasyAntaprabhRtyA tu tasya cyavanAntarasya samAptararvAgantamuhUrtAdimAtrAyAM jaghanyAdyabAdhAyAM baddhAyuSkAnAM yathottaraM cyavanabhAvAt / ata eva dvAdazamuhUrtAbhyadhikaSaNmAsapramANamAyurvandhAntaramasambhAvyAntamuhUtAnamevotkRSTataH sambhAvitamiti / itthaM hi sAvadhAraNAntamuhUrtamAtrA''yurvandhakAntarasiddhaya na kevalaM cyavanAntaramalam , na vA kevalA'ntamuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sArvadikaprAptiralam , kintu cyavanAntarasadbhAve satya'ntamuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sArvadikaprAptirityetAvadeva / ata eva yatra mArgaNAsu nAnAjIvApekSayA cyavanAntarasadbhAve satyantamuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sAdikasadbhAvaH siddhastatra mArgagAsveva prastutAntaramantamuhUrtamabhihitam , na punarnirayagatyopAdimArgaNAntareSu / nanu mocyatAM nirayagatyodhAdimArgaNAntare'ntarmuhUrtabhavasthitikajIvAnAM sArvadikaprApterabhAvena tatra prastutAntaramantamuhUrtam , uktanItyA tattatra yathoktaM kiJcidabhyadhikaSAmAsAdipramANaM tu vakSyate ? iti ceda, na, yata uktayuktyA tasya tAvanmAtrasya sambhave'pi, tato'pi prabalena yuktyantareNa tattataH stokamapi sambhavati / tathAhi-baddhAyuSkAnAmazyaM cyavanabhAvAt , cyavamAnAnAM niyamato baddhAyuSkatvAcca cyavanA''yurvandhau parasparaM niyamitau / itthaM caughato mArgaNAsthAneSu votkRSTapade cyavanaparimANavadAyurvandhakaparimANaM saMkhyeyamasaMkhyeyamanantaM vA sadRzaM labhyate, tathaiva prAk parimANadvAre pratipAditaM ca, tenaiva nyAyenA''yurvandhakAntaramapi tattanmArgaNAsu granthAntaradarzitanAnAjIvAzrayacyavanAntareNa tulyameva sAdhanIyamucitaM pratibhAti, na punaH pUrvoktamabhyadhikaSaNmAsAdimAnam / yadyapyevaM tathA'pyekajIvApekSayA cyavanasya sAmayikatvenA''yubandhasyAntamuhUrtikatvena ca bAdhakasambhAvanayA nA'yamapi pakSa upAdAsyate, kintu 'NAUNa Neyavya'mityanena tatpratipAdakagranthAntaralAbhe tena, tadabhAve tathAvidhAptapuruSavizeSAt , tadabhAve tu prabalopapattyantaratastatsvayamunneyamityevameva vakSyate, uktasAdhanAbhAve tasya spaSTaM vaktumayuktatvAt / syAdyadi tatpratipAdakavacanAdInAmanyatamat , tadA tu tasya spaSTaM kathane'pi na bAdhA / na caikajIvAzrayA''yurbandhakAla-cyavanakAlayorantamuhUrta-samayamAtratayA bhavatUtkRSTapade nAnAjIvAzrayA-''yurvandhakAla-cyavanakAlayoratulyatvam , na punastayorantarasya kizcidApayeta, antaropapattAvekajIvAzrayacyavanakAlA-''yurvandhakAlavaiSamyasya bAdhakatvasambhAvanAyA evA'navakAzAditi vAcyam / nAnAjIvAnAzrityA''yurvandhe samApte tadantarasya, tadantare samApte punarapi tadvandhasya pravRtteriva nAnAjIvAnAzritya cyavanasamAptau tadantasya, tatsamAptau
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 ] vihANo mUlapaDiTibaMdho [ oghato'STAnAM jaghanyetara sthiti0 punarapi taccyavanapravRtte rAvazyakatvAdutkRSTapade tayoH kAlasya tAratamye utkRSTapade'ntaraparimANatAratamyamapi kathaM na syAt / yadi caikajIvAzrayacyavanakAlasya samayamAtratvenaikajIvazrayA''yurvandhakAlasyAntamuhUrtapramANatvena ca tayormadhye'saMkhyeyaguNahInAdhikatve'pi utkRSTapadagataikajIvAzrayA''yurvandhAntara -cyavanAntarayormadhye'saMkhyebhAgamAtreNa hInAdhikyAnnAnAjIvAzrayayostayormadhye syAttalpaprAyatvaM tulyatvaM vA tarhi tu na kaJcidoSamutpazyAmaH, navaraM tayostulyatvameva tulyaprAyatvameva veti tu prabalasAdhanAbhAve nizcetu' na yuktam, ityato'pi 'NAuNa Neyavtra' mityetra me vedAnIM samyag / nizvayatastu tasya sUkSmArthavedivedyatvAdityevaM vicAritaM yathAmati prasaGgavazAnnirayagatyo ghAdimArgaNAsthAneSvA''yuSo'nutkRSTasthiternAnAjIvAzrayotkRSTAntaram / etarhi tadeva vibhaNiSurAha mUlakRt - 'aNNaha NAuNa Neyavva' miti, gatArtham / kevalamanyatreti 'jahi savvaddhA' ityAdinA pratiSiddhaprakRtAntarAstiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAstathA 'paMcidiyatiriya-vigale' tyAdinA'bhihitaprakRtAntarA dvAdazamArgaNA ityevaM catuHsaptatimArgaNAbhyo 'nyatra' - nirayagatyoghAdinavanavatizeSamArgaNAstrityarthaH / tAca zeSamArgaNA imAH sarve nirayagatibhedAH, paryAptapaJcendriyatiryak, tirazrI, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, paryAptadvIndriya-trIndriya- caturindriya- paJcendriyAH, paryAptavAdarapRthivyaptejovAyu-paryApta pratyekavanaspatiparyAptatra sakAyabhedAH, sarve manovacoyogabhedAH, vaikriyA''hArakA ''hArakamizrakAyayogAH, strIvedapuvedI, matyAdijJAnacatuSkam, vibhaGgajJAnam, saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana- parihAravizuddhikasaMyama- dezasaMyamAH, cakSu-ravadhidarzane, zubhalezyAtrikam, samyaktvaugha kSAyika kSAyopazamikasamyaktvAni, sAsAdanaM saMjJimArgaNAsthAnaJceti / atredamavadheyam - yatra mArgaNAdAvAyuSa utkRSTAdisthiterbandhakaparimANamutkRSTapade'saMkhyalokAnnyUnaM tatra mArgaNAdau tadvandhakAnAM yathoktavivakSayA stokatvena kAdAcitkAntaramabhyupagamya pUrvaM bhaGgavicayadvAre paryAptatrAdara pRthivIkAyAdi mArgaNAsthAneSvAyuSo'nutkRSTasthitAvaSTau bhaGgA abhihitA / yadi tatra paJcasaGgrahAnusAreNa nirantarotpattivaccyavanAntaramapi nAbhyupagamyate, tadA tatrA'STamo bhaGgastathA nAnAjIvAzrayakAladvAre sarvAddhA, prastutadvAre'ntarapratiSedhazca draSTavyo bhavati / evamanya pi yathAsaMbhavaM jJeyamiti // 425-426 // tadevamabhihitamaSTAnAmapi prakRtInAmutkRSTAnutkRSTadvividhasthityorbandhakAnAM loke sarvathA'bhAvalakSaNamantaramoghata Adezatazca yathAsambhavam / sAmprataM tAsAmevASTAnAM jaghanyA-'jaghanya sthityostadvibhaNiSurAdau tAvadoghata Aha sataha lahU samayo hassAa ThiIa baMdhagANa guru / chammAsA alahUe NaMtaramAussa donhaM vi // 427 //
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 375 . (pre0) "sattaNha" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM 'hasvAyAH' jaghanyAyAH sthitebandhakAnAM "lahu samayo" ti 'laghu-jaghanyamantaraM 'samaya' samayamAnaM bhavati / sugamam / utkRSTa mAha-"guru" mityAdi, saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAnAM 'guru'-utkRSTa mantaraM punaH SaNmAsA bhavati, kSapakANAmeva jaghanyasthitibandhasvAmitvAt teSAM ca sarvathA'bhAvalakSaNasyAntarasyotkarSataH SaNmAsapramANatvAt / uktazca jovasamAsaprakaraNe-khabagesu chammAsA' iti / ajadhanyasthitibandhakAnAmAha-"alahue NaMtara"miti, saptAnAmalaghusthiterbandhakAnAM "NaMtara" ti antaraM na bhavati / sugamam , ekendriyAdisarvajIvarAzibhiH saptAnAmajaghanyasthitibandhasya nairantaryeNa karaNAta, teSAM bahUnAM rAzInAmavicchedena prApyamANatayA bandhakakAlasyaiva sarvAddhAtvAditi / athA'yuSa Aha"Aussa doNhaM vi" ti 'NaMtara' mityatrA'pi sambadhyate, tata AyuHkarmaNo 'dvayorapi'-jaghanyA yAH sthitebandhakAnAmajaghanyAyAH sthitebendhakAnAM cAntaraM na bhavati, na punaH kevalAnAmajaghanyasthiterbandhakAnAmityapizabdArthaH / sugama cedamapi, pratisamayaM dvividhasthityoranantAnAM bandhakAnAM lAbhena bandhakAddhAyA evAnAdyanantatvAt, yeSAM ca niravadhiko bandhakAddhA teSAM tvantaraM na labhyata ityanekazaH pratipAditamiti // 427 // __athAdezato vyAjihIpurAdau yAsu saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAnAmantaramuktanItyA na sambhavati, tAsu pratiSedhayannAha jAsu jahaNNaThiIe kAlo sattAha hoi smbddhaa| tAsu jahaNNaThiIe sattaNhaM aMtaraM Natthi // 428 // (pre0) "jAsu" ityAdi, yAsu tiryaggatyopAdipaJcacatvAriMzanmArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthitervandhakAnAM kAlaH sarvAddhA "hoi" tti ukto bhavati, tAsu mArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthitebandhakAnAmantaraM na bhavatItyakSarArthaH / bhAvArthastu prAgvat / yAsu saptAnAM jaghanyasthitervandhakakAlaH sarvAddhA,tA mArgaNAH punarimAH-tiryaggatyogha-savaikendriyabhedAH, sUkSmaugha-tatparyAptA-'paryApta-bAdarAparyAptabhedabhinnAzcatvAraH pRthivIkAyabhedAstathaivApkAya-tejaskAya-vAyukAyasatkAH pratyekaM catvArazvatvAro bhedAH, vanaspatikAyaughA-'paryAptapratyekavanaspatikAyabhedo, sarve sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, audArikamizra-kArmaNakAyayogI, matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'zubhalezyAtrikA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjya'nAhArakamArgaNAzceti // 428 // uktazeSamArgaNAsu prastutAntarasya sambhavAttajjaghanyetarabhedena darzayannAha sesAsu lahu samayo gurumatthi duNara-paNidiya-tasesu / paNamaNavaya-kAyesu urAliya-avea-lohesu // 429 //
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnA jaghanyasthiti0 mai-sua-saMyama-samaia-suhumesu ackkhu-ckkhu-sukkaasu| samma-khaia-saNNIsu bhaviyA-''hAresu chammAsA // 430 // vAsapuhuttaM mnnusii-nnpuNsgi-tthi-mnnnnaannu-vsmesu| sAhiyavAso havae pum-tiksaayo-hijuglesu||431|| ahavA tikasAyesu chammAso-hijugalammi biMti pare / vAsapuhuttaM chee aTThArasa jlhikoddikoddio||432|| (gotiH) sesAsu maggaNAsuaMgulabhAgo bhave asNkhymo| (pre0) "sesAsu" ityAdi, uktatiryaggatyoghAdipaJcacatvAriMzanmArgaNA utsRjya zeSAsu nirayagatyodhAdipaJcaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu punaH saptAnAM jaghanyAyAH sthiterbandhakAnAmantaraM prApyate, tacca "lahu samayo' tti jaghanyaM samayamAtraM bhavati / utkRSTaM tarhi kiyadbhavatItyAha"gurumatthi" ityAdi, aparyAptamanuSyamAnuSIbhedavarjitayorogha-paryAptabhedabhinnayordvayornaragatibhedayostathaivaugha--paryAptabhedabhinnayoyoH paJcendriyajAtibhedayoIyozca trasakAyabhedayoH, paJcamanoyogabhedeSu, paJcavacoyogabhedeSu, kAyayogaudhe, audArikakAyayoge, apagatavede, lobhakaSAye, matijJAnazrutajJAna-saMyamaugha-sAmAyikasaMyama-sUkSmasamparAyasaMyama-cakSurdarzanA-'cakSurdarzana-zuklalezyA-samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMjJi-bhavyA-''hArakeSvityevaM samuditAsu trayastriMzanmArgaNAsu "chammAsA" tti SaNmAsA bhavati / kutaH ? etAsu pratyekaM saptAnAM jaghanyasthitivandhasya kSapakasvAmikatayA kSapakANAM sarvathA'bhAvalakSaNotkRSTAntarApekSayA tallAbhAt , kSapakANAmutkRSTAntarasya SaNmAsatvAcceti / anyatrAha-"vAsapuhutta"mityAdi, mAnuSI-napuMsakaveda-strIveda-manaHparyavajJAnau-pazamikasamyaktvalakSaNAsu pazcamArgaNAsu prastutAntaraM varSapathaktvaM bhavati / nanu bhavatvaupazamikasamyaktvamArgaNAyAM jaghanyasthiterbandhakAnAmutkRSTAntaraM varSapRthaktvam , upazamakAnAM nAnAjIvAzritotkRSTAntarasya jIvasamAse "vAsapuhuttamuvasAmaesu" ityanena varSapRthaktvAbhidhAnAt / na punaH zeSamAnuSyAdimArgaNAsvapi tadyujyate, tAsu kSapakANAmeva jaghanyasthitibandhasvAmitvena manuSyaganyodhAdimArgaNAvatpaNmAsapramANasyaiva tasya yujyamAnatvAt ? iti ced, ucyate, -tattadvedatattajjJAnAdinA'viziSTAnAM sAmAnyajIvAnAM siddhayagamanalakSaNamantaramutkRSTataH SaNmAsAdadhikamabhavadapi tattadvedatattajjJAnAdinA viziSTAnAM svyAditattalliGginAmavadhyAditattajjJAninAM vizeSato yathA-strIvedanapuMsakavedasiddhAnAmutkRSTataH saMkhyeyAni varSasahasrANi, puvedasiddhAnAM sAdhikavarSamAnam, yathA cA''bhinivodhika-zrutA-'vadhijJAnapazcAtkRtAnAM sAdhikavarSamAnam , Abhi
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnA jaghanyasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram / [ 377 nibodhika-zrutA-'vadhi-manaHparyavajJAnacatuSkapazcAtkRtAnAM jIvavizeSANAM tu saMkhyeyAni varSasahasrANyuskRSTAntaraM bhavati / uktaM ca siDaprAbhRtavRttI _ 'purisasiddhANaM purisANaMtarasiddhANaM ya doNhaM vi bhaMgANaM aMtaraM vAsaM ahiyaM / sesapurise itthi-NapuMsagabhaMgesu saMkhejjANi vAsasahassANi aMtaraM' tti gAthArthaH // 68 // ' iti / tathA 'sesANaM vigappANaM vAsaM ahiyaM, taM jahA-"AbhiNibohiyasuyaohinANapacchAkaDANaM eyaM 'maNapajjaNANarahe' tti maNapajjavaNANarahiyANaM / sahiyANaM puNa sesabhaMgANaM AbhiNibohiyasuyamaNapajjavaNANapacchAkaDANaM vA 'saMkhasama' tti saMkhejANi vAsasahassANi tti gAthArthaH / / 73 // ' iti / tathaiva tattadveda-tattajjJAnenA'viziSya sAmAnyataH kSapakajIvAnAmutkRSTAntarasya SaNmAsapramANatve'pi tattadvedAdinA viziSTAnAM tadUtkRSTAntaramadhikaM prApyate, tacca strIvedaviziSTAnAM varSapRthaktvam , tata eva mAnuSINAmapi varSapRthaktvam , napuMsakavedijIvAnAM manaHparyavajJAninAM ca varSapRthaktvaM vijJeyam, puvedena kSapakazreNiM samArUDhAnAM tu tatsAdhikavarSapramANamevotkRSTato'pi bhavati / itthamevAvadhijJAninAmavadhidarzaninAmapi kSapakANAM pratyekamutkaSTAntaraM sAdhikavarSapramANaM bhavati, ata evAnupadaM puvedAdimArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthite nAjIvAzrayamutkaSTamantaraM sAdhikavarSapramANaM vakSyate / nanu 'purise vAsaM ahiyaM' iti siddhaprAbhRtavacanAt tadanusAreNa bhavatu puvedikSapakAntarAdhInaM prastutAntaramutkRSTataH sAdhikavarSapramANam, evaM 'sesANaM vAsahiye' iti tadvacanAt tadanusAreNAvadhijJAnAdimArgaNAsu sAdhikavarSamAnaM ca, na punarmAnuSI-strIveda-napusakaveda-manaHparyavajJAnamArgaNAsu tadvarSapRthaktvaM bhaNyamAnamupapattipathamAmRzati, strIvedAdisiddhAnAmutkRSTAntarasya saMkhyeyavarSasahasrapramANakathanAd ? iti ceda, na, bahuvAcitve'pi pathaktvazabdasya dRzyamANatvAt / uktaM copazamanAkaraNacUrNI-"puhuttasaho bahuvAcI" iti / itthaM ca varSapRthaktvamityanena sambhavadahuvarSapramANAntarasyA'pi grahItuM zakyatvAdityalaM vistareNa / puvedAdimArgaNAsvevAha-"sAhiyavAso" ityAdi, puruSavede "tikasAyohijugalesu" ti lobhakaSAye bhaNitatvAttadvarjeSu triSu krodhAdikaSAyeSu, avadhijJAne'vadhidarzane cetyevaM samuditAsu SaNmArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAnAmutkRSTamantaraM sAdhikavarSamAnaM bhavati / kaSAyatrike matAntareNAha-"ahavA" ityAdi, lobhavarjakrodhAdikaSAyatrike ''thavA'-matAntareNa prastutAntaraM SaNmAsA bhavati / avadhijJAnA-'vadhidarzanamArgaNAdvaye'nantaraM sAdhikavarSamAnaM darzitam. sAmprataM mahAbandhakAramatena tatpUrvApekSayAvilakSaNameveti kathayati-"ohijugalammi"ityAdi, avadhijJAnA-'vadhidarzanamArgaNAdvayalakSaNe'vadhiyugale prastutAntaraM "biMti pare" ti pare-mahAbandhakArA buvanti-pratipAdayanti / kiyadityAha-"vAsapuhuttaM" tti varSapRthaktvamiti / "chee aTThArasa jalahikoDioDIo" ti chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM saptAnAM javanyasthiterbandhakAnAmutkRSTAntaramaSTAdaza 'jaladhikoTikoTayaH' - sAgaropamakoTikoTayo bhavati / athoktazeSamArgaNAsu prastutAntaramAha-"sesAsu" ityAdi, aSTau nirayabhedAH, catvAra
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 ] baMdhavahANe mUlapaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvaja nAmajaghanyasthiti0 stiryakpaJcendriyabhedAH, aparyAptamanuSyaH, triMzaddevagatimArgaNAbhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyaH, ogha - bAdaraugha - bAdaraparyAptabhedabhinnAH pRthivyAdInAM pratyekaM trayastraya iti dvAdaza bhedAH, pratyekavanaspatikAyaudha- tatparyAptabheda, aparyAptatrasakAyaH, vaikriya-tanmizra kAyayogI, AhAraka-tanmizra kAyayoga, vibhaGgajJAnam, parihAravizuddhikasaMyama- dezasaMyamau, tejaH - padmalezye, kSAyopazamikasamyaktvam, samyagmithyAtvaM sAsAdanaM cetyevaMrUpAsUktazeSAstrazItimArgaNAsu saptaprakRtInAM jaghanya sthitervandhakAnAmutkRSTAntaraM kSetrato'GgulA saMkhyabhAgapramANaM bhavati, kAlatastvasaMkhyeyotsapiNyavasarpiNya iti prAgvajjJeyamiti // 429-430-431-432 // atha mArgaNAsthAneSveva saptAnAmajaghanyasthiternAnAvandhakAzrayamantaramAhaajahaNNAa ThiIe'NukkosaThiivva savvAsu // 433 // (pre0) "ajahaNNAa" ityAdi, sarvAsu nirayagatyoghAdyanAhAraka mArgaNAparyantAsu saptatyutarazatamArgaNAsu prastutatvAnmUlaprakRtInAmajaghanyAyAH sthiteryandhakAnAM jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamapyantaram "NukkosaThiivva" tti saptAnAmanutkRSTasthitervandhakAntaravat 'sattaNha apajjaNAre AhAra - duge viutrvamise ya' / ityAdi (419...423) gAthApaJcakenoktamAnaM bodhyam / tadyathA - aparyAptamanuSyA-sshArakakAyayoga- vaikriyamizrakAyayogA'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamau - pazamikasamyaktvamizra - sAsvAdana lakSaNeSu navamArgaNAsthAneSu jaghanyataH samayaH, chedopasthApana saMyame tu tajaghanyatastriSaSTivarSasahasrANi parihAravizuddhikasaMyame punazraturazItivarSasahasrANi, etA ekAdazamArgaNA vihAya sesAsu nirayagatyoghAdimArgaNAsu tvajaghanyasthitibandhakAnAmantarameva na bhavati / prastutAntaramutkRSTataH punaraparyAptamanuSya- mizradRSTi-sAsvAdana mArgaNAtraye palyopamasyA'saMkhyeyabhAgamAtram, vaikriyamizrakAyayoge dvAdaza muhUrtA:, AhAraka- tanmizra kAyayogamArgaNAiye varSapRthaktvam, apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH SaNmAsAH aupazamikasamyaktve tu sapta dinAni, chedopasthApana saMyama-parihAravizuddhikasaMyama mArgaNayoH punaridamutkRSTamantaramaSTAdaza sAgaropamakoTikoTayo bhavati / etacca jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamapi saptakarmaNAmajaghanyasthitibandhakAnAmantaraM sarvathaiva saptAnAmanutkRSTasthitervandhakAnAmantaravadvibhAvanIyamiti // 433 | uktamAyurvarja saptAnAM jaghanyA- 'jaghanyasthityornAnAjIvAzrayaM jaghanyotkRSTabhedabhinnamantaraM mArgaNAsthAneSvapi / atha zeSasyAyuH karmaNastadvibhaNipura videzene vAha jAsu aNukkosAe Thia Aussa aMtaraM Natthi / tAsu jahaNaThia vi aMtaramAussa Neva bhave // 434 // sesAsu lahuTiIe ukkosaThiivva aMtaraM yaM / ajahaNNAa ThiIeNukkosaThiivva savvAsu // 435 //
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo jaghanyetarasthiti0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 379 ___(pre0) "jAsu' ityAdi, yAsu mArgaNA AyuSo'nutkRSTAyAH sthiterbandhakAnAmantaraM "Natthi" tti 'Aussa ' aMtaraM No'NukkosAra ThiIa' ityAdinA prAka pratiSiddhaM tAsu tiryaggatyodha-sarvaikendriya-sarvasAdhAraNavanaspatikAyau-dha-sUkSmaugha--tatparyAptA--'paryApta-bAdaroghA--'paryAptabAdarabhedabhinna-pathivyaptejopAyukAya-vanaspatikAyaugha-pratyekavanaspatikAyaugha-tadaparyApta-kAyayogodhau-dArikodArikamizrakAyayoga--napuMsakaveda-kaSAyacatuSka--matyajJAna-zratAjJAnA--'saMyamA-'cakSurdarzanA--'zubhalezyAtrika-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMzya-'nAhArakalakSaNAsu dviSaSTimArgaNAsu "jahaNNaThiIa vi" ti AyuSo jaghanyAyAH sthiterbandhakAnAmapyantaraM naiva bhavet / na kevalamajaghanyasthitebendhakAnAmantaraM na bhavati, kintu jaghanyasthiterbandhakAnAmantaramapi naiva bhavatItyapizabdArthaH / kuto'jaghanyasthiterbandhakAnAmiva na bhavati ? asaMkhyeyalokAdinA rUpeNa bandhakaparimANasya sAmyAditi / "sesAsu" tti anantaroktAH dviSaSTimArgaNAH parihatya nirayagatyopAdyakottarazatamArgaNAsu saptAnAM laghusthiterbandhakAnAm "ukkosaThiivva aMtaraM Neya"miti jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamantaramutkRSTasthiterbandhakAnAm 'AussukkosAe ThiIa savyAsu aMtaraM NeyaM / hassaM samayo jeTa aMgulabhAgo asNkhymo|'424|| ityanena pratipAditAntaravajaghanyataH samayaH, utkRSTatastvagulAsaMkhyabhAgapramANaM jJeyam / nirayagatyoghAdyAH zeSamArgaNAH punarimA:-sarve nirayagatibhedAH, sarve paJcendriyatiryagbhedAH, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, sarve dvi-tri-catuH-paJcendriyajAtibhedAH, paryAptavAdarAH pRthivyaptejovAyukAyAH, paryAptapratyekavanaspatikAyaH, sarve trasakAyikAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-strIveda-puveda-mati-zratA-'vadhimanaHparyavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamaugha-sAmAyika- chedopasthApana-parihAravizaddhikasaMyama-dezasaMyama-cakSadarzanA-'vadhidarzana-tejaH-padma-zakalezyA-samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamika-sAsvAdana-saMjJimArgaNAzceti / AyuSo'jaghanyasthitendhakAnAmAha-"ajahaNNAa" ityAdi, ajaghanyasthiterbandhakAnAM jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamantaraM punaH "aNukkosaTiivva savvAsu" ti sarvAsu dviSaSTayu - ttarazatamAgaNAsvapyAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakAnAM prAgasminnevA'ntaradvAre'jahi savvaddhA kAlo'NukosaThiIa Augassa bhave / tahi tIa aMtaraM No sesAsu bhave laha smyo||425|| paMciMdiyatiriya-vigala-paNidiya-tasesu siM apajjesu / bhinnamuhuttaM jeDha aNNaha gAuNa NeyavvaM' // 426 / / ityanenoktAnutkRSTasthitibandhakAntaravajjJAtavyamiti // 434-435 / / pradarzitamAyuSo'pi jaghanyA-'jaghanyadvividhasthitibandhayo nAjIvAzrayaM jaghanyotkRSTabhedabhinnadvividhamantaram / tasmi~zca pradarzite niSThitaM nAnAjIvAzrayamantaradvAramiti / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre trayodazaM nAnAjIvAzrayamantaradvAraM samAptam // |
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyataH nAsti utkRSTataH - nAsti gati0 indriyaH kAya yoga veda0 kapAya0 Ayurvarjasapta mUlaprakRtInAmutkRSTA 'nutkRSTasthitibandhayornAnAjIvAzrayAntarapradarzakaM yantram utkRSTasthiteH ajaghanyA'nutkRSTasthityoH pratyekam -jJAna0 saMyama0 darzana0 lezyA0 bhavya0 sarva ekendriya bhedA samyaktva. saMjJI0 AhArI sarvamArgeNA gAthAGkAH oghavat samayaH 7 32 aGgalA'saMkhyabhAgaH (kSetrataH) sarva0 12 sarva sUkSmA paryApta | zrodha-bAdarodha- tatpavAdarabhedabhinnapRthi ryAptibhedabhinnapRthivya vyaptejovAyubhedAH, ptejovAyubhedAH, vanaudhA 'paya prityeka pratyeka vanaughatatparyAvana0 sarvasAdhAraNa ptabhedau, sarvatrasavanabhedAzca0 25 bhedAzvara 17 sarva0 zrI sarva sarva0 sarva0 sarvavikalapaJcendri0 sarva sarva 0 sarva0 sarva0 sarva 0 sarva0 sarva0 47 138 415 18 4 4 7 7 3 6 2 2 samayaH samayaH samayaH samayaH samaya lyopasA dvAdaza varSa saMkhyA muhUrtA ktvam aparyApta manuSya0 1 sAsvAdana, mizra0 2 papamA sapta dinA sAH vaikriya-grAhAra mizra. 1 ki. prada 1 sUkSmasapararA 1 63 sahasra- 84sahasra zrogha varSANi | varSANi vat 18koTi-18koTi- zeSamArgakoTisA - koTisA | NAsu ni naronama garopama nAsti zeSa0 vedopasthA- parihAra* vizuddhika0 1 pana0 1 praza mika. 1 1 420 423 46 1 420 423 sarva0 16 sarva0 42 3 1 2 2 1 416 416 416 416 | 416 421 421 | 422 422 422 'apavAda:- apagataveda-sUkSmasamparAsaMyamayorutkRSTato varSa pRthaktvam, na tvagulAsaMkhya bhAga: ( gA0-418) / 417 421 Morary.org zapa0 15 zepa0 3 sarva= 4 sarva0 7 zepa0 4 sarva0 3 sarva0 6 sarva0 2 zepa0 5 sarva 2 sarva0 2 156
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyataH utkRSTataH kAya0 gati0 tiryaggatyaugha indriya sarva ekendriyabhedAH, yoga veda0 kapAya0 jJAna0 Ayurvarjasa mUlaprakRtInAM jaghanyasthitibandhasya nAnAjIvAzrayAntarapradarzakayantram nAsti nAsti samyaktva caudArikamizra kArmagA0 vanaughA 'paryAptapratyekavanabhedau, sarvasAdhAraNavana bhedAzca, saMyama saMyamaH, | sarvasUkSmA paryAptavAda ra bheda bhinnapRthivyaptejovAyubhedAH, yati darzana0 lezyA0 azubha0 bhavya0 zrabhavya0 mithyAtva0 gAthAGkAH matyajJAna0 zrutAjJAna0 2 saMjJI saMjJI, AhArI anAhAraka0 sarva mArgaNAH 7 45 1 manuSyodha- tatparyApta. 2 paJcandriyodha tatparyApta0 428 25 1 zroghavat samayaH sarvamanovacobheda0 2 kAyayogaugha0 graiaudArika0 2 apagataveda0 3 1 paNmAsA: 1 1 1 sakAaugha tatpa lobha0 matijJAna0 zrutajJAna0 2 saMyamI0 sAmA vikara sUkSma0 3. saMjJI, 0 AhArI, cakSuH pracakSu0 2 zuklA, 1 bhavya 0 1 samyaktvaugha0 kSAyika * 33 426-430 1 puruSa0 1 zeSa0 3 1 2 samayaH 1 1 nAdhikavaH varSapRthaktvaM, mAnuSI, 1 pravRdhi0 1 zravadhi0 1 samaya: 6 strI0 manaH paryava0 2 praupazamika0 431 2 5 431 1 samayaH 18 koTikoTi aGgalA'saMkhyasAgaropamaH 1 samayaH 432 1 bhAgaH (kSetrataH ) rASa0 zeSa zepaH o vibhaGgaH 1 chedopasthApana parihAra0 deza0 2 43 10 15 80 tejaH padma0 2 kSAyopazamika0 sAsAdana0 mizra = 3 433 www.ainelibrary.org
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyuSa utkRSTAdicaturvidhasthitivandhasya nAnAjIvAzrayAntarapradarzakantrakam utkRSTasthiteH jaghanyasthiteH ajaghanyA-'nutkRSTasthityoH jagha0-proghavatsamayaH | proghavat nAsti samayaH aoghavat nAsti samayaH aGgalA'saMkhya | anyato bhAgaH antarmuhUrta khyabhAgaH | jJayam samayaH utkRSTataH- aGgalA'saM gatiH / sarva0 47 sarva 19 tirghaggatyodhaka paJcendritirya- zeSa 46 ] tiryagatyogha0 godha-tadaparyA- 44 ptabhedau, 2 sarvavikalapaJce dvi-tri-catu:sarva ekendriyabhedAH paJcendriyaugha- zeSa04|| ndriyabhedA: 12 | sarva ekendriyabhedAH 7 tadaparyApta | bhedAH 8 auSa-bAdarauva-tadaparyApta- paryAptabAdarapRthi- augha-bAdaraugha-tadaparyApta sakAyauSa- sakSmaugha-tatparyAptA-'paryApta- vyaptejovAyu- | sUkSmaugha-tatparyAptA-'paryA zeSa bhedabhinnapRthivyaptejovAyu- bhedAH, paryApta | ptabhedabhinnapRthivyaptejobhedAH, pratyekavanauSa-tada- pratyekavana0 sarva- vAyubhedAH,pratyekavanaughaparyAptabhedau, vanogha-sarva- trasabhedAzca. tadaparyAptabhedo, vanauSa0 sarvasAdhAraNavanabhedAzca, sAdhAraNabhedAzca. 34 / / sarva kAya 42 zeSa0 yoga0 / sarva0 16 kAyayogaugha0 audArika- zeSa0 tanmizrayogau ca, 3 kAyayogoSa0 audArika13 tanmizrayogau ca, 3 13 veda0 |traye'pi, 3 nasaka0 zeSa0 2 napusakaveda. zeSa0 2 kaSAya0 sarva0 4 sarga sarva0 jJAna0 sarva0 7 | matyajJAna-zratAjJAne, 2, zeSa05 / | matyajJAna-zrutAjJAne, 2 ziSa0 saMyamA sarva0 6 asaMyama0 1 zeSa05 asaMyama zeSa05 zeSa02 darzana | sarva0 1 zeSa0 2 / acakSu0 lezyA0 | sarva0 3 avakSu0 6. kRSNAdyazubha bhavyA-'bhavyau, | zubha0 3 kRSNAdyazubha0 zUbhaka bhavya0 sarva0 2 bhavyA-'bhavyau, samyaktva. sarva0 5-mithyAtvam , 1 zeSa 4 / mithyAtvam , asaMjI, zeSa0 4 saMjJI01 saMjI0sarva0 2 asaMjJI. 1 saMjJI, 1 | pAhArI, AhArI| AhA01| AhArI, sarvamArgaNAH- 163 101 62 12 gAthAGkA:- 424 434 435 / 425-434-435 426-435426-35 //
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturdazaM bhAvadvAram // etarhi caturdazasya bhAvadvArasyAvasaraH, tatra prastuto'STamUlaprakRtInAmutkRSTAdisthitibandha oghata Adezapazamika kSAyika kSAyopazamikau-dayika pariNAmikabhAvAnAM madhye kena bhAvena jAyata ityetaddarzayannekAmAryAmAha - ahaM kammANaM cavviANa vi ThiINa bhAveNaM / odaieNaM baMdhI emeva haveja savvAsu // 436 // (pre0 ) " aTThaNha" mityAdi, jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mUlakarmaNAM "cauvvihANa vi ThiINa" tti utkRSTA 'nutkRSTa- jaghanyA-'jaghanyabhedAccaturvidhAnAmapi 'sthitInAM' sthitivizeSANAm, asya ca 'baMdho' iti pareNAnvayaH, tatastAsAM bandhaH, bhavatIti zeSaH / kena bhAvenetyAha"bhAveNaM odaieNaM" ti audayikena bhAvena / kutaH ? iti cet, sthitibandhasya kaSAyapratyayatvAt / uktaM ca-'ThiiaNubhAgaM kasAyao kuNai" iti / kaSAyastvaudayikabhAva eva yataH karmaNAM vipAkodbhavalakSaNa udayastena nirvRttaH, tatprayojano vA yo bhAvaH sa audayikabhAva ucyate / uktaM ca tatvArthavRttau - 'karmavipAkAvirbhAva udayaH, tatprayojanastanivRtto vA audayiko bhAvaH' iti / 1 idamuktaM bhavati - jIvasya nairayikatvAdipariNAmAH nirayagatyAdikarmaNAM vipAkodayajanyatvAd yathA audayikabhAvAstathA'nantAnubandhyAdi kaSAyodayajanyatvAtsthitibandhahetubhUtAH kASAyikAtmapariNAmA apyaudayikabhAvA eva / uktaJca tatraiva - 'narakagatinAmakarmodayAnnarakagatiraudayiko'bhidhIyate bhAtraH, kaSAyamohanIyodayAcca krodhI mAnItyAdyauyikaH' ityAdi / ityataH suSThuktam 'bhAveNa odaiNa baMdha' iti / atha mArgaNAsthAneSvapi caturvidhAyAH sthitervandha audAyikabhAvenaiva, atastAsvapi tathaiva tribhaNiSuratidezenAha - "emeva havejja savvAsu" tti evameva yathA oghato jJAnAvaraNAderanyatamasyA api prakRterutkRSTAdyanyatama sthitibandha audayikabhAvenoktastathA nirayagatyoghAdiSvanAhArakaparyantAsu sarvAsu mArgaNAsvapyasAvaudayikabhAvenA'vasAtavya ityarthaH / etena hi sthitibandhe kASAyika audayikabhAva evA'sAdhAraNo heturanvayavyatirekavyabhicArAbhAvAt, na punaranye gatyAdyodayikabhAvA aupazamikAdaya bhAvA vA, upazAntamohAdiguNasthAne teSAM sadbhAve'pi sthitibandhasyAbhAvenA'nvayavyabhicArAdityapi vijJeyam / atra tu dvitIyAdiSu tRtIyAdiSu vA samayeSvavasthAnaM sthitirityeva niruktirAzrayaNIyA, na punaH sthAnaM sthitiriti, upazAntamohAdiguNasthAne badhyamAnadalikAnAM samaya-dvisamayA'vasthAnasyA'bhimatatvAt /
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 ] hA mUlapaibaMdho [ oghAdezatazcaturvidhasthitibandhe bhAva0 yadavAci zatakacUrNiTIppanake'kalitakRtyA'kRtya karmakardamakalApakalaGkitakutArkikatarkitatarkatimirataraNibhimu nimanaH kumudacandraiH zrImanmunicandraiH sUritallajai: - 'alpaM'- stokaM kaSAyAbhAvena tatpratyayasthityanubhAgApoDhatayA alpasthityanubhAgatvAt / tathAhi tatkarma prathamasamaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye nirjIryata' iti / nanu 'evamapi dazamaguNasthAne lobhasUkSma kiTTyudayasadbhAve'pi mohanIyasya sthitibandho naiva jAyate, itthaM ca vidyate tatra kAraNasace kAryAbhAvalakSaNo'nvayavyabhicAraH / na ca tatra sUkSmakaSAyasyaivodayaH, sa cAdhikRtauyikabhAvAntargatatayA na gRhyate, bAdarakaSAyodayasyaivA'dhikRtatvAdityapi vaktu N zakyate / evaM sati dazamaguNasthAne jJAnAvaraNAdInAM sthitibandhasyAbhimatatvena vyatirekavyabhicArasya durvAratvAt ?' iti ced, na sati prakRtitrandhe evaM sthitibandhasadbhAvA- sadbhAvacintanasya prastutatvAt / na hi dazamaguNasthAne mohanIyaprakRtivandhe pravartamAne'pi tatsthitibandhAbhAvaH pravartate, yena sUkSmalobhakiTTyudayasadbhAve'pi mohanIyasthitibandhAbhAvalakSaNo'nvavyayabhicArassyAt / yAsAM tu jJAnAvaraNAdiprakRtInAM tatra bandhaH pravartate, tAsAM tu sthitibandho'pi jAyata eva / itthaM bAdarakaSAyodayameva prastutaudadhika bhAvatayA'bhyupagamya vyatirekavyabhicAraprasaGgApAdanaM niravakAzameva / ata evA'dhastanaguNasthAneSu kApAyikaudayikabhAvasya saMtataM pravartamAne'pi tatrA''yuSaH sthitibandhasyA'sArvadikatve'pi na kAcitkSatiH, Ayurvandhasyaiva kAdAcitkatvAt prakRtibandhasadbhAve tu tadIyasthitibandhasya niyamataH pravartanAccetyalaM pallaviteneti ||436|| tadevamoghata AdezatA'STAnAmapi mUlaprakRtInAmutkRSTAdicaturvivasthitibandhe kRtA bhAvaprarUpaNA, tasyAM ca kRtAyAM gataM caturdazaM bhAvadvAram / aSTAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTAdicaturvidhasthitibandhe bhAvapradarzakayantram kutra oghataH sarvamArgaNAsthAneSu ca. keSAm aTukarmasatkotkRSTAdicaturvidhasthitInAM pratyekam / / iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre caturdazaM bhAvadvAraM samAptam // kena bhAvena bandhaH audayikena bhAvena
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcadazamalpabahutvadvAram // atha prAptam "appabahu" ityanenoddiSTa caramamalpabahutvadvAram / atra hi mUlakarmaNAmutkRTAdisthiterbandha-bandhakaparimANabhedAnmukhyatayA sottarabhedaM dvividhamalpabahutvaM vaktavyaM bhavet / ___ tatra bandhakaparimANAlpabahutvaM tridhA / tadyathA- (1) utkRSTA-'nutkRSTasthitibandhakapadadvayApekSam , (2) jaghanyA-jaghanyasthitivandhakapadadvayAzrayam , (3) utkRSTa-jaghanyA-'jaghanyAnutkRSTasthitibandhakarUpapadatrayasamAzritaM ca / etAni caikaikamapi pratyekaM mUlakANyAzritya vaktavyAni / sthitibandhapramANAlpabahutvantu svasthAna-parasthAnabhedato dvidhA, tatra svasthAna utkRSTa-jaghanyapadadvayamapekSyakavidhamevAlpabahutvam , parasthAne tu trINi / tadyathA-AdyaM kevalamutkRSTapadApekSam, dvitIyaM kevalaM jaghanyapadamadhikRtya, tRtIyaM tu jaghanyotkRSTapadadvayaM pratItyeti / tatra hi Adau tAvadandhakaparimANAlpabahutvaM bibhaNipurutkRSTA-'nutkRSTasthityadhikRtyAhaukkosAa ThiIe aTThaNhaM baMdhagA munneyvaa| savvatthovA tatto'NukkosAe aNaMtaguNA // 437 // (pre0) "ukkosAa ThiIe" ityAdi, jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamutchaTAyAH sthitebandhakA jJAtavyA iti saMTaGkaH / kiyanta ityAha-"savvatthovA" tti sarvastokAH, anantaravakSyamANadvitIyapadApekSayA stokA ityarthaH / tarhi dvitIyapade kiyanta ityAha-"tattoNukkosAe" ityAdi, pUrvoktapadAnAmanuvartanAd dvitIye carame vA pade jJAnAvaraNAdInAM pratyekamanutkRSTAyAH sthiterbandhakAH "tatto" tti tebhya utkRSTasthitibandhakebhyaH "aNaMtaguNA" ti anantaguNA iti / iyamatra bhAvanA-jJAnAvaraNasyotkRSTasthiterbandhakAH paryAptasaMjJipaJcendriyA eva sambhavanti, te cAsaGkhayeyAH / jJAnAvaraNasyAnutkRSTasthiterbandhakAstu sUkSmanigodaparyantAH sarve, te cAnantAH, tathA satyutkRSTasthiterbandhakA anutkRSTasthiterbandhakApekSayA stokA bhavanti, utkRSTasthiterbandhakApekSayA'naskRSTa sthiterbandhakAstvanantaguNA eva / itthameva darzanAvaraNAdiSvapi pratyekaM draSTavyamiti // 437 // athAdezato vyAjihIrSarAdau tAvadAyurvarjasaptaprakRtIradhikRtyAhatiriye kaay-urldug-kmm-nnpum-cuksaay-aytesu| duaNANa-aNayaNesu tiasuhalesAsu micche ya // 438 // bhavi-yiyarA-'saNNIsuAhAri-yaresu hunti svv'ppaa| sattaNhukkosAe to iyarAe aNaMtaguNA // 439 //
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmutkRSThetarasthitibandhakAnAM (pre0) "tiriye kAyaurale"tyAdi, akSarArthastu sugamaH, navaram "uraladuge" tyanenaudArikau-dArikamizrakAyayogau, "Napume"tyanena napusakavedastathA "tiasuhalesAsu" ityanena kRSNa-nIla-kApotalezyAzca grAhyA / ityevaM sArdhagAthayA saMgRhItAsu tiryaggatyoghAdyanAhAriparyantAsu trayoviMzatimArgaNAsu "hunti" ti bhavanti / bandhakA ityanuvartate, kasyAH sthitendhakAH kiyantazcetyAha-"savvappA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAM pratyekamutkRSTAyAH sthiteH sarvAlpAH / "to iyarAe" ti 'tata:'-utkRSTasthitibandhakebhyaH 'itarAyAH'-utkRSTetarAyAH anutkRSTAyA anantaguNAH, bandhakA iti gamyate / atrApi sarvamoghabadbhAvanIyam , navaramasaMjJimArgaNAyAmutkRSTasthitebandhakAH paryAptA asaMjJipaJcendriyA iti vaktavyamiti // 438-439 / / atha gAthAdvayena zeSamArgaNAsu prakRtAlpabahutvamAhapajjamaNusa-maNusIsu svvtthaa-''haardug-aveesu| maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaaresu||440|| suhummi ya sattaNhaM ukkosAe ThiIa thovA to| aparAe saMkhaguNA asaMkhiyaguNA u sesAsu // 441 // (pre0) "pajjamaNuse"tyAdi, paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNayoH, sarvArthasiddha vimAnadevagatibhedA''hArakA-''hArakamizrakAyayogA-'pagatavedamArgaNAsu, manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNayoH, sAmAyikachedopasthApana--parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsu sUkSmasamparAyamArgaNAyAM cetyetAsu samuditAsu paryAptamanuSyAdisUkSmasamparAyAntAsu dvAdazamArgaNAsa pratyekaM "sattaNha" mityAdi, AyurvarjAnAM saptaprakRtInAmutkRSTAyAH sthiteH stokAH, bandhakA iti gamyate, / "to" ti 'tataH'-utkRSTasthitibandhakebhyaH "aparAe saMkhaguNA" tti 'aparAyA'-anutkRSTAyAH sthiteH saMkhyeyaguNA iti / sagamaM caitad , etAsu pratyekamutkRSTato'pi saMkhyeyAnAM jIvAnAM lAbhAd , ekasthitibandhasthAnAtmikAyA utkRSTasthiteH kepAzcit kadAcidvandhaprAyogyatvAcceti / uktazeSAsu pazcatriMzaduttarazatamArgaNAsvAha-"asaMkhiyaguNA u sesAsu" ti uktazeSamArgaNAsu tu pratyekaM saptAnAM mUlaprakRtInAmanutkRSTasthiterbandhakA utkRSTasthitibandhakebhyo'saMkhyeyaguNAH, utkRSTasthitebandhakAstu stokA ityarthaH / kutaH ? evaM jJAyata iti cet , "aparAe" ityasya pUrvato'nuvartanAt , saptAnAM mUlaprakRtInAM prastutatvAt zeSasyArthAdgamyatvAcca 'asaMkhiyaguNA u sesAsu' ityetAvanmAtroktyA'pi vyAkhyAtArtho'vabudhyata iti / zeSAH paJcatriMzadabhyadhikazatamArgaNAstvimAH-aSTau narakagatimArgaNAbhedAH, catvAro'pi tiryakpaJcendriyabhedAH, manupyaughA--'paryAptamanuSyabhedau, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjAH zeSA ekonatriMzadevagatimArgaNAbhedAH,
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSa utkRSThetarasthitibandhakAnAM ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [387 ekonaviMzatirapIndriyamArgaNAbhedAH, dvicatvAriMzadapi kAyamArgaNAbhedAH, pazca manoyogabhedAH, pazca vacoyogabhedAH, vaikriya-vaikriyamizrakAyayogabhedo, strIveda-puveda-matijJAna-zrutajJAnA-'vadhijJAnavibhaGgajJAna-dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana--tejaH-padma-zuklalezyA--samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikau-pazamikasamyaktva-samyagmithyAtva-sAsAdana-saMjJimArgaNAbhedAzceti / nanu anantaraM paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNAsu jIvAnAM saMkhyeyatvAdanutkRSTasthiterbandhakA yathA saMkhyeyaguNAH, tathA narakagatyodhAdimArgaNAsu jIvAnAmasaMkhyeyatvAdutkRSTasthitibandhakebhyo'nutkRSTasthiterbandhakA asaMkhyeyaguNA iti suSTUktam , na punaranantarAzikAsvekendriyAdimArgaNAsvapyasaMkhyeyaguNA iti vAcyam / yatotra na kevalaM tattanmArgaNAsu prAguktaM parimANameva yathoktAlpabahutve prayojakaM kintu bandhaprAyogyasthitibandhasthAnaparimANamapi, tatazvotkRSTA-'nutkRSTayoDhividhasthitibandhayorbandhakaparimANasya saMkhyeyatvena rUpeNa, evamasaMkhyeyatvenA'nantatvena vA rUpeNa tulyatve sati yokasabhaye nAnAjIvApekSayA bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyAni tadotkRSTasthitibandhakebhyo'nutkRSTasthiterbandhakAH saMkhyeyaguNAH prApyante, yadi caikasamaye nAnAjIvAnAzritya bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyAni tadA tu te'nutkRSTasthiterbandhakA'saMkhyeyaguNAH saMpadyante / ekendri yAdimArgaNAsvapi pratyekaM nirayagatyopAdimArgaNAvad dvividhasthiterbandhakAnAM tulyamanantaparimANamevoktam , ekasamaye nAnAjIvAnAM bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni tvasaMkhyeyAni, tatazcaikasthitibandhasthAnAtmakotkRSTasthitervandhakebhyo'saMkhyayasthitibandhasthAnAtmakAnutkRSTasthiterbandhakA asaMkhyeyaguNA eva labhyanta iti na kazcidoSa iti // 440-441 // ___ tadevamuktaM saptAnAM prakRtInAmutkRSTA-nutkRSTasthityorbandhakAnAmalpabahutvamAdezato'pi / idAnImuktazeSasyA''yuSaH sthitibandhakaviSayaM tadAha-- tiriye vaNapphaIe svvegiNdiy-nnigoabheesu| kaay-uraaldugesunnpuNsg-ksaaycugesu||442|| duaNANA-'yata-aNayaNa-kiNhAsuNIla kaau-bhviyesu| abhaviya-micchattesu ya asaNNi-AhAragesu ca // 443 // AussukkosAe ThiIa hoanti baMdhagA thovA / tatto'NukkosAe ThiIa NeyA aNaMtaguNA // 444 // (pra0) "tiriye vaNapphaIe" ityAdi, tatrAdhagAthAdvayena tiryaggatyoghAdiSaTtriMzanmArgaNAH saMgRhItAH, tRtIyagAthayA ca tAsu mArgaNAsvAyuSa utkRSTA-'nutkRSTasthityorbandhakAnAmalpabahutvamabhi
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSa utkRSTetarasthitibandhakAnAM hitam / akSarArthastu prAgvat tatastiryaggatyodhamArgaNAyAM, vanaspatikAyaughamArgaNAyAM, sarveSu nigodabhedeSu,sarveSveekendriyabhedeSu,kAyayogau-dAriko dArikamizrakAyayogamArgaNAsu, napusakaveda-krodhAdikaSAyacatuSkayoH, matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzana-kRSNalezyAmArgaNAsu, nIlalezyA-kApotalezyA-bhavyamArgaNAsu, abhavya-mithyAtvamArgaNayoH, asaMkhyA-''hArakamArgaNayozcetyetAsu paTtriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSa utkRSTAyAH sthitendhakAH stokA bhavanti, "tatto" tti tebhyaH "NukkosAe" ti AyuSo'nutkRSTAyAH sthiteranantaguNA jJeyAH, bandhakA ityanuvartata iti / etAsu pratyekaM sAdhAraNavanaspatikAyikAnAmapi samAvezenAyuSo bandhakAnAmanantatve'pyAyuSa utkRSTasthitebandhakAstvasaMkhyeyA eva / kasmAt ? prakRtamArgaNAsu bandhaprAyogyotkRSTasthitervedakAnAM jIvAnAM loke'saMkhyeyatvena tadadhikAnAmutkRSTasthitikAyubandhakAnAmapyasambhavAt , itthaM ca yathoktamevAlpabahutvamupapadyata iti / / 442-443-444 // atha gAthAdvayena zeSamArgaNAsu prakRtAlpabahutvamAhapajjamaNusa-maNusIsu aahaardugaa-''nntaaidevesuN| maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihArasu // 445 // suila-khaiesu thovA ukkasAe ThiIa Aussa / agurUe saMkhaguNA asaMkhiyaguNA u sesAsu // 446 // (pre0) "pajjamaNuse'tyAdi, paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNAsthAnayoH, AhArakA-''hArakamizrakAyayogAtmake AhArakadvike, aSTAdazasvAnatAdisarvArthasiddhaparyanteSu devagatibhedeSu, manaHparyavajJAna-saMyamaudhamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyameSu, zuklalezyA-kSAyikasamyaktvamArgaNayorityetAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekaM stokAH / ke ityAha- "jeTThAa" ityAdi, AyuSo 'jyeSThAyAH'-utkRSTAyAH sthitaH, bandhakA iti prAgvadanuvartate / "tao" ti 'tataH'-AyuSa utkRSTasthitevandhakebhyaH "agurUe saMkhaguNA" tti AyupaH aguroH'-anutkRSTAyAH sthiteH saMkhyeyaguNAH, bandhakA iti pUrvavat / sugamam, pratyekamAyurvandhakajIvAnAmeva saMkhyeyatvAditi / uktazeSAvaSTanavatimArgaNAsvAha-"asaMkhiyaguNAu sesAsu"ti zeSamArgaNAsu tu pratyekamAyuSo'nutkRSTasthiterbandhakA asaMkhyeyaguNAH / kebhyaH ? iti cet , stokebhya AyuSa utkRSTasthitibandhakebhya iti prAgvadodavasIyata iti / zeSamArgaNAstvimAH-aSTau narakagatibhedAH, catvArastiyekpaJcendriyabhedAH, manuSyoghA-'payoptamanuSyabhedI, devagatyoghabhedaH, bhavanapatyAdisahasrArakalpAntA ekAdaza devagatyuttarabhedAH, navavikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, pathivIkAyasatkAH sarve, apkAyasatkAH sarve, tejaskAyasatkAH sarve, vAyukAyasatkAH sarve bhedAH, trayaH pratyekavanaspatikAya
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghato jaghanyetarasthityorbandhakAnAm ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 389 bhedAH, trayastrasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyakAyayoga-strIveda-veda-matizrutA-'vadhijJAna-vibhaGgajJAna-dezasaMyama-cakSudarzanA-'vadhidarzana-tejaH padmalezyA-samyaktvaugha-kSAyopazamika-sAsAdana-saMjJimArgaNAbhedAzceti // 445-446 // tadevamuktamodhata AdezatazcASTAnAmapi prakRtInAmutkRSTA-'nutkRSTasthityorvandhakAnAmalpabahutvam / sAmprataM jaghanyA-'jaghanyasthityovandhakAnAmalpabahutvaM vyAjihISu rAdau tAvadoghata Aha sattaNha baMdhagA'ppA lahUa tAu alhuua'nnNtgunnaa| Aussa lahUe 'ppA asaMkhiyaguNA ahassAe // 447 // (pre0) "sattaNha baMdhagA'ppA" ityAdi, AyurvarjAnAM mUlaprakRtInAM bandhakAH 'alpAH'stokAH / kasyAH sthitarityAha-"lahU" ti 'laghoH'-jaghanyAyAH sthiteH / tebhyaH "alaha" tti ajaghanyAyAH sthiteranantaguNAH, bandhakA ityanuvartate / sugamam , kSapakANAmeva jaghanyasthitibandhakatayA nigodaparyantAnAM jIvAnAmajaghanyasthitivandhakatayA ca laabhaaditi| AyuSa Aha-"Ausse" tyAdinA, AyuSaH 'laghoH'-jaghanyAyAH sthiterlpaa:-stokaaH| "ahassAe"ti tebhyo jaghanyasthitiandhakebhya AyuSaH 'ahrasvAyAH' -ajadhanyAyAH sthitersNkhyeygunnaa| ubhayatra bandhakA iti praagvdyojym| atra jaghanyasthitikamAyuHsUkSmanigodAdisatkamapi badhyate, atastadvandhakA apyanantAH sampadyante / te ca zeSAyurvandhakebhyo'saMkhyabhAgagatA iti bhAgadvAre uktameva, tathA cAjaghanyasthitikAyuSo bandhakA asaMkhyaguNA eva bhavanti, na punaranantaguNAH / vizeSatastu tulyaparimANatve'pyekasmin samaye'saMkhyeyAnAmevasthitivizeSAgAM bandhaprAyogyatvAdityevamatraivAlpabahutve prAguktahetunohyam / / 447 / / athA''dezataH prakRtA'lpabahutvaM vibhaNiSurAdau tAvadAyurvajAnAmAha pjjmnnus-mnnusiisusvvtthaa-''haardug-aveesu| maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaarsu||448|| suhamammi ya savva'ppA jahaNNagAe ThiIa sattaNhaM / tatto saMkhejjaguNA hunti ThiIa ajahaNNAe // 449 // (pre0) "pajjamaNusa" ityAdi, prAgvat paryAptamanuSya-mAnupI-sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedA-''hAraka-''hArakamizrakAyayogA-'pagataveda--manaHparyavajJAna--saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamarUpAsu dvAdazamArgaNAsu pratyekaM "savvAppA" ti AyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAM jaghanyAyA eva jaghanyakAyAH sthiteH sarvAlpAH, bandhakA ityanuvartate / "tattosaMkhejjaguNA hunti" ti tebhyo jaghanyasthitibandhakebhyaH saMkhyeyaguNAH bhavanti / ke ? "Thihaa ajahaNNAe" tti ajaghanyAH sthiterbandhakA ityarthaH / sugamamiti // 448-449 //
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyetarasthitibandhakAnAM zeSamArgaNAsvekayA gAthayA prakRtAlpabahutvamAhakAyu-rala-NapusesukasAyacauge ackkhu-bhviyesu| AhAre'NaMtaguNA avasesAsuasaMkhaguNA // 450 // (pre0) "kAyurale" tyAdi, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-napusakaveda-krodhAdikaSAyacatuSkA-'cakSurdarzana-bhavyA-''hArimArgaNAsu pratyekamanantaguNAH, saptAnAmajaghanyasthitevandhakA ityanuvartate, saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAH stokAstebhyazceme'nantaguNA ityarthAdgamyate / evamuttaratrApi boddhavyam / uktazeSamArgaNAsvAha-"avasesAsu asaMkhaguNA" tti prAgvadavazeSAsu mArgaNAsu saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAH stokAstebhyo'jaghanyasthitevandhakA asaMkhyeyaguNA ityarthaH / avazeSamArgaNAstvimA aSTacatvAriMzadadhikazatam-sarve narakagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH manupyaughA-'paryAptamanuSyabhedau, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjAH zeSA ekonatriMzad devagatibhedAH, sarva indriyamArgaNAbhedAH, tathaiva sarve kAyamArgaNAbhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArikamizra-vaikriyavaikriyamizra-kArmaNakAyayoga-strI-puveda-mati-zrutA-'vadhijJAna-matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaMgajJAna-dezasaMyamA'-saMyama--cakSurdarzanA-'vadhidarzana-kRSNAdiSallezyA-'bhavya--samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikopazamika-samyagmithyAtva-sAsAdana-mithyAtva-saMjya-'saMzya-'nAhArakamArgaNAzca / sugamamiti // 450 // tadevamuktaM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM jdhnyaajghnysthitibndhkpddvyaashrymlpbhutvmaadeshtH| athA''yuSastadAdezataH prAha pjjmnnus-mnnusiisuaahaardugaa-''nntaaidevesu| maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihAresu // 451 // suila-khaiesu thovA jahaNNagAe ThiIa Aussa / alahUe saMkhaguNA asaMkhiyaguNA u sesaasu||452|| (pre0) "pajjamaNuse" tyAdi, paryAptamanuSya--mAnuSyA-''hArakA-''hArakamizrakAyayogA. ''natakalpAdisarvArthasiddhavimAnAntASTAdazadevagatibheda--manaHparyavajJAna--saMyamogha--sAmayika-chedopa-- sthApana-parihAravizuddhikasaMyama-zuklalezyA-kSAyikasamyaktvarUpAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo jaghanyA eva jaghanyakAstasyA jaghanyakAyAH sthiteH 'stokAH' -alpAH, bandhakA iti prakaraNAdgamyate, "alahue saMkhaguNA" ti anantaroktabhyo jaghanyasthitibandhakebhyaH alaghoH' -ajaghanyasthiterbandhakAH saMkhyeyaguNAH / atra hi pratyekaM sAmayikotkRSTabandhakaparimANasyaiva saMkhyeyatvAtprAgvatsaMkhyeyaguNatvaM bhAvanIyamiti / ukta zeSamArgaNAsvAha-"asaMkhiyaguNA u sesAsu" ti prAgvatzeSAsu catustriMzaduttarazatamArgaNAravAyuSo jaghanyasthiterbandhakAH stokAstebhyastasyaivA'jaghanyasthiterbandhakA
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghato jaghanyotkRSThataditarasthitibandhakAnAm ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 391 asaMkhyeyaguNA ityarthaH / zeSamArgaNA imAH-sarve narakagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, manuSyoghA-'paryAptamanuSyabhedau, devaudhaH, bhavanapatyAdisahasrArakalpAntaikAdazabhedAca, sarva indriyamArgaNAbhedAH, pazcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizra-vaikriyakAyayoga-strI-pu-napuMsakaveda-krodhAdikaSAyacatuSka-mati-zrutA-'vadhijJAna-matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaMgajJAnA--'saMyama-dezasaMyamacAracakSuravadhidarzana-zuklavarjalezyApazcaka-bhavyA-'bhavya-samyaktvaugha-kSAyopazamika-sAsAdana-mithyAtva-saMzya-'saMkhyA-''hArimArgaNAbhedAzceti // 451-452 / / tadevamuktaM padadvayamapekSya bandhakAlpabahutvam / sAmprataM jaghanyasthitirutkRSTasthitirajaghanyAnutkRSTasthitiriti padatrayamapekSya tadvandhakAnAmalpabahutvaM pratipAdayitumanA AdAvodhata Aha sattaNha baMdhagA'ppA hassAa ThiIa to asNkhgunnaa| jeTTAa to ThiIe alahugurUe aNaMtaguNA // 453 // AussukosAe thovA'NaMtaguNiyA jhnnnnaae| ajahaNNukosAe ThiIa NeyA asaMkhaguNA // 454 // (pre0) "sattaNha baMdhagA'ppA" ityAdi, AyurvarjAnAM 'hrasvAyAH'-jaghanyAyAH sthiterbandhakAH 'alpAH'-stokAH "to" tti 'tataH'-anantaroktebhyo jaghanyasthitibandhakebhyo'saMkhyaguNA bandhakAH / kasyA ityAha-"jehAa" ti 'jyeSThAyAH'-utkRSTAyAH sthiteH / "to alahugurUe" ti tataH 'alaghuguroH' -laghugurubhinnAyAH sthiterityarthaH / "aNaMtaguNA" ti anantaguNAH bandhakA ityarthaH / tatra mUlasaptaprakRtInAM jaghanyasthiterbandhakAH kSapakazreNigatAH saMkhyAtA evetikRtvA stokA uktAH, utkRSTasthitebandhakAstu paryAptasaMjJipaJcendriyAH, te cotkRSTato'saMkhyeyAH prApyanta ityataH pUrvoktebhyo'saMkhyeyaguNA darzitAH, ajaghanyAnutkRSTasthiterbandhakAstu sUkSmanigodaparyantAH sarve'pi, te cAnantA itikRtvA caramapade te'nantaguNA abhihitA iti / . atha bhaNitazeSasyA''yukarmaNaH prastutAlpabahutvamAha-"AussukkosAe" ityAdinA, AyuSa utkRSTAyAH sthiterbandhakAH paryAptasaMjJipaJcendriyatiryaGmanuSyA eva, jaghanyasthiterbandhakAstu nigodAdijIvA apItyata uktam:-"baMndhagA'ppA uksAe ThiIa"tti utkRSTAyAH sthiteH 'alpAH' -stokAH / "'NaMtaguNiyA jahaNNAa" ti tebhyo'nantaroktabhyo bandhakebhyo jaghanyAyA sthiteranantaguNAH, bandhakA iti gamyate / tebhyo'pyajaghanyAnutkRSTAyAH sthitevandhakA asaMkhyaguNA jJeyAH, yato nigodajIvAnAM jaghanyA'jaghanyasthitibandhasvAmitve'pi jaghanyasthitirekasthitibandhasthAnAtmikA, ajaghanyA tvasaMkhayeyasthitibandhasthAnAtmikA, tatazca kasminnapi samaye jaghanyasthitibandhakApekSayA'jaghanyAnutkRSTasthitibandhakasaJcayo'saMkhyeyaguNo labhyata iti // 453-454 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarja saptakarmaNAm tadevamuktamoghataH / athAdezato didarzayiSurAdau tAvadAyurvarjAnAM saptAnAmAhatiri-yurala -mIsa-kammaNa-duaNANA-yata-tiasuhalesAsu / abhaviya - miNchatsu amaNA - SNAhAragesu ca // 455 // sattaNDukosAe thovA'NaMtaguNiyA jahaNNAe / ajahaNNukosAe ThiIa yA asaMkhaguNA ||456 // (pre0) "tiriyuralamose" tyAdi, tiryaggatyo dhau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayogamatyajJAna - zrutAjJAnA-saMyama kRSNAditryazubhalezyAsvabhavya- mithyAtvayorasaMjJya 'nAhArakamArgaNayozcetyarthaH / etAsu trayodazamArgaNAsu kimityAha - "sattaNhukkosAe" ityAdi, etAsu trayodazamArgaNAsu pratyekamAyurvajanAM saptaprakRtInAmutkRSTAyAH sthite: "thovA" tibandhakAH stokAH, "aNaMtaguNiyA jahaNNAe" tti saptAnAM jaghanyasthiterbandhakAstu tebhyo'nantaguNitAH / kutaH ? prakRtamArgaNAsatkajaghanyasthitibandhasya bAdarasAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAmapi bhAvAt, te cAnantAH, utkRSTasthitervandhakAstu saMjJino'saMkhyAtA eveti kRtvA jaghanyasthiterbandhakA anantaguNA bhavanti / "ajahaNNukkosAe" ityAdi, ajaghanyAnutkRSTasthiterbandhakAstu jaghanyasthitibandhakebhyo'saMkhyaguNA jJAtavyA ityarthaH / atrApyasaMkhmeyaguNatvaM zragvadbhAvanIyamiti / / 455-456 // athAnyamArgaNAsvAha-- jeTTAa jahaNNAe alahugurUa kamaso asaMkhaguNA / paMcidiyatiriyacauga-asamattapaNaMdiyatase // 457 // (pre0) " jeTThAa" ityAdi, prakRtasaptaprakRtInAM 'jyeSThAyA: ' - utkRSTAyAH, jaghanyAyAH, alaghugurusthitezca kramazaH "asaMkhaguNA" tti bandhakA asaMkhyaguNAH / utkRSTasthiteH stokAH, tato jaghanyasthiterasaMkhyeyaguNAH, tato'jaghanyAnutkRSTAyAH sthiterasaMkhyaguNA ityarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha-'paNiMdiye"tyAdi, paJcendriyatiryaksatkeSu caturSu bhedeSu, aparyApta vAcakasyAsamApta zabdasya pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyamArgaNAbhedA'paryAptatra sakAyamArgaNAbhedayorityevaM samuditAsu saptamArgaNAviti ||457 // athA'paramArgaNAsvAha-- Nara-cauaNuttaresu N savvegiMdi - paNa kAya-vigalesu N / sattaraha jahaNNAe ThiIa khalu baMdhagA thovA ||458 // tatto saMkhejjaguNA ukkosAe ThiI tAhinto / ajahaNNukkosAe ThiIa yA asaMkhaguNA // 459 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTataditarasthitibandhakAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 393 ___(pre0) "Nare"tyAdi, naragatyoghabhede, sarvArthasiddhavarjAzcatvAro'nuttaravimAnabhedAsteSu, tathA sarvazabdasya pratyekaM yojanAt sarva ekendriyabhedAH, sarve pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyamArgaNAsatkabhedAH, sarve vikalendriyabhedA ityetAsu paSTimArgaNAsvityarthaH / etAsu kimityAha-"sattaNha jahaNNAe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAM pratyekaM jaghanyAyAH sthitevandhakAH stokAH "tatto" ti tebhyaH "saMkhejaguNA ukkosAe Thie" ti tAsAmevotkRSTAyAH sthitendhakAH saMkhyeyaguNAH / kutaH ? iti ced , ucyate, jaghanyotkRSTasthitivandhayoH svAminAM vizuddhisaMklezApekSayA pArthakye'pi mithyAdRSTitvAdikamapekSya kAlucinmArgaNAsa sAdRzyaM vidyate / yAsa ca mArgaNAsu teSAM mithyAdRSTitvAdirUpeNa sAmyaM vidyate, tAsu tadvandhakAnAmanantatvena rUpeNA'saMkhyeyatvAdirUpeNa vAtulyatve'pi jaghanyasthiterbandhakApekSayotkRSTasthiterbandhakAH saMkhyeyaguNA eva labhyante / kutaH samyagdRSTayAdirUpeNa sajAtIyajIvasamudAye jaghanyasaMklezayutajIvApekSayotkRSTasaMklezapariNatajIvAnAmutkRSTataH saMkhyeyaguNAnAmeva lAbhAt / prakRte ca sarvArthasiddhavarje'nuttaravimAnacatuSke sarveSAM jIvAnAM samyagdRSTitayA jaghanyAyA utkRSTAyAzca sthiterbandhakA api samyagdRSTaya eva, tathA ca satyuktanItyA jaghanyasaMkliSTAdhyavasanAnAM jIvAnAmapekSayotkRSTasaMkliSTAdhyavasAyAnAM jIvAnAM saMkhyeyaguNatvenotkRSTasaMklezanirvartanIyAyA utkRSTasthiterbandhakA api saMkhyeyaguNA labhyante / itthamevaikendriyAdipaJcapaJcAzanmArgaNAsvapi kevalAnAM mithyAdRSTi jIvAnAmeva sadbhAvena jaghanyasthiterbandhakApekSayotkRSTasthiterbandhakAH saMkhyeyaguNA labhyante / manuSyagatyoghamArgaNAyAM yadyapi jaghanyasthiterbandhakA utkRSTasthiterbandhakAzca bhinnA bhinnAH samyagdRSTayo mithyAdRSTayazva,tathA'pi te paryAptA eva, na punaraparyAptA api, paryAptamanuSyAstUtkRSTato'pi saMkhyayA bhavanti, atastayorvandhakeSvapi saMkhyeyaguNatAratamyameva prApyate, na punastadadhikam , saMkhyeyajIveSu tadadhikasyA'saMkhyeyaguNAditAratamyasyA'sambhavAditi / "tAhinto" ityAdi, tebhyo'nantaroktotkRSTasthitibandhakebhyaH zeSA ajadhanyAnutkRSTasthitervandhakA asaMkhyeyaguNA jJeyAH, aprApyajadhanyAnutkRSTasthitibandhAntaHpraviSTAnAM sthitibandhavikalpAnAmekavikalparUpajaghanyasthitivandhApekSayA'saMkhyeyaguNatvAditi heturdraSTavya iti // 458-459 // athAnyatrAha pajjamaNusa-maNusIsuAhAraduge tahA ya svvtthe| maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaaresu||460|| sattaNha jahaNNAe thovA tatto gurUa sNkhgunnaa| ajahaNNukkosAe ThiIa hoanti saMkhaguNA // 461 // (pre0) "pajjamaNuse"tyAdi, paryApta manuSya-mAnuSImArgaNayorAhArakA-''hArakamizrakAyayogarUpa aahaarkdvike| tathAkAracakArI samuccaye / 'sarvArtha'-sarvArthasiddhavimAnamArgaNAbhede, manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsu cetyarthaH /
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAstrAyurvarjasaptaprakRtInAm etAsu dazamArgaNAsu kimityAha-"sattaNha jahaNNAe" ityAdi, AyurvarjasaptaprakRtInAM jaghanyAyAH sthiteH stokAH, tataH 'guroH'-utkRSTAyAH sthiteH saMkhyeyaguNAH, tebhyazcAjaghanyAnutkRSTAyAH sthiteH saMkhyeyaguNA bhavanti / bandhakA iti sarvatra gamyate, tadviSayakAlpabahutvasyaiva prastutatvAt / sugamaM caitadalpabahutvam / na ca jaghanyasthitibandhasthAnApekSayA'jaghanyAnutkRSTasthitibandhasthAnAnAmatrApyasaMkhyeyaguNatvAttadvandhakAH kathamasaMkhyeyaguNA nocyanta ityapi vakta yujyate / yata etAsu pratyekamutkRSTato'pi saMkhyeyAnAM jIvAnAmeva lAbhAdekasmin samaye bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyAnyeva santi, na tvasaMkhyeyAni, tatazca prAguktanItyA saMkhyeyaguNatvamevopapadyate'jaghanyAnutkRSTa sthitibandhakAnAmiti // 460-461 // AnatAdizeSadevagatibhedeSvAha sattaNhukosAe thovA saMkhaguNiyA jhnnnnaae| iyarAa asaMkhaguNA sesaanntaaidevesu||462|| (pre0) "sattaNhukkosAe" ityAdi, prAgvatsaptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTAyAH sthitebandhakAH stokAH, tebhyo jaghanyAyAH sthiterbandhakAH saMkhyeyaguNitAH, tebhyaH "iyarAa" tti anantarokte ye jaghanyotkRSTa sthitI tAbhyAmitarA yA'jaghanyAnutkRSTA sthitiH sA itarA sthitistasyA itarasyAH sthiteH "asaMkhaguNA" ti sugamam , bandhakA iti gamyate / kAsu mArgaNAsvityAha-"sesANataAideSesu" ti anantaroktAzcatvAra ekazceti pazcA'nuttaravimAnasatkAn devagatibhedAn vihAya ye zeSAH 'AnatAdayaH' -Anata-prANatA-''raNA-'cyuta-veyakanavakarUpAstrayodaza'devAH-'devagatimArgaNAbhedAsteSvityarthaH / iyamatra bhAvanA-samyagdRSTi-mithyAdRSTidvividhabanthakeSu satsu saptAnAmutkRSTasthiterbandhakA mithyAdRSTayo jaghanyasthiterbandhakAstu samyagdRzaH, prakRtAsu ca trayodazadevagatisatkamArgaNAsu pratyekaM mithyAdRSTidevApekSayA samyagdRzo devAH saMkhyeyaguNAH santi, tatazcotkRSTasthitibandhakApekSayA jaghanyasthiterbandhakA api saMkhyeyaguNA labhyante / caramapade'saMkhyeyaguNatvaM tu prAgvaditi // 462 // kAyayogAdidazamArgaNAsvAha kAyu-rala-Napusesu kasAyacauge ackkhu-bhviyesu| AhAre sataNhaM savvatthovA jahaNNAe // 463 // tatto ukkosAe ThiIa khalu baMdhagA asaMkhaguNA / ajahaNNukkosAe ThiIa NeyA aNaMtaguNA // 464 // (pre0) "kAyurala" ityAdi, kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayoga-napusakavedeSu, krodhAdikaSAyacatuSke, acakSurdarzana-bhavyamArgaNayorAhArimArgaNAyAM ca pratyekaM saptAnAM 'jahaNNAe" tti jaghanyAyAH sthitevandhakAH sarvastokAH, tebhya utkRSTAyAH sthitevendhakAH khalvasaMkhyaguNAH, tebhyo
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTataditarasthitibandhakAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 395 SjaghanyAnutkRSTAyAH sthiterbandhakA anantaguNA jJeyAH / sugamaM caitad, yato jaghanyasthitervandhakAH kSapakazreNigatA iti kRtvA saMkhyeyA eva, utkRSTasthiteryandhakAstuH paryAptAH saMjJinastira zvo'pi, tatazcAsaMkhyeyAH, zeSAstvajaghanyAnutkRSTasthitebandhakA ekendriyAdayo'pi te cAnantAH, ityevamalpabahutvamapi tadapekSayA yathoktameva prApyata iti // 463-464 / / apagatavedasamparAyasaMyamamArgaNayorAha-- gayavee sattaNhaM suhume chaNhaM kameNa saMkhaguNA / jeDAa jahaNNAe alahugurUe muNeyavvA // 465 // (pre0) "gayavee sattaNhaM" ityAdi, sugamam, navaraM "sattaNhaM" ti AyurvarjAnAm, "chaNhaM" ti mohanIyAyurvarjAnAm, "kameNa" tti yathAkramam, tena ca jyeSThAyAH sthitervandhakApekSayA kramoktAyA jaghanyAyAH sthitervandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'pi kramaprAptAyA ajaghanyotkRSTAyAH sthitervandhakAH saMkhyeyaguNA iti ||465 || atha zeSamArgaNAsu prakRtapadatrayasatkabandha kAlpabahutvamAha sesAsu sattaNhaM jahaNNagAe ThiIa savva'ppA | kamaso asaMkhiyaguNA ukkosAe tadiyarA // 466 // (pre0) "sesAsu" ityAdinA, uktazeSAsu SaTpaJcAzanmArgaNAsu saptamUlaprakRtInAM pratyekaM jaghanyakAyAH sthiteH sarvvAlpA: "kamaso asaMkhiyaguNA" tti 'kramazaH ' -gAthAnyastakramAdasaMkhyerguNAH / kayorityAha - " ukkosAe tadiyarAe" ti tAsAmevotkRSTAyAH sthitestathA tAbhyAmanantaroktAbhyAM jaghanyotkRSTa sthitibhyAmitarasyAH - taditarasyAH, ajaghanyAnutkRSTAyAH sthiterityarthaH / tatra zeSamArgaNAstvimA:- aSTau narakagatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, devaugha- bhavanapatyAdisahasrArakalpAntA dvAdaza devagatibhedAH, paJcendriyaugha-tatparyApta-trasaugha-tatparyApta-paJcamanoyogabheda - paJcavacoyogabheda - vaikriya - vaikriyamizrakAyayoga - strIveda - pu' veda-mati zrutA'vadhijJAna-vibhaGgajJAna- dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana tejaH-padma-zuklezyA-samyaktvaugha- kSAyika kSAyopazamikau-pazamikasamyaktva- samyagmithyAtva - sAsvAdana - saMjJimArgaNAzceti / tatra narakagatyogha- prathama pRthivInarakabheda- devaugha- bhavanapati - vyantarabhedarUpAsu paJcamArgaNAsu jaghanyasthitibandhasya vigrahagatau dvisamayamAtraM sambhavAt tadbhandhakatayA dvisamayasaJcitA jIvA labhyante, utkRSTasthitervandhakAstvantamuhUrtasaJcitAH, tathA ca satyutkRSTasthitervandhakA jaghanyasthitibandhakApekSayA'saMkhyeyaguNA bhavanti / ayambhAvaH - pratisamayaM navyAnAM navyAnAM sthitibandhArambhakANAM tattajjaghanyAdisthitebandhakatayA tAvadavasthAnaM sambhavati yAvattadIyotkRSTabandhAddhAyAzcaramasamayaH, jaghanyasthiterutkRSTabandha
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 ] baMdhANe mUlapaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyo -tkRSTA , kAlastu nirayagatyoghAdiprastutapaJcamArgaNAsu samayadvayamAtraH, tathA ca sati prathamasamayajaghanyasthitibandhaprArambhakAH, anantaradvitIyasamaye jaghanyasthitibandhasya prArambhakAzcetyeta eva kasmi~zridekasmin samaye yugapajjaghanyasthitibandhakatayA''pyante, na punastRtIyAdisamayajaghanyasthitibandhaprArambhakaiH samaM prathamasamayaprArambhakAH / kutaH ? prathamasamaye jaghanyasthitibandhasya prArambhakANAM jaghanyasthitibandhasya tRtIyasamayaM yAvadapravartanAt tRtIyasamaye teSAmajaghanyasthitibandhasyaiva pravartanAditibhAvaH / utkRSTasthitibandhakatayA tvasaMkhyeya samayeSUtkRSTa sthitibandhaprArambhakANAmapyekasamaye saJcayo labhyate / kutaH ? vivakSite prathamasamaye, evaM dvitIyAdisamayeSu cotkRSTasthitibandhaprArambhakANAmutkRSTasthiterutkRSTabandhakAlAntarmuhUrtaM yAvadutkRSTasthitervandhakatayA'vasthAnasya sambhavAt, teca vivakSitaprathamasamayArabdhotkRSTasthitibandhasya carame'saMkhyAtatame samaye bahavaH sampadyante, yataH prathamAdisamayeSu taistairArabdha utkRSTasthitibandho'dyApi carama samayaM yAvatteSAM pravartate / ityevamasaMkhyasamayeSUtkRSTasthitibandhasya prArambhakA ekasmin samaya utkRSTa sthitendhakatayA prApyante, jaghanyasthitibandhasya prArambhakAstu dvisAmayikA eva / na ca tAvanmAtram, kintu yata utkRSTaH sthitibandhaH sarveSAM nArakANAM sambhavati, jaghanyastvasaMjJipaJcendriyebhya AgatAnAM bhavaprathamasamayadvayavartinAM keSAJcideva, tato'pi sutarAM prakRtapaJcamArgaNAyAM jaghanyasthitervandhakAH sarvastokAH prApyante, utkRSTa sthitervandhakAstu tebhyo'saMkhyeyaguNA iti / , zeSasahasrArAntadevagatibhedeSu, SaTSUktazeSanarakagatibhedeSu, vaikriya-tanmizrakAyayogamArgaNayozca pratyekaM jaghanyasthitibandhakAH samyagdRSTayo jIvAH, utkRSTasthitervandhakAstu mithyAdRSTayaH, etAsu mArgaNAsu samyagdRSTibhyo mithyAdRSTayo jIvA asaMkhyaguNAH santi samagrANAmapi samyagzAM palyopamA'saMkhyabhAgagatasamayarAzipramANatvAt prakRtadevanArakANAM tu keSAJcana zreNyasaMkhyabhAgagatanabhaHpradezarAzitulyatvAt keSAJcittu tadadhikatvAcca / itthaJca prakRtAlpabahutvamapi yathoktaM sampadyata iti / mizradRSTimArgaNAyAmapi samyaktvAbhimukhajIvApekSayA'saMkhyeyaguNAnAM mithyAtvAbhimukhAnAM sadbhAvamapekSya jaghanyasthitervandhakaparimANAdutkRSTa sthitervandhakaparimANamutkRSTapade'saMkhyeyaguNaM jJeyam katham ? tatadguNasthAnAbhimukhAnAmeva tattajjaghanyotkRSTa sthitibandhasvAmitvAt / zeSamArgaNAsu tu pratyekaM sthitibandhakajIvAnAmasaMkhyeyAnAM sadbhAve'pi saptakarma satkajaghanyasthitervandhakAstu paryAptamanuSyA eva, te ca saMkhyeyAH, utkRSTasthiterbandhakAstu tiryagAdayo'pi te cAsaMkhyeyAH, evaM ca sphuTamutkRSTa sthiterbandhakAnAmasaMkhyeyaguNatvam | ajaghanyAnutkRSTasthiterbandhakAnAma saMkhyeyaguNatvaM tu sarvAsu mArgaNAsu prAgvadbhAvanIyamiti // 466 // tadevamabhihitamAyurvarjAnAM jaghanyo-tkRSTa taditarasthitibandhapatrayApekSayA bandhakAlpabahutvamAdezataH / sAmpratamavazeSasyA''yuSastadabhidhAtukAma Aha-- d
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ -'jaghanyAnutkRSTasthitibandhakAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram tiriye savvegiMdiya- Nigoa-vaNakAyu-rAliyadugesu / Napuma- caukasAyesu duaNANA - 'yata acakkhusu // 467 // asuhatilesAsu tahA bhavi yiyarA - SShAra-miccha- amaNesu N / uskkosAe ThiI hoanti savva'ppA ||468 // tatto jahaNNagAe ThiIa'NaMtaguNiyA muNeyavvA / tAhinto aNNAe ThiIa yA asaMkhaguNA ||469 // (pre0) "tiriye savvegiMdiye" tyAdi, tiryaggatyoghamArgaNAyAM tathA sarvazabdasyaikendriyanigodayoH pratyekaM yojanAt sarvaikendriya- sarvanigoda-vanaspatyoghabheda -- kAyayogasAmAnyabhedau-dArikaudArikamizrakAyayogamArgaNAsu, napuMsakaveda- catuH krodhAdikaSAyamArgaNAsu, matyajJAna - zrutAjJAna-'saMyamA'cakSurdarzanamArgaNAsu, kRSNAdyazubhatrilezyAmArgeNAsu, tathAzabda uktAnuktasamuccaye, tatrAnuktamArgaNA Aha-"bhaviyiyarAhAre" ityAdinA, bhavyamArgaNAyAM, taditarasyAmabhavya mArgaNAyAmAhArimArgaNAyAM mithyAtvA-'saMjJimArgaNa yozcetyarthaH / etAsu SaTtriMzanmArgaNAsu kimityAha - "AussukosAe" ityAdi, Ayupa utkRSTAyAH sthiteH " savvappA" tti sarvAlpA bhavanti, bandhakA iti shessH|'"ttto" tti tebhyo'nantaroktotkRSTa sthitibandhakebhyaH "jahaNNagAe ThiIa" tti AyuSo jaghanyaiva jaghanyakA tasyA jaghanyakAyAH sthite: 'NaMtaguNiyA muNeyavva' tti anantaguNitA jJAtavyAH, bandhakA ityatrApi vAkyazeSaH / "tAhinto" tti tebhyo jaghanyasthitibandhakebhyaH "aNNAe ThiIa" tti uktAnyasyAH sthiteH, tatrokta sthitirjaghanyA utkRSTA ca, atastadanyA yA'jaghanyAnutkRSTasthitistasyA ajaghanyAnutkRSTasthiterityarthaH / tasyAH kiyanta ityAha- " NeyA asaMkhaguNA" tibandhakA asaMkhyaguNA jJeyAH / [ 397 tatraikendriyasatkAH sapta, nigodavanaspatikAyasatkAH sapteti caturdazabhedAH vanaspatikAyaudhabhedazcetyetAn paJcadaza bhedAn muktvA zeSamArgaNAbhedeSvAyuSa utkRSTasthiterbandhakAH katipayapaJcendriyA eva, te cA'saMkhyA itikRtvA stokatayA''dau gRhItAH / jaghanya sthiterbandhakAstvekendriyA api bhavanti, te cAnantA itikRtvA pUrvoktebhyo'nantaguNA uktAH / ajaghanyAnutkRSTasthiterbandhakA stvanantA api pUrvavadasaMkhyAtAnAM nAnAsthitibandhasthAnAnAM nirvartakA gRhyante, te cAsaMkhyAteSu bhinnabhinnasamaye - vAyurvandhaprArambhakA apyekasamaye bandhakatayA prApyante, jaghanyasthiterbandhakAstvekasAmAyikA eva prApyanta, tathA ca sati jaghanyasthitibandhakebhyo'jaghanyA'nutkRSTasthitibandhakA asaMkhyaguNA eva sampadyanta iti tathaivoktAH / evamuttaratrApyajaghanyAnutkRSTasthitibandhakaviSaye'saMkhyeyaguNatvaM vibhAvanIyamiti / ekendriyAdiSu paJcadazamArgaNAsvapyevameva, navaramAyuSa utkRSTasthiterbandhakA ekendriyAH
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 ] Mirror mUlapaibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo jaghanyotkRSTAsanto'pi paJcendriyasatkamAyurbraghnantaste'saMkhyeyA eva labhyante, na punaH paJcendriyaparimANAdadhikA, tathA cAlpatvamapi tiryaggatyoghAdimArgaNAvadevopapadyata iti / / 467-468-469 // atha mArgaNAntareSu prakRtAlpabahutvamAha pajjamaNusa-maNusIsu AhAradugA-''NatAidevesu / maNaNANa-saMyamesu samaia - chea - parihAresu // 470 // suila - khaiesa thovA ukkosAe ThiIa hassAe / saMkhejjaguNA tatto iyarAa ThiIa saMkhaguNA ||471 // (pre0) " rajjamaNuse"tyAdi, paryAptamanuSya mAnuSImArgaNayorAhArakA ''hArakamizrakAyayogA-''natakalpAdi sarvArtha siddha vimAnAntadevagatibhedeSu, manaH paryavajJAna- saMyamaughamArgaNayoH, sAmAyikachedopasthApana - parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsu zuklaleyA--kSAdhikasamyaktvamArgaNayoH pratyekaM "thovA" ti stokA bandhakAH / karayAH sthiterityAha - "ukkosAe ThiIa" tti prakRtatvAdAyuSa utkRSTAyAH sthiterityarthaH / "hassAe saMkhejjaguNA tatto" tti tata AyupaH 'hrasvAyAH' - jaghanyAyAH sthite: saMkhyeyaguNAH, bandhakA iti gamyate / "iyarAa ThiIa saMkhaguNA" tti anantaroktajaghanyotkRSTasthityapekSayetarA yA'jaghanyAnutkRSTa sthitistasyA: saMkhyeyaguNA bandhakA ityarthaH / na ca bhavatu paryAptamanuSyAdisaMkhyeyajIvarAzikAsu mArgaNAtkRSTAdisthitibandhakAnAM yathottaraM saMkhyeyaguNatvam, kathaM punarasaMkhyeyajIvarAzikeSvAnataprabhRtidevabhedaSvapi teSAM yathottaraM saMkhyeyaguNatvameveti vAcyam / yata Anata kalpAdiSvasaMkhyeyajIva rAzikeSvapyAyubandhakA ekasmin samaye saMkhyeyA eva labhyante, etacca prAganekaza uktaM bhAvitaM ca tatazca yathottaraM saMkhyeyaguNatvameva yujyate, na tvasaMkhyeyaguNatvamiti // 470-471 / / 1 NAtige ohimmiya sammatte veage ya Aussa / pajjamaNusavva NeyA variyarAe asaMkhaguNA ||472 // (pre0 ) " NANatige" ityAdi, mati zrutA - 'vadhijJAnamArgaNArUpe jJAnatrike, avadhidarzanamArgaNAyAm / ca: pAdapUyai / "samatte veage ya" tti, samyaktvaughamArgaNAyAM vedakasamyaktvamArgaNAyAM cetyarthaH / etAsu kimityAha - "Ausse "tyAdi, AyukarmaNaH paryAptamanuSyamArgaNAvajjJAtavyAH, jaghanyAdisthitInAM bandhakA iti zeSaH / kiM sarvathA tathaiva jJAtavyA, asti vA kazcidvizeSaH ? ityato vizeSaM darzayannAha - "NavariyarAe asaMkhaguNA" ti dvitIyapade jaghanyasthitervandhakAH saMkhyerguNA ityuktvA tRtIyapade itarasyA ajaghanyAnutkRSTasthitervandhakA asaMkhyaguNA vaktavyAH, na punastadvatsaMkhyeyaguNA ityarthaH / sugamaM cedam matijJAnAdiprastutamArgaNAsu tu pratyekamekasmin samaya utkRSTato'saMkhyeyAnAmAyurvandhakAnAM lAbhAditi // 472 ||
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ SjaghanyAnutkRSTasthitibandhakAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram atha zeSamArgaNAsa prastutapadatrayaviSayamAyurvandhakAlpabahutvamAha-sAkkosAe Aussa'ppA tao jahaNNAe / tAhinto sesAe Thia kamaso asaMkhaguNA ||473 // I (pre0) "sesArukkosAe" ityAdi, uktazeSAsu nirayagatyoghAdidvinavatimArgaNAsu pratyekamAyuSa utkRSTAyAH sthite: "pA" tti akArasya darzanAd "appA" tti sarvApAH bandhakA iti zeSaH / tato jaghanyAyAH sthitervandhakAstatazca zeSAyA ajaghanyAnutkRSTAyAH sthiteH kramazo'saMkhyaguNA iti / zeSamArgaNAstvimA:- aSTau narakagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, manuyaughA paryAptamanuSya bhedau, devagatyogha - sahasrArakalpAntA devagatisatkA dvAdaza bhedAH, nava vikale - ndriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH pRthivyaptejovAyukAyAnAM pratyekaM sapta sapta bhedA itikRtvA'STAviMzatirbhedAH, trayaH pratyekAnabhedAH, trayastrasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyakAyayoga - strI veda-puraM veda-vibhaGgajJAna- dezasaMyama-cakSurdarzana- tejaH padmalezyA-sAsAdana-saMjJi-mArgaNAzceti / etAsu pratyekamutkaSTapade'saMkhyeyA AyurvandhakAstatrApyasaMkhyeyabandhakarAziryathA'jaghanyAnutkRSTasthitikAndhArha stathotkRSTa sthitikAyurvandhA jaghanyasthitikAyurvandhAzca jIvA asaMkhyeyA eva, vihAya manuSyaudha- dezasaMyama- tejaH - padmalezyA sAsAdanamArgaNAH / etattu parimANadvAraNaiva gatArtham, kevalaM tasyAM tasyAM nirayagatyoghAdimArgaNAyAM trividhabandhakAnAM pratyekamasaMkhyeyatve'pyutkRSTasthitikAyurvandhakAnAM stokatvaM tu sarvasulabhajaghanyAbAdhAnAntariyakajaghanyasthitikAyurvandhApekSayA utkRSTAbAdhA'vinAbhAnyutkRSTa sthiti kAyurvandhasya sudurlabhatvAt / itthaJcotkRSTa sthitervandhakA jaghanya sthitikAyubandhakebhyo'saMkhyeyaguNahInAH prApyante, kiJca paJcendriyatiryagoghAdimArgaNAsu yAvadApUrjaghanyasthitikAyustvena vadhyate tAvadAyuSAM jIvAnAM bahutvAttAhagAyurvandhakA api loke bahavo labhyante, evaM yAvadAyurutkRSTasthitikAyuStvena badhyate tAvadAyuSAM jIvAnAM stokatvAt tAdRzAyuSo bandhakA api prakRtamArgaNAsu stokA asaMkhyeyaguNahInAH sampadyante / tRtIyapade tu bandhaprAyogyasthitibandhasthAnAnAmevAsaMkhyeyaguNatvAdajaghanyAnutkRSTasthitervandhakA jaghanyasthitikAyurvandhakebhyo'saMkhyeyaguNA iti sugamamasaMkhyeyaguNatvamiti // 473 || tadevaM samAptamAyuSa utkRSTasthityAdipadatrayamapekSya bandhakAlpabahutvamAdezato'pi tatsamAptau ca samAptamutkRSTAdisthitibandhapadatrayApekSaM bandhakAlpabahutvam tasmiMzca samApte gataM bandhakaparamANAlpabahutvam / atha svasthAna- parasthAnabhedabhinnasthitibandhaparimANA'lpabahutvabhaNanAvasaraH / tatra jJAnAvaraNAdInAM svasthAnAlpabahutve prathamaM tAvajjaghanyotkRSTasthitibandhapadadvayamadhikRtyAbhidhitsuroghata AhaahaM oisbaMdho hasso thovo havejja tAhinto / 9 [ 399
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 ] hANe mUlapaibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarja saptaprakRtInAM svasthAne ukkoso ThisbaMdho asaMkhiyaguNo muNeyavva // 474 // (0) "aTThaNha "mityAdi, jJAnAvaraNAdilakSaNAnAmantarAyaparyantAnAmaSTAnAmapi mUlaprakRtInAM pratyekaM 'hrasvaH'-jaghanyaH sthitibandhaH "thovo havejja" tti stoko bhavet / " tAhinto" titebhyo jJAnAvaraNAdInAM svakasvakajaghanyasthitibandhebhyaH "ukkoso ThiibaMdho" tti jJAnAvaraNAdInAM svIyasvIyotkRSTasthitibandho'saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / ayambhAvaH -jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandho'ntarmuhUrtamAtraH, tasyaivotkRSTasthitibandhastvoghatastriMzatkoTI koTI sAgaropamapramANaH, itthaM ca bhavati jJAnAvaraNasya javanyasthitibandhApekSayA tasyaivotkRSTasthitibandho'saMkhyeyaguNaH, antarmuhUrtakAlApekSayA palyopamAsaMkhyeya bhAgamAtrakAlasyA'pyasaMkhyeyaguNatve triMzatsAgaropamakoTikoTikAlasya tu kA kathA, sutarAmasaMkhyeyaguNatvamiti bhAvaH / itthameva darzanAvaraNAdInAM jaghanyotkRSTasthitibandhapadadvayasyApyabahutvaM pRthak pRthag draSTavyam, svasthAnAlpabahutvasya prastutatvAt / tathA - jJAnAvaraNasyeva darzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH stokaH, sa cAntarmuhUrtapramANaH, tataH punastayorevotkRSTasthitibandho'saMkhyeyaguNaH, triMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt / vedanIyasya jaghanyaH stokaH, sa ca dvAdazamuhUrtapramANaH, tatastasyaivotkRSTaH sthitibandho'saMkhyeyaguNaH pUrvavat triMzatkoTIkoTI sAgaropamapramANatvAt / AyuSo jaghanyaH stokaH, sa cAntarmuhUrta pramANaH, tatastasyaivotkRSTo'saMkhyeyaguNaH, trayastriMzatsAgaropamapramANatvAt / nAmagotrayoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH stokaH, sa cASTamuhUrtamAnaH, tatastayorevotkRSTo'saMkhyeyaguNaH, viMzatikoTIkoTIsAgaropamapramANatvAditi / itthameva mArgaNAsthAneSvapi pratyekaM tattatkarmaNo'lpabahutvaM pRthak pRthagdraSTavyam, tatra jaghanyasthitibandhasya stokatvaM tu sthitibandhasya jaghanyapadagatatvAdeva vijJeyam, utkRSTasthitibandhasyAsaMkhyeyaguNatvAdikaM tu prAk sthitibandhapramANadvAroktajaghanyotkRSTa sthitibandhapramANadvAreNopapAdanIyamiti // 474 // tadevaM pratikarma jaghanyotkRSTasthityoH svasthAnAlpabahutvamoghato'bhidhAya sAmpratamAdezato'bhidhitsurAdau tAvatsaptaprakRtiviSayaM tadAhaparatiga-dupaNiMdiyatasa-paNamaNavayaNesu kAya uralesu / veatiga- kasAyacauga-gANacauga-saMyamesu ca // 475 // samaia - chea-tidarisaNa-suila-bhaviya samma khar3a-uvasamesu / saNimmi tahA''hAre sattaraha gurU asaMkhaguNo ||476 // (pre0) "Naratige" ityAdi, sUcanAtsUtramitikRtvA 'Naratiga' ityanenA'paryAptabhedavarjAstrayo manuSyagatimArgaNAbhedA gRhyante / kutaH ? sthitibandhapramANadvAroktArthAnusAreNAnantaraM vakSyamANasya
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSThasthitibandhAlpaba0 ] dvitIyAdhikAre 'lpabahutvadvAram [ 401 "sattagha gurU asaMkhaguNo" ityasyA'paryAptavarjabhedatraya eghopapateH / ata eva "dupaNiMdiyatase'tyatra paJcendriyatrasobhayatrayojanIyadvizabdenA'paryAptamedavau~ paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriyarUpau dvau bhedo, tathaivAparyAptabhedavoM dvau trasakAyabhedo gRhyate / "paNamaNava yaNe" tyAdi, prAgvat pazcamanoyoga-paJcava vana yogAsteSu, kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogayoH, strI-puruSa-napuMsakarUpavedatrika-krodhAdikaSAyacatuSka-matyAdijJAnacatuSka-saMyamoghamArgaNAsu / ca uktaanuktsmuccye| anuktamArgaNA Aha-"samaia" ityAdinA, sAmAyika-chedopasthApanasaMyama-cakSurAditridarzana-zuklalezyAbhavya-samyaktyodha-kSAyiko-pazamikasamyaktveSu saMjJimArgaNAyAM tathA''hArimArgaNAyAmityetAsu tricatvAriMzanmArgaNAsu pratyekaM-"sattaNha gurU asaMkhaguNo" ti AyurvarjAnAM saptAnAM 'guru:'utkRSTaH sthitivandho'saMkhyaguNo bhavatItyarthaH / kasmAd ? iti cet , stokAjjaghanyasthitibandhAt / padadvayasyAlpabahatva ekapadasyA'saMkhyeyaguNatvAdike'bhihite'nyapadasya stokatvaM sutarAM gamyate / tatazca jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhaH stokastato jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandho'saMkhyaguNaH, evamAyurvarjadarzanAvaraNAdInAmapi jJeyam / yadvA "jahaNNAo" iti pUrvato'nuvartate, atastadapekSayA saMkhyeyaguNatvaM yojanIyam / evamevAgre'pi jJeyam / bhAvanA tvatraudhavad draSTavyA, yadvA tattanmArgaNAyAM sthitibandhapramANadvAroktajaghanyotkRSTasthitivandhapramANamapekSya draSTavyeti // 475-476 / / gayavee ukkoso saMkhejjaguNo cauNha ghAINaM / yo asaMkhiyaguNo tiNha aghAINa ukkoso // 477 // (pre0) "gayavee" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM "cauNha ghAINaM" ti jJAnAvaraNadarzanAvaraNa-mohanIyA-'ntarAyalakSaNAnAM caturNA ghAtiprakRtInAM "ukkoso" ti utkRSTasthitibandhaH "saMkhejaguNo" tti prAgvajjaghanyasthitivandhApekSayA saMkhyeyaguNaH / "tiNha aghAINa ukkoso" tti adhikRtamArgaNAyAmAyurvandhasyA'bhAvAdAyurvarjAnAM vedanIya-nAma--gotralakSaNAnAM trayANAmaghAtiprakRtInAmutkRSTaH sthitibandhaH "yo asaMkhiyaguNo" tti asaMkhyaguNo jJeyaH / svasthAnAlpabahutvasya prakRtatvAdatrApi jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhApekSayA jJAnAvaraNasyotkRSTasthitivandhaH saMkhyeyaguNa ityAdikaM pratikarma prAgvat svayameva yojyamiti // 477 // athoktazeSamArgaNAsvekayA''yayA''hasattaNhaM svvesuegidiyviglpNckaayesu| jeTTho visesaahiyo yo sesAsu saMkhaguNo // 478 // (pre0) "sattaNha" ityAdi, sarvekendriyabhedeSu, sarveSu vikalendriyabhedeSu, sarveSu pRthivyAdivanaspatyantapaJcakAyasatkabhedeSvityevaM paJcapaJcAzanmArgaNAsu pratyekaM "sattaNha" ti AyuvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM pratyekaM 'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitivandhaH "visesaahiyo" ti stoka
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSaH svasthAne jaghanyotkRSTasthiti0 pramANAjjaghanyasthitibandhAdvizeSAdhikaH / "Neyo sesAsu saMkhaguNo" ti naratriketyAdinA'nantaroktA navanavatimArgaNAstyaktvA zepAsvekasaptatimArgaNAsu pratyekaM saMkhyeyaguNo jJAtavyaH, saptAnAmutkRSTasthitibandha ityunuvartate, jaghanyasthitibandhApekSayeti gamyata iti / zeSamArgaNAstvimA:-aSTau narakamedAH, triMzadapi devagatibhedAH, paJca tiryakpaJcendriyabhedAH, aparyAptamanuSyA-'paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyabhedAH, audArikamizra-vaikriya-vaikriyamizrA''hArakA-''hArakamizra-kArmaNakAyayogAH, matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaGgajJAna-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAya-dezasaMyamA-'saMyama-kRSNAdipaJcalezyA-'bhavya-kSAyopazamikasamyaktva-sAsAdana-samyagmithyAtva-mithyAtvA- saMjya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti // 478 // tadevamuktamAyurvarjasaptaprakRtInAmAdezato'pi prakRtAlpabahutvam / sAmpratamAyupastadAdezata aahsvvesunniryaa-'mr-egidiy-vigl-pNckaayesu| asamattapaNiditiriya-maNusa-paNidiya-tasesu ca // 479 // AhAraduge viuve uraalmiis-mnnpjjvsuc| saMyama-sAmAiesu chee parihAra-desesu // 480 // Ausma jahaNNAo ThiibaMdhAo havejja sNkhgunno| ThiibaMdho ukkoso asaMkhiyaguNo u sesAsu // 481 // (pre0) "savvesu"ityAdi,sarvAsu nirayagatimArgaNAsu, sarvAsu devagatimArgaNAsu, tathaiva sarvaikendriya-sarvapathivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyasatkamArgaNAsvityarthaH / "asamatte" tyAdi, atrApyasamattazabdasya pratyekaM yojnaadpryaaptpnycendriytithNg-pryaaptmnussyaa-'pryaaptpnycendriyaa-'pryaapttrskaaymaargnnaasvityrthH| cakArastu samuccaye / tenAnyamArgaNAH samuccinvannAha-"AhAraduge" ityAdi, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvayarUpa AhArakadvike vaikriyakAyayogamArgaNAyAmaudAkimizrakAyayoga-manaHparyavajJAnamArgaNayoH / caH pAdapUtyeM / "saMyame" tyAdi, saMyamogha-sAmAyikasaMyamamArgaNayoH, chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamamArgaNayorityetAsu saptottarazatamArgaNAsu / etAsu kimityAha-"Aussa jahaNNAo" ityAdi, AyuHkarmaNaH stokAjaghanyasthitibandhAttasyaivotkRSTaH sthitibandhaH saMkhyayaguNo bhavedityarthaH / kutaH ? iti cet , kAsucinnirayagatyoghAdimArgaNAsUtkRSTasthitibandha audhikajaghanyasthitibandhApekSayA'pi saMkhyeyaguNa eva / katham ? pUrvakoTivarSapramANatvAt / tataH kim ? tato nirayagatyAdimAgaMNAsatkajaghanyasthitibandhApekSayA tvasau sutarAM saMkhyeyaguNo bhavet / kAsucinmanaHparyavajJAnAdimArgaNAsu tvAyuSo jaghanyaH sthitibandha eva palyopamapRthaktvaM tadadhiko vA jAyate, tadapekSayA tvaudhikotkRSTasthitibandho'pi saMkhyeyaguNaH,
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ aasti parasthAne utkRSTasthiti0] dvitIyAdhikAre 'lpabahutva dvAram [ 403 kiM punastattanmArgaNAbhAvyutkuSTasthitibandhaH / ityato nirayagatyoghAdisarvamArgaNAsu jaghanyasthitibantrApekSayotkRSTa sthitibandhaH saMkhye guNa evokta iti / atha zeSamArgaNAsvAha - "asaMkhiyaguNo u sesAsu" iti sugamam, navaram 'Aussa jahaNAo ThidhAo havejja' ityasyAnuvRttirdraSTavyAH / zeSamArgaNAstvimA:- tiryaggatyodhapaJcendriya tiryagodha--paryAptapaJcendriyatiryagyonimattiryag-manuSyagatyoya-paryAptamanuSya-mAnuSI- paJcendriyaudha-paryAtapaJcendriya-sakAyaudha-paryAptatra sakAya paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyaudArikakAyayoga-strI-pu--napuMsakave:- krodhAdicatuH kaSAya--mati zrutA'vadhijJAna-matyajJAna - zrutAjJAnavibhaGgajJAnA-'saMyama--cakSurAditridarzana- kRSNAdiSallezyA-bhavyA-bhavya-samyaktvaugha- kSAyika- kSAyopazamika-sAsAdana- mithyAtva-saMya- saMjJayA'' hArimArgagA iti / / 479-480-481 // tadevamuktaM jaghanyotkRSTa sthitibandhAvadhikRtya jJAnAvaraNAdInAM pratyekaM svasthAnAlpabahutvam / sAmpratamutkRSTAdisthitibandhamAzritya samuditAnAmaSTAnAmapi jJAnAvaraNAdInAM yatparasthAnAlpabahutvaM, taNAvasaraH / tatrAdau tAvadutkRSTa sthitibandhamadhikRtya vyAjihIpu roghata Aha-- tAhinto vIsagANa saMkhaguNo / Aukoso to tI gANa ahiyo tatto mohassa saMkhaguNo // 482 // (pre0) "Aussukko so'ppo" ityAdi, AyuH karmaNa utkRSTaH sthitibandhaH 'alpaH ' -sarvastokaH / tasmAt " vIsa gANa" tti oghotkRSTa sthitibandhapramANamadhikRtya 'viMzatikayoH ' -viMzatisAgaropamakoTIkoTIsthitikayornAma - gotrakarmaNoH pratyekaM saMkhyeyaguNaH parasparaM tu tayostulya iti gamyate / katham ? yugapadabhidhAnAt / ayambhAvaH karmarUpatAvasthAnalakSaNasthitibandhasyAdhikRtatvAdAyupa audhikotkRSTasthitibandhaH pUrvakoTI tribhAgenAbhyadhikatrayastriMzatsAgaropamapramANaH sannapi zeSasaptaprakRtInAmutkRSTasthititranvApekSayA stoka eva bhavati / nAmakarmaNa utkRSTasthitibandho viMzatisAgaropamakoTIkoTayaH, sa cAyuSa utkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNo bhavati / tathaiva gotrakarmaNo'pyutkRSTasthitibandho viMzatisAgaropamakoTI koTya itikRtvA nAmakarmaNa utkRSTasthitibandhena saha tulyaH sannAyuSa utkRSTasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNa eva bhavati, tatazca nAmakarmaNA samaM tulyatvakhyApanArthamAyuSA samaM saMkhyeyaguNatvapradarzanAya ca nAmagotrayorutkRSTasthitibandhasya yugapatsaMkhyeyaguNatA kathitA / yatpunaH "vIsagANe" tyatra bahuvacanaM tattu prAkRtavazAt / evamuttaratrApi yugapadabhihitAnAM sthitibandhaviSaye parasparaM tulyatA'pi vibhAvanIyeti / " to tIsagANa ahio" tti 'tataH' - viMzatikayornAmagotrakarmaNorutkRSTa sthitibandhAt 'triMzatkAnA' - triMzatsAgaropamakoTI koTayoghotkRSTasthitikAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamadhikaH vizeSAdhikaH, utkRSTasthitibandha ityanuvartate / atrApi jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTasthitibandhasya parasparaM tulyatvamekaikasya
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 404 ___ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAM parasthAne cAnantaroktasthitibandhApekSayA vizeSAdhikatvamiti svayameva draSTavyamiti / "tatto mohasta saMkhaguNo" tti tataH'-triMzatkAnAM jJAnAvaraNAdInAM caturNA pratyekamutkRSTasthitibandhAt 'mohasya'mohanIyakarmaNaH saMkhyeyaguNaH / atrA'pyutkRSTasthitibandha ityanuvartata iti / bhAvanA tu sugamA; prAguktoskRSTasthitibandhapramANAnusAreNa svayameva kartavyeti // 482 / / . uktamoghata utkRSTapadamadhikRtya mUlakarmaNAM parasthAnasthitibandhAlpabahutvam / atha tadevAdezato darzayamAha sbvesunniryaa-'mr-egidiy-vigl-pNckaayesu| asamattapaNiditiriya-maNusa-paNiMdiya-tasecca // 483 // viuve urAlamIse amaNe Aussa hoi sb'ppo| eAu vIsagANaM asaMkhiyaguNo muNeyavvo // 484 // to tIsagANa ahiyo tAo mohassa hoi sNkhgunno| Navari paNaNuttaresu mohassa bhave visesahiyo // 485 // (pre0) "savvesu" ityAdi, akSarArthastu prAgvatsugamaH / gAthAtrayapiNDArthastvevamsarvanirayagatibheda-sarvadevagatibheda-sarvaikendriyabheda-sarvavikalendriyabheda-sarvapRthivyAdivanaspatyantapaJcakAyasatkabhedA-'paryAptapaJcendriyatiryaga-'paryAptamanuSyA-paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAya--vaikriyakAyayogau-dArikamizrakAyayogA-'saMjJimArgaNAbhedarUpeSu zatamArgaNAsu pratyekamAyuSa utkRSTasthitibandhaH sarvAlpaH, tasmAdviMzatikoTIkoTIsAgaropamasthitikayo magotrakarmaNorasaMkhyAtaguNaH, tataritrazatkoTIkoTIsAgaropamasthitikAnAM jJAnAvaraNa--darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM vizeSAdhikaH, tato mohanIyasyotkaSTasthitibandhaH saMkhyAtaguNo bhavati, navaramayamatrApavAdaH-devagatisatkeSu paJcAnuttaravimAnabhedeSu caramapade mohanIyotkaSTasthitibandhaH saMkhyAtaguNo na bhavati, kintu vizeSAdhika eva bhavati, atastathaiva vAcyaH / kutaH saMkhyAtaguNo na bhavati ? tatra mithyAtvamohanIyaprakRterabandhAt / idamuktaM bhavati-mUlaprakRtyutkRSTAdisthitibandhamAnamadhikatamasthitikatayA bandhaprAyogyottaraprakRtibandhAdhInam / ata eva mohanIyasyaudhikotkRSTasthitibandhamAna saptatisAgaropamakoTIkoTayaH / evaM jJAnAvaraNAdInAM mUlakarmaNAM triMzatkoTIkoTIsAgaropamAdikaM ca / tatra mohanIyasyotkRSTasthitibandho yaH saptatisAgaropamakoTIkoTayaH sa oghato bandhaprAyogyamithyAtvamohanIyApekSayA, evameva jJAnAvaraNAdInAmapi yathAsambhavaM matijJAnAvaraNAdyapekSayA / ata evaughavadekendriyAdimArgaNAbhedeSvapi jJAnAvaraNAdyapekSayA mohanIyotkRSTasthitivandhaH saMkhyeyaguNa uktaH, tathaiva teSAM jJAnAvaraNasya jaghanya. sthitibandhApekSayA mohanIyajaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNa uktaH, na punaranuttaravimAnabhedAdau, tatra mithyAtvamohanIyasya bandhAbhAvena bandhaprAyogyA'pratyAkhyAnAvaraNakaSAyAdyapekSayA mUlaprakRtya
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkRSTasthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 405 lpabahutvasyApi lAnAt / ayambhAvaH-yathA'satkalpanayA yadi mithyAtvamohanIyAkhyaprakRtireva na syAttadA'nantAnubandhyAdhuttaraprakRtyapekSayA mohanIyasyotkRSTo'pyaudhikasthitibandhazcatvAriMzatsAgaropamakoTikoTya eva syAt , jJAnAvaraNAdestu triMzatsAgaropamakATIkoTyAdireva, tathA corata eva jJAnAvaraNApekSayA mohanIyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH, sa coparitanaguNasthAneSu saMklezahAnyA hIyamAno'pi zreNiM vihAya yathotaM vizeSAdhikatvarUpaM mithastAratamyaM nAtikrameta / kutaH ? sAsvAdanAdiguNasthAneSu catvAriMzatsAgaropamakoTikoTayaudhikotkRSTasthitikAnAmapratyAkhyAnAvaraNAdikaSAyANAM matijJAnAvaraNAdezca bandhabhAvAt , mithyAtvasya tvabandhAt / evameva sAsvAdanAdiguNasthAneSu svarUpato eva mithyAtvamohanIyabandhAbhAvena jJAnAvaraNAdyapekSayA mohanIyotkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH prApyate, natvasatkalpanayA, mithyAtvaguNasthAne tu yathoktAsatkalpanayaiva vizeSAdhikaH, svarUpatastu saMkhyeyaguNa eva / prakRte tvanuttaravimAnavAsinAM mithyAtvAkhyamohanIyottaraprakRtebandhAbhAvena catvAriMzatsAgaropamakoTokoTayoghotkRSTasthitikabadhyamAnA'pratyAkhyAnAvaraNAdyuttaraprakRtyapekSayA mohanIyasyA'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANo'pi sthitivandho jJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhApekSayA vizeSAdhika evaM prApyate, jJAnAvaraNasyaikaikottaraprakRterutkRSTasthitibandhasya triMzatsAgaropamakoTIkoTIpramANatvAt , tAsAM pratyekamanuttaravimAnavAsinAM bandhabhAvAcca / yadi ca syAdevam-mUlajJAnAvaraNakarmaNaH paJcasUttaraprakRtiSu kevalajJAnavaraNasyoghotkRSTasthitibandhastriMzatkoTIkoTIsAgaropamANi, mithyAtvaguNasthAna eva tadvandhazca, zeSANAM matijJAnAvaraNAdInAM tUtkRSTA'pyaudhikIsthitirvizatisAgaropamakoTIkoTyaH, tAsAM tUparitanaguNasthAneSvapi bandhastadA'nuttaravAsinAM devAnAM samyagdRSTitayA mithyAtvasyeva kevalajJAnAvaraNasyA'pi bandhAbhAvAt zeSANAM tu jJAnAvaraNottaraprakRtInAM viMzatisAgaropamakoTIkoTIsthitikatvAt kaSAyamohanIyA'pekSayA jAyamAno'pi mohanIyotkRSTasthitibandhaH samyagdRSTiguNasthAne vadhyamAnajJAnAvaraNAnAM jAyamAnoskRSTasthitibandhApekSayA dviguNaH syAt , na punaH vizeSAdhikaH / kintu nAstyevam , yato jJAnAvaraNasya pazcAnAmapyuttaraprakRtInAmodhotkRSTasthitibandhastriMzatsAgaropamakoTIkoTya eva bhavati, tAzca prakRtayo dhruvabandhinyaH satya uparitanaguNasthAneSvapi badhyante, itthaM mUloktamevAlpabahutvaM prApyata iti dik / anayA dizA pUrvottaratra ca vibhAvanIyamalpabahutvaM svadhiyA / vizeSArthinA tUttaraprakRtisthitibandhavidhAnagrantho'valokanIya iti // 483-484-485 // AhAradugammi tahA cauNANa-jaIsu samaie chee / parihAre desa-avahi-samma-khaia-veagesu ca // 486 // sAsAyaNe ya Aussa'ppo to vIsagANa sNkhgunno| to tIsagANa tatto mohassa kamA visesahiyo // 487 //
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106] baMdhavihANe mUlapayaDiThiitbaMdhI [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAM parasthAne (pre0) "AhAradugammi tahA" ityAdi, AhArakA-''hArakamizrakAyayogamArgaNAdike, tathA matyAdicaturjJAna-saMyamoghamArgaNAsu, sAmAyikasaMyamamArgaNAyAM, chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM, dezasaMyamA-'vadhidarzana-samyaktvaugha-kSAyika-vedakasamyaktvamArgaNAsu / cakAraH pAdapUtyai / sAsAdanamArgaNAyAM cetyetAsu poDazamArgaNAsu pratyekamAyuSaH alpaH'-sarvastokaH, utkRSTa sthitibandha ityanuvartate, evamuttaratrApi / tato viMzatikayo magotrakarmaNoruskRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM, tato mohanIyakarmaNaH "kamA" tti 'kramAd'-yathAsaMkhyaM vizeSAdhikaH / nAmagotrayorapekSayA jJAnAvaraNAdInAM catuNAM vizeSAdhikastato mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandho vizeSAdhika ityarthaH / atrApi jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitivandhApekSayA mohanIyotkRSTasthitibandhasya vizeSAdhikyamanantaroktanItyA prastutamArgaNAdvaye mithyAtvasyA'bandhAdavasAtavyam // 486-487 / / vikiyamIse kamme'NAhAre vIsagANa sbppo| to tIsagANa ahiyo tato mohassa saMkhaguNo // 488 // (pre0) "vikkiyamIse" ityAdi, vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM "kamme" ti kArmaNakAyayogamArgaNAyAM "NAhAre" tti luptAkArasya darzanAdanAhArakamArgaNAyAmityetAsu tisRSu pratyekaM viMzatikayo magotrakarmaNorutkRSTasthitibandhaH sarvAlpaH / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA 'ntarAyakarmaNAM pratyekam "ahio" ti vizeSAdhikaH / tato mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandhaH saMkhyAtaguNaH / AyuHkarmaNaH prakRtamArgaNAtraye'vandha eveti nokta iti // 488 // mIsu-vasamesu Neyo savvappo vIsagANa taahinto| hoejja tIsagANaM tatto mohassa abbhhio||489|| (pre0) "mIsuvasamesu" ityAdi, mizradRSTimArgaNAyAmopazamikasamyaktvamArgaNAyAM ca pratyekaM viMzatikayo magotrakarmaNorutkRSTasthitibandhaH sarvAlpo jJAtavyaH / tasmAt triMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM, tato mohanIyakarmaNaH 'abhyadhikaH'-vizeSAdhiko bhaved , utkRSTa sthitibandha ityanuvartate, kramAditizeSaH / tatazca nAmagotrayorutkRSTasthitibandhApekSayA jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTasthitibandho vizeSAdhikaH / jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandhApekSayA mohanIyasyotkRSTa sthitivandho vizeSAdhika iti / caramapade vizeSAdhikyaM mithyAtvasyA'bandhAtprAgyadvijJeyamiti / / 489 // gayavee savva'ppo mohassa tighAigANa sNkhgunno| to doNha asaMkhaguNo tato taiassa abbhahiyo // 490 //
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 407 utkRSsthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram (pre0) "gayavee" ityAdi, 'gayavee' ti apagatavedamArgaNAyAM "mohassa" ti mohanIyakarmaNaH "savvappo" ti utkRSTasthitibandhaH srvaalpH| "tighAigANa" ti mohanIyasyAnantarameva kathitatvAt taccheSANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAMtrayANAM 'ghAtikAnAM'-dhAtikarmaNAM "saMkhaguNo" ti utkRSTasthitivandhaH saMkhyeyaguNaH / "to doNha asaMkhaguNo" ti tato dvyornaamgotrkrmnnoruutkRssttsthitibndho'sNkhygunnH| "tato taiassa abbhahio" tti tatastRtIyasya vedanIyakarmaNa utkRSTasthitivandho'bhyadhika iti // 490 // suhumammi tighAINaM savvappo tAu NAmagoANaM / saMkhejjaguNo tatto taiassa bhave viseshiyo||491|| (pre0) "suhumammi" ti sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM "tighAINaM" ti mohanIyasyA'bandhAd bandhaprAyogyAnAMtrayANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAMghAtikarmaNAM "savvappo" tti prakRtotkRSTasthitibandhaH sarvAlpaH / "tAu NAmagoANaM saMkhejjagaNo" tti tato nAmagotrakarmaNorutkRSTasthitibandho saMkhyeyaguNaH / "tatto taiasse" ityAdi, sugamam , navaraM "taiassa" ti vedanIyakarmaNa iti / / 491 / / atha zeSasaptacatvAriMzanmAgaMNAsu prakRtAlpabahutvavaktavyatA tulyetikRtvA tAsu yugapadAhasesAsu Aussa u savvappo vIsagANa sNkhgunno| to tIsagANa ahio tatto mohassa saMkhaguNo // 492 // (pre0) "sesAsu Aussa" ityAdi,uktazeSamArgaNAsu punaH "Aussa u savvappo' AyuSa utkRSTasthitivandhaH sarvAlpaH / tukAraH punararthe bhinnakramazca, saca prAgyojitaH / "vosagANa saMkhaguNo to" ti tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH prakRtotkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, "tIsagANa ahio" tti, anantaroktasya "to" zabdasya kAkAkSigolakanyAyenAtrApi yojanAt tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa--darzanAvaraNa-vedanIyA-''ntarAyakarmaNAmutkaSTasthitivandhaH 'adhikaH'vizeSAdhikaH / tatazca mohanIyakarmaNa utkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNa iti / zeSamArgaNAstvimAHtiryaggatyodha-paJcendriyatiryagodha-paryAptapaJcendriyatiryak-tirazcI-manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-mAnupIpaJcendriyogha-paryAptapaJcendriya-trasakAyaugha--paryAptatrasakAya--paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogaudArikakAyayoga-strI-pu-napuMsakaveda-krodhAdicatuHkaSAyA-'jJAnatrayA-'saMyama-cakSurdarzanA-'cakSurdarzanapallezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtva-saMzyA-''hArimArgaNA iti // 492 // tadevamuktamAdezato'pyutkRSTasthitibandhamadhikRtyApTAnAM prakRtInAM parasthAnAlpabahutvam / atha jaghanyasthitibandhamadhikRtya pracikaTayipurAdau tAvadoghata Aha |
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghato'STAnAM parasthAne jaghanyasthiti0 savva'ppo ThiibaMdhI Ausa jahaNNago muNeyavvo / tAhinto NAyavvo saMkhejjaguNo u mohassa // 493 // tatto utighANaM saMkhaguNo to ya nAmagoANaM / saMkhejjaguNo tatto ta assa visesaohio // 494 // (pre0 ) " savva'ppo" ityAdi, AyuSa jaghanya eva jaghanyakaH sthitibandhaH sarvAlpo jJAtavyaH / tasmAdAyuSo jaghanyasthitibandhAt mohanIyakarmaNa: saMkhyeyaguNo jJAtavyaH, jaghanyasthitibandha ityanuvartate / evamuttaratrApi jaghanya sthitibandha ityasyAnuvRttirdraSTavyA / " tatto u" si tatastu mohanIyavarNAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAya lakSaNAnAM trayANAM vAtikarmaNAM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tatazca nAma - gotrayorjaghanyaH sthitibandha: saMkhyeyaguNaH, tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitibandho 'vizeSato'bhyadhikaH', vizeSAdhika ityartha: / / 493-494 / / uktamoghataH / athA''dezato narakagatyoghAdimArgaNAsthAneSvabhidhitsurAha-- duiAiNiraya - joisa pahuDisura - viubva- teu-paumAsu / aga-sAsAsu Aussa lahU bhave thovo || 495 // tAhinto NAyavvo asaMkhiyaguNo u NAma- goANaM / to tIsiyANa tatto mohassa kamA visesahiyo ||496 // (pre0) "duiAiNiraye" tyAdi, dvitIyAdisaptamapRthivyanteSu paTSu nirayagatibhedeSu, jyotiSkaprabhRtisarvArthasiddhavimAnaparyanteSu saptaviMzatisuragatibhedeSu, vaikriyakAyayoga-tejolezyA- padmalezyAmArgaNAsu, vedakasamyaktva - sAsAdanamArgaNayozca pratyekamAyuSo 'laghuH'jaghanyaH sthitibandhaH stoko bhavet / tato nAma- gotrayostu laghusthitibandho'saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / tatastrizatkAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyakarmaNAM jaghanyasthitibandhaH, tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH kramAdvizeSAdhikaH, jJAtavya ityanuvartate / atra triMzatkAnAM jaghanyasthitibandhApekSayA mohanIyajaghanyasthitiarat vizepAdhikyakathanaM tatsvAminAM samyagdRSTitvena prAguktanItyA mithyAtvamohanIyasyAsbandhAt, kAyamohanIyApekSayA tu mUlaprakRtyalpabahutve vizeSAdhikyasya lAbhAcceti / evamuttaratrApi zreNibahirvartinAM samyagdRzAM mithyAtvamohanIyasya bandhAbhAvena badhyamAnamohanIyottaraprakRtisatkajaghanyasthitibandhApekSayA vizeSAdhikyamupapAdanIyamiti / / 495-496 / / Naratiga-dupaNiMdiya-tasa-paNamaNavaNe kAyu-rAsu / purisa- caukasAya bhaviya-NayaNiyarA - SShAra- saNNIsu // 497 //
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 409 mArgaNAsvaSTakarmaNAM parasthAne jaghanyasthiti0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram Aussa jahaNNo'ppo kamaso mohassa to tighAINaM / to vIsagANa saMkhiyaguNo tao sAhio u taiassa // 498 // (pre0) "NaratigadupaNiMdiye" tyAdi, tatra "Naratige' ityanenA-'paryAptabhedavarjAstrayo manuSyagatimArgaNAbhedA gRhyante, evaM paJcendriyatrasayoH pratyekaM yojyadvizabdenA'pyaparyAptabhedavoM dvau paJcendriyajAtibhedo, aparyAptabhedavauM dvau trasakAyabhedau ca grAhyau, tAsu saptamArgaNAsu tathA paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayoga-puruSaveda-krodhAdicatuHkaSAya-bhavya-cakSurdarzanA'cakSurdarzanA-''hAri-saMjJimArgaNAsvityetAsu samuditAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu kimityAha-"Ausse" ityAdi, oghavadAyuSo jaghanyasthitibandhaH 'alpa:-'sarvAlpaH, kramazo mohanIyasya, tatastrighAtikarmaNAM, tato viMzatikayoH saMkhyeyaguNaH sthitibandhaH / tataH "sAhio u" ti 'sAdhikaH'-vizeSAdhikastu tRtIyasya / ayambhAvaH-AyuSo jaghanyasthitibandhApekSayA mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tatazca zeSANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato viMzatikayornAmagotrakarmaNorjaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tatazca tRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitibandho vizeSAdhika ityevaM manuSyagatyoghAdimArgaNAsu prastutAlpabahutvaM sarvathaughavadeveti // 497-498 // vikiyamIse mIse savva'ppo vIsagANa nnaayvyo| to tIsiyANa tatto mohassa kamA visesahiyo // 499 // (pre0) "vikkiyamose" ityAdi, vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM mizradRSTimArgaNAbhede cAyuSo'bandhAttaccheSeSu sarvAlpo jaghanyasthitibandho viMzatikayo ma-gotrakarmaNotivyaH / tatastrizatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM tato mohanIyakarmaNaH kramAdvizeSAdhikaH, jaghanyasthitibandha iti gamyate / kuto vizeSAdhikaH ? iti ced , mArgaNAdvaye'pi jaghanyasthitivandhakAnAM mithyAtvamohanIyasyA'bandhAditi // 499|| kammA-'NAhArasusabbappo vIsagANa nnaaybvo| to tIsiyANa ahiyo tatto mohassa saMkhaguNo // 500 // (pre0) "kammANAhAresu" ti kArmaNakAyayogamArgaNAyAmanAhArakamArgaNAyAM cobhayatrApyAyuSo'bandhAtsarvAlpo jaghanyasthitibandho viMzatikayo magotrakarmaNotivyaH / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAm "ahiyo" ti vizeSAdhikaH / tato mohanIyakarmaNaH saMkhyeyaguNaH, jaghanyasthitibandha ityAtrApi prAgvadgamyata eveti / hetustu mArgaNAdvaye'pi jaghanyasthitibandhasyaikendriyasvAmikatvena tadvandhakAle mithyAtvasya niyamena bandhAditi // 500 //
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 ] * baMdha vihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsTamUlaprakRtInAM parasthAne AhAraduge dese parihAre Augassa sabvappo / to vIsa gANa yo saMkhaguNo tIsagANa'hiyo // 501 // tatto mohassa va visesaahiyo bhave Napuma-thIsu / Aussa u savva'ppo tatto mohassa saMkhaguNo // 502 // to tihaM ghAINaM saMkhaguNo tAu NAmagoANaM / yo asaMkhiyaguNo tatto ta assa amahiyo ||503 // (pre0 ) " AhAraduge" ityAdi, AhArakakAyayogA - ''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvaya rUpa AhArakadvike "dese" tti dezasaMyamamArgaNAyAM tathA " parihAre" ti parihAravizuddhika saMyama mArgaNAyAm / etAsu pratyekamityarthaH / kimityAha - " Augas" ityAdi, AyuSkasya jaghanyasthitibandhaH sarvAlpaH, tato viMzatikayornAmagotrakarmaNorjaghanya sthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJAtavyaH, "tIsagANa'hiyo" tti tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM jaghanyasthitibandha vizeSAdhikaH, tato mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandha vizepAdhiko bhavati / athA'nyatrAha - "bhave NapumathIsu" ityAdi, napuMsakavedamArgaNAyAM strIvedamArgaNAyAM ca bhavet / kiM bhavedityAha - " Aussa u" ityAdi, prAgvadAyuSo jaghanyasthitibandhastu sarvAlyaH, tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato mohanI varjAnAM trayANAM ghAtinAM pratyekaM saMkhyeyaguNaH, tasmAnnAmagotrayoH pratyekaM jaghanyasthitibandho'saMkhyeyaguNaH, tataH punastRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitibandhaH 'abhyadhikaH' - vizenAdhiko jJAtavya ityarthaH / / 501-503 / / arar - usame mohassa'ppo tao tighAINaM / to vIsagANa saMkhaguNo tatto tahaassa anbhahio // 504 // (pre0) "gayavea" ityAdi, apagataveda mArgaNAyAmaupazamikasamyaktvamArgaNAyAM ca mohanIyakarmaNaH "po" tti akArasya darzanAd 'alpaH' - sarvastokaH, jaghanyasthitibandha iti gamyate / tataH zeSANAM jJAnAvaraNa- darzanAvaraNA - 'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH saMkhyeyaguNaH, kramAditi zeSaH / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo'bhyadhikaH, jaghanyasthitibandha iti sarvatra prAgvayojyamiti // 504 // NANatige ohimmiya suilA samma - khaiesa NAyavvo / mohassa savvathovo tao tighAINa saMkhaguNo // 505 //
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyasthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 411 to vIsiyANa yo saMkhaguNo to viseso'bhhiyo| taiassa havai tatto Aussa haveja saMkhaguNo // 506 // (pre0) "NANatige" ityAdi, "gANatige" ti manaHparyavajJAnamArgaNAyAmanantaraM vakSyamANatvAt tAM vihAya zeSANAM mati-zrutA-'vadhijJAnamArgaNAnAM trika-jJAnatrike, "ohimmi" ti avaghidarzanamArgaNAyAM, cakArassamuccayArtho bhinnakramazca "sammakhaiesu' ityasyottaraM yojyastataH "suila" tti zuklalezyAmArgaNAyAM "sammakhaiesu" ti samyaktvodhamArgaNAyAM kSAyikasamyakvamAgeNAyAM cetyetAsu saptamArgaNAsu pratyekaM jJAtavya ityarthaH / kaH kiyAnityAha-"mohassa savvathovo" ityAdi, mohanIyakarmaNo jaghanyasthitivandhaH sarvastokaH / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tato 'vizeSato'bhyadhika:'-vizeSAdhiko jaghanyasthitibandhaH "taiassa havaI" ti tRtIyasya vedanIyakarmaNo bhavati, tata Ayu:karmaNo jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNo bhavediti // 505-506 / / maNaNANa saMyamesu samaiacheesu hoi svvppo| mohassa tao Neyo tiNDaM ghAINa saMkhaguNo // 507 // to vIsagANa Neyo saMkhaguNo to visesao'bhahiyo / taiassa havai tatto Aussa bhave asaMkhaguNo // 508 // (pre0) "maNaNANa" ityAdi, manaHparyavajJAnamArgaNAyAM saMyamoghamArgaNAyAM tathA sAmAyikachedopasthApanasaMyamamArgaNayoH pratyekaM mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandhaH salpio bhvti| tatastrayANAM-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM ghAtikarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJeyaH / tato viMzatikayo magotrakarmaNoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJeyaH / tato vizeSato'bhyadhikastRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitivandho bhavati / tataH punarAyuSo jaghanyasthitibandho'saMkhyaguNo bhavediti // 507-508 / / suhumammi tighAINaM savvappo tAu NAmagoANaM / saMkhejaguNo tatto taiassa visesoahio||509|| (pre0) "suhumammi tighAINami"tyAdi, sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyasyA'bandhAccheSANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAM jaghanyasthitibandhaH sarvAlpaH / tasmAt nAmagotrayoH pratyekaM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitibandho vizeSAdhiko bhavatItyarthaH // 509 // uktazeSamArgaNAsvAha
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghato'STaprakRtInAM parasthAne sesAsu Aussa u thovo doNhaM tao asNkhgunno| to tIsagANa ahiyo tatto mohassa saMkhaguNo // 510 // (pre0) "sesAsu" ityAdi, anantaraM pRthak pRthaguktA dvitIyapRthivInarakabhedAyakonanavatimArgaNA vivajya zeSAsu narakagatyoghabhedAyakonAzItimArgaNaHsu pratyekamAyuSo jaghanyaH sthitibandhaH "thovo" tti sarvastokaH / "doNhaM tao"tti tato dvayornAmagotrakarmaNorasaMkhyaguNaH, jaghanyasthitibandha iti prAgvadgamyate / "to" tti tato nAmagotrayojaghanyasthitibandhAt triMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNAmadhikaH-vizeSAdhikaH / tato mohanIyakarmaNo jaghanyasthitivandhaH saMkhyeyaguNa iti / zeSamArgaNA nAmata imAH-narakagatyodha-prathamapRthivInarakabhedo, paJcApi tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, devagatyodha-bhavanapati-vyantaradevabhedAH, sarva ekendriyabhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedaH, pRthivIkAyA-'pkAya-tejaskAya-vAyukAya-vanaspatikAyasatkAH sarve bhedAH, aparyAptatrasakAyabhedaH, audArikamizrakAyayoga-matyajJAna-zratAjJAna-vibhaGgajJAnA-'saMyama-kRSNa-nIla-kApotalezyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjJimArgaNAbhedAzveti // 510 // . tadevaM jaghanyasthitibandhamadhikRtyApyuktamaSTAnAM mUlaprakRtInAM parasthAnAlpabahutvamAdezato'pi / sAmprataM punastadeva jaghanyotkRSTasthitibandhadvayamadhikRtya vyAjihI rAdau tAvadoghata Aha saba'ppo ThiibaMdho Aussa jahaNNago munneyvyo| tAhinto NAyavvo saMkhejjaguNo u mohassa // 511 // to tiNhaM ghAINaM saMkhaguNo tAu nnaamgoaannN|| saMkhejjaguNo tatto taiassa visesao'bhahiyo // 511 // tA''ussa asaMkhaguNo jeTTo to vIsagANa sNkhgunno| to tIsagANa ahio tatto mohassa saMkhaguNo // 513 // (pre0) "savvAppo" ityAdi, sarvAlpaH sthitibandho 'jJAtavya' iti pareNAnvayaH / kathambhUtaH ? ityAha-"Aussa jahaNNago" ti sAdhikakSullakabhavapramANo ya AyukarmaNo jaghanyaH sthitibandhaH sa ityarthaH / "tAhinto" ti tasmAt mohanIyakarmaNaH saMkhyAtaguNo jJAtavyaH, jaghanyasthitibandha ityanuvartate / "to tiNha"mityAdi, tatastrayANAM ghAtikarmaNAM saMkhyeyaguNaH, jaghanyasthitibandha ityanuvartate / evamuttaratrApi tadanuvRtteH "ttAu nAmagoANa" ti tato nAmagotrakarmaNorjaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo jaghanyasthitibandhaH 'vizeSato'bhyadhikaH'-vizeSAdhika ityarthaH / "tA''ussa" tti tata AyuHkarmaNo 'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandho'saMkhyaguNaH / "to vIsagANaM" ti tato viMzatikayo magotrakarmaNoH "saMkhaguNo" tti
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [413 saMkhyeyaguNaH, jyeSThasthitibandha ityanuvartate, kramAditi shessH| "to tisagANa" ti tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAm "ahiyo" tti vizeSAdhikaH / "tatto mohassa saMkhaguNo" tti tato mohanIyasya saMkhyeyaguNaH, utkRSTasthitibandha ityubhayatrApyanuvRtyA boddhavyam / idamapyalpabahutvaM sthitibandhapramANAnusAreNa prAgvatsvayameva bhAvanIyam, vakSyamANAdezaprarUpaNAyAmapyevaM tattanmArgaNokta sthitibandhapramANAnusAreNa prAgivAbhyuhyamiti / / 511-512-513 / / uktamoghato jaghanyotkRSTapadadvayasambandhi parasthAnAlpabahutvam / atha tadevAdezata AhaNiraya-paDhamaNirayesu sura-bhavaNa-dugesu uralamIse ya / asamattapaNiditiriya-maNusa-paNidiya-tasesuya // 514 // Aussa lahU thovo tatto paramo havejja sNkhgunno| to vIsagANa hasso asaMkhiyaguNo muNeyavo // 515 // to tIsagANa ahio tatto mohassa hoi sNkhgunno| to vIsagANa jeTTho saMkhejjaguNo muNeyavvo // 516 // to tIsagANa ahio tatto mohassa hoi sNkhgunno| (pre0) "NirayapaDhamaNirayesu" ityAdi, narakaugha-prathamapRthivInarakabhedayoH, "sura" tti suragatyodhe,bhavanapati-vyantaradevabhedayoH,audArikamizrakAyayogeca / anyamArgaNAsaGgrahAyAha-''asamatte" tyAdi, tatra "asamatta" zabdasya pratyekaM yojanAdaparyAptapaJcendriyatiryaga-paryAptamanuSyA'paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyamArgaNAsvityarthaH / cakAra ukta samuccaye / tata etAsu samuccitAsu dazamArgaNAsu pratyekam "Aussa lahu thovo" ti AyuSaH 'laghuH'-jaghanyaH sthitivandhaH stokaH / "tato paramu" ti tatastasyaivA''yuSaH 'paramaH'-utkRSTaH sthitibandhaH "havejja saMkhaguNo" ti saMkhyeyaguNo bhavet / "to vIsagANe"tyAdi, tato viMzatikayo magotrakarmaNoH 'hrasvaH'-jaghanyasthitibandho'saMkhyAtaguNo jnyaatvyH| "to tIsagANa" ti tatastriMzatkAnAMjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekam "ahio" tti vizeSAdhikaH, jaghanyasthitibandha ityanuvartate / "tato mohassa" ti tato mohanIyakarmaNaH "hoi saMkhaguNo" ti saMkhyeyaguNo bhavati, jaghanyasthitibandha ityAvartate / "to vIsagANe"tyAdi, tato viMzatikayornAmagotrayojyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / "to tIsagANa ahio" tti tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM pratyekaM vizeSAdhikaH, jyeSThasthitibandha ityanuvartate / "tatto mohassa" ti tato mohanIyakarmaNaH "hoi saMkhaguNo" tti prAgvat "jeho" ityasyA'trApyanuvartanAdutkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNo bhavatIti // 514-515-516 / /
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 414 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTaprakRtInAM parasthAne bhaNitArthena sAdRzyabAhulyAllAghavArthI katipayamArgaNAsu sApavAdamatidizati-- emeva jANiyavvaM sesnnirydev-viuvesu||517|| NavaraM mohassa lahU visesaahio havejja eesu| paNa'Nuttaresu Neyo mohassa gurU vi abbhahiyo // 518 // (pre0) "emeve" tyAdi, prAkRtatvena vakArasya luptatvAd "emeva" ti evameva, tatraivaMzabdasya sAdRzyArthitvena yathA'vyavadhAnena mArgaNAdazake'lpabahutvamabhihitaM tathaiva "jANiyavvaM" ti vakSyamANamArgaNAsvalpabahutvaM jJAtavyamityarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"sesaNirayadevaviuvesu" ti anantaroktA nirayagatyogha-prathamanaraka-devagatyodha-bhavanapati-vyantarabhedarUpA yAH paJca nirayagatidevagatisatkA mArgaNAstAstyaktvA zeSAsu SaTSu nirayagatimArgaNAsu, zeSAsu saptaviMzatidevagatimArgaNAsu tathA vaikriyakAyayogamArgaNAyAM cetyarthaH / kimatAsu catustriMzanmArgaNAsu sarvathaiva narakaughaprathamanarakamArgaNAdivadutAsti kazcidvizeSo'pItyAha-"Navarami" ti navaraM-paramayamatra vizeSaH / ko'sAvityAha-"mohassa" ityAdi "paNaNuttaresu" ityAdi ca / tasyAyamartha:-catustriMzanmArgaNAbhyo'nuttaravimAnavarjAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamatidezAnusAreNa pUrvoktakramato'lpabahutve'bhidhIyamAne jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM jaghanyasthitibandho yathoktasthAne pUrvapadApekSayA vizeSAdhika ityuktvA tadanantaraM mohanIyakarmaNo 'laghuH' -jaghanyaH sthitibandhaH prAgvat saMkhyeyaguNo na vaktavyaH, kintu vizeSAdhiko vaktavyaH, etAsu jaghanyasthitibandhasvAminAM mithyAtvasyAbandhAt / tatastu pUrvavad yathAkramaM tathaiva / paJcAnuttaravimAnasatkamArgaNAbhedeSu vitthameva mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandho vizeSAdhika iti vaktavyam , anyacca caramapade mohanIyasya guruH sthitibandhaH pUrvavartipadApekSayA vizeSAdhika ityapi vaktavyam / kutaH ? tatra sarveSAM samyagdRSTitayotkRSTasthitibandhasvAminAmapi mithyAtvasyAvandhena "vi anbhahiyo' ityatrApizabdasyAnantarApoditArthasamuccAyakatayopAdAnAditi / itthaM hi dvitIyapRthivInirayabhedAyakonatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyuSo jaghanyasthitibandhaH sarvastokaH, tatastasyaivotkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato nAmagotrayorjaghanyasthitibandhaHsaMkhyeyaguNaH,tato jJAnAvaraNAdInAM catuNoM vizeSAdhikaH, tato mohanIyasya vizeSAdhikaH, tato nAmagotrayorutkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTo vizeSAdhikaH, tato mohanIyasyotkRSTaH saMkhyeyaguNa ityevamalpabahutvaM bhavati / pazcAnuttaravimAneSu tu caramapade'pi mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhika ityabhidhAtavyamiti // 517518 / / tiriy-annaanndugaa-'yt-tiasuhlesaa-abhviy-micchesu| Aussa lahU thovo tatto doNhaM asaMkhaguNo // 519 //
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTasthitidhabandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram to tIsagANa ahiyo tatto mohassa hoi saMkhaguNo / tatto Ausa gurU saMkhejjaguNA muNeyavva // 520 // to vIsagANa yo saMkhejjaguNo tao visesahio / hoejja tIsagANaM tatto mohassa saMkhaguNo // 521 // (pre0) "tiriyaaNANe "tyAdi, tiryaggatyogha-satyajJAna - zrutAjJAnA- 'saMyama kRSNAditryazubhalezyA - 'bhanya- mithyAtvamArgaNAsu pratyekamAyuSo 'laghuH' - jaghanya sthitibandhaH stokaH, tato dvayornAmagotrakarmaNorasaMkhyeyaguNaH, jaghanyasthitibandha ityanuvartate / evamuttaratrApyanuvRttibalAnnAmagotrayorekaikasya jaghanyasthitibandhApekSayA triMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyakarmaNAM pratyekaM jaghanyasthitibandhaH "ahio" tti vizeSAdhikaH, tato mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyerguNo bhavati, tata AyuSo 'guruH' - utkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / ita uttaratrApi 'gurU' iti zabdasyAnuvRttestato viMzatikayornAmagotrakarmaNorutkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJeyaH, tatastriratkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM "visesahio hojja" tti utkRSTasthitibandho vizeSAdhiko bhavet, tato mohanIyakarmaNaH utkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNa iti / / 519-520-521 // [ 415 paMciMdiyatiriyatige vibhaMga-te- paumAsu NAyavvo / Aussa lahU appo tatto paramo asaMkhaguNo // 522 // to vIsa gANa hasso saMkhaguNo tAu tIsagANa'hiyo / to yakamA saMkhaguNo mohassa tao'tthi vIsagANa guru // 523 // to tIsagANa ahiyo tatto mohassa hoi saMkhaguNo / NavaraM mohassa lahU abbhahio te - umAsu // 524 // (pre0 ) " paMciMdiya" ityAdi, 'asamattapaNi ditiriye tyAdinA prAgaparyAptapaJcendriyatiryagbhede'lpabahutvasyAbhihitatvAt tena vinA ye paJcendriyatiryagogha-paryApta paJcendriyatiryagyonimatpaJcendriyatiryagbhedAsteSAM trikaM paJcendriyatiryaktrikaM tasmin, tathA vibhaGgajJAna-tejolezyA-padmalezyAmArgaNAsu ca jJAtavyaH / kaH kiyAnnityAha - "Aussa lahU" ityAdi, AyuH karmaNo 'laghu'jaghanyasthitibandhaH 'alpaH' - sarvastokaH, tataH "paramo" tti 'paramaH ' - tasyaivAyuSa utkRSTasthitibandhaH "asaMkhaguNo" ti sugamam / tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH 'hrasvaH' - jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tasmAt triMzatkAnAM jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA- 'ntarAyakarmaNAM "hio"
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTaprakRtInAM parasthAne tti akArasya darzanAdanantaroktasya "hasso " ityasyA'nuvartanAcca jaghanyasthitibandhaH 'adhika'vizeSAdhikaH, tataH kramAtsaMkhyeyaguNaH, kepAmityAha - " mohassa tao'tthi " ti mohanIyakarmaNaH, asyApi jaghanyasthitibandho boddhavyaH / kutaH ? pUrvavad "hasso " itipadasyAnuvRtteH, tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH / anayoH ko jaghanya utkRSTo vetyAha- "guru" tti utkRSTaH sthitibandhaH / ayambhAvaH - jJAnAvaraNAdInAM caturNAM jaghanyasthitibandhAnmohanIyasya jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tatazca nAmagotrayorutkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA-'ntarAyakarmaNAmavikaH vizeSAdhikaH, sa ca guruzabdAnuvRtterutkRpTasthitibandho'vasAtavyaH / evamagre 'pi tato mohanIyasyotkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNo bhavatIti / tadevaM sAmAnyato'bhihite yA'tiprasaktistAM nirAcikIrSu rAha - "NavaraM" ityAdi, paramayamatra vizeSaH, ko'sAvityAha - "mohasse "tyAdi / ayambhAvaH - tejolezyAmArgaNAyAM padmalezyAmArgaNAyAMca pratyekamanantaroktAlpabahutvaM na sarvathA'nantaroktaM tathaiva, kintu jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhAdUrdhvaM mohanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhiko draSTavyaH, anyapadeSu tu yathokta eva tadanyamArgaNAsu tu nirapavAdaM yathokta eveti / / 522-523-524 / / aparyAptamanuSyamArgaNAyAM prAgabhihitatvena kramaprAptAsu zeSamanuSya mArgaNAsvatididikSuH prasaMgAdanyamArgaNAsvapi samamevAtidizannAha - Naratiga-dupaNiMdiya-tasa-paNamaNavaNe kArAsu / veatiga- kasAyacauga-cakkhu acakkhu bhaviyesu ca // 525 // saNimmi tahA - SShAre oghavva havai paraM Napuma-thIsu / yo asaMkhiyaguNo jahaNNago NAmagoANaM // 526 // (pre0 ) " NaratigadupaNidiye" tyAdi, aparyAptamanuSya bhedavarjeSu triSu naragatibhedeSu tathaivA'paryAptapaJcendriyabhedavarjayordvayo paJcendriyajAtibhedayostathaiva dvayostrasakAyaudha-paryAptatra sakAyabhedayoH, paJcamanoyogabhedeSu paJcaSu vacoyogabhedeSu, kAyayogasAmAnyau -hArika kAyayogamArgaNayoH, strI-pu-napuMsaka vedarUpe vedatrike, krodhAdikapAyacatuSke, cakSudarzanA'cakSurdarzana- bhavyamArgaNAsu, caH samuccaye, vyutkrameNa yojyaH, tatazvasaMjJimArgaNAyAM tathA''hArimArgaNAyAM cetyetAsve katriMzanmArgaNAsu pratyekam "oghavva havai" tti prakRtAlpabahutvamoghavadbhavati / atidiSTArthe'ghaTamAnArthamapatradanAha - " para "mityAdi, paramayamatra vizeSaH, sa ca "Napumathosu Neyo" ti napuMsakavedamArgaNAyAM strIvedamArgaNAyAM ca jJAtavyaH / ko'sAvityAha- "asaMkhiyaguNo" ityAdi / ayambhAvaHtrayANAM ghAtikarmaNAM jaghanyasthitibandhaM mohanIyajaghanyasthitibandhApekSayA saMkhyeyaguNamuktvA'nantaraM nAmagotrakarmaNo jaghanyasthitibandha auvikAlpabahutve yaH saMkhyeyaguNa uktaH so'trA'saMkhyeyaguNo jJeyaH / tadyathA - napuMsakaveda - strIvedamArgaNayorAyuSo jaghanyaH sthitibandhaH stokaH, tato mohanI
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSThasthitibandhAlpabahu0 dvitIyAdhikAre'lpabahuttradvAram [ 417 yasya jaghanyaH saMkhyeyaguNaH, tataH zeSatrighAtinAM pratyekaM jaghanyaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato nAmagotrayorjaghanyo'saMkhyaguNaH, tato vedanIyasya jaghanyo vizeSAdhikaH, tata AyuSa utkRSTaH sthitibandho'saMkhyaguNaH, tato nAmagotrayorutkRSTaH saMkhyeyaguNaH, tato jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTo vizeSAdhikaH, tato mohanIyasyotkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNa iti // 525-526 // ThiibaMdho savvesu egidiy-vigl-pNckaayesu| Aussa'ppo hasso tatto paramo u saMkhaguNo // 527 // to vIsagANa hasso asaMkhiyaguNo tao bhave tesiM / jeTTho'bhahiyo tatto avbhahiyo tIsagANa lahU // 528 // tesiM cia ukkoso visesaahio tao ya saMkhaguNo / mohassa lahU tatto tassukoso visesahiyo // 529 // (pre0) "ThiibaMdho savvesu" ityAdi, "ThiibaMdho" ityasya "Aussappo hasso" ityAdinA pareNAnvayastata AyuSo hrasvaH sthitibandhaH stoko bhavati / kAsumArgaNAsvityAha"savvesu" ityAdi, sarveSvekendriyabhedeSu, sarveSu vikalendriyabhedeSu, sarveSu pRthivyAdipaJcakAyasatkabhedeSu, ityevametAsu paJcapaJcAzanmArgaNAsvityarthaH / tataH punaH kimityAha-"tatto paramo" ityAdi, "tatto" ti tasmAdAyuSo jaghanyasthitibandhAt "paramo" ti "Aussa" ityasyAnuvatterAyuSa eva 'paramaH' -utkRSTaH sthitivandhaH "u saMkhaguNo" ti saMkhyeyaguNaH / tuH pAdapUtyeM / tato viMzatikayornAma-gotrayoH 'hrasvaH' jaghanyaH sthitibandho'saMkhyeyaguNaH, tataH "tesiM" ti "duvayaNe bahuvayaNaM" iti prAkRtalakSaNAt 'tayoH'-anantaroktayornAmagotrakarmaNoH 'jyeSThaH'-utkRSTasthitibandho'bhyadhikaH-vizeSAdhika ityarthaH / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA'ntarAyakarmaNAM "lahU" ti jaghanyaH sthitibandho'bhyadhika iti pUrveNAnvayaH / "tesiM ci" tti teSAmanantaroktAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAmevotkRSTaH sthitibandho vizeSAdhikaH, tatazca saMkhyeyaguNaH / ka ityAha-"mohassa lahU" ti mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandhaH / tataH "tassukkoso" tti tasyaiva mohanIyakarmaNa utkRSTasthitibandho vizeSato'bhyadhikaH, vizeSAdhika ityartha iti // 527-528-529 // vikiyamIse mIse jahaNNago vIsagANa svv'ppo| to tIsagANa ahiyo tatto mohassa abbhhiyo||530|| to vIsagANa jeTTho saMkhaguNo tAu tiisgaann'hiyo| mohassa u saMkhaguNo NavaraM mIse visesahiyo // 531 //
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 ] baMdhANe mUlapaDibiMdho [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAM parasthAne (pre0) "vikkiyamIse mIse" ityAdi, vaikriyakAyayogamArgaNAyAM mizradRSTimArgaNAyAM ca pratyekaM "vosagANa" ttiviMzatikayornAmagotrakarmaNorjaghanya eva jaghanyakaH sthitibandhaH sarvA - lpaH, tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyAntarAyakarmaNAm " ahiyo" ti vizeSAdhikaH, jaghanyasthitiyantra ityanuvartate / tato mohanIyasya sthitibandho'bhyadhikaH, sa ca prAguktasya " jahaNNago" ityasyAstrApyanuvartanAjjanya iti gamyate / tato viMzatikayornAmagotra karmaNoH 'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tasmAt triMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA--- ntarAyakarmaNAM pratyekam 'adhikaH' - vizeSAdhikaH "jeDo" ityasyAnuvRtterutkRSTasthitibandha ityavasIyate / evamuttaratrApi tadanuvRtteH "mohassa u saMkhaguNo" ti mohanIyasya 'jyeSThaH ' -utkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / idameva caramapadamAzritya mizradRSTimArgaNAyAM yA'tiprasaktistAmapasipArayiSurAha"NavaraM mose visesahiyo" ti 'navaraM" - paramayaM caramapadokto mohanIyasyotkRSTa sthitibandho mizra dRSTimArgaNAyAM tu vizeSAdhika eva mantavyaH, na puna: saMkhyeyaguNaH, vaikriyamizramArgaNAyAM mithyAtvasya bandhe'pi mizradRSTimArgaNAyAM tadvatvAbhAvAditi bhAva iti / / 530 531 // AhAraduge dese taha parihArammi Augassa lahU | savvatthovo tatto ukoso hoi saMkhaguNo // 532 // to vItagANa hasso saMkhaguNo tAu tIsagANa bhave / amahiyo tAhinto mohassa bhave visesahiyo // 533 // to vIsa gANa jeho saMkhaguNA tAu tIsagANa bhave / amahiyo to yo mohassa visesao ahiyo // 534 || (pre0) "AhAraduge dekheM" ityAdi, AhArakA ''hAraka mizrakAyayogamArgaNayordvi hai, dezasaMyame, parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM cAyuSkasya 'laghuH' - javanyaH sthitibandhaH sarvalokaH / tataH "ukkoso" tti "Augassa" ityasyAnuvartanAdAyuna utkRSTaH sthitibandhaH saMkhye guNo bhavati / tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH 'hrasva:'- jaghanyaH sthitiyantraH saMkhyeyaguNaH / tasmAt triMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA - 'ntarAyANAM pratyekaM "hasso" ityasyAnuvRtteH 'hrasvaH'- jaghanyasthitibandhaH 'abhyadhikaH'- vizeSAdhiko bhavedityarthaH / " tAhinto" ti tasmAt "mohassa bhave visesahiyo' ti 'hrasve' tipadasyAtrApi yojanAnmohanIyasya jaghanyaH sthitiko bhavedityarthaH / tato viMzatikayornAmagotrakarmaNoH 'jyeSTha: - utkRSTaH sthitibandhaH saMkhye vaguNaH / tasmAt triMzatkAnAmabhyaviko bhavet, tato mohanIyasya vizeSato'bhyadhiko jJAtavyaH / atrApi ciramapade caramapade ca jyeSThazabdAnuvRcyA jJAnAvaraNAdInAmutkRSTasthitibandho boddhavya iti // 532-534 / /
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSThasthitibandhAlpabahuH / dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 419 kammA-'NAhArasu jahaNNago vIsagANa svvppo| to tIsagANa ahiyo tatto mohassa sNkhgunno||535|| to vIsagANa jeTTo saMkhejjaguNo tao viseshiyo| havai khalu tIsagANaM tatto mohassa saMkhaguNo // 536 // (pre0) "kammANAhAresu" ityAdi, kArmaNakAyayogamArgaNAyAmanAhArakamArgaNAyAM ca viMzatikayo magotrayorjaghanyakaH sthitibandhaH sarvAlpaH / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamadhikaH-vizeSAdhikaH, jaghanyasthitibandha ityAvartate / tato mohanIyasya saMkhyeyaguNaH, jaghanyasthitibandha iti prAgvadatrApi yujyate / tato viMzatikayo magotrakarmaNoH 'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / kutaH ? iti ced , jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitibandhasyaikendriyasvAmikatayA palyopamAsaMkhyabhAganyUnasAgaropamatrisaptabhAgAdipramANatvAd , teSAmevotkRSTasthitibandhasya tu saMjJipaJcendriyasvAmikatayA'ntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANatvAcca bhavati saMkhyeyaguNatvam / tato vizegAdhiko bhavati, utkRSTa sthitibandha ityanuvartate / kasyetyAha"khala tIsagANaM" ti triMzatkAnAM jJAnAvaraNAdInAM catuNAM pratyekam / khaluzabdaH pAdapUraNe / tato mohanIyakarmaNaH saMkhyeyaguNaH, utkRSTasthitibandha iti pUrvavadanuvRttyA bodbhavyamiti // 535-536 // gayavee savva 'ppo mohassa lahU tao tighAINaM / to vIsagANa kamaso saMkhejjaguNo muNeyabvo // 537 // to taiyassa'bhahiyo to jeTTo teNa cia kameNa kmaa| saMkhaguNo saMkhaguNoM asaMkhiyaguNo visesahiyo // 538 // (pre0) "gayavee savvAppo" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM sarvAlpaH / kaH ? ityAha"mohassa lahU"tti mohanIyakarmaNo jaghanyasthitibandhaH / "tao tighAINaM"ti'lahU' iti padAnuvacA tatastrayANAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAMghAtikamagAM'laghuH-jaghanyaHsthitibandhaH, tato viMzatikayo magotrakarmaNorjaghanyasthitibandhaH kramazaH saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo'bhyadhikaH; jaghanyasthitibandha ityanuvartate / "to jeho" tti tata eteSAmeva jJAnAvaraNAdikarmaNAM'jyeSThaH'-utkRSTaH sthitibandhaH / kena krameNa kiyA~zcetyAha-"teNa cia kameNe" tyAdi, tenAnantaroktaMna krameNAdo mohanIyakarmaNastatastrighAtinAM tato viMzatikayostatastRtIyasya vedanIyasya kramAtsaMkhyeyaguNaH saMkhyeyaguNo'saMkhyeyaguNo vizeSAdhikazca / ayambhAva:vedanIyasya jaghanyasthitibandho vizeSAdhika uktastato mohanIyasyotkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tataH zeSANAM trayANAM ghAtinAM pratyekamutkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato nAmagotrayoH pratyeka
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAM parasthAne masaMkhyeyaguNaH, tato vedanIyakarmaNa utkRSTasthitibandho vizeSAdhika iti / / 537-538 / / caraNANa - saMyamesu samaia - che - ohi samma khaie / mohassa lahU thovo tao tighAINa saMkhaguNo // 539 // to vIragANa yo saMkhaguNo to visesaohiyo / taiassa havai tatto Aussa havejja saMkhaguNo // 540 // Ausa asaMkhaguNo koso tAu vIsagANa bhave / saMkhaguNo to kamaso cauNha mohassa canbhahiyo // 541 // NavaraM Aussa lahU asaMkhiyaguNo tao bhave jeTTo | saMkhaguNo maNapajjava - saMyama- sAmaia- cheesa // 542 // (pre0) "cauNANa saMyamesu" ityAdi, matyAdicaturjJAnamArgaNAsu, saMyamaughamArgaNAvAM, tathA sAmAyika chedopasthApanasaMyamA'vadhidarzana- samyaktvaugha kSAyikasamyaktvamArgaNAsu pratyekaM mohanIyasya 'laghu' - jaghanyaH sthitibandhaH stokaH / itaH prabhRti jaghanyasthitibandhAbhidhAyakasya "lahU" ityasyottaratrApyanuvRtteH "tatto tighAINaM" ti tatastrayANAM ghAtikarmaNAM jaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / tato viMzatikayornAmagotrayorjaghanyaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / tato vizepAdhikastRtIyasya jaghanya sthitibandho bhavati / tata AyuSo jaghanyasthitibandhaH saMkhye guNo bhavet / "Aussa asaMkhaguNo ukkoso" tti tasmAdAyuSa utkRSTasthitibandho'saMkhyaguNaH / itastUtkRSTasthitibandhAbhidhAyakasya "ukkoso" iti zabdasyAnuvRtteH "vIsagANa bhave saMkhaguNo" ti viMzatikayornAmagotrayorutkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, "to kamaso cauNha mohassa kabhahiyo" tti tataH kramaza caturNAM jJAnAvaraNAdInAM mohanIyasya ca pratyekamabhyadhika utkRSTasthitibandhaH / ayambhAvaH-- nAmagotrayorutkRSTa sthitibandhApekSayA jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA-'ntarAyakarmaNAM pratyekamutkRSTa sthitibandho vizeSAdhikaH / jJAnAvaraNAdInAM caturNAmutkRSTa sthitibandhaH parasparaM tu tulyaH / jJAnAvaraNAdInAmekaikasyotkRSTasthitibandhApekSayA mohanIyasyotkRSTasthitibandho vizeSAdhika iti / anantaroktaikadezamapavadannAha - "NavaraM" ityAdi navaraM paramayamatra vizeSaH, ko'sAvityAha"Aussa lahU" ityAdi, yatra sthAne AyupojaghanyasthitibandhaH saMkhyeyaguNa ityuktastatraivA'sau tathA'nuktvA'saMkhyaguNa iti vaktavyaH, tadapekSayA ca "jeDo" tti AyuSo 'jyeSTha' :-utkRSTasthitibandha: saMkhyeyaguNa iti draSTavyam, na punaH zeSasthAneSu, arthAccheSeSu mohanIyAdInAM jaghanyotkRSTasthitibandharUpeSu sthAneSu tattajjaghanyAdisthitibandho yathoktaH stokAdika eva draSTavya iti /
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 421 kimetadapavAdapadamuktamatijJAnAdisarva mArgaNAsu boddhavyamuta kAsucidevetyAha- "maNapajjave" ityAdi, manaH paryavajJAna-saMyamaugha- sAmAyika saMyama-chedopasthApana saMyamamArgaNAsu na punastadanyamArgaNAsu, anyamArgaNAsu devAnAmAyuSo jaghanyasthitibandhasvAmitvena varSapRthaktvasthitikasya manuSyAyupo bandhasambhavAt tadapekSayA sAdhitrayatriMzatsAgaropamapramANasyAyuSa utkRSTa sthitibandhasyAsaMkhyeyaguNatvAcca / manaH paryavajJAnAdi mArgaNAsu tvAyuSa utkRSTa sthitibandhasvAminAmiva jaghanyasthitibandhasvAminAM manuSyANAM jaghanyato'pi palyopamapRthaktvasthitikadevAyupa eva bandhabhAvAt tadpekSayA sAdhitrayastriMzatsAgaropamasthitikasyAyuSa utkRSTa sthitibandhasya saMkhyeyaguNatvAcca vizepato vaktavyam / tadyathA - mohanIyasya jaghanyasthitibandhaH sarvastokaH / tataH zeSatrighAtinAmasa saMkhyeyaguNaH / tato nAmagotrayorjaghanyaH saMkhyeyaguNaH / tato vedanIyasya jaghanyo vizeSAdhikaH / tata AyuSo jaghanyo'saMkhyeyaguNaH / tatastasyaivAyupa utkRSTa : saMkhyeyaguNaH / tato nAmagotrayoratkruSTaH saMkhyeyaguNaH / tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA -'ntarAyANAM caturNAM vizeSAdhikaH / tato mohanIyasyotkRSTa sthitibandho vizeSAdhika iti / / 539-540-541-542 // 1 sumammi tighANaM hasso'ppo tAu NAmagoANaM / saMkhejjaguNo tatto ta assa visesao ahiyo // 543 // to tIsagANa jeho saMkhaguNo tAu NAmagoANaM / saMkhejjaguNo tatto ta assa bhave visesahio // 544 // (pre0) "suhamammi" ityAdi, sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyasyAbandhAt tacchepANAM jJAnAvaraNAdInAM trayANAM ghAtikarmaNAM "hassoppo" ti 'hrasvaH' - jaghanyaH sthitibandhaH 'alpaH 'stokaH / tasmAnnAmagotrayoH saMkhyeyaguNaH / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo vizeSato'dhikaH / ubhayatrA'pi "hasso" ityasyAnuvRtterjaghanya sthitibandha iti jJAtavyam / tatastriMzatkAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM 'jyeSThaH ' - utkRSTa sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH, tato nAmagotrayorutkRSTa sthitibandha: saMkhyeyaguNaH / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNa utkRSTasthitibandho vizeSAdhiko bhavedityarthaH / atrApi padadvaye pUrvavad "jeTTho" itipadAnuvRcyotkRSTasthitibandha iti boddhavyamiti / I ohivva u suilAe NavaraM mohassa hoi ukkosI / saMkhaguNo ahuvasame mohassa laDDU bhave thovo || 545 // to tIsagANa yo saMkhaguNo tAu NAmagoANaM / saMkhejjaguNAM tatto ta assa visesao mahio // 546 //
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 422] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTamUlaprakRtInAM parasthAne tAu asaMkhejjaguNo ukkoso hoi NAmagoANaM / to tIsagANa tatto mohassa kamA visesahiyo // 547 // (pre0) "ohivve" ityAdi,avadhijJAnamArgaNAvadavadhidarzanamArgaNAvadvA, alpabahutvamitizeSaH / tuH pAdapUraNe / tadvatkasyAmityAha-"suilAe" ti zuklalezyAmArgaNAyAm / kiM sarvathA tadvaduta kiJcidanyathA'pyastItyAha-"NavaraM mohassa" ityaadi| ayambhAva:-sAmAnyataH sarvathA tathaiva, paraM mohanIyasyotkRSTa sthitibandho'vadhijJAnamArgaNAyAM vizeSAdhika uktaH, so'tra zuklalezyAmArgaNAyAM saMkhyeyaguNo bhavati / kutaH ? saptaprakRtisatkotkRSTasthitibandhakazakalezyAkajIvAnAM mithyAtvasya bandhasadbhAvAt / atastathaiva draSTavyaH / tadyathA-mohanIyasya jaghanyaH sthitibandhaH sarvastokaH / tataH zeSatrighAtinAmasau saMkhyeyaguNaH / tato nAmagotrayorasau jaghanyaH saMkhyeyagaNaH / tato vedanIyasya tu sa vizeSAdhikaH / tata AyuSo jaghanyaH saMkhyeyaguNaH / tatastu tasyaivotkRSTo'saMkhyeyagaNaH / tato nAmagotrayorutkRSTaH saMkhyeyagaNaH / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM caturNA vizeSAdhikaH / tatastu mohanIyasyotkRSTasthitibandhaH saMkhyeyaguNa iti / "ahuvasameM' tti athazabdasyAnantaryArthakatvena zuklalezyAmArgaNA'nantaramaupazamikasamyaktvamArgaNAyAm / tatra kimityAha-"mohassa lahU" ityAdi, mohanIyakarmaNo 'laghuH'-jaghanyaH sthitibandhaH "bhave thovo" ti stoko bhavet, vakSyamANasthAnApekSayeti gamyata eva / tataH "tIsagANa" tti vedanIyasyottaratra vakSyamANatvAvadanIyavarjAnAM 'trizatkAnAM'-jJAnAvaraNAdInAM trayANAm "Neyo saMkhaguNo" tti saMkhyeyagaNo jJAtavyaH, jaghanyasthitibandha ityanuvRttyA boddhavyam / tasmAt nAmagotrayoH saMkhyeyagaNo jaghanyasthitibandha iti pUrvavat / tatastRtIyasya vedanIyakarmaNo vizeSato'bhyadhikaH / atrApi jaghanyasthitibandha iti pUrvavadanavatteSTavyam / tato'saMkhyeyaguNa utkRSTasthitibandho bhavati / kasyetyAha-"NAmagoANaM"ti nAmagotrakarmaNoH "to tosagANa' tti tatastrizatkAnAM catuNAM jJAnAvaraNAdInAm, utkRSTasthitibandha iti prAgvata / "tatto mohassa" ti tato mohanIyakarmaNaH, utkRSTasthitibandha iti pUrvavat / kiyAnityAha-"kamA visesahiyo" ti uktakrameNa yathottaraM vizeSAdhika ityartha iti // 545-546-547 // veaga-sAsANesu Aussa bhave jahaNNago thovo / tAhinto ukkoso asaMkhiyaguNo muNeyabbo // 548 // tatto saMkhejjaguNo jahaNNago hoi NAmagoANaM / to tIsagANa tatto mohassa kamA visesa'hiyo // 549 // tatto saMkhejjaguNo ukkosoM hoi NAmagoANaM / to tIsagANa tatto mohassa kamA visesa'hiyo // 550 //
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaghanyotkRSTasthitibandhAlpabahu0 ] dvitIyAdhikAre'lpabahutvadvArama [ 423 . (pre0) "veagasAsANesu" ityAdi, vedakasamyaktva-sAsAdanasamyaktvamArgaNayoH pratyekamAyuSo jaghanya eva jaghanyakaH sthitibandhaH stokaH / tasmAd "ukkoso" tti 'Ausse tyasyAnuvRtterAyuSa utkRSTasthitibandho'saMkhyeyaguNo jJAtavyaH / tataH saMkhyeyaguNo jaghanya eva jaghanyakaH sa ca sthitibandha iti gamyate / kasya kasyetyAha-'NAmagoANaM" ti nAmagotrakarmaNoH / tatastriMzatkAnAM caturNA jJAnAvaraNAdInAM rAto mohanIyakarmaNaH kramAd vizeSAdhikaH; jaghanyasthitibandha ityanuvartate / tataH saMkhyeyaguNa utkRSTaH sthitivandho bhavati nAmagotrakarmaNoH / tatastri zatkAnAM caturNA jJAnAvaraNAdInAM tato mohanIyakarmaNaH kramAd vizeSAdhikaH, utkRSTasthitibandha ityanavartata iti // 548-549-550 / / / paMcidiyatiriyaba u hoi asaNNimmi Navari tthiibNdho| havai asaMkhejjaguNo jahaNNago NAmagoANaM // 551 // (pre0) "paMciMdiyatiriyavve' tyAdi, akSarArthastu sugamaH, navaramasaMjJimArgaNAyAmisthamalpabahutvam-AyuSo jaghanyasthitibandhaH stokaH / tata AyuSa utkRSTasthitibandho'saMkhyaguNaH / tato nAmagotrayorjaghanyo'saMkhyeyaguNaH / tatazcaturNA jJAnAvaraNAdInAM jaghanyo vizeSAdhikaH / tato mohanIyasya jaghanyaH saMkhyeyaguNaH / tato nAmagotrayorutkRSTaH saMkhyeyaguNaH / tatazcaturNA jJAnAvaraNAdInAmutkRSTo vizeSAdhikaH / tato mohanIyasyotkRSTaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNa iti / / 551 // ___ tadevaM prarUpitaM padayasambandhi tRtIyaM parasthAnasthitibandhAlpabahutvamapi / sAmprataM mandamedhasAM ladhdhabadhAraNakRte prAgvadatrApi prastutadvAroktarthasaMgrahaparANyalpabahutvayantrakANyAlikhanIyAni / tAni tvevam-* / tadevamAlikhitAnyalpabahutvapradarzakayantrakANyapi, teSu cA''likhiteSu gataM pazcadazamalpabahutvadvAram / tasmi~zca gate niSThataH paJcadazadvArAtmako dvitIyAdhikAraH / / enamaparAdhikAraM vivRNvatA yanmayA sukRtamAptam / tena hi vizvaM vizvaM vizvagvizvasatu jinavacane / (pathyAryA) / / iti zrI bandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyAdhikAre paJcadazamalpabahutvadvAraM samAptam / / // iti zrIbandhavidhAna-mUlaprakRtisthitibandhe dvitIyA dhikAraH // NARAYARIYAR OM alpabahutvayantrANi didrukSavaH pAThakAH pazyantu 424 tamAdIni pRSThAni /
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324] aSTamalAkRtInAmutkRSTA 'nutkRSTasthityoryandhakAnAmalpabahutvapradarzakaM yantrakam utkRSTasthiterbandhakA pekSayA'nutkRSTasthite baMndhakAH gati0 indriya0 kAya0 yoga0 jJAna0 anantaguNAH saMyama0 tiryaggatyogha0 1 veda0 kaSAya0 sarva0 napuMsaka Ayurvarja saptAnyatamakarmaNaH kAyayogadha0 praudA - Aharaka-tamizrI, ridrika0 kArmaraNa0 4 matizrutA'jJAne, asaMyama0 darzana acakSu0 lezyA0 azubha0 bhavya0 sarva 2 1 4 : 2 1 samyaktva. mithyAtva 0 saMjJI0 prasaMjJI0 AhArI sarva 0 sarvamArgaNAH - 23 gAthAGkAH- 437-438-436 saMkhyeyaguNAH asaMkhyaguNAH anantaguNAH paryAptamanuSya-mAnuSI0 sarvArthasiddhadevaH, zeSa0 tiryaggatgotra0 1 3 2 1 1 2 apagataveda0 manaH paryava0 3 12 440-441 2 1 yasaMmaugha0 sAmAyika0 cheda0 parihAra0 sUkSma0 1 5 zeSa0 sarva zaSa0 zeSa0 zeSa0 43 16 42 12 2 dezasaMyama0 1 4 zeSa0 2 zubha0 3 135 441 zeSa0 6 saMjI0 1 sarva kendriyabhedAH vanaugha0 sarvasAdhA raNavanabhedAH kAyayogaugha0 zradArikadvika0 napuMsaka0 sarva 0 matizrutA'jJAne asaMyama0 asaMjJI 0 AhArI0 36 337-342 343-344 8 AyuH karmaNaH 3 1 4 pracakSu0 azubha0 bhavyAbhavyo0 2 mithyAtva0 1 1 2 1 1 3 1 saMkhyeyaguNAH asaMkhyaguNAH paryApta manuSya mAnuSI0 zrAnatAdisarvArthasiddhAntadevAzva0 20 ahArakadvika0 manaH paryava0 1 saMyamaugha0 sAmAki0cheda0 pari hAra 4 zukla : 2 kSAyikao 1 1 26 445-446 zeSao zeSa0 zeSa0 zepa0 zeSa0 zeSa0 26 12 strI-puruSa0 2 34 hada 11 4 zeSa zeSa0 2 1 446 zeSa0 3 saMjJI0 1 2
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhakAlpabahutva yantram ] dvitIyAdhikAre'lyabahutvadvAram [425 * aSTamUlaprakRtInAM jaghanyA-'jaghanyasthityorbandhakAnAmalpabahutvapradarzakaM yantrakam * ...---: jaghanyasthiterbandhakApekSayA'jaghanyasthitejandhakA:-- AyurvarjasaptaprakRtInAm AyuHkarmaNaH kiyad pocavad guNA:- saMkhyeyaguNAH asaMkhyeyaguNAH groghavada saMkhyethaguNAH anantaguNAH akhyeyaguNAH zeSamArgaNA: gati paryAptamanuSya0 mAnuSI0 sIrthasiddhadevabhedazca, 3 paryAptamanuSya mAnuSI0mAnatAdisarvArtha siddhAntadevabhedAzca 20 zeSanArgaNA0 27 44 indriya sarva0 16 sarva016 kAya sarva0 42 sarva0 42 yo0 pAhAraka-tanmizrayogau, 2. kAyayogaugha audArikazca. 2 zeSaH 14 pAhAraka-tanmizrayogau, 2 zeSa0 14 veda0 gataveda0 1 napusaka0 1 - strI-puruSa0 2 vedatrika0 3 kaSAya. krodhAdi0 4 sarva0 jJAna manaHparyava0 1 matyAdijJAna0 3 ajJAnatrika0 3 manaHparyava01 matyAdijJAna0 3 ajJAna0 3 sAmodha0sAmAyika0 cheda0 parihAra | sUkSmamamparAya0 5 saMyamaugha0 dezasaMyamA sAmAyika0 'saMyamI, 2 | chedaparihAra.4 dezasaMyama0 asaMyama02 saMyama pracakSu0 1 cakSu0 avadhi0 0 * sarva dazana lezyA sarva zukla0 zeSa bhavya bhavya01 abhavya0 1 sarva mya sarvabheda0 7 / kSAyika0 1 zeSa0 maMjJi0 saMjJika asaMji02 sarva0 grAhAraka01 anAhAraka01 prahAraka0 AhArina samavemAgaNA:- 12 148 26 gAthAGkA:- 448-446 | 447-450 450 451-452 447-452
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 ] aSTabhUlaprakRtInAM pratyekamutkRSTajaghanya AyurvarjajJAnAvaraNAdisaptamUlaprakRtInAM pratyekam sthiti bandhakAH | proghavat | utkRSThasthiteH- | sthiteHjaghanyAyA:- stokA: -sarvastokAH / -sarvastokAH | -savastokAH / sarvastokAH stoka.jaghanyAyAH utkR0stAkAH utkRSTAyA:-asaMkhyaguNAH -saMkhyeyaguNAH / -saMkhyeyaguNA asaMkhyaguNAH anaMtagu0 ajagha-jagha0 asaMkhyagu prajaghanyAnutkR0- ,, -asakhya" , "" anantagaNAH nyAna.asaM.gaNa.| praja0 " sarvanaraka0 devaugha 0 manuSyaugha0 sarvArtha- paryAptamanuSya0 gati0 | bhavanapatyAdisahasrA sarve paJcandriyasiddhavarjAnuttara- mAnuSI0 sarvArtha tiryaggatyogha0 rAntadevabheda.aparyApta tiryagbhedAH, 4 manuSya0 21 / bhedacatuSka0 5 siddhadevabhedazca. 3 indriya0 paJcendriyogha0tatpa- sarvekendriyabhedAH sarva aparyAptapaJcandri0 | ryAptabhedau, 2 vikale , 16 kAya saugha-tatparyApta- prathivyAdivanaspati aparyAptatrasa01 2 kAyAntasarvabheda036 sarvamanovaco0vakriya pAhAraka-tanmi- kAyayogaugha0 | audArikamizra0 tanmizrau, 12 zrayogo, 2 | graudArika02 | kArmaraNa0 2 strI-puruSavedau 2 napusaka0 1 bhedau0 yoga0 veda0 kaSAya0 sarva0 jJAna mati-zrutA-'vadhi0 vibhaGga0 4 manaHparyavajJAna01 matyajJAna-zrutA'jJAne, 2 saMyama0 | dezasaMyama0 . 1 saMyamaugha0 sAmA0 cheda0parihAra 4 asaMyama01 darzana cakSu0 avadhi02 pracakSu0 lezyA0 zubha azubha0 3 bhavya bhavya0 samya0 mithyAtvavarja0 6 abhavya0 1 mithyAtva0 1 asaMjJI, 1 saMjJi0 AhAri0 sarvamArgaNAH AhAraka0 1 anAhAraka01 gAthAGkAH | 458-456 / 460-461 453-463-464 455-456 / 457
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ -tadita sthitInAM bandhakAlpabahutvapradarzakayantrakam gati0 - AyurvarjAnAm AyuHkarmaNaH sthite: oghavat utkRSTAyA: stokAH stokAH / stokAH / stokAH | stokAH stokAH jaghanyAyA: saMkhyeyaguNAH saMkhyeyagaNA| asaMkhyaguNAH anantaguNAH / saMkhyeyaguNAH | saMkhyeyaguNAH prajaghanyAnu asaMkhyaguNAH , asaMkhyaguNAH asaMkhyaguNAH asaMkhyaguNAH sarve naraka-paJcendriprAnatAdidevabheda paryAptamanuSyayatiryagbhedAH, manucatuSkanavagraiveyaka yaugha-tadaparyAptI, tiryaggatyodha0 mAnuSI mAnatAbhedAzca0 13 devIgha-bhavanapatyAdi disarvArthasiddhAntasahasrArAntAzca 26 devabhedAzca, 20 indriya0 sarve vikalendriya- sarva ekendriyabhedAH, paJcendriyabhedAH 12 sarve pRthivyaptejo-sarve sAdhAraNabhedAH kAya0 vAyu-pratyekavanaspati vanauSazca0 trasakAyabhedAH 34 sarvamanovacobhedAH, | kAyayogaugha0 yoga. vaikriyayogazca, 11 praudArikadvika, 3/prAhArakadvika0 2 veda0 gataveda0 1 strI-puruSavedau, 2 napusaka0 kapAra0 sarva0 manaHparyava01 mati-zrutA-'vadhijJAna0 | saMbana0 jJAna0 vibhaGgajJAnam, 1 matyajJAna-zrutA' jJAne, sukSmasaMparAya: dezasaMyamaH, 1 asaMyamaH, saMyamauSaka sAmA: cheda0 parihAra0 4 darzana0 cakSurdarzana0 1 acakSu0 avadhi0 lezyA0 teja:-padma02 azubha0 3 | zukla0 bhagyA'bhavyau, 2 bhavya0 sAsvAdana01 1 | kSAyika0 1 samyaktvogha0 kSAyopazamika02 mithyAtva0 asaMjJI, saMjJI saMjJI, AhArI AhAraka0 1 savamAgeraNA: 62 gAthAGkA:- 462 465 454-459 | 470-471 / 472 .
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 ] aSTamUlaprakRtInAM parasthAne jaghanyotkRSTaghoghavad- ___ jaghanyotkRSTasthitibandhAH krameNa kiyadguraNAH ? gati0 prAyu0 moha0 vighAti nAmagotra veda0 *prAyu0 nAmagotra jJAnAdi04, mohaH / manuSyaugha tatparyApta tataH tataH tataH tataH tataH tataH tataH tataH / mAnuSI0 stoka0 saM0gu0 saM0gu0 saM0gu0 vize0 'prasaMgu0 saM0gu0 vizeSA0 saM0guNaH, , asaMgu0 , , , , prAyu0 Ayu. nAmagotra. jJAnAdi04, moha0 nAmagotra. jJAnAvi04, moha0 nirayogha0prathamanira0devogha* tataH tataH tataH tataH tataH tataH tataH bhavanapatibhyantara aparyAstoka0 saM0guru prasaMgu0 vizeSA0 saM0gu0 saM0guNa0 vizeSA0 saM0guNaH -tapaJcendriya tiryagmanuSyau,7 __" vizeSA0 , vizeSA.- ___ anuttaradevabhedAH 5 saMguNa:- | uparyuktazeSanirayadeva028 paJcandriyaniyaMgoSa " asaM0gu0 saM0 gu0 , saM0 gu0 tatparyApta tirazcI03 vizeSA0 0 stoka0 // vizeSA stoka0 saM0gu0 saM0gu0 // 0 stoka0 saM0guNa , saguraNa:stoka0 asaMgu0 saM0gu0 , vizeSA0 ,, vizeSA0-- " " asaM0gu0 saM0guraNa , saM0guNaH-- mohanI0 trighAti nAmagotra vedanI0 Ayu prAyu0 nAmagotra. jJAnAdi04, mohanI0 stoka0 saM0gu0 saM0gu0 vizeSA0prasaM0gu0 saM0gu0 saM0gu0 vizeSA0 vizeSAo , , saMogu0 asaM gu0 , , , , abandhaH abandhaH asagu0 // - , saMgu) asaM0gu0 saM0gu0 , saM0guNaH -- mohanI0 trighAti0 nAmagotra vedanI0 mohanI0 trighAti nAmagotra vedanIya0 stoka0 saM0gu0 Hogu0 vizeSA0 saM0gu0 saM0gu) asaMguNa vizeSAdhioo stoka0 , , avandhaH , saM0guNa) , - Ayu0 . nAmagotra0 jJAnAdi04, mohanI0 Ayu0 nAmagotra0 jJAnAdi04, mohanI tiryaggatyodhaH stoka0 asaM0gu0 vizeSA0 maM0gu0 saM0gu0 saM0gu0 vizeSA0 saM0guraNa: pAyu0 nAmagotra nAmagotra jJAnAdi04, jJAnAdi04, mohanI0 mohanI saM0gu0 asaM0gu0 vizeSA0 vizeSA0 vizeSA0 saM0guNa vizeSAo** pUrvanyastA''yurAdipadena tadIyajaghanyasthitibandha uttaranyastena tu tena tadIyotkRSTasthitibandhazca jJeyaH / Ayuka stoko salguNa
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ arl | ktva -sthitibandhapadAnAmalpabahutvayantrakam [ 629 indriya0 | kAyao | yoga0 veda0 kaSAya jJAna0 saMyama0 darzana lezyA bhavya samyaH saMjJI AhA thA paJcandri- maughao sarvamanova cakSu. cobhedAH puruSa0. sarva0 saMjI0.pAhA. yaugha-tatpa- payApta kAyaugha0 1 pti0 2 2 praudA012 strIna bhavya aparyApta-paparyApta- praudArikapaJcendriya trasa0 | mizra0 fiya) tejapA kriyamitra mitra0 2 kArmaNa anA0 prasao mana:pa- saMyamoghao ryava0 sAmA0 cheda03 matyA di.3/ avadhi. propa0 zUja gata 521 sUkSmasaM0 asaMyama azubha. prabhavya mithyA / 1 tva.1 sarvakendri- zeSasarvasarvavika- paJcakAyalendri016 bhedAH 39 526 AhAraka-tanmizrayogau, parihAradeza-saMyame, amatyajJAna-zrutAjJAne, x vedaka-sAsvAdane, samyaktvogha-zAyike / 527
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 ] : utkRSTasthite: -: jaghanyasthiteH : yathottaraM kiyadguNaH ? zrAyu0 / nAmagotra0 / jJAnAdi0 4 / mohanIya0 1 tataH tataH tataH stoeo | asaMkhyeyaguNa0 / vizeSAdhika0 | saMkhyeya guraNa 0 vizeSAdhika: 0 zroghavat stoka0 saMkhyeyaguNa 0 o 0 0 stoka0 37 saMkhyeyaguNa: mohanIya0 / jnyaanaa0drshnaa0shrntraa0| nAmagotra0 | vedanI0 saMkhyeyaguNa 0 | asaMkhyagu0 / vizeSA0) stoka0 / stoka0 saMkhyeyaguNa 0 zrAyu0 / nAmagotra0 / jJAnAdi04 / mohanIya0 tataH tataH tataH stokao | asaMkhyeyag0 / vizeSAdhika0 / vizeSAdhika0 stoka0 " " saMkhyeyaguNa0 stoka 0 11 " saMkhyeyaguNa 0 " "" 0 stoka 0 31 prodhavad stoka0 saMkhyaguNa 0 23 " "1 73 asaMkhyeyaguNa 0 mohanIya0 / zeSa trighaati0| nAmago0 / vedanI0 / zrAyu0 tataH tataH tataH tataH stoka0 | saMkhyeyaguNa0 | saMkhyeyagu0 / vizeSA0 / prasaMgu0 21 11 " 31 19 35 " " ," saMkhyeyaguNa: vizeSAdhika: 39 17 aSTamUlaprakRtInAM parasthAne jaghanyapade utkRSTapade ca - gati0 indriya0 sarva naraka0 devaugha0 bhavana - sarvakendriya0 sarvavikale pRthivyAdivanapatyAdinavamagraiveyakAnta | aparyApta- spatyantasarva0 deva0 aparyAptamanuSya0 prapa paJcendriya0 aparyAptatrasa0 ryAptapacendriya tiryag-35 40 anuttaradevapaJcaka0 5 "" saMkhyeyaguNa:vizeSAdhika: 12 -: -: saMkhyeyaguNaH prA. mohanIya0 zeSatrighAti0 nAma0 vedanI0 manuSyaugha tatparyApta0 saMkhyaguNa0 saMkhyagu0 vizeSA0 mAnuSI0 3 asaMkhyaguNa0 aparyAptavarjatiryaggatibheda paJca endriyaudha0 4 / manuSyauSa 0 tatparyAta 0 tatparyApta0 2 |mAnuSI0= 7 6 dvitIyAdina rakabheda 0 27jyotiSkAdidevabheda0 nirayauSa 0 prathamA ca, sarva sarve kendriya sarve prathivyAdivana saMkhyeyaguNa:- tiryaga 0 aparyAptamanuSya 0 vikale0 praparyApta spatyantasarva0 devaugha0bhavana. vyantara. 11 paJcendriya0 17 trasAparyA040 13 33 17 kAya0 saugha0 tatparyAptao 2 paJcendriyoghao saueo tatparyApta0 2 tatparyApta02
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhapramANA'lpabahutvayantrakam __ yoga0veda0 kaSAya| jJAna0 saMyama0 darzana lezyA bhavya [ 431 saMjJI AhA0mArgaNA : 483 praudArivabhizra0 baiMkriyA 2 484 485 manyAMdi- saMya.sAmA.cheda avadhi jJAna04 pari.deza. 5 1 16 bagahArakA tanmizra0 2 kriyamizra.kAma. 486 487 anA0 3 488 486 propa.mizra. parvamanovacobhedAH kAyaughao praudA- | vedarika0 12 trika0 ajJAna cakSu0 482 | asaMyama vika0 sarva / sarva mithyA- saMjI. pAhA0 sva01 / 47 492 praveda 491 sUkSmasampa0 taja: vaikriya01 padma0 kSAyopaza0/ sAsAda02 465 466 vaikriyamizra01 mizra01 499 kArmaNa01 500 AhA tanmizra0 parihAra.deza 501 praudArikamizra0 ajJAna prasaMyama0 1 trika03 azubhA prabha0 mithyAtva. asa 510 507 manaHparyava. saMyamamoghao sAmA0cheda03 508 aveda0 aupaza0 504 / matyAdi.3 * ava01/gula, 505 2 509 bhavya.1 493 sUkSmasampa0 sarvamanovaco.kAya cakSu0 yoga0 praudA012 praca02 strI.na. 2 A samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamika-sAsvAdanAni:4|*samyaktvauSa-kSAyikasamyaktve 2 / 467 502
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 bandhavihANe mUlapaDiThiibaMdho [bandhAlpabahutvayantrama * aSTamUlaprakRtInAM pratyekaM jaghanyotkRSTasthitivandhayoralpabahatvadarzakaM yantrakam * prAyurvarjasaptAnAM pratyekaM jaghanyasthitibandhA'pekSayA / prAyuSo jaghanyasthitibandhA'pekSayA utkRSThasthitibandhaH utkRsthatibandhaH proghavad - vizeSAdhikaH gati0 kAya0 indriya ragAH | asaMkhyaguNaH maMkhyeyaguNaH | maMkhye yaguNaH / asaMkhya praguNA: manuSyodha0 tatpa sarvanaraka tiryaga-| sarvanaraka-devabheda0 tiryagogha-paJce drayatirya aparyAptapaJcendriya- | godha-tatparyApta tirazcI. ryApta mAnuSI deva aparyApta tiryaga aparyApta- manuSyaugha0 tatparyApta0 manuSyazca, 44 manuSya | mAnuSIca, paJcandriyaugha0 savakAndraya0 sarvekendriya0 aparyAptapaJce paJcandriyaugha tatparyApta02 sarvavikalendriya sarvavikale016 ndriya0 1 aparyAptapatre 17 tatparyApta pRthivyAdivanaspa pRthivyAdivanatrasauSaka tatpa trasauSa tikAyAntAH aparyAptatrasa01/ spatikAyAntasarva0 ryApta0 2 tatparyApta sarvabheda0 36 aparyAptatrasazca 40 sarvamanovacobheda audArikamizra pAhAraka-tanmizra0 vaiki tanmizra0 praudArikamizrA kAyaudha audA sarvamanovacobheda0 kAyagrAhA0 tanmizrI yogaugha0 audArikazca 12 rikayoga0 12 | vaikriya04 kArmaNa06 veda0 vedatrika0 3 | aveda0 vedatrika0 3 kaSAya0 krodhAdi0 4 krodhAdi04 matyajJA0zrutAjJA0 matizrutA'vadhijJAnAni matyAdijJAna04 manaHparyava01 vibhaGga 3 ajJAnatrikaM ca, 6 saMyamaugha0 parihAra0sukSma sayamoghalsAmA asaMyama deza- chada0 parihAra asaMyama0 sAmA0 cheda 3 saMyamazca0 4 Ho dezasaMyama0 5 darzana0 cakSurAditraya cakSurAditraya0 3 kRSNAdi0 5 | zuklA sarva.......... 6 bhavya bhavya01 abhavya01 sarva 2 samyaktvaugha0 kSAyopa0mizra samyaktvaugha0 kSAyika0 rakSAyiaupazami sAsvAda kSAyopazapika0 sAsAdanaH mithyAtva04 mithyAtva0 saMjJI saMjJI0 1 asaMjJI01 sarva AhAra0 AhArI01 anAhArI01 AhArI0 ..... 1 saMpamaka jJAna sarvamAgeNA:- 43 / / 4 76-80-81 481 gAthAGkaH-475-476 477 478 * ghAtinAM saMkhyeyaguNaH, aghAtitrayasyA'saMkhyeyaguNaH /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ // yaskAdhakA // etarhi kramaprAptasya "bhUgArA" ityanena prastutasthitivandhagranthaprArambha uddiSTasya tRtIyasya bhUyaskArAdhikArasyAvasaraH / atra hyadhikAre mUlaprakRtInAM bhUyaskArastadupalakSaNAdalpataraH, avasthitaH, avaktavya ityevaM catuHprakArAH sthitibandhavizeSAH satpadasvAmitvAdidvAreSu prAgvaccintanIyAH, ato 'dhikAraprArambha Ahau tAvatprAk 'tesu paDhamAisu ahigAresu' ityAditRtIyagAthAyAM saMkhyAmAtreNa kIrtitAnAM trayodazadvArANAM nAmadheyAnyAviSkurvannAha gAthAyugmam taie bhuogAre ahigArammi havire duaaraaiN| terasa saMtapayaM taha sAmI kAlaMtarAiM ca // 552 // bhaMgavicayo ya bhAgo parimANaM khettaphosaNAu thaa| kAlo aMtarabhAvA appAbahugaM jahAkamaso // 553 // (pre0) "taie bhuogAre" ityAdi, mUlaprakRtisthitibandhamadhikRtyoddiSTaSaDadhikArAntagate tRtIye bhUyaskArAbhidhe'dhikAre trayodaza dvArANi yathAkramazaH bhavantIti kriyAyogaH / tatra dvAranAmAni tu "saMtapaya"mityAdinA'bhihitAni / tadyathA-(1) AdyaM satpadadvAram ,(2) tadanu dvitIyaM svAmitvadvAram , (3) tatastRtIyaM kAladvAram , (4) tato'ntaradvAram , (5) tatpazcAd bhaGgavicayadvAram , (6) tato bhAgadvAram , (7) tataH parimANadvAram , (8) tataH kSetradvAram , (9) tataH sparzanAdvAram , (10) tatastu kAladvAram , (11) tato'ntaradvAram , (12) tato bhAvadvAram , (13) tatastrayodazamalpabahutvadvAram / atrA'pi gatAdhikAravadbhaGgavicayAdIni paJcamAdIni dvArANi nAnAjIvAnAzritya prarUpayiSyanta iti vijJeyam / satpadavarjazeSadvAravyAkhyAnamapi pUrvavadeva draSTavyam / satpadadvArasya tvevam-santi-vidyamAnAni padAni bhUyaskArAdisthitibandhalakSaNAnIti satpadAni, tAni yatra dvAre cintyante tat satpadadvAram / oghataH sarvajIvarAzau, vizeSato mArgaNAsthAneSu ca mUlASTakarmaNAM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhebhyaH kiyanti padAni sadbhUtAnItyasya prarUpaNamiti bhAva iti // 552-553 // ||prthmN satpadadvAram // tadevamuktAni sakramaM pAripsitAdhikAragatAnAM dvArANAM nAmAni / sAmpratamuddiSTakrameNaiva teSu bhUyaskArAdisthitibandhaM cicintayiSurAdau tAvat prathame satpadadvAra oghataH satpadAni darzayannAha
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 ] mUla DiThabaMdho sattaNha bhUagAro appayaro'vaTTiyo avattavvo / bandho uhA''usa duviho 'ppayaro avattavvo // 554 // [ oghato bhUyaskArAdisatpada0 (pre0) "sattaNha bhUagAro" ityAdi, tatra "sattaNha" tti AyurvarjAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNa- vedanIya- mohanIya-nAma- gotrA - 'ntarAyalakSaNAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmityarthaH / asya cAnvayaH 'bandho ca : ha " iti pareNa, tatastAsAM saptAnAM prakArAntareNa cintyamAno "baMdho" tti prakRtatvAt sthitibandhaH 'cauha' " ti caturvA, astIti zeSaH / cAturvidhyameva darzayannAha"bhUagAro" ityAdi, vakSyamANasvarUpo bhUyaskAravandho'lpatarabandho'vasthitabandho'vaktavyavandhazcetyarthaH / atha zeSasyAyuHkarmaNa Aha- "ussa u duviho" ityAdi, pUrvamAkArasya darzanAdAyuSastu 'dvividho' alpataro'vaktavyazca sthitibandho'stIti // 554 || nanu kimeteSAM svarUpamityAzaGkAyAM teSAM svarUpaM darzayannAha - pUvvasamayAu samaye aNaMtare baMdhae pahuttaraM / baMdho sa bhUagAro'pyaraM baMdhai sa appayaro ||556 // tAvaiyaM cia baMdhar3a so NAyavvo avaDio baMdho / houM avadhago uNa baMdhar3a se havai avattavvo // 557 // (pre0) "pUcvasamayAu" ityAdi, pUrvasamaye stokasthitiM badhnan kacijjIvaH pUrvasamayAdanantare samaye yadA " pattayaraM" tti 'prabhUtatarAm' samayAdinA'dhikAM sthitiM badhnIyAt tadA tabandhaH prakRte bhUyaskAranAmA "baMdha" tti sthitibandho bhavatIti pareNAnvayaH / evamuttaratrApi boddhavyam / alpatarabandhasvarUpamAha - "ppayaraM baMbaI" ityAdi, atra luptA'kArasya darzanAt "pUnda samayAu samaye aNantare" ityasyAnuvartanAcca pUrvasamaye prabhUtasthitiM nattha jjIva: pUrva samayAdanantare samaye yadA "'pyarAM baMdhai" ti alpatarAM samayasimAdivAhanAM sthitiM nAti tadA tasya so'lpataranAmA sthitibanyo bhavatItyarthaH / avasthitanvasvarUpAda"tAvaiyAM cia baMdhai" ityAdi, pUrva / pUrvasamaye stokasthitiM prabhUtasthitiM vA badhnan : kacijjIva: pUrvasamayAdanantare samaye "tAvaiyAM cia" tti 'tAvatImeva' - pUrva samayabaddhasthityA tulyAmeva sthitiM badhnAti na punaH samayAdinA hInAmadhikAM vetyarthaH / tasya kimityAha - "so NAyavvo" ityAdi, tasya sa bandho'vasthitanAmA sthitibandho jJAtavya ityarthaH / avaktavyavanvasvarUpamAha - ' houM abaMdhago uNa" ityAdi, punaH zabdo'nantaroktavandhatrayasvarUpApekSayA'vaktavyabandhasvarUpasya vailakSaNyadyotakaH, yataH pUrvaM tattadbhayarakArAdisthitibandhAnAM nirvartako jIvastattadbandhasamayAdanantaraprAksamaye prabhUta- stokatulyAnAmanyatamasyAH sthiterbandhaka AsId, atra caramaprakAre tvasAvanyatamasyA api sthiterbandhako na bhavati, kintu sarvathA'bandhaka eva bhavati / etadeva darzayannAha - " houM
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUyaskArAdayaH svarUpataH ] bhUyaskArAdhikAresatpadadvAram [435 abandhago" ti kazcijjIpaH pUrvasamaye "abandhago" tti tattajjJAnAvaraNAdimUlaprakRteH sthitibandhamapekSyAvandhako bhUtvA'nagare samaye 'baMdhai" tibandhaprAyogyasthitInAmanyatamAM sthiti badhnAti "sa havai avattavvo" ti sa tasyAvandhAdanantarajAyamAno'nyatamasthitebandho prathamasamaye'vaktavyanAmA sthitibandho bhavati / idamuktaM bhavati-bhRyaskArAdisthitibandhAH pUrvasamaye stokAdi-sthitibandhasadbhAvena tadapekSayA uttarasamayabadhamAnasthitebhyastvAditayA bhUyaskArAdipadavAcyA bhavanti / abandhAduttarasamaye jAyamAnasthitibandhastu pUrvasamaye sthitibandhAbhAvAdbhayaskAgadivannAdhikaH stokastulyo vetyato bhUyaskArAdipadatrayeNa vaktamazakya itikRtvA'vaktavyapadenaiva vyapadizyate / uktaM ca mahopAdhyAyaH zrImadyayazovijayapUjyaiH karmaprakRtiTIkAyAm yadA tu sarvathaivA'vandhakAdibhUtvA sorapi bandhAdikamArabhate tadA sa bandhAdezcaturtho bhedo'vaktavyanAmA, bhUyaskArAdizabdena vaktumazakyatvAt / / iti / bhUyaskArAdInAM lakSaNAni karmaprakRtyAdiSvapItthamevAbhihitAni / yaduktaM karmaprakRtau krameNa tallakSaNAni pratipAdayadbhiH zivazarmasUripuGgavaiH'ggAdahige paDhamo egAIUNagammi biio u / tattiyametto taio paDhame samaye avattavyo' / / 52 / / iti / itthaM hi bhUyaskArAdilakSaNAnAM sthitibandhavizeSANAM svarUpe vyavasthite prathamagAthoktaudhikasatpadabhAvanAtvevaM kAryA--kSapakazreNibahiHsthasya jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmutkRSTasthitibandhAdanyaM sthitivandhaM vidadhataH kasyA'pi jIvasya vartamAnaguNasthAnAdapakRSTaguNasthAnakAntaraprAptau sthitibandhavRddhirbhavati / evamekendriyAdibhyazcyutvA dvIndriyAditvenotpattAvapi niyamena sthitibndhvRddhirbhvti| evaM vaiparityena vartamAnaguNasthAnakAd vizuddhaguNasthAnakAntaraprAptI saMjJibhyazcyutvA'saMjJipaJcendriya-caturindri yAdyanyatamatayotpadyamAnasya vA sthitibandhahAnirjAyate / evaMvidhakAraNAbhAve'pi pratyantamuhUrta jaghanyataH samayamutkRSTataH samayadvayaM vA sarvajIvAnAM sthitivandhasya vRddhihAnayastathAsvAbhAvyena pravartanta eva / tatra yaH pUrvasamayAduttarasamaye jAyamAnaH samaya-dvisamayAdinA vRddhasthitivandhaH, sa eva prathamasamaye bhUyaskAraH, ityevaM bhUyaskArapadaM sadeva / anenaiva prakAreNAdhikasthitibandhasyA'pi jaghanyataH pratyantarmuhUrta niyamena hInasthitivandhatayA parAvRtterbhAvAdalpatarasthitibandhapadamapi sadeva / yadA tUpayuktAnyatamakAraNaM na vidyate,tadAtu yAvAn sthitibandhaH pUrvasamaya AsIttAvAnevottarasamaye pravartata iti tvavasthitaH, ityevamavasthitasthitivandhasattA'pi prasiddhA / avaktavyasthitibandhastUpazamazreNo vyuparatasthitibandhasya jIvasyopazAntAddhAkSayAtpratipAte, kAlakaraNena devagatAvutpattyA vA punarapi sthitivandhaprArambhasadbhAvAt prArambhaprathamasamayajAtasthitibandhApekSayA prApyata eva; etaccAnantaraM svAmitvadvAre granthakAraH svayameva vyaktIkariSyati / AyuSo'lpatarA-'va kavyarUpadvividhasthitibandhasya sacaM tu susiddham , kAdAcitkatvAdAyurbandhasya / tadyathA- yadAyurvandhaH prArabhyate,
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdisatpada0 tadA prathamasamaye'vaktavyasthitibandhaH / kutaH ? tatpUrvasamaye sarvathaivAbandhAt / dvitIyAdisamayeSu punarAyuSkasthitibandhAntargatAyA abAdhAyAH pratisamayaM hAneH pravartanAdAyurvandhavicchedaM yAvatpratisamayamalpatarasthitibandhA eva prApyante / ata evAyuSo bhUyaskArA-'vasthitasthitibandhau santo nAbhihitAvityapi vijJeyamiti / / 555-556 // ___ tadevamabhihitAnyoghato'STakarmaNAM sthitibandhabhUyaskArAdisatpadAni / athAdezato mArgaNAsthAneSu bhUyaskArAdisatpadAni cicintayiSurAdau tAvadAyurvarjasaptakarmANyadhikRtya prAha Naratiga-dupaNidiyatasa-paNamaNavayaNesu kaay-urlesu| gayavee nnaanncug-sNym-tidrisnn-suilaasu||557|| bhavie samme khaie uvasama-saNNIpu ya taha AhAre / bhUgArAI hoai sattaNhaM cauviho baMgo // 558 // (pre0) "NaratigadupaNiMdiye"tyAdi, atra 'Naratige"tyAdinA'paryAptabhedavarjAH zeSabhedA gRhyante; tato'paryAptabhedavarjeSu triSu manuSyagatimArgaNAbhedepu; tathaivA'paryAptabhedavarjayoyoH paJcendriyajAtibhedayoH, dvizabdasya trasetyatrApi yojanAdaparyAptabhedavarjayoIyostrasakAyabhedayoH, paJcamanoyogabhedAH paJcavacoyogabhedAsteSu, tathA kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayogamArgaNayoH, "gayavee" ti apagatavedamArgaNAyAm , tathaiva matyAdijJAna vatuSke, saMyamogha-cakSurAditridarzana-zuklalezyAmArgaNAsu, bhavyamArgaNAyAM samyaktvAghamAgaNAyAM, kSAyikasamyaktvamArgaNAyAmopazamikasamyaktva-saMjJimArgaNayoH "AhAre" ti AhArimArgaNAyAM cetyarthaH / etAsa pratyekamAyurvarjAnAM saptaprakRtInA bhayaskArAdizcaturvidho bandho bhavati / caturvidhavandhaH sannityarthaH, satpadaprarUpaNAyAH prastutatvAd , bhUdhAtoH sattArthakatvAccetyakSarArthaH / bhAvArthaH punarayam-kSapakazreNivahiHsthAnAM narakagatyoghAdyanAhArakamArgaNAparyantatattatsarvamArgaNAgatajIvAnAM kaSAyodayajanyA vizuddhiH saMklezo botkRSTataH pratyantarmuhUrta tathAmvAbhAvyena niyamato'nyAnyasthitibandhaprAyogyasaMklezatayA vizuddhitayA vA viparivartate / tathA ca sati tairjIH prArabdhAH sthitibandhA apyutkRSTato'ntamuhartamavasthAya saMklezavizuddhayanusAreNa viparAvartanta ityanantaramuktameva / tataH kim ? tataH pratimArgaNaM saptakarmaNAM tAvanmAtrasthitibandhapravartanarUpo'vasthitasthitibandhaH, samayadvisamayAderU madhikasthitibandhe prArabdhe bhUyaskArasthitibandhaH, hInasthitibandhe prArabdhe tvalpatarasthitibandhazcetyevaM trividhavandhastu sutarAM labhyate / avaktavyasthitibandhaH punaryAsu mArgaNAsu jJAnAvaraNAdikarmasatkasthiterabandhaH prApyate tAsu mArgaNAsveva sambhavati / AyurvarjAnAM saptamUlakarmaNAM sthiterabandhastu samagrAyAmapi bhavabhrAntau na kutracidavApyate, vihAyopazamazreNiM / tatrApi mohanIyasthiterabandho'nivRttivAdaraguNasthAnAvaM tathA''yumohanIyavarjAnAM SaNNAM
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo bhUyaskArAdisatpada0] bhUyaskArAdhikAre satpadadvAram [ 437 sthiteravandhastu sukSmasamparAyaguNasthAnAdUrdhvamuparitanaguNasthAneSvevAvApyate, tathA ca sati yAsu anivRttivAdaraguNa sthAH sUkSmasamparAyaguNasthAzca jIvA labhyante tAsu mohanIyasatkaH, yAsu ca mArgaNAsa sUkSmasamparAyaguNasthA upazAntamohaguNasthAzca jIvAH prApyante tAsa SaTkarmasatko'vaktavyasthitibandho'pi sampadyate, abandhottarabandharUpatvAttasya / labhyante ca prakRtapazcatriMzanmArgaNAsu pratyeka tAdRzA jIvAH, teSAM copazamazreNitaH pratipatya punarapi sthitibandhaprArambhe'vaktavyabandhabhAvAt paJcatriMzanmArgaNAsu saptakarmaNAM caturtho'vaktavyabandho'pi sannabhihita iti / __nanUpazamazreNAvupazAntamohaguNasthAne paJcatvaM prApya ye kecana jIvA devagatAvutpadya tatrAbhinavamabandhottarasthitivanvaM prArabhante,tAdRzajIvAnapekSya devagatyoghAdimArgaNAsvapi saptAnAM mUlaprakRtInAmavaktavyalakSaNaH sthitivandhaH satpadaviSayIkartavyo bhavati, tatkathametA devagatyovAdimArgaNA na saMgRhItAH ? iti ceda, ucyate, satyametad, yad upazAntAddhAyAmAyuHkSayAddevatayoptadyamAnAnAM jIvAnAmavandhottarabandhaprArambhaH, na punastadapekSayA devagatimArgaNAyAM saptAnAmavaktavyasthitibandha ityapi, yato devagatimArgaNAyAM hi ye devagatinAmakarmodayAd devaparyAyamApannA jIvAsta eva praviSTAH,nAnye upazAntamohaguNasthA bhavacaramasamayavartino manuSyaparyAyApannA api, itthaM ca na vidyate tAdRzo devaparyAyApanno jIvaH yasya devaparyAyApannasya saptAnAmabandho'nantarottarasamaye tvabhinavabandhaprArambhazca, arthAt pUrvamabandhakatve satyavyavahitottaramabhinavasthitibandhaprArambhakatvaM yathA manuSya-paJcendriyAdiparyAyApannajIvasya sampadyate, tathA devaparyAyApannasya kasyApi jIvasya nopapadyate,tadabhAve ca kuto devagatyodhAdimArgaNAsvavaktavyasthitivandhasambhavaH, na kutazcit / ityevaM vivakSitaparyAyasya jIvasyaivA'bandhakatvAditve'vaktavyabandhasya svIkRtatvena devagatyoghAdimArgaNAsatkajIvAnAM saptakarmasatkAvaktavyasthitibandhasyA'sambhavAd devagatyopAdimArgaNA na sagRhItA ityalaM prasaGgena // 557-558 // tadevaM yAsu mArgaNAsu saptakarmaNAM bhUyaskArAdizcaturvidho'pi sthitibandhaH sambhavati, tAsu tatsatvaM pratipAditam / sAmpratamuktazeSamArgaNAsu saptAnAM sarvamArgaNAsvAyuSazcataddidarzayiSurAha sesAsu bhUagAro appayaro'vaTThio tihA bNdhoN| mohassa avattavbo lohe sabaha duhAussa // 559 // (pre0) 'sesAsu" ityAdi, abhihitazepAsu nirayagatyoghAdipaJcatriMzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM bhUyaskAraH, alpataraH, avasthitazcetyevaM 'tridhA'-triprakAraH sthitibandhaH san vartate, triNi padAnyeva santi, na punaravaktavyasthitibandhapadamapi / kiM sarvAsu zeSamArgaNAsu saptAnAmapyavaktavyasthitibandhalakSaNaM caturthapadamasadutAsti kAsucitkasyacitsadapItyAha-"mohassa avattavvo lohe" tti zeSamArgaNAntaHpraviSTAyAM lobhakaSAyamArgaNAyAM mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitibandhazca sanityevaM lobhamArgaNAyAM mohanIyasya catvAryapi padAni santi, mohanIyA''yurvarjAnAM paNNAM zeSakarmaNAM tu zeSanirayagatyopAdimArgaNAvat trINyeveti bhaavH|
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [bhUyaskArAdisatpadopapatti0 ___tatra zeSamArgaNAstvimA:-aSTau narakagatibhedAH,pazcApi tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyamArgaNAbhedaH sarve'pi devagatimArgaNAbhedAH, sarva ekendriyajAtibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriya predaH, tathA pRthivIkAthA-'pkAya-tejaskAya-vAyukAya-pratyekavanaspatikAya-sAdhAraNavanaspatikAyasatkAH sarve bhedAH, aparyAptatrasakAyabhedaH, audArikamizrA-''hArakA-''hArakamizra-vaikriya-vaikriyamizra-kArmaNa kAyayogabhedAH, strI-pu-nasakaveda-krodhAdicatuHkapAya-matvajJAna-zrutAjJAna-vibhaGgajJAnasAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-mUkSmasamparAyasaMyama-dezasaMghamA-'saMyama-kRSNa-nI:-kApotatejaH-padmalezyA-'bhavya-kSAyopazamikasamyaktva-samyagmithyAtva-sAsAdana-mithyAtvA-saMDya-'nAhArimArgaNAbhedAzceti / etAsu pratyekaM bhayaskArAdivandhanayalAvastu pUrvavatsugamaH / avaktavyavandhAbhAvastu sUkSmasamparAyasaMyama-lobhamArgaNAvarjAsa zepamArgaNAsa kAzcidapi jIyAnAM saptakarmaNAM sthitiyandhAbhAvasyAlAbhAtprAguktanItyA bhAvanIyaH / sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAnAM tu mohanIyakarmasatkasthiteravandhasya lAbhe'pyabandhAH sthitivandhaprArambhasyA'lAbhAt vizeSaNAbhAvaprayuktAyAstallakSaNAprApteravaktavyabandho na prApyate / kimuktaM bhavati? yathoktaM viziSTabandhakAdhInAvaktavyasthitibandhalakSaNamaMzadvayApannam , eko vizeSyAMzo'nyo vizeSaNAMzaH / pUrvamavandhe sati bandhaprArambho'vaktavyabandhastatra pUrvamabandhe satItyetAvAn vizeSaNAMzaH, bandhaprArambha ityetAvAn vizeSyAMzaH / mArgaNAsthAneSu prakRtabandhacintAyAmetallakSaNaM vivakSitanArakatvAdiparyAyApannatattanmArgaNAsthajIvamapekSya cintanIyam , tacca prAguktamanuSyatrikAdimAgaMNAsvavopapadyate, na punaH zeSAsu narakagatyodhAdimArgaNAm / katham ? kAsucinnarakagatyoghAdimArgaNAsa vizeSaNavizeSyobhayAbhAvAt , kAsucidevagatyodhAdimArgaNAsu vizeSaNAbhAvAt , sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyakarmasthitibandhaviSaye tu vizeSyAMzavirahAcca / tathAhi-narakagatgodhAdiSu nAsti kasyApi nArakatvAdiparyAyApannasya jIvasya jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM sthiteravandhaH, evamupazamazreNAvabandhakAvasthAyAM kAlaM kRtvA nAraka-tiryagAditayotpAdAbhAvena devagatyopAdimArgaNAvatsaptAnAmabhinavavandhaprArambho'pi nAsti / devagatyodhAdikatipayamArgaNAsu tAdRzabandhaprArambhasambhave'pi devatvAdiparyAyavizeSe vartamAna evaM nAsti kasyApi devajIvasya saptakarmaNAM sthiteravandhaH, evaM sati vizeSaNAbhAvaprayuktaprakRtalakSaNAprApteravaktavyabandhasatvaM na pratipAditam / itthameva sAmAyika-chedopasthApanasaMyamamArgaNayormohanIyakarmasthitibandhaviSaye tathA sUkSmasamparAyasaMyama-lobhakaSAyamArgaNayormohanIyavarjapaTakarmasthitibandhaviSaye boddhavyam / katham ? upazamazreNitaH pratipatajjIvApekSayA'pi mohanIyAdikarmaNAM sthiterabandhasya sAmAyikAdimArgaNAto bahirbhAvAt / sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyakarmasthitibandhaviSaye tu vizeSaNAMzasya sthiteravandhalakSaNasya sadbhAve'pi sUkSmasamparAyamArgaNAyAmeva mohanIyasthitibandhaprArambhalakSaNasya vizeSyAMzasyA'sadbhAvAdvizeSyAbhAvaprayuktA prakRtAvaktavyabandhalakSaNAprAptiH, atastatra mohanIyasthiteravaktavyabandho noktH|
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ - -- aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhasatpadapradazakaM yantram bhUyaka.ra.dayaH (1) pUrvasamayAduttarasamaye samayAdyadhikasthitibandhe bhuuyskaarsthitibndhH| svarUpataH (2) pUrvasamayAduttarasamaye samayAdihInasthitibandhe'lpatarasthitibandhaH / (3) pUrvasamayaduttarasamaye tAvanmAtrasthitibandhe'vasthitasthitibandhaH / (4) sthitibndhaabhaavaasthitibndhe'vktvysthitibndhH| (gAthA-555-556) ___ AyuvarjasaptaprakRtInAm AyupaH procavada aoghavad tva / bhUyasphArA-'lpatarAbhUSaskArA-'layatarA-'vasthitalakSaNAni trINi padAni alpatarA-'vaktavya-asthitAyatavyalakSa lakSaNe dve ni mAni catvAri satpadAni sadbha tAni, avaktavyapadaM tvasat / satpade, manuSyaugha0 tatparyApta0 / sarvaniraya0 sarvatiryag0 sarvadeva0 aparyAptamanuSya0 gati0 44 | sarva0 mAnuSI, paJcendriyaugha0 tatparyApta sarvekendriya0 sarvavikalendriya0 aparyAptapaJcendriya017 | sarva indriyaH kAya0 | trasauSa / paryAptatrasa0 pRthivyaptejovAyuvanaspatikAyasatkAsarvabhedAH, aparyAptatrasakAyabhedazva, 40 sarve manovaco0 praudArika0 audArikamizra vaikriya-tanmizra0 pAhAraka-tanmizra yo0 kAyayogaudha012 | kArmaNakAyayogazca, sarva 6 veda0 apagataveda0 strI, puruSa napuMsaka 3 | sarva upA lobha0 * 1 krodha0 mAna0 mAyA0 3] sarva jJAna0 mati-zrutA-'vadhi-manaHparya 4 matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaGgajJAna 0 3 | sarva saMyama saMyamauSa sAmAyika-cheda-parihAravizuddhika-sUkSmasamparA saMyama-deza | sarva saMyamA-'saMyamA:dazana cakSu0 acakSa0avadhi03 sarva0 lezyA0 zuklA 1 kRSNa nIla0 kApota0 teja:0 padma0 5] sarva bhavya bhavya0 1 abhavya 1 sarva dhitva samyaktvaudha0kSAyika | kSAyopazamika0 mitha0 sAsAdana0 mithyAtva0 4] sarva praupazamika0 sajJI | saMjI. 1 asaMjJI, sarva nAhArI AhArI, 1 | anAhArI, 1. sarva sarvamArgaNAH- 36 134 gAthAGkAH- 557-558 556 556 *lobhamArgaNAyAM mohanIyasyavA-'vatta vyasthitibandhaH san, ato mohanIyasyaiva catvAri padAni santi, zeSajJAnAvaraNAdInAM tvavaktavyavarjANi trINyeva satpadAni (gaathaa-556)|
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo bhUyaskArAdisalpada lobhamArgaNAyAM tu mohanIyakarmaNo'bandhAduttaraM sUkSmasamparAyaguNasthAnake kAlaM kRtvA devagatAvutpadya mohanIya sthitibandhaprArambhaM yAvat tatsvAmI lobhamArgaNAyAmeva vartate, tathA sati lobhaparyAyApannasyaiva jIvasya pUrvottarasamayayormohanIyakarmasthiterabandha-bandhayorlAbhAd , yadvA krameNa prapatato'nivattibAdarasamparAyaguNasthAne pUrvapravatalobhamArgaNAyAmabandhottaraM mohanIyabandhaprArammAdavaktavyasthitibandhalakSaNasaGgatermohanIyakarmaNo'dhata vyasthitibandhaH prApyate'tastatrAsau vizeSeNa sannabhihita iti dika / anayA dizA pratimArgaNaM bhAvanA tu svayameva kartavyeti / tadevaM zeSamArgaNAsvapi saptaprakRtInAM bhayaskArAdisthitibandhasatpadAni darzitAni / athAvazeSasyAyuSastAni gAthAzeSeNAha-"savvaha duhAussa" tti 'sarvatra'-tripaSTayabhyadhikazatasaMkhyAkAsvAyubandhaprAyogyAsu sarvamArgaNAsu "duhAussa" tti oghavadAyupo'lpatarAvaktavyabhedAd 'dvidhA'-dvividho'pi sthitibandhaH san bhavatItyarthaH / sugamaM caitad , Ayurvandhasya kAdAcitkatayA sarvamArgaNAsu tadvandhaprArambhe'vaktavyasthitibandhasya,prArambhadvitIyAdisamayeSu tvalpatarasthitibandhasya ca prabhavanAt / na ca appamatto AuAM baMdhiNADhappai, pamatteNADhattaM appamma to baMdhai' iti zatakacarNivacanAdapramattasaMyatAnAmAyurvandhaprArambhasyAbhAvenA'vaktavyasthitibandhAsambhavAnirapavAI sAsu mArgaNAsvAyuSo dviviyo'pi bandhaH sannityabhidhAnaM kathaM saMgacchediti vAcyam / yato dezasaMyatAdivannAtra kAcidapramattasaMyatamArgaNA pRthagadhikRtA yenoktA'saGgatiH syAt ,saMyamoghamArgaNAyAMtvapramattajIvApekSayA kevalasyAyuSo'lpatarasthitibandhasyaiva sadbhAve'pi pramattasaMyatApekSayA yathoktadvividho'pyasau prApyate, pramattasaMyatena AyurvandhaprArambhasyApi karaNAditi // 559 // tadevamabhihitAnyaSTAnAM prakRtInAM bhUyaskArAdIni satpadAnyAdezato'pi tasmiMzcAbhihite gatamAdyaM satpadadvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre prathamaM satpadvAra samAptam / /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvitIyaM svAmitvadvAram // atha "yathoddezaM nirdeza" iti nyAyena kramaprApte svAmitvadvAra AdI tAvadoghato'STamUlaprakRtInAM bhayaskArAdisthitibandhasvAminaH prarUpayannAha bhUogArAINaM sattaNhaM baMdhago u aNNayamo / tiNha payANaM doNha vi Aussa payANa NAyabbo // 560 // uvasAmago paDato seDhIe baMdhago Naro ahavA / paDamakhaNasuro Neyo'vattavvassa khalu sattaNhaM // 561 // (pre0) 'bhUogArAINaM" ityAdi, tatra "bhUogArAINa" mityasya "tiNha payANa" miti pareNAncayaH, tatazca "sattaNha" ti AyurvAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArAdInAM bhayaskArA-'lpatarA-'vasthitalakSaNAnAMtrANAM padAnAM'-sthitibandhavizeSANAM "baMdhago u aNNayamA" tti 'bandhakaH'-svAmI tvanyatamaH,nAraka-tiryag-manuSya-devAnAmiti zeSaH / yathAsambhavamiti gamyam / katham ? zreNyArohA-'varoha-mithyAtvAbhimukhAdyavasthAvizeSeSu kSapakopazamakAdijIvAnAM bhavaskArA-5lpatarasthitibandhAbhAvena teSAM varjanArthamiti / kuto'nyatamaH ? ekasthitibandhasthAnaprAyogyAdhyavasAyAnAmantamuhartAdadhikamanavasthAnenotkRSTato'pi pratyantamuhata sthitibandhavRddhihAnyoH sarvajIvAnAM bhAvAt / athAyuHkarmaNa Aha-"doNha vi" ityAdi, 'baMdhago u aNNayamo' ityatrApi saMbadhyate, ata AyuSo'lpatarA-'vaktavyasthitivandharUpayodvayorapi padayorbandhakaH-svAmyanyatamagatiko jIvo jJAtavya iti / sugamaM caitat satpadavivaraNAgatArtha ceti / atha saptAnAmavaktavyasthitibandhasya svAmino darzayannAha-"uvasAmago" ityAdi, saptAnAM prakRtInAmavaktavyasthitibandhasya 'bandhakaH'-svAmI "seDhIe" tti upazamazreNitaH patannupazAmako 'naraH'-manuSyo'thavA "paDhamakhaNasuro" ti upazamazreNAvavandhakAvasthAyAM mRtvA yo devagatau devatayotpannaH sa pratyagro-pannaH 'prathamakSaNasuraH'devAyuHprathamasamayavedako devaH / atrA'thavA zabdo samuccaye, na punarmatAntare; evaM khaluzabdo'vadhAraNArtho jAtAvekavacanaM ca / tato'yamarthaH-oghata upazAntAddhAkSayAtpatanta upazamakAH, upazAntAddhAyAM kAlakaraNena devatayotpannA devAzca saptakarmaNAm , tathA sUkSmasamparAyaguNasthAne bhavakSayeNa devatyotpannA mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitivandhasvAminaH; nAnye iti / etadapi satpadacintAyAM bhAvitaprAyam , na punarbhAvyata iti // 560-561 / / tadevaM darzitA oghato'STAnAmapi mUlakarmaNAM bhUyaskArAdisthitibandhasvAminaH / athA''dezato vyAcikIrSulAghavArthamatidezapUrvakamAha
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvaSTAnAM bhUyaskArAdisvAmi0 evaM sabbAsu Navari paDhamakhaNasurotti Neva vattavyaM / Naratiga-paNamaNavayurala-avea-maNaNANa-saMyamesu ca // 562 // (pre0) "evaM savvAsu" ityAdi, tatraivaMzabdasya sAdRzyArthakatvenAnantaraM prathame satpadadvAra oghataH sattayA pratipAditAnAM saptakarmaNAM upaskArAdicaturvidhasthitibandhAnAmAyupo'lpatarA'vaktavyadvividhasthitivandhayodha svAmino yathaughacintAyAM darzitAstathA "savvAsu" ti nirayagatyodhAdiSu sarvAsu mArgaNAsu, vaktavyA iti zeSaH / yAsu mArgaNAsu yeSAM karmaNAM bhUyaskArAdayo yAvantaH sthitibandhAH santaH pratipAditAstAsu mArgaNAsu teSAM karmaNAM tattadbhayaskArAdisatpadAnAM svAmina oghavadvaktavyA itibhAvaH / ityevaM sAmAnyato'tidiSTe yA kAcidatiprasaktistAM nirAcikIpurAha"Navari" ityAdi, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthaH punarayam-anantaroktAt 'evaM savvAsu' ityautsargikavacanAt manuSyagatyodhAdipaJcatriMzanmArgaNAsu jJAnAvaraNAdInAmavaktavyabandhasadbhAvena zreNitaH patanta upazamakAH prathamasamayadevAzceti vaktavyaM bhavati, navaraM manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-yonimanmanuSya-paJcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArikakAyayogA-'pagataveda--manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNAnAM paJcendriyAdimArgaNAvad devagatimanuSyagatidvayavyApitvAbhAvAttAsu bhavaprathamasamayadevA avaktavyabandhasvAmitayA naiva vaktavyAH / kutaH ? devagatimanuSyagatidvayavyApinISu paJcendriyoghAdimArgaNAsveva mArgaNAnurUpapaJcendriyatvAdivivakSitakaparyAyApannAnAM jIvAnAM tattatkarmaNAmavaktavyabandhaprayojakayoH sthiterabandha-bandhayorlAbhena tAsveva teSAmavaktavyasthitibandhasvAmitvAditi / tadevamapodite manuSyagatyAdisaptadazamArgaNAsvAyurvarjAnAM saptakarmaNAmavaktavyasthitibandhasvAminaH zreNitaH patanta upa ___ aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitivandhasvAmitvapradarzakaM yantram oghataH-AyurvarjasaptAnAmavaktavyasthitibandhasvA- ) zreNitaH patanta upazamakAH sthitibandhaprathamasamaye, mina: abandhakAle cyutvA devatayotpannA bhavaprathamasamaye vartamAnA jIvAzca, AyUrvarjasaptAnAM zeSatrivisthitidhibandha yathAsambhavaM bhUyaskArA-'lpatarabandhakatayA kSapakosvAminaH-- pazamaka-samyaktvAbhimukhAdijIvAn vihAya saMsAra sthA anyatamajIvAH, pAyUSo'lpatarA-'vaktavyadvividhasthiti AyurbandhakAH saMsArasthA anyatamajIvAH, . - bandhasvAminaH-- prAdezataH- sarvAsu mArgaNAsu jJAnAvaraNAdisarvamUlaprakRtInAM sarveSAM bhUyaskArAdisthitibandhasatpadAnAM svAminaH oghavat , kevalam .... manuSyodha-tatparyApta-mAnuSI-sarvamanovacoyogabhedo-dArikakAyayogA-'pagataveda-manaHparyayajJAna-saMyamaughalakSaNAsu saptadazamArgaraNAsvAyurvarjasaptAnAmavaktavyasthitibandhasvAminaH zreNitaH patanta upazamakA eva, na punardevA iti /
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghAdezata AyuSo'lpatarAvaktavya0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram [ 443 zamakA eva, paJcendriyogha-paryAptapaJcendriya-trasaugha-paryAptatrasakAya-kAyayogasAmAnya-matyAditrijJAna-cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya--samyaktvaugha-kSAyiko--pazamikasamyaktva--saMkhyA-''hArirUpAsvaSTAdazamArgaNAsu tu bhavaprathamasamayavartino devA api / itthameva lobhamArgaNAyAmapi, navaraM mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitivandhasvAminaH, na punaH zeSakarmaNAmapi, lobhamArgaNAyAM zeSakarmaNAmavaktavyasthitivandhasyaivAsacAt / saptakarmaNAM bhUyaskArAdizeSatrividhasthitivandhasvAminastu tattanmArgaNAgatA anyatamajIvA bhavanti / atra vyAkhyAnato vizeSapratipatteralpatarasthitibandhasvAmitayA pratipatanta upazamakA varjanIyAH, evaM bhUyaskArasthitivandhasvAmitayA zreNiM samArohantaH kSapakA upazamakAzca vrjniiyaaH| AyuSo'lpatarA'vattavyAsthatibandhasvAminastu tripaSTayabhyadhikazatamArgaNAsvoghavadanyatamA jIvA ye kecanAyuHprakRtivandhasvAmino bhavanti te sarvayiti vijJeyamiti // 561-562 // tadevamabhihitA Adezato'pi mUlASTakarmaNAM bhUyaskArAdilakSaNasthitibandhasvAminaH, tasmi~. vAbhihite gataM dvitIyaM svAmitvadvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre dvitIyaM svAmitvadvAraM samAptam / / // atha tRtIyaM kAladvAram // sAmprataM "kAla' ityanenoddiSTa ekajIvAzrite kAladvAre mUlakarmaNAM bhUyarakAdisthitibandhAnAmekajIvAzrayaM kAlaM vibhaNipuralpavaktavyatvAdAdau tAvadAyupo bhUyaskArAdisthitibandhasya jaghanyotkRSTabhedabhinna kAlamoghata AdezatavAha Aussa jahaNiyaro appayarassa havae muhuttNto| kAlo'vattavyassa u samayo emeva svvaasu||563|| Navari jahaNNo samayo appayarassa'tthi pnnmnnvyesu| kAyu-rala-viuvvesuAhAraduge ksaayesu||564|| (pre0) "Aussa jahaNiyaro" ityAdi, AyuHkarmaNaH "appayarassa" tti alpatarasthitibandhasya jayanyaH 'itaraH'-utkRSTazca kAlo "havae muhattaMto" ti antamuhUtaM bhavati, ekajIvAzrayau jaghanyotkRSTakAlau pratyekamantamuhUrta bhavata ityarthaH / "'vattavvassa u" tti anantaroktasya 'kAlo' iti zabdasya tata Arabhya kAladvAraprAntaM yAvadanuvaniAdavaktavyasthitibandhasya kAlastu "samayo" tti ajaghanyAnutkRSTa ekaH samaya eva bhavati, tuzabdasyAtrAvadhAraNArthatvAt /
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 ] baMdhANe mUlapaDi ThiibaMdho [ AyuSo'lpatarA'vaktavyasthitibandha0 ayambhAvaH- AyurbandhaH kAdAcitkastathA prArabdhaH sannantamuhUrta pravRtyaiva viramati / uktaJcAvazyakacUrNAvupodghAtaniryuktau - 'savtrajIvANaM AuyaMdho aNAbhogabhinivvittio, teNa so aMgemuhuttio' iti / itthaM ca tatyArambhe'vaktavya sthitibandho labhyate, dvitIyasamayAttu samayasamayahIyamAnAvAtrApekSayAntamuhUrtaM yAvatpratisamayaM hIna-hInatarAdisthitibandhalAbhAnnirantara malpatarabandhAH prApyante, ato'lpatarasthitivanvasya jaghanya utkRSTo vA kAlo'ntarmuhUrta pramANastathA'vaktavyasthitibandhasya tvajaghanyAnutkRSTaH samayapramANa eva kAlo labhyata iti / nanu sarve rAmapi jIvAnAM samayamAtrapravartanAd yathA''yuSo'vaktavyasthitibandhasya kAra: sarvArthasiddhadevAnAM bhavasthitivadajaghanyAnutkRSTakAlatayA darzitastathaivA''yupo'lpatarasthitibandho'pi sarva muhUrtameva pravartate, tatkathamasAvapyajaghanyAnukRSTAntamuhUrtaM nAbhidhIyate ? iti ced, antarmuhUrtAtrasyApi tasya jaghanyotkRSTabhedabhinnatvAt, yata AyurvandhAdvA'ntamuhUrtamAtrA'pi kadAciddhasvA bhavati kadAcittu dIrghA, ata eva zrIprajJApanA gamAyuSo jaghanyasthitibandhasvAmitvaM pradarzanAvasare zrImatA''ryazyAmapAdenA''yurvandhAdvAyAH sarvamahaccavizeSaNamupAttam / tathA coktam- 'savvasahatI AuyadhadvAra iti / ityeAmAyurvandhAddhAyAH sarvatrAntarmuhUrtamAtratve'pi kucisvatvAt kuvitu dIrghatvAdAyuro'lpatarasthitibandhakAlo'ntamuhUrtamAtro'pi kutracitstokaH, kutracivadhiko bhavati ityato'sAvavaktavya sthitibandhakAlavada jaghanyAnutkRSTo vaktumanucitaH, tatazca jaghanyotkRSTabhedenaiva pratipAdita iti / atha mArgaNAsthAneSu prastutasyAnu bhUyaskArAdeH kAlaM didarzayiSurlAghavArthaM sApavAdamatidizati - "emeva savvAsu" mityAdi, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthastvayam - paJcamanoyoga bhedeSveka jIvAzrayamArgaNAjaghanyakAyasthiteH samayapramANatvAttadapekSayA prakRtakAlo'pi samayamAtraH prApyate, evaM vacoyogabhedeSva'pi / yadvA paJcamanoyogapaJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyA''hArakA ''hArakamizra-vaikriyau-dArikakAyayoga-krodhAdicatuHkapAyalakSaNAsvapavAdaviSayabhRtAsvekonaviMzatimArgaNAsu pratyekaM pUrvapravRttamanoyogAdinA jIvenA'pi yadA mArgaNAdicaramasamaya AyurvandhaH prArabhyate tadA tasya prastutamArgaNAyAM samayadvayamAyurvandhaH pravartate, tatra prathame samaye'bandhAduttaramAyurvaghnato'vaktavyaH, dvitIyasamaye tu vedyamAnAyuravazepalakSaNAyA avAdhAyA samayamAtra parikSayAt tadadhInAvA AyuSo'vasthAnayogyatAlakSaNabadhyamAnasthiterapi hInabhAvAdalpatarabandhaH / tadanantarasamayeSu yadyapi tasya jIvasyA'lpatarasthitibandho vidyate eva, tathA'pi nA prakRtamArgaNAviSayaH, tadAnIM manoyogAdivivakSitamArgaNAto bahirbhAvAttasya / itthaM hi tArau - jarmanoyogAdimArgaNAdvicaramasamayArabdhAyurvandhamapekSya manoyogAdyakonaviMzatimArgaNAsvapi prakRtabandhakAlaH samayamAtraH prApyate, na zeSAsu / ayametra samayamAtro'lpatarabandhakAla AyurvandhAddhA
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata AyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram [ 445 dvicaramasamaye pravRttamanoyogAdevitIyasamayApekSayA'pi prApyate, tRtIyasamaye mArgaNAvicchedAt / ityevamanyathA'pi bhAvanIya iti / nanu manoyogAdimArgaNAsthAnAnAmiva strIvedAdimArgaNAsthAnAnAmapyaikajIvAzritA jaghanyakAyasthitiH samayamAtrA bhavati / uktaM ca jiivsmaase-'mnn-vi-url-viubbiy-aahaary-kmmjog-annri-tthii| saMjamavibhAga-vinbhaMga-sAsANe egasamayaM tu' / / 236 / / iti / tatkathametAsu strIvedAdimArgaNAsvapyAyuyo'lpatarasthitibandhakAlo jaghanyapade samayamAtro noktaH ? iti ceda, ucyate, strIvedAdInAmekajIvAzrayA jaghanyakAyasthitistUpazAntAddhAkSayeNa prapatatAM jIvAnAM strIvedodayAdanantarasamaye maraNavyAghAte samupajAta evaM prApyate, na ca tadAnIM teSAmAyundhasambhavaH, AyuSo jaghanyAvAvAyA apyantamuhUrtatvena tAvadAyuSyavazeSe pUrvamevA''yurvandhasamAptaH / manoyogAdimArgaNAstu maraNavyAghAtAbhAve'pi svIyAddhAkSayAdutkRSTato'pyantamuharte'tikrAnte niyamena yogAntaratayA parAvartante, ato manoyogAdivarjAsu samayamAtrajavanyakAsthitikAsvapi strIvedAdiSu mArgaNAsvAyuSo'lpatarasthitibandhasya jaghanyakAlaH samayo noktaH, manoyogAdiSu tUktaH / idantu bodhyam-sAsAdanasya jaghanyakAyasthitiyadyapi maraNavyAghAtaM vinA'pi samayamAtrA prApyate, tathApi sAsAdanamArgaNAyAM prArabdhAyurvandhasya sAsvAdanamArgaNAyAmeva samApteralpatarasthitibandhakAlaH samayo na prApyate, kintvantamuhUrtameva prApyate / nanu sAsAdanamArgaNAyAM prArabdhAyubandhaH kasmAtsAsvAdanamArgaNAyAmeva samApyate, na punarmanoyogAdivanmArgaNAntaraM prApyA'pi ? iti ce, Ayuvaindhasya gholanApariNAmaprAyogyatayA nirantaramanantaguNakrameNa saMklizyamAnAyAM mithyAvAbhimukhAvasthAyAM tadvandhasya viruddhatayA pUrvameva tatsamAptarAvazyakatvAditi // 563-564 // tadevamukta Ayupo bhUyaskArAdisthitibandhakAla oghata AdezatazcobhayathApi / sAmprataM zeSasaptakarmaNAM taM vyAjihIpu rAdau tAvadoghata Aha bhUogArAINaM cauNha sattaNha hoai jhnnnno| samayo paramo samayA bhUogArassa cattAri // 565 // appayarassukkosoM samayA tiNi u avaTThiassa bhave / bhinnamuhuttaM paramo'vattabvassa samayo Neyo // 566 // (pre0) "bhUogArAINaM" ityAdi, "sattaNha" ti AyurviSaye'nantaramevoktatvAdAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "bhUogArAINaM cauNha" ti bhUyaskArA-'lpatarA-'vasthitA-'vaktavyasthitibandhalakSaNAnAM caturNAM pratyekam "hoai jahaNNo samayo" tti jaghanyaH-'hrasvaH' kAlaH samayo bhavati / "paramo" tti 'parama:'-dIrghaH kAlaH "samayA" ti asya pareNa
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghata AyurvarjAnAM bhUyaskArAdikAla0 "cattAri" ityanenAnvayastatazcatvAraH samayAH / kasyetyAha-"bhUogArassa" tti bhayaskAralakSaNasthitivandhasya, saptaprakRtInAmityanavartate / bhUyaskArAdisthitibandhAnAM hrasvakAlastu sugamaH / __ bhUyaskArasthitibandhasyotkRSTakAlastvitthaM bhAvanIyaH-kazcidekendriyo vikalendriyo vA jIvo bhavadvicaramasamaye pUrvapravRttajaghanyAdisthitibandhaprAyogyavizuddhaH kSayAttaM jaghanyAdisthitibandhaM samApya navyaM pUrvApekSayAdhikaM sthitibandhaM prArabhate tadA tasya prathamasamayabhUSaskAraH, tadanantarasamaye punarapi tathAsvAbhAvyena saMklezavRddheH pUrvasamayApekSayA'dhikasthitivandhaM kurvatastasya nirantaro dvitIyasamayabhUyaskAro labhyate,tatazcAnantarasamaye mRtvA sa jIvaH saMjJipaJcendriyatayotpadyamAna ekasAmayikyAM vigrahagatau vartamAno'dyApyutpattisthAnamaprAptaH sannasaMjJipaJbendriyaprAyogyaM sthitibandhaM vidadhAti, tadA tasya nirantarastRtIyasamayabhayaskAro bhavati, tadanantarasamaye tUtpattisthAnaM prApya saMkSipaJcendriyaprAyogyamantaHkoTIkoTIsAgaropamapramANaM sthitivandhaM kurvatastasya nirantaracaturthasamayabhUyaskArabandhaH prApyate; na punastato'pyUrdhvam / kutaH ? jAtyantaraparAvRtyAderasambhavAt / idamuktaM bhavati-ekendriyAdyanyatamajAtIyasya kasyApi jIvasya jAtyantaraparAvRttyAdikAraNAntarAdRte'pi tathAsvAbhAvyenaivotkRSTato nirantaraM samayadvayamanyAnyasthitibandhaprAyogyAdhyavasAyaparAvartanAt nirantarau bhUyaskArAvalpatarau vA prApyete, tadUrdhvaM tu jAtyantaraparAvRtyAdinA nirantaraM bhUyaskArAdiprAptirbhavati, na punarjAtyantaraparAvRtyAdyabhAve'pi / prakRte'pi dRSTAntIkRtajIvasyaikendriyAdyavasthAyAM tathAsvAbhAvyena bhUyaskAradvayabhavanAdanantaraM jAtyantaraprAptau vigrahagatau pUryApekSayA'dhikasthitibandhakaraNAttatIyo nirantarobhayaskArolabdhaH, tata Urdhvamapi saMjJitayotpattisthAnarUpakAraNAntaraprAptyA'dhikasthitibandhabhAvAnnirantarazcatuthoM bhayaskAraH prAptaH; ita Urdhvantu nirantare paJcame samaye na sambhavati jAtyantaraprAptyAdikAraNAntaram , tadabhAve tu saMjJibhavadvitIyasamayapravRttasyAdhikatarasthitibandhasyaiva tRtIyAdisamayeSu pravartanAdavasthitabandhaH pravartate, na punarnirantaraH paJcamAdibhUyaskAro'pi / ityevaM nirantara caturthabhyaskArasthitibandhAdUrdhvamanantarasamaye jAtyantaraparAvRttyAdyadhikasthitibandhaprayojakAnAmanyatarasyA'pyasadbhAvAdaudhikamayaskArasthitibandhasyotkRSTo pi kAlazcatvAraH samayA evAbhihita iti / anayA nItyottaratrA'pi bhayaskArAlpatarayoH samayadvayakAlasadbhAve tau dvau samayo tatsvAbhAvyena saMklezaparAvRttyA bhAvanIyau, samayadvayAdadhikakAlasadbhAce tu tatra tRtIyAdisamayabhUyaskArAdau jAtyantaraparAvRttyAdeH prayojakatA draSTavyeti / / ___athAlpatarasthitibandhasyotkRSTakAlamAnamAha-"appayarasse" tyAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmalpatarasthitibandhasyotkRSTakAlastrayaH samayAH / ayamapi yathoktanItyA prApyate, navaraM vaiparityena bhAvanIyaH / tathAhi-caturindriyAditayopityoH kasyacitsaMjJipaJvendriyajIvasya bhavadvicaramasamaye'ntamuhUrtAtpravRttasthitibandhaH svaprAyogyasaMklezAddhAkSayAdvirataH san pUrvApekSayA hInaH pravartayitu lagnaH / kasmAt ? pUrvApekSayA vizuddhasyAbhinavAdhyavasAyasya prApteH / asau hInasthitibandho
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ odhata AyurvarjAnAM bhUyaskArAdikAla0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvArama [ 447 'pyanantare bhavacaramasamaye tathAsvAbhAvyenAdhikataravizuddhAdhyavasAyaprAptyA vyavacchinnaH, hInatarasthitibandhazca pravRttaH; ityevaM nirantarau dvAvalpatarau tu jAtyantaraparAvRtyAdikAraNAntaraM vineva prAptau, tadanantarasamaye tu mRtvA'ntarAlagatau vartamAnasyotpattisthAnaM vA prAptasya tasya caturindriyAdibhavaprathamasamayAdeva caturindriyAdivandhaprAyogyaH sthitibandho bhavati, na punaH pUrvavadvigrahagatAvasaMjJipaJcendriyaprAyogyo'pi; itthaM traya eva nirantarA alpatarasthitibandhAH prApyante / yadi cAsau prAgasaMjJipaJcendriyatayopitsurAsIt , mRtvA cAsaMjJipaJcendriyatayotpannastahiM tasya vigrahagatAvasaMjJipaJcendriyaprAyogyasthitibandho jAyate,tathApi tata UrdhvamutpattisthAnaprAptasyA'pi tasyAsaMkSipaJcendriyaprAyogyapUrvapravRttasthitibandhasyaiva pravartanAt nirantaracaturthAlpataravandhasyAsambhava eva / itthaM hyekendriyAdyasaMjJipaJcendriyaparyantAnAM bhavaprathamasamayaprArabdhasyaiva sthitibandhasya dvitIyAdisamayeSu pravartanAt nirantarAstraya evAlpataravandhAH prApyante, saMjJipaJcendriyANAM tu keSAzcidekendriyavikalendriyebhya AgatAnAmantarAlagato bhavaprathamasamaye'saMjJipaJcendriyaprAyogyAdhikasthitibandhasya bhAvAdutpattisthAnaprAptau bhavadvitIyasamaye saMkSipaJcendriyaprAgyogyAdhikatarasthitibandhasya ca bhAvAdalpatarabandhasyotkRSTakAlApekSayA bhUyaskArasyotkRSTabandhakAlaH samayAdhikaH prApyata iti / idaM hi diGmAtram , yato yathA saMjJipaJvendriyANAM tatra tatrotpacyA hInatarasthitibandhabhAvAt pUrvavat trisamayA alpatarasthitibandhasya nirantarabandhakAlo labhyate, tathaikendriyatayA vA dvIndriyatayA vA trIndriyatayA votpitsucaturindriyApekSayA'pyasau nirantaratrisamayAlpatarabandhakAlo'vApyate / evameva trIndriyAdInapekSyApi boddhavyam / bhUyaskArasatkacatuHsamayotkRSTabandhakAlastu tathA notpadyate / kutaH ? tRtIyasamayabhAvyasaMjJipaJcendriyaprAyogyabandhaprayuktAt nirantaraprAptatRtIyasamayabhUyaskArAdurdhvamapyavyavahitottarasamaya utpattisthAnaprApto yasya saMjJipaJcendriyabandhaprAyogyAntaHkoTIkoTIsAgaropamapramANasthitibandhasya sambhavAta nirantarazcaturthasamayabandhakAlo labhyate, aso'ntaHkoTIkoTIsAgaropamasthitibandho dvIndriyAditayotpitsUnAmekendriyANAM na bhavati, tatazca tadapekSasya nirantaracaturthabhUyaskArasthitibandhasyApyalAbhAduskRSTakAlastrayaH samayA eva sambhavati, na punazcatvAraH samayA ityalaM vistareNa / / athA'vasthitasthitibandhasyotkRSTakAlamAha-"avaTThiyassa bhave" ityAdi, saptAnAmavasthitasthitibandhasya 'parama:'-utkRSTaH kAlo 'bhinnamuhUrtam'-antamuhUtaM bhavedityarthaH / kutaH ? iti cet , ekasya niyatasthitibandhasyotkRSTato'pyantarmuhUrtAdUcaM niyamataH sthitivandhAntaratayA parAvartanAt / . idamuktaM bhavati-ekaikasthitibandhaprAyogyAnAmadhyavasAyAnAM niyamataH pratyantamuhUrta parAvattirbhavati, atastannibandhanAH sthitibandhA apyutkRSTato'ntamuhUrtamavasthAya parAvRttya pUrvApekSayA hInA adhikA vA niyamana jAyante, tathA ca sati samayamekaM bhUyaskArasyAlpatarasya vA sthitibandhasya bhAvAdavasthitasthitivandho vyuparamate, ityevaM prAguktanItyA'vasthitasthitivandhasyotkRSTo bandhakAlo'ntarmuhUrtameva sampadyate, nAdhika iti / athAvaktavyasya prakRtabandhakAlamAha-"vattavvassa" ityAdi,
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAno bhUyaskArAdikAla pUrvamakArasya darzanAt paramazabdasya ghaNTAlAlAnyAyenAtrApi pojanAccA'vaktavyasthitibandhasya 'paramaH'-utkRSTaH kAlaH 'samayaH'-ekasamayo jJeyaH / na tu avaktavyasyotkRSTabandhakAlo'to jaghanyacandhakAlabat kathaM samayamAtraH, na punadvayAdisamayapramANaH ? iti ce, tatsvarUpasyaiva tathAtvAt / ayambhAva:-prakRtakAlo'nantaraM prarUpaNIyamantaraM caikajIvamapekSya prarUpaNIye, kizcAvandhAduttaraM jAmamAnasthitibandhaH prathamasamaya evAtAvya uttaH,tathAbhUto'vaktavyabandhaH kA.zcadekAM prakRtimapekSya kasyApyeka jIvasya nirantare samaya ye'pi na prApyate, abandhApekSatvAttasya / avaktavyabandhAdRvaM dvitIyasamare yadyapi sthitivandho bhavati, tadyapi nAsAvavaktavyaH, tatpUrvasamaye'vandhasyAnAvAt , yadi cAsatkalpanayA kasyacijjantoH prathama samaye'vaktavyaH, dvitIyasamaye'vandhastavaM tRtIyasamaye punarbandhabhAvenAvaktavyabandhalAbhastadApyaso na nirantaraH, avaktavyabandha yasya madhya ekasAmayikasyAntarAlasya bhAvAt / ityevamekajIvamAzrityaikAM ca prakRtImAzritya nairantaryeNa samayadvayamavaktavyavandhasyAlAna eva, tadA tadadhikakA usya tu kA kathA / ityevamavaktavyavandhalakSaNakRta evakajIvAzraya ekaprakRtyAzrayo'vaktavyasthitibandhakAlo'jaghanyAnutkRSTaH samayamAtro bhavati / prakRte'pyekaikaprakRterekajIvAzritAvaktavyasthitibanekAlo'bhidhAnIyaH, ato'so samayamAtro'bhiDita iti // 565-566 / / tadevamuktaH saptaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAla oghataH / athA''dezata Aha bhUogArAINaM cauNha sattaNha'NU ve samayo / savAsu, aha paramo bhUogArassa cau samayA // 567 // tiriya-tita s-kaay-nnm-ksaaycug-duannaann-aytesu| nnynneyr-apstthtilesaa-bhviyiyr-micchemu||568|| (pre0) "bhUogarAINa" ityAdi, ArvAMnAM saptAnAM yUprakRtInAM "bhUogArAINaM cauNha" ti bhayaskArAdInAM catuNA sthitivandhavizeSANAM "Na ave samayo" ti pUrvamakArasya darzanAd 'aNuH'-jaghanyakAlaH samayo bhavet / kAsu mArgaNAsvityAha-"savvAsu" ti yA tu mArgaNAsu prathame satpadadvAre saptaprakRtInAM bhUyaskArAditattasthitibandhAH santo'bhihitAstAtu sarvAsu mArgaNAsvityarthaH / athaiteSAmeva bhayaskArAdisthitiyAnA putkRSTa kAlaM didarzaviThAhI tAvatsaptAnAM bhayaskArasthitibandhaviSayaM taM darzayannAha-"aha paramo" ityAdinA, tatrAthazabda Anantarye, tataH saptaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhAnAM jaghanyakAlAbhidhAnAnantaraM prarUpayitavye teSAmutkRSTakAla Adau saptAnAM bhayaskArasthitibandhasya 'paramaH'-utkRSTakAThaH "causamaya" ti catvAraH samayAH / kiM sarvAsu mArgaNAsta kAsucidevetyAha-"tiriye" tyAdi, tiryaggatyodhamArgaNAyAM, triSu vasa
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArakAla0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram [ 449 kAyamArgaNAbhedeSu, kAyayoga-napuMsakaveda-kaSAyacatuSka-manyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyama-cakSu-racakSudarzanA'prazastakRSNAditrilezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvamArgaNAsvityevametAsvekaviMzatimArgaNAsu / ayambhAvaH-etAsu tiryaggatyopAdyakaviMzatimArgaNAsu pratyekamekendriya-dvIndriya-trIndriyacaturindriyAdyanyatamajAtIyajIvAnAM paJcendriyajAtIyajIvAnAM ca samAvezenaikendriyAditazcyutvA paJcendriyatayotpadyamAnAnAmapi na prakRtamArgaNAtaH pracyutirbhavati, tathA ca satyoghavadekendriyAdibhavasatkacaramavicaramasamayayoH paJcendriyabhavasatkayorantarAlagatyutpattisthAnaprAptisamayayozcetyeva catuSu samayeSu nirantaraM bhUyaskArabandhAnAM lAbhasambhavAt saptAnAM bhUyaskAravandhasyotkRSTakAla oghavaccatuHsamayapramANo'bhihitaH / vizeSabhAvanAtvodhavatsvayameva draSTavyeti / / 567-568|| bhUgArassa tisamayA paNiditiriyacauge pnniditige| orAliyamIsammi ya thI-puma-amaNesu AhAre // 569 // (pre0) "bhUgArasse" tyAdi, prakRtAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM "bhUgArassa" tti bhavaskAralakSaNamya sthitibandhasya "tisamaya" ti utkRSTa ekajIvAzrayaH kAlastrayaH samayA ityarthaH, / kAsu mArgaNAsvityAha--"paNiMditiriyacauge" ityAdi, paJvendriyatiryagcatuSke, paJcendriyajAtibhedatrike, audaakimishrkaayyoge| caH samuccaye / strIveda-puvedA-'saMziSvAhArimArgaNAyAM cetyarthaH / tatra-caturyu paJcendriyatiryagbhedeSu, triSu paJcendriyajAtibhedeSu strIvedapuruSavedamArgaNayozca pratyekaM saMjJinAmasaMjJipaJcendriyANAM ca jIvAnAM samAvezAdasaMjJibhyaH saMjJitayopyamAnAnAM prathamadvisamayabhUyaskArAvasaMjJibhavacaramasamaya dvayasatko, tRtIyasamayabhUyaskArastu saMjJibhavaprathamasamayamatkaH, ityevamutkRSTatastrisamayAH saptAnAM nirantarabhyaskAravandhakAlaH prApyate / asaMjJimArgaNAyAM tu saMjJinAmasamAveze'pyanyAnyajAtIyAnAM jIvAnAM samAvezenaikendriyAdibhyo dvIndriyAditayotpadyamAnajIvairnirantaratRtIyasamayakRtabhyaskAramapekSyAso boddhavyaH / audArikamizrakAyayogamArgaNAyAM tUbhayathA'pyupapadyata iti yathecchaM bhAvanIya iti / / 569 / / NANatige ohimmi ya suhlesaa-smm-khi-uvsmesu| veagasaNNIsu gurU bhUogArassa samayA do // 570 // (pre0) "NANatige" ityAdi, matijJAna-zrutAjJAnA-'vadhijJAnamArgaNArUpe jJAnamArgaNAtrike, avadhidarzanamArgaNAyAm / caH samuccaye / tejaH-padma-zuklAyatrizabhalezyA-samyaktvaugha-kSAyikasamyakvI-pazamikasamyaktvamArgaNAsu kSAyopazamikasamyaktva-saMjJimArgaNayozcetyetAsu dvAdazamArgaNAsu pratyekaM "gurU bhUogArassa samayA do"tti saptaprakRtInAM bhUyaskArasthitibandhasya 'guru'-utkRSTaH kAlo dvau samayau / etAsu pratyekaM saMzyasaMjJinAM bhinnabhinnajAtIyAnAM yA jIvAnAmasamAvezena
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArabandhakAla * jAtyantaraparAvRtyAdikAraNAntarasavyapekSastRtIyasamayabhUyaskAro na labhyata ityatastathAsvAbhAvyena saMklezakSayaprayukta dvisamayabhUyaskAramapekSya prakRtakAlo bhAvanIyaH / yadvA matijJAnAdimArgaNAgatAnAM dezasaMyatAdijIvAnAM devagatAvutpattyA tatra prathamasamaye bhUyaskArabandhasambhave'pi tathAvidhAnAM prAgbhave bhavacaramasamaya ekasyaiva bhUyaskArasya sambhavAt tadapekSayA prakRtabandhakAlo bhAvanIyaH, kevalaM saMjJimArgaNAyAM mArgaNAntarAdAgacchatAmantarAlagatAvekaM samayamutpattisthAnaprAptau ca dvitIyasamayamityevaM samayadvayaM nairantaryeNa bhUyaskArabandhasambhavAt prakArAntareNA'pi dvau samayau prakRtabandhakAlo drssttvyH| kecittu svasthAne dezasaMyamAdyavasthAyAM kAlaM kRtvA devagatAvutpadyamAnAnAmapi manuSyAdibhavadvicarama-caramasamayayostathAsvAbhAvyena bhUyaskAradvayasyAvirodhAtprakRtasarvamArgaNAsu nirantaratrisamayabhUyaskAramapIcchantIti // 570 // atha zeSamArgaNAsu saptaprakRtInAM bhUyaskArasthitibandhasyotkRSTakAlaM darzayannekAmAryAmAha kammaNa-gayaveesusuhumA-'NAhAragesu khalu smyo| bhUoMgArassa gurU sesAsu bhave duve samayA // 571 // (pre0) "kammaNagayaveesu" ityAdi, kArmaNakAyayogA-'pagatavedamArgaNayoH sUkSmasamparAyasaMyamA-'nAhArakamArgaNayozca pratyekaM mUlasaptaprakRtInAM bhayaskArasthitibandhasya "guru" tti ekajIvAzrayo 'guru'-utkRSTaH kAlaH "khalu samayo" tti khaluzabdasyAvadhAraNArthatvAt , ekaH samaya etra bhavatItyarthaH / tatra-kArmaNakAyayogAnAhArakamArgaNayorekendriyAdibhyazcyutvA dvIndriyAditayotpadyamAnAnAM vigrahagatau prathamasamayajAyamAnabandhamapekSya yadA dvitIye samaye'dhikabandhakaraNe bhUyaskArasthitibandho bhavati, tadA ekasamayabhayaskAraH prApyate / apagataveda-sUkSmasamparAyamArgaNayorapi pratyekaM sthitibandhAnAM maraNavyAghAtAbhAve'ntamuhUtaM yAvadaviratatayA pravartanAt zreNito'ddhAkSayeNa kramazaH pratipatantaM jIvamapekSya sthitibandhaprArambhaprathamasamayasatka ekasAmAyiko bhUyaskArasthitibandhaH prApyate, tavaM dvitIyAdisamayeSu tvavasthitasthitibandha eva / maraNavyAghAtena nirantaraM sambhavan hitIya samayabhUyaskArastu nApagataveda-sUkSmasamparAyamArgaNayoH, kintu puruSavedA-'saMyamamArgaNayorityevamekasamayAdadhikakAlasyAsambhava eva iti / uktazeSamArgaNAsvAha-"sesAsa" ityAdinA 'bhaogArassa gurU' ityasya dehalIdIpakanyAyenAtrApi yojanAcchepAsu narakagatyoghAdyakaviMzatyabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM saptaprakRtInAM bhayaskArasthitibandhasya 'guruH'-utkRSTaH kAlo dvau samayo bhvedityrthH| tatra zeSamArgaNA imAH--aSTau narakagatibhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzaddevagatibhedAH, saptaikendriyabhedAH, nava vikalendriyajAtibhedAH, pRthivIkAyAdivAyukAyAntAnAM pratyekaM sapta saptetyaSTAviMzatibhedAH,vanaspatikAyamArgaNAsatkA ekAdaza bhedAH, daza manoyogavacoyogamArgaNAbhedAH, audArika-caikriya-vaikriyamizrA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga--manaHparyavajJAna-vibhaGgajJAna-saMyamoghasAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyama-sAsAdana-mizradRSTimArgaNAbhedAzceti /
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAmalpatarabandhakAla0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvArama [ 451 nanvetAsu nirayagatyoghAdizeSamArgaNAsu kasmAtsaptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTo bhUyaskArasthitibandhakAlo dvau samayAveva, na punastadadhikastrayaH samayAzcatvAraH samayA vA ? iti ced , ucyate, nirantaratRtIyasamayabhUyaskAro hi prAgdarzitanInyA ya ekendriyAdayo jIvA dvIndriyatrIndriyAditayA jAtyantare samutpadyante teSAM jAyate, jAtyantaraparAvRtyAdevihAya tathAsvAbhAvyena nirantaraM tRtIyAdebha yaskArabandhasyA'lpatarabandhasya vA'sambhavAt / jAtyantaraparAvRttirhi bhavakSayamavinA bhAvinI / itthaJca nirayagatyoghAdiSu yAsu mArgaNAsu bhavakSayeNa samameva mArgaNAkSayo'pi niyamena jAyate tAsu na sambhavati nirantarastRtIyasamayabhayaskArasthitibandhaH, atastAsu sarvanirayabheda-sarvadevabheda-paJcamanoyoga-paJcavacoyogI-dArika-vaikriyA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-manaHpayevajJAnavibhaGgajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamamArgaNAsu dvau samayAveva nirantarabhUyaskArakAlo darzitaH, na punastrayaH samayAH catvAraH samayA vA, tRtIyasamanirantarabhUyaskArAsambhave caturthasamayanirantarabhUyaskArasyApi sutarAmasambhavAt / na ca mA bhavatu nirayagatyoghAdau maraNavyAghAtena mArgaNAvicchedAnnirantarastRtIyasamayabhayaskAraH, kintu ye samyagdRzo nArakAdayo jIvAstathAsvAbhAvyena nirantarasamayadvayaM bhUyaskAro nirvApakRSTataraM guNasthAnakAntaraM spRzanti, teSAM tatra niyamato'dhikasthitivandhabhAvAtprApsyati nirantarastRtIyasamayabhUyaskAra ityArekaNIyam / yato mithyAtvAditathAvidhaguNAntaraparAvRtteranantarapUrvasamayeSu tAdRzajIvAnAM tathAvidhahInataraguNAntarAbhimukhatayA''ntamu hartikasthitibandhA eva pravartante, na punaH sAmayikasthitibandhAH / itthaM ca tAdRzAM jIvAnAM nirantaradvisamayabhayaskArAveva na prApyate / yeSAM punastathAsvAbhAvyena dvisAmayikaH sAmayiko vA bhayaskAro jAyate te tu tadanantarasamaye tathAvidhahInataraguNAntarameva na gacchanti,tatkuto nirayagatyodhAdimArgaNAsu tAdRzasamyagdRSTayAdijIvAnapekSyApi nirantaratRtIyasamayabhUyaskArasthitibandhasambhavaH, na kutazcidapi / ata eva samyagmithyAtva-sAsAdana-mArgaNayorapi prakRtakAlo samayadvayamevoktaH / vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM prakRtagranthAdhikRtavivakSayA bhavapratyayavaikriyakAyayogopetajIvAnAmeva pravezAtteSAM ca maraNAsambhavena jAtyantaraparAvRtterapyasambhavAnna prApyata uktA'dhiko bhUyaskArasthitibandhakAlaH / zeSeSu manuSyagatibhedacatuSka-sabaikendriya-sarvavikalendriyasarvapRthivyAdivanaspatikAyAntabhedeSu yadyapi bhavakSayeNa samaM mArgaNAkSayo nA'pi bhavati, tathApi yadA bhavakSayeNa samaM jAtyantaraparAvattirjAyate tadA tu niyamena mArgaNAkSayo'pi jAyate, tatazca na labhyate, nirayagatyodhAdimArgaNAvannirantaratRtIyasamayabhUyaskAraH, tadabhAve caturthasamayabhUyaskArazceti // 571 // tadevamukto mUlasaptaprakRtisatkabhUyaskArasthitibandhasyotkRSTa kAla AdezataH / sAmprataM saptAnAmalpatarasthitibandhasyotkRSTa kAlaM didarzayiSurAha tiriyapaNidi-tasesu svvesukaay-urlmiisesu| thI-purisa-NapusesukasAyacauga-duaNANesu // 572 //
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmalpatarabandhakAla 0 ayata-NayaNiyara-asuhatilesA-bhaviyiyara-miccha-amaNesu / AhArage ya jeTTo tikhaNA'ppayarassa sattaNhaM // 573 // (pre) "tiriyapaNiditasesu" ityAdi, sarveSu tiryaggatibhedeSu sarveSu paJcendriyajAtibhedeSu, sarveSu sakAyabhedeSu, kAyayogasAmAnyau-dArikamizrakAyayogayoH, strIveda-puruSaveda-napuMsaka vedeSu, kaSAyacatuSka-matyajJAna- zrutAjJAneSvasaMyama-cakSurdarzanA--'cakSurdarzana- kRSNAdyazubhatrilezyA bhavyA-bhavyamithyAtvA 'saMjJiSvAhArake cetyevaM samuditAsu trayastriMzanmArgaNAsthAneSu pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekamalpatarasthitibandhasya 'jyeSThaH ' -utkRSTaH kAlaH "tikhaNA" ti trayaH samayAH, bhavatIti zeSaH / tatra prathama dvau samaya tvoghavattathAsvAbhAvyaprayuktAveva, tRtIyasamayAlpatarabandho'pi tathaiva, navaraM yathAsambhavaM saMjJipaJcendriyAdibhyazcyutvA'saMjJipaJcendriyAditayotpadyamAnAnAM tattanmArgaNAgatAnAM jIvAnAM bhavaprathamasamayasthitibandhamapekSya vijJeyaH / nanu bhavatu tiryaggatyoghAdimArgaNAsu nAnAjAtIyajIvAnAM pravezena jAtyantara utpanyApi tiryaggatyoghAdimArgaNAsvevotpatteH sambhavAjjAtyantarotpattiprayuktastRtIyasamayA'lpataraH; tatazcAlpatarasyotkRSTo bandhakAlastrayaH samayAH, kathaM punaH sarveSu paJcendriyajAtibhedeSu strIvedamArgaNAyAM puvedamArgaNAyAmapi prakRtakAlastrisamayaH sampadyate ? iti ced, ucyate, paJcendriyajAtimArgaNAyAM saMjJinAmivA'-saMjJijIvAnAmapi pravezo vidyate, te cAsaMjJino yadyapi paJcendriyajAtIyA eva, tathA'pi teSAmekendriyAdivad vivakSAdhInA pRthagjAtirevAGgIkartavyA, ekendriyAdivanmaraNaM vinA saMjJipaJcendriyANA madhyasaMjJipaJcendritvenAbhavanAt vijAtIyasya sahasrasAgaropamatrisaptabhAgAdipramANasya niyatasthitibandha vizeSasyaiva bhAvAcca / itthaM ca bhavacaramasamayadva ye'lpatarasthitibandhadvayaM kRtvA'saMjJipaJcendriyatayA ye saMjJipavendriyajIvA utpadyante teSAM tatra bhavaprathama samaye'lpatarabandhaH prApyate, sa ca prakRtapaJcendriyamArgaNAgatajIvamapekSya nirantarastRtIyA'lpatarabandha eva / evameva paryAptapaJcendriyA- paryAptapaJcendriyabhedayoH strIveda- puvedamArgaNAdvaye ca vijJeyam, strIvedamArgaNAdAvapi paJcasaGgrahAdyabhiprAyeNAsaMjJinAmapi pravezAt / uktaM ca paJcasaGgrahamUlaTIkAkAraiH , 1 'yadyapi cAsaMjJiparyAtA paryAptau napuMsakau tathA'pi strI-puM' saliGgAkAramAtramaGgIkRtya strI sAvuktau' iti / saptatikAcUrNikArastu - "asannipajjattagassa tihiM vi veehi " iti vacanAdasaMjJinyapi labdhiparyAptake yathAyogaM vedatrayasyApyudayamicchati' ityAdi saptatikAbhASyavRttau / yadi cAbhiprAyAntareNAsaMjJinAM kevalaM napuMsaka vedamadhikRtya prakRtAlpatarabandhakAlacintanIyastadA tvasau mArgaNAdvaye samayadvayameva prApyetetyevaM vivakSAbhedenA'bhiprAyabhedena vA svayameva yathAsambhavaM vibhAvanIyaH prastutakAla iti / / 572-572 // atha zeSamArgaNAsu saptaprakRtisatkAlpatarasthitibandhasyotkRSTakAlamAha
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAyurvanAM avasthitAvaktavyakAla0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram kammaNa-gayaveesa suhumA - SNAhArasu hoi khaNo / appayarassukoso sesAsu gurU duve samayA // 574 // (pra0) "kammaNagaya veesu" ityAdi, kArmaNakApayogA'pagatavedamArgaNayoH sUkSmasamparAyasaMyamAnAhArakamArgaNayoH pratyekaM saptaprakRtInAmalpatarasthitibandhasyotkRSTakAlaH 'kSaNaH' - samayo bhavati / ayaM hi prakRtamArgaNAsveva prAgdarzitabhayaskArasthitibandhasyaikasamayakAlavadbhAvanIyaH / uktazeSamArgaNAsvAha-"sesAsu gurU duve samayo" tti anantaroktatiryaggatyoghAdisaptatriMzanmArgaNAvarSAsu zeSAsu trayastriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM saptaprakRtInAmalpatarasthitibandhasya 'guruH' - utkRSTaH kAlo dvau samayau bhavatItyarthaH / tatra zeSamArgaNA nAmata etA::- aSTau narakagatibhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzad devagatibhedAH, saptaikendriyajAtibhedAH, nava vikalendriyajAtibhedAH, pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAya mArgaNAsatkA ekonacatvAriMzadbhedAH, paJcamanoyogabhedAH, paJcavacoyogabhedAH, audArika-vaikriya-vaikriyamizrA -''hArakA ''hArakamizrakAyayogabhedAH, matyAdicatujJAna - vibhaGgajJAna-saMyamaugha - sAmAyika - chedopasthApana - parihAravizuddhika- dezasaMyamA-'vadhidarzana tejaHpadma--zuklalezyA-samyaktvaugha - kSAyika kSAyopazamiko-- pazamikasamyaktva - samyagmithyAtva - sAsAdanasaMjJimArgaNAbhedAzceti / etAsu kuto dvau samayAvetra ? ucyate, nirantaratRtIyasamayAlpatarasthitibandho jAtyantara utpattyaiva labhyata iti prAgasadbhAvitam / sa ca prakRte na sambhavati, jAtyantara utpAde prakRtanarakagatyoghAdimArgaNAnAmeva vicchedAd itthaM hi dvisAmayikabhUyaskArasthitibandhakAlabadavikRtazeSa mArgaNAsu dvisAmayikAlpa narabandhakAlo'pi bhAvanIya iti // 574 || atha saptaprakRtInAmevAvasthitA'vaktavya sthitibandhayorutkRSTakAlaM mArgaNAsthAneSu darzayannAha - kammAhAre assi tikhaNA gurU yo / sesAsu muhuttato jahavattavvo taha khaNo se || 575 || 1 (pre0) "kammaNAhAresu u" ityAdi, tatra tukAro vivakSAvizeSadyotanArthaH / tato vivakSAvizeSeNa kArmaNakA yogA- nAhArakamArgaNayorjJAnAvaraNAdInAmavasthitasthitibandhasya 'trikSaNAH' - trayassamayAH "gurU" tti utkRSTabandhakAlo jJeyaH / vivakSAvizeSastvatra mArgagAprathamasamayabhAvisthitibandhasyA'pyanantarapUrvasamaye mArgaNAntarabhAvisthitibandhena tulyatve'vasthitasthitibandhatvavivakSaNalakSaNaH / [ 453 etaduktaM bhavati-mArgaNAsthAneSu bhUyaskArAdisthitibandhasatpadatvaM vivakSitamArgaNAyAmeva pUrvasamayajAtena sthitibandhAdinA sahAdhikyatulyatvAdinA taduttarasamayabhA visthitibandhasyedAnIM yAvad vivakSitam, tadapekSayA svAmitvAdiprarUpaNaM kRtam, uttaratra kAlAdiprarUpaNamapi tadapekSayaiva kariSyate ca / anayA vivakSayA devagatyoghAdimArgaNAsthAneSu jJAnAvaraNAdInAmavaktavya sthitibandhAbhAvavanna labhyate kArmaNakAyayogAdimArgaNAdvaye'pi mArgaNAprathamasamayabhAvisthitibandho bhUyaskArAditayA,
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ vivakSAntareNa bhUyaskArAdiprarUpaNe dik avasthitasthitivandhatayA vA, tadabhAve'vasthitasthitivandhasyotkRSTatastrisamayakAlazca / katham ? ekajIvAzrayamArgaNotkRSTAvasthAnasyaiva trisamayamAtratvAt / evamapi "kammANAhAresu u avahiassa tikhaNA gurU Neyo" ityabhidhAnAna pUrvottaragranthavirodhaH / katham ? iti ced , pUrvottaragranthA'dhikRtavivakSayA kArmaNakAyayogAdimArgaNAdvaye jJAnAvaraNAdInAmavasthitasthitibandhotkRSTakAlasya dvisamayamAtrasya spaSTatve'pi samayatrayasya pratipadAnaM tu vivakSAvizeSeNaiva / vivakSAvizeSeNa samayatrayapratipAdanasya bIjantu vivakSAvizeSeNA'pi bhUyaskArAdisthitibandhaprarUpaNasambhavapradarzanam , mArgaNAntaracaramasamayabhAvistokAdisthitibandhamapekSya taduttaraM vivakSitamArgaNAprathamasamaye nairantaryeNa jAtasya samayAdinA'dhikAdisthitibandhasyApi bhUyaskArAdisthitibandhatvaM vivakSya bhUyaskArAdisthitibandhaprarUpaNA sambhavatIti bhAvaH / kevalaM nAyaM prakAro'tra mukhyavacyA'dhikRtaH / kArmaNakAyayogAdimArgaNAdvaye jJAnAvaraNAdInAmavasthitasthitivandhaM vihAyAnyatra tasyAnadhikRtatvena gauNatvAt / evaM hi dvividhavivakSayA bhayaskArAdisthitivandhaprarUpaNasya sambhave'pyekavidhavivakSA mukhyatayA''hatA, anyavidhavivakSA tu gauNabhAvenaiva darzitA, kArmaNakAyayogAdimArgaNAdvaye jJAnAvaraNAdInAmavasthitasthitivandhalakSaNe sthAnavizeSa eva tasyAdhikRtatvAt / vastutastu-kArmaNakAyayogAdAvavasthitasthitibandhalakSaNe sthAnavizeSe gauNabhAvanAbhyupagatA vivakSaiva mukhyavacyA mArgaNAntareSvAdaraNIyocitA pratibhAti, na punaryA mukhyatayA nirayagatyoghAdisarvamArgaNAsvadhikRtA sA, tayA vivakSayA pratimArgaNaM mArgaNAprathamasamayabhAvisthitibandhasya bhayaskArAdicaturvivasthitimandhAnAmanyatamatayA'prApteH tadaprarUpaNarUpanyUnatAbhAvAt / nanu ayameva prakAro gauNaH, yaH punaH kArmaNakAyayogAdimArgaNAhuye samayatrayAvasthitasthitibandhakAlasyotpAdako bhavatA gauNatayocyate, sa eva mukhya ityavadhAryatAm , tathA'pyuktasarvagranthopapatteH, vihAya devagatyoghAdau jJAnAvaraNAdInAmavaktavyasthitivandhapratiSedham / sa tu 'vivakSitamArgaNAyAM tatraiva bhAvinaM stokAdisthitibandhamapekSya tadanantarabhAvisthitibandhAnAM bhUyaskArAdisthitibandhatvam , na punarmArgaNAntarabhAvistokAdisthitibandhAdyapekSayA' ityevaMlakSaNena gauNIbhUtena vivakSAvizeSeNaivopapadyeta, na ca syAduktanyUnatA ? iti cet, satyam, nirayagatyodhAdisarvamArgaNAmuktasarvasatpadAdigrarUpaNasya, evaM kArmaNA-'nAhArakamArgaNayoravasthitasthitivandhaviSayakaprarUpaNasya devagatyodhAdimAgaMNAdAvavaktavyasthitibandhapratiSedhasya ca bhavaduktanItyopapatterapi kArmaNA-'nAhArakamArgaNAhaye 'kammA-'NAhAresuNa hoapa aMtara ceva' ityanena vakSyamANasyaikajIvAzrayabhUyaskArAdisthitibandhAntarapratiSedhasyAnupapattireva, atastadarthamapi devagatyodhAyuktA'vaktavyasthitibandhapratiSedhopapattivad vivakSAntarAnusaraNamAvazyakaM syAd, na caitadyuktam , vivakSAntareNA'pi bhUyaskArAdisthitibandhaprarUpaNaM sambhavatItyetAvanmAtrapradarzanArthaM kutraciddevagatyoghAdau kevale'ktavyasthitibandhapratiSedhe tadanusaraNasya paryAptatvena panaH kAmaNA'nAhArakamArgaNayoH bhUyaskArAdyantarapratiSedhe tadanusaraNasya vyarthatvAt / ityataH
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ yantrakam ] kAla: bhUyaskArasthitibandhasya oghavat samayaH utkRSTataH- 3 samayAH / 4 samayAH gati0 sarva paJcendriya tiryagova0 tiryag0 4 1 indriya* sarvapaJcendriya. 3 jaghanyataH- samayaH kAya0 bhUyaskArAdhikAre kAladvAram AyurvarjasamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhasatpadAnAmekajIvAzrayakAlapradarzakayantram yoga veda0 kaSAya0 jJAna0 dArika mizra0 1 strI0 pu0 2 napuM0 1 sarva0 4 saMyama0 darzana lezyA0 bhavya0 samya0 saMjJI0 prasaMjJI0 1 AhArI0 | grAhAraka0 1 sarvamArgaNAH- 12 sarvatrasa0 3 kAyayogaugha0 kArmaNaH 1 matyajJAna0 zrutAjJAna0 asaMyama0 2 1 cakSu pracakSu. 2 * samayaH azubha0 3 sarva 0 2 mithAtva0 1 1 samaya : 1 aveda0 1 sUkSmasamparAya 0 1 anAhA0 1 4 samayaH 4 alpatarasthitibandhasya 2 samayau zeSa0 42 zeSa0 16 oghavatH samayaH proghavat samayaH 3 samayAH 1 samayaH 2 samayau 3 samaya antarmuhU zeSa0 42 sarva0 47) sarvatiryaggati bheda0 5 sarvapacendri 3 zeSa0 36 sarvatrasa0 3 zeSa0 zeSa0 16 zeSa036 kAyayoga kArmaNa0 zeSa015 praudArika15 mizra0 1 2 triveda0 3 veda0 1 sarva0 4 matyAdi. 4 matyajJAna0 vibhaGga- 1 zrutAjJAna0 zeSa0 5 asaMyama0 133 2 avadhi0 1 cakSu pracakSu. 2 zubha0 3 prazubhA0 3 sarva 2 1 zeSa0 6 mithyAtva0 1 saMjJI0 1 asaMjJI. 1 33 samayaH samayaH samayaH grAhArI0 1 anAhA. 1 4 zeSa0 5 sUkSmasa0 zeSa0 5 1 [ 455 avadhi01 zubha0 3 avasthitasya zeSa0 6 saMjJI0 1 kArmaraNa0 1 sarva 0 19 sarva0 42 zeSa0 anA0 1 grAhA0 1 23 168 21 133 gAthAGkAH - 567-566- 567-568 567-571 567-70-71567-72-73 567-74 567-74 567-75 567-75 4 pravaktavya sthitibandho yatra san tatra sarvatra - proghato manuSyagatyoghAdiSaTtriMzanmArgaNAsthAneSu ca tasya prastutakAlo'jaghanyAnutkRSTa: samayamAtraH ( gAthA - 567--575) / kecittu -mati zrutA'vadhijJAnA-'vadhidarzana--zubhalezyAtrika-- samyaktvaugha kSAyikau -- pazamika kSAyopazamikasaMjJilakSaNA dvAdazamArg2arAsUtkRSTakAlastrayaH samayA: ( 75 gAthAvRttau ) / sarva0 27 23 13 33 17
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAmavaktavyakAla0 AyuSo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhayorekajIvAzrayakAlapradarzakayantrakam pravaktavyasya proghata: sarvamArgaNAsthAneSu ca jaghanyotkRSTobhayathA samayamAtraH / gAthA 563 sarvamanovacoyogabheda-kAyayogaughA-''hAraka-tanmizrI-dArika-vaikriyakAyayoga-krodhAdikaSAyaalpatarasya | catuSkalakSaNAsu 16 mArgaNAsu jaghanyataH samayaH, utkRSTato'ntamuhUrtam / aoghataH zeSamArgaNAsu ca jaghanyotkRSTobhayathA'ntarmuhUrtam / kArmaNA'nAhArakamArgaNAiye'vasthitasthitibandhaviSayakapratipAdana eva mArgaNAntaracaramasamayabhAvistokasthitibandhena tulyatvAdinA taduttarapravRttamArgaNAprathamasamayabhAvisthitibandhasyA'pi bhUyaskArAditvamityevaMrUpA vivakSA tAdRgvivakSayA prarUpaNamya sambhavamAtrapradarzanArtha goNatayA''dRtA, anyatra tu sarvatra devagatyoghAdavavaktavyasthitibandhapratiSedhikA vivartavAGgIkRtA, iti saiva mukhyarUpeNa vijJeyA, tayaiva pUrvottaragrantho saGgamanIyaH, vihAya kArmaNA-'nAhArakamArgaNAdvaye'vasthitasthitivandhaviSayakArUpaNamityalaM pallaviteneti / ___ anantaroktamArgaNAdvayavarjazeSamArgaNAsvAha-"sesAsu muhuttaMto" tti saptamUlaprakRtInAmatrasthitasthitibandhasyotkRSTakAlaH zeSAsvaSTaSaSTyuttarazatamArgaNAsu pratyekamantamuhUrtam / ayamantarmuhUrtabandhakAlastvodhavatsugamaH / athAvaktavyasthitivandhasyAha-"jaha'vattavvo" ityAdinA,tatra "jaha" tti 'yatra'-yAsu mArgaNAsu "vattavvo" tti akArasya darzanAtprakRtAnAmAyurvarjAnAM saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhaH prAk prathame satpadadvAre sattayA'bhihita ityarthaH / "taha" tti 'tatra'-tAsu manuSyagatyopAdipaTatriMzanmArgaNAsu "khaNo se" ti tasyAvaktavyasthitibandhasyotkRSTakAlaH 'kSaNaH' - ekasamayo jJeyaH / ayambhAva:-aparyAptamedavarjeSu triSu manuSyagatibhedeSu tathaiva paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriya-saugha-paryAptatrasa-paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau--dArikakAyayogA-'pagataveda-matyAdicaturjJAna-saMyamogha--cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvodha-kSAyikasamyaktvA-pazamikasamyaktva-saMDyA-''hArimArgaNAbhedeSu ca saptAnAmapi prakRtInAmavaktavyasthitibandhasyotkRSTakAla ekaH samayaH, lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitivandhasyotkRSTakAla ekasamayazca / zeSamArgaNAsu zeSakarmaNAM cAvaktavyasthitibandhasyaivAbhAvAdamI nocyata iti / vastuto'vaktavyasyA'jaghanyAnutkRSTakAla eva samayaH, yadyapyevaM tathApi prAga lAghavArthaM bhUyaskArAdicaturvidhasthitibandhAnAM pratyekaM jaghanyakAlaM samayamAtramabhidhAya tadanantaraM bhUyaskArAdivandhAnAmutkRSTakAlasya bhedenAbhidhAne syAdAzaGkA-'avaktavyasthitibandhasyotkRSTaH kAlaH kiyAn' ityato'yo prAga jadhanyavyapadezenAbhihito'pyatrotkRSTavyapadezena punarapyabhihita iti // 575 / / tadevaM pratipAdita AyurvarjazeSasaptakarmaNAM bhUyaskArAdisthitibandhasyaikajIvAzrayotkRSTa kAlo'pi mArgaNAsthAneSu / tasmiMzca pratipAdite gataM tRtIyamekajIvAzraya kAladvAram / // iti zrIvandhavidhAne malaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre tRtIyamekajIvAzrayakAladvAraM samAptam //
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha caturthamantaradvAram // sAmprataM kramaprApte'ntaradvAre mUlaprakRtisatkabhUyaskArAdisthitibandhAnAmekajIvAzritamantaraM praharUpayiSurAdau tAvadoghata Aha sattaNha aMtaraM khalu bhUgAra-ppayara-'vaDiANa bhave / samayo hassaM paramaM bhinnamuhuttaM muNeyavvaM // 576 // sattaNha muhuttaMto'vattavvassaMtaraM lahuNeyaM / jeTTha addhaparaTTo desUNo poggalANa bhave // 577 // Aussa aMtaraM khalu payANa doNha vi lhumuhuttNto| ukkossaM viNNeyaM tettIsA sAgarA'bhahiyA // 578 // (pre0) "sattaNhaM aMtaraM' ityAdi, AyurverjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArA-lpatarA'vasthitalakSaNAnAM sthitibandhAnAM pratyekamekajIvAzrayamantaraM khalu bhavet / kidityAha-"samayo hassaM" ti 'havaM'-jaghanyaM 'samayaH' -ekasamayo bhavet, "paramaM bhinnamuhattaM muNeyavaM" ti teSAmeva bhUyaskAdisthitibandhAnAM 'paramam'-utkRSTamantaraM 'bhinnamuhUrtam'-antarmuhUtaM jJAtavyamityarthaH / ime'tropapattipanthAnaH--kasyaciddezasaMyatAderbhavadvicaramasamaye pUrvasthitibandhApekSayA'dhikasthitibandho jAtastatastasya bhayaskArasthitibandho'bhUt , tatastu bhavacaramasamaye tAvanmAtraH sa eva sthitibandhaH pravRta ityevaM bhavacaramasamaye tasyA'vasthito nAma sthitibandho'bhUt , tadUrdhvaM tu kAlakaraNena devagatAvutpannasya tasya tatrA'saMyamAvasthAyAM pratyAkhyAnAvaraNakaSAyodayAt pUrvabhavacaramasamayApekSayA saMkhyeyaguNAdhikasthitibandhaH pravRttaH, atastadAnIM tasya jantoH punarapi bhUyaskArasthitibandhaH prAptaH / evaM tasya pUrvabhavadvicaramasamayajAtotarabhavaprathamasamayajAto bhayaskArabandhAvekasAmAyikenAvasthitasthitibandhenAntaritAvabhatAm / etAdRzajIvana katasyaikasAmayikAvasthitasthitibandhAntaritabhUyaskArasthitivandhadvayasya jaghanyamantaramekasamayaM prApyate; anyathA vaikendriyAdibhyo dvIndriyAditayotpAyedaM bhAvanIyam / prakArAntareNa vA tathAsvAbhAvyAt svasthAna eva samayAntarajAtayobhUyaskArayormadhyavartyavasthitasthitibandhasya samayamAtrajaghanyakAlApekSayA'pi bhUyaskArasya jaghanyamantaraM bhavatIti yathAsambhavaM draSTavyamiti / ___alpatarasthitibandhasya jaghanyAntaramapyanayA rItyA bhAvyate, navaraM bhavadvicaramasamaye hInasthitibandham, tatazcaramasamaye tAvanmAtrasthitibandhaM kRtvA'nantaraM saMkSipaJcendriyAditazcyutvA'saMjJipaJcendriyAditayotpattau niyamato nyUnasthitibandhabhAvAt tAdRzajIvavizeSApekSayA bhAvanIyam / anyathA vA svasthAne saMklezAddhAkSayAdalpatarabandhaH, tataH samayamekamavasthitabandhaH, tata punarapi sva
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ oghata AyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0 bhAvataH saMklezahAnau punarapyalpatarasthitibandho bhavati tadApyekasamayamantaraM prApyate, ityevaM prakArAntarairapi yathAsambhavaM bhAvanIyamiti / avasthitasthitibandhajaghanyAntaraM tu sulabham, sAmAnyato'vasthitasthitibanyAdUrdhvamekasAmayike bhUyaskArabandhe'lpatarabandhe vA jAte prAyeNa punarapyavasthitasthitibandhasya pravartanAditi / saptAnAM bhUyaskArasthitibandhasyotkRSTAntaraM punaH pramattaguNasthAne caramaM bhUyaskArabandhaM samApyopazamazreNimAruhya tataH pratipatato jIvasya labhyate / kutaH ? zreNimArohato jIvasyAvasthitabandhAnAmalpatarabandhAnAM caiva bhAvena taiH saMkhyeyairalpataravandhairavasthitabandhaizcAntaritayobhUyaskArasthitibandhayorantaraM sarvadIrghaM bhavatIti kRtvA / alpatarasthitibandhasyotkRSTAntaramapItthameva labhyate, navaramanivRttivAdaraguNasthAnake mohanIyasya, sUkSmasamparAyaguNasthAne zeSANAM SaNNAM caramasthitibandhaprArambhe'lpatarabandhaM kRtvA krameNopazAntamohaguNasthAnakaM prApya tata upazAntAdvAkSayeNa pratipatya pramattaguNasthAne punarapyalpatarasthitibandhaM kuto jIvasya prApyate / avasthitasthitibandhasyotkRSTAntaraM tu bhUyaskA rAdInAmutkRSTakAlApekSayA na labhyate, kintyabandhakAlApekSayA prApyate / tathAhi - upazamazreNau sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye'vasthita sthitibandhaM samApyopazAntamohaguNasthAnaM prAptaH yaH kacijjIva upazAntamohaguNasthAnakAlaM tatraiva nirgamayya tataH pratipatya sUkSmasamparAyaguNasthAne'vaktavyabandhAdUrdhvaM mRtvA devagatAvutpadya devabhavadvitIyasamaye bhUyaskArabandhAdanantaraM mohanIyAyurvarjAnAM SaNNAmavasthitasthitibandhaM punarapi prArabhate, tasya SaNNAmatrasthitasthitibandhasyotkRSTAntaraM dvisamayAdhikopazAntamohaguNasthAnakAlapramANaM prApyate, tadeva prakRte utkRSTAntaratayA vijJeyam / mohanIyakarmaNo'vasthita sthitibandhasya tu tad vRhadantarmuhUrtapramANaM boddhavyam, mohanIyA'bandhasya sUkSmasamparAyaguNasthAne'pi lAbhAt / bhAvanA tu prAgiva kartavyeti / " athA'vaktavyasthitibandhasya jaghanyotkRSTAntare darzayannAha - "sattaNha muhuttato'vattavvasse" tyAdi, saptAnAM prakRtInAmavaktavyasthitibandhasya 'laghu' - jaghanyamantaraM 'muhUrtAntaH ' - antarmuhUrtaM jJeyam / "jeTTha" tti tasyaivAvaktavya sthitibandhasya 'jyeSTam ' - utkRSTamantaram "aDaparaho desUNo poggalANa bhave" tti 'dezonaH' - ekadezenonaH pudgalAnAmardhaH parAvartI bhavet, upazazreNyutkRSTAntaravad dezonArdhapudgalaparAvartapramANaM bhavedityarthaH / tatropazAntamohaguNasthAnAt patatastattatprakRtInAM sthitibandhaprArambhasamayAdUrdhvaM pravRttamavaktavya sthitibandhAntaramadhastAdantarmuhUrtaM vizramya punarapyupazamazreNimAruhyAbandhadvitIyasamaye kAlakaraNena devagatau punarapyavaktavyabandhe jAte yadA niSThAmeti tadA saptAnAmavaktavyasthitibandhasya jaghanyamantaraM labhyate taccAntamuhUrtameva bhavati / kutaH ? upazamazreNyArohaNAvarohaNakAlasyAdho jaghanyAvasthAnakAlasya ca samuditasyApyantamuhUrtamAtratvAditi /
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata AyuSo'lpatarAvaktavya0 ] bhUyaskArAdhikAre'ntaradvAram [ 459 evamevotkRSTAntaramapyuzamazreNairdezonArdhapudgalaparAvartapramANairekajIvAzrayotkRSTAntaravad bhAvanIyam , kevalamantaraprArambhAt pUrvamupazamazreNita upazAntAddhAkSayeNa pratipAtAdavaktavyasthitibandho draSTavyaH, tadUcaM tu dezonArdhapudgalaparAvartakAlaM saMsAraparyaTanAdanantaramantamuhUrte'vazeSe saMsAre punarapyupazamazreNita upazAntAddhAkSayeNa pAtAdavaktavyasthitibandho draSTavyaH, na punarekadA'pyuzamazreNI kA lakaraNena devagatAvutpatyA / kasmAt ? antarapArambha upazamazreNI kAlaM kRtvA devagatAvutpadyamAnasyotkRSTato'pi saMkhyeyabhavapramANAlpasaMsAratvenotkRSTAntarasyAnutpatteH, antaraprAnte tu tathAtve zeSasaMsArakAlasya jaghanyato'pi saMkhyeyasAgaropamapramANatayotkRSTAntarAnutpattazceti / athAyuSo dvividhabandhasya dvividhAntaramAha-"Aussa aMtaraM khalu" ityAdinA, Ayu:karmaNaH "payANa doNha vi" tti alpatarA'vaktavyasthitibandhalakSaNayoIyorapi padayoH pratyeka 'laghu'-jaghanyamantaraM khalu 'muhUrtAntaH' -antamuhUrtam / tathA "ukkosaM" ti tayoreka dvayoH padayoruskRSTaM-dIrghamantaramabhyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANi vijnyeymityrthH|| iyamatra bhAvanA-yadA''yurvandho jAyate tadA prathamasamaye'vaktavyasthitibandho dvitIyasamayAdantamuhUrta yAbadalpatarasthitibandhAzca niyamena bhavantItyasakRdabhihitam ,tathA ca satyAyuHprakRtibandhasya jaghanyotkRSTAntarAnusAreNa tadIyAlpatarA'vaktavyasthitibandhayorapi dvividhAntaraM prApyate / tathAhivedyamAnAyuSastri-nava-saptaviMzatitamabhAgAdyavazeSaprakAreNAyubandhaprAyogyAM vicaramAddhAM prApya kazcijjantuH prathamAkarSaNAyurvandhaM prArabhate tadA prathamasamaye'vaktavyasthitibandhaM karoti, tadUrdhva tvavaktavyabandhasyAntaraM prArabdham , dvitIyasamayAtpravRttAlpatarasthitibandhastvantamuhUrta yAvannarantaryeNa pravacyA''yurbandhaniSThayA samaM niSThAM yAti, tadRvaM tvalpatarasthitibandhasyAntaraM pravRttaM, te ca dve'pyantare'ntamuhUrte'tikrAnte yadA'sau jIva AyurvandhaprAyogyAM caramAmaddhAM prApya dvitIyAkarSeNa punarapyAyurbandhaM prAramate, tadA krameNa nistiSThataH / itthamalpatarA-'vaktavyayoH dvayorapi sthitibandhayoH pratyekaM jayanyamantaramantamu hatapramANaM labhyate / ubhayatra yo vizeSaH sa tu bhAvanAto gamyate'taH pRthaGnocyata iti / __dvividhavandhayorutkRSTAntaramapItthameva bhAvanIyam , navaraM prathamAyurvandho vedyamAnapUrvakoTIvarSAyuSastRtIye bhAge'vazeSe draSTavyaH, tadanantaraM dvitIyAyurvandhastu mRtvA narakagatau devagatau votkRSTasthitikatayotpadya tatra vedyamAnotkRSTAyuSazvaramAntamuhUrte'saMkSepyAddhAyAM vartamAnasya draSTavyaH, natva ki / evaM sati prakRtotkRSTAntaramansamuhUrtAnapUrvakoTItRtIyabhAgAbhyadhikatrayastriMzatsAgaropamapramANaM labhyeta, tadevA''yuSo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhotkRSTAntaratayA boddhavyamiti // 577-578 // __ tadevamuktamaSTAnAM prakRtInAM bhUyaskArAdicaturvidhAnAmapi sthitivandhAnAM dvividhamekajIvAzrayamantaramoghataH / atha tadevAdezato vyAjihIrSurAdAvAyurjAnAM saptaprakRtInAmAha
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyakArA-'lpatara0 savvAsu sattaNhaM lahu khaNo aMtaraM muNeyavvaM / bhUgArappayarANaM bhinnamuhuttaM u ukkosaM // 579 // Navari havejja kaNiTuM bhinnamuhuttaM avea-suhumesu| kammA-'NAhArasuNa hoae aMtaraM ceva // 580 // (pre0) "savAsu sattaNha" mityAdi, narakagatyoghAdiSu sarvamArgaNAsvAyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM 'laghu'-jaghanyamantaraM "khaNo" tti samayo jJAtavyam / kasya kasyetyAha-"bhUgArappayarANa" ti bhUyaskArA'lpatarasthitibandhayoH pratyekamityarthaH / tayorevotkRSTAntaramAha-"bhinnamuhattaM" ityAdi, tayoH saptamUlaprakRtIsatkabhUyaskArA'lpatarasthitibandhayoH pratyekamutkRSTamantaraM tu 'bhinnamuhUrtam, antamuhUrta mityarthaH / ayaM hi lAghavakRtaH sAmAnyo nirdezaH, tathA ca nirdiSTe yA'tiprasaktistAM nirAcikISurAha-"Navari" ityAdi, paramayamatra vizeSaH / ko'sAvityAha"havejja kaNiTTha" ityAdi, apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH pratyekaM "kaNi?" ti prakRtabandhadvayasatkaM 'kaniSThaM -jaghanyamantaraM 'bhinnamuhUtaM bhavet , na punaH samaya ityarthaH / "kammANAhAresu" ityAdi, kArmaNakAyayogA-'nAhArakamArgaNayozcapratyekaM bhUyaskArA'lpataralakSaNasthitibandhadvayasatkamantarameva na bhavatItyarthaH / atrApagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH prakRtAntarasya jaghanyato'pyantamuhUrtapramANasya kathanaM tayormAgaNayorjAyamAnAH sthitibandhAH pratyekamantamu hataM pravacya parAvartante, na tvarvAka , tathA ca zreNitaH prapatatAM tattatsthitibandhaprathamasamaye jAyamAnAdbhayaskArAdanantarapravRtto'vasthitabandho'ntamuhUrtamavatiSThata eva, tadUrdhvamanyavidhe'dhikasthitibandhe prArabdha eva punarbhUyaskArabandhasambhavaH, na tu tatogipi,ityevamavasthitasthitibandhasya jaghanyakAlatulyaM jaghanyato'pyantaraM prApyate, avasthitabandhasya jaghanyakAlastu prakRtamAgeNayorantamuhUrtam , ato bhUyaskArabandhasya jaghanyAntaramapi tAvaduktam / itthamevAlpatarasthitibandhasya jaghanyAntaraviSaye'pi vibhAvanIyam / yastu kArmaNakAyayogAnAhArakamArgaNayoH prakRtAntarAbhAvaH so'pi mukhyatayA'dhikRtena vivakSAvizeSeNa trisAmadhikyAmapi kArmagakAyayogyavasthAyAM prathamasamayabandhasya mArgaNAntarajAtapUrvasamayabandhena tulyatvAdAvapi bhUyaskAratayA'lpataratayA vA'lAbhAt , zeSasamayadvayamapekSya tvantarasyaivA'sambhavAditi / etAzcatasro mArgaNA vivayaM zeSAsu tu prastutabandhayorjaghanyamutkRSTaM cAntaramaudhikabhAvanAnusAreNa svayameva yojyamiti / / 579.580 // atha saptaprakRtInAmavasthitasthitibandhasyAntaraM didarzayipurAha sabbAsu sattaNhaM samayo hassaM avaTThiassa bhave / paramaM vi bhave samayo kamme suhume aNAhAre // 581 //
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurverjAnAmavasthita0] dvitIyAdhikAre'ntaradvAram [ 461 (pre0) "savvAsu" ti narakagatyoghAdyanAhArakaparyantAsu sarvAsu mArgaNAsvAyurvarjAnAM saptaprakRtInAmavasthitasya sthitibandhasya 'hrasvaM'-jaghanyamantaraM "samayo" tti ekasamayapramANaM bhavedityarthaH / sugamam / bhAvanAtvoghavad draSTavyeti / athaitasyaivAvasthitasthitibandhasyotkRSTamantaraM darzayannAha-"paramaM vi bhave samayo" ityAdi, kArmaNakAyayoga-sUkSmasamparAyasaMyamA-'nAhArakamArgaNAsu pratyekaM saptaprakRtisatkAvasthitasthitibandhasya 'paramam'-utkRSTamantaramapi samaya eva bhavet , kiM punarjaghanyAntaramityapizabdArthaH / / tatra kArmaNA-'nAhArakamArgaNayorekajIvApekSayotkRSTato'pi samayatrayA'vasthAnena madhyasamaye bhUyaskArAlpatarAnyatarabandhabhAve kAladvAre 'kammANAhAresu u' ityAdi (575) gAthAyAM gauNabhAvena darzitavivakSAntaramadhikRtya prathamacaramasamayajAyamAnA'vasthitasthitibandhayorantaraMsamayamAnaM vijJeyam , na tu mukhyavRtyA'dhikRtavivakSayA, tayA vivakSayA mAgaNAprathamasamayajAtasthitibandhasyA'vasthitasthitibandhatayA'pyaprApteH,zeSasamayadvayApekSayA tu bhayaskArAdivadavasthitasthitibandhAntarasyApyasambhava eveti / sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM tu bhUyaskArAlpataradvividhasthitibandhayorutkRSTasyApi kAlasya samayamAtratvAttenAntaritayoravasthitasthitibandhayorantaramapi samayAdadhikaM naiva bhavatIti samayamAtra mabhihitamiti / / 581 / / yAsu mArgaNAsvavasthitasthitibandhasyotkRSTAntaraM catvAraH samayAstAH sNgRhyaahtiriy-apjjts-nnpum-ksaaycug-duannaann-aytesu| asuhatilesA-abhaviya-micchesu hoi cusmyaa||582|| (pre0) "tiriyaapajjatase" tyAdi, tiryaggatyoghA-'paryAptatrasakAya-napusakaveda-krodhAdikapAyacatuSka--matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamamArgaNAsu tathA'zubhakRSNAditrilezyA-'bhavya--mithyAtvamArgaNAmu pratyekaM saptaprakRtisatkAvasthitasthitibandhasyAntaraM catvAraH samayA bhavatItyarthaH / kutaH ? ucyate, etAsu pratyekamavasthitabandhAdanye ye bhUyaskArAdibandhAsteSu bhUyaskArasthitibandhasyotkRSTaH kAlazcatvAraH samayAH prApyate, tena samayacatuSkapramANabhUyaskAravandhakAlenAntaritayovasthitasthitibandhayorantaraM catvAraH samayA bhavati / ___ nanu prastutatiryaggatyoghAdipaJcadazamArgaNAvat trasakAyaugha-paryAptatrasakAya-kAyayogasAmAnyacakSurdarzanA-'cakSurdarzana-bhavyamArgaNAsvapi pratyekamavasthitetarasya bhUyaskAravandhasyotkRSTakAlazcatvAraH samayA evoktaH, tarhi trasakAyaughAdimArgaNAH kathamatra na saMgRhItAH ? iti ced, ucyate, tAsu vasakAyoghAdimArgaNAsUpazamazreNigatAnAmapi jIvAnAM pravezena tadIyasthiteravandhakAlamAzrityAvasthitasthitibandhasyAntaramantamuhUrtamapi labhyate, na punaradhikRtatiryaggatyodhAdimArgaNAsvapi, zreNigatAnAmupazamakAnAmatrApravezAt / ityevaM catuHsamayAntarakathanaprastAvAttiryaggatyopAdimArgaNAH saMgRhyA'pi trasakAyaughAdimArgaNA upekSitA iti // 582 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 462 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyurvarjAnAmavasthita0 atha yAsu mArgaNAsu saptAnAmavasthitabandhasyAntaraM trisamayAstAH piNDIkRtyAhapaMciMdiyatiriyacauga-asamattapaNiMdi-uralamIsesu / thI-purisa-asaNNIsuavaTThiassa tikhaNA paramaM // 583 // (pre0) "paMcidiyatiriyacauge" tyAdi, paJcendriyatiryagcatuSkA-'paryAptapaJcendriyaudArikamizrakAyayogamArgaNAsu strIveda-puruSavedA-'saMjJimArgaNAs ca pratyekaM saptaprakRtisatkAvasthitasthitibandhasyotkRSTamantaraM trisamayapramANaM labhyata ityarthaH / atrApyanyatamasyAM mArgaNAyAmupazAntacAritramohAnAM jIvAnAmapravezena sthiteravandhakAlaprayuktaM prastutAntaraM na prApyate, kizca paJcendriyatiryagopAdidvAdazamArgaNAsUtkRSTo'pi bhUyaskArasthitibandhakAlastrisamayA eva labhyate, ataH trisAmayikabhUyaskArabandhenAntaritayoravasthitasthitibandhayorantarAlamapekSyAvasthitabandhasyotkRSTAntaramapi trayassamayA eva sampadyate, na punastadadhikamiti / yadvA'lpatarasthitibandhakAlaprayuktA'ntarAlamapekSayA'pi tallAmaH sambhavatIti prakArAntareNApyupapAdanIyamiti / / 583 / / athazeSamArgaNAsu prakRtAntaraM darzayannAha Naratiga-dupaNiMdiyatasa-kAya-'vagayavea-NANacaugesu / saMyama-NayaNiyara-avahi-suila-bhaviya-samma-khaiesu // 584 // uvasama-saNNIsu tahA AhArammi havae muhuttNto| sesAsu doNNi samayA avaTThiassa havae paramaM // 585 // (pre0) "NaratigadupaNiMdiye"tyAdi, atra 'vyAkhyAnato vizeSapratipatti" ritinyAyena naratriketyanenAparyAptamanuSyabhedavarjAH zeSA manuSyagatimArgaNAsatkAstrayo bhedA grAhyAH, atasteSu manuSyodha-paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNAsu, tathA tenaiva nyAyenAparyAptavarjitayoyoH paJcendriyajAtibhedayoH, dvizabdasya trasetyanenApi yojanAdaparyAptabhedavarjayoIyostrasakAyabhedayoH, kAyayogasAmAnyA-upagataveda-matyAdijJAnacatuSkeSu, saMyamaugha--cakSurdarzanA-'cakSurdarzanA-'vadhidarzana-zuklalezyAbhavya-samyaktvaudha-kSAyiko-pazamikasamyaktva--saMjJimArgaNAsu, tathA''hArimArgagAyAM pratyeka "havae muhuttaMto" tti prakRtaM saptaprakRtIsatkAvasthitasthitibandhasyotkRSTamantaraM 'muhUrtAntaH' -antamuhUrtaM bhavatItyarthaH / sugamaM caitat , pratyekamupazAntamohaguNasthAnAdigatAnAM jIvAnAM pravezAt / bhAvanAtvabandhakAlamadhikRtya draSTavyeti / / ___"sesAsu" ti 'kamme suhume aNAhAre' ityAdinAbhihitAH kArmagakAyayogAdicatuHpazcAzanmArgaNA vihAya zeSAsu narakagatyoghAdipoDazottarazatamArgaNAsu pratyekam "avaDiassa" ti saptaprakRtInAmavasthitasthitibandhasya 'paramam'-utkRSTamantaraM "doNi samayA" ti dvau samayau
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurjAnAmavaktavya0 ] bhUyaskArAdhikAre 'ntaradvAram [ 463 bhavatItyarthaH / tatra zeSamArgaNA nAmata imAH - aSTau narakagatibhedAH, eko'paryAptamanuSyabhedaH, triMzadevagatibhedAH, saptaikendriyabhedAH, nava vikalendriyabhedAH pRthivyAdivanaspatikAyAntA mUlottarAH sarva ityekonatriMzatkAyamArgaNAbhedAH, paJcamanoyoga- paJcavacoyogau-dArika--vaikriyavaikiya mizrA ''hArakA ''hArakamizra kAyayoga-vibhaGgajJAna-sAmAyika chedopasthApana- parihAravizuddhikadeza saMyama-tejolezyA-padmalezyA - kSAyopazamikasamyaktva-samyagmithyAtva-sAsvAdanamArgaNAbhedAzceti / etAsu SoDazAbhyadhikazatamArgaNAsu pratyekamavasthitabandhasya dvisamayAdadhikAntaraniSpAdakazratuH sAmafeat bhUyaskArabandhastrisAmayiko bhUpaskArAlpatarAnyatarabandho vA nAsti, kiJca sthiteravandhakAlo'pi prakRtAntaraprayojako bhavituM nArhati kintu dvisAmayiko bhUyaskArabandho'lpataro vA bandha eva labhyate, atastadantaritayoravasthita sthitibandhayorantaramapyutkRSTato dvisamayapramANameva prApyate, na punastadadhikamiti // 584-585 / / tadevaM mArgaNAsthAneSUktaM saptAnAmavasthitasthitibandhasyAntaram / atha yAsu mArgaNAsu saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasya sadbhAvaH prAk satpadadvAre pratipAditastAsvaktavyabandhAntarasambhavAsambhavAzaGkAyAM yAsu tadasambhavastAsu pratiSedhayannAha paNamaNavaya-kAya urala avea - suila-vasamesu sattaNhaM / mohassa tahA lohe'vattavvassaMtaraM Natthi // 586 // (pre0) "paNamaNavaye" tyAdi, paJcamanoyoga paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogA-'pagataveda-zuklalezyau-pazamikasamyaktvamArgaNAsu pratyekamAyurvarja saptaprakRtInAM tathA lobhamArgaNAyAM mohanIya karmaNo'vaktavyasthitibandhasadbhAve'pi tasyAvaktavya sthitibandhasyA'ntaraM 'nAsti' na vidyata ityarthaH / kutaH ? dvitIyAvaktavyavandhAtpUrvameva prakRtamArgaNAnAM vyavacchedAt / idamuktaM bhavati - AyurvarjasaptaprakRtInAM pratyekamekajIvAzrayasyAvaktavya sthitibandhasyaikasyAmupazamazreNa sakRdeva sambhavaH, avaktavyabandhasyAntaraM tvavaktavyavandhe vAradvayaM jAte tadantarAlamapekSya labhyate, prakRte ca kasyacijjIvasyopazamazreNau prathamAvaktanyabandhAdUrdhvaM dvitIyavAramavaktavyabandho'dhaH pratipatya punarapi zreNyArohaNe krameNa sambhavati, na punastadarvAgapi punaH zreNyArohaNaM tadA sambhavati, yadA'sAtradho'pramattAdiguNasthAne kSAyopazamikaM samyaktvaM spRzet / kasmAt ? nairantaryeNa pravartamAna aupazamikasamyaktve sakRdevopazamazreNyArohaNasya sambhavAt / itthaM hi proktamanoyogAditattanmArgaNAyAM kacijjIvaH prathamavAramavaktavya sthitibandhaM kRtvA yAvatkSAyopazamikasamyaktvaM spRzati tAvattu tasya manoyogAdisarvamArgaNAto bahirbhAvo jAyate, tatra yogAdInAM pratyantamuhUrtaM parAvartanAttadrahirbhAvaH, vedodayAt kSAyopazamikasamyaktvasparzanAccApagataveda mArgaNIpazamikasamyaktvamArgaNAvahistvaM vijJeyam / ityevaM prakRtamArgaNAstravicchedena pravartamAnAsu satIsu vAradvayamavaktavyabandhasyA'sambhavA tadantarasyA'bhAva evA'vApyata iti // 586 //
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsthAyurvarjAnAmavaktavya0 tadevaM manoyogAdimArgaNAsu saptAnAmavaktavyasthitibandhAntare nipaddhe tadanyamArgaNAsu tadvidyata ityarthAdgamyate, napunastattramANamapi, ataH zeSAsu tatkiyatpramANamiti jijJAsAyAmAdau tAvajaghanyata Aha sesAsu muhuttaMto'vattavvassa havae kaNi u / - (0) "sesAsu" ityAdi, yAsu saptAnAmavaktavyasthitibandho san , tAbhyaH SaTtriMzanmArgaNAbhyo'nantarotA manoyogAdiSoDazamArgaNAstvaktvA zegAsa viMzatimArgaNAsa pratyekaM saptaprakRtinAmavaktavyasthitibandhasya 'kaniSThaM-jaghanyamantaraM tu 'muhuttaMto' tti antarmuhUrta bhavati / taccaivamupazamazreNau saptAnAmavavaktavyasthitibandhaM kRtvA pazcAt pramattApramattabhAvaM spRSTavA punarapyupazamazreNinAruhya yAvadvitIyavAraM saptAnAmavaktavyasthitibandhastAvadapi prastutazeSasarvamArgaNA avicchedena pravartante, evaM satyavaktavyasthitibandhasyAntarAlamapi prakRtamArgaNAsveva sampadyate, taccAntamuhUmiti tathaivoktam, atra vistarabhAvanA tu saptAnAmavaktavyasthitibandhasyaudhikajaghanyAntarAnusAreNa draSTavyeti / / athaitAsveva zeSamArgaNAsu saptAnAmavaktavyasthitibandhAntaramutkRSTata Aha tiNaresu ukkosaM koDipuhuttaM u pubvANaM // 587 // (pre0) "tiNaresu" ti aparyAptamanuSyamArgaNAyAM saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasyaivAmAvAtadantarasyApi nAsti cintA, atastAmaparyAptamanuSyamArgaNAM vihAya zeSAsu trisRSu 'Naresu' tti manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-mAnuSIlakSaNAsu naramArgaNAsu "ukkosaM" tti saptaprakRtIsatkAvaktavyabandhasyotkRSTamantaraM "koDipuhuttaM u puvvANa' ti pUrvakoTipRthaktvavarSapramANamityarthaH / ayambhAvaH-etAsAM trisRNAM mArgaNAnAM pratyekamekajIvAzritotkRSTA kAyasthitiH'tipaNiMdiyariyANaM tiNarANaM ya paliovamA tiNNi / abbhahiyA puvANaM koDipuhutteNa NAyavyA' // 155 / / ityanena prAk pUrvakoTIpRthaktvAdhikatripalyopamapramANA'bhihitA, tatrApi trINi palyopamAni tu mArgaNAvicchedAdarvAgbhAvicaramayugmibhavamapekSya prApyante, atastAnyatra vaya'nte / kutaH ? tasmin yugmibhava upazamazreNerasambhavAt,tadanantarabhave tu jIvAnAM prakRtamArgaNAto bahirbhAvAt tathA ca tripalyopamakAlenonA zeSA kAyasthitiratra gRhItA / kasmAt ? tasyAM saMkhyeyavarSAyuSkanAnAbhavaniSpanAyAM zeSAyAM kAyasthito prArambhe prAnte cA'STavAdikAlaM tyaktvopazamazreNeH sambhavAt / tatropazamazreNAvavaktavyabandhau tu prAgavad draSTavyau,tayorantarAlamapekSyAntaramapi ca prAgvadbhAvanIyam / evamagra'pi draSTavyamiti / / 587 / / atha zeSamArgaNAsa prakRtotkRSTAntaraM darzayati desUNa'ddhaparaTTo'vattavvassa havae u sattaNhaM / aNayaNa-bhaviyesu guru, aNNaha UNagurukAyaThiI // 588 //
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo'lpatarA'vaktavya0 ] bhUyaskArAdhikAre'ntaradvAram [ 465 ___(pre0) "desUNa'DaparaTo" ityAdi, saptAnAM prakRtInAmavaktavyasthitibandhasya, utkRSTAntaramiti gamyate / kiyadityAha-"desUNa'DaparaTo" ti oghavad dezonArdhapudgalaparAvarta ityarthaH / kasyAM kasyAM mArgaNAyAmityAha-"aNayaNabhaviyesu" tti acakSurdarzanamArgaNAyAM bhavyamArgaNAyAM cetyarthaH / bhAvanApyatra saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasyaudhikotkRSTAntaravad draSTavyeti / atha zeSamArgaNAsvAha-"guru aNNahe" tyAdi, uktamanoyogodimArgaNAbhyo'nyatra, paJcendriyoghAdizeSapaJcadazamArgaNAsvityarthaH / "guru" ti AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmekajIvAzrayaM 'guru'utkRSTamantaram "UNagurukAyaThiI" ti UnA'ntamuhUrtAdilakSaNenaikadezena 'guruH' utkRSTA, ekajIvAzrayAntarasya prakRtatvAdekAjIvAzrayA tattanmArgaNAnAM kAyasthitirbhavati / tatra kAyasthitau nyUnatvavizeSaNopAdAnaM prAgiva kAyasthitiprArambhaprAntayoravaktavyasthitivandhAdisatkakiyatkAlasya prastutAntaravAhyatvAttAvatkAlasya prastutAntaratayA pratiSedhArtham / zeSamArgaNA nAmata imA:-paJcendriyoghaparyAptapaJcendriya-trasakAyodha-paryAptatrasakAya-matyAdijJAnacatuSka--cakSurdarzana-saMyamaugha-samyaktvodhakSAyikasamyaktva-saMzyA-''hArimArgaNA iti / kAyasthitayastu tAsAM dvitIyAdhikAra ekajIvAayakAladvAre 'kAyaThiI ukosA' ityAdi-(152) gAthAkadambakenAbhihitA atastata eva draSTavyAH, bhAvanA'pyetAsu kAyasthiteH prArambhaprAntasamAsannabhAvyupazamazreNidvayAnusAreNa prAgvatkAryeti // 588 // tadevamuktaM saptaprakRtInAM bhUyaskArAdicaturvidhavandhasyAntaramAdezato'pi / sAmpratamAyuSo'lpatarA-'vaktavyadvividhasthitivandhayorantaramAdezato vibhaNipurAha paNamaNavayesuviuve AhAraduge kasAyacauge ya / sAsANe ya payANaM doNhA-''ussaMtaraM Natthi // 589 // (pre0) "paNamaNavayemu" ityAdi, paJcazabdasya pratyekaM yojanAt paJcamanoyogamArgaNAbhedeSu, pazcavacoyogamArgaNAbhedeSu, vaikriyakAyayoge, AhArakakAyayogA--''hArakamizrakAyayogamArgaNAdvayarUpa AhArakadvike, krodhAdikaSAyacatuSke, caH samuccaye, sAsAdanasamyaktvamArgaNAyAm , caH prAgvat / etAsvaSTAdazamArgaNAsu pratyekam 'AyuSaH'-zeSasyAyuHkarmaNaH "payANa doNha" tti / alpatarAvaktavyasthitibandharUpayordvayoH padayoH pratyekamantaraM nAsti, antaraM na vidyata ityarthaH / kutaH ? alpakAlAvasthAyinISvetAsu pratyekaM vAradvayamAyurvandhAbhAvAt / idamuktaM bhavati-AyuSo'lpatarAdisthitibandhasyAntaraM dvirAyurvandhe sati labhyate, etaccaudhikabhAvanAyAM darzitameva, etA mArgaNAstu pratyekaM svalpakAlAvasthAyinya; atastA dvitIyAyubandhAdAMgeva vicchedamiyarti, tatkutasta dvandhadvayAdhInamantaramapi labhyeta, na kutazcidityarthaH / / 589 // zeSamArgaNAsvAyuSo'lpatarAvaktavyadvividhasthitibandhAntaraM didarzayiSurjadhanyAdikrameNAha sesAsu muhuttaMto hassaM paramaM havejja chammAsaM /
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyuSo'lpatarA-'vaktavyaH savvaNirayadevesu pstthapstthlesaasu||590|| (pre0) "sesAsu muhurAMto" ityAdi, anantaroktamanoyogAdyaSTAdazamArgaNA vihAya zeSAsu yAsvAyurvandho bhavati, tAsu nirayagatyoghAdipaJcacatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM "muhuttaMto hassaM" ti AyuSo'lpatarasthitibandhasyA'vaktavyasthitibandhasya ca pratyekaM 'hrasvaM' jaghanyamantaraM 'muhUrtAnta:'-antarmuhUrtaM bhavatItyarthaH / sugamam / bhAvanA tu sarvathaivoghavad draSTavyeti / etAsveva paJcacatvAriMzadabhyadhikazatasaMkhyAkAsu zeSamArgaNAmUtkRSTAntaraM darzayannAha-"paramaM havejje" tyAdi, AyuSo'dhikRtadvividhasthitibandhasya pratyekaM 'paramam'-utkRSTamantaraM SaNmAsA bhavet / kAsa mArgaNAsvityAha-"savvaNiraye" tyAdi, sarvazabdasya pratyekaM yojanAt sarveSu narakagatimArgaNAbhedeSu, sarveSu devagatimArgaNAbhedeSu, SaTaSu prazastA-'prazastalezyAmArgaNAsu pratyekamityarthaH / kutaH ? ucyate, nirayadevAnAM vedyamAnAyuSo mAsapaTake'navazeSe parabhavAyurvandho na bhavati, tathA ca sati prathamAkarSaNa SaNmAsAtmikAyAmutkRSTAbAdhAyAM prathamavAramAyurvandhaM kRtvA dvitIyAkarSaNa jaghanyAbAdhAyAM bhavacaramAntamuharte punarapyAyurbandhabhAva utkRSTAntaraM labhyate, yadyapyevaM prakRtAntaraM dezonaSaNmAsapramANaM bhavati, mUle ca paNmAsA ityabhihitam , tathA'pi sUtrasya sUcakatvAdadoSAyeti / zeSakRSNalezyAdiSaNmArgaNAsvapi prastutAntaraM devanirayasatkaprastutAntarAnusAreNaiva bhAvanIyamiti // 590 // atha mArgaNAntareSu prastutAntaramAhaparamaM svv-tiriy-nnr-egidiy-vigl-pNckaaye| asamattapaNiditasesu sAhiyA bhavaThiI NeyaM // 591 // (pre0) "paramaM savvatiriya" ityAdi, Ayupo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayoH 'paramam'utkRSTamantaraM, sAdhikA bhavasthitiyamiti gAthA prAnte'nvayaH / kAsa mArgaNAsvityAha-"savvatiriye" tyAdi, sarvazabdasya pratyekaM yojanAta sarve tiryaggatibhedAH, sarve "Nara" tti manuSyagatibhedAH, sarva ekendriyajAtibhedAH, sarve vikalendriyajAtibhedAH, sarve pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyamArgaNAsatkA bhedAsteSu catuHSaSTimArgaNAbhedeSu, tathA "asamatta" ityAdi, atrApyasamAptazabdasya pratyeka yojanAdaparyAptapaJcendriyamArgaNAyAmaparyAptatrasakAyamArgaNAyAM ca pratyekamityarthaH / kuta Asu sAdhikabhavasthitiH prastutAntaram ? AsAM mArgaNAnAM pratyekaM nAnAbhavAvasthAyitvAt / kimuktaM bhavati ? pUrvoktamArgaNAH pratyekaM bhavavaye'vasthAyinyo nAsan ,atastAsvekasmin bhava evAkarSadvayena vAradvayamAyupandhaM kurvantaM jIvamapekSyA'ntaramAnItam , prakRtamArgaNAstu nAnAbhavAvasthAyinyaH, pratibhavamekavAraM tu niyamenAyubandho jAyate, sa cotkRSTasthitika ekasmin bhave yadA utkRSTAbAdhAyAM, tAdRze ca tadanantarabhave jaghanyAvAdhAyAmityevaM dviH kriyate tadA''yurvandhasyotkRSTAntaraM labhyate, tacca prathamabhavasatkatRtIyabhAgAbhyadhikAntamuhUtonadvitIyabhavapramANaM, tadeva
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 467 mArgaNAsvAyupo'lpatarA 'vaktavya0 ] bhUyaskArAdhikAre'ntaradvAram mUle sAdhikabhavasthitipramANaprastutAntaratayAbhihitam / katham ? Ayubandhena samameva tayoravaktavyAlpatarasthitibandhayorapi niyamato bhAvAt / atra hi bhavasthitirutkRSTA jJeyA, utkRSTAntarasya prastutatvAditi / / 591 / / athA'nyatrAha kAyammi bhUbhavaThiI demUNatibhAgasaMjuyA jetttthaa|| urale'bhahiyANi guru sattasahassANi vAsANi // 592 // (pre0) "kAyammi" ityAdi, kAyayogaughamArgaNAyAmAyupo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayoH pratyekamutkRSTa mantaraM "bhUbhavaThiI" ti bhUvaH-pathivIkAyikasya bhavasthiti bhavasthitiH, asya cAnvayaH pareNa "jeThA" ityanena; tatazca pRthivIkAyasyotkRSTA bhavasthitirityarthaH / prastutAntarasya pRthivIkAyotkRSTabhavasthitito'pyadhikasambhavAtpRthivIkAyotkRSTabhavasthitiM vizinaSTi-"desUNatibhAgasaMjuyA' ti dezonena svIyatRtIyabhAgena 'saMyutA'-abhyadhikA ityarthaH / idamuktaM bhavati-nirantarakAyayogina utkRSTa bhavasthitikA jIvAH pRthivIkAyikA eva santi, ataH pUrvoktanyAyenotkRSTasthitikayonirantayordvayorbhavayoH, krameNotkRSTAbAdhAyAM jaghanyAbAdhAyAM ca jAyamAnAyurvandhayasyAntarAlamapekSya kAyayogamArgaNAyAmAyupo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayoH pratyekamutkRSTAntaramantamuhUrtalakSaNenaikadezenonasvatRtIyabhAgenAbhyadhikA pRthivIkAyasyotkRSTabhavasthitiH sampadyate, atastathaivoktamiti / __ "urale" tti audArikakAyayogamArgaNAyAmAyupaH prastutasthitibandhadvayasya pratyekaM 'guru'utkRSTamantaramabhyadhikAni-sAdhikAni saptasahasravarSANi bhavatItyarthaH / idamapyanantaroktapathivIkAyotkRSTabhavasthitimapekSyaiva bhAvanIyam ,navaraM dvitIyavAramAyurvandho'pi prathamabhava eva jaghanyAvAdhAyAM dvitIyA''karSaNa draSTavyaH na punastadanantarabhave / kutaH ? tatrotpacyA'paryAptAvasthAyAM prastutaudArikakAyayogamArgaNAyA vicchedaprasaMgAt / itthaM hi pathivIkAyasyotkRSTabhavasthitiAviMzativarSasahasrANi, tasyAstRtIyabhAge'vazeSayutkRSTAbAdhAyAM prathamavAramAyubandhAdRvaM dvitIyavAraM bhavacaramAntamuhUrta AyurvandhakaraNe'dhikRtAntaraM labhyate, Ayurvandhena samameva tadIyAvaktavyAlpatarasthitivandhayorapi niyamena bhAvAditi // 592 / / audArikamizrakAyayoga-strIvedayoH prastutAntaramAha orAliyamIsammi u bhinnamuhattaM havejja ukkosaM / abbhahiyA paNapaNNA paliyA thIe guru NeyaM // 593 // (pre0) "orAliyamIsammi u" ityAdi, audArikamizrakAyayogamArgaNAyAM tu 'bhinnamuhUrtam'-antamuhUrta bhavet / kimityAha-"ukkosa" ti AyuSo dvividhasthitibandhayoH pratyekamutkRSTAntaram / sugamaM caitat , aparyAptajIvAnAM nirantare bhavadvaye jAyamAnAyurvandhadvayamapekSya tallAmA
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'lpatarA-'vaktavyaH diti / bhAvanA kAyayogasAmAnyavadaparyAptotkRSTabhavadrayApekSayA draSTavyeti / atha strIvedamArgaNAyAmAha-"abbhahiyA" ityAdi, strIvedamArgaNAyAmadhikRtaM 'guru'-utkRSTamantarama'bhyadhikAni'-pUrvakoTItribhAgenAbhyadhikAni paJcapaJcAzatpalyopamAni jJeyam / "paliyA" ityatra puMstvaM prAkRtavazAt / prAkRte hi liGgamatantram / yadAhuH zrohemacandrasUripAdAH svaprAkRtalakSaNe 'liGgamatantram' (siddhahema0 8 / 4 / 445) iti / atra pUrvakoTItRtIyabhAgaH pUrvakoTyAyuSkamanuSyAvasthAyAmu-kRSTAbAdhAyAM prathamavAramAyurvandhakaraNAcchepamanuSyabhavasatkaH, paJcapaJcAzatpalyopamAni tUtkRSTasthitikadevItayotpaya tatrAntamuhUrtAtmikAyAmasaMkSepyAddhAyAM dvitIyavAramAyurghandhakaraNAdAyubandhAtyAgatItadevabhavasatkAni, zeSaM tu prAgvadyojyamiti // 593 // maNaNANa-saMyamesu samaia-chea-parihAra-desesu / ukkosaM puvANaM koDitibhAgo u desUNo // 594 // (pre0) "maNaNANe" tyAdi, manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNayoH sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika-dezasaMyamamArgaNAsu ca pratyekam "ukkosa" ti AyuSo'lpatarAvaktavyasthitibandhayoH pratyekamutkRSTaM dIrghamantaraM "puvvANaM koDitibhAgo u desUNo" tti pUrvANAM 'putryassa u parimANaM' ityAdinA'nyatroktasvarUpANAM yA koTistasyAH "tibhAgo" ti tRtIyabhAga iti pUrvakoTitribhAgaH sa ca "desUNo" ti antarmuhUrta lakSaNenaikadezenonaH, antamuhUrtanyUnapUrva koTitRtIyabhAga iti bhAvaH / tadyathA-saMyamino dezasaMyaminazcotkRSTataH pUrvakoTIvAyukA eva santi, teSu kenApyutkRSThAvAdhAyAM prathamAkarSeNa, tato'saMkSepyAvAyAM dvitIyAkaNetyevaM dvirAyurvandhe kRte prakRtAntaraM yathoktapramANamavApyata iti // 594 // atha vibhaGgajJAnamArgaNApAmAha vibhaMge desUNA jeTTA kAyaTTiI muNeyav / desUNA chammAsA havai ti bhaNanti aNNe u // 595 // (pre0) "vi-bhaMge" ityAdi, vibhaGgajJAnamANiAyAM 'jyeSThA'-utkRSTA "kAyaSThiI" ti 'kAyaThiI ukkosA NirayasurANaM vibhaGgaNANassa' ityAdinA pUrva kAladvAre'bhihitamAnA dezonapUrvakoTyabhyadhikatrayastriMzatsAgaropamANi vibhaGgajJAnamArgagAyA ekajIvAzrayA kAyasthitiH 'desUNA' tti kizcidnapUrvakoTitRtIyabhAgayalakSaNenekadezenonA satI prakRtayorAyupo'lpatarA-'vaktavyalakSaNasthitibandhayoH pratyekamutkRSTamantaraM jJAtavyam / atraiva mahAvandhakArAbhimatamAha-"desUNA chammAsA" ityAdi, sugamam , tanmate nArakeSvaparyAptAvasthAyAM vibhaGgajJAnasyAnabhyupagamAt , tiryagnaretkRSTato nirantaramantamuhUtameva vibhaGgajJAnasya svIkRtatvAcca / vizeSatastu prastutamArgaNAyAM dvitIyAdhi kArakajIvAzrayakAladvAradarzitA''yuranutkRSsthitibandhotkRSTAntaravadvibhAvanIyamiti // 595 // atha zeSamArgaNAsu prakRtAntaraM didarzayipurekAmA mAha
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdicaturvidhasthitivansyaikajIvAzrayAntarapradarzakayantram avasthitasthitibandhasya avaktavyasthitibandhasya jaghanyataH-samayaH 1 samayaH utkRSTata:-, 4samayAH prodhavat proghataH A 1 samayaH / 1 samayaH | nAsti / 1samayaH antamuhUrtam 3 samayaH antarmuhUrtam 2 samayaH dezonakAyasthitiH sarvapaJcendriya- manuSyoMgha-tatparyA- zeSa0 manuSyaugha-tatparyApta-mAnaSI 36 mAnuSI0 * 3 tiryaggatyogha. gatika tiryagbheda0 4 pta-mAnuSI: indriya aparyAptapaJcendri. paJbendriyaughaya 1 tatparyAptabhedau, 2" aparyAptatrasa0 trasauSa-tatparyAptau kAya0 / paJcendriyaugha-tatpa ptiau, 2 trasaudha-tatparyApta bhedau0 2. sarvamanovacokAyayogoSa0 audAri012 gataveda01 audArikamizra0 kAyayogaugha0 yoga0 kArma.1 " 15 veda0 napusaka0 1 strI0puveda0 2 apagataveda01 kapAya0 sarva0 lobha0 jJAna0 matyajJAna-zrutAjJAne, matyAdijJAna-vibhaGga catuSka0 4 matyAdijJAnacatuSka0 4. -4.- WARE saMyamaugha0 1 zeSa0 4 saMyamaugha0 saMyama sUkSma.1 asaMyama0 darzana lezyA0 azubha0 cakSurAdi. 3 cakSurAdi03 zukla0 1 , 2 | zukla0 bhavya0 abhavya0 bhavya01 mithyAtva0 1 bhavya0 1 samyaktvogha0 kSAyi0 aupa03 samyaktvaugha0 kSAyi. aupa03" samyaktva. 3 praupazamika0 saMjJI0 asaMjJI0 1 saMjJI, 1 saMjJI0 prAhArI, 1 pAhArI, AhArI- nA.1 sarvamArgaNAH-3 24 116 20 gAthAGkAH-581 581-582 | 581-583 / 584-585 585 / 586 / 587-588 bhUyaskArA-'lpatarayoH pratyekamoghato nirayagatyoghAdisarvamArgaNAsu ca jaghanyataH samayaH ,utkRSTato'ntamuhUrtam, kevalam-kArmaNA'nAhArakayorantarameva nAsti,avagataveda-sUkSmasamparAyayorjaghanyato'pyantarmuhUrtam / (gA-576-76-80) * manuSyodha-tatparyApta-mAnuSImArgatraya utkRSTAntaraM pUrvakoTipRthaktvam, na tu dezonakAyasthitiH / (gAthA-587) proghato'cakSurdarzane bhavyamArgaNAsthAne cotkRSTato dezonArdhapudgalaparAvartaH / (gAthA-588)
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 ] proghataH sarvamArgaNAsu ca baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'lpatarA 'vaktavyaH AyuSo'lpatarA 'vaktavya sthitibandhayo reka jIvAzrayAntarapradarzaka yantram zravaktavyA-'lpatarasthitibandhayoH pratyekam sarvathA - 'nutkRSTasthitibandhAntaravat anbhahiyapuvva koMDI guru asaNNammi hoi sesAsu N / sAhiyatettI sudahI ukkosaM aMtaraM yaM // 596 // 1 (pre0) "abhahiyapuvva koDI" ityAdi, asaMjJimArgaNAyAM "guru" ti prakRtamAyupo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhayo pratyekaM 'guru' - utkRSTamantaramabhyadhikapUrvakoTiH, dezonapUrvakoTitIyabhAgenAbhyadhikapUrva koTI varSa pramANaM bhavatItyarthaH / etacca prAguktakAyayogasAmAnyamArgaNAvadbhAvanIyam, navaramutkRSTasthitikAsaMjJino bhavadrayamapekSyeti / "sesAsu" tti yAstrAyurvandho bhavati tAbhyo'nantaroktA manoyogAdyasaMjJiparyantA mArgaNA vivicya zeSAsu paJcendriyaughAdi trayoviMzatimArgaNA pratyekamAyuSo dvividhasthitibandhasyotkRSTamantaraM sAdhitrayastriMzadudadhayo jJAtavyami - tyarthaH / zeSamArgaNA nAmata imAH - paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriya-trasakAyaugha-paryAptatra sakAyaveda - pu . sakaveda-matyAditrijJAna- matyajJAna - zrutAjJAnA-saMyama-cakSurAditridarzana bhavyA-bhavya- samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikasamyaktva-mithyAtva-saMjJayA''hArimArgaNA iti / etAsu pratyekamutkRSTasthitikAyurvaddhvA saptamabhUmau nArakatayotpAde 'nuttaravimAne devatayotpAde vA tatrA'pi prakRtapaJcendriyaughAdimArgaNA anuvartante, tatazca prathame pUrvakoTIsthitikamanuSyAdibhava utkRSTAvAdhAyAM prathamavAraM tadanantaraM tUtkRSTasthitike nirayabhave devabhave vA jaghanyAvAdhAyAM dvitIyavAramAyurvanvaM kurvantaM jIvamapekSya prakRtAntaraM prApyate, atastadadhikapadena pUrvakoTItRtIyabhAgenAbhyadhikAni trayastriMzatsAgaropANi veditavyamiti // 596 // tadevamabhihitamAyuSo'lpatarA 'vaktavyasthitibandhayoH prakRtamekajIvAzrayamantaraM zeSamArgasvapi, tasmi~zcAbhihite gataM caturthamekajIvAzritamantaradvAram || // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre caturthaM nAnAjIvAzrayamantaradvAraM samAptam // zrAyuSo'nutkRSTasthitibandhAntarapradarzakaM yantraM tu 236 tame pRSTha prAlikhitam /
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcamaM bhaGgavicayadvAram // sAmprataM nAnAjIvAzriteSu bhaGgavicayAdidvAreSu kramaprApte "bhaGgavicayo" ityanenodiSTe bhaGgavicayAbhidhe pazcame dvAre nAnAjIvAzrayAM bhaGgavicayaprarUpaNAM cikIpurvakSyamANakaraNena bhaGgavicayotpatto bIjabhUtaM tattadbhUyaskArAdivandhakapadAnAM dhruvatvAdikamAdau tAvadoghata Aha sattaNha baMdhagA khalu bhUgArAINa tiNha nniymaatthi| bhayaNIA'vattavvassAussa payANa doNha dhuvA // 597 // (pre0) "sattaNha baMdhagA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "bhUgArAINa" tti 'bhUyaskArAdInAM'-bhUyaskArA'lpatarAva'vasthitalakSaNAnAM trayANAM sthitibandhavizeSANAM pratyeka 'bandhakAH'-nirvartakAH "NiyamAthi" tti niyamAt santi,niyamasya trikAlApekSayA kRtatvAdoghacintAyAM tadvandhakAnAM na kadAcidabhAvo labhyata ityarthaH / dhruvapadAnyetAnIti yAvat / "bhayaNIA'vattavvassa" tti teSAmeva saptAnAmavaktavyasthitibandhasya 'bhajanIyAH' -bhAjyAH, kadAcilabhyante kadAcittu netyarthaH / adhruSapadametaditi yAvat / "ussa payANa doNha" tti vizlezaprAptasyA''kArasya pUrva darzanAdAyuSo'lpatarAvaktavyasthitivandhalakSaNayordvayorapi padayoH "dhuvAH' ti bandhakA dhruvAH, sarvadA labhyanta ityrthH| atra bhaMgavicayaprastAve'pi bhayaskArAdisthitibandhakapadAnAM dhruvAdhruvatvapradarzanaM dhruvAdhruvapadaireva vakSyamANakaraNena bhaGgavicayotpatteritijJeyam / tattatpadAnAM dhruvA-'dhruvatvopapattistu mArgaNAsthAneSu tattatpadAnAM vakSyamANadhruvA'dhruvatvopattivatkAryeti // 597 / / tadevaM darzitAnyoghato bhaGgavicayaprayojakAni dhruvAdhruvapadAni / sAmpratamAdezato didarzaviSuH saptaprakRtisatkabhUyaskArAdisthitibandhakapadAnAM dhruvatvAdikaM darzayati tiriye savegiMdiyaNigoa-sesasuhamesu vaNakAye / puhavAi causu tesiM bAyara-bAyaraapajjesu // 598 // patteavaNe tassa ya asamatte kaayuraaliydugesu| kammaNa-NapuMsagesu kasAyacauge aNANaduge // 599 // ayatA'cakkhUsu tahA apstthtiles-bhviyesu| abhaviya-micchattesu asnnnni-aahaargiyrsu||600|| (upagItiH) sattaNha baMdhagA khalu bhUgArAINa tiNha NiyamA'tthi / eAsu avattabo jahi tahi se asthi bhayaNIyA // 601 //
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiivaMdho [ margaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0 (pre0) "tiriye" ityAdi, tiryaggatyoghe, sarvazabdasyaikendriyanigodayoH pratyekaM yojanAt sarvaikendriyabhedAH, sarvanigodabhedAH, sUkSmapRthivIkAyAdidvAdazasUkSmajIvabhedAsteSu, vanaspatikAyoghe tathA "puhavAicausu" ti pRthivIkAyAdivAyukAyAnteSu caturyu pRthivyAdyoghabhedeSu, "tesiM" ti teSAM pRthivyAdicaturNA "bAyarabAyaraapajjesu" ti vAdarabhedeSvaparyAptavAdarabhedeSu ca, bAdarapRthivyaptejovAyukAyeSvaparyAptavAdarapRthivyaptejovAyukAyeSu cetyarthaH / pratyekavanaspatikAyasyaughe, tasya ca pratyekavanaspatikAyasyA'paryAptabhede, "kAyurAliyadugesu" ti kAyayogasAmAnyaudArikodArikamizrakAyayogeSu cetyarthaH / tathA kArmaNakAyayoga-napaMsakavedayoH, krodhAdikaSAyacatuSke, matyajJAna-zrutAjJAnarUpe'jJAnadrike, asaMyamA-'cakSurdarzanayostathA'prazastakRSNAditrilekhA-bhavyamArgaNAbhedeSu, abhavya-mithyAtvamArgaNayoH, asaMjJimArgaNAyAM, AhArakamArgaNAyAM tathetarapadAdanAhArakamArgaNAyAM cetyevaM catuHSaSTimArgaNAsu pratyekamAyurvarjAnAM saptaprakRtInAM "bhUgArAINa tiNha" tti 'bhUyaskArAdInAM'-bhUyaskArAlpatarAvasthitasthitibandhalakSaNAnAM trayANAM "baMdhagA" ti bandhakAHnirvatakAH, khalu pAdapUtyeM, "NiyamA'tthi" tti prAgvat niyamAtsanti-sarvadA prApyante, etAni trINyapi dhruvapadAnIti bhAvaH / __etAsa tiryaggatyodhAdicatuHSaSTimArgaNAsu sarvAsu na saptAnAmavaktavyasthitibandhasadbhAvaH, kintu kAsucitkAyayogasAmAnyAdimArgaNAsveva, atastAsvavaktavyavandhakapadaM dhruvamadhruvaM vetyetadarzayannAha-"eAsa" ityAdi, etAsu tiryagganyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsu saptAnAM prakRtInAmavaktavyasya bandhakAstu "avattavyo jahi" tti 'yatra'-yAsu mArgaNAsvavaktavyasthitivandhaH samabhihitaH "tahi" tti tAsu kAyayogau-dArikakAyayogA-'cakSurdarzana-bhavyA-''hArimArgaNAsu saptaprakRtInAM lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNazca "se" tti tasyAvaktavyasthitibandhasya "atthi bhayaNoA" tti bandhakA bhajanIyA santi, avaktavyabandhakAnApadamadhra vamityarthaH / / tattatpadAnAM dhruvatvAdyupapattimArgAstvime-vihAyA'vaktavyasthitibandhasatpadaM saptAnAM bhUyaskArAditrividhasthitivandhasatpadAnyodhata Adezatazca sarvajIvAnAM bandhaprAyogyAni, anyacca kutracinmArgaNAsvasaMkhyalokapradezarAziparimANAstadadhikA anantA vA jIvAH santi, yathaughatastiryaggatyoghAdimArgaNAsthAneSu ca / kutracittu tataH stokAH stokatarAH stokatamAH saMkhyeyA evotkRSTato'pi bhavanti / te'pi kAsuccinnarakagatyopAdimArgaNAsthAneSu nirantaraM prApyante, kAsucidaparyAptamanuSyAdisAntaramArgaNAsu tu kadAcitprApyante, kadAcitta nA'pi prApyante / itthaM ca yatra kadAcinnA'pi prApyante tasyAstu mArgaNAyA evA'dhruvatvAttatra mArgaNAyAM sarvavidhabhUyaskArAdIsthitibandhakapadAnyadhruvANyeva bhavantIti tu sugamaH / yatra tu jIvaparimANamevA'saMkhyalokapradezarAzitulyaM tadadhikaM vA tatra tu bhUyaskArAdIni trividhAnyapi padAni dhruvANyeva bhavanti, bandhakAnAmatibahutayA'nyA'nyajIvAnAM nairanteryeNa bhUyaskArAdibandhakatayA pariNateH / ata evauSatastiryagga
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattatpadAnAM dhruvatvAdyopapatti0 ] bhUyaskArAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 473 1 tyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsthAneSu cAyurvarjasasamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdivividha sthitibandhakapadAnAM tvamabhihitam / yatra punarnirayagatyoghAdimArgaNAsthAneSu nAsti jIvaparimANaM tAvadasaMkhyeyalokAdilakSaNam, na vA bhavati jIvAnAmeva nArakAditayA sarvathA'bhAvastatra tvavasthitasthitibandhakalakSaNa padaM bhavati, bhUyaskArA'lpatarasthitivanvAstvadhruvaM prApyante / kasmAt ? pratyantamuhUrta bhAvinAmapi bhUyaskArA- 'lpatarA 'vasthitasthitibandhAnAM madhye bhUyaskArA'lpatarasthitibandhayorutkRSTasyA'pyekajIvAzrayakAlasyaikanyAdisaMkhyeyasamayamAtratvena tadIyaikajIvAzrayAntarasyotkRTato'saMkhyeyasamayapramANatvena ca pratyekaM jIvAnAM jIvitAsaMkhyeyabahu bhAgeSvasthitasthitibandhakatayA pariNateH, bhUyaskArA- 'lpatarasthitibandhakatayA tu jIvitAsaMkhyeyaikabhAgamAtrakAlaM pariNatetha / jIvitAsaMkhyeyabahubhAgakAleSvavasthita sthitibandhasya pravartanAt jIvitAsaMkhyaikabhAgakAla eva bhUyaskArAdisthitibandhAnAM pravartanAcceti bhAva: / ata evAnantaramaparyAptamanuSyAdisAntaramArgaNAsu sarvapadAnAmadhruvatvaM pratipAdyA'pi nirayagatyoghAdimArgaNAsu tvavasthitasthitibandhakAnAM dhruvatvameva vakSyate / saptAnAmavaktavya sthitibandhasvAminastUpazamazreNa samAruhya nipatantaH kecanaiva jIvAH, te ca nAnAjIvAnAzrityopazamazreNereva sAntaratvAtkadAcitprApyante, kadAcittu netyoghato mArgaNAsthAneSu vA sarvatra yatra kutracitsaptAnAmavaktavya sthitibandhapadaM sadabhihitaM tatra tadadhruvameva labhyate | AyuSo 'lpatarA 'vaktavyadvivivasthitibandha satpadayostu prastutadhuvAndhavatvamoghato mArgaNAsthAneSu vA sarvatra sarvathaivAyuSaH prakRtibandhakAnAM dhruvAn vatvavadeva labhyate / katham ? kAdAcitkamapyAyuHprakRtivandhaM kurvatAM jIvAnAM tadIyA'lpatarA 'vasthitasthitibandhayorniyamato bhAvAt, bandhaka parimANasyA'saMkhyeyaloka-tadadhika-taddhInatvAdirUpeNa tulyatvAcca / ata evaughata AyuSo dvividhapade dhruvebhihite, tiryaggatyogAdimArgaNAsthAneSvapi te dhruve'bhidhAsyate, anyatra tvadhruva iti / / 598-601 / / atha zeSamArgaNAsu prakRtamAyurvarjAnAM bhUyaskArAditattadvandhakAnAM vatvAdikamAhaasamattaNarA-''hAragajugala-viuvamIsagesu gayavee / chee parihAra- suhama-uvasama-sAsANa-mIsesu // 602 // sattaNha sagapayANaM bhayaNI baMdhagA'tha sAsu / NiyamA avaaissa hi sesasagapayANa bhayaNI | 603 // (pre0) "asamattaNare"tyAdi, ayarpAptamanuSyamArgaNAyAM, tathA''hArakA''hArakamizrakAyayogayoyu gale, vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM, gataveda mArgaNAyAM, chedopasthApanasaMyame, parihAravizuddhikasaMyama-sUkSmasamparAyasaMyamau-pazamikasamyaktva-sAsvAdana mizra dRSTimArgaNAsu cetyarthaH / etAsu pratyekaM kimityAha -"sattaNha" ityAdi AyurvajanAM saptAnAM prakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhalakSaNAnAM 'svakapadAnAM'-svakIyapadAnAm, bhUyaskArAdIni yAvanti padAni yasyAM mArgaNAyAM sadbhUtAni tAvanti
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'lpatarA-'vaktavya0 tasyAM svakapadAni, tAni cA'paryAptamanuSya-kAyayogaugha-vaikriyamizrA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-chedopasthApana--parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama-samyagmithyAtva--sAsAdanarUpanavamArgagAsu jJAnAvaraNAdInAM saptaprakRtInAM pratyekaM bhUyaskArA'lpatarA'vasthitasthitibandhalakSaNAni trINi, aupazamikasamyaktvA-'pagatavedamArgaNayostu pratyekaM saptAnAM bhUyaskArAlpatarAvasthitAvaktavyasthitibandhalakSaNAni catvAri / teSAM svakapadAnAM "bhayaNoA bandhagA" ti 'bandhakAH'-nirvatakA bhajanIyAH / kuta etAsu satapadAni bhAjyAni ? iti ced , nAnAjIvAnAzrityaitA sAM mArgaNAnAmeva sAntaratvAditi / "sesAsu" ti uktazeSAsa paJcanavatimArgaNAsa pratyeka sapta prakRtInAM "NiyamA avaTThiassa hi" tti avasthitasyaiva bandhakA niyamAta , santIti zeSaH / "sesasagapayANa" tti prAgvat , navaramavasthitasthitibandhasya nivartakAnAM kathitatvAtena varmAnAM zeSANAM svakapadAnAmityarthaH / teSAM kimityAha-"bhayaNoA"tti sugamam / tatra zeSamArgaNA imAH paJcanavatiH-aSTau narakagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, triMzadevagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyaH, paryAptavAdarapRthivyaptejovAyukAyAH, paryAptapratyekavanaspatikAyaH, aparyAptatrasakAyaH, vaikriyakAyayogaH, puruSaveda-strIvedavibhaGagajJAna-sAmayikasaMyama-dezasaMyama-tejolezyA-padmalezyA-kSAyopazamikasamyaktvamArgaNA iti saptaSaSTistathA'paryAptamanuSyabhedavarjAstrayo manuSyagatibhedAH, paJcendriyaugha--paryAptapaJcendriya--prasodhaparyAptatrasakAyabhedAH,paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-matyAdijJAnacatuSka-saMyamAgha-cakSurdarzanA'vadhidarzanazuklalezyA-samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMjJirUpA aSTAviMzatizceti / tatra prathamoditAsu narakagatyopAdisaptapaSTimArgaNAsu pratyekaM saptAnAM bhUyaskArAlpataradvividhasthitivandhayonirvatakA eva bhajanIyAH / kutaH ? tAsvavaktavyabandhasyAbhAvAt , zeSapadeSvavasthitasthitisthitivandhakapadasya tu dhra vatvena dve eva zepasvapade'dhra va itikRtvA / tadanantaroditAsu manuSyagatyoghAghaSTAviMzatimArgaNAsu punaH saptaprakRtInAM bhUyaskArAlpatarAvaktavyatrividhasthitibandhAnAM nivartakA bhajanIyA iti / etAsu paJcanavatimArgaNAsu bhUyaskArAdevandhakAnAM sajanIyAbhajanIyatvaM tu 'tiriye' ityAdi(598......)gAthAcatuSTayavattau tattayaskArAdevandhakaparimANasyAsaMkhyeyalokapradezarAzyapekSayA'tistokavAdinA prakAreNa sAdhitameveti // 602-603 // atha gAthAtrayeNa mArgaNAsthAneSveva zeSasyA''yupo'lpatarAvaktavyasthitibandhayonivartakAnAM dhruvA'dhra vatvaM darzayannAha tiriye savvegiMdiyaNigoa-sesasuhamesu vaNakAye / puhavAicausu tesiM baayr-baayrapjjesu||604||
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhra vapadairbhaGgo pAdane karaNa0 ] bhUyaskArAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 475 patteavaNe tassa ya alamatte kaayuraaliydugesu| nnpum-cuksaayesuduannaannaa-'yt-ackkhuusu||605|| asuhatilesa-bhaviyiyara-micchA'saNNIsu ya taha AhAre / dupayANa baMdhagA''ussa dhuvA sesAsu bhynniiaa||606|| (pre0) "tiriye" ityAdi, akSarArthastu sugamaH saptakarmabhUyaskArAdisthitibandhakAnAM dhruvatvAdipratipAdakagAthAvyAkhyAnenoktaprAyazca / bhAvArthastvayam-sArdhagAthAdvaye"tiriye" ityAdinA nAmata upAtAsu tiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAsu pratyekamAyupaH satpadadvayasya bandhakA jaghanyato'pyasaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyAH santi, tathA ca sati bandhakabAhulyAyAgutanItyA'lpatarAvaktavyasthitivandhayoH pratyekaM nirvate kAnAmantaraM kadAcidapi na labhyata iti teSAM dhrauvyaM pratipAditam , zevAsu punaryAsvAyurvandho bhavati tAsu narakagatyoghAdyakottarazatamArgaNAsu tUktabandhakabAhulyasthAbhAvAdevA''yuSo'lpatarA'vaktavyasthitivandhayoH pratyeka nirvartakAnAM kadAcidantarasyApi lAbhAtteSAM bhajanIyatA darziteti // 604-606 // athASTAnAmapi prakRtInAM bhUyaskArAdevandhakAnAM bhaGgavicayopayoginaM dhru vatvAdikaM pratipAdya bhaGgavicayamAnayanAya karaNaM vyAcikISu dhruvapadAnAM nAnAtve'pi tatsatka eka eva bhaGgo bhavatIti tatra vaktavyatA'bhAvAtsugamatvAdvA dhravapadAnyupekSyAdhra vapadaprayuktabhaGgotpAdane karaNagAthAmAha-- bhayaNIapayassa duve bhNgegaannegbNdhgaahinto| te cia tiguNA dujuA payapayavuTThIa kAyavvA // 607 // (pre0) "bhayaNIapayassa" ityAdi, bhajanIyapadasyetyatraikavacanasyopAdAnAdekasya bhajanIyapadasya "duve bhaMga" ti dvau bhaGgo / ava bhaGagadvaividhye hetumAha-"gANegabaMdhagAhinto" tti vizlezaprAptasyaikArasya darzanAdekA'nekabandhakebhyaH, kadAcidekavandhakalAbhAt , kadAcidanekabandhakalAbhAdityarthaH / ayambhAvaH-bhajanIyapade kAdAcitkabandhakAbhAva iva kadAcideko bandhakaH kadAciccAneke bandhakA ityevaM dvau bhaGgo prApyete, ata oghata Adezato mArgaNAsthAneSu vA yatra kutracidekamadhra vapadaM tatra tatsatko dvau bhaGgo dhartavyo / yatraikasmAdadhikAni dvayAdInyadhra vapadAni tatra punaH kiM kartavyamityAha-"te cia tiguNe" tyAdi, tatra "payapayavuDhI" ti tataH 'pdpdvddhau'-prtibhjniiypdvddhaavityrthH| "te cia" ti tAvanantarapadaprAptau dvau bhaGgo "tiguNA dujuA" ti bahuvacanaM prAkRtatvAdatastriguNau dviyutau, kartavyAviti pareNAnvayaH / atra "te" ityanenAntaroktau dvau bhaGgau parAmazyete, tathApi tau na dvibhaGgarUpeNa parAmRzyau kintu pUrvapadaprAptabhaGgarUpatayA parAmRzyau / kutaH ? "payapayavaDhIa" ityanena pratipadavRddhau tathaiva karaNIyatayA'tra
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [karaNayojanayA bhaGgotpattiH vyAptereva darzitatvAt / tathA ca sati yatra dve pade bhajanIye tatra padavRddhiritikRtvA tau pUrvapadaprAptau dvau bhagAveva triguNau dviyutau kartavyo, tato(243+2=8)'STau bhaGgA prApyante / yatra punarapi padavRddhirarthAt trINi padAni bhajanIyAni tatra "te" ityanena pUrvapadaprAptAvaSTau bhaGgAstriguNA dviyutAH kriyante, tatazca (843+2=26) SaDaviMzatibhaGgAH sampadyante, evamuttaratrApi padavaddhayA draSTavyam / tadyathA-yatra catvAri padAni bhajanIyAni tatra punarapi padavRddhiritikRtvA pUrvaprAptAH SaDviMzatirbhaGgAstriguNA dviyutAH kriyante / tathA ca sati (2643+2=80) azItirbhaGgakAH prApyante, itthameva pratipadavaddhau bhaGgavaddhiH svayameva draSTavyA / ete dvi-aSTa-paDviMzatyAdibhaGgA adhra vapadaniSpannA eva, prakRtakaraNasyAghra vapadaniSpannabhaGgAnayanArthamabhihitatvAt / ato yatraikadvayAdIni dhruvapadAni tatra tu tatsatka eko bhaGgo'dhikaH prApyata iti dvayAdibhaGgeSvasau prakSepya iti / __asya prakRte yojanA tvevam-oghata AyurvarjAnAM saptaprakRtInAM pratyekamavaktavyasthitibandhakA adhra vA bhaNitAH, zeSabhUyaskArAditrayANAM tu dhra vA uktA, tathA ca satyadhra vapadamekamitikRtvA dvau bhaGgo prAptau, dhruvapadatrayaniSpannastveko bhaGgaH prApta ityevamoghato jJAnAvaraNAdInAM pratyeka trayo bhaGgA jAtAH / tadyathA-jJAnAvaraNAdisaptAnyatamasya syAdaneke bhayaskArasthitibandhakAH,aneke'lpatarasthitibandhakAH, aneke'vasthitasthitibandhakA iti prathamaH / avaktavyabandhakAnAmabhAvakAla evAyaM prApyate, / dvitIyabhaGagasta syAdaneke bhayaskArasthitibandhakAH, aneke'lpatarasthitibandhakAH, aneke'vasthitasthitivandhakAHeko'vaktavyasthitibandhaka iti / tRtIyabhaGgaH punassyAdaneke bhUyaskArasthitibandhakAH, aneke'lpatarasthitibandhakAH, aneke'vasthitasthitibandhakAH, aneke'vaktavyasthitibandhakA iti / AyurviSaye tvodhacintAyAmeka eva bhaGgaH, padadvayasyApi dhra vatvAt / nAnApadAnAM dhra vatve'pyekabhaGgaprAptista sugamA / taduccAraNA tvevaM bhavati-aneke'lpatarasthitibandhakA aneke'vaktavyasthitibandhakA iti / ___atha mArgaNAsthAneSu prakRtakaraNe yojite prAptabhaGgavicayaH pradaryate-narakagatyodhamArgaNAyAmAyurvarjasaptaprakRtInAM bhUyaskArAlpatarasthitibandhakAnAM pratyekaM bhajanIyatoktA, abasthitasthitibandhakAnAM tu dhruvatvamabhihitamityevaM dve pade'dhruve,ekaM dhruvam ,tatazcASTau bhaGgA adhruvAH, adhruvapadaniSpannA ityarthaH / ekobhaGgo dhruvazca prApyate, eko bhaGgo dhruvapadaniSpannaH prApyata ityarthaH / evamuttaratrA'pi vijJeyam / taduccAraNaM tvevam-jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmanyatamasyAH syAdaneke'vasthitasthitibandhakA iti prathamo bhaGga eksNyogii| saMyogasya prAdhAnyAdekatve'pyekasaMyogItyucyata iti boddhavyam / syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH, eko bhUyaskArasthitibandhaka iti dvitIyo bhnggH| 'syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH, aneke bhUyaskArasthitibandhakA iti tRtIyo bhnggH| "syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH,eko'lpatarasthitibandhaka iti caturtho bhaGgaH / "syAdaneke
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ karaNayojanayA bhaGgotpattiH] dvitIyAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 463 'vasthitasthitibandhakAH, aneke'lpatarasthitibandhakA iti paJcamabhaGgaH / ete catvAro dvisaMyogino bhaGgA jaataaH| trisaMyogino'pi catvArobhaGgAbhavanti / tadyathA- 'syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH, eko bhUyaskArasthitibandhakaH, eko'lpatarasthitibandhakazceti SaSThabhaGgaH / syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH, eko bhUyaskArasthitabandhako'neke'lpatarasthitibandhakA iti saptamo bhaGgaH / syAdanake'vasthitasthitibandhakAH, aneke bhUyaskArasthitibandhakAH, eko'lpatarasthitibandhaka ityaSTamabhaGgaH / syAdaneke'vasthitasthitibandhakAH,aneke bhUyaskArasthitibandhakAH,aneke'lpatarasthitibandhakAzceti navamabhaGga iti / itthameva zeSanirayagatibhedeSu, catuSu tiryakpaJcendriyabhedeSu, devagatisatkatriMzadbhedeSu, vikalendriyasatkanavabhedeSu, aparyAptapaJcendriyamArgaNAbhede,bAdarapRthivyAdisatkeSu caturyu paryAptabhedeSu, paryApta pratyekavanaspatikAyamArgaNAbhede, aparyAptatrasakAyabhede tathA vaikriyakAyayoga-strIveda-puruSaveda--vibhaGgajJAna--sAmAyikasaMyama--dezasaMyama-tejolezyA-padmalezyA-kSAyopazamikasamyaktvevityevaM SaTpaSTimArgaNAsvapi pratyekamAyuvarjasaptaprakRtInAmekaikasyA nava nava bhaGgakA draSTavyAH / manuSyaugha-paryAptamanuSya-mAnuSI--paJcendriyogha-paryAptapaJcendriya-basaugha-paryAptatrasakAya-paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-matyAdicaturjJAna--saMyamogha-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-zuklalezyA-samyaktvaughakSAyikasamyaktva-saMjJimArgaNArUpAsvaSTAviMzatimArgaNAsu tu pratyekaM saptaprakRtInAM bhUyaskArA-'lpatarA'vaktavyasthitibandhakAnAM bhajanIyatoktA'tastrINi padAnyadhra vANi, avasthitabandhakAstu dhra vA uktAH, tathA ca SaDviMzatiradhru vabhaGgA prAptAH, eko bhaGgastu dhruvaH prAptaH / ityevametAsu pratyekaM saptaviMzatirbhaGagA boddhavyAH / bhagoccAraNaM tu pUrvavatsvayameva kartavyamiti / aparyAptamanuSya-vaikriyamizrakAyayogA-''hArakakAyayogA-''hArakamizrakAyayoga-chedopasthApana-rihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama-samyagmithyAtva-sAsAdanarUpAsu navamArgaNAsu punaH pratyekaM saptaprakRtInAM bhayaskArA-'lpatarA-'vasthitasthitibandhakA adhra vA darzitAH, atastrINi padAnyadhravANi, nAstyekamapi dhravapadam / kutaH ? nAnAjIvAnAzrityApi prakRtamArgaNAnAM sAntaratvAt / itthaM hyadhra vapadatrayIniSpannAH SaDviMzatirbhaGgA labhyanta iti / kAyayogau-dArikakAyayogA-'cakSurdarzana-bhavyA-''hArakarUpAsu paJcamArgaNAsu pratyekaM saptaprakRtInAmavaktavyabandhakA adhra vAH, zeSabhUyaskArAditrayANAM dhra vAzca darzitAH; itthaM hyadhruvapadasyaikatvAd dvau bhaGgo, ekaca dhruvabhaGga ityevamoghavat trayo bhaGgakA bhavanti / ___aupazamikasamyaktvA'-pagatavedamArgaNayozcaturNAmapi padAnAmadhruvatvAt dhruvapadasya cAbhAvAdazItirbhaGgAH prApyante; vAratrayaM padavRddhAvazItibhaGgotpattistu prAkkaraNagAthAvyAkhyAne darzitA / tiryaggatyodha-sarvaikendriya-sarvanigoda-zeSasUkSmapRthivyAdibheda-vanaspatikAyaugha-pRthivyaptejovAyukAyauSabheda-cAdarapRthivyAdicaturbhedA-'paryAptavAdarapRthivyAdicaturbheda-pratyekavanaspatikAyaughA-'paryApta
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavANe mUlapaDiTiibaMdho [ ekasaM yogyAdibhaGgAnAmpratyekavanaspatikAyau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNa kAyayoga napuMsakaveda-krodhAdicatuH kaSAya-matyajJAnazrutAjJAna- saMyama - kRSNa - nIla-kApotalezyA-bhavya- mithyAtvA'saMjJya 'nAhArirUpAstrakonaSaSTimArgaNAsu saptaprakRtInAmavaktavya sthitibandha eva nAsti, zeSabhUyaskArAdisthitibandhakAnAM tu nirantaraM prAptestrINi padAni dhruvANItyevameka eva bhaGgaH prApyate, kevalaM lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNo'vaktavyabandhasya nirvartakA bhajanIyA itikRtvA lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNaH prakRtabhaGgAstrayo draSTavyAH, zeSaSaNNAM tu yathokta eka eveti / athAyuSo dvividhabandhakAstvanupadamukta tiryaggatyoghAdyekonaSaSTimArgaNAbhyaH kArmaNakAyayogASnAhArimArgaNAdvayaM vihAya zeSAsu saptapaJcAzanmArgaNAsu kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogA'cakSudarzana bhavyA''hArimArgaNAsu ca pratyekaM dhruvaM labhyanta itikRtvA tAsvoghavadeko bhaGgo draSTavyaH / zeSamArgaNAsvAyurvandhakAnAM prAptira vA uktA ataH zeSamArgaNAsu dve'pi pade bhajanIye, tathA ca satyuktakaraNAnusAreNASTau bhaGgAH prApyanta iti / atra sarvatrApi bhaGgoccAraNaM tu svayameva kartavyamiti ||607|| athaikasaMyogyAdibhaGgAn pRthagjijJAsatAM kRte karaNAntaramAhabhayaNIapayA kamA saMkhA ThappA vipajjayeNAho / suvarillAe paDhamA heTTillA khalu vibhattavvA // 608 // bIA puvvattAe laDIe heTTimA guNia pacchA | bhai avarimagAe emeva jahuttaraM kajjaM // 609 // jAo paDhamAIo pattA lagIu tAu NAyavvA / kamaso gAINaM saMyogANaM khalu vigappA // 610 // 478 ] gAI saMyogI bhaMgA kamaso dugeNa tAu kamA / duguNadguNaguNi te egANegajIvANaM // 611 // (pre0 ) " bhayaNIapayANa kamA" ityAdi, "bhayaNIapayANakamA" tti bhajanIyapadAnAM kramAt "saMkha" tti "saMkhyA: " - saMkhyAdarzaka cihnAni, eka-dvi-vyAyaGkA iti yAvat / tAH "Thappa " tti 'sthApyAH ' nyasanIyAH, eka-dvayAdibhajanIyapadeSu satsvetAvatAmekAdInAmekottarAnAmaGkAnAM nyAsaH kartavya iti bhAvaH / evamevottaratrA'pi vijJeyam / atra yasyAM sarvAdhikAni bhajaatrpadAni tasyAmopazamikasamyaktvamArgagAyAM samameva bhAvyate, tatropazamikasamyaktvamArgaNAyAM bhajanIyapadAni catvAri, atastatsaMkhyAkA ekotarA ekAyaGkAH krameNa sthApyAH, [1234 ] ekakaH, dvikaH, trikaH, catuSka iti / tataH kiM kartavyamityAha - "vipajjayeNAho" tti' bhayaNI apayANa saMkhA ThappA' ityanuvartate, ato bhajanIyapadAnAM saMkhyAH krameNa sthApayitvA'nantaram "aho " ti
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ -pRthak pRthagutpAdane karaNAntaram ] bhUyaskArAdhikAre bhaGgavicayadvAram [ 479 tAsAM sthApitasaMkhyAnAmadho bhajanIyapadAnAM saMkhyA viparyayeNa'-vyatyAsena sthApyA ityarthaH / tathA ca sati prakRte [1336] pUrvasthApitaikasaMkhyAyA adhazcatuHsaMkhyA, dvisaMkhyAyA adhastrisaMkhyA, trisaMkhyAyA adho dvisaMkhyA, catuHsaMkhyAyA adha ekasaMkhyeti / tataH kiM kartavyamityAha-"suvarillAe" ityAdi, "paDhamA heDilA khalu vibhattavva" tti prathamA'dhastanI saMkhyA khalu vibhaktavyA / kayetyAha-"suvarillAe"tti 'svoparitanayA'-svoparitanavartinyA saMkhyayA,svamastakasthenAGkanetyarthaH / tathA ca sati prakRte [2) 4 (4 labdhiH ] prathamAyA adhastanyAzcatuHsaMkhyAyAstaduparitanyaikasaMkhyayA bhAge hRte labdhaM catvAra iti bhAgaphalam ,idaM hi labdhirapyucyate / ___ atha vyAyaGkaSu yatkaraNIyaM tadAha-"boA puvvattAe" ityAdi, dvitIyA "hehimA" tti adhastanI saMkhyA "puvvattAe laDIe" tti pUrvA''ptayA labdhayA,-pUrvaprAptena bhAgaphalenetyarthaH / "guNi" ti guNayitvA, guNanIyeti bhAvaH, tathA ca sati prakRte [344=12] dvAdazasaMkhyA prAptA / ataH pazcAt kiM kartavyamityAha-"pacchA bhaiavvuvarimagAe" tataH pazcAt sA prAptasaMkhyA svoparitanavartinyA saMkhyayA bhaktavyetyarthaH / tathA ca kRte prakRte [2) 13(6 labdhiH ] SaTsaMkhyA prAptA / "emeva jahuttaraM kajja' tatra "emeva" ti yathA'nantaramuktaM tathaiva, pUrvaprAptalanthyottaravartyavastanasaMkhyAyA guNanam , tata uparitanasaMkhyayA prAptaguNanaphalasya bhAgaharaNaM 'yathottaraM kArya' yayotarasthApitAGkeSu kAryamityarthaH / tatazca prakRte tRtIyasthAne [642=12, 3) 13(4labdhiH ] catuHsaMkhyA bhAgaphalatayA prAptA, punarapi tathaiva kRte [441=4, 4)(1 labdhiH] caturthasthAne labdhAvekasaMkhyA prApteti / yA etA labdhayaH prAptAstA evaikAdisaMyogino bhaGgA boddhavyA iti jJApayannAha-"jAo paDhAmAIo" ityAdi, yA anantaroktaprakriyayA prathamAdayo 'labdhayaH'-catuSkAdini prathamAdibhAgaphalAnityarthaH / prAptAstA khalu' nizcayena krameNe'kAdInAM -eka-dvi-vyAdInAM saMyogAnAM vikalpAH' -bhaGgA jJAtavyAH / tathA ca sati prakRte catvAra ekasaMyogino bhaGgAH, par3a dvisaMyogino bhaGgAH, catvArastrisaMyogino bhaGgAH, ekazcatuHsaMyogI bhaGgazca prAptaH / kimetAvanta eva prakRte bhaGagA boddhavyAH ? na, yata ete bandhakasAmAnyApekSayA santi, prakRte bhajanIyapadeSu kAlabhedenaikAnekabandhakAnAM sambhavAt tadapekSayA draSTavyAH / nanvekAnekabandhakApekSayA tarhi kiyanto bhaGgA ityAha-"egAI saMyogI" tyAdi, anantaraprAptA ekAdisaMyogino bhaGgAH 'kramazaH' yathAkrama, saMsthApyeti zeSaH / "guNiA te egANegajIvANaM" iti, guNitAH santaste 'ekAnekajIvAnAm ' -ekAnekabandhakajIvAnAM, bhaGgakA bhavantIti zeSaH / nanveta ekAdisaMyogino bhaGagAH krameNa saMsthApya kena guNitAH santa ekAnekavandhakAnAM bhaGgA bhavantItyAha-"dugeNa tAu kamA duguNaduguNeNa" ti prathamA dvikena, tataH kramAt
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ ekasaMyogyAdibhaGgotpattI karaNAntaraM dviguNadviguNena,-pUrvapUrvApekSayottarottaraM dviguNena dviguNena guNakenetyarthaH / tathA ca prakRte ete pUrvoktA ekasaMyogyAdibhaGagAH sthApyante-(4,6,4,1), tataH prathamAzcatvAro dvikena tADyante, (442=8) tadA jAtA aSTAvakasaMyogino bhaGgAH / tato dvitiyAH SaT pUrvApekSayA dviguNena caturAtmakena guNakena tADyante (6x4-24), tadA jAtAzcaturvizatidisaMyogino bhaGgAH / tatamtRtIyAzcatvAraH pUrvApekSayA dviguNenA'STAtmakena guNakena guNitAH santo (448-32) jAtA dvAtriMzat trisaMyogino bhagAH / evamantya ekaH pUrvApekSayA dviguNena SoDazAtmakena guNakena hanyate (1x16=16), tadA jAtAH SoDaza bhaGgAzcatuHsaMyoginaH / eteSAM sarveSAM saGkalane (8+24+32+1680) jAtA azItirbhaGagAH / itthamopamikasamyaktvamArgaNAyAM prAgdarzitakaraNeneva prakRtakaraNenApyazItirbhaGagAH prAptAH, kevalamatraikadvayAdisaMyogino vyaktA iti / atha yatra trINi padAni bhAjyAni tatra bhaGgAnayanAtha prakRtakaraNAnusAreNa kevalA sthApanA prdaate| 1)3(3 prathamA 3 /2)6(3 dvitIyA 3, 3)3(1 tRtIyA pra0 labdhiH dvi0labdhiH tRlabdhi bhaGga1 2 3 3 labdhiH |x 2 6 labdhi:- 1] 3 labdhiH 3 3 vicaya 3210 3 6 - 12 8 = 26) yatraikamapi padaM dhruvaM tatraiko bhaGgo'nyaH prakSeptavyaH, itthaM hi manuSyagatyoghAdimArgaNAsu prAgvatsaptaviMzatirbhaGgAH syuH / yatra punarekamapi dhruvapadaM nAsti tAsvaparyAptamanuSyAdimArgaNAsu prAgvat SaDviMzatirbhagA labhyeraniti / itthamevAnyatrApi yathAyathaM draSTavyamiti // 608...611 / / ___ aSTamalaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhe bhaGgavicayapradarzakayantrakam __ AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekama AyuSaH bhUyaskArAkutra ? avaktavya- avaktavya- avaktavyA'lpatarapada0 pade sati pade'sati |'lpatarapada0 bhaGgAH aparyAptamanuSyAdiSu sAntaramArgaraNAsu adhruva0 | adhruva0 adhruva0 asaMkhyaloka-tadadhikajIvaparimA proghavata va0 dhruva0 raNAsu nirantaramArgaNA--"- | 1 | dhruva0 zeSanirantaramArgaNAsu adhruva0 dhruva0 27 adhruva08 tadevaM pRthakpRthagekasaMyogyAdibhaGgakAna jijJAsUnAM kRte darzitaM tathAvidhaM karaNAntaram / tasmi~zca darzite gataM paJcamaM bhaGgavicayadvAramiti // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre paJcamaM bhaGgavicayadvAraM samAptam / / | avasthita it. bhaGgAH bhaGgAH procavat 1
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha SaSThaM bhAgadvAram // atha "bhAgo" ityanenoddiSTe SaSThe bhAgadvAre mUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakabhAgAn prakaTayannAha bhUgArappayarANaM sattaNhaM baMdhagA asNkhNsoN| bhAgA avaTThiassa u asNkhiyaa'nnnnss'nntNso||612|| (pre0) "bhUgArappayarANa" mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArAlpatarayoH sthitivandhayoH pratyekaM 'bandhakAH'-nirvartakAH "asaMkhaMso" ti asaMkhyAMzaH, bhUyaskArAdisarvavandhakAnAmasaMkhyeyatamaikabhAgavartina ityarthaH / evamuttaratrApi sthitibandhakajIvAnapekSyAsaMkhyaikabhAgabahubhAgAdayastattadvandhakA jJeyAH, na punaH sarvajIvApekSayeti / "bhAgA avaDiassa u asaMkhiya" tti prakRtatvAt saptaprakRtInAM pratyekamavasthitasthitibandhasya nirvartakAstvasaMkhyeyAH "bhAga" tti bahubhAgAH / atra bahubhAgA ityetad bahuvacanAntanirdezAd vijJeyam / yatraikavacanAnto nirdezastatraiko bhAgo boddhavyo yatra tu bahuvacanAnto nirdezastatra bahubhAgA iti bhAvaH / "paNassa" tti pUrvamakArasya darzanAd 'anyasya'-darzitAnyasya, saptAnAmavaktavyasthitibandhasyeti bhAvaH / tasya kimityAha"NataMso" tti atrApi pUrvamakArasya darzanAdanantAMzaH-anantatamaikabhAgaH, bandhakA iti gamyate / tatraikajIvamAzritya zeSavandhatrayasyotkRSTapravartanakAlApekSayA'vasthitasthitibandhasyotkRSTapravartanakAlasyA'saMkhyeyaguNatvAttadvandhakAnAM zeSavandhakApekSayA'saMkhyeyaguNaH saJcayaH prApyata iti te'saMkhyeyabahubhAgAH kathitAH / tata eva zeSA asaMkhyeyaikabhAgapramANAH prApyanta iti tu sugamam / tatrApi saptAnAmavaktavyasthitibandhakAstu bhUyarakArAdivandhakavadekendriyAdayo na bhavanti, kintu kecana manuSyA devAzcaiveti te punaranantaikabhAgapramANA abhihitA iti / / 612 // uktAH saptaprakRtInAM bhRyaskArAdisthitivandhakabhAgAH / athAyupo dvividhavandhakabhAgAnAha Aussa asaMkhejA bhAgA'ppayarassa baMdhagA hunti / bhAgo'vattavvassa u jANeyavo asaMkhayamo // 613 // (pre0) "Aussa" ityAdi, AyuHkarmaNaH "ppayarassa bandhagA hunti" tti alpatarasthitibandhasya nirvartakA bhavanti / kiyanta ityAha-"asaMkhejjA bhAga' tti asaMkhyeyA bahubhAgA ityarthaH / kutaH ? iti ced , ekajIvAzrayAvaktavyabandhakAlApekSayA'lpatarabandhakAlasyotkRSTapade'saMkhyeyaguNatvAt tadIyabandhakaparimANasya saMkhyAtItatvAcca tadvandhakasaJcayo'pyavaktavyabandhakasaJcayApekSayA'saMkhyaguNaH prApyate, tathA ca bhAgacintAyAmapi yathoktA eva bhavantIti // 613 // uktA oghataH / athAdezato didarzayiSurAdau saptaprakRtiviSayAn prAha
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAstrAyurvarja saptakarmaNAm pajjamaNusa - maNusIsu savvatthA''hAraduga-aveesa | maNaNANa-saMyama-samaia-chea - parihAra - suhamesu // 614 // sataha saMkhabhAgo bhUgArAINa baMdhagA donhaM / saMkhejA khala bhAgA avaDiassa ya muNeyavvA ||615 // 1 (pre0 ) " pajjamaNuse" ityAdi, paryAptamanuSya-mAnupImArgaNayoH " savvattha" tti devagatisatke sarvArthasiddhavimAnabhede, tathA''hArakA -''hArakamizrakAyayogAtmakayAhArakadvike'pagatavedamArgaNAyAM cetyarthaH / tathA "maNaNANe" tyAdi, manaH paryavajJAna - saMyamaugha- sAmAyika-chedopasthApana- parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyama mArgaNAsvityetAsu dvAdazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu kimityAha-"sattaNha" ityAdi, AyurvarjAnAM saptaprakRtInAM "bhUgArAINa" tti bhUyaskArA'lpataralakSaNayobhUyaskArAdayoH ""dopaha" tti dvayoH sthitibandhayoH pratyekaM bandhakAH "saMkhabhAgo" ti mArgaNAgatabandhakajIvAnAM saMkhyeyata maikabhAgapramANA ityarthaH / "saMkhejjA khalu" ityAdi, tatra khalazabdo vAkyAlaGkAre, cakArastu pAdapUyai tataH saptaprakRtInAmavasthitasthitibandhasya nirvartakAH khala saMkhyA bahubhAgA jJAtavyA ityarthaH / etAsu pratyekaM bandhakajIvA eva saMkhyeyA iti kRtvA saMkhyeyaikabhAgabahubhAgA abhihitAH / bhAvanAstvoghavad draSTavyA / / 614-615 / / atha zeSamArgaNAsu saptAnAM bhUyaskArAdisthitibandhatrayasya bandhakabhAgAn darzayatisAsu asaMkhayamo bhAgo sattaNha baMdhagA yA / bhUgArappayarANaM asaMkhiyAvadviassaMsA || 616 // " (pre0 ) "sesAsu" ityAdi uktazeSAsvaSTapaJcAzaduttarazatamArgaNAsu punaH pratyekaM saMkhyAtItajIvAnAM sadbhAvAtteSAM pratyekaM bhUyaskArAdisthitibandhasvAmitvAcca "sattaNha" ti saptaprakRtInAM "bhUgArappayarANaM" ti bhUyaskArA'lpatarasthitibandhayoH pratyekaM 'bandhakAH' - nirvartakA: "asaMkhayamo bhAgo" tti asaMkhyatama eko bhAgo jJeyAH / "asaMkhiyA'vaTThiassaMsA" ti saptAnAmavasthitasthitibandhasya nirvartakA asaMkhyabahubhAgapramANA ityarthaH / gatArthaH ||616|| atha yAsu jJAnAvaraNAdisaptAnyatabhAnAmavaktavyasthitibandho bhavati tAsu tasya bandhakA zeSabandhakAnAM katitame bhAge vartanta ityetad didarzayipulaghavArthaM vyApyavAha 482 ] jAsu khala avattavvo tAsu jAvaia saMkhiyA jIvA / hun tattiyabhAgo NAyavvA baMdhagA tassa // 617 // (pre0) "jAsu khalu" ityAdi, yAsu khalu saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasadbhAvaH prAgabhihitastAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu " jAvaiasaMkhiyA jIvA hunti" ti yAvatsaMkhyeyA
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAvAyuH karmaNaH ] bhUyaskArAdhikAre bhAgadvAram [ 483 jIvA bhavanti, saMkhyeyAH, asaMkhyeyA, anantA vA yAtrantaH sthitibandhakajIvAH santItyarthaH / " tattiabhAgo NAyavvA baMdhagA tassa" tti 'tAvadbhAgo' tAvatsaMkhyeyatamAdyekabhAgastasya jJAnAvaraNAderavaktavya sthitibandhasya 'bandhakAH' - nirvarta kA jJAtavyAH / ayambhAvaH - yAsu mArgaNAsu saptAnAmavaktavya sthitervanvakAH santi tAsu te kasminnapyekasamaya utkRSTato'pi saMkhyeyA eva, na punaradhikAH, prapatadupazamakAdInAmeva saptAnAmavaktavyasthitibandhasambhavAt / yadyapyetraM tathA'pi tadanyeSAmapi tattanmanuSpagatyoghAdimArgagAgatAnAM bhUskArAdyanyatamasthitibandhasya niyamena pravRttaste'pi bandhakAstu santyeva, te ca kAsucinmArgaNAsu saMkhyeyAH, anyAsu kAsucicca saMkhyeyAH, aparAsu kAsuciccanantAH santi, tebhyo'vaktavyavandhakasaMkhyayA bhAge hRte yAsu saMkhyeyAH jIvAstAsu saMkhyeyaikabhAgaH prastutAvaktavyabandhakAH prApyante, zeSAstu saMkhyeyabahubhAgA bhUyaskArAdisthitibandhakatayA prApyante, evaM yAsvasaMkhyeyA jIvAstAsvete'vaktavyabandhakajIvA asaMkhya maikabhAgapramANA Apyante, bhUyaskArAdivandhakatayA tvasaMkhyeyabahubhAgapramANAH sampadyante / itthamevAnantajIva rAziviSaye'pi boddhavyam / tathA ca sati manuSyagatyaugha- paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriya-trasakAyaudha-paryAptatrasakAya-paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-matijJAna - zrutajJAnA'vadhijJAna cakSurdarzanAsvadhidarzana- zuklalezyA samyaktvagha-1 - kSAyikasamyaktvau- pazamikasamyaktva-saMjJirUpAsvasaMkhyeyajIvarAzikamArgeNAsu pratyekaM saptAnAmapyavaktavya sthitibandhakA asaMkhyeyaikabhAgagatA bhavanti / paryAptamanuSya-mAnuSI-gataveda-manaHparyavajJAna- saMyamaughamArgaNAstu pratyekaM saMkhyeyajIvarAzikA itikRtvA tAsu pratyekaM saptaprakRtIsatkAvaktavyasthitibandhakAH saMkhyeyaikabhAgapramANA boddhavyAH / tadanyAsu punaH kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogA'cakSurdarzana- bhavyA-''hArimArgaNAsu lobhamArgaNAyAM ca jIvAnAmAnantyAdavaktavyabandhakA adhyanantatamaikabhAgapramANA avasAtavyAH kevalaM lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNa evAvakavyasthititranyasya sambhavAt tasyaiva vijJeyAH, na punaH zeSaSaNNAmapIti ||617|| tadevamuktAH saptAnAmAdezato'pi bhUyaskArAdisthitibandhakabhAgAH / atha zeSasyA''yupastAaissdezato vyAcikISu rAha-- * pajjamaNusa - maNusIsu AhAradugA-''NatAidevesu / maNaNANa-saMyamesu samaia -chea - parihAresu // 618 // suila- khaie bhAgA saMkhejjA''usa baMdhagA NeyA / appayarassa u bhAgo'vattavvasta khalu saMkhayamo // 619 // (pre0) "pajjamaNusamaNusIsu" ityAdi, prAgvat paryAptamanuSya mAnuSyA - hArakA-SShArakamizra kAyayogA-ssnatakalpAdisarvArthasiddhavimAnAntadevagatimArgaNAbhedeSu manaH paryavajJAna-saMyamaudha--sAmAyika--chedopasthApana - parihAravizuddhikamArgaNAsu zukralezyA - kSAyikasamyaktvamArgaNayozce
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhUyaskArAdibandhakAnAM bhAgadarzakayantra0 tyevamekonatriMzanmArgaNAsu pratyekam "SSussa baMdhagANeyA appayarassa u"tti AyuSo'lpatarasthitibandhasya 'bandhakAH' nirvartakAstu jJeyA ityarthaH / kiyanto bhAgA ityAha-"bhAgA saMkhejja" tti mArgaNAgatAyurvandhakajIvAnapekSya saMkhyeyA bahubhAgA ityrthH| "bhAgo'vattavvassa khalu saMkhayanaM." ti tasyaivAyuSo'vaktavyasthitibandhasya nirvatakA khalu saMkhyeyatamo bhAgaH, AyurvandhakAnAM saMkhyeyatamaikabhAgagatA ityarthaH / atropapattistvodhavatkartavyA, navaraM prakRtasarvamArgaNAsvAyuSo bandhakAnAM sAmayika parimANaM saMkhyeyo, tacca paryApta manuSyANAmevAyundhakatayA lAbhAt payoptamanuSyasatkA puSa eva bandhabhAvAdvA / anyatarasmAddhetoriti jJeyam / vizeSArthinA tu dvitIyAdhikArabhogadvAravRttivilokyeti // 618-619 / / atha zeSamArgaNAsvAha sesAsubaMdhagA khalu appayarassA''ugassa NAyavvA / bhAgA u asaMkhejjA'vattabassa ya asaMkhaMso // 620 // (pre0) "sesAsu baMdhagA" ityAdi, uktazeSAsvAyurbandhaprAyogyAsu catustriMzadabhyadhikazatamArgaNAsu pratyekamAyuSo'lpatarasthitibandhasya bandhakA khalu jnyaatvyaaH| kiyanta ityAha-"bhAgA u asaMkhejjA" ti asaMkhyeyA bahubhAgA evetyarthaH / "vattavvassa ya asaMkhaMso" tti AyuSo'vaktavyasthitibandhasya nirvartakAstvasaMkhyAMzaH,asaMkhyeyatamaikabhAgavartina tuityrthH| ete bhAgAH pratyekaM tattanmArgaNoktaikajIvAzrayabandhakAlatAratamyamapekSya sarvathaughavadbhAvanIyA iti / / 620 / / tadevamabhihitA Adezato'pi zeSasyA upo'lpatarAdeH sthitivandhasya bandhakabhAgAH, teSu cA'bhihiteSu gataM SaSThaM bhAgadvAram / aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM bhAgapradarzakayantrakam AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekam AyuSaH bhUyaskArA avasthita avaktavya ___ kutra ? 'lpatara0 bandhakAH) bandhakAH bandhakAH bandhakAH prodhavad asaMkhyaka- asaMkhya paryAptamanuSya0 mAnuSI0 saMkhyeyabahu- saMkhyeya anantajIvarAzikamArga anantaikabhAgaH AhArakadvika0 AnatAdi- bhAgA: ragAsu bahabhAgA: 18 devabhedA:,manaHparyavajJAna asaMkhyajIvarAzikamArga asaMkhyakabhAga saMyamaugha0 sAmAyika0 pAsu | cheda0 parihAra0 zukla saMkhyeyajIvarAzikamArga-saMkhyeyaka- saMkhyeya-saMkhyeyakabhAgaH kSAyika0 29 pAsu proghavat bhAgaH bahubhAgA: asaMkhyabahu- asaMkhyaka zeSamArgaNAsU- | bhAgAH bhAga: // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre SaSThaM bhAgadvAraM samAptam / / alpatara avaktavya kutra? eko bhAga: bhAga0
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptamaM parimANadvAram // atha kramaprApte "parimANa" ityanena prAguddiSTe parimANadvAra Adau tAvadoghato mUlaprakRtisatkabhUyaskArAdisthitibandhakAnAmutkRSTapadagataM parimANaM darzayannAha sattaNha hunti tiNhaM bhUgArAINa bNdhgaa'nnNtaa| saMkhejjA'vattabassA'NaMtA''ussa dupayANaM // 621 // (pre0) "sattaNha hunti tiNha"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArA'lpatarA-'vasthitasthitibandhAtmakAnAM trayANAM bhayaskArAdInAM pratyekaM bandhakAH "NaMtA" ti vizleSaprAptasyA'kArasya darzanAd anantA bhavanti / "saMkhejjA'vattavvassa" ti tAsAmeva saptAnAmavaktavyasthitibandhasya saMkhyeyAH, bandhakA bhavantItyanuvartate / sugamaM caitat, yataH saptAnAmavaktavyasthitibandhasvAminaH kecana devA upazamazreNigatA manuSyA vA bhavanti, zeSabhUyaskArAdisarvavandhakAratvekendriyA apIti / "'NatAussa dupayANaM" ti zeSasyA''yuHkarmaNo'lpatarAvaktavyasthitibandhalakSaNayordvayoH padayoH pratyekamanantAH, bandhakA ityatrApyanuvartate / etadapi sugamam , sarveSAmAyurvandhakAnAM niyamena dvividhabandhasya bhAvAt sAdhAraNavanaspatikAyajIveSu pratisamayamanantAnAmAyurvandhakAnAM lAbhAcceti // 621 // atha mArgaNAsthAneSu prakRtabandhakaparimANaM pracikaTayiSurAdau tAvatsaptaprakRtIradhikRtyAha egidiNigoesusavvesu taha tiriyammi vnnkaaye| kAya-urAladugesu kamma-Napuma-caukasAyesu // 622 // duannaannaa-'yt-annynn-asuhtiles-bhviyiyr-micchesu| amaNA-''hAriyaresu sattaNhoghava tipayANaM // 623 // (pre0) "egidiNigoesu" ityAdi,prAgvat sarvesvekendriyabhedeSu,sarveSu nigodavanaspatibhedeSu, tathA tiryaggatyoghe, vanaspatikAyaudhe, kAyayogasAmAnyau--dAriko--dArikamizrakAyayogeSu kArmaNakAyayoga--napuMsakaveda-krodhAdicatuHkaSAyeSu / anyA mArgaNAH saMgRhNannAha-"duaNANAyate"tyAdi, matyajJAna--zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzanA-'zubhakRSNAditrilezyA-bhavyA-'bhavyamithyAtvA-'saMkhyA-''hArya-'nAhArirUpAsvaSTatriMzanmArgaNAsu pratyeka "sattaNhoghavva tipayANaM" ti AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArAlpatarAvasthitasthitibandhalakSaNAnAM trayANAM padAnAM pratyekaM bandhakA oghavadanantA ityarthaH / heturapyatraughavadeva draSTavya iti // 622-623 // atha prastutasaptaprakRtiviSayamuktazeSamAryAdvayenAha
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho mArgaNAsvAyuHkarmaNaH pjjmnnus-mnnusiisusvvtthaa-''haardug-aveesu| mnnnnaann-sNym-smia-chea-prihaar-suhumesu||624|| sattaNhaM saMkhejjA tipayANa asaMkhiyA u sesaasu| jAsu puNa avattavyo tAsukhalu tassa sNkhejjaa||625|| (pre0) "pajjamaNuse"tyAdi, prAgvat paryAptamanuSya-mAnuSI-sarvArthasiddhavimAnadevavagatibhedA''hArakAtanmizrakAyayogA-'pagataveda--manaHparyavajJAna--saMyamogha--sAmAyika--chedopasthApana-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsu pratyekaM saptAnAM mUlaprakRtInAM "saMkhejjA tipayANaM" ti prAgvad bhUyaskArAlpatarAvasthitasthitivandhalakSaNAnAM trayANAM padAnAM pratyekaM saMkhyeyAH, bandhakA iti gamyate / "asaMviyA u sesAsu" tti anantaroktasya 'sattaNha' 'tipayANaM' cetyasya padavayamsyAtrApyanuvartanAduktazepAsu narakagatyoSAdiviMzatyuttarazatamArgaNAsu saptAnAM prakRtInAM bhUyaskArAdInAM tripadAnAM pratyekamasaMkhyeyAH,bandhakA iti prAgvat / kutaH ? tattanmArgaNAgataiH pratyekajIvaibhU yaskArAdisthitibandhatrayasya pratyantamuhUrta karaNAta, mArgaNAgatajIvarAzivadasaMkhyevAdikameva prakRtabandhakaparimANamapyApyate, tacca yathoktameveti / athAvaktavyasthitivandhasya bandhakaparimAgamAdezato darzayati-"jAsu khalu" ityAdinA, etadapi prAgvadbhAvanIyamiti / 624-625 / / uktamAdezato'pi prakRtabandhakaparimANaM saptaprakRtIradhikRtya / athAyuSkamadhikRtyAhatiriye svegiNdiy-nnigoa-vnnkaayu-raaliydugesu| nnpum-cuksaayesuduannaannaa-'yt-ackkhuumu||626|| apasatthatilesAsu bhaviyara-micchA-'maNesu AhAre / Aussa hunti doNha vi payANa khalu bandhagA'NaMtA // 627 // (pre0) "tiriye" ityAdi, tiyaggatyoghe, sarvazabdasyaikendriyanigoiyoH pratyeka yojanAt savaikendriyabheda-sarvanigodabheda-vanaspatikAyogha-kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizrakAyayogeSu, napusakaveda-krodhAdicatuHkapAyamArgaNAsu, matyajJAna-zrutAjJAnA.'saMyamA-'cakSurdarzanamArgaNAsu tathA "apasatthe" tyAdi, kRSNAyaprazastatrilezyAmAgaMNAsu, bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjJimArgaNAsthAhArimArgaNAyAM cetyevaM patriMzanmArgaNAsa pratyekamAyuSaH "doNha vi payANa" tti alpatarA'vaktavyasthitibandhalakSaNayoIyorapi padayobandhakA khalvanantA bhavanti, sugamaM gatArthaM ceti // 627 // atha shessmaargnnaasvaaryaadvyenaahpjjmnnus-mnnusiisuaahaardugaa-''nntaaidevesu|
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUyaskArAdibandhakaparimANayantra0 ] dvitIyAdhikAre parimANadvArama [ 487 maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaarsu||628|| suila-khaiesu NeyA doNhaM vi payANa baMdhagA''ussa / saMkhejjA, sesAsu asaMkhiyA hunti viNNeyA // 629 // (pre0) "pajjamaNusamaNusIsu" ityAdi, prAgvat paryAptamanuSya-mAnuSyA-''hArakakAyayogA-''hArakamizrakAyayogA--''natakalpAdisarvArthasiddhavimAnAntadevagatibheda--manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana--parihAravizuddhikasaMyama-zuklalezyA-kSAyikasamyaktvamArgaNAsu pratyekamAyuSo'lpatarAvaktavyasthitibandhalakSaNayoyorapi satpadayondhakAH saMkhyeyA jJeyAH / "sesAsu" ti uktazeSAsu narakagatyoghAdyaSTanavatimArgaNAsu pratyekamasaMkhyeyA vijJeyA bhavanti, AyuSo'lpatarA'vaktavyasthitibandhalakSaNayo yorapi padayorbandhakA ityanuvartate / kuto'saMkhyeyAH ? etAsu pratyekama saMkhyajIvAnAM sadbhAbAdasaMkhyeyajIvarAzisatkAyuSo bandhaprAyogyatvAcca / vizeSatastu prAgvadbhAvyamiti / zeSamArgaNAbhidhAnAni tvevam-aSTau narakagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, manuSyoghA-'paryAptamanuSyabhedo, devodha-bhavanapatyAdisahasrArakalpAntA devagatibhedAH, navavikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, pRthivyaptejovAyukAyasatkAH pratyekaM sapta saptetikRtvA'STAviMzatirbhedAH, trayaH pratyekavanaspatikAyabhedAH, trayastrasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyakAyayoga-strIveda-puveda-mati-zrutA-'vadhijJAna--vibhaGgajJAna--dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-tejolezyApadmalezyA-samyaktvaugha-vedakasamyaktva-sAsAdana-saMjJimArgaNAzceti // 628-629 // aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM parimANapradarzakayantrakam AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekam AyuSaH bhRyatkArA-'lpatarA- | avaktavya alpatarA-'vakutra ? kutra ? | 'vasthitasthitibandhakAH | bandhakAH tavyabandhakAH proghavada paryAptamanuSya0 mAnuSI0 ananta jIvarAzikamArga saMkhyeyAH pAhArakadvika0 AnatAdisarvArthasiddhavimAnAntadeva- saMkhyekhyA; bheda0 manaHparyavajJAna asaMkhyeyAH |saMyamaugha0 sAmAyika0cheda0 parihAra0 zukla0 kSAyika0 __.26. uktazeSAsaMkhyajIvarAzikasaMkhyeyajIvarAzikamArga asaMkhyeyAH saMkhyeyAH mArgaNAraNAsu prodhavada : | anantajIvarAzikAsu anantAH ragAsU asaMkhyeyajIvarAzikamArgagAsu ko anantAH
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghato bhUyaskArAdibandhakakSetra0 tadevamabhihitamoghAdezobhayathA sarvAsAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAmutkRSTapadagataM parimANam / tathA ca sati gataM saptamaM parimANadvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre saptamaM parimANadvAraM samAptam / / // athA'STamaM kSetradvAram // atha kramaprApte kSetradvAre mUlaprakRtisatkabhUyaskAradisthitivandhakAnAM kSetraM pratipipAdayipurAdau tAvadAyurvarjasaptaprakRtisatkabhUyaskArAdisthitibandhakAnAM tadoghataH pratipAdayannAha sattaNha baMdhagA khalu bhUogArAitiNha sbjge| hunti avattavvassa u logassa asaMkhiye bhaage||630|| (pre0) "sattaNha baMdhagA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "bhUogArAitiNha" ti avatta vyasthitibandhavarjAnAM zeSANAM bhUyaskArAditrividhasthitibandhAnAM pratyekaM bandhakAH khalu "savvajage" ti 'sarvajagati' sarvaloke, bhavantIti kriyA'nvayaH / sugama caitat , sUkSmaikendriyAdibhirapi prastutabhayaskArAdisthitibandhatrayasya nirvartanAceSAM ca sarvalokavyApitvAditi / "avvattavvassa u" tti tAsAmeva saptAnAmavaktavyasthitivandhasya nirvatakAstu lokasya 'asaMkhyeyabhAge'-asaMkhyeyatama ekabhAge, bhavantIti pUrveNAndhayaH / etadapi sugamameva, upazamazreNito'ddhAkSayeNa bhavakSayeNa vA nipatatAmeva tatsvAmitvAditi // 630 // athA''yuSo'lpatarAdisthitibandhakAnAM kSetramoghataH prAha Aussa savvaloe doNhaM vi payANa baMdhagA nneyaa| (pre0) "Ausse"tyAdi, oghata AyuHkarmaNaH "doNhaM vi payANa" tti alpatarA 'vaktavyasthitibandhalakSaNayordvayoH padayoH bandhakAH'-nirvartakA: "savvaloe"tti sarvasminnapi loke jJAtavyAH / katham ? svasthAnato'pi samagralokavyApinAM sUkSmaikendriyANAmapi tatsvAmitvAditi / / uktamoghataH / athA''dezataH bhUTa skArAdisthitibandhakAnAM kSetraM didarzayiSurAdau saptaprakatIradhikRtyAha--
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre kSetradvAram [ 489 sattaNha baMdhagA khalu bhUgArAINa tiNha svvjge||631|| (gItiH) tiriye sabvegiMdiya-nigoda-sesasuhumesu vaNakAye / puhavAicausu tesiM vaayr-baayrapjjesu||632|| patteavaNe tassa apajjatte kaayu-raaliydugesu| kammaNa-NapuMsagesu kasAyacauge annaannduge||633|| ayatA-'cakkhUsu tahA apstthtiles-bhviyesu| abhaviya-micchattesu asnnnni-aahaargiyresu||634|| (upagotiH) (pre0) "sattaNha baMdhagA khalu" ityAdi, AyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM "bhUgArAINa tiNha" tti avaktavyasthitibandhavarjAnAM bhUyaskArAdInAM trayANAM bandhakAH khalu sarvajagati'-sampUrNaloke, bhavantIti zeSaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"tiriye" ityAdi, sAvatrayagAthA api sugamazabdArthAH / tAsAM piNDArthaH punarayam-tiryaggatyodha-sarvekendriya-sarvanigoda-zeSadvAdazasUkSmapRthivIkAyAdibheda-vanaspatikAyaugha--pRthivIkAyAdivAyukAyAntacaturodhabheda-bAdarapRthivyAdicaturbhedA'paryAptabAdarapathivyAdicaturbheda-pratyekavanaspatikAyaughA-'paryApta pratyekavanaspatikAya-kAyayogasAmAnyaudAriko dArikamizra-kArmaNakAyayoga-napuMsakaveda-krodhAdikapAyacatuSka-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA'cakSurdarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMkhyA-''hArya-'nAhArirUpAsu catuHpaSTimArgaNAsu pratyekamasaMkhyeyalokapradezarAzipramANAnAM sUkSmapathivyAdyanyatamajIvAnAM pravezAta teSAM svasthAnato mAraNAntikasamudghAtena vA sarvalokavyApitvAcca kSetramapi tadanusAreNa sarvalokaH prApyata iti // 631-632-633-634 // athAnyatrAha bhUogArAINaM tiNhaM bAyarasamattavAummi / sattAha baMdhagA khalu logammi havanti desUNe // 635 // (pre0) "bhUogArAINaM" ityAdinA, bAdaraparyAptavAyukAyamArgaNAyAM saptaprakRtInAM bhayaskArAdInAM trayANAM bandhakAH khalu dezone loke bhavanti / kutaH ? asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatvena teSAM bAdaraparyAptavAyukAyikAnAM sarvalokAvyApteH, svasthAnastu teSAM dezonalokAvasthAyitvAcceti / etacca vistarato jijJAsunA mUlaprakRtisthitibandhadvitIyAdhikArakSetradvAravRttivilokanIyA, tatra tasya suprapazcitatvAditi // 635 / / zeSamArgaNAsvAha sesAsu sattaNhaM bhUgArAINa baMdhagA tiNhaM / logA'saMkhiyabhAge jaha'vattabbo tahevaM se // 636 //
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiivaMdho [ margaNasvAyuSo'lpatarAdi0 (pre0)"sesAsu"ityAdi,uktazeSAsu narakagatyodhAdipazcAdhikazatamArgaNAsu pratyekaM mArgaNAgatanArakAdijIvAnAmasaMkhyevalokapradezarAzyapekSayA stokatayA na mAraNAntikasamudghAtAdinA'pi sarvalokavyAptirlokabahubhAgavyAptirvA teSAM, svasthAnakSetramapekSya tvete lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApinaH, tathA ca saptAnAM mUlaprakRtInAM bhUyaskArAdInAM trayANAM bandhakA lokA'saMkhyeyabhAge prApyante / atrApi pratyekaM mArgaNAgatAnAM jIvAnAM vyApyakSetrasyopapattirvistaratastu dvitIyAdhikArakSetradvArapremaprabhAto draSTavyA, tattanmArgaNAviSayakakSetrasya tatra vistarato vyutpAditatvAt / ___zeSamArgaNAbhidheyAni svimAni-aSTau narakagatibhedAH,catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzaddevagatibhedAH, nava vikalendriya bhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, pRthivyaptejaskAyasatkAstrayo bAdaraparyAptamArgaNAbhedAH, paryAptapratyekavanaspatikAyabhedaH, trayastrasakAyabhedAH, tathA paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriya-vaikriyamizrA-''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-strIvedapuvedA-'pagataveda-matyAdicaturjJAna-vibhaGagajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana--parihAravizuddhikasUkSmasamparAyasaMyama-dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-tejaH-padma-zuklalezyA-pamyaktvaugha-kSAyikakSAyopazamiko-pazamikasamyaktva-samyagmithyAtva-sAsvAdana-saMjJimArgaNAbhedAzceti / / atha saptAnAmavaktavyasthitibandhakAnAM kSetraM mArgaNAsu nAbhihitamiti tatrAtidezenAha-"jaha'vattavvo tahevaM se" ti saptaprakRtInAmanyatamasyA api prakRteravaktavyasthitibandhaH "jaha" tti 'yatra'-yAsa mArgaNAsa bhavati "taha" ti tatra tAsa manuSyagatyoghAdiSaTatriMzanmArgaNAsa "se" tti tasyAvaktavyasthitibandhasya nirvatakAH "evaM' ti yathA'nantaramuktAstathaiva lokAsaMkhyeyabhAge, bhavantIti zeSaH // 636 // athokta zeSasyAyuSo'lpatarAdisthitibandhakAnAM kssetrmaahtiriye-gidiygesupnnkaay-nnigoa-svvsuhumes| kaayu-rldug-nnpum-cuksaay-duannaann-aytesu||637|| aNayaNa-asuhatilesA-bhaviyara-micchA-'maNesu AhAre / Aussa baMdhagA khalu doNhaM vi payANa sabbajage // 638 // (pre0) "tiriyegiMdiyagesu" ityAdi, prAgvat tiryaggatyodhai-kendriyaughabhedayoH, pRthivyAdipaJcakAyasatkauvabheda-nigodauSa-mUkSmaikendriyoSAdi--sarvasUkSmabhedeSu, kAyayogasAmAnyau-dArikodArikamizrakAyayoga-napusakaveda-krodhAdicatuHkaSAya-matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamamArgaNAbhedeSu, tathA'cakSurdarzanA- zubhatrilezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjJiSvAhArimArgaNAyAM cetyarthaH / etAsu tiryaggatyoghAdiSaTcatvAriMzanmArgaNAsu kiMmityAha-"Ausse" tyAdi, AyuHkarmaNaH 'doNhaM vi payANa" tti alpatarA'vaktavyasthitibandhalakSaNayordvayorapi padayoH pratyekaM bandhakAH khalu
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 491 bhUyaskArAdibandhakakSetrayantra0 ] bhUyaskArAdhikAre kSetradvAram 'sarvajagati'-sarvasmi~lloke, santIti zeSaH / kutaH 1 etAsu pratyekamArgaNAsu svasthAnataH sarvalokavyApinAM sUkSmaikendriyajIvAnAM pravezAditi // 637-638 // atha zeSamArgaNAsu prakRtadvividhabandhakakSetramAhahINajage savvesubAyaraegidivAukAyesU sesAsu baMdhagA khalu logassa asaMkhabhAgammi // 639 // (pre0) "hINajage" ityAdi, 'Aussa baMdhagA khalu doNhaM vi payANa' ityetAvatpUrvagAthAto'nuvartate, tata AyuSo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayoH pratyekaM bandhakAH "hINajage" tti 'hIne jagati' dezone loke prApyanta ityarthaH / kAsu mArgaNAstrityAha-"savvesu" ityAdi,sarveSu bAdaraikendriyabhedeSu sarveSu bAdaravAyukAyabhedeSu cetyarthaH / kutaH ? iti cet, adhikRtamArgaNASaTke sUkSmajIvAnAmapravezAt praviSTajIvebhyo bAdaraparyAptA-'paryAptavAyukAyajIvAnAM svasthAnakSetraprAdhAnyAd dezonalokakSetrasyaiva prAptezca / ko bhAvaH ? Ayurvandho jIvAnAM svasthAna eva jAyate, na tu mAraNasamudghAtAdau / tatazcAyuSo dvividhasthitibandhakAnAmapi kSetraM mArgaNAgatajIvAnAM svasthAnakSetraprAdhAnyAtprApyate / tacca prastutamArgaNApaTa ke pratyekaM bAdaraparyAptA-'paryAptAnyatarajIvarAzyapekSayA'saMkhyeyaikabhAgalakSaNenaikadezenonaH sarvalokaH prApyata itikRtvA prastutadvividhabandhakakSetramapi dezonalokapramANamabhihitamiti / "sesAsu" ti uktazeSAsu narakagatyoghAghekAdazAbhyadhikazatamArgaNAsu pratyeka "baMdhaga" ti AyuSo'lpatarA'vaktavyasthitibandhayonivartakAH khalu lokasyAsaMkhyaikabhAge bhavantItyarthaH / atrApi pratyekaM svasthAnakSetrasya lokAsaMkhyeyabhAgamAtraprApteH prastutakSetramapi tathaivAbhihitamiti / vizeSabhAvanA dvitIyAdhikArakSetradvArapremaprabhAdarzitanItyA svayameva kartavyA / zeSanarakagatyoghAdimArgaNAstvimAH-aSTau narakagatibhedAH, catvAraH paJcendriyatiryagbhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzaddevagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH,trayaH paJcendriyabhedAH, bAdarapRthivyaptejaHpratyekavanaspatikAya-bAdarasAdhAraNavanaspatikAya-trasakAyAnAM pratyekamoghaparyAptA-'paryAptabhedAt trayastrayo bhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriyA-''hArakA-''hArakamizra aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM kSetrapradarzakaM yantrakam kasyAH prakRteH / bhUyaskArAdeH kasya bandhakAnAm | kutra? | kiyatkSetram Ayurvajasapta bhUyaskArA-'lpatarA-'vasthitAnAM pratyekam aoghataH, yatra san | sarvathA'nutkRSTasthitibandha tatra sarvamArgaNAsu ca. kAnAM kSetravat prakRtInAm avaktavyasthitibandhasya lokA'saMkhyabhAgaH AyuSaH alpatarA-'vaktavyasthitibandhayoH pratyekam | 'nutkRSTasthitibandhakavat
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 ] vihANe mUlapaDiiibaMdho [ oghato bhUyaskArAdibandhakasparzanA0 kAyayoga-strIveda-puraM veda-matyAdijJAnacatuSka- vibhaGgajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana - parihAravizuddhika- dezasaMyama-cakSu darzanA 'vadhidarzana teja:- padma-zuklalezyA-samyaktvaugha- kSAyika kSAyopazamika - sAsAdana - saMjJimArgaNAbhedAzceti // 639 || pratipAditaM zeSamArgaNAstrapyAyuSo dvivivasthitibandhakAnAM kSetram / tasmiMzca pratipAdite gataM "khetta" ityanenoddiSTamaSTamaM kSetradvAram // // iti zrIbandhavidhAne mULaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre'maM kSetradvAraM samAptam // // atha navamaM sparzanAdvAram || sAmprataM "phosaNA" ityenoddiSTe nAnAjIvAzraye sparzanAdvAre mUlaprakRtisatkabhUpaskArAdisthitibandhakAnAM sparzanAM prarurUpayiSurAdau tAvadoghata Aha sattaNha baMdhagehiM bhUgArAINa tinha Aussa | doha viyapayANa bhave savvo vi ya phosio logo // 640 // (pre0) "sattaNha baMdhagehiM" ityAdi, AyurvajanAM mUlasaptaprakRtInAM "bhUgArAINa tinha" ti avaktavyasthitibandhavajanAM trayANAM bhUyaskArAdInAM pratyekaM "bandhagehiM" ti 'bandhakaiH' nirvartakaiH "Aussa doNha vi ya payANa" ti AyuSo'lpatarA'vaktavya sthitibandhalakSaNayordvayorapi padayo, bandhakairityanuvartate / taiH kimityAha - " bhave savvo vi ye" tyAdi, svasthAnataH sarvalokagataistaiH pratyekaM 'sarvaH' - sampUrNo lokaH spRSTo bhavedityarthaH / atrAdhikRtaH sparzanAvizeSastu samayamAtra savyapekSakSetrApekSayA vilakSaNo'nantA'tItAddhAsavyapekSo dvitIyAdhikArakSetradvAre 'logassa asaMkhayame' ityasyA (329) gAthAyA vRttau vyAkhyAtasvarUpastata eva vijJeyaH, nAtra punaH prapaJcyate, granthavistarabhayAditi // 640 // saptaprakRtInAmavaktavya sthitibandhakaistarhi kiyAn spaSTa ityAhasattaraha asaMkhaMso jagassa'vattavvabaMdhagehi bhave / chihIo jahi havire te tAsu oghavva phusaNA siM // 641 // (pre0) "sattaNha" ityAdi, oghata AyurvajAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "vattavvabaMdhagehi" ti pUrvamakArasya darzanAt sthitibandhasya prastutatvAccAvaktavyasthitibandhakaiH "asaMkhaMso jagassa" tti 'jagataH ' - lokasya 'asaMkhyAMza:' asaMkhyaikabhAgaH "chihio" tti spRSTo bhaved,
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvajAnAM bhUyaskArAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre sparzanAdvAram [ 493 eteSAM lokAsaMkhpabhAgapramANasparzanetyarthaH / kutaH ? iti ced, upazamazreNigatAnAm, tAdRzAnAM vA bhakSaNa devatA bhavaprathama samayavartinAM devAnAmeva saptakarmasatkA'vaktavya sthitibandhasvAmitvAt teSAM ca manuSyalokaikadeze vartamAnAnAM tato vA'nuttarasuratayotpadyamAnAnAM lokA'saMkhyeyabhAgAdadhikasparzanAyA asambhavAt / asambhavastu sanADIgata tiryakpratarAsaMkhyeyatama bhAgamAtravartitvAt manuSpalokasyAnuttaravimAnAnAM cetyAdinA dvitIyAdhikArasparzanAdvArapremaprabhAdarzitaniyamAnusAreNa svayameva vibhAvanIya iti / atha saptAnAmavaktavyasthitibandhakasvAminAmaudhikasparzanApekSayA na sambhavati kAsucinmArgaNAsu saptAnAmavaktavya sthitibandhakAnAM sparzanA'dhikatarA, ata lAghavArthaM mArgaNAsthAneSvatidizannAha - "jahi havire" ityAdi, "jahi" ti 'yatra' yAsu mArgaNAsu "te" ti te'nantaroktAH saptAnAmavaktavyasthiterbandhakA bhavanti, "tAsu oghavva phusaNA siM" ti tAsu mArgaNAsu "siM" ti teSAM saptAnAmavaktavya sthitervandhakAnAM sparzanaughavat jJAtavyA iti zeSaH / tAdRzyo mArgaNAstu yA saptAnAmavaktavya sthitibandhaH satpadvAre sannabhihitastA vijJeyA iti || 641 || atha saptaprakRtInAM bhUyaskArAdivandhakakRtAM sparzanAM mArgaNAsthAneSvAhaNiraye sattamaNiraye ANatapahuDicaudeva suilAsu / bhUgArA gatiNhaM sattaNha cha phAsiA bhAgA // 642 // , (pre0 ) "Niraye sattamaNiraye" ityAdi, nirayagatyoghamArgaNAyAm, saptama bhUminirayamArgaNAbhede, AnatakalpaprabhRticaturdevagatisatkabhedeSu, zukralezyAmArgaNAyAM cetyarthaH / etAsu saptamArgaNAsu kimityAha - "bhUgArAigatinha "mityAdi, bandhakairityanuvartate, tata AyurvarjAnAM saptAnAM bhUyaskArAdikAnAM trayANAM bandhakaiH paD bhAgAH spRSTAH / ete bhAgAH pratyekaM caturdazarajjUccAyA ekarajjuvRttavistRtAyAstrasanADyAcaturdazabhAgapramANA boddhavyAH / kasmAt ? prakRtagranthAbhiprAyasya tathAtyAt / uktaM ca atraiva mUlaprakRtisthitibandhagranthe dvitIyAdhikAra sparzanAdvAre'saANa buccire iha je bhAgA bhAjiAa caudasahiM / tasanADIa lahijjau jaM NeyA tAvai appamANA te / / ' iti evaM ca sati prakRte sanAyAH SaT caturdazabhAgAH sparzanA prApteti / tadbhAvanA tu saMkSepata ucyate -- pratyantamuhUrtaM saMklezavizuddhayoH parAvartamAnatvAt prakRtabandhatrayaM pratyantamuhUrta bhAvyasti / kiJcAdhikRtabandhatrayasya svAmino'pi tattanmArgaNA gatAH sarve jIvAH santi, na punaravaktavyasthitibandhakavatkecanaiva / tathA ca sati prakRtabandhatrayaM kurvadbhirnAnAjI vairanantakAlamapekSya svaprAyogyaM sarvamutpAdakSetraM sarvaM mAraNasamudghAtakSetraM gamanAgamanakSetraM svasthAnakSetraM ca spRSTaM bhavati, atasteSAM sparzanA'pi yAsu mArgaNAtkRSTato yAvatI bhavati tAvatI sarvA'pyavApyate, tAzca narakagatisatkabhedadvaye mAraNAntikasamudghAtakRtasparzanA prAdhAnyena SaDjjavaH prApyata iti tathaivoktA, AnatadevAdi -
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0 zeSamArgaNAsu tvAnatakalpAdidevAnAM gamanAgamanakRtasparzanAprAdhAnyAt sA SaDbhAgapramANAbhihitA / eteSAM tattanmArgaNAbhedagatajIvAnAM mAraNasamudghAtAdiprayuktA yathoktasparzanA tu dvitIyAdhikArasparzanAdAravRttau vistarato vyutpAditA'smAbhiH, jijJAsunA tata eva jJAtavyA / evaM vakSyamANamArgaNAviSayakasparzanAvistaro'pi tata eva draSTavyaH, nAtra punarvakSyate granthavistarabhayAditi // 642 // yAsu mArgaNAsu prastutabandhakAnAM sparzanA lokAsaMkhyabhAgamAtrA tAH sNgRhyaahghmmaa-gevijjaai-viuvmiisaa-5'haardug-aveesu| mnnnnaann-sNym-smia-chea-prihaar-suhmesu||643|| logAsaMkhiyabhAgo hoi, biAiNirayesu hunti kmaa| egaM duve ya tiNNi ya cauro paNa phAsiA bhAgA // 644 // (pre0) "dhammAgavijjAi" ityAdi, tatra "dhammA" tti dharmAkhyaprathamapRthivInirayabhede, "gevijjAi" ti veyakAdisarvArthasiddhavimAnaparyanteSu caturdazadevagatibhedeSu, vaikriyamizrakAyayogA-''hArakakAyayogA--''hArakamizrakAyayogA-'pagatavedamArgaNAbhedeSu,tathA "maNaNANe"tyAdi, manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizaddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsvityevaM paJcaviMzatimArgaNAsu pratyekaM "logAsaMkhiyabhAgo" tti lokasyAsaMkhyeyabhAgaH "hoi" tti, spRSTo bhavati, saptAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakairityanuvartate / etAsu pratyekaM svasthAnamAraNasamudghAtAdinA prakAreNApyutkRSTasparzanA lokAsaMkhyeyabhAgamAtraiva labhyate, tasyAzca prakRte'pi yujyamAnatvAttathaivokteti / atha mArgaNAntareSvAha-"biAiNirayesu" ityAdinA, dvitIyAdizeSapaJcanarakabhedeSu kramAdeko dvau trayazcatvAraH paJca bhAgAH spaSTA bhavanti / cakAraH pAdapUtyai draSTavyaH, prAgvatsaptAnAM bhUyaskArAdibandhakairityasyAnuvRttizca draSTavyA / tathA sati dvitIyapRthivInirayabhede saptAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakaistrasanADIsatka ekazcaturdazabhAgaH spRSTaH, tRtIyapRthivInirayabhede prastutabandhakaidvau caturdazabhAgau spRSTI, caturthapRthivInirayabhede punastaistrayazcaturdazabhAgAH spRSTAH, paJcamapRthivInirayabhede tu catvArazcaturdazabhAgAH spRSTAH, SaSThapathivInirayabhede punaH prastutabandhakaiH paJca caturdazabhAgAH spRSTA bhavantIti / iyamekarajjvAdisparzanA pratyekaM mAraNAntikasamudghAtaprAdhAnyA boddhavyeti // 643-644 // athAnyatrAha bhAgA'tthi phAsiA Nava sur-iisaannNtdev-teuusu| viuve teraha, dese paNa, bAraha sAsaNe NeyA // 645 // (pre0) "bhAgA'tthi phAsiA" ityAdi, saptaprakRtIsatkabhUyaskArAdipratyekasthitibandhAnAM nirvatakaiH "bhAgA'tthi phAsiA"tti trasanADayAzcaturdazAMzAtmakA bhAgAH spaSTA bhavanti /
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnA bhUyaskArAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre sparzanAdvAram [ 495 kasyAM kasyAM mArgaNAyAM kiyantaH kiyanto bhAgA ityAha-"Nava suraIsANaMtadevateUsu" ti nava bhAgAH 'sure'-devagatyodhamArgaNAyAmizAnakalpAnteSu bhavanapatyAdiSu paJcaSvanyadevagatibhedeSu tejolezyAmArgaNAyAM cetyarthaH / bhavanapatyAdidevAnAmadhastRtIyapRthivIM yAvadgamanAgamanamapekSyordhvamISanprArabhArApathivIM yAvanmAraNasamudghAtena sparzanAcca prakRtasparzanA'pi rajjudvayamadholokasatkaM rajjusaptakaM cordhvalokasatkamitikRtvA nava rajjaba uktA / tejolezyAyAmapi sA bhavanapatyAdidevAnapekSyaiva boddhavyeti / "viuve teraha" ti vaikriyakAyayogamArgaNAyAM saptAnAM bhUyaskArAlpatarAvasthitasthitibandhakaistrasanADayAstrayodaza bhAgAH spRSTA bhavantItyarthaH / katham ? prakRtatrividhavandhasya sarvAvasthAyAM sambhavena mAraNAntikasamudghAtagatAn nairayikAnapekSyAtholokasatkaSajjusparzanAlAbhAd , ItpAgbhArApathivIM prAptAn mAraNasamudghAtagatabhavanapatyAdidevAnapekSyo lokasatkasaptarajjusparzanAlAbhAcca samuditAstrayodazarajjusparzanA'bhihiteti / "dese paNa" ti dezasaMyamamArgaNAyAM prakRtatrividhavandhakaiH pratyekaM trasanADyAH paJca caturdazabhAgAH spRSTA bhavantItyarthaH / kutaH ? tiryaglokAdaSTamakalpaprAptAnAM mAraNAntikasamudghAtagatAnAM dezaviratatirazcAM sparzanAmapekSyAdhikRtasparzanAyA lAbhAditi / "bAraha sAsaNe Neya" ti sAsAdanamArgaNAyAM tu prakRtabandhakaistrasanADayAH spaSTA bhAgA dvAdaza jJeyA ityarthaH / tatropralokasatkAH saptarajjusparzanezAnAntadevaiH samudghAtakRtA, adholokasatkA paJcarajjusparzanA tu mAraNasamudghAtena tiryaglokaprAptaiH SaSThapRthivInArakaiH kRtA, ete samudite satyau dvAdazarajjusparzanA bhavatIti // 645 // aTTha pharisiA bhAgA ses'hmaNtsur-tinnaannesu| ohi-pum-smm-khia-khyovs-muvsm-miisesu||646|| (pre0) "aTThapharisiA" ityAdi, prakRtasaptaprakRtisatkabhUyaskArAlpatarAvasthitasthitInAM pratyekaM bandhakaistrasanAcyA aSTau bhAgAH spRSTA ityarthaH / kAsu mArgaNAsvaSTau bhAgAH spaSTA ityAha"sesa'hamaaMtasure" tyAdi, IzAnakalpAntadevagatibhedeSu prastutabandhakasparzanAyAH kathitatvAt tairvinA ye zeSA aSTamakalpAntAH sanatkumArAdiSaDadevagatimArgaNAbhedAsteSu, mati-zratA-'vadhirUpeSu trijJAnabhedeSu tathA'vadhidarzana-padmalezyA-samyaktvodha-kSAyika-kSAyopazamiko pazamikasamyaktva-mizradRSTimArgaNAsvityevaM poDazamArgaNAsvityarthaH / tatra sanatkumArAdisahasrArakalpAntadevAnAM gamanAgamanakRtasparzanApekSayAdhikRtasparzanA labhyate / tadyathA-sanatkumArAdidevAnAmadhastRtIyAM pRthivIM yAvadgamanAd dve rajjU sparzanA'dholokasatkA, UrdhvamacyutakalpaM yAvadgamanAcca paDajjava UrdhvalokasatkA sparzanA prApyate, tadAnIM ca bhUyaskArAdiprastutatrividhabandhAnAM sambhavAt saivA'STabhAgakathanadvAreNa samuditA'bhihitA / enAmeva devAnAM gamanAgamanakRtASTarajjusparzanAmapekSya matijJAnAdimizradRSTimArgaNAparyantAsu zeSamArgaNAsvapi prastutasparzanA bhAvanIyeti // 646 // atha zeSamArgaNAsu prakRtabandhakasparzanAmAha
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsvAyuSo'lpatarA-'vaktavya0 sesAsu baMdhagehiM savvo hoejja phosio logo| bhUogArAINaM tiNhaM sattaNha kammANaM // 647 // (pre0) "sesAsu' ityAdi, uktazeSAsu tiryaggatyodhAdisaptottarazatamArgaNAsu bandhakaiH sarvo lokaH spaSTo bhavati / keSAM bandhakairityAha-"bhUogArAINa"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM bhayarakArAlpatarAvasthitasthitibandhalakSaNAnAM bhayaskArAdInAM trayANAM pratyekamityarthaH / tatra zeSamArgaNAnAmadheyAnyevam-paJca tiryaggatibhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, ekAnaviMzatirindriyamArgaNAbhedAH, dvicatvAriMzat pathivyAdikAyamArgaNAbhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dAriko-dArikamizra-kArmaNakAyayoga-strI-pu-napuMsakaveda-krodhAdicatuHkapAyamatyajJAnAdyajJAnatrayA-'saMyama-cakSudarzanA-'cakSudarzana-kRSNa-nIla-kApotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvasaMzya-'saMkhyA-''hAraka-'nAhArakamArgaNAbhedAzceti / tatra tiryaggatyAdyaudhikamArgaNAsu svasthAnajIvAnapekSyApi sarvalokasparzanA labhyate / kutaH ? tiryaggatyoghAdimArgaNAgatAnAM sUkSmaikendriyAdInAM svasthAnato'pi sarvalokavyApteH / anyAsu yAsu paJcendriyatiyaMgAdibhedarUpAsu nAsti sUkSmaikendriyAdInAM pravezastAsu punariNAntikasamudghAtenA'dhikRtasarvalokasparzanA labhyate / kutaH ? sUkSmetareSAmapi teSAM sUkSmaikendriyAditayotpattarapratiSedhAt / tataH kim ? tato mAraNasamudghAtena svotpattiprAyogyAni sUkSmaikendriyasatkotpAdasthAnAni prAptaH paJcendriyatiryagAdibhiH nAnAkAlamAzritya sarvalokaH spRSTo bhavatIti prakRte'pi sarva tthophsprshn| labhyate mAraNasamudghAtAdyavasthAyAmapi bhUyaskArAdivandhatrayapravRtteravirodhAditi // 647 // tadevaM darzitA''dezato'pi saptAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM sparzanA / athAvazeSANAmAyuSo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhakAnAM sparzanAM didarzayipurAha tiriye egidiya-paNakAya-Nigoesu svvsuhumesu| kAyu-raladuga-Napuma-caukasAya-duaNANa-ayatesu // 648 // aNayaNa-asuhatilesA-bhaviyara-micchA-'maNesu AhAre / savvo logo chihio doNhaM vi payANa Aussa // 649 // (pre0) "tiriye" ityAdi, prAgvat tiryaggatyoghe tathaikendriyaugha-pathivyAdipaJcakAyasatkaughabheda-nigodaughabhedepu, sarveSu sUkSmaikendriyAdyaSTAdazasUkSmajIvabhedeSu, kAyayogaudhau-dArikamizrakAyayoga-napusakaveda-catu:kapAya-matyajJAna-zratAjJAnA-saMyameSvacakSurdarzanA-'zubhakRSNAditrilezyAbhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjJiSvAhArimArgaNAyAM cetyevaM SaTcatvAriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu kimityAha-"savvo logo" ityAdi, AyuSaH "doNha vi payANa" ti prAgvadalpatarA
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuSo'lpatarasthitibandhAdi0] dvitIyAdhikAre sparzanAdvAram [ 497 'vaktavyasthitibandhalakSaNayordvayorapi padayoH "savvo logo chihio" ti bandhakaiH sarvo lokaH spRSTo bhavatItyarthaH / etAsu pratyekamoghavat sUkSmaikendriyAdInAmapi pravezAt , teSAM ca svasthAnato'pi sarvalokavyApitvAt prastutasparzanA'pi sarvalokaH prApyata iti // 648-649 / / atha mArgaNAntareSvAha-- dev-'ttumNtsur-dupnnidits-pnnmnnvynn-viuvesu| thii-pum-tinnaann-vibhNgo-hi-nnynn-teu-pmhaasu||650|| sammatta-khaia-veaga-sAsaNa-saNNIsu aTTha chippiia| (pre0) "devamaMtasare"tyAdi, devagatyodhamArgaNAbhede, bhavanapatyAdyaSTamasahasrArakalpAnteSvekAdazasvanyadevagatibhedeSu, tathA vizabdasya paJcendriyavasayoH pratyekaM yojanAdvayAkhyAnato vizeSapratipattezca "dupaNiMditase"tyanena paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriya-vasakAyogha-paryAptatrasakAyalakSaNAzcatvArobhedA gRhyante teSu,tathA paJcamanoyoga-paJcavacanayoga-vaikriyakAyayogeSu,strIveda-puruSaveda-matyAdivijJAna-vibhaGgajJAnA-'vadhidarzana-cakSurdarzana-tejolezyA-padmalezyAsu, samyaktvaugha--kSAyika-kSAyopazamikasamyaktva-sAsAdana-saMjJimArgaNAbhedeSvityevamekacatvAriMzanmArgaNAsu pratyekam 'aha chippIa' tti prakRtairAyuSo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhakaiH pratyekaM trasanADayA aSTau bhAgA aspRzyanta / etAsu pratyekaM prakRtasparzanA sahasrArAntadevAnAM gamanAgamanakRtA boddhavyA / sA ca prAga dvitIyAdhikArasparzanAdvAravRttau bhAvitA'pi lezataH pradayate,tadyathA-sahasrArakalpAntadevAH pUrvasvajanasnehenAdhastRtIyanarakapathivIM yAvad gacchanti, UrdhvamacyutakalpaM yAvatsvasAmarthyAdagacchanto'pi te'cyutakalpavAsibhirdevaiH svasthAneSu niyante / uktaM ca paJcasaMgrahe'sahasAraMtiyadevA nArayane heNa jaMti taiyabhuvaM / nijjati accuyaM jA accuadeveNa iyarasurA / / 31 // ' iti / evaM ca satyanantamatItakAlamAzritya bhinna bhinnamAgairdhAdho gamanAgamanaM kurvadbhiranantaiH sahasrArAntadevairaSTarajjupramANamuccamekarajjupramANavRttavistRtaM trasanADigataM kSetraM spRSTaM bhavati, tadAnIM ca tevAmAyurvandhasya sambhavenAnantaidervairAyuvandhasya kRtatvAdadhikRtasparzanA'pi tAvatyabhihitA / atra tiryaglokAt tRtIyAM pRthivIM yAvad rajjudvayam , UrdhvaM cAcyutakalpaM yAvad rajjuSaTkamityAdyatat sarva prAk sparzanAdvAravRttAvabhihitamiti tata eva draSTavyam , na punarucyate, / evaM mAraNasamudghAtenA''yurvandhakasparzanA nopapadyate,tadAnIM bhavacaramAntamuhUrte bhavAntarAbhimukhairAyurvandhasyAnirvartanAdityAdyapi tata evAvagantavyaM vistarArthineti // athAnyatrAha-- ANatapahuDisuresu caususukAa ya cha bhAgA // 651 // (0) "ANatapahutisuresu' ityAdi, Anata--prANatA-''raNA-'cyutakalparUpepvAnataprabhRtiSu caturyu devagatibhedeSu zuklalezyAmArgaNAyAM ca "cha bhAga" tti prAgvat prakRtairAyuSo dvividha
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 ] 9 baMdha vihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhUyaskArAdibandhakasparza nAyantra0 sthitibandhakairapi pratyekaM trasanAyAzcaturdazabhAgarUpAH SaTbhAgAH spRSTAH santIti gamyate, yadvA'spRzyantetyanuvartata iti / prAvadeva bhAvanIyaiSA, navaraM sahasrArakalpAntadevAnAmetrAdhastRtIyapRthivIM yAvadgamanamabhihitam, na punastaduparivartinAmapi teSAmAnatAdikalpacatuSkajAnAM surANAM jinajanmamahotsavAdinimittAnadhikRtyA'pi tiryaglokaM yAvadeva gamanAt / tathAca satyadholokasatkarajjudvayasparzanAyA asambhavaH, atastAvatIM sparzanAM vivarjya SaDjavaH sparzanA draSTavyeti // 651 // athaikayAssyA zeSamArgaNAsu prastutasparzanAM vyAkurvannAhadeNajagaM bAyarae giMdiyavAusavvabheesa | sesAsu asaMkhayamo bhAgo logassa chuhio titha // 652 // (pre0) desuNajagamityAdi, ogha - paryAptA'paryAptabhedabhinneSu sarveSu bAdaraikendriyabhedeSu, sarveSu bAdaravAyukAyabhedeSvityevaM paNmArgaNAsu pratyekaM praviSTavAdaraparyApta cAdarAparyAptAnyataravAyukAyikAnAM dezona lokapramANasvasthAnakSetrApekSayA prastutA'yuSo'vaktavyA'lpatarasthitibandhakAnAM sparzanASpi "desUNajagaM" tti dezonaM jagallabhyata iti / "sesAsu asaMkhayamo bhAgo" tti uktazeSAsu narakagatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsu tu prastutadvividhabandhakairlokasyA'saMkhyeyatama eko bhAgaH spRSTo'sti, lokA'saMkhyabhAgapramANA teSAM sparzaneti bhAvaH / katham ? iti ced, etAsvanyatamasyAmapi svasthAnato gamanAgamanato vA lokA'saMkhyabhAgAdadhikakSetra vyApinaH sUkSmaikendriyAdijIvarAzerapravezAditi / / 652 / / tadevaM pradarzitA zeSamArgaNAsthAneSvapyAyuSo'lpatarA 'vaktavya dvividha sthitibandhakAnAM sparzanA / tathA ca gataM navamaM sparzanAdvAram || kasyAH prakRteH AyurvarjasasamUlaprakRtInAm AyuSaH aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM sparzanApradarzakaM yantrakam bhUyaskArAdeH kasya bandhakAnAm kutra ? kiyatI sparzanA zroghataH, yatra san | sarvathA'nutkRSTasthitibandhatatra sarvamArgaNAsu ca kAnAM sparzanAvan lokA'saMkhyabhAgaH bhUyaskArA-'lpatarA-'vasthitAnAM pratyekam avaktavyasthitibandhasya alpatarA 'vaktavyasthitibandhayoH pratyekam | // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre navamaM sparzanAdvAraM samAptam // 22 "1 sarvathA'nutkRSTasthitibandhakavat |
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dazamaM kAladvAram // etarhi kramaprAptanAnAjIvAzrayakAladvArAvasaraH / tatraudhata Adezatazca mUlakarmasatkabhUyaskArAdisthitibandhasatpadAnAM jaghanyotkRSTabhedabhinnaM nAnAjIvAzrayaM kAlaM pratipipAdayiSurAdau tAvadoSataH pratipAdayannAha sabbaddhA tipayANaM bhagArAINa sattakammANaM / taha Aussa payANaM doNhaM kAlo muNeyabvo // 653 // (pre0) "savvaDA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptamUlakarmaNAM "tipayANaM bhUgArAINa" tti avaktavyasthitibandhakAlasyAnantaraM vakSyamANatayA taharjAnAM 'bhUyaskArAdInAM' bhUyaskArA-'lpatarA-'vasthitasthitibandhalakSaNAnAM trayANAM padAnAM taha Aussa payANaM doNha" ti tathA''yu:karmaNo'lpatarA-'vaktavyasthitibandhalakSaNayordvayorapi satpadayoH "kAlo" tti nAnAvandhakAzrayakAlaH, nirantaro bandhakasacakAla iti yAvat / "muNeyavvo" asya ca "savvaDA" iti pUrveNAnvayastataH soddhA jJAtavya ityarthaH / sugamazcAyam , eteSAM padAnAmekendriyAdyanantajIvasvAmikatvAditi / yadvA bhaGgavicayadvAre dhruvatvasAdhanAdeva gatArtha iti / / 653 / / uktazeSasya saptAnAmavaktavyasthitibandhasya nAnAjIvAzrayakAlamoghataH pratipipAdayiSuravizeSAllAghavArthaM mArgaNAsthAneSvapi samameva prAha sattaNha lahU samayo'vattavbassa paramo'tthi saMkhakhaNA / jahi atthi tassa baMdho tahi tassemeva viNNeyo // 654 // (pre0) "sattaNha' ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasya "lahU samayo" tti prakramAnnAnAjIvAzrayo 'laghuH'-jaghanyaH kAlaH samayo bhavati / "paramo'tthi saMkhakhaNA" ti sa eva saptAnAmavaktavyasthitibandhakAlaH 'paramaH'-utkRSTaH 'saMkhyakSaNAH' - saMkhyeyAH samayA bhavati / ____ atha lAghavArtha mArgaNAsthAneSvatidezadvAreNAha-"jahi atthi" ityAdi, "jahi"tti 'yatra' yAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu "atthi tassa baMdho" ti tasya saptAnyatamakarmaNo'vaktavyasya bandhaH 'NaratigadupaNiMdiyatasa-paNamaNavayaNe'tyAdinA satpadadvAre sannabhihitaH "tahi" ti 'tatra'-tAsu manuSyaughAdimArgaNAsu "tassemeva viSNeyo" ti tasyA'vaktavyasthitibandhasya prastutatvAnnAnAjIvAzrayo bandhakAla: 'evameva'-oghavadeva, jaghanyata ekasamayaH, utkRSTataH saMkhyeyAH samayAca vijJeyaH / katham ? iti ced , ekajIvAzritasyotkRSTasyApi kAlasya samayamAtratvAt , bandhakaparimANasyA'pyutkRSTataH saMkhyeyatvAcca /
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhUyaskArAdernAnAjIvAzrayakAlopapatti idamuktaM bhavati-oghato mArgaNAsthAneSu vA yatra kutracid yasyAH kasyA api prakRteryasya kamyApi bhUyaskArAdisthitibandhasya nirvatakA bhaGgavicayadvAre 'tiriye savvegidiye' ityAdi(598...)gAthAvRttau darzitanItyA dhruvaM prApyante, tatra mArgaNAdau tasyAH prakRtestasya bhayaskArAdisthitibandhasya nAnAjIvAzrayaH prastutakAlaH sarvAddhA prApyata iti tu sugamaH, ata evA'nantaramoghataH saptaprakRtInAM bhUyaskArAditrividhasthitibandhasyA''yuSo dvividhasatpadayozcAsau sarvAddhA kathitastiyaMggatyodhAdimArgaNAsthAneSu tathA vakSyate ca / sa ca tattayaskArAdibandhakAnAM dhruvatvasAdhanayaiva gatArtho boddhavyaH / yatra punaste bhayaskArAdibandhakA bhaGgavicayadvAroktanItyA dhruvaM na labhyante,kadAcitprApyante kadAcittu nApi prApyanta ityarthaH / eteSAM kAdAcitkasarvathA'bhAvalakSaNamantaraM bhavatIti yAvat / tatra tu tasya bhUyaskArAde nAjIvAzrayaH kAlo na sarvAddhA, kintu sAvadhika eva / sa ca tasya bhUyaskArAdebandhakaparimANamutkRSTapade saMkhyeyaM bhavatvasaMkhyeyaM vA tadApi jaghanyatastasya bhUyaskArAderekajIvAzrayajaghanyavandhakAlena tulya evaM prApyate, utkRSTatastvasau bandhakaparimANAdhanusAreNa pUrvoktanItyA yathAsambhava saMkhyeyasamayA-''valikA'saMkhyeyabhAgAdipramANaH sampadyate / tadyathA-yasya bhayaskArAdejIvitAsaMkhyeyabhAgamAtrasambhavinaH sthitibandhasyaikajIvAzraya utkRSTo'pi kAla eka yAdisaMkhyeyAH samayA eva, tadIyabandhakaparimANamapi saMkhyeyameva ca, tasya nAnAjIvAzrayaH prastutabandhakAlo'pyutkRSTataH saMkhyeyAH samayA evaM prApyate, kevalamayamekajIvAzrayotkRSTavandhakAlApekSayA saMkhyeyaguNo bhavati / yadi ca tasya bandhakaparimANamasaMkhyeyaM bhavati tadA tvasau nAnAjIvAzraya utkRSTakAlaH kAmaNakAyayogamAgeNoktasaptakamasatkokRSTasthitivandhanAnAjIvAzrayotkRSTa kAlavadAvalikA'saMkhyabhAgapramANaH prApyate, ata evaughato mArgaNAsthAneSu cA''yurvarjasaptamUlaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasyAsAvutkRSTakAlaH saMkhyeyAH samayA abhihitaH, anantaram'jAsaM havejja saMkhA tAsuM saMkhasamayA bhave jeho| jAsu asaMkhA tAsu AvalizrAe asaMkhaMso' / / 656 / / ityanena paryAptamanuSyAdisaMkhyeyavandhakaparimANAsu mArgaNAsu Ayurvaja saptAnAM bhUyaskArAdeH prastutakAla utkRSTataH saMkhyeyA samayAH, narakagatyoghAdyasaMkhyavandhakaparimANAsu vAlikA'saMkhyeyabhAgapramANo'bhidhAsyate ca / yasya punastAdRzasya jIvitAsaMkhyeyabhAgamAtrasambhavinaH sthitivandhavizeSasyaikajIvAzrayotkRSTakAlo'ntamuhUrtapramANatvAdasaMkhyeyAH samayAstasya tu bandhakaparimANasya saMkhyeyatve tadIyanAnAjIvAzrayotkRSTakAlo'ntamuhUrtameva labhyate, kevalamantamuhUrtamidamekajIvAzrayavandhakAlA'pekSayA saMkhyeyaguNaM bhavati / yadi ca tAdRzasyaikajIvamAzrityotkRSTato'saMkhyevasAmayikasya sthitibandhavizeSasya bandhakaparimANaM saMkhyeyaM tadA tu tadIpanAnAjIpAzraya utkRSTaH kAlaH palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANaH sampadyate, ata eva 'jahi baMdhagA asthi saMkhA tahi tassa bhave gurU muhuttaMto / sesAsu asaMkhayamo bhAgo paliovamassa bhave' // 663 / / ityanenAyuSo'lpatarasthitibandhasya nAnAjIvAzrayamutkRSTaM kAlaM paryAptamanuSyAdisaMkhyeyabandhakaparimANAsvantamuhUrtamabhidhAya narakagatyoghAdyasaMkhyeya
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdi0] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram [ 501 bandhakaparimANAsu tyasau palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANo'bhidhAsyate / jIvanabahukAlasambhavinaH saptAnAmavasthitasthitibandhasya prastutakAlastUtkRSTato yatra taddhandhakanAmadhruvatvaM pratipAditaM tatrA'paryAptamanuSyAdisAntaramArgaNAsvanutkRSTasthitibandhakAnA utkRSTakAlavannAnAjIvAzrayamArgaNotkRSTAvasthAnakAlapramANaH prApyate / etacca sarvamarthato dvitIyAdhikAranAnAjIvAzrayakAladvAre utkRSTAdisthitibandhAnAM nAnAjIvAzrayakAlasyopapAdanena gatArthameva, evamapyalpamedhasAM sukhopapattaye lezataH pradarzitam, evamevottaratrA'pi yathAyathaM vibhAvanIyamiti // 654 // tadevamabhihita oghatassarvakarmaNAM bhUyaskArAdisarvasthitibandhasatpadAnAM tathA''dezato mArgaNAsthAneSu saptAnAmavaktavyasthitivandhasatpadasya ca nAnAvandhakAzrayaH kAlo jaghanyata utkRSTatazca / etarhi saptakarmaNAM zeSabhUyaskArAdisthitibandhasatpadAnAM taM pradidarzayipurgAthApaJcakamAha-- bhUgAra-'ppayarANaM jAsuNiyamA'tthi baMdhagA taasu| savvaddhA kAlo siM sesAsu bhave lahU samayo // 655 // jAsuhavejja saMkhA tAsu saMkhasamayA bhave jeho| jAsu asaMkhA tAsuAvaliAe asNkhNso||656|| asamattaNare vikiyamIsa-uvasamesu sAsaNe miise| pallAsaMkhiyabhAgo avaTThiassa havae jettttho||657|| Neyo bhinnamuhuttaM AhAraduge avea-suhumesu| chae havejja ayarA paNNAsA lkkhkoddiio||658|| parihAravisuddhIe desUNA doNNi pubbkoddiio| eAsu lahU samayo havejja sesAsu savvaddhA // 659 // (pre0) "bhUgArappayarANa" mityAdi, "sattaNha" tti anantaragAthAto'nuvartate, tata AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "bhUgArappayarANa" ti bhayaskArA'lpataralakSaNayordvayoH sthitibandhasatpadayoH "jAsuNiyamA'sthi baMdhagA" tti bhaGgavicayadvAre 'tiriye savvegidiye' ityAdigAthA-(598-601) paJcake yAsu tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsu prastutabandhakA niyamA uktAH, prastutasthitibandhakapadaM dhruvaM darzitamiti bhAvaH / "tAsu savvaDA kAlo siM" ti tAsu tiryaggatyodha-sarvaikendriyabheda-vanaspatikAyaugha-sarvasAdhAraNavanaspatikAyabheda-pRthivyAyogha-tatparyAptA-'paryAptabhedabhinnazeSadvAdazasUkSmabheda-pRthivyaptejovAyukAyaugha-bAdarapRthivyaptejovAyukAyA--'paryAptavAdarapRthivyaptejo. kAya--pratyekavanaspatikAyaugha--tadaparyApta-kAyayogaughau-dArika-tanmizra-kArmaNakAya
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavahANe mUlapa DiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdi 0 yoga-napuMsakaveda-krodhAdikaSAya catuSka-matyajJAna - zrutAjJAnA-saMyamA'cakSurdarzana- kRSNa-nIla- kApotalezyA-bhavyA-bhavya-mithyAtvA'saMjJayA''hArakA 'nAhArakarUpAsu catuHSaSTimArgaNAsu 'siM' ti tayobhUyaskArA - 'lpataralakSaNayordvayoH sthitibandhasatpadayornAnAbandhakAzrayaH kAlaH sarvAddhA bhavati / ayaM hi sarvAddhakAlo'nantaroktanItyA dhruvadabhAvanayaiva vyAkhyAtArtho na punarvyAkhyAyata iti / 502 ] "sesAsu bhave lahU samayo" ti tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNA apahAya zeSAsu narakagatyoghAdiSaDabhyadhikazatamArgaNAsu prastutasaptakarmasatkabhUyaskArA- 'nyatarasthitibandhasatpadayornAnAbandhakAzrayo 'laghu:'- jaghanyaH kAlaH samayo bhavet / sugamaH, zeSanirayagatyoghAdimArgaNAsu prastuta padadvayasyAdhruvatvena sAvadhikastannAnAjIvAzrayo jaghanyaH kAlo'pyuktanItyaikajIvAzrayajaghanyabandhakAlavatsamayamAtro labhyata iti / athotkRSTata Aha-'"jAsu N havejja" ityAdi, yAsu mArgaNAsu tAsAM saptamUlaprakRtInAM bhUyaskArasyA'lpatarasya vA sthitibandhasya nirvartakaparimANaM saMkhyevamuktaM tAsu paryAptamanuSya mAnuSyAdidvAdazamArgaNAsu tasya bhUyaskArAdisthitibandhasya nAnAjIvAzrayaH " jeDo" tti utkRSTakAlaH saMkhyethAH samayA bhavediti / yAsu punarnirayagatyoghAdicaturnavatimArgaNAsu tadbandhakaparimANamasaMkhyeyaM tAmu tasya bhUyaskArAdisthitibandhasya nAnAjIvAzraya utkRSTakAlo'saMkhyeyAH samayA bhavedityetadeva darzayannAha - "jAsu asaMkhA tAsu AvaliAe asaMkhaMso" iti, gatArtham / paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNAstvimAH - paryAptamanuSya - mAnuSI savArthasiddha vimAnadevagatibhedA''hAraka-tanmizrakAyayogA- 'pagataveda-manaH paryavajJAna-saMyamaugha- sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika-sUkSmasamparAya saMyamAH / nirayagatyoghAdayastvimA: - aSTau nirayagatibhedAH, catvAraH paJcendriya tiryagbhedAH, manuSyaudha-tadaparyAptabhedau, sarvArthasiddhavimAna bhedavarjA ekonatriMzadevagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptapRthivyaptejotrAyu-paryAptapratyeka vanaspatikAyalakSaNAH paJca bhedAH, trayastramakAyabhedAH sarve manovacoyogabhedAH, te ca daza, vaikriya-vaikriyamizrakAyayogI, strI-puvedI, mati-zra -zrutA'vadhijJAnAni, vibhaGgajJAnam, dezasaMyamaH, cakSurdarzanA-'vadhidarzane, zubhalezyAtrayam, samyaktvaugha- kSAyika- kSAyopazamikau-pazamika-sAsAdana samyagmithyAtvAni saMjJimArgaNAbhedazceti / athA'vasthitasthitibandhasya prastutakAlamAha - " asamattaNare" ityAdi, aparyAptamanuSyavaikriyamizrau-pazamikasamyaktva - sAsAdana samyagmithyAtvalakSaNAsa paJcamArgaNAsvA''yurvarja saptaprakRtInAmavasthitasthitibandhasya prastuto nAnAjIvAzrayaH kAlaH "jeDo" tti utkRSTaH palyopamasyA'saMkhyeyabhAgapramANoH bhavet / AhAraka- tanmizrakAyayogayorapagataveda-sUkSmasamparAya saMyamayozcetyevaM catasRSu mArgaNA tvasAvutkRSTakAla: 'bhinnamuhUrtam' antarmuhUrta jJeyaH / "e" tti chedopasthApana
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyuHkarmaNo'lpatarAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre kAladvAram [ 503 saMyamamArgaNAsthAne punarasau paJcAzallakSakoTya: 'atarAH' - sAgaropamANi bhavet / parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsthAne tu "desUNA doNi puvvakoDIo" tti dezonapUrvakoTidvayaM bhavati / tadevamaparyAptamanuSyAdyekAdazasAntaramArgaNAsu tattanmArgaNAyA nAnAjIvAzrayotkRSTAvasthAnakAlAdhInaH saptAnAmavasthitasthitibandhasya nAnAjIvAzrayotkRSTakAlaH palyopamAsaMkhyeyabhAgAdipramANo darzitaH / sa ca saptAnAmanutkRSTasthiternAnAvandhakAzra yotkRSTa kAlavadeva sAdhanIyaH saptAnAmanutkRSTa sthitibandhavadavasthita sthitibandhasyA'pi jIvitabahukAlabhAvitvAditi / "eAsu lahU samayo" ti etAsvanantarAbhihitA'paryApta manuSyAdyekAdazamArgaNAsu pratyekaM saptAnAmavasthitasthitibandhasya nAnAjIvA - zrayo 'lahU' tti jaghanyakAlaH samayo bhavet, ayaM tveka jIvAzrayajaghanyakAlasya tathAtvAtprAgvatsAdhyaH / "havvejja sesAsu savvaDA" ti uktaikAdazamArgaNA apahAya zeSAsu nirayagatyodhAdye konaSaSTayabhyadhikazatamArgaNAsu tu prastutaH saptAnAmavasthitasthitibandhasya nAnAjIvAzrayaH kAlaH sarvAddhA bhavet / ayamapyanutkRSTasthitibandhanAnAjIvAzrayakAlavadeva sAdhyaH, yadvA bhaGgavicayadvAre tadbandhakAnAM dhruvatvasAdhanAdeva sAdhito boddhavya iti // 655-659 / / tadevaM pratipAditaH saptakarmaNAM bhUyaskArAdisthitibandhakAlo'pi sarvamArgaNAsthAneSu / idAnImuktazeSasyA''yuHkarmaNo'lpatarA - 'vaktavyasthitibandhakAnAM taM vyAcikISu rAryAcatuSTayamAha - jahi baMdhagA'tthi NiyamA bAsaDIa dupayANa''ussa tahiM / savvaddhA sesAsu samayo'vattavvagassa lahU // 660 // jahi baMdhagA'pi saMkhA tahi se saMkhasamayA gurU yo / sesAsu viSNeyo AvaliAe asaMkhaMso // 661 // paNa maNavayesu vive AhAraduge jahaNNago yo / appayarassa khaNo'NNaha bhinnamuhuttaM muNeyavva // 662 // jahi baMdhagA'tthi saMkhA tahi tassa bhave gurU muhuttto / sesAsu asaMkhayamo bhAgo paliovamassa bhave // 663 // (pre0 ) " jahi baMdhagA" ityAdi, tatra "jahi" ityasyA'nvayaH 'bAsaDIa' ityanena, tato yatra dviSaSTimArgaNAsu "baMdhagA'tthi niyama" ti asya ca 'dupayANa''ussa' iti pareNAvayastata AyuSo'vasthitA 'vaktavyasthitibandhalakSaNayordvayoH 'padayoH' satpadayorbandhakAH' - nirvartakA niyamAtsanti-sarvadA labhyante, padadvayamapi pUrvaM bhaGgavicayadvAre 'tiraye savvegiMdiye 'tyAdi-(604605 -606) gAthAtraye dhruvamabhihitamiti bhAvaH / " tahiM savvaDA" ti tatra tiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAsu tayordvayoH padayorbandhakAnAM kAlaH sarvAddhA bhavatItyarthaH / gatArthaH / uktadviSaSTi I
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 ] - baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyuSo'lpatarasthitibandhAdi0 mArgaNAvarjAsu zeSanirayagatyodhAdimArgaNAsu prastutakAlo'sarvAddhetyatastaM jaghanyAdibhedenAha"sesAsu" ityAdinA, uktazeSAsvekottarazatamArgaNAsu "avattavvassa samayo hasso" tti AyuSo'vaktavyasthitibandhasya nirvartakAnAM 'hrasvaH'-nirantarajaghanyakAlaH 'samayaH'-samayamAtro bhavati / ayamapi sugamaH, ekajIvAzrayasya tasya jaghanyataH samayamAtratvenA'trApi tathaiva smbhvaat| athotkRSTakAlapratipAdanAya lAghavArthaM vyAptirevAha-"jahi" ityAdi, yatra mArgaNAsthAneSu prastutA'vaktavyasthitibandhasya "baMdhagA'sthi saMkhA" ti 'bandhakAH'-nirvartakAH prAka parimANadvAre 'pajjamaNusa-maNusIsu'ityAdinA (628-629)gAthAdvaye saMkhyeyAH pratipAditAH santi, "tahi" tti 'tatra'-paryAptamanuSya---mAnuSyA-natakalpAdisarvArthasiddhavimAnAntASTAdazadevagatibhedA-''hArakatanmizrakAyayoga-manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyama-zuklalezyAkSAyikasamyaktvalakSaNAsvekonatriMzanmArgaNAsu "se saMkhasamayA gurU Neyo" ti tasyA''yupo'vaktavyasya prastutatvAnnirantaro bandhakasattvakAlo nAnAjIvAzrayavandhakAlo vA 'guru:'-utkRSTaH saMkhyeyAH samayA jnyeyH| sugamaH, bandhakaparimANasyotkRSTataH saMkhyeyatvAdekajIvAzrayotkRSTakAlasyA'pi samayatayA saMkhyeyasamayamAtratvAccetyevaMprakAreNopapAdanIyeti / / "sesAsu" ti tiryaggatyoghAdyA dviSaSTimArgaNAH paryAptamanuSyAcA ekonatriMzanmArgaNAzca vihAya yA zeSAH, yAsu prastutapadaM sadbhUtaM tA vaikriyamizrakAyayogAdivarjA nirayagatyoghAdidvisaptatimArgaNAstAsu zeSamArgaNAsu prastuta AyuSo'vaktavyasthitibandhakAnAmutkRSTo nirantarakAla: "viNNeyo AvaliAe asaMkhaMso" tti ekasyA AvalikAyA asaMkhyeyatame bhAge yAvantassamayAstAvAn vijJeyaH / ayamapi prAgivaikajIvAzrayotkRSTakAlasya saMkhyeyasamayamAtratvAdityAdinA sAdhya iti / ___ athA''yuSo'lpatarasthitibandhakAnAM dvividho'pi kAlastiryaggatyoghAdidvipaSTimArgaNAsu pratiSiddhaH, atastacchepAsvasau jaghanyotkRSTabhedenAha- "paNamaNe" tyAdi, paJcamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda-vaikriyakAyayogA-''hAraka-tanmizrakAyayogalakSaNAsu trayodazamArgaNAsu "jahaNNago yo appayarassa khaNo" tti AyuSo'lpatarasthitibandhasya jaghanya eva jaghanyakaH sa ca prastutatvAnnAnAjIvAzrayakAlaH 'kSaNaH'-samayo bhavet / sugamaH, Ayurvandhe pravartamAne'pi prastutamArgaNAnAM mArgaNAntaratayA parAvartanasya zakyatvenaikajIvAzrayakAlavannAnAjIvAzrayo'pyayaM samayamAtraH sampadyate / na caivaM tarhi krodhakaSAyAdimArgaNAnAmapi tathAtvena tAH krodhakaSAyAdimArgaNA apyatra kathaM na saMgRhItA ityArekaNIyam / krodhakapAyAdimArgaNAsu tathaiva kAyayogAdimArgaNAsu tiryakpaJcendriyAdijIvarAzyapekSayA samayamAtrasya prastutakAlasya sambhave'pi tatrA'nantAnAmekendriyajIvAnAmapi pravezena teSu cAnyAnyajIvAnAM prastutabandhakatayA nairantaryeNa lAbhena prastutabandhakAnAM dhruvatvasya pratipAditatvAditi / "paNaha"tti prastutasyAyuSo'lpatarasthitibandhasya nAnAjIvAzrayojaghanyakAlaH
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnAjIvAzrayaka layantra0 ] bhUyaskArAdhiTAre kAladvAram [ 505 'anyatra'-uktAnyatra,tiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAstathA manoyogAditrayodazamArgaNA vihAya zeSAsu nirygtyoghaadyssttaashiitimaargnnaasvityrthH| "bhinnamuhunnaM muNeyavvo"tti 'bhinnamuhUrta'-antarmuhUrta jJAtavyaH / sugamaH, etAsu zeSamArgaNAsvekajIpAzrayasyA'pi prastutasyAyuSo'vasthitasthitibandhajaghanyakAlasyAntamuhUrtatvAditi / athotkRSTakAlaM pradidarzayiSuH prAgiva vyAptyA''ha-"jahi" ityAdi, yatra paryAptamanuSyAdimArgaNAsvAyuSo'lpatarasthitibandhasya "baMdhagA'sthi saMkhA" tti bandhakaparimANaM prAkparimANadvAre pajjamaNusa-maNusIsu' mityAdinA saMkhyeyaM pratipAditaM "tahi" ti 'tatra'-tAsu paryAptamanuSyAghekonatriMzanmArgaNAsu pratyekam "tassa bhaghe gurU muhuttaMto" ti tasyA'lpatarasthitibandhasya 'guru'-utkRSTaH kAlaH 'muhUrtAntaH' -antamuhUrta bhavet / gatArthaH / "sesAsu" tti tiryaggatthoghAdidviSaSTimArgaNAstathA'paryAptamanuSyAyakonatriMzanmArgaNA apahAya zeSAsa nirayagatthoghAdidvisaptatimArgaNAsu 'asaMkhayamo bhAgo paliovamassa bhave" ti sagamaH, ekajIvAzrayasyotkRSTakAlasyA'ntamuhUrtatvAdinA prakAreNa prAgiyopapAdanIya iti // 660-663 / / tadevaM bhaNita AyuHkarmaNo'lpatarA'vaktavyadvividhasthitivandhayorapi jaghanyotkRSTabhedabhinno nAnAjIvAzrayaH kAlaH sarvamArgaNAsthAneSu / tasmi~zca bhaNite gataM nAnAjIvAzrayaM kAladvAramiti / aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM nAnAjIvAzrakAlapradarzakayantrakam zrAyurvarjasaptamUlaprakRtInAm / kutra ? bhUyaskArA-'lpatara0 avasthita0 | abaktavya0| avaktavya asaMkhyajIvarAzikAsu sAntaramArgaraNAsu kAlavat saMkhyeyAHsamayA saMkhyeyajIvarAzikAsu sAntaramArgaNAsu aoghato'saMkhyaloka-tadadhikajIva sarvAddhA rAzikAsu mArgaNAsu ca uparyuktavarjAsvasaMkhyajIvarAzi- jagha0 samayaH / utkR. prAvalikA'saMkhyakAsu nirantaramArgaraNAsu saMkhyeyajIvarAzikAsU nirantara- | mAyuSaH alpatara0 jaghasamayaH / utkR0 anutkRSTa jagha- smyH|| pAvalikA'saMkhya- sthitibandhaka- utkRSTa0 bhAgaH / jagha0 samayaH / utkR0 saMkhyayAH samayAH / sarvAddhA sarvathA nAnAjIvAzrayajaghanyasthitibandhakAlavat , kevlN-mtyaaditrijnyaanaa-'vdhidrshn-smyktvaughkssaayopshaamiksmyktvessvaavlikaa'sNkhybhaagH| sarvathA nAnAMjIvAzrayA'jaghanyasthitibandhakAlavat / bhaagH| jagha0 samayaH / utkR0 saMkhyeyAH smyaaH| mArgaraNAsu // iti zrIvandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre dazamaM nAnAjIvAzrayaM kAladvAraM smaaptm|
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ // athaikAdazamantaradvAram // prAptaM nAnAjIvAzrayamekAdazamantaradvAram / atra tu mUlakarmaNAM bhUyaskArAdisthitibandhasatpadAnAM nAnAjIvAzritaM jaghanyotkRSTabhedabhinnamantaraM prarUpaNIyam / tatraughatastAvadyeSAM tanna bhavati teSAM tatpratiSedhayannAha - bhUogArAINaM tinhaM sattaNha aMtaraM Natthi / emeva jANivvaM dohaM vi payANa Aussa ||664 // , (pre0) "bhUogArAINa" mityAdi, "sattaNha" tti AyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM "bhUogArAINaM tihaM" ti avaktavyasthitibandhAntarasyA'nantaragAthAyAM pratipAdanIyatvAdavaktavyasthitibandhavarjAnAM'bhUyaskArAdInAM'- bhUyaskArA- 'lpatarA -'vasthitasthitibandhalakSaNAnAM trayANAM "aMtaraM Natthi " ti nAnAjIvAzrayamantaraM 'nAsti' na bhavati / idaM hi bhaGgavicayadvAre prastutabhUyaskArAdibandhakAnAM dhruvatvapratipAdanAt kAladvAre nAnAjIvAzrayakAlasya sarvAdvAyAH pratipAdanAdvA gatArthameveti nAtra punaH prapaJcyata iti / itthamuttaratrA'pi bhUskArAdivandhakAnAmantara pratiSedhastattadbandhakAnAM dhruvatvAdisAdhanenaiva sAdhito draSTavya iti / athA'yuSo'vaktavyA-'lpatarasthitibandhapadadvayasya bandhakAnAM vatvasya sarvAddhAyA vA pratipAditatvena tasyA'pi prastutAntaraM naiva bhavatIti tadapi pratisiSedhayiSuratidezenAha - "emeva ityAdi, yathA saptAnAM bhUyaskArAdisthitibandhAtrayasya prastutAntaraM na bhavati tathA''yuSo'vaktavyA'vasthitasthitibandhalakSaNayordvayorapi satpadayostanna bhavatItyakSarArthaH / bhAvArtho'pi kathita eveti || 664 || uktazeSasya saptAnAmavaktavya sthitivanvasya nAnAjIvAzrayAntarasya sadbhAvAttajjaghanyotkRSTabhedato darzayan lAghavArthaM mAgaNAsthAneSvatidizazvAha sattaNhaM kammANaM lahU' avattavvagassa samayo'tthi / vAsapuhuttaM je jahi sa bhave tassa tahi evaM // 665 // (pre0) "santaNha' mityAdi, AyurverjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "lahu avattavvagassa samayo'tthi" tti avaktavya eva avaktavyakastasyA'vaktavyakasthitibandhasya 'laghu' - jaghanyaM nAnAjIvAzrayamantaraM samayo'sti / "vAsapuhuttaM jeTTha" ti tasyaivAvaktavyasthitibandhasya 'jyeSTham ' - utkRSTamantaraM varSapRthaktvaM bhavati / katham ? iti ced, avaktavyasthitibandhasvAminAmupazamAddhA bhavakSayeNa vA pratipatatAmanyAnyopazamakAnAM samayAntareNA'vaktavya sthitibandhakatayA lAbhasambhavAt, upazamakAnAmutkRSTAntarasya varSapRthaktvatayA tadadhInasyotkRSTAntarasya tathA lAbhAcceti /
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgaNAstrAyurvajAnAM bhUyaskArAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre'ntaradvAram [ 507 "jahi sa bhave tassa tahi evaM" ti AdezataH 'yatra' yAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu sa saptAnAmavaktavya sthitibandho 'bhavet ' -patpadadvAre san pratipAditaH " tahi" tti 'tatra' vAsu manuSyaudha-paryAptamanuSya-mAnuSI-paJcendriyaudha-tatparyApta-saudha-tatparyApta-sarvamanovacoyoga-kAyayogaughau-dArikakAyayogA-'pagataveda-mati zrutA'vadhi-manaH paryavajJAna-saMyamaugha-cakSu-racakSu-ravadhidarzana-zuklalezyAbhavya-samyaktvauSa-kSAyikA-pazamikasamyaktva-saMzyA''hArakamArgaNAsvAyurvarjasaptAnAM lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNazca "evaM" ti oghavad, avaktavyasthitibandhasya jaghanyamantaraM samayaH, utkRSTaM varSa pRthaktvaM cetyarthaH / jaghanyotkRSTadvividhamapi prastutAntaraM sugamam manuSyaughAdimArgaNAsthAneSvapyoghavadupazAntAdvAkSayAdinA pratipatatAmevA'vaktavya sthitibandhasvAmitvAditi || 665 / / tadevamoghataH saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhasyaiva nAnAjIvAzrayAntarasya sambhavAddarzitaM tat, lAghavArthamatidezenAdezato'pi ca / sAmpratamuktazeSapadAnAM tadAdezato didarzayipurAryApaJcakamAhasataha jAsu kAlo bhUgArAINa tinha savvaddhA / No tAsu aMtaraM siM sesAsu bhave lahUM samayo // 666 // pallAsaMkhiyabhAgo apajjaNara - mIsa sAsaNesu guru / aramIsajoge boddhavvaM bAraha muhuttA ||667 // AhAraduge NeyaM vAsapuhutaM avea- suhumesu / bhUogArassa varisapuhuttamiyarANa chammAsA // 668 // bhUgArAINaM tihaM jalahINa koDikoDIo / aTThArasa viSNeyaM parihAravisuddhi-cheesa // 669 // satta divasA uvasame tipayANa'tthi dupayANa sesAsu / bhinnamuhuttaM savvaha Aussa aguruThiivva dupayANaM ||670 // (pre0) "sattaNhe" tyAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM yAsu tiryaggatyoghAdimArgaNA " kAlo bhUgArAINa tinha savvADA" tti zeSANAM bhUyaskArA - 'lpatarA - 'vasthitasthitibandhalakSaNAnAM trayANAM padAnAM "kAlo" nAnAjIvAzrayaH kAlo'nantaradvAre sarvAddhA pratipAdita ityrthH| "No tAsu aMtaraM siM" ti tAsu tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsu "siM" ti bhUyaskArA - 'lpataralakSaNayordvayoH sthitibandhayoH, tathA'paryAptamanuSyAdisAntaramArgaNAvarjAsu nirayagatyoghAdyekonaSaSTyabhyadhikazatamArgaNAsvavasthitasthitibandhasya nAnAjIvAzrayamantaraM na bhavatItyarthaH / nAnAjIvAzrayakAladvAre'mISAM padAnAM sarvAddhopapAdanenaiva gatArthamidamiti / uktazeSamArgaNAsu padatrayasyA'pi prastutAntarasya sambhavAttajjaghanyAdibhedenAha - "sesAsu" ityAdi, "si" mitipadamatrA'pi
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdisthiti0 sambadhyate, tata uktazeSAsu nirayagatyoghAdiSaDuttarazatamArgaNAsu "siM" ti saptAnAM bhUyaskArA'lpatarasthitibandhalakSaNayordayoH padayostathA'paryAptamanuSyAyekAdazamArgaNAsvavasthitabandhasya"bhave lahu samayo" ti 'laghu-jaghanyaM nAnAjIvAzrayamantaraM samayo bhavet / sagamam / etadevotkRSTataH prAha--"pallAsaMkhiyabhAgo" ityAdi, 'bhagArAINa tiNha' ityetAvatpUrvagAthAto'nuvartate, tato bhUyaskArAditrivivasthitibandhasya pratyekamaparyAptamanuSya-samyagmithyAtva-sAsvAdanalakSaNamArgaNAtraye "guru" ti nAnAjIvAzrayamutkRSTamantaraM palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANaM bhavati / vaikriyamizrakAyayogamArgaNAsthAne tu tat 'boDavvaM bArasa muhuttA" ti dvAdazamuhUrtA boddhavyam / "AhAra duge" tti AhAraka-tanmizrakAgayogamArgaNAdvayalakSaNa AhArakadvika punastadbhayaskArAditrividhasthitibandhAnAM nAnAjIvAzrayamutkRSTamantaraM "NeyaM vAsapuhattaM" ti varSapRthaktvaM jJeyaM bhavati / apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayostu "bhUogArassa varisapuhutaM" ti saptAnAM prakRtInAM bhayaskAralakSaNasyaikavidhasthitibandhasya prastutotkRSTAntaraM varSapathaktvaM jJeyam , na valpatarA-'vasthitalakSaNayoH sthitibandhayorapIti bhAvaH / tarhi tayoH kiyadbhavatItyAha--"iyarANa chammAsA" ti avaktavyAntarasya pUrvamatidiSTatvAd , bhayaskArAntarasyAnupadamevA'bhihitatvAccA'vaktavya-bhUyaskAretarayoralpatarA-'vasthitasthitibandhayo pratyekaM paNmAsA bhavati, na punabhU yaskArAntaravadvarSapRthaktvam , mArgaNAdvaye'pyupazamakAnAmeva bhUpaskArasthitibandhasvAmitvAt , teSAM cAritramohopazamakAnAmutkRSTAntarasya varSapathaktvAcca / uktazca jIvasamAse-'vAsapuhuttamuvasAmaesu' iti / zeSapadadvayasya tu na kevalA upazamakA eva svAminaH, kintu kSapakA api, kSapakANAM tUtkRpTAntaraM paNmAsA eva / uktaJcaitadapi jIvasamAse-khabagesu chammAsA' iti / itthaM ca tadadhInaM prastutAntaramapi paNmAsA eva bhavatIti tathaiva darzayannAha-"iyarANa chammAsA" iti / gatArtham , kevalam "iyarANa" ti uktatarathoralpatarA-'vasthitasthitibandhalakSagayoyoH padayoriti / "bhUogArAiNa"mityAdi,parihAravizuddhikasaMyame chedopasthApanasaMyame cetyevaM mArgaNAdvaye'vaktavyasyA'satpadatvAccheSANAM bhUyaskArAdInAM trayANAmapi sthitibandhasatpadAnAM prastutanAnAjIvAzrayotkRSTAntaraM "jalahINa koDikoDIo" ti 'jaladhInAM -sAgaropamANAM koTikoTayo'STAdaza vijnyeymiti| "satta divasA uvasameM" ti sapta 'divasAH'-vAsarA aupazamikasamyaktvamArgaNAyAM "tipayANa" tti abaktavyasthitibandhaprastutAntarasya 'jahi sa bhave tassa tahiM evaM' (gAthA-665) ityanenAtidiyatvAccheSANAM bhUyaskArAdInAM trividhasthitivandhapadAnAmityarthaH / etAsvaparyAptamanuSyAyekAdazasAntaramArgaNAmu prastutAntaraM sarvathA dvitIyAdhikAranAnAjIvAzrayAntaradvAroktajJAnAvaraNAdyanutkRSTasthitivandhotkRSTAntaravat tattadaparyAptamanuSyAdimArgaNAnAmutkRSTAntarasya palyopamA'saMkhyeyabhAgAdipramANatvAtsAdhyam / yaH punarapagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayo yaskArotkRSTAntaraviSaye vizeSaH, sa tUpazamakAnAmeva tadvandhakatvAtsAdhita eveti /
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAstrAyuSo'lpatarasthitibandhAdi0 ] bhUyaskArAdhikAre'ntaradvAram 1 "dupayANa sesAsu bhinnamuhuttaM" ti bhUyaskArA'lpataralakSaNadvividhasthitibandhasatpadayoH prastutAntarasyAsaMkhyaloka-tadadhikavandhakaparimANAsu tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsu pratiSiddhatvAt tAstiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAstathA'paryAptamanuSyAdyekAdazasAntaramArgaNAsu prastu tAntarasyAbhihitatvAtA ekAdazamArgaNA vihAya zeSAsu nirayagatyoghAdipaJcanavatimArgaNAsu prastutAntaraM 'bhinnamuhUrtam' antarmuhUrta bhavati / gatArtham / kevalaM zeSamArgaNA imAH - sarve nirayagatibhedAH sarve paJcendriyatiryagbhedAH, manuSyaugha tatparyApta mAnuSImArgaNAH sarve vikalendriyapaJcendriyabhedAH, paryAptavAdarapRthivyaptejovAyu-paryAptapratyeka vanaspati sarvatra kAya bhedAH sarve manovacoyogabhedAH, vaikriyakAyayogaH, strI-puruSavedau, matyAdijJAna catuSkam, vibhaGgavAnam, saMyamIva-sAmAyikasaMyama- dezasaMyamAH, cakSurdarzanA-yadhidarzane, zubhalezyAtrayam, samyaktvAgha - kSAyika samyaktva- kSAyopazamikasamyaktvAni saMjJimArgaNAsthAnaJceti / " , tadevaM pratipAditaM sarvamArgaNAsu bhUyaskArAditrivivasthitibandhasyA'pi nAnAjIvAzrayamantaraM dvidhA / sAmpratamAyuSo'lpatarA 'vaktavyasthitibandha satpadayostadvibhaNipuratidezenAha - " savvaha Ausse" tyAdi, atraiva sthitibandhagranthe dvitIyAdhikAranAnAjIvAzritAntaradvAre'jahi sambaddhA kAlo'NukosaTiI Augassa bhave / tahi tIa aMtaraM No sesAmu bhave lahuM samayo // pacidiyatiriya-viMgala-piidaya-tasesu siM apajjesu / bhinnamuhuttaM jeTTha' aNNaha NAuNa NeyavvaM // 426 ||' iti gAthAyenA'yuSo'nutkRSTasthiteryandhakAnAM jaghanyata utkRSTatazca yAvatsamayAdikamantaraM pratipAditaM tAvat "dupayANaM" ti AyuSo'vaktavyA'lpatarasthitibandhalakSaNodvayoH satpadayoH pratyekamapi jaghanyata utkRSTatazca vijJeyam / [ 509 , " kathamanutkRSTasthitibandhAntaravadatidiSTam ? iti ced ucyate, yathA'yuSaH prakRtivandhAbhAve na bhavati tasyA'nutkRSTasthitibandhaH, prakRtibandhasadbhAve tu pratiprakRtibandhamasAvAyupo'nutkRSTasthitibandho bhavatyeva tatazca prAgAyuSo'nutkRSTasthitibandhAntaraM tadIyaprakRtibandhAntaravattatra tatra sarvAddhAsamayA-'ntarmuhUrtAdipramANaM pratipAditaM tathaivA''yuSaH prakRtivandhAbhAve na bhavati prastutadvividhasthitibandho'pi prakRtibandhasadbhAve tu pratiprakRtibandhamasau dvividho'pi sthitibandhaH pravartata evetyevamAyuSo'nutkRSTasthitibandhAntarayadAyuSo'lpatarA --'vaktavyasthitibandhayorapi nAnAjIvAzrayaM prastutAntaraM prakRtibandhavadutpadyate, tatacatatprakRtibandhAntaravaktavyaM bhavati, yadyapyevaM tathA'pi prakRtibandhanAnAjIvAzrayAntarasya dUreNa prarUpitatvAt tadupekSyAnutkRSTasthitibandhanAnAjIvAzrayAntarasyAtraiva mUlaprakRtisthitibandhe'nantare dvitIyAdhikAre pratipAditatvena saMnikRSTatvAdAyuSo'nutkRSTasthitibandhanAnAjIvAzrayAntaravadati diSTamiti / vizeSopapacyarthaM tvanutkRSTasthitibandhanAnAjIvAzrayAntaravivRtivilokanIyeti / / 666-...670 / / tadevaM prarUpitamAyuSo'lpatarA 'vaktavya dvividhasthitibandhasatpadayorapi nAnAjIvAzrayamantaramatidezadvAreNaiva / tasmi~zca prarUpite samAptamekAdazaM nAnAjIvAzrayamantaradvAram ||
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghAdezato bhUyaskArAdisthitibandhe bhAvaH / aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAM nAnAjIvAzrayA-'ntarapradarzaka yantrakam Ayurva nasatamUlaprakRtInAM pratyekam prAyuSaH / bhUyaskArasthiti- | alpatarasthiti- | avasthitasthiti-| avaktavyabandhasya bandhasya bandhasya sthitijghnyN| utkRSTam | jghny| utkRSTam jghny| utkRSTam bandhasya aparyAptamanuSya-sAsvAdana- palyopamasyA- palyopamasyA- palyopamasyAmizradRSTirUpamArgaNAtraye-- samaya: saMkhyabhAgaH saMkhyabhAgaH samaya: saMkhyabhAga: kutra? samaya vaikriyamizrakAyayoge nA ' 12 muhUrtAH AhAraka-tanmizrakAyayogayo: | varSapRthaktvam | , varSapRthaktvam | , | varSapRthaktvam gataveda-sUkSmasamparAyasaMyamayo: protaH sarvamArgaNAsthAneSu cA'lpatarA-'vaktavyadvividhasa padayo: sarvathA nAnAjIvAzritA 'nutkRSTasthitibandhAntaravat / SaNmAsAH .SaNmAsAH proghato yatra san tatra sarvamArgaNAsthAneSu ca jaghanyaM samayaH, utkRSTamantamuhUrtam / aupazamikasamyaktve sapta dinAni , sapta dinAni |, sapta dinAni chedopasthApana-parihAra-. 18 koTAkoTI 18 koTAkoTI 18 koTAkoTi vizuddhikayo: |"sAgaropamANi " sAgaropamANi " sAgaropamANi proghato'saMkhyaloka-tadadhikabandhakaparimANAsu sarvAddhA sarvAddhA sarvAddhA mArgaraNAsu cauparyuktazeSAsu mArgaNAsuna , antarmuhUrtam | , antarmuhUrtam | ,, / antarmuhUrtam | // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAra ekAdazaM nAnAjIvAzrayamantaradvAraM samAtam / / // atha dvAdazaM bhAvadvAram // etarhi bhAvadvArasyAvasaraH / tatrotkRSTAdisthitibandhavanmUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandho'pyaupazamikAdibhAvAnAM madhye kena bhAvena jAyata ityetatpradidarzayiSurekAmAryAmAha bhAveNodaieNaM bhUgArAINa aTThakammANaM / baMdho evaM savvaha sakammANa sapayANaM // 671 // .
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghAdezato bhUyaskArAdisthitibandhe bhAvaH ] bhUyaskArAdhikAre bhAvadvAram [ 511 (pre0) "bhAveNe" tyAdi, oghataH sarvamArgaNAsthAneSu ca bandhaprAyogyAnAM jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAmapi mUlaprakRtInAmanyatamasyAH prakRtebhUyaskArAdInAM sarveSAM sthitivandhasatpadAnAM bandha utkRSTAdisthitivandhavadaudayikena bhAvena bhavatIti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastu dvitIyAdhikArabhAvadvAra utkRSTAdisthitibandhavizeSANAM kaSAyodayalakSaNodayikabhAvapratyayatvasAdhanenaiva gatArthaH / na ca bhUyaskArasthitibandhasya samayAdyadhikasthitibandharUpatvAdbhavatu tatra kapAyodayarUpa audayikabhAvo hetuH, alpatarasthitivandhe'pi kathamasau yujyeta, tasya samayAdihInasthitibandharUpatvena tatra tAvatkAyodayahAnereva hetutayA yujyamAnatvAt, tasyAzca tAvatkapAyodayAbhAvalakSaNAyAH kaSAyodayapratipakSatvena kapAyodayarUpodayikabhAvavahistvAt ? iti ceda , na, alpatarasthitibandhe pUrvasamayApekSayA hInasthitibandhabhAve'pi nAsau sthitibandhahAnalakSaNasthitibandhAbhAvarUpaH, kintu samayAdisthitivandhahAnyottarasamayajAyamAnasthitivandharUpa eva, anyathA sUkSma samparAyacaramasthitivandhe jJAnAvaraNAdInAmantamuhartAdisthitibandhAttaduttarasamaya upazAntamohaguNasthAne sthiterabandhaM kurvatAM sthitibandhAbhAvapravRtyA sthitibandhahAneH sampadyamAnatvAttepAmapyalpatarasthitibandhasvAmitvaM syAt , na ca tadbhavati, teSAmupazAntamohaguNasthAnaprathamasamayavartinAM tatra pUrvasamayajAyamAnAntamuhartAdisthitibandhasya sarvathA hAnerapi sthitibandhasyaiva sarvathA'pravartanenA'saMkhyeyAnAM sthitibandhasthAnAnAM madhye sthitibandhahAnyA'nyatamasthitibandhasthAnanirvartanalakSaNasyA'lpatarasthitibandhasyA'yujyamAnatvAt / na ca sUkSmasamparAyacaramasthitibandhAdabandhaM kurvatAM pUrvasamayabadhyamAnasthiterhAnisambhave'pi tatra tepAM jJAnAvaraNAdiprakRtInAmeva bandhAbhAvena na vidyate teSAM jJAnAvaraNAderalpatarasthitibandhastadabhAve'lpatarasthitibandhasvAmitvaJca, sati prakRtivandhaM tasyAbhimatatvAdityapi vAcyam / yatastathAtve'pi upazAntamohaguNasthAne vedanIyavandhasya sarvasammatatvena vedanIyasya tu tadApayetaiva / ityevamalpatarasthitibandho na sthitibandhahAnirUpa eva, kintu pUrvasamayAdanantarottarasamaye sthitibandhahAnyA badhyamAnAnyatamasthitibandhasthAnarUpaH / sa ca kaSAyodayAbhAve na labhyata ityato bhUyaskArAdisthitibandhavadalpatarasthitivandhe'pyodayikabhAvaheturbhavatyeva / ityevamalpatarasthitibandhe'pi kaSAyodayalakSaNodayikabhAva eva hetutayA yujyata ityalaM prapaJciteneti // 671 / / tadevaM darzitamoghata AdezatazcASTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhA apyutkRSTAdisthitibandhavadopazamikAdibhAvAnAM madhye audayikena bhAvena jAyanta iti / tasmi~zca darzite gataM bhAvadvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre dvAdazaM bhAvadvAraM samAptam / /
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha trayodazamalpabahutvadvAram // sAmprataM "appabahuga"mityanenoddiSTe carame'lpavahutvadvAre mUlaprakRtInAmutkRSTapadagatAnAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAmalpavahutvaM jijJApayipurAdau tAvadoghata Aha sattAha baMdhagA'ppA'vattabassa u tao annNtgunnaa| appayaragassa tAo bhUogArasma abbhahiA // 672 // to'vaDiassa NeyA amaMkhiyaguNA''ugassa NAyavvA / thovA'vattavvassa u appayarassa ya tao asaMkhaguNA // 673 // (gatiH) (pre0) "sattAha baMdhagA" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM "baMdhagA'ppA'vattavvassa" tti avaktavyalakSaNasthitibandhasya 'bandhakA:'-nirvatakA 'alpAH'-stokA ityarthaH / anantaravakSyamANapadApekSayeti tu gamyata eva / kutaH stokAH ? upazAntamohaguNasthAnAdibhAvyavandhAduttIya vandhaprArambhakAnAM stokAnAmeva lAbhAt / evameva vakSyamANamArgagAsthAneSyapyavaktavyabandhakAnAM stokatvaM bhAvanIyamiti / tuH pAdapUraNe / "tao aNaMtaguNA" ti 'tataH'-anantaroktebhyo jJAnAvaraNAdevara, nyasthitibandhakebhyo'nantaguNAH / karaya bandhakA ityAha-"appayarassa" tti alpatarasthitibandhasye yarthaH / saptaprakRtInAmiti tvanuvartate / kuto'nantaguNAH ? alpatarasthitebandhakatayaikendriyAdInAmapi lAbhAt , teSAM ca sarvamanuSyApekSayA'pyanantaguNatvAditi / "tAo bhUogArassa abhahiA" tti tebhyo'nantaroktAlpatarasthitivandhakebhyaH saptAnAmeva bhUyaskArasthitibandhasya bandhakA 'abhyadhikAH'-vizeSAta ityarthaH / kutaH ? ucyate, pUrvApekSayA samayAdhikasaJcitAnAM bandhakAnAmekasamaye bhUyaskArabandhakatayA lAbhAt / idamuktaM bhavati-prAguktA alpatarasthitibandhakA utkRSTato'pi trisamayasaJcitA eva labhyante / kutaH ? oghata ekajIvasyotkRSTato nirantaraM trisamayAna yAvadalpataravandhasya sanmavAt / saptAnAmekajIvAzrayasya bhUyarakArasthitivandhasyoghikotkRSTakAlasya catuHsamagramANatvena bhUpaskAravandhakAstu catuHsamayasaJcitA api prApyante / evaM hi sadRzAnAM tulyaparimANAnAM sUkSmaikendriyAdInAM bhUyaskArA'lpataravandhadvayAhetve'pyalpatarasthitivandhakebhyaH saptAnAM bhUyaskArasthitivandhakAH samayAdhikasazcitA itikRtvA vizeSAdhikA bhavantIti / "to'vaTiassa yA asaMkhiyaguNA" tti tebhyaH saptAnAM bhUyaskArasthitibandhakebhyo'vasthitasthitivavasvA'saMkhyevaguNA jJeyAH, bandhakA ityanuvartata iti / atrApi pUrvavatprastutabandhasya sadRzasvAmikatve satyekajIvAzrayatadvandhakAlabhyotkRSTato bhUyaskArabandhakAlAdasaMkhyaguNAdhikabhAvAd bandhakasaJcayo'pyasaMkhyaguNaH sampadyata iti jJeyam / uktamAyurvarjasaptAnAM pratyekaM bhUyaskArAdevandha
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdisthiti0 ] bhUyaskArAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 513 kAnAmalpabahutvam / sAmpratamuktazeSasyA''yuSo dvividhabandhakAnAM tadarzayannAha-"uggassa NAyavvA" ityAdi, tatra vizlezaprAptasyA''kArasya darzanAdAyuSaH "thovA'vattavvassa u" tti avaktavyasthitibandhasya stokA jJAtavyAH, bandhakA ityanuvartate, anantaravakSyamANAlpatarasthitibandhakebhya iti gamyata eva / "appayarassa ya tao asaMkhaguNA" ti tebhya AyuSo'vaktavyasthitibandhakamya AyuSa evAlpatarasthitibandhasya nirvatakA asaMkhyaguNAH, jJAtavyA ityanuvartate / sugamam , yata AyuSo'vaktavyA-'lpatarasthitibandhayoH sadRzasvAmikatve'pyutkRSTapade'lpatarasthitibandhasatkaikajIvAzrayakAla ekajIvAzrayA'vaktavyasthitibandhotkRSTakAlApekSayA'saMkhyeyaguNo bhavati, tathA ca sani bandhakasaJcayo'pyasaMkhyaguNaH prApyata iti // 672-673 // ___tadevamuktamaSTAnAmapi mUlaprakRtInAM bhUyaskArAdibandhakAnAmalpabahutvamoghataH / sAmprataM tadevAdezato mArgaNAsthAneSvabhidhitsurAdau tAvatsaptaprakRtInAmAha tiriya-apajjatasesuNasagammi ya kasAyacaugammi / aNNANaduge ayate tiasuhalesa-bhavi-micchesu // 674 // savvappA'ppayarassa u sattaNha tao viseso'bhhiaa| bhUogArassa tao avaDiassa u asaMkhaguNA // 675 // NavaraM lohe thovA'vattavvassa u havanti mohassa / tatto aNaMtaguNiA'ppayarassa tao u pubabva // 676 // (pre0) "tiriyaapajjataseMsu" ityAdi, tiryaggatyoghA-'paryAptatrasamArgaNayornapuMsakavedamArgaNAyAm / caH pAdapUtyai / krodhAdikaSAyamArgaNAcatuSke / caH prAgvat / matyajJAnazrutAjJAnAtmakayoIyorajJAnamArgaNayoH, asaMyame, trikRSNAghazubhalezyA--'bhavya-mithyAtvamArgaNAsvityevametAsu paJcadazamArgaNAsu pratyekamityarthaH / etAsu pratyekaM kimityAha-"savvappA" ityAdi, "sattaNha" tti AyurvAnAM saptAnAM pratyekaM "savvappA'ppayarassa" tti alpatarasthitibandhasya 'sarvAlpAH'sarvastokAH, bandhakA iti gamyate / "tao"tti tebhyaH "vizeSao'bhahiyA bhUogArassa" ti saptAnAM pratyekaM bhUyaskArasthitibandhasya 'vizeSato'bhyadhikAH'-vizeSAdhikA ityarthaH / bandhakA iti pUrvavat / evamuttaratrApi bodhyam / "tao avaDiassa u asaMkhaguNA" ti tebhyo'nantaroktabhyo'vasthitasthitibandhasyA'saMkhyaguNA bandhakA iti / etAsu pratyekaM prastutAlpabahutvamoghavadeva bhAvanIyam, kevalaM taudhikAlpabahutve saptAnAmavaktavyasthitibandho'pyAsIt, na cAsAvatra sAmAnyataH kAsucidapi mArgaNAsu labhyate, ataH prathamaM sthAnaM vihAya zeSabhAvanA kartavyA / vizepatastu lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitibandhasadbhAvAttasyAM sarvathaivaughavad draSTavyam,
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiivo [ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdisthiti0 etadeva darzayitumapavAdapadamAha - "Navara" mityAdinA, tadarthastvayam - paraM lobhamArgaNAyAM mohanIyasyAvaktavyavandhasadbhAvAt sarvastokA mohanIyasyA'vaktavyasthitibandhakA bhavanti, tebhyo'nantaguNA alpatarasya bandhakAH, tebhyo bhUyaskArasya vizeSAdhikA bandhakAH, tebhyazvAvasthitasya bandhakA asaMkhyaguNA iti / upapattistvatra sarvathaivaughavad draSTavyeti // 674-675-676 // athAnyatrAha - maNusa-dupaNiMdiyesu paMcamaNavayaNa- tiNANa-ohIsu / suilAe sammatte khaDa - uvasamesu sammi ||677 // thovA'vattavvassa u tatto donha havire asaMkhaguNA / bhUgArAINa tao avaTTiassa ya asaMkhaguNA ||678 // (pre0) "maNuse" tyAdi, vyAkhyAnato vizeSapratipactyA'tra 'dupaNiMdiyesu" ityanenAparyAptabhedava dvau paJcendriyabhedau grAhyau, tato manuSyagatyogha-paJcendriyaudha-paryAptapaJcendriyamArgaNAsu, tathA paJcamanoyoga-paJcavacanayoga-matyAdivijJAnA 'vadhidarzanamArgaNAsu zuklalezyA mArgaNAyAM, samyaktvaughamArgaNAyAM, kSAyika samyaktvau- pazamikasamyaktvamArgaNayoH saMjJimArgaNAyAM cetyetAsu dvAviMzatimArgaNAsu pratyekaM "thovA'vattavvassa u" ityAdi, saptaprakRtInAM pratyekamavaktavyasthitibandhakAH stokAH, tebhyo bhUyaskArA 'lpatarasthitibandhalakSaNayordvayoH pratyekaM bandhakAH "havire asaMkhaguNA" ti asaMkhyeyaguNA bhavanti, parasparaM tu tulyA iti / kathaM tulyAH ? iti cet, pratyeka mArgaNAtkRSTapade tulyasamayasaJcitAnAM prastutadvividhabandhakAnAM lAbhAt, yeSAmeva bhUyaskArabandhArhatvaM teSAmevAlpatarabandhArhatvAcca / evamuttaratrA'pi tattadvandhakAnAM parasparaM tulyatve'vasAtavyam / ata eva padadvaye yugapadasaMkhyeyaguNatvAbhidhAnamapi prAgvad vijJeyam / tebhyo'nantaroktebhyo bhUyaskArAlpatarAnyatarabandhakebhyo'vasthitasthitibandhasyA'saMkhyeyaguNAH, bandhakA iti gamyate / sugamam, avasthitasyaikajIvAzrayotkRSTabandhakAlasya pUrvApekSayA'saMkhyeyaguNatvAditi // 677-678 / / mArgaNAntareSvAha pajjamaNusa - maNusIsa maNapajjavaNANa- saMyamesu ca / sattaNhaM savva'ppA'vattavvassa u muNeyavvA // 679 // tatto saMkhejjaguNA bhUgArAINa doNha NAyavvA / tAhinto saMkhaguNA avaTTiassa u muNeyavvA // 680 // (pre0) "pajjamaNu se "tyAdi, paryAptamanuSya mAnuSI mArgaNayoH, manaH paryavajJAna-saMyamaughamArgaNayozca pratyekaM saptAnAM mUlaprakRtInAmekaikasyA avaktavya sthitibandhasya nirvartakAH / sarvAlpA
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvAyurvarjAnAM bhUyaskArAdisthiti0] bhUyaskArAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 515 jnyaatvyaaH| tebhyaH saMkhyeyaguNAH "bhUgArAINa doNha NAyavvA" ti bhUyaskArA'lpatarayoyoH sthitibandhayoH pratyekaM jJAtavyAH, parasparantu prAgiva tulyAH / iyamatropapattiH-adhikRtamArgaNAcatuSke saptAnAM bhUyaskArA-'lpatarasthitibandhayorekajIvAzraya utkRSTakAlo dvau dvau samayAveva, anyacca sadRzajIvA dvividhAndhasamarthAH / tathA ca satyubhayatra tulyasamayanicitAnAM tulyAnAmeva bandhakAnAM lAbhaH, te cotkRSTapade parasparaM tulyaparimANAH santo'pi pratyekaM pUrvoktabhyo'vaktavyabandhakebhyaH saMkhyeyaguNA bhavanti, avaktavyabandhasya keSAMcitstokajIvAnAM kadAcitsamayameva bhAvAt / "tAhinto" ti tebhyo bhUyaskArA-'lpatarekavidhavandhakebhyaH "saMkhaguNA avaDiassa u muNeyavvA" tti saptAnAmavasthitasthitibandhasya bandhakAH saMkhyeyaguNAH jJAtavyA ityarthaH / asyaikajIvAzrayotkRSTabandhakAlasya pUrvApekSayA'saMkhyaguNatve'pi mArgaNAgatajIvarAzInAmeva saMkhyeyatvAt saMkhyeyaguNatvasyaiva sambhavaH, na punarasaMkhyeyaguNatvasyeti bhAvaH // 679-680 // tasadga-kAya-NayaNiyara-bhaviyA-''hAresu hunti oghavva / vari dutasa-cakkhUsuappayarassa u asaMkhaguNA // 681 // (0) "tasadugakAye"tyAdi, aparyAptatrasakAyamArgaNAyAM prAgabhihitatvena tadvarjI zeSau trasakAyaugha-paryAptatrasakAyarUpau dvau bhedau, kAyayogasAmAnya-cakSurdarzanA-cakSurdarzana-bhavyA-''hArimArgaNAbhedAzca teSu pratyekaM "hunti oghavva" ti prakRtAlpabahutvamoghavadbhavati / tadyathA-saptAnAM pratyekamavaktavyasthitibandhakAH sarvastokAH,tato'lpatarasthitibandhakA anantaguNAH,tebhyo bhayaskArasthitibandhakA vizeSAdhikAH,tato'vasthitasthitibandhakA asaMkhyaguNA bhavantItyarthaH / itthamatidiSTe yA'tiprasaktistAmudidhIrSurAha-"Navari" ityAdinA, 'navaraM'-paramayamatra vizeSaH / ka ityAha-"dutasa" ityaadi| ayambhAvaH-trasakAyodha-paryAptatrasakAyalakSaNayoIyostrasakAyabhedayozcakSurdarzanamArgaNAyAM ca pratyekaM jIvA asaMkhyeyA eva santi, na punaH zeSakAyayogAdimArgaNAvadanantAH, tathA ca sati dvitIyapade'lpatarabandhakAnAmoghavadanantaguNatvasyA'sambhava eva, atastatsthAne'lpatarasthitibandhakA avaktavyasthitibandhakebhyo'saMkhyaguNA vaktavyAH, tavaM tvatidezAnusAreNIghavadeveti // 681 // urale avattavvassa u thovA tatto ya donnh'nnNtgunnaa| bhUgArAINa tao avaDiassa u asaMkhaguNA // 682 // (pre0) "urale'vattavvasse'ityAdi, tatra tuH punararthe 'urale' ityasyottaraM yojyaH, tataH "urale" tti audArikakAyayogamArgaNAyAM punaH saptaprakRtInAM pratyekamavaktavyasthitibandhasya 'stokAH'-sarvAlpAH, bandhakA iti gamyate / tatazca "bhUogArAINa" ti bahuvacanaM prAkRtalakSaNAdAdipadAccAlpatarasthitibandho gRhyate, ato bhUyaskArA'lpatarasthitibandhalakSaNayordvayoranantaguNAH, bandhakA iti prAgvat , samamevAnantaguNatvAbhidhAnAttayoH parasparaM tulyatvamapi prAgvad boddhavyam /
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 ] baMdhavihANe mUlapaDi biMdho [ mArgaNAsvAyurvajAnAM bhUyaskArAdisthiti0 tacca bhUyaskArA'lpatarasthitibandhayore kajIvAzra yotkRSTakAlasya tulyatvAdinA prAgvadupapAdanIyam / "tao avaTThiassa u" ti tebhyo'vasthitasya punarasaMkhyaguNAH, bandhakA iti tu prAgvat / asaMkhyaguNatvamapi prAgvat sadRzasvAmikatveM satyekajIvAzrayasyotkRSTabandhakArasyAsaMkhyeyaguNatvAditi hetorvijJeyamiti // 682 // bhUgArAINa'ppA dohaM to'vaaissa saMkhaguNA / savvatthA''hAraduga- samaia - chea - parihAresu // 683 // (pre0 ) " bhUgArAINe "tyAdi, saptaprakRtInAM pratyekaM 'bhUyaskArAdayoH ' -bhUyaskArA'lpataralakSaNayordvayoralyA bandhakAH, parasparantu tulyA iti prAgvagamyate / "to" tti tato'vasthitasthitibandhasya saMkhyeyaguNA bandhakA ityarthaH / kAsu mArgaNAstrityAha - " savvasthA hAraduge "tyAdi, sarvArthasiddhavimAnadevagatibhede, AhArakA ''hAraka mizra kAyayogadvike, sAmayika - chedopasthApana- parihAravizuddhikasaMyameSvityevaM SaNmArgaNAsvityarthaH / tatra tulyatvaM sadRzasvAmikatve satyekajI parAzrayabandhakAlasya tulyatvAt saMkhyeyaguNatvaM ca jIvAnAM saMkhyeyatvAtprAgvadyojyamiti ||683|| gayave'vattavvassa'ppA tatto kameNa saMkhaguNA / bhUogArassa taosppayarassA- assa tao || 684 // (pre0) "gayavee" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM saptaprakRtInAM pratyekamavaktavya sthitibandhasya bandhakA 'alpAH' - stokAH / tebhyaH krameNa saMkhyeyaguNA bhUyaskArasya, tato'lpatarasya / avaktavyabandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'lpatarastha bandhakAH saMkhyeyaguNA ityarthaH / nanu gatavedamANAyAmapi prAgvadbhUyaskArA'lpatarasthitibandhayorekajIvAzrayaH kAlastulya ekasamayo'sti, tatkathaM bhUyaskArabandhakApekSayA'lpatarasya bandhakAH saMkhyeyaguNA ucyante ! bhaNyate - candhakAlasya tulyatve'pi tayoH svAmino na sadRzAH, kintu visadRzAH, yato bhUyaskArasthitibandha upazamazreNitaH patatAmeva labhyate, nAnyeSAm ; alpatarabandhastUpazamazreNimArohatAM kSapakazreNimArohatAM ca / itthaM hi bhUyaskArabandhakA ekavidhAH, alpatarabandhakAstu dvividhA bhavanti, tatazcaikajIvAzrayotkRSTabandhakAlasya tulyatve'pi bandhakAstvalpatarasthitabandhasya saMkhyeyaguNAH sampadyanta iti || 684|| sume savvatthovA bhUogArassa tAu saMkhaguNA / appayarassa tao khalu avaTThiassa'tthi saMkhaguNA // 685 // (pre0) "suhame" ti sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM sarvastokA bhUyaskArasthitibandhasya, bandhakA iti gamyate / tebhyaH saMkhyeyaguNA alpatarasya bandhakAstebhyaH khalvavasthitasya saMkhyeyaguNA
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAtrAyuSo'lpatarAdisthiti0 ] bhUyaskArAdhikAre 'lpabahutvadvAram [.517. bandhakAH santi / prakRtibandhAvinAbhAvitvAtsthitibandhasya bandhaprAyogyAnAM SaNNAM prakRtInAmiti gamyate / bhAvanAttrapagatavedamArgaNAvadeva draSTavyeti || 685 || atha zeSamArgaNAsvAhasesAsu sattaNhaM bhUgArAINa doNha savva'ppA / tAhinto NAyavvA avaTThiassa u asaMkhaguNA || 686 // (pre0) "sesAsu" tti anantaroktAstiryaggatyoghA disUkSma samparAyasaMyamaparyantAH saptapaJcA - zanmArgaNA apahAya zeSAsu narakagatyoghAditrayodazAbhyadhikazatamArgaNAsu pratyekaM "sattaNha" ti AyurvarjAnAM mUlasaptaprakRtInAM pratyekaM "bhUgArAINa doNha savva'ppA" tti bhUyaskArA'lpatarasthitibandhalakSaNayordvayoH pratyekaM bandhakAstulyAH stokAzcetyarthaH / " tAhinto" ti tebhyo 'nantaroktebhyo bhUyaskArA-'lpataraikavi bandhakebhyoH "NAyavvA avaTThiassa u asaMkhaguNA "tti avasthitasya bantrakA asaMkhyaguNA jJAtavyA ityarthaH / sugamaM bhAvitaprAyaM ceti / zeSamArgaNAH punarnAmata imA:- aSTau narakagatibhedAH, catvArastiryakpaJcendriyabhedAH, aparyAptamanuSya bhedaH, sarvArthasiddhavimAna medavarjA ekonaviMzadevagatibhedAH, saptai kendriyabhedAH, nava vikalendriyabhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedaH, pRthivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAya satkA ekonacatvAriMzadbhedAH, audArikamizra-vaikriya-vaikriyamizra - kArmaNakAyayoga-strIveda-puraM veda - vibhaGgajJAna- dezasaMyama-tejolezyA-padmalezyA kSAyopazamikasamyaktva-samyagmithyAtva - sAsAinA-'saMjJeya - 'nAhArakamArgaNAzceti // 686 // tadevamuktamAyurvajanAM saptamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAlpabahutvamAdezato'pi / sAmpratamavazeSasyAyuHkarmaNo'vasthitA'vaktavyabandhakAlpabahutvamAdezato didarzayiSurgAthAdvayamAha - paMjjamaNusa - maNusIsu AhAra dugA-''NatAidevesu / maNaNANa-saMyamesu samaIa-chea - parihAresu // 687 / / suila - khaiesa thovA'vattavvassA''ugassa tAhinto / saMkhaguNA'pyarassa u asaMkhiyaguNA'tthi sesAsu // 688 // (pre0 ) " pajjamaNusamaNusIsu" ityAdi, paryAptamanuSya mAnuSI mArgaNayostathA''hArakA''hArakamizrakA prayogayordvikamAnata kalpAdi sarvArthasiddhavimAnAntASTAdazadevabhedAsteSu, manaH paryavajJAna-saMyamaughamArgaNayoH,sAmAyika-chedopasthAna- parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsu, zuklalezyA - kSAyikasamyaktvamArgaNayorityetAsvekonatriMzanmArgaNAsu pratyekamAyurvandhakAnAM saMkhyeyatvAdavaktavyasthitibandhakebhyo'lpatarasthitibandhakAH saMkhyeyaguNA eva bhavantItyata uktam "thovA'vattavvassAugassa tAhinto saMkhaguNA'ppayarassa u" iti / asaMkhiyaguNA'tthi sesAsu" ti 'thovA'vattavvassA''uggassa' ityasyAtrApyanuvartanAduktazeSAsvAyurvandhaprAyogyAsu catustriMzadabhyadhika
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 ] aSTamUlaprakRtInAM bhUyaskArAdisthitibandhakAnAmalpabahutvapradarzakaM yantrakam zrAyurvarja saptamUlaprakRtInAM pratyekam baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhUyaskArAdisthitibandhakAlpabahutvayantra 0 kutra ? tiryagoghA-paryAptatrasa napuMsaka - kaSAyacatuSka - matyajJAna - zrutAjJAnA-saMyamAprazastalezyAtrika bhavya - midhyAtveSu 15 manuSyo- paJcandriyaudha-tatparyApta sarvamanovacoyoga bheda --mati zrutA'vadhijJAnAsadhidarzana- zuklalezyA samyaktvaugha-kSAfaat-- parAmakisa yaktva-saMjJiSu- 22 paryApta manuSya- mAnuSI - manaH paryavajJAna-saMyamoghamArgaNAsuzrotaH kAyayogIghA-cakSurdarzana-bhavyASShArakeSu ca saudha-tatparyApta cakSurdarzanamArgaNAsu- 3 sarvArthasiddhadevA - SShArakadvika-sAmAyika - chedopasthApana - parihAravizuddhi0 zradArikakAyayogamArgaNAyAmaapagatavedamArgaNAyAmsUkSmasamparAya mArgaraNAyAmuparyuktamA vihAya zeSasarva mArgaragAsu 4 1 1 113 4 6 1 avaktavya- / alpatara ! bhUyaskAra- 1 avAsthatabandhakAH bandhakAH bandhakAH bandhakAH tataH tataH tataH 1 I I 0 stokA: 93 23 11 21 0 stokA: 0 asaMkhya guNA: | vizeSAdhikAH asaMkhyaguNAH tulyAH saMkhyeyaguNAH tulyAH saMkhyaguNA: anantaguNAH | vizeSAdhikAH asaMkhyaguNAH 13 asaMkhya" stokAH saMkhyaguNAH anantaguraNAH asakhya guragAH saMkhyaguNAH saMkhyaguNAH saMkhyaguNAH " stokA: " tulyAH " tulyAH asaMkhyaguNAH apavAda:- lobhakaSAye mohanIyakarmaraNa: stokA: anantaguNAH vizeSAdhikAH asaMkhyaguNAH zatamANAsu pratyekamAyuSo'vaktavyasthitibandhakAH stokAH, tebhyo'lpatarasthitibandhakA syatva saMkhyeyaguNA ityarthaH / upapattistu sarvathaivauvavadavagantavyeti // 687-688 / / tadevamabhihitaM mArgasthAneSu zeSaspAyuHkarmaNo'vaktavyAdisthitibandhakAlpabahutvam / tathA ca samAptaM trayodazamalpabahutvadvAram / tatsamAptau ca samApta strayodazadvArAtmakastRtIyo'dhikAraH || bhUyaskArAkhyamimaM prapaJcya mayakA''ptasukRtasopAnaiH / laghu yantu siDisaudhaM, bhavyAH sanmati - caraNayuktAH // ( payAryA) // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe tRtIye bhUyaskArAdhikAre trayodazamalpabahutvadvAraM samAptam / / // iti zrIbandhavidhAna - mUlaprakRtisthitibandhe tRtIyabhUyaskArAdhikAraH // zrAyuSaH sarvatrA'vaktavyabandhakA - stokAH tebhyo'lpataravandhakA yatra saMkhyeyaM vandha paryAptamanuSyAdi (29) mArgaNAsu saMkhyeyaguNAH, zeSamArga raNAsvoghatazcA'saMkhyeyaguNAH / kaparimANaM tatra
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ // padAnakA idAnImadhikRtasthitibandhagranthArambhe payaNikkhevo"ityanena saMjJAmAtrataH kIrtitasya caturthasya padanikSepAdhikArasyAvasaraH / tatra ca trINyanuyogadvArANi; tAnyevAdhikArArambhe nAmataH kramatazcAha turiye payaNikkheve ahigAre tiNNi hunti daaraaii| saMtapayaM sAmittaM appAbahugaM tti jahakamaso // 689 // (pre0) "turiye" ityAdi, 'turye'-adhikArakramApekSayA caturthe "payaNikkheve" tti prAgvyAkhyAtasvarUpa bhUyaskArAdivizeSacintanAtmake padanikSepAbhidhe'dhikAre trINi dvArANi bhavanti / ko'rthaH 1 vRddhihAnyavasthAnalakSaNAnAM bhUyaskArAdisthitibandhavizeSANAM trayANAM jaghanyotkRSTalakSaNe padadvaye nikSepaNAt cintanAt prakRtAdhikAro'pi padanikSepa ityabhidhIyate / idamabhihitaM bhavati-"pUcasamayAu samaye aNaMtare" ityAdinA bhayaskArAdhikAraprArambhe'nantarapUrvasamayAdanantarottarasamaye abhUtatarAM sthiti banato yA sthitibandhavaddhistAmapekSya bhUyaskAravandha ityabhihitam / evamalmatarAM sthiti banato yA sthitibandhahAniH saivAlpataravandhatayA pratipAditA / itthamevAnantarasamaye tAvanmAtrAmavasthitAM vadhyamAnasthitimavasthitabandhatayA prarUpitavAn granthakAraH / navaraM tatra bhUyaskArAdibandhatayA'bhihitavRddhayAdIni sAmAnyato jaghanyAdibhedamanadhikRtyaiva darzitAni / tAni punarutkRSTAdipade vizeSarUpeNa yatra cintyante sa prakRtAdhikAraH padanikSepa ucyate / tatra trINi dvArANi santi, (1) satpadam , (2) svAmitvam , (3) alpabahutvaM ca / tAnyevAha-"saMtapaya" mityAdi, gatArtham , kevalaM padanikSepasya prArabdhatvAt tattaddvAre utkRSTAdipadagatabhyaskArAdirUpavRddhayAdeH satpadAdikaM cintayiSyata iti / / 689 / / // prathamaM satpadadvAram // tadevaM kRtamadhikAraprArambhe'dhikAragatAnAM dvArANAM nAmotkIrtanaM sakramam / sAmprataM teSu satpadAdidvAreSu mUlaprakRtisthitibandhamadhikRtya padanikSepaM cikIrSuH prathame satpadadvAre satpadAni pratipAdayannAha paramA vaDDhI paramA hANI paramaM tahA avaDANaM / asthi ya sattaNhevaM sabbAsu maggaNAsu bhave // 690 // (pre0) "paramA vaDhI" ityAdi, sAmAnyato'nantarAdhikAre trayodazadvAreSu cintitA bhUyaskAralakSaNA sthitibandhavRddhiH 'paramA'-utkRSTA,asya ca "atthi ya sattaNha"iti pareNAnvayaH, tatazca saptAnAmAyurvarjAnAM mUlaprakRtInAmasti-vidyate, utkRSTasthitibandhavRddhipadaM saditi bhAvaH /
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 ] SitaNe mUlapaibaMdho [ oghAdezata utkRSTasthitivRdvayAdisatpada0 kutaH ? iti cet, samayAdyadhikasthitibandharUpAnutkRSTa vRddhibhyo bhinnasya sarvAdhika sthitibandhavRddhirUpasya bhUyaskArasyA'trotkRSTavRddhitayA'dhikRtatvAt / kimuktaM bhavati-yadi jJAnAvaraNAdInAmantarmuhUrtAdilakSaNAjjaghanyasthitibandhAdutplutyA'nantarasamaye triMzatsAgaropamakoTI koTyAdimAnAmutkRSTAM sthiti braghnata utkRSTA vRddhirabhipretA syAt, evaM yadi vaiparItyena triMzatsAgaropama koTIko cyAdilakSaNotkRSTa sthitibandhAduttIryAnantarasamaya evAtamuhUrtAdimAnaM jaghanya sthitibandhaM kurvata utkRSTA hAnirabhimatA syAttathaivaitAdRzotkRSTa vRddhi - hAnyomadhye'dhikatarasyA utkRSTavRddherutkRSTahAneva'nantarasamayAtpravartamAnasya tAvanmAtrasthitibandhalakSaNasyAvasthAnasya yadyutkRSTAvasthAnatayA grahaNamabhimataM syAttadA tathAvidhavRddhyAdInAmAkAlamanupalabdhesteSAM sattvapratipAdanaM vyomakusumAdisaccapratipAdana va dvirudhyet / na cAtraivam, kintu yAH kAzcitsamayadvisamayAdivRddhilakSaNA vRddhayastAsu sarvAdhikavRddhilakSaNAyAH zeSAnutkRSTabuddhibhinnAyA vRddherevotkRSTavRddhitvamabhipretam, tatazca sA sAmAnyato mArgaNAsthAneSu ca sarvatra sambhavati; ata oghato mArgaNAsthAneSu ca sarvatra jJAnAvaraNasyotkRSTabuddhipadaM satpadatayoktam evameva zeSANAmA''yurvarja - darzanAvaraNAdInAmutkRSTa sthitibandhavRddhipadasya sAmAnyato vizeSatazca saccamavasAtavyam evameva vakSyamANotkRSTahAnyAdiviSaye'pi vijJeyam / , atha sthitibandhavRddhyAdInAM ythoktlkssnnaanaambhiprettvaajjnyaanaavrnn| derutkRSTavRddhivadutkRSTahAnyAderapi sattvaM pratipAdayannAha - "paramA hANI" ityAdi, asyApi pratyekam "asthi ya sattaNha" iti pareNAntrayastata AyurvarjAnAM saptaprakRtInAmutkRSTahAnipadaM tathaiva tAsAmutkRSTAvasthAnapadaM ca pratyekaM sat / atra saptAnAM prakRtInAM sarveSvalpatarasthitibandheSu yasminnalpatarasthitibandhe sarvAdhika sthitibandhahAniH sa paramahAnirUpo boddhavyaH bhUyaskArAlpatarasthitibandheSu yatra pUrvasamayApekSayA'dhikaM sthitibandhatAratamyaM tAdRzasya bhUyaskArasyA'lpatarasya vA'nantarasamayeSvavasthitasthitibandhastadA sa utkRSTAvasthAnalakSaNaM padamavaseyam / lAghavArthaM mArgaNAsthAneSvatidezadvAreNAha - "evaM savvAsu" ityAdi, sugamaM gatArthaM ca / ato mArgaNAsthAneSu coktasatpadAnAM bhAvanA tu lAghavArthaM svAmitvadvAre kariSyata iti / idaM tu boddhayam - anantarokte 'atthi ya sattaNha' ityatra cakArassvalpAbhidheyatvAd bhUyaskAraprarUpaNayaiva gatArthatvAdvA'nuktasyA'vakSyamANasya cAyuSaH samayamAtratayA'jaghanyAnutkRSTalakSaNasya hAnipadasya satpadAdeH saMgrahArthamanuktasamuccaye vyAkhyeyaH / idamuktaM bhavati - AyuH karmaNo bhUyaskArasthitibandhalakSaNasya sAmAnyasyAbhAvAnna vidyate ta izeSalakSaNamutkRSTavRddhipadamapi, sAmAnyasya nivRttau tatsakalavizeSa nivRtteranivAryatvAt, duHkhasAmAnyanivRttau maulyudaravedanAditatpratyeka vizeSanivRttivat, evamAyuSo'vasthita sthitibandhasthAbhAvAttadvizeSalakSaNamutkRSTAvasthAnapadamapyasadeva / avaziSTaM hAnipadaM tu vedyamAnAyUrUpAyA badhyamAnAyuSo'yAvAyAH pratisamayaM parigalanAt samaya-samaya
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghAdezato jaghanyasthitivRddhayAdisatpada0 ] padanikSepAdhikAre satpadadvAram [521 hAnilakSaNAyA ekavidhAyA hAnereva prApteryadajaghanyAnutkRSTahAnilakSaNaM padaM tadeva sat , nAnyat / tasya caughato mArgaNAsthAneSu ca sarva AyurvandhakAH svAminaH, sarveSAM vedyamAnAyurhAnyA abAdhAhAnestatprApteH / tathA ca tadIyasvAmitvaprarUpaNAyAM na kAcidvizeSavaktavyatA, alpabahutvasya tvasambhava eva, jaghanyato'pi padadvaya sadbhAve tatsambhavAt / ata oghato'nuktaM mArgaNAsthAneSvavakSyamANamapyAyuSo hAnipadaM cakAreNa samuccitamavagantavyam / / __yadvA cakAra uktasamuccaya eva, AyuSo hAneH samayamAtratvenotkRSTahAnipadasya jaghanyahAnipadasya vA'sambhavenAnuktasamucceyasyaivAbhAvAt / kimuktaM bhavati-utkRSTa-jaghanyalakSaNapadadvaye nikSepaH pravRttaH, na punaranutkRSTAjaghanyalakSaNe pade'pi, uktapadadvayaM tu vijAtIyahInAdhikasthitivandhadvayasadbhAve eva sambhavati, nAnyathA, utkRSTajaghanyapadayoH parasparaM sApekSatvAt , AyuSastu samayamAtrasthitibandhahAniprayuktamekameva hAnipadaM, tatazcApekSyamANasya padAntarasyAbhAvAdajaghanyAnutkRSTapadAtmakaM sat tatprakRtotkRSTAdipadanikSepaviSayabhUtameva na bhavati / itthaM ca tasyotkRSTajaghanyalakSaNapadadvayAnantargatatvena samucceyasyA'nuktasyAbhAvAccakAro'pi tatsamuccAyakatayA na bhavatyevAto'sAvukta samuccaye vyAkhyeya iti // 690 / / athotkRSTapade mUlakarmaNAM sthitivandhavRddhayAdisatpadAni pratipAdya sAmprataM tAnyeva jaghanyapade darzayannAha hassA vaDDhI hassA hANI hassaM tahA avaTThANaM / asthi u sattaNhevaM savvAsu maggaNAsu bhave // 691 // (pre0) "hassA vaDDho" ityAdi, 'hrasvA' -jaghanyA, dvisamayAdyajaghanyavRddhibhinnA samayalakSaNetyarthaH / asya cAnvayaH "asthi u sattaNha" iti pareNa, tata AyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyavaddhipadaM sadityarthaH / evamuttaratrApi yojanA kAryA / tathaiva 'hrasvA'-jaghanyA hAniH, "hassaM tahA avaThThANaM" ti tathA vRddhi-hAnyoranantaraM pravartamAnAvasthitasthitibandhalakSaNeSvavasthAneSu yad 'hastra'- jaghanyavRddhayAdhuttarapravRttatvAjaghanyamavasthAnaM tadapi saptaprakRtInAM sadeva / idamuktaM bhavati-jJAnAvaraNAdeH kazcidbhayaskAraH samayamAtrAdhikasthitibandhalakSaNaH, kazcitpunarTisamayAdhikasthitibandhalakSaNaH, evaM kazcit trisamayAdhikasthitibandhalakSaNaH,evamuttAtrApi vAcyam ; itthameva samaya-dvisamaya-trisamayAdihInasthitibandhalakSaNA alpatarabandhA api jAyante / tatra bhUyaskArabandhAH sthitibandhavRddhayA'lpatarabandhAstu sthitibandhahAnyA ca prApyante, tatrobhayatrA'pi hrasvapade samayamAtrA vRddhiAnizca labhyate, tatazca padadvayamapi sadbhUte / atha kutracitsUkSmasamparAyasaMyamAdilakSaNeSu mArgaNAsthAneSu samayamAtrAdhikasthitibandhalakSaNA vRddhirna bhavati, kintvantamuhUrta
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [oghata utkRSTasthitivRddhayAdisvAmI0 mAtrAdhikasthitibandhalakSaNA bhavati,tatrA'pyanyavRddhayapekSayA yA ladhvantamuhUrtamAtrAdhikasthitibandharUpA vRddhiH saiva jaghanyA vRddhirbhavati, evaM ca jaghanyahAniviSaye'pi vijJeyam / jaghanyAvasthAnaM tu yasyAvasthAnasya prAganantarasamaye jAtA yA stokA vRddhirhAnizca tayoryadi vRddhiH stokA, hAniradhikA, tadA vRddhayu ttaramavasthAnaM sarvajaghanyam / yadi hi hAniH stokA, vaddhistu tato'dhikA / tadA hAnyuttaramavasthAnaM sarvajaghanyam yatra punavRddhihAnI parasparaM tulye samayamAtra, tatra tvanyatamasyA uttaramavasthAnaM sarvajaghanyamiti / tadyathA-oghato jaghanyA raddhirjaghanyA hAnizca tulye samayamAtre / kutaH ? sarveSAM jIvAnAM pUrvasamayAduttarasamaye mamayamAtreNAdhikasthitibandhasya hInasthitibandhasya ca pravartanasambhavAt / tatacaughato jaghanyavRddhihAnyanyatarasyA anantarottaraM pravRttamavasthAnaM jaghanyAvasthAnatayA prApyate / AdezataH sarvamArgaNAsu prAyaH pratyekaM jaghanyavRddhi-hAnyoroghavanmithastulyabhAvAjjaghanyavRddhi-hAnyanyatarotarajAyamAnamavasthAnaM jaghanyAvasthAnatayA prApyate / kutracidapagatavedAdimArgaNAdau punarjaghanyavRddhayapekSayA jaghanyA hAniH stokA praapyte| kutaH? tatra jaghanyahAneHzreNimArohatAMkSapakANAM bhAvAt , jaghanyavRddhestu prapatatAmupazamakAnAM pravartanAt / tatazca tatrAvedAdimArgaNAdau tu kevalaM jaghanyahAnyuttaraM pravRttamavasthAnaM jaghanyAvasthAnatayA prApyate, arthAdodhata Adezatazca saptAnAmapi mUlaprakRtInAM jaghanyavRddhi-jaghanyahAni-jaghanyAvasthAnalakSaNaM padatrayamapi sadeva, etacca svAmitvaprarUpaNenAlpabahutvaprarUpaNena ca sUpapannaM bhavediti nAtra prapaJcyate / itthamoghavadAdezato'pi hrasvavRddhayAdInAM trayANAmapi sadbhUtapadatvAt sarvamArgaNAsvatidezenAha-"evaM savvAsu"ityAdi, gatArthamiti // 691 / / tadevaM darzitamoghata Adezatazca mUlaprakRtisthitibandhaviSayakotkRSTajaghanyavRddhayAdipadAnAM sattvam , itthaM ca gatamAdyaM satpadadvAram / ||iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe caturthe padanikSepAdhikAre prathamaM satpadadvAraM samAptam / / // atha dvitIyaM svAmitvadvAram // mAmprataM svAmitvadvArAvasaraH / tatrAdAvutkRSTavRddhyAdeH svAmina oghataH pratipAdayannAhamajjhAhinto uvariM yavassa cauThANiyassa vadrato / aMtokoDAkoDiM ThiibaMdhaM yo kuNemANo // 692 // lahiUNaM ukosaM DAyaM ukkosasaMkileseNaM / jeThii baMdhaMto vaDiMDha so kuNai ukosaM // 693 // (yugmam)
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghata utkRSTasthitibandhavRddhisvAmi0] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram [ 523 (pre0 ) " majjhAhinto" ityAdi, catuHsthAnikasya yavasya madhyAdupari vartamAno'ntaH koTIkoTisthitibandhaM kurvan yo vartate sa tata utkRSTasaMklezena utkRSTaM DAyaM labdhvA jyeSThasthitiM badhnan utkRSTAM vRddhiM karotIti sAnvayaH padasaMskAraH / atha padArtho'bhidhIyate - mUlaprakRtirasabandhavidhAnagranthe vistareNAbhidhAsyamAnasvarUpasya nipAtakIprabhRtInAM kaTukadravyANAM sahajo bhAgacatuSTayapramANo bhAjanAntare kvathitacaturthabhAgAziSTo'tikaTukatamo yo rasastatkalpo'zubhaprakRtInAM yacatuH sthAniko 'rasa:' - anubhAgastasya catuHsthAnikarasya yo 'va: ' - catuHsthAni karasavandhakAnAM prAyogyAyAH javanyAyAH sthiterArabhya sAgaropamazatapRthaktvAdhikasthitibandhaM yAvadyathottaraM pratisthitibandhasthAneSu vizeSAdhikavizeSAdhikakrameNa vardhamAnasaMkhyAkAnAM bandhakajIvarAzInAM tataH punaH samaya- samayAdisthitibandhavRddhayA niSpanneSUparitanasthitibandhasthAneSu jJAnAvaraNAdInAM svIyasvIyotkRSTa sthitibandhaM yAvad vizeSahInavizenakrameNa hIyamAna saMkhyAkAnAM bandhakajIvarAzInAM sthApanAmapekSya yA yavAkRtiH 9 (3) (4) (1) (2) (1) - (1) catuHsthAnikarasabandhakAnAM bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni / (2) tatra sarvajaghanyasthitibandhasthAnam atra stokA bandhakAH / , (3) jaghanyasthiterArabhya sAgaropamazatapraktyapramANAni sthitibandhasthAnAni atra samayasamayottareSu sthitisthAneSu vizeSAdhikA vizeSAdhikA bandhakAH, imAni yavamadhyAdadhastanAni sthitibandhasthAnAni / (4) yavamadhyalakSaNaM sthitibandhasthAnam, atra sarvAdhikabandhakAH / (5) imAni yavamadhyAduparitanAni sthitibandhasthAnAni atra samaya- samayasthitivRddhau vizeSahInavizeSahInabandhakA yAvat triMzatkoTikoTyAdimAnA jJAnAvaraNAdInAmutkRSTA sthitiH / (6) yatra sthitibandhasthAne vartamAno jIva utkRSTaDAyenotkRSTasthitibandhaM kartuM zaknoti tatsthAnam / (7) utkRSTapadagatAntaH koTikoTIsAgaropamalakSaNaM sthitibandhasthAnam / (8) yAvajjJAnAvaraNAdimUlaprakRtyutkRSTa sthitibandhaH / ekalayA utkRSTasthitiM gacchannutkRSTasthitibandhavRddheH svAmI / / / / / / / sthitibandhasthAna pradarzakAni cihnAni / tadapekSayA yo yavaH sa catuHsthAniko yavastasya catuHsthAnikasya yavasya yan 'madhyam' - yatra sthitibandhasthAne sarvAdhikabandhakAH santi, tajjaghanyasthitibandhAtsAgaropamazatapRthaktvasthitibandhasthAnAnyatikramyAnantaravartamAnasthitibandhasthAnalakSaNam, tasmAdyavamadhyalakSaNasthitibandhasthAnAd' upari' - upa
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghata utkRSThasthitibandhahAni0 tanasthitivandhasthAne vartamAnaH / evambhUto hyantaHkoTIkoTIsAgaropamaprabhateH sarvotkRSTasthiterbandhako'pi syAt ,madhyamasthAnAdanantarasthitibandhasthAnaprabhRtyA utkRSTasthitibandhaparyantAnAM sarvasthAnAnAmuparitanasthAnarUpatvAd, ata uktam-antaHkoTIkoTIsAgaropamapramANAM sthitiM badhnaniti / nanu yadyevaM tIntaHkoTikoTisAgaropamapramANAM sthitiM baghnannityetAvataiva sAgaropamakoTikoTayAdi-tadadhikasthiterbandhakAnAM vyavacchedabhAvAttAvadeva paryAptaM syAt, kiM punaryavamadhyAdupari vartamAnasyetyanenA'pi ? iti ceda, na, catuHsthAnikayavamadhyAdadhastAdapyantaHkoTikoTisAgaropamasthitikAnAM bandhasthAnAnAM sadbhAvena tadvyavacchedasyAvazyakatvAt / idamuktaM bhavati-antaHsAgaropamakoTikoTipramANasthiterasaMkhyeyabhedabhinnatayA yathA yavadhyAduparitanasthAneSu vadhyamAneSvanta:sAgaropamakoTikoTipramANA sthitibadhyate,tathA yavamadhye yavamadhyAdadhastanasthitibandhasthAneSvapi catu:sthAnikarasavandhaM kurvadbhirjIvaH sA nirvatyate, itthaJca yavamadhyAduparItyanukte yavamadhyAdadhastanavatinyA antaHkoTikoTisAgaropamapramANAyAH sthiterbandhakasyA'pi grahaNaM smbhvet| na ca tadiSTam, tadvandhakasya tata utplutyaikayA helayotkRSTasthitibandhasyA'sambhavenotkRSTavRddhisvAmitvA'sambhavAt, ato yasmAta sthitibandhasthAnAdanantarasamaya ekayA helayoghotkRSTasthitivandhasambhavastAdRzamoghoskRSTasthitibandhasthAnAt sarvadIrghAntareNa vartamAnaM yadantaHkoTikoTisAgaropamasthitikaM bandhasthAnaM tannirvA'nantarasamaye tata utplutyotkRSTasthitibandhaM kurvataH prakRtotkRSTavaddhisvAmitvaM bhavatItyetadarzanArthamantaHkoTikoTisAgaropamasthiti nirvatayannityasyeva catuHsthAnikayavamAdhyAduparivartamAna ityasyA'pi grahaNamAvazyakamiti / ___ itthaM ca catuHsthAnikarasayavamadhyAdupari vartamAnastatyAyogyajaghanyapadagatA'ntaHkoTikoTisAgaropamalakSaNAM sthiti badhnan yaH sa 'utkRSTena'-utkRSTasthitibandhaprAyogyena saMklezena 'utkRSTAM'dIrghAm , utkRSTasthitibandhaspRzAmityarthaH / evambhatAM 'DAyAM'-phAlA 'labdhvA'-prApya, anantarotAntaHkoTikoTisAgaropamalakSaNasthitibandhAdUrdhvamekamapi sthitivandhamakRtveti bhAvaH / tarhi kiM kurvannityAha-"jeThiiM baMdhato" tti mUlaprakRtisatkaughotkRSTAM jJAnAvaraNAdInAM prAguktatriMzatsAgaropamakoTikoTayAdilakSaNAM sthiti badhnan "valiMDha sakuNai ukkosaM' ti sa utkRSTAM vRddhiM karoti,utkRSTasthitivandhavRddheH svAmI bhavatItyarthaH / saptaprakRtInAmiti zeSaH / atra jAtAvekavacanam, tatastAdRzA ye kecana te sarve'pyutkRSTavRddhisvAmina iti / / 612-613 / / athaughata evotkRSTasthitibandhahAnaH svAmino darzayannAhaparamaThihaM baMdhaMto yo mariyegidiye smuppnnnno| tappAuggajahaNNaM gao sa kuNai paramaM hANiM // 694 // (pre0) "paramaThiI"mityAdi, bhavacaramasamaye jJAnAvaraNAdestriMzatkoTikoTisAgaropamAdilakSaNAmaudhikI 'paramasthiti'-utkRSTasthitiM vadhnan yo jIvaH "mariyegiMdiye samuppaNNo"
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaghat utkRSTasthitibandhAvasthAna0 ] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram [ 525 tti anantarasamaye mRtyai kendriyajAtA ne kendriyatayA samutpannaH / etAdRzo hIzAna kalpAntavAsI deva eva bhavati, nAnyaH, bhavacaramasamaya utkRSTasthitibandhaM kurvatAM saMjJipaJcendriyatiryagmanuSyANAmanantarasamaye narakagata|vevotpAdAt, zeSadevanArakANAM tu svabhAvata evaikendriyatayA'nutpAdAcceti / athaikendriyatayA samutpannaH sannasau kiM karotItyAha--' tappA ugge 'tyAdi, tatra caikendriyabhavaprathamasamaya eva " tappA uggajahaNNaMgao"tti'tasya'-oghotkRSTasthitibandhAduttIryai kendriyabhavaprathamasamaye vartamAnasya bandhaprAyogyo yaH palpopamAsaMkhyabhAgena nyUnaH sAgaropamatrisaptabhAgAdipramANo jJAnAvaraNAderjaghanyaH sthitibandhaH sa tatprAyogyajaghanyastaM 'gataH ' - prAptaH, tAvatsthitibandhaM kurvannityarthaH / "sa kuNai paramaM hANi " tti saH tathA kurvan jIvaH 'paramAM - utkRSTAM hAniM karoti / AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmutkRSTasthitibandhahAH svAmI bhavatItyarthaH / nanu yathA jJAnAvaraNAderutkRSTAM sthitiM badhnan mRtvaikendriyeSUtpadya tatra palyopamAsaMkhyabhAganyUnasAgaropamatri saptabhAgAdipramANAM sthitiM badhnan jIva utkRSTahAneH svAmI bhavati, tathA vaiparItyenai kendriyatayA tatprAyogyajaghanyAM sthitiM badhnan mRtvA saMjJipaJcendriyatayotpadyotkRSTAM sthiti vadhnan jIvaH kathamutkRSTavRddheH svAmI nocyate ? iti ced, na, tathA'sambhavAt, yata ekendriyatazcyutvA yaH saMzipaJcendriyatve prathamaM sthitibandhaM karoti, tasyAsau prathamasthitibandha utkRSTato'pyantaH koTi koTi sAgaropamapramANa eva jAyate, tadAnIM tatsvAmino'paryAptatvAt / itthamekendriyatazcyutvA saMjJipaJcendriyatayotpadya naikahelayoghotkRSTasthitibandhasambhavaH, tatkuta utkRSTa vRddherapyavakAzaH; saMjJipaJcendriyatayotpadyAntarmuhUrtAdUrdhvamutkRSTasthitibandhabhAve tUtkRSTato'pi yathoktA catu:sthAnikarasabandhakakRtA vRddhirutkRSTavRddhitayA sampadyate iti nAstyutkRSTahAnivad vaiparItyenaikendriyatazcyutvA paJcendritayotpadyamAnAnAM bhavaprathama samayavartinAmutkRSTavRddhayavakAza:, ato na utkRSTavRddhisvAmitvamapi teSAmiti // 14 // athotkRSTAvasthAnasya svAminaH prakaTayannAha sAgArakhayeNa gao jeTTA tajjogahassaThiibaMdhaM / sakur3a anaMtarakhaNe ukkosaM khalu avaTTANaM // 695 // - (pre0 ) " sAgArakhayeNe" tyAdi, "jeTThA" tti 'jyeSThAd'- utkRSTasthitibandhAt, saptAnAmaudhika mukRSTaM sthitibandhaM kRtvetyarthaH / " sAgArakhayeNa" ti utkRSTasthitibandhaprayojakIbhUtasya sAkAropayogasya 'kSayeNa bhra' zanAd, anAkAropayogatayA parAvRcyetyarthaH / " tajjoggahassaThiibaMdhaM"ti tasyotkRSTasthitibandhaM kurvato mithyAdRSTiparyAptasaMjJipaJcendriyajIvasyAnA'kAroyogaprAptau yaH prAyogyaH 'hrasvaH' - sarvastokaH sthitibandhaH sa tatprAyogyahrasvasthitibandhastaM "gao" tti 'gataH' - prAptaH, anAkAropayogaprAptyA tAvAn jaghanyasthitibandho yena kartuM mArabdha ityarthaH / "sa kuNai" tisa karoti / kimityAha - ukkosaM khalu avadvANaM" ti utkRSTamavasthAnam,
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mAnaNAsUtkRSTasthitibandhavRddhayAdisvAmi0 khalvavadhAraNe / kiM tadAnImevA'nyadA vetyAha-"aNaMtarakhaNe" ti uktajadhanyasthitibandhaprArambhadvitIyasamaye, upalakSaNatvAttRtIyAdisamayeSu, yAvadasau jaghanyasthitivandhaH pravartate tAvadityarthaH / sAkAropayogakSayeNotkRSTasthitibandhAduttIryA'nantaraM svaprAyogyaM jaghanyasthitibandhaM prArabhya tadvandhasya dvitIyAdisamayeSu vartamAno jIva evotkRSTAvasthAnasya svAmI bhavatIti pinnddaarthH||695|| tadevamuktA oghataH saptAnAmutkRSTavRddhyAdeH svAminaH / atha tAnevAdezato vibhaNipurAhasavvaNirayesu tiriye paNidiyatiriyatige Naratige ya / deva-sahassArAvahisura-dupaNidiyatasesuya // 696 // pnnmnnvy-url-viuv-thii-puris-nnpum-vibhNg-ckkhusu| teu-pamhA-saNNIsu haveja vaDDhIa oghavva // 697 // sAgArakhayeNa gao jeTThA tajoggahassaThiibaMdhaM / sa kuNai hANiM paramaM aNaMtarakhaNe avaTThANaM // 698 // (pre0) "savve" tyAdi,sarveSu narakagatibhedeSu,tiryaggatyoghabhede,paJcendriyatiryagmArgaNAbhedatrike,naramArgaNAbhedatrike, ete dve'pi trike'paryAptabhedavarjite boddhavye / caH samuccaye, devagatyoghabhede, sahasrArakalpAvadhikAnyadevagatyuttarabhedeSu, tathA prAgvadaparyAptabhedavarjitayoIyoH paJcendriyabhedayoH, dvizabdasya trasetyanenA'pi yojanAt tathaiva dvayostrasakAyabhedayoH, paJcazabdasya manovacasoH pratyekaM yojanAtpazcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArika-vaikriyakAyayoga-strI-puruSa-napusakaveda-vibhaGgajJAna-cakSudarzaneSu, tejaH-padmalezyA-saMjJimArgaNAbhedeSvityevamekapaJcAzanmArgaNAsu pratyekaM "haveja vajUDhoa oghavva" ti saptaprakRtisatkavaddheH svAmina oghavadbhavanti, etAsu pratyekaM 'cauTThANiyasse' tyAdinA'bhihitasvarUpAH saMjJipaJcendriyA jIvAH saptAnAmutkRSTasthitibandhavRddheH svAmino bhavantIti bhAvaH / etAsvevotkRSTasthitibandhahAnyavasthAnayoH svAmina Aha-"sAgArakhayeNe"tyAdi, asyA'pyakSarArtho darzitaprAyaH / bhAvArthastvevam-adhikRtamArgaNAsu kutracitpaJcendriyatiryagAdimArgaNAgatajIvAnAmekendriyatayotpAde mArgaNAvicchedaprasaGgAt, kutracinnarakagatyodhAdimArgaNAgatajIvAnAM tvekendriyatayotpattereva pratiSiddhatvAdutkRSTahAneH svAmina oghavanna sampadyante, ato yAH sarvotkRSTahAnivarjAH zeSAH hAnayastAsu yA saMkSipaJcendriyANAM jAtyantare'nutpacyA svasthAna eva jAyamAnotkRSTahAniraughikotkRSTAvasthAnaprayojakatayA gRhItA saivaatrotkRsstthaanityaalbhyte| sAtu sAkAropayogakSayeNa jyeSThasthitibandhAduttIrya svaprAyogyasambhavadantaHkoTIkoTIsAgaropamalakSaNajaghanyasthitibandhaM kurvataH saMjJipaJcendriyajIvasya jAyate, tadvitIyAdisamayeSu caughavadukRSTAvasthAnamapi lamyate, ityeta audhikotkRSTAvasthAnasvAmina eva samayamayaMga jaghanyasthitibandhaprathamasamayamadhikRtya prastutamArgaNA
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhayAdisvAmi0 ] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram [ 527 sthAneSUtkRSTahAneH svAminaH,dvitIyAdisamayeSu tAvanmAtrasthitibandhaM kurvantaH punasta evaughavat prakRte'pyutkRSTAvasthAnasya svAmino bhavantIti // 696-697-698 // sarvathA tulyatvAdanyatraughavadatidizannAha oghava jANiyavvA kaay-ksaay-duannaann-aytesu| aNayaNa-bhaviyesu tahA abhaviya-micchesu AhAre // 699 // (pre0) "oghavva" ityAdi, oghavajjJAtavyAH, utkRSTavaddhayAditrayANAmapi padAnAM svAmina iti tu prakramAdgamyate / kAsu mArgaNAsvityAha-"kAyakasAye"tyAdi, kAyayogasAmAnye,tathA vizeSato'nabhihitatvAt krodhAdikaSAyamArgaNAcatuSke, matyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamamArgaNAsu, tathA'cakSudarzanabhavyamArgaNayoH / tathAzabdaH samuccayArthaH, sa ca bhinnakrameNAnantarameva yojitaH / abhavya-mithyAtvamArgaNayorAhArimArgaNAyAminyetAsu trayodazamArgaNAsu prtyekmityrthH| etAsu pratyekaM mithyAgdevajIvAnAmekendriyajIvAnAM ca samAvezAd devebhyazcyutvaikendriyatayotpadyamAnAnAmaudhikotkRSTahAnisvAminAmanantaroktamArgaNAnicayavat nAdhikRtamArgaNAbahistvApattiH / arthAt sarvathaivaughavadupapatteH prastutatrividhasvAmino'pi sarvathaivaughavadatidiSTA iti // 699 / / kArmaNA'nAhArakamArgaNayorAha kammA-'NAhArasu tajjoggalahUu saMkileseNaM / tappAuggukosaM gao sa kuNae paramavaDiMDha // 700 // tajjoggajebaMdhA yo sAkArakkhayeNa pddibhggo| tappAuggajahaNNe paDio sa kuNai paramahANi // 701 // tajjoggajeTTabaMdhA guruhANi karia baayregiNdii| kuNai aNaMtarasamaye ukkosaM khalu avaTThANaM // 702 // (pre0) "kammANAhAresu" ityAdi, kArmaNakAyayogA-'nAhArakamArgaNAsthAnayoH pratyeka "tajjogalahau" ti sUcanAtsUtramiti kRtvA prathamasamayakriyamANAt mithyADaksaMjJipaJcendriyANAmanupadamutkRSTasthitibandhe gamanaprAyogyAllaghusthitibandhAt "saMkileseNaM" ti anantarasamaye kArmaNakAyayoginAmutkRSTasthitibandhaprAyogyasaMklezena, tAdazasaMklezasyotpatteriti bhAvaH / "tapAuragukkosaMgao"tti pUrvavat kArmaNakAyayogimithyAdRSTisaMjJipaJcendriyaprAyogyasambhavadutkRSTasthitibandhaM 'gataH'-prAptaH "sa kuNae paramavaDiMDa" ti sa tAdRzaH saMjJipaJcendriyajIvastathA kurvan saptaprakRtInAmadhikRtAmunkRSTAM sthitibandhavRddhiM karotItyarthaH / nanu 'tajogalahUu' ityanenaikendriyaprAyogyajaghanyasthitibandhaH kathaM na gRhyate ? ucyate, tadgrahaNe satyanantaroktena 'tappAuggukosa'mityanenA'pyekendriyabandhaprAyogyotkRSTasthitibandha eva
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsUtkRSTasthitibandhavRddhayAdisvAmi0 grAhyaH syAt, tathA cotSkRTA vRddhirna sampadyeta / kutaH ? ekendriyaprAyogyasthitibandhaM kurvatAmutkRSTato'pi palyopamAsaMkhyabhAgamAtrasthitibandhavRddhereva sambhavAt / na ca dvitiyasamaye 'tappAuggukosa'mityanena saMjJipaJcendriyaprAyogyotkRSTasthitibandhasyaiva grahaNe'dhikatamA vRddhiH sampadyateti vAcyam / ekajIvamAzritya vigrahagatAvekendriyAdijAtidvayaprAyogyasthitibandhasyaiva virodhAta / itthaM hi kArmaNA'nAhArakamArgaNayoryathoktasvarUpANAM saMjJipaJcendriyebhyaH saMjJipaJcendriyatayotpadyamAnAnAmevotkRSTasthitivandhavRddhisvAmitvaM boddhavyamiti / __ adhikRtamArgaNAdvaya evotkRSTahAnisvAmino darzayannAha-"tajjoggajebaMdhA"ityAdi, pUrvavadanAhArakAvasthAyAM prathamasamaye mithyAdRSTisaMjJipaJcendriyaprAyogyasambhavajjyeSThasthitibandhAt "yo sAgArakhayeNa pauibhaggo" ti yaHsAkAropayogakSayeNa'pratibhagnaH'-uktotkRSTasthitibandhAccyutaH, ata evAnAkAropayogaM prApta ityapi gamyam / punaH kathambhUto'sAvityAha-"tappAuggajahANe patio" ti pUrvavadanAhArakAvasthAyAM sambhavanmithyAdRSTisaMjJipaJcendriyaprAyogyajaghanyasthitibandhe patitaH, tAdRzaM jaghanyasthitibandhaM katu mArabdhavAnityarthaH / "sa kuNai paramahANiM" ti anantaroktasvarUpaH sa tathA kurvan 'paramA'-utkRSTAM hAni karotItyarthaH / niruktasvarUpAH saMjJipaJcendriyajIvA adhikRtamArgaNAdvaye saptAnAM prakRtInAmutkRSTasthitibandhahAneH svAmina iti bhAvaH / ___ atha prastutamArgaNAdvaya evotkR TAvasthAnasvAminaH pradarzayannAha-tajjoggajeTThabaMdhA" ityAdi, tatrA'nAhAraka-kArmaNakAyayogyavasthAyAM kasyA'pi trisamayakAyasthitikajIvasya bandhaprAyogyAtsambhavajyeSThasthitibandhAdavatIrya "guruhANiM karia" tti mArgaNAyA dvitIyasamaye 'guruutkRSTAM sthitibandhahAni kRtvA, tatprAyogyajaghanyasthitibandhamArabhyetyarthaH / ko'sAvityAha"bAyaregiMdi" ti tAdRzo'sau bAdaraikendriyajIvaH / nanvadhikRtotkRSTa vRddhi-hAnI saMjJipaJcendriyANAmevAbhihite, arthAccheSANAM kArmaNakAyayoginAM pratiSiddhA utkRSTahAniH, tatkathaM punarvAdaraikendriyANAmutkRSTahAnirabhidhIyate ? iti cet na, yato'dhunotkRSTAvasthAnasvAmitvamabhighAtavyam, taccotkRSTahAnerUrdhvamavasthAne sati sambhavati, na cAsti saMjJipaJcendriyANAmutkRSTahAnerUrvamavasthAnam / kutaH ? teSAmutkRSTahAnyanantarasamaye prastutamArgaNAyAmevAnavasthAnAt / tataH kim ? tato yeSAM prakRtamArgaNAyAM samayatrayamavasthAnaM sambhavati, teSu yasyotkRSTahAnilAbhastasyevotkRSTahAnyuttarasamayabhAvyutkRSTAvasthAnasambhavAt saMjJipaJcendriyAdIn vihAya bAdaraikendriyajIvasyaiva prakRtotkRSTAvasthAnaprayojikotkRSTahAnirabhihiteti na kazcidoSaH / etAdRzaH kArmaNakAyayogadvitIyasamaye utkRSTahAninirvatako bAdaraikendriyastadanantarasamaye utkRSTamavasthAnaM karotItyetadeva darzayannAha-"kuNaha aNaMtarasamaye" ityAdi gatArthamiti // 700701-702 //
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhayAdisvAmi0 ] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram [ 529 athA'pagatavedamArgaNAyAmutkRSTavRddhayAdeH svAminaH pratipAdayannAhagayavee se baMdhe hojja saveo tti sa paramaM vaDiMDha / uvasAmago kuNai se kAle paramaM avaTThANaM // 703 // paDhamA ThiibaMdhAo vaTTato u duiammi ThiibaMdhe / sa kuNai paramaM hANiM taheva suhume vi NAyavvaM // 704 // (pre0) "gayavee" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM "se" tti anantare, yasyAnantare sthitibandhe "havejja saveo" ti savedo bhaviSyati, yaH prapatannupazamaka iti gamyate / "sa paramaM vaDiMDha uvasAmago kuNai" ti sa savedyavasthAyAH prAgavedyavasthAyAM dvicaramasthitibandhAduttIrya caramaM sthitibandhaM kurvannupazAmakastasya caramasthitivanyasya prathame samaye 'paramAm'-utkRSTAM vRddhi karotItyarthaH / "se kAle paramaM avaTThANaM" tti "se" tti prAgvattasyAnantare kAle, uktacaramasthitibandhasya dvitIyAdisamayeSu tAvanmAtrasthitivandhaM kurvannityarthaH / "paramaM"-utkRSTamavasthAnam , karotItyanuvartata iti / utkRSTAvasthAnasvAmI bhavatIti bhaavH| ___apagatavedamArgaNAyAmevoktazeSAyA utkRSTahAneH svAminaH pradarzayannAha-"paDhamA ThiibaMdhAo" ityAdi, so'nantaroktopazAmaka eva, navaramupazamazreNimArohannavedyavasthAyAH prArambha kriyamANAt prathamAtsthitibandhAt "vaTuMto u duiammi ThiIbaMdhe" ti dvitiye sthitivandhe, dvitIyasthitibandhaprathamamamaye vartamAnaH sannityarthaH / "sa kuNai paramaM hANi" ti sa upazamazreNimArohan dvitIyasthitivandhavArambhaka upazamakaH 'paramAM'-utkRSTAM hAni karoti, saptaprakRtimatkasthitibandhaviSayAmiti gamyata eveti / atha sUkSmasamparAyamArgaNAyAM bahusAmyAdatidizati"taheva suhame vi NAyavvaM" ti sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAmapi tathaiva'-apagatavedamArgaNAvadeva jJAtavyaM prakRtavRddhayAdisvAmitvamityarthaH / / 703-704 / / cauNANa-saMyamesu smia-chea-prihaar-desesu| ohimmi smm-veag-uvsm-saasaann-miisesu||705|| tappAuggajahaNNA ducaramabaMdhA guru caramabaMdhaM / kuNamANo guruvuDhi kuNae micchAigAhimuho // 706 // tayaNaMtaraM gurumavaTThANaM tjjoggjeddtthiivNdhaa| tajjoggalahuM patto sAgArakhayeNa guruhANiM // 707 // (pre0) "cauNANe" tyAdi, kevalajJAnamArgaNAsthAne sthitibandhasyaivAbhAvAttadvarjeSu caturSa
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 / baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhapAdisvAmi matyAdijJAneSu, saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana -parihAravizuddhikasaMyameSu, dezasaMyamA-'vadhidarzana--samyaktvaugha-kSAyopamikau--pazamikasamyaktva--sAsAdana-samyagmithyAtveSvityevaM samuditAsu paJcadazamArgaNAsu pratyekaM "tappAuggajahaNNA ducaramabaMdha" tti tattanmatijJAnAdimArgaNAvicchedAdarvAgbhAvI yazcaramaH prastutatvAjjJAnAvaraNAdInAmAyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhasadapekSayA yo 'dvicaramaH'-upAntyaH sthitibandhaH sa ciramasthitivandhaH, sa ca na sarveSAM jIvAnAM tulya eva, kintu parasparaM hInAdhiko'pi bhavati, tatrAdhikatarAdisthitibandhaM kurvatAmanantare caramasthitivandhe tatra bandhaprAyogyotkRSTasthitibandhasambhave'pi teSAmunkRSTasthitivandhavRddheraprAptestatra jaghanyeti vizeSaNamupAdattam / nanu vicaramasthitibandhe prAyogyasarvastokasthitibandhaM kRtvA'nantare caramasthitibandhe prAyogyasarvAdhikasthitibandhaM kurvatAmutkRSTayuddheH sambhavena tAvadeva paryAptaM syAt , kiMpunastatra tatprAyogyatvavizeSaNena ? iti cet, tatrA'pi sarva stokasthitibandhaM kurdhatAmanantare caramasthitibandhe tatra bandhaprAyogyasarvAdhikasthitibandhasyAsambhavena "guru caramabaMdhaM kuNamANo" ityasyAnupapatterna syAdutkRSTa vRddhisvAmitvamityato vicaramasthitivandhatayA prAyogyasthitibandheSu sarvastokasthitibandhapratiSedhArtham 'jahaNNA' ityatra tatprAyogyatvavizeSaNamAvazyakameva, tathA ca caramamutkRSTaM sthitivandhaM kurvatAmanantarapUrvasthitibandhatayA yAntaH sthitibandhavikalpAH bandhabAyogyAstanmadhye yaH sarvajaghanyasthitibandhasthAnaM taM bavA'nantarottare carame sthitivandhe bandhapA komAdhikatamasthitibandhaM kurvan jIvaH "guruvuddhiMDha kuNae" ti utkRSTavRddhaH svAmI bhavatItyarthaH / __ atra manaHparyavajJAnAdimArgaNAdau devatvAbhimukhAnAM mumUrtRNAM mahAtmanAmapi carama-ciramasthitibandhayoH sambhavena tatra caramasthitibandhatayA prAyogyamadhikatamaM sthitivandhaM kurvatAmapi na prastutavRddhisvAmitvamiti tegamutkRSTavRddhisvAmitvanivRttaye punarapi svAmivizeSaNamAha-"micchAi. gAhimuho" ti tatrAdipadAt tathAvidhasaMyama-chedopasthApanasaMyamAbhimukhAnAM parigrahaH, yastAdRzo mithyAtva-tathAvidhasaMyamAghabhimukhaH sa eva prastutavRddhisvAmI bhavatItyarthaH / nanu manaHparyavajJAnino mithyAtvAbhimukhA eva na santIti kathaM na virodhaH ? na ca mithyAtvAbhimukhatvavizeSaNasya matijJAnAdimArgaNAsveva yojanIyatvAnnAsti kazcitirodha iti vAcyam / mArgaNAvicchedAdarvAgbhAvicaramasthitibandhaM kurvatAM matijJAnAdimArgaNApraviSTajI ganAM sarveSAmapi mithyAtvAbhimukhatayA tatra tasya nirarthakatvAt ? iti ced , satyam , matijJAnAdimArgaNAsthAneSu yathoktalakSaNe utkRSTavRddhisvAmini mithyAtvAbhimukhavizeSaNasya vyarthatve'pi samuditamArgaNAsthAneSu matijJAnAdimArgaNAnAmevAdau nyastatvAnmanaHparyavajJAnAdestu tatpazcAnyastatvAca manaHparyavajJAnAdimArgaNAsUpayujyamAnaM vizeSaNAntaramevAdI kRtvA 'micchAhagAhimuho' ityanuktvA'nyathaivAbhidhAne syAd bhramaH, yanmatijJAnamArgaNAdau tathAvidhasaMpamAbhimukhaH prastutastrAnItyatastadapohAya prathamatayA gRhItamArgaNAyAM yujyamAnaM vizeSaNamAdau kRtvA 'micchAigAhimuho' ityevameva prayoktavyamucitam / evaM hi
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mArgaNAmUtkRSTasthitivRddhayAdisvAmi0 ] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram [ 135 matijJAnAdimArgaNAsu mithyAtvAbhimukha iti vizeSaNaM svarUpadarzakaparam , anyatra manaHparyavajJAnaparihAravizuddhikasaMyamayostu 'micchAigAhimuho' ityatrA''dipadagrAhyAnAM tathAvidhasaMyama-chedopasthApanasaMyamAbhimukhAH' iti vizeSaNAnAM vyavacchedakaparatvaM tu vyAkhyAnagamyamiti na kutracitkasyacinirodhaH, pratyutA'sAmaJjasyaparihAra eveti / athotkRSTAvasthAnasvAminaH prAha-"tayaNaMtaraM gurumavahANaM" ti tasyA utkRSTavaddhaH'anantAm'-anantara samayeSu tameva caramasutkRSTasthitivandhaM kurvannasAvutkRSTavRddhisvAmyutkRSTAvasthAnasvAmI bhavatIti bhASaH / sugamam , mithyAtyAyanimuvAvasthAbhAvinAM pratyekasthitibandhAnAmAntamuhUrtikatamotkRSTasthitibandhavRddhayA jAyamAnasya caramasthitibandhasyA'pi niyamato'ntamuhartamavasthAnAditi / athotkRSTasthitibandhahAnisvAminamAha-"tajjogga" ityAdi, sugamam , prAgvad vyAkhyeyamiti / / 705-706-707 / / athA'prazastalezyAmArgaNAtraye prAguktamatadvayena prastutasvAminaH prAha apasatthatilesAsutiNha gurupayANa atthi oghanva / sAmI bhaNaMti aNNe tiNhaM vi payANa nirayavva // 708 // (pre0) "apasatthe" tyAdi, kRSNa-nIla-kapotAdvApu tisRSprazastalezyAmArgaNAsu "tiNha gurupayANa" ti trayANAM 'gurupadAnAm'-utkRSTapadAnAm , utkRSTavRddhayu tkRSTahAnyutkRSTAvasthAnalakSagAnAM pratyekamityarthaH / prastutatvAtsvAmI "atthi oghavva" tti oghavat 'majjhAhinto upa yaghasse'tyAdigAthA(692-695)catuSTayenAbhihitasvarUpo bhavati / sugamaH / atha mahAbandhakArAbhimatamAha-"sAmo bhagaMti" ityAdi, mahAvandhakArairdevAnAM paryAptAvasthAyAmazubhalezyAyA aravIkRtatvena tanmate kevalAnAM nArakANAmevA jIvanaM kRSNAdilezyAyA avasthAnAditi bhAvaH / / 708 / / asaMjJimArgaNAyAM prakRtatrividhabandhasvAmitvamAha amaNe kuNai paNiMdI jAo egidiyA guru vaDiMDha / tavivarIo hANi paNiMdiyo cia aba hANaM // 709 // (pre0) "amaNe" ityAdi, asaMjJimArgaNAyAM "paNiMdiyA" ti ekendriyAccyutvA "paNiMdojAo"tti yaH paJcendriyo jAtaH,asaMjJipaJcendriyatayotpadyamAna ityarthaH / sa kiM karotItyAha-"guru vaDiMDha" ti 'gurvIm --utkRSTAM vRddhiM, karotIti pUrveNa yoga iti / "tavvivaroo hANi"ti'tadviparItaH'-uktaviparIto yo'saMjJipaJcendriyAccyutvaikendriyatayotpadyamAnaH saH hANiM' ti saptaprakRtisatkApnukaSTAM sthitivavahAni karotItyarthaH / "paNidiyo cia avaThThANaM" ti paJcendriya evotkRSTAvasthAnasvAmI bhavati / tatra eva kAra ekendriyAdirUpAtparasthAnAtpaJcendriyatayotpadyamAnAnAM vyavacchedArthaH, ekendriyAccyutvA'saMjJipaJcendriyatayotpadyamAno yo'nantaramutkRSTa
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiidhaMdho [oghato jaghanyasthitivRddhayAdisvAmi0 ghRddhisvAmI darzitaH so'saMjJivendriya utkRTavaddhayanantarasamayeSUtkRSTAvasthAnasvAmI na bhavati, kintu svasthAnagAH paJcendriya eva sAkAropayogakSayega hAnyanantarasamayevUtkRSTAvasthAnasvAmI bhavatIti bhAraH / atrApi tatvAyogyajaghanyasthitivanvAratIya tatprAyogyotkRSTasthitibandhasya prArambhakaH, evaM vaiparItyena tatprAyogyotkRSTa sthitibandhAduttItyAdi prAgvatsvayameva yojyamiti // 709 / / athoktazeSamArgaNAtu prakRtotkRSTabaddhathAdeH svAminaH pratipipAivipurAhasesAsu tajjoggA lahuThiibaMdhA u saMkileseNaM / tajjoggajeTTabaMdhaM gao sa kuNae paramavaDiMDha // 710 // tajjoggalahummi gao sAkArakhayeNa jeThiibaMdhA / sa kuNai hANiM paramaM aNaMtarakhaNe AhANaM // 711 // . (pre0) "sesAsu" mityAdi, uktazeSAsvaparyAhapaJvendriyAtaryaga-paryAtamanuSyAH 'paryAptapaJcendriyA-'paryAptatrasA-''natakalpAdisarvArthasiddhAnto kaze pATAdazadevabheda-sarvaikendriyabheda-sarvadhikalendriyabheda-pathivyAdipaJcakAyasatkamUlottarasarvabheda-trimizrakApayogA'hArakakAyayoga-kSAyikasamyaktvazuklalezyArUpAsu tryazItimAgaMNAsu pratyekam "tajjoggA lahuThiibaMdhA u" ti 'tatyA rogyAt '. tattanmArgaNAyAM bandhaprAyogyAllaghusthitibandhAt "saMkileseNaM tajjoggajeThabandhaM gao" ti saMklezavRddhaghA tatprAyogyaM jyeSTha'-utkRSTaM sthitivandhaM gataH' -prAptaH "sa kuNae paramavabiMda" tti uktasvarUpaH sa tadAnIM tathA kurvan 'paramAM'-utkRSTAM sthitibandhaddhiM karoti / atra tatprAyogyamityanena tattadaparyAptapaJcendriyatiryagAdimArgaNAnAyogyamiti boddhavyam / evamuttaratrApIti / ___athotkRSTahAnya-vasthAnayoH svAminaH pradarzayannAha-"tajjoggalahummi" ityAdi, "jeTThaThiibaMdhA" tti tatprAyogyajyeSThasthitibandhAdityarthaH / tataH kimityAha-"sAgArakhayeNa" tti tti sAkAropayogakSayeNa, sAkAropayogasya'nAkAropayogatayA parAvartanAdityarthaH / "tajjoggalahummi gao" ti prAkRtatvena dvitIyAH sthAne saptamyAH vibhakteH prayuktatvAd yastadyogyaladhusthitipandhastaM gataH'-prAptaH "sa kuNai hANiM paramaM" ti, sugamam / "aNaMtarakhaNe avahANa" ti sa evAnantaroktautkRSTa hAneH svAmI hAneranantarasamayeSu tAvanmAnaM sthitibandhaM kurvan saptaprakRtisatkotkRSTAvasthAnaM karoti, avasthAnasya svAmI bhavatItyarthaH // 710-711 / / tadevamabhihitAH saptAnAM mUlaprakRtInAmutkRSTavRddhayAdeH svAminaH / sAmprataM tAsAmeva jaghanyavRddhayAdeH svAminaH pratipipAdayiSurAha gAthAtritayam-- ukosaM samayUNaM ThiibaMdha kiria saMkileseNaM / jeTThaThiiM baMdhato so vaDhi kuvvai jahaNNaM // 712 //
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNA jaghanyasthitivRdvayAdisvAmi0 ] padanikSepAdhikAre svAmitvadvAram jo kujjA ThiivadhA'Na tarapuvvasamayA visohIe / samayUrNa Thidha so kuNar3a jahaNNagaM hANiM // 713 // hassA vaDDhI hANIe vA aNaMtaraddhAe / kuNai lahuDA, peya emeva savvAsu // 714 || 1 (pre0) "ukkosaM samayUrNa" ityAdi, yaH kacijjIvaH samayonamutkRSTaM sthitibandhaM kRtvA "saMkileseNaM" ti saMklezavRddhayA, utkRSTa sthitibandhaprAyogya saMklezaM prApyetyarthaH / 'jyeSThAm' utkRSTAMpUrva manasthitibandhApekSayA samayenAdhikAM sthiti "baMdhaMto" tibadhnan, samAdhikasthitibandhaprathamasamaye vartamAna ityarthaH / "so vaDiMda kuccai jahaNaM" ti tAdRzaH sa jIvastathA kurvan jaghanyAM vRddhaM karoti / jaghanyasthitibandhavRddheH svAmI bhavatIti bhAvaH / saptaprakRtInAmiti tu gamyata iti / jaghanyahAneH svAmina Aha - ' -"kujjA jo ThiibaMdhA" ityAdi, 'anantarapUrva samayAt' - anantarapUrvasamaye nirvartitAt sthitibandhAd "visohIe" ti 'vizuddhayA'- vizuddhervardhanAditi bhAvaH / samayonaM sthitibandhaM "kujjA jo" tti yaH kuryAt yaH karotIti bhAvaH / sa kimityAha" so kuNai jahaNNagaM hANiM" ti sa tathA kurvan saptAnAM jaghanyAmeva jaghanyakAM-sarvadhIM hAniM karoti, jaghanyasthitibandhahAnisvAmI bhavatItyarthaH / sugamam / , [ 533 atha jaghanyA'vasthAnasvAmina Aha - "hassAe vaDDhoe" ityAdi, anantaroktAyA jaghanyAyA hAneva dvervA " aNaMtaraDAe" ti anantarAdvAyAM, anantarottarasamayeSu yeSu jaghanyavRddhayA jaghanyahAnyA vA pravRttasthitibandha eva pravartate teSvityarthaH / "kuNai lahumavadvANaM" ti, tasyAmanantaraddhAyAM vartamAnaH san 'laghu' - jaghanyamavasthAnaM karoti, saptaprakRtisatkamiti gamyate / itthamevottaratrApi saptaprakRtIravikRtyaiva vijJeyamiti / gatamoghataH jaghanyavRddhayAdisvAmitvam / , athAdezato didarzayiSurvahusAmyAt sApavAdamatidizati - " NeyaM emeva savvAsu" ityAdi, sarvamArgaNAsvapi "emeva" tti evameva ' oghasadRzameva jJeyaM vihAya vakSyamANApavAdapadAnIti / / 712-713- 714 / / atha lAghavArthaM sAmastyenAtidiSTe yA'tiprasaktistAmuddidhISurAryAdvayenApavAdapadAnyAha-- NavaraM avagayave suhume uvasAmago parivato / ThibaMdhe khalu duie kuNae u jahaNNagaM vaDhi // 715 // to ThiibaMdhe carame khavago jahaNNagaM hANiM / aNaMtarasamaye jahaNNagaM khalu avaTThANaM // 716 // kuNai
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ jaghanyapade vRddhi hAnya-vasthAnasvAmi0 (pre0) "gavara"mityAdi, navaraM-paramapagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca pratyekam "uvasAmago parivaDato" ti pratipatannupazamakaH "ThiibaMdhe khalu duie" tti upazAntamohaguNasthAne'vandhaprAptAnAM jJAnAvaraNAdisatkasthitibandhAnAM sUkSmasamparAyaguNasthAnAdau yaH prathamaH sthitibandhastata uttIrya tadanantarabhAvini dvitIye sthitibandhe, dvitIyasthitibandhaM kurvanityarthaH / khaluzabdo'vadhAraNe, tatazvoktadvitIyasthitibandhasya prArambhaka eva, na punastadanye tRtIyAdisthitibandhasya prArambhakA api / kutaH ? adho'dho yathottarasthitibandheSvadhikAdhikatarasthitivRddherbhAvenA'jaghanyavRddhareva bhAvAditi / tadAnIma sAvuparAmakaH kiM karotItyAha- "kuNai u jahapaNagaM vuDhi" ti ra gamamiti / ___ atha prakRtamArgaNAdvaya eva jaghanyahAnerjaghanyAvasthAnasya ca svAminaH pradarzayannAha-vato ThiibaMdhe" ityAdi, "carame" ti yasyottaraM na kadAcidapi jJAnAvaragAdInAM sthitibandhasambhavaH, tathAvidhodhikajaghanyasthitibandharUpe 'carame'-apazcime sthitibandhe vartamAnaH, caramaM sthitibandhaM kurvanityarthaH, caramasthitibandhaprathamasamaye vartamAna iti yAvat / tAdRzo yaH kSapaka sa jaghanyAM sthitibandhahAni krotiityuttraardhe'nvyH| "aNaMtarasamaye" ti anantaroktahAnisamayAdanantaro ya uttarasamayaH so'nantarasamayastasminnanantarasamaye pUrvasamayatulyasthitibandhaM kurvan sa evAnantaroktaH kSapakaH "jahaNNagaM khalu avaThThANaM" ti jaghanyameva jaghanyakamavasthAnaM karotItyarthaH / khaluzabdaH pAdapUtyai / itthaM hyapodite'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAdvayavarjazeSasarvamArgaNAsu jaghanyavRddhayAdisvAmitvaM yadyapi sarvathaivaughavatprAptaM, tathApi tadyAtu mArgaNAsUtkRSTasthitivandha audhiko na bhavati, yAsu ca jaghanyasthitibandha ekendriyAyogyo na bhavati, tAsvanyathA svabandhaprAyogyajaghanyoskRSTasthitibandhAnusAreNa boddhavyamiti // 715-716 // ___ tadevaM bhaNitamoghataAdezatazca jaghanyasthitibandhavRddhayAdisvAmitvamapi / tasmiMzca bhagite gataM dvitIyaM svAmitvadvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe caturthe padanikSepAdhikAre dvitIyaM svAmitvadvAraM samAptam //
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha tRtIyamalpabahutvadvAram // atha kramaprApte'lpabahutvadvAre utkRSTavRddhayAdInAmalpabahutvaM pratipipAdayiSurAdau tAvadutkRSTapade prAra sattaNhaM savvappA paramA vaDDhI tao abahANaM / ukkosaM abbhahiyaM to guruhANI visesahiyA // 717 // (pre0) "sattaNha" ityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM "savvappA paramA vaDe."ti anantaravakSyamANapadadvayAilpA, ata eva 'salpiA ' -sarvastokA sthitibandhasatkA 'paramA' -utkRSTapadagatA vRddhiH, "tao avaThThANaM ukkosaM anbhahiyaM" ti 'tataH'-anantaroktavRddhayapekSayA tAsAmeva saptAnAM pratyekamutkRSTamavasthAnamabhyadhikaM, vizezAdhikamityarthaH / kutaH ? ucyate, oSacintAyAM saMvalezavRddhayA jAtA utkRSTA vRddhirutkRSTaDAyasthitipramANA bhavati, utkRSTAvasthAnaM tUtkRSTasthitibandhottaraM sAkAropayogakSayeNa svaprAyogyAntaHkoTikoTisAgaropamapramANajaghanyasthiti badhnatAM prApyate, sA cAntaHkoTikoTisAgaropamasthitiryasmAt sthitibandhasthAnAdutkaSTavRddhiH kriyate,tatsthitibandhasthAnApekSayA bahusAgaropamazatapRthaktvahInA vidyate / tataH kim ? tataH pUrva utkRSTavRddhiM kurvatA yAvatI sthitilacitA tadapekSayotkRSTAvasthAnasvAmI bahusAgaropamazatapRthaktvAdhiko sthitimullaGgyAvasthAnaM karoti,tatazcotkRSTavaddhayapekSayotkRSTamavasthAnaM vizeSAdhikaM bhavatIti / "to guruhANo visesahia" ti tasmAdutkRSTAvasthAnAt saptAnAM 'guruhAniH'utkRSTA hAnirvizeSAdhikA bhavatItyarthaH / kutaH ? utkRSTasthitibandhAdUrdhvamekendriyatayotpadya tatra tatprAyogyastokasthitivandhakaraNe palyopamAsaMkhyabhAganyUnasAgaropamatrisaptabhAgAdipramANasthitibandhabhAvena palpopamAsaMkhyabhAganyunasAgaropamatrisaptabhAgAdinA hInAnAM triMzatsAgaropamakoTikoTayAdisthitinAmekahelayA hInabhAvAt, tAsAM cotkRSTAvasthAnapUrvasamayabhAvihAnyapekSayA vizeSAdhikatvAditi // 717 / / tadevamabhihitamutkRSTapadagatAnAM saptamUlaprakRtisatkavRddhayAditrayANAmalpabahutvamoghataH / atha tadevAdezataH pradarzayannAha oghava asthi kAye ksaaycug-duannaann-aytesu| aNayaNa-bhaviyesu tahA abhaviya-micchesu AhAre // 718 // (pre0) "oghavva" ityAdi, oghavadasti-bhavati, utkRSTapadagatavRddhayAdInAmalpabahutvamiti prakramAdgamyate / kAsu mArgaNAstrityAha-"kAye" ityAdi, kAyayogasAmAnye, krodhAdikaSAyacatuSkamatyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyameSu tathA'cakSurdarzana-bhavyayorabhavyamithyAtvayorAhArimArgaNAyAM cetyarthaH /
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 ] baMdhavihANe mUlapaDiThiibaMdho [ mArgaNAsUtkRSThasthitivRddhayAthalpabahu0 kutaH ? pratyekaM mithyAdRSTi bhavanapatyAdidevAnAmekendriyANAM ca pravezenotkRSTavRddhayAdipadatrayasvAminAM sarvathaivaudhatulyatvAt / uktaM ca prAgeva svAminaH pradarzayatAmUlakRtA yat-'oghavva jaNiyavvA kAyakasAya-duaNANa-ayatesu / aNayaNa-bhaviyesu tahA abhaviya-micchesu AhAre' // 699 / / itthaM cAlpabahatvamapi sarvathaughavadeva labhyata iti // 718 // atha kArmaNA'nAhArakamArgaNayoH prastutAlpabahutvamAhakammA-'NAhArasu guruM avaTThANamappamatthi to| vaDDhI asaMkhiyaguNA tatto hANI visesahiyA // 719 // (pre0) "kammANAhAresu"mityAdi, kArmaNakAyayogA-'nAhArakamArgaNayoH pratyekam "guru avaThThANamappamatthi" ti prastutatvAdAyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM pratyekaM 'guru' -utkRSTaM sthitibandhAvasthAnam 'alpaM-stokaM bhavati, ekendriyasya tatsvAmitvena palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtratvAt / "tao" tti 'tataH'-uktotkRSTAvasthAnAt "vaDhI asaMkhiyaguNA" tti teSAmeva saptAnAmutkRSTasthitibandhavRddhirasaMkhyeyaguNA bhavati / sugamam , utkRSTavRddhemithyAdRSTisaMjJipaJcendriyasvAmikatvAt ,teSAM paJcendriyANAM tu palyopamasaMkhyeyabhAgAdivaddharapi sambhavAcca / "tatto" tti uktotkRSTavRddheH "hANI visesahiya" ti utkRSTA sthitibandhahAnirvizeAdhikA bhavati, asyA api mithyAdRSTisaMjJipaJcendriyasvAmikatvAdvizeSAdhikatA boddhavyA / yadi ca 'utkRSTavRddhihAnyoyorapi miyAdRSTisaMjJipaJcendriyasvAmikatve kathaM viparyayeNotkRSTahAnyapekSayotkRSTavaddhivizeSAdhikA noktA, dve'pi tulye nokte vA' ityAzaGkA syAt , tadA tu sotkRSTavaddheH saMklezavaddhayA labhyamAnatayA hAnestutkRSTA gAH sAkAropayogAcyavanena sampadyamAnatvAnnivartanIyeti // 719 / / atha gataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayorAha gayavee suhamammi ya savvatthovA havejja ukkosaa| hANI tatto vaDDhI ukkosA hoi saMkhaguNA // 720 // NavaraM avagayavee tighAINaM bhave asNkhgunnaa| paramA vaDDhI tatto tullaM jeDa avaThThANaM // 721 // (pra0) "gayavee" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM yUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca bandhaprAyogyAnAM jJAnAvaraNAdyanyatamaprakRtInAM "savvatthovA havejja ukkosA hANI" ti, niruktalakSaNA utkRSTapadagatA sthitibandhahAniH sarvastokA bhavedityarthaH / "tatto" ti tasyA utkRSTahAnestattajjJAnAvaraNAdInAmutkRSTA vRddhiH saMkhyeyaguNA bhavati / "navaraM"-paramayaM vizeSaH; ko'sAvityAha-"avagayavee" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM vedanIya-nAma-gotralakSaNAnAM trayANA
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhapAdyalpabahu0 ] padanikSepAdhikAre 'lpabahutvadvAram [ 530 maghAtinAM "bhave asaMkhaguNA" ti utkRSTahAnyapekSayotkRSTavRddhirasaMkhyeyaguNA bhavet, na tu zeSajJAnAvaraNAdInAmiva saMkhyeyaguNeti bhAvaH / mArgaNA ye'pi jJAnAvaraNAdInAM pratyekamutkRSTavRddhayapekSayotkRSTamavasthAnaM tulyameva, atastattathaiva darzayannAha - "tatto tullaM jeI avadvANaM" ti gatArtham, hetustu zreNI pratyekaM sthitibandhAnAmantarmuhUrtamavasthAnasya sambhavAditi draSTavya iti / / 720-721 / / atha yAtkRSTasthitibandhasvAminAM mithyAtvAyabhimukhatayA tadapekSayotkRSTabuddhestadanantaramrutkRSTAvasthAnasya ca sambhavastAsu matijJAnAdimArgaNAsu samameva prastutApabahutvaM prAhacauNANa-saMyamesu samaia - chea- parihAra- desesu N / ohimma-samma - veaga-uvasama - sAsANa-mIsesu // 722 // savvatthovA jeTTA hANI tatto havejja saMkhaguNA / jeA vaDDhI tatto tullaM je avaTTA // 723 // (pre0 ) " caDaNANe "tyAdi, matyAdicaturjJAna- saMyamaughamArgaNayoH, sAmAyika-chedopasthApanaparihAravizuddhika saMyama - dezasaMyameSu, avadhidarzane, samyaktvaudhau pazamikasamyaktva- sAsAdana- mizradRSTimArgaNA svityevaM samuditAsu paJcadazamArgaNAsu pratyekaM "savvatthovA jeTThA hANo" ti AyurvarjasatakarmaNAM 'jyeSThA' - utkRSTA 'hAniH' sthitibandhahAniH sarvastokA / "tato havejja saMkhaguNA jeTThA vaDDhI" tti ' tata: ' - utkRSTa sthitibandhahAnesteSAmeva saptAnAM 'jyeSThA' - utkRSTA sthitibandhavRddhiH saMkhyeyaguNA bhavet / sugamam prastutaikaikamArgaNAtkRSTa vRddhermithyAtvAbhimukhAdyavasthAbhAvi - / svAt / uktaJca prAk svAmitvadvAre 'caraNANasaMyamesuM samaia chea - parihAresuM / deso-hi-samma veaga-uvasama-sAsANa-mIsesuM // 705 | tappA uggajahaNNA ducaramabaMdhA guruM caramabaMdhaM / kuNamANo gurutraDhi kuNae micchAgAdimuho' || iti || "tujha N je avANaM" ti utkRSTavRddhisvAminAmevAnantarottarasamayeSUtkRSTA'vasthAnasvAmitvAdutkRSTamavasthAnamutkRSTavRddhestulyameva syAditi sugamamiti / / 722-723 / / atha sAsvAdanamArgaNAyAmuktamapyalpabahutvaM matavizeSeNA'nyathA darzayannAha-- ahavA'titha sAsANe'ppA jeTTA baDDhI tao visesahiyA / hANI paramA tatto tullaM peyaM avadvANaM // 724 || (pre0) "ahavA" ityAdi, athavA dvitIyAdhikArasvAmitvadvAre'bhihitAt mithyAtvAbhimukhAnAM saptakarmasatkotkRSTa sthitibandhaM svIkurvatAmabhiprAyAdvilakSaNena rasabandhavidhAne vakSyamANena svasthAnagatAnA tutkuSTarasa bandhasvAmitvamaGgIkurvatAM matena "tthi sAsaNe'ppA jeTThA vaDDhI "ti
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhayAdyalpabahu0 sAsAdanamArgaNAyAM saptAnAM jyeSThA'-utkRSTA vRddhiH 'alpA'-sarvastokA bhavati / "tao visesahiyA hANI paramA' ti tataH paramA hAnirvizeSAdhikA bhavati, sAkAropayogakSayeNa prApyamANatvAt / "tatto tullaM yaM" tti tatastulyaM jJeyam / kim ? "avaThThANa" ti avasthAnam , utkRSTapadagatAnAM vRddhayAdInAmalpabahutvasya prastutatvAdutkaSTamavasthAnamityarthaH / / 724 / / ___ athA'prazastalezyAmArgaNAtraye matadvayena svAmitvasya pradarzitatvAdalpabahutvamapi tadanusAreNa pradidarzayiSuratidizannAha apasatthatilesAsutiNha gurupayANa asthi oghabba / appAbahugaM aNNe bhaNanti nirayavva viNNeyaM // 725 // (pre0) "apasatthe"tyAdi, akSarArthastu sugamaH / bhAvArthastvayam-aprazastalezyAtraye 'apasathatilesAsutiNha gurupayANa oghvv| sAmI bhaNaMti aNNe tiNhaM vi pagANaM nirayavva' ||708 / / ityanena tattanmate prastutasthitibandhavaddhayAdisvAminAmapyoghavannirayagatimArgaNAvaccAbhihitatvAttadadhInaM prastutArU pabahutvamapi tena tena matenaughavannirayagatimArgaNAvacca labhyata iti tathaivA'tidiSTam / tacca "oghavva" ityanena 'sattaNNaM savvappA paramA vaDDhI tao avaTThANaM / ukkosaM abbhahiyaM to guruhANI vire.sahiyA' // 718 // ityanayA gAthayA darzitasvarUpaM jJeyam / "nirayavva" ityanena tu 'sesAsu ukkosA vaDDho thovA tao visesahiyA / paramA hANI tatto NeyaM tulla avaTThANaM // 727 / / ityanayA gAthayA vakSyamANasvarUpamavasAtavyamiti / / 725|| amaNammi avaTThANaM gurumappaM tAu atthi saMkhaguNA / jeTTA vaDDhI tatto paramA hANI viseshiaa||726|| (pre0) "amaNammi" ityAdi, na vidyate mano yeSAM te'manasaH'-asaMjJinaH, tatrA'saMjJimArgaNAsthAne "avahANaM gurumappaM" ti utkRSTamavasthAnam 'alpaM'-vakSyamANapadadvayApekSayA stokaM bhavati, paJcendriyANAM svasthAna eva tatsvAmitayotkRSTasyA'pi tasya palyopamasaMkhyeyabhAgamAtratvasambhavAt / asaMjJipaJcendriyANAM vandhaprAyogyajaghanyasthitibandhApekSayA'pyutkRSTasthitibandhasya palyopamasaMkhyeyabhAgamAtreNAdhikatvAditi bhAvaH / "tAu asthi saMkhaguNA jeTThA vaDhI"tti tasmAjjJAnAvaraNAdInAM saptAnAmutkRSTA'vasthAnAtteSAmeva jJAnAvaraNAdInAM 'jyeSThA' utkRSTA 'vRddhiH'-sthitibandhavRddhiH saMkhyeyaguNA bhavati / kutaH ? ekendriyAcyutvA'saMjJipaJcendriyatayotpadyamAnAnAM parasthAne tatsvAmitayA sAgaropamasya kizcidUnasahatratrayAdisaptabhAgapramANatvAttasyAH / tatra kiJcidUnatvena palyopamasaMkhyeyabhAgAbhyadhikasAgaropamatrisaptAdibhAgA eva vijnyeyaa| tathAhi-yo hyasaMjJipaJcendriyatayopitsurekendriyaH sa na sarvasaMkliSTaH, svaprAyogyasarvasaMklezavatAmekendriyANAmanantarasamaye mRtvA ekendriyatayaivotpatteH, ata eva neSanmadhyamasaMkliSTo madhyamasaMkliSTo vA, tathAvidhA
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsUtkRSTasthitivRddhayAdyalpabahu0 ] padanikSepAdhikAre'lpabahutvadvAram [ 539 nAmanantarasamaye mRtvA dvIndriya-trIndriyAditayotpatteH / ayantvasaMjJipaJcendriyatayopitsuriti vizuddhaprAyaH, tatazcAsau svaprAyogyajaghanyasthitibandhAdabhyarNavartinaM palyopamA'saMkhyeyabhAganyUnasAgaropamatrisaptabhAgAdimAnaM sthitivandhaM karoti,tatazcyutvA'nantarasamaye'saMjJipaJcendriyatve tu sAgaropamasya palyopamasaMkhyeyabhAganyUnasahasratrayAdisaptabhAgapramANaM sthitivandhaM karoti,na punaH sAgaropamasya paripUrNasahasratrayAdisaptabhAgamAnam , tadAnImaparyAptAvasthAyAmasaMjJipaJcendri yabandhaprAyogyotkRSTasthitibandhasyA'sambhavAt / itthazca yathoktamAnA sthitibandhavRddhiH prAptA,sA palyopamasaMkhyeyabhAgapramANotkRSTAvasthAnApekSayA saMkhyeyaguNaiveti / "tatto paramA hANI visesahiyA" ti yathoktajJAnAvaraNAdyutkRSTasthitibandhavRddhayapekSayA jJAnAvaraNAderutkRSTasthitibandhahAnirvizeSAdhikA bhavati / katham ? asyAH paJvendriyAccyutvaikendriyatayotpadyamAnasya parasthAne bhAvAt / nanu parasthAne bhAvAdasyA utkRSTahAnerUtkRSTavRddhyapekSayA vizeSAdhikanvaM ced vyatyayenotkRSTahAnyapekSayA utkRSTavRddhireva vizeSAdhikA bhavatu, tasyA api parasthAne eva lAbhAd , yadvobhayorapi parasthAne bhAvAdbhapatUbhaye'pyutkRSTAvasthAnApekSayA saMkhyeyaguNe parasparaM tulye ca / na cobhayoH parasthAne lAbhe'pi vidyate vizeSo yenotkRSTavRddhayapekSayotkRSTahAnirvizeSAdhikA bhavatIti vaktuyujyate, ekendriyAtpaJcendri yatayA, paJcendriyAdekendriyatayA, evaM paryAptatvAdaparyAptatapotpAde vANArasyA ayodhyAmayodhyAyA vANArasyAM gacchatAmAgaJchatAmivA'vizeSeNa tulyAntarasyaiva sambhavAt ,tadapekSayavotkRSTavRddhihAnyoH sampadyamAnatvAJca / yadi syAd dvIndriyAtpaJcendriyatayotpadyamAnAnAmutkRSTavRddhiH, paJcendriyAdekendriyatayotpadyamAnAnAMcotkRSTahAniH, yadvA'paryAptaikendriyAdaparyAptA'saMjJipaJcendriyatayotpadyamAnAnAmutkRSTavRddhiH,paryAptA'saMjJipaJcendriyAdaparyAptakendriyatayotpadyamAnAnAM hAnizca,tadA parasthAne labhyamAnayorapyutkRSTavRddhihAnyoH parasparaM vilakSaNatvAd yathoktAlpabahutvam kintu nAsti tathA vizeSa ityano'nayoH parasparaM tulyatvameva vaktavyam ? iti ced, na, bhavaduktavizeSAbhAve'pyekendriyatayotpitsUnAmasaMjJipaJcendriyANAM sarvasaMkliSTaprAyaHtayA vizeSAntarasya sadbhAvAt / kimuktaM bhavati ? ekendriyatayopitsavo'saMjJipancendriyA hyekendriyaprAyogyaprakRtInAM bandhakAH, te ca yadyapi tadAnIM na sarvasaMkliSTAH, tathApi sarvasaMklezAtkizcinnyUnasaMklezabhAja eva, yataH sarvasaMkliSTA ete narakaprAyogyaprakRtIrvaghnanti, tataH kizcinmAtravizuddhA ekendriyaprAyogyAH prakRtIrvaghnanti,tato'pi vizuddha-vizuddhatarAdvIndriyAdiprAyogyA badhnanti,yAvatsarvavizuddhAdevaprAyogyA badhnanti / yata ukta zataka -'accaMtasaMkiliTTho NirayapAogaM baMdhai tti, tao visuddho tiriyapAo, to visuddho maNuyapAogaM, tao visuddho devpaauggNti|' iti / itthaM caikendriyatayopitsavo'saMjJipaJcendriyAH sarvasaMkliSTaprAyAH santaH svaprAyogyotkRSTasthitimavadhnanto'pi palyopamasya laghutarasaMkhyeyabhAgena nyUnAmutkRSTasthitiM baghnanti, sA tu
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [mArgaNAsu jaghanyasthitivRdvaya palpabahu0 bhavaprathamasamayAsaMjJipaJcendriyANAM bandhaprAyogyasthititaH palyopamasaMkhyeyamAgenAbhyadhikaiva; tAM baddhvA'nantarasamaye ekendriyatayotpadyaikendriyabandhaprAyogyasthitiM badhnatAM teSAM pUrvottarasamayayorbaddhasthityorantaramutkRSTavRddhayapekSayA vizeSAdhikaM bhavati / ityevaM prakRtAlpabahutvamapi yathottameva labhyata ityalaM vistareNa // 726 // atha zeSamArgaNAsu prastutotkRSTapadagatavaddhayAdi viSayakAlpabahutvamAcaSTe sesAsu ukkosA vaDDhI thovA tao viseshiaa| paramA hANI tatto NeyaM tullaM avaTThANaM // 727 // (pre0) "sesAsu"ti bhaNitazeSAsu mArgaNAsu pratyeka mutkRSTA vRddhiH stokAH, / tataH 'paramA'utkRSTA hAnivizeSAdhikA,tatastUtkRSTamavasthAnaM tulyaM jJeyam / etAsu pratyekamanantaraM sAsAdanamArgaNAyAM matAntareNa svasthAne utkRSTasthitibandhasvAmitvamapekSyA'lpabahunvamuktaM tathaiva vijJeyam ,pratyeka svasthAne utkRSTasthitibandhasyAbhihitatvAt ; kevalaM mizrayogamArgaNAtraye svasthAna iva matAntareNa zarIraparyAptiniSThApanAdayaMgaparyAptAvasthAyAzcaramasamayavartinAmapyutkRSTasthitibandhasvAmitvamabhihitameva, atastatra matadvayena vilakSaNaM vilakSaNamalpabahutvaM bhavati, atastAstisro mArgaNA vihAya zepamArgaNAsvevedaM vijJeyam / zeSamArgaNAstvimA:-sarvagatimArgaNAsthAnAni, tAni ca saptacatvAriMzat , sarvendriyamArgaNAsthAnAni, tAni tvekonaviMzatiH, sarvakAyamArgaNAsthAnAni. tAni punardvicatvAriMzat ,paJcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArika-tanmizra-vaikriya-tanmizrA-''hAraka-tanmizrakAyayoga-vedatrayI-vibhaGgajJAna-cakSurdarzana-prazastalezyAtrika-kSAyikasamyaktva-saMjJimArgaNAsthAnAni ceti // 727 / / tadevamuktamutkRSTavRddhayAdInAmalpabahu tvam / sAmprataM jaghanyavRddhayAdInAM tadabhidhitsurAha vaDDhI jahaNNagA khalu hANI ya jahaNNagA avaTThANaM / hassaM tullAI, aha NeyaM emeva sbbaasu||728|| Navari avee suhume savvatthovaM lahu avahANaM / to lahuhANI tullA to sakhaguNA lahU vaDDhI // 729 // (pre0) "vaDhI jahaNNagA" ityAdi, khaluzabdo vAkyAtaGkataye, sa ca vyutkrameNa 'harasaM' ityasyottaraM yojyaH, jaghanyaiva jaghanyakA svArthe kappratyayazca, tataH prakatAnAM jJAnAvaraNAdInAM pratyeka jaghanyA vRddhirjaghanyA hAniH 'hasvaM'-jaghanyamavasthAnaM ca trINi khalu tulyAni, ekaikasya samayapramANatvAt / athAdezato didarzayiSuH sApavAdamatidizati-"aha NeyaM emeva savvAsu"miti, athazabda Anantarye, tata oghaprarUpaNAnantaramAdezaprarUpaNAyAM "savvAsu" ti narakagatyoghAdhanAhArakaparyantAsu sarvamArgaNAsu "emeva" ti oghavadalpabahutvaM 'jJeyaM-jJAtavyamityarthaH /
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghA''dezata AyurvarjasaptaprakRtInAmutkRSTapade sthitibandhavRddhayAdInAM sanpada-svAmitvA-'lpabahutvapradarzakaM yantram / kutra mArgaNAdau ? | alpabahu0 / satpada0 svAminaH hAni0 dhidarzana-samyakvodha-kSAyApata sakhyAtaguNa oghataH kAyayogauca-kaSA- stoka0 jana | catu:sthAnikayavamadhyAduparitanasthitibandhasthAne'ntaHkoTIkoTisA vRddhi0 yacatuSka-matyajJAna-zrunA garopamasthiti baddhvA'nUpadamUtkRSTaDAyanotkRSTasthiti badhnantaH / utkRSTasthitibandhAtsAkAropayogakSayeNa tatprAyogyajaghanyasthitibandha jJAnA-'saMyamA-'cakSurdarza- | vizeSAdhika0 avasthAna0 kurvanta: paryAptasajJipaJcendriyAH / nA-'prazastalezyAtrayabhavyA bhavya-mithyAtvA devatve utkRSTasthitibandhe pravartamAne sati cyUtva kendriyatayotpadya bhava(gAthA0''hArakeSu ca, 16 |717-718) prathamasamaye tatprAyogyajaghanyasthiti baghnanto jIvAH / (gAthA-666) mati-zrutA-'vadhi-manaHparya tatprAyogyotkRSTasthitibandhAtsAkAropayogakSayega tatprAyogyajaghanya| stoka0 hAni vajJAna-saMyamogha-sAmAyika sthitibandhaM kurvanto jIvAH / cheda-parihAra.dezasaMyamA-'va tulyA vRddhi0 tatprAyogyadvicaramasthitibandhAnmArgaNAprAnte caramamUtkRSTaM sthiti bandhaM kurvanto mithyAtvAdyabhimukhA jIvAH / zamiko-pazamika-mizra A-I(gA-722 mithyAtvAdyabhimukhA utkRSTavRddhisvAmina eva tadanantarasamayeSu tAva avasthAna sAsvAdaneSu, 15 | 723) nmAtrasthitiba-dhaM kurvntH| (gAthA-705-786-707) aparyAptapaJcendriyatiryagaparyAptamanuSyA-''natAdi- | tatprAyAjadhanyasthitibandhAna saMklezena tatprAyogyotkRSTasthitibandha stoka0 vRddhi kurvanto jIvA: / sarvArthasiddhAnta-(18) deva utkRSTasthitibandhAt sAkAropayogakSayeNa tatprAyogyajaghanyasthiti bheda sarvakendriyavikalendriyA- vizeSAdhika baghnanto jIvAH / uparyAptapaMcendriya-pRthivyAdipaJcakAyasarvabhedA-'payAM-] tulya utkRSTahAnyanantarasamayeSu tAvanmAtrasthitibandhaM kurvanto jIvAH / tatrasa-trimizrayogA-hAraka-( avasthAna (gAthA-610-911) yoga-kSAyika-zuklAsu.83 | toka0 utkRSTahAnyanantarasamaye tAvanmAtrasthiti badhnanta ekendriyaaH| tatprAyogyajaghanyAt sthitibandhAtsaMkle zavRddhayA tatprAyogyotkRSTakArmaNakAyayogA-'nAhA. asaMkhyaguNa vRddhi0 / sthitibandhaM kurvantaH saMjJipaJcendriyA: / rakamArgaNayoH, 2 vizeSAdhi0 hAni0 tatprAyogyotkRSTasthitibandhAtsAkAropayogakSayeNa tatprAyogya(gA-719) jaghanya sthitibandhaM kurvantaH saMjJipaJcendriyAH / (gA-700-1-2) stoka0 upazamazreNimArohanto mArgaraNAprathamasthitibandhAd dvitIyasthiti bandhaM kurvntsttprthmsmye| apagataveda-sUkSmasamparAya zreriNata: pratipatanto parivArasasthitibandhAdarama saMyamamArgaNayoH, 2D saMkhyaguNa vRddhi kurvntsttprthmsmye| tulya0 avasthAna0 anantaroktotkRSTavRddhisvAmina eva vRddhayanantarasamayeSu tAvasthiti (gA-720) bdhnntH| (gAthA-703-704) aprazastalezyAtraye matAntareNA-'lpabahatvaM svAmitvaM ca nirayagatyoghamArgaNAvaditi (708-725) / sAsvAdane matAntareNa-utkRSTavRddhiH stokA, tata utkRSTahAnyavasthAne tulye vizeSAdhike ceti (gaathaa-726)| apavAva:-apagatavede tisRraNAmaghAtiprakRtInAmutkRSTavRddhirasaMkhyeyaguNAH,tatastulyaMtadIyAvasthAnamiti (gaa-721)|
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMjJImArgAyAm, 1 makhyeyaguNa 0 vRddhi0 vizeSAdhika0 | hAni0 stoka0 vRddhi0 vizeSAdhi0 hAni nirayagatyoghAdizeSamArga khAsu, 51 kutramArgaNAdau ? zrapagataveda- sUkSma samparAya saMyamayoH, 2 stokao pravasthAna0 tatprAyogya jaghanyAttatprAyogyotkRSTasthitibandhaM kurvantaH paJcendriyAH / ekendriyAtpaJcendriyatayotpadyamAnA bhavaprathamasamaye / paJcendriyAdekendriyatayotpadyamAnA bhavaprathamasamaye / (gAthA - 706) proghavat / utkRSTAttatprAyogyajaghanyasthitibandhaM kurvantaH / utkRSTahAnisvAminastameva sthitibandha N kurvantaH / ( 696-67-68 ) tulya 0 avasthA0 oghA''dezata AyurvarjasaptaprakRtInAM jaghanyapade sthitibandhavRddha yAdInAM satpada-svAmitvA-'lpabahutvapradarzakaM yantram svAminaH praudyataH zeSasarvamArgaNAsu ca, 1968 alpabahu0 satpada0 stoka0 hAni0 tulya0 avasthA0 saMkhyaguNa0 vRddhi0 - (gA- 729) tulya 0 (gA- 728) vRddhi0 hAni0 zravasthA0 dvicarama sthitibandhAccaramasthitibandhaM kurvantaH kSapakAH / jaghanyAnyanantarasamayeSu tadevasthitibandhaM kurvantaH kSapakAH / upazAntAddhAkSayeNa patanto mAgaMgAprayamasthitibandhAdvitIya. sthitibandhaM kurvanto jIvAH / ( gAthA - 715- 716 ) yathAsambhavaM kSapako - pazamaka-mithyAtvAdyabhimukhajIvAn vihAya anyatamA: samayamAtreNa hInAdhika sthitibandhaM kurvanto jIvAH / ( gAthA - 712.... ) atraivApavadannAha - 'Navari' ityAdinA, navaram "avee suhume" ti apagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca pratyekaM "savvatthovaM lahu avadvANaM" ti sarvastokaM 'laghu' - jaghanyamavasthAnaM / "to lahuhANI tullA" titato 'laghuhAniH '- jaghanyahAnistena jaghanyAvasthAnena tulyA / " to saMkhaguNA lahU vaDDho" tti tato 'laghuH - jaghanyA vRddhi: saMkhyeyaguNA, yata imA cAritramohopazamakasya jAyate, prAktane jaghanyA sthAnahAnI tu kSapakasyeti / / 728-729 / / tadevamabhihitaM jaghanyapade'pi vRddhyAdInAmalpabahutvamoghAdezataH, tathA ca kRte niSThitamalpabahutvadvAram / tasmi~zca niSThite niSThAmitaH "payaNikkhevo" ityanenoddiSTazvaturthAdhikAraH || AptaM hi mayA kRtvA padanikSepAdhikAravRttimimAM / tatsukRtAtkarmaripoH padanikSepyastu ziraSi jagat // (gItiH) // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe caturthe padanikSepAdhikAre tRtIyamalpabahutyadvAraM samAptam / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe caturthaH padanikSepAdhikAraH //
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ // vRdayAghakAsa // sAmprataM "vaDDhI" ityanena sthitibandhagranthaprArambhe uddiSTasya vRddhayAkhyasya paJcamAdhikArasyAvataraH / avApyadhikAre prAga dvitIyagAthAvattau bhaNitasvarUpAyAH padanikSepadvAraviSayAdvilakSaNAyA bhUyaskAravizegAtmikAyAH saMkhyeyA-'saMkhyeyaguNa-saMkhyeyA-'saMkhyeyabhAgabhedabhinnAyAH mUlASTakarmaNAM sthitibandhavaddhestathopalakSaNAta tathAvidhAyAH sthitibandhahAneH sthitibandhAvasthAnasya ca satpadAdidvAreSu prarUpaNA kartavyA, ato'dhikAraprArambhe prathamastAvatprAka saMkhyAmAtreNAbhihitAni dvArANi nAmataH kramatazca jJApayannAha NeyANi vaDDhibandhe ahigAra paMcame duArAiM / terasa saMtapayaM taha sAmI kAlaMtarAiM ya // 730 // bhaMgavicayo ya bhAgo parimANaM kheta-phosaNAu thaa| kAlo aMtara-bhAvA appAbahugaM jahAkamaso // 731 // (pre0) "NeyANi vaDhibaMdhe" ityAdi, mUlaprakRtisthitibandhamadhikRtya- mUlapayaDiThiibaMdhe ahigArA pddhmbiiabhuugaaraa| payaNikkhevo vaDDhI ajjhvsaannsmudaahaaro||2|| ityAdinoddiSTapaDadhikArAntaHpraviSTe paJcame "vaDiDhabaMdhe" tti vaddhivandhAdhikAre trayodaza dvArANi yathAkramazo jJeyAnIti kriyAnvayaH / tAnyeva yena krameNa jJAtavyAni tena krameNaivAha-"saMtapaya"mityAdi, prathamaM satpadadvAram ,tato dvitIyaM svAmitvadvAram,tataH punastRtIyaM kAladvAram,tadanantaraM tu caturthanantaradvAram,itthameva paJcamaM bhaGgavicayadvAram, SaSThaM bhAgadvAram , saptamaM parimANadvAram,aSTamaM kSetradvAram,navamaM sparzanAdvAram, dazamaM kAladvAram, ekAdazamantaradvAram , dvAdazaM bhAvadvAram , trayodazaM punaralpabahutvadvAram / atrApi dvitIyAdhikAravad bhRyaskArAdhikAravadvA bhaGgavicaya prabhRtIni dvArANi tu nAnAjIvAnAzritya vijJeyAni, vyAkhyA'pyeteSAM satpadadvArAvarjAnAM svAmitvAdidvArANAM pratyekaM dvitIyAdhikAraprArambhe'bhihitasya "duie ahigAre ahe" tyAdigAthA-(32-33) dvayasya vRttyanusAreNa draSTavyA, kevalaM tatra sA utkRSTAdisthitibandhamadhikRtya darzitA, atra tu saMkhyeyA'saMkhyeyaguNavRddhi-hAnyAdikamadhikRtya vaktavyA / satpadadvAre tu saMkhyeyaguNAdivRddhihAniSu keSAM mUlakarmaNAmoghato mArgaNAsthAneSu ca kiyanti padAni sadbhUtAnItyetatprarUpayitavyamiti / / 730-731 // // prathama satpadadvAram // tadevamadhikAraprArambhe dvAranAmadheyAni vyAhatya sAmprataM teSu satpadAdidvAreSu mUlASTaprakRtivizyakasthitibandhasya saMkhyeyaguNA'saMkhyeyaguNavRddhayAdInAM satpada-svAmitvAdikaM cicintayiSurAdau
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ AyuSo'saMkhyabhAgahAnyavaktavyasatpadAdi0 tAvad bhUyaskArAdiprarUpaNayA tulyatvAdalpavaktavyatvAcA''yuSaH satpadAditrayodazadvAraviSayAM prarUpaNAmekayA''ryayA'tidezAdinA samApayannAha asthi avattavvattaM baMdhassa asaMkhabhAgahANI ya / bhUgAravA''ussa u saMtapayAIsu daaresu||732|| (pre0) "atthi avattavvatta"mityAdi, 'asti'-vidyate,sadityarthaH / kimityAha-"avasavvatta"mityAdi, 'bandhasya'-sthitivandhasyA'vaktavyatvam , avaktavyasthitibandhapadamiti bhAvaH / "asaMkhabhAgahANI ya" tti sthitibandhasyA'saMkhyabhAgahAnizca asya, ca 'Aussa' iti pareNa yogastata AyuHkarmaNo'vaktavyalakSaNasthitibandho'saMkhyabhAgasthitibandhahAnizca dve pade satI, anyapadAni vasantyevetyarthaH / idamutaM bhavati-AyuSo'vaktavyavandhastu bhUyaskArAdhikAre uktasta thaiva,bhUyaskArA-'vasthitasthitivandhau tu tatrApyasantAvevAbhihito,yat punastatrAlpatarasthitibandha uktaH so'tra hAnitayA gRhyate, AyuzvAvasthAnayogyatAlakSaNasthitikamadhikRtam , tacca badhyamAnaM jaghanyata utkRSTato vA'saMkhyeyasamayasthitikameva badhyate / kutaH ? sAdhikatrayastriMzatsAgaropamANAMsAdhikaSaTpaJcAzadadhikazatadvayAvalikAnAM cA'saMkhyeyasamayamAtratvAt / tatazca tadvandhAddhAyA dvitIyAdisamayeSu samayasamayA'bAdhAhAnaujAyamAnasthitibandhahAnimapekSyA'lpatarabandharUpA hAnayo'pyekaikasamayapramANA bhavanti,tAzca pUrvasamayabaddhasthityapekSayA'saMkhyabhAgamAtrahInasthitibandharUpA ityekavidhA hAnireva sattayA pratipAditeti / ityevaM bhUyaskArAdhikArokta AyuSo'lpatarasthitibandha eva prakRte'saMkhyabhAgahAnitayA prApyate, tathAca sati tatroktAyuSo'lpatarAvaktavyasthitibandhaviSayA sarvA prarUpaNAtra vRddhayadhikAre 'pi nirvizeSeNopapadyata iti kRtvA lAghavArthI sarvA tathaivA'tidizannAha-"bhUgAravvAussa u" ityAdi, tatratuzabdaH zeSasaptakarmaNAM prakRtAdhikAraviSayAyAH sarvavaktavyatAyA bhUyaskArAdhikAroktavaktavyatayA'tulyatvena tadapekSayA''yuSaH prakRtAdhikAraviSayAyAH sarvavaktavyatAyA bhUyaskArAdhikAroktavaktavyatayA tulyatvarUpavizeSasya dyotanAthaH / tato bhUyaskArAdhikAraNa sAmyAd 'AyuSaH'-AyuHkarmaNaH sthitibandhavRddhayAdiviSaye "saMtapayAIsu dAresu" ti satpadAdyalpabahutvAnteSu trayodazadvAreSu "bhUgAravva" tti bhUyaskArAdhikAravad, vaktavyamiti zeSaH / ayamatra vizeSo vijJayaH-tatra bhRyaskArAdhikAre yatsthAne'lpatarasthitibandhAmilApenA''yuSaH satpadAdivaktavyatA kRtA,atra tu tatsthAne sA'saMkhyabhAgahAnyabhilApena draSTavyA / tadyathA-satpadaprarUpaNAyAmoghato'vaktavyA-'saMkhyabhAgahAnyoH sacaM tu mUlakRtaivAbhihitam / Adezata:-sarvAsu triSaSTayadhikazatamArgaNAsvapi nirvizeSeNa tathaiva bodhyam / svAmitvadvAre-oghata Adezatazca sAsu mAgaMNAsvAyuSo'vaktavyasyA'saMkhyabhAgasthitibandhahAnezva'nyatamojIvaH svaamii| ekajIvAzrayakAladvAre-oghata AyuSo'vaktavyasthitibandhasya jaghanya utkRSTazca kAra eka samaya eva / asaMkhyabhAgahAnerjaghanyakAla utkRSTakAlazca pratyekamantamuhUrtam /
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjAnAmaktavyA-'vasthAnasatpadAdi0 ] vRddhayadhikAre satpadadvAram AdezataH-sarvamArgaNAsvavaktavyasthitibandhasya jaghanya utkRSTazca kAlaH pratyekamoghavadekasamaya eva / asaMkhyabhAgasthitibandhahAnerbandhakAlastu saptacatvAriMzadgatimArgaNAmedeSu, ekonaviMzatijAtimArgaNAbhedeSu, vicatvAriMzatpRthivyAdikAyamArgaNAbhedeSu, audArikamizrakAyayoga-vyAdivedatraya-matijJAnAdicaturjJAna-matyajJAna-zrutAjJAna-vibhaGgajJAna--saMyamogha--sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhikadezasaMyamA-'saMyama--cakSurAditridarzanamArgaNAbheda-pallezyAbheda-bhavyA-'bhavya-samyaktvodha-kSAyikakSAyopazamikasamyaktva-sAsAdana-mithyAtva-saMsa--saMdhyA-''hArimArgaNAbhedeSvityeteSu catuzcatvAriMzadabhyadhikazatamArgaNAbhedeSu pratyekamoghavajaghanyata utkRSTatazcobhayathA'pyantamuhUrtam , paJcamanoyogapaJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyau-dArika--vaikriyA--''hArakA-''hArakamizrakAyayoga-krodhAdikaSAyacatuSkarUpeSvekonaviMzatimArgaNAmedeSu tu jaghanyata ekasamayaH, utkRSTatastvantamuhUrtamiti / itthameva zeSA'ntarAdyanuyogadvAre dhaSi darzitAbhilApavad bhUyaskArAdhikAravatta.vyatAnusAreNa svayamevAbhidhAtavyamiti / tadevaM samAptA''yuSaH satpadAditrayodazAnuyogadvAraviSayA vaktavyatA / sAmpratamuktanyAyenevA''yurvarjAnAM saptaprakRtInAmavaktavyAvasthitasthitibandhaviSayakavaktavyatAmapyatidizannAha bhUogAravva bhave'vattavvattaM tahA avaTThANaM / baMdhassa u sattaNhaM saMtapayAIsu daaresu||733|| (pre0) "bhUogAravva bhave'vattavvatta"mityAdi, bhUogAravvabhave' tti bhUyaskArAdhikAroktaprarUpaNAvad bhavet / kiM tad yadapyAyuSo'lpatarA'vaktavyatvavanyaskArAdiprarUpaNayA tulyaM bhavedityAha-"vattavvatta"mityAdi, tatrAdau luptAkAradarzanAdavaktavyatvaM tathA'vasthAnamityetatpadadvayaviSayakaprarUpaNA, sA ca "baMdhassa u sattaNha" ti AyurviSayakavaktavyatAyA anantarameva samApitatvAdAyuverjAnAM jJAnAvaraNAdInAM mUlaprakRtInAM 'bandhasya'-sthitivandhasya jJeyetyarthaH / tukArastu prAgvat, saptAnAmavasthAnA-vaktavyaprarUpaNAyA bhayaskArAdhikAroktAvasthitA-'vaktavyasthitibandhaprarUpaNayA tulyatvena zeSavRddhi hAniprarUpaNApekSayA viziSTatvAditi / nanvate AyurvarjasaptaprakRtInAM sthitibandhA'vaktavyatvA'vasthAnayoH prarUpaNA kiM sarvadvArepUta satpadadvAra eva bhUyaskArAdhikAravajjJayetyAha-"saMta. payAIsu dAresu" ti prAgvatsatpadAdiSu dvAreSu / atra 'vyAkhyAnato vizeSapratipatti'riti nyAyena bhAvadvArAnteSu dvAdazadvAreSviti vijJeyam, na punaH prAgvat trayodaze'lpabahutvadvAre'pi, trayodaze'lpaSahutvavAre bhUyaskArAdhikArApekSayA vizeSavaktavyatvasya sadbhAvenAtraivAdhikAre'bhidhAsyamAnatvAditi / idamatra hRdayam-yo hi bhUyaskArAdhikAre saptaprakRtInAmavaktavyasthitibandhaH sa eva prakRte'pi, na ca tadviSaye saMkhyeyA'saMkhyeyaguNatvAdikaM kiJcidvizeSeNa cintniiym| evaM tatra bhUyaskArAdhikAroktasaptAnAmavasthitasthitibandhaH sa evAtrAnuvartate, tadviSaye'pi vizeSa
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [saptAnAmasaMkhyasaMkhyabhAga-guNavaktavyatvAbhAvAdityete ubhe'pi pade yathA tatra bhUyaskArAdhikAre satpadaprarUpaNAdidvAreSvodhAdezabhedataH pratipAdite tathaivAtrApi boddhavye / tadyathA-ayaskArAdhikAre prathame satpadadvAre oghataH saptAnAmavasthitA-'vaktavyasthitibandhau santAvabhihitau tathaivAtrA'pi tau santAvavagantavyau / Adezatastu yathA tatrAvasthitasthitibandhaH sarvAsu saptatyuttarazatamArgaNAsvapi san pratipAditastathaivAtrApi saptAnAmavasthitasthitibandhaH sthitibandhasyAvasthAnaM vA sarvamArgaNAsvastIti draSTavyam / Adezato'vattavyabandhaH punaryathA tatra manuSyagatyogha-paryAptamanuSya-mAnupI-paJcendriyogha-paryAptapaJcendriya-trasakAyaugha--paryAptatrasakAya--paJcamanoyoga-paJcavacoyoga--kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayogA-upagatavedamatijJAna-zratajJAnA--'vadhijJAna-manaHparyavajJAna-saMyamogha-cakSurdarzanA-'cakSurdarzanA-'vadhidarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvodha-kSAyikasamyaktvo-pazamikasamyaktva-saMkhyA-''hArimArgaNAsvAyurvarjasaptAnAm, lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNazca san pratipAditastathA'trApi tAsveva manuSyagatyoghAdiSaTtriMzanmAgaMNAsu sannityabhidhAtavyaH; na punaH zeSamArgaNAsvapi, zeSamArgaNAsu sattayA'nabhihitatvAditi / svAmitva dvAre-oghataH saptAnAmavasthitasthitibandhakastatroktasvAmitvaprarUpaNAgadatrApyanyatamagatiko jIvo'bhidhAtavyaH / saptAnAmavaktavyabandhako'pi tadvadeva pratipatannupazamakaH,upazAntamohaguNasthAnakAdAvabandhakAvasthAyAM kAlaM kRtvA devatayotpanno devabhavaprathamasamayavartI jIvo vaa'vgntvyH| anayA dizA yAvad dvicaramaM bhAvadvAraM tAvatsarvaM bhUyaskAragranthAnusAreNa svayameva draSTavyam, carame'lpabahutvadvAre tu granthakRtsvayameva vakSyatIti / __ itthaM hi lAghavArtha saptaprakRtInAM sthitibandhasyAvasthAnA'-vaktavye'pyatidiSTe'vaziSTA kevalA''yurvarjAnAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM saMkhyeyaguNAdisthitivandhavRddhihAniviSayA satpadAdiprarUpaNA, atastAmeva krameNAvicikIrSayA prathame satpadadvAra oghA-''dezakrameNAha vaDDhIo hANIo bandhassa cauvihA'thi sattaNhaM / emeva jANiyavvaM nnrtig-dupnniNdiytsesu||734|| paJcasu maNavayaNesukAya-urAlesu itthi-purisesu| Napuma-caukasAyesu NANacauga-saMyamesu ya // 735 // samaia-che-ohIsu cakkhu-akhakkhUsu suil-bhviyesu| sammattammi uvasame khaie saNNimmi AhAre // 736 // (pre0) "vaDhio hANIo" ityAdi, "sattaNha" ti oghata AyurvarjAnAM maulAnAM saptaprakRtInAM "bandhasya" ti sthitibandhasya "cauvihA" ti utkRSTasyApi sthitibandhasyA'saMkhyeyasamayapramANatvenA'nantabhAgA'nantaguNavRddhayAdirUpaprakAradvayasyA'sambhavAccheSAH caturvidhAH' -
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ - sthitibandha vRddhihAnisatpadopapatti0] vRddhayadhikAre satpadadvAram "var3io saMkhyeyabhAgA-'saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA--'saMkhyeyaguNa---bhedaniSpannAcatuH prakArAH hANIo" ti 'vRddhayaH- pUrvasamayA'pekSayA'dhika sthitibandhalakSaNAH, 'hAnaya:'- pUrvasamayApekSayA hInasthitibandhalakSaNA: "tthi" tti akArasya darzanAt 'santi' vidyante / caturvidhA vRddhayazcaturvidhA hAnayazca satya eva, na punarekendriyAdikatipaya mArgaNAsu yathA saMkhyeyabhAgAdivRddhihAnayo viyadindIvaravadasatyo vakSyante tathA'traiaughacintAyAmapIti bhAva: / tatrAsaMkhyabhAgasthitibandhavRddhihAnI pratyekaM padanikSepAdhikAroktaikaikasamayAtmakajaghanyavRddhihAnyanusAreNA'nyathA vA samaryAdvasamayAdivRddhihAniprabhRti palyopamAsaMkhyeya bhAgAnta buddhihAnyanusAreNa prasiddhe / saMkhyeyabhAgasthitibandhavadvistu palyopamasaMkhyeyabhAgAdinA'dhikaM sthitibandhaM kurvatAmekendriyavarjajIvAnAM svasthAne labhyate, atraikendriyANAM varjanaM teSAM svavandhaprAyogyajaghanyasthitibandhAt svavandhaprAyogyotkRSTasthitibandho'pi palyopamAsaMkhyeyabhAgenAdhikaH sannasaMkhyeyabhAgAdhikaiva vRddhiH sambhavati, na punastadadhiketi / saMkhyeyabhAgahAniH punazcaturindriyAditazcyutvA trIndriyAditayotpadyamAnAnAM jIvAnAM parasthAne, svasthAne ca palyopama saMkhyeyabhAgAdinA hInasthitibandhaM kurvatAmekendriyavarjajIvAnAM prasiddhayati / saMkhyeyaguNavRddhihAniviSaye'pi tathaiva, navaraM caturindriyAdibhyo'saMjJipaJcendriyAditayotpadyamAnAnAM parasthAne vRddhiH, saMjJipaJcendriyAdibhyo yathottaramasaMjJipaJcendriyAdye kendriyaparyanteSUtpadyamAnAnAM parasthAne hAni:, svasthAne tu saMjJipaJcendriyANAmeva te ubhe'pi prasiddha yataH / saptAnAmasaMkhyeyaguNasthitibandhavRddhihAnI tu zreNisatkasthitibandhAnapekSya prasiddhayataH / tatrApyasaMkhyayeyaguNavRddhiH prapatata upazamakasyAnivRttikaraNaguNasthAnakabhAvisthitibandhAnapekSya, na punaH sUkSma samparAyaguNasthAna bhAvisthitibandhAnapekSyApi, tatra tasya navyanavyasthitibandhAnAM pUrvapUrvasthitibandhApekSayA saMkhyeyabhAgAdhikAnAmeva bhAvAt / evama saMkhye guNahAniviSaye'pi boddhavyaM, navaraM zreNimArohata upazamakasya kSapakasya vA'nivRttikaraNaguNasthAna bhAvisthitibandhAnapekSyaiva na punaH pUrvavat sUkSmasamparAyaguNasthAna bhAvisthitibandhAnapekSya / idamuktaM bhavati - upazamazreNimArohato yasya kasyApi mahAtmano yathottarasthitibandheSu hIna-hInatarAdisthitirvadhyate, tatrApyanivRttikaraNaguNasthAnake vartamAnasya tasya yeSAM karmaNAM yasmin sthitibandhe palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrA sthitirbadhyate, teSAM karmaNAM tataH prabhRti yathottaramasaMkhyeyaguNahInakrameNa sthitibandhAH pravartante; evamapi tAvadbhavati yAvannapuMsaka veda - strIvedopazamanAdanantaraM saptanokaSAyopazamanAdvAyA madhye nAmagotrayostato vedanIyasyApi prathamaH saMkhye vArSikaH sthitibandho jAyate / tadAnIM ca sarveSAmetra saMkhyeyavArSika evaM sthitibandhaH tataH prabhRti ye teSAmuttarottarasthitibandhA bhavanti, te na prAgvadasaMkhyeyaguNahInakrameNa kintu saMkhyeyaguNahInakrameNaiva / ukta ca karmaprakRtyupazamanAkaraNavRttau - 'strIvede upazAnte tataH zeSAn saptanokaSAyAn upazamayitumArabhate / teSAM caivaM pUrvoktena prakAreNopazamyamAnAnAmupazamanAddhAyAH saMkhye yatame bhAge gate sati "dvayoH" nAmagotrayoH saMkhye vArSikaH sthitibandho [ 547
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ .548 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsu saptAnAM caturvidhasthitivRddhihAniH bhavati / vedanIyasya punarasaMkhyeyavArSika eva / tasmiMzca sthitibandhe pUrNe sati anyo dvitIyasthitibandho vedanIyasyApi saMkhyeyavArSiko bhavati / tathA ca sati sarveSAmapi karmaNAM tataH prabhRti saMkhyeyavArSika eva sthitibandhaH pUrvasmAcca pUrvasmAccAnyo'nyaH sthitibandhaH pravartamAnaH saMkhye yaguNahInaH pravartate / tataH sthitibandhasahasreSu gateSu satsu saptApi nokaSAyA upazAntA bhavanti ||46 ||' iti / evamupazamakasyeto'pi yathottaraM saMkhyeyaguNahInakrameNa pravartamAnAH sthitibandhA mohanIyasya tu vedodayaM yAvatpravartante, na punastadUrdhvamavedyavasthAyAmapi zeSANAM paNNAM tu tadUrdhvaM krameNAzvakarNAddhAmatikramya kiTTIkaraNAddhApraveze'pi niravacchinnatayA tena saMkhyeyaguNahInakrameNaiva pravartante, kiTTIkaraNAddhAyA UrdhvaM sUkSmasamparAyaguNasthAnAkhyakiTTIvedanAdvApraveze tu naikasyApi karmaNaH prAgvatsaMkhyeyaguNahInakrameNa sthitibandhAH pravartante, kintu sarve gamapi saMkhyeya bhAgahIna krameNaiva pravartante / itthaM hyanivRttikaraNaguNasthAnaka eva saptAnAma saMkhyevaguNahAniH prApyate, na punaH sUkSmasamparAyaguNasthAne / evamevAsaMkhyeyaguNavRddhiviSaye'pi bhAvanIyam, sAmAnyataH pratipatata upazAmakasyA'pi sUkSmasamparAyA'nivRttivAdara samparAyAdiguNasthAneSu ktakrameNaivA'nulobhaM sthitibandhAdInAM bhAvAdityalaM vistareNa / vistarArthinA tu karmaprakRtikaSAyaprAbhRtacUrNyAdigranthA avalokanIyA iti / athayaiSA saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandha vRddhistvanyathA upazamazreNau kAlaM kRtvA devatayotpadyamAnasya jIvasya devabhavaprathama samayasthitibandhamapekSyApi prasiddhyati / tadyathA - yaH kazcidupazamazreNigato'ntamuhUrtaprabhRtipanyopamAsaMkhyeyabhAgapramANAntasthitibandhavikalpeSu kamapi sthitibandhavizeSaM nirvartayan jIvo bhavakSayAdeva gatAvutpadyate tadA tasya tatrAntaHkoTikoTisAgaropamapramANasthitibandhaH pravartate, sa ca pUrvasamayajAtasthitibandhApekSayA'saMkhyaguNAdhikaH, ityevaM devabhavaprathamasamaya jAtasthitibandhamapekSyA'pyoghataH saptAnAmasaMkhyeyaguNavRddhiH satraM bibharti / na ceyaM pratipatadupazamakasya bhavakSayeNAsaMkhyeyaguNahAneH saccAviSkaraNAya yatanIyam / pratipatata Arohatazca pratyekamapi bhavakSaye'dhikasthitibandhasyaiva prava rtanena hAnerevAsambhavAtkuto'saMkhyeyaguNahAnisambhavaH, na kutazcidapIti / tadevamabhihitaM saptAnAM sambhatra dvayAdera stitvamoghataH | sAmpratamAdezato tadabhidhAtavyam, tatra yAmu mArgaNAsvocatvAryapi saMkhyeyaguNavRddhayAdipadAni sadbhUtAni tAsu tathaiva didarzayipura tidizati - "emeva jANiyavva" ityAdi, tatra "emeva" ti 'evameva' - yathaughataH saptakarmasthitibandhaviSayakacaturvidhavRddhi-caturvidhahAnInAM saccamabhihitaM tathaivAnupadaM vakSyamANamanuSyagatyoghAditricatvAriMnmArgaNAsvapi jJAtavyamityarthaH / manuSyagatyovAdimArgaNA eva nAmata Aha- "Naratige" tyAdinA, aparyAptabhedavarjAnAM manuSyagatimArgaNAbhedAnAM trike manuSyatrike, manuSyadha-paryAptamanuSyamAnuSImArgaNA svityarthaH / "dupaNiMdi" ti dvizabdasya pratyekaM yojanAdaparyApta medavarjayordvayoH paJcendri yadha- paryAptapaJcendriyabhedayoH dvayostrasaudha - paryAptatra sakAya bhedayorityarthaH / anyamArgaNAH saMcinvan gAthAdvayamAha-"paMcasu maNavayaNesu" ityAdi, paJcasu manoyogabhedeSu paJcasu vacanayogabhedeSu, "
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu saptAnAmeka-dvividhasthitivRddhihAni0 ] vRddhayadhikAre satpadadvAram [549 kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogayoH, striived-purussved-npuNskved-krodhaadictuHkssaayessu,mtyaadijnyaanctussk-sNymaussbhedyoH| caH samuccaye, sa cottaragAthAprAnte yojyaH tataH sAmAyika-chedopasthApanasaMyamA-'vadhidarzaneSu, cakSurdarzanA-'cakSurdarzanayoH, zuklalezyA-'bhavyamArgaNayoH, samyaktvoghe, aupazamikasamyaktve,kSAyikasamyaktve, saMjJimArgaNAyAmAhArimArgaNAyAM cetyetAsu pratyekaM zreNigatajIvAnAM samAvezAdasaMkhyaguNavaddhihAnyoH, saMjJipaJcendriyatve sulabhAnAM zeSANAmasaMkhyabhAga-saMkhyabhAga-saMkhyaguNavRddhihAnInAM ca yathoktanItyA'stitvamAvedanIyamiti // 734-735-736 / / atha yAsu mArgaNAsvekA vRddhi rekA ca hAnistAsu tathaiva darzayannAha sattaNhaM kammANaM atthi asNkhNsvddhihaanniio| baMdhasma u sabvesu egidiy-pNckaayesu||737|| (pre0) "sattaNhaM kammANa"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM "baMdhassa u" tti prastutatvAt sthitibandhasya,tuzabdo'trAvadhAraNArthoM vyutkrameNa gAthApUrvArdhasya prAnte yojyaH / "atthiasaMkhaMsavaDiDhahANIo" tti aMzo bhAgazca vaNTaH syAdi' tyabhidhAnacintAmaNivacanAdaMzabhAgAdizabdAnAmekArthakatayA ekA'saMkhyabhAgavaddhirekA cAsaMkhyabhAgahAniste dvayeva satyau, na punaranyA vRddhi-hAnaya ityarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha-"savvesuegidiyapaMcakAyesu" ti ekendriyasatkasarvabhedeSu pathivyAdivanaspatikAyAntapaJcakAyamArgaNAsatkasarvabhedeSvityevaM SaTcatvAriMzanmArgaNAsu pratyekamityarthaH / sugamaM caitat, sthAvarabhedeSu saptAnAmutkRSTasthitibandhAjjaghanyasthitibandhasya palyopamAsaMkhyevabhAgamAtrAdhikatvenoktAnyavRddhayAderasambhava eveti // 737 / / atha vikalendriyabhedeSu dve vRddhI dve ca hAnIti darzayannAha savvavigalesu atthi u asNkh-sNkhNsvddhihaanniio|| (pre0) "savvavigalesu" ityAdi, dvIndriya-trIndriya caturindriya-lakSaNavikalendriyasatkeSvogha-paryAptA-'paryAptabhedaniSpanneSu sarvabhedeSu "atthi u asaMkhasaMkhaMsavaDhihANIo" tti evakArArthakasya tu zabdasya prAgvatprAnte yojanAtprastutajJAnAvaraNAdisaptakarmasatkasthitibandhasyA'saMkhyAMza-saMkhyAMzalakSaNe dve vRddhI dve ca hAnIti catvAri padAnyeva "atthi" ti santi-vidyante, na punaranyAnItyarthaH / kutaH ? eteSu navabhedeSu pratyekaM jaghanyotkRSTasthitivandhayorutkRSTAntarAlasya panyopamasaMkhyeyabhAgapramANatvenoktAdhikavRddhihAnInAmasambhava eva / bhAvanA tvoghavadeva kartavyeti // ayAnyavilakSaNatvAt sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM pRthagAhasaMkhaMsavaDhihANI suhume chaNha'tthi baMdhassa // 738 //
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ sUkSmasamparAya-gatavedayorAyurvarjasthiti0 (0) "saMkhaMsavaDhihANI" ityAdi, "suhume" tti sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM "chaNha" tti mohanIpAyurvarjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNAdInAM SaNNAM mUlakarmaNAM pratyekaM "baMdhassa" tti prakramAtsthitibandhasya "saMkhaMsavaDihANI"tti saMkhyeyAMzavRddhiH saMkhyeyAMzahAnizca dva eva "tthi" tti pUrvamakArasya darzanAt 'atthi' ti sta ityarthaH, sadbhUta iti yAvat / atra SaNNAM saMkhyeyabhAgamAtravRddhihAnyorevAstitvaM na punastadanyAsAmasaMkhyabhAgAdivaddhihAnInAmityetatsarvamaughikAsaMkhyeyaguNavRddhi-hAnivivaraNAnusAreNa bhAvanIyamiti // 738 // athA'pagatavedamArgaNAyAM prastutamAha-- gayavee sNkhejjNs-gunn-asNkhgunnvddhihaanniio| egA do tiNNi kamA moha-tighAi-iyarANa kamA // 739 // (pre0) "gayavee saMkhejja"mityAdi, "gayavee"tti apagatavedamArgaNAyAM "saMkhejjaMsaguNa-asaMkhaguNavaDhihANIo" ti dvandvAnte zruyamANaM padaM pratyekaM sambadhyate' iti nyAyena vRdihAnipadasya saMkhyeyAMzAdinA pratyeka yojanAt saMkhyeyabhAgavRddhihAnI, tathA prathamoktasaMkhyeyazabdasyAMzazabdeneva guNazabdenA'pi yojanAt saMkhyeyaguNavRddhihAnI, asaMkhyaguNavRddhihAnI cetyarthaH / tataH kimityAha-egA do tiNi kamA" ti kramAd 'ekA'-saMkhyeyabhAgavRddhihAnyAtmikA, kramAd 'dve' -saMkhyeyabhAgavRddhihAni-saMkhyeyaguNavRddhihAnyAtmike, kramAt 'tisraH' -saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyaguNAtmakatrividhavRddhihAnayazcetyarthaH / tAzca 'mohatighAiiyarANa kamA' tti kramAta 'moha' ti mohanIyakarmaNaH, "tighAi" ti mohanIyasyAnantaramuktatvAtta darjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM ghAtikarmaNAm , "iyarANa" ti uktatareSAM gatavedamArgaNAyAM badhyaprAyogyAnAM vedanIya-nAma-gotrakarmaNAM ca krmaadvijnyyaaH| ____ idamuktaM bhavati-puvedAnyavedavato vedodayavicchedAdurgha saptanokAyopazamanA'ddhAyAM yathottaraM saMkhyeyabhAgahInakrameNa pravartamAnAn mohanIyasthitibandhAnapekSya mohanIyasyaikA saMkhyeyabhAgahAniH / tasyAmeva saptanokapAyopazamanAddhAyAM yathocaraM saMkhyeyaguNahInakrameNa pravartamAnAn jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNAM sthitibandhAnapekSya teSAmeA saMkhyeyaguNahAniH, anyAstu sUkSmasamparAyaguNasthAnabhAvinyasaMkhyeyabhAgahAnizca / evameva zeSavedanIya-nAma-gotrakarmaNAmapi dve hAnI, navaraM teSAM saptanokaSAyopazamanAddhAyAH prArambhe katipayasthitibandhA yathottaramasaMkhyeyaguNahInakrameNa pravartante, atastRtIyA'saMkhyeyaguNahAnirapi labhyate / etA hi zreNimArohato bhavanti, prapatatastu tato vaiparItyena mohanIyasthitibandhasyaikA saMkhyeyabhAgavRddhiH, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM pratyeka sthitibandhasya saMkhyeyabhAgavRddhiH saMkhyeyaguNavRddhizceti dve vRddhI, zeSAgAM vedanIya-nAma-gotrakarmaNAM pratyekaM tRtIyA'saMkhyaguNavRddhirapIti tisro vRddhayo bhavanti / nanu puvedena zreNimArohantaM jIva
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSa mAgaNAsvAyurvarja sthitivRddhayAdi0 ] vRddhayadhikAre satpadadvAram [ 551 mAdAyaitAstisro hAnayo vRddhayazca nopapAdyante, kintu tadanyavedinamadhikRtyopapAdyante ? ucyate, vedena zreNa samArohataH saptanokaSAyopazamanAdvAyAmapi saveditayaivAvasthAnena saptanokaSAyopazamanAdbhAbhAvinI vedanIya- nAma - gotra-karmaNAM sthitibandhaviSayA'saMkhyaguNahAniH, tathA tasyaiva pratipatato yAsaMkhyaguNavRddhizca sA'pi prakRtamArgaNAvahirbhAvinIti kRtvA lAghavArthaM puvedAnyavedinamAdAya ta upapAdyete, tasya puruSetaravedino vedanIyAdInAmasaMkhyeyaguNasthitibandhavRddhi-hAnikAle'pi prastutamArgaNAyAmavasthAnAt / vistarArthinA tu karmaprakRtyupazamanAkaraNagrantho'nasartavya iti || 739 || athoktazeSamArgaNAsu prastutamAha sattaNhaM kammANaM asaMkhasaMkhaMsavaDDhihANIo / saMkhaguNavadihANI atthi ubaMdhassa sAsu // 740 // (gre0) "sattaNhaM kammANa' 'mityAdi, AyuH karmAdhikRtya sarvavidhaprarUpaNAyAH prAgatidiSTatvAttadvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM "baMdhassa "tti sthitibandhasya " asaMkha - saMkhaM savadihANIo saMguNasihANI atthi u" tti aMzavRddhihAnIti zabdasya pratyekaM yojanAdasaMkhyAMzavRddhihAnI saMkhyeyAMzavRddhihAnI tathA saMkhyeyaguNavRddhihAnIti SaTpadAnyeva santi, anye dve pade tvatItyarthaH / kAsu mArgaNAsvityAha - " se sAsu ti uktazeSAsu narakagatyoghAdisapta timArgaNAsu / tAzca mArgaNA imA:- aSTa narakagatibhedAH, paJca tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyabhedaH, triMzadevagatibhedAH, aparyAptapaJcendriyabhedaH, aparyAptatrasakAya bhedaH, audArikamizra - vaikriya-vaikriyamizrA ''hArakA -''hArakamizra - kArmaNakAyayoga - matyajJAna - zrutAjJAna- vibhaGgajJAna- parihAravizuddhikasaMyama- dezasaMyamA--'saMyamakRSNAdipaJca lezyA bhavya kSAyopazamikasamyaktva- sAsAdana- samyagmithyAtva - mithyAtvA 'saMjJaya--nAhArimArgaNAzceti / nanvetAsu kutaH SaNNAM padAnAmevAstitvam, na punaranyayorvA ddhihAnyoH ? iti ced, ucyate, etAsu pratyekaM zreNigatajIvAnAmalAbhAdasaMkhyaguNavRddhihAnirUpe pade na prApyete, tAhavRddhihAnyoH zreNyadhInatvAt, tadanyavRddhihAnInAM saccaM tu pratyekamantaH sAgaropamakoTIkoTayAdipramANasthitibandhasya lAbhAttadapekSayA prasiddhayati / yadyapyasaMjJimArgaNAyAmevaM nAsti, tathA'pi tatraikendri yAdibhinnabhinnajAtIyAnAM jIvAnAmapi pravezAt parasthAnApekSayA saMkhyeyaguNavRddhihAnyapi prApyete / zeSavRddhihAnayastu dvIndriyAdInAM svasthAna bhAvisthitibandhApekSayA jJeyA iti // 740 // tadevamabhihitAni zeSamArgaNAsvapi jJAnAvaraNAdInAM sambhavatsaMkhyeyaguNAdisthitibandhavRddhihAni satpadAni / teSu cAbhihiteSu gatamAdyaM satpadadvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe pazcame vRddhayadhikAre prathamaM satpadadvAraM samAptam //
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha dvitIyaM svAmitvadvAram // etarhi kramaprApte svAmitvadvAre jJAnAvaraNAdInAM mUlaprakRtInAM darzitasaMkhyeyaguNAdisthitibandhavRddhayAdisatpadAnAM svAminaH pracikaTayiSurAdau tAvadoghataH pratipAdayannAha sattaNhaM aNNayaro atthi asaMkhaMsavaDiDhahANINaM / taha baMdhago khalu taso'NNayaro saMkhaMsavaDhihANINaM // 741 // (gItiH) (pre0) "sattaNha" ityAdi, AyuHkarmaNaH sarvavaktavyatAyA gatadvAre'tidiSTatvAdAyurvarjAnAM saptAnAM mUlakarmaNAM pratyekam "asaMkhaMsavaDhihANINaM" ti sthitibandhaviSayayorasaMkhyAMzavRddhihAnyoH "aNNayaro atthi" ti trasaH sthAvaro vA'nyataro jIvaH "baMdhago" iti gAthottarA divApi yojyate, tataH 'bandhakaH' -svAmI bhavatItyarthaH / atrAnyataragrahaNAt paryApto'paryApto vA kazcidapi nirvizeSeNa boddhavyaH, evamuttaratrApi / atha saptAnAmeva saMkhyeyabhAgavRddhihAnyoH svAminaM darzayannAha-"taha baMdhago" ityAdi, tathA "saMkhaMsavauiDhahANoNa" ti khalazabdasyAvadhAraNArthatvAdanyatarastrasajIva eva 'bandhakaH' -svAmI, bhavatIti zeSaH / itthaM ca saMkhyeyAMzavRddhihAnisvAmitayA sthAvarajIvAnAM vyavacchedaH kRto vijJeyaH / sthAvarajIveSu saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorasambhavastu satpadadvAre bhAvita eveti / / 741 / / athoghata eva saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhihAnyoH svAminaM darzayannAhasattaNhaM satthANe saNNI saMkhaguNavaDDhihANINaM / taha hoei asaNNI paraThANe baMdhago'NNayaro // 742 // (pre0) "stta ghaM satthANe" ityAdi, AyurvarjAnAM saptaprakRtInAM "saMkhaguNavaDhihANoNaM" ti sthitibandhaviSayayoH saMkhyeyaguNavRddhi-saMkhyeyaguNahAnyoH pratyekaM "satthANe sapaNa." ti svasthAne vartamAnaH saMjJI,asya ca"baMdhago'NNayaro" ityanena gAthAprAnte'nvayaH / atra svasthAnaM jAtyapekSayA boddhavyam , tataH saMjJipaJcendriyatve vartamAno yaH kazcijjIvaH sa saptAnAM sthitibandhaviSayayoH saMkhyeyaguNavRddhihAnyoH svAmI bhavatItyarthaH / athAnyeSAmapi prakRtaddhihAnyoH svAmitvamastIti tAnapi saMgRhNannAha-"taha hoeI" ityAdi. tathAzabdaH samuccaye / "hoei asaNNI paraThANe" ti ekendriyAdyasaMjJipaJcendriyarUpo'nyataro'saMjJijIvaH 'parasthAne' jAtyantare utpadyamAnaH san prastutayodvayoH saMkhyeyaguNavaddhihAnyoH svAmI bhavati, tatrAsaMjJipaJcendriyAdito'dhazcaturindriyAditayotpAde saMkhyeyaguNahAneH svAmI, ekendriyAdita Urca dvIndriyAditayotpAde sa evAsaMjJI saMkhyeyaguNavRddhi svAmI bhavati, na tu saMjJipaJcendriyavatsvasthAne'pIti // 742 // aaughata evAsaMkhyaguNavRddhaH svAminaM prakaTayannAha
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoghato'saMkhaguNavRddhihAnisvAmi0 ] vRddhayadhikAre svAmitvadvAram / [ 553 ..uvasAmago paDato seDhIa suro ya pddhmsmyttho| sattaNha baMdhago khalu hoi asaMkhaguNavaDDhIe // 743 // __ (pre0) "uvasAmago paDato" ityAdi, "seDhoa" ti upazamazreNeH patannupazamakaH, "suro ya paDhamasamayatyo" tti upazamazreNI saptAnAmutkRSTataH palyopamAsaMkhyabhAgapramANasthitibandhaM kurvannAyuHkSayAt vyutvA yo devatayotpannaH saH 'prathamasamayastha' :-bhavaprathamasamayavartI surajIvazva tadAnIM saptAnAmasaMkhyeyaguNasthitibandhabaddhaH svAmI bhavatItyarthaH / nanu devasyApi saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhisvAmitvasambhave kathaM prAga devagatyopAdimArgaNAsvasaMkhyeyaguNavRddhipadaM sannAbhihitam ? ucyate,prAga bhUyaskArAbadhikAre'vaktavyabandhalakSaNApravezena yathA devagatyoSAdimArgaNAsu saptAnAmavaktavyasthitivandho nAGgIkRtaH, tenaiva nyAyena mArgaNAprathamakSaNe bhUyaskArAdivandho'pi nAbhimataH / kutaH ? adhikRtavivakSayA bhUyaskArAderapyavaktavyabandhavanmArgaNAbhAvipUrvakSaNabandhasavyapekSatvAt , pUrvakSaNavartibandhastu na mArgaNAbhAvI, kintu mArgaNAntarabhAvyeveti supratItam / bhUyaskArAdivizeSA eva padanikSepavRddhayAdayaH, atastenaiva nItyA prakRte'pyoghato labhyamAnA'pyasaMkhyeyaguNavRddhirdevagatyoghAdimArgaNAsu noktA / nipatata upazamakasyAsaMkhyaguNavRddhisvAmitvaM tu satpadadvAre vistarato bhAvitamiti tata evAvasAtavyamiti // 743 // athaughata eva saptaprakRtisthitibandhaviSayAyA asaMkhyaguNahAneH svAminamAha vaTTato guNaThANe Navame uvasAmago tahA khvgo| sattaNha baMdhago khalu atthi asaMkhaguNahANIe // 744 // (pre0) "vaTato guNaThANe" ityAdi, navame'nivRttivAdarasamparAyAkhye guNasthAne "vahato" tti vartamAnaH "uvasAmago" ti cAritramohanIyopazAmakaH "tahA khavago" tti tathA tatraiva navame guNasthAne vartamAnaH 'kSapakaH'-cAritramohanIyakSapaka AyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAm "asaMkhaguNahANIe" ti sthitibandhaviSayAyA asaMkhyaguNahAnerbandhakaH-svAmI, bhavatIti zeSaH / khaluzabdo'vadhAraNe, sa ca vyutkrameNa 'khavago' ityasyottaraM yojyaH; tatastAvevA'saMkhyaguNahAnisvAminAvityarthaH / 'uvasAmago tahA khabago' ityatraikavacanaM jAtyapekSayA prayuktamitikRtvA tajjAtIyAH-tatsadRzA ye kecanApi jIvAste sarve'pi svAmina iti boddhavyam / evameva pUrvottaragranthe ekavacanAntaprayogo jAtivivakSayA boddhavya iti / atra bhAvanA tvanantaraM satpadadvAre oghacintAyAmapagatavedamArgaNAyAM ca darzitA tathaiva draSTavyeti // 744 // ___ tadevamuktamoghataH zeSANAM saptaprakRtInAM sthitibandhaviSayakAsaMkhyabhAgavRddhyAdeH svAmitvam / sAmpratamAdezatastatpradarzanAvasaraH / tatra lAghavArtha yAsu mArgaNAsu yasyA vRddhyAdeH svAmina oghasadRzAstAsu tasyAstathaivAtididikSurAha |
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvasaMkhyaguNasthitivRddhihAni. jAsu khu maggaNAsu asthi asNkhgunnvddddhihaanniio| sattaNhaM kammANaM tAsukhalu tANa oghava // 745 // Navari suro Natthi tinnr-pnnmnnvy-url-thii-nnpusesu| gayavee maNaNANe saMyama-sAmaia-cheesu // 746 // (pre0) "jAsukhu" ityAdi, AdezacintAyAM yAsu manuSyagatyodhAdimArgaNAsu 'sattaNhaM kammoNaM" ti AyurvarjasaptAnyatamAnAM mUlakarmaNAm "atthi asaMkhaguNavaDDhihANIo" tti asaMkhyaguNavRddhirasaMkhyaguNahAnizca staH, asaMkhyaguNavRddhihAnyoH prAka satpadadvAre'stitvaM pratipAditamiti bhAvaH / "tAsu khalu tANa oghavya" ti tAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu "tANa" tti bahuvacanAntanirdezaH prAkRtatvAt , tatastayoH saptaprakRtisthitibandhaviSayayorasaMkhyaguNavRddhihAnyoH pratyekam "oghavva" ti oghavat , svAmina iti gamyate, svAmitvaprarUpaNasyAvikRtatvAt / itthamatidiSTe kAsucinmArgagAsu yA'tisaktistAM nirAcikI rAha-"Navari suro Natthi" tyAdi, 'navaraM'-paramayamatrApavAdaH / ka ityAha-"suro Natthi" ti oghanarUpaNAyAM saptAnAmasaMkhyaguNavRddhavandhakaH prapatannupazamaka iva bhavaprathamavasamayI suro'pi kathitaH, kintu saH 'suraH'-devaH prakRte'saMkhyaguNavRddhaH svAmI 'nAsti'-na bhavati / kiM manuSyagatyodhAdi catuzcatvAriMzanmArgaNAsvapyuta kAsucidevetyAha-"tiNarapaNamaNavaye'tyAdi, aparyAptabhedavarjeSu triSu naragatimArgaNAbhedeSu, paJcazabdasya manovacasoH pratyekaM yojanAtpaJcamanoyoga-paJcava boyogo-dArikakAyayoga-strIvedanapuMsakavedamArgaNAbhedeSu, gatavedamArgaNAyAM, manaHparyavajJAnamArgaNAyAM, saMyamogha-sAmAyikasaMyamachedopasthApanasaMyamamArgaNAsvityetAsvekaviMzatimArgaNAsveva, na punastadanyAtu paJcendriyoSa-paryAptapaJcendriya-trasaugha-paryAptatrasakAya-kAyayogasAmAnya-puveda-kaSAyacatuSka-matyAditrizAna-cakSurAditridarzana-zukalezyA-bhavya-samyaktvodha-kSAyikasamyaktvo-pazamikasamyaktva-saMyA-''hArirUpAsu trayoviMzatimArgaNAsvapItyarthaH / etAsu trayoviMzatimArgaNAsu tu sarvathaiva nirapavAdamoghavaditi bhAvaH / kuta evam ? ucyate, upazamazreNau bhavakSayeNa devagatAvutpAde'pi tatrAnantaroktapaJcendriyoSAditrayoviMzatimArgaNAnAmavicchinnatayA pravartanAt , pUrvoktAnAM manuSyagatyoghAdimArgaNAnAM tu manuSyabhavasamAptyA samameva vicchedAcceti / / 745-746 // tadevaM yAsu mArgaNAsu jJAnAvaraNAdInAmanyatamasyAsaMkhyaguNavRddhi hAnipade sadbhUte tAsu tayoH svAmino'bhihitAH / sAmpratamukta zeSavRddhihAnInAM svAmino'pi yAsu mArgaNAsvoghavadbhavanti tAsvapi lAghavArthamatidezenaiva tAn darzayannAha tiriye tasammi kAye NapuMsagammi ya kasAyacauge ya / aNNANaduge ayate annynn-apstthlesaasu||747||
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvasaMkhyabhAgAdizeSavRddhihAni0 ] vRddhaSadhikAre svAmitvadvAram [555 bhaviyeyara-micchesu asaNNi-AhAragesu oghavva / tivihANa vaDhihANINa Navari amaNammi Na u saNNI // 748 // (pre0) "tiriye tasammi' ityAdi, tiryaggatyoghe, trasakAyaudhe, kAyayogoghe, napusakavede / caH samuccaye / kaSAyacatuSke / caH prAgvat / matyajJAna-zrutAjJAnayor3ike, "ayate" tti asaMyame, "aNayaNa" ti acakSurdazene, kRSNAdiSu tisRSvaprazastalezyAsa, bhavye, bhavyAditarasminnabhavye, mithyAtve, asaMDyA-''hArakayorityetAsa viMzatimArgaNAsa pratyekam "oghavva" tti oghavadabhidhAtavyam , oghavat "sattaNhaM aNNayaro" ityAdyabhilApaH kartavya iti bhAvaH / nanu sarvo'pyabhilApa oghavatkartavya uta kiJcinmAtra ityAha-"tivihANa vaDhihANINa" tti prakRtasaptakarmaNAmuktazeSANAM sthitibandhasatkAnAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNalakSaNAnAM trividhAnAM vRddhInAM trividhAnAM hAnInAM ca / trividhavRddhihAniviSayoya AdyagAthAdvayarUpa audhiko'bhilApaH sa eva kartavyaH, na punarazeSo'pItyarthaH / evamabhidhAnAtideze'pi yA kizcinmAtrA'tivyAptistAM nirAvikIpurAha-"Navari amaNammi Na u saNNI" ti 'navaraM -paramasaMjJimArgaNAyAM saMjJijIvAnAmabhAvAt 'satthANe saNNI' ityevaM yo dvitIyagAthA'vayavarUpo'bhilApaH sa na kartavya ityarthaH / / nanu 'oghava' ityasya kathamabhidhAnAtidezaparatvaM vyAkhyAyate, na punarAtidezaparakatvam ? iti ced, ucyate, tasya padArthAtidezaparatve'saMjJimArgaNAyAM 'Navari amaNammi Na u saNNI' ityapavAdAbhidhAnenA'sAmaJjasyadoSaparihAre'pi trasakAyaughamArgaNAyAM sthAvarajIvAnAmapravezena tatra tu taddoSatAdavasthyameva syAt / na ca 'vyAkhyAnato vizeSapratipatti' riti nyAyena tatra sthAvarANAmasaMkhyabhAgavRddhyAyasvAmitvasya vyAkhyAviSayatvAt , teSAM tatrA'pravezena sujJeyatvAdvA * ghaTa-paTAditattadarthAH, tadvAcakAnyabhidhAnAni,tajjJAnarUpAH pratyayAzca ghaTa-paTAdipadenaivaloke vyapadizyanta ityevamarthA 'bhidhAna-pratyayAnAM loke tulyanAmadheyatvaniyamAt 'trasa-sthAvaraNAmanyatarasyAyurvarjasaptaprakRtyasaMkhyabhAgasthitibandhavRddhayAdisvAmitva'lakSaNasyaudhikArthasya, tatpratipAdakasya 'sattaNNaM aNNayaroM ityAdyabhidhAnasya, tAhagarthaviSayakAntaHskurAyamAnapratyayasya ca tulyaH 'odha' iti vyapadezo bhavitumarhati / tathA ca saMsthitau mUlokta-'zrodhavva' ityatra 'rogha' iti nAmadheyaM yathA 'yaH kazcit traso yA sthAvaro vA jIvaH sa Ayurvaja saptaprakRtyasaMkhyabhAgasthitibandhavRddhayAdisvAmI'tyevaMrUpasyArthasya pratipAdakaM tathA tAdRgAbhidhAyakasya 'sattaNaM aNNayaro' ityAdipUrvalikhitavarNAvalimAtrasyA'pi pratipAdakaM bhavatyeva / tanmadhye mUlokta'-'oghava' ityatra 'mogha' itinAmadheyaM tAhagvarNAvalimAtrapratipAdakaM jJeyam , na puna strasAdInAM tAhaksvAmitvAdi'lakSaNasyA'rthasya pratipAdakam / tathA ca proghavva' ityanena bhavyAdimArgaNAyAmAyurvarjasaptAnAmasaMkhyabhAgasthitibandhavRddhayAdInAM svAmitvasya pratipAdanaM 'sattaNNaM proghava' ityAdyAtmakaudhikAbhidhAnena sadRzAbhidhAnena bhavatItyarthake 'moghava tti proghavadabhidhAtavyam ' iti vyAkhyAne kRte kazcidAzaGkate'nanu' ityaadi|
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ gataveda-sUkSmasamparAyayoH sNkhyeygunnvRddhyaa| na kizcidasAmaJjasyamiti vAcyam / tathaivA'sAmaJjasyaparihAre'saGgatatvAbhAve vAbhimate tu tulyanyAyenA'saMjJimArgaNAyAmapi tathA sambhavAttatrA'pavAdapadamanabhihitaM syAt / evamapyasaMjJimArgaNAsthAne'pavAdapadamabhidhAya trasakAyaughamArgaNAyAM tadanabhidhAnam 'oghavva' ityanenaiva tatra sthAvarANAmasaMkhyeyabhAvavRddhayAdisvAmitayA parihRtatvenA'sAmaJjasyAbhAvenApavAdAbhidhAnasyAnAvazyakatvAt / 'oghava' ityanenaiva sthAvarANAmasaMkhyeyabhAgavRddhayAdisvAmitayA parihArastu tasyA'bhidhAnAtidezaparakatve satyeva sambhavati, na tvarthAtidezaparakatve, arthasya tu sAnAM sthAvarANAM cAsaMkhyeyabhAgavRddhayAdisvAmitvarUpasya tatraudhikacintAyAM ghaTamAnatve'pi trasakAyaughamArgaNAyAmaghaTamAnatayA'sAmaJjasyApatteH / 'oghavva' ityasya 'sattaNaM aNNayaro' ityAdirUpaudhikAbhidhAnAtidezaparakatve tu na kAcidasaGgatiH, trasakAyaughamArgaNAyAmanyatarapadena mArgaNApraviSTAnAM trasakAyikAnAmanyatamasya trasakAyikasya saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhayAdisvAmitvasya budhyamAnatvAt ,tasya tatrAvirodhenopapadyamAnatvAcca / ityato 'oghavva' ityasyAbhidhAnAtidezaparakatvaM vyaakhyaayte| ityevamanyatrApi kRte'tideze yathAsambhavaM svayamabhyuhyamiti / / 748 // athApagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH prakRtasvAmitvamAha gayavee suhamammi ya havei uvasAmago vaDDhINaM / uvasAmago va khavago vA hANIe muNeyavvo // 749 // (pre0) "gayae" ityAdi, apagatavedamArgaNAyAM sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM ca pratyeka bhavati, svAmIti gamyate / kaH kasyAH kasyAH svAmI bhavatItyAha-"uvasAmago u" ityAdi, prapatannupazamaka eva "vaDDhINaM" ti 'jAsu khu'ityAdi(746)gAthayA'saMkhyaguNavRddhihAnisvAminAmapagatavedamArgaNAyAmapi prAgatidiSTatvAdasaMkhyaguNavRddhihAnI vihAya jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyanAma-gotrA-'ntarAyakarmaNAM pratyekaM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavaddhayormohanIyakarmaNaH saMkhyeyabhAgavaddhastathA sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyA-''yurvarjAnAM SaNNAM saMkhyeyabhAgavRddhazcetyarthaH / tathA "uvasAmago va khavago va" ti vAkArazvakArArthastataH zreNimArohannupazamakazca kSapakathobhAvapi "hANoe muNayavvA" tti pUrvavadapagatavedamArgaNAyAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIya-nAmagotrA-'ntarAyakarmaNAM pratyekaM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNahAnyormohanIyakarmaNaH saMkhyeyabhAgahAneH, sUkSmasamparAyamArgaNAyAM mohanIyAyurvarjAnAM SaNNAmapi saMkhyeyabhAgahAnezva jJAtavyAvityarthaH / enayostattatsaMkhyeyabhAgavaddhihAnyAdisvAmitvaM hyanantaraM satpadadvAre satpadAnAM sacavyutpAdanAvasare darzitabhAvanAnusAreNa svayameva bhAvanIyamiti / / 749 // athoktazeSamArgaNAsu saptakarmasatkavRddhayAdisatpadAnAM svAminaM vibhaNiSurAha
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSamArgaNAsu sarvavidhavRddhayAdi0] vRddhayadhikAre svAmitvadvAram [ 557 sesAsu baMdhago'tthi sapayANa tivihAu vddhihaanniio| sattaNhaM aNNayaro saviseso puNa muNeyabo // 750 // pre0) "sesAsu baMdhago"ityAdi, asaMkhyaguNavRddhihAnI parihatya zeSANAM trividhAnAM vRddhihAnInAM svAmino yAsvanantaramabhihitAstAstiggatyodhAdi viMzatimArgaNA vivayaM zeSAsu narakagatyoghAdyaSTacatvAriMzadabhyadhikazatamAgaNAsu pratyekaM bandhako bhavati / keSAM ka ityAha-"sapayANa tivihAu vaDhihANoo"ityAdi,AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNabhedabhinnatrividhavRddhitrividhahAnibhyo narakagatyodhAdizeSamArgaNAyAM yatra yAvantyeka yAdIni padAni satpadadvAre sadbha tAni pratipAditAni,tatra teSAM sarveSAmekadvayAdInAmasaMkhyeyabhAgavRddhayAdisatpadAnAM pratyekaM mArgaNAgato "aNNayaro" tti anyataro nArakAdijIva ityarthaH / ___ itthamapyaparyAptatrasakAyAdimArgaNAsu dvIndriyAdijIdhaiH saMkhyeyaguNavRddhayAderanirvartanena tatra 'aNNayaro' ityanena mArgaNAgatAnyatarapadavAcyA'paryAptadvIndriyAdijIvagrahaNe'tiprasaGgAttadoSamuddhata - manA''ha-"saviseso puNa muNeyavvo" ti sa punaranyatarajIvaH 'savizeSaH' - yathAsambhavaM vizeSeNa sahito jJAtavyaH / tadyathA-aparyAptatrasakAyamArgaNAyAM saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhaH svAmI hIndriya-trIndriyavarno'nyatamA'paryAptajIvaH / audArikamizrakAyayogamArgaNAyAM saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhaH svAmyekendriyavo'nyatama audArikamizrakAyayogijIvaH / kArmaNakAyayogamArgaNAyAM punaranyatamaH saMjJipaJcendriyakArmaNakApayogijIvaH saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhaH saMkhyeyaguNahAnezva svAmI, na punaranyatama ekendriyAdikArmaNakAyayogijIvo'pi / kutaH ? ekendriyAdyasaMjJipaJcendriyAntAnAM jIvAnAM svasthAne saMkhyayagaNavaddhihAnyorasambhavAta / ata evAdhikRtakArmaNakAyayogamArgaNAyAM saptAnAM saMkhyayabhAgavaddhihAnyoH svAmitayA'pyekendriyajIvA varjanIyAH / asaMkhyabhAgavRddhihAnyostvanyatamastrasaH sthAvarovA jIvaH svAmI bhavatIti dig / anayA dizaudArikakAyayogAdimArgaNAdau svayameva vizeSo draSTavya iti / zeSamArgaNAstu nAmata imAH-aSTau narakagatibhedAH, catvArastiryakpaJcendriyabhedAH, catvAro manuSyagatibhedAH, triMzaddevagatibhedAH, saptaikendriyabhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyajAtibhedAH, trasakAyauSabhedavarjAH pRthivyAdiSaTakAyasatkazeSasarvabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, audAriko-dArikamizra-vaikriya-vaikriyamizrA-''hAraka-''hArakamizrakArmaNakAyayogabhedAH, strIveda-puruSavedI, matyAdicaturjJAnabhedAH, vibhaGgajJAnam, sUkSmasamparAyasaMyamA'saMyamavarjAH SaTasaMyamabhedAH, cakSudarzanA-'vadhidarzanabhedau, tejaH-padma-zuklalezyAbhedAH, mithyAtvavarjAH samyaktvaudhAdiSaDbhedAH saMjya-'nAhArakamedau ceti / / 750 / / |
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghataH saptAnAM caturvidhavRddhihAnikAla0 ___ tadevaM prarUpitAH zeSamArgaNAsvapi saMkhyeyaguNAdisthitibandhavRddhayAdisatpadAnAM svAminaH / teSu ca prarUpiteSu gataM dvitIyaM svAmitva dvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre dvitIyaM svAmitvadvAraM samAptam / / // atha tRtIyaM kAladvAram // atha kramaprApte ekajIvAzrite kAladvAre mUlakarmaNAM saMkhyeyabhAgAdisthitibandhavRddhayAdInAM jaghanyotkRSTabhedabhinna dvividhamapi nirantaraM kAlaM pratipipAdaviSayA''dau tAvadoghata uktaHzeSANAM saptakarmaNAmasaMkhyeyabhAgAdisthitibandhavRddhyAdestamAha samayo lahU khaNA do gurU cauvihANa vaDi DhahANINaM / sattaNha Navari samayo gurU asaMkhaguNahANIe // 751 // (pre0) "samayo laha" ityAdi, "sattaNha" ti AyurvarjAnAM saptaprakRtInAM "cauvihANa vaDhihANINa" ti asaMkhyabhAgA-'saMkhyaguNa-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNalakSaNAnAM catuvidhAnAM vRddhInAM hAnInAM ca "samayo lahU khaNAdo gurU" tti 'samayaH'-ekasamayo 'laghuH'jaghanyaH kAlaH, dvau 'kSaNo'-samayau 'garuH'-utkRSTa ekajIvAzrayo nirantarakAlazcatyarthaH / ayaM hi lAghavakRtaH sAmA yo nirdezaH, tatra kAcidatiprasaktirapi, atastAM nirAkurvannAha-"Navari" ityAdi, navaraM saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhahAneH 'guruH'-utkRSTa ekajIvAzrayaH kAlaH samayaH, na punaH sAmAnyavacanagamyau dvau samayAviti bhAvaH / atra hi caturvidhAnAM vRddhInAM hAnInAM ca jaghanyakAlaH samayastu sugamaH, samayamekaM tattadRddhayAderanantaraM prAyeNAvasthAnasyaiva pravartanAt , yatastAthAsvAbhAvyena pravartamAnau dvisamanirantarabhRyaskArau dvisamayanirantarAlpatarau ca kAdAcitkAveva, avasthAnasthitibandhA bAhulyenAntamuhUrtikAzceti / asaMkhyaguNasthitibandhahAneH samayamAtrotkRSTakAlastu devAnAmatatsvAmitvAt / ayambhAva:upazamazreNI maraNavyAghAtAbhAve pratyekaM sthitibandhA AntamuhUrtikAH santi,na punaH zepajIvAnAmiva kadAcitkecana sAmayikA api / kiJca ye kevanopazAntAddhAkSayega prapatantaH saptAnAmasaMkhyaguNavRddhisvAmino yamasaMkhyaguNavRddhasthitivandhaM kurvanti, te taM palyopamAsaMkhyabhAgapramANasthitikaM kurvanti, na punastadadhikasthitikam / tatazca samayamekamasaMkhyaguNavRddhiM kRtvA'nantarasamaye bhavakSayeNa ye kecana devatayotpadyante te'pi tatra devabhavaprathamasamaye'ntaHkoTIkoTImAgaropamapramANAM sthitiM baghnanto nirantaradvitIyasamaye'saMkhyeyaguNavRddhisvAmina eva bhavanti, na punarhAnisvAminaH; ityevamasaMkhyaguNa
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvidhavRddhihAnikAlopapatti0] vRddhayadhikAre kAladvAram [ 559 vRddhermanuSyadevo nayasvAmikatvAyathA'saMkhyaguNavRddhikAla utkRSTato dvisamayastathA nA'saMkhyaguNahAnerapi, zreNimArohatAM manuSyANAM tatsvAmitve'pi devAnAmatatsvAmitvena samayamekamasaMkhyaguNahAneranantarameva manuSyabhavakSayeNa devagatAvutpAde'pi tatra devabhavaprathamasamaye hAnerevA'pravartanAt / kAlA'karaNe tu tAvanmAtrasthitibandhapravartanarUpamavasthAnameva pravartata ityevamasaMkhyeyaguNahAnerutkRSTo'pi bandhakAlaH samayamAtraH prApyata iti / asaMkhyaguNavRddhesimayotkRSTa kAlastvanupadaM prasaGgAdarzitastathaiva samayamekamupazamazreNI patadavasthAyAm , tadanantarasamaye kAlakaraNena devAvasthAyAM samayamekam , na punastadRvaM tRtIyasamaye'pi / zepANAM trividhAnAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhInAM tathAvidhAnAM trividhahAnInAM ca dvisamayotkRSTakAlastu nirantare samayadvaye tAthAsvAbhAvyenA'saMkhyabhAgAdhikasthitibandhaM kurvatAM , tathaiva saMkhyeyabhAgAdhikasthitibandhaM kurvatAM, saMkhyeyaguNAdhikasthitibandhaM kurvatAM tattatsthitibandhasvAminAM nirantarapravRttAsaMkhyeyabhAgavRddhayAdisthitivandhadvayamapekSya prApyate / - nanu vRddhibandho bhUyaskArarUpa eva. hAnibandho'lpataravandharUpa eva, yadyevaM tadA yathaughataH saptAnAM bhUyaskArasthitivandhakAlo'lpatarasthitibandhakAlazca samayadvayAdadhiko'bhihitastathA zreNyadhInamasaMkhyeyaguNavRddhayasaMkhyeyaguNahAnilakSaNaM padadvayaM vihAya zeSatrividhAnyatamavRddhayAdipadAnAM nvasau samayadvayAdadhikaH syAd ? iti ceda, ucyate, ekavidhA'pi vRddhirhAnirvA jAtyantaraparAvRtyAdinimittasya sadbhAve'sadbhAve vA nirantarasamayadvayAdadhikakAlaM tAthAsvAbhAvyenaiva na pravartate,atastasyoskRSTo'pi kAlo dvau samayAveva prApyate / yadA dvisamayabaddharanantarasamaye jAtyantaraparAvRttyAdinimittaM vartate, tadA tu pUrvasamayajAtavRddhayapekSayA vilakSaNavRddhirUpo bhUyaskArasthitibandho'lpatarasthitibandho vA niyamena pravartate,tatrA'pi yadi tatsvAmyekendriyAdibhyazcyavanena dvIndriyAdirUpajAtyantara utpadyate, tadA bhUyaskAra eva / itthazca bhRyaskArasyAnyavidhavaddhirUpatayA tadvandhakAlasamayadvayAdadhiko yAvaccatuHsamayo'pi sampadyate, itthameva vaiparItyenAlpatarasthitibandhakAlasya trisamayapramANatve draSTavyam , anyavidhahAneralpatarasthitibandharUpatvAt / evaM hi na bhavati saptAnAM bhUyaskArasthitibandhakAlasyotkRSTatazcatuHsamayatve'pyekavidhavaddharutkRSTakAlaH samayadvayAdadhikaH, saptAnAmalpatarasthitivandhakAlasyotkRSTatastrisamayatve'pyekavidhahAnerutkRSTakAlaH samayadvayAdadhikazca / itthameva vakSyamANamArgaNAsthAneSvapyasaMkhyeyaguNavRddhihAnivajetrividhAnyatamavRddhihAnikAlasya samayadvayAdanadhikatvamabhyUhyam ; yatra tvasau dvisamayo'pi na, tatra tu yathAsambhavamupapattimArga pradarzayiSyAma iti // 751 // tadevamabhihita oghataH zeSANAmAyurvarjasaptamUlaprakRtInAmasaMkhyabhAgavRddhathAdilakSaNAnAmaSTavidhAnAmapi sthitibandhavizeSANAmekajIvAzrito jaghanyotkRSTadvividhaH kAlaH / idAnIM tamevAdezato vibhaNipurodhaprarUpaNayA bahusAmyAtsApavAdamatidizati
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsu sarvavidhasthitivRddhihAni0 sabbAsu sattaNhaM sapayANoghavva vaDhihANINaM / (gotiH) Navari asaNNimmi gurU samayo saMkhaguNavaDhihANINaM // 752 // tiNara-paNamaNavayu-rala-Napuma-thI-maNaNANa-saMyamesu thaa| samaia-cheesu gurU khaNo asaMkhaguNavaDDhiIe // 753 // kammaNa-gayaveesusuhumA-'NAhAragesu sattaNhaM / samayo paramo yo sapayANaM vaDhihANINaM // 754 // (pre0) "savvAsu"mityAdi, narakagatyoghAdyanAhArakaparyantAsu saptatyuttarazatasaMkhyAkAsu sarvAsu mArgaNAsu "sattAha" ti AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "sapayANoghavva vaDhihANINaM" ti sthitibandhasyAdhikRtatvAdasaMkhyeyabhAgAdisthitibandhavRddhihAnilakSaNAnAM 'svapadAnAM'satpadadvAre tattanmArgaNAyAmabhihitAnAM satpadAnA moghavad-audhikakAlatulyaH, ekajIvAzrayo jaghanyotkRSTakAla iti prakramAdgamyate / itthaM cAtidiSTe yA'tiprasaktistAmuddharanAha-"Navari" ityAdi sArdhagAthAdvayam / 'navaraM'-paraM tatrAyaM vizeSaH / ko'sAvityAha-"asaNNimmi" ityAdi, oSataH saptAnAM saMkhyeyaguNavaddhaH saMkhyeyaguNahAnezvotkRSTabandhakAlo yaH samayadvayamabhihitaH so'saMjJimArgaNAyAM samayamAtro vijJeyaH / kutaH ? saMkhyeyaguNavRddherekendriyAdibhyazcyutvA dvIndriyAditayotpadyamAnAnAmasaMjJijIvAnAM parasthAnata eva bhAvAt , jAtyantaraparAvRtyA parasthAnata eva labhyamAnAyAH saMkhyeyaguNAdyanyatamAyA vRddhaH samayAdadhikakAlasyAsambhavAt / etadapi kutaH ? iti cet , sakRjjAtAyA jAtyantaraparAvRtterjaghanyato'pi kSullakabhavagrahaNAdarvAgasambhavAditi / itthameva saMkhyeyaguNahAneH samayamAtra utkRSTakAlo'pi vyutpAdanIyaH, kevalaM vaiparItyenAsaMjJipaJcendriyAdibhyazcyutvA caturindriyAditayotpadyamAnAnAM parasthAnata eva saMkhyeyaguNahAneH sambhavAttadapekSayeti / ___ atha mArgaNAntareSvasaMkhyaguNavRddhiviSaye'pavadannAha-"tiNare"tyAdi, 'tiNara' ityanenA'paryAptabhedavarjA manuSyodha-paryAptamanuSya-mAnuSIlakSaNAstrayo naragatimArgaNAbhedA gRhyante, teSu trinarabhedeSu, tathA paJcazabdasya pratyekaM yojanAtpaJcamanoyogabhedAH, paJcavacoyogabhedAzca teSu, audArikakAyayoga-napuMsakaveda-strIveda-manaHparyavajJAna-saMyamoghamArgaNAsu, tathA sAmayikasaMyama-chedopasthApanasaMyamayozcetyetAsu viMzatimArgaNAsu pratyekaM "gurU khaNo asaMkhaguNavaDhIe" tti 'sattaNha' iti pUrvagAthAto'nuvartate, tataH saptAnAM mUlaprakRtInAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddheH 'gurU:'utkRSTa ekajIvAzrayakAlo nairantaryeNa 'kSaNaH'-samayaH, samayamAtraH prApyate, na punaryathAtidezamoghavad dvau samayAviti bhAvaH / kutaH ? iti cet, saptAnAM nirantaradvitIyasamayabhAvinyasaMkhyaguNasthitibandhavRddhirupazamazreNAvasaMkhyaguNasthitibandhavRddhiM kRtvA'nantarasamaye bhavakSayeNa devagatAvutpattyaiva
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoghatazcaturvidhavRddhihAnijavanyAntara0 ] vRddhapadhikAre'ntaradvAram jAyate, nAnyathA / ataH sA nirantarrA,tIyasamayAsaMkhyaguNavRddhiH prastutamanuSyagatyodhAdiviMzatimArgaNAsUpAdAtuna yujyate, prathamasamayAsaMkhyaguNavRddheranantarasamaye kAlakaraNe manuSyagatyoghAdipratyekamArgaNAnAM vicchedena tatsvAminAM prastutamArgaNAto bahirbhAvAditi / ___athAnyamArgaNAsu sarvasatpadaviSayakApavAdamAha-"kammaNagayaveema''mityAdi, kArmaNakAyayogA'pagatavedamArgaNayoH sUkSmasamparAyasaMyamA'nAhArakamArgaNayozca pratyekaM saptAnAmAyurvarjamUlaprakRtInAM 'paramaH'-utkRSTa ekajIvAzrayakAlaH 'samayaH'-samayamAtro bhavati / asaMkhyabhAgavaddhayAdInAM kiyatAM padAnAmityAha-"sapayANaM vaDhihANI]" ti prAgvattattatkArmaNakAyayogAdimArgaNAsu satpadadvAre sattayA'bhihitatvAtsvapadabhUtAnAM saMkhyeyabhAgAdisthitibandhavRddhihAnInAm / kuta eka eva samayaH, na punartI samayo ? iti cet , pratyekamAyurvarjAnAM bandhaprAyogyaprakRtInAM bhayaskArasthitibandhakAlasyAlpatarasthitibandhakAlasya cApyutkRSTataH samayamAtratvAt na bhavati dvau samayau, sAmAnyanivRttI vizeSanivRtteravazyambhAvitvAt / kimuktaM bhavati-sAmAnyo hi bhayaskAraH sthiticandhaH, asaMkhyabhAgavRddhayAdayastu tadvizeSA eva / yadi hi prastutamArgaNAcatuSke nirantaradvitIyasamaye bhUyaskAra eva na prApyate tatkutastadvizeSarUpAyA asaMkhyabhAgavRddhayAdeH prAptiH, na kutazcidapi / itthaM hi mArgaNAcatuSke sarveSAM vRddhayAdisatpadAnAmutkRSTo'pi kAlaH samayamAtraH prApyate, na tu dvisamayastadadhiko veti // 752-753-754 // tadevaM pratipAdito mArgaNAsthAneSvapi tattanmArgaNoktAsaMkhyabhAgavRddhayAdisatpadAnAM jaghanyotkRSTabhedabhinno dvividho'pyekajIvAzritaH kAlaH / tasmi~zca pratipAdite gataM tRtIyaM kAladvAram / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre tRtIyamekajIvAzritaM kAladvAraM samAptam / / // atha caturthamantaradvAram // atha caturthamekajIvAzrayamantaradvAram / tatrAyuSaH sthitibandhahAnyAdisatpadaviSayakAntarasyApi prAgevatidiSTatvAdAyurvarjAnAM saptAnAM prakRtInAM sthitiyandhavRddhayAdisatpadAnAmantaraM pratipipAdayiSurAdau tAvadoghato jaghanyamantaramAhaH sattaNha aMtaramaNu cauvihavaDDhINa tivihahANINaM / samayo bhinnamuhuttaM lahu asaMkhaguNahANIe // 755 // (pre0) "sattaNha aMtaramaNu"mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmantaramekajIvAzritam 'aNu'-jaghanyam , asya ca gAthottarArdhe "samayo"ityanenAnvayaH, tatastajjaghanyamantaraM samayaH, samayamAtramityarthaH / kAsAM vRddhihAnInAmityAha-"cauvihavaDDhoNa"tti 'caturvidhA
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ bhoghatazcaturvidhavRddhihAnyutkRSTAntara0 nAm'-asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAgA-'saMkhyeyaguNa-saMkhyeyaguNavRddhilakSaNAnAM sthitibandhavizeSANAM tathA "tivihahANINa" ti trividhAnAmasaMkhyaguNahAnivarjAnAM zeSANAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNahAnilakSaNAnAM sthitivandhavizeSANAM ca pratyekamityarthaH / avazeSAyA asaMkhyaguNahAnejaghanyamantaramAha-"bhinnamuhutta"mityAdi, 'bhinnamuhUrtam '-antamuhUrta 'laghu'-jaghanyamantaramasaMkhya. guNahAnyA iti / tatrA-saMkhyaguNavRddhivarjAnAM trividhavRddhInAM zreNibahirvartijIvAnAmapi sambhavAt sAmayikAvasthAnAdinA'ntaritatve jaghanyamantaraM prApyate / idamuktaM bhavati-zreNivAhi visthitivandhA na niyamato'ntamuhUrtameva pravartante, tatazca trividhavRddhInAmanyatamA vRddhiM kRtvA samayamavasthAya tatsvAmI punarapyanantarasamaye samayAntarakRtasadRzImeva trividhAnyatamAM sthitibandhavRddhiM karoti tadA ekasamayAntaraM prApyate / itthameva trividhahAnyantaraviSaye'pi vijJeyam , tAsAmapi zreNibahirtijIvAnAM sadbhAvAt / asaMkhyagaNavaddhistu yadyapi zreNibahirapi bhavati. tathA'pi na sA yeSAM keSA. mapi paJcendriyANAM, kintu ye kecidupazamazreNI bhavakSayAddevatayotpannAsteSAM devabhavaprathamasamayavartinAM keSAzcideva, tatazca yaH kazcitprapataccAritramohopazamakastattatkarmaNAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhi samayamekaM kRtvA samayamekaM tAvanmAtrasthitiM badhnan tatraivAvasthAyA'nantarasamaye bhavakSayAdevatayotpaghate, tasya zreNibhAvi-devabhavabhAvyasaMkhyagaNasthitivandhavaddhayoH samayamANAvasthitasthitibandhenAntaritatvAdoghato javanyamantaraM samayamAtra prApyate, nAnyena kenApi prakAreNeti / asaMkhyaguNasthitibandhahAneH svAminastu kevalAH zreNi samArohanta upazamakAH kSapakA vaiva, na punarbhavaprathamasamayavartino devA anye vA, kizca zreNI pratyekaM sthitibandhA Antamu hartikAH, tatazca lakadamaMgvyagaNahInasthitibandhaM kRtvA punarapyasaMkhyaguNahInasthitivandhaM kurvato jIvasyA'saMkhyagaNahAnidvayamadhye jaghanyato'pyantamuhartakAlo'tigacchati, itthaM cAsaMkhyaguNasthitibandhahAnerjaghanyaH kAlaH zeSavRddhihAnikAlavat samayamAtro na prApyate, kintu jaghanyato'pyantamuhUrtameveti / / 755 / / arthatAsAmevotkRSTamantaramoghataH pracikaTayiSurgAthA yamAhaukosamaMtaraM u asaMkhejjaibhAgavaDhihANINaM / sattaNDaM kammANaM bhinnamuhuttaM muNeyavvaM // 756 // paramamasaMkhaparaTTA saMkhiyabhAgaguNavaDhihANINaM / desUNo'ddhaparaTTo asaMkhaguNavaDDhihANINaM // 757 // (pre0) "ukkosamaMtara"mityAdi, AyurvarjAnAM saptakarmaNAmasaMkhyeyabhAgavRddhihAnyoH pratyekamutkRSTamekajIvAzrayamantaraM 'tu'-punaH bhinnamuhUrtam'-antamuhUrta jJAtavyam / saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorAha"paramamasaMkha" ityAdi, saptAnAM saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNasthitivandhavRddhihAnInAM pratyekaM 'paramam'
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturvidhavRddhihAnyantaropapatti0 ] [ 563 utkRSTamantaramasaMkhyeyAH "parahA" tti padaikadeze padopacArAtpudgalaparAvartA ityarthaH / uktazeSayorAha - "desUNo" ityAdi, saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekaM punaH prakRtamekajIvAzritamutkRSTamantaraM dezonA'pArzvapudgalaparAvarta ityarthaH / vRddhayadhikAre'ntaradvAram iyamatropapattiH - zreNau bandhaprAyogyaM sthitibandhaM vihAyaikendriyAdiSu pramattasaMyatAnteSu jIveSu yasya yasya jIvasyaikAMdhikA yAvatyaH saptakarmatatkasthitibandhavRddhayo hAnayazca svasthAna eva sambhavanti tasya tasya jIvasya tAsu samuditAsu vRddhihAniSvekaikavidhA vRddhayo hAnayo votkRSTataH saMkhyeyAn sthitibandhAnatikramyAtikramya jAyamAnA api bhinnamuhUrtAdadhikavyavadhAnA na bhavanti / na ca yadyaivaM tadA'saMkhyeyabhAgavadvihAnyantaramiva zeSadvividhavRddhihAnyantaramapi kathamantarmuhUrta mAtraM noktamityAzaGkayam / yataH zeSadvividhavRddhihAnInAM naikendriyavikalendriyAdayo'pi svasthAnataH svAminaH, tathA ca saMjJipaJcendriyAdyavasthAyAM zeSadvividhavRddhihAnyanyatarAM nirvartyAnantarameva kAlaM kRtvA ya ekendriyAdiSu gacchati, tatra cotkRSTAmekendriyAdikAya sthiti nirgamayati, tAvatkAlaM na bhavati tasya tAdRzI pUrvakRtabuddhayAdisadRzI buddhirhAnirvA / itthaM cAntarmuhUrtAbhyadhikendriyAdikAyasthititulyamantaramutkRSTataH sampadyate / tathAhi - kazcit sakAya jIvo bhavacaramAntamuhUrte svasya svasthAne prAyogyaM saMkhyeya bhAgavRddhasthitibandhaM kRtvA tadanantaraM cAntarmuhUrta yAvat svaprAyogyAH saMkhyeyA anyavidhavRddhihAnIrnirvatyaikendriyatayotpannaH, na ca tatra tasya saMkhyeyabhAgavRddheravakAzaH, ato'sau pratyantamuhUrtaM tatra prAyogyAmasaMkhyeyabhAgavRddhiM tAdRzIM hAnimavasthAnaM ca burvan kurvanne kendriyasyotkRSTAM kAya sthitima saMkhyeyapulaparAvartapramANAM tatraiva nirgamayati / samAptAyAM caikendriyotkRTakApasthitI punarapi zrasatvenotpacAntarmuhUrtamatikramya saMkhyabhAgAvikaM sthitibandhaM kurvan saMkhye bhAgavRddhiM karoti, na tvak // itthaM tAdRzajIvenAnantairekendriyabhavairantaritayostrasabhavayornirvartita saMkhyeyabhAgasthitibandha vRddhidvayasyA - ntaraM yathoktamasaMkhyeyapudgalaparAvartapramANaM prApyate tacco kanItyA'ntarmuhUrtAbhyadhikaikendriyotkRSTakAyasthitipramANaM vijJeyam / itthameva saMkhyeyabhAgavRddhisthAne saMkhyeyabhAgahAnidvayaM kurvantaM jIvamAdAyotkRSTaM saMkhyeyabhAgahAnyantaramapi bhAvanIyam / evameva saMkhyeyaguNavRddhihAnyantare'pi bhAvanIye, kevalaM pUrvaM vivakSitavRddhihAni uyAntarAla ekendriyakAyasthitidarzitA, atra tu saMkhyeyaguNavRddhihAnyorvikalendriyANAmapi svasthAne'sambhavAttadapekSayA labhyamAnaH kiyatkAlo'pi tadantarAle'dhikatayA draSTavyaH tathA ca satyantaramapi pUrvApekSayA dIrghataraM prApyeteti / asaMkhyaguNavRddhihAnyorekaikasyA utkRSTamantaraM tu zreNidvayasyotkRSTAntarAlamapekSya prApyate, zreNidvayasyotkRSTamantaraM tvekajIvApekSayA dezonApArzvapudgalaparAvartapramANam / vizeSatastu jIvavizeSaM kRtya svayameva bhAvanIyamiti / / 756-757 //
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavA mUlapaDiTibaMdho [ mArgaNAsu caturvidhavRddhihAnijaghanyAntara gatamodhata AyurvarjasaptaprakRtInAmasaMkhyeya bhAgAdi caturvidhavaddhi catuvidhahAnilakSaNAnAM sthitibandhavizeSANAM jaghanyotkRSTabhedabhinnaM dvividhamapyekajIvaH OM yamantaram / idAnIM tadevAdezato vyAjirAdau tAvajjaghanyapade gAthAtrayeNAha - savvAsu lahu aMtaramoghavva sagasagavahANINaM / sattaNha Navari kamme 'NAhAre aMtaraM Natthi // 758 // hassaM bhinnamuhuttaM NeyaM sapayANa vaDDhihANINaM / gayavee suhamammi ya tahA asaMkhaguNavaDDhIe // 759 // tiNara-paNamaNavayesu orAliya-thI- pu sagesu ya / maNaNANa-saMyamesu samaia - cheesa NAyavvaM // 760 // , (pre0) "savvAsu lahu"ityAdi, nirayagatyoghAdisarva mArgaNAsu 'laghu' - jaghanyamekajIvAzritamantaramoghavat bhavatIti zeSaH / keSAM karmaNAM kasyAH kasyA vRddhyAderityAha - " sagasaga - vaDiDhahANINa "mityAdi, tattanmArgaNAyAM satpadadvAre'bhihitAnAM saptakarmaNAmasaMkhyeyabhAgavRddhayAdisthitibandhasatpadAnAmityarthaH / 564 ] kiM nirvizeSaM sarvamArgaNAsvocavatAsti kiJcidvizeo'pItyAha - "Navari" ityAdi, 'navaraM' paraM " kamme " tti kArmaNakAyayoge "NAhAre" tti luptA'kArasya darzanAdanAhArakamArgaNAyAM caikasyA api vRddhenervA'ntaraM nAsti / kutaH ? iti ced, utkRSTapade'dhikRtAyAmekendri yajIvasatkAyAM trisAmayikyAM kArmaNakAyogyavasthAyAM vivakSAvizeSeNA'pi prathamasamaye'vasthitAnyasthitibandhasyaivAsvIkRtatvAt, zeSasamayadvayamapekSya tu bhUyaskArasyAjyatarasya vA'ntarasyaivAsambhavenAsaMkhyeyabhAgavRddhihAnyantarasyApyasambhava eveti / yadi ca prathamasamaye'vasthitasthitibandhasyeva vivakSAntareNa bhUyaskArAdivandho'pi svIkriyeta tadA'pi kevalAyA asaMkhyabhAgavRddhe rasaMkhya bhAgahAne zcAntaraM samayamAtra sampadyeta, na zeSavRddhihAnInAmiti sUkSmadhiyA svayamevohyamiti / I anyamapi vizeSamAha - "harasaM bhinnamuhuttaM Neya " mityAdi, sAmAnyata oghavadatidiSTamapyekajIvAzrayaM hrasvaM' - jaghanyamantaraM 'bhinnamuhUrtam' - antahUrtaM jJeyam / kasyAM kasyAM mArgaNAyAM kasyA vRddhehaniyetyAha - " sapayANe "tyAdi, gatavedaH sUkSmasamparAya mArgaNayoH sarveSAM satpadAnAM tathA'paryAptabhedavarjeSu triSu manuSyagatibhedeSu paJcamanoyoga-paJcavacoyogau-dArikakAyayoga-strIvedanapuMsaka veda- manaH paryavajJAna-saMyamaugha- sAmAyika-- chedopasthApanIyasaMyama mArgaNAsvityevaM viMzatimArga vivakSA vizeSavimarzo hi atraiva sthitibandhagranthe bhUyaskArAdhikAraiva jIvAzrayakAladvAre 'kammaSNAhAre' ityasthA (575) gAthAyA vRttau vyadhAyi, jijJAsunA tatratyA premaprabhA pravilokanIyA /
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyaguNavRddhihAnyutkRSTAntara0 ] vRddhayadhikAre 'ntaradvAram NAsu tu pratyekamasaMkhyaguNasthitibandhavRddherityarthaH / tatrA - 'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayoH kevalAnAM zreNigatajIvAnAmeva pravezena svaprAyogyAnAM sarvavidhavRddhayAdisatpadAnAmaudhikAsaMkhyaguNahAnerjaghanyAntaravadantamuhUrta pramANameva prastutAntaraM prApyate, na punaH samayamAtram ityata oghavadatidiSTa madhyapodyAntamuhUrtamabhihitam / manuSyagatyoghAdiviMzatimArgaNAsvapi devAnAmapraviSTatvAtsaptAnAmasaMkhyeyaguNabuddheH prapatadpazamakasyaiva jAyamAnatvAccAdhikA saMkhyeyaguNahAnerantaravatsaptAnAmasaMkhyaguNavRddherapyantaraM jaghanyato'ntarmuhUrtameva prApyata ityapodya tathaivAbhihitam / manuSyagatyoghAdimArgaNAsu saptakarmaNAM zeSasthitibandhavRddhihAnisatpadAnAM tathA manuSyagatyoghAdiviMzatimArgaNAH kArmaNakAyayogA'nAhArakamArgaNe'pagatavedasUkSmasamparAyasaMyamamArgaNe ca parihRtya zeSasarvamArgaNAsu sarveSAM sthitibandhavRddhihAnisatpadAnAM jaghanyamantaraM sarvathaivoghavadbhAvanIyamiti / / 758-759-760 // tadevamabhihitaM sarvamArgaNAsthAneSu saptAnAmasaMkhyeyabhAgabuddhayAdi sthitibandhasatpadAnAM jadhanyamantaram | samprati tadevotkRSTataH pracikaTayiSurAha - puvvA koDipuhuttaM guru asaMkhaguNavaDDhihANINaM / sattaNhaM tiNaresu oghavva acakkhu bhaviyesu // 761 // [ 565 (pre0) "puvvA koDipuhuta "mityAdi, AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAmasaMkhyaguNavRddhihAnilakSaNadvividhasthitibandhayoH pratyekaM 'guru' - utkRSTa me kajIvAzritamantaraM pUrvakoTipRthaktvam / kAsu mArgaNAstrityAha - " tiNaresu" ti aparyAptabhedavarjAsa tisRSu manuSyagatimArgaNAsvityarthaH / idaM hi bhUyaskArAdhikAre prakRtamArgaNAtraye upapAditAvattathyasthitibandhotkRSTAntaravadupapAdanIyam, pratyekaM mArgaNAnAmekajIvAzrayotkRSTakApasthitaH pUrvakoTipRthaktvAbhyadhikatripalyopamapramANatve'pi 'sattaTThabhavA u ukkosA' ityanena tAvatyA utkRSTAyAH kAya sthiteH pUrakabhaveSu carame yugmabhave ekavidhAyA api zreNerasambhavenA'saMkhyaguNavRddhi hAnInAmapyasambhavAnaM yugmibhavaM vihAya zeSabhavaniSpannotkRSTakAyasthityanusAreNa tasya lAbhAditi / "oghavva acakkhubhaviyesu" ti oghavadacakSurdarzana- bhavyamArgaNayoH, saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekamutkRSTameka jIvAzritamantaramityanuvRcyA vijJeyam / tatazca mArgaNAdvaye'pi saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekamantaraM dezonArthapudgalaparAvartapramANaM prAptam, taccAvizeSeNaughavadbhAvanIyam prakRtamArgaNagatAnAM saptaprakRtisatkAsaMkhyaguNasthitibandhabuddhihAnisvAminAmoghApekSayA'vizeSAdoghavanmArgaNAdvayasyaikajIvAzritotkRSTakAya sthiteranAditvAcceti / 761 / atha yAsu mArgaNAsu prastutamAyurvarjasaptaprakRtpasaMkhyaguNasthitibandhabuddhihAnyantaramutkRSTato mArgaNotkRSTakAya sthititulyaM tAH saMgRhya tatrAha
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 966 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgapAvasaMkhyaguNavRddhihAnyutkRSTAntara: . dupaNiMditasa-purisa-cauNANa-NayaNa-ohi-saMyamesu thaa| , samma-khaia-saNNIsuAhAre UNakAyaThiI // 762 // .. (pre0) "dupaNidi" ityAdi, paJcendriyaugha-paryAptapaJcendriyalakSaNayordvayoH paJcendriyabhedayoH 'du'zabdasya 'vasa' ityatrApi yojanAd dvayoraparyAptabhedavarjitayostrasakAyabhedayoH, puruSaveda-matyAdicaturjJAneSu, "NayaNa"tti cakSurdarzanamANAbhede, avavidarzane, saMyamoghe, tathA samyaktvaugha-kSAyikasamyaktva-saMziSvAhArakamArgaNAyAM cetyevaM samuditAsu SoDazamArgaNAsu pratyekam "UNakAyaThiI" tti antamuhUrtAdilakSaNenaikadezenonA tattatpaJcendriyauvAdimArgaNAnAmatraiva sthitibandhagranthe dvitIyAdhikAragataikajIvAzritakAladvAre'bhihitotkRSTA kAyasthitiH, saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekamutkRSTamantaramiti prAgvadanuvRttyA vijJeyam / evamevottaratrApi boddhavyam / atra bhAvanA tu pratyekamArgaNAmUtkRSTakAyasthitiprArambhaprAntasamAsannabhAvizreNiyAntarAnusAreNa kartavyA, saptakarmaNAmasaMkhyaguNasthitivandhavRddhihAnInAM zreNyadhInatvAt / tadyathA-paJcendriyoghamAgeNAyA ekajIvAzrayotkRSTakAyasthitiH sAdhikaM sAgaropamasahasram / sA ca nAnApaJcendriyabhavaireva pUrayituM zakyate / tatra ye kecana mArgaNAntarAdAgatya saMkhyeyavarSasthitikamanuSyatayotpaghA'vilambena yathAkAlamupazamazreNimAruhya krameNAnivRttivAdarasamparAyaguNasthAne jJAnAvaraNAdInAM tattatkarmaNAM prathamato'saMkhyeyaguNahInasthitivandhAn kRtvA upazAntamohaguNasthAnakaM spRzanti; tatastUpazAntAddhAkSayAtkrameNa patanti, na punaH bhavakSayeNa devagatAvutpadyante; pazcAttu nAnAbhavaiH paJcendriyaughamArgaNAyA utkRSTakAyasthiti nirvAhyotkRSTakAyasthitezvarame saMkhyeyavarSasthitike bhave manuSyatayA vartamAnAH santo bhavaprAntAntamuhUrte kSapakazreNimAruhya punarapi jJAnAvaraNAdInAM tattatkarmaNAmasaMkhyeyaguNasthitibandhahAni kurvanti, tairjIvavizeSaiH kAyasthitiprArambhasamAsannapravattopazamazreNI nirvatitAsaMkhyaguNasthitibandhahAnestayA kAyasthitiprAntasamAsannavartikSapakazreNI vihitAsaMkhyaguNasthitivandhahAnyoryadantaraM tadutkRSTAntaratayA prApyate, tacca dezonapaJcendriyotkRSTakAyasthitipramANamitikRtvA tathaivAbhihitam / itthameva zeSaparyAptapaJcendriyAdipaJcadazamArgaNAsvapi yathAsambhavaM dezonA utkRSTakAyasthitiH prakRtotkRSTAntaraM vijJeyam / bhAvanA'pi tatra yathoktarItyA svayameva kartavyeti / etAsu paJcendriyodhAdimArgaNAsu saptAnAmasaMkhyagaNasthitivandhavRdverutkRSTAntaramapyuktarItyaivopapAdanIyam, kevalaM kAyasthitiprAntabhAge dvitIyavAramapyupazAntAddhAkSayeNa prapatata evaasNkhygunnvRddhidrssttvyaa| kSapakazreNau vRddharasambhavAditi bhAvaH // 762 / / atha yAsu mArgaNAsu saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRdvihAnyantaramutkRSTato'ntarmuhUrtamAnaM tA upacityAha pnnmnnvy-kaay-url-thii-nnpum-avea-cuksaayesu| samaia-chea-suila-uvasamesu NeyaM muhattaMto // 763 //
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvasaMkhyaguNavRddhihAnyutkRSTAntara0 ] vRddhayadhikAre'ntaradvAram (pre0) "paNamaNavaye" tyAdi, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyaudArikakApayoga-strIveda-napuMsakavedA-'pagataveda-krodhAdicatuHkaSAyeSu, sAmAyika chedopasthApanasaMyama-zuklalezyau-pazamikasamyaktveSu cetyevaM samuditAsu trayoviMzatimArgaNAsu pratyekaM "NeyaM muhattaMto" tti prakRtatvAdAyurvarjasaptamUlaprakRtyasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyorutkRSTamantaramantamuhUrta jJeyam / tatra paJcamanoyoga-paJcavacoyogA-upagataveda-kaSAyacatuSko-pazamikasamyaktvamArgaNAnAM pratyekamutkRSTakAyasthiterevAntamuhUrtatvAtprakRtAntaraM tadadhikaM na sambhavatIti kRtvA'ntamuhUrtamuktam / evamaMtra kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayoga-zuklezyAmArgaNAnAM sAmAnyato dIrghakAyasthitikatve'pi yairekendriyAdibhavaistAdRzadIrghakAyasthitiH pUryate tAsu prastutAsaMkhyeyaguNasthitibandhavRddhihAnyeva sakRd dviAna bhavataH, tadabhAve kuto'ntaramapi bhaveta , antarasya tAdRzahAnidvayAdyadhInatvAt / ekendriyAdibhyo'nyajIvApekSayA labhyamAnaM tu tadantamuhUrtameva bhavet , teSAmantamuhUrtAdadhikaM prastutamArgaNAyAmevAnavasthAnAt / kimuktaM bhavati-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogayordIrghakAyasthitiprayojakA ekendriyabhavA eva,na tvanye,anyabhaveSu pratyantamuhUrta yogAnAM parAvartanAt,itthaM hi devamanuSyabhavasambhavyasaMkhyaguNasthitibandhavRddharantaraM manuSyabhavasambhavyasaMkhyaguNasthitibandhahAnerantaraM ca kAyayosAmAnyaudArikakAyayogamArgagayoruktAdhikaM na prApyate / zuklezyAmArgaNAyA utkRSTakAyasthitiprayojake devabhave'saMkhyeyaguNasthitibandhavRddheH sambhave'pi sA devabhavaprathamasamaye sakRdeva sambhavati / bhavaprathamasamaye sakRdeva tadbhAve tu kuto'ntaraM bhavet / sthitibandhakAnAM manuSyANAM tu yogAnAmiva tattallezyAnAmapyAntarmuhUrtikatvAcchuklalezyA'pyantarmuhUrtAdadhikakAlaM nairantaryeNa na pravartate, ataH prakRtavRddhathantaramapi proktAdhikaM na prApyate / 'zeSAsu strIveda-napuMsakaveda-sAmAyikasaMyama-chedopasthApanasaMyamarUpAsu catasRSu mArgaNAsu tu keSAmapi jIvAnAM mArgaNAvicchedAdaka tattanmArgaNAcaramAntamuharte evA'saMkhyaguNahInasthitivandhAnAM sambhavAd , tathA tattanmArgaNAprArambhAntamuhUrte evA'saMkhyaguNavRddhasthitibandhAnAM sambhavAna prApyate 'saMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyantaramantamuhUrtAdadhikam / tadyathA-kenA'pi strIvedijIvenopazamazreNI kSapakazreNI vA samArabdhAyAM krameNaiva tasyA'saMkhyaguNasthitibandhahAnayo bhavanti, nAnyatra / zreNimArohan sa yadi mRtyu na prApnoti tadA'ntamuhUrte'tikrAnte'vedIbhavan prakRtamArgaNAto bahibhavati / yadi ca kAlaM karoti tadA tvanupadameva devatve puvedIbhavan prakRtamArgaNAyA bahiniryAti; itthaM cobhayathA'pi mArgaNAprAntAntamuharte eva tasya nAnA'saMkhyaguNahInasthitibandhAH sambhavanti, tatazca na bhavati saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhahAnyantaramantamuhUrtAdadhikam / taccAntaraM prakRtamArgaNAbhAvyasaMkhyaguNahInasthitibandhadvayamadhyavayutkRSTAvasthAnakAlapramANamavasAtavyam / itthameva
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mAnaNAsu saMkhyabhAgaguNavRddhihAnyutkRSTAntara0 zeSanapuMsakavedAdimArgaNAtraye'pyutkRSTAntaraM vizeyam , bhavakSaye bhavakSayAbhAve vA strIvedamArgaNAvannapuMsakavedAdimArgaNAtrayasyA'pi niyamato vicchedAt / asaMkhyaguNasthitibandhavRddhayantaraM tu prapatadupazamakajIvApekSayA bhAvanIyam / tadyathAkazcit strIvedI jIva upazamazreNi samAruyopazAntamohaguNasthAnakaM prAptaH, na ca tadAnImasau strIvedamArgaNAyAm , tadAnIM tasya vedodayAbhAvAt / pazcAttu sa upazAntAddhAkSayAtprapatya yadA vedodayaM prApnoti, tataH prabhRti strIvedamArgaNAyAM vartate, tatastu prapatana nirantaravardhamAnasaMklezo'sau muhUrtAbhyantare eva jJAnAvaraNAdInAM yathottarA'saMkhyaguNavRddhasthitibandhAn karoti, etacca tadA bhavati yadyasau mRtyu naiti; yadi cAso mRtyumeti tadA tu prAgvaniyamato mArgaNAntaraM pratipadyate, itthaM tasya krameNa pratipatata utkRSTAvasthAnakAlAntaritayorasaMkhyaguNasthitibandhavRddhayoryadantaraM tadeva strIvedamArgaNAyAM mUloktotkRSTAntaratayA vizeyam / na ca yaH kazcidupazamazreNitaH prapatana caramAsaMkhyeyaguNavRddhasthitibandhaM kRtvA strIveditayaiva dezonapUrvakoTIkAlaM zreNe hirevApatArayati, bhavaprAnte punarapyupazamazreNiM samAruhya prAgvadasaMkhyeyaguNavRddha sthitibandhaMca karoti tasyoktAvikamannaramapi prApyeteti vAcyam / yataH kramazaH pratipAte kAlakaraNe vA tasyA'saMkhyaguNavaddhasthitibandhasambhavaH, tatra kAlakaraNena labhyo'saMkhyaguNavaddhasthitibandhastu prakRtAntaraprayojaka evaM na bhavati, prakRtamArgaNAbahirbhAvitvAttasya / kramazaH prapatato'pi yo dezonapUrvakoTikAlamatikramya dvitIyavAramasaMkhyaguNavRddhasthitibandho'bhihitaH, sa yadyapi strIvedamArgaNAyAmeva,tathA'pi nAsau pUrvakoTikAlAt pUrva nirvartitAdasaMkhyaguNavRddhasthitibandhAdArabhya niravacchinnapravRttAyAM strIvedamArgaNAyAmeva; kintu madhye vicchidya punaH pravRttAyAM ratrIvedamArgaNAyAmeva / yato yaH krameNa patitaH sa upazAntAddhAM nirvAvi, sa ca niyamato madhye'ntamuhartamadedyAsIt, tathA ca madhye'ntamuhUtaM strIvedamArgaNAyA vicchedAnnAdyApi dezonapUrvakoTikAlAntaritagatapratipAtapravRttaiva niravacchinnA strIvedamArgaNA, tadabhAve kuta uktAdhikAntarasya sambhavaH, na kutazciditi / zeSanasakavedAdimArgaNAsvapi prakRtavaddhathantaraM sarvathaiva strIvedamArgaNAvadbhAvanIyamiti // 763 / / tadevaM bhaNito yAsu mArgaNAsu saptAnAmasaMkhyaguNasthitivandhavRddhihAnyutkRSTAntarasyoghApekSayA vizeSastAsu tathaiva / adhunA yAsu saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNasthitivandhavRddhihAnyutkRSTAntaraviSaya oghApekSayA vizeSastAsu taM darzayannAha AhAre kAyaThiI saMkhiyabhAgaguNavaDDhihANINaM / sattaNDaM kammANaM ukkosaM aMtaraM NeyaM // 764 // hoi asaMkhaparaTTA ukkosaM tiriya-kAya-Napumesu / duaNANA-'yata-aNayaNa-bhaviyeyara-miccha-amaNesuM // 765 //
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgaNAsu saMkhyeyaguNavRddhihAnyutkRSTAntara0 ] vRddhyadhikAre 'ntaradvAram hoi tipaNiMditiriya-dupaNiMditasa- itthi - purisa-cakkhUsu / puvvA koDipuhuttaM saMkhiyaguNavadihANINaM // 766 // (pre0)"AhAre kAyaThiI"tyAdi, AhArimArgaNAyAmAyurvarjasaprakarmaNAM saMkhyayeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnInAM pratyekamutkRSTamakajIvAzritamantaraM "kAyaThiI" tti AhArimArgaNAyA ekajIvAzritotkRSTa kAryasthitijJeyam / yata AhArimA gaMgAyA utkRSTa kAya sthitiraGkulA'saMkhya bhAgapramANakSetragatAkAzapradezeSu nirantaraM pratisamaya me kaikA kAzapradezasyApahAre yAvAn kAlo'tigacchati tAvatyoSsaMkhyeyotsarpiNyavasarpiNyaH, sA ca nAnaikendriyabhavairapi pUrayituM zakyate, ekendriyotkRSTa kAya sthiterasaMkhyeyapudgalaparAvartapramANatvAt / kiJcaikendriyAvasthAyAM svasthAne saptAnAM saMkhyeyaguNasthitibandhavRddha e: saMkhyeyaguNasthitibandhahAnezcAntarA'ntarA nAsti sambhavaH, dvIndriyAdibhya utpadyamAnaikaindriyasya bhavaprathamasamayabhAvi saMkhyeyaguNahAniM vihAyotkRSTakApasthitiM yAvadasaMkhyabhAgasthitibandhabuddhihAnInAM tathA'vasthitasthitibanvAnAmeva parAvartya parAvartya pravartanAt / [ 569 bhAvanA tvevam-ya: kazcidrakragatyA'nAhArako bhUtvA kSullakabhavagrahaNalakSaNajaghanyasthitikalabdhyaparyAptasaMjJipaJcendriyatayotpannaH, utpattisthAnaM prApyA''hArako cAbhUt sa cAnantarabhave'vigraheNai kendri yatayo tpitsurbhavacaramAntamuhUrte'vaziSTe saptAnAM saMkhyeyaguNabuddhasthitibandhaM karoti, tadanantaraM tu saMkhyeyaguNavRddhasthitibandhAn vihAya zevAyogyAsaMkhyayebhAga-saMkhyeya bhAgavRddhisaMkhyeyabhAgA-'saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNahAnibhiravasthitabandhaizca zeSamAyuranubhUyA'vakragatyaivai kendriyatayotpadyate, tatra ca nAnAbhavairAhArakasyotkRSTAM kAryasthiti nirgamayati, yadA cA''hArakakAya sthitiH kSullakabhavapramANA'vaziSyati tadA'sAvAyuH kSayAdRjugatyA dvIndriyAditayotpadyamAnaH san saptAnAM saMkhyeyaguNasthitibandhavRddhiM karoti, itthaM tAdRzajIvena pUrvaM saMjJipaJcendriyAvasthAyAM bhavacaramAntamuhUrte kRtAyAH saMkhyeyaguNasthitibandhavadve stathotkRSTA''hArakakAyasthiti nirgamayya dvIndriyAdibhavaprathamasamaye nirmitAyAH saMkhyeyaguNasthitibandhavRddhezva yadantaraM tadAhArakamArgaNAyAM saptAnAM saMkhyeguNasthitidhavRddherutkRSTAntaratayA prAptam tacca yadyapi dezonakSullakabhavadvayalakSaNenaikadeze nonA''hArakotkRSTakAryasthitipramANam, tathA'pi varjanIyadezasya svalpatayA tamavivakSya lAghavArthamA hArakotkRSTakAya sthiti pramANamevAbhihitam / evamuttaratrApi yathAsambhavamekadezenonatvamadhikatvaM vA svayameva draSTavyam / 9 yathA hi saptAnAM saMkhyeyaguNavRddherutkRSTamantaraM bhAvitaM tathA saMkhyeyaguNahAnerantaramapi bhAvanIyam, kevalaM prathamA hAniH kSullakabhavasthitikasaMjJipaJcendriyAdyanyatamarUpatra sabhavAdanantare ekendribhave bhavaprathamasamaye draSTavyA, AhArakotkRSTa kAyasthitisambandhicaramabhave dvIndriyAditayotpAdo na draSTavyaH, kintu tatsthAne kSullakabhavasthitikalabdhyaparyAptasaMjJipaJcendriyatayotpAdo draSTavyaH, tatra bhavaprathamAntamuhUrte gate eva saMkhyeyaguNahAnizca draSTavyA, na tu tadarvAgiti /
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibadho [ saMkhyeyabhAgAdivRddhihAnyutkRSTAntara0 saMkhyeyabhAgavRddhihAnyutkRSTAntare'pyanayA dizaiva bhAvanIye, yata ekendriyANAM svasthAne saMkhyeyaguNavRddhihAnI iva saMkhyeyabhAgavRddhihAnI api na bhavataH, tatazca sarva tahadupapadyata iti / ___atha mArgaNAntareSu prakRtavRddhihAnyutkRSTAntaramAha--"hoi asaMkhaparaTA" ityAdi, saptAnAM saMkhyeyaguNa-saMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhihAnyantarANyutkRSTato'saMkhyeyapudgalaparAvartapramANAni bhavanti / kAsu mArgaNAsvityAha-"tiriye" tyAdi, tiryaggatyodha-kAyayogasAmAnya-napuMsakavedamatyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyamA-'cakSurdarzana-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'saMjJirUpAsvekAdazamArgaNAsvityarthaH / etAsvapi pratyekamutkRSTAntaramanantaroktanItyaivA'saMkhyeyapudgalaparAvartapramANaM bhAvanIyam , kevalamaju-vakragatyAdinotpAdanibandho na kAryaH, svasthAnataH parasthAnato vA yeSu bhaveSu saMkhyeyaguNasaMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhihAnayo niyamato bhAvinyastAdRzabhaveSvekendriyakAyasthityasaMkhyeyapudgalaparAvartAn yAvadanutpAdo draSTavyazceti / ____ mArgaNAntareSu saMkhyAtaguNavRddhihAnyutkRSTAntaramAha-"hoi tipaNiMdi" ityAdi, aparyAptamedavarjeSu triSu paJcendriyatiyagmArgaNAbhedeSu, dvizabdasya paJcendriyavasayoH pratyekaM yojanAdaparyAptabhedavarjitayoyoH paJcendriyajAtibhedayoyozca trasakAyabhedayoH strIveda-puruSaveda-cakSurdarzanamArgaNAsthAneSu cetyetAsu dazamArgaNAsu pratyekaM punaH saMkhyeyaguNavaddhihAnilakSaNapadadvayasya pratyekamutkRSTamantaraM pUrvakoTipathaktvapramANaM bhavati / kutastAvanmAtram , na punaradhikam ? iti ced , pratyekaM nirantaramasaMjJipaJcendriyAditayA nirvAhyotkRSTakAlasya pUrvakoTIpathaktvapramANatvAt / idamuktaM bhavati-paJcendriyatayA nirantarasambhavadbhaveSu yo jIvaH prathamacaramabhavadvayaM saMjJipaJcendriyatayA'nubhavati, madhyamabhavaistvasaMjJipaJcendriyotkRSTa kAyasthitiM pUrayati, tAdRzajIvamapekSya prakRtotkRSTAntaramutpadyate / kutaH ? asaMjJipaJcendriyabhaveSu svasthAne saMkhyeyaguNavRddhihAnInAmabhAvAt , utkRSTasthitikAsaMjJipaJcendriyabhavasthiteH pUrvakoTipramANatvAt , asaMjJipaJcendri yatayA nirantaraM saMkhyeyavArAnevotpatteH sambhavAcca / evameva trasakAyaughAditattanmArgaNAmAdAyA'pi vaktavyam , kevalaM tatrA'saMjJipaJcendriyANAmiva caturindriyAdInAmapi pravezenA'saMjJipaJcendriyasthAne caturindriyAdayo'pi vaktavyAH / vistarabhAvanA tu prAgiva svayameva kartavyeti / / 764-765-766 / / / ___ atha zeSamArgaNAsu saptAnAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnInAM tathA sarvamArgaNAsvasaMkhyabhAgavaddhihAnyorutkRSTAntaraM pradarzayannAha sesAsu muhurAMto saMkhiyabhAgaguNavaDDhihANINaM / ukkosaM savvAsu hoi asaMkhaMsavaDhihANINaM // 767 // (gItiH) (pre0) "sesAsu" ityAdi, uktazeSAsu yAsu saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNasthitibandhaddhi, saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNasthitibandhahAnilakSaNAni catvAri padAni sadbhUtAni pratipAditAni tAsu
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 571 sarvamArgaNAsu saMkhyeyabhAgavRddhihAnyutkRSTAntara0 ] vRddhayadhikAre'ntaradvAram narakatyodhAdiSvekanavatimArgaNAsu teSAM catuNAM padAnAM, tathoktazeSAsu yAsu saMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhi hAnilakSaNapadadvayasyAntaramadyApi nAbhihitaM tAsu tiryakpaJcendriyaughAdiviMzatimArgaNAsu pratyeka tAsAM saptakarmasatkasaMkhyeyabhAgAdisthitibandhaddhihAnInAmutkRSTamantaraM "muhurAMto" tti sugamam / tatra nirayagatyoghAdyA dvinavatimArgaNAstu nAmata imAH-oghasahitatvAdaSTo nirayabhedAH, aparyAptapaJcendriyatiryagbhedaH, sarve manuSyagatibhedAH, sarve devagatibhedAH, aparyAptapaJcendriyA-'paryAptatrasakAyabhedau,kAyayogasAmAnyabhedavarjAH saptadaza yogabhedAH, apagataveda-kaSAyacatuSka--manyAdijJAnacatuSka--vibhaGgajJAna-saMyamogha--sAmAyika--chedopasthApana-parihAravizuddhikasaMyamadezasaMyamA-'vadhidarzanakRSNAdiSallezyAbheda-samyaktvodha-kSAyika--kSAyopazamikau--pazamikasamyaktvasAsAdana-samyagmithyAnvasaMjJimArgaNAzceti / tiryakpaJcendriyaughAdiviMzatirmArgaNAH punarimA:-tiryakpaJcendriyogha-tatparyApta-tirazcI-sarvavikalendriyabheda-paJcendriyaugha-tatparyApta-trasakAyaughatatparyApta-strIveda-puveda-sUkSmasamparAyasaMyama-cakSurdarzanAnIti / etAsu prAyaH pratyekaM prakRtatattadRddhihAnisatpadAnAM mArgaNAgatasarvajIvasvAmikatvAt kadAcidavasthAnasthitibandhAddhAdilakSaNamantamuhUrta prastutavRddhihAnInAmapravartanAcca tAdRgantamuhUtaM vihAya pratyantamuhUrta tattadRddhihAnayaH parAvRttya parAvRttya niyamena jAyante, itthaM ca pratyekamutkRSTAntaraM saMkhyeyasthitibandhapramANaM bhavadapyaudhikA'saMkhyabhAgavRddhihAnyantaravadantarmuhUrtAdadhikaM na bhavati / atra prAyograhaNamaparyAptapaJcendriyamArgaNAdau kutracit tatrapraviSTA'saMjJipaJcendriyANAm , aparyAptatrasakAyaudArikakAyayogAdimArgaNAsu tatrapraviSTadvIndriyAdInAM tattatsaMkhyeyaguNavRddhayAdisvAmitvAbhAvAt / evamapi tatra prastutAntaramantarmuhUrtamAtraM tu tAdRzAsaMjJipaJcendriyAdyavasthAyA utkRSTata AntarmuhUrtikatvAt , audArikakAyayogamArgaNAyAM tvekendriyAdyavasthAyA dIrghatve'pi saMkhyeyaguNavaddhayAdisthitibandhaM kRtvaikendriyAditayotpattimAtreNaudArikakAyayogamArgaNAyA vicchedena tAdRzAvasthAyAH saMkhyeyaguNavRddhayAdisthitibandhadvayamadhyapatitatvAbhAvAditi / ___atha mArgaNAsthAneSveva saptAnAM zeSA'saMkhyabhAgasthitibandhavRddhihAnilakSaNayodvayoH satpadayorUskRSTamantaraM darzayannAha-"ukkosaM savvAsu" ityAdi, akSarArthastu sugamaH,kevalaM "savvAsu" mityanena kArmaNakAyayogA-'nAhArakA-upagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamavarjAH SaTpaSTayadhikazatamArgaNA grAhyAH / kutaH ? kArmaNA-'nAhArakamArgaNayoH saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnilakSaNapadadvayasya sattve'pi tayoH 'kamme'NAhAre aMtaraM Nasthi' ityanena sambhavatsarvavidhavRddhihAnyantarasyaiva pratiSiddhatvAt, apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamayostu prakRtapadadvayasyaivA'sattvAcceti / bhAvanA tu pratyekamodhoktarItyA yathAsambhavaM svayameva kartavyeti // 767 / / tadevaM bhaNitamAdezato'pi tattatpadAnAM nAnAjIvAzrayamantaram / tathA ca gatamantaradvAram / / / / iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre caturthamekajIvAzrayamantaradvAra samAptam / /
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcamaM bhaGgavicayadvAram || atha kramaprApte nAnAjIvAzrite bhaGgavicayadvAre bhaGgavicayaprarUpaNAM cikIrSurAdau tAvadbhaGgavicayotpattAvupayogi tattadvaddhyAdibandhakAnAM dhuvatvAdikamoghata Aha sattaNhaM NiyamAo asthi asaMkhaMsavahiANIo / yA bhayaNIyAo sesAo vaDDhihANIo // 768 // ndhakA (pre0) "sattaNhaM NiyamAo" ityAdi, AyurvajanAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "asaMkhaMsavaDiDhaNIo" tti prakRtatvAtsthitibandhaviSaye'saMkhyAMzavRddhaya saMkhyAMzahAnI iti dva e api "NiyamAo asthi" ti nAnAjIvAnAzritya 'niyamataH staH niyamena vidyate, na kadAcittayorvandhaka nAmabhAva itibhAvaH / sUkSmaikendriyANAmapi tatsvAmitvAd dve api pade dhruve iti yAvat / "NeyA bhayaNIyAo" ityAdi, 'sattaNha' mityanuvartate, tataH saptaprakRtInAM sthitibandhavinayA: "sesAo vahANIo" ti anantaropAcazeSAH saMkhyeyaguNavRddhihAni saMkhyeya bhAgavRddhihAnyasaMkhyaguNa - vRddhihAnayo "bhayaNIyAo" tti 'bhajanIyAH' - bhAjyA vikalpayitavyA ityanarthAntaram / ekendriyANAmatatsvAmitvAd, ekendriyavarjAnAM cAsaMkhyalokAkAzapradezarAzyapekSayA stokatvAtprAguktanItyaitAni zeSANi SaT padAnyadhruvANi kadAcittAsAM pratyekaM bandhakAH sampadyante kadAcittu neti itthamevottaratrApi sarveSAM tattadva, dvyAdipadAnAM bhajanIyAbhajanIyatve'pi tadbandhakAnAmeva tad draSTavyam, ekA'nekavandhakajIvasambandhibhinnabhinnakAlalabhya bhaGgavicayasyA'dhikRtatvAt bandhasya bhajanIyA - SbhajanIyatvapradarzanaM punarvandhasya bandhakAvinAbhAvitvena bandhakamajanIyA bhajanItvasya tenaiva gamyamAnatvAllAghavArthamiti ||768 || 1 tadevamuktaM bhaGgavicayopayogi saptAnAM sthitibandhavRddhA devatvAdikamoghataH | sAmprataM tadevAdezato mArgaNAsthAneSu darzayannAha - tiriye savvegiMdiya-Nigoa - sesasahumesu vaNakAye / puhavAi usu tesiM bAya-bAya apajjesu // 769 // patteavaNe tassa apajjatte kAyu-rAliyaduge / kammaNa-pu sagesu kasAyacauge aNANaduge ||770 // ayatA- cakkhUsu tahA apasatthatilesa- bhaviyesu / abhaviya-micchattesu asaNNi AhAragiyaresu // 771 // (gotiH)
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ . mArgaNAsu vRddhayAditattatpadAnAM dhru vatvAdi0 ] vRddhayadhikAre bhaGgavicayadvAram [ 573 sattaNhaM NAyavvA oghavva sgsgvddddhihaanniio| sesAsu bhayaNIA NeyA sagaDhihANIoM // 772 // (pre0) "tiriye savvegidiye'tyAdi, akSarArthastu sugamaH, navaraM "sagasagavaDDhihANIo" ityatra svapadena tiryaggatyopAditattanmArgaNA boddhavyeti / bhAvArthaH punarayam-AyurvarjasaptaprakRtInAmasaMkhyabhAgasthitibandhavaddhihAnivarjAH zeSatrividhA vaddhayohAnayazca yadyodhacintAyAmapyadhruvA labhyante, tadA mAgaNAsthAneSu kA vArtA / arthAt yeSu mArgaNAsthAneSvasaMkhyabhAgavRddhihAnivarjazeSapavidhavaddhihAniSu yAvatyo vRddhihAnayaH satpadadvAre sattayA prarUpinAsteSu mArgaNAsthAneSu tAvatyo'pi tA vRddhihAnayo'dhruvA eva / ata eva "NAyavvA oghavva" ityanena tiryaggatyoghAdimArgaNAsu, tathA "bhayaNIA NayA" ityanena tiryaggatyopAdimArgaNAvarjazeSamArgaNAsvapi tAsAM SaDavidhavaddhihAnInAM bhajanIyatvamevoktam / asaMkhyabhAgaddhi hAnipade tu yAsu mArgaNAstroghavadasaMkhyalokAkAzapradezatulyA anantA vA jIvAstAsvoghavad dhrave / tAdRzyo mArgaNAstu "tiriye savvegidiye" tyAdinA nAmata upAttAstiryaggatyoghAdyAzcatuHSaSTiH, na punaH zeSA narakagatyoghAdiSaDuttarazatamArgaNAH / ata eva tiryaggatyopAdimArgaNAsu "oghave"tyanenA'saMkhyabhAgavaddhihAnyodhruvatvamatidiSTam , zeSamANAsu tu "bhayaNIyA yA sagavaDhihANoo"ityanena saMkhyeyabhAgAdivRddhihAnInAmivAsaMkhyabhAgavRddhihAnyorapyadhruvatvamabhihitamiti // 769-772 / / saptaprakRtInAM sthitibandhasatkayoravasthAnA-'vaktavyAtmakayoH dvayoH satpadayodhavatvAdikamAyuSaH sthitibandhasatkayodvayoH satpadayodhavatvAdikaM ca prAgatraivAdhikAre satpadadvAre-'bhUgAravvAussa u sNtpyaaiisudaaresu|bhuuogaarvy bhave'vattavyattaM tahA avtttthaannN| baMdhassa u sattaNhaM saMtapayAIsu daaresu||723|| ityanena bhUyaskArAdhikAroktaprarUpaNAvadatidezadvAreNa kathitam , tatazca prAgbhUyaskArAdhikAroktabhaGgavicayotpAdakAnyatarakaraNenaiva prAgvatsvayameva bhaGgA utpAdayitu yujyante tathA'pi svalpatarAyAseneva bhaGgotpAdanAyAnyat kiJcit karaNamAha adhuvapayassa dhuvajuA tivigappA eg'nnegbheyaao| payavaDDhIe tiguNA egRNA hunti dhuvarahiyA // 773 // (pra0) "adhuvapayassa" ityAdi, saMkhyeyaguNavRddhyAdirUpasyaikasyA'dhruvapadasya dhuvajuA' tti anyeSAmavasthAnAdidhruvapadAnAM ya eko 'dhruvabhaGgaH' dhruvapadaniSpannabhaGgastena yutAH"tivigappA" tti 'trivikalpAH' -tribhaGgAH,bhavantIti pareNAnvayaH / kutastrayo bhaGgA ityAha-"egaNegabheyAo" ti tasyaikasya saMkhyeyaguNavRddhyAderadhruvatvena kadAcidekabandhakasya kadAcidanekabandhakAnAM sadbhAvAt / ekasmAdadhikeSvadhruvapadeSu punaH kiyanto bhaGgAH syurityAha-"payavaDDhoe tiguNA" ti .
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [dhruvA'dhru SapadairbhaGgotpAdane karaNa0 te'nantarapadaprAptA bhaGgAH pratyekAdhruvapadavRddhau triguNAH, bhavantIti pareNAnvayaH / arthAd-yatra dve pade adhruve tatraikasyAdhruvapadasya vardhanAdanantaraprAptAstrayo bhaGgAstriguNAH santo (343=9) nava bhaGgA bhavanti, te'pi prAgvadekena dhruvamaGgana sahitA eva boddhavyAH / yatra trINi padAnyadhruvANi tatra te'nantaraprAptA nava bhaGgAstriguNAH santaH (943=27) saptaviMzatirbhavanti, amI api dhravabhaGgasahitA eva jJAtavyAH, evamuttaratrApi / punarapi padavaddhau yatra catvAryadhruvapadAni tatra te'nantaraprAptAH saptaviMzatirbhaGgAstriguNAH santaH(2743=81) ekAzItirbhavanti / punarapi padavaddhau yatra pazcA'dhravapadAni tatra te'nantaraprAptA ekAzItirbhaGgAstriguNAH santa-(8143=243) stricatvAriMzadabhyadhikazatadvayaM bhavanti / punarapi padavRddhathA yatra SaT padAni bhAjyAni tatra payavaDhIe tiguNA'iti vacanAt te'nantaraprAptAstricatvAriMzaduttarazatadvayabhaGgAstriguNAH santaH (24343=729) ekonatriMzadabhyadhikasaptazatAni bhavanti / yatra punaH sapta padAni bhajanIyAni tatra punarapi padasya vardhanAt te'nantaraprAptA ekonatriMzadabhyadhikasaptazatabhaGgAstriguNAH santaH (72943=2187) saptAzInyabhyadhikazatAnvitasahasra vyaM bhaGgA bhavanti / yatra tvaSTau padAni bhajanIyAni tatra punarapi padasa vRddheste'nantaraprAptA bhaGgAstriguNAH santaH (218743=6561) ekapaSTayabhyadhikapaJcazatAnvitapaTamahasrANi / tataH padavRddhau yatra bhAjyapadAni nava tatroktanItyA (656143=19683) vyazItiyutapaTazatAnvitekonaviMzatisahasrANi bhaGgA jAyante / punarapi bhAjyapadavRddhayA yatra bhAjyapadAni daza tatra (1968343= 59049) ekonapazcAdazadhikekonaSaSTisahasrANi bhaGgAH prabhavanti / itthamevottaratrApi pratibhajanIyapadavRddhau yathottaraM traiguNyaM draSTavyam, asmAbhistu prakRtopayogyevAbhihitam / ___ete sarve bhaGgA dhruvapadasadbhAvApekSayA'bhihitAH, yadyekamapi dhruvapadaM na syAttadA te kiyantaH syurityetadapi darzayannAha-"egaNA hunti dhuvarahiA"tti 'dhruvarahitAH'-dhruvapadaniSpannabhaGagena rahitAH, dhruvapadAbhAve kevalAdhu vapadaniSpannabhaGgA iti bhAvaH / 'ekonAH'-ekabhaGgenonA bhavanti / yatra yAvanto dhru vAdhra vapadaniSpannA bhaGgAstatra teSveko dhruvapadaniSpannabhaGgaH; tena dhruvapadaniSpannabhaGgenonAH zeSAH sarve'dhra vapadaniSpannabhaGgA iti bhAvaH / tadyathA-ekAde'dhra ve dhra vAdhra vapadaniSpannAstrayo bhaGgA uktAH, atastatraiko dhra vapadaniSpanno bhagaH, dvau punaradhra vapadaniSpannau bhar3au / yatra tu dva pade a6 ve tatra dhra vAghra vapadaniSpannabhaGagA navoktAH, teSveko dhruvapadaniSpanno bhagaH, aSTau svadhra vapadaniSpannA bhaGgAH / ato yatra na syAdekamapi dhra vapadaM tatraikaM bhaGaga vidhajya dvayAdayo bhaGgA eva draSTavyA iti bhAvaH / itthamevottaratrApi tri-catuH-pazcAdyabhra vapadeSu yojyamiti / athAsya prakRte yojanA kriyate-oghataH saptamUlaprakRtInAM pratyekamasaMkhyabhAgavRddhihAnilakSaNe dve pade dhruve abhihite, zeSANi saMkhyeyabhAgavRddhihAnisaMkhyeyaguNavRddhihAnyasaMkhyaguNavRddhihAnilakSaNAni SaTa padAni punaradhruvANi darzitAni; dve pade tu prAgvihitAtidezalabdhe, tatrA'vasthAnalakSaNa
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhoghAdezataH karaNayojanayA labdhabhaGgAH ] vRddhayadhikAre bhaGgavicayadvAram [ 575 3 9 mekaM padaM dhruvam avaktavyalakSaNamekaM padaM tvabhruvam itthaM ghoghaprarUpaNAyAM trINi padAni dhruvANi, sapta padAni svavANi tatazvoktakaraNAnusAreNa dhruvabhaGgarahitAH SaDazItyabhyadhikazatottarasahasradvaya bhaGgA jAtAH tatra dhruvapadatrayasatkayekabhage prakSipte jAtAH sarve'pi (2187) saptAzItyabhyadhikazatottarasahasragryabhaGgA AyurverjajJAnAvaraNAdeH pratyekamekAneka vRddhyAdibandhakaniSpannA iti / 9 oghata Adezatazca AyurviSaye tu sarvathaiva bhUyaskArAdhikAroktabhaGgavicayaprarUpaNAvadbhaGgA draSTavyAH / tadyathA - oghata eka eva bhaGgaH / kutaH ? asaMkhya bhAgahAnyavaktavya sthitibandhalakSaNasya padadvayasyApi dhruvatvAt tadanyapadasyaivAbhAvAcca / Adezato'pi yAsu mArgaNAsvasaMkhya lokapradezarAzitulyAstadadhikA vA jIvAH santi tAsu tiryaggatyoghAdidviSaSTimArgaNAstrotradeka eva bhaGgaH / yAsu punarukkA'pekSayA stokajIvAstAsu narakagatyoghAdiSvekottarazatamArgaNAsu tu padadrayasyApyadhdhutratvAd dhrutrapadasyAbhAvAccoktakaraNenA-(343 - 9 - 1 - 8 ) 'STau bhaGgAH prAgvajjJeyAH / 1 AdezataH saptaprakRtInAM tu pratyekaM narakagatyoghamArgaNAbhede uktakaraNAnusAreNa (729) ekonatriMzadabhyadhikasaptazatAni bhaGgA niSpadyante tatraiko dhruvapadaniSpannaH zepAstyadhruvapadajAH / kutaH ? asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM SaTpadAnAmadhruvatvAt, avasthAnalakSaNasyaikapadasya dhruvatvAcca / itthameva saptasu zeSanarakabhedeSu, aparyAptapaJcendriyA-paryAptatrasakAyamANayoH, vaikriyakAyayoga-vibhaGgajJAna-dezasaMyama-tejolezyA- padmalezyA - kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAbhedeSvityetAsu narakaughabhedasahitAsu paJcAzanmArgaNAsu vijJeyam / kutaH ? pratyekamukta SaDvidhapadAnAma catvAduktaikapadasya dhruvatvAcceti / tiryaggatyoghamArgaNAyAM punaH saMkhye bhAga- saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM caturNAM padAnAmadhruvatvAd, asaMkhya bhAgavRddhi hAnilakSaNayodrayoH padayoravasthAnapadasya ca dhruvatvA - (81) dekAzItirbhaGgAH prApyante, eteSvapyeko dhruvaH, zeSAstvadhru vAH / yathA tiryaggatyoghamArgaNAyAM tathaivaudArikamizrakAyayoga - kArmaNakAyayoga-matyajJAna - zrutAjJAnA--'saMyama - kRSNalezyA-nIlalezyA - kApotalezyA'bhavya-mithyAtvA-'saMjJya-'nAhAraka bhedAtmakAsu dvAdazamArgaNAsvapi bAdhuvapadAnAM tathAtvAt saptaprakRtisthitibandhasya vRddhyAdere kAnekayandhakaniSpannA ekAzItirbhaGgA boddhavyAH / manuSyagatyoghamArgaNAyAM tvasaMkhyeyabhAga - saMkhyeyaguNA- saMkhyeyaguNavaddhihAnilakSaNAnAmaSTAnAM padAnAmavaktavyapadasya cetyevaM navAnAM padAnAmadhdha vatvam, avasthAnalakSaNasyaikapadasya dhruvatvaM ca, tata uktakaraNAnusAreNa (19683) vyazItyabhyadhikaSaTzatAnvitaikonaviMzatisahasrANi bhaGgakAH samuspadyante, atrApyeko dhra uvaH, zeSA abhra vA iti / itthamevA'paryAptabhedavarjayodvayoH paJcendriyajAtibhedayoH, dvayostrakA bhedayoH, paJcasu manoyogabhedeSu paJcasu vacanayogabhedeSu caturSu matyAdijJAnabhedeSu, saMyamau cakSurdarzanA'vadhidarzana-zuklalezyA - samyaktvadha-- kSAyikasamyaktva-saMjJimArgaNA medeSvitye
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 ] ' baMdhavihANe mUlapaDiThiibadho [ AdezataH karaNayojanayA labdhabhaGgAH teSu saptaviMzatimArgaNAbhedaSvapi vyazItyutaraSaTzatAnvitaikonaviMzatisahasrANi (19683) bhaGgA boddhavyAH / kutaH ? uktanavapadAnAmatrApyadhra vatvAd , avasthitapadasya dhruvatvAcceti / - aparyAptamanuSyamArgaNAyAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAni paTa padAnyavasthAnalakSaNamanyadekaM padaM cetyevaM sapta padAnyadhu vANi, tataH(2186)SaDazItiyutazatAbhyadhikasahasradvayaM bhagA labhyante, te ca sarve'dhra vapadaniSpannA boddhvyaaH| kutaH 1 prakRte ekasyApidhra vapadasyA'savenaikarUpasya viyojyatvAt / ekarUpe viyojite tu zeSA adhra vapadaniSpannA bhaDgA eva bhavanti, "egUNA hunti dhuvarahiA" iti vacanAt / itthameva vaikriyamizrA-''hAraka-tanmizrakAyayoga-parihAravizuddhikasaMyama-sAsAdana-mizradRSTirUpAsvanyAsu SaNmArgaNAsvapi vijJeyam / kutaH ? etAsu pratyekamuktasaptapadAnAmadhru vatvAd , dhruvapadasyAbhAvAcceti / / saptakendriyamArgaNAbhedAH, sapta sAdhAraNavanaspatikA pamArgaNAbhedAH, zeSadvAdazasUkSmapRthivIkAyAdibhedAH, vanaspatikAyauSabhedaH, pathivyAdivAyukAyAntAzcatvAra oghabhedAH, teSAmeva catvAro bAdaroghajIvabhedAH, catvAro'paryAptavAdarapRthivyAdibhedAH, pratyekavanaspatikAyaughA-'paryAptapratyekavanaspatikAyabhedo cetyetAsvekacatvAriMzanmArgaNAsu punaH saptaprakRtInAmasaMkhyeyabhAgavaddhihAnilakSaNe dve, avasthAnalakSaNamekamiti trINi padAnyeva santi, tAni ca trINyapi dhru vANi, tato dhruvapadaniSpanna (1) eko bhaGga eva pratyekaM prApyata iti / ____ vikalendriyasatkeSu navamArgaNAsthAneSu pratyekamasaMkhyeya bhAga-saMkhyeyabhAgatihAnilakSaNAni catvAri padAnyadhra vANi, ekamavasthitapadaM ca dhra vam , tata uktarItyA saptaprakRtInAM pratyekaM sthitibandhavRddhayAderekAnekabandhakaniSpannA (81) ekAzItirbhagA utpdynte| bAdaraparyAptapRthivIkAyA- 'kAya-tejaskAya-vAyukAyabhedAH paryAptapratyekavanaspatikAya bhedazcetyetAsu paJcamArgaNAsu pratyekaM punaH sadhra vA (9) navaiva bhaGgA uktarItyA labhyante / kutaH ? asaMkhyabhAgavRddhihAnilakSaNayordvayoH padayoradhra vatvAt , avasthAnalakSaNasyaikapadasya dhra vatvAcca / kAyayogasAmAnyamArgaNAbhede saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAni SaT padAni, avaktavyapadaM cetyetAni saptapadAnyadhra vANi, asaMkhyeyabhAgavRddhihAnI lakSaNe dve pade avasthitapadaM ceti trINi dhra vANi, tato bhaGgakA apyuktanItyA saptAzItyabhyadhikazatAnvitasahasradvayaM (2187) prApyante, tatraiko dhruvaH, zeSA adhra vA iti prAgvadavasAtavyAH / yathA kAyayogasAmAnyamArgaNAsthAne tathaudArikakAyayogA-'cakSudarzana-bhavyA-''hArimArgaNAsthAneSvapyuktasaptapadAnAM bhajanIyatvAduktapadatrayasyAbhAjyatvAcca (2187) saptAzItyabhyadhikazatottarasahasradvayaM bhaGgakA jJeyAH / strIveda-puruSaveda-sAmAyikasaMyamalakSaNAsu tisRSu mArgaNAsu tu pratyekamasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnyaSTau padAni bhAjyAni, avasthitapadaM ca dhruvamiti
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhru vAdhra vapadaiH karaNayojanayA labdhabhaGgAH ] vRddhayadhikAre bhaGgavicayadvAram [ 577 kRtvA bhaGgA (6561) ekaSaSTayabhyadhikapaJcazatottarapaTsahasrANyutpadyante, ete'pi prAgvatsadhruvA jnyeyaaH| ___ napusakavedamArgaNAyAM caturyu krodhAdikaSAyamArgaNAbhedeSu ca pratyekaM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAni SaT padAni bhAjyAni, asaMkhyeyabhAgavRddhihAnI avasthitapadaM ceti padatrayaM dhruvam , tataH samastA bhaGagakA ekonatriMzadabhyadhikasaptazatAni (729) prApyante / apagatavedamArgaNAyAM punarjJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmANyadhikRtyASTAviMzatyabhyadhikasaptazatAni (728) bhaGgAH prApyante / kutaH ? saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM caturNAmavasthAnA-'vaktavyalakSaNayoyorityeteSAM SaNNAM padAnAmadhruvatvAt , dhruvapadasyAbhAvAcca / vedanIyanAma-gotrakarmANyAzritya pratyekaM punaH saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavaddhihAnilakSaNAni SaTa , pUrvavadavasthAnA-'vaktavyalakSaNe va ityevamaSTau padAnyadhruvANi, dhruvapadAbhAvazca, tato bhaGgakA api (6560) SaSTayabhyadhikapaJcaSaSTizatAnyavApyante / prakRtamArgaNAyAmeva mohanIyakarmAdhikRtya saMkhyeyabhAgavaddhihAnilakSaNe dva', avasthAnA-'vaktavyalakSaNe dvaM iti catvAri padAnyadhruvANi, prAgvad dhravapadAbhAvazca tato bhaGagakA (80) api sarve'zItirbhavanti / amI gatavedamArgaNAyAM darzitAH sarve bhaGgA adhruvapadaniSpannA eva / kutaH ? dhravapadasyAbhAvAditi / chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhi-hAnilakSaNAnyaSTau padAnyavasthitapadaM ceti navApi padAnyadhruvANi, dhruvapadAbhAvazca, tataH saptAnAM karmaNAM pratyekamekAnekvandhakaniSpannabhaGgA (19682) dvayazItyabhyadhikaSaTzatAnvitaikonaviMzatisahasrANyutpadyante, te ca dhruvarahitA adhruvA eva mantavyAH, prakRta ekasyApi dhruvapadasyA'sacAditi / mUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM saMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhihAnI tathA'vasthitasthitivandha ityeteSAM trayANAM satpadAnAmadhruvatvAt , dhruvapadasyAbhAvAcca bhaGgavicaye'pi dhruvabhaGgarahitAH (26) paDviMzatirbhaGgakAH sampadyante / aupamikasamyaktvamArgaNAyAM tu saptaprakRtInAM pratyekaM sthitibandhavRddhayAdeH kAlabhedena kAnekabandhakasadbhAvaprayuktA bhaGgakA darzitarItyA'STacatvAriMzadabhyadhikaikonaSaSTisahasrANi (59048) jAyante, te ca sarve'dhravA eva mantavyAH / kutaH ? asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAmaSTAnAM padAnAmavasthAnA-'vaktavyalakSaNayo yoH padayorityevaM dazAnAmapi satpadAnAmadhruvatvAt , tadanyapadasyaivA'bhAvAcceti // 773 // tadevaM darzitastattadvRddhayAdibandhakAnAM dhruvA-dhruvatvaM pradarzya bhaGgotpAdakaraNapradarzanadvAreNa bhaGgavicayaH, tasmizca darzite gataM paJcamaM bhaGgavicayadvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe pazcame vRddhayadhikAre pazcamaM bhaGgavicayadvAraM samAptam //
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha SaSThaM bhAgadvAram // atha kramaprApte nAnAjIvAzraye bhAgadvAre saptaprakRtisatkata tasthitibandhavRddhayAdisatpadAnAM bandhakabhAgAn cikathayiSurAdau tAvadoghata Aha bhAgo asaMkhiyayamo asthi asaMkhaMsavaDhihANINaM / sattaNha baMdhagA khalu aNaMtabhAgo u sesANaM // 774 // (pre0) "bhAgoasaMkhiyayamo" ityAdi, AyurviSayayoH sthitibandhahAnyavaktavyayovandhakabhAgAnAM prAka prakRtAdhikAra prArambhe satpadadvAra eva bhUyaskArAdhikAravadatidiSTatvAdAyurva nAM zeSANAM "sattaNha" ti matamalAkRtInAM pratyeka "asaMkhaMsavaDiDhahANoNaM" ti sthiti bandhaviSayayorasaMkhyAMzavRddhihAnyoH pratyema "baMdhagA khala"tti 'bandhakAH' -niyata kAH / sva lazando vAkyAlaGkAre / "bhAgo asaMkhiyayamo atthi" ti sarveyantrakAnAnasaMkhyeyatamo bhAgaH, asaMkhyAtatamaikamAgapramAgAH santi / kutaH ? ucyate, saptaprakRtIsatkAvasthAnasthitibandhasyai phajIzriyotkRSTakAlasyAsaMkhyevasamayatvAt tadvandhakAH sarvavandhakAnAmasaMkhye bahubhAgapramAgAH santi / tadanyAsAM sarvaviddhi hAnInAM samudito'pyekajIvAzraya utkRSTakAlaH saMkhyeyasamayamAtraH, sa cAvasthAnakAlApekSayA'saMkhyeyabhAgapramANaH, ataH svalpakAlasamucitAH savidhavaddhihAnInAM bandhakAH samastA api sarvabandhakAnAmekamasaMkhyeyatamaM bhAgaM pUrayanti / teSu ca zevandhakavasaMkhyabhAgavaddhi-hAnyoreva svAmina ekendriyAH, na punaranyAnAM vRddhayAdInAm , ataH zeSavandhakeSvanantA bandhakA asaMkhyevanAgavRddhihAnyorbhavanti, saMkhyeya mAgavRddhyAdInAM tu samuditA apyasaMkhyeyA eva / itthaM hyasaMkhyabhAgavRddhi-- hAnyorekendriyasvAmikatvAt , tayorekajIvAzrayabandhakAlasyA'vasthitavanyekajIvAzrayakAlApekSayA'saMkhyeyakamAgamAtratvAcca tayorbandhakA api sarvagandhakAnAmasaMkhyakabhAgapramANA lampanta iti / __ "aNaMtabhAgo u sesANaM'ti tuzabdaH punararthaH pUApekSayA prakRte vailakSaNyadyotanaparaH / zeSANAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavaddhi-hAnInAM pratyekaM punaranantabhAgaH, sarvabandhakA nAranantanamaikabhAgavartina ityarthaH, bandhakA iti gamyate / pUrva tyasaMkhyatamaikabhAgavartina uktAH, atra tvanannatanakabhAgavartina ityanayorvilakSaNatA / vA tuzabdaH zepAvidhavadvihAnInAM pratyeka bandhakAnAanantatamaikabhAgAtvei'pi basthAne nAnAndhayotanasaraH, o'nanatamekabhAgavartino'pyete pratyekaM na tulyA eva, kintu paramparaM hInAdhikA vartanta ityarthaH / etaccA'lpabahutvApradarzanena sphuTIbhaviSyati / anantatamaikabhAgavartitvaM tvavasthAnA'saMkhyabhAgavRddhihAnInAmekendri yasvAmikatve sAta prakRtpaDvidhavRddhihAnInAM tatsvAmitvAbhAvAd boddhavyamiti / / 774 // kRtIpataH saptakarmaNAM zevASTavidhasthitivandhavRddhihAnInAM bandhaviSayA bhAgaprarUpaNA / samprati mArgaNAsthAneSu tAM kurvannAha
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu tattatsthitivRddhihAnibandhakabhAga0 ] vRddhayadhikAre bhAgadvAram tiriye vaNapphaimmi ya savvegiMdiyaNigoagesu ya / kAya - urAladugesu kamma-Napuma - caukasAyesu // 775 // : aNNANaduge ayate acakkhu-apasattha-lesa bhaviyesu / abhaviyamicchattesu asaNNi AhAragiyaresu // 776 // sattaNDa asaMkhaMso asthi asaMkhaMsavaDiDhahANINaM / Neyo aNaMtabhAgo sesANaM vahiNINaM // 777 // 1 pre0) "tiriye vaNaphaimmi ye" tyAdi, tiryaggatyoghe, vanaspatikAyaughe / cazabdaH samuccaye / sarvazabdasya pratyekaM yojanAt sarveSvekendriyajAtimArgaNAbhedeSu sarveSu nigodavanaspatibhedeSu / "Nigoagesu' ya" ityatra kaH svArthikaH, castu prAgvat / tathA kAyayogasAmAnyau-dArikatanmizrakAyayogamArgaNAsu. kArmaNakAyayoga napuMsakaveda-kaSAya catuSkeSu matyajJAna - zrutAjJAnamArgaNAdvayarUpe'jJAnadvike, "ayate" tti asaMyamamArgaNAyAM, tathA'cakSurdarzanA-prazasta kRSNAditrilezyA-bhavyamArgaNAsu, abhavya- mithyAtvamArgaNayoH, asaMjJyA -''hAri-taditarA'nAhArimArgaNA svityetAsvaSTatriMzanmArgaNAsu pratyekaM "sattaNha" tti AyurvarjAnAM saptaprakRtInAM "asaMkhaMsavadihANINaM" ti asaMkhyAMzavRddhihAnyoH "asaMkhaMso atthi" tti sarvavandhakAnAm ' asaMkhyAMza:'-asaMkhyatamaikabhAgapramANAH santi, bandhakA iti gamyate / "sesANaM vaDihANIoNaM" ti prakRtASTatriMzanmArgaNA svevAnantaroktA'saMkhya bhAgavRddhihAnI vivarjya zeSANAM tattanmArgaNoktabuddhayAdisatpadAnAmityarthaH / , idamuktaM bhavati-anantaroktA'saMkhya bhAgavRddhihAnI parihRtya yasyAM mArgaNAyAM yasya karmaNo yAvanti vRddhihAnisatpadAnyavaziSyante yathA tiryaggatyodhau-dArikamizra kAyayoga-kArmaNakAyayogA-'jJAnadvayA-'saMyama - kRSNAdilezyAtrayA - 'bhavya - mithyAtvA 'nAhArakamArgaNAsu saMkhyeyabhAga saMkhyeyaguNavRddhihAnipadAni kAyayogau-dArikakAyayoga napuMsakaveda-kapAyacatuSkA-'cakSurdarzanabhavya-saMjJyA-''hArimArgaNAsu pratyekaM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnipadAni tAvatAM sarveSAmavaziSTavRddhi hAnipadAnAm / teSAM kim ? " NeyA'NaMta bhAgo" tti anantatamaikabhAgapramANA jJeyAH, bandhakA ityubhayatrAnuvRcyA draSTavyam / bhAvanA punaH sarvAsvodhikabhAvanAnusAreNa svayameva draSTavyA | oghavatAsvapi pratyekamanantAnAM jIvAnAM sadbhAvAditi bhAva iti / / 775-776-777 / / atha saMkhyeyajIvarAzikeSu mArgaNAsthAneSvAha , pajjamaNusa - maNusIsu savvatthA - SShAraduga-avesu / maNapajjava-jai-samaia-cheaga- parihAra - suhumesu // 778 // [ 579
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho sattaNha saMkhabhAgo savvANa sagasagavaDDhihANINaM / (pre0) "pajjamaNusa" ityAdi, paryAptamanuSya - mAnuSIbhedayoH, sarvArthasiddhavimAnabhedASShArakA -''hArakamizra kAyayogA- 'pagatavedamArgagAsu, manaH paryavajJAna --saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApana- parihAravizuddhika-sUkSma samparAya saMyamamArgaNAstrityeva dvAdazamArgaNAsu pratyekaM "sattaNha" tti AyurvarjAnAM saptAnAM maulakarmaNAm " savvANa sagasagavaDDhihANINaM" ti atra svapadena tattanmArgaNAyA vivakSitatvAt paryAptamanuSyAditattanmArgaNAsambandhinyo yAvatyo vRddhihAna yastAsAM " savvANa" tti sarvAsAm / kimityAha - "saMkha bhAgo" tti bandhakAstattanmArgaNAgatasarvasthitibandhakAnAM 'saMkhyeyabhAgaH'- saMkhyeyatamaikabhAgavartina ityarthaH / kutaH ? avasthAnabandhakAnAM saMkhyeyabahubhAgagatatvena tadanya ete saMkhyeyaikabhAgapramANA eva bhavantIti || 778 || 580 ] athoktazeSamArgaNAsu prastutacandhakabhAgAnAha sAsu baMdhA khalu yA bhAgo asaMkhayamo // 779 // (pre0) "sesAsu" ityAdi, uktazeSAsu viMzatyuttarazatamArgaNAsu pratyekam / khaluzabdo vAkyAlaGkAre / tatra kimityAha - "NeyA bhAgo asaMkhayamo" tti 'savvANa sagasagavaDidahANINaM' ityasya umarUkamaNinyAyenAtrApi yojanAt, saptaprakRtInAM zeSatattanmArgaNAsambhavisthitibandhavRddhihAnInAM pratyekaM vandhakA asaMkhyatamaikabhAgapramANA jJeyA ityarthaH / zeSamArgaNA nAmata imA:- aSTo narakagatibhedAH, catvArastiryakpaJcendriyabhedAH, aparyAptamanuSya bhedaH, sarvArthasiddha vimAnabhedavarjA ekonatriMzad devagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyajAtibhedAH, sapta pRthivIkAya bhedAH, evaM saptApkAya bhedAH, sapta tejaskAya bhedAH, sapta vAyukAyabhedAH, trayaH pratyekavanaspatikAyabhedAH, trayastrasakAyabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, vaikriyavaikriyamizrakAyayoga-strIveda-pu' veda- matijJAna - zrutajJAnA 'vadhijJAna-vibhaGgajJAna- dezasaMyama-cakSurdarzanA'vadhidarzana- tejolezyA - padmalezyA-zuklalezyA-samyaktvaugha- kSAyika kSAyopazamiko-pazamikasamyaktva-mizradRSTi - sAsAdana - saMjJimArgaNAbhedAzceti / etAsu pratyekaM bandhakajIvA asaMkhyeyAH, tatrApyavasthAnalakSaNasthitibandhasya nirvartakAnAmasaMkhyeyabahubhAgagatatvena sambhavatsarvavidhavRddhihAnInAM pratyekaM bandhakAH prAguktanItyA'saMkhyeyaikabhAgapramANA eva prApyanta iti tathaivAbhihitA iti // 779 // [ tattatsthitivRddhihAnibandhakabhAga0 tadevaM kathitA mArgaNAsthAneSvapyati diSTizeSa sapta prakRtyasaMkhyeyabhAgavRddhyAdisatpadAnAM bandhakabhAgAH / tathA ca sati gataM SaSTha bhAgadvAram || // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre SaSTha bhAgadvAraM samAptam //
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptamaM parimANadvAram // atha parimANAre mUlaprakRtisthitibandhavRddhyAdervandhakAnAmutkRSTapadagataM parimANaM prAdufaraiyaau tAvadoghata Aha aha baMdhagA anaMtA asthi asaMkhaMsavaDihANINaM / sattaraha asaMkhejjA duvihANaM vaDDhihANINaM // 780 // (0) "aha baMdhagA aNaMtA" ityAdi, athazabda Anantarye, bhAgaprarUpaNA'nantaraM parimANaprarUpaNAyAmiti tadarthaH / tatra kimityAha - "baMdhagA anaMtA atthi" tti mArgaNAsthAnAnyanadhikRtya sAmAnyato bandhakA anantAH santi / kasyAH kasyA ityAha - "asaMkhaMsavaDihANINaM sattaha" tti Ayu:karmaNaH sthitibandhahAnyavasthAnayobaMndhakAnAM parimANasya satpadadvAra evAtidiSTatvAttaccheSANAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM mUlakarmaNAmasaMkhyAMzavRddhihAnyoH pratyekam / sAdhAraNajIvAnAmapi tatsvAmitvAditi bhAvaH / "asaMkhejjA" tti asaMkhyeyA bandhakAH santi / kAsAmityAha - "duvihANaM vaDihANINa" ti asaMkhyaguNavRddhihAnyorvandhaka parimANasyAnantaraM vakSyamANatvAt saMkhyeyaguNa-saMkhyeya bhAgalakSaNayoH zeSadvividhavaddhihAnyorityarthaH / AyurvarjasaptakarmaNAmityanuvartate / sugamaM caitat yata AsAM saMkhyeyaguNavRddhi hAni-saMkhyeyabhAga vRddhihAnInAM svAmina ekendriyavarjajIvAH, te cA'saMkhyeyA iti // 780 // , athoktazepayorasaMkhyaguNavRddhihAnyorvandhakAnAmutkRSTapadgataparimANamoghato didarzayiSurlAgha vArthaM samamevAdezato'pi pratipAdayannAha - sattaNhaM saMkhejjA atthi asaMkhaguNavadihANINaM / jAsu khalu baMdhagA siM tAsu te atthi saMkhejjA // 781 // (pre0) "sattaNhaM saMkhejjA" ityAdi, prakRtAnAmAyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM pratyekam "asaMkhaguNavadihANINaM" ti asaMkhyaguNavRddhihAnyoH pratyekaM "saMkhejjA atthi" tti saMkhyeyAH santi, bandhakA ityanuvartate / sugamam zreNigatAn tatra vA''yuH kSayAccyutvA devabhavaprathamasamayasya vedakAn jIvAn vivarjyAnyeSAM keSAJcidadhikRta vRddhi hAnyorasambhavAt zreNigatAnAM tatazvyutvA devabhavaprathamasamaye vartamAnAnAM ca kasmi~cidapi samaye saMkhyevAnAmeva lAbhAcceti / , atha lAghavArthaM mArgaNAsthAneSvapi prakRtAsaMkhya guNavRddhihAnyorbandhakaparimANamAdAvevAha"jAsu khalu" ityAdi, tatra khalazabdo'vadhAraNe, sa ca " tAsu" ityasyottaraM yojya - stato yAsu mArgaNAsu "baMdhagA siM" ti tayoranantarAbhihitayoH saptAnAmasaMkhyaguNa sthitibandhavRddhihAnyorvandhakAH "asthi ti 'santi' vidyante, tAsu manuSyagatyova-paryAptamanuSya-mAnuSI-paJce
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsu tattatsthitivRddhihAnibandhakaparimA0 ndriyaugha-tatparyApta-trasakAyaugha-tatparyAta-paJcamanoyoga bheda--paJcavacoyogabheda-kAyayogau-dArikakAyayoga-vedatraya-kaSAyacatuSka-matyAdijJAnacatuSka-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApanasaMyama-cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvodha-kSAyikau-pazamikasamyaktva-saMDyA-''hArimArgaNAma saptaprakRtInAmapagatavedamArgaNAyAM ca vedanIya-nAma-gotrakarmaNAmeva 'te'-prastutavaddhihAnibandhakAH "saMkhejA" tti sugamam / oghataH saMkhyeyAnAM lAbhe mArgaNAsu tadadhikAnAmasambhava eveti bhAvaH // 781 // athoktazeSavRddhihAnInAM bandhakaparimANaM didrshyissuraahpjjmnnus-mnnusiisusbvtthaa-''haardug-aveesu| maNapajjava-jai-samaia-cheaga-parihAra-suhumesu // 782 // sattaNhaM saMkhejjA NeyA sagasesavaDhihANINaM / sesAsu asaMkhejjA saMkhiyabhAgaguNavaDhihANINaM // 783 // (gItiH) (pre0) "pajjamaNusamaNusosu' ityAdi, paryApta manuSya-mAnupImArgaNayoH, sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedA-''hArakamizrakAyayogA-'pagatavedamArgaNAsu, manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyikachedopasthApana-parihAravizaddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsvityevaM dvAdazamArgaNaHsa pratyekaM 'sattaNha' tti prakRtAnAmAyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAM "sagasesavaDhihANINaM saMkhejA NeyA" tti svapadena prAgvanmArgaNAyA vivakSitatvAt 'svakAnAM'-paryAptamanuSyAditattanmArgaNAsakAnAM 'zeSavaddhihAnInAm'anantaroktAsaMkhyaMguNavRddhihAnI vivayaM yatra jJAnAvaraNAdeyovanti vRddhihAnipadAni satpadadvAre badbhUtAni pratipAditAni tatra teSAM sarveSAM vaddhihAnisatpadAnAM saMvyeyA jJeyAH, bandhakA iti gamyate / ayambhAvaH-etAsu paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNAsu pratyekaM saMkhyeyAnAmeva jIvAnAM sadbhAvAdapagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamavarjazeSamArgaNAsu jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAgA'saMkhyeyaguNavaddhihAnilakSaNAnAM SaNNAM satpadAnAM bandhakAH saMkhyeyAH, apagatavedamArgaNAyAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavaddhihAnilakSaNAnAM catuNoM satpadAnAm , mohanIyasya saMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSaNayoyoH satpadayostathA vedanIya-nAma-gotrakarmaNAM tu saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM catuNA zeSasatpadAnAM saMkhyeyAH / atra vedanIya-nAma-gotrakarmaNAmasaMkhyeyaguNavRddhi-hAnilakSaNayoyossatpadayorapi bandhakAH saMkhyeyA eva santi, navaraM te prAgera 'sattaNhaM saMkhejjA asthi asaMkhaguNe' ityAdigAthottarArdhenAbhihitA ityatotra punarna parigaNitAH, uktaze padAnAM bandhakaparimANasyAtra bhaganIyatvAt / sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM mohanIyAyuvarjAnAM SaNNAmapi bandhaprAyogyaprakRtInAM saMkhyeyabhAgavaddhihAnilakSaNayoI yoH satpadayoH pratyekaM saMkhyayA bandhakAH santIti /
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgaNAsu tattasthitivRddhiAnibandhakapari0 ] vRddhayadhikAre parimANadvAram [ 583 "sesAsu" tti anantaroktadvAdazamArgaNA vivajyaM zeSAsu mArgaNAsu saptakarmaNAM "saMkhiyabhAgaguNavaDhihANINaM" ti saMkhyeyazabdasya bhAgaguNayoH pratyeka yojanAtsaMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNacatuHpadAnAM "asaMkhejjA" tti bandhakA asaMkhyeyAH / ayambhAvaH-uktacatu:padAnAM svAmina ekendriyavarjajIvA eva, te cAsaMkhyA itikatvA'saMkhyeyajIvarAzikAsvanantajIvarAzikAsu ca mArgaNAmu yatrateSAmanyatamapadAnAmastitvaM tatra teSAM bandhakA apyasaMkhyeyA eva labhyante / tadyathA-narakagatyoghAdicaturvizatyuttarazatamArgaNAsu yathA sambhavaM jJAnAvaraNAdestattatkarmaNaH saMkhyAtabhAgavRddhihAnipade sadbhate ukte / tatra paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNAsu jIyAnAmeva saMkhyeyatvAttAsu tayorvandhakA apyanantarameva saMkhyeyA abhihitAH, atastAH dvAdazamArgaNA vivarya zepAsu dvAdazottarazatamArgaNAsa pratyekaM saMkhyAtabhAgavaddhihAnyorbandhakA asaMkhyeyAH / saMkhyAtaguNavadvihAnI tu viphalendriyasatkanavamArgaNAsvapi na bhavataH, ato dvAdazottarazatamAgaMNAbhyastA vikalendriyasatkanavamArgaNAH parihatya zeSAsu vyuttarazatamArgaNAsveva tayorbandhakA asaMkhyeyA jJeyA iti / 782-783 / athotaparyAptamanuSyAdimArgagA vihAya zepAsu saptAnAmasaMkhyabhAgavRdvihAnyorvandhakAnAM parimANaM prakaTayannA: tiriye vaNakaimmi ya svvegiNdiynnigoakaayesu| uraladuga kammaNesuNapuMsage cuksaayesu||784|| aNNANaduge ayate acakkhu-apasatthalesa-bhaviyesu / abhviy-micchttesuasnnnni-aahaargiyresu||785|| sattaNha khalu aNaMtA asthi asaMkhaMsapaDDhihANINaM / semAsu baMdhagA siM jANeyavA asaMkhejjA // 786 // (pre0) "tiriye" ityAdi, tiryaggatyoghe, vanaspatikAyaudhe, caH samuccaye, sarvazabdasyaikendriyanigodayoH pratyekaM yojanAt sarvaikendriyajAtibheda-sarvanigodavanaspatibheda-kAyayogaugheSu, audAriko dArikamizra-kArmaNakAyayoge, matyajJAna-zratAjJAna iye, asaMyamamArgaNAyAm , acakSurdarzanA-'prastakRSNAditrilezyA-bhAmArgagAmu, abhavya-mithyAtvamArgaNayoH, asaMDyA-''hAri-ditarAnAhArimArgaNAsvinyetAsvaSTatriMzanmArgaNAsa pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAm "asaMkhaMsavaDiDhahANINa" ti asaMkhyAMzavRddhihAnyoH "khalu aNaMtA atthi" tti khalvadhAraNe, tato'saMkhyAMzavRddhihAnyoreva bandhakA anantAH santi / kutaH ? sAdhAraNavanaspatikAyajIvAnAmapyasaMkhyAMzasthitibandhavRddhi hAnisvAmitvAt teSAM caitAsvaSTatriMzanmArgaNAmu pratyekaM pravezAditi / "sesAsu" tti prAguktAH paryAptamanuSyAdidvAdazamArgaNA anupadamuktAstiryaggatyoghAdyaSTatriMzanmArgaNAzca vivarya
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 ] vANe mUlavasosbaMdho [ oghatastattasthitivRddhihAnibandhakakSetra 0 zeSAsu triMzaduttarazatamArgaNAsu pratyekaM "baMdhagA siM" ti tayoranantarAbhihitayoH saptakarmasthitibandhasatkayorasaMkhyabhAgavRddhihAnyoH pratyekaM bandhakAH " jANeyavvA asaMkhejjA" tti asaMkhyeyA jJAtavyAH / gatArthamiti / / 784-786 / / tadevamabhihitaM mArgaNAsthAneSvapi zeSasaptAnAmasaMkhyabhAgAdisthitibandhavRddhihAni satpadAnAM pratyekamutkRSTapadagataM parimANam, tasmi~zrAbhihite gataM saptamaM parimANadvAram || // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre saptamaM parimANadvAraM samAptam // // athA'STamaM kSetradvAram // atha kramaprAptaM kSetradvAram / tatrAyuSaH sthitibandhaviSayayohanyavaktavyayordvayorapi satpadayoH zeSajJAnAvaraNAdInAM saptAnAmavasthAnAvaktavyayordvayoH satpadayozca bandhakakSetrasya prAgatraiva vRddhyadhikAre satpadadvAre'tidiSTatvAt saptakarmaNAM zeSavRddhihAnInAM bandhakakSetraM darzayannAha - sattaNha savvaloge asthi asaMkhaMsavaDahANINaM / logA'saMkhiyabhAge sesANaM vaDihANINaM // 787 || (pre0) "sattaNha"mityAdi, AyurvarjasaptaprakRtInAM pratyekam "asaMkhaMsavaDiDhahANINaM" ti prakRtatvAdasaMkhyAMzasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekaM "savvaloge asthi tti 'sarvaloke - sampUrNe jagati santi, bandhakA ityanuvartate / sUkSmaikendriyajI nAnAmapi prakRtavRddhihAnidvayasvAmitvAt teSAM sarvalokavyApitvAcca suSThaktam " savvaloge" iti / atra kSetratrarUpaNAviSayabhUtaM kSetra 'kAlaM u baTTamANaM paDucca khette parUvaNA NeyA' iti granthoktasamaya mAtrakAlasambandhi vijJeyam / 1 atha zeSavRddhihAnInAM bandhakakSetra mAha - "logAsaMkhiyabhAge" ti lokasyAsaMkhyeyatamaikabhAge "sesANaM vaDDhihANINa" ti AyurvarjasaptakarmaNAmukta vRddhihAnipadadvayavanAM zeNAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNasthitibandhavRddhihAnirUpANAM paNNAM padAnAM pratyekam, bandhakAH santItyanuvartate / katham ? ucyate, prastutazeSavRddhihAnInAM svasthAnasvAmina ekendriyetarajItrA eva santi, asaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokaistaiH kasminnapyekasmin samaye samagro loko lokabahubhAgA vA pUrayituM na zakyante, kintu samudghAtAdinApi lokAsaMkhyeyabhAga eva pUryate / etacca vistarato dvitIyAdhikArakSetra dvArapremaprabhAyAM bhAvitameva / itthamevottaratrApi dvitIyAdhikArakSetradvArapremaprabhAdarzitarItyA vistarataH svayameva bhAvanIyamiti || 787|| 1 gatamoghataH / athAdezataH prakRtasthitibandhavRddhayAdivandhakAnAM kSetraM vyAcikISu rAha
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu tattasthitivRddhihAnibandhakakSetra0 ] vRddhayadhikAre kSetradvAram [585 tiriye savvegiMdiyaNigoa-sesasuhamesu vaNakAye / puhavAicausu tesiM baayr-baayrapjjesu||788|| patteavaNe tassa apajjatte kaayu-raaliydugesu| kammaNa-NapuMsagesukasAyacauge aNANaduge // 789 // ayatA-'cakkhUsu taha apstthtiles-bhviyesu| abhaviya-micchattesu asnnnni-aahaargiyresu||790|| (upagItiH) sattaNha sabaloge atthi asaMkhaMsavaDhihANINaM / (pre0) "tiriye savvegiMdiye"tyAdi, prAgvat tiryaggatyoghe, sarvekendriya-sarvanigodazeSadvAdazasUkSmapathivyAdimArgaNAbhedeSu, vanaspatikAyoghe, pRthivyAdivAyukAyAnteSu caturdoSabhedeSu, "tesiM" ti teSAM pRthivyAdInAM caturNAm "bAyarabAyaraapajjesu" ti ye catvAro bAdaraughabhedAzcatvArazca bAdarAparyAptabhedAsteSu bAdarabAdarAparyAptapRthivyAdirUpeSvaSTabhedeSu, kAyayogasAmAnyodAriko-dArikamizrakAyayogeSu, kArmaNakAyayoga-napusakavedayoH, krodhAdikaSAyacatuSke, matyajJAnazrutAjJAnayarUpe'jJAnadike, asaMyamA--'cakSurdarzanayoH / tathAzabdaH samuccaye / aprazastakRSNAditrilezyA-bhavyeSu, abhavya-mithyAtvayoH, asaMDyA-''hAri-taditarAnAhArimArgaNAsvityetAsu catuHSaSTimArgaNAsu kutracit svasthAnataH sarvalokavyApinAM sUkSmaikendriyajIvAnAM pravezAt, kutraciddhAdarapRthivyAyoghabhedeSu teSAmapraveze'pi mAraNasamudghAtena sarvalokavyApinAmaparyAptavAdarapRthivIkAyAdInAM pravezAt teSAM saptakarmasatkAsaMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhihAnyoH svAmitvAcca tadvandhakakSetraM sarvalokaH prApyata ityata uktam-"sattaNha savvaloge" ityAdi, gatArthamiti / / 788-790 // pAdaraparyAptavAyukAyamArgaNAyAmadhikRtavRddhayAdibandhakakSetramAha bAyarasamattavAummi hunti desUNalogammi // 791 // (pre0) "vAyarasamatte"tyAdi, saptakarmaNAM sthitibandhaviSayayorasaMkhyabhAgavRddhihAnyoH pratyeka bandhakA bAdaraparyAptavAyukAyamArgaNAyAM dezonaloke bhavanti / kutaH ? asaMkhyalokAkAzapradezarAzyapekSayA stokAnAmapi bAdaraparyAptavAyukAyAnAM svasthAnakSetrasya dezonalokatvAditi // 791 // athoktazeSavRddhihAnibandhakakSetraM didarzayiSurekAM gAthAmAhasesAsu asaMkhaMse logassa havanti jAsu sesaao| atthi khalu vaDhihANI tAsu tAsiM vi emeva // 792 // |
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [tattatsthitivRddhihAnibandhakakSetra0 ___ (pre0) "sesAsu" ityAdi, anantaroktAstiryaggatyodhAdicatuHSaSTimArgaNAstathA bAdarAparyAptavAyukAyA-'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAH parityajya zeSAsu narakagatyoghAdiSu vyuttarazatamArgaNAsu saptAnAmasaMkhyabhAgasthitibandhavRddhihAnyorekaikasyA bandhakAH "asaMkhaMse logassa havanti' ti lokasyAsaMkhyeyatama ekasminnaMze bhAge bhavanti, yata Asu zeSamArgaNAsa sarvalokakSetraprayojakAnAM sUkSmapathivyAdijIvAnAM dezonalokakSetraprayojakAnAM bAdaraparyAptavAyukAyajIvAnAM vA pravezo nAsti, zeSAstu praviSTajIvA mAraNAntikasamudghAtAdinA'pi lokAsaMkhyeyabhAgamAtravyApinaH, ataH prastutabandhakakSetramapi lokAsaMkhyeyabhAgAdadhikaM naiva prApyate / vizeSatastu dvitIyAdhikArakSetravArapremaprabhAnusAreNa svayameva bhAvanIyam / saptaprakRtisatkoktazeSANAM saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNasthitibandhavRddhi hAnInAM pratyekaM bandhakakSetramoghato lokAsaMkhyabhAgamAtraM prApyate'to mArgaNAsthAneSvapi tAsAM bandhakakSetra lokAsaMkhyabhAgapramANAdadhikapramANaM na sambhavatItyatastattathaiva darzayannAha-"jAsu sesAo" ityAdi, narakagatyoghAdiSu yAsu yAsu mArgaNAsu "sesAo" ti saptAnAmasaMkhyabhAgavadvihAnyorvandhakakSetrasyAnantaramevAbhihitatvAt te asaMkhyabhAgavRddhihAnI parityajya yAH zeSAnyatamA vaddhayo hAnayazca "atthi" ti santi, prAksatpadadvAre sattayA pratipAditA ityarthaH / khaluzabdo'vadhAraNe, sa ca "tAsu" ityasyottaraM yojyastatastAsu narakagatyopAdimArgaNAsveva "tAsiM" ti tAsAM sattayA'bhihitAnAM zeSAnyatamavaddhihAnInAmapi pratyekam "emeva" ti evameva, bandhakA lokasyAsaMkhyeyatamaikabhAge bhavantItyarthaH / ___atra zeSamArgaNAsu saptAnAM zeSavRddhihAnisatpadAni punaritthamavaseyAnisarve nirayagatibhedAH, sarve tiryaggatibhedAH, aparyAptamanuSyaH, sarve devagatibhedAH,aparyAptI paJcendriyatrasakAyo, audArikamizra vaikriya-tanmizrA-''hAraka-tanmizra-kANikAyayogAH, ajJAnatrayam , parihAravizuddhikasaMyama-dezasaMyamA-'saMyamamArgaNAbhedAH, kRSNAdilezyApaJcakA-'bhavya-kSAyopazamikasamyaktva-sAsvAdana-samyagmithyAtva-mithyAtvA-saMzya-'nAhArakamArgaNAbhedAzcetyetAsu nirayagatyoghAdisaptatimArgaNAsu pratyekaM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhi-tAdRghAnyAtmakAni catvAri padAni / ____ manuSyagatyodha-paryAptamanuSya-mAnuSI-paJcendriyogha-tatparyAptatra-saugha-tatparyApta-paJcamanoyogapaJcavacoyoga-kAyayogasAmAnyo-dArikakAyayoga-vedatraya-kaSAyacatuSka-matyAdijJAnacatuSka-saMyamoghasAmAyika-chedopasthApanIyasaMyama-cakSurAditridarzana-zuklalezyA-bhavya-samyaktvaugha-kSAyiko-pazamikasamyaktva-saMkhyA-''hArakamArgaNArUpAsu manuSyagatyocAditricatvAriMzanmArgaNAsu tu saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhi-tAdRghAnilakSaNAni SaT padAni / ogha-paryAptA-'paryAptabhedabhinnadvIndriya-trIndriya-caturindriyalakSaNavikalendriyasatkanavamArgaNAsthAneSu punaH pratyekaM saMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSaNe dve pade /
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ trividhasthitivRddhihAnibandhakasparzanA] vRddhayadhikAre sparzanAdvAram . [587 sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAmapi tathaiva va pade, navaraM SaNNAM karmaNAm / apagatavedamArgaNAyAM punarmohanIyavarjAnAM ghAtikarmaNAM pratyekaM nirayagatyoghAdimArgaNAvaccatvAri padAni, mohanIyakarmaNastu saMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSaNe va pade, trayANAmaghAtinAM tu manuSyagatyoghAdivatlaTa padAnyavaziSTasatpadatayA bhavantIti / / 792 / / / ____ tadevaM pratipAditaM mArgaNAsthAneSvapi jJAnAvaraNAdeva ddhayAdisthitibandhasatpadAnAM bandhakakSetram / tasmiMzca pratipAdite gatamaSTamaM nAnAjIvAzritaM kSetradvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre'STamaM kSetradvAraM samAptam / / // atha navamaM sparzanAdvAram // atha kramalabdhe sparzanAdvAre jJAnAvaraNAdInAmasaMkhyabhAgAdisthitibandhavRddhayAdibandhakAnAm 'Asijja aIaddhaM parUvaNA uNa pharisaNAe' ityanenAtra granthe'dhikRtAM sparzanAM pratipipAdayiSulAghavArthamAdau tAvadasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnivarjapadAnAM tAmatidezenAha ogheNAeseNa vi havei tivihANa vaDhihANINaM / sattaNha baMdhagANaM bhUogAravva u pharisaNA // 793 // (pre0) "ogheNAeseNa vi" ityAdi, 'oghena'-sAmAnyena sparzanAcintAyAm / na kevalamoghena / kiM tarhi ? "AeseNa vi" tti 'Adezena'-vibhAgena, mArgaNAsthAnAnyadhikRtya cintAviSayIkRte'pItyarthaH / ubhayathA'pi kimityAha-"haveha" ityAdi, "sattaNha" ti zeSANAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM mUlaprakRtInAm "tivihANa vaDhihANINaM" ti sthitibandhaviSayAnAmasaMkhyaguNavRddhihAnivarjAnAmasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNabhedabhinnAnAM trividhAnAM vaddhInAM trividhAnAM hAnInAM ca "baMdhagANa" ti 'bandhakAnAM -nirvartakAnAm "bhUogAravva u pharisaNA" ti 'kAlaM u vaTTamANaM'ityAdigAthottarArdhena prAguktasvarUpA prastutagranthe'dhikRtA kSetradvAroktakSetrApekSayA vilakSaNA nAnAjIvanAnAkAlasavyapekSA sparzanA bhUyaskAravadeva, bhavatIti pUrveNa yogaH / yathA bhUyaskArAdhikAre saptAnAM bhUyaskArasthitibandhakAnAM sparzanoktA tathA prakRte saptAnAM trividhavaddhibandhakAnAM, yathA ca tatrAlpatarabandhakAnAM sparzanA'bhihitA tathA'tra trividhahAnibandhakAnAM pratyekaM sA bhavatItyakSarArthaH / bhAvArthastvayam-AyurvarjasaptakarmaNAM bhUyaskArAlpatarasthitibandhavadoghata AdezatazcAdhikRtavRddhihAnayo'pi mAraNasamudghAtAdyavasthAvizeSeSvapi jIvAnAM saMbhavanti,tatazca mAraNAntikasamudghAtAdiprayuktA'pi sparzanA bhUyaskArAlpatarasthitibandhavat prastutavRddhihAnibandhakAnAM prApyate / tadyathA
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 ] baMdhavahANe mUla DiThiibaMdho [ asaMkhyaguNasthitivRddhihAnibandhakasparzanA0 " oghataH prastutatrividhavaddhihAnibandhakaiH pratyekaM sarvalokaH spRSTaH / Adezatastu narakagatyoghamArgaNAyAM taistrividhavRddhihAnibandhakaiH pratyekaM trasanAyAH SaTcaturdarzabhAgAH spRSTAH / evameva saptamapRthivI narakabhede, Anata-prANatA - ''raNA'cyutakalparUpeSu catuSu devagatimArgaNAbhedeSu zuklalezyAmArgaNAyAM ca boddhavyam / prathama pRthivInarakabhede punaradhikRta sthitidhabandhakAnAM sparzanA lokAsaMkhyabhAgamAtrA prApyate / yathA prathamapRthivInarakabhede tathA navaSu graiveyakabhedeSu paJcaSvanuttaravimAnabhedeSu, vaikiya mizrakAyayoge, AhArakA ''hArakamizrakAyayogayoH, apagatavedamArgaNAyAm, tathA manaHparyavajJAna-saMyamaudha-sAmAyika - chedopasthApana - parihAravizuddhika-sUkSmasamparAya saMyamamArgaNAsvapi trividhavRddhihAnyanyatamasatpadasya bandhakaiH kRtA sparzanA lokAsaMkhyabhAgamAtrA boddhavyA / dvitIyapRthivyAdiSaSThapRthivyanteSu paJcaSu narakabhedeSu punaH krameNaikA, dve, tisraH, catasraH, paJca ca rajjanaH sparzanA trividhavRddhihAnibandhakAnAmapi bhavati / devagatyoghe bhavanapatyAdIzAna kalpAnteSu devagati bhedeSu tejolezyAmArgaNAyAM ca trividhavRddhyAdibandhakAnAM pratyekaM trasanADyA nava caturdazabhAgAH sparzanA labhyate / vaikriyakAyayogamArgaNAyAM tu teSAM trividhavRddhihAnyanyatamatrandhakAnAM pratyekaM trayodaza rajjavaH sparzanA sampadyate / dezasaMyamamArgaNAyAM paJca rajjavaH, sAsAdanamArgaNAyAM dvAdaza rajjavaH sparzanA, sanatkumArAdisahasrArAnteSu SaTSu devagatibhedeSu mati zrutA'vadhijJAnA- 'vadhidarzana- padmalezyA-samyaktvaughakSAyikasamyaktva-vedakasamyaktvaupazamikasamyaktva-mizradRSTirUpAsu pAMDapamArgaNAsu pratyekaM trividhavRddhihAnyanyatamabandhakAnAM sparzanA trasanADyA aSTa caturdazabhAgAH, arthAdaSTau rajjavaH prApyate / uktazeSAsu tiryaggatyoghAdiSu saptAbhyadhikazatamArgaNAsu tu prastutAsaMkhyaguNavRddhihAnivarjAnyatamavRddhihAnibandhakAnAM sparzanaughavatsarvaloko bhavati / idaM hyatidezaphalaM darzitam; bhAvanA tu pratyekaM bhUyaskArAlpatarasthitibandhakasparzanAvRtyanusAreNa svayameva draSTavyeti || 793 || athAtidiSTazeSayoH saptAnAmasaMkhyaguNavaddhihAnyorvandhakAnAM sparzanAmAhasattaNha baMdhagehiM hoi asaMkhaguNavaDihANINaM / logAsaMkhiyabhAgo pust emeva jahi tA'tthi // 794 // (pre0) "sattaNha" ityAdi, Adezata AyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM "asaMkhaguNavaDDhihANiNaM" ti asaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoryandhakaiH "logA'saMkhiyabhAgo puTTho" tti lokasyA'saMkhyeyatamaikabhAgaH spRSTaH, bhavatIti pUrveNAnvayaH / atha mArgaNAsthAneSvapi prastutavindhakAnAM sparzanaghatulyaivA'to'tidezenAha - "emeva" tti 'evameva ' oghavallokA saMkhyabhAgaH prastuta vRddhihAnyorbandhakaiH spRSTa ityarthaH / kAsu mArgaNAstrityAha - "jahi tA'tthi" 'yatra' yAsu manuSyatyoghAdimArgaNA te dve vRddhihAnI 'staH' viyete, satpadadvAre tayorastitvaM pratipAditaM tAsu manuSyagatyoghAdicatuzcatvAriMzanmArgaNA svityarthaH || 794 / / /
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ otazcaturvidhasthitivRddhihAnikAla0 ] vRddhayadhikAre kAladvAram [ 589 tadevaM darzitaughAdezabhedato mUlakarmaNAM sthitibandhavRddhyAdisatpadAnAM sparzanA, tathA ca kRte gataM navamaM sparzanAdvAram / / // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre natramaM sparzanAdvAraM samAptam // * // atha dazamaM kAladvAram // adhunA nAnAjIvAzritaM kAladvAram / tatrAtidiSTazepajJAnAvaraNAdimUlaprakRtisthitibandhAsaMkhyabhAgAdivRddhihAnInAM nAnAjI vAzritaM kAlaM jaghanyotkRSTabhedato vibhaNiSurAdau tAvadoghata AhasattaNhaM savvaddhA asthi asaMkhaMsavadihANINaM / samayo hor3a kaNiTTho sesANaM vaDihANINaM // 795 // AvaliA saMkhaMso saMkhiyabhAgaguNavaDihANINaM / paramo saMkhiyasamayA asaMkhaguNavaDihANINaM // 796 // (pre0 ) "sattaNhaM savvaDA" ityAdi, AyuSo dvividhayorapi sthitibandhasatpadayornAnAjIvAzrayakAlasyAtraivA'dhikAre prathame satpadadvAre lAghavArthamatidiSTatvAdAyurvarjAnAM saptAnAM mUlaprakRtInAM pratyekaM" savvaDA asthi asaMkhaM savaDDhihANINaM" ti asaMkhyAMza sthitibandhavRddhya saMkhyAMzasthitibandhahAnilakSaNayo dvayoH padayornAnAjIvAzrayakAla : 'sarvAddhA' - -anAdyananto bhavati / atha zeSavRddhihAnInAM kAlo na sarvAddhA. kintu sAvadhikaH, tato'sau jaghanyAdibhedenAha"samayo" ityAdi, prastutasaptaprakRtInAmeva " se sANaM vaDihANINaM" ti uktazeSANAM saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNA'saMkhyeyaguNabhedabhinnAnAM trividhavRddhInAM trividhahAnInAM ca pratyekaM nAnAjIvAzrayaH "kaNiTTho' tti 'kaniSTha : ' - jaghanyaH kAlaH 'samaya: samayamAtro bhavati / ukto jaghanyataH, athotkRSTata Aha- "AvaliA'saMkhaMso saMkhiyabhAgaguNavaDDhihANINaM paramo" tti saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNavRddhi-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNahAnilakSaNAnAM caturNAM sthitibandhasatpadAnAM 'parama:' - utkRSTo nAnAjIvAzrayaH kAla AvalikA'saMkhya bhAgamANaH, bhavatItyAvartate / "saMkhiyasamayA asaMkhaguNavaDihANoNaM" ti uktazeSayoH saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH pratyekaM nAnAjIvAzraya utkRSTaH kAlaH saMkhyeyAH samayA bhavatItyakSarArthaH / 1 bhAvArthasvayam - oghato mArgaNAsthAneSu vA yatra kutracijjJAnAvaraNAdisaptAnyatamaprakRteranyatamavRddhayAdisatpadasya bandhakA bhaGgavicayadvAravRttau darzitarItyA dhruvaM prApyante tatra mArgaNAdau tasyAH prakRtestasyA'saMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhyAdipadasya nAnAjIvAzrayaH kAlaH sarvAddhA prApyata
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [caturvidhasthitivRddhihAnikAlopapatti iti tu sugamaH / bandhakAnAM dhruvatvasya sarvAddhAyA antarAbhAvasya ca kathaJcidanatirekAt / ata eva oghataH saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyo nAjIvAzrayakAlaH sarvAddhA pratipAditaH / tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAsthAneSu bhaGgavicayadvAre-............sattaNNaM NAyavyA oghavva sagasagavaDDhihANIo' ityanena tadvandhakAnAmatidezenaughavadabhidhAnAt 'tiriye savvegiMdiyaNigoa-sesamuhumesu vaNakAye / puivAicausu tesiM bAyara-bAyaraapajjesu // 798|| patteavaNe tassa apajjatte kaayuraaliydugesu| kammaNa-Napusagesu kasAyacauge aNANaduge // 798 / / ayatA'cakkhU su tahA apasatthatilesa-bhaviyesu / abhaviya-micchattesu asaNNi-AhAragiyaresu // 799 // sattaNhaM savvaddhA atthi asNkhNsvddddhihaanniinnN'| ityanena tatrApi saptAnAmasaMkhyabhAgavaddhihAnInAmasau sarvAddhA pratipAdayiSyate ca / yatra punarmArgaNAdAyuktAnyatamava dvayAdipadasya bandhakA bhaGgavicayadvAre dhravA na kathitAH, kintu tadIyabandhakaparimANasyA'saMkhyalokapradezaparimANAtstokatayA'dhravA pratipAditAH, tatra tu tasya vRddhayAdipadasya nAnAjIvAzrayakAlaH sAvadhikaH, sAdisAntabhaGgagata eveti bhAvaH / tathA sati sa jaghanyotkRSTabhedena labhyate, sa ca tasya vRddhayAdipadasya bandhakaparimANamasaMkhyeyaM bhavatu saMkhyeyaM vA tadA'pi jaghanyatastadIyaikajIvAzrayajavanyabandhakAlavatsamayamAtra evaM prApyate, na punaradhikaH / ata evoghataH saptAnAmasaMkhyeyabhAgavRddhihAnivarjazeSavRddhihAnisatpadAnAmasau samayamAtro'bhihitaH, mArgaNAsthAneSvapi- 'sesAsu lahu samayo' ityAditattadgranthenAsau jaghanyakAlaH samayamAtro'bhidhAsyate ca / sa ca dvitIyAdhikAranAnAjIvAzrayakAladvAre utkRSTasthitibandhasya jaghanyakAlopapatto darzitanItyA'bhyUyaH / tasyaivotkRSTakAlastu tadIyabandhakaparimANAvadhInaH san pUrvotarItyaiva kutracidAvalikA'saMkhyabhAgaH, kutracitsaMkhyeyAH samayA ityevaM yathAsambhavaM prApyate / etaduktaM bhavati-yatra mArgaNAdau tasyA'saMkhyeyabhAgavRddhayAyadhruvapadasyaikajIvAzraya utkRSTakAlaH saMkhyeyasamayamAtraH, tadIyabandhakaparimANamutkRSTapade'saMkhyeyaM ca tatra tadIyanAnAjIvAzraya utkRSTakAlaH kArmaNakAyayogamArgaNoktA''yuverjasaptakarmotkRSTasthitibandhanAnAjIvAzrayotkRSTakAlajJAtenA''valikA'saMkhyabhAgamAtraH sampadyate / yatra punastAdRgvRddhayAdyadhradhravapadasyaikajIvAzrayoskRSTakAlasya saMkhyeyasamayatve'pi tadIyavandhakaparimANaM nA'saMkhyeyam , kintu saMkhyeyameva, tatra tu tadIyanAnAjIvAzraya utkRSTabandhakAlaH saMkhyeyAH samayA evaM prApyate, nAdhikaH / ata evaughata AyurvarjasaptaprakRtInAM saMkhyeyabhAgavRddhihAni-saMkhyevaguNavRddhihAnilakSaNacaturvidhasthitibandhakAnAM pratyekaM nAnAjIvAzrayotkRSTakAla AvalikA'saMkhyabhAgastathA tAsAmeva saptAnAmasaMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNayordvayoH sanpadayoH pratyekaM nAnAjIvAzrayotkRSTakAlaH saMkhyeyAH samayA eva kathitaH, mArgaNAmthAneSva'pi 'paramo samayA u saMkhejjA pajjamaNusa-maNusIsu' mityAditattatsandarbheNa tattaddhayAdipadAnAM nAnAjIvAzrayotkRSTakAlaH saMkhyeyasamayAdiH pratipAdayiSyate ca, so'pi dvitiyAdhikAranAnAjIvAzrayakAladvArapremaprabhAdarzitanItyA vibhAyanIyaH svayameveti // 795-796 //
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvasaMkhyabhAgasthitivRddhihAnikAla0 ] vRddhathadhikAre kAladvAram [ 511 bhaNito'tidiSTazeSaH jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmasaMkhyeyabhAgasthitibandhavRddhayAditattatpadAnAM nAnAjIvAzrayo bandhakAla oghataH / atha sa evAdezato vyAjihIrSa rAdau yAsvasaMkhyabhAgavaddhihAnyoH sa sarvAddhA, tAsa tayostathaiva darzayannAha tiriye savvegiMdiyaNigoa-sesasuhamesu vnnkaaye| * puhavAicausu tesiM baayr-baayrapjjesu||797|| patteavaNe tassa apajjatte kaayu-raaliydugesu| kammaNa-Napusagesu kasAyacauge aNANaduge // 798 // ayatA-'cakkhUsu tahA apstthtiles-bhviyesu| abhaviya-micchattesu asnnnni-aahaargiyresu||799|| (upagItiH) sattaNhaM savvaddhA atthi asaMkhaMsavaDhihANINaM / (pre0) "tiriye savvegidiye" ityAdi, tatrAghagAthAtrayeNa tiryamgatyogAdicatuHSaSTimArgaNAH saMgRhItAH, caturthagAthApUrvArdhena tu tAsu catuHSaSTimArgaNAsvAyurvarjAnAM saptAnAM sthitibandhaviSayayorasaMkhyAMzavRddhi hAnyo nAjIvAzritaH kAlaH sarbAddhA'stIti pratipAditam / tatrAdhagAthAtrayasyAkSarArthastvatraivAdhikAre kSetradvAroktadvitIya-tRtIya-caturthagAthAkSarArthena tulya eva,tasmAttata eva draSTavyaH / caturthagAthApUrvArdhasya tUktaH / bhAvArtho'pyodhikagAthAdvayavivaraNAdvayAkhyAtaprAya iti // 797-798-799 / / atha zeSamArgaNAsUktakAlo'sarvAddhetyarthAdgamyate, na punargamyate'sau jaghanyataH kiyAn utkRSTatazca kiyAniti, atastajaghanyotkRSTabhedato darzayannAha sesAsu lahU samayo paramo samayA u saMkhejjA // 800 // pjjmnnus-mnnusiisusbbtthaa-''haarjugljogesu| maNaNANa-saMyamesu smia-chea-prihaaresu||801|| sesAsu sattaNha asthi asakhaMsavaDhihANINaM / paramo kAlo bhAgo AvaliAe asaMkhayamo // 802 // (pre0) "sesAsu lahU" ityAdi, tiyaggatyodhAdicatuHSaSTimArgaNA vivarya sesAsu yAsu saptAnyatamAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnilakSaNapadadvayaM sattAsu tasyA'saMkhyabhAgavRddhihAnipadadvayasya pratyeka 'laghuH' - jaghanyo nAnAjIvAzritaH kAlaH samayo bhavatItyarthaH / ayaM hi srvthaivaussvroddhvyH|
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ saMkhyeyaguNabhAgasthitivRddhihAnikAla athotkRSTakAlamAha-"paramo samayA" ityAdi, uktAsaMkhyabhAgavRddhihAnilakSaNayodvayoH padayoH pratyekaM 'paramaH' -utkRSTaH kAlastu saMkhyeyAH samayAH bhavati / kAsu mArgaNAsvityAha"pajamaNusa" ityAdi paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNayoH, sarvArthasiddhavimAnadevagatibhedA''hArakatanmizrakAyayogamArgaNAsu, tathA manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApanIya-parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAsu cetyevaM samuditAsu dazanArgaNAsu pratyekamityarthaH / katham ? iticed , pada yasyAdhruvatve sati tadIyaikajIvAzrayotkRSTakAlasya saMkhyeyasamayatvAdvandhakaparimANasyA'pyutkRSTataH saMkhyeyatvAcceti / ___ atha zeSamArgaNAsu prastutA'saMkhyabhAgavaddhihAnipadadvayasyAdhvatve'pi tadIyaikajIvAzrayotkRSTakAlasya saMkhyeyasamayamAtratve'pi ca na tadvandhakaparimANaM saMkhyeyam , kintvasaMkhyeyam , atastadIyanAnAjIvAzrayotkRSTabandhakAla audhikasaMkhyeyabhAgavaddhihAninAnAjIvAzrayotkRSTabandhakAlabadAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANaH prApyata ityatastathaivAha-"sesAsu sattaNha"mityAdi, gatArtham / / zeSamArgaNAnAmAni tvevam-sarve nirayagatibhedAH, sarve tiryakpaJcendriyabhedAH, manuSyoghA-'paryAptamanuSyabhedI, sarvArthasiddhavimAnabhedavarjA ekonatriMzadevagatibhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptAH pRthivyaptejovAyukAyikabhedAH, paryAptapratyekavanaspatikAyabhedaH, trayo'pi trasakAyabhedAH, paJcamanoyoga-paJcavacoyoga-vaikriya-tanmizrakAyayoga puruSaveda-strIveda--mati-zratA-'vadhijJAna-vibhaGgajJAna--dezasaMyama--cakSura--badhidarzana-tejaH--padma-zuklalezyAsamyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamiko-pazamikasamyaktva-sAsAdana-mizra-saMjJimArgaNAzveti 800-802 tadevamabhihitaH sarvamArgaNAsthAneSu saptAnAmasaMkhyeyabhAgavaddhihAnilakSaNapadadvayasya nAnAjIvAzrayajaghanyotkRSTa dvividhakAlaH / idAnIM saMkhyeyaguNa-saMkhyeyabhAgavRddhihAni satpadAnAM tamAha savvAsu sattaNhaM saMkhiyabhAga-guNavaDiDhahANINaM / samayo hoi jahaNNo paramo samayA u saMkhejjA // 803 // pjjmnnus-mnnusiisusvtthaa-''haardug-aveesu| mnnpjjv-ji-smia-cheag-prihaar-suhumesu||804|| mesAsu sattaNhaM saMkhiyabhAgaguNavaDDhihANINaM / paramo Neyo bhAgo AvaliAe asaMkhayamo // 805 // (pre0) "savvAsu sattaNha" mityAdi, yAsu nirayagatyoghAdimAgaMNAsu "sattaNha" tti AyuverjAnAM saptAnyatamAnAM bandhaprAyogyamUlaprakRtInAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnInAmanyatamapadAni satpadabAre sadbhatAnyabhihitAni tAsu nirayagatyodhAdisarvamArgaNAsu tAsAM saptA
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsyasaMkhyaguNasthitivRddhihAnikAla0 ] vRddhayadhikAre kAladvArama [ 593 nyatamAnAMbandhaprAyogyamUlaprakRtInAM saMkhyeyabhAgavRddhayAdicaturvidhAnyatamasatpadAnAM pratyekam "samayo hoi jahaNNo" ti nAnAjIvAzrito jaghanyo bandhakAlaH 'samayaH'-samayapramANo bhavati / eSa samayamAtro jaghanyakAla oghoktniityaivoppaadniiyH| atra "savvAsu" ityanena saptaikendriyabhedAn , tathaikonacatvAriMzatpRthivIkAyAdivanaspatikAyAntamUlottarabhedAn vihAya zepAsu caturvizatyuttarazatamArgaNAsu saMkhyeyabhAgavRddhihAnipadayoraso jaghanyataH samayo boddhavyaH, saMkhyeyaguNavRddhihAnyostvasAvanantaroktacaturviMzatyuttarazatamArgaNAbhyo'pi navavikalendriyamArgaNAsthAnAni sUkSmasamparAyasaMyamabhedaM ca vihAya caturdazottarazatamArgaNAsveva tathA, tatrApyapagatavedamArgaNAyAM mohanIyavarjAnAM SaNNAM prakRtInAmeva, na tu mohanIyasyA'pi, mohanIyasya saMkhyeyabhAgavaddhihAnivarjapadAnAbhapagatavedamArgaNAyAmasattvAditi / ___ atha prastutAnAM saMkhyeyaguNabhAgavRddhihAnInAM bandhakAlamutkRSTata Aha-"paramo samayA u saMkhejjA" ityAdi, paryAptamanuSya-mAnuSImArgaNayoH sarvArthasiddha vimAnadevagatibhedA-''hArakA-''. hArakamizrakAyayogA-'pagatavedamArgaNAsu, tathA manaHparyavajJAna-saMyamogha-sAmAyika-chedopasthApana-parihAravizuddhika-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsvityetAsa dvAdazamArgaNAsa pratyekaM 'paramaH'-utkRSTo nAnAjIvAzritaH kAlaH saMkhyeyAH samayAH, jJAnAvaraNAditattatprakRtInAM satpadadvAre'bhihitasaMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNavRddhihAnyanyatamasatpadAnAmiti tu prakramAdgamyate / ayamapyaudhikasaptakarmasatkAsaMkhyaguNavaddhyAderutkRSTabandhakAlavaddhoddhavyaH / kutaH ? oghavadatrApi padacatuSkasyA'dhruvatvAd , bandhakaparimANAdeH saMkhyeyatvAdirUpeNAvizeSAcceti / zeSamArgaNAsu prastutotkRSTakAlamAha- "sesAsu sattaNha"mityAdi, sugamam / ayamapi saptAnAM saMkhyeyaguNa-saMkhyayabhAgavaddhihAnInAmutkRSTabandhakAlaH saptAnAmaudhikasaMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhayAderAvalikA'saMkhyabhAgapramANotkRSTabandhakAlavadvibhAvanIyaH, tadvadadhikRtanirayagatyodhAdizeSamArgaNAsu bandhakaparimANAderasaMkhyeyatvAdirUpeNa samAnatvAditi / / 803-804-805 / / athoktAvaziSTayoH saptAnAmasaMkhyeyaguNavRddhihAnyormArgaNAsthAneSu nAnAjIvAzritaM bandhakAlaM jaghanyAdibhedata Aha jAsu khalu sattaNhaM atthi asNkhgunnvddddhihaanniio| tAsu lahU siM samayo paramo samayA u saMkhejjA // 806 // (pre0) "jAsu khalu" ityAdi, yAsu manuSyagatyopAdimArgaNAsu "sattaNNa" ti saptAnyatamAnAM mUlaprakRtInAmasaMkhyaguNavRddhihAnI "atthi" ti staH, satpadadvAre sattayA'bhihite ityarthaH / tAsu kimityAha-"tAsu lahU siM samayo" ti tAsu manuSyagatyopAdicatuzcatvAriMza .
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ oghatastattadvRddhihAnijaghanyotkRSTAntara0 nmArgaNAsu pratyekam "siM" ti tayoH saptAnyatamAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyoH 'laghuH'jaghanyo nAnAjIvAzritakAlaH 'samaya' - oghavatsamayamAtra ityarthaH / tayorevotkRSTakAlamAha-"paramo samayA u saMkhejjA" tti 'paramaH' -utkRSTaH kAlastu saMkhyeyAH samayAH / eSo'pyoghavadevAvizeSeNa vijJeya iti // 806 // tadevaM darzitaH saptAnAmasaMkhyeyaguNasthitibandhavaddhihAnyorjaghanyotkRSTabhedabhinno nAnAjIvAzrayaH kAlaH, tasmiMzca darzite gataM nAnAjIvAzrayaM kAladvAram // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre dazamaM nAnAjIvAzrayaM kAladvAraM samAptam // ||athaikaadshmntrdvaarm // atha kramaprApte nAnAjIvAzrite'ntaradvAre mUlaprakRtInAmuktazeSasthitibandhavRddhayAdisatpadAnAM nAnAjIvAzrayamantaraM prarUpayitumanA Adau tAvadoghata Aha sattaNha aMtaraM khalu Natthi asaMkhaMsavaDhihANINaM / samayoM hoi jahaNNaM sesANaM vaDhihANINaM // 807 // paramaM bhinnamuhuttaM saMkhiyabhAga-guNavaDDhihANINaM / vAsapuhuttachamAsA kamA asaMkhaguNavaDDhihANINaM // 808 // (gotiH) (pre0) "sattaNha aMtaraM" ityAdi, pUrva satpadadvAre "asthi avattavyattaM baMdhassa asaMkhabhAgahANI ya bhUgAravvAussa" ityAdinA''yuSo'vaktavyA-'saMkhyabhAgahAnilakSaNadvividhapadasya tathA 'bhUogAravya bhave' ityAdinA saptAnAmavaktavyAvasthAnapadayo nAjIvAzritAntarasyApyatidezenaiva kathitatvAdAyurvarjAnAM zeSANAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM mUlaprakRtInAmatidiSTazeSeSvasaMkhyeyabhAgAdicaturvidhavRddhihAnilakSaNasatpadeSu "aMtaraM khalu Natthi asaMkhaMsavaDhihANINaM"ti khaluzabdasyAvadhAraNArthatvenAsaMkhyAMzasthitibandhavadbhihAnilakSaNayodvayoH padayoreva nAnAjIvAnAzrityAntaraM nAsti, na punaH zeSatrividhavaddhihAnipadAnAmantaramapItyarthaH / sugamaM caitat , yato yasya yasya satpadasya nAnAjIvAzritakAlaH sarvAddhA bhavati, tasya tasya padasya nAnAjIvAzritamantaraM na bhavati, saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyo nAjIvAzrayaH kAlastvanantaraM kAladvAre 'sattaNhaM savvaddhA asthi asaMkhaMsabaDhihANINa'mityanena sahyaddhA pratipAditaH / itthaM caughataH saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnipadayorantaramapi naiva prApyata iti tathaiva darzitam / evamevottaratra mArgaNAsthAneSvapi yatra saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyantarapratiSedhastatrAsAvanena prakAreNaivopapAdanIya iti /
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ oghato nAnAjIvAnAzritya jaghanyAntaropapatti0 ] dhRddhayadhikAre'ntaradvAram athaughataH saptAnAmasaMkhyAMzavRddhihAnyantaraM pratiSidhya zeSavRddhihAnInAM tajjaghanyAdibhedena pradidarzayiSurAdau jaghanyata Aha-"samayo hoi"ityAdi,zeSANAmuktavRddhihAnidvayavarjAnAM saptakarmaNAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA--'saMkhyeyaguNasthitivandhavRddhihAnIlakSaNAnAM SaNNAM satpadAnAM pratyeka 'jaghanyam'-hrasvamantaraM 'samayaH'-samayamAtraM bhavatItyarthaH / nanu bhavatu saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNavRddhi hAnyasaMkhyaguNavRddhipadAnAmekajIvAzritajaghanyAntarasya samayamAtratvAnnAnAjIvAnAzrityA'pi tattathaiva,kathaM punarasaMkhyaguNahAnerapi tatsamayamAtramucyate,tadIyaikajIvAzritajaghanyAntarasyA'ntamuhUrtapramANatvena virodhAd ? iti ced, na, yato yasyA vRddhahAnervA bandhakaparimANasyAsaMkhyalokapradezarAzyapekSayA stokatayA nAnAjIvAnAzritya tadvandhasyAntaraM bhavati tasyA vRddha nervA kadAcidekaTyAdayo bandhakA api sambhavanti, ato yadA kadAcidekavyAdayo yAvanto bandhakAstAvanto yugapad vivakSitAM vaddhi hAni vA kRtvA tAvanmAtrasthitivandhaM kurvanto'vasthitasthitibandhakA bhavanti, tadanantarasamaye'nye kecana pUrvato nirvaya'mAnAvasthitasthitivandhA jIvA avasthitasthitibandhaM samApya vivakSitAM tAdRzImeva vRddhi hAni vA kurvanti tadAtasyA vivakSitAyA vaddharhAnervA nAnAjIvAzrayamantaraM samayamAnaM prApyate, ata evAsaMkhyaguNahInasthitibandhasyaikajIvAzritAntarasya jaghanyato'ntamuhUrtamAtratve'pi tasya nAnAjIvAzritamantaraM jaghanyataH samayamAtramuktam / taccaivaM bhAvanIyam-paptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhahAnirhi kSapakazreNAvupazamazreNI vA jAyata ityanekaza Aveditam , tato yadA kadAcinna vartata eko'pi jIva upazamazreNI kSapakazreNI vA tAdRzakAlAvaM paJcabhimunipravaraiyugapatkSapakazreNiH samAroDhuM samArabdhA, samayasyA'ntareNAnyaH paJcabhiryatimukhyairyugapatkSapakazreNimAroDhumArabdham, itthaM tadAnIM kSapakazreNau dazaiva mahAtmAno vartante, antamuhUrte gate saMkhyeyAn sthitibandhAnatikramya tebhyaH paJcabhiH pUrvArabdhazreNibhiryadA prathamo'saMkhyaguNahInaH sthitibandhaH kRtastatsamayAttatIye samaye'nyaH pazcAdArandhazreNibhiH paJcabhirmahAtmabhiH prathamo'saMkhyaguNahInaH sthitibandhaH kRtaH, dvitIyasamaye tu na kenA'pi, itthaM hi pUrvottarasamayayoH paJcAnAM paJcAnAmasaMkhyeyaguNahInasthitibandhakAnAM sadbhAvAt , madhye dvitIyasamaye tu dazAnAmapyavasthitasthitibandhasyaiva bhavanAcca tAdRzajIvavizeSAn samAzritya saptAnAM nAnAjIvAzritamasaMkhyaguNahAnyantaraM jaghanyataH samayamAtramutpadyate / idamebaika dayAdijIvAn samAzrityoktAdhikajIvAn vA pratItyAnyathApyupapattimRcchatIti tena tena prakAreNa svayameva yojyam / yathA samayamAtramasaMkhyaguNahAnyantaramupapAditaM tathA samayamAtramasaMkhyaguNavRddhyantaramapi svayamevopapAyam ,kevalamasaMkhyaguNavRddhayantaramekajIvAzritAsaMkhyaguNavaddhayantaravadapi bhAvayitu yujyate, yadi tadAnIM vivakSitajIvasya bhavaticaramasamayajAtAsaMkhyaguNavRddhayanantaraM devagatAvutpatteH pUrvasamaye kazcidapi jIvo'saMkhyeyaguNavRddherbandhako na syAdityevaM prakArAntareNApi bhAvanIyam /
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ 596 ] baMdhANe mUlapaDiTiibaMdho [ oghato nAnAjIvAzrayotkRSTAntaropapatti0 zeSANAM caturvidhavRddhihAnInAM samayamAtramantaramuktanItyaiva bhAvanIyam, tatra ca bhAvanAyAM vivakSita jIvAnAmanyA'nyajIvAnAM dhoktanItyA samayasyAntareNa jAtayorvivakSitavRddhayorvivakSitahAnyorvA sAmayike'ntarAle sarveSAmapi jIvAnAM tAdRzavRddhihAnyabandhakatvaM draSTavyamiti / athaitAsAmevotkRSTAntaraM darzayannAha - "paramaM bhinnamuhutta " mityAdi, saptAnAM saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNa lakSaNayoyo dvayostAdRzyodramohanyozcetyevaM caturNAM padAnAM pratyekaM 'paramam' -utkRSTamekajIvAzritamantaraM 'bhinnamuhUrta' - antarmuhUrta bhavatItyarthaH / kuta: ? iti cet, caturvidhAnyataravRddhihAnibandhArhajIvAnAM sarvadaiva prApteH, svasthAne bandhaprAyogyAnAM tattadvRddhyAdipadAnAM pratyantamuhUrta niyamena bandhabhAvAJca / kimuktaM bhavati - oghana Adezato vA tanmArgaNAsthAneSu saptakarmaNAM yasya vRddhayAdipadasya bandhakaparimANamasaMkhlokAdezarAzitulyaM tadadhikaM vA vidyate tatra tu tadvanyakAnAM nirantaraM prAptestAdRzavRddhyAdipadasya nAnAjIvAnAzrityAntarameva na prApyate, ata evAghataH saptAnAmasaMkhya bhAgavRddhi-hAnyantaraM pratiSiddham, uttaratra mArgaNAsthAneSu pratiSetsyati ca / asaMkhyeyabhAgavRddhihAnivarjapadeSu tu kepAmapi bandhakaparimANamoghato'pyasaMkhya lokapradezarAzitulyaM tadadhikaM vA na vidyate, ata eva mArgaNAsthAneSvapi tadasaMkhya lokapradezarAzitulyaM tadadhikaM vA na bhavati, oghApekSayA mArgaNAsthAneSyadhika parimANasyA'saMbhavAt / itthaM cAsaMkhyeva bhAgavRddhihAni jInAM zeSapadAnAM nAnAjIvAzritamantaraM niyamena bhavati, tacca tattatpadAnAmabhavatvasA vanAtsAdhitameva / tatra tajjaghanyataH samayamAtramiti kathitamupapAditaM ca / zeSavRddhihAniSya saMkhyeya guNa vRddhihAni kSaNe da e pade tu zreNibhAvasthitibandhAvIne ityatastadIyotkRSTAntaramapi nAnAjIvAzritazreNyutkRSTAntarAnusAreNa prApyate, atastattadanusAreNa vakSyati / zeSasaMkhye bhAga saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM caturNAM padAnAM tvoghato mArgaNAsthAneSu vA yadi tadbandhArha jIvAnAmantaraM pavati tadA'paryAptamanuSpAdi mArgaNAnmArgaNotkRSTAntarAnusAreNa palyopamAsaMkhyeyabhAgAdipramANaM prApyate, yadi ca tadbandhArhajIvAnAM sarvathA'bhAvalakSaNamantaraM na bhavati tadA tu nirantaraM labhyamAnaistaiH svasthAne bandhaprAyogyatvAccaturvidhAnyatamavRddhyAderbandha utkRSTataH pratyantamuhUrta niyamena kriyate, tato nAnAjIvAnAzritya catu vidhAnyatamavRddhyAderutkRSTamantaramantarmuhUrtAdadhikaM naiva prApyate / ogha cintAyAM hi saptAnAM svasthAne saMkhyeyaguNavRddhihAnibandhAH jIvAH sarve paryAptA'paryAptamaMjipaJcendriyAH, saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhAstu sarvatra sajIvAzca te ca nirantaraM prApyante, ata oghata: saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnInAM pratyekaM nAnAjIvAzritamantaramapyantamuhUrtameva labhyata iti / saptAnAmasaMkhya guNavRddhihAnyornAnAjIvAzritamantaraM darzayannAha - "vAsapuhuttamAsetyAdi, kramAd varSathaktvaM paNmAsAca saptAnAma saMkhyaguNavRddhera saMkhyeyaguNahAnezvAntaraM bhavati / kuta: ? iti cet, asaMkhyeyaguNabuddherupazamazreNitaH pratipAte eva sambhavAt upazamazreNernAnAjIvAzritotkRSTA
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAstra sakhyabhAgavRddhihAnijaghanyAntara0 ] vRddhayadhikAre 'ntaradvAram ntarasya varSaputvA / uktaM ca jIvasamAsavRttau zrImanmaladhArIya hemacandrasUripAdai:'mohanIyaM karmopazamayantItyupazamakAH- upazamazreNivartinaH saMyatAH, tevvapi varSatpramANamantaraM samavaseyam, kadAcidvarSapRthaktvaM yAvalloke upazamazreNiM na ko'pi pratipadyata ityarthaH / iti / saptAnAmasaMkhyaguNahAnistu kSapakazreNAvapi jAyate, kSapakazreNernAnAjIvAzritamantaraM tu SaNmAsA eva / uktaM caitadapi tatra - 'mohanIyaM karma kSapayantIti kSapakAH kSapakazreNivartinazcAritriNa eva teSu punaH ghaNmAsamAnamantaraM vijJAtatryam iti / itthaM hi saptAnAma saMkhyaguNasthitibandha hAnyantaraM nAnAjIvanAzritya paNmAsapramANameva bhavati, nAdhikamH kasminnapi mahAtmani kSapakazreNi samAruDhe krameNa tasya niyamato'saMkhyaguNahAnInAM pravartanAditi ||807-808 / / tadevamabhihitamoghataH saptaprakRtInAM zepasaMkhyeyabhAgAdisthitibandhavRddhyAdisatpadAnAM nAnAjIvAzritamantaraM yathAsambhavaM jaghanyotkRSTabhedataH / atha tadevAdezato vibhaNiSayA''hasattarahaM manvaddhA jAsu asaMkhaM savaDDhihANINaM / tAsu Na aMtaraM miM sesAsu bhave lahuM samayo // 809 // (pre0) "sattaNha" minvAdi, jJAnAvaraNAdInAmAyurvarjAnAM saptAnAM "savvaddhA jAsu asaMkhaMsavaDDhihANoNaM" ti 'tiriye savegiMdiye' tyAdisArdhagAthAtrayeNa tiryaggatyoghAdiSu yAsu mArgaNAstranantaraM nAnAjIvAzrite kAladvAre saptAnAmasaMkhyabhAgasthitibandha vRddhihAnilakSaNayoH satpadayonAjIvAzritaH kAlaH sarvAddhA'bhihitaH "tAsu" ti nAsu tiryaggatyoghAdicatuH SaSTimArgaNAsu "Na aMtaraM siM" ti "siM" tayoH saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyorantaraM nAnAjIvAnAzritya na bhavatItyarthaH / sugamam, kevalaM tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAnAmAno mAni - tiryaggatyoghasarvaikendriya-sarvanigodabheda-zeSadvAdazasUkSmapRthivyAdibheda- pRthivyaptejovAyukA pauSa - tadvAdaraugha- bAdarAparyAptabheda-vanaspatikA baudha pratyeka vanaspatyoSa-tadaparyAptabheda kAyayogasAmAnyau-dArikau-dArikamizrakArmaNakAyayoga-napuMsakaveda krodhAdicatuH kapAya-matyajJAna-zratAjJAnA'saMyamA'cakSurdarzana- kRSNa-nIlakApotalezyA-bhavyA-'bhavya-mithyAtvA'saMzyA-''hArakA nAhAraka mArgaNAbhedA iti / [ 597 atha zeSamArgaNAsvasaMkhya bhAgavadvihAnyornAnAjIvAnAzrityAghravatvAdbhavati tatrAntaramatastadAdau jaghanyata Aha- "sesAsu bhave lahu samayo" ti tiryaggatyoghAdicatuHSaSTimArgaNAvarjAsu narakagatyoghAdimArgaNA jJAnAvaraNAdisaptAnyatamasya karmaNo'saMkhya bhAgavRddhihAnimanyadayo 'laMghu'jaghanyamantaraM samayo bhavet / etacca saptAnAmaudhikasaMkhyeyabhAgAdivRddhyAdeH samayamAtrajaghanyAntadeva bhAvanIyamiti || 809 || athaitAsu narakagatyoghAdizeSamArgaNAsveva saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyantaramutkRSTato darzayan gAthAyugmamAha
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvasaMkhyabhAgadhRddhihAnyutkRSTAntara0 pallAsaMkhiyabhAgo apajjaNara-mIsa-sAsaNesu guru| vikkiyamIse vAramuhutA-''hArajugale sarapuhuttaM // 810 // (gotiH) chee parihArammi ya aTThAraha ayrkoddikoddio| sattadivasA uvasame sesAsu bhave muhttNto||811|| (pre0) "pallAsaMkhiyabhAgo" ityAdi, aparyAptanaramArgaNAsthAne mizradRSTi-sAsvAdanamArgaNAsthAnayozca pratyekaM 'guru'-utkRSTamantaraM palyopamasyA'saMkhyabhAgapramANam ,saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyoriti prkrmaadgmyte| kutaH ? iti ced, nAnAjIvAnAzritya pratyeka mArgaNAyAH sAntaratvAt , tasyA utkRSTAntarasya palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatvAJca / idamuktaM bhavati-mArgaNAyAH sAntaratve sati tadIye'nnare pravartamAne tatra jIvAnAM sarvathA'bhAvena tattanmArgaNAyAM bandhaprAyogyasaptakarmasatkavRddhayAdInAM bandho'pi na prApyate, bandhasya bandhakA'vinAbhAvitvAt , itthaM cotkRSTato yAvantaM kAlaM nAnAjIvAnAzritya mArgaNAntaraM tAvatkAlamavasthAnavaddhyAyekavidhasyA'pi bandhasyA'bhAvAdavasthitabandhotkRSTAntaravad vRddhayAdInAmantaramapyutkRSTato nAnAjIvAzrayamANotkRSTAntarApekSayA'ntamuhartAdinA'dhikaM prApyate, aparyAptamanuSya-mizradRSTi-sAsAdanarUpANAM tisRNAM mArgaNAnAM nAnAjIvAzritamutkRSTAntaraM tu palyopamAsaMkhyayeyabhAgapramANam / uktaM ca jIvasamAse 'pallA'saMkhiyabhAgaM sAsaNamissAsamattamaNuesu' / iti / itthaM ca prastutAntaramapi sAmAnyenA'paryAptamanuSyAdimArgaNAtraye tathaivAbhihitam, vizeSatastu tadantarmuhartenAbhyadhika svayamabhyAmiti / / atha vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAmAha-"vikkiyamose bAra"ityAdi, vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyAM saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyoH pratyekamutkRSTamantaraM dvAdaza muhUrtA bhavati / kutaH ? apahimanuSyAdimArgaNAvat vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyA api sAntaratvAt , tasyA nAnAjIvAzritotkRdhAntarasya dvAdazamuhUrtapramANatvAcca / uktaM caitadapi jovasamAse-'viuvvamissesu bArasa huti muhuttA' iti / vizeSatastu prAgvadeva bhAvanIyam / athA''hAraka-tanmizrakAyayogamArgaNAiye Aha-"AhArajugale sarapuhuttaM" ti AhArakatanmizrakAyayogadvayalakSaNe AhArakayugale saptAnAM prastutayorasaMkhyeyabhAgavRddhihAnyoH pratyekamutkRSTa nAnAjIvAzrayamantaraM "sarapuhattaM" ti 'zaratpRthaktvam'-varSapRthaktvaM bhavatItyarthaH, zaradvabdAdizabdAnAmekArthakatvAt / taduktaM zrIhemacandrasUrIndrairabhidhAnacintAmaNI-vatsaraH, sa-saM-parya-nUbhyo varSe, hAyano'bdaM samAH zarat' (159) iti / idamapi pUrvavanmArgaNotkRSTAntarAnusAreNopapAdanIyam / mArgaNotkRSTAntaraMtu-'AhAramissajoge vAsapuhuttaM' iti zrIjIvasamAsavacanAdvarSapRthaktvaM jJAyate, zrIprajJApanAsUtravacanena tu tatprAgvadanyathA'pi draSTavyamiti /
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu saMkhyaguNabhAgavRddhihAnihrasvetarAntara0 ] vRddhapadhikAre'ntaradvAram [ 599 ____ atha chedopasthApanaparihAravizuddhikasaMyamamArgaNayoH prastutapadadvayasya nAnAjIvAzrayamutkRSTAntaramAha--"chee parihArammi ya" ityAdi, sugamam , antaropapattistu prAgvattatanmArgaNAyA aSTAdazasAgaropamakoTikoTipramANanAnAjIvAzritotkRSTAntaradvAreNaiva kartavyA / athaupazamikasamyaktvamArgaNAyAM saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhihAnyoH prastutotkRSTAntaramAha"sattadivasA uvasame" iti, sugamam , kevalamupapattiditiyAdhikAradarzitasaptamUlaprakRtyanuskRSTasthitivandhanAnAjIvAzritotkRSTAntaropapattivat pratipadyamAnasamyaktvAnAM jIvAnAM sarvathA'bhAvalakSaNotkRSTAntarAnusAreNa draSTavyeti / athoktazeSamArgaNAsu yadyapyapagataveda-sUkSmasamparAyamArgaNe sthitibandhakanAnAjIvAnAzritya sAntare tathA'pi tAsu prastutAsaMkhyeyabhAgavRddhihAnipadadvayameva sanna bhavati, zeSanirayagatyoghAdimArgaNAstu nAnAjIvAnAzritya nirantarA eva, tathA ca sati tAsu zeSamArgaNAsu prastutAntaraM saptAnAM saMkhyeyabhAgavRddhayAderaudhikotkRSTAntaravadantamuhUrtapramANameva prApyata iti tAsu tattathaiva darzayannAha-"sesAsu bhave muhuttaMto" ti sesAsu narakagatyoghAdipaJcanavatimArgaNAsu saptAnAmasaMkhyabhAgavaddhihAnyoH prastutaM nAnAjIvAzritamutkRSTamantaraM 'muhUrtAntaH' -antamuhUrta bhavati / gatArtham , kevalaM zeSamArgaNAbhidhAnAni tvam-sarve nirayabhedAH, manuSyaugha-tatparyApta mAnuSIbhedAH, sarve devabhedAH, sarve paJcendriyatiryagbhedAH, sarve vikalendriyabhedAH, sarve paJcendriyabhedAH, bAdaraparyAptapRthivyaptejovAyu-paryAptapratyekavanaspatikAyarUpAH paJca mArgaNAbhedAH, sarve trasakAyabhedAH, paJca manoyogabhedAH, paJca vacoyogabhedAH, vaikriyakAyayogaH, strIveda-puruSavedau, matyAdicaturjJAna-vibhaGgajJAna-saMyamoghasAmAyikasaMyama-dezasaMyama-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-tejaH-padma-zuklalezyA-samyaktvaugha-kSAyika-kSAyopazamikasamyaktva-saMjJimArgaNAbhedAzceti // 810-811 // tadevamabhihitaM saptAnAmasaMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSaNapadadvayasya prastutAntaramutkRSTato'pi sarvamArgaNAsthAneSu / atha tAsAmeva saptaprakRtInAM saMkhyeyabhAgasaMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM catuNAM satpadAnAM jaghanyotkRSTabhedato tadarzayannAha sabbAsu lahu samayo saMkhiyabhAgaguNavaDhihANINaM / pallA'saMkhiyabhAgo apajjaNara-mIsa-sAsaNesu guruM ||812||(giitiH) vikkiyamIse bAramuhuttA-''hArajugale sarapuhuttaM / vAsapuhutta-chamAsA avea-suhumesu vaDhi-hANINaM // 813 // chae parihArammi ya aTThArasa jlhikoddikoddiio| satta divasA uvasame sesAsu bhave muhuttaMto // 814 //
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 ] vihANe mUlapaDiTiibaMdho [ saMkhyeguNabhAgavRddhihAnyantaropapattiH (pre) "savvAsu lahu" mityAdi, yAsu mArgaNAsu satpadadvAre AyurvarjasaptAnyatamaprakRtInAM saMkhyeyabhAga-saMkhyepaguNavRddhihAnyanyatamapadAnAM saccamAviSkRtaM tAsu narakagatyoghAdisarvamArgaNAsu tAsAM saMkhyeyabhAgavRddhyAdicaturanyatamasatpadAnAM pratyekaM nAnAjIvAzritaM bandhAntaraM 'laghu' - jaghanyaM 'samayaH' samayamAtramityarthaH / etaccaughavadeva vijJAtavyam / athaiteSAmeva satpadAnAmutkRSTAntaraM darzanIyam, tatra yA mArgaNA nAnAjIvAn samAzritya sAntarAstAsvaparyAptamanuSyAdi mArgaNAsa tadasaMkhya bhAgavRddhihAnyantaravanmArgaNotkRSTAntarapramANaM labhyata'testAsu tattathaiva darzayannAha - "pallA'saMkhiya bhAgo" ityAdi, prAgvadaparyApta manuSya - mizradRSTi- sAsAdanamArgaNAnAM nAnAjIvAzritotkRSTAntarasya palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANatvAttAmu saptAnAM saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM sthitibandhavizeSANAmekaikasya nAnAjIvAzritaM 'guru'- utkRSTamantaraM palyopamAsaMkhyevabhAgapramANaM bhavati / itthameva "vikkiyamIse bAramuhuttA" ti vaikriyamizrakAyayogamArgaNAyA nAnAjIvAzritotkRSTAntarasya dvAdazamuhUrtamAnatvAt tasyAM prastutAnAM catasRNAM vRddhihAnInAmutkRSTAntaraM dvAdaza muhUrtA bhavati / tathaiva "SShArajugale sarapuSTuttaM" ti AhArakA-''hArakamizrakAyayogadvaye prastutAnAM catasRNAM vRddhihAnInAmutkRSTAntaraM 'zaratpRthaktvaM' varSapRthaktvaM bhavati / "vAsapuhutta mAsA" ityAdi, atra kramAditi vAkyazeSaH, tatazcApagataveda-sUkSma samparAyasaMyamamArgaNayoH pratyekaM prastutAnyataravRddhimatpadasyotkRSTAntaraM varSapRthaktvam, prastutAnyatarahAnisatpadasya tu tatSaNmAsAH / ayambhAva: mArgaNAdvaye vRddhipadAnAM prapatadupazamakasvAmikatvAt patadupazamakAnAmutkRSTAntarasya varSapRthaktvAcca prastutAntaramapyodhavadutkRSTato varSapRthaktvaM bhavati, mArgaNAdvaye'pi hAnipadAnAM tu kSapakApekSayA'pi saMpattirvidyate, kSapakANAmutkRSTAntaraM tu na upazamakAnAmiva varSapRthaktvam, kintu SaNmAsA eva / uktaM ca zrIjIvasamAse - 'vAsapuhuttaM uvasAmaesu khabagesu chammAsA' iti / itthaM kSapakotkRSTAntarAdhInaM prastutAntaramapyoghavatSaNmAsA eva bhavati / tathA cApagatavede mohanIyavarNAnAM SaNNAM bandhaprAyogyaprakRtInAM prastutadvividhavRddhipadasya mohanIyasya tu saMkhyeva bhAgavRddhilakSaNasyaikavidhasatpadasya cotkRSTAntaraM varSapRthaktvam, sUkSmasaMparAyasaMyamamArgaNAyAM tu paNNAmapi prakRtInAM saMkhyeyabhAgavRddhipadasya tadvarSapRthaktvam, tattaddhAnipadasya tu mArgaNAdvaye pannAsA iti vijJeyam / "lee parihArammiya" tti chedopasthApana saMyamamArgaNAyAM parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM ca prastutAnAM jJAnAvaraNAde: saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNAnAM caturNAM satpadAnAM pratyekamutkRSTAntaramaSTa / dazakoTIkoTIsAgaropamANi bhavati etana prastutamArgaNAdaye'nantarameva darzitA saMkhyeya bhAgavRddhihAnyanyatarAntaravadvijJeyam / evameva " satta divasA uvasame" tti sugamam / kevalaM prastutatvAjjJAnAvaraNAdInAM saptAnAM saMkhyeya bhAga-saMkhyeyaguNavRddhi hAnilakSaNAnAM
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsvasaMkhyaguNavRddhiha / nyantara0 ] vRddhayadhikAre 'ntaradvAram caturNAM padAnAmutkRSTAntaram / etadabhyantaramadhikRtamArgaNAvAM darzitAsaMkhyeyabhAgavRddhihAnyutkRSTAtajjJeyam / 1 darzitaM sAntaramArgaNAsu prastutAntaram / atha zeSamArgaNAsu tu mArgaNAnAmeva nAnAjIvAnAzritya dhutratvena sarvadeva prastuta vRddhi hAnibandhAnAM samupalabdhestairutkRSTataH maMpratyantamuhUrtam'ntarAntarA svaprAyogyaprastutavRddhihAnInAM nirvartanAcca nAnAjIvAnAzritya tadIyo kRSTavandhAntaramoghavadatramArgaNAsthAneSvapyantamuhUrtameva prApyate, na punastadadhikamitikRtvA tattanmArgaNAsu tattathaiva darzayati - "sesAsu bhave muhuttato" tti gatArtham, kevalaM zeSamArgaNA imAH sarve nirayagatibhedAH, tiryaggatyodhaH sarve tiryakpaJcendriyabhedAH manuSyodha-paryAptamanuSya mAnuSIbhedAH sarve devagatibhedAH, nava vikalendriyabhedAH, trayaH paJcendriyabhedAH trayastrasakAyabhedAH, vaikriyamizrASShArakA ''hArakamizra kAyayogabhedavarjAH sarve yogabhedAH, trayo vedabhedAH, catvAraH krodhAdikaSAyabhedAH, catvAro matyAdijJAnabhedAH, trayo'jJAnabhedAH, saMyama va sAmAyikasaMyama- dezasaMyamA'saMyamamArgaNAH, cakSu-racakSu-ravadhidarzanAni, kRSNAdivallezyAH, bhavyA- 'bhavyau, samyaktvaugha-kSAyikakSAyopazamikasamyaktvAni, midhyAtvam, tathA saMstha- 'saMjJibhedau, AhArakA 'nAhArakabhedau cetyevaM trayodazottarazatam / tatrA'pi vikalendriyamedanava ke saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhihAnipadayorasavAt te vihAya saMkhyeyabhAgabuddhihAnilakSaNayordvayoH padayoreva prastutotkRSTAntaramantamuhUrta jJeyamiti / 814 / tadevaM darzitaM saptAnAM saMkhyeyaguNa-saMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSaNAnAM caturNAM sthitibandhavizeSANAmapi mArgaNAsthAneSu nAnAjIvasamAzritamutkRSTAntaram / atha zeSayorasaMkhyeyaguNavRddhihAnyornAnAjIvAzritamantaraM mArgaNAsthAneSvAha jattha'tthi tattha samayo lahu asaMkhaguNavaDDhihANINaM / je maNusi-tthi - Napuma-avea-maNaNANu-vasamesu // 815 // vAsapuhattaM chee aTThArasa jalahikoDikoDIo | sesA vaDDhI viSNeyaM hAyaNapuhutta // 816 // purise sAhiyavAso NeyaM hANIa caukasAyesu / abbhahiyo vAso ua mmAsA aMtaraM hoi // 817 // ohiduge viSNeyaM ahiyasamA keha hAyaNapuhutta / avasesamaggaNAsu chammAsA aMtaraM yaM // 818 || [ 601 - (pre0) " jattha sthi" ityAdi, 'yatra' yAsu mArgaNAsu 'staH - satyau, ke ? asaMkhyaguNavRddhi - hAnI, saptakarmaNAmasaMkhyaguNavRddhihAnipadadvayaM satpadadvAre sadabhihitamiti bhAvaH / "tastha" ci
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsvasaMkhyaguNavRddhihAnyantara 0 'tatra'-tAsu mArgaNAsu "samayo lahu asaMkhaguNavaDDhihANINa" ti tayorasaMkhyaguNavRddhihAnyornAnAjIvAzritaM 'laghu' - jaghanyaM bandhAntaraM samayaH, oghavatsamayapramANaM bhavatItyarthaH / bhAvanApyoghavadeva draSTavyeti / athA'nayorevotkRSTAntaramAha-" jeTTha" mityAdi, asaMkhyaguNavRddhihAnyoH pratyekaM 'jyeSTham'-utkRSTamantaraM varSapRthaktvaM bhavatIti pareNAnvayaH / kAsu mArgaNAstrityAha - " maNusittho"tyAdi, mAnuSI - strIveda- napuMsaka vedA'pagataveda-manaH paryavajJAnau- pazamikasamyaktvamArgaNAsvityarthaH / na ca 'vAsapuhuttamutrasAmaesa' iti vacanAdaupazamikasamyaktvamArgaNAyAM prastutahAnyantarasyotkRSTato varSapRthaktvapramANatve'pi mAnuSyAdimArgaNAsu naitadyujyate, tAsu kSapakANAmapi prastutahAnerbhAvAt, kSapakANAmutkRSTAntarasya SaNmAsapramANatvAcceti vAcyam / tattadveda-tattajjJAnAdinA'viziSTAnAM kSapakasAmAnyAnAM nAnAjIvAzrayAntarasya paNmAsapramANatve'pi tattadvedajJAnAdibhedena viziSTAnAM stryAditalliGginAmavadhyAditattajjJAnInAM siddhayantaravadyathA mAnuSyAdimArgaNAsu strIvedAdiviziSTakSapakanAnAjIvAntarApekSayA saptAnAM jaghanyasthitibandhAntaraM vilakSaNaM vilakSaNaM prApyate tathaiva prastuta - hAnyantaramapi mAnuSyAdimArgaNApraviSTakSapakajIvA'ntarApekSayA vilakSaNaM varSapRthaktvAdikaM prApyate, na tu kSapakasAmAnyotkRSTAntarAkSiptaM SaNmAsapramANameva, ata eva pu'vedAdimArgaNAsthAneSu tat SaNmAsamanuktvA sAdhikavarSAdimAnamanupadameva vakSyate, itthaM jaghanya sthiterbandhakAntaravadidamapyantaraM mAnuSyAdimArgaNAsu yathAsambhavaM veditavyamiti / apagataveda mArgaNAyAM tu vedanIya- nAmagotra lakSaNAnAM tisRNAM mUlaprakRtInAmeva tadvarSapRthaktvam, na punastadanyAsAm, gatavedamArgaNAyAM tadanyAsAma saMkhyeyaguNavRddhihAnyo revAbhAvAt / atha chedopasthApana saMyamamArgaNAyAM prastutavRddhihAnyorutkRSTAntaramAha - "chee aTThArasa" ityAdi, etadapi sugamam, nAnAjIvAnAzritya prastutamArgaNAyA eva sAntaratvAt, tadIyotkRSTAntarasyA'STAdazasAgaropamakoTikoTipramANatvAcca / vizeSatastu prastutamArgaNAyAM saptakarmaNAM jaghanyAdisthitibandhasya prAgdarzitotkRSTAntarAnusAreNa darzanIyam / 1 idAnIM zeSamArgaNAsu tatrapraviSTa nAnAjIvAzritopazamazreNyutkRSTAntarAdhInama saMkhyaguNavRddherutkRSTAntaraM darzayati - "sesAsu vaDDhoe" ityAdi, yAsu mArgaNAstrasaMkhyaguNavRddhipadaM sat tAsvanantaroktA mAnuSyAdiSaNmArgaNAH saMtyajya zeSAsu manuSyagatyoghAdimArgaNAsu pratyekaM 'bRddheH'asaMkhyaguNavRddherutkRSTamantaraM varSapRthaktvaM bhavati / kutaH 1 asaMkhyaguNavRddherupazamazreNAveva bhAvAditi / athoktazeSAsu mArgaNAsveva krameNa prastutahAnerutkRSTAntaraM darzayati- " purise sAhiyavAso yaMhANI" ti puruSaveda mArgaNAyAM saptamUlaprakRtInAmasaMkhyaguNasthitibandhahAnernAnA jIvAzritamutkRSTamantaraM sAdhikavarSapramANam, tathA krodhAdilakSaNAsu catasRSu kaSAyamArgaNAsu pratyekam "abbhahiyo vAso" tti abhyadhikavarSamAnaM prastutAntaraM bhavet, "ua chammAsA aMtaraM hoI" ti 'uta'-athavA matAntareNa kaSAyamArgaNAcatuSke prastutAntaraM SaNmAsA bhavati / "ohiduge" ti
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ vattasthitibandhavRddhayAdayaH kena bhAvena] vRddhayadhikAre bhAvadvAram [ 603 avadhijJAnadarzanalakSaNe'vadhitika prastutaM hAnyantaram "ahiyasamA" ti sAdhikasamA,abhyadhikavarSamAnamevetyarthaH / atraiva mArgaNAiye mahAbandhakArAbhiprAyeNa prastutahAnyantaraM darzayannAha-"keha hAyaNapuhutta" ti 'kecit'-mahAbandhakArA avadhijJAna-darzanalakSaNamArgaNAiye saptAnAmasaMkhyeyaguNahAnilakSaNasya sthitibandhavizeSasya nAnAjIvAzritamutkRSTamantaraM 'hAyanapRthaktvaM'-varSapRthaktvam , vadantIti zeSaH / atha zeSamArgaNAsu prastutaM hAnyantaramAha-"avasesamaggaNAsu"mityAdi, yAsvanyatamasyA'pi karmaNo'saMkhyaguNahAnipadaM sadbhUtamabhihitaM tAbhyo mArgaNAbhyo'nantarAbhihitA mAnaNyAdicaturdazamArgaNAstyaktvA'vazeSAsu manaSyagatyoghAditriMzanmArgaNAsu tasyA jJAnAvaraNAderasaMkhyaguNahAne nAjIvAzritamutkRSTAntaraM SaNmAsA bhavati / tAzca mArgaNA imAH-manuSyoghaparyAptamanuSyo, tathaiva paJvendriyaugha-tatparyAptabhedo, trasakAyaupa-tatparyAptabhedau, paJcamanoyogapaJcavacogega-kAyayogasAmAnyau--dArikakAyayoga--matijJAna--zrutajJAna-saMyamaugha-sAmAyikasaMyamacakSurdarzanA-'ca darzana--zuklalezyA--bhavya--samyaktvaugha--kSAyikasamyaktva-saMkhyA-''hArimArgaNAzceti // 815-816-817-818 / / __ tadevamabhihitaM vibhAgena mArgaNAsthAneSvapi saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhayAdisatpadAnAM nAnAjIvazriAM jayanyotkRSTabhedabhinna bandhAntaram , tathA ca kRte gatamekAdazamantaradvAram / / / / iti zrIvandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre ekAdazaM nAnAjIvAzrayamantaradvAraM samAptam / / / / atha dvAdazaM bhAvadvAram / / ___ etarhi kramaprAptasya bhAvadvArasyAvasaraH, tatra pUrvavat prastutasthitibandhavaddhayAdirapyaudayikena bhAvena pravartata ityetannijigadipurekAmA mAha bhAveNodaieNaM baMdho savANa vaDhihANINaM / sattaNhemeva bhave savaDhihANINa svvaasu|| 819 // (pre0) "bhAveNe"tyAdi, sugamam , kevalaM "savvANa vaDhihANoNaM sattaNha" ti AyuSo'saMkhyabhAgahAnestadIyAvaktavyabandhasya tathA''yurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAmavasthitA'vaktavyasthitibandhayoH satpadAdibhAvadvArAntadvAdazadvAraviSayAyAH sarvaprarUpaNAyAH prastutAdhikAraprArambhe satpadadvAre 'bhatthi avattavyatta'mityAdigAthA- (732-733 )dvayenAbhihitatvAdukta zeSANAM tattadasaMkhyeyabhAgaprabhRtivRddhayAdisatpadAnAM bandho'pyodhata AdezatazcotkRSTAdisthitibandhavadopazamikAdibhAvAnAM madhye audapikena bhAvena jAyate / atrA''patyupapattayastu bhUyaskArAdhikArabhAvadvAradarzitanItyA strayamabhyUhyA iti / / 819 // tadevaM kRtamatidiSTazeSasthitivandhavRddhayAdisatpadeSu bhAvaprarUpaNam , tathA ca gataM bhAvadvAram / // iti zrIvandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre dvAdazaM bhAvadvAraM samAptam / /
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha trayodazamalpabahutvadvAram // . idAnIM trayodazasyAlpabahutvavArasyAvasaraH / tatrAyuSaH padadvayaviSayakAlpavahutvasyApi satpadabAre 'bhUgArabAussa' ityAdinA'tidezenaiva darzitatvAdAyurvarjAnAM saptamUlaprakRtInAM pratyekamasaMkhyabhAgaprabhRtivRddhihAnyavasthAnAdibandhakAnAmalpabahutvaM pratipipAdapipurAdau tAvadoghata Aha sattaNhaM savvappA'vattabassa khalu baMdhagA ttto| saMkhejjaguNA kamamo asaMkhaguNavaDhihANINaM // 20 // tatto vi asaMkhaguNA havanti saMkhaguNavaDhihANINaM / tAu asaMkhejjaguNA NeyA saMkhaMsabaDhihANINaM // 821 // (gotiH) tAnhito'NaMtaguNA hunti asaMkhaMsavaDhihANINaM / tAhinto'vaTThANassa asaMkhaguNA muNeyavvA // 822 // (pre0) "sattaNhaM savvappA" ityAdi, AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM pratyekamavatavyalakSaNasthitibandhasya 'bandhakAH' -nivartakAH "savappA" tti anupadaM vakSyamANAsaMkhyaguNavRddhayAdizeSasarvapadAnAmekaikasya bandhaMkApekSayA'lpatvAt 'sarvAlpAH'-sarvastokA bhavanti, yata upazamazreNito nipatatAM sthitibandhaprathamasamaye evA'vaktavyabandho bhavati / "tatto" ti tebhyo jJAnAvaraNAdInAmekaikasyAvaktavyasthitibandhakebhyaH "saMkhejaguNA" tti 'baMdhagA' ityasyAnuvartanAtte gAmeva jJAnAvaraNAdInAmekaikasya bandhakAH saMkhyeyaguNA bhavanti / kasya kasya padasyetyAha-"kamaso asaMkhaguNavaDhihANINaM" ti 'kramazaH' -yathAkramamasaMkhyaguNavRddharasaMkhyaguNahAnezca / idamuktaM bhavati-utkRSTapade jJAnAvaraNasyAvaktavyalakSaNasthitibandhasya yAvanto bandhakAH prApyante, tebhyastasyaiva jJAnAvaraNasyA'saMkhyeyaguNasthitibandhavRddhabandhakA utkRSTapade saMkhye guNAH prApyante, tebhyo jJAnAvaraNasyA'saMkhye yaguNavRddhivandhakebhyo jJAnAvaraNasyaivA'saMkhyaguNahAnervandhakA utkRSTapade saMkhyeyaguNAH sampayante / tatrAvaktavyasthitibandhasyA'saMkhyaguNavRddhezvopazamazreNitaH pratipatata eva jAyamAnatve'pyavaktavyabandhasya sakRdeva bhAvAd , asaMkhyaguNavRddhaH saMkhyeyazaH sambhavAcAntamuhUrta-dvathantamuhUrtAvantareNa pratipatatAmapyasaMkhyaguNavRddhi3rantaryeNa sambhavati, na punasteSAM sarveSAM nairantaryeNAvaktavyasthitibandhaH, pratipAtaprathamasamaye epa tatsambhavAt ; itthaM cAvaktavyabandhakebhyo'saMkhyaguNavRddhibandhakA utkRSTapade saMkhyeyaguNAH prApyante / asaMkhyaguNahAnistUpazamakAnAmiva kSapakANAmapi jAyate, asaMkhyaguNavRddhistUpazamakAnAmeva, kizcopazamakebhyaH kSapakAstU-kRSTapade saMkhyeyaguNAH prApyante / yadAhumaladhAroyahemacandrasUripAdA jovasamAsavRttau
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhodhatastattadRddhayAdibandhakAnAmarupabahu0 ] vRddhapadhikAre'lpabahutvadvAram [605 'ihopazamakaprahaNena mohopazAmakA upazAntamohAzca gRhyante, kSapakopAdAnenApi kSapakAH kSINamohAzca svIkriyante, upalakSaNavyAkhyAnAt , tatazca sarvastokA eva upazAmakAH kSapakAstvetebhyaH saMkhye yaguNAH, eteSAM copazamakakSapakANAmeta lpabahutvamubhayeSAmapyutkRSThapadasattve labhyamAne draSTavyam' iti / / itthaM ca jJAnAvaraNasyAsaMkhyaguNavaddhandhakamyo jJAnAvaraNasyAsaMkhyeyaguNahAnerbandhakAH saMkhye. yaguNAH prApyante / itthameva darzanAvaraNAdInAM pratyekamapi draSTavyam / "tatto vi" ti tebhyo'nantarapadoktajJAnAvaraNAdisatkAsaMkhyaguNahAnibandhakebhyo'pi "asaMkhaguNA havanti" ti asaMkhyaguNA bhavanti,bandhakA ityanuvartate / evamuttaratrA'pi bandhakA ityanuvRttyA draSTavyam / kasya kasya padasyetyAha-"saMgvaguNavaDhihANINaM" ti jJAnAvaraNAdInAM tattatprakRtInAM saMkhyeyaguNavaddhihAnyorekaikapadasyetyarthaH,parasparaM tu tayorbandhakAstulyA iti vijJeyam , padadvayasya yugapadupAdAnAt / kuto'saMkhyaguNAH ? iti cet , sarvasaMjJipaJcendriyANAM saMkhyeyaguNavRddhihAnisvAmitvena teSAM parimAgato'saMkhyevatvena ca saMkhyeyebhyo'saMkhyaguNahAnibandhakebhyaH sutarAmasaMkhyeyaguNatvAditi / na ca bhavantu saMkhyeyaguNavRddhisvAmina utkRSTapade'saMkhyaguNAH / kathaM punaH saMkhyeyaguNahAnisvAmino'pyasaMkhyeyaguNA eva, oghata ekendriyANAmapi saMkhyevaguNahAnisvAmitvenA'nantaguNatvasyaiva yujyamAnatvAditi vAcyam , yata ekendriyA na svasthAne saMkhyeyaguNahAnisvAminaH, kintu dvIndriyAdibhyazvyutvotpadyamAnA bhavaprathamasamayavartina eva,dvIndriyAdayastvasaMkhyeyA eva, ato dvIndriyAdibhyazcyutvaikendriyatayotpadyamAnA bhavaprathamasamayavartina ekendriyA apyasaMkhyeyA evotkRSTapade prApyante,tathA cAnanteSvapyekendriyeSu kecanAsaMkhyeyA eva ekasmin samaye saMkhyeyaguNahInasthiterbandhakatayA prApyante, na punastadadhikAH, prastutAlpabahutvaM caikasAmAyikotkRSTapadagatabandhakAnAm , ata ekendriyANAM saMkhyeyaguNahAnisvAmitve'pi saMkhyeyaguNahAnibandhakA ekasmin samaye utkRSTa pade utkRSTa padagatebhyo'saMkhyeyaguNahAnivandhaka bhyo'nantaguNA naiva bhavanti, kintu yathoktA asaMkhyeyaguNA eva bhavanti / ___ "tAu" ti tebhyaH saMkhyevaguNaddhihAnyanyataravandhakebhyaH "asaMkhejaguNA yA" tti asaMkhyeyaguNA bandhakAH "saMkhsavaDiDhahANoNaM" ti jJAnAvaraNAdInAM saptAnAmanyatamakarmaNaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorekaikasyA jJeyAH / parasparaM tu tayoH prAgvattunyA eva, prAgvadatrApi padadvayasya yugapadupAdAnAt , evamevottaratrApi yugapatsaMgRhIteSu padeSu bandhakAnAM tulyatvaM svayameva draSTavyam / atrAnantaroktapadApekSayA'saMkhyeyaguNatvaM tu svasthAnavikalendriyAsaMjJipaJcendriyANAmapi saMkhyeyabhAgavaddhihAnisvAmitvAdvijJeyam / idamuktaM bhavati-jJAnAvaraNAdeH saMkhyeyaguNaddhihAnisvAminaH svasthAne tu saMjJipaJvendriyA eva, saMkhyeyabhAgavaddhihAnyostu saMkSipaJvendriyavad vikalendriyA'saMjJipaJcendriyA api, saMjJipaJcendriyebhyastu te ekendriyavarjA api sarve'saMkhyeyaguNAH santi, tadevaM vikalendriyAsaMjJipaJcendriyANAmapi saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorbandhakatvAdanantarapUrvapadoktabandha
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ] kApekSayA saMkhyeyabhAgavRddhihAnyoH pratyekaM bandhakA asaMkhyeyaguNAH prApyanta iti / "tA hinto" ti tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarabandhakebhyaH "'NaMtaguNA hunti asaMkhaMsavaDDhihANINaM" ti asaMkhyAMzavRddhihAnyoH pratyekaM vandhakA anantaguNA bhavanti, sasthAnasAdhAraNa vanaspatikAyikAnAmapi tatsvAmitvAt / baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ mArgaNAsu tattahRddhayAdibandhakAlpabahutva* . "tAhinto" tti tebhyo'saMkhyAMzavRddhihAnyanyataratrandhakebhyaH "vaThANassa asaMkhaguNA muNeyavvA" tti jJAnAvaraNAderavasthAnalakSaNasya sthitibandhasya bandhakA asaMkhyaguNA jJAtavyAH / kutaH ? asaMkhyabhAgavRddhihAnyavasthAnasthitibandhAnAM pratyekaM sarvajIvasvAmikatve'pyasaMkhya bhAgavRddhihAnere kajIvAzritotkRSTakAlasya dvisamayamAtratvAt tatazvAvasthAnabandhotkRSTakAlasya tvsNkhyeygunntvaat| ayambhAvaH-sAmAnyena tattadRddhihAnibandhArha jIvarAzInAmekendriya-vikalendriya- manuSyAdirUpeNa vijAtIyatve tattadrAzInAM parasparAlpabahutvAnusAreNa tattadvaddhyAdivandhakAnAmalpabahutvaM sampadyate, ato dvicaramatricaramAdipadeSu tathaiva darzitam, uttaratra tathA darzaviSyate ca / tattadvRddhihAnibandhakAnAM nAraka- tiryaga manuSya-deva-paJvendriya-vikalendriyai kendriyAdirUpeNa tulyatve tu saMkhye guNasaMkhyeyabhAgAditattadvijAtIya vRddhyAdervandhakAH vakSyamANanItyA yathottaraM saMkhyeyaguNAH sampadyante, ata eva narakagatyoghAdimArgaNAsu te yathottaraM saMkhyeyaguNA abhidhAsyante, sajAtIyasaMkhyeyaguNavRddha yAderbandhakAstu tattatsajAtIya saMkhyeya guNAdivRddhihAnporekajIvAzrayakAlAnusAreNa tulyA atulyA vA prApyante, ekajIvAzrayakAlasya tulyatve tulyAH prApyante, tasyAtulyatve tvatulyAH saMkhyeyaguNA labhyanta iti bhAvaH / ata evaughatastattatsajAtIya vRddhihAnipadayorghandhakAstulyA abhihitAH, mArgaNAsthAneSvabhidhAsyante ca / avasthAnavandhakAstu saMkhyeya-saMkhyeyAtItalakSaNasva parimANAnusAreNa caramapade saMkhyeyaguNA asaMkhya guNa vA sampadyanta ityata oghatazcaramapade te'saMkhyeyaguNA pratipAditAH, narakagatyoghAdimArgaNAstrasaMkhyeyaguNAstathA paryAptamanuSyAdimArgaNAsu saMkhyeyaguNAzca pratipAdayiSyanta iti // / 820-821-822 / / tadevamabhihitamovato jJAnAvaraNAderasaMkhyeyabhAgaprabhRtivRddhyAdisatpadAnAM bandhakAlpabahutvam / adhunA tadevAdezato draSTavyam, tatra prathamaM nirayagatyoghabhede didarzayiSustatsAmyAdanyamArgaNAbhedAnapi saMgRhyAha savvesu Nirayesu pajjapaNiMditiriye tiricchIe / asamattaNare savvatthavajjadevesu vivaduge ||823|| vibbhaMgammi ya dese teu - pauma - vea gesu sAsANe | misse sattaN'ppA saMkhiyaguNavaDDhihANINaM // 824 //
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRddhayAdibandha kAlpabahutvopapattimArgI: ] vRddhayadhikAre'lpabahutva dvAram tatto saMkhejjaguNA havanti saMkhaMsavaDiDhahANINaM / tatto saMkhe jaguNA hunti asaMkhaMsavaDDhihANINaM // 825 // (gItiH) tAu asaMkhejjaguNA'vaTThANassevameva savvatthe / AhAradugammi tahA parihAre Navari saMkhaguNA || 826 // (pre0 ) " savvesu Nirayesu " ityAdi, sarveSvoghottara bhedabhinneSvaSTasaMkhyAkeSu nirayagatibhedeSu, tathA paryAptapaJcendriyatiryagbhede, tirazrIbhede, aparyAptamanuSye, "savvatthavajjadevesu" ti sarvArthasiddhavimAnabhedavarjeSvogha-bhavanapatyAdi bhedabhinneSveko natriMzaddevagatibhedaSu, vaikriya- vaikriyamizrakAyayogayoH, vibhaGgajJAne, dezasaMyame, tejaH - padmalezyA - vedakasamyaktveSu, sAsAdane, mizra dRSTimArgaNAnAM cetyetA svekonapaJcAzanmArgaNAsu pratyekaM "sattaNhappA saMkhiyaguNavaDihANoNa"mityAdi, Ayurvarja saptAnyatamamUlaprakRtInAM saMkhyeyaguNavRddhihAnyorekaikasyAH ' anpAH' - sarvastokAH, bandhakA ityanuvartate ityevamuttaratrApi tatastAsAmeva saptAnAM pratyekaM saMkhyeya bhAgavRddhihAnyanyatarasyA bandhakA utkRSTapade saMkhyeyaguNA bhavanti / nanu narakagatyavAdiprastutamArgaNAsu pratyekamekajIvAzrito nirantara utkRSTabandhakAlaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyoH saMkhye bhAgavRddhihAnyozca pratyekaM tulyo dvisamayamAtraH, kiJca narakagatyoghAdimArgaNAgatAH pratyekaM jIvA ukta vRddhayAdicaturvidhasatpadabandhArhAH, itthaM ca yathA saMkhyeyaguNavRddhihAnyondhakA utkRSTapade tulyAH prApyante tathA saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorbandhakA api kathaM taistulyA nocyante, kintu saMkhyeyaguNA ucyante ? iti ced, bhaNyate'trottaram, pratyantamuhUrta jAyamAnAsu svasthAne bandhaprAyogyAsvasaMkhyeyaM guNavRddhihAnivarjAsu saMkhyeyaguNAdiSu trividhavRddhiSu trividhahAniSu caikaikasyA ekajIvAzritotkRSTAntarasyAntarmuhUrta pramANatve'pyutkRSTa to yAvadantaramasaMkhyeyabhAgaburddharbhavati tadapekSayA saMkhyeyabhAgavRddhestatsaMkhyeyaguNaM bhavati, tato'pi saMkhyeyaguNavRddhestatsaMkhyeyaguNaM bhavati, itthaM cAntarmuhUrtAntareNa jAyamAnayoH saMkhyeyaguNavRddhayorantarAle'ntarmuhUrtakAlAntaritAH saMkhyeyAH saMkhye bhAgavRddhayastAdRzyo hAnayazca jAyante, tAsAmapyAntamuhUrtike ekaikasminnantarAle saMkhyeyA asaMkhyeyabhAgavRddhihAnayaH prApyante / itthameva hAniviSaye'pi vijJeyam / etacca bAhulyena bhavati, na punarniyamataH, nirantaraM sadRzavRddhidvayamitra samayadvisamayAdyantareNA'pi saMkhyeyaguNAdisadRzavRddhihAnInAM sambhavAt saMkhyeyaguNAdivRddhihAnInAM bAhulyenAntamuhUrtamantaraM tu pratyekaM vRddhihAnInAmekajIvAzritanirantarakAla syotkRSTato'pi dvisamayamAtrA'bhidhAnAt tadIyotkRSTAntarasyAntamuhUrta pramANAbhidhAnAcca, ata eva nirantarAH stokAntarA vA vRddhihAnayaH kAdAcitya evAssvedanIyAH / [ 607 "
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ .608] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ yathottaraM saMkhyeyaguNatve upapatti. nanvatena prakRte kimAyAtam ? ucyate, itthaM hi pratyeka jIvAnAM jIvanabahubhAge svasthAne bandhaprAyogyavRddhiSvasaMkhyeyabhAgavaddhayo yAvannyo jAyante tadapekSayA saMkhyeyabhAgavRddhayaH saMkhyeyaguNahInA jAyante, tato'pi saMkhyeyaguNAdhikasthitibandharupA vRddhirbandhaprAyogyAstadA sA punarapi saMkhyeyaguNahInavArAn saMjAyate,evaM saMkhyeyaguNa-saMkhyeyabhAgAdivRddhInAM pratyekaM bandhArhajIvAnAM paJcendriyatvAdirUpeNAviziSTatve tAsu dIrghAntareNa jAyamAnAyA saMkhyeyaguNavRddha'ndhakatayA jIvAnAM stokavArAneva pariNatestadvandhakA utkRSTapade'pi stokAH prApyante, saMkhyeyabhAgavaddhibandhakatayA tu teSAM jIvAnAM pUrvApekSayA saMkhyeyaguNAdhikavArAn pariNateH saMkhyeyabhAgavRddhibandhakA utkRSTapade pUryApekSayA saMkhyeyaguNAH sampadyante, evamuttaratrA'pyasaMkhyabhAgavRddhibandhakatayA pUrvApekSayA'pi saMkhyeyaguNAdhikavArAn pariNatestadvandhakAstUtkRSTapade pUrvApekSayA'pi saMkhyeyaguNAH prApyante, evaM hAnipadeSvapi vijJeyam / prastute ca narakagatyoghAdimArgaNAsu saMkhyeyaguNa-saMkhyeSabhAgA-'saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhArhajIvAnAM nArakatvAdinA tena tena rUpeNa samAnatvAt saMkhyeyaguNavRddhastAdRzahAnervA bandhakA utkRSTapade yAvantaH prApyante tadapekSayA saMkhyepabhAgavRddhastAdRzahAnervA bandhakAH saMkhyeyaguNA avApyante, tadapekSayA ca saMkhyeyaguNA asaMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarabandhakA vakSyante / na ca saMkhyeyaguNavRddhayorantarmuhUrtapramANe ekasminnantare'ntamuhUrtAntaritAH saMkhyeyAH saMkhyeyabhAgavRddhihAnayostAsAmapi pratyekamAntarmahartikeSvantareSu saMkhyeyA asaMkhyeyabhAgavaddhihAnaya ityetat kathaM saGgacchedityArekaNIyam / yato'ntama hUrtakAlasyA'saMkhyeyabhedabhinnatayaikasmin bRhatyantamuhUrte saMkhyeyAnAM hrasvAntamuhUrtAnAm , teSvapi pratyekaM punarapi saMkhyeyAnAM hrasvatarAnAmantamuhUrtAnAM sukhena samAvezo jAyate, itthaM na kAcidasaGgatiH / nanu yadyantarmuhUrtakAlasyAsaMkhyeyabhedabhinnatayotkRSTaM saMkhyeyaguNavaddhayantaramapyasaMkhyeyairbhedaibhidyate tadA tu tAdRzyekasminantare'saMkhyevAnAM saMkhyeyabhAgavRddhihAnInAM tathA tAnAmantareghasaMkhyeyAnAmantamuhUrtAntaritAnAmapyasaMkhyeyabhAgavaddhihAnInAM sambhavAt nirayagatyoghAdiSu mArgaNAsthAneSu saMkhyeyaguNavRddhihAnyanyatarabandhakApekSayA saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarabandhakatayA pratyekaM jIvAnAmasaMkhyeguNAdhikavArAn pariNamanAt saMkhyeyabhAgavRddhibandhakA asaMkhyeyaguNAH sampadheran , tebhyazca vakSyamANAsaMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarabandhakA asaMkhyeyaguNA labhyeran ? iti ced, na / yato vaddhayo hAnayo vA vivakSitasthitibandhAnAmanyavidhAdhikasthitibandhatayA nyUnasthitivandhatayA vA parAvRttau satyAM jAyante, na punaravasthitasthitivandhAnAmiva tulyasthitibandhe vidyamAna eva; anyAnyasthitibandhaparAvRttistvanyUne'pi muhUrte saMkhyeyavArAneva jAyate, na punastadadhikavArAn , itthaM ca bRhatyantarmuhUrte'pi saMkhyeyavArAn sthitibandhaparAvRtte naveina tadadhInAH sarvavidhavRddhihAnayaH samuditA api saMkhyeyA eva bhavanti, tathA ca sati na sambhavati kutazcidapi nirayagatyopAdijIvarAziSu
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgaNAsu tattadvRddhayAdibandhakAlpabahu0 ] vRddhayadhikAre'lpabahutvadvAram [ 609 saMkhyeguNavRddhihAnibandhakebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhakAnAmasaMkhyeyaguNatvam , evaM saMkhyebhAgavRddhihAnibandhakApekSayA'saMkhyayabhAgavRddhihAnibandhakA nA'saMkhyeyaguNAH, kintu yathoktA yathottaraM saMkhyeyaguNA eva sambhavantItyalaM vistareNa / atha prastutam "tatto saMkhenaguNA hunti" ityAdi, tebhyo'nantaroktebhyo jJAnAvaraNAditattatprakRteH "asaMkhaMsavaDhihANINaM" ti sthitibandhaviSayAyA asaMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarasyA bandhakAH saMkhyeyaguNA bhavanti / upapattistvatrA'nantaragatapadasya saMkhyeyaguNatve yA darzitA saiva draSTavyA, mArgaNAgatasarvajIvAnAM saMkhyeyaguNa-saMkhyayabhAgavRddhihAnInAmivA'saMkhyeyabhAgavRddhihAnyobandhe'pi samarthatvAt / itthamevottaratrApi nirantaroktapadadvayasya mArgaNAgatasvAminAM sadRzatvena saMkhyeyaguNatvamavaseyamiti / "tAu" titebhyo'saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarabandhakebhyaH "asaMkhejaguNA'vaTThANassa" tti avasthAnalakSaNasya sthitibandhasya nirvatakA asaMkhyayaguNA bhavantItyarthaH / atra hi pratyeka mArgaNAsu saMkhyAtItAnAM jIvAnAM praviSTatvAdasaMkhyeyaguNatvamoghavad draSTavyam / / tadevamabhihitaM narakagatyodhAdimArgaNAsthAneSvAyurvarjAnAM saptAnAM saMkhyeyaguNavaddhayAdibandhakAnAmalpabahutvam / idAnIM sarvArthasiddhavimAnabhedAdikatipayamArgaNAsu caramapadaM vihAya zeSasthAneSvanantaroktAlpabahutvena sAmyAt tAsu sApavAdamatidizati-"evameva savvatthe"tyAdi,anupadaM narakagatyodhAdAyuktAlpabahutvavat sarvArthasiddhavimAnabhedA-''hAraka-tanmizrakAyayogamArgaNAsu tathA parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM cetyetAsu catasRSu mArgaNAsu pratyekaM prastutAlpabahutvaM jJAtavyam , "Navari" ti navaramayaM vizeSaH, sa ca "saMkhaguNA" tti anantaroktAlpabahutve yatrA'saMkhyeyaguNA bandhakA uttAstatra caramapade'vasthAnalakSaNasthitibandhasya bandhakAH saMkhyeyaguNA ityevaMrUpo vijJeyaH / itthaM ca sarvArthasiddhavimAnabhedAdimArgaNAcatuSke saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhihAnyanyatarasya bandhakAH stokAH, tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarasya bandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarasya bandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'vasthAnalakSaNasthitibandhasya nirvatakA api saMkhyeyaguNA evetyevamalpabahutvaM prAptam , atra caramapade saMkhyeyaguNatvAbhidhAnaM tu mArgaNAcatuSke'pi jIvAnAmeva saMkhyeyatvAdhijJeyam / ayambhAva:-kasyAmapi mArgaNAyAmutkRSTapade'saMkhyeyAnAmanantAnAM vA jIvAnAM sadbhAve'saMkhyabhAgavaddhihAnyanyatarabandhakebhyo'vasthitasthitibandhakA asaMkhyeyaguNAH sampadyante, yasyAM tu na sambhavantyutkRSTapade saMkhyAtItA jIvAH, kintUtkRSTato'pi saMkhyeyA eva tasyAM punaravasthitasthitibandhakAH saMkhyeyaguNA eva prApyante,tatra sarvabandhakarAzereva saMkhyeyatvenA'nyavikalpAnupapatteH / zeSapadeSu tu narakagatyodhavatsaMkhyeyaguNatvamupapAdyamiti / / 823-826 / / tadevamabhihitaM narakagatyodhena sAmyAdanyamArgaNAsvapi yugapadeva saptAnAmasaMkhyabhAgavRddhayAdi
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610) ___ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ tiryaggatyocAdimArgaNAsthAneSu vandhakAnAmalpabahutvam / atha kramaprApte tiryaggatyoghe tad didarzayipustatsAmyAdanyamArgaNA api saGgrahya samamevAha tiri-yurlmiis-kmmnn-duannaannaa-'yt-tiasuhlesaasu| abhaviya-micchattesu amaNA-NAhAragesu ca // 827 // sattaNha baMdhagA khalu thovA saMkhaguNavaDDhihANINaM / tAu asaMkhejjaguNA havanti saMkhaMsavaDhihANINaM // 828 // (gItiH) tAnhito'NaMtaguNA asthi asaMkhaMsavaDhihANINaM / tAu asaMkhejjaguNA'vaTThANassa hu muNeyavvA // 829 // (pre0) "tiriyurale"tyAdi, tiryaggatyodhau-dArikamizrakAyayoga-kArmaNakAyayogamatyajJAna-zrutAjJAnA-'saMyama-kRSNAdivyazubhalezyAsu, abhavya-mithyAtvayoH, asaMDya-'nAhArakayozcetyetAsu samuditAsu trayodazamArgaNAsu pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAmekaikasya "baMdhagA khalu thovA saMkhaguNavaDhihANINaM" ti saMkhyeSaguNavRddhihAnilakSaNayordvayoH padayoH pratyekaM bandhakAH khalu 'stokAH' vakSyamANapadebhyaH stokAH, parasparaM tu tulyA ityapi vijJeyam / kutaH stokAH bandhakAH ? svasthAne tu paryAptA'paryAptasaMzyasaMjJipaJcendriyaireva tayonivartanAt ,teSAM ca mArgaNAgatazeSavRddhihAnibandhakebhyo'nantabhAgagatatvAt / "tAu" ti 'tebhyaH'-uktAnyatarabandhakebhyaH saMkhyeyAMzavRddhihAnyorekaikasyAste'saMkhyeyaguNA bhavanti / kutaH ? paryAptA'paryAptasaMjJipaJcendriyANAmiva paryAptA'paryAptatIndriyatrIndriya-caturindriyA-'saMjJipaJcendriyANAM svasthAne saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorjAyamAnatvAt / "tAhinto" tti tebhyaH saMkhyeyAMzavaddhihAnyanyatarabandhakebhyaH saptAnAmasaMkhyAMzavaddhihAnyorekaikasyA bandhakA anantaguNA bhavanti, svasthAnakendriyANAmapi prastutavaddhihAnidvayasvAmitvAt / parasparantvete pUrvavat tulyA eva vijJeyAH / "tAu" tti tebhyo'saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyataravandhakebhyo'vasthAnalakSaNasthitibandhanirvatakAH "asaMkhejaguNA" ti oghavadasaMkhyeyaguNA jJeyA iti / atha kramaprAptapaJvendriyatiryagodhamArgaNAyAM prastutAlpabahutvaM vibhagipustatsAmyAdanyatrA'pi samameva sApavAdamatidizati Nirayaba pnniditiriy-tdpjaa-'pjtspnniNdiisu| Navari asaMkhejaguNA havanti saMkhaMsavaDhihANINaM // 830 // (gotiH) (pre0) "Nirayavve" tyAdi,nirayagatyoghavat prastutAlpabahutvaM vijJeyam , vihAya "Navari" ityAdinocarArdhenAbhihitApavAdapadam, kAsu mArgaNAsvityAha- "paNiMditiriye" tyAdi, paJce
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ paca ndriyatiryagocAdimArgaNAsu0 ] vRddhayadhikAre 'lpabahutvadvAram [ 611 ndriyatiryagodha- tadaparyAptA'paryAptatra sakAyA- paryAptapaJcendriyalakSaNAsu catasRSu mArgaNAstrityarthaH / itthaM ca mArgaNAcatuSke saptAnAM saMkhyeyaguNavRddhihAnibandhakAH sarvastokAH, tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhakAstvasaMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyeya bhAgavRddhihAnibandhakAstu nirayagatyoghavat saMkhyeyaguNA eva, tataH punaravasthAna sthitibandhakA api tathaivA'saMkhyeyaguNA eveti / atrApavAdapadaM vihAya zeSapadeSu yathoktAlpabahutva hetavo'pi narakagatyoghavadeva vijJeyAH, apavAdapade tu nirayagatyoghApekSayA'sti vizeSaH, tatazcAlpabahutvamapi vizeSeNAbhihitam, kaH saH ? iti ced, nira tyamArgaNAyAM tayA sahAbhihitamArgaNAsu cAnyatamasyAmapi mArgaNAyAmaparyAptasaMsthasaMjJipaJcendrilakSaNA dvividhajIvAH praviSTA nAsan, atra tu pratyekaM tAdRzA dvividhajIvAH praviSTAH santi, aparyApteSu tu saMjJipaJcendriyajIvApekSayA'saMjJipaJcendriyajIvA asaMkhyeyaguNA vidyante, tatazca saMkhyeyaguNavRddhihAnibandhakebhyaH saMkhye bhAgavRddhihAnibandhakA asaMkhyeyaguNAH prApyante, asaMjJibhiH svasthAne saMkhyeyaguNavRddhihAnyoranirvartanAditi ||830 || atha paryAptamanuSyAdicaturmAgarNAH saGgRhyAhapajamaNusa - maNusIsa maNapajjava-saMyamesu sattaNhaM oghakamA saMkhaguNA jahuttaraM baMdhagA yA // 831 // (pre0 ) "pajamaNuse" tyAdi paryAptamanuSya mAnuSImArgaNayoH, manaH paryavajJAna-saMyamamArgayozca pratyekaM saptanAmAyurvanAM prakRtInAM "oghakamA" ti 'oghakramAt ' - yena krameNa oghaprarUpaNAyAmavaktavyA saMkhyeyaguNavaddhyAdipadAnyabhihitAni tena krameNetyarthaH / tena krameNa kimityAha-"saMkhaguNA jahnuttara" mityAdi, 'yathottaram' uttarottarasthAneSu saMkhyeyaguNA bandhakA jJeyAH / tadyathA-sarvastokA avaktavyabandhakAH, tebhyo'saMrUpaguNa vRddhervandhakAH saMkhyaguNAH, tebhyo'saMkhyeyaguNahAnerbandhakAH saMkhyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorekaikasyAH saMkhyeyaguNAH parasparaM tu tayostulyAH bandhakAH, tebhyo'nyatarasyA bandhakebhyaH saMkhya bhAgavRddhihAnyorekaikasyA bandhakAH saMkhyeyaguNAH, parasparaM tunyAH, tayoranyatarasyA bandhakebhyo'saMkhpabhAgavRddhihAnyorekaikasyA bandhakAH saMkhyaguNAH parasparantu prAgvattulyAH, tebhyaH punaravasthAna sthitibandhakAH saMkhyeyaguNA iti / kutaH pratipadaM yathottaraM saMkhyeyaguNA: ? iti ced, paryAptamanuSyAdiprastuta pratyekamArgaNAsUtkRSTa jIvaparimANasyaiva saMkhyeyavetna yathottaraM saMkhyeyaguNAdadhikavandhakAnAmasambhavAditi ||831 // atha sthAvarabhedeSu prastutAlpabahutvamAha - sattaraha vaDihANINa hunti thovA tao asaMkhaguNA / sara savvegiMdipaNakAyesu // 832 // (pre0) "sattaNhe" tyAdi, ogha sUkSmaugha tatparyAptA - paryApta bAdaraugha tatparyAptA'paryAptalakSaNAni saptai kendriyamArgaNAsthAnAni, evameva pRthvIkAyA - 'pkAya - tejaskAya - vAyukAya - sAdhAraNavana
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Perform mUlavasosbaMdho 612 ] [ indriya- kAyamArgaNAsthAneSu spatikAyAnAM pratyekaM sapta sapta mArgaNAsthAnAni, vanaspatikAyaudha-pratyeka vanaspatikA raudha--tatparyAptAparyAptalakSaNAni catvAri mArgaNAsthAnAnItyevaM samuditeSu sarveSu SaTcatvAriMzatsaMkh yekendriyapaJcakAyasambandhiSu mArgaNAsthAneSu pratyekaM saptAnAmAyurvajAMnAM mUlaprakRtInAmekaikasyAH " vaDDihANINa" ti eteSu mArgaNAsthAneSvasaMkhyeva bhAgavRddhihAnivarjAnAM zeSavRddhihAnInAmevAsambhavAt, tayorasaMkhyeya bhAgavaddhihAnilakSaNayoH satpadayorityarthaH / tayoH kimityAha--" hunti dhovA" ti prastutatvAdbandhakAH stokAH santi, vakSyamANAvasthAnavandhakebhya iti gamyate / tato'sthAnasya bandhakAstvasaMkhyeyaguNA jJeyAH, pratyekaM saMkhyAtItAnAM jIvAnAM sadbhAve satyakejIvAzritAvasthAnabandhakAlara ye kajIvAzrayavRddhihAnibandhakAlApekSayA'saMkhyeyaguNatvAditi // 832 || atha vikalendriyasambandhimArgaNAsthAnedhvAha savvesu vigalesu saMkhejjadbhAgavaDihANINaM / sattaNha baMdhagA khalu savvatthovA muNeyavvA // 833 // tatto saMkhejjaguNA hunti asaMkhaM savaDDhihANINaM / tAu asaMkhejjaguNA vANassa khalu hoejjA ||834 // (pra0, "sacce su" ityAdi, ogha paryAptA'paryAptabhedabhinneSu dvIndriya- zrIndriya carindriyalakSaNesu sarveSu navasaMkeSvapi "vigalesu" ti vikalendriyasatkamArgaNAsthAneSu saptAnAM saMkhyeyabhAgavRddhihAnilakSayodvayoH padayoryandhakAH khalu sarvastokAH jJAtavyAH / tebhyaH saMkhyeyaguNA bhavanti, kasyAH kasyA ityAha- "asaMkhaM sava DiTahANINaM" ti tacajjJAnAvaraNAderakhza sthitibandhavRddhihAnyorekaikasyAH,"tAu" ti tebhyo'saMkhyAMzavRddhihAnibandha kebhyaH "asaMkhejjaguNA'vANassa khalu hoejjA" tti sugamaM gatArthaveti || 834 // athA'pagatapademArgaNAyAmAha - thovA'vattavvassa avee eto kameNa saMkhaguNA | vaDDhINaM hANINaM aTTiapsa ya muNeyavvA // 835 // (pra0) "dhovA" ityAdi, apagata vedamArgaNAyAmApUrva saptaprakRtInAmavaktavya sthitibandhasya bandhakAH stokA bhavanti / " eto kameNa saMkhaguNA" tti ataH paraM vakSyamANakrameNa zeSapadeSu tu bandhakA yathottaraM saMkhyeyaguNAH, jJAtavyA iti gAthottarArdhe'nvayaH krameNa zeSapadAnyAha - " caDDhINa" mityAdi, 'vRddhInAm ' - yasya karmaNo yAvatyo vRddhayo bhavanti tAsAM samuditAH, evaM tato hAnI - nAmapi samuditAH, tato'vasthAnasya ca / idamuktaM bhavati - sarvAsAM vRddhInAM vandhakAstathA sarvAsAM hAnInAM bandhakAH samuditA ekaikasmin pade gRhyante tadA nirvizeSeNa 'gayavee'vattavvassa'ppA tatto kameNa saMkhaguNA / bhUbhogArassa tatro'ppayarassA'vaDiassa tao' // ityanenokta bhUyaskArA
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ veda-saMyamAdimArgaNAsthAneSu] . vRddhayadhikAre'lpabahutvadvAram [ 613 ghalpabahutvameva sampadyate, tathA ca prastutAlpabahutvamapi nirvizeSeNa bhUyaskArAyalpabahutvavadyojyam / tattavaddhayAdInAM vizeSeNa tu tadAgamAvirodhena buddhayopapAdanIyaM manISibhiriti / / 835 / / atha sAmAyika-chedopasthApanasaMyamamArgaNayorAhasAmAiya-cheesu sattaNha asaMkhaguNiabaDhIe / thovA'thi baMdhagA to pajjattaNaraba vinnnneyaa||836|| (pre0) "sAmAiyache esu" ityAdi, sAmAyika-chedopasthApanasaMyamalakSaNamArgaNAdvaye pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAM karmaNAmasaMkhyaguNavRddhaH stokA bandhakAH santi, vakSyamANapadebhya iti gamyate / "to" ti tasmAtpunaH paryAptanaramArgaNAvayathottaraM saMkhyeyaguNA vijnyeyaaH| tadyathAstokebhyo'saMkhyaguNavRddherbandhakebhyo'saMkhyaguNahAnerbandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorekaikasyAH saMkhye vaguNA bandhakAH, tayoranyatarasyA bandhakebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorekaikasyAH saMkhyeyaguNA bandhakAH, tayoranyatarasyA bandhakebhyo'saMkhyeSabhAgavaddhihAnyorekaikasyA bandhakAHsaMkhyeyaguNAH, tayoranyatarabandhakebhyo'vasthAnabandhakAH sNkhyeygunnaaH| idamatra hRdayam-paryAptamanuSyAdimArgaNAvat prastutamArgaNAdvaye praviSTajI parAzeH saMkhyeyatvenAnyabahutvamapyasaMkhyeyaguNavRddhayAdivandhakAnAM sarvathA paryAptamanuSyAdimArgaNAvat prApyate, yadyapyevaM tathApyatra mArgaNAdvaye pRthagabhidhAnamatrA'vaktavyapadasyAsacenAdyapade'saMkhyeyaguNavRddhavandhakA stokatyadarzanArthamiti / / 836 // atha sUkSmasampagapasaMyamamAgeNAyAmAhasuhume savvatthovA vaDDhIe hunti tAu haanniie| NeyA saMkhejjagugA to'vaTThANassa saMkhaguNA / / 837 // (pre0) "suhumeM' ityAdi, sUkSmasaMparAyasaMyame vanyaprAyomAnAM mohanIpAyurvarNAnAmekaikasya "vahoe" tti saMkhyeya nAgavaddhi hAnivarjAnyavidhavRddhi hAnInAmasattvena saMkhyeyabhAgavRddharbandhakAH sarvastokA bhavantItyarthaH / "tAu" tti tebhyaH "hANoe'tti saMkhyevabhAgalakSaNAyAH sthitibandhahAnebandhakAH saMkhyeyaguNA jJeyAH / "to'vaTThANassa saMkhaguNA"iti sugamam / bhAvanA tu prathamapade prapatadupazamakAnAm , dvitIyapade zregimArohatAmupazamakAnAM kSAkAgAMca, tathA caramapade tvarasthAnasyaikajIvAzrayotkRSTakAlasyAntamuhUrtatvena dIrghakAusaJcitAnAMzreNi samArohatAM prapatatAMca kSapakopazamakajIvAnAM lAbhAyathottaraM saMkhyeyaguNatvopapAdanena kartavyeti // 837 // athaupazamikasamyaktvamArgaNAyAmAhathovA'vattavassuvasamammi sattaNha baMdhagA nneyaa| tatto saMkhejjaguNA asaMkhaguNavaDi DhahANINaM // 838 //
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 ] hA mUlapaDiTiibaMdho [ aupazamikasamyaktve zeSamArgaNAsu ca tAu asaMkhejjaguNA yA saMkhaguNavaDDhihANINaM / tatto saMkhejjaguNA saMkhejjaibhAgavadihANINaM // 839 // ( gItiH) tatto saMkhejjaguNA asthi asaMkhaMsavaDihANINaM tatto asaMkhiyaguNA avaTThiassa ya muNeyavvA || 840 // 1 (pre0) "thovA'vattavassa" ityAdi, aupazamikasamyaktvamArgaNAyAM saptAnAmAyurvarjAnAmavaktavya sthitibandhasya 'bandhakAH' - svAminaH sarvastokA jJeyAH, sugamam / "tatto saMkhejjaguNA" ti tebhyo'saMkhyeyaguNavRddhihAnyorvandhakAH samuditA api saMkhyeyaguNAH, evamuttaratrApi tatazca "tAu asaMkhejjaguNA NeyA" tti anantaroktabandhakebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorvandhakAH samuditA asaMkhyeyaguNA jJeyAH / kutaH ? anantaroktavaddhihAnyoH zreNimupagatAnAmeva prabhavanAt te stokAH santi prastutavRddhihAnyostu caturgatikAnAmupazamasamyagdRSTInAmapi bhavanAdamI bahavo bhavantIti / tebhyo'pi saMkhyeyabhAgavaddhihAnyoryandhakAH saMkhyeyaguNAH / tebhyo'pi saMkhyeyaguNA bhavantyasaMkhyAMzavaddhihAnyoH samuditA bandhakAH, tebhyaH punaravasthitasya bandhakA asaMkhyeyaguNA vijJeyAH / sugamAni caitaccheSapadAni, vizeSatastu manuSyagatyaughAdimArgaNAvadbhAvyAnIti // 838-840 / / atha lAghavArthamuktazeSamArgaNAsu sApavAdamatidizatisAsu sattaNhaM NeyA oghavva baMdhagA NavaraM jahi Natthi avattavvo tAsu vaDDhIa savva'ppA // 841 // Nara-pajjapaNidiyatasa-paNamaNavaya- purisa-thI- tiNANesu ohi yaNa-sukAsu sammatte khaia - saNNI // 842 // saMkhejjaguNA yA saMkhaasaMkhaMsavaDiTahANINaM hunti paNiditasesu tahA asaMkhaMsavaDDhihANINaM // 843 // (gotiH) (pre0) "sesAsu" ityAdi, uktazeSAsu manuSyaughAdiSaTtriMzanmArgaNAsu pratyekamAyurvarjAnAM saptAnAmavaktavyAsaMkhyeyaguNavRddhyAdisatpadeSu "oghavva" tti 'oghavat' - audhikAlpabahutvakrameNa, taH prathame pade stokAH, tato dvitIye saMkhyeyaguNA ityevaMrUpeNa bandhakA abhihitA tathA'trApi "baMdhagA" tti alpabahutvacintAviSayIkRtA bandhakAH stoka-saMkhyeyaguNAdirUpeNa prApyanta ityarthaH / tadevaM bahusAmyAt lAghavArthaM sAmastyena kRte'tideze'tiprasaGgavAraNArthamapavAdapadAnyAha"Navara" mityAdi, navaramimAnyapavAdapadAni, tatra prathamaM tAvat 'jahi' ityAdi, zeSamArgaNAsu 'yatra' - yAsu strIvedAdimArgaNAsu " Natthi avattavvo" tti saptAnyatamAnAmavaktavyalakSaNasthiti
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ zeSamArgaNAsthAneSu ] dhRddhapadhikAre'lpabahutvadvAram [ 615 bandho 'nAsti'-pannAbhihitastAsu "vaDDhIa" ti pAkhyAnato vizeSapratipaH prathamapade'saMkhyeyaguNavRddheH "savvappA" ti bandhakAH sarvAlpA vaktavyAH / dvitIyamapavAdasthAnamAha- "Narapajje"tyAdi, manuSyodha-paryAptapaJcendriya-paryAptatrasakAya-paJcamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda-puruSaveda-strIveda-matyAditrijJAneSu, avadhidarzana-cakSudarzana-zuklalezyApu, samyaktvaudhe, kSAyikasamyaktva-saMjJimArgaNayozvetyevaM samuditAsu caturviMzatimArgaNAsu pratyekaM "saMkhejaguNA yA" tti saMkhyeyaguNA jJeyAH, bandhakA iti gamyate / keSAM padAnAmityAha "saMkha-asaMkhaMsavaDhihANoNaM" ti aMzavRddhihAnizabdasya pratyekaM yojanAt saMkhyeyabhAgavadvihAnyorasaMkhyeyabhAgavaddhihAnyorityevaM caturNA padAnAm / ayambhAva:-eteSu caturviMzatimArgaNAsthAnesvaparyAptAsaMjJinAmapravezenA'saMkhyeyaguNatvasya, tathaikendriyANAmapravezenA'nantaguNatvasya cA'sambhavAdoghato yatrAsaMkhyeyaguNA ananAguNA vA bandhakA prAdhyante teSu padeSvapi prastutamArgaNAsu tu saMkhyeyaguNA eva bandhakAH prApyante, atastAdRzapadAnyadhikRtyApoditamiti / atha tRtIyamapavAdapadamAha-"hunti paNidiye"tyAdi, tatra tathAzabdasya samuccAyakatayA paJcendriyoghamArgaNAyAM trasakAyaughamArgaNAyAM cApi saMkhyeyaguNA bandhakA vaktavyAH, kasya kasya padasyetyAha-"asaMkhaMsavaDiDhahANINaM" ti asaMkhyeyAMzavaddhihAnyordvayoH padayoH, na punarmanuSyagatyoghAdicaturviMzatimArgaNAvat saMkhyeyabhAgavaddhihAnyorapi / kutaH ? atra mArgaNAdvaye ekendriyANAmapraveze'pyaparyAptAsaMjJijIvAnAM praviSTatvAt / ___ itthamapavAdatrayyAmuktAyAM zeSamArgaNAsu prastutAlpabahutvamitthaM prAptammanuSyodhamArgaNAyAM saptAnAmavaktavyabandhakAH sarvastokAH, tebhyo'saMkhyAtaguNavRddharbandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyeyaguNahAnarbandhakA saMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorekaikasyA bandhakA asaMkhye guNAH, parasparantu tulyAH, tebhyaH saMkhyeyabhA vRddhi hAnyoranyatarasyA bandhakAH saMkhyeyaguNAH, parasparantu tulyAH, tebhyo'saMkhyeyabhAgavRddhihAnyanyatarasyA bandhakAH saMkhyeyaguNAH, parasparantu tulyAH, tebhyo'vasthAnalakSaNasthitivandhasyA'saMkhyeyagaNA bandhakA iti / manuSyoghamArgaNAvadeva paryAptapaJcendriya-paryAptatrasakAya-pazcamanoyoga-paJcavacoyoga-matyAditrijJAnA'vadhidarzana-cakSurdarzana--zuklalezyA--samyaktvodha-kSAyikasamyaktva-saMjJimAgaMNAsu vijJeyam / paJcendriyaugha-saughamArgaNayostu pratyekaM saptAnAmavaktavyabandhakAH stokAH, tebhyo'saMkhyeyaguNavaddhibandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyeyaguNahAnibandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyondhakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyondhakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyabhAgavRddhihAnyondhakAH saMkhyeyaguNAH, kutaH, 1 mArgaNAdvayagatasarvajIvAnAM saMkhyeyabhAgavRddhi
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 ) baMbavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ zeSamArgaNAsthAneSu hAnyorivA'saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhArhatvAt / tebhyaH punaravasthAnabandhakA asaMkhyeyaguNA iti / ___ strI-puruSavedamArgaNayostu saptAnAmasaMkhyaguNavRddhibandhakAH sarvastokAH, tebhyo'saMkhyeyaguNahAnibandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnibandhakAH saMkhyeyaguNAH,tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorbandhakAH saMkhyeyaguNAH,tebhyo saMkhyeyabhAgavRddhi hAnyorvandhakAH saMkhyeyaguNAH,tebhyo'vasthAnabandhakA asaMkhyeyaguNA iti| napuMsakavedamArgaNAyAM saptaprakRtInAmasaMkhyeyaguNasthitibandhavRddharbandhakAH sarvastokAH, tebhyo'saMkhyeyaguNahAnerbandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorbandhakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorbandhakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyabhAgavRddhihAnyorbandhakA anantaguNAH, tebhyo'vasthAnabandhakA asaMkhyeyaguNA iti / krodhAdikaSAyamArgaNAcatuSke'pi napuMsakavedamArgaNAvadeva vijJeyam , kevalaM lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNo'vaktavyabandhasya sadbhAvAt lobhamArgaNAyAM mohanIyakarmaNaH sarvathaivaughavad draSTavyam / tadyathA-sarvastokA mohanIyasyA'vaktavyasthitibandhakAH. tebhyastasyaivAsaMkhyagaNavaddhivandhakAH saMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyaguNahAnibandhakAH saMkhyeyaguNAH; tebhyaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyorekaikasyA bandhakA asaMkhyeyaguNAH, parasparantyete tulyAH; tebhyaH saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhakA asaMkhyeyaguNAH, tebhyo'saMkhyeyabhAgavRddhihAnibandhakA anantaguNAH tebhyaH punastasyaiva mohanIyasyA'vasthAnasthitibandhakA asaMkhyeyaguNAH / idaM cAlpabahutvaM sarvathaivaudhikAlpabahutvAnusAreNa bhAvanIyam / evameva zeSamArgaNAsvapi jJAnAvaraNAdisaptamUlakarmaNAM prastutasthitibandhavaddhyAdyalpabahutvaM sarvathaivaughavadvijJeyam , zeSamArgaNAsu pratyekamoghavat maptAnAmavaktavyasthitibandhasya bhAvAt , ekendriyaparyantAnAmanantAnAM jIvAnAM tatra praviSTatvAcca / zeSamArgaNAnAmAni tvevam-kAyayogasAmAnyau-dArikakAyayogA-'cakSudarzana-bhavyA-''hArimArgaNA iti // 841-842-843 // tadevaM pratipAditaM zepamArgaNAsthAneSvapi zeSANAmAyavarjasaptamalaprakRtInAM sthitibandhavaddhyAderbandhakAnAmalpabahutvam tasmi~zca pratipAdite gataM trayodazamalpabahutvadvAram , tasmi~zca gate'vasitastrayodazadvArAtmakaH 'vadi' ityanena prAguddiSTo vRddhydhikaarH|| itthaM vRddhayadhikAraM bitanya mllbdhsukRtjlraasheH| kSAlitaduSkarmarajA bhavyaugho bajatu siDisukham // ( pathyAryA) // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe paJcame vRddhayadhikAre trayodazamalpabahutvadvAraM samAptam / / // iti zrIbandhavidhAnamUlaprakRtisthitibandhe paJcamo vRddhayadhikAraH // 1-nAla
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ * vRddhayadhikArayantrakANi * AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAdisatpadapradarzaka yantrakam oghavadasaMrUpaNabhAga- asaMkhya- saM-asaMkhyabhAga- saMkhyeyabhAga- ovabadasaMkhya- asaMkhyabhAga-saMkhyasaMkhyaguNabhAgavRddhaya- khyabhAga vRddhi vRddhihAnIti vRddhihAnI iti saMkhyeyaguNa- bhAga-guNa-vRddhi stAhAhAnayazceti hAnaya iti 2 pade 2 pade bhAgavRddhi hAnaya hAnaya iti 8 padAni . 4 padAni (avasthAna- (avasthAna- iti 8 padAni 6 padAni ni (avasthAnA'vakta yapade ca) (avasthAnaMca) padaM ca) | padaM ca) (avasthAnaM ca) (avasthAnapadaMca) manuSyodha0 tatparyApta gati0 zeSa mAnuSI0 indriya paJcendriyaugha-tatparyAptau, 2 sarvavikala06 kendriya07 zeSa. 1 pRthivyAdiasodha-tatparyAptau, 2 pacakAyasarva zeSa0 1 bheda036 sarvamanovacobhedA:, yoga zeSa06 kAyayogaugha0audArika0 12 praveda0Wan 1 vedatrika0 3 44 kAya veda kaSAya pAya lobha * zeSa0 3 jJAna0 ajJAna0 3 mati-zrutA-'vadhi-manaHparya.4 saMyamogha0 sUkSmasampa01 saMyama0 sAmAyika0 cheda0 2 zeSa03 darzana0 | cakSu0pracakSa0pravadhi03 lezyA0 zukla0 zeSa0 bhavya0 bhavya0 prabhavya zeSa0 samyaktvaugha0 samyaktva0 kSAyika0 aupazamika03 / saMjJI, | saMjJI0 asaMjJI0 1 M anAhA0 1 AhArI0 pAhArI, sarvamArgaNAH | 46 1+ 1 8 gAthAGkAH -734-735-736-733/ 738-733 737-733 738-736-73 3 734-733.... 740-733 lobhamArgaraNAyAM mohanIyasyaivA'vaktavyapadaM sat, na zeSajJAnAvaraNAdInAmiti / Wan apagatavedamArgaraNAyAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNAM saMkhyAtaguNavRddhihAnyavaktavyapadAnyapIti SaTa padAni sadbhUtAni, vedanIya-nAma-gotrakarmaNAM tAni tathA'saMkhyaguNavRddhihAnipade ceti aSTau padAni sadbhUtAni, mohanIyasya tu kevalamavaktavyapadamevoktAdhikatayeti catvAri padAni sadbhUtAnIti /
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ zro gha taH mA gaM gA sthA Su AyurvarjasaptamUlaprakRtInAmasaMkhya bhAgAdisthitibandhavRddhyAdisvAmitvapradarzakaM yantrakam kasya padasya ? asaMkhya bhAgavRddhihAnyo:saMkhyeya bhAga vRddhihAnyo :saMkhyeyaguNavRddhihAnyo:asaMkhyaguNavRddheH- zrasaMkhyaguNahAne:--- asaMkhyaguNavaddhihAnyo: zeSa trividhAnyatamavRddhihA nisatpadayoH * ke svAminaH ? gigatajIvAn vihAya saMsArasthA anyatamajIvAH / saMsArasthA anyatamatrasajIvAH, na tu sthAvarAH / svasthAne saMjJinaH parasthAne'saMjJipaJcendriyAdyAzca / mArgaNAsu- zrasaMjJimArgaNAyAm - uparyuktazeSasarvamArgaNAsu- - * prapatadupazamakAH, zreNI yathAsthAnaM mRtvA devatayotpannA bhavaprathamasamayadevAzca / zrariMga samArohanta upazamakAH kSapakAzvAnivRttibAdaraguNasthAne / yatra padaddhayaM sat tatraughavat, kevalam - manuSyogha- tatparyApta mAnuSI sarvamanabhedI -dArikayoga-strIklIvavedA 'pagataveda-manaH paryavajJAnasaMyamaughasAmAyika chedopasthApanamArgaNAsu bhavaprathamasamayasthA devA na vaktavyA: / apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamayoH prapatadupazamakAstattadvRddhisvAminaH, riMga samArohanta upazamakA kSapakAzca yathAsthAne tattadghAnisvAminaH / * tiryaggatyogha - saugha - kAyayogIgha- napuMsaka veda--kaSAyacatuSka--matyajJAnazrutAjJAnA-cakSurdarzanA- prazastalezyAtrika-bhavyA-bhavya-- mithyAtvAsaMjJayA''hArakamArgaNAsu ( mArgaNApraviSTajIvA ) zrodhavadbandhakAH / doSanarakagatyoghAdimAg2a raNAsu tatra praviSTAnyatamajIvAH, kevalamaparyAsatra sakAyAdimArgaNAsu yathAsambhavaM dvIndriya-trIndriyAdivarjA iti / * AyurvarjasaptamUlaprakRtIna masaMkhya bhAgAdisthitibandhavRddha yAdInAmekajIvAzrayakAlapradarzakaM yantram kutra mArgaNAdau ? zrota: manuSyodha-tatparyApta mAnuSI sarva manova cobhedo-dArikakAyayoga strI-puMsaka veda - manaH paryavajJAna- saMyamIgha-sAmAyikachedopasthApana saMyameSu kArmaraNakAyayogA-'pagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamA-nAhAraka 20 4 1 * kasya satpadasya ? asaMkhyaguNahAne:zeSavRddhayAdisatAnAmasaMkhya guNavRddha zeSavRddhihAnisatpadAnAm- oghavat jaghanya kAlaH samaya: 21 sarvavRddhihAnisatpadAnAm- samayaH saMkhyeyaguNavRddhihAnyo:zeSavRddhihAnisatpadAnAm sarva vRddhihAnisatpadAnAm oghavat 31 utkRSTakAlaH samayaH 2 samayau samaya: zroghavat samaya: zrodhavat "
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ * AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAderekajIvAzrayAntarapradarzakaM yantram * kasya satpadasya ? jaghanyAntarama utkRSTAntaram asaMkhyaguNahAne - antamuhUrtam dezonApArghapudgalaparAvarta0 asaMkhyaguggavRddhaH - ekasamayaH asaMkhya bhAgavRddhihAnyo: antarmuhartam saMravyeyabhAgaguNavRddhihAnInAm : asaMkhyeyapUralaparAvata0 mArgaNAsthAnAni padAni jaghanyAntaram manuSyauva-tatpayApta-mAnuSI-sarvamanovacobhedI-dArikakAyayoga-strI- asaMkhyaguNavRddhaH antarmuhUrtam, -napUsaMkaveda-manaHparyavajJAna-saMyamaugha-sAmAyika-chedopasthApanIyeSu- zeSavRddhihAnisatpadAnAm oghavat, apagataveda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNayo: sarve , " antamuhUrtam , kArmaNA-'nAhArakamArgaNAsthAnayo: antaraM nAsti, zeSasarvamArgaNAsthAneSu " " " , aoghavat, utkRSTAntaram ___mArgaNAsthAnAni pUrvakoTipRthaktvam manuSyodha-paryAptamanuSya-mAnuSIlakSaNamArgaNAsthAnatraye 3 ekajIvAzrayadezonotkRSTa- paJcendriyaugha-tatparyApta--trasaudha-tatparyApta-puruSaveda-mati--zra tA-'vadhi-manaHparyavakAyasthitiH jJAna-cakSurdarzanA-'vadhidarzana-saMyamogha-samyaktvodha-kSAyika-saMjyA-''hArakeSu 16 pacamanoyogabheda-paJcavacoyogabheda-kAyayogaudhau-dArikakAyayoga-strI-napusakaantarmuhUrtam vedA-'pagataveda krodhAdikaSAyacatuSka-sAmAyika-chedopasthApana-zuklalezyo-paza-- mikasamyaktveSu. acakSurdarzana-bhavyamArgaraNayo: oghavat asaMkhyayeyA: pulaparAvatAH pratyekam saMkhyaguNabhAgavRddhihAnisatpadAnAM pratyekam/ asaMkhyaguNavRddhihAnyoH tiryagatyogha-kAyayogaugha-nae sakaveda-matyajJAna-zrutAjJAnA-saMyamA-'cakSurdarzanabhavyA-'bhavya-mithyAtvA-'gaMzimArgaNAsa saMkhyeyaguNavRddhihAnyoH pUrvakoTipRthaktvam, saMkhyeya bhAgavRdvihAnyo stvantarmuhUrtam / dezonotkRSTakAyasthitiH tiryakpaJcandriyaugha-tatparyApta tirazcI-paJcendriyaugha-tatparyApta--trasaugha-tatparyAptastrI-puruSaveda-cakSurdarzanamArgaNAsu -- pAhArimArgaraNAyAm ke antarmuhUrtam sarvavikalendriya bheda-sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAsUantarameva na bhavati kArmaNA-'nAhArakamArgaNayo: antarmuhUrtam zeSanarakagatyoghAdinavatimArgaNAsa asaMkhyabhAgavRddhihAnyoH-antarmuhUrtam / apagataveda sUkSmasamparAyasaMyama-kArmaNA-'nAhArakavarjasarvamArgaNAsu 166 OM saMkhyeyabhAgavRddhihAnyorevA'ntarmuhUrtam, na tu saMkhyeyaguNavRddhihAnyoH, tayoretAsu dazamArgaNAsvasatpadatvAditi /
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ * AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAderekAnekabandhakaniSpannabhaGgavicayayantram * kutra mArgaraNAdau ? dhra vA-'dhra vapadavibhAgaH bhaGgakAH sarvanaraka-sarvadeva sarvapaJcandriyatiryagbhedA-'paryAptatrasa-vaikriya- yagbhadA-'payAptatrasa-vakriya avasthAnapadaM 1 dhra vam,asaMkhyabhAga saMkhyabhAga vasthA yoga-vibhaGgajJAna-dezasaMyama-tejolezyA padmalezyA kSAyopaza 726 mikasamyaktveSu saMkhyaguNavRddhihAnaya iti 6 padAnyadhra vAriNa ca tiyaMggatyoghau-dArikamizra-kArmaNayoga matyajJAna-zrutAjJAnA. asaMkhyabhAgavaddhihAnI avasthAnapadaM ca 3 dhrava0 'saMyama-kRSNa nIla kApotalezyA 'bhavya-mithyAtvA -saMzya'nAhArakeSu-- saMkhyeyabhAgaguNavRddhihAnaya iti 4 adhra va0 manuSyaugha-tatparyApta-mAnuSI paJcendriyaugha tatparyApta prasaugha- asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga saMkhyeyaguNA-'saMkhyaguNatatparyApta-paJcamanoyoga paJcavacoyoga matyAdicaturjJAna-saMyamaugha- vRddhihAnayo'vaktavyamiti 6 padAnyadhra vAriNa, 16683 cakSurdarzanA-'vadhidarzana zuklalezyA-samyaktvaudha kSAyika maMjiSu 28 avasthAnapadaM 1 dhra vm| aparyAptamanuSya vaikriyamizrA-''hAraka-tanmizrayoga- parihAra- asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnya 2186 dizuddhikasaMyama mizradRSTi sAsvAdanamArgaNAsu- 7 vasthAnalakSaNAni 7 padAnyadhra vANi, savaikendriyabheda sarvasAdhAraNa vanabheda paryAptabAdarabhedavarjagRthivya- asaMkhyabhAgavRddhihAnI avasthAnapadaM ceti ptejovAyusarva bheda-vAgha pratyekavanauSa-tadaparyAptabhedeSu - 41 | 3 padAni dhra vAriNa, vikalendriyasatkasarvamArgaNAsthAneSu - avasthitapada 1 dhra vama, asaMkhya bhAga saMkhyabhAga vRddhihAnaya iti 4 padAnyadhra vAriNa, paryAptabAdareSu pRthivyapse jovAyU bhedeSu paryAptapratyekavane ca 5 / asaMkhyabhAgavRddhihAnI - iti sthAnapadaM tu 1dhra vam, proghataH, kAyayogIgho-dArikakAyayogA 'cakSurdazana bhavyA- saMkhyeyabhAga saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnayo''hArakamArgaNAsu ca 'vaktavyaM ca 7adhra va0 asaMkhyabhAgavRddhihAnI, 2187 avasthita padaM ceti 3 dhrava0 strIveda-puruSaveda sAmAyikasaMyameSa - aSTavidhavRddhihAnayo'dhra va0 avasthitaM dhruvam 6561 saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNA-'saMkhyeyaguNavRddhihAnaya napusakaveda-krodha-mAna mAyA lobha kaSAyeSu- | iti 6 adhra va 0 asaMkhyeyabhAga vRddhihAnI ava sthitapadaM ceti 3 dhruva0 jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmaNAm -- saMkhyeyabhAga guNavRddhihAnyavasthAnA-'vaktavyapadAni 728 apagataveda 6 adhra vA mArgaNA- vedanIya-nAma-gotrakarmaNAm saMkhyeyabhAgaguNA'saMkhye yaguNavRddhihAnyavasthAnAyAm 'vaktavyapadAnIti 8 prdhruv0| [adhra va0 6560 mohanIyakarmaNaH saMkhyeyabhAgavRddhi-hAnI avasthAnA-'vaktavye ca 4 80 chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAm ---- aSTavidhavRddhihAnayo'vasthita ceti 6 adhruva0 19682 sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAm -- saMkhyeyabhAgavRddhihAnI avasthitaM ceti 3adhra va0 26 / aupazamikasamyaktvamArgaNAyAm -- aSTavidhavRddhihAnayo'vasthAnA-'vaktavyapade ceti 10 padAnyadhra vAriNa / 56048 * yadvA mArgaNAdvaye sayamujhaM parihAre' ityAdi (gAthA-284) grantho'nusartavyaH, evameva bhUyaskAre'pIti / lobhakaSAye mohanIyakarmaNo'vaktavyasthitibandhasya sadbhAvAttasyA'dhruvatvAcca bhaGgA proghavat 2187 jJeyAH /
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ * AyurvarjasaptaprakRtInAM sthitibandhavRddha yAdivandhakAnAM bhAgapradarzakaM yantrakam * kutra mArgaNAdau ? zeSa vRddhihAni satpadAnAm proghataH, tiryagodha sarve kendriyabheda-vanaspatikAyaudha-sarvasAdhAraNavanaspatikAyabheda kAyAyogaughau-dArika tanmizra - kArmaNakAyayoga napuMsakaveda kaSAyacatuSka-matyajJAna - zrutAjJAnA- 'saMyamA 'cakSurdazanA- prazastalezyAtraya - bhavyAbhavya - mithyAtvA saMjJayA''hArakeSu ca -- paryApta manuSya mAnuSI - sarvArtha siddhadevA SShArakadvika ganaveda manaH paryavajJAnasaMgama-mAmAyika chedopasthApana parihAravizuddhika sUkSmasamparAyasaMyameSu zeSamArgaNAsu kutra mArgaNAdau ? zroghataH, asaMkhyaloka - tadadhikajIva rAzika mArgaNAsu ca " * AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAdivandhakAnAM parimANa pradarzaka yantrakam saMkhyeyabhAga- | saMkhyeyaguNa kutra mArgeNAdau ? vRddhihAnyoH vRddhihAnyo: asaMkhyeyA: asaMkhyeyAH to'nantajIvarAzikamArgeNAsu ca - asaMkhyeyajIvarAzikA mArgaNAsu saMkhyeyajIvarAzikA mArgaNAsu saMkhyeyA: * AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAdivandhakAnAM kSetrapradarzakaM yantrakam * kutra mArgaraNAdI ? | zrIghataH asaMkhyaloka-tadadhikajIvarAzika mArgaNAsa ca paryAptabAdaravAyukAya mArgaNAyAma zeSa rAsthAneSu 31 asaMkhya bhAgavRddhihAnyoH saMkhya' tatama eko bhAgaH | asaM ekabhAga0 1 31 asaMkhyatama eko bhAgaH 11 "2 saMkhyeyAH * Ayurvarjasa samUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhyAdivanyakAnAM sparzanApradarzakaM yantrakam * asaMkhyabhAgavRddhyAdimadhye kasya padasya ? kiyatI sparzanA ? pranutkRSTasthitibandhakavat lokA'saMkhya bhAgamAtrA anantatama eko bhAga: kutra mANAdau ? asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga saMkhyeyaguraNa vRddhihAnInAm- proghataH, yatra ca sat tatra sarvatra asaMkhya guNa vRddhihAnyoH - * Ayurvarjasapta mUlaprakRtInAM sthitibandhavRddhyAdInAM nAnAjIvAzrayakAlapradarzakaM yantrakam 23 saMkhyAtatama eko bhAga: grasaM0ekabhAga0 / asaMkhyabhAga vRddhihanyoH anantAH asaMkhyeyAH saMkhyeyA: asaMkhyeyabhAga- zeSavRddhihAni vRddhihAnyoH satpadAnAmH lokA'sakhyabhAga 0 prasaMkhyaguraNa vRddhihAni pade yatra sa te tatra tayorbandhakA zrIghavat saMkhyeyA eva sarvaloka: dezonaloka: lokA'saMkhya bhAgaH lokA'saMkhya bhAga: asaMkhya bhAgavRddhihAnyo :- prajaghanyAnutkRSTaH sarvAddhA / zeSacatuvidhavRddhihAnInAm - jaghanyaH samayaH, utkRSTa AvalyasaMkhya bhAgaH / saMkhyeyajIva zikAmu mArgaNAsu- SaNNAmapi padAnAM jaghanyaH samayaH, utkRSTa: saMkhyeyAH 'samayAH, uparyuktazeSa sarvamArgaNAsu-- tapadAnAM jaghanyaH samayaH, utkRSTa AvalikA'saMkhya bhAgaH, asaMkhyeyabhAga-saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNavRddhihAnilakSaNeSu | asaMkhyaguNavRddhihAni SaTpadeSu satpadayoH yatra san tatra sarvatra jaghanyaH -- samayaH utkRSTa :- saMkhyasamayAH 37 11
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ * AyurvarjasaptamalaprakRtInAM sthitibandhavRddhayAdInAM nAnAjIvAzrayAntarapradarzakara ntram * / | asaMkhyabhAgavRddhihAni | saMkhyeyaguraNa bhAgavRddhi asaMkhyaguNavRddhikutra mArgaraNAdau ? / hAnisalapadayoH antarama- jaghanyama utkRSTama jaghanyama utkRSTam jaghanama utkRSTama satpadayoH yatamasatpadastha protaH asaMkhyaloka-tadadhikajIvarAzikamArgaNAsa | nAsti nAsti samayaH antarmuhUrtam | samaya: aparyAptamanuSya-mizradRSTisAsvAdaneSu samayaH, palapopamAsaMkhyabhAgaH, samayaH, palyopamAsaMkhya bhAgaH vaikiyamizrakAyayoge dvAdaza mahUtAH, dvAdaza muhartAH, varSapRthaktvama, varSapRkthavam 18 koTikoTisAgaropamANi, 18 koTikoTimAga-1 ropamANi, samaya: 18 koTikoTisAgagepamANi prAhAraka-tanmizrayogayo: chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAmparihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAmapropagamikasamyaktvamArga saptA'horAtra0 saptA'horAtra varSapRthaktva NAyAm sUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAm vRddhaH varSapRthaktvaM, hAne:-SaNmAsAH, apagatavedamArgaNAyAma -- samayaH / varSapRthaktvama mAnuSI strIveda manaHparyava jJAnamArgaNAtraye samayaH antarmuhUrtam , antamuhartama, varSapRthaktva0 zeSamArgaNAsu--- makAyayogI yau-dArikakAyayogA-'cakSurdarzana-bhavyA-''hArakamArgaNAsu vRddhaH-varSapRthaktvam ; hAneH SaNmAsAH / napusakavedamArgaNAyAM vRddha hanizca varSapRthaktvam / krodhAdikaSAyacatuSke vRddha varSapRthaktvam , hAnestu varSapRthaktvaM SaNmAsA vA / puruSavedamArgaNAyAM vRddheH-varSapRthaktvam , hAne:-sAdhikavarSam / avadhijJAnA-'vadhidarzanamArgaNayovRddheH-varSapRthaktvam , hAne:-sAdhikavarSam , kecittu hAnerapi varSapRthaktvam / zeSAsu manuSyauva-tatparyApta-paJcendriyaugha-tatparyAptatrasaugha-tatparyApta sarvamanorobheda-matijJAna-zratajJAna saMyamau cakSadarzana-zukkalezyA samyaktvoca-kSAyikasamghAntra-saMjimArgaNAsu vRddha:-varSapRthaktvam , hAne:-SaNmAsA iti /
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ AyurvarjasaptamUlaprakRtInAM sthitibandha vRddhi-hAnya-vasthitA'vaktavyabandhakAnAmalpabahutvadarzakaM yantrakam asaMkhyaguNadvayAdeH kasya padasya ? yathottaraM kiyadguNA bandhakAH ? kutra mArgaNAdau ? zrotaH kAyayogAcA-dArikayogA-cakSurdarzana- bhavyA''hArimArgaNAsu ca. 1 privakta 5 asaMkhyeyaguNAyA saMkhyeya guraNAyA: saMkhyeyabhAga- asaMkhyeyabhAga- avasthAna biMdhakAH / vRddheH / hAne: vRddheH | hAne) vRddheH / hAne vRddheH | hAne bandhakAH sarvanarakabheda - paryAptapaJcendriyatiyag - tirazvI aparyAptamanuSya-sarvArtha siddhavarja sarvadevabheda vaikriya-tanmi yoga-vibhaGgajJAna dezasaMyama teja: 46 padmalezyA kSAyopazamikasamyaktvamizradRSTi - sAsAdaneSutiryaggatyoghau-dArikamizra kArmaNa matyajJAna - zrutAjJAnA-saMyama - kRSNanIla- kApotalezyA 'bhavya - mithyAtvA- saMjaya - SnAhArakeSu- 13 paJcendriyatiyaMgaugha tadaparyAptAparyAptatrasA'paryAptapaJcendriya 04 manuSyaudha paryAptapaJcendriya-paryAptatrasa - sarvamanova cobheda-mati zrutA vya 22 sarvArthasiddhadevA - SShAraka- tanmi zrayoga parihAravizuddhikasaMyameSu- 4 ekendriyapRthivyAdipaJcakAyasarvabhedeSu - vikalendriyasarvabhedeSu paca ndriyaudha sakAyaughabhedayoH -2 stokAH paryAptamanuSya mAnuSI - manaH paryavajJAna-saMyamoghamArgaNAsu 4 46 sto- saMkhyeya- saMrUpe asaMkhyeyakA: guNA: yaguNA: guNAH & 0 o saMkhyeya saMkhyeya- grasaMkhyeya | SvadhijJAnA- Svadhidarzana cakSurdarzana- stokAH guNAH | guNAH guNAH zukkalezyA samyaktvA kSAyikasamyaktva-saMjJimArgaNAsu 37 u o e 33 0 tulyAH = stokA tulyAH saMkhyeya guNAH tulyAH stokAH tulyAH asaMkhyaguNAH o 23 zrasaMkhyeyaguNAH saMkhyeyaguNAH saMkhyeya guNAH saMkhyeya- saMkhye asaMkhyeya- tulyAH prasaMkhye guNAH yaguNAH gaNAH yaguNAH sakhyaya saMkhyeya guNAH guNAH o tulyAH anaMtaguNAH tulyAH tulyAH saMkhyeya- tulyAH guNAH 17 31 tulyAH tulyAH 0 stokA: saMkhyeyastokAH tulyAH guNAH "1 pranaMtaguNAH 22 - saMkhyeyaguNAH saMkhyeyaguNAH saMkhyeya guNAH "1 "3 11 11 tulyAH 2 13 tulyAH 56 33 asaMkhyaguNAH ko = 31 " saMkhyeyaguNA: prasaMkhyeya guNAH = 11 = "1 saMkhyeyaguNAH
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyeya saMkhyeya saMkhyeya guNAH tulyAH | // pravakta mAgA | prasaMkhyeyaguNAyAH saMkhyeyaguNAyAH | saMkhyeyabhAga- | asaMkhyeyabhAga- avasthAna baMdhakA:| vRddhaH / hAneH vRddheH / hAne | vRddheH / hAne vRddhaH / hAne: bandhakAH sAmAyika chedopasthApanIyasaMya saMkhye- saMkhyeyamayo: stokA: tulyAH yagaNA: tulyA : guNAH guNAH guNAH asakhyanapusakaveda-*kaSAyacatuSkayo:-5 asaMkhyaananta asakhyaguNA: gUNAH guNAH guNAH strIveda-puruSavedayoH- 2 saMkhyeya- saMkhyeyaguNA: guNAH sUkSmasamparAyasaMyame- 1 saMkhyastokAH 0 guNAH 0 saMkhyaguNAH aupazamikasamyaktve- 1stokAH saMkhyaya guNA: asaMkhyeyaguNA: | saMkhyeyaguNAH | saMkhyeyaguNAH asaMkhyeya / guNAH apagatavedamArgaNAyAm- 1 stokaaH| tataH vRddhipadAnAM saMkhyeyaguNAH tataH-ha nipadAnAM saMkhyeyaguNAH, tataH saMkhyaguNAH // iti vRddhayadhikArayantrakANi samAptAni / / le.bhamAgaraNAyAM mohanIyasyAvaktavyasthitibandhasadbhAvAdavaktavyasthitibandhakAH sarvastokA ityAdi sarvathA moghavajjJeyamalpabahutvamiti / * mohanIyA-''yurvarjAnAM SaNNAM prakRtInAm /
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ // adhyaavaasaaysaamudaahaa|| adhunA "ajjhavasANasamudAhAro" ityanenoddiSTasyA'dhyavasAyasamudAhArAkhyasya caramAdhikArasyAvasaraH / tatra trINyanuyogadvArANi, tAni cAdhikAraprArambhe nAmata uddizanAha cha? khalu ajsavasaNasamudAhAre havanti ahigAre / tiNNi kamA dArA Thii-payaDI-jIva-samudAhArA // 844 // (pre0) "chaTTe khalu" ityAdi, mUlaprakRtisthitivandhagranthamanurudhyAnupUrvikrameNa 'paSThe'carame'dhikAra ityarthaH; mUlaprakRtisthitibandhagranthe SaNNAmadhikArANAmevoddiSTatvAditi bhAvaH / atazvarame'dhyavasAnasamudAhArarUpe'dhikAre "tiNi kamA dArA" ti kramAt trINi dvArANi bhavanti, tAni ca "ThiipayaDIjIvasamudAhArA" ti samudAhArazabdasya pratyekaM yojanAt sthitisamudA'hAra; prakRtisamudAhAraH, jIvasamudAhArazcetyevaMlakSaNAni / tatra sthitIradhikRtyAdhyavasAyAnAM sthitibandhakAraNIbhUtAnAM kaSAyodayajanyAtmapariNAmavizeSANAM pragaNanAdidvAraiH prarUpaNaM sthitisamudAhAraH, itthameva prakRtiSu jJAnAvaraNAdilakSaNAsu sthitibandhAdhyavasAyAnAM samudAharaNaM prakRtisamudAhAraH, jIvasamudAhArastu yatra sthitibandhasthAneSveva jIvAnAM bandhakatayA samudAharaNaM bhavati sa vijJeyaH / uktaM ca karmaprakRticUrNivizeSavivRtau zrImanmunicandrasUriprakANDena____ sthitibandhasthAneSu sthitibandhAdhyavasAyAnAM vakSyamANaitribhiH pragaNanAdibhirdAraiH samudAharaNamAkhyAnaM sthitisamudAhAraH / prAti kRtipu jJAnAvaraNAdiSu sthitibandhasthAnAnAmeva samudAhAraH prakRtisamudAhAraH / jIvAnAM sthitibandhasthAneSveva bandhakatvena samudAhAro jIvasamudAhAraH' iti gAthArthaH // 844 // // prathamaH sthitismudaahaarH|| atha prathame sthitisamudAhAre trINyavAntaradvArANi, tadyathA-pragaNanA, anukRSTiH, tIvamandatA ca / uktaM ca karmaprakRticUrNI-'ThitisamudAhAro tti-tattha imANi tiNNi aNubhogadArANi / taM jahApagaNanA, anukaDDhI, tivvamaMdatA' iti / tatra prathame pragaNanAdvAre Adau tAvat mUlaprakRtInAM tattasthitIradhikatyAdhyavasAyAn pragaNayannAha paiThiibaMdhamasaMkhA logA aTThaNha ajjhavasaNANaM / (pre0) "paiTiibaMdha"mityAdi, pragaNanAprarUpaNAyAm "aTThaNha" ti jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mUlaprakRtInAmekaikasyAH "paiThiipaMdha" ti jaghanyasthitibandhAdArabhya samayadvisamayAdivRddhayotkRSTa sthitivandhaparyantA ye sthitibandhAH-sthitibandhavizeSAH, sthitibandhasthAnAnIti bhAvaH / teSu pratyekam-pratisthitivandham / jaghanyasthitibandhe, samayAdhikajaghanyasthitibandhe, dvisamayAdhika
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 ] afaNe mUlapa DiiibaMdho [ sthitibandhasthAneSvavyavasAyapragaNanA jaghanyasthitibandhe, evaM samayasamayavRddhayA yAvadutkRSTasthitibandha iti bhAvaH / pratisthitibandhaM kimityAha - "asaMkhA logA" ityAdi, nAnAjIvAnAzritya teSAmekaikasya jaghanyAdisthitibandhasya kAraNIbhUtAH kaSAyodayajanyA AtmanaH pariNAmavizeSAH 'adhyavasanAni' - adhyavasAyAsteSAmadhyavasAyAnAmasaMkhyeyA lokAH, lokapramANeSvasaMkhyeyeSu kSetrakhaNDeSu yAtranto nabhaH pradezAH santi tAvatpramANA adhyavasAyA bhavantIti bhAvaH / idamuktaM bhavati - atItagranthe'bhihitAnAM kAryarUpANAM jaghanyAdisthitibandhAnAmasAdhAraNakAraNAni "Thi anubhAgaM kasAyao kuNai" itivacanAt kaSAyodayajanyA AtmapariNAmavizeSA adhyavasAyA eva, te ca kaSAyAnubhAvavaicitryAjjIvAnAM vividhAH santi, teSAmasaMkhya bhAgagateSvasaMkhyeyalokapradezarAzitulyeSu jaghanyasthitibandhaprAyogyAdhyavasAyeSvanyatamAdhyasAye vartamAno jIvo jJAnAvaraNasya jaghanyAmeva sthitiM badhnAti, ataste'saMkhye yaloka pradezarAzitulyAH sarve'dhyavasAyAstajjaghanyasthitau hetutayA pratiSThitAH / tAn vihAya punarasaMkhyeyabhAgagateSu pUrvApekSayA vilakSaNeSu vaSTiniyatAdhyavasAyeSvanyatamAdhyavasAye vartamAno jIvastu samayAdhikajaghanyAM sthitimeva banAtIti te'saMkhyeya loka pradezarAzitulyAH sarve'dhyavasAyA dvitIyAyAM samayAdhikajaghanyasthitau hetutayA pratiSThitAH, evaM tRtIyAdiSUtkRSTasthitibandhaparyantAsu sarvAsu sthitiSu bhavatItyata uktam- "paiThiibaMdhamasaMkhA logA" ityAdi / uktaM ca karmaprakRticUrNI 'NANAvaraNiyassa jahaNagAe ThitIe ThitibaMdhajjhavasANANi asaMkhejjalo gAgAsa padesamettANi | bitiyA Thiti [ yAva] asaMkhejjalo gAgAsapade samettANi / tatiyAe Thitie asaMkhejjalo gAgAsapadesamettANi / evaM jAva ukkassiyA Thititti / evaM sattaNha vi kammANaM' iti / amI pratyeka sthitibandhasthAne tatkAraNIbhUtAH kaSAyodayarUpAH sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyalokA kAzapradezarAzipramitAH santo'pi na sarvatra sthitibandhasthAneSu tulyA eva, kintu hInAdhikA ityataste samayAdhikasthitibandhalakSaNe'nantarasthitibandhasthAne kiyantaH, palyopamAsaMkhyabhAgAdhikasthitabandhalakSaNe paramparasthitibandhasthAne ca kiyanta ityetatprarUpaNArthamanantaropanidhayA paramparopanidhayA cAha-- Aussa asaMkhaguNA hasAo jAva ukkosA // 845 // sattaNha jahaNNAo kamA visesAhiyANi A caramA / paliyAsaMkhiyabhAgaM gaMtu gatuM duguNavaDDhI // 846 // (pre0) "Aussa asaMkhaguNA" ityAdi, anantaropanidhayA prarUpaNAyAmAyuH karmaNa: "asaMsvaguNA" tti prakRtatvAt sthitibandhAdhyavasAyA anantarasthitibandhasthAne'saMkhyaguNAH santi / kutretyAha - "hassAo jAva ukkosA" ti 'hasvAyAH' - jaghanyAyAH sthiterArabhya yAvadutkRSTA sthitistAvadityarthaH / ayambhAvaH - AyuSo jaghanyasthitibandhAdirUpeSu sthitibandhasthAneSu pratyekaM
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantara - paramparopanidhayA'dhyavasAya0 ] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH [ 627 tatkAraNIbhUtAH sthitibandhAdhyavasAyA ye'saMkhya lokAkAzapradezarAzitulyA abhihitA te'pi jaghanyasthitibandhAtmake sthitibandhasthAne 'stokAH' - stokAsaMkhya lokAkAzapradezarAzitulyAH santi, anantare samayAdhikajaghanyasthitibandharUpe dvitIyasthitibandhasthAne jaghanyasthitibandhAtmakaprathamasthitibandha sthAnApekSayA'saMkhyaguNA sthitibandhAdhyavasAyAH santi, tebhyastRtIye dvisamayAdhikajaghanyasthitibandharUpe'nantarasthitibandhasthAne tatkAraNIbhUtAH sthitibanvAdhyavasAyA asaMkhyaguNAH santi, evaM tAvad vAcyaM yAvadutkRSTasthitibandhAtmakaM caramaM sthitibandhasthAnam / uktaM ca karmaprakRticUrNau 'Agassa jahaNigAe Thitie ThitibaMdhajjhavasANadvANANi thovANi | bitiyAe asaMkhejjaguNANi / tatiAe asaMkhejjaguNANi / evaM jAva ukkassitA Thiti tti' ||8|| iti / "sattaNha" tti AyurvajanAM zeSANAM jJAnAvaraNAdInAM saptAnAM pratyekaM "jahaNNAo" ti pUrvavajaghanyAyAH sthiterArabhya "kamA" tti kramAd vizeSAdhikAni yAvad "A caramA" si jJAnAvaraNAdInAM pratyekaM 'caramA' - sarvotkRSTA sthitiH / sthitibandhAdhyavasanAnIti prakramAgamyate / idamuktaM bhavati - Ayu:karmaNo jaghanyasthitibandhAtmakAtprathamasthitibandhasthAnAdArabhya yathottarasthitibandhasthAneSu yathA'saMkhyalokAkAzapradezarAzitulyA adhyadhyavasAyA asaMkhyaguNA asaMkhyaguNAH prApyante, na tathA zeSakarmaNAmapi, kintu jJAnAvaraNAdInAM zeSakarmaNAM jaghanyasthiterArabhya yathottarasthitibandhasthAneSu tatkAraNIbhUtA adhyavasAyA vizeSAdhikA vizeSAdhikA eva prApyante / tadyathA-jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandharUpe prathame sthitibandhasthAne tatkAraNIbhUtAH sthitibandhAdhyavasAvAH 'stokAH' - stokAsaMkhyalokAkAzapradezarAzitulyAH, tadanantaravartini dvitIye sthitibandhasthAne tatkAraNIbhUtA adhyavasAyAH pUrvApekSayA vizeSAdhikAH, tatastadanantaravartini tRtIye sthitibandhasthAne tandhAdhyavasAyAH punarapi vizeSAdhikAH, evaM vizeSAdhikA vizeSAdhikAstAvad vAcyA yAvajjJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhAtmakaM caramaM sthitibandhasthAnam / evameva darzanAvaraNAdInAmapi pratyekaM vaktavyam / uktaM ca karmaprakRticUrNau 'NANAvara Nijjarasa jahaNNiyAe Thitie ThitibaMdhajjhavasANANi thovANi | bitiyAe Thitie Thitibandhajjhatra sANaTThANANi visesAhiyANi / tatiyAe Thitie ThitibandhajjhavasANANi visesAhiyANi, evaM trisahiyANi visesahiyANi jAva ukkassagA dvititti / evaM AuvajjANaM sattaNhaM kammANaM' iti / tadevaM kRtA'nantaropanidhayA prarUpaNA / atha paramparopanidhayA tAM kurvannAha - "paliyAsaMkhiyabhAga" mityAdi, 'sattaNha jahaNNAoM' ityasyAnuvarttanAdAyurvarjAnAM saptAnAM jaghanyAyAH sthiterArabhya yAvat'caramA'-utkRSTA sthitistAvat "paliyA'saMkhiyabhAgaM" ti 'palyasya' - palyopamasyA'saMkhyabhAgam'-tadIyAsaMkhyaprathamavargamUlamAnam, palyopamAsaMkhyeya prathamavargamUlagatasamayapramANanirantarasthitibandhasthAnasamUhamiti bhAvaH / etAvad "gaMtu' gaMtu" ti 'gatvA gatvA' - atikramyA'tikramyA'nantare sthitibandhasthAne "duguNavaDDhI" tti sthitibandhakAraNIbhUtAdhyavasAyAnAM dviguNavRddhayo
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 ] vihANe mUlapaDiTiibaMdho [ dviguNavRddhisthAnai-kAntarAlpabahu0 bhavanti / ayambhAvaH - jJAnAvaraNasya jaghanyasthitibandhasthAne yAvanti sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni santi tebhyaH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANi sthitibandhasthAnAnyatikramya parasminnanantare sthitibandhasthAne dviguNAnyadhyavasAyasthAnAni santi, tata Arabhya punarapi palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrAH sthitIratikramyAnantare sthitibandhasthAne punarapi dviguNAnyadhyavasAyasthAnAni santi, evaM dviguNavRddhistAdvaktavyA yAvadutkRSTA sthitiH / evamAyurvarjazeSakarmaviSaye'pi draSTavyam / uktaM ca karmaprakRticUrNI 'paraMparAvaNihAra NANAvaraNijassa jahaNNiyAe ThitibaMdhajjhavasANaTThANehiMto paliovamassa asaMkhejjaibhAtRNaM guNavaDDhI / evaM duguNavaDDhittA duguNavaDDhittA jAtra ukkassitA Thititti' iti // 846 || nanu yathoktasthitibandhAdhyavasAyadviguNavRddhisthAnAni jJAnAvaraNAderutkRSTasthitiM yAvat kiyanti, kiM tAni dviguNavRddhayorantarAlavartisthitibandhasthAnebhyo 'dhikAnyUnAni vetyatrAha - aMgulamUlaccheyaNaasaMkhabhAgo u duguNaThANANi / tANi yathovANi tao hojjegaMtaramasaMkhaguNaM // 847 // (pre0) "aMgulamUlaccheyaNa" ityAdi, aGgulavargamUlachedanakAsaMkhyeya bhAgapramANAni, tukAro'vadhAraNe, tata etAvantyeva " duguNaThANANi " tti jJAnAvaraNAderekaikasya jaghanya sthiterArabhyotkRSTAM sthitiM yAvallabhyamAnAni sthitibandhAdhyavasAyAnAm 'dviguNasthAnAni' - dviguNavRddhisthAnAni yathoktasvarUpANi santi / etaduktaM bhavati ekAGgulapramANe kSetre yAvanta AkAzapradezAstAvatAM yatprathamaM vargamUlaM tadardhArthakaraNaprakAreNa chedanakavidhinA tAvacchidyate yAvad bhAgaM na sahate, tathA ca kRte yAvanti chedanakAni prApyante tAvatAM teSAmasaMkhyeyAnAM chedanakAnAmasaMkhyatamabhAgapramANAni jJAnAvaraNAdeH pratyekamutkRSTasthitiM yAvadgamane sthitibandhAdhyavasAyAnAM dviguNavRddhisthAnAni bhavanti / uktaM ca karmaprakRticUrNI 1 'NANAguNaTThitibaMdha jjhavasANadvANaMtarANi aMgulavaggamUlaccheyaNagANaM asaMkhejjatimo bhAgo / 'aMgula - mUlaccheyaNaga' tti aMgulavaggamUlaM chaNNauticchedaNagaviddIe tAva chijjati jAva bhAgaM Na deti' iti / anA'satkalpanayA - aGgulapramANakSetre paTtriMzadabhyadhikapaJcazatayutapaJcaSaSTisahasrANi (65536) nabhaH pradezAni kalpyante teSAM prathame vargamUle SaTpaJcAzadabhyadhikazatadvayaM ( 256 ) namaH pradezAH prApyante teSAM SaTpaJcAzadasyadhikazatadvayasaMkhyAkAnAmarghA'rdhakaraNaprakriyayAchedanakam - prathamam dvitIyam tRtIyam caturtham paJcamam + | [ + J 256/2=128/2=64 : 2=32 / 2= 16 / 2= 8 /2=4/2=2 - 2=1 aSTau chedanakAni labhyante, asaMkhyeyAnAmapyasatkalpanayA'STasaMkhyAkAnAM teSAmasaMkhyeyabhAgagatA SaSTham saptamam - + aSTamam +
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ alpabahutve bhAkSepaparihAra0] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH [ 629 nyasaMkhyeyAnyapi chedanakAnyasatkalpanayAva eva, etAvanti dviguNavRddhisthAnAni bhavanti / "tANi pathovANI" tti tAni sthitibandhAdhyavasAyAnAM dviguNavRddhisthAnAnyanantaravakSyamANadviguNavRddhayorekAntarAlavartisthitibandhasthAnApekSayA stokAni, yata imAni palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyabhAgapramitAni santi, vakSyamANAni tvasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAni / cakAraH pAdapUtrauM / "to" ti tebhyo'nantaroktadviguNavRddhisthAnebhyaH "hojjegaMtaramasaMkhaguNaM" ti dviguNavRddhayorekamantaramasaMkhyaguNaM bhavet , ekAntarAlavartisthitibandhasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni santIti bhAvaH / uktaM ca karmaprakRticUrNI _ 'NANAguNahANiTThANaMtarANithovANi, ega dvitibaMdhajjhavasANaguNahANiTThANaMtaraM asakhejaguNaM, sattaNha kammANaM' iti / nan "aMgulaseDhImitte ussappiNIo asaMkhijjA" iti vacanaprAmANyAdaGagulamAtrakSetrapradezebhyaH pratisamayamekaikapradezApahAre'saMkhyotsarpiNyavasarpiNInAmiva tadvargamUlasaMkhyAto'pi tenaiva nItyA pradezAnAmapaharaNe pUrvApekSayA stokA api tA utsarpiNyavasarpiNya asaMkhyeyA evApagaccheyuH, yathA ca tAH stokA api asaMkhyeyAstathaiva tAsAM chedanakAni tadapekSayA stokatarANi santyapi stokatarAsaMkhyeyotsarpiNyavasarpiNInAM samayapramANAni sambhavanti, kizca tadasaMkhyeyabhAgastadrAzyapekSayA bahvasaMkhyeyasAgaropamapramANa eva grAhyaH syAd , anyathA teSAmatilaghutarabhAgasyaiva grAhyatve mUle AvalikAyA asaMkhyeyabhAgaH palyopamasyA'saMkhyeyabhAgo vA uktaH syAt , na ca tathA uktaH, mUloktena 'agulamUlaccheyaNaasaMkhabhAgo' ityanena bahvasaMkhyeyasAgaropamapramANAnAmadhyavasAyadviguNavRddhi sthAnAnAM grAhyatve tu sarva duviruddhameva syAt , jJAnAvaraNAderutkRSTasthiterapi triMzatsAgaropamakoTikoTayAdipramANatvena tasyAH pratipalyopamAsaMkhyeyabhAgamatikramyAtikramyotpadyamAnAnAmadhyavasAyadviguNavRddhisthAnAnAM palyopamAsaMkhyeyabhAgagatasamayapramANAdadhikAnAmanutpatteH / na ca sUkSmatarapalyopamAsaMkhyeyabhAgapramANasthitibandhasthAnAnyantarIkRtya teSAmadhyavasAyasthAnadviguNavRddhisthAnAnAmutpAdane tAni palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANAdatyantAdhikAni bahupalyopamapramANAni bhavitumarhantIti vAcyam, yato tathAkalpane'pyuparyuktadoSasya durvAratvameva; anyaccAdhyavasAyAnAM dviguNavRddhi sthAnApekSayaikAntarasyAsaMkhyeyaguNatvaM yanmUle uktaM tenApi mahAnvirodhaH, anantaropanidhAyAM yathottarasthitibandhasthAneSu yA sthitibandhAdhyavasAyAnAmasaMkhyayabhAgapramANasaMkhyAvaddhirabhimatA tenApi virodhazca ? iti cet, na, yato'GagalamAtrakSetragatAkAzapradezApahAraprakriyayA'saMkhyeyotsapiNyavasarpiNInAmivAGgalaprathamavargamUlatayA prAptasaMkhyArAzito'pi pratisamayamekaikAkAzapradezApaharaNaprakriyayA'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNInAM lAbhe'pi tasya chedanakAni tvatIvastokAni-addhApalyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANyeva sampadyante, na punaH stokamAtrotsarpiNyavasarpiNIsamayapramANAni, sAgaropamasamayapramANAni palyopamasamayapramANAni vA / kutaH 1 iti cet, ucyate, kiJcidadhikArajjupramANa
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ bandhavihANe mUlapa DiThiibaMdho [ dviguNavRddhisthAna-kAntarAlpabahu0 sUcizreNicchedanakAnAmapi sAdhika sArdhadvayoddhArasAgaropamapramANatvenA'ddhApalyopamAsaMkhyeyabhAgamAtratvAt aGgulamAtrakSetragatAkAzapradezAnAM tu tAdRzasUci zreNera saMkhyeya bhAgagatatvAcca / , " nanu kiJcidadhikArdharajjvAyatAyAH sUcizreNeH chedanakAni sAdhikasArdhoddhArasAgaropamadvayasamayapramANAnyeva bhavanti, na punarbahUnAmutsarpiNyavasarpiNInAM samayapramANAnItyatra kA yuktiH ? iti cet bhavatyatra yuktiH, sA tvevaMrUpA - jambUdvIpa me rormadhyabhAgAdArabhya dakSiNAyAM dizyAyatA sarvadvIpasamudradakSiNadigdvArasparzinI dakSiNAyAM dizi tiryaglokAntaparyantA yA'rdharajjumAnA ekaprAdezikI sUcizreNiH sA'pi uttarasyAM dizi lavaNasamudrasya madhyaM yAvat sArdhalakSayojanenA'bhyadhikA dIrghA gRhyate, ataH sA kiJcidadhikArdharajjupramANaiva, tasyAstu chedanakAni lakSayojanAvazeSaM yAvat sArdhadvayoddhArasAgaropamasya samayapramANAni prApyante, tadyathA - niruktottaralavaNamadhyabhAgAtprArabdhA sUcizreNiH tataH prabhRti dakSiNasyAM dizi jambUlavaNAdinA krameNa yAvattamasya dvIpasya samudrasya vA dakSiNa dvAraparyantA gRhItvA tasyA lakSayojanAvazeSaM yAvat chedanakAni kriyante tAvadvIpasamudra saMkhyA pramANAnyeva tAni prApyante / 630 ] pazyatAmatrodAharaNAni - uttaralavaNamadhyabhAgAdArabhya tasyaiva lavaNasamudrasya dakSiNadvArAntA sUcizreNigRhyate tadA sA jAtA caturlakSayojanAyatA, tasyAzcaikalakSayojanAvazeSaM yAvad dve chedana ke, (lakSa. ce0 prathama lakSa. ce dvitI. la.zeSa.) dvIpasamudrAvapi dvAveva gRhItAvAstAm, chedanake api dve iti taulyam / atha sA jambUlavaNAdinA krameNa paJcamasya puSkaravaradvIpasya dakSiNadvAraparyantA gRhyate tadA jAtA dvAtriMzallakSayojanadIrghA, tasyAzca lakSayojanAvazeSaM yAvat paJcaiva chedakAni lakSa. cheda. lakSa. che. lakSa. che. lakSa. che. lakSa. che. lakSa. zeSaH ), ityevaM dvIpasamudrANAM paJcatve cheda = /2 =16/2=8 : 2=4 : 2 =2/ 2= 1 kAnyapi paJcaiva prAptAni / itthameva yadyaSTamasya vAruNivarasamudrasya dakSiNadvAraparyantA sA yathoktakSetra prArabdhA zreNigRhyate tadA sA paTpaJcAdabhyadhikadvizatalakSayojanamAnA bhavati, tasyAzca chedakAnyapi lakSayojanAvazeSaM yAvadaSTAveva prApyante / sthApanA tu prAgiva svayameva kAryA 1 ityevaM tathAvidhaniyamavazAt tiryaglokasya dakSiNadigvarttiprAntabhAgaparyantA sA gRhyate tadA chedanakAnyapi lakSayojanAvazeSaM yAvad dvIpasamudrANAM saMkhyAnusAreNa prApyante, dvIpasamudrAstu sArdhadvayoddhArasAgaropamasamayaparimitAH / uktaM ca bhASyasudhAmbhonidhibhiH "uddhaarsaagr|nnN aDDhAijjANa jattiyA samayA / duguNAdguNapatrittharadivodahI / huti evaiyA" iti / ityevaM sAdhikArdharajjupramANAyAH sUcizreNerapi lakSayojanAvazeSaM yAvacchedanakAnyapi tAvanti sArdhadvayoddhArasAgaropamasya samayapramANAnItikRtvA bhavatA sambhAvitapramANApekSayA'tIvastokAnyaddhApalyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANyeva samadhigatAni / kutaH ? uddhAra sAgaropamApekSayA'ddhApalyopamasyASsaMkhyeyaguNatvAt /
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ palyopamasAgaropamasvarUpa-prayojane ] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH [ 631 idamuktaM bhavati-saMkhyAtItAnAM kAlAdInAM gaNanAyAmAgamoktAni pAribhApikANi palyopamasAgaropamAdIni parimANAnyAzrIyante, tatra-uddhArA-'ddhA-kSetrapalyopamabhedAt trividhaM palyopamam , sUkSma-bAdarabhedAdekaikaM punarddhidhA / evaM sAgaropamamapi / tatrA-''yAmavistArAbhyAmavagAhena cotsedhAgulaniSpannaikayojanamAno vRttatayA paridhinA kizcinyUnaSaDbhAgairabhyadhikatriyojanamAnaH palyavizeSo muNDite zirasi ekenAsA dvAbhyAmahobhyAM yAvadutkRSTataH saptabhirahobhiH prarUDhAni yAni yugmivAlAgrANi taiH pracavizeSAnibiDataramAkaNThaM tathA bhriyate yathA tAni vAlAgrANi vahninA na dahyante, na vA vAyunA'panetu zakyante, na ca tAvanmAtram , kintu jalamapi tAni na kothayati, ityevaM nibiDatarabhRtAt tasmAtpalyAt pratisamayamekaikavAlAgrApahAre yAvatA kAlena sa palyaH sarvAtmanA nilepo jAyate tAvAn saMkhyeyasamayapramANakAlo bAdaroddhArapalyopamaM procyate, bAdaroddhArapalyopamAnAM dazakoTikoTibhirvAdaroddhArasAgaropamo jAyate / sUkSmoddhArapalyopamastvevaMrupo'bhihita:-yathokte palye yAni vAlAgrANi bhUtAnyAsan tAni pratyekamatrAsaMkhyeyakhaNDAni kRtvA pUrvavadeva subahuniviDaM palye bhriyante, etAni ca vAlAgrANyatIvasUkSmANi, dravyatastu nirmalanetraiH chaasthaiH subahuprayatnena yad dravyavizeSaM cAkSusapratyakSaviSayIka pAryate tadravyAdapyasaMkhyeyabhAgamAtrANi pratyekaM santi, kSetratastu tAni pratyekaM sUkSmapanakazarIrasyAvagAhakSetrAdasaMkhyeyaguNaM kSetramavagAhante, eteSAM ca palyabhUtAnAM vAlAgrANAmasaMkhyeyatayA pratisamayamekaikasyoddhAra saMkhyayA varSakoTikoTayo'pagacchantIti kRtvA saMkhyeyavarSakoTikoTipramANaM mUkSmoddhArapalyopamaM samavaseyam / teSAM dazakoTikoTayaH sUkSmoddhArasAgaropamam / AbhyAM sUkSmoddhArapalyopamasAgaropamAbhyAM dvIpAH samudrAzca mIyante, yathA sarve'pi dvIpasamudrAH sArdhadvayoddhArasAgaropamasamayapramitAH / uktaM cAnuyogadvAreSu 'eehiM suhumauddhArapaliovamasAgarovamehiM kiM paoyaNaM ? eehiM dIvasamudANaM uddhAre dhippai / kevaiyA NaM bhaMte ! dIvasamuddA uddhAreNaM pannattA ? goyamA ! jAvaiyA NaM aDDhAijANaM uddhArasAgarovamANaM uddhArasamayA evaiyA NaM dIvasamuddA udvAreNaM pannattA / / ' iti / nanu bAdaroddhArapalyopama-sAgaropamayostarhi kiM prayojanam ? na kiJcid / evaM bAdarAddhApalyopama-sAgaropamayo darakSetrapalyopama-sAgaropamayorapi na kiJcidvizeSaprayojanaM vidyate, kevalaM sUkSmoddhArapalyopamAdInAM sukhAvaseyArthamAdo vAdaroddhArapalyopamAdInAmapi prarUpaNaM kriyate / pUrva yeSAM vAlAgrANAM pratisamayamuddhAreNa bAdaroddhArapalyopamaM darzitaM teSAmeva vAlAgrANAmekaikasya varSazatAntareNoddharaNe yAvatA kAlena payanirlepanaM bhavati tAvAn saMkhyeyavarSakoTimAnaH kAlo bAdarAddhApalyopamam / teSAM dazakoTikATayo bAdarAddhAsAgaropamam / sUkSme tvevam pUrvoktasvarUpAdasaMkhyeyakhaNDAni kRtvA''kaNThaM nibiDaM bhRtAt palyAdekaikasya vAlAgrasya varSazate'tikrAnte niSkAzane yAvAn nirlepanakAlastAvAnasaMkhyeyavarSakoTimAnaH sUkSmamaddhApalyopamam , teSAM dazakoTikoTayaH sUkSma
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ dviguNavRddhisthAna-kAntarAlpabahu0 maddhAsAgaropamam / eteSAM sUkSmAddhAsAgaropamANAM dazakoTikoTaya ekA utsarpiNI, tAvatpramANavaikA'vasarpiNI, ekotsarpiNyavasarpiNImAnaM kAlacakram / teSAmanantaiH pudgalaparAvartaH / sUkSmAddhApalyopama-sAgaropamayoH prayojanaM tu deva-manuSyAdInAmAyuH karmAdisthitiparimANam / yadyapyetAvatA sUkSmoddhArA-'ddhApalyopamasAgaropamANAM prarUpaNenaiva svasamihitaM siddhaM bhavati, adhikRtArthasya tenaiva gamyatvAt tathA'pi prasaGgavazAd dvividhakSetrapalyopama - sAgaropamamAnaM saMkSepato darzyate-pUrvoktasvarUpAt palyAd vAlAgraspaSTa nabhaH pradezAnAmekaikasya pratisamayamapaharaNe yAvAn nirlepanakAlo'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNImAnastAvaddhAdarakSetrapalyopamam, tadazakoTiko yo bAdarasAgaropamam / tathaivAsaMkhyeyakhaNDAni kRtvA bhRte yathoktapalye vAlAgraiH spRSTAnAmaspRSTAnAM ca nabhaH pradezAnAM pratisamayamekaikasyApaharaNe yAvAn nirlepanakAlo bAdarapalyopamAdasaMkhyeyaguNakAlamA nastAtsUkSmaM kSetrapalyopamam / tadazakoTikoTayaH sUkSmaM kSetrasAgaropamamiti / , evaM saMkhyeyavarSakoTIkoTIpramitasUkSmoddhArasAgaropamApekSayA'saMkhyeyavarSa koTImAnasya sUkSmAddhApalyopamasyA'saMkhyeyaguNAdhikatayA sArddhadvayoddhArasAgaropama tulyAnyapi yathoktanItyA labdhachedanakAnyaddhApalyopamasya saMkhyeyatamabhAgamAtragatAnyeva / zeSAyA lakSayojanamAnAyAH sUcizreNernirvibhAjyaM pradezaM yAvacchedanakAni tu labdhachedanakApekSA tIvastokAnyeva syuH, teSAM ca pUrvalabdhachedanakeSu prakSepaNe sAdhikArdharajjupramANasUcizreNiniSpannAni sarvachedanakAnyapi sAdhikasArthoddhAra sAgaropamadvayasya samayapramANAnIti kRtvA'ddhApalyopamasyAsaMkhyeya bhAgamAtrANyeva kiM punaraGgulamAtrakSetranabhaHpradezaprathamavargamUlasya chedanakAni tAni teSAmapyasaMkhyeyabhAgagatAnyeva syuriti bhAvaH / kutaH ? ardharajudIrghasUcizreNenaMbhaHpradezarAzyapekSayA ghanAGgulakSetragatanabhaH pradezarA zerapyasaMkhyeyabhAgamAtragatatvAt / nanu yaduktaM zeSAyA lakSayojanamitAyA: sUcizreNernirvibhAjyapradezaM yAvanniSpadyamAnAni chedanakAni tu pUrvalabdhachedanakApekSayA'saMkhyeyabhAgamAtrANi syurityetatkathamupapadyeta, yato pUrvalabdhachedanakAni tu sArdhadvayoddhArasAgaropama samaya pramANAnAM dvIpasamudrANAmekaikasya hAnyA prAptAni, itastu nirvibhAjyapradezaM yAvacchedanakAnyutpAdayitavyAni, tatra tu ye AkAzapradezAste dvIpasamudra saMkhyApekSayA'tibahavaH, aGgulamAtrakSetre'saMkhyeyotsarpiNyavasarpiNI samayapramANAnAmAkAzapradezAnAmabhihitatvAt teSAM ca dvIpasamudra saMkhyApekSayA bahvasaMkhyeyaguNatvena chedanakAnAmapi tadanusAreNa pUrvApekSayA bahvasaMkhyeyaguNAnAmnutpatteH sambhavaH / ityevamardharajjupramANasUci zreNernirvibhAjyapradezaM yAvat niSpadyamAna chedanakAnAM palyomAsaMkhyeyabhAgamAtrANAM stokAnAmasiddhestaddvAreNAGgulakSetrasya teSAM stokatvaprasAdhanam, tena ca sarvamupapAdanaM mUlAbhAve zAkhAdInAmupapAdanamivAvimRzyakAryeva 1 iti cet, na, yato'tra vidyate upapattiH, tayA ca sphuTaM gamyate yallakSayojanamAnAyAH zeSazreNernirvibhAjyapradezaM
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16:28:24:2-22-1) zeSalakSayojanachedanakaprasAdhanam ] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH [633 yAvadutpadyamAnAni chedanakAni pUrvotpannacchedanakApekSayA'saMkhyeyabhAgamAtrANyeva / tathAhi-kasyA api vivakSitaraMkhyAyA gavanti chedanakAni jAyante, tadapekSayA tadIyavargasya tAni dviguNAni labhyante, ghanasya tu tadIyasya tAni triguNAni samutpadyante / atra udAhriyate--vivakSitA catuHpradezadIrghA zreNirataH catuHpradezasaMkhyAkAyAstasyA nirvibhAjyapradezaM yAvad ( che... che0 = 2) dve cheinake evotpadyate, tasyA eva catuHprAdezikyA varga kRtvA (444=16) labdhAyAH poDazaprAdezikyAzchedanakAni tu(.. che0 che0 . che0 che0=4) catvAri, arthAtpUrvApekSayA dviguNAni sampannAni, ghanakaraNena (44444864) labdhAyAzcatuH che0 papiprAdezikyAsta tAni ( che0 che0 che0 che che. " (642=32:2=16:2=828462-2:2 = 1) .0=6) SaT samupajAtAni / tathaiva mUlata eva poDazaprAdezikI zreNimadhikRtya yadA chedanakAni AnIyante tadA tAni catvAri labhyante, vargIkRtAyAstu tasyAstAni aSTo prApyante, ghanIkRtAyAstu tasyAH chedakAni dvAdaza samudbhavanti; atra hIdaM sphuTaM gamyate yat-ghanIkaraNena prAptapradezasaMkhyAkAyAH zreNeH mUlazregya'vazeSaM yAvad yAvanti chedanakAni tadapekSayA ghanakaraNena prAptapramANAyAH zreNenirvibhAjyapradezaM yAvat sarvachedanakAni vizeSAdhikAnyeva, yathA prathame udAharaNe catuHSaSTisaMkhyAkAyAH zreNezvatuHpradezAvazeSaM yAvat catvAri chedanakAni, nirvibhAjyapradezaM yAvattu tAni SaT, arthAd vizeSAdhikAni, dvitIyadRSTAnte'pyevameva, tatra ghanakaraNena prAptasaMkhyAkAyAH zreNeryAvad mUlaM tAvadaSTau chedanakAni, avibhAjyapradezaM yAvattu dvAdazetyevaM vizeSAdhikachedanakalAbhAt / etena kim ? etena tathAvidhaniyamazAdavazeSAyA lakSayojanA''yAmAyAH sUcizreNezchedanakAni sAdhyante / tadyathA-lakSayojanAdArabhyAgulaprAyaHpramANazreNyavazeSaM yAvat saMkhyeyAnyeva chedanakAni samudbhaveyuriti tu sugamam , avaziSTAyA agulaprAyaHpramANazreNestu chedanakAnyuktaniyamAt tadIyapradezasaMkhyAyAM ghanIkRtAyAM yA saMkhyA prApyeta tatsaMkhyAyAH prArabhya maulA'gulaprAya:sUcizreNipradezapramANasaMkhyAvazeSaM yAvad yAvanti chedanakAni sampadheran tadapekSayA stokAnyardhabhAgamAtrANyeva bhaveyuH, kizca prAguktanItyA sAdhikArdharajapramANazreNyapekSayA ghanAGagulasya pradezAni tvasaMkhyeyabhAgamAtrANi, teSAM tu yathoktasUcyaGagulaprAyaHpramANakSetrAvazeSaM yAvat chaMdanakAnyapi sArdhadvayoddhArasAgaropamasamayApekSayA stokAnyeva prApyeran , tadapekSayA'pi prAggRhItatiryaglokadakSiNalokAntaspRkzreNito'vazeSAyA agulaprAyaHpramANAyAH sUcizreNestu tAni stokatarANyeva, tAni ca saMkhyeyaiH chedanakairabhyadhikeSu sArdhadvayoddhArasAgaropamasamayapramANeSu pUrvAvAptachedanakeSu prakSipyante tadA'pi sarvANi pUrvApekSayA kizcinmAtrasamadhikAnyeva bhavanti /
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ sthitibandhAdhyavasAyAnukRSTipratiSedha0 itthaM ca tathAvidhopapatteH sadbhAvAt , tayA cAvazeSasUcizreNenirvibhAjyapradezaM yAvat pUrvalabdhacchedanakApekSayA'saMkhyeyabhAgamAtrANAM chedanakAnAmupapatteH stokachedanakavRddhayA yathoktasAdhikAdharajapramANasUcizreNeH sarvacchedanakAnAmapi sAdhikasArdhayoddhArasAgaropamasamayatulyatvameva, tatazca tadasaMkhyeyabhAgamAtrasya ghanAmulakSetrasya chedanakAnyatIvastokAnItyAdi yat pratipAditaM tanna nimUlam / tadevaMsUcizreNerasaMkhyeyabhAgamAtrasya dhanAgulasya chedanakAnAMharavapalyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANAmutpattaraGagulaprathamavargamUlasya tu tAni tato'pi stokAni, tatpaDbhAgamAtrANyeva, teSAM prathamavargamUlacchedanakAnAmapyasaMkhyeyabhAgamAtrANi mRloktAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAM dviguNavRddhisthAnAnyaviruddhAnyeva, jJAnAvaraNAdInAmutkRSTa sthitau pratipanyopamAsaMkhyeyabhAgamantarA'ntarA utpadyamAnAnAM tAvatAM riNavRddhisthAnAnAM sukhenopapattaH,ityevaM prathamavirodhasyAnavakAza eva / kiJca vikalpAntaraM samAlambyA'nyA yA virodhadvayI udbhAvitA sA'pyamISAmadhyavasAyaguNavRddhisthAnAnAM laghutarapalyopamAsaMkhyeyabhAgamAtratvopapatte reva nirastA, guNavRddhisthAnAnAM stokatayA dviguNavRddhidvayAntarasya mahattaratvenA'saMkhyeyaguNatvopapatteH, anantaropanidhAyAmanantarasthitibandhasthAne'saMkhyeyabhAgapramANAnAmadhyavasAyasthAnAnAmabhimatavRddharupapattazca tAdRzavikalpasyaivAnavakAzAditi // 847 // tadevaM saprabhedato darzitA'dhyavasAyAnAM pragaNanA / sAmprataM teSAmeva sthitibandhAdhyavasAyAnAmanukRSTiM cintayannAha aTThaNha jahaNNAo duiAa ThiIa ajjhavasaNANaM / ThANANi apuvvAiM emeva havejja jA paramA // 848 // (pre0) "aTThaNha jahaNNAo" ityAdi, jJAnAvaraNAdInAmantarAyaparyantAnAmaSTAnAmapi mUlakarmaNAM pratyekaM "jahaNNAo" tti jaghanyAyAH sthiteH "duiAa ThiIa" ti ritIyAyAM sthitI, anantare samayAdhikajaghanyasthitivandhasthAnarUpe dvitIyasthitibandhasthAna ityarthaH / tatra kimityAha-"ajjhavasaNANaM ThANANi" ti tasyA dvitIyasthiterbandhaprAyogyAnAmadhyapasAyAnAM sthAnAni-bhedAH "apuvAI" ti 'apUrvANi' pUrva-pUrvasmin jaghanyasthitibandhe yAni nAsan tathAvidhAni, jaghanyasthitibandhakAraNIbhUtAdhyavasAyebhyo vilakSaNAni, na punarekamapyadhvasAyasthAnaM tatsadRzamatra samayAdhikajaghanyasthitibandhAdhyavasAyasthAneSu vidyata iti bhAvaH / nanu dvitrisamayAvadhikajaghanyasthitibandhasthAneSu tarhi kimityAha-"emeva haveje"tyAdi, evameva, yathA jaghanyasthitivandhasthAnApekSayA samayottare samayAdhikajaghanyasthitibandhasthAne tathaiva samayasamayottareSu dvisamaya-trisamayAvadhikajaghanyasthitibandharUpeSu sthitibandhasthAneSu yAvaccaramAyAM sarvotkRSTasthitAvityarthaH /
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ samayAdhikasthitivandhe'pUrvAbhyavasAya0] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH [635 idamuktaM bhavati- jaghanyasthitibandho yairasaMkhyalokapradezapramitaiH sthitibandhAdhyavasAyasthA nivartayitu zakyate, tadapekSayA tIbairvilakSaNaireva sthitibandhAdhyavasAyaiH samayAdhikajaghanyasthitibandho nirvatayituM zakyate, ityato jaghanyasthitibandhasthAnApekSayA'pUrvANyeva sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni samayAdhikajaghanyasthitibandhe'bhihitAni / samayAdhikajaghanyasthitibandho yaiH sthitibandhAdhyavasAyasthAnanivartayituM zakyate tadapekSayA'dhikatItrairata evApUrvairadhyavasAyasthAnaIisamayAdhikajaghanyasthitibandho nivartayituM zakyate, evaM yaiH sthitibandhAdhyavasAyasthAnebisamayAdhikajaghanyasthitivandho jAyate tadapekSayA tIvrataraiH sthitibandhAdhyavasAyasthAnaireva trisamayAdhikajaghanya sthatibanyo jAyate, na punaH pUrvairapIti dvitrisamayAdhikajaghanyasthitibandhe'pyapUrvANyeva sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni hetubhUtAni santi, evaM samayasamayavRddhayA yAvadutkRSTasthitibandhastAvadapUrvANyapUrvANi sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnyeva hetutayA vartante / atrA'satkalpanayA-jJAnAvaraNasya sthitibandhaprAyogyAni sarvANyadhyavasAyasthAnAni mandatIva-tIvratarAdikrameNa prathamadvitIyAditayA sthApyante, tAni ca samuditAnyasatkalpanayA triMzaduttarazatam , sthitibandhasthAnAni cASTau, tatra ca prathamasthitibandhAdhyavasAyasthAnaprabhRtIni pazcAdhyavasAyasthAnAni jaghanyasthitibandhe hetubhUtAni, na punaH SaSThaprabhRtInyapi, teSAmuktapaJcasthitibandhAdhyavasAyasthAnApekSayA tIvratayA samayAvadhikajaghanyasthitibandha eva hetutvAt , tatrA'pi SaSThaprabhRtIni dvAdazaparyantAnyeva sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni samayAdhikajaghanyasthitibandhe hetubhUtAni, na punastaduttaravartInyapi, teSAM tIvratara-tIvratamAdibhAvena samayadvisamayAdyadhikajaghanyasthitivandhe hetutvAt / tatrA'pi dvisamayAdhikajaghanyasthitibandhastrayodazaprabhRtibhirdvAviMzatitamaparyantaiH sthitibandhAdhyavasAyasthAnaireva nirvartayituM zakyate, na punAdazaparyanteSvekenApi, evaM trayoviMzatitamamadhyavasAyasthAnamapi tatra na kAraNam , tasya pUrvApekSayA tIvratayA trisamayAdhikajaghanyasthitibandhahetutvAt , trayoviMzatitamaprabhRtIni paJcatriMzattamaparyantAni sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni tu trisamayAdhikajaghanyasthitibandha eva hetubhUtAni, na tu tataH samayAdihInasthitibandhe samayAvadhikasthitivandhe vA, evamevottaratrApi kalpanIyam / atrAsatkalpanayA sthitibandhasthAnASTake mandatara-mandatamAdyadhyavasAyAnAM hetutve iyaM sthApanA
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ 636 ] mUlapaibaMdho [ sthitibandhasthAneSvabhyavasAyasthApanA mandatama- mandatara- manda- tIvra - tIvratarAdikrameNa sthApitAni sthitibandhAdhyavasAya sthAnAni prathamam dvitIH tR0 ca0 paJcamaM jaghanyasthitibandhe hetubhUtAdhyavasAya0 / 0 0 0 0 prathamAtpazcamAntAni SaSThAd dvAdazAntAni trayodazAd dvAviMzatitamAntAni 6 0000000 u zGa 0000000000 u 6 12 pU 2 z trayoviMzatitamAt paJcatriMzattamAntAni 0000000000000 trisamayAdhike 74 0 samayAdhike jaghanyasthitibandhe dvisamayAdhike jaghanyasthitibandhe 100 triMzattamAd dvipaJcAzattamAntAni 00000000000000000 catuHsamayAdhike u 5 52 tripaJcAzattamAt trisaptatitamAntAni 000000000000000000000 pazcasamayAdhike 73 33 86 catuHsaptatitamAnnavanavatitamAntAni 00000000000000000000000000 SaTsamayAdhike 130 zatatamAt triMzaduttarazatatamAntAni " " 31 " " dr 0000000000000000000000000000000 sapta, evaM yAvat utkRSTasthitibandhe // nanvanuSTiprastAve kimanena samayasamayottareSu sthitibandhasthAneSvapUrvA'pUrvasthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAM pratipAdanena ? iti ced, ucyate - anukRSTirhi prastutatvAtsthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAmanyAnyasthitibandhasthAneSvanuvartanarUpA, uktaM ca karmaprakRticUrNivizeSa vRttau zrImanmunicandrasUritallajai:- "anukRSTiH anuvartanA'nugama ityeko'rthaH " iti / vivakSitasthitibandhaprAyogyAdhyavasAyasthAnAni tataH samayAdyadhike samayAdinA hIne vA sthitibandhe'nuvartante na vetyanukRSTiprarUpaNAviSayaH sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni tu tattadbandhaprAyogyamekaM kiJcit sthitibandhasthAnaM vihAya nAnyatrAnuvartante, pratyekaM sthitibandhasthAneSvapUrvANAmeva sthitibandhAdhyavasAyAnAM hetutvAt / uktaM ca karmaprakRtisthitibandhacUrNai-- "aNukaDDhIe NANAvaraNijassa jahaNiyAThitIe jANi ThitibaMdhajjhavasANadvANANi tehito bitiyAe ThitIe apuvvANi, evaM apuvtrANi, apuvvANi jAva ukkassiyAe ThitIe apuvvANi ThitibaMdhajjhavasANaTTANANi / evaM savvakammANaM / " iti / mahAbandhakArairapyevamevoktam / tathA ca tadvacanam - "aNukasDhI NANAvaraNiyassa jahaNiyAra ThidIe TThidibaMdhajjhavasANaTThANANi yANi tANi bidiyAe dvidIe TThidibaMdhajhavasANaTTANANi aputrANi / bidiyAe dvidIe hidibaMdhajjhavasANaTTANANi yANi tANi tadiyAe dvidIe dvidibaMdhajjhatrasANadvANANi aputrtrANi ya / evaM ca apuvvANi yAtra ukkassiyAra dvititti / evaM sattaNha kammANaM / " iti /
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitibandhAnukRSTipratiSedhe granthAntarasaMvAdaH ] carame'dhikAre sthitisamudAhAraH ityevaM pUrvapUrvasthitimatkasthitibandhAdhyavasAyasthAnebhyaH stokAnAmapyadhyavasAyAnAmuttarottarasthitAnanuvartanAt sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAM sA'nukRSTirna bhavati / uktaM ca zrImanmalayagiripUjyaiH karmaprakRtisthitibandhavRttau - 'sAmpratamanukRSTizcintyate sA ca na vidyate " iti / itthamuttarottarasthitAvapUrvA'pUrvAdhyavasAyAnAM hetutvapradarzanasyAnukRSTipratiSedhaparyavasAnAt prastutameva prarUpitam / nanu jaghanyasthitibandhaprabhRterutkRSTa sthitibandhaparyanteSu sarvatrA'prasiddhasattAkAyA adhyavasAyAnuSThe cintanamevAprakRtam ? iti ced, na tatra sthitibandhAdhyavasAyAnAmanukRSTerasatve'pi teSu sthitisthAneSveva rasavandhAdhyavasAyAnAM sAnukRSTirvidyata eva tatazca tasyA rasabandhAdhyavasAyAnukRSTerjJAtA jijJAsati yat- 'sthatibandhAdhyavasAyAnAmanuSTirbhavati na vA', etadarthamanuSTidvAramAzritya sA pratiSidhyate / etaduktaM bhavati kimapi sthitibandhasthAnaM nirvartayan jIvo rasabandhamapi niyamena badhnAti itthaM ca yathA'sau tAdRzasthitiM baghnan kasminnapi sthitibandhAdhyavasAyasthAne vartate tathA kasminnapi rasabandhAdhyavasAyasthAne'pi vartata eva, tAni ca rasavandhAdhyavasA yasthAnAnyapi pratisthitibandhasthAnama saMkhye yalokAkAzapradezatulyAnyeva vidyante / taduktaM karmaprakRticUNa "je eka dviti NivvattaMti dvitibaMdhajjhavasANA te asaMkhejjalogAgAsapade samettA, evaM savvaTThitivigapesu, bhiekkekkami dvitibandhaTThAmi aNubhAgabaMdhAjjhavasANaTThANANi asaMkhejjalogapa desamettANi" iti / itthaM hi pratyekasthitibandhasthAne vartamAnAnAM jIvAnAmadhyavasAyasthAnAni dvividhAni santi, tadyathA- sthitibandhAdhyavasAyasthAnAni rasabandhAdhyavasAya sthAnAni ca tatra sthitibandhAdhyavasA yasthAnAnAmuttarottarasthitibandhasthAneSvapUrvANAmeva sadbhAvenAnutkRSTerabhAve'pi rasabandhAdhyavasAyAnAM sA vidyata eva matijJAnAvaraNAdyuttaraprakRtInAM jaghanyAditattatsthitibandhasthAneSu vartamAnebhyo'saMkhyalokAkAzapradezarAzitulyebhyo'nubhAgAdhyavasAyasthAnebhya ekabhAgapramANAnAmanubhAgAdhyavasAyasthAnAnAM tadanyasthitibandhasthAneSvanuvartanAt ; kuto'vasIyate ? iti cet, matijJAnAvaraNAdeH samayadvisamayAdyadhikajaghanyAdisthitibandhasthAneSvapUrvANAmadhyavasAyAnAmiva ekadezamAtrANAM pUrvANAmadhyavasAyasthAnAnAmapyabhimatatvAt / uktaM ca karmaprakRtirasabandhacUrNau " eyAMsi pagatINaM jaNiyaM dvitiM baMdhamANassa ' jANajjhavasANANi tadegadeso ya aNNANi' tti jANi aNubhAgaajjhatrANadvANANi bitiyAe dvitIe tadekadeso ya aNNANi ya, taiyAe dvitIe tadegadeso ya aNNANi" ityAdi / uktaM ca mahAbandhakArairapi - "eto tivtramaMdadAe putraM gamaNijjaM aNukaDiMTa vattaissAmo / taM jahA - saNNIhiM pagadaM / anbhavasi - dviyapAoggaM jahaNNage baMdhage madiyAvaraNassa jahaNNaTThidiM baMdhamANassa yANi aNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANi bidiyA dvidIe tadegadeso vA aNNANi ca / tadiyAe dvidIe tadegadeso vA aNNANi ca " iti / [ 637
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ 638 ] mUlapaibaMdho [ sthitibandhAdhyavasAyAnAM tIvramandatA SaTkhaNDakArairapi sthitibandhAdhyavasAyAnukuSTicintanaprastAve'nukRSTisadbhAvapratipAdanaparam'madiyAvaraNassa jahaNNATThidiM vadhamANassa yANi ThiibandhajjhatrANahANANi vidiyAe dvidIe tadegadeso vA aNNANi ya tadIyAe dvidIe tadegadeso' ityAdilakSaNaM 'tadegadeso' iti padaghaTitamAlApakaM vihAya tadaghaTitasya 'aNuDDhI NANAvaraNiyassa jahariNayAe dvidIe dvidibaMdhajjhavasANaTThANANi yANi cidiyAe dvidIe dvidibaMdha jvANANANi apuvvANi / vidiyAe dvidIe TThidibaMdhajyavasANaTTaNANi yANi tAi tadiyAe dvidIe TThididhajjhatrasAThANANi aputrvANi ya / ityAdi lakSaNasya''lApakasyoccAraNAt tanmate'pi sthitibandhAdhyavasAyAnAmanuSTirnAbhimateti sphuTepyanukRSTipratiSedhe tatsUtraM sthitibandhAdhyavasAyAnukRSTi sadbhAvapratipAdakaparakatayA kecana vyAkhyAnayanti tattu cintyameveti / atra jaghanyA sthitirabhavyajIvabandhaprAyogyA grAhyA, na tu bhavyajIvabandhaprAyogyA / uktaM caitadapi karmaprakRticUrNau "eto tivvamaMdayAe pubbaM gamaNijjA aguruDDhI saSNipaMciMdiyaMmi pagataM abhavasiddhipAu dhamAmi' iti / tadevaM sthitibandhasthAneSu sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTerabhAve'pi rasabandhAdhyavagAyasthAnAnAM tatsadbhAvAtsthitibandhasthAneSvadhyavasAyAnukRSTirnA'prasiddhasattAkA, tataH syAJji - jJAsA- 'sthitibandhasthAneSu rasabandhAdhyavasAyasthAnAnAmanukRSTeriva sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAmanuSTirbhavati na vA bhavatItyato'nukRSTidvAraM samAzritya sA pratiSiddheti na kiJcidaprakRtam / vastutastu vakSyamANasya sthitivandhAdhyavasAyAnAM tIvratva - mandatvatAratamyasya sukhAvabodhArtha - meva rasanandhAdhyAvasAyAnAmiva sthitibandhAdhyavasAyAnAmanukuSTezcintanaM vijJeyam, anyathA tu sthitibandhAdhyavasAyAnAM pradarzayiSyamANatIvra tva-mandatvatAratamyenaivAnukRSTerabhAvatvamatra bhotsyate, kevalaM tathAprarUpaNe durAtrabodhaM syAtsarvamityAdAvanuSTicintanamadhikRtamiti // 848 // atha sthitibandhAdhyavasAyAnAM tIvramandanAM darzayannAha-- aTTaha lahuThiIe anaMtaguNiaM kamA lahUu guruM / to viiAi lahU to gurumevaM jA gurUa guru // 849 // (0) "aDaNha lahuThiIe" ityAdi, jJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mUlakarmaNAM 'laghusthite:'jaghanyAyAH sthite: "lahUna " ti 'laghoH ' jaghanyAdadhyavasAyasthAnAd "anaMtaguNiaM kamA" tikramAdanantaguNitam, tIvramiti gamyate / kimanantaguNitaM tIvramityAha -"guru" tti, tasyA eva laghusthite: 'guru'- utkRSTa madhyavasAyasthAnam, "guru biiAi lahu" tti, tasmAdanantaroktAjaghanyasthitisatkajaghanyAdhyavasAyasthAnApekSayA'nantaguNatItrAJjaghanyasthitibandhakAraNIbhUtAdutkRSTAdhyavasAyasthAnAt 'dvitIyAyAH' - samayAdhikajaghanya sthitisthAnarUpAyAH sthiteH 'laghu' - jaghanyamadhyavasA yasthAnam, anantaguNitaM tI mityanuvartate / ityevamuttara zrApyanuvRttibalAt "to guru" ti
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 639 prakRtiSu sthitibandhAdhyavasAyAH] carame'dhikAre prakRtisamudAhAraH tasmAt samayAdhikajaghanyasthitiyanvasthAnakAraNIbhatAjaghanyAdhyavasAyasthAnAt tasyA eva samayAdhikajavanyasthiteH 'guru'-utkRSTamadhyavasAyasthAnam , anantaguNitaM tIvam , "evaM jA gurUa guru" ti 'evam'-uktarItyA yathottarasthitibandhasthAnAnAM jaghanyotkRSTAyadhyavasAyasthAnakrameNa yAvat - 'gurusthiteH'-sarvotkRSTAyAH sthiteH 'guru'-utkRSTa madhyavasAyasthAnaM tasyA evotkRSTAyAH sthiterjaghanyAvyavasAyasthAnApekSayA'nantaguNatI bhavati / uktaM ca karmaprakaticUrNI "NANAvaraNIyassa jahaNiyAra Thitie jahaNNayaM ThitibaMdhajhavasAgaTThANaM savvamaMdANubhAta / tassevukkAsayaM aNaMtaguNaM / bitiyAra jahaNNaya ThitibaMdhajjharasANANaM aNaM naguNaM / tassevukassayaM aNaMtaguNaM / evaM tatiyAe jahaNNayaM ThitibaMdhajhavasAyaTThANaM aNaM taguNaM, tassebukosaM aNaM guNaM / evaM aNaMtaguNaM jAba ukkassitA Thititti / " iti // 849 / / ___ tadevaM darzitA sthitibandhAdhyavasAyAnAM tIvamandatA, tasyAM ca darzitAyAM gataH prathamaH thitismudaahaarH|| // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe SaSThe'dhya sAyasagudAhAre prathamaH sthitisamudAhAraH samAptaH / / // atha dvitIyaH prakRtisamudAhAraH // tadevamukto nAnA'vAntaradvAraiH sthitisamudAhAraH / sAmprataM prakRtisamudAhAre jJAnAvaraNAdyakaikAM . prakRtimapekSya samastAnAM sthitibandhAdhyavasAyasthAnAnAM pramANaM darzayannAha sabaThiINa'TTaNhaM ajjhavasAyA asaMkhiyA logaa| (pre0) "savvaThiINe" tyAdi, "DhaNha" ti pUrvamakArasya darzanAjjJAnAvaraNAdInAmaSTAnAM mRlakarmaNAM pratyekaM "savvahiINa" ti jaghanyAyAH sthiterArabhya yAvadutkRSTA sthitistAvad yAtrantaH sthitivandhavikalpAstAvatAM 'sarvasthitInAm'-masthitibandhavikalpAnAm "ajjhavasAyA asaMkhiyA logA" titatkAraNIbhUtAH samasta sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyA lokAH, asaMkhyeyalokAkAzapramANakSetrakhaNDAnAM pradezarAzipramANA ityarthaH / uktaM ca karmaprakRticUrNI ___ "pamANANugameNaM NANAparaNIjjassa asaMkhejjalogAgAsapadezamettANi ThitibaMdhajjhavasANaThANANi savvahitINaM / evaM savyakabhmANaM" // 88 // iti / atra hi ekasthitibandhasthAnakAraNIbhUtAdhyavasAyapragaNanAyAM darzitAsaMkhyalokAkAzApekSayA vRhattaramasaMkhyAtaM boddhavyamiti / / // tadevaM jJAnAvaraNAdInAM pratyekaM sarvasthitivandhAdhyavasAyAnAmasaMkhyeyayalokAkAzapradezapramitatve pratipAdite kiM jJAnAvaraNAdInAmekaikasya parasparamete sthitibandhAdhyavasAyAstulyA hInAdhikA vetyAzaGkAyAM teSAmalpabahutvaM darzayannAha ThiidIhatteNa kamA asaMkhiyaguNA muNeyavA // 850 //
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 ] bandhavihANe mUlapaDiTiibaMdho [ prakRtiSu sthitibandhAdhyavasAyAlpabahu0 (pre0) "TiidIhateNa kamA" ityAdi, sthitidIrghatvena "kamA" tti kramAdyathottaramasaMkhyeyaguNAH sthitibandhAdhyavasAyA jJAtavyAH / ayambhAvaH- - hasvasthitikakarmaNaH sarvasthitibandhAdhyavasAyApekSayA dIrghasthitikakarmaNaH sarvasthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH, tato'pi dIrghatarasthitikasya te'saMkhyeyaguNAH, evaM tAvadvaktavyaM yAvatsarvAdhika sthitikasyA'saMkhyeyaguNAH / tathAhi --zeSakarmaNAmutkRSTasthityapekSayA''yupa utkRSTA sthiti svA'tassarvastokA AyuSaH sarvasthitibandhAdhyavasAyAH, tato nAmagotrayorekaikasya sarvasthitibandhAvyavasAyA asaMkhyeyaguNAH, parasparantu tulyAH / nAmagotrayorekaikasya samastasthitibandhAdhyavasAyApekSayA dIrghasthitikAnAM jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyakarmaNAmekaikasya samasta sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH santi / kutaH ? ucyate - prAk palyopamAsaMkhyeyabhAgapramANAnAM sthitibandhasthAnAnAmatikramaNenAnantarasthitibandhasthAne'dhyavasAyAnAM dviguNavRddhirabhihitA, tatazca palyopamamAtra sthiti vRddhAvasaMkhye yAnAmadhyavasAyadviguNavRddhisthAnAnAM prAptezvara madviguNavRddhI sthitiyanvAdhyavasAyA apyasaMkhyeyaguNA bhavanti, tathA ca sati nAmagotrayoru kRSTasthitibandhApekSA jJAnAvaraNAdInAM caturNAM dazasAgaropamakoTikoTIpramANAdhikasthitibandhe tu sthitiyanvAdhyavasAyAnAmasaMkhyeyaguNatA nirvivAda si ddheti / jJAnAvaraNAdeH samastasthitivandhAdhyavasAyApekSayA mohanIyasya samastAH sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH atrApyasaMkhyeyaguNatA'nantaroktanI - yaiva jJeyA / iti / nanu AyuSaH sthitibandhasthAnAnAM stokatve'pi samayadvimamayAdyuttareSu teSu pratyekaM sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH santi, nAmagotrayostu yathottaraM vizeSAdhikAH, tatkathamAyurapekSayA nAmagotrayoH sthitibandhAdhyavasAyA asaMkhyeyaguNAH syuH ? iti cedU, ucyate, AyuSo jaghanya sthitibandhasthAne'pi tatkAraNIbhUtAH sthitibandhAdhyavasAyA atIvastokatarAH santi, nAmagotrayorjaghanya sthitibandhasthAne punaratiprabhUtatarAH santi, anyaccAyupaH sthitibandhasthAnAni stokAni, nAmagotrayostu bahUni tato yathottaraM vizeSAdhikA api nAmagotrayoH samastasthitibandhAdhyavasAyA AyuSaH samastasthitibandhAdhyavasAyApekSayA'saMkhyeyaguNA bhavanti / uktaM ca karmaprakRticUNa " savvatthovANi Augassa ThitibaMdha jjhavasANaTTANANi / NAmagobhaNaM ThitibaMdhajjhavasANANi asaMkhejaguNANi / Ausa ThitibaMdhe ajjhavasANaTTANANaM vaDDhI asaMkhejaguNA diTTA, NAmagoyANaM visesa higA diTThA, ettha kahaM asaMkhejjaguNA ? bhaNNai Augassa jahaNiyAe Thitie ayavasANadvANANi atithovANitti nAmagobhaNaM jahaNNigAe ThiIe ThitibaMdha jjhavasANaTTANANi ati bahUgANitti kAuM, teNa Augassa * atra hi jesalamera granthAgArasthatAlapatrIya karmaprakRticUrNyakSarANi, mudritapratI tu "ugassa jahaNiyAe ThitIe ajbhavasAraNa dvANAriNa pratibahugAriNatti ( thovAriNatti ) kAuM, terA Augassa thovAriNa pradiuttaraM gacchati, sesAgaM vAsaMkhejjA" iti pAThaH / anayoH pAThayormadhye tAlapatrIyapATha evaM samyagiti /
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvi-tri- catuHsthAnarasabhedAjjIvavibhAjana0 ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [ 641 thovANi AdiuttaraM gacchaviseseNa vA sAhejjA / NANAvaraNadaMsaNAvaraNaveyaNijjaaMtarAiyANaM asaMkhejjaguANi / kahUM ? bhaNNa-palio massa asaMkhejjatibhAgaM gaMtUNaM duguNavaDDhI diTThA | evaM paliovamassa aMte asaMkhejjaguNANi labbhaMti / mohaNijjassa ThitibaMdhajjhavasANANi asaMkhejjaguNANi / " iti / / 850 // tadeva pratipAditaM jJAnAvaraNAdi mUlaprakRtIradhikRtya sthitibandhAdhyavasAyAnAmalpabahutvam, tasmi~zca pratipAdite'vasito dvitIyaH prakRtisamudAhAraH // // iti zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe SaSThe'vyavasAyasamudAhAre dvitIyaH prakRtisamudAhAraH // // atha tRtIyo jIvasamudAhAraH // sAmprataM caramasya jIvasamudAhArasyAvasaraH / tatra hi zubhAzubhAdyadhyavasAya bhedAdanekadhA vibhaktAnAM kiyantAM bandhakajIvAnAM kathaMbhUta sthiterbandhakatvamityetat pradidarzayiSurAdau zubhAzubhAdyadhyavasAyAdhyavasitAn jIvAn bhinnabhinnara sabandhakatayA vibhAjayannAha - sAyarasa yuddhamajjhimasaMkiTTA baMdhi rasaM kamaso | cautiviThANagayaM khalu tavvivarIaM asAyassa // 851 // (pra0) "sAyassa suddhe"tyAdi, sAtasya parAvartamAna zubhaprakRtilakSaNasya, asya cAnvayaH "baMdhire rasaM kamaso cautibiThANagayaM khalu" iti pareNa, tataH parAvartamAna zubhaprakRtilakSasya sAta vedanIyasya kramazaH " cautibiThANagayaM" ti catuHsthAnagataM, tristhAnagataM, dvisthAnagataM ca 'rasam'- anubhAgaM badhnanti, iha tAvat sAtAvedanIyAdizubhaprakRtInAM rasaH kSIrAdirasopamaH, tatrApi svAbhAvikakSIrAdirasopama ekasthAnikarasa ucyate, dvayoH karSayorAvRttaH sannavaziSTaika karSapramANo yaH kSIrAdirasastadupamastu dvisthAnikaraso bhaNyate, trikarSapramANa AvRttaH sannaikakarSapramANo yo'vazi Tastadupamastu tristhAnikaH kathyate, evaM caturNAM karSANAmAvartane kRte ya uddharita ekakarSapramANaH kSIrAdirasastadupamazcatuHsthAniko 'bhidhIyate / yaduktaM zrImanmalayagiripAdaiH karmaprakRtivRttau 1 " kSIrAdirasaca svAbhAvika ekasthAnika ucyate / dvayostu karSayorAvartane kRte sati yo'vaziSyate ekaH karSaH sa dvisthAnikaH / trayANAM karSANAmAvartane kRte sati ya uddharita ekaH karSaH sa tristhAnagataH / tu karSANAmAvartane kRte sati yo'vaziSTa ekaH karSaH sa catuHsthAnagataH / " iti / ke punarenaM sAta vedanIyasatkaM catustridvisthAnagataM trividharasaM kramazo baghnantItyAha - " suddhamajjhima- saMkiTThA" tti mandatarakaSAyodayatvAd ye 'zuddhAH' - vizuddhAdhyavasAyA jIvAH, tathaiva kaSAyodayajanyamadhyama saMklezopetatvAt 'madhyamAH ' - madhyamapariNAmA jIvAH, ye tu tIvrakapAyodayAt 'saMviSTA : '- saMkliSTatara pariNAmA jIvAste / idamuktaM bhavati - vizuddhapariNAmA jIvAH sAtavedanIyasya catuHsthAnagataM rasaM badhnanti, madhyamapariNAmA jIvA punastasya tristhAnagataM rasaM nirvarta -
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [SoDhAvibhaktajIvAnAM bandhaprAyogyasthiti. yanti, saMkliSTapariNAmAstu dvisthAnagatameveti / saMklezo hi atra tatprAyogyo vijJeyaH, na tu sarvasaMklezaH, sAtavedanIyabandhakAnAM sarvasaMklezA'sambhavAt / asAtavedanIyasyotkRSTAnubhAgasya tvazubhatvAt tadrasaM punarete vaiparItyena dvi-tri-catuHsthAnikakrameNa badhnanti, etadeva darzayannAha-"tavivarIaM asAyassa" ti ete'nantaroktAH zuddha-madhyama-saMklipTajIvA azubhaparAvartamAnarUpasyA'sAtavedanIyasya tadviparItam'-taM catu-stri-dvisthAnagataM rasaM viparItakramagatam , dvi-tri-catuHsthAnakrameNetyarthaH, badhnantItyAvartate / ayambhAvaH-tatprAyogyavizaddhapariNAmA azAtavedanIyasya dvisthAnagataM rasaM badhnanti, madhyamapariNAmAstu tasya tristhAnagataM rasaM badhnanti, saMkliSTapariNAmAH punazcatuHsthAnika rasaM badhnantIti / atrApyasAtavedanIyasyaikadvayAdisthAnagatarasAnAM parasparaM tAratamyaM pUrvavadbhAvanIyam , kevalamasAtavedanIyasyA'zubhaprakRtitvAd ikSarasAdisthAne ghoSAtakyAdirasamAdAyopamA drssttvyaa| yata uktam-"ghosADainiMbuvamo asubhANa" iti / ___ ihA'nantaroktAH sAtA-'sAtavedanIyayoH pratyekaM bandhakA jJAnAvaraNAdisaptacatvAriMzaddhRvaprakRtIbadhnanto grAhyAH / uktaM ca karmaprakRticUrNI "evaM NANAvaraNadasaNAvaraNamicchattaM solasakaSAya bhayaM dugaMchA tejokammaigAdhaNNagaMdharasaphAsaagurulahuya uvaghAya NimmeNa paMcaNhaM aMtarAiyANaM eyAsiM sattacattAlIsAe dhuvapagatINaM baMdhatA" ityAdi / / 851 / / tadevaM parAvartamAnazubhAzubhaprakRtInAM dvi-tri-catuHsthAnakarasabandhakamedAtsthitibandhakajIvAH SoDhA vibhaktAH / sAmpratamete ekaikavidhA jIvAH kIdRzaM sthitibaMdhaM kurvantItyetatpratipAdayannAha- paDhamassa ThiiM kamaso sAyassa cautibiThANiye baMdhe / baMdhati lahu alahu saTThANammi khalu ukkosaM // 852 // (pre0) "paDhamasse"tyAdi, 'sAtasya'-sAtavedanIyasya parAvartamAnottarazubhaprakRtilakSaNasya "ghautibiThANiye" ti 'dvandvAnte zrayamANaM padaM pratyekamabhisambadhyata' iti nyAyAccatu:sthAnike tristhAnike dvisthAnike "baMdhe" ti tattadra sabandhe pravartamAne tasya pravartakAH "padamassa ThiI kamaso" ti prathamasya jJAnAvaraNasyA'parAvartamAnA'zubhamUlaprakRtervakSyamANAM trividhAM sthiti kramazo badhnantIti pareNAndhayaH / etAM trividhasthitimeva kramaza Aha-"lahu alahu" ityaadinaa| idamuktaM bhavati-anantaroktAt 'sAyassa suddhamajjhima' ityAdivacanAt sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasaM vaghnanto jIvA vizuddhapariNAmA iti kRtvA "lahu" ti jJAnAvaraNasya 'laghu'tatprAyogyajaghanyAM sthiti badhnantItyarthaH / na caite kevalaM vivakSitAMjaghanyAM sthitimeva badhnanti, kintu catuHsthAnike'pi mandamandatarAdirase badhyamAne samayadvisamayAdinA'bhyadhikAM yAvat kecanAtyantamandatamacatuHsthAnikarasabandhakA uktajaghanyasthityapekSayA prabhRtasAgaropamazatai
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ poDhAvibhaktajIvAnAM bandhaprAyogyasthiti0 ] carame'dhikAre jIva samudAhAraH [ 643 radhikamapi jaghanyAMsthitiM badhnanti tatazca "lahu" ityanenopalakSaNAt samayAdinA'dhikAM yAvat prabhUtasAgaropamazatairadhikAmapi sthi timete prastutAzcatuHsthAnikarasaM badhnanto jIvA badhnantItyapi vijJeyam evamevAgre'pi draSTavyam / tadyathA- sAtavedanIyasya tristhAnikarasaM badhnanto jIvA madhyamapariNAmA iti kRtvoktajaghanyAM vakSyamANotkRSTAM casthitimapekSya "alahu" ti yA jJAnAvaraNasya 'alaghu'ajaghanyA, madhyamA iti yAvat tAM madhyamAM sthiti badhnanti / atrApyupalakSaNAd vivakSitAM madhyamasthitimapekSya samayAdinA'dhikA bahusAgaropamazatapramANA yAH sthitayastA api badhnantIni boddhavyam / evameva sAtavedanasya dvisthAnikarasaM baghnanto jIvAH punaH " sahANammi khalu ukkosaM" ti 'svasthAne'- svasaMklezabhUmikAnusAreNaiva jJAnAvaraNasyotkRSTAM sthitiM badhnanti, na punaraudhiko kRSTasthitimiti khalazabdArthaH; atrApyutkRSTasthityupalakSaNAt samayadvisamayAdihInotkRSTAM yAvat prabhUtasAgaropamazatapRthaktvahInAmutkRSTAM sthinimapi badhnantIti boddhavyam / yadvA svapadena sAtAvedanIyaM grAhyam, tatazca mAtavedanIyasya dvisthAnikarasaM vadhnanto jIvAH sAtavedanIyasyaivotkRSTAM sthiti badhnanti, atra ca pakSe khaluzabdo'vadhAraNArthe vizeSyAnugAmitayA ca vyAkhyeyaH / idamuktaM bhavati - avadhAraNArtho hi evakArastridhA, vizeSyasaGgataH, vizeSaNasaMgataH kriyAsaGgatazca bhavati, avadhAraNaM ca vyavacchedaphalam, tatra vizeSya saGgatenaiva kAraNAnyayogavyavacchedaH kriyate, yathA - 'caturdazapUrvavida evA''hArakazarIriNaH' ityatra caturdazapUrvibhyo'nyeSAmAhArakazarIritvayogo vyavacchidyate; arthAccaturdazapUrvivyatirikta AhArakazarIrI na bhavati / vizeSaNAnugAminaivakAreNa tvayogavyavacchedo vidhIyate, yathA- 'abhavyo midhyAdRSTireva ' ityatrA'bhavye mithyAdRSTitvA'yogo vyavacchidyate; arthAdabhavyamAtre'vazyaM mithyAtvapariNAmaH / kriyAsaGgataivakAreNa punaratyantAyogo vyavacchidyate; yathA-'bhavyaH saMyato bhavatyeva' ityatra bhavye saMyatabhAvasyA'tyantA'yogo vyavacchedyaH, arthAt kecana bhavyA asaMyatA api vidyante / prastute'vadhAraNArthakhaluzabdasya vizeSya saMgatatayA vidhAne sAtAvedanIyasya, tadupalakSaNAt parAvartamAnazubhaprakRtInAM cotkRSTAM sthitiM badhnanti, na punarjJAnAvaraNAdInAmaparAvartamAnAnAm parAvartamAnA'zubhaprakRtInAM vetyarthaH ||852|| atha zeSA sAtave danIpatrividharasabandhakajIvAnadhikRtyAha paDhamassa ThihaM kamaso asAyacautigabiThANiye baMdhe / baMdhaMti guru aguru saTTANe ceva ya jahaNNaM // 853 // , - (pre0) "paDhamassa" ityAdi, prAgvadasAtavedanIyasya catuHsthAnike tristhAnike dvisthAnike rasabandhe pravartamAne sati tadbandhakAH 'prathamasya ' - jJAnAvaraNasya 'gurum ' - utkRSTAm, 'agurum ' - anutkRSTAm, madhyamAmityarthaH, svasthAne eva jaghanyAM ca sthitiM badhnantItyarthaH / iyamatra bhAvanA
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ SoDhA vibhaktajIvAnAM bndhpraayogysthiti| 'tavivarIyaM asAyassa' ityanantaroktavacanAdasAtavedanIyasya catuHsthAnika rasaM baghnanto jIvAH saMkliSTAdhyavasAyAH, kizca tiryaG-manuSya-devAyurvarjAnAM zeSasarvaprakRtInAmutkRSTA sthitiH saMklezAdhikye nirvatyate, tata ete'sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasaM baghnanto jIvA jJAnAvaraNasyotkRSTAM triMzatkoTikoTisAgaropamapramANAM sthitiM badhnanti, catuHsthAnikAdirasAnAM pratyekaM svasthAne'saMkhyeyamedaminnatvAt mandamandatarAdicatuHsthAnikarasaM baghnanto jIvA nAtisaMkliSTA iti kRtvA samayAdinA hInAM hInatarAdyAM yAvadantaHkoTikoTisAgaropamapramANAmapi sthitiM badhnanti, ata utkRSTasthityupalakSaNAdanyA api sthitIrete badhnantIti prAgvadatrApi draSTavyam / nanvevaM tahiM kasmAdutkRSTaiva mUle gRhItA ? ucyate, tristhAnika rasaM badhnadbhidisthAnikarasaM badhnadbhirjIvaizcaiyA triMzatkoTikoTisAgaropamapramANA sthitirna badhyate ityetadarzanArtham, asAtavedanIyasya catuHsthAnikarasabandhakaireva jJAnAvaraNasyotkRSTA sthitibadhyate, na punastristhAnika-dvisthAnikarasabandhakairiti bhAvaH / asAtavedanIyasya tristhAnikarasaM badhnanto jIvAstu jJAnAvaraNasya tatprAyogyAM anta:koTIkoTIsAgaropamapramANAM madhyamAM sthiti badhnanti,asAtavedanIyasya visthAnika rasaMbadhnanto jIvAH punarjJAnAvaraNasya 'svasthAne eva' -svavizuddhibhUmikAnusAreNaiva jaghanyAM tadupalakSitAM samayadvisamayAdimAtreNA'bhyadhikA yAvat prabhUtasAgaropamazatairadhikAM jaghanyasthitimapi badhnanti, itthamevAnantaroktasthAne'pyupalakSaNAt prabhUtasAgaropamapramANAH sthitivikalpA asAtavedanIyasya tristhAnikarasaM badhnatAM jIvAnAM bandhaprAyogyatayA draSTavyA iti / nanu karmaprakRtisaMgrahaNyanubhAgabandhacUrNI rasabandhAdhyavasAyAnukRSTipratipAdanAvasare'sAyassa okkasiyaM Thiti bandhamANassa jANi aNubhAgadhajjhavasANaTThANANi samayUNAe ukkasiyAe ThitIe tANi ya aNNANi ya / bisamayUNAe ukkasiyAe ThitIe tANi ya aNNANi ya / evaM jAva asAyassa jahaNNiyA tthitii|' ityanaMna sAtavedanIyotkRSTasthitiprabhRteH yAvadasAtavedanIyajaghanyasthityA samaM sAtavedanIyasyA''krAntasthitistAvat'tAnyanyAni' lakSaNAyA rasabandhAdhyavasAyAnukRSTerabhihitatvAt paJcadazasAgaropamakoTikoTilakSaNasAtavedanIyotkRSTa sthitiprabhRteH samayasamayonAyAM samayAdhikajaghanyA''krAntasthitiparyantAyAmuttarottarasthitau ye rasabandhAdhyavasAyAsteSAmadhyavasAyAnAmAkrAntajaghanyasthiti yAvatpUrvapUrvasthitAvanuvRttestatrApi tAdRgadhyavasAyanibandhanassAtavedanIyadvitristhAnikarasavandho'pi bhavatyeva,ata eva tatrA'nubhAgatIvramandatApratipAdanAvasare-sAyassa ukkAsayAe ThitIe jahaeNapade jahaNNA.
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasabandhacUrNinthena virodhAzaGkA ] caramesun jIvasamudAhAraH [ 645 bhAgo thovo / samAe ukkasiyAe ThitIe jaNNapade jahaNNANubhAgo tattio cetra / evaM bisamayUNAe ukkasiyAe ThitIe jahaNapae jahaNNANubhAgo tatti cetra / tisamayUNAe ThitIe jahaNNapade jahaNNANubhAgo tattibha cetra / evaM ussAreyavvaM jAtra jahaNNao asAyabaMdho tAva tattio ceva' / ityanena sAtAvedanIyotkRSTasthitau yAvAn jaghanyAnumAgo'bhihitastAvAn eva samaya tamayonAnAM yAvadasAtavedanIyena sahA''krAntAM tadIyajaghanyasthitAvapi jaghanyAnubhAgo'bhihitaH, na ca tAvanmAtram, kintarhi ? 'asAgramsa jaNayaM dvitiM baMdhamANassa jANi aNubhAgabaMdhajjhavasANadvANANi tatto samayAhiyAe ThitIe tANi ya aNNANi ya / evaM bisamayAhiyAe tANi ya aNNANi ya / evaM jAva sAgaropamasayapuhuttaM / sAgarotrama sayapuhattaM NAma jAba sAyassa ukkosiyA TTitI tAya tANi ya aNNANi ya' / ityanena sAtavedanIyena samamakrAntAyA asAtAvedanIyajaghanyasthiterArabhya yAvat sAtAvedanIyotkRSTasthitistAvat 'tAnyanyAni' lakSaNAyA rasabandhAdhyavasAyAnukRSTeramidhAnAt, tathA tadIyatItramandatAbhidhAnAtra sare'pi ' asA yassa jaNigAe ThitIe jahaNNapade jahaNNANubhAgo thotro | bitiyAe Thitoe jahaNNapade jahaNNANubhAgo tattio cetra / tatiyAe ThitIe jahaNNANubhAgo tattio ceva / evaM cetra sAgarotramasatapuhuttaM tAtra tattio caitra ( jAtra) sAtaukosaTTitItti bhaNitaM hoi / ' ityanenA'sAtAvedanIyasya jaghanyasthitiprabhRtestadIyapaJcadazasAgaropamakoTikoTilakSaNA''krAntotkRsthitiM yAtrajaghanyapadagatAnubhAgasya tulyAbhidhAnAcca pUrvapUrvasthitau bandhaprArogyasyA-sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasasyA'pi uttarottara sthitau yAvatsAtavedanIyena saha parAvarcya bandhaprAyogyAyAM caramAyAmasAtavedanIyA''krAntasthitAvapi samudbhavasadbhAva eva / tataH kim ? tataH sAtavedanIyacatuHsthAnikarasabandhakAnAmiva tadIyadvitristhAnikarasabandhakAnAmapi tadIyotkRSTA 'jaghanyasthitivaJjaghanyasthityupalakSitA yAH sAtavedanIyacatuH sthAnikarasabandhakaprAyogyatayA'bhihitA AkrAntAH sAgaropamazata pRthaktvasthita yastA api bandhaprAyogyA eva, evamevAsAta vedanIyacatuH sthAnikarasabandhakAnAM prAyogyAH sAtavedanIyena samaM parAvartya bandhaprAyogyA ata evAsskrAntA yAH paJcadazakoTikoTisAgaropamAntA asAtavedanIyasthitayastA api asAtavedanIyadvi-tristhAnikarasabandhakAnAM prAyogyA eva / tathA ca 'padamassa ThihaM kamaso sAyarasa' ityAdyanupadoktagAthA- (852-853)- dvayena tattajjaghanyA'jaghanyAdisthitInAM tathA tadupalakSitAnAM sAgaropamazatapRthaktvasthitInAmeva sAtavedanIyacatustristhAnarasabandhakaprAyogyatayASsAtavedanIyadvi- tristhAnarasabandhakaprAyogyatayA ca pratipAditatvAccUrNigranthena vyakto virodhaH /
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 ] vihANe mUlapaDiTiibaMdhI [ sAtA-sAtarasabandhAdhyavasAyasthApanA na ca yathoktAnubhAgavandhAdhyavasAyAnukRSTi tattItra mandatAgranthAnusAreNA'sAta vedanIyena samamAkrAntasAta vedanIyajaghanyasthitiM yAvadadhaH sAtavedanIyacatu:sthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAmiva sAtavedanIya dvitri-sthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAM prAdurbhAva sadbhAvastatazca sAta vedanIyacatuH sthAnikarasabandhakAnAmiva tadIyadvi-tri- sthAnikavandhakAnAmapi tA AkrAntajaghanyasthitiparyantAH sAta vedanIyasthitayo bandhaprAyogyAH, evaM sAtavedanIyena sahA''krAntAmasAta vedanIyasya paJcadazakoTikoTisAgaropamapramANAmutkRSTasthitiM yAvadUrdhvamasAta vedanIyacatuHsthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAmivA'sAtavedanIya- tristhAnikarasavandhAdhyavasAyAnAmanukRSTessadbhAvAdasAtavedanIyacatuH sthAnikarasabandhakAnAmiva tadIyadvitrasthAnikarasabandhakAnAmapi AkrA ntokRSTa sthitiparyantAH sAta vedanIyasthitayo bandhaprAyogyAH, na punarjJAnAvaraNasya tAvatsthitInAmapi tattadrasabandhakaprAyogyatayA bhavitavyam, tatra granthe jJAnAvaraNasthitiSu sAtA'sAta vedanIyA'nubhAgabandhAdhyavasAyAnukRSTarevA'pratipAditatyAt / tathA ca jJAnAvaraNasya yathoktasAgaropama zatapRthaktvasthitInAM sAtave danI parAstattasabandhakaprAyogyatA'bhidhAnaM na kazvidvirodhaH, sAtavedanIyAderyathoktasAgaropamazatapRthaktva pramANasthitInAM sAtAvedanIyAditattadrasabandhakaprAyogya tayA'bhidhAne evo ktavirodhasambhavAditi vAcyam / sAtAvedanIyAsAtavenapayoriva jJAnAvaraNasyA'pi jaghanyasthitevizuddhiprAyogyatvenotkRSTasthiteH saMklezapra yogyatvena ca saMklevRddha yathA sAtAvedanIyasyA'sAta vedanIyasya vA sthitibandhavRddhirbhavati, tathA jJAnAvaraNasyA'pi sthitibandhavRddhirbhavati, yathA ca vizuddhivRddhau tayoH sthitibandha bandhAdhyavasAyAH sthAnikarabandhAdhyavasAyA: asAtAvedanIyAnubhAga zrAkrAntasthitayaH - catuHsthAnikarasabandhAdhyavasAyAH -- tristhAnikAdhyavasAyAH +++++++ +++++++ anAkrAntasthitayaH ************************************ 000 XXXXXXXX XXXXXX X X X X AAAAA- tristhAnika rasabandhAdhyavasAyAH / ** catuHsthAnikarasabandhAdhyavasAyAH / antaH koTikoTisAgaropamalakSaNAH sthitayaH rasabandhAdhyavasAyAnAM sthApanA karmaprakRtyanubhAgabandha cUrvoktAnu bhAgabandhAvyavasAyAnukRSTyanusAreNa sAtA-sAta vedanIyA''krAntasthitipuH dvi-tri- catu:sthAnika bandhAdhyavasAyAH -- sAtAvedanIyA'nubhAga 0000000000000000000001-2-3 - yA vat 15 yAvat-30 sAga0 x x x x x x - dvisthAnAdhyava0 sthitiparyantAH sthitayaH koTAkoTi sAgaropamAdArabhyotkRSTa
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUrNivirodhA''zaGkAparihAraH ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [ 647 hAnirbhavati tathA jJAnAvaraNasyApi sthitibandhahAnirbhavati; tathA ca yadA sAtavedanIyA''krAntajaghanyasthitibandhastadA jJAnAvaraNasyA'pi tatyAyogyajaghanyasthitibandha eva, evaM yadA sAtavedanIyA''krAntotkRSTasthitibandhastadA jJAnAvaraNasyApi tatprAyogyotkRSTasthitibandhasya sambhava eva; evaM ca sthitamidam , yat-sAtavedanIpadvi-tristhAnikarasavandhakAnAmapi yathA sAtavedanIyA''krAntajaghanyasthitiparyantAH sthitayo bandhaprAyogyAstathA jJAtAvaraNasyA'pi tatprAyogyajaghanyasthitiparyantAH sthitayaH sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasabandhakAnAM bandhaprAyogyA eva / evamevA'sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasabandhakAnAmapi yathA'sAtavedanIyA''krAntotkRSTasthitiparyantAH sthitayo bandhaprAyogyAstathA jJAnAparaNasyA'pi tatprAyogyotkRSTasthitiparyantAH sthitayo'sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasabandhakAnAM bandhaprAyogyA eva / / tadevaM sAtA 'sAtavedanIyAkrAntajaghanyo kRSTasthitiparyantAnAM sthitInAM sAtA-'sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasabandhakamAyogyatvavat jJAnAvaraNasthA'pi tattadAkrAntajaghanyotkRSTasthitiparyantAnAM 'paDhamassa ThiI kamaso' ityAdi(gAthA-852-853)nA'bhimatasthityapekSayA'dhikAnAmakatrA''krAnta jaghanyasthitiparyantAnAm ,anyatrA''krAntotkRSTasthitiparyantAnAM ca sthitInAmapi sAtA-'sAtavedanIyadvi-tristhAnikarasavandhakamAyogyatve saMsthite taddoSatAdavasthyameva ? iti ceda, bhaNyate'trottaram-yathoktAnubhAgavandhacUrNivacanAt tattatsthitibandhasthAneSu tattadrasabandhAdhyavasAyAnAM pRthakpRthagbhAve'pi, tata eva anubhAgatIvramandatAyA bhedenAdhikRtatve'pi ca tatra tatra sthitibandhasthAneSu rasabandhasya dvi-tristhAnikAdibhedena niyamanaM tu sthitibandhapramANaniyamanapathA utkRSTapadagatAnubhAgenaiva krtvym| tathA ca na doSalezo'pi / etaduktaM bhavatijJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhe pravartamAne sthitibandhamAnaM yathA tadAnIM badhyamAneSu yeSu keSu dalikeSu zeSabadhyamAnadalikApekSayA'dhikatamakAlaM yAvattena rUpeNA'vasthAnasvabhAva utpadyate taccaramadalikaniSekasyAdhInaM sat triMzatsAgaropamakoTikoTyAdilakSaNamabhyupagatam , na punarddhicaramAdidalikaniSekAdhInaM samaya-dvisamayAdinyUnatriMzatsAgaropamakoTikoTyAdirUpam / yathA utkRSTasthitibandhamAnaM tathA jaghanyasthitibandhamAnamapi tasmin jaghanyasthitibandhe pravartamAne badhyamAnazeSadalikApekSayA'dhikatamakAlaM yAvattena rUpeNA'vasthAnasvabhAvo yeSu dalikeSu samutpadyate tasya caramadalikaniSekasyAdhInaM sad antamuhUrtAdikaM prAguktam ; na punaryeSu dalikeSu badhyamAnazeSadalikApekSayA stokatamakAlaM yAvattena rUpeNA'vasthAnasvabhAvaH samutpannastAdRkprathamaniSekAdhInam , yatastathAtve vedanIyAditattatkarmaNAmaudhikaM jaghanyasthitibandhamAnaM dvAdazamuhUrtAdikamanuktvA'ntamuhUrtameva kathitaM syAt , kutaH ? tasya jaghanyasthitivandhe'ntamuhUrtamAtrAyA evAbAdhAyAH sattvenA'vAdhA'nantaravartini prathamadalikaniSeke'ntamuhUrtakAlaM yAvadeva tena rUpeNA'vasthAnasvabhAvAnAM dalikAnAM jaghanyapade lAbhAt / yathA jaghanyotkRSTasthitibandhe tathA madhyamasthitibandhe'pi jJeyam /
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ tattadvandhayogyasthitiSu bandhakamAnam sthitivandhapramANaniyamanavad dvi-tristhAnikAdibhedabhinnarasavandhapramANamapi tatra tatra sthitivandhasthAne utkRSTapade bandhaprAyogyenAnubhAgena niyamyate tadA yatra sthitibandhasthAneSu catusthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAM sadbhAvanotkRSTapade sAtavedanIyAdezcatuHsthAnikaraso bandhaprAyogyastAni sthitibandhasthAnAni sAtavedanIyAdezcatuHsthAnikarasabandhakaprAyogyAni, evaM yeSu sthitivandhasthAneSu na vidyate catuHsthAnikarasavandhaprAyogyA adhyavasAyAH, kintUtkRSTapade'pi tristhAnikarasabandhaprAyogyA eva tAni sthitibandhasthAnAni tristhAnikarasabandhakaprAyogyAni, zeSasthitisthAneSu tu catu:sthAnikarasabandhAdhyavasAyAnAmiva tristhAnikarasabandhAdhyavasAyAnAmapyabhAvena tAni tu parizeSAdapi dvisthAnikarasabandhakamAyogyAnIti tu sukhena gamyate / itthaM hi cUrNigrathA'virodhenopapadyate 'paDhamassa ThiI kamaso' iti gAthAdvayoktArtha iti / / 853 // tadevaM darzitAH sAtavedanIyA'sAtavedanIyAdezcatuHsthAnikAditrividhatrividharasabandhakatayA SaDdhA vibhaktAnAM jIvAnAM vizuddhAvizuddhAdyadhyavasAyAnusAreNa bandhaprAyogyA mUlaprakRtInAM sthitiviklpaaH| sAmprataM jaghanyAdibhedabhinneSyeteSvasaMkhyeyeSu sthitivikalpeSu pratyekaM bandhakatayA vartamAnAH SaDvidhA jIvA utkRSTapade kiyantaH prApyanta ityetadAdAvanantaropanidhayA''ha paDhamassa jahaNNAe thovA jIvA tao kmaa'bhhiyaa| jalahisayapuhuttaM jA tatto uDDhaM visesUNA // 854 // sAyassa cautiThANe tahA asAyassa hunti vititthaanne| ayarasayapuhuttaM jA sesaduThANesu saguruThiiM // 855 // (pre0)"pahamassa jahaNNAe" ityAdi, tatra "jIvA" ni anantaroktAH sAtavedanIyasyA'sAtavedanIyasya ca catuHsthAnikAditattadrasaM badhnantaH pavidhA jIvA pratyekaM prathamasya-jJAnAvaraNasya "jahaNNAe" tti jaghanyAyAM sthitau "thovA"tti 'stokAH'-samayAvadhikasthiterbandhakApekSayA stokAH, bhavantIti paraNAnvayaH / "tao kamA'bhahiyA jalahisayapuhattaM jA"tti tataH samayadvisamayAvadhikasthitisthAneSu kramAd 'abhyadhikAH'-vizeSAdhikA jIvA bhavanti yAvat 'jaladhizatapRthaktvaM'-mAgaropamazatapRthaktvamityarthaH,bahUni sAgaropamazatAnIti yAvat / "tatto uDDhe visesUNA" ti asya cAnvayaH "ayarasayapuhuttaM jA" iti pareNa, tato'nantaroktAH prabhUtasAgaropamazatasamayapramANAH sthitIratikramya tadanantarasthitisthAnAdArabhyo vizeSonAH' -uttarottarasthitisthAneSu tadvandhakatayA vartamAnA jIvA vizeSahInA vizeSahInAbhavanti yAvat "ayarasayapuhattaM" ti atarazatapRthaktvam , prabhUtAni sAgaropamazatAnItyarthaH / kiM Sar3avidharasasthAne uta katipayarasasthAne evetyAha-"sAyassa cautiThANe" ityAdi, sAtavedanIyasya catuslisthAnikamedaminne
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatrA'nantaparopanidhA ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [ 649 dvividharasasthAne'sAtavedanIyasya dvitristhAnikabhedabhinne dvividharasasthAne ca, na punaH zeSadvividharasasthAne'pi / tarhi tatra kimityAha-"sesaduThANesu" ityAdi, zeSe sAtavedanIyasya dvisthAnikarasabandhe'mAtavedanIyasya catuHsthAnikarasabandhe ca "saguruThiI" ti mvaprAyogyAM 'gurum - utkRSTAM sthiti yAvadvizeSahInA vizeSahInA bandhakA bhavantIti gamyate / / idamuktaM bhavati-sAtavedanIyasya catuHsthAnika rasaM baghnanto jJAnAvaraNIyasya svaprAyogyajaghanyasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH santi, samayAdhikajaghanyasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAstato vizeSAdhikA bhavanti, evaM vizeSAdhikA vizeSAdhikAstAvadvAcyA yAvad bahUni sAgaropamazatAnyatiyanti, ataH paraM samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnAH sAtavedanIyasya catuHsthAnika rasaM baghnanto jIvA vizeSahInAH santi, dvisamayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAstato vizeSahInAH santi, evaM vizeSahInA vizeSahInAstAvadvAcyA yAvatprabhUtAni sAgaropamazatAnyatikramya yatra sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasabandhakAnAM prAyogyotkRSTA sthitiriti / itthameva sAtavedanIyasya tristhAnikarasaM banato jJAnAvaraNasya tatprAyogyAyA jaghanyasthitebandhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH, samayAdhikajaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAstato vizeSAdhikAH, dvisamayAdhikajaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAstato vizeSAdhikAH, evaM vizeSAdhikA vizeSAdhikAstAvadyAvat prabhUtAni sAgaropamazatAni, tataH paraM samayasamayasthitivRddhau pUrvavad vizeSahInA vizeSahInA vAcyA yAvat prabhUtAni sAgaropamazatAnyatikramya sAtavedanIyasya tristhAnikarasaM baghnatAM jIvAnAM prAyogyA utkRSTA sthitiriti / sAtavedanIyasya dvisthAnika rasaM vaghnanto jJAnAvaraNasya tatprAyogyAyA jaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH, samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAstato vizeSAdhikAH, dvisamayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnAjIvAstato vizeSAdhikAH, evaM vizeSAdhikA vizeSAdhikA yAvat bahUni sAgaropamazatAnyatikrAmanti, tataH paraM samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvA punarvizeSahInAH, evaM samayadvisamayAdivRddhau vizeSahInA vizeSahInAstAvadvAcyA yAvat paJcadazakoTikoTisAgaropamapramANA jJAnAvaraNasya sAtavedanIyena samaM bandhaprAyogyA utkRSTA sthitiriti / itthamevA'sAtavedanIyacatu-stri-dvisthAnikatattadrasaM baghnatAM jIvAnAM viSaye'pyanantaropanidhayA draSTavyam ,navaraM sAtavedanIyacatuHsthAnikarasabandhakAnAM sthAne'sAtavedanIyasatkatisthAnikarasabandhakA vaktavyAH, tato'sAtavedanIyasyApi tristhAnikarasasya nirvatakA eva, tataH punaH sAtavedanIyasya dvisthAnikarasamya bandhakAnAM sthAne'sAtavedanIyasya catuHsthAnikaM rasaM baghnanto jIvA draSTavyAH, tatrApi te vizeSahInA vizeSahInAstu tAvadvaktavyA yAvajjJAnAvaraNasyotkRSTA sthitistriMzatkoTikoTisAgaropamANi / tadyathA-azAtavedanIyasya dvisthAnagataM rasaM baghnanto jJAnAvaraNasya tatprA
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTibaMdho [ tattadbandhayogyasthitiSu bandhakamAna m yogyAyA jaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH, tataH samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvA vizeSAdhikAH, punarapi samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvA vizeSAdhikAH, evaM vizeSAdhikA vizeSAdhikAstAvAcyA yAvat prabhUtAni sAgaropamazatAni gacchanti, tataH paraM samayAdhikasthiterbandhakAH pUrvApekSayA vizeSahInAH, itastu pUrvavad dvizeSahA nirvAcyA yAvat prabhUtAni sAgaropamazatAni vyatikramanti / asAtAvedanIyasya tristhAnikaM rasaM nirvartayanto jJAnAvaraNasya tatprAyogyAyA jaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH, tataH samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAna jIvA vizeSAdhikAH, punarapi samayAdhikasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvA tato vizeSAdhikAH, evaM tAvadvAcyaM yAvat prabhUtAni sAgaropamazatAni gacchanti, tataH paraM bahUni sAgaropamazatAni yAvaduttarocarasthitau tu prAgvad vizeSahInA vizeSahInA bandhakA vAcyAH / asAtAvedanIyasya catuHsthAnagataM rasaM baghnanto jJAnAvaraNasya tatprAyogyAyA jaghanyAyAH sthitendhakatayA vartamAnA jIvAH stokAH, tataH samayAdhikasthitau vizeSAdhikAH, evaM samayasamaya vRddhyA vizeSAdhikA vizeSAdhikAstAvad draSTavyA yAvad bahUni sAgaropamazatAnyatikramanti, tatastu samayasamaya vRddhayA yAvajjJAnAvaraNasyotkRSTA sthitistriMzatkoTikoTI sAgaropamANi tAvaduttarottarasthite bandhakatathA vartamAnA jIvA vizeSahInA vizeSahInA abhidhAtavyAH / uktaM ca karmaprakRticUrNau 'atarotraNihitAe subhapagatINa pariyattamANigANaM cauTThANabandhagA NANAvaraNIyassa jaNigAe TThitIe jIvA thovA | bitiyAe ThiIe jIvA visesahiyA, evaM tatiyAra visesahiyA / evaM visesahiyA jAva sAgarovamasataM ti / 'udahisayaM' ti bahUNi sAgarotramANi / 'jIvA visesahINA udahisayapuhutta mo jAva' tti teNa paraM bisesahINA visesahINA jAva sAgaropamasatapuhuttaM ti / puhuttasaho bahuttavAcI / evaM tiTThANabanyagajIvA bhANiyantrA / pariyattamANigANaM suhANaM biTThANabandhagA NANAvaraNIyatappA uggajahaNigAe ThitIe jIvA thovA / biiyAe ThitIra jIvA visesAhigA, tatiyAe visesAhiyA, evaM vise sAhiyA visesAhiyA jAva sAgarotramasataMti / teNa paraM visesahINA visesahINA 'AsubhukkosaM' ti jAtra pariyattamaNigANaM subhANaM ukkassigA Thititti / 'asubhANaM biTThANe ticauTThANe ya ukkassa' tti pariyattamANigANaM asubhapagatINaM biTThANiya- tiTThANiya- cauTThANabandhagA vaktavtrA / NANAvaraNIyassa saThANajaNigAe ThitIe jIvA thotrA, bitiyAe jIvA bisesAhiyA, tatiyAe visesAhiyA, evaM visesAhiyA visesAhiyA jAva sAgarotramasataM ti / teNa paraM visesahINA jAva asubhapariyatamaH NigANaM ukkosiyA Thititti' iti // 855 / / tadevaM kRtA'nantaropanidhayA prarUpaNA / sAmprataM paramparopanidhayA''ha - aha duguNavaThihANI gaMtUNama saMkhapallamUlANi / tAo jANeyavvA pallAsaMkhejamUlaMso ||856 // (pre0) "aha duguNacaDTihANI" ityAdi, athazabda Anantarye, tatazcAnantaropanizrayA'bhidhAnAntaraM paramparopanidhAyAM "gaMtUNamasaMkhapallamUlANi" ti asaMkhyeyAni palyopamasatkaprathamavargamUlAni 'gatvA' - atikramyAnantare sthitibandhasthAne "duguNavaDThihANI" tti sAtAvedanIyAde catuH sthAnAditattadrasaM baghnatAM jIvAnAM dviguNavRddhirdviguNahAnizca bhavatIti zeSaH / idamuktaM
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra paramparopanidhA ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [651 bhavati-sAtavedanIyAdezcatuHsthAnikAditattadrasaM baghnatAM jIvAnAM prAyogyAyA jaghanyAyAH sthiterArabhya prabhUtasAgaropamazatapRthaktvasthitibandhasthAneSvasaMkhyapalyopamaprathamavargamUlapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAtikramya jIvAH dviguNA dviguNA bhavanti, tataH paraM tattaccatuHsthAnikAdirasabandhakAnAM prAyogyotkRSTasthitibandhaM yAvat palyopamAsaMkhyeyaprathamavargamalapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAtikramya bandhakajIvaviSayA dviguNahAnayaH praapynte| tathAhi-sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasaM baghnantastatprAyogyAyA jJAnAvaraNasya jaghanyAyAH sthiterbandhakatayA vartamAnA ye jIvAstebhyaH samayasamayavRddhayA palyopamasyAsaMkhyeyaprathamavargamUlapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAnantarasthiterbandhakatayA vartamAnA jIvA dviguNAH santi, tataH punarapi tAvanti palyopamasyAsaMkhyeyaprathamavargamUlagatasamayapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAnantarasthiterbandhakatayA vartamAnAjIvA anantaroktadviguNavRddhajIvApekSayA dviguNAH santi, niruktajaghanyasthitervandhakatayA vartamAnajIvApekSayA tu caturguNAH santi, tataH paraM tAvanti sthitibandhasthAnAnyatikramya punarapi dviguNA bhavanti, evaM dviguNA dviguNAstAvadvAcyA yAvat catuHsthAnikarasabandhaprAyogyoktajaghanyasthitibandhAtprArabhya prabhUtAni sAgaropamazatAnyatikramanti / itastu yathottarasthitibandhasthAne tadvandhakajIvA vizeSahInA vizeSahInAH santaH palyopamasyAsaMkhyeyaprathamavargamUlapramANAni sthitimanvasthAnAnyatikramyAnantare sthitibandhasthAne tadvandhakatayA vartamAnA jIvA yathoktacaramadviguNavRddhisthAnalakSaNasthiterbandhakatayA vartamAnA ye jIvA uktAstadapekSayA dviguNahInAH ardhA bhavanti,tataH punarapi tAvanti palyopamAsaMkhyeyaprathamavargamUlasamayapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAnantarasthiterbandhakatayAM vartamAnA jIvA anantaroktadviguNahInajIvApekSayA'rdhA bhavanti, evamuktapramANAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAtikramya dviguNahAnayo'pi tAvadbhavanti yAvat prabhUtAni sAgaropamazatAnyatikramya sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasaM baghnatAM jIvAnAM bandhaprAyogyA jJAnAvaraNasyotkRSTA sthitiriti / itthameva sAtavedanIyasya tristhAnikarasabandhakAnAM dvisthAnikarasabandhakAnAmasAtavedanIyasya catuHsthAnikarasabandhakAnAM tristhAnikarasabandhakAnAM visthAnikarasabandhakAnAM viSaye'pi vRddhihAnayo vAcyAH, navaraM sAtavedanIyasya dvisthAnikarasabandhaM kurvatsu jIveSu dviguNahAnayastAvadvAcyA yAvatsaMkhyeyakoTikoTisAgaropamANi sthitibandhasthAnAnyatikramya sAtavedanIyasya paJcadazakoTikoTisAgaropamotkRSTasthityA samaM jJAnAvaraNasya tatprAyogyotkRSTasthitivandho bhavati, itthamevAsAtavedanIyasya catuHsthAnikarasaM badhnatAM jIvAnAM dviguNahAniviSaye'pi draSTavyam . navaraM tatra dviguNahAnayastAvad draSTavyA yAvajjJAnAvaraNasyotkRSTasthitibandhastriMzatsAgaropamakoTikoTipramANaH / uktaM ca karmaprakRticUrNI ___ parittamANigANaM subhANaM cauTThANabandhagA NANAvaraNIyassa jahaNNigAe ThitIe jIvehito tato asaMkhejANi palibhovamavaggamUlANi gaMtUNaM duguNavar3hiyA jIvA / tato puNo tattiyaM ceva gaMtUNaM duguNa
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ 652 ] baMdhANe mUlapathaDiThiibaMdho [ vRddhihAnisthAna- tadekAntarAlpabahu0 yA jIvA / evaM guNavaDDhitA jIvA duguNavaDDhitA jIvA jAva sAgarovamasataM ti / teNa paraM asaMkhejjANi paliomavaggamUlANi gaMtUNaM duguNahINA duguNahINA / evaM duguNahINA duguNahINA jAva sAgarovamasayahuttaM ti / evaM tiTThANigA vi jIvA / pariyattamANigANaM subhANaM biTThANabandhagA NANAvaraNIyassa tappA uggA jahaNagAe ThitIe jIvehiMto tato asaMkhejjANi palioyamavaggamUlANi gaMtUNaM duguNavaDDhitA jIvA / tato puNo tattiyaM ceva tUNaM duguNavaDDhitA jIvA / evaM duguNavaDDhitA jAva sAgarotramasataM ti / teNa para asaMkhejjANi paliomatraggamUlANi gaMtUNaM duguNahINA / tato sattiyaM cetra gaMtUNaM puNo duguNahINA jIvA / evaM duguNahINA duguNahINA jAba parittamANigANaM subhANaM ukkassimA Thiti tti' iti / tathA 'pariyattamANigANaM asubhANaM biTTANiyatiTThANiyabhaMgo jahAM pariyattamANigANaM subhANaM cauTThANabhaMgo / asubhagatINaM pariyattamANigANaM cauTTANibhaMgo jahAM pariyattamANigANaM subhANaM viTThANiyabhaMgo | NavaraM pariyattamANigANaM ukkassimA Thititti ||15|| ' iti / Career vRddhayo hAnayazcaikaikavidhaM rasaM baghnatAM jIvAnAM bandhaprAyogyasthitiSu kiyatyo bhavantItyetad darzayannAha - "tAo jANeyavvA" ityAdi, anupadaM paraMparonidhayA darzitAH palvopamasyAsaMkhyeyAni prathamavargamUlAnyatikramyAtikramyolayamAnAH sAtavedanIyAdevatuH sthAnikAya ke kavirasaM baghnatAM jIvAnAM dviguNavRddhayo dviguNahAnayazca pratyekametAH "pallAsaMkhejjamUlaM so" ti palyopamasya prathamavargamUlasyA saMkhyAtatama bhAgagata samayapramANA jJAtavyA iti / / 856 // adhakadvi guNavRddhihAnisthAnAnAM dviguNavRddhihAnyanyatarAntarasya ca parasparaM stokAdhikatvaM darzayannAha - ThANA' thovAi' yA duguNavahiNINaM / tAu asaMkhejjaguNaM NAyavvaM aMtaraM egaM || 857 // (pre0) "ThANAi thovAi" ityAdi, sAtavedanIyAdezvatuH sthAnikAdirasabandhakAnAM dviguNavRddhisthAnayordviguNahAnisthAnayorvA'nantaravakSyamANaikAntarAlamapekSya "du guNavaDiThahANINaM" tisarvasthiti bhAvinamuktadviguNavRddhi - dviguNahAnInAm "ThANAi' thovAi' NeyAi" ti sthAnAni stokAni jJeyAni, "tAu" tti tebhya: "asaMkhejjaguNaM NAyacaM aMtaraM egaM" ti catuHsthAnikAditattadrasabandhakAnAM dviguNavRddhisthAnayorDiguNahAnisthAnayorvA ekamantaramasaMkhyeyaguNaM jJeyam, utkRSTa sthitiparyantAsu sarvAsvapyadhikRta sthitiSu jIvAnAM dviguNavRddhisthAnAni dviguNahAnisthAnAni vAlyopasya sambandhinaH prathamavargamalasyA'saMkhyeyatame bhAge yAvantaH samayAstAvatpramANAni santi, ekasmin dviguNabuddhayantare dviguNahAnyantare vA yAni sthitibandhasthAnAni tAni tu palyopamasyAsaMkhyeyeSu prathamavargamUleSu yAvantaH samayastAvatpramANAni santi / uktaM ca karmaprakRticUrNI yata 'egaM jIvaguNahANiTThANaMtaraM asaMkhejANi palitotramavaggamUlANi / NANAjIvaguNahANiTrANaMtarANi 'NANatarANi pallassa mUlabhAgo asaMkhatamo' tti paliomavagAmUlassa asaMkhejjatibhAgo / NANAjIvaguNahANiThANaMtarANi thovANi, egaM jIvaguNahANidvANaMtaraM asaMkhejjaguNaM' iti / tadevaM darzitamanantaropanidhAdinA tattadrasabandhakatayA vibhaktAnAM kiyantAM jIvAnAM kIdRk
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayogabhedAtpuna : sthitasthAnavibhAgaH ] cara' dhikAre jIvasamudAhAraH [653 sthitendhakatvaM badhyamAnasthitisthAneSu tAdRzajIvAnAM dviguNavRddhihAni-tadekAntarAmpabadtvaM ca / sAmprataM tu vakSyamANAlpabahutvaviSayakapadAnyutpAdayitu sthitibandhasthAneSu bandhakavRddhihAniviSayatayA dvidhA dvidhA vibhaktAni sAtavedanIyAdebisthAnikAdirasabandhakaprAyogyatayA darzitasthitibandhasthAnAni sAkArAdyupayogaprAyogyatvabhedAt punarapi vibhAjayannAha uvaoge'NAgAre baMdhaMti viThANiyaM cca aNubhAgaM / sAgAre uvajoge biticauThANagayamaNubhAgaM // 858 // (pre0) "evaogeDaNAgAre" ityAdi, anAkAre upayoge vartamAnAH santa ete'nantaroktA jIvAH 'biThANiyaM ca aNubhAgaM"ti sAtavedanIyasyA'sAtavedanIyasya ca dvisthAnikam 'anubhAgam'-rasameva badhnanti, na punastristhAnikaM catusthAnika vetyarthaH / "sAgAre uvaoge" ti sAkAre upayoge vartamAnAH punarete "biticauThANagayamaNubhArga" ti 'dvandvAnte zrayamANaM padaM pratyekamaSisambadhyate' iti nyAyAt sAtavedanIyA'sAtavedanIyayodvisthAnagataM tristhAnagataM catuHsthAnagataM trividhAnyatamamanubhAgam ,baghnantItyanuvartate / anena hyanAkAropayoge vartamAnAnAM zubhAzubhaparAvarttamAnaprakRtyordvisthAnagato rasa eva bandhaprAyogyaH, sAkAropayoge vartamAnAnAM tu jIvAnAM tayo-itri-catuHsthAnikabhedabhinnAstrividhA api rasA bandhAprAyogyA ityAveditamiti / / 858 // ___ atha sAkArAdyupayoga-tattadrasabandhAdipadArthAntarayogenAnekadhA vibhaktAnAM sthitibandhasthAnAdInAmanyeSAM jaghanyotkRSTasthitibandhAdipadArthAnAM ca parasparamalpabahutvaM pracikaTayiSurAha 1cauThANe yavamajjhA heTThA'ppANi ThiibaMdhaThANANi / sAyassa hunti etto saMkhaguNANi uvari havejjA // 859 // 3to tiTThANe'ha 'tao uvariM 'tatto aho ya biTThANe / sAgAre to mIse havanti tatto uvariM mIsse // 860 // 'tAu lahU saMkhaguNo to'bhahiyA jaTThiI tao'bhahiyo / hoha asAyassa lahU 11to'bbhahiyA jaTTiI nneyaa||861|| 12tatto saMkhaguNAI havanti biTThANage'ha sAgAre / 13to mIse4tAu uvari mIse 15to hunti sAgAre // 862 // 16to'ha tiThANe 15to uvaritao cauThANage'ha to jtto| paramaM DAyaM gacchai sA u ThiI hoi saMkhaguNA // 863 //
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 ] baMdhavihANe mUlapayaDiTiibaMdho [ vibhaktasthitisthAnAthalpabahu0 20 to saMkhaguNA aMtokoDAkoDI 21 tao biThANammi | sAyarasa hunti uvariM sAgAre saMkhiyaguNANi // 864 // tatto visesaahiyo sAyassa gurU havejja ThiibaMdho / tatto jANeyavvA agbhahiyA jaTTiI tassa ||865 // 24 to DAyaThiI ahiyA 25tAu asAyassa uvari cauThANe | ahiyANi 26 tao paramo ahiyo to jaTTiI ahiyA || 866 // (pre0 ) " cauDANe yavamajjhA" ityAdi, anantaraM sAtavedanIyA'sAtavedanIyayozcatuHsthAnAditrividhatrividharasabandhakAnAM svasvaprAyogyajaghanya sthitibandhasthAnAdArabhya prabhUtasAgaropamapramANasthitiparyantamuttarottarasthitibandhasthAneSu tadbandhakajIvAnAM vizeSavRddhayo'bhihitAH, tatazvaramavizeSavRddhisthAnAtpunasta sadrasabandhakAnAM prAyogyotkRSTasthitibandhasthAnaM yAvattu yathottaraM tattatsthitervandhakajIvAnAM vizeSahAnayo'bhihitAH, itthaM sAtavedanIyA'sAtavedanIyayozcatuHsthAnikAdyekaikavidharasabandhaM kurvatAM jIvAnAM yA jaghanyasthitirvandhaprAyogya tataH prabhUtasAgaropamazatasamayapramANAH sthitIrullaGghya bandhakajIvAnAM vizeSavRddhisatkaM yaccaramaM sthitibandhasthAnaM yatra pUrvottarasthitibandhasthAnavartijIvApekSayA'dhikatamA jIvAH prApyante, tasmAnmadhyasthAnAdubhayapArzvayoH samaryAdvisamayAdinA hInAdhikasthitisthAneSu punarvizeSahInA vizeSahInA jIvAH prApyante, eteSu ca sarveSu sthApyamAneSu yava:dhAnyavizeSastasyAkRtirudbhavati, yato yavasya madhyaM yathA pRthulamubhaya pArzve ca hIne hInatare tathA prakRte'pi madhyasthAne bandhakAnAM bAhulyAt madhyaM sthApyamAnaM pRthulammubhayapArzvayoryathottarasthitisthAneSu bandhakAnAM hIyamAnatvAt pArzve sthApyamAne hIne hInatare; sthApanA- :: ityevaM catuHsthAnikAditrividharasabandhakAnAM vizeSavRddhihAnInAM vavasadRzIM sthApanAmapekSya ye sAtavedanIyasya catu:sthAnikAditrividha rasabandhakAnAM yavA iva trividhA yavAH, evamasAdanIyabandhakAnAmapi ye trayo yavAzca teSAM madhye "sAyassa"tti sAtavedanIyasya "cauDANe javamajjA heTThA "tti 'catuH sthAnikayavamadhyAdadhaH' yazvatuH sthAnagatarasabandhakaviSayakayavastatra yatsarvAdhikajIvAnAM bandhaprAyogyaM 'madhyaM' - madhyamasthitibandhasthAnaM tasmAt samayAdinA hInahInatarAdi sthitibandhasthAnarUpe'dhastane bhAge ityarthaH, tatra kimityAha"ppANi ThihabaMghaThANANi" tti sthitibandhasthAnAnyalpAni - stokAni / "hunti eto saMkhaguNANi" tti etebhyo'nantaroktasthitibandhasthAnebhyaH saMkhyeyaguNAni bhavanti, sthitibandhasthAnAnItyanuvartate / kutra ityAha - " uvari" ti "cauThANe yavamajjhA" ityasyAnuvRttyA'dhikRtasya sAtavedanIyasya catuHsthAnikara sabandha viSaya kada rzitayavamadhyasya 'upari' - samayAdinA'dhikAdhika 0
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhaktasthitisthAnAdyalpabahu0 ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [655 sthitibandhalakSaNe uparitane bhAge ityrthH| "to tihANe'ha'tti atrA'pi 'yavamajjhA'iti padamanuvartate, evamuttaratrApi yathAyogaM tasyAnuvRttidraSTavyA,tataH sAtavedanIyasya catuHsthAnikayavamadhyAduparitanasthitibandhasthAnebhyaH tristhAna -tasyaiva sAtavedanIyasya tristhAnarasabandhe yavamadhyAd 'adhaH'-samayAdinA hIna-hInatarAdisthitivandhasthAnarUpe'dhastanabhAge, sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAnIti pUrvagAthAto'nuvartate / "tao uvariM" ti tataH sAtavedanIyasya prastutatristhAnikarapayavamadhyasya upari', samayAdinA'dhikAdhikatarAdisthitibandhasthAnarUpe uparitane bhAge, sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAnItyatrApi pUrvavadanuvRtyA boddhavyam / evamuttaratrApi tadanuvRttaH "tatto aho ya biTThANe sAgAre" tti prAgvat tebhyo'nantaroktasthitibandhasthAnebhyaH prastutasya sAtavedanIyasya visthAnikarasabandhayavamadhyAd 'adhaH'-samayAdinA hIna-hInatarAdisthitibandhalakSaNe yavasyAdhobhAge 'sAkAre'-sAkAropayoge sati bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAnItyarthaH / ayambhAva:-prAk sAtA-'sAtavedanIyayostrividho'pi rasaH sAkAropayogopayuktAnAM bandhaprAyogyo darzitaH,tathA ca trividhAnyatamaM rasaM badhnatAM prAyogyAni sthitibandhasthAnAnyapi sAkAropayogena bandhaprAyogyAni prAptAni, tatrApi visthAnikarasasya sAkAropayogasyevA'nAkAropayogasyApi bandhaprAyogyatayA na sarvANi sthitibandhasthAnAnyekAntena sAkAropayogaprAyogyAni, kintu katipayAnyeva,katipayAni tu sAkArA'nAkArobhayaprAyogyAni,dvisthAnikarasaMbadhnadbhijIMvaiH kadAcit sAkAropayoge sati badhyante kadAcicanAkAropayoge sati badhyanta iti bhAvaH / ityevaM sAtavedanIyasyAsAtavedanIyasya ca pratyekaM visthAnikarasaM badhnatAM jIvAnAM prAyogyAni sthitibandhasthAnAni dvidhA dvidhA vibhaktAni, eteSu dvividhadvividhasthAneSu katipayAni visthAnikayavamadhyAduparivartIni, katipayAni tvadhaHsthitAni,tathA ca satyuktakevala sAkAra-sAkArAnAkArobhayopayogabhedAdvibhaktAni sAtA-'sAtavedanIyayosthiAnikarasaMbadhnatAM bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni pratyekaM punarapi dvidhA dvidhA vibhatAni,itthaM hi sAtA-'sAtavedanIyayohnisthAnikarasaM badhnatAM prAyogyAni sthitibandhasthAnAnyaSTavidhAni jAtAni, tadyathA-sAtavedanIyavisthAnikarasayavamadhyAdadha ekAntasAkAropayogaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni, tathA visthAnikarasayavamadhyAdadha eva sAkArA-'nAkArobhayaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni / itthameva dvividhAni visthAnikarasayavamadhyasyoparitanavartisthitibandhasthAneSu labhyante / tadevaM sAtavedanIyadvisthAnikarasaM badhnatAM jIvAnAM bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni catuvidhAni jAtAni / yathA sAtavedanIyavisthAnikarasaM badhnatAM tathA'sAtavedanIyasyApi visthAnikarasaM badhnatAM jIvAnAM bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAnyapi caturvidhAni boddhavyAni / eteSvaSTavidheSu sthitisthAneSu yAni sAtavedanIyadvisthAnikarasayavamadhyasyAdhastanAni sAkAropayoge eva bandhaprAyogyAni tAni zeSasaptavidhasthitibandhasthAnebhyaH stokAni santyapi sAtavedanIya
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 ] __ baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [vibhaktasthitisthAnAdyalpabahu0 tristhAnikarasayavamadhyasyoparitanavartisthitibandhasthAnebhyaH saMkhyeyaguNAni santi, etadeva darzanArthamabhihitam 'tatto aho ya viTThANe sAgAre' iti / ___ "to mose havanti" tti atrApi pUrvavat 'sAyassa jabamajjhA' tathA 'aho ya biTThANe' 'ThANANi saMkhaguNANi' ceti padatrayasyAnuvRttyA tataH' -anantaroktasthitibandhasthAnebhyaH sAtavedanIyasya dvisthAnikarasayavamadhyAdadhaH mizre'-mizropayoge, sAkArA'nAkArAnyataropayoge pravartamAne yAni bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni tAni saMkhyeyaguNAnItyarthaH / tataH "uvari mIsse" ti tatraiva dvisthAnikarase yavamadhyasyopari sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / "tAu lahU saMkhaguNo" ti tebhyaH prastutasya sAtavedanIyasya'laghuH-jaghanyasthitivandhaH saMkhyeyaguNaH,sa ca vyAkhyAnato vizeSapratipattaratraiva granthe dvitIyAdhikAravRttau prokasvarUpo'vAdhArahito'nubhavayogyo zeSaH / nanu sAtavedanIyasyAnubhavayogyo jaghanyasthitibandho'ntamuhUrtapramANassyAt , sa cA'nantaroktasthitisthAnApekSayA saMkhyeyabhAgamAtraH, atra tvasau saMkhyeyaguNa ukta iti kathaM na virodhaH ? iti ceda, na, saMjJipaJcendriyAbhavyajIvabandhaprAyogyasthitibandhasthAnAdInAmiva jaghanyasthitibandhasyA'pi saMjJipaJcendriyAbhavya jIvabandhaprAyogyasyA'dhikRtatvAt, tasya cAntaHkoTikoTisAgaropamapramANatayA'nantaroktasthitibandhasthAnApekSayA saMkhyeyaguNatvA'virodhAditi / "toabbhahiyA' tti tato'bhyadhikA:-vizeSAdhikA adhikRtasya sAtavedanIyasya "jahiI" ti 'lahU' ityanuvartate, tato 'laghu-jadhanyA 'yasthitiH'-jaghanyasthitibandhasamaye bandhataH prAptadalike yA sthitirbhavati sA, sAca karmarUpatayA'vasthAnalakSaNA'traiva granthe dvitIyAdhikAre'bhihitasvarUpA jJeyetyarthaH / 10"tao'nbhahiyo hoi asAyassa" ti 'tataH'-pAtavedanIyajaghanyayasthitito'bhyadhikaH-vizeSAdhiko bhavatyasAtavedanIyasya "lahU"tti jaghanyaH sthitibandhaH, sa ca vyAkhyAnato vizeSapratipattaratrApi prAgdarzitAnubhavayogya-karmarUpatAvasthAnalakSadvividhasthitibandhayormadhye yo'nubhavayogyaH sthitibandhaH so'vamAtavya iti / "to'bhahiyA jahiI NeyA' tti prAgiva "lahU" ityasyAnuvRttastato'bhyadhikA'sAtavedanIyasya jaghanyA yatsthitiH, karmarUpatAvasthAnalakSaNajaghanyasthitivandha iti bhAvaH, kutaH ? jaghanyAvAdhAyA atra pravezAt / tatto saMkhaguNAI havanti" ti tasyA anantaroktAyA asAtavedanIyajaghanyayatsthityAH saMkhyeyaguNAni bhavanti, kAnItyAha-"biTThANage'ha sAgAre" ti pUrvavat prastutasyAsAtavedanIyasya dvisthAnakarasabandhakaviSayayavamadhyAdadha ekAnta pAkAropoyoge bandhaprAyogyAni sthitisthAnAnItyarthaH / 13"to mIse" tti pUrvavadanuvRtyA'sAtavedanIyasya dvisthAnakarasayavamadhyAdadho 'mizre mizropayogesAkArA-'nAkArAnyataropayoge sati bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni / itthameva
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ vibhaktasthitisthAnAdyalpabahu0 ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH [ 657 97 1 14 " tAu uvari mIse" tti tato'sAtavedanIyasya dvisthAnikara sayava madhyasyopari 'mizra' sAkArA'nAkArAnyataropayoge bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni / tathaiva " "to hunti sAgAre " ti tasyaivA'sAvedanIyasya dvisthAnikara sayava madhyAduparyekAntasAkAropayoge bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni bhavantItyarthaH / "to'ha tiThANe" ti tataH prakRtasyA'sAtavedanIyasya tristhAnikarasa viSayayavamadhyasyAdhaH, sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAnIti prAgvat / evaM " to uvari" tti tato'sAvedanIyasya tristhAnikara saviSayakayava madhyasyopari sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / "tao cauThANage'ha" ci tato'sAtavedanIyasya catu:sthAnikarasavijayayamadhyAdadhaH sthitibanvasthAnAni saMkhyeyaguNAni / "to jasto paramaM DAyaM gacchai sAu ThiI hoi saMkhaguNA " ci tato yasyAH sthitermaNDUka'lutinyAyena 'paramAm' - utkRSTAM 'DAva' - phAlAM 'gacchati' - prApnoti tadbandhakaH sA tu sthiti: saMkhyeyaguNA bhavati / 1 13 kimuktaM bhavati - prAgasminneva mUlaprakRtisthitibandhagranthe padanikSepAdhikAre yasmAt sthitibandhAdekahelayA utkRSTasthitibandhaM kurvato jIvasyotkRSTavRddhirabhihitA tasmAtsthitibandhAdanupadamutkRSTa sthitibandhakaraNe jIva utkRSTAM DAyAM prApnoti sA utkRSTavRddhisvAminA utkRSTa sthitibandhAtprAgavyavadhAnena baddhA sthitirasAtavedanIyasya catuHsthAnakayavamadhyasyAdhovarti sthitibandhasthAnebhyaH saMkhyeyaguNA bhavatIti / etena prAk padanikSepAdhikArasvAmitvadvAre 'majjhAhinto uyariM cauThANiyassa vttttNto| aMto koDAkoDiM ThiibaMdhaM yo kuNemANo / / 692 / / lahiUNaM ukkosaM DAyaM ukkosasaMkileseNaM / jeTThaThiiM baMdhato vaDDhi so kuNai ukkosaM / / 693 / / ityatra yadantaHkoTikoTisAgaropamalakSaNa sthitisthAnaM nirvartayan jIvo'nantarasamaye utkRSTavRddhi svAmI bhavitumarhati taccatuHsthAnikayavamadhyAdupari vartamAnamantaH koTikoTisAgaropamalakSaNaM sthitisthAnaM tasmAdeva catuHsthAnikayavamadhyAdadho yAvanti sthitibandhasthAnAni tebhyaH saMkhyeyaguNAni sthitibandhasthAnAni yavamadhyAdupari gatvA labhyate, arthatastu yathoktaM catuHsthAnikayavamadhyalakSaNasthitisthAnaM badhnan jIvo yAvatIM sthitiM badhnAti tataH saMkhyeyaguNAdhikAM sthitiM badhnan jIva utkRSTavRddhisvAmI bhavitumarhati na tu tataH stokAmiti sphuTamabhavat / nanu tarhi eSA evotkRSTapadagatA'ntaH koTikoTisAgaropamasthitiH syAd ? iti ced, na tasyAstvetatsthiterapi saMkhyeyaguNAdhikasthitivandhaM kurvatobhAvAt / 9 tadevAha - " to saMkhaguNA aMtokoDAkoDI" ti tasyA anantaroktAyA antaH koTAkoTIsAgaropamasthiterapi samayaparibhASayA yA utkRSTapade sAgaropamANAmantaH koTIko vyastAH saMkhyeyaguNA ityarthaH / " o biThANammi" ityAdi, tataH sAtavedanIyasya dvisthAnakarasayavamadhya 2
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 ] vihANe mUlapaDiiibaMdho [ vibhaktasthitisthAnA galpabahu0 136 syopari ' sAkAre' - ekAntasAkAropayoge sati bandhaprAyogyAni sthitisthAnAni saMkhyeyaguNAni bhavantItyarthaH / tato visesaahiyo" ityAdi, tebhyo'nantarokta sthitibandhasthAnebhyaH sAtavedanIyasya 'guru' - utkRSTo'nubhavayogyaH sthitibandho vizeSAdhiko bhavati, kutaH ? ucyate, anantaroktAni sAtAvedanIyadvisthAnikarasayava madhyAduparivartInyekAntasAkAropayogena bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAnyantaH koTikoTisAgaropamanyUnapaJcadazakoTikoTisAgaropamapramANAni, sAtAvedanIyasyA'nubhava yogyatAlakSaNasthitibandhastvayaM paJcadazazatavarSanyUnapaJcadazasAgaropamakoTikoTipramANaH, tathA ca bhavatyanantaroktasthitibandhasthAnApekSayA vizeSAdhikaH / tatto jANeyavvA" tasmAt sAtavedanIyasyAnubhavayogyotkRSTa sthitibandhAt tasya sAtAvedanIyasyaivotkRSTA karmarUpatAvasthAnalakSaNA yatsthitira 'bhyadhikA' - vizeSAdhikA jJAtavyA, kutaH avAdhAyA pravezenA'syAH sampUrNapaJcadazakoTikoTisAgaropamapramANatvAt / 24 "to DAyaThiI ahiyA" ityAdi, sAtaveMdanIyasyotkRSTayatsthiterutkRSTA DAyasthitirvizeSato'bhyadhikA jJAtavyA, kutaH ? sAtavedanIyasyotkRSTA yatsthitiH paJcadazakoTikoTisAgaropamamAtrA, utkRSTa DAyasthitistvanantaH koTikoTisAgaropamanyUnatriMzatkoTikoTisAgaropamapramANA, tathA cotkRSTA DAyasthitirdviguNA'pi na bhavatyato vizeSAdhikA'bhihiteti / nanu kuta utkRSTA DAyasthitiretA pratyeva bhavati ? uccAte, yataH sthitibandhasthAnAdutkRSTAMphAlAM datvA yA sthitirbadhyate tataH prabhRti tadantA tAvatI sthitirutkRSTA DAyasthitirucyate, utkRSTaDAyaviSayatvAttasyAH; eSaiva karmaprakRticUrNI baddhaDAya sthititayA'bhihitA, eSA hyutkRSTaSTaddhI yAvatI - antaH koTikoTIsAgaropamanyUnatriMzatkoTIkoTI sAgaropamapramANA prAk padanikSepAdhikAresasbhihitA tAvatI ekahelayA ullaGghayasthitiSUtkRSTapadgatA sthitirmantavyeti / 1 2" tAu asAyassa uvari" ityAdi, tato'sAta vedanIyasya catuHsthAnike yave uktalakSaNAnmadhyamasthAnAdupari vartamAnAni yAni sthitibandhasthAnAnyadyApi noktAni tAni 'adhikAni' - vizeSAdhikAni bhavanti yato'nantarokAnImAni ca pratyekamutkRSTasthitiparyantAni santyapyanantaroktAni catuHsthAnikayavamadhyAdupari bahusAgaropamazatAni sthitibandhasthAnAnyatikramyAnantarasthitivanvasthAnaprabhRtIni imAni tu yavamadhyAnantarasthitibandhasthAnaprabhRtIni tathA ca bahusAgaropamatapramANAnAM sthitibandhasthAnAnAmatrA'dhikAnAM pravitvAdbhavatImAnyanantarokta sthitibandhasthAnApekSayA vizeSAdhikAnIti / " tao paramo" tti 'asAyassa' ityanuvarttate, tato'sAta vedanIyAkhyAyA uttaraprakRteH 'paramaH ' utkRSTaH sthitibandhaH 'adhikaH ' - trisahasravarSonAntaHkoTikoTIsAgaropamapramANa sthityA'bhyadhika ityarthaH / kutaH 1 ucyate, 'gurU' ityanenA'sAtavaMdanIyasyA'nubhavayogyotkRSTa sthiti
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 659 alpabahutve granthAntarasaMvAdaH ] carame'dhikAre jIvasamudAhAraH bandho vivakSitaH, sa ca tathAbhUto'sAtavedanIyasyotkRSTasthitibandha utkRSTAvAvAviSayastrisahasravarUnatriMzatsAgaropamakoTikoTIpramANaH sannanantarottayatsthityapekSayA trisahasravarSonAntaHkoTikoTIsAgaropamairadhiko bhavatIti / 27"to jaTTiI ahiyA" ti tato'sAtavedanIyasyA'nubhavayogyotkRSTa sthitibandhApekSayA tamyavA'sAtavedanIyasya karmarUpatAvasthAnalakSaNayasthitirutkRSTapade tisahasravarSairadhikA bhavati / kutaH ? utkRSTAvAdhAyA atra pravezAditi / idaM hi mukhyavRttyA saMjJipaJcendriyA'bhavyajIvabandhaprAyogyasthitibandhasthAnAnyadhikRtya darzitaM saptaviMzatipadasatkamalpabahutvaM sarvathA karmaprakRticUrNAvabhihitadvAviMzatipadasatkAlpabahutvAnusAryevAvagantavyam , kevalaM tatra sAtA'sAtavedanIyayojaghanyotkRSTayasthitilakSaNAni catvAri padAni tathA'sAtavedanIyacatuHsthAnikayavamadhyoparitanasthAnasamUhalakSaNamekaM padamityevaM paJca padAni na saGagRhItAni,atra tu tAnyapi saGagRhItAni / karmaprakRticUyoktAlpavahutvapAThastvevam ___ "iyANiM savvaTThitiTThANANaM appAbahugaM bhaNNai- 'heTThA thotrANi javamajjhA ThANANi cauhANa' tti pariyattamANigasubhANaM cauTThANiyajavamanjhassa heTTao ThitiThANANi thovaanni| 'saMkhenaguNANi uvari' ti cauTTANe ya javamajjhassa uvariM dvitiTThANANi saMkhejjagaNANi 'emeSa tihANe subhANaM' ti pariyattamANigANaM tihANiyajavamaassa heTuo ThitiThANANi saMkhejaguNANi, tasseva javamajjhassa uvari ThitiThANANi (vi saMkhejaguNANi) / 'biTANe subhANamegaMta' tti pariyattamANigANaM subhANaM biTThANe ya javamajjhassa hetRto egaMtasAgArapAuggANi ThitiTThANANi saMkhejaguNANi / (taovi biTThANaaNubhAgajavamajjhassa heTrao pavaouvariM ThiidANANi missANi saMkhejaguNANi, taovi biTThANarasajavamanjhassa uvari missANi ThiiTTANANi saMkhejjaguNANi, tao) pariyattamANigANaM suhANa jahaNNaTritibandho sNkhejjgunno| 'tato vise sAhito hoi asubhANaM jahaNNo' tti pariyattamANigANaM asubhANaM jahaNNo Thitibandho visesaahigo| 'saMkhejjaguNANi ThANANi biTThANe javamajjhA heTThA egate tti pariyattamANigANaM asubhANaM biTThANiyajavamajhassa hiTrao egaMtasAgArapAuggANi ThANANi saMkhejjaguNANi / 'missagANaM ti tato viTThANigajavamajjhassa heTThau missagANi ThANANi saMkhejjaguNANi / 'ubari' tti pariyatamANigANaM asubhANaM biTThANigajavamajjhassa uvariM missagANi ThitiTThANANi saMkhejjaguNANi / tassevuvari ezaMtasAgArapAuggANi ThitiThANAti saMkhejjaguNANi / 'evaM ticauTThANe' tti tatto pariyattamANigANaM asubhANaM tihANiyajavamajjhassa uvari ThitiTThANANi saMkhejjaguNANi tabho vi tiTrANajavamanjhassa uvariM ThitihANANi saMkhejjaguNANi / tato vi asubhANa pariyattamANigANa cauhANiyajavamajjhassa hiTThao ThitiThANANi saMkhejjaguNANi / tamao) 'javamajjhAbho ya DAyaTThiti' tti javamajjhAu jao TThANA ukkosaM DAyaM icchaha sA Thiti saMkhejjaguNA, jo dvitio ukkosaM TuitiM jAtitti bhaNiyaM bhavati / 'aMtokoDAkoDi' tti antokoDAkoTI saMkhejjagaNA / 'subhaviTThANajavamajjhAo uvari egaMtiga' tti tato pariyattamANigANaM subhANa bihANiyajavamajhaupari egaMtasAgArobauggANi ThitiTThANANi sNkhejjgunnaanni| 'visiTThA subhajiTTha' tti pariyattamANigANaM subhANaM ukkossago ThitibaMdho visesaahito| 'DAyaTThititti pariyattamANigANaM asubhANaM DAyaM gaMtUNa jA Thiti bA sA Thiti visesaahigaa| 'jeha' tti pariyattamANigANaM asubhANaM ukkosaggo Thitibandho visesAhito" iti / ___ alpabahutvayantracitrake tvevm-| iti gAthASTakArthaH // 859-866 // yantra citraM cA'nantarottarapRSThadvaye likhite iti / -
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ 660 ]. 5. 6. kramAGkAH 1. sAtavedanIya - catuHsthAnika - yatramadhyAd adhastanavartIni 2. tataH uparitanavartIni 3. 4. 7. 8. " 29 " " " " 9. 10. " 11 .,, 12. " " 13. " 14. " 15. " 16. " 17.,, 18 .,, 19. "" " 23 22 " 22 " " " " "" tristhAnika dvisthAnika 93 sAta vedanIyasya "" " 33 asAvedanIyasya 29 " " "" " " " 19 " " " 19 "" "" 39 " 33 " " "" " " 99 17 uparitanavartIni jaghanyasthitibandhamAnam" jaghanyayatsthitiH jaghanyasthitibandhamAnam jaghanyayatsthitiH "" " alpabahutvayantrakam padAni 99 mUlapabaMdho adhastanavartI ni uparitanavartIni dd adhastanavartIni sAkAropayoge bandhaprAyogyAni anyataropayAge " " sthAnika madhyAd adhastanavartIni parivartana utkRSTaDAyenollaGghayasthitiH " " dvisthAnikayavamadhyAd adhastanavartIni sAkAropayoge bandhaprAyogyAni uparitanavartIni sthitibandhasthAnAni "" sAkAropayoge catuHsthAnikayavamadhyAdadhastanavartIni yataH sthitibandhasthAnAdutkRSTaDAyaM gamyate sA sthitiH' antaHkoTikoTilakSaNasthitibandhasthAneSu sarvAdhikasthitibandhasthAnam utkRSTA anubhavayogyA sthitiH " yasthiti: "" " 33 anyataropayoge "" "" 20. " 21. sAtavedanIyasya dvisthAnikayavamadhyAduparitanavartIni sAkAropayoge bandhaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni " "" " 22. " 23. 24. 25. asAtavedanIyasya catuHsthAnayavamadhyAduparivartIni sAkAropayoge bandhaprAyogyasthAnAni 26. asAtAvedanIyasya utkRSTA anubhavayogyA sthiti|' 27.,, yatsthitiH "" " [ alpabahutvayantram " 33 alpabahutvam stokAni saMkhyeyaguNA " "" "" " sthitibandhasthAnAni saMkhye yaguNa 0 " . vizeSAdhika0 " 33 33 23 "" 99 23 39 "" " " " 27 vizeSAdhika0 23 33 31 33
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ malpabahutvacitram ] sAtA-sAtavedanIyadvi-tri catuHsthAnikarasabandhakayavAdinAnAviSayabhedabhinnasthitibandhasthAnasAtA-sAtavedanIya- jaghanyotkRSTa sthitibandhAdipadArthaniSpannAnAM saptaviMzatipadAnAm alpabahutva- citrakam sAta sthitaya asAta sthitaya sAtacatuH sthAnayavamadhya. sAtapristhAnayavamadhya. 131 (A) (B) (C) (D) (E) "vizeSa anusaMdhAna jJApanam (8) B prabhRte etatparyantA 13) A (10) C (11) A (19) A ". (24) ito'sAtotkRSTa sthiti paryantA sthitaya / " " 22.2 asAtAvedanIya tristhAnikayayamadhya. (20) A prabhRte etatparyantA. (22)D" (23) A (266 (20)A " carame'dhikAre jIva samudAhAraH za .. PI O vizeSa- saMjJA - paricaya: (A) sAtA-sAtavedanAmAnyatamasthiterbandhasamaya (B) sAtavedanIyajadyanyasthitibandhaprathamAneSekaH (c) asAna " " (D) sAtavedanIyotkRSTasthitibandhaprathamaniSeka " 7 (E) asAta ,, [0]- urdhvAdhomukhAH paktayaH sthitisthAna : sUcakacihnasthAnIyAH sAtAvedanIyadvisthAnikayavamadhya 23 10 asAtAvedanIyaddhisthAnikayavamadhya. 21 etAdRzAni bandhaka parimANasthApanA niSpajJayavAda Tian " sAta sthAnayavaimadhya. [ 661
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ anyamate prastutAlpatra hu0 athA'nyamate prastutaM didarzayiSurgAthASTakamAha 1. as u yavamajjhA'ho cauThANe'ppANi u ThiThANANi / sAyarasa hunti etto saMkhaguNANi uvariM hunti // 867 / / to tiTThANe'ha tao uvariM "tatto aho ya biTTANe | sAgAre to mIse havanti tatto uvari mIse // 868 // 'tA asAyassa aho biTThANammi ya havanti sAgAre / to mIse tAu uvari mIse to hanti sAgAre // 869 // to tiTThANe'hatao uvariM 14tA cauThANiye heTThA / 15 tatto saMkhejjaguNo sAyassa lahU muNeyavvo || 870 // 16 tatto visesa ahiyA NAyavvA jaTTiI o'bhahiyo / hoi asAyassa lahU "to'bbhahiyA jaTTiI geyA // 871 // 19 to saMkhejjaguNA jamhA gacchei DAyamukosaM / sAya ThiI NAyavvA to aMtokoDikoDiTiI // 872 // 21 tatto saMkhaguNAI havanti sAyassa uvari biTTANe / sAgAre tohiyo guru tao jaTTiI ahiyA // 873 // 24to DAyaThiI ahiyA 25 tAu asAyassa uvari cauThANe / ahiyANi tao paramo ahiyo to jaTTiI ahiyA || 874 || (pre0) "kei u yavamajjhA" ityAdi, tatra " kei u" tti 'kecit ' mahAbandhakArAdayastupunaH, prastutAlpabahutvamitthaM vadantIti vAkyazeSaH / kathaM vadantItyAha - " yavamajjhA'ho cau" ityAdi gAthASTakam, asyA'kSarArthastvanantaroktAlpabahutvena tulyaprAyo'tastadavat svayameva yojyaH, bhAvArtho'pi bahudhA tAdRza eva, kevalaM tatra yAni sAtavedanIya jaghanyasthitibandha- jaghanyayatsthinyasAtavedanIyajaghanyasthitibandha-jaghanyayatsthatilakSaNAni catvAri padAnyaSTama-navama- dazamai -kAdazapadeSu krameNAbhihitAni tAnyatra paJcadaza - SoDaza - saptadazA - 'STAdazapadatayA nikSiptAni / 662 ] ghANe mUlapa DiThiibaMdho itthaM hi tadabhiprAyeNa - 'sarvastokAni sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasayavamadhyAdadhastanAni sthitisthAnAni / tatastasyaiva catuHsthAnikara sayavamadhyasyoparitanAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / tataH sAtavedanIya tristhAnikarasasya yavamadhyAdadhastanAni sthitibandhasthAnAni
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyamate prastutAlpabahu0] carane'dhikAre jIvamamudAhAraH [663 saMkhyeyaguNAni / tato'syaiva yavamadhyasyoparitanAni stiyanvasthAnAni saMkhyeyaguNAni / 'tataH sAtavedanIyavisthAnikarasasya yavamadhyAdadha ekAntasAkAropayogaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / 'tatastasmAdeva yavamadhyAdadhaH sAkArA'nAkArobhayopayogaprAyogyAni sthitibandha sthAnAni saMkhyeyaguNAni / * tato'nantarottasyaiva sAtavedanIvisthAnikarasayavamadhyasthopari sAkArA'nAkArobhayopayogaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / tato'sAviMdanIyavisthAnikaramasya yavamadhyAdadhaH kevalasAkAropayogamAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / ' tatastasmAdeva yavamadhyAdadhaH sAkArA'nAkArobhayopayogaprAyogyAni thitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / tatastasyaivA'mAtavedanIvisthAnikarasasya yavamadhyasyopari sAkArA'nAkArobhayopayogaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / tatastatraiva visthAnikarasayavamadhyasyopari kevala nAkAropayogaprAyogyAni sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / paratato'sAtavedanIyasyaiva tristhAnikarasasya yavamadhyAdadhaH sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / 'tatastasyeva yavamadhyasyopari sthitivandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / 1 tato'sAtavedanIsya catuHsthAnikarasayavamadhyAdadhaH sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / tataH punaH sAtavedanIyasyA'nubhavayogyaH sthitibandho jaghanyaH saMkhyAtaguNaH / tatastasyaiva sAtavedanIyasya karmarUpatAvasthAnalakSaNA yatsthitirjaghanyA vizeSAdhikA / 'tato'sAtavedanIyasyA'nubhavayogyo jaghanyaH sthitibandho vizepAdhikaH / tatastasyaivA'sAtavedanIyasyoktasvarUpA yatsthiAMtarjaghanyA'bhyadhikA / tito yasmAt sthitibandhAdutkRSTAM DAyAM jIvo gacchati sa prAguktasvarUpaH sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / 2degtata utkRSTapadagatA'ntaHkoTikoTIsAgaropamasthitiH saMkhyeyaguNaH / tataH sAtavedanIyasya dvisthAnikarasayavamadhyasyoparyekAnta mAkAropayogaprAyogyAni sthitibandhasthAnAni saMkhyeyaguNAni / 21 tataH sAtavedanIyasyA'vAdhApeto yo'nubhavayogyaH sthitibandhaH sa utkRSTo vishessaadhikH| tatastasyaiva sAtavedanIyasya karmarUpatAvasthAnalakSaNA yatsthitirutkRSTA vizeSAdhikA / 24tata utkRSTA DAyasthitirvizeSAdhikA / 2"tato'sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasayavamadhyasyopari sthitibandhasthAnAni vishessaadhikaani| tato'sAtavedanIyasyA'nubhavayogyasthitibandha utkRSTapade vizeSAdhikaH / 2"tatastasyaivoktalakSaNotkRSTA yasthitirvizeSAdhikA iti / / 867......874 / / tadevamabhihitaM sAtavedanIyA- sAtavedanIyari-tri-catuHsthAnikarasabandhAdinAnAvastusambandhAdane kadhA vibhaktAnAM vivakSitAnAM saMjJipaJcendriyAbhavyajIvabandhaprAyogyAnAM sthitibandhasthAnAnAmanyeSAM sAtavedanIyA'sAtavedanIyajaghanyasthitibandhAdilakSaNAnAM padAnAM cAlpabahutvam / sAmprataM tatraiva sthitisthAneSu dvi-tri-catuHsthAnikarasabhedena poDhA vibhaktAnAM bandhakAnAmalpabahutvaM pracikaTayipurAha sAyassa hanti thovA jIvA caThANabaMdhagA ttto| tiduThANabaMdhagA khalu kamaso hoanti saMkhaguNA // 875 //
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ 664 ] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [bandhakajIvAlpabahutvam tAu asAyassa kamA hunti ducauThANabaMdhagA ttto| tiTThANabaMdhagA khalu hoanti viseso'bhhiyaa||876|| (pre0)"sAyassa hunti thovA" ityAdi, sAtavedanIyasya catuHsthAnikarasabandhakA jIvAH "hunti thovA" ti anantaravakSyamANapadagatajIvebhyaH 'stokAH' -alpAH santi / "tatto" tti tebhyaH sAtavedanIyacatuHsthAnikarasavandhakebhyaH sAtavedanIyasyaiva "tiduThANabaMdhagA khalu" ti tristhAnakarasabandhakA dvisthAnakarasavandhakAzcaite ekaikavidhabandhakajIvA ityarthaH / khaluzabdo vAkyAlaGkAre / kiyanta ityAha-"kamaso hoanti saMkhaguNa" tti 'kramazaH'-yathAsaMkhyaM saMkhyeyaguNA bhavanti / "tAu" tti tebhyo'nantarapadoktasAtavedanIyavisthAnikarasabandhakebhyaH "asAyassa kamA hunti" ityAdi, anantaroktasya 'saMkhaguNA' ityasya ghaNTAlAlAnyAyenAtrApi yojanAd asAtavedanIyasya dvisthAnakarasabandhakAstathA'sAtavedanIyasyaiva catuHsthAnakarasabandhakAH kramAt saMkhyeyaguNA bhavantItyarthaH / "tatto" ti tebhyo'nantarapadoktebhyo'sAtavedanIyacatuHsthAnakarasabandhakebhyaH "tihANabaMdhagA khalu" ti asAtavedanIyasyaiva tristhAnakarasavandhakAH punaH "hoanti visesao'bhahiyA" ti 'vizeSato'bhyadhikAH' -vizeSAdhikA bhavantItyarthaH / / nanu asAtavedanIyasya dvisthAnikarasabandhakAnAM prAyogyasthitibandhasthAnebhyaH sAtavedanIyasya dvisthAnikarasabandhakaprAyogyasthitibandhasthAnAnyanantaroktAlpabahutve'rthato'nekakRtvaH saMkhyeyaguNAni darzitAni; atra tu vaiparItyena sAtavedanIyavisthAnikarasabandhakApekSayA'sAtavedanIyasya dvisthAnikarasabandhakAH saMkhyeyaguNA uktAstatkathaM na virodhaH ? iti ceda, na, ekajIvamAzritya sAtavedanIyasyoskRSTabandhakAlApekSayA'sAtavedanIyasyotkRSTavandhakAlasya saMkhyeyaguNatvenA'sAtavedanIyavisthAnikarasabandhakasaJcayasyApi utkRSTapadagatasAtavedanIyavisthAnikarasabandhakApekSayA saMkhyeyaguNatvasambhavenA'virodhAditi / / 875-876 / / tadevamabhihitaM carame jIvasamudAhAre jIvAlpabahutvam , tathA ca samAptaM jIvasamudAhArAkhyaM caramaM dvAram , tasmiMca samApte samAptazcaramo'dhyavasAya samudAhAraH, tatsamAptau cAvasito muulprkRtisthitibndhH| kriyate sma mayA'dhyavasana-samudAhAraM vivaNvatA yatpuNyam / suvizuddhAdhyavasAyA bhavantu bhavyA vigatabhavabhayAstena // (AryAgItiH) // iti zrIvandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe SaSThe'dhyavasAyasamudAhAre tRtIyaM jIvasamudAhArAkhyaM dvAraM samAptam // iti zrI bandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhe SaSTho'dhyavasAyasamudAhAraH // POS
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha TIkAkRtprazastiH // bhavyAnAM bhavasAgare prapatatAM nistArakaM yatkRtaM, tIrthaM samprati rAjate jalanidhau bohitthavaddhairyadam / siddhArthatrizalAGgajo vibhavakRt kAruNyaratnAkaraH, sa zrImAn zivadaH sadaiva bhavatu zrIvardhamAno'pi * vaH || 1 || ( zAdula0) bhavyebhyaH sukhadAM jinendra mukhajAM vAcaM nizamyonnatAM, pravrajyAM pratipadya vIravibhave yenA'rpitaM jIvanam / yannAmA'pi nihanti pApatimiraM mArtaNDarazmyodhavad, vande'haM guru gautamAdigaNinAM vRndaM sadA tanmudA ||2|| ( zArdula0) sarvo'pi saMvignamunitrajo'yaM, yeSAM praviSTaH pRthusaMtatau hi / te paJcamAH saMyatavRndatAtAH, pAntu sudharmAkhyagaNAdhipA vaH || 3|| (indravajrA0 ) yena svabhAryA - janakAdinA vai, sAkaM gRhItaM caraNaM jinoktam / jambU : sa kambU prabhazubhrakIrtiH, kaivalyadhAmA caramaH punAtu || 4 || ( indrA0 ) prabhavavibhavo jambUharmyaM pravizya nizi dhruvAM, dhruvapadavidAM samyagratnatrayImupalebhire / manakajanakAH zrImacchayyambhavAzca bhavacchidaH, zazadharasitazlokA bhadraM dizantu satAM sadA || 5 || ( hariNI 0 ) *tatpaTTamaNDano vidvAn, mahimaguNabhAjanam / bhadraM tanotu sarveSAM yazobhadra guruvam ||6|| *sambhUtivijaya stasya, vineyo'bhUcchivaGkaraH / pravAjako hatAnaGga-sthUlabhadrasya pAtu vaH // 7 / / *sUtraratnAkare yena, niyuktitIrthamAraci / jayatu bhadrabAhuH sa bhagavAn zrutakevalI ||8|| vezyAsaGge'bhyavicalacaraNaH pluSTakAmo hi yo'bhUt, pUrvANAM hi prakaramavikalaM jJAtavAn sUtratazca / siddhAntAbdheraparataTamitaH kAmayodhaM vihantu, zaktistomaM sa vitaratu satAM zrIyutasthUlabhadraH || 9 || (citralekhA0) * apizabdo'nyeSAM tIrthapatInAM samuccaye / anuSTubvRttam /
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [ zrImahAgiryAdi-zrIkamalasUrIzvarAntaprazastiH AdyaziSyastadIyo yo, jinakalpaM tutola saH / mahAgiriH zivaM dadyAt , suhastiguruvAndhavaH // 10 // (anuSTubbRttam) susthita-supratibaddhau, koTika-kAkandiko tato jaatau| zrIvIranavamapaTTa, yata uditaH koTikAbhidhagaNo'yam // 11 // (gIti0) indradinnagurustatra, zrIdinnaguravastathA / zrIsiMhagirinAmAno, jAtAH kramAjjayantu te // 12 // (anuSTubbRttam ) jAtismRtyA zizurapi bhRzaM saMyamArtha ruroda, pratrajyoccaideza bhaNitavAn sArthapUrvANi yazca / tIrthodyotaM vyadhita ca yato vajrazAkhotthiteyaM, vajrasvAmI sa bhavatu satAM vajrivandho viraktyai ||13||(mndaakraantaa0) zrIvajraseno jitamohaseno, jJAtAkhyasUtraprativAdijetA / sopArake yazcaturo didIkSe, vittAThyaputrAn sa dadAtu medhAm // 14 // (indravajrA0) jAtaM hi kulacatuSkaM, tacchiSyebhyaH suvistRtaM tatra / yasmAccAndramidaM nirgataM sa candragururavatu sadA // 15 / / (gIti0) candranAmni kule ye'smin , jAtAstIrthadhuraMdharAH / naike * sAmantabhadrAdyAH, sUrayaste punantu vaH // 16 / / (anuSTub0) vIrAdabhUttatra yugAbdhi(44)saMkhye, paTTa tapogacchasuvRkSamUlam / sa zrIjagaccandragurustapasvI, pAtu kriyoddhAravatAM purogaH / / 17 / / (indravajrA0) paTTe gajeSu(58)pramite hi vIrAd , gacche'tra jAtaH prabhuhIrasUriH / prAbodhayadyo yavanAdhirAjaM , prekSAvadargyaH sa tanotu dhAma / / 18 / / (indravajrA0) paTTaparamparayaivaM, babhUva pAvakahaya(73)parimite hi paTTe'tra / dhIro vIro vibudhaH, zrIvijayAnandasUrIndraH / / 19 / / (AryA0) lumpAkAkhyaM kumatamasakRt khaNDakhaNDaM vidhAya, ____ mRrtyarcA zrIsamayavacasA yena siddhAntitA ca / AtmArAmeti madhuragirA saMstuto yastu lokaiH, sa nyAthAmbhonidhiriti budhaivyAhRtaH pAtu yuSmAn // 20 // (mandAkrAntA) tatpaTTamaNDanasudhI, nivRndasevya-,cAritravArdhizamakRddhataniHspRhatvaH / sUrIndra indravadanaH kamalAbhidhAnaH, zreyaH sadA'pi vitanotu sa dehabhAjAm // 21 // (vasaMta0)
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zrIdAnasUrIzvaraprabhRtInoM prazastiH ] TIkAkRtprazastiH vIrAccharodadhi(75)mite zrutahArdavedI, jyoniSkavicca kamalAbhidhasUripaTTe / zrIvIrapUrvavijayottarapAThakAnAM, sUrIndradAnavijayo hi babhUva ziSyaH // 22 // (vasaMta0) sa zreyase'stu satataM samajAratoccaiH, maccUrNi-bhASya-vivRtipramukhaM pramathya / yaddattasUttarasamUhanivaddhamAlA, tacaM bubhRtsukRtinAM varapAThamAlA // 23 // (vasaMta0) (yugmama) tatpaTTe jayati prazastacaraNaH zrIpremasUriprabhuH, sevyaH sArdhazatadvayAdhikamunitrAtena vAtsalyabhUH / karmavAtavidANaikasubhaTaH sarvatra vai sammataH, karmagranthavicAraNe'ticaturaH siddhAntapAraGgataH / / 24 / / (zArdula0) kANAdairasumadgaNAnatigataM sAMkhyaiH pradhAnodbhavaM, yogAcAramate kimapyabhimataM yadvAsanAsaMjJakam / mAyAhvatu mataM kathaJcidapi yad vedAntikaizcAtmano, .. muktA-'muktavidheH praNAyakamasat tacaM hi yasyAM takat / / 25 / / (zAdula) hRdyAdhuktibharAdapAkRtamatiprauDhapratijJAyutAt , sUktyA paudgalikaM jinendravacanAjjJAtaM ca saMsthApitam / myAdvAdapratibhAbhRtA viracitA sA karmasiDistathA, sRSTaM cAru ca yena yantrakalitaM satsaMkramazranthanam // 26 / / (zAdula.) (yugmam) dRbdhaM ca mArgaNAdvAra-vivaraNaM suvistRtam / anyAnyagranthakutprokta-niyuktyAdisamanvitam / / 72 (anu0) kiMbahunA bhaNitena khalu prathitena hi yena budhaprabhuNA, __ svIyamanojamatizramagumphyamidaM varabandhavidhAnamaram * / gumphayitu munivargamihA'dhyayanAdizrutaM satataM praNataM, vIkSya niyujya nije ca kare pravidhAya kuzAM racitaM vizadam / / 285 (madirA0) gRhasthitasvapitre'pi, sadgateranubandhinI / saMstArakasya dIkSA hi, dApitA yena dhImatA // 29 // (anu0) yena vyadhAyi jinabimbagRhapratiSThA, dIkSAvirodhaniyamasya virodhanaM ca / anyatkRtaM bahuvidhaM pravacaHprabhAvi, brUmaH kathaM yadanalo dhiSaNo'pi yatra / / 30 / / (vasaMta0) ziSyastadIyo'pi hi bhAnunAmA, paMnyAsamukhyo jitabhAnudhAmA / naktaMdivaM tacavibhAsakatvAd , bhavyopakAravyasanIva bhAti // 31 // (indravajrA0) jhaTitItyarthaH, ukta ca-"drAk srAga-raM jhaTityAzu" ityAdi / / sUtram , vyavasthAmiti yAvad
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668] bandhavihANe mUlapayaDiThibaMdho [TIkApirapAkAlApi yenA'pyaneke saralAH samarthA, vAlAvayodhA racitA hi hRyAH / zrIpaJcasUtrapramukhasya bhASA,-TIkAzca bhASyAdi dohanAdyAH // 32 // * granthAH sa pAtu praguruyazasvI, vyAkhyAvidhAne nipuNastapasvI / tyaktapramAdo gurupAdavAsI, sattakaivedI satataM hi yuSmAn // 33 / / * (yugmama) AsIttadIyo'pi ya AdhaziSyo, bhrAtA kanIyAn sahadIkSitazca / sAralyakRSTA'khilasAdhucitto, vairAgyadIptyA satataM ca dIptaH // 34 // * gacchasya bhaktyai kRtasuprayAsaH, saMprAptagacchAdhipacittavAsaH / dohaM nizotha prabhRtervyadhAdyaH, paMnyAsapadmAkhyaguruH sa pAtu // 35 // * (yugmam ) mumukSuprajAyAzcaritrasya zuddhyairananyasya tasya prabhoH padmanAmnaH / jagaccandra nAmnA vineyena hRdyA'navApte'pi tacce gurUNAM prabhAvAt ||36||bhujnggpr0 pUjyAnurodhena tadIyatuSTayai, anyAnyazAstrAdupalabdhataccam / AdAya samyag racitA mayaiSA, premaprabhAkhyA sthitivandhaTIkA // 37 // * (yugmam ) niSThApiteyaM khalu vIravarSe hastIbhavedAkSi(2488)mite suramye / mAse ca zukra marudezamadhye, beDAkhyapuryA basatA sukhena / / 38|| * saMzodhiteyaM tu gaNAdhipairhi, zrIpremasUriprabhubhizca tajjJaiH / ziSyaistadIyaiH samayArthavidbhiH, sUrIndrajambUvijayaiH paraizca // 39 / / * AgamakarmaprakRtipramukheSu ca teSu teSu zAstreSu / sUkSmadhiyAM gamyeSu vihitAtizAyiprayatnairhi // 40 // (pathyA0) aikSi jayaghoSa-dharmAnandavijaya-vIrazekharapramukhaiH / ___ sahavartimunipravaraiH kRtayatnaH sopayogaizca / / 41 // (pathyA0) (tribhirvizeSakam ) dRSTA punaH sA hi mayopayogAt , tIpyavazyaM skhalanAH syuratra / chAmasthyasakhyo matimAnyajA vA, jJAtvA'panevAH kRpayA budhaistAH // 42 // * yataH"gacchatasskhalanaM kvApi, bhavatyeva prmaadtH| hasanti durjanAstatra samAdadhati sajjatAH // 11 // " iti / 2 indravajrAvRttam /
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ mudrApaNAdi0] TIkAkRtprazastiH mudrApitA marudharasthitapiNDavADA saMjJe suramyanagare vasatA''hatena / jJAnArthasazcitadhanAt khalu saGghakena zrItIrthakRt-sugurupUditabhaktikena // 43 // (vasanta0) tathAhiyatpAdabhaktyA bhuvi bhavyalokAH, satkIrtikAntyAdiyutA bhavanti / puSNAtu zaM vo jinavardhamAnaH, zrIpiNDavADApuramaNDanaH saH // 44 // (indravajrA0) vikramIyapaJcadazazatAdau dharmakarmavyasaninA prasphuradahakAntinA dhanADhaya na saMghapatinA kurapAlena tathA suguNagaNanibhRtena suna sAptavittena sajjanazreNidhuryeNa zrImatA lIghAbhidhAnena vyava 1"prAgvATavaMze vyavahArisAMgAsUnuH, prasUnojjvalakAntakIrtiH / zrI puNyapUrNo'jani pUrNasahastasya priyA jAlhaNadevInAmnI / / 1 // (?) tadUracaMdrAstatarudgama kriyAkalApaH kila kuNrpaalH| jAyA ca mAyAdikadoSamuktA tasyAbhavat kAmaladevInAmnI // 2 // sUdayau sadayau vAmAmRteH suhitI lokahitau satAM mtau| sunayau vinayaucitIcaNau vijayete tanayo tayorimau // 3 // tatrAdyaH sujanazre gIratnaM ratnAbhidho dhanI / vadAnya janamunyo rAjamAnyo dhiyAM nidhiH / / 4 / / dvitIyastu dvitIyeMdukAntikAntaguNAvahaH / dharaNaH zaraNaM zrINAM pravINaH puNyakarmaNi / / 5 / / ratnAdevI-dhAraladevyau janyau (patnyau) nayoranukramataH / samabhUtAmatinirmalazIlAlaGkakAradhAriNyau / / 6 / / ratnasya putrA ete lASA-salaSA-manAhva-sonAkhyAH / zAMtasvabhAvakalitA guNatarumalayAH klaanilyaaH||7|| zrIprAgvATAbhidhajJAtizRGgazaGgArazekharaH / pUrA'bhUnmaNAnAmA vyavahArI varasthitiH / / 8 / / tasya jolAbhidhaH sUnastatputro bhAvaTho'zaThaH / tasyAsIjjAuNAdevI bhAryA cAryA svabhAvataH / / 9 / / tadIyaputraH suguNaiH pavitraH, saujanyacittaH sunayAptavittaH / / ___ loMbAbhidhAnaH sukRtipradhAnaH, satkAryadhUryo vyavahAravaryaH // 10 // nayaNAdevI nAmaladevIti khyAtasaMjJike tasya / dayite dayayopete zIlAcudAmaguNakalite / / 11 // nayaNAdevItanujo manujocitacArulakSaNopetaH / amaro bhramaro gurujana-jananI-janakAdipadakamale // 12 // bhImakAntaguNakhyAte prajApAlanalAlase / hAjAbhidhe dharAdhIze prAjyarAjyaM ca kurvati / / 13 / / AbhyAmubhAbhyAM dhanikurapAla-lIMbAbhidhAbhyAM sadupAsakAbhyAM / grAme'grime piNDaravATakAkhye prAsAdabhUmirudadhAri sAraH // 14 // vikramAdvA gata bdhibhUmite (1465) vatsare tathA / phAlgunAkhye zubhe mAse zuklAyAM pratipattithau // 15 // kalyANavRddhayabhyudayaikadAyakaH zrIvardhamAnazcaramo jinezvaraH / / zrImattapaHsaMyamadhArisUribhiH pratiSThitaH spaSTamahAmahAdiha // 16 // AravIM samayAdanayA zrIparddhamAnajinanAyakamUrtyA / rAjamAnamabhinaMdatu vizvAnaMdadAyakamidaM vrcaitym|17.shriiH||" iti pinDavADAzrImahAvirajinaprAsAdabhittigataprAcyo lekhaH / / (arbudAcalapradakSiNAjainalekhasaMdohe lekhAMkaH 374) itazva
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 ] bandhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [zrIpiMDavADAsaGgha-satkAryANi hArivaryeNa tathaiva saMghapatikurapAlaputreNa nalinIgulmavimAnAnukAri-jagajjanacetohAri-'trailokyadIpakanAmaprAsAdAyanekanavyajinaprAsAdavidhAyakA--'jAharIpramukhabahusthAnajIrNajinabhavanoddhAraNA''cAryapramukhapadavIpradApana-viSamasamayasatrAgArapravartanAdinAnAvidhasatkAryapravaNena prAgvATavaMzamaNDanena paramArhatena saMghapatimA zrIdharaNAkena vyavahArivaya-vadAnyajanamUrdhanya-rAjamAnya-ratnAbhidhasvajyeSThabandhusahitena marudharadharaNIsImantinIlalATatilakAyamAne satkRtyasaMcitapuNyapracayairbhavyAzayabhUribhirbhavyajanaiH saMkulite piNDavADAnAmasugrAme pUrA jIrNazIrNatAM gatasya yasya vizvAnandadAyakasya tribhuvanapatizrIvardhamAnasvAmiprAsAdasya uddhAraH kAritaH, yatra ca prAsAde paJcaSaSTayadhikacaturdazazatasaMkhyAke ( 1465 ) vikramAbde phAlguna-pratipattithau zubhe muhUrte'haMdAjJAparipAlanAtairjinazAsanaprabhAvanApravaNaistapasaMyamamUrtibhiguruvaryaiH kalyANavRddhyabhyudayaikakAraNasya caramatIrthapateH prabhoH zrImahAvIradevasya manoharamarnemahatA mahena pratiSThA vihitA, taM tadA tadA svAtmakalyANakAmibhistaistai vyAGgibhiH kAritAbhiranekAbhirdevakulikAbhirveSTitaM kAlaprabhAvena punarapi jIrNazIrNatAmupagataM vizvAnandadAyakaM jinaprAsAdaM piNDavADAvAstavyenedAnIntanena saGghanAnena vidvadvaryAcAryadevazrImadvijayalabdhisUrIzvaravineyaratnopAdhyAyazrIbhuvanavijayAnAM sadupadezAdanekalakSadravyavyayena samuddhArya navamiva ramaNIyatamadevabhavanamiva ninimeSaM nirIkSaNIyamiva vajrivajramiva sudRDhamabhinavasamavasaraNa-dvAratrika tricatvAriMzadutta gazaGgakalitadevakulikAdivibhUSitaM kArayitvA vividhakalAkalApakalitavaramaNDapa-dhvaja-patAkA-toraNamAlA-zobhApratolIpramukhavidhApanam , nirapAyazubhamuhUrtAnvepaNam . dugantikAmanagarasthacaturvidhasaGghAnAM nimantraNahetoH kaMkumapatrikAdipreSaNam , upasthitAnAM ca teSAM satkaraNam ,yathAyogyottArakeftAraNam ,ghRtapUrA-'pUpAdisvAdunAnAvidha-miSTAnnapUpikAzAlyodanAdipramukhabhojyasAmagrImupaskArya tayA vividhamukhavAsadravyaizca cetazcamatkAriNyA hRdayastha 41.......ajAharI piMDaravATaka-sAlerAdibahusthAnanavInajainavihAra-jIrNoddhAra-padasthApanA-viSamasamayasatrAgAra-nAnAprakAraparopakAra zrIsaMghasatkArAdyagaNyapuNyamahArthakrayANakapUryamANabhavArNavatAraNakSamamanuSyajanmayAnapAtreNaprAgvATavaMzAvataMsa saM0 sAMgaNasuta saM0 kurapAla bhA0 kAmalade putra paramAIta saM0 dharaNAkena jyeSThabhrAtR saM0 ratnA bhA0 ratnAde putra saM0 lASA-majA-sonA-sAgila svabhA0 saM0 dhAralade putrajAjJA (jA)jAvaDAdipravarddhamAnasaMtAnayutena rANakapuranagare rANAzrIkubhakarNanarendreNa svanAmnAnivezite tadIyasuprasAdAdezatakha lokyadIpakAbhidhAnaH zrIcaturmukhayugAdIzvaravihAraH kAritaH, pratiSThitaH zrIbRhattapAgacche zrIjagaccandra [sU ]rizrIdevendrasUrisaMtAne zrImat zrIdevasundara] sUri [paTTaprabhA] kara paramaguru suvihitapuraMda [ragacchA] dhirAjazrIso (ma sudarasUri [bhiH] // ||[kRt] midaM ca sUtradhAradepAkasya / ayaM ca zrIcatumukhaprAsAda AcandrAke ] naMda [tA t // zubhaM bhavatu ||"iti / / __ (prAcInalekhasaMgrahe rANakapuralekhAH, lekhAGkaH 307) * dhanAzAporavADa iti loke prsiddhnaamnaa| prAsAdasyAsya mUlanirmApakAstu prAsAdagatatathAvidhalakSaNapravRttalokavacanAt zrIsampratinRpataya jnyaaynte| / idAnIM tvete AcAryavijayabhuvanatilakasUrIti khyAtAH /
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI piNDavADAsaGgha -satkAryANi / TIkAkRtprazastiH [ 65 bhaktyA vegAvedinyA paddhatyA saGghAgraNIbhiH svahastena sAdharmika vAtsalyAdilakSaNAnAM jemanavArANAM pravartanam bhAnukavAlamugdhajana prabodhana hetU nAmArdrakumArapratibodha - ilAcI kumArakevalajJAna - megharathanRpakRtajIvarakSaNa - trizalAdevI svapnadarzana - zrI vIravibhu kevalajJAna- dharaNendra padmAvatIkRta zrIpArzvajinabhaktipramukhAnAM nAnAvidhaprasaGgAnAM calA'calaputtalikA- citrAdinA vizvanam samagra jina pratimAdInAM bahumUlyAGgaracanAvistAraNam, tadAgre'nekavidhA'zanadravya-phalAdiDhaukanapUrvakaM bahuvivavAjintra vararavayutaprabhugItagAnAdinA saha bhAvapUjAdInAM nirvartanam dInAnAtha pramukhajanAnAmAhArAdipradAnena saMtoSaNam, sarvadigamAripravartanam, anekavidhavardhApanAdinA devadravyAdInAM vRddhikaraNamityAdilakSaNena trayodazAhnikena mahatA mahena vairAgyavAridhipUjyAcAryadeva zrImadvijayayazodevasU rivara-paMnyAsapravarazrImAna vijayagaNIndra- paMnyAsa zrIkAntivijayagaNivara-paMnyAsa zrIbhadraMkara vijayagaNivara paMnyAsa zrI cidAnaMda vijayagaNivara-paMnyAsazrImalayavijayagaNivara-paMnyAsazrIhemanta vijayagaNivara-paMnyAsa zrImukti vijayagaNivara--paMnyAsa zrItrilocanavijayagaNivara---paMnyAsa zrIhimAMzuvijayagaNivara --paMnyAsazrIbhAnuvijaya-gaNivara-paMnyAsazrIpadmavijayagaNivara pramukhA'nalpaguNagarISThasthavirabAlavRddhazatAtIta ziSya-praziSyamunivRndaparivRtairvyAyAmbhonidhizrImadvijayAnanda sUrIzvara paTTaprabhAkara nispRhaziromaNisuvihitAgraNyA-cAryadeva zrImadvijayakamala surozvara saTTAlaGkAra - vAcakavara zrImadvIravijaya vineyaratna-sakalAgamarahasyavedi - paramajyotirvicchrImadvijayadAna sUrIzvarapaTTa vibhUSaNaiH vacanavArivarSaNAdharIkRta himAnIzaityaivizva vikhyAtaniSkalaGka caraNavibhavaiH sarvajanasammataiH svadarzanena prAyo duSTAnAmapi prItikAra karaharnizamanekavibudhazramaNazrAddhasaMsevitapAdapadyaiH kAruNyanIrA''pUritahRtsaraiH bhavyajanacakora cetazcandraiH kAmakathAzitavyathAmathanaikasUraiH suvizAlagacchAdhipatibhiH zrImadvijayapremasUrIzvaraiH gurutrayaiH zrIvIraprabhoH mUlavi SoDazAbhyadhikasahasradvayAGkite (2016) vikramAbde vaizAkhamAse zuklapakSasya SaSThayAM tithau zubhe muhUrte pratiSThApitam / pratiSThApitAni ca tadAnImevAnyAni zrIgoDIpArzvanAtha - svAmizrI sambhavanAthasvAmiprabhRtInAM jinapatInAM pUrAtanAni tathA taistaiH zrAddhavaryaiH kAritAni yatholakSaNe mahAmahe pravartamAne vaizAkha zukla tRtIyAyA rajanyAM prazaste muhUrte taireva gacchAdhipaguruvaryaiH kRtaprANapratiSThAni bhavyajananayanAnaMdadAyIni zrIzAntinAthasvAmipramukhAnAM tIrthapatInAM paJcapaJcAzadabhyadhikAnyabhinavAni vimvAnyapi tatraiva devakulikAdiSu bhavajaladhiM nistaritu kAmena saGkenAnena / ArabdhaM ca teSAmeva guruvaryANAmupadezAJjIrNaprAyasya saMnihitavartya jArI grAmasthadvipaJcAzajinaprAsAdasyoddhArakAryamavilambena / kAritAni ca subahumunigagaparikaritAnAM teSAmAcAryadevAnAmanyeSAM munipuGgavAnAM ca varSAvAsAvasthAnAnyapi kalyANakAmena, DhA~kitAni ca tadAnIM svagRhAGgaNe nimantra nimantrya vipulavastra -yAtrA -'zana - pAnau - padhAdInIva svakIyAni laghvapatyAni caraNAsevanasamutsukInivacanazravaNapravaNena saGghanAnenAcAryadevapAdamUle, kiM bahunA pratrAjitAnyapi nijalaghubAlaratnAni tadvataiH kaicit zrAddhasattamaiH / , : ,
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ 672] baMdhavihANe mUlapayaDiThiibaMdho [TIkopasaMhAra-pranyAmAdi0 saptadazayutasahasradvayamite (2017) vikramAbde saGghAgrahAtirekA varSAvAsaM sthitavati bahuziSyapraziSyAdisamanvite gacchAdhipatau bhagavati AcAryadeve zrImati premasUrIzvaraprabhau, jJAtvA dRSTvA cAmISAM bandhavidhAna-taTTIkAprabhRtInAM grantharatnAnAmabhinavA''lekhanAdau pravaNaM munivargamAlocya ca teSAM grantharatnAnAM saMrakSaNa-prasAraNatA''vazyakatA pUrvasaJcitAjjJAnadravyAdasya saTIkamUlaprakRtisthitiSandhagranthasya mudraNAdyarthaM vihitA paripUrNadra vyasahAyatA nijA'jJAnakalmaSaprakSAlane sunA saGghabhaTTArakeNeti / Adau madhye'ntye vA kutrApyasyAM samastaTIkAyAm / yajjinavacanAtItaM kimapi syAdbhavatu tanmithyA // 45 // (pathyA0) yAdbhUkajakarNikAtvamamaragrAvNA samAcaryate, __yAvadbhakamalAkaTI jaladhinA kAzcItvamAracyate / yAvaccendudivaskarau vilasatastAvaddhi nandatviyaM, zrImUlasthitibandhavRttiranaghA premaprabhAsaMjJakA // 46 // (zArdula0) mUlasthitibandhavidhevidhAya TokAmimAM mayA''ptaM yat / kuzalaM tenocchinnasthitibandhaM bhavatu bhavyajagat / / 47 / / (pathyA0) sayantravRttike hyasmin , granthe sahasraviMzatiH / anuSTubvRttamAnAddhi, granthAgramanumIyate // / tadevaM zrIbandhavidhAnamUlaprakRtisthitibandhaTIkAyAM prazastiH samAptA / // tadevaM zrIbandhavidhAne mUlaprakRtisthitibandhapremaprabhATIkA samAptA // tatsamApto ca samAptaH pravacanakauzalyAdhAra-suvihitAgraNI-gacchAdhipati-paramazAsanaprabhAvakasiddhAntamahodadhi-karmazAstraniSNAtA___''cAryadevazrImadvijayapremasUrIzvarapAdAnAM pavitranizrAyAM tadantevAsivRndavinirmite munizrIMARIA jayaghoSavijaya-dharmAnandavijaya-vIrazekharavijayasaMgRhItapadArthake munizrIvIrazekhara- bAbA vijayaviracitamUlagAthAke premapramATIkAvibhUSite / bandhavidhAne manizrIjagaccandravijayaviracitapremaprabhATIkAsamalaGakRtaH mUlaprakRtisthitibandhaH Sena
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** ******************* *** * pariziSTiAni * Fxxxixxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx 8 prathamaM pariziSTam - bandhavidhAnamUlaprakRti-sthitivandhapremaprabhATokAgata-granthAntarAvataraNAnAM sthAnAni / prathanAma patrAGka: pranthanAma patrAGkaH anuyogadvArasUtramUlam-179, 631. navatattvaprakaraNamUlam-28, 48, 106. abhidhAnacintAmaNikozaH-5, 598. prajJApanAsUtramUlam-122, 126, 164, 165, 166, AcArAGganiyuktiH-116. 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, AvazyakacUriNaH-444. 174, 175, 176, 177, 181, 182, 183, uttarAdhya ganasUtramUlam-82, 83, 120. 287, 297, 311, 370, 444. upadezasaptatikA-5. -TIkA(malayagirIyA)-48, 106, 124, karmaprakRtimUlam-435, 155, 160, 167, 174. -cUriNa-9,12,16,23, 26, 29, 31, 32, | pazcasaMgrahamUlam-80, 95, 127, 169, 231, 33, 36, 38, 4, 45, 47.48, 49, 80, 312, 497. 92, 322, 377. 625, 626, 627, 628, -mUlaTIkA-175, 178, 349, 452. 629, 636, 637, 638, 639, 640, 642, -TIkA(malayagiriyA)-68, 70, 109, 644, 645, 650, 651, 652, 659. 175, 231, 306. -cUriMgaTIppanam-625, 636. paJcavastukaprakaraNamUlam-265. -TIkA (malayagirIyA )-28, 37, 40, paJcasaMyataprakaraNamUlam-96. 164, 637, 164. bandhasvAmitvamUlam (zrIdevendrasUrikRta)-83, 122. -TIkA (upAdhyAyIyA)-435. -pravacUriH-83. kaSAyaprAbhRtamUlam-287. bRhatkalpasUtramUlam-183. -cUriNaH-93, 132, 133, 183. bRhatsaMgrahaNImUlam (zrIjinabhadragaNikRtaM)-95. karmavipAkaTIkA (zrIdevendrasUrikRtA )-71. -ttiikaa(mlygiriiyaa)-313.| guNamAlAvRttiH-265. bRhatsaMgrahaNImUlam (zrIcandrarSigita)-5, 81, 83, jIvasamAsamUlam-95, 166, 169, 175, 183, 84, 120, 167, 170, 178, 179, 206, 261, 295, 299, 313, 346, 349, 369, 226, 312, 313, 320, 327, 331. 370, 445, 508, 598, 600. mahAbandhamUlam-636, 637. -TokA-180, 597, 604. yogazAstraTIkA-318. tattvArthAdhigamasUtramUlam-3, 48. lokaprakAzaH-82, 111, 115, 206, 231, 321. -bhASyam-171, 295. vyAkhyAprajJaptisUtramUlam-82, 94, 203, 265, -TIkA-4, 296, 383. 347, 348, 350, 369, 370. triSaSTizalAkApuruSacaritram-328. -TIkA (abhayadevasUrIyA)-70, 84, 203, nandisUtramUlam-106. 212, 265, 286, 348.
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] granthanAma patrAGka: pranthanAma patrA vizeSAvazyakabhASyam-5, 113, 114, 163, 629, / SaDazItimUlam (zrIdevendrasUrikRtaM) 87, 130. 630. -TIkA-87, 88. -TIkA (maladhArIyA)-94, 113, 114. SaTkhaNDAgamamUlam-638. zatakamUlam (prAcInaM)-109, 128. sthAnAGgasUtraTIkA-155. -cUriNaH-73, 85, 106, 107,109, 122, samavAyAGgasUtramUlam-182. 128, 130, 150,383, 440,539. saptatikAriNaH-117. -cUrigaTIppanam-384, 626. saptatikAbhASyavRttiH-452. -bhASyam-10, 68. siddhaprAbhRtamUlam-377. --TIkA-4, 9,24. -TokA-377. zatakamUlam (navyaM)-74, 85,88, 179. siddhahemazabdAnuzAsanam-3, 4, 5, 9, 10,111, -TIkA-74, 109. 324,468. // iti prathamaM pariziSTam / / * dvitIyaM pariziSTam , 'uvaoge'NagAre' ityAdi( 858 )gAyoktasAkArA-'nAkAropayogapadArthaviSayakazaGkAsamAdhAnapratipAdakaH __ zrImanmunicandrasUripAdapraNItakarmaprakRticUrNiTIppanasya 'aNagArappAoge'tyAdi karmaprakRtibandhanakaraNagAthAvalambyekadezaH / "atha 'aNagArappa(ppA)oge'tyAdi prakRti- / pRthak pRthagvartante / anye tu sAmAnyA(nya)rUpasya vyatiriktA(?) gAthA kizcid bhAvyate,--atra vizeSarUpasya cArthasya grAhakatvena pravartamAnA jIvakazcidAha--anAkAropayoge prAyogyANi sthitiH / caitanyavizeSAH pratipAdyante iti / kaSAyapariNatibandhasthAnAni zubhAsvazubhAsu ca prakRtisu dvisthA- vizeSA evA'dhyavasAyA gRhyante, na tu caitanyA(nya)nikarasagatAnyevA'nayA gAthayA nirUpitAni viziSTivRttirUpAH / sAkArAnAkArabhAvazcAnayo santi, atha ca zubhaprakRtidvisthAnikaramabandhakAle- rasabandhavizeSAt , tathAhi-ye AkAreNa vizeSeNa 'zubhaprakRtInAM catuHsthAnikarasaviziSTAni sthiti- viziSTarasabandhakatvarUpeNa saha vartante te sAkArAH sthAnAni badhyante, azubhaprakRtidvisthAnikarasabandha- kaSAyapariNAmaH (mAH) / sAmAnyasyAtyantamanutkaTakAle ca zubhaprakRtInAM catuHsthAnikarasaviziSTA- rUpasya rasasya ye bandhakatvena vartante te'nAkArAH / nIti / sAkArAnAkAropayogayozca madhye ekasmin upayogazcAmISAM svakAryakaraNalakSaNo grAhyaH / sAkAkAle eka evopayogo jIvasya, tatkathamanAkAra[pa]- rANAmadhyavasA[yA]nAmupayogasyoktalakSaNasya bandhayogena dvisthAnikarasaviziSTeSu sthitisthAneSu prAyogyANi yAni sthitibandhasthAnAni tAni sAkAbadhyamAneSu vipakSaprakRtInAM catuHsthAnikarasavizi- ropayogabandhaprAyogyANItyucyante,tadviparItAni cAnASTAnAM badhyamAnatvena tadaiva sAkAropayogasambhava kAropayogabaMdhaprAyogyANIti / na caivalakSaNasya sAkAiti / ucyate-iha dvidhA vyavasAyAH, eke tAvat ropayogasya anAkAropayogasya ca yugapat pravRttAvapi kaSAyapariNativizeSarUpAH, ye jJAnAvaraNAdiprakR. kazcidvirodha iti / " tInAM mUlaprakRtyapekSayA'STavidhatayA badhyamAnAnA- // iti karmaprakRticUrNiviSamaTIppanaikadezaH / / muttaraprakRtyapekSayA tu paJcavidha-navavidhAditayA // iti dvitIyaM pariziSTam // bandhamAgacchantInAM sthitibheda-rasabhedavidhA(na)yinaH /
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ * tRtIyaM pariziSTam parimANAditattadvAreSu taddvRctyAdau nirayagatyoghAdisaptatyuttarazatamArgaNAsvavizeSeNAbhihitasya saMkhyeyA'saMkhyeyAdilakSaNasya bandhakaparimANasya vizeSeNA'vabodhArtha sAvacUrikaM dravyapramANaprakaraNam namiuM arihaMtAI sagurupasAyA suyAnusAreNaM / gaiATTAsu bhaNimo jIvANa parimANaM // 1 // riye ya paDhamaNiraye bhavaNavaisurammi Aimadukappe / aMgulaasaMkhabhAgappaesamittAu seDhIo // 2 // sesa Niraya taibhaicha kappa - naresu apajjamaNuse ya / seDhiasaMkhaMso sura-vaMtara - joisasuresu ya // 3 // savvesu paNiditiriya-vigala-parNidi-tasakAya-maNa-vayaNesu / bAyarasamatta-bhU-dga- pattebhavaNesu vikkiyadujogesu zrI- purisa - vibhaMga NAyaNa- suhale satigesu taha ya saSNimmi / payaraasaMkhaMsaTThiaseDhigayapaesatullA'tthi ||5|| saMkhejjA maNusI-narapajjA - 'vea-maNaNANa- savtratthe / saMyama - chea - samAia - suhumA - SShAraduga- parihAre // 6 // sesANatAisura-mai-suya-vahiduga - desaviraya sammesuM u / pallAsaMkhaMso uvasama veaga- khaibha-mIsa-sAsANesuM // 7 // bAyarasamantavajjia bhU-daga-gaNi- bAukAyabheesu / patte atraNammi ya tadapajje logA asaMkhijjA // 8 // bAyarapajjA gimmi u desUNaghaNAvalIa samayamiA / bAyarapajjANIle saMkhaMso hunti logassa // 9 // sesAtIsaThANa'NaMtA jIvA ivanti ii rahaya / apAtrahAraNaTThA rajje siripemasurINaM // 10 // tANa pasIsANa paumavijayagaNidANa sosaleseNa / trapamANapagaraNaM nandau jA vIrajiNatitthaM // 11 // ( zravacUri: ) caramaM tIrthapati natvA, gacchezaM svagurU stathA / granthe dravyamAraNAkhye vyAkhyA kiJcidvitanyate || 1 || iha laghu avadhAraNAya | yathArthAbhidhAnasya dravyapramANa prakaraNasyA''ripsayA prathamaM tAvan maGgalAdipratipAdikA gAthAbhidhIyate - 'namiuM' ityAdi, iha pUrvArdhena maGgala-sambandhau sAkSAduktau, uttarA bhayam prayojanaM tu sAmarthyagabhyam / tatra bharINAM rAgadveSAdyAntarazatrUNAM hananAt, yadvA catustriMzatamatizayAn devendrAdikRtAM pUjAM vA'rhantItya. Intaste Adau yeSAmarhatsiddhA''cAryopAdhyAya sAdhUnAM dAdayastAnarhadAdIn 'natvA' kAyavAGmanoyogaH praNaya 'gurU' bhavavirAgajanaka- samyagdarzanajJAnAdiprApakapoSakapravrajyApradAyakAdInAM gacchAdhipatizrImatpremasUrIzvara tAtapAdaprabhRtInAM prasAdAt 'zru nAnusAreNa' AgamArthamanatikramya 'gaizrAiTThAkhesu' ti gatyAdIni gatIndriyakAyAdilakSaNAni nirayagatyoghaprathamadvitIyapRthivyAdinirayabhedAditaduttarabhedalakSa NAni ca yAni saptatyuttarazatamArgaNAsthAnAni tAni madhyamapadalopAdvatyAdisthAnAni teSu' jIvANa' ti asmadAdInAM karmanigaDanibaddhAnAM prANinAm, anena siddhAnAM vyavacchedo boddhavyaH / teSAM 'parimAraNaM' saMkhyeyatvA-'saMkhyeyatvAdilakSaNaM saMkhyAmAnaM 'bharaNAmi' tti 'satsAmIpye' ityAdyanuzAsanAdanupada bhaNiSyAmItyAdyagAthArthaH // 1 // pratijJAtameva nirvAhayannAha - 'rigaraye 'tyAdi, nirayagatyoghe, prathamapRthivInirayabhede, bhavanapatisurabhede, saudharme - zAna kalpadvayalakSaNe Adyakalpadvaye cetyevaM paJcamArgaNAsthAneSu pratyekam ' aMgule 'tyAdi, aGgulasyA'saMkhyeyatame bhAge yAvanto pradezAstAvatsaMkhyAkAsu saptarajjvAyatAsu sUcizreNiSu yAvanta bhAkAzapradezAstAvanto jIvAH santItyarthaH // 2 // nabhaH 'sesariraye' tyAdi, zeSeSu dvitIyAdipRthivIbhedabhinneSu SaTSu nirayeSu, tRtIyAdiSu sanatkumAramAhendra brahma - lAntaka - zukra - sahasrArAkhyeSu SaTSu kalpeSu, 'nara' tti manuSyagatyoghe, aparyAptamanuSye cetyevaM caturdazamArgaNAsthAneSu pratyekaM 'seDhiprasaMkhaM so'
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4 tti saptarajjvAyatAyA eka prAdezikyAH zreNeH 'asaMkhyAMza:'- asaMkhya bhAgagatAkAzapradezaiH parimitA jIvAH santItyarthaH / 'suravaMtare 'tyAdi, devagatyo ve, vyantara sura-jyotiSkasurayoH, sarveSvogha-paryAptA'paryApta tirazcIbhedabhinneSu paJcendriyatiryagbhedeSu sarveSvogha-paryAptAparyAptabhedabhinneSu 'vikala' tti dvIndriya-trIndriyacaturindriyAsteSAmekaikasya triSu triSu bhedeSu tathaiva sarveSu trisaMkhyAkeSu paJcendriyajAtibhedeSu sarveSu trisaMkhyAkeSu sakAyabhedeSu sarveSvoghottarabhedabhinneSu paJcasu manoyogabhedeSu tathaiva paJcasu baco - yogabhedaSu tathA 'bAyarasamattetyAdi, tatra samAptazabdaH paryAptavAcI, to bAdaraparyAptapRthivIkAyAScoreyoH, bAdaraparyApta pratyeka vanaspatikAye, vaikriyatanmizrayogalakSaNayordvayoryogayoH, strIveda-puruSavedavibhaGgajJAneSu 'rAyaNa' tti cakSurdarzane, tejaH-padmazuklezyAlakSaNe zubhalezyAtrike tathA saMjJinItyevaM paJcacatvAriMzanmArgaNAsthAneSu pratyekaM 'payare' tyAdi, ghanIkRtalokasya yatprataraM tasyAsaMkhyAMza sthitAsu zreNiSu yAvanto nabhaH pradezAstAvadbhirnabhaH prade zaistulyA jIvAH santItyarthaH // 5 // 'saMkhejjA' ityAdi, mAnuSI, paryAptamanuSyaH, apagatavedaH, manaH paryavajJAnam, sarvArthasiddhadevaH, saMyamaughaH, sAmAyikasaMyamaH, chedopasthApana saMyamaH, parihAravizuddhikasaMyamaH, sUkSmasamparAyasaMyamaH, AhAraka-tanmizrayogalakSaNamAhArakadvikaM cetyevaM dvAdazamArgaNAsthAneSu pratyekaM saMkhyeyA jIvAH santi ||6|| 'sesAraNa tAItyAdi, bhaNitazeSeSvAnatakalpAdiSu caturanuttara vimAnAnteSu saptadazasu surabhedeSu, matijJAna - zrutajJAnA --'vadhidvika- dezavirata samyaktvaugheSu, tathA 'pallAsaMkhaMso uvasametyAdi, aupa zamikasamyaktve kSAyikasamyaktva mizradRSTi- sAsAdanadRSTiSvityevamaSTAtriMzatimArgaNAsthAneSu palyopamasyA'saMkhyabhAgo jIvA jJeyAH / iha hi 'sammesu' u' ityatra tukAro vizeSadyotanArthaH, arthAt 'pallASsaMkhaMso' iti sAmAnyenokte'pi AnatakalpAdi saptadazanimANamneSu kSAyikasamyaktve ca 'palla' ityanenAdvApalyopamo grAhyaH, zeSamatijJAnAdidazamANAsthAneSu tu tena kSetrapalyopamo grAhya iti // 7 // 'bAyarasamattetyAdi, tatra samattazabdaH prAgvat, tatazca bAdaraparyAptabhedavarjiteSu ogha - bAdaraugha tadaparyApta sUkSmaudha-tatparyAptA'paryAptabhedabhinneSu bhUgariva kAmesu ' ti SaSu pRthvikA yabhedeSu, SaTSu akAyabhedeSu SaTSu agnikAyabhedeSu, paSu vAyu kAyabhedeSu, tathA pratyeka vanaspatikAyAMghe tadaparyAptabhede cetyetraM SaDvaMzatimANAsthAneSu pratyekaM 'logA prasaMkhijjA' tti asaMkhyeyeSu lokapramANeSu kSetrapaNDeSu yAvanta AkAzapradezAstAvanto jIvAH santItyarthaH // 8 // 'bAyarapajjA ggimmi' ityAdi, bAdaraparyAptAnikAyamANAsthAne punaH desUNe tyAdi, Avali* kAyAH samayeSu ghanI kRteSu yAvantaH samayA bhaveyustataH stokamAtreNaikadezena nyUnA jIvA bhavantItyarthaH / 'bAyarapajjAraNIle' tti bAdaraparyApta 'nIle' vAyukAye lokasya saMkhyeyatame bhAge yAvanta AkAza - pradezAH santi tAvanto jIvAH santItyarthaH // 10 // 'sesAsg' ityAdi, uparyuktazeSeSu tiryaggatyoghAdiSvatriMzanmArgaNAsthAneSu pratyekaM 'rAMtA' tti anaMtA jIvAH santi / zraSTAtriMzaccheSamArgaraNAsthAnAni tvimAni - tiryaggatyoH, ogha - bAdaraugha tatparyAptAparyAta sUkSmaugha tatparyAptA'paryAptabhedabhinnAH sapta ekendriyabhedAH, tathaiva sapta sAdhAraNavanaspatikAyabhedAH, vanaspatikAyaudhaH, kAyayogaudhaH, audArikatanmizra - kArmaNakAyayogAH, napuMsakavedaH, krodhAdikapAyacatuSkam, matyajJAna- zrutAjJAte, asaMyamaH, acakSudarzanam, kRSNAdizubhalezyAH, bhavyA-bhavyau, mithyAtvam, asaMjJI, AhArakA 'nAhArakau ceti / athopasaMharannAha - 'ii raiya' mityAdi, asya cAnvaya uttaragAthottarArdhe 'davvapamANe tyAdinA, tathA ca 'iti' saptatyuttarazatamArgaNAsthAneSu jIvaparimANakathanadvAreNa 'rajje siripemasUrI 'ti catu
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhasaGghakauzalyAdhArasuvihitaziromaNikarmazAstra / etadevAha-'paumavijaye tyAdi, teSAM padmavijayapAraGgasiddhAntamahodadhInAM zrImatAM premasUrINAM gaNIndrANAM sIsaleseraNa' tti ziSyalezena, samayo'rAjye'-sAmrAjye pravartamAne 'tANa' tti teSAM pUjya- / taziSyaguNAnAM yathAvadabhAjanatayA nAmaziSyapAdAnAM 'pasosAraNa' tti praziSyANA-ziSyaziSyA- | prAyeNa jagaccandravijayena muninA 'appAvahAragaTThA" NAm ,tatra premasUrIzvarapUjyapAdAnAM svaziSyAH suvi- | tti Atmano'vadhAraNArtha racitamidaM dravyapramANakhyAtanAmadheyAH svAtmasAdhanA'vikalabhavyajantuhita- prakaraNaM yAvacchIvIrasvAminastIrtha tAvannandatu,bhavyakarAnekavidhakuzalapravRttiparAyaNA:paM0zrImadbhAnuvijaya- jana-nayana--vadana-mAnasAdInyanavadyAnyAdhArANyavAgaNIndrAH,tacchiSyAstu svabhAvasaralAH prazAntaprakRtayaH / pyeti zeSaH // 10-11 // iti // samAptA svopajJA saumyavadanAH svatAH zrImantaH paM0padmavijayagaNIndrAH, | dravyapramANaprakaraNAvacUriH / zubhaM bhUyAtsarveSAm // // iti tRtIyaM pariziSTam / / // samAptAni pariziSTAta //
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMkti: 2. 6 4 5 32 6 7 9 ". - m 28 29 10 19 11 " 13 :) 12 8 11 1 8 11 19 29 37 14 14 15 19 28 --- " "" " 33 17 " " " 3 4 10 26 " 18 22 31 20 2 5 25 27 5 9-9 23 20 27 "" 8 " 14 9 10 21 6 23 bhazuddhiH sarju mahatkAya0 prAzrvaprabho0 0mabhidhitsayA 0 sudharmA0 * to'bhabandhA0 madhmama0 yo samaya0 niSiJcaya0 vizuddhi 0 guNANI'ti palyopamasaM0 gantavyaH kutaH ! aba kaNDa tatrADasat0 apatata0 saH / pramANa; sthAnApekSayA 0thiti0 SaDazItya saklezA banghe su tantrAta re * vRSyaMzo SaSTe azuDipramArjanam / zuddhiH praNinyu0 mahAkAya0 pAzrvaprabho0 0syAbhidhitsayA sudharmao *to'bandhA0 madhyama0 yaH samaya0 niSicya0 visuddhio guNAnI'ti palyopamA'saM0 gantavyaH / kutaH ? abAhAkaNDa0 tatrA'sat0 aparyApta * sa / pramANaH sthAnApekSayA 0sthiti0 SaDazItya 0 saMklezA bandhe tesu tantrAntare * vRddhaya zo SaSTha vivakSitenaikenA0 vivakSitaikA 0 AlekhitA AlikhitA paJcAzat0 palpalyopamAo SoDaSabhiH * pramedAna okamaso catuHpaJcAzat palyopamA 0 SoDazabhiH ! 0 prabhedAna0 0kamA pRSTham paMktiH 25 39 22 2 6 22 "" 23 11 24 8 " 30 22 28 19 20 21 / 23 27 29 10 30 21 31 2 10 19 27 32 === "" " " 22 32 " 33 33 34 " "" " 35 36 33 23 8 "" 14 22 1 o 15 "" 37 1 8 9 17/27 29 22 1 9 11 azuddhiH SaSTyantAnAM amanA'saMjJI caturindriyasya o guNo ato" paMcidiyarasa cottarattara0 mahatI sthiti0 pijjattA yA''bAdhA niSicya0 tti turiyasya sAgaropazatasya jJAnAvaNAdi0 SoDaSAhorAtra paMcadiyANaM vitiya0 aya catAri litotramassa NisattaM anantaropanidhA palyopama0 poDapa0 koTI kATI0 tvasaMkheya0 anantaropa0 pramatha0 vizeSAdhikao 'natna0 0dyalpahu0 saMkhye guNao sthAnebhyasto zuddhiH SaSThyantAnAM amanA asaMjJI caturindriyasya o guNotto" paMcidiyassa cottarottara 0 mahatIM sthitio pajjattA yA'bAdhA niSicya0 ti turiyassa sAgaropamazatasya jJAnAvaraNAdi0 SoDazAhorAtrao paMcidiyANaM bitiya0 yaM cattAri palitotramassa NisittaM paramparopanidhA palyopamA0 SoDaza0 koTI koTI 0 svasaMkhyeya0 paramparopa prathama0 saMkhyeyaguNa 0 'nanta0 0dyalpabahu0 saMkhyeyabhAga0 sthAnebhyasto0
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMktiH 38 28 " 31 40 11 " 12 , , 13 14 tukAro 41 10 42 23 , 27 45 13 28 " 14 [2] azuddhiH zuddhiH pRSTham paMktiH azuddhiH zuddhiH ''yuSI0 ''yuSo0 54 24 0paryAptasaMjJi0 paryAptA'saMjJi0 tadantasthaM tadantaHsthaM 55 9 (12) (13) pade'pi pade api , 26 jaghanyabAdhA jaghanyAbAdhA saMkhyeyaguNa saMkhyeyaguNe 56 25. bIndriyA0 dvIndriyA0 abAhAkaDaM abAhAkaMDaM 65 3 vicikIrSurAha- vizcikIrSurAhasnAnAnyAnaya0 sthAnAnAmAnaya0 // 33 // 0kaNDakamAnaya0 kaNDakasyAnaya0 , 14 banadhaka0 bandhaka0 *stulyatve stulyaprAyatve , 15 rosu 0 ro suo0 Thiibadho ThiDabaMdho tukAraH asaMkhyeyaguNani saMkhyeyaguNAni 67 13 __ *samuhena samUhena dve'pi dve api 68 30 bhaavditi| 0bhaavaaditi| vaiparityenA0 vaiparItyenA. muhUrtAntaH muhUrtAnta:asaMkhaNAguI asaMkhaguNAI // 36 // // 36 // (gItiH) palpopamasaM0 palpopamAsaM0 yuzcarame 0yuSazcarame palpopamAsaM0 palpopamasaM0 nairayikAnAM nairayikANAM dazavastunAM dazavastUnAM , 22 satvatra sa tvatra vargamUlalakSaNa varga pUlAsaMkhya , 23 bhAgalakSaNa bAdhA prakSe0 0bAdhAM prakSi0 abaahaa| jahaNiyA abaahaa| , 8 bhedanniM bhedabhinnaM jahannago jahaNNago ukta ca uktA puvuttN| puvuttaM / tao ega- / 72 8 0kSayo 0kSayo(pazamo) guNahANiTThANaMtaraM prAgavat prAgvat asaMkhijjaguNaM,kAraNaM puvvuttaM / / , 19 . mAnayanAya syAnayanAya statvam stattvam 20 dvAdazasu 'saMkSepyaddhA0 saMkSepyAddhA0 caturyu caturyu 0kATAkoTI- 0koTAkoTI gRhitatvAd gRhItatvAd 0prakRterutkRS- prakRtyutkRSTa jeTha jeDha0 0catuNAM caturNA saH vibhaktaH sa vibhaktaH 0bAdhAvizeSA0 0bAdhA vizeSA0 kaH bhave0 ko bhave0 svameva svayameva0 kendriyogha kendriyaughacaturNA caturNA odha oghalakSaNA sAgaropamalakSaNA0 , 30 kaNDakAni kaNDakAni ca 76 2 bandhaprANaM bandhapramANaM jJAnAvarANA0 jJAnAvaraNA0 prAptAratasmin prAptastasmin rutkRSTabAdhA rutkRSTAbAdhA mAnayanAya syAnayanAya 0masaMsayeya0 masaMkhyeya0 | , 19/23 tri trINi muhuttato muhuttaMto 16 7 dvAdazaSu , , 20 22 24 25 , 31 52 10 hrate , 54 30 6
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___''nita: | " 18 12 19 14 [3] pRSTham paMktiH azuddhiH zuddhiH pRSTham paMktiH azuddhiH zuddhiH 16 kendriyoghA0 kendriyaughA0 | 108 25 tayaNuva0 tayaNuruva0 109 22/33 pramatA 0pramattA0 25 ''nItaH 110 25 SoDaSa SoDazasaMdoha. saMdeha0 / 111 15 0paJcendriti0 0paJcendriyati. mArgaNasvapi mArgaNAsvapi utkRSTaH saMkliSTaH utkRSThasaMkliSTaH devaniraya. devanAraka0 , 28 paNidi0 paNidi0 kendriyoghA0 kendriyaughA. 12 mithyASTi0 0mithyASTi0 0rAntadvAre rAntaradvAre 22 zratasatve zratasattve vyuSkastasyA0 yuSkaM tasyA0 vimaGga vibhaGga bhavantIti bhavatIti mevottoratrApi mevottaratrApi saGgacchet saGgaccheta samyaktaugha- samyaktvaughatasyevAyamapi tadivedamapi 124 23 AhAraka''hAra0 AhArakA-''hAra0 20 matAntaro matAntaraM . trisro tisro 25 * prayogyatvena prAyogyatvena / | 126 5 jaghanyAH jaghanyAyAH devanarakaprAyogya. devanaraprAyogya0 128 17 03cyutvAsaMjJi0 0zcyutvA saMjJiH opyacyutkalpe pyacyutakalpe 130 23 ityAdi0 gAthA- ityAdigAthAnmArgaNASu mArgaNAsu . 131 17 obhedapi bhedeSvapi 85 18 hInakarma hInajaghanyakarma0 132 5 apamato apamatto 86 24 yadyasaMjJinAM gati0 yadyasaMjJinAmAgati. 133 7 nantara bhAvi- 0nantarabhAvi87 29 karmagranthAprAyeNai0 karmagranthAbhiprAyeNe0 , 22 mupazreNi- mupazamazreNi88 2 sAsAdanabhAva sAsAdanabhAvaH sugama iti sugamamiti muhUtta muhutta0 , 19 tathA saMkhye0 tathA'saMkhye0 muhUrta muhUrta , 20 devASuSaH devAyuSaH diTaTho diTTho 135 7 aSTaSvapi aSTasvapi gatyAntare gatyantare 144 23-26 nacA--paryApta........ "laMtammi cau- "uvavAo laMtagammi ""tvaadini||137|| // 137 // * dapuTvissa" u caudasapuTvissau| 144 27 0mabhahitA mabhihitA jahanno" // 169 // 146 20 sthitindhe sthitibandhe puhuttaM" tti puhuttaM" ti 147 29 cakSudarzana cakSurdarzana0 prathamatrayANAM prathamAnAM trayANAM 150 5 0tayospisu0. 0tayospitsu0 , 21 pathaktva0 pRthaktva . 0NAmANi" omANANi" ,, 27 prakRtatisRSu prakRtAsu tisRSu 151 17 . sApekSa0 savyapekSA 97 3 saMnni sanni zrita prakRti0 0zritaprakRti. 104 3 tAvAn dazavarSasahasrANi tAvAn 155 12 disa paDhame disaM paDhame 105 14 kiM viziSTa kiMviziSTa | 156 7 dvivighoDa- dvividhos108 20 hInAhInatarA0 hInA hInatarA0 , 18 rnidezaH nirdezaH 92 11 20
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMktiH 158 11 13 " == " 18 160 12 69 "" 161 3 162 10 13 " " 31 166 25 16 28 168 3 169 2 5 33 169 6 171 1516 172 16 24 " 173 20 174 21 176 3 4 " 30 31 " 178 10 179 10 35 29 181 25 30 22 184 17 28 185 11 azuddham 0ntAnApi 0 gyotkRTasthiti0 oyANAM bhava0 * spisUnAM 0 mutpatyA'pi desasaMyama0 utpatyA'pi tUktadIzA niragatyogha0 0pahIya0 * muhUttaM, vyAjiddiSu * paNavaya kAyastharo * yAdadhikA, kAyako ga0 DIya0 "sekhejje " 'cakkhUNa 0pa0 keci imA tu 0dvayorvidhayo0 jalaghayaH taMttIsA kAyaH of dho bhedAdvidhA sambhavati ? cartaSu SoDaSa0 286 28 19 1876 188 17 / 23 jaghanyAH 1624 safeo zuddham 0ntAnAmapi 0gyotkRSTa sthiti0 oyANAM ca bhava0 0tpitsUnAM mutpattyApi dezasaMyama0 utpattyA'pi tUktadizA nirayagatyogha0 iya tu dvidhiyo0 asga 'dhikAMzasya aSTAdazeti 'dhikAMzasyAkAUNa kAUsu vlakSaNAstA lakSaNA tA 0konapaJcASa0 0 dipaJcAza0 jaladhayaH tettIsA kAyA: 0strividho 0 pahiya0 * muhuttaM, vyAjihIrSa 0 paNamaNa-vaya kAya sthitira0 yAdadhikA na labhyate tadIyotkRkAyasthitiH, kAyayoga0 hiya "saMkhejje" cakkhU 0parAvartA * ke ciraM [ 4 ] bhedAd dvidhA sambhavati, caturSa SoDaza0 0 saMyamArgaNAyAM 0 saMyama mArgaNAyAM jaghanyAyAH SvAdha0 pRSTham paMktiH 15 18 22 193 2 194 15 195 15 200 19 201 26 202 17 31 204 26 205 9 19 29 12 207 25 208 9 16 21 22 19 210 11 212 14 25 " " " " 12 19 214 215 11 22 216 14 15 23 217 5/8 12 39 27 19 19 218 9 219 5 220 10 13 "3 222 17 223 4 225 11 18 " 226 8 15 "B azuddham tamuhUrta 0 zrayarja vanya0 margaNA0 devagatyaughaH, tiryagaudha0 0kAlayukRSTa0 pravartayitu tutkRSTa saMgaccheta, saMgrahita 0sthitetrandhe jAgesu 0kAlinaH 0 rupAsu 0 manuSya medaH dezanonA itaram prakata0 udvartya / / 125 / / sUtkRSTatastaM 0paTa samayonA0 dIzA * prAyogyAM tama0 prAramyate 0kAyako go0 *tyetA mArgapu jaghanyAH zuddham "" 0 sarpiNi 'ntarmuhUrta manuSyabhedaH dezenonA 0tathAsprArambha0 0tathA prArambha0 * vadantarmuhUrtaM ca * vAnantarmuhUrta kAlaca zrayajaghanya0 0mArgaNA0 devagatyoghaH, tiryagogha0 jaghanyAH 0 kalpopana0. 0 sthitirullaGgha kAlasyotkRSTa * pravartitu tUtkRSTa 0 udvatya / / 215 / / sUtkRSTatastad 0paTU samayAdhikA0 dizA o prAyogyAyAM tad0 0pramANAvAdhA0 0 pramANajaghanyAbAdhA0 hUrtenona o * muhUrtona * prArabhyate gaccheta, saMgrahItu 0sthitibandhe joge 0kAlikaH rUpAsu itarat prakRta0 o kAyayogoo c yetA mArgaNA jaghanyAyAH "1 0 sarpiNI jaghanyAyAH 0kalpopapanna0 sthitimullaGghaya
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMktiH 26 99 227 27 228 8 229 2 231 19 232 4 233 18 28 "" 234 15 33 23 "" 235 " " 243 " " aam - upAntyA 204-5 99 237 antyA vilikhita iti 241 bhanti 0karSAzva yAvatsapta ssyubandhA0 maryAta0 " 242 2 19 " 21 23 244 14 26 39 " . 22 8 245 246 20 248 4 25 260 23 28 "" 246 24 4 251 253 5 257 7 22 " 256 9 20 7 23 / 26 TyAdipramA0 azuddham utkRSTa sthiti0 11 16 EUR 0majaghanyAH sesAsu saptAviMzati0 odaya mArNaNAyAM -sshAresu tatvam sesAsU 0 dalikSaNe0 bhAvAnA caturindrisAgaropama0 'nutkRSu0 rasparaM bhavatityarthaH 0nutkRSTAveti suraosA bandhan niragatyo0 saMkhaMsuNA // 261 // * yantIti saMkhye0 * samme tvajanyA 0guNaaddIyA" vibhaMge su // 276 // // 280 // bandhaka' eveti bhaGgo DAbandha0 zuddham jaghanyasthiti0 0 majaghanyAyAH sAsu saptaviMzati ord notpadya mArgaNAyAM -sshAresu tattvam sAsu * dilakSaNe0 C bhAvanA caturindriya18 sAgaropama0 203-4 vilikhitamiti bhaNanti 0karSAca yAvadaSTa- ssyurbandharo maparyAptao 'jaghanya0 parasparaM [x] yAdisAga ropamapramA0 bhavatItyarthaH 0nutkRThaiveti suraare badhnana nirayagatyo 0 saMsUNA ||26|| (gItiH) 0yantItyasaMkhyeya0 0 samme tvajaghanyA0 0guNaahi" vibhaMgesu / / 279|| (gItiH) ||280 || (gItiH) bandhaka eveti bhaGgoktA'bandha0 pRSTham paMkti: 15 16 39 261 17 19 25 19 270 antyA 274 13 ," 21 275 25 276 28 278 19 27 === 264 10 16 tathA tadA ," 268 29 jaghanyAstaditarAyA jaghanyAyAstaditarasyA 269 7 kSapakAnAM kSapakANAM sesamArgaNA0 * bhuGgA, aAge 33 29 281 4 13 " " 294 " 5 " 295 8 296 26 297 11 298 29 299 13 300 2 10 15 " 16 301 4 azuddham 5 jaghanyAH ghanyAH 'itarAyAH ' 0nAtmakasyA0 7 " 282 4 284 4 287 13 290 19 260 30 291 6 0 SurutkRSTa 0ghuranutkRSTa niragatyAdi0 nirayagatyoghAdi0 S'ryayA / ''ryayA 12/13 ( idaM patidvayamatra naiva vaktavyam ) itigAthAcatuSTayena itigAthAdvayena stUktaoANAM * kSetra0 stU'ktanAM 0 kSaitra 0 0 bhinA0 0 bhinnA0 SaDjIva0 ||296 || 0kapAyesu AyuH karmaNaH o prakRtaikaka0 ||304|| -dArimizra0 pallezyA sthAnAtvA saMkhye yabhAgarUpadebhathassyuo uko sAae tiahalesAsu rabhidditvAt par3hajItra 0 zuddham javanyAyAH paryAptanyatara0 ghanyAyAH 'itarasyAH ' trisRSu savvegiMdi - 0tyadi, bApajje sAsu 0nAtmakA0 zeSamArgaNA0 0dbhaGgAH aNNAduge ||296|| (gItiH) * kasAye AyuH karmaNaH prakRtai ||304|| (gItiH) -dArikamizra SaDlezyAsthAnAsaMkhyeya bhAgarUpatvAde athA''yuo ukkosAbha tiasuhale sAsu rabhihitanatvAt paryAptAnyatara0 tisRSu savvaigidiya 0tyAdi, bAyarama pajje sAsu
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ " 23 ogha0 [6] pRSTham paMktiH azuddhama zuddham | pRSTham paMktiH azuddham zuddham niragatyogha0 nirayagatyogha0 320 8 0nenatrasakAyoMgha- nena trasakAyaugha303 23 sattaNDa sattaNhaM , 26 saptanAmu0 jaghanyAH saptAnAmu0 jaghanyAyAH , 29 padma-ajaghanyAH ajaghanyAyAH 321 28 bhedadhvevaM bhedeSvevaM 304 9 NAhAgesu NAhAragesu 322 21 sAsaNesu sAsaNesu 306 7 vyAnnuvanti / dviSaSThiH vyApnuvanti dviSaSTi , 14 malayagiriya0 malayagirIya 0bandhakanAM bandhakAnAM 311 6 svaprAgyo0 323 0yAMmA raNa 26 yAM mAraNa svaprAyogyo , prAgevabhi0 13 . Ayamato | 324 16 AyAmato prAgevAbhi0 obankai , 28 sarvakSetraM sarvakSetraM yathA bandhakai 24 312 7 tiryagmizca , 'bhedeSvi0 bhedaSvi0 tiryagbhizca sahastrArA0 sahasrArA0 , 11 pathivIM pRthivIM , 29 spaSTaM sampadyate sampadyata iti samastA 325 6 aughao nava rajjavaH sprshnaa| catvAro'pi pRthivIkAyava, 25 vartamAnAkAlA0 vartamAnakAlA0 paNa'cyue ccatvAro'pi paNa'ccue. 11 acyuaparao accuaparao , 24 saMkliSTAnAM saMkliSTAdInAM prevekadevA0 . praiveyakadevA0 326 18 -duaNNANa- -duaNANabhikhAnAM bhimukhAnAM " 19 -yiyara-''hAra- yiyarA-''hAra., 30 dRSTavyA draSTavyA | 328 12 sthitebandhaka sthitibandhaka0 315 6 0pazcandritirya paJcendriyatirya0 , 13 0egidiya0 egidiya0 tayosiyo tayotpitsavo bhedA zceti bhedAzceti , 16 tasana DIbha tasanADIbha | 329 7 asaMkhyAzaH asaMkhyAMzaH , 31 // 384 // // 348 // sthikibandhasya sthitibandhasya 316 4 bhAvArthaH na- bhAvArthaH puna- 12 jadhanyanyasthityo0 0jaghanyasthityo ,, . 14 tirayammi tiriyammi 0nnesu| gesu 0Nesu / gesu 317 4 'piSaD / 'pi SaD / 330 24 jaghanyAH jaghanyAyAH , 10 pratuta0 | Agha0 prastuta , 28 oghao -isANaMta0 -IsANaMta | 331 5 omArgaNabhedAH mArgaNAbhedAH 318 3 nADayA nADyA 0bhAge''gaccha0 bhAge Agaccha: , 7. prAyogyatkRSTa0 prAyogyotkRSTa 0bhAvena bhAvena , 17. 0tayopisUnAM tayopitsUnAM | 332 8 gaNAnAmutkRSTa gaNAnAmanutkRS , 23 saptapRthivI0 . saptamapRthivI0 , 10 niragatyo0 nirayagatyo. , 24 SaSThapathivI0 SaSThapRthivI0 |, 24 catudarza0 . caturdaza0 . 319. 12. sarSe0 pradezaiH 29-30 sa0 pradezaiH 333 16 jaghanyA: jaghanyAyAH , 11 sahastrAra0 sahasrAra0 ., 21 cetyeSu . . cetyeteSu // 18 sarvalokasparzanAyA etAsu sarvaloka bhAvanA tvetAsu sparzanA tu 28 bhabhimukhAvasthAthAM mithyAtvAdyabhi- | 335 1. praka0 pradazeka. mukhAvasthAyAM 335 25. sajJI 20 saMjJI wiww.jainelibrary.org
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ " 12 pRSTham paMktiH azuddham zuddham / pRSTham paMktiH azuddham 339 5 egagidiya- egidiya NASva0 NAsva0 0satkotkRSTa0 0satkAnutkRSTa0 | 370 20 dezake dazake OtkRSTastyio0 0tkRSTasthityo0 | 371 12 -paryApta savaikendriyabheda-paryApta 340 6 0kAlasyapi kAlasyApi , 13 yaughA-'paryApra0 0yaugha-paryApta ,, 14 dIghAtidIrghaH dIrghAtidIrghaH mithyAtva-saMzya- mithyAtvA-saMzyA341 4 vAcya tayA vAcyatayA 0pekSayA viva0 0pekSayA, viva0 jaghanyano jaghanyato cyavanAntasya cyavanAntarasya niSThAsamayaM niSThAsamaye bandhA . bandhA0 342 28 mUlasapta0 tathA ca mUlasapta0 *mAtrAyAM mAtratve chandAnulomyA chando'nulomyA nivizena, nivezena, 344 5 dvAtriMzatsvapi dvAtriMzatyapi cavanA0 cyavanA uktazeSA uktazeSAsu , 17 0mazyaM 0mavazyaM 345 1 tIyAdhikAre dvitIyAdhikAre , 30 tadantasya tadantarasya ,, 12 trisaSu jIvazrayA0 jIvAzrayA0 tisRSu / AharakA- AhArakA / , 50dhikatve'pi odhikatvalakSaNe tAratamye'pi boddhayam- . boddhavyam mAtreNa hInA0 mAtrahInA0 bandhakA cau0 0bandhakAzcau0 dhikyAnnAnA0 dhikyalakSaNatA346 20 minna bhavati bhinnamuhUtaM bhavati ratamyasabhAvAnnAnA. 0talpa0ttalyao 347 11 aupazazamika0 aupazabhika0 249 30 jIvAzrayayo0 jIvAzrayo0 375 29 -kAyesu -kAyesu 350 14 koDio koDIo 377 26 pekSayAvilakSa0 pekSayA vilakSaNa. -ohisa -ohIsu buvanti avanti 351 5 0dazaSu 0dazasu 30 ko DioDIo koDikoDIo 0vadvidbhAvanIyaH vadvibhAvanIyaH 379 1 kuto'jaghanya0 kuto jaghanya0 nAmiva nAmapi 0pekSayAstoka0 pekSayA stokao 22 dviSaSTaya - triSaSTaya - 352 6 sugamAH sugamA 353 upAntyA hassAsu pariNAmika pAriNAmikA hassAe 354 akArasya gatyAdyodayika0 gatyAdyaudAyika0 AkArasya 355 parimAdvAre parimANadvAre 'nvavyayabhicAra0 'nvayavyabhicAra0 jaghanyAH jaghanyAyAH obhAvasya bhAve 356 3 bhinnaM/muhuttaMtto bhinna0/muhuttaMto tarAyAH tarasyAH 0paryAptastrasa0 paryAptatrasa0 summi suhumammi nAnArbandhakA0 sAnAbandhakA0 vAcyam / ced , na, utkRSTazca utkRSTatazca sarveSbaeke0 sarveSveke vAyukAyogha0 0vAyukAyaugha0 ukkasAe ukosAe sarvadaiva sarvAddhaiva 0zeSAvaSTa0 zeSAsvaSTa -chedopasthAna- -chedopasthApana- 21 -saMyamesu -sayamesu oghoogha ajaghanyAH ajaghanyAyAH 366 10 'pahIya0 'pahiya0 390 3 Napusesu Napusesu , 12 sthitervandhakA0 sthiterbandhakA0 391 4 pazcamano0 sarvakAyabhedAH,pazcamano0 367 22 sarpiNya bhava0 sarpiNyo bhava0 , 2 tvasaMkhayeya0 svasaMkhyeya0 368 12 sattaNNa sattaNDa miNThattesu micchattesa " 10 , 23 mr 24 360
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sapa . . . . . pRSTham paMkti azuddham | pRSTham paMktiH azuddham zuddham sapta 439 6 Ayuk ja0 Ayurvarja. 393 14 dhyavasanAnAM vyavasAnAnAM dezasa yatAdi- dezasaMyatAdimArgaNArUpajaghanya0 rUmo kRSaka // 562 // // 562 / / (gItiH) 396 19 guNAH, santi guNAH santi, -acavusu -acamkhU muM bhUyaskAdi0 bhUyaskArAdi0 dvAraNaiva dvAreNaiva nukRSTAnta0 0nutkRSTAnta. 0pyabahuta pyalpabahana 447 3 parAvRtyAdi0 parAvRttyAdi AyuSo mohanIyasya jayanyasthiti- " " vineva trinaiva bandhaH stokaH,sa cAntarmuharta- , 21 aso'ntaH asAvantaH mAnaH, tatastasyotkRSTo'saM-449 7 caramadvicarama dvicaramacarama khyaguNaH, saptatikoTA- 451 17 ''ntarmuhUrtika0 ''ntarmohUtikA koTIsAgaropamapramANatvAt / 452 7 samuditAsu samuditeSu AyuSo tathA'pi tathA'pi prastute 4.1 14 saMkhyeya0 'saMkhyeya. 453 20 kamma-'NAhAresukammA'NAhAresuGa caturNA catasRNAM 22 kammaNAhA0. kammANAhA0 402 14 sAmAiesu sAmaiesu pratipadAnaM pratipAdanaM , 21 dAkimizra- dArikamizra kevale'ktavya0 kevale'vaktavya 406 . pallezyA SaDalezyA. / / " caramA panaH punaH 405 12 koTokoTyo0 0koTAkATyo. 0davavaktavya0 dAvavaktavya0 406 11 omArgaNAdvaye mArmaNAsu 457 17 . 7vasthAyAM pratyA0 0vasthAyAmapratyA. 407 27 pallezyA- SaDlezyA 458 25 upazazre0 upazamazre0 408 4 tighAirNa tighAINaM 0pramANaireka0 pramANaika0 // 498 // // 498 / / (gItiH) ityAtrApi prArabhate prAramate ityatrApi 410 20 tatto 461 1 dvitIyAdhi0 bhUyaskArAdhi0 411 14 0dvAdaza0 nava0 0cheesu cheesu 412 4 0konanavati- cekanavati , 12 lamapekSayA lApekSayA vaikriyakAya0 418 vaikriyamizrakAyaka vyogAdicatuHpaJcA- yogAdhekapaJcA421 5 trayatriMzat diSoDaSottara0 0dhekonaviMzatyuttara0 , trayastriMzat 28 422 13 caturNA konatriMzat0 konacatvAriMzat0 423 21 niSThataH SoDazAbhya0 ekonaviMzatyabhya0 gvizvasata vizvasitu 464 2 niSaddhe niSiddhe 434 13 // 555 / / bandho san bandhaH san // 557 // // 556 // miti tamiti , 23/24 tAvaiyAM tAvaiyaM trimaNAM tisaNAM 435 11 bhUyorapi bhUyo'pi diyariyANaM diyatiriyANa tathevA tathaivA. niSpanAyAM niSpanAyAM 45. 14 manuSya yogodi0. yogAdi0 manuSya trINi kAjIbArekajIvA 158 13 bandhAdU va pandhAdUrva , 2 .rzana- . 0darzanA-'vadhidarzana " 28 . 54 : n n : * * * * * . . . . . 27 caturNA niSThitaH // 55 // " " 12 devagatimutpatsyamAnA 465 6 triNi
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMkti: azuddham -569 1 0bansyaika0 dvicaramA mArgatraya 0mArgasvapi * nodiSTe 0tvopatti0 *vandhakAnApa0 nairanteryeNa nairantaryeNa " 470 21 471 2 16 472 21 "" 473 8 18 " 474 2 15 21 39 475 15 476 12 477 1 gharamA ". "1 19 479 10 20 " 479 21 480 4 482 15 484 10 15 " 485 10 20 23 486 7 11 487 1 488 8 489 24 490 20 492 11 493 8 495 3 496 26 497 1 14 23 499 7 500 14 labdhayA paDhAmAIo phalAni 0 dvitiyA: bhAvanAstvo0 sesAsu tuityarthaH 0sarva0 sarve sve0 0kAnmizra padadvayassyA0 dvitIyAdhikAre 0skAradi0 svasthAnastu athokta zeSa0 itye zuddham *bandhasyaika0 mArgaNAtraya 0 mArgaNAsvapi 0nodiSTe 0tvopapatti0 0bandhakapada0 kAsucinmA pacaSva0 -dArika0 dvitIyAdhikAre 0tyevameka bhUgArAI 0jIrvitA0 0bhAgeSvasthita0 0bhAgeSvavasthita0 0 OSvaktavya 'vasthita0 * manuSya kAyayogaugha - manuSya-sAmayika0 - sAmAyika0 sthitibandhaka0 bandhaka0 0mAnayanAya uktA, dvitIyAdhikAre0 bhUyarakArAdhikAre0 509 0sthitabandhakoo ofsthitibandhako 0 labdhyA *syAnayanAya uktAH, paDhamAIo phalAnI0 dvitIyAH bhAvanA tvo0 sesAsu ityarthaH 0trividhasthiti sarveSve 0katanmizra0 [s] padadvayasyA0 svasthAnatastu athoktazeSa0 pRSTham paMktiH 28 33 501 3 503 18 19 26 " ityanenoddiSTe " 27 ,, 504 14 21 " 505 " " " 11 " 507 15 6 510 yantre yantra " "" 5.11 3 6 "" " bhUyaskArAdhikAre 516 vskArAdi0 " 10 10 16 " 513 19 . 19 , 515 24 " 4 " 11 16 " " 3 26 caramA savvaha 6 uu 8 10 17 18 mA pavasva 0 -dArikau dArika0 | 517 20 bhUyaskArAdhikAre 518 2 0 tvevaM dvi0 bhUgArAINa 4. 0rjIvitA0 520 10 azuddham 0mANaM saMkhyeyaM tabandhakanA0 'tpi sAsu SvasthitA0 tiraye 0pAdanIyeti pratiSiddhaH, SvasthitaH *stathA'paryApta0 bandhakAnAM jIvAzra0 vevamIsa0 nirayagati 2 muhUrtA sarvvAddhA 0bhAvarUpaH prakRtibandhaM zuddham *mANamasaMkhyeyaM tadubandhakAnA0 caH pAdapU / caH prAgvat / avattavvassa ityAdi 'tthi sAsu 'lpatarA0 tiriye savha hoi prakRte bhUyaskA0 prakRterbhUyaskA0 na ca samaIa syatvasaMkhyeya mArgasthAneSu virudhyet boddhayam 0pAdanIya iti pratipAditaH, 'lpatara0 stathA paryApta0 bandhAnAM jIvAzraya0 ParoamIsa0 nirayadevagati 12 muhUrtA: nanu nalakSaNasthiti0 hAniH sthiti0 0bhAvarUpAH prakRtibandhe nAsti caH samuccaye tathA Davattavvassa 0tyAdi hAragaduga vhAraduga 'bhUyaskArAdayoH' 'bhUyaskArAdhoH' vhAraduge" hAragaduge" tato'lpatarasya / tebhyo'lpatarasya, avaktavyabandhakAH saMkhyeyaguNAH, saMkhyeyaguNAH, drasasthitasya tebhyo'lpatarasya samaia stvasaMkhyeyamArgaNAsthAneSu ofvirudhyeta boddhavyam
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTham paMkti: 521 28 sadbhUte 522 antyA jeTThaThiha 523 antyA -upa 524 yavadhyA0 17 , " 525 " dr 28 526 10 232 23 531 " 527 17 528 18 529 16 " 530 9 "" 535 37 ==m " 532 21 28 39 9 17 "3 533 2 19 " 21 24 1 26 39 7 20 37 536 3 " 23 537 13 " 540 antyA " " 544 16 24 539 11 16 20 16 5 ossAmaJjasyapari0 -kapotA0 "paNiMdiyA" tti sAkA0 kiria jo kujjA manantaradvAyAM ^ ~ ~ 1 x 8xxxx 11 541 10 23 azuddham 11 vyavamAdhyA0 spRzAmi0 sakuNai oghat 0tmukRSTaM 0 syAnA'kAro - pahA-saNI marvAga sAkArakkhoNa sambhavajyeSTha0 dvitiye 0 mupAdattam yaH / taM/ sattaNha vaDr3ha sthitinAmeka jaNikavA 0 NAhAre su tighAINaM 0mANiyoH 0mArgaNAsu 14 0samyaktvogho0 samyaktvaughavedakau0 hArutkRyo vANArasyAM 0ttrAd zuddham sadbhUtam jeDaTiI - ubari yatramadhyA0 vyavamadhyA0 sakhaguNA tulya0 saMkhyAtaguNa0 hAnica asya, zami0 sa kuNai oghata 0 mutkRSTaM 0syA'nAkAro - pauma - saNNIsu | marvAg sagArakhayeNa sambhavajjyeSTha0 dvitIye mupAttam yat / tat / 0'sAmaJjasya pari0 [] - kApotA0 "eniMdiyA" sAkA karia kujjA jo manantarAdvAyAM sattaNhaM caDDhI sthitInAmeka0 jANiyavtrA 0NAre su tiaghAINaM hArutkR vANArasI * tvAdbhaved omapekSyA'lpa0 0mapekSya yathA'lpa0 saMkhaguNA saMkhyAtaguNa 0 tulya0 hAnizca asya pRSTham paMkti: 545 21 546 18 11 uhA - saMyame su "1 5494 0lezyA - 'bhavya0 dvaye 549 14 550 20 20 24 18 550 4 5 30 " 551 6 15 25 " " " " ly " 553 12 554 13 555 26 556 5 55 557 wr 17 21 24 "" 561 559 16 17 564 15. 6 567 13 28 v w 562 21 21 21 23 * * * * 2 w 20 22 29 5 28 15 16 azuddham " 568 24 mUla0 S-vaktavye bayaprAyo0 kramAdvijJeyAH 18 0kA yogya0 anyAstu 0 mAtrAdhika0 dra eva sadbhUta iti nanu ta upapAdyete tvasatI hAnyapi na mArgaNAbhAvI, tyAdi, 0vRddhayAdi 0bhAvavRddhayAdi0 usAmago mAgaNAsu manA''ha paTsaMyama syAd ? atastasyo zuddha m saptAnAM mUla0 vaktavya lakSaNe padadvaye 'kamma cavihA saMme 0 lezyA bhavya0 dve eva bandhaprAyo0 vijJeyAH anyA tu 0 mAtrahIna0 dve eva sadbhUte iti nanu kimarthaM te upapAdyete tyasatI ihAnI api noktamArgaNAbhAvI ityAdi, 0vRddhayAdi0 0 bhAgavRddhapAdi 0 sAmago u 0kAla samaya0 0ntaramAhaHjaghanyaH kAlaH nikAlavat mAtro mAtraM vRddhihAnyorAha guNavRddhihAnInAmAha vaDiThahANINaM manA AhapaJcasaMyama0 kiM na syAd ? atastasyA u 0kAla: samaya0 0ntaramAhajaghanyamantaraM nyantaravata 0 kAyayog pa0 'kammA * yogasAmAnyau 0 yo sAmAnyauzuklezyA0 zuklalezyA0 tadevaM yannAha - tadevaM bhaNitaM 'saptAnAmasaMkhyaguNasthitibandhavRddhihAnyutkRSTAntaramAdezataH, adhunA saMkhyeyabhAga-saMkhyeyaguNasthitibandha
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkhyayabhArga- 6125 vyavena 26 [11] pRSTham paMktiH azuddham zuddham pRSTham paMktiH / azuddham zuddham vRddhihAnyostadarzayannAha- 610 8 tAnhito tAhinto 569 9/10 saMkhyeyaguNa saMkhyeyabhAgaguNa / 111 16 saptanAmA0 saptAnAmA0 , 12 parAvayaM parAvartya parAvRtya parAvatya " yatvena ,, 16 saMkhyayebhAga- 'saMkhyo yabhAga- | 51 satyake0 satyeka narakatyo0 gatapade0 narakagatyo0 gataveda0 tebhyo saMkhyeya. tebhyo'saMkhyeya. bhAgAdi/nInAmu0 bhAga/nipadadvayasyo padaddhayaM padadvayaM dvinavati0 ekanavati0 0prakRtInama0 0prakRtInAma0 572 7 vaDiDhaNIo0 vaDhihANIo tricaramA 60 , 25 'cakkhUsu 'cakkhUsu uddizanAha- uddizannAha573 3 sagaDhihANIo sagaDhihANIo ajsavasaNa0 ajjhavasaNa0 0vasanAni 0vasAnAni 575 15 bhedeSu,aparyApta0 bhedeSu,sarvadeva gaMtugatu gaMtu gaMtu bhedeSu, sarvapaJcendriya SaTpaJcAda.. SaTpaJcAzada0 tiryagbhedeSu, aparyApta0 niyamazAda0 niyamavazAda0 ,, 28 rdvayoH, yormanujagatibhedayordvayoH 'sthati0 'sthiti 576 2 bhedadhvapi bhedeSvapi badhamANassa baMdhamANassa 0manukRSTeriva manukRSTiriva aparyApta0 manuSyaughaH,aparyApta 0lakSasya lakSaNasya 0pyatidiSTi0 pyatidiSTa0 0vRttaH sanna vRttayoH satora0 582 20 saMkhyeyabhAgA-5 -saMkhyeyabhAga 'bhidhAna 'bhidhAne 583 23 yogeSu, yogeSu napu 0prayogya prAyogya0 sakavedakapAyacatuSkayoH, cUrNigrathA0 cUrNigranthA0 -prasta0 'prazasta ..., 26 khalvadhAraNe khalvavadhAraNe 0vaDiTha0 vyaDhi0 584 2 triMzaduttara viMzatyuttara paraMparonidhayA paramparopanidhayA tahA dyakai, 12 kAyayogale pratyekavanaspatikAyaugha bandhAprAyogyA bandhaprAyogyA tadaparyAprayoH, kAyayoga uriM mIsse uAra mIse 586 bAdarAbAdara hoi 588 navaSu/paJcaSva0 navasu/paJcasva0 / 21 sAtavadanIya0 sAtavedanIya0 gatyogAdi0 gatyoghAdi0 sthiti0 mizropayoge bandhasesAsu zeSAsu prAyogyAni sthiti 592 bhAgavaddhi0 bhAgavRddhi0 ropoyoge ropayogebandha mekajIvA0 manekajIvA0 cUryokta. ocUNyakta 600 labhyata'te labhyate'na0 tA mapratyantamuhUrtam- pratyantamurtahUm- | 663 guNaH 0guNA 0SallezyAH SaDalezyAH / 663 30. caThANa cauThANa 604 9 tAnhito tAhinto 670 caramA 0sUrIti sUririti 607 8 0bhadachu, bhedaSu, bhedeSu, 672 7 ne sunA nepsunA 608 0bandharupA bandharUpA , 11 yAdbhU0 yAvadbha0 580 17 " 26 5856 taha 15 2006 596 tAu 601
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIyaprAtacyattvaprakAzanasamiti-piMDavADA. [rAjasthAna] taraphathI prakAzita thanAruM karmasAhitya (1) khavagaseDhI (kSapakazreNi) (chapAI gayo che.) kiMmata rU. 21, (2) upazamanAkaraNa (3) bandhavidhAna mahAzAstra -mayamakhaMDaprakRtibandha (paDiyo) bhA. 1 bUlaprakRtibandha bhA. 2 uttara bhA. 3, sthAnamarUpaNA 1 bhA..4 " " bhA. 5 ) bhUyaskArAdivadha dvitIyakhaMDa sthitibaMdha (Thiiba dho) bhA. 1 mUlaprakRti sthitibandha (chapAI gayo che.) ru. 21, bhA. 2 uttara " " bhA. 3, bhUyaskArAdibaMdha tRtIyakhaMDa rasabandha (sabaMdha) bhA. 1 mUlaprakRti rasabandha (presamA) bhA. 2 uttara bhA. 3 , bhUyaskArAdibandha caturya khaMDa pradezabandha (posabaMdhI) bhA 1 mUlaprakRti pradezabandha (mesamAM) bhA 2 uttara, bhA. 3 ,, bhUyaskArAdibandha jeTa : manoratha pri. amadAvAda Jan Edit errantra SForpitwareassanal use onlya