________________
३० ]
विषय-परिचय
जे नक्की थयु ते ज स्थितिबंध, अने ते कर्मदलियां आत्मा साथे जोडाई रहेवा माटे जेटलो काळ नक्की थयो ते काळनु' प्रमाण ते स्थितिबंध प्रमाण कहेवाय छे.
दा० त० अमुक समये आत्मा साथे जोडातां कर्मदलिकोमा जे केटलांक दलिकोमां ज्ञानावरणस्वभाव उत्पन्न थयो ते दलिकोमांथी असंख्यातमा भाग जेटलां अमुक दलिकोमा एकहजार वर्ष सुधी आत्मा साथे जोडाई रहेवानुनक्की थछे. तोते दलिकोना हिसाबे एक हजारवर्षनोस्थितिबंध थयो गणाय. ते सिवायनां बीजांअसंख्यातमा भाग जेटलां दलिको के जेमा एक हजार वर्षने एक समय सुधी आत्मा साथे जोडाई रहेवानुनकी थयु छे ते दलिकोना हिसावे एकहजार वर्ष अने एकसमयप्रमाण स्थितिवन्ध गणाय. एम वळी बीजां केटलांक दलिको के जेमा एक हजार वर्ष अने बे समय सुधी आत्मा साथे जोडाई रहेवानुनक्की थयु छे. ते दलिकोना हिसावे एक हजार वर्षे अने वे समयप्रमाण स्थितिबन्ध गणाय. एज रीते ज्ञानावरणादि एक एक प्रकृति तरीके बनता दलिकोमा जे समय समय हीनाधिक काळ सुधी आत्मा साथे जोडाई रहेवानु नक्की थाय छे, ते काळ प्रमाणे ते ते दलिकोनु स्थितिवन्धप्रमाण गणाय छे.
अहीं आटलु ध्यानमा राखवु जरूरी छे के ते ते समये ज्ञानावरणादि एक एक प्रकृतिरूपे बनी रहेला अनंतानंत कर्मदलिकोमाथी असंख्यातभाग जेटलां जेटलां भिन्न भिन्न दलिकोमां परस्पर समय बेसमयादि बड़े हीनाधिक काळ सुधी आत्मा साथे ते रूपेरहेवानुनक्की थयाना हिसाबे स्थितिबन्धप्रमाणना असंख्याता भेद पडता होवा छतां एक समये बंधाता ज्ञानावरणादि प्रकृतिना स्थितिबन्ध प्रमाण तो जे दलिकोमा शेष ज्ञानावरणादि दलिको करतां बधारे काळ सुधी ते रूये रहेवाने नकी थयेलु होय छे ते दलिकोना स्थितिकाळने अनुसारे ज गणाय छे. नहि के शेष समय बेसमयादि हीनकाल रहेवाने नक्की थयेलां दलिकोना हिसाबे. एजरीते दर्शनावरणादि एक एक प्रकृतिना स्थितिवन्धप्रमाण माटे पण समजवु. आ स्थितिबन्धप्रमाणनी हीनाधिकता ते वखते प्रवर्तमान कषायोदयना परिणामनी तीव्रतामन्दताने आधीन छे. रसबन्धः
ज्ञान वगेरेने आवरवु अने सुख-दुःखने आप वगेरे ते ते स्वभावने पामेला ते ते कर्मदलिको ज्ञान वगेरे स्वआवार्यगुणने एक सरखी रीते आवरवाने शक्तिमान नथी होतां; तेम वेदनीयादि प्रकृतिनां दलिको पण एक सरखी रीते सुख-दुःखादिने उत्पन्न करवाने शक्तिमान नथी होतां किन्तु भिन्न भिन्न दलिकसमूहोमा ओछीवत्ती शक्ति होय छे. अने तेथी ते ते रूपे उदय पामे त्यारे तेनाथी उत्पन्न थयेला कार्यमां पण भेद पड़े छे. दा० त० ज्ञानावरणनो उदय दरेक जीवन होवा छतां एक जीव अत्यन्त जड जेवो होय छे, ज्यारे बीजो जीव एनाथी ओछो जड होय छे. त्रीजानी जडता वळी ते करतां पण ओछी होई तेने बोध शीघ्र अने ऊंडोथाय छे. आ भेद ज्ञानावरण
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org