Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRti-sandarbha: zrImadri: maharSibhiH praNItaH dharmazAstra saMgraha THE SMRTI-SANDARBHA (A COLLECTION OF DHARMASASTRAS)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ smRti-sandarbhaH zrImanmaharSipraNIta-dharmazAstrasaMgrahaH yAjJavalkyAdisaptadazasmRtyAtmakaH tRtIyo bhAga: - - - NAG PUBLISHERS nAga prakAzaka 11 e/yU. e., javAhara nagara, dillI-7
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnava saMsAdhana vikAsa maMtrAlaya, bhArata sarakAra ke Arthika anudAna se prakAzita nAga prakAzaka 1. 11 A/U. A. javAharanagara, dillI-110007 2. 8 A/3 U. A. javAharanagara, dillI-110007 3. jalAlapuramAphI (cunAra-mirjApura) u0 pra0 ISBN: 81-7081-170-8 (Set) saMzodhita evaM parivartita saMskaraNa mUlya : 90000 bhAgoM ke nAgazaraNa siMha, nAga prakAzaka, javAhara nagara, dillI-7 dvArA prakAzita tathA nyU jJAna AphaseTa priMTarsa, zAhajAdA bAga, dillI dvArA mudrita
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ THE SMRITI SANDARBHA COLLECTION OF THE SEVENTEEN DHARMASHASTRIC TEXTS BY MAHARSHIES. Volume III Filt: NAG PUBLISHERS NAG PUBLISHERS 11.A/U.A. JAWAHAR NAGAR (P. O. BUILDING) DELH-I110007
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ This Publication has been brought out with the financial assistance from the Govt. of India, Ministry of Human Resource Development. (If any defect is found in this volume, please return the copy per VPP for postage to the Publisher for free exchange.) NAG PUBLISHERS (i) 11A/ U.A. Jawabar Nagar, Delhi-110007 (ii) 8A/3 U.A. Jawabarnagar, Delhi-110007 (iii) Jalalpur Mafi (Chunar-Mirzapur) U. P. ISBN 81-7081-170-8 (Set) PRICE R 1988 CUILIS obeco per vols. set 1529002 MI1 PRINTED IN INDIA Published by Nag Sharan Singh for Nag Publishers, 11A/U.A. Jawaharnagar, Delhi-110007 and printed at New Gian Offset Printers, Delhi.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ // zrIgaNezo'vyAt // atha smRtisandarbhasya tRtIyabhAgastha mudritasmRtInAM nAmanirdezaH / smRtinAmAni 15 yAjJavalkya smRtiH 16 kAtyAyana smRtiH 17 Apastamba smRtiH 18 laghuzaMkha smRtiH 16 zaGkha smRtiH 20 likhita smRtiH 21 zaGkhalikhita smRtiH 22 vaziSTha smRtiH 23 auzanasa saMhitA 24 auzanasa smRtiH pRSThAGkAH 1235 1335 1387 1408 1415 1455 1464 1468 1544 1546
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) 25. bRhaspati smRtiH 26 laghuvyAsa saMhitA 27 (veda) vyAsa smRtiH 28 devala smRtiH 26 prajApati smRtiH 30 laghvAzvalAyana smRtiH 31 baudhAyana smRtiH -*::* 1610 1618 1631 1655 1664 1683 1767
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya // zrIgaNezAya namaH // . smRtisandarbha tRtIyabhAga kI viSaya-sUcI ____ yAjJavalkya smRti ke pradhAna viSaya pradhAnaviSaya pRSThAGka yAjJavalkya smRti meM tIna abhyAya haiN| prathamAdhyAya meM saMskAra Azrama, graha zAnti Adi, dvitIyAdhyAya meM rAjadharma, pratadhama, rAjasabhA, vAdiprativAdi kA nirNaya, vyavahAra ke bheda, gRhasa dharma daNDanIti, dAyabhAga Adi, tRtIyAdhyAya meM sUtaka, azauca, pApa, pApoM kA prAyazcitta, vAnaprastha aura saMnyAsa ke dharmoM kA varNana hai| athAcArAdhyAyaH-upodghAta prakaraNa varNanam 1235 usa deza kA varNana jahA~ varNAzrama dharma kA vidhAna hai (1-2) / dharma kA lakSaNa, dharmazAla praNetA manu * Adi bIsa dharmazAlA praNetAoM ke nAma aura dharma . kI paribhASA (3-6) /
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4 ] pradhAna viSaya abhyAya 1 brahmacAriprakaraNavarNanam - mRBE 1236.. cAra varNa jinake saMskAra garbhAdhAna se antima dAha saMskAra taka hote haiM (10) / saMskAroM ke nAma tathA kisa samaya meM kaunara saMskAra karane cAhiye (11-15) / zaucAcAra, brahmacAri ke niyama, guru AcArya kI pUjA, vedAdhyayana kAla, gAyatrI mantra japa, nityakarma, upanayana kAla kI parAkASThA, kAla nikalane se prAtyatA A jAtI hai arthAt saMskAra hIna ho jAtA hai (16-36) / brahmacArI ko yaza, havana, pitaroM kA tapaNa aura naiSThika brahmacArI ko AjIvana guru ke pAsa rahane kA vidhAna (40-51) / 1. vivAhaprakaraNavarNanam - 1240 brahmacarya ke bAda vivAha karane kI AjJA aura kanyA tathA vara ke lakSaNa (52-56) / brAhma, ArSa deva, dharma, rAkSasa, paizAca, Asura aura gAndharva ATha prakAra ke vivAhoM kA varNana / kanyA ke denevAle pitA pitAmaha bhrAtA aura mAtA na ho to kanyA kA svayaMbara karane kA adhikAra hai / jo manuSya kanyA ke doSoM ko chipA kara vivAha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 1 kare usako daNDa kA vidhAna (57-61) / kanyA dene kA jinako adhikAra hai RtukAla ke pahale yadi kanyA ko na de to mAtA pitA ko bhrUNa hatyA kA pApa (62-64) / binA doSa ke kanyA ke tyAgane meM daNDa aura pati ko chor3akara apanI kAmanA ke liye dUsare ke pAsa jAtI hai use puMzcalI kahate haiN| kSetraja putra kisa vidhi se utpanna karAyA jAtA hai isakA varNana (65-66) / . vyabhicAra karanevAlI strI ko daNDa kA vidhAna (70) / strI ko candramA gandharvAdiko ne pavitra batAyA hai (71) / pati aura patnI kA paraspara vyavahAra aura jina AcaraNoM se strI kI kIrti hotI hai unakA varNana (72-78) / mRtukAla ke anantara putrotpatti kA samaya aura puruSa ko apane caritra kI rakSA evaM striyoM kA sammAna karane kA dharma kahA gayA hai (76-82) / strI ko sAsa svasura kA abhivAdana tathA pati ke paradeza gamana para rahana sahana ke niyama (83-84) / strI kI rakSA kumArI kAla meM pitA, vivAha hone para .. pati aura vRddhAvasthA meM putra kareM svatantra na chor3a de (85) / strI ko pati priya rahane kA mAhAtmya
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ - / . . . " anyAya . pradhAnaviSaya pRSThAka aura savarNA bI ke hone para usake sAtha hI dharmakAma karane kA nirdeza kiyA gayA hai| savarNA sI se jo putra utpanna hotA hai usI ko putra . kahate haiM (86-60) / . .. 1 varNajAtivivekavarNanam 1243 anuloma aura pratiloma jo santAna hotI hai unakI saMjJA (61-66) / 1 gRhasvadharmaprakaraNavarNanam / 1244 slAna, tarpaNa, sancyA, atithi satkAra kA varNana (15-107) / gRhalI ko atithi satkAra sabase bar3A yaha batAyA hai (108-114) / AcaraNa, sabhyatA aura brAhmaNa kSatriya Adi jAtiyoM ke vizeSa karma (115-121) / ahiMsA satyamasteyaM zaucamindriya nigrahaH / dAnaM dayA damaH zAnti sarveSAM dharmasAdhanam // -kisI kI hiMsA na karanA, satya kahanA, kisI kA dravya na curAnA, pavitra rahanA, apanI indriyoM para niyantraNa rakhanA, dAna denA, saba jIvoM para
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. [ 7 ] . adhyAya . pradhAnaviSaya pRSThA dayA karanA, mana ko damana karanA, kSamA karanA ye manuSya mAtra ke dharma haiM (122) / yajJa karane kA vidhAna (123-130) / snAtakadharmaprakaraNavarNanam / 1247 brahmacArI ke nitya naimittika kamoM kA varNana kiyA gayA hai (131-142) / upAkama aura utsara kA samaya aura vidhAna tathA 37 anadhyAya ke kAla batAye gaye haiM ( 143-151 ) / brahmacArI aura gRhalI ke vizeSa dhama (152-155) / gRhasthiyoM ko jina manuSyoM se milajula kara rahanA cAhiye jaise vaidha ityAdi (156-158) / sadAcAra aura jinakA anna nahIM khAnA cAhiye unakA nirdeza (156-165) / bhakSyAmadhyaprakaraNavarNanam / 1250 niSiddha bhojana kI gaNanA (166-176) / mAMsa ke sambandha meM vicAra aura mAMsa na khAne kA mAhAtmya (177-181) / .
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ [<] pradhAnaviSaya abhyAya 1 dravyazuddhiprakaraNavarNanam / yajJa pAtrAdi kI zuddhi / kisa cIja se kisa kI zuddhi hotI hai (182-186) / zuddhi kA varNana, jala kI zuddhi, sthAna kI zuddhi, pakke makAna kI zuddhi Adi (187 - 168) / 1 dAnaprakaraNavarNanam / 1252 1 zrAddhaprakaraNavarNanam / brAhmaNa kI prazaMsA aura pAtra kA lakSaNa batAyA hai (166 - 200) / gau, pRthivI, hiraNya Adi kA dAna satpAtra ko denA cAhiye / apAtra ko dene meM doSa (201 - 202) / godAna kA phala, godAna kI vidhi aura godAna kA mAhAtmya / 203-208) / pRthivI, dIpaka, savArI, dhAnya, pAdukA, chatra aura dhUpa Adi dAna kA mAhAtmya / jo brAhmaNa dAna lene meM samartha hai vaha na leve to use bar3A puNya hotA hai ( 206 - 212 ) / kuzA. zAka, dUdha, dahI aura puSpa yaha koI apane ko arpaNa kare to vApasa nahIM karanA cAhiye (213-214) / pRSThAGka 1253 1255 puNyakAla kA varNana, jaise- amAvasyA vyatipAta
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [6] . adhyAya . pradhAnaviSaya . . 1 tathA candra sUrya grahaNa inameM zrAddha karane kA. .. . . mAhAtmya tathA kauna brAhmaNa zrAddha meM pUjA ke yogya haiM aura kauna nindita hai isakA vivaraNa (215227 ) / zrAddha ko vidhi tathA zrAddha kI sAmagrI zrAddha ke pahale dina brAhmaNoM ko nimantraNa denA, kina-kina mantroM se pitaroM kA pUjana tathA kinamantroM se vaizvadeva kA pUjana batAyA gayA hai (228-250 / ekodiSTa zrAddha, tIrtha zrAddha aura kAmya zrAddha kA vidhAna tathA pitaroM ko zrAddha se tRpta karane meM manuSyoM ko Ayu, prajA, dhana, vidyA, svarga aura mokSa prApta hotA hai (251-270) / vinaaykaadiklpprkrnnvrnnnm| 1260 gaNanAyaka kI zAnti aura jisa para unakA doSa ho usake lkssnn| gaNanAyaka ke ruSTa hone para manuSya vikSipta ho jAtA hai| yadi kanyA para ruSTa hotA hai to usakA vivAha nahIM hotA aura yadi hotA hai to santAna nahIM hotI hai ( 271276) / vinAyaka kI zAnti tathA abhiSeka . aura havana evaM zAnti ke avasAna meM gaurI kA pUjana ( 277-262) /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [ 10 ] adhyAya pradhAnaviSaya . pRSThAGka 1 . grahazAntiprakaraNavarNanam / 1262 navagraha kI zAnti, grahoM ke mantra, unakA dAna aura japa batAyA gayA hai aura anta meM kahA gayA haigrahAdhInA narendrANAmucchyAH patanAni ca / bhavAmAvau ca jagatastasmAt pUjyatamAH smRtaaH|| arthAt rAjAoM kI unnati tathA avanati, saMsAra kI bhAvanA aura abhAvanA saba prahacakroM para nirbhara rahatA hai| ataH graha zAnti karanI cAhiye praha kisa dhAtu kA banAnA cAhiye yaha bhI batAyA gayA hai (263-308) / 1 rAjadharma prakaraNa varNanam / 1263 zAsaka rAjA ke lakSaNa aura usakI yogyatA ( 306-311) / rAjA. ko kaise mantrI aura purohitoM jyotiSiyoM ko rakhanA, unake lakSaNa / jo daNDanIti aura atharva vidyA meM kuzala ho aise mantrI aura purohita ko rakhanA caahiye| rAjA kA nivAsa sthAna nagara se dUra jaMgala meM ho aura durga racanA kisa prakAra karanI caahiye| anta
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 11 ] adhyAya pradhAnaviSaya. 1 meM prajA ko abhaya denA yaha rAjA kA parama dharma batalAyA gayA hai (306-323) / rAjA kI dinacaryA kA varNana aura prajA kA pAlana, duSTa rAjakamacAriyoM se tathA utkoca jIviyoM kA (rizvata lenevAloM kA ) saba dhana chInakara rAjya se nikAla de aura usake sthAna para zreSTha jIviyoM ko sammAna se rkkhe| jaiseanyAyena nRpo rASTrAta strakoSaM yo'bhivaI yet / so'cirAdvigatazrIko nAzameti sabAndhavaH / / arthAt jo rAjA anyAya se rASTra kA rupayA apane khajAne meM jamA karatA hai vaha rAjA bahuta jaldI saparivAra naSTa ho jAtA hai| jaba rAjA ke hAtha meM koI nayA deza Ave taba usI deza kA AcAra, vyavahAra, kula liti, maryAdA jo vahAM pahale se hai usI para calanA cAhiye usameM ulaTaphera nahIM karanA cAhiye ( 324-343) / sAma, dAma, daNDa, bheda kahAM para prayoga karane cAhiye unakA vrnnn| dUsare ke rASTra meM kaba ghusanA usakI parikhiti kA varNana (344-348) / rAjadharma meM yaha batAyA hai ki puruSArtha aura bhAgya
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 12 ] adhyAya pradhAnaviSaya 1 donoM ko tarAjU meM tolakara rakkhe eka se kAma nahIM calatA (346-351) / rAjA ko mitra banAnA saba se bar3A lAbha hai (352-353) / daNDa kA vidhAna-jo apane sthAna se calita ho usako daNDa dene kA vidhAna / vAga daNDa, dhanadaNDa, vadhadaNDa aura dhikdaNDa ye cAra prakAra ke daNDa haiN| aparAdha deza kAla ko dekhakara ina daNDoM ko vyavasthA kare (354-368) / . - vyavahArAdhyAyaH tatrAdau-sAmAnyanyAya prakaraNam---- . 1266 rAjA ko vyavahAra dekhane kI yogyatA aura apane sAtha sabhAsadoM kA niyoga tathA unakI yogyatA / vyavahAra kI paribhASAsmRtyAcAra vyapetena mArgeNAdharSitaH praiH| Avedayati cedrAjJe vyavahArapadaM hi tat / / arthAt AcAra aura niyama viruddha jo kisI ko taMga kare usapara rAjA ke pAsa jo Avedana kiyA jAtA hai usako vyavahAra kahate haiM (1-4) /
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [13] adhyAya pradhAnaviSaya 2 vyavahAra ke cAra vAda batalAye haiM / jaiseAvedana ( darakhAsta ), pratyarthI ke sAmane lekha, sampUrNa kArya kA varNana, pratyarthI ke uttara, ikarAra likhanA ( jhUThA hone para daNDa hogA ) ( 5-8 ) / jisa para eka abhiyoga huA hai usakA phaisalA nahIM hone taka dUsarA abhiyoga nahIM lagAyA jAtA hai| corI mArapITa kA abhiyoga usI samaya lagAyA jAtA hai| donoM se jamAnata lenI caahiye| jhUThe mukadame meM dugunA daNDa lagAnA cAhiye ( 6-12) / jhUThe banAvaTI gavAha kI pahacAna usake pasInA Ane lagatA hai tathA dRSTi sthira nahIM rahatI hai (13-15) / donoM pakSa ke sAkSI hone para pahale vAdI ke sAkSI lene caahiye| jaba dAdI kA pakSa gira jAya taba pratibAdI apane pakSa ko sAkSI se puSTa kareM ityAdi / yadi jhUThA mukadamA ho to use pratyakSa pramANoM se zuddha kara leve| jahAM do smRtiyoM meM virodha ho vahAM vyavahAra se nirNaya karanA / arthazAstra aura dharmazAstra ke milane meM virodha A jAya vahAM dharmazAstra ko U~cA sthAna denA cAhiye (16-20 ) / pramANa tIna prakAra ke hote .. pRSThAGka
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 14 ] pradhAnaviSaya adhyAya 2 haiM -lekha (likhita), bhoga (kabjA), sAkSI ( gavAha ) ina tIna pramANoM ke na hone para divya ( Izvara ko pukAra kara ) zapatha karate haiM ( 21-22 ) / bIsa varSa taka bhUmi kisI ke pAsa raha jAya yA dasa varSa taka dhana kisI ke pAsa raha jAya aura usakA mAlika kucha na kahe to vyavahAra kA samaya calA jAtA hai, kintu yaha niyama dharohara, sImA, jar3a aura bAlaka ke dhana para lAgU nahIM hogA ( 2325 ) / Agama (bhukti) bhoga (kabjA) ke sambandha meM nirNaya ( 26 - 30 ) / rAjA inake nirNaya ke liye eka sabhA banAve aura bala se evaM kisI upAdhi se jo vyavahAra kiyA gayA hai usako vApasa kara deve (31-32 ) / nidhi ( gar3A huA dhana) kA nirNaya aura usameM se chaThA hissA rAjA kA evaM jo nidhi rAjA ko nahIM batAye usako daNDa (33-37) / 2 RNAdAna prakaraNam pRSThADU - 1273 bhrUNa (karjA) kI vRddhi kA dara aura kisako kisa kA RNa denA aura nahIM denA isakA nirNayastrI kevala pati ke sAtha jo RNa kiyA hai usako
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pRSTAha [ 15 ] pradhAna viSaya 2 degI aura bAkI ko nhiiN| RNa dugunA taka ho sakatA hai, pazu kI santati tathA dhAna tigunA ityAdi kA varNana hai| jaba cukAne para dhanI na . . . leve to usa tithi se vRddhi nahIM hogI (38-65) / 2 upanidhiprakaraNavarNanam 1275 nikSepa (dharohara) varNana (66-68) / 2 sAkSIprakaraNavidhivarNanam 1276 sAkSI kA prakaraNa-sAkSI kauna honA cAhiye aura sAkSI ke lakSaNa-jisako donoM pakSa svIkAra kare vaha eka bhI sAkSI ho sakatA hai| sAkSI jaba nyAyAlaya meM jAya use nyAyAdhIza yaha sunAveye pAtakakRtAlokA mahApAtakinAntathA / anidAnAzca ye lokA ye ca strIvAlaghAtinAm / tAn sarvAn samavApnoti yaH sAkSyamanRtaM vadet // arthAt atIva pApiyoM ko jo naraka meM jAnA par3atA hai, mahApApiyoM ko jo naraka bhoganA par3atA hai, Aga lagAnevAle ko aura strI tathA
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya 2 bAlaka mAranevAle ko jo naraka bhoganA par3atA hai vaha doSa use hogA jo nyAyAlaya meM phaThI sAkSI degA / kUTa ( jAlI) sAkSiyoM kA varNana, kUTa sAkSI ko. ATha gunA daNDa honA cAhiye ( 66-85 ) / 1 [ 16 ] pradhAnaviSaya 2 likhita prakaraNam - 2 divya prakaraNam---- lekha meM gavAha honA cAhiye tathA samvat, mahInA aura dina bhI honA cAhiye, lekha kI samApti meM RNa lenevAlA apanA hastAkSara kara de evaM apanA tathA apane pitA kA nAma likha de / lekha binA sAkSI ke bhI ho sakatA hai jo apane hAtha se likhA huA ho kintu vaha balapUrvaka likhAyA huA na ho / rupayA jitanA detA jAya usa kAgaja ke pIche likhatA jAya / dhana cuka jAne para usa kAgaz2a ko phAr3a deve yA sAkSI ke sAmane ko vApasa de de (86-66 ) / * NI 1278 pRSThAGka 1276 jaba koI sAkSI Adi pramANa na mile taba divya karAyA jAtA hai| divya itane prakAra ke hote haiM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] adhyAya pradhAnaviSaya 2 1 -tulA, 2 - abhi, 3-jala, 4 - viSa, 5-koza / ye divya bar3e mAmaloM meM kiye jAte haiM choTe vyavahAra meM nahIM / 1 tulA - tarAjU banAkara tolA jAtA hai jo tolane para Upara yA nIce jAtA hai usakI vidhi pustaka meM likhI hai| 2 abhi lohe ke gole ko garama kara donoM hAthoM meM lekara calanA hotA hai jo zuddha ho usake hAtha nahIM jalate haiM / 3 jala - nAbhI mAtra gahare jala meM tIra DAlakara dhulAnA par3atA hai / 4 viSa- zuddha ko khilAne para use jahara nahIM lagatA / 5 kozakisI devatA kA jala pilAne se usako agara caudaha dinoM taka aniSTa nahIM huA to zuddha samajhA jAtA hai (67-115 ) / 2 dAyavibhAga prakaraNam pitA ko apanI icchA se vibhAjana karane kA adhikAra hai (116-118) / pitA ke bAda bhAI apane Apa vibhAga kisa prakAra se kare aura jo dhana avibhAjya hai usakA varNana (116-121 ) / bhAIyoM kA baTavArA aura bhAIyoM ke lar3akoM kA vibhAga usake pitA ke nAma se hogaa| jina 20 pRSTha 1281
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 pradhAnaviSaya adhyAya 2 bhAIyoM kA saMskAra nahIM huA unakA paitRka dhana se saMskAra aura nirvAha-bahanoM ko apane hisse se cauthAI dekara vivAha kare. ( 122-127) / jAti vibhAga se baTavArA, ayoga se jo lar3akA paidA kiyA gayA usakA bhAra (128-130) / bAraha prakAra ke putroM kA varNana ( 131-135) / dAsI putra kA haka aura aputra ke dhana vibhAga kA niyama (136-136) / vAnaprastha, saMnyAsI aura AcArya ke dhana kA vibhAga ( 140) / samazRSTi (mile hue) bhAIyoM kA vibhAga aura una lar3akoM kA varNana jinako pitA kI jAyadAda meM bhAga nahIM milatA hai| jinako bhAga na milA unake lar3akoM ko mila sakatA hai (141-143 ) / unake lar3akoM aura strI ko mila sakatA hai (144-145) / sI dhana kI paribhASA tathA strI dhana ko koI nahIM le sakatA kintu Apatti kAla meM aura dharma kArya meM tathA bimArI meM strI kA pati strI ke dhana ko le sakatA hai (146-151) / jo paitRka dhana ko chipA de unakA nirNaya sAkSI lekha aura bhAI birAdarI meM pUchakara. karanA cAhiye (152 ) /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 16 ] adhyAya pradhAnaviSaya 2 sImAvivAdaprakaraNavarNanam 1285 . sImA vibhAga- gAMva kI, kheta kI sImA ke vibhAga meM vana meM rahanevAle gvAle, khetI karanevAle inase sImA ke sambandha meM pUchanA cAhiye / pula, khAI yA khambhe se sImA kA cihna batalAnA caahiye| sImA ke sambandha meM jhUTha bolanevAle ko kar3e daNDa kA vidhAna kahA hai| dUsare kI jamIna para kuMA tAlAba banAnA usameM jisakI bhUmi hai usI kA adhikAra rahegA yA rAjA kA (153-161) / 2 svAmipAlavivAdaprakaraNavarNanam- 1286 dUsare ke kheta meM bhaiMsa, gAya, bakarI carAne meM jitanA ve hAni kare usakA dUnA dilAnA cAhiye baMjara bhUmi para bhI gadhA, U~Ta Adi ko carAne para vahAM jitanA ghAsa paidA ho sakatA hai utanA unake svAmiyoM se hAni rUpa meM liyA jAnA caahiye| gvAloM ko phaTakAranA aura unake svAmiyoM ko prAyaH daNDa denaa| sar3aka gAMva kI baMjara jagahoM meM carAne meM koI doSa nahIM hai|
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 20 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 2 sAMDa vagairahaM ko chor3a denA caahiye| gAyoM ko carAnevAlA gvAlA jisake ghara se jitanI gAya le jAya usako utanI hI sAyaMkAla lauTA deve / jisa gvAle ko vetana diyA jAtA hai agara apanI galanI se kisI pazu ko naSTa karavA de to mUlya usase liyA jAya / pratyeka gA~va meM gocara bhUmi rakkhI jAya (162-170) / 2 asvAmivikrayaprakara 1287 kharIda aura asvAmI vikraya- lenevAle ko cIja kA doSa na batalA kara jo becA jAya use corI kI sajA hogii| kisI ke dhana ko dUsarA AdamI beca leve to dhanavAle ko mila jAya aura kharIdadAra apanA mUlya le jaave| khoyA huA yA girA huA dravya kisI ko mila jAya to usa vastu ko pulisa meM jamA na dene para pAnevAlA doSa kA bhAgI hotA hai| eka mAsa taka koI na leve to vaha dhana rAjA kA ho jAtA hai (171-677) / 2 davApradAnikaprakaraNavarNanam - 1288 apane ghara meM jisa vastu ko dene se virodha na ho
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) adhyAya pradhAnaviSaya 2 tathA strI aura baccoM ko chor3akara gRhapati saba dAna meM de sakatA hai| santAna hone para saba dAna nahIM kara sakatA hai tathA dI huI vastu phira dAna nahIM ho sktii| jo diyA jAya vaha rAjakIya niyama se prakAzita kara diyA jAya ( 178-176 ) / __ krItAnuzayaprakaraNavarNanam 1288 krItAnuzaya arthAt mUlya lene para vApasa kiyA jA sakatA hai| dasa dina taka bIja (anna) lauTAyA jA sakatA hai| lohe kI cIjeM eka dina, baila lene para pA~ca dina, ratna kI parIkSA ATha dina taka, gAya tathA anya jIva jantu tIna dina taka, sonA Aga meM tapAne para ghaTatA nahIM hai aura cAMdI do pala kama ho jAyagI isa prakAra kharIdI huI vastu tIna dina taka vApasa kI jA sakatI hai ( 180-184) / abhyupetyAzuzrUSAprakaraNavarNanam- 1286 saMvidvyatikramaprakaraNavarNanam- 1286 saMvit vyatikrama (apane nizcaya ko tor3anA) jaise
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 22 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka 2 bala pUrvaka kisI ko pakar3akara gulAma banA liyA ho| nijadharmAvirodhena yastu sAmayiko bhavet / so'pi yatnena saMrakSyo dharmo rAjakRtazca yH|| apane dharma se milA huA jo samaya kA dharma aura rAjA ke dhama ko bhI pAlana karanA cAhiye / jo samudAya kA dhana leve aura jo apanI pratijJA ko tor3a deve usakA saba kucha chInakara deza se nikAla deve ( 185-165) / 2 vetanAdAnaprakaraNavarNanam 1260 jo pahale vetana le leve aura samaya para usa kAma ko chor3a deve usase dUnA dhana lenA caahiye| jabataka kAma kare usakA vetana cukA denA cAhiye (166-201) / 2 dyUtasamAhRyaprakaraNavarNanam 1261 poroM ko pahacAnane ke liye jUA kisI sthAna para karavAyA jAtA hai aura usameM jItanevAle se rAjA ke liye dasa rupayA le lenA cAhiye (202-206) /
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 23 abhyAya pradhAnaviSaya 2 vAkpAruSyaprakaraNavarNanam ---- vAk pAruSya ( apazabda kahane kA daNDa ) jaise koI kisI ke mAM bahana ko gAlI de use pacIsa pala daNDa denA cAhiye / isI prakAra pAtaka tathA upapAtaka ko daNDa ke upayoga hai ( 207-214) / 2 daNDapAruSyaprakaraNavaNanam ---- 2 sAhasa prakaraNavarNanam - vikroyAsampradAnaprakaraNavarNanam - 1261 kisI para lAThI calAnA yA kisI cIja se pIr3A pahuMcAnA isameM sau daNDa, kintu rudhira nikalane para dugunA daNDa, hAtha paira TaTa jAya to madhyama sAhasa kA daNDa, kisI ke makAna para dAruNa cIja pheMkane para solaha pala kA daNDa, pazuoM ke aMgaccheda karane para do pala daNDa, pazu kI indriya kATane para athavA mRtyu hone para dviguNa daNDa aura per3oM kI TahaniyoM ko kATane para bIsa pala kA daNDa denA cAhiye (215-232 ) / pachADa "sAmAnya dravya prasabha haraNAt sAhasaM smRtam" balapUrvaka kisI kI vastu ko chInanA isako 1262 1264 1267
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 24 ] adhyAya pradhAnaviSaya 2 sAhasa kahate haiN| jo jitane mUlya kI vastu chIna kara le jAve usako usase dUnA daNDa dilavAnA cAhiye tathA chipAne para cAra gunA daNDa / svacchandatA se kisI vidhavA strI ke sAtha gamana karanevAlA yA binA kAraNa kisI ko gAlI dene vAlA aura jhUThI zapatha karanevAlA tathA jisa kAma ke yogya na ho usako karane ko taiyAra ho jAnA evaM dAsI ke garbha ko naSTa kara denA, pazu ke liGga ko kATa denA, pitA putra guru aura strI ko chor3ane vAle ko saupa daNDa kA vidhAna batAyA hai / dhobI dUsare ke kapar3oM ko apane pAsa rakkhe to - usako tIna pala daNDa / pitA aura putra kI lar3AI meM jo gavAhI deve use tIna pala daNDa / tarAjU aura bAToM ko jo chala kapaTa se banAkara vyavahAra kare to use pUrA daNDa / jo kapaTa ko satya aura satya ko kapaTa kahe use bhI sAhasa prakaraNa kA daNDa / jo vaidya jhUThI davA banAve usako bhI daNDa / jo karmacArI aparAdhI ko chor3a deve usako daNDa / nahIM detA hai usako bhI daNDa (233-261) / * / jo mUlya lekara vastu ko pRSThAGka
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 25 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAha 2 sambhUyasamutthAnaprakaraNavarNanam- 1267 kaI AdamI milakara jo vyApAra karate haiM unako usa vyApAra meM lAbha aura hAni barAbara uThAnI pdd'egii| yA una logoM ne pahale jo pratijJA kara lI ho ( 262-268) / 2 steyaprakaraNavarNanampatrakaraNavaNanam 1268 cora ko pakar3ane vAle ko pahale usake pairoM ke cihna se yA pahale jo coro meM pakar3e gaye hoM juArI vaizyAgAmI tathA zarAbI aura bAta meM aTapaTa kare to unako pakar3a lenA cAhiye / corI meM pUchane para jo saphAI nahIM deve use corI kA daNDa diyA jAtA hai| cora ko bhinna bhinna prakAra se tAr3anA dekara corI pUcha lenI caahiye| isa prakaraNa meM AyA haiviSAgnidAM patigurunijApatyapramApiNIm / vikarNakaranAsoSThI kRtvA gobhiH pramApayet // viSa denevAlI, ani lagAnevAlI, pati, guru aura apane bacoM ko mAranevAlI strI ke nAka kAna kATakara jala meM bahA denA caahiye|
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] adhyAya pradhAnaviSaya 2 kSetravezmavanagrAmavivItakhaladAhakAH / rAjapalyabhigAmI ca dagdhavyAstu kaTAminA / kheta, makAna aura grAma inako jalAnevAle ko aura rAjA kI strI ke sAtha gamana karanevAle ko Aga meM jalA denA cAhiye (266-285) / strIsaMgrahaNaprakaraNavarNanam 1300 prakIrNakaprakaraNavarNanam 1301 kisI strI ke kezoM ko pakar3ane yA usakI karadhanI yA stana maradana karanA yA anucita ha~sI karanA ye cihna vyabhicAra ke samajhe jaayeNge| strI ke nA kahane para jabaradastI hAtha lagAve to sau pala aura puruSa ke nA karane para dugunA daNDa / kisI alaMkRta kanyA ko haraNa kare usako kar3A daNDa yadi lar3akI kI icchA ho to daNDa nahIM hotA hai| pazu ke sAtha vyabhicAra karanevAle ko sau pala dnndd| naukarAnI ke sAtha vyabhicAra karanevAle ko daNDa / jo vezyA paisA lekara bAda meM roke to use dUnA dnndd| kisI lar3akese yA kisI sAdhunI ke sAtha, prAkRtika maithuna karanevAle ko
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 27 ] pradhAnaviSaya adhyAya pRSThAka 2 caubIsa pala dnndd| rAjA kI AjJA meM rahakara .. jo kama yA vizeSa likhe usako daNDa / chala se khoTe sone ko becanevAle tathA mAMsa ke becanevAle ko aGga hIna karanA aura uttama daNDa denA cAhiye jo strI apane jAra ko cora kahakara bhaMgA deve use pAMca sau pala daNDa denA caahiye| rAjA ke aniSTa kahanevAle ko yA rAjA ke bheda ko kholane vAle kI jilA kATa lenI cAhiye (286-310) / AzaucaprakaraNavarNanam - 1303 do varSa se kama umra ke bacce ko bhUmi meM gAr3a denA caahiye| bacce ke marane para sAtaveM yA dasaveM dina dUdha denA cAhiye (1-6) / isameM saMsAra kI asAratA batAI hai| kisI ke marane para aisA nahIM cAhiye yadi uso dina ghara meM dUsare kA janma ho jAya to pahale ke sUtaka se vaha zuddha ho jaaygaa| rAjAoM ko aura yajJa meM baThe hue RSiyoM ko sUtaka nahIM lagatA hai| isa prakAra sutaka kA varNana kiyA hai (7-34) /
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 28 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 3 ApaddharmaprakaraNavarNanam1 varNanama 1307 Apatti meM brAhmaNa, kSatriya aura vaizya karma se nirvAha kara sakatA hai| parantu mAMsa tila Adi Apatti meM bhI na bece| lAkSAlavaNamAMsAni patanIyAni vikrye| payodadhi ca madyaJca honavarNakarANi ca // . ____ arthAt lAkha, lavaNa aura mAMsa becane se patita ho jAtA hai| kRSi, zilpa, naukarI, cakravRddhi, ikkA hAMkanA aura bhIkha mAMganA inase Apatti kAla meM jIvana nirvAha kara sakatA hai (35-44) / vAnaprasthadharmaprakaraNavarNanam / 1308 vAnaprastha dharma kA varNana AyA hai| vAnaprastha strI ko apane sAtha le jAve yA apanI santAna ke pAsa chor3a deve| vAnaprastha indriyoM ko damana karanevAlA, pratigraha na lenevAlA, svAdhyAya karane vAlA honA caahiye| cAndrAyaNa Adi se samaya vyatIta kare, varSA meM ThaNDI jagaha rahe, hemanta meM gIle kapar3oM se rahe arthAt jitanI zakti ho usI hisAba se vana meM tapasyA karatA rahe (45-55) /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 26 ] pradhAnaviSaya adhyAya 3 yatidharmaprakaraNavarNanam ---- yati sampUrNa prANImAtra kA hita karanevAlA, zAnta aura daNDa dhAraNa karane vAlA ho / yati ke saba pAtra bA~sa aura miTTI ke hote haiM inakI zuddhi jala se ho jAtI hai / yati ko rAga dveSa kA tyAga kara apane ApakI zuddhi jisase AtmajJAna kA vikAza ho aisA karanA cAhiye / satyamasteyamakrodho hIH zaucaM dhITa tirdamaH / saMyatendriyatA vidyA dharmaH sArva udAhRtaH // 1306 satya, asteya, akrodha, pavitrAdi meM saba dharma batalAye haiM (46-66 ) / adhyAtma jJAna kA prakaraNa AyA hai / jaise tapta lauha piNDa se cinagArI nikalatI hai usI prakAra usa prakAza puMja AtmA se yaha samaSTi vyaSTi saMsAra rUpI cinagArI nikalatI hai| AtmA ajara amara hai zarIra meM Ane se ise janma lenA kahate haiM / sUrya kI tapana prth vRSTi phara auSadhi tathA anna hokara zukra ho jAtA hai / strI puruSa ke saMyoga se yaha pazvadhAtu maya zarIra paidA hotA hai / eka eka tattva se
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] pradhAnaviSaya adhyAya 3. zarIra kI eka eka cIja kA bananA likhA hai / cauthe mahIne meM piNDAkAra banatA hai tathA pA~caveM meM aMga banane laga jAte haiN| chaThe mahIne meM bala, nakha, roma aura sAtaveM AThaveM meM camar3A, mAMsa banakara smRti paidA ho jAtI hai / isa prakAra janma maraNa ke duHkha ko dikhAyA gayA hai| manuSya zarIra meM kitanI nasa kitanI dhamanI tathA marmasthAna haiM ina sabakA varNana kara zarIra ko asthira anitya nAzavAn batalA kara mokSa mArga meM lagane kA upadeza kiyA gayA hai| yogazAstra, upaniSadoM ke paThana evaM vINA vAdana se mana kI ekAgratA batAI hai| vINAvAdanatatvajJaH zrutijAtivizAradaH / tatvajJazvAprayAsena mokSamArga niyacchati // vINA vAdana ke tattva ko jAnanevAlA aura tAla ke jJAnavAlA mokSa mArga pA letA hai / isa prakAra 'mokSa mArga ke sAdhana aura saMsAra ke anitya sukhoM ke vairAgya kA varNana tathA kuNDalinI yoga, dhyAna, dhAraNA aura satya kI upAsanA evaM veda pRSThAGka
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 31 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 3 kA abhyAsa batAkara jIvana yAtrA kA zreya nIce likhe zloka meM spaSTa kiyA hainyAyAgatadhanastatvajJAnaniSTho'tithipriyaH / zrAikRt satyavAdI ca gRhastho'pi hi mucyate // nyAya se Aye hue dhana se jIvana bitAne vAlA, . tattvajJAna meM jisako niSThA ho, atithi satkAra tathA zrAddha karanevAlA, satyavAdI gRhasthI bhI isa janma maraNa se chUTa jAtA hai (67.205) / 3 prAyazcittaprakaraNavarNanam 1323 pApI mahApApI karma ke anusAra naraka bhogane ke anantara jaba manuSya yoni meM Ate haiM taba brahmahatyArA janma se hI kSaya rogI hotA hai| parakhI ko haranevAlA, brAhmaNa kedhana ko harane vAlA brahmarAkSasa hotA hai| jo pApa ko samajhane para bhI prAyazcitta nahIM karate haiM ve raurava naraka meM jAte haiN| isa prakAra mahAnarakoM kA varNana AyA hai| mahA pApI cAra haiM-brahma hatyArA, sone ko curAne vAlA, guru kI strI se gamana karane vAlA aura
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 32 ) adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 3 madya pInevAlA tathA jo inake sAtha rahatA hai vaha . bhI mahApAtakI hotA hai| isake bAda Age ke zlokoM meM upapAtakoM kI gaNanA kI hai| mahApAtakI ko AmaraNAnta prAyazcitta batalAyA hai| anya pApoM kI zuddhi ke liye cAndrAyaNa Adi vrata batalAye haiN| garbhapAta aura bhartR hiMsA strI ke liye mahApApa hai| zaraNAgata ko mArane vAle kI . . baccoM ko mAranevAle, strI ke hiMsaka aura kRtaghna kI kabhI zuddhi nahIM hotI hai| sAntapana kRcchra, parNakRccha, pAdakRcchra, taptakRcchre, atikRcchra, kacchAtikRccha, tulA puruSa, cAndrAyaNa vrata aura kRcchacAndrAyaNAdi vrata batalAye gaye haiN| RSiyoM ne yAjJavalkya se dharmoM ko sunakara yaha kahA ki jo isako dhAraNa karegA vaha isa loka meM yaza ko prApta kara anta meM svargaloka ko prApta hogaa| jo jisa kAmanA.se dhAraNa karegA .usakI kAmanAya pUrNa saphala hoMgI / brAhmaNa isako jAnane se satpAtra, kSatriya vijayI, vaizya dhanadhAnya sampanna, vidyArthI vidyAvAna hotA hai| isako jAnane aura manana karane se azvamedha yajJa ke phala, ko prApta hotA hai (206-234) /
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 33 ] pradhAnaviSaya kAtyAyana smRti ke pradhAna viSaya 1 yajJopavItakarmaprakaraNavarNanam - yajJopavIta banAne kA mApa aura dhAraNa vidhi (1-4) / mAtRkA, vasudhArA aura nAndI zrAddha kA vidhAna ( 5-18 ) / 2 nityanaimittika ( zrAddha) karmavarNanam - nitya naimittika zrAddha vidhi (1-14 ) / 3 trividhakriyAvarNanam -- 4 zrAddhaprakaraNavarNanam - 1335 zrAddhAdi sampUrNa kArya apanI apanI zAkhA ke anusAra karane kA vidhAna ( 1-14 ) / 5 zrAddhaprakaraNavarNanam - 3--3 1337 pRSTha 1336 sampUrNa adhyAya meM zrAddha kI vidhi batAI hai ( 1-12 ) / 1340 vRddhi zrAddha Adi anya parvo para zrAddha kA varNana ( 1-11 ) / 1341
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mavaNa [ 34 ] anyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 6 anekakarmavarNanam 1343 AdhAna kAla aura tatsambandhi agnihotra tathA parivetti kA varNana (1-15) / 7 zamIgarbhAdhanekaprakaraNavarNanam---- 1344 zamI garbha kASTha pIpala Adi kA varNana / ani manthana kI prakriyA, araNI nirmANa, kisa prakAra kASTha kI araNI banAnI, araNI manthana se nikAlI huI ani hI yajJa meM prazasta hogI (1-14) / . sayajJasra vasamidhalakSaNavarNanam- 1346 araNI manthana vidhaan| darza paurNamAsya yajJa meM samidhA kA mAna tathA samidhA haraNa vidhi (1-24) / & sandhyAkAlAdhuddizyakarmavarNanam- 1348 sAyaMkAla kA nirNaya evaM sArvakAlIna amihotra kA samaya tathA vidhi| prajvalita agni meM hI Ahuti denA, yadi prajvalita nahIM, ho to paMkhe (vyajana) se havA denA mukha se nahIM (1-15) /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 35 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 10 prAtaHkAlikasnAnAdikriyAvarNanam- 1450 prAtaHkAla kA khAna, nadI kI paribhASA, nadI kitanI vegavatI dhArA ko kahate haiN| dantadhAvana, mukha aura netra prakSAlana kI vidhi / kUpa mAna bhI gaMgA snAna ke samAna grahaNa Adi parva meM hotA hai (1-14) / 11 sandhyopAsanavidhivarNanam / 1351 santhyopAsana kA nirdeza-jabataka sandhyA na kare tabataka anya kisI deva evaM pitR kArya ko karane kA adhikAra nahIM hai| sandhyA vidhi evaM sUryopakhAna karma (1-17 ) / 12 tarpaNavidhivarNanam 1353 deva, RSi tathA pitR tarpaNa kI vidhi batAI gaI hai (1-6) / 13 paJcamahAyajJavidhivarNanam---- 1354 paJca mahAyajJa-devayajJa, bhUtayajJa, brahmayajJa, pitRyajJa aura manuSyayajJa inako mahAyajJa kahA hai tathA nitya karane kI vidhi batAI hai ( 1-14 ) /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 36 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 14 brahmayajJavidhivarNanam 1355 brahmayajJa kA varNana ( 1-15) / 15 yajJavidhivarNanam 1357 uparyukta paJca mahAyajJoM kI vistAra se vidhi batAI gaI hai (1-21) / 16 zrAddhe tithivishessennvidhivrnnnm| 1356 zrAddha kI tithiyoM kA nirdeza, tithi paratva zrAddha vidhAna ( 1-23) / 17 zrAddhavarNanam / 1362 zrAddha kI vidhi kA nidarzana (1-25) / 18 vivaahaagnihomvidhaanvrnnnm| 1364 vaivAhika agni se prAtaH sAyaM havana kA vidhAna, caru kA varNana aura kuzA viSTara kA mAna (1-23) 16 sakartavyatAstrIdharmavarNanam / gRhasthAzramI ko strI ke sAtha agnihotra kA vidhaan| liyoM meM zreSTha strI vahI hai jo saubhAgyavatI ho,
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 37 ] pradhAnaviSaya . pRSThAGka brAhmaNoM meM jyeSTha zreSTha vahI hai jo vidyA evaM tapa meM zreSTha hai / strI ko pati kA Adeza mAnakara amihotra karane se saubhAgya bar3hatA hai tathA pati kI AjJAnusAra calane se ihaloka aura paraloka donoM meM parama sukha prApta hotA ha ( 1-23 ) / 20 dvitIyAdistrIkRtesati vaidikAgnivarNanam 1366 strI ke sAtha hI yajJa kI vidhi / strI ke mRta hone para bhI gRhasthAzrama meM rahatA huA agnihotra karatA rhe| zloka dasa meM zrIrAmacandrajI kA udAharaNa diyA hai ki unhoMne sItAjI kI pratimA banAkara usake sAtha yajJa kiyA (1-16) / 21 mRtadAhasaMskAravarNanam / 1371 mRtaka kA saMskAra batalAyA gayA hai ( 1-16) / 22 dAhasaMskAravarNanam / 1372 __ mRtaka ke dAha saMskAra kA varNana (1-10) / . 23 videzasthamRtapuruSANAMdAhasaMskAravarNanam 1373 videza meM mRta hue puruSa ke dAha saMskAra ke sambandha meM kahA gayA hai (1-14) /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - [ 38 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka 24 mRtakakarmatyAgaHSoDazazrAddhavidhAnavarNanazca / 1375 sUtaka meM saba prakAra ke smAte karmoM kA tyAga - kintu vaidika kama havana Adi suSka phaloM se karatA rhe| sapiNDIkaraNa taka solaha zrAddha karane se zuddhi hotI hai ( 1-16) / 25 navayajhena vinAnavAnnabhAjaneprAyazcittavarNanam 1376 navAna bhakSaNa karane se pahale navAnna yajJa karanA caahiye| vinA yajJa meM diye anna bhakSaNa kA prAyazcitta (1-18) / 26 navayajJakAlAbhidhAnavarNanam / . 1378 anvAhAryalakSaNam, homadvayAtyayAdaupunarAdhAna varNanam / 1376 nava yajJa kA samaya-zrAvaNI, kRSNASTamI, zarad evaM basanta meM nava yajJa (1-17) / 27 prAyazcittavarNanam / 1380 anvAhArya tathA karma ke Adi meM zuddhi ke liye . prAyazcitta kA vidhAna (1-21) /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 36 ] pradhAnaviSaya ___ prAyazcitcavarNanamupAkarmaNaHphalanirUpaNavarNanam / 1382 28 sUtakAdinAzravaNakamalope karmavizeSAbhidhAnam, prAyazcitta varNanam / 1383 prAyazcitta upAkarma utsarga kI vidhi aura kAla (1-16) / 26 zrAddhavarNanam, pazcAGgAnAMnirUpaNavarNanam 1384 piNDa zrAddha, Ama zrAddha aura gayA zrAddha kA varNana . tathA zrAddha meM kuzA Adi kA varNana batAyA hai (1-16) / ApastambasmRti ke pradhAna viSaya 1 gorodhanAdiviSaye-gohatyAyAJca prAyazcittavarNanam / 1387 Apastamba RSi se saba muniyoM ne gRhasthAzrama meM kRSi kama go pAlana meM anucita vyavahAra se jo doSa ho jAya usakA prAyazcitta puuchaa| Apastamba ne bar3e satkAra ke sAtha aSiyoM ko batAyAauSadhi dene meM, bAlaka ko dUdha pilAne meM sAva
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4 ] adhyAya pradhAnaviSaya 1 dhAnI karane para bhI vipatti A jAya to usakA doSa nahIM hotA hai / kintu auSadhi tathA bhojana bhI mAtrA se adhika denA pApa haiM / dvaumAsau pAyayedvatsaM dvaumAsau dvau stanau duhet, dvaumAsAvekavelAyAM zeSakAle yathAruci / 21 dazarAtrAdUrddha mAsena gaustu yatra vipadyate, sa zikhaM vapanaM kRtvA prAjApatyaM samAcaret // 22 gAya ke bandhana kaisI rassiyoM se kaise kIle para bA~dhanA yaha batAyA hai ( 1-34 ) / 2 zuddhyazuddhivivekavarNanam / udakazuddhinirUpaNaM, vApIkUpAdInAM -zuddhi varNanam / pRSThAGka 1360 1361 zuddhi aura azuddhi kA varNana, jaise-- kAma karane vAle manuSyoM ko jala pAnI kI chUtapAta nahIM hotI hai / vApI, kUpa, tar3Aga jahA~ khAriyA jala nikalatA ho vaha azuddha nahIM hotA hai| pezAba mala tathA thUkane se jala aMzuddha ho jAtA hai ( 1-14 ) /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGka [ 41 ] adhyAya pradhAnaviSaya 3 gRhe'vijJAtasyAntyajAtenivezane-bAlAdi viSaye ca prAyazcittam / - 1362 anya jAti kA paricaya na hone se ajJAta dazA meM ghara meM raha ja.ya to usa dvijAti ko cAndrAyaNa yA parAka prAjApatya vrata karane kA vidhAna / isI prakAra cANDAla kUpa se jala Apat dazA ke binA lene se prAyazcitta (1-12) / 4 cANDAlakUpajalapAnAdau saMsparze ca prAyazci0 1363 cANDAla ke kUpa se jala pAna para prAyazcitta (1-13) 5 vaizyAntyajazvakAkocchiSTabhojane prAyazcitta . . 1365 ucchiSTa bhojana (jUThA khAne para) prAyazcitta (1-14) 6 nIlIvastradhAraNe nIlIbhakSaNe ca prAyazcittam 1367 nIle raMga ke vastra dhAraNa karane kA prAyazcitta (1-10) 7 antyajAdi sparze rajasvalAyA vivAhAdiSu kanyAyA rajodarzane praayshcittm| . 1367 rajasvalA strI kI azuddhi batAI hai kintu roga ke vrnnnm|
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ [ 42 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka kAraNa jisa bI kA raja giratA ho usake sparza karane se azuddha nahIM hotA hai (1-21) / 8 surAdikSitakarasyazuddhividhAnavarNanam 1400 zUdrAnnabhojane nindaaniruupnnvrnnnm| 1401 bartanoM ke zuddha karane kA varNana, jaise kAMzA bhasma se zuddha hotA hai| zUdrAnna bhakSaNa zUdra ke sAtha bhojana kA nissedh| jisake anna ko manuSya khAtA hai usa anna se jo santAna paidA hotI hai vaha usI prakRti kI hotI hai (1-21) / & apeyapAne'bhakSyamakSaNe ca prAyazcittavarNanam 1402 makSikAkezakSitAnnabhojane prAyazcittavarNanam / 1403 zulkenakanyAdAnedoSAbhidhAnaM, sa zuddhi varNanam / 1405 apeya pAna abhakSya bhakSaNa meM praayshcitt| svAdhyAya tathA bhojana karate samaya paira meM pAdukA nahIM ho (1-43) /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThA [ 43 ] adhyAya pradhAnaviSaya 1. mokssaadhikaarinnaambhidhaanvrnnnm| 1406 vivAhotsavAdinantarAmRta satake sabaH zuddhi varNanam / 1407. bhojana karane kA niyama / yama niyama kI pribhaassaa| amihotra tyAga karanevAle ko vIrahA kahate haiN| gRhasthI ko nitya agnihotra karanA cAhiye ( 1-16) / ___ laghuzakasmRti ke pradhAna viSaya 1 iSTApUrtakarmaNoHphalAbhidhAnavarNanam / 1408 gaGgAyAmasthiprakSepesvargaprAptiH, vRSotsargAdi bhAdha varNanam / 1406 striyA:sapiNDIkaraNamanekazrAddhavivekaM brahmaghAtakalakSaNaJca 1411 cANDAlaghaTajalapAnamauSadhadAnAdikarmaNi .. gomRtedossaabhaavH| 1413 mRtAzaucamardhavAsasojapahomAdikriyANAMnindA 1415
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) adhyAya pradhAnaviSaya - pRSThAGka 1 iSTApUrta kA mAhAtmya / gaGgA meM asthi pravAha kA mAhAtmya / pitR karma gayA zrAddha kA mAhAtmya / ekoddiSTa zrAddha na kara pArvaNa zrAddha karanA vyartha hai| prati samvatsara kSayAha para zrAddha karane kA nirNaya sapiNDI karane kI vidhi| pitA jIvita ho to mAtA kI sapiNDI dAdI ke sAtha, pitA na ho to pitA ke sAtha mAtA kA sapiNDIkaraNa zrAddha kre| aputra strI puruSa kA pAvaNa zrAddha na kare kevala ekoddiSTa kre| saMkSipta prAyazcitta kA vidhAna barNana kiyA hai (1-71) / zaGkhasmRti ke pradhAna viSaya 1 brAhmaNAdinAM karma varNanam / 1415 cAturvarNya ke pRthak pRthak karma, yathA brAhmaNa kA yajana-yAjana, adhyayana-adhyApanAdi; isa prakAra cAra varNa ke pRthak pRthak karmoM kA varNana (1-8) / 2 brAhmaNAdinAM saMskAravarNanam / 1416 garbhAdhAna se upanayana paryanta saMskAroM kA vidhAna (1-12) /
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 45 ] AdhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 3 brahmacaryAdyAcAravarNanam / 1418 brahmacarya, vidyAdhyayana kAla kA AcaraNa tathA AcArya guru upAdhyAya kI vyaakhyaa| mAtA pitA guru ke pUjana kA mahatva / brahmacArI ke niyama vrata tathA AcaraNa (1-12) / 4 vivAhasaMskAravarNanam / 1420 ATha prakAra ke vivAhoM kI vidhi kA varNana (1-15) / 5 paJcamahAyajJA:-gRhAzramiNAM prazaMsA-atithi varNanam / 1421 paJca mahAyajJa gRhassI ke nitya karma batAye haiM (1-18) / 6 vAnaprasthadharmanirUpaNaM saMnyAsadharmaprakaraNaJca 1422 vAnaprasthAzrama kI AvazyakatA aura usake dharma kA nirUpaNa (1-7) / prANAyAmalakSaNaM dhAraNA-dhyAnayoganirUpaNa vrnnnm| 1425 brahmAzramI ke saMnyAsa kI vidhi / AtmajJAna prANAyAma, dhyAna dhAraNAdi yoga kA nirUpaNa (1-34) /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ m 029 1431 [ 46 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA 8 nityanaimittikAdisnAnAnAM lakSaNavarNanam 1428 SaT prakAra ke khAna-nitya snAna, naimittika nAna, kriyA snAna, malApakarSaNa snAna, kriyAGga snAna kA samaya tathA vidhi [1-16] / hai kriyAsnAnavidhivarNanam / 1426 kriyA snAna ke mantra tathA vidhAna (1-15) / 10 AcamanavidhivarNanam / prAjApatya daivatIrthAdi batAkara Acamana karane kI vidhi, aMga sparza sandhyA karane se dIrghAyu kA honA batAyA hai (5 -1 / 11 aghamarSaNavidhivarNanam / 1433 aghamarSaNa kuSmANDI RcA tathA pavitra karanevAle mantroM kA vidhAna (1-5) / 12 gAyatrIjapavidhivarNanam / 1434 gAyatrI mantra japane kI vidhi aura mAhAtmya (1-31) / 13 tarpaNavidhi varNanam / 1437 devaRSipitR tarpaNa ke mantra evaM vidhi (1-17) /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ . [4. ] adhyAya . pradhAnaviSaya 14 zrAddhe brAhmaNaparIkSAvarNanam / 1438 zrAdhe vayaMbrAhmaNAH, paGktipAvanabrAhmaNanirUpaNam 1436 zrAddhaprakaraNavarNanam / 1441 pitR kArya meM brAhmaNa kI parIkSA karake nimantraNa karanA tathA unakA kina kina mantroM se pUjana karanI cAhiye isakA varNana kiyA hai (1-33) / 15 jananamaraNAzaucavarNanam / 1442 janma maraNa meM azauca kitane dina kA kisa varNa ko hotA hai (1-25) / 16 dravyazuddhiH, mRnmayAdi pAtrazuddhivarNanam / 1444 pAtroM ke zuddha karane kI vidhi tathA apane aMgoM ko zuddha karane kA vidhAna batAyA hai (1-24) / 17 kSatriyAdivadhe-yavAdyapahAre-vratavarNanaJca 1447 vivatsAdInAMkSIrapAnezUdrAdInAmannabhojane vratavidhAnam / 1446
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 ] pradhAnaviSaya adhyAya 17 madyabhANDAgatazUdrocchiSTakAko cchiSTAdInAM vratavarNanam / 1451 pApoM ke prAyazcitta / jisa pApa meM jo prAyannitta kahA hai unakI vidhi / parAka vrata, kRcchra vrata tathA cAndrAyaNAdi [ 1-66 ] / gozcakSIraM vivatsAyAH saMdhinyAzca tathA payaH / saMdhinyamedhyaM bhakSitvA pakSantu vratamAcaret ||26 kSIrANi yAnyabhakSyANi tadvikArAzane budhaH / saptarAtraM vrataM kuryAdyadetaccaparikIrtitam // 30 prdhaan 18 aghamarSaNa, parAka, vAruNakRcchra, atikRcchra, sAntapanAdi vratam / aghamarSaNa, parAka, sAntapana tathA kRcchra vrata kI vidhi ( 1 - 16 ) / 1453
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ] adhyAya pradhAnaviSaya . pRSThAGka likhitasmRti ke pradhAna viSaya iSTApUrtakarmavRSotsargagayAmiNDadAnaSor3azazrAddhAnAMvarNanam / 1455 udakakumbhadAnaMagnisthAnaMaputriNAmekoddiSTazrAddhavarNanam / 1457 zrAddha-parazrAddhabhoktR-zrAddhakartR zrAddhabhoktR niyamAH, navazrAddhe bhuJjAnasya prAyazcittam 1461 kubja vAmanAdiSu parivedanaM, govadhasamaM, cANDAlaghaTodakapAna varNanam- 1463 iSTa ke karane se svarga prApti aura pUrva se mokSa prApti kA varNana kiyA hai| vApI, kUpa, tar3Aga, deva mandira tathA patitoM kA jo uddhAra kareM use pUrta tathA agnihotra vaizvadevAdi kArya kareM use iSTa kahate haiN| iSTApUta karma kA vidhAna tathA lakSaNa batAyA hai| gaGgA meM asthi pravAha kA mAhAtmya tathA ekoddiSTa zrAddha kA varNana, zrAddha meM bhojana karanevAloM ke
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 50 ] niyana kA nasabhA kA varNana evaM azIca varSana kA cANDAla jalapAna kA niSedha (1-66) zakkhalikhita smRti ke pradhAna viSaya 1 vaizvadevamakRtvaivajJAnasyakAkayonivarNanam 1464 ativimjana, pAnabhojanaM, rAjaprazaMsA, brAmaNaprazaMsanavarNanam / 1467 bali vaizvadeva, avidhi pUjana kA mahatva batAyA hai| parAnnaM paravastraM ca parayAnaM praastriyH| paravezmani vAsazca zakrasyApi zriyaM haret // ityAdi sAMskRtika jIvana kA varNana kiyA gayA hai (1-32) / vaziSTha smRti ke pradhAna viSaya 1 dharmajijJAsAdharmAcaraNasyaphaladharmalakSaNaM AryAvartapaMcamahApAtakavarNanam / 1468 upapAtakabAmavivAha brAhmaNAdivarNAcAranirUpaNam / 1471 dharma kA lakSaNa, AryAvarta kI sImA, deza dharma, kula
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 51 ] pradhAnavipAyA dharma kA varNana | mahApApa, phApha tathA upapAtakoM kA vrnnn| prAya, deva, ArSa aura prAjApatya vivAha kA vrnnn| saba vargoM ko prANa se upadeza grahaNa karane kI vidhi (1-45) / brAbaNAdInAMpradhAnakarmANi-pAtitya hetavaH kRSidharma nirUpaNam / 1471 vAdhuSikAnnamakSaNe, brAvaNarAjanyAyoniSedhaH 1473 dvijatva kI paribhASA tathA AcArya kI zreSThatA batAI hai| brAhmaNa ke Sad karma kA nirUpaNa, guru kI AjJA pAlana, pratyeka varNa kI apanI apanI vRtti kA varNana / dhana anAdi kI vRddhi kI sImA aura dhana vRddhi para brAhmaNa kSatriya ko niSedha batAyA hai (1-55) / 3 azrotriyAdInAM zUdrasadharmatvamAtatAyivadha varNanaJca / 1475 AcArya lakSaNam, zvahata mRgAdInAM shucitvvrnnnm| 1477 aneka zuddhiH, zUdrasyAsaMskAre hetuvarNanam 1476 brAhmaNa ko veda par3hanA aavshyk| binA veda vidyA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 52 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka ke anya zAstroM kA par3hanevAlA brAhmaNa zUdra kahalAtA hai| dharmAdharma nirNetA vedajJa ho| vedajJa ko hI dAna denA / AtatAyI ke lakSaNa / Acamana kaba kaba karanA caahiye| bhUmi meM gar3e hue dhana ke sambandha meM bhUmi zodhana evaM pAtra zodhana kA varNana (1-64) / 4 mdhuprkaadissu-pshuhiNsnvrnnnm| 1480 zavAzaucavarNanam / 1481 brAhmaNAdi varNa jisa prakAra vedoM meM batAye haiM unakA vishdiikrnn| madhupakai kA vidhAna, azauca kriyA ke niyama, azauca kAla kA varNana (1-31) / AtreyI dharma varNanam / ____1482 prathama strI kA katavya vaha apanI zakti kA hAsa na hone de evaM svatantra na rahe, pitA, pati tathA putroM kI dekha-rekha meM rhe| rajasvalA kAla meM rahana-sahana tathA indra ne pApa dene ke anantara striyoM ko jo varadAna diyA usakA digdarzana /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 53 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAka AcAraprazaMsA, hInAcArasyanindAvarNanam / 1484 nadyAdiSumUtrapurIpotsarganiSedhazaucamRtikApramANavarNanam / 1485 satpAtra lakSaNamaJjalinA jalaM na pibedAcAra nirUpaNazca / 1487 sAMskRtika jIvanIvAle manuSya ke AcAra tathA rahana-sahana kI vidhi (1-40) / 7 brahmacAridharmavarNanam / 1487 brahmacArI ke dharma kA varNana (1-12) 8 gRhasthadharmavarNanam / 1488 gRhasthI ke AcAra evaM rahana-sahana kA varNana (1-17) / 6 vAnaprasthadharmavarNanam / 1460 vAnaprasthI ke dharma kA varNana kiyA gayA hai (1-6) / 10 yatidharmavarNanam / yati dharma saMnyAsAzrama savakA tyAga kare kintu vedoM kA tyAga na kre| yathA
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pRSThAGka [ 54 ] pradhAnaviSaya sanyasetsarvakarmANi vedamekaM na saMnyaset / ekAkSaraM paraM brahma prANAyAmaH prntpH|| bhikSA lene meM harSa viSAda tyAga de ( 1-24 ) / 11 vaizvadevAtithizrAddhAdInAMvarNanam / 1462 zrAibhojanasamayebhokayannaguNatyAjyavarNanam 1465 prathama adhye arthAt pUjA ke yogya Rtviga, kanyA kA dAna lenevAlA vara, rAjA, snAtaka, guru Adi tathA zrAddha vidhi kA varNana aura brahmacArI ke . niyama batAye haiM (1-56 ) / 12 snAtakavataM, vastrAdidhAraNavidhivarNanam / 1467 snAtakAcAravarNanam / 1466 snAtaka ke vrata evaM AcAra kA varNana kiyA hai (1-45) / 13 upAkarmavidhivedAdhyayanasyAnadhyAyanirUpaNam 1500 upAdhyAyAcAryAdInAMgurutvamitinirUpaNam / 1501 upAkarma kI AvazyakatA tathA vidhaan| Rtvig AcArya ke Atithya karane ke liye ghara para padhArane para satkAra karane kI AvazyakatA batAI hai|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 55 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 14 cikitsakAdInAmannabhojane niSedhavarNanam / 1503 kAkAdisaMspRSTAnnasya paryuSitAdyannasya ca zuddhiH1505 abhojya anna vivAhAdi yajJa meM yadi kAka Adi se anna dUSita bhI ho jAya vahAM para vaha abhakSya nahIM hai (1-37) / 15 dattakaprakaraNavarNanam / 1506 caritavratAnAMpatitAnAM pratyuddhAravidhivarNanam 1507 dattaka putra ke sambandha meM varNana kiyA gayA hai (1-16 ) / 16 vyavahAravidhivarNanam / 1508 sAkSiprakaraNavarNanam / 1506 rAjA mantrI kI saMsad kA varNana / sAkSI ke lakSaNa, asatya sAkSI kA daNDa tathA asatya kahane para pApa batAyA hai (1-32) / 17 putriNAMprazaMsAvarNanam / 1510 aurasaputrAdInAMlakSaNavarNanam / 1511 bhrAtRNAM dAyavibhAgavarNanam / 1513
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 56 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka putrarahitasyadhanamAjanekramavarNanam / 1515 putra ke hone se pitA pitRmRNa se chuTakArA pA jAtA hai| putravAn ko svargAdi loka prApti, kSetraja putra usakA putra hai jisane garbhAdhAna kiyA hai ( 1-38) / eka pitA ke kaI putra hA~ unameM yadi eka bhAI ke bhI putra hai to saba bhAI putravAle mAne jAte haiM isI prakAra kisI ke tIna cAra strI ho unameM yadi eka strI ke bhI santAna ho jAya to saba putravatI mAnI jAtI hai| dAyAda adAyAda santati kA varNana / svayamupAgata putra ke sambandha meM harizcandra ajIgata kA itihAsa tathA zunazepa ke yUpabandhana kA itihAsa jaise vaha vizvAmitra kA putra huaa| dAya vibhAga kA varNana, dAyAda 6 putra evaM adAyAda 6 putroM kA varNana (38-76) / 18 cANDAlAdijAtyantaranirUpaNam / 1516 cANDAlAdi jAti pratiloma se batAI hai, jaisebrAhmaNI mAtA zUdra pitA se jo santAna ho vaha cANDAla hotI hai| isakA tAtparya yaha hai ki pratyeka manuSya apanI apanI jAti meM vivAha kare usase jo santAna hogI vaha dhArmika tathA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 57 ] pradhAnaviSaya manuSyatA ke vyavahAravAlI hogI yaha batAyA gayA hai (1-16 ) / 11 rAjadharmAbhidhAnavarNanam / adaNDadaNDane purohitAdeH prAyazcittam / rAjA ko saba varga ke dharma kI rakSA karanI cAhiye aparAdhiyoM ko binA daNDa diye chor3ane se rAjA ko pApI kahA hai ( 1-34 ) / 20 prAyazcittaprakaraNavarNanam / brAhmaNasuvarNaharaNeprAyazcittavarNanam / 1517 1516 pRSThAMka 1520 1523 vibhinna prakAra ke prAyazcitta / gururAtmavatAMzAstA zAMstA rAjA durAtmanAm / iha pracchannapApAnAM zAstAvaivazvato yamaH, iti // bhrUNahatyA aura brahmaghna ke prAyazcitta kA varNana ( 1-52 ) / 21 brAhmaNIgamane zUdravaizyakSa triyANAM prAyazcica varNanam / 1524 1525 govadhAdyanekaprAyazcittavarNanam / pratiloma vivAha meM umra prAyazcitta, yathA; zUdra puruSa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58 ) adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka brAhmaNI ke sAtha sahavAsa kare usa zUdra ko agni meM jalA denaa| isa prAyazcitta ke dekhane se vicAra hotA hai ziSTa zAnti pradhAna dharma pravaktA hone para bhI pratiloma vivAha para apane ugra vicAra ko prakaTa karate haiN| isakA tAtparya yaha hai ki pratiloma santAna se saMskRti kA nAza ho jAtA hai| saMskRti ke nAza se rASTra kA nAza avazyambhAvI hai (1-36) / 22 ayAjyayAjanAdi prAyazcittavarNanam / 1527 yajJa karane meM jina asaMskRta puruSoM kA adhikAra nahIM hai aura lobhavaza jo brAhmaNa unase yajJa karAveM usa yajJa se sRSTi meM utpAta hone ke kAraNa una brAhmaNoM ko prAyazcitta karane ko likhA hai (1-10) / brahmacAriNaH strIgamane praayshcittvrnnnm| 1528 retasaH prayatnotsargAdiviSaye prAyazcittavarNanam1526 bhrUNahatyAyAMprAyazcittAntarakathanaM, kRcchravidhivarNanazca / brahmacArI ko strI samAgama hone se pAtitya kA prAyazcitta / bhrUNa hatyA, kuttA ke kATane para,
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 56 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka patita cANDAla se sambandha karane para kRcchU vrata, cAndrAyaNAdi vratoM ko vyavasthA batAI hai (1-43) / 24 kRcchrAtikRcchravidhivarNanam / 1532 ___ kRcchAtikRcchra cAndrAyaNa kI paribhASA (1-8) / 25 rahasyaprAyazcittavarNanam / 1532 avikhyApitadoSANAM pApAnAM mahatAM tathA / sarveSAM copapApAnAM zuddhiM vakSyAmyazeSataH // gupta rakhe hue jo apane pApa haiM una rahasya pApoM kA pRthak pRthakprAyazcitta batAye haiM (1-12) / 26 sAdhAraNapApakSayopAyavidhAnavavarNanam / 1534 prANAyAma, sandhyA, japa, sAvitrI japa, puruSa sUkta Adi se pApoM ke kSaya hone kA varNana kiyA hai| dharmazAstra ke par3hane se pApakSaya hotA hai aisA batAyA hai ( 1-20) / 27 vedAdhyayanaprazaMsAvarNanam / . 1536 AhArazuddhinirUpaNam / . . 1537 vedarUpI ani se pApa rAzi naSTa hotI hai ityAdi
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 60 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka kA varNana tathA veda par3hane kI prazaMsA evaM AhAra zuddhi kA varNana batAyA hai ( 1-21) / 28 svayaMvipratipannAdInAM kssitstriinnaaNtyaagaabhaavkthnm| 1538 strINAMpatanahetavaH sarvavedapavitAbhidhAnavarNanam 1536 balAtkAra se upabhukta strI tyAjya nahIM hotI hai yathAsvayaM vipratipannA vA yadivA vipravAsitA / balAtkAropabhuktA vA corahastagatA'pivA // na tyAjyA dUSitAnArI nAsyAstyAgo vidhIyate / puSpakAlamupAsIta RtukAlena zudhyati / strI kA tyAga ( talAka) karanA smRti viruddha hai| zatarudriya, atharvazira, trisuparNa, gosUkta aura azva sUkta ke pATha karane se pApoM se mukta ho jAtA hai| . (1-22) / 26 dAnAdInAM phalanirUpaNavarNanam / godAna, chatradAna, bhUmidAna, pAdukA dAna, vividha prakAra ke dAna tathA mauna vrata kA mAhAtmya [1-22]
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya - pRSThAGka [ 61 ] pradhAnaviSaya 30 prANAgnihotravidhivarNanam / 1542 brAhmaNa bhojana karAne kA mAhAtmya tathA prANAnihotra vidhi kA varNana kiyA hai [1-11] / auzanasa saMhitA ke pradhAna viSaya anulomapratilomajAtyantarANAMnirUpaNavarNanam 1544 anuloma vivAha kI santAna tathA pratiloma santAna kI jAtiyoM kA vrnnn| sUta, veNuka, magadha, cANDAla Adi jAti aura inake loma viloma jAti kA vistAra tathA unakI vRtti evaM kArya kA varNana AyA hai [1-51] / auzanasa smRti ke pradhAna viSaya 1 brahmacAriNAMkramAgatakartavyavarNanam- 1546 2 brahmacAridharmavarNanam / 1551 brahmacAriNAMdharmasAravarNanam / 1553 isa adhyAya meM zaunakAdi RSiyoM ne bhArgava ko vinamra bhAva se praNAma kara dhamazAstra kA nirNaya puuchaa| uttara meM auzanasa ne sAMskRtika jIvana
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 62 ] adhyAya pradhAnaviSaya kA stara vidhivat upanayana vedAdhyayana se prArambha kara manuSya ke AcaraNa kA citraNa vaijJAnika mitti para kiyA jisa prakAra ke saMskRta jIvana se manuSyatA kA savA vikAza ho jAya (1-64) / . 2 brahmacAriprakaraNe zaucAcAravarNanam / 1556 kisa kisa samaya Acamana kara zuddha honA cAhiye yahAM se prArambha kara brahmacArI ke sampUrNa karma zaucAcAra prAcArI kI zikSA paddhati kA sucAru nirUpaNa kiyA hai| brahmacAriprakaraNe'nekaprakaraNavarNanam / 1560 brahmacAriprakaraNe gAyatrImantrasAravarNanam 1565 brahmacAriprakaraNe'nekavicAravarNanam / 1567 brahmacAriprakaraNe nityanaimittikavidhivarNanam 1566 naimittikazrAddhavidhivarNanam 1571 zrAddhaprakaraNavarNanam / 1573 vidyA par3hane kI vidhi, guru ke prati vyavahAra, brahmacArI ke dharma, vedAdhyayana kI AvazyakatA svAdhyAyI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 63 ] prazAsaviSayA brahmagati ko prApta karatA hai| bhojana kI vidhi, pazca prANAhuti kI vidhi, prAtaH kRtva kA vidhAna, piNDadAna kA mAhAtmya batAyA hai| amAvAsyA aSTakA Adi zrAddhakAla, pAtra brAhmaNa zrAddhakAla, ali saMcayana, gayA zrAddha mAhAtmya kisa anna se pitaroM kI kitane kAla taka tRpti hotI hai| zrAddha meM kisa kisa anna ko varjita kiyA hai| piNDodaka navazrAddha Adi kA vistRta varNana kiyA hai (1-140) / 4 zrAddhaprakaraNavarNanam / 1574 zrAddha meM kaise brAhmaNoM ko AmantraNa karanA unake lkssnn| mUrkha brAhmaNoM ko bhojana karane para pitaroM kA patana Adi kA vistAra pUrvaka varNana kiyA hai (1-36) / 5 zrAiprakaraNavarNanam- . 1578 piNDadAna vidhi aura usake mantra vistAra se batAye gaye haiM (1-88) / 6 azaucaprakaraNavarNanam / 1587 sUtaka pAtaka azauca kitane dina kA kisako
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 64 ] pradhAnaviSaya hotA hai / sapiNDatA, sagotratA, samAnodaka kitanI pIr3hI taka hai tathA sadyaH zauca kaba hotA hai evaM pAtaka sUtaka kA varNana hai ( 1-61 ) / 7 gRhasthAnAMpretakarma vidhivarNanam / sapiNDIkaraNazrAddha vidhAnavarNanam - preta kriyA prathama dina se dvAdaza divasa taka kA varNana kiyA hai (1-23 ) / 8 prAyazcittaprakaraNavarNanam / mahApApoM kA prAyazcitta ( 1 - 24 ) / prAyazcittavarNanam / prAyazcittaprakaraNe'bhakSyavarNanam / aneka pApAnAM prAyazcittavarNanam / 1563 1565 sasuvarNa' pRthvI dAnaphalamahatvavarNanam / pRSThAGka 1566 aneka prakAra ke pApa kAmaja krodhaja abhakSyAdi pApoM ke pRthak pRthak prAyazcittavidhAna (1 - 106 ) / bRhaspati smRti ke pradhAna viSaya 1566 1603 1605 1610
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 65 ] pradhAnaviSaya pRSThA gocarmalakSaNaM pRthivIdAnaphalavarNa nm| 1611 saphalaM nIlavRSabhalakSaNaM,bhUmihartunindAvarNanam 1613 anyAyenabhUmiharaNephalaM kanyAnRtAdiviSayedoSanirUpaNaphalam 1615 taDAgAdinirmANaphalAbhidhAnam 1617 indra ne zata yajJa samApta kara guru bRhaspati se dAna mAhAtmya evaM utkRSTa dAna pUchA / uttara meM guru vRhaspati ne suvarNa dAna aura bhUmidAna kA mAhAtmya batAyA kintu bhUmidAna supAtra vidyAvAna tapasvI brAhmaNa ko hI denA batAyA, apAtra (mUrkha avapasvI) ko dene se pApa bhI batAyA hai (1-81) / laghuvyAsa smRti ke pradhAna viSaya 1 saphalaM snAnavidhivarNanam---- 1618 saphalaM sandhyAkartanyavarNanam 1621 prAtaHkAla brAhma muhUta meM snAna karanA caahiye| mAna ke pUrva jina vRkSoM ke datauna karane haiM unakA nAma tathA sUryopakhAna sancyA prati dina karane kA
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 66 ] adhyAya pradhAnavinaya pRSThAGka Adeza, binA sandhyA kiye jo kucha pUjA dAna kare vaha niSphala hotA hai (1-31) / 2 kartavyakarmavizeSavarNanam 1621 zarIrazuddhivarNanam 1623 nityakarmavarNanam 1625 paJcamahAyajJavarNanam 1627 bhojanAcanekaprakaraNavarNanam 1626 nityakarma kA vidhAna, deva yajJa, pitR yajJAdi paJca yajJa, japa karane kI vidhi tathA japamAlA kaMsI aura kisa vastu kI honI cAhiye yaha batAyA gayA hai| tIrthasnAna evaM aghamarSaNa sUkta kA mAhAtmya / zivapUjana mantra, vaizvadeva karma bhUtabali, atithi kA pUjana, bhojana karane kA niyama, kAla, grahaNa kAla meM bhojana karane kA niSedha, zayana kA niyama, kaisI sayyA honI cAhiye tathA kisa ora zira karanA ityAdi mAnavAcAra kA vizadIkaraNa kiyA gayA hai (1-62) /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 67 ] pradhAnaviSaya pRSThAGka (veda) nyAsa smRti ke pradhAna viSaya 1 dharmAcaraNadezaprayukta-varNa-SoDazasaMskAravarNanam 1631 garbhAdhAnAdiSoDazasaMskAravarNanam- 1633 varNa vibhAga anuloma pratilomoM kI bhinna-bhinna jAti kI saMjJA unake karma garbhAdhAnAdi saMskAra yajJopavIta dhAraNa kAla jAti paratva evaM brahmacArI ke brata (1-41) / vivAhavidhivarNanam 1635 gRhasthadharmavarNanaM, strIdharmAbhidhAnavarNanam 1637 strINAMnityakarma, sapAtivrata___rajasvalAdharmanirUpaNaJca- 1636 yadi snAtaka dvitIyAzrama (gRhasthAzrama ) meM jAnA cAhe to vidhivat savarNa kanyA ke sAtha vivAha kare anya se nhiiN| puruSa vivAha karane para hI pUrNa zarIradhArI hotA hai (1-18) / strI ke kartavya kA varNana AyA hai, yathA
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 68 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 2 patyuH pUrva samutthAya dehazuddhiM vidhAya ca / utthApya zayanAdhAni kRtvA vezmavizodhanam // pati ke jAgane se prathama zayana se uThakara ghara kI zuddhi, vastrAdikoM ko yathA sthAna meM rakkhe (16-41) puruSa kA kartavya strI ke prati "gacchedyummAsurAtriSu" ityAdi / yaha bhAratIya saMskRti kA niyama pratyeka gRhasthI ko AdaraNIya evaM AcaraNIya hai (42-57) / sasnAnAdividhipUrvAhnakatyavarNanam 1641 tarpaNavidhivarNanam 1643 pAkayajJAdividhinirUpaNam 1655 gRhasthAsikavarNanam 1647 gRhasthI ke nitya naimittika kAmya karmoM kA nirdeza tathA uSAkAla meM jAgakara karma meM pravRtta hone kI vidhi| sandhyA karma, pitR tarpaNa vedAdhyayana, dhamazAstra itihAsa ko prAtaHkAla par3hane kA vidhAna (1-20) / pAkayajJa vidhAna, dAna kA mAhAtmya, guNavAn ko zrAddha meM bhojana karAnA vedAdi zAstra ke jJAtA ko hI brAhmaNatva meM. hetu batAyA hai|
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1646 [ 66 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA eka pokta meM sabako samAna bhojana denA, zUdrAma bhakSaNa kA doSa (21-71) / 4 gRhasthAzramaprazaMsApUrvakatIrthadharmavarNanam 1648 dAnadharmaprakaraNavarNanam dAnadharmaprakaraNesatpAtranirUpaNavarNanam 1651 brAhmaNaprazaMsanavarNanam 1653 sAMskRtika jIvanI kA varNana, mAtA pitA hI parama tIrtha hai| dAna ke viSaya meM yathAyaddadAti yadaznAti tadeva dhaninAM dhanam / anye mRtasya krIDanti dArairapi dhanairapi / / dAna denA tathA dhana kA bhoga karanA yahI apanA dhana smjho| dhana hone para dAtA bhoktA bano yaha dhArmika naitika anuzAsana batAyA hai| par3he hue puruSa kA jIvana saphala aura anapar3ha kA jIvana nirarthaka hai| AcArya Adi kI paribhASA, supAtra ko dAna dene se hI vaha saphala hotA hai (1-72) /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ adhyAya 70 ] pradhAnaviSaya devala smRti ke pradhAna viSaya 1655 prAyazcittavaNanam - balAnmlecchaitAnAM strINAMviSayeprAyazcittam 1656 mlecchasambandhiprAyazcittavarNanam - sAMtapanAdikRcchracAndrAyaNAnta vidhivarNanam - 1663 1661 samudra taTa para dhyAnAvasthita devala se RSiyoM ne pUchA ki mahArAja ! mlecchoM ke sAtha jinakA samparka ho gayA hai arthAt jo puruSa balAt yA svecchA se dharma parivartana kara cukA hai usako kyA karanA cAhiye jisase vaha punaH apanI jAti meM pAvana ho jAya / isake uttara meM RSi devala ne una sabakA prAyazcitta vibhinna prakAra se batAyA / prArambha meM apeya pAna abhakSya bhakSaNa se saba prakAra ke sAMsargAdi pAtitya karmoM meM pRthakpRthak prAyazcitta kara sabakI zuddhi batAI hai| prAyacittoM ke karane para anta meM gaGgA snAna se zuddhi batAI hai / isa smRti meM jAti zuddhi, deha zuddhi aura samAja zuddhi para vistAra se prakAza DAlA gayA hai (1-60 ) / pRSThAGka
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 71 ] pradhAnaviSaya adhyAya pRSThAGka 1 prajApati smRti ke pradhAna viSaya brahmANaMprati ruceHpraznaH, zrAddhakAlAbhidhAnaJca 1664 zrAddhaprakaraNavarNanam 1665 zrAddhapAkAhastrINAmabhidhAnam 1666 brAhmaNanimantraNam, zrAddhArhabrAhmaNAnAMnirUpaNam 1671 zrAddhakRniyamanirUpaNam 1673 zrAddhopAdeyAni, zrAddhopAsanIyAnipAtrANi 1675 zrAddhe'tyAjyavastuvarNanam / 1677 zrAddhakAlAbhidhAnavarNanam / 1676 zrAddhebrAhmaNasaMkhyA, pArvaNAdizrAddhavarNanam / 1681 isa smRti meM eka hI zrAddha karma kA pUrNAGga pUrNa vidhi se varNana kiyA gayA hai| zukrAcArya ke kathana se zrAddhakalpa meM uthala puthala ho gaI thii| zrAddha karma ke na karane se dvijAti balahIna aura rAkSasa bala haraNa karanevAle ho gaye the / ataH zrAddhakalpa para prajApati zrAddha ke sambandha meM zrAddha ke bheda, zrAddha vidhi, .
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 zrAddha [ 2 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThA zrAddha ke mantra sampUrNa kahe haiN| isa smRti ke adhyayana se zrAddha karma kI AvazyakatA tathA sampUrNa vidhi mAlUma ho jaaygii| zrAddha ke niyama, zrAddha kAla, Abhyudayika zrAddha kA mAhAtmya, zrAddha kI sAmagrI, zrAddha meM puNya pATha, zrAddha karane se pitaroM kI tRpti evaM zrAddhakartA dIrghAyu, putravAn, dhanavAna, aizvaryavAn hotA hai ( 1-168 ) / laghvAzvalAyana smRti ke pradhAna viSaya 1 aacaarprkrnnvrnnnm| 1683 brahmacArigRhasthadharmavarNanam / . 1685 snAnavastrAcamanapUrvakasandhyopAsanavidhivarNanam 1687 gAyatrImantrajapapUrvakamAtomavidhivarNanam 1686 madhyAhasnAnAdividhipUrvakabrahmayajJaH madhyAhasnAna vidhAnavarNanam . 1661 RNatrayavimuktyarthadevarSipitRtarpaNam 1663 savaizvadevabhUtabalyatithibhikSAdAnAnAMvarNanam / 1665 parAnnatyAginAmAmAnnadAnaM, bhojnvidhyucchissttaadisNsprshvrnnnm| 1667
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 73 ] pradhAnaviSaya adhyAya 1 brahmamArgAcAraprakaraNavarNanam - prdhyyr 1666 ke nirmAtA bhI haiM / isa smRti AzvalAyana gRhyasUtra meM zaMkha, auzanasa, vyAsa aura prAjApatyAdi smRtiyoM kI rIti para vyavahAra prakaraNa kA sthAna nahIM hai kevala dhArmika aura sAMskRtika AcAra kA hI vistRta varNana hai / isase ina smRtiyoM kI prAcInatA kA anumAna hotA hai / yathA"dharmekatAnA puruSAH yadAsan satyavAdinaH" jaba janatA dharmaparAyaNa rahI usa samaya saba satyavAdI hote the / isa kAraNa vyavahAra arthAt daNDadApana rAjazAsana vidhi kI AvazyakatA na hone se vyavahAra prakaraNa kA vistAra nahIM rakhA gayA hai / isa adhyAya meM muniyoM ne AzvalAyana AcArya se dvijAtiyoM ke dhama kahakara manuSyoM ke sAMskRtika jIvana ke AdhAra para prazna kiyA, sAtha hI yaha batAyA ki isa prakAra ke AcaraNa karanevAle 'manuSya svargagAmI hote haiN| dvija zabda yahA~ para manuSya zabda kA vAcaka hai| prAtaH kAla brAhma muhUrta meM uThanA, zaucAcAra evaM snAna ke mantroM kA varNana kiyA hai (1-36) / sUryArghya, sAyaM prAtaH aura
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka madhyAhna saMdhyA tathA sUryopasthAna kI vidhi (40-68) / agnihotra kI vidhi tathA strI ke sAtha hI agnihotra karma ho sakatA hai (66-72.) / vedAdhyayana kI vidhi (73-60) / tarpaNa vidhi (61-113) / zrAddha karma, bali vaizvadeva, hantakAra evaM zrAddhakAla kA varNana ( 114-142) / paJcamahAyajJa, madhupake vidhAna, vaizvadeva tathA kAzI meM zarIra tyAga se mukti kA honA batAyA hai ( 143-186 ) / sthAlIpAkaprakaraNam- 1701 sthAlyAdInAMpramANaM, pUrNapAtrasthApanAdikarmanirUpaNam 1703 Ajyotpavana nu vasaMskArAdikamAbhidhAnavarNanam1705 agnerupasthAnAdikarmavarNanam-. 1707 isa sampUrNa adhyAya meM sthAlIpAka yajJa kA sAGgopAGga vidhAna hai| jo sAmayika gRhasthI hote haiM unako sthAlIpAka yajJa ke pUrva dina pUrNamAsI ko prAyazcita kara saMkalpa karanA cAhiye ki maiM kala sthAlIpAka yajJa kruuNgaa| anvAdhAna kara sthAlIpAka yajJa kI eka hAtha caurasa vedI banAkara gobara
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya pRSThAGka pradhAnaviSaya 2 se lepana kara rekhollekhana, prokSaNa kama, agnisthApana, amipUjana, dhyAna, paristaraNa,prokSaNI pAtra, sruva camasa, AjyapAtra, suk sruva sthApana samidhA haraNa Adi sampUrNa vidhi likhI hai (1-80) / 3 garbhAdhAnaprakaraNama / 1708 garbhAdhAna kI vidhi kA varNana kiyA hai (1-16) / 4 puMsavanAnavalobhanasImantonnayanaprakaraNava 0 1710 puMsavana sImanta karma kI vidhi tathA samaya kA varNana hai (1-16) / 5 jAtakarmaprakaraNavarNanam- 1712 jAtakarmasaMskAra kI vidhi (15) / 6 nAmakaraNaprakaraNavarNanam / 1713 nAmakaraNa kI vidhi aura nAma kisa akSara se kisa bAlaka kA karanA isakA nirNaya likhA hai| kumAra ke kAna meM mantra japakara pitA usake nAma ko kahe (1-7) / 7 niSkramaNaprakaraNavarNanam / 1714 caturtha mAsa meM niSkramaNa karma likhA hai (1-3) /
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 76 ] anyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka 8. annaprAzanaprakaraNavarNanam- 1715 chaThe mahIne meM annaprAzana kI vyavasthA batAI hai (1-5) / 6 caula(cUr3AkaraNa )karmaprakaraNavarNanam / 1715 cUDAkarma saMskAra tRtIya varSa meM karane kA vidhAna / cuDAkarma se vivAha paryanta laukikAgni meM havana karane kA vidhAna batAyA hai (1-22) / 10 upanayanaprakaraNavarNanam / 1718 upanayana saMskAra kI vidhi / brAhmaNa kumAra kA aSTama varSa meM upanayana saMskAra, maujI karma, mekhalA dhAraNa, gAyatrI upadeza kI vidhi, sviSTa kRta, homAdi, upanayana saMskAra kI pUrNa vidhi batAI hai (1-61) / 11 mahAnAmnyAdivratatrayaprakaraNam 1724 upanayana saMskAra ke anantara eka varSa hone para uttarAyaNa meM mahAnAmnI vrata kA vidhAna / dvitIya varSa meM mahAvrata, tRtIya varSa meM upaniSad vrata ye tIna vrata brahmacArI ko upanayana saMskAra ke anantara tIna varSa ke bhItara karane cAhiye (1-8) /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 77 ] pradhAnaviSaya adhyAya 12 upAkarmaprakaraNavarNanam / upAkarma kA vidhAna zrAvaNa ke mahIne meM hasta nakSatra meM karane kA nirdeza kiyA hai ( 1-17) / 13 utsarjana prakaraNavarNanam / 14 godAnAditrayaprakaraNavarNanam 1725 utsarga - SaNmAsa (lai mAsa) meM utsarga karma veda jo par3he haiM unakI puSTike liye utsarga karma kare (1-7) / 15 vivAhaprakaraNavarNanam 1727 pRSThAGka godAna karma meM jo solahaveM varSa kI avasthA meM upanayana ke anantara hotA hai caula karma kI rIti para havana kara brahmacArI ko vastrabhUSA dhAraNa karane kI vidhi batAI hai ( 1-6 ) / 1728 1726 vivAha kA vidhAna (gRhasthAzrama ) kanyA ke vivAha kI rIti paddhati kA varNana / brahmacaryAzrama se gRhasthAzrama meM praveza karane kI vidhi / vivAha saMskAra kara badhU ko vara apane ghara meM lAve usa samaya ke AcAra yajJAdi kA vidhAna (1-80 ) /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSThAGka [ 78 ] adhyAya pradhAnaviSaya 16 patnIkumAropavezanaprakaraNavarNanam . 1737 dharma kAryoM meM patnI ko vAma bhAga meM, AzIrvAda ke samaya dakSiNa bhAga meM baiThAne kA vidhAna hai| putrotpatti se mauJjIbandhana karma taka kartA uttara meM evaM patnI putra ke dakSiNa meM baiThe (1-6 ) / 17 adhikAriniyamaprakaraNavarNanam 1737 isa adhyAya meM putra ke saMskAra karane meM kisa kisa kA adhikAra kaba kaba hai isakI vivecanA kI gaI hai (1-5) / 18 nAndIzrAddhepitRprakaraNavarNanam / 1738 AdhAna kAla, sImanta, jAtakarma, nAmakaraNa, niSkramaNa, annaprAzana, cUDAkarma, upanayana, mahAvrata, godAna, saMskAra samAvartana aura vivAhAdi sampUrNa maMgala kAryoM meM nAndI zrAddha karane kA niyama batAyA hai (1-6) / 16 vivAhahomeparivayaMprakaraNavarNanam / 1736 kisI zubha kArya meM nAndI zrAddha hone ke anantara jabataka maNDapa kA visarjana na ho tabataka sapi
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 76 ] adhyAya pradhAnaviSaya pRSThAGka NDatA hone para bhI koI azubha karma preta kRtya muNDanAdi karane kA niSedha batAyA hai (1-6) / 20 pretakarmavidhivarNanam / 1740 putra ko pitA Adi kA preta karma, zava dAha Adi preta karma karane kA vicaar| azauca kA nirUpaNa dikhAkara anta meM AtmaniSTha ko kisI prakAra kA . azauca nahIM lagatA hai ( 1-12) / 21 lokenindhaprakaraNavarNanam / 1749 sadAcAra bhraSTa kriyAhIna kI nindA tathA nindita karma se utpanna santAna asaMskRta hai jinake yahAM yajana karane vAle brAhmaNoM ko nindita batAyA hai (1-16 ) / 22 varNadharmaprakaraNavarNanam 1751 varNadharma-brAhmaNa kI zreSThatA yadi vaha vedajJa ho, vedoM kA upadeza kartA ho| brAhmaNa kA apamAna karanA evaM usase sevA karAne meM pApa batAyA hai (1-24) /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya [ 80 ] pradhAnaviSaya 23 zrAddhaprakaraNavarNanam / zrAddha karma kI vidhi evaM usakA mAhAtmya / ise vidhi pUrvaka karanevAle kI saba kAmanA saphala hokara sAyujya mukti hotI hai tathA pitaroM kI prasannatA se vaha sampUrNa kAmanAoM ko prApta kara jJAnaniSTha hotA hai ( 1 - 113 ) / 24 zrAddhopayogiprakaraNavarNanam / 1753 pRSThAGka 1764 zrAddha karane kA mAhAtmya / jo vyakti kSayAha meM Alasya vA pramAda se mAtA pitA kA zrAddha vidhivat nahIM karatA hai usake pitara usa santAna se jaise nirAza hote haiM vaise hI vaha santAna bhI adhogati ko prApta hotI hai| jo mAtA pitA kA vidhivat arthAt zrAddha karane kI jo vidhi batAI hai jaise yogya brAhmaNa zrAddha meM nimantrita kiye jAte haiM usa pUrNa vidhi se jo zrAddha karatA hai usake pitara tRpta hote haiM / vaha puruSa AtmaniSTha hokara svayaM isa saMsAra se tarajAtA hai evaM dUsaroM ko bhI tAra detA hai ( 1-31 ) /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya baudhAyana sTA . [1] . pradhAnaviSaya paudhAyana smRti ke pradhAna viSaya 1prazna1 saziSTadharmavarNanam / 1767 AraTTakAdiniSiddhadezagamaneprAyazcittam / 1761 baudhAyana smRti meM dharma kI pradhAnatA artha kI gauNatA prAcIna vaidikAcAra kA varNana hai| isameM mukhya tIna praznoM kA nirNaya hai.| prathama prazna"upadiSTodharmaHprati vedam "vasyAnunyAkhyAsyAmaH" "smArto dvitIyaH" "tRtiiyHshissttaagmH"| "upadiSTo dharmaH prativedam" isakI vyAkhyA 12 abhyAyoM meM kramazaH varNana kI gaI hai| "ziSTAgama" kI paribhASA svayaM baudhAyana ne kI hai| "vigatamatsaranirahaMkArakumbhIdhAnyA alolupadammadapalobhamohakrodhavivarjitAH" dharma kA jJAna vedoM se hotA hai| veda ke abhAva meM smRti granthoM se ziSTa.puruSoM dvArA pariSad kA nirnny| pariSad kA nirNaya isa prakAra batAyA haicAturvaidya vikalpI ca aGgavid dharmapAThakaH / AzramasthAstrayo viprAH parSadeSA dazAvarA //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 ] pradhAnaviSaya 1 vedasmRtyAdijJAna se rahita pariSad ko pramANita nahIM batAyA hai / yathA yathA dArumayohastI yathA carmamayomRgaH / brAhmaNazvAnadhIyAnastrayaste nAmadhArakAH // uttara tathA dakSiNa meM jo AcAra haiM unapara vipratipatti aura AryAvarta kI sImA kA varNana / yaha dharmazAstra yajJa saMskArAdi AryAvarta brahmAvarta ke liye hI hai (1-37 ) / 250 1 brahmacAridharmavarNanam / brahmacArI ke niyama aSTama varSa meM brAhmaNa kA upanayana tathA tu paratva upanayana kAla, vasanta meM brAhmaNa, grISma meM kSatriya evaM zarad meM vaizya kA upanayana samaya, mauJjIbandhana, bhaikSyacaryA evaM brahmacArI ko zikSA, avakINIM kA doSa, brahmacarya kA mAhAtmya / yaha prathaya prazna dharma kyA hai isa sambandha meM AyA hai (1-55 ) / 301 snAtakadharmavarNanam / 1770 pRth 1774 dharma ke nirNaya ke sambandha meM prathama prazna ke hI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 83 ] adhyAya pradhAnaviSaya uttara meM yaha adhyAya hai| isa adhyAya meM snAtaka ke niyama evaM vrata haiM (1-13) / 4501 kamaNDalucaryAbhidhAnavarNanam / 1775 snAtaka ke zaucAcAra, kamaNDalu se jala ke prayoga kA vidhAna evaM rIti batAI gaI hai (1-28) / 5501 zuddhiprakaraNavarNanam / 1777 prathama prazna ke hI prasaMga meM isa adhyAya kA varNana kiyA hai| zuddhi kA vidhAna hai| yathAadbhiH zudhyanti gAtrANi buddhiAnena zudhyati / ahiMsayA ca bhUtAtmA manaH satyena zudhyati, iti // yahAM se zarIra, buddhi, deha aura mana kI zuddhi batAkara yajJopavIta dhAraNa kI rIti tathA usakI zuddhi, pAdaprakSAlanAdi, nadI meM mAna. kI rIti, vastu bhANDAdi kI zuddhi, avijJAta bhautika jIvoM kI SaT prakAra kI zuddhi, Asana, zamyA aura vastra kI zuddhi ke sambandha meM, zAka, phala, puSpoM kI prakSAlana se hI zuddhi batAI hai| azauca meM sapiNDatA ko lekara dasa dina meM zuddhi
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ a ] adhyAya pradhAnaviSaya 5 hotI hai| ise ke kATane para prANAyAmAdi se zuddhi evaM abhakSya kA varNana / gAya kA dUdha gAya ke sUtane para dasa dina ke anantara zuddha hotA hai / isa prakAra saba bAtoM kI zuddhi karanI dharma kA aGga batAyA hai (1-163) / 1787 6501 yajJAGgavidhi nirUpaNam / mUtrapurISAdyupahatadravyANAMzuddhivarNanam / 1786 yaza meM jina jina dravyoM kA AvazyakatA hotI haiM unakA nirUpaNa tathA yajJapAtra evaM bakhAdikoM kI zuddhi | 701 punaH yajJAGgavidhivarNanam / Abhyantara tathA bAhya do prakAra ke yajJa ke ana batAye haiN| Abhyantara aGga, bAhya mRtvigAdi isa prakAra yajJAGga kA saMkSipta nidarzana aura zuddhi batAI ha (1-30) / 8pra01 brAhmaNAdivaNanirUpaNam / maha 1790 1762 cAturvarNya nirUpaNa, anulomaja kI pRthak pRthak jAti, anulomaja, pratilomaja kI vrAtya saMjJA kahI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 5] adhyAya pradhAnaviSaya yA gaI hai| isa kAraNa vrAtyatA hone se unako sAvitrI upadeza kA anadhikAra kahA gayA hai (1-16) / 101 sngkrjaatiniruupnnm|. 1763 rathakArAdi varNasaGkara jAti kI parigaNanA kara inako brAtya kahA hai ( 1-16) / 10501 rAjadharmavarNanam / 1764 varNAnukUla manuSyoM ko vRtti denA, kara lagAnA, brahmahatyAdi mahApApoM kA prAyazcitta, pApa ke nirNaya meM sAkSitA dekhe, mithyA sAkSI ko pApa tathA daNDa evaM prAyazcitta vrata (1-40) / 11501 aSTavivAhaprakaraNavarNanam / 1767 ATha prakAra ke vivAhoM kI pribhaassaa| una vivAhoM meM cAra zuddha aura cAra azuddha / jaisA vivAha vaisI hI santAna / AsurAdi se azuddha -- santAna / dravya dekara grahaNa kI huI sI panI saMjJA nahIM pAtI hai usake sAtha yajJAdi kama nahIM ho sakate haiM (1-22) /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 86 ] pradhAna viSaya adhyAya 11 anadhyAyakAla varNanam / pRSThAGka 1768 anadhyAya kAla aSTamI, caturdazI Adi batAI haiM ( 23-43 ) / 1250 1 pUrvoktAnekavidhaprakaraNavarNanam / 1766 saMkSipta se dharma kA nirnny| yahAM taka prathama prazna ke uttara meM kahA gayA hai ( 1-21 ) / 1800 1402 prAyazcittaprakaraNavarNanam / samudrasaMyAnAdipatanIyakarmaNAM nirUpaNam upapAtakavarNanam, tilavikreya niSedhavarNanazca 1805 1803 ( smArto dharmaH ) isake nirNaya meM prathama adhyAya meM prAyazcita vidhAna batAyA hai| bhrUNa hatyA karane vAle ko 12 varSa taka prAyazcitta, isI prakAra brahmahatyA karanevAle ko bhI dvAdaza varSa kA prAyazcitta aura mAtRgAmI ko tapta loha meM leTAnA tathA liGgaccheda prAyazcitta ityAdi pazca mahApAtakiyoM kA pRthak pRthak prAyazcitta / brahmacArI zrI prasaMga kare use avakIrNI kahakara usase gardabha yajJa karAve isa prakAra mahApAtakiyoM ke prAyazvica kA nirUpaNa kiyA gayA hai (1-66 ) /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ] pradhAnaviSaya dAyavibhAgavavarNanam, aurasAdiputrANAMvarNanazca- 1806 striyA asvAtantryakathanam / 1806 agmystriinnaambhidhaanvrnnnm| 1811 dAya vibhAga, triyoM kI zakti ko kisI prakAra kSINa na hone denA isake liye pati, putra evaM pitA kA uttaradAyitva, agamyA jo strI jisa puruSa ko hai usakA nirUpaNa / 302 devAditarpaNavidhivarNanam / 1812 snAtakavratavarNanam / nAtaka ke vrata tathA AcAra, pUjyajanoM se kaisA vyavahAra karanA cAhiye (1-66) / 402 sandhyopAsanavidhivarNanam / 1817 sancyA karma kI vidhi aura kartavyatA (1-30) / 5502 madhyAhnasnAnavidhivarNanam / . 1816 . brahmayajJAGgatarpaNavarNanam / 1820 madhyAhna kama se prArambha kara brahmayajJAna, ami. 1813
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8] pradhAnaviSaya . prajApati, sAma, rudrAdi devata tarpaNa vistAra se nirUpaNa kiyA hai (1-212) / 602 paJcamahAyajJavidhivarNanam- 1827 - AzramadharmanirUpaNa varNanam- 1826 pAMca yahAyajJoM kI vidhi (1-44) / a02 zAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAM prANAhuti nyAkhyAnam- 1830 zAlIna yayAvaroM ko prANAhuti kI vidhi tathA mantroM kA nirUpaNa (1-30) / . . 8502 zrAdghAGgAmaukaraNAdividhinirUpaNam 1833 trimadhu, triNAciketa, trisuparNa, paJcAmi, SaDaGgavit jyeSTha sAmaka, snAtaka ye pakti pAvana batAye haiN| inake dvArA zrAddha meM agni kArya ke vidhAna kA nirUpaNa kiyA hai (1-31) / 102 satputraprazaMsAvarNanam / 1836 satputra kA varNana kiyA hai "putreNa lokAJjayati" mAjI santAna se pitA svargAdi loka meM vijayI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ tayA [4] banAya . pradhAnaviSaya hotA hai "satputramutpAdhA''tmanaM tArayati" satyutra kI mahimA kahI hai (1-16) / 10502 saMnyAsavidhivarNanam / 1837 bhojanecanyAdInAMpAsasaMkhyAvarNanam 1841 saMnyAsa kI vidhi-saMnyAsa kA dharma vistAra se nirUpaNa kara isI ke pariziSTa 17 sUtroM meM usakA vidhAna, "zAlIna yAyAvaroM" kA AcAra, saMnyAsI ke tridaNDa kA mAhAtmya batAyA hai (1-86) / ... 1503 zAlInayAyAMvarAdInAMdharmanirUpaNam 1844 zAlIna aura yAyAvaroM kI vRtti tathA dharma kA nirUpaNa kiyA hai| zAlA meM Azraya karane se zAlIna evaM zreSTha vRtti ke dhAraNa karane se yaayaavr| inakI nau prakAra kI vRtti batAI hai| jaise1 SanivartanI, 2 kodAlI, 3 kulyA, 4 saMprakSAlanI, 5 samUhA, 6 pAlinI, 7 zilovchA, 8 kApotA, ha siddhA / inake atirikta dazama vRtti bhI batAI hai| AhitAgni tathA yAyAvara kI kRti kA varNana hai (1-20) /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 10 ] anyAya pradhAnaviSaya 2503 pagnivartanyAdivRttInAMsvarUpakathanam 1846 panivartanyAdi vRttiyoM kA spaSTIkaraNa hai, paNnivartanI, kodAlI Adi kA vizadIkaraNa hai tathA ziloccha vRtti kI paribhASA (1-38) / 3503 pacamAnakApacamAnakamedenavAnaprasthasya vidhyavarNanam---- 1846 do prakAra ke vAnaprastha-pacamAnaka aura apacamAnaka ke lakSaNa tathA unake dharma, vana meM rahane kA mAhAtmya (1-25) / mRgaiH sahaparispandaH saMvAsaste(stve)mireva ca / taireva sadRzIvRttiH pratyakSaM svargalakSaNam // 4503 brahmacAriNaabhakSyabhakSaNeprAyazcittavarNa0 1851 brahmacArI ko strI ke sahavAsa tathA niSedha padArthoM ke bhakSaNa meM prAyazcitta kA nirUpaNa (1-11) / 5503 aghamarSaNakalpavyAkhyAnavarNanam / 1852 tIrtha meM jAkara sUryAbhimukha hokara aghamarSaNa sUkta prAtaH, madhyAhna aura sAyaM tIna kAla meM eka sau
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyAya [ 61 pradhAnaviSaya bAra pATha karane se zAtAsAMta upapAtakoM se zuddha ho jAtA hai (1-7) / 6pra03 AtmakRtaduritopazamAyaprasRta yaavksyhvnvidhivrnnnm| 1853 durita kSayArtha eka prastha yava ke havana kA vidhAna (1-21) / a03 mANDahomavidhivarNanam / 1855 kUSmANDI bhRcA "yaddevA deva hena" ityAdi tIna mantroM se havana karane se brahmacArI ke svapnadoSa Adi prAyazcica kA vidhAna hai (1-22) / 8503 cAndrAyaNakalpAbhidhAnavarNanam / . 1856 cAndrAyaNa kalpa kA vidhAna batAyA hai (1-40 ) / 103 anaznatparAyaNavidhinyAkhyAnam / 1856 nirAhAra vrata yA phalAhAra vrata kara jo mantra isameM likhe haiM unase havana karane se cakSu kA prakAza bar3hegA (1-21) /
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] pradhAnaviSaya adhyAya 10pra0 3 yApyakarmaNApetasthaniSkrayArtha japAdinirUpaNama | 2504 prAyazcittavidhivarNanam / ayAjya yAjana jisakA dAna nahIM lenA usakA dAna lenA ityAdi karmoM kA prAyazcita, japa Adi kA nirUpaNa ( 1-18 ) i 1504 cakSuH zrotratvagghrANamanonyatikramAdiSuprAyazcittam / 1863 vivAhAtprAkkanyAyArajodarzane doSanirUpaNam 1865 prakIrNa prAyazcitoM kA varNana hai, yathA jisa aMga se jo pApa kiyA gayA unakA pRthak pRthak prAyazcitta tathA saMkIrNa pApoM kA prAyazcitta (1-32 ) / prAyazcitta kI vidhi batAI hai ( 1 -20 ) / 3504 prAyazcicavidhivarNanam / pRSThADU 1861 1867 1866 choTe choTe pApoM kA prAyazcitta evaM vidhi / aghamarSaNa sUta tathA kUSmANDI mantroM se prAyazcitta ( 1-16 ) /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 3 ] anyAya pradhAnaviSaya 4504 prAyazcicavidhiva0 1870 - svalpAparAdha ke prAyazcitta (1-10) / 5504 chacchrazAntapanAdivratavidhivarNanam 1871 kaccha, sAMvapanAdi vrata kI vidhi batAI hai (1-33) / 6504 mRgAreSTiH pavitraSTizcavarNanam 1875 mRgAreSTi pavitreSTi kA vidhAna / apAtaka kama choTe vyavahAra varjita karmoM ke zodhanArtha (1-10) / 704 vedapavitrANAmabhidhAnavarNanam 1876 .... pApa karma se nivRtta hokara puNya karma meM pravRtta hone para vaidika mantroM ke pATha se prokSaNa (1-10) / 804 gaNahomaphalametadadhyApanAdauphalanirUpaNaJca / 1877 gaNa homa, agni vAyu Adi devatAoM kA pUjana tathA smRti ke pATha aura jJAna kA mAhAtmya / smRti zAstra ke parizIlana tat pradarzita saMskAra sampannatA se brahmaloka kI prApti hotI hai (1-17) / ||sti saMdarbha ke tRtIya bhAga kI viSaya-sUcI samApta // // zubham bhUyAt //
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // zrIyAjJavalkyasmRtiH / zrIgaNezAya namaH | // prathamo'dhyAyaH // athAcArAdhyAyaH - upodghAtaprakaraNavarNanam / yogIzvaraM yAjJavalkyaM sampUjya munayo'bruvan / varNAzrametarANAM no brUhi dharmAnazeSataH // 1 mithilAsthaH sa yogIndraH kSaNaM dhyAtvAbravInmunIn / yasmin deze mRgaH kRSNa stasmin dharmmAnnibodhata // 2 purANanyAyamImAMsA dharmmazAstrAGgamizritAH / vedAH sthAnAni vidyAnAM dharmmasya ca caturdaza // 3 manvatriviSNuhArIta yAjJavalkyozanoGgirAH / yamApastambasambarttA kAtyAyanavRhaspatI ||4 parAzaratryAsazaGkhalikhitA dakSagautamau / zAtAtapo vaziSThazca dharmazAstra prayojakAH // 5 dezakAla upAyena dravyaM zraddhA samanvitam / pAtre pradIyate yattat sakalaM dharmalakSaNam ||6
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1236 yAjJavalkyasmRtiH / [prathamozrutiH smRtiH sadAcAraH svasya ca priyamAtmanaH / samyak saGkalpajaH kAmo dhammamUlamidaM smRtam / / 7 ijyAcAradamAhiMsAdAnaM svAdhyAyakarma ca / ayaM tu paramo dharmoM yadyogenAtmadarzanam / / 8 catvAro vedadhammajJAH parSat traividyameva vaa| sA brUte yaM sa dharmaH syAdeko vAdhyAtmavittamaH // athabrahmacAriprakaraNavarNanam / brahmakSatriyaviTzUdrA varNAstvAdyAstrayo dvijAH / niSekAdi zmazAnAntAsteSAM vai mantrataH kriyaaH||10 garbhAdhAnamRtau puMsaH savanaM spandanAt purA / SaSThe'STame vA sImantaH prasave jAtakarma ca // 11 anyekAdaze nAma caturthe mAsi niSkramaH / SaSThe'nnaprAzanaM mAsi cUr3A kAryA yatha kulam // 12 evamenaH zamaM yAti bIjagarbhasamudbhavam / tUSNImetAH kriyAH strINAM vivAhastu samantrakaH // 13 garbhASTameSTame vAbde brAhmaNasyopanAyanam / rAjJAmekAdaze saike vizAmeke yathAkulam // 14 upanIya guruH ziSyaM mahAvyAhRtipUrvakam / vedamadhyApaye denaM zaucAcArAMzca zikSayet / / 15 divAsandhyAsu karNava brahmasUtra udaGmukhaH / kurmyAnmUtrapurISe tu rAtrau ceddakSiNAmukhaH // 16
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcArAdhyAyaH-brahmacAriprakaraNavarNanam / 1237 gRhItaziznazcotthAya mRdbhirabhyudddha taijlaiH| gandhalepakSayakaraM kuryAcchaucamatandritaH / / 17 antarjAnuH zucau deza upaviSTa udngmukhH| prAgvA brAhmaNa tIrthena dvijo nityamupaspRzet // 18 kaniSThAdezinyaGguSThamUlyAnyagraM karasya ca / prajApati pitRbrahmadevatIrthAnyanukramAt // 16 triH prAzyApo dvirunmRjyAt khAnyadbhiH samupaspazet / adbhistu prakRtisthAbhi nAbhiH phenabubudaiH / / 20 hRtkaNThatAlugAbhistu yathA saMkhyaM dvijAtayaH / zuddhadharan strI ca zUdrazca sakRtspRSTAbhirantataH // 21 snAnamabdaivatairmantrairmArjanaM praannsNymH| sUryyasya cApyupasthAnaM gAyatryAH pratyahaM jp:||22 gAyatrIM zirasA sAddhaM japed vyaahRtipuurvikaam| pratipraNavasaMyuktA trirayaM prANasaMyamaH / / 23 prANAnAyamya samprokSya tryUcenAbdaivatena tu / japannAsIta sAvitrI pratyagAtArakodayAt / 24 sandhyAM prAk prAtarevaM hi tiSSTha dAsUryyadarzana t / agnikAyaM tataH kuryyAt sandhyayorubhayorapi / .25 tato'bhivAdayed vRddhAnasAvahamiti bruvan / guruJcaivAyupAsIta svAdhyAyArtha samAhitaH / .26 . AhUtazcApyadhIyIta labdhaM cAsmai nivedayet / hitaM cAsyAcarennityaM manovAkAyakarmabhiH / / 27
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1238 yAjJavalkyasmRtiH / [prathamokRtajJo'drohI medhAvI zuciH(kulyo'nasUyakA):kalyANasucakAH / adhyApyAH dharmataH sAdhuzaktAptajJAnavittadAH / / 28 daNDAjinopavItAni mekhalAJcaiva dhArayet / brAhmaNeSu care kSamanindyeSvAtmavattaye / / 26 AdimadhyAvasAneSu bhavacchabdopalakSitA / brAhmaNakSatriyavizAM bhaikSacA yathAkramam // 30 kRtAgnikAryo bhuJjIta vAgyato gurkhanujJayA / ApozAnakriyApUrva satkRtyAnnamakutsayan // 31 brahmacarye sthitonaika mannamadyAdanApadi / brAhmaNaH kAmamaznIyAcchrAddha vratamapIDayan // 32 madhumAsAJjanocchiSTazuktastrIprANihiMsanam / bhAskarAlokanAzlIlaparivAdAMzca varjayet // 33 sa guruyaH kriyAH kRtvA vedamasmai prayacchati / upanIya dadadvedamAcAryaH sa udAhRtaH // 34 ekadezamupAdhyAya Rtviga yjnykRducyte| ete mAnyA yathA pUrvamebhyo mAtA garIyasI // 35 prativedaM brahmacayyaM dvAdazAbdAni paJca vA / grahaNAntikamityeke kezAntazcaiva SoDaze // 36 A SoDazAbdAd dvAviMzAccaturviMzAcca vatsarAt / brahmajhattravizA kAla aupanAyanikaH paraH // 37 ata UddhaM patantyete srvdhrmvhisskRtaaH| sAvitrIpatitA prAtyA prAtyastomAite krtoH||38
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] AcArAdhyAyaH brhmcaariprkrnnvrnnnm| 1236 mAturyadaye jAyante dvitIyaM mauJjibandhanAt / brAhmaNakSatriyavizastatmAdete dvijAH smRtAH // 36 yajJAnAM tapasAJcaiva zubhAnAM caiva karmaNAm / veda eva dvijAtInAM niHzreyasakaraH paraH // 40 madhunA payasA caiva sa devAM starpayed dvijH| pituzca madhusarpiAmRco'dhIte tu yo'nvaham // 41 yajUMSi zaktito'dhIte yo'nvahaM sa ghRtAmRtaiH / prINAti devAnAjyena madhunA ca pituMstathA // 42 sa tu somaghRtairdevAM stayedyo'nvahaM paThet / sAmAni tRpti kuryAJca pitRNAM madhusarpiSA // 43 medasA tarpayedevAnatharvAGgirasaH paThan / pitazca madhusarpiyA'manvahaM zaktito dvijH||44 vAkovAkyaM purANazca nArAzaMsIzca gAthikAH / itihAsAM stathA vidyAM yo'dhIte zaktito'vaham // 45 mAMsakSIrodanamadhutarpaNaM sa divaukasAm / karoti tRptiJca tathA pitRgAM madhusarpiSA / / 46 te tRAtAstarIyantyenaM sarvakAmaphalaiH shubhaiH| yaM yaM kratumadhIye ca tasya tasyApnuyAt phalam / / 47 trivittapUrNapRthivIdAnasya phlmshnute| . tapasazca parasyeha nityaM svAdhyAyavAn dvijaH // 48 naiSThiko brahmacArI tu vsedaacaarysnnidhau| .tadabhAve'sya tanaye pallyAM vaizvAnare'pi vA // 46
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ / prathamo 1240 yaajnyvlkysmRtiH| anena vidhinA dehaM sAdhayan vijitendriyaH / brahmalokamavApnoti na cehA jAyate punaH / / 50 atha vivAhaprakaraNavarNanam / gurave tu varaM dattvA snAyIta tdnujnyyaa| vedaM vratAni vA pAraM nItvApyubhayameva vA / / 51 avilutabrahmacaryo lakSaNyAM triyamudhet / ananyapUrvikAM kAntAmasapiNDAM yavIyasIm / / 52 arogiNI bhrAtRmatImasamAnarSigotrajAm / paJcamAt saptamAdUvaM mAtRtaH pitRtastathA // 53 dazapuruSavikhyAtAcchrotriyANAM mahAkulAt / raphItAdapi na saJcArirogadoSasamanvitAt / / 54 etaireva guNairyuktaH savarNaH zrotriyo vrH| yannAt parokSitaH puMstve yuvA dhImAn jnpriyH||55 yaducyate dvijAnInA zUdrAhAropasaMgrahaH / na tannama mataM yasmAttatrAtmA jAyate svayam // 56 timrovarNAnupUryeNa dve tathaikA yathAkramam / brAhmaNakSatriyavizAM bhAryA svA shuudrjnmnH||57 brAhmo vivAha AhUya dIyate shktylkRtii| taja punAtyubhayataH puruSAnekaviMzatim / / 58 yajJasthaRtvije deva AdAyArSastu godvayam / caturdaza prathamajaH punAtyuttarajazca SaT // 56 ityuktvA caratAM dharma saha yA dIyate'thine / sa kAyaH pAvayatpadyaH SaTSaDvaMzyAn sahAtmanA // 60
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] AcArAdhyAyaH vivaahprkrnnvrnnnm| 1241 Asuro draviNAdAnAd gAndharvaH smyaanmithH| rAkSaso yuddhaharaNAt paizAcaH kanyakAcchalAt // 61 pANirmAdyaH savarNAsu gRhNIyAt kSatriyA zaram / vazyA pratodamAdadyAdvedane tvagrajanmanaH // 62 pitA pitAmaho bhrAtA sakulyo jananI tathA / kanyApradaH pUrvanAze prakRtisthaH paraH prH||63 aprayacchan samApnoti bhruunnhtyaamRtaavRtau| gamyantvabhAve dAtRNAM kanyA kuryAt svayamvaram // 64 sakan pradIyate kanyA haraMstAM cauradaNDabhAk / dattAmapi hares pUrvAcchre yAMzcedvara Avrajet // 65 anAkhyAya dadaddoSaM daNDya uttamasAhasam / aduSTAJca tyajan kanyAM dUSayaMzca mRSAzatam // 66 akSatA vA kSatA caiva puna H saMskRtA punaH / svairiNI yA patiM hitvA savarNa kAmataH zrayet // 67 aputrAM gurvanujJAto devaraH putrkaamyyaa| sapiNDo vA sagotro vA ghRtAbhyakta bhRtAviyAt // 68 Agarbha sambhavAd gacchet patitastvanyathA bhavet / anena vidhinA jAtaH kSetrajaH sa bhavet sutaH // 66 hRtAdhikArAM malinAM piNDamAtropajIvinIm / paribhUtAmadha zayyAM vAsayed vyabhicAriNIm / / 70 somaH zaucaM dadau tAsAM gandharvAzca zubhAM giram / pAvakaH sarvabhakSyatvaM medhyA vai yoSito hyataH // 71
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1242 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamovyabhicArAhatau zuddhigarbha tyAgo vidhIyate / garbhabhartRvadhAdau ca tathA mahati pAtake // 72 surApI vyAdhitA dhUrtA vandhyArthaghnyapriyamvadA / strIprasUzcAdhivettavyA puruSadveSiNI tathA / / 73 adhivinnA tu bhartavyA mahadeno'nyathA bhavet / yatrAnukUlyaM dampatyotrivargaratatra varddhate // 74 mRte jIvati vA patyau yA nAnyamupagacchati / seha kIrtimavApnoti modate comayA saha / / 75 AjJAsampAdinI dakSAM vIrasU priyavAdinIm / tyajan dApyastRtIyAMzamadravyo bharaNaM striyaaH||76 sIbhirbhartRvacaH kAryameSadharmaH paraH striyaaH| A zuddhaH saMpratIkSyo hi mahApAtakadUSitaH // 77 lokAnantyaM divaH prAptiH putrapautraprapautrakaiH / yasmAttasmAt triyaH sevyA bharttavyAzca surakSitAH / / 78 SoDazartunizAH strINAM tAsu yugmAsu saMvizet / brahmacAryeva parvANyAdyAzcatasrastu varjayet / / 76 evaM gacchan triyaM kSAmAM maghAM mUlaJca varjayet / zasta indau sakRt putraM lakSaNyaM janayet pumAn / / 80 yathA kAmI bhavedvApI strINAM varamanusmaran / svadAraniratazcaiva striyo rakSyA yataH smRtAH / / 81 . bhrtRbhraatRpitRjnyaatishvshrshvshurdevraiH| bandhubhizca triyaH pUjyA bhUSaNAcchAdanAzanaiH / / 82
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] AcArAdhyAyaH varNajAtivivekavarNanam / 1243 saMyatopaskarA dakSA hRSTA vyayaparAGmukhI / kuryAcchazurayoH pAdavandanaM bhartRtatparA ||83 aisi zarIrasaMskAraM samAjotsavadarzanam / hAsyaM paragRhe yAnaM tyajet proSitabhartRkA // 84 rakSet kanyAM pitA vinnAM patiH putrAstu vArddhake / abhAve jJAtayasteSAM svAtantryaM na kvacit striyAH // 85 pitRmAtRsutaM bhrAtR' 'zrUzvazuramAtulaiH / hInA na syAdvinA bharnA garhaNIyAnyathA bhavet ||86 patipriyahite yuktA svAcArA saMyatendriyA | iha kIrtimavApnoti pretya cAnupamaM sukham // 87 satyAmanyAM savarNAyAM dharmakArya na kArayet / savarNAsu vidhau dharme jyeSThayA na vinetarAH // 88 dAhayitvAgnihotreNa striyaM vRttavatIM patiH / AharedvidhivaddArAnagnIMzcaivAvilambayan // 86 atha varNajAtivivekavarNanam / savarNebhyaH savarNAsu jAyante vai sajAtayaH / anindyeSu vivAheSu putrAH santAnavarddhanAH // 60 viprAnmUrddhAbhiSikto hi kSattriyANAM vizaH striyAm / ambaSThaH zUdya niSAdo jAtaH pArazavo'pi vA // 61 vaizyAdyostu rAjanyAnmAhiSyomrau sutau smRtau / vaizyAttu karaNaH zU vinnAstreSavidhiH smRtaH // 62 brAhmaNya kSatriyAta sUto vaizyAdvadehakastathA / zUdrAjjAtastu cANDAlaH sarvadharmavahiSkRtaH // 63
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1244 [ prathamo yAjJavalkyasmRtiH / kSatriyA mAgadhaM vaizyAcchUdrAt kSattArameva tu / zUdrAdAyogavaM vaizyA janayAmAsa vai sutam // 64 mAhiSyeNa karaNyAntu rathakAraH prajAyate / asatsantastu vijJeyAH pratilomAnulomajAH // 65 jAtyutkarSA yuge jJeyaH saptame paJcame'pi vA / vyatyaye karmaNAM sAmyaM pUrvavacottarAdharama ||66 atha gRhasthadharmaprakaraNavarNanam / karma smAttaM vivAhAnau kurvIta pratyahaM gRhI / dAyakAlAhRte vA'pi zrautaM vaitAnikAgniSu // 87 zarIracintAM nirvartya kRtazaucavidhirdvijaH / prAtaH sandhyAmupAsIta dantadhAvanapUrvakam // 88 hutvAgnIn sUrya devatyAn japenmantrAn smaahitH| vedArthAnadhigaccheta zAstrANi vividhAni ca // 66 upeyAdIzvaracaiva yogakSemArthasiddhaye / snAtvA devAn pitRcaiva tarpayedaye tathA // 100 vedAtharvapurANAni setihAsAni zaktitaH / japayajJaprasidvayartha vidyAzvAdhyAtmikIM japet // 101 balikarmasvadhA homasvadhyAyAtithisatkriyAH / bhUtapitramara brahmamanuSyANAM mahAmakhAH // 102 devebhyazca hutAdannAccheSAd bhUtavali haret / annaM bhUmau zvacaNDAla vAyobhyazcaiva nikSipet // 103 annaM pitRmanuSyebhyo deyamapyanvahaM jalam / svAdhyAyamanvahaM kuryAt na pacedannamAtmanaH // 104
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aacaardhyaay.gRhsthdhrmprkrnnvrnnnm| 1245 bAlaM su(sva)vAsinIvRddhagarbhiNyAturakanyakAH / sambhojyAtithibhRtyAMzca dampatyoH zeSabhojanam // 105 ApozAnenopariSTAdadhastAdaznatA tathA / anagnamamRtaJcaiva kAryamannaM dvijanmanA // 106 atithitve'pi varNabhyo deyaM shkkyaanupuurvshH| apraNodyo'tithiH sAyamapi vAgbhUtRNodakaiH // 107 satkRtya bhikSave bhikSA dAtavyA suvratAya ca / bhojayeJcAgatAn kAle sakhisambandhivAndhavAn // 108 mahokSaM vA mahAjaM vA zrotriyAyopakalpayet / sakriyAzvAsanaM svAdu bhojanaM sunRtaM vacaH // 106 pratisambasaraM tvAH snaatkaacaarypaarthivaaH| priyo vivAhyazca tathA yatraM pratyatvijaH punH||110 adhvanono'tithijJayaH zrotriyo vedapAragaH / mAnyAveto gRhasthasya brhmlokmbhiipstH||111 parapAkarucirna syaadnindyaamntrnnaahte| vAkpANipAdacApalyaM varjayezcAtibhojanam / / 112 atithiM zrotriyaM tRAtamAsImAntAdanubrajet / ahaH zeSaM sahAsIta ziSTairiSTaizca bandhubhiH / / 113 upAsya pazcimA sandhyA hutvAgnIM stAnupAsya ca / mRtyaH parivRto bhuktA nAtitRptyo'tha saMvizet // 114 brAhma muhUrta utthAya cintayedAtmanohitam / dharmArthakAmAn skhe kAle yathAzakti na hApayet 115
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1246 yAjJavalkyasmRtiH / vidyAkarmavayobandhuvittairmAnyA yathAkramam / etaiH prabhUtaiH zUdro'pi vArddha kye mAnamarhati // 116 [ prathamo vRddhabhArinRpasnAtastrI rogivaracakriNAm / panthAdeyonRpasteSAM mAnyaH snAtastu bhUpateH // 117 ijyAdhyayanadAnAni vaizyasya kSattriyasya ca / pratigraho'dhiko vipre yAjanAdhyApane tathA // 118 pradhAnaM kSatriye karma prajAnAM paripAlanam / kusIdakRSivANijyaM pAsupAlyaM vizaH smRtam // 116 zUdrasya dvijazuzrUSA tayA'jIvan vaNigbhavet / zilpairvA vividhairjIved dvijAtihitamAcaran // 120 bhAryAratiH zucirbhRtyabhartA zrAddhakriyArataH / namaskAreNa mantreNa paJcayajJAn na hApayet // 121 ahiMsA satyamasteyaM zaucamindriyanigrahaH / dAnaM dayA damaH kSAntiH sarveSAM dharmasAdhanam || 122 vayobuddhayarthavAgveSazrutAbhijanakarmaNAm / Acaret sadRza vRttimajihmAmazaThAM tathA // 123 traivArSikAdhikAnno yaH sa tu somaM pivedvijaH / prAksaumikA: kriyAH kuryAdyasyAnnaM vArSikaM bhavet // 124 pratisambatsaraM somaH pazuH pratyayanaM tathA / kartavyAprayeNeSTizca cAturmAsyAni caiva hi // 125 eSAmasambhave kuryAdiSTi vaizvAnarIM dvijaH / hInakalpaM na kurvIta sati dravye phalapradam // 126
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcArAdhyAyaH snaatkdhrmprkrnnvrnnnm| 1247 caNDAlo jAyate yjnykaarnnaacchdrbhikssitaa| yajJArthaM labdhamadadadbhAsaH kAko'pi jAyate // 127. kusUla kumbhIdhAnyo vA tryaihiko'zvastanopi vA / jIvedvApi silonchena zreyAneSAM paraH paraH // 128 ___atha snAtakadharmaprakaraNavarNanam / na svAdhyAya virodhyarthamIheta na yatastataH / na viruddha prasaGgena santoSo ca sadA bhavet / / 126 rAjAntevAsiyAjyebhyaH sIdaniccheddhanaM kSudhA / dambhihaitukapASaNDiAvakavRttIMzca varjayet / / 130 zuklAmbaradharo nIcakezazmazrunakhaH zuciH / na bhA-darzane'znIyAnnaikavAsA na saMsthitaH // 131 na saMzayaM prapadyeta nAkasmAdapriyaM vadet / / nAhitaM nAnRtaM caiva na stenaH syAnnavArddha SiH // 132 dAkSAyaNI brahmasUtrI veNumAna sakamaNDaluH / kuryAtpradakSiNaM devamRdgo vipravanaspatIn // 133 na tu mehennadocchAyAvama'goSThAmbubhasmasu / na pratyarkAmigosomasandhyAmbu strI dvijanmanaH // 134 nekSetAkaM na nagnAM strI na ca saMspRSTamaithunAm / naca mUtrapurISaM vA nAzucIrAhutArakAH // 135 ayaM me vajra ityevaM sarvamantramudIrayan / varSatyaprAvRto gacchet svapyAt pratyakazirA na ca // 136 SThIvanAmRkzakRnmUtraretAMsyapsu na nikSipet / pAdau pratApayennAgnau na cainamabhilapayet // 137
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1248 , yaajnyvlkysmRtiH| [prathamojalaM pibennAJjalinA zayAnaM na prabodhayet / nAkSaiH krIDenna dharmadhnaiyAdhitarvA na saMvizet / / 138 viruddha varjayet karma pretadhUmaM nadItaram / kezabhasma tuSAGgAra kapAleSu ca saMsthitim // 136 nAcakSIta dhayantIM gAM nAdvAreNa vizet kacit / na rAjJaH pratigRhNIyAllubdhasyocchAtravartinaH // 140 pratigrahe sUnicakrivajivezyA narAdhipAH / duSTA dazaguNaM pUrvAt pUrvAdete yathottaram / / 141 adhyAyAnAmupAkarma zrAvaNyAM zravaNena vA / hastenauSadhi bhAve vA paJcamyAM zrAvaNasya tu // 142 pauSamAsasya rohiNyAmaSTakAyAmathApi vaa| jalAnte cchandasAM kuryAttadutsarga vidhiM vahiH // 143 tryahaM prateSvanadhyAyaH ziSyaviMggurubandhuSu / upAkarmaNi cotsarga svazAkhAzrotriye mRte // 144 sandhyAgajitanirghAta bhUkampolkAnipAtane / samApya vedaM dyunizamAraNyakamadhItya ca // 145 paJcadazyAM caturdazyAmaSTamyAM rAhusUtake / tusandhiSu bhuktA vA zrAddhikaM pratigRhya ca // 146 pazumaNDUka nakulamArjAravAhi mUSikaiH / kRtestare tvahorAtraM zatru(zakta)pAte tathocchraye // 147 zvakroSTu grdbholuuksaamvaannaaniHsvne|| amedhyazavazUdrAntyazmazAnapatitAntike // 148
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcArAdhyAyaH snAtakadharmaprakaraNavarNanam / 1246 deze'zucAvAtmani ca vidyutstanitasaMplave / bhuktArdrapANirambho'ntararddharAtre'timArute // 146 pAMzuvarSe dizA dAhe sandhyAnIhArabhItiSu / dhAvataH pUtigandhe ca ziSTe ca gRhamAgate // 150 khrossttryaanhstyshvnauvRksserinnrohnne|| saptatriMzadanadhyAyAnetAM stAtkAlikAn viduH // 151 devatvikasnAtakAcAryyarAjJAM chAyA~ parastriyAH / nAkrAmedraktaviNmUtraSThIvanodvartanAdi ca // 152 viprAhikSatriyAtmAno nAvajJeyAH kadAcana / AmRtyoH zriyamAkAMkSenna kazcinmamaNi spRzet // 153 dUrAducchiSTaviNmUtrapAdAmbhAMsi samutsRjet / zrutismRtyuditaM samyak nityamAcAramAcaret 154 gobrAhmaNAnalAnnAni nocchiSTAni pdaaspRrot| na nindA tAr3ane kuryAtsutaM ziSyazca tAr3ayet // 155 karmaNA manasA vAcA yatnAddhamma samAcaret / asvayaM lokavidviSTaM dharmamapyAcarena tu // 156 maatRpitrtithibhraatRjnyaatismbndhimaatulaiH| vRddhabAlAturAcAryyavaidyasaMzritabAndhavaiH // 157 mRtvikpurohitApatya bhAsaMdAsa sanAbhibhiH / vivAdaM varjayitvA tu sA lokAn jayed gRhI // 158 paJcapiNDAnanuddhRtya na snAyAt paravAriSu / snAyAnadI devakhAtagarta prasravaNeSu ca // 156
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1250 yaajnyvlkysmRtiH| - [prathamoparazayyAsanodyAnagRhayAnAni varjayet / adattAnyamihInasya nAnnamadyAdanApadi // 160 . kadaryyavaddhacaurANAM klIvaraGgavatAriNAm / vaiNAbhizastabArbuSigaNikAgaNadIkSiNAm // 161 cikitsakAturakruddhapuMzcalImattavidviSAm / rogapatitavrAtyadAmbhikocchiSTabhojinAm / / 162 avIrastrIsvarNakArastrIjitanAmayAjinAm / zastravikrayikAratunnavAyazvajIvinAm // 163 nRzaMsarAjarajakakRtaghnavadhajIvinAm / / cailadhAvasu(dhA)rAjIvisahopapativezmanAm // 164 pizunAnRtinozcaiva tathA cAkrikavandinAm / eSAmannaM na bhoktavyaM somavikrayiNastathA // 165 atha bhakSyAbhakSyaprakaraNavarNanam / anacitam vRthAmAMsaM kezakITasamanvitam / zuktaM paryuSitocchiSTaM zvaspRSTaM patitekSitam // 166 udakyArapRTasaMghuSTaM paryAyAnaJca varjayet / govAtaM zakunocchidaM pada spRSTazca kAmataH / / 167 zUdreSu dAsagopAlakulamitrArddha sIriNaH / bhojyAnnAnApitazcaiva yazcAtmAnaM nivedayet // 168 annaM paryuSitaM bhojyaM snehAktaM cirasaMsthitam / asnehA api godhUmayavagorasa vikriyaaH||166 sandhinyaniIzA'vatsagoH payaH parivarjayet / auSTramaikaza6 straiNamAraNyakamathAvikam // 170
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAdhyAyaH bhakSyAbhakSyaprakaraNavarNanam 1251 devatArthaM haviH zizuM lohitAn vrazcanAMstathA / anupAkRtamAMsAni viDjAni karakANi ca // 171 kravyAda pakSi dAtyUha zukapratyuda TiTTibhAn / sArasaikazaphAn haMsAn sarvAzca grAmavAsinaH // 172 koyaSTiplavacakrAhnavalAkavakaviSkirAn / vRthAkRSarasaMyAvapAya sApUpazaSkulIH // 173 kalaviGka sakAkolaM kuraraM rajjudAlakam / jAlapAdAn khaJjarITAnajJAtAMzca mRgadvijAn // 174 cASAMzca raktapAdAMzca saunaM vallUrameva ca / matsyAMzca kAmato jagdhvA sopavAsatryahaM vaset // 175 palANDu' viDvarAhazca chatrAkaM grAmakukkuTam / lazunaM gRJjanacaiva jagdhvA cAndrAyaNaM caret // 176 bhakSyAH paJcanakhAH sedhAgodhAkacchapazallakAH / zazazva matsyeSvapi hi siMhatuNDakarohitAH // 177 tathA pAThInarAjIvasazalkAzca dvijAtibhiH / ataH zRNuta mAMsasya vidhi bhakSaNavarjjane // 178 prANAtyaye tathA zrAddhe prokSitaM dvijakAmyayA / devAn pitRRn samabhyarcya khAdan mAMsaM na doSabhAk / 176 vaset sa narake ghore dinAni pazuromabhiH / sammitAni durAcAro yohantyavidhinA pazUn // 180 sarvvAn kAmAnavApnoti vAjimedhaphalaM tathA / gRhe'pi nivasan vipro munimAMsasya varjanAt / / 181 76 'yAyaH ]
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1252 . yaajnyvlkysmRtiH| prathamo atha dravyazuddhiprakaraNavarNanam / .. sauvarNarAjatAJjAnAmUlapAtramahAzmanAm / zAkarajjumUlaphalavAsovidalacarmaNAm // 182 . pAtrANAzcamasAnAJca vAriNA shuddhirissyte| carususvasasnehapAtrANyuSNena vAriNA // 183 phyazUjinadhAnyAnAM mukhalodUkhalAnasAm / prokSaNaM saMhatAnAJca bahUnAM caiva vAsasAm // 184 takSaNaM dAruzRGgAsthnA govAlaiH phalasambhuvAm / mArjanaM yajJapAtrANAM pANinA yajJakarmaNi // 185 soruka gomUtraiH zuddhatyAvikakauzikam / sazrIphalairaMzupaTTe sAriSNaiH kutapantathA // 186 sagaurasarSapaiH kSaumaM punaHpAkAn mahImayam / kAruhastaH zuciH paNyaM bhaikSaM yoSinmukhastathA // 187 bhUzuddhirmArjanAhAhAt kAlAd gokrmnnaattthaa| sekAdullekhanAllepAragRhaM mArjanalepanAt // 188 godhAte'ne tathA kiittmkssikaakeshduussite| salilaM bhasma mRdvAri prakSeptavyaM vizuddhaye // 186 trapusIsakatAmrANAM kSArAmlodakavAribhiH / bhasmAdbhiH kAMsyalauhAnAM zuddhiH plAvo dravasya ca // 160 amedhyAktasya mRttoyaiH zuddhirgandhApakarSaNAt / vAkzastamamyunirNiktamajJAtaJca sadA zuci // 161 zuci gotRptikRttoyaM prakRtisthaM mahIgatam / tathA mAMsaM zvacaNDAlakravyAdAdinipAtitam // 162
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aacaaraadhyaayHdrvyshuddhiprkrnnvrnnnm| 1253 razmiramI rajacchAyA gaurazvo vasudhAnilaH / vizruSomakSikA sparza vatsaH prasravaNe shuciH||163 ajAvaM mukhato medhyaM na gauna narajAmalAH / panthAnazca vizuddhyanti somsuuryaaNshumaarutaiH||164 mukhajA vigrussomedhyaastthaacmnvindvH| zmazru cAsyagataM dantasaktaM muktA tataH zuciH // 165 snAtvA pItvA kSute supte bhukte rthyopsrpnne| AcAntaH punarAcAmedvAsoviparidhAya ca // 166 rathyAkaImatoyAni spRssttaanyntyshvvaaysaiH| raNyAkamA mArateneva zuSyanti pakveSTakacitAni ca // 167 ___ atha dAnaprakaraNavarNanam / taparavatvA'sRjadbrahmA brAhmaNAn vedaguptaye / tRptavayaM pitRdevAnAM dharmasaMrakSaNAya ca // 168 sarvasya prabhavo viprAH shrutaadhyynshaalinH| tebhyaH kriyAparAH zreSThAstebhyo'pyadhyAtmavittamAH // 165 na vidhayA kevalayA tapasA vA'pi pAtratA / yatra vRttamime cobhe taddhi pAtraM prakIrtitam // 200 gobhUtilahiraNyAdi pAtre dAtavyamaJcitam / nApAtre vidupA kiJcidAtmanaH zreya icchatA // 201 vidyAtapobhyAM hInena na tu grAhyaH pratigrahaH / gRhNan pradAtAramadhonayatyAtmAnameva ca // 202 dAtavyaM pratyahaM pAtre nimittepu vizeSataH / yAcitenApi dAtavyaM zraddhApUtaJca shktitH||203
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1254 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamohemazRGgI zaphairaupyaiH suzIlA vastrasaMyutA / sakAMsyapAtrA dAtavyA kSIriNI gauH sadakSiNA // 204 dAtAsyAH svargamApnoti vatsarAllo masammitAn / kapilA cettArayati bhUyazcA saptamaM kulam / / 205 sa vatsaromatulyAni yugAnyubhayatomukhIm / dAtAsyAH svargamApnoti pUrNena vidhinA dadat // 206 yAvadvatsasya pAdau dvau mukhaM yonau ca dRzyate / tAvad gauH pRthivI jJeyA yAvad garbha na muJcati / / 207 yathA kathaJciddattvA gAM dhenuM vA'dhenumeva vaa| arogAmaparikliSThAM dAtA svarge mahIyate // 208 zrAntasamvAhanaM rogi paricaryA surArcanam / pAdazaucaM dvijocchiSTamArjanaM gopradAnavat // 20 // bhUdIpAzvAnna vastrAmbhastilasarpiH pratizrayAn / naivezikaM svarNadhuyyaM dattvA svarge mahIyate // 210 gRhadhAnyAbhayopAnacchatramAlyAnulepanam / yAnaM vRkSaM priyaM (jala) zayyAM dattvAtyantaM sukhI bhavet // 211 sarvadAnamayaM brahma pradAnebhyo'dhikaM yataH / vahadat samavApnoti brahmalokamavicyutam / / 212 pratigrahasamartho'pi nAdatte yaH pratigraham / ye lokA dAnazIlAnAM sa tAnApnoti puSkalAn / / 212 kuzAH zAkaM payo matsyAgandhAH puSpaM dadhi kssitiH| mAMsaM zayyAsanaM dhAnAH pratyAkhyeyaM na vAri ca // 214
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aacaaraadhyaayHshraaddhprkrnnvrnnnm| 1255 ayAcitA hRtaM grAhyamapi duSkRtakarmaNaH / anyatra kulaTASaNDapatitebhya stathA dviSaH / / 215 devAtithyarcanakRte gurubhRtyAdivRttaye / sarvataH pratigRhNIyAdAtmavRttArthameva ca / / 216 atha zrAddhaprakaraNam / amAvAsyASTakA vRddhiH kRSNapakSo'yanadvayam / dravyaM brAhmaNasampattirviSuvat suurysNkrmH||217 vyatIpAto gajacchAyA grahaNaM candrasUryayoH / zrAddhaM prati rucizcaiva zrAddhakAlAH prkiirtitaaH||218 agyAH sarveSu vedeSu zrotriyo brhmvidyuvaa| vedArthavijjyeSThasAmA trimadhu trisuparNakaH // 216 Rtvika svastrIyajAmAtRyAjyazvazuramAtulAH / tRNAciketa dauhitra ziSyasambandhibAndhavAH // 220 karmaniSThA staponiSThAH paJcAgnibrahmacAriNaH / pitRmAtRparAzcaiva brAhmaNAH zrAddhasampadaH // 221 rogI hInAtiriktAGgaH kANaH paunarbhava stathA / avakINi kuNDagolau kunakhI zyAvadantakaH / / 222 bhRtakAdhyApakaH (krUraH) klIvaH kanyAdRSyabhizastakaH / mitradhruka pizunaH somavikrayI ca vinindakaH / / 222 mAtApita gurutyAgI kuNDAzI vRSalAtmajaH / parapUrvApatiH stenaH karmaduSTAzca ninditaaH||224 nimantrayIta pUrvedhurbrAhmaNAnAtmavAn zuciH / saizcApi saMyatairbhAvyaM manovAkkAyakarmabhiH // 225
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1256 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamoaparAhe samabhyarca svAgatenAgatAMstu tAn / pavitrapANirAcAntAnAsaneSUpavezayet / / 226 yugmAn deve yathAzakti pitrye'yugmAMstathaiva ca / parizrite zucau deze dakSiNAplavane tathA // 227 dvau daive prAktrayaH pitrye udagekaikameva vaa| mAtAmahAnAmapyevaM tantraM vA vaizvadevikam / / 228 pANiprakSAlanaM dattvA viSTarArtha kuzAnapi / AvAhayedanujJAto vizvedevAsa ityucA / / 226 yavairanvavakIryAtha bhAjane spvitrke| zanno devyA payaH kSiptvA yavo'sIti yavAM stathA // 230 yA divyA iti mantreNa hasteSvayaM viniHkSipet / dattvodakaM gandhamAlyaM dhUpaM vAsaH sadIpakam // 231 tathAcchAdanadAnaJca karazaucArthamambu ca / apasavyaM tataH kRtvA pitRNAmapradakSiNam // dviguNAMstu kuzAn dattvA hyuzantastetyucA pitRn // 232 AvAhya tadanujJAto japedAyAntu nastataH / yavArthAstu tilaiH kAryAH kuryAdAdipUrvavat // 233. dattvAya'saMsravAM steSAM pAtre kRtvA vidhAnataH / pitRbhyaH sthAnamasIti nyujaM pAtraM karotyadhaH / / 234 agnau kariSyannAdAya pRcchatyannaM ghRtaplutam / kuruSvetyabhyanujJAto hutvAgnau pitRyjnyvt||235
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcArAdhyAya zrAddhaprakaraNavaNanam / 1257 hutazeSaM pradadyAttu bhAjaneSu smaahitH| yathA lAbhopapanneSu raupyeSu tu vizeSataH / / 236 dattvAnnaM pRthivI pAtramiti pAtrAbhimantraNam / kRtvedaM viSNurityanne dvijAGguSThaM nivezayet // 237 . savyAhRtikA gAyatrI madhuvAtA iti tyRcam / japtvA yathA sukhaM vAcyaM bhuJjIraMste'pi vaagytaaH||238 annamiSTaM haviSyazca ddyaadkrodhno'tvrH| AtRptestu pavitrANi japtvA pUrvajapantathA // 236 annamAdAya tRptAH sva zeSaM caivAnumanya ca / tadannaM vikired bhUmau dadyAccApaH sakRt sakRt // 240 sarvamannamupAdAya satilaM dakSiNAmukhaH / ucchiSTasannidhau piNDAn pradadyAt pitRyajJavat // 241 mAtAmahAnAmapyevaM dadyAdAcamanaM ttH| svasti vAcyaM tataH kuryAdakSayyodakameva ca // 242 dattvA tu dakSiNAM zaktyA svadhAkAramudAharet / vAcyatAmityanujJAtaH prakRtebhyaH svadhocyatAm / / 243. brUyurastu svadhetyevaM bhUmau siJcettato jalam / vizvedevAzca prIyantAM vipraizcokta idaM japet // 244 dAtAro no'bhivarddhantAM vedA:santatireva ca / zraddhA ca no mAvyagamadvahu deyaJca no'stviti // 245 annazca no bahu bhavedatithIMzca labhemahi / yAcitArazca naH santu mA ca yAciSma kazcana // 246
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1258 [ prathamo yAjJavalkyasmRtiH / ityuktA tu priyA vAcaH praNipatya visarjayet / vAje bAje iti prItaH pitRpUrvaM visarjanam // 247 yasmiMste saMsravAH pUrvamarghyapAtre nivezitAH / pitRpAtraM taduttAnaM kRtvA viprAn visarjayet // 248 pradakSiNamanuvrajya bhuJjIta pitRsevitam / brahmacArI bhavettAntu rajanIM brAhmaNaiH saha // 246 evaM pradakSiNaM kRtvA vRddhau nAndImukhAn pitRRn / yajeta dadhikarkandhUmizrAn piNDAn yavaiH kriyA // 250 ekoddiSTaM daivahInamekAyaikapavitrakam / AvAhanAmakaraNarahitaM hyapasavyavat // 251 upatiSThatAmityakSayyasthAne vipravisarjane / abhiramyatAmiti vaded brUyuste'bhiratAH sma ha // 252 gandhodakatilairyuktaM kuryAt pAtracatuSTayam / ardhyArthaM pitRpAtreSu pretapAtraM prasecayet // 253 ye samAnAiti dvAbhyAM zeSaM pUrvavadAcaret / etat sapiNDIkaraNamekoddiSTaM striyA api // 254 arvAk sapiNDIkaraNaM yasya samvatsarAdbhavet / tasyApyanna sodakumbhaM dadyAt samvatsaraM dvije // 255 mRtAhani tu karttavyaM pratimAsantu vatsaram / pratisamvatsarUcaiva AdyamekAdaze'hani // 256 piNDAMstu go'ja viprebhyo dadyAdanau jale'pivA / prakSipet satsu vipreSu dvijocchiSTaM na mArjayet // 257
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 'dhyAyaH] aacaaraadhyaayHshraaddhprkrnnvrnnnm| 1256 haviSyAnnena vai mAsaM pAyasena tu vatsaram / mAtsyahAriNakaurabhrazAkunacchAgapArSataiH // 258 aiNarauravavArAhazAzaimAMsairyathAkramam / mAsavRddhacA hi tRpyanti dattairiha pitAmahAH // 256 khaDgAmiSaM mahAzalkaM madhu munyannameva ca / lohAmiSaM mahAzAkaM mAMsaM vArdhANasasya ca // 260 yaddadAti gayAsthazca sarvamAnantyamucyate / tathA varSAtrayodazyAM maghAsu ca na saMzayaH / / 261 kanyAM kanyAvedinazca pazUna mukhyAn sutAnapi / dyUtaM kRSiJca vANijyaM dvizaphaikazaphAMstathA // 262 brahmavarcasvinaH putrAn svarNarUpye sakupyake / jJAtizreSThya sarvakAmAnApnoti zrAddhadaH sadA // 263 pratipatprabhRtiSvetAn varjayitvA caturdazIm / zastreNa tu hatA ye vai tebhyastatra pradIyate // 264 svarga dhapatyamojazca zauyyaM kSetraM balaM tathA / putrAn zreSThyaJca saubhAgyaM samRddhiM mukhyatAM zubham // 265 pravRttacakratAJcaiva vANijyaM prabhutAM tthaa| arogitvaM yazo vItazokatAM paramAM gatim / / 266 dhanaM vidyAM bhiSaksiddhiM kupyaM gA apyajAvikam / azvAnAyuzca vidhivad yaH zrAddhaM samprayacchati // 267 kRttikAdibharaNyantaM sa kAmAnApnuyAdimAn / AstikaH zraddadhAnazca vypetmdmtsrH||268
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1260 yaajnyvlkysmRtiH| prathamovasurudrAditisutAH pitaraH shraaddhdevtaaH| prINayanti manuSyANAM pitRRn zrAddha na tarpitAH // 266 AyuH prajJAM dhanaM vidyAM svarga mokSaM sukhAni ca / prayacchanti tathA rAjyaM prItA nRNAM pitaamhaaH||270 atha vinAyakAdikalpaprakaraNam vinAyakaH karmavighnasiddhayartha viniyojita / . gaNAnAmAdhipatyAya rudreNa brAhmaNA tathA // 271 tenopasRSTo yastasya lakSaNAni nibodhata / svapne'vagAhate'tyarthaM jalaM muNDAMzca pazyati // 272 kASAyavAsasazcaiva kravyAdAMzcAdhirohati / antyajaigardabhairuSTraH sahaikatrAvatiSThate // 273 vrajantaJca tathAtmAnaM manyate'nugataM prH| vimanA viphalArambhaH saMsIdatyanimittataH // 274 tenopasRSTo labhate na rAjyaM rAjanandanaH / kumArI na ca bharimapatyaM naca garbhiNI // 275 AcAryatvaM zrotriyazca na ziSyo'dhyayanaM tathA / vaNiglAbhaM nApnoti kRSiJcaiva kRSIbalaH // 276 snapanaM tasya kartavyaM puNye'hni vidhipUrvakam / gaurasarSapakalkena sAjyenotsAditasya ca // 277 sarvoSadhaiH sarvagandhaiH praliptazirasastathA / bhadrAsanopaviSTasya svastivAcyA dvijAH zubhAH // 278 azvatthAnAdgajasthAnAdvalmIkAt saGgamAddhadAt / mRttikA rocanAM gandhAna gugguluccApsu nikSipet // R76
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] aacaaraadhyaayHvinaaykaadiklpprkrnnvrnnnm| 1261 yA AhRtA ekavaNaizcaturbhiH kalazaihra dAt / carmaNyAnaDuhe rakte sthApyaM bhadrAsanaM tathA // 280 sahasrAkSaM zataM dhAramRSibhiH pAvanaM kRtam / tena tvAmabhiSiJcAmi pAvamAnyaH punantu te // 281 bhagaM te varuNo rAjA bhagaM sUryo vRhsptiH| bhagamantrazca vAyuzca bhagaM saptarSayo daduH / / 282 yatte kezeSu daurbhAgyaM sImante yacca mUrddhani / lalATe karNayorakSNorApastad ghantu te sadA // 283 / / snAtasya sArSapaM tailaM sraveNodumbareNa ca / juhuyAnmUrddha ni kuzAn savyena parigRhya ca / / 284 mitazca saMmitazcaiva tathA sAlakaTaGkaTaH / kUSmANDo rAjaputrazca japet svAhAsamanvitaiH 285 . . nAmabhirbAlamantraizca namaskAra samanvitaiH / dadyAzcatuSpathe zUrpe kuzAnAstIrya sarvataH / / 286 kRtAkRtAMstaNDulAMzca palalaudanameva c| matsyAn pakkAMstathaivAmAn mAsametAvadeva tu // 287 puSpaM citraM sugandhazca surAzca trividhAmapi / mUlakaM pUrikApUpastithai(voDa raka)vairaNDikAH sajaH // 288 dadhyanna pAyasaJcaiva guDapiSTaM samodakam / etAn sarvAnupAhRtya bhUmau kRtvA tataH ziraH / / 289 vinAyakasya jananImupaviSThettato'mbikAm / dUrvAsarSapa(kalkena)puSpANAM dattvAdhya pUrNamaJjalim // 260
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1262 yaajnyvlkysmRtiH| - [prathamo rUpaM dehi yazo dehi bhAgyaM bhagavati ! dehi me| putrAn dehi dhanaM dehi sarvAn kAmAMzca dehi me // 261 tataH zuklAmbaradharaH shuklgndhaanulepnH| brAhmaNAn bhojayeddadyAdvastrayugmaM gurorapi // 262 evaM vinAyakaM pUjyaM grahAMzcaivaM vidhaantH| karmaNAM phalamApnoti zriyaJcApnotyanuttamAm // 263 Adityasya sadA pUjAM tilakasvAminastathA / mahAgaNapatezcaiva kurvan siddhimavApnuyAt / / 264 atha grhshaantiprkrnnm| zrIkAmaH zAntikAmo vA grahayajJaM samAcaret / vRSTyAyuH puSTikAmo vA tathaivAbhicaranarIn 265 sUryaH somo mahIputraH somaputro vRhsptiH| zukraH zanaizvaro rAhuH ketuzceti grahAH smRtAH // 266 tAmrikAt sphaTikAdraktacandanAt svarNakAdubhau / rajatAdayasaH sIsAt kAMsyAt kAryagrahAH kramAt // 267 svairvarNairvA paTe lekhyA gandhamaNDalakeSu vA / yathAvaNaM pradeyAni vAsAMsi kusumAni ca // 268 gandhAzca balayazcaiva dhUpo deyazca gugguluH / kartavyA mantra(tantra)vantazca caravaH pratidaivatam / / 296 AkRSNena imaM devA agnimUrdhA divaH kakut / udbudhyasveti ca bhRco yathAsaMkhyaM prakRrtitAH // 300 vRhaspate atiadaryyastathaivAnnAt prishrutH| zanno devIstathA kANDAt ketuM kRNvannimAH kramAt // 301
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcArAdhyAyaHprahazAntivarNanam / 1263 arkaH palAzakhadirAvapAmArgo'tha pipplH| udumbaraH zamI dUrvA kuzAzca samidhaH kramAt // 302 ekaikasya tvaSTazatamaSTAviMzatireva vaa| hotavyA madhusarpiA dadhnA kSIreNa vA yutA // 303 gulaudanaM pAyasaJca haviSyaM kSIraSASTikam / dadhyodanaM havi( pUpAn zcUNaM mAMsaM citrAnameva ca // 304 dadyAd grahakramAdetad dvijebhyo bhojanaM budhaH / . zaktito vA yathAlAbhaM satkRtya vidhipUrvakam // 305 dhenuH zaGkha stathAnaDAna hema vAso hayastathA / kRSNA gaurAyasaM chAga etA vai dakSiNAH kramAt // 306 yazca yasya yadA duHsthaH sa taM yatnena pUjayet / brahmaNaiSAM varo dattaH pUjitA pUjayiSyatha // 307 grahAdhInA narendrANA mucchrayAH patanAni ca / bhAvAbhAvau ca jagatastasmAt pUjyatamAH smRtAH // 308 atha rAjadharmaprakaraNavarNanam / mahotsAhaH sthUlalakSyaH kRtajJo vRddhsevkH| vinItaH satvasampannaH kulInaH satyavAk zuciH // 306 adIrghasUtraH smRtimaankssudro'prussstthaa| dhArmiko(dRr3habhaktizca)'vyasanazcaiva prAjJaH zUro rahasyavit // 310 svaranyUgoptAnvIkSikyAM daNDanItyAM tathaiva ca / vinItastvatha vArtAyAM ayyAJcaiva narAdhipaH // 311 sa mantriNaH prakurvIta prAjJAn maulAn sthirAna zucIn / teH sA cintayedrAjyaM vipreNAtha tataH svayam // 312
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ M 1264 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamopurohitaJca kurvIta devajJamuditoditam / daNDanItyAzca kuzalamatharvAGgirase tathA // 313 shrautsmaatkriyaahetovRnnuyaadRtvijstthaa| . yahAMzcaiva prakurvIta vidhivad bhUridakSiNAn // 314 bhogAMzca dadyAdviprebhyo vasUni vividhAni ca / akSayo'yaM nidhI rAjJAM yadvipreSUpapAditam / / 315 askannamavyayazcaiva prAyazcittairadUSitam / agneH sakAzAdviprAsyaM pUtaM zreSThamihocyate // 316 dharmeNa labdhumIheta labdhaM yatnena paalyet| pAlitaM varddhayennItyA vRddha pAtreSu niHkSipet // 317 dadyAd bhUmi nibandhaM vA kRtvA lekhyaJca kArayet / AgAmibhakSu)danRpatiparijJAnAya pArthivaH // 318 paTe vA tAmrapaTTe vA svamudroparicihnitam / / abhilekhyAtmano vaMzyAnAtmAnaJca mahIpatiH // 316 pratigrahaparImANaM dAnAcchedopavarNanam / svahastakAlasampanna zAsanaM kArayet sthiram / / 320 ramyaM pazavyamAjIvyaM jAGgalaM dezamAvaset / tatra durgANi kurvIta janakoSAtmaguptaye // 321 tatra tatra ca niSNAtAnadhyakSAn kuzalAn zucIn / prakuryAdAyakauntavyayakarmasu codyatAn // 322 nAtaH parataro dharmo nRpANAM yadupArjitam (rnnaarjitm)| viprebhyo dIyate dravyaM prajAbhyazcAbhayaM tathA / / 323
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyAyaH] AcArAdhyAya raajdhrmprkrnnvrnnnm| 1265 ya AhaveSu vadhyante bhUmyartha maparAGmukhAH / akUTarAyudhairyAnti te svarga yogino yathA // 324 padAni kratutulyAni bhagneSvavinivartinAm / rAjA sukRtamAdatte hatAnAM vipalAyinAm / / 325 tavAhaM vAdinaM klIvaM nitiM parasaGgatam / na hanyAdvinivRttazca yuddhaprakSaNakAdikam // 326 kRtarakSaH sadotthAya pazyedAyavyayau svayam / vyavahArAMstato dRSTA nAtvA bhuJjIta kaamtH||327 hiraNyaM vyApRtAnItaM bhANDAgAreSu niHkSipet / pazyecArAMstato dUtAn prerayenmantrisaMyutaH // 328 tataH svaravihArI syAnmantribhirvA smaagtH| balAnAM darzanaM kRtvA senAnyA saha cintayet // 326 sandhyAmupAsya zRNuyAcArANAM gUDhabhASitam / gItanRtyaizca bhuJjIta paThet svAdhyAyameva ca // 330 saMvizettUryaghoSeNa pratibudhyettathaiva c| zAstrANi cintayed buddhyA sarvakattaya'tAntathA // 331 preSayecca tatazcArAn sveSu cAnyeSu saadrm| RtvikpurohitAcAyrAzIbhirabhinanditaH // 332 dRSTvA jyotirvido vaidyAn dadyAd gAM kAJcanaM mahIm / naivezikAni ca tathA zrotriyANAM gRhANi ca // 333 brAhmaNeSu kSamI snigdheSvajimbhaH krodhano'riSu / syAdrAjA bhRtyavargeSu prajAsu ca yathA pitA // 334
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1266 yaajnyvlkysmRtiH| prathamopuNyAt SaDbhAgamAdatta nyAyena paripAlayan / sarvadAnAdhikaM yasmAt prajAnAM paripAlanam // 335 cATutaskaraduvRttamahAsAhasikAdibhiH / pIDyamAnAH prajA rakSet kAyasthaizca vizeSataH // 336 arakSyamANAH kurvanti yat kizcit kilviSaM prjaaH| tasmAcca nRpateraddhaM yasmAd gRhNAtyasau karAn // 337 ye rASTrAdhikRtA steSAM cArjJAtvA viceSTitam / sAdhUna sampAlayedrAjA viparItAMstu ghAtayet / / 338 utkocajIvino dravyahInAn kRtvA pravAsayet / sammAnadAnasatkAraiH zrotriyAn vAsayet sdaa||336 anyAyena nRpo rASTrAt svakoSaM yo'bhivarddha yet / so'cirAdvigatazrIko nAzameti savAndhavaH // 340 prajApIr3anasantApasamudbhUto hutaashnH| rAjJaH kulaM zriyaM prANAn nAdagdhA vinivarttate // 341 ya eva dhammo nRpateH svarASTraparipAlane / tameva kRtsnamApnoti pararASTra vazaM nayan // 342 yasmin deze ya AcAro vyavahAraH kulasthitiH ! tathaiva paripAlyo'sau yadA vshmupaagtH||343 mantramUlaM yato rAjyamato mantraM surakSitam / kuryyAdyathAnye na viduH karmaNAmAphalodayAt // 344 arimitramudAsIno'nantarastat paraH prH| kramazo maNDalaM cintyaM sAmAdibhiranukramaiH // 345
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAkaH] aacaaraadhyaayHraajdhrmprkrnnvrnnnm| 1967 upAyAH sAma dAnazca bhedo daNDastathaiva / samyak prayuktAH siddha yudaNDastvagatikA gatiH // 346 sandhizca vigrahaM yAnamAsanaM saMzrayaM tthaa| dvaidhIbhAvaM guNAnetAn yathAvat parikalpayet // 347 yadA samyagguNopetaM pararASTraM tadA vrajet / parazca hIna AtmA ca hRSTavAhanapUruSaH // 348 deve puruSakAre ca karmasiddhirvyavasthitA / tatra devamabhivyaktaM pauruSaM paurvadehikam / / 346 . kecidevAt svabhAvAca kAlAt puruSakArataH / saMyoge kecidicchanti phalaM kuzalabuddhayaH // 350 yathA aikena cakreNa na rathasya gatirbhavet / evaM puruSakAreNa vinA daivaM na siddhapati // 351 hiraNyabhUmilAbhebhyo mitralabdhirvarA yataH / ato yateta tat prAptau rakSet satyaM samAhitaH // 352 svAmyamAtyo janodurga koSo daNDastathaiva ca / mitrANyetAH prakRtayo rAjyaM saptAGgamucyate // 353 tadavApya nRpo daNDaM durvRtteSu nipAtayet / dharmo hi daNDarUpeNa brahmaNA nirmitaH purA // 354 sa netuM nyAyato'zakyo lubdhenaakRtbuddhinaa| satyasandhena zucinA susahAyena dhImatA // 355 yathAzAstraM prayuktaH san sadevAsuramAnuSam / jagadAnandayet sarvamanyathA tu prakopayet // 356
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1968 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamoadharmadaNDanaM svargakIrti lokavinAzanam / samyak ca daNDanaM rAjJaH svargakIrti jayAvaham // 357 api bhrAtA suto'yoM vA zvazuro mAtulo'pi vaa| nAdaNDyo nAma rAjJo'sti dhAdvicalitaH svakAt // 158 yo daNDayAn daNDayedrAjA samyagvadhyAMzca ghaatyet| . iSTaM syAt kratubhistena sahasrazatadakSiNaiH / / 356 iti saMcintya nRpatiH kratutulyaphalaM pRthak / vyavahArAn svayaM pazyet sabhyaH parivRto'nvaham // 360 kulAni jAtIH zreNIzca gaNAn jaanpdaaNstthaa| svadharmAcalitAnAjA vinIya sthApayet pathi // 361 jAlasUryamarIcisthaM trasareNUrajaH smRtam / te'STau likSA tu tAstisro rAjasarSapa ucyate // 362 gaurastu te trayaH SaT te yavo madhyastu te trayaH / kRSNalaH paJca te mASaste suvarNastu Sor3aza // 363 palaM suvarNAzcatvAraH paJca vA'pi prkiirtitm| dve kRSNale rUpyamASodharaNaM Sor3azaiva te // 364 zatamAnastu dazabhirdharaNaiH palameva ca / niSkaH suvarNAzcatvAraH kArSikastAnikaH paNaH // 365 sAzItiH paNasAhasrI daNDa uttmsaahsH| tadaddhaM madhyamaH proktastadarddha madhamaH smRtaH // 366 dhigdaNDastvatha vAgdaNDo dhanadaNDo badhastathA / yojyA vyastAH samastA vA aparAdhavazAdime // 367
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyavahArAdhyAyaH sAmAnyanyAyaprakaraNavarNanam / 1269 jJAtvAparAdhaM dezazca kAlaM balamathApi vaa| vayaH karma ca vittazca daNDaM daNDeSu pAtayet // 368 iti yAjJavalkyIye dharmazAstre AcAronAma prthmo'dhyaayH| // dvitiiyo'dhyaayH|| atha vyvhaaraadhyaayH| ttraadau-saamaanynyaayprkrnnm| vyavahArAn nRpaH pazyedvidvadbhi brAhmaNaiH saha / dharmazAstrAnusAreNa krodhalobhavivarjitaH // 1 zrutAdhyayanasampannA dharmajJAH styvaadinH| rAjJA sabhAsadaH kAryA ripau mitre ca ye samAH // 2 apazyatA kAryavazAd vyavahArAn nRpeNa tu / sabhyaiH saha niyoktavyo brAhmaNaH sarvadharmavit // 3 rAgAlobhAdbhayAdvApi smRtyapetAdikAriNaH / sabhyAH pRthak pRthak daNDyA vivAdAd dviguNaM (dhanam)damam // 4 smRtyAcAravyapetena mArgeNAdharSitaH paraiH / Avedayati cedrAjJe vyavahArapadaM hi tat // 5 pratyarthino'pato lekhyaM yathAveditamarthinA / samAmAsatadAhornAmajAtyAdicihnitam // 6
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1270 yAjJavalkyasmRtiH / zrutArthasyottaraM lekhyaM pUrvAvedakasannidhau / tatorthI lekhayet sadyaH pratijJAtArthasAdhanam // 7 vatsiddhau siddhimApnoti viparItamatonyathA / catuSpAdvyavahAro'yaM vivAdeSUpadarzitaH // 8 abhiyogamanistIrya nainaM pratyabhiyojayet / abhiyuktabhva nAnyena noktaM viprakRtaM nayet // kuryAt pratyabhiyogabhca kalahe sAhaseSu ca / ubhayoH pratibhUrbrAhyaH samarthaH kAryanirNaye // 10 nihave bhAvito dadyAddhanaM rAjJe ca tatsamam / mithyAbhiyogI dviguNamabhiyogAddhanaM haret // 11 sAhasasteyapAruSyagobhizAyAtyaye striyAm / vivAdayeta sadya eva kAlo'nyatrecchayA smRtaH // 12 dezAddezAntaraM yAti sRkaNI pariler3hi ca / lalATaM vidyate yasya mukhaM vaivarNameti ca // 13 parizuSyatskhaladvAkyaviruddha bahu bhASate / vAkcakSuH pUjayati no tathoSThau nirbhujatyapi // 14 svabhAvAdvikRtiM gacchen manovAkkAyakarmabhiH / abhiyoge ca sAkSye vA duSTaH sa parikIrtitaH // 15 sandigdhArthaM svatantro yaH sAdhayedyazca niSpatet / nacAhUto vadet kiJciddhIno daNDyazca sa smRtaH // 16 sAkSiSUbhayataH satsu sAkSiNaH pUrvavAdinaH / pUrvapakSe'dharIbhUte bhavantyuttaravAdinaH // 17 1 dvitIyo
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ SmyAyaH ] vyavahArAdhyAyaH sAmAnyanyAyaprakaraNavarNanam / 1271 sapaNazcedvivAdaH syAttatra hInantu dApayet / daNDabhya svapaNaM rAjJe dhanine dhanameva ca // 18 chalaM nirasya bhUtena vyavahArAnnayennRpaH / bhUtamapyanupanyastaM hIyate vyavahArataH // 16 nihate likhitaM naikamekadezavibhAvitaH / dApyaH sarva nRpeNAthaM na prAhyastvaniveditaH ||20 smRtyorvirodhe nyAyastu balavAn vyavahArataH / arthazAstrAttu balavaddharmazAstramiti sthitiH // 21 pramANaM likhitaM bhuktiH sAkSiNazceti kIrtitam / eSAmanyatamAbhAve divyAnyatamamucyate // 22 sarveSvatha vivAdeSu balavatyuttarA kriyA / Adhau pratigRhe krIte pUrvA tu balavattarA // 23 pazyato bruvato bhUme rhAniviMzativArSikI / pareNa bhujyamAnAyA dhanasya dazavArSikI // 24 AdhisImopaniHkSepajar3abAladhanairvinA / tathopanidhirAjastrIzrotriyANAM dhanairapi // 25 AdhyAdInAM hi harttAraM dhanine dApayeddhanam / daNDazca tatsamaM rAjJe zaktyapekSa mathApi vA // 26 Agamo'bhyadhiko bhogAdvinA puurvkrmaagtaat| Agamo'pi balaM naiva bhuktistokApi yatra no // 27 Agamastu kRto yena so'bhiyuktastamuddharet / na tatsutastatsuto vA bhuktistatra garIyasI // 28
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1972 yaajnyvlkysmRtiH| dvitIyo yo'bhiyuktaH paretaH syAttasya rikthI tamuddharet / na tatra kAraNaM bhuktirAgamena vinAkRtA // 26 Agamena vizuddha na bhogo yAti pramANatAm / avizuddhAgamo bhogaH prAmANyaM naiva gacchati // 30 nRpeNAdhikRtAH pUgAH zreNayo'tha kulAni ca / pUrva pUrva guru jJeyaM vyavahAravidhau nRNAm // 31 balopadhiSinivRttAn vyavahArAnnivartayet / strInaktamantarAgAravahiH zatrukRtA stathA // 32 mattonmattArttavyasanibAlabhItAdi yojitH| asambaddhakRtazcaiva vyavahAro na siddhayati // 33 praNaSTAdhigataM deyaM nRpeNa dhanine dhanam / vibhAvayena celliGgastatsamaM daNDamarhati // 34 rAjA labdhvA nidhiM dadyAd dvijebhyo'ddhaM dvijaH punH| vidvAnazeSamAdadyAt sa sarvasya prabhuryataH // 35 itareNa nidhau labdhe rAjA SaSThAMzamAharet / aniveditavijJAto dApyastaM daNDameva ca // 36 deyaM caurahRtaM dravyaM rAjJA jAnapadAya tu / adadaddhi samApnoti kilviSaM yasya tasya tat // 37 iti sAmAnyaprakaraNam /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] vyvhaaraadhyaayHRnnaadaanprkrnnvrnnnm| 1273 atha Rnndaanprkrnnm| azItibhAgo vRddhiH syAnmAsi mAsi sbndhke| . vaNakramAcchataM dvikhizcatuH paJcakamanyathA // 38 kAntAragAstu dazakaM sAmudrAviMzakaM zatam / dadhurvA svakRtAM vRddhi sarve sarvAsu jAtiSu // 36 santatistu pazustrINAM rasasyASTaguNA praa| vanadhAnyahiraNyAnAM catunidviguNAH smRtAH / / 40 prapanna sAdhayannathaM na vAcyo nRpaterbhavet / sAdhyamAno nRpaM gacchana daNDyo dApyazca taddhanam / / 41 gRhItA tu kramAddApyo dhaninAmadhamarNikaH / dattvA tu brAhmaNAyeva nRpatestadanantaram // 42 rAjJAdhamaNikodApyaH sAdhitAddazakaM zatam / paJcakazca zataM dApyaH prAptArthoM dhuttamarNakaH // 43 hInajAti parikSINa mRNArtha kama kArayet / brAhmaNastu parikSINaH zanairdApyo yathodayam / / 44 dIyamAnaM na gRhNAti prayuktaM yaH svakaM dhanam / madhyasvasthApitaM tatsyAdvarddha te na tataH param // 45 avibhaktaiH kuTumbArthe yahaNazca kRtaM bhavet / dAstadRkthinaH prete proSite vA kuTumbini // 46 na yoSitpatiputrAbhyAM na putreNa kRtaM pitA / dadyAdRte kuTumbArthAnna patiH svIkRtaM tathA // 47
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1274 yAjJavalkyasmRtiH / surAkAmadyatakRtaM daNDazuklAvaziSTakam / vRthAdAnaM tathaiveha putro dadyAnna paitRkam // 48 gopazauNDikazailuSarajakavyAdhayoSitAm / zrRNaM dadyAt patisteSAM yasmAdvRttistadAzrayA ||46 pratipannaM striyA deyaM patyA vA saha yat kRtam / svayaM kRtaM vA yadRNaM nAnyat strI dAtumarhati // 50 pitari proSite prete vyasanAbhiplute'thavA / putrapauRRNaM deyaM nihave sAkSibhAvitam // 51 RkthaprAha RNaM dApyo yoSidgrAhastathaiva ca / putro'nanyAzritadravyaH putrahInasya zrRkthinaH ||52 bhrAtRNAmathadampatyoH pituH putrasya caiva hi / prAtibhAvya mRNaM sAkSyamavibhakte na tu smRtam // 53 darzane pratyaye dAne prAtibhAvyaM vidhIyate / Ayau tu vitathe dApyAvitarasya sutA api // 54 darzanapratibhUryatra mRtaH prAtyayiko'pivA / na tat putrANaM dadyu de danAya ye sthitAH // 55 bahavaH syUryadi svAzairdadyuH pratibhuvo dhanam / ekacchAyAzriteSveSu dhanikasya yathAruci // 56 pratibhUrdApito yattu prakAzaM dhanino dhanam / dviguNaM pratidAtavyamRNistasya tadbhavet // 57 santatiH strIpazuSveva dhAnyaM triguNameva ca / vastraM caturguNaM proktaM rasazvASTaguNastathA // 58 dvitISo
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyavahArAvyAyaH, upanidhiprakaraNavarNanam / 1975 AdhiH praNazyed dviguNe dhane yadi na mokSyate / kAle kAlakRtaM nazyet phalabhogyo na nazyati // 56 gopyAdhibhoge no vRddhiH sopakAre'tha hApite / naSTo deyo vinaSTazca devarAjakRtAhate // 60 AdheH svIkaraNAt siddhIrakSyamANo'pyasAratAm / yAtazcedanya Adheyo dhanabhAgvA dhanI bhavet // 61 caritravandhakakRtaM savRddhyA dApayeddhanam / satyaGkArakRtaM dravyaM dviguNaM pratidApayet // 62 upasthitasya moktavyAdhisteno'nyathA bhavet / prayojake'sati dhanaM kule nyasyAdhimApnuyAt // 63 tatkAlakRtamUlyo vA tatra tiSThedavRddhikaH / vinAdhAraNakAdvApi vikraNIta sa sAkSikam // 64 yadA tu dviguNIbhUtamRNamAdhau tadA khalu / mocya Adhistadutpanne praviSTe dviguNe dhane // 65 iti RNAdAnaprakaraNam / atha upanidhiprakaraNam / vAsanaslamanAkhyAya haste'nyasya yadarpitam / dravyaM tadopanidhikaM pratideyaM tathaiva tat // 66
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1276 yAjJavalkyasmRtiH / na dApyo'pahRtaM tattu rAjadaivikataskaraiH / pavenmArgite'datte dApyo daNDabhya tatsamam // 67 AjIvana svecchayA daNDyo dApyastazvApi sodayam / yAcitAnvAhitanyAsaniHkSepAdiSvayaM vidhiH // 68 iti upanidhiprakaraNaM / / [ dvitIyo atha sAkSiprakaraNam / tapasvino dAnazIlAH kulInAH satyavAdinaH / dharmapradhAnA javaH putravante dhanAnvitAH // 66 vyavarAH sAkSiNo jJeyAH paJcayajJakriyAratAH / yathAjAti yathAvarNaM sarvesarvAsu vA punaH // 70 zrotriyAstApasA vRddhA ye ca pravrajitAdayaH / asAkSiNastevacanAnnAtraheturudAhRtaH // 71 strIbRddhabAlakitavamattonmattAbhizastakAH / raGgAvatAripASaNDikUTakRdvikalendriyAH // 72 patitAptArthasambandhi sahAyariputaskarAH / sAhasI dRSTadoSazca nirdhUtazcetyasAkSiNaH // 73 ubhayAnumataH sAkSI bhavatyeo'pi dharmmavita | sarvaH sAkSI saMgrahaNe daNDapAruSyasAhase // 74
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vyvhaaraadhyaayHsaakssiiprkrnnvidhivrnnnm| 1277 sAkSiNaH zrAvayedvAdiprativAdisamopagAn / ye pAtakakRtA lokA mahApAtakinAntathA // 75 anidAnAJca ye lokA ye ca striibaalghaatinaam| tAn sarvAn samavApnoti yaH sAkSyamanRtaM vadet // 76 sukataM yatvayA nizcijanmAntarazataiH kRtam / tatsavaM tasya jAnIhi yaM parAjayasi yaM mRSA 77 abruvan hi naraH sAkSyamRNaM sa dazabandhakam / rAjJA sarva pradApyaH syAt SaTcatvAriMzake'hani / / 78 na dadAti ca yaH sAkSyaM jAnannapi narAdhamaH / sa kUTasAkSiNAM pApastulyodaNDena caiva hi // 76 dvaidhe bahUnAM vacanaM sameSu guNinAM tathA / guNidvaidhe tu vacanaM grAhyaM ye guNavattamAH / / 80 yasyocuH sAkSiNaH satyAM pratijJA sa jayI bhavet / anyathAvAdino yasya dhruvaM tasya praajyH||81 ukte'pi sAkSibhiH sAkSye yadyanye gunnvttraaH| dviguNA vAnyathA brUyuH kUTAH syuH pUrvasAkSiNaH 82 pRthak pRthak daNDanIyAH kUTakRt sAkSiNastathA / vivAdAdviguNaM dravyaM . . vivAsyo brAhmaNaH smRtaH / / 83 yaH sAkSyaM zrAvito'nyenanihna te tttmovRtH| sa dApyo'STaguNaM dravyaM brAhmaNantu vivAsayet // 84
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dvitIyo 1278 yaajnyvlkysmRtiH| varNinAntu badho yatra tatra sAkSyanRtaM vadet / satpAvanAya kartavyazcaruH sArasvato dvijaiH / / 85 iti sAkSiprakaraNam // // atha likhitaprakaraNam // yaH kazcidartho niSNAtaH svarucyA tu parasparam / lekhyaM vA sAkSimat kArya tasmin dhanikapUrvakam // 86 samAmAsatadardhAhonAmajAtisvagotrakaH / sabrahmacArIkAtmIyapitRnAmAdicihnitam / / 87 samApte'rthe RNI nAma svahastena nivezayet / mataM me'mukaputrasya yadatroparilekhitam // 88 sAkSiNazca svahastena pitRnaamkpuurvkm| atrAhamamukaH sAkSI likhayuriti te smaaH||89 alipijJa RNI yaH syAt svamataM lekhayet tu saH / sAkSI vA sAkSiNAnyena sarvasAkSisamIpagaH // ubhayAbhyarthitenedanmayA hyamukasUnunA / likhitaM tvamukeneti lekhako'nte tato likhet // 60 vinApi sAkSibhirlekhyaM svahastalikhitantu yat / tatpramANaM RtaM lekhyaM balopadhikRtAhate // 91
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] vyavahArAdhyAyaHdivyaprakaraNavidhAnavarNanam / 1276 RNa lekhyakRtaM deyaM puraSastribhireva tu| Adhistu bhujyate tAvadyAvattanna prdiiyte|| 12 dezAntarasthe durlekhye naSTonmRSTe hRte tathA / bhinne dagdhetathAcchinne lekhyamanyattu kArayet // 63 sandigdhalekhyazuddhiH syAt svahastalikhitAdibhiH / yuktiprAptikriyAcihnasambandhAgamahetubhiH / / 14 lekhyasya pRSThe'bhilikhehattva dattvA dhanaM mRnnii| dhanI copagataM dadyAt svahastaparicihnitam / / 65 dattvarNa pATayellekhyaM zuddhatha vAnyattu kArayet / sAkSimaca bhavedyadvA taddAtavyaM sasAkSikam / / 66 . iti likhitaprakaraNam / atha divyaprakaraNam / tulAgnyApo viSa kozo divyAnIha vishuddhye| mahAbhiyogeSvetAni zIrSakasthe'bhiyoktari // 67 rucyA vAnyataraH kuryAditaro varttayecchiraH / vinApi zIrSakAt kuryAnnRpadrohe'tha pAtake // 68 sacailanAtamAhUya sUryodaya upoSitam / kArayet sarvadivyAni nRpabrAhmaNasannidhau // 66
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1280 yaajnyvlkysmRtiH| [prathamo tulA strIbAlavRddhA(tIndhapaGgubrAhmaNarogiNAm / amirjalaM vA zUdrasya yavAH sapta viSasya ca // 180 nAsahasrAddharet phAlaM na viSaM na tulA tathA / nRpArtheSvabhiyogeSu vaheyuH zucayaH sadA // 101 sahasrArthe tulAdIni kozamaple'pikArayet / pazcAza dApayecchuddhamazuddho daNDabhAgbhavet / / tulAdhAraNavidvadbhirabhiyuktastulAzritaH / pratimAnasamIbhUto lekhAH kRtvAvatAritaH // 102 tvaM tule ! satyadhAmAsi purA devairvinirmitaa| tatsatyaM vada kalyANi ! saMzayAnmAM vimocaya // 103 yadyasmi pApakRnmAta ! stato mAM tvamadho naya / zuddhaved gamayodhvaM mAM tulAmityabhimantrayet // 104 karo vimRditatrIherlakSayitvA tato nyset| saMtazvatthasya patrANi tAvatsUtreNa veSTayet // 105 tvamagne ! sarvabhUtAnAmantazcarasi pAvaka ! / sAkSivat puNyapApebhyo brUhi satyaM kare mama // 106 tasyetyuktavato lohaM paJcAzatpalika samam / agnivaNaM nyasetpiNDaM (kSipra)hastayorubhayorapi // 107 sa tamAdAya saptaiva maNDalAni zanaivrajet / SoDazAGgulikaM jJeyaM maNDalaM tAvadantaram // 108 muktAgni maditavrIhiradagdhaH zuddhimApnuyAt / antarA patite piNDe sandeho vA punaharet // 106
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyvhaardhyaayHdaayvibhaagprkrnnvrnnnm| 1281 satyena mAbhirakSa(sva) tvaM varuNetyabhizApya km| nAbhidaghnodakasthasya gRhItvorU jalaM vizet // 110 samakAlamiSu muktamAnayet yo javI nrH| gate 'nyasmibhimanAGgaM pazyecthecchuddhimApnuyAt // 111 tvaM viSa ! brahmaNaH putra ! satyadharme vyvsthitH| trAyasvAsmAnmabhizApAt satyena bhava me'mRtam // 112 eva muktA viSaM zAGga bhakSayeddhimazailajam / yasya vegaivinA jINaM tasya zuddhiM vinirdizet // 113 / devAnumAn samabhyaya' tatsnAnodakamAharet / saMzrAvya pAyayettasmAjalAttu prasRtitrayam // 114 arvAk caturdazAdahro yasya no rAjadaivikam / vyasanaM jAyate ghoraM sa zuddhaH syAnna sNshyH||115 ... iti divyprkrnnm| atha dAya vibhAgaprakaraNam / vibhAgaM cet pitA kuryAt svecchayA vibhajetsutAn / jyeSThaM vA zreSThabhAgena sarve vA syuH samAzinaH // 116 yadi dadyAt samAnaMzAn patnyaH kAryAH samAMzikAH / na dattaM strIdhanaM yAsAM bha; vA zvasureNa vA // 117 zaktasyAnIhamAnasya kiJcihatvA pRthak kriyaa| nyUnAdhikavibhaktAnAM dharmaH pitRkRtaH smRtaH / / 118
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1282 yaajnyvlkysmRtiH| [dvivIyovibhajeran sutAH pitrorUvaM rikthamRNaM samam / mAturdu hitaraH zeSamRNAttAbhya bhRte'nvayaH // 116 pitRdravyA(vinAzena)virodhena yadanyat svayamArjitam / maitramaudvAhikaJcaiva dAyAdAnaM na tadbhavet // 120 kramAdabhyAgataM dravyaM hRtamabhyuddharettu yH| dAyAdebhyo na taddadyAdvidyayA labdhameva ca // 121 yatkizcit pitari prete dhanaM jyeSTho'dhigacchati / bhAgo yavIyasAM tatra yadi vidyAnupAlinaH // 122 sAmAnyArthasamutthAne vibhAgastu samaH smRtaH / anekapitRkANAntu pitRto bhAgakalpanA // 123 bhUryA pitAmahopAttA nibandho dravyameva vaa| tatra syAt sadRzaM svAmyaM pituH putrasya cobhayoH // 124 vibhakteSu suto jAtaH savarNAyAH vibhAgabhAk / dRzyAdvA tadvibhAgaH syAdAyavyayavizodhitAt // 125 pitRbhyAM yasya yadattaM tattasyaiva dhanaM bhavet / piturUddhaM vibhajatAM mAtA'yaMzaM samApnuyAt // 126 asaMskRtAstu saMskAryA bhrAtRbhiH puurvsNskRtaiH| bhaginyazca nijAdaMzAitvAMzaM tu turIyakam // 127 catustriokabhAgInAH varNazo braahmnnaatmjaaH| kSatrajAstriokabhAgA viDjAstu dvayakabhAginaH // 128 anyonyApahRtaM dravyaM vibhaktai yatra dRzyate / tatpunaste samairaMzaivibhajeraniti sthitiH 16
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyvhaaraadhyaayHdaayvibhaagprkrnnvrnnnm| 1945 aputreNa parakSetre niyogotpAditaH sutH| ubhayorapyasau rikthI piNDadAtA ca dhrmtH||130 auraso dharmapatnIjastatsamaH putrikAsutaH / kSetrajaH kSetrajAtastu sagogeNetareNa vA / / 231 gRhe pracchanna utpanno mUDhajastu suto mataH / kAnInaH kanyakAjAto maataamhmutomtH||132 akSatAyAM zatAyAM vA jAtaH paunrbhvstthaa| dadyAnmAtA pitA vA yaM sa putro dattako bhavet // 133 krItastu tAbhyAM vikrItaH kRtrimastu svayaM kRtaH / dattAtmA tu svayaM datto garne vinaH sahoDhajaH // 134 utsRSTo gRhyate yastu so'pabiddho bhavet sutH| piNDadoM'zaharazcaiSAM pUrvAbhAve paraH paraH // 135 sajAtIyeSvayaM proktastanayeSu mayA vidhiH / jAto'pi dAsyAM zUdreNa kAmatoMzaharo bhavet 136 mRte pitari kuyustaM bhrAtarastvarddhabhAginam / abhrAtRko haretsavaM duhitRNAM sutAhate // 137 panI duhitarazcaiva pitarau bhraatrstthaa| tatsuto gotrajo bandhuH ziSyaH sabrahmacAriNaH // 138 eSAmanAve pUrvasya dhnbhaaguttrottrH| . svaryAtasya hAputrasya sarvavarNeSvayaM vidhiH // 136 vAnaprasthayatibrahmacAriNAmRkthabhAginaH / krameNAcAryasacchiSyadharmabhrAokatIthinaH // 140
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1284 yaajnyvlkysmRtiH| _ [dvitIyosaMsRSTinastu saMsRSTI sodarasya tu sodrH| dadyAcopaharedaMzaM jAtasya ca mRtasya ca // 141 anyodaryastu saMsRSTI nAnyodaryo dhanaM haret / asaMsRSTyapi cAdadyAt saMsRSTo nAnyamAtRjaH // 142 klIvo'tha patitastajjaH paGgurunmattako jaDaH / andho'cikitsyarogI ca bharttavyAH syuniraMzakAH // 143 aurasAH kSetrajAsteSAM nirdoSA bhAgahAriNaH / sutAzcaiSAM prabharttavyA yAvadvai bhrtRsaatkRtaaH||144 aputrA yoSitazcaiSAM bhartavyAH sAdhuvRttayaH / nirvAsyA vyabhicAriNyaH pratikUlAstathaiva ca // 145 pitRmAtRpatibhrAtRdattamadhyagnyupAgatam / / AdhivedanikAdyaJca strIdhanaM parikIrtitam // 146 bandhudattaM tathA zulkamanvAdheyakameva vaa| atItAyAmaprajasi bAndhavAstavApnuyuH // 147 aprajaH strIdhanaM bhaturbAhmAdiSu catulapi / duhitaNAM prasUtA cet zeSeSu pitRgAmi tat // 148 dattvA kanyAM haran daNDyo'vyayaM dadyAca sodayam / mRtAyAM dattamAdadyAtparizodhyobhayavyayam // 146 durbhikSe dharmakArye ca vyAdhau sampratirodhake / gRhItaM strIdhanaM bharttA na striyai dAtumarhati // 150 adhivinnastriye dadyAdAdhivedanikaM samam / .na dattaM strIdhanaM yasyai datte tvaddhaM prakIrtitam // 151
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahArAdhyAya sImAvivAdaprakaraNam / vibhAganihnave jJAtibandhusAkSyabhilekhitaiH / vibhAgabhAvanA jJeyA gRhakSetraizca yautakaiH // 152 iti dAyavibhAgaprakaraNavarNanam / 'dhyAyaH ] 1285 atha sImAvivAdaprakaraNavarNanam / sIno vivAde kSetrasya sAmantAH sthavirAdayaH / gopAH sImnaH kRSANo'nye sarve ca vanagocarAH // 153 nayeyuretaiH sImAntaM sthUlAGgAratuSadrumaiH / setuvalmIkanimnAsthicaityAdyairupalakSitam // 154 sAmantA vA samaprAmAzcatvAro'STau dazApi vA / raktasragvasanAH sImAM nayeyuH kSitidhAriNaH // 155 anRte ca pRthagdaNDyA rAjJA madhyamasAhasam / abhAve jJAnacihnAnAM rAjA sImnaH pravartitA // 156 ArAmAyatanagrAmanipAnodyAnavezmasu / eSa eva vidhirjJeyo varSAmbupravahAdiSu // 157 maryAdAyAH prabhede tu sImAtikramaNe tathA / kSetrasya haraNe daNDA adhamottamamadhyamAH / / 158 na niSevyo'lpabAdhastu setuH kalyANakArakaH / parabhUmiM haran kUpaH svalpakSetro bahUdakaH // 156
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1286 . yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyo. svAmine yo'niveyeva kSetre setuM prvrtyet| utpane svAmino bhogastadabhAve mhiipteH||160 phAlAhatamapi kSetraM yo na kuryAna kArayet / saMpradApyaH kRSTaphalaM (akRSTazada) kSetramanyena kArayet // 161 iti sImAvivAdaprakaraNavarNanam / atha svAmipAlavivAdaprakaraNavarNanam / mASAnaSTau tu mahiSI zasyaghAtasya kaarinnii| . daNDanIyA tantu gaustadarddha majAvikam // 162 makSayitvopaviSTAnAM yayoktAd dviguNoM dmH| samameSAM vivIte'pi kharoSTra mahiSIsamam // 163 . yAvacchasyaM vinazyeta tAvat kSetrI phalam lbhet| gopA(pAlAstADyastu gomI tu pUrvoktaM daNDamarhati // 164 pathi prAmavivItAnte kSetre doSo na vidyate / akAmataH kAmacAre cauravaddaNDamarhati // 165. mahokSotsRSTapazavaH sUtikAgantu(kIcagauH)kAdayaH / pAlo yeSAntu te mocyA devraajpriplutaaH||166 yathApitAm pazUn gopaH sAyaM pratyarpayettathA / pramAdamRtanaSTAMzca pradApyaH kRtavetanaH // 167
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH ] vyavahArAdhyAH asvAmivikrayaprakaraNavarNanam / 1287 pAladoSavinAze ca pAle daNDoM vidhIyate / ., arddha trayodazapaNaH svAmino dravyameva // 168 prAmyecchayA gopracAro bhUmirAjavazena vaa| dvijastRNaidhapuSpANi sarvataH svavadAharet // 166 dhanuH zataM parINAho grAmakSetrAntaraM bhavet / dve zate kapaMTasya syAnagarasya catuH zatam // 170 iti svAmipAlavivAdaprakaraNavarNanam / .. ......... athAsvAmivikrayaprakaraNavarNanam / svaM labhetAnyavikrItaM RturdoSo'prakAzite / hInAdraho hInamUlye velAhIne ca taskaraH // 171 naSTApahRtamAsAdya hariM praahyennrm| . dezakAlAtipacau ca gRhItvA svayamarpayet // 152 vikraturdarzanAcchuddhiH svAmI dravyaM nRpo damam / kretA mUlyamavApnoti tasmAghastasya vikrayI // 153 Agamenopabhogena naSTaM bhaavymto'nythaa| paJcabandho damastatra rAjho tenAvibhAvite // 174 hRtaM praNaSTaM yo dravyaM parahastAdavApnuyAt / anivetha nRpe daNDyaH sa tu SaNNavati paNAm // 14
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1288 [ dvitIyo yAjJavalkyasmRtiH / zaulkikaiH sthAnapAlairvA naSTApahRtamAhRtam / arvAk samvatsarAt svAmI hareta (labheta) parato nRpaH // 175 paNAnekazaphe dadyAzcaturaH paJca mAnuSe / mahiSoSTragavAM dvau dvau pAda pAdamajAvike // 177 ityasvAmivikrayaprakaraNavarNanam / atha dattApradAnikaprakaraNavarNanam / svaM kuTumbAvirodhena deyaM dArasutAdRte / nAnbaye sati sarvasvaM yaccAnyasmai pratizrutam || 178 pratigrahaH prakAzaH syAt sthAvarasya vizeSataH / deyaM prati zrutaJcaiva dattvA nApaharet punaH // 176 iti dattApradAnikaMnAma prakaraNavarNanam / atha krItAnuzayaprakaraNavarNanam / dazaikapaJcasaptAhamAsatryahArddha mAsikam / vIjAyobAhyaratnastrI dohyapuMsAM parIkSaNam ||180 agnau suvarNamakSINaM rajate dvipalaM zatam / aSTau puNi sIse ca tAmra paJcadazAyasi || 181 zate daza palA vRddhiraurNe kArpAsasautrike / madhye paJcapalA sUtre sUkSme tu tripalA matA // 182
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] abhyupetyAzuzrUSAprakaraNaM saMvidvyatikramaprakaraNavarNanam 1286 cArmike romabaddha ca triMzadbhAgaH kSayo mataH / na kSayo na ca vRddhiH syAt kauzeye valkaleSu ca // 183 dezaM kAlaca bhogaJca jJAtvA naSTe balAbalam / dravyANAM kuzalA brUyuryattaddApyamasaMzayam // 184 iti krItAnuzayaprakaraNavarNanam / athAbhyupetyAzuzrUSAprakaraNavarNanam / balAhAsIkRtazcauraivikrItazcApi mucyate / svAmiprANaprado bha(bhA)ktatyAgAttaniSkrayAdapi // 185 pravrajyAvasito rAjJo dAsazcAmaraNAntikaH / varNAnAmAnulomyena dAsyaM na prtilomtH||186 kRtazilpo'pi nivaset kRtakAlaM guroguhe| antevAsI guruprAptabhojanastatphalapradaH // 187 ityAbhyupetyAzuzrUSAprakaraNavarNanam / atha saMvidvyatikramaprakaraNavarNanam / rAjA kRtvA pure sthAnaM brAhmaNAnnyasya tatra tu / vidyaM vRttimad brUyAt svadharmaH pAlyatAmiti / / 188 . nijadharmAvirodhena yastu sAmayiko bhavet / so'pi yatnena saMrakSyo dharmo rAjakRtazca yaH // 176 gaNadravyaM haredyastu saMvidaM laGghayecca yaH / . sarvasvaharaNaM kRtvA taM rASTrAdvipravAsayet // 160 kartavyaM vacanaM sarveH samUhahitavAdinAm / yastatra viparItaH syAt sa dApyaH prathamaM damam / / 161
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1260 yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyosamUhakArya AyAtAn kRtakAryAn visarjayet / sadAnamAnasatkAraiH pUjayitvA mahIpatiH // 192 samUhakAryaprahito yallabheta tadarpayet / ekAdazaguNaM dApyo yadyasau nArpayet svayam // 163 marmajJAH vidAH) zucayo'lubdhA bhaveyuH kaarycintkaaH| kartavyaM vacanaM teSAM samUhahitavAdinAm // 164 zreNinegamapASaNDigaNAnAmapyayaM vidhiH / bhedabvaiSAM nRpo rakSet pUrvavRttiSa pAlayet // 165 iti samvidvyatikramaprakaraNavarNanam / atha vetanAdAnaprakaraNavarNanam / gRhItavetanaH karma tyajana dviguNamAvahet / agRhIte samaM dApyo bhRtyairekSya upaskaraH // 166 dApyastu dazamaM bhAgaM vANijyapazusasyataH / anizcitya bhRti yastu kArayet sa mahIkSitA // 167 dezaM kAlazca yo'tIyAt lAbhaM kuryAca yo'nyathA / tatra syAt svAminazchando'dhikaM deyaM kRte'dhike // 168 yo yAvat kurute kama tAvattasya tu vetanam / upayorapya(zAThya sAdhyabcet sAdhye(zAThaya)kuryAdyathAzrutam / / 16 ___arAjadevikaM naSTaM bhANDaM dApyastu vAhakaH / prasthAnavighnakaSa pradApyo dviguNAM bhRtim // 200
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ghyAyaH] vyavahArAdhyAyaH vAkpAruSyAprakaraNavarNanam / 1261 prakrAnte saptamaM bhAgaM caturtha pathi saMtyajan / bhRtimarddha pathe sarvAM pradApyastyAjako'pi ca // 201 iti vetanAdAnaprakaraNavarNanam / atha dyUtasamAhvayaprakaraNavarNanam / mlahe zatikavRddhastu (galatsabhikavRddhistu) sabhikaH paJcakaM zavam / gRhIyAd dhUrtakitavAditarAhazakaM zatam / / 202 sa samyak pAlito dadyAdrAkSe bhAgaM yathAkRtam / jitamugrAhayejje dadyAt satyaM vacaH kSamI / / 203 prApte nRpatinA bhAge prasiddha dhUrtamaNDale / jitaM sasabhike sthAne dApayedanyathA na tu // 204 draSTAro vyavahArANAM sAkSiNazca ta eva hi / rAkSA sacihnA nirvAsyAH kUTAkSopadhidevinaH / / 205 dhUtamekamukhaM kArya taskarajJAnakAraNAt / eSa eva vidhi(c)yaH prANidyUte samAye // 206 iti dhUtasamAhvayAkhyaMprakaraNavarNanam / atha vAkpAruNyaprakaraNavarNanam / satyAsatyanyathAstogainyUnAGgendriyarogiNAm / kSepaM karoti cedaNDyaH paNAnarddha trayodaza // 207
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1262 yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyoabhigantAsi bhaginIM mAtaraM vA taveti ca / zapantaM dApayedgAjA paJcaviMzatikaM damam / / 208 ardo'dhameSu dviguNaH parastrISUttameSu ca / daNDapraNayanaM kArya varNajAtyuttarAdharaiH // 206 pratilomyApavAdeSu dviguNA(catuH striguNA damAH / varNAnAmAnulomyena tasmAdaddhi hAnataH // 210 bAhuprIvAnetrasakthivinAze vAcike dmH| . satyastadarddhikaH pAdanAsAkarNakarAdiSu // 211 azaktastu vadannevaM daNDanIyaH paNAn daza / tathA zaktaH pratibhuvaM dApyaH kSemAya tasya tu // 212 patanIye kRte kSepe daNDyo madhyamasAhasaH / upapAtakayukte tu dApyaH prathamasAhasam // 213 vidyanRpadevAnAM kSepa uttmsaahsH| madhyamo jAtipUgAnAM prathamo grAmadezayoH // 214 iti vAk pAruSyaprakaraNavarNanam / atha daNDapAruSyaprakaraNavarNanam / asAkSikahate cihnayuktibhizcAgamena ca / dRSTavyo vyavahArastu kUTacihnakRtAd bhayAt / / 215 yatranokto damaH sarvaH pramAdena mahAtmabhiH / tatra kArya parijJAya kartavyaM daNDadhAraNam /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyavahArAdhyAyaH daNDapAruSyaprakaraNavarNanam / 1263 bhasmapaGkarajaHsparze daNDo dazapaNaH smRtaH / amedhyapANiniSThya tasparzane dviguNaH smRtaH // 216 sameSvevaM parastrISu dviguNantUttameSu ca / hIneSvarddha damo mohamadAdibhiradaNDanam / / 117 viprapIDAkaraM chedyamaGgamabrAhmaNasya tu / udguNe prathamo daNDaH saMsparza tu tadarcikaH / / 218 udgUNe hastapAde ca dazaviMzatiko damau / parasparaM tu sarveSAM zastre madhyamasAhasaH // 216 pAdakezAMzukakarAluJchaneSu paNAn daza / pIDAkapA(janA)zukAveSTyapAdAdhyAse zataM damaH / 220 zoNitena vinA duHkhaM kurvan kASThAdibhi nrH| dvAtriMzataM paNAn dApyo dviguNaM darzane'sRjaH // 221 karapAdadatobhaGge cchedane karNanAsayoH / madhyo daNDo vraNodbhade mRtakalpahate tathA / / 222 ceSTAbhojanavAgrodhe netrAdipratibhedane / kandharAbAhusakthnAJca bhane madhyamasAhasaH // 223 eka natAM bahUnAJca yathoktAd dviguNo damaH / kalahApahRtaM deyaM daNDazca dviguNaH smRtaH // 224 duHkhamutpAdayedyastu sa samutthAnajaM vyayam / dApyo daNDazca yo yasmin kalahe samudAhRtaH // 225 abhighAte tathAcchede bhede kuDyAvapAtane / paNAn dApyaH paJca daza viMzatintadvayaM tathA // 226
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1264 yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyoduHkhotpAdi gRhe dravyaM kSipan prANaharantathA / SoDazAdyaH paNAn dApyo dvitIyo madhyamaM dmm|||227 duHkhe ca zoNitotpAde zAkhAGgacchedane tthaa| daNDaH kSudrapazUnAJca dvipaNaprabhRtikramAt / / 228 liGgasya cchedane mRtyau madhyamo mUlyameva ca / mahApazUnAmeteSu sthAneSu dviguNo damaH // 226 prarohizAkhinAM shaakhaaskndhsrvvidaarnne| upajIvyadrumANAca viMzatedviguNo damaH // 230 caityazmazAnasImAsu puNyasthAne suraalye| jAtanumANAM dviguNo damo vRkSe'tha vizrute // 231 gulmagucchApalatApratAnauSadhivIrudhAm / pUrvasmRtAdarddha daNDaH sthAneSUkteSu karttane / / 232 iti daNDapAruSyaprakaraNavarNanam / atha sAhasaprakaraNavarNanam / sAmAnyadravyaprasabhaharaNAt sAhasaM smRtm| tanmUlyAd. dviguNo daNDo nihave tu caturguNaH / / 233 yaH sAhasaM kArayati sa dApyo dviguNa damam / yazcaivamuktvAhaM dAtA kArayet sa caturgaNam // 234
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] vyAvahArAdhyAyaH sAhasaprakaraNavarNanam / 1265 aAkrozAtikramakRd bhrAtRbhAryAprahAradaH / sandiSTasyApradAtA ca samudragRhabhedakRt // 235 sAmantakulikAdInAmapakArasya kArakaH / pazcAzatpaNiko daNDa eSAmiti vinishcyH||236 svacchandaM vidhavAgAmI vikruSTe'nAbhidhAvakaH / akAraNe ca vikroSTA cANDAlazcottamAn spRzan / // 237 zUdraH prabajitAnAca deve pitrye ca bhojakaH / ayuktaM zapathaM kurvannayogyo'yogyakarmakRt / / 238 vRSakSudrapazUnAJca puMstvasya pratighAtakRt / sAdhAraNasyApalApI dAsIgabhavinAzakRt // 236 pitAputrasvasRbhrAtRdampatyAcAryaziSyakAH / eSAmapatitAnyo'nyatyAgI ca zatadaNDabhAk // 240 vasAnakhIna paNAn daNDyo (dApyo) rajakastu parAMzukam / vikrayAvakrayAdhAnayAciteSu paNAn daza / / 241 pitAputravirodhe tu sAkSiNAM tripaNo (dvizato) dmH| antare ca tayoryaH syAttasyApyaSTAMzato)guNo dmH||242 tulAzAsanamAnAnAM kUTakRnnANakasya ca / ebhizca vyavahartA yaH sa dApyo daNDa(datra)muttamam // 243 akUTa kUTakaM brUte kUTaM yazcApyakUTakam / sa nANakaparIkSI tu dApya uttmsaahsm||244 bhiSaG mithyAcaran dApyastiyakSu prathamaM damam / mAnuSe madhyamaM rAjamAnuSeSuttamaM damam // 245
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1266 yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyoabandhyaM yazca badhnAti bandhyaM yazva pramuJcati / aprAptavyavahAraJca sa dApyo daNDamuttamam // 246 mAnena tulayA vA'pi yo'zamaSTamakaM haret / .. daNDaM sa dApyo dvizataM vRddhau hAnau ca kalpitam // 247 bheSajasnehalavaNagandhadhAnyaguDAdiSu / paNyeSu prakSipan hInaM paNAn dApyastu SoDaza / / 248 mRcarmamaNisUtrAyaH kASThavalkalavAsasAm / ajAtau jAtikaraNe vikrayA'traguNo damaH // 246 samudgaparivartaJca sArabhANDaJca kRtrimam / AdhAnaM vikrayaM vA'pi nayato daNDakalpanA // 250 bhinne paNe tu paJcAzat paNe tu zatamucyate / dvipaNe dvizato daNDo mUlyavRddhau ca vRddhimAn / / 251 sambhUya kurvatAmagha sAbAdhaM kAruzilpinAm / arghasya hrAsaM vRddhiM vA sAhasro dama uttamaH // 252 sambhUya vaNijAM paNyamanaghaNoparundhatAm / vikrINatAM vA vihito daNDa uttamasAhasaH / / 253 rAjani sthApyate yo'rghaH pratyahaM tena vikryH| krayo vA (vikrayovApi)niHsravastasmAdvaNijAM lAbhataH smRtH||254 svadezapaNye tu zataM vaNiggRhNIta paJcakam / dazakaM pAradezye tu yaH sadyaH krayavikrayI // 255 paNyosyopari saMsthApya vyayaM paNyasamudbhavam / argho'nugrahakRt kAryaH kraturvikratureva ca / / 256 iti saahsprkrnnvrnnnm|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vikrIyAsaMpradAnaM sambhUyasamutthAnaprakaraNazca / 1267 atha vikrIyAsaMpradAnaprakaraNam / gRhItamUlyaM yaH paNyaM kretunava prayacchati / sodayaM tasya dApyo'sau diglAbhaM vA dizAM gate // 257 vikrotamapi vikreyaM pUrvakretaryagRhNati / hAnizcet kretRdoSeNa Rtureva hi sA bhavet // 258 rAjadevopaghAtena paNye doSamupAgate / hAnirvikreturevAsau yAcitasyAprayacchataH / / 256 anyahaste ca vikrItaM duSTaM vA'duSTavad yadi / vikrINIta damastatra mUlyAttu dviguNo bhavet // 260 kSaya vRddhizca baNijA paNyAnAM tu vijaantaa| krItvA nAnuzayaH kAryaH kurvan SaDbhAgadaNDabhAk // 261 iti vikrIyAsampradAnaprakaraNavarNanam / atha sambhUyasamutthAnaprakaraNavarNanam / samavAyena vaNijAM lAbhArtha karma kurvatAm / lAbhAlAbhau yathAdravyaM yathA vA samvidAkRtA // 262 pratiSiddhamanAdiSTaM pramAdAdyacca nAzitam / sa tadadyAdviplavAcca rakSitA dshmaaNshbhaak||263
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1268 . yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyo arghaprakSepaNAdizaM bhAgaM zulkaM nRpo hret| . vyAsiddhaM rAjayogyazca vikrItaM rAjagAmi tat // 264 mithyA vadan parImANaM shulksthaanaadpaasrn| dApyastvaSTaguNaM yazca sa vyAjakrayavikrayI / / 265 tArikaH sthala zulkaM gRhan dApyaH paNAn daza / brAhmaNaprAvivezyAnAmevadevAnimantraNe // 266 dezAntaragate prete dravyaM dAyAdavAndhavAH / jJAtayo vA hareyustadAgatastavinA nRpaH / / 260 jimaM tyajeyunirlAbhamazakto'nyena kArayet / anena vidhinAkhyAtamRtvikkarSakakarmiNAm // 268 iti sambhUyasamutthAnaprakaraNavarNanam / atha steyaprakaraNavarNanam / grAhakaihyate cauro lochoNAtha padena vA / pUrvakarmAparAdhI ca tathA cAzuddhavAsakaH // 266 anye'pi zaGkayA grAhyA jJAtinAmAdinihnavaiH / dyUtastrIpAnasaktAzca zuSkabhinnamukhasvarAH // 270 paradravyagRhANA ca pracchakA gUDhacAriNaH / nirAyA vyayavantazca vinssttdrvyvikryaaH||271
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyavahArAdhyAyaH steyprkrnnvrnnnm| 1266 gRhItaH zaGkayA caurye nAtmAnaM cedvishodhyet| . dApayitvA hRtaM dravyaM cauradaNDana daNDayet // 272 cauraM pradApyApahRtaM ghAtayedvividhairyadhaiH / sacihna brAhmaNaM kRtvA svarASTrAdvipravAzayet / / 273 ghAtite'pahRte doSo graambhrturnirgte| vivItabhartustu pathi cauroddharivItake // 274 svasIgni dadyAd grAmastu padaM vA yatra gacchati / paJcagrAmI vahiHkrozAddazagrAmyathavA punH||275 vandigrAhAMstathA vAjikuJjarANAJca haarinnH| prasahyaghAtinazcaiva zUlamAropayennarAn / / 276 utkSepakagranthibhedau karasandezahInako / kAryoM dvitIye'parAdhe karapAdekahInakau // 277 kSudramadhyamahAdravyaharaNe sArato damaH / dezakAlavayaHzaktiM saMcintyaM daNDakarmaNi // 278 bhaktAvakAzAgnyudakamantropakaraNavyayAn / dattvA caurasya hanturvA jAnato daNDa uttamaH / / 276 zastrAvapAte garbhasya pAtane cottamo damaH / uttamo vA'dhamo vA'pi puruSastrIpramApaNe // 280 vipraduSTAM (viSapradA) striyaJcaiva puruSa nImagarbhiNIm / setubhedakarIJcApsu zilAM baddhvA pravezayet / / 281 viSAgnidAM patigurunijApatyapramApiNIm / vikarNakaranAsoSThI kRtvA gobhiH pramApayet / / 282
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1300 yaajnyvlkysmRtiH| [dvitIyo avijJAtahatasyAzu kalahaM sutabAndhavAH / praSTavyA yoSitazcAsya parapuMsi ratAH pRthak // 283 strIdravyavRttikAmo vA kena vAyaM gataH saha / mRtyudezasamAsanna pRcchedvApi janaM zanaiH / / 284 kSetravezmavanagrAmavivItakhaladAhakAH / rAjapatlyabhigAmI ca dadhavyAstu kaTAgninA / / 285 ___ iti steyaprakaraNavarNanam / - atha strIsaMgrahaNaprakaraNavarNanam / pumAn saMgrahaNe grAhyaH kezAkezi prstriyaaH| sAdhau vA kAmajaizcihnaH pratipattau dvayostathA / / 286 nIvIstanaprAvaraNa(nAbhi)sakthikezAbhimarzanam / adezakAlasambhASAM sahaikasthAnameva ca // 287 strIniSiddhA zataM dadyAd dvizatantu damaM pumAn / pratiSedhe dvayoIpDo yathA saMgrahaNe tathA / / 288 svajAtAvuttamo daNDa Anulomye tu madhyamaH / prAvilomye vadhaH puMsaH strINAM nAsAdikarttanam / / 286 alakRtAM haran kanyAmuttamastvanyathAdhamam / daNDaM dadyAt savarNAsu prAtilomye vadhaH smRtaH // 260
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vyavahArAdhyAyaH striisNgrhnnprkrnnvrnnnm| 1301 sakAmAsvanulomAsu na doSastvanyathA (dhamaH)damaH / dUSaNe tu karaccheda uttamAyAM vadhastathA // 261 zataM strI dUSaNe dadyAd dve tu mithyAbhizaMsane / pazUn gacchan zataM dApyo hInAM strI gAzca madhyamam / / 262 avaruddhAsu dAsISu bhujiSyAsu tathaiva c| gamyAsvapi pumAn dANyaH paJcAzat paNikaM damam / / 263 prasahya dAsyabhigame daNDo dazapaNaH smRtH| bahUnAM yadyakAmAsau caturvizatikaH pRthak // 264 gRhItavetanA vezyA necchantI dviguNaM vahet / agRhIte samaM dApyaH pumAnapyevameva ca // 265 ayonau gacchato yoSAM puruSaM vA'pi mohataH / caturvizatiko dapDastathA pravajitAgame // 266 antyAbhigamane tvakyaH kuka)bandhena pravAsayet / zUdrastathAnya eva syAdantyasyArthyAgame vdhH||267 iti strIsaMgrahaprakaraNavarNanam / atha prakIrNakaprakaraNavarNanam / . UnaM vApyadhikaM vA'pi likhed yo rAjazAsanam / pAradArikacorau vA muJcato daNDa uttamaH / / 268
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1302 yAjJavalkyasmRtiH / abhakSyeNa dvijaM dUSyan daNDya uttamasAhasam / kSattriyaM madhyamaM vaizyaM prathamaM zUdramarddha kim // 266 kUTasvarNavyavahArI vimAMsasya ca vikrayI / tryaGgahInastu kartavyo dApyazcottamasAhasam // 300 catuSpAdakRte doSo nApehIti prajalpataH / kASThalASTra SupASANavAhuyugya kRnastathA // 301 chinnanasyena yAnena tathA bhagnayugAdinA / pacAcaivApasaratA hiMsane svAmyadoSabhAk // 302 zakto mokSayan svAmI daMSTriNAM zRGgiNAM tathA / prathamaM sAhasaM dadyAdviSTe dviguNaM tataH // 303 jAraM (cora) cauretyabhivadan dApyaH pazvazataM damam / upajIvya dhanaM muJcaMstadevASTaguNIkRtam // 304 rAjJo 'niSTapravaktAraM tatyaivAkrozakAriNam / tanmantrasya ca bhettAraM jihvAM chittvA pravAsayet // 305 [ dvitIyo mRtAGgalagnavikreturgurostADayitustathA / rAja (zayyA) yAnAsanAror3haINDa uttama (madhyama) sAhasaH || 306 dvinetrabhedino rAjadviSTA dezakRtastathA / vipratvena ca zUdrasya jIvato'zato damaH ||307 durdastu punardRSTrA vyavahArAnnRpeNa tu / sabhyAH sajayino daNDyA vivAdAd dviguNaM damam ||308 yo manyetAjito'smIti nyAyena pi parAjitaH / tamAyAntaM punarjitvA dApayed dviguNaM damam // 306
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAyazcittAdhyAyaH - azaucaprakaraNavarNanam / rAjJA'nyAyena yo daNDo'gRhIto varuNAya tam / nivedya dadyAdviprebhyaH svayaM triMzadguNIkRtam ||310 iti zrIyAjJavalkyIye dharmazAstre vyavahAronAma dvitIyo'dhyAyaH / // tRtIyo'dhyAyaH // atha prAyazcittAdhyAyaH / tatrAdAvazaucaprakaraNavarNanam / UnadvivarSaM nikhanenna kuryAdudakaM tataH / A zmazAnAdanuvrajya itaro jJAtibhirmRtaH // 1 yamasUktaM yamI gAthAM japaddhilaukikAgninA / sa dagdhavya upetazcadAhitAgnyAvRtArthavat // 2 saptamAddazamAdvApi jJAtayo'bhyupayantyapaH / apa naH zozucadadyamanena pitRdiGmukhAH ||3 evaM mAtAmahAcArya (pratta) pretAnAmudakakriyA | kAmodakaM sakhiprattAsvastrIyazvazuratvijAm // 4 sakRtprasibhvantyuddakaM nAmagotreNa vAgyatAH / na brahmacAriNaH kuryurudakaM patitAstathA // 5 pASaNDamAzritAH stenA bhartRghnyaH kAmagAdikAH / surApya AtmatyAginyo nAzaucodakabhAjanAH // 6 1303
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1304 yAjJavalkyasmRtiH / kRtodakAn samuttIrNAn mRduzAdvalasaMsthitAn / snAtAnapa vadeyustAnitihAsaH purAtanaiH // 7 mAnuSye kadalIstambhaniHsAre sAramArgaNam / yaH karoti sa saMmUDho jalabudbudasannibhe // 8 pavadhA sambhRtaH kAyo yadi paJcatvamAgataH / 'karmabhiH svazarIrotthaistatra kA parivedanA || mantrI vasumatI nAzamudadhidaivatAni ca / phenaprakhyaH kathaM nAzaM martyaloko na yAsyati // 10 zleSmAzru bAndhavairmuktaM preto bhuGkte yato'vazaH / ato na roditatryantu kriyAH kAryAH svazaktitaH // 11 iti saMzrutya gaccheyugRhAn bAlapuraHsarAH / vidazya nimbapatrANi niyatAdvAri vezmanaH // 12 AcamyAgnyAdisalilaM gomayaM gaurasarSapAn / pravizeyuH samAlabhya dattvAzmani padaM zanaiH // 13 pravezanAdhikaM karma pretasaMsparzinAmapi / icchatAM tatkSaNAcchuddhiH pareSAM snAnasaMyamAt // 14 AcArya pinupAdhyAyAnnirha vyApi vratI vratI / sa kaTAnnaM na cAznIyannaca taMH saha saMvaset // 15 krItadhAzino bhUmau svapeyuste pRthak pRthak / piNDayajJAvRtA deyaM pretAyAnnaM dinatrayam // 16 jalamekAhamAkAze sthApyaM kSIraca mRNmaye / baitAnopAsanAH kAryAH kriyAzca zrutidarzanAt // 17 [ tRtIyo
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH azaucaprakaraNavarNanam / 1305 trirAtra dazarAnaM vA zAvamAzaucamucyate / UnadvivarSamubhayoH sUtakaM mAtureva hi // 18 ' pitrostu sUtakaM mAtustadahAdarzanAd dhruvam / tadaharna pradUSyeta pUrvaSAM janma kAraNAt // 6 antarA janmamaraNe zeSAhobhirvizuddhayati / garbhasrAve mAsatulyA nizAH zuddhasu kAraNam // 20 hatAnAM nRpagovigairanvakSazcAtmaghAtinAm / proSite kAlazeSa syAt pUrNe dattodakaM zuciH // 21 brAhmaNasya dazAhaM tu bhavati pretsuutkm| . kSatrasya dvAdazAhAni vizaH paJcadazaiva tu / triMzahinAni zUdratya (pretasUtakamucyata) taraddhaM nyAyavartinaH // 22 AdantajanmanaH sadya AcaDAnnaizikI smRtA / trirAtramAvratA dezAddazarAtramataH param // 23 ahastvadattakanyAsu bAleSu ca vizodhanam / gurvantevAsyanUcAnamAtulazrotriyeSu ca // 24 anauraseSu pugeSu bhAryAsvanyagatAsu ca / nivAsarAjani prete tadahaH zuddhikAraNam // 25 gonRpabrahmahatAnAmanvakSaM caatmghaatinm| . prAyAnAzaka zastrAgniviSAdyairicchatAM svayam / brAhmaNenAnugantavyo na zUdro (hi) na (mRtaH) dvijaH kacit / anugamyAmbhasi snAtvA spRSTAgniM ghRtabhuk shuciH||26
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ [tRtIyo 1306 / yaajnyvlkysmRtiH| mahIpatInAM nAzaucaM hatAnAM vidyutA tathA / gobrAhmaNArthe saMgrAme yasya necchati bhUmipaH / / 27 RtvijAM dIkSitAnAzca yajJiyaM karma kurvatAm / satrivatibrahmacAridAtRbrahmavidAM tathA // 28 dAne vivAhe yaze ca saMgrAme dezaviplave / Apadyapi ca kaSTAyAM sadyaH zaucaM vidhIyate // 26 udakyAzaucibhiH mAyAt saMspRSTastairupaspRzet / abliGgAni japeJcaiva sAvitrI manasA sakRt / / 30 kAlo'gniH karma mRdvAyumanojJAnaM tapo jalaMm / pazcAttApo nirAhAraH sarve'mI zuddhihetavaH // 31 akAryakAriNAM dAnaM vego nadyAstu shuddhikRt| zodhyasya mRJca toyaJca saMnyAso vai dvijanmanAm // 32 tapo vedavidAM kSAntirvidUSAM varmaNo jalam / japaH pracchannapApAnAM manasaH satyamucyate // 33 bhUtAtmanastapovidye buddharjJAnaM vizodhanam / kSetrajJasyezvarajJAnAdvizuddhiH paramA matA // 34 . ityAzaucaprakaraNavarNanam /
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH aapddhrmvrnnnm| 1307 ___ athApaddharmaprakaraNavarNanam / kSAtreNa karmaNA jIvedvizAM vApyApadi dvijH| nistIrya tAmathAtmAnaM pAvayitvA nyaset pathi // 35 / phalopalakSaumasomamanuSyApUpavIrudhaH / tilaudanarasakSArAn dadhi kSIraM ghRtaM jalam // 36 zastrAsavaM madhUcchiSTaM madhu lAkSAzca vrhissH| mRzcarmapuSpakutapakezatakraviSakSitIH // 37 kauzeyanIlIlavaNamAMsaikazaphasIsakAn / zAkAdroSadhipiNyAkapazugandhAMstathaiva ca // 38 vaizyavRtyApi jIvanno vikrINIta kadAcana / dharmArtha vikrayaM neyAstilA dhAnyena tatsamAH // 36 lAkSAlavaNamAMsAni patanIyAni vikraye / payodadhi ca madyaJca hInavarNakarANi ca // 40 ApadgataH sampragRhNana bhuJjAno vA ytsttH| na lipyatenasA viprojjvalanArkasamo hi sH||41 kRSiH zilpaM bhRtividyA kusIdaM zakaTaM giriH| sevA'nUpaM nRpo bhaikSamApattau jIvanAni tu // 42 bubhukSitasyahaM sthitvA dhAnya(dhana)mabrAhmaNAddharet / pratigRhya tadAkhyeyamabhiyuktena dharmataH // 43 - tasya. vRttaM kulaM zIlaM zrutamadhyayanaM tpH| jJAtvA rAjA kuTumbaJca dhA vRtti prakalpayet / / 44 __ityApaddharmaprakaraNavarNanam /
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1308 yaajnyvlkysmRtiH| tRtIyo atha vaanprsthdhrmprkrnnvrnnnm| sutavinyastapatrokastayA vAnugato vanam / vAnaprastho brahmacArI sAgniH sopAsano (kSamI)vrajet // 45 aphoTanAgnIMzca pitRdevAtithIMstathA / bhRtyAstu tarpayet zmazrujaTAlomabhRhAtmavAn // 46 . aho mAsasya SaNNAM vA tathA saMvatsarasya vA / arthasya saJcayaM kuryAt kRtamAzvayuje tyajet // 47 dAntastriSavaNasnAyI nivRttazca pratigrahAt / svAdhyAyavAn dAnazIlaH sarvasatvahite rtH||48 . dantolUkhalikaH kAlapakkAzI vA'zmakuTTakaH / zrotaM smAttaM phalasnehaiH karma kuryAt kriyAstathA // 48 cAndrAyaNairnayetkAlaM kRcchrvA vartayetsadA / pakSe gate vApyaznIyAnmAse vA'hani vA gate // 50 svapyAdbhUmau zucI rAtrau divA saMprapadainayet / / sthAnAsanavihArairvA yogAbhyAsena vA tathA // 51 prISme paJcAgnimadhyastho varSAsu sthnnddileshyH| . ArdravAsAstu hemante zattyA vA'pi tapazcaret / / 52 yaH kaNTakaivitudati candanairyazca limpati / akruddho'parituSTazca samastasya ca tasya ca // 53 agnIn vApyAtmasAt kRtvA vRkSAvAsI mitAzanaH / vAnaprasthagRheSveva yAtrArtha bhaikSamAcaret // 54
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAyazcittAdhyAyaH yatidharmaprakaraNavarNanam / 1306 grAmadAhRtya vA prAsAnaSTau bhuJjIta vAgyataH / vAyubhakSaH prAgudIcIM gacchedAvarSma saMkSayAt // 55 iti vAnaprasthadharmaprakaraNavarNanam / atha yatidharmaprakaraNavarNanam / vanAd gRhAdvA kRtyeSTi sarvavedasadakSiNAm / prAjApatyAM tadante tAnagnInAropya cAtmani // 56 adhItavedo japakRt putravAnannado'gnimAn / zaktyA ca yajJakR mokSe manaH kuryAttu nAnyathA // 56 sarvabhUtahitaH zAntastridaNDI sakama DaluH / ekArAmaH parivrajya bhikSArthI grAmamAzrayet // 58 apramattazcaredbhekSaM sAyAha nAbhilakSitaH / rahite bhikSurmAme yAtrAmAtramalolupaH // 56 yatipAtrANi mRdveNudArbalAbumayAni ca / salilaiH zuddhireteSAM govAlaizcAvagharSaNAt // 60 sannirudhyendriyagrAmaM rAgadveSau vihAya ca / bhayaM hRtvA ca bhUtAnAmamRtI bhavati dvijaH // 61 kartavyAzayazuddhistu bhikSukeNa vizeSataH / jJAnotpattinimittatvAt svAtantryakaraNAya ca // 62 avekSyogarbhavAsazca karmajA gatayastathA / Adhayo vyAdhayaH kleza jarArUpaviparyayAH // 62
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1310 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyo bhavo jAtisahasreSu priyApriya vipryyH| dhyAnayogena saMpazyet sUkSma AtmAtmani sthitaH // 64 nAzramaH kAraNaM dharme kriyamANo bhaveddhi sH| ato yadAtmano'pathyaM parasya na tadAcaret // 65 satyamasteyaH makrodho hrIH zaucaM dhI tirdamaH / saMyatendriyatA vidyA dharmaH sArva udAhRtaH // 66 niHsaranti yathA lohpinnddaattsmaa| sphuliGgakAH / sakAzAtmanastadvadAtmanaH prabhavati hi // 67 tatrAtmA hi svayaM kiJcit karma kiJcit svabhAvataH / karoti kiJcidabhyAsAddharmAddharmAbhayAtmakam // 68 nimittamakSaraH kartA boddhA brahma guNI vshii| ajaH zarIragrahaNAt sa jAta iti kIrtyate // 66 sargAdau sa yathAkAzaM vAyuM jyotirjalaM mahIm / sRjatyekottaraguNAMstathAdatte bhavannapi // 70 AhutyApyAyate suurystsmaavRssttirthaussdhH|| tadannaM rasarUpeNa zukra(kla)tvamupagacchati // 71 strIpuMsayostu saMyoge vizuddha shukrshonnite| paJcadhAtu svayaM SaSThAnAdatte yugapat prabhuH / / 72 indriyANi manaH prANo jJAnamAyuH sukhaM dhRtiH / dhAraNA preraNaM duHkhamicchAhaMkAra eva ca // 73 prayatna AkRtivarNaH svaradveSau bhavAbhavau / tasyaitadAtmajaM sarvamanAderAdimicchataH / / 74
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcitAdhyAyaH ytidhrmprkrnnvrnnnm| 1311 prathame mAsi saMkledabhUto dhAtuvimUcchitaH / mAsyavi'daM dvitIye tu tRtIye'GgendriyairyutaH // 75 AkAzallAghavaM saumyaM zabdaM zrotraM balAdikam / vAyostu sparzanaM ceSTAM vyUhanaM raukSyameva ca / / 76 . pittattu (agnestu) darzanaM paktimauSNyaM rUpaM prakAzitAm / rasAttu rasanaM zaityaM sneha kledaM samAIvam // 77 bhUmergandhaM tathA ghrANaM gauravaM mUrtimeva ca / AtmA gRhNAtyajaH savaM tRtIye spandate tataH // 78 dohadasyApradAnena garbho doSamavApnuyAt / vairUpyaM maraNaM vA'pi tasmAt kAyaM priyaM striyAH // 76 sthaiyyaM caturtha tvaGgAnAM paJcame zoNitodbhavaH / SaSThe balasya varNasya nakharomNAJca smbhvH||80 manazcaitanyayukto'sau nAr3IsnAyuzirAyutaH / saptame cASTame caiva tvaGmAMsasmRtimAnapi // 81 punarbhAtrI punargabhemojastasya pradhAvati / aSTame mAsyato garbho jAtaH prANairviyujyate / / 82 navame dazame vA'pi prabalai sUnimArutaiH / niHsAryyate vANa iva yantracchidreNa sajvaraH / / 82 tasya vo(So)DhA zarIrANi SaTvaco dhArayanti ca / SaDaGgAni tathAsthnAJca saha SaSThyA zatatrayam / / 84 sthAlaiH saha catuHSaSTirdantA vai viMzatirnakhAH / pANipAdazalAkAzca tAsAM sthAnacatuSTayam // 85
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1312 yaajnyvlkysmRtiH| tRtIyoSaSThyaGgulInAM dve pANyogulpheSu ca catuSTayam / catvAryyaranikAsthIni jaGghayostAvadeva tu / / 86 dve dve jaanukpoloruphlkaaNssmudbhve| . . akSaH sthAlUSake zroNIphalake ca vinirdizet // 87 bhagAsthekaM tathA pRSThe catvAriMzacca paJca c| . grIvA paJcadazAsthiH syAjavekaikaM tathA hanuH // 88 tanmUle dve lalATAsthigaNDanAsAdhanAsthikA / pAvakAH sthAlakaiH sArddhamavudezca dvisaptatiH // 86 dvau zaGkhako kapAlAni catvAri zirasastathA / uraH saptadazAsthIni puruSasyAsthisaMgrahaH / / 10 gandharUparasasparzazabdAzva viSayAH smRtaaH| nAsikA locane jihvA tvak zrotraM cendriyANi ca // 11 hastau pAyurupasthazca vAkpAdau ceti paJca vai / karmendriyANi jAnIyAnmanazcaivobhayAtmakam // 12 nAbhirojo guDhaM zukra zoNitaM zaGkhako tathA / mUrddhAsakaNThahRdayaM prANasyAyatanAni tu // 63 vapAvasAvahananaM nAbhiH kloma yakRt plihaa| kSudrAntraM vakako vastiH purISAdhAnameva ca // 64 AmAzayo'tha hRdayaM sthUlAntraM gudameva ca / udaraJca gudaH koSThyo vistAro'yamudAhRtaH // 65 kanInike sAkSikUTe zaSkulI karNapatrako / karNau zaGkhau bhravau dantAveSTAvoSThau kakundarau // 16
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH yatidharmaprakaraNavarNanam / 1313 vaDaNau vRSaNau vRkko zleSmasaGghAtajau stanau / upajihvA sphicau bAhU jaDoruSu ca piNDikA / / 17 tAlUdaraM vasti zIrSa cibuke glshunnddike| . avaTuzcaivametAni sthAnAnyatra zarIrake // 68 akSi(vama)kaNecatuSkaJca paddhastahRdayAni ca / navacchidrANi tAnyeva prANasyAyatanAni tu // 66 zirAH zatAni saptava navasnAyuzatAni ca / dhamanInAM zate dve ca pezI paJcazatAni ca // 1000 ekonaviMzallakSANi tathA navazatAni ca / SaTpaJcAzaJca jAnIta zirAdhamanisaMjJitAH // 101 trayolakSAstu vizeyAH zmazrukezAH zarIriNAm / sapto(aSTottaraM marmazataM dve ca sandhizate tathA // 102 romNAM koTyazva paJcAzaJcatasraH koTya eva ca / saptaSaSTistathA lakSAH sArdhAH svedAyanaiH saha // 103 vayavIyairvigaNyante vibhaktAH paramANavaH / yadyayeko'nuvedaSAM bhAvanAmcaiva saMsthitim // 104 rasasya nava vijJeyA jalasyAJjalayo dsh| saptaiva tu purISatya raktasyASTau prakIrtitAH // 105 .. SaTileSmA paJca pittazca catvAro muutrmev| . vasA trayo dvau tu medo majjakA'rddhantu mastake // 106 zleSmaujasastAvadeva retasastAvadeva tu| ityetadasthiraM varma yasya mokSAya kRtyasau // 187
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1314 yAjJavalkyasmRtiH / dvAsaptati sahasrANi hRdayAdabhiniHsRtA / hitAhitAnAmanADyastAsAM madhye zaziprabham 108 maNDalaM tasya madhyastha AtmA dIpa ivAcalaH / sajJeyastaM vidiha punarAyatane na tu // 106 zeyaM cAraNyakamahaM yadAdityAdavAptavAn / yogazAstrazca matproktaM jJeyaM yogamabhIpsatA // 110 ananyaviSayaM kRtvA manobuddhismRtIndriyam / dhyeya AtmA sthito yo'sau hRdaye dIpavat prabhuH // 111 yathAvidhAnena paThan sAma gAyatyavidhyayam / sAvadhAnastadabhyAsAt paraM trahmAdhigacchati // 112 aparAntakamulloSyaM madrakaM prakarI tathA / auveNakaM sarovindumuttaraM gItakAni ca // 112 RggAthA pANikA dakSavihitA brahmagItikAH / zeyametattadabhyAsakaraNAnmokSasaMjJitam // 114 vINAvAdanatattvajJaH zrutijAtivizAradaH / tAlajJazcAprayAsena mokSamAgaM niyacchati // 115 gItajJo yadi (yogena) gItena nApnoti paramaM padam / rudrasyAnucaro bhUtvA teneva saha modate // 116 anAdirAtmA kathitastasyAdistu zarIrakam / Atmanazca jagat sarvaM jagatazcAtmasambhavaH / / 117 kathametadvimuhyAmaH sadevAsuramAnavam / jagadudbhUtamAtmA ca kathaM tasmin vadasva naH // 118 [ tRtIyo
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH ytidhrmprkrnnvrnnnm| 1315 mohajAlamapAsyedaM puruSo dasyate hi yH| sahasrakarapannetraH sUryavarcAH sahasrazaH // 116 sa AtmA caiva yajJazva vizvarUpaH prajApatiH / virAjaH soma)'nnarUleNa yajJatvamupagacchati // 120 / yo dravyadevatAtyAgasambhUto rasa uttamaH / devAn santarpya sa raso yajamAnaM phalena ca // 121 saMyojya vAyunA somaM nIyate razmibhistataH / bhRgyaju sAmavihitaM saura dhAmopanIyate // 122 . svamaNDalAdasau sUryaH sRjatyamRtamuttamam / yajanma sarvabhUtAnAmazanAnazanAtmanAm // 123 / tasmAdanAta)nAta punaryajJa. punaranaM punaH kratuH / evamavAnAdyantaM cakraM samparivartate // 124 anAdirAtmA sambhUtirvidyate nAntarAtmanaH / samacAyI tu puruSo mohecchAdveSakarmajaH / / 125 sahastrAtmA mayA yo va Adideva udaahRtH| mukhabAhUrupajAH syustasya varNA yathAkramAt // 126 pRthivI pAdataratatya zirazo dyaurajAyata / nastaH prANA dizaH zrotrAt sparzA(tvaco)dvAyurmukhAcchikhI // 127 manasazcandramA jAtazcakSuSazca divAkaraH / jaghanAdantarikSaJca jagacca sacarAcaram // 128 yadyevaM sa kathaM brahman pApayoniSu jAyate / IzvaraH sa kathaM bhAvaraniSTaH saMprayujyate // 126 83
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1316 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyokaraNairanvitasyApi pUrvajJAnaM kathaJca n| vetti savagatAM kasmAt sarvago'pi na vedanAm // 130 antyapakSisthAvaratAM manovAkkAyakarmajaH / doSai. prayAti jIvo'yaM bhavaM yoni(jAti) zateSu ca / / 131 anantAzca yathA bhAvAH zarIreSu zarIriNAm / rUpANyapi tathaiveha sarvayoniSu dehinAm // 132 vipAkaH karmaNAM pretya keSAJcidiha jAyate / iha cAmutra caikeSAM bhAvastatra prayojanam // 133 paradravyANyabhidhyAyaM stathA niSTAni cintayan / vitayAbhinivezI ca jAyante'ntyAsu yoniSu ||13mR puruSo'nRtavAdI ca pizunaH purussrtthaa| anibaddha pralApI ca mRgapakSiSu jAyate // 135 adattAdAna nirataH paradAropasevakaH / hiMsakazcAvidhAnena sthAvareSvabhijAyate // 136 AtmajJaH zaucavAn dAntastapasvI vijitendriyH| dharmakRd vedavidyAbhiH sAttviko devayoniSu 137 asatkAryarato'dhIra ArambhI viSayI ca yaH / sa rAjago manuSyeSu mRtojnmaadhigcchti||138 nidrAlu Rrakullubdha nAstiko yAcakastathA / pramAdavAn bhinnavRttobhavettiyakSu tAmasaH // 136 rajasA tamasA caiva samAviSTo bhramaniha / bhAvaraniSTaiH saMyuktaH saMsAraM pratipadyate // 140
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAyazcittAdhyAyaH yatidharmaprakaraNavarNanam / 1317 malino hi yathAdarzI rUpAlokasya na kSamaH / tathA'vipakakaraNa AtmA jJAnasya na kSamaH // 141 kaTUrvArau yathA'pako madhuraH san raso'pi na / prApyate hyAtmani tathA nApakkakaraNe jJatA // 42 sarvAzrayAM nije dehe dehI vindati vedanAm / yogI yuktazca sarveSAM yo nAvApnoti vedanAm // 143 AkAzameka hi yathA ghaTAdiSu pRthagbhavet / tathAtmaio'pyanekastu jalAdhAreSvivAMzumAn // 144 brahmakhAnilatejAMsi jalaM bhUzvati dhAtavaH / ime lokA epa cAtmA tasmAcca sacarAcaram // 145 gRha (mRd) daNDacakrasaMyogAt kumbhakAro yathA ghaTam / karoti tRNakASThaigRhaM vA gRhakArakaH || 146 hemamAtramupAdaya rUpyaM (rUpaM ) vA hemakArakaH / nijalAlAsamAyogAt kozaM vA kozakArakaH // 147 kAraNAnyevamAdAya tAsu tAsviha yoniSu / sRjatyAtmAnamAtmA ca sambhUya karaNAni ca // 148 mahAbhUtAni satyAni yathAtmApi tathaiva hi / ko'nyathaikena netreNa dRSTamanyena pazyati // 146 vAcaM vA ko vijAnAti punaH saMzrutya saMzrutAm / atItArthasmRtiH kasya ko vA svapnasya kArakaH // 150 jAtirUpavayovRttividyAdibhirahaGkRtaH / zabdAdiviSayo (saktaH) yogaM karmmaNA manasA girA / / 151
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAjJavalkyasmRtiH / sa sandigdhamatiH karmmaphalamasti na veti vA / viplutaH siddhamAtmAnamasiddho'pi hi manyate // 152 mama dArasunAmAtyA ahameSAmiti sthitaH / hitAhiteSu bhAveSu viparItamatiH sadA // 153 zesst prakRtI caiva vikAre vA'vizeSavAn / anAzakA (gnipraveza) nalApAtajalaprapatanodyamI // 154 evaM vinItAtmA vitathAbhinivezavAn / karmmaNA dveSamohAbhyAmicchayA caitra badhyate / 155 AcAryopAsanaM vedazAstra ( myArthI ) Su vivekitA / tatkarmmaNAmanuSThAnaM saGgaH saGgirgiraH zubhAH / / 156 khyAlo kAlambhavigamaH savabhUtAtmadarzanam / tyAgaH parigrahANAthA jIrNakAvAcadhAraNa 1137 viSayendriyasaMrodhastandra bAlasyavivarjanama 1. zarIraparisaM(khyAnaM sthAnaM pravRttidhvaghadarzanam // 158 nIrajastamatA sattvazuddhirniHspahatA zamaH / etairupAyaiH saMzuddhaH satvayukto'mRtIbhavet // 156 vasmRterupasthAnAt satvayogAt parikSa yAt / karmmaNA sannikarSAM satAM yogaH pravartate // 260 zarIrasaMkSaye yasya manaH sattvasthamIzvaram / aviplutasmRtiH samyak sa jAtismaratAmiyAt / / 161 yathA hi bharato varNaivatayatyAtmanastanum / nAnArUpANi kurvANastathAtmA karmmajastanum // 162 1318 [ tRtIyo
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH ytidhrmprkrnnvrnnnm| 1316 kAlakatmibojAnA doSairmAtastathaiva ca / garbhasya vaikRtaM dRSTama(nA)GgahInAdi janmataH // 163 ahaGkAreNa manasA gatyA kamphalena ca / zarIreNa ca nAtmAyaM muktapUrvaH kathaJcana // 164 dAtA satyaH kSamI prAjJaH zubhakarmA jitendriyH| tapasvI yogazIlazca na rogaiH paribhUyate / vAdhArasnehayogAd yathA dIpasya sNgthitiH| vikriyApi ca dRSTavamakAle prANasaMzayaH // 165 anantA razmayastasya dopavad yaH sthito hRdi / sitAsitAH kadrunIlAH kapilAH pItalohitAH / / 166 . . UrdhvamekaH sthitasteSAM yo bhitvA sUryamaNDalam / brahmalokamatikramya tena yAti parAM gatim / / 167 yadasyAnyadrazmizatamUrddha meva vyavasthitam / tena devazarIrANi sa dhAmAni prapadyate // 168 ye'nekarUpAzcAdhastAdrazmayo'sya mRduprabhAH / iha kopabhogArthastaiH saMsarati so'vazaH // 166 vedaiH zAstraiH savijJAnarjanmanA maraNena ca / AdhyA gatyA tathAgatyA satyena hyanRtena ca / / 170 zreyasA sukhaduHkhAbhyAM karmabhizca shubhaashubhaiH| nimitazakunajJAnagrahasaMyogajaiH phalaiH / / 971 tArAnakSatrasaJcArairjAgaraiH svpnjairpi| AkAzapavanajyotirjalabhUtimiraistathA // 172 manvantarairyugaprAptyA mantrauSadhibalairapi / vittAtmAnaM vidyamAnaM kAraNaM jagata(sadAstathA / / 173
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 8 1320 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyoMahaGkAraH smRtirmedhA dveSo buddhiH sukhaM dhRtiH|| indriyAntarasaJcAra icchAdhAraNajIvite // 174 svargaH svapnazca bhAvAnAM preNaM manaso gatiH / nimeSazcetanA yatna AdAnaM pAJcabhautikam / / 175 yata etAni dRzyante liGgAni paramAtmanaH / tasmAdasti paro dehAdAtmA sarvaga IzvaraH // 176 buddhIndriyANi sArthAni manaH karmendriyANi ca / ahaGkArazca buddhizca pRthivyAdIni caiva hi // 177 avyaktamAtmA kSetrAH kSetrasyAsya nigadyate / IzvaraH sarvabhUtasthaH sannasan sadasaJca (saH)yaH / / 178 buddha rutpattirabyaktAttato'GkArasambhavaH / tanmAtrAdInyahaGkArA(tasmAtkhAdInijAyanta)dekottaraguNAni ca // 176 zabdaH sparzazva rUpazca raso gandhazca tdgunnaaH| yo yasmAniHsRtazcaiSAM (yo yasminna tritatespI)satasminneva liiyte||18 yathAtmAnaM sRjatyAtmA tathA vaH kathito mayA / vipAkAntriprakArANAM karmaNAmIzvaro'pi san // 181 sattvaM rajastamazcaiva guNAstasyaiva kIrtitAH / rajastamobhyAmAviSTazcakravad bhrAmyate hi sH||182 anAdirAdimAMzcaiva sa eva (ya eSa) puruSaH prH| / liGgandriyagrAhyarUpaH savikAra udaahRtH||183 pirayANo'javIthyAzca yadagastyasya cAntaram / tenAgrihotriNo yAnti svargakAmA (prajAkAmA)divaM prati // 184
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAyaH yatidharmaprakaraNavarNanam / 1321 ye ca dAnaparAH samyagaSTAbhizca guNairyutAH / te'pi tenaiva mArgeNa (gacchanti) satyatrataparAyaNAH // 185 tatrASTAzItisAhasrA munayo gRhamedhinaH / punarAvartino vojabhUtA dharmapravartakAH // 186 saptarSinAgavIthyantadevalokasamAzritAH / tAvanta eva munayaH sarvArambhavivarjitAH // 187 tapasA brahmacaryeNa saGgatyAgena medhayA / tatraiva tAvattiSThanti yAvadAbhUtasaMplavam // 188 yavo vedAH purANaJca vidyopnissdstthaa| zlokAH sUtrANi bhASyANi yacca kiJcana vAGmayam // 186 vedAnuvacanaM yajJo brahmacarya to damaH / zrAddhopavAsaH svAtantryamAtmano jJAnahetavaH // 160 sa hyAzrama(nididhyAsyaH)vijijJAsyaH samastairevameva tu / draSTavyastvatha mantavyaH zrotavyazca dvijAtibhiH // 161 ya evamenaM vindanti ye caarnnykmaashritaaH| upAsate dvijAH satyaM zraddhayA parayA yutAH // 162 kramAtte sambhavantyacirahaH zukla tathottaram / ayanaM devalokaJca savitAraM savaidyutama // 163 . tatastAn puruSo'bhyetya mAnaso brahmalaukikAn / karoti punarAvRttisteSAmiha na vidyate / / 164 yazena tapasA dAnairya hi svargajito narAH / dhUmaM nizAM kRSNapakSaM dakSiNAyanameva ca // 165
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1322 yAjJavalkyasmRtiH / pitRlokaM candramasaM vAyu' ( nabho ) vRSTi jalaM mahIm / kamA sambhavantIha punareva vrajanti ca // 166 etad yo na vijAnAti mArgadvitayamAtmavAn / dandazUkaH pataGgo vA bhavet kITo'thavA kRmiH || 167 UrusthottAnacaraNaH savye nyasyetaraM karam / uttAnaM kiJcidunnamya mukhaM viSTabhya corasA // 168 nimIlitAkSaH satvastho danta tAnasaMspRzan / tAlustha. carajihnazca saMvRtAsya sunizcalaH // 166 sannirudhyendriyagrAmaM nAtinIcocchritAsanaH / dviguNaM triguNaM vA'pi prANAyAmamupakramet // 200 tato dhyeyaH sthito yo'sau hRdaye dopavat prabhuH / dhArayettatra cAtmanaM dhAraNAM dhArayan budhaH || 201 antarddhAnaM smRtiH kAntidRSTiH zrotratA tathA / nijaM zarIramutsRjya parakAyapravezanam ||202 arthAnAM chandaH sRSTiryogasiddhestu lakSaNam / siddha yoge tyajaH dehamamRtatvAya kalpate // 203 athavA yabhyasan vedaM nyastakarmA vane (sute) vasan / ayAcitAzI mitabhuk parAM siddhimavApnuyAt || 204 . [ tRtIyo nyAyAgatadhanastattvajJAnaniSTho'tithipriyaH / zrAddhakRt satyavAdI ca gRhastho'pi hi mucyate ||205 iti yati dharma prakaraNavarNanam /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prAyazcittAdhyAye prAyazcittaprakaraNavarNanam / 1323 atha prAyazcittadharmaprakaraNavarNanam / mahApAtakajAn ghorAnnarakAn prApya garhitAn / karmakSayAt prajAyante mahApAtakinastviha // 206 mRgazvazUkaroSTrANAM brahmahA yonimRcchati / kharapukka(lkasa)zavenAnAM surApo nAtra saMzayaH // 207 kRmikITapataGgatvaM svarNahArI samApnuyAt / tRNagulmalatAtvabhva kramazo gurutalpagaH // 208 brahmahA kSayarogI syAt surApaH zyAvadantakaH / 'hemahArI tu kunakhI duzcarmA gurutalpagaH // 206 yoSena saMvasatyeSAM saptalliGgo'bhijAyate / ( yo yena saMvipatyeSAM satalliGgo'bhijAyate ) annahartAmayAvI syAnmUko vAgapahArakaH // 210 dhAnyamizro'tiriktAGga pizunaH pUtinAsikaH / tairahatte lapAyI syAt pUtivaktastu sUcakaH // 211 parasya yoSitaM hRtvA brahmasvamapahRtya ca / araNye nirjja (le)ne ghore (deze ) bhavati brahmarAkSasaH // 212 hInajAtau prajAyante pararatnApahArakaH / patrazAkaM zikhI hatvA gandha chucchandariH zubhAn // 213 mUSiko dhAnyahArI syAdyAnamuSTraH phalaM kapiH / jalaM lavaH (ajaH pazuM) payaH kAko gRhakArI hyupaskaram // 214 madhu daMzaH palaM gRdhro gAM godhAgniM vakastathA / zvitrI vastraM zvA rasantu cIrI lavaNahArakaH // 215
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1324 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyopradarzanArthametattu mayoktaM steyakarmaNi / dravyaprakArA hi yathA tathaiva prANijAtayaH // 216 yathAkarmaphalaM prApya tiryaktvaM kAlaparyayAt / jAyante lakSaNabhraSTA daridrAH puruSAdhamAH / / 217 tato niSkalmaSIbhUtAH kule mahati bhoginH| jAyante vidyayopetA dhanadhAnyasamanvitAH / .218 vihitasyAnanuSThAnAninditasya ca sevanAt / anigrahAcendriyANAM naraH patanamRcchati // 216 tasmAtteneha kartavyaM prAyazcittaM vizuddhaye / evamasyAntarAtmA ca lokazcaiva prasIdati / / 220 prAyazcittamakurvANAH pApeSu niratA narAH / apazcAttApinaH kaSTAnnarakAn yAnti dAruNAn // 221 tAmisra lohazaGkuJca mhaaniryshlmlii| rauravaM kuDmalaM pUtimRttikaM kAlasUtrakam / / 222 saMghAtaM lohitodaJca saviSaM sampratApanam / mahAnarakakAkolaM saMjIvanamahA(nadI) patham // 223 avIcimandhatAmisra kumbhIpAkaM tathaiva ca / asipatrabanaJcaiva tapanabcaikaviMzakam // 224 mahApAtakorarupapAtakajaistathA / anvitAyAntyacaritaprAyazcittA narAdhamAH / 225 prAyazcittarapaityenoyadajJAnakRtaM bhavet / kAmato vyavahAryastu vacanAdiha jAyate / / 226
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] praayshcittaadhyaaye-praayshcittprkrnnvrnnnm| 132 brahmahA madyapaH stenogurutalpaga eva ca / ete mahApAtakino yazca taiH (saMpibetsamAma)saha saMvaset / / 227 guruNAmatyadhikSepo vedanindyA suhRdbdhH| brahmahatyAsamaM zeyamadhItasya ca nAzanam / / 228 niSiddhabhakSaNaM brahmayamutkarSaJca vaco'nRtam / rajasvalAmukhAsvAdaH surApAnasamAni tu / / 226 azvaratnamanuSyastrIbhUdhenuharaNaM tathA / nikSepasya ca sarva hi suvarNasteyasammitam // 230 sakhibhAryAkumArISu svayonisvantyajAsu ca / sagotrAsu sutastroSu gurutalpasamaM smRtam / / 231 pituH svasAraM mAtuzca mAtulAnI snuSAmapi / mAtuH sapatnI bhaginImAcAryyatanayAM tathA / / 232 AcAryyapatnI svasutAM gacchaMstu gurutalpagaH / chittvA liGgaM badhastasya sakAmAyAH striyA api // 233 gobadho brAtyayA steyamRNAnAJcAnapakriyA / anAhitAgnitA'paNyavikrayaH parivedanam / / 234 bhRtAdadhyayanAdAnaM bhRtakAdhyApanaM tathA / pAradAyyaM pAripittyaM bArbu(dhya)ya lavaNakriyA / / 235 khIzudavidakSatrabadho ninditIpajIvanam / nAstimyaM vratalopazca sutAnAJcaiva vikryH||236 dhAnyarUpyapazusteyamayAjyAnAJca yAjanam / : pitRmAtagurutyAgastaDAgArAmavikrayaH // 237
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1326 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyokanyAsaMdUSaNancaiva parivedakayAjanam / kanyApradAnaM tasyaiva kauTilyaM vratalopanam // 238 AtmArya ca kriyArammo madyastrIniSevaNam / svAdhyAyAmisutatyAgo bAndhavatyAga eva ca / / 36.. / indhanAthaM dumacchaMdaH strIhiMsroSadhijIvanam / hiMsrayantravidhAnaJca vysnaanyaatmvikryH||240 asacchAstrAdhigamanamAkareSvadhikAritA / bhAryAyA vikrayazcaiSAmekaikamupapAtakam / / 241 ziraH kapAlI dhvajavAn bhikSAzI karma vedayan / brahmahA dvAdazAbdAni mitabhuru zuddhimApnuyAt / / 242 brAhmaNAtya paritrANAdgavAM dvAdazakasya vA / tathAzvamedhAvabhRthasnAnAdvA zuddhimApnuyAt // 243 dIrghatIbrAmayagrastaM brAhmaNaM gAmathApi vaa| dRSTA pathi nirAtaGka kRtvA vA brahmahA shuciH||244 AnIya viprasarvasvaM hRtaM ghAtita eva vaa| tannimittaM kSataH zastrairjIvannapi vizuddhayati / / 245 lomabhyaH svAhetyevaM hi lomaprabhRti vai tanum / majAntaM juhuyAdvApi mantrairebhiryathAkramam / / 246 saMgrAme vA hato lakSyabhUtaH zuddhimavApnuyAt / mRtakalpaH prahArAtoM jIvannapi vizuddhayati // 247 araNye niyato japtvA trikRtvovedasaMhitAm / mucyate vA mitAzItvA pratizrotaH sarasvatIm // 248
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] prAyazcittAdhyAye praayshcittprkrnnvrnnnm| 1327 * pAtra dhanaM vA paryApta dattvA zuddhimavApnuyAt / AdAtuzca vizuddhayarthamiSTivazvAnarI smRtA / / 246 yAgasthakSatravighAtI carebrahmahaNo vratam / garbhahA ca yathAvaNaM tathAtreyIniSUdakaH / / 250 cared bratamahatvApi ghAtArthavcet smaagtH| dviguNaM savanasthe tu brAhmaNe vratamAdizet / / 251 suraambghRtgomuutrpysaamgnisnnibhm| ' surApo'nyatamaM pItvA maraNAcchuddhimRcchati // 252 bAlavAsA jaTI vA'pi brahmahatyAvratazcaret / piNyAkaM vA kaNAM vA'pi bhakSayastrisamA nizi // 253 ajJAnAta surAM pItyA reto viNmUtrameva vaa| . punaH saMskAramarhanti yo varNA dvijAtayaH // 254 patilokaM na sA thAti brANIyA surAM pivet / ihaiva sA zunI zrI sUkarI cAmijAyate // 255 prAmaNaH svarNahArI tu rAkSe bhUsalamarpayet / svakarma khyApayaMstena hato mukto'pi vA zuciH // 256 anivedya supe zuddhaSa surApavratamAcaret / , AtmatulyaM suvarNa vA dadyAdA vipratuSTi chan / 257 tAte'yaH zayane sarddhamAyarayA yoSitA svapet / gRhItvotkRtya vRSaNo tyAmbotsRjettanum / / 258 prAjApatyaM caretkRcchU samAM vA guru laagH| cAndrAyaNaM vA trInmAsAnabhyasan vedasaMhitAm / / 256 rjkvyaadhshailuussvegucrmopjiibinH| . brAhmaNyetAn yadA gacchet kRcchU cAndrAyaNaM caret // zvapAkaM pulkasaM mlecchaM caNDAlaM patitaM tathA / etAMstu brAhmaNI gatvA carebAndrAyaNatrayam / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ [tRtIyo 1328 yaajnyvlkysmRtiH| ebhiratu saMvased (saMpideda) yo vai vatsaraM so'pi tatsamaH / kanyAM samudrahedeSAM sopavAsAmakiJcanAm / / 260 cAndrAyaNaM caret sarvAnapaTAnnihatya tu / zUdro'dhikArahIno'pi kAlenAnena zudhyati // 261 mithyAbhizaMsino doSo dviguNo'nRtavAdinaH / mithyAbhizastapApaJca samAdatta mRSA vadan // 262 paJcagavyaM pived godhno mAsamAsIta sNytH| goSThezayo go'nugAmI gopradAnena zuddhayati / / 263 kRcchcai vAtikRcchaJca caredvApi samAhitaH / dadyAtrirAtraM vopoSya vRSabhakAdazAstu gAH // 264 upapAtakazuddhiH syAdevaJcAndrAyaNena vaa| payasA vA'pi mAsena parAkeNAthavA punaH 265 RSabhaikasahasrA gA dadyAt kSatravadhe pumAn / brahmahatyAvrataM vA'pi vatsaratritayaM caret // 266 vaizyahAbdaM caredetadadyAdvaikazataM gavAm / SaNmAsAn zUdrahA hyetaddadyAddha nurdazApi vA // 267 durvArtA brahmavidakSattazUdrayoSAH pramApya tu / dRti dhanurvastamavi kramAdyAdvizuddhaye // 268 apraduSTAM striyaM hatvA zUdrahatyAvrataJcaret / asthimatAM sahasrazca tathAnasthimatAmanaH 269 mArjAragodhAnakulamaNDUkazvapatatriNaH / hatvA vyahaM pivet kSIraM kRcchvA pAdikaM caret / / 270
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAye praayshcittprkrnnvrnnnm| 1326 gaje nIlavRSAH paJca zuke vatso dvihaaynH| . kharAjameSeSu vRSo deyaH krauJca bihAyanaH / / 271 haMsazyenakapikravyAjalasthalazikhaNDinaH / bhAsaca hatvA dadyAd gAmakrayAdastu vatsikAm // 272 urageSvAyaso daNDaH paNDake trapu(mASaka:)sIsakam / kole ghRtaghaTo deya uSTra guJjA haye'zukam / / 273 tittirau tu tiledroNaM gajAdInAmazaknuvan / dAnaM dAtuJcaret kRcchramekaikasya vizuddhaye // 274 phalapuSpAnnarasajasatvaghAte ghRtAzanam / kiJcitsAsthivadhe deyaM prANAyAmastvanasthike // 275 vRkSagulmalatAvIrucchedane japyamRtazatam / syAdoSadhivRthAcchede kSIrAzI gonugodinam / / 276 puMzcalIvAnarakharairdaSTazcoSTrAdivAyasaiH / prANAyAma jale kRtvA ghRtaM prAzya vizudhyati / / 277 yanmedyareta ityAbhyAM skannaM reto'numantrayet / stanAntaraM bhra vormadhyaM tenAnAmikayA zpRzet / / 278 mayi teja iticchAyAM svAM dRSTvAmbugatAM japet / gAyatrImazucau dRSTe cApalye cAnRte'pi ca / / 276 avakIrNI bhaved gatvA brahmacArI tu yoSitam / gaIbhaM pazumAlabhya naityaM sa vizudhyati // 280 bhaikSAnikAyaM tyaktA tu saptarAtramanAturaH / kAmAvakIrNa ityAbhyAM juhuyAdAhutidvayam / / 281
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1330 __yaajnyvlkysmRtiH| tRtIyo upasthAnaM tataH kuryyAn saM mA siJcatyanena tu / madhumAMsAzane kArya: kRcchuH zeSavratAni ca / / 282 pratikUlaM guroH kRtvA prasAdyeva vizudhyati / kRcchtrayaM guruH kuryyAmriyeta prahito yadi // 283 aussdhaanprdaanaacaibhissgyogaadyupkrmaiH| kriyamANopakAre tu mRte vipre na pAtakam / vipAke govRSANAJca bheSajAgnikriyAsu ca // 284 mahApApopapApAbhyAM yo'bhizaMsenmRSA param / ambhakSo mAsamAsIta sa jApI niyatendriyaH / / 285 abhizasto mRSA kRcchca redAgneyameva vaa| nirvapeca puroDAzaM vAyavyaM pazumeva bA // 286 - aniyukto bhrAtRjAyAM gacchazcAndrAyaNazcaret / virAtrAnte ghRtaM prAzya gatvodakyo vizupati / / 287 . zrIna kRcchAnAcod vrAtyayAjako'bhivaranapi / bedalAvo yavAzyabdaM tyaktA ca zaraNAgatam / / 288 goDe vasan brahmacArI mAsamekaM payotrataH / gAyatrIjApanirato mucyate satpratigrahAt // 286 prANAyAmI jale snAtvA kharayAnoSTrayAnagaH / namaH snAtvA ca (muptvA bhukA ca gatvA caiva divA striyam 260 guru vaMkRtya huMkRtya vipraM nirjitya vAdataH / hatvAvabadhya vA kSipraM prasAdyopavaseddinam / / 261 vipradaNDodyame kRcchrastvatikRcchro nipAtane / kRcchAtikRccho'mRkpAte kRccho'bhyantarazoNite 262
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittAdhyAye prAyazcittaprakaraNavarNanam / 1331 dezaM kAlaM vayaH zaktiM pApaM cAvekSya ytntH| prAyazcittaM prakalpyaM syAd yatra coktA na niSkRtiH // 263 dAsIkumbhaM bahi mAninayeyuH svabAndhavAH / patitasya vahiSkuryuH sarvakAryeSu caiva tam // 264 caritavrata AyAte ninayerannavaM ghaTam / jugupseranna cApyenaM saMpibeyuzca sarvazaH // 265 patitAnAmeSa eva vidhiH strINAM prakIrtitaH / vAso gRhAntike deyamannaM vAsaH sarakSaNam // 266 nIcAbhigamanaM garbhapAtanaM bhartRhiMsanam / vizeSapatanIyAni strINAmetAnyapi dhra vam / / 267 zaraNAgatabAlastrIhiMsakAn saM(pivena)vasena tu / cIrNavratAnapi sadA kRtaghnasahitAnimAn / / 268 ghaTe'pavarjite jJAti madhyasthaH prathamaM gavAm / pradadyAt yavasaM gobhiH satkRtasya hi sakriyA // 268 vikhyAtadoSaH kurvIta parSado'numataM vrtm| anabhikhyAtadopastu rahasyaM vratamAcaret // 300 trirAtropopito japtvA brahmahA tvaghamarSaNam / antarjale vizudhyeta gAM dattvA ca payasvinIm // 301 lomabhyaH svAhetyathavA divasaM mArutAzanaH ! . jale sthitvAbhijuhuyAJcatvAriMzaddhRtAhutIH / / 302 trirAtropoSito bhU(hu)tvA kUSmANDIbhighRtaM shuciH| surApaH svarNahArI tu rudrajApo jale sthitaH // 303
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1332 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyosahasrazIrSA(di)jApI tu mucyate gurutalpagaH / gaurdeyA karmaNo'syAnte pRthagebhiH pysvinii||304 prANAyAmazataM kAyaM sarvapApApanuttaye / upapAtakajAtAnA(manirdiSTasya)sanAdiSTasya caiva hi // 305 oGkArAbhiSTutaM somasalilaM pAvanaM pibet / kRtvA tu (kRtopavAsana)retoviNmUtraprAzanaJca dvijiittmH||306 nizAyAM vA divA vA'pi yadajJAnakRtaM tvagham / kAlyasandhyAkaraNAttat sarvaM vipraNazyati // 307 zukriyA(mantravizeSa)raNyakajapo gAyatryAzca vizeSataH / sarvapApaharA hyete rudrakAdazinI tathA // 308 yatra yatra ca saMkIrNamAtmAnaM manyate dvijaH / tatra tatra tilahomo gAyatryA (japa) vArcanantathA // 306 vedAbhyAsarataM kSAntaM mahA(paMca)yajJakiyAratam / na zpRzantIha pApAni mahApAtakajAnyapi // 310 vAyubhakSo divA tiSThatrAtriM nItvApsu sUryyadRk / japtvA sahasraM gAyatryAH zudhyed brahmavadhAhate // 311 brahmacayaM dayA kSAntiAnaM stymklktaa| ahiMsAsteyamAdhuryyadamAzceti yamAH smRtAH // 312 snAnamaunopavAsejyAsvAdhyAyopasthanigrahAH / niyamAguruzuzrUSAzaucAkodhapramAtRtAH // 313 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / jagdhvA pare'hanyupavaset kRcchre sAntapanaM caran // 314
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ sdhyAyaH ] prAyazcittAdhyAye prAyazcittaprakaraNavarNanam / : pRthaksAntapanadravyaiH SaDahaH sopavAsakaH / saptAhena tu kRcchro'yaM sahAsAntapanaH smRtaH || 315 parNaudumbararAjIvabilvapatrakuzodakaiH / 1333 pratyekaM pratyahaM pItaiH parNakRcchra udAhRtaH / / 316 taptakSIraghRtAmbUnAmekaikaM pratyahaM pibet / ekarAtropavAsazca taptakRcchra udAhRtaH // 317 ekabhaktena naktena tathaivAyAcitena ca / upavAsena caikena pAdakRcchraH prakIrtitaH // 318 yathAkathazvitriguNaH prAjApatyo'yamucyate / ayamevAtikRcchraH svAt pANipUrAnabhojinaH || 316 kRcchrAtikRcchraH payasA divasAnekaviMzatim | dvAdazAhopavAsena parAkaH parikIrtitaH / / 320 piNyA kAcAmatAmbusakUnAM prativAsaram / ekarAtropavAsazca kRcchraH saumyo'yamucyate // 321 eSAM trirAtramabhyAsAdekaikasya yathAkramam / tulApuruSa ityeSa jJeyaH pAJcadazAhnikaH || 322 tithivRddhayA caret piNDAn zukle zikhyaNDasammitAn / ekaikaM hrAsayet kRSNe piNDaM cAndrAyaNaM caren || 323 jathAkathaJcit piNDAnAM catvAriMzacchatadvayam / mAsenaivopabhuJjIta cAndrAyaNamathAparam ||324 kuryAttiSavaNasnAyI kRcchraM cAndrAyaNaM tathA / pavitrANi japet piNDAn gAyatryA cAbhimantrayet // 325
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1334 yaajnyvlkysmRtiH| [tRtIyoanAdiSTeSu pApeSu zuddhizcAndrAyaNena tu / dharmArthaM yazvaredetaccandrasyaiti sa lokatAm // 326 kRcchakRddharmakAmastu mahatIM zriyamApnuyAt / yathA gurukatuphalaM prApnoti ca samAhitaH // 327 zrutvemAnRSayo dharmAn yAjJavalkyena bhASitAn / idamUcurmahAtmAnaM yogIndramamitaujasam // 328 ya idaM dhArayiSyanti dhrmshaastrmtndritaaH| ihaloke yazaH prApya te yAsyanti triviSTapam / / 326 vidyArthI prApnuyAdvidyA dhanakAmodhanantathA / AyuskAmastathaivAyuH zrIkAmo mahatIM zriyam / / 330 zlokatrayamapi hyasmAd yaH zrAddha zrAvayiSyati / pitRNAM tasya tRptiH syAdakSayA nAtra sNshyH||331 brAhmaNaH pAtratAM yAti kSatriyo vijayI bhavet / vaizyo'pi dhAnyadhanavAnasya zAstrasya dhAraNAt // 332 ya idaM zrAvayedviprAn dvijAn parvasu prvsu| azvamedhaphalaM tasya tadbhavAnanumanyatAm // 333 zrutvaitadyAjJavalkyo'ipi prItAtmA munibhASitam / evamastviti hovAca namaskRtya svayambhuve // 334 iti yAjJavalkyIye dharmazAstre prAyazcitta prakaraNanAma - tRtiiyo'dhyaayH| iti yAjJavalkyasmRtiH samAptA / OMtatsat --:*:--
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // * kAtyAyanasmatiH * --: :-- // zrIsAmavedAya nmH|| prathamaH khaNDaH / athAcArAdhyAyaH tatrAdau yajJopavItakarmaprakaraNavarNanam / athAto gobhiloktAnAmanyeSAM caiva karmaNAm / aspaSTAnAM vidhi samyagdarzayiSye pradIpavat // 1 trivRdU vRtaM kArya tantutrayamadhovRtam / trivRttaJcopavItaM syAttasyaiko granthiriSyate // 2 pRSThavaMze ca nAbhyAM ca dhRtaM yadvindate kaTim / taddhAryamupavItaM syAnnAtolamba nacocchritam // 3 sadopavItinA bhAvyaM sadA baddhazikhena ca / vizikho vyupavAtazca yat karoti na tatkRtam / / 4 triHprAzyApo dvirunmRjya mukhametAnyupaspRzet / .. AsyanAmAbhikaNAMzca nAbhivakSaHziroM'zakAn // 5
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAtyAyanasmRtiH / saMhatAbhikhyaGgulibhirAsyamevamupaspRzet / aGguSThena pradezinyA ghrANaM caivamupaspRzet / anuSThAnAmikAbhyAJca cakSuH zrotraM punaH punaH // 6 kaniSThASThayormAbhihRdayaM tu talena vai / sarvAbhistu ziraH pazcAdvAha cAgreNa saMspRzet // 7 yatropadizyate karma karturanaM na tucyate / dakSiNastaMtra vijJeyaH karmaNAM pAragaH karaH // 8 yatra diniyamo na syAjjapahomAdikarmasu / tisrastatra dizaH proktA aindrIsaumyAparAjitAH // tiSThannAsInaH prahvo vA niyamo yatra nedRzaH / tadAsInena karttavyaM na prahveNa na tiSThatA // 10 gaurI padmA zacI medhA sAvitrI bijayA jayA / devasenA svadhA svAhA mAtaro lokamAtaraH ||11 hRSTiH puSTistathA tuSTirAtmadevatayA saha / gaNezenAdhikA hyetAvRddhau pUjyAzcaSor3aza // 12 karmAdiSu tu sarveSu mAtaraH sagaNAdhipAH / pUjanIyAH prayatnena pUjitAH pUjayanti tAH // 13 pratimAsu ca zubhrAsu likhitvA vA paTAdiSu / apivAkSatapunjeSu naivedyaizca pRthagvidhaiH // 14 1336 [ prathamaH kuMDyAM ksordvArAM saptadhArAM ghRtena tu / kArayet pazvadhArAM vA nAtinIcAM na cocchritAm // 15
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1337 khaNDaH ] nityanaimittika (zrAddha) karmavarNanam / AyuSyANi ca zAntyarthaM japtvA tatra smaahitH| SaDbhyaH pitRbhyastadanu bhaktyA zrAddhamupakramet // 16 aniSvA tu pitaM cchrAddhe na kuryAt karma vaidikam / tatrApi mAtaraH pUrva pUjanIyAH prayatnataH / / 17 vaziSThokto vidhiH kRtsno draSTavyo'tra nirAmiSaH / ataH paraM pravakSyAmi vizeSa iha yo bhavet / / 18 iti prathamaH khnnddH| // dvitIyaH khaNDaH // atha nityanaimittika (zrAddha) karma varNanam / prAtarAmantritAn viprAn yugmAnubhayatastathA / upavezya kuzAn dadyAdRjunaiva hi pANinA // 1 haritA yajJiyA darbhAH pItakAH pAkayajJiyAH / samUlAH pitRdevatyAH kalmASA vaizvadevikAH // 2 haritA vai sapiJjalAH zuSkAH snigdhAH smaahitaaH| ranimAtrAH pramANena pitRtIrthena saMskRtAH // 3 piNDAthaM ye stRtA darbhAstarpaNArtha tathaiva ca / dhRtaiH kRte ca viNmUtre tyAgarateSAM vidhIyate // 4 dakSiNaM pAtayejjAnu devAn paricaran sadA / pAtayeditarajjAnu pitRna paricarannapi // 5
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1338 kaatyaaynsmRtiH| [dvitIyaHnipAto nahi savyasya jAnuno vidyate kacit / sadA paricaredbhaktyA pitRnapyatra devavat // 6 pitRbhya iti datteSa upavezya kuzeSu tAn / gotranAmabhirAmantrya pitRnargha pradApayet // 7 nAtrApasavyakaraNaM na pitryaM tIrtha miSyate / pAtrANAM pUraNAdIni devenaiva hi kArayet // 8 jyeSThottarakarAn yugmAn karAgrAmapavitrakAn / kRtvAdhyaM saMpradAtavyaM naikaikasyAtra dIyate // anantargabhiNaM sAyaM kauzaM dvidalameva ca / prAdezamA vijJeyaM pavitraM yatra kutracit / / 14 etadeva hi piJjalyA lakSaNaM samudAhRtam / AjyasyotpavanAthaM yattadapyetAvadeva tu // 11 etatpramANamevaike kauzImevAdramaMjarIm / zuSkAM vA zIrNakusumAM piJjalI paricakSate // 12 pitryamantrAnu dravaNa AtmAlambhe'dhamekSaNe / adhovAyusamutsarge prahAse'nRtabhASaNe // 13 mArjAramazakasparza AkruSTe krodhasambhave / nimitteSveSu sarvatra kama kurvannapaH spRzet // 14 iti dvitIyaH khnnddH|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1336 khaNDaH ] trividhkriyaavrnnnm| // tRtIyaH khaNDaH // atha trividhkriyaavrnnnm|| akriyA trividhA proktA vidvadbhiH karmakAriNAm / akriyA ca paroktA ca tRtIyA cAyathAkriyA // 1 svazAkhAzrayamutsRjya parazAkhAzrayaJca yaH / kartumicchati durmedhA moghaM tattasya ceSTitam // 2 yannAmnAtaM svazaHkhAyAM paroktamavirodhi ca / vidvadbhistadanuSTheyamagnihotrAdikarmavat // 3 pravRttamanyathA kuryAdyadi mohAt kathaJcana / yatastadanyathAbhUtaM tata eva samApayet / / 4 samApte yadi jAnIyAnmayaitadayathAkRtam / tAvadeva punaH kuryAnnAvRttiH sarvakarmaNaH // 5 pradhAnasyAkriyA yatra sAGgaM tat kriyate punaH / tadaGgasyAkriyAyAJca nAvRttinaiva takriyA // 6 madhumadhvitiyastatra trijapo'zitumicchatAm / gAyatryanantaraM so'tra madhumantravivarjitaH // 7 nacAznatsu japedatra kadAcit pitRsaMhitAm / anya eva japaH kAryaH somasAmAdikaH zubhaH / / 8 yastatra prakaro'nnasya tilavad yavavattathA / ucchiSTasannidhau so'tra tRpteSu vipriitkH|| sampanna miti tRptAH stha praznasthAne vidhiiyte| susampanna miti prokte zeSamannaM nivedayet // 10
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturtha: 1340 kaatyaaynsmRtiH| prAgapreSvatha darbheSu AdyamAmantrya pUrvavat / apaH kSipenmUladeze'vanenikSveti paatrtH||11 dviyIyaJca tRtIyaJca madhyadezAnadezayoH / mAtAmahaprabhRtIMstrInetevAmeva vaamtH||12 sarvasmAdannamuddhRtya vyaJjanairupasicya ca / saMyojya yavakakandhUdadhibhiH prAGmukhastataH // 13 avanejanavat piNDAn dattvA bilvapramANakAn / tatpAtrakSAlanenAtha punarapyavanejayet // 14 iti tRtIyaH khaNDaH / // caturthaH khaNDaH // atha shraaddhprkrnnvrnnnm| uttarottaradAnena pinnddaanaamuttrottrH| bhavedadhazcAdharANAmadharazrAddhakarmaNi // 1 tasmAcchrAddha Su sarveSu vRddhimatsvitareSu ca / mUlamadhyAnadezeSu ISatsaktAMzca nirvapet // 2 gandhAdInniH kSipettUSNIM tata AcAmayed dvijAn / anyatrApyeSa eva syAdyavAdirahito vidhiH||3 dakSiNAplavane deze dakSiNAbhimukhasya ca / dakSiNAgreSu darbheSu eSo'nyatra vidhiH smRtH||4
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDa: ] zrAddhaprakaraNavarNanam / athAprabhUmimA siJcet susaMprokSitamastviti / zivA ApaH santviti ca yugmAnevodakena ca // 5 saumanasyamastviti ca puSpadAnamanantaram / akSatazcAriSTaM cAstvityakSatAn pratipAdayet ||6 akSayyodakadAnaM tu arghyadAnavadiSyate / SaSTheva nityaM tat kuryAnna caturthyA kadAcana // 7 akSayyodake caiva piNDadAne'vanejane / tantrasya tu nivRttiH syAt svadhAvAcana eva ca // 8 prArthanAsu pratiprokte sarvAsveva dvijottamaiH / pavitrAntarhitAn piNDAn siJceduttAnapAtrakRt // 6 yugmAneva svasti vAcyamaGguSThApragrahaM sadA / kRtvA dhuryasya viprasya praNamyAnuvrajettataH // 10 eSaH zrAddhavidhiH kRtsna uktaH saMkSepato mayA / ye vindanti na muhyanti zrAddhakarmasu te kvacit // 11 idaM zAstrazca guhyazva parisaMkhyAnameva ca / vaziSThoktaJca yo veda sa zrAddha veda netaraH ||12 iti caturthaH khaNDaH / ' || pazcamaH khaNDaH // atha zrAddhaprakaraNavarNanam / asakRtvAni karmANi kriyeran karmakAribhiH / pratiprayogaM naitAH syurmAtaraH zrAddhameva ca // 1 1341
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAtyAyanasmRtiH / AdhAne homayozcaiva vaizvadeve tathaiva ca / balikarmaNi darze ca paurNamAse tathaiva ca // 2 navayajJe ca yajJajJAvadantyevaM manISiNaH / ekameva bhavecchrAddhameteSu na pRthak pRthak // 3 nASTakAsu bhavecchrAddhaM na zrAddha zrAddhamiSyate / na soSyantIjAtakarma proSitAgatakarmasu // 4 vivAhAdiH karmagaNo ya ukto garbhAdhAnaM zuzruma yasya cAnte / vivAhAdAvekamevAtra kuryAcchrAddhaM nAdau karmaNaH karmaNaH syAt // 5 pradoSe zrAddhamekaM syAdgoniSkAmapravezayoH / na zrAddha yujyate karttuM prathame puSTikarmaNi // 6 halAbhiyogAdiSu tu SaTsu kuryAt pRthak pRthak / pratiprayogamapyevAnAdAvekantu kArayet // 7 vRhatpatrakSudrapazusvastyarthaM parivinyatoH / sUryendvoH karmaNI ye tu tayoH zrAddha' na vidyate // 8 na dazAgranthike caiva viSavaddaSTakarmaNi / kRmidaSTa cikitsAyAM naiva zeSeSu vidyate // 6 gaNazaH kriyamANeSu mAtRbhyaH pUjanaM sakRt / sakRdeva bhavecchrAddhamAdau na pRthagAdiSu // 10 yatra tatra bhavecchrAddha N tatra tatra ca mAtaraH / prAsaGgikamidaM proktamataH prakRtamucyate // 11 iti paJcamaH khaNDaH / 1342 [ paJcamaH
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1343 khaNDaH] anekkrmvrnnnm| // SaSThaH khaNDaH / / athaanekkrmvrnnnm| AdhAnakAlA ye proktAstathA yshcaagniyonyH| tadAzrayo'gnimAdadhyAdagnimAnagrajo yadi // 1 . dArAdhigamanAdhAne yaH kuryaadprjaagrimH| parivettA sa vijJeyaH parivittistu pUrvajaH // 2 parivittiparivettArau narakaM gacchato dhruvam / api cIrNaprAyazcittau pAdonaphalabhAginau // 3 dezAntarasthaklIvaikavRSaNAnasahodarAn / vezyAtisaktapatitazUdratulyAtirogiNaH // 4 jaDamUkAndhavadhirakubjavAmanakuNThakAn / ativRddhAnabhAyAMzca kRSisaktAnRpasya ca // 5 dhanavRddhiprasaktAMzca kAmataH kAriNastathA / kulaTonmattacaurAMzca parivindanna duSyati // 6 dhanavAchuSikaM rAjasevakaM kamakastathA / proSitaJca pratIkSeta varSatrayamapi tvaran // 7 proSitaM yadyazRNvAnamabdAvaM samAcaret / Agate tu punastasmin pAdaM tacchuddhaye caret // 8 lakSaNe prAggatAyAstu pramANaM dvAdazAGgulam / tanmUlasaktA yodIcI tasyA etannavottaram // udaggatAyAH saMlagnAH zeSAH prAdezamAtrikAH / saptasaptAGgulastyiktvAkuzenaiva samullikhet // 10
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1344 kaatyaaynsmRtiH| [saptamaH mAnakriyAyAmuktAyAmanukte mAnakartari / mAnakRdyajamAnaH syAdviduSAmeva nizcayaH // 11 puNyamevAdadhItAgniM sa hi sarvaiH prazasyate / anavukatvaM yattasya kAmyaistanIyate zamam // 12 yasya dattA bhavet kanyA bAcA satyena kenacit / so'ntyAM samidhamAdhAsyannAdadhItaiva nAnyathA // 13 anUdaiva tu sA kanyA paJcatvaM yadi gacchati / na tathA vratalopo'sya tenaivAnyAM samudhet // 14 atha cenna labhetAnyAM yAcamAno'pi kanyakAm / tamagnimAtmasAt kRtvA kSipraM syAduttarAzramI // 15 iti SaSThaH khaNDaH / // saptamaH khaNDaH // athazamIgarbhAdhanekapraraNavarNanam / azvatthA yaH zamIgarbhaH prazastoIMsamudbhavaH / tasya yA prAmukhI zAkhA vAdIcI vArdhvagApi vA // 1 araNistanmayI proktA tanmayyevottarAraNiH / sAravahAravacatramAvilI ca prazasyate // 2 saMsaktamUlo yaH zamyAH sa zamIgarbha ucyate / alAbhe tvazamIgarbhAduddharedavilambitaH // 3 caturviMzatiraGguSThadaivyaM SaDapi pArthivam / catvAra ucchye mAnamaraNyAH parikIrtitam // 4
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1345 khaNDaH] sayajJavasamidhalakSaNavarNanam / aSTAGgulaH pramanthaH syAccatraM syAdvAdazAGgulam / ovIlI dvAdazaiva syAdetanmanthanayantrakam // 5 aGguSThAGgulamAnantu yatra yatra yatropadizyate / tatra tatra vRhatparvagranthinirminuyAt sadA // 6 govAlaiH zaNasaMmistrivRttamamalAtmakam / vyAmapramANaM netraM syAt pramathyastena pAvakaH // 7 mUrdAkSikarNavaktANi kandharA cApi paJcamI / aGguSThamAtrANyetAni dvayaGguSThaM vakSa ucyate // 8 aGguSThamAtraM hRdayaM vyaGguSThamudaraM smRtam / ekAGguSThA kaTiz2aiyA dvau vasti dvau ca guhyakam / / UrU jaGgha ca pAdau ca catustyekairyathAkramam / araNyavayavAhyate yAjJikaiH prikiirtitaaH||10 yattadguhyamiti proktaM devayonistu socyate / asyAM yo jAyate vahniH sa klyaannkRducyte||11 anyeSu ye tu mathnanti te rogabhayamApnuyuH / prathame manthane tveSa niyamo nottareSu ca // 12 uttarAraNiniSpannaH pramanthaH sarvadA bhavet / yonisaGkaradoSeNa yujyate hyanyamanthakRt // 13 ArdrA sazuSirA caiva ghUrNAGgI pATitA tthaa| na hitA yajamAnAnAmaraNizcottarAraNiH // 14 iti saptamaH khnnddH|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaatyaaynsmRtiH| [aSTamaH . // aSTamaH khaNDaH // atha sayajJasruvasamidhalakSaNavarNanam / paridhAyAhataM vAsaH prAvRtya ca yathAvidhi / vibhRyAt prAGmukho yantramAvRtA vakSyamANayA // 1 catravRdhne pramanthAgraM gADhaM kRtvA vickssnnH| kRtvottarAgrAmaraNiM tadbadhnamuparinyaset // 2 .. catrAdheH kIlakAgrasthA movilImudagagrakAm / viSTambhAddhArayedyantraM niSkampaM prayataH shuciH||3 trirudveSTyAtha netreNa catraM palyo hatAMzukAH / pUrva mathnantyaraNyAntyAH prAcyagneH syAdyathA cyutiH // 4 naikayApi vinA kAryamAdhAnaM bhAyaMyA dvijaiH / akRtaM tadvijAnIyAt sanviAcArabhanti yat // 5 varNajyaiSThya ne vahIbhiH savarNAbhizca janmataH / kAryamagnicyuterAbhiH sAdhvIbhirmathanaM punH||6 nAtra zUdrIM prayuJjIta na drohadveSakAriNIm / navAvratasthAM nAnyapuMsA ca saha saGgatAm / / 7 tataH zaktatarA pazcAdAsAmanyatarApivA / upetAnAM vAnyatamA manthedagni nikAmataH / / 8 jAtasya lakSaNaM kRtvA taM praNIya samidhya ca / AdhAya samidhaM caiva brahmANaM copavezayet / /
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] sayajJasruvasamidhalakSaNavarNanam / tataH pUrNAhuti hutvA sarvamantrasamanvitAm / gAM dadyAd yajJavAstvante brahmaNe vAsasI tathA // 10 homapAtramanAdeze dravadravye khuvaH smRtaH / pANirevetarasmiMstu srucaivAtra tu hUyate // 11 khAdiro vA'tha pAlAzo dvivitastiH suvaH smRtH| ugvAhumAtrA vizeyA vRttastu pragrahastayoH // 12 khuvAne ghrANavat khAtaM dvathaGguSThaparimaNDalasthalam / juhvAH zarAvavat khAtaM sanihiM SaDagulaM kuryyAt // 13 teSAM prAkzaH kuzaiH kAryyaH saMpramArgojuhaSatA / pratApanaJca litAnAM prakSAlyoSNena vAriNA // 14 prAbdhaM prAJcamudagagnerudagagraM samIpataH / tattathAsAdayed dravyaM yadyathA viniyujyate // 15 AjyaM havyamanAdeze juhoti ca vidhiiyte| mantrasya devatAyAzca prajApatiriti sthitiH // 16 nAGgAdadhikA grAhyA samit sthUlatayA kacit / na viyuktA tvacA caiva na sakITA na pATitA // 17 prAdezAnnAdhikA no na tathA na syAdvizAkhikA / na saparNA na nivIryyA homeSu ca vijAnatA / / 18 prAdezadvayamidhmasya pramANaM parikIrtitam / evaMvidhAH gyureveha samidhaH sarvadharmasu / / 19 samidhoTAdazedhmasya pravadanti manISiNaH / darza ca paurNamAse ca kriyAsvanyAsu viMzatiH 20
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1348 kaatyaaynsmRtiH| [navamaHsamidAdiSu homeSu mntrdaivtvrjitaa| purastAJcopariSTAca hIndhanAthaM samidbhavet // 21 idhmo'pyedhArthamAcAhavirAhutiSu smRtaH / yatra cAsya nivRttiH syAttat spaSTIkaravANyaham / / 22 aGgahomasamittantrasoSyantyAkhyeSu karmasu / yeSAM caitaduparyuktaM teSu tatsadRzeSu ca // 23 akSabhaGgAdivipadi jalahomAdikarmaNi / somAhutiSu sarvAsu naiteSvidhma vidhIyate / / 24 iti aSTamaH khnnddH| // navamaH khaNDaH // atha sandhyAkAlAdhuddizyakarmavarNanam / sUrye'stazailamaprApte SaTtriMzadbhiH sadAGgulaiH / prAduSkaraNamanInAM prAtarbhAsAca darzanAt / / 1 hastAdUvaM ravivat giriM hitvA na gacchati / tAvaddhomavidhiH puNyo nAtyetyuditahominAm // 2 yAvat samyag na bhAvyante namaspRkSANi sarvataH / na ca lauhityamApati tAvat sAyazca hUyate // 3 rajonIhAraghUmAbhravRkSApAntarite rvau| sandhyAmuddizya juhuyAd hutamasya na lupyate // 4
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNDaH ] .... sandhyAkAlAdhuddizyakarmavarNanam / 1346 na kuryyAt kSiprahomeSu dvijaH parisamUhanam / virupAkSaJca na japet pravadaJca vivarjayet / / 5 paryukSaNaJca sarvatra karttavyamaditenviti / ante ca vAmadevasya gAnaM kuryyAhacatridhA // 6 ahomakeSvapi bhaved yathoktaM candradarzanam / vAmadevyaM gaNeSyante kalpAnte vaizvadevike / yAnyadhastaraNAntAni na teSu staraNaM bhavet / ekakAr2yArthasAdhyatvAt paridhInapi varjayet // 8 varhiH paryukSaNaM caiva vAmadevyajapastathA / kratvAhutiSu sarvAsu trikametanna vidyate // .. haviSyeSu yavAmukhyAstadanu brIhayaH smRtAH / mASakodravagaurAdisarvAlAbhe'pi varjayet // 10 pANyAhRtirdvAdazaparvapArikA kaMsAdinA cet suvamAtrapAvakA / devena tIrthena ca hUyate haviH svaGgAriNi svardhiSi tazca pAvake // 11 yo'narciSi juhotyamau vyaGgAriNi ca mAnavaH / mandAgnirAmayAvI ca daridrazca sa jAyate // 12 tasmAt samiddha hotavyaM nAsamiddha kadAcana / ArogyamicchatAyuzca zriyamAtyantikImparAm // 13 hotavye ca hutaM caiva pANisUrpasphyadArubhiH / na kuryyAdamidhamanaM kuryyAdvA vyajanAdinA // 14 mukheneke dhamantyamiM mukhAddhyeSo'dhyajAyata / nAmiM mukhaineti ca yallaukike yojayanti tat // 15 iti navamaH khaNDaH /
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1350 kaatyaaynsmRtiH| // dazamaH khnnddH|| atha prAtaHkAlikasnAnAdikriyAvarNanam / yathAhani tathA prAtanityaM khaayaadnaaturH| dantAna prakSAlya nadyAdau gRhe cettadamatravat // 1 nAradAdhuktavAkSaM yadASTAGgulamapATitam / / satvacaM dantakASThaM syAttahaNa prdhaavyet||2 utthAya ne prakSAlya zucirbhUtvA smaahitH| parijapya ca mantreNa bhakSayehantadhAvanam // 3 AyurbalaM yazovarthaH prajAHpazun vasUni ca / brahmaprajJAtha medhAzca tvanno dehi vanaspata // 4. yavyavayaM zrAvaNAdi sarvA nadyo rajasvalAH / vAsusmAnaM na kurvIta varjayitvA samudragAH // 5 dhanuHsahasrANyaSTau tu gatiryAsAM na vidyte| na tA nadIH zabdavahA gartAntAH parikIrtitAH / / upAkarmaNi cotsarge pretanAne tathaiva ca / candrasUryagrahe caiva rajodoSo na vidyate // 7 vedAzchandAMsi sarvANi brahmAdyAzca divaukasaH / jalAthino'tha pitaro marIcyAdyAstatharSayaH / / 8 upAkamaNi cotsarga mAnArtha brhmvaadinH|| yiyAsUnanugacchanti santuSTAH svazarIriNaH // 8 samAgamastu yatraiSAM tatra hatyAdayomalAH / nUnaM sarve bhayaM yAnti kimutekaM nadIrajaH // 10
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH ] prAtaHkAlikasnAnAdikriyAvarNanam / RSINAM sicyamAnAnAmantarAlaM samAzritaH / saMpibed yaH zarIreNa parSanmuktajala chuTAH // 11 vidyAdIn brAhmaNaH kAmAn varAdIn kanyakA dhruvam / AmuSmikAnyapi sukhAnyApnuyAt sa na saMzayaH // 12 azucyazucinA dattamAmamantarjalAdinA / anirgatadazAhAstu prevA rakSAMsi bhuJjate // 13 svardhunyambhaH samAni syuH sarvANyambhAMsi bhUtale / pAnyapi somArkagrahaNe nAtra saMzayaH // 14 1351 iti dazamaH khaNDaH | iti karmapradIpapariziSTe kAtyAyanaviracite prathamaH prapAThakaH / // ekAdazaH khaNDaH // atha sandhyopAsanavidhivarNanam / ata UdUrdhvaM pravakSyAmi sandhyopAsanakaM vidhim / anarhaH karmaNAM vipraH sandhyAhIno yataH smRtaH // 1 savye pANau kuzAn kRtvA kuryAdAcamanakriyAm / hasvAH pracaraNIyAH syuH kuzA dIrghAstu varhiSaH // 2 darbhAH pavitramityuktamataH sandhyAdikarmaNi / savyaH sopagrahaH kAryo dakSiNaH sapavitrakaH // 3
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1352 kaatyaaynsmRtiH| [ekAdazaH rakSayedvAriNAtmAnaM parikSipya smnttH| ziraso mArjanaM kuryAt kuzaiH sodakavindubhiH // 4 praNavo bhUrbhuvaHsvazca sAvitrI ca tRtIyakA / abdaivatyaM vyUcaJcaiva caturthamiti mArjanam / / 5 bhUrAdyAstisra evaitA mahAvyAhRtayo'vyayAH / maharjanastapaH satyaM gAyatrI ca zirastathA // 6 ApojyotIrasomRtaM brahmabhUrbhuvaH svaratiziraH / pratIpratIkaM praNavamuccArayedante ca zirasaH // 7 etA etAM sahAnena tathaibhiIzabhiH saha / trirjapedAyataprANaH prANAyAmaH sa ucyate // 8 kareNoddhRtya salilaM ghrANamAsajya tatra ca / japedanAyatAsurvA triH sakRdvAghamarSaNam / / utthAyAkaM pratiprohetrikeNAJjalinAmbhasaH / uccitramRgdvayanAtha copatiSThedanantaram // 10 sandhyAdvaye'pyupasthAnametadAhurmanISiNaH / madhye tvahna uparyasya vibhrADAdIcchayA japet / / 11 tadasaMsaktapANirvA ekApAdaI paadpi|| kuryAt kRtAJjalirvApi UrdhvabAhurathApi vA / / 12 yatra syAt kRcchrabhUyastvaM zreyaso'pi manISiNaH / bhUyastvaM bruvate tatra kRcchAcchre yo hyavApyate // 13 tiSThedudayanAt pUrvA madhyamAmapi zaktitaH / AnItoDudgamAcAntyAM sandhyAM pUrvAvakra japan // 14
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1353 khaNDaH ] trpnnvidhivrnnnm| etat sandhyAtrayaM proktaM brAhmaNyaM yatra tisstthti| yasya nAstyAdarastatra na sa brAhmaNa ucyate // 15 sandhyAlopAJca cakitaH snAnazIlazca yaH sadA / taM doSAnopasarpanti garutmantamivoragAH // 16 vedamAdita Arabhya zaktito'haraharjapet / upatiSThettato rudrasarvAdvA vaidikAjapAt // 17 iti ekAdazaH khnnddH| // dvAdazaH khaNDaH // atha tarpaNavidhivarNanam / athAdbhistarpayeddevAna satilAbhiH pitRnapi / namo'nte tarpayAmIti AdAvomIti ca bruvan // 1 brahmA viSNuM rudraM prajApatiM vedAn devAMzchandAMsyUSIn purANAnAcAryAn gandharvAnitarAnmAsaM saMvatsaraM sAvayavaM devIrapsaraso devAnugAnAgAn sAgarAn parvatAn sarito divyAn manuSyAnitarAn manuSyAn yakSAn rakSAsi suparNAn pizAcAn pRthivImoSadhIH pazUna vanaspatIn bhUtagrAmaM caturvidhamityupavItyathaprAcInAvItI yamaM yamapuruSAn kavyavAr3analaM somaM yamamaryyamaNamaniSvAttAn somapIthAn varhiSado'tha svAn pitRn sakRt sakRnmAtAmAhAMzceti pratipuruSamabhyasyejyeSThabhrAtRzvazurapitRvyamAtulAMzca pitRvaMzamAtRvaMzI ye cAnye matta udakamarhanti tAMstarpayAmItyayamavasAnAJjaliratha zlokAH / .2
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1354 kaatyaaynsmRtiH| [trayodazaH chAyo yatheccheccharadAtapAtaH paraH pipAsuH kSudhito'lamannam / bAlo janitrI jananI ca bAlaM yoSit pumAMsaM puruSazca yoSAm / / 3 tathA sarvANi bhUtAni sthAvarANi carANi ca / viprAdudakamicchanti sarvAbhyudayakRddhi sH||4 tasmAt sadaiva krtvymkurvnmhtainsaa| yujyate brAhmaNaH kurvanvizvametadvibhatti hi // 5 alpatvAddhomakAlasya bahutvAt nAnakarmaNaH / prAtarna tanuyAt sAnaM homalopo hi grhitH||6 iti dvaadshkhnnddH| // trayodazakhaNDaH // atha paJcamahAyajJavidhivarNanam / pazcAnAmatha satrANAM mahatAmucyate vidhiH| yairiSTA satataM vipraH prApnuyAt sadma zAzvatam / / 1 devabhUtapitRbrAmamanuSyANAmanukramAt / mahAsatrANi jAnIyAt eveha mahAmakhAH / / 2 adhyApanaM brahmayajJaH pitRyajJastu tarpaNam / homo devo valibhauMto nRyajJo'tithipUjanam // 2 zrAddhaM vA pitRyajJaH syAt pitryo balirathApi vaa| yazca zrutijayaH prokto brahmayajJaH sa vocyate // 4 sa cArvAk tarpaNAt kAryaH pazcAdvA praatraahuteH| vaizvadevAvasAne vA nAnyatratauM nimittakAt // 5 apyekamAzayedvipraM pitRyajJArthasiddhaye / adevaM nAsti cedanyo bhoktA bhojyamathApi vA // 6
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pnycmhaayjnyvidhivrnnnm| 1355 apyuddhRtya yathAzakyA kizcidannaM yathAvidhi / pitRbhyo'tha manuSyebhyo dadyAdaharahardvije // 7 pitRbhya idamityuktA svadhAkAramudIrayet / hantakAraM manuSyebhyastadaH ninayedapaH / / 8 munibhirisanamuktaM viprANAM martyavAsinAM nityam / ahani ca tathA tamasvinyAM sAIprathamayAmAntaH / / sAyaM prAtarvaizvadeSaH kartavyo balikarma ca / anaznatApi satatamanyathA kilviSI bhavet // 10 amuSmai nama ityevaM balidAnaM vidhiiyte| balidAnapradAnAthaM namaskAraH kRto yataH / / 11 svAhAkAravaSaTkAranamaskArA divaukasAm / svadhAkAraH pitRgAca hantakAro nRNAM kRtaH / / 12 svadhAkAreNa ninayet pitryaM balimataH sadA / tadadhyeke namaskAraM kurvate neti gautamaH // 13 nAvarAddhavilayo bhavanti mahAmArjArazravaNapramANAt / ekatra cedavikRSTA bhavantItaretarasaMsaktAzca / / 14 iti tryodshkhnnddH| // caturdazakhaNDaH // atha brahmayajJavidhivarNanam / atha tadvinyAsovRddhipiNDAnivottarAMzcaturovalInnidhyAt pRthivyai vAyave vizvebhyo devebhyaH prajApataya iti savyata
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaatyaaynsmRtiH| citurdazaH eteSAmekaikamadbhya oSadhivanaspatibhya AkAzAya kAmAyetyetaSAmapi manyava indrAya vAsukaye brahmaNa ityeteSAmapi rakSojanebhya iti sarveSAM dakSiNataH pitRbhya iti caturdaza nityA Azasya prabhRtayaH kAmyAH sarveSAmubhayato'dbhiH pariSekaH piNDavaJca pazcimA prtipttiH||1 na syAtAM kAmyasAmAnye juhoti balikarmaNI / pUrva nityavizeSoktaM juhoti balikamaNoH // 2 kAmAnte ca bhaveyAtAM na tu madhye kadAcana / naikasmin karmaNi tate karmANyattAyate yataH // 3 agnyAdirgotamAyukto homaH zAkala eva ca / anAhitAgnerapyeSa yujyate balibhiH saha / / 4 spRSTApo vIkSamANo'siM kRtAJjalipuTastataH / vAmadevyajapAt pUrva prArthayedraviNodakam // 5 ArogyamAyuraizvayyaM dhItiH zaM balaM yazaH / ojo vacaH pazUna vIyaM brahma brahmaNyameva ca // 6 saubhAgyaM karmasiddhiJca kulajyaiSThya sukartRtAm / sarvametat sarvasAkSin draviNodarirIhiNaH // 7 na brahmayajJAdadhiko'sti yajJo na tatpadAnAt paramasti dAnam / sarve tadantAH kratavaH sadAnAnAnto dRSTaH kazcidaraya dvikasya / / 8 RcaH paThan madhupayaH kulyAbhistarpayet surAn / ghRtAmRtoSakulyAbhiryajUSyapi paThan sadA // 6
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH ] brahmayajJavidhivarNanam / .. 1357 sAmAnyapi paThan somaghRtakulyAbhiranvaham / medaH kulyAbhirapica AtharvAGgirasaH paThan // 10 mAMsakSIrodanamadhukulyAbhistarpayet paThan / vAkovAkyaM purANAni itihAsAni cAnvaham // 11 bhRgAdInAmanyatamameteSAM zaktito'nvaham / paThan mavAjyakulyAbhiH pitRnapi ca tarpayet // 12 te tRptAstarpayantyenaM jIvantaM pretameva ca / / kAmacArI ca bhavati sarveSu surasamasu // 13 juLaNyeno na taM spRzet paMktiJcaiva punAti saH / yaM yaM kratuzca paThati phalabhAttasya tasya ca / vasupUrNA vasumatI trirdAnaphalamApnuyAt / brahmayajJAdapi brahma dAnamevAtiricyate // 15 iti cturdshkhnnddH| // paJcadazakhaNDaH // atha yjnyvidhivrnnnm| brahmaNa dakSiNA deyA yatra yA prikiirtitaa| karmAnte'nucyamAnApi pUrNapAtrAdikAM bhavet // 1 yAvatA bahubhoktastu tRptiH pUrNena vidyate / nAvarAddhayamataH kuryAt pUrNapAtramiti sthitiH / / 2
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1358 kaatyaaynsmRtiH| [paJcadazaH vidadhyAdautramanyazcedakSiNArddhaharo bhavet / svayaJcedubhayaM kuryAdanyasmai prAtipAdayet // 3 kulaviMjamadhIyAnaM sannikRSTaM tathA gurum / nAtikAmet sadA ditsan ya icchedAtmano hitam // 4 ahamasmai dadAmIti evamAbhASya dIyate / naitAvaSTyA dadataH pAtre'pi phalamasti hi // 5 dUrasthAbhyAmapi dvAbhyAM pradAya manasA varam / itarebhyastato deyAdeSa dAnavidhiH prH||6 samiTamadhIyAnaM brAhmaNaM yo vyatikramet / yahadAti tamulavaya tatasteyena yujyate // 7 yasya tveka gRhe mUl dUrasaJca guNAnvitaH / guNAnvitAya dAtavyaM nAsti mUrkha vyatikramaH / / 8 brAhmaNAbhikramo nAsti vipre vedvivjite| jvalantamamimutsRjya na hi bhasmani hUyate // AjyasthAlI ca kartavyA taijasadravyasambhavA / mahImayI vA kartavyA sarvAsvAjyAhutISu ca / / 10 AjyasthAlyAH pramANaM tu yathAkAmantu kArayet / sudRDhAmavaNAM bhadrAmAjyasthAlI pracakSate // 11 tiryagUddhavaM saminmAtrA dRDhA naativRhnmukhii| mRnmayyaudumbarI vA'pi carusthAlI prazasyate // 12 svazAkhoktaH prasusvino sadagdho'kaThinaH zubhaH / / nacAtizithilaH pAcyo na cadhArasastathA // 13
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha tithi vizeSeNavidhivarNanam / immajAtIyamiSyArddha pramANa mekSaNaM bhavet / vRttaM cAkuSThapRthvapramavadAnakriyAkSamam // 14 eSaiva dava yastatra vizeSastamahaM bruve / davIM dvacakulapRthvamA turIyo nantamekSamam // 15 muSalolUkhale vA svAyate sudRDhe tathA / pramANe bhavattaH zUpaM vailavameva ca // 16 dakSiNaM vAmato vAdyamAtmAbhimukhameva ca / karaM karasya kurvIta karaNe nyazvakarmaNaH // 17 kRtvAgnyabhimukho pANI svasthAnasthau susaMyatau / pradakSiNaM tathAsInaH kuryAt parisamUhanam // 18 bAhumAtrA: paridhaya RtavaH satvaco'traNAH / yo bhavanti zIrNAgrA ekeSAntu caturdizam // 16 prAgaprAvabhitaH pazcAdudapramathavAparam / nyaset paridhimanyabcedudgagraH sa pUrvataH // 20 yathoktavastvasampattau grAhyaM tadanukAri yat / yavAnAmiva godhUmA vrIhINAmiva zAlayaH // 21 iti paJcadazakhaNDa: / ] // Sor3azakhaNDaH // atha zrAddhatithi vizeSeNavidhivarNanam / piNDAnvAhAryakaM zrAddhaM kSINe rAjani zasyate / vAsarasya tRtIyAMze nAtisandhyAsamIpataH // 1 1356
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1360 kAtyAyanasmRtiH / yadA caturdazIyAmaM turIyamanupUrayet / amAvAsyA kSIyamANA tadaiva zrAddhamiSyate // 2 yaduktaM yadahastveva darzanaM naiti candramAH / anayApekSayA jJeyaM kSINe rAjani cetyapi // 3 yaJcoktaM dRzyamAne'pi taccaturddazyapekSayA / amAvAsyAM pratIkSeta tadante vApi nirvapet // 4 aSTame'ze caturddazyAH kSINo bhavati candramAH / amAvAsyASTamAMze ca punaH kila bhavedNuH // 5 AgrahAyaNyamAvAsyA tathA jyeSThasya yA bhavet / vizeSamAbhyAM bruvate candracAravido janAH // 6 atrendurAdye prahare'vatiSThate caturthabhAgo na kalAvaziSTaH / tadanta eva kSayameti kRtsnamevaM jyotizcakravidovadanti // 7 yasminnabde dvAdazaikazca yavya stasmiMstRtIyayA paridRzyo nopajAyate / [ SoDazaH evaM cAraM candramaso viditvA kSINe tasminnaparAhna ca dadyAt // 8 sammizrA yA caturdazyA amAvAsyA bhavet kvacit / khavitAM tAM viduH kecid gatAdhvAmiti cApare // varddhamAnAmamAvAsyAM labhezvedapare'hani / yAmAMstrInadhikAn vApi pitRyajJaratato bhavet // 10 // pakSAdAveva kubbata sadA pakSAdikaM carum / pUrvAha eva kurvvanti viddho 'pyanye manISiNaH // 11
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH] zrAddha-tithivizeSeNa vidhivrnnnm| 1361 svapituH pitRkRtyeSu hyadhikAro na vidyate / na jIvantamatikramya kiJcidadyAditi zrutiH // 12 pitAmahe dhriyate ca pituH pretasya nirvapet / pitustasya ca vRttasya jIveccet prapitAmahaH // 13 pituH pituH pituzcaiva tasyApi pitureva ca / kuryAt piNDatrayaM yasya saMsthitaH prapitAmahaH // 14 jIvantamati dadyAdvA pretAyAnnodake dvijaH / pituH pitRbhyo vA dadyAt svapitetyaparA zrutiH // 15 pitAmahaH pituH pazcAt pazcatvaM yadi gcchti| pautreNaikAdazAhAdi kartavyaM zrAddhaSor3azam // 16 naitat pautreNa karttavyaM putravAMzcet pitAmahaH / pituH sapiNDanaM kRtvA kunmiAsAnumAsikam // 17 asaMskRtau na saMskAyauM pUvvauM pautrprpautrkaiH| pitaraM tatra saMrakuryyAditi kAtyAyano'bravIt // 18 pApiSThamati zuddha na zuddha pApIkRtApi vaa| pitAmahena pitaraM saMskuryAditi nizcayaH // 16 brAhmaNAdihate tAte patite saGgavarjite / vyutkramAJca mRte deyaM yebhya eva dadAtyasau // 20 mAtuH sapiNDIkaraNaM pitAmahyA sahoditam / yathoktenaiva kalpena putrikayA na cet sutaH // 21 na yoSidbhyaH pRthag ddyaadvsaandinaahte| svabhartRpiNDamAtrAbhyastaptirAsA yataH smRtA // 22
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1362 kAtyAyanasmRtiH / mAtuH prathamataH piNDaM nirvvapet putrikAsutaH / dvitIyantu pitustasyAstRtIyantu pituH pituH 23 iti SoDazakhaNDa: [ saptadazamaH || saptadazakhaNDaH // atha zrAddhavarNanam / 1 purato mAtmanaH karSaH sA pUrtrA parikIrtyate / 1 madhyamA dakSiNenAsyAstaddakSiNata duttamA // 1 vAyvagnidiGmuravAntAstAH kAryyAH sArddhAGgulAntarAH / tIkSNAntA yavamadhyAMzca madhyaM nAva ivotkiret // 2 zava khAdiraH kAyryo rajatena vibhUSitaH / zaGkuzcaivopaveSazca dvAdazAGgula iSyate // 3 agnyAzApraiH kuzai. kAyyaM karpUNAM staraNaM dhanaiH / dakSiNAntaM tadastu pitRyajJe paristaret // 4 sthagaraM surabhi jJeyaM candanAdi vilepnm| sauvIrAJjanamityuktaM piJjalInAM yadaJjanam // svastare sarvvamAsAdya yathAvadupayujyate / devapUrva tataH zrAddhamatvaraH zucirArabhet // 6 AsanAdyardhaparyantaM vaziSThena yatheritam / kRtvA karmmAtha pAtreSu uktaM dadyAttilodakam // 7
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ paadkm| zrAddha(pitRyajJa)varNanam / 1266 tUSNIM pRthagapo dattvA mantreNa tu tilodkm|| ... gandhodakazca dAtavyaM sannikarSakameNa tu // 8 AsureNa tu pAtreNa yastu dadyAttilodakam / pitarastasya nA.nanti daza varSANi pazca ca // kulAlacakranapinamAsuraM mRNmayaM smRtam / tadeva hastaghaTitaM sthAlyAdi daivikaM bhavet / 10 / / gandhAna brAhmaNasAt kRtvA puSpANyatubhavAni ca / dhUpaJcaivAnupUrveNa hyagnau kudinantaram / / 11 agnau karaNahomazca karttavya upavItinA / prAGamukhenaiva devebhyo juhotIti zrutizruteH / / 12 apasavyena vA kAryo dakSiNAbhimukhana ca / nirupya haviranyasmA danyasmai na hi hUyate // 13 svAhA kur2yAnna cAtrAnte na caiva jahuyAddhaviH / svAhAkAreNa hutvAnau pazcAnmantraM samApayet // 14 pitrye yaH paMktimUrddhanyastasya pANAvanamimAn / hutvA mantravadanyeSAM tUSNIM pAtreSu niHkSipet // 15 noDaryAromamantrANAM pRthagAdiSu kutracit / anyeSAzcAvikRSTAnAM kAlenAcamanAdinA // 16 savyena pANinetyevaM yadatra samudIritam / parigrahaNamAtrantat savyasyAdizati vratam / / 17 pinjUlyAdhabhisaMgRhya dakSiNetarAt karAt / anvArabhya ca savyena kuryAdullekhanAdikam / / 18
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1364 kAsyAyanasmRtiH / yAvadarthamupAdAya haviSo'rbhakamarbhakam / caruNA saha sannIya piNDAn dAtumupakramet // 16 pituruttara kaSvaMze madhyame madhyamasya tu / dakSiNe tatpituzcaiva piNDAn parvaNi nirvapet // 20 bAmamAvarttanAM kecidudgantaM pracakSate / savA gautamazANDilyau zANDilyAyana eva ca // 21 AvRtya prANamAyamya pitRRn dhyAyan yathArthataH / japastenaiva cAvRtya tataH prANa pramocayet // 22 zAkazva phAlgunASTamyAM svayaM paranyapi vA pacet / yastu zAkAdiko homa: kAryo'pUpASTakAvRtaH // 23 anvASTakyaM madhyamAyAmiti gobhilagotamau / vArkaNDizca sarvAsu kautso mene'STakAsu ca // 24 sthAlIpAkaM pazusthAne kuryAdyadyA nukalpitam / zrapayettaM savatsAyAstaruNyAgoH payastathA // 25 iti saptadaza: khaNDa: / // aSTAdazaH khaNDaH || atha vivAhAmihomavidhAnavarNanam / sAyamAdi prAtarantamekaM karma pracakSate / darzAntaM paurNamAsAdyamekameva manISiNaH // 1 [ aSTAdazaH
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH] vivAhAgnihomavidhAnavarNanam / 1365 addhvaM pUrNAhuteIrzaH paurNamAso'pi vaaprimH| ya AyAti sa hotavyaH sa. evAdiriti zrutiH // R uddhvaM pUrNAhuteH kuryAt sAyaM.homAdanantaram / vaizvadevantu pAkAnte balikarmasamanvitam // 3 . brAhmaNAn bhojayet pazcAdabhirUpAn svazaktitaH / yajamAnastato'znIyAditi kAtyAyano'bravIt // 4 vaivAhike'nau kurvIta saayNpraatstvtndritH|| caturthIkarma kRtvaitadetacchATyAyanermatam // 5. uddhvaM pUrNAhuteH (sAyaMhomAtyaye) prAtahu~tvA tAM sAyamAhutim / prAta)mastadaiva syAdeSa evottaro vidhiH||6 paurNamAsAtyaye havyaM hotA vA yadaharbhavet / tadaharjuhuyAdevamamAvAsyAtyaye'pi ca // 7 ahUyamAne'naznazcennayet kAlaM samAhitaH / sampanne tu yathA tatra hUyate tadihocyate // 8 . AhutAH parisaMkhyAya pAtre kRtvAhutIH sakRt / mantreNa vidhivad hutvAdhikamevAparA api / yatra vyAhRtibhihomaH prAyazcittAtmako bhavet / catasrastatra vijJeyAH strIpANigrahaNe yathA // 10 api vAjJAtamityeSA prAjApatyApi caahutiH| hotavyA trivikalpo.yaM prAyazcittavidhiH smRtaH // 11 yadyagiragninAnyena sambhavedAhitaH kacit / agnaye vivicaya iti juhuyAdvA ghRtAhutim / / 12
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1366 . kaatyaaynsmRtiH| [aSTAdasaH agnaye'psumate caiva juhuyAdvaidyutena cet / agnaye zucaye caiva juhuyAzceda nagninA // 13 gRhadAhAgninAgnistu yaSTavyaH kSAmavAn dvijH| dAvAgninA ca saMsago hRdayaM yadi tapyate // 14 dvibhUto yadi saMsRjyet saMsRSTamupazAmayet / asaMsRSTaM jAgaraye girizamaivamuktavAn // 15 na sve'gnAvanyahomaH syAnamuktvaikA samidAhutim / svagarbha(svabhagaH)sakriyArthAzca yAvazcAsau prajAyate // 16 agnistu nAmadheyAdau home sarvatra laukikaH / na hi pitrA samAnItaH putrasya bhavati kacit // 17 yasyAgnAvanyahomaH syAt sa vaizvAnaradaivatam / caraM niruya juyAt prAyazcittaM tu tasya tat // 18 pareNAgnau hute svArtha parasyAgnau hute svayam / pitRyajJAtyaye caiva vaizvadevadvayasya ca // 16 aniSTA navayajJena nabAnnaprAzane tthaa| bhojane patitAnasya cazvAnaro bhavet / / 20 svapitRbhyaH pitA dadyAt sutasaMskArakarmasu / piNDAnodvahanAtteSAM tAyAbhAve tu tatkramAt // 21 bhUtapravAcane panI yadyasannihitA bhavet / rajorogAdinA tatra va.thaM kurvanti yAzikAH 22 mahAnasenaM yA kuryAt savarNA tAM pravAcayet / praNavAdyapi vAburyAt kAtyAyanavaco yathA // 23 20
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1360 sakartavyatA strIdharmavarNanam / . yAjJavAstuni muSTyAzca stambe darbhavaTau tathA / darbhasaMkhyA na vihitA viSTarAstaraNeSu ca // ityaSTAdazaH khaNDa / // ekonaviMzatiH khaDaH / / atha sakatavyatA strIdharmavarNanam niHkSipyAgni svadAreSu parikalpyAtvijaM tathA / pravaset kAryavAn vipro mRSava na ciraM kcit||1 manasA naityakaM karma prvsnnpytndritH| upavizya zuciH sarva yathAkAlamanudravet // 2 palyA cApyaviyoginyA zuzrUSyo'gnivinItayA / saubhAgyavittAvaidhavyakAmayA bhartRbhaktayA // 3 yA vA syAdvIrasUrAsAmAjJAsampAdinI priyA / dakSA priyaMvadA zuddhA tAmatra viniyojayet // 4 dinatrayeNa vA karma yathA jyeSThaM svazaktitaH / vibhajya saha vA kuryuyathAjJAna(mazAThyavat )zva zAstravat // 5 strINAM saubhAgyato jyaiSThaM vidyayaiva dvijanmanAm / nahi khyAtyA na tapasA bharttA tuSyati yoSitAm // 6 bharturAdezavattinyA yathomA bhubhitrtH|| agnizca toSito'mutra sA strI saubhAgyamApnuyAt / / 7.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1368 kaatyaaynsmRtiH| [ekonaviMzaH vinayAvanatA'pi bI bharturyA durbhagA bhavet / / amutromAgnibhatRNAmavajJAtikatA tathA / / 8 zrotriyaM subhagAM gAzca sAgnimagnicitiM tathA / prAtarutthAya yaH pazyedApadbhyaH sa pramucyate / / pApiSThaM durbhagAmantyaM nagnamutkRttanAsikam / prAtarutthAya yaH pazyet sa kAlarupayujyate // 10 patimulAca mohAt strI ke kaMna narakaM brajet / kucchrAnmanuSyatAM prApya kiM kiM duHkhaM na vindati // 11 patizuzrUSayaiva zrI kAna lokAn samaznute / divaH punarihAyAtA sukhAnAmambudhirbhavet // 12 sadAro'nyAn punarAn kathaJcit kAraNAntarAt / ya icchedagnimAn kartuM ghahomo'sya vidhIyate // 13 sve'gnAveva bhaveddhomo laukike na kadAcana / na sAhitAgneH svaM karma laukike'gnau vidhIyate // 14 SaDAhutikamanyena juhuyAd dhruvdrshnaat| na yAtmano'yaM syAttAvadyAvanna pariNIyate // 15 purastAt trivikalpaM yat prAyazcittamudAhRtam / tatpaDAhutikaM ziSTairyajJavidbhiH prakIrtitam // 16 ekonaviMzatitamaH khaNDaH iti kAtyAyana(vA-gobhile)viracite karmapradIpe dvitIyaH prapAThakaH /
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH ] dvitIyAdistrIkRtesatibaidikAmivarNanam / // atha viMzaH khaNDaH / / atha dvitIyAdistrIkRte sativaidikAgnivarNanam / asamakSantu dampatyorhotavyaM nartvigAdinA / dvayorapyasamakSaM hi bhaved hutamanarthakam // 1 vihAyAgniM sabhAryazcet sImAmullaGghaya gacchati / homakAlAtyaye tasya punarAdhAnamiSyate // 2 araNyoH kSayanAzAgnidAheSvamiM samAhitaH / pAlayedupazAnte'smin punarAdhAnamiSyate // 3 jyeSThA cedbahubhAryasya aticAreNa gacchati / punarAdhAnamantraika icchanti na tu gautamaH // 4 dAhayitvAgnibhirbhAryA sadRzIM pUrvasaMsthitAm / pAtrazcAthAgnimAdadhyAt kRtadAro'vilambitaH ||5 evaMvRttAM savarNA' strIM dvijAtiH pUrvasAriNIm / dAhayitvAgnihotreNa yajJapAtraizca dharmavit // 6 dvitIyAcaiva yaH patnI dahedvaitAnikAgnibhiH / jIvatyAM prathamAyAntu brahmaghnena samaM hi tat // 7 mRtAyAntu dvitIyAyAM yo'gnihotraM samutsRjet / brahmojyaM taM vijAnIyAd yazca kAmAt samutsRjet // 8 mRtAyAmapi bhayyAyAM vaidikAni na hi tyajet / upAdhinApi tat karma yAvajjIvaM samApayet // 6 1366
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaatyaaynsmRtiH| [viMzaH rAmo'pi kRtvA sauvarNI sItA patnI yazasvinIm / Iza yorbahuvidhaiH saha bhrAtRbhiracyutaH // 10 . yo dahedagnihotreNa svena bhAryA kathaJcana / sA strI sampadyate tena bhAryA vAsya pumAn bhavet // 11 bhAryA maraNamApannA dezAntaragatApi vaa| adhikArI bhavetputro mahApAtakini dvije // 12 mAnyA cenniyate pUrva bhAryA ptivimaanitaa| zrINi janmAni sA puMstvaM puruSaH strItvamarhati // 13 pUrvava yoniH pUrvAvRt punarAdhAnakarmaNi / vizeSo'trAgnyupasthAnamAjyAhutyaSTakaM tathA // 14 chatvA vyAhRtihomAntamupatiSTheta pAvakam / adhyAyaH kevalAgneyaH kastejAmiramAnasaH // 15 agnimIle agna AyAhyagna AyAhi vItaye / tisro'gnijyotirityagni dUtamagne mRDeti ca // 16 ityaSTAvAhutIhuM tvA ythaavidhynupuurvshH| pUrNAhutyAdikaM sarvamanyata pUrvavadAcaret // 17 araNyoralpamAyaGgaM yAvattiSThati pUrvayoH / na tAvat punarAdhAnamanyAraNyorvidhIyate // 18 vinaSTaM nuksuvaM nyuja pratyaksthalamudardhiSi / pratyagaprazca muSalaM praharejAtavedasi // 16 iti vizaH khnnddH|
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ C saDA mRtadAhasaMskAravarNanam / 1351 // athakaviMzaH khnnddH|| atha mRtdaahsNskaarvrnnnm| . . svayaM homAsamarthasya samIpamupasarpaNam / tatrApyasaktasya sataH zayanAyopavezanam // 1 hutAyAM sAyamAhutyAMdurbalazced gRhI bhavet / prAta:mastadeva tyAjjIvezcacchaH puna nai vA // 2 durbalaM nApayitvA tu zuddhacailAbhisaMvRtam / dakSiNAzirasaM bhUmau vahiSmatyAM nivezayet // 3 ghRtenAbhyaktamAplAvya svstrmupviitinm| candanokSitasarvAGgaM sumanobhirvibhUSitam // 4 hiraNyazakalAnyasya kSiptvA chidraSu sptsu| mukhadhvathApidhAyainaM nirha reyuH sutAdayaH // 5 AmapAtre'nnamAdAya pretamagnipuraHsaram / eko'nugacchettasyAI maddhapathyutsRjedbhuvi // 6 Urddha mAdahanaM prApta AsIno dakSiNAmukhaH / savyaM jAnvAccya zanakaiH satilaM piNDadAnavat // 7 atha putrAdinAplutya kuryAdArucayaM mahat / bhUpradeze zucau deze pazcAzcityAdilakSaNe // 8 tatrottAnaM nipAtyainaM dakSiNAzirasaM mukhe / AjyapUrNA sUcaM dadyAd dakSiNAnAM nasi suvam / / pAdayoradharAM prAcomaraNImurasotarAm / pArzvayoH zUrpacamase savyadakSiNayoHkramAt // 10
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1372 kaatyaaynsmRtiH| [dvAviMzaH muSalena saha nyubjamantarUvorulUkhalam / catrauvIlIkamatravamanazrunayanovibhIH // 11 apasavyena kRtvaitadvAgyataH pitRdiGmukhaH / athAgni savyajAnvakto dadyAdakSiNataH zanaiH // 12 asmAttvamadhijAto'si tvayaM jAyatAM punaH / asau svargAya lokAya svAheti yajurIrayan // 13 evaM gRhapatirdagdhaH sarva tarati duSkRtam / yazcainaM dAhayet so'pi prajAM prApnotyaninditAm / / 14 yathA svAyudhadhRk pAntho gharaNyAnyapi nirbhayaH / atikramyAtmano'bhISTaM sthAnamiSTAMzca vindati // 15 evameSo'gnimAn yjnypaatraayudhvibhuussitH| lokAnanyAnatikramya paraM brahmaiva vindati // 16 ityaikaviMzaH khaNDaH // atha dvAviMzaH khaNDaH // atha dAhasaMskAravarNanam / athAnave(pa)kSayetpApaH sarva eva zavaspRzaH / snAtvA sacailamAcamya dadhurasyodakaM sthale // 1 gotranAmAnuvAdAnte tapaiyAmItyanantaram / dakSiNAmAna kuzAn kRtvA satilantu pRthak pRthak // 2 evaM kRtodakAn samyak sarvAn zAdvalasaMsthitAn / Aplutya punarAcAntAn vadeyuste'nuyAyinaH // 3
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ videzasthamRtapuruSANAM dAhasaMskAravarNanam / mA zokaM kurutAnitye sarvasmin prANadharmaNi / dhamaM kurutaM yatnena yo vaH saha gamiSyati // 4 mAnuSye kadalIstambhe niHsAre sAramArgaNam / yaH karoti sa saMmUDho jalabubudasannibhe // 5 mantrI vasumatI nAzamudadhidaivatAni ca / phenaprakhyaH kathaM nAzaM martyaloko na yAsyati // 6 pabhvadhA sambhRtaH kAyo yadi paJcatvamAgataH / karmabhiH svazarIrotthaistatra kA paridevanA // 7 sarve'kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH / saMyogA viprayogAntA maraNAntaM hi jIvitam // 8 zleSmAzru bAndhavairmuktaM preto bhuGkte yato'vazaH / ato na roditavyaM hi kriyAH kAryAH prayatnataH // 6 evamuktA vrajeyuste gRhAMlaghupuraHsarAH / nAnAgnisparzanAjyAzaiH zudhyeyuritare kRtaiH // 10 iti dvAviMza: khaNDa: / khaNDaH ] // atha trayoviMzaH khaNDaH // atha videzasthamRtapuruSANAMdAhasaMskAravarNanam / evamevAhitAgneSu pAtranyAsAdikaM bhavet / kRSNAjinAdikazcAtra vizeSaH sUtracoditaH // 1 videzamaraNe'sthIni hyAhRtyAbhyajya sarpiSA / dAhayedUrNayAcchAdya pAtranyAsAdi pUrvavat // 2 1373
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1304 kaatyaaynsmRtiH| [trayoviMzaH asthnAmalAbhe parNAni sakalAnyukayAvRtA / bharjayedasthisaMkhyAni tataH prabhRti sUtakam // 3 mahApAtakasaMyukto daivAt syAdagnimAn yadi / putrAdiH pAlayedagni yukta AdoSa saMkSayAt // 4 prAyazcittaM na (tataH) kuryAdyaH kurvan vA mriyate yadi / gRhyaM nirvApayecchrotamazva(nyazca)syet saparicchadam // 5 sAdayedubhayaM vApsu hyrognirbhvdytH| .. pAtrANi dadyAdviprAya dahedapveva vA kSipet // 6 anayevAvRtA nArI dagdhavyA yA vyvsthitaa| agnipradAnamantro'syA na prayojya iti sthitiH / agninaiva dahedbhAryA svatantrAM patitAM na cet / taduttareNa pAtrANi dAhayet pRthagantike / / 8 aparedhustRtIye vA apanA saJcayanaM bhavet / yastatra vidhirAdiSTa RSibhiH so'dhunocyate // 6 mAnAntaM pUrvavat kRtvA gavyena payasA ttH| saJcayAsthIni sarvANi prAcInAvItyabhASayan // 10 zamIpalAzazAkhAbhyAmuddhRtyoddhRtya bhasmataH / AjyenAbhyajya gavyena secayed gandhavAriNA // 11 mRtpAtrasaMpuTaM kRtvA sUtreNa pariveSTya ca / zvadhra khAtvA zucau bhUmau nikhanedakSiNAmukhaH // 12 pUrayitvAvaTa pkkpinnddshevaalsNyutm| . datvopari samaM zeSa kurthAt pUrvAhnakarmaNA / / 13.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1375 maNDaH sUtakakarmatyAjyavarNanam / ekamekAgRhItAgneH pretasya vidhirissyte| strINAmivAgnidAnaM syAdathAto'nuktamucyate // 14 ___ iti trayoviMzaH khnnddH| - // caturvizaH khaNDaH // sUtakekarmatyAgaH SoDazazrAddhavidhAnavarNanazca / sUtake karmaNAM tyAgaH sandhyAdInAM vidhiiyte| homaH zrote tu kartavyaH zuSkAne nApi vA phalaiH / / 1 akRtaM hAvayet smArte tadabhAve kRtAkRtam / kRtaM vA hAvayedannamanvArambhavidhAnataH // 2 kRtamodanazaktAdi taNDulAdi kRtAkRtam / bImAdi cAkRtaM proktamiti havyaM tridhA budhaiH // 3 sUtake ca pravAse vA cAzaktau zrAddhabhojane / evamAdinimitteSu hAvayediti yojayet // 4 na tyajet sUtake karma brahmacArI svakaM kacit / na dIkSaNyAt paraM yajJe na kRcchrAdi tapazcaran // 5 pitaryapi mRte naiSAM doSo bhavati kahicit / AzaucaM karmaNo'nte syAmyahaM vA brhmcaarinnH||6 zrAddhamagnimataH kAryA dAhAdekAdaze'hani / pratyAndikaM tu kurvIta pramItAhani sarvadA / / 7 dvAdaza pratimAsyAni AdhaM pANmAsike tathA / sapiNDIkaraNacaiva etadvai zrAddhaSor3azam / / 8
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1376 kaatyaaynsmRtiH| [paJcaviMzaH : ekAhena tu SaNmAsA yadA syu rapi vA tribhiH / nyUnAH saMvatsarAzcaiva syAtAM pANmAsike tathA yAni paJcadazAdyAni aputrasyetarANi tu / ekasminnahi deyAni saputrasyaiva sarvadA // 10 / na yoSAyAH patirdadyAdaputrAyA api kacit / na putrasya pitA dadyAnnAnujasya tthaagrjH||11 ekAdaze'hi nirvayaM arvAgdarzAd yathAvidhi / prakurvItAgnimAn putro mAtApitroH sapiNDatAm / / 12 sapiNDIkaraNAvaM meM dadyAt pratimAsikam / ekodiSTena vidhinA dadyAdityAha gautamaH // 13. kasamanvitaM muktA tathAdhaM zrAddhaSor3azam / pratyAdikaJca zeSeSu piNDAH syuH SaDiti sthitiH||14 ardhe'kSayyodake caiva pinndddaane'vnejne| tantrasya tu nivRttiH syAt svadhAvAcana eva ca // 15 brahmadaNDAdiyuktAnAM yeSAM naastygniskriyaa| zrAddhAdisatkriyAbhAjo na bhavantIha te kvacit // 16 ____ iti caturvizaH khaNDaH / ||pnycviNshH khaNDaH / / navayazenavinA navAnnabhojane prAyazcittavarNanam / mantrAmnAye'gna ityetat paJcakaM laaghvaarthibhiH| paThyate tatprayoge syAnmantrANAmeva viMzatiH // 1
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDa:] navayazena vinA navAnnabhojane praayshcittvrnnnm| 1377 agneH sthAne vAyucandrasUrdhyAvahuvadUhya ca / samasya paJcamIsUtre catuzcaturitizruteH // 2 . prathame paJcake pApI lakSmIriti padaM bhavet / api pazcasu mantreSu iti yajJavido viduH // 3 dvitIye tu patighnI syAdaputreti tRtIyake / caturthe tvapasavyeti idamAhutiviMzakam // 4 dhRtihome na prayujyAyonAmasu tthaassttsu| caturthyAmadhnya ityetadgonAmasu hi hUyate // 5 latAprapallavo budhnaH zuGgeti prikiirtyte| pativratA vratavatI brahmabandhu stthaa'shrutH||6 zilATu nIlamityuktaM prathnaH stavaka ucyate / kapuSNikAbhitaH kezAn mUrdhni pazcAt kapucchalam / / 7 zvAvicchalAkA zalalI tathA vIrataraH zaraH / tilataNDulasampakaH SaraH so'bhidhIyate / / 8 nAmadheye munivasupizAcAbahuvat sdaa| yakSAzca pitaro devA yssttvyaastithidevtaaH|| AgneyAye'tha sArpAdye vizAkhAdya tathaiva ca / ASADhAye dhaniSThAdye azvinyAya tathaiva ca / / 10 dvandvAnyetAni bahuvavRkSANAM juhuyAt sadA / dvandvadvayaM vivcchedymvshissttaanythaikvt||11 devatAsvapi hUyante bahuvat (sargyapi trayaH)sArvapittayaH / devAzca vasavazcaiva dvivadevAzvinau sadA / / 12
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1378 kaatyaaynsmRtiH| [Sar3aviza: brahmacArI samAdiSTo guruNA vratakarmaNi / vADhamomiti vA bruuyaattttthaivaanupaalyet||13 sazikhaM vapanaM kaaymaanaanaadbrhmcaarinnaa| AzarIravimokSAya brahmaca na cedbhavet // 14 vapanaM nAsya kartavyamAMgaudAnakavratAt / pratino vatsaraM yAvatSaNmAsAniti gautmH|| na gAtrotsAdanaM kuryAdanApadi kadAcana / jalakrIDAmalaGkArAn vratI daNDa ivaaplvet||15 devatAnAM viparyAsa juhotiSu kathaM bhavet / sarva prAyazcittaM hutvA krameNa juhuyAta punH||16 saMskArA atiporan svakAlAcet kathaJcana / hutvaitadeva kartavyA ye tUpanayanAdadhaH // 17 aniSThA navayajJena navAnnaM yotyakAmataH / vaizvAnarazcarustasya prAyazcitaM vidhIyate // 18 iti paJcaviMzatikhaDaH --- // Sar3aviMzaH khnnddH|| navayajJakAlAbhidhAnavarNanam / / caruH samazanIyo yastathA goyajJakarmaNi / vRSabhItsarjane caiva azvayajJe tathaiva ca // 1 zrAvaNyAM vA pradoSa yaH kRSyArambhe tathaiva ca / kathameteSu nirvApAH kathaJcaiva juhotyH||r devatA saGkhyA grAhyA nirvApAMstu pRthak pRthak / tUSNI dvireva gRhIyAddhomazcApi pRthak pRthak // 3.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ [khaNDaH ] - anvAhAryalakSaNam homadvayAtyayA daupunarAdhAnavarNanam 1376 yAvatA homanivRttirbhavedyA yatra kIrtitA / zeSaM caiva bhavet kiJcittAvantaM nirvapezcarum // 4 carau samazanIye tu pitRyajJe carau tathA / hotavyaM mekSaNenAnya upastIrNAbhidhAritam // 5 kAlaH kAtyAyanenokto vidhizcaiva samAsataH / vRSotsarge yato nA'tra gobhilena tu bhASitaH ||6 pAribhASika eva syAt kAloM govAjiyajJayoH / anyasmAdupadezAttu svastarArohaNasya ca // 7 athavA mArgapAlye'hni kAlo goyajJakarmaNaH / nIrAjane'hni vAzvAnAmiti tantrAntare vidhiH // 8 zaradvasantayoH kecinnavayajJaM pracakSate / dhAnyapAkavazAdanye zyAmAkovaninaH smRtaH // 6 AzvayujyAM tathA kRSyAM vAstukarmaNi yAjJikAH / yajJArthatattvavettAro homamevaM pracakSate // 10 dve paJca dve krameNatA havirAhutayaH smRtAH / zeSA Ajyena hotavyA iti kAtyAyano'bravIt // 11 payoyadAjyasaMyuktaM tat pRSAtakamucyate / dadhyeke tadupAkhAdya kartavyaH pAyasazcaruH || 12 vrIhayaH zAlayo mudgA godhUmAH sarSapAstilAH / yatrAvauSadhayaH sapta vipadaM ghnanti dhAritAH // 13 saMskArAH puruSasyaite smaryyante gautamAdibhiH / atosTakAdayaH kAryAH sarve kAlakramoditAH // 14
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1380 kAtyAyanasmRtiH / sakRdapyaSTakAdIni kuryAt karmANi yo dvijaH / sa paMktipAvano bhUtvA lokAn prati ghRtazcyutaH // 15 ekAhamapi karmastho yo mizuzrUSakaH zuciH / nayatyatra tadevAsya zatAhaM divi jAyate // 16 yastvAdhAyAgnimAzAsya devAdInnebhiriSTavAn / nirAkartA marAdInAM sa vijJeyo nirAkRtiH // 17 iti SaDaviMzaH khaNDaH / // atha saptaviMzaH khaNDaH atha prAyazcittavarNanam / yacchrAddha karmaNAmAdau yA cAnte dakSiNA bhavet / AmAvAsyaM dvitIyaM yadanvAhAyyaM taducyate // 1 ekasAdhyeSvavarhiHSu na syAt parisamUhanam / nodagAsAnacaiva kSiprahomAdi te matAH // 2 abhAve brIhiyavayordadhnA vA payasApi vA / tadabhAve yavAgvA vA juhuyAdudakena vA // 3 raudrantu rAkSasaM pitryamAsuraM cAbhicArikam / ukta mantraM spRzedApa AlabhyAtmAnameva ca // 4 yajanIye'hni somavedvAruNyAM dizi dRzyate / tatra vyAhRtibhirchutvA daNDaM dadyAt dvijAtaye // 5 [ saptaviMzaH
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH ] prAyazcittavarNanam / 1381 lavaNaM madhu mAMsazca kSArAMzo yena hUyate / upavAse na bhuJjIta nokarAtrau na kizcana // 6 svakAle sAyamAhutyA aprAptI hotahavyayoH / prAkprAtarAhuteH kAlaH prAyazcitte hute sati // prAksAyamAhuteH praatomkaalaanvikrmH| prApaurNamAsAd darzasya prAgdarzAditarasya tu // 8 vaizvadeve tvatikrAnte ahorAtramabhojanam / prAyazcittamatho hutvA punaH santanuyAd vratam / / homadvayAtyaye darzapauNmAsAtyaye tathA / punarevAgnimAdadhyAditi bhArgavazAsanam / / 10 anRco mANavo jJeya eNaH kRSNamRgaH smRtH| . rurugauramRgaH proktastambalaH zoNa ucyate // 11 kezAntiko brAhmaNasya daNDaH kAryaH prmaanntH| lalATasaMmito rAjJaH syAttu nAzAntiko vizaH // 12 Rjavaste tu sarve gyu bagAH saumyadarzanAH / anudvegakarA nRNAM satvaco'nagnidUSitAH // 13 gauviziSTatamA vipravedeSvapi nigayate / na tato'nyadvaraM yasmAttasmAdgauvara ucyate // 14 yeSAM batAnAmanteSu dakSiNA na vidhiiyte| varastatra bhavehAnamapi vAcchAdayed gurum // 15 asthAnocchAsavicchedaghoSaNAdhyApanAdikam / prAmANikaM zrutau yat syAdyAtayAmatvakAri tat // 16
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1382 kaatyaaynsmRtiH| [aSTAviMzatiH pratyabdaM yadupAkarma sotsarga vidhivad dvijaiH| kriyate chandasAM tena punarApyAyanaM bhavet // 17 ayAtayAmaizchandobhiryat karma kriyate dvijaiH| krIDamAnairapi sadA tatteSAM siddhikArakam // 18 gAyatrIzca sagAyatrAM vArhaspatyamiti trikam / ziSyebhyo'nUcya vidhivadupAkuryAttataH zrutim / / 16 chandasAmekaviMzAnAM saMhitAyAM yathAkramam / na cchandaskAbhirevAbhirrAdyAbhirhoma iSyate // 20 parvabhizcaiva gAneSu brAhmaNeSUttarAdibhiH / aGgeSu carcAmantreSu iti SaSTirjuhotayaH / / 21 iti saptaviMzatiH khnnddH| // athASTAviMzatiH khaNDaH // atha prAyazcittavarNanamupAkarmaNaH phalanirUpaNavarNanam / akSatAstu yavAH proktA bhraSTAdhAnA bhavanti te / bhraSTAstu brIhayo lAjA ghaTAH SaNDika ucyate // 1 nAdhIyIta rahasyAni sottarANi vicakSaNaH / nacopaniSadazcaiva SaNmAsAn dakSiNAyanAt // 2 upAkRtyodagayane tato'dhIyIta dharmavit / utsargazcaika evaiSAM neSTyaM prauSThapade'pi vA // 3
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaNDaH ] sUtakAdinAzravaNAkarmalope karmavizeSAbhidhAnam / 1383 prAyazcittavarNanam / ajAtavyaJjanA lomnI ma tayA saha saMvizet / ayugUH kAkabandhyAyA jAtAM tAM na vivAhayet // 4 saMsaktapadavinyAsatripadaH prakramaH smRtH| smArta karmaNi sarvatra zrote tvadhvaryuNoditaH / / 5 yasyAM dizi valiM dadyAttAmevAbhimukho valim / zravaNAkarmaNi bhavenyaca karma na sarvadA // 6 balizeSasya hvnmgniprnnynntthaa| pratyahaM na bhaveyAtAmulmukantu bhavet sadA // 7 vRSAntakaprekSaNayonavasya haviSastathA / ziSTasya prAzane mantrastatra sarve'dhikAriNaH // 8 brAhmaNAnAmasAnnidhye svayameva pRSAtakam / avekSeddhaviSaH zeSaM navayajJe'pi bhakSayet / / saphalA badarIzAkhA phlvtybhidhiiyte| dhanA vidhikatAzaGkAH smRtA jAtazilAstu tAH // 10. naSTo vinaSTo maNikaH zilAnAze tathaiva ca / tadaivA''hRtya saMskAryoM na kSipedAgrahAyaNIm // 11 / zravaNAkarma luptaJcet kathaJcit sUtakAdinA / AgrahAyaNikaM kuryAdvalivajamazeSataH // 12 uddhvaM svastarazAyI syAnmAsamarddha mathApi vaa| saptarAtraM trirAtraM vA ekAM vA sadya eva vA // 13 novaM mantraprayogaH syAnAgnyagAraM niyamyate / nAhatAstaraNaJcaiva na pArzvaJcApi dakSiNam // 14
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1384 kaatyaaynsmRtiH| [ekonaviMzaH dRDhazcedAprahAyaNyAmAvRttAvapi krmnnH| kumbhI mantravadAsiJcat pratikumbhamRcaM paThet / / 15 alpAnAM yo vighAtaH syAt sa vAdhobahubhiH smRtH| prANasammita ityAdi vAziSThaM bAdhitaM yathA // 16 virodho yatra vAkyAnAM prAmANyaM tatra bhUyasAm / tulyapramANakatve tu nyAya evaM prakIrtitaH // 17 trayambakaM karatalamapUpAmaNDakAH smRtAH / pAlAzA golakAzcaiva lohacaNaJca cIvaram / / 18 spRzannanAmikAgreNa kacidAlokayannapi / anumantraNIyaM sarvatra sadaivamanumantrayet // 16 ityaSTaviMzatiH khnnddH| // athaikonatriMzaH khaNDaH // atha zrAddhavarNanam / jhAlanaM darbhakUrcena sarvatra srotasAM pshoH| tUSNomicchAkrameNa syAdvapArthe pArNadAruNI // 1 sapta tAvanmUrdhanyAni tathA stanacatuSTayam / nAbhiH zroNipAnaJca gosrotAMsi caturdaza / / 2 kSuromAMsAvadAnArthaH kRtsnA sviSTa kRdaavRtaa| vapAmAdAya juhuyAttatra mantraM samApayet // 3
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNDaH] zrAddhavarNanam pazvaGgAnAMnirUpaNavarNanam / 1385 hRjjihvA kroDamasthIni yakRvRkko gudaM stnaaH| zroNiskandhasadApArzve pazvaGgAni pracakSate // 4 ekAdazAnAmaGgAnAmavadAnAni saGkhyayA / pArzvasya vRkkasakthnozca dvitvAdAhuzcaturdeza / / 5 caritArthA zrutiH kAryA yasmAdapyanukalpataH / atohyArcena homaH syAcchAgapakSe carAvapi // 6 avadAnAni yAvanti kriyeran prstrepshoH|| tAvataH pAyasAn piNDAn pazvabhAve'pi kArayet // 7 audanavyaJjanArthantu pazvabhAve'pi pAyasam / sadravaM zrapayettadvadanvaSTakye'pi karmaNi / / 8 prAdhAnya piNDadAnasya kecidAhurmanISiNaH / gayAdau piNDamAtrasya dIyamAnatvadarzanAt ||h. bhojanasya pradhAnatvaM vadantyanye maharSayaH / brAhmaNasya parIkSAyAM mahA(yajJa)yatnapradarzanAt / / 10 AmazrAddhavidhAnasya vinA piNDaiH kriyaavidhiH| tadAlabhyApyanadhyAyavidhAnazravaNAdapi / / 11 vidvanmatamupAdAya mamApyetaddhRdi sthitam / prAdhAnyamubhayoryasmAttasmAdeSa smuccyH||12 prAcInAvItinA kArya pitryeSu prokSaNaM pazoH / dakSiNodvAsanAntazca caronirvapaNAdikam / / 13 sannapazvAvadAnAnAM pradhAnArtho na hItaraH / pradhAnaM havanaJcaiva zeSaM prakRtivadbhavet / / 14
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1386 kaatyaaynsmRtiH| [ekonaviMzaH dvIpamunnatamAkhyAtaM zAdA caiveSTakA smRtaa| kIlinaM sajalaM proktaM dUrakhAtodako maruH / / 15 dvAragavAkSaH sandarbhaH kaImabhityantakoNa vA / vedhaizvAnaSTaM vAstughoraM vidvanmanAkrAntamAzca (1) // 16 vazaGgamAviti brIhIJcheSazceti yavAstathA / asAvityatra nAmoktA juhuyAt kSiprahomavat // 17 sAkSataM sumanoyuktamudakaM dadhisaMyutam / adhyaM dadhimadhubhyAzca madhuparko vidhIyate // 18 kAMsyenaivAhaNIyasya ninyedrghymnyjlau| kAsyApidhAnaM kAMsyasthaM madhupakkaM samarpayet // 16 iti kAtyAyanaviracite (gobhilaprokta)karmapradIpe tRtIyaH prapAThakaH / ityaikonatriMzaH khaNDaH / samAptA ceyaM kAtyAyanasmRtiritilekhyaMnAstyatra tasmAdayaMpranthaH samAptonavetyatrasaMdehaH / OM tatsat /
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // -||aapstmbsmRtiH|| ...000... zrIgaNezAya nmH| - :: // atha prathamo'dhyAyaH // atha gorodhanAdiviSaye-gohatyAyAM ca prAyazcittavarNanam / ApastambaM pravakSyAmi prAyazcittavinirNayam / dUSitAnAM hitArthAya varNAnAmanupUrvazaH // 1 pareSAM parivAdeSu nivRttamRSisattamam / viviktadeza AsInamAtmavidyAparAyaNam // 2 ananyamanasaM zAntaM satvasthaM yogvittmm| ApastambamRSi sarve sametya munayo'bruvan // 3 bhagavan ! mAnavAH sarve'sanmArge'pisthitA ydaa| careyurdharmakAryANAM teSAM brUhi viniSkRtim // 4 yato'vazyaM gRhasthena gavAdiparipAlanam / kRSikarmAdi cApatsu (vapane) dvijAmantraNameva ca // 5
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1388 ApastambasmRtiH / deyazvAnAthake'vazyaM viprAdInAzca bheSajam / bAlAnAM stanyapAnAdikAryaJca paripAlanam ||6 evaM kRte kathaJcit syAt pramAdo yadyakAmataH / gavAdInAM tato'smAkaM bhagavan ! brUhi niSkRtim // 7 evamuktaH kSaNaM dhyAtvA praNipAtAdadhomukhaH / dRSTvA RSInuvAcedamApastamvaH sunizcitam // 8 bAlAnAM stanyapAnAdikArye doSo na vidyate / vipattAvapi viprANAmAmantraNa cikitsane // 6 gavAdInAM pravakSyAmi prAyazcittaM rujA (tRSA ) diSu / kecidAhurna doSo'tra dehadhAraNabheSaje // 10 auSadhaM lavaNaJcaiva snehapuSTyanna bhojanam / . prANinAM prANavRttyarthaH prAyazcittaM na vidyate // 11 atiriktaM na dAtavyaM kAle svalpantu dApayet / atirikte vipannAnAM kRcchrameva vidhIyate // 12 [ prathamo yahaM nirazanAt pAdaH pAdazcAyAcitaM vyaham | pAdaH sAyaM tryahaM pAdaH prAtarbhojyaM tathA tryaham // 13 prAtaH sAyaM dinArddha pAdonaM sAyavarjitam // 14 prAtaH pAdaM carecchUdraH sAyaM vaizyasya dApayet / ayAcitantu rAjanye trirAtraM brAhmaNasya ca / / 15 pAmekaM caredrodhe dvau pAdau bandhane caret / yojane pAdahInazva caret sarvaM nipAtane ||16
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gohatyAprAyazcittavarNanam / 1386 ghaNTAbharaNadoSeNa gaustu yatra vipadyate / caredarddhavrataM tatra bhUSaNArthaM kRtaM hi tat // 17 damane vA nirodhe vA saMghAte caiva yojane / stambhazRGkhalapAzaizca mRte pAdonamAcaret // 18 pASANairla guDairvApi zastreNAnyena vA balAt / nipAtayanti ye gAstu teSAM sarva vidhIyate // 16 prAjApatyaM caredvitaH pAdonaM kSatriyazcaret / kRcchArddhantu caredvaizyaH pAdaM zUdrasya dApayet / / 20 dvau mAsau dApayed vatsaM dvau mAsau dvau ratanau duhet / dvau mAsAvekavelAyAM zeSakAle yathAruci // 21 dazarAtrArddha mAsena gaustu yatra vipadyate / sazikhaM vapanaM kRtvA prAjApatyaM samAcaret / / 22 halamaSTagavaM dharma SaDgavaM jIvitArthinAm / caturgavaM nRzaMsAnAM dvigavaJca jighAMsinAm / / 23 ativAhAtidohAbhyAM nAsikA dane tathA / nadIparvatasaMrodhe mRte pAdonamAcaret / / 24 na nArikelabAlAbhyAM na mujena na carmaNA / ebhirgAstu na badhnIyAd vaddhyA paravazobhavet // 25 kuzaiH kAzaizca bannIyAd vRSabhaM dakSiNAmukham / pAdalagnAgnidoSeSu prAyazcittaM na vidyate // 26 vyApannAnAM bahUnAntu rodhane vandhane'pi ca / bhiSamithyopacAre ca dviguNaM govratazcaret // 27
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1360 aapstmbsmRtiH| prathamozRGgabhaGge'sthibhaGge ca lAgUlasya ca karttane / saptarAtraM pibed dugdhaM yAvatsvasthA punarbhavet // 28 gomUtreNa tu saMmizra yAvakaM bhakSayed dvijaH / etadvimizritaM caiva muktaJcozanasA svayam // 26 devadroNyAM vihAreSu kUpeSvAyataneSu ca / eSu goSu vipannAsu prAyazcittaM na vidyate // 30 ekA pAdAttu bahubhidevAdvayApAritA kvacit / pAdaM pAdantu hatyAyAzcareyuste pRthak pRthak // 31 yantraNe gozcikitsArthe mUDhagarbhavimocane / yatne kRte vipattizcet prAyazcittaM na vidyate // 32 saromaM prathame pAde dvitIye zmazru(dhAraNama)karttanam / tRtIye tu zikhA dhAryA sazikhantu nipAtane // 33 sarvAn kezAn samuddhRtya chedyednggulidvym| .. evameva tu nArINAM ziraso muNDanaM smRtam // 34 ityApastambIye dharmazAstre prathamo'dhyAyaH / // atha dvitiiyo'dhyaayH|| atha shuddhyshuddhivivekvrnnnm| kAruhastagataM puNyaM yacca prAmA(pAtrA)dviniHsmRtam / strIbAlavRddhAcaritaM pratyakSAdRSTameva ca // 1
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] udakazuddhinirUpaNaM, dUSitavApIkUpAdInAM zuddhivarNanam / 1661 prapAsvaraNyeSu jale'tha nIre droNyAM jalaM yacca viniHsRtaM bhavet / zvapAkacANDAlaparigraheSu pItvA jalaM paJcagavyena zuddhiH // 2 na duSyet santatA dhArA vAtoddhUtAzca reNavaH / striyo vRddhAzca bAlAzca na duSyanti kadAcana // 2 AtmazayyA ca vastrazca jAyApatyaM kamaNDaluH / AtmanaH zuciretAni pareSAmazucIni tu // 4 anyaistu khAnitAH kUpAratar3AgAni tathaiva ca / eSu snAtvA ca pItvA paJcagavyena zudhyati // 5 ucchiSTamazucitvaJca yacca viSThAnulepanam / sarva zudhyati toyena tattoyaM kena zudhyati // 5 sUryya razminipAtena mArutasparzanena ca / gavAM mUtrapurISeNa tattoyaM tena zudhyati // 7 asthicarmAdiyuktantu kharAzvoTropa dUSitam / uddharedudakaM savrvvaM zodhanaM parimArjanam // 8 kUpo mUtrapurISeNa SThIvanenApi dUSitaH / vazRgAlakharoSTrazca kravyAdaizca jugupsitaH // uddhRtyaiva ca tattoyaM saptapiNDAn samuddharet / paJcagavyaM mRdA pUtaM kUpe tacchodhanaM smRtam // 10 vApIkUpatar3AgAnAM dUSitAnAJca zodhanam / kumbhAnAM zatamuddhRtya paJcagavyaM tataH kSipet // 11 yaca kUpAt pibettoyaM brAhmaNaH zavadUSitAt / kathaM tatra vizuddhiH syAditi me saMzayo bhavet // 12
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyo 1362 aapstmbsmRtiH| aklinenApyabhinna zavena paridUSite / pItvA kUpe yahorAtraM pazcagavyena zudhyati // 13 line bhinne zave caiva tatrasthaM yadi tat pibet / zuddhizcAndrAyaNaM tasya tA.kRcchramathApi vA // 14 ityApastambIye dharmazAstre dvitIyo'dhyAyaH / // atha tRtiiyo'dhyaayH|| gRhe'vijJAtasyAntyajAtenivezane-bAlAdiviSaye ca prAyazcittam / antyajAtimavijJAto nivasedyazca vezmani / samyag jJAtvA tu kAlena dvijAH kurvantyanugraham // 1 cAndrAyaNaM parAko vA dvijAtInAM vizodhanam / prAjApatyantu zUdrasya zeSaM tadanusArataH // 2 yairbhuktaM tatra pakkAnnaM kRcchU teSAM pradApayet / teSAmapi ca yamuktaM kRcchrapAdaM pradApayet / / 3 kUpaikapAnairduSTAnAM sparzane zavadUSaNam / teSAmekopavAsena paJcagavyena zodhanam // 4 bAlo vRddhastathA rogI garbhiNI vA'pi (vAyu) piidditaa| teSAM naktaM pradAtavyaM bAlAnAM praharadvayama // 5 azItiryasya varSANi bAlovApyUnaSoDazaH / prAyazcittAddha marhanti striyo vyAdhita eva ca // 5
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAya ] caNDAlakUpa jalapAnAdau - saMsparze ca prAyazcittaM / 1363 nyUnakAdazavarSasya paJcavarSAdhikasya ca / cared guruH suhRdvApi prAyazcittaM vizodhanam // 7 athavA kriyamANeSu yeSAmArttiH pradRzyate / zeSasampAdanAcchuddhirvipattirna bhavedyathA // 8 kSudhA vyAdhitakAyAnAM prANo yeSAM vipadyate / ye na rakSanti bhaktena teSAM tatkilviSaM bhavet // 6 pUrNe'pi kAlaniyame na zuddhirbrAhmaNairvinA / apUrNeSvapi kAleSu zodhayanti dvijottamAH // 10 samAptamiti no vAcyaM triSu varNeSu karhicit / viprasampAdanaM kAryamutpanne prANasaMzaye // 11 sampAdayanti yadviprAH snAnatIrthaM phalabhva tat / samyak karturapApaM syAddtI ca phalamApnuyAt // 12 ityApastambI dharmazAstre tRtIyo'dhyAyaH / // atha caturtho'dhyAyaH // atha cANDAlakUpajalapAnAdau - pAnAdiSUdakyAdisaMsparze ca prAyazcittaM cANDAlakUpa bhANDeSu yo'jJAnAt pibate jalam / prAyazcittaM kathaM tasya varNe varNe vidhIyate // 1 caret sAntapanaM vipraH prAjApatyantu bhUmipaH / tadarddhantu caredvaizyaH pAdaM zUdrasya dApayet ||3
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1364 [ caturthI ApastambasmRtiH / bhuktvocchiSTastvanAcAntazcANDAlaiH zvapacena vA / pramAdAt sparzanaM gacchettatra kuryAdvizodhanam // 4 gAyatryaSTasahasrantu drupadAM vA zataM japet / japaM trirAtramanaznan paJcagavyena zudhyati // 5 cANDAlena yadA spRSTo viNmUtre ca kRte dvijaH / prAyazcittaM trirAtraM syAdabhuktvocchiSTaH SaDAcaret ||6 pAnamaithunasamparka tathA mUtrapurISayoH / samparkaM yadi gacchettu udakyA cAntya jaistathA // 7 etereva yadA spRSTaH prAyazcittaM kathaM bhavet / bhojane ca trirAtraM syAt pAne tu tryahameva ca // 8 maithune pAdakRcchra syAttathA mUtrapurISayoH / dinamekaM tathA mUtre purISe tu dinatrayam // ekAhaM tatra nirdiSTaM dantadhAvanabhakSaNe // 10 vRkSArUDhe tu cANDAle dvijastatraiva tiSThati / phalAni bhakSayettasya kathaM zuddhiM vinirdizet // 11 brAhmaNAn samanujJApya savAsAH snAnamAcaret / ekarAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati ||12 medhyaM spRzati dvijaH / ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // 13 ityApastambIye dharmazAstre caturtho'dhyAyaH /
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH ] vaizyAntyajazvakAkocchiSTabhojaneprAyazcittavarNanam / 5365 // atha paJcamo'dhyAyaH // atha vaizyAntyajazvakAkocchiSTabhojaneprAyazcittavarNanam / cANDAlena yadA spRSTo dvijavarNaH kadAcana / anabhyukSya pivettoyaM prAyazcittaM kathaM bhavet // 1 brAhmaNastu trirAtreNa paJcagavyena zudhyati / kSatriyastu dvirAtreNa paJcagavyena zudhyati // 2 caturthasya tu varNasya prAyazcittaM na vai bhavet / vrataM nAsti tapo nAsti homo naiva ca vidyate // 3 paJcagavyaM na dAtavyaM tasya mntrvivrjnaat|| khyApayitvA dvijAnAntu zUdro dAnena zudhyati // 4 brAhmaNasya yadocchiSTamaznAtyajJAnato dvijaH / ahorAtrantu gAyatryA japaM kRtvA vizudhyati // 5 ucchiSTaM vaizyajAtInAM bhuGkte jJAnAd dvijo yadi / zaGkhapuSpIpayaH pItvA trirAtreNeva zudhyati // 6 brAhmaNyA saha yo'znIyAducchiSTaM vA kadAcana / na tatra dopaM manyante nityameva manIpiNaH / / 7 ucciSTamitarastrINAmaznIyAt pivate'pivA / prAjApatyena zuddhiH syAdbhagavAnaGgirA bIt / / 8 antyAnAM bhuktazeSantu bhakSayitvA dvijAtayaH / cAndrAyaNaM tadaddhiM brahmakSatravizAM vidhiH // 8
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1366 -- aapstmbrmRtiH| [paJcamoviNmUtrabhakSaNe viprastaptakRcchre samAcaret / zvakAkocchiSTabhoge ca prAjApatyavidhiH smRtaH // 10 ucchiSTaH zate vipro yadi kshcidkaamtH| zunaH kukkuTazUdrAMzca madyabhANDaM tathaiva ca // 11 pakSiNAdhiSThitaM yacca yadamedhyaM kadAcana / ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // 12 vaizyena ca yadA spRSTa ucchiSTena kadAcana / nAnaM japaJca traikAlyaM dinasyAnte vizudhyati // 13 viprovipreNa saMspRSTa ucchiSTena kadAcana / nAtvAcamya vizuddhaH syAdAparatambo'navInmuniH // 14 ityApastambIye dharmazAstre pnycmo'dhyaayH| // ssssttho'dhyaayH|| atha nIlIvanadhAraNe nIlIbhakSaNe ca prAyazcittam / ata uddhvaM pravakSyAmi nIlIvastrasya yo vidhiH / strINAM kroDAthasambhoge zayanIye na duSyati // 1 pAlane vikraye caiva tavRttarupajIvane / patitastu bhavedviva stribhiH kRccha vizuSyati // 2 snAnaM dAnaM tapohomaH svAdhyAyaH pitRtapaNam / paJcayakSA vRthA tasya nIlIvanasya dhAraNAt // 3
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nIlIvanadhAraNe nIlIbhakSaNe ca prAyazcittam / 1397 nIlIraktaM yadA vastraM brAhmaNo'GgeSu dhArayet / ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // 4 romakUpaiyadA gacchedraso nIlyAstu karhicit / patitastu bhavedviprakhibhiH kRcchavizudhyati // 5 nIlIdAru yadA bhindyAd brAhmaNasya zarIrakam / . zoNitaM dRzyate tatra dvijazcAndrAyaNaM caret // 6 nIlImadhye yadA gacchet pramAdAd brAhmaNaH kacit / ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // 7. nIlIraktena vastreNa yadannamupanIyate / abhojyaM tadvijAtInAM bhuktA candrAyaNaM caret / / 8 bhakSayed yasya nIlIntu pramAdAd brAhmaNaH kacit / cAndrAyaNena zuddhiH syAdApastambo'travInmuniH / / yAvatyAM vApitA nIlI tAvatI caashucimhii| pramANaM dvAdazAbdAni ata uddhvaM zucirbhavet // 10. ityApastambIye dharmazAstre ssssttho'dhyaayH| // atha sptmo'dhyaayH|| antyajAdisparzerajasvalAyAH, vivAhAdiSu kanyAyA. rajodarzane prAyazcittam / nAnaM rajasvalAyAstu caturthe'hani zasyate ! vRtte rajasi gamyA strI nAnivRtte kathaJcana // 1.
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1368 aapstmbsmRtiH| [saptamo rogeNa yadrajaH strINAmatyartha hi prvrtte| azuddhA stu na teneha tAsAM vaikArikaM hi tat // 2 sAdhvAcArA na sA tAvadrajo yAvat pravartate / vRtte rajasi sAdhvI syAd gRhakarmaNi cendriye // 3 prathame'hani cANDAlI dvitIye brahmaghAtinI / tRtIye rajakI proktA caturthahani zudhyati // 4 antyajAtivapAkena saMspRSTA vai rajasvalA / ahAni tAnyatikamya prAyazcittaM prakalpayet // 5 trirAtramupavAsaH syAt paJcagavyaM vizodhanam / nizAM prApya tu tAM yoni prajAkAraJca kArayet // rajasvalA tyajet spRSTAM zunA ca zvapacena ca ! trirAtropoSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati / / 7 . prathame'hani paDAtraM dvitIye tu tryahantathA / tRtIye copavAsastu caturthe vahridarzanAt // 8 vivAhe vitate yajJe saMskAre ca kRte tathA / rajasvalA bhavet kanyA saMskArastu kathaM bhavet / / nApayitvA tadA kanyAmanyavaralaGkRtAm / punaH pratyAhuti hutvAzeSaM kamma samAcaret // 10 rajasvalA tu saMspRSTA plvkukkuttvaaysaiH| sA trirAtropavAsena paJcagavyena zunyati // 1? ucchiSThena tu saMspRSTA kadAcit so rjsvlaa| kRcchNa zuddhate viprastathA dAnena zudhyati / / 12
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] antyajAdisparzerajasva0vivAhekanyAyA rajodaprA0 1366 ekazAkhAsamArUDhA cANDAlA vA rajasvalA / brAhmaNena samaM tatra savAsAH snAnamAcaret / / 13 rajasvalAyAH saMsparza kathaJcijAyate shunaa| rajodinAttu yaccheSastadupoSya vizudhyati // 14 azaktA copavAse tu snAnaM pazcAt samAcaret / tatrApyazaktA caikena paJcagavyaM pibetttH||15 ucchiSTastu yadA vipraH spRzenmA rajasvalAm / madyaM spRSTvA cakacchU tadarddhantu rajasvalAm // 16 udayAM sUtikA vipra ucchiSTaH spRzate yadi / kRcchArddhantu caredvipaH pAyazcittaM vizodhanam // 17 cANDAlaiH zvapacairvApi AtreyI spRzate yadi / zeSAhAt phAlakRSTena paJcaga yena zudhyati // 18 udasyA brAhmaNI zUdrAmukyAM spazate yadi / ahorAtroSitA bhUtvA paJcagavyena zuSyati // 16 evaJca kSatriyAM vaizyAM brAhmaNI cedrajasvalAm / sacelaplavanaM kRtvA dinasyAnte ghRtaM pibet / / 20 savarNeSu tu nArINAM sadyaH snAnaM vidhiiyte| evameva vizuddhiH syaadaapstmbo'brviinmuniH||21 ityApastambIye dharmazAstre saptamo'dhyAyaH /
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1400 aaprtmbrmRtiH| [aSTamo // atha assttmo'dhyaayH|| surAdidUSitakAMsyazuddhividhAnavarNanam / bhasmanA zudhyate kAMsyaM surayA yanna lipyte| .. surAviNmUtrasaMspRSTaM zudhyate tApalekhanaiH // 11 gavAbAtAni kAsyAni zuddhocchiSTAni yAni tu / dazabhiH kSAraiH zunyanti zvakAkopahatAni ca // 2 zaucaM suvarNanArINAM vAyusUya'ndurazmibhiH // 3 retaspRSTaM zavaspRSTabhAvikantu pUduSyati / adbhirmadA ca tanmAtraM prakSAlya ca vizudhyati / / zuddhamannamavipUsya paJcarAtreNa jIryati / annaM vyaJjanasaMyuktama mAsena jIyyati // 5 payastu dadhi mAsena SaNmAsena ghRtaM tathA / samvatsareNa tailantu koSThe jIryati vA navA bhulate ye tu zUdrAnnaM mAsamekaM nirantaram / iha janmani zUdratvaM jAyante te mRtAH zuni // 7 zUdrAnnaM zUdrasamparkaH zUdreNaiva sahAsanam / zUdrArajJAnAgamaH kazcijjvalantamapi pAtayet // 8 AhityAgnistu yovipraH zUdrAnnAnna nivrtte| tathA tasya pUNazyanti AtmA brahma trayo'prayaH // 6 zUdrAnnena tu bhuktena maithunaM yo'dhigacchati / yasyAnnaM tasya te putrA hanyAcchukrasya sambhavaH // 10
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zUdrAnnabhojane nindaaniruupnnvrnnnm| 1401 zUdrAnnenodarathena yaH kazcinmiyate dvijH| sa bhavecchUkaro grAmyo mRtaH zvA vAtha jAyate // 11 brAhmaNasya sadA bhuGkte kSatriyasya tu parvaNi / vaizyasya yajJadIkSAyAM zUdasya na kadAcana // 12 amRtaM brAhmaNasyAnnaM kSatriyasya payaH smRtam / vaizyasyApyannamevAnnaM zUdrasya rudhiraM smRtam / / 13. . : vaizvadevena homena devtaabhycnairjpaiH| amRtaM tena viprAnnamRgya juHsAmasaMskRtam // 14 vyavahArAnurUpeNa dharmeNa cchalavarjitam / kSatriyasya payastena bhUtAnAM yacca pAlanam // 15 svakarmaNA ca vRssbhairnusRtyaadyshttitH| khalayajJAtithitvena vaizyAnnantana saMskRtam // 16 ajJAnatimirAndhasya madyapAnaratasya ca / rudhiraM tena zUdrAnnaM vidhimantravivarjitam // 17 AmamAMsaM madhu ghRtaM dhAnAH kSIraM tathaiva ca / guDaM taka samaM grAhyaM nivRttenApi zUdrataH // 18 zAkaM mAMsaM mRNAlAni tumburuH shktvstilaaH| rasAH phalAni piNyAkaM pratigrAhyA hi sarvataH // 16 ApatkAle tu vipreNa bhuktaM zUdragRhe yadi / manastApena zudhyeta drapadAM vA zataM japet / 20 dravyapANizca zUdreNa spRSThocchiSThena karhi cit| tadvijena na bhoktavyamApastambo'bravInmuniH // 21 ityApastambIye dharmazAstre'STamo'dhyAyaH /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1402 aapstmbsmRtiH| [ navamo // atha navamo'dhyAyaH / / apeyapAne'bhakSyabhakSaNe ca prAyazcittavarNanam / bhuJjAnasya tu vipraraya kadAcit sravate gudam / ucchiSThasyAzucaratasya prAyazcittaM kathaM bhavet / / 1 pUrva zaucantu nivartya tataH pazcAdupaspRrot / ahorAtroSitobhUtvA paJcagavyena zudhyati / / 2 azitvA sarvamevAnnamakRtvA zaucamAtmanaH / mohAdvaktvA trirAtrantu yavAn pItvA vizudhyati // 3 prasRtaM yavazasyena palamekantu sarpiSA / palAni paJca gomUtraM nAtiriktavadAzayet / / 4 alehyAnAmapeyAnAmabhakSyANAJca bhakSaNe / retomUtrapurISANAM prAyazcittaM kathaM bhavet // 5 pagrodumbarabilvAzca kuzAzvatthapalAzakAH / eteSAmudakaM pItvA SaDAtreNa vizudhyati // 6 ye pratyavasitA viprAH pravajyAmijalAdiSu / anAzakanivRttAzca gRhasthatvaM cikIrpataH // 7 careyutrINi kRcchrANi trINi cAndrAyaNAni vA / / jAtakarmAdibhiH sarvaiH punaH saMskArabhAginaH / teSAM sAntapanaM kRcchU cAndrAyaNamathApivA // 8 yadveSTitaM kAlavalAkacillairamedhyalitazca bhaveccharIram / zrotre mukhe ca pravizezca samyak snAnena lepopahatasya zuddhiH //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] makSikAkezadUSitAnnabhojane prAyazcittavarNanam 1403 UvaM nAbheH karau muktvA yadaGgamupahanyate / uddhvaM snAnamadhaH zaucaM mArjanenaiva zudhyati // 10 upAnahAvamevyaM vA yasya saMspRzate mukham / mRttikAzodhanaM snAnaM paJcagavyaM vizodhanam / / 11 dazAhAcchudhyate vipro janmahAnau svayoniSu / SaDbhistribhirathaikena kSatraviTzUdrayoniSu // 12 upanItaM yadA tvannaM bhoktA ca samupasthitaH / apItavat samutsRSTaM na dadyAnnaiva homayet // 13 anne bhojanasampanne makSikAkezadUSite / anantaraM spRzedApastaccAnnaM bharamanA spRzet // 14 zuSkamAMsamayaM cAnnaM zUdrAnnaM vApyakAmataH / bhuktvA kRcchca revipro jJAnAt kRcchratrayaM caret / / 15 abhukte muJcate yazca bhuJjan yazcApi muvyate / bhoktA ca bhojakazcaiva pattyA gaccha ti duSkRtam // 16 yaJca bhuGkte tu bhuktaM vA duSTaM vA'pi vizeSataH / ahorAtroSito bhUtvA paJcagavyena zudhyati // 17 udake codakasthastu spalasthazca sthale zuciH / pAdo sthApyobhayatraiva AcamyobhayataH zuciH // 18 uttIryAcamya udakAdavatIyaM upaspRzet / evantu zreyasA yukto varuNenAbhipUjyate // 16 agnyagAre gavAM goSThe brAhmaNAnAJca snnidhau| svAdhyAye bhojane caiva pAdukAnAM visarjanam // 20
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ aapstmbsmRtiH| [navamojammaprabhRtisaMskAre zmazAnAnte ca bhojanam / asapiNDairna kartavyaM cUDAkArye vizeSataH // 21 yAjakAnnaM navazrAddhaM sagrahe caiva bhojanam / . sroNAM prathamagarbhe ca bhukvA cAndrAyaNaM caret / / 22 brahmaudane ('vasAne) ca zrAddha ca somantonnayane tthaa|| annazrAddha mRtazrAddha bhuktvA cAndrAyaNaM caret / / 23 . aprajA yA tu nArI syAnnAznIyAdeva tdgRhe| atha bhuJjIta mohAd yaH pUyasaM narakaM vrajet / / 24 allenApi hi zulkena pitA kanyAM dadAti yH| raurave bahuvarSANi purIpaM bhUtramaznute / / 25 strIdhanAni ca ye mohAdupajIvanti bAndhavAH / svarNa yAnAni vastrANi te pApA yAntyadhogatim / / 26 rAjAnaM tejaAdatte zUdrAnna brahmavarcasam / asaMskRtantu yobhuGkte sa bhuGkte pRthivImalam // 27 mRtake sUtake caiva gRhIte shshibhaaskre| hasticchAyAntu yo bhuGkte pApaH sa puruSo bhavet // 28 punarbhaH punaretA ca retodhA kaamcaarinnii| AsAM prathamagarbheSu bhuktvA cAndrAyaNaM caret / / 26 mAtRghnazca pitRghnazca brahmaghno gurutlpgH| vizeSAdbhuktameteSAM bhutvA cAndrAyaNaM caret // 30, rajakavyAdhazailUSaveNucarmopajIvinAm / bhuktvaiSAM brAhmaNazcAnna zuddhiM cAndrAyaNena tu / / 31
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shulkenknyaadaanedossaabhidhaanNsshuddhivrnnnm| 1405 ucchriSTocchiSTasaMspRSTaH kdaacidupjaayte|| savarNena tadotthAya upazpRzya zucirbhavet / ucchiSTocchiSTasaMspRSTaH sunA zUdreNa vA dvijH| upoSya rajanImekAM paJcagavyena zudvayati // 32 brAhmaNasya sadAkAlaM zUdre preSaNakAriNaH / bhUmAvanna pradAtavyaM yathaiva zvA tathaiva sH||33 anUdakeSvarapyeSu cauravyAghrAkule pathi / kRtvA mUtraM purISA dravyahastaH kathaM shuciH||34 bhUmAvanna pratiSThApya kRtvA zaucaM ythaarthtH| utsaGge gRhya pakkAnnamupaspRzya tataH zuciH // 35 mUtroccAraM dvijaH kRtvA akRtvA shaucmaatmnH| mohAdbhuktvA trirAtrantu gavyaM pItvA vizudhyati // 37 udakyAM yadi gacchettu brAhmaNo madamohitaH / cAndrAyaNena zudhyetabrAhmaNAnAMca bhojanaiH // 37 bhuktocchiSTastvanAcAntazcANDAlaiH zvapacena vA / pramAdAd yadi saMspRSTo brAhmaNo jJAnadurbalaH // 38 snAtvA triSatraNaM nityaM brahmacArI dhraashyH| sa trirAtroSito bhUtvA paJcaga-yena zudhyati // 36 cANDAlena tu saMspRSTo yazcApaH pibati dvijH| ahorAtroSito bhUtvA triSavaNena zuSyati // 40 sAyaM prAtastvahorAtraM pAdaM kRcchasya taM viduH / sAyaM prAtastathaivaikaM dinadvayamayAcitam // 41 dinadvayaJca nAznIyAt kRcchrAddhaM tadvidhIyate / prAyazcittaM laghu hyetatpApeSu tu ythaa'htH||42
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dazamo. aapstmbsmRtiH| kRSNAjinatilagrAhI haratyazvAnAJca vikryo| pretaniryAtakazcaiva na bhUyaH puruSobhavet // 43 ityAparatambIye dharmazAstre navamo'dhyAyaH / - // atha dazamo'dhyAyaH // , atha mokSAdhikAriNAmabhidhAnavarNanam / AcAnto'pyazucistAvad yAvannodbhiyate jalam / uddhRte'pyazucistAvad yAvadbhUmirna lipyate // 1 bhUmAvapi ca liptAyAM tAvat syAdazuciH pumAn / AsanAdutthitastamAd yAvannA''kramate mahIm // 2 na yamaM yamamityAhurAtmA vai yama ucyate / AtmA saMyamito yena taM yamaH kiM kariSyati // 3 na tathA'sistathA tIkSNaH sarpo vA duradhiSThitaH / yathA krodho hi jantUnAM zarIrastho vinaashkH||4 kSamA guNo hi jantUnAmihAmUtrasukhapradaH / arinityasaMkruddho yathA''tmAduradhiSTitaH / ekaH kSamAvatAM doSo dvitIyo noppdyte| yadenaM kSamayA yuktamazaktaM manyate janaH // 5 na zaktizAstrAbhiratasya mokSo nacaiva ramyAvasathapriyasya / na bhojanAcchAdanatatparasya ekAntazIlasya dRDhavratasya // 6
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH]vivAhotsabAdiSvantarAmRtasUnakesadyaHzuddhividhAnavarNa0 1407 mokSo bhavet prItinivartakasya adhyAtmayogaikaratasya samyak / mokSo bhavennityamahiMsakasya svAdhyAyayogAgatamAnasasya / / 7 krodhayukto yad yajate yajjuhoti yadarchati / sarva harati dattasya Amakumbhaivodakam / / 8 apamAnAttapovRddhiH sammAnAttapasaH kSayaH / arcitaH pUjato vipro dugdhA gauriva sIdati // 6 ApyAyate yathA dhenustRNairamRtasambhavaiH / evaM japazca homaizca punarApyAyate dvijaH // 10 mAtRvat paradArAMzca paradravyANi loSTravat / Atmavat savabhUtAni yaH pazyati sa pazyati // 11 rjkvyaadhshailpvenncrmopjiivinaam| yo bhuGkte bhaktameteSAM prAjApatyaM vizodhanam // 12 agamyAgamanaM kRtvA abhakSyasya ca bhakSaNam / zuddhiM cAndrAyaNaM kRtvA atharvoktaM tathaiva ca // 13 agnihotraM tyajed yastu sa narovIrahA bhavet / tasya zuddhirvidhAtavyA nAnyA cAndrAyaNAhate // 14 vivAhotsavayajJeSu antarA mRtsuutke| sadyaH zuddhiM vijAnIyAt pUrva saGkalpitaM caret // 15 devadroNyAM vivAheSu yajJeSu pratareSu c| kalpitaM siddhamannAdyaM nAzaucaM mRtasUtake // 16 ityApastamboye dharmazAstre dazamo'dhyAyaH / samAptAceyamApastambasmRtiH / OM tatsat /
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM tatsadbrahmaNe namaH // // atha // * // laghuzaqhasmRtiH // * zrIgaNezAya nmH| // prathamo'dhyAyaH // atheSTApUrtakarmaNoH phlaabhidhaanvrnnnm| iSTApUrtI tu kartavyo brAhmaNena vizeSataH / iSTena labhate svarga mokSaM pUrtena vindati // 1 ekAhamapi kaunteya bhUmiSTamudakaM kuru / kulAni tArayetsapta yatra gauvitRSA bhavet // 2 bhUmidAnena yo lokA godAnena ca kIrtitAH / tAllokAnprApnuyurmAH pAdapAnAM prarohaNe // 3 vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / patitAnyuddharedyastu sa pUrtaphalamaznute / / 4
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gaGgAyAmasthiprakSepesvargaprAptiH, vRSotsargAdizrAddhavarNanam 1456 amihotraM tapaH satyaM vedAnAM caiva dhAraNam / AtithyaM vaizvadevaM ca iSTamityabhidhIyate // 5 iSTApUto (te) dvijAtInAM sAmAnyo (nye) dharmasAdhane / adhikArI bhavekSudraH pUrta dharme na vaidike // 6 yAvadasthIni gaGgAyAM tiSThanti puruSasya ca / tAvadvarSasahasrANisvargaloke mahIyate // 7 devatAnAM pitRNAM ca jale ddyaajlaanyjlim| asaMskRtamRtAnAM ca svale dadyAjalAJjalim / / 8 / . ekAdazAhe pretasya yasya cotsRja (jya) te vRssH| mucyate pretalokAzca svargalokaM sa gacchati // 8 eSTavyA bahavaH putrA yoko'pi gayAM vrajet / yajeta cAzvamedhena nIlaM vA vRSamutsRjet // 10 lohito yastu varga:na mukhe pucche tu paannddurH| zvetaH khuraviSANAbhyAM sa vai nIlavRSaH smRtH||11 navazrAddhaM tripakSe ca SaNmAse maasike'bdike| patanti puruSAstasya yo bhuGktenApadi dvijaH // 12 yasyaitAni na kurvIta ekodiSTAni SoDaza / . pretato na (svAnna) vimucyeta kRtaH zrAddhazatairapi // 13. ekoddiSTaM parityajya pArvaNaM kurute dvijH| amUlaM tadvijAnIyAtsa mAtRpitRghAtakaH // 14 sapiNDIkaraNAdUcaM pratisaMvatsaraM sutaH / pratimAsaM yathA tasya pratisaMvatsaraM tathA // 15
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1450 lghushvaamRtiH| [prathamo. sapiNDIkaraNAdUvaM yatra yatropadIyate / tatra tatra trayaM kuryAdvarjayitvA mRte'hani // 16 amAvAsyAM kSayo yasya pretapakSe tathA yadi / sapiNDIkaraNAdUvaM tasyoktaH pArvaNo vidhiH // 17 tridaNDagrahaNAdeva pretatvaM naiva jAyate / prApte caikA dazadine pArvaNaM tu vidhIyate // 18 mAtuH sapiNDIkaraNaM kathaM kArya bhavetsutaiH / pitAmahIsaha (hyAdibhi)stasyAH sapiNDIkaraNaM smRtam // 16 kartavyaM pratyupa(tu pramI) tAyAH sapiNDIkaraNaM striyaaH| mRtA'(bhA5)pi hi na kataiyaM casmantrAhutivrataiH / / 20 mAtuH prathamataH piNDaM nirvipetsutrikaasutH| dvitIyaM tu pituratasyAratRtIyaM tu pituH pituH / / 21 atha cenmantravidyuktaH zArIraH paGktidR SaNaH / adoSaM taM yamaH prAha patitapAvana eva saH / / 22 yAni yasya pavitrANi kukSau tiSThanti bhArata / tAni tasyaiva pUjyAni na zarIrANi dehinAm / / 23 agnaukaraNaze tu pitRpAtre pradApayet / pratipadya pitaNAM ca na dadyAdvaizvadevike / / 24 mRNmayeSu ca pAThopu zraddhaM bhojayate dvijaH / annadAtA'pahartA ca bhoktA ca narakaM vrajet / / 25 hastadattAstu ye snehA lavaNavyaJjanAdayaH / dAtAraM nopatiSThanti bhoktA bhuGkte ca kilviSam // 26
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ triyAH sapiNDIkaraNamanekazrAddhavivekaM brahmaghAtaka lakSaNazca / 1411 Ayasena tu pAtreNa yadannamupadIyate / bhoktA viSThAsamaM bhuGkte dAtA ca narakaM vrajet // 27 zrAddhaM kRtvetarazrAddhe yastu bhuGkte'tivihvalaH / patanti pitarastasya taM mAsaM retapAyinaH ||28 punarbhojanamadhvAnaM bhArAdhyayanamaithunam / dAnaM pratiprado homaH zrAddhaM bhuktvA varjayet // 26 vyAmamAtraM samutsRjya piNDAstatra pradApayet / yatra saMsparzanaM vA'pi prApnuvanti na vindavaH || 30 aputrA ye mRtAH kecitgurupA vA striyo'pi vA / tebhyazcApi prakartavyamekoddiSTaM na pArvaNam // 31 mAtuH zrAddha N tu pUrvasmAtpitRRNAM tadanantaram / tato mAtAmahAnAM ca vRddhau zrAddhatrayaM smRtam // 32 dazakRtvaH piveJcApa: sAvitryAH zrAddhabhudvijaH / tataH sandhyAmupAsIta zudhyate tadanantaram ||33 cAndrAyaNaM navazrAddhaM parAko mAsikena tu / pakSatraye'pi kRcchraH syAdekAhaM punarAdhike / ata UrdhvaM na doSaH syAcchaGkasya vacanaM ta ( ya )thA // 34 sarvaviprahatAnAM ca zRGgidaM sirIsRpaiH / AtmanasyAginAM caiva zrAddhameSAM na kArayet // 35 udakaM piNDadAnaM ca viprebhyo yacca dIyate / nopatiSThati tatsarvamantarikSe pralIyate // 36 86
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1412 lghushvsmRtiH| nArAyaNavaliH kAryo lokagrahabhayAnaraiH / tathA yasya bhavecche yo nAnyathA vA'bravInmanuH // 37 gobhUhiraNyaharaNe kSetrApaNagRhasya c| .. yamuddizya tyajetprANAMstamAhurbrahmaghAtakam // 38 udyatAH saha dhAvanta ekakAryeSvavasthitAH / rAdheko'pi hanettatra sarve te brahmaghAtakAH // 36. bahUnAmekakAryapu yadyako marmaghAtakaH / sarve te zuddhimi(mRcchanti sa eko brahmaghAtakaH / / 40 mahApAtakasaMsparza snAnameva vidhiiyte| saMpRTastu yadA bhukte kRcchU sAMtapanaM caret / / 46 cANDAlabhANDasaMspRSTaM vApIkUpagataM jalam / gomUtrayAvakAhAranirAzeNa vizudhyati / 42 cANDAlaghaTamadhyarathaM yastoyaM pibati dvijaH / tatkSaNAkSaya(kSipa)te yastu prAjApatyaM samAcaret / / 43 yadi na kSipate toyaM zarIre yasya jIryati / prAjApatyaM na dAtavyaM kRcchacchU) sAMtapanaM smRtam / / 44 caretsAMtapanaM vipraH prAjApatyaM tu kSatriyaH / tadarpatu caredvaizyaH pAdaM zUdrasya dApayet / / 45 yasya cA DAli(lI) saMyogo bhavetkazci(tkaci)dakAmataH / tasya sAMtapanaM kRcchU smRtaM shuddhyrthmaatmnH||46 cANDAlodakasaMspRSTaH snAtvA vipro vizudhyati / tenaivocchiSTasaMspRSTaH prAjApatyaM samAcaret // 47
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ cANDAlaghaTa jalapAnamaupatradAnAdikarmaNi gomRte doSAbhAvaH 1413 AjAnu snAnamA syAdAnAbhezva vizodhanam / ata UrdhvaM trirAtraM syAccharIrasparzane malam // 48 rajasvalA tu saMspRA zvAnacANDAlavAyasaiH / tAvattiSThennirAhAraH (rA) snAtvA kAlena zudhyati // 46 asthibhaGgaM gavAM kRtvA cANDAlasya ca cchedanam / pAtanaM caiva zRGgasya mAsAdhaM vyApa (yAva ) kaM caret // 50 yavasasrAvavoTavyo yAvadroheta tadgRhe (?) / tadvarNA ca sugAM datvA tataH pApAtpramucyate / / 51 hale vA zakaTe caiva durbalaM yo niyojayet / pratyavAye samutpanne tataH prApnoti govadham // 52 ativAhyAtidohAbhyAM nAsikAbhedane tathA / nadIparvatasaMrodhe pAdonaM vratamAcaret // 53 ekaM ca bahubhiH kaizvidevA vyApAditaM kacit / kRcchrapAdaM tu hatyAyAzcareyuste pRthakpRthak // 54 ekapAdaM caredrodhe dvau pAdau bandhane caret / yoktre ca pAdahInaM syAccaretsarvaM nipAtane // 55 romANi prathame pAde dvitIye ca (cA) zmaghAtanam / tRtIyaM ( ye ) tu zikhA dhAryA sazikhaM tu nipAtane // 56 kezAnAM rakSaNArthAya dviguNaM vratamAcaret / dviguNatra samAdiSTe dviguNe (NA) dakSiNA bhavet // 57 rAjA vA rAjaputro vA brAhmaNo vA bahuzrutaH / akRtvA vadanaM teSAM prAyazcittaM na vidyate // 58
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1414 . laghuzavasmRtiH / anyeSAM nakhakarNAnAM bAhonirmocane tathA / sAyaM saMgopanArthAya na duSyedrodhavandhayoH // 56 yantrite gociMkitsAyA mUDhagarbhAvimocane / yale kRte vipadyeta prAyazcittaM na vidyate // 60 auSadhaM snehamAhAraM dattaM gobrAhmaNAya ca / yadi kazci(kAci)dvipattiH syAtprAyazcittaM na vidyate // 61 snehAdvA yadi vA lobhAdbhayAdajJAnato'pi vaa| kurvantyanugrahaM ye tu tatpApaM teSu gacchati // 62 bAlaratvantardazAhe tu pretatvaM yadi gacchati / sadya eva vizuddhiH syAnnAzaucaM naiva sUnakam // 63 AdantajanmanaH sadya AcUDAnnezikI smRtA / virAna tu vratAdezA dazarAtramataH param // 64 ahastva dattakanyAyA vAleSu ca vizodhanam / kurvannaivAzanau yAta mAtulazrotriye yathA // 65 jyeSTho bhrAtA yadA tiSThedAdhAnaM naiva kArayet / anujJAtastu kurvIta zaGkhasya vacanaM yathA // 66 AmamAMsaM ghRtaM kSaudraM snehAzca phalasaMbhavAH / mlecchabhANDasthitA hyate niSkrAntAH zucayaH smRtAH / / 67 divA kapitthacchAyAsu rAtrau dadhizamISu ca / dhAtrIphaleSu saptamyAmalakSmIrvasate sadA // 68 sa(zUrpavAtanakhAgrAntakezabandha pttodkm| mArjanIreNusaMsparza hanti puNyaM divAkRtam // 66
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtAzaucamavAsaso japahomAdikriyANAM nindA / 1415 ardhavAsAstu yaH kuryAjapahomakriyA dvijaH / tatsarvaM rAkSasaM vidyAbahirjAnu ca yatkRtam / / 70 yatra yatra ca saMkIrNaM pazyatyAtmanyasaMzayam / tatra tatra tilahomo gAyatryAvartanaM tathA // 71 iti lghushngkhrmRtiH| OM ttst| // atha // - // zakhasmRtiH // Sadetista Murar . // zrIgaNezAya namaH // ...00... / / prathamo'dhyAyaH // atha brAhmaNAdInAM karmavarNanam / svambhuve namaskRtya sRssttisNhaarkaarinne| cAturvarNyahitArthAya zaGkhaHzAkhamathAkarot / / 1 yajanaM yAjanaM dAnaM tathaivAdhyApanakriyAm / pratigrahazAdhyayanaM vipraH karmANi. kArayet / / 2
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ - shngksmRtiH| prathamo dAnamadhyayanajvaiva yajanaJca yathAvidhi / kSatriyasya tu vaizyasya karmedaM parikIrtitam / / 3 kSatriyasya vizeSeNa prajAnAM paripAlanam / kapigo(gau)rakSa(kSya)bANijyaM vaizyasya (vizazca) parikIrtitam / / 4 zUdrasya dvijazuzrUSA sarvazilpAni cApyatha / kSamA satyaM damaH zaucaM sarvepAmavizeSataH // 5 brAhmaNaH kSatriyo vaizyastrayo varNA dvijaatyH| teSAM janma dvitIyantu vijJeyaM mauJjibandhanam / / AcAryastu pitA proktaH sAvitrI jananI tathA / brahmakSatravizAbcaiva mauJjibandhanajanmani // 7 vRttyA zUdasamAstAvadvijJeyAste vicakSaNaH / yAvadvadena jAyante dvijA jJeyAstataH param / / 8 iti zAhIye dharmazAstre prathamo'dhyAyaH / // atha dvitIyo'dhyAyaH // brAhmaNAdInAM saMskAravarNanam / garbhasya sphuTatAjJAne nipekaH parikIrtitaH / tata(purA)stu sandamAt kAyaM puMsavanaM vicakSaNaiH / / 1
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNAdInAM saMskAravarNanam / SaSThe vA sImanto jAte vai jAtakarma ca / azauce tu vyatikrAnte nAmakarma vidhIyate / nAmadheya kA kartavyaM varNAnAzca samAkSaram / mAGgalyaM brAhmaNasyoktaM kSattriyasya balAnvitam // 2 vaizyasya dhanasaMyuktaM zUdrasya tu jugupsitam / zarmAntaM brAhmaNasyoktaM varmAntaM kSatriyasya tu // 3 dhanAntaM caiva vaizyasya dAsAntaM vAgtyajanmanaH / caturthe mAsi kartavyamAdityasya pradarzanam // 4 SaSThe'nnaprAsanaM mAsi cUDA kAryA yathAkulam / garbhASTame'de kartavyaM brAhmaNasyopanAyanam // 5 garbhAdekAdaze rAjJo garbhAttu dvAdaze vizaH / SoDazAbdastu viprasya dvAviMzaH kSatriyasya tu // 6 viMzatiH sacatuSkA ca vaizyasya parikIrtitA / nAbhibhASeta sAvitromata udhaM nivartayet // 7 vijJAtavyAstrayo'pyete yathAkAlamasaMskRtAH / sAvitrIpatitA vrAtyAH sarvadharmavahiSkRtAH // 8 maujIbandho dvijAnAntu kramAnmauJjI prakIrtitA / mArgavaiyAghravAstAni karmANi brahmacAriNAm // 6 parNapippalabilvAnAM kramAddaNDAH prakIrtitAH / 'dhyAyaH ] 1410 karNakezalalATaistu (kezadezalalAdasya ) tulyAH proktAH krameNa tu // 10 avakrAH satvacaH sarve nAgnidagdhAstathaiva ca / yajJo (vastra,pavItaM karpAsakSaumorNAnAM yathAkramam // 11
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1418 shksmRtiH| [tRtIyoAdimadhyAvasAneSu bhavacchabdopalakSitam / bhaikSasya varaNaM proktaM varNAnAmanupUrvazaH / / 12 iti zADIye dharmazAstre dvitiiyo'dhyaayH| // atha tRtIyo'dhyAyaH // brahmacaryAdyAcAravarNanam / sa gururyaH kriyA kRtvA vedamasmai prayacchati / upanIya guruH ziSyaM zikSayecchaucamAditaH / AcAramamikAyaM ca saMdhyopAsanameva ca / mRtakAdhyApako yastu upAdhyAyaH sa ucyate // 1 mAtA pitA guruzcaiva pUjanIyAH sadA nRNAm / kiyAstathA'phalAH savo yasyaite'nAhatAtrayaH / prayataH kalyamutthAya snAto hutahutAzanaH / kurvIta prayatobhUtvA (bhattayA) gurUNAmabhivAdanam / / 2 anujJAtazva gurugA tato'dhyayanamAcaret / kRtvA brahmAMjaliM pazyana gurorvdnmaantH||3 brahmAvasAne prArambhe praNavaJca prakIrtayet / anadhyAyeSvadhyayanaM varjayecca prayatnataH // 4 caturdazI paJcadazImaSTamI rAhusUtakam / ulkApAtaM mahIkampamAzocaM grAmaviplavam / / 5
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacaryAdyAcAravarNanam / 1416 indraprayA(Na)gaM surataM ghanasaMghAtanisvanam / vAdyakolAhalaM yudvamanadhyAyAn vivarjayet // 6 nAdhIyItAbhiyukto'pi (yAnagonacanaugataH) prayatnAnna ca vegtH| devAyatanavalmIkazmazAnazavasannidhau / bhaikSacaryAntathA kuryAd brAhmaNeSu yathAvidhi !!7 guruNA cAbhyanujJAtaH prAznIyAt prAGmukhaH shuciH| hitaM priyaM guroH kuryAdahaGkAravivarjitaH // 8 upAsya pazcimA sandhyA pUjayitvA hutAzanam / abhivAdya guru pazcAd gurovacanakRdbhavet // guroH pUrva samuttiSTecchayIta caramaM tathA / madhumAMsAJjanaM zrAddha gItaM nRtyazca varjayet / / 10 hiMsApavAdavAdAMzca (parApavAdaM ca) strIlIlAM ca vizeSataH / mekhalAmajinaM daNDaM dhArayecca prayatnataH / adha.zAyI bhave na yaM brahmacArI samAhitaH // 11 evaM kRtya(vrata)ntu kurvIta vedasvIkaraNaM budhaH / guruve ca dhanaM dattvA (snAyItatadanujJayA snAyAJca tadanantaram / / 12 iti zAGkhIye dharmazAstre tRtiiyo'dhyaayH|
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaGkhasmRtiH / // atha caturtho'dhyAyaH // vivAhasaMskAravarNanam / vindeta vidhivadbhAryAmasamAnArpagotrajAm / - mAtRtaH paJcamIzvApi pitRtastvatha saptamIm // 1 brAhmo daivastathaivA''rSaH prAjApatyastathA''suraH / gAndharvo rAkSasazcava paizAcazcASTara go'dhamaH // 2 ete dharmAstu catvAraH pUrvaM vipre prakIrtitAH / gAndharvo rAkSasazcaiva kSatriyasya prazasyate // 3 a (saM) prArthitaH prayatnena brAhmastu parikIrtitaH / yajJeSu Rtvije deva AdAyArthastu godvayam // 4 prArthitaH saMpradAnena prAjApatyaH prakIrtitaH / Asuredra viNAdAnAd gAndharvaH samayAnmithaH // 5 rAkSaso yuddhaharaNAt paizAcaH kanyakAcchalAt / tisrastu bhAryyA viprasya dve bhAM kSatriyasya tu // 6 ekaiva bhAryA vaizyasya tathA zUdrasya kIrtitA / brAhmaNa kSatriyA vaizyA brAhmaNasya prakIrtitAH // 7 kSatriyA caiva vaizyA ca kSatriyasya vidhIyate / vaizyaiva bhAryA vaizyasya zUdrA zUdrasya kIrtitA // 8 Apadyapi na kartavyA zUdrA bhAryyA dvijanmanA / tasyAM tasya prasUtatya niSkRtinaM vidhIyate // tapasvI ya (jJa) zazIlazca sarva dhamabhRtAM varaH / 1420 [ caturthI
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ myAyaH ] gRhasthAmazramavarNanam / dhruvaM zUdratvamApnoti zUdrazrAddha trayodaze // 10 nIyate tu sapiNDatvaM yeSAM (zUdraH) zrAddhaM kulod (bhavaH)gatam / sarve zUdratvamAyAnti yadi svargajitAstu te // 11 1421 sapiNDokaraNaM ka. yaM kulajasya tathA dhrubam / zrAddhaM dvAdazakaM kRtvA zrAddha prApte trayodaze // 12 sapiNDIkaraNe cAhe na ca zUdra (kathaMcana) stathArhati / tasmAt sarvaprayatnena zUdrAM bhAyya vivarjayet // 13 pANirmAH savarNAtu gRhNIyAt kSatriyA zaram | vaizyA pratodamAdadyAdvedane tvajanmanaH // 14 sA bhAryA yA (gRI rakSA) vahedagni sA bhAryyA yA patitratA / sA bhAryyA yA pavitrANA sA bhAryyA yA prajAvatI // 14 lAlanIyA sadA bhAryyA tAr3anIyA tathaiva ca / lAlitA tAr3itA caiva strI zrIrbhavati nAnyathA // 15 itI zAkIye dharmazAstre caturtho'dhyAyaH / // paJcamo'dhyAyaH // paMcamahAyajJAH gRhAzramiNAMprazaMsA - atithivarNanam / paJcasUnA gRhasthasya culI peSaNyupaskaraH / kaNDanI codakumbhazca tasya pApasya zAntaye ||1
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ shngksmRtiH| pacamopaJcayajJavidhAnaJca gRhI nityaM na hApayet / paJcayajJavidhAnena tatpApaM tasya nazyati // 2 devayajJo bhUtayajJaH pitRyajJastathaiva ca / brahmayajJo nRyajJazca paJca yajJAH prkiirtitaaH||3 homo devovalibhauMtaH pitryaH piNDakriyAsmRtaH / svAdhyAyo brahmayajJazca nRyajJo'tithipUjanam // 4 vAnaprastho brahmacArI yatizcaiva tathA dvijH| gRhasthasya prasAdena javantyete yathAvidhi // 5 gRhastha eva yajate gRhasthastapyate tpH| dAtA caiva gRhasthaH syAttasmAcchRSTho gRhAzramI // 6 yathA bhartA prabhuH strINAM varNAnAM brAhmaNo yathA / atithistadvadevAsya gRhasthasya prabhuH smRtaH // 7 na vrtenopvaasaishc (na ca yajJaiH pRthagvidhaiH) dharmeNa vividhena ca / nArI(rAjA)svargamavApnoti prApnoti pati(paripAlanAta pUjanAt / / 8 na mAnena na homena naivAgni(paricaryayA tarpaNAt / brahmacArI divaM yAti sa yAti gurupUjanAt / / nAgni(ati)zuzrUpayA kSAntyA snAnena vividhena ca / vAnaprastho divaM yAti yAti bhojanavarjanAt // 10 na bhaiH(daNDana ca maunena zUnyAgArAzrayeNa ca / yogo (yatiH) siddhimavApnoti (yogenA''pnotya nuttamAm) __yathA maithunavarjanAt // 11
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] paMcamahAyajJAHgRhAzramiNAM prazaMsA-atithivarNanam 1423 na yordakSiNAbhizca vahnizuzrUSayA na ca / gRhI svargamavApnoti tathA cAtithipUjanAt 12 tasmAt sarvaprayatnena gRhastho'tithimAgatam / AhArazayanAyena vidhivat pari(prati pUjayet / / 13 sAyaM prAtaJca juhuyAdagnihotraM yathAvidhi / darzazca paurgamAsazca juhuyAJca yathAvidhi // 14 yazervA (yajeta)pazubandhezca cAturmAsyaistathaiva ca / traivArSikAdhikAnnena pivet somamatandritaH // 15 iSTiM vaizvAnarI kuryAttathA cAlpadhano dvijH| na bhikSeta dhanaM zUdrAt savvaM dadyA(dbhikSitam )dabhIpsitam // 16 vRttintu na tyajedvidvAnRtvijaM pUrvameva tu| karmaNA janmanA zuddha (vidhayA ca vRNItatam)vidyAt pAtraM vliittm||17 etaireva guNairyuktaM dharmArjitadhanaM tthaa| yAjayettu (yAjayIta) sadA vipro grAhyastasmAt prtigrhH||18 iti zAGghIye dharmazAstre paJcamo'dhyAyaH / / pssttho'dhyaayH|| athavAnaprasthadharmanirUpaNaMsanyAsadharmaprakaraNaJca / gRhasthastu yadA pazyedvalIpalitamAtmanaH / apatyasyaiva cApatyaM tadA'raNyaM samAzrayet // 1
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1424 zaGkhasmRtiH / putreSu dArAnnikSipya tayA vA'nugato vanam / agnInupacarennityaM vanyamAhAramAharet // 2 yadAhAro bhavettena pUjayet pitRdevatAH / tenaiva pUjayennityamatithiM samupAgatam // 3 grAmAda hRtya cAznIyAdaSTau grAsAn samAhitaH / svAdhyAyazca sadA kuryyAjaTAzca vibhRyAttathA // 4 tapasA zoSayennityaM svayaJcaiva kalevaram / ArdravAsAstu hemante grISme paJcatapAstathA // 5 prAvRSyAkAzazAyI syAnnakkAzI ca sadA bhavet / caturthakAliko vAsyAt syAtpaSThakAlika eva vA // 6. kRcchrarvA'pi nayet kAlaM brahmacaryAzva pAlayet / evaM nItvA vane kAlaM dvijo brahmAzramI bhavet // 7 iti zAGkhIye dharmazAstre SaSTho'dhyAyaH / // saptamo'dhyAyaH // athaprANAyAmalakSaNaMdhAraNadhyAnayoga nirUpaNavarNanam / kRtveSTiM vidhivat pazcAt sarvavedasadakSiNAm / AtmanyagnIn samAropya dvijo brahmAzramI bhavet // 1 vidhUme nyastamusale vyaGgAre bhuktavajane / atIte pAdasampAte nityaM bhikSAM yatizcaret ||2 SaSThamo
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prANAyAmalakSaNaM dhAraNa-dhyAnayoganirUpaNavarNanam 1425 sAgArAMzcaredbhadaya(jha) bhikSitaM nAnubhikSayet / na vyatheta tathA'lAbhe yathA labdhena vrtyet| nA''tvAdayettathaivAnnaM nAznIyAt kasyacidgRhe // 3 mRNmayAlAvupAtrANi yatInAntu vinirdizet / teSAM sammAjanAcchuddhiradbhizcaiva prakIrtitA / / 4 kaupInAcchAdanaM vAso vibhRyAdasakha(vyatha)zvaran / zUnyAgAraniketaH syAdyatra sAyaM gRho muniH // 5 ha:pUtaM nyaset pAdaM vastrapUrva jalaM pivet / sattyapUtAM vadevAcaM manaHpUtaM samAcaret // 6 . . candanailipyate'Gga vA bhatmacUrNairvigahitaiH / kalyANamAyaklyANaM tayoreva na saMzrayet / / 7 sarvabhUtahito maitraH samaloSTrAzmakAJcanaH / dhyAnayogarato nityaM bhikSuryAyAt (prApnoti)parAM gatim / / 8 janmanA yastu nirviNo manyate (maraNena) ca tathava ca / AdhibhirvyAdhibhizcaiva taM devA brAhmaNaM viduH|| azucitvaM zarIrasya priyasya ca viparyAyaH / garbhavAse ca vasatistasmAnmucyeta nAnyathA // 10 jagadetannirAkrandaM natu sAramanarthakam / / bhoktavyamiti nirdiSTo)viNo mucyate nAtra saMzayaH / / 11 prANAyAmai hehovAn dhAraNAbhizca kilbiSam / pratyAhArairasatsaGgAn dhyAnenAnaizvarAn guNAn // 12 savyAhRti sapraNavAM gAyatrI zirasA saha / triHpaThedAyataprANaH prANAyAmaH sa ucyate // 13
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1426 shngkhsmRtiH| sasamomanasaH saMyamastajdaurdhAraNeti nigadyate / saMhArazcendriyANAJca pratyAhAraH prakIrtitaH // 14 hRdayasthasya yogena devadevasya darzanam / dhyAnaM proktaM pravakSAmi sarvasmAdyogataH zubham / / 15 hRdisthA devatAH sarvA hRdi prANAH pratiSThitAH / hRdi jyotIMSi (sUryazca)bhUyazca hRdi sarva pratiSTitam // 16 . svadehamaraNiM kRtvA praNavaJcottarAraNin / dhyAnanirmathanAbhyAntu viSNuM pazyeddhRdisthitam / / 17 hRdyarkazcandramAH sUryaH somo madhye hutAzanaH / tejomadhye sthitaM tatvaM tattvamadhye sthito'cyutH||18 aNoraNIyAn mahatto mahIyA nAtmAsya jantInihito guhAyAma / tejomayaM pazyati vItazoko dhAtuH prasAdAnmahimAnamAtmanaH // 16 vAsudevastamo'ndhAnAM pratyakSo naiva jAyate / ajJAnapaTasaMtrItairindriyaviSayepsubhiH / / 20 eSa vai puruSoviSNuryaktAvyaktaH sanAtanaH / eva dhAtA vidhAtA ca purANoniSkalaH zivaH // 21 vedAhametaM puruSa mahAntamAdityavarNa tamasaH parastAt / mantraviditvA na vibheti mRtyornAnyaH panthAvidyate'yanAya // 22 pRthivyApastathA tejovAyurAkAzameva ca / paJcamAni vijAnIyAnmahAbhUtAni paNDitaH // 23 cakSuH zrotre sparzanaJca rasanA ghrANameva ca / buddhIndriyANi jJAnIyAt paJcamAni zarIrake / / 24
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dhAraNAdInAM lakSaNam dhyAnayoganirUpaNaca / 140 zabdo rUpaM tathA sparzo raso gandhastathaiva ca / indriyasthAna vijAnIyAt paJcava viSayAn budhaH / / 25 hastau pAdAvupasthaJca jihvA pAyustathaiva ca / karmendriyANi paJcaiva nityaM (masmin) sati zarIrake 26 mano buddhistathavA''tmA vyaktAvyaktaM tathaiva ca / indriyebhyaH parANIha catvAri pravarANi ca / / caturviMzatyathaitAni tattvAni kathitAni ca / tathA''tmAnaM tadvyatItaM puruSaM paJcaviMzakam / .. tantu jJAtvA vimucyante ye janAH sAdhuvRttayaH / / 28 idantu paramaM zuddha(guhya)metadakSaramuttamam / azabdarasamasparzamarUpaM gandhavarjitam / / 26 niduHkhamasukhaM zuddha tadviSNoH paramaM padam / ajaM niraJjanaM zAntamavyaktaM dhruvamakSaram / anAdinidhanaM brahma tadviSNoH paramaM padam / vijJAnasArathiryastu manaHpragrahabandhanaH // 30 so'dhvanaH pAramApnoti tadviSNoH paramaM padam / bAlAprazatazo bhAgaH kalpitastu sahasradhA // 31 tasyApi zatazo bhAgAjIvaH sUkSma udaahRtH||32 indriyebhyaH parA hyA arthebhyazca paraM manaH / manasastu parA buddhibuddharAtmA tathA prH|| mahataH paramavyaktamavyaktAt puruSaH prH| puruSAnnaM paraM kizcit sA kASThA sA parA gatiH // 33 80
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1428 zaGkhasmRtiH / eSu sarveSu bhUteSu tiSThatyaviralaH sadA / dRzyate tvagyA budhyA sUkSmayA sUkSmadarzibhiH || 34 iti zAhI dharmazAstre saptamo'dhyAyaH / // aSTamo'dhyAyaH // athanityanaimittikA dinAnAnAM lakSaNavarNanam / nityaM naimittikaM kAmaM kriyA malakarSaNam / kriyAsnAnaM tathA SaSThaM SoDhA snAnaM prakIrtitam // 1 asnAtaH punarAnahAM japyAmihavanAdiSu / prAta snAnaM tadarthaM ca nityasnAnaM prakIrtitam // 2 caNDAlazavayUpAdyaM spRSTrA snAnaM rajasvalAm / snAnAnastu yaH snAti snAnaM naimittikaM ca tat // 3 puSyasnAnAdikaM snAnaM daivajJavidhicoditam / vRddhi kAmyaM samuddiSTaM nAkAmastatprayojayet // 4 japtukAmaH pavitrANi arciSyandevatAH pitRn / snAnaM samAcaredyastu kriyAGgaM tatprakIrtitam // 5 malApakarSaNArthaM tu snAnamabhyaGgapUrvakam | malApakarSaNArthAya pravRttistasya nAnyathA // 6 saritsu devakhAteSu tIrtheSu ca nadISu ca / kriyAsnAnaM samuddiSTaM snAnaM tatra mahAkriyA // 7 tatra kAmyaM tu kartavyaM yathAvadvidhicoditam / nityaM naimittikaM caiva kriyAGga malakarSaNam // 8 aSTamo
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] kriyAsnAnavidhivarNanam / 1426. tIrthAbhAve tu ksaivymussnnodkprodkaiH| . snAnaM tu vahnitaptena tathaiva paravAriNA // 8 zarIrazuddhirvijJeyA na tu snAnaphalaM labhet / adbhirgAtrANi zudhyanti tIrthasnAnAtphalaM labhet // 10 saraHsu devakhAteSu tIrtheSu ca nadISu c|| snAnameva kriyA tasmAtsnAnAtpuNyaphalaM smRtam // 11 tIrtha prApyAnuSaGgeNa snAnaM tIrtha samAcaret / snAna phalamApnoti tIrthayAtrAphalaM na tu // 12 sarvatIrthAni pugyAni pApaghnAni sadA nRNAm / parasparAnapekSANi kathitAni manISibhiH // 13 sarve prasravaNAH puNyAH sarAMsi ca shiloccyaaH| nadyaH puNyAstathA sarvA jAhnavI tu vizeSataH // 14 yasya pAdau ca hastau ca manazcaiva susaMyatam / vidyA tapazca kIrtizca sa tIrthaphalamaznute // 15 nRNAM pApakRtAM tIrthe pApasya zamanaM bhavet / yathoktaphaladaM tIrthaM bhavecchuddhAtmanAM nRnnaam||16 iti zAGghIye dharmazAleSTamo'dhyAyaH / // atha navamo'dhyAyaH // atha kriyAsnAnavidhivarNanan / kriyAsnAnaM pravakSyAmi yathAvadvidhipUrvakam / mRdbhiradbhizca kartavyaM zaucamAdau yathAvidhi // 1
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ [navamo shngkhsmRtiH| jale nimagna unmajya upaspRzya ythaavidhi| . jalasyA''vAhanaM kuryAttatpravakSyAmyataH param / vIrtha(jala)syAvAhanaM kuryAt tatpravakSyAmyazeSataH // 2 prapadye varuNaM devamambhasA ptimuurjitm| yAcitaM dehi me tIthaM sarvapApApanuttaye // 3. tIrthamAvAhayiSyAmi sAdhaviniSUdanam / sAnidhyamasmin stoye ca kriyatA (bhajatva) madanugrahAt / / rudrAn prapadye varadAn sarvAnapsu padastathA / sarvAnapsu sadazcaiva prapaye prayataH sthitaH // 5 devamaMzumadaM (devamapsuSadaM)bahi prapadye'ghaniSUdanam / ApaH puNyAH pavitrAzca prapadye zaraNaM tathA // 6 rudrAzcAgnizca sarpazca varuNastvApa eva ca / zamayantvAzu me pApaM mAJca rakSantu sarvazaH / / 7 ityeva muktA kartavya stataH saMmArjanaM jle| Apo hiSTheti tisRbhirythaavdnupuurvshH| hiraNyavarNeti (vadedagnizva)tisRbhirjagatIti catasRbhiH / zaM no devIti tathA zaM na Apa stathaiva ca // 8 idamApaH pravahate (dhUtaJca) tathA mantra mudIrayet / evaM sammArjanaM kRtvA cchandaArSazca devatAH // 6 evaM mantrAnsamucArya cchandAMsi RSidevatAH / aghamarSaNasUktazca prapaThet prayataH sdaa| chanyo'nuSTap ca tasyaiva RSizcaivAghamarSaNaH // 10
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAyaH] AcamanavidhivarNanam / 1431 devatA bhAvavRttazca pApakSaye prakIrtitaH // 11 tato'mbhasi nimagnaH syAtti ptthedghmrssnnm| prapadyAnmUrddhani tathA mahAvyAhRtibhirjalam / / yathAzvamedhaH kraturAT srvpaapaapnodnH| tathA'ghamarSaNaM sUktaM savapApapraNAzanam // 13 anena vidhinA snAtvA snAtavAn dhautvaassaa| parivarji(ti)tavAsAstu (tIrthatIramupaspRzeta)tIrthanAmAni saMjapet / 14 udakasyApradAnAttu snAnazATI na pIr3ayet / anena vidhinA snAtastIrthasya phalamaznute // 15 iti zAGkhadharmazAstre nvmo'dhyaayH| // atha dazamo'dhyAyaH / / athAcamanavidhivarNanam / ataH paraM pravakSyAmi zubhAmAcamanakriyAm / kAyaM kaniSThikAmUle tIrthamuktaM manISibhiH // 1 aGguSThamUle ca tathA prAjApatyaM vickssnnaiH|| aGgulyagre smRtaM di[daivyaM pitryaM tarjenimUlakam [ke // 2 prAjApatyena tIrthena triH prAznIyAjalaM dvijaH / dviH pramRjya mukhaM pazcAtkhAnyadbhiH samupaspRzet // 3
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ [dazamo 1432 shksmRtiH| hRdgAbhiH pUyate vipraH kaNThagAbhistu bhUmipaH / tAlugAbhistathA vaizyaH zUdraH spRssttaabhirnttH||4 antajArnuH zucau deze prAmukhaH susmaahitH| udaH mukho vA prayato dizazcAnavalokayam // 5 adbhiH samuddhRtAbhistu hInAbhiH phenabubudaiH / bahinA cApyatamAbhirakSArAbhirupaspRzet // 6 tarjanyaGguSThayogena spRzennAsApuTadvayam / aGguSThamaNyAyogena spRzennatradvayaM tataH / / 7 aGguSThAnAmikAbhyAM tu zravaNau samupaspRzet / kaniSThAGguSThayogena spRzaMskandhadvayaM ttH||8 sarvAsAmeva yogena nAbhiM ca hRdayaM tathA / saMspRzezca tathA mUrdhni eSa Acamane vidhiH // triHprAznIyAghadambhastu prItAstenAsya devatAH / brahmA viSNuzca rudrazca bhavantItyanuzuzruma // 10 gaGgA ca yamunA caiva prIyete parimArjanAt / nAsatyadasro prIyete spRTe nAsApuTadvaye // 11 skRSTa locanayugme tu prIyete shshibhaaskrau| . karNayugme tathA spRSTa prIyete anilAnalau // 12 skandhayAH sparzanAdazya prIyante sarvadevatAH / mUrdhnaH saMsparzanAdasya prItastu puruSo bhavet // 13 vinA yajJopavItena tathA muktazikho dvijH| aprakSAlitapAdastu AcAnto'pyazucirbhavet // 14
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aghmrssnnvidhivrnnnm| bahirjAnurupaspRzya ekhstaapitairjlaiH| sopAnatka(samalAbhistathA tiSThannaiva zuddhimavApnuyAt // 15 Acamya ca purAproktaM tIrthasaMmArjanaM tu yat / upaspurottataH pazcAnmatreNAnena dharmataH // 16 antazcarati bhUteSu guhAyAM vizvatomukhaH / tvaM yajJastvaM vaSaTkAra Apo jyotI raso'mRtam // 17 Acamya ca tataH pazcAdAdityAbhimukho jalam / udu tyaM jAtavedasamiti mantraNa nikSipet // 18 eSa eva vidhiH proktaH saMdhyayozca dvijAtiSu / pUrvI saMdhyAM japaMstiSThedAsInaH pazcimA stathA / / 16 tato japetpavitrANi pavitraM vA'tha zaktitaH / RSayo dIrghasaMdhyatvAddIrghamAyuravApnuyuH / / 20 sarvavedapavitrANi vakSyAmyahamataH param / yeSAM japaizca homaizca pUyante mAnavAH sadA // 21 iti zAGkha dharmazAstre dshmo'dhyaayH| // atha ekAdazo'dhyAyaH // athaaghmrssnnvidhivrnnnm| aghamarpaNaM devakRtaM zuddhavatyastaratsamAH / kUSmANDyaH pAvamAnyazca sAvitryazca tathaiva ca // 1
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ shngkhsmRtiH| [dvAdazojya [tri ] bhiSTa drupadA caiva stomAni vyaahRtistthaa| bhAruNDAni ca sAmAni gAyatrI cauzanaM nyauzanasa] tathA ra puruSavrataM ca bhASaM ca tathA somavratAni ca / abliGgaM bArhaspatyaM ca vAksUtramamRtaM tathA // 3 zatarudrIyamatharvaziratrisuparNa mahAvratam / gesUktamazvasUktaM ca indrasUktaM ca sAmanI // 4 trINyAjyadohAni rathaMtaraM ca agnivata vAmadevavrataM ca / etAni gItAni punantijantUjAtismaratvaM labhate yadIcchet // 5 iti zAGkha dharmazAstre ekaadsho'dhyaayH| // dvAdazo'dhyAyaH // atha gAyatrIjapavidhivarNanam / iti vedapavitrANyabhihitAni, ebhyaH sAvitrI viziSyate // 1 nAstyaghamarSaNAtparamantajale / / 2... na sAvitryA samaM japyaM na vyAhRtisamaM hutam // 3 zamayyAmAsInaH kuzottarIyavAnkuzapavitrapANiH prAGmukhaH sUryAbhimukho vA'kSamAlAmupAdAya devatAdhyAyI japaM kuryAt // 4 suvarNamaNimuktAsphaTikapadmAkSarudrAkSaputrajIvakAnAmanyatamenA''dAya mAlAM kuryAt / / 5 kurApranthi chatvA vAmahastopayamairvA gaNayet // 6
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gAyatrIjapaphalaM, gAyatrIhomAdabhISTasiddhivarNanaca 1435 Adau devatA RSicchandaH smaret // 7 tataH sapraNatrAM savyAhRtikAmAdAvante ca zirasA gAyatrImAvartayet athAsyAH savitA devatA, RSirvizvAmitro gAyatrI chandaH // 6 OMkAraH praNavAkhyaH // 10 OM bhUH 1 OM bhuvaH / OM svaH / OM mahaH / OM janaH / OM tapaH / OM satyamiti vyAhRtayaH // 11 omApo jyotIraso'mRtaM brahma bhUrbhuvaH svaromiti ziraH // 12 bhavanti cAtra zlokAH // 13 savyAhRtikAM sapraNavAM gAyatrIM zirasA saha / ye japanti sadA teSAM na bhayaM vidyate kacit // 14 zataM japtvA tu sA devI dinapApapraNAzinI / sahasraM japtvA tu tathA pAtakebhyaH samuddharet // 15 dazasahasraM japtvA tu sarvakalmaSanAzinI / suvarNasteyakRdvipro brahmahA gurutalpagaH // 16 surApazca vizudhyeta lakSajApyAnna saMzayaH / prANAyAmatrayaM kRtvA snAnakAle samAhitaH // 17 ahorAtra kRtAtpApAttatkSaNAdeva mucyate / savyAhRtikAH sapraNavAH prANAyAmAstu SoDaza // 18 api bhrUNahanaM mAsAtpunantyaharahaH kRtAH / hutA devI vizeSeNa sarvakAmapradAyinI // 16 sarvapApakSayakarI varadA bhaktavatsalA / zAntikAmastu juhuyAtsAvitrImakSataiH zuciH // 20
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1436 shngkhsmRtiH| dvAdazoMhantukAmo'pamRtyuM ca ghRtena juhuyAttathA / zrIkAmastu tathA padma bilvaiH kAJcanakAmukaH // 21 brahmavarcasakAmastu payasA juhuyAttathA / ghRtaplutaistirvahiM juhuyAtsusamAhitaH // 22 gAyatryayutahomAJca sarvapApaiH pramucyate / pApAtmA lakSahomena pAtakebhyaH pramucyate // 23 abhISTaM lokamApnoti prApnuyAtkAmamIpsitam / gAyatrI vedajananI gAyatrI pApanAzinI // 24 gAyatryA paramaM nAsti divi ceha ca pAvanam / hastatrANapradA devI patatAM narakArNave // 25 tasmAttAmabhyasenityaM brAhmaNo niyataH shuciH| gAyatrIjApyanirataM havyakavyeSu bhojayet // 26 tasminna tiSThate pApamavinduriva puSkare // 27 japepye naiva tu saMsidhyed brAhmaNo nAtra sNshyH| . kuryAdanyanna vA kuryAnmaitro brAhmaNa ucyate // 28 upAMzu syAcchataguNaH sAhasro mAnasaH smRtH| novaijapaM budhaH kuryAtsAvitryAstu vizeSataH // 26 sAvitrIjApyanirataH svargamApnoti mAnavaH / gAyatrIjapyanirato mokSopAyaM ca vindati // 30 tasmAtsarvaprayatnena snAtaH prayatamAnasaH / gAyatrI tu japedbhatyA sarvapApapraNAzinIm / / 31 iti zAza dharmazAstre dvaadsho'dhyaayH|
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] 1437 // trayodazo'dhyAyaH // atha tarpaNavidhivarNanam / snAtaH kRtajapyastadanu prAGmukho divyena tIrthena devAnudakena tarpayet // 1 atha trpnnvidhiH||2 OM bhagavantaM zeSaM upayAmi // 3 kAlAmirudraM tu tato rukmabhaumaM tathaiva ca / zvetabhaumaM tataH proktaM pAtAlAnAM ca saptakam / / 4 jambUdvIpaM tataH proktaM zAkadvIpaM tataH param / gomedapuSkare tadvacchAkAkhyaM ca tataH param / / 5 zAvaraM tataH svadhAmAnaM tato hiraNyaromANaM tataH kalpasthAyino lokAMstarpayet // 6 lavaNodakaM tataH kSIrodaM tato ghRtodaM tata ikSadaM tataH svAdUdaM tata iti saptasamudrakaM pratyUcaM puruSasuktenodakAkhalIndadyAt , puSpANi ca tathA bhattyA / 7 atha kRtApasavyodakSiNAmukho'ntarjAnuH pitryeNa pitRNAM yathAzrAddhaM prakAmamuhakaM dadyAt / / 8 sauvarNena pAtreNa rAjatenaudumbareNa khaDgapAtreNAnya pAtreNa vodakaM pitRtIrtha spRzandadyAt / / pitre pitAmahAya prapitAmahAya mAko pitaamjhe| prapitAmA mAtAmahAya [?] pramAta mahAya mAge [1] mAtAmahI pramAtAmoM saptamAtpuruSApitRpakSe yAvartA nAma
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1438 shngkhsmRtiH| [caturdazojAnIyAtpitRpakSANAM tarpaNaM kRtvA gurUNAM mAtRpakSANAM tarpaNaM kuryAt / / 10 mAtRpakSANAM tarpaNaM kRtvA saMbandhibAndhavAnAM kuryAt , teSAM kRtvA suhRdAM kuryAt // 11 / bhavanti cAtra zlokAH // 12 vinA raupyasuvarNena vinA tAmratilena c| vinA darbhezca mantrauzca pitRNAM nopatiSThate // 13 sauvarNarAjatAbhyAM ca khaDgenaudu bareNa ca / dattamakSayyatAM yAti pitRNAM tu tilodakam / / 14 hemnA tu saha yahattaM kSIreNa madhunA saha / tadapyakSayyatA yAti pitRNAM tu tilodakam / / 15 kuryAdaharahaH zrAddhamannAdyanodakena vA / payomUlaphalairvA'pi pitRNAM prItimAhavan // 16 snAtaH saMtarpaNaM kRtvA pitRNAM tu tilAmbhasA / pitRyajJamavApnoti prINAti, ca pituMstathA / / 17 iti zALedharmazAstre trayodazo'dhyAyaH / // atha caturdazo'dhyAyaH // atha zrAddha brAhmaNaparIkSAvarNanam / brAhmaNAnna parIkSeta daive karmaNi dharmavit / pitrye karmaNi saMprApte yuktamAhuH parIkSaNam // 1
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] zrAddha vaya'brAhmaNAH, paktipAvanabrAhmaNanirUpaNam 1436 . brAhmaNA ye vikarmasthA baiDAlapratikAstathA / UnAGgA atiriktAGgA brAhmaNAH pktiduusskaaH||2 gurUNAM pratikUlAzca vedAgnyutsAdinazca ye| gurUNAM tyAginazcaiva brAhmaNAH pngktiduusskaaH||3 anadhyAyeSvadhIyAnAH zaucAcAravivarjitAH / zUdvAnarasasaMpuSTA brAhmagA pakktidUSakAH // 4 SaDaGgavittisuparNo baha vRco jyeSThasAmagaH / triNAciketaH paJcAgmiAhmaNAH patitapAvanAH // 5 brahmadeyAnusaMtAno brahmadeyApradAyakaH / brahmadeyApatiryazca brAhmaNAH patita paavnaaH||6 bhRgyajuHpArago yazca sAmnAM yazcApi pAragaH / atharvAGgiraso'dhyetA brAhmaNaH paGktipAvanaH // 7 nityaM yogarato vidvAnsamaloSTAzmakAJcanaH / dhyAnazIlo yatividvAnbrAhmaNaH paGktipAvanaH / / 8 draudeve prAGmukhau trInvA pitrye codngmukhaaNstthaa| bhojayedvividhAnviprAnekaikamubhayatra vA // 8 bhojayedathavA'pyekaM brAhmaNaM patitapAvanama / deve kRtvA tu naivedya pazcAdvahnau tu takSipet // 10 ucchiTasaMnidhau kArya piNDanirvapaNaM budhaiH / abhAve ca tathAkAryamagnikArya yathAvidhi // 11 zrAddhaM kRtvA prayatnena tvarAkrodhavivirjitaH / uSNamannaM dvijAtibhyaH zraddhayA vinivedayet / / 12
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1440 [ paJcadazo zaGkhasmRtiH / anyatra puSpamUlebhyaH pIThakebhyazca paNDitaH / bhojayedvividhAnviprAngandhamAlya samujjvalAn // 13 yatkicitpacyate gehe bhakSyaM vA bhojyameva vA / anivedya na bhoktavyaM piNDamUle kadAcana // 14 ugragandhAnyagandhAni caityavRkSabhavAni ca / puSpANi varjanIyAni raktavarNAni yAni ca // 15 toyodbhavAni deyAni raktAnyapi vizeSataH / UrNAsUtraM pradAtavyaM kArpAsamathavA navam ||16 dazAM vivarjayetprAjJo yadyapyahatavastrajAm / ghRtena dIpo dAtatrya stilatailena vA punaH // 17 dhUpArthaM gugguluM dadyAd ghRtayuktaM madhUtkaTam / candanaM ca tathA dadyAtpiSTrA ca kuGkumaM zubham // 18 bhUtRNaM surasaM zipuM pAlakaM sindhukaM tathA / kUSmANDAlAbuvArtAkakovidarAMzca varjayet // 16 pippalIM maricaM caiva tathA vai piNDamUlakam / kRtaM ca lavaNaM sarva baMzAgra tu vivarjayet // 20 rAjamASAnmasUrAMzca kodravAnkoradUSakAn / lohitAnvRkSaniryAsAn zrAddhakarmaNi varjayet // 21 AzramAmalakImikSaM mRdvIkAdadhidADimAn / vidAryazcaiva rambhAdyA dadyAcchrA prayatnataH ||22 dhAnAlAje madhuyute saktUnzarkarayA saha / dadyAcchrAddha prayatnena zRGgATakavisetakAn ||23
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / 1441 bhojayitvA dvijAnbhaktyA svAcAntAndattadakSiNAn / abhivAdya punarviprAnanutrajya visarjayet // 24 nimantritastu yaH zrAddha maithuna sevate dvijaH / zrAddhaM dattvA ca bhuttvA ca yuktaH syAnmahatainasA // 25 kAlazAkaM sazalkAMzca mAMsaM vAdhrINasasya ca / khaDgamAMsaM tathA'nantaM yamaH provAca dharmavit / / 26 yaddadAti gayAkSene prabhAse puSkare tathA / prayAge naimiSAraNye sarvamAnantyamaznute // 27 gaGgAyamunayostIre pyossnnyaamrknnttke| . narmadAyAM gayAtIre sarvamAnantyamucyate / / 28 vArANasyAM kurukSetro bhRgutuGge mahAlaye / saptaveNyaSi kUpe ca tadapyakSayyamucyate // 26 mlecchadeze tathA rAtrau saMdhyAyAM ca vizeSataH / na zrAddhamAcaretyAjJo mlecchadeze na ca vrajet // 30 hasticchAyAsu yahattaM yaddattaM raahudrshne| viSuvatyayane caiva sarvamAnantyamucyate // 31 proSThapadyAmatItAyAM maghAyuktAM trayodazIm / prApya zrAddhaM tu kartavyaM madhunA pAyasena vA // 32 prajAM puSTiM yazaH svargamArogyaM ca dhanaM tthaa| nRNAM zrAddhaH sadA prItAH prayacchanti pitAmahAH // 33 iti zAkhe dharmazAstre caturdazo'dhyAyaH /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1442 zaGkhasmRtiH / || pazcadazo'dhyAyaH // atha jananamaraNAzaucavarNanam / janane maraNe caiva sapiNDAnAM dvijottamaH / tryahAcchuddhimavApnoti yo'gnivedasamanvitaH // 1 sapiNDatAtu puruSe saptameM vinivartate / nAmadhAraka viprastu dazAhena vizudhyati // 2 kSatriyo dvAdazAhena vaizyaH pakSeNa zudhyati / mAsena tu tathA zUdraH zuddhimApnoti nAntarA // 3 rAtribhirmAsatulyAbhirgarbhastrAve vizudhyati / ajAtadantabAle tu sadyaH zaucaM vidhIyate // 4 [ paJcadazI ahorAtrAttathA zuddhirbAle svakRtacUDake / tathaivAnupanIte tu tryahAcchudhyanti bAndhavAH // 5 anUDhAnAM tu kanyAyAM tathaiva zUdrajanmanAm / anUDhabhAryaH zUdrastu SoDazAdvatsarAtparam // 6 mRtyuM samadhigaccheccenmAsAntasyApi bAndhavAH / zuddhiM samabhigaccheyurnAtra kAryA vicAraNA // 7 pitRvezmani yA kanyA rajaH pazyatyasaMskRtA / tasya mRtAyAM nAzacaM kadAcidapi zAmyati // 8 hInavarNA tu yA nArI pramAdAtprasavaM vrajet / prasave maraNe tajjamAzaucaM nopazAmyati //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1443 'dhyAyaH] azaucaprakaraNavarNanam / samAnaM khalvazaucaM tu prathamena samApayet / asamAnaM dvitIyena dharmarAjavaco yathA // 10 dezAntaragataH zrutvA kulyAnAM mrnnodbhvau| yaccheSaM dazarAtrasya tAvadevAzucirbhavet // 11 atIte dazarAtre tu trirAtramazucirbhavet / tathA saMvatsare'tIte snAna eva vizudhyati / / 12 anauraseSu putreSu bhAryAsvanyagatAsu ca / parapUrvAsu ca strISu vyahAcchuddhiriheSyate // 13 mAtAmahe vyatIte tu AcArye ca tathA mRte / gRhe dattAsu kanyAsu mRtAsu ca vyahastathA // 14 nivAsarAjani prete jAte dauhitrake gRhe / AcAryapatnIputreSu preteSu divasena ca / / 15 mAtule pakSiNI rAtri ziSyatvigbAndhaveSu ca / sabrahmacAriNyekAhamanUcAne tathA mRte // 16 ekarAtraM trirAjaM ca SaDAnaM mAsameva ca / zUdre sapiNDe varNAnAmAzaucaM kramazaH smRtam / / 17 trirAtramatha SaDAnaM pakSaM mAsaM tathaiva ca / vaizye sapiNDe varNAnAmAzaucaM kramazaH smRtam / / 18 sapiNDe kSatriye zuddhiH SaDrAyaM brAhmaNasya tu / varNAnAM pariziSTAnAM dvAdazAhaM vinirdizet // 16 sapiNDe brAhmaNe varNAH sarva evAvizeSataH / dazarAtreNa zudhyeyurityAha bhagavAnyamaH // 20
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1444 . . shngkhsmRtiH| [SoDazobhRgvannyanazanAmbhobhirme tAnAmAtmaghAtinAm / patitAnAM ca nAzaucaM zastravidyuddhatAzca ye // 21 ytibtibrhmcaarinupkaarukdiikssitaaH| nAzaucabhAjaH kathitA rAjAjJAkAriNazca ye // 22 yastu bhuGkte parAzauce varNI so'pyazucirbhavet / azaucazuddhau zuddhizca tasyApyuktA manISibhiH / / 23 parAzauce naro muktvA kRmiyonau prajAyate / muktvA'nnaM mriyate yasya tasya yonau prajAyate / / 24 dAnaM pratigraho homaH svAdhyAyaH pitRkarma ca / pretapiNDakriyAvarjamAzIce vinivartate / / 25 iti zALedharmazAle paJcadazo'dhyAyaH / // atha SoDazo'dhyAyaH // athadravyazuddhiH mRNmayAdipAtrazuddhivarNanam / mRNmayaM bhAjanaM sarva punaH pAkena zudhyati / madyauH purISaizca SThIvanaiH pUyazoNitaiH // 1 saMspRSTaM naiva zudhyeta punaH pAkena mRNmayam / etaireva tathA spRSTaM tAmrasauvarNarAjatam / / 2 zuSyatyAvartitaM pazcAdanyathA kevlaambhsaa| bAmlodakena tAmrasya sIsasya trapuNastathA // 3
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dravyazuddhiH mRnmayAdipAtrazuddhivarNanam / 1445 kSAreNa zuddhiH kAMsa(sya)sya lohasya ca vinirdizet / muktAmaNipravAlAnAM zuddhiH prakSAlanena tu // 4 abjAnAM caiva bhANDAnAM sarvasyAzmamayasya ca / zAkavaja mUlaphalavidalAnAM tathaiva ca // 5 mArjanAdyajJapAtrANAM pANinA yajJakarmaNi / uSNAmbhasA tathA zuddhiM sasnehAnAM vinirdizet // 6 zayanAsanayAnAnAM sphyazUrpazakaTasya ca / zuddhiH saMprokSaNAdyajJe kaTami (TAnI)ndhanayostathA // 7 mArjanAdvezmanAM zuddhiH kSiteH zodhastu tatkSaNAt / saMmArjitena toyena vAsasAM zuddhiriSyate // bahUnAM prokSaNAcchuddhirdhAnyAdInAM vinirdizet / prokSaNAtsaMhatAnAM ca dAravANAM ca tatkSaNAt // 8 siddhArthakAnAM kalkena zRGgadantamayasya ca / govAleH phalapAtrANAmasthnAM zRGgavatA tathA // 10 niryAsAnAM guDAnAM ca lavaNAnAM tathaiva ca / kusumbhakulamAnAM ca UrNAkAsiyostathA // 11 prokSaNAkathitA zuddhirityAha bhgvaanymH| bhUmiSThamudakaM zuddha zuci toyaM zilAgatam // 12 varNagandharasaiduSTevarjitaM yadi tadbhavet / zuddha nadIgataM toyaM sarvadeva tathA''karaH // 13 zuddha prasAritaM paNyaM zuddha cAjAzvayormukhe / mukhavajaMtu gauH zuddhA mArjArazcA''krame zuciH // 14
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1446 ____ shngkhsmRtiH| [SoDazo zayyA bhAryA zizuvastramupavItaM kamaNDaluH / AtmanaH kathitaM zuddhaM na zuddha hi parasya ca // 15 nArINAM caiva vatsAnAM zakunInAM zunAM mukham / rAtrau prasravaNe vRkSe mRgayAyAM sadA zuci // 16 zuddhA bhartuzcaturthe'hni mAnena strI rajasvalA / deve karmaNi pitrye ca pazcame'hani zudhyati // 17 rathyAkardamatoyena SThIvanAdyena vA'pyatha / nAbherUvaM naraH spRSTaH sadyaH snAnena shudhyti||18 kRtvA mUtraM purISaM vA snAtvA bhoktumnaastthaa| bhuktvA kSutvA tathA suptvA pItvA cAmbho'vagAhya ca // 16 rathyAM vA''kramya vA''cAmedvAso viparidhAya ca / kRtvA mUtrapurISaM ca lepagandhApahaM dvijH||20 uddhRtenAmbhasA zaucaM mRdA caiva samAcaret / mehane mRttikAH sapta liGge dve parikIrtite // 21 ekasminvizatihaste dvayojJeyAzcaturdaza / tisrastu mRttikA deyAH kRtvA nakhavizodhanam / / 22 tisrastu pAdayorjeyAH zaucakrAmasya srvdaa| zaucametadgRhasthAnAM dviguNaM brahmacAriNAm // 23 triguNaM ca vanasthAnAM yatInAM tu caturguNam / mRttikA ca vinirdiSTA triparvA''pUryate yathA // 24 iti zAGghadharmazAle ssoddsho'dhyaayH|
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] ksstriyaadivdhe-gvaadyphaare-vrtvrnnnm| 1447 // atha saptadazo'dhyAyaH // atha kSatriyAdivadhe-gavAdyapahAre-vratavarNanam / nityaM triSavaNasnAyI kRtvA prarNakuTI vne| adhaHzAyI jaTAdhArI parNamUlaphalAzanaH // 1 prAmaM vizeJca bhikSArtha svakarma parikIrtayan / ekakAlaM samaznIyAdvarSe tu dvAdaze gate // 2 hemasteyI surApazca brahmahA gurutalpagaH / vratenatena zudhyante mahApAtakinastvime // 3 yAgasthaM kSatriyaM hatvA vezyaM hatvA ca yAjakam / etadeva vrataM kuryAdAtreyIviniSUdakaH // 4. kUTasAkSyaM tathaivoktvA nikSepamapahRtya ca / etadeva vrataM kuryAtyaktvA ca zaraNAgatam // 5 AhitAgneH striyaM hatvA mitraM hatvA tathaiva ca / hatvA garbhamavijJAtametadeva vrataM caret // 6 vanasthaM ca dvijaM hatvA pArthivaM ca kRtAgasam / etadeva vrataM kuryAd dviguNaM ca vizuddhaye // 7 kSatriyasya ca pAdonaM vadhe'dhaM vaizyaghAtane / ardhameva sadA kuryAtstrIvadhe puruSastathA / / 8 pAdaM tu zUdrahatyAyAmudakyAgamane tthaa| govadhe ca tathA kuryAtparadAragatastathA // 8
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ shksmRtiH| [ saptadazopazUnhatyA tathA grAmyAnmAsaM kRtvA vickssnnH| bhAraNyAnAM badhe tadvattadadhaM tu vidhIyate // 10 hatvA dvijaM tathA sarpajalezayabilezayAn / saptarAtraM tathA kuryAd vrataM brahmahaNastathA // 11 anasthno zakaTaM hatvA sAsthnAM dazazataM tathA / pramahatyAvrataM kuryAtpUrNa saMvatsaraM naraH // 12 yasya yasya ca varNasya vRtticchedaM samAcaret / tasya tasya vadhe proktaM prAyazcittaM samAcaret // 13 apahatye tu varNAnAM bhuvaM prApya prmaadtH| prAyazcittaM vadhe proktaM brAhmaNAnumataM caret // 14 gojAzvasyApaharaNe maNInAM rajatasya ca / jalApaharaNe caiva kuryAtsaMvatsanatam // 15 tilAnAM dhAnyavarANAM madyAnAmAmiSasya ca / saMvatsarAdhaM kurvIta vrtmettsmaahitH||16 tRNekSukASThatakrANAM rasAnApahArakaH / mAsamekaM vrataM kuryAd gandhAnAM sarpiSAM tathA // 17 lavaNAnAM guDAnAM ca mUlAnAM kusumasya ca / mAsAdhatu vrataM kuryAdetadeva samAhitaH // 18 . lauhAnAM vaidalAnAM ca sUtrANAM carmaNAM tathA / ekarAtrataM kuryAdetadeva samAhitaH // 16 bhuktvA palANDu lazunaM madhaM ca kavakAni ca / nAraM malaM tathA mAMsa viDvarAha kharaM tathA // 20
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivatsAdInAMkSIrapAne-zUdrAdInAmanabhojane-vratavi0 1446 gaudherakuJjaroSTra ca savapaJcanakhaM tathA / kravyAdaM kukkuTaM grAmyaM kuryAtsaMvatsaraM bratam // 21 bhakSyAH paJcanakhAstvete godhAkacchapazallakAH / khaDgazca zazakazcaiva tAnhatvA ca caredvatam / / 22 haMsaM madguM bakaM kAkaM kAkolaM khaJjarITakam / matsyAdAMzca tathA matsyAnbalAkaM zukaMsArike // 23 cakravAkaM plavaM kokaM maNDUkaM bhujagaM tathA / mAsamekaM vrataM kuryAdetaJcaiva na bhakSayet / / 24 rAjIvAnsihatuNDAzca sazalkAMzca tathaiva ca / pAThInarohitau bhakSyau matsyeSu parikIrtitau // 25 jalecarAMzca jalajAnmukhAgnakhaviSkirAn / raktapAdAJjAlapAdAnsaptAhaM vratamAcaret / / 26 tittiraM ca mayUraM ca lAvakaM ca kapiJjalam / vArdhANasaM vatakaM ca bhakSyAnAha yamastathA // 27 bhuktvA cobhayatodantaM tathaikazaphadaMSTriNaH / tathA bhuktvA tu mAMsaM vai mAsAdhaM vratamAcaret // 28 svayaM mRtaM vRthA mAMsaM mAhiSaM tvAjameva ca / gozca kSIraM vivatsAyAH saMdhinyAzca tathA payaH // 26 saMdhinyamedhyaM bhakSitvA pakSaM tu vratamAcaret / kSIrANi yAnyabhakSyANi tadvikArAzane budhaH // 30 saptarAtraM vrataM kuryAdyadetatparikIrtitam / lohitAnvRkSaniryAsAnbrazcanaprabhavAMstathA // 31
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ shjsmRtiH| saptadazokevalAni ca zuktAni tathA paryuSitaM ca yat / guDayuktaM tathA bhuktvA trirA ca vratI bhavet // 32 dadhi bhakSyaM ca zukta (ktoSu yaccAnyadadhisaMbhavam / guDazuktaM tu bhakSyaM syAtsasarpiSkamiti sthitiH // 33 yavagodhUmajAH sarve vikArAH payasazca ye / rAjavADavakulyaM ca bhakSyaM paryuSitaM bhavet // 34 sajIvapakamAMsaM ca savaM yatnena varjayet / saMvatsaraM vrataM kuryAtprAzyaitAjJAnatastu tAn // 35 zUdrAnaM brAhmaNo bhuktvA tathA rnggaavtaarinnH| cikitsakasya kSudrasya tathA strImRgajIvinaH // 36 pa(pa)NDasya kulaMTAyAzca tathA bandhanacAriNaH / baddhasya caiva corasya avIrAyAH striyastathA // 37 carmakArasya veNasya klIvasya patitasya ca / rukmakArasya dhUrtasya tathA vArdhaSikasya ca // 38 kadaryasya nRzaMsasya vezyAyAH kitavasya ca / gaNAnaM bhUmipAlAnamannaM caiva zvajIvinAm // 36 maukhikAnna sUtikAnaM bhuktvA mAsaM vrataM caret / zUdrasya satataM bhuktvA SaNmAsAntratamAcaret // 40 vaizyasya tu tayA bhuktvA trInmAsAntratamAcaret / kSatriyasya tathA bhuktvA dvaumAsau bratamAcaret // 41 brAhmaNasya tathA bhuktvA mAsamekaM vrataM caret / apaH surAbhAjanasthAH pItvA pakSaM vrataM caret // 42
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] madyabhANDAgatazUdrocchiSTakAkocchiSTAdInAMvatavarNanam 1451 madyabhANDagatAH pItvA saptarAtraM brataM caret / zUdrocchiSTAzane mAsaM pakSamekaM tathA vishH||43 kSatriyasya tu saptAhaM brahmaNasya tathA dinam / agrazrAddhAzane vidvAnmAsamekaM bratI bhavet // 44 parivittiH parivettA ca yayA ca parivindati / vrataM saMvatsaraM kuryurdaatyaajkpshcmaaH||45 kAkocchiSTaM gavA''ghAtaM bhuktvA pakSaM vratI bhavet / dUSitaM kezakITaizca mUSikAlAGgalena ca // 46 makSikAmazakenApi trirAtraM tu vratI bhavet / vRthA ksrsNyaavpaaysaapuupshsskuliiH|| 47 bhuktvA trirAtraM kurvIta btmettsmaahitH| nIlyA caiva kSato vipraH zunA daSTastathaiva ca 48 trirAtraM tu vrataM kuyaatpuNshcliidshnksstH| pAdapratApanaM kRtvA vahiM kRtvA tathA'pyadhaH / / 46 kuzaiH pramRjya pAdau ca dinamekaM vratI bhavet / . nIlIvastraM parI (ri) dhAya bhuktvA snAnAhaNastathA // 50 trirAtraM ca vrataM kuryyAcchitvA gulmalatAstathA / adhyAsya zayanaM yAnamAsanaM pAduke tathA // 51 palAzasya dvijazreSThastrirAtraM tu vratI bhavet / vAgduSTaM bhAvaduSTaM ca bhAjane bhaavduussite| bhuktvA'naM brAhmaNaH pazcAstrirAtra tu vratI bhavet / / 52
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1452 shngkhsmRtiH| [saptadazokSatriyastu raNe dattvA pRSThaM prANaparAyaNaH / saMvatsaravataM kuryyAcchittvA vRkSaM phalapradam // 53 divA ca maithunaM gatvA snAtvA nagnastathA'mbhasi / namnAM parastriyaM dRSTvA dinamekaM vratI bhavet // 54 kSiptvA'gnAvazuci dravyaM tadevAmbhasi maanvH| mAsamekaM vrataM kuryAdupakrudhya tathA gurum // 55 pItAvazeSaM pAnIyaM pItvA ca brAhmaNaH kacit / trirAzaM tu vrataM kuryAdvAmahastena vA punaH / / 56 ekapaGktyupaviSTeSu viSamaM yaH prayacchati / sa ca tAvadasau pakSaM kuryAttu brAhmaNo vratam // 57 dhArayitvA tulAcAyaM viSamaM karayedvaNik / surAlavaNamadyAnAM dinamekaM vatI bhavet // 58 mAMsasya vikrayaM kRtvA kuryAcaiva mahAvratam / vikrIya paNinA madyaM tilasya ca tathA''caret / / 56 huMkAraM brAhmaNasyoktvA tvaMkAraM ca griiysH| dinamekaM vrataM kuryAtprayataH susmaahitH||60 . pretasya pretakAryANi akRtvA dhanahArakaH / varNAnAM yataM proktaM tadvataM prayatazcaret // 61 kRtvA pApaM na guheta guhyamAnaM vivardhate / kRtvA pApaM budhaH kuryAtparSado'numataM vratam // 62 taskarazvApadAkIrNe bahuvyAlamRge vne| . na vrataM brAhmaNaH kuryAtprANavAdhAbhayAtsadA // 63
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aghamarSaNa,parAka,vAruNakRccha,atikRccha,sAntapa- 1453 naadivtN| sarvatra jIvanaM rakSejjIvanpApamapohati / vataiH kRccha zca dAnazca ityAha bhagavAnyamaH // 64 zarIraM dharmasarvasvaM rakSaNIyaM prytntH| zarIrAtsravate dharmaH parvatAtsalilaM yathA // 65 Alocya dharmazAstrANi sametya brAhmaNaiH saha / prAyazcittaM dvijo dadyAtsvecchayA na kathaMcana // 66 iti zALe dharmazAstre sptdsho'dhyaayH|| ||athaassttaadsho'dhyaayH|| aghamarSaNa, parAka, kRccha, atikRchU, sAntApanAdivatam / ... tryahaM triSavaNasnAyI snAne snaane'ghmrssnnm| .. nimagnastriH paThedasu na bhuJjIta dinatrayam // 1 vIrAsanaM ca tiSTheta gAM dadyAzca pysviniim| aghamaSaNamityetadvataM sarvAghanAzanam // 2 vyahaM sAyaM tryahaM prAtasyahamadyAdayAcitam / vyahaM paraM ca nAznIyAtprAjApatyaM caranvatam // 3 vyahamuSNaM pivettoyaM vyahamuSNaM ghRtaM pivet / vyahamuSNaM payaH pItvA vAyubhakSaruyayahaM bhavet // 4 taptakRcchre vijAnIyAcchItaiH zItamudAhRtam / dvAdazAhopavAsena parAkaH parikIrtitaH // 5 vidhinodakasiddhAni mAsamaznIta ytntH| sa kRsvA sodakAnmAsaM kRcchU vAruNamucyate // 6
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1454 shngkhsmRtiH| [aSTAdazobilvairAmalakairvA'pi padmAkSerathavA shubhaiH| mAsena loketikRcchaH kathyate buddhisttmaiH||7 gomUgaM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / ekarAtropavAsazca kRcchU sAMtapanaM smRtam // 8 etaistu vyahamabhyastaM mahAsAMtapanaM smRtam / piNyAkaM [ka] vAmatakAmbusaktUnAM [?] pUtivAsaram / / upavAsAntarAbhyAsAttulApuruSa ucyate / gopurISAzano bhUtvA mAsaM nityaM samAhitaH // 10 vrataM tu yAvakaM kuryAtsarvapApApanuttaye / prAsaM candrakalAvRddhayA prAznIyAdvardhayansadA // 1 hAsayecca kalAhAnau vRtaM cAndrAyaNaM caret / muNDaliSavaNasnAyI adhaH zAyI jitendriyH||12 strIzUdrapatitAnAM ca varjayetparibhASaNam / pavitrANi japecchacyA juhuyAJcaiva zaktitaH 13. ayaM vidhiH sa vizeyaH sarvakRcchaSu srvdaa| pApAtmAnastu pApebhyaH kRcchra: saMtAritA narAH // 14 gatapApAdikaM yAnti nAtra kAryA vicaarnnaa| zaGkhapoktamidaM zAstraM yo'dhIte buddhimaanrH|| sarvapApavinirmuktaH svargaloke mahIyate // 16 / iti zALe dhrmshaasrssttaadsho'dhyaayH|| samaptAceyaM shngkhsmRtiH| OM tatsadbrahmArpaNamastu /
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe nmH| ||ath // * likhitasmRtiH * atheSTApUrtakarma, vRSotsargaphala, gayApiNDadAna, Sor3aza zrAddhAni varNanam / iSTApUrte tu kartavye brAhmaNena prayatnataH / iSTena labhate svarga pUrte mokSamavApnuyAt / / 1 ekAhamapi kartavyaM bhUmiSThamudakaM zubham / kulAni tArayetsapta yatra gauvitRSI (pA) bhavet // 2 bhUmidAnena ye lokA godAnena ca kIrtitAH / tAllokAnprApnuyAnmartyaH pAdapAnAM praropaNe // 3 vApIkUptaDAgAni devatAyatanAni ca / patitAnyuredyastu sa pUrtaphalamaznute // 4 amihotraM tapaH satyaM vedAnAM caiva pAlanam / AtithyaM vaizvadevaM ca iSTamityabhidhIyate // 5 iSTApUrte dvijAtInAM sAmAnyo dharma ucyate / adhikArI bhavecchadraH pUrva dharme na vaidike // 6
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1456 likhitasmRtiH / yAvadasthi manuSyasya gaGgAtoyeSu tiSThati / tAvadvarSasahasrANi svargaloke mahIyate // 7 devatAnAM pitRRNAM ca jale dadyAjjalAJjalIn / asaMskRta mRtAnAM ca sthale dadyAjjalAJjalim ||8 ekAdazAhe pretasya yasya cotsRjyate vRSaH / mucyate pretalokAttu pitRlokaM sa gacchati // eSTavyA vahavaH putrA yadyeko'pi gayAM vrajet / yajeta vAzvamedhena nIlaM vA vRSamutsRjet // 10 vArANasyAM praviSTastu kadAcinniSkramedyadi / hasanti tasya bhUtAni anyonyaM karatADanaH // 11 gayAzire tu yatkicinnAmnA piNDaM tu nirvapet / narakasthA divaM yAnti svagasthA moNamApnuyuH // 12 Atmano vA parasyApi gayAkUpe yatastataH / yannAmnA pAtayetpiNDaM taM nayed brahma zAzvatam // 13 lohito yastu varNena zaGkhavarNakhuraH smRtaH / lAGgUlazirasozcaiva sa vai nIlavRSaH smRtaH // 14 navazrAddha tripakSaM ca dvAdazaiva tu mAsikam / SaNmAsau (se) cA''bdikaM caiva zrAddhAnyetAni SoDaza / / 15 yasyaitAni na kurvIta ekoddiSTAni SoDaza / pizAcatvaM sthiraM tasya dattaH zrAddhazatairapi // 16 sapiNDIkaraNAdUdhvaM pratisaMvatsaraM dvijaH / mAtApitroH pRthakkuryAdekoddiSTaM mRte'hani // 17
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ udakakumbhadAnaM aMmikhAna, aputriNAmekodiSTazrAddhavarNanam / 1457 varSe varSe tu kartavyaM mAtrApitrostu saMtatam / adaivaM bhojayecchAddhaM piNDamekaM tu nirvapet // 18 saMkrAntAvaparAge ca sarvotsavamahAlaye / nirvApyAstu trayaH piNDA ekatastu kSaye'hani // 16 ekoddiSTaM parityajya pArvaNaM kurute dvijH| akRtaM tadvijAnIyAtsa mAtR [tA]pitRghAtakaH // 20 amAvAsyA[yAM tu] Ayo yasya pretapakSe'tha vA yadi / sapiNDIkaraNAdUvaM tasyoktaH pArvaNo vidhiH||21 tridaNDagrahaNAdeva pretatvaM naiva jAyate / ahanyekAdaze prApte pAvaNaM tu vidhIyate // 22 yasya saMvatsarAdAksapiNDIkaraNaM smRtam / pratyahaM tarasodakumbhaM dadyAtsaMvatsaraM dvijaH / patyA caikena kartavyaM sapiNDIkaraNaM striyaaH||23 pitAmayA'pi tattasminsatyevaM tu kSaye'hani / tasyAM satyA prakartavyaM tasyAH zvazveti nizcitam // 24 vivAhe caiva nivRtte caturthe'hani rAtriSu / ekatvaM sA gatA bhartuH piNDe gotre ca sUtake // 25 svagotrAdmazyate nArI udvAhAtsaptame pade / bhartRgotreNa kartavyaM vyA] dAnaM piNDodakakriyAH // 26 dvimAtuH piNDadAnaM tu piNDe piNDe dvinAmataH / SaNNAM deyAstrayaH piNDA evaM dAtA na muhyti||27
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ . lAla 1458 likhitsmRtiH| atha canmantravidyuktaH zArIraiH paGktidUSaNaiH / adUbhyaM taM yamaH prAha paGktipAvana eva sH||28 agnaukaraNazeSaM tu vizvedevAdi hUyate / agnyabhAve tu viprasya pANAvevopapAdayet / / 26 yo pagniH sa dvijo vipremantradarzibhirucyate // 30 ajasya dakSiNe karNe pANau viprasya dakSiNe / rajate ca suvarNe ca nityaM vasati pAvakaH // 31 yatra yatra pradAtavyaM zrAddhaM kurvIta pArvaNam / tatra mAtAmahAnAM ca kartavyamubhayaM sadA // 32 aputrA ye mRtAH kecitpuruSA vA striyo'pi vaa| ebhya eva pradAtavyamekoddiSTaM na pArvaNam / / 33 yasminrAzigate sUrye vipattiH syAdvijanmanaH / tasminnahani kartavyaM dAnaM piNDodakakriyA // 34 varSavRddhyAbhiSekAdi kartavyamadhike na tu| adhimAse tu pUrva syAcchrAddhaM saMvatsarAdapi // 35 sa eva heyodiSTasya yena kena tu karmaNA / abhighAtAntaraM kArya tatraivAhaH kRtaM bhavet // 36 zAlAgnau pacyate hyannaM laukike vAtha saMzayaH / yasminneva pacedannaM tasminhomo vidhIyate // 37 vaidike laukike vA'pi nityaM hutvA yatandritaH / vadike svargamApnoti laukike hanti kilviSam // 38
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ darbhakRSNAjinAdInAMnirmAlyatAmAvaM, zrAddha mRnmayapAge RE anndaanenissedhH| agnauvyAhRtimiH pUrva hutvA mantaustu shaaklaiH| saMvibhAgaM tu bhUtebhyastato'znIyAdanagnimAn // 36 uccheSaNaM tu nottiSThadyAvadvipravisarjanam / tato gRhabaliM kuryAditi dharmo vyavasthitaH // 40 darbhAH kRSNAjinaM mantrA brAhmaNAzca vizeSataH / naite nirmAlyatAM yAnti niyoktavyAH punaH punaH // 41 pAnamAcamanaM kuryAtkuzapANiH sadA dvijH| muktvA'pyu(no)cchiSTatAM yAti eSa eva vidhiH smRtaH // 42 pAna Acamane caiva tarpaNe daivike sdaa| kuzahasto na duzyeta yathA pANistathA kuzaH // 43 vAmapANI kuzaM kRtvA dakSiNena upaspRzet / Aca [cA manti ca ye mUDhA rudhireNA''camanti te // 44 nIvImadhyeSu ye darbhA brahmasUtroSu ye kRtaaH| pavitrAstAnvijAnIyAdyathA kAyastathA kuzAH / / 45 piNDe kRtAstu ye darbhA yaiH kRtaM pitRtarpaNam / mUtrocchiSTapurISaM ca teSAM tyAgo vidhIyate // 46 devapUrva tu yacchrAddhamadevaM cApi yadbhavet / brahmacArI bhavettatra kuryAcchrAddhaM tu paitRkam / / 47 mAtuH zrAddhaMtu pUrva syAtpitRRNAM tadanantaram / tato mAtAmahAnAM ca vRddhau zrAddhatrayaM smRtam / / 48 kraturdakSo vasuH satyaH kAlakAmau dhurilocnau| purUravAvAzcaiva vizvedevAH prakIrtitAH / / 46
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ likhitsmRtiH| Agacchantu mahAbhAgA vizvedevA mahAbalAH / ye yatra vihitAH zrAddha sAvadhAnA bhavantu te||50 iSTizrAddha RturdakSo vasuH sabhyazca vaidike| kAlaH kAmo'gnikAryeSu kAmyeSu dhurilocanau / / 51 pururavAvazcaiva pArvaNeSu niyojayet // 52 yasyAstu na bhaved bhrAtA na vijJAyeta vA pitaa| nopayaccheta tAM prAjJaH putrikAdharmazaGkayA // 53 abhrAtRkAM pradAsyAmi tubhyaM kanyAmalaMkRtAm / asyAM yo jAyate putraH sa me putro bhaviSyati // 54 mAtuH prathamataH piNDaM nirvapetputrikAsutaH / dvitoyaM tu pitustasyAstRtIyaM tu pituH pituH // 55 suNmayeSu ca pAtre Su zrAddha yo bhojayetpitRRn / annadAtA purodhAzca bhoktA ca narakaM vrajet // 56 alAbhe mRNmayaM dadyAdanujJAtastu tairdvijaiH / ghRtena prokSaNaM kuryAnmRdaH pAnaM pavitrakam / / 57 zrAddhaM kRtvA parazrAddhe yastu bhaJjIta vihvalaH / patanti pitarastasya luptpinnddodkkriyaaH||58 zrAddhaM dattvA ca bhuktvA ca adhvAnaM yo'dhigacchati / bhavanti pitarastasya tanmAsaM pAMsubhojanAH // 56 punarmojanamadhvAnaM bhArAdhyayanamaithunam / dAnaM pratigrahaM homaM zrAddhabhuktvaSTa varjayet // 60
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha-parazrAddhabhoktR, zrAddhakartR, zrAddhabhoktR, navazrAddha 1461 bhuJjAnasya varNanam / adhvagAmI bhavedazvaH punarbhoktA ca kAyasaH / karmakRjAyate dAsaH strIsaGgena ca sUkaraH // 61 dazakRtvaH pibedA (cA) paH sAvitryA cAbhintritAH / tataH saMdhyAmupAsIta zudhyeta tadanantaram // 62 ArdravAsAstu yatkuryAdvahirjAnu ca yatkRtam / tatsava niSphalaM kuryAjapahomapratiham // 63 cAndrAyaNaM navazrAddha parAko mAsike tathA / . pakSatraye tu kRcchaM syAtSaNmAse kRcchrameva ca // 64 UnAbdike trirAnaM syAdekAhaH punraabdike| zAve mAsastu bhuktvA vA pAdakRcchro vidhIyate // 65 sarpaviprahatAnAM ca shRnggidNssttrisriisRpH| AtmanastyAginAM caiva zrAddhameSAM na kArayet // 66 gobhihataM tathodvaddhaM brAhmaNena tu ghaatitm| taM sparzayanti ye viprA gojAzvAzca bhavanti te||67 agnidAtA tathA cAnye pAzacchedakarAzca ye| taptakRcchraNa zudhyanti manurAha prajApatiH // 68 tryahamuSNaM pibedA [cA patyahamuSNaM payaH pibet / vyahamuSNaM ghRtaM pItvA vAyubhakSo dinatrayam // 66 gobhUhiraNyaharaNe strINAM kSetragRhasya ca / . yamuddizya tyajetprANAMstamAhurbrahmaghAtakam // 78 udyatAH saha dhAvante sarve ye shstrpaarH| yadyako'pi hanettatra sarve te brahmadhArakAH / / ...)
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ likhitsmRtiH| bahUnAM zastraghAtAnA yako mrmghaatkH| sarve te zuddhimi [macchanti sa eko brahmaghAtakaH / / 72 patitAnaM yadA bhuGkte mukta cANDAlavezmani / samAsAddha caredvAri mAsaM kAmakRtena tu // 73 yo yena patitenaiva saMsagaM yAti mAnavaH / sa tasyaiva vrataM kuryAttattatsa(saMsargavizuddhaye // 74 brahmahA (ha) pAtakisparza snAnaM yena vidhIyate / tenaivoTisaMspRSTaH prAjApatvaM samAcaret / / 75 bramahA ca surApAyI tathaiva gurutalpagaH / mahAnti pAtakAnyAhustatsaMsargI ca pazcamaH // 76 snehAdvA yadi vA lobhAdrayAdakSAnato'pi vA / kurvantyanugrahaM ye tu tatpApaM teSu gacchati // 77 ucchiSTocchiSTasaMspRSTo brAhmaNastu kadAcana / tatkSaNAkurute snAnamAcamena zucirbhavet / / 78 kujavAmanaSa(pANDeSu gadgadeSu jaDeSu ca / jAtyandhe badhire mUke na doSaH parivedane // 76 klIbe dezAntarasthe patite pravrajite'pi vaa| yogazAstrAbhiyukte ca na doSaH parivedane 80 pUraNe kUpavApInAM vRkSacchedanapAtane / vikrINIte api hyazvaM govaghaM tasya nirdizet / / 81 pAde'GgaromavapamaM dvipAde zmazru kevalam / tRtIye tu zikhAvaja zikhAchedazcaturthake // 82
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ kujavAmanAdiSuparivedanaM,govadhasamaM,caNDAlaghaTodakapAnava0 1463 caNDAlodakasaMsparze snAnaM yena vidhIyale / te vocchiSTasaMspRSTaH prAjApatyaM samAcaret // 83 caNDAlaghaTabhANDasthaM yattoyaM pibate. dvijaH / tatkSaNAkSipate yastu prAjApatyaM samAcaret // 84 yadi na kSipate toyaM zarIre tasya jIyati / prAjApatyaM na dAtavyaM kRcchU sAMtapanaM caret / / 85 caretsAMtapanaM vipraH prAjApatyaM tu ksstriyH| tadadhaM tu caredvaizyaH pAdaM zUdre tu dApayet // 86 rajasvalA yadA spRSTA zvAnasUkaravAyasaiH / upoSya rajanImekAM paJcagavyena zudhyati / / 87 AjAnutaH snAnamAtramAnAbhestu vizeSataH / ata UvaM trirAtraM syAnmadirAsparzane matam // 88 bAlazcaiva dazAhe tu pazcatvaM yadi gacchati / sadya eva vizudhyeta nAzaucaM nodakakriyA // 86 zAvasRtaka utpanne sUtakaM tu yadA bhavet / zAvena zudhyate sUtirna sUtiH zAvazodhinI // 60 SaSThena zudhyetaikAhaM paJcame tva(vya) hameva tu| caturthe saptarAnaM syAtripuruSaM dazame'hani / / 11 maraNArabdhamAzaucaM saMyogo yasya nAmibhiH / AdAhAttasya vijJeyaM yasya vaitAniko vidhiH||12 AmamAsaM ghRtaM kSaudraM snehAzca phalasaMbhavAH / antyabhANDaslitA hote niSkrAntAH zucayaH smRtAH // 63
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1464 ' zaGkhalikhitasmRtiH / mArjanIrajameSa (pA)NDaM mAnavastraghaTodakam / navAmbhasi tathA caiva hanti puNyaM divAkRtam // 64 divA kapitthacchAyAyAM rAtrau dadhizamISu ca / dhAtrIphaleSu sarvatra alakSmIvasate sadA // 65 yatra yatra ca saMkIrNamAtmAnaM manyate dvijaH / tatra tatra tilahomo gAyatryaSTazataM japet // 66 iti likhitaSiproktaM dharmazAstraM samAptam / samApteyaM likhitsmRtiH| OM tatsadbrahmaNe nmH| // atha // -shkhlikhitsmRtiH| ......000..... zrIgaNezAya nmH| atha vaizvadevamakRtvaiva mukhAnasya kAkayonivarNanam / vAsudevaM namaskRtya zasasya likhitasya ca / dharmazAsaM pravakSyAmi dani caiva ghRtaM yathA // 1
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaishvdevmkRtvaivbhunyjaansy-kaakyonivrnnnm| 1465 vaizvadevena ye hInA Atithyena vivrjitaaH| sarve te vRSalA jJeyAH prAptavedA api dvijAH / / 2 akRte vaizvadeve tu ye bhuJjanti dvijAtayaH / vRthA te tena pAkena kAkayoni brajanti vai||3 annaM vyAhRtibhirtutvA tathA mantraustu zAkalaiH / annaM vibhajya bhUtebhyastato'znIyAdananimAn // 4 yo dadyAdavaliphlezaH sAnAyyaM vA nivartate / dRSTo vA'dRSTapUrbo vA sa yajJaH sArvakAmikaH // 5 iSTo vA yadi vA mUl dveSyaH paNDita eva vaa| prAptastu vaizvadevAnte so'tithiH svargasaMkramaH // 6 dAtAraH kiM vicAreNa guNavAnirguNI bhavet / samaM varSati parjanyaH sasyAdapi tRNAdapi / / 7 yAnpAsAnkSudhito bhuGkte te prAsAH kratubhiH smaaH| prAse tu hayamedhasya phalaM prApnoti mAnavaH / / 8 adbhizcA''sanavAkyaizca phalaiH pupaimanoramaiH / tRNairaJjalibhizcaiva devAMstRpyetpunaH pitRn // 6 pitRnabhyarcayedyastu tasya nAsti susaMyamaH / idaM tu paramaM guhyaM vyaakhyaatmnupuurvshH||10 svalpagranthaprabhUtArtha zaGkhana likhitena ca / yathA hi mRNmayaM pAtraM duSTaM doSazatairapi // 11 punardAhena zu yeta dharmazAstrastathA dvijaaH| dharmazAsapradIpo'yaM dhArya: pathAnudezikaH // 12
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 shngkhlikhitsmRtiH| niSyandaM sarvazAkhANAM vyAdhInAmiva bhessjm||13 parapAMkanivRttasya parapAkaratasya ca / apacasya tu bhuktvA'naM dvijazcAndrAyaNaM caret / / 14 parAnana tu bhuktana maithunaM yo'dhigcchti| yasyAnaM tasya te putrA annAcchukra pravartate / / 15 annAttejo manaH prANAzcakSuH zrotraM yazo balam / dhRti zruti tathA zukra parAnnaM varjayed budhaH // 16 parAnna paravalaMca parayAnaM parastriyaH / paravezmani vAsazca zakrasyApi zriyaM haret // 17 AhitAmistu yo vipro matsyamAMsAni bhojayet / kAlarUpI kRSNasarpo jAyate brhmraaksssH||18. AhitAmistu yo vipraH zUdrAnnAni ca bhukhte| paca tasya praNazyanti AtmA brahma trayo'prayaH // 16 etadartha vizeSeNa brAhmaNAnpAlayennRpaH / / 20 . pratyUSe ca pradoSe ca yadadhIye(yI)ta brAhmaNaH / tena rASTraM ca rAjyaM ca vardhate brahmatejasA / / 21 ayaM vRkSasya rAjAno mUlaM vRkSasya brAhmaNAH / tasmAnmUlaM na hiMsIyAnmUlAdanaM prarohati / / 22 phaLaM vRkSasya rAjAnaH puSpaM vRkSasya brAhmaNAH / tasmAtpuSpaM na hiMsIyAtpuSpAtsaMjAyate phalam // 23. gAvo bhUmiH kalatraM ca brahmatvaharaNaM tthaa| yastu na trAyate rAjA tamAhubrahmaghAtakam // 24
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ atithipUjanaM,parAnamojanaM,rAjaprazaMsA,brAhmaNaprazaMsanavarNanam 1467 durbalAnAmanAthAnAM bAlavRddhatapasvinAm / anyAyaH paribhUtAnAM sarveSAM pArthivo gtiH||25 rAjA pitA ca mAtA rAjA ca paramo guruH / rAjA ca sarvabhUtAnAM paritrAtA gururmataH // 26 dAvAgnidavadagdhAnAM rAjA pUrNamivAmbhasA // 27 pakSiNAM balamAka zaM matsyAnAmudakaM balam / dubalasya balaM rAjA bAlasya ruditaM balam / / 28 balaM mUrkhasya maunatvaM taskarasyAnRtaM balam / ete rAjabalAH sarve yajJena parirakSitAH // 26 dahatyagnistejasA ca sUryo dahati razminA / rAjA dahati daNDena vipro dahati manyunA // 30 manyupraharaNA viprAzcakrapraharaNo hriH| cakrAttIkSNasaro manyustasmAdviprAnna kopayet // 31 agnidagdhaM praroheta sUryadagdhaM tathaiva ca / daNDyAtu saMpraroheta brahmazApahato htH||32 iti zaGkalikhitasmRtidharmazAstraM smaaptm| OMtatsat /
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe namaH / atha // vasiSThasmRtiH // // zrIgaNezAya namaH // O atha prathamo'dhyAyaH / atha dharmajijJAsA, dharmAcaraNasyaphalaM, dhamalakSaNaM, aryAvarta, paMcamahApAtakavarNanam / athAtaH puruSaniHzreyasAthaM dharmajijJAsA // 1 jJAtvA cAnutiSThandhArmikaH prazasyatamo bhavati loke, pretya ca svagaM lokaM samaznute // 2 zrutismRtivihito dharmaH ||3 tadalAbhe ziSTAcAraH pramANam // 4 ziSTaH punarakAmAtmA // 5 agRhyamANakAraNo dharmaH // 6 AryAvartaH prAgAdarzAtpratyakkAlakavanAdudakpAriyAtrAha
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryAvartalakSaNaM, enasvinirUpaNaM, paMcamahApAtakavarNanam / 1466 kSiNena himavata uttareNa ca vindhyasya // 7 tasmindeze ye dharmA ye cA''cArAste satra pratyetavyAH // 8 na tvanye pratilomakalpadharmANa: // etadAryAvartamityAcakSate ||10 gaGgAyamunayorantare'pyeke // 11 yAvadvA kRSNamRgo vicarati tAvaddbrahmavarcasamityanye // 12 athApi bhAlavino nidAne gAthA mudAharanti // 13 pazcAtsindhurvihariNI sUryasyodaya puraH / yAvatkRSNo'bhidhAvati tAvadvai brahmavarcasam // 14 traividyavRddhA yaM brUyurdhamaM dharmavido janAH / pavane pAvane caiva sa dharmo nAtra saMzaya iti // 15 dezadharmajAvidhamaikulardhAnzrutyabhAvAdabravInmanuH ||16 sUryAbhyuditaH sUryAbhinirmuktaH kunakhI zyAvadantaH parivittiH parivettA'gredidhiSUpatirvIrA brahmojjha ityenasvinaH // 17 pazca mahApAtakAnyAcakSate // 18 gurutalpa surApAnaM bhrUNahatyA brAhmaNasuvarNApaharaNaMpatitasaMyogazca // 16 brAhmaNa vA yaunena vA // 20 athApyudAharanti // 21 saMvatsareNa patati patitena sahA''caran / yAjanAdhyApanAdyaunAnna tu yAnAsanA zanA ] diti // 22 yo'mInapavidhyedguruM ca yaH pratijaghnuyAnnAstiko nAstikavRttiH somaM ca vikrINIyAdityupapAtakAni // 23
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1470 vsisstthsmRtiH| [prathamotisro brAhmaNasya bhAryA varNAnupUpeNa, dve rAjanyasya, ekaikA vaizyazUdrayoH // 24 zUdrAmapyeke, mantravajaM tadvat / / 25 tathA na kuryAt // 26 ato hi dhruvaH kulApakarSaH pretya cAsvargaH // 27. .... SaDvivAhAH // 28 . brAhmo deva ArSoM gAndharvaH kSAtro mAnuSazceti / / 26 icchata udakapUrva yAM dadyAtsa brAhmaH // 30 yajJatantre vitata Rtvije karma kurvate kanyAM dadyAdalaMkRtya yaM daivamityAcakSate // 31 gomithunena cA''rSaH // 32 sakAmAM kAmayamAnaH sahazI yo nimu(ru)hyAtsa gAndhavaH33 yAM balena sahasA pramathya haranti sa kssaatrH||34 paNitvA dhanakItAM sa mAnuSaH // 35 , tasmAd duhitamate'dhirathaM zataM deyamitIha krayo vijJAyate 36 yA patyuH krItA satyathAnyezvaratIti ha cAturmAsyeSu // 37 athApyudAharanti-38 vidyA pranaSTA punarabhyupaiti jAtipraNAze viha sarvanAzaH / kulApadezena hayo'pi pUjyastasmAtkulInAM triyamudvahanti iti // 36 trayo varNA brAhmaNasya vaze varteran / / 40 teSAM brAhmaNo dharmAnprabrUyAt / / 41 taM rAjA cAnuziSyAt / / 42 rAjA tu dharmaNAnuzAsayaSaSThaM SaSThaM dhanasya haret / / 43 anyatra brAhmaNAt // 44
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH upapAvakaMvAjhavivAhaM brAhmaNAdivarNamAcArazcanirUpaNam 1471 iSTApUrtasya tu SaSThamaMzaM bhajatIti ha brAhmaNo vedamAcaM karoti, brAhmaNa Apada uddharati tasmAdabrAhmaNo'nAdhaH / / 45 somo'sya rAjA bhavatIti ha pretya cA''bhyudayikamiti hai vijJAyate / / 46 iti vAsiSThe dharmazAstre prathamo.dhyAyaH / ... atha dvitIyo'dhyAyaH / atha brAhmaNAdInAM pradhAmakarmaNi-pAtityahetavaH kRSidharmanirUpaNam / catvAro varNA prAvaNakSatriyavaizyazUdrAH // 1 yo varNA dvijAtayo brAsamakSatriyavaizyAH / / 2 veSAM mAturapre'dhijananaM dvitIyaM maujIbandhane // 3 tatrAsya mAtA sAvitrI pitA tvAcArya ucyate // 4 vedapradAnAvitetyAcAryamAcakSate // 5 athApyudAharanti // 6 dvayamu vai ha puruSasya reto brAhmaNasyocaM nAbherarvAcInamanyadyadyadUdhvaM nAbhestenAsyAnaurasI prajA jAyate // 7 yadupanayati jananyAM janayati yatsAdhU karoti // 8 atha yadarvAcInaM nAmestenehAsyaurasI prajA jAyate // tasmAcchrotriyamanUcAnamaprajo'sIti na vadantIti // 10 hArIto'pyudAharati / / 11
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1472 vasiSThasmRtiH / na hyasya vidyate karma kiMcidAmauJjibandhanAt / vRttyA zUdrasamo jJeyo yAvadvede na jAyata iti // 12 anyatrodakakarmasvadhApitRsaMyuktebhyaH // 13 vidyA ha vai brAhmagamAjagAma gopAya mAM zevadhiste'hamasmi / asUyakAyAnRjave'yatAya na mAM brUyA vIryavatI tathA syAm // yameva vidyAH zucimapramattaM medhAvinaM brahmacayaH papannam / yastena duhyetkatamazca nAha tasmai mAM brUyA nidhipAya brahman 15 ya AtRNantyavitathena karmaNA bahuduHkhaM kurvannamRtaM saMprayacchan / taM manyeta pidaraM mAtaraM ca tasmai na druhyetkatamaJca nAha // 16 adhyApitA ye guru nA''driyante viprA vAcA manasAkarmaNA vA / yathaiva te na gurorbhojanIyAstathaiva tAnna bhunakti zrutaM tat 17 dahatyagniryathA kakSaM brahmapRSThamanAdRtam / na brahma tasmai prabrUyAcchakyaM mAnamakurvata iti // 18 paTkarmANi brAhmaNasya // 16 [ dvitIyo svAdhyAyAdhyayanamadhyApanaM yajanaM yAjanaM dAnaM pratigrahazveti / / trINi rAjanyasya || 21 adhyayanaM yajanaM dAnaM ca zastreNa ca prajApAlanaMsvadharmastena jIvet // 22 etAnyeva trINi vaizyasya, kRSirvANijyaM pAzupAlyaM kusIdaM ca eteSAM paricaryA zUdrasya // 24 aniyatA vRttiH // 25 aniyatakezavezAH sarveSAM muktazikhAvarjam ||26
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1473 'dhyAyaH ] vArdhuSikAnnabhakSaNe, brAhmaNarAjanyayorniSedhaH ajIvantaH svadharmeNAnantarAM pApIyasIM vRttimAtiSTheran // 27 na tu kadAcijjyAyasIm // 28 vaizyajIvikAmAsthAya paNyena jIvato'zmalavaNa maNizANakauzeyakSaumAjinAni ca tAntavaM raktaM sarva ca kRtAnnaM puSpaphalamUlAni ca gandharasA udakaM cauSadhInAM rasaH somazca zastraM ca kSIraM viSaM mAsaM ca savikAramayastrapu jatu sIsaM ca // 26 athApyudAharanti // 30 sadyaH patati mAMsena lAkSayA lavaNena ca / tryaheNa zUdro bhavati brAhmaNaH kSIravikrayAt iti // 31 grAmyapazUnAmekazaphAH kezinazca sarve cA''raNyAH pazavo vayAMsi daMSTriNA ||32 dhAnyAnAM tilAnAhuH || 33 athApyudAharanti // 34 bhojanAbhyaJjanAddAnAdyadanyatkurute tilaiH / kRmibhUtaH sa viSThAyAM pitRbhiH saha majjati iti // 35 kAmaM vA svayaM kRSyotpAdya tilAnvikrINIran // 36 tatmAtsANDAbhyAM sanasyotAbhyAM prAkprAtarAzAtkarSI syAt 37 nidAghe'paH prachacchet // 38 nAnipIDayalAGgalaM pravIravatsuzevaM somapitsaru tadudvapatigAmavi cAjAnazvAnazvatarakharoSTrAMzca praphavyaM ca pIvarI prasthAvadrathavAhanamiti // 36 lAGgalaM pravIravadvIravatsumanuSyavadanaDudvatsuzevaMkalyANanAsikaM kalyANI hyasya /
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1474 vsisstthsmRtiH| [dvitIyonAsikA nAsikayodvapati dUre'paviSyati, somapitsaru somo yasya prApnoti, satsaru tadudvati, gAM cAviM cAjAnazvAnazvatarakharoSTrAMzca praphayaM ca pIvarI darzanIyAM kalyANI ca prathamayuvatIm // 40 kathaM hi lAgalamudvapedanyatra dhAnyavikrayAt // 41 rasA rasaimahato hInato vA nimAtavyA na tveva lavaNa rsaiH||42 tilataNDulapakAnnaM vidyAnmanuSyAzca vihitAH parivartakena // 43 brAhmaNarAjanyau vAghuSAnnAdhAtAm // 44 athApyudAharanti // 45 samargha dhAnyamuddhRtya mahAdhaM yaH prayacchati / savai vAdhuviko nAma brahmavAdiSu garhitaH / / brahmahatyAM ca vRddhiM ca tulayA samatolayat / aviSThadmaNahA koTyA vAvuSiH samakampata iti // 46 kAmaM vA pariluptakRtyAya pApIyase dadyAtAm // 47 dviguNaM hiraNyaM triguNaM dhAnyam / / 48 dhAnyenaiva rasA vyaakhyaataaH||46 puSpamUlaphalAni ca / / 50 tulAdhRtamaSTaguNam // 51 athApyudAharanti // 52 rAjAnumatabhAvena dravyavRddhi vinAzayet // 53 punA rAjA'bhiSekeNa dravyavRddhiM ca varjayet / dvikaM trikaM catuSkaM ca paJcamaM ca zataM smRtam // 54 mAsasya vRddhiM gRhnniiyaadvrnnaanaamnupuurvshH|
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] azrotriyAdInAM zUdrasadharmatvamAtatAyivadhavarNanaca 1475 . vasiSThavacanaproktAM vRddhiM vAdhuSike zRNu / paJca mASAstu viMzatyA evaM dharmo na hIyate // 55 iti vAsiSThe dharmazAne dvitIyo'dhyAyaH / ___ atha tRtiiyo'dhyaayH| athAzrotriyAdInAMzUdrasadharmatvamAtatAyivadhavarNanam / azrotriyA ananuvAkyA anamayo vA zUdrasadharmANo bhavanti // 1 mAnavaM cAtra zlokamudAharanti // 2 yo'nadhItya dvijo vedamanyatra kurute zramam / sa jIvanneva zUdratvamAzu gacchati saanvyH||3 nAnRbrAhmaNo bhavati na vaNiDna kuzIlavaH / na zUdrapreSaNaM kurvanna steno na cikitskH||4 avatA hyanadhIyAnA yatra bhaikSacarA dvijAH / taM grAmaM daNDayedrAjA corabhaktaprado hi sH||5 catvAro'pi trayo vA'pi yad bruuyurvedpaargaaH| sa dharma iti vijJeyo netareSAM shsrshH||6 avatAnAmamantrANAM jAtimAtropajIvinAm / sahasrazaH sametAnAM pariSattvaM na vidyate // 7 yadvadanti tamomUDhA mUrkhA dharmamatandriyam / .. tatpApaM zatadhA bhUtvA tadvaktRnadhigacchati // 8
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasiSThasmRtiH / zrotriyAyeva deyAni havyakavyAni nityazaH / azrotriyAya dattaM hi pitRnneti na devatAH // 6 yasya caiva gRhe mUrkho dUre caiva bahuzrutaH / caitra bahuzrutAya dAtavyaM nAsti mUrkhe vyatikramaH // 10 brAhmaNAtikramo nAsti vipre vedavivarjite / jvalantamagnimutsRjya na hi bhasmani hUyate // 11 yatra kASThamayo hastI yazca carmamayo mRgaH / yazva vipro'nadhIyAnastrayaste nAmadhArakAH // 12 vidvadbhojyAnyavidvAMso yeSu rASTraSu bhuJjate / tAnyanAvRSTimRcchanti mahadvA jAyate bhayam, iti // 13 aprajJAyamAnaM vittaM yo'dhigacchedrAjA 1476 taddharedadhigantre SaSThamaMzaM pradAya // 14 brAhmaNazcedadhigacchetpaTkarmasu vartamAno na rAjA haret // 15 AtatAyinaM hatvA nAtra prANacchettuH kiMcitkilviSamAhuH // 16 SaDUvidhA hyAtatAyinaH // 17 athApyudAharanti ||18 anido garadazva zastrapANidhanApahaH / kSetradAraharazcaiva SaDete hyAtatAyinaH // 16 [ tRtIyo AtatAyinamAyAntamapi vedAntapAragam / jighAMsantaM jighAMsIyAnna tena brahmahA bhavet // 20 svAdhyAyinaM kule jAtaM yo hanyAdAtatAyinam / na tena bhrUNahA sasyAnmanyustaM mRtyumRcchati // 21
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AcAryalakSaNam, zvahatamRgAdInAM zucitvavarNanam 1477 triNAciketaH paJcAgnistrisuparNavAMzcaturmedhA vAjasaneyI SaDaGgavidbrahmadeyAnusaMtAnazchandogo jyeSThasAmago mantravrAhmaNavidyaH svadharmAnadhIte yasya dazapurupaM mAtRpitRvaMzaH zrotriyI vijJAyate vidvAMsaH snAtakAzcaite paGktipAvanA bhavanti // 22 cAturvidyaM vikalpI ca aGgaviddharmapAThakaH / AzramasthAtrayo mukhyAH pariSatsyAddazAvarA // 23 upanIya tu yaH kRtsnaM vedamadhyApayetsa AcAryaH / / 24 yastvekadezaM sa upAdhyAyo yazca vedAGgAni // 25 AtmatrANe varNasaMkare vA brAhmaNavaizyo zatramAdadIyAtAm // 26 kSatriyasya tu tannityameva rakSaNAdhikArAt // 27 prAgvodagvA''sInaH prakSAlya pAdau pANIcA''maNibandhanAt // 28 aGguSThamUlasyottarato rekhA brAhmatIrtha tena trirAcAmedazabdavaddhiH(doSAvadbhiH) parimRjyAna // 26 khAnyadbhiH saMspRzet // 30 mUrdhanyapo ninayet / / 31 savye ca praNo, vrajastiSTazzayAnaH praNato vA na''cAmet // 32 hRdayaGgamAbhiradbhirabubudAbhiraphenAbhiAhmaNaH kaNThagAbhiH kSatriyaH zuciH // 33 vaizyo'dbhiH prAzitAbhistu strIzUdraM spRSTAbhireva ca // 34 putradArAdayo'pi gostarpaNAH syuH / / 35 na varNagandharasaduSThAbhiryAzca syurazubhAgamAH // 36
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1478 [ tRtIyo vsisstthsmRtiH| na mukhyA vipuSa ucchiSTaM kurvantyanaGgazliSTAH // 37 suptvA bhuktvA pItvA kSutvA ruditvA snAtvA cA''cAntaH punarAcAmet // 38 vAsazca paridhAyauSThau ca saMspRzya yatrAlomako na zmazrugato lepH||36 dantavadantasakteSu yaccA(pyantarmukhe bhavet / AcAntasyAvaziSTaM syAnnigiranneva tacchuciH // 40 parAnathA''cAmayataH pAdau yA vigruSo gtaaH| bhUmyAstAstu samAH proktAstAbhirnocchiSTabhAgbhavet // 41 pracaranabhyavahAryeSUcchiSTaM yadi saMspRzet / bhUmau nikSipya tadravyamAcAntaH pracaretpunaH // 42 yadyanmImAMsyaM syAttattadadbhiH saMspRzet // 43 zvahatAzca mRgA vanyAH pAtitaM ca khagaH phalam / bAleranuparikrAntaM strIbhirAcaritaM ca yat // 44 prasAritaM ca yatpaNyaM ye doSAH strImukheSu ca / mazakamakSikAbhizca nilIyono (yavo)pahanyate // 45 kSitisthAzcaiva yA Apo gavAM tRptikarAzca yaaH| parisaMkhyAya tAnsarvAJchucInAha prajApatiH / iti // 46 . lepagandhApakarSaNe zaucamamedhyaliptasyAdbhirmadA ca // 47 taijasamRNmayadAravatAntavAnAM bhasmaparimArjanapradAhatakSaNaniNejanAni // 48 jasavadupalamaNInAM maNivacchaGkhazuktInAM dAruvadasthnAM rajjavidalacarmaNAM calavacchaucam // 46
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] anekazuddhiH, zUdrasyAsaMskAre hetuvarNanam / 1476 govAlaiH phalamayAnAM gaurasarSapakalkena kSaumajAnAm ||50 bhUmyAstu saMmArjanaprokSaNopalepanollekhanairyathAsthAnaM doSavizeSAtprAyatyamupati // 51 athApyudAharanti / / 52 khananAddahanAdvarSAdgobhirAkramaNAdapi / caturbhiH zudhyate bhUmiH paJcamAzcopalepanAt / iti // 53 rajasA zudhyate nArI nadI vegena zudhyati / bhasmanA zudhyate kAMsyaM tAmramamlena zudhyati // 54 madyairmUtraH purISairvA zleSmapUyAzruzoNitaiH / saMspRSTaM naiva zudhyeta punaH pAkena mRNmayam ||55 adbhirgAtrANi zudhyanti manaH satyena zudhyati / vidyAtapobhyAM bhUtAtmA buddhirjJAnena zudhyati // 56 . adbhireva kAJcanaM pUyate, tathA rAjatam // 57 aGgulikaniSThikAmUle daivaM tIrtham // 58 aGgulya mAnuSam ||56 pANimadhya Agneyam // 60 pradezinyaGguSThayorantarA pitryam // 61 roca (ntata iti sAyaM prAtaranInya (na) bhipUjayet // 62 svaditamiti pitryeSu ||63 saMpannamityAbhyudayikeSu // 64 iti vAsiSThe dharmazAstre tRtIyo'dhyAyaH /
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasiSThasmRtiH / atha caturtho'dhyAyaH / atha madhuparkAdiSu pazuhiMsanavarNanam / prakRtiviziSTaM cAturvaNyaM saMskAravizeSAzca // 1 brAhmaNo'sya mukhamAsIdvAhU rAjanyaH kRtaH / UrU tadasya yadvaizyaH padbhyAM zUdro ajAyata, iti nigamo bhavati // 2 1480 [ caturthI gAyatryA chandasA brAhmaNamasRjattriSTubhA rAjanyaM, jagatyA vaizyaM, na kenacicchandasA zUdramityasaMskAryo vijJAyate // 3 sarveSAM satyamakrodho dAnamahiMsA prajananaM ca // 4 pitRdevatAtithipUjAyAM pazuM hiMsyAt // 5 madhuparkeca yajJe ca pitRdaivatakarmaNi / atraiva ca pazuM hiMsyAnnAnyathetyabravInmanuH ||6 nAkRtvA prANinAM hiMsAM mAMsamutpadyate kacit / na ca prANivadhaH svargyastasmAdyAge vadho'vadhaH // 7 athApi brAhmaNAya vA rAjanyAya vA'bhyAgatAya vA mahokSaM vA mahAjaM vA pacedevamasyA''tithyaM kurvantIti // 8 udakakriyAmazaucaM ca dvivatprabhRti mRta ubhayaM kuryAt // dantajananAdityeke ||10 zarIramagninA saMyojyAnavekSyamANA apo'bhyavayanti // 11 savyetarAbhyAM pANibhyAmudakakriyAM kurvanti // 12 ayugmA dakSiNAmukhaH // 13
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shaavaashaucniruupnnvrnnnm| 1481 pitRRNAM vA eSA dik, yA dakSiNA // 14 gRhAnvajitvA prastAre tryahamanaznanta AsIran // 15 azaktau krItotpannena varterandazAhaM zAvamAzaucaM sapiNDeSu vidhIyate // 16 maraNAtprabhRti divasagaNanA sapiNDatA tu saptapuruSaM vijJAyate // aprattAnAM strINAM tripuruSaM tridinaM vijJAyate // 18 prattAnAmitare kurvIrastAMzca(?) teSAM janane'pyevameva nipuNAM zuddhimicchatAM mAtApitrorbIja nimittatvAt // 16 athApyudAharanti // 20 nAzaucaM sUtake puMsaH saMsarga cenna gacchati / / rajastatrAzuci jJeyaM tacca puMsi na vidyate, iti // 21 taJcedantaH punarApateccheSeNa zudhyeran / / 22 rAtrizeSe dvAbhyAM, prabhAte timRbhirbrAhmaNo dazarAtreNa paJcadazarAyeNa bhUmipo vizatirAtreNa vaizyaH zUdro mAsena zudhyati // 23 atrApyudAharanti // 24 Azauce yastu zUdrasya sUtake vA'pi bhuktavAn / sa gacchennarakaM ghoraM tiryagyoniSu jAyate, iti // 25 anirdazAhe pakvAnnaM niyogAdyastu bhuktavAn / kRmibhUtvA sa dehAnte tadvidyA mupajIvati // 26 dvAdaza mAsAndvAdazArdhamAsAnvA'naznansaMhitAmadhIyAnaH pUto bhavatIti vijJAyate // 27
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1482 vsisstthsmRtiH| [paJcamoUnadvivarSe prete garbhapatane vA sapiNDAnAM trirAtramAzIcaM samaH gaucamiti gautamaH / / 28 dezAntarasthe preta UvaM dazAhAcchra tvaikarAtramAzaucam // 20 mAhitAnizcetpravasanniyeta punaH saMskAraM kRtvAzavapacchaucamiti gautamaH // 30 yUpaci(ya)tizmazAnarajasvalAsUtikAzucInupaspRzya sazirA abhyupeyAdapa iti // 31 iti vAsiSThe dharmazAstre cturtho'dhyaayH| atha pnycmo'dhyaayH| athaayiidhrmvrnnnm| asvatantrAtrI puruSapradhAnA // 1 ananikA'nudakyA vA anRtamiti vijJAyate // 2 athApyudAharanti // 3 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / putrazca sAvire bhAve na strI svAtantryamarhati // 4 tasyA bharturabhicAra uktaH prAyazcittarahasyeSu // 5 mAsi mAsi rajo hAsA duSkRtAnyapakarSati // 6
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AyIdharmavarNanam / 1483 trirAtraM rajasvalA'zucirbhavati, sA nAjyAnAbhyajyAnApsu nAyAt , adhaH zayIta, divA na svapyAt , nAgniM spRzet , na rUnuM sRjet, na dantAndhAvayet , na mAMsamaznIyAt , na grahAnirIkSeta, na hasenna kiMcidAcaret , akharveNa pAtreNa pibet , aJjalinA vA pibet , lohitAyasena vA // 7 vijJAyate hIndrastri-zIrSANaM tvASTra hatvA pApmagRhIto mahattamAdharmasaMbaddho'hamityevamAtmAnamamanyata, taM sarvANi bhUtAnyabhyAkrozan , bhrUNahandhra NahandhraNahanniti, sa triya upAdhAvat , asyai me brahmahatyAyai tRtIyaM bhAgaM pratigRhIteti gatvaivamuvAca, tA abruvan , kiM no'bhUditi, sobravIdvaraM vRNIdhvamiti, tA abruvannRtau prajAM vindAmaha iti, kAmaM mA vijAnImo saMbhavAma iti, yathecchayA AprasavakAlAtpuruSeNasahamaithunabhAvena sambhavAma iti caiSosmAkaM varastathendraNoktAstAH pratijagRhustRtIyaM bhruunnhtyaayaaH||8 saiSA bhrUNahatyA mAsi mAsyAvirbhavati // 8 tasmAdrajasvalAnna nAznIyAt // 10 atazca bhrUNahatyAyA evaiSA rUpaM pratimucyA''ste kancukamiva // tadAhubrahmavAdinaH // 12 aJjanAbhyaJjanamevAsyA na pratigrAhyam / taddhi striyA annamiti // 13 tasmAttasyAstatra na ca manyante // 14 AcArAyAzca yoSita iti seyamupayAti // 15
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1484 vasiSThasmRtiH / udayAstvAsate yeSAM ye ca kecidanagnayaH / kulaM cAzrotriyaM yeSAM sarve te zUdradharmiNa iti // 16 gRhasthAH zrotriyAH pApAH sarve te zUdradharmiNaH / iti vAsiSThe dharmazAstre paJcamo'dhyAyaH / [ SaSTho // SaSTho'dhyAyaH // athAcAraprazaMsA, hInAcArasya nindAvarNanam / AcAraH paramo dharmaH sarveSAmiti nizcayaH / hInAcAraparItAtmA pretya ceha vinazyati ||1 nainaM tapAMsi na brahma nAgnihotraM na dakSiNAH / hInAcAramito bhraSTaM tArayanti kathaMcana ||2 AcArahInaM na punanti vedA yadyapyadhItAH saha SaDabhiraGgaH / chandAMsyenaM mRtyukAle tyajanti nIDaM zakuntA iva jAtapakSAH // 3 AcArahInasya tu brAhmaNasya vedA: SaDaGgAstvakhilAH sayajJAH / kAM prItimutpAdayituM samarthA andhasya dvArA iva darzanIyAH ||4 nainaM chandAMsi vRjinAttArayanti mAyAvinaM mAyayA vartamAnam / dvepya(a)kSare samyagadhIyamAne punAti tad yathAvadiSTam ||5 durAcAro hi puruSo loke bhavati ninditaH / duHkhabhAgI ca satataM vyAdhito'lpAyureva ca // 6 AcArAtphalate dharmamAcArAtphalate dhanam / AcArAcchriyamApnoti AdhAro hantyalakSaNam // 7
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nadyAdiSumUtrapurISotsarga, zaucamRttikApramANava0 1485 sarvalakSaNahIno'pi yaH sdaacaarvaannrH| zraddadhAno'nasUyazca zataM varSANi jIvati // 8 AhAranirhAravihArayogAH susaMvRtA dharmavidA tu kAryAH / vAgbuddhikAryANi tapastathaiva dhanAyuSI guptatame tu kArye // 8 ubhe mUtrapurISe tu divA kuryAdudaGa mukhH| rAtrau kuryAdakSiNAsya evaM hyAyurna hIyate // 10 pratyagniM prati sUrya ca prati gAM prati ca dvijam / prati somodakaM saMdhyAM prajJA nazyati mehataH // 11 na nayAM mehanaM kArya na bhasmani na gomaye / na vA kRSTe na mArge ca nopta kSetre na zAvale // 12 chAyAyAmandhakAre vA rAtrAvahani vA dvijaH / yathAsukhamukhaH kuryAtprANavAdhAbhayeSu ca // 13 uddhRtAbhiradbhiH kArya kuryAtsnAnamanudhRtAbhirapi // 14 AharenmRttikAM vipraH kUlAtsasikatAM tthaa| antarjale devagRhe valmIke mUSakasthale / kRtazaucAvaziSTA ca na grAhyAH paJca mRttikaaH||15 ekA liGga kare tisra ubhAbhyAM ve tu mRttike| paJcApAne dazaikasminnubhayoH sapta mRttikAH // 16 etacchaucaM gRhasthasya dviguNaM brahmacAriNaH / vAnaprasthasya triguNaM yatInAM ca caturguNam // 17 aSTau grAsA munebhaktaM vAnaprasthasya SoDaza / dvAtriMzattu gRhasthasya amitaM brahmacAriNaH // 18
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho 1486 vsisstthsmRtiH| anaDvAnbrahmacArI ca AhitAgnizca te tryH| bhuJjAnA eva sidhyanti naiSAM siddhiranaznatAm // 16 yogastapo damo dAnaM satyaM zaucaM dayA zrutam / vidyA vijJAnamAstikyametadbrAhmaNalakSaNam / / 20 ye zAntadAntA: zrutipUrNakarNA jitendriyAH prANivadhAnivRttAH / pratigrahe saMkucitAgrahastAste brAhmaNAstArayituM smrthaaH||21 nAstikaH pizunazcaiva kRtaghno dIrgharoSakaH / catvAraH karmacANDAlA janmatazcApi paJcamaH // 22 dIrghavairamasUyA ca asatyaM brahmadUSaNam / paizunyaM nirdayatvaM ca jAnIyAcchadralakSaNam // 23 kiMcidvedamayaM pAtraM kiMcitpAtraM tapomayam / pAtrANAmapi tatpAtraM zUdrAnnaM yasya nodare // 24 zUdrAnarasapuSTAGgo hyadhIyAno'pi nityshH| juhvanvA'pi japanvA'pi gatimUvA na vindati // 25 zUdrAnnenodarasthena yaH kazcinmiyate dvijaH / sa bhavetsUkaro grAmyastasya vA jAyate kule // 26 zUdrAnnena tu bhuktena maithunaM yo'dhigacchati / yasyAnnaM tasya te putrA na ca svargAhako bhavet / / 27 svAdhyAyotthaM yonimantaM prazAntaM vaitAnasthaM pApabhIru bahujham / strISu kSAntaM dhArmikaM gozaraNyaM vrataiH kSAntaM tAdRzaM pAtramAhuH / / Ama(tAmra)pAtro yathA nyastaM kSIraM dadhi ghRtaM madhu / vinazyetpAtradaurbalyAttacca pAtraM rasAzca te // 26
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] satpAtralakSaNa,maJjalinAjalaMnapibedAcAranirUpaNaJca 1487 evaM gAM ca hiraNyaM ca vastramazvaM mahIM tilAn / avidvAnpratigRhNAno bhasmI bhavati dAruvat // 30 nAGganakhavAdanaM kuryAnnakhaizca bhojanAdau // 31 na cApo'JjalinA pibet // 32 na pAdena pANinA vA jalamabhihanyAna jalena jalam // 33 neSTakAbhiH phalAni pAtayet // 34 na phalena phalaM na kalko na kuhako bhavet // 35 na mlecchabhASAM zikSet // 36 athApyudAharanti // 37 na pANipAdacapalo na netracapalo bhavet / na cAGgacapalo vipra iti ziSTasya gocrH||38 pAramparyAgato yeSAM vedaH saparibRMhaNaH / te ziSTA brAhmaNA jJeyAH zrutipratyakSahetavaH // 36 yanna santaM na cAsantaM nAzrutaM na bahuzrutam / na suvRttaM na duvRttaM veda kazcitsa brAhmaNa iti, // 40 iti vAsiSThe dharmazAstre ssssttho'dhyaayH| - // sptmo'dhyaayH|| . atha brahmacAridharmavarNanam / catvAra AzramA brahmacArI(ri) gRhsthvaanprsthprivraajkaaH||1
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1488 vasiSThasmRtiH / teSAM vedamadhItya vedau vA vedAnvA'vizIrNabrahmacaryo yamicchettamAvaset // 2 brahmacAryAcArya paricaret // 3 A zarIravimokSAt // 4 AcArya pramIte'gniM paricaret // 5 vijJAyate hi tavAgnirAcArya iti || 6 [ saptamo saMyatavAkcaturthaSaSThASTamakAlabhojI bhaikSamAcaret // 7 gurvadhIno jaTI (Ti) laH zikhAjaTo vA guru N gacchantamanugacchet // AsInaM ca tiSTaJchayAnaM cA''sIna upAsIta // AhUtAdhyAyI savaM labdhaM nivedya tadanujJayA bhuJjIta // 10 khaTvAzayanadntaprakSAlanAJjanAbhyaJjanopAnacchatravarjI tiSThedahani rAtrAvAsIta // 11 tri. kRtvo'bhyupeyAdapo'bhyupeyAdapa iti // 12 iti vAsiSThe dharmazAstre saptamo'dhyAyaH / athASTamo'dhyAyaH / gRhasthadharmavarNanam / gRhastho vinItako harSo guruNA'nujJAtaH snAtvA'samAnArSAmaspRSTamaithunAM yavIyasIM sadRzIM bhAryA vindeta ||1 (na) paJcamIM mAtRbandhubhyaH saptamIM pitRvandhubhyaH // 2 vaivAhyamamibhindhIta || 3 sAyamAgatamatithiM nAvarundhyAt // 4
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gRhsthdhrmvrnnnm| 1486 nAsyAnaznangRhe vaset // 5 yasya nAznAti vAsArthI brAhmaNo gRhamAgataH / sukRtaM tasya yatkiMcitsarvamAdAya gacchati / / 6 ekarAtraM tu nivasannatithiAhmaNaH smRtaH / anityaM hi sthito yasmAttasmAdatithirucyate // 7 naikagrAmINamatithiM vipraM sAMgatikaM tthaa| kAle prApte akAle vA nAsyAnaznangRhe vaset // 8 zraddhAzIlo'spRhayAluralamagnyAdheyAya nAnAhitAgniH syAt / / alaM ca somapAnAya nAsomayAjI syAt / / 10 yuktaH svAdhyAye prajanane yajJe ca / / 11 gRheSvabhyAgataM pratyutthAnAsanazayanavAksUnRtAnasUyAbhirmAnayet // 12 yathAzakti cAnnena sarvabhUtAni // 13 gRhastha eva yajate gRhasthastapyate tapaH / caturNAmAzramANAM tu gRhasthastu viziSyate // 14 yathA nadInadAH sarve samudre yAnti saMsthitim // 15 yathA mAtaramAzritya sarve jIvanti jantavaH / evaM gRhasthamAzritya sarve jIvanti bhikSavaH // 16 nityodakI nityayajJopavItI nityasvAdhyAyI patitAnnavarjI / Rtau ca gacchanvidhivacca jubanna brAhmaNazcyavate brahmalokAt // 17 iti vAsiSThe dhrmshaastre'ssttmo'dhyaayH|
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1460 vsisstthsmRtiH| [dshmo|| atha nvmo'dhyaayH|| vAnaprasthadharmavarNanam / vAnaprastho jaTilazcIrAjinavAsA grAmaM ca na pravizet // 1 na phAlakRSTamadhitiSThet // 2 akRSTaM mUlaphalaM saMcinvIta, UrdhvaretAH kSamAzayaH // 3 mUlaphalabhekSeNA''zramAgatamatithimacaryayet // 4 dadyAdeva na pratigRhNIyAt // 5 triSavaNamudakamupaspRzet // 6 zrAvaNakenAgnimAdhAyA''hitAgniH syAvRkSamUlikaH // 7 UvaM SaDbhyo mAsebhyo'nagniraniketaH // 8 dadyAddevapitRmanuSyebhyaH sa gacchetsvargamAnantyamAnantyam / / iti vAsiSThe dharmazAstre navamodhyAyaH / atha dshmo'dhyaayH| ___ atha ytidhrmvrnnnm| pabriAjakaH sarvabhUtAbhayadakSiNAM dattvA prtisstthet||1 athApyudAharanti // 2 abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA carati yo muniH| tasyApi sarvabhUtebhyo na bhayaM jAtu vidyate // 3 abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA yastu nivartate / hanti jAtAnajAtAMzca dravyANi pratigRhya ca // 4
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] yavidharmavarNanam / 1461 saMnyasetsarvakarmANi vedamekaM na saMnyaset / vedasaMnyasanAcchUdrastasmAdvadaM na saMnyaset / / 5 ekAkSaraM paraM brahma prANAyAmaH paraM tapaH / upavAsAtparaM bhaikSaM dayA dAnAdviziSyate // 6 muNDo'mamo'parigrahaH saptAgArANyasaMkalpitAni caredrekSyaM (kSa) vidhUme sanna musale // 7 ekazATIparivRto'jinena vA gopralUnastRNairveSTitazarIraH sthaNDilazAyyanityAM vasatiM vaset , prAmAnte devagRhe zUnyAgAre vRkSamUle vA manasA jJAnamadhIyAnaH / / 8 araNyanityo na grAmyapazUnAM saMdarzane viharet // athApyudAharanti // 10 araNyanityasya jitendriyasya sarvendriyaprIvinivartakasya / aSmAtmacintAgatamAnasasya dhruvA banAvRttirapekSakasya iti // 11 avyaktaliGgo vyaktAcAraH, anunmatta unmattaveSaH / / 12 athApyudAharanti // 13 na zabdazAstrAbhiratasya mokSo na cApi lokagrahaNe rtsy| na bhojanAcchAdanatatparasya na cApi ramyAvasathapriyasya // 14 ma cotpAtanimittAbhyAM na nksstraanggvidyyaa| anuzAsanavAdAbhyAM mikSAM lipseta karhicit // 15 alAbhe na viSAdI syAllAbhazcainaM na harSayet / prANayAtrikamAtraH syAnmAtrAsaGgAdvinirgataH // 16 .
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1462 vasiSThasmRtiH / [ ekAdazI na kuTyAM nodake saGga e na caile na tripuSkare / nAgAre nAsssane nAnne (nAnte) yasya vai mokSavittamaH / iti // 17 brAhmaNakule vA yallabheta tadbhuJjIta, sAyaM prAtarmadhumAMsaparivarjam // 18 yatInsAdhUnvA gRhasthAnsAyaM prAtazca tRpyet // 16 prAme vA vaset // 20 ajihmo'zaraNo'saMkusuko na cendriyasaMyogaM kurvIta kenacit // upekSakaH sarvabhUtAnAM hiMsAnuprahaparihAreNa // 22 paizunyamatsarAbhimAnAhaMkArAzraddhAnArjavAtmastavaparagarhAdambhalobhamohakrodhAsUyAvivarjanaM sarvAzramiNAM dharma iSTaH // 23 yajJopavItyudakakamaNDaluhastaH zucirbrAhmaNo vRSalAnnapAnavarjI na hIyate brahmalokAdbrahmalokAditi // 24 sa vAsiSThe dharmazAstre dazamo'dhyAyaH / athaikAdazo'dhyAyaH / atha vaizvadevAtithizrAddhAdInAM varNanam / pardA bhavanti, RtvigvivAhyarAjA (ja) pitRvyasnAtaka mAtulAzca // 1 vaizvadevasya siddhasya sAyaM prAtargRhyAgnau juhuyAt // 2 gRhadevatAbhyo bali haret // 3
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vaizvadevAtithizrAddhAdInAM vrnnnm| 1463 zrotriyAyA''gatAya bhAgaM dattvA brahmacAriNe vA'nantaraM pitRbhyo dadyAt // 4 tato'tithiM bhojayet , zreyAMsaM zreyAMsamAnupUpeNa, svagRhyANAM kumArabAlavRddhataruNaprabhUtIMstato'parAngRhyAn // 5 zvacaNDAlapatitavAyasebhyo bhUmau nirvapet // 6 zUdrAyocchiSTamanucchiSTaM vA dadyAt // 7 zeSaM daMpatI bhuJjIyAtAm // 8 sarvopayogena punaH pAkaH // yadi nirupte vaizvadeve'tithirAgacchedvizeSeNAsmA annaM kArayet // 10 vijJAyate hi // 11 vaizvAnaraH pravizatyatithiAhmaNo gRhaM tasmAdapa AnayantyannaM varSAbhyastA hi zAnti janA viduriti // 12 taM bhojayitvopAsItA''sImAntamanuvrajet , a(As)nujJAnAdvA // 13 aparakSa UvaM caturthyAH pitRbhyo dadyAtpUrvedhurbrAhmaNAnsaMnipAtya yatIngRhasthAnsAdhUnvA pariNatavayaso'vikamasthAJchrotriyAnaziSyAnantevAsI(si)naH ziSyAnapi guNavato bhojayet // 14 vilagnazuklaklIbAndhazyAvadantakuSThikunakhivajam / / 15 athApyudAharanti // 16 atha cenmantravidyuktaH zArIraiH paGktidUSaNaiH / adRSyaM taM yamaH prAhaH paktipAvana eva sH||17
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1464 vsisstthsmRtiH| [ekAdazozrAddhe nodvAsanIyAni ucchiSTAnyA dinakSayAt / zvotante hi sudhAdhArAstAH pibntykRtodkaaH||18 ucchiSTaM na pramRjyAttu yAvannAstamito raviH / kSIradhArAstato yAnti akSayyAH pktibhaaginH||16 prAksaMskArapramItAnAM svavaMzyanAmiti zrutiH / bhAgadheyaM manuH prAha ucchiSToccheSaNe ubhe // 20 uccheSaNaM bhUmigataM vikira lepanodakam / annaM preteSu visRjedaprajAnAmanAyuSAm / / 21 ucayoH zAkhayormuktaM pitRbhyo'nnaM niveditam / tadanantaraM pratIkSante hyasurA duSTacetasaH / / 22 tasmAdazUnyahastena kuryAdannamupAgatam / bho(bhA)janaM vA samAlabhya tiSThatIcchaSaNe ubhe // 23 vai deve pitRkRtye trInekaikamubhayatra vaa| bhojayetsusamRddho'pi na prasajjeta vistare // 24 sakriyA dezakAlau ca zaucaM brAhmaNasaMpadam / paJcatAnvistarohanti tasmAttaM parivarjayet // 25 api vA bhojayedekaM brAhmaNaM veda pAragam / zratazIlopasaMpannaM sarvAlakSaNavarjitam / / 26 yadyakaM bhojayecchAddha devaM tatra kathaM bhavet / annaM pAtre samuddhRtya sarvasya prakRtasya tu // 27 devatAyatane kRtvA tataH zrAddha pravartayet / prAsyedanau tadannaM tu dadyAdvA brahmacAriNe // 28
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhabhojanasamayebhoktyanaguNatyAjyavarNanam 1465 (agre kutapakAlaH, upanayanakAlaH, daNDAdidhAraNavidhi) yAvaduSThAM bhavatyannaM yAvadaznanti vaagytaaH| tAvaddhi pitaroznanti yAvannoktA havirguNAH / / 29 havirguNA na vaktavyAH pitaro yAvadatarpitAH pitRbhistarpitaiH pazcAdvaktavyaM zobhanaM haviH // 30 niyuktastu yadA zrAddha deve vA mAMsamutsRjet / yAvanti pazuromANi tAvannarakamRcchati // 31 trINi zrAddha pavitrANi dauhitraH kutapastilAH / trINi cAtra prazaMsanti zaucamakrodhamatvarAm // 32 divasasyASTame bhAge mandI bhavati bhAskaraH / sa kAlaH kutapo jJeyaH pitRRNAM dattamakSayam // 33 zrAddhaM dattvA ca muktvA ca maithunaM yo'dhigacchati / bhavanti pitarastasya tanmAsaM retaso bhujaH // 34 yastato jAyate garbho dattvA bhuktvA ca paitRkam / na sa vidyAM samApnoti kSINAyuzcaiva jAyate // 35 pitApitAmahazcaiva tathaiva prapitAmahaH / upAsate sutaM jAtaM zakuntA iva pippalam // 36 madhumAMsazca zAkaizca payasA pAyasena vA / eSa no dAsyati zrAddhaM varSAsu ca maghAsu ca // 37 saMtAnavardhanaM putramucataM pitRkrmnni| . devabrAhmaNasaMpannamabhinandanti pUrvajAH // 38 tanvanti pitarastasya sujhaSTairiva krsskaaH| yadgayAkho dadAtyannaM pitaramtena putriNaH // 36
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1466 vsisstthsmRtiH| [ekAdazo zrAvaNyAprahAyaNyozcAnvaSTakyA ca pitRbhyo dadyAt , dravyadezabrAhmaNasaMnidhAne vA na kAlaniyamaH // 40 avazyaM ca brAhmaNo'gnInAdadhIta, darzapUrNamAsAgrayaNeSTicAturmAsyapazusomaizca yajeta naiyamikaM ghetahaNasaMstutaM ca // 41 vijJAyate hi tribhimaNavAnbrAhmaNo jAyata iti // 42 yajhena devebhyaH, prajayA pitRbhyo, brahmacaryeNa bhRSibhya ityeSa vA'nRNo yajvA yaH putrI brahmacaryavAniti // 43 garbhASTameSu brAhmaNamupanayIta, garbhAdekAdazeSu rAjanyaM, garbhAvAdazeSu vaizyam / / 44 pAlAzo bailvo vA daNDo brAhmaNasya, naiyagrodhaH kSatriyasya vA audumbaro vA vaizyasya / / 45 - [kezasaMmito brAhmaNasya, lalATasaMmitaH kSatriyasya, ghrANasaMmito vaizyasya // 46 maukhI grAhmaNasya, dhanurdhyA kSatriyasya, zaNatAntavI vaizyasya]47 kRSNAjinamuttarIyaM brAhmaNasya, rauravaM kSatriyasya, gavyaM va (ba) stajinaM vA vaizyasya // 48 zujhamahataM vAso brAhmaNasya, mAJjiSThaM kSatriyasya, hAridraM kauzeyaM vaizyasya, sarveSAM vA tAntavamaraktam // 46 bhavatpUrvA brAhmaNo bhikSA yAceta, bhavanmadhyA rAjambo, bhavadantyAM vaizyaH // 50 A SoDazAbrAhmaNasya nAtItaH kAlaH // 51 A dvAviMzAtkSatriyasya // 52
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] snAtakavrataM, vastrAdidhAraNa vidhivarNanam / A caturviMzAzyasya // 53 ata uSvaM patitasAvitrIkA bhavanti // 54 naitAnupanayennAdhyApayenna yAjayennaibhirvivAhayeyuH // 55 patitasAvitrIka uddAlakatrataM caret // 56 dvau mAsa yAvakena vartayet, mAsaM payasA, arghamAsamAmikSayA'STarAtraM ghRtena, SaDrAtramayAcitena, trirAtramabbhakSo'horAtramupavaset // 57 azvamedhAvabhRthaM gacchet // 58 vAtyastomena vA yajedvA yajediti // 56 iti vAsiSThe dharmazAstre ekAdazo'dhyAyaH / // atha dvAdazo'dhyAyaH // atha snAtakatrataM, vastrAdidhAraNa vidhi varNanam / athAtaH snAtakavratAni // 1 sa na kaMcidyAcetAnyatra rAjAntevAsibhyaH // 2 kSudhA parItastu kiMcideva yAceta, kRtamakRtaM vA kSetraM gAmajAvikamantato hiraNyaM dhAnyamannaM vA, na tu snAtakaH kSudhA'vasIdedityupadezaH // 3 na malinavAsasA saha saMvaseta, na rajasvalayA, nAyogyayA, na kulaM kulaM syAt // 4 -1467
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1468 vsisstthsmRtiH| [dvAdazovatsantI vitatA nAtikAmet / / 5 nodyantamAdityaM pazyet // 6 nAstamayantam / / nApsu mUtrapurISe kuryAt // 8 na niSThIvet // pariveSTitazirA bhUmimayajhiyastRNairantardhAya mUtrapurISekuryAt // 10 udarumukhazcAhani, naktaM dakSiNAmukhaH / saMdhyAmAsItottarAmudAharanti // 11 khAtakAnAM tu nityaM syAdantarvAsastathottaram / yajJopavIte dve yaSTiH sodrakazca kamaNDaluH // 12 apsu pANau ca kASThe ca kathitaM pAvake shuciH| tasmAdudakapANibhyAM parimRjyAtkamaNDalum // 13 paryaprikaraNaM tvetanmanurAha prjaaptiH| chatvA cAvazyakarmANi aacaamecchaucvittmH| iti // 14 . prAmukha'nnAni bhuJjIta // 15 tUSNI sASThaM kRtsnaprAsaM graseta // 16 na ca mukhazabdaM kuryAt // 17 RtukAlagAmI syAtparvavaja svadAreSu // 18 atiryagupeyAt // 16 (viirymupeyaat)| athApyudAharanti // 20 yastu pANigRhItAyA Asye kurvIta maithunam / bhavanti pitarastasya tanmAsaM retaso bhujaH // 21
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAyaH] mAtakAcAravarNanam / 146 yA syAdanityacAreNa ratiH sAdharmasaMzritA / / 22 api ca kAThake vijJAyate // 23 . api naH zvo vijaniSyamANAH patibhiH saha zayIraniti strINAmindradatto vara iti // 24 na vRkSamArohet / / 25 na kUpamavarohe // 26 nAgni mukhenopadhamet // 27 . nAmiM brAhmaNaM cAntareNa vyapeyAt / / 28 nAgnyorna brAhmaNayora [ na ] nulApya vA, bhAryayA sahanAznIyAdavIryavadapatyaM bhavatIti vAjasaneyake vijJAyate IRE nendradhanurnAmnA nirdizet // 30 maNidhanuriti brUyAt // 31 pAlAzamAsanaM pAduke dantadhAvanamiti varjayet // 32 notsaGge bhakSayanna saMdhyA [yAM ] bhuJjIta // 33 vaiNavaM daNDaM dhArayedrukmakuNDale ca // 34 na bahirmAlAM dhArayedanyatra rukmamayyAH // 35 sabhAH samavAyAMzca varjayet 36 | athApyudAharanti // 37 aprAmaNyaM ca vedanAmArSANAM caiva kutsanam / avyavasthA ca sarvatra etannAzanamAtmanaH / iti // 38 nAvRto yahaM gacchet // 36 yadi vrajetpradakSiNaM punarAvajet // 40
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1500 vasiSThasmRtiH / adhivRkSasUryamadhvAnaM na pratipadyeta // 41 nAvaM ca sAMzayikIM nAdhiroheta [t ] // 42 bAhubhyAM na nadIM taret // 43 [ trayodazo utthAyApararAtramadhItya na punaH prati saMvizet // 44 prAjApatye muhUrte brAhmaNaH kAMzcinniyamAnanutiSThedanutiSThediti // 45 iti vAsiSThe dharmazAstre dvAdazo'dhyAyaH // // atha trayodazo'dhyAyaH // athopAka vidhiH, vedAdhyayanasyAnadhyAyanirUpaNam / athAtaH svAdhyAyopAkarma zrAvaNyAM paurNamAsyAM proSThapadyAM vA'gnimupasamAdhAya kRtAdhAno juhoti devebhya RSibhyazchandobhyazceti // 1 brAhmaNAnsvastivAcya dadhi prAzya tato'dhyAyAnupAkuvaran // 2 ardhapazcamamAsAnarghaSaSThAnvA'ta UrdhvaM zuklapakSeSvadhIyIta, kAmaM tu vedAGgAni // 3 tasyAnadhyAyAH // 4 saMdhyAstamite saMdhyAsvantaH zavadivAkIrtyeSu nagareSu kAmaM gomayaparyuSite parilikhite vA zmazAnAnte zayAnasya zrAddhikasya // 5
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] upAdhyAyAcAryAdInAM gurutvamitinirUpaNam / 1501 mAnavaM cAtra zlokamudAharanti // 6 phalAnyapastilAnbhakSA iti // 7. dhAvataH pUtigandhaprabhRtAvIriNe, vRkSamArUDhasya nAvi senAyAM ca bhuktvA cA''rdrapANervANazabde caturdazyAmamAvAsyAyAmaSTamyAmaSTakAsu prasAritapAdopasthakRtasthopAzritasya ca gurusamIpe maithunavyapetAyAM vAsasA maithunavyapetenAnirgiktena prAmAnte charditasya mUtritasyocAritasya RgyajuSAMcasAmazabde vA'jIrNe nirghAte bhUmicalane candrasUryoparAge dilnAdaparvatanAdakampaprapAteSUpalarudhirapAMzuvarSeSvAkAlikam / / 8 ulkAvidyutsamAse trirAtram // 6. ulkAvidyutsajyotiSam // 10 . apartAvAkAlikamAcArya prete trirAtramAcAryaputraziSya bhAryAsvahorAtram // 11 RtvigyonisaMbandheSu ca guroH pAdopasaMgrahaNa kAryam / / 12 RtvikazvazurapitRvyamAtulAnanavaravayasaH pratyutthAyAbhivadet // 13 ye caiva pAdaprAyAsteSAM bhAryA gurozca mAtApitarau yo vidyAdabhivanditumahamayaM bho iti brUyAdyazca na vidyAtpratyabhivAdamAmantrite svaro'ntyaH plavate saMdhyakSaramapragRhyamAyAvabhAvaM cA''padyate yathA bho bhAviti // 14 patitaH pitA parityAjyo mAtA tu putre na patati // 15
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ vsisstthsmRtiH| . [trayodazoatrApyudAharanti // 16 upAdhyAyAdazA''cArya AcAryANAM zataM pitA / piturdazazataM mAtA gauraveNAtiricyate bhAryAH putrAzca ziSyAzca saMtuSTAH paapkrmmiH| paribhASya parityAjyAH patito yo'nyathA tyajet // 18 tvigAcAryAvayAjakAnadhyApako heyAvanyatra hAnAtpatati // 16 patitotpannaH patito bhavatItyAhuranyatra striyAH / / 20 sA hi paragAminI tAmarikthAmupeyAt // 21 gurorgurau saMnihite guruvavRciriSyate / gurukhadguruputrasya vartitavyamiti shrutiH||22 zastraM viSaM surA cApratiprAmANi brAhmaNasya / / 23 vidyAvittavayaHsaMbandhakarma ca mAnyam // 24 pUrvaH pUrko garIyAnsyaviravAlAturabhArikatrIcakrIvatAM panthAH samAgame parasmai deyaH // 25 rAjakasnAtakayoH samAgame rAjJA snAtakAya deyaH // 26 sarvaireva ca vadhvA UpamAnAyai // 27 . tRNabhUmyagnyudakavAksUnRtanAsUyAH satAM gRhe nocchiyante / kadAcana kadAcaneti // 28 iti vAsiSThe dharmazAstre tryodsho'dhyaayH|
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] cikitsakAdInAmannojaneniSedhavarNanam / 1503 // caturdazo'dhyAyaH // atha cikitsakAdInAmannabhojaneniSedhavarNanam / athAto bhojyAbhojyaM ca varNayiSyAmaH // 1 / cikitsakamRgayupuMzcalIdaNDikastenAbhizastaSaNThapatitAnAmannamabhojyam / / 2 kadaryadIkSitabaddhAturasomavikrayitakSakarajakazauNDikasUcakavAghuSikacarmAvakRttAnAM, zUdrasya cAtrabhRtazcopapattete)yazcopapatti(ti) manyate, yazca gRhAndahet , yazca vadhAI nopahanyAtko bhakSyata iti // 3 vAcA'bhighuSTaM gaNAnnaM gaNikAnnaM ceti // 4 athApyudAharanti / / 5 . nAznanti zvavato devA nAznanti vRssliipteH| ___ bhAryAjitasya nAznanti yasya copapavihe, iti // 6 eSodakayavasakuzalAjAbhyudyatayAnAvasathazapharIpriyakulamgandhamadhumAsAnItyeteSAM pratigRhNIyAt // 7 athApyudAharanti // 2 gurvathaM dAramujjihISannarciSyandevatAtithIn / sarvataH pratigRhNIyAnna tu tRpyetsvayaM tataH, iti // 8 na mRgayoriSucAriNa parivarjamannam // 10 . vijJAyate jagastyo varSasAharike satre mRgayAM cakAra, tasyA''saMstu rasamayAH puroDAzA mRgapakSiNAM prazastAnAm // 11
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1504 vsisstthsmRtiH| [caturdazoapi patra prAjApatyAncchalokAnudAharanti // 12 udyatAmAhRtAM bhikSA purastAdapracoditAm / bhojyAM prajApatimaine api duSkRtakAriNaH // 13 zraddadhAnasya bhoktavyaM corasyApi vishesstH| na tveva bahuyAjyasya yazcopanayate bahUn // 14 . na tasya pitaro'znanti daza varSANi paJca ca / na ca havyaM vahatyagniryastAmabhyavamanyate // 15 cikitsakasya mRgayoH zalyahastasya pApinaH / pa(pa)NDasya kulaTAyAzca udyatA'pi na gRhyate, iti // 16 ucchiSTamagurorabhojyaM, svamucchiSTopahataM ca // 17 yadazanaM kezakITopahataM ca // 18 kAmaM tu kezakITAnuddhRtyAdbhiH prokSya bhasmanA'vakIrya vAcA prazastamupabhuJjIta // 16 api patra prAjApatyAJchlokAnudAharanti // 20 trINi devAH pavitrANi brAhmanAmakalpayan / adRSTamadbhinirNiktaM yacca vAcA prazasyate // 21 devadroNyA vivAheSu yajJeSu prakRteSu ca / kAkaiH zvabhizca saMspRSTamannaM tanna visarjayet / / 22 tasmAdannamapoddhRtya zeSaM saMskAramarhati / dravANAM plAvanenaiva dhanAnAM prokSaNena tu| mArjAramukhasaMspRSTaM zuci eva hi tadbhavet // 23
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH kAkAdisaMspRSTAnnasya pryussitaadynnsycshuddhiH| 1505 annaM paryuSitaM bhAvaduSTaM sakRllekhaM punaH siddhamAmamAMsaM / pakvaM ca kAmaM tu dadhnA ghRtena vA'bhidhAritamupayuJjIta // 24 api hyatra prAjApatyA zlokAnudAharanti / / 25 . hastadattAstu ye snehA lavaNavyaJjanAni ca / dAtAraM nopatiSThanti bhoktA bhuJjIta kilbiSam / / 26 pradadyAnna tu hastena nA''yAsena kadAcana, iti // 27 lazunapalANDukemukagRJjanazleSmAtakavRkSaniryAsalohitaprazcanazvakAkAvalIDhazUdrocchiSTabhojaneSu kRcchrAtikRcchU itare'pyanyatra madhumAMsaphalavikarSeSvagrAmyapazavazAviSayaH 28 saMdhinIkSIramavatsAkSIraM gomahiSyajAnAmanirdazAhAnAmantarnAbyudakamapUpadhAnAkarambhasaktuvaTakatailapAyasazAkAni zuktAni varjayet , anyAMzca kSIrayavapiSTavikArAn // 26 zvAvicchallakazazakacchapagodhAH paJcanakhAnAM bhkssyaaH||30 anuSTrA pazUnAmanyatodantAzca matsyAnAM vA ceTagavayazizumAranakrakulIrA vikRtarUpAH // 31 sarpazIrSAzca // 32 gauragavayazarabhAzcAnudiSTAH // 33 tathA dhenvanaDuhau methyau vAjasaneyake vijJAyate // 34 khaDUge tu vivadantya(nte')grAmyasUkare ca // 35 zakunAnAM ca vissuvisskirjaalpaadaaH||36 kalaviGkaplavahaMsacakravAkabhAsavAyasapArAvatakukkuTasAraGgapANDukapotakauJcakrakarakaGkagRdhrazyenabakabalAkamadguTiTTibhamAndhAlanaktaMcaradAghATacaTakarailAtahArItakhaJjarITagrAmya
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1506 vsisstthsmRtiH| pithadazokukkuTazukasArikAkokilakravyAdA prAmacAriNazcaprAmacAriNazceti / / 37 iti vAsiSThe dharmazAstre caturdazo'dhyAyaH / atha paJcadazo'dhyAyaH / dttkprkrnnvrnnnm| zoNitazukrasaMbhavaH puruSo mAtApitRnimittakaH // 1 tasya pradAnavikrayatyAgeSu mAtApitarau prabhavataH // 2 na tvekaM putraM dacApratigRhNIyAdvA // 3. sa hi saMtAnAya pUrveSAm // 4 na strI putraM dadyAtpratigRhNIyAdvA'nyatrAnujJAnAd bhartuH // 5 putraM pratigrahISyanbandhUnAhUya rAjani cA''vedya nivezanasya madhye vyAhRtibhihu tvA dUrevAndhavaM bandhusaMnikRSTameSa pratigRhNIyAt // 6 saMdehe cotpanne dUre vAndhavaM zUdramiva sthApayet // 7 vijJAyate Tekena hUMkhAyata iti // 8 tasmizcetpratigRhIta aurasaH putra utpadyeta, caturthabhAgabhAgI syaahttkH||
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] caritavratAnAM patitAnAM pratyuddhAra vidhivarNanam / 1507 yadi nA''bhyudayikeSu yuktaH syAdaviplavinaH savyena pAdena pravRttAprAndarbhAlohitAnvopastIrya pUrNapAtramasmai ninayet // 10 ninetAraM cAsya prakIrNakezAn jJAtayo'nvAlabherannapasavyaM kRtvA gRheSu svairamAporannata UvaM tena dharmayeyustaddharmANastaM dhrmyntH||11 patitAnAM tu caritavratAnA pratyuddhAraH / / 12 athApyudAharanti // 13 agre'bhyuddharatAM gacchetnIDanniva hasanniva / pazcAtpAtayatAM gacchecchocanniva rudanniva, iti // 14 AcAryamAtRpitRhantArastatprasAdAdbhayAdvA, eSA (teSAM) pratyApattiH // 15 pUrNAbdAtpravRttAdvA kAJcanaM pAtraM mAheyaM vA pUra yitvA''pohiSTheti mantreNAdbhirabhiSiJcati // 16 sarva evAbhiSiktasya pratyuddhAraH (pratyudvIra) putrajanmanA vyAkhyAto vyAkhyAta iti // 17 iti vAsiSThe dharmazAstre paJcadazo'dhyAyaH /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1508 vsisstthsmRtiH| ssoddsho|| atha ssoddsho'dhyaayH|| vyavahAravidhivarNanam / tatrAdau rAjamantriNo dhrmaaH| atha vyavahArAH // 1 rAjamantrI sadAkAryANi kuryAt // 2 dvayovivadamAnayo na pakSAntaraM gacchet // 3 yathAsanamaparAdho hyante nAparAdhaH (?) // 4 samaH sarveSu bhUteSu yathAsanamaparAdho (1) hyAdhavarNayovidyAntataH (vidhaantH)||5 saMpannaM ca rakSayedrAjA bAladhanAnyaprAptavyavahArANAM prAptakAle tu tadvat // 6 likhitaM sAkSiNo bhuktiH pramANaM trividhaM smRtm| dhanasvIkaraNaM pUrva dhanI dhanamavApnuyAta, iti / mArgakSetrayorvisarga tathA parivartanena taruNa(RNa)gRhedhvarthAntareSu tripAdamAtram // 8 gRhakSetravirodhe sAmantapratyayaH / / sAmantavirodhe lekhyprtyyH||10 pratyabhilekhyavirodhe grAmanagaravRddhazreNIpratyayaH // 11 athApyudAharanti // 12 paitRkaM (ya eka) krItamAdhayamanvAdheyaM pratigraham / yajJAdupagamo veNistathA dhUmazikhA'STamI, iti // 13 tatra bhuktAnubhuktadazavarSam // 14
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sAkSiprakaraNavarNanam / 1506 anyathA'pyudAharanti // 15 AdhiH sImA bAladhano nikSepopanidhiH triyH| rAjasvaM zrotriyadravyaM na saMbhogena hIyate // 16 prahINadravyANi rAjagAmIni bhavanti // 17 tato'nyathA rAjA mantribhiH saha nAgaraizca kAryANi kuryAt // 18.. vedhaso vA rAjA zreyAngRdhraparivAraM syAt // 16 gRdhraparivAraM vA rAjA zreyAn // 20 gadhra parivAraM syAnna gRdhro gadhaparivAraM syAtparivArAddhi doSAH prAdurbhavanti steyahAravinAzanaM tasmApUrvameva parivAraM pRcchet // 21 atha sAkSiNaH / / 22 zrotriyo rUpavAchIlavAnpuNyavAnsatyavAnsAkSiNaH sarveSu sarva eva vA // 23 strINAM tu sAkSiNaH triya kuryAdvijAnAM sahazA dvijaaH| . zUdrANAM santaH zUdrAzca, antyAnAmantyayonayaH / / 24 athApyudAharanti / / 25 pratibhAvyaM vRthAdAnamAkSikaM saurikaM ca yt| daNDazulkAvaziSTaM ca na putro dAtumarhati, iti // 26 behi sAkSinyathAtattvaM lambante pitarastava / tava vAkyamudIkSANA utpatanti patanti ca // 27 namo muNDaH kapAlI ca bhikSArthI kssutpipaasitH| andhaH zatrukule gacchedyaH sAkSyamanRtaM vadet / / 28 .
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1510 vasiSThasmRtiH / pathya kanyAnRte hanti daza hanti gavAnRte / zatamazvAnRte hanti sahasraM puruSAnRte // 26 vyavahAre mRte dAre prAyazcittaM kulastriyaH / teSAM pUrvaparicchedAcchidyante'trApavAdibhiH // 30 udvAhakAle ratisaMprayoge prANAtyaye sarvadhanApahAre / viprasya cArthe hyanRtaM vadeyuH paJcAnRtAnyAhurapAtakAni // 31 svajanasyArthe yadi vA'rthahetoH pakSAzrayeNaiva vadanti kAryam te zabdavaMzasya kulasya pUrvAnsvargasthitAMstAnapi pAtayanti, api pAtayanti ||32 iti vAsiSThe dharmazAstre SoDazo'dhyAyaH / saptadazo // atha saptadazo'dhyAyaH // putriNAM prazaMsAvarNanam / RNamasminsaMnayati amRtatvaM ca gacchati / pitA putrasya jAtasya pazyecejjIvato mukham // 1 anantAH putriNAM lokA nAputrasya loko'stIti zrUyate // 2 prajAH santvaputriNa ityabhizApaH // 3 prajAbhiragne amRtatvamazyAmityapi nigamo bhavati // 4 putreNa lokAJjayati pautreNA''nantyamaznute / atha putrasya pautreNa bradhnasyA''pnoti viSTapam, iti // 5
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aurasaputrAdInAM lakSaNavarNanam / 1511 kSetriNaH putro janayituH putra iti vivadante // 6 tatrobhayathA'pyudAharanti // 7 yadyanyo goSu vRSabho vatsAnAM janayecchatam / .. gominAmeva te vatsA moghaM syanditamArSabham, iti // 8 apramattA rakSata tantumetaM mA vaH kSetra pr(re)viijaaniavaapsuH| na janayituH putro bhavati svaM (saM) parAye moghaM vecA kurute tantumetamiti // 6 . bahUnAmekajAtAnAmekazvetputravAnnaraH / sarve te tena putreNa putravanta iti zrutiH / / 10 bahvInAmekapatnInAmekA putravatI yadi / sarvAstAstena pugeNa putravatya iti zrutiH // 11 dvAdaza ityeva putrAH purANadRSTAH // 12 svayamutpAditaH svakSetra saMskRtAyAM prathamaH // 13 tadalAbhe niyuktAyAM kSetrajo dvitIyaH // 14 tRtIyaH putrikA vijJAyate // 15 abhrAtRkA puMsaH pitRnabhyeti pratIcInaM gacchati putratvam // 16 tatra zlokaH // 17 abhrAtRkAM pradAsyAmi tubhyaM kanyAmalaMkRtAm / asyAM yo jAyate putraH sa me putro bhavediti // 18 paunarbhavazcaturthaH // 16 yA kaumAraM bhartAramutsRjyAnyaiH saha caritvA tasyaiva kuTumbamAzrayati sA punarbhUrbhavati // 20
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1512 vshisstthsmRtiH| saptadazoyA ca klIbaM patitamunmattaM vA bhartAramutsRjyAnyaM patiM vindate mRte vA sA punarbhUrbhavati // 21 kAnInaH paJcamaH // 22 yA pitgRhe'saMskRtA kAmAdutpAdayet, mAtAmahasya putro bhavatItyAhuH // 23 athApyudAharanti // 24 aprattA duhitA yasya putraM vindeta tulytH| putrI mAtAmahastena dadyAtpiNDaM hareddhanam, iti // 25 gRhe ca gUDhotpannaH SaSThaH // 26 ityete dAyAdA bAndhavAsAtAro mahato bhayAdityAhuH // 27 athAdAyAdabandhUnAM sahoDha eva prathamo, yA garbhiNI saMskriyate tasyAM jAtaH sahoDhaH putro bhavati // 28 dattako dvitIyo, yaM mAtApitarau dadyAtAm / / 26, kotastRtIyastacchunaHzepena vyAkhyAtam // 30 haricandro ha vai rAjA so'jIgatasya soyavaseH putraM cinAya // 31 svayamupAgatazcaturthaH, tacchunaHzepena vyAkhyAtam // zunaHzepo vai yUpena niyukto devatAstuSTAva, tasyeha devatAH pAzaM vimumucuH tamRtvija UcumamaivAyaM putro'stviti, tAnha na saMpede, te saMpAdayAmAsureSa eva yaM kAmayeta vasya putro'stviti, tasya ha vizvAmitro hotA''sIttasya putratvamiyAya // 33 apaviddhaH pathamo yaM mAtApitRbhyAmapAstaM pratigRhNIyAt 34
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhrAtRRNAM dAyavibhAga varNanam / ( vivAhAtprAk kanyAyAH rajodarzane piturdoSaH ) zUdrAputra eva SaSTho bhavatItyAhuH // 35 ityete'dAyAdA bAndhavAH ||36 athApyudAharanti ||37 yasya pUrveSAM (varNAnAM SaNNAM na kazciddAyAdaH syAdete tasya dAyaM hareranniti ||38 'dhyAyaH ] 1513 atha bhrAtRRNAM dAyavibhAgaH // 36 dvazaM jyeSTho haret, gavAzvasya cAnudazamam // 40 ajAvayo gRhaM ca kaniSThasya // 41 kArSNAyasaM gRhopakaraNAni ca madhyamasya // 42 mAtuH pAriNeyaM striyo vibhajeran // 43 yadi brAhmaNasya brAhmaNIkSattriyAvaizyAsu putrAH syutryaMzaM brAhmaNyAH putro haredra zaM rAjanyAyAH putraH samamitare vibhajeran // 44 yena caiSAM svayamutpAditaM syAdvayazameva haret ||45 anaMzAstvAzramAntasgatAH // 46 klIbonmattapatitAzca // 47 bharaNaM kIbonmattAnAm // 48 pretapatnI SaNmAsAntratacAriNyakSAralavaNaM bhuJjAnA'dhaH zayItodhvaM SaDbhyo mAsebhyaH snAtvA zrAddhaM ca patye dattvA vidyAkarmaguruyonisaMbandhAnsaMnipAtya pitA bhrAtA vA niyogaM kArayettapase // 46 na sonmattAmavazAM vyAdhitAM vA niyubjyAt // 50
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ vsisstthsmRtiH| [saptadazojyAyasImapi SoDaza varSANi, na cedAmayAvI syAt // 51 prAjApatye muhUrte pANigrAhavadupacaret // 52 anyatra saMgrahAsyavAkpAruSyadaNDapAruSyAca // 53 prAsAcchAdananAnAnulepaneSu prAggAminI syAt // 54 aniyuktAyAmutpanna utpAdayituH putro bhavatItyAhuH // 55 syAzcenniyogino riktham // 56 . lobhAnAsti niyogaH // 57 prAyazcittaM vA'pyapadizya niyujyAdityeke // 58 kumAyUtumatI trINi varSANyupAsItovaM tribhyo varSebhyaH pati vindettulyam / / 56 athApyudAharanti // 60 pituH pramAdAttu yadAha kanyA vayaH pramANaM samatItya dIyate / sA hanti dAtAramudIkSamANA kAlAtiriktA gurudakSiNeva // 61 prayaccheagnikAM knyaamRtukaalbhyaatpitaa|| mRtamatyAM hi tiSThantyAM doSaH pitaramRcchati // 63 yAvara kanyAmRtavaH spRzanti tulyaiH sakAmAmabhiyAcyamAnAm / bhraNAni tAvanti hatAni tAbhyAM mAtApitRbhyAmiti dharmavAdaH adbhirvAcA ca dattAyAM niyetA''do varo yadi / na ca mantropanItA syAtkumArI pitureva sA // 64 balAtprahRtA kanyA mantrairyadi na sNskRtaa| anyasmai vidhivaiyA yathA kanyA tathaiva sA // 65
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] putrarahitasya mRtasya dhanabhAjane krama varNanam / 1515 prANigrahe mRte bAlA kevalaM mantrasaMskRtA / sA cedakSatayoniH syAtpunaH saMskAramarhati, // 66 proSitapatnI paJca varSANyupAsItovaM paJcabhyo varSebhyo bhartRsakAzaM gacchet // 67 yadi dharmArthAbhyAM pravAsaM pratyanukAmA na syAdyathA preta evaM vartitavyaM syAt // 68 evaM brAhmaNI paJca prajAtA'prajAtA catvAri, rAjanyA prajAtA paJcAprajAtA trINi, vaizyA prajAtA catvAryaprajAtA dve, zUdrA prajAtA trINyaprajAtakam / / 66 ata UcaM samAnodakapiNDajanmarSigotrANAM pUrvaH pUrvo garIyAt // 70 na tu khalu kulIne vidyamAne paragAminI syAt / / 71 yasya pUrveSAM SaNNAM na kazcidAyAdaH syAtsapiNDAH putra-. sthAnIyA vA tasya dhanaM vibhajeran / / 72 teSAmalAbha AcAryAntevAsinau hareyAtAm / / 73 tayoralAbhe rAjA haret / / 74 . . . . na tu brAhmasya rAjA haret / / 75 brahmasvaM tu viSaM ghoram // 76 na viSaM viSamityAhu brahmasvaM viSamucyate / viSamekAkinaM hanti brahmasvaM putrapautrakam, iti // 77 vidyasAdhubhyaH saMprayacchetsaMprayacchediti // 78 . . ... iti vAsiSSThe dharmazAstre sptdsho'dhyaayH||
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1516 vsisstthsmRtiH| _ [assttaadsho|| athASTAdazo'dhyAyaH / / cANDAlAdijAtyantaranirUpaNam / zUdraNa brAmaNyAmutpannazcaNDAlo bhavatItyAhU rAjanyAyAM vaiNo vaizyAyAmantyAvasAyI // 1 vaizyena brAhmaNyAmutpanno rAmako bhavatItyAhuH, rAjanyAyAM pulksH||2 rAjanyena brAhmaNyAmutpannaH sUto bhvtiityaahuH||3 athApyudAharanti // 4 chinnotpannAstu ye kecitpraatilomygunnaashritaaH| guNAcAraparibhraMzAtkarmabhistAnvijAnIyuH, iti // 5 ekAntaradvyantaratryantarAnujAtA brAhmaNakSatriyavaizyarambaSThopaniSAdA bhavanti // 6 zUdrAyAM pArazavaH pArayanneva jIvannaiva zavo bhavatItyAhuH // 7 zava iti mRtAkhyA // 8 . eke vai tacchamazAnaM ye zUdrAstasmAcchUdrasamIpe nAdhyetavyam // 6 athApi yamagotAJchalokAnudAharanti // 10 zmazAnametatpratyakSaM ye zUdrAH pApacAriNaH / tasmAcchUdrasamIpe tu nAdhyetavyaM kadAcana / / 11 na zUdrAya matiM dadyAnnocchiSTaM na haviSkRtam / na cAsyopadizeddharma na cAsya vratamAdizet / / 12 yazcAsyopadizeddhamaM yazcAsya vratamAdizet / so'saMvRtaM tamo ghoraM saha tena prapadyate, iti // 13
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rAjadharmAbhidhAnavarNanam / 1517 vraNadvAre kRmiryasya saMbhaveta kdaacn| .. prAjApatyena zudhyeta hiraNyaM gaurvAso dakSiNA, iti // 14 nAgni citvA rAmAmupeyAt // 15 kRSNavarNA yA rAmA ramaNAyaiva na dharmAya na dharmAyeti // 16 iti vAsiSThe dhrmshaastre'ssttaadsho'dhyaayH| // athaikonaviMzo'dhyAyaH // atha rAjadharmAbhidhAnavarNanam / svadharmo rAjJaH pAlanaM bhUtAnAM tsyaanusstthaanaatsiddhiH||1 bhayakAruNyahAnaM jarAmayaM(ya) vai tatsatramAhurvidvAMstasmAdgArhasthyAnayamikeSu purohitaM dadhyAt / / 2 vijJAyate // 3 brahmapurohitaM rASTramadhnotIti // 4 ubhayasya pAlanAdasAmarthyAcca dezadharmajAtikuladharmAnsarvAnevaitAnanupravizya rAjA caturo varNAnsvadharme sthApayet / / 5 teSvapacaratsu daNDaM dhArayet // 6 daNDastu dezakAladharmavayovidyAsthAnavizeSaihiMsAkrozayoH kalpya AgamAdRSTAntAcca / / 7 puSpaphalopagAnpAdapAna hiMsyAtkarSaNakaraNAthaM cogahanyAt / / 8 gArhasthyAGgAnAM ca mAnonmAne rakSite syAtAm // 8
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasiSThasmRtiH / adhiSThAnAnnanIhAraH svArthAnAM, mAnamUlyamAtraM naihArikaM syAt // 10 mahAmahayoH sthAnAtpathaH syAt (?) // 11 saMyAne dazavAhavAhinI dviguNakAriNI syAt // 12 pratyekaM prayAsyaH punAn (1) // 13 puMsAM zatAvarAdhyaM cAM''havayedavyarthAH striyaH syuH ||14 karASThIlAmASaH zaramadhyApaH pAdaH kASa piNA:syurnirudakastaromoSyo'karaH zrotriyorAjapumAnanAthaprabrajitabAlavRddhataruNaprajAtAH prAggAmikAH kumAryo mRtapatnyazca // 15 bAhubhyAmuttaraJchataguNaM dadyAt // 16 nadIkakSavanadAhazailopabhogA niSkarAH syustadupajIvino 1518 [ ekonaviMzo vA dadyuH // 17 pratimAsamudvAhakaraM tvAgamayedrAjani ca prete dadyAtprAsaGgikam // etena mAtRvRttirvyAkhyAtA // 16 rAjamahiSyAH pitRvyamAtulAnrAjA bibhRyAttadvandhUMdhAnyAMzca // rAjapatnyo prAsAcchAdanaM labheran // 21 anicchantyo vA pravrajeran // 22 klIbonmattAnrAjA bibhRyAt, tadgAmitvAdrikthasya ||23 zulke cApi mAnavaM zloka mudAharanti // 24 na bhinnakArSApaNamasti zulke na zilpavRttau na zizau na dUte / na bhaikSalabdhe na hRtAvazeSe na zrotriye pratrajite na yajJe, iti // 25 steno'nupravezAnna duSyate zastradhArI sahoDho vraNasaMpanno
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ adaNDyadaNDane purohitAdeH prAyazcittam / 1516 'dhyAyaH ] vyapadiSTastvakeSAM daNDyotsarge rAjaikarAtramupavasettrirAtraM purohitaH ||26 kRcchramadaNDya daNDane purohitatrirAtraM rAjA // 27 athAtyudAharanti ||28 annAde bhrUNahA mArSTi patyau bhAryA'pacAriNI / gurau ziSyazca yAjyazca steno rAjani kilviSam ||26 rAjabhirdhRtadaNDAstu kRtvA pApAni mAnavAH / nirmalAH svargamAyAnti santaH sukRtino yathA // 30 eno rAjAnamRcchati utsRjantaM sakilbiSam / taM ceddhAtayate rAjA hanti dharmeNa duSkRtam, iti // 31 rAjJAmatyakei kArye sadyaH zaucaM vidhIyate / tathAsnAtyayi nityaM kAla evAtra kAraNam, iti // 32 yamagItaM cAtra zlokamudAharanti // 33 nAtra doSo'sti rAjJAM vai vratI (ti) nAM na ca (maMtriNAM ) satriNAm / aindrasthAnamupAsInA brahmabhUtA hi te sadA, iti // 34 iti vAsiSThe dharmazAstre ekonaviMzo'dhyAyaH /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1520 vsisstthsmRtiH| [viMzo // atha biNsho'dhyaayH|| atha prAyazcittaprakaraNavarNanam / anabhisaMdhikRte prAyazcittamaparAdhe // 1 abhisaMdhikRte'pyeke // 2 gururAtmavatAM zAstA zAstA rAjA durAtmanAm / iha pracchannapApAnAM zAstA vaivasvato yamaH, iti // 3 tatra ca sUryAbhyuditaH sannahastiSThet // 4 sAvitrI ca japet // 5 evaM sUryAbhinirmukto rAtrAvAsIta // 6 kunakhI zyAvadantastu kRcchadvAdazarAtraM caret // 7 parivittiH kRcchU dvAdazarAtraM caritvA nivizeta, tAM caivopayacchet / / 8 atha parivividAnaH kRcchAtikRcchau caritvA tasmai dattvA punarnirvi(vi)zeta, tAmevopayacchet / / agredidhiSUpatiH kRcchU dvAdazarAtraM caritvA nivizetatAM caivopayacchet // 10 didhiSUpatiH kRcchAtikRcchrau caritvA tasmai dattvA punarnivizet (t)||11 vIrahaNaM parastAdvakSyAmaH // 12 brahmaghnaH kacchU dvAdazarAtraM caritvA punarupayuJjIta vedamAcAryAt // 13
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittaprakaraNavarNanam / .1521 gurutalpagaH savRSaNaM ziznamutkRtyAJjalAvAdhAya dakSiNAmukho gacchet / / 14 yatraiva pratihanyAttatra tiSThedApralayam // 15 niSkAlako vA ghRtAbhyaktastaptAM sUrmI pariSvajenmaraNAtpUto bhavatIti vijJAyate // 16 AcAryaputraziSyabhAryAsu caivam // 17 yoniSu ca guvIM sakhIM gurusakhImapapAtrAM patitAM ca gatvA kRcchrAbdapAdaM caret // 18 etadevacANDAlapatitAnabhojaneSu, tataH punarupanayanaM, vapanAdInAM tu nivRttiH // 16 mAnavaM cAtra zlokamudAharanti // 20 vapanaM mekhalA daNDo bhaikSacaryA vratAni ca / etAni tu nivartante punaH saMskArakarmaNi, iti / / 21 matyA madyapAne tvasurAyAH surAyAzcAjJAne kRcchrAtikRcchau ghRtaM prAzya punaH saMskArazca // 22 mUtrazakRcchukAbhyavahAreSu caivam / / 23 madyabhANDe sthitA A(a)po yadi kazcidvijaH pibet / padmodumbarabilvapalAzAnAmudakaM pItvA trirAtreNaiva zudhyati // abhyAse tu surAyA agnivarNAM tAM dvijaH pibenmaraNAtyUto bhavatIti / / 25 bhraNahanaM vakSyAmo brAhmaNaM hatvA bhrUNahA bhavatyavijJAtaM garbhamavijJAtA hi garbhAH pumAMso bhavanti // // 26
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1522 vasiSThasmRtiH / tasmAtpuMskRtyA''juhvatIti bhrUNahA'gnimupasamAdhAya juhuyAdetAH // 27 lomAni mRtyurjuhomi lomabhirmRtyuM vAsaya, iti prathamAm ||28 tvacaM mRtyorjuhomi tvacA mRtyuM vAsaya, iti dvitIyAm // 26 lohitaM mRtyorjuhomi lohitena mRtyuM vAsaya, iti tRtIyAm // mAMsaM mRtyorjuhomi mAMsena mRtyuM vAsaya, iti caturthIm // 31 nAvAni mRtyorjuhomi snAvabhirmRtyuM bAsaya, iti paJcamIm 32 medo mRtyorjuhomi medasA mRtyuM vAsaya, iti SaSThIm ||33 asthIni mRtyorjuhomi asthibhirmRtyuM vAsaya, iti saptamIm // majjAnaM mRtyorjuhomi majjA (ja) bhimRtyuM vAzaya, ityssttmiimiti|| rAjArthe brAhmaNArthe vA saGgrAme'bhimukhamAtmAnaM ghAtayettrirajito vA'parAddhaH pUto bhavatIti // 36 vijJAyate hi ||37 niruktaM hyenaH kanoyo bhavatIti // 38 athA''pyudAharanti ||36 " patitaM patitetyuktatvA cauraM caurati vA punaH / vacanAttulyadoSaH syAnmithyA dvirdoSatAM vrajet iti // 40 evaM rAjanyaM hatvA'STau varSANi caret, SaDvaizyaM, trINi zUdraM, brAhmaNI cAsstreyIM hatvA savanagatau ca rAjanyavaizyau // 41 AtreyIM vakSyAmo rajasvalAmRtusnAtAmAtreyImAhuH // 42 atra hyeSyadapatyaM bhavatIti // 43 anAtreyIM rAjanyahiMsAyAM rAjanyAM vaizyahiMsAyAM vaizyAM zUdrahiMsAyAM zUdrAM hatvA saMvatsaram // 44 [ viMzo
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] brAhmaNa suvarNaharaNe prAyazcittavarNanam / 1523 brAhmaNasuvarNaharaNe prakIrya kezAnrAjAnamabhidhAvetsteno'smi bhoH zAstu mAM bhavAniti / tasmai rAjaudumbaraM zastraM dadyAttenA''tmAnaM pramApayenmaraNAtpUto bhavatItivijJAyate ||45 niSkAlako vA ghRtAkto gomayAgninA pAdaprabhRtyAtmAnamabhidAhayenmaraNAtpUto bhavatIti vijJAyate ||46 athApyudAharanti ||47 purAkAlAtpramItAnAM pApA (AnAkavidhi) dvividhakarmaNAm / punarApannadehAnAmaGgaM bhavati tacchRNu // 48 stenaH kunakhI bhavati zvitrI bhavati brahmahA / surApaH zyAvadantastu duzcarmA gurutalpaga, iti // 46 patitasaMprayogaM ca brAhmaNa vA yaunena vA yAstebhyaH sakAzAnmAtrA upalabdhAstAsAM parityAgastazca na saMvasedudIcIM dizaM gatvA'naznansaMhitAdhyayanamadhIyAnaH pUto bhavatIti vijJAyate // 50 athA'pyudAharanti // 51 zarIraparitApena tapasA'dhyayanena ca / mucyate pApakRtpApAddAnAzcApi pramucyate, iti vijJAyate vijJAyata iti // 52 iti vAsiSThe dharmazAstre viMzo'dhyAyaH / w Th
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1524 vsisstthsmRtiH| [ekaviMzo // athaikaviMzo'dhyAyaH // brAhmaNIgamane zUdravaizyakSatriyANAM prAyazcittavarNanam / zUdrazcebrAhmaNImabhigacchedvIraNairveSTayitvA zUdramagnau prAsyet // 1 brAhmaNyAH zirasi vapanaM kArayitvA sarpiSA samabhyajya nagnAM kRSNaM kharamAropya mahApathamanusaMbAjayetpUtA bhavatIti vijJAyate // 2 vaizyazcebrAhmaNImadhigacchellohitadarbhaveSTayitvA vaizyamagnau prAsyet // 3 brAhmaNyAH zirasi vapanaM kArayitvA sarpiSA'bhyajya nagnAM gauraM kharamAropya mahApathamanusaMmrAjayetyUtA bhavatIti vijJAyate // 4 rAjanyazcedbrAhmaNImabhigaccheccharapatrairveSTayitvA rAjanyamagnau prAsyet , brAhmaNyAH zirasi vapanaM kArayitvA sarpiSA samabhyajya nagnAM zvetaM kharamAropya mahApathamanusaMvAjayetpUtA bhavatIti vijJAyate // 5 evaM vaizyo rAjanyAyAM zUdrazca raajnyaavaishyyoH||6 manasA bharturaticAre trirAtraM yAvakaM kSIrodanaM vA bhuJjAnA'dhaH zayItovaM trirAtrAdapsu nimagnAyAH sAvitryaSTazatena zirobhirjuhuyAtpUtA bhavatIti vijJAyate // 7 vAksaMbandha etadeva mAsaM caritvovaM mAsAdapsu nimagnAyAH sAvitryAzcaturiSTazataiH zirobhirjuhuyAtpUtA bhavatIti vijJAyate // 8
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gobadhAdyaneka prAyazcittavarNanam / 1525. vyavAye tu saMvatsaraM ghRtapaTaM dhArayet // 6 gomayagarte kuzaprastare vA zayItodhvaM saMvatsarAdapsu nimagnAyAH sAvitryaSTazatena zirobhirjuhuyAtpUtA bhavatIti vijJAyate // 10 vyavAye tIrthagamane dharmebhyastu nivartate / catasrastu parityAjyAH ziSyagA gurugA ca yA // 11 patighnI ca vizeSeNa juGgitopagatA ca yA // 12 yA brAhmaNI surApI na tAM devAH patilokaM nayanti / ihaiva sA carati kSINapuNyA'psu lugbhavati zuktikA vA // 13 brAhmaNakSatriyavizA striyaH zUdreNa saMgatAH / aprajAtA vizudhyanti prAyazcittena netarAH / pratilomaM careyustAH kRcchra' cAndrAyaNottaram // 14 pativratAnAM gRhamedhinInAM satyavratAnAM ca zucivratAnAm / tAsAM tu lokAH patibhiH samAnA gomAyulokA vyabhicAriNInAm patatyadhaM zarIrasya yasya bhAryA surAM pibet / patitArdhazarIrasya niSkRti rna vidhIyate // 16 brAhmaNazcedaprekSApUrvaM brAhmaNadArAnabhigacchedanivRttadharmakarmaNaH kRcchro nivRttadharmakarmaNo'tikRcchraH ||17 evaM rAjanyavaizyayoH // 18 gAM cedvanyAttasyAzcarmaNA''dreNa pariveSTitaH SaNmAsAn kuccha (ccha) taptakRccha vA tiSThet // 16 tayorvidhiH // 20
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1526 __vsisstthsmRtiH| [ekaviMzo tryahaM divA bhukte naktamaznAti vai vyaham / tryahamayAcitavratastyahaM na bhuGkta iti kRcchraH / / 21 tryahamuSNaM pibedA(cA) patryahamuSNaM payaH pibet / vyahamuSNaM ghRtaM pItvA vAyubhakSaH paraM tryaham // 22 iti taptakRcchraH / / 23 RSabhavehatau ca dadyAt // 24 athApyudAharanti / / 25 traya eva purA rogA IrSyA anazanaM jraa| pRSaddhastanayaM hatvA aSTAnavatimAharet / / 26 iti zvamArinakulasarpada1ramUSakAnhatvA kRcchaM dvAdazarAtraM carekiMciddayAt // 27 anasthimatAM tu sattvAnAM gomAtraM rAzi hatvA kRcchaM dvAdaza rAtraM carekiMcihayAt / / 28. asthimatAM tvekaikam / / 26 yognInapavidhyetkRcchaM dvAdazarAtraM caritvA punarAdhAnaM kArayet // 30 gurozvAlIkanirbandhaH sacelaM snAto guruprasAdayetprasAdAt pUto bhavatIti vijJAyate // 31 nAstikaH kRcchaM dvAdazarAtraM caritvAviramenAstikyAt // 32 nAstikavRttistvatikRcchram // 33 etena somavikrayI vyaakhyaatH||34
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] ayAjyayAjanAdi prAyazcittavarNanam / 1527 vAnaprastho dIkSAbhede kRcchaM dvAdazarAtraM caritvA mahAkakSe(kSa) vardhayet // 35 bhikSukairvA (ko vA )naprasthavallobhavRddhivajaM svazAstrasaMskArazca svazAstrasaMskArazceti // 36 iti vAsiSThe dharmazAstre ekviNsho'dhyaayH| // dvAviMzo'dhyAyaH / / athAyAjyayAjanAdi praayshcittvrnnnm| atha khalvayaM puruSo mithyA vyAkarotyayAjyaM vA yAjayati apratigrAhyaM vA pratigRhNAti anannaM vA'znAti anAcaraNIyamevA''carati tatra prAyazcittaM kuryAnna kuryAditi mImAMsante, na kuryAdityAhune hi karma kSIyata iti, kuryAdityeva tasmAccha tinidarzanAttarati sarvaM pApmAnaM tarati brahmahatyAM yo'zvamedhena yajata, iti // 1 . vAcA'bhizasto gosavenAgniSTutA yajeta // 2 tasya niSkrayaNAni japastapo homa upavAso dAnamupaniSado vedAdayo vedAntAH sarvacchandaH saMhitA madhUnyaghamarSaNamatharvaziro rudrAH puruSasUktaM rAjani(na)rauhiNe sAmanI kUSmANDAni pAvamAnyaH sAvitrI ceti pAvanAni // 3
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1528 vsisstthsmRtiH| [trayoviMzoathApyudAharanti // 4 vaizvAnarI vrAtapatI pavitreSTiM tathaiva ca / sakRtau prayuJjAnaH punAti dazapUruSam , iti // 5 upavAsanyAyena payotratatA phalabhakSatA prasRtayAvako hiraNyaprAzanaM somapAnamiti medhyAni // 6 sarve ziloccayAH sarvAH savantyaH puNyA hradAstonyuSinivAsagoSThapariSkandhA iti dezAH // 7 saMvatsaro mAsazcaturvizatyaho dvAdazAhaH SaDahastryaho'horAtra iti kAlAH // 8 etAnyevAnAdeze vikalpena kriyeran , enaHsu guruSu gurUNi laghuSu laghUni // kRcchAtikRcchau cAndrAyaNamiti sarvaprAyazcitiH sarvaprAyabittiriti // 10 iti vAsiSThe dharmazAstra dvAviMzo'dhyAyaH / // atha trayoviMzo'dhyAyaH // atha brahmacAriNaH strIgamane prAyazcittavarNanam / / brahmacArI cetriyamupeyAdaraNye catuSpathe laukikegnau rakSodaivataM gardabhaM pazumAlabheta, naiRtaM vA caru nivapet , tasya juhuyAtkAmAya svAhA, kAmakAmAya svAhA, nityai svAhA, rakSodevatAbhyaH svAheti // 1
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] retasaH prayatnotsargAdiviSaye prAyazcittavarNanam / 1526 etadeva retasaH prayatnotsarge divA svapne vratAntareSu vA samAvartanAttiryagyonivyavAye // 2 zuklamRSabhaM dadyAt // 3 gAM gatvA zUdrAvaghena doSo vyAkhyAtaH // 4 brahmacAriNaH zavakarmaNo bratAnnivRttiranyatra mAtApitroH // 5 sa vyAdhIyIta kAmaM gurorucchiSTaM bheSajArthaM savaM praashniiyaat| guruprayuktazcendriyeta trInkRcchrAMzcaredguruH // 7 brahmacArI caMnmAMsamaznIyAducchiSTabhojanIyaM kRcchaM dvAdazarAtraM caritvA vratazeSaM samApayet // 8 zrAddhasUtaka bhojaneSu caivam // 6 akAmatopanataM madhu vAjasaneyake na duSyatIti vijJAyate // 10 ya AtmatyAgyabhizasto bhavati sapiNDAnAM pretakarmacchedaH ||11 kASThajalaloSTajalapASANazastra viSarajjubhirya AtmAnamava sAdayati, sa AtmA bhavati ||12 athApyudAharanti // 13 ya AtmatyAginaH kuryAtsnehAtpretakriyAM dvijaH / sa taptakRcchrasahitaM careJcAndrAyaNatratam, iti // 14 cAndrAyaNaM parastAdvakSyAmaH // 15 AtmahananAdhyavasAye trirAtram ||16 jIvannAtmatyAgI kRcchraM dvAdazarAtraM caret, trirAtraM hyupavasenityaM snigdhena vAsasA prANAnAtmani cA''yamya triH paThedaghamarSaNamiti / / 17
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ vasiSThasmRtiH / api vaitena kalpena gAyatrI parivartayet / api vA'gnimupasamAdhAya kUSmANDairjuhuyAd ghRtam // 18 yaccAnyanmahApAtakebhyaH sarvametena pUyata ityathApyAcAmet // 16 agnizca mA manyuzceti prAtarmanasA pApaM dhyAtvoM pUrvAH satyAntA vyAhRtIrjapedaghamarSaNaM vA paThet ||20 mAnuSAsthi snigdhaM spRSTrA trirAtramAzaucamasnigdhe tvahorAtram / / 21 zavAnugamane caivam ||22 1530 [ trayoviMzo adhIyAnAnAmantarAgamane tvahorAtramabhojanam, trirAtramabhojanam, trirAtramabhiSeko vivAsazcAnyonyena ||23 zvamArjAranakulazIghragANAmahorAtram // 24 zvakukkuTaprAmyasUkarakaGkagRdhrabhAsapArAvatamAnuSakAkolUkamAMsAdane saptarAtramupAso niSpurISabhAvo ghRtaprAzaH punaH saMskArazca // 25 brAhmaNastu zunA daSTo nadIM gatvA samudragAm / prANAyAmazataM kRtvA ghRtaM prAzya tataH zuci:, iti // 26 kAlo'gnirmanasaH zuddhirudakArkAvalokanam / avijJAnaM ca bhUtAnAM SaDvidhA zuddhiriSyate iti ||27 zvAcANDAlapatitopasparzane sacailaM snAtaH sadyaH pUto bhavatIti vijJAyate // 28 patita cANDAlazavavahane trirAtraM vAgyatA anaznanta AsIran, sahasra paramaM vA tadabhyasantaH, pUtA bhavantIti vijJAyate // 26
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaHbhrUNahatyAyAM prAyazcittAntarakathanaM kRcchravidhivarNanaca 1531 etenaiva garhitAdhyApakayAjakA vyAkhyAtAH dakSiNAtyAgAca pUtA bhavantIti vijJAyate // 30 etenaivAbhizasto vyAkhyAtaH // 31 athAparaM bhrUNahatyAyAM dvAdazarAtramabyakSo dvAdazarAtramupavaset // brAhmaNamanRtenAbhizaM(zAsya patanIyenopapatanIyena vA mAsamanbhakSaH zuddhavatIrAvartayet // 33 azvamedhAvabhRthe vA gacchet // 34 etenaiva cANDAlIvyavAyo vyAkhyAtaH // 35 athAparaH kacchravidhiH sAdhAraNo vyuuddhH||36 * ahaH prAtaraharnaktamaharekamayAcitam / ahaH parAkaM tatraikamevaM caturahau parau // 37 anugrahArtha viprANAM manudharmabhRtAM vrH| bAlavRddhAtureSvevaM zizukRcchamuvAca ha / / 38 atha cAndrAyaNavidhiH // 36 sAsasya kRSNapakSAdau graasaandyaashcturdsh| prAsApacayabhojI syAtpakSazeSa samApayet / / 40 evaM hi zuklapakSAdau prAsamekaM tu bhakSayet / grAsopacayabhojI syAtpakSazeSaM samApayet // 41 atraiva gAyetsAmAni api vA vyAhRtIjapet / eSa cAndrAyaNo mAsaH pvitrmRssisNstutH||42 anAdiSTeSu sarveSu prAyazcittaM vidhIyate vidhIyata iti // 43 iti vAsiSThe dharmazAstre tryoviNsho'dhyaayH|
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1532 vsisstthsmRtiH| [pnycviNsho|| atha caturviMzo'dhyAyaH // atha kRcchAtikRcchravidhivarNanam / athAtikRcchraH // 1 tryahaM prAtastathA sAyamayAcitaM parAka iti kRcchrH||2 yAvatsakRdAdadIta tAvadaznIyAtpUrvava so'tikRcchraH // 3 abbhakSaH sa kRcchaatikRcchH||4 kRcchANAM vratarUpANi--115 zmazrukezAnvApayeddhRvo'kSilomazikhAvaja nakhAnikRtyaikavAsA aninditabhojI sakRdbhakSamaninditaM triSavaNamudakopasparzI daNDI kamaNDaluH strIzUdrasaMbhASaNavarjI sthAnAsanazIlo'hastiSThedrAtrAvAsItetyAha bhgvaanvsisstthH||6 sa tadyadetaddharmazAstraM nAputrAya nAziSyAya nAsaMvatsaroSitAya dadyAt // 7 sahasraM dakSiNA RSabhakAdaza guruprasAdo vA guruprasAdo veti / / 8 iti vAsiSThe dharmazAstre cturvisho'dhyaayH| // atha paJcaviMzo'dhyAyaH // rahasyaprAyazcittavarNanam / avikhyApitadoSANAM pApAnAM mahatAM tathA / sarveSAM copapApAnAM zuddhiM valyAmyazeSataH // 1
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] rhsypraayshcittvrnnnm| 1533 ahitAgnevinItasya vRddhasya viduSo'pi vaa| rahasyoktaM prAyazcittaM pUrvokta mitare janAH // 2 prANAyAmaiH pavitraizca dAnoMmairjapaistathA / nityayuktAH pramucyante pAtakebhyo na sNshyH||3 prANAyAmAnpavitrANi vyAhRtIH praNavaM tathA / pavitrapANirAsIno brahma naityakamabhyaset // 4 AvartayetsadA yuktaH prANAyAmAnpunaH punaH / AlomAyAnnakhAnAJca tapastapyatu uttamam // 5 nirodhAjjAyate vAyuyoragnihi jAyate / tApenA''po'tha jAyante tato'ntaH zudhyate tribhiH||6 na tAM totreNa tapasA na svAdhyAyairna cejyyaa| gatiM gantuM dvijAH zaktA yogAtsaMprApnuvanti yAm // 7 yogAtsaMprApyate jJAnaM yogo dharmasya lkssnnm| yogaH paraM tapo nityaM tasmAdyuktaH sadA bhavet / / 8 praNave nityayuktaH syAdvyAhatISu ca saptasu / tripadAyAM ca gAyatryAM na bhayaM vidyate kcit||6 praNavAdyAstathA vedAH praNave paryavasthitAH / vADhAyaM praNavaH sarva tasmAtpraNavamabhyaset // 10 ekAkSaraM paraM brahma pAvanaM paramaM smRtam / sarveSAmeva pApAnAM saMkare samupasthite // 11 . abhyAlodazasAhasraH sAvitryAH zodhanaM mahat // 12
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1534 vasiSThasmRtiH / [ Sarvizo savyAhRtiM sapraNavAM gAyatrIM zirasA saha / triH paThedAyataprANaH prANAyAmaH sa ucyate sa ucyata iti // iti vAsiSThe dharmazAstre pathvaviMzo'dhyAyaH / sheeshestha. Prefe || atha SaDUviMzo'dhyAyaH // atha sAdhAraNapApakSayopAyAbhidhAnavarNanam / prANAyAmAndhArayettrInyo yathAvidhyatandritaH / ahorAtrakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // 1 karmaNA manasA vAcA yadahA kRtamainasam / AsInaH pazcimAM saMdhyAM prANAyAmairvyapohati // 2 karmaNA manasA vAcA yadrAcyA kRtamainasam / uttiSThanpUrvasaMdhyAM tu prANAyAmairvyapohati // 3 prANAyAmairya AtmAnaM saMyamyAssste punaH punaH / saMdadhyAccAdhikairvA'pi dviguNairvA paraM tu yaH // 4 savyAhRtikAH sapraNavAH prANAyAmAstu SoDaza / api bhraNahanaM mAsAtpunantyaharahaH kRtAH // 5 japtvA kautsamapetyetadvAsiSThaM cetyRcaM prati / sAvitraM zuddhavatyazca zurApo'pi vizudhyati // 6 sakRjjaptvA'syavAmIyaM zivasaMkalpameva ca / suvarNamapahRtyApi kSaNAdbhavati nirmalaH // 7 G
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] saadhaarnnpaapkssyopaayaabhidhaanvrnnnm| 1535 haviSyantIyamabhyasya natamaMha itIti ca sUktaM ca pauruSaM japtvA mucyate gurutalpagaH // 8 apivA'psu nimajjAnakhirjapedaghamarSaNam / yathAzvamedhAvabhRthastAdRzaM manurabravIt / / ArambhayajJAjapayajJo viziSTo dshbhirgunnaiH| . upAMzuH syAcchataguNaH sahasro mAnasaH smRtaH // 10 ye pAkayajJAzcatvAro vidhiyajJasamanvitAH / sarve te japayajJasya kalAM nArhanti SoDazIm / / 11 japyenaiva tu saMsidhyedbrAhmaNo nAtra sNsyH| kuryAdanyanna vA kuryAnmaitro brAhmaNa ucyate // 12 jApinA hominAM caiva dhyAyinAM tIrthavAsinAm / na parivasanti pApAni ye ca snAtAH zirovataH // 13 yathA'nirvAyunA dhUto haviSA caiva dIpyate / evaM japyaparo nityaM brAhmaNaH saMgrahISyate // 14 svAdhyAyAdhyAyinAM nityaM nityaM ca prayatAtmanAm / japatAM juhvatAM caiva vinipAto na vidyate // 15 sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvarAm / zuddhikAmaH prayuJjIta sarvapApeSvapi sthitaH // 16 kSatriyo bAhuvIryeNa taredApadamAtmanaH / dhanena vaizyazUdrau tu japoMmairdvijottamaH / / 17 yathA'zvA rathahInAH syU ratho vA'zvairvinA yathA / evaM tapastvavidyasya vidyA vA'pyatapasvinaH / / 18
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1536 vsisstthsmRtiH| [saptaviMzoyathA'nnaM madhusaMyuktaM madhu vA'nena sNyutm| evaM tapazca vidyA ca saMyukta bheSajaM mahat // 16 vidyAtapobhyAM saMyuktaM brAhmaNaM japanatyakam / sadA'pi pApakarmANameno na pratiyujyata, eno na pratiyujyata / iti // 20 iti vAsiSThe dharmazAstre ssddviNsho'dhyaayH|| // sptviNsho'dhyaayH|| atha vedAdhyayana prazaMsAvarNanam / yadyakAryazataM sAgraM kRtaM vedazca dhaaryte| sarva tattasya vedAgnirdahatyagnirivendhanam // 1 yathA bAtabalo vahnirdahatyAmA'napi dumAn / tathA dahati vedAgniH karmajaM dossmaatmnH||2 hatvA'pi sa illiokAnbhuJjAno'pi yatastataH / RgvedaM dhArayanvipro nainaH prApnoti kiMcana // 3 na vedabalamAzritya pApakarmaratibhavet / ajJAnAJca pramAdAcca dAte karma netrt||4 tapastapyati yo'raNye munirmUlaphalAzanaH / RcamekAM ca yo'dhIte tacca tAni ca tatsamam // 5.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] .. AhArazuddhinirUpaNam / itihAsapurANAbhyAM vedaM samupadvhayet / bibhetyalpazrutAdvedo mAmayaM prahariSyati // 6 vedAbhyAso'nvahaM zaktathA mahAyajJakriyAkramaH / nAzayatyAzu pApAni mahApAtakajAnyapi // 7 vedoditaM svakaM karma nityaM kuryaadtndritH| taddhi kurvanyathAzakyA prApnoti paramAM gatim / / 8 yAjanAdhyApanAdyaunAttathaivAsatpratigrahAt / vipreSu na bhavedoSo jvalanAkaMsamo hi sH|| zaGkAsthAne samutpanne abhojyAbhojyasaMjJake / AhArazuddhiM vakSyAmi tanme nigadataH zRNu // 10 akSAralavaNAM rUkSAM pibebrAhmI suvarcalAm / trirAtraM zaGkhapuSpaM(kapI) ca brAhmaNaH payasA saha // 11 pAlAzabilvapatrANi kuzAnpadmAnudumbarAn / kAthayitvA pivedApatrirAtreNaiva zudhyati // 12 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhisarpiH kuzodakam / ekarAtropavAsazca zvapAkamapi zodhayet // 13 gomUtraM gomayaM caiva kSIraM dadhi ghRtaM tthaa| paJcarAtraM tadAhAraH paJcagavyena zudhyati / / 14 yavAnvidhinopayuJjAnaH pratyakSeNaiva zudhyati / vizuddhabhAve zuddhAH syurazuddha tu sarAgiNaH // 15 haviSyAnprAtarAzAstrInsAyamAzAMstathaiva ca / ayAcitaM tathaiva syAdupavAsatrayaM bhavet // 16
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1538 / vsisstthsmRtiH| [aSTAviMzoatha cettvarate kartu divasaM mArutAzanaH / rAtrau jalAzaye vyuSTaH prAjApatyena ttsmm||17 . sAvitryaSTasahasraM tu japaM kRtvotthite ravI / mucyate pAtakaiH savaiyadi no brahmahA bhavet // 18 yo vai stenaH surApo vA bhrUNahA gurutalpagaH / dharmazAstramadhItyaiva mucyate sarvapAtakaiH // 16 duritAnAM duriSTAnAM pApAnAM mahatAM tathA / kacchaM cAndrAyaNaM caiva sarvapApapraNAzanam / / 20 ekaikaM vardhayetpiNDaM zukle kRSNe ca hrAsayet / amAvAsyAM na bhuJjIta evaM cAndrAyaNo vidhirevaM cAndrAyaNo vidhiriti // 21 iti vAsiSThe dharmazAstre sptviNsho'dhyaayH|| // athaassttviNsho'dhyaayH|| svayaM vipratipannAdInAM dUSitastrINAM tyAgAbhAvakatham / na strI duSyati jAreNa na vipro vedakarmaNA / nApo''po mUtrapurISeNa nAgnidahanakarmaNA // 1 svayaM vipratipannA vA yadi vA viprvaasitaa| balAtkAropabhuktA vA corahastagatA'pi vA // 2
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] strINAM patanahetavaH sarvavedapavitrAbhidhAnavarNanam 1536 na tyAjyA dUSitA nArI nAsyAstyAgo vidhIyate / puSpakAlamupAsIta RtukAlena zudhyati // 3 striyaH pavitramatulaM naitA duSyanti karhicit / mAsi mAsi rajo hyAsAM duSkRtAnyapakarSati / / 4 pUrva striyaH surairbhuktAH somgndhrvvhnibhiH| gacchanti mAnuSAnpazcAnnaitA duSyanti dharmataH // 5 tAsAM somo'dada(dA) cchaucaM gandharvaH zikSitAM giram / agnizca sarvabhakSatvaM tasmAniSkalmaSAH striyH||6 trINi striyaH(yAH) pAtakAni loke dharmavido viduH / bharturvadho bhrUNahatyA svasya garbhasya pAtanam // 7 vatsaH prasravaNe medhyaH zakuniH phlpaatne| striyazca ratisaMsarge zvA mRgagrahaNe shuciH||8 ajAzvA mukhato medhyA gAvo medhyAstu pRSThataH / brAhmaNAH pAdato medhyAH striyo medhyAstu sarvataH / / sarvavedapavitrANi vakSyAmyahamataH param / yeSAM japaizca homaizca pUyante nAtra saMzayaH // 10 aghamarSaNaM devakRtaM zuddhavatyastaratsamAH / kUSmANDAni pAvamAnyo durgA sAvitrireva ca (1) // 11 abhISaGgAH padastomAH sAmAni vyAhRtistathA (?) / bhAruNDAni ca sAmAni gAyatraM raivataM tathA // 12 puruSavrataM nyAsaM ca tathA devavratAni ca / abliGgaM vArhaspatyaM ca vAksUktaM madhvRcastathA // 13 67
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vsisstthsmRtiH| [aSTAviMzozatarudriyamatharvaziratrisupaNaM mahAvratam / gosUktaM cAzvasUktaM ca zuddhaH zuddha ti sAmanI // 14 trINyAjyadohAni rathaMtaraM ca agnerRtaM vAmadevyaM bRhacca / etAni japtAni punanti jantUJjAtismaratvaM labhate yadIcchet // 15 agnerapatyaM pathamaM suvarNa bhUvaiSNavI sUryasutAzca gAvaH / tAsAmanantaM phalamaznuvIta yaH kAJcanaM gAM ca mahIM ca dadyAt // 16 uparundhanti dAtAraM gaurava:kanakaM kSitiH / azrotriyasya viprasya hastaM dRSTA niraakRteH||17 vaizAkhyA paurNamAsyAM ca brAhmaNAnsapta paJca vA / tilAnkSaudreNa saMyuktAnkRSNAnvA yadi vetarAn // 18 prIyatAM dharmarAjeti yadvA manasi vrtte| yAvajjIvakRtaM pApaM tatkSaNAdeva nazyati // 16 suvarNanAbhaM kRtvA tu sakhuraM kRSNamArgaNam / tilaiH pracchAdya yo dadyAttasya puNyaphalaM zRNu // 21 sasuvarNaguhA tena sazailavanakAnanA / caturvaktatrA bhavedattA pRthivI nAtra saMzayaH // 21 kRSNAjine tilAnkRtvA hiraNyaM mdhusrpissii| dadAti yastu viprAya sarvaM tarati duSkRtamiti sarva tarati duSkRtamiti // 22 iti vAsiSThe,dharmazAstreSTAviMzo'dhyAyaH / /
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dAnAdInAM phalanirUpaNavarNanam // athaikontriNsho'dhyaayH|| .. atha dAnAdInAM phalanirUpaNam / dAnena sarbakAmAnavApnoti // 1 cirajIvitvaM brahmacArI rUpavAn // 2 ahiMsyupapadyate svargam // 3 agnipravezAdbrahmalokaH // 4 maunAtsaubhAgyam // 5 nAgAdhipatirudakavAsAt // 6 nIrujaH kSINakozaH // 7 toyadaH sarvakAmasamRddhaH / / 8 annapradAtA sucakSuH // 6 smRtimAnmedhAvI sarvato'bhayadAtA // 10 goprayukte sarvatIrthopasparzanam // 11 zayyAsanadAnAdantaHpurAdhipatyam // 12 chatradAnAdgRhalAbhaH // 13 gRhaprado nagaramApnoti // 14 upAnatpradAtA yAnamAsAdayati // 15 athaapyudaahrnti-||16 yatkiMcitkurute pApaM puruSo vRttikarSi(zi)taH / api gocarmamAtreNa bhUmidAnena zudhyati // 17 viprAyA''camanAthaM tu dadyAtpUrNa kamaNDalum / pretya tRptiM parAM prApya somapo jAyate punH||18 anaDuhAM sahasrANAM dAnAnAM dhuryavAhinAm / supAtre vidhidattAnAM kanyAdAnena tatsamam // 16
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1542 - vsisstthsmRtiH| [triMzItrINyAhuratidAnAni gAvaH pRthvI sarasvatI / AdidAnaM hiraNyAnAM vidyAdAnaM tato'dhikam // 20 AtyantikaphalapradaM mokSasaMsAramocanam / yoginAM saMmataM vidvAnAcAramanuvartate // 21 pradhAnaH zucirdAnto dhArayecchRNuyAdapi / vihAya sarvapApAni nAkapRSThe mahIyata, iti nAkapRSThe mahIyata, iti // 22 iti vAsiSThe dharmazAstre ekonatriMzo'dhyAyaH / / // atha triNsho'dhyaayH|| atha prANAmihotravidhivarNanam / dharmacarata mA'dharma satyaM vadata nAnRtam / dIrgha pazyata mA hrasvaM paraM pazyata mA'param // 1 brAhmaNo bhavatyagniragni brAhmaNa iti zruteH // 2 taJcakatham // 3 tatra sado brAhmaNasya zarIraM vediH saMkalpo yaH pazurAtmA razanA buddhiH sado mukhamAhavanIyaM nAbhyAmudaro'gnirhapatyaH prANo'dhvaryurapAno hotA vyAno brahmA samAna udgAtA''tmendriyANi yajJapAtrANi ya evaM vidvAnindriyairidriyArtha juhotIti // 4 api ca kAThake vijJAyate // 5
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] prANAgnihotravidhivarNanam / athApyudAharanti // 6 pAti nAti ca dAtAramAtmAnaM caiva kilviSAt / vedendhanasamRddhaSu hutaM vipramukhAgniSu // 7 na skandate na vyathate nainamadhyApathecca yat / variSThamagnihotrAttu brahmaNasya mukhe hutam // 8 dhyAnAgniH satyopacayanaM kSAntyA puSTizravaM triH puroDAzamahiMsA ca saMtoSo yUpaH kRcchraM bhUtebhyo'bhayadAkSiNyaM smRtiM kRtvA kratuM mAnasaM yAti kSayaM budhaH // 6 jIryanti jIryataH kezA dantA jIryanti jIryataH / jIvanAzA dhanAzA ca jIryato'pi na jIryati // 10 yA dustyajA durmatibhiryA na jIryati jIryataH / yA'sau prANAntiko vyAdhistAM tRSNAM tyajataH sukhamiti / 41 namo'stu mitrAvaruNayorurvazyAtmajAya zatayAtave / vasiSThAya vasiSThAyeti // 12 iti vAsiSTha dharmazAstre triMzo'dhyAyaH // samAptAceyaM vaziSThasmRtiH / tatsat / md 1543 h pepper
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // * // auzanasa saMhitA // * zrIgaNezAya nmH| athAnulomapratilomajAtyantarANAMnirUpaNavarNanam / ataH paraM pravakSyAmi jAtivRttividhAnakam / anulomavidhAnaJca pratilomabidhiM tathA // 1 sAntarAlakasaMyuktaM sarva saMkSipya cocyate / nRpAd brAhmaNakanyAyAM vivAheSu samanvayAt // 2 jAtaH sUto'tra nirdiSTaH pratilomavidhirdvijaH / vedAnahastathA caiSAM dharmANAmanubodhakaH // 3 sUtAdvipra prasUtAyAM sUto veNuka ucyate / nRpAyAmeva tasyaiva jAto yazcarmakArakaH // 4 brAhmaNyAM kSatriyAcauryAdrathakAraH prajAyate / vRttazca zUdravRttasya dvijatvaM pratiSidhyate // 5
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ anulomapratilomajAtyantarANAMnirUpaNaM, taddharmAbhidhAnaca / 1545 yAnAnAM ye ca vor3hArasteSAzca pricaarkaaH| zUdravRttyA tu jIvanti na kSAtraM dharmamAcaret // 6 brAhmaNyAM vaizyasaMsargAjAtomAgadha ucyate / vanditvaM brAhmaNAnAJca kSatriyANAM vizeSataH // 7 prazaMsAvRttiko jIvedvaizyapreSyakarastathA / . brAhmaNyAM zUdrasaMsargAjAtazcANDAla ucyate // 8 sIsamAbharaNaM tasya kArNAyasamathApi vaa| vadhIM kaNThe samAvaSya jhallarIM kakSato'pi vA / / mallApakarSaNaM grAme pUrvAhne parizuddhikam / nAparAhe praviSTo'pi vAimAJca nete // 10 piNDobhUtA bhavantyatra nocad badhyA vizeSataH / cANDAlAdvaizyakanyAyAM jAtaH zvapa ca ucyate // 11 zvamAMsabhakSaNaM teSAM zvAna eva ca tadbalam / nRpAyAM vaizyasaMsargAdAyogava iti smRtaH // 12 tantuvAyA bhavantyeva vasukAMsyopajIvinaH / zIlikAH kecidatraiva jIvanaM vastranirmite // 13 Ayogavena viprAyAM jAtAstAmropajIvinaH / tasyaiva nRpakanyAyAM jAtaH sUnika ucyate // 14 sUnikasya nRpAyAntu jAtA udvandhakAH smRtAH / nirNejayeyurvastrANi aspRzyAzca bhavantyataH // 15. nRpAyAM vaizyatazcauryAt pulindaH parikIrtitaH / pazuvRttibhavettasya hanyustAn duSTasatvakAn // 16
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ auzanasasaMhitA / nRpAyAM zUdrasaMsargAjjAtaH pukkaza ucyate / surAvRtti samAruhya madhuvikrayakarmaNA // 17 kRtakAnAM surANAca vikretA yAcako bhavet / pukazAdvaizyakanyAyAM jAto rajaka ucyate // 18 nRpAyAM zUdratazcauryAjjAto raJjaka ucyate / baizyAyAM rakhakAjAto nartako gAyako bhavet // 16 vaizyAyAM zUdrasaMsargAjjAto vaidehikaH smRtaH / ajAnAM pAlanaM kuryAnmahiSINAM gavAmapi // 20 dadhikSIrAjyatakrANAM vikrayAjjIvanaM bhavet / vaidehikAttu viprAyAM jAtAzcarmopajIvinaH // 21 nRpAyAmeva tasyaiva svacikaH pAcakaH smRtH| vaizyAyAM zUdratazcauryAjAtazcakrI ca ucyate // 22 tailapiSTakajIvI tu lavaNaM bhAvayan punH| vidhinA brAhmaNaH prApya nRpAyAntu samantrakam // 23 jAtaH subarNa ityuktaH sAnulomadvijaH smRtH| atha varNakriyAM kurvannityanaimittikI kriyAm / / 24 azvaM rathaM hastinaM vA vAhayedvA nRpAjJayA / sainApatyaJca bhaiSajyaM kuryAjjIvettu vRttiSu // 25 nRpAyAM vipratazcauryAt saMjAto yo bhiSak smRtaH / abhiSiktanRpasyAjJAM paripAlyettu vaidyakam // 26 AyurvedamathASTAGga tantroktaM dharmamAcaret / jyotiSa gaNitaM vA'pi kAyikI vRttimAcaret / / 27
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ anulomapratilomajAtyantarANAnirUpaNam / 1547 nRpAyAM vidhinA viprAjAto nRpa iti smRtaH / nRpAyAM nRpasaMsargAt pramAdAd gUDhajAtakaH // 28 so'pi kSatriya eva syAdabhiSeke ca vrjitH| abhiSekaM vinA prApya goja ityabhidhAyakaH // 26 sarvantu rAjavRttasya zasyate pa()davandanam / punarbhUkaraNe rAjJAM nRpakAnIna eva ca // 30 vaizyAyAM vidhinA viprAjjAto hyamvaSTha ucyate / kRSyAjIvo bhavettasya tathaivAgneyavRttikaH // 31 dhvajinI jIvikA vA'pi ambaSThAH zastrajIvinaH / vaizyAyAM vipratazcauryAt kumbhakAraH sa ucyate // 32 kulAlavRttyA jIveta nApitA vA bhvntytH| sUtake pretake vA'pi dIkSAkAle'tha vApanam // 33 nAbheruddhvaM tu vapanaM tasmAnnApita ucyate / kAyastha iti jIvettu vicareca itastataH // 34 kAkAlaulyaM yamAt krauyaM sthapateratha kRntanam / AdyAkSarANi saMgRhya kAyastha iti kiirtitH||35 zUdrAyAM vidhinA viprAjjAtaH pArazavomataH / bhadrakAdIna samAzritya jIveyuH pUjakAH smRtAH // 36 shivaadyaagmvidyaadyaistthaamnndd(d)lvRttibhiH|| tasyAM vai cauraso vRtto niSAdo jAta ucyate // 37 vane duSTamRgAn hatvA jIvanaM mAMsavikrayam / nRpAjAto'tha vaizyAyAM gRhyAyAM vidhinA sutaH // 38
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1548 aushnssNhitaaH| vaizyavRtyA tu jIveta kSAtradharma na cAcaret / tasyAM tasyaiva caureNa maNikAraH prajAyate // 36 maNInAM rAjatAM kuryAnmuktAnAM vedhanakriyAm / pravAlAnAca sUtritvaM zAkhAnAM balayakriyAm // 40 zUdrasya viprasaMsargAjAta ugra iti smRtaH / nRpasya daNDadhAraH syAddaNDaM daNDyaSu saJcaret // 41 tasyaiva caurasaMvRsyA jAtaH zuNDika ucyate / jAtaduSTAn samAropya zuNDAkarmaNi yojayet // 42 zUdrAyAM vaizyasaMsargAdvidhinA sUcakaH smRtaH / sUcakAdviprakanyAyAM jAtastakSaka ucyate // 43 zilpakarmANi cAnyAni prAsAdalakSaNaM tathA / nRpAyAmeva tasyaiva jAto yo matsyabAdhakaH // 44 zUdrAyAM vaizyatazcauryAt kaTakAra iti smRtaH / vaziSThazApAtretAyAM kecit pArazavAstathA // 45 vaikhAnasena kecittu kecidbhAgavatena ca / vedazAstrAbalamvAste bhaviSyanti kalau yuge // 46 kaTakArAstataH pazcAnnArAyaNagaNAH smRtAH / zAkhA vaikhAnasenoktA tantramArgavidhikriyAH: // 47 niSekAdyAH zmazAnAntAH kriyAH pUjAGgasUcikAH / paJcarAtreNa vA prAptaM proktaM dharma samAcaret // 48 zUdrAdeva tu zUdrAyAM jAtaH zUdra iti smRtH| dvijazuzrUSaNaparaH pAkayajJaparAnvitaH / / 46
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1546 sacchUdralakSaNavarNanam / sacchUdraM taM vijAnIyAdasacchadrastato'nyathA / cauryAt kAkavaco jJeyazcAzvAnAM tRNavAhakaH // 50 etat saMkSepataH proktaM jaativRttivibhaagshH| jAtyantarANi dRzyante saMkalpAdita eva tu // 51 ityauzanasaM dharmazAstraM samAptam / zukra ( auzanasa ) saMhitA smaaptaa| // atha // * // auzanasasmRtiH // * // zrIgaNezAya namaH // __...00... // prathamo'dhyAyaH // atha brahmacAriNAM kramAgatakartavya varNanam / zaunakAdyAzca munaya auzanaM bhArgavaM munim / natvA papracchurakhilaM dhamazAstravinirNayam // 1
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1550 aushnsmRtiH| [prathamoRSINAM zRNvatA pUrvamuzanA dharmatatvavit / dharmArthakAmamokSANAM kAraNaM pApanAzanam / / 2 susamAdhihRdo yUyaM zRNudhvaGgadato mama / bhArgavaM pitaraM natvA uzanaM dharmamabravIt // 3 kRtopanayano vedAnadhIyIta dvijottamaH / garbhASTame vyaSTame vA svasUtrokta vidhaantH||4 daNDe ca mekhalAsUtre kRSNAjinadhara muniH| bhikSAhAro guruhite vIkSamANo gurormukham // 5 . kArpAsamupavItAt sannirmitaM brahmaNA puraa| brAhmaNAnAntryavit sUtraM kauzivAdAstrameva vA // 6 sadopavItI caiva syAt sadA baddhazikho dvijaH / anvathA yatkRtaM karma tadbhavatyA yathAkramam / / 7 vasedavikRtaM vAsaH kAsiM vA kazAyakam / tadeva paridhAnIyaM zuklamatsyadrumuttamam / / 8 uttarIyaM samAkhyAtaM vAsaH kRSNAjinaM zubham / abhAve bhavyamajinaM rauravaM vA vidhIyate // upavItaM vAmabAhuM savyaM vAhu samanvitam / upavItaM bhavennityannivItaM karNalambanam // 10 savyabAhuM samuddhRtya dakSiNena dhRtA dvijAH / prAcInAvItamityuktaM pitrye karmaNi dhArayet // 11 agnyagAre gavAGgoSThe home japye tathaiva c| svAdhyAyabhojane nityaM brAhmaNAnAJca sabhidhau // 12
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAridharmavarNanam / upAsane guruNAJca sandhyayorubhayorapi / upavItI bhavennityaM vidhireSaH sanAtanaH // 13 mauJjI trivRtsamA zlakSNA kAryA viprasya mekhalA / mujyabhAve kuzAnAhu granthinaikena vA tribhiH||14 dhArayedvailvapAlAzau daNDau kezAntago dvijH| yajJAkhyavRkSajaM vAtha saumyaM vRSaNameva ca // 15 sAyaM prAtardvijaH sandhyAmupAsIta samAhitaH / kAmAllobhAdbhayAnmohAt kadA na patito bhavet // 16 agnikArya tataH kuryAtsAyaM prAtaH prasannadhIH / snAtvA santarpayeddevAnRSIn pitRgaNAMstathA // 17 devAbhyarcAntataH kuryAt puSpaiH patreNa cAmbubhiH / abhivAdanazIlaH syAnnityaM vRddhssttdhrmtH||18 asAvahambho nAmeti samyak praNatipUrvakam / AyurArogyavAn vittaM dravyAdyaparivarjitaH / / 16 AyuSmAn bhava saumyeti vAcyo viprAbhivAdane / akArazcAsya nAmno'nte vAcyaH pUrvAkSarastataH // 20 yo na cetyabhivAdasya dvijaH pratyabhivAdanam / nAbhivAdyaH sa viduSA yathA zUdrastathaiva sH||21 savyena pANinA kArya upasaMgrahaNaM guroH| savyena savyaH spaSTavyo dakSiNena tu dakSiNam / / 22 laukikaM vaidikaM vA'pi tathAdhyAtmikameva vaa| AdadIta yato jJAnaM tatpUrvamabhivAdayet // 23
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1552 auzanasasmRtiH / nodakaM dhArayedbhakSaM puSpANi samidhastathA / evaM vidhAni cAnyAni na devArtheSu kibhavana ||24 brAhmaNaM kuzalaM pRcchet kSatriyazvApyanAmayam // 25 vaizyaM kSemaM samAgamya zUdrakArogyameva ca / upAdhyAyaH pitA jyeSTho bhrAtA caiva mahIpatiH ||26 [ prathamo mAtulazvazurabhrAtRmAtAmahapitAmahau / varNakAzca pitRvyazca paJcaite pitaraH smRtAH // 27 mAtA mAtAmahI gurvI pitRmAtRsvasAdayaH / zvazru pitAmahI jyeSThA jJAtavyA guravaH striyaH ||28 ityuktvA guravaH sarve mAtRtaH pitRtastathA / anuvartanameteSAM manovAkkAyakarmabhiH // 26 guru dRSTrA samuttiSThedabhivAdya kRtAJjaliH / na rupavasetsAddhaM vivAdenArthakAraNAt // 30 jIvitAthamapi dveSaM gurubhirnaiva bhASaNam / udito'pi gaNairanyairgurudveSI patatyadhaH // 31 guNAnAmapi sarveSAM pUjAH paJca vizeSataH / teSAmAdyastriyaH zreSThAsteSAM mAtA supUjitA // 32 yo hi vAsayati divA yena sadyopadizyate / jyeSTho bhrAtA ca bharttA ca pazca te guravastathA // 33 / AtmanaH sarvayatnena prANatyAgena vA punaH / pUjanIyAH prayatnena paJcaite bhUtimicchatA // 34
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacAriNAMdharmmasAravarNanam / yAvat pitA ca mAtA ca dvAvetau nirvikAraNam / tAvat sarvaM parityajya putraH syAttatparAyaNaH / pitA mAtA ca suprItau syAtAM putraguNairyadi // 35 sa putraH sakalaM karmma prApnuyAttena kammaiNA / nAsti mAtRsamaM daivaM nAsti pitRsamo guruH || 36 tayoH pratyupakAro'pi na hi kazcana vidyate / tayornityaM priyaM kuryyAtkarmmaNA manasA girA / na tAbhyA mananujJAto dharmmamekaM samAcaret // 37 vajayitvA muktiphalaM nityanaimittikaM tathA / dharmmasAra: samuddiSTaH pretyAnandaphalapradaH // 38 samyagAcAravaktAraM visRSTastadanujJayA / ziSyo vidyAphalaM bhuGkte pretya cApadyate divi // 36 yo bhrAtaraM pitRsamaM jyeSThaM mUDho'vamanyate / tena doSeNa saMpretya nirayaM samprayacchati // 40 puMsAbhyAtmani veSeNa pUjyo bharttA ca sammataH / yAni dAtari loke'sminnupakAro'pi gauravam // 41 ye narA bhartR piNDArthaM svAn prANAn santyajanti hi / teSAmeva parAn lokAnuvA ca bhagavAn bhRguH // 42 mAtulAMzca pitRvyAMzca zvazurAn RtvijAn gurUn / asAvayamiti brUyAtpratyuktAya yavIyasaH // 43 AcAryo dIkSito nAmnA yavIyAnapi yo bhavet / bhoHzabdapUrvakaM cainamabhibhASeta dharmmavit // 44 'dhyAyaH ] 1553
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1554 aushnssmRtiH| [prathamoabhivAdyAzca pUrvantu zirasAvadhazarma ca / brAhmaNakSatriyAdyaizca zrIkAmaiH sAdaraM sadA // 45 nAbhivAdyAstu viprANAM kSatriyAdyAH kathaJcana / jJAnakarmaguNopetA yadyapyete bhushrutaaH||46 brAhmaNAH sarvavarNAnAM svasti kuryyAditi sthitiH| savarNe'pyasavarNAnAM kAryyamevAbhivAdanam // 47 gururagnirdvijAtInAM varNAnAM brAhmaNo guruH / patireko guruH strINAM sarvasyAbhyAgato guruH // 48 vidyA karma vayo bandhurvittaM bhavati yasya vai| mAnyasthAnAni pazcAhuH pUrva pUrva gurUNi ca // 46 paJcAnAM triSu varNeSu bhavettu guNavAn hi yH| yatra syAtso'tra mAnAhaH kSudro'pi sa bhaved yadi // 50 piNDAdebhyo brAhmaNebhyaH striyai rAjJe'sya cakSuSe / vRddhAya bhAvahInAya rogiNe durbalAya ca // 51 bhibhAmAhRtya ziSTAnAM gRhebhyaH prayato'nvaham / nivedya gurave'znIyAdvAgyatastadanujJayA // 52 bhavatpUrva caredbhakSamupanIto dvijottamaH / bhavanmadhyantu rAjanyo vaizyastu bhavaduttaram // 53 mAtaraM vA svasAraM vA mAturvA bhaginIM tathA / bhikSeta bhikSA prathamaM yA tu nainaM vimAnayet / sajAtIyagraheSvevaM sarvavarNikameva vA / bhaikSasyAcaraNaM proktaM patitAdiSu varjitam // 54
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAriNAM dharmasAravarNanam / vedayajJAdihInAnAM prazastAnAM svakarmasu / brahmacArI caredbhakSaM gRhasthaH prayato'nvaham // 55 guroH kule na bhikSeta na jJAtikulabandhuSu / abhAve'pyatha gehAnAM pUrva pUrva vivarjayet // 56 sarva vApi cared prAmaM pUrvoktAnAmasambhave / niyamya prayato vAcaM dizazcAnavalokayan / / 57 samAhRtya tu tadbhakSaM yaavdrthmihaajnyyaa| bhuJjIta prayato nityaM vAgyato naanymaansH||58 bhaikSeNa vartayennityaM kAmanAzIrbhaved vratI / bhaikSeNa vRttino vRttirupavAsasamaM smRtA // 56 pUjayedazanaM nityamadyAdannamakutsayan / dRSTA hRSyetprasIdeca pratinandezca sarvataH // 60 anArogyamanAyuSyamasvayaM kutsabhojanam / apuNyaM lokavidviSTaM tasmAttatparivarjayet // 61 prAkmukho'nnAni bhuJjIta dakSiNAmukha eva vA / nAdyAdudaGmukho nityaM vidhipUrva sanAtane // 62 prakSyAlya pANipAdau ca bhuJjAno dvirupaspRzet / zucau deze samAsIno bhuktvAnte dvirupaspRzet // 63 maNDalaM pUrvataH kRtvA tatra sthApyAtha bhojayet / svaprANAhutiparyantaM maunameva vidhIyate // 54 ityauzanasasmRtau prathamo'dhyAyaH /
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1556 aushnssmRtiH| dvitIyo ||ath dvitiiyo'dhyaayH|| atha brahmacAriprakaraNe zaucAcAravarNanam / bhuktA pItvA ca snAtvA ca tathA rthyopsrpnne| oSThAvalomako spRSTvA vAso viparidhAya ca // 1 retomuutrpuuriissaannaamutsrgennaantbhaassnne| tathA cAdhyayanArambhe kAsazvAsAgame tathA // 2 catvaraM vA zmazAnaM vA samAgamya dvijottmH| - sandhyayorubhayoratadvadAcAnte cAcamet punH||3 caNDAlamlecchasambhASe strIzUdrocchiSTabhASaNe / ucchiSTaM puruSaM spRSTvA bhojyaM vApi tathAvidham // 4 azrupAte tathAcAme ahitasya tathaiva ca / bhojayet sandhyayoH snAtvA pItvA mUtrapurISayoH // 5 AcAnto'pyAcamet spRSTvA sakRt skRdthaanytH| agnergavAmayAlambhe spRSTA prayata eva vA // 6 nRNAmathAzmanaH sparza nIvIM viparidhAya ca / upaspRzejalaM zuddha tRNaM vA bhUmimeva vA // 7 kozAnAM cAtmanaH sparza vAsasAM kSAlitasya ca / anuSNAbhiraphenAbhiraduSTAbhizca sarvazaH // 8 zauce ca sukhamAsInaH prAGmukho vApyudaGmukhaH / ziraHprAvRtya karNa vA muktakacchazikho'pivA 18
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAriprakaraNe shaucaacaarvrnnnm| 1555 akRtvA pAdayoH zaucamAcAnto'pyazucirbhavet / sopAnako jalastho vA noSNISI vA''camed budhaH / / 10 na caiva varSadhArAbhina tiSThanna dhRtodakaiH / naikahastArpitajalaivinA zUdreNa vA punaH // 11 na pAdukAsanastho vA bahirjAnurathApi vaa| na jalpanna hasan prekSamANazca prahva eva vA / nAvIkSamANAdbhinnoSNAdbhinnaphenAdathApi vA // 12 zUdrAzucikarairmuktainakSArAbhisthaiva ca / na caivAGgulibhiH zabdamakurvannAnyamAnasaH // 13 na varNarasaduSTAbhirnacaiva prdrodkaiH| na prANijanitAbhirvA na bahiH kalameva vA // 14 hRdrAbhiH pUyate vipraH kaNAbhiH kSatriyaH zuciH / prAzitAbhistathA vaizyaH (strI) zUdraH saMsparzanaistataH // 15 aGguTamUlAntarato rekhAyAM brahma ucyate / antarAGguSThadezinyo pitRNAM tIrthamuttamam // 16 kaniSTho mUlataH pazcAtprAjApatyaM pracakSate / aGgulyagre smRtaM devaM tathaivArSa prakrIrtitam / mUle syAdevamASa syAdAgneyaM madhyataH smRtam // 17 tadeva saumikaM tIrthametajjJAtvA na muhyti| brAhmaNaiva tu tIrthena dvijo nityamupaspRzet / / kAyena vA devatena na tu pitryeNa vA dvijAH ! // 18
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ aushnssmRtiH| [dvitIyotriH prAznIyAdapaH pUrva brAhmaNaH prayataH smRtaH / saMvRttAkuSThamUlena mukhaM vai samupaspRzet / / 16 aGguSThAnAmikAbhyAM tu spRzenatradvayaM tataH / tarjanyavRSThayogena spRzenAsApuTaM tataH // 20 kaniSThAkuSThayogena zravaNe samupaspRzet / sarvAsAmatha yogena hRdayantu talena vA // 21 saMspRzadvai zirastadvadaSThenAthavA dvayam / triHprAznIyAdevameva prItAstenAsya devatAH // 22 brahmaviSNumahezAzva sambhavantyanuzuzrumaH / gaGgA ca yamunA caiva prIyate parimArjanAt // 23 prasaMsparzAllocanayoH prIyete shshibhaaskrau| nAsatyau caiva prIyete spRSTaM nAsApuTadvayam // 24 karNayoH spRSTayostadvattIyete caanlaanilo| saMpaTe hadaye cAsyAH prIyante sarvadevatAH // 25 mUni saMsparzanAdeva prItastu puruSo bhavet / nocchiSTaM kurvate mukhyaM viprayogaM nayanti yaaH||26 antavadantasalilajihvAsparza zucirbhavet / spRzanti bindavaH pAdau ya AcAmayataH param // 27 bhUmigaiste samAjJeyAH na tairaprayato bhavet / madhuparke ca some ca tAmbUlasya ca bhakSaNe // 28 phalamUlekSudaNDe ca na doSo bhArgavo'bravIt / pracaraMzcAnnapAneSu yaducchiSTo bhaved dvijH||26
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 'dhyAyaH] brahmacAriprakaraNe shaucaacaarvrnnnm| bhUmau nikSipya tadravyamAcamya prokSayettu yt|| taijasaM vai samAdAya bhaveduccheSaNAttataH // 30 anidhAya ca tadvyamAcAntaH zucitAmiyAt / vastrAdInAM vikalpatvAt sRSTA ca devameva hi // 31 ArabhyAnudake rAtrau coro vApyAkale pathi / kRtvA mUtrapurISaM vA dravyahastena duSyati // 32 nidhAya dakSiNe karNe brahmasUtramudaGa mukhH| atha kuryAt zakRnmUtre rAtrau cehakSiNAmukhaH // 33 antardhAya mahIM kASThaH prnnelossttrtRnnen vaa| praticInazirAH kuryAt kRcchramUtravisarjane // 34 chAyAkUpanadIgoSThe caityAmbhaH pathi bhasmasu / agnau caiva zmazAne ca viNmUgeNa samAcaret // 35 na gomaye na kuDathe vA na goSThe naiva shaahle| na tiSThan vA na nirvAsA na ca parvatamastake // 36 na jIrNadevAyatane na valmIke kadAcana / na ca sarveSu garteSu na ca gacchan samAcaret // 37 tuSAGgArakapAleSu rAjamArga tathaiva c|| na kSetra na bile cApi na tIrthe ca catuSpathe // 38 nodyAnopasamIpe vA noSare na parAzucau / na copAnatkapAdau ca chatrI varNAntarIkSake // 36 na caivAbhimukhaH strINAM gurubrAhmaNayo gavAm / na devadevAlayayo na pAmapi kadAcana // 40
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1560 ... aushnssmRtiH| [tRtIyo nadIjyotIMSi vIkSitvA tadvAhyAbhimukho'pi vaa| pratyAdityaM pratyanilaM pratisomaM tathaiva ca // 41 Ahatya mRttikA kuryAt lepagaNDApakarSaNam / kuryAdatandritaH zaucaM vizuddhaddhRtodakaiH // 42 nAharenmRttikA vipraH pAMzulAM naca kardamAt / na mArgAnnoSarAddezAcchaucAviSTo'parasya ca // 43 na devAyatanAt kuDyAd grAmAna tu kadAcana / upaspRzecato nityaM pUrvoktena vidhAnataH / / 44 tAravyAhRtigAyatryA varNAnAmeraNaiH kramAt / tanmaMtritaM pibaMdhastu mantrAcamanamIritam // 45 gAyatryA camanenAtha zrutyAcamanamIritam / . ityauzanasasmRtau dvitiiyo'dhyaayH| // atha tRtIyo'dhyAyaH // atha brahmacAriprakaraNe'nekaprakaraNavarNanam / evaM dehAdibhiryuktaH shaucaacaarsmnvitH| AityA'dhyayanaM kuryAdvIkSamANo gurormukham // 1 nityamukhatapANizca sndhyaacaarsmnvitH| AsyatAmiti ghoktazca nAsItAbhimukhaM guroH 2
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1561 'dhyAyaH] brhmcaariprkrnne'nekprkrnnvrnnnm| pratizravaNasambhASe zayAno na samAcaret / AsIno na ca bhuJjAno na tiSThanna parAGmukhaH / na ca zayyAsanaM cAsya sarvadA gurusannidhau // 3 gurostu cakSurviSaye na yatheSTAsano bhavet / nodAharedasya nAma parokSamapi kevalam // 4 na caivAsyAnukurvIta gatibhASaNaceSTitam // 5 guroryatra parIvAdo nindA vA'pi pravarttate / kau~ tatra pidhAtavyo gantavyaM prito'nytH||6 dUrastho nArcayeddevAnna kruddho nAntike striyH| na caivAsyottaraM brUyAnna tenAsIta sannidhau // 7 udakumbhaM kuzAn puSpaM samidho'pyAharetsadA / mArjanaM lepanaM nityamaGgAnAM vai samAcaret // 8 nAsya nirmAlyazayanaM pAdukopAnahAvapi / AkrAmedAsanaM tasya chAyAmapi kadAcana // 6 ye dantakASThAdIn labdhvA na cAsyai vinivedayet / anApRcchaya na gantavyannatvapriyahite rtH||10 na pAdau sthApayedasya sannidhAne kadAcana / jRmbhitaM hasitaM caiva kSapakaM prAvaraNaM tathA // 11 varjayet sannidhau nityaM nakhasphoTanameva ca / yathAkAlamadhIyIta yAvanna vimanA guruH / AsanAdau guroH kUrce phalake vA samAhitaH / / 12
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 1562 aushnssmRtiH| [tRtIyoAsane zayane pAne na ca tisstthetkthyn| . dhAvantamanudhAveta gacchanta manugacchati // 13 gajoSTrayAnaprAsAdaprastareSu kaTeSu ca / nAsIta guruNA sAddha zilAphalataleSu ca // 14 jitendriyaH syAt satataM vazyAtmA'krodhanaH shuciH| prayuJjIta sadA vAcaM madhurAM hitabhASiNIm / / 15 gaNDamAlyA rasaM kanyAM sUkSmaprANivihiMsanam / abhyaGgazcAJjanopAnacchatradhAraNameva ca // 16 kAmaM krodhaM bhayaM nidrAM gItavAditranarttanam / dhUtaM janaparIvAdaM strIprekSAlApanaM tathA // 17 paropatApapaizunyaM prayatnena vivarjayet / udakumbhaM sumanaso gozakRnmRttikA kuzAn // 18 AharedyAvadanyAni bhaikSaJcAharahazcaret / tathaiva lavaNaM sarva bhakSyaM paryuSitaM nayet // 16 ananyadarzI satataM bhavedgItAdiniH spRhaH / nAdarzaJcaiva vIkSeta na careddantadhAvanam // 20 ekAntamazuciH strIbhiH zUdrAdyairabhibhASaNam / gurUcchiSTaM bheSajArtha na prayuJjIta kAmataH // 21 malApakarSaNaM sAnannAcared vai kadAcana / nacAtisRSTo guruNA svAn gurUnabhivAdayet / / 22 vidyAguruSvetadeva nityavRttiH svayoniSu / pratiSedhatsu vA dharma hitaM copadizan svayam / / 23
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brhmcaariprkrnne'nekprkrnnvrnnnm| 1563 zreyaH suguruvavRtti nityamevaM samAcaret / gurupatnISu puzeSu gurozcaiva svabandhuSu / / 24 bAlaH samAnajanmA vA ziSyo vA yajJakarmasu / adhyApayan gurumuto guruvanmAnamarhati // 25 utsAdanaM vai gAtrANAM snAnaM cocchissttbhojne| na kuryAd gura putrasya pAdayoH zaucameva ca // 26 guruvatpratipUjyAzca savarNA guruyossitH| asavarNAstu saMpUjyAH pratyutthAnAbhivAdanaH // 27 abhyaJjanaM nApanaJca gAtrotsAdanameva c|| gurupalyA na kAryANi kezAnAJca prazodhanam / / 28 gurupatnI ca yuvatI nAbhivAgheha pAdayoH / kurvIta vadanaM bhUmyAmasAvahamiti bruvan / / 26 viprasya pAdagrahaNamanvahazcAbhivAdanam / gurudAreSu kurvIta sadA dharmamanusmaran / / 30 mAtRSvasA mAtulAnI zvazrUzcApi pitRSvasA / saMpUjyA gurupatnI ca samAstA gurubhAryayA // 31 bhrAtRbhAryopasaMgrAhyA jJAtisambandhayoSitaH / piturbhaginyA mAtuzca jAyAyAzca svasaryapi // 32 mAtRvad vRttimAtiSThenmAtA tebhyo griiysii| / evamAcArasampannamAtmavantaM sadA hitam // 33 vedaM dharma purANazca tathA tattvAni nityshH| samvatsaroSite ziSye gurujJAna manirdizet / / 34
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1564 auzanasasmRtiH / harate duSkRtaM tasya ziSyasya vatsare guruH / AcAryaputrazuzrUSu jJanado dhArmikaH zuciH // 35 zakto gurvIrhyamedhAvI nAdhyApyo dazadharmataH / kRtajJazca tathA drohI medhAvI zubhakRnnaraH || 36 prApya vipro'pyavidhivat SaDadhyAtmA dvijottamaiH / eteSu brAhmaNo dAnamanyatra na yathoditam ||37 Acamya saMyato nityamadhIyIta udaGmukhaH / upasaMgRhya tatpAdau vIkSyamANo gurormukham ||38 adhISva bho ! iti brUyAt virAmo'stviti vAcayet / prAkkuzeSu samAsInaH pavitrairavapAvitaH // 36 prANAyAmai stribhiH pUrva tathA coGkAramarhati / brAhmaNaH praNavaM kuryAddatte ca vidhivadvijaH // 40 kuryAdadhyayanaM nityaM brahmAJjali kRta sthitiH / sarveSAmeva bhUtAnAM vedazcakSuH sanAtanaH // 41 adhIte vidhivannityaM brahmaNyAccyavate'nyathA / yo'dhIyIta Rco nityaM kSIrAhutyA sa devatAH // 42 prINAti tarpayantyenaM kAmaistRptAH sadaiva hi / yajJaM yo'dhIte satataM dadhnA prINAti devatA ||43 sAmAnyadhIte prINAti ghRtAhutibhiranvaham / atharvAGgiraso nityamadhyAt prINAti devatA // 44 dharmAGgAni purANAni mImAMsaistRpyate surAn / apa samIpe niyato naityakaM vidhimAzritaH // 45 [ tRtIyo
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAri prakaraNe gAyatrImantrasAravarNanam / 1565 gAyatrImapyadhIyIta gatvAraNyaM samAhitaH / sahasraparamAM devIM zatamadhyA dazAparAm // 46 gAyatrIM vai japennityaM japazca triH prakIrtitaH / gAyatrIM caiva vedAMzca tulayA tulayan prabhuH // 47 ekatazcaturo vedAn gAyatrI ca tathaikataH / oGkAramAditaH kRtvA vyAhRtIstadanantaram / / 48 tato'dhIyIta ekAgraM zriyA prmyaanvitH| adhyApayettu ekAgraM gAyatrI parayA tu yA // 46 purAkalpe samutpannA bhUrbhuvaH svarganAmataH / mahAvyAhRtayastisraH sarvAzubhanibarhaNAH // 50 pradhAnaM puruSaH kAlo brhmvissnnumheshvraaH| satyaM rajastamastisraH kAmA vyAhRtayastrayaH // 51 oGkArastatparaM brahma gAyatrI syAttadakSaram / evaM mantro mahAyogaH sAkSAtsAra udaahRtH||52 yo'dhIte'hanyamAne tAM gAyatrI vedamAtaram / / vijJAyAthaM brahmacArI sa yAti paramAGgatim // 53.. na gAyatryAH paraM japyametadvijJAnamucyate / zravaNasya tu mAsasya paurNamAsyAM dvijottamAH ! // 54 ASADhyAM prauSThapadyAM vA vedopakramaNaM smRtam / utsRjya prAmanagaraM mAsAnvito'rthapaJcamAn / / 55 adhIyIta zucau deze brahmacArI smaahitH| puSye tu chandasAM kuryAdvahirutsarjanaM dvijAH // 56
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1566 aushnssmRtiH| [svIyomAghe vA mAsi saMprApte pUrvAhe prathame'hani / chandAMsyUlamadhIyIta zuklapakSe tu vai dvijAH! // 57 vedAGgAni purANaM vA kRSNapakSe tu maanvH| imannityamanavyAyAnadhIyAno visarjayet // 58 adhyApana kurvANo adhyesyannapi ytntH| karmAdhure divArAtrau divAvAsaM samUhane // 56 vidyutsvanitavarSAsu maholkAnAca paatne| AkasmikamanadhyAyameteSveva prajApatiH // 60 etA na syurditA nAdyAnyadaprAgduSkRtAdiSu / tadA vindyAdanAya manyate jApradarzane // 61 nirghAte vA'tha calane jyotiSAM copasarpaNe / etAnakAlikAn vindyAdanAyAgatAvapi // 62 prAgduSkRteSvamiSu ca vidyutstnitnisvne| sadyo hi syAdanadhyAyamanRtaM munirabravIt // 63 nidhyAya evaM syAd grAme'raNyeSu nagareSu ca / karmanaipuNyagAmAnAM pUtigandhe ca nityshH||64 antyAnAM saGgate grAme vRSalasya ca sannidhau / anadhyAyo nindyamAne samavAye janasya ca // 65 udaye madhyarAtrau ca viNmUo ca visarjayet / ucchiSTazrAddhabhuk caiva manasA na vicintayet // 66 pratigRhya dvijo vidyAdekodiSTasya ketanam / tadAha kIrtayed brahma rAjJo rAhozca sUtake // 67
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brhmcaariprkrnne'nekvicaarvrnnnm| . 1567 dhAvako'nulisasya snehogAdhasya liSThati / viprasyAviduSo dehe tAvad brahma na kIrtayet // 68 zayAnaH prauDhapAdazca kRtvA vai vAvasatthikAm / nAdhIyItAmiSaJjagdhvA sUtakAnnAdyameva ca // 66 nIhArairbANazabdazca sandhyayorubhayorapi / amAvAsyAM caturdazyAM paurNamAsyaSTamISu ca // 70 upAkarmaNi cotsarge trirAtraM kSapaNaM smRtam / aSTakAsu ca kurvIta matimAn tAsu rAtriSu // 71 / / mArgazIrSe tathA pauSe mAghe mAse tathaiva ca / tisroSTakAH samAkhyAtA kRSNe pakSe ca sUribhiH // 72 zleSmAtakasya chAyAyAM zAlmalermadhukasya c| kadAcidapi nAdhyeyaM kovidArakapitthayoH // 73 samAnavidhenumate tathA sabrahmacAriNi / AcArya saMsthite vA'pi trirAtraM kSapaNaM smRtam // 74 chidreSveteSu viprANAmananyAyAH prkiirtitaaH| hiMsanti rAkSasAste ca tasmAdetAn visarjayet / / 75 naityake nAstyananyAyaH sandhyopAsana eva ca / upAkarmaNi karmAnte homamantoSu caiva hi // 76 ekArcamathavaikaM vA yajuH sAmAthavA punH| aSTakAyAH svadhIyata mArute cApi vApadi / / 77 anadhyAyo vinAze ca netihAsapurANayoH / nidharmazAstraSvanyeSu parvaNyetAn visarjayet / / 78
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1568 aushnssmRtiH| [tRtIyoeSa dharmaH samAsena kIrtito brahmacAriNaH / brahmaNAbhihitaH pUrvamRSINAM bhAvitAtmanAm / / 76 yo'nyatra kurute yatnamanadhItya zrutiM dvijH| . sa vai mUDho na sambhASyo vedavAhyo dvijAtibhiH // 80 na vedapAThamANa santuSTo vai dvijottamaH / pAThamAtrAvasAnastu paGka gauriva sIdati // 81 . yo'dhItya vidhivadvedaM vedAntaM na vicArayet / sa sAnvayaH zUdrakalpaH sa pAdyaM na prapadyate // 82 yadi vA vyantikaM vAsaM kartumicchati vai gurau / yuktaH paricaredenamAzarIravimokSaNAt // 83 gatvA vanaM vA vidhivajjuhuyAjAtavedasam / adhIyIta sadA nityaM brahmavidyAM smaahitH||84 sAvitrIM zatarudrIyaM vedAnAM ca vishesstH| abhyasetsatataM vedaM bhasmasnAnaparAyaNaH / / 85 vedaM vedau tathA vedAH vedAnvai caturo dvija ! / adhItya vidhigamyAtha tataH snAyAd dvijottamaH / / 86 vedoditaM svakaM karma nityaM kuryAdatandritaH / akurvANaH patatyAzu nirayAnatibhISaNAn / / 87 abhyasetprayato vedaM mahAyajJAna hApayet / kuryAd gRhyANi karmANi sandhyopAsanameva ca // 88 nityaM svAdhyAyazIlaH syAnnityaM yjnyopviitkH| satyavAdI jitakrodho brahmabhUyAya kalpate //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ nityanaimittika vidhivarNanam / sandhyAsnAnarato nityaM brahmayajJaparAyaNaH / anasUyo mRdurdAnto gRhasthaH pratyavartate // 60 udAnAya tataH kuryAtsamAnAyeti pazcamam / vijJAya tasvameteSAM juhuyAdAtmani dvijaH // 61 zeSamannaM yathAkAmaM bhuJjIta vyaJjanairyutam / dhyAtvA tanmAna se devamAtmAnaM vai prajApatim // 62 'dhyAyaH ] amRtApidhAnamasItyupariSTAdapaH pibet / AcAntaH punarAcAmedayaM gauriti bhASayet // 63 adhItya vidhivadvedAnathaM caivopalabhya ca / dharmmakAyanivRttizvedetadvijJAnamucyate // 14 yaH svayaM niyato bhUtvA dharmapAThaM paThedvijaH / adhyApayecchrAvayed vA brahmaloke mahIyate // 65 prAtaH kRtyaM samApyAtha vaizvadevapuraHsaram / madhyAhna bhojayedviprAn samyak bhUtAtmabhAvanaH // 66 prAGmukhastAni bhuJjIta sUryAbhimukha eva vA / AsInastvAsane zuddha bhUmau pAdau nidhApayet // 67 AyuSyaM prAGmukho bhuGkte yazasyaM dakSiNAmukhaH / zriyaM pratyaGmukho bhuGkte RNaM bhuGkte udaGmukhaH / pazcAt sa bhojanaM kuryAt bhUmau vA tannidhApayet // 68 upavAsena tattulyamityevambhArgavo'bravIt / upalipya zucau deze pAdau prakSAlya vai karau // 66 1566
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1570 aushnssmRtiH| [tRtIyoAcAnto'krodhano naktaM pazcAttu bhojanaM caret / iha vyAhRtibhistvannaM paridhAyodakena tu // 100 pariSecanamantroNa pariSicya tataH param / citraguptabaliM dattvA tadannaM pariSicya ca // 101 amRtopastaraNamasItyApozanakriyAM caret / svAhApraNavasaMyuktaM prANAyetyAhutiM tataH // 102 apAnAyAhuti hutvA vyAnAya tadanantaram / udAnAya tataH kuryAtsamAnAyeti paJcamam // 103 vijJAya tattvameteSAM juhuyAdAtmani dvijaH / zeSamannaM yathAkAmaM bhuJjIta vyaJjanairyutam / dhyAtvA tanmAnase devamAtmAnaM vai prajApatim / / 104 amRtApidhAnamasItyupariSTAdapaH pibet / AcAntaH punarAcAmedayaM goriti mntrtH||105 tripadA vA trirAvRtya srvpaapprnnaashniim| prANAnAM pranthirasItyAlabheddhRdayaM tataH // 106 AcamyAGguSThamAnIya pAdAGguSThena dakSiNam / niHsrAvayeddhastajalamUrddhahastaH samAhitaH // 107 hutvAnumantraNaM kuryAt svadhAyAmiti mntrtH| athokSaNe svamAtmAnaM yo japed brahmaNeti ca // 108 sarveSAmeva yAgAnAmAtmayAgaH paraH smRtH| atha zrAddhamamAvAsyAprAptaM kAyaM dvijottamaiH // 106
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ naimittikazrAddhavidhivarNanam / piNDAnvAhAryakaM zrAddhauM kSINe rAjani zasyate / aparAhna e dvijAtInAM prazastena ! miSeNa tu // 110 pratipatprabhRtirhyanyAstithayaH kRSNapakSake / caturdazIM varjayitvA paJcamIM hyuttarottarAm // 111 amAvasyASTakAstisraH paurNamAsyAdiSu triSu / tisrazcApyaSTakAH puNyA mAsi paJcadazI tathA // 112 trayodazI maghA kRSNAvarSAsu tvavizeSataH / naimittikaM tu kartavyaM divase candrasUryyayoH bAlakAnAM ca maraNe nArakI syAttato'nyathA / kAmyAni caiva zrAddhAni zasyante grahaNAdiSu // 114 ayane triSuve caiva vyatipAte tvanantakam / saMkrAntyAmakSayaM zrAddhaM tathA janmadineSvapi // 115 nakSatra tithivAreSu kAryyaM kAmyaM vizeSataH / svargaM tu labhate kRtvA kRttikAsu dvijottamAH ! // 116 dravyabrAhmaNasampattau na kAlaM niyamaM tataH / karmArambheSu sarveSu kuryAdabhyudayaM tataH // 117 putrajanmAdiSu zrAddhaM pArvaNaM pAvaNaM smRtam / ahanyahani nityaM syAt kAmye naimittikaM punaH // 118 sannikRSTamatikramya zrotriyaM yaH prayacchati / 'dhyAyaH ] sa tena kammaNA pApI dahatyAsaptamaM kulam // 116 yadisyAdadhiko vipraH zIlavidyAdibhiH svayam / tasmai yatnena dAtavyamatikramyApi sannidhim // 120 8 1571
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1572 aushnssmRtiH| tRtIyoapUpazca hiraNyaM ca gAmazvaM pRthivIM tilAn / avidvAn pratigRhNAno bhasmI bhavati kASThavat // 121 mAsamArohaNaM kuryAt bhartRcityAM ptivrtaa| tanmRtAhani saMprApte pRthak piNDe niyojayet // 122 dharmapiNDodakaM zrAddhaM pArvaNaM namasaMjJakam / asthisaJcayanaM karma dazAhabhavanaM tathA // 123 audhvaM dazAhamutkarSe zeSasya yadi vA bhavet / piNDodakaM navazrAddhaM punaH kArya yathAvidhi // 124 yadyasthisaJcayaM karma dazAhamUrdhvabhAk bhavet / naSTe vApahRte'sthIni dAhayedyadi vA punH||125 kuryAdaharahaH zrAddhaM pramItapitRko dvijH| sAniko'gniko vApi tIrthe veSavizeSataH // 126 uttAnaM vA vivattaM vA pitRpAtraM yadA bhavet / abhojyaM tadbhavedannaM kruddhaH pitRgaNaizca taiH // 127 annahInaM kriyAhInaM mantrahInaM tu yadbhavet / sarvamacchidramityuktvA tato yatnena bhojayet // 128 ekoddiSTantu vizeyaM vRddhizrAddha tu pArvaNam / etatpaJcavidhaM zrAddhaM bhRguputreNa sUcitam // 126 yAtrAyAM SaSThamAkhyAtaM tatprayatnena pAvanam / zuddhayet saptamaM zrAddhaM brahmaNA parIkartitam // 130 daivikaM cASTamaM zrAddhaM yat kRtvA mucyate bhayAt / sandhyArAgyo na kartavyamahorAtramadarzanAt // 131
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / dezAnAntu vizeSeNa bhavet puNyamanantakam / gayAyAmakSayaM zrAddha prayAge maraNAdiSu // 132 gAyanti gAthAM te sarve kIrtayanti manISiNaH // 133 eSTavyA bahavaH putrAH zIlavanto guNAnvitAH / teSAM tu samavetAnAM yadyako'pi gayAM vrajet // 134 gayAM prApyAnuSaGgaNa yadi zrAddhaM samAcaret / tAritAH pitarastena sa yAti paramAGgatim // 135 vArAhaparvate caiva gayAM caiva vizeSataH / evamAdiSvatIteSu tuSyanti pitarastadA // 136 brIhibhizca yavairidbhirmalaphalena vA / zyAmAkaizca tu vai zAkairnIvAraizca priyaGgubhiH // 137 godhUmaizca tilairmudgarmApaiH prINayate pitRRn / mRSTAn phalarasAnikSun mRdukAna sasyadADimAn vidAryAzca karaNDAzca zrAddhakAle pradApayet / lAjAM madhuyutAM dadyAd dadhnA zakarayA saha // 138 dadyAt zrAddha prayatnena zRGgAM gajazukai kAn / dvau mAsau matsyamAMsena trimAsAn hariNena ca // 13 // aurabhraNAtha caturaH zAke neha ca paJca tu / SaNmAsAMzchAgamAMsena rauraveNa ca vai natu // 140 dazamAsAMstu tRpyanti varAhamahiSAvikaiH / zazarNavRkayomAMsaimAsAnekAdazaivatu // 141
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1574 auzanasasmRtiH / sambatsarantu gavyena payasA pAyasena ca / sadaiva sasyamAMsena tRptirdvAdazavArSikI // 142 kAlazAkaM mahAzAkaM khagalohAmiSaM madhu / anantAnyeva ca kalpante mUlAnyanyAni sarvazaH // 143 kRtvA labdhvA svayaM vAtha mRtAnAhRtya vai dvijaH / dadyAcchrAddha e prayatnena dattasyAkSayamucyate // 144 pippalIkramukaM caiva tathA caiva sasarakam / kazmalAlAbuvArtAkAn mantraNaM sArasaM tathA // 145 kUTabhya bhadramUlabhva taNDulIyakameva ca / rAjamASAMstathA kSIraM mAhiSabhva vivarjayet // 146 kodravAn kovidArAMzca sthalapAkyA marIstathA / varjayetsarvayatnena zrAddhakAle dvijottamaH // 147 ityauzanasasmRtau tRtIyo'dhyAyaH / // atha caturtho'dhyAyaH // zrAddhaprakaraNavarNanam / caturthI snAtvA yathoktaM santarpya pitRdevAn RSIMstathA / piNDAnvAhAryakaM zrAddhaM kuryAt saumyamanAH zuciH // 1 pUrvameva nirIkSeta brAhmaNAnvedapAragAn / tIrthaM taddhavyakavyAnAM pradAne cAtithiH smRtaH ||2
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAyaH] shraaddhprkrnnvrnnnm| 1505 ye somapAnaniratA dharmajJA styvaadinH| atino niyamasthAzca RtukAlAbhigAminaH // 3 paJcAgnirapyadhIyAno yajurvedavido'pi ca / . bahavastu suvarNAzca trimadhurvAtha vA bhavet // 4 trInAvikena cchando vai jyeSThasAmagaNo'pi vaa| atharvaziraso'dhyetA rudrAdhyAyyA vizeSataH // 5 amihotraparo vidvAn pApaviJca SaDaGgavit / gurudevAmipUjAsu prasakto jnyaanttprH||6 ahiMsoparatA nitymprtigraahinnstthaa| satriNo dAnaniratA brAhmaNAH patitapAvanAH / / 7 asamAnapravaragA asagotrAstathaiva ca / asambandhazca vijJeyo brAhmaNaH ptitpaavnH||8 bhojayedyoginaM pUrva tattvajJAnarataM param / alAbhe naiSThikaM dAntamupakurvANakaM tu vA // 8 tadalAbhe gRhasthastu mumukSuH snggvrjitH| sarvAlAme sAdhakaM vA gRhasthaM mA vibhojayet // 10 prakRteguNatattvajJaM yo'znAtIha yatiM bhave / palaM vedavidAM tasya sahasrAdatiricyate // 11 tasmAdyanena yogIndramIzvarajJAnatatparam / bhojayeddhavyakavyeSu alAbhAdiha ca dvijAn / / 12 eSa vai prathamaH kalpaH pradAne havyakavyayoH / anukalpaH svayaM jJeya stadA sadbhiranucchitaH // 13
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthoM 1576 aushnssmRtiH| mAtAmahaM mAtulazca svastreyaM zvazuraM gurum / dauhitraM vibudhaM sarvamagnikalpAMzca bhojayet // 14 na zrAddhe bhojayenmitraM dhanaiH kAryo'sya saMgrahaH / paizAcadakSiNAhInairvAmutra phalasampadaH / / 15 kAmaM zrAddha 'cayenmitraM nAbhirUpamatitvaram / dviSatAM hi havirbhuktaM bhavati pretya niSphalam // 16 tathAnuceddhavirdattvA na dAtA labhate phalam / yAvato asate piNDAn havyakavyeSu mantravit // 17 tato'hi asate pretya dIptAna sthUlAnadhomukhAn / atha vidyAnukUle hi yuktAzca sa vRto'thavA // 18 yaute bhuJjate havyaM tadbhavedAsuraM dvijAH / / yazca vedazca vedI ca vicchedyata tripUruSam // 16 sa vai durbrAhmaNo jJeyaH zrAddhAdau na kadAcana / zUdrapreSyoddhato rAjJo vRSalo grAmayAjakaH / / 20 badhabandhopajIvI ca SaDete brhmbndhvH| dattvA tu vedanAtyarthaM patitAnmanurabravIt // 21 vedavikrayiNazcaite zrAddhAdiSu vigahitAH / zrutivikrayiNo yatra parapUrvAH samudragAH // 22 asamAnAn yAjayanti patitAste prakIrtitAH / asaMstutAdhyApakA ye bhRtakAn pAThayanti ye // 23 adhIyIta tathA vedAn bhRtakAste prkiirtitaaH| vRddhazrAvakanigUDhAH paJcarAtravido janAH // 24
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / kApAlikAH pAzupatAH pASaNDAzcaiva tdvidhaaH| yasyAznanti havIMSyete durAtmAnastu tAmasAH / / 25 na tasyA sadbhavet zrAddhaM pretyApi hi phalapradAH / anAzramI yo dvijaH syAdAzramI syAnnirarthakaH // 26 mithyAzramI ca viprendrA vijJeyAH pngktiduusskaaH| duzcarmI kunakhI kuSThI zvitrI ca zyAvadantakaH // 27 Rro vIjanakazcaiva stenaH klIbo'tha naastikH| madyapI vRSalI sakto vIrahA dIdhiSUpatiH // 28 AgAradAhI kuNDAzI somavikrayiNo dvijAH / parivettA tathA hiMsraH parivettinirAkRtiH // 26 paunarbhavaH kusIdI ca tathA nakSatradarzakaH / gItavAdivazIlazca vyAdhitaH kANa eva ca // 30 hInAGgazvAtiriktAGgo havakINI tathaiva ca / kanyAdrohI kuNDagolI abhizakto'tha devalaH // 31 mitraghra k pizunazcaiva nityaM nAryA nikRntanaH / mAtApitagurutyAgI dAratyAgI tathaiva ca // 32 anapatyaH kUTasAkSI pAcakoragajIvakaH / samudrayAyI kRtahA rathyAsamayabhedakaH // 33 vedanindAratazcaiva devanindAratastathA / dvijanindAratazcaiva te vAH zrAddhakarmaSu // 34 kRtaghnaH pizunaH krUro nAstiko vedanindakaH / mitraghnaH pAradAryazca mithyApaNDitadUSakaH // 35
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtho 1578 aushnssmRtiH| bahunAtra kimuktena vihitAnyeva kurvate / ninditAnyAcarante te vAH zrAddha prayatnataH // 36 ityauzanasasmRtau cturtho'dhyaayH| // atha paJcamo'dhyAyaH // shraaddhprkrnnvrnnnm| gomayenodakaiH pUrva zodhayitvA smaahitH|| sannipAtya dvijAn sarvAn sAdhubhiH sannimantrayet // 1 zvo bhaviSyati me zrAddhaM pUrvedhurabhivakSyati // 2 asambhave parervA yathoktairlakSaNayutam / tasya te pitaraH zrutvA zrAddhakAla upasthite // 3 anyonyamanasA dhyAtvA sampatanti manojavAH / brAhmaNAste samAyAnti pitaro hyantarikSagAH // 4 vAyubhUtAzca tiSThanti bhuktvA yAnti parAGgatim / AmantritAzca ye viprAH zrAddhakAla upasthite // 5 vaseranniyatAH sarve brahmacaryaparAyaNAH / akrodhano'tvaro yatra satyavAdI smaahitH||6 bharamaithunamadhvAnaM zrAddhabhugvajayejapam / Amantrito brAhmaNo vai yo'nyasmai kurute kSaNam // 7
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1576 'dhyAyaH] shraaddhprkrnnvrnnnm| AmantrayitvA yo mohAdanyaM vA mantrayet dvijH| sa tasmAdadhikaH pApI viSThAkITo hi jAyate // 8 zrAddha nimantrito vipro maithunaM yo'dhigacchati / brahmahatyAmavApnoti tiyagyoniSu jAyate // nimantritazca yo vipro hyadhvAnaM yAti durmatiH / bhavanti pitarastasya tanmAsaM pAMzubhojanam // 10 nimantritazca yaH zrAddha prakuryAtkalahaM dvijH| . bhavanti tasya tanmAsaM pitaro malabhojanAH // 11 tasmAnnimantritaH zrAddha niyatAtmA bhaved dvijH| akrodhanaH zaucaparaH kartA caiva jitendriyH||12 zobhate dakSiNAM gatvA dizaM darbhAt smaahitH| samUlAnnAharedvAri dakSiNAyAn sunirmalAn // 13 dakSiNApravaNaM snigdhaM vibhaktazubhalakSaNam / zuci dezaM viviktaJca gomayenopalepayet // 14 nadItIreSu tIrtheSu svabhUmau girisAnuSu / vivikteSu ca tuSyanti dattena pitarastathA // 15 parasya bhUmibhAge tu pitRNAM vai na nirvpet| svAmitvAt sa vihanyeta mohAdyakriyate nraiH||16 aTavyaH parvatAH puNyA ratIrthAnyAyatanAni ca / sarvANyasvAmikAnyAhu nahi teSu parigrahaH // 17 tilAMzcAvakirettatra sarvato bandhayed dvijaH / asuropahataM sarva tilaiH zuSyatyajena vA // 18
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1580 auzanasasmRtiH / tato'nnaM bahusaMskAraM naikavyaJjanamavyayam / coSyaM peyaM samRddha N ca yathA zaktyupakalpayet // 16 tato nivRtte madhyAhne luptalomanakhAn dvijAn / abhigamya yathAmArgaM prayaccheddantadhAvanam // 20 sailamabhyaJjanaM snAnaM snAnIyaM ca pRthagvidham / pAtrairaudumbarairdadyAdvaizvadevaM tu pUrvakam // 21 tatra snAtvA nivRttebhyaH pratyutthAnakRtaJjaliH / pAdyamAcamanIyaM ca saMpracchedyathAkramam // 22 ye cAtra vivaderan vai viprAH pUrvaM nimantritAH / prAG mukhAnyAsanAnyeSAM sadarbhopahitAni ca // 23 dakSiNAyaikadarbhANi prokSitAni tilodakaiH / teSUpavezayedetAn brAhmaNAn devakalpakAn ||24 asyandhyamiti saMkalpya tvAsiraMsthe pRthak pRthak / dvau deve prAGa mukhau pitrye trayodaGmukhAstathA // 25 ekaikaM vA bhavettatra evaM mAtAmaheSvapi / satkriyAM dezakAlau ca zaucaM brAhmaNasampadam / paJcaitAnvistarohanti tasmainaheta vistaram ||26 athavA bhojayedekaM brAhmaNaM vedapAragam / zrutizIlAdisampannamalakSaNavivarjitam // 27 pathyamo prazastapAtre cAnnantu sarvasmAt prayatAtmanaH / devatAyatane cAsmai trilokAt sampravarttate // 28
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / 1581 prAzyedagnau tadannantu dadyAcca brahmacAriNe / bhikSuko brahmacArIva bhojanArthamupasthitaH // 26 upaviSTeSu yacchrAddha kAmantamapi bhojayet / atithi yaMtra nAznAti na tacchAddha prakAzyate // 30 tasmAt prayatnAttIrtheSu pUjyA atithayo dvijaiH / atIrya ramate zrAddha bhuJjate ye dvijaatyH||31 kAkayoni vrajantyete dattvA caiva na saMzayaH / hInAGgaH patitaH kuSThI vaNikpukkasanAsikaH // 32 kukkuTaH zUkarazvAno vAH zrAddha Su dUrataH / vIbhatsamazuciM mlecchaM na spRzeJca rajasvalAm // 33 nIlakASAyavasanaM pASaNDAMzca vivarjayet / yat tatra kriyate karma paitRkaM brAhmaNAn prati // 34 tatsarvameva karttavyaM vaizvadevasya pUjanam / yathopaviSTAn sarvAMstAnalakuryAdvibhUSaNaiH // 35 yA divyA iti mantreNa hastetvadhyaM vinikSipet / pradadyAd gandhamAlyAni dhUpAdIni ca zaktitaH // 36 apasavyaM tataH kRtvA pitRNAM dkssinnaamukhH| AvAhanaM tataH kuryAduzantastvetyUcA budhaH / / 37 AvAhya tadanujJAto japedAyAntu na sttH| zanno devyudakaM pAne tilo'sIti vilAstathA // 38 kSiptvA cAdhya tathA pUrva dattvA hasteSu vai punaH / saMsrAvAMzca tataH sarvAn pAtrIkuryAt samAhitaH // 36
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1582 auzana sasmRtiH / pitRbhiH samametena rghyapAtraM nidhAya ca / agnau kariSyetvAdAya pRcchedannaM ghRtaplutam // 40 kuruSveti nujJAto juhuyAdupavItavat / yajJopavItinA homaH karttavyaM kuzapANinA ||41 prAcInAvItakaH pitryaM vaizvadevaM tu homayet / dakSiNaM pAtayejjAnuM devAn paricaraM tadA ||42 somAya vai pitRmate svadhA nama iti bruvan / agnaye kavyavAhanAya svagheti juhuyAttataH // 43 agnyabhAve tu viprasya pANAvevopapAdayet / mahAdevAntike vAtha goSThe vA susamAhitaH // 44 tatastairabhyanujJAto kRtvA devapradakSiNam / gomayenopalipyoyAM kuryAt svasyaca daivatam // 45 maNDalaM caturasraM vA dakSiNaM connataM zubham / trirullikhettasya madhyaM darbheNaikena caiva hi // 46 tataH saMstIrya tat sthAne darbhAn vai dakSiNAyakAn / zrIn piNDAnnirvapettatra haviHzeSAn samAhitaH // 47 dApyapiNDAM statastatra nimRjyAllepabhAginAm / teSvadarbheSvathAcamya trirAcamya zanairasUn // 48 udakaM ninayeccheSaM zanaiH piNDAntike punaH / avakSipyAvahanyAttAn piNDAn yathA samAhitaH // 46 atha piNDAvaziSTAnnaM vidhinA bhojayed dvijam / SaDapyatra namaskuryAt pitRRn devAMzca dharmavit // 50 [ pazvamo
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhaprakaraNavarNanam / zrAddha bhojanakAle tu dIpo yadi vinazyati / punarannaM na bhoktavyaM bhuktvA cAndrAyaNaM caret // 51 mASAnapUpAnvividhAndadyAt sarasapAyasam / sUpazAkaphalAniSTAn payo dadhi ghRtaM madhu ||52 annacaiva yathAkAmaM vidhisambhakSya peyakam / yadyadiSTaM dvijendrANAM tattat sarvaM nivedayet // 53 dhAnyAMstilAzca vividhAH zarkarA vividhA stathA / uSNamannaM dvijAtibhyo dAtavyaM zreya icchatA // 54 anyatra phalamUlebhyaH pAnakebhya stathaiva ca / nAzrUNi pAtayejjAtu na kupyAnnAnRtaM vadet // 55 na pAdena spRzedannaM na cainamavadhUnayet / krodhenaiva ca yaddattaM yad dattaM tvarayA punaH // 56 yAtudhAnA vilumpanti yacca pApopapAditam / svinnagAtro na tiSTheta sannidhau tu dvijanmanAm // 57 na ca pazyeta kAkAdIn pakSiNastu na vArayet / tadrUpAH pitara statra samAyAnti bubhutsavaH // 58 na dadyAttatra hastena pratyakSalavaNaM tathA / nacAyasena pAtreNa na caivAzraddhayA punaH // 56 kAJcanena tu pAtreNa tathA tvaudumbareNa ca / uttamAdhipatAM yAti khaDgena tu vizeSataH || 60 pAtre tu mRNmaye yo vai zrAddha bhojayate pipUn / sa yAti narakaM ghoraM bhoktA caiva purodhasaH ||61 'dhyAyaH ] 1583
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ aushnssmRtiH| paJcamona pattyA viSamaM dadyAt na yAceta na vAdayet / yAcitAdapi cAtmAnaM narakaM yAti bhISaNam // 62 bhuJjIta vAgyato spRSTaM na brUyAt prakRtAn guNAn / tAvaddhi pitaro'znanti yAvannoktA havirguNAH // 63 nAnAsanopaviSTastu bhuJjIta prathamaM dvijH| bahUnAM pazyatAM so'jJaH paGktyA harati kilviSam // 64 na kiJcidvarjayet zrAddha niyuktastu dvijottamaH / na mASaM pratiSedheta na cAnyasyAnnamIkSayet // 65 yo nAznAti dvijo mASa niyuktaH pitRkarmaNi / sa pretya pazutAM yAti santatAmekaviMzatim // 66 svAdhyAyaM zrAvayedeSAM dharmazAstrANi caiva hi / itihAsapurANAni zrAddhakalpAn suzobhanAn // 67 tato'nyamutsRjed bhukteSvagrato vikired bhuvi / pRSTA svaditamityeva tRptAnAcAmayettataH // 68 AcAntAnanujAnIyAdabhito ramyatAmiti / svasthAH smeti ca taM brUyurbrAhmaNA stadanantaram / / 66 tato bhuktavatAM teSAmannazeSantu vedayet / yathA brUyAttathA kuryyAdanujJAtastu tairdvijaiH // 70 pitroH svaditamityevaM vAcyaM goSTheSu sUnRtam / sampannamityAbhyudaye devenocyata ityapi // 71 visRjya brAhmaNAMstAn vai devapUrvantu vAgyataH / dakSiNAM dizamAkAn yAcate'do varAn pitRRn / 72
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1585 'dhyAyaH shraaddhprkrnnvrnnnm| dAtAro no'bhivardhantAM vedAH santatireva ca / zraddhA ca no mA vyagamad bahu deyazca no'stviti // 73 piNDAMstu bhojyaM viprebhyo dadyAdagnau jale'pi vA / prakSipetsatsu vipreSu dvijocchiSTaM na mArjayet / / 74 madhyamaM taM tataH piNDaM dadyAtpalyai sutArthakaH / prakSAlya hastAvAcamya jJAtizeSeNa bhojayet // 75 jJatiSvapi ca tuSTeSu svAn bhRtyAn bhojyetttH| pazcAt svayaM ca patnIbhiH zeSamannaM samAcaret / / 76 nodvIkSeta taducchiSTaM yAvannAstaM gatoraviH / brahmacarya caretAntu dampatI rajanIM tu tAm // 77 dattvA zrAddhaM tato bhuktA sevate yastu maithunam / mahArauravamAsAdya kITayoni brajet punH||78 zucirakrodhanaH zAntaH satyavAdI smaahitH| svAdhyAyaJca tathA dhyAnaM kartA bhoktA visarjayet // 76 zrAddhaM dattvA paraM zrAddhaM bhuJjate ye dvijAtayaH / mahApAtakinA tulyA yAnti te narakAn vahUn // 80 eSa vo'bhihitaH samyak zrAddhakalpaH sanAtanaH / AmaM nivartayannityamudAsIno na tattvataH // 81 anagniradhvago vApi tathaiva vyasanAnvitaH / AmazrAddhaM dvijaH kuryAd vRSalastu sadaiva hi // 82 AmazrAddhaM dvijaH kuryAdvidhijJaH zraddhayAnvitaH / tenAgnau karaNaM kuryAt piNDAMstaireva nirvapet / / 83
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1586 auzanasasmRtiH / paJcamoyo hi tad vidhinA kuryyAcchrAddhaM saMyatamAnasaH / vyapetakalmaSo nityaM yAtyasau vaiSNavaM padam // 84 tasmAt sarvaprayatnena zrAddhaM kuryAd dvijottamaH / ArAdhito bhavedIzastena samyak sanAtanaH // 85 apimUlaphalairvApi prakuryAnnirdhano dvijH| tilodakai starpayitvA pitRn snAtvA dvijottamaH // 86 na jIva pitRko dadyAddhomAntaM vA vidhIyate / teSAM cApi samAdadyAtteSAM caike pracakSate // 87 pitA pitAmahazcaiva tathaiva prapitAmahaH / yo yasya mriyate tasmai deyaM mAnyasya te na tu // 88 bhojayedvApi jIvantaM yathAkAmaM tu bhaktitaH / na jIvantamatikramya dadAti zrayate zrutiH // 86 dvAmulyAyaNako dadyAdvIjahetustathAhi sH| riktayA bhAyaMyA dadyAniyogotpAdito yadi // 60 aniyuktaH suto yastu zukrato jAyate vih| pradadyAdvIjine piNDaM kSetriNe tu tadanyathA // 61 dvau piNDau nirvapettAbhyAM kSetriNe bIjine ythaa| kIrtayedatha vaikasmin bIjinaM kSetriNe tataH // 62 mRte'hani tu kartavyamekoddiSTavidhAnataH : AzaucatvanirIkSANaH kAmyaM kAmayate punH||63 pUrvAhna caiva karttavyaM shraaddhmbhyudyaarthinaa| devaM tatsa vamevaM syAnna vai kAryyA bahiH kriyA // 64
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzaucaprakaraNavarNanam / darbhAzca paritaH sthApyA stadA sa bhojayed dvijAn / nAndImukhAzca pitaraH prIyantAmiti vAcayet / mAtRzrAddhaM tu pUrvaM syAt pitRRNAM tadanantaram // tato mAtAmahAnAJca vRddhau zrAddhatrayaM smRtam / devapUrvaM pradadyAd vai na kuryAdapradakSiNam // 66 prAGmukho nirvapet piNDAnupavItI samAhitaH / sthaNDileSu vicitreSu pratimAsu dvijAtiSu // 67 puSpairghapaizca naivedyairbhUSaNairapi pUjya ca / pUjayitvA mAtRgaNaM kuryAcchrAddhatrayaM budhaH // 68 akRtvA mAtRyAgazca yaH zrAddhaM pariveSayet / tasya krodhasamAviSTA hiMsAmicchanti mAtaraH // 66 ityauzana sasmRtau paJcamo'dhyAyaH / 'dhyAyaH ] // atha SaSTho'dhyAyaH // athAzaucaprakaraNavarNanam / dazAhaM prAhurAzaucaM sapiNDeSu vipazcitaH / mRte'thavAtha jAteSu brAhmaNAnAM dvijottamAH ! // 1 nityAni caiva karmANi kAmyAni ca vizeSataH / na kuryAdahitaM kicit svAdhyAyaM manasApi ca // 2 100 1587
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ auzanasasmRtiH / zucirakrodhanastvanyAn kAle'nnau bhojayed dvijAn / zuSkAnnena phalairvApi pitaraM juhuyAttathA // 3 na spRzeyurimAnanye na bhUtebhyaH samAcaret / sUtake tu sapiNDAnAM saMsparzo naiva duSyati / sUtake sUtakAcaiva varjayitvA tRNaM punaH // 4 adhIyAnastathA yajvA vedaviccA'pi yo bhavet / caturthe paJcame vAhni saMsparze kathito budhaiH // 5 spRzyAstu sarvamevaite snAnAttu dazamAhani ||6 dazAhaM nirguNaM proktamAzaucaM dAsanirguNe / evaM dvitriguNairyuktaM catuzcaikadine zuci // 7 dazAhAttu paraM samyagadhIyIta juhoti ca / caturthe tvasya saMsparzo manurAha prajApatiH // 8 kriyAhInasya mUrkhasya mahArogiNa eva ca / ye eSAM maraNasyAhurmaraNAntamazaucakam // 6 trirAtraM dazarAtraM vA brAhmaNAnAmazaucakam / prAksaMskArAttrirAtraM syAddazarAtramataH param // janmadvivarSage prete mAtApitrostadiSyate / trirAtreNa zucistvanyo yadihAtyantanirguNaH // 11 adantajAtamaraNe mAtApitrostadiSyate / jAtadante trirAgaM syAdantaH syAt yatra nirNayaH // 12 AdantajanmanaH sadya AcaulAdekarAtrakam / trirAtramupanayanAddazarAtramudAhRtam // 13 1588 [ SaSTho
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] ashaucvrnnnm| 1586 jAtamAtrasya vA tasya yadi syAnmaraNaM pituH| mAtuzca sUtakAti syAt pitA'sya spRzya eva hi // 14 sadyaH zaucaM sapiNDAnAM karttavyaM sodarasya tu / UdhvaM dazAhAdekAhaM sodaro yadi nirguNaH // 15 athovaM dantajanma syAt sapiNDAnAmazaucakam / ekarAtraM nirguNAnAJcaulAdUvaM trirAtrikam 16 AdantajAtamaraNaM sambhavedyadi sttmaaH!| ekarAtraM sapiNDAnAM yadi cAtyantanirguNaH // 17 vratAdezAt sapiNDAnAM garbhasrAvAca pAtataH / garbhacyutAvahorAtraM sapiNDe'tyantanirguNe // 18 yatheSTAcaraNAddvAtau trirAtrAditi nirNayaH / sUtake yadi sUtizca maraNe vA gatirbhavet // 16 zeSeNaiva bhavecchuddhirahaH zeSe dvirAtrakam / maraNotpattiyoge tu maraNena samApyate // 20 arddhavRtimanAzauca mUrdhvamanyena zuddhayati / dezAntaragataH zrutvA sUtakaM zAva eva vA // 21 tAvadaprayato'nye vA yAvaccheSaH samApyate / atIte sUtake proktaM sapiNDAnAM trirAtrakam / / 22 tathaiva maraNe snAnamUdhvaM saMvatsarAd vrtii| vedAMzca yastvadhIyAno na bhavet vRttikarzitaH // 23 sadyaH zaucaM bhavettasya sarvAvasthAsu sarvadA / strINAmasaMskRtAnAntu pradAnAt parataH pituH|24
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1560 auzanasasmRtiH / sapiNDAnAM trirAtraM syAt saMskAro bhartureva ca / ahastvadattakanyAnAmazaucaM maraNe smRtam // 25 dvivaSa janmamaraNe sadyaH zaucamudAhRtam / AdantAt sodaraH satya AcaulAdekarAtrakam // 26 AvratAnAM trirAtraM syAddazamantu tataH param / mAtAmahAnAM maraNe trirAgaM syAdazaucakam // 27 ekodarANAM vijJeyaM sUtake caitadeva hi / pakSiNI yonisambandhe bAndhaveSu tathaiva ca // 28 ekarA samuddiSTaM gurau sabrahmacAriNi / prete rAjani sadyastu yasya syAdviSaye sthitaH ||26 gRhe mRtAsu dattAsu kanyakAsu tryahaM pituH / parapUrvAsu bhAryAsu putreSu kulajeSu ca // 30 trirAgaM syAttathAcArye bhAryAsu pratyagAsu ca / AtrAryaputrapatnyozca ahorAtramudAhRtam // 31 ekarAtramupAdhyAye tathaiva zrotriyeSu ca / ekarAtraM sapiNDeSu svagRhe saMsthiteSu ca // 32 trirAtraM zvazrumaraNe zvazure tathaiva ca / sadyaH zaucaM samuddiSTaM sagotre saMsthite sati // 33 zudhyet dvijo dazAhena dvAdazAhena bhUpatiH / vaizyaH paccadazAhena zUdro mAsena zudhyati // 34 kSatraviT zUdradAyAdA ye syurviprasya sevakAH / teSAbhazeSaM viprasya dazAhAt zuddhiriSyate ||35 [ SaSTho
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1561 'dhyAyaH] azaucavarNanam / rAjanyavaizyAvapyevaM hInavarNAsu yoniSu / SaDrAnaM vA trirAtraM vA'pyekarAtrakrameNa hi // 36 vaizyakSatriyaviprANAM zUdraizcAzaucameva tu / arddha mAso'tha SaDrAtra trirAtraM dvijapuGgavAH ! // 37 zUdrakSatriyaviprANAM zUdreSvazaucamiSyate / SaDAnaM dvAdazAhaJca viprANAM vaishyshuudryoH||38 azaucaM kSatriye proktaM krameNa dvijpunggvH!| zUdravikSatriyANAntu brAhmaNe saMsthite yadi // 36 dazarAtreNa zuddhiH syAdityAha kamalodbhavaH / asapiNDaM dvijapretaM vipro nissRtya bandhuvat // 40 azitvA ca sahoSitvA dazarANa zudhyati / yadi nirdahati kSipraM pralobhAt kraantmaansH||41 dazAhena dvijaH zudhyet dvAdazAhena bhuumipH| arddha mAsena vaizyastu zUdro mAsena zudhyati // 42 SaDANAthavA saptatrirAtreNAthavA punH| anAthaJcaiva nibandhuM brAhmaNaM dhanavarjitam // 43 snAtvA samprAzya tu ghRtaM zudhyanti brAhmaNAdayaH / aparazcetparaM varNamaparazvAparo yadi // 44 / / ekAhAt kSatriye zuddhivaizye tu syAt dvayahe sati / zUdreSu ca vyahaM proktaM prANAyAmazataM punaH // 45 anasthisaJcite zUdre rauti ced brAhmaNaH svkaiH| trirAtraM syAttathA'zaucamekAhaM ksstrvaishyyoH||45
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho 1562 aushnssmRtiH| anyathA caiva sa jyotirbrAhmaNe mAnameva ca / anasthisazcite vipre brAhmaNo rauti cettadA // 47 mAnenaiva bhavecchuddhiH sacailena na sNshyH| yastaiH sahAnnaM kuryAzca yAnAdIni tu caiva hi // 48 brAhmaNe vA'pare vA'pi dazAhena vizudhyati / yasteSAmannamaznAti sa tu devo'pi kaamtH||46 tadAzaucanivRttaSu snAnaM kRtvA vizudhyati / yAvacadanamaznAti durbhikSAbhihato naraH / tAvantyahAnyazuddhiH syAt prAyazcittaM tatazcaret / / 50 dAhAyazaucaM kartavyaM dvijAnAmanihotriNAm / sapiNDAnAM tu maraNe maraNAditareSu ca // 51 sapiNDatA ca puruSe saptame vinivattate / samAnodakabhAvastu janmanAmnora vedane // 52 pitA pitAmahazcaiva tathaiva prapitAmahaH / lepabhAjastu yazcAtmA sApiNDyaM saptapauruSam // 53 uAnAbvaiva sApiNDya mAha devaH prjaaptiH| ye caikajAtA bahavo bhinnayonaya eva ca // 54 bhinnavarNAstu sApiNDyaM bhavetteSAM tripUruSam / kAravaH zilpino vaidyadAsIdAsAstathaiva ca // 55 rAjAno rAjabhRtyAzca sadyaH zaucAH prkiirtitaaH| dAtAro niyamI caiva brahmavid brahmacAriNI // 56
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gRhasthAnAM pretakarmavidhivarNanam / 1563 satriNo pratinastAvat sadyaH zaucamudAhRtam / rAjA caivAbhiSikta prANasatriNa eva ca // 57 yajJe vivAhakAle ca devayAge tathaiva ca / sadyaH zaucaM samAkhyAtaM durbhikSe vApyupadrave // 58 viSAdyupahatAnAbhva vidyutA pArthivairdvijaiH / sadyaH zaucaM samAkhyAtaM sarpAdimaraNe'pi ca // 56 aruprapatane viSaudhAnyaparAzane / gobrAhmaNAnte sannyaste sadyaH zaucaM vidhIyate // 60 naiSThikAnAM vanasthAnAM yatInAM brahmacAriNAm / nAzaucaM vidyate sadbhiH patite ca tathA mRte // 61 ityauzanasasmRtau SaSTho'dhyAyaH / // atha saptamo'dhyAyaH // atha gRhasthAnAM pretakarmavidhi varNanam / patitAnAM na dAhaH syAnnAntyeSTirnAsthisaJcayaH / na cAzrupAtaH piNDe ca kAryaM zrAddhAdikaM kacit // 1 vyApAdayettathAtmAnaM svayaM yo'gniviSAdibhiH / sahitaM tasya nAzaucaM nacasyAdudakAdikam // 2 atha kazcitpramAdena mriyate'gniviSAdibhiH / tasyAzaucaM vidhAtavyaM kAryaJcaivodakAdikam 3
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ [saptamo 1564 aushnssmRtiH| jAte kumAre tadaha AmaM kuryAt pratigraham / hiraNyadhAnyagovAsastilAnagur3asarpiSaH // 4 phalAnIkSuzca zAkaJca lavaNaM kASThameva ca / tAyaM dadhi ghRtaM tailamauSadhaM kSIrameva ca // 5 Azaucino gRhAt grAhyaM zuSkAnnavcaiva nityshH| ahitAgniryathAnyAyaM dAtavyaM tribhirgnibhiH||6 anAhitAgniguhyeNa laukikenetarairdvijaiH / dehAbhAvAt palAzena kRtvA pratikRtiM punH||7 dAhaH kAryoM yathAnyAyaM sapiNDaiH zraddhayAnvitaiH / 'sakRtprasiJce dudakaM nAma gotreNa vAgyataH // 8 dazAha bAndhavaiH sAddhaM sarve caivAvAsasaH / piNDaM pratidinaM dadyuH sAyaM prAtaryathAvidhi // 6 pretAya ca gRhadvAri caturo bhojayed dvijAn / dvitIye'hani kartavyaM kSurakarma sbaandhvaiH||10 sarvairasthnA saJcayanaM jJAtireva bhavettathA / tripUrva bhojayedviprAnayugmAn zraddhayA zucIn // 11 paJcame navame caiva tathaivaikAdaze'hani / ayugmAn bhojayedviprAn navazrAddhaM tu tadviduH // 12 ekAdazehi kurvIta pretamuddizya bhaavtH| dvAdaze vAtha kartavya magnidestvathavA'hani // 13 eka pavitra mekaM vA piNDamAtraM tathaiva ca / evaM mRte'hi kartavyaM pratimAsantu vatsaram // 14
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sapiNDIkaraNa zrAddhavidhAnavarNanam / sapiNDIkaraNaM proktaM pUrNe samvatsare punH| kuryAt catvAri pAtrANi pretAdInAM dvijottamAH ! // 15 pretAthaM pitRpAgeSu pAtramAsecayettataH / ye samAnA iti dvAbhyAM piNDAnapyevameva hi // 16 sapiNDIkaraNazrAddhaM daivapUrva vidhIyate / pitRnAvAhagettatra punaH pretaJca nirdizet // 17 ye sapiNDokRtAH pretA na teSAM syAt pRthak kriyA / yastu kuryAt pRthak piNDaM pitRhA tvabhijAyate // 18 mRte pitari vai putraH piNDazabdaM sarmAvizet / dadyAccAnnaM sodakumbhaM pratyahaM pretdhrmtH||16 pArvaNena vidhAnena sAmvatsarikamiSyate / pratisamvatsaraM kAyaM viddhireSa sanAtanaH // 20 mAtApitroH sutaiH kAya piNDadAnAdi kiJcana / patnI kuryAt sutAbhAve palyabhAve tu sodaraH // 21 eSa vaH kathitaH samyak gRhasthAnAM yathAvidhi / strINAJca bhatazuzrUSA dharmo nAnya iheSyate // 22 yaH svadharmaparo nityamIzvarArpitamAnasaH / prApnoti paramaM sthAnaM yaduktaM vedasammitam / / 23 ityauzanasmRtau sptmo'dhyaayH|
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1566 aushnssmRtiH| [aSTamo // aSTamo'dhyAyaH // atha prAyazcittaprakaraNavarNanam / brahmahA madyapaH steno gurupalpaga eva ca / mahApAtakinastvete yaH sa taiH saha samvaset // 1 samvatsareNa patati saMsarga kurute tu yH| yo hi zayyAsane nityaM vasanvai patitaM bhavet / / 2 yAjanaM yonisambandhaM tathaivAdhyayanaM dvijH| kRtvA sadyaH patet jJAnAt sahabhojanameva ca // 3 . avijJAyApi yo mohAt kuryAdadhyayanaM dvijH| samvatsareNa patati sahAdhyayanameva ca // 4 brahmahA vA dazAbdAni kuNThIkRtvA vane vaset / bhaikSyaM cAtmavizudhyathaM kRtvA zavazirodhvajam // 5 brahmaNAvasathAn sarvAn devAgArANi varjayet / vinindya ca svamAtmAnaM brAhmaNazca svayaM smaret // 6 asaGkarANi yogyAni saptAgArANi saMvizet / vighUme zanakainityaM vyAhAre bhuktavarjite // 7 kuryAdanazanaM vAdyaM bhRgoH patanameva ca / jvalantaM vA vizedagni jalaM vA pravizet svayam // 8 brAhmaNArthe gavArthe vA samyak prANAn parityajet / dIrghamAmayinaM vipraM kRtvA nAmayinaM tathA // 6
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] prAyazcittavarNanam / dattvA cAnnaM sa viduSe brahmahatyA vyapohati / azvamedhAvabhRtake snAtvA yaH zudhyati dvijaH // 10 sarvasvaM vA vedavide brAhmaNAya pradApayet / brahmahA mucyate pApaidRSTvA vA setudarzanam // 11 surApastu surAM taptAmagnivarNAM pibettadA / nirdagdhakAyaH sa tadA mucyate ca dvijottamaH // 12 gomUtramagnivarNa vA gozakRdravameva vA / payo ghRtaM jalaM vA'tha mucyate pApakAttataH // 13 jalAvAsAH prayato dhyAtvA nArAyaNaM harim / brahmahatyAnataM cAtha carettatpApazAntaye // 14 svarNasteyI sadvipro rAjAnamadhigamya tu| . svakarma khyApayan brUyAnmAM bhavAnanuzAstviti // 15 gRhItvA musalaM rAjA sakRddhanyAttu taM svayam / sa vai pApAttataH steno brAhmaNastapasAtha vA // 16 kareNAdAya musalaM laguDaM vA'tha ghAtinam / sazcityobhayatastIkSNamAyasaM daNDameva ca // 17 rAjA na stena mardIta muktakezena dhAvatA / acakSANazca tatpApamevaM karmANi zAdhi mAm // 18 zAsanAdvApi mokSAdvA tataH steyAdvimucyate / azAsitvA ca taM rAjA steyasyApnoti kilviSam // 16 tapasA drutamanyasya suvarNasteyajaM phlm| cIravAsA dvijo'raNye saJcared brahmaNo vratam // 20
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1568 aushnssmRtiH| [aSTamosnAtvAzvamedhAvabhRthe pUtaH syAdatha vA dvijH| pradadyAccAtha viprebhyaH svAtmatulyaM hiraNyakam / / 21 caredvA vatsaraM kRtsnaM brahmacaryaparAyaNaH / brAhmaNaH svarNahArI ca tatpApasyApanuttaye // 22 gurubhAryA samAruhya brAhmaNaH kAmamohitaH / upamUhet triyaM taptAM kAntAM kAlAyasIkRtAm // 23 svayaM vA ziznavRSaNe utkRtyAdathavAJjalau / AtiSTheddakSiNAmAzA mA nipAtamajihmataH // 24 gurvartha bahavaH zudhyai cared vA brahmaNo vratam / zAkhAM karkaTakopetAM pariSvajyAtha vatsare // 25 adhaHzayIta nirato mucyate gurutlpgH| kRcchaJcAbdazcaredvipazcIravAsAH samAhitaH // 26 azvamedhAvabhRtake snAtvA mucyed dvijottmH| kAle'STake vA bhuJjAno brahmacArI sdaavrtH||17 sthAnAsanAcaM vicaredadhano'pyu pyntH| adhaHzAyI tribhivaSaistataH zudhyeta pAtakAt // 18 cAndrAyaNAni vA kuryAt paJca catvAri vA punaH / patitaH samprayuktAnA mayaM gacchati niSkRtim / patitena tu saMsparza lobhena kurute dvijH||16 sakRt pApApanodArtha tasyaiva vratamAcaret / taptakRcchca redvAtha smvtsrmvndritH||20
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1566 'dhyAyaH] praayshcicvrnnnm| pANmAsike'tha saMsarge prAyazcittArthamAcaret / ebhiH pUtai ratho hanti mahApAtakino malam // 21 puNyatIrthAbhigamanAt pRthivyAmatha nisskRtiH| brahmahatyAM surApAnaM steyaM gurvaGganAgamam / / 22 , kRtvA caivaM mahApApaM brAhmaNaH kaammohitH| kuryAdanazanaM vipraH puNyatIrthe smaahitH||23 jale vA pravizedagnau dhyAtvA devaM kapardinam / na banyA duSkRtihaSTA munibhiH karmavedibhiH // 24 ityauzanasasmRtau aSTamo'dhyAyaH / - // atha navamo'dhyAyaH // praayshcittvrnnnm| gatvA duhitaraM vipraM svasAraM sA snuSAmapi / pravizejjvalanaM dIptaM matipUrvamiti sthitiH // 1 mAtRSvasAM mAtulAnI tathaiva ca pitRSvasAm / bhAgineyIM samAruhya kuryAt kRcchrAdipUrvakam // 2 cAndrAyaNAni catvAri paJca vA susmaahitH| paitRSvaneyIM gatvA tu svastriyAM mAtureva ca // 3 mAtulasya sutAM vA'pi gatvA cAndrAyaNaM caret / bhAryA sakhI samAruhya gatvA zyAlI tathaiva ca / / 4
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1600 aushnssmRtiH| [ navamoahorAtroSito bhUtvA taptakRcchU samAcaret / udakyAgamane vipratrirAtreNa vizudhyati // 5 kSatrImaithunamAsAdya carecAndrAyaNavratam / parAkeNAthavA zuddhirityAha bhagavAnajaH / maNDUkaM nakulaM kAkaM viDvarAhaJca mUSikam // 6 zvAnaM hatvA dvijaH kuryAt SoDazAkhyamahAvratam / payaH pibetrirAtrantu zvAnaM hatvA tvtndritH||7 mArjAraM cAtha nakulaM yojanaM vA'dhvano brajet / kRcchaM dvAdazamAtrantu kuryAdazvabadhe dvijaH // 8 atha kRSNAyasI dadyAt sapaM hatvA dvijocamaH / balAkaM raGkavaM caiva mUSikaM kRtalambhakam // varAhantu tiladroNaM tilATaJcaiva tittirim / zukaM dvihAyanaM vatsaM krauJca hatvA nihAyanam // 10 hatvA haMsaM balAkaJca bakaTiTTibhameva ca / vAnaraJcaiva bhAsazca svayaM vA brAhmaNAya gAm // 11 kravyAdAMstu mRgAn hatvA dhenuM dadyAt payasvinIm / akravyAda vatsataramuSTaM hatvA tu kRSNalam // 12 jIvite caiva tRptAya dadyAdasthimatAM vdhe| asthnAJcaiva hi hiMsAyAM prANAyAmena zudhyati // 13 phaladAnantu viprANAM cedanAdAhikaM shtm| gulmavallIlatAnAzca vIrudhAM phalameva ca // 14
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavarNanam / 1601 puSpAgamAnAJca tathA ghRtaprAzo vishodhnm| cAndrAyaNaM parAkaJca kuryyAt hatvA pramAdataH // 15 matipUrva badhe cAsyAH prAyazcittaM na vidyate / manuSyANAJca haraNaM strINAM kRtvA grahasya ca // 16 vApIkUpajalAnAJca zudhyeJcAndrAyaNena tu|| dravyAgAmalpasArANAM steyaM kRtvA'nyavezmanaH // 17 caret santApanaM kRcchaM caritvA''tmavizuddhaye / dhAnyAdidhanacauyaM ca paJcagavyavizodhanam // 18 tRNakASThadvamANAJca puSpANAJca balasya ca / celacarmAmiSANAJca trirAtraM syAdabhojanam // 16 maNipravAlaratnAnAM suvarNarajatasya ca / ayaH kAsyopalAnAJca dvAdazAhamabhojanam // 20 etadeva vrataM kuryAd dvizaphaikazaphasya ca / / pakSiNAmoSadhInAJca harezcApi tryahaM payaH // 21 na mAMsAnAM hatAnAntu daive cAndrAyaNaM caret / upoSya dvAdazAhaM tu kuSmANDairjuhuyAd ghRtam / / 22 nakulolUkamArjAraM jagdhvA sAntapanaM caret / zvAnaM jagdhvA'tha kRcchaNa zubhaHNa ca zudhyati // 23 prakuryAccaiva saMskAraM pUrveNaiva vidhAnataH / zalalaJca balAkaJca haMsaM kAraNDavaM tathA / / 24 cakravAkaJca jagdhvA ca dvAdazAhamabhojanam / kapotaM TiTTibhaM bhAsaM zukaM sArasameva ca // 25
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ [navamo. 1602 auzanasasmRtiH jalaukaM jAlapAtaJca jagdhvA hyetad vrataJcaret / zizumAraM tathA mASaM matsyaM mAMsaM tathaiva ca // 26 jagdhvA caiva varAhazca etadeva vrataJcaret / kokilaM caiva matsyAdaM maNDUkaM bhujagaM tathA // 27 gomUtrayAvakAhArairmAsenakena zudhyati / jalecarAMzca jalajAnyAtudhAnavipASitAn // 28 raktapAdAstathA jagdhvA saptAhaM caitadAcaret / mRtamAMsaM vRthA caivamAtmAthaM vA yathAkRtam // 26 bhuktA mAsazcaredetattatpApasyApanuttaye / kapotaM kuJjaraM zighukumakuTaM rajakAM tathA // 30 prAjApatyaM carebamdhvA tathA kummIrameva c| palANDaM lAnaJcaiva muktA cAndrAyaNaM caret // 31 vArtAkuMtaNDulIyaM ca prAjApatyena zudhyati / azmAtakaM tathopetaM tacchRNa zudhyati // 32 prAjApatyena zuddhiH syAtkakubhyAM zazabhakSaNe / alAbu gRJjanaM caiva bhuktA'pyetad vrataM caret // 33 udumbaraJca kAmena taptakRccheNa zuSyati / vRthA kRsarasaMyAvaM pAyasA'pUpazaSkulIn // 34 bhuktA caivaM vrataM tatra trirAtreNa vizudhyati / pItvA kSIrANyapeyAni brahmacArI vizeSataH // 35 gomUtrayAvakAhAro mAsArdhena vizudhyati / anirdazAyA goH kSIraM mAhiSaM vAkSameva ca // 36
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcika bhkssyvrnnnm| 1603 garbhiNyA vA vivatsAyAH pItvA dugdhamidaM caret / eteSAzca vikArANi pItvA mohena vA punaH // 37 gomUtrayAvakAhAro saptarAtreNa shudhyti| .. bhuktvA caiva navazrAddhaM sUtake mRtake'thavA // 38 cAndrAyaNena zudhyeta brAhmaNastu smaahitH| yasya yadbhUyate nityaM na yasyAgaM na dIyate // 36 cAndrAyaNaM caret samyak tasyAnnaprAzane dvijH| abhojyAnAntu sarveSAM bhuktvA cAnamupaskRtam // 40 antyasyAtyayino'nnazca tptkcchmudaahRtm|| cANDAlAnnaM dvijo bhuktvA samyak cAndrAyaNaM caret / ajJAnAt prAzya viNmUtraM surAsaMsparzameva ca / punaHsaMskAramarhanti trayo varNA dvijaatyH||42 kravyAdAnAM pakSiNAJca prAzya mUtrapurISakam / mahAsAntapanaM kuryAtteSAM mohAd dvijaatyH||43 bhAsamaNDUkakukkuravAyase kacchamAcaret / prAjApatyena zudhyeta brAhmaNaH kliSTabhojanAt // 44 kSatriya staptakRcchaM syAd vaizya zcaiva trikRcchrakam / surAbhANDodakaM vApi pItvA cAndrAyaNaM caret / / 45 zunocchiSTaM dvijo bhuktvA trirAtroNa vizudhyati / gomUtrayAvakAhAraH pItazeSazca vA payaH // 46 Apo mUtrapurISAdyai rupetAH prAzayedyadi / tadA sAntapanaM kuryAd vrataM kAyavizodhanam / / 47 . 101
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1604 . aushnssmRtiH| [navamo cANDAlakUpabhANDeSu yadajJAnAt pibejalam / caret sAntapanaM kRcchU brAhmaNaH pApazodhanam / / 48 cANDAlena ca saMspRSTaM pItvA vAri dvijottmH| trirAgeNa vizudhyeta paJcagavyena zudhyati / mahApAtakasaMsparza bhukvA snAtvA dvijottmH| buddhipUrvantu mUDhAtmA taptakacchU samAcaret / / 50 anyajAtivivAhe ca sa mahApAtakI bhavet / tasya pAtakisaMsargAtpAtakitvamavApnuyAt // 51 caturvizatikRcchU syAd vivAhe tvanyakamyayA / saMsargasya tadaddha syAt prAyazcittaM sutena hi // 52 dRSTA mahApAtakinaM cANDAlaM vA rajasvalAm / pramAdAdojanaM kRtvA trirAtreNa vizudhyati // 53 snAnAdroM yadi bhuJjIta ahorANa zudhyati / buddhipUrva tu kRcchreNa bhagavAnAha pdmjH||54 zuSkaM paryuSitAdIni gandhAdipratidUSitam / bhukvopavAsaM kurvIta caredvipraH punaH punH||55 ajJAnAd bhuktizudhyartha majJAnasya vizeSataH / bhRtyAnAM yajanaM kRtvA pareSAmanyakarmaNi // 56 abhicAramanahaM ca tribhiH kRcchra vishudhyti| brAhmaNAbhihatAnAzca kRtvA dAhAdikaM dvijaH // 57 gomUtrayAvakAhAraH prAjApatyena zudhyati / tailAbhyaktaH prabhAte ca kuryAnmUtrapurISake // 58
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ anekrapApAnAM prAyazcittavarNanam / ahorAtreNa zudhyeta zmazrukarmANa maithune / ekAti vivAhAmiM paribhAvya dvijottamaH // 56 trirAtreNa vizudhyeta trirAtrAt SaDahaM punaH / dazAhe dvAdazAhe vA parihAsya pramAdataH // 60 kRcchracAndrAyaNaM kuryAttatpApasyApanuttaye / patitadravyamAdAya tadutsargeNa zudhyati // 61 carezca vidhinA kRcchra mityAha bhagavAn prabhuH / anAzakanivRttA tu pravrajyopAsitA tathA // 62 Acaret trINi kRcchrANi trINi cAndrAyaNAni ca / punazca jAtakarmAdi saMskAraH saMskRtA dvijAH // 63 zuddho yastad vrataM samyakca reyurdharmmadarzinaH // 64 anupAsitasiddhastu taM vyApakavazena ca / ajasraM saMyatamanA rAtrau cedrAtrimeva hi // 65 akRtvA samidhAdhAnaM zuciH snAtvA samAhitaH / gAyatryaSTasahasrasya japaM kRtvA vizudhyati // 66 upAsIta na cetsandhyAM gRhastho'pi pramAdataH / snAtvA vizudhyate nadyAH parizrAntaH susaMyamAt // 67 vaidikAni ca nityAni karmANi ca vilopya tu / snAtakatrasalaulyantu kRtvA copavaseddinam // 67 samvatsaradhvaret kRcchra N manucchande dvijottamaH / cAndrAyaNaM caredra vRtyA gopradAnena zudhyati // 68. 'dhyAyaH ] 1605
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1606 auzanasmRtiH / nAstikAdyadi kurvIta prAjApatyaM cared dvijaH / devadroha gurudroha taptakRcchra eNa zudhyati // 66 [ navamoM uSTryAnaM samAruhya kharayAnazca kAmataH / trirAtreNa vizudhyeta nagno na pravizejjalam // 70 SaSThAnnakAlamA vA saMhitAjapameva vA / homAca zAkalAnnityamapatyAnAM vizodhanam // 71 nIlaM raktaM vasitvA tu brAhmaNo vameva hi / ahorAtroSitaH snAtaH paJcagavyena zudhyati / / 72 vedadharmapurANAzca caNDAlasya ca bhASaNam / cAndrAyaNena zuddhi: syAna hyanyA tasya niSkRtiH // 73 udbandhanAdinihataM saMspRzya brAhmaNaH kacit / cAndrAyaNena zuddhaH syAt prAjApatyena vA punaH // 74 ucchiSTo yadi mAcAntazcaNDAlAdIn spRzed dvijaH / ucchiSTa statra kurvIta prAjApatyaM vizuddhaye // 75 caNDAlasUtakazavAMstathA nArIM rajasvalAm / spRSTrA snAyAdvizudhyarthaM tatspRSTAn patitAMstathA // 76 caNDAlasUtakazanaiH saMspRSTaM sparzayed yadi / pramAdAt snAta Acamya japaM kRtvA vizudhyati // 77 aspRSTasparzanaM kRtvA snAtvA zudhyed dvijottamaH / Acameta vizudhyarthaM prAha devaH pitAmahaH // 78 vijJAnasya tu viprasya kadAcit sravate gudam / kRtvA zaucaM tataH snAtvA upoSya juhuyAd ghRtam // 76
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] anekapApAnAM prAyazcittavarNanam / 1600 cANDAlantu zavaM spRSTA kRcchUkuryAt dvijottamaH / dRSTA nabhasthaM nakSatramahorAtreNa zudhyati // 40 surAM spRSTA dvijaH kuryAt prANAyamatrayaM shuciH| palANDaM lazunaM caiva ghRtaM prAzya vizuSyati / / 81: .. brAhmaNastu zunA dRSTastryahaM sAyaM payaH pibet / nabhirUddhasya daSTasya tadeva triguNaM bhavet // 82 syAdetatriguNaM bAhvoni syAttu caturguNam / snAtvA japettu gAyatrIM zvabhirdaSTo dvijottamaH // 83 paJcayajJAnakRtvA tu yo bhukte pratyahaM gRhii| anAturasya nidhanaM kRcchArddhana vizuSyati // 84 AhitAgne rupasthAnaM yaH kuryAnna tu parvaNi / bhRtau gacchet na bhAryAyAM so'pi kRcchrAddha mAcaret // 85 vinA dvirapsu vA kuryAccharIraM snissevte| sacailo jalamAplutya gAmAlabhya vizudhyati // 86 . . gAyatryaSTasahasrantu yahaM copavased gRhii| . anugacchecca yaH zUdraM pretabhUtaM dvijottamaH / / 87 . gAyatryaSTasahasrantu japaM kuryAnnadISu ca / akRtvA zapathaM vipro viprasya vidhisaMyute // 88 mRSaiva yAvakAnnetre kuryAzcAndrAyaNaM vrtm| paMktau viSamadAnaJca kRtvA kRcchaNa zudhyati | chAyAM zvapAkasyAruhya snAtvA samprAzayed ghRtam / rakSedAdityamazuciM dRSTvAmIndrajameva ca / / 60
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1608 aushnssmRtiH| [navamo mAnuSyAsti ca saMspRSTvA snAnameva vizudhyati / kRtvApyadhyanaM viprazcaredikSAnuvatsaram / / 11 kRtaghno brAhmaNagRhe paJcasamvatsaraM vrtii| .. hukAraM brAhmaNasyokvA tvaGkArantu garIyasaH // 62 snAtvAcamya tataH zeSaM praNipatya prasAdayet / tADayitvA tRNenaiva karNe baddhvA ca vAsasA // 63 vivAde parinirjitya praNipatya prasAdayet / avagRhya caret kRcchramatikRcchranipAtane // 64 kRcchAtikRchaH kurvIta viprasyotpAdya zoNitam / . gurorAkrozane caiva kRcchaM kuryyAdvizodhanam / / 65 ekarAtraM dvirAtraM vA tatpApasyApanuttaye / devarSINAmabhimukhaM SThIvatAkozanAkRte / / 66 . ulUkAdi janurjitvA dAtavyazca hiraNyakam / devodhAnena yaH kunmUitrocAraM sakRd dvijH||17 chinyAcchinnantu zuddhayartha carebAndrAyaNaM vratam / devatAyatane mUtraM kRtvA dehAd dvijottamaH / / 68 ziznasyotkRntanaM kRtvA cAndrAyaNamathAcaret / devatAnAmRSINAzca vedAnAJcaiva kutsanam // 88 kRtvA samyak prakurvIta prAjApatyaM dvijottmH| vastu sambhASaNaM kRtvA sAtvA devAn samarcayet // 100 strI yadA bAlabhAvena mahApApaM karoti hi / prAyazcittaM pratasyAsya pitrA tadvatacAriNIm // 101
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] anekapApAnAM prAyazcittavarNanam / 1606 udvahedabhirUpAntamanyathA patitastu sH| api rAjanyakavaye vArSikabrAhmaNovatam // 102 tasyAnte vRSabhaikena sahasraM godAnamAcaret / sapaM hatvA mASamAtraM dadyAt suvarNarajatatAmratrapusIsakAMsyAsanAmadbhirevamRtsnAyuktAbhistejasAJcocchiSTAnAM bhasmanA triH| prakSAlanaM kanakarajatamaNizaGkhazuktyupalAnAM vajravidalarajjucarmaNAdhAdbhiH zaucamiti / api cANDAlazvapacaspRSTe vA viNmUtra eva ca / trirAtreNa vizuddhiH syAd bhuktocchiSTaH sdaacret||103 pitA pitAmaho yasya agrajo vAtha kasyacit / tapo'gnihotramangeSu na doSaH paridevane // 104 amAvAsyAyAM yo brAhmaNaM samuddizya pitAmaham / brAhmaNI strI samabhyarcya mucyate sarvapAtakaiH // 105 amAvAsyAM tithiM prApya yamamArAdhayedbhavam / brAhmaNAn bhojayitvA tu sarvapApaiH pramucyate // 106 kRSNASTamyAM mahAdevaM tathA kRSNacaturdazIm / saMpUjya brAhmaNamukhaH sarvapApaiH pramucyate // 107 trayodazyAM tathA rAtrau sopahAraM trilocanam / dRSTe va prathame yAme mucyate sarvapAtakaH // 108 sarvatra dAnagrahaNe mucyate somayAgataH / zAntyA ca dakSiNAM gRhNan hiraNyapratimAmapi // 106 ayutenaiva gAyatryA mucyate sarvapAtakaiH / ityozanasmRtau navamo'dhyAyaH / smaaptaaceyN-aushnssmRtiH| OM tatsat /
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe nmH| atha // bRhsptismRtiH|| ......000...... zrIgaNezAya namaH / tatrAdausasuvarNapRthivIdAnaphalamahatvavarNanam / iSTrA kratuzataM rAjA samAptavaradakSiNam / maghavAn ! vAgvidAM zreSThaM paryapRcchad bRhaspatim // 1 bhagavan kena dAnena sarvataH sukhamedhate / . yahattaM yanmahAghaM ca tanme brUhi mahAtapa ! // 2 evamindreNa pRSTo'sau devadevapurohitaH / vAcaspatirmahApAjho bRhaspatiruvAca ha // 3 suvarNadAnaM godAnaM bhUmidAnaM ca vAsava ! / etat prayacchamAnastu sarvapApaiH pramucyate // 4. suvarNa rajataM vastraM maNiratnaM ca vAsava ! / sarvameva bhavedattaM vasudhA yaH prayacchati // 5
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ gocarmalakSaNaM pRthivIdAmaphalaJcavarNanam / 1611 phAlakRSTAM mahIM dattvA sabIjAM zasyazAlinIm / yAvat sUryakarA lokAstAvat svarge mahIyate // 6 yatkicit kurute pApaM puruSo vRttikrshitH| api gocarmamAtreNa bhUmidAnena zudhyati // 7 dazahastena daNDena triMzadaNDAni varttanam / daza tAnyeva vistAro gocameM tanmahAphalam // 8 savRSaM gosahalaM ca yatra tiSThatyatandritam / bAlavatsaprasUtAnAM tad gocarma itismRtam / / viprAya dadyAca guNAnvitAya tapoviyuktAya jitendriyAya / yAvanmahI tiSThati sAgarAntA tAvat phalaM tasya bhavedanantam // 10 yathA vIjAni rohanti prakIrNAni mahItale / evaM kAmAH prarohanti bhuumidaansmaarjitaaH||11 yathApsu patitaH sadya stailavinduH prasarpati / evaM bhUmikRtaM dAnaM sazye sazye prarohati // 12 annadAH sukhino nityaM vasadazcaiva rUpavAn // 13 sa naraH sarvado bhUpa yo dadAti vasundharAm / yathA gaurbharate vatsaM kSAramutsRjya kSIriNI // 14 evaM dattA sahasrAkSa ! bhUmirbharati bhUmidam / zaGkha bhadrAsanaM chatraM carasthAvaravAraNAH // 15 bhUmidAnasya puNyAni phalaM svargaH purandara ! / - Adityo varuNo vahibrahmA somo hutAzanaH / / 16.,
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhsptismRtiH|. . zUlapANizca bhagavAnabhinandati bhUmidam / AsphoTayanti pitaraH praharSanti pitAmahAH // 17 bhUmidAtA kule jAtaH sa nakhAtA bhaviSyati / trINyAhurati dAnAni gAvaH pRthvI sarasvatI // 18 tArayanti hi dAtAraM sarvAtpApAdasaMzayam / prAvRtA vastradA yAnti nagnA yAnti vvstrdaaH||16 tRptA yAntyagnidAtAraH kSudhitA yaantynnndaaH|| kAkSanti pitaraH sarve narakAdbhayabhoravaH / / 20 / / gayAM yo yAsyati putraH sa nastrAtA bhaviSyati / eSTavyA bahavaH putrAH yoko'pi gayAM vrajet / / 21 yajeta vAzvamedhena nIlaM vA vRssmutsRjet| lohito yastu varNena pucchAgre yastu pANDuraH // 22 zvetaH khuraviSANAbhyAM sa nIlo vRSa ucyate / nIlaH pANDuralAGga lastRNamuddharate tu yaH // 23 SaSTivarSasahasrANi pitarastena tarpitAH / yaca zRGgagatamparka kUlastiSThati coddhRtam // 24 pitarastasya nazyanti somalokaM mahAdyutim / pRthoyadodilIpasya nRgasya nahuSasya ca // 25 anyeSAzca narendrANAM punaranyA bhaviSyati / bahubhirvasudhA dattA rAjabhiH sagarAdibhiH // 26 yasya yasya yadA bhUmistasya tasya tadA phalam / yastu brahmaghnaH strIno vA yastu vai pitRghAtakaH / / 27
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ saphalaMnIlavRSabhalakSaNa bhUmihatunindA ca vrnnnm| 1613 gavAM zatasahasrANAM hantA bhavati dusskRtii| svadattA paradattAM vA yo hareca vasundharAm / / 28 zvaviSThAyAM krimibhUtvA pitRbhiH saha pacyate / AkSeptA cAnumantA ca tameva narakaM vrajet // 26 bhUmido bhUmihartA ca nAparaM puNyapApayoH / UrdhvAdho vA'vatiSTheta yAvadAbhUtasaMplavam // 30 agnerapatyaM prathamaM hiraNyaM bhUvaiSNavI sUryasutAzca gaavH| lokAstrayastena bhavanti dattA yaH kAJcanaM gAzca mahIJca ddyaat|| SaDazIti sahasrANAM yojanAnAM vasundharAm / svato dattA tu sarvatra sarvakAmapradAyinI // 32 bhUmiM yaH pratigRhNAti bhUmiM yazca prayacchati / ubhau tau puNyakarmANau niyataM svargagAminau // 33 sarveSAmeva dAnAnAM ekajanmAnugaM phalam / hATakakSitigaurINAM saptajanmAnugaM phalam // 34 yo na hiMsyAdahaM yAtmA bhUtaprAmaM caturvidham / tasya dehAdviyuktasya bhayaM nAsti kadAcana // 35 anyAyena hRtA bhUmiya narairapahAritA / haranto hArayantamba hanyuste saptamakulam // 36 harate harayedyastu mandabuddhistato vRtH| . sa badhyo vAruNaiH pAzastiyagyoniSu jAyate // 37 asAzrubhiH patitasteSAM dAnAnAmapakIrtanam / brAhmaNasya hate kSetre hataM tripuruSa kulam // 38
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhsptismRtiH| vApIkUpasahasreNa azvamedhazatena ca / gavAM koTipradAnena bhUmiharjA na zudhyati // 36. gAmeko svarNamekaM vA bhUmerapyarddha mAlam / rundhannarakamAyAti yAvadAbhUtasaMpvam / hutaM dattaM tapo'dhItaM yatkiJciddharmasaJcitam // 40 . aAkulasya sImAyA haraNena praNazyati / govIthIM grAmarathyAzca zmazAnaM gopitaM tathA // 41 sampIDya narakaM yAti yAvadAbhUtasaMplavam / Upare nirjale sthAne prastaM zasyaM visajayet // 42 . jalAdhArazca kartavyo vyAsasya vacanaM yathA / paJca kanyAnRte hanti daza hanti gavAnRte // 43 zatamazvAnRte hanti sahasraM purussaanRte| hanti jAtA na jAtAMzca hiraNyArthe'nRtaM vdet|| 44 sarva bhUmyanRte hanti mA sma bhUmyanRtaM vadIH / sasve mA ratiM kuryAH prANaiH kaNThagatairapi // 45 anauSadhamabheSajyaM vissmetddhlaahlm| . na viSaM viSamityAhuH brahmasvaM viSamucyate // 46 viSamekAkinaM hanti brahmasvaM putrapautrakam / lohakhaNDAzmacUrNa ca viSaJca jvarayennaram / / 47 brahmasvaM triSu lokeSu kaH pumAn jvarayiSyati / manyupraharaNA viprA sajAnaH shlpaannyH||48
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyAyenabhUmiharaNe phalaM- kanyAnRtAdiviSaye doSanirUpaNaphalam 1615 zastramekAkinaM hanti vipramanyuH kulakSayam / manyupraharaNA viprA cakrapraharaNo hariH // 46 cakrAttIvrataro manyustasmAdvipraM na kopayet / agnidagdhAH prarohanti sUryadagdhAstathaiva ca // 50 manyudagdhasya viprANAmaGkuro na prarohati / agnirdahati tejasA sUryo dahati razmibhiH // 51 rAjA dahati daNDena vipro dahati manyunA / brahmasvena tu yat saukhyaM devasvena tu yA ratiH / / 52 kadanaM kulanAzAya bhavatyAtmavinAzakam / brahmasvaM brahmahatyA ca daridrasya ca yaddhanam // 53 gurumitrahiraNyazca svargatvamapi pIDayeta / ' brahmasvena tu cchidraM tacchidraM na prarohati // 54 pracchAdayati tadramanyatra tu visarpati / brahmasvena tu puSTAni sAdhanAni balAni ca // 55 saMgrAme tAni lIyante sikatAsu yathodakam / zrotriyAya kulInAya daridrAya ca vAsava ! // 56 santuSTAya vinItAya sarvvabhUtAhitAya ca / vedAbhyAsastapo jJAnamindriyANAM ca saMyamaH ||57 IdRzAya surazreSTha ! yadattaM hi tadakSayam / AmapAtre yathAnyastaM kSIraM dadhi ghRtaM madhu // 58 vinazyetpAtra daurbalyAttaca pAtraM vinazyati / evaM gAva hiraNyabhca vastramannaM mahIM tilAn ||56
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1616 vRhaspatismRtiH / avidvAn pratigRhNAti bhasmIbhavati kASThavat / yasya caiva gRhe mUrkho dUre cApi bahuzrutaH // 60 bahuzrutAya dAtavyaM nAsti mUrkhe vyatikramaH / kulaM tArayate dhIraH sapta sapta ca vAsava ! // 61 DAkaM navaM kuryyAt purANaM vA'pi khAnayet / sa sarvaM kulamuddhRtya svarge loke mahIyate // 62 vApIkUpataDAgAni udyAnopavanAni ca / punaH saMskArakarttA ca labhate maulikaM phalam // 63 nidAghakAle pAnIyaM yasya tiSThati vAsava ! / sa durgaM viSamaM kRtsnaM na kadAcidavApnuyAt // 64 ekAhaM tu sthitaM toyaM pRthivyAM rAjasattama ! kulAni tArayettasya sapta sapta parANyapi // 65 dIpAloka pradAnena vapuSmAn sa bhavennaraH / prokSaNIyapradAnena smRti medhAzca vindati // 66 kRtvA'pi pApakarmANi yo dadyAdannamarthine / brAhmaNAya vizeSeNa na sa pApena lipyate // 67 bhUmirgAva stathA dvArA: prasahya hiyate yadA / nacA''vedayate yastu tamAhurbrahmaghAtakam // 68 niveditastu rAjA vai brAhmaNairmanyupIDitaiH / taM na tArayate yastu tamAhurbrahmaghAtakam // 66 upasthite vivAhe ca yajJe dAne ca vAsava / / mohAcarati vighnaM yaH sa mRto jAyate krimiH // 70
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ taDAgAdinirmANa phalAbhidhAnam / dhanaM phalati dAnena jIvitaM jIvarakSaNAt / rUpamaizvaryamArogyamahiMsAphalamaznute // 71 phalamUlAzanAt pUjyaM svagaM satyena labhyate / prAyopavezanAdrAjyaM sarvatra sukhamaznute // 72 gavADhyaH zakradIkSAyAH svargagAmI tRNAzanaH / triya triSavaNanAyI vAyuM pItvA Rtu labhet // 73 nityastnAyI bhavedaka~H sandhye dve ca japan dvijaH / na tatsAdhayate rAjyaM nAkapRSThamanAzake // 74 agnipraveze niyataM brahmaloke mahIyate / ratnA (sA) nAM pratisaMhAre pazUn putrAMzca vindati // 75 nAke ciraM sa vasate upavAsI ca yo bhavet / satataM caikazAyI yaH sa labhedIpsitAGgatim // 76 vIrAsanaM vIrazayyAM vIrasthAnamupAzritaH / akSayyAstasya lokAH syuH sarvakAmagamAstathA // 77 upavAsazca dIkSAbhva abhiSekazca vAsava ! / kRtvA dvAdazavarSANi vIrasthAnAdviziSyate // 68 adhItya sarvavedAn vai sadyo duHkhAt pramucyate // 66 pAvanaM carate dharma svarge loke mahIyate // 80 vRhaspatimataM puNyaM ye paThanti dvijAtayaH / catvAri teSAM vardhante AyurvidyA yazo balam // 81 iti vRhaspatipraNItaM dharmmazAstraM sampUrNam / samAptAceyaM, bRhaspatismRtiH / OM tatsat / 1617
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // // laghuvyAsasaMhitA // // zrIgaNezAya namaH // atha prthmo'dhyaayH| atha saphalaM nAnavidhi vrnnnm| aSaya uucuH| ahanyahani kartavyaM kramANAM hi kramAdvidhim / brAhma muhurte utthAya dharmArthAvanucintayet // 1 . kAyaklezAMzca tanmUlAn vedatattvArthamevaca / USaH kAle tu saMprApte kRtvAcAvazyakaM budhaH // 2 snAyAnnadISu zuddhAsu zaucaM kRtvA yathAvidhi / prAtaH snAnena pUyante ye'pi pApakRto janAH // 3 tasmAtsarvaprayatnena prAtaHsnAnaM samAcaret / prAtaH snAnaM prazaMsanti dRSTAdRSTaphalapradam // 4
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] saphalaM snAnavarNanam / 1616 mRSINAM kurvatAM nityaM prAtaHsnAnaM na saMzayaH / mukhe suptasya satataM lAlAnityaM sravanti hi // 5 tato naivAcaretkarmANyakRtvA snaanmaaditH| alakSmI kAlakarNI ca duHsvapnaM durvicintanam // 6 prAtaHsnAnena pUyante sarvapApAna sNshyH| na hi snAnaM vinA puMsAM prAzastyaM karmasu smRtam / / 7 home japye vizeSeNa tasmAt snAnaM samAcaret / azakto'vaziraskaM vA snAnamAtraM vidhIyate / / 8 AdreNa vAsasA cAGgamArjanaM kApilaM smRtam / aprAzastye samutpanne snAnameva samAcaret // brAhmacAdInyathavAzaktau snAnAnyAhurmanISiNaH / brAhmamAgneya muddiSTaM bAyavyaM divyameva ca // 10 vAruNaM yaugikaM caiva sadA snAnaM prakIrtitam / brAhmaM tu mArjanaM mantraiH kuzaiH sodakavindubhiH // 11 AgneyaM bhasmanA snAnaM vAyavyaM gorajaH smRtam / yattu sAtapavarSaNa tata snAnaM divyamucyate // 12 vAruNaJcAvagAhaJca maansnycaatmvednm| yaugikaM snAnamAkhyAtaM yogo'yaM viSNucintanam // 13 AtmatIrthamidaM khyAtaM sevitaM brahmavAdibhiH / manaHzuddhikaraM puMsAM nityaM tat snAnamAcaret // 14 zaktazcedvAruNaM vidvAnaprAzastye tathaiva ca / prakSAlya dantakASThaJca bhakSayitvA vidhAnataH / / 15 102
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1620 lghuvyaassNhitaa| [prathamoAcamya prayato nityaM prAtaHsnAnaM samAcaret / madhyAGgulisamasyaulyaM dvAdazAGgulisammitam // 16 satvacandantakASThaM syAttasyAgreNa tu dhAvayet / kSIravRkSasamUdbhUtaM mAlinIsambhavaM zubham / / 17 apAmArgazca vilvaJca karavIraM vishesstH| varjayitvA niSiddhAni gRhItvaikaM yathoditam // 18 apahRtya dinaM pApaM bhakSayitvA vidhAnavit / Acamya prayatonityaM snAnaM prAtaH samAcaret // 16 notpAdayettakASThamAlyA dhAvayet kacit / prakSAlya bhattyA tarjanyA zucau deze samAhitaH // 20 snAtvA santarpayeddevAn RSIn pitRgaNAn kramAt / Acamya mantravannityaM punarAcamya vAmyataH // 21 mArjanaM vAruNaimantrairAtmAnaM sakuzodakaiH / ApohiSThAdivyAhRtibhiH sAvitryA vAruNaistathA // 22 okAravyAhRtiyutAM gAyatrI vedamAtaram / japtvA jalAJjaliM dadyAdbhAskaraM prati tanmanAH // 23 prAk tu tena samAsIno darbheSu susmaahitH| prANAyAmatrayaM kRtvA dhyAyetsandhyAmiti zrutiH // 24 yA sandhyA sA jgtsRssttisthitisNymkaarinnii| aizvarI tu parAzakti statra yatra samudbhavA / / 25 savitu maNDalagatAM gAyatrIM vai jpedbudhH| prAmukhaH prayato vipraH sandhyopAsana mAcaret // 26
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ saphalaMsandhyAkartavyavarNanam / sandhyAhIno'zucirnitya manaH sarvakarmasu / yadanyat kurute karma na tasya phalamApnuyAt // 27 ananyacetaso zAntA brAhmaNA vedapAragAH / upAsya vidhivatsandhyAM prAptAH pUrve parAGgatim // 28 yo'nyataH kurute yatnaM dharmakArye dvijottamaH / vihAya sandhyApraNati sa yAti narakAyutam // 26 tasmAtsarva prayatnena sandhyopAsaM samAcaret / upAsito bhavettena devayogatanuH paraH // 30 udhyAyaH ] sahasraparamAM devIM zatamadhyAM dazAvarAm / gAyatrIM vai japedvidvAn brAhmaNaH prayataH sthitaH ||31 iti laghuvyAsasmRtau prathamo'dhyAyaH / atha dvitIyo'dhyAyaH / atha kartavyakarmavizeSavarNanam / athAgamya gRhaM vipraH samAcamya yathAdhidhi | agniM prajvAlya vidhivat juhuyAjjAtavedasam // 1 Rtvika putro'thavA patnI ziSyo'pi ca sahodaraH / prApyAnujJAM vizeSeNa juhuyAdvA yathAvidhi // 2 pavitrapANiH zuddhAtmA zuddhAmbaradharo'paraH / ananyamAnaso vahau juhuyAtsaMyatendriyaH // 3 1621
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1622 lghuvyaassNhitaa| [dvitIyovinA darmeNa yatkarma vinA sUtroNa vA punH| nAkSayastadbhavetsavaM nehAmutra phalapradam // 4 devatAdInamaskuryAdupahAraM nivedayet / dadyAtpuSpAdikAM steSAM vRddhAMzcaivAbhivAdavet / / 5 gurumcaivApyupAsIta hitaM tasya samAcaret / vedAbhyAsastataH kuryAtprayatnAcchaktito dvijH||6 vedamadhyApayecchiNyAn dhArayeca vipAThayet / apekSeta ca zAstrANi manvAdIni dvijottamAH ! / vaidikAniyamAnvedAnvedAGgAni ca sarvazaH // 7 upeyAdIzvarajcaiva yogakSemAthasiddhaye / sAdhayedvividhAnam kuTumbArthe tathaiva ca // 8 tato madhyAhnasamaye snAnAthaM mRdamAharet / puSpAkSatAnkuzalitAn gomayaM gandhameva ca / nadISu devakhAteSu taTAkeSu saritsu ca / snAnaM samAcarenityaM nidIprasravaNeSu ca // 10 parakIyanipAneSu na snAyAdvai kadAcana / paJca piNDAn samuddhRtya snAyAdvA sambhavAt punaH // 11 mRdekayA ziraH kSAlya dvAbhyAM nAbhe stathopari / atazcatasRbhiH kArya pAdau SaDbhi stathaiva ca // 12 mRttikA ca samAviSTA tvArdrAmalakamAtrataH / gomayasya pramANaM tat tenAnaM lepayettataH // 13 .
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] zarIrazuddhivarNanam / lepayedathatIrasthastalliGganaiva mantrataH / prakSAlyAcamya vidhivat tataH snAyAtsamAhitaH // 14 abhimantraya jalarmantrairabliGgairvAruNaiH zubhaiH / Apo nArAyaNodbhUtA snAnevAsyAyanaM punaH // 15 tasmAnnArAyaNaM devaM snAnakAle smaredbudhaH / prokSyasoGkAramAdityaM trirnimajjejjalAzaye // 16 AcAntaH punarAcAmenmantreNAnena mantravit / antazcarasi bhUteSu guhAyAM vizvatomukhaH // 17 tvaM yajJastvaM vaSaTkAra ApojyotI raso'mRtam / dvipadAM vA trirabhyasyedvyAhRtiM praNavAdikAm // 18 sAvitrIM vA japedvidvAn stathaivApyaghamarSaNam / tataH sanmArjanaM kuryAdApohiSThAmayobhuvaH // 16 idamApaH pravahata vyAhRtibhistathaiva ca / tato'bhimantrya tattIrthamA pohiSThAdimantrakaiH ||20 antargata jalamagno japet triraghamarSaNam / dvipadAM vAtha gAyatrIM tadviSNoH paramampadam // 21 AvarttayedvA praNavaM devaM vA saMsmareddharim / dvipadohi paro mantro yajurvede pratiSThitaH // 22 antarjalAttrirAvRtyA sarvapApaiH pramucyate / ApaH pANau samAdAya japtvA vA mArjane kRte // 23 vinyasya mUrdhni tattoyaM sarvapApaiH pramucyate / yathAzvamedhaH kraturAT sarvapApa praNodanaH // 24 1623
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1624 lghuvyaassNhitaa| [dvitIyotathAghamarSaNaM sUktaM sarvapApa praNodanam / athopatiSThetAditya mUvaM puSpAJjalAnvitam // 25 prakSipya devamAdityaM RgyajuH sAmarUpiNam / udityaJcitramityetat tacakSuritimantrataH // 26 haMsaH zuciSu ityetatsAvitryA ca vizeSataH / anyaizca vaidikarmantrauH sarvapApa praNAzanaiH // 27 sAvitrI vai japetpazcAjapayajJaH prakIrtitaH / vividhAni pavitrANi guhyavidyAstathaiva ca // 28 tiSThan tadekSamANo'kaM japaM kuryAtsamAhitaH / AsInaH prAGmukho nityaM japaM kuryAdyathAvidhi / / 26 sphaTikendrAkSapadmAkSeH patra dIpa kuruksskaiH| kartavyA tvakSamAlA syAt viziSTA cottarottarA // 30 japakAle na bhASeta nAGgAni cAlayettathA / na kampayecchirogrIvAM dantAnvai na prakAzayet // 31 guhyakA rAkSasAH siddhA haranti prasabhaM hi tat / ekAnte tu zucau deze tasmAjapyaM samAcaret // 32 caNDAlAzuddhapatitAn dRSTvAcamya punajepet / Acamya prayato nityaM japedazucidarzane // 33 saurAnmantrAnyathotsAhaM pAvamAnAMzca shktitH| Acamya ca yathAzAstraM zaktyA svAdhyAyamAcaret // 34 tataH santarpayeddevAn RSIn pitRgaNAn kramAt / / Adau aMkAra mucyArya nAmno'nte tarpayAmi ca // 35
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nityakarmavarNanam / devAn brahmaRSIMzcaiva trpyedksstodkaiH| pitRn tilodakaizcaiva vidhinA tarpayedbudhaH // 36 apasavyena savyena pANinA dakSiNena tu / devarSI starpayeddhImAnudakAJjalibhiH pitRRn // 37 yajJopavItI devAnAM nivIti RSitarpaNe / prAcInAvIti pitryeSu svena tIrthena bhASitam / / 38 niSpIDathava tu vastrazca samAcamya yathAvidhi / yamantrairarcayede'vAn puSpaiH paustthaambubhiH||36 brahmANaM zaGkaraM sUryantathaiva madhusUdanam / anyAMzvAbhimatAn devAn pUjayedbhaktito dvijH||40 pradadyAdvAtha puSpANi vinyaseca pRthak pRthak / na viSNvArAdhanAt puNyaM vidyate karma vaidikam // 41 tasmAdanAdimadhyAntaM nityamArAdhayeddharim / tadviSNoritimantreNa sUktenApauruSeNa ca // 42 naitAbhyAM sadRzo mantro vedeSUktazcaturvapi / nivedayitvA cAtmAnaM vimalantatra tejasi // 43 tadAtmA tanmanaH zAntaH tdvissnnoritimntrtH| . athavA devamIzAnbhagavantaM sanAtanam / / 44 ArAdhayenmahezAnaM mahAdevaM mahezvaram / mantreNa rudragAyatryA praNavenAtha vA punaH // 45 IzAne nAtha vA rudrastryambakena smaahitH| puSpaiH patrarathAdbhirvA candanAyaihezvaram // 46
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1626 lghuvyaassNhitaa| [dvitIyoathonamaH zivAyeti mantreNAnena vAcayet / namaskuryAnmahAdeva mamRtaM paramezvaram // 47 / nivedayitvA svAtmAnaM yo brahmANamataHparam / pradakSiNantataH kuryAttato brahmANi vai japet // 48 dhyAyeta devamIzAnaM vyomamadhyagataM zubham / athavAlokayedaka haMsaH zuciSadityUcA // 46 kuryAt paJcamahAyajJAn gRhaGgatvA samAhitaH / devayajJaM pitRyajJambhUtayajJantathaiva ca // 50 manuSyaM brahmayajJazca pazcayajJAn pracakSate / yadi syAttarpaNAdarvAk brahmayajJaH kRto na hi / kRtvAmanuSya yajJaM hi tataH svAdhyAyamArabhet // 51 agneH pazcimato deze bhUtayajJAntare'thavA / kuzapUtaiH samAsInaM kuzapANiH samAhitaH // 52 autAgnau laukikecApi jale bhUmyA mathApivA / vazvadevazca karttavyo vedayajJaH sa saMskRtaH // 53 yadi syAllaukike pakvaM tadannaM tatra hUyate / zAlAgnau tatracedagnau vidhireSaH sanAtanaH // 54 devebhyazca hutAdanAccheSAdbhUta baliM haret / zvabhyazca zvapadebhyazca patitAdibhya eva ca // 55 dadyAdbhamA bhUta baliM krimibhyo'tha dvijottamaH / sAyantanasya siddhasya pakkamannaM baliM haret // 56
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] paJcamahAyajJavarNanam / vaizvadevaM vinArthena sAyamprAtarvidhIyate / ekantu bhojayedvipraM pitRRnuddizya yatsadA // 57 nityazrAddhaM taduddiSTaM pitRyajJo gatipradaH / uddhRtya vAthavAzaktaH kizvidannaM samAhitaH ||58 vedArtha tatva viduSe dvijAya vopa pAdayet / pUjayezvAsanaM nityaM namasyedacayezca tam // 56 manovAkkamabhiH zAntamAgataM sva gRhaM gatam / hantakAra mathA vA bhikSAM vA zaktito dvijaH // 60 dadyAdatithaye nityaM budhyeta paramezvaram / bhikSAmAhuryAsamAtramagra tasya catuSTayam // 61 puSkalaM hantakArasyAttazcaturguNa muttamam / godoha kAlamAtraM vai pratIkSyaM hya tithi svayam // 62 abhyAgatAnyathAzakti bhojayedatithiM sadA / AdatvA devatA bhUta bhRtyA tithi pitRSvapi // 63 bhuJjIta cetsamUDhAtmAtiryagyoniJca gacchati / vedAbhyAso'nvazaktyA mahAyajJakriyA kramAH // 64 nAzayantyAzu pApAni vedAnAmarcanaM tathA / yo mohAdathavA lobhAdakRtvA devatArcanam ||65 bhuGkte sa yAni narakAn zUkareSvabhijAyate / tasmAtsarva prayatnena kRtvA karmANi vai zanaiH // 66 bhuJjIta svajanaiH sArdhaM sa yAti paramAGgatim / prAGmukho'nnAni bhuJjIta sUryyAbhimukha eva vA / 1627
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1628 lghuvyaassNhitaa| [dvitIyo AyuSyaM prAmukho bhukte yazasyaM dakSiNAmukhaH / zriyaM pratyak mukhobhuGkte bhRNaM bhuGkte udaGmukhaH // 67 AsInastvAsanezuddha bhUmyAM pAdau nidhAya ca / upavAsena tattulyaM manurAha prajApatiH // 68 paJcAobhojanaM kuryyAt bhUmyAM pAdau nidhAya ca / upalipta zucau deze pAdau prakSAlya vai karau // 66 ArdravAgAnanobhUtvA paJcAobhojanazcaret / mahAvyAhRtibhizcAnnaM paridhAyodakena tu // 70 amRtopastaraNamasItyApozanakriyAJcaret / svAhA praNavasaMyuktaM prANAyAnnAhutiM tataH // 71 apAnAya tatohutvA vyAnAya tadanantaram / udAnAya tatohutvA samAnAyeti paJcamam / / 72 vijJAya cArthameteSAM juhuyAdAtmavAn dvijaH / zeSamannaM yathAkAmaM bhuJjIta vyaJjaneyutam / / 73 dhvAtvA tanmanasA devamAtmAnaM vai prajApatim / amRtApidhAnamasItyupariSTAjalaM pibet / / 74 AcamyAGguSThamANa pAdAGguSThe tu dakSiNe / nidhApayeddhastajala mUrdhvahastaH samAhitaH / / 75 hutvAnumantraNaM kuryyAcchraddhAyAmiti mantrataH / athAkSareNa svAtmAnaM yojayet brahmaNeti hi // 76 sarveSAmeva yogAnAmAtmayogaH paraM smRtaH / yogena vidhinA kuryAt sa yAti brahmaNaH padam // 77
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] bhojanAdyanekaprakaraNavarNanam / yajJopavItI bhuJjIta sugandhAlaGkRtottaram / sAyamprAta(divArAtryupalakSaNaM) stu bhuJjIta vizeSeNa samAhitam // 78 nAdyAtsUryyagrahAtpUrva mahisAyaM zazigrahAt / grAhakAle ca nAznIyAt snAtvAznIyAtpramuktayoH // 76 amuktayorastagayoradyAdRdRSTA pare'hani / nAznIyAtprekSamANAnA mapradAyApi durgataH // 80 na yajJaziSTAdanyatvAtkulo mAnyo mamAturaH / AtmArthaM bhojanaM yasya surkhArthaM yasya maithunam // 81 vRttyarthaM yasya cAdhItaM niSphalaM tasya jIvitam / yo bhuGkte veSTitazirA yastu bhuGkte vidiGmukhaH // 82 sopAnatkazca yo bhuGkte sarvaM vidyAttadAsuram / nArdharAtre na madhyAha nAjIrNe nArdravastradhRk // 83 na va bhinnAsanagato na zayAna sthito'pi vA / nopAnatpAdukI cApi na ca saMvilapannapi // 84 bhuGkte mukhamAsthAya tadannaM pariNAmayet / itihAsa purANAbhyAM vedArtha mupa hayet // 85 tataH sandhyAmupAsIta pUrvokta vidhinA dvijaH / AsInastu japeddevIM gAyatrIM pazcimAmprati // 86 nAnutiSThati yaH pUrvAmupAste na ca pazcimAm / zUdra eNa samoloke sarvakarma vigarhitaH // 87 hutvAgnau vidhivanmatrairbhuktvA yajJAvaziSTakam / 1626
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1630 . laghuvyAsasaMhitA dvitIyovisRjya bAndhavajanaM zapecchuSkapado nishi| nottarAbhi mukhaH supyAt pazcimAbhimukho na ca // 88 avAramukho na nagno vA na ca bhinnAsane kacit / na bhagnAyAntu khaTAyAM zUnyAgAre tathaiva ca // 86 ityeva makhilaM prokta mahanyahani vai puraa| brAhmaNoktaM kRtyajAta mapavarga phalapradam / / 10 / nAstikyAdathavAlasyAt brAhmaNo na karoti yH| sa yAti narakAn ghorAn zUkareSvabhi jAyate // 61 nAnyo vimuktaye panthA mutkApramadhikaM svakam / tasmAtsarvANi bhUtAni muktaye parameSThinaH // 2 laghuvyAsasmRtau dvitIyo'dhyAyaH / iti laghuvyAsasaMhitA samAptA / OM tatsat /
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha // * // (veda) vyaassmRtiH|| -antet // zrIgaNezAya namaH // ___...00... // prathamo'dhyAyaH // atha dharmAcaraNAdezaprayukta-varNa-SoDazasaMskAravarNanam / vArANasyAM sukhAsInaM vedavyAsaM taponidhim / papracchurmunayo'bhyetya dharmAn varNavyavasthitAn // 1 sa pRSTaH smRtimAn smRtvA smRti vedArthagarbhitAm / jvAcAtha prasannAtmA munayaH zrUyatA miti // 2 yatra yatra svabhAvena kRSNasAro mRgaH sadA / . carate tatra vedokto dharmo bhavitu marhati // 3 zrutismRtipurANAnAM virodho yatra dRzyate / tatra zrotaM pramANantu tayodvaidhe smRtirvarA // 4 brAhmaNaHkSatriyovaizyanayo varNA dvijAtayaH / zrutismRtipurANoktadharmayogyAstu (te narAH) netare // 5 zUdrovarNazcaturtho'pi varNatvAddharmamarhati / vedamantrasvadhAsvAhAvaSaTkArAdibhirvinA // 6
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1632. vyaassmRtiH| prathamovipravadvipravinAsu kSatravinnAsu vipravat / jAtakarmANi kurvIta tataH zUdrAsu zUdravat // 7 vaizyAsu viprakSatrAbhyAM tataH zUdrAsu zUdravat / adhamAduttamAyAntu jAtaH zUdrAdhamaH smRtaH / / 8 brAhmaNyAM zUdrajanitazcANDAlo dhrmvrjitH| kumArIsambhavastvekaH sagotrAyAM dvitIyakaH // 8 brAhmaNyAM zUdrajanitazcANDAlatrividhaH smRtH| varddha kI nApito gopa AzApaH kumbhakArakaH // 10 vaNikkarAtakAyasthamAlAkAra kuttumbinH| ete cAnye ca bahavaH zUdrA bhinnaH svakarmabhiH / carmakAro bhaTo bhillo rajakaH puSkaro nttH| vrttomedcnnddaaldaas(sh)svpckolkaaH||11 ete'ntyajAH samAkhyAtA ye cAnye ca gavAzanAH / eSAM sammASaNAt snAnaM darzanAdarkavIkSaNam // 12 garbhAdhAnaM puMsavanaM sImanto jAtakarma ca / nAmakriyA niSkramaNe'nnAzanaM vapanakriyA // 13 karNavedho batAdezo vedArambhakriyAvidhiH / kezAntaH snAnamudvAho vivAhAgniparigrahaH // 14 tretAgnisaMgrahazceti saMskArAH SoDaza smRtaaH| navatAH karNavedhAntA mantravaja kriyAH striyaaH||15 vivAho mantratastasyAH zUdrasyAmantrato daza / garbhAdhAnaM prathamatastRtIye mAsi puNsvH||16
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] garbhAdhAnAdi SoDazasaMskAravarNanam 1633 sImantazcASTame mAsi jAte jAtakriyA bhavet / ekAdaze'hni nAmAvasyekSA mAsi caturthake // 17 SaSThe mAsyAnnamaznIyAcUDAkarma kulocitam / kRtacUDe ca bAle ca karNabedho vidhIyate // 18 vipro garbhASTame varSe kSatramekAdaze tathA / dvAdaze vaizyajAtistu vratopanayanakriyA // 16 tasya prAptavratasyAyaM kAlaH syAt dvigunnaadhikH| vedavatacyuto vrAtyaH sa vrAtyastomamarhati // 20 dve janmanI dvijAtInAM mAtuH syAt prathamaM tayoH / dvitIyaM chandasAM mAturgrahaNAdvidhivadguroH // 21 evaM dvijAtimApano vimukto vaalydosstH| zrutismRtipurANAnAM bhavedadhyayanakSamaH // 22 upanIto gurukule vasennityaM smaahitH| vibhRyAddaNDakaupInopavItAjinamekhalAH // 23 puNye'hni gurvanujJAtaH kRtamantrAhutikriyaH / smRtvoGkAraJca gAyatrImArabhedvedamAditaH // 24 zaucAcAravicArArtha dharmazAstramapi dvijaH / paTheta gurutaH samyak karma taddiSTamAcaret // 25 tato'bhivAdya sthavirAn guruJcaiva samAzrayet / spAdhyAyArthaM tadA yatnaH sarvadA hitamAcaret // 26 nApakSipto'pi bhASeta (virajyeta) novrajettADito'pi vaa| vidveSamatha paizunyaM hiMsanaJcArkavIkSaNam // 27
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1634 vyAsasmRtiH / tauryatrikAnRtonmAdaparivAdAnalakriyAm / aJjanodvarttanAdarzasragvilepanayoSitaH // 28 vRthATanamasantoSaM brahmacArI vivarjayet / ISaJcalitamadhyAhna 'nujJAto guruNA svayam // 26 AlolupazcaredbhaikSaM vratiSUttamavRttiSu / sadyo bhikSAnnamAdAya vittavattadupaspRzet ||30 kRtamAdhyAhniko'znIyAdanujJAto yathAvidhi / nAdyAdekAnnamucchiSTaM bhuktvA cA''cAmitAmiyAt // 31 nAnyadbhikSitamAdadyAdApanno draviNAdikam / anindyAmantritaH zrAddha e paitrye'dyAdgurucoditaH // 32 ekAnna mapyavirodhe vratAnAM prathamAzramI / [ prathamo bhuktvA gurumupAsIta kRtvA sandhukSaNAdikam ||33 samidho'gnAvAdadhIta tataH paricaredgurum / adhIta (zayIta)gurvanujJAtaH pra ( prabuddhaH) prathamaM guroH // 34 evamanvahamabhyAsI brahmacArI vratabhvaret / hitopavAdaH priyavAk samyaggurvarthasAdhakaH // 35 nityamArAdhayedenamA samApteH zrutigrahAt / anena vidhinA'dhIto vedamantro dvijaM nayet // 36 zApAnuprahasAmarthyamRSINAJca salokatAma / payo'mRtAbhyAM madhubhiH sAjyaiH prINanti devatAH || 37 tasmAdaharaharvedamanadhyAyamRte paThet / yadaGgaM tadanadhyAye gurorvacanamAcaret // 38
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivaahvidhivrnnnm| 1635 vyatikramAdasampUrNamanahaMkRtirAcaret / paratreha ca tadbrahma anadhItamapi dvijam / yastUpanayanAdetadAmRtyorvatamAcaret // 36 sa naiSThiko brahmacArI brahmasAyujyamApnuyAt / upakurvANakoyastu dvijaH Sar3izavArSikaH // 40 kezAntakarmaNA tatra ythoktcritvrtH| samApya vedAn vedau vA vedaM vA prasabhaM dvijH||41 snAyIta gurvanujJAtaH prvRttoditdkssinnH| iti zrIvedavyAsIye dharmazAstre brahmacaryAdhikAro nAma prathamo'dhyAyaH / // dvitIyo'dhyAyaH // atha vivaahvidhivrnnnm| evaM snAtakatA prApto dvitiiyaashrmkaayaa| pratIkSeta vivAhAthamanindyAnvayasambhavAm // 1 arogAduSTavaMzotthAmazulkAdAnadUSitAm / savarNAmasamAnArSAmamAtRpitRgotrajAm // 2 ananyapUrvikA ladhvIM shubhlkssnnsNyutaam| dhRtAdhovasanAM gaurI vikhyAtadazapUrupAm // 3 khyAtanAmnaH putravataH sadAcAravataH sataH / dAtumicchoduhitaraM prApya dharmeNa codvahet // 4 103
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1636 vyaassmRtiH| [dvitIyobrAhmodvAhavidhAnena tadabhAve'paro vidhiH / dAtavyaiSA sadRkSAya vayovidyAnvayAdibhiH / / 5 pitRtapitRbhrAtRSu pitRvyajJAtimAtraSu / pUrvAbhAve paro dadyAt sarvAbhAve svayaM brajet // 6 yadi sA dAtRvaikalyAdrajaH pazyet kumArikA / bhrUNahatyAzca yAvatyaH patitaH syAttadapradaH // 7 tubhyaM dAsyAmyahamiti grahISyAmIti yastayoH / kRtvA samayamanyonyaM bhajate na sa dnnddbhaak||8 tyajannaduSTAM daNDyaH syAdRSayaMzcApyadUSitAm / tAvanna duSTaM duSTaM ca svArthebhyo bhedayaMzca tat / UDhAyAM hi savarNAyAmanyA vA kAmamudvahet // tasyAmutpAditaH putro na savarNAt prahIyate // 10 udvahet kSatriyAM vipro vaizyAzca kSatriyo vizAm / na tu zUdrAM dvijaH kazcinnAdhamaH pUrvavarNajAm / / 11 nAnAvarNAsu bhAryAsu savarNA sahacAriNI / dhA dharmeSu dharmiSThA jyeSThA tasya svajAtiSu // 12 pATito'yaM dvijAH pUrvamekadehaH svymbhuvaa| patayo'rddhana cAna patnyo'bhUvanniti zrutiH // 13 yAvama vindate jAyAM tAvado bhavet pumAn / nAI prajAyate sarva prajAyatetyapi zrutiH // 14 gurvI sA bhUnivargasya voDhuM nAnyena zakyate / yatastato'nyahaM bhUtvA svavazo bibhRyAca taam||15
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gRhasthadharmavarNanaM, khIdharmAbhidhAnaJca varNanam / 1630 kRtadAro'mipatnIbhyAM kRtavezmA gRhaM vaset / svakRtyaM vittamAsAdya vaitAnAgniM na haapyet||16 smAta vaivAhike vahnau zrotaM vaitAnikAmiSu / karma kuryAt pratidinaM vidhivat prItipUrvataH // 17 samyagdharmArthakAmeSu dampatibhyAmaharnizam / ekacittatayA bhAvyaM smaanvrtvRttitH||18 na pRthagvidyate strINAM trivargavidhisAdhanam / bhAvato patidezAdvA iti zAstravidhiH prH||16 patyuH pUrva samutthAya dehazuddhiM vidhAya ca / utthApya zayanAdyAni kRtvA vezmavizodhanama // 20 mArjanairlepanaiH prApya sAgnizAlaM svamaGganam / zodhayedagnikAryANi snigdhAnyuSNena vAriNA // 21 prokSaNyairiti tAnyeva yathAsthanaM prakalpayet / dvandvapAtrANi sarvANi na kadAcidviyojayet // 22 zodhayitvA tu pAtrANi pUrayitvA tu dhaaryet| mahAnasasya pAtrANi bahiH prakSAlya sarvathA // 23 mRdbhizca zodhayecullI tatrAgni vinyasettataH / smRtvA niyogapAtrANi rasAMzca draviNAni ca // 24 kRtapUrvAhnakAryA ca svguruunbhivaadyet| tAbhyAM bhartRpitRbhyAM vA bhrAtRmAtulabAndhavaiH / / 25 vastrAlaGkAraratnAni pradattAnyeva dhArayet / manovAkarmabhiH zuddhA patidezAnuvartinI // 26
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1638 vyAsasmRtiH / chAyevAnugatA svacchA sakhIva hitakarmasu / dAsIvA''diSTakAryeSu bhAryA bhartuH sadA bhavet // 27 tato'nnasAdhanaM kRtvA pataye vinivedya tat / vaizvadevakRtairannairbhojanIyAMzca bhojayet // 28 paticaitadanujJAtA ziSTamanvAdyamAtmanA / bhuktvA nayedahaH zeSamAyavyaya vicintayA // 26 punaH sAyaM punaH prAtargRhazuddhiM vidhAya ca // 30 kRtAnnasAdhanA sAdhvI mubhRzaM bhojayet patim / bAtitRptyA svayaM bhuktvA gRhanItiM vidhAya ca // 31 AstIrya sAdhuzayanaM tataH paricaret patim / supte patau tadabhyAse svapettadgatamAnasA / anagnA cApramattA ca niSkAmA ca jitendriyA // 32 nocairvadenna paruSaM na bahUn patyurapriyam / na kenacit vivadeva apralApavilApinI // 33 nacAtivyayazIlA syAnna dharmArthavirodhinI / pramAdonmAda roSerSyAvacanaJcAtimAnitAm // 34 paizunya hiMsAvidveSamahAhaGkAradhUrtatAH / nAstikyasAhasasteyadambhAn sAdhvI vivarjayet ||35 evaM paricarantI sA patiM paramadaivatam / yazaH zamiha yAtyeva paratra ca salokatAm ||36 yoSito nityakarmoktaM naimittikamathocyate / rajodarzanatodoSAt sarvameva parityajet // 37 [ dvitIyo
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] strINAM nityakarma,sapAtivrata rajasvalAdharma nirUpaNazca 1636 sarvairalakSitA zIghraM lajjitA'ntargRhe vaset / ekAmbarAvRtA dInA snAnAlaGkAravarjitA // 38 mauninyadhomukhI ckssusspaannipdbhircnyclaa| . aznIyAt kevalaM bhaktaM naktaM mRNmayabhAjane // 36 svapedbhUmAvapramattA kSapedevamahastrayam / snAyIta sA trirAtrAnte sacailamudite ravau // 40 vilokya bharturvadanaM zuddhA bhavati dhrmtH| kRtazaucA punaH karma pUrvavacca samAcaret / / 41 rajodarzanato yAH syU rAtrayaH SoDazartavaH / tataH puMbIjamAkliSTaM zuddha kSetre prarohati // 42 catasrazvA''dimA rAtrIH parvavacca vivarjayet / gacchedyugmAsu rAtrISu poSNapitrahmarAkSasAn / / 43 pracchAditAdityapathe pumAn gacchet svayoSitaH / kSAmA'laGghadavApnoti putraM pUjitalakSaNam // 44 mRtukAle'bhigamyaivaM brahmacarye vyavasthitaH / gacchannapi yathAkAmaM ne duSTaH syAdananyakRt // 45 . bhrUNahatyAmavApnoti bhRtau bhaaryaapraangmukhH| sA tvavApyA'nyato garbha tyAjyA bhavati pApinI // 46 mahApAtakaduSTA ca ptigrbhvinaashinii| savRttacAriNI patnI tyaktvA patati dhrmtH||47 mahApAtakaduSTo'pi nApratIkSyastayA ptiH| azuddha kSayamAdUraM sthitAyAmanucintayA // 48
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1640 vyaassmRtiH| dvitIyovyabhicAreNa duSTAnAM patInAM drshnaahte| dhikkRtAyAmavAdhyAyAmanyatra vAsayet patiH // 46 punastAmArtavasnAtA pUrvavad vyavahArayet / ghUrvAdha dharmakAmaghnImaputrAM dIrgharogiNIm // 50 suduSTI vyasanAsaktAmahitAmadhivAsayet / adhivinAmapi vibhuH strINAntu samatAmiyAt // 51 vivarNA dInavadanA dehsNskaarvrjitaa| pativratA nirAhArA zoSyate proSite patau // 52 mRtaM bharimAdAya brAhmaNI vahnimAvizet / jIvantI cetyaktakezA tapasA zodhayedvapuH // 53 sarvAvasthAsu nArINAM na yuktaM syAdarakSaNam / tadevAnukramAt kArya pitRbhrtRsutaadibhiH||54 jAtAH surakSitAyA ye putrapautraprapautrakAH / ye yajanti pitRRn yormokSaprAptimahodayaH // 55 mRtAnAmagnihotreNa dAhayedvidhipUrvakam / / dAhayedavilambana bhAryAzcAtra vrajeta saa||56 iti zrIvedavyAsIye dharmazAsle snyadhikAronAma dvitIyo'dhyAyaH /
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sasnAnAdividhi puurvaahktyvrnnnm| 1641 // tRtiiyo'dhyaayH|| atha sannAdividhi pUrvAhakRtyavarNanam / . nityaM naimittikaM kAmyamiti karma tridhA matam / trividhaM (kama) tacca vakSyAmi gRhaspasyAvadhAryatAm // 1 yAminyAH pazcime yAme tyaktanidro hari smaret / Alokya maGgaladravyaM karmA''vazyakamAcaret // 2 .. kRtazauco niSevyAgniM dantAna prakSyAlya vAriNA / snAtvopAsya dvijaH sandhyAM devAdIMzcaiva tarpayet // 3 juhotyanudite bhAnAvityeka udite rvau| japedAdityadevatyAnmantrAnmantraniyogavit / vedavedAGgazAstrANi itihAsAni cAbhyaset / adhyApayecca sacchiSyAn sadviprAMzca dvijottamaH / / 4 alabdhaM prApayellabdhvA kSaNamAtraM samApayet / samartho hi samarthana nAvijJAtaH kacidvaset // 5 saritsarasi vApISu gartaprasravaNAdiSu / snAyIta yAvaduddhRtya paJca piNDAni vAriNA // 6 tIrthAbhAve'pyazakyAM vA snAyAttoyaiH samAhRtaH / gRhAGgaNagatastatra yAvadambarapIDanam // 7 snAnamabdaivataiH kuryAt pAvanaizcApi mArjanam / mantraiH prANAMtrirAyamya sauraizcAkaM vilokayet // 8 tiSThan sthitvA tu gAyatrIM tataH svAdhyAyamArabhet / RcAzca yajuSAM sAmnAmatharvAGgirasAmapi // 8 .
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1642 vyAsasmRtiH / itihAsapurANAnAM vedopaniSadAM dvijaH / zaktyA samyak paThennityamalpamapyAsamApanAt // 10 sa yajJadAnatapasAmakhilaM phalamApnuyAt / vedebhyo'nyatra saMtuSTaH sa vipraH zUdratAmiyAt / tasmAdaharaharvedaM dvijo'dhIyIta vAgyataH ||11 dharmazAstretihAsAdi sarveSAM zaktitaH paThet / kRtasvAdhyAyaH prathamaM tarpayeccAtha devatAH // 12 jAnvA ca dakSiNaM darbheH prAgaH sayavaistilaiH / puraH kSiptaiH karAgrAbhyAM nirgataiH prAGmukho dvijaH / ekaikAJjalidAnena prakRtisthopavItakaH // 13 samajAnudvayo brahmasUtrahAra udaGamukhaH / tiryyagdabhaizca vAmAyairyavaistilavimizritaiH // 14 ambhobhirUttarakSiptaH kaniSThA mUlanirgataiH / dvAbhyAM dvAbhyAmaJjalibhyAM manuSyAMstarpayettataH // 15 dakSiNAbhimukhaH savyaM jAnvA ca dviguNaiH kuzaiH / tilairjalaizca dezinyA mUladarbhAdviniHsRtaiH // 16 dakSiNAMsopavItaH syAt krameNAJjalibhistribhiH / santarpayeddivyapitR statparAMzcaM pitRRn svakAn // 17 svadhA varjanyamAnevameka icchanti tarpaNe / dvijatijIvatpitRko 'tyetAnanyazca tarpayet // tarpayeddivya pitRzca pitRpUrvAnpitRnsvakAn / mAtRmAtAmahAMstadvattrInevaM hi tribhistribhiH / mAtAmahAzva ye'pyanye gotriNo dAhavarjitAH // 18 tAnekAJjalidAnena tarpayeca pRthak pRthak / asaMskRtapramItA ye pretasaMskAravarjitAH // 16 [ tRtIyo
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] tarpaNavidhi varNanam / 1643 vastraniSpIr3anAmbhobhisteSAmApyAyanambhavet / atarpiteSu pitRSu vastraM niSpIr3ayecca yH||20 nirAzAH pitarastasya bhavanti surmaanussaiH| payodarbhasvadhAkAragotranAmatilebhavet / / 21 sudattaM tatpunasteSAmekenApi vRthA vinA / anyacittena yahattaM yaddattaM vidhivarjitam // 22 anAsanasthitenApi tajjalaM rudhirAyate / evaM santarpitAH kAmaistarpakAMstarpayanti ca // 23 brahmaviSNuzivAdityamitrAvaruNanAmabhiH / pUjayellakSitairmantraurjalamantroktadevatAH // 24 upasthAya raveH kASThAM pUjayitvA ca devatAH / brahmAgnIndrauSadhIjIvaviSNunAmahatAMhasAm // 25 apAM yatteti satkArya namaskAraiH svanAmabhiH / kRtvA mukhaM samAlabhya snAnamevaM samAcaret // 26 : tataH pravizya bhavanamAvasathye hutAzane / pAkayajJAzca caturo vidadhyAdvidhivad dvijaH // 27 anAhitAvasathyAgnirAdAyAnnaM ghRtaplutam / zAkalena vidhAnena juhuyAMllaukike'nale // 28 vyastAbhirvyAhRtIbhizca samastAbhistataH param / SaDbhirdevakRtasyeti mantravadbhiryathAkramam // 26 prAjApatyaM sviSTakRtaM hutvaivaM dvAdazA''hutIH / oGkArapUrvaH svAhAntastyAgaH sviSTavidhAnataH // 30 bhuvidarbhAn samAstIrya balikarma samAcaret / vizvebhyodevebhya iti sarvebhyo bhUtebhya eva ca // 31
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1644 vyaassmRtiH| [tRtIyobhUtAnAM pataye ceti namaskAreNa zAstravit / dadyAdvalitrayazcAna pitRbhyazca svadhA namaH // 32 pAtraniNejanaM vAri vAyavya dizi niHkSipet / uddhRtya SoDazamAsamAtramannaM ghRtokSitam / idamannaM manuSyebhyo hantetyuktyA samutsRjet / gotranAmasvadhAkAraiH pitRbhyazcApi shktitH||33 SaDbhyo'namanvahaM dadyAt pitRyajJavidhAnataH / vedAdInAM paThet kiJcidalpaM brahmamakhAptaye // 34 tato'nyadanamAdAya nirgatya bhvnaadvhiH| kAkebhyaH zvapacebhyazca prakSipenAsameva ca // 35 upavizya gRhadvAri tiSThedyAvanmuhUrtakam / apramukto'tithiM lipsurbhAvazuddhaH pratIkSakaH // 36 AgataM dUrataH (zrAnte) zAntaM bhoktukaammkishcnm| . dRSTA saMmukhamabhyetya satkRtya prazrayArcanaiH // 37 pAdadhAvanasammAnAbhyaJjanAdibhiracitaH / tridivaM prApayetsadyo yajJasyAbhyadhiko'tithiH // 38 kAlAgato'tithiISTavedapAro gRhAgataH / dvAvetau pUjitau svarga nyto'dhstvpuujitau| vivAhanAtakakSmAbhRdAcAryasuhRtvijaH // 36 ardhyA bhavanti dharmeNa prativarSa gRhAgatAH / gRhAgatAya satkRtya zrotriyAya yathAvidhi // 40
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkayajJAdividhinirUpaNam / bhaktyopakalpayedekaM mahAbhAgaM visarjayet, visarjaye danubrajya sutRptazrotriyAtithIn / mitra mAtulasambandhibAndhavAn samupAgatAn // 41 bhojayed gRhiNo bhikSAM satkRtAM bhikSuko'rhati / svAdvannamaznannasvAdu dadadgacchatyadhogatim // 42 garbhiNyAturabhRtyeSu bAlavRddhAturAdiSu / bubhukSiteSu bhuJjAnaM gRhastho'znAti kilviSam // 43 nAdyAdgRdhyenna pAkAnnaM kadAcidanimantritaH / nimantrito'pi nindyena pratyAkhyAnaM dvijo'rhati // 44 'dhyAyaH ] kSudrAbhizastavArdhuSyavAgduSTakrUra taskarAH / kruddhApaviddhabaddhogravadhabandhanajIvinaH // 45 zailUSa zauNDikonnaddhonmattatrAtyatra tacyutAH / nagnanAstika nirlajjaipizunavyasanAnvitAH || 46 kadaryyastrIjitAnAryyaparavAdakRtA narAH / anIzAH (amitrA) kIrtimanto'pi rAja devasvahArakAH ||47 zayanAsanasaMsargavRttakarmAdidUSitAH / azraddadhAnAH patitA bhraSTAcArAdayazca ye ||48 1645 abhojyAnnAH syurannAdo yasya yaH syAtsa tatsamaH / nApitAnvayamitrAddha sIriNo dAsagopakAH // 46 zUdrANAmapyamISAntu bhuktvA'naM naiva duSyati / dharmeNAnyonyabhojyAnnA dvijAstu viditAnvayAH ||50
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1646 vyAsasmRtiH / svavRttayopArjitaM medhyama kezakRmimakSikam / azvalIDhapragoghrAtamaspRSTaM zUdravAyasaiH // 51 anucchiSTamasaMduSTama paryuSitameva ca / amlAnavASpamannAdyamadyAnnityaM susaMskRtam // 52 kRsarApUpasaMyAvapAyasaM zaSkulIti ca / nAznIyAd brAhmaNo mAMsamaniyuktaH kathaJcana // 53 kratau zrAddha e niyukto vA anaznan patati dvijaH / mRgayopArjitaM mAMsamabhyarcya pitRdevatAH // 54 kSatriyo dvAdazonaM tat krItvA vaizyo'pi dharmataH / dvijojagdhvA vRthAmAMsaM hatvA'pyavidhinA pazUn // 55 nirayeSvakSayaM vAsamApnotyAcandratArakam / sarvAn kAmAn samAsAdya phalamazvamakhasya ca // 56 munisAmya mavApnoti gRhastho'pi dvijottamaH / dvijabhojyAni gavyAni mahiSANi payAMsi ca / / 57 nirddazAsandhisambandhivatsavantIpayAMsi ca / alAvuzinukavaka cchatrAkalazunAni ca / palANDuzvetavRntAkaraktamUlakameva ca // 58 gRJjanAruNavRkSAgjantugarbha phalAni ca / akAlakusumAdIni dvijojamdhvendavaM caret // 56 vAgdUSitamavijJAtamanyapIr3ita kAryyapi / [ tRtIyo bhUtebhyo'nnamadavA ca tadannaM gRhiNo dahet || 60 hemarAja takAMsyeSu pAtreSvathAt sadA gRhI / tadabhAve sAdhugandha (medhya) lodhradrumalatAsu ca // 61
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] gRhasthAhnikavarNanam / 1647 palAzapadmapoSu gRhastho bhoktumarhati / brahmacArI yatizcaiva zreyoyadbhoktumarhati // 62 abhyukSyAnnaM namaskArairbhuvi dadyAdvalitrayam / bhUpataye bhuvaH pataye bhUtAnAM pataye tathA // 63 apaH prAzya tataH pazcAt paJcaprANAhutiHkramAt / svAhAkAreNa juhuyAccheSamadyAdyathAsukham // 64 ananyacitto bhuJjIta vAgyato'namakutsayan / AtRpteranna maznIyAdakSuNNAM pAtramutsRjet // 65 ucchiSTamannamuddhRtya prAsamekaM bhuvi kSipet / AcAntaH sAdhusaGgena sadvidyApaThanena ca // 66 vRttavRddha(purAvRtta)kathAbhizvazeSAhamativAhayet / sAyaM sandhyAmupAsIta hutvA'gni bhRtyasaMyutaH // 67 ApozAnakriyApUrvamaznIyAdanvahaM dvijH| sAyamapyatithiH pUjyo homakAlAgato(dvijaH)'nizam // 68 zraddhayA zaktito nityaM zrutaM hanyAdapUjitaH / nAtitRpta upaspRzya prakSAlya caraNau zuciH // 66 apratyaguttarazirAH zayIta zayane shubhe| zaktimAnucite kAle snAnaM sandhyA na hApayet // 70 brAhma muhUrte cotthAya cintayeddhitamAtmanaH / zaktimAn matimAn nityaM vRttametat samAcaret // 71 iti vedavyAsIye dharmazAstre gRhasthAhnikonAma tRtIyo'dhyAyaH /
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1648 vyaassmRtiH| [caturthoM // cturtho'dhyaayH|| atha gRhasthAzramaprazaMsApUrvaka tIrthadharma varNanam / iti vyAsakRtaM zAstraM dharmasArasamuccayam / Azrame yAni puNyAni mokSadharmAzritAni ca // 1 gRhAzramAt parodhoM nAsti nAsti punaH punH| sarvatIrthaphalaM tasya yathoktaM yastu paalyet||2 gurubhakto bhRtyapoSI dayAvAnanusUyakaH / nityajApI ca homI ca satyavAdI jitendriyaH // 3 svadAre yasya santoSaH paradAranivartanam / apavAdo'pi no yasya tasya tIrthaphalaM gahe // 4 paradArAn paradravyaM harate yo dine dine / sarvatIrthAbhiSekeNa pApaM tasya na nazyati // 5 gRheSu sevanIyeSu sarvatIrthaphalaM ttH| annadasya trayo bhAgAH kartA bhogena lipyate / 6 pratizrayaM pAdazaucaM brAhmaNAnAJca trpnnm| na pApaM saMspRzettasya baliM bhikSA dadAti yaH // 7 pAdodakaM pAdavRtaM dIpamannaM pratizrayam / yo dadAti brAhmaNebhyo nopasarpati taM ymH||8 viprapAdodakaklinnA yAvattiSThati medinI / tAvat puSkarapAtreSu pibanti pitaro'mRtam / /
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dAnadharmaprakaraNavarNanam / 1646 yatphalaM kapilAdAne kArtikyA jyesstthpusskre| tatphalaM RSayaH(pANDava)zreSThA viprANAM pAdazau(dha)cane // 10 svAgatenAgnayaH prItA Asanena zatakratuH / pitaraH pAdazaucena annAdyana prajApatiH // 11 mAtApitroH paraM tIthaM gaGgA gAvo vizeSataH / brAhmaNAt paramaM tIthaM na bhUtaM na bhaviSyati // 12 indriyANi vazIkRtya gRha eva vsennrH| tatra tasya kurukSetraM naimiSaM puSkarANi ca // 13 gaGgAdvAraJca kedAraM sannihatyAM tathaiva ca / etAni sarvatIrthAni kRtvA pApaiH pramucyate // 14 varNAnAmAzramANAJca cAturvarNasya (pArthiva) bho dvijAH / dAnadharma pravakSyAmi yathA vyAsena bhASitam // 15 yahadAti viziSTebhyo yaccAznAti dine dine / taca vittamahaM manye zeSaM kasyAbhirakSati // 16 yaddadAti yadaznAti tadeva dhanino dhanam / anye mRtasya krIDanti dArairapi dhanairapi // 17 kiM dhanena kariSyanti dehino'pi gatAyuSaH / yadvarddhayitumicchantastaccharIramazAzvatam // 18 azAzvatAni gAtrANi vibhavo naiva zAzvataH / nityaM sannihito mRtyuH kartavyo dharmasaMgrahaH // 16 yadi nAma na dharmAya na kAmAya na kIrtaye / yatparityajya gantavyaM taddhanaM kiM na dIyate // 20
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1650 vyaassmRtiH| [caturthAjIvanti jIvite yasya viprA mitrANi vAndhavAH / jIvitaM saphalaM tasya AtmArthe ko na jIvati // 21 krimayaH kiM na jIvanti bhakSayanti parasparam / paralokAvirodhena yo jIvati sa jIvati // pazavo'pi hi jIvanti kevalAtmodarambharAH / kiM kAyena suguptena (supuSTena) valinA cirajIvinaH / / 22 prAsAdadhamapi grAsamarthibhyaH kiM na diiyte| . icchAnurUpo vibhavaH kadA kasya bhaviSyati // 23 adAtA puruSastyAgI dhanaM saMtyajya gacchati / , dAtAraM kRpaNaM manye mRto'pyartha na muJcati // 24 prANanAzastu kartavyo yaH kRtArtho na so (rthaH sano) 'mRtaH / akRtArthastu yo mRtyu prAptaH kharasamohi saH // 25 anAhUteSu yaddattaM yacca dattamayAcitam / bhaviSyati yugasyAntastasyAnto na bhaviSyati // 26 mRtavatsA yathA gauzca tRSNA lobhena duhyati / parasparasya dAnAni lokayAtrA na dhrmtH||27 adRSTe cAzubhe (cAzrute) dAnaM bhoktA caiva na dRzyate / punarAgamanaM nAsti tatra dAnamanantakam / / 28 mAtApitRSu yaddadyAd bhrAtRSu zvazureSu ca / jAyApatyeSu yaddadyAt so'nantaH svargasaMkramaH // 26 pituH zataguNaM dAnaM sahasraM mAturucyate / bhaginyAM zatasAhasraM sodare dattamakSayam // 30 indukSayaH pitA jJeyo mAtA caiva dinakSayaH / saMkrAntirbhaginI caiva vyatIpAtaH shodrH| ahanyahani dAtavyaM brAhmaNebhyo munIzvara | AgamiSyati yat pAtraM tatpAtraM tArayiSyati // 31
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1651 'dhyAyaH] dAnadharma prakaraNe satpAtranirUpaNa varNanam / kizcidvedamayaM pAtraM kiJcit pAtraM tapomayam / pAtrANAmuttamaM pAtraM zUdrAnaM yasya nodare // 32 yasya caiva gRhe mUoM dUre cA'pi gunnaanvitH| guNanvitAya dAtavyaM nAsti mUrkha vyatikramaH // 33 devadravyavinAzena brahmasvaharaNena ca / kulAnyakulatAM yAnti brAhmaNAtikrameNa ca // 34 brAhmaNAtikramo nAsti vipre vedavivarjite / jvalantamamisutsRjya na hi bhasmani hUyate // 35 sannikRSTamadhIyAnaM brAhmaNaM yo vyatikramet / bhojane caiva dAne ca hanyAtripuruSaM kulam // 36 yathA kASThamayo hastI yathA carmamayo mRgaH / yazca vipro'nadhIyAnatrayaste nAmadhArakAH // 37 grAmasthAnaM yathA zUnyaM yathA kUpazca nirjlH| yazca vipro'nadhIyAnatrayaste nAmadhArakAH // 38 brAhmaNeSu ca yaddattaM yacca vaizvAnare hutam / taddhanaM dhanamAkhyAtaM dhanaM zeSaM nirarthakam // 36 samamabrAhmaNe dAnaM dviguNaM brAhmaNabruve / sahasraguNamAcArya hanantaM vedapArage // 40 brahmabIjasamutpanno mantrasaMskAravarjitaH / jAtimAtropajIvI ca sa bhaved brAhmaNaH samaH // 41 garbhAdhAnAdibhirmantrairvedopanayanena ca / nAdhyApayati nAdhIte sa bhaved brAhmaNabruvaH // 42
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturtho 1652 vyaassmRtiH| agnihotrI tapasvI ca vedamadhyApayecca yH| sakalpaM sarahasyazca tamAcArya pracakSate // 43 iSTibhiH pazubandhaizca cAturmAsyaistathaiva c| . agniSTomAdibhiryajhai yena ceSTaM sa i(yi)STavAn // 44 mImAMsate ca yo vedAn SaDbhiraGgaiH svistraiH| itihAsapurANAni sa bhavedvedapAragaH // 45 brAhmaNA yena jIvanti nAnyo varNaH kathaJcana / IhapathamupasthAya ko'nyastaM tyaktumutsahet // 46 brAhmaNaH sa bhavezcaiva devAnAmapi daivatam / pratyakSaJcaiva lokasya brahmatejo hi kAraNam // 47 brAhmaNasya mukhaM kSetraM niSkakaramakaNTakam / vApayettatra bIjAni sA kRSiH sArvakAmikI // 48 sukSetro vApayebIjaM supAye dApayeddhanam / sukSetre ca supAye ca kSiptaM naiva viduSyati // 46 vidyAvinayasampanne brAhmaNe gRhamAgate / krIDantyoSadhayaH sarvA yAsyAmaH paramAM gatim // 50 naSTazauce vratabhraSTe vipre vedavivarjite / dIyamAnaM rudatyannaM bhayAdve duSkRtaM kRtam // 51 vedapUrNamukhaM vipraM subhuktamapi bhojayet / naca mUrkha nirAhAraM SaDrAtramupavAsinam // 52 yAni yasya pavitrANi kukSau tiSThanti bho (bhaart)dvijaaH| tAni tasya prayojyAni na zarIrANi dehinAm // 53
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhyAyaH] braahmnnprshNsnvrnnnm| 1653 yasya dehe sadAznanti havyAni tridivauksH| kavyAni caiva pitaraH kimbhUtamadhikaM tataH // 54 yadbhuGkte vedavidvipraH svakarmanirataH shuciH| dAtuH phalamasaGkhyAtaM pratijanma tadakSayam // 55 hastyazvarathayAnAni kecidicchanti pnndditaaH| ahaM necchAmi munayaH kasyaitAH zasyasampadaH // 56 vedalAGgalakRSTeSu dvijazreSTheSu satsu ca / yatpurA pAtitaM bIjaM tasyaitAH sasyasampadaH / / 57 zateSu jAyate zUraH sahasraSu ca paNDitaH // 58 vaktA zatasahasreSu dAtA bhavati vA na vaa| na raNe vijayAcchUro'dhyayanAnna ca paNDitaH // 56 na vaktA vAkpaTutvena na dAtA caarthdaantH| indriyANAM jaye zUro dharma carati pnndditH||60 hitapriyoktibhirvaktA dAtA sammAnadAnataH // 61 yadyekapaGktayAM viSamaM dadAti snehAdbhayAdvA yadi vaarthhetoH| vedeSu dRSTaM RSibhizca gItam tadbrahmahatyAM munayo vadanti // 62 uSare vA'pitaM vIjaM bhinnabhANDeSu goduhama / hutaM bhasmani havyaJca mUrkhe dAnamazAzvatam // 63 mRtasUtakapuSTAGgo dvijaH shuudraannbhojne| ahamevaM na jAnAmi kAM yoni sa gamiSyati // 64 zUdrAnnenodarasthena yadi kazcinniyeta yH| sa bhavetcchUkaro nUnaM tasya vA jAyate kulam // 65
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1654 vyaassmRtiH| [caturthoMgRdhro dvAdaza janmAni sapta janmAni zUkaraH / zvA caiva sapta janmAni ityevaM manurabravIt / amRtaM brAhmaNAnena dAridraM kSatriyasya ca // 66 vaizyAnena tu zUdratvaM zUdrAnnAnnarakaM brajet / yazca bhukta'tha zUdrAnaM mAsamekaM nirantaram // 67 iha janmani zUdratvaM mRtaH zvA caiva jAyate / yasya zadrA pacennityaM zUdro vA gRhamedhinI // 68 varjitaH pitRdevastu rauravaM yAti sa dvijH| bhANDasaGkarasaGkIrNA nAnAsaGkarasaGkarAH // 66 . yonisaGkarasaGkIrNA nirayaM yAnti mAnavAH / paktibhedI vRthApAkI nityaM brAhmaNanindakaH / / 70 AdezI vedavikretA paJcate brahmaghAtakAH // 71 idaM vyAsamataM nityamadhyetavyaM prayatnataH / etaduktAcAravataH patanaM nava vidyate // 72 iti zrIvedavyAsIye dharmazAstre gRhasthAzramaprazaMsAdivarNano nAma ___ cturtho'dhyaayH| samAptA ceyaM vyaassmRtiH|
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsabrahmaNe namaH / // atha // * // devalasmRtiH // * zrIgaNezAya namaH | ......... atha prAyazcittavarNanam / sindhutIre sukhAsInaM devalaM munisattamam / sametya munayaH sarve idaM vacanamabruvan // 1 bhagavanmlecchanItA hi kathaM zuddhimavApnuyuH / brAhmaNAH kSattriyA vaizyAH zUdrAcaivAnupUrvazaH // 2 kathaM snAnaM kathaM zaucaM prAyazcittaM kathaM bhavet / kimAcArA bhaveyuste tadAcakSva savistaram // 3 devala uvAca trizaGka' varjayeddezaM sarvaM dvAdazayojanam / uttareNa mahAnadyA dakSiNena tu kIkaTam // 4 prAyazcittaM pravakSyAmi vistareNa maharSayaH // 5
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1656 devalasmRtiH / mRtasUte tu dAsInAM patnInAM cAnulominAm / svAmitulyaM bhavecchaucaM mRte svAmini yaunikam // 6 apeyaM yena saMpItamabhakSyaM cApi bhakSitam / mlecchanItena vipreNa agamyAgamanaM kRtam // 7 tasya zuddhiM pravakSyAmi yAvadekaM tu vatsaram / cAndrAyaNaM tu viprasya saparA kaM prakIrtitam // 8 parAkamekaM kSattrasya pAdakRcchra eNa saMyutam / parAkAdhaM tu vaizyasya zUdrasya dinapaJcakam // nakhalomavihInAnAM prAyazcittaM pradApayet / caturNAmapi varNAnAmanyathA'zuddhirasti hi // 10 prAyazcittavihInaM tu yadA teSAM kalevaram / kartavyastatra saMskAro mekhalAdaNDavarjitaH ||11 mlecchenatena zUdrairvA hArite daNDamekhale / saMskArapramukhaM tasya savaM kAryaM yathAvidhi // 12 saMskArAnte ca viprANAM dAnaM dhenuzca dakSiNA | dAtavyaM zuddhamicchadbhirazvagobhUmikAzcanam // 13 tadA'sau tu kuTumbAnAM paGkti prApnoti nAnyathA / svabhAyAM ca yathAnyAyaM gacchanneva vizudhyati // 14 atha saMvatsarAdUrdhvaM mlecchairnIto yadA bhavet / prAyazcitte tu saMcIrNe gaGgAsnAnena zudhyati // 15 sindhusauvIrasaurASTra tathA pratyantavAsinaH / kaliGgakauNAGgAngatvA saMskAramarhati // 16
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAyazcittavarNanam / balAddAsIkRtA ye ca mlecchacANDAladasyubhiH / azubhaM kAritAH karma gavAdiprANihiMsanam // 17 ucchiSTamArjanaM cava tathA tasyaiva bhojanam / kharoSTraviDvarAhANAmAmiSasya ca bhakSaNam // 18 tatstrINAM ca tathA saGgaM tAbhizca saha bhojanam / mAsoSite dvijAtau tu prAjApatyaM vizodhanam // 16 cAndrAyaNaM tvAhitAgneH parAkastvatha vA bhavet / cAndrAyaNaM parAkaM ca caretsaMvatsaroSitaH ||20 saMvatsaroSitaH zUdro mAsAdhaM yAvakaM pibet / mAsamAtroSitaH zUdraH kRcchrapAdena zudhyati // 21 UrdhvaM saMvatsarAtkalpyaM prAyazcittaM dvijottamaiH / saMvatsaraizcaturbhizca tadbhAvamadhigacchati // 22 hAso na vidyate yasya prAyazcittaM durAtmanaH / guhyakakSa ziroNAM kartavyaM kezavApanam // 23 prAyazcittaM samArabhya prAyazcittaM tu kArayet / snAnaM trikAlaM kurvIta dhautavAsA jitendriyaH // 24 kuzahastaH satyavaktA devalena hyudAhRtam / vatsaraM vatsarAdhaM vA mAsaM mAsArdhameva vA // 25 balAnmlecchaistu yo nItastasya zuddhistu kIdRzI / saMvatsaroSite zUdre zuddhizcAndrAyaNena tu ||26 parAkaM vatsarArdhe ca parAkArthaM trimAsike / mAsike pAdakRcchrazca nakharomavivarjitaH // 27 1657
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1658 devlsmRtiH| pAdonaM kSatriyasyoktamadha vaizyasya dApayet / prAyazcittaM dvijasyoktaM pAdaM zUdrasya dApayet // 28 prAyazcittAvasAne tu dogdhrI gaurdakSiNA mtaa| tathA'sau tu kuTubAnte jhupaviSTo na duSyati // 26 azItiryasya varSANi bAlo vA'pyUnaSoDazaH / prAyazcittAdhamarhanti striyo rogiNa eva ca // 30 UnaikAdazavarSasya pazcavarSAtparasya ca / prAyazcittaM caredmAtA pitA vA'nyo'pi vardhitA // 31 svayaM vrataM caretsarvamanyathA naiva zudhyati / tilahomaM prakurvIta japaM kuryAdatandritaH // 32 saMlApasparzaniHzvAsasahayAnAsanAzanAt / yAjanAdhyApanAdyaunApApaM saMkramate nRNAm // 33 yAjanaM yonisaMbandhaM svAdhyAyaM sahabhojanam / kRtvA sadyaH patatyeva patitena na saMzayaH // 34 saMvatsareNa patati patitena sahA''caran / yAjanAsanayajJAdi kurvANaH sArvakAmikam // 35 ataH paraM pravakSyAmi prAyazcittamidaM zubham / strINAM mlecchazca nItAnAM balAtsaMvezane kacit // 36 brAhmaNI kSatriyA vaizyA zUdrA nItA yadA'ntyajaiH / brAhmaNyAH kIdRzaM nyAyyaM prAyazcittaM vidhIyate // 37 brAhmaNI bhojayenmlecchamabhakSyaM bhakSayedyadi / parAkeNa tataH zuddhiH pAdenottaratottarAn (dAnenottarottarA)
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1656 balAnmlecchainItAnAM strINAM viSaye prAyazcittam / na kRtaM maithunaM tAbhirabhakSyaM naiva bhakSitam / zuddhistadA trirAtreNa mlecchAnnenaiva bhakSite // 36 rajasvalA yadA spRSTA mlecchenAnyena vA punH| trirAtramuSitA snAtvA paJcagavyena zudhyati // 40 spRSTA rajasvalA'nyonyaM brAhmaNI kSatriyA tathA / trirAtreNa vizuddhiH syAhavalasya vaco yathA // 41 spRSTA rajasvalA'nyonyaM brAhmaNI zudjA tthaa| paJcarAtraM nirAhArA paJcagavyena zudhyati // 42 brAhmaNyanazanaM kuryAtkSatriyA snAnamAcaret / sacailaM vaizyajAtInAM naktaM zUdre vinirdizet // 43 mlecchAnnaM mlecchasaMsparzo mlecchena saha saMsthitiH / vatsaraM vatsarAdUvaM trirAtreNa vizudhyati // 44 mlecchaha tAnAM caurairvA kAntAreSu pravAsinAm / bhuktvA bhakSyamabhakSyaM vA kSudhArtena bhayena vA // 45 punaH prApya svakaM dezaM cAturvarNyasya nisskRtiH| kRcchramekaM caredviprastadadha kSatriyazcaret / pAdonaM ca caredvaizyaH zUdraH pAdena zuSyati // 46 gRhItA strI balAdeva mlecchagurvIkRtA yadi / gurvI na zuddhimApnoti trirAtreNetarA shuciH||47 yoSA garbha vidhatte yA mlecchAtkAmAdakAmataH / brAhmaNI kSatriyA vaizyA zUdrA varNetarA ca yA // 48
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1660 devlsmRtiH| abhakSyabhakSaNaM kuryAttasyAH zuddhiH kathaM bhavet / kRcchre sAMtapanaM zuddhi taiyoMnezca pAcanam // 46 asavarNena yo garbhaH strINAM yonau niSicyate / azuddhA sA bhavennArI yAvacchalyaM na muJcati // 50 viniHsRte tataH zalye rajaso vA'pi darzane / tadA sA zudhyate nArI vimalaM kAJcanaM yathA // 51 sa garbho dIyate'nyasmai svayaM prAhyo na kahiMcit / svajAtau vajayedyasmAtsaMkaraH syAdato'nyathA // 52 gRhIto yo balAtmlecchaH paJca SaT sapta vA smaaH| dazAdi viMzatiM yAvattasya zuddhividhIyate // 53 prAjApatyadvayaM tasya zuddhireSA vidhIyate / ataH paraM nAsti zuddhiH kRcchameva sahoSite // 54 mlecchaH sahoSito yastu paJcaprabhRti viMzatiH / varSANi zuddhireSoktA tasya cAndrAyaNadvayam // 55 kakSAguhyaziraHzmazrubhra lomprikRntnm| prAhRtya pANipAdAnAM nakhaloma tataH shuciH||56 yo dAtuM na vijAnAti prAyazcittaM dvijottamaH / zuddhiM dadAti nAnyasmai tadazuddhaH sa bhojanam // 57 sabhAyAM sparzane caiva mlecchena saha saMvizet / kuryAtsnAnaM sacailaM tu dinamekamabhojanam // 58 mAtA mlecchatvamAgachepitaro vA kathaMcana / asUtakaM ca naSTasya devalasya vaco yathA // 56
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ C . mlecchasaMbandhIya prAyazcita varNanam / mAtaraM ca parityajya pitaraM ca tathA sutH| tataH pitAmahaM caiva zeSapiNDaM tu nirvapet // 60 bINAM caiva tu zUdrANAM patitAnAM tathaiva ca / paJcagavyaM na dAtavyaM dAtavyaM mantravarjitam // 61 varuNo devatA mUtre gomaye havyavAhanaH / somaH kSIre dani vAyughRte rvirudaahRtH||62 gomUtraM tAmravarNAyAH zvetAyAzcaiva gomayam / payaH kAJcanavAyA nIlAyAzcApi goda'dhi // 63 ghRtaM vai kRSNavarNAyA vibhaktivarNagocarA / udakaM sarvavaNaM syAtkasya varNo na gRhyate // 64 SaNmAtrikaM (ekamAtra)tu gomUtraM gomayaM (dvimAtrakoca kuzodakam / trimAtrikaM ghRtaM kSIraM dadhi syAhazamAtrikam // 65 vrate tu sarvavarNAnAM paJcagavyaM tu saMkhyayA / prAyazcittaM yathoktaM tu dAtavyaM brhmvaadibhiH||66 anyathA dApayedyastu prAyazcittI bhvedvijH||67 kapilAyAzca godugdhvA dhAroSNaM yaH payaH pibet / eSa vyAsakRtaH kRcchraH zvapAkamapi zodhayet // 68 tilahomaM prakurvIta japaM kuryaadtndritH| viSNo rarATamantreNa prAyazcittI vizudhyati // 66 bahunA'tra kimuktena tilahomo vidhIyate / tilAndattvA tilAnbhuktvA kurvItAghanivAraNam / / 70
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1662 devalasmRtiH / saMpAdayanti yadviprAH snAnaM tIrthaphalaM tapaH / saMpAdI kramate pApaM tasya saMpadyate phalam // 71 prAyazcittaM samAkhyAtaM yathoktaM devalena tu / itareSAmRSINAM ca nAnyathA vAkyamarhatha // 72 suvarNadAnaM godAnaM bhUmidAnaM gavAhnikam / viprebhyaH saMprayaccheta prAyazcittI vizudhyati // 73 pazvAddAnsahavAsena saMbhASaNasahAzanaiH / saMprAzya paJcagavyaM tu dAnaM dattvA vizudhyati // 74 ekadvitricatuHsaMkhyAnvatsarAnsaMvasedyadi / mlecchavAsaM dvijazreSThaH kramato dravyayogataH // 75 ekAhena tu gomUtraM vyanaiva tu gomayam / tryahAtkSIreNa saMyuktaM caturthe dadhimizritam // 76 paJcame ghRtasaMpUrNa paJcagavyaM pradApayet / paJcasaptadazAhAni paJcadazAzca viMzatiH // 77 saMvAsaM ca pravakSyAmi dehazuddhiM dvijanmanAm / pabhvAhaM paJcagavyaM syAtpAdakRcchra dazAhike // 78 parAkaM paJcadazabhirvize'tikRcchrameva ca / udaraM pravizedyasya pazcagavyaM vidhAnataH // 76 yatkiMcidduSkRtaM tasya sarvaM nazyati dehinaH / pazca saptASTa daza vA dvAdazAho'pi viMzatiH / mlecchanatasya viprasya paJcagavyaM vizodhanam // 80
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMtapanAdi kRcchracAndrAyaNAnta vidhi varNanam / 1663 pazcagavyaM ca gokSIraM dadhi mUtraM ghRtaM pyH| prAzyApare'ha yupavasetkRcchsAMtapanaM caret // 81 pRthaksAMtapanaM dravyaiH SaDahaH sopavAsakaH / saptAhena tu kRcchro'yaM mahAsAMtapanaH smRtam / / 82 parNodumbararAjIvavilvapatrakuzodakaiH / pratyekaM pratyahaM pItaiH pU(pa)rNakRcchra udAhRtaH / / 83 taptakSIraghRtAmbUnAmekaikaM pratyahaM pibet / ekarAtropavAsazca taptakRcchrastu pAvanaH / / 84 ekabhaktena naktena tathaivAyAcitena tu| upavAsena caikena pAdakRcchU udAhRtaH / / 85 kRcchrAtikRcchaH payasA divasAnekaviMzatim / dvAdazAhopavAsena parAkaH parikIrtitaH // 86 piNyAkazAkatakrAmbusaktUnAM prativAsaram / ekarAtropavAsazca kRcchraH saumyaH prakIrtitaH // 87 eSAM trirAtramabhyAsAdekaikasya yathAkramam / tulApuruSa ityeSa jJeyaH pnycdshaahikH||88 tithi vRddhathA caretpiNDAnchukle zikhyaNDasaMmitAn / ekaikaM hrAsayetpiNDAnkRcchcAndrAyaNaM caret / / 86 yathAkathaMcitpiNDAnAM catvAriMzacchatadvayam / iti devala(le) [na] kRtaM dharmazAstraM prakIrtitam // 60 samApteyaM devlsmRtiH| . . . . . . . . .
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM tatsadbrahmaNe namaH // // atha // - // prajApatismRtiH // -**:*:** zrIgaNezAya namaH / atha brahmANaM prati ruceH praznaH, zrAddhakAlAbhidhAnazca piturvAkyArthakArI ca ruciH pramlocayA saha / namasyovAca devezaM brahmANaM jagataH patim // 1 brahmanvidhe viriceti dhAtaH zaMbho prajApate / tvatprasAdAdimaM dharmaM jagrAha pitRvAkyataH // 2 anayA saha tIrtheSu mayA zrAddhAnyanekazaH / kRtAni pitRtuSTyarthaM dhanArthaM putrakAmyayA // 3 smRtayazca purANAni tvayA dRSTAnyanekazaH / dRSTastvanekadhA dhAtaH zrAddhakalpaH savistaraH ||4
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhaprakaraNavarNanam / 1665 tathA'pyasaMzayApannaM kriyamANavidhi vada / yena vijJAnamAtreNa na muhye'haM kadAcana // 5 caturNAmapi vedAnAM zAkhAH santi shsrshH| ajJAnAdalpazAstrArthA mohayanti pade pade // 6 " kasminkAle ca kartavyaM kartA zrAddhasya kiidRshH| dravyaM dezaH pAkakartA kadA viprAnimantrayet // 7 brAhmaNAH kIdRzAstatra niyamAstatra kIdRzAH / zrAddhopahArapAtrANi bhakSyaM tatkAladevatA // 8 tataH zrAddheSu ke mantrAH padArthAdikramaH katham / AsanAvAhanAnyo'gnau homaH pAtrA(tra)lambhanam / / viprabhojyaM piNDadAnaM kSamApanavidhikramam / zvadevaM bhRtyabhojyaM vada sAyaMtanaM vidhim // 10 brahmovAcapitarastava tuSTA vai ruce zRNu mahAmate / mAlinyAM rocyanAmA vai tvattaH putro bhaviSyati // 11 nadI tartumanAH pAraM parAcArasya vivi)tti km(kH)| ta(ka)lpazAstra(strANi)smRtayaH zrAddhakalpA budhairdvijaaH(kRtaaH)|| mamApi saMzayastatra zrAddhakalpAmbudhau ruce / tathA'pi zAstrANyAlocya vakSye niHsaMzayaM vcH||13 zAstraniSThaH zukravAkyairmuhyanti dvijsttmaaH| bhavanti balinastasmAdrAkSasA balahAriNaH // 14
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1666 prjaaptismRtiH| nirasya zukravAkyAni(Ni) siddhAntasmRtinizcayam / zrAddhakalpasya vakSye'haM bhaktyA tuSTo ruce tava // 15 tvayA pRSTaM kadA zrAddhaM ruce pramlocayA saha / zRNu saMkSepato vacmi kAlakartA hyanukramAt // 16 vRddhau kSaye'hni grahaNe yugAdau mahAlaye zrAddhamamAsu tIrthe / sUryakrame parvasu vaidhRtau ca rucau vyatIpAtagate'STakAsu // 17 dravyasya saMpatsu munyaM (nI)ndrasaGge kAmyeSu manvAdiSu sadbate syAt / chAyAsu mAtaMgabhavAsu nityaM zrAddhasya kAlaH sa ca sarvadoktaH // 18 vRddhau prApte ca yaH kuryAcchrAddhaM nAndImukhaM pumAn / tasyA''rogyaM yazaH saukhyaM vivardhante dhanaprajAH // 16 zrAddhaM kRtaM yena mahAlaye'sminpitroH kSayAhe grahaNe gyaayaam| kimazvamedhaiH puruSairanekaiH puNyairimairanyatamaiH kRtaH kim // 20 darzazrAddhaM ca yaH kuryAd braahmnnairbrhmvaadibhiH| pitarastena tuSTA vai prayacchanti yathepsitam / / 21 mAghe paJcadazI kRSNA nabhasye ca tryodshii| tRtIyA mAdhave zuklA navamyUrje yugaadyH||22 bhAdre kaliApare caiva mAghe tretAtRtIyA navamI kRte ca / yugAdayaH puNyatamA imAzca dattaM pitRNAM kila cAkSayaM syAt 23 yAvadAyAti tatparva vardhate dviguNakramam / dine dine'khilaM dAnaM dattaM vaidhRtaparvaNi // 24 saMkrAntau ca vyatIpAte manvAdiSu yugAdiSu / zraddhayA svalpamAtraM ca dattaM koTiguNaM bhavet / / 25
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhaprakaraNavarNanam / pUrvajAnmanujAndevAnsati dravye na vai yajet / mandAgni rAmayAvI ca daridrazca prajAyate // 26 chAyAsu somodbhavajAsu puNyaM devArcanaM gotilabhUpradAnam / karoti yo vai pitRpiNDadAnaM dUre na tasyAsti vibhovimAnam // 27 candragrahe lakSaguNaM pradattaM vivadhate koTiguNaM rvigrhe| gajAzvabhUrukmatilAjyayoSidAnasya saMkhyA na mayA'tra gaNyate / / 28 pitRNAM narakasthAnAM jalaM tIrthasya durlabham / tena saMtarpitAH sarve svarga yAntIti madvacaH // 26 aSTakAsu ca sarvAsu tathA cAnvaSTakAsu ca / piNDadAnaM prakartavyamakSayyatRptikArakam // 30 aSTakAsu ca sarvAsu sAgnikainavadaivatam / pitrAdyaM mAtRmadhyaM ca kartavyaM na niragnikaiH // 31 mahAyajJarataH zAnto laukikAgni ca rakSayet / dharmazAstroktamArgI yA sa sAgnikasamo mataH // 32 iSTe gRhasamAyAte pUjye yajvani mntrde| vedajJaiH sarvazAstra hUM SyantyakhilapUrvajAH // 33 vratastho vratasiddhayarthaM zrAddhaM kuryAdapiNDakam / vinA zrAddha na yatkarma tatsarvaM niSphalaM bhavet // 34 sapiNDadAnaM saubhAgyaM kAmyazrAddhaM tripauruSam / kArya bhAryAsu tenaitatsarvakAmaphalapradam // 35 nityazrAddhaM sadA kArya pitRNAM tRptihetukam / sa viSNuriti vijJeyo nityaM prINAti pUrvajAn // 36 105
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1668 prjaaptismRtiH| zrAddhAnyanekazaH santi purANoktAni vai ruce ! / phalapradAni sarvANi teSAmagyo mahAlayaH // 37 satyavAk zuddhacetA yaH satyavrataparAyaNaH / nityaM dharmarataH zAntaH sa bhinnaalaapvrjitH||38 adroho'steyakarmA ca sarvaprANihite rataH / svastrIrataH savinayA (yo) nyckssurkrkshH||36 pitRmAtRvacaHkartA guruvRddhaparASTi (ti) kaH / zraddhAlurvedazAstrajJaH kriyAvAnbhekSya (kSa) jIvakaH // 40 sa tu zrAddhaM yadA kuryAtpatrapAkena sadvijaiH / tadA zrAddhasahasrayatprItistajAyate bhRzam // 41 tiyaGmanuSyayonau hi ko bhedaH kSuttRSA samAH / satyavAGmAnuSo dharmaH sukhaM dukhaM samaM smRtam // 42 bhaizyaM (kSaM) dravyaM hi viprANAM kSatriyANAM prajArpitam / vaizyAnAM kRSivANijyaM zUdrANAM sevayA''gatam // 43 dhanaM pavitraM viprANAmasti tIrthasamarpitam / tarpayettana vai devAnmRtAnpitRgaNAtithIn // 44 mvamti vAcya dvijainItaM dhanaM duSTapratigraham / agnitIrtheSu patitaM sadyo yAti pavitratAm / / 45 ayAcitaM dhanaM pUtaM zuklavRttyA samAgatam / vivAhalabdhaM vejinaM (vijitaM) paitraM(pitrayaM)ziSyaniveditam / / 46 brAhmaNaH kSatriyavizAM jIvyavRtti samAzrayet / svavRttarupahAnitvAnna zvavRttyA (tti) kadAcana // 47
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhapAkAhastrINAmabhidhAnam / varNAnAM tu tridhA vRttiruttamA madhyamA'dhamA / hAsapuNyaphalAMzasya kramAttaddhanadAnalaH (taH) // 48 dhanaM cikitsAsaMbandhi grAmayAca(ja)kagAyinI(nAm) / kathaM tva (yA) ca samAnotamagrAhyaM pitRkarmaNi // 46 citrakRnnaTavezyAnAM dhArakAra(re)kSamadinAm / svastyA api na tadgrAhyaM dhanaM kathakakUTayoH / / 50 mUlyazcikitsAM kurute kathAM citrAM tanoti yaH / gItaM gAyati bhRtyarthaM vipraH sanplavago mataH // 51 yugadharmeNa varNAnAM dhanaM grAhyaM dvijAtibhiH / prakRtinA parisvastyA nyAyAgatamatho yadi // 52 saritsamudratoyaikye vaapiikuupsritttte| devajuSTaM ca saMprApte deze zrAddha gRhAntare // 53 dhAtrIvilyavaTAzvatthamunicaMtyagajAvi(nvi)nA / zrAddhaM chAyAsu kartavyaM prAsAdAdrI mahAvane // 54 na gahaM gahamityAhurgRhiNI gRhamucyate / gRhe tiSTati sA yAvattAvattIrthasamaM gRham / / 55 patnI pAkaM yadA kuryAtputraH puSpakuzAnhareta / kiM gayAyAM yadi zrAddhaM svakAle svagRhe bhavet // 56 svagotrA subhagA nArI bhrAtRbhartRsutAnvitA / guruzuzrUSaNopetA pitrannaM kartumarhati // 57 / AcAryAnI mAtulAnI pitRmAtRsvasA svsaa| etA hyavidhavA kuryuH pitRpAkaM sutA snupA // 58
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1670 prjaaptismRtiH| bahuprajAstu yA nAryo bhrAtRvatyaH kulodbhavAH / paJcAzatparito'bdAnAM yadi vA vidhavA api // 56 pitRvyabhrAtRjAyAzca mAtaraH pitRmAtaraH / kuryuH sadA pitra (tryaM) mRduH(du)zIlA ca gotriNI // 60 sitAvAsasA yuktA muktakezA vikaJcukI / zironAtA vyAdhitA strI pAkaM kuryAntra paitRkam // 61 bhrAtA pitRvyo bhrAtRvyaH svasRputraH svayaM pacet / pitrAnaM (tA'nnaM) ca sutaH ziSyo dauhitro duhituH patiH // 62 akrodhanaiH zaucaparairiti gAthAmudIrayan / / sAyamAmantrayedviprAcchrAddha deve ca karmaNi // 63 nimantraNaM svayaM dadyAdbhAta(tA)ziSyaH sutA api / na strIbAlaiH svagotrAnsyana khyApyaM na ca dUrataH // 64 deve vRddhau tIrthakAmyanadotpannaiH(nosamAgate / na duSyati manaHsthairyAtprAtaH sadyonimantraNam // 65 prasAdyatAmitItyuktvA dvinirdeyaM nimantraNam / yatsvIkRtaM striyA samyaksatyaM vitathamanyathA (1) // 66 yatInAmagRhasthAnAM prAghUrNabrahmacAriNAm / sarvadAnaM mantraNaM bandhubhRtyabAlasuhRniyA () // 67 adaivAntarataHzrAddhadampatyaGgI vRthA bhRvet (1) nimantraNaM bhavedyasya lobhAtkAkatvamApnuyAt / / 68 nimantraNe'prayAtavyaM taM niyukto laghuvrajet () / sarvadAnalaghojyeSThau vathApAkI tu vA yataH (1) // 66
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAhmaNa nimantraNam zrAddhAI brAhmaNAnAM nirUpaNam / brahmakarmaratA: zAntA apApA agnisaMzritAH / karmaniSThAstaponiSThA vedArthajJAH kulodbhavAH ||70 mAtRpitRparAzcaiva brAhRmyai ( jha ) vRttyupajIvinaH / adhyApako brahmavido brAhmaNAH zrAddhasaMpadi // 71 svakIyazAkhino mukhyAH zrAddhe ve dvidAM vara ! | paGktipAvanAH sarveSAmeko vai sAmavidbhavet // 72 guruzvazurajAmAtRdauhitrabhaginIsutAH / AsanArhAH pitRzrAddha yogyAH pUjyAzca mAtulAH // 73 bhAryA rajasvalA yasya hRtA tyaktvA divaM gatA / azrAddhArhAH sarvadhyAsya mRtanukaM garbhadUSitA (!) // 74 yosbhAryaH sanbalaM cetaH saMyamyAvidharo bhavet / kriyAparaH zrutervettA zrAddhe vai bhojayetpituH // 75 zrutijJaM kulajaM zAntaM prajAvantaM jitendriyam / mRtabhAryamapi zrAddha bhojayedavizaGkitaH // 76 aprajo mRtapatnIkaH sarvakarmasu garhitaH / chando vinA'pi na stheyaM dinamekaM vinA''zramam // 77 yasya putrAH sadAcArAH zrutijJA dharmasaMmukhAH / pitRbhaktiratA dAntA na vaidhavyaM (dhuyaM ) mRtastriyi // 78 turIye dhAmni yastiSThetsaMdhau madhyanizi kSaNam / anAryo'pyanapatyo'pi zrAddha puNyairavApyate // 76 SoDazAbdAtparaM zrAddha viprANAM saptasaptakaiH / bhojayetpitRkAryArthe tato'nyAndevakarmaNi / 1601
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1672 prjaaptismRtiH| na putraputrI tadapatyabhAryA na bandhuraGgIkRtacittadhAraNam / saMprApya vaidhavya(dhurya) manaGgasaMbhavo yastiSThati vyaktatayA sa vajyaH / / rogI hInAtiraktAGgaH kANaH pauna vastathA / avakIrNI kuNDagolau kunakho zyAvadantakaH / / 82 bhRtakAdhyApakaH kuSThI kanyAdRSya bhizastakaH / klIbAndhamUkabadhirAH kujazI (nakha) vRSalIpatiH // 83 parapUrvApatiH stenaH kaduSTazca ninditaH / bhoktAraH SoDaze yasya (ye ca) te vA dravyalobhataH // 84 vRSotsargasya kartAro varjanIyAH sadaiva hi / piturgRheSu yA kanyA rajaH pazyatyasaMskRtA / / 85 sA kanyA vRSalI jJeyA tatpatirvapalIpatiH / mahipotyucyate bhAryA sA caiva vyabhicAriNI // 86 tAndoSAnkSamate yastu sa vai mAhiSakaH smRtH| ajJAnAdatha vA lobhAnmohAdvA'pi vizeSataH / / 87 samagha yo'nnamAdAya mahAgha tu prayacchati / sa vai vAdhuSiko nAma anarhaH sarvakarmasu / / 88 vRSotsagasya kartAraM yadi pazyanti pUrvajAH / rauravaM narakaM yAnti kumbhIpAkaM sudAruNam / / 86 kAlAlakaM vArdhaSikaM madhye ca vRSalIpatim / zrAddha mAhiSakaM dRSTvA nirAzA yAnti pUrvajAH // 60 yo lobhAdasavarNAnAmAdyazrAddhAnyanukramAt / sa SoDazakaM (za) vRSotsagaM kuryAtkAlAlakaH smRtaH / / 11
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhakRniyamanirUpaNam / 1673. atha zrAddha niyamAnAhadantadhAvanatAmbUlaM snigdhasnAnamabhojanam / dAnaM pratigraho homaH zrAddhabhugaSTa varjayet // 12 zrAddha nimantrito vipro varjayetstrIniSevaNam / pUrvadyuzca paredhuzca varjayedbhojanadvayam / / 63 nIcasaMbhASaNaM yAjyaM divAnidrAM pratigraham / kSaumamuSNodakaiH snAnaM varjayecchrAddhakad dhruvam / / 14 na ca sImAntaraM gacchanna zmazAnaM jinAlayam / zrAddhakRtsarvadA pazyennodakyAH (kyAM) zvapacaM zavam // 65 zrIkhaNDaM darbhasUtraM yavatilatulasIzatapavitrA(zAtapatraM ca) kartA dhUpaM(po)dIpodapAtraM kusumbha(ma)phalajatyaM(la) patrabhUmbhoma(myAsa)nAni / zrIzaH zAlve ca pAye dvijamadhusakRdAcchinnahemApAtrANyannaMzrAddhopahAraH sutagRhagRhaNIzubhavAsAMsi kAlaH / / 66 zrIkhaNDamarcayecchSThaM sakarpUraM sakesaram / pUrvajAnAM tu devAnAM nAnyanmalayajAdikam / / 17 mantrapUtA haridvarNAH praatrviprsmuddhRtaaH| gokarNamAtrA darbhAH syuH pavitrA.puNyabhUmijAH // 68 zuklaH kRSNaH kRSNatarazcaturtho jatilastilaH / uttarottarataH zrAddha pitRNAM tRptikArakAH / / tulasyaH sarvadevAnAM samaJjayaH zubhAvahAH / pUrvajAnAM yathA prAptA saikoddiSTe vimaJjarI // 100
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajApatismRtiH / agastyaM bhRGgirAjaM ca tulasI zatapatrikA / tilaM ca tilapuSpaM ca SaDete pitRvllbhaaH||101 triguNaM sUtramAdAdyAtpratipiNDaM navodgatam / sAmagAnAM tu saMlagnaM sarveSAmekatantunA // 102 dhUpaM (po) guggulunA kArya(yo) dIpastailaghRtena tu / tulasIzatapatrAbhyAM pUjanaM pitRvallabham // 1 3 campako damanaH kundakalsa(ra)vIro'tha ketaka / jAtidarzanamAtreNa nirAzA yAnti puurvjaaH|| 4 anantargabhiNaM sAgraM kauzaM dvidalameva ca / prAdezamAtraM sarvatra pavitraM sarvakarmasu // 105 vAsazcaturvidhaM proktaM tvaksUtraM kRmiromajam / uttarottarataH zreSThaM prakSAlyaM zrAddhakarmaNi // 106 dhautaM saptASTahastaiH syAduttarIyaM tadardhakam / vAsasI sarvadAcA (dhA)ye dagdharUA (kSA)varjite // 107 tyajetparyuSitaM puSpaM tyajetparyuSitaM jalam / na tyajejjAhnavItoyaM tulasIdalapaGkajam // 108 gomayenopaliptA bhUH pavitrA sarvakarmasu / gomUtreNokSitA tIrthe viSNupAdAmbusevitA // 106 pAtrANyANi kha(khA)DgAni hemarUpyamRdAmapi / u(audumbarANi pa(pA)rNAni devatve(ka)tyodbhavAni ca // 110 hemarUpyamaye pAtre piNDatrayaM vinikSipet / zolve kAsye khADgapAge na ca mRNmayakASThaje // 111
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhopadeyAni, zrAddhopAsanIyAni pAtrANi vrnnnm| 1675 pAkapAtrANi zolvAni sarvadhAtumayAni vaa| sarvebhyo mRNmayaM zreSThamamipUtajalAplutam // 112 . lohapAtreSu yatpakvaM tadannaM kAkamAMsavat / bhuktvA cAndrAyaNaM kuryAcchrAddha nAnyeSu karmasu // 113 tAmrapA na gokSIraM pacedannaM na lohaje / krameNa ghRtatailAkte sAmralohe na duSyataH // 114 raupyahaimAni pAtrANi navyasaurASTrajAni vaa| patrAvalyaH pavitrAH syurviprANAM zrAddhabhojane // 115 kaaNsykhrprshukraashmmRtkaasstthphllohjH| nA''cAmedvakRtaiH pApaiH zrAddha vai carmavAriNA // 116 audumbareNa pAtreNa kuryAdAcamanakriyAm / tAratAmrasuvarNAzaimizradhAtusamudbhavaiH / / 117 kAMspapAtrAccyutaM vAri mAne ca devtaarcne| zvAnamUtrasamaM toyaM punaH snAnena zudhyati / / 118 nIvArA mASamudgAzca godhUmAH zAlayastathA / yavAzca caNakAzcaiva zrAddha bhakSyAstathA tilAH // 116 kadalIkandaphalakaM dhAtrI bilvI ca tuulkaaH| kArakadroNapuSpI ca taNDulI cakravartikA // 120 upodakI carmaphalaM kozAtakyAH phalaM zamI / jIvantI tuNDikA'mlIkA kAlazAkastathA''rdrakam // 121 urvArukSIriNIpIludrAkSAmrakadalIphalam / bIjapUraM kalimbuni carbhadaM jAni cirbhaTam () // 122
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1676 prjaaptismRtiH| karkoTakaM kAravellaM sUrAgaM mRssttpinnddikaaH| .. koTibhaNTaM tattrividhaM nizAcihnI ca vAsukaH (1) // 123 marIcaM hiGgu tailAni sadvyANyavidAhi ca / zrAddha dhvetAni mukhyAni tathA lavaNajIrakaiH / / 124 gavAM kSIraM dadhi ghRtaM kSaudrabhikSurasaM tathA / zarkarA guDamatsyaNDI tathA mRSTaphalAni ca // 125 zyAmAkAnkodravAnkazUnkalaJAnarAjamASakAn / niSpAvakAnkadambAni varjayecchAddhakarmaNi // 126 kaliGgaM caiva vRntAkaM kUSmANDaM raktanIlakam / hastImuNDaphalaM mayaMmalAbu ca tuSAmrakam // 127 karIraja kumArIjaM sArSa rAjikodbhavam / . varjayepitRkAryeSu vallakausumbhapaparau // 128 kSIraM dadhi ghRtaM takramavicchAgasamudbhavam / / mAhiSaM ca dadhi kSIraM zrAddha vajyaM prayatnataH // 126 mAhiSaM mRtavatsAgoH sUtikAgozca varjayet (1) / / 130 mizritaM dhenupayasA saaptymhissiipyH| medhyamabhyukSitaM gA(gha)tadgAyatryA sarvakarmasu // 131 :raM kaThinapakvaM syAhyAghasaM syAdvilepakam / pIzI(rodravarUpaM tatkSIre yantrividhAmatA (?) // 132 piramAnavadevAnAM pAzIrakSIrapAyasaH (1) / jAyate paramA tRptiH samadhvAjyaiH sazarkaraiH // 133
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddha tyAjyavastu varNanam / pAyasaM zUdrato grAhyaM yadyamburahitaM bhavet / navyamRtpAtrapakvaM cetpitrarthe'pi na duSyati // 134 pAyasaM saktavo dhAnAstilapiSTaM tathauSadham / sAmbUnyetAni gRhNIyAdapi zUdrAnna duSyati // 135 krItaM vipraghRtaM nItvA yadi viprAMzca bhojayet / dAtA bhoktA ca vikretA pUrvajAzca patanti te // 136 lAvaNya ( kya) tittirizakuntakapiJjalAnAM 1677 bhAraNDasArasamasU(yU)ra[ka]vI (kI)rakANa (NAm) / dhUmyArakArikuTarIdahanATabhAra dvA [jA] khyalATazi (kura ?)rIkikidIvikAnAm // 137 sAraGgazambaravarAhakakRSNasAra zazasAni (zAzAni ) durlabhatamAni sadA pitRRNAm // 138 khaGgamAMsaiyadA piNDAnkuryAdvA bhojayedvijAn / tadA bhavati pUrveSAM tRptirdvAdazavArSikI // 136 khaDgAsthi yadi vidyeta zrAddhakAle samIpagam / gayAzrAddha ena sA tRptiH pitRRNAM sA bhavettadA || 140 kathayantIti pitaraH kule kazcidbhaviSyati / yaH khaDgamAMsapiNDAMzca kuryAdvA pitRbhojanam // 141 kUrcalo vilamaNDaca godhA kakRpajAhakaH (1) / paJca paJcanakhA hyete durlabhAH zrAddhakarmaNi // 142 vyAghebhyo medhyamAMsAni grAhyANi dravyaparyayaiH / pitrathaM svagRhe hiMsankhAdanmAMsaM na pApabhAk // 143
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1678 prjaaptismRtiH| vinA zrAddhaM vinA yajJaM madhuparkavidhi vinA / pApI syAtsvArthataH kurvaJjIvaghAtaM baliM vinA // 144 na jIvena vinA tRptirjIvasyApi hi sarvadA / ataH sasarja bhagavAJjIvo jIvena hiMsyate // 145 pravRttirva(tti va)canAtkurvanivRttira(ma)pi karmaNAm / evaM vyavaharennityaM gRhastho'pi hi mucyate // 146 na pravRttaH puNyahAnistannivRttamaihalphalam / tadA dAtavyaM dharma dhrmkaarunnysNshryH(yaiH)||147 kAruNyaM prANiSu prAyaH kartavyaM puNyahetave / ahiMsA paramo dharmastasmAdAtmavadAcaret // 148 yajJeSu pazuhiMsAyAM sAvarNivyavasAyavat / phalaM sahasraguNitaM hiMsyo rAjA bhavedanu // 146 kAruNyAtsarvabhUteSu AtmavaMtaH sataH stH| uktakarmasu sarvatra tadAmAMsaniSedhanam / / 150 madyamapyAna(pyama)taM zrAddha kalau tattu vivarjayet / mAMsAnyapi hi sarvANi yugadharmakramAdbhavet // 151 ato mAkhA(SA)namevaitanmAMsArthe brahmaNA kRtam / pitarastena tRpyanti zrAddhaM kurvA)nna tadvinA // 152 yathA baliSThaM mAMsatvAnmAkhA(pA)nnapi tatsamam / saugandhikaM ca svAdiSThaM madhuraM drvybhedtH||153 bhakSyaM bhakSyavidhau yatta garhitaM tadvivarjayet / abhakSyamapi bhakSyaM syAddezadhamaNa vai mune // 154
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ shraaddhkaalaabhidhaanvrnnnm| 1674 atha(tha) zabdastu ravi bhAge javyAnte rAjavarjite (1) / vAjaM deyaM prayatnena kathi (arthi)bhyo vanamizritam // 155 trimuhUrtastu prAtaH syAttAvAneva tu saMgavaH / madhyAhnastrimuhUrtaH syAdaparAhnastathaiva ca // 156 sAyaM tu trimuhUrtaH syAtpaJcadhI kAla ucyate ! ato'parAhnaH pUrveSAM bhojyakAla udAhRtaH // 157 ArambhaM kutapaM(pe) kuryAdrauhiNaM tu na laGghayet / etatpaJcamuhUrtAntaH zrAddhakAla udaahRtH||158 muhUrtAstatra vijJeyA daza paJca ca srvdaa| tatrASTamo muhUrvo yaH sa kAlaH kutapaH smRtH||156 vivRddhA yatra purataH kutapasparzinI tithiH| zrAddha sAMvatsarAGka ca nirNayo'yaM kRtaH sadA // 160 ASADhyAH paJcame pakSe yAnyahAni tu SoDaza / RtubhistAni tulyAni teSu dattaM mahAphalam // 161 caturdazyAM samArambhaH paurNamAsAdi pArvaNaH / prAtarantamajasraM syAdasyAntaH pArvaNo vidhiH||162 brAhmAnmuhUrtAdArabhya kuryaanmaasaardhyaamtH| zrAddhaM mahAlayaM nAma tattu tIrthavadAcaret // 163 pakSe'pare ca bharaNI mahatI sA prkiirtitaa| tasyAM zrAddhaM prakurvIta gayAzrAddhasamaM phalam // 164 nandAyAM bhArgavadine maprA(ghA)su ca yugAdiSu / piNDapAtaM prakurvIta jyeSThaputro vinazyati // 165
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1680 prajApatismRtiH / paurNamAsyAdisaMyoge yo'dhikuryAnmahAlayam / piNDadAnaniSiddha 'pi na niSiddha kadAcana // 166 mahAlaye trayodazyAM bhavedyadi piturdinam / piNDadAnaM viprabhojyaM zrAddhaM tatsyAdgayAsamam // 167 pakSazrAddha vA paJcamIprabhRtI (ti) syAnmahAlaye / pituH pitAmahasyApya (pi) prapitAmahamRddine || 168 kAlo hyanantarUpastu kAlo vai paramezvaraH / tasmAtkAle prasannena kartavyaM karma nizcitam // 166 garbhastho'pi [ca] dauhitro azvayukpratipahine | kuryAnmAtAmaha zrAddhaM pitarau yadi jIvataH || 170 Azvapratipadi zrAddhaM nandIzrAddhavadiSyate ( ? ) / nAtyaM sapAkazuddhiH (?) syAdA madhyAhnAdviziSyate // 171 sUtakAdinimittena dravyAbhAvAdibhedataH / sthitaM mahAlayaM kuryAdyAvadvazcikadarzanam // 172 kanyAgate savitari pitaro yAnti vai guru [gRha]m / tiSThantyAkAGkSiNastAvadyAvadvRzcikadarzanam // 173 kandamUlaphalairvA'pi kartavyaM pitRtarpaNam / anyathA dAruNaM zApaM dattvA yAnti bubhukSitAH // 174 ekoddiSTaM tu madhyAhna divasasya vidhIyate / muhUrtA] masya piNDadAnaM ca bhojanam // 175 pitRkSayAhe saMprApte yadi kazcinmahAlayaH / tadA kSayAhaH kartavyo'pare'hani mahAlayam [yaH ] // 176
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAddhe brAhmagasaMkhyA, pArvaNAdi shraaddhvrnnnm| 1681 pUrvAhna kAni[mi]ka zrAddhaM kuryAnnAndImukhaM tathA / mAdhyAhikaM yadA kuryAnnityazrAddhaM tadA bhavet // 177 dvau dedive ca trayaH pitrya ekaikamubhayatra vaa| mAtAmahAnAmapyevaM tantraM vA vaizvadaivikam // 178 iSTizrAddha kratudakSau kAmye ca dhvanirodhurilocanau / purUravAvasjhau tu pArvaNe samudAhRtau // 176 sApiNDe kAlakAmA(mau)tau vRddhau satyavasU smRtau| yajJe ca vahavaH santi zrAddha zrAddha pRthakpRthak // 180 pitarazca pitAmahAstathA ca prapitAmahAH / evaM pArvaNasaMjJA ca tathA mAtAmaheSvapi // 181 eSAM palyaH kramAgrAhyAstisrastisrazca pArvaNe / uktAni catvAryetAni pArvaNAni na paJcamam // 182 vRddhau dvAdazadevatyAnna caivAnvaSTakAsu ca [1] / SaDdarza trINi yajJe ca eka eva kSaye'hani // 183 pArvaNaM ca kSayAhe syAdRddhau syAnnavadaitam / darza SaDdaivataM zrAddhaM kAmye pauruSaM bhavet / / 184 vasurudrAdityA amI ijyante sahamelane / caturthasyAnivattiH syAdAdhato bhavediti // 185 zrAddhaM strIpuMsayoH kAryamekoddiSTamasaMtateH / ataH saMtatimanto'mI ijyante bahubhiH saha // 186 AbrahmastambaparyantaM pUrvajAH santi ye kule / tRptA bhavanti te sarve putrahastena nAnyathA // 187
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1682 prajApatismRtiH / aputrasya gatirnAsti svargo naiva ca naiva ca / yena kenApyupAyena putramutpAdayetsudhIH // 188 saikoddiSTaM daivahInaM yataH putro na vidyate / AyAnti putriNaH pUrve devarSipiTaveSTitAH || 186 darze dve pArvaNe kArye mAturmAtAmahasya ca / kSayAhe ca piturmAtuH pArNavaM (pArvaNaM ) pArvaNaM kRtam // 160 ambaSTakAsu navabhiH piNDaiH zrAddhamudAhRtam / pitrAdau mAtRmadhyasthaM tato mAtAmahAntikam // 161 anvaSTakye pitRbhyazca tatastrIbhyazca daivatam / tAbhyastvadaivataM vRddhau tebhyazcApi sadaivataH (1) // 162 mAtaraH prathamaM pUjyAH pitarazca tataH param / mAtAmahazca tadanu vRddhizrAddha tvayaM kramaH ||113 pArvaNAni mayoktAni viparItAni tAni te / atharvaNAstarpayanti tadvedoktamataM yathA // 164 atithi zrAddharakSArthamate (nte) viSNusvarUpiNam / nivezaye vi ( dviSNusamaM brAhmaNaM vedapAragam // 165 kavyavAhAdayo ye'mI vidyante ye ca pUrvajAH / sarveSAmeva varNAnAM zrAddha tRpyanti devatAH // 166 sAkSAdviSNurdharmarAjaH zrAddhadevazca kathyate / vizve devAH pitRtithiH savaM viSNuriti smRtam // 167 pUrvajAstuSTinAyAnti dAtA bhoktA na saMzayaH // 168 iti prajApatismRtiH samAptA / OM tatsat
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe nmH| // atha // lasvAzvalAyanasmRtiH / / // zrIgaNezAya namaH // // prthmo'dhyaayH|| tatra prathamamAcAraprakaraNavarNanam / AzvalAyanamAcArya natvA'pRcchanmunIzvarAH / dvijadharmAnvadAsmAkaM svargaprAptikarAnmune / iti tadvacanaM zrutvA sa dharmAnmunirabravIt // 1 dharmAnvaH purato vakSye dhyAtvA'haM bho munIzvarAH / lokasya ca hitArthAya brahmamArgaratasya ca // 2 snAnaM sandhyA japo homaH svAdhyAyAbhyasanaM tthaa| mAdhyADikI kriyA paJcayajJAdyatithipUjanam // 3 106
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1684 lghvaashvlaaynsmRtiH| [prathamo dAnaziSTapratimAhau poSyavagaiH sahAzanam / satkathAzravaNaM sAyaMsaMdhyAhomAdikaM ca hi // 4 zayanaM ca yathAkAle dharmapalyA saha gRhii| brahmacArI svadharmastho gurusevAparo vaset // 5 yajanaM yAjanaM caiva vedasyAdhyayanaM ca hi / adhyApanaM tathA dAnaM pratigrahami(i)hocyate // 6 etAni brAhmaNaH kuryAtSaTkarmANi dine dine| ataH prAtaH samutthAya cintayedAtmano hitam // 7 nirguNaM nirahaMkAraM nArAyaNamanAmayam / saguNaM ca zriyA yuktaM devaM devI sarasvatIm / / 8 yathAvidhi tataH kuryAdutsarga mlmuutryoH|| brahmacArI gRhasthazca zaucamadbhidA''caret // ekA liGge kare tisraH karayomavayaM gude| paJca vAme daza proktAH kare saptAtha hastayoH // 10 etacchaucaM gRhasthasya dviguNaM brahmacAriNaH / vAnaprasthasya triguNaM yatezcaiva caturguNam // 11 svapAdaM pANinA vipro vAmena kSAlayetsadA / zauce dakSiNapAdaM tu pazcAtsavyakarAvubhau // 12 zaucaM vinA sadA'nyatra savyaM prakSAlya dakSiNam / evamevA''tmanaH pAdau parasyA''dau tu dakSiNam // 13 gaNDUSaiH zodhayedAsyamAca(cA)mehantadhAvanam / kATha paNaistRNairvA'pi kecitpaNaiH sadA tRNaiH // 14
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmacArigRhasthadharmavarNanam / navamI dvAdazI nandA parva cArvamupoNama / zrAddhAhaM ca parityajya dantadhAvanamAcaret // 15 AcamyAtha dvijaH snAyAnnadyAM vA devanirmite / tIrthe sarovare caiva kUpe vA dvijanirmite || 16 trirAplutya samAcamya zikhAbandhaM samAcaret / prANAnAyamya saMkalpya trivAraM majjayetpunaH // 17 Acamya vAruNaM jApyaM japetsUktaM ca mArjanam / kuryAdApo hi sUktena RtamityaghramarSaNam // 18 mArjayedatha cAGgAni gAyatryA cAbhimantritam / mastake ca mukhe bAhvohradaye pRSThadezake // 16 brahmAdayazca ye devAH kRSNadvaMpAyanAdayaH / soma ityAdayaH proktAH pitaro jalatarpaNe ||20 yanmayA dUSiSaM toyaM zArIramalasaMbhavam / tasya pApasya zuddhayarthaM yakSmANaM tarpayAmyaham // 21 sa vipraH sa zuciH snAto hyasparzasparzanaM vinA / kAlatraye'pi karmAH svAdhyAyanirato'pi ca // 22 azaktazvejjalasnAne mantrasnAnaM samAcaret / ApohiSThAdibhirmantraistribhizcAnukramaNe tu // 23 paccha: pAdaziro hatsu zirohatpatsu cArdhataH / hRtpAdamastakeMvaM pratyacA mAjayedatha ||24 mastake mArjanaM kuryAtpAdaiH praNavasaMyutaiH / bAhyazuddhiranena syAdantaH zuddhirathocyate // 25 'dhyAyaH ] 1685
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1686 ___ lssvaashvlaaynsmRtiH| [prathayo praNavena pibettoyaM gAyatryA caabhimntritm| . sadyastena bhavecchuddhaH sAto'pi hi saritsu ca // 26 samAhitamanA bhUtvA brAhmaNaH sarvadA'pi hi / smarenArAyaNaM zuddho dhArayedambaraM zuci // 27 paridhAne sikhaM zastaM vAsaH prAvaraNe tthaa| paTTakUlaM tathA lAbhe brAhmasya vidhIyate / / 28 AvikaM trasaraM caiva maridhAne parityajet / zastaM prAvaraNe proktaM sparzadoSo na hi dvayoH // 26 mojanaM ca malotsarga kurvate trasarAvAH / prakSAlya trasaraM zuddha dukUlaM ca sadA zuci // 30 prAvRtya paridhAyAtha prAGAsInaH samAcaret / kurApANirdvirAcAntasvIre salilasaMnidhau // 31 prapAvena dvirAcAmedakSiNena tu paanninaa| ubhau hastau ca gallau dvAvoSThau pANidvayaM spRzet // 32 pAdadvayaM zirazvA''syaM nAsArandhra ca cakSuSI / zrotre nAmi ca hRddezaM zirazcAsau spRzetkramAt // 33 " prANAnAyamya saMkalpya tataH saMdhyAmupAsmahe( sayet.) // 34 Apa ityAdibhiH pAdairnavabhirmArjanaM caret / jalaM yasya kSayAyeti prakSipeta mahItale // 35 Apo janayayAnena svaziraH pariSecayet / sUryazcetyanuvAkena prAtaHkAle pibedpH||36
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] snAnavastrAcamanapUrvaka saMdhyopAsana vidhivarNanam 16.87 ApaH punantu madhyAhna sAyamamizca mantrataH / AcamyAtha punazcApa ityebhinavabhiH kramAt // 37 RRgante mArjanaM kuryAdvidhinA'nena bahUvRcaH / RtaM catyabhimantrayApaH samAdhAya kSipedadhaH ||38 RtaM ceti tryRcaM vA'pi japtvA tadanavekSitaH / samAcamya tatastiSTheddizazcAbhimukho kheH // 36 jalamaJjalinA''dAya gAyatryA cAbhimantrayet / dadyAdarghyatrayaM tiSThaMstriSu kAleSu baha vRcaH // 40 prAtarmadhyAhnayorapsu kSipetsAyaM mahItale / madhyAha tu vizeSo'yaM pradadyAddhaM sa ityucA // 41 AkRSNena dvitIyAyaM gAyatryA ca tRtIyakam / upatiSThansamAcamya tiSThedabhimukho veH // 42 udu tyaM citramityetajjapetsUktadvayaM ca hi / hastena bhavetsUryaH sa AtmA jagato hi vai // 43 tenaiva sUktajApyena hareracana krudbhavet / Aca (cA) medupavizyAtha prANAyAmatrayaM caret // 44 dhyAtvA devI kumArIM ca tattatkAlAnurUpiNIm / japetpraNavapUrvAbhirvyAhRtIbhiH sahaiva tu // 45 tisRbhirbhUHprabhRtibhirgAyatrIM brahmarUpiNIm brahmacArI gRhasthazca zatamaSTottaraM japet // 46 kAlatraye'pyazaktazvedaSTAviMzatimeva vA / tataH kuryAdupasthAnaM jAtavedasa ityucA // 47
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1688 . lssvaashvlaaynsmRtiH| [prathamo tacchaMyoranuvAkena zAntyarthaM japa IritaH / prAgAdi ca dizaM natvA mantrasthAzcaiva devatAH / / 48 stutvA natvA tataH saMdhyAM sA mAM saMdhyA'bhirakSatu / brahmANaM harimIzAnaM tattacchakti krameNa tu // 46 : natvA svayamathA''tmAnaM muka)gotro'hamamivAdayet / amneruddharaNaM kuryAtpUrvamevodayAdraveH / / 50 AdityamuditaM pazyennatvA homAntikaM brajet / Aditye'bhyudite caiva prAtomo vidhIyate / / 51. AhitAgnistathaikAmiH svasvoktavidhinA tthaa| dhyAtvA samidhya cAbhyarcya svasthAnasthaM hutAzanam // 52 saMskuryAtsAminA homyaM paya Adi kuzena ca / mantraNAnena sUryAya svAheti juhuyAdatha // 53 dvitIyAmAhutiM tadvatprajApatipadaM smaret / svAhAntAM cA''huti hutvA tathedaM na mamozcaret / sarvovAnihomo'yaM vidhiH sadudAhRtaH // 54 uktvedaM pariSidhAmi vamagni paripaMcayet / jalenevA''jyahome tu yatra caitadudIritam / / 55 sUryoM na iti sUktena kuryAtprAtarupAsanam / upAsanaM ca sUryasya prajApatirataH param // 56 agne tvaM cAgna AyUMSi sAyamagnerupAsanam / kuryAttiSThanupasthAnaM pUrvavaca prajApateH // 57
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gAyatrImantra japapUrvaka prAta:mavidhivarNanam / 1686 prAtaH sAyaM japenmantramoM ca me svara ityatha / abhivAdya japeddevIM vibhUti cava dhArayet // 58 vibhUtidhAraNe mAnastoke'yaM mantra ucyate / vRhatsAmeti vA home naityake ca mahAmakhe / / 56 karmakAle tu sarvatra smaredviSNuM havirbhujam / tena syAtkarma saMpUrNa tasmai sarva nivedayet // 60 agnisaMrakSaNe zaktiryasya caiva na vartate / tadA'raNyAmajasrAgniM sthApayedvidhipUrvakam // 61 samitpratapane'yaM te yonimantra udIritaH / yA te agne bhavenmantraH pANyArope smRto budhaiH // 62 homakAlaH prapadyata punazcaivaM vidhIyate / mantreNAnvAhite vahnAvajasrAgniM kSipedatha // 63 upasthAnAdikaM caiva sarve pUrvavadAcaret // 64 kAladvaye yadA homaM dvijaH kartuM na zakyate / sAyamAjyAhutiM caiva juhuyAtprAtarAhutim // 65 sAyaMkAle samastaM syAdAjyAhuticatuSTayam / hutvA kuryAdupasthAnaM samasyetyanisUryayoH // 66 homazcetpurataH kAle prAptaH syAtkAla uttrH| hutvA vyAhRtibhizvA''jyaM kuryAddhomadvayaM ca hi // 67 vicchinnavahnisaMdhAnamaparAhne vidhIyate / sAyamaupAsanaM kuryAdastAdupari bhaasvtH||68
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1660 laghvAzvalAyanasmRtiH / naiva gacchedvinA bhAryA sImAmullaGghya yo'gnimAn / yatra tiSThati vai bhAryA vatra homo vidhIyate // 66 gatvA bhAryA vinA ho sImAmulladhya yo dvijaH / kurute tatra cenmohAdbhutaM tasya vRthA bhavet // 70 yathA jAto'gnimAnviprastannivAsAlaye sadA / tasyA evAnucAreNa homastatra vidhIyate // 71 dharmAnucAriNI bhAryA savarNA yatra tiSThati / kuryAttatrAgnihotrAdi pravadanti maharSayaH // 72 tatazcaivAbhyasedvedaM ziSyAnadhyApayedatha / poSyavargArthamannAdi yAcayeta yathocitam // 73 mAtA pitA gururbhAryA putraH ziSyastathaiva ca / abhyAzrito'tithizcaiva poSyavarga iti smRtaH // 74 madhyAha e ca punaH snAyAddhautazuklAmbarAvRtaH / zrutyuktavidhinA''camya prAGAsInaH kuzAsane // 75 gAyatryA'pazcatasRNAM pAde vyAhRtayaH smRtAH / sapta mantraziromantrAH SaDbhirAcamanaM smRtam (1) // 76 gAyatryAzca pibetpAdairApo hi navabhiH spRzet / vyAhRtibhiH ziromantrairaGgAni brahmayajJake // 77 pANigaNDUSakAvoSThau pANipAdau ziro mukham / nAsAbile'kSiNI zrotre nAbhihRnmastakeM'sakau // 78 Adyantau praNava mantrau parataH pRSThatau zubhau / brahmako madhyato mantrI gAyatryA zirasaH smRtaH // 76 [ prathamo
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] madhyAhnanAnAdi vidhipUrvaka brahmayajJavidhAna varNanam 1661 kambale vA'jine pIThe kuzAsanavinAsane / na kuryAdupaviSTo vai brahmayajJaM dvijArcanam // 80 na kuryAttarpaNaM zrAddhaM dhRtvA bhAle'nulepanam / kadAcitkurute mohAnarakaM pratipadyate // 81 dakSiNaM copavizyoru vAmagulphopari nyaset / vAmoro dakSiNaM gulphaM taccopasthamudIritam // 82 prANAnAyamya saMkalpya kuzapANidharaH karam / kRtvA tu savyamuttAnaM nyasedupari dakSiNam // 83 savyasya pANeraGguSThapradezinyostu madhyataH / dakSiNasyAGgulIya'sya ctsro'nggusstthvrjitaaH||84 tathA savyakarAGguSThaM dakSiNAGguSThaveSTitam / saMbaddhamevaM kurvIta nyasedakSiNasakthini // 85 prAgadve pavige tu dhRtvA'ntaHsaMpuTau kro| saMnyasedakSiNe jAnau brahmayajJaM samAcaret / / 86 apUrvA vyAhRtIstisraH svarataH sakRduzcaret / gAyatrImuJcaretsamyakpAdamardhamRcaM kramAt // 87 RSidevatacchandAMsi praNavaM brahmayajJake / mantrAdau noccarecchrAddha yAgakAle'pi caiva hi // 88 agnimIla iSe tvAdi vedAMzcaiva svshktitH| adhyAyamanuvAkaM vA paThetsUktamRcaM ca vA 18 upavItaM yathA yasmindhatte karmaNi vaidike| brahmacArI gRhakhazca tadvadvAso'pi dhArayet / / 10 utha
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1662 . ldhvaashvlaaynsmRtiH| [prathamo. savyAMse ca sthite sUtro tatsavyaM cAtha dkssinne| apasavyaM bhavetkaNThe lambe sUtro nivItakam / / 11 nyagjAnu dakSiNaM kRtvA devAnsatarpayehaSIn / tadvajAnudvayaM cAtha jAnUvaM dakSiNaM pitRRn / / 12 savyena tapeyedevAnRzcaiiva niviitinaa| pitazcaivApasavyena vidhireSa udAhRtaH // 63. tarpayedvidhinA'nena devAMzcaivAGgula prataH / RSIMzca vAmabhAgena pitRndakSiNabhAgataH // 64 . .. ekaikaM cAtha dvau dvau vai trIstrInekaikamaJjalIn / * arhantyete kramAzca(ca)va devarSipitarastrayaH / / 65 pratyaJjali samuccArya mannaM dadyAdvathAJjalim / devarSipitRnAmAni proktA mantrA maharSibhiH // 66 pitrAdayatrayazvA''dau tisro maatraadysttH| . sApatnajananI mAtAmahAdayatrayastathA // 67 mAtAmahyAdayastisraH striisutbhraatrstthaa| pitRvyo mAtulazcaiva duhitA bhaginI tathA // 68 dauhitro bhAgineyazca piturmAtuzca vai svsaa| zvazuro guravazcaiva mitrAM caiveti kecana (IBE putrAdayaH sapatnIkAH striyazcaivAha(tha) kevalAH / tarpaNe'bhihitAstIrthe gayAyAM ca mahAlaye // 100 uktvA pitrAdisaMbandhaM nAmagotra svdhaanmH| baha vRcastu krameNaiva tarpayAmIti tarpayet // 101 /
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aNatrayavimulyathaM devarSi pitRtrpnnm| 1693 saMbandhaM nAmagotraM ca svadhAmuccArayettataH / zrAddhe'pi vidhireSa syAdAzvalAyanazAkhinAm / / 102 savyahastAnulagnena dakSiNena tu pANinA / kuryAdaha vRca evaM tu devarSipitRtarpaNam // 103 vaha vRcastarpaNaM kuryAjale vA'pyatha barhiSi / tarpayehevatAdIMzca bahiSyeva tu yAjuSaH // 104 smRtyuktavidhinA'camya brahmayajJaM samAcaret / saMtarya devatAdIMzca baha vRcastata Acamet // 175 madhyAha brahmayajJo vai nAnubandhavazAdbhavet / prAtaraupAsanAdUvaM kuryAdastamayAvadhi // 106 netyakaM tapaNaM kuryAd brahmayajJapuraHsaram / tazcaiva devatAdInAM yadA vA sAnapUrvakam // 107 snAnaM vAruNikaM caiva kacitkartuM na zakyate / tatrAdau brahmayajJArtha mantrasnAnaM vidhIyate // 108 puNyakAlanimittaM yAvarpaNaM kriyate yadi / pitRRNAM kevalaM taddhi pravadanti maharSayaH // 106 nimittaM coparAgAde rAtrAvapi tathaiva ca / tIrthAntare'pi tadvatsyAdekAhe'pyasakadbhavet // 110 . naityakaM tarpaNaM kurvAdahanyeva tu baha vRcH| tarpaNaM ca tathA sauraM naiva rAtrau kadAcana // 111 zrAddhAjaM sarparNa yAme prathame madhuvadbhavet / . .. payo nIraM ca rudhiraM kramAdyAmeSu ca triSu // 112 .
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1664 lssvaashvlaaymsmRtiH| . [prabano na kuryAdbrahmayajJaM ca zrAddhAtpUrva mRte'hani / pitroH zrAddhaM vidhAyAtha vaizvadevaM ca tarpaNam // 113 brahmayajJaM ca vai kuryAtsaMdhyAM madhyaMdinasya ca / upasthAnaM ca sUryasya pUrvoktamiha tadbhavet // 114 kRtvA''dau tarpaNaM saMdhyAM kuryAdvaha vRca eva hi / Avartane pare sandhyAM kRtvA kuryAJca tarpaNam // 115 zuddhayarthaM cA''tmano'nasya vaizvadevaM samAcaret / siddhAnnena ca gRhyAgnAvanyasminnanale'pi ca // 116 ekapAkAzinaH putrAH saMsRSTA bhrAtaro'pi ja / vaizvadevaM na te kuyurekaM kuryAtpitaiva hi // 117 vaizvadevaM vacitkartuM na zaknoti pitaiva hi / piturevA''jJayA kuryAtputro bhrAtA paro'pi hi // 118 ekAmAziSu pugeSu bhrAtRSvekatra satsu ca / tauko vaizvadevaH syAdaha vRcAnAmayaM vidhiH // 116 putraH svArjitamekAzI syAzcetpiri jIvati / . vaizvadevaM pRthakkuryAdhana kutrApi vA vasan // 120 vaizvadevaM dvijaH kuryAtsadA kAladvaye'pi ca / Arambho vaizyadevasya divA caiva vidhIyate // 121 alaMkRtyAnalaM cAnnamadhibhityAnale caret / siddhamAdAya sUryAya ghRtAktaM juhuyAddhaviH // 122 prajApataya ityuktA somAyetyAditaH kramAt / hutvA dazA''hutIH sAyaMkAle cAgnaya AditaH // 123
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] savaizvadevabhUtabalyatithimikSAdAnAnAMvarNanam / 1665 pariSicyAnalaM caiva juhuyAnyAhRtIratha / etAbhyo devatAbhyo'gneH pRthagdadyAbalInbhuvi // 124 prAksaMsthAnantarAlaM syAdadbhya ityAditaH kramAt / etA deyAstathaiva syuH sUtroktA devatA iha // 125 prAgAdiSvAhutI dve dve indrAyetyAditaH kramAt / prAksaMsthe vA'pyudaksaMsthe caturdikSu yathAkramam / / 126 aprabhAge'ntarAlasya dakSiNe mUla uttre| digdevatAhutInAM ca samamAyatanaM smRtam // 127 brahmAdayo'ntarAlasya madhye ziSTAzca devatAH / prApasaMkhAyApi vaitAH syU rakSobhya iti.cocare // 128 svaSA pitRbhya ityanaM dadyAtmangeNa bhuutle| dakSiNe cApasavyaM ca pitRbhyo'tha svadhA namaH / / 126 vaivasvatakulotpannau mahAvIrI surottmau| zunau dvau zAzyA)mazavalau pitRbhAgArthinau sadA // 130 tAbhyAM cApi baliM dadyAdhAmye codakpRthakpRthak / sanyenAnenaHmantreNa zA(zyA)mAya zabalAya ca // 131 havizva juhuyAdagnAvuhezatyAgapUrvakam / svAhAnte caiva sarvatra homakarmaNi cAtra tu // 132 // svAhA syAtayo'pi pitRyajJe svadhA smRtA / yajJa mAnuSake caiva hantakAro vidhiiyte||133 ato manuSyayajJArthaM dadhAdviprAya vaa'nle| sanakAdibhya ityuktvA hantakAreNa vai hviH||134
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1666 lssvaashvlaaynsmRtiH| . [prathamo kRtvA manuSyayajJAntamupasthAyoM ca me svrH| havirbhujaM namaskRtya gotranAmapuraHsaram // 135 japtvA caiva tu gAyatrI dhArayeddhomabhasma c.| smRtvA yajJapatiM devaM hutaM tasmai nivedayet // 136 . evaM cApi divA kRtvA sAyaM cApi tathaiva hi| divAcAribhya ityatra naktaMcAribhya iSyate // 137 uktaM karma yathAkAle yadi kartuM na zakyate / akAle vA'pi taskuryAdullaGghya vA'pakRSya ca // 138 / vaizvadeve tathA brahmayajJe caiva(pa) vidhiH smRtH| saMdhyayorubhayozcaiva vA'pakarSaNamiSyate // 136 devatAdipitRyajJAntaM sAyaM cApi yathAkramam / bhUtebhyo'pi baliM rAtrau dadyAtpAtreNa vai bhuvi // 140 dvArAdidevatAbhyo'nnaM ddyaapitaamhaaditH| hutazeSaM ca bhUtebhyo ye bhUtA iti mntrtH||141 prakSAlya pANipAdaM ca samAcamya yathAvidhi / zAntA pRthivIti mantroNa gRhaM saMprokSayenjalaiH // 142 kuryAtpaJca mahAyajJAgnityazaH sUtakaM vinaa| antiA sUtake saMdhyA snAnaM syAdapi kiMcana // 143 vaizvadevaM purA kRtvA nitye cAbhyudaye tathA / svAbhISTadevatAdibhyo naivedyaM vinivedayet // 144 akRtvA devayajJaM ca naivedyaM yo nivedayet / tadanaM naiva gRhanti devatAzcApi sarvathA // 145
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] parAnnatyAginAmAmAnadAnaM, bhojanavidhiH, 1667 ucchiSTAdisaMsparzavarNanam / pAdaprakSAlanaM kuryAdviprANAM devarUpiNAm / svayaM cApi samAcamya viprAMsvAdupavezayet // 146 madhuparka vinA rAtrau dvijapAdAbhiSecanam / na kuryAtpUjayedviprAngandhapuSpAkSatAdibhiH // 147 tato viprAnsamabhyaya' ythaavibhvsaartH| dadyAda(deyama)naM yathAzakti bhikSA'tithibhya eva ca // 148 annamAmaM ca vai bhikSAM dadyAdaharahavijaH / sa sarvava(vi)dhutaH pAkAdanAdya(da)pi ca yadbhavet // 146 nityaM dadAti yaH sAdhuranaM vedavido mukhe| muktaH syAduritAtpApAd brhmsaayujymshnute||150 parAnnatyAginAmeva dadyAdAmaM vizeSataH / annAddazaguNaM puNyaM labhedAtA na sNshyH||151 bhikSAM dadAti viprAya yataye brhmcaarinne| sa sollabhate kAmAMstato yAti para gatim // 152 dattaM naiva punardadyAdapakvaM pakkameva vA / punazca dIyate mohAnnarakaM patipadyate // 153 poSyavargasamopeto bhuJjIyAtsaha bandhubhiH / bhojane pariviSTAnnaM gAyatryA cAbhimantrayet // 154 satyaM tvartena mantroNa jalena pariSecayet / tato balitrayaM kuryAnmantreNApaH pibedatha / / 155 yamAyAtha ca citrAya bhUtebhyo nama uccaret / dattvA'mRtopastaraNamasItyuktvA pibedpH||156
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1668 . laghvAzvalAyanasmRtiH / gRhNIyAdAhutIH pazva sapavitreNa pANinA / tyaktvA pavitramaznIyAddhRtvA tatpunarAcamet // 157 putravAnpitRmAMzcaiva bhuktvA zrAddhIya bhojanam / na kuryAdbhojane maunaM prANAhutIrvinA // 158 paktibhedena yo bhuGkte prAsamAtramapi dvijaH / aghaM sa kevalaM bhuGkte hatazrIrjAyate dhruvam // 156 uttarAcamanaM pItvA mukhaM prakSAlayecchuciH / bhuvaibhyastato dadyAttAmbUlaM mukhazuddhaye // 160 bhuktvA caiva svayaM vipraH kuryAttAmbUlacarvaNam / tato nayedahaHzeSaM zrutyAdizravaNAdibhiH // 161 spRzeducchiSTamucchiSTaH zvAnaM zUdramathApi ca / upoSya rajanImekAM paJcagavyaM pibecchuciH // 162 zvAnaM zUdraM tathocchiSTamanucchiSTo na saMspRzet / mohAdvipraH spRzedyastu snAnaM tasya vidhIyate // 163 ucchiSTasparzane snAyAdbrAhmaNo vidhivarjitam / brahmavidbhajanocchiSTapAtracAlaM vinaiva tu // 164 viprazcaiva svayaM kuryAdvijabhukpAtracAlanam / prakSAlya pANipAdaM ca dvirAcAntaH zucirbhavet / / 165 pAtrANi cAlayecchrAddha svayaM ziSyo'tha vA sutaH / asaMskRto na ca strI ca na cAnyazcAlayetkacit // 166 parapAkarucirna syAdanindyAmantraNAhate / kadAcitsyAdApadi tu naiva nityaM kadAcana // 167 [ prathamo
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmamArgAcAraprakaraNavarNanam / ucchiSTasparzane caiva bhuJjAnazca bhavedyadi / pAtrasthaM cApi vA'znIyAdannaM pAtrasthitaM ca yat // 168 gAyatryA saMskRtaM cAnnaM na tyajedabhimantritam / gRhItaM cetpunazcAdyAd gAyatrIM na zataM japet // 166 annaM paryuSitaM bhojyaM snehAktaM cirasaMcitam / asnehA api godhUmA yavagorasavikriyAH // 170 apUpasaktavo dhAnAstakaM dadhi ghRtaM madhu / etatpaNyeSu bhoktavyaM bhANDalepo na cedbhavet // 171 annAktabhAjanaMsthAni dRSyante tAni caiva hi / zuddhabhANDasthitAnIha grAhyANyAhurmanISiNaH // 172 prAhyaM kSA (kSo ) ravikAraM syAtsavaM caivekSusaMbhavam / tailakSIrAjyapakka' ca jalasaMmizritaM na hi // 173 parAnnaM naiva bhuJjIyAtsvakIyaM cAnyapAcitam / saMskArarahitaM caiva nAznIyAd brAhmaNaH kacit // 174 brAhmaNo naiva bhuJjIyAduhitrannaM kadAcana / ajJAnAdyadi bhuJjIta rauravaM narakaM vrajet // 175 patnI snuSA svayaM putraH ziSyo'tha vA guruH sutaH / AcAryo vA pacedannaM bhuJjIyAttanna duSyati // 176 zAkapAkAdikaM nindyaM yo'nnamadyAtsvakIyakam / kvacicchiSTAnnamaznIyAdvatsarAbhyantare dvijaH // 177 yadyekatra pavedAmamAtmanazcAparasya ca / yastadannaM dvijo bhuGkte prAjApatyena zudhyati // 178 107 'dhyAyaH ] 1666.
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ lghvaashvlaaynsmRtiH| [prathamona caikatra pacedAmaM bahUnAmatha vA dvayoH / niSedho'yaM pareSAM tu putrAdInAM na hi kacit // 176 evaM bhuktvA dvijazcaiva zrutvA zrAddhasya vai kathAm / zrutismRtipurANoktamitihAsaM purAtanam / / 180 ghaTikaikA'vaziSTA syAdraverastamitasya ca / prakSAlya pANipAdaM ca dvirAcAntaH zucirbhavet // 181 prAkAsInaH samAcamya prANAyAmapuraHsaram / pUrvoktavidhinA caiva sAyaMsaMdhyAM samAcaret // 182 Aditye'stamite yAvattArakAdarzanaM na hi / sAyaMhomaM tadA kuryAno cetsyurnava nADikAH // 183 vaizvadevaM punaH sAyaM kuryAdyajJatrayaM ca hi| .. devaM bhUtaM tathA pai(pi)tryaM bhukvA svAdhyAyamabhyaset // 184 tataH svapeyathAkAmaM na kdaacidudkshiraaH| etAvannatyakaM karma pravadanti manISiNaH // 185 anena vidhinA yastu naityakaM kurute dvijaH / sa yAti paramaM sthAnaM punarAvRcidurlabham / / 186 pratyahaM karmako(No) yogaH svAdhyAyAbhyasanaM tathA / mana svasthatayA yogaH sa evA''tmaprakAzakaH // 187 tyaktvendriyasukhaM loke yastiSThedyatra kutracit / sa eva yogI muktaH syAtsarvasaGgavivarjitaH // 188 yaH kacinmAnavo loke vAraNasyAM tyajedvapuH / sa cApyeko bhavenmukto nAnyathA munayo viduH||186 ityAzvalAyanadharmazAstre brahmamArgAcArAdhyAyaH [raprakaraNam]
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] sthaaliipaakprkrnnvrnnnm| 1701 // atha dvitIyo'dhyAyaH // atha sthAlIpAkaprakaraNam / sthAlIpAkasya cA''rambhaH paurNamAsyAM vidhIyate / agnimAnpratipadyeva prAtaraupAsanaM caret // 1 prAtaraupAsanaM hutvA tato'nvAdhAnamAcaret / sthAlIpAkaM kariSye'haM homaH zvaH prAtareva hi // 2 sadyaskAlo bhavedyadvA kuryAdyatra dvayaM na hi| anvAdhAnaM tataH kuryAsthAlIpArka tathaiva hi // 3 . prANAnAyamya saMkalpya vidhAya sthaNDilaM shuciH| hastamAtraM catuSkoNaM gomayena vilipya ca // 4 taNDulAnprakirenekhAmudaksaMsthA likhedatha / prAksaMsthe pArzvayormadhye tisrshcaivodgaaytaaH||5 nidadhyAcchakalaM tatra prokSya prAgraM nirasya c| saMprokSya punaradbhizca tathA cAnalamAnayet // 6 ehotyagniM samAdAya sthApayedbhUrbhuvaHsvarom / agninA'gnistato juSTaH manUnaM titra eva ca // 7 dhyAnaM catvAri zRGgeti kuryAdagneryathAvidhi / vijyotiSetyanenaiva mantreNAgniM samindhayet // 8 dhyAtvA rUpaM tato vahnaderzayedeSa hItyatha / dhRtvA tu samidhau cAmimagnISomau ca devate //
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1703 lghvaashvlaaynsmRtiH| [dvitIyopradhAnadevate cottatrA tathA caivaanggdevtaaH| krameNa caruNA''jyena sadyo yakSya iti kssipet||10 pahanaM tataH kuryAjalena pariSecayet / anAdeze tu sarvatra dakSiNaH pANirucyate // 11 pANinA sodakenAgneH samantAtparimArjanam / anulepamuhaksaMsthaM kuryAdIzAnakoNataH 12 paryukSaNe'pyudaksaMsthaM pANinezAnakoNataH / punarAvartayetpratyagIzAnAntaM havirbhujam // 13 prasArayedudaksaMsthAnpUrvapazcimayoH kuzAn / dakSiNocaratazcaiva prAksaMsthAtpUrvataH kramAt // 14 muSTimAnaiH kuzairagnaiH samanvAddhomakarmasu / paritRNIyAtprAgagrezcatudikSu yathAkramam / / 15 vinyasetkuzamUlAnAM kuzAgrAnupari kramAt / dakSiNottarayozcaiva catuSkoNeSu cava hi // 16 AstIryAgnerudagdarbhAnprAgagrAnratnisaMmitAn / dvaMdvamAsAdayennyunjaM yajJapAtrANi tatra tu // 17 sthAlI ca prokSaNA dIM suvaH pUrNAjyabhAjane / idhmaM caiva tathA barhi caruhome vidhIyate // 18 caulopanayanodvAhe punarAdhana eva ca / prokSaNoM suvapUNAjyamidhmAbahisruvAjyake / / 16 aSTAlamitasthAlI prokSaNI ca SaDaGgulAm / camasaM cA''jyapAtraM ca SaDakulamiti smRtam // 20
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH syAlyAdInAMpramANaM, pUrNapAtrasthApanAdikarmanirUpaNam 1703 suknuvo hastamAtrau tu syAtAM tau yajJakarmaNi / dviprAdezo bhave dimo varhiH prAdezasaMmitaH / / 21 AdAyA''dI kuzAstrIMstrInmUlamalAni veSTayet / savyAvRttAnkuzAnkuryAdadhastAttAnayedudak // 22 vAmasthAnitarAMstadvatkuryAdrajju trisaMdhitAm / upaviSTAM nayettadvattutIyAvartanaM ca hi ||23 rajjvemaM sakRdAveSTaya rajjumUlaM tathaiva ca / veSTitAyAzca pUrvAyA rajvaca nayedadhaH // 24 rajjugranthimadhaH kRtvA prAgagrAnsadhAdayedaya / syAzcattAmramayI sthAlI home kAMsyamayI pi vaa| tathA syuH prokSaNAdIni yathAlAbhAni vA'pi vA // 25 daNDapAmA trayutau zastau sukkhuvau yAgadArujau / tadabhAve'tha vA'zvatthaparNako vaa'pyudumbrau||26 prokSaNaM nyakpavitrAbhyAM prokSayetsalilaM ttH| kRtvottAnaM pavitra te nidhAyApaH prapUjayet / / 27 sodakAbhyAM pavitrAbhyAM triH samutyUya caiva hi / kuryAdekaiva muttAnaM dvaMdvaM ca prokSayetpunaH / / 28 visrasyedha tathA barhirnidhyAzcamase ca te / pavio pUrayedvAri gandhapuSpANi ca kSipet / 26 nirasya netAndarbhAnnirasta iti mntrtH| kartA''caredimaM mantramutyA viSTaH kuzAsane // 30
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1704 lghvaashvlaaynsmRtiH| [dvitIyo brahmANaM varayedasminkarmaNi tvaM bhaveriti / brUyAdbrahmA'hamasmIti tataH kartA tamacayet // 31 dhRtvA pUrNa kare savye vidhAyopari dakSiNam / brahmannityuccaranmantraM nItvA tannAsikAgrataH // 32 nidadhyAdudagame tanmantraNoM praNayeti ca / kuzarAcchAditaM kuryAtpUrNapAtraM taducyate // 33 zUpaM pazcAnidhAyAgneH pavitra sthApayecca te / nirvapeJcaturomuTIMstAneva prokSayedatha // 34 taNDulAnavahasrIstrInkRtvA tAMtriH phalIkRtAn / triH prakSAlya pacedagnerudakcaivA''jyabhAjane // 35 sapavige niSicyA''jyaM tato'GgArAnapohya ca / tatrA''jyabhAjanaM sthApya saMskuryAdulmuke na ca // 36 nikSipetkuzayoragneH paryagnikaraNaM tataH / triH kuryAjjvalatA tena tatprAkpAreharedatha // 37 karSanivodagudvAsya bhAjanaM ghRtapUritam / kuzAgra nikSipedagnau skandAyetyucarannatha / / 38 dhRtvA tUttAnapANibhyAM pavio codgprke| savituSTa ti mantroNa sakRttUSNIM dviriSyate // 36 utpUyA''jyaM pavitra te prokSyAnau praharedaka / pratyagAsAdayedagnebahistaJcA''jyabhAjanam // 40 pratApya sakuzau dIMnuvau darvI nidhAya ca / savyena sruvamAdAya kuzAnitarapANinA // 41
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] Ajyotpavana, khuvasaMskArAdikarmAbhidhAnavarNanam 1705 sruvasya bilamArabhya yAvadanaM bhavedatha / agrato bilapRSThaM tu tadArabhya bhavedvilam / / 42 nimRjetrikhirekaM tu kuzApraiH savyavaJca hi / kuzamUlaizca vai daNDaM kuzaH prokSya pratApayet / / 43 AsAdayetsavaM cA''dau bahiSyuttarato ghRtAt / saMskuryAtpUrvavaddavIM nidadhyAduddhare suvAt // 44 saMmArjitAnkuzAnprokSya praharedanale ca tAn / samya gAjyaM nirIkSyAtha caru pakkamavekSayet // 45 abhighArya suveNA''jyaM carumudvAsayedudak / havirbhugAtmanozvava madhyatazcarumAnayet / / 46 .. nidadhyAttAM caroH sthAlI bahiSyAjyaM ca dkssinne| abhighArya caru cAnyatpAtraM syAdusare caroH // 47 devatAyai haviH sthApya tatra tadvibhajekramAt / amuSya cedamityuktvA yathAliGgaM yathAkratu // 48 vizvAnItyaSTabhiH pAdaiH pUrva(vA)to dikSu cASTasu / arcayedgandhapuSpAdhairagni stuyA(hAcA''nyajA ||46 alaMkRtyAbhighAryedhmamAdAyAyaM ta ityatha / hutvedhmaM juhuyAdAjyaM tUSNIM vAyavyakoNataH // 50 tatazcA''gneyaparyantaM prajApatimidaM smaret / . svAhetyuktvA'tha niRtimArabhyezAnakoNataH // 51 gRhyavadbhirimau mantrAvAdhArAviti bhASitau / home caiva tu sarvatra vidhireSa udAhRtaH / / 52
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1706 ladhvAzvalAyanasmRtiH] [dvitIyo agnizcaiva tathA somazcakSuSI jAtavedasaH / bhaveduttaramAgneyaM saumyaM caivAkSi dakSiNam // 53 saktulAjAnahome tu juhuyAdeva ckssussii| anupravacanIye ca varjayedAjyahomake // 54 abhighArya suveNedamAgneyaM madhyato haviH / dIM ca havirAdAya vidhinA sthApayediha / / 55 tarjanImadhyamAMguSThaparvamAzaM ca vai sruci / tatpurastAttathA''dAya nidadhyAttattathaiva hi // 56 pAtrasthaM cApi darvIsthaM punarapyabhidhArayet / paJcAvato tu pazcArdhAdAdAya ca hvistthaa||57 juhuyAdagnaye svAhA dA madhye tu netrayoH / AdAya cAgnISomAbhyAmuttarasthaM ca pUrvavat // 58 mantramucArya sarvatra svAhAnte juhuyAddhaviH / samucArya caturthyantaM nAmedaM na mameti ca // 56 dvayozcApi haviHzeSaM dvayozcApi avadya ca / dA sakadavadyAzca dvistato vA'bhidhArayet // 60 yadasyetyanayA hutvA prAgudaktu havirbhujaH / rudrAya juhuyAdrajju visrasyAcedhmabandhinIm / / 61 sukkhuvAjyAhuteH zeSaM vizvebhyo juhuyAdatha / sarvatra juhuyAddhome prAyazcittAhutIratha // 62 ayAzcAgna idaM viSNuzvatasro vyAhRtIzca hi / brahmA'pi juhuyAdetAH praayshcittaahutiirimaaH||63
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 'dhyAyaH] agnerupasthAnAdikarmavarNanam / anAjJAtamiti dvAbhyAM jJAtAjJatanivRttaye / sarvatrApi hi caivaM syAdvidhireSa udaahRtH||64 yatpAkoti mantroNa nyUnAdhikanivRttaye / mantratantrAdhikanyUnaviparyAzca sAvikarmaNaH // 65 svaravarNAdilopotthapApaniharaNAya ca / yadva ityanenAkAmAhutiM juhuyAdatha // 66 samyakpUrNaphalaprAptyai homasyeha kRtasya ca / kataiva juhuyAdAjyaM vyAhRtIbhizcatasRbhiH // 67 svAlyAdIni ca pAtrANi nItvA tUSNIM nidhAya ca / camasaM purataH kRtvA nidhAyAtha ca barhiSi // 68 pUrNamasItyanenaiva ttpuurnnmbhimntryet| dizaH prAgAyato darbhaH prAcyAM mantroNa mAjayet // 66 Apo asmAnidamApaH sumitryA na iti tribhiH / zirasi svasya palyAzca mArjayedviSma ityadhaH // 70 svasya vAme'Jjalau palyA AsInAyA niSizcayet / mA'haM prajAmanenaiva camasasthaM jalaM ca hi // 71 jalena tena vai hotA prokSayecchirasI tayoH / tatrasthAnakSatAMzcaiva kSipetpraNavamuccaret // 72 paristaraNadAMzca visRjeduttare hi tAn / / oM ca ma ityanenAgni natvA pUrvavaduzcaret // 73 parya(yuohya pariSicyAtha gandhapuSpakSatAMzca hi / dhUpaM dIpaM ca naivedyaM dadyAttAmbUladakSiNAH // 74
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1708 [ tRtIyo lghvaashvlaaynsmRtiH| tiSThabhagnerupasthAnaM kuryAdoM ca ma ityatha / abhivAdya japeddevIM kRtaM karma nivedayet / / 75 zubhAzubhakriyArthaM ca dattaM viprAya yaddhanam / tatsarva jagadIzasya prItaye nizcitaM bhavet // 76 hutazeSaM havizvA''jyaM hoge dadyAzca dakSiNAm / suvarNa ca yathAzakti homasAdguNyahetave // 77 homAnte brahmaNe dadyAyajJapAtrANi caiva hi / home caiva tu sarvatra pravadanti manISiNaH / / 78 darzake pUrvavatsavaM vizeSastvatha kathyate / agrISomapadasthAna indrAgnI(ni)padamuccaret / / 76 pAlAzakhAdirAzvatthazamyudumbarajAstathA / samidhaH khAdirAH zastA homakarmasu caiva hi // 80 ityAzvalAyanadharmazAstre sthAlIpAkaprakaraNavarNanam / // tRtIyo'dhyAyaH // atha grbhaadhaanprkrnnm| garbhAdhAnaM dvijaHkuryAhatau prathama eva hi / caturthadivasAdhvaM putrArthI divase same // 1 caraM dAruNabhaM pauSNaM dasrAgnI ca dvidaivatam / zrAddhAhaM caiva riktAM ca hitvA'nyasminvidhIyate // 2
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] grbhaadhnprkrnnvrnnnm| 1706 nAndIzrAddhaM patiH kuryAtsvastivAcanapUrvakam / upalepAdikaM kRtvA prAtaraupAsanAditaH // 3 prajApatezvarorekA hutvA cA''jyAhutIratha / viSNuryoni nejameSa SaDakA ca prjaapteH||4 AsInAyAH ziraH spRSTvA prAmukhyAH paanninaaptiH| tiSThaJjapedime sUkte tvapanazca vadhena ca / / 5 agnistuvizravastamamityucau dve tathaiva c| sUryo no diva ityetaiH stutvA sUrya ca paJcabhiH // 5 azvagandhArasaM palyA dakSiNe naasikaaputte| udIi~ti paThanmanaM siJcettadvastrazodhitam // 7 tataH sviSTakRdAdi syAdvAsasI ca nave tayoH / phalAni ca patistasyai prddyaatphlmntrtH||8 . mAtuliGgaM nArikelaM rambhAkharjUrapUrakam / zastAni syurathAnyAni nAriGgAdIni vA'pi ca // 8 vRSabhaM gAM suvarNa ca hone dadyAJca dakSiNAm / putravAndhanavAMstena bhavetkartA na sNshyH||10 bhojayitvA dvijAnsamyaktoSayeddakSiNAdibhiH / saMtuSTA devatAH sarvAH prayacchantIpsitaM phalam // 11 sthAlIpAkaM cA''prayaNaM garbhasaMskArakarmasu / prAtaraupAsane kuryAdagnaukaraNameva ca // 12 prasannAtmA bhavetkartA bhuJjIta saha bandhubhiH / tasminneva dine rAtrau garbhAropaNamiSyate // 13
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1710 laghvAzvalAyanasmRtiH / pativatyA (tyA)zca durbhedyaM prathamaM syAdrAjo yadi / patyustasyA bhavenmRtyuH strI (stri) pUrvAhiyameSu ca // 14 maghAzakrazivAdityavahnibheSu ca vA bhavet / tatrApi syAnmahAzoko daridraM cAnapatyatA ||15 taddoSaparihArArthaM kuryAcchAnti yathAvidhi / toSayejjapahomAbhyAM tattadRkSAdidevatAH // 16 AcAryAdInsamabhyarcya bhojayeccha ktito dvijAn / taduddizya kRtenA''zu sarvAriSTaM praNazyati // 17 zAntikarmavidhAnena kRtvA'nyasmindine zubhe / garbhAdhAnaM tataH kuryAdityAcAryo'bravIdvacaH // 18 akRtvA zAntikaM karma na kuryAdgarbhasAdhanam / sarveSAM zAkhinAmeva vidhireSa udAhRtaH // 16 ityAzvalAyanadharmazAstre garbhAdhAnaprakaraNam / // caturtho'dhyAyaH // atha puMsavanAnavalobhanasImantonnayanaprakaraNam / kuryAtpuMsavanaM mAsi tRtIye'navalobhanam / sImantonnayanaM caiva caturthe mAsi tadbhavet // 1 no cetSaSThe'STame vA'pi kartavyaM tadvayaM ca hi / tAvadeva bhavetkecidyAvatsyAdgarbhadhAraNam // 2 [ caturthI
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] puMsavanAnavalobhanasImantonnayana prakaraNavarNanam 1711 pussyaadityaashviniihstvidhimuulottraamRgaaH| haripUSAnurAdhAzca zastaM puMsavanAdikam // 3 kRtvA''bhyudayikaM zrAddha caturthyantaM ca pUrvakam / dadhimASau yavaM tasyA nidhAya prasRtau ca tAn // 4 triH pibeki pibasIti patiH puMsavanaM hi sA / prokSyApaH punareva syAnivAraM punarAcamet / / 5 siJcArasaM tasyA dakSiNe nAsikApuTe / A te garbha iti dvAbhyAM sUktAbhyAM tAvaducyate // 6 prajApataye svAheti juhuyAdAhutiM croH| gurviNyA hRdayaM spRSTA yatte mantramudIrayet / / 7 dhAtA dadAtu mantrI dvau tathA rAkAmahaM ca tau| nejameSatrayo mantrA eko mantraH prajApateH / / 8 aSTAvAjyAhutIhutvA trishuklshlliikushaiH| audumbareNa yugmena glapsthe(drapse) na saphalena ca (?) 8 pUrNasUtrAvRteneha sahaivaikatra meva ca / trirunnayeti garbhiNyAH sImantena samUlataH (1) // 10 kRtakezavibhAgaM syaadyossiddhaalaagrbhaagtH| sImantaM sadhavAcihna sadA saubhAgyadAyakam // 11 tiSThanpazcAtprAGmukho'gnerucaranbhurbhuvaH svarom / caturyomUDhataM kRtvA viddhAyAM tu nirudhyate (1) // 12 sAmasvareNa mantraM ca somaM rAjAnamuJcaret / samIpasthanadInAma samuccArya namedatha // 13
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1712 ldhvaashvlaaynsmRtiH| [paJcamo patiputravatI nArI garbhiNyA(NI)mupadezayet / mA kuru klezadaM karma garbhasaMrakSaNaM kuru // 14 . tataH sviSTakadAdi syAddhomazeSaM samApayet / pUrvavatphaladAnAni kRtvA''cAryAya dakSiNAm // 15 vRSabhaM dhenusaMyuktaM dadyAdvibhavasArataH / bhojayecchaktito viprAnkarmasAdguNyahetave // 16 prAzanaM yatpuMsavanaM homazcAnavalobhanam / pratigarbhamidaM kuryAdAcAryeNeha bhASitam // 17 : Ajyahomazca zalalIkuzalyapsu nimajjanam / ... sImantonnayanaM taca pratigarbhe na hi smRtam // 18 pradhAnaM puMsavanaM na syAdaGgaM cAnavalobhanam / sImantaM ca tathaiva syAtkecidunnayanaM tathA // 16 ityAzvalAyanadharmazAstre puMsavanAnavalobhanasImanto nayana [prakaraNam // paJcamo'dhyAyaH // atha jAtakarmaprakaraNam / jAte sute pitA snAyAnnAndIzrAddhaM vidhAnataH / jAtakarma tataH kuryAdaihikAmuSmikapradam // 1 sauvarNe rAjate vA'pi pAtre kAMsyamaye'pi vaa| madhusarpiniSicyAtha hiraNyenAvagharSayet // 2
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] nAmakaraNaprakaraNavarNanam / prAzayettaM hiraNyena kumAraM madhusarpiSI / pratimantraM paThetkarNe hiraNyaM sthApya dakSiNe // 3 tathA vAme japenmedhA spRzedaMsAvataH param / . azmA bhava japedindraH zreSThAnyasmai pUyAnti ca // 4 evaM kuryAtsutasyaiva tUSNImeva ca yossitH| kecidicchantyanAdiSTahomamantrAdinA pare // 5 ityAzvalAyanadharmazAstre jAtakarmaprakaraNam / // SaSTho'dhyAyaH // atha nAmakaraNapUkaraNam / ahanyekAdaze kuryAnAmakarma vidhAnataH / kRtvA''bhyudayikaM zrAddhaM dvAdaze SoDaze'pi vA // 1 mArgazIrSa samArabhya mAsAnAM nAma nirdizet / nakSatrapAdato jAtajanmanAma taducyate // 2 yadvA tAtapitAnA(turnA)ma bhavetsaMvyAvahArikam / krameNAnena saMlikhya nAmAni ca samarcayet // 3 samAkSarayutaM nAma bhavetpuMsaH sukhapadam / viSamaM yadi tatra zrIH (zrI) sametaM ca vinirdizet // 4 AcAryeNAtra mantro'yaM nAmAni tu udAhRtaH / namaskarotyasau devaM brAhmaNebhyaH pitA vadet / / 5
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1714 lghvaashvlaaynsmRtiH| [samamotristriH syAtpUtinAmaivaM tataH svastIti nirdizet / bhavanto'sya bruvanyevaM pUtibruyustathA dvijaaH||6 tattannAma zizosnistriyAttatra tthaa''shissH| . brAhmaNAnbhojayecchaktyA bhuJjIyAtsaha bandhubhiH // 7 ityAzvalAyanasmRtau nAmakaraNa prakaraNam / / // saptamo'dhyAyaH // atha niSkramaNapUkaraNam / mAse caivaM caturthe tu kuryAniSkamaNaM zizoH / kRtvA''dhyudayikaM zrAddhamAdAyAGka zizuM pitA // 1 svasti no mimItA sUktaM japandevAdikaM nayet / AzuH zizAna ityetatpaThettaM zvazurAlayam // 2 nItvA'nyasya gRhaM vA'pi prAGgaNe vA'rkamIkSayet / taccakSuriti mantreNa dRSTA'ka pavizedgRham // 3 ityAzvalAyanasmRtau niSkramaNa[prakaraNam //
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] annaprAzanaM, caula(cUr3AkaraNa)karmaprakaraNazcavarNanam / 1715 // assttmo'dhyaayH|| athaannpaashnprkrnnm| SaSThe'nnaprAzanaM kuryAnmAse puMsyaSTame'tha vaa| dazame dvAdaze mAsi kecidevaM vadanti hi // 1 kRtvA''bhyudayikaM zrAddhaM zubhe caiva dine pitaa| sauvarNe rAjate pAne kAMsye vA'tha nave shubhe||2 kSIrAjyamadhudhyannaM vidhAya prAzayecchizUn / mantreNAnapate'nnasya hiraNyena suveNa ca / / pANinA sapavitraNa jalaM cApi hi pAyayet / dattvA viprAya tatpAnaM tUSNImeva ca yoSitaH / / 4 tato vibhavasAreNa brAhmaNAMzcApi bhojayet / svayaM caiva tu bhuJjIyAtsamAhitamanA bhavet // 5 ityAzvalAyanasmRtAvannaprAzana[pUkaraNam / // atha navamo'dhyAyaH // atha caula(cUr3AkaraNa)karmaprakaraNam tRtIye vatsare caulaM bAlakasya vidhIyate / zubhe caiva dine mAsi vihitaM cottarAyaNe // 1 kRtvA''bhyudayikaM zrAddha pUrvedhurapare'hani / prAtaHsaMdhyAdikaM kRtvA nAndIzrAddhaM pare'hani // 2 108
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1716 lghvaashvlaaynsmRtiH| [navamo prANAnAyamya saMkalpya kurvIta sthaNDilAdikam / pAtrAsAdanaparyantaM kRtvA dhAnyAni pUrayet // 3 udagamneH zaMrAveSu prAksaMstheSu naveSu ca / teSu vai kramato brIhiyavamASatilAMzca hi // 4 purataHsthe zarAve ca vinyased vRSagomayam / taduttare nave'nyasminchamIparNAni pUrayet // 5 AdhArAntaM tataH kuryAtkRtvottAnAni pUrayet / tatazca juhuyAdAjyamanizceti ctsRbhiH||6 agna AyUMSi pavasa ityekA ca prajApateH / etA evopanayane godAne ca vivAhike // 7 mAturakopaviSTasya kumArasya tu caiva hi / pazcAsthitvA pitA zItaM jalamAdAya pANinA // 8 dakSiNenAtha savyena pANinoSNaM jalaM tathA / dakSiNottarayostatra ninayetkezapakSayoH // uSNena vAyamanloNa jaladhAre tayozca te| anAmikAyA cA''dAya navanItaM tathA dadhi // 10 pradakSiNaprakAreNa vAmakarNapradezataH / sakezAndhArayed brahmA trIstrInprAgagrakAnkuzAn // 11 AcAryazchedayedetAnoSadhe mantramuccaret / kledayedvAmakarNAntaM trizcaivAditirucaret // 12 kSureNeti ca tIkSNena tAmrayuktena caiva hi / cheditAnsuta AdAya mAturhaste nivedayet // 13
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] caula(cUr3AkaraNa)karmaprakaraNavarNanam / vinyasettAJchamIpaNaiH shaa''ndduhgomye| yenAvapatprathamaM syAdyena dhAtA dvitIyakaH // 14 tRtIye yena bhUyazca sarva reva caturthakam / evaM ca dakSiNe kRtvA trivAraM tUttare tathA // 15 yatkSureNeti mantreNa kSuradhArAM jalena ca / nimRjyenmarma tatkRtvA nApitAya pradApayet // 16 yAvantaH pravarAstasya zikhAmadhye ca paarshvyoH| pazcAtpUrve tathA paJcapravarANAM zikhAH smRtAH // 17 abhyaJjayetkumAraM tmaanyednisNdhau| tataH sviSTakRtaM hutvA homazeSa samApayet // 18 .. yaduktaM ca yathAkAle kuryAtsaMskArakarma ca / asAmarthyAtkRtaM no cedvidhistasya kara bhavet // 16 prAyazcittaM vidhAyA''dAvekaikasya ca karmaNaH / kRtvA''dau kRcchamekaikaM lusakarmANi kArayet // 20 mantramekaM japettatra tattatkarmaNi eva hi / vidhivaJcaulakamaivaM kRtvA syAdupanAyanam / / 21 caulakarmAditazcaivaM yAvadvaivAhikaM bhavet / tAvatsyAllaukiko hyagniriti ghedavido viduH / / 22 ityAzvalAyanasmRtau caula(cUr3AkaraNa)karmaprakaraNam /
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazamo 1718 lghvaashvlaaynsmRtiH| // dshmo'dhyaayH|| athIpanayanaprakaraNam brAhmaNasyASTame varSe vihitaM copanAyanam / saptame cAtha vA kuryAtsarvAcAryamataM bhavet // 1 kRtvA''bhyudayikaM zrAddhamAvAhya kuladevatAH / maNDapAdyarcanaM kRtvA bhojayecca dvijAnsvayam // 2 athAparedhurabhyajya kumAraM bhojayecataH / vapevaktavataH kezAnmAtrAsahaikabhAjane // 3 cailAGgasthApite ye ca zikhe dve te'pi vApayet / sakeze'pi kumArasya hitvaikAM madhyamasthitAm / / 4 AsInasyAntike snAtaM kumAramupavezayet / pituzca prAGmukhasyeha pratyaGmukhamalaMkRtam / / 5 dhRtvA'JjaliM kumArasya suvarNaphalasaMyutam / muhUrtakAlaparyantamasamIkSya parasparam / / 6 dhyAyandevAnsumuhUrte muhUrte pituraJjalau / dattvA phalamasau tasya nidadhyAtpAdayoH shirH||7 ziraH spRzetpitA tasya svAGka tamupavezayet / yo yajJena paThetsUktamAcAryo brAhmaNaiH sahaH / / 8 AjyasaMskAraparyantaM prANAyAmAdipUrvakam / kRtvA navaM tato dadyAtkaupInaM kaTisUtrakam / / dhArayitvA tato dadyAdvAsasI yuvamityUcA / eka syAtparidhAnArthamekaM prAvaraNAya hi // 10
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ upanayanaprakaraNavarNanam / icchanti kecidaiNeyamRksAmAbhyAM tathA'jinam / upavItaM tato dadyAdyajJopavItamantrataH // 11 AcamyAtha vaTurgacchetpuratazcottare guroH / pAtraM tathA''gatya dakSiNe tUpavezayet // 12 kRtvA''jyAhutiparyantaM bahirAstaraNAdikam / kumAraH pUrvavadgacche dudaga gu (gnerga) rozva hi // 13 AcAryaH prAGmukhastiSThedvaduH pratyaGmukhastathA / AcAryaH pUrayettatra kumArasyAJjalau jalam // 14 sajale cAJjalau tasya gandhapuSpANi cA''vapet / suvaNaM ca yathAzakti phalaiH kramukajaiH saha // 15 AcAryasyAJjalau brahmA pUrayetsalilaM ca tat / AcAryo mantramuccArya tatsaviturvRNImahe // 16 kumArasyAJjalau caiva ninayetsvasya cAJjalim / dhyAyankumAra Aditya marghyapAtre nivedayet // 17 devasya tveti gRhNIyAtsAGguSThaM karamasya ca / asau zarmeti dIrghAyurbhavatviti vadetpitA // 18 atha vA'sau pade nAma saMbuddhyA vA'sya nAmakam / uccArya zarma dIrghAyurbhavetyeke vadanti hi // 16 evaM triH pUrvavaJcaiva mantro'nyaH syAtkaragrahe / savitA te'yamekaH syAdagnirAcArya eva ca // 20 IkSayedurAdityaM devaM savitRmantrataH / AvartayetkumAraM taM pUrvArdharce na caiva hi // 21 'dhyAyaH ] dRSTvA 1716
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1720 ldhvaashvlaaynsmRtiH| dazamopANibhyAmuttareNAMsau pANI vA'sya hRdi spRzet / evaM kRtvA punazcAmuM dakSiNe baTumAnayet / / 22 tUSNI samidhamAdAya nidadhyAdanale ca tAm / mantraNAmaya ityatra vadantyeke maharSayaH // 23 oSThau vilomako kRtvA pANidvayatalena ca / trivAraM pratimantreNa tejasA meti caiva hi // 24 sUtroditAnmayItyAdInmantrAMstiSThaJjapedatha / mAnastoke'nayA bhAle tripuNDU dhArayetkramAt / / 25 hRdi nAbhau tathA bAhvormastake cApi kecana / tryAyuSaM tAJjapenmantrAnupasthAyoM ca me svaraH // 26 purataH piturAsIno brahmacArI kuzAsane / gAyatrImanugRhNIyAdupAMzu pratyagAnanaH // 27 pUrvavadupavizyAMsAvanvAcya jAnu dakSiNam / phalAkSatasuvarNa ca gurave tannivedayet / / 28 adhIhItyAdikaM mantrAM samubArya yathAvidhi / namaskuryAd guroH pAdau dhRtvA hastadvayena ca // 26 brAhmaNo'haM bhavAnIha guro'haM te prsaadtH| gAyatrI(trI)mAmanubahi zuddhAtmA sarvadA'smi hi // 30 saMgRhya pANI pANibhyAM svasya ca brahmacAriNaH / vAsasA''cchAdanaM kRtvA gAyatrImanuvAcayet // 31 ucArya praNavaM cA''dau bhurbhuvaH svastataH param / paccha(pAda)mardhamRcaM caiva taM yathAzakti vAcayet // 32
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] upanayanaprakaraNavarNanam / 1721 pANinA hRdayaM tasya spRSTA mama vrataM japet / prANAyAbhaM tataH kRtvA brahmacArgeva netaraH // 33 Avadhya mekhalAM tasya prAvepAmetyUcaM japet / eSakSetyanayA daNDaM dhArayitvAdizevratam // 34 brahmacaryAdikaM mikSAM dadAtvityanta eva ca / tataH sviSTakRtaM hutvA homazeSa samApya ca // 35 yAcayetprathamA bhikSAM pitaraM mAtaraM ca vaa| pitaraM yadi yAceta bhavAnbhikSAM dadAtviti // 36 bhavatIti padaM coktvA bhikSA dehIti yAcayet / mAtaraM cAgra eveti gatvA pAtraM karAntike // 37 taNDulAnsaphalAndadhAdbhikSArtha jananI tu ca / homArtha taNDulAnmAtre dattvA zeSaM guroratha // 38 yAcitA tatra yA bhikSA gurave to nivedat / piteva gururAcAryo bhavetsadbhirudAhRtaH // 36 yasmAtpurohito brahmA hotA ca saha yAjJikam / uktvA vedamadhIvAtra yasmAdizati vai pitA // 40 tadAcAryapadaM tatra jAyate brAhmaNe'pi hi / pitA mAtA tathA''cAryAstrayo mAnyA sadaiva hi // 41 anye'pi zrotriyA vRddhA vedavidyApradAstathA / dadyAdvibhavasAreNa karmAGgatvena dakSiNAm / / 42 suvarNAmvaradhAnyAni sadyo'nantaphalaM labhet / na dadAti dvijo hone lobhAdhajJAGgadakSiNAm // 43
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1722 ldhvaashvlaaynsmRtiH| [dazamovitte sati kRtaM karma niSphalaM syaaddhnkssyH| dhanino'yaM niSedhaH syAd vratahInasya caiva hi // 44 asamartho nametsadyodattvA'kSataphalAdikam / viprebhyodakSiNAM dattvA gRhNIyAdAziSaH svayam // 45 yathAvibhavasAreNa hetave yjnysaakssinnH|| AsAyaM na hi kiMcitsyAnnatyakaM karma caiva hi // 46 brahmacAriNa evAtra sAyaM saMdhyA vidhIyate / brahmacArI tataH kuryAtsAyaMsaMdhyAM yathAvidhi // 47 agnikArya tathA homaM tasminnanau vidhIyate / no cetsyApUrvavatkuryAdAcAyaH sthaNDilAdikam // 48 pUrNapAtranidhAnAntamanalasthApanAdikam / nirvapenmAtRtaH prAptAMstaDulAnsadasaspateH / savitudha tatastUSNImRSINAM mantrataH kramAt // 46 zrapayitvaudanaM kuryAdAghArAntaM hunedatha / sadasaspatimantroNa gAyatryarSibhya eva ca // 50 cAhutitrayaM dattvA kuryAtsviSTakRdAdikam / bhojayitvA dvijAnvedasamAptirasya cottare // 51 nirvighnena trivAraM tu pitA'sya brahmacAriNaH / vasedasau trirAtraM tu kSArAdivratamAcaret // 52 prAtaHsaMdhyAmupAsyAgnikArya kRtvA pare'hani / maNyAcA''caretsaMdhyA brahmayajJAdanantaram // 53
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1723 'dhyAyaH] upanayanaprakaraNavarNanam / upAkaraNaparyantaM sAvitryA brahmayajJakam / tato'gnimIla ityAdi jpedvedaansvshktitH||4 caturthadivase kuryAnmedhAjananakaM ca hi| saMdhyAdikaM vidhAyAtha gacchetpAlAzasaMnidhau // 55 kalazAnsthApayettatra catuSkoNeSu caiva hi / palAzaM pUjayettatra vasantaM ca yathAvidhi // 56 zraddhAM medhAM ca vai prajJA pUjayecchaddhayetyucA / gandhapuSpAkSataizcaiva dhUpadIpAdibhistathA // 57 pradakSiNAtrayaM kuryAdAcAryaH suzravaM paThan / ninayejaladhArAzca sahaiva brahmacAriNA // 58 mekhalAmajinaM daNDaM vastraM yajJopavItakam / ekaikaM dhArayettatra krameNaivaM tyajedatha // 56 AcAryAya ca te dadyAdvAsasI brahmacAryatha / navaM caivAtra kaupInaM dhArayetpunareva hi // 60 viprebhyaH kalazAndadyAd gRhNIyAdAziSaH shubhaaH| yathAcAraM tathA kuryAdevakotthApanaM ca hi // 61 ityAzvalAyanasmRtAvapanayanaprakaraNam /
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1724 / lghvaashvlaaynsmRtiH| [ekAdazo // ekAdazo'dhyAyaH // atha mahAnAmnyAdivatatrayaprakaraNam / mahAnAmnIvrataM kuryAtpUrNAbde cottarAyaNe / zuklapakSe zubhe'hni syAdupanAyanavacca hi // 1 mahAvrataM dvitIye tu bhavettatpUrvavaJca hi / saMpUrNe ca tRtIye'bde tathA copaniSadbatam // 2 mAse pUrNe tathA kuryAtkramAJcaitadvatatrayam / kuryAtparidadAmyAta(myanta'mupanAyanahomavat // 3 cAhutitrayaM hutvA juhuyAttilamizritam / anupravacanIyoktA devatAzca tataH smRtaaH||4 mahAnAmnIbhyaH svAheti sAvitryA nAnamiSyate / mahAvratAya cAthopaniSade tatra tatra tu // 5 vatrAdIni tathA'nyatra dattvA cA''jyAhutIratha / cAhutitrayaM hutvA mauJjI daNDaM ca dhArayet // 6 tataH sviSTakRtaM hutvA homazeSaM samApayet / vidAmaghavanAthAnta(?) ityArambhe japedatha // 7 natvA gurumathA''dityamIkSayedbrahmacAryatha / uttvA''cAryamadhIhIti bhojayecchaktito dvijAn / / 8 ityAzvalAyanasmRtau mahAnAmnyAdivratatraya[prakaraNa]m / /
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1725 'dhyAyaH] upAkarmaprakaraNavarNanam / // dvAdazo'dhyAyaH // athopaakrmprkrnnm| zravaNe syAdupAkarma haste vA zrAvaNasya tu / no cedbhAdrapade vA'pi kuryAcchiSyairguruH saha // 1 grahadoSAdupAkarma prathamaM na bhavedyadi / uktakAle'tha vA'SADhe kuryAccharadi vA'pi vA // 2 akAle naiva tatkuryAdupAkarma kathaMcana / akRtvA nodvahetkanyAM mohAccatpatito bhavet // 3 anArabhyoktakAle ca vedAnkanyAM ya udvahet / nUtano brahmacArI syaatsrvkrmbhisskRtH||4 sAtvA nityakriyAM kuryAdRSIMzcaiva samarcayet / 'upAkarmaNi cotsarge gautamAdIMzca sapta vai // 5 AjyasaMskAraparyantamupalepAdi pUrvavat / saktUMstenAtha saMkuryAtsthAlIsthAndadhisaMyutAn // 6 triHprokSya sthApayetsthAlI bahiSyAjyasya dakSiNe / kuryAdagnimalaMkRtya cakSuSyantaM ca pUrvavat // 7 sAvitryAdIndazA''jyena juhuyAdAhutIratha / kecidyajJopavItasya homamicchanti cAtra hi // 8 utsarge'pyevamevaM syAdvavRcAnAmayaM vidhiH / tataH sviSTakRtaM hutvA dadhisaktubhireva ca //
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1726 lghvaashvlaaynsmRtiH| [dvAdazoprAzayehaghisaktaMzca guruH ziSyAnsamAzayet / dAnaM yajJopavItasya dhAraNaM ca vidhIyate // 10 brahmacArI ca mauJjIvaddhArayedajinAdikam / niSicyApaH zarAve tu abhimArjanamucyate // 11 praNavena ca vai sarve kuryuste darbhapANayaH / vidhinA'nena tAM brUyAdAdAvoM bhUrbhuvaH svarom // 12 trivAraM caiva sAvitrI pAdamardhamRcaM kramAt / agnimIla idaM sUktaM vAcayedbrahmacAriNam // 13 krameNa saMhitAraNyaM brAhmaNaM sUtrameva ca / yAjuSaM sAma cAtharvamaGgAni ca yathAkramam // 14 adhyApayitvA rudrAdihomazeSa samApayet / tatazcAbhyAsayedvedaM svAdhyAye brahmacAriNam // 15 tata Arabhya SaNmAsaM gurusevAntaraM ca hi [1] / upanIto'bhyasevedaM ythaashrutyuktmaargtH||16 niyamena ca SaNmAsamRgvedAdikameva hi // 17 ityAzvalAyanasmRtAvupAkarmaprikaraNa]m / /
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] utsajanaprakaraNavarNanam / // trayodazo'dhyAyaH // athotsarjanaprakaraNam / 1727 utsagaM ca dvijaH kuryAtSaNmAsa idamAditaH / dArtha (dIrghArtha) ca hitaM caitadadhItAnAM ca chandasAm // 1 puSpe caivopalepAdi kRtvA cotpavanAvadhi / saMskRtya saktuvaJcAnnaM cakSuSyantaM ca pUrvavat // 2 sapta cA''jyAhutIhu tvA saktasthAne huneccarum / hutvA sviSTakRtaM caiva abhighAyaM yathAvidhi // 3 karmotsarge bhavetsarvamupAkaraNavaca hi / prativarSa dvijaiH kArya prAzanaM mArjanaM vinA // 4 tapai~yeddevatAH sarvAH sAvitryAdi ya (dIrya) thAkramam / atra caivApi sarve'pi brahmayajJAGgadevatAH // 5 juhuyAdrudrabhAgAdInhomazeSaM samApayet / vizeSaM cA''hurAcAryAH kecidyajJavido viduH // 6 upAkarmaNi cotsarge punazcApi yathAvidhi / naityakaM tarpaNaM kRtvA brahmayajJapuraHsaram // 7 ityAzvalAyanasmRtAvutsarjana [ prakaraNa ] m /
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1728 ldhvaashvlaaynsmRtiH| [caturdazo // caturdazo'dhyAyaH // atha godAnAditrayaprakaraNavarNanam / godAnaM SoDaze varSe kuryaattdudgaayne| kecidvivAhakAle ca zubha mAsi vadanti hi // 1 kRtvA''bhyudayikaM zrAddhamupalepena pUrvavat / / vidhAyopari samidhamanvAdhAnAdikaM ca hi // 2 cauloktAjyAhutI tvA caulavacchamazruvApanam / nApayedvAsasI dadyAdhuvaM vastrANi mantrataH // 3 aJjanaM kuNDalAdIni daNDAntAni ca dhArayet / AyuSyamiti vai sUktaM paThangacchecchivAlayam // 4 punarAgatya saMtiSThadAdhAya samidhaM ca tAm / smRtamityAdikAnmantrAJjapitvA prakSipesvayam // 5 kRtvA tu snAtakaH pazyetsamAvartanakaM bhavet / mamAgne pratyUcaM hutvA samidhazca daza svayam // 6 spRSTA pAdau namaskuryAdgurordattveti tatphalam / na naktamiti cAnujJAlabdhastena yathoditam / / tataH sviSTakRtaM kRtvA homazeSaM samApayet / labhedAjJAM vivAhAthaM gururnirmucya mekhalAm / / 8 samAvRttasya vai mauJjI homAnte caiva bcH| uduttamaM mumugdhIti mantreNAnena mocayet // ityAzvalAyanasmRtau godAnAditraya[prakaraNam /
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] / vivAhaprakaraNavarNanam / 1726 // atha pnycdsho'dhyaayH|| atha vivAhaprakaraNam / sarveSAmAzramANAM ca gRhasthAzrama 'uttmH| tamevA''zritya jIvanti sarve caivA''zramA iha // 1 kulajAM sumukhI svA(sva)I suvAsAM ca manoharam / sunetrAM subhagAM kanyAM nirIkSya varayevudhaH // 2 snAtakAya suzIlAya kulottamabhavAya ca / dadyAdvedavide kanyAmucitAya varAya ca // 3 AcAryaH snAtakAdInAM madhuparkArcanaM caret / svagRhyoktavidhAnena vivAhe ca mahAmakhe // 4 madhunA''jyena vA yuktaM madhuparkAbhidhaM dadhi / dadhyalAbhe payo grAhyaM madhvalAbhe tu vai guDaH // 5 nidadhyAttaM nave kAMsye tasyopari pidhAya ca / veSTayedviSTareNaiva madhuparka taducyate // 6 prANAnAyamya saMkalpya viSTarAdyarcanaM bhavet / triniLU yAdahaM varma mangeNAnena viSTaram / / 7 pAdyamadhyaM tathA dattvA dadyAdAcamanIyakam / pivejalaM cAmRtopastaraNamasIti mantrataH // 8 Aca(cA)menmadhuparko'yaM mitrasyeti nirIkSayet / devasya tveti tadadyAdaJjalau pratigRhya ca // 6
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1730 laghvAzvalAyanasmRtiH / tadavekSya kare savye dhRtvA mantraM japenmadhu / anuSThAnAmikAbhyAM tristadevA''loDayedvaraH // 10 madhuparkaM kSipetkiMcidvasavastveti pUrvataH / bhUtebhyastvotkSipentristaM nidadhyAdbhuvi bhAjanam // 11 kartA''dAya sakRddhaste madhuparka varasya ca / japedathavirAjo'tha prAzayetpunarAcamet // 12 pUrvavaca vidhAnaM syAnmantro'nyaH prAzane bhavet / uktaM sUtre vijAnIyAttRtIye prAzane tathA // 13 uttarAcamanaM pItvA satyamityudakaM pibet / dvirAcamyotsRjanmAtA rudrANAM mantrato varaH // 14 tataH kartA'rcayedenaM gandhapuSpAkSatAdibhiH / varAya vAsasI dadyAdupavItAdikaM ca hi // 15 varayeccaturo viprAnkranyakAvaraNAya ca / kanyAsamIpamAgatya vipragotrapuraHsaram // 16 nAma brUyurvarasyAtha prapitAmahapUrvakam / prapautrapautraputreSu caturthyantaM varAya ca // 17 gotre caivAtha saMbandhe SaSThI syAdvarakanyayoH / vare caturthI kanyAyAM vibhaktirdvitIyaiva hi // 18 zrAvayeyuH prasugmantAsUktaM kanyAM kanikradat / devIcaM paThantazca nayeyuste hi vai varam // 16 prAGmukhI kanyakA tiSThedvaraH pratyaGmukhastathA / vastrAntaraM tayoH kRtvA madhye tu varakanyayoH // 20 [ paJcadazo
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivaahvidhivrnnnm| 1731 parasparamukhaM pazyanmuhUrte cAkSatAnkSipet / varamUnIti kanyA''dau kanyAmUrdhni varastathA // 21 gAthAmimAM paTheyuste brAhmaNA bhRkca vA idam / kSipeyuste'kSatAnviprAH zirasorubhayorapi // 22 tiSThetpratyaGmukhI kanyA prAmukhaH syAdvarastathA / mantreNAnRkSarAzcaiva bhavetsthAnaviparyayaH // 23 akSatAropaNaM kuryAtpUrvavaJcaiva kanyakA / zriyo me kanyakA brUyAtmajAya syAdvarastathA // 24 trivAramevaM kRtvA tu kanyAM dadyAttataH pitaa| ziSTAcArAnusAreNa vadantyeke maharSayaH // 25 lakSmIrUpAmimAM kanyAM pradadedvi(vi)SNurUpiNe / tubhyaM codakapUrvA tAM pitRNAM tAraNAya ca // 26 varagotraM samuccArya kanyAyAzcaiva pUrvavat / eSA dharmArthakAmeSu na tyAjyA svIkRtA ytH||27 dAtA vadedima mantraM kanyA tArayatu svayam / akSatAropaNaM kAya mantra ukto maharSibhiH / / 28 ihApi pUrvavaskuryAdakSatAropaNaM sakRt / yajJo me kanyakAmantraH pazavo me varasya ca // 26 IzAnakoNataH sUtre veSTayetpaJcadhA tayoH / pari tvetyAdibhirmantraiH kuryAttaJca caturguNam / / 30 rakSAtha dakSiNe haste badhnIyAtkaGkaNe tayoH / vizvettA sAvikaM [tetipuMsaH kanyAyAstaddhavItathA ] // 31 106
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1732 -- lghvaashvlaaynsmRtiH| [paJcadazo kanyAyai vAsasI dadyAdhuvamityanayA varaH / tayorubhe te badhnIyAnnIlalohitamityUcA // 32 badhnIyAtkanyakAkaNThe sUtraM maNisamanvitam / mAGgalyatantunA'nena mantroNa syAtsadA satI // 33 puNyAhaM svasti vRddhiM ca tristribrUyAdvarasya ca / anAdhRSTamubhau mantrAvApo hyAnaH prajA tathA // 34 namaskuryAttato gaurI sadA maGgaladAyinIm / tena sA nirmalA loke bhavetsaubhAgyadAyinI // 35 daMpatI tu brajeyAtAM homAthaM caiva vedikAm / varasya dakSiNe bhAge tAM vadhUmupavezayet // 36 AdhArAntaM tataH kuryAdupalepAdi pUrvavat / sUtroktavidhinA karma sarva kuryAttu caiva hi // 37 agna ASi timro'vattamaryamA prajApate / hutvA tvAjyAhutIrevaM sUtroktaM pANipIDanam // 38 varaliH prokSayellAjALUpasthAnamidhArayet / abhidhAryAJjaliM tasyAH pUrayitvA'bhidhArayet // 36 aJjalInpUrayeddhRtvA lAjAnvadhvA vivaahike| vichinnavahnisaMdhAne patilAjAndvirAvapet // 40 hutvA lAjAstathA homaM hutvA kuryAtpradakSiNam / sodakumbhasya caivAgnerazmAnamavarohayet // 41 vidhireSa vivAhasya pratyAhutipradakSiNam / mantro'ryamaNaM varuNaM pUSaNaM lAjahomake // 42
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivAhahomavidhivarNanam / 1733 avaziSTAnvaro lAjALUpakoNena caiva hi / abhyAtma juhuyAyAtUSNImiti yajJavidAM matam // 43 yadi vaddha zikha syAtAM kanyakAvarayorapi / pratyUcaM ca zikhe baddhvA tUSNIM varasya mocayet // 44 iSa ityAdibhirmanaurIzAnyAM cAlayedvadhUm / gatvA padAni saptAtha saMyojya zirasI ca te||45 kumbhasya salilaM siJcedubhayoH zirasoH svayam / saubhAgyajananI devI smRtvA dAkSAyaNI zivAm // 46 tataH sviSTakRdAdi syAddhomazeSa samApayet / ahaH zeSaM ca tiSThetA maunenaiva tu daMpatI // 47 dhaM vai cArundhatI dRSTA visRjetAmubhau vcH| patiputravatI cA'zIya pAtapatra manatara cASSzAra yAdacAcayAra dhnaatpmaa| -INE hAna se evaM svAdajasrAkhya iti kAvidhI viduH ||4E IME divA vA yadi vA rAtrI kanyAdAnaM vidhiiyte| . tadAnImeva homaM tu kuryAdvaivAhikaM ca hi // 50 . iti vivAhahomavidhi varNanam / /
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1734 lghvaashvlaaynsmRtiH| [paJcadazovadhvA saha gRhaM gacchedAdAyAgniM tamaprataH / sUtroktavidhinA ceha priyAmUDhAM pravezayet // 51 pratiSThApyAnalaM kuryAcakSuSyantaM ca pUrvavat / Rgbhizca juhuyAdAjyamAnaH prajA catasRbhiH // 52 samaJjantvetayA prAzya dadhi tasyai prayacchati / anakti hRdaye tasyA dadhnA'lAbhe ghRtaM ca tat // 53 mantralopAdi homAntaM kRtvA sviSTakadAdikam / hutvA vyAhRtimizcAtra patnI vAme samAnayet // 54 navoDhAmAnayetpatnI vAmaM vAmaM ta ityuucaa| vAmamadhetyUcA cake tataH pUrNamasIvi ca // 55 yadi kAlavazAtkartu pRthagyomadvayaM na cet / dvayamapyekakAle vA kartavyaM karma kecana // 56 kumbhasya jalasiktAntaM kRtvA sarva tdaaditH| pratyUcaM juhuyAdAjyamAnaH prajAM catasRbhiH // 57 samaJjantviti cA''rabhya sarvapUrvavadAcaret / svasthAnIyavadhU vAme pUrNamasyAdikaM caret // 58 rAtrAvahani vA dAnaM kanyAyAH svIkRtaM yadA / tadAnImeva homaH syAdvivAhasya ca siddhaye // 56 yAvatsaptapadImadhye vivAho naiva sidhyati / sadyo'to homamicchanti santaH sAyamupAsanam // 60 vivAhazcedbhavedrAtrI saaiiyaamdvyaaddhH| tadevopAsanaM kuryAtkecidgRhyavido viduH / / 61
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1735 'dhyAyaH] vivAhavidhivarNanam / nityahome tu kAlaH syAdrAtrau nADInavAtmakaH / dviguNaH syAdvivAhe tu pravadanti mhrssyH||62 daMpatI niyamenava brahmacaryavratena tu| vaivAhikagRhe tau ca nivasetAM caturdinam // 63 caturthI(tha)tridiva(na)syAnte yAme vA caiva daMpatI / umAmahezvarau natvA vaMzadAnaM pradApayet // 64 bhojanaM zayanaM snAnaM tathaikatropavezanam / gRhapravezaparyantaM daMpatyormunayo viduH||65 vadhvA saha varo gacchetsvagRhaM paJcame dine / gRhyoktavidhinA caiva dezadharmeNa vA'pi ca // 66 nAndIzrAddhaM dvijaH kuryAtsvastivAcanapUrvakam / gRhapravezamArabhya pitaryapi ca jIvati // 67 sa jIvatpitRko nAndIzrAddhaM cetkurute dvijH| pituzcaiva pitRRNAM tu pravadanti maharSayaH // 68 prathamodvAhaparyantaM putrasyaiva kriyAsu ca / nAndIzrAddhaM pitA kuryAdata UvaM sutaH svayam // 66 catvAro brAhmaNA deve pitrye cASTAdaza smRtaaH| nAndIzrAddhaM vadantyeke munayaH paJca vA'pi ca // 70 vivAhe copanayane garbhAdhAnAdike tathA / anvAdhAne zataM viprAnbhojayeddakSiNAnvitAn // 71 vivAhotsavayajJeSu daive pidhye ca karmaNi / prArabdhe sUtakaM nAsti pravadanti maharSayaH // 72
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ -1736 ladhvAzvalAyanasmRtiH / prArambha karmaNazcaiva kriyAprArambhakasya ca / kriyAvasAnaparyantaM na tasyA''zaucamidhyate ||73 prArambho varaNa yajJe saMkalpo vratasatrayoH / nandIzrAddha vivAhAdau zrAddha pAkaparikriyA ||74 nAndIzrAddha kRte caiva vivAhe cotsavAdiSu / na kuryAdupavAsaM ca chandasAM vai tapovratam // 75 apasavyaM svadhAzrAddhaM nadIsnAnaM zavekSaNam / varjayettarpaNaM caiva devakotthApanAvadhi // 76 nAndIzrAddha kRte mohAcchrAddhaM pratyAbdikAdikam / sapiNDaH kurute yazcedapamRtyuH jedhuM vam // 77 alAbhe sumuhUrtasya vighnaM yaH kurute yadi / svadhayA tu vivAhasya na sa pazyecchubhaM kacit // 78 vighnamAcarate yastu yajJasyodvAhakasya ca / yAtrAyAzcaiva dharmasya sa yAti narakaM dhruvam // 76 UDhAyA duhituzcAnnaM nAdyAdvipraH kathaMcana / ajJAnAdyadi bhuJjIta narakaM pratipadyate // 80 ityAzvalAyanasmRtau vivAhaprakaraNam / [ paMcadazo
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] patnIkumAropavezanaprakaraNavarNanam / 1737 / / SoDazo'dhyAyaH // atha patnIkumAropavezanaprakaraNam / saMskAryaH puruSo vA'pi strI vA dakSiNato bhavet / saMskArakastu sarvatra tiSTheduttarataH sadA // 1 dharmakAryeSu sarveSu vratodyApanazAntiSu / vAme strI dakSiNe kartA sthAlIpAke tathaiva ca // 2 mArjane cAbhiSeke ca kanyAputra vivAhake / AzIrvacanakAle ca patnI syAduttare sadA ||3 navasaMghAne kanyAdAne varArcane / navoDhApraveze patnI dakSiNe svayamuttare ||4 ArabhyAssdhAnakaM karma yAvanmauJjInibandhanam / kartA syAduttare tAvatpatnI putrasya dakSiNe // 5 patnIM vinA na tatkuryAtsaMskAraM karma yacchizoH / panyAM caiva tu jIvantyAM vidhireSa udAhRtaH // 6 ityAzvalAyanasmRtau patnI kumAropavezana [ prakaraNa] m / // saptadazo'dhyAyaH // athAdhikAriniyamaprakaraNam / sutasaMskArakarmANi pitA kuryAtsabhAryakaH / tadabhAve'dhikArI ca kuryAdeva sa cApi hi // 1
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1738 ldhvaashvlaaynsmRtiH| [aSTAdazo pitA yasya mRtazcetsyAdadhikArI pitAmahaH / tadabhAve tu vai bhrAtA pitRvyo gotrajo guruH // 2 vratabandhe vivAhe ca kanyAyAzcApi va tathA / sapatnIko vA'patnIkaH so'dhikArI bhavediha // 3 saMskAryasya ca vai yasya yadi mAtA vipadyate / patnI vineti niyamaH sadbhizcaivAtra nocyate // 4 gRhalo brahmacArI vA yo'dhikArI sa eva hi / saMrakuryAdatha vA (tatra)brAhmaNo brahmasaMbhavam / / 5 ityAzvalAyanasmRtAdhikAriniyama[prakaraNam / - // aSTAdazo'dhyAyaH // atha nAndIzrAddha pitRprakaraNam / atha naandiishraaddhpuurvkkrmaannyaah| ASAne puMsi sImante jAtanAmani niSkrame / annaprAzanake caule tathA caivopanAyane // 1 tatazcaiva mahAnAmni tathaiva ca mahAvrate / athopaniSadgodAne samAvartanakeSu ca // 2 vivAhe niyataM nAndIzrAddhameteSu zasyate / pravezaM ca navoDhAyAH svastivAcanapUrvakam // 3
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1736 'dhyAyaH] vivAhahomoparivayaMprakaraNavarNanam / anyAnyatra vadantyeke nAndIzrAddha mhrssyH| yAge ca prathame vedasvIkAre ca mahAmakhe // 4 mAtRvargAditaH kuryApiturmAtAmahasya ca / navaite pitaro vRddhizrAddha sadbhirudIritam // 5 kanyAdAne ca vRddhau ca prapitAmahapUrvakam / nAma saMkIrtayedvidvAMstaJcAvarohaNaM(Na)kramAt // 6 iti nAndIzrAddha pitaraH [tRprakaraNama] / // ekonaviMzo'dhyAyaH // atha vivAhahomoparivayaMprakaraNam / nAndIzrAddha kRte yAvadevakotthApanaM bhavet / brahmayajJazca vai zrAddhaM vedAdhyayanameva ca // 1 zavekSaNaM svadhAkAraM zmazrukezanikRntanam / sImAtikramaNaM caiva zrAddhabhojanameva ca // 2 na kuryAcchubhakartA ca sapiNDA api caiva hi| yastu vai kurute mohAdazubhaM sa ca vai labhet // 3 vivAhe copanayane kRte caule sutasya ca / tyajetpiNDAstilAnchrAddha karakaM caabdmdhytH||4
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizo 1740 ldhvaashvlaaynsmRtiH| mAtApitroma'tAhe ca gayAzrAddha mhaalye| . dadyAtpiNDAnkRtodvAhaH zrAddha dhvanyeSu varjayet // 5 nAndIzrAddhe kRte viprastathAcaiva tu paitRke / pretapiNDe pradatte tu naiva kuryAdupoSaNam // 6 iti vivAhahomoparivayaMprakaraNa]m / // atha viNsho'dhyaayH|| atha pretakarmavidhiprakaraNam pretakaurasaH putraH pitroH kuryAdyathAvidhi / vadabhAve'dhikArI syaatspinnddovaa'nygotrjH||1 yAmye caiva tu viprasyaH ziraH kRtvA mRtasya ca / prAcyA vA'tha dahedeSa vidhiH syAdvavacasya tu // dahanAdi sapiNDAntaM kuryAjyeSTho'nujaiH saha / jyeSThazcatsaMnidhau na syAtkuryAttadanujo'pi vA // 3 ISadvastrAvRtaM pretaM shikhaasuutrsmnvitm| dahenmaMtravidhAnena naiva nagnaM kadAcana // 4 prathame'hani kartA syAdyo ddyaadnimaursH| sarva kuryAtsapiNDAntaM nAnyo'nyaM da(nyaha)hanaM vinA // 5
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] pretakarmavidhivarNanam / 1741 svagotro vA'nyagotro vA yadi strI yadi vA pumAn / prathame'hani yo dadyAtsa dazAhaM samApayet // 6 aputrazcenmRtasyai ( )vaM vidhirukto maharSayaH / dAhaM putravataH kuryAtputraH syA (ca) tsaMnidhau bhavet // 7 putraM vinA'gnido'nyazcedasagotro yadA bhavet / kuryAddazAhamAzaucaM sa cApi hi sapiNDavat // 8 putrAbhAve'gnidaH kuryAtsakalaM pretakarma ca / tasmAputravato'nyazcedvinA dAhAgnisaMcayam // asthisaMcayanAdarvAgjyeSThazvedAgataH sutaH / vAso dhRtvA''ditaH karma jyeSThaH kuryAdyathAvidhi // 10 asthisaMcayanAdUdhvaM jyeSThazcaivA''tagato'pi cet / kuryAdagnipradaH putro dazAhAntaM sa karma ca // 11 saMskRtasyAnumantreNa yena kenApi caiva hi / saMskuryAcca punaH pretaM tilAlajA [alyA ] dikaM caret // 12 navazrAddhAni vai paJca viSamAheSu paJcasu / dazAhAbhyantare kuryurvaddvRcAzcaiva yAjuSAH // 13 atItAnaJjalInpiNDAndattvA caiva tadAditaH / atha vA''dyAhnikaM sarvaM jyeSThaH kuryAdyathAvidhi // 14 kriyamANe sute pitroH pretakarmANi dUrataH / dazAhAbhyantare putrastathA'nyatra sthito yadi // 15 zrutasthAne sutaH kuryAtsakalaM pretakarma ca / SoDazaM ca sapiNDaM ca dahanAsthikriyAM vinA // 16
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ ladhvAzvalAyanasmRtiH / naiva tatra zavotpattirdarbhagranthirvidhIyate / tasyAmevAJjaliM dadyAddazAhAntaM yathAvidhi // 17 dagdhasya vidhinA cAntardazAhAni kRtAni cet / pretakarmANyathaikasminkuryAtsarvANi vai dine // 18 samApya tu dazAhAntaM sakalaM pretakarma ca / aparedyustataH kuryAtSoDazaM ca sapiNDanam // 16 putraH pautraH prapautraH strI bhrAtA tajjaH dattakaH / pretakArye'dhikArI syAtpUrvAbhAve'tha gotrajaH ||20 kRtvA''dau vapanaM snAnaM zuddhAmbaradharaH zuciH / dhRtvA caivA''dikaM [ maM] vAsaH pretakAryaM samAcaret ||21 pretakama dvijaH kuryAdgotranAmapuraHsaram / bahUvRco vidhinA'nena tattanmatreNa caiva hi // 22 mauJjIbandhanakAle ca vratAcaraNakarmasu / yajJe ca maraNe pitrorgayAyAM kSauramiSyate ||23 sapiNDamaraNe cava putrajanmani vai tathA / snAnaM naimittikaM zastaM pravadanti maharSayaH ||24 sapiNDamaraNe snAyAdudakyA ca prasUtikAm / ityukto munibhizcaiva sarvavarNeSvayaM vidhiH ||25 kasyApi muktiH pretatvAdavRSotsagaM vinA na hi / art caiva vRSotsagaM kuryAdekAdaze'hani // 26 vRSotsargaM vinA pretaH pizAcatvAnna mucyate / pumAMzcApyatha vA nArI vidhavA sadhavA'pi vA // 27 1742 vizo
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] pretakarmavidhivarNanam / 1743 ekoddiSTavidhAnena kuryAcchrAddhAni ssoddsh| / tatorudragaNAkhyAni vasvAkhyAni tathaiva ca // 28 dharmAkhyaM caiva SaTtriMzacchrAddhAnyekAdaze'hani / kuryAdvidhivadetAni dvAdazAhe sapiNDanam // 36 . yAvanna kriyate pitrohAdi pretakama ca / saMdhyAmAtraM vinA karma nAnyatkuryAtkadAcana // 30 urdhvametadazAhAcepituH syAdahanaM yadi / dahanAhastadArabhya putrANAM dazarAtrakam // 31 vinA putravato'nyeSAmAzaucaM tridinaM bhavet / prAgnyAdInAM tu naiva syAtkartuH syAgrAhiNo'pi ca / pitRtvaM ca prayAtasya zrUyate maraNaM pituH / / zravaNAdidazAhaM syAdAzaucaM munayo viduH||33 sapiNDIkaraNaM pitrodbhavetkAlAntare'pi cet / atItAnyapi vai kuryAnmAsikAni yathAvidhi // 34 kAlaprAptAni cAnyAni kuryAtprathamavatsare / na kuyAdvatsarAdUvaM pravadanti maharSayaH // 35 prapitAmahaparyantaM pretasyaiva sutAdayaH / sapiNDIkaraNaM kuryustadUrdhva na hi sarvathA // 36 pituH sapiNDanaM kuryAtribhiH pitAmahAdibhiH / tadeva hi bhavecchastaM pravadanti manISiNaH // 37 pitA vipadyate caiva vidyamAne pitAmahe / tatra deyAstrayaH piNDAH prapitAmahapUrvakAH // 38
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1744 lghvaashvlaaynsmRtiH| [viMzopiNDau dattvA tu dvAveva pituH pitAmahasya ca / tatastu tapituzcaikaM pratasyaikaM vidhIyate // 36 trayANAmapi piNDAnAmekenApi sapiNDane / pitRtvamaznute preta iti dharmo vyavasthitaH // 40 pitAmahastathA vA'pi vidyate prapitAmahaH / tRtIyasyaiva te deyAstrayaH piNDAH sapiNDane // 41 pretazca pitarazcaiva vidyante'pi trayo ydi| SoDazazrAddhaparyantaM kuryAtsarva yathAbidhi // 42 pitRNAM madhya ekazcenniyate cetsapiNDanam [1] / saha kuryAttadA'nenye)na nAnyathA munayo viduH // 43 sapiNDIkaraNaM na syAdhApannopanayAdikam / abdAdUvaM na duSyaMta kecidAhututrayAt // 44 niSedho munibhiH proktaH sapiNDAnayanaM ca hi| caulopanayanAdau cennAdhikAraH sutasya ca // 45 yathA pitustathA mAtuH sapiNDokaraNe vidhiH| sa yathA syAdaputrAyAH patyA saha sapiNDane // 46 pugeSu vidyamAneSu dUrataH pretasakriyAm / asapiNDaH sapiNDo vA na kuryAddahanaM vinA // 47 jIvatsveva hi putreSu pretazrAddhAni yAni ca / snehena vA'rthalAbhena kurute'nyo vRthA bhvet||48 yena kenApi putreNa kRtaM cedaurasa[sona cet / sapiNDIkaraNe caiva zastaM syAnmunayo viduH||46
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ pretakarmavidhivarNanam / pituH putreNa caikena piNDasaMyojane kRte / puna: saMyojanaM tasya na kuryAddUragaH sutaH // 50 yena kena vinA putraM pretakarma kRtaM yadi / putraH kuryAtpunaH sarva vinA dAhAsthisaMcayam // 51 cANDAlena hato vipraH SaDabdenaiva zudhyati / yadi tena zavaM spRSTaM tadardhenaiva zudhyati // 52 zavaM caiva spRzedro yadi cApi pramAdataH / ApnuyAcchuddhimabdena vahama [na] dAyeNa ca // 53 prAyazcittaM vidhAyA''dau dahetpretaM yathAvidhi / anyathA kurute yastu sa ca gacchedadhogatim // 54 khaTTo paryantarikSe vA viprazcenmRtyumApnuyAt / tasyAvdamAcaredekaM tena pUto bhavettathA // 55 prAyazcittaM vinA yastu kriya[kurute dahanakriyAm / niSphalaM pretakArya syAdvadantyevaM maharSayaH // 56 kartu cedasthisaMskAraM pramAdAnna hi zakyate / asthizuddhikarAnmantrAndhRtvA darbhAnudIrayet // 57 dagdhasya vidhinA'zIti [sthIni] bhAvayitvA jale kSipeta tilAJjalyAdikaM sarvaM kuryAtpretasyakarma ca // 58 sAgnikaM sadhavAM caiva dahedopAsanAgninA / vidhuraM vidhavAM brahmacAriNaM ca kuzAgninA // 56 patnI vA'tha patirvA syAnmRtyukAle na saMnidhau / prAyazcittena sadyo'gnimutpAdya tena saMdahet // 60 'dhyAyaH ] 1745
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ lghvaashvlaaynsmRtiH| [biMzoprAyazcittavidhiokto yatra syAdgRhyakarmaNi / caturgRhItenA''jyena homavyAhRtibhizca hi // 61 darzamArabhya zukle syAnmRtazcopAsanAhutIH / catudhatustilaiH sadyo juhuyAttaddinAvadhi // 62 . kRSNe mRtAhamArabhya darzAvadhi tdaahutiiH| hutvA syAtpUrvavatkatA dahedaupAsanAgninA // 63 nidhanaM ca sahAtmenaM daMpatyorgatayozca hi| vAsanAgnizilAcitticatuzcakena mantraNam [1] // 34 tilodakaM tathA piNDAnnavazrAddhaM pRthakpRthak / asthizuddhivRSotsarga eka eva bhaveddvayoH // 65 SoDazaM ca sapiNDaM ca tathA maasaanumaasikm| ekasminneva kAle tu tayoH kArya pRthakpRthak // 66. bharnA saha mRtA nArI saha tena sapiNDanam / dvidhA kRtvA tridhA caikaM dvitIyaM ca tridhA tthaa||67 bhAgAMstrInprathame piNDe pitRNAM saha yojayet / saMyojayettathA bhAgAnmAtRpiNDaiH sahAntarAn // 68 sapiNDIkaraNAdUvaM krmaatpitraadystryH| mAtrAdayastathA tisraH zrAddhakarmasu caiva hi // 66 sahAnubhRtayoH pitroH zrAddha caiva kSayAhake / zAkapAkAdikaM cAnnaM tayoH kuryAtpRthakpRthak / / 70 yadi kartuM na zakyeta kAlAtItabhayAdapi / annapAtraM pRthakkuryAditi vedavido viduH // 71
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] pretkrmvidhivrnnnm| ekamevAbhavedana prAyazcittaM tilodkm| . ekasminneva kAle tu dvijaH stutipradakSiNam / / 72 vizvadevAdikaM sarvamarcayantu pRthakpRthak / piturAdau tato mAtuH kuryAtsaMkalpapUrvakam / / 73 amA caapyssttkaape(p)kssmnukraantiyugaadyH| vaidhRtizca vyatIpAtaH zrAddhakAlAH prakIrtitAH / / 74 gajacchAyoparAgAdi zrotriyAgamanaM ca hi| navadhAnyaphalotpattiranyazcAlabhyayogatA ||75 naimittikA ime proktAH zrAddhakAlA mhrssibhiH| zaktitaH kurute zrAddhaM sa yAti paramA gatim / / 76 mahAnadISu sarvAsu puNyatIrthAsu (rtheSu) caiva hi / zrAddha vidhIyate tacca naimittikamudAhRtam / / 77 putravargAdikAmeSTistattatkAle vidhIyate / paJcamyAM proSThapadyAdi varSauM caiva vArSikam / / 78 nityaM naimittikaM kAmyaM yatra kAmapracoditam / sUtake mRtake caiva naiva kuryAtkathaMcana ||76 sUtakaM mRtakaM caiva putrAdInAM ca sNnidhau| tridinaM pakSiNI cAtha sadya ityanuvartate // 80 smRtitastu na jAnIyAditareSAM maharSiNAm / dazAhaM tAvadAzaucaM sApiNDyamanuvartate // 81 bhavettadUrdhvamekAhaM tatpazcAtlAnataH zuciH / pitrAdayastrayazcaivaM tathA tatpUrvajAstrayaH / / 82 110
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1748 lghvaashvlaansmRtiH| [viMzosaptamaH syAtsvayaM caiva tatsApiDyaM budhaiH smRtam / sApiNDya co(so)dakaM caiva sagotraM tacca vai kramAt / / 83 ekaikaM saptakaM caikaM sApiNDyakamudAhRtam // 84 sapiNDAnAM tathA'zaucaM saMnidhau syAdyathoditam / dUratasthAdvijAnIyAhezakAlAntarAdapi // 85 mAsatraye trirAtraM syAtSaNmAsaM pakSiNI bhavet / ahastu navamAdamUvaM snAnena zudhyati // 86 parvatazca (sya) mahAnadyA vyavadhAnaM bhavedyadi / triMzadyojanadUraM vA sadyaH snAnena zudhyati // 87 yatra vA'pi zrutaM pitromaraNaM dUrato'tha vA / bhaveddazAhamAzaucaM putrANAmeva nizcitam / / 88 saMnidhau sodakAzaucaM bhavenna syaadsNnidhau| atazcAnupanItasya mRta (tA) zaucaM na hi kacit / / 86 dIkSitacA (syA)''hitAmi(gne)zca svAdhyAyaniratasya ca / vRtasyA''mintratasyeha nAzaucaM vidyate kacit // 60 saMprakSAlitapAdasya zrAddha viprasya caiva hi / gRhAnuvrajaparyantaM na tasyAzaucamiSyati(ta) // 61 bandhaM ga (ta) tasya viprasya nityazauca (ra) parasya (da) ca / sadA caivA'tmaniSThasya nAzaucaM vidyate kacit // 12 ityAzvalAyanasmRtau pretakarmavidhiprakaraNam /
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] loke nindhaprakaraNavarNanam / 1746 // ekviNsho'dhyaayH|| atha loke nindyaprakaraNam / kriyAhInasya mUrkhasya parAdhInasya nityazaH / nIcasevAratasyaitasta (vaM sa) dAzaucaM tadocyate // 1 sadAcAraparibhraSTo viprasya (zcai, va bhavedyadi / karmabhraSTaH sa vijJeyo nindhakarmarataH sadA // 2 mAhiSayazca vaikuNTho vRSaleyazca golakaH / nindyAzca te hi loke syuH kathaM jAtIstado(tiratho)cyate // 3 mahiSI socyate bhAyauM bhagenArjati yA dhanam / tasyAM yo jAyate putro mAhiSayaH sutaH smRtH||4 rajasvalA ca yA kanyA yadi syAdavivAhitA / vRSalI vArSaleyaH syAjAtastasyAM sya (sa) caiva hi // 5 vivAhitAmasaMyogAM mohAccadudvahed dvijH| bhUyantImudbatI cAbhigomayenAnulepayet (1) // 6 sUtramazaMvarAdIni parihatyAbhiSecayet / pallavaiH paJcabhirgavyaiH pAvamAnIbhireva ca (1) // 7 prAyazcittaM vidhAtavyaM kUzyA SmANDaM homamAcaret / punastAmudhetroktAM vidhivatpUrvajaH patiH / / 8 saMbhogAtpUrva eva syAdukto'yaM munibhividhiH / brAtyastomaM japedanyaH prAyazcittapuraHsaram / /
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17500 laghvAzvalAyanasmRtiH / [ekaviMzo UvaM cetpatisaMyogo jAyate tAM parityajet / saMtAnazcedbhavettasyAM nindha syAtpatitaH patiH / / ajJAtazca dvijo yastu vidhvaamubhedydi| parityajya ca vaitAM ca prAyazcittaM samAcaret // 11 abdamekaM vidhAyA'dAvavakINa[Ni vrataM.caret / putrazcejAyate tasyAmeko golaka ucyate // 12 vidhavAyAH sutasya zcaM]va golakaH kuNDa ityatha / trayazcaiva hi nindyAH syuH sarvadharmavahiSkRtAH // 13 saMskArya yau] vidhivaJcoktaM ktau munibhiH kuNDagolako / yugAntare samardha dharma] syAtkalau nindya itismRtaH // 14 pariva(vityA suta: kuNDo vyabhicArasamudbhavaH / golako vidhavAM ca niSiddhaH syAtkalau smRtaH / / 15 vArSaleyazca vai kuNDo golakaH shuudryonijH| tajazcApi hi nindyaH syurmAhiSayazca viprjH||16 ebhiH saha vasedeSAM yAjanaM kurute'tha vaa| vittameSAM dvijo yastu bhuGkte so'pi hi tatsamaH / / 17 eteSAM yAjanaM yastu brAhmaNaH kurute yadi / sa yAti narakaM ghoraM yAvadindrAzcaturdaza // 18 advijAnAM cAdhyayanaM yAjanaM ca pratigraham / brAhmaNo naiva gRhNIyAditi prAhumunIzvarAH // 6 iti [AzvalAyanassRtau loke nindhaprakaraNam /
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] varNadharmaprakaraNavarNanam / 1751 // dvAviMzo'dhyAyaH / / atha varNadharmaprakaraNam / sarveSAM caiva varNAnAmuttamo brAhmaNo ytH| kSetrasya(kSastratu) pAlaye dvipraM vipraajnyaaprtipaalkH||1 sevAM caiva tu viprasya zUdraH kuryAdyathoditam / sarveSAM cApi vai mAnyo vedavid dvija eva hi // 2 yajanAdoni karmANi kuryaadhrhrdvijH| dharmo'yaM dvijavaryasya paramAnandadAyakaH // 3 raNe dhIro bhavetkSatrI(tro)jayAdrAjyaM ca vairiNaH / pAlayed brAhmaNAnsamyakparaM tenaiva jeSyati // 4 zUdraH kuryAd dvijasyaiva sevAmeva kRSi tathA / sukhaM tena labhennUnaM pravadanti mhrssyH||5 brAhmaNaH kSatriyo vA'pi svadharmeNAnuvartayet / nA''caretparadharma ca dharmanAzAya cA'tmanaH // 6 snAnena ca bahiH zuddhirAtmajJAnena cAntarA / satkarmaNA dvijaH zuddhaH sarvakarmasu caiva hi // 7 svadharmaniyato vipraH kurute pAtakaM yadi / svadharmeNaiva zuddhana(dhyeta) nAnyathA zucitAmiyAt // 8 na spRzantIha pApAni brAhmaNaM vedpaargm| kadAcitkurute mohAtpadmapatre yathA jalam //
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1752 lghvaashvlaaynsmRtiH| dvAviMzo. azuciM vai spRzetrAtaH karmakAle kacid dvijaH / prakSAlitAvirAcamya karma kartumathArhati // 10 jRmbhakAravikAraH syAtkSutvA'dhovAtanirmitaH / zleSmotsAro bhotkarmakAle cAbhyajya zudhyati (2) // 11 na ca tasyA(smA)dadho vAyuH karmakAle dvijasya yat / kRtvA zaucaM dvirAcamya ziSTaM kama samApayet // 12 udakyAM sUtikA caMva patitaM zavamantyajam / zvakAkarAsabhAnspRSTA savAsA jalamAvizet // 13 tatssRSTinaH spRzayastu snAnaM tasya vidhIyate / tavaM tu samAcamya vyavahAre zuciH smRtaH // 14 ucchiSTasparzanaM cetsyAdaznato yAjakasya ca / annapAtrathamaznIyAnAnyaM dadyAtkathaMcana // 15 kurute tabhaGga yo dvijazcaiva vishesstH| sa gacchennarakaM cA''zu pravadanti mhrssyH||16 vedavid dvijahastena sevA(vA)saMgRha(hya te yadi / na tasya vardhate dharmaH zrIrAyuH kSIyate dhruvam // 17 yasya kasya naro yastu vrate niSThurabhASa gam / dvijasyeha vizeSaM ca sa ca gacchedadhogatim / / 18 kurute yo'pamAnaM ca brAhmaNasya vizeSataH / tasyA''yuH kSIyate nUnamAyulakSmIzca sNttiH||16 ucAlayopaviSTasya mA(STaH syAnmAnyAnAM purato yadi / gacchetsa vipadaM nUnamiha cAmutra caiva hi // 20
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1753 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / paradevArcako viprastadadhIno bhavedyadi / mAsatrayaM tadannAzI jIvacchadratvamApnuyAt // 21 yazca karmaparityAgI parAdhInastathaiva ca / adhIto'pi dvijazcaiva sa ca zUdrasamo bhavet / / 22 anadhItya dvijo vedAnanyatra kurute zramam / sa jIvanneva zUdratvamAzu gacchati sAnvayaH / / 23 saMtuSTo yena kenAha(pi)sadAcAraparAyaNaH / parAdhIno dvijo na syAtsa taredbhavasAgaram / / 24 __ityAzvalAyanadharmazAstre varNadharmaprakaraNam / // triviMzo'dhyAyaH // atha zrAddhaprakaraNam / atha caiva dvijaH kuryAcchAddhaM pitromRte'hani / tatpArvaNavidhAnena pitRyajJaH sa ucyate // 1 homaM kRtvA'thapUrvedyaH sAyaM viprAnimantrayet / prAtazcettAnparedhurvA zrAddhAhe vedapAragAn // 2 prAtaraupAsanAgnestu zrAddhapAkArthamulmukam / nItvA'nnaM sakalaM kRtvA punaH saMmIlayedubhau // 3 tato ma[mAdhyAhnikaM snAnaM kRtvA saMdhyAmupAsya ca / nimantritAnsamAhUya kramAddevapitandvi [vRddhi]jAn // 4
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1754 lghvaashvlaaynsmRtiH| [triviMzo prANAnAyamya saMkalpya zrAddhArthamanuvedayet / kuzAkSatatilayuktaM jalapAtre prapUrya ca // 5 Atmanazcaiva zuddhayartha dravyasya gRhazuddhaye / dvijaiH saha paThetsUktaM prAyazcittArthameva hi // 6 nataM sUktaM zucIvo'gniH zucivratatamazca hi / udagna ityathaitonu trayo mantrAH krameNa tu // 7 kecidyajJavido jJAtvA sUktAni kathayanti hi / puruSaM cAsya vAmasya mamAgne varca ityatha / / 8 saumyaM ca vaiSNavaM rudraM pAvamAnyamathApi vaa| mugbhizca pAvamAnIbhirjalaM caivaabhimntryet|| zrAddhopayogikaM dravyamapakvaM pakkameva vaa| sarva caiva smaredviAranvi]SNuM jalena prokSayeJcarum // 10 tataH saMstUya tAnviprAnsamastetipaThannayet / puratazcArpayetteSAM hiraNyaM sakuzaM ca hi // 11 labdhA[bdhvA'']jJAmapasavyena zrAddhaM kartuM piturmama / AcamyAsUniyamyAtha dadyAtsaMkalpya vai kSaNam // 12 devAnAM kSAlayetpAdau maNDale ctursrke| pitRNAM vartulaM le]caiva prAGgaNe ravidIpake // 13 IzAnyAM tvAcamekartA devAH praacyaamthottre| pitarazca pavitrANi svasvasthAne tyajedatha // 14 Acamya gRhamAgatya brAhmaNAnupavezayet / prAmukhau dvA udaksaMsthau prAksaMsthAMkhInudaGmukhAn // 15
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shraaddhprkrnnvrnnnm| nirudhya prakiredvAyuM tilAnnitikoNataH / paThanapahatAmantramasavyena cASTasu // 16 pitRNAM purataH sincejalaM paThannudIratAm / savyena purato deve gAyacyA caivameva hi // 17 zrAddhakAle gayAM dhyAtvA dhyAtvA devaM gadAdharam / vasvAdIMzca pitRndhyAtvA tataH zrAddhaM samAcaret // 18 devAnAmAsanaM dadyAtkSaNe cA''vAhayedatha / kuzAJchirasi devAnAM vizve devAsa ityUcA // 16 vizve devAH sakRnmantramuccArya prokSayedbhavam / aAthaM cA''sAdayed dve pAtre deve kuzAnvite // 20 Agacchantu mahAbhAgA vizve devA mahAvalAH / ye cAtra vihitAH zrAddha sAvadhAnA bhavantu te // 21 pUrvApraiH prodaivike pAtre dakSiNAnatu paitRke(km)| adhazvopari pAtrANAM kuzAndaive ca paitRke // 22 gAyatryA prokSayetpAtre kRtvA tAnikSipedyavAn / / 23 yavo'si dhAnyarAjo vA vAruNo mdhusNyutH| nirNodaH savapApAnAM pavitramRSibhiH smRtam // 24 gandhAkSatakuzAMzcaiva kSipedayaM nivedayet / / yA divyA iti mantreNa haste hastaM pidhApayet / / 25 nidadhyAdarghyapAtreSu devAnAmabhisaMmukhe / pitRRNAmaya'pAtrANi tAni vai pai(pirasaMmukhe // 26
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1756 lghvaashvlaaynsmRtiH| triviMzodevArcA dakSiNAdi syAtpAdajAnvaMsamUrdhani / ziroMsajAnupAdeSu vAmAGgAdiSu paitRke // 27 arcatAnena mantroNa gandhadibhirathArcayet / yuvAsuvAsAmantreNa dadyAdAcchAdanaM tataH // 28 yathoktavidhinA devAnsamabhyacya tadAjJayA / pitRNAmarcanaM kuryAdapasavyena caiva hi // 26 AsanaM ca kSaNaM dattvA pitRnAvAhaghedatha / usantastveti mantroNa prati pitrmissyth(te)||30 Ayantu na imaM mantramuccaretsakRdeva hi| savyena prokSya gAyatryA pAtrAnyuNyuittAni kArayet // 31 kSiptvA tilAnapaH pUrya zaM no devIM samuccaret / punasteSu ca pAtreSu tilo'sItyAvapettilAn // 32 gandhapuSpakuzAdIni kSiptvA caiva tu pUrvavat / svadhArghya iti brUyAtriH savyena tu nivedayet // 33 savyaM kRtvA gRhItena pANinA dakSiNena tu / dadyApitaridaM te'dhyaM yA divyAmantramuccaret // 34 evaM pitAmahe caiva tathaiva prapitAmahe / dattvA'yaM salilaM dadyAtpunakhiSu kareSu ca // 35 pAtradvayaM[ya] kRtaM toyaM pitRpAtro prasicya ca / pAtrasthaM putrakAmI cenmukhaM tada[tenA]nulepayet // 36 pitRbhyaH sthAnamasIti nyujaM vottAnameva vA / tRtIyaM pihitaM kuryAduttAnopari bhAjanam // 37
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1757 jyAyaH] shraaddhprkrnnvrnnnm| sthApitaM prathamaM pAtraM tatsthAnaM na hi cAlayet / .jalasecanaparyantaM piNDadAnaM punazca hi // 38 pitRpANiSvapo dadyAdapasavyena vai ttH| namo va iti mahoNa pitR zcaivArcayettilaiH // 36 gandhAdibhiH samabhyacyaM pitRpUjAM samApayet / maNDalAni samAnAni kArayedevapUrvakam // 40 dave tu caturasra tu tato vRttAni paitRke| pramANaM maNDalasyoktaM yAvatpAtramitaM bhavet // 41 antardhAya kuzAMsteSu prakSipeca yavAstilAn / pAtrANyAsAdayetteSu hemaraupyamaMyAni ca // 42 tadabhAve tu parNAni kadalyA ni zubhAni ca / paristaretkuzAdyaizca pAtrANi pitRpUrvakam // 43 pitRyajJacarorannamAdAyAktaM ghRtena tu / agnau kariSya ityetAnpRSToktaH kriyatAmiti // 44 na bhavepitRyajJazcedgRhyAgnau pacanaM bhavet / agnaukaraNahomaM tu kuryAdaupAsanAnale // 45 gRhyAgnau pacanaM piNDaM pitRyajJo na caiva hi / agnaukaraNaM gRhyAgnau na kuryAditi kecana // 46 kAladvaye'pi kurute nityahomaM dvijo yadi / sa cAgnaukaraNaM kuryAttAtomo vidhIyate // 47 gRhyAgniryasya cena syAttasyAgnaukaraNaM katham / zrAddhArthamannamAdAya juhuyAtpitpANiSu // 48 07 .
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1758 lghvaashvlaaynsmRtiH| triviMzosaMgRhyA''hutimekAM ca dhRtAbhyaktAM vigRhya ca / somAyeti tu mantrAbhyAM juhuyAtkuzapANinA // 46 suveNa cAjyamAdAya tadAbhAve'tha vA kuzaiH / pitRNAmeva pAtrANi tUSNImevAbhighArayet // 50 annaM pANihutaM yacca nidadhyAttatsa bhaajne| gatvA'nyatra samAcamya punazcopavizedatha // 51 devapAtrAditazvA''jyaM savyenaivAbhidhArayet / mUrdhAnamiti mantreNa sarvapAtrANi caiva hi // 52 AmAsvityAdikAnmantrAnsvayameva japanna hi [pedatha] / patnI cApyatha vA putraH ziSyo vA pariveSayet // 53 annaM ca pAyasaM bhakSyamAjyaM ca vyaJjanAdikam / dadyAdevA'ditaH sarva sUpamante ca paitRke // 54 pAtrasthaM prokSayedannaM gAyatryA cAbhimantrya ca / pANibhyAM bhAjanaM dhRtvA pRthvI te pAtramuccaret // 55 idaM viSNuranenAnne dvijAGguSThaM nivedaziyet / svahAditaH samuccArya gayAyAM dattamastviti // 56 ye devAsa imaM mantrAmuccAryAtha ca paitRke| saMprokSya pUrvavaJcAnnaM prAcInAvItyataH param // 57 pariviSTeSu cAnneSu hutazeSa nidhAya ca / dadyAdannaM pitRbhyo'pi pUrvavapitRnAmabhiH / / 58 ye ceheti ca vai mantra samuccArya tataH param / devAMstutvA pitRRzcaiva brahmaniSTAnmunIzvarAn // 56
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH] shraaddhprkrnnvrnnnm| 1756 pariveSe cASecana paryantaM kArayitvA yathAvidhi / smRtvA hariharau caiva pitRNAM muktihetave // devAnpitRRnsamuddizya kriyamANaM hi karma yat / pitRNAM muktaye sarva brahmaNe vinivedayet // 60 nyUnaM caivAtiriktaM ca mantrAdInAM bhavedyadi / tadoSaparihArArtha gAyatrI samudIrayet // 61 tatazcaivApasavyena madhu vAtA japedatha / ApozanArthamudakaM pitRpUrva nivedayet // 62 IzAnAdipadaM stutvA tiSThannudaGmukhazca hi / deve pitrye samuccArya tatsaJcAmRtamastviti // 63 ninayetsalilaM caiva dvijAnAM purato jalam / proyatAmiti mantreNa pitarUpI janArdanaH // 64 amRtopastaraNamasItyuktvA mantraM pibejalam / prANAhutiM ca gRhNIyAkramAnmantraizca paJcabhiH // 65 nAsadAsIti sUktAni bhuJjAnAJchAvayedvijAn / RNuSvetyAdisUktAni rakSoghnAni ca paJca vai||66 agnimIle'nuvAkazca pitRstutimudIratAm / pavitrANi ca sUktAni yAvadvAkSaNabhojanam / / 67 .. icchAtRpteSu vipreSu gAyatrI samudIrayet / tRptAH stha iti tAnpRSTvA hyapasavyena paitRke // 68 madhvakSadvanniti mantraM vai madhusaMpannamityatha / pRthagbhuktavato viprAnannaM piNDArthamuddharet / / 66
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1760 triviMzo laghvazvalAyanasmRtiH / tAnpRcchedanna[tha] saMpannaM zeSaM kiM kriyatAmiti / labdhvA caiSAmanujJAM ca saheSTairbhuja [ya] tAmiti // 70 ucchiSTapurato bhUmau jaladarbhA stilAnkSipet / ye agnidagdhAmantreNa sarvAnnaM kiMcidutkSipet // 71 uttarAcamanAtpUrvaM piNDadAnaM vidhIyate / UrdhvaM vA kecidicchanti tacca saMkalpapUrvakam // 72 AgneyapravaNe rekhA likheda pahatA iti / tAmabhyukSya jalenAtha kuzAnAstIrya taca tu // 73 apastatrApasavyena zundhatAmiti secayet / tatra piNDatrayaM dadyAdye ca tvA pitRpUrvakam // 74 atreti cAnumantryAtha yathova [thAvadva]rtayedudak / ApradakSiNamAvartya kuryAdvAyunirodhanam // 75 punazcA''vartayettadvadamI madanta caiva hi / bhakSayecca caroH zeSamAghrAyediti kecana // 76 upavItI samAcamya prAcInAvItyataH param / piNDopari jalaM siJcecchundhantAmiti pUrvavat // 77 abhyaGkSveti ca vai tailaM dadyAdaGkSveti cAJjanam / nAmasaMbandhagotrAdi samuccArya yathAkramam // 78 etadva iti mantreNa pratipiNDaM varaM zubham / savyena cArcayetpiNDAngaMdhapuSpAkSatAdibhiH // 76 dhUpaM dIpaM ca naivedyaM tAmbUlaM caiva dakSiNAm / dattvA tiSThannupastUyAtprAcInAvItinA tataH // 80
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'NyAyaH] 'zrAddhaprakaraNavarNanam / 1761 namo va iti mantro vai manazcaiva paThediti / manonviti tribhirmanchauH kiMcitpiNDAnpravAhayet // 81 paretaneti mantraM vai japetpiNDAntike ttH| aupAsanAntike gatvA japedagnetamityucam // 82 piNDaM taM prAzayetpatnI putrArthI madhyamaM hi cet / Adhatteti ca mantroNa dhatte garbha kumArakam / / 83 no cedatipraNIte'gnAvapsu vA tAnkSipedatha / piNDaprAzanapakSe tu vizeSaH kathyate'dhunA // 84 tAvanna prAzayetpiNDaM na hi zrAddhavisarjanam / piNDaprakSepaNaM cAnAvapsu cApi tathaiva hi // 85 piNDadAnaM ca vai zrAddha yatra kutrApi vA bhavet / gayAyAM ca kRtaM matvA hyAtmaneti nivedayet // 86 prakSAlitakarAnviprAnAcAntAnupavezayet / jaladarbhAkSatAndattvA tathaiva paitRke tilAn / / 87 tatpANiSvakSatAndattvA tato viprAziSo bhavet / svastItyuktvA mayA dattaM zrAddhamakSayyamastviti // 88 dakSiNAM ca tato ddyaadythaavibhvsaartH| dakSiNArahitaM yacca tacchrAddhaM niSphalaM bhavet / / 86 cAlayitvA tu pAtrANi svastItyuktvA'kSatAMstilAn / tattatsthAne kSipedeSu prakiradannamapyatha / / 10 asaMskRteti vai pitrye daive cAsomapA iti / dakSiNAM ca tato dattvA pitRsaMtuSTihetave // 61
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1762 lghvaashvlaaynsmRtiH'| triviMzo visRjetpitRpAtrasthaM piNDAnAM purato jalam / svadhocyatAmanenaiva tataH piNDAnsamuccaret // 62 vAje vAje'tha mantroNa kuryAcchrAddhavisarjanam / savyamaMsaM pitRRNAM ca devAnAM dakSiNaM spRzet // 63 paTheduccairimaM mantramAmA vAjasya caiva hi / pradakSiNatrayaM kurvanbhuJjataH pitRsevitAn // 64 jalamarcanapAtrasthAnvisRjedakSatAdikAn / puratastena putraH syuryAti brahmapadaM ca hi // 65 brahmatvaM ca prayAtebhyo gRhNIyAdAziSaH zubhAH / bhavatprasAdato bhUyAddhanadhAnyAdikaM mama // 16 dAtAro no'bhivardhantAM vedAH saMtatireva naH / zraddhA ca no mA vyagamad bahu dhe(de)yaM ca no'stviti // 17 annaM ca no bahu bhavedatithIMzca labhemahi / yAcitArazca naH santu mA ca yAciSma kaMcana // 68 tato viprAstathaiveti prativacanamAdarAt / vaH padaM nirdizeyuste brAhmaNAzcaiva naH pade // 88 svAduSaM sada ityuktvA mantrAnuccaiH paThedatha / dakSiNAbhimukhastiSThedviprANAM puratazca hi // 100 ihaiveti paThenmantraM bhuktavadbhirdvijaiH saha / saMtuSTA AziSo dadyubhuktimuktipradAH shubhaaH||101 AyuH prajAM dhanaM vidyAM svarga mokSaM sukhAni ca / prayacchantu tathA rAjyaM prItA nRNAM pitAmahAH // 102
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhaprakaraNavarNanam / 1063 tebhyazcaivA''ziSo labdhvA namaskuryAdvijAMstathA / abhyajyA''jya dvijAnAM ca pAdAnprakSAlayetkramAt // 103 adya me saphalaM janma bhavatpAdAbjavandanAt / adya me vaMzajAH sarve yAtA vo'nugrahAdivam / / 104 tAmbUlaM ca tato dadyAdyathAvibhavasArataH / kRtAJjalipuTo bhUtvA prArthayettAnanena ca // 105 patrazAkAdidAnena klezitA yuuymiidRshaaH| tatklezajAtaM cittAttu vismRtya kSantumarhatha / / 106 vasiSThasahazA yUyaM sUryaparvasamA tithiH / AsanAdi namaskAro bhavatsatkAra eva hi // 107 yasya smRtyA ca nAmocyA tapoyakriyAdiSu / nyUna saMpUrNatAM yAti sadyo vande tamacyutam // 108 mantrahInaM kriyAhInaM bhaktihInaM dvijottmaaH| zrAddhaM bhavati saMpUrNa prasAdAdbhavatAM mama // 106 anena pitRyajJena prIyatAM bhgvaanih| mayA bhaktyA kRtaM sarva tatsabrahmArpaNaM bhavet // 110 vasiSThAsastato devA vasiSThazca jpedimau| pitRstutikarAM gAthAmidaM pitRbhya eva ca // 111 mantrAnchaNvata(nta) ityetAnsaMtuSTAH pitaro gRhe / dattvA'bhISTaphalaM kartuM (tuH) prayAntIdamanuttamam / / 112 anena vidhinA caiva yaH zrAddhaM kurute dvijaH / bhuktveha sakalAnkAmAnso'pi sAyujyamApnuyAt // 113 ityAzvalAyanadharmazAle zrAddhaprakaraNam /
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1764 caturviMzo - laghvAzvalAyanasmRtiH / caturviMzo'dhyAyaH / atha zrAddhopayogiprakaraNam / pitRyajJamakRtvA tu pitrorekAbdikaM yadi / yajJAnyaH kurute pathca sa yAti narakaM dhruvam // 1 kurute brahmayajJaM ca zrAddhAtpUrvaM mRte'hani / nirAzAH pitarastasya zrAddhAnnaM na labhanti te // 2 tarpaNaM kurute pitroH zrAddhAtpUrvaM mRte'hani / nirAzAH pitarastasya sa ca gacchedadhogatim // 3 kuryAtpazca mahAyajJAnivRtte zrAddhakarmaNi / pitrorAbdika evA''hurAcAryAH zaunakAdayaH // 4 anagniko yadA jyeSThaH kaniSThaH sAgniko yadi / agnaukaraNahomantu jyeSThaH kuryAtkathaMcana // 5 kaniSThasya ca gRhmAgnAvagnAkaraNahomakam / tadAjJayA'prajaH kuryAditi kecidvadanti hi // 6 saMsRSTA bhrAtaro yatra zrAddha e syuryadi caiva hi / tatrAyaM munibhiH prokto vidhinaivAnyathA bhavet // 7 vahRco brahmacArI vA tathaivAnagniko'pi vA / agnaukaraNahomAkhyaM kuryAccaiva pituH pare // 8 paccai (kha) vA syurdvijAH zastA dvau ca pitromRte'hani / dvau daive'tha trayaH pitrya ekaiko vobhayatra tu // catvArazced dvijAH zrAddha deve caiko bhavettadA / trayaH pitrye bhavantyeke vadantyeva hi saMkaTe // 10
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhopayogiprakaraNavarNanam / . 1765 atha vA'pi trayo vA'pi ekaH syApiraSu triSu / dvau daive caiva tu syAtAM viprAveke vadanti hi // 11 dvitIyA''vAhane SaSThI saMkalpe cA''sane kssnne| caturthyAcchAdane cAgne zeSAH saMbuddhayaH smRtAH // 12 annadAne vizeSaH syAtsaMbuddhiH prathamA'tha vA / ante(nye) caiva caturthI tu vadantyeke mhrssyH||13 devAnAmAsanaM dadyAdakSiNe cA''vikaM kuzAn / kRtvA dviguNabhugnAstAnpitRRNAM vAma eva hi 14 viprAnimantrayecchrAddha vddhcaanvedpaargaan| ' tadabhAve tu caivAnyazAkhino vA'pi caiva hi // 15 mantraizcaiva svazAkhoktaiH karma kuryAdyathAvidhi / anyathA karmahAniH syAdvahacAnAmayaM vidhiH // 16 karmaNAM yAjuSAdInAM svasvazAkhA na vidyate / RkzAkhAvihitaM karma samAnaM sarvazAkhinAm // 17 bacAnAM tu yatkarma yadi syAdanyazAkhayA / punazcaivApi tatkarma kuryAd bacazAkhayA // 18 hitvA svasya dvijo vedaM yastvadhIte parasya tu| .. zAkhAraNDaH sa vijJeyaH sarvakarmabahiSkRtaH // 16 rogAdirahito vipro dharmajJo vedapAragaH / bhuJjIyamdamalaM zrAddhe sAgnikaH putravAnapi // 20 pitRmAneva bhuJjIyAcchAddhamindukSaye dvijH| tRptAH syuH pitarastena dAtA svargamavApnuyAt / / 21
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ lmbaashvlaaynsmRtiH| caturvizoMzrAddhakartA na bhuJjIyAtparazrAddhe vidhukSaye / mukke cepitaro yAnti dAtA bhoktA'pyadhogatim / / 22 darzaSTiSTiM)kA vyatIpAto(tA) vaidhRtizca mahAlayaH / yugAzca manavaH zrAddhakAlAH saMkrAntayastathA / / 23. gajacchAyoparAgazca SaSThI yA kapilA tathA / ... . ardhodayAdayazcaiva zrAddhakAlAH smRtA budhaiH / / 24 saMbhUte ca nave dhAnye zrotriyo gRhamAgate / ... AcAryAH kecidicchanti zrAddhaM tIrthaM ca sarvadA // 25 zrAddhakAleSu sarveSu kuryAcchAddhaM ca shktitH| vizeSato mRtAhe tu pitrozcaiva vidhIyate // 26 mohAna kurute zrAddha mAtApitroma teha'ni / nirAzAH pitaro yAnti durgatiM cApi vai sutaH / / 27 . ajJAnAdvA pramAdAdvA yo mRtAhamatikramet / sa yAti narakaM ghoraM yAvadAbhUtasaMplavam / / 28 atikrama(mo) mRtAhasya doSaH syAtsUtakaM vinA / na kuryAcchrAddhamAzIce pravadanti mhrssyH||26 AcaredvidhivacchrAddhaM mAtApitromRte'hani / pitarastena tRpyanti gacchanti padamuttamam // 30 sadAcAraparo vipraH kRpAluH zrAddhakRtathA / AtmaniSTho'rthalokeSu tArayettarati svayam // 31 ityAzvalAyanadharmazAstre zrAddhopayogiprakaraNam / / samApteyaM ladhvAzvalAyamasmRtiH /
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM tatsadbrahmaNe nmH| // atha // * // baudhAyanasmRtiH // * - -- zrIgaNezAya nmH| prathamaH prshnH| vatra prthmo'dhyaayH| athAdau saziSTadharmalakSaNam / upadiSTo dharmaH prativedam // 1 tasyAnuvyAkhyAsyAmaH // 2 smAtoM dvitiiyH||3 tRtIyaH ziSTAgamaH // 4 ziSTAH khalu vigatamatsarA nirahaMkArAH kumbhIdhAnyAalolupA dmbhdrplobhmohkrodhvivrjitaaH||5 . dharmeNAdhigato yeSAM vedaH saparihaNaH / ziSTAstadanumAnajJAH zrutipratyakSahetavaH, iti // 6 tadabhAve dazAvarA pariSat ||7 athApyudAharanti // 4 cAturvedhaM vikalpI ca anggviddhrmpaatthkH|. AzramasthAtrayo viprAH parSadeSA dazAverA .
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ baudhAyanasmRtiH / paththA vA syukhayo vA syureko vA syAdaninditaH / prativaktA tu dharmasya netare tu sahasrazaH // 10 yathA dArumayo hastI yathA carmamayo mRgaH / brAhmaNazcAnadhIyAnastrayaste nAmadhArakAH // 11 yadvadanti tamomUDhA mUrkhA dharmamajAnataH / tatpApaM zatadhA bhUtvA vaktansamadhigacchati // 12 bahudvArasya dharmas 'sUkSmA duranugA gatiH / tasmAnna vAcyo hokena bahuzenApi saMzaye // 13 dharmazAkharathArUDhA vedakhaDgadharA dvijAH / krIDArthamapi yadbrUyuH sa dharmaH paramaH smRtaH // 14 yathA'zmani sthitaM toyaM mAruto'rkazca nAzayet / tadvatkartari yatpApaM jalavatsaMpratIyate // 15 zarIraM balamAyuzca vayaH kAlaM ca karma ca / samIkSya dharmavibuddhayA prAyazcittAni nirdizet / / 16. avratAnAmamantrANAM jAtimAtropajIvinAm / sahasrazaH sametAnAM pariSattvaM na vidyate iti // 17 pazvadhA vipratipattiH ||18 pazvadhA vipratipattirdakSiNatastathottarataH // 16 1768 [ prathamo yAni dakSiNatastAni vyAkhyAsyAmaH || 20 yathaitadanupetena saha bhojanaM khiyA saha bhojanaM paryuSitabhojanaMmAtulapitRSvasRduhitRgamanamiti // 21
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] AraTukAdiniSiddhadezagamane prAyazcittam / 1766 athottarata UrNAvikrayaH sIdhupAnamubhayatodadbhirvyavahAraAyudhIyakaM samudrasaMyAnamiti // 22 itaraditarasminkurvanduSyatItaraditarasmin // 23 tatra tatra dezaprAmANyameva syAt / / 24 mithyetaditi gautamaH / / 25 ubhayaM caiva nA''driyeta ziSTasmRtivirodhadarzanAt / / 26 prAgvinazanAtpratyakAlakAdvanAdakSiNena himavantamudakpAriyAtrametadAryAvataM tasminya AcAraH sa pramANam // 27 gaGgAyamunayorantaramityeke // 28 athApyatra bhAllavino gAthAmudAharanti // 26 / pazcAsindhurvidharaNI sUryasyodayanaM puraH / yAvatkRSNA vidhAvanti tAvaddhi brahmavarcasamiti // 30 avantayo'GgamagadhAH surASTrA dakSiNApathAH / upAvRtsindhusauvIrA ete saMkIrNayonayaH // 31 AraTAnkAraskarAnpuNDrAnsauvIrAnvaGgakaliGgAnprAnUnAnitica gatvA punaH stomena yajeta, sarvapRSTyA vA // 32 athApyudAharanti // 33 padbhyAM sa kurute pApaM yaH kaliGgAnprapadyate / RSayo niSkRti tasya prAhurvaizvAnaraM haviH // 34 bahUnAmapi doSANAM kRtAnAM dossnirnnye| pavitreSTiM prazaMsanti sA hi pAvanamuttamam, iti // 35
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. baudhaaynsmRtiH| [dvitIya avApyudAharanti // 36. .. . .. vaizvAnarI prAtapatI pavitreSTiM tathaiva ca / RtAvRtau prayuJjAnaH pApebhyo vipramucyatepApebhyo vipramucyate, iti // 37 iti prathamaprazne prthmo'dhyaayH|| / atha prathamapUzne dvitIyo'dhyAyaH / atha brahmacAridharmavarNanam / aSTAcatvAriMzadvarSANi paurANaM vedabrahmacaryam // 1 caturvizati dvAdaza vA pUtivedam // 2 saMvatsarAvamaM vA pUtikANDam // 3 grahaNAn vA jIvitasyAsthiratvAt / / 4 kRSNakezo'mInAdadhIteti shrutiH||5 nAsya karma niyacchanti kiMcidA mauJjibandhanAt / vRttyA zUdrasamo Sa yAvadvedena jAyata, iti // 6 garbhAdi saMkhyA varSANAM tadaSTameSu brAhmaNamupanayIta // 7 tryadhikeSu rAjanyam // 8 tasmAdekAdhikeSu vaizyam / / . basanto prISmaH zaraditya'tavo varNAnupUSyeNa // 10 gAyatrItriSTubjagatIbhiryathAkramam // 11 bA boDazAdAdvAviMzAdAcaturvizAdityanA(notyaya eSAM krmenn||
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAridharmavarNanam 1771 maukhI dhanurdhyA zANIti mekhalAH // 13 kRSNarurubastAjinAnyajinAni // 14. mUrghalalATanAsAgrapUmANA yAjJikasya vRkSasya daNDA- .... vizeSAH pUrvoktAH // 15 / bhavatpUrvI bhikSAmadhyAM yAcyAntAM bhikSA caretsaptAkSarAkSAM ca hiM ca na vardhayet // 16 - bhavatpUrvA brAhmaNo mizeta bhavanmadhyAM rAjanyo bhavadantyAMvaizyaH sarveSu varNeSu // 17 te brAhmaNAdyAH svakarmasthAH // 18 sadA'raNyAtsamidha AhutyA'dayAt // 16 satyavAdI hrImAnanahaMkAraH pUrvotthAyI jaghanyasaMvezI // 20. sarvatrApUtihataguruvAphyo'nyatra pAtakAt // 21. yAvadarthasaMbhASI strIbhiH // 22 / nRttagItavAdinagandhamAlyopAnacchatradhAraNAJjanAbhyaJjanavarjI // dakSiNaM dakSiNena savyaM savyena copasaMgRhIyAdIrghamAyu:svarga cepsan // 24. kAmamanyasmai sAdhuvRttAya guruNA jJAtaH // 25 asAvahaM bho iti zrotre saMspRzya manaHsamAdhAnArtham / / 26 adhastAjAnvorApadbhyAm // 27 nAmasIno nA'sInAya na zayAno na zayAnAya nApUyatonApUyatAya // 28 zaktiviSaye muhUrtamapi nApUyataH syAt / / 26
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1772 baudhaaynsmRtiH| [dvitIyosamiddhAyudakumbhapuSpAnnahasto nAbhivAdayedyaccAnyadapyevaM yuktam // na samavAye'bhivAdanamatyantazaH // 31 bhrAtRpanAnAM yuvatInAM ca gurupatnInAM jaatviiryH||32 nauzilAphalakakuJjaraprAsAdakaTeSu cakravatsu cAdoSaM sahA''sana m prasAdhanocchAdanakhApanocchiSTabhojanAnIti guroH||34 ucchiSTavarjanaM tatputre'nUcAne vA // 35 prasAdhanocchAdananApanavarjanaM ca tatsalyAm // 36 dhAvantamanudhAvedgacchantamanugacchettiSThantamanutiSThet // 37 nApsu zlAghamAnaH snAyAt // 38 daNDa iva plaveta // 36 abrAhmaNAdadhyayanamApadi // 40 zuzrUSA'nuvrajyA ca yAvadadhyayanam // 41 tayostadeva pAvanam // 42 bhrAtaputraziSyeSu caivam // 43 kRtvikzvazurapitRvyamAtulAnAM tu yavIyasAMpratyutthAyAbhibhASaNam // 44 . pratyabhivAdaM iti kaatyH||45 zizAvAGgirase darzanAt // 46 dharmArthoM yatra na syAtAm / / 47 dharmArthau yatra na syAtAM zuzrUSA vA'pi tadvidhA / vidyayA saha martavyaM na cainAmUSare vapet // 48 amiriva kakSaM dahati brahma pRSTha(Ta)manAdRtam / tasmAdvai zakyaM na brUyAd brahma mAnamakurvatAmiti // 46 evAsmai vaco ghedayante brahma vai mRtyave prajAH prAyacchattasmaibrahmacAriNameva na prAyacchatso'bravIdastu malamapyetasminbhAga
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmacAridharmavarNanam / iti yAmeva rAtri samidhaM nAharAtA iti // 50 tasmAd brahmacArI yAM rAtri samidhaM nA''haratyAyuSa evatAmavadAya vasati tasmAdbrahmacArI samidhamAharenadAyuSo'vadAya vasAnIti / / 1 / / dIrghasatraM ha vA eSa upaiti yo brahmacaryamupaiti sayAmupayansamidhamAdadhAti sA prAyaNIyA'tha yAMnAsyansodayanIyA'tha yA antareNa sadhyA evAsya tAH // 52 brAhmaNo vai brahmacaryamupayaMzcaturdhA bhUtAni pravizatyagnipadA mRtyu padAcArya padA'tmanyeva caturthaH pAdaHpariziSyate sa yadannau samidhamAdadhAti ya evAsyAgnaupAdastameva tena parikrINAti taM saMskRtyA''tmandhatte saenamAvizatyatha yadAtmAnaM daridrIkRtyAhorbhUtvA bhikSate brahmacayaM carati ya evAsya mRtyau pAdastameva tena parikrINAtitaM saMskRtyA''tmandhatte sa enamAvizatyatha yadAcAryavacaHkaroti ya evAsyA''cArye pAdastameva tena parikrINAti taMsaMskRtyA''tmandhatte sa enamAvizatyatha yatsvAdhyAyamadhIteya evAsyA''tmani pAdastameva tena parikrINAti taMsaMskasyA''tmandhatte sa enamAvizati na ha vai snAtvAmikSetApi ha vai snAtvA bhikSA caratyapi hAtInAmazanAyApipitRNAmanyAbhyaH kriyAbhyaH sa yadanyAM bhikSitavyAM navindetApi vA svayamevA''cAryajAyAM bhikSetAtho svAM mAtaraMnainaM saptamyabhikSitA'tIyAt // 53
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1774 baudhaaynsmRtiH| [ktIyobhaikSya(kSa)syAcaraNe doSaH paavkesyaasmindhne| . . - saptarAtramakRtvaitadavakINivataM caret // 54 tamevaM vidvAMsamevaM carantaM sarve vedA AvizAnti yathA ha vAagniH samiddho rocata evaM ha vA eSa mAtvA rocate ya evaMvidvAntramacayaM caratIti brAhmaNamiti brAhmaNam(miti) iti prathamapraznai dvitIyo'dhyAyaH / atha prathamaprazne tRtiiyo'dhyaayH| atha bAtakadharmavarNanam / atha snAtakasya // 1 antarvAsa uttarIyam // 2 vaiNavaM daNDaM dhArayet // 3 sodakaM ca kamaNDalum // 4 dviyajJopavItI // 5 uSNISamajinamuttarIthamupAnahI chatraM caupAsanaM drshpuurnnmaasau||6 parvasu ca kezazmazrulomanakhavApanam // 7 tasya vRttiH||8 brAhmaNarAjanyavaizyarathakAreSvAmaM lipseta // bhaikSaM vA // 10 vAgyatastiSThet // 11 sarvANi cAsya devapitRsaMyuktAni pAkayajJasaMsthAnibhUtikarmANi kurviiteti.||12 etena vidhinA prajApateH parameSThinaH paramarSayaH paramAMkASThAM gacchatIti hu smA''ha baudhAyanaH // 13 iti prathamapUne tRtiiyo'dhyaayH| -
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAyaH kamaNDalucobhidhAnavarNanam / atha prathamapazne cturtho'dhyaayH| atha kamaNDalucaryAbhidhAnavarNanam / atha kamaNDalucaryAmupadizanti // 1 chAgasya dakSiNe karNe pANau viprasya dkssinne| apsu caiva kuzastambe pAvakaH paripaThyate // 2 tasmAcchaucaM kRtvA pANinA parimRjIta paryagnikaraNe hi tat // 3 uhIpyasva jAtaveda iti punarvAhAdviziSyate // 4 tatrApi kiMcitsaMspRSTaM manasi manyeta kuzarvA tRNairvA / prajvAlya pradakSiNa paridahanam / / 5 ata avvaM zvavAyasapramRtyupahatAnAmagnivarNa ityupdishnti||6 mUtrapurISalohitaretaHpramRtyupahatAnAmutsargaH // bhAne kamaNDalo vyAhRtibhiH zataM juhuyAjjapedvA / / 8 bhUmibhUmimagAnmAtA mAtaramapyagAt / bhUyAsma putraH pazubhiryo no dveSTi sa bhidyatAmiti // 8 kapAlAni saMhRtyApsu prakSipya sAvitrI dazAvarAM kRtvA punarevAnyaM gRhNIyAt // 10. varuNamAzrityetatte varuNa punaretu momiti akSaraM dhyAyet // 11 zUdrAdgRhya zataM kuryAdvazyAdardhazataM smRtam / kSatniyAtpaJcaviMzastu braaNjhnnaaishkiirtitaaH||12 astamita Aditya udakaM gRhNIyAna gRhIyAditi mImAMsante brahmavAdinaH // 16
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1776 * baudhaaynsmRtiH| [paJcamo gRhIyAdityetadaparam // 14 yAvadudakaM gRhIyAttAvatprANamAyacchet, agnirha vai khudakaM gRhNAti // 15 kamaNDalUdakenAbhiSiktapANipAdo bAvadAdraM tAvadazuciH pareSAmAtmAnameva pUtaM karoti nAnyatkarma kurvIteti vijJAyate // 16 api vA pratizaucamA maNivandhAcchaciriti baudhAyanaH // 17 athApyudAharanti // 18 kamaNDalurdvijAtInAM zaucAthaM vihitaH puraa| brahmaNA munimukhyazca tasmAttaM dhArayetsadA // 16 tataH zaucaM tataH pAnaM saMdhyopAvanameva ca / nirvizaGkana kartavyaM yadIcchecchya aatmnH| kuryAcchuddha na manasA na cittaM dUSayedbudhaH // 20 saha kamaNDalunotpannaH svayaMbhUstasmAtkamaNDalunA caret / / 21 mUtrapurISe kurvandakSiNe haste gRhNAti savya AcamanIyametatsidhyati sAdhUnAm / / 22 yathA hi somasaMyogAccamaso medhya ucyate / apAM tathaiva saMyogAnnityo medhyaH kamaNDaluH // 23 pitRdevAgnikAryeSu tasmAttaM parivarjayeta // 24 tasmAdvinA kamaNDalunA nAvAnaM vrajena sImAntaM na gRhAdgRham // 25 padamapi na gacchediSumAtrAdityeke // 26
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Se . 'dhyAyaH] shuddhiprkrnnvrnnnm| yadiccheddharmasaMtatimiti baudhAyanaH // 27 Rgvidheneti vAgvadati (?) // 28 iti prathamaprazne cturtho'dhyaayH||4 atha prathamaprazne pnycmo'dhyaayH| atha zuddhiprakaraNavarNanam / athAtaH zaucAdhiSThAnam / / 1 adbhiH zudhyanti gAtrANi buddhirjJAnena zudhyati / ahiMsayA ca bhUtAtmA manaH satyena zuSyati, iti // 2 manaHzuddhirantaHzaucam // 3 bahiHzaucaM vyaakhyaasyaamH||5 kauzaM sUtraM vA trividyajJopavItam // 5 A naabheH||6 dakSiNaM bAhumuddhRtya savyamavadhAya ziro'vadadhyAt / / 7 viparItaM pitRbhyH||8 kaNThe'vasaktaM nivItam / / adho'vasaktamadhovItam // 10 prAGmukha udaGmukho vA''sInaH zaucamArabheta zucau deze dakSiNa bAhuM jAnvantarA kRtvA prakSAlya pAdau pANI cA''maNibandhAt // 11 . pAdaprakSAlanocchaSaNena nA''cAmet / / 12 yadyAcAmedbhUmau srAvayitvA''cAmet // 13
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1778 . .. baudhaaynsmRtiH| [paJcamo brAhmaNa tIrthenA''cAmet // aGguSThamUlaM brAjhaM tIrtham // 15 aGguSTAgraM pitryam // 16 aGgulyama devam // 17 aGgulimUlamArSam // 18 nAGgulIbhirna sabubudAbhirna saphenAbhi!SNAbhirna kSArAMbhirna lavaNAbhirna kaluSAbhirna vivarNAbhirna durgandharasAbhina hasanna jalpanna tiSThana vilokayanna praho na praNato ma muktazikho na prAvRtakaNTho na veSTitazirA na tvaramANo nAyajJopavItI na prasAritapAdo na baddhakakSyo na bahirjAnuH zabdamakurvanirapo hRdayaMgamAH pibet // 16 triH parimRjat // 20 dvirityeke / / 21 sakadubhayaM zUdrasya khiyAzca // 22 athApyudAharanti // 23 ,gatAbhiha dayaM vipraH kaNThyAbhiH kSatriyaH shuciH| vaizyoradbhiHprAzitAbhiH syAtnIzUdrau spRzya cAntataH, iti / 24 dantavahantasakteSu dandavatteSu dhAraNA / sasteSu teSu nA'cAmetteSAM saMsrAvavacchuciH, iti // 25 athApyudAharanti // 26 dantavahantalagneSu yaccApyantarmukhe bhavet / AcAntasyAvaziSThaM syAnigiraneva tacchuciH, iti // 27 khAnyadbhiH saMspRzya pAdau nAbhiM ziraH savyaM paannimnntH||28 taijasaM cedAdAyocchiSTI syAttadudasyA'camyAdA
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] . dravyazuddhiprakaraNavarNanam / 1776 syannadbhiH prokSet // 26 atha cedannanocchiSTI syAttadudasyA''camyA''dAsya nadbhiH prokSet / / 30 atha cedadbhirucchiSTI syAttadudasyA''camyA''dAsyannadbhiH prokSet // 31 etadeva viparItamamatra // 32 vAnaspatye viklpH||33 taijasAnAmucchiSTAnAM gozakRnmRdbhasmabhiH parimArjanamanyatamena vA // 34 tAmrarajatasuvarNAnAmamlaiH // 35 amantrANAM dahanam // 36 dAravANAM takSaNam // 37 vaiNavAnAM gomayena // 38 phalamayAnAM govAlarajjvA // 36 kRSNAjinAnAM bilvataNDulaiH / / 40 kutapAnAmariSTaiH // 41 aurNAnAmAdityena // 42 kSaumANAM gaurasarSapakalkena // 43 mRdA celAnAma // 44 celavaJcarmaNAm // 45 taijasavadupalamaNInAma // 46 . dAruvadasthnAma // 47 kSaumavacchaGkhazRGgazuktidantAnAma, payasA vA // 48 cakSurghANAnukUlyAdvA mUtrapurISAmRSazukrakuNapaspRSTAnAM pUrvoktAnAmanyatamena triHsaptakRtvaH parimArjanama // 46 ataijasAnAmevaMbhUtAnAmutsargaH // 50 vacanAdyajJe camasapAtrANAm // 51 na somenocchiSTA bhavantIti zrutiH // 52 kAlo'gnirmanasaH zuddhirudakAdyupalepanam / avijJAtaM ca bhUtAnAM SaDvidhaM zaucamucyate. iti / / 53 112
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1780 baudhAyanasmRtiH / pavamo athApyudAharanti ||54 kAlaM dezaM tathA''tmAnaM dravyaM dravyaprayojanam / upapattimavasthAM ca vijJAya zaucaM zaucajJaH kuzalo dharmepsuH samAcaret ||55 nityaM zuddhaH kAruhastaH paNyaM yacca prasAritam / brahmacArigataM bhaikSaM nityaM medhyamiti zrutiH ||56 vatsaH prasavaNe medhyaH zakuniH phalazAtane / . vizva ratisaMsarge vA mRgagrahaNe zuciH // 57 ru AkarAH zucayaH sa vajayitvA surAkaram / adUSyAH satatA dhArA vAtoddhUtAzca reNavaH // 58 amedhyeSu ca ye vRkSA uptAH puSpaphalopagAH / teSAmapi na duSyanti puSpANi ca phalAni ca // 56 caityavRkSaM citiM yUpaM caNDAlaM vedavikrayam / etAni brAhmaNaH spRSTrA sacelo jalamAvizet // 60 AtmazayyAsssanaM vastraM jAyA'patyaM kamaNDaluH / zucInyAtmana etAni pareSAmazucIni tu // 61 AsanaM zayanaM yAnaM nAvaH pathi tRNAni ca / zvacaNDAlapatitaspaSTaM mArutenaiva zudhyati // 62 khalakSetreSu yaddhAnyaM kUpa vApISu yajjalam / abhojyAdapi tadbhojyaM yacca goSThagataM payaH // 63 trINi devAH pavitrANi brAhmaNAmakalpayan / aSTamadbhirnirNiktaM yacca vAcA prazasyate // 64
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhUmizuddhiH, zraddhAprazaMsA ca vrnnnm| 1781 ApaH pavitrA bhUmigatA gotRptiryAsu jAyate / avyAptAzcedamadhyena gndhvrnnrsaanvitaaH||65 bhUmestu saMmArjanaprokSaNopalepanAvastaraNollekhanairyathAsthAnaM doSavizeSAtprAyatyam // 66 athAtyudAharanti // 67 gocarmamAtramabindurbhameH zudhyati ptitH| samUDhamasamUDhaM vA yatrAmadhyaM na lakSyata, iti // 68 parokSamadhizritasyAnnasyAvadyotyAbhyukSaNam // 66 tathA''paNe(NI)yAnAM ca bhakSyANAm / / 70 vIbhatsavaH zucikAmA hi devA nAzraddadhAnAya havirjuSanta iti / / 71 zucerazraddadhAnasya zraddadhAnasya caashuceH| mImAMsitvobhayaM devAH samamannamakalpayan / / 72 prajApatistu tAnAha na samaM viSamaM hi tat / hatamazraddadhAnasya zraddhApUtaM viziSyata, iti // 73 athApyudAharanti // 74 azraddhA paramaH pApmA zraddhA hi paramaM tpH| tasmAdazraddhayA dattaM havi znanti devatAH // 75 dRSvAdattvA'pi vA mUrkhaH svarga na hi sa gacchati / zaGkAvihatacAritro yaH svAbhiprAyamAzritaH // 76 zAstrAtigaH smRto mUkhoM dharmatantroparodhanAditi // 77 zAkapuSpaphalamUlaupadhInAM tu prakSAlanam // 78
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1782 baudhaaynsmRtiH| paJcamozuSkaM tRNamayAjJikaM kASThaM loSTaM vA tiraskRtyAhorAtrayorudagdakSiNAmukhaH prAvRtya zira uccaredavamehedvA // 76 mUtre mRdA'dbhiH prakSAlanam / / 80 triH pANaH // 81 tadvatpurISe // 82 paryAyAtritriH pAyoH pANezca // 83 muutrvdretsHutsrge||85 nIvIM visrasya paridhAyApa upaspRzet // 85 ArdratRNaM gomayaM bhUmi vA samupaspRzet // 86 nAbheradhaHsparzanaM karmayukto varjayet // 87 UvaM vai puruSasya nAbhyamedhyamavAcInamamedhyamiti zrutiH // 88 zUdrANAmAryAdhiSThitAnAmardhamAsi mAsi vAvapanamAryavadAcamanakalpaH // 86 vaizyaH kusIdamupajIvet // 60 paJcaviMzatistveva paJcamASakI syAt / / 11 athApyudAharanti // 62 yaH samarghamRNaM gRhya mahAgha saMprayojayet / savai vAdhuSiko nAma sarvadharmeSu grhitH||63 vRddhiM ca bhrUNahatyAM ca tulayA samatolayat / atiSThad bhrUNahA koTyAM vAdhuSiH samakampata, iti / / 64 gorakSakAnvANijakAMstathA kArukuzIlavAn / preSyAnvAdhuSikAMzcaiva viprAJchUdravadAcaret // 65 kAmaM tu pariluprakRtyAya kadaryAya nAstikAya pApIyasepUrvI dadyAtAm // 66
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ zaucavidhinirUpaNam / ayajJenAvivAhena vedasyotsAdanena ca / kulAnyakulatAM yAnti brAhmaNAtikrameNa ca // 67 brAhmaNAtikramo nAsti mUrkhe mantravivarjite / jvalantamagnimutsRjya na hi bhasmani hUyate // 68 gobhirazvaizva yAnaizva kRSyA rAjopasevayA / kulAnyakulatAM yAnti yAni hInAni mantrataH // 66 mantratastu samRddhAni kulAnyalpadhanAnyapi / kulasaMkhyAM ca gacchanti karSanti ca mahAdyazaH // 100 vedaH kRSivinAzAya kRSirvedavinAzinI / zaktimAnubhayaM kuryAdazaktastu kRSiM tyajet // 101 na vai devAnpIvaro'saMyatAtmA rorUyamANaH kakudI samaznute / calattundI rasabhaH kAmavAdI kRzAsa ityaNavastatra yAnti // 102 yauvane carati vibhrameNa sadvA'sadvA yAdRzaM vA yadA vA / uttare cedvayasi sAdhuvRttastadevAsya bhavati netarANi // 103 soceta manasA nityaM duSkRtAnyanucintayan / tapasvI cApramAdI ca tataH pApAtpramucyate // 104 spRzanti bindavaH pAdau ya AcAmayataH parAn / na tairucchiSTabhAvaH syAttulyAste bhUmigaiH saheti // 105 sapiNDeSvAdazAham // 106 sapiNDeSvAdazAhamAzaucamiti jananamaraNayoradhikRtya - vadatyRtvigdIkSitabrahmacArivarjam // 107 sapiNDatA tvA saptamAtsapiNDeSu // 108 'dhyAyaH ] 1783
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ baudhaaynsmRtiH| paJcamoA saptamAsAdA dantajananAdvodakopasparzanam / piNDodakakriyA prete nAtrivarSe vidhIyate // 106 A dantajananAdvA'pi dahanaM ca na kArayet / aprattAsu ca kanyAsu prattAsveke ha kurvate // 110 lokasaMgrahaNAthaM hi tadamantrAH striyo matAH / strINAM kRtavibAhAnAM vyahAcchudhyanti bAndhavAH // 111 yathoktenaiva kalpena zudhyanti ca sanAbhayaH, iti // 112 api ca prapitAmahaH pitAmahaH pitA svayaM saudaryA bhrAtaraHsavarNAyAH putraH pautraH prapautrastataputravarja teSAM caputrapautramavibhaktadAyaM sapiNDAnAcakSate // 113 vibhaktadAyAnapi sakulyAnAcakSate // 114 asatsvanyeSu tagAmI hyartho bhavati // 115 sapiNDAbhAve skulyH||116 tadabhAve pitA''cAryo'ntevAsyatvigvA haret // 117 tadabhAve rAjA tatsvaM traividyavRddhabhyaH saMprayacchet // 118 na tveva kadAcitsvayaM rAjA brAhmaNasvamAdadIta // 116 prathApyudAharanti // 120 brahmasvaM putrapautraghnaM viSamekAkinaM haret / / na viSaM viSamityAhubrahmasvaM viSamucyate // 121 tasmAdrAjA brAhmaNasvaM nA''dadIta paramaM hyetadviSaM yabrAhmaNasvamiti // 122 jananamaraNayoH saMnipAte samAno dshraatrH||123
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ jananamRtAzaucavarNanam / atha yadi dazarAtrAtsaMnipateyurAdyaM dazarAtramAzaucamA navamAddivasAt // 124 janane tAvanmAtApitrodazAhamAzaucam // 125 mAturityeke tatpariharaNAt // 126 piturityapare zukaprAdhAnyAt // 127 ayonijA hyapi putrAH zrUyante mAtApitroreva tusaMsargasAmAnyAt // 128 maraNe tu yathA bAlaM puraskRtya yajJopavItAnyapasavyAni - kRtvA tIrthamavatIrya sakRtsakRttrinimajjyonmajjyottIryAsscamya tatpratyayamudakamAsidhyAta evottIrya''camya gRhadvAryaGgAramudakamiti saMspRzyAkSAralavaNAzino dazAhaMkaTamAsIran // 126 ekAdazyAM dvAdazyAM vA zrAddhakarma // 130 'dhyAyaH ] 1785 zeSakriyAyAM loko'nuroddhavyaH // 131 atrApyasapiNDeSu yathAsannaM trirAtramahorAtramekAhamiti kurvIta // 33 AcAryopAdhyAyatatputreSu trirAtram // 133 RtvijAM ca // 134 ziSya satIrthya sabrahmacAriSu trirAtramahorAtramekAhamiti kurvIta // garbhasrAve garbhamAsasaMmitA rAtrayaH strINAm // 136 parazavopasparzane'nabhisaMdhipUrvaM sacelo'paH spRSTrA sathaH zuddhobhavati // 137 abhisaMdhipUrvaM trirAtram // 138 RtumatyAM ca yastato jAyate so'bhizasta iti vyAkhyA
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1786 baudhaaynsmRtiH| paJcamotAnyasyai vratAni // 136 vedavikrayiNaM yUpaM patitaM citimeva ca / spRSTA samAcaretsnAnaM zvAnaM cANDAlameva ca // 140 brAhmaNasya jagadvAre pUyazoNitasaMbhave / kRmirutpadyate tatra prAyazcittaM kathaM bhavet / / 141 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / tryahaM snAtvA ca pItvA ca kRmidaSTaH zucirbhavet // 142 zunopahataH sacelo'vagAheta / / 143 prakSAlya vA taM dezamaninA saMspRzya punaH prakSAlya pAdaucA''camya prayato bhavati // 144 athApyudAharanti // 145 zunA daSTastu yo vipro nadIM gatvA samudragAm / prANAyAmazataM kRtvA ghRtaM prAzya vizudhyati / / 146 suvarNarajatAbhyAM vA gavAM zRGgodakena vA / navaizca kalazaiH snAtvA sadya eva zucirbhavet , iti // 147 abhakSyAH pazavo graabhyaaH||148 kravyAdAH zakunayazca / / 146 tathA kukSuTasUkaram // 150 anytraajaavibhyH||151 bhakSyAH zvAviDgodhAzazazalyakaka.cchapakhaDgAH khaDgavarjAH pazca pazcanakhAH // 152 tathaya'hariNapRSatamahiSavarAhakulaGgAH kulavaGgavarjAH paJcadvikhuriNaH // 153
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] yajJAGgavidhinirUpaNam / pakSiNastittirikapotakapiJjalavA(NasamayUravAraNAvAraNavarjAH paJca viSkirAH // 154 matsyAH sahasradaMdhazcilicimo varmibRhacchiromazakarirohitarAjIvAH // 155 anirdazAhasaMdhInIkSIramapeyam // 156 vivatsAnyavatsayozca / / 157 AvikamauSTrikamaikazaphamapeyam / / 158 apeyapayaHpAne kRcchro'nyatra gavyAt // 156 gavye tu trirAtramupavAsaH // 160 paryuSitaM zAkayUSamAMsasarpi zRtadhAnAguDadadhimadhusaktuvarjam / / zuktAni tathA jAtoguDaH // 162 zrAvaNyAM paurNamAsyAmASADhyAM vopAkRtya taiSyAM mAdhyAvotsRjeyurutsRjeyuH / / 163 iti prathamaprazne paJcamo'dhyAyaH / atha prathamaprazne ssssttho'dhyaayH| atha yajJAGgavidhinirUpaNam / zucimadhvaraM devA juSante / / 1 / / zucikAmA hi devAH zucayazca // 2 tadeSA'bhivadati // 3 zucI vo havyA marutaH zucInAM zuciM hinomyadhvaraM zucibhyaH / bhRtena satyamRtasApa AyaJchucijanmAnaH zucayaH pAvakAH, iti // 4
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ [SaSTho 1788 baudhaaynsmRtiH| ahataM vAsasAM zucista(ci ta)smAdyakicejyAsaMyuktaM syAtsarva tadahatarvAsobhiH kuryAt // 5 prakSAlitopavAtAnyakliSTAni vAsAMsi patnIyajamAnAvRtvijazvaparidadhIran / / 6 evaM prakramAdUrvam / / 7 dIrghasomeSu satreSu caivam // 8 yathAsamAmnAtaM ca // 6 yathaitadabhicaraNIyeSviSTipazusomeSu lohitoSNISA lohitavAsasazcatvijaH pracareyuzcitravAsasazcitrAsaGgAvRSAkapAviti ca // 10 agnyAdhAne kSaumANi vAsAMsi teSAmalAbhe kAryAsikAnyaurNAni vA bhavanti // 11 mUtrapurISalohitaretaHprabhRtyupahatAnAM mRdA'dbhiriti prakSAlanam // vAsovattAryavRkalAnAm // 13 valkalabatkRSNAjinAnAm // 14 na parihitamadhirUDhamaprakSAlitaM prAvaraNam // 15 nApalyUlitaM manuSyasaMyuktaM devatrA yujyAt // 16 ghanAyA bhUmerupaghAta upalepanam // 17 suSirAyAH karSaNam // 18 klinnAyA medhyamAhRtya pracchAdanam // 16 caturbhiHzudhyate bhuumirgobhiraakrmnnaatkhnnaadhnaadbhivrssnnaat||20 paJcamAJcopalepanAtSaSThAtkAlAt / / 21 asaMskRtAyAM bhUmau nyastAnAM tRNAnAM prakSAlanam // 22 parokSopahatAnAmabhyukSaNam // 23 evaM kSudrasamidhAm / / 24 mahatAM kASThAnAmupaghAte prakSAlyAvazoSaNam / / 25
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] mUtrapurISAdyupahatadravyANAM zuddhivarNanam / 1786 bahUnAM tu prokSaNam ||26 dArumayANAM pAtrANAmucchiSTasamanvArabdhAnAmava lekhanam // 27 ucchiSTalepopahatAnAmavatakSaNam // 28 mUtrapurISalohita retaH prabhRtyupahatAnAmutsargaH // 26 tadetadanyatra nirdezAt ||30 yathaitadagnihotre dha(gha)rmocchiSTe ca dadhidha (gha) rme ca kuNDapAyinAmayane cotsariNAmayane ca dAkSAyaNayajJe ceDAdave ca catuzcakre ca brahmaudaneSu ca teSu sarveSu darbhairadbhiH prakSAlanam // 31 sarveSveva somabhakSeSvadbhireva mArjAlIye prakSAlanam // 32 mUtrapurISalohitaretaH prabhRtyupahatAnAmutsargo mRNmayAnAMpAtrANAm ||33 mRNmayAnAM pAtrANAmucchiSTasamanvArabdhAnAmavakUlanam // 34 ucchiSTale popahatAnAM punardahanam ||35 mUtrapurISalohitaretaH prabhRtyupahatAnAmutsargaH // 36 taijasAnAM pAtrANAM pUrvavatparimRSTAnAM prakSAlanam // 37 parimArjanadravyANi gozakRnmRdbhasmeti // 38 mUtrapurISa lohita retaH prabhRtyupahatAnAM punaH karaNam // 36 gomUtre vA saptarAtraM parizAyanam ||40 mahAnadyAM vaivam // 41 azmamayAnA malAbu bilva vinADAnAM govAlaiH parimArjanam // naDaveNuzara kuzavyUtAnAM gomayenAdbhiriti prakSAlanam // 43 vrIhINAmupaghAte prakSAlyAvazoSaNam // 44
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1760 baudhaaynsmRtiH| [ SaSThobahUnAM tu prokSaNam // 45 taNDulAnAmutsagaH // 46 evaM siddhahaviSAm / / 47 mahatAM zvavAyasaprabhRtyupahatAnAM taM dezaM puruSAnnamuddhRtya pavamAnaH suvarjana iti etenAnuvAkenAbhyukSaNam // 48 madhUdake payovikAre pAtrAtpAtrAntarAnayane zaucam // 46 evaM tailasarpiSI ucchiSTasamanvArabdhe udake'vadhAyopayojayet // amedhyAbhyAdhAne samAropyAgni mathitvA pavamAneSTiH // 51 zaucadezamantrAvRdarthadravyasaMskArakAlabhedeSu pUrvapUrvaprAdhAnyaM pUrvapUrvaprAdhAnyam // 52 iti prathamaprazne SaSTho'dhyAyaH / atha prathamaprazne sptmo'dhyaayH| atha punaH ytaanggvidhivrnnnm| uttarata upacAro vihaarH||1 tathA'pavargaH // 2 viparItaM pitryeSu // 3 pAdopahataM prakSAlayet / / 4 aGgamupaspRzya sicaM vA'pa upaspRzet / / 5 / / evaM chedanabhedanakhanananirasanapitryarAkSasanaiRtaraudrAbhicaraNIyeSu // 6 na mantravatAyajJAGgenA''tmAnamabhipariharet // 7 abhyantarANi yajJAGgAni bAhyA RtvijaH // 8 patnIyajamAnAvRtvigbhyo'ntaratamau // 1
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] yajJAGgavidhivarNanam / 1761 yajJAGgabhya AjyamAjyAvIMSi havibhyaH pazuH pazoH somaH somaadgnyH||10 yathAkarmatvijo na vihArAdabhiparyAvarteran // 11 pAGa mukhazceddakSiNamaMsamabhiparyAvarteta // 12 pratyaGmukhaH savyam // 13 antareNa cAtvAlotkarau yajJasya tIrtham // 14 A cAtvAlAdAhavanIyotkarau // 15 / / tataH kartAro yajamAnaH patnI ca pUpadheran , visaMsthiteH // 16 saMsthite ca saMcaro'nutkaradezAt // 17 nAprokSitamapUpannaM klinnaM kASThaM samidhaM vA'bhyAdadhyAt // 18 agreNA''havanIyaM brahmayajamAnau ppdyte||16 jaghanenA''havanIyamityeke // 20 dakSiNenA''havanIyaM brahmAyatanaM tamapareNa yajamAnasya // 21 uttarAM zroNimuttareNa hotuH // 22 utkara AgnIdhrasya // 23 jaghanena gArhapatyaM patnyAH // 24 teSu kAle kAla eva darbhAnsaMstRNAti // 25 ekekasya codakamaNDalurupAttaH syAdAcamanAthaH // 26 vratopeto dIkSitaH syAt // 27 na parapApaM vadena kruddhanna rodenmUtrapurISe nAvekSeta // 28 amedhyaM dRSTvA japati // 26 abaddhaM mano daridraM cakSuH sUryoM jyotiSAM zreSTho dIkSe mA mA hAsIriti // 30 iti pathamapazne saptamo'dhyAyaH /
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1762 baudhaaynsmRtiH| [aSTamoatha pRthmpuushne'ssttmo'dhyaayH| atha braahmnnaadivrnnniruupnnm| catvAro varNA brAhmaNakSatriyaviTzUdrAH // 1 teSAM varNAnupUryeNa catasro bhAryA brAhmaNasya / tisro rAjanyasya // 3 dve vaizyasya // 4 ekA zUdrasya // 5 tAsu putrAH savarNAnantarAsu savarNAH // 6 ekAntaradvacantarAsvambaSThopaniSAdAH // 7 pratilomAtvAyogavamAgavaNakSatrapulkasakukkuTavaidehakacANDAlAH / / 8 ambaSThAtprathamAyAM zvapAkaH // 6 upAd dvitIyAyAM vaiNaH // 10 / niSAdAttRtIyAyAM pulkasaH // 11 viparyaye kukkuttH||12 niSAdena niSAdyAmA paJcamAjAto'pahanti zUdratAm // 13 tamupanayeSaSThaM yAjayet / / 14 saptamo vikRtabIjaH samabIjaH sama ityeSAM saMjJAH kameNa nipatanti // 15 triSu varNeSu sAdRzyAdabato janayettu yAn / tAnsAvitrIparibhraSTAntrAtyAnAhumanISiNa nAtyAnAhumanISiNa iti / / 16 iti prathamaprazne'STamo'dhyAyaH /
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] saMkarajAtinirUpaNam / 1763 atha prathamaprazne nvmo'dhyaayH| atha sNkrjaatiniruupnnm| rthkaaraambsstthsuutoprmaagdhaayogvvnnkssttupulkskukkuttvaidehkcnnddaalshvpaakprbhRtyH||1 tatra savarNAsu savarNAH // 2 brAhmaNAkSastriyAyAM brAhmaNo vaizyAyAmambaSThaH zUdrAyAM niSAdaH // 3 pArazava ityeke // 4 kSatriyAdvaizyAyAM kSatriyaH shuudraayaamugrH||5 vaizyAcchUdrAyAM rathakAraH 16 ... zUdrAdvazyAyAM mAgadhaH kSatriyAyAM kSattA brAhmaNyo caNDAlaH // 7 vaizyAtkSatriyAyAmAyogavo brAhmaNyAM vaidehakaH / / 8 kSatriyAdbrAhmaNyAM sUtaH // 6 tatrAmbaSThograsaMyoge bhavatyanulomaH // 10 kSattRvaidehakayoH pratilomaH // 11 ugrAjjAtaH kSalyAM shvpaakH||12 vaidehakAdambaSThAyAM vaiNaH // 13 niSAdAcchUdrAyAM pulksH||14 zUdrAnniSAdyAM kukkuTaH // 15 varNasaMkarAdutpannAntrAtyAnAhurmanISiNo brAtyAnAhurmanISiNa iti // 16 iti prathamaprazne navamo'dhyAyaH /
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1764 baudhAyanasmRtiH / atha prathamaprazne dazo'dhyAyaH / atha rAjadharmavarNanam / SaDbhAgabhRto rAjA rakSetprajAm // 1 brahma vai svaM mahimAnaM brAhmaNeSvadadhAdadhyayanAdhyApanayajanayAjanadAnapratigrahasaMyuktaM vedAnAM guptyai // 2 kSattre balamadhyayanayajanadAnazastrakozabhUtarakSaNasaMyuktaM kSattrasya vRddhaya || 3 dazamo viTsvadhyayanayajanadAnakRSivANijyapazupAlanasaMyuktaM karmaNAM vRddha // 4 zUdreSu pUrveSAM paricaryA // 5 patto hyasRjyanteti // 6 sarvatodhuraM purohitaM vRNuyAt // 7 tasya zAsane varteta ||8 saMgrAme na nivarteta || karNibhirna dagdhaiH praharet // 10 bhItamantonmattapramattavisaMnAhastrIbAlavRddha brAhmaNairna yudhyeta // 11 anyatrA''tatAyinaH // 12 athApyudAharanti ||13 adhyApakaM kule jAtaM yo hanyAdAtatAyinam / na tena bhrUNahA bhavati manyustaM manyumRcchati, iti // 14 sAmudrazulko varaM rUpamuddhRtya dazapaNaM zatam // 15 anyeSAmapi sArAnurUpyeNAnupahatya dhamyaM prakalpayet // 16 abrAhmaNasya pranaSTasvAmikaM rikthaM saMvatsaraM paripAlya rAjA haret // 17
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] daNDaprakaraNavarNanam / 1765 avadhyo vai brAhmaNaH sarvAparAdheSu // 18 brAhmaNasya brahmahatyAgurutalpagamanasuvarNasteyasurApAneSu kusindhabhagasRgAlamurAdhvajAstaptenAyasA lalATeyitvA viSayAnirdhamanam // 16 kSatriyAdInAM brAhmaNavaghe vadhaH sarvasvaharaNaM ca // 20 teSAmeva tulyApakRSzvadhe yathAbalamanurUpAndaNDAnprakalpayet // 21. kSatriyavaghe gosahasram // 22 kSatriyavadhe gosahasramRSabhaikAdhikaM rAkSa utsRjedvairaniryAtanArtham // 23. zataM vaizye daza zUdra RSabhazcAtrAdhikaH / / 24 zUdravadhena strIvadho govadhazca vyAkhyAto'nyatrA''neyyA vadhAt // 25 dhenvanaDuhozca vadhe dhenvanaDuhorante cAndrAyaNaM caret // 26 AtreyyA vadhaH kSatriyavadhena vyAkhyAtaH // 27 haMsabhAsabahiNacakravAkapracalAkakAkolUkamaNDUkaDiDDikaDerikAzvababhra nakulAdInAM vadhe zUdravat // 28 lokasaMgrahaNArtha yathA dRSTaM zrutaM vA sAkSI sAkSyaM brUyAt / / 29 pAdo dharmasya kartAraM pAdo gacchati saakssinnm| , pAdaH sabhAsadaH sarvAnpAdo rAjAnamRcchati // 30 rAjA bhavatyanenAzca mucyante ca sbhaasdH| eno gacchati kartAraM yatra nindyo ha nindyate // 31 113
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1766 baudhaaynsptiH| [dazamosAkSiNaM tvevamudiSTaM ytnaatpRcchedvickssnnH| yAM rAtrimajaniSThAstvaM yAM ca rAtri mariSyasi // 32 etayorantarA yatte sukRtaM sukRtaM bhavet / tatsarva rAjagAmi syAdanRtaM bruvatastava // 33 trIneva ca pitRnhanti trIneva ca pitAmahAn / sapta jAtAnajAtAMzca sAkSI sAkSyaM mRSA vadana // 34 hiraNyArthe'nRte hanti trIneva ca pitAmahAn / / paJca pazvanRte hanti daza hanti gavAnRte // 35 . zatamazvAnRte hanti sahasraM puruSAnRte / sarva bhUmyanRte hanti sAkSI sAkSyaM mRSA vadana // 36 catvAro varNAH putriNaH sAkSiNaH syuranyatra zrotriyarAjanyapravrajitamAnuSyahInebhyaH 37 smRtau pradhAnataH prtipttiH||38 ato'nyathA kartapatyam (1) 36 dvAdazarAtraM taptaM payaH pibetkRSmANDairvA juhuyAditi kUSmANDairvA juhuyAditi // 40 iti prathamaprazne dazamo'dhyAyaH /
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aSTavivAhaprakaraNavarNanam / 1767 aMga prayAprazne ekaadsho'dhyaayH| athASTavivAhaprakaraNavarNanam / aSTau vivaahaaH||1 . zrutazIle vijJAya brahmacAriNe'rthine dIyate sa brAhmaH // 2 AcchAdyAlaMkRtyaiSA(tayA) saha dharmazcaryatAmiti prAjApatyaH // 3 pUrvA lAjAhuti hutvA gomithunaM kanyAvate dadyAtsa ArSaH // 4 dakSiNAsu nIyamAnAsvantarvavRtvije sa devH||5 . dhneloptossyaa''surH||6 sakAmena sakAmAyA mithaH saMyogo gaandhrvH||7 prasahya hrnnaadraaksssH||8 suptAM mattAM pramattAM vopayacchediti paishaacH|| teSAM catvAraH pUrva brAhmaNasya // 10 teSvapi pUrvaH pUrvaH zreyAn // 11 uttareSAmuttarottaraH pApIyAn // 12 atrApi SaSThasaptamau kSatradharmAnugatau tatpratyayatvAtkSatrasya // 13 paJcamASTamau vaizyazUdrANAm // 14 ayantritakalatrA hi vaizyazUdrA bhavanti // 15 karSaNazuzrUSAdhikRtatvAt // 16 gAndharvamapyeke prazaMsanti sarveSAM snehAnugatatvAt // 17 yathAyukto vivaahH| yathA yukto vivAhastathA yuktA prajA bhavatIti vijJAyate !
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1768 ... baudhaaynsmRtiH| [ekAdazoathApyudAharanti // 16 krItA dravyeNa yA nArI sA na patnI vidhiiyte|| sA na deve na sA pizye dAsI tAM kAzyapo'bravIt // 20 zulkena ye prayacchanti svasutAM lobhmohitaaH| AtmavikrayiNaH pApA mhaakilvisskaarkaaH||21 patanti narake ghore ghnanti cA''saptamaM kulam / gamanAgamanaM caiva sarva zulko vidhIyate (1) // 22 paurnnmaasyssttkaamaavaasyaagnyutpaatbhuumikmpshmshaandeshptishrotriyaiktiirthypryaannessvhoraatrmndhyaayH||23 .. vAte pUtigandhe nIhAre ca nRttagItavAditraruditasAmazabdeSu tAvantaM kAlam / / 24 stanayiluvarSavidhutsaMnipAte vyahamanadhyAyo'nyatra vrssaakaalaat|| varSAkAle'pi varSavarjamahorAtrayozca tatkAlam // 26 pitryapratiprahabhojanayozca tahivasazeSam // 27 bhojaneSvAjIrNAntam // 28 .. pANimukho hi brAhmaNaH // 26 athApyudAharanti // 30 bhuktaM pratigRhItaM ca nirvizeSamiti zrutiH // 31 pitayuparate trirAtram / / 32 dvayamu ha vai suzravaso'nUcAnasya reto brAhmaNasyordhva nAbheradhastAdanyatsa yadUrdhva nAbhestena haitatprajAyate yabrAhmaNAnupanayati yadhyApayati yadyAjayati yatsAdhu karoti
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] andhyaayprkrnnvrnnnm| 1766 sarvA'syaiSA prajA bhavatyatha yadavAcInaM nAbhestena hAsyaurasI prajA bhavati tasmAcchotriyamanUcAnamaprajo'sIti na vadanti / tasmAd dvinAmA dvimukho vipro dviretA dvijanmA ceti // 34 zUdrApapAtrazravaNasaMdarzanayozca tAvantaM kAlam // 35 naktaM zivAvirAve nAdhIyIta svapnAntam // 36 ahorAtrayozca saMdhyoH parvasu ca nAdhIyIta // 37 na mAMsamaznIyAna striyamupeyAt // 38 parvasu hi rakSaHpizAcA vyabhicAravanto bhavantIti vijnyaayte|| anyeSu cAdbhutotpAteSvahorAtramanadhyAyo'nyatra mAnasAt // 40 mAnase'pi jnnmrnnyorndhyaayH||41 athApyudAharanti // 42 . hantyaSTamI ghupAdhyAyaM hanti ziSyaM cturdshii| hanti paJcadazI vidyAM tasmAtparvaNi varjayettasmAtparvaNivarjayediti // 43 iti prathamaprazna ekaadsho'dhyaayH| - atha dvaadsho'dhyaayH| atha pUrvoktAnekavidhaprakaraNavarNanam / yathA yukto vivaahH||1 aSTau vivaahaaH||2 kSatriyavadhe gosahasram // 3 SaDbhAgabhRto rAjA rakSet // 4
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1800 baudhAyanasmRtiH / rathakArAmbaSTha0 ||5 catvAro varNAH // 6 uttarata upacAro vihAraH // 7 mRNmayAnAM pAtrANAm // 8 zucimadhvaraM devA juSante // abhakSyAH pazavo prAmyAH // 10 sapiNDeSvAdazAham // 11 gocarmamAtram // 12 " nityaM zuddhaH kAruhastaH // 13 athAtaH zaucAdhiSThAnam // 14 kamaNDalurdvijAtInAm // 15 atha kamaNDalucaryAmupadizanti // atha snAtakasya // 17 dharmArthoM yatra na syAtAm // 18 aSTAcatvAriMzadvarSANi // 16 paJcadhA vipratipattiH // 20 upadiSTo dharmaH prativedam // 21 iti prathamaprazne dvAdazo'dhyAyaH / samApto'yaM prathamaH praznaH / *OO*** ... [ dvAdazo atha dvitIyaH praznaH / tatra prathamo'dhyAyaH / atha prAyazcittaprakaraNavarNanam / athAtaH prAyazcittAni // 1 bhrUNahA dvAdaza samAH // 2 kapAlI khaTvAGgI gardabhacamaMvAsA araNyaniketanaH zmazAne dhvajaM zavaziraH kRtvA kuTIM kArayettAmAvasetsaptAgArANi bhaikSaM caransvakarmAsscakSANastena prANAndhArayedalabdhopavAsaH //
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'nyAyaH] prAyazcittavarNanam / 1891 azvamedhena gosavenAgniSTutA vA yajeta // 3 azvamedhAvabhRthe vA''tmAnaM plAvayet // 4 athApyudAharanti // 5 amatyA brAhmaNaM hatvA duSTo bhavati dhmtH| RSayo niSkRti tasya vadantyamatipUrvake // 6 matipUrva ghnatastasya niSkRtirnopalabhyate / apamUrya caretkRcchamatikRcchrenipAtane // 7 kRcchcAndrAyaNaM caiva lohitasya pravartane / tasmAnnavApagureta na ca kurvIta zoNitamiti / / 8 nava samA rAjanyasya // tisro vaizyasya // 10 saMvatsaraM zUdrasya // 11 striyAzca // 12 brAhmaNavadAtreyyAH // 13 gurutalpagastapte lohazayane zayIta // 14 sUmi vA jvalantIM zliSyet // 15 liGga vA savRSaNaM parivAsyAJjalAvAdhAya dakSiNApratIcyodizamantareNa gacchedA nipatanAt // 16 stenaH prakIrya kezAnsadhakaM musalamAdAya skandhena rAjAnaM gacchedanena mAM jahIti tenainaM hanyAt // 17 athApyudAharanti // 18 . skandhenA''dAya musalaM steno rAjAnamanviyAt / anena zAdhi mAM rAjankSatradharmamanusmaran // 16 zAsane vA visarga vA steno mucyeta kilbiSAt / .. azAsanAttu tadrAjA stenAdApnoti kilbiSamiti // 20
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1802 baudhaaynsmRtiH| [prathamosurAM pItvoSNayA kAyaM dahet // 21 amatyA pAne kRcchrAbdapAdaM caretpunarupanayanaM ca // 22 vapanatrataniyamalopazca pUrvAnuSThitatvAt // 23 athApyudAharanti // 24 amatyA vAruNI pItvA prAzya mUtrapurISayoH / brAhmaNaH kSatriyo vaizyaH punaH saMskAramarhati // 25 surAdhAne tu yo bhANDe apaH paryuSitAH pibet / zapuSpIvipakvena SaDahaM kSIreNa vartayet // 26 gurupayuktazceninayet gurukhInkRcchrAMzcaret // 27 etadevAsaMskRte // 28 brahmacAriNaH zavakarmaNA vratAvRttiranyatra maataapitroraacaaryaac|| sacavyAdhIyIta kAmaM gurorucchiSTaM bhaiSajyArthe sarva prAznIyAt // yenecchettena cikitset // 31 sa yadA'gatiH syAcadutthAyA''dityamupatiSTheta // 32 haMsaH zuciSaditi // 33. etayA diyA retaH siccA trirapo hRdayaMgamAH pibedretsyaabhiH|| yo brahmacArI niyamupeyAtso'vakIrNI // 35 sa gardamaM pazumAlabheta // 36 naiRtaH pazupuroDAzazca rakSodevato yamadevato vA // 37 ziznAlAzinamapvavadAnazcarantIti vijJAyate // 38 api vA'mAvAsyAyAM nizyamimupasamAdhAya davihomikI paricaSTAM kRtvA dve AjyAhutI juhoti-||36
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] samudrasaMyAnAdipatanIyakarmaNAM niruupnnm| 1803 kAmAvakIrNo'smyavakIrNo'smi kAmakAmAya svAhA // 40 kAmAbhidrugdho'smyabhidugdho'smi kAmakAmAya svAheti // 41 hutvA prayatAJjaliH kavAtiyaGanimabhimantrayeta // 42 saM mA siJcantu marutaH samindraH saM bRhaspatiH / saM mA'yamamiH siJcatvAyuSA ca balena cA''yuSmantaM karotu meti // athAsya jJAtayaH pariSadyudapAtraM ninayeyurasAvahamityaMbhUta iti / caritvA'paH payo ghRta madhu lavaNamityArabdhavantaM brAhmaNA brU yuzcaritaM tvayetyomitItaraH patyAha caritanivezaM savanIyaM kuryaH / / 45 sagotrAM cedamatyopayacchedbhartRvadenAM vibhRyAt // 46 pUjAtA cetkRcchrAbdapAdaM caritvA yanma AtmanonindA-. 'bhUtyunaragnizcakSuradAditi etAbhyAM juhuyAt // 47 parivitta: parivettA yA cainaM parivindati / sarve te narakaM yAnti dAtyAjakapamAH // 48 parivittaH parivettA dAtA yshcaapi-yaajkH| kRcchradvAdazarAtreNa strI trirAtreNaM zudhyati, iti // 46 atha ptniiyaani-||50 samudrasaMyAnam // 51 brahmasvanyAsApaharaNam // 52 bhUmyanRtam // 53 sarvapaNyairvyavaharaNam // zUdrasevanam / / 54 zUdrAbhijananam // 55 tadapatyatvaM ca / / 56 eSAmanyatamatkR(maM kRtvA // 57 caturthakAlAmitabhojinaH syurapo'bhyupeyuH savanAnukalpam / sthAnAsanAbhyAM viharanta ete tribhirvaSastadapaghnanti paapmiti||
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1804 baudhaaynsmRtiH| [prathamoyadekarAtreNa karoti pApaM kRSNaM varNa brAhmaNaH sevmaanH| caturyakAla udakAbhyavAyI tribhirvaraitadapahanti pApam, iti // 56 athoppaatkaani-||60 , agamyAgamanaM gurvIsakhI gurusakhImapapAtrAM patitAM ca gatvA bheSajakaraNaM grAmayAjanaM raGgopajIvanaM nATyAcAryatA... gomahiSIrakSaNaM yaccAnyadapyevaM yuktaM kanyAdUSaNamiti // 61 teSAM tu nirvezaH patitavRtcidvauM saMvatArau // 62 athaashucikraanni-||63 dhUtamabhicAro'nAhitAgnerunchavRttitA samAvRttasya bhaikSacaryA tasya caiva gurukule vAsa Urdhva caturyoM mAsebhyastasya cAdhyApanaM nakSatranirdezazceti // 64 teSAM tu nivezo dvAdaza mAsAndvAdazArdhamAsAndvAdaza dvAdazAhAndvAdaza SaDahAndvAdaza jyahAndvAdazAhaM SaDahaM vyahamahorAtramekAhamiti yathA krmaabhyaasH||65 atha ptitaaH||66 samavasAya dhAMzcareyuritaretarayAjakA itaretarAdhyApakA mitho vivahamAnAH putrAnsaniSpAdya brUyurvipravrajatAsmabhya evamAryAnsaMpratipatsyatheti // 67 athApi na sendriyaH patati // 68 tadetena veditavyamaGgahIno hi sAGgaM janayet // 66 mithyetaditi haariitH||70 dadhidhAnIsadharmAH striyaH syuyoM hi dadhidhAnyAmaprayataM paya
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] upapAtakavarNanaM, tilvikryenissedhvrnnnshc| 1805 Atacya manthati na tacchiSTA dharmakRtyeSUpayojayanti // 71 evamazuci zuklaM yannivartate na tena saha saMprayogo vidyate // 72 azucizuklotpannAnAM teSAmicchatAM praayshcitiH||73 patanIyAnAM tRtIyoMzaH strINAmaMzastRtIyaH / / 74 athApyudAharanti // 75 . bhojanAbhyaJjanAhAnAdyadanyatkurute tilaiH / zvaviSThAyAM kRmibhUtvA pitRbhiH saha majjatIti // 76 pitRnvA eSa vikrINIte // 77 yastilAnvikrINIte prANAnvA eSa vikrINIte yastaNDulAnvikroNIte // 78 sukRtAMzAnvA eSa vikINIte yaH paNamAno duhitaraMdadAti // 76 tRNakASThamavikRtaM vikrayam // 80 athApyudAharanti // 81 pazavazcaikatodantA azmA ca lavaNoddhRtaH / etadbrAhmaNa te paNyaM tantuzcArajanIkRta, iti // 82 pAtakavaja vA babhru piGgalAM gAM romazAM sarpiSA'vasicya kRSNastilairavakIryAnUcAnAya dadyAt // 83 kUSmANDarvA dvAdazAham / / 84 ... yadarvAcInameno bhrUNahatyAyAstasmAnmucyata, iti / / 85. pAtakAbhizaMsane kRcchrH||86 tdbdo'bhishNsituH||87 saMvatsareNa patati patitena samAcaran / yAjanAdhyApanAdyaunAnna tu yAnAsanAzanAditi / / 88 amedhyaprAzane praayshcittinesspuriissyN tatsaptarAtreNAvApyate / / apaH payo ghRtaM parAka iti prativyahamuSNAni sa taptakRcchraH / / 60
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1806 baudhaaynsmRtiH| [dvitIyotryahaM prAtastathA sAyamayAcitaM parAka iti kRcchaH // 61 prAtaH sAyamayAcitaM parAka iti trayazcatUrAtrAH sa eSa strIbAlavRddhAnAM kRcchrH||12 yAvatsakRdAdadIta tAvadaznIyAtpUrvavatso'tikRcchraH // 63 abbhakSastRtIyaH sa kRcchrAtikRcchraH // 64 kucchre triSavaNamudakopasparzanam // 65 adhaH zayanam // 66 / ekavatratA // 67 kezazmazrulomanakhavApanam / / 68 etadeva sriyAH kezavapanavarjam // 88 iti dvitIyaprazne prthmo'dhyaayH| atha dvitIyaprazne dvitiiyo'dhyaayH| atha daayvibhaagvrnnnm| nityodakI nityayajJopavItI nityasvAdhyAyI vRsslaanvrjii| tau ca gacchanvidhivaJca julanna brAhmaNazcyavate brahmalokAt // 1 manuH putrebhyo dAyaM vyabhajaditi shrutiH||2 . samazaH sarveSAmavizeSAt // 3 varaM vA rUpamuddharejyeSThaH // 4 tasmAjjyeSThaM putraM dhanena niravasAyayantIti shrutiH||5 dazAnAM vaikamuddharejyeSThaH // 6 samamitare vibhajeran // 7 pituranumatyA dAyavibhAgaH sati pitari // 8
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] dAyavibhAgavarNanam, aurasAdiputrANAM varNanazca 1807 catuNAM varNAnAM gozvAjAvayo jyeSThAMzaH // 6 nAnAvarNakhIputrasamavAye dAyaM dazAMzAnkRtvA caturastrIndvAvekamiti yathAkramaM vibhajeran // 10 aurase tUtpanne savarNAstRtIyAMzaharAH // 11 . savarNAputrAnantarAputrayoranantarAputrazcedguNavAnsa jyeSThAMzaM haret // 12 guNavAnhi zeSANAM bhartA bhavati // 13 savarNAyAM saMskRtAyAM svayamutpAditamaurasaM putraM vidyAt // 14 athApyudAharanti- // 15 aGgAvaGgAtsaMbhavasi hRdayAdadhi jaayse| AtmA vai putranAmA'si sa jIva zaradaH zatamiti // 16 abhyupagamya duhitari jAtaM putrikAputramanyaM dauhitram // 17 athApyudAharanti / / 18 Adizetprathame piNDe mAtaraM putrikaasutH| dvitIye pitaraM tasyAstRtIye ca pitAmahamiti // 16 mRtasya prasUto yaH klIbavyAdhitayorvA'nyenAnumate sve kSetre sa kSetrajaH / / 20 sa eSa dvipitA dvigotrazca dvayorapi svadhArikthabhAgbhavati // 21 athApyudAharanti // 22 dvipituH piNDadAnaM syAtpiNDe piNDe ca nAmanI / trayazca piNDAH SaNNAM syurevaM kurvanna muhyatIti / / 23
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1808 baudhaaynsmRti| dvitIyomAtApitRbhyAM datto'nyatareNa vAM yo'patyArthe parigRhyate sa dattaH // 24 . sadRzaM yaM sakAmaM svayaM kuryAtsa kRtrimaH // 25 gRhe gUDhotpanno'nte jJAto gUDhajaH // 26 mAtApitRbhyAmutsRSTo'nyatareNa vA yo'patyArthe parigRhyate so'paviddhaH // 27 asaMskRtAmanatisRSTAM yAmupayacchettasyAM yo jAtaH sa kAnInaH / / 28 yA garbhiNI saMskriyate vijJAtA vA'vijJAtA vA tasya yo jAtaH sa sahoDhaH // 26 mAtApitrohastAkrIto'nyatareNa vA yo'patyArthe parigRhyate sa krItaH // 30. klIvaM tyaktvA patitaM vA yA'nyaM pati vindettasyAM punarvA yo jAtaH sa paunarbhavaH // 31 mAtApitRvihIno yaH svayamAtmAnaM dadyAtsa svayaMdattaH // 32 dvijAtipravarAcchUdrAyAM jAto nissaadH||33 kAmAtpArazava iti putrAH // 34 athApyudAharanti // 35 aurasaM putrikAputra kSetra dckRtrimau| . gUDhajaM cApaviddhaM ca rikthabhAjaH pracakSate // 36 kAnInaM ca sahoDhaM ca krItaM paunarbhavaM tathA / svayaMdattaM niSAdaM ca gotrabhAjaH pracakSate // 37 .
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] triyA asvAtantryakathanam / 1806 teSAM prathama evetyAhaupajaGghaniH // 38 idAnImahamIrSyAmi strINAM janaka no purA / yato yamasya sadane janayituH putramabruvan // 36 . retodhAH putra nayati paretya ymsaadne| tasmAdbhAryA (tu rakSanti vibhyataH prretsH||40 apramattA rakSatha tantumetaM mAM vaHkSetre para(re)bIjAni vaapsuH| yanayituH putro bhavati sAparAye moghaM vettA kurute tantumetamiti // 41 teSAmavAptavyavahArANAmaMzAnsopacayAnsuniguptAnidadhyurA vyavahAraprApaNAt / / 42 / atItavyavahArAnprAsAcchAdanairvibhyuH // 43 andhajaDaklIbavyasanivyAdhitAdIMzca // 44 akarmiNaH / / 45 patitatajjAtavarjam // 46 na patitaH saMvyavahAro vidyate // 47 patitAmapi tu mAtaraM vibhRyaadnbhibhaassmaannH||48 mAturalaMkAraM duhitaraH sAMpradAyikaM labherananyadvA / / 46 na strIsvAtantryaM vidyate // 50 athApyudAharanti // 51 pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / putrastu sthAvire bhAve na strI svAtantryamahatIti // 52 nirindriyA hyadAyAzca striyo matA iti zrutiH // 53 bhartRhite yatamAnAH svarga lokaM jayeran / / 54 ..
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1810 . baudhaaynsmRtiH| dvitIyo vyatikrame tu kRcchH||55 zUdre cAndrAyaNaM caret // 56 vezyAdiSu pratilomaM kRcchAtikRcchrAdIzvaret 57 puMsAM brAhmaNAdInAM saMvatsaraM brahmacaryam / / 58 zUdraM kaTAminA dahet // 56 athApyudAharanti // 60 abrAhmaNasya zArIro daNDaH saMgrahaNe bhavet / sarveSAmeva varNAnAM dArA rakSyatamA dhanAt // 61 na tu cAraNadAreSu na raGgAvatare vdhH| saMsarjayanti tAnyetAgniguptAMzvAlayantyapi // 62 triyaH pavitramatulaM naitA duSyanti kahicit / mAsi mAsi rajo hyAsAM duritAnyapakarSati / / 63 somaH zaucaM dadattA(dau tAsAM gandharva zikSitAM girm| agnizca sarvabhakSatvaM tasmAniSkalmaSAH khiyH||64 aprajA dazame varSe strIprajA dvAdaze tyajet / mRtaprajA paJcadaze sadyastvapriyavAdinIm // 65 saMvatsaraM pretapatnI madhumAsamadyalavaNAni varjayedhaHzayIta 66 SaNmAsAniti maudglyH||67 ata UdhvaM gurubhiranumatA devarAjjanayetputramaputrA / / 68 athApyudAharanti // 66 vazAcotpannaputrA ca nIrajaskA gataprajA | nAkAmA saMniyojyA syAtphalaM yasyAM na vidyata, iti // 70 mAtulapitRSvasA bhaginI bhAgineyI snuSA mAtulAnI
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] agamyastrINAmabhidhAnavarNanam / sakhivaghUrityagamyAH // 71 agamyAnAM gamane kRcchrAtikRcchrau cAndrAyaNamiti prAyazcittiH // 72 etena caNDAlIvyavAyo vyAkhyAtaH // 73 athApyudAharanti // 74 caNDAlIM brAhmaNo gatvA bhuktvA ca pratigRhya ca / ajJAnAtpatito vipro jJAnAttu samatAM vrajet // 75 piturgurornarendrasya bhAryA gatvA pramAdataH / gurutalpI bhavettena pUrvoktastasya nizcayaH, iti // 76 adhyApanayAjanapratigrahairazaktaH / 114 1811 kSattradharmeNa jIvetpratyanantaratvAt // 77 neti gautamo'tyupro hi kSattradharmo brAhmaNasya // 78 athApyudAharanti // 76 gavArthe brAhmaNArthe vA varNAnAM vA'pi saMkare / gRhNIyAtAM vipravizau zastraM dharmavyapekSayA // 80 vaizyavRttiranuSTheyA pratyanantaratvAt // 81 prAkprAtarAzAtkarSI syAt // 82 asyUtanAsikAbhyAM samuSkAbhyAmatudannArayA muhurmuhurabhyucchandayan // 83 bhAryAdiragnistasminkarmakaraNaM prAgagnyAdheyAt // 84 agnyAdheyaprabhRtyathemAnyajasrANi bhavanti yathaitadagnyAdheyamagnihotra' darzapUrNamAsAvAprayaNamudgayanadakSiNAya
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1812 baudhAyanasmRtiH / [ tRtIyo nayoH pazuzcAturmAsyAnyRtumukhe SaDDhotA vasante jyotiSToma ityevaM kSemapApaNam // 85 athApyudAharanti // 86 na divA svapnazIlena na ca sarvAnnabhojinA / kAmaM zakyaM nabho gantumArUDhapatitena vA // 87 dainyaM zAThyaM jahmaca ca varjayet // 88 athApyatrozanasazca vRSaparvaNazca duhitroH saMvAde gAthAmudAharanti // 86 stuvato duhitA tvaM vai yAcataH pratigRhataH / athAhaM stUyamAnasya dadato'pratigRhNato dadato'pratigRhNata, iti iti dvitIyaprazne dvitIyo'dhyAyaH / atha dvitIyaprazne tRtIyo'dhyAyaH / atha devAditarpaNavidhivarNanam / devatAstarpayitvA pitRtarpaNam // 2 tapasyavagAhanam / / 1 anutIrthamapa utsiJcati // 3 Urje vahantIriti // 4 athApyudAharanti // 5 sravantISvaniruddhAsu trayo varNA dvijAtayaH / prAtarutthAya kurvIrandevarSipitRtarpaNam // 6
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH snAtakavratavarNanam / 1813 niruddhAsu na kurvIranaMzabhAktatra setukRt / tasmAtparakRtAnsetUnkUpAMzca parivarjayediti // 7 athApyudAharanti / / 8 . uddhRtya vA'pi trInpiNDAnkuryAdApatsu no sadA / niruddhAsu tu mRtpiNDAnkUpAtrInabghaTastatheti // 8 bahupratigrAhyasyApratigrAhyasya vA pratigRhyAyAjyaM vA yAjayitvA'nAzyAnasya vA'namazitvA taratsamandIyaM japediti // 10 athApyudAharanti // 11 gurusaMkariNazcaiva ziSyasaMkariNazca ye| AhAramantrasaMkIrNA dIrgha tama upAsata iti // 12 atha snAtakavratAni // 13 sAyaM prAtaryadazanIyaM syAttenAnnena vaizvadevaM balimupahRtya brAhmaNakSatriyavizUdrAnabhyAgatAnyathAzakti pUjayet // 14 yadi bahUnAM na zaknuyAdekasmai guNavate dadyAt // 15 yo vA prathamamupagataH syaat||16 zUdrazcedAgatastaM karmaNi niyuJyAt // 17 zrotriyAya vA'yaM dadyAt // 18 ye nityA bhAktikAH syusteSAmanuparodhena saMvibhAgo vihitH|| na tveva kadAcidadattvA bhuJjIta // 20 athApyatrAnnagItau zlokAvudAharanti // 21 yo mAmadattvA pitRdevatAbhyo bhRtyAtithInAM ca suhRjjanasya / saMpannamaznanviSamatti mohAntamamyahaM tasya ca mRtyurasmi // 22
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1814 .. baudhaaynsmRtiH| [tRtIyo hutAmihotraH kRtavaizvadevaH pUjyAtithInbhRtyajanAvaziSTam / tuSTaHzuciHzraddadhadatti yo mAM tasyAmRtaM syAM sa ca mAM bhunakti // 23 subrAhmaNazrotriyavedapAragebhyo gurvarthanivezauSadhArthavRttikSINayakSyamANAdhyayanAdhvasaMyogavaizvajiteSu dravyasaMvibhAgo yathAzakti kAryo bahirvedi bhikSamANeSu kRtAnnamitareSu // 24 suprakSAlitapAdapANirAcAntaH zucau saMvRte deze'nnamupahRtamupasaMgRhya kAmakrodhadrohalobhamohAnapahatya sarvAbhiraGgulIbhiH zabdamakurvanprAznIyAt / / 25 na piNDazeSa pAtryAmutsRjet // 26 na piNDazeSa pANyAmutsRjet / / 27 mAMsamatsyatilasaMsRSTaprAzane'pa upaspRzyAgnimabhimRzet / / 28 astamite ca snAnam / / 29 * * pAlAzamAsanaM pAduke dantadhAvanamiti varjayet // 30 notsaGge'nnaM bhakSayet // 31 AsandhyAM na bhuJjIta // 32 vaiNavaM daNDaM dhArayet // 33 rukmakuNDale ca // 34 padA pAdasya prakSAlanamadhiSThAnaM ca varjayet // 35 na bahirmAlAM dhArayet // 36 sUryamudayAstamaye na nirIkSeta // nendradhanuriti parasmai brUyAt // 38 yadi brUyAnmaNidhanurityeva brUyAt / / 36 puradvArIndrakIlaparidhAvantareNa nAtIyAt // 40 plekyorantareNa na gacchet // 41 vatsatAnta ca nopari gacchet // 42
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] snAtakavratavarNanam / 1815 asmAsthiromatuSakapAlAvasthAnAni nAdhitiSThet // 43 gAM dhayantI parasmai na prabrUyAt // 44 nAdhenumadhenuriti brUyAt // 45 yadi brUyAddhenubhavyetyeva brUyAt // 46 zuktA rukSAH paruSA vAco na brUyAt // 47 naiko'dhvAnaM brajet // 48 na patitaina striyA na zUdreNa ||46 na pratisAyaM vrajet // 50 na namaH snAyAt // 51 na naktaM snAyAt // 52 na nadI bAhukastaret // 53 na kUpamavekSeta // 54 na gasamavekSeta // 55 na tatropavizeSata enamanya utthApayet // 56 panthA deyo brAhmaNAya gave rAjJe hyacakSuSe / vRddhAya bhArataptAya garbhiNyai durbalAya ca // 57 prabhUtadhodakayavasasamitkuzamAlyopaniSkramaNamAnyajanAkulamanalasasamRddhamAryanabhUyiSThamadasyupravezyaM prAmamAvasituM yateta dhArmikaH // 58 udapAnodake grAmebrAhmaNo vRSalIpatiH / uSitvA dvAdaza samAH zUdrasAdharmyamRcchati // 56 purareNukuNThitazarIrastatparipUrNanetravadanazca / nagare vasansuniyatAtmA siddhimavApsyatIti na tadasti // 60 rathAzvagajadhAnyAnAM gavAM caiva rajaH zubham / aprazastaM samUhanyAH zvAjAvikharavAsasAm // 61 pUjyAnyUjayet // 62
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturthoM 1816 baudhaaynsmRtiH| RssividvnRpvrmaatulshvshurvijH| eteAH zAstravihitAH smRtAH kaalvibhaagshH||63 RSividvannRpAH prAptAH kriyArambhe varavijau / mAtulazvazurau pUjyau saMvatsaragatAgatAviti // 64 agnyagAre gavAM madhye brAhmaNAnAM ca saMnidhau / svAdhyAye bhojane caiva dakSiNaM bAhumuddharet // 65 uttaraM vAsaH kartavyaM paJcasveteSu karmasu / svAdhyAyotsargadAneSu bhojanAcamanayostathA // 66 havanaM bhojanaM dAnamupahAraH pratigrahaH / bahirjAnu na kAryANi tadvadAcamanaM smRtam // 67 anne zritAti bhUtAni annaM prANamiti zrutiH / tasmAdannaM pradAtavyamannaM hi paramaM hviH||68 hutena zAmyate popaM hutamannena zAmyati / annaM dakSiNayA zAntimupayAtIti naH zrutiriti // 66 iti dvitIyaprazne tRtiiyo'dhyaayH| atha dvitIyaprazne cturtho'dhyaayH| atha sandhyopAsanavidhivarNanam / athAtaH saMdhyopAsanavidhi vyAkhyAsyAmaH // 1 tIrtha gatvA'prayato'bhiSiktaH prayato vA'nabhiSikta:
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH santhyopAsanavidhivarNanam / 1817 prakSAlitapAdapANirapa Acamya surabhimatyA'blikAbhirvAruNImihiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhiyADatimiranyaizca pavitrarAtmAnaM prokSya prayato bhavati // 2 . athApyudAharanti // 3 apo'vagAhanaM snAnaM vihitaM sArvavarNikam / mantravatprokSaNaM cApi dvijAtInAM viziSyata iti // 4 sarvakarmaNAM caivA''rambheSu prAksaMdhyopAsanakAlAcatenaiva pavitrasamUhenA''tmAnaM // 5 prokSya prayato bhavati // 5 athApyudAharanti // 6 darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaH sodakena pANinApratyak mukhaH sAvitrI sahasrakRtva Avartayet // 7. . prANAyAmazo vA zatakRtvaH / / 8 ubhayataH praNavAM sasaptavyAhRtikA manasA vA dazakRtvaH // 6 tribhizca prANAyAmaistAnto brahmahRdayena // 10 vAruNIbhyAM rAtrimupatiSThate // 11 imaM me varuNa tattvA yAmIti dvAbhyAm // 12 evameva prAtaH prAGmukhastiSThan // 13 maitrIbhyAmaharupatiSThate mitrasya carSaNIdhRto mitro.janAnyAtayatIti dvAbhyAm / / 14 supUrvAmapi pUrvAmupakramyodita Aditye samApnuyAt // 15 anastamita upakramya supazcAdapi pazcimAm // 16 saMdhyayozca saMpattAvahorAtrayozca saMtatyai // 17
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ [caturtho 1818 baudhaaynsmRtiH| api cAtra prajApatigItau zlokau bhavataH- // 18 anAgatAM tu ye pUrvAmanatItA tu pazcimAm / saMbhyAM nopAsate viprAH kathaM te brAhmaNAH smRtAH // 16 sAyaM prAtaH sadA saMdhyAM ye viprA no upaaste| kAma tAndhAmiko rAjA zUdrakarmasu yojayediti // 20 tatra sAyamatikrame rAtryupavAsaH // 21 prAvaratikrame'harupavAsaH // 22 sAnAsanaphalamavApnoti // 23 athApyudAharanti- 24 yadupasvakRtaM pApaM padbhyAM vA yatkRtaM bhavet / bahubhyAM manasA vA'pi vAcA vA yatkRtaM bhavet // 25 sAyaM saMdhyAmupasthAya tena tasmAtpramucyate // 26 rAtryA cApi saMdhIyate na cainaM varuNo gRhNAti // 27 evameva prAtarUpasvAya rAtrikRtAtpApAtpumactate // 28 ahrA cApi saMdhIyate mitrazcainaM gopAyatyAdityazcainaM svarga lokamunnayati // 26 sa evamevAharaharahorAtrayoH saMdhipatiSThamAno brahmapUto brahmabhUto brAhmaNaH zAstramanuvartamAno brahmalokamabhijayatIti vijJAyate brahmalokamabhijayatIti vijJAyate // 30 .. iti dvitIyapUzne cturtho'dhyaayH|
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mdhyaahnaanvidhivrnnnm| 1816 atha dvitIyaprazne pnycmo'dhyaayH| atha madhyAhnasnAnavidhivarNanam atha hastau prakSAlya kamaNDalu mRtpiNDaM ca saMgRhya tIrtha gatvA triH pAdau prakSAlayate trirAtmAnam / / 1 atha haike bruvate // 2 zmazAnamApo devagRhaM goSThaM yatra ca brAhmaNA aprakSAlya pAdau tanna praveSTavya miti // 3 athApo'bhiprapadyate // 4 hiraNyazRGga varuNaM prapadye tIrtha me dehi yaacitH| yanmayA bhuktamasAdhUnAM pApebhyazca pratigrahaH // 5 yanme manasA vAcA karmaNA vA duSkRtaM kRtam / tanma(na) indro varuNo bRhaspatiH savitA ca punantu punaH . punariti // 6 athAJjalinA'pa upahanti / / 7 sumitrA na Apa oSadhayaH [saMtviti // 8. tAM dizaM nirukSati yasyAmasya dizi dveSyo bhavatidumitrAstasmai bhUyAsuryo'smAndveSTi yaM ca vayaM dviSma iti // athApa upaspRzya triH pradakSiNamudakamAvartayati yadapAM krUraM yadamedhyaM yadazAntaM tadapagacchatAditi // 10 apsu nimajjyonmajjya // 11 nApsu sataH prayamaNaM vidyate na vAsaH palpUlanam // 12 nopasparzanam // 13 yadhuparuddhAH syuretenopatiSThate namo'naye'psumate nama indrAya namo varuNAya namo vAruNyai namo'bhya iti // 14
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1820 baudhaaynsmRtiH| [paJcamo uttIryA''camyA''cAntaH punarAcAmet // 15 ApaH punantu pRthivIM pRthivI pUtA punAtu mAm / punantu brahmaNaspatirbrahma pUtA punAtu mAm // 16 yaducchiSTamabhojyaM yadvA duzcaritaM mama / sarva punantu mAmApo'satAM ca pratigrahaM svAheti // 17 pavitra kRtvA'dbhirjiyati Apo hi SThA mayobhuva iti tisRbhirhiraNyavarNAH zucayaH pAvakA iti catasRbhiH // 18 pavamAnaH suvarjana ityetenAnuvAkena mArjayitvA'ntarjalagato'ghamarSaNena trInprANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvA prakSAlitopavAtAnyakliSTAni vAsAMsi paridhAyApa Acamya darbheSvAsIno darbhAndhArayamANaH prAGmukhaH sAvitrI sahasrakRtva AvartayecchatakRtvo'parimitakRtvo vA dazAvaram // 16 athA''dityamupatiSThata udvayaM tamasaspari udu tyaM citraM tayakSudevahitaM ya udagAditi // 20 athApyudAharanti // 21 praNavo vyAhRtayaH sAvitrI cetyete paJca brahmayajJAaharaharbrAhmaNaM kilbiSAtpAvayanti / / 22 pUtaH paJcabhibrahmayajJairathottaraM devatAstarpayati // 23 agniH prajApatiH (1) / ... . agniH prajApatiH somo rudro'ditivRhaspatiH sarpA ityetAni prAradvArANi devatAni sanakSatrANi sagrahANi
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmayajJAGga tarpaNavarNanam / 1821 sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi // 24 'oM vasaMzca tarpayAmi // 25 // 25 / oM pitaro'ryamA bhagaH savitA tvaSTA vAyurindrAmIityetAni dakSiNadvArANi devatAni sanakSatrANi sagrahANi sAhorAtrANi sumuhUrtAni tarpayAmi // 26 omAdityAMzca tarpayAmi // 27 oM vasavo varuNoja ekapAdahirbudhnyaH pUSA'zvinauyama ityetAnyudagdvArANi devatAni sanakSatrANi sagrahANi sAhorAtrANi samuhUrtAni tarpayAmi // 28 oM vizvAndevAstarpayAmi // 26 oM sAdhyAMzca tarpayAmi // 30 oM brahmANaM tarpayAmi // 31 oM prajApati tarpayAmi // 32 oM caturmukhaM tarpayAmi // 33 oM hiraNyagarbha tarpayAmi // 34 oM svayaMbhuvaM trpyaami|| oM brahmapArSadAstarpayAmi // 36 oM parameSTinaM tarpayAmi // oM brahmapArSadIMzca tarpayAmi // 38 omagni tarpayAmi // 36 oM vAyu tayayAmi // 40 oM varuNaM tarpayAmi // 41 / / oM sUrya tarpayAmi // 42 oM candramasaM tarpayAmi // 43 oM nakSatrANi tarpayAmi // 44 oM sadyojAtaM tarpayAmi // 45 oM bhUH puruSa tarpayAmi // 46 oM bhuvaH puruSaM tarpayAmi // 47 oM svaH puruSaM tarpayAmi // 48 oM bhUrbhuvaHsvaH puruSa tarpayAmi oM bhUstarpayAmi // 50 oM bhuvastarpayAmi // 51 oM svastarpayAmi // 52 oM mahastarpayAmi // 53
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1822 baudhaaynsmRtiH| [caturthIoM janastarpayAmi // 54 oM vapastarpayAmi // 55 oM satyaM tarpayAmi // 56 oM bhavaM devaM tarpayAmi // 57 oM zavaM devaM tarpayAmi // 58 omIzAnaM devaM tarpayAmi // 56 . oM pazupatiM devaM tarpayAmi / / 60 oM rudraM devaM tarpayAmi // 61 omugraM devaM tarpayAmi // 62 oM bhImaM devaM tarpayAmi // 63 oM mahAntaM devaM tarpayAmi // 64 oM bhavasya devasya patnI tarpayAmi // 65 oM zarvasya devasya patnI tarpayAmi // 66 omIzAnasya devasya patnI tarpayAmi // 67 oM pazupaterdevasya patnI tarpayAmi // 68 oM rudrasya devasya patnI tarpayAmi // 66 omaprasya devasya patnIM tarpayAmi // 70 oM bhImasya devasya patnI tarpayAmi // 71 oM mahato devasya patnI tarpayAmi // 72 oM bhavasya devasya sutaM tarpayAmi // 73 oM zarvasya devasya sutaM tarpayAmi // 74 omIzAnasya devasya sutaM tarpayAmi // 75 oM pasupaterdevasya sutaM tarpayAmi // 76 oM rudrasya devasya sutaM tartayAmi // 77 omugrasya devasya sutaM tarpayAmi // 78 oM bhImasya devasya sutaM tarpayAmi // 76 oM mahato devasya sutaM tarpayAmi // 80 oMrudrAMzca tapayAmi // 81 oM rudrapArSadAMstarpayAmi // 82 oM vighnaM tarpayAmi // 83
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmayajJAGgatarpaNavarNanam / 183 oM vinAyakaM tarpayAmi // 84 oM vIraM tarpayAmi // 85 oM sthUlaM tarpayAmi 86 oM varadaM tarpayAmi 87 oM hastimukhaM tarpayAmi / / 88 oM vakratuNDaM trpyaami||86 omekadantaM tarpayAmi // 60 , oM lambodaraM tarpayAmi // 61 oM vighnapArSadostarpayAmi // 12 oM vighnapArSadIzca trpyaami||63 oM sanatkumAraM tarpayAmi // 64 oM skandaM tarpayAmi // 65 omidraM tarpayAmi 66 oM SaSThIM tarpayAmi // 17 oM SaNmukhaM tarpayAmi 18 oM vizAkhaM tarpayAmi // 88 oM mahAsenaM tarpayAmi // 100 oM subrahmaNyaM tarpayAmi // 101 oM skandapArSadostarpayAmi // 102 oM skandapArSadIzca tarpayAmi // 103 omAdityaM tarpayAmi // 104 oM somaM varpayAmi // 105 omaGgArakaM tarpayAmi // 106 oM budhaM tarpayAmi // 107 oM bRhaspati tarpayAmi // 108 oM zukra tarpayAmi // 106 oM zanaizcaraM tarpayAmi // 110 oM rAhuM tarpayAmi // 111 oM ketuM tarpayAmi // 112 oM kezavaM tarpayAmi // 113 oM nArAyaNaM tarpayAmi 114 oM mAdhavaM tarpayAmi // 115 oM govindaM tarpayAmi 116 oM viSNuM tarpayAmi // 117 oM madhusUdanaM tarpayAmi // 118 oM trivikrama tarpayAmi // 116 oM vAmanaM tarpayAmi 120 oM zrIdharaM tarpayAmi // 121 oM hRSIkezaM tarpayAmi // 122 oM padmanAbhaM tarpayAmi // 123 oM dAmodaraM tarpayAmi // 124 oM zriyaM devIM tarpayAmi // 125
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1824 . baudhaaynsmRtiH| paJcamooM sarasvatI devIM tarpayAmi // 126 oM puSTiM tarpayAmi // 127 oM tuSTiM tarpayAmi // 127 oM viSNuM tarpayAmi // 128 oM garutmantaM tarpayAmi // 130 oM viSNuMpArSadAMzca tarpa0 // 131 oM viSNupArSadIzca tarpayAmi / / 132 oM yamaM tarpayAmi // 133 oM yamarAjaM tarpayAmi // 124 oM dharma tarpayAmi 135 oM dharmarAjaM tarpayAmi // 136 oM kAlaM tarpayAmi 137 oM nIlaM tarpayAmi // 138 oM mRtyuMjayaM tarpayAmi // 136 oM baivasvataM tarpayAmi // 140 oM citraguptaM tarpayAmi // 141 omaudumbaraM tarpayAmi // 142 oM vaivasvatapArSadAMstarpa0 // 143 oM vaivasvata pArSadIzca tarpayAmIti // 144 oM bhUmidevAMstarpayAmi // 145 oM kAzyapaM tarpayAmi // 146 omantarikSaM tarpayAmi // 147 oM vidyAM tarpayAmi // 148 oM dhanvantari tarpayAmi // 146 oM dhanvantaripArSadAMzca tarpayAmi // 150 oM dhanvantaripArSadIzca tarpayAmIti // 151 atha nivIto // 152 omRSIstarpayAmi // 153 oM maharSIstarpayAmi // 154 oM paramarSIstarpayAmi // 155 oM brahmarSIstarpayAmi // 156 oM devarSIstarpayAmi // 157 oM rAjarSIstarpayAmi // 158 oM zrutarSIstarpayAmi // 156 oM saptarSIstarpayAmi // 160 oM kANDarSIstarpayAmi // 161 omRSikAMstarpayAmi // 162 o mRSipatnIstarpayAmi 163 omRSiputrakAstarpayAmi // 164 oM kaNvaM baudhAyanaM tarpaH // 165
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] brahmayajJAnavarNanam / 1825 omApastambaM sUtrakAraM tarpayAmi // 166 oM satyASADhaM hiraNyakezinaM tarpayAmi // 167 oM vAjasaneyinaM yAjJavalkyaM tarpayAmi // 168 omAzvalAyanaM zaunakaM tarpayAmi // 166 oM vyAsaM tarpayAmi // 170 oM praNavaM tarpayAmi // 171 oM vyAhRtIstarpayAmi // 172 oM sAvitrI tarpayAmi // 173 oM gAyatrI tarpayAmi // 174 oM chandAMsi tarpayAmi // 175 omRgvedaM tarpayAmi // 176 oM yajurvedaM tarpayAmi 177 oM sAmavedaM tarpayAmi // 178 omatharvAGgirasaM tarpayAmi // 186 omitihAsapurANaM tarpayAmi // 180 oM sarvavedAstapaM0 // 181 oM sarvadevajanAMstarpayAmi // 182 oM sarvabhUtAni tarpayAmi // 183 atha prAcInAvItI (1) // atha prAcInAvItI // 184 oM pitRnsvadhA namastarpayAmi // 185 oM pitAmahAnsvadhA namastarpayAmi // 186 oM prapitAmahAnsvadhA namastarpayAmi // 187 oM mAtRH svadhA namastarpayAmi // 188 oM pitAmahIH svadhA namastarpayAmi // 186 oM prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi // 160 oM mAtAmahAnsvadhA namastarpayAmi // 161 oM mAtuH pitAmahAnsvadhA namastarpayAmi // 192 oM mAtuH prapitAmahAnsvadhA namastarpayAmi 163
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1826 . baudhaaynsmRtiH| [paJcamo oM mAtamahIH svadhA namastarpayAmi 164 oM mAtuH pitAmahIH svadhA namastarpayAmi // 165 oM mAtuH prapitAmahIH svadhA namastarpayAmi // 166 omAcAryAnsvadhA namastarpayAmi // 167 omAcAryapatnIH svadhA namastaryayAmi // 168 oM gurUnsvadhA namastarpayAmi // 166 oM gurupatnIH svadhA namastarpayAmi // 200 oM sakhInsvadhA namastarpayAmi // 201 oM sakhipatnIH svadhA namastarpayAmi // 202 oM jJAtInsvadhA namastarpayAmi // 203 oM jJAtipatnIH svadhA namastarpayAmi // 204 omamAtyAnsvadhA namastarpayAmi / / 205 omamAtyapatnIH svadhA namastarpayAmi 206 oM sarvAnsvadhA namastarpayAmi // 287 oM sarvAH svadhA namastarpayAmIti // 208 anutIrthamapa utsiJcati 206 UjaM vahantIramRtaM ghRtaM payaHkIlAlaM parisrutam / svadhA sva tarpayata me pitRRn / tRpyata tRpyateti // 210 naikavasro nA''rdravAsA daivAni karmANyanusaMcaret // 211 pitRsaMyuktAni cetyekeSAM pitRsaMyuktAni cetyekeSAm / / 212 iti dvitIyaprazne pnycmo'dhyaayH|
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] paJcamahAyajJavidhivarNanam / 1827 atha dvitIyaprazne SaSTho'dhyAyaH / atha paJcamahAyajJAH, AzramadharmanirUpaNaJca / atha paJca mhaayjnyaaH||1 tAnyeva mahAsatrANi // 2 . devayajJaH pitRyajJo bhUtayajJo manuSyayajJo brahmayajJa iti // 3 aharahaH svAhA kuryAdAkASThAttathaitaM devayajJaM samApnoti // 4 aharahaH svadhA kuryAdodapAtrAttathaitaM pitRyajJaM samApnoti // 5 aharahanamaskuryAdApuSpebhyastathaitaM bhUtayajJaM samApnoti // 6 aharaharbrAhmaNebhyo'nnaM dadyAdA mUlaphalazAkebhyastathaitaM manuSyayajJaM samApnoti // 7 aharahaH svAdhyAyaM kuryAdA praNavAttathaitaMbrahmayajJaM samApnoti // 8 svAdhyAyo vai brahmayajJastasya ha vA etasya brahmayajJasya vAgeva juhUrmana upabhRJcakSudhavA medhA sruvaH satyamavabhRthaH svargo loka udayanaM yAvanta ha vA imAM vittasya pUrNA dadatsvarga loka jayati tAvantaM lokaM jayati bhUyAMsaM cAkSayyaM cApa punarmRtyu jayati ya evaM vidvAnsvAdhyAyamadhIte tasmAtsvAdhyAyo'dhyetavya iti hi brAhmaNam // athApyudAharanti // 10 svabhyaktaH suhitaH sukhe zayane zayAno yaM yaM RtumadhIte tena tenAsyeSTaM bhavatIti // 11 tasya ha vA etasya dharmasya catudhA bhedameka AhuradRSTatvAt // 12 ye catvAra iti karmavAdaH // 13 115
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1828 baudhaaynsmRtiH| SaSToaiSTikapAzukasaumikadAvihomAnAm // 14 tadeSA'bhivadati // 15 ye catvAraH pathayo devayAnA antarAdyAvApRthivI viyanti / teSAM yo ajyAnimajItimAvahAttasmai no devAH paridatteha sarva iti // 16 brahmacArI gRhastho vAnaprasthaH parivrAjaka iti // 17 brahmacArI guruzuzrUSyAmaraNAt // 18 vAnaprastho vaikhAnasazAstrasamudAcAraH // 16 vaikhAnaso vane mUlaphalAzI tapazIlaH [savane] SUdakamupaspRzabchAmaNakenAgnimAdhAyAgrAmyabhojI devapitRbhUtamanuSyarSipUjakaH sarvAtithiH pratiSiddhavajaM bhaikSamapyupayuJjIta na phAlakRSTamadhitiSThegrAmaM ca na pravizejaTilavIrArjinavAsA nAtisAMvatsaraM bhuJjIta // 20 parivrAjakaH parityajya banyUnaparigrahaH pravrajedyathAvidhi // 21 araNyaM gatvA zikhAmuNDaH kaupInAcchAdanaH // 22 varSAsvekarathaH // 23 kASAyavAsAH sannamusale vyaGgAre nivRttazarAvasaMpAte bhikSeta // 24 vAGmanaHkarmadaNDairbhUtAnAmadrohI // 25 pavitraM bibhracchaucArtham // 26 udadhRtaparipUtAbhiradbhirapkAryaM kurvANaH / 2i7
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] aashrmdhrmniruupnnvrnnnm| 1826 apavidhya vaidikAni karmANyubhayataH paricchinnA madhyama padaM saMzliSvAmaha iti vadantaH // 28 aikAzramyaM tvAcAryA aprajanatvAditareSAm / / 26 tatrodAharanti // 30 prAhlAdiha vai kapilo nAmA''sura Asa sa etAnbhedAMzvakAra devaiH spardhamAnastAnmanISI nA''driyeta // 31 adRSTatvAt / / 32 ye catvAra iti // 33 karmavAda aiSTikapAzukasaumikadAvihomANAm // 34 tadeSA'bhyanUcyate // 35 eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate kanIyAn / tasyaivA''tmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyate pApakeneti // 36 sa brUyAt // 37 yena sUryastapati tejaseddhaH pitA putreNa pitRmaanyoniyonau| nAvedavinmanute taM bRhantam / sarvAnubhumAtmAnaM saMparAya iti // 38 ime ye nArvAna parazcaranti na brAhmaNaso na sutekarAsaH / ta ete vAcamabhipadya pApayA sirIstantraM tanvate aprajajJAya iti / / 36 prajAbhiragne amRtatvamazyAm 40 jAyamAno vai brAhmaNastribhiNairvA jAyate brahmacaryeNarSibhyo yazena devebhyaH prajayA pitRbhya iti // 41 evamRNasaMyogAdInyasaMkhyeyAni bhavanti // 42
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1830 baudhaaynsmRtiH| [saptamotrayIM vidyAM brahmacarya prajAti zraddhAM tapo yajJamanupradAnam // 43 ya etAni kurvate tairitsaha smo rajo bhUtvA dhvaMsate'nyatprazaMsanniti // 44 iti dvitIyaprazne ssssttho'dhyaayH|| atha dvitIyaprazne sptmo'dhyaayH| zAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAM prANAhuti vyAkhyAnam / atha zAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAM praannaahutiiaakhyaasyaamH||1 sarvAvazyakAvasAne saMmRSTopalipte deze prAGmukha upavizya tadbhUtamAhiyamANaM bhUrbhuvaH svaromiti upasthAya vAcaM yacchet // 2 nyastamannaM mahAvyAhRtibhiH pradakSiNamudakaM pariSicya savyena pANinA vimuJcannamRtopastaraNamasIti purastAdapaH pItvA paJcAnnena prANAhutIrjuhoti // 3 prANe niviSTo'mRtaM juhomi zivo mA vizApradAhAya prANAya svAheti // 4 paJcAnnena prANAhutIhu tvA tUSNIM bhUyo vratayetprajApati manasA dhyAyanAntarA vAcaM visRjet // 5
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH)zAlInayAyAvarANAmAtmayAjinAMprANAhutivyAkhyAnama1831 yadyantarA vAcaM visRjet, bhUrbhuvaH svaromiti japitvA punareva bhuJjIta // 6 tvakkezanakhakITAkhupurISANi dRSTA taM dezaM piNDamuddhRtyAdbhirabhyukSya bhasmAvakIrya punaradbhiH prokSya vAcA ca prazastamupayuJjIta // 7 athApyudAharanti // 8 AsInaH prAGmukho'znIyAdvAgyato'nnamakutsayan / askandayaMstanmanAzca bhuktvA cAnimupaspRzediti // sarvabhakSyApUpakandamUlaphalamAsAni dantai vadyat / / 10 nAtisuhito'mRtApidhAnamasItyupariSTAdapaH pItvA''cAnto hRdayadezamabhimRzati // 11 prANAnAM granthirasi rudro mA vizAntakastenAnnenA''pyAyasveti // 12 punarAcamya dakSiNe pAdAGguSThe pANI nisrAvayati // 13 aGguSThamAtraH puruSo'GguSThaM ca smaashritH| IzaH sarvasya jagataH prabhuH prINAti vizvabhugiti // 14 hutAnumantraNamUrdhvahastaH samAcaret // 15 zraddhAyAM prANena nivizyAmRtaM hutaM pANamannenA''pyAyasveti paJca // 16 brahmaNi ma AtmA'mRtatvAyetyAtmAnam // 17 akSareNa cA''tmAnaM yojayet / / 28 . sarvakratuyAjinAmAtmayAjI viziSyate // 16 athApyudAharanti / / 20
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1832 baudhaaynsmRtiH| [ saptamoyathA hi tUlamaiSIkam // 21 yathA hi tUlamaiSIkamagnau protaM puudiipyte| tadvatsarvANi pApAni dahyante hyAtmayAjinaH / / 22 kevalAgho bhavati kevalAdI moghamannaM vindata iti // 23 sa evamevAharahaH sAyaM pAtarjuhuyAt / / 24 adbhirvA sAyam // 25 athApyudAharanti // 26 agre bhojayedatithInantarvatnIranantaram / bAlavRddhAMstathA dInAnvyAdhitAMzca vizeSataH // 27 adattvA tu ya etebhyaH pUrva bhukte yathAvidhi / bhujyamAno na jAnAti na sa bhuGkte sa bhujyate // 28 pitRdevatabhRtyAnAM mAtApitrorgarostathA / vAgyato vighasamaznIyAdevaM dharmo vidhIyata iti // 26 athApyudAharanti // 30 aSTau grAsA munerbhakSyAH SoDazAraNyavAsinaH / dvAtriMzataM gRhasthasyAparimitaM brahmacAriNaH // 31 AhitAgniranaDvAMzca brahmacArI ca te trayaH / aznanta eva sidhyanti naiSAM siddhiranaznatAmiti // 32 gRhastho brahmacArI vA yo'naznastu tapazcaret / prANAgnihotralopena avakIrNI bhavettu sH||33 anyatra pAyazcittAtyAyazcitte tadeva vidhAnam // 34
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] shraaddhaanggaagnaukrnnaadividhiniruupnnm| 1833 athApyudAharanti // 65 antarA prAtarAzaM ca sAyamAzaM tathaiva ca / sadopavAsI bhavati yo na bhuGkte kadAcana // 36 prANAgnihotramantrAMstu niruddha bhojane japet / tretAgnihotramantrAMstu dravyAlAbhe yathA japediti // 37 evamevA''caranbrahmabhUyAya kalpate brahmabhUyAya kalpata iti / iti dvitIyapUzne sptmo'dhyaayH| atha dvitIyapUzneSTamo'dhyAyaH / atha zrAddhAGgAgnaukaraNAdi vidhinirUpaNam / pitryamAyujyaM svayaM yazasyaM puSTikarma ca // 1 trimadhutriNAciketatrisuparNaH paJcAgniH SaDaGgavicchIrSako jyeSThasAmakaH snAtaka iti pngktipaavnaaH||2 tadabhAve rahasyavit // 3 Rco yajUMSi sAmAnIti zrAddhasya mahimA // 4 tasmAdevaMvidaM sapiNDamapyAzayet // 5 rAkSoghnAni ca sAmAni svadhAvanti yajUMSi ca / mavRco'tha pavitrANi zrAvayedAzayaJchanaiH // 6 caraNavato'nUcAnAnyonigotramantrAsaMbandhAJchucInmantratastryavarAnayujaH pUrvedyuH pAtareva vA nimantrya sadarbhopa
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1834 baudhaaynsmRtiH| [aSTamokRpteSvAsaneSu prAGmukhAnupavezayatyudaGmukhAnvA // 7 athainAMstilamizrA apaH pratigrAhya gandhairmAlyaizvAlaMkRtyAgnau kariSyAmItyanujJAto'nimupasamAdhAya saMparistIryAgni mukhAtkRtvA'nnasyaiva tisra AhutIrjuhoti // 8 somAya pitRpItAya svadhA namaH svAhA / / 6 yamAyAGgirasvate pitRmate svadhA namaH svAhA // 10 agnaye kavyavAhanAya sviSTakRte svadhA namaH svAheti // 11 taccheSeNAnnamabhighAryAnnasyatA eva tisro juhuyAt // 12 vayasAM piNDaM dadyAt / / 13 vayasAM hi pitaraH pUtimayA carantIti vijJAyate // 14 athetaratsAGguSThena pANinA'bhimRzati // 15 pRthivIsamantasya te'gnirupadraSTarcaste mahimA dattasyApramAdAya pRthivI te pAtra dhaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAM prANApAnayorjuhomyakSitamasi mA pitRNAM kSeSThA amutrAmuSmilloM ka iti // 16 antarikSasamantasya te vAyurupazrotA yajUMSi te mahimA dattasyApramAdAya pRthivI te pAtra dyaurapidhAnaM brahmaNastvA mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvAM prANApAnayorjuhomyakSitamasi mA pitAmahAnAM kSeSThA amutrAmuSmillo ka iti // 17 dyusamantasya ta Adityo'nukhyAtA sAmAni te mahimA ' dattasyApramAdAya pRthivI te pAtraM dyaurapidhAnaM brahmaNastvA
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] zrAddhavidhivarNanam / 1835 mukhe juhomi brAhmaNAnAM tvA vidyAvatAM prANApAnayorjuhomyakSitamasi mA prapitAmahAnAM kSeSThA amutrAH muSmillo ka iti // 18 atha vai bhavati // 16 atha vai bhavati // 20 agnaukaraNazeSeNa tadannamabhidhArayet / niraGguSThaM tu yahattaM na tattrINAti vai pitRn // 21 ubhayoH zAkhayormuktaM pitRbhyo''nna niveditam / tadantaramupAsante'surA vai duSTacetasaH // 22 yAtudhAnAH pizAcAzca pratilumpanti taddhaviH / tilAdAne hyadAyAdAstathA krodhavaze'surAH // 23 kASAyavAsA yAnkurute japahomapratigrahAn / na taddevagamaM bhavati havyakavyeSu yaddhaviH / / 24 yacca dattamanaGguSThaM yaccaiva pratigRhyate / AcAmati ca yastiSThanna sa tena samRdhyata iti // 25 AdyantayorapAM pradAnaM sarvatra / / 26 japaprabhRti yathAvidhAnam / / 27 zeSamuktamaSTakAhome // 28 dvau deve pitRkArye trInekaikamubhayatra vaa| bhojayetsusamRddho'pi na prasajyeta vistare // 26 sakriyAM dezakAlau ca zaucaM brAhmaNasaMpadam / paJcaitAnvistaro hanti tasmAttaM parivarjayet // 30 urastaH pitarastasya vAmatazca pitAmahAH / dakSiNataH prapitAmahAH pRSThataH piNDatarkakA iti // 31 / / iti dvitiiyprshne'ssttmo'dhyaayH|
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1836 baudhaaynsmRtiH| [ navamo atha dvitIyapazne navamo'dhyAyaH / * atha satputraprazaMsAvarNanam / prjaakaamsyopdeshH||1 prajanananimittA samAkhyeti // 2 ashvinaavuuctuH||3 AyuSA tapasA yuktaH svAdhyAyejyAparAyaNaH / prajAmutpAdayedyuktaH sve sve varNe jitendriyH||4 brAhmaNasyarNasaMyogastribhirbhavati janmataH / tAni mucyAtmavAnbhavati vimukto dharmasaMzayAt // 5 svAdhyAyena RSInyUjya somena ca puraMdaram / / prajayA ca pitRnpUrvAnanRNo divi modate // 6 putreNa lokAJjayati pautraNA''nantyamaznute / atha putrasya pautreNa nAkamevAdhirohatIti // 7 vijJAyate ca / / 8 jAyamAno vai brAhmaNastribhiNavA jAyate brahmacaryeNarSibhyo yajJena devebhyaH prajayA pitRbhya iti // 8 evamRNasaMyogaM vedo darzayati // 10 satputramutpAdyA''tmAnaM tArayati // 11 saptAvarAnsapta pUrvAnSaDanyAnAtmasaptamAn / satputramadhigacchAnastArayatyenaso bhayAt / / 12 tasmAtprajAsaMtAnamutpAdya phalamavApnoti / / 13 tasmAdyanavAnprajAmutpAdayedauSadhamantrasaMyogena // 14
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1837 'dhyAyaH] saMnyAsavidhivarNanam / tasyopadezaH zrutisAmAnyenopadizyate // 15 sarvavarNebhyaH phalavattvAditi phalavattvAditi // 16 iti dvitIyaprazne nvmo'dhyaayH| atha dvitIyaprazne dazamo'dhyAyaH / . atha saMnyAsavidhivarNanam / athAtaH saMnyAsavidhiM vyAkhyAsyAmaH // 1 so'ta eva brahmacaryavAnpravrajatItyekeSAm // 2 atha zAlInayAyAvarANAmanapatyAnAm // 3 vidhuro vA prajAH svadharme pratiSThApya vA // 4 saptatyA UvaM saMnyAsamupadizanti // 5 vAnaprasthasya vA karmavirAme // 6 . eSa nityo mahimA brAhmaNasya na karmaNA vardhate no kanIyAn / tasyaivA''tmA padavittaM viditvA na karmaNA lipyate pApakeneti // 7 apunabhavaM nayatIti nityaH // 8 mahadenaM gamayatIti mahimA | kezazmazrulomanakhAni vaapyitvopklpyte||10 yaSTayaH zikyaM jalapavitraM kamaNDalu pAtramiti // 11 etatsamAdAya sAmAnte grAmasImAnte'gnyagAre vA''jyaM payo dadhIti trivRtprAzyopavizet // 12
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1838 baudhaaynsmRtiH| [dazamoapo vA // 13 oM bhUH sAvitrIM pravizAmi tatsaviturvareNyam / / 14 oM bhuvaH sAvitrI pUvizAmi bhargo devasya dhImahi // 15 oM svaH sAvitrI pUvizAmi dhiyo yo naHpUcodayAditi // 16 paccho'rdharcazastataH samastayA ca vyastayA ca // 17 AzramAdAzramamupanIya brahmapUto bhavatIti vijJAyate // 18 athApyudAharanti // 16 AzramAdAzramaM gatvA hutahomo jitendriyH| bhikSAbaliparizrAntaH pazcAdbhavati bhikSuka iti / / 20 sa eSa bhikSurAnantyAya // 21 purA''dityasyAstamayAdgAhapatyamupasamAdhAyAnvahAryapacanamAhRtya jvalantamAhavanIyamuddhRtya gAIpatya AjyaM vilApyotpUya suci caturgRhItaM gRhItvA samidvatyAhavanIye pUrNAhutiM juhoti, oM svAheti // 22 etadbrahmAnvAdhAnamiti vijnyaayte||23 atha sAyaM hute'gnihotra uttareNa gArhapatyaM tRNAni saMstIrya teSu dvaMdvaM nyazci pAtrANi sAdayitvA dakSiNenA''havanIyaM brahmAyatane darbhAnsaMstIrya teSu kRSNAjinaM cAntardhAyaitAM rAtri jAgati // 24 ya evaM vidvAnbrahmarAtrimupoSya brAhmaNo'gnInsamAropya pramIyate sarva pApmAnaM tarati tarati brahmahatyAm / / 25 atha brAhme muhUrta utthAya kAla eva prAragnihotraM juhoti // 26
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1836 'dhyAyaH] saMnyAsavidhivarNanam / atha pRSThyA stIvA'paH praNIya vaizvAnaraM dvAdazakapAlaM nirvapati sA prasiddha STiH saMtiSThate // 27 AhavanIye'gnihotrapAtrANi prakSipatyamRNmayAnyanazmamayAni // 28 gArhapatye'raNI // 26 bhavataM naH samanasAviti AtmanyanInsamAropayate // 30 yA te agne yajJiyA tanUriti tristrirekaikaM samAjighrati // 31 athAntarvedi tiSThan, oM bhUrbhuvaH svaH saMnyastaM mayA saMnyastaM mayA saMnyastaM mayeti trirupAMzUtvA triruccaiH // 32 triSatyA hi devA iti vijJAyate // 33 abhayaM sarvabhUtebhyo matta iti cApAM pUrNamaJjaliM ninyti||34 athapyudAharanti // 35 abhayaM sarvabhUtebhyo dattvA yazcarate muniH| na tasya sarvabhUtebhyo bhayaM cApi ha jAyata, iti // 36 sa vAcaMyamo bhavati // 37 sakhA mA gopAyeti daNDamAdatte // 38 yadasya pAre rajasa iti zikyaM gRhNAti // 36 yena devAH pavitreNeti jalapavitraM gRhNAti // 40 yena devA jyotiSa; udAyanniti kamaNDalugRhNAti // 41 saptavyAhRtibhiH pAtraM gRhNAti // 42 yaSTayaH zikyaM jalapavitraM pAtramityetatsamAdAya yatrA''pastadgatvA snAtvA'pa Acamya surabhimatyA'bliGgAbhirvAruNIbhirhiraNyavarNAbhiH pAvamAnIbhi
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1840 baudhaaynsmRtiH| [dazamoriti mArjayitvA'ntarjalagato'ghamarSaNena SoDaza prANAyAmAndhArayitvottIrya vAsaH pIDayitvA'nyatprayA vAsaH paridhAyA'pa Acamya, oM bhUrbhuvaH svariti jalapavitramAdAya tarpayati // 43 oM bhUstarpayAmyoM bhuvastarpayAmyoM svastarpayAmyoM mahastapaiyAmyoM janastarpayAmyoM tapastarpayAmpoM satyaM tarpayAmiti // 44 devavatpitRbhyo'JjalimAdAya, oM bhUH svadhoM bhuvaH svadhoM svaH svadhoM bhUrbhuvaH svamaharnama iti // 45 athodutyaM citramiti dvAbhyAmAdityamupatiSThate // 46 omiti brahma brahma vA eSa jyotirya eSa tapatyeSa vedo ya eSa tapati vedyamevaitadya evaM tapati evameveSa AtmAnaM tarpayatyAtmane namaskaroti // 47 AtmA brahmAtmA jyotiH||48 sAvitrI sahasrakRtva AvartayecchatakRtvo'parimitakRtvo vA // 46 oM bhUrbhuvaH svariti jalapavitramAdAyApo gRhNAti // 50 na cAta UrdhvamanuddhRtAbhiradbhiraparijhutAbhiraparipUtAbhirvA''cAmet // 51 na cAta UdhvaM zuklavAso dhArayet / / 52 ekadaNDI tridaNDI vA // 53 athemAni bratAni bhavanti // 54 ahiMsA satyamastainyaM maithunasya ca varjanam / tyAga ityeva paJcaivopavratAni bhavanti (hi) // 55
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] bhojane munyAdInAM grAsasaMkhyA vrnnnm| 1841 akrodho guruzuzrUSA'pramAdaH zaucamAhArazuddhizceti // 56 atha bhaikSacaryA // 57 brAhmaNAnAM zAlInayAyAvarANAmapavRtte vaizvadeve mikSA lipseta bhavatpUrvA pracodayet // 58 godohamAtramAkAkSet / / 56 atha bhaikSacaryAdupAvRtya zucau deze nyasya hastapAdAnprakSAlyA''dityasyAna nivedayet // 60 udutyaM citramiti brahmaNe nivedayate brahmajajJAnamiti vijJAyate // 61 AdhAnaprabhRti yajamAna evAgnayo bhavanti tasya prANo. gArhapatyo'pAno'nvAhAryapacano vyAna AhavanIya udAnasamAnau sabhyAvasathyau paca vA ete'gnaya AtmasthA Atmanyeva juhoti sa eSa AtmayajJa AtmaniSTha AtmapratiSTha AtmAnaM kSemaM nayatIti vijJAyate // 62 bhUtebhyo dayApUrvaM saMvibhajya zeSamadbhiH saMspRzyauSadhavatprAznIyAt // 63 prAzyApa Acamya jyotiSmatyA''dityamupatiSThate udvayaM tamasasparIti // 64 vAGma AsannasoH prANa iti japitvA // 65 ayAcitamasaMklUptamupapannaM ydRcchyaa| AhAramAtraM bhuJjIta kevalaM prANayAtrikamiti // 66
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1842 baudhaaynsmRtiH| [dazamoathApyudAharanti // 67 aSTau grAsA munerbhakSyAH ssoddshaarnnyvaasinH| dvAtriMzataM gRhasthasyAparimitaM brahmacAriNaH // 68 bhaikSaM vA sarvavaNebhya ekAnnavA dvijAtiSu / api vA sarvavarNebhyo na caikAnna dvijAtiSviti // 66 atha yatropaniSadamAcAryA truvate tatrodAharanti / / 70 sthAnamaunavIrAsanasavanopasparzanacaturthaSaSThASTamakAlavratayuktasya kaNapiNyAkayAvakadadhipayovratatvaM ceti // 71 tatra mauneyuktauvidyavRddhairAcAryamunibhiranyairvA''zramibhibahuzrutairdantAnsaMdhAyAntarmukha eva yAvadarthaM saMbhASIta na yatra lopo bhavatIti vijJAyate // 72 sthAnamaunavIrAsanAnAmanyatamena saMprayogo na trayaM saMnipAtayet // 73 yatra gatazca yAvanmAtramanuvratayedApatsu na yatra lopo bhavatIti vijJAyate // 74 sthAnamaunavIrAsanasavanopasparzanacaturthaSaSThASTamakAlavratayuktasya // 75 aSTau tAnyavrataghnAni Apo mUlaM ghRtaM pyH| havirbrAhmaNakAmyA ca gurovecanamauSadhamiti // 76 sAyaM prAtaranihotramantrAJjapet / / 77 vAruNIbhiH sAyaM saMdhyAmupasthAya maitrIbhiH prAtaH // 78
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ SdhyAyaH ] bhojane munyAdInAM prAsasaMkhyA varNanam / 1843 anagniraniketaH syAdazarmA zaraNo muniH / bhaikSArthI prAmamanvicchetsvAdhyAye vAcamutsRjediti // 76 vijJAyate ca // 76 parimitA vA RcaH parimitAni sAmAni parimitAni yajUMSyathaitasyaivAnto nAsti yadbrahma tatpratigRNata AcakSIta sa pratigara iti // 81 evamevaiSa A zarIravimokSaNAdavRkSamUliko vedasaMnyAsI // 82 vedo vRkSastasya mUlaM praNavaH praNavAtmako vedaH || 83 praNavaM dhyAyet // 84 praNavo brahmabhUyAya kalpata iti hovAca prajApatiH // 85 saptavyAhRtibhirbrahmabhAjanaM prakSAlayediti // 86 iti dvitIyapazne dazamo'dhyAyaH / [ekadaNDI tridaNDI vA // 1 athAtaH saMnyAsavidhiM vyAkhyAsyAmaH // 2 prajAkAmasyopadezaH // 3 atha vai bhavatyanaukaraNazeSeNa pitryamAyuSyam // 4 yathA hi tUlamaipIkam // 5 atha zAlIna yAyAvarANAm ||6 atheme pazca mahAyajJAH // 7 atha prAcInAvItI // 8 agniH prajApatiH // 6 atha hastau prakSAlya ||10 116
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1844 baudhaaynsmRtiH| [ ekAdazoathAtaH sandhyopAsanavidhi vyAkhyAsyAmaH // 11 na piNDazeSam // 12 tapasyavagAhanam // 13 abrAhmaNasya zArIro daNDaH // 14 nityodakI nityayajJopavItI // 15 atha patanIyAni // 16 athAtaH prAyazcittAni // 17] . koSThAntargato grantha etatpraznagataprathamAdi dazamAnta.dhyAyasthAdimamadhyamavAkyAnAM vyutkrameNa parigaNanAtmaka itibodhyam / iti dvitIya prshnH| atha tRtIyaH prshnH| tatra prthmo'dhyaayH| atha zAlInayAyAvarAdInAM dharmanirUpaNam / atha zAlInayAyAvaracakracaradharmakADDiNAM navabhirvRttibhirvartamAnAnAm // 1 teSAM tadvartanAvRttirityucyate // 2 zAlAzrayatvAcchAlInatvam // 3 vRttyA varayA yAtIti yAyAvaratvam // 4 anukrameNa caraNAcakracaratvam // 5 tA anuvyaakhyaasyaamH||6 panavartanI kauhAlI dhruvA saMprakSAlanI samUhA pAlanI zilobchA kApotA siddhaccheti navaitAH // 7
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyaayH| zAlInayAyAvarAdInAM dharmanirUpaNam / 1845 tAsAmeva vA'nyA'pi dazamI vRttirbhavati // 8 A nvvRttH|| . kezazmazrulomanakhAni vApayitvokalpayate kRSNAjinaM kamaNDalu yaSTiM vIvadhaM kutapahAramiti // 10 traidhAtavIyeneSvA prasthAsyati vaizvAnaryA vA // 11 atha prAtarudita Aditye yathAsUtramanInprajvAlya gArhapatya AjyaM vilApyotyUya muknuvaM niSTapya saMmRjya suci caturgRhItaM gRhItvA''havanIye vAstoSpatIyaM juhoti // 12 vAstoSpate pratijAnIyasmAniti puronuvAkyAmanUcyA vAstoSpate zagmayA saMsadA ta iti yAjyayA juhoti // 13 sarva evA''hitAnirityeke // 14 yAyAvara ityeke ||15 nirgatya grAmAnte grAmasImAnte vA'vatiSThate tatra kuTI maThaM vA karoti kRtaM vA pravizati // 16 kRSNAjinAdInAmupaklaptAnAM yasminnarthe yena yena yatprayojanaM tena tena tatkuryAt / / 17 prasiddhamagnInAM paricaraNaM prasiddha darzapUNamAsAbhyAM yajanaM prasiddhaH paJcAnAM mahatAM yajJAnAmanuprayoga utpannAnAmoSadhInAM nirvApaNaM dRSTaM bhavati // 18 vizvebhyo devebhyo juSTaM nirvapAmIti vA tUSNIM vA tAH saMskRtya sAdayati // 16 tasyAdhyApanayAjanapratigrahA nivatante'nye ca yajJakratava iti||20 haviSyaM ca vratopAyanIyaM dRSTaM bhavati // 21
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ baudhaaynsmRtiH| [dvitIyotadyathA sarpimizra dadhimizramakSAralavaNamapizitamaparyuSitam / / 22 brahmacaryamRtau vA gacchati // 23 | parvaNi parvaNi kezazmazrulomanakhavApanaM zaucavidhizca // 24 athApyudAharanti // 25 zrUyate dvividhaM zaucaM yacchiSTaH pryupaasitm| bAeM nilepanirgandhamantaH zaucamahiMsakam // 26 adriH zudhyanti gAtrANi buddhirjJAnena zudhyati / . ahiMsayA ca bhUtAtmA manaH satyena zudhyatIti / / 27 iti tRtIyaprazne prathamo'dhyAyaH / atha tRtIyaprazne dvitiiyo'dhyaayH| atha panivartanyAdivRttInAM svarUpakathana varNanam / pAyo etatvagnivartanIti // 1 SaDeva nivartanAni nirupahatAni karoti // 2 svAmine bhAgamutsRjatyanujJAtaM vA gRhNAti // 3 prAkpAtarAzAtkarSI syAdasyUtanAsikAbhyAM samuSkAbhyAmatu dannArayA muhurmahurabhyucchandayan // 4 etena vidhinA panivartanAni karotIti SaNnivartanI // 5 kodAlIti // 6 jalAbhyAze kudAlena vA phAlena vA tIkSNakASThena vA khanati
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] panivartaNyAdivRttInAM svarUpakathanavarNanam / 1847 bIjAnyAvapati // 7 kandamUlaphalazAkauSadhIniSpAdayati / / 8 kuddAlena karotIti kodAlI // 6 dhruvayA vartamAnaH zuklena vAsasA ziro veSTayati bhUtyai tvA ziro veSTayAmIti // 10 brahmavarcasamiti (masi) brahmavarcasAya tveti kRSNAjinamAdatte // 11 abliGgAbhiH pavitram / / 12 balamasi balAya tveti kamaNDalum // 13 dhAnyamasi puSTaya tveti vIvadham // 14 sakhA mA gopAyeti daNDam // 15 athopaniSkramya vyAhRtI pitvA dizAmanumantraNaM japati // 16 pRthivI cAntarikSaM ca dhauzca nakSatrANi ca yA dishH| agnirvAyuzca sUryazca pAntu mAM pathi devatA iti // 17 mAnastokIyaM japitvA grAmaM pravizya gRhadvAre gRhadvAra AtmAnaM vIvadhena saha darzanAtsaMdarzanItyAcakSate // 18 vRttettaravArtAyAM tayaiva tasya dhruvaM vartanAddha veti parikIrtitA // 16 saMpRkSAlanIti // 20 utpannAnAmoSadhInAM prakSepaNam // 21 nikSepaNaM nAsti nicayo vA // 22 bhAjanAni saMpUkSAlya nyubjatIti saMvRkSAlanI // 23 samUheti // 24 avAritasthAneSu pathiSu vA kSetreSu vA'pUtihatAvakAzeSu vA yatra yatrauSadhayo vidyante tatra tatra samUhanyA samuhya tAbhirvartayatIti samUhA // 25
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1848 baudhaaynsmRtiH| [dvitIyopAlanIti // 26 ahiMsiketyevedamuktaM bhavati // 27 tuSavihInAMstaNDulAnicchati sajanebhyo bIjAni vA pAlayatIti pAlanI / / 28 zilogchati // 26 avAritasthAneSu pathiSu vA kSetreSu vA'pratihatAvakAzeSu vA yatra yatrauSadhayo vidyante tatra tatraikaikaM kaNizamunchayitvA kAle kAle zilairvatayatIti ziloJchA // 30 kApoteti // 31 avAritasthAneSu pathiSu vA kSetreSu vA'pratihatAvakAzeSu vA yatra yatrauSadhayo vidyante tatra tatrAGgulibhyAmekaikAmoSadhimunchayitvA saMdarzanAtkapotavaditi kApotA // 32 siddhaccheti // 33 vRttibhiH zrAnto vRddhatvAddhAtukSayAdvA sajanebhyaH siddhamanna micchatIti siddhacchA // 34 tasyA''tmasamAropaNaM vidyate saMnyAsivadupacAraH pavitrakASAyavAsovarjam // 35 vAnyA'pi vRkSalatAvallyauSadhInAM ca tRNauSadhInAM ca zyAmAkajatilAdInAM vanyAbhivartayatIti vAnyA // 36 athApyudAharanti // 37 mRgaiH saha parispandaH saMvAsastebhireva ca / taireva sahazI vRttiH pratyakSaM svargalakSaNamiti // 38 iti tRtIyaprazne dvitIyo'dhyAyaH /
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH]pacamAnakApacamAnakabhedena vAnaprasthasyadvaividhyavarNanam1846 atha tRtIyaprazne tRtiiyo'dhyaayH| pacamAnakApacamAnakabhedena vAnaprasthasya dvaividhyvrnnnm| . atha vAnaprasthadvaividhyam // 1 pacamAnakA apacamAnakAzceti // 2 tatra pacamAnakAH pnycvidhaaH||3 sarvAraNyakA vaituSikAH kandamUlaphalabhakSAH zAkabhakSAzceti / / 4 tatra sAraNyakA nAma dvividhA dvividhamAraNyamAzrayanta indrAvasiktA retovasiktAzcati / / 8 tondrAvasiktA nAma vallIgulmalatAvRkSANAmAnayitvA zrapayitvA sAyaM prAtaranihotraM hutvA yatyatithipratibhyazca dttvaa'thetrcche(she)ssbhkssaaH||6 retovasiktA nAma mAMsaM vyAghravRkazyenAdibhiranyatamena vA hatamAnayitvA apayitvA sAyaM prAtaragnihotraM hutvA yatyatithitratibhyazca datvA'thetaracche(ze)SabhakSAH // 7 vaituSikAstuSadhAnyavarja taNDulAnAnayitvA zrapayitvA sAyaM prAtaragnihotraM hutvA yatyativivatibhyazca dattvA'thetaracche(ze)SabhakSAH / / 8 kandamUlaphalazAkabhakSANAmapyevameva 18 paJcaivApacamAnakAH // 10 unmajakAH pravRttAzino mukhenA''dAyinastoyAhArA vAyubhakSAzceti // 11
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyo 1850 baudhAyanasmRtiH tatronmajjakA nAma lohAzmakaraNavarjam (1) // 12 hastenA''dAya pravRttAzinaH // 13 mukhenA''dAyino mukhenA''dadate // 14 toyAhArAH kevalaM toyAhArAH // 15 vAyubhakSA nirAhArAzceti // 16 vaikhAnasAnAM vihitA daza dIkSAH // 17 yaH svazAstramabhyupetya daNDaM ca maunaM cApramAdaM ca // 18 vaikhAnasAH zudhyanti nirAhArAzceti / / 16 zAstraparigrahaH sarveSAM brahmavaikhAnasAnAm / / 20 na dukhehaMzamazakAnhimavAMstApaso bhavet / vanapratiSThaH saMtuSTazcIracarmajalapriyaH / / 21 atithInpUjayetpUrva kAle tvAzramamAgatAn / devaviprAgnihotre ca yuktastapasi tApasaH / / 22 kRcchA vRttimasaMhAryA sAmAnyAM mRgapakSibhiH / vadaharjanasaMbhArAM kASAyakaTukAzrayAm // 23 parigRhya zubhAM vRttimetAM durjanavarjitAm / vanavAsamupAzritya brAhmaNo nAvasIdati // 24 mRgaiH saha parispandaH saMvAsaste(stve)bhireva ca / tereva sadRzI vRttiH pratyakSaM svargalakSaNamiti // 25 iti tRtIyaprazne tRtiiyo'dhyaayH| .
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH ] brahmacAriNa abhakSyabhakSaNe prAyazcitta varNanam / 1851 atha tRtIyaprazne cturtho'dhyaayH| atha brahmacAriNa abhakSyabhakSaNe prAyazcitta varNanam / atha yadi brahmacAryavratyamiva caretmAMsaM vA'znIyAtriyaM vopeyAtsarvAsvevA''tiSvantarA'gAre'gnimupasamAdhAya saMparistIryAgnimurkhAtkRtvA'thA''jyAhutIrupajuhoti // 1 kAmena kRtaM kAmaH karoti kAmAyaivedaM sarva yo mA kArayati tasmai svAhA // 2 manasA kRtaM manaH karoti manasa evedaM sarva yo mA kArayati tasmai svAhA // 3 rajasA kRtaM rajaH karoti rajasa evedaM sarva yo mA kArayati tasmai svAhA // 4 tamasA kRtaM tamaH karoti tamasa evedaM sarva yo mA kArayati tasmai svAhA // 5 pApmanA kRtaM pApmA karoti pApmana evedaM sarvayomA kArayati tasmai svAhA // 6 manyunA kRtaM manyuH karoti manyava evedaM sarva yo mA kArayati tasmai svAheti // 7 jayaprabhRti siddhamA dhenuvarapradAnAt // 8 apareNAgni kRSNAjinena prAcInagrIveNottaralomnA prAvRtya vasati / /
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1852 . baudhaaynsmRtiH| [paJcamo yuSTAyAM jaghanArdhAdAtmAnamapakRSya tIthaM gatvA prasiddha snAtvA'ntarjalagato'ghamarSaNena SoDaza prANAyAmAndhArayitvA'prasiddhamA''dityopasthAnAtkRtvA''cAryasya gRhAneti // 10 yathA'zvamedhAvabhRtha evamevaitadvijAnIyAditi / / 11 iti tRtIyaprazne cturtho'dhyaayH||4 - atha tRtIpaprazne pnycmo'dhyaayH| atha aghamarSaNakalpavyakhyAnavarNanam / athAtaH pavitrAtipavitrasyAghamarSaNasya kalpaM vyaakhyaamH||1 tIrtha gatvA snAtaH zucivAsA udakAnte spaNDilamuddhRtya sakRklinnena vAsasA sakRtpUrNena pANinA''dityAbhimukho'ghamarSa svAdhyAyamadhIyIta / / 2 prAtaH zataM madhyAhna zatamaparAhe zatamaparimitaM vA // 3 uditeSu nakSatreSu prasRtayAvakaM prAznIyAt // 4 jJAnakRtebhyo'jJAnakRtebhyazvopapAtakebhyaH saptarAtrAtpramucyate // 5 dvAdazarAtrAd bhrUNahananaM gurutalpagamanaM suvarNastainyaM surApAnamiti ca narjayitvaikaviMzatirAtrAttAnyapi tarati tAnyapi jayati // 6
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH]AtmakRtaduritopazamAya prasRtayAvakasya havanavidhiva01853 sarva tarati sava jayati sarvakratuphalamavApnoti sarveSu tIrtheSu nAno bhavati sarveSu vedeSu cIrNavato bhavati sa sarvairdevAto bhavatyA cakSuSaH paktiM punAti karmANi cAsya sidhyantIti baudhAyanaH / / 7 iti tRtIyaprazne pnycmo'dhyaayH||5 . No atha tRtIyaprazne ssssttho'dhyaayH| AtmakRtaduritopazamAya prasRtayAvakasya havanavidhivarNanam / atha karmabhirAtmakRtairgurumivA''smAnaM manyetA''tmArthe prasRtayAvakaM zrapayeduditeSu nakSatreSu // 1 na tato'gnau juhuyAt // 2 na cAtra balikarma // 3 azRtaM zrapyamANaM zRtaM cAbhimantrayeta // 4 yavo'si dhAnyarAjo'si vAruNo mdhusNyutH| nirNodaH sarvapApAnAM pavitramRSibhiH smRtam / / 5 ghRtaM yavA madhu yavA Apo yavA amRtaM yvaaH| sarva punItha me pApaM yanmayA duSkRtaM kRtam // 6 vAcA kRtaM karmakRtaM manasA durvicintitam / alakSmI kAlarAtrI ca sarva puna(nI)tha me yvaaH||7 mahApAtakasaMyuktaM dAruNaM rAjakilviSam / bAlavRddhamadhamaM ca sarva puna(nI)tha me yavAH / 8
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ SaSTho 1854 baudhaaynsmRtiH| suvarNastainyamavratyamayAjyasya ca yAjanam / brAhmaNAnAM parIvAdaM puna(nI)tha me yvaaH|| gaNAnnaM gaNikAnnaM ca zUdrAnnaM zrAddhasUtakam / caurasyAna navazrAddhaM sarva puna(nI)tha me yavA iti // 10 zrapyamANe rakSAM kuryAt / / 11 namo rudrAya bhUtAdhipataye dyauH zAntA kRNuSva pAjaH prasitiM na pRthvImityetenAnuvAkena // 12 ye devAH puraHsado'gninetrA rakSohaNa iti paJcabhiH pryaayH|| mAnastoke brahmA devAnAmiti dvAbhyAm // 14 zRtaM ca laghvaznIyAtprayataH pAtre niSicya // 15 ye devA manojAtA manoyujaH suMdakSA dakSapitaraste naH pAntu te no'vantu tebhyo namastebhyaH svAheti // 16 Atmani juhuyAt / / 17 trirAtraM medhArthI SaDAnaM pItvA pApakRcchuddho bhavati / / 18 saptarAtraM pItvA bhrUNahananaM gurutalpagamanaM suvarNastainyaM surApAnamiti ca punAti // 16 ekAdazarAtraM pItvA pUrvapuruSakRtamapi pApaM nirgudati // 20 api vA goniSkrAntAnAM yavAnAmekaviMzatirAtraM pItvA gaNAnpazyati gaNAdhipatiM pazyati vidyA pazyati vidyAdhipatiM pazyatItyAha bhagavAnbaudhAyanaH // 21 iti tRtIyaprazne SaSTho'dhyAyaH /
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] kUSmANDahomavidhivarNanam / 1855 tRtIyaprazne sptmo'dhyaayH| atha kUSmANDahomavidhivarNanam / atha kUSmANDarjuhuyAdyo'pUta iva manyeta yathA steno yathA bhrUNahaivameSa bhavati yo yonau retaH siJcati yadAcInameno bhrUNahatyAyAstasmAnmucyata iti // 1 ayonau retaH sittvA'nyatra svapnAdarepo vA pavitrakAmaH // 2 amAvAsyAyAM paurNamAsyAM vA kezazmazrulomanakhAni vApayitvA brahmacArikalpena vratamupaiti // 2 saMvatsaraM mAsaM caturvizatyahaM dvAdaza rAtrIH SaT tisro vA // 4 namAMsamaznIyAna triyamupeyAnoparyAsIta jugupsetaanRtaat||5 payobhakSa iti prathamaH klpH||6 yAvakaM vopayuJjAnaH kRcchradvAdazarAtraM caret / / 7 bhikSedvA tadvidheSu yavAgU rAjanyo vaizya AmikSAm // 8 pUrvAhna pAkayajJikadharmeNAgnimupasamAdhAya saMparistIryA''gnimukhAtkRtvA'thA''jyAhutIrupajuhoti // 6 yadevA devaheDanaM yadadIvyannRNamahaM babhUvA''yuSTe vizvato dadhaditi // 10 etaikhibhiranuvAkaH pratya'camAjyasya juhuyAt / / 11 siMhe vyAghra uta yA pRdAkAviti catasraH sruvaahutiiH||12 agne'bhyAvartinagne aGgiraH punarUrjA saha rayyeti catasroabhyAvartinI tvA samitpANiryajamAnaloke'vasthAya
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1856 . baudhaaynsmRtiH| [aSTamo vaizvAnarAya prativedayAma iti dvAdazarcena sUktenopatiSThate // 13 yanmayA manasA vAcA kRtamenaH kadAcana sarvasmA(ttasmA)nmeDito mogdhi tvaM hi vettha yathAtathaM svAheti // 14 samidhamAdhAya varaM dadAti // 15 jayaprabhRti siddhamA dhenuvarapradAnAt // 16 eka evAgnau paricarya // 17 athAgnyAdheye // 18 yaddevA devaheDanaM yadadIvyannRNamahaM babhUvA''yuSTe vizvato dadhaditi // 16 pUrNAhuti hutvA'gnihotramArapsyamAno dazahotrA hutvA darzapUrNamAsAvArapsyamAnazcaturhotrA hutvA cAturmAsyAnyArapsyamAnaH paJcahotrA hutvA pazubandhe SaDDhotrA some saptahotrA // 20 vijJAyate ca // 21 karmAdiSvetarjuhuyAtpUto devalokAnsamaznuta iti hi brAhmaNamiti hi brAhmaNam / / 22 iti tRtIyaprazne sptmo'dhyaayH| atha tRtIyaprazne'STamo'dhyAyaH / atha cAndrAyaNakalpAbhidhAnavarNanam / athAtazcAndrAyaNasya kalpaM vyAkhyAsyAmaH // 1 zuklacaturdazImupavaset // 2
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] cAndrAyaNakalpAbhidhAnavarNanam / 1857 kezazmazrulomanakhAni vApayitvA'pi vA zmazrUNyevAhataM vAso vasAnaH satyaM bruvannAvasathamabhyupeyAt // 3 tasminnasya sakRtpraNIto'gniraraNyonimanthyo vA // 4 brahmacArI suhRtpreSAyopakalpI syAt // 5 haviSyaM ca vratopAyanIyam // 6 agnimupasamAdhAya saMparistIryA''gnimukhAtkRtvA pakkAjjuhoti // 7 agnaye yA tithiH syAnnakSatrAya sadevatAya // 8 atrAha goramanvateti cAndramasI pazcamI dyAvApRthivIbhyAM SaSThImahorAtrAbhyAM saptamI raudrImaSTamI saurI navamI vAruNI dazamImaindrImekAdazI vaizvadevI dvAdazImiti // athAparAH samAmananti digbhyazca sadaivatAbhya urorantarikSAya sadaivatAya navo navo bhavati jAyamAna iti sauviSTakRtI hutvA'thaitaddhavirucchiSTa kase vA camase vA vyuddhRtya haviSyairvyaJjanairupasicya paJcadaza piNDAn prakRtisthAnprAznAti / 10 prANAya tveti prathamam // 11 apAnAya tveti dvitIyam // 11 vyAnAya tveti tRtIyam // 13 udAnAya tveti caturtham // 14 samAnAya veti paJcamam // 15 yadA catvAro dvAbhyAM pUrva yadA trayo dvAbhyAM dvAbhyAM pUrvI yadA dvau dvAbhyAM pUrva tribhiruttaramekaM sarvaiH // 16 nigrAbhyAH stheti // 17
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1858 baudhaaynsmRtiH| [aSTamo apaH pItvA'thA''jyasya juhoti prANApAna0 vAGaanaH0 ziraHpANi tvakcama0 zabda0 pRthivI0 annamayaprANamayamanomayavijJAnamayAnandamayA me zudhyantAM jyotirahaM virajA vipApmA bhUyAsaM svAheti saptabhiranuvAkaiH / / 18 jayaprabhRti siddhamA dhenuvarapradAnAt // 16 saurIbhirAdityamupatiSThate cAndramasIbhizcandramasam / / 20 agne tvaM sujAgRhIti saMvizaJjapati / / 21 tvamagne vratapA asIti prabuddhaH / / 22 strIzUdra bhibhASeta // 23 mUtrapurISe nAvekSeta / / 24 amedhyaM dRSTvA japati // 25 anada mano daridraM cakSuH sUryo jyautiSAM zreSTho dIkSe mA mA hasIriti / / 26 prathamAyAmaparapakSasya caturdaza grAsAn / / 27 evamekApacayenA''mAvAsyAyAH // 28 amAvAsyAyAM grAso na vidyate // 26 prathamAyAM pUrvapakSasyaiko dvau dvitIyasyAm // 30 evamekopacayenA''paurNamAsyAH // 31 paurNamAsyAM sthAlIpAkasya juhotyagnaye yA tithiH syAnnakSatrebhyazca sadaivatebhyaH // 32 purastAcchroNAyA abhijitaH sadevatasya hutvA gAM brAhmaNebhyo dadyAt // 33 tadetaccAndrAyaNaM pipIlikAmadhyaM viparItaM yavamadhyam // 34 ato'nyataraccaritvA sarvebhyaH pAtakebhyaH pApakRcchuddho bhavati // 35
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] anaznatpArAyaNavidhivyAkhyAnam / 1856 kAmAya kAmAyaitadAhAryamityAcakSate // 36 yaM kAmaM kAmayate tametenA''pnoti // 37 etena vA RSaya AtmAnaM zodhayitvA purA karmANyasAdhayan // tadetaddhanyaM puNyaM putryaM pautryaM pazavyamAyuSyaM svayaM yazasyaM sArvakAmikam // 36 nakSatrANAM sUryAcandramasoreva sAyujyaM salokatAmApnoti ya u cainadadhIte ya u cainadadhIte // 40 iti tRtiiyprshne'ssttmo'dhyaayH| atha tRtIyaprazne nvmo'dhyaayH| anaznatpArAyaNavidhi vyAkhyAnam / athAto'naznatpArAyaNavidhi vyaakhyaasyaamH||1 zucivAsAH syAJcIravAsA vA haviSyamanamicchedapaH phalAni vA // 2 grAmAtprAcI vodIcI vA dizamupaniSkamya gomayena gocarmamAtraM caturasra sthaNDilamupalipya prokSya lavaNamullikhyAdbhirabhyukSyAgnimupasamAdhAya saMparistIryaMtAbhyo devatAbhyo juhuyAt // 3 agnaye svAhA prajApataye svAhA somAya svAhA vizvebhyo devebhyaH svayaMbhuvaH Rgbhyo yajurdhyaH sAmabhyo'tharvabhyaH
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1860 baudhaaynsmRtiH| [navamozraddhAyai prajJAyai medhAyai zriyai hriya savitre sAvitryai sadasaspataye'numataye ca hutvA vedAdimArabheta satatamadhIyIta nAntarA vyAharena cAntarA biramet // 4 athAntarA vyAharedathAntarA viramestrInprANAyAmAnAyamya vRttAntAdevA''rabheta // 5 apratimAyAM yAvatA kAlena na veda tAvantaM kAlaM tadadhIyIta sa yadA jAnIyAdukto yajuSTaH sAmata iti // 6 tadbrAhmaNaM tacchAndasaM tadaivatamadhIyIta // 7 dvAdaza vedasaMhitA adhIyIta / / 8 yadanenAnadhyAye'dhoyIta yadguravaH kopitA yAnyakAryANi bhavanti tAbhiH punIte // zuddhamasya pUtaM brahma bhavati // 10 ata UvaM saMcayaH // 11 aparA dvAdaza vedasaMhitA adhItya tAbhiruzanaso lokamavApnoti // 12 aparA dvAdaza vedasaMhitA adhItya tAbhivRhaspaterlokamavApnoti // 13 aparA dvAdaza vedasaMhitA adhItya tAbhiH prjaapterlokmvaapnoti|| 14 anaznansaMhitAsahasramadhIyIta brahmabhUto virajo brahma bhavati // 15 saMvatsaraM bhaikSaM prayuJjAno divyaM cakSurlabhate // 16 SaNmAsAnyAvakabhakSazcaturo mAsAnudakasaktubhakSo dvau mAsau
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ sdhyAyaH ] yApyakarmaNopetasya niSkrayArthaM japAdinirUpaNam 1861 phalabhakSo mAsamabbhakSo dvAdazarAtraM vA prAznankSitramantardhIyate jJAtInpunAti saptAvarAnsapta pUrvAnAtmAnaM paJcadazaM pakti ca punAti // 17 tAmetAM devanizrayaNImityAcakSate // 18 etayA vai devA devastramagacchannRSaya Sitvam // 16 tasya ha vA etasya yajJasya trividha evA''rambhakAlaH prAtaH savane mAdhyaMdine savane brAhme vA'pararAtre // 20 taM vA etaM prajApatiH saptarSibhyaH provAca saptarSayo mahAjajJave mahAjajJairbrAhmaNebhyo brAhmaNebhyaH // 21 iti tRtIyaprazne navamo'dhyAyaH / atha tRtIyaprazne dazamo'dhyAyaH / atha yApyakarmaNyopetasya niSkayArthaM japAdinirUpaNam / ukta varNadharmazvAzramadharmazca // 1 atha khalvayaM puruSo yApyena karmaNA mithyA caratyayAjyaM vA yAjayatyapratiprAhyasya vA pratigRhNAtyanAzyAnnasya vA'nnamaznAtyacaraNIyena vA carati tatra prAyazcittaM kuryAnna kuryAditi mImAMsante // 2 na hi karma kSIyata iti kuryAdityeva ||3 punaH stomena yajeta // 4 punaH savanamAyAntIti // 5
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1862 baudhaaynsmRtiH| [dazamoathApyudAharanti // 6 sarva pApmAnaM tarati tarati brahmahatyAM yo 'zvameghena yajata iti // 7 amiSTutA vA'bhizasyamAno yajeteti // 8 tasya niSkrayANi japastapo homa upavAso dAnam // upaniSado vedAdayo vedAntAH sarvacchandaHsu saMhitA madhUnyaghamarSaNamatharvaziro rudrAH puruSasUktaM rAjanarauhiNe bRhadrathaMtare puruSagatimahAnAmnyo mahAvairAjaM mahAdivAkIyaM jyeSThasAmnAmanyatamadva(maM ba)hiSpavamAnaH kUSmANDyaH sAvitrI ceti pAvanAni // 10 upasannyAyena payovratatA zAkabhakSatA phalabhakSatA mUlabhakSatA prasRtayAvako hiraNyaprAzanaM ghRtaprAzanaM somapAnamiti meSyAni // 11 / sarve ziloccayAH sarvAH sravantyaH saritaH puNyA hRdAstIrthAnyuSiniketanAni goSThakSetrapariSkandA iti dezAH // 12 ahiMsA satyamastainyaM savaneSadakopasparzanaM guruzuzrUSA brahmacaryamadhaHzayanamekavakhatA'nAzaka iti tapAMsi // 13 hiraNyaM gaurvAso'zvo bhUmistilA ghRtamannamiti deyaani||14 saMvatsaraH SaNmAsAzcatvArastrayo dvAvekazcaturvizatyaho dvAdazAhaH SaDahasyaho'horAtra ekAha iti kAlAH // 15 etAnyanAdeze kriyeran // 16 enaHsu gurupu gurUNi ladhuSu laghUni // 17
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] cakSuHzrotratva'ghANamanovyatikramAdiSu prAyazcittam 1863 kRcchAtikRcchrau cAndrAyaNamiti srvpraayshcittiHsrvpraayshcittiH||18 iti tRtIyaprazne dshmo'dhyaayH| ukto varNadharmazcA''zramadharmazca // 1 athAto'naznatpArAyaNavidhim / / 2 * athAtazcAndrAyaNasya // 3 atha kUSmANDejuhuyAt // 4 atha karmabhirAtmakRtaiH // 5 athAtaH pavitrAtipavitrasya // 6 atha yadi brahmacAryabatyamiva caret // 7 atha vAnaprasthadvaividhyam // 8 ya(Ayo etatvagnivartanIti // atha zAlInayAyAvaracakracaradharmakAkSiNAm // 10 (uttarametadvartate-azItyuttarazatazlokaH samApto'yaM dazakhaNDayuktaH tRtIyaH praznaH / ) samApto'yaM tRtIyaH prshnH| atha caturthaH prshnH| tatra prthmo'dhyaayH| atha cakSuHzrotratvagghrANamanovyatikramAdiSu prAyazcittam / prAyazcittAni vakSyAmo nAnArthAni pRthakpRthak / teSu teSu ca doSeSu garIyAMsi laghUni ca // 1
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1864 baudhaaynsmRtiH| [prathamoyadyatra hi bhaveyuktaM vaddhi tatraiva nirdizet / bhUyo bhUyo garIyaH su laghuSvalpIyasastathA (1) 2 vidhinA zAnadRSTena prANAyAmAnsamAcaret / yadhupalakRtaM pApaM padbhyAM vA yatkRtaM bhavet // 3 vAhubhyAM manasA vAcA zrotratvagvANacakSuSA / / 4 api vA cakSuHotratvagghrANamanovyatikrameSu tribhiH prANAyAmaiH zudhyati // 5 zUdAmalIgamanabhojaneSu kevaleSu pRthakpRthaksaptAhaM sapta sapta prANAyAmAndhArayet // 6 abhakSyAbhojyApeyAnnAdyaprAzaneSu tathA'paNyavikrayeSu madhumAsaghRtatailakSAralavaNAvarAnavarjeSu yaccAnyadapyevaM yuktaM dvAdazAhaM dvAdaza dvAdaza prANAyAmAndhArayet / / 7 pAtakapatanIyopapAtakavarjeSu yaccAnyadapyevaM yuktamadhamAsaM dvAdaza dvAdaza prANAyAmAndhArayet // 8 pAtakapatanIyavarjeSu yaccAnyadapyevaM yuktaM dvAdaza dvAdazAhAndvAdaza dvAdaza prANAyAmAndhArayet // 6 pAtakavarjeSu yaccAnyadapyevaM yuktaM dvAdazArdhamAsAndvAdaza dvAdaza prANAyAmAndhArayet // 10 atha pAtakeSu saMvatsaraM dvAdaza dvAdaza prANAyAmAndhArayet // dadyAdguNavate kanyAM nagnikAM brahmacAriNe / api vA guNahInAya noparundhyAdrajasvalAm // 12
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] vivAhAtmAk kanyAyArajodarzane doSanirUpaNam 1865 trINi varSANyUtumatI yaH kanyAM na prayacchati / sa tulyaM bhrUNahatyAyai doSacchatyasaMzayam // 13 na yAcate cedevaM syAdyAcate cetpRthakpRthak / ekaikasminnRtau doSaM pAtakaM manurabravIt // 14 trINi varSANyatumatI kAkSeta pitzAsanam / tatazcaturthe varSe tu vindeta sadRzaM patim / avidyamAne sahaze guNahInamapi ayet // 15 palAJcetprahRtA kanyA mantrairyadi na saMskRtA / anyasmai vidhivahayA yathA kanyA tathaiva sA / / 16 nisRSTAyAM hute vA'pi yasyai bhartA mriyeta sH| sA cedakSatayoniH syAdgatapratyAgatA satI // 17 paunarbhavena vidhinA punaH saMskAramahati // 18 trINi varSANyatumatI yo bhAryA nAdhigacchati / sa tulyaM bhrUNahatyAyai doSamRcchatyasaMzayam // 16 bhUtusnAtAM tu yo bhAryA saMnidhau nopagacchati / pitarastasya tanmAsaM tasminrajasi zerate // 20 mRtau nopaiti yo bhAryAmanRtau yazca gacchati / tulyamAhustayordoSamayonau yazca siJcati // 21 . bhartuH pratinivezena yA bhAryA skandayehatum / tAM grAmamadhye vikhyApya bhrUNadhnI nirdhamedgRhAt / / 22 RtusnAtAM na cedgacchenniyatAM dharmacAriNIm / niyamAtikrame tasya prANAyAmazataM smRtam // 23
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1866 baudhaaynsmRtiH| [prathamoprANAyAmAnpavitrANi vyAhRtIH praNavaM tathA / pavitrapANirAsIno brahma naitya mabhyaset / / 24 AvartayetsadA yuktaH prANAyAmAnpunaH punaH / A kezAntAnnakhAgrAJca tapastapyata uttamam // 25 nirodhAjjAyate vAyuyoragnizca jAyate / tApenA''po'dhijAyante tato'ntaH zudhyate tribhiH // 26 yogenAvApyate jJAnaM yogo dharmasya lakSaNam / yogamUlA guNAH sarve tasmAdyuktaH sadA bhavet // 27 praNavAdyAstathA vedAH praNave paryavasthitAH / praNavo vyAhRtayazcaiva nityaM brahma sanAtanam / / 28 praNave nityayuktasya vyAhRtISu ca saptasu / tripadAyAM ca gAyacyAM na bhayaM vidyate kacit / / 26 savyAhRtiko sapraNavAM gAyatrI zirasA saha / triH paThedAyata prANaH prANAyAmaH sa ucyate // 30 savyAhRtikAH sapraNavAH prANAyAmAstu SoDaza / api bhrUNahanaM mAsAtyunansyaharahadhUtAH // 31 etadAdhaM tapaH zreSThametaddharmasya lakSaNam / sarvadoSopaghAtArthametadeva viziSyata etadeva viziSyata iti // 32 iti caturthaprazne prathamo'dhyAyaH /
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavidhivarNanam / 1867 atha caturthapazne dvitIyo'dhyAyaH / atha prAyazcittavidhivarNanam / prAyazcittAni vakSyAmo nAnArthAni pRthakpRthak / teSu teSu ca doSeSu garIyAMsi laghUni ca // 1 yadyatra hi bhavedyuktaM taddhi tatraiva nirdizet / bhUyo bhUyo garIyaHsu laghuSvalpIyasastathA (1) // 2 vidhinA zAstrona prAyazcitAni nirdizet / pratigrahISyamANastu pratigRhya tathaiva ca // 3 Rcastaratsamandhastu catasraH parivartayet / abhojyAnAM tu sarveSAmabhojyAnasya bhojane // 4 RgbhistaratsamandIyairmArjanaM pApazodhanam / bhrUNahatyAvidhistvanyastaM tu vakSyAmyataH param // 5 vidhinA yena mucyante pAtakebhyo'pi srvshH||6 praNAyAmAnpavitrANi vyAhRtIH praNavaM tathA / japedaghamarSaNaM sUktaM payasA dvAdaza kSapAH // 7 . trirAtraM vAyubhakSo vA klinnavAsAH plutaH shuciH| pratiSiddhAMstathA''cArAnabhyasyApi punaH punaH // 8 vAruNIbhirupasthAya sarvapApaiH pramucyata iti 18 athAvakIrNyamAvAsyAyAM nizyagnimupasamAdhAya dAvihomikI pariceSTAM kRtvA dve AjyAhutI jahoti // 10 kAmAvakIrNo'smyavakIrNo'smi kAmakAmAya svAhA kAmAbhidugdho'smi kAmakAmAya svAheti // 11
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1868 baudhaaynsmRtiH| [dvitIyohutvA prayatAJjaliH (1) kvaatiynggnimuptsstthet||12 saM mA siJcantu marutaH samindraH saM bRhsptiH| saM mA'yamagniH siJcatvAyuSA ca balena cA''yuSmantaM karotu meti // 13 prati hAsmai marutaH prANAndadhAti pratIndro balaM prati bRhaspatibrahmavarcasaM pratyagniritaratsarva sarvatanurbhUtvA sarvamAyureti trirabhimantrayeta triSa yA hi devA iti vijJAyate // 14 yo'pUta iva manyeta aatmaanmuppaatkaiH| .. sa hutvetena vidhinA sarvasmApApAtpramucyate // 15 api vA'nAdyApeyapratiSiddhabhojane doSavacca karma kRtvA'bhisaMdhipUrvamanabhisaMdhipUrva zUdrAyAM ca retaH sittvA'yonau vA'bliGgAbhirvAruNIbhizvopaspRzya prayato bhavati // 16 athAtyudAharanti // 17 anAdyApeyapratiSiddhabhojane viruddhadharmAcarite ca karmaNi / matipravRtte'pi ca pAtakopamai vizudhyate'thApi ca sarvapAtakaH // 18 trirAnaM vaa'pyupvsNtrirhno'bhyupeyaadpH| prANAnAtmani saMyamya triH paThedaghamarSaNam // 16 yathA'zvamedhAvabhRtha evaM tanmanurabravIt // 20 vijJAyate ca // 21 caraNaM pabitraM vitataM purANaM yena pUtastarati duSkRtAni / tena pavitreNa zuddhena pUtA ati pApmAnamarAti tarema iti // iti caturthaprazne dvitIyo'dhyAyaH /
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] prAyazcittavidhivarNanam 1866 atha caturthapUzne tRtiiyo'dhyaayH| prAyazcittavidhivarNanam / prAyazcittAni vakSyAmo vikhyAtAni vishesstH| samAhitAnAM yuktAnAM pramAdeSu kathaM bhavet // 1 OM pUrvAbhirvyAhRtIbhiH sarvAbhiH sarvapAtakeSvAcAmet / yatprathamamAcAmati tenarvedaM prINAti yadvitIyaM tena yajurvedaM yattRtIyaM tena sAmavedam / / 4 yatprathamaM parimArTi tenAtharvavedaM yadvitIyaM tenetihAsapurANam // 4 yatsavyaM pANi prekSati pAdau ziro hRdayaM nAsike cakSuSI zrotre nAbhiM copaspRzati tenauSadhivanaspatayaH sarvAzca devatAHprINAti // 5 .. . tasmAdAcamanAdeva sarvasmAtpApAtpramucyate // 6 aSTau vA samidha AdhyAt // 7 . devakRtasyainaso'vayajanamasi svAhA / / 8 manuSyakRtasyainaso'vayajanamasi svAhA // 6 pitRkRtasyainaso'vayajanamasi svAhA // 10 AtmakRtasyenaso'vayajanamasi svAhA // 11 yadivA ca naktaM cainazcakRma tasyAvayajanamasi svAhA // 12 / yatsvapantazca jApratazcainazcakrama tasyAvayajanamasi svAhA // 13 yadvidvAMsazcAvidvAMsazcainazcakRma tasyAvayavajanamasi svAhA / / 14
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1870 baudhaaynsmRtiH| [caturthoenasa enaso'vayajanamasi svAheti // 15 etairaSTAbhirtutvA sarvasmAtpApAtpramucyate // 16 athApyudAharanti // 17 aghamarSaNaM devakRtaM shuddhvtystrtsmaaH| kUSmANDyaH pAvamAnyazca virajA mRtyulAGgalam // 18 durgA vyAhRtayo rudrA mahAdoSavinAzanA iti // 16 iti caturthaprazne tRtiiyo'dhyaayH| ......... atha caturthaprazne caturtho'dhyAyaH / - prAyazcittavidhivarNanam / prAyazcittAni vakSyAmo vikhyAtAni vishesstH| samAhitAnAM yuktAnAM pramAdeSu kathaM bhavet // 1 mRtaM ca satyaM cetyetadaghamarSaNaM nirantarjale paThansarvasmAtpApAtpramucyate // 2 A'yaM gauH pRznirakramIdityetAmRcaM nirantarjale paThansarvasmAtpApAtpramucyate // 3 dupadAdivamumucAna ityetAmRcaM trirantarjale paThansarva smAtpApAtpramucyate // 4 haMsaH zuciSadityetAmRcaM trirantarjale paThansarvasmAt pApAtpramucyate // 5
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'NyAyaH] kRcchrsaaNtpnaadivtvidhivrnnnm| 1871 api vA sAvitrI gAyatrI paccho'dharcazastataH samasmAmityetAmRcaM trirantarjale paThansarvasmAtpApAtpramucyate // 6 api vA vyAhRtIya'stAH samastAzceti nirantajale paThansarvasmAtpApAtpramucyate // 7 api vA praNavameva trirantarjale ptthnsrvsmaatpaapaatprmucyte|| tadetaddharmazAstraM nAputrAya nAziSyAya nAsaMvatsaroSitAya dadyAt // 6 sahasraM dakSiNA RSabhaikAdazaM guruprasAdo vAguruprasAdo vA // 10 iti caturthaprazne cturtho'dhyaayH| atha caturthaprazne pnycmo'dhyaayH| kRcchrasAMtapanAdi vratavidhivarNanam / athAtaH saMpravakSyAmi sAmaryajuratharvaNAm / karmabhiravApnoti kSipraM kAmAnmanogatAn // 1 japahomeSTiyantrAdyaiH zodhayitvA svavigraham / sAdhayetsarvakarmANi nAnyathA siddhimaznute // 2 japahomeSTiyantrANi kariSyannAdito dvijH| zudhapuNyAdinaHSu kezazmazrUNi vApayet // 3
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1872 __vaudhaaynsmRtiH| [paJcamonAyAtriSavarNa pAyAdAtmAnaM krodhato'nRtAt / strIzUdrAbhibhASeta brahmacArI hvidvtH||4 goviprapitRdevebhyo namaskuryAdivA svapan / japahomeSTiyantrastho divAsyAno nishaasnH||5 . prAjApatyo bhavetkRcchro divArAcAvayAcitam / kramazo vAyubhakSazca dvAdazAhaM tryahaM tryaham // 6 aharekaM tathA naktamajJAtaM vAyubhakSaNam / trivRdeSa parAvRtto bAlAnAM kRJchU ucyate // 7 ekaikaM grAsamaznIyAtpUrvoktana vyahaM tryaham / vAyubhakSatyahaM cAnyadatikRcchraH sa ucyate // 8 ambubhakSastryahAnetAnvAyubhakSastataH param / kRcchrAtikRcchrastRtIyastu vijJeyaH so'tipAvanaH // vyahaM vyahaM pibeduSNaM payaH sarpiH kuzodakam / vAyubhakSasyahaM cAnyattaptakRcchraH sa ucyate // 10 gomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / ekarAtropavAsazca kRcchaH sAMtapanaH smRtH||11 gAyatryA''dAya gomUtraM gandhadvAreti gomayam / ApyAyasveti ca kSIraM dadhikrAvNeti vai dadhi // 12 zukramasi jyotirasItyAjyaM devasya tveti kuzodakam / gomUtrabhAgastasyAdhaM zakRtkSIrasya tattrayam // 13 dvayaM dadhno ghRtasyaika ekazca kuzavAriNaH ! evaM sAMtapanaH kRcchaH zvapAkamapi zodhayet // 14
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1873 'dhyAyaH] kRcchrasAMtapanAdi vratavidhivarNanam / gomUtraM gomayaM caiva kSIraM dadhi ghRtaM tthaa| paJcarAtraM tadAhAraH paJcagavyena zudhyati / / 15 / / yatAtmano'pramattasya dvAdazAhamabhojanam / parAko nAma kRcchro'yaM sarvapApapraNAzanam / / 16 . gomUtrAdibhirabhyastamekaikaM taM trisaptakam / mahAsAMtapanaM kRcchra vadanti brhmvaadinH||17 ekavRddhathA site piNDAnekahAnyA'site tataH / pakSayorupavAsau dvau taddhi cAndrAyaNaM smRtm||18 caturaH prAtaraznIyAtpiNDAnvipraH smaahitH| caturo'stamite sUrya zizucAndrAyaNaM caret // 16 aSTAvaSTau mAsamekaM piNDAnmadhyaM dine sthite / niyatAtmA haviSyasya yaticAndrAyaNaM caret // 20 yathA kathaMcitpiNDAnAM dvijstisrstvshiityH| mAsenAznanhaviSyasya candrasyati salokatAm / / 21 yathodyazcandramA hanti jagatastamaso bhayam / evaM pApAdbhayaM hanti dvijazcAndrAyaNaM caran / / 22 kaNapiNyAkatakrANi yavAcAmo'nilAzanaH / ekatripaJca sapteti pApaghno'yaM tulApumAn // 23 yAvakaH saptarAtreNa vRjinaM hanti dehinAm / saptarAtropavAso vA dRSTametanmanISibhiH // 24 pauSabhAdrapadajyeSThA ArdrAkAzAtapAzrayAt / trIJchuklAnmucyate pApAtpatanIyAhate dvijaH / / 25
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1874 baudhaaynsmRtiH| [paJcamogomUtraM gomayaM kSIraM dadhi sarpiH kuzodakam / yavAcAmena saMyukto brahmakU!'tipAvanaH // 26 amAvAsyAM nirAhAraH paurNamAsyAM tilAzanaH / zuklakuSNakRtAtpApAnmucyate'bdasya parvabhiH // 27 bhakSAhAro'gnihotribhyo mAsenaikena zudhyati / yAyAvaravanasthebhyo dazabhiH paJcabhidinaiH // 28 ekAhadhanino'nena dinenaikena zudhyati / kApotavRttiniSThasya pItvA'paH zudhyate tribhiH // 26 mRgyajuH sAmavedAnAM vedasyAnyatamasya vA / pArAyaNaM trirabhyasyedanaznanso'tipAvanaH // 30 atha cettvarate kartu divase mArutAzanaH / rAtrau jale sthito vyuSTaH prAjApatyena tatsamam // 31 gAyatryaSTasahasraM tu japaM kRtvotthite rvau| mucyate sarvapApebhyo yadi na bhrUNahA bhavet // 32 yo'nnadaH satyavAdI ca bhUteSu kRpayA sthitH| pUrvoktayantrazuddha bhyaH sarvebhyaH so'tiricyate // 33 atha caturthaprazne pnycmo'dhyaayH|
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] mRgAreSTiH pavitreSTizcavarNanam / 1875 atha caturthaprazne SaSTho'dhyAyaH / atha mRgAreSTiH pavitreSTizca varNanam / samAdhucchandasA rudrA gAyatrI praNavAnvitA / sapta vyAhRtazcaiva japyAH paapvinaashnaaH||1 mRgAreSTiH pavitreSTivihaviH pAvamAnyapi // 2 iSTayaH pApanAzinyo vaizvAnaryA smnvitaaH| idaM caivAparaM guhyamucyamAnaM nibodhata // 3 mucyate sarvapApebhyo mahataH paatkaahte| pavitrairmArjanaM kurvanrudraikAdaziko japana // 4 pAvitrANi ghRtairjuhanprayacchanhemagotilAn / yo'znIyAdyAvakaM pakkaM gomUtre sshkRdrse| sadadhikSIrasarpiSke mucyate so'hasaH kSaNAt // 5 prasUto yazca zUdrAyAM yenAgamyA ca lacitA / saptarAtrAtpramucyete vidhinatena tAvubhau // 6 retomUtrapurISANAM praashne'bhojybhojne| ' paryAdhAnejyayoretatparivitte ca bheSajam / / 7 apAtakAni karmANiM kRtvaiva subahUnyapi / mucyate sarvapApebhya ityetadvacanaM sa tAm / / 8 mantramArgapramANaM tu vidhAnaM samudIritam / bhAradvAjAdayo yena brahmaNaH sAmya(sama)tAM gtaaH||6 prasannahRdayo vipraH prayogAdasya karmaNaH / / kAmAMstAMstAnavApnoti ye ye kAmA hRdi sthitaaH||10 iti caturthaprazne SaSTho'dhyAyaH / 117
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1876 baudhaaynsmRtiH| [saptamoatha caturthapUzne saptamo'dhyAyaH / atha veda pavitrANAmabhidhAnavarNanam nivRttaH pApakarmabhyaH pravRttaH puNyakarmasu / / yo viprastasya sidhyanti vinA yantrairapi kriyAH // 1 brAhmaNA RjavastasmAdyadyadicchanti cetasA / tattadAsAdayantyAzu saMzuddhA RjukarmabhiH // 2 evametAni yantrANi tAvatkAryANi dhImatA / kAlena yAvatopaiti vigrahaH shuddhimaatmnH||3 ebhiryantraivizuddhAtmA triraatropossitsttH| tadArabheta yenadhi karmaNA prAptumicchati / / 4 kSApapitraM sahasrAkSo mRgArAMhomucau gaNau / pAvamAnazca kUSmANDyo vaizvAnarya Rcazva yAH // 5 ghRtaudanena tA juhvatsaptAhaM savanatrayam / maunavrato haviSyAzI nigRhItendriya : // 6 siMhe ma ityapAM pUrNe pAtre'vekSya ctusspthe| mucyate sarvapApebhyo mahataH pAtakAdapi // 7 vRddhatve yauvane bAlye yaH kRtaH paapsNcyH| pUrvajanmasu vA'jJAtastasmAdapi vimucyate // 8 bhojayitvA dvijAnante pAyasena susarpiSA / gobhUmitilahemAni bhuktavadbhyaH pradAya ca // 6 vipro bhavati pUtAtmA nirdagdhavRjinendhanaH / kAmyAnAM karmaNAM yogyastathA''dhAnAdikarmaNAm // 10 iti caturthaprazne sptmo'dhyaayH|
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'dhyAyaH] gaNahomaphalametadadhyApanAdau phalanirUpaNaca 1877 atha cturthprshnessttmo'dhyaayH| atha gaNahomaphalametadhyApanAdau phalanirUpaNaJca / atilobhAtpramAdAdvA yaH karoti kriyAmimAm / anyasya so'hasAviSTo garagIriva sIdati // 1 AcAryasya piturmAturAtmanazca kriyAmimAm / kurvanbhAtyarkavadvipraH sA kAryeSAmataH kriyA // 2 ka etena sahasrAkSaM pavitreNAkarocchucim / agni vAyu raviM somaM yamAdIMzca surezvarAn // 3 yatkiMcitpuNyanAmeha triSu lokeSu vizrutam / viprAdi tatkRtaM kena pavitrakriyayA'nayA // 4 prAjApatyamidaM guhyaM pApaghnaM prathamodbhavam / samutpannAnyataH pazcAtpavitrANi sahasrazaH // 5 yo'ndAyanartupakSAhA hotyaSTau gaNAnimAn / punAti cA''tmano vaMzyAndaza pUrvAndazAparAn // 6 jJAyate cAmaraithusthaiH puNyakarmeti bhuusthitH| devavanmodate bhUyaH svargaloke'pi puNyakRt // 7 etAnaSTau gaNAnhotuM na zaknoti yadi dvijaH / eko'pi tena hotavyo rajastenAsya nazyati // 8 sUnavo yasya ziSyA vA juhvatyaSTau gaNAnimAn / adhyApanaparikrItairaMhasaH so'pi mucyate // 8 dhanenApi parikrItairAtmapApajighAMsayA / hAvanIyA hyazaktena nAvasAdyaH zarIradhRk // 10
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . 1878 bodhaaynsmRtiH| . [aSTamodhanasya kriyate tyAgaH karmaNAM sukRtAmapi / puMso'nRNasya pApasya vimokSaH kriyate kacit // 11 mukto yo vidhinatena sarvapApArNasAgarAt / AtmAnaM manyate zuddhaM samartha karmasAdhane // 12 sarvapApANamuktAtmA kriyA Arabhate tu yaaH| ayatnenaiva tAH siddhi yAnti zuddhazarIriNaH // 13 prAjApatyamidaM puNyamRSINAM samudIritam / imamadhyApayennityaM dhArayecchRNute'pi vA // 14 mucyate sarvapApebhyo brahmaloke mahIyate / yAnsisAdhayiSurmantrAndvAdazAhAni tAJjapet // 15 ghRtena payasA dadhnA prAzya nizyodanaM sakRt / dazavAraM tathA homaH sarpiSA savanatrayam / / 16 pUrvasevA bhavedeSA mantrANAM karmasAdhane / mantrANAM kamasAdhana iti // 17 / . iti caturthaprazne'STamo'dhyAyaH / atilobhAtpramAdAdvA // 1 nivRttaH pApakarmabhyaH / / 2 samAdhucchandasA rudrAH // 3 athAtaH saMpravakSyAmi // 4 prAyazcittAni vakSyAmaH / / 5 prAyazcittAni vakSyAmaH // 6 prAyazcittAni vakSyAmaH // 7 prAyazcittAni vakSyAmaH / / iti caturthaH prshnH|| samAptAceyaM baudhaaynsmRtiH| samAptazcAyaM dharmazAstrasya (smRtisandarbhasya ) tRtiiyobhaagH| OM tatsadbrahmArpaNamastu /
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
_