Book Title: Tattvatrai Mimansa Part 1 and 2
Author(s): Amarvijay
Publisher: Jain Sangh Samast
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005563/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina ane vaidika mAnyatAnusAra tlaa tllul tattvatrayImImAMsA. Ka Pei vIra saMvat 2458 vikrama sa`vat 1988 tttttt khaMDa pahelA tathA bIjo huM maNIlAla jeThAla lekhakaH jainAcAya nyAyAMbhAnidhi zrImadvijyAnaMda sUrIzvarajI ( aparanAma zrI AtmArAmajI ) mahArAjanA . laghuziSya dakSiNavihArI suni zrIamaravijyajI mahArAja. BIT A taraphathI saprema zeDha penza prasiddha kartA : zAhu nAthAbhAi meAtIca'da. zAhu hiMmatalAla jI. mAstara, jaina saMgha samarata (zinAra ) For Personal & Private Use Only prathamA vRtti 1000 Atma savat upa kimata 2. 5-4-0 sane 1932 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Utrecereuuten prakAzaka : . fueuerer zAha nAthAbhAI metIcaMda. zAha hImatalAla mAstara jana saMdha samasta, zIra para rarararara rararararara Ei = = prakAzana sthaLa : zInera (vAyA mIyAgAma) 20-9-1932. == aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa perseues zAha lAlacaMda nalAla vakIla bradharsa pri. presa. cheThaLa, vaDodarA. 2:rarara rararara che For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIneranA jaina saMgha taraphathI. be bola. mA tavatrathI mImAMsA nAmane graMtha-reyala ATha pejI phorama padoDhasene khaMDa enA vibhAgathI lakhAyale, ekaMdare pRSTa. 1200 nA Asarene janasamudAya AgaLa raju karatAM ane atyaMta harSa thAya che ke A graMtha jena-vaidikanI tulanAtmaka draSTie lakhAyeluM hovAthI madhyastha daSTivALA janasamudAya tathA jaina samudAyane eka apUrva jJAna ApanAre nivaDaze. A graMthanI racanAmAM paramapUjya, zrI vijyAnaMdasUrijI (prasiddha nAma AtmArAmajI) mahArAjanA laghu ziSya dakSiNa vihArI munizrI amaravijyajI mahArajanA athAga parizramanA pariNAmanuM A phala janatAnA AsvAdana mATe mUkatAM ane atyaMta harSa thAya che ke jevI rIte A graMthane lAbha amee meLave che tevI rItane apUrva lAbha leke paNa meLavIne amane kRtArtha kare. munizrI amaravijyajI mahArAja tathA temanA vidvAna ziSyaratna munizrI caturavijyajI mahArAja tathA munizrI devavijyajI mahArAjane zinoranA jainasaMgha upara atyaMta upakAra thaele che. A mahAtmAonA paricayathI atrenA jaina saMghane keI apUrva lAbha thate AveluM che tethI ame uparokta mahArAjanA atyaMta trANI chie. mahArAjazrI amaravijyajI svabhAve saraLa prakRtinA che ane temanA e aDa-advitIya guNaprabhAve bhUtakALamAM atrenI amArI jJAtimAM vikhavAda ane kaLahanA kAraNabhUta ane daDhamULa thaI beThelA jhagaDAo nirmULa nAza thaI gayA che ane atrenA jaina saMgha ane jJAtimAM hAla zAntinuM sAmrAjya pravarte che. zrI zinera jainasaMgha bhUmikA upara mahArAjazrInA zAntimaya ane amRtasamAna satat upadeza jaLapravAhanA pariNAme (1) zrI mahAvIra jaina For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuvaka maMDaLa tathA (2) zrI AtmAnanda jaina bALa maMDaLa uddabhavyAM che ane teo potAnA mULa daDha karI hAla navapallavita thaI pitAnI sevAdvArA suvAsa ApI rahyAM che. zrI AtmAnanda jaina pAThazALAnuM sajIvanapaNuM e paNa mahArAja zrI amaravijyajInI ame dezanAno ja prabhAva che. zrI jena vetAMbara ejyukezana borDa (muMbaI) ane bALagraMthAvALI (amadAvAda) e banne saMsthAonI babbe traNa traNa parIkSA pasAra karI pramANapatra temaja sArAM pAritoSika meLavavA bhAgyazALI nivaDelA atrenA jaina vidyArthio paNa mahArAjazrI amaravijyajIne ja temAM prabhAva jue che. (1) sadara pustaka lakhavAnuM preraNA sthAna- zinora. (2) pustaka lekhananI pravRttinuM sthAna- zira. (3) pustaka samAptinuM sthAna- zira. ane (4) prakAzana sthaLa paNa ,, zinora A cAra vastuone vicAra kharekhara atrenA jaina samudAyane magarUra banAve che. A graMthanA prakAzanamAM je ke ghaNIja. kALajI rAkhavAmAM AvI che chatAM alanAo thaI haze paNuM tene kSantavya gaNu huM caMcuvat sAra sAra grahaNa karI chepotAnA AdhyAtmika vikAzamAM AgaLa vadhaze eTale amAre prayAsa saphaLa ja che. tA. 1-9-1932 ! zInera, vAyA. mIyAgAma ) sukSeSu kiM bahunA ? li. saMghane sevaka - zAha nAthAbhAI metIcaMda, zinera. For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja kare repharensarekTara rejanTane jainAcArya nyAyAbenidhi zrImad vijayAnandasUrIzvarajI (aparanAma zrI AtmArAmajI) mahArAja. kaccha kaccha Rlka chaFe hajI jIjI nakarane- nensararara RAjara - rezvara le che che ES zAha nAthAbhAI garabaDadAsa zinera (vAgheDIyA) vALAe gurUbhakita nimitte A pheTa dAkhala karAvyuM che. eka hakakakakakaka anakahaRSThahakaka kakakakakakaka jaI For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthArpaNa Su jainAcArya zrImad vijyAnaMda surIzvarajI he gurUdeva ! Ape 1 jainatattvAdaza, ra ajJAnatimirabhAskara, 3 navatattvasaMgraha, 4 tattvaniNyaprasAda,5 praznottara saMgraha, samyakatva zalyAdvAra, 7 cikAgA prazna (amerikAnA cikAgA zaherIonA uttara) caturthAM stuti nirNaya ityAdika aneka gra MthAnuM nirmANa karI lAkhA bhavya jIveAnA upara je upakAra karyA che te teA jaga prasiddhaja che. paraMtu mArA jevA tadna ajJa pazu jevA upara Apa sAhebanI alaikika kimatI sUcanAonI je chApa paDI che te bIjo keANa jANe ? sa. 1939 mAM 5'jAbathI mAravADamAM AvatAM eka gAmamAM Apa sAhebane satya tattvanI khumArI caDhatAM svAbhAvika rIteja Ape kahyuM hatuM ke jo koi duniyAmAM satya dhama che teA te kevaLa eka jaina dharmaja che. vaizvikanA paDitAe jeneAnA agIyAramA tIrthaMkaranA pachIthI sajJAnA tattvAmAMthI upara cATiyu laine temAM uMdhu cha-tuM ja kareluM che. ane savajJAnA itihAsamAMthI laIne te te tadna uMdhuja vALI dIdhuM che. AvA AvA prakArathI aneka khAkhatAnI sUcanAe ApanA caraNamAM lATI rahelA A tadana pazu jevAnA kAnamAM paDatI rahelI . te badhA prakAranI vAtAnA zabdo A samayamAM mane parama maMtrAkSara` tulya thai paDayA che. temAM vaLI AjakAlanA deza paradezanA mAheAza paMDitAnI sAhAyya maLatAM paramasidhdhi rUpanAja thai paDayA che. te kevaLa vakhateA vakhatanI Apa kRpAnidhinI amUlya sUcanAonu` piraNAma che. tethI A graMthanI bheTa Apa sAhebanA caraNa kamalamAMja apaNu karU chuM te Apa sAhebanI kiMmatI sUcanAonA bhAra kheAja Ache karavAnI khAtaraja, bAkI Apa sAhebanA upakAranA badale te huM A apAra saMsArathI chuTake thatAM sudhI utArI zaku tema teA savathA nathIja. li. ApaNA caraNanA rajareNu kiMkara amara. For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturavijaya munipraNItA. zrIvijayAnandadvAtriMzikA. zArdUlavikrIDitavRttam zreyaH zrImaya madhyamaGgalamayaM satkRtyapeTImayaM vizvAnandamayaM lasadrasamayaM vairAgyalIlAmayam / sarvaM yasya nu jIvanaM stutimayaM no paGkazaGkAmayaM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 1 // svastizrInilaye samRddhisadane sallokavAsasthale deze paJcanade'male ca laharA grAme'bhirAme zriyA / yaH prAcyAM dizi vAsarezvara iva prAdurbabhUvA'vahA kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 2 // tAto yasya gaNezacandra iti zUraH kSatriyANAM ziroratnaM ratnakhanirbabhUva subhagA zrIrUpadevI prasUH / saccetA gurudatta siMha iti ca jyAyAn guNI bAndhavaH kalyANaM bitanotu vaH sa bijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 3 // zrImadvikramavatsare'nalanavA'STaiNAGkasaMkhye (1893) zubhe caitre mAsi site dale suragurorvAre tithau pakSatau / sIko'vatatAra yo haririvA'pAyAjanAn rakSituM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 4 // lagnaM yasya ca kumbharAziramalA bhAnujJazukrasthitivitte rAhunizAcarau sahajagau SaSThe gurukSoNijau dharme ketuzanaizvarau tu vaNiji sphurjalau saMsthitau kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAd // 5 // For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMprApte dazame'hni janmasamayAd yasya vyatItAzucau sAnandaM samahotsavaM parijanaM santoSya bhojyaadibhiH| ___ AtmArAma iti pramodabahulastAto'bhidhAM tenivAn kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 6 // saMsagaM samavApya DhuMDhakamate dIkSAM valakSAzayo yaH kakSIkurute sa khendunavabhUvarSe (1910) zubhe vaikrame / AjJA mAturavApya ca svajanake gatyantaraM saMzrite kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sarirAT // 7 // yo'dhIte sa zatatrayaM matimatAmayaH prayAsaM vinA zlokAnAM prativAsaraM japatapodhyAnAdilIno'pi vai / dRSTaM visarate ca no sakRdapi prAyeNa sUtrAdikaM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 8 // dvAtriMzad dhiSaNAdharIkRtakaviryo'dhItya sUtrANi tacchaGkAzIlamanAzca lumpakamataM matvA manaHkalpitam / . atyAkSId radanandazItagumite (1932) saMvatsare'matsarI kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH mUrirAT // 9 // - yenotsUtravacaHprarUpaNaratazcaikAntapakSAgrahI vikhyAto bhuvi zAntisAgara iti tyaktavrato liGgabhAk / . carcAyAM niraloThi rAjanagare syAdvAdavidyAvidA kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 10 // tatraivoditapuNyadaukitamivA'nekAntamArgAgraNIM sphurjatsadguNinaM ca buddhivijayaM saMprApya yaH sadgurum / hitvA DhUMDhakapanthamuttamamatiH saMvijJadIkSAmadhAt kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 11 // candraH SoDazabhiH kalAbhiriva yo yukto'nagArairmahobhRdbhirlumpakapanthavAdaladalapracchAdanatyAgataH __ atyantaM tapagacchatArakapathe'dIpiSTa ziSTAgraNI: kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 12 // For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catvAro'malasaMyamarddhikalitA varyA gurubhrAtaraH pArthasyeva caturdigantavijayaprAptAvadAtA babhruH / yuktAH ziSyagaNena muktivijayAdyA yasya pAtraM dhiyAM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 13 // jIvAnandasarasvatIti vidito vedAntavid yogirAT art vIkSya digandhinandavasudhAvarSe (1940) ca yannirmitau / zraddhAzuddhimavApya patra likhed yaM pUjyabhAvAn mudA kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 14 // graMthAd hukmamunezcaturdaza mahApraznAni niSkAsya niyattramayAni tAni suratadraGge prabodhyA'GginaH / varSe netrayugAzItagumite (1942) yo'dIdipacchAsanaM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 15 // varSe vikramato'gnivedanidhibhUsaMkhye (1943) suyogAnvite paJcamyA divase vare mRgaziromAse dale zyAmale / saJco yaM pradadau ca sUripadavIM zrIpAdalipse pure kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 16 // pUSevodayazailazRGgamanaghaM zrIvIratIrthezitu dvAsaptatisaMkhyakaM kramagataM paThThe samAlambya ca / saccakrAya mudaM sma rAti bhagavAn gobhiH punAno jagat kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 17 // kRtvA zaGkitamAnasaMzca bahudhA praznottarANi prabho - dRSTA tasvabhRtAMstu sundaratarAn granthAn kRtajJo guNI / prIto hornala paMDitaH zrutavato yasya vyadhAt saMstavaM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 18 // zrImadrAvaghajIsutaM sutastvaviduraM zrIvIracaMdrAbhidhaM yaH saMpreSya navAbdhinandavasudhAvarSe (1949) cikAgopure / vizve'tyantamadIdipad guNanidhiH zrIjainadharma paraM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 19 // For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cakre jainamatAnuyAyina iha prAyaH sahasrAMstanubhAjAM paMcadaza prabodhya viduSAM vo vidRtyA'vanau / yaH kSAntyArjavamArdavAdiguNabhAk nirgranthacUDAmaNiH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sarirAT // 20 / / zrIhusyArapure pure'mRtasaro'bhiravye ca jIrAbhidhe paTyAM sanvatarAbhidhe ca nagare jainapratiSThAvidhim / bimbAnAM bahuzastathA'JjanazalAkA yo vyadhAt zuddhadhIH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH mUrirATa // 21 // kIrti yasya nizamya sadguNanidhe rAjJI ca vikToriyA RgvedaM paripUrNamAMglasadasA mudrApitaM sAdaram / ___vadravyavyayato vizuddhahRdayA yaM prAbhRtIcaRSI kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 22 // saumyatvena vidhaM dhiyA'maraguruM sthairyeNa hemAcala diGnAgAn yazasA raviM ca mahasI rUpazriyA manmatham / / ___ gAmbhIryeNa jigAya vAridhimaraM gatyA marAlaM ca yaH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 23 // yadvAkzItalatAguNasya samatA nA'bhyeti gAGgaM payo no vA candramarIcayo naca sudhA zrIkhaNDalepo'pi no / ____ nA'mbhoja malayAcalasya ca marunnaivAGganA na vA kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAmidhaH sarirAT // 24 // yasmin garjati saMsadaGgaNabhuvi pronmAdino vAdinI darpa tatyajurambare dinamaNau ghUkA iva sphurjati / - ayodhAma yugapradhAnapadavIyogyo guNAnAM khaniH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sarisaT // 25 // - zuddhAcAraSuSaH sudurmatimuSaH syAdvAdavidhAjuSaH zraddhAzuddhiMsapeyuSo gataruSo jainoatiM cakruSaH / For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyAkhyAmapi sehire na viduSo mUrtidviSo DhuMDhakAH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sarirAT // 26 // dugdhAMbhonidhinA ca raupyakalazenezakSitigheNa ca diGnAgaiH sitapakSibhizca zazinA sArddha sadA sparddhate / ___kIrtiryasya munIzvarasya subhagA vizve khazubhatvataH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT / / 27 // AdhAyopakRtiM ghanAM tanumatAM labdhvA phalaM janmano 'vyAyAdho'nazanaM vidhAya vidhivat kRtvA'GginAM kSAmaNAm / yo'STamyAM trizarAGkacandrazaradi (1953)jyeSThe site svaryayo kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH marirAT / / 28 // - gArhasthye gamayAmbabhUva sukhabhAg varSANi yo'STAdaza . netradvandvamitAni lumpakamate sanmArgalAbhaM vinaa| .. nizchamA dazakadvayaM guNanidhiH sAmAnyasUritvayoH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAmidhaH sarirAT // 29 // sAkSAddarzanapuNyalAbharahitAnAM mAdRzAmaGginAM... mAme varyasamRdvibhAji gujarAMvAlAbhidhe bhktitH| yasya zrAddhavarairvinirmitamaraM stUpaM pradatte mudaM kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT / / 30 // ... (anyatrApi janA mudA viracayAzcakrurvizuddhAzayAH sAkSAd yasya yazaH prapiNDitamiva stUpAni bhUmaNDanam / mUto dharmadharAdhipasya ca vareNyA rAjadhAnImiva kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT // 31 / / paguH kalpataroralaM nahi phalaM merohItuM bhuvaH . pAraM yAtumapAM paternaca jaDaH zaknoti dobhyAM yathA / mAdRk yasya guNAMstathAlpadhiSaNo vaktuM na zakto'khilAna kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAmidhaH 'sUrisara / 32 // NDIA For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasmAdutkaTaziSyasantatisarit sajjJAnapAthobhRtA niryAtA bhavadharmakhinnajanatAharSAya bobhUyate / proGgazca zivAzrayo'malaruciH sAkSAttuSArAcalaH kalyANaM vitanotu vaH sa vijayAnandAbhidhaH sUrirAT / / 33 / / zrImadamaravijayamunipAdAbjaSaTpadaH / enAM dvAtriMzikAM cake caturavijayo muniH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAzcAtyavidvAnAnA udgAro. "No man has so peculiarly indentified himself with the interests of the Jain Community as " Muni Atmaramji. "" He is one of the noble band sworn from the day initiation to the end of life to work day and night for the high mission they have undertaken. He is the high priest of the Jain Community and is recognized as the highest living Authority" on Jain religion and literature by oriental Scholars' (World's Parliament of religions Part I page 21 Chicago.) 16 '' '' muni AtmArAmajInI mAphaka ka khIjA koi paNa mANase kharekharI rIte jaina dharmAMmAM peAtAnuM jIvana arpaNa karyuM nathI. tee eka umadA vanA mANasa hAIne jemaNe je divasathI cAritra lIdhu, tyArathI te jIMdagI payata rAtri divasa mAthe lIdhelI uttama sapravRttinu pAlana karyu che ane teo jaina kAmamAM uttamAttama sAdhu purUSa ( AcAya ) che ane te ( pUrva dezanA ) jaina dhama ane sAhityanA eka mahAn vidvAna purUSa tarIke pUnA vidvAneAthI oLakhAyalA che ( dunIyAnI dhAmika pariSad bhAga, jala, pRSTa-21, cIkAgo. ) For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA jIrU ane dikarI zrImada vijayAnanda sUrIzvarajInA ziSyaratna dakSiNa vihArI munizrI amaravijayajI mahArAja, ZULUZUUUUUULUBSUYYLIEU janmaH saM. 1915 phAgaNa sudi 15, DabhoI, | dIkSA: saM. 1938 vaizAkha suda 2, ludhiyAnA, zIranivAsI zAha tribhUvanadAsa pItAMbaradAse sva. bAI caMcaLanA zreyArthe tathA gurUbhakti nimitte A keTe dAkhala karAvyuM che. SUZULUVUURUYIyyun For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNavihArisadguruvarya zrImadamaravijayamunipuGgava guNastutyaSTakam. " mandAkrAntAvRttam" zreyolakSmIM vimalahRdayo'voDha yo'mUDhalakSyo yo gADhA'rhatsamayajaladhiM buddhinAvA gabhIram | yazcA'gUDhendriyabharamaraM yo vyaSoDhopasargAn so'yaM dadyAdamaravijayaH sadgururmaGgalaM naH aumadvizvaM vimalayazasA pAthasevA'mbuvAho saffSTa pracuratapasA tejase voSNarazmiH / sadia samayamanaghaM mUrttisiddhipradhAnaM so'yaM deyAdamara vijayaH sadguruH sadgatiM naH // 2 // asaNanavahaM zuddhacetAH pareSAM naivA'krAsIt pratidinamaraM cAkrasIdvarcasA yaH / dharmye kArye'yaMsada maladhIrakSubhanno khaloktyA so'yaM dizyAdamaravijayaH sadguruH sanmatiM naH // 3 // askAMtsadyo bhavajalanidhiM vADavArcirvadugraM yo'gopAyIt khanikaramaraM pApavartma prayAntam / yazcA'dAsId bhavijanagaNasvAntamaMho'valiptam so'yaM chindyAdamaravijayaH sadgururno'ghajAlaM // 4 // asphAyiSTA'malaguNagaNaiH zItarocirvareNyai S sarttiSTA''rhatapathi sadA muktaye yosvariSTa / yazcA'bhAMkSIt smararipubalaM zIlasannAhazAlI so'yaM kuryAdamaravijayaH sadgururnaH sukhAni // 5 // For Personal & Private Use Only // 1 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyAkSIdyo gRhamaghabhide jainadIkSAmavAkSId . bhaktyA'bhAkSIt suguruvijayAnandasarikramAjam / tAnaprAkSIjinamatarahasyAni gUDhArthabhAji 1 . so'yaM tanyAdamaravijayaH sadgurunaH prabodham // 6 // zrAmaNyaM yo'dita hitamatiM yo'dhita prANivarge yo nA'khittA''padi sukhahRto'bhitta yo'ntaSizca / / pApmA'hArSId dhanamasumatAM yo vyahASIddhariyAM . so'yaM bhindyAdamaravijayaH sadgururno'ntarArIn // 7 // vizvaM vizvaM vimalayazasA yo'stariSTA'karISTA 'ntadviMTsainyaM sumatimanizaM yo'varI prakAmam / ' yo'drApsIno nijaguNagaNairno'pat karhi kasmai so'yaM puSyAdamaravijayaH sadguruH sampadaM naH // 8 // itthaM sphUrjatsugurucaraNAmmojabhRGgAyamAno , bhaktyA numAvatuvijayazcetasi prasphurantyA / duSkauSakSitidharapati muNaprAyaleza .. svazreyo'rtha stutipathamanaiSId-yathAzaktyazaktaH // 9 // For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tannatrayInI prastAvanA | sajjane prati mArI namra prArthanA che che Aja kAlanA ghaNAkharA paMDitamAM ane lokemAM evI havA pasarelI che ke A jamAno svataMtratAne che. ema kahIne keTalAke siddhAMtane bAju para rAkhIne potAnI svataMtranA lekhe lakhI kudakAne bhUsakA mAre che. paNa tevI havA hajuM mArAmAM pasarelI nathI. ane te pramANe svataMtrapaNe lekha lakhavAnI buddhi meM mArI calAvelI paNa nathI. meM mArI "tatvatrayI mImAMsAmAM je kAMI lakhyuM che te sarvanA ItihAsamAM je pramANe lakhAyuM che temAMnuM temanA abhiprAyane mukhya rAkhIne temAMthI laI ne kiMcit lakhIne batAveluM che. bAkI vadhArAnuM choDI dIdhuM che. paNa pheskAra karavAnI buddhi jarApaNa calAvelI nathI. - dike mAM-sarvajJonA ItihAsane maLatA je lekho lakhAyA che ane dUradUramAM jaIne saMbaMdha vinAnA paDelA che. temAMthI paNa laIne temaja abhiprAya pramANe TUMka ke jenonA lekhonI sAthe joDIne batAvyA che. bAkI vadhArAnA vicAro temanA tevAne tevA svarUpanA cheDI dIdhA che. paNa A jamAnAnI dhAMdhala joIne te baMne prakAranA lekhamAM meM mArA svataMtratAnA vicAra paNa lakhIne batAvelA che. ane temAM bIjA lekhakanI sahAyatA paNa meLavI che. bIjAnA hisAbe bhUla na thaelI hoya ema kadAca na paNa banyuM heya? chatAM sajajanone mArI namra vinaMtI che ke haMsa caMcu nyAye khIranIrane bheda samajIne sAra sAra grahaNa karaze ane mArAmAM thaelI bhUlanI upekSA karaze. sarva vinA bIja game teTalA akSaranA paMDita hoya te paNa temanAmAM bhUla thavAno saMbhava rahe? tethI ja A badhI dunIyAmAM vicitra prakAranI bAjI pasarelI jovAmAM Ave che. te pachI mArA jevA ajJamAM bhUla thavA pAmI hoya te temAM zI navAI? sarvajJa vinA mANasa mAtraja bhUlanA pAtra gaNAya che. mATe haMsa caMcane nyAya hRdayamAM dhAraNa karI sAra sAra grahaNa karaze evI mArI aMtima prArthanA che. Aja kAlanA ghaNAkharA paMDitae te svataMtra paNuthI lekha lakhIne batAvyA che paraMtu meM te parataMtrapaNe rahIne ja lakhIne batAveluM che. Apa sajajane bIjA svataMtra lekha kenI bhUlyanI upekSA karatA rahyA che, te pachI mArA jevA parataMtranA zekha For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. kAnI bhUlyAnI upekSA karo te te tamArA jevA sajjanAnA dhamaja che. sureSa kimadhikena ? A tattvatrI mImAMsAgraMthanI utpatti thavAmAM mukhya kAraNa. ne ravAkAMThAnA zahera sInAramAM-saMvat 1979 nA amArA pahelA cAmAsAnA aMte kArtika pUrNimAnA divase gAmanA bahAra agIcAmAM siddhAcalajInA paTaMnAM dana karyA pachI seTha phulaca zivalAlanA dharamAM mAsu annahyuM hatuM, tyAM pratikramaNa ( sayAkriyA ) thaI gaI eTale mATA divasa jANI Asa pAsa gAmaDAonA zrAvakA paNu paTTanA rdazana mATe AvelA hatA, temAMnA keTalAeka vadanA karIne amArI pAse beThA. dha carcA keTalIka sAmAnya thayA pachI jarAka traTakIne melyA zAheba ! ApatA zaherAmAM bezIne mATI meTI vAtA karI che. paNa amArI dazA kevA prakAranI thaI rahI che,tenI khabara Apa jevAne kayAMthI hoya ? pachI amee puchyu. bhAI evu' zu che ? zAheba ? bIju MtA zuM hoya ameA gAmaDAnA abhaNa dhamanA sabadhe kAMi paNa jANIe nahIM. tethI ke je kAMi kahe temAM hAjI hrAjI karyAM karIe. ApaNA sAdhu mahArAja rasto kApatA kAikaja divase AvI caDhe ane khIjeja divase tA pachI ApaNA ga dharma zuM che tenI khabara ammAne kevI rIte cAlatA thAya, paDe ? brAhmaNalAkAte AjIvikAnA mATe kAIne kAMI bhaNelAja hoya ane gAmanA brAhmaNatA dahADAmAM daza vakhate Ave ane leAkeA beThA hAya tyAre teo marajI pramANe Ale ane amAne lakA pArDa, je kahe te amA sAMbhaLyA karIe kaMipaNa jANavA vagara uttara zu' ApIe ? pachI ame temane puchyuM ke bhAi! zI zI vAta karIne tamAne halakA pADeche? zAheba ! evI badhI vAte te kAMi yAda rahe ? pachI ame kahyu ke badhI vAtA yAda na rahe e vAta tamArI kharI che. paNa kaI mATI ma mATI vAta yAda karIne kaheAtA thADA thADA khulAsA karI zakAya, pachI teoe akekI vAta mukavA mAMDI zAheba ! koI kAI (1) sArA sArA brAhmaNatA ApaNA dharmanI nidyA karatA nathI. paNa jainadharmAMnI vAha vAhaja kare che. (2) vaLI kai kai brAhmaNatA potAnA gavamAM ne gAvAmAM kahe che ke tamArA nainA jaganA kartA evA Izvarane mAnatA nathI, tethI tamAza jainadhama pAyA vagaranA che. For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. (3) vaLI kAi brAhmaNa Ave teteA emaja kaheke, tamArA jenA veDhAne mAnatA nathI tethI amArAmAM nAstika matAnyA che. (4) vaLI eka brAhmaNa tA 'cu' bhALIne evuM khelatA rahyo ke tamArA deva nAgA che ane tamArA gurUe gaMdA rahe che, nAhatA nathI ane yeAtAe nathI. ( 5 ) vaLI eka brAhmaNu kahevA lAgyA ke amArAmAM eka gAtama RSi hatA temane amArA brAhmaNeAe jAtithI bahAra kADhI mUkayA tyAre temaNe A tamAro jainadhama calAvyeA. tethI A tamAro jainadhama ghaNA jUnA nathI. ( 6 ) vaLI eka brAhmaNa te vicitra vAta karatA karatA kahevA lAgyA ke--viSNu bhagavAne tame jainAne zikSA karavA mATe eka mAyAvI purUSa peTA karI veda dhama thI bhraSTa karyo. ( 7 ) vaLI tamA zrAyakA tamArA bApa dAdAonu` zrAddha nathI karatA tethI tamA temanA zatru jevA che. ema ghaNI ghaNI vAtA sA~bhaLAve paNa ame jANyA vagara uttara ze ApIe ? temanI vArtAthI amArUM samAdhAna paNa thAya nahI tethI ame sujhAyA karIe chie. pachI ameAe te zrAvakAne kramathI samajAvavA mADayA ke he bhAI ? (1) je sArA sArA vivekI madhyastha draSTi che ane jaina dhamanA piracaya karavAvALA che te jainadhamanI niMdA karatA nathI paNa ghaNA rAjI thaIne prazaMsA ja kare che. vaLI jee jainadhamanA abhyAsamAM ghaNA uMDA utarI gaelA hoya che te teA, jaina dharmane badhI dunIyAnA dhama`thI uttama samajI peAtAnA uttama lekhA bahuAra pADI leAkeAne samajAvavA prayatna paNa karI rahyA che. ane peAtAnI satya priyatAnI sAthe svajanatA ja pragaTa karI rahyA che. ( 2 ) je brAhmaNA ne pAtAnA gharanI paNa pUrI khabara hotI nathI, temaja jainadhama vALAonA pUrA paricaya paNa hAtA nathI, teo ema kahI detA haze ke jene jagA kartA-evA izvara ne mAnatA nathI e kathana temaNuM taddana vicAra vinAnuM, leAka rUDhI pramANe khelavA puratuM ja hoya che. jo kadAca A duniyAne kAi kartA hoya te te ekaja hAya, paNa badhA judA judA izvarA na For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvane. heya, agara je badhA judA judA Izvare A duniyAnA mAlika banI jagatanI racanA karavAno dAvo dharAvatA hoya che, temAne karyo Izvara sAce tAravI kADhave ? - bIjI vAta e che ke khristInA Izvare kahyuM ke-phalAnI vastu banAve, banI gaI. vedamAM-brahmAe ekadama jagata banAvI dIdhuM-te evI rIte ke jema sUryanI kiraNe nIkaLI paDe tema kaIne kAMI khabaraja na paDI. A vAte zuM eka bAlakanA khyAla jevI nathI? kuMbhAra mATI AdinI sAmagrI meLavyA pachI thI ja ghaDe banAve che te paNa potAnA svArthanA mATe. A badhuM jagata banAvavAnA mazAlA Izvare kayAMthI meLavyA? ane teNe potAnA kayAM svArtha nA mATe banAvyuM? A badhuM zuM vicAravA jevuM nathI ? mATe A badhuM jagata keIe banAveluMja nathI paNa pravAhathI anAdinA kALathI cAlatuM ja AveluM che, ema je sarvajJa e batAveluM che teja siddha rUpanuM che. vicAra karaze te avazya sArI rIte samajI zakaze. (3) je satya jJAna che te ja kharA vede che. tevA satya jJAnanA purepurA himAyatI evA jene jagajAhera thaelA che, chatAM kahevuM ke jene vedane mAna ApatA nathI, tethI te nAstika che. A kathana temaNe keTaluM sabhyatAvALuM, ane keTalI vikatAvALuM che? pote purANamAM nA aneka gA5 golAomAM AMkha mIMcAmaNa karI lekenA AgaLa-jema dhvItyA karavA ane pitAnAmAM astikatA batAvavAne la kare, ASa purUmAM satyapriyatA keTalI kavI? " ka " . " , " : (4) jaina tIrthakara svaparanuM kalyANa karavAnA mATe pitAnI rAjya ddhine tyAga karI parama yogIo thayA che, pachI sarvajJa paNuM meLavIne jagatanA jIvane satya tatvajJAnano upadeza karatA rahyA, temane nAga deva tarIke elakhAvanArA, pitAnA devene strIomAM AzA rUpe sthApana karI, nItithI virUddha, leka virUddha, ajANa leka pAse pUjana karanArA, kedamAM badhA satya priya haze? theDe paNa vicAra karI janArA che ?. . vaLI jaina sAdhuo taddana nispRhatAne dhAraNa karanArA ane sarva ronA batAvelA satya mArge cAlanArA ane saimanA je satya tane upadeza * *_ } . , , , For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvanayInI prastAvanA. karanArA, tevA saMtane gaMdA tarIke oLakhAvanArA, ane je badhI vAtathI labha lAlacamAM phaselA, tevA potAnA mAmalA gurUone svacha tarIke manAvavAne prayatna karI rahelAo, keTalA uMcA darajAne vicAra karavAvALA mAnavA? tenuM mApa te koI satya priya hoya teja AMkI zake? bAkI dRSTi rAganAM ke pakSapAtanAM cazmAM caDhAvI beThelA hoya temanAthI kimata kevI rIte AMkI zakAya ? (5) je gatama aSine IrSyA DhaSathI brAhmaNoe pitAnI jAtimAMthI bahAra kADhI mUkyA te tame jenadharma calA nathI. paraMtu evImA tIrthakara zrI mahAvIra bhagavAnane jyAre kevalajJAna thayuM tyAre, gotama gotrIya nA indrabhUti Adi moTA agIyAra vidvAna brAhmaNa, pitAnA cuMmAlIsa (4400) ziSyanA parivAra sAthe, zrImahAvIratIrthakaranI pAse AvI, potAnI zaMkAo dUra karI badhAe temanA ziSya thaIne rahyA hatA, paraMtu teo svataMtra paNuthI rahelA nathI. chatAM kahevuM ke amArAmAMthI kADhI mUkelA tame tamAre jaina dharma calAvyuM. evA prakAranI vAta karanArA ke pitAnA graMthamAM le lakhIne batAvanArA, brahmajJAnIone keTalA darajAnA satyavAdIo mAnavA ? AvI rItanA seMkaDo lekha lakhIne udhuM chatuM karI gayA che, te amArA o graMthathI Apa sajajane joI zakaze ane vicArI paNa zakaze. ' ' (6) tamAre jene zikSA karavAne mATe viSNu bhagavAne mAvI purUSa pedA karIne mokalyo ane tamArA jene veda dharmathI bhraSTa karyA. A vAtamAM keTalI badhI satyatA? ane keTalI badhI vicitratA? viSaNu bhagavAnanuM jenee evuM zuM bagADayuM hatuM ke jethI ATale badhe jUTha prapaMca kara paDayo ? gItAmAM viSNu bhagavAna poteja kahI gayA che ke-sajajane ne uddhAra karavA ane duSTone nAza karavA huM yuga yugamAM avatAra leto rahuM chuM.' ahIM du ne vicAra karI jotAM-je jInA ghAtaka haya, jUTha bela nArA ke jUTha lakhanArA ane adharmanA poSaka hoya tevA enA mATe yuga yugamAM avatAra levAnuM kahI gayA hoya te te kadAca vicArI zakAya, ApaNuM Aryo para anAryonA aneka humalA thaelA che, tevA samayamAM viSNu bhagavAne kaI zuM" ke "cA" kareluM hoya tema te jANavAmAM AvyuM nathI. te pachI sarva prakArathI zuddha evA jainenA mATe mAyAvI purUSane dhakelI mU, evuM lakha nArA keTalA badhA prapaMcanA karanArA samajavA ? For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarItrayInI prastAvanA : () jene zrAddha nathI karatA, tethI zuM temane bApa dAdAonA rI mAnI levA ane brahANe badhI duniyAnuM hita karavAvALA mAnI levA? '' AvA AvA prakAranI badhI vAta ke je peTanA dukhe mAthuM kuTavA jevI, ane abhaNa mAnasane aphAlI mAravA jevI che, tevI vAto karavAthI zuM phAyade? ha sAMdhuone ane brAhmaNane joitI vastu mAgavAna ane gRhasthane ApavAne dhama che. paraMtu svArthanA mATe uMdhuM chatuM lakhatAM ke bolatAM tenuM sAruM pariNAma khelavA jatAM viparIta ja Ave tethI na te sAdhI zakAya svArtha ane 'na te zodhI zakAya dharma chatAM A duniyAnI kaI evI vicitra gati che ke 'ADe raste cAlavAmAM ja pitAnuM hita mAnI beThI che. evI ajJAna dazAne upAya"jaze? . upara batAvelA kamathI ame sAte praznonuM yatkiMcit samAdhAna te karIne ApyuM, paNa te AvelA zrAvakanA mananuM kharUM samAdhAna na thatAM belI uThayA ke-zAheba! vaLI bIjI vAte sAMbhaLIe eTale ameto tevAne tevA, emAM te amArU zuM vaLe? ema kahIne cAlatA thayA. vaLI bIjA beThelA hatA te paNa cAlatA thayA, paraMtu bharUcanA zAha. maganalAla melApasada ke je sArA abhyAsI hatA, te kAMIka vicArIne belyAke zAheba ! A gAmaDAonA zrAvakenI pharIyAda kharI che. kAraNa ke-A badhA dazAzrImAlIo che. ane mUlathI teo jenamUrsipUjaka hovA chatAM Aje keTalAka draDhIyAmAM, keTalAka svAmInArAyaNamAM, keTalAka viSNuvAdika saMpradAyamAM sapaDAelA che. kahevata paNe che ke " dazAmAM daza dhama chatAM e badhAomAM bhANa vyavahAra, kanya vyavahAra, eka sarakhe cAluM rahe che tethI avasare bhegA thatAM temane pahelI vAte temanAmAM cacotI hevI joIe. kAraNu bIjA bIjA dharmanA gurUo te gAmaDAomAM prAye paDayAne pAtharyA rahetAja heca, mAtra jainasAkRo temane maLavA durlabha thaI paDe, tethI A gAmaDAonA zrAvakenI pharIyAda huM ghaNA vakhatathI sAMbhaLuM chuM, paNa AvI. vAte lakSamAM keNu le? pachI ame uttara Ape ke ene upAya vAcana ane manana e zivAya bIjuM zuM hoI zake? bharUcI-zAheba ! Ape kahyuM te kharUM che paNa Ate gAmaDAonA abhaNa mAnavIone sajavAnI buddhi che. teo AvI pharIyAdaja zuM karavAne katAra mATe A leke kAMika samaje tevuM zuddha ane sarala thavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathInI prastAvanA. - pelA zrAvakee puchelA praznonA jevA aneka prakopathI aneka vAra amArA kAna paNa gunegAra thaelAja hatA, temaja bharUcanA zrAvakanI paNa rejane rAja preraNA thavA lAgI eTale ame navIna navIna vaidika matanA maMthane paNa kAMIka abhyAsa karavAnuM zarU karI dIdhuM. kahevata che ke-atimaMthanathI kAMI ne kAMI te maLeja" badhA dee malIne samudranuM maMthana karyuM te zuM temane amUlya evAM cauda (14) ratna meLavyAM na hatAM? meLavyA hatAM. ane e vAta purANathI prasiddha paNa thaI gaI che. te pramANe graMtha samudranuM maMthana karatAM amArA hAthamAM kiMcit je kAMI AvyuM temAnuM kAMIka upara batAvelA prazranettaramAM garbhita paNe raheluM jena-dika mAnyatA pramANe sRSTinuM svarUpa, temaja bannenA devenuM svarUpa, temanA gurUonuM svarUpa, tathA temanA dharmanuM svarUpa jena-vaidikanI tulanA rUpe lakhIne batAvAno prayatna karela che. bhASA prAye sarala gAmaDIAe paNa samajI zake tevI vAparelI che. che Iti graMthanI utpattimAM nimitta bhUta gAmaDAonA zrAvake ne brAhmaNane vicAra. je kharA paramAtmAne lakhaze teja satya tatvane meLavaze? - A mAre graMtha hAthamAM letAnI sAthe keTalAka tatvotarAne vicAra vinAnA athavA pitAnA matanA daSTi rAgathI raMgita haze teo jarUra kaheze ke A lekhake kALI bAju cItrIne zI caturAI karI? ema kahI avajJA karavA vALAnI bhUla thaze. kAraNa ke ame jene vicAra karIne batAvyo che, te keI prAkRta mANasane karIne batAvyuM nathI, paNa paramAtmA ne-paramezvarane, temaja sarvajJa paNuM meLavI jIva ajIvAdika tattvA tattvanA svarUpanA batAvanAza jagat jatuonA uddhArakone, vicAra karIne batAvyA che. te 5chI tevA paramAtmAomAM kAlI bAjune avakAzaja kayAMthI hoya? agara je kaI paramA mA paNa svIkAra karIne temAM kAlI bAju mAnate hoya to te pittalane senuM mAnavAvALo, aMdhakArane prakAza mAnavAvALA, ame dhatUrAnuM pAna karI sarvatra pIluM pIluM jevAvALe che ema kema nahI samajavuM ? juve ke- ' . (1) je kAmadevane vaza thaelA hoya tevAone, paramAtmA tarIke aMgIkAra karavA te zuM yogya che kharA?, For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvaksIta prastAvanA. (2) annA krodhathI dhamadhamAya rahetA heAya tevAne-paramAtmA tarIke aMgIkAra karavA te zu... yAgya gaNAze kharU ? (3) athavA je lAbha sAgaramAM DubelA hAya tevAne, paramAtmA karAvavAnA prayatna karI zakAze ? ( 4 ) athavA je ajJAna paNAthI jagA jagA para geAthAM khAi rahyA hAya tevAone, ApaNe paramAtmA tarIke kayA guNuthI svIkArI laizuM ? ( 5 ) athavA ajJAna paNAthI DubelI A duniyAne potAnI prapa'cI mAyAthI phasAvavA vALAne, ApaNAthI paramAtmA tarIke kevI rIte agIkAra karI zako ? huM sajajanA"! upara batAvelA avaguNathI bharelAne jyAre, tame paramAtmA tarIke mAnavAne mAgatA na hoya chatAM tevA avaguNu rUpanA paramAtmA kAie lakhIne matAnyAhAya teA zuM tenA sabadhe ApaNe vicAra nahI karavA ? tamA kaheze ke vicAra karavA. jo tamA vicAra karavAnuM kahetA hAya tyAre te paramAtmAnA satya svarUpanA vicAra karIne batAvanArane kAlI mAnune citaravAvALA kahI, tenI avajJA karavAmAM ApaNI caturAi zI ? mATe satyA satyane vicAra karavA temAMja opaNa purUSArtha che ane temAMja ApaNu kalyANa samAcaluM che. nahI ke svAthI lAkAnA dhakake caDhavAmAM. svAthI leAkeAe karelA geTAlAnI khakhara purva kAlamAM paDatI na hatI paNa Aja kAla chApAonA sAdhanathI, temaja lAyabrerIonA sAdhanathI, peAtAnA niNa ya pAtAnI meleja karI zakAya che. ane teTalAja mATe A amAro prayatna che. nahI ke koine utArI pADavAnA iti ala vistareNu. tuM iti paeNramezvara surIkenA paramAtmAmAM kAlI mAjIne vicAra ja na kalpI zakAya tene vicora karI ne khatAnyeA. 5 anAdinI A sRSTine nato thayA sAcA A sRSTi urdhva, aMdhA ane madhya rUpanI pratyakSamAM dekhAtI che, ane te anatA anata, nanA mATA jIvothI. vyApIne rahelI che. ane te jIve peAtAnAM karelAM karmAMnA vazamAM paDelA cArAsI (84) lAkha vAnI ceniyAmAM For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. kaI adbhuta matavAdI kahetA hoya ke AtA badhuM jagat izvareja banAvyuM che. athavA IzvaranI mAyAthIja banelu che teA te kevaLa kalpitaja che, kAraNa ke te izvare je prathama jIvA banAvyA te kayI vastunA ? ane te jIvA kama rahita zuddha svarUpanA anAvyA ke azuddha svarUpanA ? jo zuddha svarUpanA banAvyA. mAnIe te te jIvAnI pAchala A badhA kamanA prapa`ca kayAMthI lAgu paDayA ? ane te koNe lagADayA ? ane te karmAMnA prapaMca lAgu paDayA pachI A cArAsI lAkha jIvAnI ceAnimAM bhaTaktA koNe karyo? jo kadAca kahevAmAM Ave ke izvare je prathama jIvAne anAkhyA te mAyA sahitaja banAvyA ane je mAyA che teja kama' che, je izvare amArI sAthe mAyA mUkIne amene ceArAsI lAkha jIvAnI yAnimAM bhaTaktA karyAM, te amArA Izvaraja nathI paNa teNe amArI sAthe duzmananIja garaja sArI che, mATe tevA izcarane teA hajArA lAkhA malakana karADA ceAjananA dUrathI ja namaskAra karavA temAMja amAr ya che. paNa te IzvarathI amArU kAMI paNa dhyeya thavAnuMja nathI ema cAsa mAnI levAnu' che. je prajApatine vaidika e brahmA rUpe kalpyA che. tenI khabara nate paDI e mATA mATA prAcIna RSione, temaja natA paDelI che viSNunA sAtamAvatAra rUpa rAmacaMdrane, te prajApatinA nAmathI A sRSTinI utpatti lakhAI, vedothI te upaniSadanA graMthA sudhI. AgaLa jAtAM purANAmAM sRSTine utpanna karavAvALA lakhAyA brahmAdika aneka devA, tenA saMbadhe lakhAyA hujArA zloko, pachI te graMtha mATA mADhA dekhAya temAM zI navAi? mArA AgaLa AgaLanA lekhAthI Apa sajanA paNa sArI rIte vicArI zakaze. saMjJAnA itihAsanA vikAra rUpanAMja purANA, veDhAnA viSayAne Apa game teTalA prAcIna ka2e paNa te yajJa yAgAdikanA vidhAnathI dUSita thaelA Aja kAlanA paDitAne te khAlAla jevAja jaNAyA che. jeneAnA sarvajJa pArzvanAtha I. sa. pUrve eka hajAranI lagabhagamAM thayA che. te sajJAnA tattva vicAro navIna rUpanA tAjA bahAra paDatAnI sAthe vRttikAmAM meATI gaDamathala thavA lAgI. prathama moTA bezamAM AvI yajJa yAgAdikanI puSTinA mATe brAhmaNa graMthA lakhavA mAMDayA, paNa sajJAnA satya tattvA 2 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "tavatrayInI prastAvanA. ht 10 jema jema vadhAre phelAtA gayA tema tema te brAhmaNa gra MthAnI ki`mata paNa nahI jevIja thaI paDI. paraMtuM te vakhatanA keTalAka catura paDitAe sajJatattvAnA cUMcane pakaDIne ane yajJa yAgAdikanA vidhanAne anAdaranI daSTithI tene upaniSadonI prathAnI saMskRAta karI dIdhI tethI te kathA kaiMka lokomAM zobhA rUpanA gaNAvadhA lAgyA. paNuM bhinna bhinna lekhakanA kAraNe te Apasa pasanA virAdhane TALI za gajhalanI zakayA nahIM. Bis is Ry AOP BIE PFE _HE 1S>b v !! full AgaLa jatAM sAthI pragaTa thatA sAlelA mAcInamAM prAcIna itihAsanA paNa vaidikanA paDitAe tevAja hAla behAla karIne mukelA che. paraMtu A prakAzanA samayamAM Aja kAlanA keTalAka catura paDitA potAnAM vaikimatamAM aneka prakAranI nyUnatAo jotA vA ane potAnA matanI prAcInatA batAvatA huvA na paDitAe eTaluM vadhArA karyAM. pUrata ke lakhatA gayAka jata-mAddhanA satya priya paDitA tA jaina baddha tattvanA lAMbA abhyAsathI traNe matanA tattvanI kharI sthiti samajIne, jyAM sudhI je pahAcyA tyAM sudhInA teo potAnA satya udgArA kaDhAtA gayA che. te maha che. te mahA purUSonI sahAyatAthIja me' A lekha lakhavAnA udyama karelA che, tethI tenI noMdha karIne batAvI che ane pharI paNa e vAta lakhIne anevu huM. vs f huM kamAM T^[+ 1 (1) savajJAe mA sRSTine ati anaMta svarUpanI pravAhathI cAlatI AvelI khatAvI che, ane che paNa tevAja svarUpanI, chatAM. vaiddhinA patie sva jJAnA virUddhamAM AvIne brAhmaNa prathAthI te phera purANA sudhImAM sRSTinI utpattinA saba che. eka bIjAthI virUddha svarUpanA brahmAdika aneka deve kalpI ne batAvyA. ane te kalpanA veda mUlaka TharAvavA pAchalathI pUjApati brahmAnA nAmanI navIna aneka zrutionI racanA karIne RgavedathI te cAthA athavaveda sudhImAM dAkhavIne asAvelI che. e kAyA, saTi utpati sabadhanA babrA kani lekhonA saMgraha karavAmAM Ave te aDhAra purANanA ThekANe eka navubena cAMgaNIsaMkhuM' purANa rUpeja thaI jAya, eTalA badhA kandrita lekhA lakhAyA haze ? kalpita lekhA lakhavAvALAne khADI kAtara ke tevu' kayAM hAya che? jainamAnyatA pramANe anAdinI sRSTinuM svarUpa tattvatrayI. pR. 4 thI 11, vaizvikanA aneka devAthI utpanna thaelI A sRSTinuM svarUpa pR. 13 thI 63 sudhI, "" & ITI F For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . - tattvatrayInI prastAvanA.. 11 namna mananasinn sanninginnerun g e helyuta zAhebanI keTalIka zaMkAonuM asAdhAnahelzata zAhebanuM (jenijhama) jemadharmanuM pustaka gujarAtI bhASAmAM bahAra paDeluM che. temAMnI keTalIka temanI TI eTI iMphAonuM samAdhAna ApI temane vicAravAnI bhalAmaNa karu chuM. . . . . . . . . (1) pR.141 mAM temaNe jaNAvyuM che ke " jainatyaMmanazcita kAle ekanAM ekaja rahyAM che.. - A vicAra temanA ghaNA uDANamAMthI nIkaLelA hoya tema che piraMtu-pR. 22hmA temaNe jaiNAvyuM che ke bhArata varSanA bIja emanA peThe jainadharma paNe mAne che ke jIvanI 4 lAkha penio che. " "" A viSayamAM teo kharA na karI zakayA nathI tethI jevayAnuM ke bIjAmatavALAoe-jenA siddhAMtamAMthI laIne jenAM anukaraNa 84 lAkha nItio kelpita rUpe ubhI karelI che. kAraNa ke temAM saMpUrNa jIvano viSamaja "AvI zake nathI ane temAM eka bIjAthI virUddha kalpanAo thaelI che. sAthe e paNa nizcaca che ke vinA e vAta bIjA batAvI zake ja nahIM. (AnA mATe juve A graMthanuM vR59 thIjIda ' ' (2) pR. 143mAM temaNe lakhyuM che ke- jenemino e nizcala bhASane kAraNe tenAmAM eka guNa AvyuM che ke, badha-siMddhAmAM tame enI evI chabIokI zakaze ke je bI ati prAcIna spaje ani jenadharmane maLatI Ave che : - - (8) . 12 mAM jaina tatvajJAnanA o ene kAraNe mAnavuM ja paDe ke sarvajJa purU thaI garcA che. * (4) pR. 453 mAM hiMdu, baddha ane jema e traNe dhuma ekaja mUlamAMthI nIkalyA che, saikAo sudhI sAthe ja khIlyA che. ane eNe eka meka upara. tIvra chApa pADI che.. . . . . . - A badhA upastA phakarAothI vicAravAnuM ke munamAM Aja sudhI cAre bAjuzrI, eka samI maLatI vAto lakhAtI AvelI che. te ja dharma sarvanA mUla- rU kAyama rahe che. ema mAnavAmAM kaI vanIkaLIkata Ave tema jaNAtuM nathI;, , A che; paraMtu duniyAmAM hameza, ajhAjhamajAnuM prANajya vadhAre hoya che. itara dharmanA pravartake mAM sarvone InkAra thaele che. bAkI akSaronA paMDita For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tAtrayInI prastAvanA te DhagalAbaMdha te vakhatamAM hAjara hatA, ane teja pramANe hamezAM DhagalAbaMdha thatAja AvelA che ane Aje paNa teTalAja maLI Avaze. tethI sarvanA navakathanamAMthI ke temanA ItihAsamAMthI laIne potAnAmAM uMdhuM chatuM karavAmAM teo pAchala paDe tevA na hatA, mATe vicAravAnuM ke...tyakSanI bAbatamAM kudataranA niyamathI paNa virUddha, jemanAmAM lakhAyuM hoya temaNe bIjAmAMthI laIne pitAnAmAM pheraphAra karela che. teTale sAmAnya vicAra karavAthI satyAsatyane vicAra karavAne zaktimAna thaI zakIzuM. bAkI DAlAM pAMkhaDAne jude vicAra karatAM satya mArgane meLavI zakIzuM nahIM. phalANAmAM Ama che ane tyANAmAM tema che ane te vAta kharA muddA saranI che, ane te asarvajJonA . siddhAMtamAM lakhAI, jemake-84 lAkha jIvanine vicAra helyuta zAhebathI thaye che te bhUla bharelo thaye che. mATe prathama sarvanA vacana upara dhyAna dIdhA pachIthI bIje vicAra karavAmAM Ave te bhUla thavA pAme nahIM. kAraNuM ke ghaNA lAMbA samayanA vAtamAM bIje kaI upAya jaDI zake tevuM jaNAtuM nathI. ja ApaNe je vicAra karavAnuM che te-jena-baddha samayanA upaniSadadika graMthI che. kAraNa ke yAgAdikanA vidhAnavALA hiMsA pradhAna vedanA graMtha asarvathI pravartelA hatA, ane tenI puSTinA mATe lakhAyelA brAhmaNa graMtho paNa tevAja svarUpanA hatA, paNa te graMthe ApaNuM ucuM mata prere tevA na hatA. te pahelAnA samayamAM na te kaI adhyAtmika viSayanA graMtha, temaja na te ItihAsa viSayanA graMtha, vidimAMnA ApaNu jevAmAM AvelA che, temaja na sAMbhaLavAmAM paNa AvelA che. te pachI asarvajJAthI lakhAyelA pAchaLanA saMthathI sarvagnee lIdhuM e vicAra karavAmAM Ave te zuM mamUlaka na gaNAya? vicArI zuM te jama mUlakaja gaNAze. have hiSNuta zAhebanA ja le-jainadharma graMthanA pR. 15 mAM-temaNe je lakhyuM che ke prAcIna upaniSadonA aSioe Atmatatva ane anAtma vacce bheda pADo nathI ane Atmatatva saMbaMdhe temaNe bahu vicAra karyo nathI." pR 16 mAM- sAthI prAcIna (bahadAraNyaka, chagya, tesirIyA, kavItakI) upaniSadamAM varNavelu AtmatatvanuM svarUpa, eka navIna bhAvanAne kAraNe pachInA kALanA (kAri upaniSadamAM aMdalAya che. e bhAvanA te AtmatatvanA vyaktitvanI bhAvanA. Atmatatva ane anAtmatatva have spaSTa rIte bhinna thayAM. " pR. 18 mAM prAcIna upaniSadomAM AtmA dekhAtuM nathI." For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI praratAvanA. 13 " jaina saMpradAya potAnA tattva darzanamAM jIva ane pudgala vacce bheda mAne che, ane jIvane zAzvata svataMtra mAne che. tethI AtmAnA navIna siddhAMta nI sthApanA samayamAM enI prathama utpatti hAvI joie. prAcIna ane navIna upaniSadomAM Atmatattva viSenA bheda sabaMdhanA je mata hatA te krAisTa pUrvenI sahasrAbdinI zarUAtanA sakAmAM sthira thavA lAgyA, eTale jaina darzananI utpatti paNa tevAmAMja thai manAya. "" A jageApara hennuta zAhekhane huM jaNAvuM chuM ke-sava jJAthI pragaTa thatA AtmatattvanA vicAra jevI rIte dhIre dhIre ulaTa pAlaTa paNAthI upaniSad kAro letA gayA, ane potAnA graMthAmAM goThavatA gayA, tevIja rIte sa jJAthI pragaTa thatA 63 zalAkA purUSAmAMnI vAte, je TuMka rUpathI lakhAtI cAlI hatI temAMthI vaiddikanA paDitA dhIre dhIre letA gayA, ane temAM pIchattI kalpanAo karIne pAtanA prathAmAM lAMkhI laharaka karIneja gAThavatA gayA che tethI te graMthA meTAmoTA dekhAvavA lAgyA che. paraMtu te yathArtha svarUpathI lakhAcalA nathI. bAkI asavAnAnA lekhAmAMthI laine, sarvajJAe potAnA matanA anukula rUpe sudhArIne itihrAsa lakhyA, eve je ApaNane bhrama thayA che, te A mArA graMtha dekhatAnI sAtheja pheravavA paDaze, ane tyAramAdaja ApanA graMtha (jainijhama ) sa` mAnya thaze, e khAsa dhyAnamAM levAnu che. jaina itihvAsanA viSayamAM ApaNane bhrama thavAnuM je kAraNa che temAM mArU anumAna e che ke--bihAra prAMtamAM zaMkara svAmIe auddhonI sAthe je atyAcAra karyo hatA te vakhate tyAMnA jainapara paNa atyAcAra karelA che ane temanA jUnAM jUnAM pustakA laine tenA parathI purANA ubhAM karIne te junA pustakAnA paNa nAza karAvelA che. paraMtu gujarAta Adi pradezeAmAM je saOjJAthI pragaTa thaelA ItihAsa chuTaka chuTaka rahelA haeNze tene saMgrahuM karI hemacaMdrasUrie pharIthI lakhyA, tethI tene navIna rUpane mAnIne Ape tevuM anumAna karyu hase, paNa te bhrama mUlakaja che. kAraNa ke Aje e hajAra varSathI judA paDelA zvetAMbara-digabaramAM te sarvajJAthI pragaTa thaelA prAcIna itihrAsa eka sarakhAja lakhAyalA, tethI te Adhunika purANAmAMthI laIne sudhArIne jainAe potAnI anukulatA pramANe lakhyA evA je vicAra che te kevaLa bhrama mUlakaja gaNAze. mArU A badhu' pustakaja vAcIne ApaNane paNa mArA vicAra sAthe maLatA thavuMja paDaze. For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tasvabacInI prastAvanA. tentuan naman na hina che ke keTalAka hita zAhebanA lekhamAMnA ane kerTalAka mArA lekhamAMtA kukara ahIM TAMkI, batAvIne vicarakaravAnI sugamatu karIne Apu chuM e che -'s * ke hesUtazAheba ane dinacaMddhinA niyama rUpa sarvAnI mAnyaiAne potAne graMthane pUra18thI rara2 suMdhI purepurI puSTi batAvI rahyA che. tene kiMcit sArAMza. 0 5 bhAratanA ane bIjA dezanA matavAdIe pota potAnA mAnelA Ivarane jagatanA kata. hartA batAve che te te badhA judA judA viromAM saMtane kaMI hatuM ke Izvara, sA , che . sIjI vAta e che ke--kama phalanA nitya niyamane te te badhAe matanA vivAhIoevIkAryo che ane teo kahe che ke Izvare e niyamane pheravI zaka nathI. jayAre e karmane miyama nirvidane pravarte che tyAre Izvarene bece lAvavAnI jarUra zI che? ItyAdi Pr"ahIM duka vicAravAnuM ke A jagatakartAnI mAnyatAmAM asala izvara satyarUpamAM kare te bIjI aneka zreSTha vArtA che. te sAthI jATa thaI pichIthI ja bIjAmAM prasarelI che evAvicAra upara paNa AvavuM ja paDaze. jemAM 24 tIrthakarone ItihAsa ThAma ThekANa sAthe ke huM svarUpathI lakhAya che jaidikamAM moTAM moTAM purANamAM ThAma ThekANA vitAmAM marAya, kAma, hariekajAthuina 24 avatAe skAyA che. ahIM dikanuM anukaraNa ee karazumAnanuM che jenuM anukaraNa dikae kareluM mAnavuM ane dviskinavarU rka rUpe lakhIne batAvyAM che. te sivAca bIje pura ApavAne samANIkAnAthI vadhArAnA purAvA kaI batAvaze te vicAra karavAne alaMkAza lakhuM.. -- nI mana koza che e va-masya, madira kayA che tevuM anukarAe kaI levA ajahuMya che ? vicAronI liIkag" * " AgaLa jemAM calita che. mihiwtenAe traNa nAma judAM pADI zakAya che bIjAonI mane khabara paDI nathI. juvake-jene For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. * --- ---- tattavayanI pratAvanA---- rASabhadevanA putra bharatane cakavatI batAve che. vaidike teja bharatane jaDabharata kahIne ane rASabhadevane paratamAM bhaTakI rahelAM batAve che. seMnA madhyama ke manuSya, pazu, paMkhI Adi nAnA meTA jIne ApaNe pratyakSa spe dekhI paNuM rahelA chie, ane te nija eka ApaNu manunA puNya pApane knAvamArA paNa che. mAtra adhe bhAgamAM rahelo narakAdikamAM sthAna ApaNI dRSTi meca thatAM nathI, paraMtu I. atIndriya jJAnIoe (sarvajJa purUe) te sthAna pakSanA dilamAMthI joyAM haze, ema balAtkArathI paNa mAnavuM paDe che. kAraNa ke samatAmAM prAce nakAdikanAM sthAna manAvelAM che. jaina savasenA taraphathI adha bhAgamAM rahelI vastuonA saMbaMdhe ghaNuM vistArathI lakhAyala che. ' + } ? bIjI vAta e paNa dhicAravAnI che ke anAdikAlanA pravAhathI cAlatI AvelI A sarva vastuomAM sUmasUma rUpe parisvatana thatuM hovA chatAM prasiddhamAM tevIne tevI paNa keTalIka vastuo mamAnI elI che }}; * * * juvake u lekamAM, temaja adhe lema, tevI adi kAlanI vastuo tyAM tevAne tevA svarUpanI paNa ghaNI rahelI che. udAharaNa tarIke juve ke urvI lokamAM sUrya, caMdra AdikanA vimAne sadAkALathI pharI rahelA ApaNe pratyakSapaNe joI rehelA chie, tethI te sarva purUthI zAMzcata rUpathI jAheramAM mUkAyelAM che. ane te pramANe mAnyA vagara bIjI gati paNa nathI. te ja pramANe ebhAgamAM narakAdinI sthana paNa zAzvata upanAM ja hovo joIe. je te narakanAM sthAna sadA 'kAlanAM na mAnIe to 84 lAkha yonimAM bhaTakatA jhavera pitAnAM karelAM halakAmAM halakAM karma kaye ThekaNe jaIne bhagavo? mATe te sthAne paNa zAzvata rUpanAM hazeja ema paNa mAnavuM ja pahaze. - " ApaNA madhyabhAgamAM ApI daIthI agocara prAye badhAe metamAM eka sarakho manAyale merU parvata paNa che. te AkhI duniyAnuM dhyapaNuM batAvanAra sarvajJoe prAye zAzvata rUpane ja batAve che. temAM pheraphAra thaelo ke thavAne Aja sudhI koIe paNa lakhIne batAveluM ne - tevI aneka anAdikAlanI vastuo sivAya bIjI stuomAM utaratA caDhatA kAlanA parivartana sAthe moTA moTA pheraphAra thatA AvelA che. tevA prakAranI keTalIka vAte sarvathI pragaTa thaelI to ame paNa batAvI gayA che. vidika purANamAM temAMnI ja keTalIka vAte krama vinAnI je lakhAyelI che : - *. : * * * - ', For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. manamnamannaiaminimmmmmm joke brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa moTA de kRta, tretA ane dvApara yuganA kAmathI lakhIne batAvyA che. te kaI jage para viSNunI nAbhimAMthI brahma, te kaI jagapara mahAdevathIja brahmA-viSNu Adi pedA thaelA batAvyA che. koI gepara traNe de bhegA thaI gaelA te kaI jagapara vikhuTA paDelA ItyAdika saMkaDe vAte ga5Da sapaDa rUpanI lakhAyelI che temAMnI keTalIka vAte te mArA graMyathI paNa Apa sajajane vicAro te sArI rIte joI zakazo. jI ke sAtasozI navaze sudhImAM ubhAM karelAM mATe ghaNAM purA mAM ghaNI jagapara laDAio te thatI batAvelI che deva-dAnavonI, paNa temAM sapaDAyelA keI vakhata brahmA nAza bhAga bhAga karI-viSNunuM zaraNuM kheLatA, rahelA batAvyA che. ane viSaga pite temane pakSa karIne te dAnanI sAthe hajAra varSanA yuddhathI chevaTe nAza bhAga karatAja batAvyA che. evI kathAo paNa keTalIka mArA graMthathI jovAne maLaze. . ahI vicAra thAya che ke jagatanI Adi karavA vALA, jagane viTalAI jatI paNa dazAMgula vadhIne rahevA vALA,sRSTinI AdimAM cAra RSione utpana karI temanA hadayamAM cAre vedane prakAza karavA vALA, ane te cAre vethI prasiTIne pAmelA evA jagatanA aSTA brahmA te pelA dethI nAza bhAga pharatA kema batAvyA che? , - a. ane yuga yugamAM avatAra dhAraNa karI, bhaktone rakSaNa karavAnuM vacana ApIne gaelA, evA viSNu bhagavAna paNa te detyothI nAza bhAgaja karatA lakhIne batAvyA che. ' ' , , ; - tyAre te kAlanA te asure jaganI racanA karanArA brahmAthI ane tenA rakSaka evA viSNu bhagavAnathI, keTalA badhA jabarA haze? ane te kayA bIjA devathI ghaDAyA haze? AmAM satya zuM che tene vicAra keI sajajana karIne batAvaze khareke? suSTinI utpati karavA vALA khristInA Izvare-kahI dIdhuM ke phalAnI vastunI utpatti thaI jAya ema kahetAnI sAthe badhI vastuo kramavAra utpana thatI cAlI. A kArsa vAdIranA tamAsA jevI nathI ke : cAre vedamAM eka saMkala evuM che ke virATanuM varUpa dhAraNa kartA prajApatie badhA brahmAMDane vIMTI lIdhuM. pachI pote bahArathI paNa jahAra dazagula vadhIne rahyAvicAra thAya che ke brahmAMDanI bahari dazagula jagyA para rAja tenA cha vadhArAnI bAkI keTalI rahelI? ane tenuM nAma zuM? te jANavAnI jarUra che. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. 17 vedanA-pralayadazAnA sUktamAM-prajapati-brahmAe "A badhI sRSTi ekadama evI banAvI dIdhI ke jema sUryanI kiraNe utpanna thaI jAya. tethI pAchalathI utpanna thaelA kaI paNa paMDitane e khabara na paDI ke A sRSTi kayA kamathI utpanna thaI gaI." evA prakAranAM traNa cAra sUkta travedamAM ja jena-baddhanI jAgRtinA pachIthI ja kaI kaI paMDitamAnIothI ja dAkhala karavAmAM AvelAM jaNAya che. AnA saMbaMdhe-dvivedI maNilAla nabhubhAI lakhI jaNAve che ke-yajJa purUSa najadeva kapAyo, prajApati badhAnA mokhare AvI brahmA rUpe pUjAto thayo." A prajApatinA saMbaMdhavALAMja A traNa cAra sUkto navIna rUpanAMja dAkhala thaelAM che, e cokkasa che, vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. ahIM vizeSa vicAravAnuM ke kUrma purANane lekha jotAM temAM jaNAvyuM che ke prathama jaba dviIpa tenA madhyamAM merU parvata che. tenA pachIthI samudra che, ema sAta dvIpa ane sAta samudro eka ekathI vaTalAIne rahelA che. te badhAne A ekalA prajApatie masAlA vagara kayI vastuthI banAvI dIdhA ? athavA te badhI vastuo kayA brahmAMDamAMthI lAvIne ahIM goThavI ? te sivAya urva lekamAM rahelAM sUrya-caMdrAdikanA vimAno, ane adhelakamAM rahelAM narakAdikanAM sthAne, masAlA vagara kayI vastunAM banAvI dIdhAM? athavA kayA brahmAMDamAMthI lAvIne goThavI dIdhAM? zuM A badhu vicAravA jevuM nathI ke ? A badhI sRSTinI racanA Izvare karI dIdhI, paNa tenI racanA karavA vALA eka nahI paNa badhAe matanA Izvare sRSTinI racanA karIne cAlatA thayA, paNa temAMnA eka paNa Izvarane khare patto meLavI zakaze nahI. A badhI vAto zuM vAdIgaranA khela jevI mAnavI ke bAlakanA khyAla jevI mAnavI? jyAre Izvare A badhI sRSTi racI tyAre prathama cha kevA svarUpanA banAvyA? je zuddha svarUpanA banAvyA hatA te temanI pAchaLa A badhe kamane prapaMca koNe joDIne Apyo ane pachI te jIvo karmanA vazamAM paDIne cerAsI lAkha jIvanimAM je bhaTaktA thayA te kaya Izvare bhaTaktA karyA? mATe A jagatnI sRSTinA racanAra IvaranI vAtaja kalpita che. ane te kaI kharA jJAnIonA virodhamAM AvIne kalpita kizeja ubhuM kareluM che. te sivAya A vAtamAM satya kAMI ja nathI ema khAsa kahI zakuM chuM. je kadAca jagatane kartA kaI haze ema mAnI laIe te tenA upara aneka prakAranA denI jAla AvI paDavAnI, tethI A vAta kaI paNa rIte siddharUpanI nathI. ema khAsa vicAravAnuM che. 8 , For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. ahI' sudhI 24 ane 12-36 jaina-vaidikanA itihrAsanA pheraphAranA vicAra thayA. paNa vAsudevAdikanA natrikAnA (27) karavAnA che. te 11 mA tI karanA samayathI kramavAra sajJAnA itihvAsamAM tadna Tu'kapaNAthI sUtrarUpe lakhAyAM che. vaizvikonA paDitAe tenavatrikAne meTA pheraphAranI sAthe ulaTa pAlaTa paNAthI mATA mATA lekhe lakhI sapUrNa vaidika itihuAsamAM dAkhala karI dIdhA che. te mArA tulanAtmaka lekhAthI vizeSa samajavAmAM Avaze, chatAM paNa ahI TukarUpathI sucavuM chuM. 18 haeNzruta zAhebe-pR. 281 mAM agIyAramA tI karanA samayamAM thaelA ripuprati zatru (jita-zatru) rAjra batAvyA che. ane temaNe peAtAnI putrI mRgAvatI sAthe saMbaMdha karyo tethI te prajApatti kahevAyA. AnI TIpamAM tyAM jaNAvyuM che ke--" prajApati zabdanA be atha che-- prajAnA pati eTale rAjA. ane prajA eTale sRSTinA pati eTale brahmA. hiMdu kathApramANe brahmAe peAtAnI putrI sarasvatI sAthe lagna karyuM hatuM. "" A viSayamAM sUkSma daSTithI vicAra karatAM ane purANeAmAM lakhAyalA aneka vikRtinA svarUpanA lekho jotAM eja mAlama paDaze ke sarvajJonA itihrAsamAM lakhAyalA je A ripuprati zatru rAjA che ane potAnI putrInI sAthe sa'ba`dha karavAvALA che teja vaizvikAmAM brahmA tarIke kapAyA che. te prajApatine advaitavAdioe brahmArUpe kalpIne leAkeAne bhramajALamAM nAkhavAne ane veda mUlaka TharAvavA sRSTinI utpattinA saMbaMdhanAM navIna rUpanAM pAchalathI traNa cAra sUkto judA judA paDitAe banAvIne RgvedanA chellA dazamA ma'DaLamAM dAkhala karI daIne te prajApatinA saMbaMdhanuM mATuM sUkta ke je virATrepurUSavALu` yajJa purUSanA nAmathI raceluM che te tA pAchalathI cAro vedomAMja dAkhala karI dIdhuM che. tethInatA A prajApati-brahmA rUpanA satya che, temaja natA A sRSTi paNa kAinI racelI che. jo ke purANAmAM A sRSTinA kartA brahmAdika aneka devA kapAyA che te badhA sAcA Thare tAja A prajApati brahmA satyarUpanA Thare, nahiM te| A badho kalpanAnAM kusumeja vikherelAM che ema Apa catura sajjanA sArI rIte samajI zake tema che. A prajApatinI khAkhatamAM-bArIka draSTithI jovAvALA vaikimatanA e cAra mATA paDitA paNa zakAzIla thaIne peAtAnA lekhAmAM sUcana mAtrathI udgArA paNa kADhatA gayA che. jIvA mArA graMthanuM pR. 441-ArTsanA tahevA For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI praratAvanA. ronA lekhake pitAnA graMthanA pR. 153 mAM lakhyuM che ke- iMdra ane viSNu emanA kRtyane vicAra karIe to te kAlpanika purUSanA hatA ema dekhAya che ?" - A lekhathI temane eja sUcavyuM che ke brahmAnA, rUdronA kRtyano vicAra karatAM e be vyaktio temane ItihAsa svarUpanI lAgelI nathI. vaLI ati sUkSma daSTivALA-maNilAla nabhubhAI dvivedI pitAnA sidhdhAMta sAranA pra. 44 mAM lakhe che ke..." yajJa purUSa noja deva kalpA, prajapati badhAnA mokhare AvI sRSTine kartA, niyaMtA thaI brahmA tarIke pUjA." A badhI vAtothI vicAravAnuM ke I. sa. pUrve sahastrAbdinA lagabhagamAM-jenenA sarvajJa ra3 mA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA taraphathI-prakAzita jIvAdika adhyAtmika tattvanA viSaye jAheramAM AvavAthI, ane vaidikanA paMDitone navIna rUpanA lAgavAthI, ane vaidika ca yAgAdikanI mahatvatA nahI jevI thatAM-te viSayonI jamAvaTa karavA brAhmaNa graMthamAM aneka yukti prayuktio karIne joI, paNa te mahatva rUpanI na gaNAtAM, te samayanA catura paMDitoe-savanA taraphathI bahAra paDatA adhyAtmika viSayane Azraya pakaDIne, upaniSadAdika graMthonI zarUAta karI dIdhI. tethI temane kAMIka paga TekavA jevuM thayuM hoya ? paraMtu sarvanA taraphathI anAdinI sRSTine viSaya phelAtAM, te viSayamAM badho kAMI vizeSa jaNAvI gayA hoya tema jANavAmAM AvyuM nathI. paraMtu vaidika pitAnA moTA jasthAnA abhimAnavALA, A anAdinI sRSTinA viSayane agamya ane atyaMta parokSa jANIne, taddana judA paDavAnA vicArathI, A prajApatina-brahmArUpe kapIne tene jagatanA kato rUpe lakhI dIdhA hoya evuM mAruM khAsa anumAna che. bAkI rajamAMthI ja khoLI kADhavAvALA evA moTA moTA paMDitothI bhUlamAM lakhAyuM hoya ema huM kapI zakato nathI. kAraNa ke-brahmasUtranA zAMkara bhASyane a. 1 pA. 1 sU. 11 nA arthamAM jaNAvyuM che ke brahmA be svarUpane jaNAya che. temAMnA pahelA nAmavALA, rUpavALA, vikAravALA, bhedanI upAdhivALA che. tenAthI viparIta bIjA sarva upAdhithI For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 AAAAP tatvanayInI prastAvanA, varjita che. temAMnA pahelA upAsanA karavAne yogya che. ane bIjA che te jJAna karavAne gya che, e vedAMtamAM upadeza Apelo che. " vaLI-vRhata upaniSad zAMkarabhASyanA-1-4-6 nA sUtranI vyAkhyAmAM- hiraNyagarbha-prajApatine upAdhivezathI saMsArIpaNuM che. paNa paramArthathI saMsArIpaNuM nathI. pote te asaMsArIja che. e ja pramANe-ekapaNuM ane anekapaNuM hiraNyagarbha prajApatinuM che. te ja pramANe ekapaNuM ane anekapaNuM sarva jIvonuM paNa che." uparanA be phakarAthI vicAravAnuM ke brahmasUtranA brahmAne-upAdhivALA, ane ane upAdhivALA lakhIne aneka svarUpanA batAvyA. brahmaja be che te pachI advaita karyuM? upaniSanA brahmAne upAdhivezathI saMsArIpaNuM, ane asaMsArIpaNuM lakhIne eka aneka svarUpanA batAvyA, teja pramANe badhA jIvone paNa eka aneka svarUpanA batAvyA. aneka rUpanA brahma ane jIve che, te pachI advaita kevA prakAranuM ? paNa eja brahma sUtranA naimittalamA nA sUtranI vyAkhyA karatAM eka vastumAM be dharma rahI zake nahIM ema lakhyuM hatuM tyAre A eka brahmamA, ane eka eka jIvamAM, aneka dharmo kevI rIte lakhIne batAvyA ? bIjI vAta e che ke-upAdhivALA.upAsanAne yogya che? travedamAM-sRSTine utpanna karavAnI upAdhimAM paDelA -brahmAnAM traNa moTA sUkto che paNa te brahmA Aja sudhI keInA jovAmAM ke jANavAmAM AvelA nathI. ane purANomAM lakhAyelA upAdhivALA brahmA, upAsanAne gya jaNAtA nathI tyAre kayA upAdhivALA brahmAnI upAsanA? maNilAlabhAIne A prajApati navIna rUpanA lAgyA che. ane vicAra karatAM lAge paNa temaja che. mATe A brahmAnA saMbaMdhavALA badhA lekhamAM dhyAna devAnI jarUra che. prAcIna gaNAtA vaidike e-kerI kalpanA karIne jaganA kartA aneka dene lakhIne batAvyA, ane kahipata brahmAne-vedamULaka TharAvavA cAre vedo sudhImAM dAkhala karI dIdhA. tyAre bIjA matavALAoe paNa pota potAnA izvarene A sRSTinA kartA lakhI jaNAvyA. paraMtu-anAdinI A sRSTi, For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. minnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn wuwuwuvwwwwwwwwwwwwwwwww nAnA moTA anaMtAnaMta jIthI bharelI, ane pravAhathI cAlatI AvelI, pratyakSa dekhAI rahI che. tenA kartA bIjAnA devo to dUra rahyA paNa prathama brahmAja ke je cAre vedamAM dAkhala thayA che, ane zaMkara svAmIe jene saMsArI paNa batAvyA che, ane je purANamAM aneka svarUpathI lakhAyA che, te ja pitAnA karmanA paravazamAM paDelA, moTI moTI AphatothI ja pasAra thaelA che ema jeze. te pachI te brahmA A jagatnI racanA zuM karI zakavAnA hatA ? vicAra karaze te dIvA jevuM ja dekhAze. - jyAre A jaganA kartA brahmAdide vedothI te purANo sudhInA kalpitaja Thare tyAre saMpUrNa vaidikamatanA badhAe tenI kiMmata ja zI ? ane te kayA sarvajJothI kapAyA ? saMskRta sAhityanA lekhaka-mekaDonala sAheba-pR, 176 mAM jaNAve che ke-"jagavedanAM cha ke sAta sRSTi viSayaka sUkatamAM, je philasuNI bharelI kavitAo Ave che, te ghaNe gADha saMbaMdha dharAve che, sRSTinI utpatti kevI rIte thaI e praznana A sthale carcavAmAM AvyuM che. temAM daMtakathAnA ane . dharma zAstranA vicAronI-puSkaLa bheLama bheLA thaI gaI hoya, eto svAbhAvika ja che. e kavitAomAM vicAre astavyasta sthitimAM mUkAyelA ApaNuM jovAmAM Ave che. " A mekaDonala zAhebanA lekhathI paNa vicAravAnuM ke - prAcInamAM prAcIna sarvedana-IzvarathI prApta thaele mAnIe te temAM lakhAyelA sRSTinA kartAnI sAthe pAilanI daMta kathAonA vicAro ane pAchaLathI lakhAyelA dharma zAstronA vicAronI bheLema bheLA kayA kALamAM thavA pAmI? ane te vicAre asta vyasta paNAthI zA kAraNathI lakhAyA? maNilAla bhAIne A prajApati badhAne mokhare Avele jaNA temAM agya zuM che? kAraNa ke zaMkara svAmIe-je prajApati saMsArI batAvyA che, ane purANomAM lakhAyA che, te aneka AphatothI pasAra thaelA najare paDe che, te jagat racavAne samartha kevI rIte mAnavA ? bIjI vAta e che keA prajApatinI putrIne-keIe-sarasvastI, keIe-sAvitrI, keIe zatarUpA lakhI che kharI paNa bhAgavatavALAe hariNI rUpe lakhI mRgAvatIno ja artha baMdha besato karI A prajApatineja haraNa rUpe kayA che. evI rItanA For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tatrayInI prastAvanA. wwww aneka lekho jotAM bIjA koI najare nathI paDatA paNa A mRgAvatI putrInA pati ripaprati zatru rAjAja-prajApati siddha thAya che, A vAtamAM mArI bhUla thaelI keI batAvaze te tene mArA para maTe upakAra thaze. Iyela vistaraNa. ahIM sudhI ra4ne 12-36 ane prasaMgamAM AvelA prajApatine helyuta zAhebane uddezIne lakhI batAvyuM. have 63mAMnA je vAsudevAdikanAM nava trike che te te A graMthanI prastAvanAmAM prasaMge prasaMge jaNAvatA jaIzuM. ati prAcIna jaina dharmamAMnA vetAMbara ane digaMbara e be saMpradAye judA paDayAne paNa Aje be hajAra varSa thavAne AvyAM paraMtu khAsa muddAnI bAbatamAM teo eka sarakhAja cAlyA AvelA che. vaidika paNa-temanA vedonA viSayane bAda karIne vicAra karIe to teo paNa jaina dharmavALAonI sAthe mULamAMthI ja bhIDAtA AvelA che. chatAM vidikamAM jenAmAMnI tenI teja bAbate aneka svarUpavALI, ane aneka vikArothI bharelI astavyasta paNuthI zAthI lakhAI zedhakone vicAra karavAnI khAtara keTalIka sUcana mAtrathI lakhIne batAvuM chuM.- (1) jemAM aneka sarvathI nirNata, avasarpiNI-utsarpiNIkALanA svarUpavALI, pravAhathI cAlatI AvelI, A sRSTi anAdikALanI, anaMtAnaMta nAnA moTA jIvothI bharelI, eka ja prakArathI manAI che. eTaluM ja nahI paNa AvetAMbara digaMbara ane saMpradAyanI paNa eka mAnyatA kAyama ja rahelI che. (2) vaidikamAM--ekaja sRSTinI utpattimAM aneka vicAre thaelA che ane aneka de sRSTi utpanna karavAne dAve karatA jaNAvyA che temane ke deva sAco tAravI kADha? temAMnI TuMka sUcanA (1) kUrma purANamAM nArAyaNa devathI brahmA, pachI badhI sRSTi. (2) brahmavaivarta pu. mAM kRSNathI badhA jagatanI utpatti. (3) ziva pu. mAM brahmAMDamAMthI ziva pachI sRSTi. (4) devI bhAgavate-Adyazakti kAlIdevI pachI sRSTi. For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. 23 wwwho - (5) saMDaka upaniSaddamAM--avinAzI purUSathI suSTi utpanna thaIne pAchI temAM samAI jAya. | (6) manusmRtimAM-svayaMbhU bhagavAne aMdhakArane nAza karIne jala utpanna karyuM temAM bIja nAkhyuM, tethI senAnuM IDuM, temAM brahmA utpanna thayA. pachI badhI suSTi thaI. (7 8) gopa-zatapatha brAhmaNa graMthamAM prajApati prathama tapa tayA pachIthI A badhI sRSTi. | (9) taittirIya saM. pRthvI jelamAM hatI prajApati varAhanA rUpathI bahAra kheMcI lAvyA. (10) gAgavedamAM--eka AtmA hato tenAthI A badhI sRSTi. ema prathama TvedamAM cokakasa nirNaya thayA vagara cha sAta sUktothI sRSTinI utpatti zAthI lakhAI? vaLI bIjA traNa vedomAM temaja brAhmaNadika graMthethI te TheTha purANo sudhI bramhAdika aneka dethI A sRSTi utpanna thayAnuM lakhAyuM, temAM satyasvarUpathI lakhAelI vAta kaI aMgIkAra karavI ? (3) jenemAM-SabhadevathI te mahAvIra 24 parvata tIrthakaro bhinna bhinna vyaktinA judA judA kALamAM ghaNA lAMbAlAMbA samayanA cheTe thaelA batAvelA che, teone ItihAsa kramavAra ThAma ThekANu sAthe cokakasa paNAthI lakhAyele che. (4) vaidikamAM-vedamAM avatAranA saMbaMdhe kaMI sUcana mAtra paNa nathI. kadAca temAMnI kaI vAta lakhAI haze te te veda mUlaka TharAvavA pAchalathIja lakhAI haze e nirvivAda samajavuM. - paraMtu purANamAM ekaja viSNunA 24 avatAro te paNa masya, kacchapAdika ThAma ThekANA vinAnA lakhAyA te konA anukaraNathI lakhAyA ? * vaLI 24 mAMthI pharIne matsya, kachapAdika 10 avatAre kapAyA te konA anukaraNathI ane temAM satyatA keTalI ? te vAtanI sarva sajajanene paNa pukta paNAthI vicAravAnI bhalAmaNa che. janamAM-zuddha svarUpanA 24 tIrthakaro che. ane haiddhamAM daza bodhisatva paNa lakhAyelA che. pirANikoe-masyAda ra4 ane 0 ema be vakhate jAhera karyA. tyAre Aja kAlanA paMDitae-eka sUryanI sAtheja kalpIne batAvyA. te koIe utkrAMti vAda jAhera karyo. tapAsIne juve. For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tattvatrayInI prastAvanA. (5) jemAM 63 zalAkA purUSa gaNAya che. kayA kayA tIrthakaranA samayamAM karyo cakavatI ane kayuM vAsudevAdikanuM trika, temanAM nAma, zrama, mAtA, pitAdika ane teonAM AyuSya vigerenI samajutI judA judA kaThAnI karIne batAvI che. | (6) tenI ja sAthamAM jena-baiddhanA anukaraNa rUpe kalpAyelA vaidika matanA ekaja viSNunA 24 ane 10 misyAdika avatArone vicAra karatAM paNa samajutInI sAthe aneka pramANe paNa lakhIne batAvelAM che. (7) jenomAM-nAbhirAja ane marUdevI sAtamA yugala rUpa kulakara mAMnAM hatAM. temanAthI zrI RSabhadeva A avasarpiNImAM prathama tIrthaMkara rUpe utpanna thayA. temanAthI yugala dharma baMdha thayo. pote uttamottama devamAMnAM uttama traNa jJAnayukta janmelA hovAthI rASabhadeve prathama badhAe prakAranA vyavahAra jJAnanuM mULa lekone zikhavyuM. tyAra bAda sAdhupaNuM aMgIkAra karI kevala jJAna prApta karyuM, dharmAdhamane mArga batAvI mokSamAM cAlyA gayA. (8) vaidikamAM-"nAbhirAjAe merU parvatanI dIkarI merU devInI sAthe lagna karyuM, yajJane AraMbha karyo. viSNu hAjara thayA. putranI yAcanA karanAra, brAhmaNanuM vacana pALavA, viSNu AThamA avatArarUpe trASabhadevapaNe jamyA. temanAthI ahanane nAstika dharma pravaryo." ahIM thoDuka vicAravAnuM ke-parvatane dIkarI nA saMyogathI? dIkarI -devI keNa kahe che? vyavahAranI ane dharmanI pravRttija gASabhadevanA pachIthI ja thaI che te pachI nAbhirAjAnuM lagna kevuM? te vakhate yajJa dharmaja ke? ane yajJa karavAvALA brAhmaNe paNa kayAMthI? A badhA lekhakenI cAturInuM mUlya paNa keTaluM ? habhuta zAhebe-pitAnA jenijhamanA pR. 458 mAM jaNAvyuM che kejina-viSNuno avatAra manAya che. viSNue-iSabha-rUpe ahaMtu zAstra pragaTa karyuM. ema padvataMtra 1-1-44 thI lakhyuM che. bhAgavata purANa -3 thI ane 11-2 mAM temaja vaiSNavonA bIjA graMthamAM tevIja rIte rASabhane viSNunA avatAra mAnyA che. temAM trASabhanA carita viSe je kathA ApI che te jaina kathA sAthe cheDeja aMze maLatI Ave che. paNa aSabhanI kathA viSNava dharmagraMthamAM Ave eja hakIkata mahatvanI gaNAya." For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAlImI prastAvanA - A rASabhadevanuM svarUpa nAma mAtrathI upara batAvyuM che. bane tanuM vizeSa prakaraNa 9 mAM, pR. 115 thI 226 sudhI juve. tethI vizeSa-pahArA dikanuM pR. 345 thI 350 sudhImAM juve ane gyAogyane nicAreka. - ahIM vizeSa vicAravAnuM e che ke veda samayanA pachIthI krikeTamAM che ItihAsa lakhAye che te prAye sarvanA ItihAsanI hariphAImeja che jemake taw karonI hariphAIthI vaidike mAM matsya, kUrmAdika ekaja viSNune ra4 avatAra kudaratathI utpanna thaelAM 14 rane jene AvI maLe te cAvala mAya. tevA 12 jemAM batAvelA che. vaidikamAM temAMnAM be cAra tAsa rAja tarIke prasiddha karIne temanA saMbaMdhanAM 14 ranene brahmAdika denA sasaka maMthanathI utpanna thaelAM batAvavAnI hariphAI karelI hoya ema sahujathI samajAya che. have eka devAdikanA nava trikAmAM jevI rIte hariphAI thaelI che te krama prasaMge jaNAvA jaIza ane vizeSa mArA graMthathI jovAnI bhalAmaNa karIza ; .. (9) rASabhadevajI tIzakara ke viSNuno avatAra e mAlAthI - zakara jayacaMdra AdilazAhe gujarAtI patramAM pragaTa kavesA praznane lekha temaja A graMthakAre ApelA uttArane lekha vAMcavA mATe mukele che. rANI jemAMnA sagara cakravatI. Sa. 1ra7). nAnA varasAda ... ) . (10) rASabhadevanA pachI ghaNA lAMbA kALe bIjA tIrthakara zI che? temanA oramAnabhAI sATha hajAra putranA pitA sAra-temane AdhIne maLelI 14 rane. temanAM nAma ane utpattinAM sthAna banAvyAM che. sera che cakravatI thayA che. temanA putro sATha hajAra gaMgAne aSTApadanI pAse rAjA nAda devanA kopazrI bharama thayA. jahuputra bhagIe te amArA samudramAM meLavI dIdhI tethI te jAnhavI ane bhAgIrathI ema benAmathI prasiddha jaI vaidikamAM A sagarane rAjA kahyA che temAM traNa prakAra che. " Pos (1) vAlmIkImAM "janDanI yajJanI sAmagrI gaMgAjI tANI yAM tethI jahu gaMgAjIne pI gayA. bhagIrathanI prArthanAthI pAchAM bahAra kADhayo. *** - SnAra : L. jenA ane A lekhathI gaMgA pUrva paraMparAnAM siddha thAya che. pharaka pI gayA ane bahAra kADhayAno che. AnaMdazaMkabhAInA nItizikSaNamAM pR. 129 thI For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanayInI prastAvanA. che. (1) sagarane zivajInA varadAnathI eka rANIne sATha hajAra, bIjIne eka satra. sagarasA yajJane ghoDe pAcho na AvatAM, sATha hajAra levAne gayA tyAM kapilanA netrAnithI baLI bhasma thayA. aMzumAna joDe cheDIne lAbhe, ane varadAna meLavyuM ke tAre pAtra bhagIratha svagA utarAvaze, tenA jalathI pavitra tArA sA.hajAra kAkAe svargamAM jaze. ityAdi. baLIne rAkha ameLAo thI peDhInA prayAsathI lAkhe varSe svarge jAya e siddhAMta karuM ? * (3) tulakSI rAmAyaNamAM . . . . . - ke vizvAmitra sAthe romAdika gaMgA para gayA. vizvAmitre kahyuM ke tamAM kuLamAMno sAra be rANIo sAthe vanamAM cAM,"tyAM bhUrgamunie kezIne eka putranuM, sumatine sATha hajAra putranuM varadAna ApyuM. "dhInA vaDAmAM meTA thayA. te dhaNanA ghaDAne levA khADe chedIne pAtALamAM piThA. tyAM rahelA kapila munie bALIne bhasma karyA. e zumAna kAkAonI zodhe nIkaLyA, sATha hajAgnA mAMmA garUDajIthI khabara maLatAM jAMjalI mUkI. gaAjhanA jaLathI uddhAra thavAnuM paNa garUDajIeja batAvyuM. sAranI gAdIe azumAna, pachI dilIma, temaNe ghaNA varSa tapa karyo paNa rAjIne patto lAgyuM nahIM. temanA pachI bhagIrathe eka hajAra varSa tapa karI brahmAjIne prasanna karyo. paNa temaNe zivanI sAhathyi mAgI pharI jatAonAM varSa tapa karI zivane prasanna karyA zive bramhAnuM dhyAna dharIne gaMgAjIne choDAvyAM, paNa eka vAra te TAmAM rAkhyAM. bhagIrathanI prArthanAthI cheDatAM traNa kAzI traNa lekama pasaratAM, sATha hajAranA dAhanA ThekANe pasarI teone sAcAM mAhAcatA karyA." ". . . . . ! * vicAravAnuM ke-hajAra varSa bramhA nimitte, devatAone zivalimiMretapAyA tyAre bhagIraMthanuM AyuSya keTaluM? vedamAM tenuM pramANamAM sudhI A badhI vAtamAM satya zuM ? - . , . ke sarvathI prakAzita 63 zalAkAmAMnA 24-12-bane maLIne 36 no meLa te jena-dikamAM thaze. te TuMkamAM batAvyuM. tenI sAthe prajApati ane sagara paNa batAvyA " '' ' . !" " '' - - have prajApatinI kalpanAmAM je dikamAM vikAra thayela che te TUMkamAM batAvyA pachI te prajApatithI zarU thatAM nave vikevedikamAM ghaNuMja dUra dUramAM vikherI nAkhavAmAM AvelAM che te kambA prasage joDIne Ate jaIza. !..", kema che ? For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivayInI graMhitAvanA. nomunormomimmmmmmm e - jenAmAM prajApatine saMbadha . 172 thI. . . : : " sipuramAM viSNu rAjA--temanA putra zrIzreyAMsanAthe agIyAramAM tIrthakara thayA. temanA samayamAM-pitanapuramAM-jitazatru (ripupratizatru mahAna rAjA thayA. temane prathama acala putra, bIjI vakhate mRgAvatI putrI, umara lAyaka thatAM rAjAe aMteuramAM rAkhI. putrIne pati jANI lekee-gajapati bIju nAma pADyuM. A prajApati vaidikamAM brahmAnA nAmathI prasidhimAM AvyA che temanA saMbaMdhe purANamAM aneka prakAranI karipata kathAo goThavAI heya ema sarvajJonA ItihAsathI jaNAya che. A vAtane purAvo vaidikamAM pracalita kathAo paNa batAvI Ape che. prajA pati-brahmA temanA saMbadhe vaidikamAM lakhAyelA aneka prakAranA uMdhA chattA le che. tenI TuMka nedha- (1) bhAgavate-putrIne mehathI brahmA chanuM rUpa dharIne deDyA. eja prasaMgane bIjA paMDite haraNa-hariNIno artha paNa karIne batAvelo che. . (2) matsyapurANuM-zatarUpA sAthe ghaNA devatAonAM se se varSa sudhI kaDA karatA rahyA. (3) padyapurANa -brAe bIjI strI karI. pahelI sAvitrInI, zarama yAcatAM zApanA vaza thayA. (4) devI bhAgavatamAM-devInA hAtha ghasavAthI-bA, viSNu ane mahAdeva utpanna thaI gayA. paNa devI bene khAI gaI. paNuM zivanA kahevAthI jIvatA karyA. ' I(5) viSNupurANamAM-merU parvata jeTalA IDAmAM badhI duniyAne laIne brahmA devavarSa sudhI hyA pachI bahAra nIkaLyA tyAra bAda ja racavAnuM kAma zarU karyuM che , ' , (6) mahAbhAratAdikamAM viSNunI nAbhi kamaLamAMthI brahAjI nIkaLyA. ka . ( zivapurANe sUtelA kRSNane jagADI brahmAe kahyuM ke huM tArA nAtha bALe chuM. satkAra kara, tyAre zrIkRSNe kahyuM ke huM tAre nAtha, ema huM ne tuM karatAM evAM te laDayA ke devatAo paNa bhayabhIta thaI gayA. te - jy For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. (8) vAhapurANe viSNu kahI rahyA che ke mAyAmaLathI huM jaLamAM rahu prajApatine ane mahAdevane huM utpanna karU chuM. ane huMja dhAraNa karU chuM. te mArI mAyAmAM mAhita thaelA mArI mAyAne jANI zaktA nathI. 8. ahIM jarA vicAravAnuM ke Ta 124 + eka vakhata devInA hAtha dhasavAthI brahmA, vaLI viSNunI nAbhithI brahmA, kSamAM makarapAta jeTalA IMDAmAMthI brahmA, brahmA viSNunA bApa thavA zvetAM ane bhukha laDayA. viSNue mane utpanna karyo te te brahsane khabaraja na paDI. PI... evA aneka prakArI utpanna thaelA brahmA te cAro vedothI jagatanI utpatti karavA vALA lakhAyA ! A badhA prapaca kayAMthI khelAyA ?, (9) zivapurANamAMbramhA zivanI jAnamAM gayA. pArvatInA a'zuDAnu' rUpa dekhatAM kAmanAM vaza thayA. vIya nIkaLI paDatAM aThThAsI (88) hAra RSio utpanna thai gayA. '' AgaLa karIthI jaNAvyuM che ke-vIya kheALAmAM gopajyuM tethI asa`khya baTuko pedA thai gayA. temAM kacchAvALA hajAro daDa dhArIe hatA. A ayeAgya ', vatana joi zivajI vadha karavAne taiyAra thayA. bramhArdine pagamAM paDI zivajIne prasanna karavA paDayA. dhRtayuganA bhramhA dvAparanAM zivanI jAnamAM kevI rIte maLyA tethI mA manAya banyA? (10) matsyapurANamAM-bhramhA viSNu Adi davee maLIne samudranu saMcana karatAM hAthI Atti hajAro jAnavarono nAza karyA. vicAvAnuM ke-advaita gaNamAM temaja cAvedomAM bramhAeja badhI sRSTine upanna karI tyAre za samudra upanna nahI karyo hrAya ? o karyo kahetA A prapacazAthI? ane kayAMthI ? yA korTa (1) bhAgavata-tamA mAhunA vAmAM nahI pI ema kahIne viSNue bramhAne cAra zlokanA upadeza karyo, chatAM bramhA mahinA vaza thayA. mImAM vizASAnuM ke eesatre 10 pAramitAnA abhyAsa nakhate satyapAramitAnA abhyAsa-rAjaputra sutasAma thaIne karatAM eka brAmhaNunA - mukhathI cAra lAka sAMbhaLI nara bhakSaka bramhadattane sa'bhallAkmA che. tenA yu'dha zvetAnA viSNu ane mRtaHganA bramhA sAthe joDIne batAnyeA hAya, nahI tA For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navInI prastAvanA. 29 avA jaganIja Adi karavA vALA bramhA cAro vedothI prasiddhimAM AvelA sevAnA viSNu pAse kayA kALamAM upadeza levAne gayA ? ane kayA ThekANe mAhunA vazamAM paDayA ? (12) atrinI strI anasUyA ekalI jANI bramhA, viSNu ane mahAdeva-e traNe vRddharUpe kahevA lAgyA ke tUM nagna thaine annadAna Apa. te pramANe te AvI tyAre bALakarUpe thayA. kharU svarUpa batAvI traNa khALaka aNu karyA. sAma, datta ane durvAsa nAma sthApyAM. durvAsa tapa karavA, cakrama`DalamAM sAma gayA. mAtra datta sevAmAM, dattAtreyathI prasiddha. sau jarA vicAravAnuM ke--traNa yuganA traNa jJAnI devAe A strIne nagna paNe khelAvavAnA saMketa kayA kALamAM, kaye ThekANe, zA hetuthI karelA ? (13) ska'da purANamAM- bramhAne putrInI sAthe ramavAnI icchA thatAMriNI ane haraNarUpa dharIne cAlatAM-brAmhaNAe ane devatAoe khUba nidhA. paNa mahAdeve vyAdharUpa dharIne mANu cheoDIne haraNane vIdhyA. te prakAzarUpe thaI mRga nakSatrarUpe thayA. mahAdeve ArdrA nakSatrarUpe thai tyAM paNa khuba pIDayA. ane aAgyAcaraNanuM phaLa ApyuM. ahI` vicAra thAya che ke-jagat kartA bramhAne ayAgmAcaraNunu phaLa mahAdeve ApyuM. kRSNe paNa gepIe sAthe ayeAgyAcaraNa kareluM sAMbhaLIe chie. mahAdeve RSipatnIe sAthe ayAgya AcaraNa karI RSiethI liMga teADAvI phaLa meLavyuM hatuM, paNa ma`trakhaLathI aneka sArI strIo sAthe ayeAgyAcaNu kareluM tenu phaLa kaNe ApyuM haze ? te sivAya A badhI dunIyAnA chAne ayeAgyAcaraNanuM phaLa kANu ApatuM haze ? sa` sajjanAne ekAMtamAM besIne vicAravAnI bhalAmaNa karU chu. (14) hiMdu devAmAMthI--bramhAe manuSya rUpa dhAraNa karyuM. uttpanna thatAM zatarUpA banAvI, meADhu pAmI nizcala thai jovA lAgyA. zatarUpA samajIne dUra cAlI gai. bramhAthI hvAlI zakAtuM na hatuM ? tethI jovAne bIjI sukha utpanna karyu. te dizAe badalatI tethI cAra mukha karavAM paDayAM. mULanI sAthe pAMca thayAM. eka kapAi gayuM. cAra mukhathI cAra vedo paNa utpanna karyo ema paNa jaNAvyuM che. ahIM jasa vicAravAnu ke--sRSTi utpanna karyA pachI-hariNI rUpa strInI pAchaLa haraNa rUpe bramhA kayA kALamAM doDhelA ? ane A zatarUkhane For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. jevA pAMca mukha kayA kALamAM ane kayA ThekANe karelAM ? e jarA vicAravAnuM kharuM ke nahI ? deva brAmhaNathI niMdAIne zivajInA bANuthI vadhAvavuM paDayuM te kayA kALamAM ? * dha (15) pAMcamuM mukha kapAyAnI vAta eka divase viSNunI samakSa deva baSioe puchayuM ke-traNa dezamAM moTAmAM moTA koNa? bramahAe kahyuM ke huM mATe, ( huM bheTe belatAM sAdhAraNa vivekI paNa vicAra kare, te pachI A jenA bhraSTa kevI rIte bolI uThayA ?) bramhA viSagumAM meMTe takarAra thatAM veda vacana upara AdhAra rakhAye. te jotAM e sanmAna zivajIne maLyuM. eTale te bane zivanA sAmA thayA. ane caMdrA tAlavA lAgyA. eTale zivajI manuSya rUpe temanA AgaLa ubhA thaI gayA. bramhA pharIthI poMcA taddA belavA lAgyA. eTale zivane krodha bhairava rUpe nikaLe, teNe bramhAnuM pAMcamuM bhAthuM kApI nAkhyuM. " vicAravAnuM ke-pitAnA cAra mukhathI pragaTa thaelA vedamAMthI zivajI 'meTA nIkaLatAM bramhAja potAnuM mAthuM kapAvIne beThA. A badhI vedika racanA kyA moTA jJAnIothI thaelI? : : : (16) hiMdu deve mAMthI-sarasvatIne tajIne brahmA gAyatrIne kevI rIte paraNyA? civche . bramhA yajJa karavA parivAra sAthe puSkarajI pahocyA, tayArI thaI gayA -pachI bahatvija sarasavatIne teDavA gayA. kAraNa vazathI jaladI AvI zakayA nahIM. patnI vagara kriyAnuM phala nahIM ema jANuM iMdrane AjJA karI gopakanyA magAvI lIdhI. badhAonI sammati meLavIne paraNyA. parivAra sAthe sarasvatIjI paNa AvI caDhayAM. gAyatrIne beThelI joI bramahAdika devane ane atvijene zApa daIne cAlavA mAMDyuM. brahAnI preraNAthI viSNu ane lakSamIjI manAvIne pAchAM lAvyAM. ityAdi ahIM vicAravAnuM ke-suSTinA kartA bramhAe samudrona, pahunA ane A traNe lokanI pRthvInA masAlA kayAMthI meLavyA? kheLa karatA vedamAMthI pite na nIkaLatAM zivajI nIkaLyA. IMdrapada meLavavA prAye yajJo thatA, | bramhAe kayuM pada meLavavA yajJane AraMbha karelo pratyakSamAM te A yajJanuM 2 phaLa sarasvatInA zApanuM dekhAyuM che. eka gopa kanyA paraNatAM badhAnI For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. ka * * * * * sammati meLavavI paDI tyAre A badhI oTalI moTI sRSTinI racanA karatAM kayA kayA jJAnIonI sammati meLavI haze? te kAMI jANavAmAM AveluM nathI. . (17) kaMda putra naM. 6 che. prAye leka 800 sudhI-sarasvatI ane gAyatrInA saMbaMdhavALe che. temAMthI isAre- brahmAe mRtyulekamAM yajJa karavA zAthI mAMDe ? | nArada brahalokamAM jaI caDhayA. bramhAe mRtyu lekanI khabara puchI. nAra kali AvyAnI vAta jaNAvI, bramhA khUba gabharAyA. are mArU puSkara tIrtha kali na hoya tyAM sthApe. e vicAra karIne bhUtalamAM kamala pheMkaryuM. te hATakezvaramAM paDatAM traNa khADA thayA, tyAM yajJa karavAno nizcaya karyo. paNa tyAMnA brAmhaNa ke e urapAta macAvyo eTale bramhAe namaskAra karIne baMdhabasta karI dIdho nArada sAvitrIne teDavA gayA. jaladI AvI zakyAM nahIM. pharIthI iMdra teDavA gayA te paNa AvI zakayAM nahIM. eTale bramhAe bIjI kanyA levA Idrane mokalyA te gopa kanyAne gAyanA mukhamAM praveza karAvI cenithI bahAra kaDAvI pavitra thaelI badhAonI sammatithI paraNyA nAma gAyatrI rAkhavAmAM AvyuM. A yajJamAM brahane ane sAvitrIne eTalA badhA utpAte thaelA batAvyA che ke tenI gaNatrI karatAM pAra Ave nahI. e badhA vinAnI sAthe ja yajJanI samApti thaelI batAvelI che. jijJAsuoe skaMda purANa joI levuM. AmAM jarAka vicAravAnuM ke-jagatanA nAnA moTA badhAe jonA ghATa ghaDI, traNe lekanI vyavasthA karI, temAM yathAyogyapaNe te jIvane sthApana karavAvALA, ane te cAre vedethI prasiddhine pAmelA, evA mahAjJAnI bramhAne mRtyu lekamAM kaliyuga AvyAnI khabara nAradajInA kahevAthI paDI. Ate keTaluM badhuM Azcarya ? (bramahajJAnamAM aMdhArUM?) A yajJane AraMbha karatAM mAre brAmhaNene paNa naskAra karavA paDaze, eTaluM ja nahi paNa mane seMkaDo utpAta thaze. tenI paNa khabara na paDI, A badhuM navIna prakAranuM jJAna lekhake kayA jJAnathI meLavyuM haze? AmAM kaye karyo vicAra karo temAM mArI najara te paha thatI nathI; paNa kaI sujJa sajajana batAve te kAMI yegyA. gyane vicAra karI zakAya ? bAkI AmAM ze vicAra karo ane zuM zuM alakhavuM tenA saMbaMdhe kAMI paNa samajI zakatA nathI tethI ATalAmAM ja patAvI For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. ta, (18) SiothI meTAmAM moTA TharelA viSNu. hiMdusthAnanA mAM thIne' zAhebe bhAgavatamAMthI lIdheluM-tene kiciMtuM sAra- sarasavatImAM kitAre yajJa karatAM RSiomAM takarAra thaI ke-traNa vamAM moTAmAM moTA deva kayA? braDuputra bhagune tapAsa karavAne mokalyA. te prathama prahalokamAM agni paNe sabhAmAM dAkhala thayA. bramhAne krodha thaye paNa putra jANIne samAvI dIdhe. pachI kailAzamAM zivanA sthAnamAM gayA. zivane AliMgana na karavA di tethI zive mAravAne trizUla lIdhuM. tyAM pArvatIe bacAvyA. pachI vaikuMThamAM gayA tyAM sutelA viSNune lAta mArIne jagADyA. te paNa viSNue bhUgane namaskAra karI avinayanI kSamA yAcIM. bhUgue A hakIkata RSione jaNAvI, kaSio kRSNanI kSamAnI prazaMsA karatA temane moTAmAM moTA deva tarIke sthApyA. che. - AmAM paNa thoDuMka vicAravAnuM ke-vethI prasiddha yajJa dhama, tenA jANuM RSio yajJa karavAne beThA. jagatanA kartA anAdinA bramhA cAre vedamAM lakhAyalA. te svabhAvika rIte moTA hatA. temanI khabara che RSione na paDI? ke jethI vivAda para caDI gayA? eTaluM ja nahI paNa viSNunAM kata vedomAM jaNAtAM nathI, chatAM viSNune meTAmAM moTA banAvI dIdhA. tyAre zuM teoe pote moTA banavAnI icchAthI te A kArya nahIM karyuM hoya? kAraNa ke viSNu bhagavAnane lAta khAIne paNa bhRgu RSine kSamAvavA paDayA?tethI teo e maLIne moTA TharAvyA. - ' (19) skaMda pu. naM. 1 le. adhyAya 8 thI 15 sudhImAMne isAre' "kalpanA AghamAM mahAdevenDAbA jamaNuM aMgathI bramhA viSaNuM unna karI sattAdika traNa guNa mukI dIdhA eTale sAmatharyavALA thaI marIci Adi brAmhaNane manathI, dakSiNa aMguThAthI dakSane, mukhAdikathI beNadika cAra vaNane utpanna karyA. pachI badhI sRSTi utpanna karI dIdhI. * - a. ~10 mAM-suSTi thaI gayA pachI bramhA-viSNumAM meTAI paNAne jago peThe. bane deva pitApitAnI moTAmAM aneka pramANe ApI rahyA hatA teTalAmAM tejomaya liMga utpanna thayuM, A zuM? e vicAra karIne pano meLavavAnA udyamavALA thayA. - a. 11-12mAM bramhAe haMsanuM rUpa dharIne AkAzamAM tapAsavA mAMDayuM. viSNu varAhanuM rUpa dharIne pAtAla kheda sAtamA pAtAla sudhI pahoMcyA For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vatrathInI prastAvanA. aM a. 13-14 mAM-eka hajAravaMSa bhaTakIne viSNu pAchA AvyA. brahamA eka lAkha varSa sudhI bhaTakayA. rastAmAM ketakInuM patra maLatAM pUchyuM, teNe jaNAvyuM ke liMga uparathI paDatAM mane cAra yuga ayuta varSa lAgyAM. bane devoe liMganI sattA ja moTAmAM moTI mAnI lIdhI. leka 215 sudhImAM che. A lekha sAthe vicAravAnuM kebrahmA purANomAM aneka svarUpathI lakhAyelA jovAmAM AvelA che. " (1) putrInA mehamAM phaselA. (2) devInA hAtha ghasavAthI utpanna elA. (3) merU parvata jeTalA moTA iMDAmAMthI deva varSa pachI bahAra AvelA. (4)vidhagunA bApa thavA jatAM viSNunI sAthe laDI paDelA.(5) viSNue kahyuM ke huM utpanna karuM chuM paNa mArI mAyAmAM phaselA mane jANI zakatA nathI. (6) zivanI jAnamAM asaMkhyAtA baTukenA pitA thaI paDelA. (7) zatarUpAne jevA pAMca. mukha karyo paNa zivanA krodha rUpa bhairavathI pAMcamA mukhathI rahita thaelA, (8) lAbhanA mATe yajJa karavA jatAM brAmhaNene namavuM paDayuM, seMkaDe utpAte sahana karavA paDyA, ane sarasvatIthI zApita thaI paDelA. (9) A uparanA lekhamAM te mahAdevajInA DAbA hAthathI utpanna thaelA, ane jamaNA hAthathI viSNu A bane devo suSTi utpanna karI moTA thavA jatAM te samayamAM lAMbulaharaka eka liMga je Icakita thaelA, tenI pAchaLa paDayA. viSNu sAtamA pAtALa sudhI jaI hajAra varSe pAchA AvyA ane brahmA AkAzamAM eka lAkha varSa sudhI bhaTakIne pAchA AvyA. - ityAdika aneka bAbatenA lekho jotAM vicAra thAya che ke - * A badhI vAta kevala kalpita haze? ke AmAM koI paNa satyatA rahI haze? ane A badhI vAto kayA kayA kALamAM banI haze? mane te je je pa lAge che te te lakhIne batAvyuM che. vaLI A badhI vAtane rogya khulAze maLaze te pharIthI paNa vicAra karavAne avakAza laIza. (20) brahanuM vIrya nIkaLI paDatAM hajAro vAlIkhi - : ' skaMda pu. naM. 1 a. 26 mi. le. pa3 mAMne isAre- parvatanI salAhathI himAlaya parvate zivane pArvatI ApI. havana vakhate vedapAThIomAM vivAda, nArade kahyuM ke jenAthI tame ane A badhuM For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www ^^ ^ ^ 34 tatvatrayInI prastAvanA : peidA thayuM che te bramhA tamArI pAse beThA che. eTale vivAda cheDIne yajJa zarU karyo. pArvatInAM caraNa dekhatAM bramhAnuM vIrya nIkaLI paDatAM, temAMthI hajAre vAlIkhi pedA thaI gayA. ane tAta ! tAta ! pokAravA lAgyA. nArade hAMkI kADhI lajijata bramhAne AzvAsana ApyuM. - AmAM vicAravAnuM ke-pahADee kayA mukhathI salAha ApI? himAlaye kyA kAnathI sAMbhaLI? brAhaNene ane jagatane pedA karavAvALA bramhA ke je cAre vedethI prasidhdha che, te kayA ThekANethI kevA svarUpathI AvyA, ke je alita thatAM hajAre vAlikhi pedA thaI gayA? AmAMne eka akSara paNa sAce haze khare? sajajanene vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. . (21) skaMda pu. naM. 5 me-bramhAnA zira chedananI vAta -- " pUrve ekAva thatAM bhUtAdika kAMIja na hatuM. mAtra AkAzamAM eka mahAkAlaja rahyo hato. pANImAM parapoTaeN thatAM te senAne the. mahAkAlanA phaDavAthI-AkAza-pRthvI be thayAM. madhyamAM bramhAdika traNa de hatA. "sRSTi kare' kahIne mahAkAla aMtardhAna thayo. samajyA vinA bramhA tapa karavA lAgyA. mahAdeve che aMga sAthe veda ApyA. te paNa brahu samajyA nahI. pharIthI tapamAM joDAyA. aMtamAM sUcanA thaI ke-tuM mane garvathI putra vicAre che tethI tArU mAthu kApIza. ane mArA aMzathI rUdra thaze te tArI prajAne nAza karaze, to paNa tuM pitAmahanA nAmathI prasidhdha thaIza. hama karatAM parasevo lUsIne nAkhatAM rUdra thaye. chevaTe zivanA tejamAM bramhAnuM teja dabAI gayuM. ane bramhAnA pAMcamA mukhane kApI nAkhyuM. . 76 ne bIjo adhyAya jevAnI bhalAmaNa karU chuM. ane trIjA adhyAyamAMthI kAMI lakhuM chuM - . (22) zivane mAravA svedaja preryo tenuM brahmAne prAyazcitta "brahmAnuM mAthu kapAtAM krodhathI parase, lUsIne pRthvI para nAkhe temAMthI dhanuSa bANa sAthe vIra nIkaLe, tene rUdranA tarapha preryo. ke khaMbhita karyo. rUdra pite viSagunA Azrame jaI bhikSA mAgavAne lAgyA. viSNue hAtha pasAryo. trizUlathI bhedatAM lehIne pravAha chUTe te kapALamAM jhIlavA mAMDe. te tyAMthI nIkaLI-paccAsa ejana lo ane daza ejana paheLe nadI rUpe vahyo. te divya hajAra varSa sudhI dhAraNa karyo. tamAruM pAtra bharAyuM ? ema kahIne viSNue baMdha karyo. pachI divya hajAra varSa sudhI mahAdeve maMthana karyuM. - temAMthI hajAra hAthavALa dhanuSya bANe, sAthe purUSa nIkaLe. viSNue zivane For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI praratAvanA. puchayuM ke A koNa? zive kahyuM ke ApaNuM traNanA tejathI pedA thaelo e nara che. zatruone tivAvALo thaze. te nara zivanI ane viSNunI stuti karI. kapALamAMthI bahAra kADhaye. te " nara ane viSNu" nArAyaNanA nAmathI prasidhdha thayA. raktaja ane vedaja e benuM divya traNa varSa nyUna traNaso varSa sudhI yuddha thayuM. chevaTe raktaje vedajane bhedya.viSNue cheDAvIne mahezvarane ane surezvarane pAlana karavAne sa. viSNue-brahmAne kahyuM ke mahAdevane mAravA tame svadejane preryo tenuM prAyazcita . viSNunuM vacana mAnya rAkhIne brahmAe prAyazcita lIdhuM." A jage para-20-21-22 A traNa kalame vicAravAnI- 20 mAM-pahADane putrI kenA saMyogathI? pahADonI salAhathI zivajIne kevI rIte maLI? catta vidhimAM vivAda vedapAThIone nArade kahyuM ke-jenAthI tame ane A badhuM jagat utpanna thayuM te brahmA tamArI pAse che eTale cUpa thayA. aMguThe dekhatAM bramhA khalita thayA. hajAre vAlikhilyo utpanna thaI gayA. jarA vicAravAnuM-parvatanI putrIne mahAdeva kayA kALamAM paraNyA ? A vAta sAcI ke kapita? vedapAThIone ane jagatane utpanna karanArA bramhA kayAMthI AvI caDhayA? paNa khalita thaI gayA. keTalI badhI dhIrajavALA jagatanA kartA ? AmAMnI kayI vAta sAcI ? 21 mAM-ekAva thatAM mahAkALaja rahyo. iMDu pheDatAM AkAza pRthvI thayAM. teNe kayAM rahIne phoDyuM? temAMthI brahAdika traNa deva nIkaLyA, kayAMthI AvIne bharAyA hatA? kayI vAta sAcI? rara mAM-jagatanA kartA brahane krodha thatAM paraseve, temAMthI dhanuSpa bANa sAthe vIra nIkaLyo. brahmAe zivane mAravA te vIrane preryo. paNa taMbhita thaI gaye. brahAzakti kyAM naSTa thaI gaI hatI? zive viSNune hAtha bhedI lehInI nadI banAvI dIdhI te Aja kAla kayAM vahe che ? tene pravAhapaccAsa ane daza yojana lAMbe paheLe batAve che AmAM sAcuM kayuM che? A prajApatinA saMbaMdhamAM ekaMdare vicAravAnuM ke jaina ItihAsamAM 11 mA tIrthakaranA samaye tizatru mahAna rAjA putrInA saMbaMdhe lokamAM prajApati kahevA vaidike e bramhA tarIke TharAvI saMpUrNa vidika dharmamAMja dAkhala karI dIdhA che. tethI evuM samajAya che ke pArzvanAtha For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tatrayInI prastAvanA. tIrthakaranA vakhate thaelA aneka sarvanA pahelAM vedenI sthiti kevala yajJayAgAdikanA vidhAna vALI ja haze, te vedonI sthiti Aje tevI tevI rahI nathI, paNa temAM meTe pheraphAra thaele che. kAraNa ke-jevI rIte brAmhaNa, upaniSadAdikamAM, sarvanA jIvAdika tane meTa pheraphAra karatA gayA, tevI rIte vedamAM paNa navIna navIna aneka kRtio dAkhala karatA gayA che. juvo ke jadanA dazamA (chellA) ja maMDaLamAM sRSTinA kartA prajApatine TharAvavA ekaja viSayanI traNa cAra Rtio traNa cAra jaNanA taraphathI ja lakhAIlI, tenI sAbItI batAvI rahI che. keI sujJa catura vicAraze te tene tevI seMkaDo Rtie sarvanA tatkAdikane pasAra thayA pachIthI ja vedamAM ghusI gaelI najare paDaze, e nirvivAda che. A vAtanI sAmAnya sUcanA te mekaDenala zahebe saMskRta sAhityamAM karelI che. maNilAlabhAIe te cAkhuM lakhIne jaNAvyuM che ke-prajapati te badhAnA mokhare AvIne bramhA tarIke pU. AnA saMbaMdhanA vicAre mArA graMthamAM jovAmAM Avaze. (23) AryonA tahevAre pR. 503 thI pa05 sudhI juA vedakALanI trimUtinI kalpanAno dhIme dhIme eTale badho vistAra thaye ke purANomAM tenuM svarUpa tadana badalAI gayu. vedanA gAyake e aneka devanI stuti karI che paNa agrasthAna te agni, marUta ane sUrya e traNa deneja maLyuM che." (pR. 504) "purANakAroe trimUrtinI kalpanA nakkI karatI vakhate buddha dharmanI trayInI madada lIdhI hoya e saMbhavita che." (pa05) "A jagat raja, satva ane tame e triguNothI bhareluM hovAthI paramezvara triguNAtmaka che evuM upaniSakAnuM mata banyuM, pAchaLa kahyA pramANe vedakALamAM mukhyatve karIne A traNa guNa dhAraNa karanArA bramhaNapati, sUrya ane rUdrane anukrame-bramhA, viSNu ane maheza ema purANakAroe TharAvyA. te pachI astitvamAM AvelA uzanasa, kAtyAyana, parAsara ane vyAsanA graMthamAM trimUrtine ullekha maLI Ave che. khristI zAkanA chaThThA saikAmAM zudraka kavie racelA mRcchakaTika nATaka (aMka. 6) mAM paNa trimUttine ullekha karelo che." e uparathI eTaluM spaSTa thAya che ke Asare eka hajAra varSathI brahA, - viSNu ane zivanI trimUrti viSene mata kkasa thate gaye." For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanayInI prastAvanA. amAM thoDuMka vicAravAnuM ke cAre veda IzvarathI prApta thaelA batAvyA che te ka9panA kevaLa jUThI karelI mAnIe to paNa te kRtionA lakhavAvALA RSione to prAcInamAM prAcIna mAnavA paDaze ke nahIM? teone te agni, marUta ane sUrya A traNa deja meTA jaNAyelA che. A traNa devanI mahattvatA jena baiddhanI vizeSa jAgRtimAM nahI jevI thaI paDelI hovAthI, tyAra bAda keI lAMbA kALe brahmA, viSaNu ane mahAdeva A traNa deve kalpavA paDayA, ema te mAnavuM ja paDaze. to vicAravAnuM ke A traNa devone kayA guNa vizeSathI moTAmAM moTI sattAvALA purANothI te veda sudhImAM dAkhala karI dIdhA ? ane te kayo jJAnIthI meLavyA ? A traNa devAmAMnA brahmA ke je cAre vedathI jagatnA kartA hartA lakhAyA che te pAchalathI kaDhipata rUpe ghusADelA kharI ke nahIM ? kapita rUpeja ghusADelA che ema mAnavuM ja paDaze. juva purANamAM lakhAyelA brahmAnA guNoputrInI sAthe anIti karavA vALA, liMgane patto nahI maLavA chatAM AvIne jUTha bolavAvALA, gopa kanyA paraNIne sAvitrInA aparAdhI banelA, putrInI pAchaLa jatAM brAhmaNethI ane devatAothI paNa niMdAyelA, eTaluM ja nahI paNa vyAdha rUpa zivanA bANathI vIdhAIne mRga nakSatra rUpe banelA ItyAdika aneka vikAravALA brahnA kayA guNa vizeSathI jaganA kartA hartA thaI cAre vedamAM ghusyA? e vedonI mahattvatA keTalI ? ane e badhA lekhake satyavAdI paNa keTalA? ane A badhuM dhAMdhala kayAMthI uThayuM ? mane te emaja lAge che ke sarvanA satyatAnA virodhamAMthIja uThayuM che ! prathama brahmAnuja svarUpa TuMka rUpe jaNAvyuM che. have viSNumAM vikAra kayAMthI thayo? kevI rItane thaye? jevI rIte thaye che tevI rItane TuMka rUpathI jaNAvIe chie. jaina vaidimAMnA vAsudevAdika trikanI TuMkamAM noMdha vAsudeva kahe,viSNu kahe e badhA A lokamAM bhArata lekamAM)traNa khaMDa rAjyanA bhaktA mahAna rAjAoja thayA che. anAdikALanA niyamane anusarIne A cAlatI avasarpiNImAM nava trikoja thaelAM che. temane itihAsa kamavAra jaina graMthamAM taddana TukarUpe lakhAyeluM che. temAMnuM paheluM trika nIce pramANe- agIyAramA tIrthaMkaranA samayamAM je patanapuranA rAjA jitA hatA, te putrInA saMbaMdhathI prajApatinA nAmathI prasiddha thayA hatA. temane je For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 tatvatrayInI prastAvanA. prathama acala nAmane putra te baladeva, bIjI vakhate mRgAvatI putrA, tenA saMbaMdhathI je putra te tripaSTa vAsudeva thayA hatA. teja samayamAM ratanapuranA rAjA mayUragrIvanA putra agrIva te prativAsudevanI padavInA dhAraka thayA che. A avasarpiNImAM nava trike mAMnuM A baladevAdikanuM paheluMja trika thayuM che. anAdinA niyama pramANe tripRSTha vAsudevanA hAthe azvagrIva prativAsudevanuM maraNa thayuM che. prativAsudeva laDAIo karIne traNe khaMDanA rAjAone tAbe kare che. pachI baladeva bhAInI sAthe rahIne vAsudeva-prativAsudevane nAza karI pite nirvidana paNe traNe khaMDanA rAjyane bhega kare che. tethI te bane (vAsudeva ane prativAsudeva) saddagatinA te bhAgI thatAja nathI paNa naraka gatinAja adhikArI batAvelA che, ema je itihAsamAM sarvAe jaNAveluM che- ' (1) vaidikamAM-devI bhAgavate baLadevanA, ane vAsudeva saMbaMdhane sarvathA uDAvI daIne azvagrIva prativAsudevane ja viSNu bhagavAna TharAvI temanuM mAthuM vAsudevathI kapAyA pachI ghoDAnA mAthAvALA hayagrIva viSNunA nAmathI prasiMdhimAM mukyA che. - (2) skaMda pu. nA trIjA khaMDamAM-devatAoe yajJa AraMbha karyo, tyAM mAtra viSaja AvyA nahIM. zodha karatAM dhanuSa bANa caDhAvIne dhyAnamAM beThelA joyA. udhaIonA prayAsathI bANanI derI kapAtAM viSNunuM mAthuM uDI gayuM, te maLyuMja nahIM tethI vizvakarmAe sUryanA ghaDAnuM mAthuM kApI baMdha besatuM karIne ApyuM. tyAMthI hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha thayA. . nava trikamAMnuM A pahelaveluM trika 11mA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM che. jena-dikamAM lakhAyA pramANe TuMka neMdha karIne batAvI che. vicAravAnuM ke-eka vakhate iMdra devatAo sAthe azvamedha karatAM pazuone bAMdhyAM, RSioe A yajJa agya TharAvyuM. IdranA pakSamAM vasurAjA bhaLatAM narakamAM gaye. A yajJa karAvanAra IdranI kayI gati thaI? te kAMI jaNAvyuM nathI. (juo pra. 18 mu. pR. 155 thI 57) A devatAonA yajJamAM paNa brahmAdika te bhaLelAja che, mAtra viSNu AvyA nathI to paNa dUra beThA chatAM mAthA vinAnA te thayAja. A yajJanI vAte vicitra prakAranI kevI? A badhA lekhakenI satyaniSA paNa keTalI? For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. 39 wwwww bAramA tIrthaMkaranA vakhate-vAsudevAdikanuM bIju trika thayuM che - jaya nAmA baladeva, dvipUrNa vAsudeva ane tAraka prativAsudeva che vAsudeva ane prativAsudevanI laDAI thatAM prativAsudeva mANe che. " (1) vaidikomAM-viSNunA masyAvatArapurANe-tAraka prativAsudevane moTA daitya TharAvI, devatAonI sAthe yuddha karavAvALa batAvyuM che. A de kare devatAone mAryA che. yuddhamAM bhaLelA iMdro, lokapAle ane viSNu Adine pakaDIne e daitye bAMdhyA che. jema vAgha manuSya-pazuone pakaDe tema pakaDI lIdhA ane e tAraka daitya traNa lekanI saMpadAvALe thaI beThe. TuMkamAM vicAravAnuM ke--kalpita masyAvatAranuM lakhANa kalpita kare ke nahI? yuga yugamAM rakSA karavAvALA viSNu te A. eka detyanA sapATAmAM kema sapaDAyA ? eTaluM ja vicArazo to paNa basa che. (2) skaMda pukhaMDa 1 le-vAMga asure-brahmAnA varadAnathI putra meLavyuM. tenI strIe hajAra varSa garbhamAM rAkhe. pachI tAraka nAma rAkhyuM. teNe devatAone jItavA daza hajAra varSa AhAra vinAne tapa karyo. brahmA tene varadAna ApavAne gayA. ane jaNAvyuM ke tuM taratanA janmelA bALaka vinA bIjathI marIza nahIM. pachI tAraka de-camapurIne ane devatAonA sainyano nAza karyo. viSNue badhA devatAone bhAgI javAnI AjJA karI. tAraka khaMbhAtanA siMhAsana para jaIne beThe. paNa taratanA janmelA kArtika svAminA hAthathI marAyo. - AmAM jarA vicAravAnuM ke---hajAra varSa garbhamAM rahe, e siddhAMta kayuM? meTa thayA pachI daza hajAra varSa tapa karyo. tyAre tenuM AyuSya keTaluM haze? aneka AphatavALA brahmA varadAna ApavA kayAMthI AvyA? yamapurI nIce che ke upara ? kayAM jaIne tene nAza karyo ? devatAo sAthe laDAI karI, te te svargamAM jaIne ke bhUtalamAM? lekhake A badhuM jJAna kayA jJAnIthI meLavyuM mAnavuM? ' (3) tulasIrAmAyaNa bAlakAMDane tArakAsura. - zivajI rAmacaMdranuM dhyAna karavA beThA, te vakhate tArakAsura utpanna tha. teNe lekene ane devatAone saMpattithI rahita karyo. devatAo brahmAnI pAse gayA. brahmAe kahyuM ke-zivajInA vIryathI utpanna thaele For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayAnI prastAvanA. putraja e daityane jIte devatAoe stuti karIne kAmadevane pragaTa karyo, teNe sarva duniyAne vyAkula karI nAkhI, paNa zivajIe te bALIne bhasmaja karI nAkhe. eTale brahmAdika deve viSNu pAse gayA. pachI sarve maLIne zivane prasanna karyA. lagna karavAnuM nakI TharAvI zivane zaNagAya. nAradAdika RSioe pArvatInI mAtAne samajAvI lagna karAvI dIdhuM. vilAsa karatAM kailAsa para che mukhavALA kArtikeya jamyA. te bALake tArakAsurane mAryo. pachI badhA nirbhaya thayA. A tAraka prativAsudevamAM hekathI vicAravAnuM ke-- - A bIjuM trika jenA gharamA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM che tene matsyapurANavALAe-tAkkAsura lakhIne me daitya TharAvyA che. teNe jaganA uddhAraka viSNunA samakSa karaDe devatAone mAryA ane viSNune paNa kedamAM pUyA. A vAta kayAM sudhI satya lakhAI haze? - kaMda pu. mAM-tenA bApe brahmAnA varadAnathI tAraka putra meLavyuM. kemanA vazarthI parAdhIta paNe aphalAtA brahmA kaye ThekANe varadAna ApavAne gayA ane kayA kALamAM te tAraka hajAravarSa garbhamAM. pachI daza hajAra varSa tapa karI keIthI marU nahI e brahmAthI vara meLavyuM. pachI yamapurIne ane devatAenA sainyane nAza karyo. kaye ThekANe rahIne A akArya karyuM? kema ke khaMbhAtanI gAdIne mAlaka thaI beThe che. A vAta kyA kALamAM banelI? e vicAravAnuM. te bIjA trikamAMne tAraka, abanA abajo varSa pachI rAmAdikanA AThamA trika vakhate tene ane devatAone sukha saMpattithI rahita karatA kayAMthI AvI caDha ke jene brahAdikene bhUmiSTa karI nAkhyA? A badhI vaidika ItihAsanI bAjI kayAMthI racAI ? A che jenA 13 mA tIrthaMkaranA samayamAM-vAsudevAdikanuM trIju trika- bhadra baladeva, svayaMbhU vAsudeva ane meraka prativAsudeva, moTAbhAI bhadranI sAhAcyathI svayaMbhU vAsudeve meraka prativAsudevane cakraratnathI mAryo. meraka laDAImAM maravAthI ane svayaMbhU rAjyanA lebhathI te bhavamAM saddagati meLavI zakayA nathI. . . vidimAM brahmAMDa puNe-mAgasara sudi 11nA saMbadhe e lekha che kemurU daitya sAthe zrIkRSNa divya hajAra varSa sudhI yuddha karyuMchevaTe nAThA. tene saMbaMdha For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta natrayInI prastAvanA. eve che ke mane zrIkRSNane puchyuM ke mAgasara sudrI 11 nA vratathI hArA cajJanuM phaLa sAthI ? uttaramAM zrI kRSNe jaNAkhyuM ke-putre kRtayugamAM murU nAmanA daitye brahmAdika badhA devAne svapnamAMthI bhraSTa karyo. zrahmAdika devAe zivanI pAse potAnuM rakSaNa mAgyuM, paNa zive viSNune batAkhyA. badhA viSNu pAse gayA. viSNue brahmAdikanI vAta sAMbhaLIne kahyuM ke evA duSTa daitya kANu che ke jeNe brahmAdika devAne 'sva'mAMthI bhraSTa karyo ! ema kahIne viSNu pramhAdikane sAyamAM laIne te daityane nAza karavAne nIkaLyA. paNa te daityanI eka hAkala mAtrathI brahmAdika deve bhAgI gayA. mAtra ekalA viSNue dibya hukAra varSa sudhI tenI sAthe bAhu yuddha karyuM. chevaTe viSNu paNa nADI. ane eka daravAjAnI bAra ceAjananI guphAmAM jaIne suttA, gurUdaitya tyAM jaine paNa mAravAne taiyAra thayA. paNa mArA agathI utpanna thaelI kanyAthI te daitya marAce, nidrAmAMthI uDIne e te kanyAne vara ApyA ke huM kanse ! tame A ekAdazInA cogathIRRtya mAravAnI zakti thai che tethI tArA nAmathI A ekAdazInuM vrata thaze eve vara ApyA tethI sa tuSTa thaI. A gurU detthamAM vicAravAnuM ke virATna" rUpa dharIne brahmAMDane ghero ghAlatAM prajApati dazAMzula aDhAra vadhIne rahyA.' A sUkta jaina baiddhanI vizeSa jAgRtinA pachI cAro vedomAM dAkhala kareluM hoya e svAbhASikaja che. prajApatti A badhI sRSTinA svarUpavALA thayA te vakhate A badhA jIvA vALA banAvyA ke kama vinAnA ? pote cAravaNa rUpatA banyA tyAre temAM A murU daitya hatA ke nahI ! khacaSA brahmAM DanI bahAra dazAMgula vadhIne je jagyA choDI hatI temAMthI AvIne kace rastethI brahmasthAnamAM pahoMcyA ? ke je daitye brahmAdikane sthAnathI bhraSTa karyo ? devInA hAtha ghasavAthI ane zivanA hAyathI utpanna thaelA brahmAne zivanuM zaraNu na maLavAthI viSNunuM zaraNu khALavuM paDayu viSNu paNa te daityathI bhAgIne khAraceAjananI guphAmAM jaIne sutA. A daitya traNe devAthI keTalA badhA jakharI haze ? ane kAnAthI pedA thaelA haze ? prathama brahmAneja kharo patto nathI teA pachI advaita ane viziSTAdvaitanI siddhi te tuSakha'Dana jevI kharI ke nahI ? 14 mA tIrthaMkaranA vakhate cAcA vAsudevAdikanu cAyu':trika suprabha-baladeva, purUSottama-vAsudeva, ane madhu pratiSAsudeva, A traNe khaDanA meTA sAo thayA che. prativAsudeva traNe kha'DanA rAjAonI sAthe For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrInI prastAvanA. lAIe karIne pitAnI AjJA manAve. paNa teja arasAmAM thaelA vAsudeva pitAnA meyabhAI baladevanI sAhacyathI prativAsudevane mAre che. pachI nirbhaya paNe rAjayane bhegA kare che. eka laDAIonA pAyathI bIje rAjyanA lobhathI sadgatinA bhAgI thatA nathI. madhu prati vAsudeva che ane keTale tene bhAI che. - dikemAM-mArkaya purANe jaNAvyuM che ke madhu ane kaiTabha e be de viSNunA kAnanA melathI utpanna thayA ane bramhAne mAravAne deDyA. brahmAe nidrAdevInI stuti karavA mAMDI eTale zrIkRSNajI jAgI uThyA. ane te datya sAthe pAMca hajAra varSa sudhI bAhu yuddha karyuM. chevaTe nAzI chuTayA. AmAM jarA vicAravAnuM ke-kAnanA melanA dethI jagatanAM kartA brahmA ke je cAre vedathI prasiddha che, te te bhAgyA. paNa jagatanA uddhAraka viSNu bhagavAna paNa bhAgyA ! ! AmAMnI kayI vAta sAcI haze? | durgApATha a. 1 le. kSe 67 thI-kalpAMte ekAva thatAM viSNu zeSanAganI zayyAmAM sutelA temanA kAnanA meLathI utpanna thaelA madhu ane keTabha nAbhikamalamAMnA brahmAne mAravAne deDyA. AmAM paNa vicAravAnuM ke-kalpAMtemAM suSTi utpana karavAnI gaDa mathalamAM paDelA brahmA cAre vedomAM batAvyA che. te vakhate viSanA kAnanA melamAM madhu ane kaiTabha be daitye kayAMthI AvIne bharAyA? ekAvanI vAta, viSNunA kAnanA melathI utpanna madhu-kaiTabhanI vAta, ane temanI nAbhimAM AvIne bharAI beThelA brahmAnI vAta, AmAMnI kayI vAta sAcI lAge che? A badhuM UMdhuM chatuM kayAMthI lAvIne geThavyuM che? jarA vicAramAM utarIne jaze kharA ke ? prAcInamAM prAcIna vAyupurANanA madhu ane kaiTabha be - e viSNu ane brahmAe stavana karI zivane prasanna karyA. brahmAe zivanA jevA putranI yAcanA karI. viSNue zivanI sevA pasaMda karI eTale mahAdeve kahyuM ke-A jagatu rUdramaya ane nArAyaNamayaja che. viSNu jaLamAM praveza karI gayA. brahmA potAnA Asana para jaIne beThA. pachI lAMbA kALe madhu ane keTale brahmAne kahyuM ke tuM amAre bhakSya thaIza. ema kahIne aMtathAna thaI gayA. brahmA khaba gabharAyA, ane kamalanA nAla vahe rasAtalamAM jaI For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. sutelA hasti jagADIne kahyu ke mArUM rakSaNa kare ! harie kahyu` AzA nahI. eTalAmAM madhu ane kaiTabha AvelA jANI peAtAnA sukhathI viSNu ane jiSNu upanna karI bramhAnA rakSaNa mATe mukayA. pelA e daitye paNa viSNu ane jiSNunA jevuM rUpa dharI AvIne ubhA. bramhAne sabhya rAkhI pANIne sthira karI devatAnAM so varSa sudhI laDayA. banne taraphanA eka lakSaNavALA jeI bramhA vyAkula thayA, paNa divyanetrathI joine pelA daityAne kamala kezarAnA akhatathI AMdhI lIdhA. tyAM eka kanyA utpanna thaelI joi pelA e daityo gabharAyA. kanyAne bramhAe puchyuM ke tu kANu che ? teNe kahyu ke huM viSNune sadeze lAvanArI mehinI nAmanI mAyA chuM. pelA e daityoe evA vara mAgyo ke amArUM maraNa thAya nahI ane ame ttArA putra thaie, te kanyA teve vara A pIne cama sadanamAM lai gai. viSNue kaiTabhane ane jiSNue madhune mAA, e pramANe bramhAe viSNu ane jiSNunA sAthe rahIne te e daityone mAryo. AmAM paNa jarA vicAravAnuM' ke jaganA sraSTA, anAdinA bramhA, cAre vedothI prasiddhine pAmelA, putrImAM mAddhita thatAM devAthI ane brAmhaNeAthI nidrAcalA, zive jene vIdhI nAkhelA, te bramhA zivanI pAse putra mAgavAne gayA, A badhI vAtA kayA kayA kALamAM banelI ? mA bApa vinA acAnaka utpanna thaelA madhu ane kaiTale bramhAne bhakSya thavAneA bhaya matAvyo. kayA jJAnIothI A taMtra Ubhu` karavAmAM Avelu' ane A badhA prapaMca zAthI ubhA karavAmAM AvelA ? savajJAnA itihAsa para dhyAna dai vicAra karo satya zu che te saheje mAlama paDaze. paMdaramA tIrthaMkaranA samayamAM-vAsudevAdikanuM pAMcamuM trika caryuM che. suda na-khaladeva, purUSasiha-vAsudeva, ane nizu'bha prativAsudeva, nizubha prativAsudeve traNe kha'DanA rAjAonI sAthe mATI laDAie karIne tene peAtAnA tAe karelA. paNa peAtAnA mATAbhAi baladevanI sAhayyathI purUSasiddha vAsudeve nizu`bha prati vAsudevane nAza karIne nirvighna paNe traNa khaDanA rAjyanA bhAga karyA. eka laDAienA pApathI ane bIjo rAjyanA lAbhathI sadgatinA bhAgI thaelA nathI. A avasarpiNImAM nave trikA mahApurUSonI gaNatrImAM gaNAvelA che. aladevA te satinAja bhAgI thaelA che. paNa vAsudeva ane prativAsudeva keTalAka kALa pachI karelAM pApane bhAgavyA pachI meAkSagati meLavanAra thavAnA tethIja gaNatrImAM lIdhelA che. For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . ! 44 tasvInI prastAvanA vaidika manmatsyapuNe - zubha ane nami e be datye karAvyA che. . vAta evI che ke-zubha ane nami e be detye sAthe viSNujInI lAI jumAM jAmI, prakrima viSNue zubhane usake eTale nami nAmanA detye kadAra laIne garUDakA mathAmAM mArI ane parIgha laIne zubhanAmA daitye viSNunA mAcchamAM mArI, eTale garu ane viSNu e banne mUrSita thaIne paDyA. eTale zraddhamAM bArava thaI paDyo. te banne sacetana thayA pachI yuddhamAMthI ja laIne nAThI, mAM paNa jarA vicAranuM ke- | sarvae rUpasiMha vasudeva batAvelA che, nizubha tivAsudeva kahelA che. ahIM vasudaivanuM nAma uDAvI daIne viSNunI padavI mAtrathI oLabAvyA che, vAsudevanI je judI judI vyakti hatI temane ekaja rUpathI batAvavA prayatna kare che. vAsudevene sadA ya thaele tAM vaidikanA patie badhA vinAnA citrIne mUkelA che. juve-11 mA tIrthaMkaranA samayamAM-pahelA trikamAM adhigrIva prativAsudevaneja viSNu bhagavAna TharAvI mathA vinAnA tAvI gheDanA mAthAvALA ja lakhIne batAvyA, anAdikALanA viSNu lAgavAna mAnIe te zuM pitAnA mastakanI rakSA karavAnI sattA temamAmAM na hatI? badhI viciMtA zAthI lakhAI ane A badhI vAte kayAMthI AvI? bIjA trikamAM tAsaka prati vAsudeva che tene asara karAvI vighaNane tenI banAvyA, tyAre bIjA lekhakoe vicitra prakAranuM lakhIne batAvyuM te baddhA te vicAravAne mATe paNa mUkelA che. trIjI trikamAM eraka prativasula tene agIyArasanI kathAmAM daitya vI tenAthI brahmAdikane naSTa bhraSTa thaelA batAvyA che. eTaluM ja nahI paNa viSNu bhagavAnane paNa nAzatA bhAgatA lakhIne batAvyA che. A badhI vicitra bAjI kayAMthI sarasAI ? thayA brikamAM madhu prativAsudeva che tenA bhAI keTabha che. vedikae viSNunA kAnanA mailathI utpanna thaelA batAvyA che. viSNunA kAnamAM eTale badhe mela bharAI jaze ke temAMthI upana thaelA dee bahAnA hAla be hAla karIne mukathA. eTaluM ja nahIM paNa viSNu pAse paNa nAzI chuTayA, ja vicAravAnI tasadI laI satyAsatyane vicAra karaze. su9 kimaSikena? 11 mA thI 15 mA tIrthakara sudhImAM tripaSavAsudevAkinAM pAMcatrika che ! ' For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tannatrayInI prastAvanA. 45 thayAM che te jaina-vaidikanA itihvAsa pramANe lakhIne batAvyAM. prathama RSabhadeva ane bIjA ajitanAthanA vakhate-bharata ane sagara A e cakravatI A thayA che te paNa lakhIne batAvyA hatA. ve kramavAra pAMca cakravatIe thaelA che te nAma mAtrathI lakhIne batAvIe chIe-15 mA ane 16 mA tIrthaMkaranA madhyamAM trIjA madyavAna ane ceAthA sanankumAra e be cakravatIe thayA che. temanA pachI-pa mA, 6 ThA, ane 7 mA cakravatI enu' pada bhAgavyA pachI-16 mA, 17 mA, ane 18 mA tIrthaMkaro paNa eja ( zAMtinAtha, kuMthunAtha, aranAtha ) thayA che. eTale 15 mA thI te 18 tIthaMkara sudhImAM kramavAra pAMca cakravatI e batAvyA. A pAMcAnA sabadhe jaina-vaidikamAM vizeSa zuM che te mArA jANavA pramANe isArA mAtrathI jaNAvyuM che. trijA maghavAna cakravartInA saMbaMdhe vaizvikAe zuM lakhyuM che ane kevA svarUpathI lakhyu' che tenA sa sakhape kAMi paNa mAhitI meLavI zakayA nathI. ane ceAthA sanakuMmAra cakravatInA mATe vaizvikAmAM sanatkumAra sahitA ghaNA meATA pramANamAM lakhAilI che. jeneAnA sanatkumAra cakravartInA lekha ame amArA graMthamAM kicit mAtra lakhIne batAvyA che. anne lekhAnI tulanA paDatAe karI levI. pAMcamA cakravatI ane seALamA tItha kare-samyakattvanI ( mAdhiIjanI ) prApti thayA pachI 12 bhava karyA che. temAM 10 mA bhave megharatha rAjA atyaMta yAvALA IMdranI prasa`zAnA pAtra thayA che. tethI e deve temanI parIkSA karavAne AvyA che. eke kabutaranuM rUpa dharI megharathanuM zaraNa lIdhuM che. bIjAe.bAja pakSInuM rUpa dharI peAtAnu lakSya mAgyuM che mAMsa vinA khIjA bhakSyane letA nathI. chevaTe megharathe kabutaranA kharAkhara potAnI AMdhanuM mAMsa ApavA mAMDayuM, paNa kAi rIte purU' na thatAM rAjAe potAnu zarIra kAMTA upara caDhAvyuM. rAjyamAM hA hA kAra. chevaTe devA prazasA karIne cAlatA thayA. vaidikAmAM ekalA / mahAbhAratamAMja traNa nAmethI prasiddha caelI kathA sa`skRta sAhityanA itihAsa pR . 37pa mAM-zizmiranA putra uzInaranA sakhape, pharIthI zibiranAja sabadhe, ane trijIvAra zibiranA putravRSadanA sabaMdhe ema traNa ThekANe traNa nAmathI mahAbhAratamAMja lakhAi che." A graMthakAre evu' anumAna karyu che ke A vArtAnI utpatti oddha dhama thI thai hoya ema enA svarUpathI spaSTa jaNAi Ave che. jainadhama nI mAhitInA abhAve A anumAna temanuM aceAgya na gaNAya cAkhyAyAgyanA vicAra vAcakAe karI levA. For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ela tattvatrayInI prastAvanA, -~ : 18 mAM ane 19mA tIrthaMkaranA madhyamAM eka karoDa varSanuM aMtara paDeluM che. temAM prathama 6 phUTa vAsudeva, pachI 8 mA cakavatI ane temanA pachI 7 mA vAsudeva, ema kamavAra thayA che. emAM je kAMI vizeSa che te jena ane vaidika pramANe isArA mAWI lakhIne batAvuM chuM.- ' . " jaina pramANe prathama 6 kuMtrika-AnaMda baladeva, purUSapuMDarIka vAsudeva ane bali nAmanA prativAsudeva thayA che. vAsudevane je kanyA varavAnI hatI te bali nAmanA prativAsudeve haraNa karI. AnaMda ane purUSapuMDarIka laDavAne caDhayA, paNa eka vakhate pAchu haTavuM paDyuM, bIjI vakhatanI caDhAImAM bali prativAsudevanuM mAthuM kApI nAkhyuM. ane vAsudeve nirvibapaNe traNe khaMDanuM rAjya bhagavyuM bemAMnA eka paNa saddagatinA bhAgI thaelA nathI. e anAdine ja niyama baMdhAI gaele che. vedikamAM A ekaja kathA cAra svarUpamAM che, te juve che ke , (1) balie sevA karI Idrapada meLavavA prayatna karyo. 990nuM purA thatAM zrIkRSNane ciMtA thaI ke-allAdane mArUM ApeluM Idra pada jAya nahIM tema karUM. eTale vAmana rUpa dharIne balinI pAse sADAtraNa DagalAM jamIna mAgI. traNa pagathI badhI jamIna mApIne aDadhuM DagaluM balinA pITha upara mUkI pAtALamAM besI ghAlyo. paNa balinuM nAma rAkhavA dIvALInA cAra divasa tene rAjya para sthApI pite dvArapAla thavAnuM kabUlyuM. AmAM vicAravAnuM ke-dvArikAnA dAha vakhate zrIkRSNa pitAnA kuTuMbane paNa saMbhALI zakyA na hatA, pote paNa jaMgalamAM ja prANa gumAvI beThA hatA, temaNe Idrapada ApavAno adhikAra kayAMthI meLavele ? . . (2) rAmAyaNamAM-zrIkRSNa vAmana rUpa dharI baline chaLavA tenI pAse arpaNa jala mAgyuM paNa balinA nAlavAmAM zukrAcArya paThA, pANI paDavA dIdhuM nahIM. nAlavuM sApha karavA jatAM zukrAcAryanI AMkha kuTa. A badhAM kalpanAnAM kasame zA kAraNathI guMthAyAM? . . (3) skaMda pu. mAM-pUrva bhavanA dhUrta balie gaNikAne tAMbUla ApavA mAMDayuM, bhUmI para paDatAM zivane arpaNa karyuM. pApa dUra thatAM sADAtraNa ghaDI IMdrapada maLayuM. aMgasti Adine hathI AdinAM dAna ApyAM. te pAchuM meLavavA pUrvanA Idra yamane prArthanA karI ane narakamAM mokaLavA vInavyA. citragupta For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tattvanayInI prastAvanA tema karavA nA pADI ane te baline pra(c)AdanI strInA garbhamAM praveza karAvyo. Idra bahinA bApanuM mAthuM kApyuM. pachI baline janma thayo. teNe pharIthI svarganuM rAjya lIdhuM. zukrAcAryanI salAhathI bhUmI pare so ya karavA mAMDayA. bhagavAna chaLavAne AvyA. zukrAcArye jamIna ApavA nA pADI paNa balie mAnyuM nahIM, tethI nidhana thavAne zApa Aye. ityAdi. . ahIM TuMkamAM vicAravAnuM ke--je balirAjA hatA te ahIM dhUrta lakhAye. ane sADA traNa ghaDInA IMdrapadavALo che. e kyA siddhAMtathI? papama ke sAgarepamathI ochA AyuSya vALA iMdra hatA ja nathI. juvo jenasiddhAMtamAMnA lekha.. (4) bhAdaravA sudi 11 nA saMbaMdhe skaMda pu. mAMnI kathA- ajananA praznano uttara ApatAM zrIkRSNa jaNAvyuM ke-pUrvayugamAM mAre tathA brAdANAdikane bhakta bali nAmane dAnava hatuM. teNe iMdrano zreSI thaI mAre Apela loka ane devone jItI lIdhA. deve mArI pAse AvyA. meM brahmAMDanuM rUpa dharIne tenuM sarvasva laI lIdhuM. ane bali paNa iMdrane soMpI dIdhA. yudhiSThire pharIthI puchyuM ke kevI rIte jItI lIdhe? bALakanuM rUpa dharI meM balinI pAsethI traNa DagalAM jamIna mAMgI lIdhI. pachI huM traNa lokanA svarUpa vALe thaye. eka pagathI pRthvI, ane bIjA pagathI traNe leka mApIne kahyuM ke trIjo paga kayAM mUkuM? ema kahIne tenA mAthA para paga mUkIne rasAtalamAM khasI ghAlyo." ityAdi. ekaMdara A balinI kathAmAM vicAravAnuM ke- sarvAnA itihAsamAM bhArata cha khaMDanA bhoktA cakravatIo hoya, te A avasarpiNImAM 12 ja thayA che. traNa khaMDanA bhaktA vAsudeva hAya. A chaThThA trikamAM-purUSapuMDarIka vAsudeva che. bali prativAsudevane mArIne traNa khaMDanA bhaktA thayA che. vaidikanI pahelI kathAmAM-balinA semA yajJamAM viddha karIne zrIkRSNa pakSapAtathI pra(c)AdanA iMdrapadane bacAvavA gayA. bIjImAM-zrIkRSNa bali pAse arpaNujaLa levA gayA, tyAM zukrAcArye AMkha phelAvI. trIjImAM-dhUta balie sADA traNa ghaDI IMdrapada meLavyuM. tyAMthI For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 tattvatrayInI prastAvanA. vidyAyagirI maLatAM citraguptane soMpAyA, temaNe prahlAdanI strInA garbhamAM mUkayA. pharIthI svarganuM rAjya meLavyuM. bhUmipara so yaMjJA karavA jatAM baline haLavA bhagavAna AvyA. zukrAcArye jamIna ApavA nA pADI. na mAnatAM te pote nidhananA zApa vaza thayA che. A ceAthI kathAmAM jaNAvyu` che ke--khalidAnave iMdraleka ane devAne jItI lIdhA. arjunane zrIkRSNa kahe che ke me brahmAMDanuM rUpa dharIne tenuM sarvasva lai lIdhu ane ali IMdrane soMpI dIdhA. ane huM traNa leAkanI sa'padA vALeA thayA. vicAravAnuM ke--svaga, mRtyu ane pAtAla e traNa leAka che. A traNa leAkanuM rAjya Aja sudhI kAie kareluM nathI. ane kAI karavA vALA dekhAtA paNa nathI. teA pachI zrIkRSNe traNa leAkanA mAlika kevI rIte thayA ? zrIkRSNa dvArikAnA dADhu vakhate peAtAnuM paNa saMbhALI zakayA na hatA, te pachI traNa lAkane kevI rIte sabhALI zakayA ? prati vAsudevane mArIne vAsudeva mRtyu lAkanA traNa khaMDanA bhAktA ane che tetA cAgya jaNAya che. bAkI iMdrane jItavA ati gayA. e tA. badhIe banAvaTa che. aMgrejo svarganA lAkanI sAthe maLavAne prayatna karI rahyA che, chatAM maLI paNa saktA nathI. tA pachI khali iMdrane jItavA svargamAM kace rastethI gayA ? ane kayA kALamAM A badhA manAvA anyA ? e madhuM vicAravAnI bhalAmaNu karU chuM. 18 mA ane 19 mAnA madhyamAM je hu trika thayuM te batAvyuM. pachI AThamA (8) bhUma cakravatI thayA, che temanI sAthamAM parazurAma thayA che, te na teA vAsudeva che ke natA prativAsudeva che mAtra eka tApasanA putra che. temanA saMbaMdha TukamAM lakhIne batAvuM chu. vasa tapuranA nirudhAra agni nAmanA karI tApasAme jaI mATe tApasa thaze. e devatAo dhamanI parIkSA karavAne nIkaLyA che. tattvamAM nipuNa jainamunine aDaga jANI pelA jamadagninA tarapha vaLyA. hajAro varSoMnA tapathI vadhI paDelI dADhImAM cakalA cakalI rUpe thai mALA karyAM. cakalAe dUra javA rajA mAgI, cakalIe kahyu ke tamA bIjImAM seA tyAre mArI zI dazA ? cakalAe gauhatyAdi sAganA levA mAMDayA, pazu cakalIe kahyuM ke jo ta tame A tApasanA pApane a'gIkAra karo tA rajA Apu. tApase bannene pakaDIne puchyuM ke hu pApI zAthI ? cakalIe kahyu' tamAre putra che? nathI, teA zuM tamArI sArI gati caze ? zAsravacana yAda karI paraNavA tarapha dorAyA. sAM kanyAnA pitA For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtAjInI praritAnA. . 49 eka rAjAne tyAM jaI temanI pAse kanyAnI mAgaNI karI. zApanA bhagAmI kahyuM ke Icche tene lyA AuramAM anAjara thatA tapathI kanyAone kue DI karI bahAra nIkaLyA dhuLamamAM ramatI chokarAne lIdhI nAma sukA rAkhavuM. zALAnuM kurUpa dUra karyuM. ane moTI e reNukAne parAyA. putranA mATe brAhmaNa ane kSatriya be carU sAvyA. cANukAe kSatriya carU ane tenI hane bAMdhaNa cara khAva. reNukAne zama, tenI behanane anAvanIcethI kRtavIca putra thayA. vidyAranI sevAthI rAme karazunI vidyA meLavI. . !! eka vakhata raNakA behanane maLethI hastinApuramAM gaelI tyAM bane vIne saMbaMdha thatAM putra , saputrA ghera AvI. parazurAme bannenuM mAthuM kApI nAkhyuM. ane tethI mane Azcamane bALI nAkhe. parazurAme anaMta dhIryano nAza karyo. kRtavI hastinApurano rAjA thaI jamadagnino nAza karyo. parazurAme kRtavayano nAza karI hastinApuranuM re lIdhuM. sagarbhA tavIcanI rANIe tApasanA'guma gRhane AzrI la.tyAM putrano janma thatAM subhrama nAma rAkhyuMkSatriya RSione choDI daIne parazurAmAM sAta vAra nikSa. triyA pRthvI karI ane mukhya kSetronI dADhIone thALe ci. mimisiyAe kahyuM ke jenI dRSTi paDatAM A dAtAonA khIra Ize ane je bAse tenAthI tamAre nAza thaze. A tarapha subrUma mATe thatAM vidyAdharanI putrI pare pachI mAtAnI pAsethI pitAnI rAjadhAnI samajIne hastinApuramAM AvyuM. siMhAsana para jaIne beThe. dADhAo para daSTi paDatAM pIra thaI te khAvA maMDI paDe. parazu laI rAma sAratrAne AvyA pUrNa subhamanA puNyanA vegathI vidyAdevI bhAgI gaI. ane pazu nisteja thaI gaye. subhame thALa keka, te caka rUpe thaI rAmanuM mastaka chedI nAkhyuM. ane subhama ATha (8) cAvatI thaye vaidikamAM-bhAgavata ekaMdha mAthI suke sAra- - - - " rAzIka triSi- varUNa pAsethI paiDAo lAvI gAthI sane ApI tenI putrI satyavatIne paraNyA putranA mATe be carU caDhAvI naSi smAnenA mATe gayA. satyavatIne carU mAtAe ane mAtA ca satyavatIe khAdhe trASie satyavatIne kahyuM ke nidita kAma karyuM te putra daMDadhArI ghara svarUpano thaze. ane tAre bhAI brahmajJAnI thaze, satyavatIe te ThIka na gaNuthI gArSi- tAre putra nahI te paNa pitra to daMDa dhArI thazeja. jamadagni putra thaze. satyavatI-kezikA nadIrUpe thaI. jamadagni reNunI putrI reNukane paraNyA. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra hAthInI kAvanA. ane chelalA parazurAma vAsudevanA aMza rUpe thayA. temaNe duSTa kSatriyano ekavIza ( vAra nA karyoprazna-kayA. apAzadhathI kSatrine nAza karyo? uttara- haiyAno rAjA.dattAtreyanI ArAdhanAthI hajArabhue vALe sahastrArjuna DuM karatejamaMDhaninA AzrameMga. Sie kAmadhenunA prabhAvathI AtithayaSaNuM karyuM. teNe saMvatsA kAmadhenunuM haraNa:zu sama pazuthI sainya sAthe teno ne karI kAmadhenuM laIne Azrame AvyA. jamadagnie kahyuM ke rAjAne vadha te te bAhahastrAthI mahApa, mATe eka va tIrthayAtrA karI pApane nAza kara! rAma te pramANe kI, pAchA ghera AvyA. gaMgApara gaelI reNukA asarAo sAthe krIDa karatA rAjane joIne rUhavALI thaelI kema cakI, RSinA AgaLa hAtha joDIne ubhI manathI vyabhicAriNI jANu RSie mAravA Adeza karyo. vAta keIe kAne dharI hI mane preraNA thatAM mAtAnI sAthe bhAIone paNa mArI nAkhyA. gaNie vara mAgavAnuM jaNAvatAM rAme kahyuM ke-marelAM jIve ane pAchallI vAta yAda na Ave tema kare? badhAM uDIne ubhA thayA sahastrArjunanA daza hajAra putra jayunitU mAthu kApIne laI gayA. temanI pAchaLa ame jaI te badhAnAM mAthAM kApI raktathI na banAvI dIdhI pachI ra1 vAra ni:kSatriya pRthvI karIne karukSetramAM lehInA nava kuMDa bharyA. pitAnuM mAthu pitAnA zarIra sAthe joDIne yajJa karyo ane badhI pRthvI brAhmaNa ne ApI pote pApa rahita thaI gayA AmAM dArA vicAravAnuM ke- keya sthAne raMgamAM ne zuM patAlamAM ? sacIka ahi temanI pAsethI ghaNo lAvyo ne karyo tethI dhIrajAne odhI satyavatIne paDyA pachI tenI rUpazAdhA?Aje visvarUpamAM rahelI che? kAmadhenuM koI sAkSAt rUpe vastu jaNAtI nathI. kaSienI rUhImAM saMbhaLAya che. caruM khAdha satyavatIe tenuM phaLa reNukAnA chellA rAma sAthI ? jamadagnie rAma pAse tenI mAtAne ane temanA bhAIone mArI nAkhyA ane chA chatAM karI dIdhAM evAM kacce zuM jJAna hoya ? lekhakanI cAturAI paNa keTalI ? varUNa devanI sattA je velamAM hatI te pANI nuNa zAthI thaI? A badhI vaidika vicitratA kyAMthI paDI ? vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. huM kama sudhI lakhIza ? parazurAma ane mane melApa-tulasI rAmAyaNuthI TuMkA - - | J ta !! For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavathInI prastAvanA. M sItAnA svayaMvara maMDapamAM rAma- zivanA anuSane bhAgIne varamALA thayAM. tyAM sunirUpe AvelA parazurAmane joI bhayathI rAjAe namyA. dhanuSanA TukaDA joI parazurAma elyo ke A dhanuSa kANe tAkyuM rAma-nAtha ke e te ApaNA dAsaja haze. parazurAmadhanuSane tADanAre samAjamAMthI alaga thavuM. lakSmaNa-ra -evAM te ghaNuAMe teDI nAkhyAM, parazurAma tAsa zuM kALa AvI paheAMcyA che ke ? lakSmaNa rAmanI-hAthanA paza thatAM truTyuM, krodha zA mATe? parazurAma-are zaTha sAnunanA hajAra hAthanA cheda karanArA A kuhADA jo ? (A jage para ghaNA lAMbe vivAda lakhAyale che) chevaTe kuDDADA ugAmIne mAravAne taiyAra thayA. rAme mIThAM vacanathI zAMta kayA, paNa krodha zasyeA nahIM. rAme kahyuM-ete khALaka che, aparAdhI te huM chuM, mane je karavu hoya te kazuM ? parazurAma-are tu` chA cheDI de nahI to huM tane ane tArA bhAine mArIza ema kahIne kuhADA ugAmyo, same mAthu dhayu, parazurAma-are chala UMDI de? mArA krodharUpI cajJamAM hajArA rAjAone pazu banAvI hAmI dIdhA che. sasaame to brAhmaNa jANIne mAthu namAvyuM. amArA AgaLa tameA kANu mAtra che? ema komala ane gUDha avALAM vacana sAMbhaLatAM parazurAmanAM paDala ughaDayAM ane vismaya thayA. parazurAmanA izvarAMza rAmane caDhI gayA. stuti karIne tapa by Rohit t AmAM vaMza vicAravAnuM ke-parazurAma nava trikamonA nathI, matsya, kumAdika daza avatAromAM-parazurAma chaThThA, rAma sAtamA che kharA, paNa jo A banne viSNunAja avatAra rUpanA mAnIe te ATalI badhI aA jhakkI zAyI karI? zuM peAte pAtAnuMja svarUpa samajI zakayA nahI ? A badhuM aMdhArUM keTaluM ? kharU zvetAM subhUma 8 mA cakravatInA samayamAM parazurAma thayuM che. mAtra eka tApasanA putra che. temanA pachI vacamAM-datta vAsudevanuM suzika thayA pachI lakSmAdikanuM` 8 su trika ghaNA lAMbA kALe thaeluM che. te pachI pazurAmaneA ane rAmane melApaja kayAMthI ? A badhI bAjI mAMthI ane kevA rUpanI khelAI ! te mArA pUrvanA lekhAthI ane AgaLanA lekhAthI vicAra karazeA te spaorUpathI samajAze. huM kayAMsudhI lakhI zakavAnA hatA? 18-19 mAnA madhyamAMnu'chaThThuM brika ane subhUma 8 mA cakravatInA sAthamAMnA parazurAma batAvyA, paNa datta vAsudevAdikanujI muMbika rahelu che te batAvIe chiengyu, karavA vanamAM cAlyA gayA. For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. na caina-malade, datta vAsudeva, ane praznAna prati vAsudeva, A navamAMnuM sAtam vika che. prativAsudeva pradghATe dattanI pAse airAvaNa jevA mATe hAthI hatA tenI mAgaNI karI paNa datte ApavAnI nA pADI, tethI mATuM yuddha vastu chevaTe tenAja cakrathI datta prajjAdana sAcApI nAkhyuM. pramhAde je laDAI karIne traNe mahatA tamane A manAvI hatI. te badhAe rAjA dattanA tAbAmAM zra ane vAsudeva tarIke prasiddhine pAmyA, 1 vikiAmAMnadana nAma, jarA nAme jovAmAM Ave che. paNa ghaNI viTTatinA itihAsane nityu ma khamA karI zakayA nathI. para tu purANAmAM prahvAda nI kathA evA rUpathI jovAmAM Ave che ke-praTThAda pAte viSNunA bhakta hatA, tane Apa ziva bhakta hatA, tethI viSNu prAdanA pakSamAM bhaLyA ane nRsiMhanA avatAra dhAraNa karIne tenA bApane ghaNA jIrA hAlathI mATe. ane prAdane te IMdranA adhikAra paNe sthApyuM. A kAnA vizeSa prasaMga mArA athathI joi zakaze. :: AmAM Tu'kathI vicAravAnuM ke jaina pramANe prahlAda prativAsudeva che. ane dasanAmanA vAsudevanA hAthathI marAyA che. paNa pArANikAe A itihrAsa ghaNA je pA chatto karIne mukela che. prathama tA thAvAmAMthI je nRsiMhAvatAra nI utpatti atAvI che teja azraddheya che. mArA vicAra pramANe puruSasiSTha pAMca A vAsudevane nRsiMhuM nAma ApI bhalAmAMthI utpanna thayelA batAvyA che. vaLI AmAM vizeSa vicAravAnuM ke chaThThA trikamAM-mali tivAsudeva che. pachI ghaNA lAMbA kALe thaelA sAtamA-trikamAM prahlAda paNa pativAsudevaja che. A banne vAsudezanA tA zatru rUpanAja che. chatAM prahAda mAtAnA bhakta mAnI indraSade sthApTe, tenI rakSA karavA viSNu aline chaLavA cA. bIjI kalamamAM jUtAM alinA mATe zukrAcAye potanI AMkha phoDAvI. kalama trijImAM ajJine dhRtta karAvI sADA traNa ghaDI iMdranA AsanavALA TharAvI cAthI prA danI zrInI gAM citrazusaddArA praveza karo. kalama cApImAM kRSNa atrine chaLace ane "drane sAMkhyeA. ane te traNa lekanA mAlika thaine beThA. AmAM satya zuM che ? ane te kayAM haiM? tenA vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. A badhuM navuM navA RiSaone kayAMthI jaDayuM ? vicAra karaze! ke ? paTa upara batAvelA datta vAsudevanA cha mAtri pachI 19mA tIrthaMkara thayA che, temanA samayamAM koI navIna jANavA jevA banAva gaNAyA nathI. For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA, temanA pachI kaI lAMbA kALe 20 tIrthakara thayA che. temanA samayamAM hastinApuranA rAjA pakvottara temanA putre be-meTA viSNukumAra, nAnA mahApadma. te 9 mA cakavata thayA che. temanA saMbaMdhamAM je vizeSa che te jaNAvIe chIe . . . . - - atImAM dharmarAjAnA maMtrI namuci brAhmaNa hatA. temanuM bIju nAma bala paNa hatuM. 20 mA tIrthaMkaranA ziSya sutratAcAryanI sAthe vAdamAM namuci hAye. tethI AcAryane mAravAnI kozIsa karavA lAge. dharmazajAnA jANavAmAM AvatAM dezamAMthI kADhI mUko. te hastinApuramAM mahApadyanI sevAmAM rahyo. te namucie keI kAryathI saMtuSTa karI vara meLavyo. pattare ane viSNukumAre suvratAcAryanI pAse dIkSA lIdhI. rAjA mokSamAM cAlyA gayA, ane viSNukumAra mahAlabdhipAtra thayA. suvatAcAryane hastinApuramAM AvelA jANI namucine vara jAgyuM. namucie yajJa karavAnA bahAne mahApadyanI pAse amuka divasa sarvasattAyukta rAjyane vara mAge. cakravatI vara ApIne aMtaHpuramAM cAlyA gayA. namuci-yajJanI dIkSA laI saMnyAsIethI paNa bheTa levA beThe. jena sAdhuone paNa bolAvIne kahyuM ke-mane namaskAra karIne bheTanuM kare? agara mArA rAjyathI nIkaLI jAvo? ane jo rahezo to mArI nAkhatAM mane pApa nahI lAge. eja mAre hukama che. chae khaMDamAM tenI sattA hatI. jAvuM kayAM? mahApadmanA moTAbhAI viSNukumAra rAjarSi, mAlabdhipAte vakhate merU parvata upara hatA. tyAM jAvAnI zaktivALA sA gurUnI AjJA laI temanI pAse pahoMcyA, badhe vRttAMta sAMbhaLI viSNakumArarSi te sAdhune laI gurUnI pAse AvyA. pachI rAjaSi sabhAmAM gayA. namuci bala) vinA saka sabhAe temanuM sanmAna karyuM. rAjarSie ghaNA prakArathI samajAvyuM paNa namuci bala ekane be nA thaye. chevaTe eTaluM kahyuM ke tuM mAnya karavAne gyA che tethI sADA traNa DagalAM jamIna tArA mATe ApuM chuM. bAkInA je raheze tene to huM mArIza rAjarSie pitAnI kriya labdhithI eke lekha jananuM zarIra banAvI be DagalAMthI ja badhu rAjya mApI laI trIjuM DagaluM namucinA mAthA upara mUkI-dhatImAMja besI ghA. ane te maraNa pAmI narakamAMja gaye, viSNukumAra rAjarSi zarIrane saMkoca karI gurUzrI prAyazcitta laI tapa japAdikathI mekSamAM gayA. - A kathAno prasaMga purANa kArae ThAma ThekANA vinA keI vicitra For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tavaNInI prastAvanA. prakAranAja lakhI dIdhA che. A vAtamAM hemuta zAhebanA anumAnanA ApelA uttara jIvA ane vicAra karo. 18-19 mA tIrthaMkaranA madhyamAM chaThuM* trika, 8 mA cakravatI ne parazurAma, 7 muM trika, te pachI 19 mA tIrthaMkara, temanA pachI 20 mA tItha"kara temanA samamayamAM mahApadma 9 mA cakravatI ane namuci thayA te batAvyA. have lakSmaNAdikanu' dra trika thayuM che te juvA rAma khaladeva, lakSmaNa ( nArAyaNa ) vAsudeva, ane rAvaNu prativAsudeva. A 8 muMtrika thaeluM che. sItAnA kAraNathI laDAi thai, te jaina vaikimAM prasiddha che. je taphAvata che te mArA lekhathI vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. saMjJAnA itihAsa jotAM-parazurAma ane rAmane hajAro varSa nu' che TuM che. temanA melApa vaidikAe kevI rIte karIne batAvyA ? e bannene 6-7 mA avatAra ekaja viSNunA tAvI bhAna bhUlelAnI peThe vAda vivAdamAM kevI rIte utAryo ? A badhI u"dhI gagA kaye ThekANethI vahI? vicAravAnI bhalAmaNa karU chu. 223 rAmAdikanuM 8 mu* trika thayA pachI 21 ma! tIthakara thayA che. temanA samayamAM-riSaNa 10 mA cakravatI thayA che. te pachI keTalAka kALe-jaya nAmanA 11 mA cakravatI thayA che. temanA pachI 22 mA tItha 'kara thayA. temanA samayamAM akSabhadra khaladeva, zrIkRSNa vAsudeva, ane jarAsaMdha prativAsudeva, A chelluM navasu trika vAsudevAdikanuM thayu che. A zrIkRSNane itihrAsa jaina-vaidikamAM lakhAyale che. A adhA uttama purUSA gaNAyalA che, A uttama purUSAnA viSaca mAM tadna nIti virUddha lakhAyu hoya te jarUra kAi vikArI purUSAnA hAthathI vikAraja pAmeluM hoya ema mArU mAnavu che, AjakAlanA paDitA tevA prakAranA vikArI lakhANAmAM potAnI cAturI batAvI uMdhuM chatuM lakhI leAkeAmAM aMdha besatuM karavAnA prayatna karI rahyA che tethI satya zeAdhakAne satASa malI zake kharA ke ? 22 mA tIrthaMkaranA sudhImAM-vAsudevAdikanA nave trika pUrAM thai gayAM. khAvIzamA ane grevIzamAnA madhyamAM brahmadatta cakavatI 12 mAM thatAM, cakravatI e paNa mAre pUrA thai gayA. temanA pachI 23 mA tIrthaMkara, temanA pachI For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvayInI prastAvanA. pepa 24 tIrthakara thatAM, 63 zalAkA purUSa purA thaI gayA. te jaina itihAsamAM prasiddha rUpe lakhAyelA che. A badho viSaya amArA graMthamAM pUrve kiMcit vicAra sAthe lakhIne batAvyo che. ahIyAM mAtra ekaja gAthAthI sUcana mAtrathI lakhIne batAvIe chie, te gAthA nIce pramANe che- zazI , vipaLA, paLa jI. valavo, jaLa , kesaghacakI, kesaSa ducakkI, kesIa, cakkIa // 621 // bhAvArtha...A ekaja gAthAmAM 12 cakravatIe, ane nava vAsudevAdika, A avasarpiNImAM je thayA che temAMnA keTalAka tIrthakarenI sAthamAM ane keTalAka teonA madhyamAM je pramANe thaelA che, te pramANe batAvavAne saMketa jaNAvela che. rAhu-be cakAtIo-pahelA ane bIjA tIrthakaranI sAthamAM. giri-pAMca vAsude-11 mA thI 15 mA tIrthaMkaranI sAthamAM. pachaian -pAMca cakravatIe-be 15 mA ane 16 mAnI madhyamAM, pachI je traNa thayAM teja cakravatIo thaIne 16 17 18 mA tIrthaMkare thayA che. navo caNI sarva jI-18-19 nA madhyamAM-kramathI vAsudeva, pachI cakravatI, temanA pachI vAsudeva, ema traNa kamavAra thayA. pachI 20 mAnI sAthamAM cakravatI. suraka-ane temanA pachI vAsudeva. pachI 21 mAnI sAthamAM cakravatI, ane temanA pachI paNa cakavatI. jevI ja za rama tIrthakaranI sAthamAM zrIkRSNa chelA navamA vAsudeva thayA. ane temanA pachI brahmadatta 12 mA cakravatI thayA. temanA pachI 23 ane 24 mA e be tIrtha thayA. ekaMdare 12 cakravatIe, vAsudevAdikanAM navavike ane 24 tIrthakare; sarve maLI 63 zalAkA purUSa-tarIke gaNAvyA che. A gAthAne artha ame e pR. 65-66 mAM je yaMtra karIne goThavyuM che tyAMthI vicArI levAnI bhalAmaNa karU chuM. A gAthA jenanA khAsa Avazyaka sUtranI 421 mI che. ' - A mArA lekhane udeza e che ke A ekaja gAthAmAM jaina dharmanA ItihAsane sUcana mAtrathI garbhita paNe batAvavA prayatna thaele hoya ema jaNAya che. jaina dharmamAM prasiddhine pAmelA, zrI haribhadrasUrine-Aja gAthA For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanayInI prastAvanA mmmmmmmmm mukhyapaNe pratibaMdha thavAnA kAraNa rUpe thaelI che. kAraNa ke haribhadrasUri prathama brAhmaNaja hatA, ane pite caude vidyAmAM pUrNa rIte nipuNatAja dharAvatA hatA. eTaluM ja nahI paNa vAda vivAdamAM utarIne seMkaDo paMDitane parAjita karIne ja choDatA hatA. sAMbhaLavAmAM AvyuM hatuM ke vAdavivAdane zekha eTale badhe hase ke varganA devenI sAthe ane pAtALa vAsI devAnI sAthe vAda karavAnA cinha rUpa eka nisaraNI paNa sAthamAM laIne pharatA. vAta game tema hoya paNa ATalI vAtato nizcaya rUpanI jaNAya che ke teo saheramAM evI pratijJA karIne pharatA ke- jenAthI huM hArI jAuM ke je zabdano artha huM jANI zakuM nahI tene te mATe ziSyaja thavuM. A pratijJA te temanI satya rUpanIja hatI. vAta evI banIche A brAhmaNa saheramAM pharatA pharatA jaina sAdhvIonA upAzraya AgaLa AvI caDhayA. upAzrayanA aMdaranA bhAgamAM eka vRddhA sAdavI raki ripu A gAthAnuM parAvartana karI rahyAM hatAM, te sAMbhaLIne A brAhmaNa vicAra karavA lAgyuM ke- kahetAM ghaMTInAM paDa be, paNa sAthamAM ripaLa te zuM? ema aneka tarka vitarkanI sAthe A gAthAne arthe besaDevA ghaNu vakhata sudhI gaDamathala karatA rahyA. paNa pitAnI pratijJAne yAda karatA tyAMthI jarApaNa khasyA nahIM. chevaTe kaMI paNa rIte patto nahI lAgavAthI te brAhmaNe te vRddhA sAThavIne belAvIne kahyuM ke he mAta ? A tamArA cikka cikkAya mAna zabdano artha zuM che? te vRddhAe kahyuM ke he putra? artha samajAvavAne adhikAra asAra nathI. amArA gurUjI najIkamAM che temanI pAse jaIne artha samaje. pachI temanA gurUjInI pAse jaIne gAthAne artha samajyA, ane jaina dharmanI bIjI paNa aneka gUDha bAbatane samajI temanA ziSya rUpe thaIne rahyA. tyAra bAda saMskRta-prAkRtAdikanA 1444 graMthanI racanA karatAM pratibaMdhanA kAraNa rUpe thaelI te sAdhvInA upakArane mAna ApavA pitAnA graMthanA aMte-jAtinI mattApuru zrI haribhadrasUri e nAmathIja pitAnI prasiddhi batAvatA rahyA. temanA graMthanA aMtamAM-cAkinI mahattarAsUnuM zrIharibhadrasUnuM athavA viraha zabda mukele jovAmAM Avaze. te paMDitene lakSyamAM rAkhavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A dunIyAM te ajJAnathI DubelIja che, paraMtu paMDitenI paNa tevA prakAranI hAlata joI kAMIka kheda ane karUNavALA thaelA zrI hemacaMdrAcAryazrI sarvajJa bhagavAna mahAvIra svAmInI leka 3ra thI stuti karatAM seM. 23 mAM kahe che ke - For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dhInI prastAvanA. amaromnizivaH vizlalacApalamAsa . amaDalakSyo'pi parAkriye yata ratilaka karavAnI tevI . rara ) - sAmAnyArthahe deva ! he vItarAga! anAdinI avidyAnA kIcaDamAM khu palA, khalA vinAnA (arthAta nAyaka vinAnA) capalAnuM AraNa karI rahela e, amUhalakSavALA evA mane parAjita karavAno prayatna karI rahelAone huM tAre kiMkara satyatatvanuM svarUpa kevI rIte samajAvI zakuM. arthAta kevI rIte ThekANe lAvI zakuM? vizeSa vicAra-AcArya zrAhimacaMdranA u me matalaba kadAce evo hoya ke-vaidikanA aneka patie Ama temathI laIne cAra lAkha lekanA pramANu vALAM 18 purANe lakhI, veda vyAsayA nAme caDAvI dIdhAM. temAM brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNe devone meTA mukhya TharAvI, nIti vinAnI cAla calatavALA. lakhIne batAvyA. eTaluM ja nahIM, paNa judA judA svarUpathI A badhI duniyAnA upanna karavAvALA paNa lakhIne batAvyAA purANanA lekhake sarvane inkAra karavAvALA akSarenA te moTA Dita ja yuelA, jaNAya che ane temane pakSa karavAvALA paNa moTA paDireja haze AvA prakAranA anucita lekhenA viSayane satya rUpe samajAvatAM te vakhatanA paMDita pitAnA pakSanA AgrahathI bIjAnA satya pakSane paNa teDI pADavAnA prayatna karatA joI, kAMIka kheda ane karUNA hadayavALA thaI A uMDyA kaDhiyA hoya ema anumAna thAya che. - kalpita prajApati brahmAmAM vicAravAnuM ke A prajApatinA nAmathI suSTinI utpattinA saMbaMdhavALI je traNa cAra zrutie travedamAM lakhAilI che te jaine ame boddhanI vizeSa jAgRtinA pachIthI kaMpita dAkhala karavAmAM AvelI che. ema te kRtionuM svarUpa bataidha Ape che. juvo ke prajApatinA cAra aMgathI cAra varNa utpana thayA, ane te ghare purUSamAMthI cAre vede utpanna thayA. A taimamAM mitra je petA kapi pAnuM jAhera karI rahyA che. temAM je ya purUSanI prApti ke visvarUpavALI mATI 16 me 2nI che te te cAre vedamAM dAkhala karI devAmAM AvI che. o kapipaNuM vaidikanA pati ane tahevAronA lekhaka "paNe IryuM For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAvInI prastAvanA. che, tethI IsA karatA gayA che kempaMda ane zrImA be vyaktie ItihAsa rU5nI hoya ema jaNAya che. AthI ekAgaLyuM ke-brahmA ane rUdra A be vyakitae kaI ItihAsa rUpanI jaNAtuM nathI, eja ene tAtparya nIkaLe che. maNilAla bhAIe te spaSTa rUpathIja lakhIne batAvyuM che keya purUSa veja. deva kalpAye ane prajApati badhAnA mebare AvI badhAne niyata thaI brahmA rUpe pUjAte thaze. A be lekhake mAMnA eka lekhake brahmA ane rUddha A bannene ja kahipatarupanA jAhera karyA. maNilAlabhAIe te cAra vedamAM ghusAlI prajApatinA nAmanI je traNa cAra kRtio che tene ja kalpita rUpanI batAvI che. te pachI zaMkarAcAryanA ata matanI sthApanA che te ane vallabha kAryanA viziSTata matanI sthApanA che te zuM kevala AkAzanA kusuma jevI nathI? vivArIne juve. su9 kimaSikena? | | kAzImAM AvelA ti'nA tithI ye apAvI, kAzInAM patitethI nyAyavizAsTanI padavI meLavanAra, ane jaina saMpradAyamAM navIna thanI racanA karI nyAyAdhyAyanI padavI meLavanAra, jenapaMDita yazovijaya apUNa zrIpAlane rAsa pUrNa karI ApatAM khaMDa 4 thAnI DhALa 13 mImAM anubhavanA viSayanI kaDI 16 lakhatAM kaDI chaThThImAM jaNAve che ke -"pUrava hiti liesavI leI, mAsI kAgaLa ne kATho bhAva apUrava kahe te paMDita, bahuM belete 6 : * bhAvArtha-A chaThThI kaDImAM jaNAvyuM che ke svAI, kAgaLa ane kalama laIne pUrve thaI gaelA sarvanA lekhenA utArA laIne akSaranA moTA moTA paMDite uchuM chatuM karatA AvyA. paraMtu sarvathI kayA AzayathI lakhAyuM che ane temAM satyatA keTalI che ane temanuM lakhANa keTaluM zuddha che A badhA prakArathI samajIne je paMDite prakAza karIne batAve teja paMDito kharA gaNAya? AvI rItanA vicAra karavAne avakAza laIne yuropanA patie kAMika sAra zrama dvIdhe che, ema kahevAmAM koI moTe vadhe Ave tema jaNAtuM nathI. teonA ja vicArone laIne keTalAka ApaNA dezI paMDite paNa ghaNA sArA vicAra karI zakyA che. temAM temanI buddhinI nimalatA, niHpakSamatatA, ane chApakhAnAnI sAhATyatA paNa najare paDe che. chatAM keTalAka pati vedanI mahatvatA keTalI che te samajatA huvA pazu merI muMjhavaNamAM paDelA samra bhAvathI eTaluM te jarUra jAhera karatA gayA che ke jainadharmavALA For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAthInI prastAvanA. paNa ee kAMika guvAre karyo. paraMtu te peAtAno kho niNa ya jAheramAM sukI zakayA nathI. ane keTalAka paDitA te ATalA AvA prakAza thavA chatAM ma hAya! ApanA kuvA kema cheDAya ? evA vicAramAMja mazagula banI rahyA sanyAsatyano vicAra karavA ne paNa avakAza lai zakayA nathI. vaizvikAmAM akSaronA patiA koi DhagalAba dha hatA, teonI AjIvikA paNa te paDitAI nIja hatI tethI keTalAka svArthamAM lubdha thaelA satyatAnA prakAza karI zakayA nathI. paNa sarva jJAnA tattvAmAMthI ane sajjJAnA ItihAsamAMthI laine ubhuM astu ja karatA gayA che tethI teo pUrvAparanA virodha TALI zakayA nathI ane potAnAmAM ekavAkayatA paNa karI zakayA nathI. tethIja satyanA gadveSaka sujhAi rahyAM che evuM mArU khAsa anumAna che, cogya lAge te vicAraze. ane keTaluMke te mAza graMthaMthI paNa meLavI zakaze. ApaNe prathama jaina-vaidikanA brahmA ane viSNunA sabadha tulanAtmaka svarUpathI thoDA ceDA vicAra karatA AvyA paraMtu enA sabadhe smRta vapaNAthI vicAra karelA nathI tethI temano paNa gheADA vicAra karIne jAie sarva jJAnA itihuAsamAM 11 rUdronI buMdI nudI vyaktie je je tIrthaM karanA samayamAM thatI AvelI te pramANe patAvelI che. te TuMka rUpe ame paNa lakhIne matAvelI che. vikAmAM te 11 rUdronA sabadhe koI vicitra prakAra jevAmAM Ave che tenuM kAraNa yuM haze? skaMdapu. mAM-rUdra te ekaja che. paNa 11 brAhmaNAnI bhaktine laIne te 11 brAhmaNAnA nAmathI 11 rUpe prasiMha thayA ema batAvyuM che. zatapathamAM izvarane marhimA vyakta karavA 33 devatAe thayA. temAM 8 vasu, 11 rUdro, 12 Aditya, 1 IMdra, ane 1 prajApati kula 33 thayA. I ahIM mAtra,11 rUdronA sabadhe ane eka prajApatinA sabadheja kAMika vicAra karavAmAM utarIzuM. AmAM je 11 rUdro che te 10 prakSNa ane 11 mAM AtmA teja 11 to batAvyA che. 32 For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanayInI pratAnA. . Ama prajApatinA saMdhe artha karIne batAvatAM chevaTamAM yajJa ane pazue te prajApati batAvyuM che. '' prathama rUdranA vicAramAM 1 prANa ane 11 mo AtmA batAvyA che paNa purANomAM rUdranA je vicitra prakAra batAvyA che te badhA kayAMthI AvyA? ane temAM vicitratA zAthI lakhAI ? te jANavAne mATe kAMIka sUcanAo karIne batAvuM chuM. :; , savajJa zrImahAvIranA samayamAM-vidyAsiddha peDhAla parivrAjake pitAnI vidAe aThavA eka satyakI nAme putra pedA karI, pitAnI badhI vidyAo ApI. paNa A satyakI mahA kAmazakta hovAthI teNe aneka kumArI kanyAone ane rAjAnI rANIone paNa zIlathI bhraSTa karI, paNa tenuM keIthI nAma deI zakAtuM na hatuM. chevaTe eka umA vezyAnA saMbaMdhamAM AvyA pachI eka rAjAnA prapaMcathI banne marAyAM tene ziSya lekene DarAvI te vezyAnA sabadha sAthe gurUnI mUrti loke pAse pUjAvI, ema sarvanA ItihAsathI jaNAya che. purANanA aneka lekhe jotAM A sarvAnA taraphane ItihAsa acce thaelo jaNAtuM nathI. juve TUMkarUpe purANonA vicitra prakAranA lekhe. : (1) skaMda . mAM-A badhI duniyA ziva ane zakita rUpe batAvatAM prathama cinDa liMga rUpanuM ane bIju cinha bhagarUpanuM batAvI bIjuM vizeSa kAMI paNa batAvyuM nathI. - AmAM vicAravAnuM ke-A be vastunI pravRttimAM jInI nivRttine mArA kayA utama siddhAMtamAM manAve che? (2) prava pu. mAM-brahmAne krodha thatAM tenA kapAlamAMthI sUryanA je adhAganA sahita rUdra padAdhi. vicAravAnuM ke-paMDita ne bramhAnI vyakti koI jaNAI nathI te pachI temane krodha ke ane temAMthI adhogana sahita rUdra ke? (3) gaNeza pu. mAM-pArvatInAM aneka mastakenI mALA paheravAvALA ziva batAvyA che. AmAM satya karyuM haze? " '' " ( anAcAra vALA rUDhe kavienA zApathIliMga teDAvyuM te dharatImAM piThuM. tenI pAchaLa rUdra pote paNa gayA. pUjana karavAnuM kabUla karI chAAhika For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taranyInI prastAlA. manAvIne bahAra lAvyA tenI sAthe pAtAla gaMgA paNa bahAra AvI. (45 mAM) rUdrane manAvavA brahmAnI sAthe viSaNu paNa che. A badhA itihAsa lekhake kayA vedamAMthI meLavyuM haze? (5) skaMdamAM-bIjI vAta evI paNa che ke-RSionA zApathI liMga truTI traNa lekamAM pasayuM. devanI prArthanAthI brahmA svargamAM ane viSNu pAtAlamAM zedha karavAne gayA. paNa brahyA AvIne jhahuM belyA. tethI mahAdevanA zApathI apUjya thayA. - jarA vicAravAnuM ke "sattAvALA keNa? zApa ApI liMgane teDanAra ke teDAvanAra? je liMga teDAvanAra te brahmAne apUjyatAne zApa ApanAra chatAM eka duniyAne saMhAraka ane eka sarjaka AmAnuM satya kayuM? .. (6) matsya pu. mAM-zukrAcAryuM-mAMsanA bhakSaka zivane namaskAra karyo che." vicAravAnuM ke-zivane kharo patto ja nathI te paNa mAMsa bhakSaNa karatA zukrAcArye kayAM joyA haze? (7) skaMda pu. naM. 5 muM-brahnA-pArvatIne beTI kahIne vara ApavAne AvyA. Icchita na thatAM krodha. te siMha rUpa dharIne ule, tenuM si Dedhara tI. vicAravAnuM ke-je brahmA pArvatIne dekhIne cuta thaelA te vara ApavAne AvyA AmAMnuM kayuM sAcuM ?: A banAva kayA ThekANe banelo ? brahmAne khare patte kayAMthI meLavavuM? () AryonA tahevAronA lekhake-jINAvyuM che ke viSNunI pUjA udaya tenA viSayanAM premane lIdhe. rUdra pUjA udaya tenA bIkanA rIdhe rUbI stuti bAdanA pahelA maMDalanA 124 mA sUktamAM ghaNI karavAmAM AvI che." | mArA vicAra pramANe-A rUdranI stutinuM sakta vedamAM je gehavAyaluM te jena-bApanI vizeSa jAgRtinA pachIthI ja gavAyaluM siddha thaze.' " - A lekhake-IzAna saMhitAne dAkhale mUkI jaNAvyuM che ke-"brahmA viSNu liMgano aMta meLavavA sAmAsAmI dizAmAM gayA ane eka varSe nirAsa thaIne pAchA AvyA ane ApaNuM karatAM ziva zreSTha che evI kabUlAta karI. ", - kharuM jotAM viSNu traNa khaMDanA eka mahAna rAjA che. paNa te kaI deva For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6x tattvatrayInI prastAvanA. svarUpanA nathI. bAkI brahmA ane mahuAdeva khAsa koi tevI vyaktija nathI, chatAM vakrikAnA paDite e thoDAne zIMgaDAM batAvavA jevuM ane lekIne bhUlekhAmAM nAkhavAnA mATe keTalu badhuM sAhasa kheDayu che. AmAM tattvanI vAta kayAM dekhAya che ?, kevala svArtha ne laIneja leAkeAne uMdhA doryA hoya ? (9) jaMganAM utpAdaka brahmA zivanA lagnamAM AvyA. pAvatIne aMguTho dekhatAM vIya nIkaLI paDayu' temAMthI 88 rhAra RSie pedA thai * gayA. ( jIvA zivapu. jJAna sa:. a. 16 thI 18 ) (10) matsyapu. a. 157 mA-agni dvArA zivanuM vIca" dezeAnA peTamAM. peTa phADI nIkaLatAM tenuM sarovara, tenA pAnathI pAvatIne kAntikeya putra. AmAMnu kayu sAcu haro ? 8 (11) 208 pu. (11) skaMda pu. kha. 1 le. ziva-pAvatInA sabhAga tenA vIyathI jagat naSTa thatAM brahmA ane devatAo trAsyA, agni devane mAkaLIne. zivanA vIyanuM bhakSaNa karAvyuM te devatAonA peTamAM peThatAM badhAe gabha vALA thai gayA. pachI brahmA-viSNu Adi mahAdeva pAse AvyA. mahAdeve vamana karAvI moTA pavaMta eTale DhagalA karAvI nirbhaya karyo. agni deve tApanA rUpe thai te vIya RSi patnIe)nA zarIramAM praveza kazavyA. te patinA zApavALI thatAM te vIya bahAra kADhI vAMsaDAomAM muMDALI gaMgAmAM nAkhyuM. tethI kAti keya thayA, " * vicAravAnuM ke--prathama A devAnAja patto nathI. te pachI kayA kALamAM bhegA thaine A badhA prapaMca racyA ? AmAMnI kayI vAta sAcI haze ? AvA kaSita lekhe kayA dharmanA mATe lakhAyA haze (12) ziva pu. jJAna sa'.'a. 325 33 mAM--hAthanA maeNLathI gaNuMza utpanna karI pAvatI snAna karavAne beThAM. bhittara jatA zivane teNe dhakkA mArIne kADhayA. chevaTamAM brahmA viSNu Adi laIne caDhayA, tyAre pAvAnI kamara tADAvIne AvyA. jarA vicAravAnuM A traNe devA jagatanA kartA hato che te eka melanA putaLAthI nAza bhAga kartA thayA ? AmAM sAcuM kayu haze. ? ane kayA nA medha mATe lakhAyuM haze ? AMAS (13) 'uttara bhaviSya pu. . 124 mAM-mahAdeva pAvatInI divya For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. (3 hajAra varSa krIDA thayA pachI pAvatIne chokarI ane mahAdevane chekarA thayA. AmAMnI kacI. vAta sAcI vicAraze ? (14) varAha pu. mAM- parameSThinA mukhathI gaNezanI utpatti batAvI che. ' jainAmAM je mukhya namaskAra maMtra che te parameSThinA nAmathIja meLakhAya che. tyAMthI A kalpanA karI hoya ema samajAya che. (15) ziva pu. jJA. sa a. 4 thI 6 mAM- zivanAM netra DhAMkatAM pAvatInA hAthathI aMdhaka putra thayA. te gaNezane nAza karavAvALA jANI zive pAva tIne kahyu ke-bhAye ! mArA netra DhAMkIne te A akAyaM zuM karyu" ? A aMdhaka sAthe mahAdevanu yuddha thatAM temAM brahmA-viSNu Adi badhAe devA phUTAyalA patAvyA che. " AmAMnI kI vAta sAcI manAya tevI che. huM jarA zeocazeA ke ? (16) padma pu. kha. 1 leA. a. 4 mAM daityone kahyuM huM tamArA gharamAM rahIza. lAbhathI tAne ApI mAhuinI cAlatI thai. mAhaeNinInuM rUpa dharI viSNue temane amRta Apyu. te deva kaheta AmAMnI kayI vAta sAcI che ? te khatAvI zakazo kharA ke ? (17) matsyapu. a. 154 mAM- pAva tIne kRSNA mahAdeve namaskAra karI ghaNI khuzAmata karI te paNa nIkaLI jarA vicAravAnuM ke-skaMdapu. mAM-sRSTinI AdimAM viSNune utpanna karI taeNmane sRSTi racavAnA Adeza karelA pAvaMtI kayI sRSTimAMthI AvyAM ? javA lAgyAM ,, (18) padmapu, kha. 1 le. a, 5 mA-srInuM maraNa thatAM mahAdeva zAkAtura thai 'DhA' hA karavA lAgyA. nAstajIe ThekANuM batAvyuM eTale citta ThekANe AvyuM. 1-80 mahAdeve brahmA che. tyAre A AmAM vicAravAnuM ke pahelA tIrthaMkara RSabhadeva 13 bhava karatAM pAMcamA bhave lalitAMgadeva thayA che, te devInA cyavanathI mUDha thatAM tenA, mitradeve te devInuM ThekANuM batAvI sthira karyA che. tene saMbaMdha mahI uMdhA chatto citaryo hoya evu mArUM khAsa anumAna che. tethI vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 tAmacInI!karatAvanA. ' (19) paddhapu. naM 1 le e. 4 mAM "tapa karavA jatAM pArvatIe mahAdevane laMpaTa jANI vIrabhadrane rakSAnA mATe mukayA. chatAM paNa pArvatInuM rUpa dharIne AvelA daityane bhAna bhUlIne khUba bheTayA, ane ghaNA rAjI thaI gayA. A mahAdevane sRSTi racanAnuM jJAna hatuM ema temanA kayA kartavyathI samajI levuM ? , ; , , (20) padma pu. naM.1 a. pa6 mAM-" mahAdeve tapanA bahAne gAmathI dUra kuTIyA banAvI-gaMdharva-kinnarAdikanI strIone maMtra baLathI kheMcIne teonI sAthe bhegA kartA rahyA." A jagatanI racanA karatAM temaNe zuM strI nahI banAvI heya? chatAM ATalI badhI tRSNa zAthI? ane A badhuM dhAMdhala kayAMthI ane kayA kAraNathI ubhuM karavAmAM AvyuM? A badhA viSayamAM kaI satya vastu hoya tema dekhavAmAM Ave che kharI? (21) zivapu jJA. saM. a. 13 thI. pArvatInA tapanA ThekANe jaTila rUpa dhArI mahAdeve pUchayuM ke tuM zA mATe tapa kare che? sakhIthI uttara apAvyuM ke-mahAdevane pati karavA chatAM paNa mahAdeva sAcu ke juThuM pUchavAne rahyA. tyAre te keTalA badhA jJAnI mAnavA? - (22) ziva pu. a. 41 mAM "kAmathI vikala mahAdeva aSipatnIonI pAchaLa deDayA. tethI devatAo paNa meTI AphatamAM AvI paDyA. te brahmA-viSNunI pAse gayA. viSNue pArvatInI pAse mekaLyA, tyAra bAda badhA zAMta thayA.". ane A vikalarUpa mahAdevane jagatanA kartA hatA lakhanAra keTalA badhA satyavAdI haze? A badhI vAte kayA vedamAMthI meLavI haze? ' (ra3) ziva pu. sA. saM. a. 4ra mAM mAtra aSipatnIone dekhIne mahAdeva tadana nirlajaja thayA. AvelAM trASionA zApathI liMga teDAvIne beThA." che, je dhanya che evA dharmanA pravakane? bIjuM zuM kehavuM ? . ' ': ' (24) bhAga rka: 10-"mahAdeve vRkAsurane vara Ape ke tuM jenA mAthA para hAtha mukIza te baLIne bhasma thaze. te daitya pArvatInI lithithI mahAdevanI ja pAchaLa paDaze. svarga-pAtAlamAM kaI paNa rakSaka ne maLatAM chevaTe viSNunA chaLathI bacyA." For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayInI prastAvanA. jaganA saMhAraka mahAdevanuM jJAna keTaluM ane baLa keTaluM ke eka daityanA bhayathI svagAdikamAM bhAgatA phayA? to AmAMnuM sAcuM kayuM? ane lekhaka satyavAdI keTale? (25) viSNu pu. aMza 5 mAM-"kRSNa sAthe laDatAM mahAdeva hAya. bANAsura caDhaye paNa kRSNanI stuti karI mahAdevane choDAva paDaye." treitAnA kRSNa, dvAparatA mahAdeva kaye ThekANe naDayA? (26) padma pu. naM. 1 le. a. 14 mAM-"brahmAnuM mAthu kapAtAM paraseve. temAMthI huthIAra baMdha purUSa, te mahAdevanI pAchaLa paDe. chevaTe viSNunA zaraNathI mahAdeva bacyA."' , jaganA bhraSTAe mAthu kapAvyuM. parasevAnA purUSathI jaganA saMhAraka nAThA. paNa jaganA pAlaka viSaNue bacAvyA. AmAMnI kayI vAta satyarUpanI banelI haze? . (27) ziva pu. dharma saM. a. 9 mAM- deva dAnanI laDAImAM kRSNa ghaNA daityane mAryA. nAThelAnI pAchaLa jatAM apasarAonI sAthe kIDA karI putra pedA karyo. brahmAe svarganI rakSA mATe viSNune bolAvavA mahAdevane mokaLyA. pelo putra sAme thatAM mahAdeve phADavA mAMDe. kRSNa jagat pati zivane kSamAvyA. viSayarati choDavAnuM kahetAM zrIkRSNa bhajijata thayA. paDI gaelA cakrane levA jatAM aTakAvIne kahyuM ke-sudarzana ane kAlAnala cakra ApuM chuM tenAthI daityonAM gaLAM kApI nAkho.", vicAravAnuM ke-deva dAnavonI laDAI svargamAM thaelI ke bhUtalamAM? asarAthI kRSNa putra pedA karyo te kayA kALamAM ? jagatunA saNA ke saMhAraka brahmA ke mahAdeva svarganI rakSA karavA samartha na thayA ke jethI vigune belAvavA paDyA ? viSayanA laMpaTI viSaNune lajijata thavuM paDayuM. A traNamAMne kaye deva satyarUpane lAyaka thaele che? bhaktone jenamaMdiramAM jatAM aTakAvyA te zuM AbhaDacheTa mAnIne ke badhuM pikaLa chupAvavA ? hAthI mAre te paNa maravuM A lekhake keTalA badhA dharmanA poSaka haze ? (28) ziva pu. "pArvatInA vivAhamAM brahmAnuM vIrya jamIna para paDatAM mahAdeva mAravA uDyA. brahmA-viSNue pagamAM paDI prasanna karyA." 9 * For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tavatrInI prastAvanA. jagatanA saTTAnI nADI chuTI, saMhAraka mAravAne uThayA. saTTA ane pAlaka pagamAM paDayA. AmAMnI kayI vAta sAcI che? A traNa kalpita devane jyAM tyAM lakhI kevA kevA prapaMce racyA che?' (29) rAmAyaNe-" jaTAmAMthI mukta gaMgAnA 7 pravAha, temane eka pavitra." bIjA pavitra kema nahI manAyA ? (30) skaMda pu. naM. 1 le, a. 33 mAM-heDIthI ajANe ziva pUjAyA. te maryo ke turata mahAdevanA dUte vimAnamAM besADIne zivalokamAM laI gayA." sAce kaI zivaja nathI te pachI A badhI vAte kayAMthI? (31) ziva pu. sanakumAra saM. a. 8 mAM-Si belyA ke zivane prasanna kevI rIte karI zakAya? bramhA bolyA ke-viSNue-eka karoDane sATha hajAra varSa sudhI ArAdhanA karI aneka vare meLavyA hatA. A lekhamAM vicAravAnuM kesarvanA ItihAsamAM A avasarpiNamAM vAsudevanAM nava trike thaelAM che. temAM pahelA tripRSTha vAsudevanuM AyuSya 84 lAkha pUrva varSanuM batAveluM che. pachI kramathI utaratAM navamA kRSNa vAsudevanuM AyuSya eka 1000 varSanuM batAveluM che, pahelAM vAsudevanA pitA vaidikamAM bramhA kalpAyA che. temanuM AyuSya putranA anumAnathI ka95Aya. chatAM bhAgavatamAM-bramhAnuM AyuSya 31 nIla, 10 kharva, ane 40 abaja batAvyuM che. te kayA sarvajJathI meLavIne lakheluM? bramhA-viSNu ane mahAdeva dikamAM traNa yuganA kramathI traNa batAvelA che tethI vicAravAnuM ke-nava vikemAMnA kayA viSNue eka karoDa ane chAsaTha hajAra varSa sudhI mahAdevanuM ArAdhana karyuM ? e ArAdhaka viSNunuM ane ArAdhya mahAdevanuM saMpUrNa AyuSya keTaluM manAyeluM che e jANavAnI khAsa jarUra che. je e vicAre dikamAM na maLe te A badhI gapAgalapI kenAmAMthI laIne calAvI ? tene vicAra karaja paDaze. (32) ziva pu. vAyu saM. a. 17 thI 20 mAM-dakSanA yajJane bhaMga karavA mahAdeve vIrabhadrAdikene mekaLyA. viSNu Adi deve dakSanA pakSamAM bhaLIne yuddha karavAne lAgyA. paraMtu virabhadrAdikoe temane ghaNeja bUra mAra mAryo. , . . For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 60 AmAM vicAravAnu` ke dakSa, viSNu ane mahAdeva, kayA kayA kALamAM thaelA ? ane kayA kALamAM bhegA thaIne A yuddha macAveluM ? mahAdevanA eka sevaka mAtrathI mAra khAIne bhAgelA bhagavAna bhaktonuM rakSaNa kevI rIte karavAnA ? (33) ziva pu. dhama` saM. . 3 mAM traNa daityoe brahmAne prasanna karIne traNa killAo karAvI lIdhA. pachI devatAonA burA hAla karyAM. devatAo zivanA zaraNe gayA. zive killAe sAthe temanA savathA nAza karyo. ArmI mArU, anumAna-mahAvIranAM samayamAM satyakI vidyAdhara te potAnA vairInI pAchaLa paDele che teNe potAnI rakSAna mATe vidyAthI traNa nagara banAvyAM hatAM te satyakie bhasma karelAM te jaina itihAsamAM che. bAkI brahmAnI kalpita kalpanAmAM aneka pramANeA ApI cukayA chie. zrIkRSNe 16 mAsa tapa karI "" (34) ziva 3. dharmAM sa'. a. 2 mAM zivane prasanna karI hAtha joDIne ATha vara mAgyA. tretAnA viSNue dvAparanA zivathI ATha vara kayA kALamAM meLavyA ? (35) ziva pu. jJAna saM. a. 50 mAM-kAzImAM pApI, pazu, pa'khI je mare te meAkSamAMja jAya. bleka 42 mAM jaNAvyuM che ke viSayAzaktacicospi tyaktadharmarucinaraH / phara kSetre mUto e vai, saMsAra na punaHvaMzet ||kara // bhAvA-viSayamAM Azakta cittavALA ane dhamanI phizivanAnA purUSa hoya te paNa A kSetramAM (kAzIkSetramAM) mare te te pharIthI A sa'sAramAM Aveja nahI, 5 42 // A lekhane vicAra karatAM jaNAya che ke-kAzImAM jyAre karavata mu vAnuM zarU thaeluM tyAre AvA kSeAkeA lakhI vALyA hoya ? lUlAM, loMgaDAM, dukhiyAM pAtAne! dhana mAla ApIne karavata mukAvatAM. karavata mukanAranAM hRdaya kevAM thatAM haze ? (36) bhAga. ska'. 8 a. 12 mAM-mahAdeve viSNu pAse jaI mAhinI rUpa jovAnI mAgaNI karI. te rUpa jotAM evA teA vikala thayA ke parivArathI paNa nija thaI gayA. " jarA vicAravAnuM ke brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNe jagatnI For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. momommun AdimAM utpanna thaelA ane jaganA saNA paNa batAvelA che. te zuM viSNunA mahinI rUpane jANI zakyA nahI? ke jethI bhAna vinAnA nirlajaja thaI beThA? A vAta kayA kALanI ane AmAMnuM sAcuM kayuM? (37) ziva pu. jJA. saM. a. 65 thI-zivArAdhaka ana pAse duryodhane rAkSasane bhuMDarUpe meka. ajuna zastra laIne taiyAra thaye. sAmethI ziva paNa bhila rUpe AvyA. be bANu sAthe chUTatAM eka mukhathI puMchaDe, bIjI puMchaDAthI mukhe nIkaLyuM eTale zuM te maryo. pachI arjuna-ziva paNa laDyA. A vAtamAM satyatA kayI ane keTalI haze? (8) matsya pU. a. 187 mAM--"vedanA ratha upara caDhIne ziva daityane mAravA caDhayA. temAM brahmA-viSNu paNa hatA, zive daitya upara agni bANa cheDIne temanuM sarvakucha bALIne bhasma karyuM. mAtra eka tripura daitya mahAdevanuM liMga mAthA para mukIne bahAra nIkaLI paDe." AmAMnI kayI vAta sAcI banelI lAge che? vicArIne jeze. (39) skaMda pu. naM. 1 le-ziva vinA je saMsAra taravAnI IcchA rAkhe che te mUDha che. dakSanA yajJamAM mahAdevanA anAdarathI meTo utpAta. dakSe mahAdevane vedabAhya kahyA tethI ghaNI jhapAjhapI thaI dakSe yajJane AraMbha karyo. RSio AvyA. brahmA-viSNune paNa lAvyA. mahAdevane bolAvavAnuM kahetAM dakSe kahyuM ke brahmA-viSNu AvyA che, matsarI zivanuM zuM kAma che? calAve kAma. tamene kema bolAvyA nathI ema kahIne pArvatI pitA pAse gayAM. jakkA jakkI thatAM dakSe kahyuM ke tAre pati vedabAhya che, kahIne ghaNe anAdara karyo. kaI paNa raste na jaDatAM gaNanI sAthe baLI maryA. zivAjJAthI vIrabhadra caDhaye. utpAte dekhI dakSa viSNunA zaraNe gayA. chatAM dakSanuM mAthuM kApIne homI dIdhuM. zivAjJAthI bakarAnuM mAthuM caTADIne dakSane choDI mukayA." AmAM jarA vicAravAnuM ke brahmAdika-devInA hAtha ghasavAthI, kalpArabhamAMthI, mahAdevajIthI, ane traNa yuganA kramathI utpanna thaelA judA judA ThekANe lakhAyelA che. pArvatI pahADanI putrI lakhAI che. tyAre mahAdevajI dakSa prajApatinA jamAI kayA kALamAM thayA ane A badhe utpAta kayA kALamAM macele mAna? For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvagayInI prastAvanA. (40) eka vaidikanA paMDitajI lakhe che ke-vaikuThana viSNue kAzInA mahAdevane hajAra kamaLa caDhAvavAno saMkalpa karyo. zaMkare eka kamaLa korANe mukI dIdhuM. viSNue tenA badalAmAM AMkha kADhIne ApI. A vArtAne paMcataMtranA jevI batAvIne kahyuM che ke-purANakAroe ziva-viSNunI aneka vAtAo racIne pita pitAnA devenuM mahattva vadhAravA prayatna karelo che. A lekhake bIje ThekANe lakhyuM che ke idra ane viSNunAM kartavya jotAM kAlpanIka purUSa na hatA. AthI e sUcavyuM che ke brahmA ane rUdra A be etihAsika purUSa to nathI. | bIjA khaMDamAM je vicAre lakhAyA che tenI paNa TuMkamAM sUcanA karIne batAvuM chuM - (1) prathama te sAmAnya gurUnuM svarUpa mAtraja batAvyuM che. (2) vaidikamAM-gurU vyAsa vicitra prakArathI lakhAyA jema ke-vyAse 18 purANa banAvyAM, vaLI-jamatAnI sAthe banAvI vanamAM gayA. vRkSane bheTayA pachI vyAsane janma, vyAsanuM vIrya araNa para paDayuM tyAMthI zukadevane janma. vyAsanI mAtA mAchalI. tenI sAthe pArAsare jabarajastI karI. izvare vyAsane avatAra laIne parANe banAvyAM. mahAdevanI sAthe laDIne vyAsa kAzI judI banAvI. badhAM zAstro banAvI mUDha thayA pachI bhAgavata banAvyuM." AvI rItanI acokakasa aneka vAte lakhAI te zA kAraNathI ? jarA vicAravAnI tasadI lezo. (3) AnaMdagirie-vedamAMnI hiMsA vinAne bIje adharma batAvyuM. brAmhaNa pazuone yajJamAM mAtA. te pazuo svarge jatA. bramhAe yajJanA mATe pazuo banAvyA. se putranI AzA batAvI eka putrane hemAvanAra lemaza Si. (bhArata vanaparva) zrAddhamAM mAMsa na jame te pazurAma jeTalAM varSa sudhI naraka. brAhaNenA mATenuM zrAddha to agasti khAI gayA. zrAddhamAM mAMsa khAvAmAM deSa nathI." - A badhA RSio dharma batAvI pazuone svarge pahacADavAne lakhatA gayA ? ke koI prakAranI lAlacathI ? eTaluM te jarUra vicAravAnuM. (4) pUjita mAMsa na khAya te pazu thAya. yajJanA mATe ke pAlaNa karavA cagya mAtapitAdikanA mATe sArAM sArAM hari ane pakSione For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '70 tatvatrayInI prastAvanA brAhuNa mAre. yajJa-zraddhAdikamAM bhaLIne je mAMsa na khAya te brAmhaNaja nahIM. mAMsAdikathI devonI tRpti karatAM pitaranI tRti. raMtideva babe hajAra pazuonuM ane gAyanuM mAMsa anna sAthe dAna Apate. pa0-25 pADA bakarAthI devInuM tarpaNa. brAhmaNAdika atithinA mATe balada ke bakare pakAve. mRgAdikanA mAMsathI thaeluM dazarathanuM zrAddha moTAmeTA RSio jamI gayA. kezikanA 7 putra gAyane khAIne vaidikabaLathI nirbhaya thayA. guMDAdikanA mAMsathI pitarone akSayanI prApita. upara lAkhAyelI aneka prakAranI vAte je kharA dharmanAja mATe thaelI hatI te Aje tene tevAne tevA svarUpamAM pustakamAM rahevA devAnI jarUra na paDatI, mATe badhI vAte dharmanA mATe te kevala lakhAyelI nathI ja. . (5) zraddhAdikamAM brAhaNee jIvane bhakSaNa karavA. jenA mAMsathI jeTale vakhata pitaranI tRpti te paNa batAvI che. manunI nAzikAne putra, tene putra zrAddhanA mATe mRgAdika lAvyuM. yajJanA ane zrAddhanA mAMsa bhakSaNathI pApa paNa batAvyuM che. jenuM mAMsa ApaNe khAIe te paralokamAM ApaNuM khAya ema paNa jaNAvyuM che. TuMkamAM vicAravAnuM ke-mAMsa bhakSaNathI pApa che. jenuM mAMsa khAIe te paralekamAM ApaNuM khAya. karmanA vegathI 84 lAkha nI nimAM bhaTakatA jIve che, tyAre kayI kayI nimAM gaelA pitare brAhmaNanA te te mAMsabhakSaNathI teTalA teTalA kALa sudhI tRpta thAya? A badhA lekhake moTA moTA paMDite che, tethI vicAravAnuM ke A lekho karmathI bhaTakI rahelA jInA upakAra mATe ke khAsa pitaranI tRtinA mATe ke kaI svArthanA mATe? eTaluMja vicAra che te baza che. (6) nagna vezyAnI pUjA karanAra strIne priya thAya. bramhAnA mATe tapa karanAra asarAo sAthe vimAnamAM besIne svarge jAya. yajamAna strInuM paNa dAna kare. vezyAo arpaNa kare te sUryalokamAM jAya. brAhaNa cAre varNanI strI sAthe krIDA kare. uparanI kalamamAM-jIbhAdikanI lAlasAo bheLavI zakAya paraMtu AmAM dhamane ka5 te te DAhyA mANase batAve te khare? (7) jaDeluM dhana brAmhaNe pote rAkhe, rAjA aDadhuM rAkhe. 12 taLA senAnI sAthe bhAgavata Ape te te sarva baMdhanathI mukta. brAmhaNanI A For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. mmmmmmm AjIvikA hare te 60 hajAra varSa narakakITa. brAhmaNane paraNAvanArane zivelekamAM vAsa. mRtyu najIka jANI rAjA daMDanuM dhana brAhmaNane Ape. grahanI prIti mATe brAhmaNone bhejana ane dAna. yuddhathI ke jamInathI meLaveluM dhana rAjA brAhmaNane Ape. brAhmaNane dAna Ape te asarAo sAthe kIDA kare. prAyazcita Ape te brAhmaNane vezyA kAmadeva samAna gaNe. A badhA uparanA lekhomAM prAyaH sAra evo che ke brAhamaNa zivAya anAthAdika kaI duHkhIyAone yAdaja karelA nathI. sAdhu satene anna vasAnI udAratA paNa batAvelI jaNAze nahIM. ATaluM jANavA mATe lakhIne jaNAvyuM che. bAkI AphatamAM paDelA game te mANase para ke pazuo para upakAra karavAthI mahAphaLa thAya ema mahApurUSe batAvI gayA che, pakSapAtane lIdhe te para dhyAna apAyuM nathI. (8) kudaratanI gAyonAM tenI sAthe-zAkara tilAdikanI kapita gAyanI : vidhi, tenAM dAna ane svargAdika phaLa batAvI levAnA upAye yojyA che." . (9) brahmAdike nirmANa karelA 18 hajAra brAhmaNe. sarva devonA deva brAhmaNa. sarvajomAM zreSTha brAhmaNa. brAmhaNe upara zraddhA vagarane deza apavitra. traNe lekane nAza karatAM travedIne pApa na lAge. game tevA pApI brAhaNane daMDa na kare. brAmhaNa upara kepa karanArane nAza thAya che. paMDita ke mUkha brAhuNa vinA bIje kaI pUjya ja nathI. zruti smRtithI bahAranA vratadhArIone rAjA nagarathI bahAra kADhI muke." , TukAmAM vicAravAnuM ke--prathama te traNa devane ja khare pato jaNAtuM nathI te kayA kALamAM bhegA thayA ane kayA mazAlAthI 18 hajAra brAmhaNane utpanna karyA? ke jethI sarva devonA deva thaI pitAnI zreSThatA manAvavA lAgyA? satya dharmanI zraddhA ke pravRtti vinAne deza apavitra kahetA te pakSapAta vinAnuM gaNAtuM. kodha karanAranI siddhi thatI sAMbhaLI nathI. bAkI samatAvALe siddhi meLavI zake? te te gAMdhI mahAtmA pitAne anubhava lekene batAvI rahyA che. paMDita ke mUkha brAhuNaja pUjya batAvI vrata dhArine paNa tuccha gaNavA te te satyatAthI dUra ja lekha che. ' (10) purANanA sAMbhaLanArane yama rAjAe prathama pUjya ane pachI bramahalakamAM puhacADI Ape. AgaLa pAchaLanI daza peDhIne tAranAre For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 tavatrayInI prastAvanA. www ~~ ~ ~ paurANika gurU heya. brAmhaNanA mRtaka putrane laI janAre yamarAjA brAmhaNanA zApathI putra vinAne thaI beThe. brAmhaNanA namaskArathI sUrya prakAze che ane brAmhaNanA krodhathI jagat bhasma thAya che.. purANanA sAMbhaLanAranI ATalI badhI ThAThaveTha karavI paDI tyAre saMbhaLAvanAranI ThAThaTha yamarAjAne keTalI badhI karavI paDatI haze ? sAMbhaLanAranI pAchalI daza peDhIone pirANika gurU tArI de tyAre pitAnI keTalI badhI peDhIone tArI dete haze? brAmhaNanA eka putrane lai javAthI yamarAjA putra vinAne thaI beThe tyAre AjasudhI abajonA abajo brAmhaNone ane temanA kuTuMbane laI jatAM yamarAjanI kevI durdazA thaI haze? brAmhaNanA namaskArathI sUrya prakAze ane krodhathI jagata bhasma thAya te pachI A badhuM jagat kevI rIte cAlatuM AvyuM haze. ? ' mahAgya lakhAyuM hoya te paNa satyane aMza te jarUra che joIe. AmAM satyane aMzaka dekhAya che? (11) sUryanI strI ghaDI, sUrya ghaDA rUpe. mukhathI traNa putra, temAM eka ghoDezvAra sAthe. satyavRtInuM vIrya zara para paDatAM be bhAga. tethI kRpakRpI. dropadIe eka vara mAgye mahAdeve pAMca ApyA. purUSanI strI thaIne pAchA purUSa. kAkabhuzuDe rAmanA peTamAM pezIne aneka brahmAMDa joyAM. brahmAnI itaramI peDhIe rAma. mAtAne mAranAra parazurAma te viSNunA chaThThA avatAra. AmAM TuMka vicAravAnuM ke-A badhI vAtomAM pratIti karAve tevI kayI che? ATalI badhI gaNyA gapI zAthI calAvI? ane kayArathI calAvI te jarA vicAravAnuM che. ' (12) Idrane mAravA pRthunA putrane atrinI AjJA. tuMbaDIe 60 hajAra putra pedA karyA. kazyapanI dIkarIoe hAthI ghoDAdi pedA karyA. gAyanA dehanamAMthI hAthI ghoDA makAnAdika nIkaLyAM. aMjanInA kAnamAM mahAdeve vIrya kukayuM tethI hanumAna pedA thayA. putranuM balidAna haricaMdra ne ApyuM tethI te jaladarI, A vAta vedamAM paNa goThavAyelI jaNAya che. jamInanA ghaDAmAMthI sItAjI nIkaLyAM. pArvatIjI pahADamAMthI pedA thayAM. nArade strI rUpe thaI 60 putrane janma Ape. yamarAjAe tila utpanna karyA. purANenI astitvamAM kharA dharmane lepa." For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. an , : AmAM mArI sucanA-A vAdhA moTA moTA paMDita che, duniyAnI pAranuM jJAna kyAMthI lAvyA haze? ane zA kAraNathI lakhatA gayA haze? purANanA astitvamAM aA dharmanA lopa lakhanAra vaidika paMDitanuM lakhANa keTalA badhA uMDANamAMthI nIkaLyuM haze? eTaluM vicAraze te paNa DuM nathI. vaidikee garabaDa to meTIja karelI che. ju ke-samudranuM maMthana karatAM pAMcamI vAre caMdramA nIkaLe. rathane paMDayAne samudra banI gaye. ane hanumAna sUryane gaLI gae. kayI vAta para AstA besADI zakAya ? (13) vedanI AjJA teja dharma ne bAkI adharma. puNe paNa khare dharma batAvI zakelAM nathI. devene purANa kathAthI je saMte te cothI nathI." te yajJAdika vedadharmane mANasa pAse manAvavA prayatna. vicitratA zAthI? (14) bhaktinI sevA karavI nadIo AvatI. bhAgavata e sAMbhaLe te -caMDALa, bhakti jJAnAdika nAcatAM. pApAo ane phodhIo paNa saptAhathI pavitra. sAgavata kathAne AraMbha kRSNa gayA pachI. cInanI caDhAI pachInuM te kRSNa vakhate kayAMthI? purANa pachInA vede te purANa kathAmAM. bhAgavata sAMbhaLavAne pahADa ane nadIo paNa AvatI. A A badhA lekhamAM kaI paNa prakAranI maryAdA jaLavAI che? (15-16) kalimAM kema mAtrathI siddhi. I. sa. pUrve-nava ke huramAM sarvamI jAgRti. pAMcamAM mahAbhAratanuM mULa. te Aje lAkha lekavALuM. kayA sarvajJAthI eLaveluM? (1) devoe sRSTi vAraMvAra racI, svano che. vizvAmitre pUrI, vargamAM jato nahuva, ThaSinA zApathI ajagara thaIne paDa. vicAravAnuM-brahmAdika devenuM ja ThAma ThekANuM nathI chatAM paNa sRSTinA ' racavAvALA? vizvAmitre svarganI racanA kyA kALamAM karI? A vAtamAM satya : hatAne aMza paNa lAgatuM nathI, chatAM AvI pAyA vinAnI vAte zAthI lakhAI? (18) svArtha sAdhavAne mATe brAhmaNa graMthanI racanA karatA, e agreja vidvAnane abhiprAya. 10. For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatratryanI prastAvanA ' (19) vaidika ane biddha sAhityanA madhyamAM vadhAre phera nathI. sUkamAM AtmAnA janmAMtaranuM sUcana nathI. eka aMgrejoe karele nirNaya. . kalama ogaNIzamAM vize vicAravAnuM ke-jIvAdika ta. te jIve karmanA saMjogathI 84 lAkha nI nimAM bhaTaktA. jabuddhIpAdika, merU parvata, svarga, narAdinuM vitara varNana ANIzuddha savAnA graMthamAM Aje paNa tevuM ne tevuM vidyamAna che. vedikeTamAM tenA te sarvanA viSe eka ekathI maLarNa vinAnA upara ceTIyA, adhurA ane udhA chA pAyelA brAhmaNa graMthathI te purANa sudhImAM joI zakaze. eTaluM ja nahI paNa tenA saMbaMdhanI keTalIka kRtio vedomAM paNa pAchaLathI dAkhala karI devAmAM AvI che. udAharaNa tarIke juvo ke prajApati-braho pAchaLathI kapAyelA che tenA saMbaMdhanI kRtio cAre vedomAM dAkhala thaelI che, vicArI purUSane te kRtieja pitAnuM svarUpa batAvI de che. tevI bIjI paNa ghaNuja navIna zrutie dAkhala thaelI che. vizeSa vicArIzu te-cothe atharva vedaja navIna rUpe ubho kare che, kema ke mULamAM te vedatrayaja manAyalI che. (ra) kaThuM ane vinatA be behane, kAzyapanI strIthI sarponI ane garUDenI vaMzAvaLInuM vicitra lakhANu, moTA moTA paMDitathI lakhAyuM che te paNa vicArI purUSane zraddhita thaI zake tevuM nathI. mATe dhyAnamAM levAnI bhalAmaNa karU chuM. (21) gAlava munie garUDanI sahAyatAthI 600 gheDA ane eka kanyA meLavI, vizvAmitrane gurUdakSiNamAM ApyAM. e vAta vicAravA jevI che tethI mukI che. yayAti-cathI iMdrapada meLavI svargamAM gayA. IMdra jhatI laIne pAchA dhakelI muko. - karmonA rogathI cha 84 lAkha yoniomAM pharyA kare che, paNa keIe koInI jhaDatI lIdhelI sAMbhaLI nathI te pachI A navIna rUpane siddhAMta kayA jJAnIthI meLavyuM haze? (22) tretAmAM je vAlmIki te kalimAM tulasIdAsa, vAlmIki pAradhimAMthI thayA. temaNe darbhamAMthI mANasa utpanna karyuM. vaivasvatanI dIkarIne For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 75 dIkarA visaSThe banAvI dIdheA. nArada AsI putra maTI brahmAnA putra thayA. A dhA navIna prakAranA lekhA vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. (23) hAjara thaI prabhue jhuMDathI hAthIne DAnce. A kathAne maLatI kathA jenAmAMnI vicAravAne mUkI che. 44 (24) " mAyAnA samudramAM jhumatA mADaya prabhuthI paccA, dhAva nAmanuM tIrtha sthApI mahAdeva brahmAnA ziracchedananA pApathI mukta thayA na nArAyaNanA tapamAM vighna karavA iMdre apsarAe meAkaLI. rAmacaMdranI pAse zive peAtAnuM rakSaNa mAgyuM. "" TukamAM vicAravAnuM ke mArka Deyane prabhu bacAvavAne kayA kALamAM AvelA ? brahmAnA zirtA cheda kayA kALamAM ane pApamukta kayA kALamAM ? naranArAyaNu kayuM vizeSa pada meLavavAne tapa karavAne lAgelA ? jagat utpattinI sAthenA mahAdeva viSNunA 7 mA avatAra pAse rakSaNu mAgavAne AvyA ? zuddha syAdvAdanA siddhAMtamAM dUSaNa jovA vALAne zuM. A badhA kalpita lekhAmAM dUSaNa ke bhUSaNu kAMi dekhavAmAM nahI AvyAM hrAya ? na jANe hRdayanA keTalA zuddha haze? (25) gAlava munie namedha yajJanA upadeza azvamedha purANionA dhama, vedo hiMsA, madiza dUSita che. yAjJavalkaye bhaNelA jUnA vedo ekI kADhayA racanA karI. "" A badhA prakAranA lekha mATA meTApaDitAe purANAmAM lakhyA . che. me` teA satpurUSone vicAra karavAne mATe mukacA che. bhUla cUkanI kSamA ApI satyAsatyane vicAra karaze. AmAM TuMka vizeSa vicAravAnu kre--A badhuM uparanuM lakhANa gurUne uddezIne lakhAyuM che. lakhanArA brAhmaNA che, teoe RgvedamAM lakhyu che ke ame brahmAnA mukhathI utpanna thayelA chIe tethI paramezvarathI paNa mAnya thaelA Ie" hi~sA pradhAna vedone je na mAne temane vedabAhya kahI avajJA karanArA che, chatAM te jagat gurU thaI nyAyane tAla keTalA karanArA che te jaNAvavAne te brAhmaNAmAMnA je je upadezake e jevA jevA lekheA lakhyA che tevAja svarUpanA temAMthI laIne lakhIne batAvyA che, paNa meM mArI akkala temAM jarA paNa bheLavI nathI. khadhA lekhAmAM ceAgyA ceAgyA vicAra karI mArI thaelI bhUla mane batAvI Apa ApanI sajajanatA pragaTa karazeA tA paNa mane satASa che karyo, pazumeSa ane pAnArdikanA lekhAthI pachI navIna vedonI For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. onanenin ga, vedanA saMbaMdhanI be cAra vAtenI sUcanA. jainanA tatve sarvathI pragaTa thatA AvelA che. vedAdika kevaLa. akSaranAda paMDitathI lakhAyelA che. jene vedabAhya lakhanArA jene nA tothI temaja vedanA tattvothI paNa sarvathA aparicita, nAma mAtrathI bhaDakelA ke nAma. mAtrathI muMjhAI paDelA, athavA pitAnI indriyanA vazamAM paDelA, lakhatA rahyA. hoya. hAlamAM pracalita vede te che ke yAjJavaye prAcIna vedene ekI. kADhIne je navIna venI racanA karI te cAle che. temAM paNa ghaNA prakAranI vikRtio thavA pAmI hoya tema jaNAI Ave che. tethI temAMnI paNa be cAra vAtane vicAra meM mArA graMthamAM karIne batAvela che. temAMnI ahIM paNa TuMkamAM sUcanA karuM chuM. (ra6) sarvarae batAvelA cAra jAtinA devatAe, temanAM sthAna, temanAmAMnA keTalAka devatAonI devIo hoya che te, temanAmAMnA keTalAka devatAonuM AyuSya paNa batAvyuM che. . (27) vaidike mAM-1 iMdraka, 2 kailAsa, vaikuMDa, geleka ane nAme brahmaleka ema pAMca svarga manubenA mATeja kapAyAM che. bIjA jenA mATe vicAra thaele jaNAtA nathI. jena-bAddhane vedabAhya nAstika lakhanAra jJAnI hau tene paNa thoDe vicAra karIne batAve che. vedanAM sUkto 1000, temAM iMdranAM 250, agninAM ra00, semanAM 100, bAkI bIjA denAM, maMtranuM prAbalya brAhmaNa graMtha sudhI vadhI upaniSadomAM pharyuM. meTA bhAge devatAnI stutione banele veda vaidikamate devatAonA zarIra viSe akkasa kalpanA. vedanI philasuphI (tatvanA saMbadhe visare" . ' (28) narakenA saMbaMdha trivedathI eleMja maLe che ke zraddhA vinAnA mANAne adhakAranA bhAvamAM nAkhavAmAM AvatAM, veda pachInA samayamAM judAM judAM narakenI eka guMcavaNa bharelI saraNuM taiyAra karavAmAM AvI. devatAonA janma-maraNanA saMbaMdha vedethI cakkasa thatuM nathI. chevaTa ema che ke-kalpanA ane devatAe ghaNu nAza thAya che. temAM sAmelaDInI utpatti, tenI kathAothI bhareluM vedasAhitya. te sema caMdramAnA rUpamAM badalAe, e caMdradevane 33 patnIo te prajApatinI putrIo hatI, e caMdramAnA saMbaMdhamAM bIjI paNa aneka kalpanAo karavAmAM AvI che. AmAM TuMkathI vicAravAnuM ke For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taratrayInI prastAvanA. m * * je narakonI vAta vedanA RSioe batAvI na hatI te vAta pAchaLathI kayA jJAnIthI guMcavaNa bharelI meLavI? Idra, varUNa Adi 33 de mukhya vedanA che. keIe lakhyuM ke Izvarane mahimA vyakata karavAne thayA, te te kayAMthI thayA ? anAdinA te manAyA nathI, kema ke nara nArAyaNa suddhAM Idrapada meLavavA tapa karavA gayA. bhaMgANuM karavA Idra aprasarAe mekaLI che. temanI vicitra kathAothI badhuM vedika bharyuM che, te caMdramAnA svarUpamAM pharI jaIne prajApatinI 33 chekarIone pati thaI . beThelo batAvyo che. badhI garabaDa kayA meTA jJAnIe karIne batAvI? semarasa pInArAonA chevaTanA udgAre -kahe to sUryane nisteja karI dau? AkAza pRthvI nIce upara karI dauM? maMtradaSTa thaI vedavANI paNa te ja racatA. A jJAna uMcuM keTaluM te vicAravAnuM? (29) yamadevanA saMbaMdhe vicitra kalpanAo-cama narakane rAjA, dakSiNa dizAne pAlaka, travedamAM je eka naraka te aMdhArAnI jagyAja, AgaLanA graMthamAM vicitra narake lakhAI che, yamane sukhI jIvene saradAra paNa batAvyo che. sUryano putra pRthvI para pahelAM janmelo DagavedamAM pahele matsya batAvela che. tethI te bIjA maryone mArga darzaka thaI saradAra thaze. maraNa pAmelA upara rAjya calAvI vizrAMtinuM sthAna Ape che. daMta kathAomAM mRtyune deva gaNAze. yama-camI bhAI bahena che. bhAI upara * hena Azakata thatI paNa jaNAvI che. tene daphatarI citragupta batAvyuM. yama pAse janAra mRtakane cAra kalAkane cAlIza mIniTa lAge che. mAranAra tyAM pitAnA bApadAdAo sAthe maLe che. brAhmaNaputrI vijayA sAthe yama paraNyA. khuzImAM Ave to aparAdhIne cheDI paNa de che." AmAM keTalAka khAsa vesTaeNnA lekho che, keTalAka purANanA paNa che. meM mArA graMthamAM vicAra karIne batAvyA che tyAMthI joI levAnI bhalAmaNa (30) vedanA sarvajJa varUNa devanI vicitra vAte - RgavedamAM-he varUNa deva ? tArI tIvra daSTi sUma nirIkSaNa karI nArI ane prANIonI gupta vAta zedhI kADhanArI che. atyaMta pratiSThita aditinA 12 putromAM varUNAdika cAra pAMca mukhya hatA. yajurvedamAMbhUgane parama tatva brahmane upadeza karanAra, vedamAM- nAnI salAhathI" For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. harizcaMdre varUNa pAse putra mAgIne alidAna ApavAnuM kabUlyu, na ApatAM jaleAdarI. chevaTa putra khaNyA ane rAga paNa gayA. te varUNa purANAmAM mAtra samudranA deva banyo. mahAbhAratamAM-uttathya RSinI putrInuM haraNa karanArA kahyo. " mArA graMthamAM vicAro karIne batAvyA che, tyAMthI vAMcI levAnI bhalAmaNa karU chuM. (31) vedamAM agnine paNu mATe deva batAvele che tenA sa`kha dhanA 78 vicAro-- RgvedanAM 1000 sUkatAmAM 200 sUkatA tA agni devanAM ja haze. IMdra sivAya bIjA dhruva karatAM agni devanAM steAtro vedamAM vadhAre che. Rg vedamAM prathamaja agninA stavanamAM moTAmAM moTo purohita, yajJano Rtvija, 'agradUta, ane puSkaLa dravyanA ApanArA kahevAmAM AvyA che. brAhmaNa ane agni e be devAnAM mukha gaNAvyAM che. agnine vedamAM AkAza pRthvinA putra kahyo che mRtakane pitA pAse mAkaLI devAnI agnine prArthanA karavAmAM AvI che. kumArila bhaTTa ane zaMkarAcAya. 8-9 mA sakAnA batAvyA che. hiMda tattvajJAnanA itihrAsanA lekhakane sudhAro karavAnI sUcanA karavAmAM AvI che. mArA vicAra teA te gra MthathI joi zakAze. (32) pUrva puNyanA yAgathI jene hrAthI gheADAdika 14 rane mahA parAkramI AvIne maLe teja cha khaMDanA bhAktA cakravatI thAya ema sarva jJAnA itihAsamAM khamatAvyu che. vaikAmAM thADA thADA pheraphAranI sAthe te ja 14 ratne brahmAdika devAnA samudrama thanathI utpanna thaelAM batAvyAM hoya evuM mArU mAnavu che. tethI anne taraphanA vicAre TAMkIne batAvyA che. te paNa mArA graMthathI vicArI levAnI bhalAmaNa karU chuM. 'sRSTinI utpatti karavAvALA brahmA, viSNu, mahAdeva Adi devA, vedanA RSie, vedomAM ane purANAnA paDatA purANAmAM meTA moTA lekhA lakhI gayA, paraMtu mArkaOMya RSie sRSTinI utpatti karavAvALI zakti devI batAvI che, te lakhIne khatAvI che. hiMsAmizrita vedadhama jaina-- oddhanA paricaya pachI palaTAtA gayA. vedo eka vakhate racAyA nathI, cAra kalpamAM vibhakta karI zakAya che. 17 DhAkalpa, 2 maMtrakalpa, 3 brAhmaNuMkalpa, 4 sUtraka5, 5 ( 1 ) chaMdo kalpa--atikhAlyAvasthAvALA, dhama paddhati vinAnA, prAcIna RSie svabhAvika dhama kahetA. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 79 mmmmmran (2) maMtra ka5mAMja yajJa yAgAdika thatAM. traNa veda racAyA. (3) brAhmaNa ka95mAM-dhama tattva viSane vicAra tathA carcA ghaNIja utpanna thaI hatI ne upaniSade racAyAM hatAM. (4) sUtra kalpamAM-veda upaniSadranI TIkA, zikSAdi cha vedAMga lakhAyAM." A badhA lekhonA vicAre mArA graMthamAM karIne batAvelA che tyAMthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. iMdrAdika deve sajanmA ke ajanmA tene khare khulAse vedethI te purANa sudhImAM maLI zaktA nathI, keTalAka prasaMge jotAM ajanmA paNa siddha thatA nathI. jemAM te sajanmAja batAvyA che. ju kalama 26 thI. vedamAM lakhAyelA azva stotrane tAtparya e che ke azvanerAMdhavAnI, tenI pUjA karavAnI, tene kApavAnI, te mAMsa rAMdhyA pachI Ahuti ApavAnI, ane pachI te mAMsa khAvAnI vidhi A stotramAMthI maLI Ave che. AmAM gurUdatta vidyArthI-pinkeTane khulAso karatAM jaNAve che ke-asalI brAhmaNe vahemI-aMdhazraddhALu, vedane Izvara praNIta mAnatA, buddhino pracAra thatAM dalIlathI rakSaNa mATe dazana sAhitya utpanna karyuM. A take evI joDe che ke ItihAsathI asatya chatAM vizvAsa mukavA jevuM che. maeNkasamyulara maMtra yuganA sabaMdhe kahe che ke-vidhionI vigatothI ubharAtA azvamedhanuM sUktaja basa che. - yajJarahasyavALAe azvamedha mATe batAvelAM anumAna yajJa kAraka ghoDezvAra thaIne AvyA haze, sUrya ghaDA mAraphate musApharI kare che, chAyAnI pAchaLa javA sUye adhamUtti dhAraNa karI hatI, ghaDArUpe thaI yAjJavalkayane sUryo navo yajurveda ApyA hatA, tethI gheDe sUryane pratinidhi gaNAto hoya. ema anumAna karIne batAvelAM che. yajJAnuSThAna eja viSaya vedomAM pradhAna che. ane emAMja vedapaMthinI pratiSThA thaelI jaNavelI che. vedanA TIkAkAre pitAnA samayanA vicAre lakhI, eka bIjAthI virUdvaja lakhatA rahyA. udAharaNamAM svAmI dayAnaMdajInAja lekha ju. jagavedAcananA lekhake eka bIjAthI virUddhamAM lakhAyelAM moTAM moTAM tera (13) Azcarya lakhIne batAvyAM che. tene kiMcit vicAra ame paNa karIne bavAvela che. For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tatvatrathInI prastAvanA. wwww gAyanA vadha saMbaMdhe-taittirIyamAM, bRhadAraNyakamAM, kAtyAyana smRtimAM ane gobhIlagRhyasUtramAM, vividha prakAranA lekho lakhAyA che tenA vicAre mArA graMthathI jovAnI bhaLAmaNa karU chuM. manuSyanA vadha saMbaMdhe--kRSNa yajurvedanA tattarIyamAM lakhAyuM che kevAgadevatAnA mATe purUSane vadha, tRSNAbhimAnI devatAnA mATe-tudharma nivRtta strIne vadha, pratIkSAnA mATe-kumArI kanyAne vadha, aitareya brAhmaNamAM zunazepanA vadha saMbaMdhInI kathA lakhAI che. mahAbhAratanA vana parvamAM namedha yajJanuM varNana karavAmAM AvyuM che, A badhA lekhe mANasenA saMhAranA mATe lakhAyA che. - yajurvedanA keTalAka maMtronA artho evA lakhAyA che ke yajamAnanI strInI sAthe ghaDAne saMbaMdha karAvatA Rtvije (yajJanA karAvavA vALA) e upahAsa karI rahelA che ke taddana nirlajaja ke jethI sArA mANasane nIcuM ghAlavuM paDe, AvA taddana agya prakAranA vicAre veda jevA pratiSThita graMthamAM lakhIne lekamAM prasiddha karyuM ke vede sRSTinI AdimAM IzvarathI prApta thaelAM che. AmAM satyatA keTalI? mane pUche te na to koI suSTinI Adi karavAvALe dekhAya che temaja na te sRSTinI AdimAM IzvarathI veda prApta thaelA jaNAya che. je vicAra karaze to Apa sajajane mArA lekhethI sArI rIte samajI zakaze. kadAca mArI bhUla samajAya te mane sUcanA karI mArA upara upakAra karaze." potAnA sthAnathI bhraSTa thatAM svagaga AgaLa AgaLa kAdava kIcaDavALAM thatAM gayAM. tema satya dharmathI bhraSTa thaelAonI sthiti bha. harie jaNAvelI che. temAM meM mArA vicAro paNa thoDA lakhIne jaNAvyA che. vIra bhagavAnanI stutimAM hemacaMdrAcArya kahe che ke vedAdika Agama apramANa zAthI? asarvothI pravRtta, hiMsAmizrita, svAthI lekeja vaLagI paDelA che tethI. - jenAgama pramANa zAthI? jIvanA hita mATe, paraspara virodha vinAnuM. mekSAbhilASIothI grahaNa thaeluM che tethI. anya mata vALAoe saraLapaNe agya kaheluM. paNa temanA ziSyae taddana ulaTAvI nAkheluM, e upadrava jenAgamamAM thaele nathI eja tenI : mahattvatA che. For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. (33) za`kara divijya saga 16 mAMnI e cAra vAte. bhaTTa ane zakara 89mA saikAnA che. sa` 1 lAmAM brahmAdi devAnI zaMkara devane pharIyAda ke viSNue vaiddhazAstra racIne vedAdikane hAni puhucAvI. zaMkara deve kahyuM ke huM manuSya dehu dharIne jJAnakAMDanA uddhAra karIza. tame veda maryAdA sthApeA. brahmA maDana nAme, iMdra sudhanvA nAme, krAti ya bhaTTaSAda nAme avataryA. sudhanvAnI sabhAmAM bhaTTapAde aiddhone harAkhyA. evI rIte ke--bhaTTapAde kahyuM ke vedo pramANabhUta hoya te mane AMca Avaze nahIM " ema kahI parvata uparathI paDatAM tAjAmAjA rahyA. baho hAryo. pharIthI ghaDAmAM sapa magAvyA. eoddhoe sapa batAvatAM rAjAne mUrchA. bhaTTe dhIraja ApI zeSazAyI viSNu atAvyA. rAjAe ainkronA ane jainAnA nAza karAbyA, brahmAdikane patto na maLe te A zaMkara svAmInA utpAta gaNAya ke nahIM ? sa` 2 jo--zaMkaranA janma--liMga rUpe pragaTa thatAM rAjAe devala adhAvyuM, krI ziva gurU nAme janmIzaMkaranIja sevAthI zaMkarasvAmI putra meLaLye, AmAM mavAe za`kara deva che. 21 sa 3 jAmAM--viSNu, pavana, vAyu, nadIkezvara, brahmA, bRhaspati, arUNu, varUNAdi deva, duniyAmAM jaMga macAvavAne, svaga mAMthI utarI brAhmaNu rUpe avataryA. AmAMnA brahmA, viSNu ane mahAdevanu svarUpa kiMcita jANavAthI badhA devAnuM svarUpa sahaje samajAze. sa` 4 mAM-trIje varSe mitra sAthe za'kara bhikSA mATe gayA. tyAM lakSmIne khelAvIne te brAhmaNInu ghara sAnAnAM AmaLAMthI bharAvI dIdhuM. saga 5 mA mAM sAtame varSe bhaNIne ghera AvyA. nadInI stuti karI, AMgaNe vahetI karI, mAtAnI aDacaNa dUra karI. rAjazekhara rAjAne putra ApI tenI IcchA pUraNa karI. agastya Adi dazanAthe AvyA. mAtAnA praznottaramAM tamArA putra-sAkSAt ziva rUpa che,16 vaSanuM AyuSya che, paNa bhyAsa 19 va vadhArIne Apaze, ema kahI a'tardhAna thayA, mAtAneA kheda TALavA zaMkare kahyuM' ke kama` bhAgavavA jIva sthUla deDhumAM vicaryA kare che, sa'nyAsa levA gayA, gurUe pUchyuM', tuM kANuM ? huM laya thanAra sarvottama cidAna da rUpa chu'. ema kahI cAra mahA vAkayane upadeza lIdhA. ceAmAsAmAM nadInA pUrane kama`DalumAM samAvI dIdhu'. zakare A badhA camatkAra matAnyA tene vicAra. 11 For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tattvatrayInI prastAvanA. saga 6 ThAkamAmAM-kAzImAM sanaMdanA ziSya karyo. cAra kutarAM vALA caMDAlane namana karavA jatAM temane cAra veda sAthe zivamUrtirUpe darzana ApyuM. bhaNavA mATe sanaMdana sAhamI pArathI AvatAM gaMgAmAM paDyA, kamaLApara paga muktA AvyA tethI padmapAda nAma sthApyuM. vRddha brAhmaNane brahma sUtrane artha kahe ke-bIjA dehamAM jatAM jIvane pAMca bhUte viTalAIne jAya che, e sAMbhaLI vyAsa rUpe pragaTa thaI 16 varSanuM AyuSya vadhArIne aMtardhAna thayA. sarga 8 mAM thI 10 mA mAM-jaimini RSie sthApele karmakAMDa, tenA pakSI maMDana mizra, tenuM khaMDana karI jJAnakAMDa manAvyuM. maMDanane kheda dUra karavA jemani pragaTa thaI kahevA lAgyA ke-zaMkaranA matane svIkArI, tarI jAva, kahIne aMtardhAna thayA. brahma rUpa maMDana hAryo, paNa sarasvatI vAda karavA ubhAM thayAM. nA pADatAM zaMkara sAthe 17 divasanA pachI kAma kelInuM svarUpa pUchayuM. mAsanI mudata mAgIne mRtaka rAjAnA zarIramAM pravezI rANuo sAthe kIDA karavA lAgyA. lukhya thaelA jANuM zikhe cheDAvI lAvyA. rAja taraphathI agnisaMskAra thatA zarIramAM pravezI gayA. nRsiMhe agninI zAMti karI. pachI sarasvatIne paNa jItI lIdhAM. maMDanane taravamasi ne maMtra ApIne ramata sthA . - sarga 11 mAM-zaila parvate kApAlike zaMkarane kahyuM ke-mane bhairave kahyuM che ke, tuM ke, sarvajJanuM ke rAjAnuM mastaka homIza to sadeha svarge ja jaIza. mATe mAruM iSTa thAya tema kare. zaMkare ekAMtane vAyado karyo. ekAMtamAM saMdhyA karatA hatA tyAM kApAlike taravAra kheMcI. padmapAdane bhAsa thatAM nRsiMha rUpa dharI cIrI nAkhyuM. bIjA ziSyoe banene maraNa rUpe joyA, samAdhi utaratAM zaMkare siMha rUpa choDAvyuM. - saga 12 mAM-mukAMbikAmAM marelA putra mATe zokAtura brAhmaNanA kuTuM. bane joI zakarane dayA thatAM-"AkAzavANI thaI ke asamartha dayA batAve." AcAye kahyuM ke-asamarthane belivuM ? samartha che te zeka dUra kare ! ema kahI jIvate karAvyuM. vicAravAnuM ke kuTuMba jatAM joI rahyA, pote gayA, bIjAne jIvatA karAvyA, e kaI samartha heya khare ke? A te chaLabAjInI caturAI batAvI? For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavAyInI prastAvanA. sarga 14mAM--mAtAne maMdavADa jANuM sevAmAM AvyA. zaMkaranI stuti karatAM vimAna laI dUto AvyA. mAtAnI nA thatAM pAchA gayA. pachI viSNunI stuti kastAM temanA dUte vimAna laIne AvyA. temAM besIne mAtA viSNunA dhAmamAM padhAryA. AmAM satyatA keTalI haze ? saga 15mAM---digavijaya karavA hajAre ziSyane ane lazkara sAthe rAjAne sAthamAM laIne nIkaLyA. prathamaja kApAliko sAthe jhapAjhapI thatAM rAjAe haTAvyA. gokarNamAM-tamatanA ziva nIlakaMThane ati mata manA. ujIyanamAM-tamatanA bhaTTa bhAskarane ati mata manAvyuM. jenane pizAca kahIne khaMDana karavA lAgyA. jemAM eka paNa vAta sAcI nathI. chevaTe saptabhaMgInA khaMDanamAM utaryA. A vAtane uttara TipanakAre jaNAvyo che kesaptabhaMgIothI pratyeka padArthamAM game tevA bIjA paNa paraspara virUddha dharmone samAveza thAya che. bIjA aneka vaidika matanA paMDitAe ja temanI agyatA batAvelI jaga jaMga para mArA graMthathI joI zakaze. (34) sAdhAraNa vicAre-sarvajJonA tatvanA vikAra rU5ja hAlane vaidika dharma. sarvanA aparicita pradezamAM, yajJa yAgAdikanA vidhAnavALo, veda dharma svAthI lekethI cAlI paDela khare paNa, sarvanA vizeSa paricaya vALA pradezamAM te nahI je thaI paDatAM, savanA taravamizrita navIna graMthanI racanA karI, veda dharma TakAvavAnA prayatno karatA gayA. eTale dUdhamAM ke chAsamAM, pANI keTaluM tene aMdAje na kADhI zakAya tevA svarUpane, vaidika dharma karIne muko. . vede eka ekathI ghaNA ghaNA cheTe, RSiothI taiyAra thaelA, aneka pramANethI siddha che. chatAM sRSTinI AdimAM cAra-RSionA hRdayamAM prajApatithI cAre veda prApta thayA, te vAta cAre vedethI lakhAtI cAlI. te pramANa vinAnI taddana kalpita che te zAthI cAlI? ane kayArathI cAlI ? pragaTa dekhAya che ke sarvothI virUddhamAM lakhI jANa bUjIne cAlavA dIdhI hoya evuM mArU khAsa anumAna che. A mArA anumAnanI puSTimAM- AnaMdazaMkarabhAI dhavana, Aryone tahevAranA lekhakanA, ane maNilAlabhAI dvivedInA, phakarAo dhyAnamAM laI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. ane dakSiNanA paMDita lakSamaNa raghunAtha bhiDe te spaSTa rUpeja lakhIne batAvyuM che ke "jaina dharma e vikRta hiMdu dharma che ema kahevAmAM Ave che paraMtu For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. sanAtana ane purAtana evA jaina dharmanuM vikRta svarUpa e hiMdu dharma che.* AvA AvA deza paradezI aneka mahAna mahAna paMDitenI, nirmala buddhine prakAza mArA para paDatAM, mArU mana vaidika mata jevAne prerAyuM. jemAM jotAM ghaNuM ghaNuM prakArane viparyAsa thaele jaNAtAM jena-dikanI tulanAtmaka rUpe graMtha lakhavA mAMDyo, temAM ghaNuM kharA paMDitonA vicAre satya rUpe thaelA paNa lAgatA gayA. te meM mArA graMthamAM jAhera karyo che. te jovAnI bhalAmaNa karU chuM. A jago para to nahI jevI sUcanA mAtraja karIne batAvuM chuM. sarvajJAe-nAnA meya anaMtAnaMta jIvothI bharelI, ane kamanA saMgathI 84 lAkha jIvenI veniyAmAM bhaTakatI, anAdinA kALathI cAlatI AvelI A sRSTi batAvelI che. vidikamAM-brahmA, viSNu, mahAdevAdika eka ekathI virUddhapaNe A sRSTinI racanA karatA batAvelA che. jemAM A avasarpiNamAM-SabhadevAdika 24 mahAna tIrthakara dharmanA pravartaka (nAyaka) thatA AvyA che. vidikamAM-masya, kurmAdika 24 ekaja viSNunA avatAra thaelA batAvyA che. temAM traSabhadevane 8mA naMbare goThavyA che. " A sarvamAM-hAthI, gheDAdika agAdha zaktivALA 14 ratno AvIne maLyA pachI, cha khaMDanA rAjya karatAM-bharata-sagara Adi 12 cakravatIo thaelA batAvyA che. * vadikamAM-teja bharatane jaDabharata, sagara Adi be cArane, rAjA tarIke oLakhAvI temanA saMbaMdhanA hAthI, ghaDAdi 14 retamAM, thoDA pheraphAra sAthe brahmAdi denA samudramaMthanathI utpanna thaelAM batAvyAM che. sagara cakavatInA 60 hajAra putre svAbhAvika hatA, te mahAdevathI prApta thaelA batAvyA che. sarvanA ItihAsamAM 11mA tIrthaMkaranA samayamAM pahelA vAsudevanA pitA-putrInA saMbaMdhathI lekamAM prajApati tarIke jAhera thayA che. vaDhimAM-teja prajApatine cAre vedamAM brahmA tarIke lakhInesuSTinI Adi karanArA, suSTinI AdimAMja cAra RSienA hRdayamAM cAre For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. vedene prakAza karanArA, ane pitAnA cAra aMgathI cAra varNanI utpatti karanArA, lakhIne batAvyA che. A brahmA eka rAjAne kapelA che, tenA mATe vaidikamAM lakhAyelA aneka prakAranA vicitra lekhethI jANI zakAya tema che. A avasarpiNamAM-sarvanA ItihAsamAM-baladevAdika nava vike thayelAM lakhAyAM che. temAMnuM paheluM trika 11 mA tIrthaMkarathI sarU thatAM-20 mA tIrthakara thayA pachI 8 muM. rAma, lakSmaNa ane rAvaNanuM thayuM che. ane 22 mA tIrthaMkaranA samayamAM-balabhadra, zrIkRSNa ane jarAsaMdhanuM thayuM che, vAsudevaja prativAsudevane mAre e niyama pramANe jemAM lakSamaNa vAsudevanA hAthe rAvaNa prativAsudeva marAya che. vaidikamAM baladeva rAmane batAvyA eTale phera che. bAkI zrIkRSNa vAsudevanA hAthe jarAsaMdha prativAsudeva marAya temAM phera thaelo nathI. A banne trikomAM mukhya pAtrano phera ghaNe nahI hoya, bAkI bIjA vizvamAM te ghaNo ja pheraphAra thaele jaNAya che. te te bane taraphanA meLAthI jANI zakaze. paraMtu-rAmAdika 8 mA nA, ane balabhadrAdika 9 mA nA, pUnAM je sAta triko 11 mA tIrthaMkaranA samayathI thatAM AvyAM, temAM te vaidikanA paMDitoe sarva prakAranA kamane teDI nAkhIne, evuM te udhuM chatuM karyuM che ke moTA moTA paMDita paNa, te guMcavI dIdheluM kokaDuM ukelI zake nahIM. te pUrvenA sAta vikemAM-baladevanAM to nAma nIzAna paNa dekhAtAM nathI. ane je sAta nAmanA sAta vAsudeva thatA AvyA, temanAM nAma, ThAma, ThekANAM, uDAvI daIne eka ja viSNu bhagavAnanA nAmathI jAhera karyA. paraMtu temanA pratipakSI rUma je sAta prativAsudeva hatA temanAM nAma tevAnA tevA rUpanAM mArA jevAmAM. AvyAM, paNa temanuM svarUpa taddana pheravI nAkhyuM. ane judA judA kavioe judI judI manamAnI kalapanAo karIne batAvI che. te jo ke sarvanA ItihAsamAM prati vAsudevanAM nAma--1 azvagrIva, 2 tAraka, 3 meraka, 4 madhu ane kaiTabha, 5 nizuMbha, 6 bali, 7 pra(c)Ada. ane pUrve batAvelA-8 mAM rAvaNa ane 9 mA jarAsaMdha A bemAMnA ekane te lakSamaNe mAryA ane bIjAne zrIkRSNa mArIne traNa khaMDanuM rAjya svataMtra paNe bhagavyuM hatuM tevIja rIte pUrvenA sAta vAsudevonA zatrubhUta sAta prativAsudevo ja che. teonuM svarUpa vaidikamAM jevI rIte geThavAyuM che teonI ahI sUcanA karIne batAvuM chuM. 1 avIva prativAsudevane ja mAthA vinAnA thayA pachI gheDAnA mAthAvALA For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. batAvI--hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha karyA che. 2 tAraka prativAsudeva che. temanI laDAi-dvipRSTha vAsudevanI sAthe thaelI teneA sabaMdha vaikiAmAM--tArakAsura lakhIne deva dAnavonI laDAi gADhavIne khIcamAM viSNune paNa tenA kedI lakhIne atAvyA che. AmAM e traNa kavionI kalpanAe judA judA rUpe thaelI mArA lekhamAM joi leze. 3 jA meraka prativAsudeva che. tene vedikAmAM mATA daitya lakhIne jaNAvyuM che ke-e daitye brahmAdikAne sthAnathI bhraSTa karyo, te viSNunuM zaraNa levA AvyA. viSNu te daityanI sAthe hajAro varSoMnA yuddhathI thAkIne bhAgyA ane 12 ceAjanI guphAmAM jaIne sUtA lakhIne batAvyA che. 4 madhu prativAsudeva che, keTala tenA bhAi che. vikAmAM A bene viSNunA kAnanA melathI utpanna thaIne, nAbhi kamalamAM bharAi beThelA brahmAne mAravA doDayA, eTale viSNu te be daityAnI sAthe bAhuyuddhamAM paDayA, paNa pAMca hajAra bhrU' pachI tyAMthI nAzI chuTayA. AmAM paNa ghaNA vicitra prakAro citarAyA che. pAMcamA nizuMbha prativAsudeva che. tenA sabadhe vaizvikAmAM-nizuMbha ane nima e daityA batAvyA che. garUDa sAthe viSNu laDavA caDhayA paNa, te daityAnA mArathI mUti thayA pachI yuddhamAMthI nAzI chuTayA. chaThThA mali prativAsudeva che. temAM aneka kalpanAo thaelI che, mukhyatAe viSNu bhagavAn trivikramanA svarUpathI chaLI gayA ane tenA gulAma thaIne paNa rahelA batAvyA che. cha mA pralhAda prativAsudeva che ane viSNunA zatrubhUta che, chatAM tene peAtAneA bhakata sthApI thAMbhalAmAMthI nIkaLIne tenA bApane mAravA vALA lakhIne batAvyA che. rAvaNu ane jarAsa'dha 8 mA-9 mA prasiddha che, tethI teomAM kAMi sUcanA karelI tathA. 86 ahIM eka vizeSa sUcanA e che ke--gItA jevA mahuAn pratiSThita graMthamAM viSNu bhagavAnanA taraphathI edha apAyalA gaNAya che. temAM bhagavAn pAteja kahe che kehuM bhaktonI rakSA karavA yuga yugamAM avatAra dhAraNa karIza. te viSNu mAthu kaMpAvI gheADAnA mAthA vALA kema thayA ? ane tArakAsuranA kedI kema banyA ? meraka daityathI nAzIne khAra ceAjananI guphAmAM jaIne kema sUtA ? kAnanA melathI utpanna thaelA e daityonA Age paNa pAte TakI na zakayA. ane nizuMbha-ane nami e daityothI peAtAnA garUDa vAhana sAtheja mAra khAIne bhAgyA, je bhagavAn peAtAnuM rakSaNa nathI karI zakayA te bhagavAn amArU rakSaNa kaye ThekANethI AvIne karI zakavAnA che ? mATe ja ameA kahIe che ke hAlanA ja For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. vaidika dharma te, sarvajJAna tattvanA vikArarUpa che. bhUlacUkanI kSamA Apaze ane satyanI zodha karaze. (35) jenA-anekAMtavAdanuM athavA syAdvAdavAdanuM svarUpa duniyAnA sarva padArtho-utpanna ane nAza thatA hovA chatAM paNa tenA mULa padArthone nAza thateja nathI e nirvivAda che. jema ke senAnA aneka , dAgInA banatA ane teDI naMkhAtA hovA chatAM paNa sonAne nAza thataja nathI. tevI ja rIte mATInA ghaDA Adi utpanna ane nAza thavA chatAM paNa mATIne sarvathA nAza thato ja nathI. evI rIte badhAe padArtho aneka dharmavALA ja hoya che. A mAnyatAne jene anekAMtavAdanA nAmathI athavA syAdvAda vAdanA nAmathI jAheramAM prasiddha kare che. vaidikamatamAM-pUrvakALamAM thaelA keTalAka paMDite te padArthomAM ane temanA svarUpamAM judA judA pakSene ubhA karIne judI judI mAnyatAo pragaTa kare che. jyAre pitAnI mAnyatAomAM vAMdhA AvI paDe che tyAre te jenA anekAMtavAdano Azraya laIne sAmA pakSene teDI pADavAno prayatna paNa kare che. temAM paNa vizeSa khUbI e che ke-te matavAdIo jenA anekAMtavAdano te Azraya letA jAya che ane pitAnI mAnyatAmAM juThI kalpanAo karIne teja anekAMtavAdanuM khaMDana karavAmAM potAnI cAturI paNa pragaTa karatA jovAmAM Ave che. A anekAMtavAdanA prakaraNamAM AvA prakAranI badhI vicitratAja Apa sajajanA jovAmAM Avaze. - prathama zaMkara svAmIe ja ziva-nIlakaMThane ane bhAskarAcAryane vaitavAda choDAvI advaitavAda kabula karAvyuM. e zuM nyAya thaele hato? mArA vicAra pramANe te daitavAda ja siddha rUpane che, bAkI ahamata durAgrahamAMja dorI jAya che. bIjAonuM khaMDana karatAM svAmIjIe jage jage para anekAMtavAdanAja Azraya lIdhela che. jenA AzrayathI jya meLavIne AvyA, tenuM paNa khaMDana karavAmAM jabarajastI karI, e zuM satyabuddhine upayoga karela che khare ke? prathama zaMkara svAmInA eka brahmamAMja-vyakta-avyakta-saguNa-nirguNa aneka dharma gItAmAMja lakhAyA che. te pramANe purANamAM paNa aneka dharma lakhAyA che. dhyAna deze te jarUra samajAze. tevI ja rIte sarva vastuomAM For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. paNa aneka guNo rahelAja che tethI AjakAlanA bAhasa paMDitae svAmIjInA vicArane ayogyatAmAMja kADhI nAkhelA che te vicAronuM prakaraNa 36muM jaze eTale Apa sajajanenI paNa khAtarI thaze. AvA moTA purU thaI taddana ayogyatA vApare te pachI tevA mahA purUSane ApaNe jevAoe zuM kahevuM ane zuM lakhavuM? (36) anekAMtavAdamAM Adhunika paMDitane jayaghoSa. pUrvakALanI aMdhAdhUMdhinA vakhatamAM vaidikanA keTalAka paMDitAe juThI. ke sAcI je dhamAla macAvI hatI te sAdhananA abhAve cAlatI rahI, paraMtu Aja kAla chApAnA sAdhanathI pustako bahAra paDI javAthI sarvajJonA satya tanI satyanA zedhaka paMDitemAM kAMI kiMmata thavA lAgI te ApaNA hiMdu sthAnane sudina samajavAne che. pAzcAtya paMDitanI zodhakhoLanA aMte jema jema prakAzamAM AvatuM jAya che tema tema ApaNI daSTimAM paNa satyatAne vikAza vadhato jAya che. pUrvakALanA keTalAka paMDitoe jenonA anekAMtavAda (syAdvAdavAda) ne tukArI kAryo hato te AjakAlanA bAhoza paMDitAe khAsa jarUra che ema niDarapaNAthI temAM jAhera karyo che. tenA daza bAra mahAna paMDitenA vicAre to ame paNa meLavyA che ane temanA nAmanI sAthe vicAravAne paNa mUkelA che. zaMkara svAmInA vakhate A ekaja vAta uMdhI citaravAmAM AvI hoya tema nathI paNa keI seMkaDo vAto jANI bUjIne temanA paMDitoe cItarI nAkhI hoya tema jaNAya che. ane temAMnI keTalIka vAte sarvajJonA paricayamAM AvyA pachI vedamULaka TharAvavA vedamAM paNa dAkhala karI dIdhelI hoya ema paNa jovAmAM Ave che. ahIM zaMkaradigavijyanA pahelA sagamane ekaja dAkhale vicAravAne muku chuM-ane te ghaNu paMDitenI badhirUpa kazoTImAMthI kazAte Avelo che. jo ke "brahmAdika dee-zaMkaradeva pAse phariyAda karI ke viSague baudadha zAstronI racanA karIne vedAdikane hAni pahacADI. zaMkaradeve uttara ame ketame jAve, huM zaMkarasavAmIpaNe avatAra dhAraNa karIne jJAnakAMDane udhAra karIza." AmAM jarA vicAravAnuM ke anAdikALanA brahmA, dareka vakhate sRSTinI Adi karavAvALA ane cAra RSionA hadayamAM cAre vedane prakAza karavAvALA ane cAre vedethI prasiddhine pAmelA, te brahmA hAlamAM thaelA For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. zaMkarasvAmInA vakhate zaMkaradevane pharIyAda karavAne gayA ke viSNue bASpa zAstronI racanA karIne vedAdikane hAni pahacADI, viSNu paNa kayA ke-je anAdinA manAyA che te ane yugayugamAM bhaktone rakSaNa karavAnuM vacana ApIne vaikuMDamAM sidhdhAvI gayA che ane gItA jevA mahAna graMthathI pratiSThAne pAmelA temane bADhAdikanAM zAstronI racanA karIne pedAdikane hAni pahacAvanArA lakhIne batAvyA che. A badhu lakhAyeluM keTaluM susaMgata samajavuM? ahIM pharIthI paNa bAlakhyAla jevA e bela vicAramAM muhu chuM. cogya lAge te vicAraze ane bhUla mAlama paDe to kSamA Apaze. . anAdinA kALathI cAlatI AveDhI A saSTinI vAravAra bhAMgapheDa karavAvALA, mahAjJAnanidhi evA anAdikALanA brahmA, cAre vedathI paNa prasiddhimAM AvelA che. dvAdie karelI bhUlone nIkALa karavAnuM temane ne samajAyuM ke jethI A aghora kalikAlamAM parivAra laIne zaMkaradevanI pAse pharIyAda karavAne javuM paDayuM bIjI vAta e che ke-anAdikALathI moTAmAM moTI sattA dharAvanArA zrIkRSNa paNa manAya che. ane jemanI mahimA gItA jevA mahAna pratikti graMthamAM chavAI rahelI che. zrIkRSNa pote ja parama bhakta ananA mahAmane kahI rahayA che ke prakRti mArU rUpa che " " jIva mA aMza che" "saMsAramAM jeTalI zrImAna vA vibhUtimAna mUrtio che te sarva mAza aMzathI utpanna thaelIe che. ane sarva bhUtane aMtaryAmI AtmA paNa huM chuM." ityAdika aneka prakAranI temanI mahimA jotAM te mahAjJAnI ane sarva sattA dhArIja mAlama paDe che. chatAM temaNe boddhAdikanAM zAstronI racanA karIne duniyAmAM ajJAna phelAvyuM hoya te zuM temanI bhUla thaelI na manAya ? kadAca zrIkRSNa ke keI bIjAe bhUla karelI mAnIe to paNa teno nIkALa brahmA zuM na karI zaktA hatA? karI zakatA hatA ema mAnIe tyAre sarva sattA dhArI brahmAne zrIzaMkaradeva pAse pharIyAda laI javAnuM zuM kAraNa? vaidikanA ghaNA zAstromAM-brahmA-viSNu-maheza e kamathI traNe devo mahAna lakhAyelA hovAthI mahezane trIje daravAjeja gaNavAmAM AvelA hoya ema samajAya che. te paNa te meTI sattAvALA hovAthI meTA jJAnI to manAyA ja haze. jyAre emaja hoya to pachI brahmAdika devonI pharIyAda sAMbhaLavAne ja zuM karavAne besI rahayA? pahele ja duniyAmAM AvIne sayAsatyane 12 For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 svasthInI prastAvanA nIkAba karI jatA to pachI zaMkarasvAmIne A badhA prapaMca karavAnI. zI jarUra hatI? " brahaw me rtA cAra vedathI te saMpUrNa vaidikanA siddhatithI prasiddhine melsa che, zrIkRSNa paNa teTalAja daranA manAyalA che. tethI pite. kahI rahyA che ke-" jIva mA aMza che.' " zrImAna, vibhUtimAna, sarva mA aMzathI kaMpanna thaelA che ane sarva bhUtane aMtaryAmI paNa Ama ja vicAra thAya che ke anna anatA ane bhaTakavArUpa je jIvenI rAsI lAkha yunienI sthApanA thaelI purANamAM paNa jaNAvavAmAM AvI che, te zuM brahmAe sthApelI ke zrIkRSNa? ane te zA. kacchathI snAyalI? zuM tevAM rUpa dhAraNa karIne te te ninAM sukha dukha kevA kevA prakAranAM che te jovAne mATe teja pharI rahelA mAnavA ke keI bIjA prakAranA jIve temAM bhaTakI rahelA mAnavA athavA vaidikee potAnA siddhAMtane e meLavyA vinA bIja keInA siddhAMtamAMthI laIne samajyA zocyA vinA pitAnAmAM lakhI vALelAM samajavAM? AvA AvA prakAranA siMkaDe lakhAyelA apa TuMka buddhithI nirNaya kevI rIte karI le che kaI satya buddhithI lakhIne batAve tyAre te temane paNa ApaNA para mATe upakAra thAya, bAkI udhatAInA lekhakoe te duniyAno dATaja vALaye che te jovAnI te amArI Iba thatI ja nathI. AjakAla thAbaDa thAbaDInA lekho ghaNu ghaNuja bahAra paDI rahyA che tethI satyanA zodhakene kAMI saMtoSa na thaI zake ane vicAra vinAonA mATe te satya ane asatya badhue eka sarakhuM ja che. mATe satya vastunA ja lekhe bahAra pADavA joIe, tevA prakAranA satya vicAro te kaI kaI mahApurUSanA ja jovAmAM Ave che. bAkI thAbaDA thAbaDInA lekho te DhagalA baMdha jotAM kevala vakhataja gamAvavA jevuM thAya che, paNa temAMthI kAMI satya maLI zakatuM nathI. A jamAno satya vastunA zodhakano lAge che paraMtu thAbaDa thAbaDIno mane lAgatuM nathI. bAkI te vicAre vicAranA aneka bheda che tethI badhAne niveDe lAvI zakAya nahI. sarvanA tane vizeSa pracAra thatAM vaidimAM bAjI palaTAI. che keI prAcIna kALamAM mukhyatAe yajJayAgAdiktA vidhi vidhAnavALuM veda jJAna IzvaranI preraNAthI raSione prApta thaeluM lekene batAvI te kArya For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanI prastAvanA. dhamadhokArathI calAvyuM. paraMtu te yajJa cAdikanuM jJAmAM sAkSAt savAnA tattvajJAnane vizeSa pracAra thatAM nahI jevuM bhAsavA lAgyuM eTale teno pracAra nahI je thaI paDavAthI vaidikanA keTalAka catura paDitoe brAhmaNadika thathI bAjI palaTAvavA mAMDI. te evI rIte ke - (1) sarvae--pravAhathI cAlatI AvelI A suSTine adinA batAvI tyAre vaidikanA paMDite e sarvanA ItihAsamAM lakhAcallA putrInA pati prajApatti nAmanA eka mahAna rAjAne brahmA tarIke kapIne cA caSTinI Adi karavAvALA lakhIne batAvyA. (2) sarvathI jAheramAM AvelA SabhadevAdika 24 kerenA anukaraNarUpe vaidikee masTAdika 24 avatA ekaja viSNunA kalpIne batAvyA. (3) sarvajJoe-bharata-sagara Adi 12 cakavatIe batAvelA che. vaidikee te bAramAMnAM be cAra nAma rAkhIne temAM uMdhuM chatuM lakhIne batAvyuM che ane temanA saMbaMdhanAM je 14 rane hatAM temAM pheraphAra karIne ahAdika denA samudramaMthanathI utpantha thaelAM jatAkhyAM che sava -vAsudevanAM nava 9) pike A avasarpiNImAM elAM batAvelAM che. dikanA paMDitoe te badhAe pAsudeve e ja viSNunA nAmathI prasiddhimAM batAvI temanA pratipakSI je nava (9) pratiSAsu hatA temAMnA keIne viSaNu te koIne asurUdAde TharAvI temane mAnI sAthe laDAvI mAryo che. eTaluM ja nahI paNa AthamAM jaganI Adi karavAvALA brahmAne ane yugayugamAM bhaktonuM rakSaNa karavAvALA viSNu bhagavAnane te daitya dAnathI nAsa bhAga karatA lakhIne batAvelA che te ghaNuM camatkAra pedA kare tevuM che. evI rIte pakSanA viSayanI ekaDe nahI paNa hajAra vAtomAM uMdhu chatuM karI pUrvoparanAM vidhavALAM moTAM moTAM pustake vAvI mArA mATe paMDitene paNa moTI muMjavaNamAM nAkhI dIdhelA che. sAkSaza ? viparIta e rAkSasA" nI je kahevata che te AvA kAraNathIja paDelI hovI joIe ? mahAbhAratanA zAMtiparvamAM-hiMsAtamaka pajhane niSepa karI Atmatha batAvatAM zrIkRSNa arjunane kahe che ke jU karavA jAya tya, zaza kavirAma yo gamyate svarga, narake: kena gamyate ? // 1 // For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tabathInI prastAvanya. sarvAnA satya tane vizeSa prara thatAM vaidikanAja pati vedavihita canA niSedha karI AtmayajJa batAvatAM kahe che ke-cUpane sthApIne, pazuone vadha karIne ane temanA dhirathI kAdava karIne svarge javAtuM hoya, tyAre narakamAM kayuM karma karavAthI javAtuM haze? . uparanA leAkathI samajAya che ke-svarganI AzAvALA ca karatA. paraMtu badhI duniyAnA mAlika nitya mokSarUpa brahmA paNa duniyAmAM ya karavAne AvatA te navuM kayuM pada meLavavAne AvatA vizeSa vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. "viSNupurANamAM- pRthivyAmapyahaM pArtha , vAyA va'gnau jale'pyahaM / - vanatinA sthA, samUtAto cahuM ww pRthvI Adi sthAvare jIvALA che. evuM spaSTarUpe varNana vedapurANamAM levAmAM AveluM nathI. sarve sthAvare paNa jI vALa che e mAnyatA sarvathI pragaTa thaelI che. chatAM viSNupurANamAM viSNurUpe dAkhala karavAmAM AvI che. evA prakAranI mAnyatA gItAmAM paNa lakhAI che-jema kejIva mAre aMza che ( 15-7), sarvabhUtAno aMtaryAmI AtmA, huM chuM (10-20), saMsAramAM jeTalI zrImAna vibhUtimAna mUrtio che te sarva mArA aMzathI utpanna thaelIe che. AmAM vicAra thAya che ke potapotAnA karmanA vazamAM paDelA ja 84 lAkha nI nimAM anaMtA kALathI bhaTakI rahelA che, viSNu bhagavAna kahe che ke badhAe ThekANe huM chuM tyAre zuM te te nimAM aneka prakAranAM sukha duHkhane anubhava karatA viSNu bhagavAna pite bhaTakI rahelA mAnavA ke keI bIjA cha laTakI rahelA manAya che ? vaLI vizeSa vAta e che ke manusmRtimAM lakhAyuM che ke -"brahmAe yajJanA mATe pazuo banAvyA." te te kayI vastunA kayA kALamAM? tene kAMI pattA jaNAvyuM nathI. je amo sarva bhUtamAM viSNubhagavAnane mAnIe tyAre te yajJamAM paNa pazuone ghAta karatAM viSNubhagavAnanAja aparAdhI TharIe. mATe vicAra thAya che ke-jInA sabaMdhe khare siddhAMta gItAne ke smRtine? For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww - tattvatrayInI prastAvanA, 93 bIjI bAju jotAM-brahmA-viSNu ane mahAdeva A traNamAMnA eka paNa devano khare patto lAge ja nathI. mATe A jIvane viSaya paNa sarvamAMthI laIne vaidikanA paMDitoe udhe chatto kalapI kADheleja hoya eja anumAna para AvIne aTakavuM paDe che. vizeSa vicAravAnuM ke-sarvanA lekhe tarapha ane vaidikanA vicAre tarapha mArA lekhamAM AdithI te aMta sudhI najara pheravIne jeze te Apa sajajanone mAlama paDaze ke sarvajJono InkAra karavAvALA sarvanA tamAMthI ane temanA ItihAsamAMthI jeTaluM levAya teTaluM upara ceTIyuM laIne udhuM chatuM karIne potAnA vaidika dharmamAM goThaveluM che. veda IzvarIya preraNAthI prApta thaelA che ema vedikanA paMDitAe jAhera karyuM kharuM paNa temAMnI keTalIka vAte dhRNA utpanna kare tevI ane keTalIka bAlakhyAla jevI che. prathama ja vRNe utpanna kare tevuM kadanuM ja azvastotra, AgaLa juva bAlakhyAla jevA uddagAra-he pRthvI ! te mRtaka para Dhagale thA, he agni ! A mRtakane pitRonI pAse pahucAva. ityAdika aneka vicAre vedamAMnA jatAM mAlama paDaze ke-savanA tatkAdika vizeSa pracAramAM AvyA pachI vedane kaI eka netA na hovAthI jAhera karavAmAM AvyuM ke-veda IzvarIya preraNAthI RSione prApta thayA che. jema ke-Adhunika purANomAM sarvanA tamAMthI ane temanA ItihAsamAMthI pitAnI marajI pramANe laIne ane temAM aneka prakArano pheraphAra karI moTA virodha vALAM purANo ubhAM karIne veda vyAsanA nAma upara caDhAvI dIdhAM. te pramANe vedene IzvarIya preraNAthI RSione prApta thaelA lakhIne batAvI dIdhA che. pUrvakALamAM thaelA keTalAka akSaranA paMDite sarvAnA saMbaMdhamAM AvelA sarvakathita atIndriya jJAnanA viSayone jANI zakayA haze kharA paraMtu kevala svArthanI buddhivALA pakSapAtamAM taNAIne temAMthI jeTaluM levAya teTaluM laIne temAM udhuM chatuM karIne lokone uMdhA pATA baMdhAvavAno prayatna karatA gayA, chatAM paNa keTalAka gahana ane atigUDha adhyAtmika viSayanI vAtomAM potAnAmAM nahI jevuM ja jAhera karIne cAlatA thayA che. jema ke sarvoe batAvelo (1) pAMca jJAnane viSaya, (2) sarva jIvonA pAMca iMdriyane viSaya, (3) te chanA karmonA baMdhane viSaya, 4) A sRSTi anAdinA kALathI kevA svarUpathI cAlatI AvI tenA svarUpano viSaya, temaja (5) sarvoe batAvelI For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 tattvatrayInI praratAvanA. kalpanA atIta gaNatrIno viSaya, (6) savajJAe batAvelA syAdvAdano viSaya, (7) sarvajJAe batAvelA devAno viSaya, (8) sa`jJAe khatAvelA itihrAsano viSaya. ityAdika aneka viSayAmAM vaizvikAe meTA pheraphAra karelA che. temAMnA keTalAka viSayA te ame jaina-vaidikanI tulanA rUpe batAvatA AvyA chIe. tattvAnA viSayanI zeAdha khALamAM macI rahelA AjakAlanA pAzcAtyavidyAnA evA niNa ya atAve che ke-- hiMdustAnanA prAcIna sAhityano itihAsa kudaratI rIte e mukhya vibhAgamAM vhecAI jAya che. pahelA vibhAga te vedanA graMthAno che. e sAhitya ghaNuM karIne i. sa. pUrve 1500 varSa jeTalA prAcIna samayathI zarU thAya che, ane enA chellAmAM chellA svarUpamAM e sAhitya Asare i. sa. pUrve 200 varSa sudhI pahoMce che. vaidika yuganA prathamAnuM sAhitya sazakti ane kavitvathI 'kita thayeluM hatuM ane siMdhu vagere nadIe jyAM vahe che ane hAlanA samayamAM je 5 jAmanA nAmathI oLakhAya che. te mulakamAM e samayanA sudhArAnuM mukhya sthAna hatuM. eja yuganA dvitIyAnuM sAhitya aMtagata vastu tarapha jotAM dhama viSayaka carcA calAvanArU ane bAhya svarUpa tarapha jotAM gadyamAM lakhAyeluM hatuM ane pajAmane badale gagA nadInI pAsenA pradezamAM e samayanA AdhyAtmika ciMtana mATenu mukhya sthAna hatu. e pramANe vaidika yuga pravata tA hatA eTalAmAMja Aya lokono sudhArA AkhA hiMdustAnamAM, eTale siMdhu nadInA mukha AgaLathI te gaMgA nadInA mukha sudhInA, jenI uttare himAlaya parvata AvI rahyo che ane jenI dakSiNe viMdhyAcala paryaMta AvI rahyo che, te vistINa pradezamAM phelAI vaLayA hatA. dvitIya yuganA prAraMbhamAM vaidika sAhityanA chellA graMthA hajI lakhAtA hatA ane i. sa. 1000 pachI musalamAnonI jIta thai tyArathI e yuga pUro tha. e yuga te kharekharA saskRta yuga kahI zakAya. sAhityamAM, mukhyatve karIne TIkAnA graMthamAM saMskRtano upayoga cAlu rahyo eTale amuka arthAMmAM A dvitIya yuga Aja dina sudhI TakI rahyo che ema kahI zakAya. A dvitIya yugamAM brAhmaNAno sudhArA dakSiNunA nAmathI oLakhAtA dakSiNa pradezamAM praveza pAmyA ane tyAM phelAyA. A ate yugane ekaThA laIe te eTalA For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtrayInI prastAvanA. 95 ~ ~ ~ samayamAM hiMdustAnanA sAhityanA lagabhaga dareka vibhAgamAM saMgIna ane mahatvanA graMtha lakhAyA." (saMskRta sArA prastAvika pU. 9) A uparanA lekhamAM kAMI spaSTatA karIne batAvuM chuM-- veda kALanA be vibhAga temAM pahele vibhAga siMdhu nadI taraphathI I. sa. pUrve 1500thI zarU thaI teno prayAsa 2000 varSa sudhI te rahyo ema pAzcAtya vidronuM kahevuM che. game tema hoya paNa te tarapha teone somavelaDInA rasanA pAnanI madata maLatI hatI tethI te sAhitya tenI mAdakatAthI paNa utpanna thatuM paNa temAM bhaLatuM tethI te yajJayAgAdikanA vidhAnavALuM vRNAjanaka ane keTaluMka bAlakhyAla jevuM temAM bhaLeluM hoya tevuM jaNAya che te ame prathama sUcavyuM che. vedayuganA bIjA ardhanuM sAhitya gaMgA nadInA pAsenA pradezathI zarU thatuM batAvyuM che. paraMtu A bIjA ardhanI zarUAta thatA pahelAM I. sa. 1000 nA lagabhagamAM jenonA 23 mA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha sarvajJa taraphathI adhyAtmika viSayone upadeza lekamAM pasarI rahela hatuM te sarvanA tonI spardhAthI brAhmaNadika graMthamAM je carcAvALuM lakhAtuM cAlyuM tyAMthI te adhyAtmika tanA mizraNa vALuM gaNAvavAne lAgyuM. te 23 mA tIrthakara pachI thoDA ja vakhatamAM 24mA tIrthaMkara sarvajJa zrI mahAvIra thayA che temanuM zAsana Aje niSkalaMka paNe ja pravatI raheluM che. . . te 24mA tIrthaMkaranA taraphathI batAvavAmAM AvelA AdhyAtmika tonA viSaye temaja prAcInamAM prAcIna ItihAsanA viSaye temanA ziSya (gaNadhare) sAMbhaLI pitAnA hRdayamAM dhAraNa karatA. pachI teo pitAnA parivAramAM phelAvatA, paraMtu te samayamAM prAye mukhapATha rAkhavAne rIvAja vizeSa hate. pachI AgaLa jema pustaka pAnAM para caDhatuM gayuM tema te sarvanA batAvelA AdhyAtmika tAmAMthI temaja prAcIna itihAsanA viSayomAMthI vaidikanA paMDite letA gayA ane temAM UMdhuM chatuM karIne moTA pheraphAranI sAthe pitAnA graMthamAM dAkhala karatA gayA temAMnA keTalAka ItihAsanA viSaye mArA jANavAmAM AvatA gayA temAMnA keTalAka nahI jevA jena-vadikanI tulanArUpe lakhIne batAvyA che. have tenI kharI tulanA karavI te te pakSapAtathI mukta thaelA evA sajajana paMDiteja karI zake bAkI meM te kevala Adarza rUpe lakhIne jAhamAM mukyA che. For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvanayInI prastAvanA, wanan vedonA viSayane game teTalA prAcIna ka paNa te yajJa yAgAdika vidhAnA vaLA AjakAlanA paMDitane te bAla khyAla jevAja lAgelA che. jenonA sarvajJa pArzvanAtha I. sa. pUrve eka hajAra varSanI lagabhagamAM thayA. sarvajJonA tatva vicAre navIna rUpanA tAjA bahAra paDatAMnI sAthe vaidikamAM gaDamathala thavA lAgI, prathama jezamAM AvI yajJa yAgAdikanI puSTinA mATe brAhmaNa graMtha lakhavA mAMDayA. paNa sarvajJonA ta- jema jema vadhAre phelAtA gayA tema tema brAhmaNa graMthanI kiMmata paNa nahI jevI ja thaI paDI, paraMtu keTalAka catura paMDita e sarvAnA Azayane pachI upaniSadanA graMthanI zarUAta karI dIdhI tethI te graMtha kAMIka zobhA rUpane gaNAvavA lAgyA. paNa bhinna bhinna lekhakenA kAraNe Apasa ApasanA virodhane TALI zakyA nahIM. AgaLa jAtAM sarvathI pragaTa thaelA prAcIna itihAsanA paNa tevAja hAla karIne mUkelA che. A prakAzanA samayamAM Aja kAlanA keTalAka paMDite pitAnA vaidikamatamAM nyUnyatAo jotA huvA eTaluM te jararU lakhatA gayA ke jaina bauddhanA paMDitae sudhAro vadhAre karyo. paraMtu keTalAka satyapriya paMDite te jaina bauddhanA lAMbA abhyAsathI kharI sthiti samajIne Tuka rUpe satya lakhavAmAM pAchI pANI paNa karelI nathI. teonI ja sAhAyathI meM je kAMI lakhIne batAvyuM che tenI ja noMdha IsArA mAtrathI TuMka rUpe karIne batAvuM chuM - - (1) sarvajJoe A suSTine anAdi anaMta svarUpanI pravAhathI cAlatI AvelI batAvI che ane che paNa tevAja svarUpanI. chatAM vaidakanA paMDitae sarvanA viruddhamAM AvI-brAhmaNa graMthathI te TheTha purANe sudhI suSTi utpattinA saMbaMdhe eka bIjAthI virUddha svarUpanA brahmAdika aneka deve kapIne batAvyA. ane te kalpanA vedamULaka TharAvavA pAchaLathI navIna navIna aneka kRtio banAvI kam vedathI te cethA atharvaveda sudhImAM dAkhala karIne batAvIe che te tapAsIne ju. AmAM satyatA keTalI che te paNa vicArI ne juve. je kadAca saSTi utpa. ttinA badhA kalpita lekhene saMgraha karavAmAM Ave te keI hajAro zlokenuM meTuM pustakaja thaI jaze. pachI vaidikanA meTA meTA graMthe dekhAya temAM navAI jevuM zuM che? kayAM khADI ke ketara naDe tevuM hatuM ? . For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. (2) A avasarpiNImAM-yugaladharmano aMta lAvI vyavahArIka ane dhArmika mAnA prakAzaka, bharatAdika se putranA pitA, zrIjhaSabhadeva, prathama tIrthakara jaina ItihAsamAM sarvAthI prakAzita jaga jAhera che. chatAM Adhunika purANamAM-viSNunA AThamAM avatAra rUpe kevA vikRta svarUpanA cIgyA che te bane mArA sAmA sAmI lekhathI vicAravAnI bhaLAmaNa karuM chuM. (3) RSabhadevanA putra bharata cakravatI ke jemanA nAmathI A bhArata varSa prasiddha thayuM. chatAM paurANikae rAjA jaDabharata kahI haLakA cicyA che. sagara cakravartIne paNa rAjA saMbaMdhI 60 hajAra putranA prApti ane temanA maraNanA vicAro judA judA rUpe goThavAyA te te zA kAraNathI vicitra prakAranA gaMThavAyA ghaNA kharAM purANe zAtathI navaze sudhImAM lakhAyAM che. juvo amArA lekhe. (4) senApati, purohita, hAthI, ghoDA Adi navIna utpanna thaelI ratna rUpanI 14 vastuo AvIne maLe teja cakavatI pada bhagave ane jene 7 vastuo te vAsudevanuM pada bhagave. A viSayamAM vaidikee pheraphAranI sAthe te 14 ratnone brahmAdikanA samudramaMthanathI utpanna thaelAM batAvI cakravatI pada sarvathA uDAvI dIdhuM. ane judA judA nava vAsudemAMnA--pAchaLanA 7 trikamAM deva-dAnanI laDAImAM viSNu AdIne sAthamAM goThavI rAmane viSNunA avatAra ane kaNane bhagavAna rUpe jAheramAM mUkyA. juve amArA badhA lekhe ane kare satyAsatyane vicAra. A te nAma mAtrathI bAra cakravartIone ane nava vAsudevanA trikone Isare karIne batAvyuM. have rahyA brahmA ane rUdro. temAM kAMIka IsAro karIne batAvuM chuM. : " - AryonA tahevAronA lekhakane-iMdra ane zrIkRSNa A be vyakitao ja itihAsa rUpanI lAgI che. paNa brahmA ane rUdra itihAsa rUpanA lAgyA nathI. ane dvivedI maNilAla bhAInevedamAM goThavAyelA-yajJa purUSa ane prajApati brahmA navIna rU5nA pitaja lAgyA. temanA saMbaMdhe kAMIka sUcanA rUpe lakhI batAvuM chuM - (5) sarvAne ItihAsa jotAM-11mAM, tIrthakaranA samayamAM.jitazatra rAjAe mehathI pitAnI putrI mRgAvatI ne aMteuramAM dAkhala karI tethI te leke mAM prajApati rUpe prasiddha thayA. te putrInA saMbaMdhe je putra thayuM te A avasarpiNImAM navAvAsudemAMnA pahilA tripaSTa vAsudeva thayA ane temanA pratipakSI azvagrIva prativAsudeva thayA che. 13 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ =AnA ri - - - - - - - - - 98 tattvatrayInI prastAvanA vedikanA lekhe jotAM te azvarzIvane ja hayagrIva viSNurUpe jAheramAM mUkayA che. ane putrInAM saMbaMdhavALama prajApatine hariNArUpa putrInI pAchaLa haraNa rUpe jatA batAvyA che. temanuM AyuSya 32 nIla, 10 kharva, ane 40 arbanuM bhAgavatamAM batAvyuM che. keI lekhamAM A brahmAnI 33 puvIe caMdramAne paraNAvelI batAvI che. ane keI lekhake-A prajA5tine anAdina brahmArUpe kalpIne suSTinI Adi karavAvALA ane cAra vedanA prakAza karavAvALA paNa lakhIne batAvyA che. ane te prajApatine hiraNyagarbharUpe ane yajJapurUSa rUpe kalpI temanA saMbaMdhanI navIna rUpanI kRtio banAvI-vahelA badathI te cethA atharvaveda sudhImAM dAkhala karI didhelI jovAmAM Ave che. ke lekhake-A prajApatine yarU karatA paNa batAvyA che. iMdra para maLavavA ya karavAmAM AvatA. A anAdina brahmAe kahyuM pada meLavavA yAne AraMbha karela haze ? e khAsa vicAravA jevuM che. kaI lekhake lakhyuM ke zivanA hAthathI pedA thayA. te kaI lekhake devInA hAtha ghasavAthI pedA thayA batAvyA che. paraMtu viSNunA avatAra rAmacaMdrajInA ane maharSi vasiSTajInA praznottaramAM te A brahmAne ke patto paNa batAveja nathI, AvI rItanA aneka prakAranA vicitra lekhe jotAM AryonA tahevAronA lekhakane vyakitarUpanI na bhAvyA, ane maNilAlabhAIne kalpita navIna rUpanA bhAsyA temAM agya zuM che? sarvattAnA itihAsathI te te mahAna rAjA putrInA pati-prajApatineja vaidike brahmApe kamyA siddha thAya che. A jago para te mAtra nahI jevI sUcanA karIne batAvI che bAkI te badhA mArA lekhethI satyAsatyane vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. che sarvAnA ItihAsamAM aneka vidyAothI maTI zakitavALA thatA te phakanA nAmathI prasiddha thatA. temanI zarUAta zrI RSabhadevathI te 24 tIrthaMkara sudhI 11nI saMkhyA jaNAvelI che. paraMtu 24 mAM mahAvIranA samayamAM je 11 mA satyakI nAmanA rUdra thayA te kAmAsakata thaelA batAvyA che. teNe rAjAonA aMteura sudhI anAcAra sevele paNa te vidyAnA baLavALAnuM keIthI nAma daI zakAtuM nahIM. eka vezyAnA saMbaMdhathI rAjAne khabara paDI ke saMbhoga vakhate vidyAo ra rahe che. tyAM prapaMcathI saMbhega vakhate banene nAza karAvyuM. paNa vidyAnA baLavALA tenA ziSya bhaya batAvI saMbhoga rUpanI mati leke pAse For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na = ra tattvatrInI prastAvanA. pUjAvI pAMthI A bhama ane liMga rUpanI mUrtinI zarUAta thaI. mahAdevane dvAparamAM thaelA batAvyA che tethI paNa vicAravA jevuM che. A rUdranA saMbaMdhamAM dikamAM vicitra prakAranA teo lakhAyA che te nAma mAtrathI juve (1) e 10 praSNu ane 11 mAM AtmA lakhI 11 nI saMkhyA batAvI che. (2) keIe-brahmAnA mRtakarUpa zarIrathI 11 o athavA 11 nIlahita lakhIne batAvyA che. (3) keIe rUdra te ekaja paNa 15 brAhmaNanA nAmathI 11 rUpe prasiddha thaelA lakhIne batAvyA che. (4) keIe--mahAdeva pArvatInA saga pachI mahAdevane putra thayo, pArvatIjIne putrI pedA thaelI lakhIne batAvI che. (5) keIe-mahAdevajI vanamAM kuTIyA banAvI maMtra baLathI sArI sArI strIo kheMcI maMgAvI sabhAga karatA rahyA lakhyA che. (6) keIemaraNa thatI pArvatInAM mastaka kApI kApIne hAramAM parevI paravIne gaLAmAM paheratA batAvyA che. (7) keIe-parvatanI putrI pArvatIne paraNavA jatAM-jAnamAM adhyAvigaNane paNa letA gayA batAvyA che. (8) bhikSA mATe gayA tyAM RSi patnIonI lAja luMTatAM RSionA zApathI liMga vinAnA thaI beThA batAvyA che. (9) keIe-liMga byuTI pAtALamAM pehu tenI pAchaLa mahAdevajI paNa pAtALamAM cAlyA gayA. brahmA-viSNu liMga pUjavAnuM kabUla karI pAchA manAvI. ne lAvyA. ema paNa lakhIne batAvyuM che. (10) keIe lakhyuM ke-liMgano patto meLavavA-brahmA upara gayA ane viSNu pAtALamAM peThA paNa patto meLavyA vagara pAchA AvyA. (11) eka asurane bIjA upara hAtha mUkI bALI mAravAne vara Ape tenA bhayathI mahAdeva piteja bhAgatA phayI paNa lakhI batAvyA. ItyAdika aneka bAbatamAM vikRta svarUpanA mahAdevane jaganI AdimAM-brahA-viSNune utpanna karIne jagatanI utpatti karavAvALA paNa lakhIne batAvyA che.' For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 tatvatrayInI prastAvanA. | ityAdika hajAre bAbate sarvanA virUddhamAM AvI lakhI vALI pachI eka vAta evI pakaDAvI dIdhI ke-hAthI mAravA AvatA hoya te tenA hAthe marI javuM paNa jenonA upAzrayamAM jaIne ApaNuM prANa bacAvavA nahIM. satyAsatyanA vicAra vinAnI bheLI dunIyAe A vAta majabUta pakaDI lIdhI. have temane satyAsatyane vicAra kaye ThekANethI maLI zake? pitAnA svArthanI khAtara A badhuM uMdhuM chatta karavAvALA pite samajatA hatA ke-amArI vAtane bheda ke jAheramAM Avaze te A sarvisanA anuyAyIthIja Avaze, bAkI amArI cAlAkI bIjA keIthI paNa jAheramAM Avaze nahI. paNa kudarata evI che ke AkharamAM satyAsatya jAheramAM AvyA vagara rahetuM nathI. A aMgrejonA rAjyamAM graMthe chapAIne bahAra paDI javAthI ane jage jage para lAyabrerIonA sAdhanathI satyapriya sajajanenA hRdayamAM khaLabhaLATa peke, temanA sahavAsathI bhaLI dunIyA paNa habala Dakhala thaI pI. AvI sthitimAM satyapriya paMDito paNa potAnA Tuka Tuka svarUpanA vicAre jAheramAM mUkatA gayA. eTale A bheLI dunIyA paNa kAMIka satyAsatyane vicAra karavAne utsukatA dharAvanArI thaI, mahAtmA gAMdhIjI jevA sarvajJonA marmanA vicArone kAMIka ThIka ThIka samajayA haze paNa dunIyAne ekatra saMgaThana karavA ahiMsAtmaka rahevuM ane satyapriya thavuM eTaluMja batAvI dunIyAne e camatkAra batAvyuM ke jeo hiMsAnI himAyatI karavAvALA hatA teo paNa ahiMsAtmakanA svarUpane ja vaLagI paDyA. je kadAca A cAlatA vigrahamAM ahiMsAtmaka svarUpane vaLagyA na hatA te temanI sarvaprakAranI haiyAtI paNa jokhama bharelIja thaI paDatI. meM je A badhuM lakhyuM che te satyapriya sajajanene zodha kheLa karavAnA mATe ja lakhyuM che ane te jaina-vaidika baMne bAjunA vicArene mUkIne ja lakhyuM che paraMtu eka taraphanA vicAre mAtra lakhIne batAvyA nathI. mArA lekha sivAya sarvajJonA vicAro ghaNuM ghaNA prakAranA sUkSma daSTithI vicAravAnA bAkI che. temane eka aMza mAtra paNa huM batAvI zakayo nathI. tethI AgaLa AgaLanA vicAro nipakSapAta paNAthI vicAravAnI bhaLAmaNa karU chuM, huM eka pAmara kayAM sudhI lakhI lakhIne batAvI zakavAne hatI hajAre RSi paMDitee-Idra, varUNa, sUrya, soma, agni Adi devenI tutio karIne prAye teo potAnA svArthanI mAgaNI karatA najare paDe che. te stutione je saMgraha te velenA nAmathI prasiddhamAM mukavAmAM AvyuM. paraMtu tene keI eka niyaMtA ke pravataka jAheramAM jaNAyA nathI. tethI temAM eka For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 101 vAkayatA na hoya te te svAbhAvika ja che. chatAM te veda IzvarathI prApta thaelA che ema jAheramAM mukAyA. bIjI vAta e che ke ghaNAM kharAM purANa 700 zothI te 900 sudhImAM lakhAyeluM che tethI tenI utpatti IzvarathI na batAvatAM vyAsanA nAmathI jAheramAM mUkavAno prayatna thayo. tethI te satyaniSThAthI lakhAyelAM hoya tema jaNAtAM nathI. AvA prakAranA lekhakemAM satyaniSThA keTalI hoya te sahejathI vicArI zakAya che. vyAsajInI utpatti Adi paNa vicitra prakAranI batAvelI che. keIe lakhyuM ke-aDhAre, purANa vyAsajIe banAvyAM che, bIjAe lakhyuM ke-aDhAre purANa janmatAnI sAthe banAvI vanamAM cAlyA gayA, vyAsajInI mAtA mAchaLI hatAM dhUmra varSovI pArAsare temanI sAthe jabara jastI karI, viSNue 24 avatAra dhAraNa karyA temAM vyAsajIno 19mo avatAra batAvyuM. viSNae mAyAvI purUSa pedA karI jaina bIdhdhane nAstika dhama calAvyuM. * dunIyAne uMdhApATA baMdhAvavAne kevA kevA prayatno karelA che. veda samayanA raSio ke vastunA ane mAMsAdikanA lAlacavALA haze tethI dharmane bahAne te vastuone chuTathI meLavavA yajJa yAgAdikano prabaMdha karI rAjarajavADa emAM tevI pravRtti dAkhala karI dIdhI che. teonI AjIvikA paNa mukhyapaNe vidyAja hatI tethI rAjarajavADAomAM agrapada pAmelA hatA ane rAjAo moTA kAryamAM prAye teonI salAhathI pravRtti karatA ema sahujathI dekhAI Ave che, teo yukti prayukita karavAmAM kuzaLa hatA. tethI somavelane paNa eka meTe deva ka9pI tenI seMkaDe prakAranI kRtio ane vicitra prakAranI kathAo banAvI vedAdikamAM lakhI dIdhelI hoya. te samayanA ghaNu paMDite ekamatanA thayA hoya ane tevA keI dayALu tyAgavRttivALA samartha vidvAnonI reka Teka thabelI na hoya te cAhe to tenI yogya pravRttio ke agya pravRttio sahajathI calAvI zakAya che. tethI dharmanA bahAne yajJayAga AdikanI pravRttio cAlelI hoya evuM mAruM anumAna che. mAnavuM na mAnavuM e te pita pitAnI marajInI vAta che. kAraNa ke te samayamAM thaelA keTalAka nivRtti mArgane pasaMda karavAvALA-AjIvakapaMtha, bauddha, jenAdikanA samartha sAdhusaMtene te yajJa yAgAdikanI pravRttio agya rUpanI lAgavAthI te pravRttione cheDavI padya hatI, tethI te kalyANanA mATe satya pravRttio na hatI. ane je saMta sAdhuo e calAvelI satya pravRttio che tene inkAra keIthI paNa Aja sudhI thaI zakeleja nathI. tenA mATe bhatRhari paNa kahI gayA che ke - For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. prANAdhAtAnnivRtti : paradhanaharaNe saMyama : satyavAkyaM / kAle zaktyA pradAna yuvatijanaka thAmUkabhAva: pareSAM // tRSNAsrotavibhaMgo guruSu ca vinaya : sarvabhUtAnukaMpA / sAmAnya : sarvazAstreSva'nupahatavidhi : zreyasA meSa paMthA :| bhAvA--1 koi paNa jIvane mAravAthI nivRtta rahevuM. 2 khIjAnA dhananuM haraNa nahI karavu. 3 hamezAM satya khelavAnI Teva rAkhavI. 4 vakhata Ave zakti pramANe dAna karavu'. pArakI strIceAnI kathA karavAmAM mUkabhAva sevavA. 6 smRti tRSNAnA rodha karavA. 7- vaDIlA hAya temanA ceAgya Adara satkAra karavA. 8 sarvAM prANI mAtranI hamezAM dayA ci MtavavI. A badhI vAtA sa` zAstrakArAmAM eka sarakhI mAnya thayelI che. tethI kharA kalyANanA mArga ja upara batAvelA che. 102 A lekhathI ApaNe vicAravAnuM e che ke-yajJa yAgAdikanA bahAne je jIva hiMsAdikanI pravRttie thaelI che te dhanA mATeja thaelIe che, ema ApaNAthI ekAMta kabUla na karI zakAya. ghaNI kharI te pravRttie te dhana putrAnskinA lAbha lAlacathI thaelIe hoya ema te sUkatethI ja mAlama paDI jAya che. bIjI vAta e che ke dharmAtmAe jIvAnA para ghAta na karavA teja ceAgya gaNAya. chatAM dhdha sAthenA vAda samaye-re, de, sauta ! nIcatara! tri jJapatti ? ahiMnA jUtha dhamA~ thitumahRtti ! ityAdika je lekha che te keTalI sabhyatAvALA ane keTalA vivekavALA te sahaja thI vicArI zakAya tema che. mAMsanI lAlacamAM paDelA moTA moTA paDitA paNa kharA vicAra nathI karI zakayA. tethI teo lakhI gayA che ke- brahmAe yajJanA mATe pazue banAvyA." manuSya-pazuA strI-purUSanA saMcAgathI paNa utpanna thatA pratyakSamAM dekhAI rahayA che. teja pramANe pravAhathI cAlatI AvelI A sRSTimAM brahmA kaye ThekANethI AvIne manuSya pazuone ghaDI gayA ? kadAca vedanuM pramANa khatAvaze| tyAre zu` brAhmaNa graMthArdikathI purANA sudhonAM pramANeA mAnya nahIM' karavAM paDe ? tema karatAM tA eka paNa pramANu satyarUpatu nathI TharI zakatuM. jIve vaizvika dRSTie jagat " nAmanA amArA lekha, zrAddhAdikamAM je mAMsa na khAya tenA mATe narakAdikanI mATI meTI zikSAA lakhIne batAvI che te zA kAraNathI ? yajJamAM marAtAM pazuo vage jatAM-kAI pUche ke batAvI eka putrane DAmavAnu` batAvyu' te putrane kace ThekANe mekaLavA ? seA putranI AzA For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA 103 raMtideva pAse babe hajAra gAye-bakarAMnA mAMsanAM dAna apAvanAra mAMsane lAlacu keTale have joIe? Aje paNa nAta jAtanA AgevAne je pitAne priya hoya tevI raseIo karAvatA najare paDe che. atithIrUpa brAhmaNadikanA mATe balada-bakarAnA mAMsano upadeza te kayA dharmanA mATe ? rAmacaMdrajInI pAse aneka nA mAMsathI dazarathanuM zrAddha karAvI jamadagni jevA moTA moTA RSio jamI gayA. jaina ItihAsa jotAM-rAmacaMdrane ane jamadagnine ghaNuM cheTuM che. zrAddhanA mATe evA paNa ghaNA lekhe che ke jevAM jevAM pazuo teTalA teTalA mAsa sudhI pitRonI tRpti. mAMsanA khAnArA tRpta tha tha ke vagara khAnArA? kaizinA 7 putra-gAya mArIne khAI gayA, gharamAM jaNAvyuM ke vagha mArIne khAI gayo. ane vaidika baLathI pApathI paNa chuTI gayA. AvA lekho zuM kharA jJAnIothI pragaTa thayelA haze? yajamAna pAsethI strIonuM dAna, sUryanA bahAne vezyAnuM dAna kayA hetunA mATe levA devAnuM lakhI gayA haze? brahmAdi traNe dee maLIne 18 hajAra brAhmaNane nirmANa karyAM. paNa A traNa dene ja kharo patto nathI te pachI A vAta kayA kALanI ane kayA ThekANunI? badhA devAmAM brAhmaNa deva moTAjenA mukhamAM besIne devatAo homanI vastuo, pitare zrAddhanuM bhejana, karI rahyA che tenAthI bIje meTo keNu? brAhmaNe ne kopa karAvate-ami sarvabhakSI, samudra apeya, ane caMdramA | kSINa thayA. vastimAM moTA mAno paNa dethI moTA vicAraNIya che kema ke vedonI zrutiothI dhana putrAdikanI mAgaNIo pite karI rahelA che, to pachI pite temanAthI moTA zAthI? agni sarvabhakSI AdinI vAta te svabhAvika jaNAya che. draupadIe eka vara mAge- mahAdeve pAMca ApyA. devane ja patto nathI te pachI levA devAnI vAta zI? karmAnusAra bane che. viSNunA chaThThA avatAra-parazurAme, mAtAne mArI e kaka kene? AmAM satya zuM? For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvatrayInI prastAvanA. kAzyapanI dIkarIothI hAthI gheADA pedA thayA. gAyanuM dahana karatAM- hAthI gheADA makAnAdi nIkaLyAM. nAradane purUSa maTI srI rUpe thatAM 60 putra pedA thayA, jamInanA ghaDAmAMthI sItAjI bahAra nIkaLyAM. vizvAmitre eka navIna svanI racanA karI. svarga'mAM jatA nahuSa RSinA zApathI ajagara thai nIceA paDayA. kAzyapanI e strIo-kadruthI sarpa vinatAthI garUDA pedA thayA. yajJAthI iMdrapada meLavI nahuSa vage gayA, iMdre pAchA dhakelI muye. iMdrapada ApanAra kANu ? sattA ApanAranI ke dhakakelI mukanAranI ? ghaDAmAM paDelA mitrAvaNu devAnA vIryathI agastya muni naranArAyaNuM tapa karavA lAgyA, viSra karavA. apsarAe mekaLI. narathI nArAyaNa thavAnA upadezakAe nArAyaNaneja IMdrapadanA mATe phAMphAM mAratA matAvyA ? AmAM satya zuM? sajJAnA tattvAnA tarapha khArika najarathI jonArA-paradezI temaja dezI mahAnu pitAe jainonA syAdvAda (anekAMta vAda ) nA siddhAMtane siddharUpanA kahI jAheramAM mukayA che. tevA aneka mahApurUSonA lekhA me pazu lakhIne batAvyA che. te sivAya khIjI paNa sajJAnI aneka khAkhatAmAMnI-kAIeka vAta, keie e vAtA, ema je je vAtA jenA jANavAmAM AvI te te ni`la buddhinA paDitA prakAzamAM mukatA gayA che. te te vAta jANIne huM pazu vaidika dharma jANavAne prerAyA. ane je je meTI vAtA hu jANutA gayA, te te vAteA jaina vaidikanI tulanA rUpe pUrvanA lekhamAM batAvatA AvyeA chu. pharIthI vicAra karatAM evA bhAsa thaye ke-mULanA vedonA dharma koi judAja prakAranA hatA. ane paThana pAThananA dhaMdhAvALA DriMka piraNAmI akSarAnA paDatAthI cAlatA hatA, teo sUryAdika tejasvI dRzya padAnI prArthanA karatA ane aihika strakAnI siddhi thatAM devanI kRpA thai ema samajatA, paNa mAMsa madirAnI lAlacathI chuTelA na hatA. kei rAja rajavaDAne sArA Azraya maLatAM yajJa yAgAdikanA upadeza ApI mAMsa mahiArdikanA chuTathI upayega karatA. evA je samaya hateA te vaizvika samaya gaNAtA. te samayane AjakAlanA khADAsa paMDitA te mAla khyAla jevA batAve che. For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 105 ahIM A vAta vicAravAnI che ke jyAre jyAre sarvajJa nI kA thattA, tyAre tyAre AdhyAtmika jJAnanI pravRtti thattI, ane sarvajJAnA lAMbe viraha paDatAM te AdhyAtmika jJAna ghasAtu ghasAtuM nahI jevu thaI paDatu. te pramANe jainonA 22mA tIrthaMkarane ane 23 mA tIrthaMkara ne ghaNu lAMbu cheTu paDavAthI te--AdhyAtmika jJAna nahI jevu thaI paDeluM. te AdhyAtmika jJAna 23 mA pArzvanAtha satrajJa tItha karI punaH pravRttimAM AvatAM, vathI leAkrenA taraphathI meATA meTA upadrA thavA lAgyA. ahIM mArU anumAna evuM thAya che ke te svAthI paMDitAe peAtAnA rAja DhALavavAne mATe prathama brAhmaNa graMtha lakhavA mAMDayA hAya? paraMtu te sarvajJAnana taraphathI bahAra paDatu AdhyAtmikajJAna, jema jema lAkremAM vadhAre ne vadhAre phelAtu gayu tema tema-yajJa yAgAdikanA vidhAnavALA veDho teA nahI jevAja thaI paDayA hatA, pazu tenI puSTinA mATe lakhAyelAM brAhmaNa graMthA hatA te paNa nirmAlya jevAja thaI paDelA lAge che. te vAta AjakAlanA mAheAsa paraDatA paNa lakhavAne cukayA nathI. ane bIjA madhyastha paDitA te te brAhmaNa graMthAne bevakuphI bharelAja batAvavAne AgaLa paDayA che. te vedanA samayamAM hajArA paThana pArTananA dhaMdhAvALA akSarAnA paDitAnu te svataMtra rAjyaja cAlatuM hatuM, tethI temanuM nAma paNa dai zake tevuM kANu hatuM ? arthAt kei paNa teonuM nAma dai zake tevu hatu ja nahIM, paraMtu brAhmaNa graMthAthI jyAre pAchA paDayA tyAre sarvajJAthI adhyAtmika jJAna meLavatA gayA ane upaniSade nAmanA graMthAmAM dAkhala karatA gayA, ane keTalAka atyaMta parAkSanA viSayamAM judA paNa paDatA gayA, tyAre samAjamAM phrAMIka paga DhaMkavatAM thayA hAya, te sivAya sarva jJAnA taraphathI ati prAcIna itihAsanA viSacena upadeza thatAM, tenA paNa saMgraha karavA. ma'DI paDayA hoya kAraNa ke-izvaranI preraNAthI meLavelA veDhAmAM-je prAcIna itihAsanuM nAma nIzANu paNu jaNAtuM nathI, tevA ati prAcIna itihAsa sarvajJAnA InkAra karavAvALAoe pAchaLathI kayA sarvajJAthI meLavye ? te vakhate savajJAnA saMpradAyamAM caOM purvI sudhInu' jJAna mukhaparaMparAthIja cAlatu hatuM, paraMtu lakhavAmAM AvatuM evu jAhera jANavAmAM Avelu nathI. " tevIzamA sarvajJanA pachI aDhAisA (250) varSanA AMtare 24 mA tIrthaMkara ' zrI mahAvIra sarvajJa ' tarataja thayA che. temaNe paNa pharIthI teja adhyAtmika jJAnanA, ane teja ati prAcIna itihAsanA jJAnanA upadeza For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA pitAnA ziSyane Apela che. te jJAna paNa prAye ghaNu kALa sudhI mukha paraMparathIja cAlatuM raheluM jaNAya che, paraMtu sarvanuM jJAna saMpUrNa te koI kALe paNa pustaka para caDheluM jaNAtuM nathI, ane koI kALe caDhavAnuM paNa nathI e nirvivAda ja che. paraMtu A avasarpiNamAM chellA tIrthakara zrI mahAvIra bhagavAna mekSe gayA tyAra bAda 980 varSa pachI temanuM batAveluM-adhyAtmika jJAna, temaja atiprAcIna itihAsanuM jJAna, vimRta thatuM joI-bahena jJAnI sAdhuo e sarvAnI paraMparAnA ziSyone ekatra karIne, teonI pAsethI jeTaluM jeTaluM meLavatA gayA, teTaluM pAnAM pustaka para caDhAvI devAne ja prayatna karela che. paraMtu pitAnI navIna kalpanAne eka aMza mAtra umeza karele nathI tethI ja te . pUrvApara vidha rahita lakhAyeluM che. AjakAla satya tatvonI zedhaLamAM lAge lA-pAzcAtya vidvAne sarvanA adhyAtmika jJAnane te satyakAraja batAvI rahyA che. paraMtu keTalAka vidvAne-moTAM moTAM vaidika purANa joIne, sarvajJoe batAle Tuka TuMka svarUpane-ati prAcIna itihAsa dekhI, zaMkAzIla thaI rahelA joIne meM jaina-vaidikane keTalAka ItihAsa tulanAtmaka svarUpane lakhIne batAvyuM che, te joIne temane nizakti thavAnI bhalAmaNa karu chu. have keTalIka nahI jevI paracUraNa bAbate paNa jena-dikamAMnI vicAra karavAne lakhI batAvuM chuM- sarvarAe sUkSama asaMkhya athavA anaMta jIvathI, vyApta thatA athavA thaI rahelA, keTalAka padArtho pitAnA jJAnamAM dekhI tevA vizeSa pApathI vivekI purUSane bacAvavA tenuM paNa svarUpa batAvatA gayA che, ane tevA pApathI phUra rahevAne upadeza paNa karatA gayA che. jema ke - madya mAMse madhuni ca navanIte takrato bhiti| utpadyate vipadyate susUkSmA jaMturAzayaH // 1 // bhAvArtha-madhamAM (madirAmAM), mAMsamAM, madhamAM, ane chAsathI bahAra kADhayA pachI mAkhaNamAM, paNa sUkSama asaMkhya cha zaiDA thoDA vakhatamAM utpanna thatA rahe che, ane maraNa thatA paNa rahe che. arthAta sUkSama chane utpanna thavA mATe, ane nAza thavAne mATe, eka sthAna ja banI rahe che. tethI sAdhuone te sarvathA tyAgaja karavAne upadeza karI gayA che. ane vivekI gRhasthane te vizeSa pApathI bacAvavA vivekapUrvaka samajUtI ApavAnuM banAvatA gayA che. paNa temanA para humale karavAnuM batAvatA gayA nathI. For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI praratAvanA. 107 vaidika paNa vAna-yajJa yAgAdikanA viSayavALA, veda dharmane mukhya rUpe batAvatA, sarvanA batAvelA tevA prakAranA aneka viSaye pitAnAmAM dAkhala karatA gayA che, te te ghaNuM uttama ja karatA gayA che. paraMtu potAnA vatanamAM mukavAne ke mukAvavAno prayatna karela jevAmAM AvatuM nathI, chatAM paNa temAM vizeSa e che ke sarvAthI paNa amo ghaNuM jJAnI hatA ane chIe, evuM DALa batAvavA maryAdA rahita; ane viveka vicAra vinAnuM, evuM te lakhatA gayA che ke na to kaIthI banI zake, temaja na to banAvI zakAya, temaja nate zraddhita rUpe karI zakAya, evA lakhANathA pariNAma evuM Ave ke-vicArI leke ke paMDite, ato aguto traNa: jevA thaI paDe. kema ke te lekhe na te sarvagrAnI sAthe maLatA che, temaja na to vedadharmane anusaratA che. tevA kevaLa dizAmAtra batAvavAne lakhIne vicAra karavAnI bhalAmaNa karIza ke mahAbhArata zAMtiparvanA prathama pAdamAM jaNAvyuM che ke - devAnAmo , vA, ravA kavi : . ye bhakSayaMti mAMsAni, te vrajetya'dhamAM gatim // 1 // yUpaM kRtvA pazUn hatyA, kRtvA rudhirakama rAdha , nA na kare? | 2 bhAvArtha-denA nAme ne vadha karI ane devane kevaLa ayazaja ApIne je mAMsanuM bhakSaNa kare che, te te kevaLa adhamagatimAM ja jAya che. arthAta naraka gatimAMja jAya che 1 | yajJAdikanA bahAne yUpane (pazuone mAravAnA thAMbhalAne) pIne, ane jInA lehine kAdava kIcaDa karanArA, jyAre svargamAM jaze, tyAre narakamAM kayA karmathI javAtuM haze? ema yudhiSThira prati zrIkRSNa bhagavAna pote ja kahI rahyA che. A 2 ItyAdika hiMsA niSedhanA vicArothI bharelA kaleke je badhA purANenA bhegA karavAmAM Ave che, tenuM eka moTuM pustakaja banI jAya. purANanA paMDita paNa vedane ja pakSa karavA vALA che. veda dharmanI sthApanA-IzvaranI preraNAthI thaelI mAnI e, tyAre purANonA lekhakone-kayA bIjA navIna IzvaranI preraNA thaelI? A badhAe hiMsAniSedhaka purANakAronA vicAronI upekSA karIne zaMkara svAmIe ahiMsAnA sAme jAheramAM mATe virodha batAvI, vedanI hiMsAnuM je sthApana karyuM te zuM dharmanA mATe ke adharmanA mATe? A vedadharmanA preraka Izvara kharA For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ke purANa dharma ApaNe mAnave ? tattvayInI prastAvanA preraka izvara kharA? A bemAMnA kayA Izvarane pakAra | vedanA raSioe jenI hiMsAthI-devenI tRpti karIne svargamAM ghusavAne mArga batAvyuM, purANakAree teja mArga naraka gatine paNa batAvyuM, A ekaja pakSanA paMDitamAM AkAza pAtAla eTale pharaka zAthI ? te khAsa vicAravAnuM kharU ke nahI ? have AgaLa vizeSa juve ke - sarvajJAe anaMtA anaMta chane anAdinA kALathI A saMsAra sAgaramAM gothAM khAI rahelA joI-vivekI manuSyane ja upadeza karyo che ke, je tamAre pitAnuM jIvana uraca keTImAM mukavAnI IcchA hoya te-adhika adhika pApathI tame tamAro bacAva karatA raheze, tethI teo potAnA sAnathI dekhIne batAvatA gayA che ke mAMsamAM, madirAmAM, madhumAM, ane mAkhaNamAM, kaMdamULAdikamAM, rAtrI bhejanamAM--adhika pApa jANIne tene paNa tyAga karavAnuM batAvatA gayA che, temAM saMsAranA saMsargathI chuTelAone sarva prakArathI tyAga karavAnuM sUcavyuM che, ane te pramANe teo karI paNa rahelA che. paraMtu badhA gRhathI sAdhu pramANe na thaI zakavAthI, temane viveka karavAnuM te sUcaveluja che, ane keTalAka tyAga pazu karI rahyA che, paraMtu paurANIkee te vAtane laIne-kevA svarUpamAM lakhI che te vicAravAne dizA rUpathI batAvuM chuM. mAMsanA mATe jaNAvyuM che ke yAti pazuromANi, pazugAtreSu bhArata ! tAvadvarSasahasrANi, pacyate narake narAH // // bhAvAtha-bhagavAna kahe che ke-he bhAratamAM (he arjuna!) je mANasa : je pazunuM mAMsa khAya che, te pazunA zarIra para jeTalA rema (keza) hoya teTalA hajAra varSa te narakamAM pacyA kare che, arthAt duHkha bhogave che. sarvae mAMsanuM bhakSaNa jInA jIvanane bagADe che ane agatimAM laI jAya che, paNa tenuM amuka ja phaLa che e khAsa nirNaya karI ne batAvela nathI. purANamAM madhunA mATe lakhyuM che ke - saptagrAmeSu yatpApa-magninA bhasmasAt kRte / / tatpApaM jAyate janto;, madhubiMdukabhakSaNAt / / 1 / / For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 109 bhAvArtha-je mANasa madhunA eka biMdunuM bhakSaNa kare che, te mANasane agni mukIne bALI nAkhelA sAta gAmanA jeTaluM pApa thAya che, ema paurANIkoe nizcaya paNa karI batAvela che, te sarvanA jJAnathI adhika paNane che. bAkI 5.5 te sarvajJoe paNa batAveluM che. rAtrIbhejana mATe paNa, niSedhaka kaleke-ghaNuM lakhAyelA che. ramati torAri, ajAni piritAni jA rAtrI bhojanAsaktasya, grAse tu mAMsabhakSaNaM // 2 // bhAvArtha-rAtrImAM pANIne lohInA barobara thatuM batAvyuM, ane anane mAMsa rUpe thaI jatuM batAvyuM, tethI rAtrinuM bhajana karavAvALAne grAsa grAsamAM lehI mAMsanAja-bhakSaNa karavAvALA ja paurANikoe batAvyA che. tevA tevA prakAranI vAtanuM pAlana na te pote karIne batAvatAgayA che. temaja na te ajANuM vargane tevA agya mArgathI bacAvavA prayatna karIne batAve che. tyAre ApaNe AvI badhI kere kerI lakhI mukelI vAtethI zuM samajavuM? mane te eja lAge che ke-sarvanA upadezamAMthI laIne, pote jJAnI paNAnuM DALa karIne temAMnuM uMdhu cha7 lakhIne batAvatA gayA che. paraMtu temanA kharA hRdayanuM jJAna lokone batAveluM nathI. have huM khAsa ekAda muddAnI vAta vicAravAnI lakhIne, A vAtathI nivRtta thavA cAhuM chuM. viSNupurANamAM jaNAvyuM che ke pRthivyAmapyahaM pArtha ! vAyAvagnA jale'pyahaM / vanaspatigatasyAhaM, sarvabhUtagato'pyahaM // 1 // jale viSNuH sthale viSNuH, viSNuH parvatamastake / jvAlAmAlAkule viSNuH, sarva viSNumayaM jagat // 2 // yo mAM sarvagataM zAtvA, na ca hiMset kadAcana / tasyAhaM na praNasyAmi, sa ca me 'na' praNasyati // 3 // bhAvArtha-zrI kRSNa bhagavAna pArthane (arjunane) kahI rahyA che ke-he pArtha ! pRthvImAM huM rahe chuM, vAyumAM, agnimAM, ane jaLamAM, teja pramANe vanaspatimAM paNa huM rahelo chuM, eTaluM ja nahI paNa sarvabhUta gaNu mAtramAM paNa huM ja rahelo chuM. 1 jaLamAM viSNu che, sthalamAM viSNu che, parvatanA mastaka para viSNu che, vAlAmAlAkule ( agnimAM ) paNa viSNu che, eTalu ja nahI paNa sarva jagataja viSNu svarUpanuM ja che. je 2 che For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 tatrayInI prastAvanA. mong . . tethI he pArtha! huM tane kahuM chuM ke mane sarva jaga para rahele jANIne je mANasa jIvanI hiMsA ke divase karaze nahI, tene huM namaskAra karIza nahI, ane te mane paNa namaskAra karaze nahI. 3 che A lekhamAM vicAravAnuM ke- pRthvI, vAyu, agni ane jaLa e badhAmAM ane utpanna thavAnI judI judI lAkhonA hisAbe eni che. ane akaikI nimAM asaMkhya che jIvana maraNa pAmyA ja kare che. ane te badhAe pota potAnA karmanA vazamAM paDelA, ghaNuM lAMbA kALa sudhI te prAye ekaja jAtanI lAkhe niyAmAM ja pharyA kare che. bIjI meniyAmAM paNa jaladIthI praveza karI zaktA nathI. keI asaMkhya kALe avadhi pUrI thayA pachIthI ja bIjI yonimAM praveza karI zake che. ane vanaspatinA jIvonI paNa lAkha yoni che, temAMnI keTalIka asaMkhya asaMkhya jIvathI vyApta, ane keTalIka anaMta anaMta jIthI vyApta tethI asaMkhya asaMkhya kALa sudhI, ke anaMta anaMta kALa sudhI, tenI te caniyAmAM maraNa jIvana karyA ja kare che. tethI te aghora duHkhamAMja paDelA che. te che paNa anaMta zakita vALAja che, paNa te temanI zakita temanA tevA prakAranA karmoe DhAMkI dIdhelI che. sarvanI A vAtane dhyAnamAM laine, A purANakAre badhA jIvene viSNu bhagavAna rUpe lakhI dIdhA che kharA, paNa pUrvAparane virodha jarA paNa TALI zakyA nathI, te yathArtha rUpe nathI. A lekhake te badhA ne-viSNu rUpanA batAvyA che, paNa te hAla viSNu rUpanA nathI. te vAta "huM" ane "te" evA je aMtamAM be zabda che, te ja eka svarUpanI ne pADe che. pRthvI AdinI nimAM paDelA asaMkhya ane anaMta jIvoneja hAlamAM viSNu tarIke mAnIe tyAre te 84 lAkhanI niyAmAM bhaTakavAvALA viSNu bhagavAna TharatAM keTaluM ayogya gaNAya? kadAca A purANakAranI vAtane uDAvI devAne raste leze, mATe gItAnA vAkayathI vicAravAnuM batAvuM chuM. gItAmAM zrI kRSNa piteja kahI rahyA che ke duSTane nAza karavA, ane sajajanene uddhAra karavA, huM yuga yugamAM avatAra dhAraNa karU chuM. ema kahI viSNu poteja badhA prakAranI sattA jAhera kare che, te zuM yathArtha che? bIjA aneka purANanA lekhe jotAM, te vAta paNa katrima rUpanI ja lAge che. For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI praratAvanA. 111 1 prathama udheIenA prayogathI viSNu pita-mAthu kapAvI hayagrova viSNunA nAmathI prasiddha thayA hatA. jI mahAbhArata jeTaluM moTuM skaMdapurANa 2 deva dAnanI laDAImAM-tArakAsure karaDe- detAone mArI nAkhyA. ane IMdra-viSNu Adine jema vAgha pazuone pakaDe tema pakaDI lIdhA. juve matsya purANamAM. sakaMdapurANamAM te tArakAsurane hajAra varSa garbhamAM rahele, ane ayuta varSa sudhI tapa karIne traNa lekane jItavAvALo batAvyuM che. 3 merUka daitya sAthe viSNu pite divya hajAra varSa sudhI laDyA, pachI nAsI jaIne bArA jananI guphAmAM jaIne sUtA. juvo brahmAMDa purANamAM A vAta vistArathI lakhelI che. 4 madhu ane kaiTabha be daitya-viSNunA kAnanA melathI utpanna thayA ne brahmAne mAravA deDayA, paNa viSNue pAMca hajAra varSa sudhI teonI sAthe yuddha karIne, brahmAne to bacAvyA, paNa chevaTamAM viSNu pote nAzI chuTayA. ju mArkaDeya purANamAM. vaLI prAcInamAM prAcIna gaNAtA vAyupurANamAM te, acAnaka paNe AvelA madhu-kaiTabhe brahmAne kahyuM ke tuM amAre bhakSa thaIza, e sAMbhaLatAnI sAthe viSNunuM rakSagu mAgavA pAtALamAM gayA. A prasaMga ghaNuja vicitra prakArane citarela che. ane brahmAnA deDa tyAgathI 11 rUdro 5Na utpanna thaelA batAvyA che. 5 zuMbha,nami, e be nI sAthanI laDAImAMthI gadAne ane parighane mAra khAIne garUDa ane viSNu e baMne nAzI chuTelA batAvyA che. ju matsyapurANa.. AvA prakAranI aneka bAbato-meM mArA pUrvenA lekhamAM Tuka Tuka ' svarUpanI tulanAtmaka rUpe lakhIne paNa batAvI che, ane vizeSa svarUpa te te graMthethI tapAsIne nirNaya karI levAnI bhalAmaNa paNa karU chuM. have eka mahatvanI bAbatane thaze vicAra karavAnuM dhArU chuM. mahatvanI bAbata e che ke-sarvanA ItihAsamAM vAsudevane, ane prativAsudevane-ItihAsa taddana TuMka svarUpane paNa kramavAra lakhAyeluM che. viDhikanA paMDitAe Apasa ApasanA virodha vaLAM, For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 tatrayInI prastAvanA. ane cAra lAkha kenA pramANuvALAM, moTAM moTAM purANo lakhatAM, te sarvAnA taraphanA TuMka svarUpanA itihAsane te phevane, ane pitAnAmAM udhAchattA varUpane lakhIne, kei dUra dUranA judA judA viSayamAM phekI dIdhelo hovAthI, Aja sudhImAM taddana aMdhArAmAM ja paddha rahele hate.bIjA te jANI zakyA na hatA, paNa temanA gharanA paMDite paNa jANI zakyA na hatA. tevA samayamAM pUrAM pustake hAtha na caDhavAthI jainonA paMDite na jANI zake e te svAbhAvika ja che. A prakAzanA samayamAM-jenonA paMDite Apasa ApasanI dhamAlamAM paDelA hevAthI koNa zodha karI zake? ane helamuta zAhebananI zaMkAnuM samAdhAna na maLavAthI ItihAsanA viSayamAM je je sthAnamAM jevA jevA prakAranuM samajavAmAM AvatuM gayuM, teva tevA svarUpanuM niHzaMkapaNuthI lakhatA gayA paNa keIne pakSapAta karelo nathI. evA svarUpanI temanI niHpakSapAtapaNAnI nirmala buddhi joI mane ghaNo ja AnaMda thaye. ane huM temane mArA satya hRdayathI dhanyavAda paNa Apato rahyA. temanA taraphathI lakhAyele jainadharma nAmano graMtha bahAra paDatA pahelAM mArA A "jena-vaidikanI tulanAtmaka svarUpane graMtha ghaNuM bhAge chapAvavAne AveluM hatuM, tethI brahmAnA saMbaMdhanI temanI zaMkAne khulAso vizeSa karI zako na hato, tethI ahIM kAMIka karIne batAvuM chuM, tethI teo potAne nirNaya karI leze, ane bIjA paMDitene paNa vicAra karavAne avakAza maLaze. helamuta sAhebanA jainIjhamane gujarAtImAM tame pR. 281 mAMthI - zreyAMsanA samayamAM potanapumAM gijhatirAjhu nAme rAjA hatA. enI mA jyAre garbhavatI hatI tyAre ekavAra eNe cAra prakhyAta svapna joyA, ane thoDAja samayamAM eka putrane janma Apyo. "mA" 1 lA-baladeva hatA. tyAra pachI rANIne eka putrI avatarI tenuM nAma-kAvatI' pADayuM. yuvatI thatAM e kanyA evI suMdara thaI ke tenA pitA tenA upara moha pAmyo, ane tenI sAthe lagna karavAne e nizcaya karyo. dhArelA lagna viSe laukika sammati meLavavAne mATe eNe maTI sabhA belAvI, ane temAM prazna karyo je mArI bhUmImAMthI ratna jaDe to te konuM?" saue uttara Ape, je "Apa pRthvInA svAmI che ane tethI sarvanA svAmI che." eNe pharIvAra ene e prazna karyone pharIvAra ene e uttara maLe, tethI eNe gAMdharva lagnanI praNAlIo mRgAvatInI sAthe potAnI prajAne Azcaryacakita karIne lagna karyuM. ane tethI prajApati * prajA ti zabdanA be artha che. prajAno pati eTale rAjA ane prajA eTale suSTi tenA pati eTale brahmA. hiMdu kathA pramANe brahmAe pitAnI putrI sarasvatI sAthe lagna karyuM hatuM. (A TIpa graMthakAreja mukelI che). For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tannatrayInI prastAvanA 113 kahevAze. bhadrAne AthI pitAnA svAmI upara eTale krodha caDayo ke-pitAnA putra acavane laIne te dakSiNa dezamAM cAlI gaI. acale mAhezvarI nAme nagarI vasAvIne mAtAne tyAM sakhI pachI pite pitanapura pAchA AvyA. ripunizatrane tyAM mRgAvatInA peTe putra avataryo. te putra garbhamAM have tyAre mAtAe 7 svapna joyA ne tethI vAsudevanA janmanI sUcanA thaI. janma pachI putranuM nAma tripUTa pADayuM. marIcine jIva A tripuSTa rUpe avataryo hate. ane chevaTe 24 mAM tIrthakara mahAvIra rUpe avataraze. pitAnA mAbApane ekameka sAthe aNabanAva hovA chatAM acala ane trika vacce sArA baMdhubhAva hatuM ane ekameka pratye sArI rIte anurakata hatA. te samaye strapura mAM rAjA azvaprI( ra) hatuM. te 1 le prativAsudeva ha. aA nA rAja maghUstrI ane tenI rANI nokarAne e putra hatA, pRthvInA moTA bhAgane pitAnI sattA nIce AyA pachI eka vAra eNe nimittajJane prazna karyo je " mane jItIne keI mArI zakaze khare?" nimitta uttara Ape ke je purUSa tArA dUta nuM apamAna kaze ne tArA siMhane mArI nAkhaze te purUSanA hAthe tAre mRtyuM thaze " A uttara sAMbhaLIne azvagrIvane atizaya glAni thaI, te rAta divasa vicAravA lAge ke e bhayaMkara bhAvIne kaeNvI rIte dUra karavuM, tyAra pachI De kALe eNe dUta caMDa vegane prajApatinA darabAramAM meko . tyAM tripRSTha e phatanuM apamAna karyuM ne tyAra pachI azvagrIvanA siMhane paNa vadha karyo. AthI azvagrIvane prijha upara bhayaMkara krodha caDayo. e krodha vadhavAnuM evAmAM bIjuM kAraNa banyuM. vidyAdharanA rAjA zvadyAnagarI ne sANaMdamAM nAme kanyA hatI, tenI sAthe lagna karavAnI azvagrIvane AkAMkSA hatI, paNa tenI sAthe tripucche lagna karyuM. lagna thaI gayA pachI paNa azvagrIve chavAinI pAse dUta ekaLIne kahevarAvyuM ke tArI kanyA mAre tyAM mokalI de, AmAM nirAza thaye teNe trika sAthe yuddha AraMkyuM. lAMbA yuddha pachI e parAjaya pAmyo. marAyo ne narake gaye. A vijayathI tripRSThane azvagrIvanuM bharatakhaMDanI adhIra pRthvInuM rAjya maLyuM. e pitanapura pAchA AvyA ne tyAM ardha cakravatI rUpe emane abhiSeka thaye. rAjyanA ane potAnI 32000 hajAra rANIonA vilAsamAM e nimagna thaI gayA. emanI AsapAsa sadeva gavaiyA gAna karatA ane e mAnathI vAsudeva AnaMda pAmatA, zavyApAlane emaNe AjJA karI hatI ke "huM UMghI jAuM eTale gavaiyAne rajA daI devI, eka vAra gAnathI sudha thaI jaIne 15 For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 tattvatrayInI prastAvanA. zavyApAle gavaiyAne rajA ApI nahi ane pittaja teno AnaMda levA lAge. tripRSTha jyAre jAgyA tyAre pitAnI AjJAna bhaMga thaele joIne emane e te kedha caDhaye ke zApalanA kAnamAM sIsAne ne tAMbAne dhaga dhagate rasa reDAvI dIdhuM. A bhayaMkara sajAthI adhyApAla maraNa pAmyA. ekaMdare karelAM badhAM pApanA phaLe tripRSThanuM maraNa thatAM temane narakamAM punarbhava maLe. pitAnA bhAInA mRtyuthI ane eTale kheda thaye ke e sAdhu thaI gayA ne aMte nirvANa pAmyA? jenonA 11mA tIrthaMkaranA samayamAM je "ripupratizatru"mahAna rAjA hatA temaNe pitAnI putrI "mRgAvatI' nI sAthe saMbaMdha karela tethI te lokemAM prajApatinA nAmathI prasiddha thaelA, temane Tuka rUpano lekha te huM lakhIne ja Avela chuM. hebhuta zAhebe kAMIka vizeSa rUpe lakhele tethI vicAravAne pharIthI lakhIne batAvyA che. mArA vicAra pramANe te teja prajApatine vaidike e brahmArUpe kapelA che. helabhuta sAta be-te prajApatinI TIpamAM ke jude ja vicAra karIne batAve che, tethI yathAyogya nirNaya thavA pharIthI vicAra karavAne avakAza lauM chuM, *. kAraNa ke-viSaNunAM ( vAsudevanAM je stra trike" sarvanA ItihAsa mAM lakhAyAM che temAMnA pahelA tripRSTha vAsudeva che, temanA pitA A prajApatija thaelA che. temanA pratipakSI prativAsudeva te "azvagrIva thayA che vaidika e A azvagrIvane viSNu rUpe kayA che. te evI rIte ke - viSNunI zodha karatA dee dhanuSa caDhAvI dhyAnamAM beThelA viSNune joyA. jAgRta karAvavA jatAM rAphaDAthI pahoMcelI udheIo pAsethI dhanuSanI dorI kapAvatAM-viSNunuM mAthu udgha gayuM, traNa lokamAM na maLatAM vizvakarmAe gheDAnuM mAthe besADayuM, tyAMthI bhagavAna-hayagrIva viSNunA, nAmathI prasiddha thayA. ahIM pahelA trikamAM "azvagrIva' prativAsudevane ja viSNu bhagavAna rUpe TharAvyA che. bAkInA ATha vikemAMnA ATha vAsudevene-ekaja viSNurUpe, karAvIne temanA pratipakSI AThe (8) prativAsudene keIne-asura, keIne daitya, te keIne dAnavanA nAmathI purANamAM lakhI vAnyA. kharuM jotAM sarvanA ItihAsamAM judA judA samayamAM, judA judA A nave vAsudeve, ane prativAsudeve, lakhAyelA che, ane temAM ja me TAM mAM yuddho A pRthvI para thaelAM che, tene badale prativiSNuone-daitya For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvanayInI prastAvanA. 115 dAna karAvI, teone devatAonI sAthe laDavI-karaDe devatAone nAza thata batAvyo che. eTaluM ja nahI paNa e daitya-dAnane, eTalA badhA aliSTha batAvyA che ke-anAdikALathI dhUsI beThelA, brahmalokanA bramhAne paNa, bhraSTa karavAvALA batAvyA che. brahmAne ane devatAone bacAva karavA vacamAM paDelA viSNu bhagavAna to prAce badhAe-daitya dAnave thI nAzI chuTelA che. te viSaNune -yuga yugamAM bhaktanA udhdhAraka, ane pRthvI Adi badhA jagamAM vyApaka thaI beThelA batAvyA che. te te prasaMge prasaMge sUcavateja A chuM. A jage para te kAMIka DuM-bramhAnA saMbaMdhamAM ja sUcavIza. upara batAvelA pahelA tripRSTha vAsudevanA pitA mahAna rAjA putrInA pati che, tene ja vaidikanA paMDite e- bramhA rUpe kalpIne A badhI duniyAnA utpAdaka, ane jaganI Adi karavAvALA, ane brahalokanI kalapanA karIne sarasvatInI sAthe adikALanA tyAM beThelA batAvyA che. te prajApatinI aneka prakAranI kRtio banAvIne, cAre veTenI AdimAM, ane aMtamAM lakhIne vedamULaka karAvyA che. tyAra bAda brAmaNa graMthomAM, upaniSadamAM, smRtinA mAM, chevaTe cAra lAkha lokanA pramANuvALAM meTAM moTAM purANo vedavyAsanA nAmathI lakhIne, lekane moTA bhrama cakramAM nAkhI dIdhA che. eTaluM ja nahI paNa brahavAdIoe anAdikALanA bramhAe bramhalekamAMthI pivAnI mAyA phelAvI, pitAnA azathI A badhI duniyA bharI dIdhelI batAvIne, ane pitAnA advaitavAdanI siddhi karIne, potAnI mahAmAyAnI jALamAM-A badhI duniyAne phasAvI mukI che. manuMmahArAje te potAnI manusmRtinA pAMcamA adhyAyamAM lakhyuM che ke prANasyA'nnamidaM sarve, prajApatirakalpayat / sthAvaraM jaMgamaM caiva, sarva prANasya bhojanaM // 28 // yajJArtha pazavaH sRSTAH, svayameva svayaMbhuvA / / yajJasya bhUtyai sarvasya, tasmAt yajJe vadho'dhadhaH !! 39 // callAI grAhyAvaMdhyA: rastA mRpatior: mRtyAnAM caiva vRsyartha-magastyo hya'carat purA // 22 // auSadhya. pazavo vRkSA-stiya'caH pakSiNa stthaa| yajJArtha nidhana prAptA: prApnuvaMtyutsRtIH punaH // 40 // bhAvArtha-sthAvara jInI-eka ThekANethI bIje nahI jaI zake tevA jIvonI jagama jAnI-bIje ThekANe haripharI zake tevA jInI racanA prajA For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 tattvInI praratAvatAM. pati karI gayA che, te sava" jIve nuM bhajana che. 5 28 / ane yajJatA mATe svayaMbhU bhagavAn pazuonI racanA karI gayA che. te yajJanI ane savanI mahattvatAnA mATe che, tethI yajJamAM thatA vadha, vadha tarIke batAvelA nathI. / / 39 5 tethI yajJanA mATe-brAhmaNe e sArA sattA mRgane ane pakSIone mAravA dhU"kALamAM agastyaSTie potAnA parivAranI AjIvikAnA mATe paNa tema kareluM che. // 22 auSadhio, pazuo, vRddha, tiya cA, ane pakSIonA jIve je yajJanA mATe marelA che te badhAe jIve uMcI gatineja meLave che. 5 40 5 A jagApara mArA jevA tadna ajJa, vicAra karavA ubhuM thAya te te kaivaLa hAsyanuM ja pAtra gaNAya, kAraNa keM-jagatanI Adi karanArA, prajApati ke je lAkhe ke karADI vedanA paDatAthI mAnya thaelA, ane je cAre vedomAM dAkhala thaelA, ane bIjA viSNu bhagavAna ke.je salAkamAM vyApIne rahelA, ane saMpUrNa vaizvikanA nAyaka thai lAkhA ke karoDonA khalakana abajonA abajo DitAnA upAya thai gaelA che. tevA be mahAna dezane paNa vicAra karavAne ubhe thayA che. temAM te sarvajJAnA tattvAja mArA manane prere che, tethI kAMika lakhIne batAvuM chuM. AmAM kevaLa mArIja akakala vAparelI nathI. viSNupurANamAMthI lakhAyuM hatuM. ke--vRAivya, pArtha ! itya krika phlekAthI viSNu bhagavAna kahI gayA hatA ke-he pAtha! mane sa jagamAM vyAdhI rahelA jANIne--kAI paNa jIvane ghAta karavA nahI, ane karaze tenAthI huM dhaNeAja dUra . A jagA para manumahArAja kahe che ke-prajJApatie jIvanI racanA vAnA bheAjana mATe karI che. pUrvanA lekhathI vicAra karIe tyAre te sava jaMgApara viSNu bhagavAna vyApIne rahelA che, te vAta kharI ke prajApatie sthAvara jaMgama jIvAnI racanA karI te vAta kharI ? eTaluja naDI paNa yajJanA mATe prajApatigye pazue judAM pazu banAvIne ApelAM atAvyAM che. zakarasvAmIe-prajApatine be svarUpanA batAvyA che kharA paNu mAnya te advaita rUpanAja rAkhyA che. saMsArI prajApatinA vicAra karatAM tA A putrInA pati rAjAja siddha thaelA che. jIvA mArA pUrvanA badhe lekha. viSNu paNa ekaja batAvyA che. paNa mAthA vinAnA azvatrIva nAmanA ane nRtya dAnavA nA mAra khAine jagA jagoparathI nAzI chuTelA aneka svarUpanA matAnyA che, teonA paNa vicAra karIne jIvA. For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 17 www vaLI A putrI patinA saMbaMdhe vicAravAnu ke-A prajApati eka mahAna rAjAja che. ane A avasarpiNImAM pahelA tripRSTa vAsudevanA pitAja che. te prajApati vedanI AdimAM badhA jagatanI Adi karavAvALA, bAgavedanA aMtamAM vAraMvAra jagatnI utpatti karavAvALA tyAMthI AgaLa cAra vedamAM phelelA, pachI saMpUrNa jagata mAlaka thaI brAhmaNadika graMthomAM ghaNI mahatvatAne pAmelA, ane te prajApati upaniSadAdika graMthomAM badhA tanA upadezaka thaI phAlI kulIne rahelA. AgaLa jAtAM-mahAbhAratAdikanA samayamAM ane lAkho lekanA pramA. suvALAM moTAM moTAM purANanA samayamAM te potAnA brAphsalekane cheDIne na jANe kayA kAraNathI ApaNI pRthvI upara utarI paDelA, ane pachI merU parvatanA jeTalA moTA iMDAmAM A badhA jagatane laIne ghaNu kALa sudhI temAM bharAI beThelA, pachI te IDAnA be bhAga karIne AkAza rUpe ane pRpa rUpe goThavIne pote na jANe kaI jago para jaIne beThelA, eka vakhata A prajApatinI mahAdevanI sAthe keI tevA karaNathI takarAra thatAM temanAthI potAnuM pAMcamuM mAthu kapAvIne beThelA. putrIne suMdara ghATa joI deha pAmI tenI pAchaLa deDelA,pitAnI strI sarasvatInI sAthe divya se se varSa sudhI bhegothI paNa nahI dharAyelA, AgaLa jatAM meTA moTA ya karI mehu puNya meLavavA jatAM aneka vyakitanI sAthe pite paNa zApane vaza thaelA ityAdika aneka kalipata viSayethI tethI te purANe sudhI lakhAyalA, putrInA pati-prajApati eka mahAna rAjAja che, ane te A avasapiNImAM nava vAsudevamAMnA pahelA tripRSTha vAsudevanA pitAja che, paNa bIjA kaI nathI, ema huM bhAra daIne ja kahuM chuM. ane te pramANe sarvanA ItihAsamAM lakhAyelA che. ane maNilAla nabhubhAI dvivedIne tevA prakAranA bhAselA che paNa jarA matanA mehamAM taNAyA che. juve temane lekha. vicAravAnuM eTaluM ja ke te prajApati vaidika dharmanA sarva prathamAM-kayA kALathI ghusIne beThA, ane badhI jaganA mAlika thaI gayA? je keI itihAsane vettA A prajApatinI tavArIkha kADhIne Ape to samajAya ke vedanuM mULa kayAMthI ropAyuM ane save. ne dhamakayA kALathI utpanna thaye che? : A cAlatA vedanI sthiti-hAlamAMnA sarvanA paricayanA pahelAMnI dhRNAjanaka kaI judA ja prakAranI hatI. sarvajJAnA paricayamAM AvatAM lokone taddana arUci ka thaI paDavAthI temAM moTI ghAlamela thavA lAgI. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvatrayInI praratAvanA. vedanA pakSakAre potAnI mahattatA jALavavAne mATe sarvAnA tattvanA viSayane ane temanA ItihAsanA viSane grahaNa karatA gayA ane pitAnI IcchA pramANe ulaTa pAlaTapaNe potAnA navIna graMthomAM dAkhala karI lokone uMdhA pATA baMdhAvavAno prayatna karatA gayA. A sRSTi-urdhva, adho ane madhya, ema traNa vibhAgavALI anAdina kALathI cAlatI AvelI, pratyakSa najare paDI rahelI che ane sarve sarva batAvatA AvelA che. evI tAjI vAta prakAzamAM AvatAM A atyaMta pakSanA viSayamAM vaidikanA paMDite virUdhdhamAM AvyA. sarvAe prakAzamAM mukelA ItihAsamAM-ghaNA gharamAM rahelA putrInA pati prajApatine khoLI kADhIne temane brahmArUpe ka9yA, ane temanA putra A avasarpiNImAM pahelAja tripRSTha vAsudeva thayA hatA temane sarvathA che daIne temanA pratipakSI prativasudeva "azvagrIva' ne gheDAnA mAthAvALA kalpIne " hayagrIva viSNu" TharAvI, viSNune paNa saMpUrNa vaidika dharmanA adhikAravALA ja sthApatA cAlyA. juve prathama vedadharmanI mahatvatA darzAvavAne lakhavAmAM AvelA brAhmaNa graMtho. (1) zatapatha brAmhaNa graMthamAM-lakhyuM che ke-ekalA bramhAne bahu thavAnI icchA thatAM-manuM rUpa dharIne A sRSTinI racanA karI. tyAMthI te "kAyapI" kahevAI. . (2) pharIthI eja zatapathamAM evuM paNa che ke-prathama jaLaja hatuM temAM rahelI pRthvIne-brahI varAhanuM rUpa dharIne bahAra kheMcI lAvyA. . (3) gepatha brAmhaNamAM lakhAyuM che ke-bramhA tapa tapyA pachI pitAnA traNa aMgathI traNa lekanI sthApanA karI. | vedanA eka dazAmAja maMDaLamAM, A prajApatinAM traNa moTAM sUkate vistArathI lakhAyAM che. (1) pralaya dazAnA sUkatamAM-suSTinI anirvacanIya dazA batAvIne jaNAvyuM che ke na keI loka hato, na pRthvI, na aMtarikSa Adi kAMI ja na hatu. mAtra gUDha tamaja tama hatuM. "mANIliTuM tamomUta" ema manu mahArAja paNa lakhI gayA che. prApAra mAmANamAM paNa pralaya dazAnuM varNana evA svarUpanuM che. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA, 119 mana A suSTi kevI rIte banI tenI keIne khabara ja na pI. ItyAdi. (2) hiraNyagarbha-prajApatinuM bIjuM kAMIka meTuM sUkata che. temAM jaNAvyuM che ke-suSTinI utpatti pahelAM ekalA prajApatija hatA. temaNe pRthvI, AkAzAdika badhue banAvI dIdhuM. ane kIDAdi jI paNa banAvI dIdhA. (3) yajJapurUSa-(purUSa sukata) uparanAM be sakatethI paNa moTuM che. temAM jaNAvyuM che ke-te Adi purUSathI bramhAMDa deha utpanna thaye, te cAre dizAmAM bramhAMDathI paNa dazAMgula vadhIne ja rahyo. sarva jIvAdika tenAthIja utpanna thayA." AmAM jarA vicAravAnuM ke-A putrInA pati prajApati saMpUrNa vaidikagraMthamAM tareM taraeNnA savarUpathI lakhAyA che. te te putrInA pati-putrInI sAthe saMbaMdha karyA pachI badhe ThekANe lakhAyA ke pahelA? putrIne saMbaMdha karyA pachI anAdinA kevI rIte TharAvyA? athavA A bramhAne anAdinA mAnIe tyAre putrInA patinA nAmathI saMpUrNa vaidika graMthomAM kayA kALathI dAkhala karavAmAM AvyA? bramhA putrInA pati te jagejago para lakhAyelAja che. A avasarpiNamAM-vAsudeve (viSNue) paNa nava nAmanA-navasvarUpanA judA judA kALamAM thatA AvelA che. temAMnA pahelA vipRSTha vAsudeva te A prajApatinA putraja thaelA che, te RgavedanA pahelA maMDalanA 22 mA suktanA maMtra 20-21 mAM nIce pramANe lakhAyA che - tadviSNoH paramapadaM sadA pazyaMti sUryaH divIya cakSurAtataM // 20 // tadviprayAso vipanyavo jAgRvAMsaH samindhate viSNoryat paramapadaM // rAma. 2 maMtra 22 mo. che : bhAvArtha-vidvAna lokaja te viSNunA paramapakane aMtarikSamAM prakAzamAna saryanI peThe dekhe che, 20 che viSNunuM je paramapada che tene jAgarUka vidvAnuja jANI zake che. vaijJAnika pakSanA paMDite A mane madhyAnDanA sUryanI tarapha lagAve che. (RgudAlacana, dvitIya prakAza, pR. 201) AmAM paNa jarA vicAravAnuM ke A viSNu gItAmAM yuga yugamAM bhakatene rakSaNa karavAnuM vacana ApIne gaelA batAvyA che. purANe jotAM A viSNu aneka jaga para daitya dAnathI nAza bhAga karI nAzI chuTelA batAvyA che. viSNupurANamAM badhA jagatanA jIvamAM vyApIne rahelA batAvyA che. For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. AmAM pharIthI vicAravAnuM ke--RgavedamAM--jaNAvyuM hatuM ke-- viSNunA paramapadane vidvAna leAkaja sUryaMnI peThe dekhe che. gItAmAM bhakatAnA mATe vAraMvAra A dunIyAmAM Ave che. ane khAsa viSNupurANamAM--sava jagatanA jIvAmAM vyApI rahelA batAvelA che. tyAre karmanA vazamAM paDelA 84 lAkha jIvano ce niceAmAM bhaTakatA kayA jIvA manAyalA che. 120 putrInA pati prajApati-prathama brAhmaNa graMtheAmAM judA judA prakArathI jaMganA utpAdaka lakhyA, RgavedanA chellA 10 mA maDaLamAM paNa jagatanAja saMbaMdhanAM traNa meTAM sUkAmAM judA judA prakArathIja lakhAyA che. . (1) paheluM pralaya dazAnuM, (ra) hiraNyagarbha-prajApatinuM, (3) yajJapurUSa ( purUSasUkata ) nuM. ema ekaekathI meTAM traNa sUkata che. pahelAmAM--badhu aMdhakAra rUpaja hatuM. te haTAvIne prajApatie-pRthvI, AkAzAdi adhue utpanna karI dIdhu' paNa kAine tenI khIjAmAM-sRSTinI utpattinA pahelAM ekalA pRthvI, Aditya tathA aMtarikSa ane mahAn utpanna karyuM. trIjI-purUSa sUkata te-hajArA-mAthAM, AMkhe, ane pagavALA lakhAyA che. bhUta, bhaviSya ane vamAnamAM je kAMi dekhAya che te badhue A purUSathI ja utpanna thaelu matAvyu` che. A purUSa badhA brahmAMDane vITALIne pachI cArA dizAmAM dazAMzula pote vadhIne rahele matAnyeA che. A purUSa sUkata cAre vedomAM dAkhala thaelu che. khakharaja paDI nahI. prajApatija hatA. teNe jaLarAzi Adi badhue zaMkara svAmIe advaita matanI sthApanA karI te vakhate ja A purUSa sUkata navIna rUpanuM' cAro vedemAM dAkhala karavAmAM AvyuM hoya evuM mArU anumAna che. ane ni:pakSapAtapaNe sajjanene vica:ravAnI bhalAmaNa ka2e che. khIja vAta e che ke-pralaya dazAnA sUkatamAM-prajApatithI A sRSTi kevI rIte utpanna thai tenI teA keine khabaraja na paDI hatI,tyAre manumahArAjane yajJanA mATe pazuo, ane sarva jIvAnA leAjana mATe badhA jIveAprajApatie manAvIne ApyAnI khabara kayA vedathI maLI AvI ? ane yajJamAM marelA jIvA svargamAM jatA kayA jJAnIe batAvyA ? tyAMthI nIkaLIne te jIvA kai gatimAM jAya che tenA vicAra manumahArAje kema nahI batAvyA ? savajJAe te khAsa For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 1ra1 batAvyuM che ke sarve ja pita pitAnA karmanA vazamAM paDelA 84 lAkha javAnI cenimAM ulaTa pAlaTapaNe bhaTakyA ja kare che. A vAta vaidikamAM 5 kalpita rUpe uMdhI chattI lakhAI te jarUra che. te kayA jJAnInI pAsethI laIne lakhAI? hAlanA pracalita sarvathI ke aparicita pradezamAM tevA lekanA saMgaThazI lakhAyA hoya tethI te Aja kALanA bAhasa paMDitAne bAlakhyAla jevA thaI paDayA che. tyArabAda 23 mA tIrthakara zrI pArzvanAtha I. sa. pUrve 1000 nI lagabhagamAM thayA. te savAnA to prakAzamAM AvatAnI sAthe vedane pakSa pakavane beThelA akSaranA paMDite camadha uThayA eTale prathama vedanI puSTinA mATe brAhmaNa graMthanI zarUAta karI dIdhI. A viSayamAM juve nIcene phakara (1) saMskRta sAhitya pR. 263 thI-grAmhaNe Asare I. sa. pUrve 800 thI 500- venI saMhitAnI kavitA je samaye racAI tyAra pachInA samayamAM tadana judA ja prakAranuM sAhitya brAhmaNe e nAmanA graMthanuM sAhitya racAyuM. e grathanA bAhA ravAnuM khAsa lakSaNa e che ke e graMthe gadyamAM racAyelA che. ane enA aMtastatvanuM khAsa lakSaNa e che ke e graMthamAM yajJanA vidhi saMbaMdhI carcA karavAmAM AvI che. . (2) AgaLa-saM. sA pR. ra67 mAM-brAhmaNa sahityanA vikAza kamanuM chevaTanuM pagathIyuM upaniSathI aMkita thaeluM che e upaniSadane brAhmaNa graMthane cheDe mukavAmAM AvyAM che. te upasthI ene vedAMta (dane cheDe) evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. pAchaLathI tene aMtima uddeza e e nAmano artha samajAvavAmAM AvatuM hatuM. A upaniSadene zrutimAM gaNavAmAM AvatAM paNa sUtranI gaNatrI smRtinA mAM AvatI. AtmA athavA bramhA (paramAtmA ) nuM svarUpa e savalAM jUnAM upaniSadene viSaya che. vedanI judI juddI zAkhAo taraphathI A mukhya viSaya saMbaMdhI judA judA khulAsAo ApavAmAM AvyA che. prathama upaniSade te e saghaLI zAkhAo jJAnakAMDanA graMtha gaNAtA hatA. ane brAmhaNe te karmakAMDanA graMtha gaNAtA hatA. upaniSado prAcInamAM prAcIna che. te brAmhaNa graMthe ane sutra graMtha e benI vaccenuM sthAna reke che. 16. For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tattvatrayInI prastAvanA. www (3) saM. sA. pR. 283 thI-paramAtmAnA svarUpane vicAra e saghalA upaniSadenuM mukhya tatva che. nAgavedanA purUSamAMthI-dhIre dhIre Atmana nA 'vicArone udbhava thaze. suSTinA racanAra prajApatimAMthI bhUtamAtranA AdikAraNa evA nirguNa brahane vicAra utpanna thaye. e kramanuM chevaTamAM chevaTanuM pagathIyuM te A upaniSadomAM ApaNe joIe chIe. (4) saM. sA. pR 282 thIje ke upaniSada e sAdhAraNa rIte brAmhaNane ja eka bhAga hoya che. ane brAmhaNanA vicAra tatvane jJAna maiz upaniSadamAM AgaLa vistAra karavAmAM Avyo hoya che, paNa kharuM jotAM kaniSa thI vidhAna tatva (jarmais) nI sAthe vAstavika vidhimAM rahenArA vicAratatva (jJAna ) nA navA dharmanuM sthApana thAya che. devatAonA mATe kaMI paNa rItanI kheDakhAMpaNa vagaranA ya karIne pRthvI uparanuM sukha meLavavuM e je uddeza brAmhaNemAM (brAhaNa graMthamAM) dIThAmAM Ave che te A upaniSadamAM dIThAmAM AvatuM nathI. paNa yathArtha jJAnavaDe karIne jIvAtmA ane paramAtmAnI ekatA thatAM saMsArI jIvanamAMthI mukita maLe eja upaniSadane uddeza jaNAya che. A kAraNathI A sthale yajJane vidhi bina upayogI thaI paDyo che. ane adhyAmikajJAna sauthI vadhAre agatyanuM gaNAvA mAMDayuM che* - (5) saM. sA. pR 285 thI-upaniSadamAM aSTA tarikenuM sthAna prajApatinA badale Atmana ne ApavAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke bRhadAraNyakanA prathamAdhyAyanA caturtha brAmhaNamAM kahyuM che ke--zarUAtamAM " AtmA" athavA bahu teja A vizva hatuM tene ekalAM vhIka lAgavA mAM ane kaMi gamyuM nahIM, tene bIjA mANasanI IcchA thaI. te strI ane purUSa thayA. tenAthI AkhI mAnavajAtinI utpatti thaI. pachI eja rIte-narajAti ane nArIjAtinA pazuonI utpatti teNe karavA mAMDI, chevaTe-pANuM, agni, devatAo vagere eNe utpanna karyA. pachI graMthakAra vadhAre prauDha zilImAM kahe che ke ... : te Atmana ahIM nakhanAM TeravAM sudhI sarvatra vyApI rahelo che. jema khAnI aMdara mUkAyele astro jaNAte nathI, jema agnine DhAMkI rAkhavAnA sthAnamAM mUkAyela agni jaNAtuM nathI tema ene koI joI zakatuM nathI. kAraNa * pR. 282 nI TIpamAM-azaka rAjAe baiddha dharmane Azraya Apo tyAra pachI paNa keTalAMka upaniSado racAyAM hatAM. ane e upaniSade upara buddhanA navA dharmanI asara thaI hatI. e vakhate brAhmaNa ane ddha dharmanA anuyAyIo eka bIjAne zatru jevA hetA gaNatA. For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 123 ke e AkhA jovAmAM AvatA nathI. jyAre zvAsa le che tyAre e prANa kahevAya che. jyAre khAle che tyAre e vArM kahevAya che, jyAre joya che. tyAre e cakSu kahevAya che, jyAre sAMbhaLe che tyAre e zrota kahevAya che, jyAre manana kare che tyAre e mana kahevAya che. A saghaLAM mAtra enAM kramanAM nAme che, AmAMnA game te ekaekanI je kAi pUjA kare che te (yathArtha) jJAna dharAvatA nathI.......Atma tarIkeja enI upAsanA karavI joIe. kAraNa ke (paNa vagere) sava enAmAM ekaThAM thAya che." (6) zvetAzvatara je eka meDuM' racAyaluM upaniSad che, tenA caturthAMdhyAcanA 10 mA leAka-- mAyAM tu prakRtiM vidyAnmAyinaM tu mahezvaraM / tasyAvayavabhUtaistu, vyAsaM sarvamidaM jagat // 10 // sa'. sA. pR. 286thI jagat te mAyA che evA vicAra je pAchalA samayanI vedAMta philasuphIne meTAmAM meDhA siddhAMta che te pahelIja vAra spaSTa rIte mUkAyale ApaNA jovAmAM Ave che. jagat te mAyA che ane brahma te e jagatanI mAyAne utpanna karanArA jADuMgara (mArjina ) che. evu e pleAkamAM kahevAmAM AvyuM che paNa A vicAra jUnAmAM jUnAM upaniSadenI sAthe joDAyalA che. " (7) saM. sA. pR. 287thI--" A upaniSad graMthAmAM paramAtmAnuM kharU svarUpa samajavAne mATe satra bhAre ghaDamathalane pariNAme kaivAra eka rUpaka vAparavAmAM Avyu hAya tA keivAra bIju rUpaka vAparavAmAM Avyu. heAya evuM anyuM che. udAharaNa tarIke vRhadAraNyaka upaniSamAM yAjJavalkaya RSi saMsAra cheDIne vanamAM javAnI taiyArI karatA hAya che te vakhate enI srI maitreyI ene prazna kare che tenA javAmamAM e kahe che-- = . " jevI rIte eka mIThAnA gAMgaDA pANImAM nAkhyA hAya te te pANImAM gaLI jAya ane tene pAchA bahAra kADhI zakAya nahI' paNa pANI jyAMthI cAkhA tyAMthI khArUM' ne khArUM lAgyA kare tevI rIte A mahA sattva anaMta che, apAra che, vijJAnanAja jatthA che. A mUlatattvAmAMthI bahAra nIkaLIne emAMne emAMja e pAchu vilIna thAya che. maraNa pachI caitanya rahetu nathI, kAraNa ke yAjJavalkaye gaLa AgaLa samajAvyuM che te pramANe je dvaitabhAva upara caitanyanA AdhAra rahe che te jatA rahyo eTale caitanya paNa jatu rahevuM joie. vaLI eja upaniSamAM khIje eka ThekANe kahyuM che ke- jevI rIte For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 tattvayInI prastAvanA. karoLiyA pAtAnA taMtuAvaDe bahAra nIkaLe che, jevI rIte nhAnA nhAnA taNakhA agnimAMthI bahAra nIkaLe che,tevI rIte e AtmAmAMthI saghaLA prANa, saghaLA leAka, saghaLA devatAo, saghaLAM prANiyA mahAra nIkaLe che. ' 97 (8) sa, sA. pR. 276 mAM---- zatapatha brAhmaNa-sA aghyAyavALu athavA sA rastAvALuM che, e RgvedathI khIje nakhare vaidika sAhityanA AkhA kSetramAM sauthI vadhAre agatyanA graMtha A che." ( pR. 283 ) thI " paramAtmAnA svarUpanA vicAra e sadhaLAM u.SaSonu' mukhya tattva che, RgvedanA purUSamAMthI dhIre dhIre AtmananA vicAronA udbhava thayA. sRSTinA racanAra prajApatimAMthI bhUtamAtranA AdikAraNu evA nirguNa bramhanA vicAra utpanna thayA. e kramanuM chevaTamAM chevaTanuM pagathiyuM te A upaniSadamAM ApaNe joie chIe. ver mAM vAmana enA a` zvAsa eTaleAja thAya che. udAharaNa tarIke-vAyune vaNunA Atman kahevAmAM Avye che. brAhmaNeAmAMja e zabdanA jIva evA atha thayA. eka ThekANe Atman upara jenA AdhAra gaNavAmAM AvyA che, tevA PALa nI devatAonI sAthe ekatA sthApavAmAM AvI che. ane evI rIte vizvanA Atman hAvAnI kalpanA udbhavI che. rAtapatha prAkSaLanA eka meDA racAyalA kAMDamAM ( 10,6,3) A Atman nA vicAra vadhAre khilavavAmAM AvyA che. ane e Atman vizvamAM satra vyApIne rahyo che. evuM enA viSe kahevAmAM AvyuM che. vaiz mAM vraNa ( nAnyatarajAti) enA atha karthanA ' athavA 'majjita ' ethI vizeSa kAMI paNu thatA nhAtA paNa jUnAmAM jUnAM prAzano mAM paNa prArthanA, vipra ane yajJamAM pragaTa thatI. mAtrika vizudhdhinA atha e zabdamAM dAkhala thaelA ApaNe joie chiye. upaniSadomAM prakRti ne sacetana karanArU pavitra tattva evA e zabdanA atha thAya che. e zabdanA pAchalA itihAsa lAMbA che ane hiMdustAnanA dhArmika vicAranI utkrAMtinu saghaLuM tattva A eka zakhsanA ItihAsathIja sUcavAya che. gAmana ane prA e beu' zabdathI je vicArA darzAvAya che tene upaniSadyAmAM sAdhAraNa rIte ekaja gaNavAmAM AvyA che. paNa kharU zvetAM prazna e vadhAre prAcIna zabdathI vizvamAM vyApI rahelA paramatatvanuM sUcana thAya che. ane Atman e zabdathI mAnavImAM pragaTa thatA caitanyanuM bhAna karAve che. ane jJAta parathI ajJAta para javuM e sidhdhAMtane anusarIne Atman e vizeSa jANItA tattvane prazna e For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 125 mm ~ ~ ajJAta tatvane paricaya zAvanArA kAmamAM levAmAM AvyuM che. jUdAratha 3nija mAM ( 2,8,8, ne 11 ) "akSara" e nAmathI garama7 nuM nIce pramANe varNana ApavAmAM AvyuM che. tene bhAvArtha mAtra juve- e-zUva. sUphama, , dIrgha emane eke nathI. temaja lehI, carabI, chAyA, aMdhakAra, vAyu, ane AkAza vagarane che. keInA saMgamAM lapeTAI na jAya, sparza na karI zakAya e e che. eM sva da, gaMdha vagarane che. AMkha kAna, vANI, mana, teja, prANu mukha mApa, aMdara ane bahAra evuM kAMI nathI. e keInuM bhakSaNa karato nathI. ene kaI jete nathI, e saghaLuM sAMbhaLe che. ene ke manana karI zakatuM nathI, e saghaLAne manana karanAre che. enA viSe koIne jJAna nathI, e sakala vastune vijJAtA che. enA sivAya bIje kaMI jenAre, sAMbhaLanAre, manana karanAro, vijJAtA nathI. he gArgI ! e avinAzInI aMdara AkAza ota prota thaIne rahyuM che. " AkhI manuSya jAtinA tatva ciMtananA itihAsamAM paramatatvanuM grahaNa karAya ane tenA vize uddeSa karAyelo sauthI pahele A sthaLe ApaNe jaIe chIe. * pR. 284 thI-vATaka kara6 mAM AtmA viSe jaNAvyuM che tene bhAvArtha-" jyAMthI sUryano udaya thAya che ane jyAM AgaLa saryane asta thAya che temAM saMghaLA devatAone samAveSa thaI jAya che. tenI pelI tarapha keIthI paNa jaI zakAtuM nathI." . "enuM rUpa karI AMkhathI joI zakAtuM nathI. keI paNa mANasa cakSu vaDe ene joI zakatuM nathI. hRdayathI, manathI, buddhithIja enuM grahaNa thaI zake che, ene jeo jANe che te amara banI jAya che. (9) saM. sA. pR. 291 thI-"A duniyAmAM punarjanma thAya che." evA sidhdhAMtarUpe e vicAra prakaTa thayele sauthI pahele nivAro mAMja levAmAM Ave che. vaLI kUvAnautha mAM karmanA siddhAMtanI zarUAta thayelI paNa ApaNe joIe chie. no janma kevI rIte thAya tene AdhAra mANasanAM pitAnAM kama uparaja rahe che, evI A karmanA siddhAMtanI matalaba che. pUjAtha mAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke mANasanuM zarIra jyAre paMcabhUtamAM bhaLI jAya che tyAre je karma vaDe mANasa For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA, sAre ke naThAro thAya che. te karma sivAya bIjuM kaMI paNa enuM rahetuM nathI. bauddha dharmamAM AtmAnuM astitva bIlakula svIkAravAmAM AvyuM nathI. paNa maraNa pachI manuSyanAM karma TakI rahe che ane te karma e manuSyanA navA janmanAM nirNAyaka bane che. e vAta kabula rAkhavAmAM AvI che. kharekhara A kamane siddhAMta eja buddhanA upadezane pAye che. . ra9ra thI-- zArIrika upaniSadra ne vicAra kaMIka judI rItane che. e upaniSad pramANe -mRtyu pachI sarve caMdra AgaLa jAya che. ane tyAMthI keTalAka pitRyAnathI brahmane prApta kare che ane bAkInA pitA pitAnAM karma pramANe tathA pota potAnA jJAna pramANe pRthvI upara manuSyathI te kITa sudhInAM judAM judAM jIvanamAMthI game te eka prakAranuM jIvana prApta kare che. * * Eaa niSa e sauthI vadhAre dhyAna kheMce evAM ane sauthI vadhAre suMdara upaniSadamAMnuM eka che, emAM mRtyu pachInA jIvana viSene prazna eka daMtakathAnA rUpamAM mUkavAmAM AvyuM che. ritiSa e nAmane juvAna brAhmaNa yamanA rAjyamAM jAya che tyAM AgaLa yama ene game te traNa varadAna mAgI levAnuM kahe che. trIjA varadAnamAM "mRtyu pachI mANasa rahe che ke nahI?" e praznano uttara e mAgI le che. mRtyu ene kahe che. ke " devatAo paNa A viSe saMzayamAM pI gayA che, A viSaya ghaNe sakSama che. tuM kaI bIjuM varadAna mAgI le" ane AmAMthI mane chuTo kara ... (pR. 293) paramajJAnanA karatAM A pRthvInA sukha vaibhavane e vadhAre pasaMda kare evA hetuthI naciketasane lalacAvavAmAM AvyuM. e vAta uparathI kAra athavA gRju e yuddha ne lalacAvavAnA prayatna karyAnI je AkhyAyikA che tenI utpatti thaI hoya e ghaNuM saMbhavita che. kavitA ane guddha beu lAlacanI slAme TakI rahIne aMte jJAnanI prApti kare che. - (pR. 275) A kAThaka prakaraNamAM eka sthaLe (hai. a. 3, 11 ) narita e nAmane cheka hatuM te yamane ghera gaye hatuM. te vakhate yama rAjA taraphathI tene traNa varadAna ApavAmAM AvyAM hatAM. A vArtA uparathI vATa kaniSat racAyeluM che. - (10) pR. 24 thI- alabata saghaLAM upaniSade maLIne athavA ekeka upaniSadamAMthI-vizvaviSe tarkazAstranI paddhati pramANe sArI rIte khilavavAmAM AvelA, saMpUrNatAvALA ane asaMgati vinAnA cokkasa vicAre For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tetrayInI prastAvanA. '127 nIkaLI Ave che, evuM mAnavAnuM kaMI kAraNa nathI. aDadhA kavitvamaya, aDadhA phiskImaya, vicAro, AdhyAtmika prazno viSenA kAmacalAu saMvAda ane carcAonuM mizraNa A upaniSade mAM ApaNe joIe chiye. (11) pR. 294 thI-- "e vicArone suvyavasthita svarUpa te vedAMtanI philasuphI vaDe pAchalA samayamAM ja maLyuM. e upaniSadamAMthI je vadhAre prAcIna che tene Azare I. sa. pUrve 600 karatAM vadhAre moDuM racAyeluM bhAgyeja gaNI zakAze. kAraNa ke e upaniSadamAM pahelI ja vAra jovAmAM AvatA keTalAka agatyanA siddhAMte bauddha dharmanI zarUAta pahelAM jANatA hovAja joIe, ema bauddha dharmanA itihAsa uparathI spaSTa mAlama paDe che. " (12) pR. 266 nI TIpamAMthI-pAzcAtya vidvAne ekImate evuM kahe che ke "sadu eTale besavuM te uparathI upaniSadu e zabda thaye che paNa Apaze TIkAkAre e zabdane sadda eTale "nAza kare" athavA javuM e uparathI vyutpanna thaelo mAne che. yathArtha jJAna vaDe karIne avidyAne je nAza kare che te upaniSad brahma viSayaka jJAna jenA vaDe ApaNI pAse Ave che athavA jenA vaDe ApaNe brahma nI samIpa jaIe che te upaniSadu. taitika 3nAmAM zaMkarAcAryo vaLI trIje khulAso Ape che ke " uMcAmAM ucuM zreya jemAM samAyeluM che te vani. " amAro vicAra. . che jenonA 22 mA tIrthakara sarvajJa thayAne ghaNuM cheTuM pI javAthI ghaNAjanaka venI sthiti ke judA ja prakAranI thaI paDI hatI. tyAra bAda 23 mA tIrthaMkara I. sa. pUrve 1000 varSanA lagabhagamAM thayA tyAre te sarvaronA to prakAzamAM AvatAM I. sa. pUrve 800 nA saikA pachInA brAhmaNa graMthomAM te bAjI pheravavAno prayatna thavA mAMDayo. ane tenI pAchaLanA vede para prajApatinI preraNanI chApa lagADavAmAM AvI. paraMtu A pAchaLanA brAhmaNadigraMtha para te prajApatinI preraNAnI chApa lagADavAmAM AvI nathI. tethI eja siddha che ke te vakhatanA sarvAnA tanI prabhA A navIna prakAranA brAhmaNadi graMthenA upara pa. juo kalama pahelI mAM-"vedanI pachInA samayamAM taddana judA ja prakAranuM sAhitya-brAhmaNe e nAmanA graMthanuM sAhitya racAyuM." sarvAnA tana vizeSa pracAramAM AvatAM brAhmaNa graMtha paNe nirmA jevA thaI paDavAthI thoDA ja vakhatamAM upaniSade nAmanA graMthamAM bAru pheravAI, te For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tattvayInI praratAnA. evI rIte ke vedone ane brAhmaNagraMthane gauNamAM rAkhIne jJAnakAMDanA nAmathI te graMthane prasiddha karavAmAM AvyA. tene vicAra karI ju kalama bIjIthI. vedamAM IMdrAdika devatAonI prArthanAo karIne mukhyatAe dhana-putrAdikanI mAgaNIo potAnA ahika svArtha khAtara karavAmAM AvatI. te samayamAM sarvAnA tananI pharIthI tAjI prabhA paDatAMnI sAthe brAmhaNa graMthamAM pitAnA svArthanI siddhi karavA deyA deva karI mukI te kharI paNa sarvAnA taraphathI jIvAdika sUkSma tatvene vizeSa pracAra thatAM brAmhaNagraMthethI paNa pAchA paDavAthI sarvajJanAja ta-mAMthI athavA te samayanA terA ke I bojA matanA AzrayathI pitAnI anukULatA pramANe viSayane grahaNa karI jJAnakAMDanA nAmathI upaniSade nAmanA graMtha lakhavAno AraMbha karyo paNuM te yAcitamaMDana rUpa hovAthI temAM kharo pA jamAvI zakayA nathI. juve kalama trIjImAM-- paramAtmAnA svarUpane vicAra e saghaLA upaniSadenuM mukhya tatva che. vedanA puSamAMthI AtmananA vicAre ane suSTinA racanAra prajApati mAMthI bhUtamAtranA AdikAraNa evA nirguNa brahmAne vicAra utpanna thaye. e kramanuM chevaTanuM pagathiyuM te A upaniSadamAM AvyuM." (savanA ItihAsamAM putrInA pati-prajApati je eka rAjA che tenA nAmanuM A purUSa sUkata cAra vedamAM pAchaLathI dAkhala kareluM che te ame ja jagapara batAvatA AvyA chiye pharIthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM.) vizeSa-sarvAe anAdikALanA nAnA moTA sarve jIve pitAnA karmanA vazamAM paDelA 84 lAkha jenI nimAM bhaTakatA rahelA batAvelA che. A trIjI kalamanA prajApatithI bhUtamAtranI utpatti mAnIe tyAre te nirguNa brahmAe kyA kALamAM A ivene utpanna karyA? ane te eka sarakhA karmavALA panna karyA ke viSama kamavALA je te jIne viSama karmavALA utpanna karI 84 lAkha chanI nimAM bhaTakatA karavAvALA hoya to te amArA prajApati nathI paNa te amAre kaTTo zaja siddha thaze, tethI A prajApatithI bhUtamAtranI utpatti batAvI che te kevaLa kalpita rUpanI ja che. kalama 4 thI mAM-brAmhaNa graMthanA vicAra tatve upaniSadamAM vistAravAmAM AvyA kharA paNa te karmakAMDa sAthe virodhamAM rahenArA hevAthI navA dharmanuM ja samarthana thAya che. 1 kheDa khAMpaNa vagaranA co karI pRthvInuM sukha keLavyA pachI yamanA For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvanayInI prastAvanA. 129 nivAsa sthAna AgaLa sukhamAM rahevuM e je uddeza brAhmaNemAM hatA te A upaniSadamAM phare che ane yathArtha jJAna vaDe jIvAtmA ane paramAtmAnI ekatA thatAM mukti maLe eja uddeza upaniSadethI maLe che. A sthaLe yasane vidhi bina upayogI thaI paDe che ane adhyAtmika jJAna ja vadhAre agatyanuM thaI paDe che. ( ame prathama kahyuM hatuM ke-sarvAnA che tevA keI bIja matanA vicArone laIne pitAnI anukULatA pramANe upaniSadamAM dAkhala karavA mAMDayA tyAre ja te vaidikamatanA paMDite A duniyAmAM kAMI paga TekavatA thayA hatA.) A badhA uparanA vicArathI e samajAya che ke veda samayanA paMDita dhRNAjanaka yajJo karIne A loka ane paralokanA sukhanI AzAnA jJAnavALA hatA, te pachI bIjA jJAnIonA samAgamamAM AvyA pachI brAhmaNa graMthethI kheDa khAMpaNa vagaranA ya karI A lekanA sukhanI sAthe paralokamAM yamanA nivAsa sthAnamAM jaIne sukha zAMti meLavavAnA jJAnavALA thayA. paraMtu A upaniSadonA samayamAM te jIvAtmA ane paramAtmAnI ekatAnA jJAnathI sukha zAMti meLavavAnA jJAnavALA thayA. te ahIM jarA vicAravAnuM ke-izvaraprerita vaidemAMnuM jJAna keTalA uccA darajAnuM hatuM ke jethI brAhmaNa cothI pheravavuM paDayuM ane upaniSadamAM te te sarvathAja pharI gayuM, te kayA navA jJAnIonI prabhA paDavAthI pheravavuM paDayuM ? vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. (5) kalama pAMcamane vicAra juve aSTA tarIkenuM sthAna prajApatinA badale mAtama ne ApavAmAM AvyuM. dayArA mAM kahyuM che ke zarUAtamAM AtamA athavA cahna teja A vizva hatuM, tene ekalAM blIka lAgavAthI bIjAnI icchA thatAM devatAo sudhInI A badhI sRSTi taiyAra karI dIdhI. ItyAdi. . AmAM jarA vicAra karIne batAvuM chuM-- A sarvAnA samayanA vaidika paMDite-ghaNAjanaka vedavidhinA cAthI pAchA paDatAM, brAhmaNa graMthomAM te bAjI pheravI, tethI paNa pAchA paDatAM-upaniSadamAM te sarvajJAdika bIjA matanA ja vicAre dAkhala karavA paDayA. paraMtu sarvaranA 17 For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 tattvatrayInI praratAvanA. taraphathI A sRSTi anAdinI che, evA vicArA prakAzamAM AvatAM, potAnI svataMtratA batAvatA A atyaMta pAkSanA viSayamAM peAtAnI judAja prakAranI mAjI khelavA mAMDI. te evI rIte ke-zarUAtamAM AtmA athavA brahma teja A vizva hatuM, tene ekalAM hIka lAgavAthI khIjAnI icchA thatAM detAo sudhInI A badhI sRSTi taiyAra karI dIdhI. ahIM eka vAta yAda Ave che ke koI mATI sabhAmAM mIyAbhAie kahyuM ke-khAtanI gAMDamAM phAcara mata mAranA, merA bAvA paraNyA jaba khArI jojanakA mAMDavA khAMdhyA thA. kAie pUchyuM ke-sAheba ! jakha Apa kahAM thai ? ArA jojanakA mAMDavA khAMdhatAM ke.i khADI TekarA naDA thA ke nahI ? mene prathamaja kahA thA ki khAtakI gAMDame phAcara mata mAranA, tevI vAta A jagat zraTAnI paNa vicAravA jevI che. vicAravAnuM ke--zarUAtamAM AtmA athavA brahma ekalA hatA te te kai jagApara hatA ? ane kayAMthI AvyA hatA? kahevAmAM Ave ke te te anAdinA hatA ? te viravAnuM ke keTalA kALa sudhI besI rahyA pachI temane mhIka lAgI ? ke jethI A maSI sRSTi utpanna karavAne taiyAra thaI gayA ? te teA prathama ekalAja hatA, teA pachI ATalI meATI-vizAla pRthvI, A meTA moTA sAta samudro, ke je krUma purANamAM batAvyA che te, ane merU parvatArdika moTA moTA pahADo batAvyA che te, A badhI vastuonA mazAlA, kayA ThekANetho meLavyA ? mATalA TuMka vicAra tA nAnu karU paNa karI zake tevA che, vedanA RSione A AtmA jaganA sraSTA thaze ke kema e vAta jI na hatI ? te pachI upaniSaddhArAnA RSiAne kayA navA izvarathI A jagat sraSTAnI vAta jI ? prajApatinA khadale sraSTA tarIkenu' sthAna AtmAne ApavAmAM AvyuM, AmAM mArU anumAna tA e che ke--prathama upaniSademAM sraSTA tarIkenuM sthAna AtmAne ApyA pachI, vedyamAM pachaLathI prajApatine sraSTA tarIkenuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. e vAta ame jagA jagApara spaSTa karatA AvyA chiye, tA paNa A jageApara gheADI sUcanA karIne batAvuM chu--jainonA 11 mA tIrthaMkara sarvaijJanA samayamAM A avasarpiNInA-nava vAsudevA ( viSNue ) mAMnA je pahelA vAsudeva hatA temanA pitA putrInA pati thavAthI, leAkAe prajApati evuM bIjuM nAma pADayuM hatuM, tyAMthI vaizvikAe te prajApatine brahmA rUpe kA hatA. temanA putra je khAsa viSNu hatA temanuM nAma tripRSNa vAsudeva hatu' temane cheDI daIne temanA pratipakSI ke je prativAsudeva andhagrIva hatA, temane For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tattvatrayInI prastAvanA. . 131 DAnA mAthA vALA banAvI hayagrIva viSNu sthApyA hatA, tyAMthI ja A brahmA ane viSNunI kalpanA ubhI karavAmAM AvI che. ane putrInA pati prajApatine brahmA tarIke cAro vedethI te purA sudhImAM jagatanA saTTA tarIke kalpela che. prathama A putrInA pati rAjA te prajApati brahmA rUpe kayA graMthamAM gaThavavAmAM AvyA ane pachI kayA kayA graMthamAM goThavatA cAlyA, tenA saMbaMdhane vicAra zodha eLamAM agrabhAga bhajavanArA ItihAsane khALavAnI bhaLAmaNa karuM chuM. ane ahIM ekAda dAkhale TAMkIne cAlate thAu chuM- * maNilAla nabhubhAI dvivedIe-pitAnA siddhAMtasAra nAmanA pustakanA pR. 42 thI 44 sudhImAM jaNAvyuM che ke-yajJapurUSanA ja deva kalpAye. ane prajApati badhAnA mekhare AvI jagatanA saTTA thaI brahmA tarIke pUjAte thaye. vizeSa mAre graMtha jevAnI bhalAmaNa karuM chuM. ' (6) kalama chaThThIthI-vetAzvatara upaniSada ke je eka moDuM racAyeluM che, temAM kahevAmAM AvyuM che ke- "jagat te mAthA che, ane brahma te e jagatanI mAyAne utpanna karanAra che " " A vicAra pAchalA samayanI vedAMtanI philasuNIne moTAmAM moTo siddhAMta che. te pahelIvAra spaSTa rIte mukAyelo A upaniSadamAM jenAmAM Ave che. paNa A vicAra jUnAmAM jU mAM upaniSadenI sAthe joDAyeluM che ? vicAravAnuM ke-je A brahma che tenA avayava bhUtathI ja A badhu jagata vyApta che "dio: pA " A vedanI kRti brahmathI judI paDe che. gItAmAM A viSNune yugayugamAM AvavA vALA, purANomAM sarva jIvomAM vyApIne rahelA, ane avatAra laIne dhamAla macAvanArA batAvyA che. tyAre purANamAM batAvelI 84 lAkha jInI nimAM, bhaTakatA brahmAne mAnavA, ke viSNune,? A bane de eka rUpanA nathI. temaja pratyakSamAM dekhAtA A badhA anaMtAnaMta jIvo paNa hAlamAM eka svarUpanA nathI. te pachI A badhI bAjI kevA svarUpathI khelAI? zaMkarAcAryo-I drAdika badhA dene eka bAju para khasene ane ekalA brahmanI kalpanA mukhya rAkhIne potAnAM advita' matanI sthApanA karI ane junAM jUnAM upaniSadene artha karatAM temAM paNa A brahmane jene batAvyA ane te brahmane vedamUlaka TharAvavA tenI kRti banAvI cAre vedamAM dAkhala karI hoya evuM mAruM anumAna che, vizeSa vicAra karavAnuM ItihAsane . A For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tattvatrayInI prastAvanA (7) kalama sAtamI-upaniSademAM paramAtmAnuM svarUpa samajavAne mATe . bhAre gaDamathala cAlI rahelI batAvIne hAthanAM be udAharaNa mukayAM che. pitAnI strIne samajAvatAM yAjJavalkaya kahe che ke-mIThAne gAMgaDe pANImAM gaLI gayA pachI bahAra kADhI zakAya nahI, tevI rIte mahAsatva mULa tamAMthI bahAra nIkaLIne pAchuM emAM vilIna thAya che. maraNa pachI citanya rahetuM nathI. A viSayane AgaLa samajAvyA pramANe je vaitabhAva upara citanyane AdhAra rahe che te jato rahyo, eTale caitanyapaNuM jatuM rahevuM joIe. eja upaniSadamAM bIje ThekANe-kaLiye taMtu vaDe bahAra nIkaLe che. agnimAMthI-nhAnA nhAnA, taNa khAo bahAra nIkaLe che, tevI rIte AtmAmAMthI saghaLA leka, prANa, devatAo, prANiye, bahAra nIkaLe che. A kalama 7 mI mAM vicAravAnuM ke jainonA 23mA tIrthaMkarane prAdurbhAva thatAM ghaNAjanaka-yajJayAgAdika nI kimata nahI jevI thaI pI eTale prathama tenI siddhi karavA brAhmaNa graMthamAM maM paDayA kharA paNa te te kharA dUdhanI AgaLa ATAnA leTanA) gheLa pANI jevAja thaI paDayA. AgaLa vizeSa jIvAtmAnA, paramAtmAnA, vica re lekamAM pasaratAM, vedamAM mukhya gaNatA-agni, vAyu ane sUrya deve hatA te paNa-bAhya, aMtaranA, zatruone jitavAvALA, pratyakSamAM dekhAtA-vItarAga paramAtmAonA AgaLa, nahI jevA thaI paDatAM, te aMtakriya jJAna vinAnA pANImAM gaLI gaelA mIThAnA gAMgaDA jevA ane taMtuo vaDe bahAra nIkaLelA kareLIyAnA jevA, ane agnimAMthI nhAnA nhAnA bahAra paDelA taNakhA jevA, paramAtmA batAvavA lAgyA. paNa tevA kalipata rUpa paramAtmA batAvI vicakSaNa-catura mahApurUSone to saMtoSI zakyA nahIja heya, eTale te samayanA sarvanA virUddhamAM AvInenavIne navIna upaniSadanI racanA ane kalpita svarUpanA navA navA paramAtmA, lekIne batAvavA AgaLa paDyA, te zuM aMdhArAmAM "phAMphAM mAravA jevuM ane bheLI duniyAne "pha" phAM marAvavA jevuM, kareluM nathI ke? te upaniSadenA abhyAsa karavAvALA AjakAlanA bAhasa paMDitone bhAre gaDamathala jovAmAM Ave temAM navAI jevuM zuM che? te upaniSadamAM thaelI gaDamathala AgaLanA lekhamAM batAve che te juve. - (8) kalama AThamImAM--paramAtmAnA svarUpa mATe batAvelI bhArI gaDamathala tene TuMkAmAM sAra- For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tatvatrayInI prastAvanA. 183 wwwwwwww zatapatha-e vedathI bIje naMbare che. paramAtmAnA svarUpane vicAra e upaniSadane mukhya tatva che. trAganA purUSamAMthI AtmAnA vicAro thayA, suSTinA racanAra prajApatimAMthI bhUta mAtranA AdikAraNa nirguNa brahmane vicAra thayo. e kamanuM chevaTa upaniSadamAM thayuM. ga. mAM-AtmAno artha-zvAsa te vAyu ne varUNane Ama kahyo. brAhmaNemAM ene jIva artha thaye. eka ThekANe AtmA upara jeono AdhAra tevA prANanI-devatAonI sAthe ekatA sthApatAM, vizvane AtmA hovAnI kalpanA thaI. zatapathanA-eka moDA racAyelA kAMDamAM-e AtmA vizvamAM sarvatra vyApIne rahele ema kahevAmAM AvyuM. mAM-brahmane artha-prArthanA, athavA bhakti, eTale ja hatuM, paNa jUnAmAM jUnAM brAhmaNemAM-prArthanA, vipra ane yajJamAM vizuddhine athe, dAkhala thayo, upaniSadomAM-prakRti ne sacetana karanAruM, tatvano artha thaye . dhArmika utkrAMtinuM saghaLuM ta tva-A eka zabdathI sUcavAya che, AtmA ane brahma e be, upaniSade mAM sAdhAraNa rIte eka ja gaNAya che. paNa kharuM jotAM brahmathI vizvamAM vyApI rahelA paramAtmAnuM sUcana thAya che. ane AtmA e zabdathI mAnavImAM pragaTa thatA caitanyanuM bhAna karAve che. jANIne A mAne ajJAta bramha upare javuM e artha mAM bramha levAya che. vRddhA mAM akSara e nAmathI AtmAnuM varNana che, temAM jaNAvyuM che ke-e sthUlAdikamAMne eke nathI. e keInA saMgamAM lapaTAtuM nathI. koIne sparzate nathI e keinuM bhakSaNa karatuM nathI. keIenuM bhakSa gu karatuM nathI. ene kaI jotuM nathI. e sakala vastune vijJAtA che. enA vinA bIje kaMIja nathI. A avinAzIne aMdara AkAza ota prata thaIne raheluM che, tatva ciMtananA paramatatvane vicAra sauthI vahele A sthaLe joIe chie." kAThaka upaniSahmAM-AtmA viSe jaNAvyuM che ke jyAMthI sUryane udaya ane jyAM asta thAya che, temAM saghaLA devatAone samAveza thaI jAya che. tenI pelI pAra keI jaI zakatuM nathI." e AMkhathI joI zakAtuM nathI. hudayAdikathI grahaNuM thaI zake che. jeo ene jANe che, te amara banI jAya che." For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. kalama 8 mInA sAra vicAravAne lakhI batAvyeA che. TuMkamAM vicAravAnuM ke~~ pUrvenA vedonI sthiti-ghRNAjanakaja thai paDelI, jaga jAheraja hatI. tevA samayamAM jainonA 23 mAM tI karanA taraphathI atyaMta parAkSanA viSayarUpa sUkSma jIvAdika ta-vAnA atyaMta pAkSanA viSayarUpa itihAsanA, prakAza pharIthI tAjo mahAra paDatAM te samayanA vaidikanA paMDita ekadama josamAM AvIne yajJa yAgAdikanIja sidhdhi karavA, prathama bramheNu' nAmanA graMthAja lakhavA maDI paDayA hAya para Mtu sajJAnA tattvAnA vizeSa phelAvA thatAMnI sAtheja te nahI jevA thai paDatAM, keTalAka catura paDitAe, te khAjI pheravIne jJAnakAMDanA nAme upaniSade nAmanAM graMtho racavAnI zarUAta karI dIdhI hAya, ema sehaje samajI zakAya tevuM che. temAM keTalAka pratyakSamAM anubhavAtA jIva, karmAdikanAM viSarcAne ane jIvAnI mukita saMbaMdhanA viSayAne, peAtAnAmAM dAkhala karatA gayA eTale kAMika paga TekavatA thayA hoya, paraMtu sarvajJanA taraphathI-A sRSTi anAdinA jevA atyaMta purAkSanA viSayeAmAM, judA paDavAnA irAdAthI ane bhAdraka leAkeAne-gUMcavADAmAM nAkhI devAnA irAdAthI, AtmAthI sRSTinI utpattinI kalpanA, prathama upaniSadomAM dAkhala karI hAya ! ane tyAra bAda prajApati AdithI-sRSTi utpattinI kalpanA thaIne, judA judA prakAranI aneka prakAranI kalpanAo thatAM saMpUrNa vaidika dharmanA graMthAmAM ghusADI devAmAM AvI hAya, evuM mArU anuAna thAya che. te evI rIte ke-prathama upaniSadomAM suSTinI utpattinI kalpanA, AtmAthI, pachI akSara zabdanA arthathI, tyAra khAda agIyAra'( 11 ) mAM tIrthaMkaranA samayamAM thaelA putrInA pati rAjA ke je leAkeAmAM prajApatinA nAmathI jAheramAM AvelA, tene a duniyAnA pati kalpIne badhA vaidikamAM dAkhala karavAmAM AvyA hAya. 134 makaMDAnala sAhebanI 8 mI kalamamAM-evA . krama geDhaLyeA che ke-- paramAtmAnA vicAra e upaniSadonA mukhya tattva che, Rga nA-purUSamAMthI, AtmAnAM vicAro. prajApatimAMthI bhUtamAtranA AdikAraNa evA nirguNu brahmAnA vicAra, e kramanuM chevaTanuM pathiyu' upaniSadomAM batAvyuM. Rg. mAM AtmAnA atha-zvAsa thaIne, vAyune varUNane AtmA, kahevAmAM Avye. paNa brAmhaNeAmAM artha e jIvanAM thayA. eka ThekANe tevA prANu devatAonI sAthe ekatA atAvI. evI rIte vizvanA ArmAnI kalpanA thaI rAtatha nA eka mADA racAyalA kAMDamAM--e AtmA vizvamAM satra vyApIne rahelA kalpyA che. For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - | tavatrayInI prastAvanA. 135 . Rga. mAM-bramhAne artha-prArthanA-bhakita ja thaye che. jenA brAmhaNemAM-prArthanA-vipra ane yajJanI zuddhine artha thayo. navo mAM prakRtine sacetana karanArUM tatva banyuM. dhArmika utkrAMtinuM badhuM tattva A eka zabdathI sUcavAya che. AtmA ane bramha e be zabdothI vicAre darzAvAya che. tene mAM ekaja gaNavAmAM Ave che. kharU jotAM bramha e prAcIna vizvamAM vyApelA, tavanuM sUcana che. ane AtmA e mAnavImAM citanyanuM bhAna karAve che. jANItA AtmAne ajJAta bramha upara javuM e arthamAM bramha levAya che. zUdavAtha mAM akSara phare nahI te AtmAnuM varNana vistAravALuM che-e AtmA sthalAdikamAMne eke nathI. ene keI jete nathI. e saghaLuM juve che. ityAdi. - A badhA vicAro vRhadAraNyakamAM pahelAja najare paDe che. jaya mAM sUryanA udayathI te asta sudhImAM-saghaLA devatAone samAveza thaI ja batAvyuM ane kahevAmAM AvyuM che ke e AtmA AMkhathI joI zakAto nathI, paNa hRdayAdikathI grahaNa thaI zake che. ene jeo jANe che te amara thaI jAya che A kalama 8 mI gAM-sarvanA tathI vaidika paMDitAnA vicAronI sAthe, kevA prakArano meLa che, te batAvuM chuM sAe-A sRSTine anAdinI batAvI che ane anAdikAla sudhI cAlyA karavAnI paNa batAvelI ja che. sarvae-kevala jaDa padArthanuM lakSaNa, judu batAvyuM che. ane kevala cetana padArthonuM lakSaNa paNa juduja batAvyuM che. jaDa ane cetananA sagavALI, thaI rahelI A sRSTi anAdinA kALathI cAlatI AvelI ApaNe pratyakSapaNe joI rahyA chiye. vizeSa vicAravAnuM e che ke jaDanI sAthe phaselA, anaMtA anaMta jI-84 lAkha jInI nimAM, ulaTa pAlaTapaNe bhaTakI rahelA paNa ApaNe pratyakSapaNe joI rahyA chie, te pachI A chane kartA keNa? ane te ja karmavALA banAvyA ke karma vinAnA? : purUSamAMthI AtmAnA vicAro thayA, te AtmA zatapathamAM vizvamAM sarvatra vyApIne rahela batAvyuM. te vicAravAnuM ke-te nimala AtmA For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 tattvatrayInI prastAvanA. aneka prakAranA mahAsaMkaTavALI 84 lAkhanI yonimAM zuM vadhAre meLavavAne paDe ? ane jagavedamAM- purUSa ane putrIne pati-prajApati ja kaye ThekANethI lAvIne ghusADa? bIjI vAta e che ke-viNu gItAmAM bhaktonAM duone dUra karavAnuM vacana ApIne gaelA batAvyA che. te viSNune purANomAM sarva jImAM vyApIne rahelA batAvyA, te zuM 84 lAkha niyAmAM rahelA ane duone bhAra beja ocho karavAnA hetuthI, teomAM vyApIne rahelA mAnavA ? A badhI navIna prakAranI bAjI, sarva vinAnA bIjA kyA navIna jJAnIthI ane zA kAraNathI racAyelI mAnavI? - A 8 mI kalamamAM maeNkaDonala sAhebe-prathama DagavedanA purUSathI AtmAne, ane pachI putrInA pati-prajApatithI nirguNa brahmAne, te pachI zatapathamAM te AtmA vizvamAM sarvatra vyApI rahelAne krama je batAvyuM che te RgavedamAM dAkhala thaelI kRtionA parAdhIna paNa thI lakhelo mAlama paDe che. mArA vicAra pramANe sarvajJonA taraphathI anAdinI suSTinA vicAro jAheramAM phelAyA pachI, A atyaMta pakSanA viSayamAM bhadrika lakene guMcavADAmAM nAkhI sarvAnA bhakta thatA aTakAvavAnA IrAdAthI, prathama upaniSademAM vizvamAM vyApIne rahelA AtmA kalpavAmAM aAvyA hoya, tyAra bAda dhIre dhIre avedamAM prathama putrIne pati-prajApatinuM sUkta, tenA pachI kalpita purUSanuM sukta, vedanI mahera chApa lagADavAne mATe dAkhala kareluM hoya. A mArA vicAre maeNkaDonala zAhebanA svataMtra vicAronI sAthe maLatA Ave che. ju pR. 176 mAM--"travedamAM cha ke sAta sRSTi viSayanAM sUko che. temAM daMta kathAnA, ane dharma zAstranA vicAronI puSkala bheLama bheLA thaI hoya e te svAbhAvika ja che." ane te vicAro ghaNA asta vyasta sthitimAM mukAyelA che." A temanA vicAranA phakarAthI eja siddha thAya che ke sarvagrAnA taraphathI-anAdinI sRSTinA vicAre phelAtAM, temanAthI khAsa judA pADavAnA IrAdAthI, A atyaMta parAkSanA viSayamAM-prathama upaniSadamAM-vizvamAM sarvatra vyApIne rahelo AtmA kala heya, tyArabAda dhIre dhIre te vicArone veda mULaka TharAvavAne, vedamAM paNa tenI aneka prakAranI kRtio dAkhala karatA gayA hoya, juve meMkaDenala sAhebanA vicAre pR 176 mAM lakhyuM che ke - ( (1) prAcIna traSio jaNAve che ke devatAoe sRSTine utpanna karI.. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 137 (2) svaga ane pRthvI e beu saghaLA devatAonAM mA-bApa che, e vicAra ghaNe ThekANe che. (3) iMdrane viSe evuM kahevAmAM AvyuM che ke-eNe pitAnA zarIramAMthI enA pitAne ane enI mAtAne janma Ape. (saM. 10, sU. 45) - (4) pR. 177 mAM- virodhAbhAsI vicAramAM, vadhAre ne vadhAre mazagula rahenArA vipravarganI kalpanAne, A vicAra ghaNe gamI gaye hato ema spaSTa mAluma paDe che. (5) RgavedanA dhArmika vicAre-dhIre dhIre vikAsa pAmatAM saghaLA mukhya devatAothI jUdA ane ekake eka devatAo karatAM caDhiyAtA, evA eka saTTAnI kalpanAne udbhava thaze. (6) suSTi viSayaka sUkatamAM-1 purUSa, 2 vizvakarmA, 3 hiraNyagarbha, 4 ane prajApati, evAM judAM judAM nAmethI e bhraSTAne-saMbodhana karavAmAM AvyuM che. (7) A sRSTi viSayaka sUkatamAM-kaI mULa padArtha uparathI banAvaTa karavAmAM AvI hoya athavA kaI mULa padArthamAMthI utkrAMti thaI hoya evI rItanuM suSTi viSenuM varNana ApavAmAM AvyuM che." vizeSa te graMthathI jovAnI bhalAmaNa karuM chuM ane AmAM kAMIka vicAra karIne batAvuM chuM. kalama sAtemAM vicAravAnuM ke devatAoe suSTine utpanna karI." tyAre teo kyAMthI AvyA haze? vaLI A mahAvizAla pRthvI AdinA mazAlA kayAMthI lAvyA haze ? ane te pote kayA ThekANe ubhA rahIne A badhI racanA karI haze? bIje ThekANe-"svarga-pRthvIne devatAonAM-mA bApa batAvyAM che." ca hIM vicAra thAya che ke-vanaspati-kIDAAdithI te mANasa sudhInA anaMta anaMta jInA mAbApa keNu manAyA haze ? trIjAmA-"i pitAnA zarIrathI mA-bApane janma Ape." ahIM vicAra thAya che ke AvA prakAranI aneka kRti mAtrAdhika samapAnanA chAkamAMthI pragaTa thaelI hoya. ema eka bhajanapadathI samajAya che- semavela rasa zudhdha je, brAmhaNa hoya te kare. avara varNane vamana karAve, veda vANI uccare che prema rasa tenA uramAM Thare. 18 , For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138 tavatrayInI prastAvanA. uparanA jevI artha vagaranI taddana begI, mAtrAdhika semapananA bebhAnamAMthI aneka prakAranI kRti pragaTa thaelI jovAmAM Ave che. je vAte nAnuM karUM na karI zake, tevA prakAranI vAte, vedakAlanA meTA moTA kaSi paMDite kevA vicArothI kahI gayA ke IMdra potAnA zarIrathI mAbApane janma Ape ? meTA deva tarIke manAyalA semanI stutiyotho veda bharelA che, tethI teja IzvaranI preraNA RSipaMDitene thaelI manAyI hoya. eTale virodhAbhAsanI vAte je dekhAya che te-mAtrAdhika somapAnanA parAdhIna paNAthI ja thaelI hoya, Age te meTA paMDite kahe te kharUM. maeNkaDenala zAhebe-kalama pAMcamImAM-nA devatAothI judA eka achAnI kalpanAne udbhava batAve. chaThThImAM-te purUSAdikathI saMbedhAtA batAvyA. sAtamImAM-te kaI bhUla padArtha uparathI banAvaTa thaelI batAvI. A traNe kalamane vicAra bhege TuMkamAM karIne batAvuM chuM. maikakenala zAhebanI 8 mI kalama temAMnA-sRSTi viSayakanA keTalAka phakarAone vicAra karatAM jema ke avedamAMnA devatAothI suSTinI utpatti, ane smarga-pRthvI, devatAonAM mA-bApa, Adine vicAra karIne batAvyo. pharIthI teja vedamAMnA 5-6-7 mA phakarAne vicAra tapAsI joIe. pAMcamAmAM-vedanA devatAothI judA eka aSTAnI kalpanA, chaThThAmAM te purUSAdithI saMbedhAtA, sAtamAmAM-te kaI bhUla padArtha upathI banAvaTa thaelI ema mekaDonala zAhebe anumAna karIne batAvyuM. AmAM mArUM anumAna karIne batAvuM chuM. sarvae-A suSTine, AdiaMta vinAnI batAvI che. tethI te sarvanA virUdhanI banAvaTa ja che, ema sahaje samajI zakAya tevI che. paNa te banAvaTa sarvanA ItihAsamAM 11 mA tIrthaMkaranA samayamAM thaelA putrInA pati rAjA, ke je prajApatinA nAmathI lekamAM prasiddha thayA hatA, te prajApatine vadikAe astavyastapaNAthI, prAce saMpUrNa vaidika graMthomAM dAkhala karI dIdhelA jovAmAM Ave che. juve amArI tattvatrImInAMsAne lekha. sahaje samajI zakAya tevuM che. - te prajApatine-damULaka TharAvavA, temanAM traNa cAra sUkate jema kehiraNyagarbha nAmanuM, yajJapurUSa nAmanuM--purUSasUkata, prathama javedathI na jANe kayA samayamAM dAkhala karavAmAM AvyuM tenI zodha karavAnuM kAma itihAsaNa mahApurUSanuM che. A viSayamAM maNilAla nabhubhAI dvivedI evuM jaNAvI gayA For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrathInI prastAvanA mwen che ke-yajJa purUSa navoja deva kalyA, ane prajApati-badhAnA mokhare AvI, sRSTinA niyaMtA thaI-bramhA tarIke pUjAte thayo. A lekhanuM ThAma ThekANuM mArI graMthathI sajajane sArI rIte joI zakaze. A vAtane vizeSa na laMbAvatAM ahIM ja samApta karUM chuM. - kalama 9mImAM-maeNkaDonala zAheo-karmanI vAta jaNAvatAM kUdAi thI kamanA siddhAMtanI zarUAta thaelI te evI rIte ke-(1) mANasanuM zarIra pAMca bhUtamAM bhaLI gayA pachI karma vinA bIju kAMI rahetuM nathI, (2) bodhamAM AtmAnuM astitva svIkArAyaluM nathI, pAchaLa manuSyanAM karma TakI rahe che, teja navA janmane nirNAyaka bane che. karmane sidhdhAMta budhanA upadezane pAme che." (3) vitari pramANe mRtyu pachI-sarve caMdra AgaLa jAya che. tyAMthI pitRyAnamAM, pachI brahane prApta kare che. bAkInA karma pramANe ane jJAna pramANe, manuSyathI te kITa sudhInAM jIvanamAMthI, game te prakAranuM jIvana prApta kare che. (4) kAThakamAM-mRtyu pachInA jIvana viSe eka daMtakathAthI samajAvyuM che. rajita yamanA gharamAM gaye, yame traNa varadAna mAgI levAnuM kahyuM-trIjA varadAnamAM- "mRtyu pachI mANasa rahe che ke nahIM." e mAgyuM, yame kahyuM bIjuM mAgI le. mRtyue buddhane vAta karI tevI A vAta che. naciketasa ane budha lAlaca hAmeM TakI rahIne aMte jJAnanI prApti kare che, kalama 10 mI-upaniSadamAM-vizva viSe-tapadadhatI pramANe khilavavAmAM AvelA, cakkasa vicAra nIkaLe tevuM kAMI nathI. kavitvamaya, philasuphImaya vicAre adhyAtmika prazno viSenA kAma calAu saMvAda, carcAonuM mizraNa upa niSadamAM che." - kalama 11 mI mAM-e vicArane suvyavasthita svarUpa te vedAMtamAM 5 chalA samayamAM ja maLyuM. upaniSadamAM je vadhAre prAcIna te I. sa. pUrve 600 karatAM vadhAre moDuM bhAgye ja haze. keTalAka agatyanA siddhAMte bauddhanI pahelAM jANatA hovA joIe. ( kalama 12mI mAM-pAzcA-sadda-besavuM te upaniSada, vaidika TIkAkAre -yathArtha jJAnavaDe karIne avidyAne je nAza kare te upaniSadu, jenAvaDe braha jJAna Ave athavA brahanI samIpa jaIe te upaniSadu, zaMkarasvAmIe-uMcAmAM uMcuM zreya jemAM samAyeluM che te upaniSa. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 - tattvatrayInI prastAvanA. A uparanI kalamemAM vicAravAnuM ke . izvaradatta ke, izvarakRta, vedonA kartavyane, bAju para rAkhIne-jJAnakAMDanA nAmathI upaniSade lakhAI kharI paNa te jJAnanI tRpti pUrI kare tevI nathI. mekaDonala zAheba kahe che ke -upaniSadomAMthI koI eka vicAro nIkaLe tevuM nathI. tethI lAla1112 A cAra kalamene vicAra sarvane tanI sAthe meLavIne batAvuM chuM - 1 mANasanuM zarIra pAMca bhUtomAM bhaLI gayA pachI, karma vinA bIju kAMi rahI zakatuM nathI. e mata vRhadAraNyakane batAvyo che. bauddho paNa kahe che ke manuSyanAM karmaja TakI rahe che. teja navA janmanA nirNAyaka thAya che. eTale upaniSadane ane bauddhone mata, eka jevo thaI jAya che. ' A viSayamAM-sarvasanuM kathana e che ke karmathI parabhavane nirNaya thAya che khare paNa te karma ekalAM rahetAM nathI paNa te karma jIvane sAthe laIne jAya che. zaMkarasvAmI mAtAnI samajUti karatAM saMga 4 mAM kahe che ke "jIva karma pramANe rathala deDamAM vicaryA kare che." saga 6 ThThA mAM vRdhdha brAmhaNane bramha sUtrane artha samajAvatAM kahe che ke "deDa chene bIjA bhavamAM jatAM jIvane pAMca mahAbhUte vIMTalAIne jAya che" " karma vinA bIjuM rahetuM nathI." e mata vRhadAraNyakane zaMkarasvAmIe chAdha daIne A navIna prakArano artha kayAMthI meLavyo? sarvajJa hatA kahIne svataH meLavyAnuM kahe che te satya sarvajJa na hatA, paNa kalpitaja hatA. te temanA AcaraNenA lekhathI samajI zakAya tema che. A karmanA aTala siddhAMtamAM vRhadAraNyakathI zaMkarasvAmIne mata judo zA kAraNathI paDa? (3) mRtyu pachI sarve caMdra AgaLa, pachI pitRyAnamAM, te pachI brAne prApta kare, karma vinAnA ekalA jIvane ATalAM badhAM gothAmAM keNe nAkhyA ? kema ke bAkInA cha karma pramANe ane jJAna pramANe jIvana prApta karatA batAvyA che. (4) naciketasa yamanA gharamAM gaye, trIjA varadAnamAM "mRtyu-pachI mANasa rahe che ke nahIM." e mAgaNI karI. - A vAtamAM yame-devatAone paNa ajANa batAvyA che, te vAta te kharI mAnI levA jevI ja che. For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 141 jIvA ke-IMdrapadanI lAlaceA batAvI vedajJA rAjAono pAse pazu yajJe karAvatA, e vAte prasiddha che. tyAre iMdra pete karyu padma meLavavA yajJa karavAne AvatA mAnavA ? vasurAjAnI kathAmAM kahyuM che ke-IMdre pazu yajJa karavAne! AraMbha karyAM Rtvio te vAtamAM ADA paDayA. chevaTe vasune madhyastha sthApyA. IMdranA parphyumAM bhaLatAM rAjayathI bhraSTa thaI narakamAM paDaye matAnyeA che, tyAre sAkSAt pazuyajJA karAvanArano, ane karanAranI kayI gatI kalpavI ? pazuene yajJa karanAra devatAene rAjA, iMdraja jJAnI na manAya, te pachI devatAo jJAnI kevA rUpanA manAya ? cama te temanAthI nIca darajAnA che te pachI yamanI pAsethI naciketase kayA prakAranu` jJAna meLavyuM mAnavuM ? A upaniSadonA mATe, maeNkaDAnala zAhemaja lakhe che ema nathI. pazu ekAdaze paniSadnA bhASAMtarakAra--oTAlAla prANazaMkara dvitIyA vRtti, sa'. 1908, sane 1922. kaTha upaniSadnI bhUmikAnA pR. 27 mAM lakhe che ke kr AtmAnA nididhyAsana varDa jema jema dareka mahAtmA Sione AtmA saMbadhI jJAnanA prakAza thavA mAMDaye, tema tema teo matra rUpe upaniSado viSe umerA karatA gayA. Ama hAvAthI-sava upaniSadone sarakhAvatAM, temAM vicArAnI saMkalanA jovAmAM AvatI nathI, chatAM sava upaniSadonuM samyak samIkSaNa karatAM eka vyavahArika rUpa tathA traN kAlpanika rUpe praznA utpanna thAya che. 1 prathama prazna e utpanna thAya che * ke-manuSyanI uccatama dhAraNA zI hAya che ? 2 bIjo e ke-jagatanuM sauthI aMtima kAraNa zuM haze ? 3 trIjo prazna e ke-jagatanI sAthe-A kAraNanA ze saMbadha che ? tathA ceAthe prazna e ke ApaNe te kAraNa rUpane kevI rIte ALakhI zakIe ? prathama vallImAM prathama praznanA pratyuttaranA samAveza thAya che. TuMkamAM temAM darzAvela vicArA nIce pramANe che. sAdhAraNa rIte ema mAnavAmAM Ave che ke-veDhanuM jJAna zreSTha sukhane prApta kare che. pazu veda vihita karmonuM anuSThAna karavAthI, tathA veda jJAnathI prApta For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 tavatrayInI prastAvanA. thatuM sukha arthAt svarga sukhano bhoga kSaNika che. tathA je manuSya avikArI sukha prApta karavA Icche che, tenA manane te sukha saMteSa pamADatuM nathI. AtmA avikArI sthitine prApta thavAthI utpanna thatuM je sukha, te akhaMDAnaMda sukha kahevAya che. AthI e prazna ubho thAya che. ke-Idri tathA mana AdirUpa kSaNika bheganA sAdhanothI je vibhakta che, evA AtmAnuM mRtyu pachI astitva zuM che? A vAtane sAbIta karavAnuM kArya mahAna kaThiNa che. chatAM te kArya ghaNAja ucca prakAranuM che. kAraNa te jJAna akhaMDAnaMda prApta karAvavA samartha che. mATe koI paNa AnAkAnI sivAya te viSayane prathama hAthamAM levuM joIe. 2 dvitIya valImAM-jagatanuM kAraNa zuM che, tathA ApaNe te kevI rIte jANI zakIe chie? A praznanuM sAdhAraNa samAdhAna temAM darzAvela che. je sukha lAge che tethI bhinna AnaMda rUpe te che, ane Aja kAraNathI manuSyane kSaNika AnaMda tathA akhaMDAnaMda A bemAMthI ekanIja spRhA rAkhavI paDe che. kAraNa te bane AnaMda evA bhinna prakRtivALAM che ke, te bannenI prApita sAthe hoI zake ja nahIM. samyapha parIkSaNa pachI mAlama paDaze ke A be prakAranA sukhamAM akhaMDAnaMdanuM sukha zreSTha che. je cIje AnaMda utpanna kare che te vastujhAna kharuM jotAM ajJAna ja chejha kAraNa ke kevala A jagataja pitAnA viSaya sukhe sAthe astitvamAM che. paNa bIjI kaI vastu sukhane arthe nathI. A rItanI mAnyatA utpanna karavA vaDe arthAt vastunA satya svarUpane te bhUlAvavAmAM nAkhI de che. A avidyA ajJAnanuM pariNAma e Ave che ke-AtmA maraNathI janmane ane janmathI maraNane vAraMvAra prApta thayA kare che. AthI ulaTI rIte vidyA athavA jJAna satya vastu tarapha deravI laI jAya che. tathA tene mukhya hetu eja hoya che ke manuSyanA AtmAne satya viSaya pradazita kare." je jJAna paramAtmA saMbaMdhInuM nathI, te avidyA rUpa che. A rItano vicAra te vedAMta zAstrano mukhya viSaya che. | vedAMta zAstra viSe kahevAmAM Ave che ke-saMsAra avidyA, tathA mAyAthI utpanna thaelo che. vaLI muMDakopaniSadanA prathama khaMDanA thaturtha maMtra viSe te eTale sudhI kahevAmAM AvyuM che ke -" vira tatha phuti darama cat traviro pati brahmavita purUSa kahe che ke vidyA be prakAranI che. parA tathA aparA arthAta brahma saMbaMdhI vidyA "parA ' zreSTha gaNAya che. tathA veda viSe darzAvela vidyA " aparA' utaratI gaNAya che. For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 143 upaniSada viSe sAdhAraNa rIte-bheMkaDonala zAhebane, ane choTAlAla bhAIne mata, jaNAvI dIdhuM. have huM mAre mata jaNAvuM to te agyeya nahIM gaNuya-- mekaDela zahebanA upaniSadenA vicArone kAMika spaSTa karatA Avyo chuM. have choTAlAlabhAInA vicArone, TIkAkAronA, ane AgaLa pAchaLanA be vicArone meLavIne batAvuM chuM. muMDakepaniSadanI TIkAmAM zrIviSNunuM maMgalAcaraNagi-mrijJAna-rivRttima ra . viSNave jiSNave tasmai, kRSNanAmabhRte namaH / / 1 / / bhAvArtha--je paramAtmAne paripUrNa jJAna che, eTaluM ja nahI paNa jemane cAre bAjunuM jJAna che, te paNa sAdhAraNa nahI paNa saMpUrNa tRptivALuM che, tevA kRSNa nAmane, dhAraNa karavAvALAne ane jita meLavavAvALA evA viSNune, namaskAra thI / 1 / viSayanI zarUAta karyA pachI-veda, vedAMganI, vidyAne nikRSTa vidyArUpe, ane brahma vidyAne utkRSTa vidyArUpe batAvatAM kahyuM che ke-te nirguNa brahma jJAneMdriyanA paNa viSayarUpa nathI. vyApaka che, bhUtenA kartA che, ane sRSTinI utpatti karanArA che. kaLIyAnA jALAnA daSTAMte temanAthI utpanna thatI ane pAchI temAMja laya thatI batAvI che. AgaLa jAtAM-maMtra vihita karmone nikRSTa batAvatAM jaNAvyuM che kekarmone prAdhAnya mAnanArA-mUkha, avidyayukta, tathA aMdha samAna che. ane te hamezAM janmamaraNanA pherAmAM aTavAyA kare che. ane ghaNuM duHkhI thAya che. che AgaLa jAtAM-vastunI utpatti brahmathI krama vinAnI ja batAvI che. chevaTe sarva AtmAnA svarUpanuM batAvatAM-bramhajJAnanI prApti thayA pachI manuSyane mekSanI prApti thatI batAvI che." aitare paniSadanI dIpikAnuM maMgalAcaraNaysy nizvasitaM vedAH, yo vedebhyo'khilaM jagat / nirmame tamahaM vaMde, vidyAtIrthamahezvaraM // 1 // bhAvArtha-je paramAtmAnA nizvAsarUpa (zvAsarUpa) A vede che. For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 tattvatrayInI prastAvanA. ' ane vedethI saMpUrNa jagat jeNe nirmANa karyuM che, te vidyAnA tIrtharUpa mahezvarane huM vaMdanA karUM chuM. taittirIpaniSaduM maMgalAcaraNa- caramAnAraM vAra, carimara vajIrA yenedaM dhAryate caiva, tasmai zAnAtmane namaH // 1 // bhAvArtha- je paramAtmAthI A badhuM jagapedA thayuM che, ane je paramAtmAmAM A badhuM jagatuM pAchuM laya thaI jAya che, ane je paramAtmAe A badhuM jagat dhAraNa karI rAkhyuM che, te jJAna svarUpanA paramAtmAne namaskAra thAo. che 1 che aitareya--ane taittirIya e beu upaniSade paramAtmA sivAya anya kAMI nathI evA vicArathI zarU thAya che. (choTAlAla pR. 558-559) A traNe upaniSadone sAmAnya rUpe vicAra karIne batAvuM chuM. sarvae-nAnA moTA anaMtAanaMta jIthI ane anaMtAanaMta jaDa rUpa paramANuothI vyApta thaI rahelI, A suSTi pravAhathI anAdinA kAlathI cAlatI AvelI batAvelI che, ane temAM rahelA sarve ja pita pitAnA kamanA vazamAM paDelA 84 lAkha chanI nimAM janmamaraNa karyA ja kare che. A badhuM ApaNe pratyakSapaNe paNa anubhavathI vicArI zakIe chie. muMDakepaniSadamAM- paripUrNa jJAna, ane paripUrNa sattAvALA viSNu bhagavAnanI stuti karIne nirguNa braha, jJAneMdriyanA viSaya nathI paNa vyApaka, bhUtanA kartA, ane A badhI sRSTinA utpAdaka che ane chevaTamAM mokSa ApavAvALA eja che. pitAnA graMthamAM e jJAnane prakAza kare che. aitareya upaniSahmAM- paramAtmAne je vizvAsa che teja vede che. ane tethI ja A badhuM jagat che. taittirIpaniSadamAM- jenAthI A badhuM jagat utpanna thAya che, tenAmAM ja pAchuM laya thaI jAya che. ane teja jagatane dhAraNa karIne rAkhe che. For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 145 aitareyamAM--paramAtmA-parabrahmathIja A badhA sarva jagatanI utpatti ane AtmAja brahmArUpa athavA sraSTArUpa che. aiteya-taittirIya e beunA eja mata che ke--paramAtmA sivAya bIjuM kAMI nathI eja matanI puSTi che, prathama-viSNunu ane brahmAnu mULa kayAM che ane vaizvikAmAM kevA svarUpathI citarAyuM che tenA kAMIka TuMka svarUpathI vicAra karIne joie-- 1 viSNue traNa pagalAM mukatAM-pRthvI ane AkAza banAvatAM tenI sAthe sAta-sAta leAka paNa banAvI dIdhA hatA. ema RganA 1-7 mA maDalamAM lakhAyuM che. pharIthI RnA 10 mA maDalamAM A badhI sRSTinA utpanna karavA vALA-prajApati-brahmAnAM paNa traNa moTAM sUkate lakhAyAM che. A emAMnA kayA paramAtmA sRSTinA utpAdaka sAcA ? A be paramAtmA mULanA ekaja vedanA che. apArUpeyAda mahattvanA vedonI A vAta vicAravA jevI kharI ke nahI ? nyAya tA Apa sajjanA karo te vicAravAnA. mIjI vAta- vedo pramANu bhUta hoya temane AMca Avaze nahI " ema kahI paravata parathI paDatAM tAjAmAjA rahI kumAreila bhaTTa bauddhone parAjita karyA hatA. A pramANutA kayA prakAranA jJAnanI manAyI haze ? kAraNa-muMDakApaniSad kahe che ke vedavidyA nikRSTa vidyA che. chevaTe saMsAranAM duHkha ApanArI ema batAvI pote utkRSTa bramhavidyA ApI manuSyane meAkSasudhI pahoMcADavAnA dAvA kare che. ,, vicAra thAya che ke--veda vidyAne nikRSTa matAvIne pAte bramhavidyAne utkRSTa batAvI, kayA paramAtmAthI meLavIne mekSasudhI paheAcADavAne taiyAra thayA haze? muMDakopaniSadkAre-paramajJAna vALA ane parama sattA vALA viSNu bhagavAn batAvyA pazu-bhUtAnI utpatti ane jagatnI utpatti teA bramhAthIja batAvI che. RnA pahelA sAtamA ma'DalathI jagatanA utpAdaka jaivikrama viSNu Thare che, ane RnA dazamA maMDalathI bramhA Thare che. mATe A vAtamAM kAMIka juduM vicAravAnuM rahe che. viSNu ane bramhA, A bemAMnA eka paNa jagatanA utpAdaka satyarUpanA nathI. kAraNu RgmAMja-pAMca-sAta jagatanA kartA lakhAyA che. (1) prathama viSNuneja tapAsIne joI e~~ RgNA 1 lA, 7 mA, maMDalamAM vaivima viSNue traNa pagalAM mUkatAMja traNe' jagatnI utpatti karI dIdhI. te kayA kALamAM ? 19 For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. (2) gItAmAM-viSNu cuga yugamAM bhaktonA rakSaNanuM vacana ApIne gayA. vAra MvAra avatAra lenArAmAMnA kayA viSNue A vacana ApeluM ? A hisAbe viSNunI sattA pUrNa gaNAya ? have-purANAnA viSNu tapAsIe-- 146 (3) devIbhAgavate-viSNu-peAtAnuM mAthuM kapAvI gheADAnA mAthA vALA kema thayA ? mejo utAravAnu kahIe te kheo vacceA che. mATe khAsa vicAravAnI ALAmaNu che. mane AmAM kAMI tarkaTa lAge che, AthI RgNA jaivikrama viSNu pazu vicAravAnA ane gItAmAMnA viSNu paNa vicAravA jevA kharA ke nahi? (4) ska Mda, pu, khaMDa trIjAmAM--viSNunA--mAdikathI devAkrikanI, dehathI-kalpa-kalpamAM jagatanI utpatti batAvatAM chevaTamAM-bhAna bhUlIne udheiethI mAthA vinAnA thatAM vizvakarmAe gheADAnA mAthA vALA karI kAyama rAkhyA. A tA mane navAi jevuM lAge che, ane sAthe temanA bhakatane paNa lAgazeja, mATe vicAravAnI bhalAmaNa karUM chuM. (5) matsya pu. a. 152 mAM--tArakAsurathI-karoDo devatAonA nAza thatA viSNu joI rahyA, pAte paNa kedamAM paDayA. A 'hA' te asura keTale badhA jakharA ! ! keNe pedA karyA haze ? trivikramavALI sattA kayAM cAlI gai haze ? te vicAravAnuM 1 (6) skaMda pu. kha, 1 leA. a. 15 thI 18 brahmAe--eka asurane tAraka putra ApyA, tArake devatAonA nAza karyAM. jagatanA utpAdaka brahmAne samajayu hota te| A kAma karatA ? samajayA nahI tethI anatha thayA. upaniSadbArA A brahmanuM jJAna ApavAne bahAra paDayA che. (7) tulasI rAmAyaNamAM----rAmacaMdranA dhyAnamAM zivajI beThA, te samaye utpanna tArakAsure sukha sa pattithI rahita karelA devatAo bramhA pAse rakSaNa mAgavAne AvyA. bramhA trIjo rastA batAvI khasatA thayA. skaMda pu. mAM--bramhAnA ApelA tArakAsura khatAvelA hatA. AvI vicitratA jJAnIe karIne batAve ke ajJAnI ? (8) bramhAMDa pu. agyArasanI kathAmAM--murU daitye-bramhArdikAne svargathI bhraSTa karyAM, te zivanA zaraNe AvyA. zive viSNu khatAvyA. viSNu divya hajAra varSa'nA aMte yuddhathI bhAgyA. khAra ceAjananI guDhDhAmAM jaine sutA. For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvacInI prastAvanA. AmAM vicAravAnuM ke--RNanA 1 lA, 7 mA, maMDalanA--aivikrama viSNue, traNa pagalAM mUkatAM traNa leAka sarajI kADhayA. 10 mA ma`DalanA bramhAM badhA bramhAMDane ghero ghAlI bramhAMDathI paNA dazAMzula vadhIne rahyA. te ane devA eka surU daityathI bhAgIne eka ekanu zaraNu khALatA, nAza bhAga karatA atAvyA. A meraka daityane kayA navIna deve utpanna karyo haze ke jenA AgaLa saMpUrNa jagatanA ke, saMpUrNa vaidika dharmanA mAlika, bramhArdika traNe devAmAMnA eka paNa deva jarA paNu TakI zakyA nahI ? satyapriya sajanAne mArI namra prAthanA che ke-sajJAnA lekhanA meLathI mArI banAvelI traNe vyakitaone oLakheA, satyAsatyanA vicAra karaza, pazu bApanA kuvAmAM DubIne na maro, pachI upaniSakAroe atAveluM brahmajJAna levAne doDA, mane zatru rUpe mAne te paNa satya vicAramAM pAchA na paDaze. kAraNuM--manuSyanA janmaja satya vicAranA mATe che, paNa khIjo kei paNa janma savicAranA mATe nathI. dukAnadAranI dukAne paNa ghaNI che, tethI tenA vazamAM paNa paDaze nahI. 147 (9) mAMkaDeya pu. a. 78 mAM- madhu bane kaiTala e daityeA viSNunA kAnanA melathI utpanna thai viSNunA nAbhikamalamAM beThelA anAdinA bramhAne mAravAne doDayA. bhacabhItanA bacAva karavA viSNu vacamAM paDayA. pAMca hajAra varSe yuddhanA aMte teothI viSNu paNa nAThA, " vicAra karavAnA ke--jaganA mAlaka evA bramhA-viSNuthI A e daitya keTalA badhA jakharA ? tAraka daitye viSNune kedamAM ghAlI dIdhA, jIvA-matsya pu. a. 152 mAM marUdaitye-jagatanA mAlaka, RgavedathI prasiddhine pAmelA, anAdinA bramhAne-bramhaleAkamAMthI bhagADayA. juvA-bramhAMDa-pu. mAM viSNune 12 cAjana nI guphAmAM tageDI mukayA. sarva jJAnA itihAsamAMthI laIne uMdhu` chatuM karI duniyAnA bhadrika jIvAne uMdhA pATA baMdhAvI keTalA badhA gu MgaLAvI mAryA che, sajjanA ! AvA prakAzanA samayamAM nyAya nahI jIvA ane satyAsatyanA vicAra nahI karo te pachI kayA jamAnAmAM satya tattva meLavazeA ? sajjane ! Apa satya nyAya jIve ane bheLI duniyAne atAvA. manuSyanA janma-sahejathI maLI zakatA nathI, mane Apane duzmana na gaNuzA. For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 tavatrayInI prastAvanA. (10) durgApATha le. 67 thI--" kalpanA aMte viSNu nidrAmAM, te vakhata-madhu-kaiTabha kAnanA melathI utpanna thaI jagapati brahmAne mAravA deDayA. jaganA pati-bramhA vipazune, mAnavA ke te be dene? A be daityanuM svarUpa vAyupurANamAM ghaNuM ja vicitra che. A badhA lekhakaeNmAM-jJAnI ke che, ane satyavAdI karyo che eTaluM TUMka svarUpa te jarUra vicAraze. (11) matsya pu. a. 151 mAM--"zuMbha-nami be daityethI-pitAnA vAhana garUDanI sAthe viSNu bhagavAna mAra khAIne nAzI chuTelA batAvyA che." A be daitye keTalA jabarA haze? kayA bramhAe utpanna karyA haze? purANanA lekhake paNa viSNu bhagavAnanA keTalA badhA bhagata haze ? A anAdinA viSaNunA saMbaMdhe ahIM ATaluM TuMkathIja patAvIne keTalIka bAbatonI sUcanAja karIne batAvuM chuM. A anAdinA viSNubhagavAnane jage jage para vicitra prakAranA citaratAM-zIkAra khelatA, parastrIonI sAthamAMja majA karatA, paNa lakhIne batAvelA che. A badhA vaidika matanA hajAre paMDite, pUrvakAlamAM thaelA akSarenA paMDite te hatA, paNa svArthanA (IdrinA) vazamAM paDelA, tethI te samayanA pAMca sAta tyAgIonA TeLAthI, temaja sarvathI bahAra paDelA tothI, temaja temanA ItihAsanA viSayathI pAchA paDI gaelA hovAthI, lekathI pitAne svArtha sAdhavAnA mATe upAye kheLavAne lAgelA, - A avasarpiNImAM ghaNuM ghaNuM lAMbA kAlanA cheTe, thaelAM vAsudevAdikanAM nava vike, ke je sarvajJAe batAvelAM hatAM, temAM uMdhuM chatuM karI eka ja viSNunA nAmathI bhagavAna rUpe jAhera karyA. satyAsatyAne vicAra che daIne prAya ghaNA paMDitee, A akArya jANI bujIne kareluM hoya, ema sahajathI samajI zakAya che. te samayanI A bheLI prajA te prathamathI ja, teone vazamAM paDelI ja hatI, eTale udhA pATA baMdhAvavAnA prayatnavALA thayA. te aMdhakAranA samayamAM pitAnA gharamAM karelI uMdhI charI kalpanAonI keine khabara paDatI na hatI. A bheLI duniyAne-moTA moTA graMtha batAvI, temanA kAnamAM UMdhI chanI kuMke mAravA mAMDe. jema ke-viSae mAyAvI purUSa mekaLIne, jenabauddhane veda dharmathI bhraSTa karelA che. tethI teo vedabAhya che. ema kahI vedanA akSaro keInA kAnamAM paDavA detA nahI. ane evuM paNa kahetA ke For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 149 hAthI mAravA Ave to paNa-jenonA maMdiramAM praveza karaze nahIM. kAraNa teo udhuM che tuM karavAvALA pote jANatA hatA ke, A amArI racelI cAlAkInI bAjI bIjA koI paNa jANI zakavAnA nathI. ane jenI sivAya bIjAthI ughADa paDavAnI paNa nathI. paNa kudarata zuM karaze tenI khabara koIne paDI zakatI nathI. A te aMgrejo AvyA, ane chApA chupIthI pustako prakAzamAM AvyAM, eTale kudarate pitAnI meLe paNa prakAza karIne mUkaye. ane tenI sAthe satyAsatyane paNa prakAza thavAne lAge. aMdhakAranA samayamAM prAce ghaNAja prakAranA goTALA thAya che. sUryane prakAza thatAM cerene paNa bhAgavuM ja paDe che. kudarata evI che keaMdhakArane sadAnA mATe TakAvI rAkhatI ja nathI. kahevata pamANe Akhare satyaneja jya thAya che. te A prakAzano samaya che. keTalAka ghuvaDa jevAonA mATe prakAza viparIta hoya che. te paNa satyapriya sajjanenA mATe te prakAza ja phAyade karavA vALA hoya che. * viSaNu ke je 24-ane 10 avatAra dhAraNa karIne moTAM moTAM purANemAMthI dhUsIne vede sudhImAM najare paDe che temanuM svarUpa prathama kAMIka vistArathI ane pachI kAMika TuMka svarUpathI lakhIne batAvyuM. teja pramANe prajApati-brahmA paNa cAre vedanA prakAzaka, nAnA moTA badhAe jIvenA utpAdaka, saMpUrNa brahmAMDamAM cAre bAjuthI ghere ghALI brahmAMDathI paga dazAMgala vadhIne rahelA, tevA svarUpanA brahmA cAre vedethI prasiddhine pAmelA, adretamatamAM te prajApati-brahmA brahmakamAMthI AvIne, pite badhA jInuM svarUpa dhAraNa karIne poteja A badhI duniyAmAM pasarIne rahelA, ane 84 lAkha jIvonI nionI nA karI temAM thaI rahelA sukha duHkhane anubhava karavAne khelI rahelA, ( A jaga para zats va racAM e vedanI kRti vicAravAnI) A sRSTine utpanna karIne pachI tene laya karanArA, vaLI suSTinI utpatti karIne ane 84 lAkha jenI ninI bAjI racIne pote ja badhA prakAranI meja majA luTanArA te prajApati-brahmA, cAre vedethI, brAhmaNa graMthI, ane upaniSad graMtho prasiddhine pAmelA. upaniSadyAre-vedethI paNa navIna prakAranuM jJAna ApI duniyAne uddhAra karavAne bahAra paDelA, te prajApati-brahmanuM jJAna ApI manuSyane temanI sAthe meLa karI ApavAne mahenata karI rahelA. For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 tattvatrayInI prastAvanA. ATalI moTI sattAvALA te prajApati-brahmA purANamAM kevA svarUpanA lakhAyA tene paNa thoDo vicAra karIne joIe. (1) bhAgavata-kaMdha 3 je. a. 37 mAM-putrInuM rUpa dekhIne mehita thatAM te hariNInuM rUpa dharIne bhAgI. brahmA haraNa rUpe pAchaLa doDayA, A vAta anAdinA bramhAnI kaye ThekANethI meLavI haze? | (2) matsyapuTa a. 3 je-zatarUpAnI sAthe bramhA se se varSa sudhI krIDA karatA rahyA. Aje temanI dazA kevI haze? (3) padma pu. naM. 1 lo, a. 17 mAM-brahmAe bIjI strI karI. pahelIne khamAvavA pagamAM paDayA to paNa zApanA pAtra thayA. A vAta kayA kALamAM banI haze? (4) devIbhAgavate-denA hAtha ghasavAthI traNa deve utpanna thatAM bene khAI gaI. mahAdeve jIvatA karAvyA. zuM A vAta banelI haze (5) viSagu pumAM-merU parvata jeTalA moTA aMDamAM-brahmA badhA jagane laIne temAM rahyA. te kyAMthI AvIne temAM bharAyA ? ane A vAta kayA kAlamAM banelI ? (6) mahAbhAratAdikamAM-aMDamAMthI nahIM paNa viSNunA nAbhikamalamAMthI nIkaLelA batAvyA che. A badhA lekhakomAMne ka lekhaka jJAnIrUpane sAce thayeluM haze ? (7) varAha pu. mAyAcaka, a. 125 mAM-viSNu kahe che ke-prajApatine ane mahAdevane huMja utpanna karuM chuM. vicAravAnuM ke-vedamAM, vedAMtamAM, A prajApati kayA kALamAM ghUsyA ? (8) ziva purA vidhezvara saM0 a. 6 mAM-brahmA viSNune kahe che ke-huM tAre bApa Avyo chuM, kRSNa kahe che-ke huM tAre bApa, ema huM ne tuM karatAM khUba laDayA. devatAo bhayabhIta thayA. vicAravAnuM ke-A avasarpiNImAM 1 lA tripRSTha vAsudevanA pitA putrInA pati-lokamAM prajApati tene vaidikemAM brahmA kalpI, A badhI uMdhI chattI bAjI jANI bUchane racelI che. A badhuM bhUlathI lakhAyeluM nathI. putrI mRgAvatIne hariNI rUpe kalpIne, rAjAne haraNarUpe pAchaLa daDAvelA, juve kalama pahelImAM. A rAjAne bramhA rUpe kapInesaMpUrNa vaidika dharmanA ane saMpUrNa jagatanA utpAdaka ane mAlaka tarIke besI ghAlyA che. A vaidika dharmanA saMcAlake keTalA badhA catura ziramaNio haze? For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 151 namin (9) ziva pu. jJAna saM. a, 17 thI 8 mAM-mahAdevanA lagnamAM brahmAjInI nAva chuTI jatAM hajAre baTuka pedA thaI gayAM. anAdinA jaganA pitA bramhAnA zuM AvA hAla heya kharA? juve keTalA badhA A lekhake satyavAdio che. (10) skaMda pukhaM. 3 je. a. 40 me-hariNI rUpa putrInI sAthe ramavAnI IcchAthI-devAdikathI niMdAtA-bramhA, haraNarUpa dharIne cAlyA. paNa zive te bANa phekI vIMdhIne mRganakSatrarUpe banAvI, pote AdranakSatrarUpe thaI, pIDA karavAne pAchaLa gayA. vicAra thAya che ke-jaganI utpatti ane laya karavAvALA, vedethI prasiddha, advaita matamAM-anAdinA brahmasthAnamAMthI AvIne, badhA jenA svarUpathI, A badhI duniyAmAM pasarIne rahelA, A brahmA manAyA haze ke kaI bIjA? AvA prakAranA lekhako keTalA badhA dhanyavAdanA pAtra (11) zatarUpA banAvI tene jovAne brahmAe pAMca mukha karyA paNa pAMcamuM kapAyuM, te evI rIte ke viSNunA samakSa naSioe brahmAne puchayuM ke-traNamAM mATe deva karyo? brahmAe kahyuM ke "huM" viSNue kahyuM ke "huM" takarAra thatAM vedanAM pramANa para jatAM meTA zivajI TharyA. brahmA yadrA tA karavA jatAM zivanA krodha bhairave pAMcamuM mAthuM kApI nAkhyuM. A vArtAo mahAbhAratAdikamAMnI che. ' TuMkamAM vicAravAnuM ke-A traNa deve ja satyarUpanA na kare te pachI A badhI kalpita vArtAo satyarUpanI kayAMthI karavAnI che? juve amAre badhA lekhe ne kare vicAra. (12) sakaMda pu. naM. 6 The a. 179 thI 194 sudhI-bramhAe hATakezvaramAM yajJa karavA mAMDe. prathama brAhmaNonuM vizna AvatAM namaskAra karI sateSavA paDayA. sAvitrI na AvI zakatAM, gAyanA mukhathI gopakanyA pravezI nIthI bahAra kADhI tene paraNyA. te yajJamAM aneka vine naDayAM, sAvitrIe badhAone zApita karyA. te ahIM jarA vicAravAnuM ke-yajJakarma IdrapadanI lAlacavALA rAjAo karatA. bramhA te yonA mATe pazu banAvIne ApatA, ema manu mahArAje lakhyuM che. brahAMDane vaTalAI bramhAMDathI paNa dazAMgula vadhIne rahelA bramhA, cAre vedathI prasiddhamAM mukAyA. advaita matamAM badhA jIvonuM svarUpa dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 tattvatrayInI prastAvanA. karIne 84 lAkha jIvAnI cenimAM bhaTakavAne AvelA batAvyA. te bramhAne yajJa karIne zuM meLavavAne AvelA batAvatA haze ? A te badhA dharmAtmAe hatA ke dharmanA tArA| ? A badhA lekhakomAMnA eka paNa lekhaka satyarUpanuM lakhIne gaye hAya ema lAge che ? eka paNa vAta jI khelanAra ke jhUThe lakhanAra adhama gaNAya che, te pachI dharmanA bahAne hajAro vAtAne u MdhI chattI lakhanArane paMDita mAnavA ke adhama buddhivALA mAnavA ? purANAnA bramhA ane viSNunA mATe tA, huM jaina-vaidikanI tulanA rUpe mArA graMthanA pUrva khaMDamAM, kAMika vistArathI ja lakhIne Avye chuM. chatAM ahI viSNunA mATe ane bramhAnA mATe je kAMi lakhavuM paDayuM che, tenuM kAraNa eja che ke-nA pehalA ane sAtamA maMDalamAM-vicitra prakAranA jagatanA utpAdaka, jaivikrama viSNunA mATeja keTalIka sUcanAo karavI paDI che. ane RgvedanA dazamA maMDaLamAM badhI duniyAnA utpAdaka ane mAlaka thai paDelA, putrInA pati-prajApati, ke je eka rAjA hatA, te bramhArUpe thai paDelA,temanA mATe ja, ATaluM pharIthI lakhavu paDayu che. jo ke te samayanA upaniSatkArA-veda vidyAne nikRSTa vidyA khatAvI pote utkRSTa vidyA ApavAne bahAra paDayA che kharA paNa bheMkaDAnala sAhebe kahyuM che ke" upaniSadomAM cAsa vicArA nikaLe tevuM kAMi nathI. IMTAlAlabhAie paNa jaNAvyu che ke- satra upaniSadone sarakhAvatAM, temAM vicArAnI saMkalanA jovAmAM AvatI nathI. " ahI' vicAravAnu` ke je upaniSadomAM ceAsa vicArA maLatA na hoya temaja vicArAnI saMkalanA paNa maLatI na heAya tevA anizcita jJAnane satya rUpe kevI rIte svIkArI levuM ? A viSayamAM ame anekavAra sUcavatA AvyA chie ke-te adhyAtmika jJAna upaniSadyArAnA gharanuM nathI. temaja vedanA viSayeAmAMthI pazu temaNe meLavelu nathI. paraMtu te samayanA sarvajJAnA jJAnamAMthI truTaka phuTaka cAcitama DanarUpe grahaNa karIne, vedavidyAnI nikRSTa khAjI ubhI rAkhavAnA mATe, peAtAnI upaniSadomAM dAkhala karelu, tethI te jJAnanA meLa kevI rIte besI zake ? je paMDita mahAzayAne-te adhyAtmika kharUM jJAna meLavavAnI icchA hAya, temane Aje paNa vidyamAna rahelA sarvajJAnA graMthAna, AdyathI te aMta sudhI For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tattvatrayInI prastAvanA. 153 abhyAsa karI, te adhyAtmika jJAna meLavavAnI bhalAmaNa karuM chuM. sAthe e paNa sUcavuM chuM ke-sarvanA graMthane abhyAsa karyA sivAya, tame tamArI jIMdagInA ' abhyAsa sudhI te zuM paNa tevI aneka jIMdagI sudhI paNa meLavI zakazo nahI. ane tame tamArI jijJAsA paNa pUrI karI zakaze nahI. mAnavuM na mAnavuM che te ApaNI svataMtratA upara AdhAra che. juve zuddha aMtaHkaraNavALA dakSiNa pradezanA, eka pati lakSmaNa raghunAtha bhiMDe, te paDita mahAzaye tevA prakArano abhyAsa karI, pate uttama prakAranuM jJAna meLavI, pitAnA taraphathI tevA prakAranA Tuka Tuka svarUpathI daza prakAranA lekhe bahAra pADI, badhI duniyAnA paMDitene paNa preryA che. temanA lekhane bArika paNathI abhyAsa karI temanuM anukaraNa karavAnI bhaLAmaNa karuM chuM. vaidikanA keTalAka durAgrahI paMDiteo-sarvAnA satya tane vicAra karavAnuM chedya daIne, sarvomAMnI aneka prakAranI vastuone laIne, keI jaze para te adhika jJAnIpaNAnuM DoLa karatAM, jaNAvyuM ke " mUlakanuM bhakSaNa te putranA mAMsa bhakSaNa barobara che." rAtribhejananA viSayamAM "lehI mAMsanI tulanA karIne batAvI." sarvajJonA ItihAsanI pheraphArI karatAM-dareka samayanA vAsudevanAM nAma uDAvI daI, temanA pratipakSIrUpa-prativAsudeve ke je mahAna rAjAo thaI gayA che. teone asura daitya, dAnavanA nAmathI viparIta rUpanA lakhIne, deva dAnanI laDAI rUpamAM goThavI dIdhA che. jema ke tArakAsura, meraka daitya, madhu kaiTabhanA, nAmathI keIne besI ghAlyA uttaramAM, te koIne besI ghAlyA dakSiNamAM, pachI maTI meTI kalpita kathAo lakhIne-moTAM moTAM purANo banAvI dIdhAM, ke jemAMthI keIne rastAja jI zake nahI. A vAta mArA lekhathI paNa Apa sajajane vicArI zakaze. ' ityAdika saMkaDe, hajAre bAbate, sarvAnA graMthamAMnI laIne-jANI bUjIne uMdhA chattA svarUpanI lakhIne, evuM te kokaDuM gUMcavyuM che ke moTA moTA paMDitene paNa moTI bhrama jALamAM nAkhI dIdhA che. paraMtu mane khAtarI che ke mArA graMthanuM avalokana karatAnI sAtheja, teo niHzaMka thaIne tarataja pitAnI satyapriyatAne jAhera karaze. evI mane mArA graMthanI khAtarI che. A te mArA graMthanuM TuMka svarUpa jevAne mATe prastAvanA kahe ke, pravezikA kahe che. mAtra jena-vedikenA mukhya devanuM svarUpa, vizeSa jovAnI 20 For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 - tatrayInI prastAvanA. IcchA hoya to juve royala ATha peja phArama 59, pR. 472 ne "tavatrayI mImAMsA" nAmanA graMthane khaMDa pahele. AgaLa TuMkamAM gurUnuM svarUpa, vedanuM, zaMkara divijyanuM, niHpakSapAtI sajananA ugAre, brAhmaNa graMthanuM, upaniSadonuM, ane jainonA yAdvAda taravanuM svarUpa,kAMIka vistArathI jevuM hoya te ja tatvatrayI mImAMsAne khaMDa bIje. rayala ATha pejI. phArama 55 pR. 450 ne. ane kare satyAsatyane vicAra, vaidikadhama keI vataMtrano dharma nathI. kevala sarvisamAMnI aneka prakAranI vAta ne laIne, jANe bUjIne temAM uMdhuM chatuM karI, kalpita meTA moTA graMtho lakhI, bheLI duniyAne uMdhA pATA baMdhAvavAne baMdha kare che. he sajajane ! Apa satyapriya thaI tame tamArA AtmakalyANanA mArganI kheja karaze !! he sarvAnA bhakate ! tAMbara digaMbaranA mahAza! pUrve aMdhakAranA samayamAM, tame Apasa ApasanI phuTathI, sarvajJa pitA zrI mahAvIranA-tatvanA viSayanA, ane temanAthI meLavelA prAcInamAM prAcIna itihAsanA viSaye nA, khajAnAmAMthI keTale badhe khajAne luMTAvyuM che. ane te luMTArAo pitAnI sAhakArI pragaTa karI tamane keTalA badhA kaMgAla rUpe lekamAM jAhera karyA che, te jarA AvA prakAzanA samayamAM te AMkha ughADane te ju? sarvagrAnA ja viSayane pitAnA graMthamAM uMdhA chattA lakhIne, te samayanI bheLI duniyAne kevI rItanA uMdhA pATA baMdhAvyA che, te jarA tapAso. te dharmanA dhUtArAoe--e to keyaDo guMcave che ke moTA moTA paMDite tevA prakAranI uMdhI chattI vAtane samajI rahelA che, te paNa te guMcavelI jALa ukelavAne samartha thaI zakatA nathI. - meM je A keyaDe ghaNe ukele che, tenI preraNA mane ke kudarate karI hoya, athavA AjakAlanA satyapriya sajjanonA bhAgyanI preraNA thaI hoya, ema huM mAnuM chuM. tethIja huM kAMI ATalA darajA sudhI te keyaDe ukelavAne samartha thayo hoya, te sivAya huM mArI sattA kAMI paNa joI zakato nathI. Apa sajajanene mArI prArthanA e che ke-te aMdhakAranA samayamAM baMdhAvelA uMdhA chattA pATAothI AjakAlanI bheLI duniyA paNa atyaMta gabharAI rahI che. mATe aMdhakAranA khADAmAM paDelI duniyAne mArA graMthane prakAza ApI bahAra kADhI moTuM puNya upArjana kare ! jo kadAca duniyA sthira thaze te sarvAnA taravanA prakAzathIja sthira thaze. bAkI temanI bhrAMti kaI jagaparathI For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI praratAvanA. 15Sa pa paNa dUra thavAnI nathI. jyAre te duniyAne jena vaidikanI tulanArUpane lekha jovAmAM Avaze tyAre temanA mananI bhrAMti Ape Apa dUra thaI jaze. bAkI te sivAya bIjA seMkaDe upAyathI paNa temanI bhrAMti jaladIthI dUra thaI zakavAnI nathI. A mArI sUcanA dhyAnamAM rAkhI he sarvAnA putro! Apa kaTIbaMdha. thaI phaselI duniyAne uddhAra kare! A te mArA graMthanI prastAvanA samaje ke pravezikA samaje vizeSa jevAnI IcchA hoya to-rAyala ATha pejI deDhaze phoramanA jeTalA mArA graMthanA be khaMDa jevAnI bhalAmaNa karuM chuM. philasupha tatva) saMbaMdhenA vicAre. hiMdustAnanI philasuphInA saMbaMdhe yuropanA paMDitae ghaNA bArika vicAra karIne batAvyA che temAM huM sarvAnA svare pUrIne batAvuM te te paNa vicAravAne kAma lAgaze. sarvasanuM siddhAMta e che ke - . (2) vA na-jJAna-jAtrALa kSamA bhAvArtha -je jIve samya-caMthArtha-zraddhAna, jJAna ane cAritra, A traNe purepuro meLavyAM hoya teja mukatarUpe thaI zake che. paraMtu kevaLa bhakitamAtrathI, ke kevaLa zraddhAnamAtrathI, ke kevaLa jJAnamAtrathI, temaja kevaLa kriyAkAMDa mAtrathI ja uparanA daraje caDhI zake, paraMtu mukta rUpe thaI zaktAja nathI. A sarvajJAne aTala siddhAMta che. (2) bIjI vAta e che ke-A rASTi anAdinA kAlathI pravAha rUpe cAlatI AvelI che ane anAdi kAla sudhI ja raheze. A suSTi nAnA moTA anaMtA anaMta jIvothI bharelI che, tethI te. anAdi anaMta kAlanA svarUpavALI ja che, ane te ja potAnA karmanA vazamAM paDelA 84 lAkha jenI niomAM bhaTakIja rahelA che, te ApaNe pratyakSapaNe joIe paNa chie. mAtra je jIva pUrNa zraddhAnAdika traNa meLave teja 84 lAkhanA pherAmAMthI mukta thAya. tenuM ja nAme mekSa che. . paraMtu A sRSTi te hAni vRddhi rUpe (avasarpiNa-utsarpiNI kAlanA svarUpe) sadAkAla cAlyA ja karavAnI che. tenuM svarUpa sarvanA lekhathI prathama ja ame lakhIne batAvyuM che. tyAMthI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 tatrayInI prastAvanA A lekhamAM kAMIka vizeSa vicAra karIne batAvuM chuM--duniyAmAM cAlI rahelA jeTalA mata matAMtare najare paDe che temane kaI paNa matavALe sarvajJonA vicArathI AgaLa vadhIne gaelo hoya temaja bhaviSyamAM jaze te eka paNa - najare paDaze nahIM. jIva-eTale eka IdriyanA-pRthvInA, pANInA aminA, vAyunA ane vanaspatinA-jADa bIDAdikanA anaMtA anaMta jInA vicAro. be iMdriyanA aneka jAtinA kIDA AdinA asaMkhyAtA asaMkhyAtA jInA vicAro. eja pramANe aneka jAtinI kIDIo, makaDA Adi traNa iMdriyanA jenA vicAre. eja pramANe-aneka jAtinI mAkhI, macharA, koLIyA, bhamarAo, tIDAdika cAra IdriyanA jInA vicAro. te sivAya vadhArAnI pAMcamI Idriyane meLavIne tiryaMcanI gatimAM paDelA hajAre jAtinA sthalacaranA jIve, AkAzamAM pharatA aneka jAtinA paMkhI AdinA asaMkhya ja ApaNa najare paDI rahelA che te badhAnuM svarUpa sarvajJonA zAstrothI jeTaluM joI zakaze teTaluM sAMkhya Adi koI paNa matavALAnA siddhAMtathI joI zakaze ja nahI. narakanA je-temanA zarIranuM, AyuSyanuM, devatAonA zarIranuM, temanA AyuSyanuM pramANa sarvanA siddhAMtamAM che. vaidikamAM-vedathI te purANe sudhImAM nathI teo te gatimAM paDelA AdinA che, paNa anAdinA nathI tethI yAcitamaMDana rUpanA hovAthI vicAravAnI jarUra che. vaidikanA paMDite gaMgA nadInA pradezomAM pasaryA pachI je pitAnI upaniSadamAM adhyAtmika tanA nAmathI jJAnakAMDa ubhe karyo che te ane purANemAM prAcInamAM prAcIna ItihAsa lakhyo che te temanA svataH jJAnane viSaya nathI. paraMtu sarvanA viSayamAMthI laIne temAM uMdhuM chatuM karIne temAMnI keTalIka vAte vedamaLaka TharAvavAne vedenA AghamAM suddhAM besI ghAlelI najare paDe che. tethI moTA moTA paMDite paNa moTA guMcavADAmAM pa gaelA najare paDe che. mahAvicakSaNa aMgrejo kAMIka navIna tava meLavavAnI AzAthI prAcInamAM prAcIna gaNAtA vaidikanA meTA meTA graMthe joI pitAnA dhanane, tanane meTo bhega ApI, seMkaDe paMDita zeAdha kheLa karavA maMDI paDayA paNa chevaTamAM pahADa For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - = , tatrayInI prastAvanA. 157 khe datAM uMdara hAtha lAgavA jevuM thatAM nirAsa thaIne nahI jevA samudAyavALA sarvanA graMtha tarapha daSTi karavA lAgyA. te graMthe jotAM kAMIka AzAvAdI thatAM AgaLa vadhavAno prayatna karatA rahyA che. paraMtu pAchaLa thaelA vakrikena paMDitee sarvanA viSayamAMthI laIne evuM te kekaDuM guMcavI lIdheluM che ke te guMca ukelavAne haju sudhI teo samartha thaI zakyA nathI. paraMtu eTaluM to jarUra batAvatA gayA che ke-"prathamanuM vaidika siddhAMta siMdhu nadanA pradezathI phelAcaluM te judA prakAranuM che ane te gaMgA nadInA pradezathI phelAyeluM te judA prakAranuM che," AvA prakAranI je zodha karI che te keI sAdhAraNa prakAranI nathI. jyAre ApaNe kharA vicAramAM utarIzuM tyAre eja mAlama paDaze ke vaidikanA paMDite jyArathI sarvanA paricayamAM AvyA che tyArathI ja teo sarvamAMthI laIne pitAnI badhI bAju pheravatAja najare paDe che. keTalIka vAte pAchaLathI vedamAM paNa dAkhala karelI najare paDe che. ke-jAvedamAM jaganA saTTA aneka dAkhala karIne paNa saMtoSa na mAnatAM-viSNune paNa jarganA utpAdaka tarIke nA Adya maMDaLamAM dAkhala karI dIdhA che. taTalAthI ja paNa saMtoSa na thatAM kadanA dazamAM maMDaLamAM prajApatinAM traNa cAra sUkate dAkhala karelAM najare paDe che. te badhA prakAranA jagatanA utpAdaka zuM vAstavika svarUpanA che ke pAchaLathI kalipata 5nA che ? bIjI vAta e paNa vicAravAnI che ke - sAMkhya, naiyAyika, vaizeSika, advaita matAdinuM sthApana karavAvALA je matavAdIo che te badhAe prAye vastunA eka eka aMzane mukhya rAkhIne tenuM sthApana karavAvALA che. sava vastunA dareka judA judA aMzenI apekSA rAkhIne vastunuM svarUpa batAvavAvALA che. paraMtu ekaja pakSanA durAgrahavALA nathI. teo syAdvAdInA nAmathI oLakhAya che. ane te badhAe ekAMtavAdIone pitAnI kakSAmAM laIne cAlavAvALA hovAthI saga siddha rUpanA gaNAya che. AjakAlanA jeTalA vicakSaNa paMDite che te badhAe paMDitee anekAMtanA pakSane sahakAra ja Apela che. temAMnA ghaNu kharA paMDitenA vicAre mArA graMthathI paNuM eI zakazo. te pachI sarvajJAnI utpatti sAMkhyAdika sarvathI lakhavAmAM je AvI che te bhramamalaka gaNAze paNa satyarUpanI karaze nahIM. ' chevaTanA be zabdo. jena, bauddha ane vaidika e traNe A cAlatA samayamAM paNa hiMdustAnamAM dharmanA pAyA nAkhavAvALA che. I. sa. pUrve eka hajAra varSanA lagabhagamAM 23 For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 tattvatrayInI praratAvanA. w mA tIrthaMkara hatA. thoDA vakhata pachI 24mA tIrthaMkara zrI mahAvIra paNa nAyaka hatA. mahAvIra sarva pApaNAne dAvo kare che ema bIdhe paNa kahetA. bIdhe sarvajJapaNAne dAva karatA nathI. teo te kahe che ke- jarAtu mA va 6gmaLe tu paratu . vidikamAM keI nAyaka jaNAtuM nathI. temanAmAM svataMtrapaNAnuM jJAna yajJa yAgAdikanuM hatuM. tethI e ja siddha thaze ke-bIjAmAMthI laIne potAnAmAM udhuM chatuM kareluM che. sarvajJamAMthI laIne je uMdhuM chatta karyuM che te te jainavaidikanI tulanA rUpathI keTaluMka lakhIne batAvyuM che. sarvAe anekAMta matane jAhera karI bIjA badhAe ekAMta pakSavALAone potAnI kakSAmAM laIne cAlavAnuM kahevuM che. kahyuM che ke-"jinavaramAM saghaLA darzana che. darzane janavara bhajanAre; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI,taTinIe sAgara bhajanAre" ane te anekAMtanA pakSane AjakAlanA bAheza paMDitoe sahakAraja ApelI che. gyAyegyane vicAra vicakSaNa paMDite karI zake che. eTaluM ja kahIne huM nivRtta thAuM chuM. jainadharmanI pravRtti mahAvIrathI keraSabhadevathI? jainadharmanI pravRtti SabhadevathI thaelI jeno mAne che. pUrvenA tIrthakarone ghaNuM lAMbuM cheTuM paDI gayuM che. paraMtu-23 mA tIrthaMkara te I. sa. pUrve 1000 nA saikAmAM vidyamAnaja hatA. A vAtane te itihAsakAro kabUlaja rAkhe che. tethI eka hajAramA saikAthI sarvanA ta- navA rUpanA pharIthI phelAyA pachIthIja te badhA darzanakAronI navIna rUpathI utpatti thaelI che. e vicAra karavAthIja itihAsakArathI thaelI bhUla sudharaze. I. sa. pUrve chaThThA saikAmAM 24mAtIrthakara vidyamAna hatA. bIjAM paNa tyAgIonAM TeLAM pharatAM hatAM. vaidikomAM tyAMthI cAlelI sabhara gaDamathala itihAsakArene dekhAI rahI che. tenA pUrva kAlamAM sUma rUpe cAlelI gaDamathala teonI najara taLe AvelI jaNAtI nathI. A cAlu jamAnAmAM I. sa. pUrve eka hajAranA saikA pachI sarvisanA taja darzanakArenI utpatti thavAmAM mukhyatAe kAraNa che, evuM pharIthI vicAramAM Avaze tyAreja ItihAsa vettAone satyarUpe samajAze. jenene chaThThA saikAthI je vicAra karavAmAM Ave che te bhUla bharele cAle che. ema huM mArA anubhavathI cokakasa kahI zakuM chuM. ane A jagapara-Do. harmana jekebInA vicAre TAMkIne batAvuM chuM-jaina sutronI prastAvanA bhAga bIjAmAM-DaoN. je kebI lakhe che kevaizeSika darzana sAthe jainonA keTalAka vicAre maLatA AvatA hovAthI jaina For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAtranA. 159 darzananI utpatti tenA pachIthI thai che evA je mata DA. bhAMDArakare upasthita karele che tenI sathe huM saMmata thai zakuM tema nathI. ( jI| jainetara daSTie jaina bhAga bIjo pR. 76 ) AgaLa pR. 79 mAM--vaizeSaka ane jaina darzana vacce mULa siddhAMtAmAM bhesUcaka evAM keTalAMka udAharaNe| . nIce pramANe che-5DelAnA mate AtmAe anaMta ane sarvavyApI ( vibhu ) che. paraMtu-khajAnA ( jAnA ) mate te maryAdita parimANuvALA che. vaizeSikA-dharma ane adhama ne Atma na guNA mAne che. para'tu upara jaNAvyu` tema jaino te khanne ekajAtanA dravye mAne che. eka bAbatamAM eka virUddha vazeSika vicAra ane tabhinna jaina siddhAMta vacce keTaluMka sAdazya jovAmAM Ave che. vaizeSika matamAM cAra prakAranAM zarIraza mAnelAM che-pArthiva zarIra jevuM ke-manuSya-pazu Ardinu, jalAtma zarIra jema rUNanI sRSTimAM che, agnIya zarIra jema agninI sRSTimAM, ane vAyavIya zarIra jema vAyunI sRSTimAM maLI Ave che. A vicitra vicAra sAthe sadakSatA dharAvanArA jainadarzanamAM paNa eka vicAra che, jainA-pRthvIkAya, akAya, tejaskAya ane vAyukAya ema cAra kAya mAne che, A cAra (4) maulika padArthA ke.je mULatattvA che athavA te tenA paNa sUkSma bhAgeA che, tenI aMdara eka eka viziSTa AtmA rahelA che. ema teo mAne che. A jaDa-cetanya vAdane siddhAMta upara jaNAvyA pramANe asala saMcetanavAdanuM pariNAma che........... A bannemAM jainamata vadhAre prAcIna che. ( vizeSa tyAMthI joi levAnI bhalAmaNa karUM chuM. ) eja Do jekANIe-jainasUtreAnI prastAvanA bhAga pahelAmAM jainanI mAnyatAvALA pUrvA " nA a samajAvatAM tenI TIpamAM jaNuAvyuM che ke 66 66 - pUrva zabdanA artha jainacAryAe nIce mujaba samajAvelA che-tItha kare peAteja prathama peAtAnA gaNadhara nAme prasiddha ziSyAne pUrvAMnuM jJAna ApyuM hatuM tyAra pachI gaNudharAe ageAnI racanA karI. A kathana, pahelAja tI kare maMge prarUpelAM che evA Agraha sAthe jeTale aMze aikaya dharAvatuM nathI teTale ze te kharekhara satya gabhiMta lekhavA ceAgya che, " ( jainetara. bhAga bIjo pR. 24 nI TIpamAM ) DA. jekeAkhInA kathananA tAtpa e che ke bIjA matavALA kahe che ke ame AdianAdinA chie. jane najIkamAM thaelA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanuM paNa zAsana jAheramAM na batAvatAM Aje 24 mA tIrthaMkara zrImahAvIranuM zAsana mAnya kareluM batAve che. tethI A avasa For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 , tatvatrayInI prastAvanA. - ~- piMNamAM pahelA rASabhadevathI jaina zAsana cAlatuM AveluM ema je jaine kahe che te satyarUpanuM ja Tharaze. vaidike e viSNunA-masya, kUrmAdika 24 avatAra batAvatAM bASabhadevane 8mA avatAra rUpe goThavyA che, te paNa Do. jekebInA kathananI satyatAnI sAbItI ja batAve che ke jainadharma RSabhadevathI ja cAlate Ave che paNa jenone ItihAsa kahipata rUpane nathI. | vaidika sAhitya be prakAranA svarUpavALuM che. (1) prathamanuM kaI ati prAcIna manAtu siMdhu nadInA pradezamAM karmakAMDanA nAmathI moTI prasiddhine pAmeluM. . (2) bIjA prakAranuM vaidika sAhitya gaMgA nadInA pradezathI jJAnakAMDanA nAmathI prasiddha karavAmAM AveluM. prathamanA sAhityano viSaya-agni, vAyu ane sUrya e traNa denA nAmathI ra -ane rAma e vedatrayIthI prasiddhine pAmeluM. iMdra, varUNa Adi devenI pAse mhoTA bhAge pitAnA svArthanI prArthanAothI bhare yajJa yAgAdika vidhAnanA lethI aihika pAritrika sukha saMpattinI lAlacavALuM, rAjA mahArAjAethI heTA ADaMbarathI thatuM AveluM. tethI te karmakAMDa mahaTI prasiddhine pAmeluM. paraMtu Aja kAlanA zodhaka paMDitene temAM punarjanmano siddhAMta temaja adaSTarUpa karmane siddhAMta najare na paDavAthI bAlakhyAla jevuM gaNI kADheluM te vaidika sAhitya prathama prakAranuM hatuM bIju gaMgA nadInA pradezathI jJAnakAMDanA nAmathI prasAra pAmeluM vaidika sAhitya te uMcA darajAnuM gaNavAmAM AvatuM. jenonI mAnyatA pramANe e bhUmi para 24 tIrthakara thatA AvyA che. pahelA tIrthakara zrI RSabhadevathI te 9 mA, 10 mA tIrthakara sudhI te e brAmhaNa vaga tIrthakaronA tatvane mAnya rAkhIneja cAlavA vALa hate. pachI keI kALadeSanA prabhAvathI sarvanA zAsanane sarvathA lepa thato gaye. eTale upadezanA adhikAravALe A brAhmaNa vargaja svataMtra rUpane ba. pachIthI je tIrthaka thatA AvyA temanI sAthe keTalAka maLatA thaI jatA te keTalAka virodhamAM paNa rahetA ema cAlyA karatu paraMtu tevIsamA tIrthaMkaranA samayamAM anekamatanA tyAgIonA taraphathI yajJa yAgAdikane anAdara thatAM gRhasthanA taraphathI paNa te yajJa yAgAdikane Adara ocho thatAM te tyAgIonA bhaLatA thaI temanAmAMthI ja For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA : 161 pitAnI anukUlatA pramANe viSayane letA gayA ane jJAnakAMDanA nAmathI upaniSado taiyAra karavA mAMDe. te karmakAMDanI bAjI prAye brAhmaNagraMthAthI pheravatAM upaniSademAM te taddana pharI gaelI mAlama paDe che. moTA bhAge te sarvamAMthIja laIne vadhAre uMdhuM chatuM kareluM najare paDe che. ghaNAkharA vedanA pakSa karavAvALA ja sUtrAdika graMthanI racanA karavAvALA che. jIvAdika vAtanuM ke pApa-puNya Adi karmanI vAtanuM je vedamAM nAma nIzANa paNa jaNAtuM na hatuM tevA prakAranI vAte pAchalanA navIna graMthamAM kayA navIna jJAnIonI pAsethI meLavIne lakhavAmAM AvI? bhale teo pakSamAM moTA haze paraMtu sarvAthI jJAnamAM te moTA nathI. je sarvanA viSayomAMthI laIne pite maharthika banyA che temane je jage para haLakA citaravAno prayatna karyo che te teonI sajajanatA keTalI badhI haze? te te mArA graMthathI paNa Apa sajajane joI zakaze? jo ke te sarve darzanakArIo ane upaniSakAroe sarvanA tomAMthI laIne pitAnA graMthamAM kama vinAnA te tatve uMdhA chattA lakhyA che tethI paNa yUropa dezanA paMDite cakita thAya che, tyAre sarvamAMnA kramavAra te viSane jatAM te jarUra AnaMdita thazeja. jema ke-vaidika paMDita vAsudeva narahara upAdhe-jaina viSe be zabda lakhatAM chevaTamAM lakhe che ke-"bauddha ane jaina dharmo ene je je saMbaMdha teonI najaramAM Avate jaze tema tema A navIna maLelI vilakSaNa ratnonI agAdha khANa dekhIne teonuM manaH AnaMda sAgaramAM tallIna thaI jaze. eTaluM ja A ThekANe kahevuM baza che." vaLI ju-dakSiNanA vaidika paMDita lakSamaNa raghunAtha bhIMDe jenA saMbaMdhe deza lekhe ApatAM dazamA lekhamAM lakhe che ke "jainadharma e vikRta hiMdudharma che ema kahevAmAM Ave che paraMtu vastutaH sanAtana ane purAtana evA jainadharmanuM vikRta svarUpa e hiMdudharma che. A vAta jainadharmanuM saMpUrNa jJAna thaelAone svIkAravI paDaze." A phakarAothI vicAravAnuM ke jaina dharmanI-utpatti keIe vaizeSika matathI, te keIe sAMkhya matathI lakhIne batAvI che kharI paNa jyAre teo AvA aneka mahApurUnI peThe jaina dharmanuM kharuM svarUpa samajaze tyAre teone pitAnI bhUla sudhArIne sarva dazanakAromAM ane sarve matAvalaMbIomAM Adi anAdinA jaina dharmaneja satyarUpane svIkAravuM paDaze. | vaLI-amArA gurUvaryanA upara cagavAnaMda paramahaMsane Avela patra-temAMthI kiMci--" eka jaina ziSyane hAtha de pustaka dekhA. be lekha 21 For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 tatrayInI prastAvanA. AAAAAAAAAAAAAAA itanA satya, niHpakSapAtI, mujhe dikha paDA ke-mAne eka jagat cheDa karake dUsare jagatameM Ana khaDe he gaye. AbAlyakAla 70 varSaneM je kucha adhyayana karA, vaidika dharma bAMdhe phira se vyarthatA mAluma hone lagA. prAcIna dharma, parama dharma, satya dharma, rahA he te jaina dhama thA. jisakI prabhA nAza karane ke vaidika dharma, va SazAstra, graMthakAra khaDe bhaye the. vaidika vAta kahI ne laI gaI se saba jaina zAse namunA IkaThThI kI , isameM saMdeha nahI hai." ( vizeSa juve-jainetaradaSTie jaina. pR. 78) e graMthamAM-40-45 moTA moTA paMDitenA lekhe evA ne evA joI zakaze. kiMmata rU. 1) punarjanmanA siddhAMta viSe meMkaDonala zAhebanA vicAre-saM. sA. pR. 512 thI- kharekhara hiMdustAnanA lokene punarjanmano siddhAMta je ke ApaNane vicitra lAge eve che te paNa e siddhAMtamAM be rItanI khUbI rahelI che. eka te e ke-jaganA nItimaya zAsanamAM nyAyanuM je tarata jarUranuM gaNAya te e siddhAMta vaDe pUrU paDe che. ane bIjuM e ke dareka mANasanuM bhAgya mANasanA potAnA hAthamAM che e agatyanA naitika niyamanuM paNa e siddhAMtanI sAthe ja ApaNane bhAna karAvAya che. kAraNa ke jema A jIMdagImAM karelAM dareka pApakarmanuM prAyazcita karyA vinA mANasane chuTake pato nathI, tema dareka puNya karmanuM zubha phaLa paNa bIjI jIMdagImAM ene prApta thayA vagara rahetuM nathI. je karma karAI cukyAM hoya tenAM phaLa bhegavyA vinA mANasane cAlatuM nathI. kAraNa ke mahAbhAratamAM kahyuM che te pramANe - yathA dhenusahasreSu, vatso gacchati mAtaraM // tathA yaza ta , vartAmachatti che " hajAra gAyamAMthI paNa vAcharaDuM jevI rIte pitAnI mAtAne zodhI kADhayA vagara rahetuM nathI, tevI ja rIte AgaLa karAyeluM kRtya te karanAranI pAchaLa gayA vagara rahetuM nathI. jIvanI A paraMparAne "saMsAra" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. e saMsAra" te anAdi gaNavAmAM Ave che. kAraNa ke A janmane dareka anubhava For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 163 te AgalA janmanA kRtyanuM pariNAma che, te janmane dareka anubhava te tenAthI AgalA janmA karelA kRtyanuM pariNAma che, ane e pramANe ApaNe game teTalA pAchaLa jaIzuM te paNa enI eja sthiti raheze. pApa-puNyanI phaLa ApavAnI zaktine mATe sAdhAraNa rIte "a" e zabda vaparAya che, paNa ghaNI vAra ene mATe "" e vadhAre sAde zabda paNa vAparavAmAM Ave che." - saM. sA. pR. 513thI- e vArma te manuSyanA jIvananuM niyAmaka che eTaluM ja nahIM paNa jagatanI dareka vastunI utpatti tathA vikAsanuM niyamana paNa e karma vaDeja thAya che. kAraNa ke je kaMI banAva bane che tenI game te paNa kaI prANu upara asara thayA vagara rahetI nathI, ane tethI, pApa-puNyanA phaLa viSenA niyama pramANe te prANInA keI agiLanA kRtyane lIdhe te banAva banele have joIe. bIjI rIte kahIe te, prakRtinA vyApAra te paNa sacetana prANIonAM pApa-puNyanuM ja pariNAma che. A pramANe saghaLI vastuonuM niyamana karanAra "va" nI sattA AgaLa IzvaranA svataMtra rAjyane mATe bIlakula avakAza rahetuM nathI. A kAraNathI, je darzanemAM IzvaranuM astitva svIkAravAmAM AvyuM che temAM paNa izvarathI paNa na zakAya evA pApa-puNyanA phaLa viSe niyama barAbara jALavIne jagane tathA prANimAtrane doravavuM eTaluM ja IzvaranuM kartavya gaNavAmAM AvyuM che. A siddhAMtane vadhAre heTA pAyA upara laI jaIne vizvane judA judA kalpane aMte pralaya ane vaLI punarUtpatti kalpavAmAM AvyAM che te paNa "saMsAra"nA siddhAMtane ja eka bhAga che. * jenA vaDe karIne janma paraMparAne aMta Ave che te mokSane siddhAMta paNa saghaLAM darzanemAM sAdhAraNa che ane te punarjanmanA siddhAMta eTale ja prAcIna che. pravRti mAtra IcchAne AdhIna che, ane e IcchAnI utpati "ji " ne lIdhe che. A lekhane sArAMza-" " te manuSyanA jIvananuM niyAmaka, dareka vastunI utpati tathA vikAsanuM niyamana eja karma vaDe thAya che. tethI te prANInA AgaLanA kRtyane lIdhe banAva have joIe. bIjuM-prakRtinA vyApAra te sacetana prANIonA pApa-puNyanuM ja pariNAma che. karmanI satA AgaLa IzvaranA mATe avakAza rahetuM nathI. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 tattvatrayInI prastAvanA. izvarathI na tADI zakAya evA pApa-puNyanA niyamane jALavIne prANImAtrane deravavuM eTaluMja kanya gaNAya. janma para MparAnA aMta te mekSa, sa dazanAmAM che. ane punarjanmanA jeTaleAja prAcIna che. pravR-ita mAtra icchAne AdhIna che. " seMkaDanala zAhebanA vicArA kanA saMbaMdhanAja che. keTalAka| kamane adaSTarUpe kahe che kharA paNa te AtmAnI sAthe sUkSma paramANuonA saMbaMdhavALuM thaelu sarvajJAe dRSTa rUpanu ja kaheluM che. tethI tenI krUraphArInuM svarUpa sarvajJAe hajArA leAkeAthI varNana karIne batAveluM che. sarva jJAe te kA~nI mULanI 8 prakRtie kahI che. te badhAnA u-tara vibhAgA 148, batAvelA che. te teA temanA graMthAthIja samajI zakAze paNa ahI' lakhavAmAM Avaze nahI. keTalAkA--AtmAne vaLagelI aSTa zakti, avikArI, paDarUpe AtmAnI sAthe jatI khatAve che paNa te vastu kevA svarUpanI che, tenuM pariNAma kevA rUpathI thAya che tenA viSe kaMI paNa khulAzeA karIne khatAvele nathI. vaLI keTalAka-te kamane prakRtinA ta-venI apRSTa rUpe rahelI zakti AtmAne cAMTatI nathI. teA pachI te potAnu pariala AtmAnA upara kevI rIte jamAve che ? tenA khulAsA kema nahI karatA gayA haze ? zaMkarasvAmIe-brahmasutra-trIjA adhyAyanA prAraMbha sUtrane < pAMca mahA vRdhdha brAhmaNane samajAvatAM kahyuM che ke-maraNa samayamAM eka deDu dehamAM javuM paDe che tyAre jIvane dehanA AraMbha karanAra-paMcIkRta bhRtAnA sUkSma bhAgA vITalAi ne jAya che. " sAMbhaLatAnI sAthe te vRdhdha byAsa rUpe pragaTa thayA ne khusI thaIne 16 varSanuM AyuSa vadhArIne ApyuM, pachI cAlatA thayA. vicAravAnuM ke-anubhavanI sAthe sajJone sidhdhAMta jotAM anatAna ta jIvAne jJAnAvaraNa Adi sAte ka vITalAIneja rahelAM che, kadAca parabhavanuM AyuSa khAMdhI zakayA na hoya teA chevaTanA bhAgamAM paNa bAdhIneja jAya eTaluja vizeSa che. vyAse 16 varSInuM AyuMSa vadhArIne ApyuM te sa-tA zuM temanA hAthamAMnI hatI ? khIjI' vicAravAnuM ke--vedanA RSiethI te vedavyAsa sudhImAM. abajonA akhajo RSi thai gayA haze . chatAM karmInA ( pApa ke puNyanA ) saMbaMdhamAM kai paNa vizeSa khulAsA lakhIne gaelA hAya ema jaNAtu nathI. atha eka cheADI khIjA For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 165 tethI Adhunika zaMkara svAmIe kevaLa nAma mAtrathI kamanuM svarUpa batAvyu teTalA mAtrathI veda vyAsa bhagavAna muMge meDhe aMgIkAra karIne khusa thaIne cAlatA thayA. tethI vicAra thAya che ke-zaMkara svAmIe A nAma mAtrane paNa kamane sidhdhAMta kayA navA Izvara pAsethI meLavIne veda vyAsane khuza karI dIdhA haze? sAthe e paNa vicAravAnuM che ke kevaLa jagatanA kartA Izvara che evI mAnyatAvALA vedene mukhya rAkhIne ghaNu kharA darzanakArenI utpatti thaelI che te badhA darzanakArane paNa A karmanA siddhAMtane pitAnAmAM dAkhala kare paDe che ke je karmanI satA AgaLa te badhAe Izvarene rAMkaDA jevuM thavuM paDayuM che. te karmanA siddhAMtane batAvanAre Izvara mATe mAna ke kamanI sanatA AgaLa rAMkaDA banelA Izvarene meTA mAnavA ? IzvarathI te na zakAya evApApa-puNyanA niyamane jALavIne prANI mAtrane deravavuM eTaluM ja kartavya gaNAya." AmAM vicAravAnuM ke-jevI rIte teo aghAra karmonI satAne teDIne pite sarvajJa Izvare thayA che teja satyata-ne mArga amone paNa batAvatA gayA che. e upakAra kaMI amArApara e che thaela nathI. tethI temanA-dhyAnathI guNagrAmathI, ane temanA batAvelA satyata-nA mArgathI je amo cAlIzuM te ame paNa teonA jevAja sarvajJa Izvara banavAnAja, je teo amane pitAnA satyatattvanA mArge dorI gayA na hatA te A anAdikALanA aghera saMsAramAM aneka dhutArAonA hAthamAM phasI paDelA evA abu jenI amArI zI dazA thatI? mATe te thaI gaelA sarva izvareneja amArA para parama upakAra thaele che. ane teTalA pramANathI teo amene jarUraja derIne gaelA che. bAkI teo amArA karmanI satAmAM hAtha ghAlatA nathI. teone batAve che satyata-ne sidhdhAMta che te ane satyatatvanA mArge dorI javAmAM ane ochA upakArI thaelA nathI eja vAta sidhdha rUpanI che. | pravRti mAtra IcchAne AdhIna che. tema kevaLa nathI temAM paNa karma te preraka rahevAnAM. eTaluM vizeSa che ke pUrva puNyanA saMjogathI tevA saMta samAgamathI sudhArA para caDhI zakAya che. ane pApanA ge aniSTa samAgamathI nIcenA daraje paNuM utarI zakAya che. manuSyanA bhavamAM eTaluM vizeSa sAdhanapaNuM raheluM che. saMskRta sAhitya. pR. 512 mAne lekha maeNkaDenala sAhebane lakhIne batAvyuM che, tene vicAra sarvajJonA sidhdhAMtathI karIne batAvuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 tattvatrayInI prastAvanA. * Wvvvvvvvvv 11--- num jagatanI nItimAM je nyAyanuM tattva che tene purU pADanAra ane anAdikALanA "saMsAra" nI sthitine batAvanAre, e punarjanmane siddhAMta sarvoe batAvela mULathI ja siddha rUpane che. kadAca vacamAM vyavadhAnavALe thaye haze te paNa, jainonA 23mA tIrthaMkara I. sa. pUrve hajAramA saikAmAM vidyamAna hatA, tyAMthI te satata cAlate Avele vartamAna kALamAM paNa dekhAI ja rahyo che. jainonI mAnyatA evI che ke je tIrthakara thAya temanuM ja zAsana manAya, eTale chelalA 24mA tIrthaMkaranuM zAsana I. sa. pUrve chaThThA saikAthI manAtuM cAlyuM. eTaluM ja vizeSa che. " AmAM bIjuM vicAravAnuM ke-1 naraka, 2 tiryaMca, 3, manuSya, ane deva e cAra gatinA ane vicAra sarvanA siddhAMtamAM vistArathI karavAmAM Avelo che. eka eka jAtimAM aneka aneka bhede che. bIjI tiryaMcanI gatimAM paNa aneka bhede che. temAM je kevaLa ekedriyanA jIve che tenAja moTA pAMca bheda batAvelA che. 1 pRthvIkAya, 2 apakAya, 3 tejaskAya, (agnikAya) 4 vAyukAya, ane 5 me vanaspatikAya. A pAMce kAyanA jIne ekeMdriyanA svarUpavALA ja batAvelA che. temAM je pUrvanA cAra bheda che te to asaMkhya-asaMkhya jIvothI vyApta svarUpanA batAvelA che ane te ja prAye asaMkhyAtA kALasudhI potAnI jAtimAM ja maraNa jIvana karyA ja kare che. pachI keI bhavitavyatAnA yogathI uparanI gatiomAM caDhatA jAya che, pAMcame je vanaspati kAyane bheda che tenA paNa be meTA vibhAga che. 1 pratyeka vanaspati nAmane ane bIje sAdhAraNa vanaspati kAyanA nAmane che. pahelo bheda-vRkSa ke, vela, AdinA nAmathI oLakhAya che. temAM chAla, patra, phula, phaLa, AdimAM judA judA cha rahelA che tethI te pratyeka vanaspatinA nAmavALe che. tethI te che paNa prAye asaMkhyAtA kALasudhI ekeMdriyanI jAtimAMja janma ane maraNa karyA kare che pachI bhavitavyatAnA gathI uparanI jAtimAM caDhatA jAya che. je vanaspatinA cha ekaja * piMDamAM anaMta jI vyApIne rahelA hoya che te sAdhAraNa vanaspatinA nAmathI oLakhAya che ane te ja prAye anaMta kALa sudhI temane temAM janma maraNa karyA ja kare che. pachI ke bhavitavyatAnA pagathI uparanI pAyarIpara caDhate jAya che. keTalAka jIve batAvelA kALathI ochA kALamAM paNa uparanI pAyarI para caDhatA jAya tethI sarvatra prAyaH zabdathI sUcanA karavAmAM AvI che. For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 167 A upara batAvelA jIve haLakAmAM haLaka kevaLa potAnA zarIra mAtranA sAdhanathI nirvAha karI maraNa-jIvana karI rahelA che tethI ekaja IdriyanA manAyelA che. tethI adhika puNyanA bhege jeNe zarIranI sAthe jIbha meLavI che tevA hAlatA cAlatA be iMdriyanA cha manAya che. duniyA AMkhathI joI zake tevA aneka jAtinA kIDA. zarIra, jIbha, ane nAzikA A traNa iMdriya jeNe meLavI che tevA cho-kaTikA, mAMkaNa, keDA AdinI aneka jAtio che, te paNa adhika puNyanA yogathI uparanI pAyarIe caDhelAja che. tethI paNa adhika pAyarIpara caDhelA-zarIra, jIbha, nAsikA ane cothuM cakSunuM sAdhana jene maLeluM che tevA cha-mAkhIo, machare, kareLiA AdinI aneka jAtio che. te paNa adhika puNyanA vegathIja uparanA daraje caDhelA che. . jene zarIra, jIbha, nAsikA, ane tenI sAthe sAMbhaLavAnA mATe kAnanuM sAdhana maLeluM che tevA jI-jaLamAM pharanArA, pRthvI para pharanArA, AkAzamAM uDanArA, be paganA ke cAra paganA athavA paga vagaranA jeTalA badhA jIve che te tiryaMca paMceMdriyanA nAmathI oLakhAya che. A upara batAvelA eka IdriyanA chathI laIne paceMdriya sudhInA jIve che te badhAe tiryaMcanI je bIjI gati batAvI che tenAja bhede che. - vyaktapaNe duHkha bhogavavAnA mATe je ApaNA paganI nIcenuM sthAna che te narakanuM sthAna batAveluM che. ane vyaktapaNe je sukha meLavavAnuM sthAna ApaNuM mastakanA upara dekhAI rahyuM che tene svarganA nAmathI batAveluM che. nArakImAMne jIva ane svargamAM jIva tyAMne janma pure karyA pachI manuSyanI gatimAM ke upara batAvelI tiryaMcanI gatimAM navo janma dhAraNa karyA sivAya teonI pheraphArI tyAMne tyAM thatI ja nathI. manuSya potAnI manuSyanI jAtimAM lAga lagaTa sAta ke ATha bhava sudhI janma dhAraNa karI zake che. pachI te jarUraja mANasanI ni badalavI ja paDe che. ema sarvanA siddhAMtamAM spaSTa paNe batAveluM che. A cAre gatinA cha pApa-puNyanA saMbaMdhavALA thaelA 84 lAkha onI niomAM anAdikALathI uMcA ke nIcA bhaTakyA ja kare che. For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tatvatrayInI prastAvanA. vaidike mAM 84 lAkha enio lakhAI che kharI paNa te jenonA 24 tIrthakarenA anukaraNa rUpe jevI rIte ekaja viSaNunA matsya, kUrma, Adi 24 avatAro ubhA karyA che tenI peThe kalpita rUpanI ubhI karelI che. prathama pAMca prakArathI ekaja IdriyanA che je batAvyA che temanAthI ja A duniyAne meTAmAM moTe bhAga zekAIne rahe che. temAMnA anaMta cha hajI sudhI paNa bahAra nIkaLavAne pAmyA ja nathI. keTalAka anaMtA kALa pachI te keTalAka asaMkhyAtA-asaMkhyAtA kALa pachI dhIre dhIre uparanI pAyarI para caDhatAM caDhatAM tiryaMca paMceMdriya sudhI AvI pahoMcelA ApaNI najara taLe pharI rahelA che. have temAMnA keTalAka ja samabhAvanA vegathI manuSyanI ceni paNa meLave che. paNa uparanI cenio meLavavAmAM ghaNI ja duskara ghaTanAo sarvae batAvelI che. chatAM paNa 84 lAkha jenI eninA cakramAMthI chaTakI javAno mArga paNa manuSyanI nimAMthI ja maLe che. sarva thayA che te paNa moTA bhAge manuSyanI nimAMthIja vadhatA gayA che ane jevI rIte teo mokSanA mArga sudhI pahoMcyA che tevA ja prakArane mArga amene paNa batAvatA ja gayA che. je teone batAvela mArga ame pakaDIzuM nahI, tyAre te jevI rIte bIjA nA hAla havAla thaI rahyA che tevA hAla amArA paNa thayAja karavAnA. amArI bagaDelI hAlata amArA purUSArthathIja suddharaze paNa keI izvara ke paramezvara AvIne sudhAravAne ja nathI. saM. sA. pR. 511 thI lakhAyelA lekho sArAMza - je mahatvanA lIdhe dukha dAvanI sthApanA thaI te siddhAMta ghaNe agatyane che. 1 nA chellA maMDalamAM-maranArane AtmA pANI tarapha ke auSadhio tarapha jAya che. e sivAya mAM kaMi paNa nIzANI nathI. eka be uDatA taraMgAthI A vyApaka siddhAMta nIkaLaye heya e saMbhavita nathI. A preraNA hiMdustAnanA mULa vatanIothI thaI heya. mRtyu pachI mANasane AtmA jhADanA thaDamAM ke pazuonAM zarIramAM praveza kare che, evI mAnyatA jaMgaLI lekamAM jaNAtI e mAnyatA uparAMta punarjanmane siddhAMta AgaLa vadhyuM nathI. Arya lokee hiMdustAnanA mULa vatanIothI lIdhe hoya te paNa jIvananI paraMparAne siddhAMta pApa-puNyanA badalAne naitika siddhAMta sAthe gADha For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. - 169 - - saMbaMdha che. te sthApita karavAmAM Avyo te yaza te temane ja ghaTe che. saMsAramAM sukha duHkhanuM kAraNa zuM? e praznane khulAso e siddhAMta vaDe maLe che." A lekhathI vicAravAnuM ke mRtyu pachInA jIvananI paraMparAne siddhAMta duniyAmAM khAsa hAja joIe ane te mahatvano che. eTaluM ja nahI paNa nitika siddhAMtanI sAthe paNa tene gADha saMbaMdha che, chatAM prAcIna gaNAtA kadamAM uDatA taraMga rUpane dekhAte hoya te pachI tenI prAcInatAnI kiMmata zI? hiMdustAnanA vatanIo pAsethI lIdhAnI je kalpanA che te keI tevA sAdhAraNa pAsethI maLela na hoya paNa te siddhAMta khAsa sarvajJAthIja lIdhela siddha thaze. sarvAnI mAnyatA mukhyatAe jenAmAM ja che, ane te jIvananI paraMparAne siddhAMta navIna rUpane sthApita karavAmAM Avela nathI paNa anAdinA kALathI siddha rUpane Aje paNa jaina siddhAMtemAM tevAne tevA svarUpane vidyamAna che. vizeSa eTaluM ja ke bIjA matavALAoe te sarvomAMthI upara ceTIo grahaNa karelo jevAthI AjakAlanA bAheza paMDito cakita thaI yazavAda ApavAne taiyAra che te pachI sarvanA tamAM je kadAca vizeSa utaraze te teonA AnaMdane pAra raheze nahI. ane aMdhArAmAM paDelI duniyAne bahAra kheMcI kADhavAmAM teo jarA paNa pAchI pANI karaze nahI ema huM ghaNA sajajana purUnA nirmala vicArothI joI zakuM chuM. saM. sA. pR. 510 thI- "mRtyu pachI dareka manuSya-svargamAM athavA narakamAM athavA mAnavIe ane pazuonAM zarIramAM athavA pRthvI uparanAM vanaspatiomAM-navAM navAM jIvana dhAraNa kare che. ane tyAM AgaLa tenAM AgalA janmanA pApa-puNyane badale tene maLe che e siddhAMta I.sa. pUrve chaThThA saikAmAM e te cokkasa sthApita thaI cUka hato ke budhe kaMi paNa vicAra karavA na thatAM tarataja pitAnA dhArmika darzanamAM e siddhAMtane svIkAra karyo. ane e prAcIna samayathI te Ajadina sudhI hiMdustAnanA lokonI e siddhAMta upara acala zraddhA rahI che. A vicitra siddhAMta jenI satyatA philasuphInI rIta pramANe kadI sAbIta karavAmAM AvI nathI, te kevaLa jaDavAdIo sivAya hiMdustAnanA pratyeka darzanamAM ane pratyeka dharmamAM 2500 varSa sudhI svataH-siddha tarIke svIkAravAmAM Ave. e banAva mAnava buddhi vyApAranA akhila itihAsamAM kadAca bIje zo jaDaze nahIM. A siddhAMtanuM pariNAma e AvyuM ke svarganAM zAzvata sukha bharyA jIvananAM ramaNIya svapane vedamAM jovAmAM AvatAM hatAM tene sthAne For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 tattvatrayInI prastAvanA. eka mRtyu pachI bIjuM ema mRtyumAMja pariNAma pAmanArAM duHkha bharyA jIvananI anaMta paraMparAnAM bhayaMkara citro khaDAM thavA lAgyAM. upaniSadonA cekasa vicAra pahelAMnA saMkrAMti kALanI sthiti "sAtapatha brAhmaNa" mAM jovAmAM Ave che." lekhane sArAMza--mRtyu pachI manuSya-navAM navAM jIvana dhAraNa kare che. tyAM pApa-puNyane badale tene maLe che, e siddhAMta I. sa. pUrve chaTThA saikAmAM cekasa hatuM. buddha tarataja svIkAra karyo, ane Aja dina sudhI hiMdustAnanA lokenI acala zraddhA rahI che. jenI satyatA philasuphI pramANe sAbIta karavAmAM AvI nathI. jvavAdIo sivAya pratyeka-darzanamAM-ane dharmamAM siddha tarIke svIkAravAmAM AvI che. e banAva akhila itihAsamAM ze jaDaze nahIM. pariNAma e AvyuM ke-svarga sukhanAM svapna vedomAM jovAmAM AvatAM hatAM tene sthAne duHkha bharyA anaMta paraMparAnAM citro khaDAM thavA lAgyAM e sthiti"ratipatha grakSir" mAM jovAmAM Ave che. A lekhathI vicAravAnuM ke - - mRtyu pachI pApa-puNyane badale manuSyane ja maLe che tema kaMI nathI, paNa nAnA moTA sarva prakAranA jIne teno badale maLayAja kare che. e siddhAMta jainonA sarvathI cAlate Avelo kadAca ke lAMbo vakhata thavAthI vacamAM aTakI paDele haze chatAM paNa vartamAnakALamAM I. sa. pUrve 1000 mA saikAthI te satata cAluja rahe che. kAraNa ke--jenA 23 mA tIrthakara zrI pArzvanAthathI pApa-puNyano upadeza pharIthI zarU thaele jaina siddhAMtamAM Aja sudhI tene tevo che tethI vicArI zakAya che. darzanakAranI utpattimAM mukhyatAe kAraNabhUta te samayanA te sarvaroja mAlama paDe che. pApa-puNyanA vicAro vedamAM na hatA te te A meMkaDonala sAhebanA lekhathI ApaNe joI zakIe chie. bIjI vAta e che ke te puNya-pApanA vicAro darzanakAroe lIdhA kharA paNa ekedriyathI te paceMdriyanA ja sudhInuM savarUpa jANyA vagara khare khulAse batAvI zakyA nathI. A te kevaLa adhyAtmikanA vicAro sarvaja batAvI zake? kevaLa takathI siddha na thaI zake, to pachI sarvAnA InkAra karavAvALAomAM e banAvaze kyAMthI jaDe? te pApa-puNyanA vicAro sarvanA paricayamAM AvyA pachI tAi vALAe ke jhAra mAM uDatA taraMga rUpathI dAkhala karelA siddha rUpanA na gaNAya. prAcIna manAtA graMthomAM khulAse na maLavAthI aDIne bhAgelA jaDa vAdIo kahe che ke-jIva Adi nathI. te puchavAnuM ke-e badhI vAtane InkAra For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 171 karavAvALa keNa ? ene uttara ApatA na hoya te viSayomAM aMdha banelA mUDhaja rahI gaelA che. vedamAM svarga sukhanAM svapno nIce mujaba che - rajU mAM marelAne kahevAmAM AvyuM che ke-"pelA pUrvanA paMthathI tuM jA ? ApaNA pitRo gayA che tyAM jA? tyAM tuM mane ane varUNane havio vaDe haSatA jaIza ? ityAdi ghaNuM che. Aje te bAlakhyAla jevuM jaNAze. bIjI vAta e che ke- maranArane kahevAmAM AvyuM ke-pitRo gayA che tyAM tuM jA ? bIjA bhavamAM janAra ne kevaLa karmanA AdhIna thaelAone sava vinA bIjA joI zake kharA ke? A saMsA. pR. 509 thI--philasuphI. hiMdustAnanI philasuphInI prAraMbhadazA kevI hatI te vera nA moDAmAM meDAM racAyelAM sUkata ane atharvaveH e bemAM ApaNe joIe chie. suSTinI utpatti vize ane e sRSTinI utpatti ane sthitinA kAraNarUpa je sanAtana tattva che tenA viSe e sUkatamAM vicAra karavAmAM AvyuM che. e uparAMta gurghadramAM suSTinI utpattine lagatI keTalIka vicitra daMtakathA che temAM sarvazaktimAna cajJa vaDe karIne saghaLI vastuone saTTA kevI rIte utpanna kare che tenuM varNana ApavAmAM AvyuM che. A veda samayanAM vicAranI sAthe prAcIna upaniSadenA vicArane ghaNe gADha saMbaMdha che, eTaluM ja nahIM paNa hoTe bhAge beumAM tenA teja vicAro jovAmAM Ave che. je che te saghaLuM brahA che ane brahma sivAya kaI paNa nathI. ( vizva devatAvAda) ane bAhya vastuonI tasvaparIkSA buddhinA pAyA uparaja thavI joIe. (buddhivAda) e A philasuphInA mukhya siddhAMta che. A philasuphInI sAthe sAthe bIjI eka nirIzvaravAdI ane Anubhavika philasuphI utpanna thaI. te I. sa. pUrve chaThThA sikAmAM bauddha ane jaina e be moTA nAstika dhamenA pAyArUpa thaI paDI hatI. lekhane sArAMzaphilasuphInI prAraMbhadazA [nA meDAM sUkatamAM, ane atharva e bemAM suSTinI utpatti-ane sthitine vicAra che. yag: mAM vicitra daMta kathA che temAM yajJa vaDe karIne saghaLI vastuone aSTA utpanna kare che tenuM varNana che. vedanA ane upaniSade nA vicAre heTe bhAge teja javAmAM Ave che. je che te saghaLuM brahma che. brahma sivAya kaMI nathI. (buddhivAda) e philasuphInA paNa For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 tattvatrayInI prastAvanA. mukhya siddhAMtA che. AnI sAthe nirIzvaravAdI Anubhayika philasuphI utpanna thaI. te I. sa. pUrve chaThThA saikAmAM bauddha ane jaina e be moTA nAstika dharmonA pAyA rUpe thai paDI hatI. A phakarAmAM vicAravAnuM' ke-- RRganA chellA maDalanAM-sRSTinI utpattinAM traNa moTAM sUkateja potAnuM kalpitapaNu' jAhera kare che. (1) pralaya dazAnuM sUkata kahe che ke-" prajApatie A sRSTinI utpatti karI tenI tA keAIne khabaraja na paDI. " vicAra thAya che ke lekhakane khabara paDIja nathI te pachI nA chellA maDaLamAM kayAMthI lAvIne kheAsI ghAlI ? (2) " hiraNya gabha-prajApati ekaleAja hatA. vicAra thAya che ke--kAi paNa jAtanI sAmagrI teA hatIja nahI te pachI kayA masAlAthI A traNa leAka utpanna karI dIdhA ? virAT purUSa-purUSa sukata-A sUkata cAre vedemAM che, (3) 16 "" A purUSa te ( prajApatija ) gALakarUpa brahmAMDane ghere| ghAlIne tenAthI paNa dazAMzula vadhIne ja rahyo che. "6 'puruSa evedaM yacca bhUtaM yacca bhAvyaM. " je A badhI duniyA thai gai che, ane thavAnI che te A purUSanA svarUpanI ja che, " vicAra thAya che ke--; --A ame pratyakSamAM dekhAtA zuM te purUSa svarUpanA chie ? jo tema hAya tA amArI durdazA keANa karI rahelA che. A sUkata keTalA badhA prauDha vicArathI lakhAyuM che ? purUSa vinA khIe kei padArtha ja nathI ema jo RgvedanI zruti kahetI haiAya te| A philasufI nathI pazu hiMdustAnanI *jetIja thaelI che. vicAra karI ke--A ekaja prajApatinAM ekaja vedamAM chellAM traNa sUkatA zAthI ? A prajApati te putrInA pati rAjAja che, vedanI chApa lagADavA pAchaLathI khAsI ghAlyA che. maNilAlabhAi-siddhAMtasAramAM lakhe che ke-yajJa purUSa navA ja deva kalpAyA. ( te purUSa sUkata ja ) ane prajApati jagatane niya'tA thai badhAnA me|khare mAvI brahmA tarIke pUjAtA thaye. For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 173 veda jevA pratiSThita graMthomAM AvI aneka peTI vAte lakhanArAone vedanI zraddhA keTalI badhI haze ? pApa-puNyanA vicAro vinAnA vedamAM kevaLa pakSapAta karanArA te Astike ane badhI duniyAne mAnya thaelA evA anubhavagamya-pApa-puNyanA vicArone batAvanArA temane nAstikanA kahenArA zuM satyavAdIo che ? A anAdikAlathI cAlate Avela saMsAra, anaMtA anaMta jIvathI bharela, te jIvo potAnA pApa-puNyanA saMjogathI 84 lAkha jenI niyomAM uMcA-nIcA bhaTakI rahelA che, temAM kalpanA thaI ke-ekaja prajApatie A badhI duniyAne utpanna karI, vedamULaka TharAvavA RgavedanA chellA 10 mA maMDalamAM te lakhAyA. eTaluM ja nahI paNa tretAyugamAM thaelA viNu ke je zrIkRSNa bhagavAnanA nAmathI jANItA hatA teo te traNa pagalAM mUkatAM traNe lekanI racanA karatA gayA ema vedanA 1-7 mA, maMDalamAM lakhAyA hatA te kayA kALamAM lakhAyA hatA? ane A prajApatie pharIthI kayA kALamAM A suSTine utpanna karI? viSaNunA hakamAM prajApatie zA kAraNathI hAtha ghAlya? purANanA lekhe jotAM brahmA ane viSNu A banne de-daitya, dAnanI moTI AphatamAM AvI paDelA batAvyA che, mATe paMDitene satyAsatya vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM ke jethI satyane prakAza bahAra pADe. pR. 509 thI--saM. sA. mAM maeNkaDonala zAhebanA vicAre. upaniSadonI philasuphI avyavasthita dazAmAM che paNa Asare IsvIsananA pahelA saikAthI mAMne dhIme dhIme A temaja bIjA vicArane suvyavasthita karIne graMthanA rUpamAM mUkavAmAM AvyA hatA, badhAM maLIne nava darzane jovAmAM Ave che. temAMnA keTalAkanI utpatti IsvIsana pUrve chaThThA sikAmAM thaI cukI hatI ema cekakasa jaNAya che. je cha dazano Astika kahevAya che temAMnA AkhA cAra agAu nirIzvaravAdI hatAM, ane eka te hamezAM ja nirIzvaravAdI rahyuM hatuM. A vAta prathama darzane kadAca navAI bharelI. ane AzcaryakAraka lAgaze paNa brAhmaNa varNanA adhikArane saMpUrNa ane vedanA prAmANyane nAmane paNa svIkAra karavAmAM Ave eTaluM ja AstikapaNAne mATe apekSita che. ane vedanA dareka dareka siddhAMtane purepure kabula kare athavA te IzvaranA astitvane mAnya rAkhavuM evuM kaMI AstikapaNAne mATe bIlakula jarUratuM nathI. evI te vakhatanI sArvatrika mAnyatA For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tattvatrayInI prastAvanA. hatI tenA ApaNe vicAra karIe chIe tyAre ApaNane Azcaya pAmavAnuM ke i paNa kAraNa rahetuM nathI. brAhmaNa varNanA adhikArane mAna ApavAmAM Ave ane vedanuM prAmANya ame svIkArIe chie eTalu bahArathI paNa darzAvavAmAM Ave te pachI brAhmaNa dharmamAM manuSyanA vicAro upara khIjI koi paNa rItanA aMkuzA nhAtA ane teone tattvaciMtananA viSayamAM svataMtra vicAra karavAnI chuTa hatI. Ane pariNAme philasUfInI nirakuza carcAe ane leAkamAnya dharmane anusAra vana e beu ekakI vakhate bIjA koi paNa dezanA karatAM hiMdustAnamAM vizeSa jovAmAM Avatu. Astika danAmAM vedAMtane vizvadevatAvAda ane sAMkhyanA nirIzvaravAda e sauthI vadhAre agatyanA che. vedAMtamAM upaniSadonA siddhAMtane cAlu rAkhavAmAM AvyA che, tene lIdhe vedonA samaya purA thayA tyArathI te atyAra sudhI e dane hamesAM brAmhaNu dharmanI utkRSTa philasUfI tarIke sabala sAmrAjya meLavyuM che. ane sAMkhya, darzane jaganA itihAsamAM pahelIja vakhate mAnava buddhinuM saMpUrNa svAtaMtrya sthApati karyuM" che, ane ta-ciM'tananA gaMbhIra praznonA kevaLa buddhi vaDeja nirNaya karavAne eNe prayatna karyAM che. pR. 5:0 thI--sAMkhya darzana uparathI bauddha ane jaina e be nAstika danAnI utpatti thai. e danAmAM vedanuM prAmANya svIkAravAmAM AvyuM nathI ane brAmhaNeAnI varNa vyavasthAnA temaja yajJayAgAdikanA tiraskAra karavAmAM Avye che. ahi' vicAravAnuM ke-- jaina darzananI utpatti sajJAnA svataMtra jJAnamAMthI thaelI che. ema Aja kAlanA mAhAsa paMDitethI jagajAhera thai cUkI che. yajJayAgAdikanA pakSamAM bhaLIne sAMkhyAdimatavALA Astika thavA gayA hoya te bhale te jAya. paraMtu badhA jaMganA jIvAnuM kalyANu icchanArA evA jaina ane bauddha tevA prakAranI AstikatA meLavavAne jAya tevA saMbhava jaNAtA nathI. jo kadAca te samayanA vezvikanA paDitA savajJAnA adhyAtmika ta-veAmAMthI laine upaniSadAdikanA graMtha ubhA na karatA, ane sa`jJAnA itihAsamAMthI laine UMdhA chattA paNa itihAsa peAtAnAmAM dAkhala na karatA te temanuM AstikapaNu kevA prakAranuM leAkeAmAM rahetu te viSe kAMi kahI zakAya tema nathI. jo kadAca tenu' Astika paNu satya svarUpanuM heta tA AjakAlanA yUropanA bAheza paMDitA jarUra tevA For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 175 prakAranuM AstikapaNuM jAhera karatA,paraMtu tema ApaNe jANavAmAM AveluM najare paDatuM nathI tenuM zuM kAraNa? sarvajJonI AstikatA Aja kAlanA paMDito chuTathI jAhera karI rahyA che. te samayanA vaidikanA paMDiteo potAnAmAM je AstikapaNuM ka9pyuM che te pakSapAtanuM che paraMtu vAstavikapaNAnuM nathI ema sahajathI samajI zakAya tema che. bhale teo pakSamAM moTA hatA paNa AstikapaNamAM ke jJAnamAM meTA hoya tema lAgatuM nathI. vaidikamAM uMdhA chattA svarUpathI sarvajJamAMnI hajAro varSonI chUpIne rahelI hajAro vAto, ghaNAjanaka vedane aMdhArAmAM rAkhIne vaidakanA keTalAka AgrahI paMDitae sarvamAMnI satyavastunuM grahaNa satyarUpe na karatAM teonI hajAro vAtane laI temAM uMdhu cha-tu lakhIne evuM te kekaDuM gUMcavyuM che ke keTalAka moTA moTA paMDite paNa te kekaDuM ukelavAne Aja sudhI sarmatha thayA nathI, paNa teo meTI muMjavaNamAM paDelA che. tevA satyahRdayanA paMDitenI muMjavaNa ochI thavAnA hetuthI ahIM jena-vaidikemAMno be cAra vAto sUcanA mAtrathI lakhIne batAvuM chuM ane mAre lakhele "tatvatrayI mImAMsA" nAmano graMtha vAMcavAno bhaLAmaNa karuM chuM. ane jainonA paMDitene sarvajJapitA zrI mahAvIranA khajAnAmAMthI zuM zuM gayuM, Aja sudhI keTaluM prakAzamAM AvyuM ane bIju keTaluM haju aMdhArAmAM rahyuM che tenI vizeSa zedha karI lekenA jANa mATe bahAra pADavAnI bhalAmaNa karuM chuM. - (1) jainemAM rASabhadevanA pahelAM yugala dhama cAlatuM hatuM. nAbhirAjA sAtamAM kulakara hatA, te merUdevInI sAthe janmelA hatAM. temanA putra rASabhadevatraNajJAna yukata jamyA. temaNe yugala dharmanuM nivAraNa karI lekene vyavahAra mArgamAM dAkhala karyA. pachI teo dIkSita thai kevalajJAna prApta karI satyadharmane prakAza paNa karatA gayA ane pote A avasarpiNImAM pahelA tIrthakara thaI mekSamAM cAlyA gayA. * vaidikamAM-nAbhirAjAe-merU parvatanI . dIkarI, merU devInI sAthe lagna karyuM. putranA mATe 4 yajJAraMbha karyo. * parvatane dIkarI konA saMyogathI ? dIkarIne devI keNa kahe che te vicAravAnuM. 4 sarvano itihAsa jotAM pazuyajJAdikanA viyAre nyAjJavakya, pippalAda, vasu rAjA, parvata AdinA pachIthI ja vedAdikamAM ghUselA najare paDe che. For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 tatvatrayInI prastAvanA. -~~- ~ ~ ~- ~ tyAM 4 viSNu AvyA, putrapaNe thavAnuM kabUla karIne pachI aSabhadeva paNe jamyA. te AThamA avatAra rUpe thayA. lekene zikSA ApI saMnyAsI thayA. pachI gAMDA thaIne kuTakAcala para gayA, tyAM davathI baLI muA batAvyA che. AmAM satyAsatyane vicAra karavAnI bhalAmaNa che. (2) jenomAM-aSabhadevanA moTA putra "bharata" A avasarpiNImAM pahelA cakavatI thayelA batAvyA che. vaidikee-te bharatane eka rAjA tarIke jAhera karI jaDa bhAratanA nAmathI prasiddhimAM mukyA che (3) sarvasAmAM-svAbhAvika rIte sATha (60) hajAra putranA pitA sagara bIjA cakavatI thaelA, temanA putra gaMgAne aSTApadanA gherAnA mATe lAvatAM nAgakumAra devatAnA kepathI bhasma thaelA batAvyA che. vaidikamAM-mahAdevanA varadAnathI sATha hajAra putranA pitA sagara rAjAne yajJa karatA batAvI, temanA putro joDe levAne gayA, tyAM kapilanA netrAgnithI baLIne bhasma thayA. cothI peDhInA bhagira-gaMgA svargamAMthI utarAvI, teone lAkha varSa pachI svargamAM pahoMcatA karyA. temanA putrone ke bhamane? eTaluM jarUra vicAravAnuM. (4) savAmAM--11 mA tIrthakaranA samayamAM "jitazatru eka mahAna rAjAe-potAnI putrI mRgAvatInI sAthe, saMbaMdha joDaye. tethI lekee prajApati bIju nAma pADayuM. vaidikema-te prajApatine-brahmA rUpe oLakhAvI hariNIrUpa putrInI pAchaLa haraNa rUpe deDatA batAvyA. bIjA paNa aneka vikRtivALAM svarUpathI citrIne, te prajApatine cAre vedamAM, jagatanA kartA hartA rUpe dAkhala karI dIdhA hoya, ema samajAya che. A badhI vAtamAM sAcuM zuM haze? vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. (5) sarvasAmAM- A avasarpiNImAM-vAsudevanAM nava trike, AjasudhImAM thaelAM batAvyAM che. temAM pahelA trikanuM maMDANa putrInA pati prajApatithI zarU thatAM 8 muM, trika-rAma lakSmaNa ane rAvaNanuM che. 9 muM, trika-balabhadra, zrIkRSNa ane jarAsaMdhanuM thatAM nave trike samApta thaelAM che. 4 A avasarpiNamAM-pahelA vAsudeva 11 mA tIrthaMkaranA samayathI thayA che. tyAMthI viSNunI kalpanA ane temanA pitAthI-"prajApatinI,' kalpanA. For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavanapInI prastAvanA. 177 wwwwwwwwwwwww paraMtu pahelA trikamAM A prajApatithI-acala-baladeva, trikavAsudeva che. temanA zatrabhUta agrIva prativAsudeva che. prativAsudeva vAsudevanA hAthathIja mare e anAdine niyama che. te pramANe A avasarpiNImAM nave trikAmAM baneluM che, ane te pramANe sarvAnA ItihAsamAM lakhAyeluM paNa che. hAla udAharaNamAM-lakSamaNanA hAthe rAvaNatuM, ane zrIkRSNanA hAthe jarAsaMdhanuM, maraNa thaeluM vicAravAne mukeluM che. A prajApatithI laIne nave trikane viSaya vaidikamAM velethI laIne purANe sudhImAM-kevA vikRtinA svarUpathI lakhAya che, tenA saMbaMdhe kAMIka nahIM jevuM Du IsArA mAtrathI ahIM sUcanA rUpe lakhIne batAvuM chuM-- (1) 12 mA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM prajApatinA sAthe saMbaMdhavALuM-acala-balabhadra azvagrIvAdikanuM paheluM trika nAmamAgathI te lakhIneja batAvyuM che. (2) 12mAnA samayamAM-vijaya. dvipaka ane tAraka A traNanuM bIju trika che. (3) 13 mAnA samayamAM-laka, svayaMbhU ane geraka A traNanuM trIju trika . (4) 14 mAnA samayamAM-suprabha, purUSottama ane madhukaiTabha A traNanuM cothuM trika che. - (5) 15 mAnA samayamAM-sudarzana, purUSasiMha ane nizuMbha A traNanuM pAMcamuM vika che. A pAMce trike 11 mAthI te 15 mA sudhI kramavAra temanA sAthamAMja thatAM AvyAM che. - chaTha-sAtamuM. A be trike ghaNuM lAMbA samayanA cheDe thaelAM che, tethI hAla ahIM sUcanAmAM lIdhAM nathI. AThamuM navamuM trika je thayu che te che ApaNA najIkamAMnAM che. ane jaina-vaidika banemAM teonA ItihAsa lakhAyelA che. tethI AgaLa para sUcavavAmAM Avaze. - baladeva ane vAsudeva, A be to ekaja bApanA be putra hoya ane pUrNa premavALA ja hoya, trIjA prativAsudevanI sAthe zatrubhAva thatAM laDAI thAya. paNa baladeva bhAInI sahAyathI vAsudevane hAthathI ja prativAsudevanuM maraNa thAya. 23 , che For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 tavatrayInI prastAvanA. te pramANe A badhA nave trika mAM thaeluM che. A te sarvanA lekhathI sUcana mAtrathI lakhIne batAvyuM che. vedikamAM-badhA vAsudevane prAye ekaja viSNunA nAmathI ghaNA ThekANe oLakhAvavAmAM AvelA che. prativAsudevanAM nAma,prAye sarvAnA lekhamAM batAvelA nAma pramANe, tevAne tevAMja rahelAM ApaNa najare paDe che. mAtra kArya kramamAM bhede thaelA ApaNuM jovAmAM Ave che. jema ke-(1) azvagrIva ( hayagrIva) (2) tAraka, (3) meraka, (4) madhukaiTabha, (5) ane nizuMbha, ItyAdika A badhA nave prativAsudeveja che, ane vAsudevanA (viSNunA) zatrubhUtanA ja thaelA che. te Apa sAjane mArA lekhathI joI zakaze. have je kArya kamamAM bheda che te sUcanA mAtrathI batAvuM chuM-sarvAnA ItihAsamAM-prativAsudene, traNe khaMDanA rAjAonI sAthe laDAI karIne te badhAe rAjAone pitAne tAbe karanArA batAvelA che. ane je vAsudeva thAya te prativAsudevene nAza karIne pate traNe khaMDanA rAjyane nividdhapaNAthI bhega kare. paNa e banne A bhUtalaparanA arthAta A pRthvI paranA mahAna rAjAe ja che. e vAta khAsa dhyAnamAM rAkhI levA jevI ja che. sarvamAM-azvagrIva prativAsudevane tripRSTha vAsudeve mArelo che. vaidikamAM-A jage para tripRSTha vAsudevanuM keI paNa savarUpamAM nAma nizAna paNa jaNAtuM nathI mAtra prativiSNu azvagrIvane ja mAthu kapAyA pachI ghaDAnA mAthA vALA TharAvI hayagrIva viSNunA nAme devIbhAgavatathI, ane skaMdapurA naM3 nA a. 14-15mAM pragaTarUpe lakhelA mArA graMthathI joi zakaze. pahelA azvagrIva-prativAsudeva mAthA vinAnA thayA pachI hayagrIvaviSaNunA nAmathI jAheramAM AvelA vaidikanA batAvyA. (2) tAraka, (3) meraka, (4) madhu-kaiTabha, (5) mA nizuMbha, A cAra prativAsudevene tya-dAnanA nAmathI,viSNunA saMbaMdhavALA,vaidikenA paMDitae, kevA prakArathI vikRta svarUpanA citrIne, lokone uMdhApATA baMdhAvyA che, te ahIM TuMka rUpe sucanA mAtrathI jaNAvuM chuM. (2) tArakAsurenkare devatAone mAryA, eTaluM ja nahIM paNa vAre caDhelA viSNune pakaDI laIne kedamAM pUrI dIdhA. ane te tArakAsura jage jage para aneka vikRtinA svarUpathI lakhAyA. prathama ju-matsya putra a. 152 mAM, . For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. - 179 skaMda pu. naM. 1 lA nA a. 15 thI 18 mAM, rAmAyaNadikamAM paNa aneka vikRtinA svarUpanA lakhAyA che. AmAM jarA vicAravAnuM ke-viSNu jabarA ke tArakAsura ? pUrvakALamAM thaelA vidikanA paMDiteo popAMbAInuM rAjya calAveluM che ke nahIM? vadhAre zuM lakhuM? (3) meraka prativAsudevane-keI atyaMta pUrva kALamAM thaelA gurU daitya TharAvI-kRSNa arjunane kahe che ke-te daitye brahmAne brahmasthAnathI bhraSTa karyA. vAre caDhelA viSNune bArA jananI guphAmAM tageDayA. vicAravAnuM ke-brahmA, viSNu ane murU daitya-A traNamAM moTI sattAvALa satya rUpane thaele gaNatImAM kene rAkho ? ju brahmAMDa putra mAgasara sudi 11 nI kathAmAM. () madhu-kaiTabha-prativAsudevane viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA, be daitye DarAvI-brahmAne mAravA deDelA batAvyA. vAre caDhelA viSNu paNa pAMca hajAra varSa yuddhanA aMte nAThA. A badhA lekhake keTalA badhA satyavAdIo haze? . ane A badhuM tUta keNe ubhu karyuM haze? (juve-mArkaDeya putra a. 78 me. ane durgApATha. a. 1 lAnA le. 67 thI 69 mAM ) (5) nizuMbha-pAMcamA prativAsudeva-purUSasiMha vAsudevanA hAthe 15 mA tIrthakaranA samayamAM marelA che. A jagapara nizuMbha-nami be daityo lakhIne, sAkSAt garUDa sAthe viSNune yuddhamAM utArI, nAzatA bhAgatA batAvI, te be daityenI sattA meTI batAvI, uMdhA pATA baMdhAvavAno prayatna karela, pratyakSa rUpe dekhAya che. (ju-matsya pu. a. 151 me) ( 9 trikamAMnAM pAMca triko batAvyAM. AgaLa bAkI rahelAM cAra vike avasara AvyethI sUcavIza. A prajApati-brahmAmAM ane vikrama viSNumAM, TuMkathI vicAravAnuM ke vedanA-1 lA, 7 mA, maMDaLanA vikrama viSNu, ke je viSNue traNa pagalAM mUkatAM, traNa lekanI racanA karI dIdhelI che. ane gItAmAM yuga yugamAM avatAra dhAraNa karI, bhakatane rakSA karavAnuM vacana ApI, pitAnA vaikuMThamAM cAlyA gayA che, te viSNune vicAra karavAne che. ane bIjA prajApati-brahmA ke, je gaDadanA dazamA maMDaLamAMpralaya dazA thayA pachI, ekadama sUryanA kiraNonA prakAzanI peThe, A badhI dinI For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 tannatrayInI prastAvanA. racanA karI dIdhI che, te prajApati-brahmAne, ane virATanuM rUpa dharIne-badhA brahmAMDane ghere ghAlI, tenAthI paNa dazAMgula vadhIne, cAre dizAmAM pate rahelA che, te prajApati-brahmAne vicAra karatAM, ApaNe saMpUrNa vaidika dharmane, vicAra karavAne samartha thaI zakIzuM. ahIM have huM mArA vicAra karIne batAvuM chuM- (1) jAganA-1 lA, 7 mA, maMDaLamAM, je viSNune traNa pagalAM mUkatAM traNa lekanI racanA karavAnI sattAvALA batAvyA che, te zuM satyarUpanA lakhAyA che? mane te viSNunAM bIjAM kArya jotAM, A vAta keI bIjI vAta uparathI kalpanA karIne, keIe A kAgavedamAM besI ghAlelI che. ' , mArA batAvelA vicAro uparathI Apa sajajane paNa vicAra karavAne zaktimAna thaze. - (1) je viSNune traNe pagalAM mUkatAM, traNa lekanI racanA karavAnI sattAvALA satyarUpanA mAnIe, tyAre zuM te viSNunA samakSa eka tArakAsura karoDa devatAone mArI zakate khare ke? are eTaluM ja nahIM teNe te viSNune . paNa kedamAMja pUrI dIdhA. A badhA lekhake moTA paMDite che, tethI khAsa vicAravA jevuM che. (2) bIjI vAta e paNa vicAravAnI ke - je viSNu vaikuMThamAM jatAM-bhakatene rakSA karavAnuM vacana gItAthI ApatA gayA che, ane te viSNu devatAonI vAre caDhelA che, chatAM temanA dekhatAM, eka tArakAsure kareDe devatAone mArI nAkhyA, chatAM pote kAMI na karI zakyA, paNa ulaTA tenA kedI rUpanA banyA, te viSNu amArI rakSA karavAne Avaze evI AzA rAkhI besavAthI amArU zuM vaLaze ? A badhA paMDitoe satyarUpanuM lakhyuM che ke keI satya jJAnIonA vacanemAMthI laIne udhuM chatuM karIne lakheluM che? A badhuM sajajanene vicAravAne mukayuM che. mArA para zeSa na karatAM, tevA moTA moTA paMDitanI satya niSThA keTalI badhI hatI, tene khare khyAla karIne, satya tanI kheja karavAnA prayatna karaze. - (3) meraka prativAsudeva sarvamAM che, tene vaidikee murU daitya lakhIne pralaya dazAmAM ekadama badhA jaganI racanA karI devAnI mahA sattAvALA, ane badhA brahmAMDane vaTalAIne tenAthI paNa dazAMgula vadhIne cAre dizAmAM ghera ghAlIne beThelA, ane te cAre veda thI prasiddhine pAmelA, evA prajApati-brahmA For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 181 ne te detye brahmasthAnathI bhraSTa karyA, te rAMka jevA thaI samartha viSaNunA zaraNe AvyA, samartha viSNu paNa tenI sAthe divya hajAra varSa sudhI yuddha karIne chevaTe nAzI jaIne bArA jananI guphAmAM jaIne sutA, tyAre A mudaitya brahmAviSaguthI keTalI badhI meTI sattAvALA haze? ane kayA navIna rUpa brahmAMDamAMthI AvyuM haze? ane te keNe pedA karyo haze? ane A badhuM tUte tuta kayA navIna jJAnIthI ubhuM karavAmAM AvyuM haze? vedethI te purANe sudhomAM lakhAyalA-brahmA viSNu A be mahAna de-tAraka, murU Adi daityonA baLathI kayA kALathI naSTa bhraSTa thatA AvyA haze ? keI itihAsavettA ItihAsa baLIne batAvaze? (A badhe lekha brahmAMDa 30 mAM, mAgasara sudi 11 nI kathAmAM che.) (4) madhu-prativAsudeva che, tenA pakSanA kaiTabha che ema sarvAnA itihAsamAM che. vaidikamAM-prAcIna gaNAtA vAyupurANa a. 25 mAM A madhu ane kaiTabha koI vicitra prakAranA lakhAyA che. paraMtu-mArkaDeya putra mAM ane durgApAThamAM madhu-kaiTabha be daityanA svarUpathI viSNunA kAnanA melathI utpanna thaI brahmAne mAravA deyA. bhayabhIta brahmAnI vAre caDhelA viSNu paNa pAMca hajAra varSa yuddhanA aMte nAThA batAvyA che. A traNemAM moTI sattAvALA kene mAnavA? (5) sarvamAM -nizuMbha prativAsudeva che, nami tenA pakSanA che. purUSasiMha vAsudevanA hAthe nizuMbha marelA che. vidike mAM-zuMbha-nami be daityathI bhaktavatsala viSNu garUDa sAthe mAra khAIne nAThA. (matsya putra a. 151 mAM lakhAyA che.) AmAM satya mAnavA jevuM zuM che? - (da-7) chaThuMsAtamuM trika-bali ane prahAdanA saMbaMdhavALuM ghaNAja lAMbA kALanA cheDe thaeluM sarvajJamAM lakhAyeluM che. vaidikamAM ulaTa pAlakanA lAMbA vikAravALuM lakhAyeluM mArA tulanAtmaka graMthathI jovAnI bhalAmaNa karU chuM. . (8) rAma, lakSamaNa ane rAvaNanA saMbaMdhavALuM AThamuM trika che. (9) balabhadra, zrIkRSNa ane jarAsaMdhanA saMbaMdhavALuM navamuM trika che. A banne triko jenomAM ane vaidikamAM kAMIka nyUnAdhika rUpe vistArathI lakhAyelAM ja che. tyAMthI jovAnI bhalAmaNa karU chuM. ane A badhAmAM je kAMI vizeSa sUcanAo karavA jevI che te spaSTa rUpe thavAne mATe pharIthI paNa lakhIne batAvuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 tattvatrayInI prastAvanA. sarva jJAnA itihAsa pramANe viSNue ane prativiSNue. (9) vAsudevAnAM nAma. (9) prativAsudevAnAM nAma. 1. azvagrIva. prativAsudeva. 2 tArakanAmA. prativAsudeva. 3 mekanAmA. prativAsudeva. 4 madhu-kaiTabha. prativAsudeva. 5 nizuMbha, prativAsudeva. 6 malinAmA. prativAsudeva. 7 prahvAda. prativAsudeva. 8 rAvaNu. prativAsudeva. 9 jarAsaMdha, prativAsudeva. 1 tripRSTha. vAsudeva. 2 dvipRSTha. vAsudeva. 3 svayaMbhU, vAsudeva. 4 purUSAttama. vAsudeva. 5 purUSasaMha. vAsudeva. 6 puMDarIka. vAsudeva. 7 datta nAmA, vAsudeva. 8 lakSmaNu. vAsudeva. 9 zrIkRSNa. vAsudeva. A tripRSTAdika nave vAsudevA che. ane azvagrIvAdika nave prativAsudevA che. ( viSNu-prativiSNue che. ) 11 mA tIrthaMkaranA samayathI je pramANe thatA AvyA te pramANe-nAma, ThAma, ThekANAnI sAtheja sarvajJAnA itihAsathI lakhIne AvyA chie. prativiSNunAM maraNu viSNuenA hAthathIja thaelAM te paNa batAvatAja AvyA chie. A avasarpiNImAM chae kha'DanA bhAkatA tarIke 12 A nava trikAja, adha bharatanA-traNa khaMDanA, maharSika purUSo bIjA kAI paNu eTalA badhA uMcA darajAnA rAja purUSa tethIja e madhA (27) maharSi ka paNAthI jAheramAM AvelA che. vaidikAnA paDitAe-sa`jJAnA itihAsamAMthI laIne, temAM aneka prakAranI udhI. chattI kalpanA karIne, te savajJAnA itihAsaneja peAtAnAmAM dAkhala karelA che. paNa temanA kei kharA jJAnInA taraphathI kharA itihAsa lakhAcalA nathI. evI marI khAtarI batAvavAnA hetuthI, tenu svarUpa pharIthI ahI Tuka rUpe sUcavuM chuM. cakravartI ane thaelA che, paNu thaelA ja nathI A avasarpiNImAM vAsudevA ane prativAsudevA-judI judI vyakitanA kai ghaNA ghaNA lAMkhA kAle nava trikAnA svarUpavALA ja Aja sudhImAM thaelA che. te amee nAmamAtrathI tA uparaja lakhIne batAvyA che. vaizvikAnA paDitAe-te vAsudevAne eka viSNunA nAmathI ja batAvavAna prayatna karelA che. For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. 183 paraMtu-azvagrIva Adi prativAsudevanAM nAmeA sarvajJAnA batAvyA pramANe nave nAmeA kAyama rAkhelAM che, je te prativAsudevAnAM nAma vaidikAnA paDitAe kAyama rAkhelAM na hota te savajJAnA satya itihAsanA kharA patto meLavI ApavAne ame traNa kALamAM paNa samatha thaI zakatAja nahi jIvA ke-11 mA tIthaMkaranA samayathI te Aja sudhImAM "prajApati Adi je meATI meTI vyakitae prasidhdhimAM AvelIe che te badhI vyakitaemAM vaizvikAnA paDitAe kevA kevA prakArathI uMdhu cha-tu karI leAkAne dhA pATA baMdhAvavAnA prayatna karelA che. tenuM svarUpa sUcanamAtrathI ahIM pharIthI lakhIne batAvuM chuM. jIvA ke prajApatinI vAsudevAnI ane prativAsudevAnI 'dhI chattI racAtI AvelI khAjI 11 mA tIrthaMkaranA pachIthI kevA svarUpanI che, tenu sUcana karIne batAvuM chuM (1) pahelA tripRSTha vAsudevanA pitA jitazatru mahAna rAjA che. potAnI putrI mRgAvatInA, saMbaMdha karavAthI te rAjA lekAmAM-prajApatinA nAmathI prasiddha thayA. vaidikAnA paDitAe sajJAnA virUddhamAM AvIne te prajApatine brahmA rUpe kalpIne jaganA sraSTA tarIke prathama brAhmaNa graMthAmAM dAkhala karyA hoya, pachI upaniSadomAM dAkhala karI te prajApatine vedamULaka TharAvavA tenI kalpita zrutie cAre vedomAM dAkhala karI heAya tyAra khAda sa MpUrNa vaizvikAnA graMthAmAM jagaSTAnI kalpanA thavA pAmI haiAya. vaidikAnA anukaraNa rUpe bIjA mata vALAoe paNa pAtapeAtAnA izvara ne jagA sraSTA tarIke kalpyA hoya. A mArUM anumAna-batAvavAmAM AvatI sUcanAethI Apa sajanA paNa satya vicAramAM utarIne bhulelI duniyAnA uddhAranA mATe satya mAnA prakAza karavA jarUra bahAra paDA, evI mane AzA che. (1) eka mahAn rAjA putrInA pati-prajApati te vaizvikAmAM brahmA temanA putra pahelA vAsudevane sarvathA uDAvI daIne temanA zatruzruta azvagrIvane mAthuM kapAyA pachI hayagrIvaviSNu rUpe batAvyA. gItAmAM te viSNune avatAra dhAraNa karI yuga yugamAM bhakatAnAM rakSaka rUpe jAhera karyAM. A prajApati-brahmA ane mAthuM kapAyA pachI jAheramAM AvelA hayagrIva viSNu satya svarUpanA Thare che ? ke koi khIjA prakAranI satya vastumAMthI laIne vaizvikAnA paDitAe temAM yu` cha-tuM karIne mukelu che. vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. ( A hayagrIva viSNu devI bhA. ane skaMda pu. kha. 3 thI mAlama paDe che. For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 tatvatrayInI praratAvanA. (2) tArakAsuranA saMbaMdhe eka ja vAta vicAruM chuM ke travedamAM lakhAyalA saivikema vighaNu ke- traNa pagalAM mukatAM traNa lekanI racanA karI devAnI sattAvALA lakhAyA che. te viSNunA dekhatAM eka tArakAsure karaDe devatAone mArI nAkhyA. ane te viSNune paNa kedamAM pUrI didhA. A tArakAsure kayA brahmAMDamAMthI AvIne ATale badhe moTe utpAta macAvyo haze? AnA saMbaMdhe bIjI paNa ghaNI vicitra vAte lakhAyelI ghaNI jago para najare paDe che. ( juve-matsya putra a. 15ra skaMda pu. naM. 1lo). (3) merakanA ThekANe murUtyanI kathA-brahmAMDa pumAM-zrIkRSNa ane ajunanA saMvAdarUpathI lakhAyelI che temAM murUdaityanI sattA eTalI badhI meTI batAvI che ke-e murU brahmasthAnamAMthI bramhAne, najIkamAMnA devatAone bhraSTa karyA. te badhA viSNune zaraNe AvyA. viSNu zikSA karavAne gayA. tenI hAkaLamAtrathI bramhAdika te bhAgyA. viSNu-divya hajAra varSa sudhI yuddha karIne nATha ne bArA ejananI guphAmAM jaIne sUtA. - ahIM vicAra thAya che ke- " prajApati braha-bramhAMDane ghere ghAlI dazAMgula bahAra vadhIne rahelA, suSTi racI devAnI meTI sattAvALA advaitamane jaDa-cetana rUpathI jagatamAM pasarIne rahelA, cAre vedathI meTI prasiddhine pAmelA, evA anAdinA bramhAne murUdaitye kayA navIna bramhAMDamAMthI AvIne bramhasthAnamAMthI bhraSTa karyA? te mutyathI-traNa lekanI racanA karI tenApara, traNa pagalAM mUkavAnI sattAvALA, yugayugamAM bhakatenI rakSA karavAnuM vacana ApIne gaelA, rahe gi: rAhe viSNu nA svarUpathI badhAe jInA svarUpathI pite jagatamAM vyApIne rahelA, te viSNu 12 ejananI guphAmAM jaIne sutA, te pachI duniyAne zaraNa kevuM?, zuM A badhuM satya rUpanuM lakhAyeluM che? ke sarvasAmAMthI laIne vikAra rUpanuM ubhu karavAmAM AveluM che? sAnene vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. (ju-le. 12 hajAra nA pramANuvALuM-pramhAMDa 50 ) (4) madhu-prativAsudeva che, tenA sAthI kaiTabha che. teone viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA batAvyA. AmAM vizeSa mUkI che te jue- teo utpanna thatAnI sAthe jaganA kSaNa evAM bramhAne mAravA deDayA, bramhA bhayabhIta thayA. eTaluM ja nahI paNa traNa pagalAM mUkatAM traNa lekanI racanA karavAnI sattAvALA, viSNu paNa temAMthI nAsI chuTayA. A badhA prakAranI vAta For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 185 keTalA darajAnI satyarUpanI bhAse che? A badhuM dhAMdhala jANI bUjIne sarvamAMthI laIne udhuM chatuM kalpitarUpanuM ubhuM kareluM che ke nahIM? Apa sAjana paMDite paNa aMdhAra pIcheDe eDhAvyA kare tethI ApaNA bharaze ajANe prajA kuTAyA kare te zuM ApanI sajajanatAne bhe? mArI samaja te e che kesatyavastunI sthiti kemAM prakAzIe tyAreja satyapriyatAne khare lAbha meLavI zakIe? (5) nizuMbha-prativAsudeva che. tenA ThekANe vedikamAM-zuMbha-nami be dai lakhAyA che. tethI viSNu garUDa banne mAra khAIne nAThelA batAvyA che. vicAra thAya che ke traNa pagalAM mukatAM traNa leknI racanA karavAnI sattAvALA, avatAra dhAraNa karavAvALA, bhakatenI rakSA karavAvALA, pelA be dethI viSNu garUDa sAthe mAra khAIne kema nAThA ? (juvo-le cauda hajaratA pramANuvAja masyapu. a. 151 ) (6-7) chaThThI-baliM, sAtamA-prahAda, e bane judA judA samayanA bane prativAsudeve che. vaidikemAM teonA saMbaMdhe uMdhI chattI aneka prakAranI kalpanAe karelI che. temAMnI mAtra ekaja sUcanA batAvuM chuM. be nAmanA judA judA viSaNunA (vAsudevanA zatrubhUta te e bane che ja. paNa prahAdane te viSNue pitAne bhakata mAnI, IdrAsana para beThAvyo che. yajJa karI IdrAsana levAnI icchAvALA baline aTakAvavA viSNu tene chaLavAne AvyA che, te evI rIte keviSNue vAmana rUpa dharI balinA pAse traNa pagalAM jamIna mAgI, vikarALa rUpa dharIne traNe lekane mApI lIdhA, chelluM pagaluM balinA mAthA para mUkIne tene pAtAlamAM besI brA ane prahAdane IdrAsana para kAyama rAkhe. vaLI keI lakhe che ke zivabhakata prahAdanA bApane nRsiMha rUpe thAMbhalAmAMthI nIkaLIne cIrI nAMkhe. evI aneka prakAranI bahAdurInI vAte viSNunA saMbaMdhe lakhAI che. graMthAMtarathI ju. (8) AThamuM vika-rAma, lakSmaNa ane rAvaNanuM che. (9) navamuM trika -balabhadra, zrIkRSNa ane jarAsaMdhanuM che. A banne trikanA mukhya pAtromAM kadAca moTo pheraphAra nahI thA hoya, paNa tenA aMtaramAM te moTA vikAra thaelA najare paDe che. navIna kaviothI navA vikAre vadhAre ja dhUsatA gayA che. thoDA ghaNA mArA graMthathI joI zakaze. chevaTamAM eTaluM te jarUraja kahuM chuM. ke vaidikanA-upaniSadAdikanA graMthamAM je adhyAtmika 24 * For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayInI prastAvanA. viSayenA vicAre, guTaka phuTaka svarUpanA dekhAya che te, ane prAcIna rUpa itihAsanA viSaye ke je jagejage para uMdhA chattA svarUpanA dekhAya che te, sarvAnA kathanamAMthI laine-temAM uMdhuM chatuM karIne, tevA keI mULanA lekhakoe jANuM bUjIne lekane uMdhA pATA baMdhAvAne prayatna karela che. ane pramANu vinAnA moTA moTA graMtha lakhIne, lekene bhramiSTa karavAno prayatna karatA gayA che. tethI AjakAlanI vicakSaNa prajA bhUmiSTa thaI rahI che. bIjA sajane paNa mArI peThe abhyAsa karIne jeze te, teo paNa jarUra satyAsatyane vicAra karI zakaze, ema huM pUrNa khAtarIthI kahI zakuM chuM. - A te mAtra nava vikenA saMbaMdhanI sUcanA thaI. bIjI vAta juve ke-pahelA vAsudevanA pitA ke je putrInA saMbaMdhathI leke mAM-prajApatinA nAmathI prasiddha thayA hatA, tene ja vaidikenA paDitAe bramhA rUpe kalpIne-cAre vedamAM, brAmhaNa graMthamAM, upaniSadamAM, jaganA mAlaka banAvI daIne, saMpUrNa vaidikanA graMthamAMja besI ghAlyA che. vaLI trIjI vAta juve ke-vAsudeve nava (9) thayA che, keTalAMka temAMnAM nAme sarvathA uDAvI daIne ekaja viSNunA nAmathI-sarvajJa tIrthakaranA anukaraNa rUpe-masya, kUrmAdika 24 avatAre kalpIne temAM sAcI jUThI kalpa nAo bheLavIne-matsya pu. phUma putra varAha putra AdinA nAmathI meTA meTA kalpita lekhe lakhI, cAra lAkha (400000) lekanA pramANavALAM 18 purANo ubhAM karI dIdhAM che. ame Adi anAdinA chie, evuM DALa batAvavAnA mATe, juThe juThuM dhAMdhala kevA svarUpanuM ubhuM karI dIdhuM che? - kevala ajJAna prajAne lAbha laIne, A badhA akSaronA paMDitAe duniyAne uMdhA pATA baMdhAvavAne mATe kevuM viparIta sAhasa kheDayuM che? vaLI eka thI vAta juo ke--A avasarpiNImAM, cakavatIo 12 thaelA sarvAe batAvelA che. jene puNyanA bhegathI-hAthI, gheDAdi, mahAparAkramI 14 ratane AvIne maLe teja cakravatI thAya, tevA 12 ja thaelA che. vaidikaentamAMnA bhArata, sagara, sanaskumArAdi, be cAra nAmane sAdhAraNa rAjA tarIke lakhIne, teonA ItihAsamAM UMdhuM chatuM citrIne, temanA saMbaMdhanAM 14 ratnane, bramhAdika devanA samudramaMthanathI utpanna thaelAM batAvyAM che. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayInI prastAvanA. 187 ane upara batAvelI aneka prakAranI sUcanAothI sahaje samajI zakAya tevuM che ke-vaidikenA paMDitae, je itihAsa lakhe che ke, sarvAnA itihAsamAMthI laIne, temAM uMdhI chattI kalpanAo karIne, ajaNa vagarane uMdhA pATA baMdhAvavAno ja prayatna karela che. bAkI vaidikamAM pAchaLathI lakhAya prAcIna itihAsa na to kaI bhUtane batAve che ke, nate, kaI sutane? ema zANA paMDitene te cAkhuM dekhAI Avaze. eTaluM ja nahI paNa madhyama varga paNa nirNaya karI levAnI IcchAvALe, A prakAzanA samayamAM, bIjAnI sahAyatA vinAja, nirNaya karI le tevA prakArane A samaya che. kAraNa ke lAyabrerInA sAdhanathI, keIne pUchavAnI paNa jarUra paDe tema nathI. mAtra niHpakSapAta buddhithI vicAravAnI jarUra che. ahIM sudhI jaina-vaidikanA itihAsanI tulanA karIne jotAM, vikArI svarUpane itihAsa, kenAmAMthI laIne keNe ubho karyo che, e sahajathI vicArI zakAya tevuM che. have ApaNe prAcIna gaNAtA vedanI mULanI sthitine vicAra huMkA tapAsIne joIe- A vedamAM yajJa yAgAdikanA vidhAnavALuM tattvajJAna keTaluM badhuM uccA darajAnu hatuM, te te Apa sarve jANe che. chatAM tenI mahimA jotAM-vede anAdinA che, suSTinI AdimAM-brahmAe pitAnA cAre mukhathI, cAre vedene prakAzakaryo. evA prakAranI aneka vAte, keTalA satya darajAnI satyarUpanI bhAse che? vaidikanA paMDite sarvanA paricayamAM vizeSa AvatAM, sarvajJonA taraphanuM satya vastunuM jJAna satya rUpe na grahaNa karatAM, kevaLa svArthanA tarapha deravAIne bIjI ajJAna prajAne paNa uMdhA pATA baMdhAvavAne ja prayatna karatA gayA. te vAta to Apa mArA tulanAtmaka lekhAthI kabulaja karaze. sarvajJonA adhyAtmika tanamAM paNa tevAja prakAranI bAjI khelAI che, paraMtu te adhyAtmika tatvajJAnanA viSayamAM, itihAsanA viSaya jevI, purepurI bAja khelI zakayA nathI. mAtra upara ceTIyuM grahaNa karI temAM uMdhuM cha-tuM te jarUra karatA gayA che. jema ke-maMkopaniSaddamAM (1) "nadIo vahetI vahetI jevI rIte samudramAM adazya thAya che, ane pitAnuM nAma tathA rUpa che de che, tevI rIte vidvAna mANasa, nAma tathA rUpathI vimukta thaI, parathI paNa para evA divya purUSamAM lIna thaI jAya che." te For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tattvatrayInI prastAvanA, ( saMskRta sAhitya, pR. 298 thI. ) sarvAMnnAnuM siddhAMta zvetAM-jeNe mAdhibIja meLavyuM hAya, arthAta satjJAna ane sathananI rUci thai huMAya, ane rAgAdika mAMtaranA SaripuothI sarvathA chaTakI gayeA hAya,tevA mahApurUSa!,thADA vakhata mukata rUpe thai, dibdha purUSAnI sAthe maLI zake che, agara jo te SapuAthI sapaDAtA rahetA hoya te abajonA abajo varSAM sudhI ke anekAaneka bhavA sudhI paNu, soMsAramAM rakhaDavuMja paDe che. udAharaNamAM--RSabhadevanA putranA putra 'marIci' pUrvakALanA manuSyanA bhavamAM sadhanI rUci thayA pachI pazu eka kuLamadarUpa zatrunA sapATAmAM sapaDAtAM eka kATA kADhi sAgare yama sudhI, saMsAramAM bhaTakayA. tyArabAda 24mA tIrthaMkara rUpe thayA. te pacho satttAnanI rUci vinAnA kevaLa akArAnA jJAnathI vidvAn baNAtA, ane kevaLa durAgrahamAM paDelAnI jaladIthI mukti thai, divya purUSomAM maLI javAnuM, jaina siddhAMta svIkAratuM nathI. (2) vRhadAraNyakamAM----eka ThekANe yAjJavalkaya-AtmAne aMtaryAmI tarIke varNave che- " je sarva prANIonI aMdara rahe che, je sarva prANIe:thI judo che, je sava prANIo para aMdarathI rAjya calAve che, te thArA AtmA che, te ataryAmI che, te amRta che. " vicAravAnuM ke--sava jJAmAM--nAnA meTA sarve jIvA, kathA parAdhIna paNe, janma ane maraNa vAravAra prApta thatAM, pAta peAtAnuM zarIra navuM navuM dhAraNa karyAja kare che. te pachI sarva prANIo upara aMdarathI rAjaya calAvanAra bIjo AtmA aMtaryAmI thaelA, te zuM badhA jIvAne 84 lAkha jIvenI cenimAM gabaDAvyA kare che ? yAjJavalkaye A mAnyatA kayA bIjA sarvajJathI meLavI ? (3) saM. sA. pR. 291-vRhadAraNyakamAM evuM paNa kahevAmAM AvyuM che ke" mANasanuM zarIra jyAre paMcabhUtamAM bhaLI jAya che, tyAre je kama vaDe mANasa sArA ke naThArA thAya che, te kama sivAya bIjI kaMi paNa enuM rahetu nathI. " A upaniSadvAra uparanA lekhamAM kahe che ke-sava prANIe para, aMdarathI rAjya calAve che te thArA AtmA che, te aMtaryAMmI che. A jagApara kahe che ke jeka vaDe mANasa sArA ke naThArA thAya che, te krama zivAya khIjuM kaMi paNu enuM' rahetuM nathI. " For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayInI prastAvanA. 188 ~~ ~ ~ ~ ~~~ vicAra thAya che ke-jyAMthI e jIva mANasa rUpe thavAne AvyuM tyAMthI kama laIne AvyuM haze ke karma vinAne? ane ahIM ekalAM karmane mukIne pate kaye ThekANe jaIne ghusI beTho ? ane te ekalAM karma kevuM svarUpa dhAraNa karIne 84 lAkha chanI nimAM bhaTakavA lAgyAM? ane te karmanA vaDe pite kevA svarUpathI te gatimAM prApta thatAM sukha dukhane, anubhava karavAne lAge? A upanikAre zuM lekene brahmajJAna ApavAne nIkaLyA che ke, agaDa bagaDe lakhIne-duniyAne bhramajALamAM bhaTakAvI mAravAne, ubhA thayA che. pukatapaNe vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. A jagapara--ekaDonala zAheba-saM. sA. nA pRSTha. 287 mAM kahe che te pharIthI vicAravAne mukuM chuM-- A upaniSad graMthamAM-paramAtmAnuM kharuM svarUpa samajavAne mATe, sarvatra bhAre gaDamathala cAlI rahelI jovAmAM Ave che, ane e gaDamathalane pariNAme-keIvAra eka rUpaka vAparavAmAM AvyuM hoya te, kaIvAra bIjuM rUpaka vAparavAmAM AvyuM hoya, evuM banyuM che-udAharaNa tarIke-vRhadAraNyaka upaniSadamAM yAjJavalkaya RSi, saMsAra che vanamAM javAnI taiyArI karatA hoya che te vakhate, enI A maitreyI ene prazna kare che, tenA javAbamAM e kahe che-jevI rIte eka mIThAne gAMgaDe, pANImAM nAkhyA hoya te te pANImAM gaLI jAya, ane tene pAchA bahAra kADhI zakAya nahIM, paNa pANI jayAMthI cAkhe tyAMthI khArUne khArU lAgyA kare, tevI rIte mahAsattava anaMta che, apAra che, vijJAnane jaltha che, A mULatattvomAMthI bahAra nIkaLIne, emAMne emAMja e pAchuM vilIna thAya che, maraNa pachI cetanya rahetuM nathI, kAraNa ke yAjJavalkaye AgaLa AgaLa samajAvyuM che te pramANe, je dvaitabhAva upara cetatyane AdhAra rahe che, te jato rahyo, eTale citanyapaNuM jatuM ja rahevuM joIe.. vaLI eja upaniSamAM-bIje eka ThekANe kahyuM che ke jevI rIte kaLiye, pitAnA taMtuo vaDe bahAra nIkaLe che. jevI rIte nhAnA nhAnA taNakhA-agnimAMthI bahAra nIkaLe che, tevI rIte e AtmAmAMthI-saghaLA prANa, saghaLA leka, saghaLA devatAo, saghaLAM prANiyo bahAra nIkaLe che." - ahIM mArA vicAra-vedakALanA samayamAM-ke vaidikapaMDitenA batAvyA pramANe yAgAdikanA vidhAnathI, pitAnA kAryanI siddhi thatI mAnIne, te kArya karatA hoya. paraMtu eka tarapha sarvane, ane bIjI tarapha For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tatvatrayInI prastAvanA. be cAra tevA tyAgIono prAdurbhAva thatAM, teonA paricayavALA lekenI, yajJayAgAdikanI bhAvanA chuTavA lAgI heya. eTale tevA dhaMdhAvALA paMDitene, svArtha paNa aTakI paDavA lAgyo hoya, athata karmakAMDanA vidhAnavALuM vedajJAna paNa nahI jevuM thaI paDeluM hoya, eTale te samayanA catura paMDitee veda vidyAne nikRSTa vidyA batAvIne jJAnakAMDanA nAmathI utkRSTa vidyA batAvavAnA hetuthI upaniSadanI racanA zarU karI dIdhI hoya, je matanA vicAro jene goThatA AvatA, temAM pitAnI marajI meLavI lakhavA mAMDayuM. tethI temAM gaDamathala thaelA jevuM lAge te, svAbhAvika ja che. paraMtu huM sarvAnA vacanane anusarIne, pUrvenA lekhamAM je pramANe lakhate AvyuM te pramANe, ahIM lakhIne batAvuM te te ayogya nahIM gaNAya. ahIM yAjJavalkayanA ja vicAre ju- - (1) "je sarva prANIo para aMdarathI rAjya calAve che te hAre AtmA aMtaryAmI che." (2) bIjI vAta- "je karma vaDe mANasa sAre ke naThAre thAya che te kama sivAya bIju kaMI paNa enuM rahetuM nathI." , | (3) trIjI vAta-"mahAsatva bahAra nIkaLIne pAcho emAMne emAM vilIna thAya che. jema mIThAne gAMgaDA pANImAM gaLI gaele bahAra kADhI zakAte narthI. | (4) cothI vakhate eja RSie-karoLIyAnA taMtunA daSTAMtathI, ane agninA nhAnA nhAnA taNakhAonA daSTAMtathI jaNAvyuM che ke-AtmAmAMthI saghaLA prANa, saghaLA leka, saghaLA devatAo, ane saghaLA prANio bahAra nIkaLe che. " A yAjJavalkaya RSinIja, cAre vAtano vicAra kamathI sarvAnA vacanane anusarIne ja batAvuM chuM-- (1) sarva prANione aMtaryAmI banele AtmA, jJAnI haze ke ajJAnI? je te jJAnI che te amArI pIDAo zA mATe nivAraNa nathI karate ? aMdara beThe beThe zA mATe tamAso joyA kare che? kahevAmAM Ave ke pitAnA karmathI ja pIDAo bhegave che, te pachI amArA aMtaryAmI banelA AtmAe amArUM zuM ukALyuM? mATe A thaelI kalpanA ke jJAnInI cheja nahI | 1 For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. "9 tattvatrayInI prastAvanA. 191 (2) " sArAM ke naThArAM karmI sivAya mANusanuM khIjuM kaIM rahetuM ja A kalpanA paNa atyaMta aniSTaja thaelI che. AmAM te kane karavAvALA jIvaja guma thaI jAya che, teA pachI karmIne bhega bhAgavanAraja koNa ? karelAM kama jaDa rUpanAM jaDarUpamAM maLI gayAM. A kalpanA zu Astika rUpanI ke kaivala sa`thA nAstika svarUpanI (3) '* mahAsattva-bahAra nIkaLIne pAchA emAMne emAM vilIna thAya che. mIThAnA gAgaDA pANImAM gaLI gaelA bahAra kADhI zakAtA nathI. '' A kalpanA paNa koi mahA ajJAna dazAnI ghelachAmAMthI pragaTa camelI jaNAya che. A duniyAmAM-ana tA ana Mta jIvA, peAtAnA kanA vazamAM paDelA, 84 lAkha jIvAnI cenimAM, anaMtA anaMta kALathI bhaTakI rahelA, ane nAnA prakAranAM aghAra du:khAne sahana karI rahelA, pratyakSamAM dekhAi rahelA che te zu pelA mahAsa-va-pAteja 84 lAkha jIvAnI ceAniyAmAM, du:khAnA anubhava levAne nIkaLelA mAnavA ? A kalpanA keTalI badhI aniSTa thaelI che ? upara batAvelA vicAre, sivAya aneka vicArA vaidikanA graMthAmAMthI paNa, uMdhA chattA kapelA maLI Avaze. 4) A upaniSadkAre ceAthA kUkarAthI paramAtmAnuM jJAna banAvatAM evuM matAvyuM che ke-- AtmAmAMthI--saghaLA prANa, saghaLA leAka, saghaLA devatAo, ane saghaLAM prANIo, bahAra nIkaLe che. " A upaniSad kAra yAjJavalkaya eka mahAn RSi manAyalA che. temanA AtmAnA saMbaMdhanA be cAra vicArA jotAM, evuM samajAya che ke-duniyAmAM koi eka-mahAsattva che, te poteja potAnA svarUpathI badhI dunIyAnA jIvAnA svarUpathI pasarIne rahe che. tenA sivAya bIjo koi paNa meATI sattAvALA DAya ema temanA kathanathI samajAtu nathI. paraMtu AgaLa pAchaLane vicAra karI jotAM A yAjJavalkayanuM kathana kAi sajJAnanA vicAramAMthI pragaTa thaelu' hAya ema samajAtu nathI. Apa sajjane paNa jo savicAramAM utaraze| tA, A mArI vAtane kabUlaja karazeA. te zivAya--kIDA, makADA, pazu, paMkhIce, jalacara, thalacara, Adi anekAzmaneka ceAniyAmAM aneka prakAranA chedana bhedana AdinA AdhAra du:khAne sahana karI rahelA, anekA aneka jIvA pratyakSapaNe; ApaNuM dekhI paNa rahelA chie. For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 tattvatrayInI prastAvanA. te zivAya-narakamAM padha rahelA, asaMkhya che, mahA aghera dukhene sahana karI rahelA, jemAM temaja vaidikanA kUrmapurANa, manusmRti, Adi gra thethI paNa jAheramAM AvI rahelA ApaNe sAMbhaLIe chie. A upara batAvelA badhAe prakAranA jInA svarUpane dhAraNa karI rahele, A eka mahAsattva (AtmA) ne mAne , te mahAsatva vinAnA keI bIjA prakAranA cha pita pitAnA svarUpane dhAraNa karIne rahelA mAnavA? (1) kalama pahelImAM A kaSie jaNAvyuM hatuM ke- je sarva prANIo para aMdarathI rAjya calAve che te tyAre AtmA aMtaryAmI che." * - A kalama pahelIthI evuM samajAya che ke-sarva prANIo judA hoya ane tenA para aMdarathI rAjya calAvanAra aMtaryAmI thaI rahele AtmA kaI judo hoya, e badha nIkaLe che. (2) kalama bIjathI samajAya che ke--"mANasanAM karma sivAya bIjuM kaMI rahetuM nathI." vicAra thAya che ke--mANasanAM pI rahelAM ekalAM jaDarUpa karmanA upara, te aMtaryAmI AtmA potAnuM rAjya kevA prakAranuM calAvatuM haze? - (3) kalama trIjImAM jaNAvyuM hatuM ke--maMhAsatva bahAra nIkaLIne pA che emane emAM vilIna thAya che. mIThAne gAMgaDA pANImAM gaLI gaelo pAcho bahAra kADhI zakAtuM nathI." A kalama trIjImAM kahyuM ke-A mahAsa-tva pitAnA svarUpathI bahAra nIkaLyA pachI, gaLI gaelA mIThAnA gAMgaDA je pAcho bahAra kADhI zakAte nathI. eTale te mahAsatva pote naSTa thaI gaelA je, pAche pitAnA savarUpane prApta thaI zakatuM nathI. e ja bedha meLavI zakAya che. (4) kalama cothIthI jaNAvyuM che ke -" AtmAmAMthI saghaLA prANa, saghaLA leka, saghaLA devatAo, ane saghaLA prANIo, bahAra nIkaLe che," A kalama cethIthI vicAra thAya che ke-A badhA prakAranA svarUpane dhAraNa karavAvALA, te AtmAnuM ane teNe dhAraNa karelA svarUpanuM, pAchaLathI kevA prakAranAM pariNAma AvatAM haze? tenA saMbaMdhane keI vizeSa bodha maLI Avele jaNAtuM nathI. tethI A badhA prasaMgamAM kAMIka vizeSa vicAra karavAnI jarUra paDe che. For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ', tarabatrayInI prastAvanA prathama pUrve kaI kALAMtara pahelAM suSTinI AdimAM prajApati-brahmAthI cAra RSio dvArA cAre vedanI prApti thaelI vaidikanA paMDite batAvatA hatA, pachI sarvanAM tananI hariphAImAM AvatAM te vedavidyAne avidyA eTale AtmasvarUpanA sAdhanamAM nikRSTa vidyA batAvI upaniSade dvArA brahmajJAna saMbaMdhinI utkRSTa vidyA batAvavAne bahAra AvyA. tenA saMbaMdhinI cAra kalame vRhadAraNyaka upaniSadanI lakhIne batAvI che. tenuM juduM judu svarUpa jotAM te cAre kalame brahajJAnanI prApti karAvavAvALI mane nathI lAgatI paNa tenA vAMcanathI moTA moTA paMDite paNa bhramajJAna ja pedA karI le tethI kAMI vicAra, karIne batAvuM chuM. . kalama cethImAM-AtmAmAMthI saghaLA kAdika bahAra nIkaLe che evuM brahmajJAna upaniSadakAroe kyAMthI meLavyuM haze? kAraNa vedanA pahelA maMDaLathI evuM jANavAmAM AvyuM che ke - "saivikama viSNue traNa pagalAM mUkatAM traNe lekanI racanA karI dIdhI hatI, te pachI A navIna AtmA kyAMthI pragaTa thayA ke je pite saghaLA lekamAM pasarIne rahyA. - - bIjI vAta e che ke-vedanA dazamA maMDaLamAM prajApati braha trivikrama viSathI te kaI judAje che te prajApatielaya thayA pachI A saSTine ekadama evI te racI dIdhI ke keIne paNa khabara paDavA dIdhI nahI, eTaluM ja nahI paNa badhA bramhAMDane ghere ghAlI tenAthI paNa pite dazAMgula bahAra vadhIne rahyA. : ahIM vicAra thAya che ke-viSNue traNa lekanI racanA karyA pachI bramhA badhA bramhAMDane ghere ghAlIne beThA haze ke pahelAM? kAraNa mAM pahelA viSNu traNa lekanI racanA karavAvALA lakhAyA che ane pachIthI prajApati bramhA bramhAMDane ghere ghAlI beThelA jaNAvyA che mATe khAsa vicAravA jevuM che. - trIjI vAta e che ke-upaniSadakAre te vartamAna sarvanA prAdurbhAva thayA pachInA che. teone nate jaNAyA vedanA trivikramaviSNu, temaja na te jaNAvyA prajApati brahmA. mAtra eka, AtmAja badhA jagatamAM pasarI rahelAna jANe kaye ThekANethI maLI AvyA? A badhA jagatanA mAlIka thanArAone rAphaDo zAthI phATI nikaLe? * vaLI vicAra thAya che ke-traNa pagalAM mUkatAM traNa lekanI racanA karI devAnI mahA sattAvALA viSNune-eka tAraka nAmanA ye kayA kALamAM kayAM 25 For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 tavAhInI mAtAnA, purI zrAdhA? ane kayA kALamAM 4 dIdhA? tenI to hajuM khabaraja nathI paDa. na jANe traNalekanI racanA karatA pahelAM purI dIdhA hatA ke pachIthI? . bIjI vAta e che ke-gurUdaitye anAdikALanA prajApati brahmAne brAdhyasthAnamAMthI kayA kALamAM bhraSTa karyA? ane pharIthI temaNe potAnuM brAsthAna kayA kALamAM meLavyuM ? ane kayA kALamAM pAche bramhAMDane ghero ghAlIne beThA ? anAdikALanA viSNu tA daityanI kedamAM paDayA ane anAdikALanA prajApati bramhA murUdaityathI bramhasthAnamAMthI bhraSTa thayA ane e ane mahAna de anAdikALanA travedathI prasiddhimAM AvelA che tethI vicAra thAya che ke A be haiye, keTalAka jabarA haze? ane keNe pedA karelAM haze? A badhA prabaMnne vicAravA jevA aA ke nahIM ? brahmAjJAna viSe be ela- cAra SionA hadayamAM cAre vedane prakAza karatA prajApati bramhAe temAM pivAnA brahajJAnane prakAza nahI karyo hoya? ke jethI A badhA upaniSakArone ghaNuM lAMbA kALanA che. brahmajJAna ApavAne bahAra AvavuM paDayuM? ane teo kayA navIna IzvarathI meLavIne AvyA ? bIjI vAta-yAjJavalaye bhaNelA vedonuM jJAna gurUne pAchuM ApavAne mATe ekI kADhIne kahyuM ke, je tamArUM jJAna. ema kahIMne sUryanI upAsanA karI, pachI sUryanA ghaDAnA kAnamAM rahI sUryathI navIna vedanuM jJAna meLavyuM, temAM paNa aya brahajJAna ApavAnuM bhUlI gayA haze ke jethI A chabine brAhadAraNyaka graMthanI sthanA karIne pharIthI brahajJAna ApavA bahAra AvavuM paDayuM ? ane te yA devanI pAsethI meLavIne AvyA? trIjI vAta-kadamAM moTI sattAvALA varUNadeva sarva pitAnA putra vaNane brahajJAna zikhayuM hatuM, te bahAna ugamAM ta letAM A upanikhAre nadhIta mahAranuM mahattAna ApanAne zA kAraNathI bahAra AvyA? jo ke videzamAM varUNa devanesarvajJa, brahmajJAnI ane bhRguputrane pitA batAvyA che. keI lekhake bhUgane brahmAnA putra lakhyA che kharA paNa sarvanA sidhdhanAthI eka paNa vAta satyarUpanI kAtI nathI. eTaluM ja naDI thatA vaidikanA lethI paNa asatyaja nIvaDe che.. For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tatvatrayInI prastAvanA. juvo keapa varuNa deve harizcakane putranuM varadAna ApI tenuM balidAna levAne taiyAra thayA, te na maLavAthI jaladaranA rogathI leDita karyA che. ane mahAbhAratAdikamAM ucca rASinI putrInuM haraNa karavAtrALA batAvyA che. chevaTamAM eka samudranA deva tarIke varNavyA che. AvA prakAranAM anItinAM kArya-sarvajJa, ke brahmajJAnI, karI zake kharA? A badhe pheraphAra zAthI? mArI samaja pramANe te yAcita maMDana rUpe grahaNa thaelA he tethI haze ? eka tarapha sarvanA tame ane sarvajJonA ItihAsane, bArika abhyAsa karI jenArA niHpakSapAtI paMDitene eja kabula karavuM paDaze ke kema je je uttama tana ane prAcIna itihAsane viSaya vedanA pachInA bhAgamAM lakhAya che te kaI temanA jJAnInA taraphathI savataMtrane utpanna thaele mane lAgatuM nathI. temaja A brAmhaNa varga paNa mULamAM svataMtrathI utpanna thaele jaNAtuM nathI. sarvAnA itihAsa jotAM-trApabhadevanA putra bharata cakravaratathI eka upadezaka varga sthApavAmAM Avele, te brAmhaNa zabdathI prasiddhimAM che. te varga-vamAM, dazamA, tIrthakara sukhI che zANA beTA bhAge e tikAzI cAlato Avela najare paDe che. pachI sarvaranA zAsananA vicchedanA prasaMge prApta thatAM, te brAhmaNavarga svataMtrayanA banate cAlya-le nAyaka vinAne thaI paDe. pachI ikiyenA dhiyamAM paNa javAthIkhAna paranA niyamathI paNa rahita thato gayo. lalacamAM paDelA mANasone, ekadama vyasana cheDI devuM te ghaNuM duSkara hoya che. tethI sarvanA upadezone prasaMga prApta thatAM paNa keTalAka te anAdara karatA rahyA. paraMtu chevaTanA A be sarvAnA samayamAM keTalAka bIjA mahAtmAo paNa nivRti mAgane pasaMda karavAvALA jAheramAM AvatA gayA. tethI A brAmaNa vargane, anicchAe paNa te mahAtmAonA anukaraNa rUpe pitAnuM vaLa pheravavAnI jarUra paddha hoya te brAmhaNa varganuM pUrvakALanuM dhArmika svataMtra saMbha ! jJAna jotAM, meTA bhAge yajJayAgAdikanA saMbaMdhavALuM ja najare paDe che. paNa te yajJa yAgAdikanuM jJAna aneka mahAtmAonA nivRtimaya jIvananA Aga tejavALuM lAgavAthI, yajJa yAgAdikamAM pheraphAra karelo. mULamAM teo A te paMDita hatA, tethI bIjAnA vicAre-pitAnI anukUlatA pramANe) mAM dAkhala karI levAmAM bAhazaja hatA, paraMtu pitAnI mahatvata rAkhatA huvA, ghaNA moTA bhAge te sarvanA viSayomAMthI ja For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 196 tattvatrayInI prastAvanA. laIne pitAnAmAM uMdhu chatuM karI gaelA che. tenuM digdarzana-tulanAtmaka lebatho ame karAvatAja AvyA chie. tethI piSTapeSaNa karavAnI kAMI jarUra nathI. meM je vicAra karIne batAvyuM che te khAsa mudAonA pAtraneja karyo che. bAkInAM pAtronA vicAramAM prAye utaryoja nathI. tethI satyanA zodhakane vicAra karavAnI bhalAmaNa karIne huM A mArA lekhanI paNa samApti ja karUM chuM. che iti zrI vijayAnaMda surIzvarajI (prasiddhanAma AtmArAmajI) mahArAjanA laghuziSya muni zrI amaravijaya, dakSiNa vihArI viracita "ta-latrayI mImAMsA nAmanA graMthanI prastAvanA (pravezikA) saMpUrNa... graMtha maLavAnA ThekANA. 1 sA. himatalAla mAstara jena tiSI. muMbAI naMbara 2 je. che. prinsesa sTrITa pAla bhuvana 2 nabIba sArAbhAI maNIlAla, amadAvAda. ke. nAgajI bhudharanI paLa. For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tatvatrayI mImAMsA. nA khaMDa pahelo. For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. khaMDa pahele. 4 11 17 prakaraNa graMthane viSaya. maMgalAcaraNa-brahmAdi devemAMnA guNa devane namaskAra. jaina dRSTie jagata* .. *** .. * anAdikALano A sRSTi che-avasarpiNa-utsarpiNI kALanA cha cha vibhAgavALI (utAratA-caDhatA kALanA vibhAgavALA) A avasarpiNInA trIjo vibhAganA aMtamAM, sAtamA kulakara nAbhirAja, temanA putra zrI RSabhadeva, te jainonA pahelA tIrthakara. jenA tIrthakaronI utpattine samaya-- 4 pirANika ane vaidika daSTie jagata- 1 thI 63 sudhI. (1) prathama nArAyaNa-pachI brahmA, temAMthI sanakAdika pAMca. brahmA tapa tapyA, siddhi na thatAM krodha, pachI mahAdevajI thayA, temanAthI jagata bhakSaka bhUtAdi thatAM brahmAjI vismita thayA. (kUrma purANe) . . ' (2) kRSNanA jamaNA hAthathI viSNu, DAbAthI ziva, nAbhithI braha. e traNa thayA pachIthI sRSTi (brahma vaivarte) (3) suSTinI AdimAM-prathama ziva, temanA DAbA hAthathI viSNu-lakSmI, jamaNAthI brahmA-sarasvatI, prakRtithI mahattvAdi, pachI badhI sRSTi. (zivapurANe) (4) Adyazakti kALI, tenAthI ziva ane zakita, pachI viSNu ane viSNu zakti, pachI badhI suSTi.(devIbhAgavate) bIje ThekANe-zakitathI traNa IDAM temAMthI brahmAdika traNa che. (5) koLIAnA jALAnI peThe-avinAzIthI sRSTi utpana thaIne pachIthI temAM samAI jAya. (maMDUka upaniSadamAM ) che (6) prathama aMdhakAraja hatA, tene nAza karI svayaMbhUe jala utpanna karI temAM bIja nAkhyuM, tenuM IMDu, temAM bahA, karaDe varSa rahI For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthano viSaya be TukaDA karI bahAra AvyA. ekanI pRthvI, bIjAne AkAza, pachI sRSTi. (manusmRtimAM) (7) bramahA tapa tapyA-pachI pagathI pRthvI, udarathI AkAza, mastakathI svarga. pachI badhI sRSTi (gepatha bA. mAM) (8) prajApati ekale have, bahu thavAnI IcchA thatAM A badhI sRSTinI racanA karI. (zatapatha brA. mAM) [, (9) vedomAM kUrma prasiddha che, prajApatie kurmanuM rUpa dharIne, A badhI sRSTane racI dIdhI. (eja zata patha brA mAM ) (10) prathama jalaja hatuM, prajApati temAM vAyu rUpe pharyA. pRthvI dekhI, varAha rUpa gharIne bahAra kheMcI lAvyA. (eja zatapathamAM ) . (11) prathama A mAja hatuM, teNe A badhI sRSTinI racanA karI dIdhI. ( mukhya RgavedamAM ) . (12) te sarvavata pitAe---AkAza pRthvI Adi sarva banAvI dIdhAM (e paNa mukhya RgavedamAM ) ' (13 ) virATu purUSathIja A badhI sRSTinI utpatti thai.. (yajurvedamAM) (14) prathama jalaja hatuM-temAM garbha rUpe brahAjI AvyA ane cauda (14) bhuvana rUpe sthira thayA. (eja yajurvedamAM ) (15) paramAtmAe jalamAM garbha dhAraNa karyo, temAMthI bahA utpanna thayA. pachI badhI sRSTi (e paNa yajurvedamAM ) - have vedonA sUkatArtha sAthe vizeSa varNana. [, jima ramatA che(Aveda-maMDala 10 muM. sUkata 121 muM. maMtra 10 nuM) hiraNya garbhaprajApatie A badhI sRSTinI racanA karI dIdhI. | ' , taMraratye ItyAdi aghamarSaNamaMtra (Rgaveda maM. 10 muM. sU. 191 muM. maMtra 3nu) paramAtmAe sRSTi pUrve jevI hatI tevI banAvI dIdhI. nADANI sAhIttavAna ityAdi ( da-maM. 10 muM su. 129 muM.maM. 7nuM) pralaya dazAmAM pRthvI AkAza, samudra Adi kaMI na hatuM, mAtra aMdhakAraja hatA bahAnI mahimAthI A badhI sRSTi eka dama evI utpanna thaI ke koIne khabara ja na paDI. 18 For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa graMthane viSaya sahunnarazISa puruSaH ItyAdi (RgUDa ma. 10, sa. 90, mAtra 16 nuM) virA purUSa (purUSa sukata ) A sUkatacAro vedamAM dAkhala thaeluM che. A purUSathIja badhI sRSTi, brAhaNAdika cAra varNa, ane cAre veda paNa e purUSathIja, badhu utpanna ane nAza thayA kare che. gUvedanA purUSa sUktane artha-sAyaNacAyo, ane yajurvedanA purUSa sUktane arthasvAmI dayAnaMdajIno, batAvIne zeDo vicAra paNa karIne batAvyo che 21 sRSTinA saMbaMdhanAM cha sAta sUkto saMvedanAja virodhI, saMskRta sAhityamAM-maeNkaDonala sAhebe batAvyAM che te meM jaNAvyA che. jaina ane vaidika jagatanI mAnyatAnA parAmarzanI sAthe karI batAvelo vicAra. vaidikee-brahmAdika aneka devo, jagatanA kartA hartA-vedathI te purANa sudhImAM marajI pramANe lakhIne batAvyA, tyAre pahelA kALavAdIe kartA hartA kALane siddha karIne batAvyuM. 54 , bIjA svabhAva vAdIe-kALane haTAvI svabhAvane kartA hartA siddha karIne batAvyo. trIjA niyativAdIe-kALa ane svabhAva bannene teDI pADIne jagatanI katra - bhavitavyatAne siddha karIne batAvI. cothA karmavAdIe-uparanA traNe vAdIone teDI pADIne-badhI duniyAne udhI chattA karavAnuM sAmarthya pitAnuM jAhera karyuM che. pAMcamA udhamavAdIe-cAra vAdIo no tiraskAra karIne kahyuM ke mArA vinA tame badhAe napuMsaka jevA zuM karavAnA che? mATe sarva kucha kartA hartA huM ja chuM. janmanA aMdhAonI peThe-hAthInA eka eka aMgane saMpUrNa hAthI mAnI beThelAone, mahAvate samajAvyA tema sarvajJanA zAsanakAroe anekAMtavAdanA vicArathI A kALAdi pAMce vAdIone samajAvyA che. pa9 jagata kartAnuM ane sAhebanI sura buTTo" tene Ape javAba. 61 5 " jenenA 63 zalAkA puruSonuM avataraNa, samajutInA mATe karIne ' batAvela kaThe. covIze tIrthakaronI-nagarI, mAtA, pitAdika ekavIza bAbatanA karI batAvelA kaTha. , vIze tIrthakaronA-gaNadhare, sAdhu sAdhvI zrAvaka zrAvikAnA parivAranI gaNatrInuM stavana. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ka 78 81 99 graMthane viSaya , 63mAMnA 24 pachInA 12 cakravartIonI, ane vAsudevAdikanAM | navatrika (27) nI nagarIe, mAtA, pitAdika sAta sAta bAbatenA kAThA | vaidikamate viSNunA ra4 ane 10 avatAre. pra. 6 DuM. 24 nAM nAme ApI 24-10 nA kramane koThe batAvyo che. . dazane kAryakrama-kRtayugamAM, 3 tretAmAM, 2 dvAparamAM, eka kaliyugamAM thavAne, sUryanI dinacaryA sAthe dazanI tulanA karanAra-jyasukharAya. daza avatAramAM AvedIne utkrAMtivAdaApaNAM purANa ane kALA kRSNanI peLI bAju. daza avatAramAM-AnaMda zaMkara bApubhAInI kalpanA. ' ' daza avatArane parAmarza, buddhanA mATe vikAsane mata. jaina mate pahelA tIrthakara zrI RSabhadeva. pra. 7 muM. pahelA tIrthakara kayAMthI AvyA. RSabhadevanA pUrva prathama sAta kula karo * * * zrI RSabhadeve prathama karelA bAra bhava-tenuM kiMcisvarUpa teramA bhave thaelA zrI RSabhadeva, zrI aSabhadevane rAjyAbhiSeka thayA pachI ahAra pAkAdi lekavyavahAranI pravRtti. zrI RSabhadevanI dIkSA-pachI kevalajJAna. tyAM thI ja prathama dharmanI pravRtti. ane bharata-sUryAyazA Adi rAjanI paraMparA. zuddha ane brAhmaNotpatti sAthe batAvelI vedanA vikAranI sarUAta sAMkhyamatanI utpatti * * * * vaidikamate-viSNunA 8 mA avatAra zrI RSabhadeva. pra. 9muM. (1) paurANika mate nAbhirAjA * * * * (2) Izvara avatAra zrI RSabhadeva .. (3) jaina dharma pravartaka ahaMna-arihaMta che. * jaina ane porANika matanA RSabhadevanI samIkSA. Sabhadeva tIrthakara ke viSNune avatAra? jaTAzaMkaranuM prazna. A graMthakAre Apele tene uttara * * * * 104 106 115 116 11 122 133 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pas 129 132 135 136 141 143 graMthane viSaya jenA bIjA tIrthakara ane bIjA rAgara cakravartI 127 vedikamate-sagara rAjA. nIti zikSaNanuM. pra. 11 muM. vaidika tulasI rAmAyaNanA sagara * * * jaina vaidikanA sagaranI samIkSA.... * * * sATha hajAra putrone bALanAra-kapilanI mukita. 134 jainanA trIjA tIrthakarathI navamA tIrthaMkara. pra. 12 muM. navamA pachI brAhmaNoe badaleluM dharmanuM svarUpa. dazamA tIrthaMkaranA zAsanamAM-harivaMzanI utpatti pra. 13 muM. 139 navIna vedanI racanA... * * * * 140 vedanA saMbadhe-vaidika mAnyatA. * * * svachaMdatAthI bharelA brAhmaNa graMthe. De. mekaDonala jIvana rakSakene rAkSaso kahevAnI dhRSTatA, rAvaNa ane nAradanI vAta pra. 14 muM. ' 145 15 jaina pramANe vaidikAmAM hiMsAnI zarUAta nArada, parvata ane vasurAjA pra. 15 muM. 146 16 prasaMga vazathI yaduvaMzanI utpatti. pra. 16 muM. 150 17 vasurAjAnA pachI parvate zuM karyuM? pra. 17 muM. 151 vaidikemAMne vasurAjAne lekha. pra. 18 muM. 155 kRtayugAdikanA bramhAdika traNa devone kaTho. purANa kALa ane temAM lakhAyelo itihAsa. pra. 19 muM. 158 durgAzaMkara kevalarAma zAstrIne lekha. * * * 160 AryonA tahevAranA lekhake batAvelo abhiprAya. 162 De. hemutanA lekhamAM mukela sAkSIrUpane phakare. vaidikee-purANamAM kalpI kADhelA brAhAdika devo. pra. 20 muM, 168 jemanAmAM zAstra darzita guNa hoya te bhagavAna. 169 dUSaNothI dUra guNothI bharapura teja duniyAne deva. jenA 11 mAM tIrthakaramA samayamAM-pahelA baladeva ane vAsudevanA | pitA te prajApati, vaidika kanmelA bramhA. bhAgavate-prajApatie putrIne saMbaMdha karyo. matsyapurA mAM-braha zatarUpA sAthe devatAnAM se se varSa krIDA karatA rahyA. padmapurA mAM-brahmA bIjI strI karIne sAvitrInA aparAdhI banI. 177 170 10ra For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa ' d. ' ,, ,, ... "1 .. 23 ,, . graMthanA viSaya pharIthI brahmAnA sabaMdhanAM avataraNA. 4- ( 1 ) viSNu pu. mAM.merU parvata jeTalA aMDamAM--brahmA hajAra varSoM badhuM jagata laine rahayA. bahAra nIkalyA pachI sRSTinu kAma zarU karyuM. (2) mahAbhAratamAM----aDamAMthI nahIM paNu viSNunoM nAbhi kalama mAMthI bhramhA nIkalyA batAvyA che. 22 ( 3 ) varAha puM. mAM, jalamAM rahelA viSNue prajApatine ane mahAdevane utpanna karelA, paNa temanI mAyAthI ajANu batAvyA che. ( 4 ) zivapu. mAM--bhramhAjIe zrI kRSNajIne kyuM ke huM tArA nAtha chu. kRSNAjIe karyuM huM tArA nAtha, ema huM tUM karatAM. evA laDayA ke devatAo bhayabhIta thayA. bhramhAnA saMbadhe pharIthI traNa avataraNA. ( 1 ) ziva pu. mAM, pAvatInA paganA aMguThA dekhatAM bhramhAnu vIya nIkalI paDatAM aDhAsI hajAra RSie pedA thayA, mahAdevajIne krodha thayA. ( 2 ) eja ziva pu. mAM-pharIthI asaMkhyatA baTukA, temAM kachA vALA ane daMDadhArI hajArA hatA, bramhAnA AgaLa AvIne ubhA thayA. ( 3 ) bramhAnuM vIya jamIna para paDatAM, mahAdeve vadha karavAnuM dhAyuM. brahmA, viSNu pagamAM paDayA. kSe khuzAmata karI. mahAdevane prasanna karyAM brahmAnA saMbadhe pharI avataraNA-4 ( 1 (viSNue brahmAne 4 zlAka batAvI meAhamAM nahI paDavAne vara ApyA chatAM brahmA mAhamAM paDayA. ( bhAgavate ) ( 2 ) matsya pu. mAM-brahmAnI preraNAthI viSNu sAthe daitya devatAo samudra maMthana karavA lAgyA. temAM-hajArA hAthI vigerenA nAza karyAM. ( 3 ) brahmAe vAcharaDA ceAryAM, viSNue tevAja banAvI dIdhAM, ( 4 ) atrinI strI anasuyA ekalI hatI tyAM traNe devA gayA. nagnapaNe bhikSA mAgI, teNe tema karyu. saMtuSTa thai bAlaka rUpe-sAma datta ane durvAsA rUpe tenA gharamAM rahyA. skaMda pu. mAM--bhramhAne putrI sAthe ramavAnI IcchA thatAM haraNu hariNInuM rUpa dharIne cAlatAM, devAthI ane brAmhaNeAthI khUba niMdAyA. paNa zive haraNane vIMdhI nAkhyA, te maga nakSatra thayA. ziva AA~ nakSatra thai tyAM paNa pIDavA lAgyA. For Personal & Private Use Only yura 174 175 . 176 177 178 29 .. . Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 S graMthane viSaya manuSya rUpa dharIne brahmAe "zatarUpA' banAvI mehathI cAra mukha karI jovA lAgyA. mUlanI sAthe pAMca thatAM eka kapAyuM, (2) mahAbhAratamAM-vAta evI che ke deva RSio e-viSNu samakSa brahmAne meTA nAnAnuM puchayuM. huM moTe kahetAM banne laDayA. vedanuM pramANa jotAM ziva moTA jaNAyA brahmA yahA taThA bolavA lAgyA. ziva krodhanA bhairave pAMcamuM mAthuM kApI nAkhyuM. 182 yajJa karatA brahmA gAyatrIne paraNyA. tyAre sarasvatIe tvijone ane devane zApa daI cAlavA mAMDayuM. viSNu manAvIne lAvyA. - 184 skaMdapura mAM -brahma lokamAM gaelA nAradajIne, brahmAe mRtyu lekanI khabara puchI, kali AvyAnI vAta jANI, puSkara tIrtha sthApavA yajJa AraMbha karyo. viM karatA brAhmaNone namaskAra karI rajA melavI. chatAM bIjA vi naDyAM. ane brahmAdi devo sarasvatInA zApane vaza thayA. 185 AryonA tahevAranA lekhake jaNAvyuM che ke-sAvitrI nA zApathI kRSNa te kRSNa nadI, mahAdeva te mahA nadI, bramhA te brahmaputrA nadI, bIjA devo paNa nadI rUpe thayA. 189 A dapu. khaMDa 1 lAnA. a. 8 thI 15-kapanA prAraMbhamAM mahAdeva ekalA hatA,jagata pedA karavAnI icchAthI mahA viSNu pedA karyA. temanAthI badhI sRSTi. (9) bramahA viSNumAM moTA nAnAne jhagaDe piThatAM, pita pitAnA vakhANa karIne batAvyAM. (10) eTalAmAM tejomayaliMga traNa lokamAM pharIja vaLayuM, jhagaDe cheDI vicAravA lAgyA, ane ApaNI parIkSA mATe kAMI che. (11) haMsa-varAhanuM rUpa dharIne upara nIce tapAsavA gayA. (1ra13) bramhA eka lAkha varSa bhaTakIne pAchA AvyA (1415) pachI temane te liMgane ja meTuM mAnI lIdhuM. 189 bramhAnuM 5 muM mukha kapAyuM-skaMdapu. naM. 5 me. ekArNava thatAM rahelA mahAkALe-uThelA parapoTAnA be bhAga karyA, te AkAza pRthvI. temAMthI bramhAdi nIkalyA. sRSTi kare avAja thayo. suja na paDatAM bramhA tapa karavA lAgyA. he brahana ? mane tuM putra vicAre che tAruM mAthuM kApIza, aMta sUcanA, devanI stutithI ziva pragaTayA, temane bramhAnuM pAMcamuM. mukha kApyuM. 191 skaMda pu. naM. 1 lo-pArvatIne lagna vakhate vedapAThIyomAM vivAda, nArade kahyuM-jenAthI jagata, jenA mukhathI tame, te bramhA beThA che. vivAda chuM. pArvatInAM caraNa dekhI bramahAnuM vIrya nIkalatAM hajAro vAlI khilya. 192 . For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 16 29 graMthane viSaya * aMdapu. . 5-mAthu kapAtAM krodhane parase. temAMthI dhanuSabANa sAthe vIra, bramhAe rUdra tarapha preryo, rUdra viSNu tarapha gayA, viSNue hAtha pasAryo, rUdanA trizulathI bhedatAM lohIno pravAha te kyAlamAM cho tyAMthI paccAsa yojana lAMbe, daza ejana paheLa vahyo. kapAlamAMthI purUSa, viSNu praznaA kezu? zittara-nara, bahAra kADhIne kahyuM ke tame nara nArAyaNathI prasiddha thaze. 193 brahmAe-putrI sAthe saMbaMdha karyo, madyapAna karyuM. ane jUTha belIne pratIti gumAvI. tethI te apUjya TharyA. 194 25 brahmane upasaMhAra-veda kAlamAM sUrya, agni ane vAyu e traNa moTA de. jaina bodhanI vizeSa jAgRtIne pachI bramhA, viSNu ane mahAdeva e traNa brAhmaNadika graMthothI kalpAtA pAchA cAra vede zudhImAM dAkhala thayA, tene vicAra karI A prakaraNa purU karyuM che. 26 jainenA 11 mA tIrthaMkaranA vakhatanA pahelA baladeva, vAsudevanApitA prajApati thayA, have vAsudevanAM navatrika jevAnAM che. jenA triSTa vAsudeva ane azvagrIva prativAsudevanuM svarUpa kicita jaNAvyuM che. vaidikamate devI bhAgavatamAM- - viSNu bhagavAnanuM mAthu kapAyuM, ghaDAnuM mAthu lagADavAthI hayagrIva viSNu thayA. 200 skaMdapu. naM 3 je-bhakatanA rakSaka, duSTanAM nAzaka, Adi aneka (29) sAmarthya karanAra viSNahayagrIva kema thayA? uttaramAM-devatAonAyajJa vakhate devo hAjara thayA, dhanuSabaNa caDhAvI dhyAnamAM beThelA viSNu AvyA nahI. jAgRta karavA udhaIothI dhanuSaderI kapAtAM mAthuM adazya thayuM tethI ghoDAnuM mAthu lagAvatAM hayagrIva viSNu thayA. ra7. janA 12 mA-tIrthakaranA samayamAM dipRSTa vAsudeva, tAraka prativAsudevanA bIjA trikanuM svarU5. 204 vaidikamata-masyapu. mAM 205 deva dAnanI laDAImAMtArakAsure-koDa devatAone mArI nAkhyA. Idra, viSNu Adine jema vAgha pazuone pakaDe tema pakaDI lIdhA. pote Asana para jaIne beThA, skada puM, khaM, 1 letArakAsura hajAra varSa garbhamAM rahya, pachI traNa lokane choDAvavA AhAra vinA Ayuta varSa tapa karyo. pachI daityenI sAthe caDhIne devatAone nAza karyo. pachI khaMbhAtanA siMhAsana para jaI beTho. ra06 For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa graMthane viSaya. 204 eja skaMda pumAM- trAselA dee pArvatInI stuti karI tethI aMganA meLathI gaNapati banAvIne Apyo. pachI tapa karavA gayAM. pArvatInA rUpe daitya peThe. mahAdeve saMbhoga karatAM nAza karyo, pachI pArvatInA sAthenA saMganuM vIrya agni bhakSaNa karI gaye. te svAhAe sarenA staMbhamAM nAkhyuM. tenA kAtti keya, te bAlakathI tArakAsurane nAza thaze. 27 tulasI rAmAyaNa. bAlakAMDanA tArakAsura- rAmanuM dhyAna karavA ziva beThA. te vakhate utpanna thaelA-tArakAsure devatAone sukha saMpattithI rahita karyA. devoe bramaha pAse pikAra karyo. brahAe ziva putrathI jItavAnuM batAvyuM. dee kAmadevane zivanI pAse mekalya, paNa bAlIne bhasma karI nAkhyo. vAta sAMbhaLI viSNu mahAdike ziva pAse vivAha manAvyo. pArvatInI sAthe saMbhoga, tethI kAttikeya thayA, teNe tArakAsurane nAza karyo. . 28 13mA tIrthaMkara trijA vAsudevanuM trIjuM trika- 211 jaina pramANesvaya bhUvAsudeva-meraka prativAsudeva. vaidika mate-bahAMDa pu. mAM-kRta yugamAM murU bramahAdika devone svargathI bhraSTa karyA. te pRthvI upara mahAdeva pAse AvyA. mahAdeve viSNu batAvyA. viSNune daitya sAthe divya hajAra varSa laDayA. chevaTe nATha, eka daravAjAnI bAra gAUnI guphAmAM jaIne sUtA. pAchala gaelA te daityane eka strI e mAryo. tyAMthI mAgazara 11 nuM vrata thatuM cAlyuM. 21 29 jaina pramANe-14 tIrthaMkara-vAsudevAdikanu trika cepyuM. 216 14 mA tIrthaMkaranA samayamAM-cothA purUSottama vAsudeva ane madhu prativAsudeva jainamAM batAvyA che. vaidika mate-mArkaDeya pu. mAM-viSNunA kAnanA meLathI madhu ane kaiTabha utpanna thayA. bramhAne mAravA doDyA.zrI kRSNa pAMca hajAra varSanA 217 ' bAhu yuddhathI bacAvyA. vaidika durgApATha-ekAva thatAM viSNu kAnanA melathI madhu ane kaiTabha utpanna thayA. nAbhi kamalamAMnA bahAne mAravA deDayA, 218 vaidike vAyupurANanA madhu ane kaiTabhane vicAra. 21 brahA, viSNu-mahAdevapAse beThA. zive puchayuM tame koNa che? te bebhA - tame sarvajJa che. tamArA vinA sukha kayAM che? zive vara ApavA jaNAvyuM. 1 2 For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM graMthane viSaya. bramhAe kahyuM tuM mAro putra thA. "tathAstu' viSNue kahyuM je A badhuM tame karyuM che te mane bhakti Ape. zive kahyuM-jagata rakamaya ane nArAyaNa maya che. kahIne aMtardhAna, viSNu jalamAM peThA. bramaha brahmAsanapara 0 utpanna-madhukaiTabhe bahAne kahyuM ke tuM amAre bhakSa thaiza, kahIne aMtardhAna.' bramahA-kamalanAlathI pAtAlamAM jai, harine kahevA lAgyA, mane bhaya lAge che. dhIraja ApI, mubathI-viSNu, jirNo utpanna karI rakSaka rUpe mukayA. A benuM rUpadharI madhukaiTabha AvyA. bramhAne sAkSI rAkhI, jalane staMbhana karI tyAM eka sarakhA se varSa laDayA. vyAkula bramahAe dhyAna dharI aMtaNa kamala kezarAthI bAMdhyA. kanyA utpanna thaI, viSNu jiSNue putra thavA jaNAvyuM, te yamanA gharamAM laI gaI. so varSa thatAM pralayane samaya jANI bramhA sthAna para gayA. viSNue baghA prakRtimAM laya karyo. pharI jagata racavA bahAe tapa karyo, saphala na thatAM krodha, temAMthI sarpo. dehano tyAga karyo. temAMthI 11 rUko. lalATathI nIla lehita 11 thayA. prahAne AvatA karyA. pachI badhI sRSTi racAi. >> jenA 15 mA tIrthakara ane puSasiMha vAsudevanuM pAMcamuM trika. 204 purapasiMha vAsudeva-nizuMbha prativAsudeva.. vaidika-masyapu.mAM-zuMbha ane nami be daitya sAthe viSNunI laDAI. namie garaSnA mAthAmAM gadA mArI, zubhe-parI viSNunA mAthAmAM mAryo. mUrzita thayA, sacetana thayA pachI nAThA. 225 jenA 15 mA ane 16 mA tIrthaMkaranA madhya kAlamAM-trijA ane cethA be cakravartIe. trijA cakravartI maghavA, ane cothA cakravartI sanakumAra A baMne vRttAMta cheDe Ape che. 227 vaidakamAM sanaskumAra saMhitA prasiddha che ame vRttAMta A nathI tyAMthI jevAnI bhalAmaNa karI che. 233 jemAM-pAcamA cakravatI teja selamA tIrthakara. * A cha dharmanI prApti thayA pachI bAra bhAva karatAM, dazamA bhave jIvanA jokhame kabutaranI dayA karI che, 11 mA bhave devalokamAM-bAramA bhave prathama cakravatInuM pada bhogavyA pachI, 16 mA tIrthaMkara zAMtinAtha thayA che, For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 prakaraNa graMthane viSaya. . ,, (33) A kabutaranI vArtA-ekalA bhAratamAM ja caNa nAmathI ja ThekANe goThavAilI che. jainamAM- ThA, 7 mAM je cakravartIo thayA teja 17 mAM ane 18 234 mA tIrthaMkara thAya che. jainanA 18mA ane 1lmA tIrtha karane eka karoDa varSanuM cheTuM 234 paDeluM che, te arasAmAM-chaThA vAsudevanuM trika, 8mA cakravartI ane te pachI sAtamA vAsudevanuM trika thayA pachI 19mA tIrthaMkara thayA che. mATe prathama chaThA vAsudevanAvikanuM svarUpa ane vidika , saMbaMdhanuM batAvIe chIe. jaina pramANe chaTha purUSa puMDarIka vAsudeva ane bali nAmanA prativAsudeva che. vaidikamatamAM-bali nAmanA daitye Idrapada meLavavA 100 yajJane 240 AraMbha karyo. 99 thaI gayA. te padamAM vigha karavA kRSNa vAmana rUpadharI : baline chalyA, paNa tenA gulAma thaIne rahyA. vaidika tulasI rAmAyaNamAM vizeSa-pANI na ApavA devA zukrAcArya nAlacAmAM bharAyA, zApha karavA alI khetAM temanI AMkha phuTI. chevaTe balI chalAya paNa bAvana daravAjAnA makAnathI bahAra nIkalatAM baline darzana ApavA bhagavAna baMdhAyA. vaidike skaMdapumAM pUrvabhave balidhutte gaNikAne tAMbula ApatAM 241 nIce paDayuM, te zivane apyuM. sADAtraNa ghaDI iMdranuM pada maLyuM. hAthI AdikanAM dAna dIdhAM, pUrvanA Ide pAchAM maMgAvI baline narakamAM mokalAvavA Adeza karAvyo. paNa pralhAdanI strInA garbhe muko. jamyA pachI svarganuM rAjya lIdhuM, azvamedhAdi se yajJa karavA mAMDyA. vAmana rU5 bhagavAne traNa pagalAM jamIna yAcI, zukrAcAryuM nA pADI chatAM ApI, chevaTe bhagavAna pAse rahevAnuM kabula karI sutalAmAM mokalyA. " zivapubhAM--eka brAhmaNe cAre jAtinA mANasane mArIne dhana 241 bheguM karyuM. mAtAdika kuTuMba mAryuM, vezyA sAthe eka pAtramAM khAte rahyo. zivapurANa sAMbhaLatAM mue. yama ane zivanA dUte levA AvyA, paNa zivanA dUte zivapurImAM laI gayA. A kathA balinA rUpAMtara jevI lAge che. . skaMdapubhAM-kRSNa yudhiSThirane kahe che ke--pUrve yajJa karate bali mAre che For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra graMthane viSaya che. bhakata hate paNa Ikane helI thaI temaNuM badhuM laI lIdhuM. te mArI pAse AvyA. meM bAlaka rUpa dharI traNa pagalAM jamIna mAgI lIdhI. pachI meM traNa loka suthI dehavadhAryuM. be DagalAthI badhuM mApI lIdhuM, trijA pagalAnI nIce balie mastaka dharyuM, meM rasAtalamAM khasI ghAlyo. paNa tenI pAse rahevA vacana ApeluM tethI aSADha 11 thI kArtika 11 sudhI sutA rahevuM paDe che. jaina pramANe chaThAtrika pachI. parazurAma ane 8 mA cakravartIthayA che-saMbaMdha nIce pramANe che - (34) 245 , be devo gharmanI parIkSA karatA jaina munine tapAsyA pachI, me tapasvI jamInanI pAse gayA, putra vinA tamArI gati nathI kahyA, tethI paraNyA putra thaye, te parazurAmathI prasiddha thayo, kSatriyA sAthe virodha thatAM sAtavAra ni:kSatrIyA pRthvI karI. kSatrIya putra subhUma cakravartIe 21 vAra ni brAmhaNa pRthvI karI. vaidika bhagavate-sahastrArjune jamadagninI kAmadhenunuM haraNa karyuM. tethI, vAsudevanA aMzarUpe temanA putra parazurAme, te rAjAnA kuTuMbano nAza karI kAmadhenuM pAchI lAvyA ane 21 vAra nikSatrIyA pRthvI karI. - 247 vaidika-tulasI rAmAyaNathI lIdhelI bAbato jamadagnie-reNukAno mAnasika vyabhicAra jANa, nAnApatra parazumane mAravAnI AjJA karI. parazurAme bhAIonI sAthe mAtAne mArI nAkhI. , sahastrArjunanA putrae-jamadagnine mAryo. parazurAme ekavIzavAra nikSatrIyA pRthvI karIne mAtAnI zAMti karI. sItAjInA svayaMvara maMDapamAM rAjAonI samakSa viSNunA 7 mA avatAra rAme zivanuM dhanuSa teDiyuM, chaThA avatAra parazurAmanI AMkho lAla thatAM moTI jhakkA jhakkI. (5) jaina pramANe-8 mA cakravartI thayA pachI-datta vAsudevAdikanuM sAtamuM trika thayuM che. data namitA vAsudeva ane alhAda nAmanA prativAsudeva che. vidie-A sAtamA trikamAMnA prahadane pAMcamAM purUSasiMhane nRsiMha nAma ApI, sthAMbhalAmAMthI utpanna thaelA batAvyA che. te svarUpa AgaLa batAvavAmAM Avaze. 254 For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 257 ra59 262 prakaraNa. graMthane viSaya (36) datta-vAsudevanA trika pachI 19mA tIrthaMkara thayA temanA pachI 54 lAkha varSe ra0 mA tIrthakara, temanA samayamAM 9 yA mahA pavA cakravartI ane namucibala thayA che-- - 256 jainamAM vAta evI che ke-hastinApuranA pavottaranA be putro mA viSNu kumAra, nAnA mahAparva. avaMtInA rAjAne maMtrI namuci jainacAryanA vAdamAM hA, ayogya jANI kADhI muko, te mahApavanI sevAmAM rahyo. tuSTa karI vara meLavyo. padyottara sAdhu thaI mekSamAM gayA. viSNukumAra sAdhu thaI zakita zAlI thayA. mahApa cakravartI thayA. namuci-mudatanI gAdIne vara meLavI, sAdhu sAthe vera levA taiyAra thayo. dIkSita viSNukumAre vidha dura karI sAdhuonI rakSA karI. A vAta vaidikamAM vicitra prakArathI najare paDe che. (37). jaina pramANe lakSmaNa vAsudevAdikanuM. AThamuM trika. ,, jainamAM-pAlakanA pApe daMDaka dezanA nAze daMDakAraNya. . . . ,, vaidikamAM-daMDakAraNya mATe bhinna bhinna kalpanA che , brAhaNenI preraNAthI gaNapati gAyarUpe caDha gAtamanA kSetramAM paDayA gautama zApa daI cAlatA thayA, tethI daMDakAraNya. . " , bhRgu putrI sAthe daMDaka rAjAne anyAya thatAM bhRgunA zApathI daDakAyA 244 nAradanA zApathI strI viyogI viSNu, zivanA be gaNa te rAvaNa ane kuMbhakaraNa thayA. jaina pramANe batAvelo-rAma sItAdikanA purva bhavano saMbaMdha. vaidikamatamAM rAma sItAdikanA purva bhavanA vicAre. (1) SionA lohIne ghaDe kSetramAM, temAMthI sItA. (2) sItAne vRttAMta AvedamAMthI nIkaLe che. A (3) vaidike rAvaNane nAza karavA pharIthI janmelI sItA. (4) RSinI putrI vedavatInA roTalAno sparza rAvaNe karyo, te belI marIne jamakanI putrI thaI. merU para tapa karatA bramhAnA putranA ThekANe kanyA gaI, te gabhavata tenAthI vivA, tyAMthI rAvaNAdika rAkSasa kula: : 172 For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pRSTha. graMthano viSaya. , vaidike-kubera, yama, varUNu e traNane chatIne Inne jItavA - rAvaNa gayo. 273 , kelAsa upADatA dazamukha, zivanA dabANathI royA, tethI rAvaNa 274 vimAnamAM besI kubera AvyA che. mAtAe kahyuM-A tAre bhAI, deva padavI pAmyo che. cANaka caDhanAM-rAvaNa kuMbha karaNa ane bibhISaNane laine tapa karavA game che. IdrAsananA ThekANe brahmAe-kuMbhakaraNane nikAsana ApyuM. vaidike-kAka bhuzuM De-garUDajIne kahI batAvelI rAmacaMdranI adUbhuta ra75 kathA. - skaMdapumAM-rAmacaMdrajIe dharmAraNya kSetrane uddhAra karavA-brahmA, 28* viSNu Adi badhA belAvyA. (1) bAla rAmacaMde-mAtAne addabhuta ane akhaMDa virATuM svarUpa 281 pADayuM. | (2) rAma kathA AgaLathI pApI nIkalyo Thekara khAIne mue. mATe yama nArAyaNanA dUtanI jhappAjhapI. (3) maratA pApIe nArAyaNa chokare belAvyo tethI nArAyaNa bhagavAna AvyA. rAma" nAma lakhIne tenI pAchA pharyA. tethI brahmAe gaNapatine 284 pUjya sthApyA. rAmanuM ekaja nAma hajArenA jevuM manAyuM. vaidika mate-cAra-pAMca svarUpe kapAyelI ahalyA.. 285 brahmAe utpanna karI, getamane seMpI, pachI tyAMja paraNAvI. Ide bhagavI zApathI paththara thaI, IMdra napuMsaka thaze. bIje ThekANe Idra hajAra bhagavALe. bhAgavate-kSatrIyanI kanyA. kumArile-jAtakarUpanI. vasiSTa-apsarA batAvI che. janakanA pUrvaja nimi'mANasanI paMpaNImAM. , patithI viparIta cAlanArI, duSTa avatAramAM pharI huM kaikeyI. 287 rAvaNane mAgyA pramANe vara. mAnasa-vAre vinA nahI mAravAne, kuMbha karaNane chamAsa jAgavAne ThekANe uMdhavAne. 286 288 For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 prakaraNa graMthane viSaya. vibhISaNane-brahAmAM prItino, brahmAe vara ApyA. nArAyaNapadezathI I-dadhIcinA hAlanuM vaja banAvIne vRtrAsurane 289 mAryo. brahmAe-rAmacaMdrajIne ja banAvyA nathI. viSNue-vAmana rUpathI baline mAryo. traNa lokanuM rAjya 290 Idane ApyuM. 38 jaina vaidikamAMnA zrIkRSNanuM svarUpa lakhIne batAvIe che. 291 hariNa 10mA, cakravartI. jyanAmAM 11mA, cakavatAM. ekavIzamA ane bIjA temanI pachInA che, teonuM svarUpa jaina graMthathI jovAnuM. ) tIrthakarano sAthamAM mAtra bAvIsamA tIrthaMkaranI sAthamAM A 9 mA kRSNa vAsudevanuM trika che temane vicAra batAvyo che. raramAM tIrthakaranA samayamAM balabhadra baladeva, zrIkRSNa vAsudeva , ane jarAsaMdha prativAsudeva. Atrika mukhya che. - purANomAM zrIkRSNane devatarIke zAthI kampA? te jaina pramANe. , - lekamAM zrIkRSNa bhagavAna jainomAM vAsudeva temane itihAsa ra93 kiMcita vistara batAvyo che. purANamAM lakhAele dvArikAno nAza, . rAma-kRSNadikanA avatAra mATe-kadAdikano pramANe. dipAla 8. dvIpa 7, khaMDa 9, pAtAla 7 nAM nAme. 301 jainomAM jAtismaraNa che, vaidikamAM kyA jJAnane bheda ? yajJanAme doDatA viSNu-munie yajJanA kuMDamAM dudha bharyuM, te bhagavAne kSIrasAgara karyo. , vAyu purANAdikamAM-avatAra, sAta samudronuM varNana. ka5 skaMdapu. cAra kalamathI dharaNI varAhane saMvAda pharIthI kalama traNa-1 pRthvInA chavo eka pula upara. 2 varAhe 308 pRthvIne dADha upara rAkhI. 3 varAha 5 kRSNa sAtamA pAtAlathI pRthvI para lAvyA. bhAradvAjanuM vacana. , , pRthvI jayamaya thatAM-viSNu zeSa zayyA para, nAbhimAMthI kalama, 39 300 302 304 For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. graMthano viSaya. pR. " temAMthI brahmA. moTA nAMnAnI takarAramAM, zive satyabhASI viSNune moTA TharAvyA. viSNune trASi sevAthI paNa moTAI maLI-vAta evI che ke devonI 311 parIkSA mATe brahmalokAdikamAM brahmAnA putra bhRgune mekalyA. vaikuMThemAM Adara pAmyA, tethI viSNune ja lAyaka TharAvyA. purANanI ayogyatA viSe cUrepanA paMDiteno kheda. 312 kRSNa rAjA hatA te pAchalathI deva thayA. paMDitane mA. 314 chezrIkRSNanA mATe bAbu-vaMkImacaMdra karI batAvelA vicAre-durga NethI dUSita jagadIzvara heya? juvo ke gepIonI lAja luMTanAra ThagAI karanAra bhagavAna heya? kRSNa rAjA ke paramAtmA ? A lekhamAM bAbajIe-batAvelA 316 purANanA vicAre, ApaNA lokono ajJAnatAne kheda, yuropanA lokene udyama vicAryuM che. bAbujInA lekhamAMthI kalama 15 lIdhelI ke je kRSNanA saMbaMdhamAM 318 vicArelI tenI noMdha 1) khuda mahAbhArata vizvAsane pAtra nathI. (2) covIsa hajAra slokanuM mahAbhArana te eka lAkha. (3) Izvarane mAnava zarIra dhAraNa karavAnuM prayojana zuM? (4) jagadIzvara mANasaja na thAya te pachI masyAdika kayAMthI? ' 5i) kRSNanI bAbatamAM bIna kudaratI navarA brAhaNee lakhyuM. (6) purANonA kartA koNa? eka nathI paNa aneka che. (7) bhAratamAM ke viSNu pura mAM gopIonI ke dahI bhASaNanI vAta nathI. (8) kRSNanA sparzathI be jhADanA be kubera putra thayA. (9) traNa asurano vadha pAyA vinAne. ' ** (10) kRSNa sAthe kaniSTa purANIe kacelI rAdhA. che For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha. 323 vakaraNa. graMthane viSaya. (11) mAyAvI kRSNane vadha thatAM sAcA kRSNarAyA. (12) bhISma, droNa, karNa ane zalya e cAra parva halakAmAM halakAM che. (13) mahAbhAratamAM vikAravALuM kRSNa caritra. (14) kalpita lekhenA sAgaramAM DubeluM kRSNa caritra. (15) bAbujIe purANakAronA lakhelA nIti virUddhanA lebe batAvyA te paNa pakSapAta naDyo. A 15 kalamono vicAra bAbu baMkImacaMdra kRSNa caritra lakhatAM vistArathI lakhI batAvela che. temAMthI thoDu lakhIne meM mArA vicAre paNa prasaMge jaNAvyA che. 325 3 ra 30 AryonA tahevAramAM-kRSNa viSenI sArI narasI vAte. bhAgavata 400 varSa pUrve "padeve" lakhyuM. ItihAsa nathI. viSNunA kALA kezanA kRSNa, dhoLAnA baladeva. ( hiM. devo) kRSNa mATI khAIne mAtAne bramhAMDa dekhADayuM. (bAbujI) kRSNa arjunane virATa rivarUpa dekhADayuM. ghaTotkacanA prANa gayA ne kRSNa nAcyA. (bAbu). kRSNanA saMbaMdhe vicitra prakAranI vAte - vaMdAnA zApathI viSNu patthara. kRSNa pativrata dharma naSTa karyo brAhaNenA zIpathI-jaya ane vijaya te hiraNya kazipu ane hiraNyAkSa te prabhue-nRsiMha ane varAha rUpa dharIne mAryA, te rAvaNa ane kuMbhakaraNa thayA. rAmAyaNamAM-mArA patine tame marAbe, tethI tamArI strInuM haraNa mAro pati karaze. evA vRMdAnA zApane vaza viSNu thayA. brAhmaNoe bhagavAna pAse paga ghevarAvyA. pradyumna-devInuM stanapAna karI patro pedA karyo. kRSNa svargamAM laDayA vastuo dvArikAmAM lAvyA.. masyaputra mAM-maNinA mATe kRSNa-baLabhadranA premane bhaMga. matye--kRSNa mAhinI rUpathI daine ThagI temanA prANa lIdhA. bhagunI strInuM mAthuM kApatAM kRSNane sAta janmano zApa. kRSNa zatadhanunuM mAthuM kApyuM-maNi caLayuM nahIM. ghAvatA kRSNa pUtanAnA prANa lIdhA. zAMbathI zAMbeluM tenA pAnathI yAdava kulano nAza, 333 334 335 For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa graMthane viSaya zrI kRSNanA sparzathI ajagarano-vidyAdhara. viSNunA saMbaMdhe anucita lekhomAM draSTipAta: zivapu. mAM-siMha-hiraNyakazyapanuM lohI pIdhuM. viSNupu. mAM-kRSNa-pazughAtathI parvata pUjAvyo. vIrabhadra dvArA nRsiMhanuM cAmaDuM zive dhAraNa karyuM. zarabhapakSInuM rUpa dharIne vIrabhadra siMhane mArI nAkhyA. nRsiMha avatAranuM thAMbhalAmAMthI pedA thavuM. allAdanI ekavIza peDhIne uddhAra nRsiMhane varadAnathI. nRsiMharUpa-kezavane snAna karAve te vimAnamAM besI svarge.. madhupAna sAthe kRSNane parastrI bhega. (padma pu). gopIonA dArU mAMsathI kRSNa pUjAyA. stri vinA devo nathI rahyAnA daSTAMtathI vidhavAne bacAva kRSNa-gopInA lekho-viSNu pu. AdimAM paNa che. bhAgavata-kRSNa bhagavAnane AheDuM karatA batAvyA che. viSNu pu. dArU mAMsathI devI pUjAvatA kRNane batAvyA che. zIkAra karatAM kRSNane nArade joyA. (bhAgavate ) zakAranuM pApa kRSNa piteja batAvI rahyA che. (bhAgavate) matsya-zrI kRSNa zikAra karavAne gayA.. zrI kRSNa pheInuM haraNa karIne daza putro pedA karyA. (bhAga.) strInuM rUpa dharI darpaNamAM jotAM kRSNa rAmavALA thayA. rAsa krIDAthI bhagavAna devAMganAone paNa mohI letA. rAma sadaguNI, kRSNa-viSayI, nirmayAdI. mahAbhArata-mahAdeve viSNune ja jagatanA AdhArabhUta zreSTamAM zreSTha batAvyA che. vaidike-jaina baddhonI utpattinA lekha. 9nuM svarUpa. (1) kRSNa bhagavAne mAyAvI purUSathI je daityane vedadharmathI bhraSTa karAvyA te jaina bAghAdika thayA.(patra, ziva, bhAga-). (2) IdanA preryA viNa buddha thayA ane beMniMdyA. (3) kRSNAdike buddha dharma calAvI adharma rUci utpanna karI viSNue di dAsane liMgapUjAvI svarge meka. (kaMda) (4) hiMdu deva-budhAvatAra viSNunI maryAdAnI bahArane. (5) ziva putra kRSNa mAyAvIthI hajAro dene veda dharmathI bhraSTa karAvyA. (te jaina brahmAdika ) 344 345 36 347 For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 351 354 prakaraNa. graMthano viSaya. , (6) prathanA yAne bhaMga karavA iMdra je je rUpa lIdhAM te jaina baiddhAdika thayA. (bhAgavate ) , (7) viSNu kahe che ke-lokene vyAhamAM nAkhavA AhaMsAdika kuzAstrone meMja banAvyAM. (kUrma pumAM) , (8) jainamAM zAlipha thaze, vire saMsArInuM khAI khalAsa karaze. (yugapurANInI bhaviSyavANI) kezavalAla dhruva. , (9) brAhmaNane veda dharma te hiMsAthI kaluSitaja (pu) >> purANa 18 nAM nAma ane tenA lokanI saMkhyA. 356 >> jaina pramANe bAramA brahmadatta cakravartInuM svarUpa. 360 39 24mA tIrthaMkara zrI mahAvIranA thaelA ra7 bhava. 362 , jainenA bodhisattvane (samyakatva prAptivALAne) vicAra. jainamAM-pahelA RSabhadeva, vazamA mahAvIra te buddhanA samakAlIna thayA. " ,, mahAvIra svAmInA sattAvIza bhava. A mahAvIrane java 17mA bhave-vizvabhUti, 18 mA bhave sAtamA devalakamAM, 19 mA bhave-jitazatru ke je putrInA saMbaMdhe-prajApati, vaidike e kalpelA brahmA, temanA putra pahelA vAsudeva thayA che. temane saMbaMdha jaNAvyuM che.366 (40) dayAdika 10 vastune buddha svayaM karelo abhyAsa. , dIpakara buddha sAdhuone kahyuM ke-A sumedha mAyAdevIthI janmI karaDene upakArI thaze. sumedhe lekene kahyuM ke mane buddhatva prApta thavAnuM che te mAre dAnAdika daza pAiimatAne abhyAsa karavo joIe. ema kahI pite abhyAsa karavA saMsAranA cakramAM paDe che. , devonI preraNAthI bodhisatve buddha thavAnuM kabulyuM. ,, dIpakaranA pahelAMnI sthiti jANavAnI jijJAsA. 382 ,, jaina tIrthakara ane baidhanA bedhisattvanI prakriyAne bheda 383 (41) sajIvo sattAmAtrathI ekaja svarUpanA. 385 vaidikanA 24 ane 10 avatAromAM moTI garabaDa. , jarastI dharmamAM jIvanA gunAhanI dekharekha karanArA tetrIza pharastAo. 387 khrIstI dharmamAM suSTi kartAnI mAnyatA. rAmAnaMda ane vaiSNava dharmanA pravartako. dUSita vastunA durAgrahamAM bIjA zA mATe paDe ? , , deSathI dUra rahI guNa grahaNa karavA temAM niMdA zI? 380, * 389 39 394 For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. prakaraNa - grathane viSaya. , svabhAvathI utpanna ane nAza thatA padArthone pherabadala karavAne kahyuM * samartha che? bhinna vicArenA izvare paramajJAnIo hoya? 395 398 399 - 4 0 402 404 407 408 yok 410 411 (42) jaina itihAsa pramANe 11 konuM svarUpa. | dazamA pUrvamAM varNavelA agIyAra rUdrono kaThe. vaidikamate 11 rUdronuM svarUpa. skaMdapubhA-ekaja rUdra agIyAra (11) munionA nAmathI agIyAra rUko thayA, gurUdatta vidyArthInA lekhamAM-raDavuM te uparathI rUdra 10 prANa, 11 1 me AtmA jatAM tenA sagAM raDe che. jaina pramANe mahAdevajInI utpattinuM svarUpa. vaidikamate brahmA-viNa pachI mahAdeva viSayanI mAnyatA. padmapuramAM -ziva pArvatInI utpatti-prahmAnA krodhathI. pArvatInA mastakenI mAladhArI ziva.(gaNezapurA ) gale khoparIne hAra, mAMsa madirAnA sevI ziva. (zivapu) , zivaliMganA aneka camatkAre. (skaMdapu). liMgapattinuM svarUpa. (skaMdapu). pArvatInA dedha siMha tenuM siMhezvaratIrtha. (skaMdapu) liMgane patto brahmA-viSNu paNa meLavI zakyA nahI. (zi) traNa dezamAM moTA ziva-RvedamAM, rUdrImAM, atharva zISa upaniSadamAM. rUdranAM ghaNAM vakhANa (AryonA ) zivanA lagnamAM brahmAnI nADI chuTI jatAM-aThAsI hajAra munie. AgaLa jatAM asaMkhyAtA baTuke batAvyA che. devatAnA peTamAMthI nIkalI zivanA vIryanuM sarovara, tenA pAnathI pArvatIne kArtikeya. (masya pu.) vaLI vicitra prakArathI kArtikanI utpatti. (skaMda pu. ) hAthanA melathI ane parameSThInA mukhathI-gaNezanI utpatti. mahAdevajIne chokaro, pArvatIne karI. (bhaviSya pu) zivanAM netra DhAMkatAM pArvatInA hAthathI aMdhaka putra ( zive) aneka saMkaTomAMthI viSNue zaMkarane choDAvyA. (padma) zivane aMdhaka daityanuM duHkha viSNuthI gayuM. (masya) mahinarUpa viSNumAM-mahAdevanI laMpaTatA (bhAgavate ) 415 416 417 419 420 421 452 423 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa thA 424 430 graMthano viSaya. viSNue mohinInuM svarUpa dharIne daityone ThagyA. (pa) ' ziva namana karI page paDayA te paNe pArvatI na rahyAM. (masya) 425 strInA maraNathI ziva zakAtura. (padA) AmAM rASabhadevanA pAMcamAbhavanuM anumAna che. parastrInA laMpaTI te paNuM mahAdeva te kyA guNathI ? (padma ) mahAdevajI maMtranA baLathI striyo kheMcI maMgAvatA. (pa) 4ra8 pArvatInA tapanA ThekANe zivajInuM zuM kAma ? (ziva) mahAdevane thaelI bhayaMkara vikalatA. (ziva), mahAdevajInuM nirlajaja paze RSipatnIonI pAchala deDavuM. 429 vRkAsuranA bhayathI jJAnI ziva bhaTakayA. (bhAga.) kRSNanI stuti karI bANAsurane zive choDAvya (viSNu pu.) ziva-parasevAnA purUSathI bhAgI viSNunA zaraNe gayA. 431 mahAdevanI varNavelI moTI sattA. 432 brahmA, viSNu ane dakSanI AjIjIthI zivane prasanna thavuM. 433 jaTAmAMthI mukata gaMgAnA 7 pravAha temane eka pavitra. ajANe AheDIthI ziva pujAyA te paNa zivavimAna (sakaMde) 434 pApImAM pApI brAhmaNane paNa mekSa zivapurANe ApyuM. eka karoDa chAsaTha hajAra varSa ArAdhana, zivanuM viSNue kareluM. 435 mahAdevanA gaNethI viSNu Adi devo kuTAnA. 436 daityoe brahmAthI killAo meLavyA te zive toDyA. kRSNajIe 16 mAsa tapasyA karI, zivane prasanna karyA. 4 37 - ' kAzImAM-pApI, pazu, paMkhI paNa mare te mese jAya. 438 ziva bhinna rUpathI arjunanI rakSA karavA AvyA. 439 zivanI sevAthI zrI kRSNa sudarzana cakra meLavyuM. uparanA lekhamAM vaidika matanA paMDitane abhiprAya, A badhA lekhamAM jainenI mAnyatA. 441 vedanA ratha upara caDhI, ziva daityane mAravA caDhayA. dakSanA yajJamAM mahAdevanA anAdarathI meTo utpAta. 442 zive vIrabhadra pAse dakSanuM mAthuM kapAvyuM. bakarAnuM coTADAvyuM. jaina ane baiddhanA AzrayathI lakhAelo, purANa itihAsa. 445 purANane lekha ApatAM AnaMda zaMkarabhAIno abhiprAya. 446 purANadikanA saMbaMdhamAM AryonA tahevAronA vicAre. 448 (43) purANonA saMbaMdhe vaidika paMDitenA aneka prakAranA vicAre. 45), , , ' pUrNajJAna vinA-Ichita uddagAromAM satyanA AzA zI ? " 453 440 444 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pRSTa, graMthane viSaya. | vedonA devonI pAse mAgaNIone anagame. (Aneta.) sAtamAM sakAthI navamA sudhInAM purANe. (durgAzaMkarane lekha.). cAra yuganI cekaDI, 11 cekaDI mavaMtare divasa. purANonA viSayamAM paMDitanA mate. (gurUdattanA lekho.) paMDitenA matamAM jainenI mAnyatA. jaina ane vaidika mAnyatA pramANe 84 lAkha chavAyani. bhagavaddagItAnA saMbaMdhe pAzcAtya vidvAnonA vicAre. bhagavadgItAnA saMbaMdhe keTalAka mArA vicAro. skaMdapunA-rAjA "Ama" ane kumArapAla. rAjA Ama ane kumArapAlanI kiMcita samIkSA. asatyAgraha chaDI satyane zedhe te paMDita? A prathama khaMDanA viSayanI TuMkAmAM rUparekhA | iti prathama khaMDanI TuMkarUpe anukramaNikA. 454 455 456 ' 457 458 459 462 465 417 468 498 471 For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ahama. 'tatvatracI-mImAMsA. athavA tulanAtmaka dRSTie jana ane vaidika deva-guru-dharmanuM digdarzana. * khaMDa 1 prakaraNa 1 luM. maMgalAcaraNa, "yasya nikhilAzca doSA na santi sarve guNAzca vidyante / brahma nA gi da vino vA namastamai "--mAryA zrI haribhadrasUrikata leka tatva nirNaya bhAvArtha-kAma, kedha, bha, mAna, mada, ane harSa A chae mahAna do ( janA aMtaraMga zatruo) jagata prasiddha che, te jenAmAM nathI ane jJAna, darzana ane cAritra e traNe parama guNo jenAmAM yathArtha rUpe rahelA che te, nAmathI cAhe brahmA che, vigu ho, mahAdeva che ke jina he tevA paramezvarane amAre namaskAra che. 1 jemAM samyam darzana, jJAna, ane cAritra athavA-deva, guru, ane dharma. vaidimAM-mAM-agni, vAyu ane sUrya purANamAM-brahmA, viSNu, ane maheza. athavA deva guru ane dharma e sarve judA judA rUpe tattvatrayI manAya che. For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 guNI devanI zeAdha kema nahI karavI ? tattvatrayI--mImAMsA. 66 " avazyameSAM katamo'pi sarvavid, jagaddhitaikAnta vizAlazAsanaH / sa eva mRgyo matisUkSmacakSuSA, vizeSamutte: minathavidyutaH ? // ' DhASA ke guNA jANavAnuM sAdhana-- bhAvA--upara matAvelA devAmAMthI koine koi sajJa ane jagatanu hita karanAra che zAsana ( siddhAMta ) jemanuM, evA devane ApaNe ApaNI matirUpa sUkSmacakSuthI jarUra zeAdhavA joie. bAkI atha vinAnuM ghaNuM kahIne anaMne ja karavAvALA paMDiteAthI ApaNA AtmAnuM hita zuM thAya ? pratyakSato na bhagavAnRSabho na viSNurAlokyate na ca haro na hiraNyagarbhaH / teSAM svarUpa- guNamAgamasamprabhAvAt --leA. ta. niNya. 37 jJAtvA vicArayatha ko'tra parApavAdaH ? // khaMDa 1 bhAvA - -bhagavAna RSabhadeva ( jaineAnA prathama tIthakara), vaizvikamatanA viSNu, mahAdeva ane brahmA A devamAMnA eka paNa devane ApaNe pratyakSa joyA nathI. paNa temanuM ravarUpa-temanI smRtio ane temanAM guNA temanA ja siddhAMtAthI ApaNe tapAsIe temAM temanI niMdA zI ? netrathI doSo TALIe to pachI buddhithI kema na TALIe ? " netrairnirIkSya viSa- kaNTaka-sarpa-kITAn samyak pathA vrajati tAn parihRtya sarvAn / kujJAna- kuzruti- kudRSTi - kumArgadoSAn samyag vicArayatha ko'tra parApavAda : ? bhAvAtha-ahika hitane mATe jhera, kAMTA, saryAM netrathI khacAva karIneja ApaNe ApaNI sarva pravRtti janmAjanmanA hita mATe ApaNe vicAra kema nahI devAthI sRSTinI utpattirUpa gujJAnanA, dharmanA nAme For Personal & Private Use Only --leA. ta. niNya. leA. ta. niya. ane kIDA vigerene karIe chIe, te pachI karavA joie ? aneka hiMsApeASaka kuzrutionA, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 1 luM. | maMgalAcaraNa. 3. ajJAnAdi dethI dUSitane devAdhideva tarIke mAnavArUpa kudaSTinA ane ekAMta nityasvAdi pakSanA kadAgraharUpa kumArganA dene kema na vicArIe? ane evA dene tyAga karI satyadharmanAM tattvone zedhIme temAM kayA prakAranI niMdA karI gaNAya? have pitAnuM kharuM dhayeya batAve che- " tyaktasvArthaH parahitarataH sarvadA sarvarUpaM sarvAkAraM vividhamasameM yo vijAnAti vizvam / / brahmA viSNu bhavatu varadaH zaGko vA jino vA jAviye tamAma mAvatarad vche " --le. ta. nirNaya bhAvArtha--anya bhavya jananA hitane mATe tyAge che pitAne svArtha jemaNe arthAta lIdhI che dIkSA jemaNe ane tapobaLathI sarvajJapaNuM prApta karI, jaDa, cetanathI vyAsa,ane anAdi anaMta hovAthI sarvadA sarvarUpa urdhva, adha: ane madhya lekanA bhedathI (svarga, naraka ane manuSyalekarUpa) savakAra, utpatti, nAza ane nizcalatAmaya (utpAda, vyaya, ane daivya lakSaNarUpa hevAthI) vividha prakAranuM, ane Aja sudhI sarvajJa sivAya keIthI paNa na joI zakAyuM hoya tevuM jANyuM che vizva (jagatu) jemaNe, ane keInI sAthe upamA ke sAmyatAthI baMdha besatuM na karI zakAya tevuM aciMtya che carita-(varNana) jemanuM te, nAmathI cAhe to braDA he, viSNu che, varana ApanArA buddha che, zaMkara he, cA cAhe te jIna che tevA parama paramAtmAne bhAvathI-kharA jIgarathI (tana mana ane dhanathI) aMgIkAra karavA ame sadAkAla tatpara chIe. " Iti graMdeza maMgalAcaraNarUpa prakaraNa 1 luM. For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 prakaraNa 2 ju. jaina daSTie jagatuM. gat kahe, duniyA kahe ke saMsAra kaho e badhA zabda eka ja arthane sUcave che. A jagat anAdi kALathI svAbhAvika rIte ja anaMta che ane anaMta paramANuonA parivartanarUpe cAlatuM AveluM che tevI ja rIte bhaviSyakALamAM paNa anaMta kALa paryata cAlyA karaze paNa e keIe banAvelu saMbhavatuM nathI. . saMsAramAM aneka prakAranI caDhatI paDatInA krama cAlyA ja kare che. jenA zAstramAM e caDhatI paDatInA kramane "utsapiNI" ane "avasarpiNInA nAmathI oLakhAvela che. pratyeka avasarpiNa ane utsarpiNInuM pramANa daza daza koTAkoTI sAgarepama kaheluM che. utsarpiNanA zarUAtamAM ane avasarpiNInA aMtamAM jagatanI sthiti ghaNIja kharAba hoya che. utsapiNamAM AgaLa jatAM e kharAba sthiti dhIre dhIre sudharavA mAMDe che ane chevaTe sArAmAM sArI sthitie pahoMce che. utsapiNane daza koTA keTI sAgaropama samaya pUrNa thatAM avasarpiNInI zarUAta thAya che. avasarpiNInI zarUAtanI sthiti ghaNI ja zreSTha hoya che. paraMtu samaya jatAM dhIre dhIre emAM nyUnatA AvatI jAya che. vartamAna samaya e avasarpiNI kALane che. jaina zAstrakAroe anAdi niyamane anusarIne pratyeka avasarpiNa ane utsarpiNInA cha cha bhAga (cha ArA) batAvela che. tenAM nAma nIce pramANe cheH--avasarpiNuM kALamAM. utsarpiNI kALamAM. 1 suSama suSama 1 du:Sama duHSama 2 suSama 2 duSama 3 suSama duHSama 3 duHSama suSama 4 du:Sama suSama 4 suSama du:Sama 5 duHSama 5 suSama 6 duHSama duHSama 6 suSama suSama For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dRSTie jagata. vartamAna samayane yuga avasarpiNI kALane hevAthI jaina graMthamAM svAbhAvika rIte ja A yugane ItihAsa vigatavAra lakhAelo che. vartamAna samayane-avasarpiNIne yuga suSamA suSamanAmanA pahelA ArAthI zarU thAya che. e ArAnI zarUAtamAM sukha, zAnti, Arogya, sagavaDatA ane svataMtratA hatI. manuSya suMdara ghATanA ane alpa viSaya kaSAyavALA hatA. te samaya ucca nIcanA vyavahArathI ke rAjA prajInA bhedathI rahita hate. kaSAya rahitapaNe emanuM jIvana sukhamAM, upabhegamAM ane aneka prakAranI mana pasaMda krIDAmAM vyatIta thatuM hatuM. asi, maNI ane kRSi rahita te samayano loka vyavahAra hovAthI temane kAMI kAma ke vyavasAya kare paDate nahI. temanA prabaLa puNyanA saMge daza jAtinA kalpavRkSo emane je kAMI joItuM te badhuM ApatA hatA. pRthvImAM sAkara karatAM paNa adhika mIThAza hatI, pANI paNa amRta karatAM vadhAre madhuratAvALuM hatuM. AyuSya paNa vizeSa lAMbu eTale traNa palyopamanA pramANavALuM, ne zarIranI uMcAI paNa traNa gAunI hatI. bALaka ane bAlikA eka sAthe janmatA ane jamyA pachI lagabhaga sAta aThavADiyAmAM teo sanehano upabhegA karavAne lAyaka thaI jIvana paryata te yugala-patipatnI rUpe rahetA. vAgha, siMha, jevA krUra prANio paNa te samayamAM alpa kaSAya vALAM hatAM cAra keDA ke sAgaropamanA pramANe vALo e Are pUrNa thatAM traNa kaTAkeTI sAgaropamanA pramANavALA suSama nAmanA bIjA ArAnI zarUAta thaI. pahelA ArAnI zarUAtanI sthitimAM kALanA deze karI nyUnatA thatI cAlI. bIjA ArAnA prAraMbhamAMnA manuSyanuM AyuSya be papama ane zarIra ochuM thatAM thatAM be gAunA pramANuvALuM rahyuM. pRthvI, pANI temaja vanaspati vigeremAM paNa pahelA ArAnI zarUAta karatAM rasakasa ochA thayA. krame karIne kALanA svabhAvathI samayanA vahevA sAthe emAM paNa nyUnatA thatAM bIjA ArAnA aMtamAM ane trIjA ArAnI zarUAtamAM eka palyopamanuM AyuSya ane eka gAunuM zarIra pramANa thayuM. pRthvI AdimAM paNa prathamanA karatAM rasakasanI nyUnatA thaI. 1 daza kalpa vRkSanA nAma ane guNe1 mAMga-mAdaka vastu ApanAra. 6 citrAMga-mAlyaAdi ApanAra. 2 bhRgarAja-bhAjana ApanAra. 7 citrarasasvAdu bhojana ApanAra. 3 truTitAMga-vAdya ApanAra. 8 bhavana-gRha vigere ApanAra. 4 dIpazikhA--udyota ApanAra. 9 mayaMgabhUSaNAdi ApanAra. - jyoti--prakAza ApanAra. 10 anagna--vastrAdi ApanAra. For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayI-mImAMsA. . khaMDa 1 ~~~~~~~~ ~ be kaTAkoTI sAgaropamanA pramANavALe suSamaduHSama nAmane trIje Are beThe. kALanA prabhAve karI emAM paNa nyUnatA thatAM thatAM lagabhaga trIjA ArAnA aMta samayamAM vimaLavAhana nAmanA purUSane jAtismaraNa jJAna thayuM. e samayamAM kalpavRkSe karamAvAM lAgyAM. eTale te samayanA manuSyamAM kaSAyanI pravRtti thavA lAgI, teo mArU, tAruM karavA lAgyA tethI te badhAoe maLIne vimaLavAhanane ( tenAmAM adhikatA jevAthI) meTa karI sthApe. e rIte trIjA ArAnA aMtamAM vimaLavAhana pahelA kulakara thayA. e vimaLavAhananI vaMzaparaMparAmAM anukrame sAtara kulakara thayA. temAM chelalA kulakara nAbhi rAjA thayA. e nAbhirAjAnA putra jagaprasiddha rASabhadeva thayA. e arasAmAM manuSyamAM viSaya kaSAyanI pravRti dina pratidina atyaMta vadhatI jatI hevAthI kulakarene judI judI nItinuM baMdhAraNa karavAnI jarUra paDI hatI. jagataprasiddha RSabhadevanA samayamAM kALanA deSe karIne manuSyomAM aneka prakAranI rAga dveSAdikanI pravRtti jaNAvA lAgI jethI eka rAjAnI temane jarUra jaNAI, vaLI kalpavRkSe paNa ochAM thaI javAthI temaja alpa phala ApavAthI mAruM, tAruM e rItanuM mehabaMdhana emanAmAM vadhI gayuM. A pramANenA aneka kAraNethI garaSabhadevane pahelA rAjA nimavAmAM AvyA. emaNe aneka prakAranA sudhArA vadhArA karI puruSanI bahenera ane strIonI saTha kaLA, temaja zipa Adi aneka kaLAo batAvI vyavahAra-dharmanI zarUAta karI. atyAra sudhI bALaka-bALakI sAthe janmatAM te manuSya "yugaLIyA e nAmathI oLakhAtAM hatAM ane patipatnI tarIke jIvana paryanta rahetA. paraMtu have bALaka bALakI sAthe janmatA na hovAthI iSabhadeve lagnapraNAlikAnI zarUAta karI ane uMca nIca evAM mANasanAM cAra kuLa pADayAM. trIjA ArAnA aMtamAM evI rIte yugalika dharma dUra thatAM vyavahArika dharmanI zarUAta thaI. ghaNA kALa paryata Sabhadeva rAjyapada bhogavIne pachI pahelA sAdhu thayA. atyAra sudhImAM leka yugaLIyA maTI jaIne vyavahAra-dharmamAM nipuNa thayA hatA. rASabhadevanA rAjyatatvanI zarUAtathI ja grAma, nagara vigere vasI gayAM hatAM, tra4Sabhadeve sthApelA judA judA rAjAo hAthI, ghoDA, 1-2 juo prakaraNa 11 muM. For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ja. jaina daSTie jagata. vigerene saMgraha karavA lAgyA hatA. evI rIte vyavahAra-dharmanI pravRttimAM te samayanA loko paripUrNa hatA chatAM dharma-mArganI rItithI teo ajJAta hatA. te dharma mArga RSabhadeve sAdhu thaIne kevaLajJAna prApta karI darzAvyuM. sAdhudharma ane zrAvaka dharmanI zarUAta karI jagatane jaina dharma sIkha. samasta bhArata varSamAM rAjya dharma kahe, ke rASTradharma kahe paNa eka ja jaina dharma prathama zarU thayuM. trIjA ArAnA 89 pakhavADIyAM bAkI rahetAM haSabhadeva nirvANa pada (mekSa) pAmyA. rAjAonI paraMparA paNa RSabhadevathI zarU thaI. RSabhadevanI pATe temanA mukhya putra bharata ayodhyA (vinItA) nA takhta upara AvyA te pahelA cakravartI thayA. trIjA ArAnA aMtamAM ane cothA ArAnI zarUAtamAM manuSyanuM AyuSya ane zarIrAdika ghaTatAM ghaTatAM kroDapUrva ane 500 dhanuSya zarIra pramANuM rahyuM. betAlIsa hajAra varSa jUnA keTakeTI sAgaropamane ce Are beThe. A duHSamasuSama nAmanA cothA ArAmAM paNa kALanA prabhAve karIne sthiti bagaDatI cAlI. rega, zeka, saMtApa, Adhi, vyAdhi, upAdhi sarva kAMI dina pratidina vadhavA lAgyAM. meM AyuSya, baLa, zarIra vigere hIna thatAM cAlyAM. A ArAmAM rASTradharma tarIke jagat prasiddha thaelA jaina dharmamAMthI aneka prakAranA phirakAo (phoTA) nIkaLyA, temaja bAkInA trevIsa, tIrthakare, bharata mahArAjA zivAyanA agyAra cakravartI, nava baLadeva, nava vAsudeva ane nava prativAsudeva Adi mahApuruSo paNa A cothA ArAmAM ja thayA che, evI rIte covIsa tIrthakara, bAra cakravartI, nava vAsudeva, ane nava baLadeva, temaja nava prativAsudeva, e tresaTha zalAkA puruSe jaina zAstramAM avasarpiNInA eka yugamAM thaelA varNavAyA che, e ja pramANe utsarpiNa yugamAM paNa thAya. te zIvAya nava nArada ane agyAra rUdra paNa dareka yugamAM thAya che. e cothe Are evI rIte pUrNa thatAM ekavIsa hajAra varSanA pramANe "duHSama nAmane pAMcame Are beThe. A ArAnI zarUAtamAM AyuSya, baLa, ane zarIrAdika ghaTatAM ghaTatAM prAyaH 120 varSanuM AyuSya ane sAta hAthanuM zarIra pramANa rahe che. sAta hAthanA deha pramANavALA vIsamA tIrthaMkaranA mokSa gamana pachI 89 pakSa pUrNa thaye A pAMcamA ArAnI zarUAta thAya che. ekavIsa For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww tattvatrayI-mImAMsA. * khaMDa 1 hajAra varSanA pramANuvALA A pAMcamA ArAmAM bahudhA kRSNapakSIyA ane vaka jaDa ja hoya che. je saraLatAthI dharma na pAmatAM asatya tarapha jhaTa AkarSAya che. A ArAmAM baLa, buddhi, saubhAgya, samRddhi alpa hovA chatAM kaSAyanI adhikatA hoya che. viSaya-kaSAyAmAM rakata evA jI Adhi, vyAdhi, ne upAdhiothI mujhAelA chatAM zuddhatvane pAmI dharma AcarI zakatA nathI. balake pitAne anukUla evA navIna dharmonI prarUpaNuM karI jagatanA anya jIvone AkarSa aihika sukhamAM ja mazagula banIne jIvananI sArthakatA mAne che. AnuM vizeSa svarUpa anya jaina graMthethI jANI levuM. ekavIsa hajAra varSanA pramANavALo pAMcamo Are pUrNa thatAM teTalA ja varSanA pramANa vALe chaThTho Are duHSamaduSama nAme Ave che. pAMcamA ArAnA aMtamAM ane chaThThA ArAnI zarUAtamAM manuSyanAM AyuSya ochAM thatAM thatAM vIsa varSa pramANamAM ane zarIra eka hAtha pramANanuM hoya che. pAMcamA ArAnA aMtamAM jainadharma vilaya pAme che, tema rAjya-vyavasthA paNa avyavasthita thAya che A saMyego vacce chaThThA ArAnI zarUAta thAya che. je divase A Ara bese che te divasanI zarUAtamAMja eTale teja divase aneka prakAranA evA kudaratI utpAta thAya che, ke te utpAtamAM aneka manuSyane saMhAra thaI jAya che. tema grAma, nagara vigerene paNa nAza thaI jAya che. e utpAtathI bacelAM manuSya (strI-puruSa) sUryane pracaMDa tApa na sahana karI zakavAthI gaMgA ane siMdhunA bilamAM (guphAomAM) jaIne nivAsa kare che. ane masyAdika upara pitAne nirvAha calAve che. (e utpAtane anyadharma vALAo pralayakALanI upamA Ape che ). A chaThThA ArAmAM puruSanuM utkRSTa viza varSanuM ane strIonuM soLa varSanuM AyuSya pramANa hoya che. e arasAmAM paNa putranA putro jevAne prasaMga prApta thAya che, kemake cha varSanI strI te vakhate garbha dhAraNa karatI hovAthI aneka putrane utpanna kare che. vaLI leke nAma, regI ane mAtapitAnA saMbaMdhathI rahita tiryaMca jevA hoya che. jethI bhAI-bena, ke mAtA-putrane vyavahAra temanAmAM hotuM nathI. regI, duHkhI, durbhAgI chatAM viSayamAM ja rakta tathA mAtA ane benanI sAthe paNa viSayasevana karanArA tejI maraNa pAmIne bahudhA durgatimAM ja janArA hoya che. A ArAnA aMtete zarUAta karatAM paNa adhama sthiti hoya che, tema ja A chaThTho Are pUrNa thatAM avasarpiNI kALa paNa pUre thAya che. te pachI utsarpiNI kALanI zarUAta thAya che. avasarpiNanA prAMtamAM, ne utsapiNanI zarUAtamAM eka sarakhI rithati hoya che. For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- prakaraNa 2 ju. jaina daSTie jagata. avasarpiNI eTale utarata-paDate kALa, emAM anukrame manuSyanA AyuSya baLa, buddhi, zarIra vigere kSaya pAmatA jAya che. tema utsarpiNI kALamAM ethI ulaTA krame karI vRddhi pAmatA jAya che. utsarpiNI kALane pahele Are ("du:Sama duSama" nAme) ekavIsa hajAra varSa pramANane hoya che. enI sthiti paNa avasarpiNanA chaThThA ArA jevI hoya che. phera mAtra eTaleja ke jema avasarpiNamAM keme karIne apakrAMti thatI Ave che, tema utsarpiNIkALamAM utkAMti thatI jAya che. utsarpiNIne pahele Are pUrNa thatAM ane bIjA ArAnI zarUAtamAM pUrvanA kama pramANe manuSyanuM eka hAthanuM zarIra ane vIsa varSanuM AyuSya hoya che. duSama nAmanA bIjA ArAmAM paNa e utkrAMtine vega AgaLa vadhatA jAya che, A ArAnuM pramANa paNa avasarpiNInA pAMcamA ArAnI mAphaka ekavIsa hajAra varSanA pramANavALuM hoya che. A ArAmAM pahelA ArA karatAM jagatanI sthiti sArI hoya che. ane temAM paNa kALanA prabhAve karIne sudhAre thato jAya che. bIjA ArAnA aMtamAM, ne trIjA ArAnA prAraMbhamAM manuSyanuM zarIra sAta hAthanuM, ne AyuSya utkRSTapaNe prAyaH 120 varSanuM pUrvanA keme karIne thAya che. trIjA ArAnI zarUAtamAM 89 pakSa gayA bAda prathama tIrthakarane janma thAya che. te pachI pazcAnukrame karIne sarva24 tIrthakare, 2 cakravatio, vAsudeve, baLadeve temaja 9 prativAsudeve e tresaTha zalAkA puruSe A ArAmAM utpanna thAya che. A duSama suSama" nAmanA trIjA ArAnuM pramANa avasarpiNanA cethA ArAnI mAphaka beMtAlIza hajAra varSa nyUna eka keDAcheDI sAgarepamanuM hoya che. evI rItane e Are pUro thatAM "suSamaduSama" nAmane utsapiNane ce Are be keDA keDI sAgaropamanA pramANavALa bese che. A ArAnuM pramANa avasapiNInA trIjA ArAnI mAphaka samajavuM. phera eTaleja ke avasapiNamAM krame karIne jema hAni thatI jAya che, tema A utsapiNIkALamAM vRddhi thatI jAya che. A cethA ArAnAM 89 pakSa gaye vIsamA tIrthaMkara utpanna thAya che. e covIsamA tIrthaMkaranA mokSa gamana bAda keTalAka samaya pachI leke bahu sukhI, satiSI, apakaSAyavALA, alpaviSayavALA, saraLasvabhAvI ane samRddhivaMta hevAthI nAnAmeTAne vyavahAra dUra thAya che. sarva keI sarakhA baLa, buddhi, rUpa, saubhAgya ane sukhI hevAthI dharmamAM pramAdI thatAM jainadharmane lepa thAya che. kALanA prabhAve have kalpavRkSe pragaTa thavA mAMDe che. ane bALaka, bALakIne joDalA rUpe janma thAya che ane eja Apasa ApasamAM sneha dhAraNa karIne pati For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 patnI rUpe rahe che. evI rIte anukrame sarve vyavahAranA nAza thatAM utsarpiNI kALanA ceAthA ArAmAM keTaleka kALa gayA bAda yugaLika dhama pragaTa thAya che. e ceAthe Are pUrNa thatAM 'suSama OM nAmanA traNa kADAkoDI sAgarApamanA pAMcame ArA bese che. e ArAnI zarUAtamAM avasarpiNInA bIjA ArAnA aMtanI mAphaka eka gAunuM zarIra ane eka cepamanuM AyuSya hoya che. krame karIne temAM vRddhi thatAM khIjA ArAnA aMtamAM te utsarpiNI kALamAM be gAunuM zarIra, ne e patyeApamanuM AyuSya thAya che. tenI sAthe rUpa saubhAgya, baLa, samRddhi vigere paNa vRddhi pAme che. te pachI utsarpiNIno chaThTho AreA 'suSamasuSama ' nAmane Ave che, temAM paNa sArA kALanA prabhAvathI vRddhi thatAM thatAM enA aMtamAM manuSyanuM traNa gAunuM zarIra ane traNa patyepamanuM AyuSya thAya che. manuSyane anusarIne gAya, bheMsa, hAthI, gheADA vigere tiya cAmAM paNa e krama samajavo. cAra koDAkoDI sAgarApamanA utsarpiNInA chaThTho ArA pUrA thatAM vaLI pAche avasarpiNIne cAra kADAkoDI sAgaropamane suSamAsuSama nAme paheleA AreA bese che. tyArathI vRddhi thatI aTakIne utaratA kALanI zarUAta thAya che. evI rIte daza kADAkoDI sAgaropamanI avasarpiNI ane daza kADAkeADI sAgaropamanI utsarpiNI maLIne vIsa koDAkoDI sAgaropamanuM eka kALacakre thAya che. evAM kALacako bhUtakALamAM anatAM thai gayAM che ane anatAM bhaviSyakALamAM thaze. AvI rIte unnati ane avanatinA kramathI jagatnI sthiti badalAyA kare che, paNa enI utpatti ke sarvathA nAza thate nathI.tema AvuM vizALa, zAzrvatuM jagat (jemAM sva, martya ane pAtALanA samAveza thAya che ene) kAi amuka vyakitae banAvyuM. evI kalpanA paNa vicAraka vidvAnone hAsyAspada lAge tevI che. AthI vizeSa jANavAnI jijJAsA rAkhanAra vidvAneAe anya jaina graMthA joi levA. nAiti jaina pramANe avasarpiNI-utsarpiNI ( UtaratA caDhatA ) kAlathI Adi aMtavinAnA jagatanuM svarUpa nAmanuM prakaraNa. 2 jI. For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 ju. 11 tIrtha karenI utpattine samaya. prakaraNa 3 juM. tIrthakaronI utpattine samaya-- "8idu ti-thA ___ragesu egaNanavaipakkhesu / sesi gaesu sirjati kuMti pamatimakSiA 200 m - zrI rAjazekhara surikRta kSetrasamAsa, bhAvArtha-eka kALacakamAM avasarpiNa (utarate kALa) ane utsarpiNI (calate kALa) nAme be vibhAga hoya che. te darekanA cha ArA (cha vibhAga) heya che, temAM avasarpiNInA trIjA ArAnA nabhyAsI (89) pakSa bAkI rahe tyAre pahelA tIrthakara mokSe jAya, ane cothA ArAnA nevyAsI pakSa (89) bAkI rahe tyAre chelalA covIsamA tIrthaMkara mele jAya. bIjA utsarpiNI kALamAM trIjA ArAnA nevyAsI (89) pakSa jAya te vAre prathama tIrthakara janma pAme ane cothA ArAnA nevyAsI (89) pakSa jAya tyAre aMtima vIsamA tIrthakarane janma thAya. - A uparokta gAthAmAM avasarpiNInA trIjA ane cothA ArAnA nevyAsI ( 89) pakSa zeSa rahe te vakhate pahelA ane covIsamA tIrthakarane mekSikALa batAvyuM, ane utsarpiNInA trIjA ane cothA ArAnA nevyAsI (89)pakSa jAya tevAre pahelA ane covIsamA tIrthakarane janmakALa batAve tethI ema samajavAnuM ke eka kALacakamAM beja vIsIe thAya, paNa temAM vadhAre ke ghaTADe naja thAya. A pramANe anAdi kALane niyama cAlate Ave che. kALa anAdithI cAlate Ave che tethI anaMtAM kALacako thaI gayAM che tenI sAthe dharmanA pravartaka tIrthakaronI vIsIe paNa anaMtI thaI gaI che. ane AgaLa paNa anaMtI covIsIo thayA karavAnI ema jena siddhAMtamAM AjathI hajAro varSo pahelAM cekhe cokhkhuM lakhAI gayuM che. For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 jainonA A niyamane anusarIneja prAya: ghaNA kharA matAmAM 24 avatArAnI kalpanA yejavAmAM AvI hAya ema mAlUma paDe che. kAraNa ke te matavALAemAM kAlakrama ke purUSakrama cAkkasapaNAthI ( vigatavAra rIte ) kahevAmAM AvelA jaNAtA nathI. kAkA kAlelakara paNa 24 avatArAnI kalpanA jainonA anukaraNarUpe hAvAnuM dAkhave che . pUraga pRSTha. 58 mAM teo lakhe che ke - " jema auddha dharmAMmAM edhisattvanI kalpanA che tema jaina dharmamAM tIrthaMkaranI kalpanA che, ane tevIja rIte vaizvika dharma jaina ane bauddha dharmanI nakala karI avatAranI kalpanA ubhI karI che evA keTalAkanA mata che. viSNunA daza avatAra che ema manAya che, bIjI gaNatrI pramANe cAvIsa avatAra gaNAya che. daza avatAramAM buddhAvatAra gaNAya che ane cAvIsa avatAramAM RSabhadeva che. e dhyAnamAM levA lAyaka che. " 12 // iti jaina pramANe avasarpiNI ane UtsarpiNI kAlamAM tI karAnI utpattinA samayane nirdaya nAma prakaraNa 3 jI. // vaMde mAtarama For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. paurANika ane vaizvika daSTie jagat. prakaraNa 4 chu. paiArANika ane vaidika dRSTie jagat. kalama 15 thI. dika dharmoMmAM purANu, sahitA, upaniSado ane veda ema uttarAttara mahatvapUrNa ane mAnanIya graMthA gaNAya che. keTalAka leAkeA purANAne zradhya gaNatA nathI. paraMtu veda-vAkaya tA pramANa bhUta ane mAnya mAne che, tethI A prakaraNamAM purANeAnA sRSTi saMbaMdhinA vicAro, ane vedomAM varNaveluM sRSTi racanA saMbaMdhi svarUpa ApavAmAM Ave che. 13 ( 1 ) raeNpurANamAM lakhyuM che ke- huM nArAyaNa deva chuM, mArA mATe zarUAtamAM rahevAnI jagyA na hAvAthI me zeSanAganI zayyA karI tenI upara huM rahyo. mArI dayAthI caturmukha brahmA akasmAt pedA thayA emaNe peAtAnA manathI peAtAnA jevA 1 sanaka, 2 sanAtana, 3 sanaMdana, 4 rUdra ane 5 sanatkumAra e nAmanA pAMca puruSA utpanna karyA temaNe peAtAnA manane izvaramAM Asakta karI A sRSTinI racanA karavA mAMDI. tyAre brahmA pAchA mAhavaza thavAthI viSNue potAnA putra brahmAne upadeza karyAM. tethI brahmAe punaH ugra tapa karyAM. ghaNA kALa paryaMta tapa karavA chatAM kAMI iSTasiddhi na thavAthI emane krodha utpanna thayA ne AMkhamAMthI pANI nIkaLyu, tethI pAMpaNeA vAMkI vaLI gai, temAMthI mahAdeva utpanna thayA. brahmAnI AjJAthI mahAdevajIe bhUta pretAdi gaNA utpanna karyAM, te bhUtapretAdi gaNu utpanna thatAMnI sAthe jagatanu bhakSaNa karavA lAgI gayAM, te dekhI brahmAjI paNa vismita thayA. ( 2 ) brahmavaivata purANamAM lakhyuM che ke- A badhA jagatnI racanA kRSNa bhagavAnathI thaI che. kAraNa ke kRSNajInA jamaNA hAthathI viSNujI, DAbA hAthathI zivajI ane emanI nAbhimAMthI brahmAjI utpanna thayA che. e traNe deve e kRSNajIne pUjI, emanI AjJA meLavI sRSTinI racanA karI. For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 14 tatvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 (3) zivapurANamAM varNavyuM che ke-- A brahmAMDamAMthI prathama zivajI utpanna thayA e zivajInA DAbA hAthathI viSNu ane lakSmI pragaTa thayAM, ane jamaNe hAthathI brahmA ane sarasvatI pedA thayAM. pachI guNa saMyukta prakRti zivajInA jovAmAM AvI te prakRtie zivajInuM sAmarthya dhAraNa karI mahatvAdi utpanna karyA. temAMthI sAtvika, rajasa ane tamasa e traNa ahaMkAra utpanna thayA. sAtvikamAMthI devatAo, rajamAMthI Idro, ane tamasamAMthI pAMca tattva, utpanna thayAM. e pAMca tathI badhA brahmAMDanI utpatti thaI. (4) devIbhAgavatamAM lakhyuM che ke kALI devIe kahyuM ke jagatamAM huM Adya zakti thaI, tethI jagatanA bIja rU5 (kAraNa bhUta) huM chuM. prathama ziva ane zakti rUpe pragaTa thaI. pachI viSNu ane viSNunI zakita rUpe utpanna thaelI hevAthI A suSTi mArAthIja utpanna thaelI che. tathA kALI devI e Adya zakti che eNe traNa IMDAM utpanna karyA emAMthI brahmA, viSNu ane mahAdeva bahAra nikaLyA emaNe jagatanI racanA karI ema anya graMthomAM paNa kahyuM che. ' (5) maDuka upaniSalmAM kahyuM che ke - jema kaLIo pitAnI meLe pite jALuM utpanna karI pAchuM tene pitAnAmAM ja samAvI de che, te ja pramANe je eka avinAzI puruSa che, temAMthI ja A sRSTi utpanna thAya che, ane pAchaLathI te avinAzI puruSamAM ja pAchI samAI jAya che. (6) manusmRtinA prathamodhyAyanA . pa mAMthI lakhyuM che ke prathama te eka aMdhakAraja vidyamAna hate tene nAza karavA vALA svayaMbhU bhagavAna utpanna thayA. temaNe jaLa utpanna karI temAM bIja nAMkhyuM, tethI senAnuM IDuM utpana thayuM. e IDAmAM sarva lekanA pitAmaha brahmAjI utpanna thaI kaI nikharva varSa sudhI temAMja rahyA Akhare iMDAnA be bhAga karI brahmA bahAra AvyA. e be TukaDAmAMthI eka TukaDAne AkAza ane bIjAthI pRthvI banI gaI. te pachI agni, vAyu, ane sUrya e traNa deva utpanna thayA. For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaidika daSTie jagatu 15 ' yajJa siddhine mATe traNa deva utpanna karI tapAdi, krodhAdi utpanna karI sukhadu:khAdikanI ejanA ghaDI kADhI. mukha, hAtha, jaMghA ane pagathI cAre varNa utpanna karyA. pachI brahmAjIe pitAnA zarIranA be bhAga karI strI ane puruSarUpe banI virATarUpe thaI 10 muni, 7 muni, devatAo ane kITa pataMgAdikanI utpatti karI. (7) gepathabrAhmaNa pU. pra. 1, brA. 6 mAM lakhe che ke - prajApati ( brahmAjI ) e tIvra tapa karIne pitAnA AtmAne khUba tapAvIne temAMthI (AtmAmAMthI) ja traNa lekanI racanA karI. pitAnA be pagathI pRthvIleka, udarathI AkAzaka, ane mastakathI svargaleka. pachI e traNe loko pAse tapa karAvI agni, vAyu ane sUrya e traNa deva utpanna karAvyA. (8) zatapatha brAhmaNa kAM. 11, a.pa, brA. 3 ka. 1-2-3 mAM lakhyuM che ke - prathama nizcayathI eka prajApati hate. te prajApatine IcchA thaI ke" s g: cAmu"huM eka chuM tethI aneka rUpavALo thAuM. pachI teNe zAMtapaNAthI tapa karavA mAMDaze. tapanA prabhAvathI teNe traNa leka (svarga-marya ane pAtALa) nI racanA karI. e traNe leka pAse prajApatie tapa karAvyuM. temanA tapanA prabhAvathI traNa ti (prakAza) rUpavALA traNa devatA agni, ravAyu, ane sUrya nAme utpanna thayA. (9) eja zatapatha brAhmaNanA kAM. 7 a. 5 brA. 1 ka. 5 mAM lakhyuM che ke vedomAM kama prasiddha che. prajApati paramezvara kUrmanuM rUpa dhAraNa karI A badhA jagatanI racanA karI. pitAne karavAnuM hatuM te karavAthI "pharma kahevAyA. te krame kazyapanA nAme prasiddha hevAthI RSie saMpUrNa prajAne kAzyapI kahe che. (10) tattarIyasaMhitA kAM. 7, pra. 1, anupa mAM lakhyuM che ke- zarUAtamAM jaLa, jaLa ne jaLa hatuM te jaLamAM prajApati vAyunuM svarUpa dhAraNa karI pharavA lAgyA. pharatAM pharatAM ekadA A pRthvIne jaLanI aMdara dekhavAthI pite varAha (zakara ) rUpa dhAraNa karIne jaLanI bahAra kheMcI lAvyA. (11) gaDagavedamAM lakhyuM che ke zarUAtamAM eka AtmA zivAya caLa ane sthira vastumAMnI koI paNa varatu nahatI. eka samaye AtmAne vicAra thaye ke "huM jagatanI racanA karuM ? For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvatrayI--mImAMsA. - khaMDa 1 e vicAra thatAM prathama jyAtiSa Adi anAvyA, te pachI enI rakSA karavAne vicAra utpanna thatAM jaLamAMthI eka puruSa utpanna karyAM. te puruSanuM mukha khullu thatAM temAMthI agni pragaTa thayA. pachI nAka khullu thatAM zvAsa AvavA javA lAgyo tethI AkAzanI utpatti thaI. tyAra bAda AMkhA ughaDI eTale jyAtiSa pragaTa thai; e yAtiHthI sUrya pragaTa thayA. ema anukrame jhADa-bIDa, martya vagere te puruSathIja utpanna thayAM. (12) vaLI eja Rgveda, ma. 10, 82, 1mAM lakhyuM che ke te savit pitAe spaSTa avaleAkana karyuM ane pUrNa vicAra karI AkAza ane pRthvI jaLamaya AkRtivALAM, ane eka bIjAne sparzI karatAM banAvyAM tenI maryAdA vistRta thai tyAre AkAza ane pRthvI judAM paDayAM. ( hiMdustAnanI saMskRti ( pR. 24 ) (13) yarjuvedamAM lakhyu che ke- virAT puruSathI A vizvanI racanA thai che. je vakhate virATTuruSane sRSTi utpanna karavAnI icchA thai teja vakhate strI ane puruSa ane ekaja svarUpathI utpanna thai gayAM, ne te judAM paDI strIbhutttarUpe banI gayAM. tyAMthI temanAthI manuSyanI paraMparA zarU thai. vaLI pelA puruSa ane strIe je je jAtinuM svarUpa dhAraNa karyuM te te jAtinA vistAra vadhatA gayA. Rgveda vigeremAM paNa Aja matalabane ullekha najare paDe che (14) eja yavedanA vA. sa. a. 17, ma. 3 ( brahmakuzaLa udAzIkRta hiMdI anuvAda ) mAM lakhyuM che ke~~ A sRSTinI zarUAtamAM mAtra jaLaja hatuM. teNe RtukALa prApta thatAM garbha dhAraNa karyAM. te vizvanA kAraNabhUta gabharUpa brahmAjImAM sarva devatAe utpanna thai vyApI rahyA che. janmAdikathI rahita ajanI nAbhikamaLamAM sa jaganA khIjarUpa brahmAjI utpanna thayA. temanAmAM cauda bhuvana sthira rahyAM. zrIyut dayAnaMdasarasvatIe karelA Ane navIna a manuSyoe evuM karavuM joie ke je jagA AdhAra, yogIone prApta thavA lAyaka aMtaryAmi, pAtapetAnA AdhAra savamAM vyApta che, tenI sevA sava laoNkA kare, For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. porANika ane vaidika daSTie jaga. (15) vaLI eja yajurvedanA vA. . a. 23, maM. 63 mAM lakhyuM che ke subhU" (suMdara bhavana che jenAmAM te), svayaMbhU (IcchAthI zarIra dhAre te) paramAtmA, prApta kALe mahAjaLasamUhamAM hatA temaNe garbha dhAraNa karyo. temAMthI brahmAjI utpanna thayA. $ vedomAMthI vizeSa varNana. kadAcana dviprava pR. 205 thI mUla. hiraNyagarbha prajApati- "diwAmaH ramavata" (60 20, 22, 2-20) racaddhi (i. 207) bhAvArtha-suSTi UtpattinA samaye ekalA hiraNyagarbha prajApati paramAtmA Upasthita hata (hAjara hata) teja ekale A visaSTine svAmI hatuM. teNeja zai, bhUmi ane aMtarikSane dhAraNa karyuM hatuM Ave, teja divya guNa yukta prajApatine ApaNI pAse je kAMI che te arpaNa karIye che 1che je AtmAne devAvALe, baLane devAvALo, sarva vidvAna jenI upAsanA kare che, je svayaM amRta che. kiMtu jemanI chAyAja mRtyu che teja prajApatine bheTa karIye 2 . - je prajApati ekalAja pitAnI mahimAthI prANimAtranA rAjA thayA. je kripAda tathA catuSpAda prANiyane svAmI che, Ave, temane ApaNe sarva kAMI arpaNa karI che 3 che je himAcchAdita moTA moTA parvata, je samudra, je nadio jemanI che, dizA ane vidizAo jemanI-bAhuo che. tene ja pUche che ke che jeNe aMtarikSa, daDha pRthivI, svarloka, Aditya tathA aMtarikSastha mahAna jalarAzine nirmANa karyA temane bhajIye che pa Na jeNe potAnA abhidhyAnathI ja A vistRta prakAzamAna dho ane pRthivIne banAvI ane udita thayA, jenA prakAzathI sUrya prakAzita thAya che, Ave, teja prajApatine pUchaye . 6 jenA abhidhyAnathI pralaya kAlamAM devyamAna jalarAzie sarvane vyAsa karI rAkhyA hatA. pharI jemAMthI pRthivI Adi nikalyAM ane je prajApatithI ja utpanna thaelA devAdikamAM prANa saMcAra thaye. Avetene ja sarva pUchaye che 7 jeNe te pralayakAlIna mahAjala pralayane pitAnI mahimAthI dekhyo ane je sarva devemAM eka advitIya deva che tene ja pUche che 8 $ A vizeSa varNana naravedazAstra, vedatIrtha (javalApura) kata "adAlAcana nAmane hiMdI graMthamAMthI ApavAmAM AveluM che. For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. - khaMDa 1 jeNe pRthivIne utpanna karI, je satyadharmAe aMtarikSane manAvyeA, jeNe AlhAda kAraka jalarAzine khanAbyA, te amene na mAre, Ave, ApaNe teja prajApatine pUchaye // 9 t 18 he prajApate ? tArA vinA kAi natho, je A samasta prANi vane utpanna karI zake, ame jelanI vAsanAthI e yajJa yAgAdi karIe chIe te phala amene maLe ane ame vividha dhanAnA svAmI thaie ! 10 // 5 adhamaNumaMtra--(020-21--3 ) pR. 208 teja paramAtmAnA abhidhyAnathI RRta ane satya, dina ane rAtri, samudra ane mahAsAgara, sa Mvatsara, sUrya, caMdra, dyo, pRthivI, aMtarikSa, utpanna thayA teNe A badhA ne sRSTi pUrva jevIja banAvI. Rgveda 10 muM maDala, tenA ekaso ekavIzamA sUktanA daza maMtrane TuMka sAra:sRSTi UtpattinA samaye ekalA brahmadevaja hatA teNe dyo, bhUmi ane AkAza dhAraNa karyAM. je AtmAne ane maLane devAvALA, dvipAda catuSpAdana svAmI, jeNe AkAza, pRthvI ane svarNAMkanA nirmANa karyA. je dyo pRthvI banAvI USThita thayA. jenAthI pralaya kAlamAM jala rAzithI pharI pRthvI AdithaelAM nIklyAM, zrA prajApatithI Utpanna thaelA devAdikAmAM prANa saMcAra thayA, jeNe mahA pralayane ApaNI mahimAthI dekhyA. jeNe pRthvarthI, AkAza ane jalarAzine anAvyA. tevA huM prajApate ? tArA vinA A samasta prANi vargane Utpanna nahi karI zake ? klanI AzAye yatna karI rahyA che tenuM phUla vividha dhananA svAmI thaie tevuM Ape. dvitIya pra0 pR. 192-3 mAM- 1 pRthvInA tanu, 2 bhuvananI nAbhinuM, 3 AdityanA vIryanu, 4 vacananA samUhatu. e cAra prazna tenA UttaramAM 1 yajJanI vedI, 2 yajJa, 3 sAmarasa, 4 brahma-sAyaNAcAyaeN batAvyA hatA. AgaLa pR. 201- sRSTikartAnAM AhavAnanA aM- je paramAtmA carAcaranA svAmI, buddhinA dAtA, icchAnI pUti karatA, tenuM A jJAna svarakSA mATe, svapuSTinA mATe, ane svavRddhi yANunA mATe' ema karavAmAM AvyuM che. vidvAna leAka viSNunA parama padane AkAzamAM prakAzamAna sUryanI peThe juve che, tene vidvAnuja jANe che. AthI spaSTa che ke pravAha rUpathI A sRSTi nitya che. For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. porANika ane vaidika draSTie jagatuM. vaijJAnike madhyAhnane sUrya batAve che. che pR. 202 thI---pralaya dazAne lekha ju-pRthvI, AkAzAdika kAMI ja na hatuM ekalo brahmaja hato tene sRSTi utpanna karavAnI IcchA thatAnI sAthe suSTi thaI gaI tethI pAchaLathI thaelA vidvAnene khabara paDI nahI. ItyAdi. RvedAdikamAM-pralayadazAnuM varNana. dAlacana--dvitIya prakAza. pR. 202 mAM mUla. suSTi utpattinA pUrve zuM hatuM? nAsavANIjovAsIravAnI ItyAdi. ( zArA-7) pR. 203 thI. | bhAvArtha-pralaya dazAmAM suSTinA mUla kAraNane patto nahIM hatA, ane te nahIM hatI evuM paNa nahIM. sad asatathI vilakSaNaja keI anirvacanIya dazA hatI, na keI leka ho, na pRthvI, na aMtarikSa, ane na aMtarikSanA uparane yuleka Adi, jyAre keI AdhAra na hato te ene Avaraka= DhAMkavA vALAja kayAMthI AvyA ? te samaya nI paNa adaSTa arthAt sukha duHkhanA sAkSAtkAra karAvavAvALA dharmAdhamane, nAza hevAnA kArane pralaya dazAja hatI. upAdhinA vilayathI bhaktA jIva paNa vilIna ja hatA-arthAt na bhogya hatuM, na bhaktA. kAMI patto nahIM lAgato hato. gaMbhIra, gahana, jalarAzi, samudra, mahAsamudra Adi kAMI na hatuM 1 che te samaye na mRtyu hatuM, na amRta, na rAtrinuM cinha hatuM, na dinanuM, sUrya, caMdramA ja nahIM hatA. te pachI aherAva kyAMthI hoya? kevala eka nirupAdhikax nI arthAt sarvanA prANana kartA zuddhasatva brahmaja hatA, je ekalA pitAnA AzrayamAM ja sthita hatA. basa temane chevane bIjuM kaMI hatuM ja nahIM. 1 2 che . suSTi utpattinI pUrve jyAM joIe tyAM gUDha aMdhakAra ja hate. eja kAraNe koI paNa patto nahIM dekhAtuM hatuM. jema jalane bharAI javAthI nIcenI vastuone patto nathI jaNAte, jema nIramizrita jalamAM nIra-kSIrane viveka kaThiNa thaI jAya che e prakAre te tuccha tamathI AvRta dazAmAM kAMIpaNa jJAna thatuM nahatuM. A je kAryarUpa jagat utpanna thayuM che, te sava brahmanI paryAlacananI mahimAthI ja utpanna thayu. che 3 - 4 "sAsariye tomUtama " (manuM 1-5 ) ityAdi. , prazastapAda bhASyamAM mahAlayanuM varNana paNa AnAthI maLatA jevuM ja che. For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 A sRSTine A rUpamAM AvavAnA pUrve te sattva brahmanA manamAM sisRkSAA jagatane utpanna karavAnI icchA hatI teja A sRSTinA bIjabhUta thai. kemake atIta kalpamAM prANIyAdvArA kareluM kama te samaye hatuM eTalAja mATe sa phaladAtA, sAkSI karmAdhyakSa, paramezvaranA manamAM sirukSA thaI. kavi arthAta krAMtadarzI vidvAn ja A jagatanA baMdhana hetu gatakalpagata kasamUhane peAtAnI viveka dRSTithI jANI le che. 5 4 5 20 ra je kama samUhanA kAraNe karmAdhyakSanA manamAM sirukSA utpanna thai te sisRkSA ekadama evI vyApta thai jemake sUnI razmie ekadama satra vyApta thai jAya che. pharI e patto na malyA ke sRSTikrama kayAMthI prAraMbha thayA, nIcethI uparathI, ke madhyathI, kAMi jANI zakAyuM nahIMarthAt sisRkSAnA samakAleja satra sagakriyA prAraMbha thai. javAmAM koi bheAktA hatA, kAI kartA hatA, ane temanA lIdheja mahAna viyAdi pacamahAbhUtanI sRSTi thaI. e prakAre paramAtmAe mAyAsahita bhAtR bhAgya rUpathI sRSTi racI. // 5 // kayA purUSa kharekharU batAvI zake che athavA jANI zake che? ke sRSTi kayA nimitte athavA upAdAna kAraNathI banI ? vidvAna teA e vAtane batAvI zakaze ? vidvAna kevA prakAre batAvI zakaze ? te te * sRSTi UtpattinA anaMtara ( pachI ) Utpanna thayA. te pAtAthI pUrva kAlamAM vidyamAna dazAne bedha kevI rIte karAvI zakaze ? / / 6 / A sRSTi yA nimittathI athavA upAdAna kAraNathI banI ? athavA enA dhAraNa karavAvALA kAi che ke nahI ? e vAtane koi jANatA haze te teja eka karmAdhyakSa, svargAdhyakSa paramAtmA jANatA haze. // cha A RgvedanA sUktanA TuMka sAra-- pralaya dazAmAM--pRthvI, AkAza, ghuleAka Adi kAMi ja na hatuM, jIva paNa vilInaja hatA, bhAgyeja na hatu te bhAtA jIva kyAMthI hoya ? are samudra mahAsamudra Adi kAMi ja na hatu. sUrya caMdraja na hatA te pachI divasa rAtri kayAMthI hAya ? mAtra ekalA brahmaja peAtAnA AzrayamAM sthita hatA, gUDha aMdhakAramAM kAMi jJAnaja na thaI zakatu hatuM. brahmane sRSTi Utpanna karavAnI je icchA te ja khIja, pUrva kalpamAM karelAM jIvAnAM kama vidvAna pAtAnI viveka daSTithI jANI le che. sRSTi racavAnI icchA evI pasarI ke jANe sUryanI karaNA. tenA rUpanI khabara ja na paDI. jIvAmAM kai bhaktA te kAi kartA, For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. paurANaka ane vaizvika dASTae jagat 21 temanA ja lIdhe AkAzAdika paMca mahAbhUtanI sRSTi thai. kayA nimitte kayA UpAdAna kAraNathI A sRSTi khanI e kANu vidvAn khatAvI zake ? kemake te vidvAnA te pAchaLathI Utpanna thayA, kevI rIte khatAvI zake ? ene dhAraNa karavA vALA kAi che ke nahI te te te paramAtmAja jANate haze. AmAM thoDA amArA vicArA--pralaya dazAmAM pRthvI, AkAza ane leAkAdika kAMi paNa na hatuM. tevA prakAranI dazA keTalA kAla sudhI rahI ? rala ke sUkSma kAi paNa padArtha AkAza vinA rahI zaktA nathI te AkAza vinA ekalA brahma kaye ThekANe rahyo ? / brahmanI je IcchA te suSTinuM bIja. icchA sadA kALanI ke pralayanA samaye navIna utpanna thaelI ? / pUrva kalpamAM karelAM jIveAnAM kama vidvAn viveka dRSTithI jANI zake che, te kama vastu zI cIja che ? te jIvAnI sAthe kevA svarUpathI rahe che? ane te vidvAna kayA jJAnathI jANI le che ? ekadama sRSTinI racanA prasaratAM kramanI khabara na paDI, pUrva kalpamAM karelAM jIveAnAM atisUkSma karmane jANanAra vidvAnane ATalI meATI sRSTinI UtpattinA kramanI khabara na paDI e paNa eka mahAn Azcaya ja ? sRSTinI Utpatti kayA nimite ane kayA upAdAna kAraNathI thai te pAchalathI thaelA vidvAnAne kevI rIte khabara paDe ? ' AmAM jarA vicAravAnuM ke brahmAe cAra vedonA jJAnanI phuMka mAratI vakhate sRSTi jJAnanI phuMka mArelI ke nahI? A lekhA te koi jJAnInA jevA ke taddana khAlaka jevA? juA jaina daSTie jagatanA nAmanuM prakaraNa bIjI ane sAthe khUba vicAra karaze. Ityala ' virATTuruSa. RgvedAlAcana dvi. pra. puruSa sUkta rR. 209 sahastrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt / ityAdi (R0 10-90 ) A sUkta cAre vedomAM AvyuM che. kiMtu kramamAM thADA phera che. zrI sAyaNA cAjInA atha e che ke sarva prANionA samiSTa rUpa je brahmAMDa deha che teja virAT puruSa che. tenAM anaMta mAthAM, cakSu, ane pAda che, te puruSa brahmAMDa golaka rUpanA cAre' tarapha gherA karI daza aMzula vadhele che. arthAt te A brahmAMDa lAkathI paNa bahAra che // 1 // jema A kalpamAM prANI mAtra virAT puruSanA avayava che tema pUrva kalpamAM paNa hatA ane bhaviSya kalpamAM paNa thaze. te amRtatattvanA svAmI paNa che. kemake prANi mAtranA bhAgya annathIja te sadaiva vadhatA rahe che. peAtAnI kAraNa avasthAthI nikaLIne te A For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 tatvatrayI--mImAMsA. (khaMDa 1 Anamn parizyamAna jagadavasthAne prApta thAya che. tethI ja prANiyenA karma phala bheganA mATe jagadavasthAne svIkAra kare che eTalA mATe kharI rIte tenuM A rUpa nathI ! 2 . bhUta bhaviSya, vartamAna rUpa jeTaluM A jagat che te sarva tenIja mahimA arthAt sAmarthya vizeSa che. ethI paNa adhika tenI mahimA che. kAlatrayavartI samasta prANijAta tenA eka caturthAMza svarUpa svaprakAzamAM sthita che ane je avinAzI che. 3 che A je A saMsArathI bahibhUta eTalAja mATe saMsAra sparza-rahita tripAta puruSa che. tene A ekAda arthAta caturthAza suSTisaMhAra rUpathI punaH punaH utpanna ane naSTa thAya che. ane teja carAcara rUpamAM vyApta thaIne rahe che ke jo teja Adi puruSathI virATuM brahmAMDa deha utpanna thayuM che. teja virA dehane Azraya laI dehAbhimAnI puruSa utpanna thayA. arthAt svamAyAthI brahmAMDarUpa virATuM dehane utpanna karIne temAM te brahmAMDAbhimAnI jIvarUpa thayA. A utpanna thaele deva-tirlapha, manuSya AdirUpa vALo thayo. bhUmine utpanna karyAbAda jInAM zarIra banAvyAM che e che jyAre pUrva kramathI sRSTi thaI tyAre bIju keI sAdhana na hovAthI e manathI te ja puruSa svarUpane havinI kalpanA karIne yajJa karyo. tyAre te yajJamAM vasaMtaRtuja ghI hatu, grISmaja Idama arthAta agni, ane zaratuja havi hatI. che 6. te mAnayajJamAM devee te puruSa pazunuM prakSaNa karyuM ane sRSTi sAdhana-gya prajApati Adi dee yajJa karyo ma 7 | teja mAnasa yarathI sarvadadhyAdi gyAta padArtha utpanna thayA. tenAthI vAyupradhAna AraNyaka arthAt jaMgalI hariNAdi pazu ane grAmya AdhAdi utpana thayAM 8 ! | teja mAnasa yajJathI--ga, yaju, sAma ane gAyatryAdi chaMda utpanna thayA. te 9 che tenAthI azvAdi ane bane tarapha dAMtavALA pazu utpanna thayA. tenAthI gAyo, bakariye tathA gheTAM utpanna thayAM. 5 10 che prajApatinA prANarUpa devoe jyAre saMkalpadvArA virA puruSanI utpatti karI tyAre te virATa puruSane keTalA bhAgamAM vibhakta karyA ? tenuM mukha karyuM hatuM? bAhU kaI hatI? urU ane pAda kayAM kevA rUpanAM hatAM? | 11 che brAhmaNa tenA mukharUpa, kSatriya bahurUpa, vaizya urUsvarUpa, ane zudra tenA pAda svarUpa hatAM--arthAt te virA puruSamAM temaNe A prakAre mukhAdi vibhAga karyA. ! 12 che je prakAre samasta bhegyajAta vastuo, gavAdi pazu, dAdi veda, brAhmaNadimanuSya, tenAthI utpanna thayA, teja prakAre prajApatinA manathI caMdramA, cakSuthI sUrya, mukhathI agni, ane prANathI vAyu utpanna thayAM. te 13 . nAbhithI aMtarikSa, zirathI ghI, arthAt ileka, pagathI bhUmi, 1 gAyatyAdi chaMda kahetAM ethe atharvaveda. For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - pa ... prakaraNa 4 thuM. porANika ane vaidika dRSTie jagata. ra3 zrotrAdithI (kAnathI) dizA tathA anya leka lekAMtara utpanna thayAM. che 14 A sAMkalpika yajJanI gAyAdi sAta chaMda paridhiyAM hatI arthAt aiSTika AhavanIyanI traNa paridhiyAM, uttaravedikAnI traNa paridhiyAM ane sAtamA Aditya ekavIza samidhAo hatI arthA-bAra mAsa, pAMca Rtu (hemaMta ane zizirane eka mAnIne) traNa leka Aditya prajApatinA prANedriyarUpa devoe mAnasa yajJa karatAM virATu puruSaneja pazu mAnI lIdhuM ane yajJane vistAra karyo. meM 15 . prajApatinA prANasvarUpa dee A mAnasa yajJathI yajJa svarUpa prajApatinI pUjA karI te samaye jagadra5 vikAranA dhAraka teja dharma mukhya hatA, te puruSa te virA prAptirUpa svargane prApta thAya che. jyAM purAtana virA puruSanI upAsanA karavAvALA sAdhaka deva rahe che. je 16 A virA puruSamAM vicAra- 1 sarva prANione brahmAMDa deha te virATu kayI dazAMgula jagyAmAM vacele? ane te jagyAnuM nAma zuM? kAkabhuzuMDAdikamAM anaMta brahmAMDa veda virUddha kyAMthI AvyAM che 1 che 2 prANimAtra tenA avaya, che prANiyenA hAlavAthI tehAle ke nahi? 3 prANiyenA bhAgya annathI vadhe, tenA karma phala bheganA mATe jagavasthAne svIkAra kare-kAraNa vakhate kaye ThekANe pote ane kaye ThekANe che? 4 traNe kAlamAM tenI mahimA, prANijata tenA caturthAzanA prakAzamAM, pite saMsArathI tripAda, bahAra tene ce pAda utpanna ane naSTa kevA svarUpathI ? Aja sudhI keTalI vakhata utpanna ane naSTa thaye? 5 teja Adi puruSe pitAnI mAyAthI brahmAMDa deha utpanna karyuM. puruSa te anAdi, mAyA AdinI ke anAdinI ? brahmAMDa dehamAM masAle kayo meLavyo ? 6 temAM te brahmAMDAbhimAnI jIvarUpa thayA, ane A utpanna thaele deva tiryaMgAdi rUpa vAle thaye temAM vadhArAne masAlo ko bhelo? ane te kayA brahmAMDamAMthI lA ? , 7 uparanuM banI gayA pachI pRthvI banAvI? tyAre mATI kayAMthI lAvyA ? 8 pRthvI thaI gayA pachI chanAM zarIra banAvyAM teo kayAMthI lAvIne, temAM mukyA? For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 9 suSTi thayA pachI mAnasa yajJamAM te virAT puruSa pazunuM prakSaNa karyuM" ane sRSTi sAdhana ceAgya-prajApati Adi devAe-yajJa karyo. tethI daSi Adi bhAgya padArtha, hariNa andhAdi pazu, ane cAra vedanA utpanna thayA. e prakAre adhI sRSTi ja thaI gaI. 24 10 sakalpathI virATnI utpatti karyAM pachI tenA vibhAga karyA. brAhmaNu mukha, kSatriya khA, vaizya urU, ane zUdra paga. pachI prajApatinA manathI caMdramA Adi badhA leAka utpanna thai gayA.AgaLa svAmIjInA ane tapAsIe, svAmI dayAnaMda sarasvatIjIeRgvedagata-puruSa sUkatanA artha nathI karyA kemake tyAM sudhI temanA bhASyane puhacatA pAte pahilAja divaMgata thai gayA hatA, kiMtu temaNe yarjuvedagata puruSa sUkatane atha karyA che ane samasta sUkatanA artha A prakAre varNana kare che. so A maMtramAM puruSa zabda vizeSya ane anyapada tenA vizeSaNa che. puruSa tene kahe che ke-je A sarva jagamAM pUrNa vyApta thai rahyo che arthAt jeNe pAtAnI vyApakatAthI A jagatane pUrNa karI rAkhyu che. pura kahetAM brahmAMDa ane zarIra, temAM je satra vyApta ane jIvanA aMdara paNa vyApaka arthAt a MtaryAmI che. A arthamAM niruta AdinAM pramANu saMskRta bhASAmAM lakhyAM che. te joi levAM. a "1 sahasra nAma -sapUrNa jagatanu ane asaMkhyAtanu paNa nAma che, te jenA vacamAM sarva jagatanAM asaMkhyAta-zira, AMkha, ane paga sthira rahelAM che tene sahasraravAM, sastrAkSa ane sadatravAr paNa kahIye chIe. kemake te anaMta che jema AkAzanA varcamAM sarva padA rahe che ane AkAza sathI jude rahe che arthAt kAinI sAthe maMdhAtA nathI. teja prakAre paramezvarane paNa jANA. "samUmi savaMta nRtya " te puruSa sarva jagathI pUrNa thaI pRthvI tathA lAkane dhAraNa karI rahyo che. ( pratiSThat ) dazAMgula zabda brahmAMDa ane hRdayane vAcaka che, aMgulI zabda aMgane avayava vAcI che. pAMca sthULabhUta ane pAMca sUkSma e che malIne jagatanA daza avayava thAya che, tathA pAMca prANa, mana, buddhi citta ane ahaMkAra e cAra ane dazame jIva ane zarIramAM je hRdaya deza che te paNa daza akulanA pramANathI gaNAya che je A traNemAM vyApaka thai enA cAre tarapha paNa paripUrNa rahyo che tethI te puruSa kahevAya che kemake je te dazAMgula sthAnane paNa ullaghana karIne sarvatra sthira che teja sarva jagatane banAvavAvALA che. For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. parANaka ane vaidika dRSTie jagat . paNa 1 12 ( g 0) te-je jagatu utpanna thayuM hatuM, je utpanna thaze ane je A samaya che e traNe prakAranA jagatane te pUrvokata vizeSaNa sahita puruSa arthAta paramezvara che teja race che, tenAthI bhinna bIje kaI jagatane racavAvALA nathI ja kemake te ( rana ) arthAt sarvazakitamAna che. (yakRta) je mekSa che tene ApavAvALe eka teja che bIje kaMI nathI. te paramezvara (sana ) arthAt pRthyAdi jagatanI sAthe vyApaka thaI sthita che. ane tenAthI jude paNa che kemake temAM janma Adi vyavahAra nathI ane pitAnA sAmarthyathI sarva jagatane Utpanna kare che ane pote kadI janma letA nathI 2 (gaovAna) traNe kAlamAM jeTale saMsAra che te sarva e purUSanI ja mahimA che. prazna-sarva tenI mahimAne parimANa che te aMta paNa haze? (ta cAyAM purA ) te puruSanI anaMta mahimA che kemake (pAvaDarAvizvAbhUtAni) je A saMpUrNa jagat prakAzita thaI rahyuM che te A purUSanA eka dezamAM vase che. (tripAmRta vizi) ane je prakAzaguNavALuM jagatuM che te tenAthI traNa gaNuM che. tathA mekSa sukha paNa tenA jJAna svarUpa prakAzamAM che. ane te sarva prakAzane paNa prakAza karavA vALe che . 3 (tridarzitruo) purUSa je paramezvara che te mUrvokta niSada jagatuthI upara paNa vyApaka thaI rahyA che tathA prakAza svarUpa sarvamAM vyApaka ane sarvathI alaga paNa che. ( v mayagn: ) e purUSanI apekSAthI A jagat kiMcitmAtra dezamAM che. ane je A saMsAranA cAra pAda hoya che te sarva paramezvaranA vacamAMja rahe che. A skUla jagatane janma ane vinAza sadA thato rahe che. ane purUSa te janma ane vinAza Adi dharmathI ju ane sadA prakAzamAna che. (sattA virATImara) arthAta A nAnA prakAranuM jagat teja purUSanA sAmarthyathI utpanna thayuM che (tArAnA) te be prakAre che. eka te cetana ke je bhejanAdi mATe ceSTA kare che ane jIvasaMyukta che ane bIjI anazana arthAt je jaDa ane bhejananA mATe baneluM che. kemake temAM jJAna ja nathI ane pote pitAnI meLe ceSTA paNa nathI karI zakatA, paraMtu te puranuM anaMta sAmarthyaja A jagatane banAvavAnI sAmagrI che jethI A jagata utpanna thaI jAya che. te purUSa sarva hitakAraka thaI te be prakAranA gUtane For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 tattvamyI--mImAMsA. khaMDa 1 aneka prakArathI AnaMdita kare che. ane te purUSa Ane manAvavAvALA sasA ramAM sarvatra vyApaka thai dhAraNA karIne joi rahyo che ane teja sarva jagatane sarva prakArathI AkaSa Nu karI rahyo che // 4 // (sato vinA-jJAyata) teja virAT ke jenuM brahmAMDanA ala kArathI varNana kayu" che. je teja purUSanA sAmarthyanA sAmarthyathI utpanna thayuM che. jene mUlaprakRti kahIye chIye. jenuM zarIra brahmAMDanA samatulya che. sUrya caMdramA jenAM netra sthAyI che. vAyu jenA prANa che. ane pRthvI jenA paga che. ityAdi lakSaNavALA je A AkAza che te virAT kahevAya che. te prathama kalArUpa paramezvaranA sAmarthyathI utpanna thai prakAzamAna thai rahyo che. (vinoSi0) te virATnA tattvonA pUrva bhAgethI sa aprANI ane prANInAM deha pRthak pRthak utpanna thayA che. ane tethI sajIva vAsa kare che. ane je deha tenI pRthvIAdinA avayava anna Adi auSadhiyAnI vRddhine prApta thAya che. ( 6 gAto pracayita) te virAT paramezvarathI judA ane paramezvarathI paNa A sasAra rUpa dehathI sadA judAja rahe che. ( pazcAdbhUmi mathopuna:) pharI bhUmi Adi jagattne prathama utpanna karIne pazcAt je dhAraNa karI rahyo che pA anna, (samAvAtsa.) A maMtrane athavedotpatti prakaraNamAM kAMika karI dIdhA che. pUrvokta purUSathIja (saMvRtaH puSTAttvam) sa bhAjana, vastra, jala Adi padArthAne sarva manuSya lAkoe dhAraNa arthAt prApta karyAM che. kemake tenAja sAmAthI e sarva padArthoM utpanna thayA che ane tenAthIja sanAM jIvana thAya che tethI sarva manuSya leAkane ucita che ke tene cheDIne kai bIjAnI upAsanA na kare. ( pazuMstAya ) gAya ane vananA sarva pazuone teNeja utpanna karyAM che tathA sarvAM pakSIyAne paNa banAvyAM che. bIjA paNa sUkSma dehadhArI-kITa, pataMga Adi sarva jIvAnAM deha paNa teNeja utpanna karyo che. 5 6 ( samAna Alaya0 ) te parama brahma purUSathI- ja, caLuM, sAma, ane chada arthAt athava veda utpanna thayA che. || 7 | ( tasmAzyA vrajJAvaMta) teja purUSanA sAmathI-azva arthAt dhADA ane vidyuta Adi sarva padArtha utpanna thayA. ( ; comayAvita: ) jenA mukhamAM anne tarapha dAMta hAya che te pazuAne ubhayadaMta kahe che te- uMTa, gadheDAM, Adi tenAthIja utpanna thayAM che. For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- * - * * * - - - - wwwwwwwwwwwjana prakaraNa 4 thuM. porANika ane vaidika dRSTie jagata. 27 ( 4) tenAthIja-gajAti arthAt gAya, pRthvI, kiraNa ane Idri utpanna thayAM che. (tawSA ao) eja prakAre-bakarI ane gheTAM paNa tenA kAraNathIja utpanna thayAM che, taM hiM) je sarvathI prathama prakaTa hatA, je sarva jagatane banAvavA vALe che ane sarva jagatamAM pUrNa thaI rahyo che te, yajJa arthAt pUjanane yogya paramezvarane je manuSya hRdayarUpa prakAzamAM sArI rIte-prema, bhakita satya AcaraNa vaDe pUjana kare che teja uttama manuSya che. izvarane A upadeza sarvanA mATe che. tenA kAmayagaMta zAha) teja paramezvaranA vekta upadezathI levA. je vidyAna ( vALA) je jJAnI leka (jayaa) RSike je vedamane artha jAnavA vALA ane anya paNa manuSya je paramezvaranA satkArapUrvaka sarva uttama ja kAma kare che te ja sukhI thAya che. kemake sarva zreSTa karmo karavAnA pUrve tenuM smaraNa ane prArthanA avazya karavI ja joIe ane duSTa karmo karavAM te keIne ucitaja nathI ! 9 5 () purUSa teneja kahe che ke je sarva zaktimAna Izvara kahevAya che. (ridhArA) jenA sAmarthyanuM aneka prakArathI pratipAdana karIe chIe kemake temAM citra vicitra ghaNA prakAranuM sAmarthya che aneka kalpanAothI jenuM kathana karIye chIe. (mud vikarANI) A purUSanuM mukha arthAt mukhya guNethI A saMsAre zuM utpanna thayuM che? (vivAda) bala, vIrya, zuratA ane yuddha Adi vidyA guNethI A saMsAramAM kayA padArtha utpanna thayA che? (liTara) vyApAra Adi madhyama guNothI kaI vastunI utpatti thaI? (vADa ) mUrkha paNa Adi nIca guNethI kenI utpatti thAya che te 10 che e cAre praznano uttara e che ke | (grAhakacavAtI) A purUSanI AjJAnA anusAra je vidyA satyabhASaNadi uttamaguNa ane zreSTha karmothI brAhmaNavarNa utpanna thAya che. te mukhya karma ane guNothI sahita hovAne lIdhe manuSyamAM uttama kahevAya che. (vAda kanya: tA) ane izvare e bala parAkramAdi pUrvokta guNethI yukta kSatriyavarNane utpanna karyA che (ha tarI) khetI, vyApAra ane sarva dezanI bhAvanAone jANavA tathA pazupAlana Adi madhyama guNethI vaizyavarNane, una " For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayI-mImAMsA. . aMka 1 karyA che. (jamAM dho.) jema savathI nIca aMga che tethI mUrkhatA Adi nIca guNethI dravarNa siddha thAya che ke 11 che | (ramA) te virATa purUSanA manana arthAt jJAnasvarUpa sAmarthyathI caMdramAM ane tejasvarUpathI sUrya utpanna thayA che. (chogALA) zrotra arthAt avakAzarUpa sAmarthadhI AkAza ane vAyurU5 sAmarthyathI vAyu thayo che. tathA sarva iMdrie paNa pota potAnA kAraNathI utpanna thaI che. A 12 che (nAkhyA gaNIta) A purUSanA atyaMta sUkSma sAmarthyathI-aMtarikSa arthAt je bhUmi ane sUryAdilekanA vacamAM che te paNa niyata karela che. ( phaLo:) ane jenAM sarvottama sAmarthyathI sarva lene prakAza karavAvALA sUrya Adi leka utpanna thayA che. ( mUri) pRthvInAM paramANu kAraNarUpa sAmarthyathI paramezvare pRthvI utpanna karI che. tathA jalane paNa tenA kAraNathI utpanna karyuM che. virATa chogA) teNe zrotrarUpa sAmarthyathI dizAone utpanna karI che. (tathA roja akSara) eja prakAre sarvalakane kAraNa rUpa sAmarthyathI paramezvare sarvaka ane temAM vasavAvALA sarva padArthone utpanna karyo che. 13 che ( pu ) deva arthAt je vidvAna leka hoya che temane paNa izvare pitApitAnA karmonA anusAra utpanna karyA che. ane te IzvaranA ApelA padArthane grahaNa karIne pUrvokta yajJanuM anuSThAna kare che. ane je brahmAMDanuM racana, pAlana ane pralaya karavA rUpa yajJa che tene ja jaMgatuM banAvavAnI sAmagrI kahi chIe. (vArtA) purUSe utpanna karela je A brahmAMDa rUpa yajJa che emAM vasaMtaRtu arthAt cetra ane vaizAkha-kRtanA samAna che. (trI ) grISmaRtu-jeTha ane aSADa-Idhana che. zrAvaNuM ane bhAdara- va tu A ame kArtaka-Arata mAgasara ane pauSa-himAtu ane mahA tathA phAgaNaziziravAtu kahevAya che. je A yajJamAM Ahuti che te IhAM rUpakAlaMkArathI sarva brahmAMDanuM vyAkhyAna jANavuM joIe. te 14 w (sA ) Izvare eka eka lekanA cAre tarapha sAta sAta paridhi upara upara racI che. je vaccenA cAre tarapha eka sUtrathI mApIne jeTaluM parimANu thAya che tene paridhi kahe che te jeTalA brahmAMDa leka che. te Izvare eka ekana: For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaizvika daSTie jagata. upara sAta sAta AvaraNa banAvyAM- eka samudra, bIju traNa trIjo meghamaMDalane vAyu, cetha vRSijala, ane pAMcame vRSTijalanA upara eka prakArane vAyu, chaThTho atyaMta sUkSma vAyu jene dhanaMjaya kahe che, sAtamo sUtrAtmA vAyu ke je dhanaMjayathI paNa atyaMta sUkSama che, e sAta paridhi kahevAya che. (kiraNa :) ane A brahmAMDanI sAmagrI 21 prakAranI kahevAya che. jemAMthI prakRti, buddhi ane jIva e traNe malIne eka che kemake e atyaMta sUkSma padArtha che. bIju zrotra, trijI tvacA, cothu netra, pAMcamI chahavA, chaThThI nAsikA, sAtamI vApha, AThamA paga, navamA hAtha, dazamu gupta, agIAramuM upastha jene liMga Idriya kahe che. 12 me zabda, 13 me sparza 14 muM rUpa 15 me rasa, 16 me gaMdha, 17 mI pRthvI, 18 muM jala, 19 me agni, 20 me vAyu, 21 me AkAza. e ekavIza samidhA kahevAya che. | (0) je paramezvara purUSa A jagatane racavAvALe sarvane dekhavAvALo ane pUjya che temane vidvAna leka suNIne ane tenAja upadezathI tenAja karma ane guNenuM kathana, prakAza ane dhyAna kare che tene choDIne bIjA keIne Izvara nahI mAno ane tenA dhyAnamAM pitAnA AtmAone daDha baMdhanathI kalyANa jANe che. je 15 (zana cakrama0) vidvAnene deva kahe che ane te sarvanA pUjya hoya che. kemake te sarvadina paramezvaranIja stuti, prArthanA, upAsanA ane AjJApAlana Adi vidhAnathI pUjA kare che. AthI sarva manuSyane ucita che ke veda maMtrothI prathama izvaranI stuti, prArthanA karIne zuMbha karmone AraMbha kare (nA0) je je IzvaranI upAsanA karavAvALA leka che te te sarva dukhAthI chuTIne sarva manuSyamAM atyaMta pUjya thAya che. (pUrva sA0) jyAM vidvAna leka parama purUSArthathI je padane prApta thaIne nitya AnaMdamAM rahe che tene ja mekSa kahe che, kemake tenAthI nivRtta thaIne saMsAranA duHkhamAM kadi nathI paDatA. e paramAtmAne jyAre sisakSA arthAt sRSTine utpanna karavAnI IcchA thAya che ane abhidhyAna dvArA jyAre te suSTi utpanna karavA lAge che tyAre paNa te prajApati kahevAya che. jyAre te A jagatane utpanna kare che tyAre teTalA aMzamAM vyApta purUSane virATuM purUSa kahe che te ja virATa purUSanuM rUpakathI A sUkatamAM varNana che. For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. tattvatrathI-mImAMsA. . khaMDa 1 nnnnnnnn sAyaNAcArye karelA virA purUSanA arthane sAra-- " prANIne brahmAMDa deha te virATa tenAM anaMta mAthAM Adi che. te gelaka rUpa brahmAMDane ghere karI brahmAMDathI paNa daza aMgula bahAra vaLe. 1 A kalapamAM prANImAtra virArtA avayava che tema bhUtakAlamAM hatA, bhaviSyamAM thaze. prANIonA bhagya annathI vadhate kAraNavasthAthI nikaLI dazyamAna avasthAne prApta thAya che.-prANIono karmaphala bheganA mATe jagata avasthA svIkAre che. A tenuM kharuM svarUpa nathI . 2traNe kAlanuM jagat che te tenI ja mahimA che.-sAmarthya vizeSa che. ethI paNa adhika mahimA e che ke prANI jAtane caturthAza tenA prakAzamAM che te avinAzI che. 3. saMsArathI bahAra, saMsAranA sparzathI rahita tripAda puruSa che tene A ekapAda-caturthAMza suSTisaMhArathI punaH punaH unna ane naSTa thAya che ane te ja carAcara rUpamAM vyApta thaIne rahe che. 4Adi purUSathI virabrahmAMDa deha, teja dehane Azraya laI dehAbhimAnI purUSa arthAt svamAyAthI brahmAMDarUpa virATa dehane utpanna karI temAM te brahmAMDAbhimAnI jIvarUpa thayA. A utpanna thaelA deva-tithya, manuSya AdirUpavALo thayuM. teNe bhUmine utpanna karyA bAda juvenAM zarIra banAvyAM pA jyAre pUrvakamathI suSTi thaI tyAre bIju sAdhana na hovAthI devee manathI teja purUSa svarUpane havinI kalpanA karIne yajJa karyo. te yajJamAM-vasaMtaRtu ghI, grISma agni, ane zara6 havi hatI. 6 te mAnasa cAmAM dee te purUSapazunuM prakSaNa karyuM ane suSTi sAdhana egya prajApati Adi devoe yajJa karyo che. cha teja mAnasa yajJathI--sarva dadhyAdi bhecyajAta padArtha utpanna thayA. tenAthI jaMgalI- hariNAdi pazu, grAmya-azvAdi paNa utpanna thayAM che 8 che te ja mAnasa yajJathI cAre veda utpanna thaI gayA che 9 che tenAthI azvAdi gAya uMTAdi utpanna thaI gayAM che. 10prajApatinA prANarUpa dee saMkalpadvArA virATanI utpatti karI tyAre virATane keTalAka bhAgomAM vibhakta kya. tenuM mukha kayuM? bAhu kaI ? urU karyuM ane paga kevA rUpanA? 11 che uttara-brAhmaNa tenA mukharUpa, kSatriya tenI bAhU, vaizya tenA uru, ane zudra tenA pagarUpa vibhAga karyA. 12 je prakAre sarva bhegyajAta, gavAdi pazu, trAgAdi veda, ane brAhmaNadi tenAthI utpanna thayA, teja prakAre prajApatinA manathI caMdramA, cakSuthI sUrya, mukhathI agni, ane prANathI vAyu utpanna thayAM 13 nAbhithI aMtarikSa, mastakathI do, pagathI bhUmi, ane kAnathI dizA vigere anyaloka lokAMtara utpanna thayAM 14aa A sAMkalita yajJanI-gAyatryAdi sAta chaMda paridhiyAM hatI. arthAt ekaki AhavanIyanI traNa, uttaravedikAnI traNa, ane sAtamA Aditya. 21 samAdhio-12 mAsa, For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaidika dRSTie jagatu. pa tuM, 3 leka, ane Aditya e 21, prajApatinA prANarUpa devoe mAnasa yajJa karatAM virATane pazu mAnI yajJane vistAra karyo. te 15 | prajApatinA prANarUpa dee A mAnasa yajJathI yajJarUpa prajApatinI pUjA karI te samaye jagadrupa vikAranA dhAraka teja dharma mukhya hatA, teja puruSa-te virATa prApti rUpa svargane prApta thAya che jyAM purAtana virA purUSa upAsanA karavAvALA sAdhaka deva rahe che 16 e 16 maMtranA arthane sAra kahyuM. " travedamAnuM virATa sUkA, sAyaNAcAryanA arthane TuMka sAra lakhIne batAvyuM. yajurvedamAM lakhAeluM teja virATa sUkta che tene artha svAmI dayAnadajIe karela che te batAvI dIdho che. mAtra sAma sAmI jevA tene TukamAM sAra lakhIne batAvuM chuM-maMtra 16 le ne. purUSa vizeSya bAkInAM vizeSaNa-pura-brahmAMDa ane zarIra e bannemAM vyApaka te puruSa, AkAzanAM vacamAM sarva padArtha che chatAM te jude che teja pamezvara che. sthUla sUma pAMca pAMca bhUta, prANanI sAthe AtmA, ane hRdaya e traNemAM vyApaka tenuM ullaghana karI jagatane banAvavA vALe che. 1 pUrvokta vizeSaNavALA paramezvarathI jagat thayuM, thaze, ne che mekSane ApavA vALo sarvanI sAthe che, jagata utpanna kare che paNa pite janma lete nathI 2 traNe kAlane saMsAra che te purUSanI mahimA che ane te anaMta che. jagata prakAzI rahyuM che, purUSa eke dezamAM che, jagat tenAthI traNa gaNuM che, mekSa sukha tenA jJAna svarUpa prakAzamAM che. sarva prakAzane karavA vALo che. 3 - tripAda jagatathI upara vyApaka sarvanI bhIttara ane tethI alaga paNa tenI apekSAthI jagata kiMcita che. saMsAranA cAra pAdamAM te paramezvara vacamAM che, sthUla jagatano janma ane vinAza thatuM rahe che. prakAzamAna puruSa jude che tenA sAmarthyathI jagat utpanna thayuM te be prakAranuM che-bhejanAdi mATe ceSTA kare che te chava saMyukta che, bIjuM-jaDa ke je bhejananA mATe baneluM che. purUpanuM sAmarthyaja jagat banAvavAnI sAmagrI che. te hitakAraka thaI bane prakAranA jagane AnaMdita kare che, vyApaka thaI dhAraNa kare che, ane AkarSaNa paNa kare che . 4virATra jenuM brahmAMDanA alaMkArathI varNana karyuM che je teja puruSanA sAmarthyanA sAmarthyathI utpanna thayuM che jene mUla prakRti kahIye chIye, For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tattvanayI-mImAMsA. khaMDa 1 jenuM zarIra brahmAMDanA samatulya, jenAM sUrya caMdramA netra, vAyu jenA prALu, pRthvI jenA paga, ityAdi lakSaNavALA je AkAza che te virAT kahevAya che. te prathama kalArUpa paramezvaranA sAmA~thI utpanna thai prakAzamAna thai rahyo che te visaT tattvAnA pUrva bhAgeAthI sarva prANI ane prANIyAnA deha pRthapha pRthak utpanna thayA che. tethI temAM sarva jIva vAsa kare che, je deha tenI pRthvI AdinA avayava annAdi auSadhiyAnI tRptiyAne prApta thAya che, te virAT paramezvarathI judA ane paramezvarathI, A saMsAra dehathI judA rahe che. pharI bhUmi Adi jagatane prathama utpanna karIne pachI je dhAraNa karI rahyo che // 5 // A chaThThA maMtranA atha vedotpatti prakaraNamAM kAMi karI dIdhA che. pUrvokta puruSathIja-sava bhAjana, vastra, anna, jala, Adi padArthAna prApta karyAM.che-tenA sANathIja sarva padArtha utpanna thayA che mATe tene cheDIne khIjAnI upAsanA na kare. gAya Adi, kITa, pataMgAdi teNe ja utpanna karyAM che // 6 // je brahma purUSathI cAro veda utpanna thayA che. it 9 | teja purUSatA sAmarthyathI gheADA, vidyuta Adi; gAjAti-gAya, pRthvI, ane indrio utpanna thayAM che, je sa MthI prathama prakaTa hatA, je jagattne banAvavA vALA che, jagatamAM pUrNa thai rahyo che, te yajJa-pUjana ne ceAgya, paramezvarane prema bhakti, satyAcaraNa karIne pUjana kare che te uttama che, tenA A upadeza sanA mATe che, tenAja vedokata upadezothI- vidvAn jJAnI leAka-veda maMtronA a jANavA vALA ane anya paNa satkAra pUrvaka uttama kAma kare che te sukhI thAya che. duSTa karma karavAM ucita nathI. ! 8-9 | purUSa sarva zakitamAna izvara che. jevu ghaNA prakAranuM sAmarthya che. tenuM mukha--mukhya guNAthI zuM utpanna thayu che ?. tenI mAlUmala vIryAdi guNAthI kayA padAtha utpanna thayA che ?. tenuM.....urUmadhyama guNAthI kai vaMstunI utpatti ? tenA pAda-- mUrkha paNAdi nIca guNAthI kenI utpatti thAya che ? uttara---A purUSanI AjJAnusAra karmAthI brAhmaNa utpanna thAya che te mukha. bala vIryAdi guNa yukata kSatriya utpanna karyA--te ADU. khetI vyApArAdi guNavALA vaizya utpanna karyA-te Ur. mUkha paNAdi guNavALA te thudra pagathI * utpanna thayA ema siddha thAya che. 5 11 5 vinA jJAna svarUpa sAmarthyathI caMdramA, tejathI sUrya, avakAza rUpathI AkAza, vAyuthI vAyu, iMdriyA pAta For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praka7 4 thuM. pIrANika ane vaidika dRSTie jagat 33 pitAnA kAraNathI utpanna thAya che 12 e atyaMta sUkSmathI aMtarikSa, jenA -sarvottama sAmarthyathI sUryAdileka, paramANu kAraNarUpa sAmarthyathI pRthvI, jalane paNa tenA kAraNathI, zrota sAmarthyathI dizAo, kAraNarUpa sAmarthyathI sarva lokane, sarva padArthone utpanna karyA che 13 che deva-vidvAna temane paNa temanA karmAnusAra utpanna karyA che. te IzvaranA ApelA padArthone laI yajJAnukAna kare che. ane je brahmAMDanuM racana, pAlana, ane pralaya karavA rUpa yajJa che tene ja jagat banAvavAnI sAmagrI kahIe chIe. puruSe utpanna karyo je A brahmAMDa yajJa che emAM Rtue ghIAdi che. rUpakAlaMkArathI sarva brahmAMDanuM vyAkhyAna jANavuM che 14vA . izvare eka eka lAkanA cAre tarapha sAta sAta paraSi upara upara racI che. eka ekarA upara sAta sAta AvaraNa banAvyAM-1 samudra, 2 trasareNuM, 3 meghamaMDalavAyu, 4 vRSTijala 5 vRSTi javanA upara eka prakArane vAyu, 6 atyaMta sUkSmavAyu jene dhanaMjaya kahe che, cha sUvAtmAvAyu dhanaMjayathA atyaMta sUkSama, e sAtane paridhi kahe che. A brahmAMDanI sAmagrI 21 prakAranI che-1 prakRti, buddhi, jIva e vaNe malIne eka atyaMta sUkSama che, 2 zrotra, 3 tvacA, 4 netra, 5 jInhA, 6 nAsikA, 7 vAphra, 8 paga, 9 hAtha, 10 gupta. 11 liMga 12 zabda, 14 sparza, 14 rUpa, 15 rasa, 16 gaMdha, 17 pRthvI, 18 jala, 19 agni, ra0 vAsu, ra1 AkAza, e 21 samidhA kahevAya che. je jagane racavAvALo dekhavAvALe pUjya che. temane vidvAna leka suNIne tenAja upadezathI, tenAja karma, guNonuM-kathana, prakAza, dhyAna, kare che. bIjAne Izvara nahI mAno tenA dhyAnamAM daDha baMdhanathI potAnA AtmAnuM kalyANa jANe 15 / vidvAnene deva kahe che, te sarvanA pUjya hoya che, AthI manubene ucita che ke vedamaMtrathI stuti, prArthanAdi karIne zubha karmone AraMbha kare. je IzvaranI upAsanA karavAvALe che te sarva duothI chuTIne pUjya thAya che. vidvAna je padane prApta thaI nitya AnaMdamAM rahe che tene ja mekSa kahe che. te nivRtta thaI duHkhamAM paDatA nathI. mA 16 paramAtmAne jyAre suSTi utpanna karavAnI IcchA thAya ane jyAre te suSTi utpanna karavA lAge tyAre paNa te prajApati kahevAya che. jyAre utpanna kare che tyAre For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 --~ ~~~~~~ teTalA aMzamAM vyAsane virATu purUSa kahe che. tenA rUpakathI A sUktama varNana che." A virA purUSa sUktanA maMtra upamA mAM jarA vicAravAnuM ke-sAthacA artha e karyo che ke -"A sAMkatvika cAnI gAya vyAdi sAta chaMda ridhiyA hatI. arthAta-aiSTika AhavAnIyanI traNa, uttara veTikAnI traNa, ane sAtamI AdityanI. svAmI dayAnaMdajIe-eja paMdaramA maMtrane artha e karyo che ke" izvare eka eka lekanA cAro ta sAta sAta paridhi upara upara racI che, eka ekanA upara sAta sAta AvaraNa banAvyAM-1 samudra, 2 trasareNu 3 megha maMDaLa vAyu, 4 vRSTi jala, pa vRSTi jala upara eka prakArane vAyu, 6 atyaMta sUkSma vAyu jene dhanaMjaya kahe che, 7 sUtrAtmA vAyu dhanaMjayathI atyaMta sUkSma. e sAtane pazidha kahe che." AmAM jarA vicAravAnuM ke-sAyaNAcArye-gAyatyAdi sAta chaMdanI tharadhiya batAvI. tyAre svAmI dayAnaMdajIe-eka eka lekanA cAre tarapha samudrAdika sAta sAta AvaraNa batAvyAM. A vizeSa jJAna svAmIjIe kayA vedothI saMpAdana karyuM? amArI samaja mujaba te jenenA sarvajJa purUe anAdikAlanA lekanuM ja svarUpa batAvyuM che. temAMnA viSayane joyA pachI temAM udhuM chatuM kalpI izvare eka eka lekanA upara sAta sAta paridhi racInA svarUpathI lakhIne batAvyuM. prathama te virA purUSaja eka lekanA svarUpavALe batAvyo che temAM bIjA bIjA lekeja kayAMthI AvyA? prAye A virATa purUSanuM sUkta jaina ane bauddhanA ta. vizeSa jAheramAM AvyA pachI ja vedomAM dAkhala thaeluM hoya ema vicAra karatAM jaNAI Ave che. kAraNajaina, bauddha, ane vaidika A traNa mate eka vakhate meTI athaDAmaNimAM paDayA hatA. te vakhate aneka prakAranA viSayomAM moTI moTI carcAo ubhI thaelI jaNAya che. yajJa pradhAna vaidika dharma nahI je thaI paDelA hate. te vakhate vaidikee upaniSadAdika pitAnA graMthamAM meTa pheraphAra karI dIdhele ema jaNAI Ave che. bAddhoe jagatanA saMbaMdhe prAce maunaja svIkArI lIdhuM hatuM. vaidika paMDiteo-pitAnA vedethI te purANe sudhI jagatanA saMbaMdha jene je gaThatuM AvyuM te te pramANe potAnA graMthamAM goThavatAja AvyA tethIja temanA graMthamAM jage jage para pratyakSapaNe virodha dekhAi rahyo che. A mArI kalpanA alpa buddhithI karelI vicArI purUne sarvathA ayogya nahI lAge ema huM mArA TuMka anubhavathI mAnuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ makaraNa karyuM. parANika ane vaidika dRSTie jagat . 35 saMskRta sAhitya pR. 176 thI 188 sudhImAM batAvela. gagavedanA sRSTi viSayaka sUkatemAMne kicita sAra- | pRSTha. 176mAM vedamAM cha ke sAta suSTi viSayaka sUkta che. temAM daMtakathA ane dharmazAstranA vicArenI puSkala bheLabheLA thaI hoya e svAbhAvika che. e kavitAomAM vicAre ghaNA astavyasta sthitimAM mukAyelA ApaNA jovAmAM Ave che..... prAdhIna aSionA abhiprAya pramANe devatAoe "suSTi utpanna karI" keTalIka vakhate e sUkomAM sRSTine utpanna karanAra tarIke judA judA devatAonAM nAma ApavAmAM AvyAM che. svarge ane pRthvI e be saghaLA devatAonAM mA bApa che e vicAra ghaNe ThekANe darasAvavAmAM Avyo che e vicArathI taddana ulaTa che eTale bAlakoe potAnA mA bApane utpanna karyA " evI rItanA virodhamAM vedanA RSie AvI paDe che. udAharaNa tarIke-IMdranA viSemAM cokakasa zabdomAM evuM kahevAmAM AvyuM che ke eNe enA pitAnA zarIramAMthI enA pitAne ane enI mAtAne janma Ape (saM. 10, sU. 54) " mAtA pitA sAtharaH sva: virodhAbhAsI vicAmAM vadhAre ne vadhAre mazagula rahenArA vipravarganA kalpanAne A vicAra ghaNe gamI gaye hato ema spaSTa mAlama paDe che kAraNa ke suSTi viSayaka sUkatamAM jagatanI utpattine krama varNavavAmAM Ave che temAM eka bIjAthI thaelI utpattinuM kathana eka karatAM vadhAre vakhata karavAmAM AveluM jaNAya che. udAharaNa tarIke dakSane janma aditithI thayo ane aditine janma dakSathI thayo evuM kahevAmAM AvyuM che (saM. 10, sU. 72) atikSo manAta kSajiti ra aa RgavedanA dhArmika vicAre dhIre dhIre vikAza pAmatAM saghaLA mukhya devatAothI judA ane eka eka devatAnA karatAM caDhiyAtA evA eka achAnI kalpanAne udbhava thayo. sRSTi viSayaka suktamAM puruSa, vizvakarmA, hiraNyagarbha, prajApati evAM judAM judAM nAmethI e suSTAne saMbodhana karavAmAM AvyuM che. vizeSa prAcIna sUkomAM, gara eTale " utpanna karavuM" e kriyApadanA keI rUpanI sAthe haMmezAM janananA kudastI vyApAra tarIke sRSTi viSe lakhavAmAM AvyuM che paNa A sRSTi viSayaka sUktamAM kaI bhUla padAthe uparathI banAvaTa karavAmAM AvI hoya athavA koI mUla padArthamAMthI utkrAMti thaI hoya evI rItanuM suSTi viSenuM varNana ApavAmAM For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 AvyuM che emAnuM eka sUkta ( ma. 10, sU. 90 ) " puttaja sU '" e nAmathI ghaNuM jANItu thaeluM che. e sUktamAM paNa devatAone sRSTinA kartA tarIke varNa vAmAM AvyA che te paNa tenIja sAthe eka prathama puruSanA zarIra rUpI padAtha uparathI sRSTi racavAmAM AvelI evu paNa kahevAmAM AvyuM che. e puruSane hajAra mAthAM che ane hAra paga che, ane bhUmine DhAMkI daine bhUmi uparAMta paNa enuM zarIra phelAi vaLe che. A graMthakAre batAvelA a pR. 178 thI 180 sudhI nIce pramANe che " eka rAkSasI puruSanA zarIramAMthI A jagat racAyuM che. e mU vicAra kharekhara ghaNA jAne che, ane aneka prAcIna daMta kathAmAM e vicAra ApaNA jovAmAM AvyA vagara rahetA nathI. paNa e vicAra je rItathI A rathaye mRkavAmAM Avye che te rIta kai cheka AnI nathI. brAhmaNyamAM viSNune cajJa tarIke kalpavAmAM AvyA che; ane te ja zailIne anusarIne A sUkatamAM sRSTinA kane eka yajJanA vidhi tarIke gaNavAmAM AvyuM che ane mUja puruSane yajJanA pazu tarIke kalpIne tenA zarIranA judA judA kAyalAone vizvanA judA judA bhAge gaNavAmAM AvyA che, e sUktamAM ApaNane kahevAmAM AvyuM che ke enuM mastaka te AkAza thayuM, enI nAbhi te rikSa thai, enA paga te pRthvI thayA, enA zrotra te dizAe thayA, ane enA manamAMthI cadra, uttpanna thaye, enI AMkhamAMthI sUrya utpanna thaze, enA mukhamAMthI caMdra ane agni utpanna thayA enA zvAsamAMthI vAyu utpanna thayA " evI rIte teoe ( devatAoe ) judI judI duniyAene ghaDI. '" e sUtane vizvadevatAvAdano raMga lAgyo che te uparathI jI e sUkta vadhAre meDuM' racAyaluM che ema mAlUma paDI Ave che kAraNake e sUkatamAM kahevAmAM AvyuM che ke--purUSa te ja A saghaLuM jagata atyAre je kaMi che ane have pachI je kai haze te saghaLuM purUSaja che. ane enA cAthe| bhAga te saghaLAM prANIo che ane bAkInA traNa bhAga te leAkamAM rahenArI amara leAkeAnI duniyA che. brAhmaNAmAM purUSa ane sRSTinA racanAra prajApati e beune ekaja gaNavAmAM AvyA che ane upinaSadomAM e purUSanu AkhA vizvanI sAthe tAdAtmya gaNavAmAM AvyuM che. ethI paNa vizeSa AgaLa jatAM, sAMkhya philasuphInA dvaitavAdamAM purUSa e "" AtmA nuM nAma che evuM gaNavAmAM AvyuM che, ane e pravRtti thI bhinna 66 For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. porANika ane vaidika draSTie jagat. 37 che evuM pratipAdana karavAmAM Avyu che. putra sUtta mAM ' virAja ' e nAmanA satva viSe evuM kahevAmAM AvyuM che ke purUSamAMthI e virAjanI utpatti thai che-- tasmAd vitta jJAyata" pAchalA samayanI vedAnta philasuphImAM virAja e sRSTinA racanAra ( saguNa brahma)nu nAma che. ane prazna e nirguNa sattvathI enuM svarUpa judu paDI Ave che. tyAre pusta pUruM ne hiMduM. stAnanA vizvadevatAvAdanI jUnAmAM jUnI racanA tarIke ApaNe gaNI zakIe tenIja sAthe, e vaiz nA samayanI sauthI meADI lakhAyalI kavitAemAMnI eka che e paNa ApaNe svIkAravu paDaze. kAraNa ke traNa jUnAmAM jUnA vedo sabaMdhI jJAna e sUkta vhelA astitva dharAvatuM hatu emae sUkata uparathIja mAlama paDe che. e sUkatamAM e traNe vedo viSe nAma daineja kahevAmAM AvyuM che -- tasmAdyajJAt sarvahuta RcaH sAmAni jajJire / chaMdAMsi jajJire tasmAt yajustasmAdajAyata // vaLI e sUkatamAM pahelIja vAra cAra varNo viSe kahevAmAM Avyu che. AkhA thaiva mAM cAra varNA vaSe jemAM kahevAmAM AvyuM hoya evuM sUkata e akaluja che. e sUkatamAM kahyuM che ke-A purUSanuM mukha te brAhmaNu thayuM, enA bAh te rAjanya ( laDavaiyA ) thayA, enI jhAMgha te vaizya ( kheDUta ) thai, ane enA paga te zUdra ( dAsatva karanArA ) thayA. sRSTinI utpattine lagatI bAkInI lagabhaga saghaLI kavitAomAM 8 devatAe " ema sAmAnya rIte nahIM, paNa amuka ceAsa devatAnu nAma daine tene sRSTinA racanAra tarIke varNavavAmAM AvyeA che. khIjAM sUktAnA ghaNA matrA uparathI evuM mAlama paDe che ke utpattinA kAryoMmAM AgaLa paDatA bhAga lenAra tarIke sUryane RSie ghaNA agatyanA gaNatA. udAharaNa tarIke ene " hAlatI ane sthira rahetI saghaLI vastuonA AvyeA che. (ma. 1, sU. 115 ) :-- 66 AtmA tarIke varNavavAmAM 27 sUrya AtmA navatastaghuvaz . ane enA viSe kahevAmAM AvyuM che ke:" e ekaja hAvA chatAM viprA ene judA judA ekaM sadviprA bahudhA vadanti // nAmathI khelAve che '" ( ma. 1, sU. 164 ). AvAM AvAM vacane uparathI evu` mAlama paDe che ke sUryanAM aneka lakSaNeAmAMthI enu sraSTA tarIkenuM vyaktitva e samaye dhIre dhIre AgaLa For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * 38 - tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 tAravI kADhavAmAM AvatuM hatuM. vizvakarmA "sarvane racanAra " e devanI utpatti AvI ja rIte thaI haze e ghaNuM saMbhavita jaNAya che. - be suSTi viSayaka sUkto (maM 10, sU. 81-82) mAM e vizvakarmanane saMbodhana karavAmAM AvyuM che. e bemAMnA AgaLA sUktamAM sAta maMtra ApelA che. temAMnA (2-3-4) e traNa maMtrano artha mAtra ApIe chIe- je vakhate vizvakarmA e saghaLuM jonArA devatAe pitAnA baLa vaDe karIne pRthvIne utpanna karI ane AkAzane prakaTa karyuM te vakhate enuM adhiSThAna zuM hatuM? eNe zI vastu vaDe potAnA karmane AraMbha karyo ? kevI rIte eNe pitAnuM karma karyuM.? jenI AMkha saghaLI dizAmAM che, jenAM mukhe saghaLI dizAmAM che, jenA bAhu saghaLI dizAmAM che jenA paga saghaLI dizAmAM che evo eka devatA AkAza ane pRthvIne utpanna karIne pitAnA bAhu vaDe ane pitAnI pAMkho vaDe tene joDI de che. keI kaheze ke evuM kayuM vana hatuM, evuM kayuM vRkSa hatuM ke jemAMthI AkAza ane pRthvIne teoe ghaDyAM?. he RSio? hamArA manamAM hame jarA vicAra kare ke judAM judAM bhuvanene je vakhate e dharI rahyA haze te vakhate e zenA upara ubhA rahyo haze ? "vana" e je zabda ahIM vAparavAmAM Avye che teja zabda grIka philasuphImAM paNa "mULa padArtha" (hule ) ne mATe hamezAM vaparAyala dIThAmAM Ave che e vAta khAsa lakSa kheMce evI che. bIjA sUkta (maM 10 sU. 82 ) mAM e siddhAMta mukavAmAM Avyo che ke vastuonuM prathama bIja A vizva ane saghaLA devatAonuM AdikAraNa A (pANInI devIo) thI utpanna thayuM che. (maMtra. 3-5-6 che ne artha ja mukIe chIe) je ApaNo pitA, ApaNe janitA, ApaNe vidhAtA che je saghalAM dhAmane ane saghaLAM prANIone pichAne che, je ekale judA judA devatAone judAM judAM nAma ApavAne samartha che, tenA tarapha prazna puchatAM bIjA saghaLAM prANIo vaLe che. mA -pANInI devIoe e prathama garbha kaye dhAraNa karyo ke jemAM saghaLA devatAoe pitAnI jAtane ekaThI maLelI joI, je A pRthvI para che, je AkAzathI para che, je baLavAnuM devatAonA gUDha nivAsasthAnathI paNa para che ? te prathama garbhane Ag - pANInI devIoe dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. porANika ane vaidika dRSTie jagat. karyo ke jemAM saghaLA devatAo ekaThA maLyA, je eka ajanI nAbhimAM apita thayA che, jenI aMdara saghaLAM bhuvanene samAveza thaI gaye che. jeNe A bhuvanene utpanna karyA tene hame zeAdhI zakaze nahIM, je tamArI pAse Ave che te enAthI jude che." (pR. 183 thI- eka sRSTi viSayaka kavitA (ma. 10 sU. 121) ghaNI khUbIdAra che temAM vaLI sRSTinA racanArane mATe "ji " evuM nAma vAparyuM che. ugatA sUrya uparathI AvuM nAma ApavAne vicAra utpanna thaye haze emAM kaMI paNa saMzaya nathI. A sthale paNa agninI utpattinA saMbaMdhamAM mApa: (pANI nI devIo) ne saghaLA prakAranA jIvananuM bIja dhAraNa karatI varNavavAmAM AvI che. (e sUktanA 10 maMtromAMnA 1ra-7-8 maMtrane artha nIce pramANe) hiraNyagarbha prathama astitvamAM Avya; prANI mAtranA eka pati tarIke eno janma thayo hataeNe pRthvIne ane A AkAzane TakAvI rAkhyA. kyA devanI havio vaDe hame sevA karIzuM? je jIvavAnI zakti ApanAra che ane je baLa ApanAro che, jenI AjJAne saghaLA devatAo namana kare che, jenI chAyA e mRtyu che ane amaratva che. kayA devanI havio vaDe hame sevA karIzuM?.... je vakhate balavatI kAH pANInI devIo-saghaLA garbhane dhAraNa karatI ane agnine utpanna karatI AvI te vakhate devene AtmA eka utpanna thaye. kayA devanI havio vaDe hame sevA karIzuM? je potAnA prabhA vaDe karIne buddhine dharanArI ane yajJane utpanna karanArI bApu -pANInI devIo-upara najara rAkhe che, je eka deva saghaLA devanA karatAM vadhAre caDhiyAta che. kayA devanI havio vaDe hame sevA karIzuM?" A sUktanA dareka maMtranI chellI paMktimAM tene te prazna je puchavAmAM AvyuM che tene javAba dazamA maMtramAM e ApavAmAM AvyuM che ke e ajANya deva te prajApati che." e chelle maMtra A sUktanI sAthe pAchaLathI jeI devAmAM Avele jaNAya che." * aja' e zabda "surya 'nA arthamAM A sthaLe vaparAye hoya evuM jaNAya che. (mUlanI TIpamAMthI utAre che. ) For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 tattvatrathI--mImAMsA. ' khaMDa 1 (pR. 185 thI) bIjA be yaSi viSayaka sUktamAM philasuphInI DhabathI suSTinI utpatti viSe evI samajutI ApavAmAM AvI che ke asara mAMthI sara na AvirbhAva thaye emAMnA eka sUktamAM (maM. 10, sU. 72), suSTinI utpatti viSe je kaMIka guMcavaNa bharela vRttAnta ApavAmAM AvyuM che te uparathI utpattinA traNa kama varNavavAmAM AvelA ApaNuM jovAmAM Ave che-prathama jaganI utpatti thaI, pachI devatAonI utpatti thaI, ane sauthI chellI sUryanI utpatti thaI. e sUkatamAM paNa utkrAMtivAda ane suSTivAda 4 e beu eka bIjAnI sAthe bhaLI gayelA hoya evuM jovAmAM Ave che- brahmaNaspati retAsaM karbhAra ivAdhamat / devAnAM pUrye yuge asataH sadajAyata // luhAranI peThe brahmaNapati-prArthanAnA patie A vizvane barAbara jaDAyeluM rahe tevI rIte ghaDayuM. devatAonA prAcIna yugamAM je hetuM-caNA-temAMthI je che te-ta-utpanna thayuM. AnA karatAM ghaNuM vadhAre caDhiyAtuM sUkata 1ra9 muM che - (A graMthakAre maMtra "pame, chevane mukeluM sUkata tene artha nIce pramANe ) "asa"-te vakhate tuM, tema vatta paNa nahotuM te vakhate aMtarikSa hetuM, ane aMtarikSanI pelI tarapha je AkAza che te paNa te vakhate hetuM. te vakhate gati kaI hatI? kayAM hatI? kenAthI hatI? pANI, ane uMDA khADAo, te zuM te vakhate hatA ? te vakhate mRtyu nhotuM, tema amaratva paNa nahetuM; rAta ke dahADe e bemAMthI ekakenuM nAma nizAna paNa te vakhate nahotuM te eka purUSa vAyu vinA pitAnI meLe zvAsa layAM karate hatuM, te eka puruSa sivAya bIjI kaI paNa vastu te vakhate hatI. pahelAM aMdhakAra te aMdhakArathI chavAI gayo hato A AkhuM vizva oLakhAya nahIM evuM ane pravAhI hatuM. khAlI sthAna zUnyatAthI DhaMkAI rahyuM hatuM tyAM te eka puruSa tapanA prabhAvathI utpanna thayA. te vakhate prathama kAma enAmAM utpanna thayo. kAma eja e AtmAnuM paheluM rata hatuM. kavioe pitAnA DahApaNa vaDe karIne hRdayamAM * utkrAMtivAda-amuka padArtha have tenI uttarottara vRddhi thaI, tene ghaDavAmAM Avyo, tenI utkrAMti karavAmAM AvI e vAda. sRSTivAda-kaMI nahotuM tyAM AgaLa kaMIka navuM devatAoe potAnA prabhAvathI utpanna karyuM evo vAda. (mUlanI TIpamAMthI) For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. paurANika ane vaizvika dRSTie jagat. 41 sAhityadraSTie jotAM A kavitA ghaNI khUbIdAra che, eTaluM ja nahIM paNa e prAcIna samayamAM paNa je hiMmata bharyA vicArA A sUkatadvArA pradazita karavAmAM AvelA ApaNe joie chiye tene lIdhe e kavitA ApaNu khAsa lakSa kheMce evI che paNa hiMdustAnanI philasuphInA je mukhya doSo chespaSTatA ane avarodha ( Consistency ) nI khAmI, carcA calAvavAmAM kevaLa zabdane vadhAre mahatva ApI devAnuM valaNa, e dveSa! A sthaLe paNa ApaNA jovAmAM AvyA vagara rahetA nathI. ekanA eka viSayane vaLagI rahIne jarA lakhANathI carcA calAvavAmAM AvI hoya evuM sUkata AkhA ver mAM A evuMja che, ane sAMkhyadarzananA pariNAmavAdanuM cAkkasa svarUpa jene prApta thayuM te prakRtinuM mahAtmya sthApanArI philasuphInA prAraMbha A sUktamAM thayale ApaNA jovAmAM Ave che. vaLI, A leAkAnA philasuphI bharelA vicArAnA prAcInamAM prAcIna namUnA tarIke A sUkata haMmezAM agatyanuM gaNAyA vinA raheze nahIM, asat mAMthI sat ne udbhava thayA tyAra pachI prathama pANI AvyuM; ane tyAra pachI tapavaDe karIne caitanyanA prAdurbhAva thayA evA je siddhAMta A sUkatamAMthI nIkaLe che tenI sAthe sRSTinI utpattinAM je je varNanA brAhmaNAmAM ApavAmAM AvyAM che te maLatAM Ave che. e brAhmaNeAmAM paNa asat te sat thayuM ane e sat nuM prathama svarUpa pANI hatu evuM varNavavAmAM AvyuM che. pANI upara dvijyaparma e suvarNanuM iDuM tare che, ane te iMDAmAMthI je caitanya icchA kare che ane vizvane race che tene prAdurbhAva thAya che. brAhmaNAmAM suSTinA kartA tarIke prajApatine AgaLa ke pAchaLa paNa hamezAM gaNAvavAmAM Avye che. keTalAMka varNanAmAM ene vhelA gaNAvavAmAM AvyA che, ane keTalAMka vargunAmAM pANIne helu gaNAvavAmAM AvyuM che. sRSTivAda ane utkrAMtivAda e ene bheLI devAmAM AvyAthI AvI rItanA prAthamika virodha brAhmaNagraMthAmAM ApaNA dIThAmAM Ave che, paNa sAMkhyadanamAM e virodha dUra karavAmAM Avye che. e danamAM, puruSa athavA AtmAne niSka sAkSI tarIke gaNavAmAM AvyA che, ane prakRti athavA mULa padAnA dhIre dhIre pariNAma thatA jAya che evuM varNavavAmAM AvyuM che. A pramANe zvet nAM sRSTi viSayaka sUkto e hiMdustAnanI philasufInA, eTaluMja nahIM paNa purANA, ke jene mukhya uddeza sRSTinI utpattinuM vaNuna ApavAnA che, tenA ArabhakALa sUcave che. 6 For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. akhaMDa 1 pro. maeNkaDonale-vemAMthIja Apasa ApasamAM virodha rUpanI saSTiviSayaka cha sAta sUkto batAvatAM jaNAvyuM che ke - vizeSa prAcIna RSionA abhiprAya pramANe-devatAoe sRSTi utpanna karI chatAM kahevAmAM AvyuM ke-varga ane pRthvI e bau devatAonAM-mAM bApa che. utpanna karanAra mA bApa gaNAya paNa utpanna thayelA de mA bApa zI rIte ? a. naM. 10, sU. 54 thI jaNAvavAmAM AvyuM ke potAnA zarIramAMthI pitAnA mA bApane utpanna karyA. a. naM. 10, sU. 72 thI dakSane janma aditithI thayo ane aditine janma dakSathI thayo. e paNa vicAravA jevuM che. vA. . 10, sU. 90 muM-puruSa sUkta che. tene artha che. mekaDonale, sAyaNacAryo temaja svAmI dayAnaMdajIe-yajurvedanA eja sUktane artha karyo che. e traNenA arthamAM je taphAvata che te vicArI joIe-- : che. maeNkaDonala-e sUktamAM devatAone sRSTinA kartA varNavyA che paNa prathama puruSanA zarIra uparathI sRSTi racavAmAM AvI. e puruSane hajAra mAthAM, hajAra paga, bhUmine DhAMkayA pachI bhUmi uparAMta tenuM zarIra phelAI vaLe che- eka rAkSasI puruSanA zarIramAMthI racAyuM e vicAra jUne che paNa A rIta junI nathI. brAhmaNomAM-viSNune yajJa tarIke kalpavAmAM AvyuM che. te zailIthI ahi-suSTinA kamane yajJanA vidhi tarIke, puruSane pazu tarIke, kalpI tenA zarIranA judA judA bhAge gaNAvatAM-tenuM mAthu te-AkAza, nAbhi teaMtarikSa, paga te-pRthvI, zrotra te dizAo, manamAMthI caMdra, AMkhamAMthI-sUrya, mukhathI iMdra ane agni, zvAsathI vAyu. evI rIte devatAoe judI judI duniyAone ghI. e sUkta moDuM racAyeluM che. ene ce bhAga prANIo che ane bAkInA traNa bhAga te amara lekanI duniyA che. brAhmaNomAM-puruSa ane prajApati ekaja che. upaniSadamAM puruSane vizvanI sAthe tAdAmya gaNe che. sAMkhyamAM kaitapuruSa e AtmA, e prakRtithI bhinna gaNe che. vedAMtamAM-puruSamAMthI sRSTi racanAra (saguNabrahma) virAjanI utpatti jaNAvI che For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaidika dRSTie jagatuM. - ravA kavitA kAgavedathI meDI lakhAelI enA sUktathI ja mAlama paDe che-emAM traNa vede utpanna thayAnuM batAvyuM che. vaLI cAra varNonI kavitA AkhA trAgavedamAM ahIM prathamaja che. sAyaNAcAryanA arthamAM vizeSa- sarva prANIone brahmAMDa deha te virA, brahmAMDathI dazAMgula vadhIne rahyo, prANImAtra tenA avayave che, prANIonA bhagya annathI te vadhe che, prANIonA karma phala bheganA mATe jagadavasthAne svIkAra kare che. traNe kalanuM je jagat che te tenI mahimA-sAmarthya vizeSa che, ethI adhika mahimA -traNe kAlanA prANI jAta tenA caturthAzanA prakAzamAM avinAzI che. saMsArathI bahirbhata saMsAra sparza rahita tripAda che, mAtra tene ce pAdaja suSTi-saMhArarUpa-utpanna naSTa rUpa thayA kare che. Adi puruSathI-virATuM brahmAMDa deha, tenA AzrayathI dehAbhimAnI puruSa-javarUpa-tiryaMpha, manuSya rUpa thayA. bhUmine utpanna karyA bAda jInAM zarIra banAvyAM. suSTi taiyAra thaI tyAre devee puruSane havikalpI yajJa karyo. te ja puruSa pazunuM prakSaNa karI prajApati Adi dee yajJa karyo. te yajJathI-dadhyAdi bhagya padAthe, pazuo, cAra vedo utpanna karyA. devoe virATane utpanna karyA bAda tenA aMgenA vibhAgathI cAra varNa, caMdra, sUrya, agni, vAyu Adi utpanna karyA. A yajJanI sAta paridhiyAM-3 eSTika, 3 uttaravedI, sAtame Aditya. 21 samidhAo-12 mAsa, 2 hatu, 3 leka, 1 Aditya e 21 thaI. yajJa karatAM dee virATane pazu mAnI yajJane vistAra karyo. have ApaNe yajurvedanA eja puruSa sUktathI svAmIjInA arthane sAra tapAsIe- "brahmAMDa ane zarIra e bannemAM vyApaka te puruSa, padArthothI jude AkAzanI peThe che. bhUta, prANa, ane hRdaya e traNenuM ullaMghana karI jagatane banAvavA vALa, tenAthI jagata-thayuM, thaze ane che. mokSane ApavAvALe che. jagatane utpanna kare che, pite janma letuM nathI. traNe kALamAM te puruSanI mahimA che. puruSathI jagat traNa gaNuM che, mekSasukha tenA jJAnaprakAzamAM che, tenI apekSAthI jagat kiMcita che, saMsAranA cAra pAda tenA vacamAM che, jagatane janma ane vinAza thatuM rahe che. tenAthI utpana jagat be prakAranuM che. For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 tattvatrathI--mImAMsA. - khaMDa 1 -~-~~-~~ ~-~~~~~~~~~~~~~~ cetana ane jaDa e be prakAramAM vyApaka thaI dhAraNa ane AkarSaNa kare che. te ja puruSanA sAmarthyathI utpanna te mUla prakRti kahIye chiye. jenuM zarIra brahmAMDa tulya. jenAM sUrya, caMdramAM netra che. vAyu prANa che, pRthvI paga che. ityAdi lakSaNa vALo AkAza te virATu, paramezvaranA sAmarthyathI prakAzamAna che. te virATanA pUrva bhAgethI prANI ane tenA deha judA judA che, temAM sarva jIva vAsa kare che. je deha tenA avayava te virATu paramezvarathI juda, paramezvarathI saMsAra jude. pharI bhUmi Adi utpanna karI dhAraNa karI rahyo che. pA AgaLa chaThA maMtrane artha vedatpatti prakaraNamAM kAMI kahyo che. puruSathIja sarva bhajana, vastra, anna, jala Adi prApta karyA che, tenAthI utpanna thAya che mATe tene cheDIne bIjAnI upAsanA na kare. gAya, pazu, kITa, pataMga Adi teNeja utpana karyA che. je brahmathI cAre vede utpanna thayA che te paramezvarane satyAcAraNathI pUje te uttama che. tenAja vekta upadezathI je-vidvAnuM jJAnI leka vedanA artha jANavAvALA teja sukhI thAya che, duSTa karma karavAM ucita nathI. tenA mukhAdikathI cAra varNa utpanna thayA che. deva-vidvAna temane paNa temanA karmAnusAraja utpanna karyA che. je brahmAMDanuM racana, pAlana, ane pralaya karavA rUpa yajJa che tene ja jagat banAvavAnI sAmagrI kahIye chiye 14 Izvare eka eka lekanA cAre tarapha sAta sAta paradhi racI che. sAta sAta AvaraNa banAvyAM che tenAM nAma-1 samudra, 2 trasare, 3 meghamaMDala vAyu, 4 vRSTi jala, 5 vRSTi jalanA upara eka prakArane vAyu, 6 sUkSma vAyu jene dhanajaya kahe che, 7 dhanaMjayathI paNa sUma vAyu sUtrAtmA e sAta sAta eka eka lekanI paradhi che. brAMDanI sAmagrI 21 prakAranI che--1 prakRti, buddhi, jIva, e traNe maLIne eka atyaMta sUkSma che, 2 zrota, 3 tvacA, netra, 5 jInhA, 6 nAzikA, 7 vApha, 8 paga, 9 hAtha, 10 gupta, 11 liMga, 12 zabda, 13 sparza, 14 rUpa, 15 rasa, 16 gaMdha, 17 pRthvI, 18 jala 19 agni, 20 vAyu, 21 AkAza. e 21 brahmAMDanI sAmagrI te samidhA kahevAya che. - je jagatane racavAvALe, dekhavAvALe te pUjya che. temane vidvAna leka suNIne tenA upadezathIja tenAM karma, guNonuM kathana, prakAza kare, dhyAna kare, For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. porANika ane vaidika DhaSTie jagat. 45 tenA zivAya khIjAne izvara nahIM mAnavA, tenA dhyAnamAM dRDha baMdhana thai peAtAnA AtmAnuM kalyANa jANe // 15 vidvAnA te deva, te sarvanA pUjaya hAya che, AthI manuSyAne ucita che ke veda maMtrothI-stuti, prArthanAdi karIne zubha karmonA AraMbha kare. je izvaranI upAsanA karavAvALA che te sarva duHkhAthI chUTIne pUjya thAya che. vidvAna je padane prApta thai nitya AnaMdamAM rahe che teneja meAkSa kahe che. te nivRtta thaI duHkhamAM paDatA nathI ! 16 // paramAtmAne sRSTi utpanna karavAnI icchA ane utpanna karavA lAge tyAre te prajApatija gaNAya. jyAre sRSTine utpanna karI teTalA azamAM vyAsa thAya tyAre te virAT purUSa kahevAya che. tenA rUpakathI A sUktamAM vana karelu che. jaina jaMgamAM kicit parAma jainonI mAnyatA e che ke--A jagat pravAharUpathI anAdi kALanu cAlatu AveluM che ane bhaviSyamAM anAdi kALa sudhI cAlyAja karavAnuM. temAM eka avasarpiNInA kAla, ane bIjo UtsarpiNInA kALa ( eka utaratA kALa ane bIjo caDhatA kALa ) .e banne maLIne vIza kATAkATI sAgaropamanA varSoMnuM eka kALacakra manAya che. e benI madhyamAM aneka utpAta vALA je nikRSTamAM nikRSTa kALa te pralaya dazA rUpe manAya che, paNa temAM sa`thA khIja rUpa vastuone nAza thate nathI. evI rItanAM kALacakro anatAM thai gayAM ane bhaviSyamAM thayA karavAnAM tenu svarUpa amee jaina dRSTie jagat nAmanA khIjA prakaraNamAM krizA rUpathI batAvI dIdhu che. te pharIthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. vaidika jagatnI mAnyatAmAM parAmaza vaidika jagatnI mAnyatAmAM aneka prakAro jovAmAM Ave che te kAMika vizeSa khulAzA karavAnA dhArUM chuM- AryAnA tahevArAnA itihAsa-pR. 2 mAM jaNAvyuM che ke-- taittirIya brAhmaNamAM-vizvanI anatatA mATe nIce pramANe maLI Ave che- tUM leAka che, svarga che, anata che, apAra che, a ane akSamya che." pRthvI nAtenA ti, For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 mArA vinA (svabhAva vinA) bIje keNa karavAne Ave che? aneka jAtanI vanaspationAM pAnAMnA aneka prakAranA ghATa, aneka prakAranA raMga, aneka prakAranA guNe, keNa banAve che temaja te vanaspationAM phulenI aneka prakAranI pAMkhIe, tenA judA judA prakAranA ghATa, sugaMdha durgadha, eja prakAre tenA phaLanA nAnA moTA ghATa, tenA svAdamAM pheraphAra, A badhA vicitra prakAranA pheraphAre mArA vinA (svabhAva vinA) karavAne keNa samartha che? jherane nAza karanAre sapanA mastakamAM maNi, parvate sthira, cAlatA pavanaagninI javALA uMcI, mAchalAM ane tuMbaDAM-pANImAM taratAM, kAgaDA ane paththara DubatA, paMkhIo AkAzamAM uDatAM, vAyuharaNa sUMTha, recaka haraDa, sUrya garama, caMdra zItaLa, A badhuM banAvanAra mArA vinA (svabhAva vinA) bIje kayA kArIgara tame juvo che? AvA prakAranI eka daSTi rAkhI sUkSma vicAra karyA karaze te pratyakSa ane parokSarUpe jyAM joze tyAM mane ne maneja dekhAze. kALa te mAre gulAma che, mArI pAchaLa pAchaLa phare che are paNa mArA kAryamAM eka traNakhaluM teDavAne paNa samartha nathI. | iti bIje svabhAvavAdI che trIje niyativAdI (bhavitavyatAvAdI) pitAne mata jAhera kare che. svabhAvavAdIe kALavAdIne teDI nAkhe, eTale niyati vAdI hAjara thaye- ane kahevA lAge ke-mArI sattA AgaLa kAla ane svabhAva e bane rAMkaDA che. mATe mArI sattA zuM che te khUba tapAsIne juve-- keI samudranI pelI vAra jAya ke badhAMe jaMgale pharI vaLe paNa bhavitavyatA sArI na hoya te zuM karI zake ? vasaMtamAM AMbAne DALe DALe mera Ave che, keTalAka kharI paDe che, keTalAka maravA thAya che--kALa ane svabhAva hAjara hovA chatAM mArI sattA vinA TakAvI rAkhavA samartha thatA nathI. - je strIne jeTalAM saMtAna thavAnAM hoya teTalAM mArI sattAthIja thavAnAM. mArA AgaLa kALa ke svabhAva kAMI jera mArI zake tevA che? kaheo hAthamAMthI phakIe temAMthI kai uMdhI,te kaI chattI-je paDe che te bhavitavyatAnA pagathIja paDe che. ahIM kALa ane svabhAva zuM karavAne samartha che? vaLI juve huM bhavitavyatA (tuSTamAna) thAuM te-taDAkAbaMdha For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. pirANika ane vaidika daSTie jagatuM. paNa vastuo meLavIne ApuM ane kopAyamAna thAuM te-hatuM na hatuM jevuM thaDAja vakhatamAM karIne mukuM. kALa ane svabhAva bhalene A phAne jotA ja rahe.. vaLI juvo-jhADa upara cakalI beThI-dUrathI bAja paMkhI bhakSaNa karavAne Abe, pAradhIe nIcethI bANa tAkayuM-tyAM meM pAradhIne sarSathI DasAjo, paravaza karI bANa choDAvI-bAjane marAvyuM, ane cakalIne nirbhaya karI, ane rALa svabhAva e bannene lajijata karyA. * jyAM huM (bhavitavyatA) jaIne ubhI rahuM tyAM kALa ane svabhAva TakI ja na zake to pachI kArya zuM karI zakavAnA hatA? | iti trIjo bhavitavyatA vAdI che have cothA kamavAdI-kALa, svabhAva ane bhAvatavyatAne tiraskAranI najarathI joto Ave che ane kahe che ke - are! mArA AgaLa tame kALAdikanA pakSakArake keNa mAtra che? juve ke-sattA mAtrathI badhAe jIva ekaja sarakhI sattAvALA che ane brahmavAdIoe badhAe jIvenaM-brahmasvarUpathI ja oLakhAvyA paNuM che chatAM asaMkhya jIve mArA vazamAM paDelA purANomAM lakhIne batAvelI tala vitala rUma narakamAM aghora duHkhene bhogavI rahyA che. tiryaMca gatimAM anaMtA ja mArI sattAthI evI te aghora dizAmAM jaIne paDelA che ke-pUre zvAsozvAsa paNa laI zakatA nathI, ane te jInI sAthe kALAdike paNa pIDAyA kare che, paNa kaMI karavAne kaI samartha ja thaI zakatA nathI. devagatimAM paNa meM mArI sattAthI drAdika dene vedanA kALathIja purI rAkhyA che, jyAre huM temane cheDavAne dhArIza tyAre ja teo chuTI zakavAnA che. manuSya gatimAM meM keTalAene dAkhala jyAM paNa cheDe theDe samaya rAkhIne keIne hasatA te keIne rotA vidAyaja karI dIdhA che. . jo tuSTamAna thAuM te kIdhane hAthI, ane RSTamAna thAuM te hAthIne dhI rUpe banAvI dauM. mArI sattAmAM hAtha keNuM ghAlI zake te che? 'rAmacaMdrane meM vanamAM vasAvyuM, sItAne meM asatIpaNAnuM kalaMka caDhAvyuM, rAvaNanA rAjyane meM sarvathA nAza karAvyuM. jainonA kaSabhadevane meM eka varSa divasa sudhI AhAra ane pANI vinA For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 jalamaya AkRtivALAM eka bIjAthI sparza karatAM banAvyAM. maryAdA vistRta thatAM te banne judAM paDayAM. (13) yajurvedamAM--virATa puSathI vizvanI racanA thaI. bAdamAM paNa eja matalabanuM puruSa sUkta che-sAyaNAcAryano ane svAmI dayAnaMdajIne karele artha amee Apela che tyAMthI vicAra karavAnI pharIthI bhalAmaNa karuM chuM. vaiidikanA devAmAM jagatakartAnI mAnyatA satyarUpe thaI haze ke asatya rUpe rUpe ? temAM kiMcit mArA vicAro-- (1) prathama kUrma purANanA nArAyaNa deva, te te viSNu bhagavAna ja bhAse che temaNe to eka samaye dhanuSa bANa caDhAvI dhyAnamAM beThA pachI jaMgalanI udhaIonI kArIgarIthI potAnuM mAthu kapAvyuM, vizvakarmAe sUryanA ghoDAnuM mAthuM kApI baMdha besatuM karIne ApyuM tyArathI hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha thayA te pachI temanAthI brahmA ane mahAdeva zI rIte utpanna thayA ane temaNe jagatanI racanA kayA kAlamAM ane kevA svarUpathI karI ? A vAta zuM taddana asaMbhavita nathI ?. (2) brahma vavanA paMDite te nevAnA pANI mobhe caDhAvyAM-kemake nAbhi rAjAe putranI IcchAthI yajJa karyo. viSNu bhagavAne kavi jenI namra prArthanAthI RSabhadeva paNe utpanna thavAnuM kabUla karyuM. ane te pramANe AThame avatAra dhAraNa karyo. e pramANe kRSNa sudhInA trevIze avatAra viSNueja lIdhA che. te pachI kRSNathI viSaNu kevI rIte? je kavine ATalI sAmAnya vAtanI khabara nathI te zuM jaganI sthitinuM svarUpa batAvavAne lAyaka che ? (3) zivapurANavALAe paNa bheja pANI caDhAvyAM che. kemake-zivajI dvAparanA-viSNu, brahmA-tAkRta yuganA, kevI rIte utpanna karyo.? (4) devIbhAgavata vALAe paNa gapa maLatI gappaja goThavI dIdhI. vicAra karIne puche evuM ja keNa hatuM ? vicAra jaNAvavAnI jarUra paNa nathI jete. (5) maMDUkaupaniSadamAM-avinAzI-AdinA ke anAdinA ? rUpa raMga vinAnA avinAzI mAnIe te-pahADe, parvate ane samudra vALI For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. nananana na prakaraNa 4yuM. paurANika ane vaidika dRSTie jagata. pRthvI karelIyAnI peThe pitAnAmAMthI utpanna karI zake ja nahI. kAraNa karelI je sUkSma tAre kheMce che te pitAnA zarIra pramANe bahAranI madadathI ja kheMce che. jhINo karelI jhINuM ane moTA karelIyA jADA tAre kheMce che. avinAzIne bahAranI madada jaNAtI nathI te pachI ATalI meTI vizAla pRthvI kevI rIte utpanna karI zake? (6) manusmRtimAM-mUlamAM aMdhakAra, te pUrve keTalA kAla sudhI vyApIne rahelo? ane te temAM rahyo ? kemake AkAza pRthvI te IMDuM phUTayA pachI banyAM. bIjamAMthI sonAnuM IDutemAM brA utpanna thayA, IDAnA be bhAga karyA teja AkAza ane pRthvI. pachI badhI suSTi thaI te yathArtha che? (7) purANanI, upaniSanI, ane manusmRtinI suSTinuM svarUpa tapAsIne joyuM. brAhmaNa graMthanI suSTinuM svarUpa tapAsI joIegopathamAM-brahmA tapa tapyA-te te keTalA kAla sudhI? ane kayA kAlamAM? kevA svarUpathI pagathI-pRthvI, udarathI-AkAza, mastakathI-svarga, te brahmA tevA ne tevA svarUpe Aje khaDA haze? vicAravAnI bhalAmaNa kare chuM. (8) zatapathamAMthI jarA vizeSa--prajApati ekalA ja hatA, aneka thavAnI IcchAthI tapa tapyA. traNalekathI bahAra hatA? ke traNa lokamAM? kemake-tapa tapyA pachI kamathI traNa lekanI utpatti thaI - che. bAkIne vizeSa vicAra vAcakee karI le. (9) pharIthI eja zatapathamAM jaNAvyuM che ke-prajApatie kUrmanuM (kAcabAnuM) rUpa dhAraNa karIne A jaganI racanA karI tethI rASio prajAne "kAzyapI" kahevA lAgyA. prathama prajApati pUrvakALamAM kayAM hatA? keTalA kALa pachIthI AvIne pharmanuM rUpa dhAraNa karyuM ? ane kayA kAlamAM A jagatanI racanA karI A badhuM vicAravA jevuM kharuM ke nahI? (10) saMhitAmAM-sarUAtamAM jalaja batAvyuM che. brahmA vAyu svarUpathI temAM pharyA, pRthvI dekhI, varAhanuM rUpa dhAraNa karI bahAra kheMcI lAvyA. For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 keTalAka sajjanA purANAthI te sahitA sudhInA vicArAthI saMtoSa na mAnatAM veDhAnAM pramANe mAgaze te have sAthe sAthe tene paNa vicAra karIne batAvIe chIe. sava vedonu mUla Rgveda che. tene vicAra karatAM badhAgye vedanA vicAra thai jaze. mATe sRSTi viSayanA saMba Mdhe temAM zu lakhelu che, ane te keTalA darajAnA vicAravALuM che, tenA vicAra karIne joie--- >> tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 jalamaya jagatanA pUrve brahmAjI ka ThekANe hatA ? ane keTalA kALa sudhI A tamAsA jotA rahyA ? peAtAnA divyajJAnathI pRthvIne kema joi zakayA nahI ? brahmAne jagat racanAnuM jJAna hatuM ema paNa kevI rIte mAnI zakAya ? mATe A vaizvika matamAM kaI meTA bheda rahelA che ane satyajJAnathI vegaLeja rahelA hAya tema jaNAya che. tethI kalpita lekhe lakhAyA heAya tema jaNAya che. RgvedanAM sRSTi viSayaka sUktone vicAra karatAM, prathama DA. maeNkaDenale saMskRta sAhityanA itihAsa lakhatAM rR. 176mAM je vicArA khatAvyA che tene kiMcit parAmarza karIne AgaLa cAlIe- RC RgvedanAM cha ke sAta sRSTi viSayaka sUktomAM je philasuphI bharelI kavitAo Ave che te ghaNA gADha saMbaMdha dharAve che. sRSTinI utpatti kevI rIte thai e prazna A sthaLe cavAmAM Avye che. temAM daMtakathAnA ane dha zAstrAnA vicAranI puSkala bheLama bheLA thaI gaI hoya e te svAbhAvikaja che e kavitAmAM vicArA ghaNA astavyasta sthitimAM mukAyalA ApaNA jovAmAM Ave che. te paNa pAchalA samayanA tattvaciMtananI judI judI saritAo je mUlamAMthI nIkaLI tenuM dana A prAthamika carcAomAM thatu hAvAne lIdhe e dRSTithI jotAM e carcAe ghaNuM kutUhala upajAvyA vinA rahe nahI. evI che. emAMnAM ghaNAMkharAM sUktAmAM sRSTinI utpatti kevI rIte thai, e viSaya dharma zAstranI rIta pramANeja carcAyA che, mAtra ekaja sUktamAM kevaLa tattvaciMtakanI dRSTie e viSaya upara vicAra calAvavAmAM Avye che." AmAMnA keTalAka vAkyanA artha khullA karIne batAvIe tA bhadrikAne samajatAM ane samajAvatAM ThIka paDe---- ' RgvedamAM-sRSTinI utpattinA prazna sthaLe sthaLe cavAmAM Avye che. temAM daMtakathAnA ane dhamazAstronA vicAreAnI bheLa'mabheLA thai gai hoya " For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. pirANika ane vaidika daSTie jagatuM. A phakarAthI vicAra karavAnuM ke--vedene izvarakRta mAnIe te-suSTinI Utpatti, judA judA svarUpathI-sthaLe sthaLe zA kAraNathI lakhAI? daMtakathAo -eTale lekamAM cAlatI kathAo, prAcInamAM prAcIna Rgaveda che-temAM kevI rIte ghasI gaI ? vaLI dharmazA-eTale brAhmaNagraMtha, saMhitAo, UpaniSade, smRtio, ane purANe-gaNavAmAM Ave che. ane te prAya vedanA pachIthIja lakhAelAM che, temAM lakhAelA suSTinI utpatinA vicAre anAdinA vedomAM kevI rIte dAkhala thavA pAmyA ? DA. maeNkaDonale uparanA ja phakarAmAM jaNAvyuM che ke- "sUktomAM suSTinI utpattino viSaya dharmazAstranI rIta pramANe ja carcA che tenA vicAreja amoe pUrvanA lekhamAM ApelA che. te tapAsIne juve temAM satyatA keTalI che? ( purANomAM-ekaja viSNunA kalpita ra4 avatA, jenonA bhinna bhinna rUpe, bhinna bhinna samaye thayelA, covIza (24) tIrthakaronA anukaraNarUpe, ane pharIthI eja viSNunA 10 avatArenI kalpanA bauddhonA daza bodhisatvanA anukaraNarUpe lakhAyA teja arasAmAM sRSTinI utpattinA saMbaMdhe paNa kalpita sUkato vedomAM dAkhala karavAmAM AvyAM hoya evuM mAruM anumAna che. kAraNa ke-veda kolanA RSio dazya padArthomAM zraddhA rAkhI aneka prakAranI icchAone tAbe thaelA sUktonA gAnathI IMdrAdika devanI prArthanAo karatA. pitAnA kAryanI siddhI thatAM devanI kRpAthI thayuM mAnatA. teja pramANe saMkaTa samaye paNa sUkta racI devenI prArthanAo karatA. kAryanI saphalatA thatAM devenI ja kRpA samajatA. evI zraddhAvALA sarala svabhAvI haze. paraMtu atIMdriyajJAnanA abhAve AtmA kyAMthI Ave che, kayAM jAya che, naraka svargAdika zuM cIja che, A suSTi kevA prakArathI cAlI AvI che ane kevA prakArathI cAlatI raheze. ityAdika vizeSa vicAra karI zakayA hoya tema vedathI jaNAtuM nathI. kAraNa sRSTi viSayaka moTAM meTAM sUko prAye avedanA chelalA dazamA maMDalamAM ja jovAmAM Ave che. ane te ghaNuM moDuM ja lakhAeluM che. jenonA sarvajJa bAvIsamA tIrthaMkara thayA pachI lAMbA kAle trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha ane vazamA sarvajJa zrI mahAvIra be tIrthakare thoDAja aMtaramAM thayA che. temanA samayamAM-bauddha, AjIvaka, Adi tyAga mArganA UpadezakomAM AtmA kayAMthI Avya, kayAM jAya che, naraka svarga zuM cIja che, kaye ThekANe che, suSTi kevA svarUpathI cAlatI Ave che ane kevA svarUpanI kayAMsudhI raheze. ItyAdika aneka prakAranA viSayanI carcAo upasthita thatAM, suSTinA viSayamAM gautama buddhe kAMI paNa vizeSa rUpe uttara Apela hoya tema For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para - tattvatrayI--mImAMsA. * khaMDa 1 jaNAtuM nathI. ane vaidika dharmae te nahI jevAja thaI paDelA hovA chatAM ADAM avalAM phAMphAM mAratA ane vedamAM navI navI kalpita kRtio dAkhala karI detA. te samayamAM sRSTi viSayaka sUkate dAkhala karelAM hoya, tethI asta vyasta rUpe aneka sUkta lakhAyAM hoya, evuM mAruM je anumAna che te sajajanene vicAravA yogya che. suSTinA saMbaMdhe bIjA badhAe vicArene cheva daIne mAtra eka pralaya dazAnA sUkataneja vaLagIne ceDA vicAra karIne batAvuM chuM-- jagaveda-maMDala chel-dazamuM-sUkta 129 muM, te paNa maMDaLanA aMtabhAganuM. sRSTinI utpattinA pUrve zuM hatuM ? pralaya avasthA-temAM jaNAvyuM che ke-"na leka hatuM, na pRthvI hatI, AkAzAdika kAIja na hatuM. brahmAne sRSTi utpanna karavAnI IcchA thatAnI sAthe ekadama utpanna thaI gaI. A sRSTi kya nimittathI, kayA upAdAna kAraNathI thaI te vAta pAchalathI utpanna thaelA vidvAne paNa jANI zakyA nathI." A vAta IzvarakRta vedamAM gappa geLA jevI kevI rIte ghUsI gaI? sRSTinuM svarUpa jANyA joyA vagara vidvAnee lakhyuM hoya te paNa te gabdha geLAmAM khape? suSTinI utpattinA saMbaMdhe brAhmaNa graMthithI te veda sudhI je vicAre thayAM che temAne karyo vicAra sajajanene saMteSa Ape teve che? kada jevA mukhya graMthamAM A pralayaavasthAnuM sUkata kayA jJAnIthI kayA kALamAM dAkhala thavA pAmyuM? nAstika adazya padArthone InkAra karIne dazyamAna pAMcabhUtanI sattAne anAdinI kabUla kare che. vaidikamAM pRthvI, AkAzAdika dazya padArthone paNa InkAra-te keTalA darajAne? svAmI dayAnaMdajI cAlu jamAnA pramANe vedane artha karI, trikAla abAdhita-vene manAvavA prayatna karI rahyA che. vedatIrtha naradeva zAstrIjI-Aja sudhImAM jeTalA pUrvenA paMDita vedanA artha karI gayA che te badhAe paMDitene bAju upara choDI daIne-Aja kAlanA paMDitene navIna artho karavAne upadeza ApI rahyA che, A te veda (jJAna) ke viTaMbanA? AryonA tahevArane itihAsa" nA lekhake taittirIya saMhitAno. phakarAthI-"tuM leka che, anaMta che, apAra che, akSaya che." ema prathama jaNAvI tenI sAthe brahmAe sRSTi utpanna karyAne Aje brahmAnAM paccAsa varSa thayAM ane AgaLa bIjAM paccAsa varSa purA thatAM, tene (brahmAne) ane tenI sRSTine paNa nAza thaze. A vAta kayA pramANathI lakhIne batAvI? For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 yu. paiArANika ane vaidika dRSTie jagat. 53 sRSTinI utpattinA saMbaMdhe vizeSa taka vitarka karavAnuM cheDI daIne mAtra samAnya vAtaja lakhIne batAvIe chIe-- vaidika dharmAne TakAvI rAkhavA je pAchalathI brAhmaNAdika dharma zAstro lakhAyAM che. temAM sRSTinI utpattinA saMbadhe aneka devA kalpavAmAM AvyA che, teja rItine aMgIkAra karI pAchaLathI aneka sUtreAnI kalpita racanAmA karI vedomAM te gaThavI devAmAM AvelI hAvAthI yathApaNe eka paNa sUkta lakhAeluM jaNAtuM nathI. je brAhmaNAdika graMthAnA lekhakA hatA teja vedone pheravavAvALA hatA. vedonA sUktamAM eTalI vizeSa caturAi vAparI che ke viSNu, ane mahAdevane bAju upara rAkhI brahmAnA nAmathI sUtA geAThavI dIdhAM. anubhavanA pratyakSa viSayAnI cAturImAM teo phAvatA, paraMtu atIndriya jJAnanA viSayeAmAM vaidika paMDitA vakhate vakhata bhUlAja paDatA AvelA che. huM sarvajJa puruSonA Azrita chuM paNuM sarvajJa nathI tethI mArI bhUla haze te sajjanonI pAsethI kSamA yAcI sudhArI laiza. 66 A jagA para vizeSa vicAravAnuM cheADI daine sUcanA karU chuM ke- ame pAchalanA bhAgamAM jainetara aneka paMDitAnA lekhe ApavAnA chIe, tenA vicAra karazeA tenI sAthe " jaina aura jagat" mathAlAthI lakSmaNa raghunAtha bhIDe nAmanA paMDitanA paNa eneka lekhA-ApavAnA chIe, temAM " jaina dhama e vizvavyApI dhama che. " tenA prAraMbhamAM-" jainadharma e vikRta hiMdu dhama che, ema kahevAmAM Ave che paraMtu vastutaH sanAtana ane purAtana evA jaina dharmanuM vikRta svarUpa e hiMdu dharma che." ityAdika lekha vizeSa manana pUrvaka vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. peAtAnA matamAM muMjhAi rahelAone saMkSiptanA lekhAthI kharA sateSa thatA nathI temanI vizeSa samajUtI thavAnA hetuthI meM mArA graMthamAM kAMika vizeSa lakhavAnA prayatna karelA che. A badhI sRSTi pravAhathI anAddikALanI che chatAM vaizvika matavALAoe-vedothI laIne brAhmaNa graMthArdika aneka dharmagraMthAmAM sRSTine utpanna karavAvALA brahmAdika aneka devane kalpIne batAvyA che temAMnA eka paNa lekha pramANavALA thayA hAya tema jaNAtu nathI. kAraNa 'rAmaca'drajIe vasiSThajIne puchyuM hatu ke-brahmA kANu ? ane kevA ? tenA nirNayaja na thai zakA hatA te pachI brahmAe madhI sRSTi utpanna karI e kayA pramANuthI mAnI levI ? temaja aneka purANAnA lekhA jotAM-brahmAnI, viSNunI ane mahAdevanI je For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - a + a , ,, 54. tavatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 pravRtti lakhIne batAvI che te eka sAdhAraNa mANasane paNa nazebhe tevI che. temaNe A badhI suSTinI racanA karI te kayA kALamAM ane tene cavAne masAlA kayA brahmAMDamAMthI kheLIne lAvyA?. A jago para anAdikALanA pravAhathI cAlatI AvelI A sRSTinA svabhAvane aMgIkAra karatA kALAdika pAMca kAraNa- vAdIo kahe che ke, IzvarakartAnA himAyatI paMDita suSTi kartAnA saMbaMdhe koI paNa pratyakSAdi pramANa ApI zakyA nathI to paNa dunIyAe te vAtane calAvI lIdhI, te pachI pratyakSAdi pramANa vALI amArI vAtane sAcI tarIke mAna kema nahI Ape? evo vicAra karIne kALAdi pAMce kAraNa vAdIo pita pitAnAM pramANa laIne jAheramAM utarI paDe che. tenA prathama nAma nIce pramANe - pahele kAlavAdI, bIje svabhAvavAdI, trIje niyativAdI (bhavitavyatAvAdI,) cothe pUrvakRta karmavAdI, (jene daiva kahevAmAM Ave che. )pAMcame udyamavAdI. A pAMce kAraNavAdIo vastunuM svarUpa saMpUrNa samajyA vagara pita pitAnI ekAMgI buddhithI kheMcatANa karatA aMdha gaja nyAyanAja pAtra rUpe gaNAya? jevI rIte atAdika vAdIo-kheMcatANa karI, pitatAnA pakSanI siddhi karavAne mATe, pramANenI jALa pAthare che, te pramANe A kalAdika pAMca kAraNa vAdIo paNa-pitApitAnAM pramANe raju karavAne-jAheramAM utarI paDe che. te kamavAra lakhIne batAvIe chIe. pahele kALavAdI-pitAnA matanI puSTi karatAM kahe che ke-evo padArtha dunIyAmAM karyo che ke-jenA upara mahe AkramaNa nathI karyuM ? arthAt sarva padArthonA upara mahe. AkramaNa kareluM ja che. keTalAka matavAdIe jagatanA kartA Izvara kahe che paNa te kayI vastune karatAM jaNAya ? ane te anAdinA brahmane sRSTinI utpatti karatAM teNe joye? kAraNa-pralaya dazAnA sUktamAM khu jaNAvyuM che ke "STi utpanna thayA pachI vidvAne utpanna thayA te A suSTi kayA nimittathI, kayA upAdAnathI thaI te kevI rIte jANuM zake?" mATe A muSTi pravAhathI anAdikALanI cAlatI AvelI che. paNa tene-paLe paLe pheraphAra karatA mane zuM tame joI zakatA nathI ? ema kahI kALavAdI pitAnAM pramANe rajU kare che-ju ke-bhUtene pedA karavA vALe huMja ane huMja prajAne nAza karuM chuM, ane sUtelAone jAgRta paNa huM ja karuM chuM, strIo prApta kALeja For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaidika dRSTie jagat papa garbha dhAraNa kare che, pachI kramathI vadhe che janme che, dAMtakALamAM dAMta Ave che, pachI bolatA, cAlatA, kALakramathI ja thAya che ane kALa prApta thatAM maraNa paNa thAya che. A badhuM zuM ApaNe pratyakSa jotA nathI ? zItakALamAM ThaM, uSNa kALamAM tApa, ane varSA kALamAM varSo mArA vinA bIjo koNa kare che? sarvajJapuruSoe batAvelA A avasarpiNInA trIjA ane cothA ArAnI madhyamAM-24 tIrthakare, 12 cakavartIo, vAsudevAdikanAM navatrika maLIne nezaTha zilAkA puruSe batAvyA che- teone utpanna karavAvALo paNa huM ja chuM ane teone nAza karavAvALe paNa huMja chuM. te sivAya vaidikamAM prasiddha-brahmA, vaNu ane mahAdevane traNa yugAdikanA kramathI meMja utpanna karyA che. temaja viSNunA 24 ane daza-avatAranI prasiddhi te meMja karelI che, ane te badhAene nAza paNa meMja karelo che. te pachI brahmAdika de ne jagatanI utpatti karavA vALA kayA pramANathI lakhIne batAvyA? kadAca tame jaNAvaze ke-pralaya dazAmAM prajApatie A sRSTi utpanna karI tyAM paNa Azraya te mATe ja paDaze, kAraNa tevA prakArane jyAre kALa Ave che tyAre ja teo tema karI zake che ne? tethI tyAM paNa huM (kALa) te hAjarja rahIza, tyAre te kAma thavAnuM che. mATe ekaja daSTithI sUkSmapaNe joze te-tame mane jyAMne tyAM hAjaraja jeze. jema advaitavALA advaita ane dvitavALA dvaita juve che te pramANe to mane sarva sthAnamAM vyApta thaele sukhethI joI zakaze. || iti pahele kALavAdI upara mujaba kALavAdIne durAgraha joI bIje svabhAvavAdI be kehe bhAI kALa? je vastuomAM-pheraphAra thavAne, svabhAvaja na hoya te tuM ekale rAMkaDe zuM karavAne samartha che? mATe kharUM kArya karavAvALe huM ekalo svabhAvaja chuM? kALane mArI pAchaLa pAchaLa pharavuM hoya te bhale pharyA kare, bAkI traNa kALamAM paNa kArya karavAne samartha thaI zake tema nathI. juve ke-patine saMga sadAkALa hovA chatAM vAMjhaNIne bALaka janme che? strIne muMcha Ave che? hathelImAM keza uge che? lImaDAne kerI Ave che? vasaMta Rtu vinA bAgo praphullita thAya che? meranAM piMchAM keNu cItare che? saMdhyArAga keNa kare che? badhA vanacara jInAM judA judA prakAranAM-mukha, judA judA prakAranA kAna, hAtha, paga, nakha mArA vinA (svabhAva vinA) bIje keNa karavAne Ave che? haraNInAM netra suzobhita, berIne aNudAra kAMTe, eka sudhe ane bIjo vAMke For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 mArA vinA ( svabhAva vinA ) bIjo kANu karavAne Ave che ? aneka jAtanI vanaspationAM pAnAMnA aneka prakAranA ghATa, aneka prakAranA raMga, aneka prakAranA guNA, kANu manAve che ? temaja te vanaspationAM phulAnI aneka prakAranI pAMkhaDIo, tenA judA judA prakAranA ghATa, suga Mdha durgaMdha, eja: prakAre tenA phaLAnA nAnA moTA ghATa, tenA svAdomAM pheraphAra, A badhA vicitra prakAranA pheraphArA mArA vinA (svabhAva vinA) karavAne kANu sama che ? jherane nAza karanArA sarpanA mastakamAM maNi, patA sthira, cAlatA pavana; agninI javALA uMcI, mAchalAM ane tuMbaDAM-pANImAM taratAM, kAgaDA ane paththara DubatA, paMkhIe AkAzamAM uDatAM, vAyuharaNu sUMTha, recaka haraDe, sUrya garama, caMdra zItaLa, A badhu... anAvanAra mArA vinA (svabhAva vinA) khIjane kayA kArIgara tamA jIvA che ? AvA prakAranI eka dRSTi rAkhI sUkSma vicAra karyA karaze te pratyakSa ane parIkSarUpe jyAM joze tyAM mane ne maneja . dekhaze. kALa tA mAre gulAma che, mArI pAchaLa pAchaLa phare che kharA paNa mArA kAryamAM eka traNakhalu tADavAne paNa samartha nathI. // iti bIjo svabhAvavAdI trIjo niyativAdI ( bhavitavyatAvAdI) petAnA mata jAhera kare che. svabhAvavAdIe kALavAdIne tADI nAkhyA, eTale niyati vAdI hAjara thayA ane kahevA lAgyA ke mArI sattA AgaLa kAla ane svabhAva e anne rAMkaDA che, mATe mArI sattA zuM che te khUba tapAsIne jIvA kAi samudranI pelI pAra jAya ke badhAe jaMgalo pharI vaLe paNa vitanyatA sArI na hoya te zuM karI zake ? vasaMtamAM AkhAne DALe DALe mAra Ave che, keTalAka kharI paDe che, keTalAka maravA thAya che-kALa ane svabhAva hAjara hAvA chatAM mArI sattA vinA TakAvI rAkhavA samartha thatA nathI. je strIne jeTalAM satAna thavAnAM hAya teTalAM mArI sattAthIja thavAnAM, mArA AgaLa kALa ke svabhAva kAMi vhera mArI zake tevA che ? phADIe hAthamAMthI phUMkIce temAMthI kAi dhI,tA keAi chattI-ja paDe che te bhavitavyatAnA caiAgathIja paDe che. ahIM kALa ane svabhAva zu' karavAne samartha che ? vaLI jIvA--jo huM bhavitavyatA (tuSTamAna) thAu tA taDAkAbaMdha For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. pirANika ane vaidika draSTie jagatu. - vastuo meLavIne ApuM ane kopAyamAna thAu te--hatuM na hatuM jevuM thoDA ja vakhatamAM karIne mukuM. kALa ane svabhAva bhalene AMkhe phAdhane jotA ja rahe. vaLI ju-jhADa upara cakalI beThI-dUrathI bAja paMkhI bhakSaNa karavAne Abe, pAradhIe nIcethI bANa tAkayuM-tyAM meM pAradhIne sarSathI DasA,. paravaza karI bANa choDAvI-bAjane marAvyuM, ane cakalIne nirbhaya karI, ane naLa svabhAva e bannene lajijata karyo. " jyAM huM (bhavitavyatA) jaIne ubhI rahuM tyAM kALa ane svabhAva TakIja na zake te pachI kArya zuM karI zakavAnA hatA ? che iti grA bhavitavyatA vAdI che have cAra karmavAdI-kALa, svabhAva ane bhAvatavyatAne tiraskAranI najarathI ja Ave che ane kahe che ke - are! mArA AgaLa tame kALAdikanA pakSakAraka keNu mAtra che? juvo ke sattA mAtrathI badhAe jIve ekaja sarakhI sattAvALA che ane brahmavAdIoe badhAe jIne brahmasvarUpathI ja oLakhAvyA paNa che chatAM asaMkhya che mArA vazamAM paDelA purANamAM lakhIne batAvelI tala vitala rUma narakamAM aghora duHkhane bhegavI rahyA che. tiryaMca gatimAM anaMtA ja mArI sattAthI evI te aghora dizAmAM jaIne paDelA che ke-pUro zvAsozvAsa paNa laI zakatA nathI, ane te jenI sAthe kALAdike paNa pIDAyA kare che, paNa kaMi karavAne kaI samartha ja thaI zakatA nathI. devagatimAM paNa meM mArI sattAthI drAdika dene vedanA kALathIja purI rAkhyA che, jyAre huM temane choDavAne ghArIza tyAre ja teo chuTI zakavAnA che. manuSya gatimAM meM keTalAene dAkhala kayAM paNa thoDe thoDe samaya rAkhIne keIne hasatA te keIne rotA vidAya karI dIdhA che. : : ' ' je huM tuSTamAna thAuM te kIdhane hAthI, ane sRSTamAna thAuM te hAthIne dhava rUpe banAvI dauM. mArI sattAmAM hAtha keNa ghAlI zake te che? rAmacaMdrane meM vanamAM vasAvyo, sItAne meM asatIpaNAnuM kalaMka caDhAvyuM, rAvaNanA rAjyano meM sarvathA nAza karAvyuM. jainonA rASabhadevane meM eka vadivasa sudhI AhAra ane pANI vinA , , For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 tattvatrayI - mImAMsA. khaMDa 1 bhaTakAvyA, chellA tI kara zrImahAvIra bhagavAnane geAvALIyAonI pAse me' kAnamAM khIlA ThokAvyA. jemanA brahmagamAtrathI- te truTI paDatA, temanAthI jyAre huM vAMkA thayeA tyAre me vakhate vakhata-temane bhikSA paNa nathI maLavA dIdhI. jIvA ke viSNunA avatAra rAmacadrajIne-rAjyathI bhraSTa, svajanathI dUra, sItA satIne tyAga, putranA maraNathI zAka ityAdaka badhuM meMja karAvyu. haricaMdra rAjAne rAjyathI bhraSTa karyAM, ane tenI rANIne caMDAlanA gharamAM pANI bharatI paNa meja karI. ' zrIkRSNa bhagavAna cuga yugamAM bhaktone uddhAra karavAnuM vacana ApatA gayA che kharA, paNa dvAkiAnA dAha vakhate maLatA kuTu bathI cheDAvI temanA uddhAra tA me ja karyAM hatA. brahmAne A brahmAMDamAM kuMbhAra svarUpe meM sthApyA. viSNune dazAvatAranA sa'kaTamAM meM nAkhyA. mahAdevane khAparI ApI bhikSA meM maMgAvI, sUrya ne gaganamAM kSamatA me karyAM. mATe mane ( kane ) ja tamAre namaskAra karavA ucita che ? jIvA ke jainonA tIthaMkara zrIRSabhadevane, zrImahAvIrane vaizvikAmAM jagatanA kartA haratA manAtA-brahmA, viSNu ane mahAdevane meM mArI sattAthI jarA paNa cahekavA dIdhA nathI. te| pacho bIjA jIve kANu mAtra che ke je mArI sattAnuM thADuM' paNa apamAna karI zake ? " iti ceAthA kama vAdI / have pAMcamA udyamavAdI pAtAnu khaLa pragaTa karatA kahe che ke mArA `AgaLa-kALa, svabhAva, bhavitavyatA ane kama e cAza zuM karavAne samartha che? are ! huM ekaleAja e cArAne ukheDIne eka ghaDInA chaThThA bhAgamAMja pheMkI dau tevA chuM. udyamamAM lAgelA puruSo zuM na karai ? jIve kesamagra drajIe udyama karI samudrane taryA ane laMkAnuM rAjya paNa lIdhuM. sattvahIna hoya teja bhavitavyatAne ane karmanA Azraya letA phare che. sAttvikA te jarA paNu darakAra karatAja nathI. guphAmAM besI rahetA vAghanA mukhamAM kANu jaIne paDe che ? Udyama karI talane pIlyA vagara tela thAya ? na ja thAya. are! jAtinI ekaja iMdriya che chatAM velIo udyama karI vADacA upara ane ApaNA upara cIne besatI nathI ? For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. paurANika ane vaidika dRSTie jagata. juvo ke udyamanI pAchalI rAta ane divasa maDelA aMgrejoe kayuM kAya karIne nathI batAvyuM? meTA meTA puLa bAMdhIne batAvyA, baLada vinA loDhAnA pATA upara gAo calAvI, meTI maTI mIle bAMdhio, saDaka paNa bAMdhIe phrenegrApha, sInemA Adi hajAre hunnare taiyAra karI bhavitavyatA vAlIone ane karmavAdIone zuM mugdharUpanA banAvI dIdhA nathI? are! aneka prakAranAM pakavAne banAvI judA judA prakAranA svAda lai rahyA che te pratApa ne ! udyamane dekhatAnI sAthe bhavitavyatA ane karma te lajjita thaI jAya che, to pachI kArya karavAne samartha zuM thavAnAM che? juve ke-rASabhadeva bhagavAne-prathama tapa, japa, zIla, saMteSAdimAM ugrapaNe udyama karyo, ane lokone paNa zIkhavyo, pite mokSamAM cAlyA gayA, ane pitAnA mArge calAvI asaMkhya puruSane ane asaMkhya strIone paNa mekSamAM letA gayA. te badhe. pratApa mArAja samajaje ? rASabhadevanI pAchaLa thatA AvelA badhA tIrthakaroe teja mAganuM sevana karyuM, ane bIjAone paNa teja mArga batAvatA AvyA. pite mekSamAM cAlatA thayA ane bIjAne paNa sAthamAM letAja gayA. have chellA rahyA amArA nikaTavatI covIsamA tIrthakara zrI mahAvIra bhagavAna temaNe paNa tapa, japa, zIla, sateSAdikane udyama AcarI sarvazapaNuM meLavyuM ane teja mArgane udyama karavAnuM batAvI pite sakSamAM cAlyA gayA ane bIjA aneka bhavya jIne sAthe letA paNa gayA. A jaga para udyamavAdI khUba jora jorathI be ke-kALAdikanA pakSapAtIo-game teTale bakavAda kare, paNa chevaTa mArA vinA kAryanI siddhi karavAne kaI paNa samartha thAya evo che? A kALAdika pAMce kAraNa vAdIonuM svarUpa amoe bhinna bhinna svarUpe kiMcit dizA mAtrathI ja lakhIne batAvyuM che. je kadAca eka eka pakSavALAnI sAthe bhIDAvIne lekha lakhavAmAM Ave to moTA meTA graja banI jAya-kAraNa A pAMca kAraNavAdIo je tipitAnA pakSanI siddhi karavAne paDe te advaitAdika eka eka pakSa vAdIonA karatAM ghaNuja sabaLa rUpanA che. bArIka najarathI joze te Apa sajajana puruSe paNa joI zakaze. A jage para keI paMDita hAthInA eka eka aMgane jovAvALA janmanA pAMca aMdha punuM daSTAMta Ape che. ane kahe che ke -guMDanA jevAvALAe moTA sAmelAnA je kahIne batAvyuM, ane kAnane jovAvALAe supaDA jeva, pIThanA upara hAtha For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tattvatrayI-mImAMsA. . khaMDa 1 resvavA vALAe etarA je, puchaDAne jevAvALAe moTI jA bhagaLanA je, ane paganA jevAvALAe thAMbhalAnA je kahIne batAvyuM. sarve Apa ApasamAM jhagaDe karavAne lAgyA paraMtu nirNaya upara AvI zakyA nahIM. chevaTe hAthInA mahAvate eka eka aMganuM juduM juduM svarUpa batAvIne jyAre badhAMe aMgo ekatra maLe tyAreja satya svarUpane hAthI bane" ema kahIne te pAMce jaNenA vivAdane aMta lAvIne Ape. te ja pramANe advaitAdika jeTalA pakSa cAle che tene vicAra apekSA sahita karavAmAM Ave teja vastunuM svarUpa satyarUpathI samajAya? . A jago para sarvajJa puruSonA taraphathI je nirNaya apAye che te mAtra ekaja gAthAthI apAya che. te gAthA batAvI A prakaraNanI sAmApti karIe "chIe. gAthA- kAlo 1, sahAva 2, niyaI 3, puvakayaM 4, purisakAraNe 5, paMca / samavAe sammattaM, egaMte hoi micchattaM // 1 // bhAvArtha-pahelo kAla, bIjo svabhAva, trIjI niyati (bhavitavyatA) cethuM-pUrvakRta karma (je deva tarIke oLakhAya che). pAMcamo purisakAra eTale udyama, havAi sanmatta upara batAvelAM kALAdika pAMce kAraNa-apekSAthI vicArAya te samyakatva rUpe gaNAya-arthAt yathArtha svarUpanAMja gaNAya ? kara do mikasa ekAMte-eka eka pakSane judA judA rUpathI vicAravAmAM Ave te mithyAtva rUpanAM ja-arthAt asatyarUpanAMja gaNAya. A jage para sarvajJa puruSe e batAvela syAdvAdane siddhAMta pragaTa thAya che. jene apekSAvAda paNa kahevAmAM Ave che. ' je varataonuM svarUpa te te apekSAothI vicAsvAmAM Ave tyAre te te satyarUpanAja gaNAya jemake ekaja puruSane keI kahe kAke, te kaI kahe mAme, eja pramANe pitA, putra, bhAI, mAsa, ku, bhatrIjo, bhANeja Adi aneka guNethI belAvatA hoya. paNa bhatrIjAnI apekSAthI kAke, tyAre bhANejanI apekSAthI mAM paNa khare. e pramANe eka bIjAne anAdara karyA vagara apekSAothI vastuonuM svarUpa vicAravAmAM Ave te te satyarUpamAMja gaNAya, agara je eka bIjA guNene anAdara karI kheMcAtANathI potAnA durAgrahane piSavAno prayatna karavAmAM Ave tyAre te te mithyAtvarUpanA arthAt asatya rUpanAja For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4thuM. pirANika ane vaidika dRSTie jagatuM. vicAre gaNAya. eja jenonA syAdvAdanA siddhAMtane dhorI mArga che. jenonA syAdvAdanuM svarUpa ane AgaLanA lekhe mAM batAvavAnA chIe tyAMthI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM ane A viSayanI ahIM samApti karUM chuM. ahiM jagatanA kartA saMbaMdhi ekekathI bhinna bhinna svarUpavALI vaidika graMthomAMnI paMdara kalame amoe lakhI jaNAvI che, te sivAya bIjA paNa aneka prakAranA bhinna bhinna vicAre jovAmAM Ave che temAMnA keTalAka vicAra bheda A ja pustakamAM prasaMgane anusarI lakhAelA AgaLa upara vAcakavarganA jovAmAM Avaze. te lekhane paNa vicAra karavAnI bhalAmaNa karI A prasaMgathI mukta thAuM chuM. jagartA viSe vividha matAnuM padha(racanAra dakSiNa vihArI munizrI amaravijayajI mahArAja.) abadhU so jogI guru merA-e cAla. suSTi kaba kisIne banAI ? saMte? kaba kisIne banAI? vAkI ja kisIne na pAI, suSTi kaba. e Teka. veda, purANa, kurANa, vaibalamAM, bhinna bhinna kara gAI | eka eka saba bhinna kahata hai, miLatA na maLI amaLAI. vALa sagaveda ke ettarIya AraNya meM, Atmase upajAI ! yajurveda khelake dekhA, virATu puruSe pasarAI che vAi maMDUka upaniSada kahata hai, makI jAlake nyAI ! kUrma purANuM vicArI jotAM, nArAyaNa mULa nipAI che vAva manusmRti ke pahile adhyAye, tame mAtra batalAI ! vahAMse pragaTe svayaMbhU svAmI, tAteM timira miTAI che vALa keI kahe kAlIkI zakti, vAkI nyArI nyArI caturAI liMga purANe zivajIne vadanaseM, viSNu brahmAdika ThAI che vATa brahma vivarta purANuM cuM bole, ete kRSNakI caturAI | bhittara bhedakA pAra na pAve, kayA phiturI kare phiturAI che vAva vedakA paNa keI bheda na pAve, kayA kare gaDamathalAI | mAraga cheDa unmAraga jAke, kevaLa dhUma macAI che vAi mata mamatAke chaDake dekhe, ke puruSa atisAI | * pUcha pAcha kara bhittara , pIche Atama kAja sadhAI che vAche . 8 guru kRpAse suSTi saMbaMdhakA, kiMcit bhedake pAI | amara kahe hama amara lAye hai, aMtara bharama gamAI ! vAla : 9 For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayA-mImAMsA. ' khaMDa 1 - muMbaI samAcAra dIvALIne aMka, sane 1927ne pR. para A saMka sAhebanI surabuTTI. (racanAra kavizrI-aradezara pharAmajI khabaradAra ) rAga-AzArI. "keIne ja heya te kahejo, mArA sAhebanI surabuddI? Teka. aMjana karatAM AMkha ughADe, paDe nava ajavALAM. chuTe paDadA bhava bhavanA ne, tuTe uranAM tALAM. 1 koine laMgaDAne DuMgara kUdAve, aMdhAne de Akhe, muMgo nava nava gAna gavADe, lUle pAme pAMkhe. 2 keIne jaMgala jaMgala jegI bhamatA, bhamatA bhinna bhinna matiyA. jatI satI ke sAdhu tapezrI, ghara ghara ghumatA matiyA. 3 keIne nAma nizAnI nahIM ke dIdhI, nahIM dIdhI e dhANa. bhava bhava bhaTakI rahe athaDAtI, tuTI phUTI vANI. 4 keIne ura bedIne aMdara utaruM, Atama AMkha ughADuM, jaDI jaDI ? kahuM ema jarA tyAM, adala paDe mana ADuM? 5 keneTa koIne jaDI hoya te kaheje, mArA sAhebanI sura buTTI? keIne javuM hoya te deje, mArA sAhebanI sura buTTI? jubApa, ( ApanAra munizrI-amaravijayajI mahArAja.) rAga-AzAurI. para jeI anAdinI suSTi, tyAM mile sAhebanI buTTI? Teka. kalacaka eka dIThuM moTuM, udhuM ne chatuM pharatuM nAnA caka tyAM keNa gaNe che? brahmavAdIne bhrama karatuM. 1 jeNe sthAvara jaMgama jIva anaMtA, anAdi kALa tyAM pharatA eka ekanA prANaja letAM, piteja kanTamAM paDatA. 2 jeNe For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ wwww prakaraNa 4 thuM. parANika ane vaidika daSTie jagata. nItinA je uttama temAM, saMyama cittamAM dharatA, viveka daSTithI te jIvonI, rakSA pite karatA. 3 jeNe kALa krame je vadhatA cAlyA, samadaSTi citta dharatA, tapa dhyAnAdika pUraNa vege, sAhebane jaI maLatA. 4 jeNe paMDita meTA tapiyA moTA, thothAM piothAM lakhatA, * duniyAne DubAI DakhyA, satyAsatya nahi jotA. 5 jeNe sRSTi karavA maMDayA de, siddha karyo temAM jJAnI? hadaya bhedIne uMDA utare, eja amara eMdhANI. 6 jeNe iti vaidike sRSTi utpanna karatA-brahmAdika aneka denA svarUpavALuM jagata prakaraNa 4 thuM. jaine pravAharUpathI cAlatI AvelI anAdi kALanI A sRSTi mAne che, daza koTAkaTI sAgarepamanI avasarpiNI tenA moTAchavibhAga. teTalAja vibhAga utsarpiNanA che. e be maLIne eka kALacakra thAya che. uttara kALa te udde avasarpiNIne, ane caDhate kALa te chate utsarpiNIne. A kALa avasarpiNIne cAlI rahyo che. vaidike TuMka rUpe yuganA nAmathI oLakhAve che. A vastu koInI banAvelI nathI. anAdinA niyama pramANe cAlyA ja kare che. te pachI Ane kartA koNa? For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ v tattvatrayI-mImAMsA. prakaraNa 5 muM. nava ( 9 ) vAsudeva, huM baLadeva zalAkA puruSa thayA che. e sa AdhakArI thai cukelA heAya che. ithA svarUpa jANavA mATe ahi sarvenAM kaSTa AgaLanA prakaraNeAmAM lakhavAmAM Avaze tyAMthI jANI levuM, jesaDa zalAkA purUSonAM kASTaka. na mAnyatA mujaba A avasarpiNImAM 24 tIrthaMkara, 12 cakravartI, ane 9 prativAsudeva ema 63 samyaktva meLavI mekSa prAptinA e sarvenuM sakSipta ane sahelAApIe chIe. vizeSa svarUpa khaMDa 1 temaja prathama tIrthaMkara zrIRSabhadeva, bharatAdika cakravartio, ane azrvazrIvAdi prativAsudevAnA itihAsamAM vaidikAe meTA pheraphAra karelA che, te evI rIte ke-viSNue 8 me avatAra RSabhadevane laine ahananA nAstikadhama calAvye. bharata cakravartIne jaDa bharatanA nAmathI saMkheAdhyA. sagara cakravartIne eke mahAdevanA varadAnathI ane bIjA lekhake vizvAmitranA varadAnathI sATha hajAra putranI prApti lakhIne batAvI, AgaLa 11 mA tIrthaMkarathI 15 mA sudhImAM thaelA vAsudevAdikanAM pAMca trikamAM vAsudeva ane maLadevanA nAmeA uDAvI daine-koi judI ja rIte kampyA che. pahelA prativAsudeva azvagrIvane ( gheADAnA mAthAvALA ) hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha karyAM che. paraMtu te pachInA tAraka, meraka, madhukaiTala, ane nizuMbha A cAra prativAsudevane daitya, dAnava asurainA nAmatho saaiAdhyA che temAM madhu ane kaiTabhane viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA batAvyA che. tyAra bAda cakravatIo, vAsudevAdika kei tIrthaMkareAnI sAthamAM, koi temanI madhyamAM thaelA che. temAM paNa kei vicitra prakAranA pheraphAro karelA che te anne pakSano mAnyatAnusAra kramavAra dizAmAtrathI AgaLa upara Aja graMthamAM ApavAmAM Avaze tene paNa sAthe sAthe manana karavA vAcakone bhalAmaNa karUM chuM. For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM. tresaTha zalAkApunAM keTake. 65 (1) tresaTha zalAkApurUSanuM koSTaka naMbara.24 tIrthakaro | 12 cakravartI 9 vAsudeva 9 baLadeva | prativAsudeva bharata cakravartI RSabhadeva ajitanAtha sagaracakravartI ( 2 ) saMbhavanAtha abhinaMdana sumatinAtha padmaprabha -- - - supArzvanAtha caMdraprabha suvidhinAtha zItalanAtha 11 zreyAMsanAtha vAsupUjya vimaLanAtha | tripRSTavAsudeva | acalabaLadeva azvagrIvaprati| (1) | (1) vAsudeva (1) dipRi (2)| vijaya (2)] tAraka (2) svayaMbhU (3)| bhadra (3) | meka (3) puruSottama ()| suprabha (4) madhukaiTabha (4) puSasiMha (5)| sudarzana (5) | nizuMbha (5) anaMtanAtha 15 dharmanAtha madhavA (3 sanakumAra (0) For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' tattvatrathI--mImAMsA. khaMDa 1 zAMtinAtha zAMtinAtha (5) kuMthunAtha *| kuMthunAtha (6) 17 18 aranAtha * aranAtha (7) puMDarIka (6) | AnaMda (6) balinAmA (6) subhUmacakravartI (8). dattavAsudeva (7)/ naMdabaLadeva (7) prAda (7)| mahinAtha * 20 munisuvrata mahApadma (9) 21 1 | lakSmaNa (8) | rAma (8) | rAvaNa (8) naminAtha | hariSa (10) jayacakravartI (11) neminAtha | zrIkRSNa (9) | baLabhadra (9) gujarAsaMdha (9) 22 , brahmadatta (12) pArzvanAtha zrI mahAvIra ja A nizAnI vALA tIrthakaree prathama anukramathI pAMcamA, chaThThA ane sAtamA cakravartInI padavI meLavI, chakhaMDanuM rAjya karI, dIkSA laI tIrthaMkara padavI paNa bhogavelI che tethI cakravata ane tIrthakara bajemAM nAma ApavAmAM Avela che. For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM. 24 tIrthaMkaramAMnAM prathama 6 nAM cyavanAdi 21 kaNaka, 67 jenenA 24 tIrthakaronI ekavIsa-ekavIza bAbatenuM koSTaka, jinanAma. | RSabha 1 | ajita 2 | saMbhava 3 abhinaMdana . sumati 5 paprabha 6 1 civanavimAnI sarvArthasiddha vijayavi upara greve. | jayaMtavi Izvatari | upari. nIcale vi. grevuM. | vinItA | adhyA | zrAvastI | vinItA kezalapura kezAMbI pitAnAma nAbhikulakara, jitazatru | jatAri | saMvararAjA| megha rAjA dhara rAjA mAtAnAma | madevA vijayA senA siddhArtha maMgalA | susAmA janmanakSatra, uttarASADhA rohaNa mRgazira punarvasU maghA janmarAzI dhana: vRSa | mithuna mithuna siMha kanyA ! citrA - - laMchana | vRSabha gaja ! azva | kapi | kauca | kamala dehamAna 500 dhana | 450 dhanuI400 dhanuH | 350 dhanuHT300 dhanu rapa0 dhanu. sarjAyuH 84 lAkha pUrva 7ra lA. pU.60 lA. pU. 50 lA. 540 lA. pU.30 lA. pU. - dehavaNuM | pItavarNa pIta | pIta | pIta | pIta | 2kta aMtara 0 50 le.ke. 30 lA. ke.10 lA. ke 9 lA. ko. 90 hajA sAgaropama | sAgaropama | sAgaropamAM sAgaropama | IkA sAgana ropama dikSA | rAjya karI rAjya karI | rAjya karIne rAjya karI rAjya karI rAjya karatuM vivAha karI| vivAha karI/vivAha karI| vivAha karI| vivAha karI| vivAha 4 ha. sAthe | hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe karAuMjala vinItAmAM | janmanagara | janmanagara | janmanagara | janmanagare | sAthe ja, nmanagara 13 dIkSAtapa: chA-tapa karI paNa tapaH SiSTha tapa karI chaTha tapa karI nityalA chaTha tapa ) For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ~~~~ ~~~ ~~ ~~~ ~~~~ jinanAma | RSabha 1 | ajita 2 | saMbhava 3 abhinaMdana sumatinAtha papadmaprabha pAraNuM zreiyAMsanA hAthe brahmadattanA | sureMdradattanA idradattanAhAthe pavanA hAthe simadevathI | IkSarasathI hAthe paramAna-hAthe paramAnna paramAnathI | paramAnsathI paramAtrathI varSanA aMte thI bIje dinethI bIje di.bIje divase bIje divase bIje divase 15. jJAnasthAna | purimatAle pravajyAsthAne pravajyAsthAne dIkSA sthAne dIkSA sthAne dIkSarathA jJAnatapa aThThama tapathI chaTha bhatta | chaTha bhatta chaThe bhatta chaTha bhatta ni chaTha bhattA cityakSa nyiodhavRkSaT saptaparNa | zAla priyaMgu 1 priyaMgu chatrAbha gaNadharamAna | 102 116 * 100 107 | 17 | sAdhusaMkhyA | 84 hajAra ! 1 lAkha ! be lAkha traNa lAkha kila. 20 ha ka lA.30 ha 19 18 AryasaMkhyA 3 lAkha lA. 30 hajka lA. 36 haka lA. 30 ha.pa lA. 30 hajalA.20 ha yakSanAma | gomukha ! mahAzaya trimukha | Izvara - taMburU | kusuma | yakSaNanAma ; cakrezvarI | ajitA ! duritArikA | kAlI | mahAkAlI | zyAmA [siddhisthAna aSTApada parvasameta zikha-sameta zikha sameta zila sameta zikha sameta | siddhitapa |ta 10 bhakata ramAsika tapara mAsika tapa mAsika tapa ra mAsika tapazale mAsi siddhiparivAra tapa 10 ha. sahastra sAthe sahastra sAthe sahastra sAthe|sahastra sAthe ktapa803 21 For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 1 24 tIrthakerAmAMnA 6thI 12 nAM cyavanAdi 21 kASTaka. 69 ^^ ^ ^ ^^^ jinanAma | supArzva | caMdraprabha | suvidhi 9 | zItala 10 | zreyAMsa 11/vAsupUjya 12 1 yavanavimAnamadhya.trikanuM vaijayaMta | Anatavi. | prANatade. | ayyatavi. prANatavi uparaluM. | 0 | I janmanagarI vArANasI | caMdrapurI | kAkaMdI | bhaddilapura siMhapura caMpApurI) pitAnAma | pratika | mahAsena sugrIva daratha viSNu vasupUjya mAtAnAma | pRthivI | lakSmaNa | rAmA naMdA | viSNudevI jayA devI janmanakSatra vizAkhA anurAdhA mUla pUrvASADha zravaNa zatabhiSA janmarAzi tulA | vRzcika dhanaH makara | lachana | svastika caMdra | makara zrIvatsa ! khagi | mahiSa 8. dehamAna | 200 dhanuH1 150 dhanu / 100 dhanu: | 90 dhanuHT 80 dhanu /70 dhanu sarvayuH 20 lA. pU.10 lA. pU. 2 lA. pU. 1 lA. pU. 4 lAkha varSaSa lA.va. dha: dehavaNuM | svarNavarNa | zrata LT veta ! pIta | pIta |. rakta 11 | jinAMtara 9 hajAra ke. 900 kaTI| 90 koTI koTI 66 lA. 26pa4 sAgarI sAgaropama | sAgaropama | sAgaropama sAgaropama ha. 100 varSa hIna sA. ke. dIkSA rAjya kararAjya karI rAjya karI| rAjya karI| rAjya karI kamArA ! vivAha karI|vivAha karI|vivAha karI| vivAha karI| vivAha karI vivAha karI che ! hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe 600 sAthe janmanagara | janmanagara | janmanagara | janmanagare) janmanagare janmanagara 13| dIkSAtapaH chaTha tapa karI tapa karIchaTha tapa karI chaTha tapa karI chaTha tapa karI cahA bhAI ka rAjyabhAra lIdhA vagara je dIkSita thayA te kumAre gaNAyA che. For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 jinanAma sapArzvanAthamAM caMdraprabha 8 suvidhinAtha zItalanAtha |zreyAMsanAtha vAsupUjya 12 10 14 pAraNAM maheMdranA hAthe semadattanA puSpanA hAthe punarvasUthI niMdanA hAthe sunaMdanA { paramAnsathI | hAthe | paramAnathI ! paramAnathI paramAnsathI | hAthe bIje divase paramAnathI bIje divase bIje divase bIje divase paramAnathI bIje divase bIje divase jJAnasthAna | dIkSArathAne dIkSAsthAne | dIkSAsthAne dIkSA sthAne dIkSasthAne dIkSAsthAne jJAnatapa: | chaThuM bhatta | chaTha bhatta | chaTha bhatta | chaThe bhatta | chaTha bhatta ciutha bhAna caityavRkSa | zirISa nAga | mallikA | priyaMgu ! hiMduka | pADala - - - 15 16TgaNadharamAna : 95 81 | 76 | 66 eka lAkha| 84 hajAra kara hajAra 17 | dhusaMkhyA 3 lAkha |aDhI lAkha| be lAkha 18 AryasaMkhyA 4 le. 30 ha.3 lo.80 ha.1 lA. 20 ha.1 9. upara 61 lA. 3 ha.]1 lAkha 19-yaMkSanAma mAMtaga | viSaya | ajita manuja surakumAra ra0] yakSiNInAmA zAMta ' javAlA | sutArA | azokA | zrIvara | pravarA siddhisthAna sameta zilesameta zelesameta zelesameta zile sameta zele caMpApurI siddhitapa | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika siddhiparivAra hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe dasa sAthe For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tIrthakaromAMnA 13 thI 18 nA vanAdi 21 koSTaka. 7 mainan sthAmAM jinanAma | vimala 13 ane 14 dharmanatha 15 zAMtinAtha 16 kuMthunAtha 1 aranAtha | sarvAtha 1 avanavimAna sahastrAravi. prANatavi. | vijayavi. sarvArthasiddhi sarvArthasidhirveida janmanagarI) kAMpilyapura | ayodhyA | ratnapura hastinAgapura, gajapura gajapura 3 | pitAnAma | kRtavarmA | sihAsana | bhAnuM vizvasena zara sudarzana mAtAnAma , suyazA: | sutratA | acira | zrI | devI 5 janmanakSatra uttarAbhAdrapada revatI puSya bharaNI kRttikA | revatI janmarAzI | mIna | mIna vRSa | mIna ena | vajI | hariNa chAga naMdAvartana [8] dehamAna 60 dhanuH 50 dhanura | 45 niH 40 dhana | 3pa dhanaH 30 dhanu sarvAyu: 60 lA. varSa 30 lA. varSa 10 lA. vaSa/1 lA. varSa 5 ha0 varSa ja ha.va. dehavarNa pIta | piIta | piIta | pIta | pIta pIta 11 | jinAMtara | 30 sAgara - sAgarepamada sAgarepama vibhAgahIna palyopamAdhdha 3 sAgaropamAM meSa - - laina I vo 10 : 1 hajArakoTI vaSa nyUnapa | che ! pama caturbhAga dikSA rAjya karI | rAjya karI | rAjya karI | rAjya karI | rAjya karI rAjya karI vivAha karI/vivAha karI!vivAha karI/vivAha karIvivAha karI | vivAha | hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe hajAra sAthe| hajAra sAthe kara, hajArI janmanagare | janmanagara | janmanagare |janmanagare ! janmanagare sAthe ja-| nmanagare 16 dIkSAtapa chaTha tapa karI| chaTha tapa karI chaTha tapa karI chaTha tapa karI chaTha tapa karI chaTha tapa karI For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 18 aranAtha jinanAma vimala 13 anaMta 14 dharmanAtha 15 zAMtinAtha kathunAtha 17 pAraNa jiyanA hAthe vijayanA hAthe dharmasiMhanA sumitranA vyAghasiMhanA | paramAtrathI| paramAnathI hAthe | hAthe 1 hAthe JE E che bIje divase bIje divase paramAnathI | paramAnathI | paramAttathI ri che te bIje divase bIje divase bIje divase 15 jJAnasthAna | dIkSAsthAne dIkSA sthAne dIkSAsthAne dIkSA sthAne dIkSA sthAne dIkSAsthAne jJAnatapa | chaTha bhatta | chaTha bhatta | chaTha bhatta | chaTha bhatta | chaTha bhatta chaTha bhatta cityakSa ] jam | azvattha: ] dadhiSaNa | naMdIvRkSa | tilaka picaka I 16] gaNadhara | pa7. 50 | 43 [ 36 [ 35 | sAdhusaMkhyA| 68 hajAra 66 hajAra 64 hajAra | 62 hajAra / 60 hajAra | pa0 ha. 18 ArTIsaMkhyA 1 lA. 80062 hajAra kara ha. 40061 ha. 6000 ha. 600 60 ha. 19T yakSanAma 1 zamukha pAtAla ! kinnara | garUDa | gaMdharva leMdranAmA devInAma | vijaya aMkazI | prApti | nirvANuM | ayyatA dharaNIya | siddhisthAna sameta zile sameta zile simeta zelesameta zilesameta zaile. sa. zale siddhitapa | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika siddhiparivAra 6 ka. sAthe|7 ha. sAthe| 800 sAthe| 900 sAthe |hajAra sAthe ha. sAthe For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 24 tIrthakaramAMnAM 19 thI 24 nA cavanAdi 21 keSTaka. 73 jinanAma mallinAtha 19munisuvrata niminAtha 21manAtha rarapArzvanAtha 2.3zrI vardhamAna na 24 1 1 cyavanavimAna jayaMtavi0 | aparAjIta . prANatakalpa | aparAjIta| prANata 0 | prAta. 2 janmanagarI mithilA rAjagRha | mithilA | sairyapura. | vArANasI kSatriyakuMDa grAma pitAnAma sumitra | vijaya | samudravijaya azvasena sidhdhA thepa | mAtAnAma ! prabhAvatI ! padmA' vaprA zivA vAmAM trizalA 5 janmanakSatra | azvinI zravaNa azvinI citrA vizAkhA uttarA phAlganI 6 | janmarAzi meSa makara | meSa | kanyA tulA kanyA lachana : kalaza | kachapa nIlotpala ( zaMkha | sarSe | siMha dehamAna ! 25 dhanu: | 20 dhanu: ! 15 dhanaH 10 dhana: 9 hAtha | 7 hAtha sarvAyuM papa ha0 varSa 30 ha. varSa 10 ha.varSa 1 ha. varSa | 100 varSa 72 varSa dehavarNa | nIlavarNa | zyAma | pIta | zyAma nIla svarNavarNa jinAMtara 1 hajAra ke.54 lAkha varSa 6 lA. varSa | 5 lA. varSa | 83 hajAra ra50 varSa varSa 50 varSa adhika dAkSA kumAra, apa- rAjya karI rAjya karI | kumAra | kumAra | kumAra riNIta 300 vivAha karI vivAha karI avivAhita vivAha karI vivAha karI , strI ane 300 sahastrasaMge hajAra sAthe sahastra sAthe 300 sAthe | ekAkI >> purUSa janma janmanagara | janmanagara | dvArikAmAM janmanagare janmanagara) nagare | dIkSAtapa: aThThama tapa: paNa tapa: | Sa tapa karI chaTha tapa karI aThThama tapa | chaTha tapa 10. For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 ~ ~ ~ ~~~ | jinanAma milInAtha 1lamunisuvatara naminAtha 21 neminAtha rara pArzvanAtha mahAvIra 24 I pANI vina" | - 6 " I " vizvasenanA, bramahadattanA dinnanA hAthe varadignanAhAthe dhanyanA hAthe bahulavijha hAthe | hAthe | paramAnsathI | paramAnsathI | paramAnsathI nA hAthe paramAnathI ! paramAthI bIje divase bIje divase bIje dIvase paramAtrathI | bIje divase bIje done bIje dI. jJAnarathAna | dIkSAsthAne dIkSAsthAne dIkSA sthAne dIkSA sthAne dIkSA sthAne phAvA nadI jJAnatapa: | aSTamAMte | Sakatapete | chaTha bhatta | aSTamAMte aSTamADajo, chaTha bhara caityavRkSa azoka | caMpaka ! bakula | vetasa | dhavavRkSa | zAlavRkSa - 17 12 : 10 11 16 |gaNadharamAnaM! | 28 ! 18 17 sAdhusaMkhyA 40 hajAra 30 hajAra Arya saMkhyA 55 hajAra | pa0 hajAra yakSanAma | kUbara | varUNa 20 18 hajAra[16 hajAra 14 hajAra 410 |40 hajAra | 38 hajAra 6 hajAra | bhaTinAmA| gamedha | vAmana | mAtaMga 20 yakSaNInAma, vairAgaTayAM ; dattA | gAMdhArI | aMbA | padamAvatI siddhAyikA sidisthAna sameta zalesameta zelesameta zilegiranAra sametazikhara pAvApurI! siddhitapa: 1 mAsika | mAsika | mAsika | mAsika | mAsika chaTha tapathI siddhaparivAra 500 sAthe| ha. sAthe hajAra sAthe/pa36 sAthe 33 muni sAthe ekAkI A ekavIza-ekavIza bAbate na-prAcInagraMtha siddhasena sUrikRta mUla-ane amArA ziSya muni catuvijaya kRta TIkA AnAnI TIkaTo mokalI -amArI pAsethI athavA-zA. maganalAla melApa. The. sInera-revAkAMThA. vAyA mIyA gAmathI melava. AvI rIte A ekavIza bAbate eka eka tIrthakaranA saMbaMdhe che tevI ja rIte-ekaso sIttera bAbatane satipAta thAna prA namane paNa graMtha che. maLavAnuM ThekANu-bhAvanagara jaina-AtmAnaMda sabhA. tethI ghaNu bAbatene khulAze malaze. ! For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvv prakaraNa 5 muM. caturvizati jana parivAratavana paM. zrIkSiAvijayanA ziSya pa. jinavijyajI viracita caturvizatijina parivArastavana, [ A stavanamAM vartamAna covIsInA RSabhAdi vIsa tIrthakaronAM nAma 1, te sarvenA gaNadhare 2, pavitra munie la, kevaLajJAnIo 4, avadhijJAnIo pa, mana:paryavajJAnIo 6, caudapUrvadhArIo 7, vaikriyalabdhi vaMte 8, vAdIe 9, sAmAnya sAdhuo 10, sarvasAdhvIsaMkhyA 11, zuddha zrAvake 12, ane zuddha zrAvikAonI saMkhyAnuM varNana che. ] (mata kaI hero re kAnha paDe che keDe. e dezI), bhAvaeNva re vIse jInacaMdA. RSabha (1) ajIta (2) saMsava (3) abhinaMdana (4) sumatinAtha (5) sukhakaMdA bhAve AMkaNI. padmaprabha (6) ne supAsa (7) caMdraprabha (8) suvidhi (9) zItala svAmI (10) zreyAMsa (11) vAsupUjaya (12) vimaLa (13) anaMtaprabhu (14) "dharmanAtha (15) guNa dhAmI. bhAve. 2. pAMcamA chaThThA sAtamA cakro zAMti (16) kuMthu (17) ara (18) devA. ' ekaNu bhava mAMhe deya padavI puNya prakRtinA mevA. bhAve3 malli (19) munisuvrata (20) nami (21) nemi (22), puruSAdAnI pAsa (23) vardhamAna jInavaranaM nAme (24) vardhamAna sukhavAsa. bhAve 4 For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 tattvatrIya--mImAMsA. puMDarIka pramukha gaNadhArI caurdu saMyA AvanaM (1452) lAkha aThThAvIsa sahusa aDayAlisa (2848000), munivara pAvana manna. bhAve 5 eka lAkha hajAra mahAttara, eka zruta (102100) kevalanANI. eka lAkha tetrIsa sahasa causaya (133400), avadhi vara nANI. bhAve manaparajava nANI eka lakha, adhikA sahasa pazucAlA. paNa saya ekANuM (1,45,591) nita namiye. caraNa karaNa suMDALA, bhAve tetrIsa sahasa nava saya maThThANu* (33,998), cauddeza pUravadhArI. do lakha sahesa paNayAla ase aDa (2,45,208), vaikriya lakhadhi bhaMDArI. bhAve eka lAkha sahesa chavIsane do zata (1,26,200) vAdI zrutavistArI. jina mata thApana kumati utthApana mayagaLa jima mada dhArI. ogaNIsa lAkha attIsa sahasa ne ekAvana (19,320,51) adhikerA. savijinanA sAmAnya munIsara TALyA bhava bhava pherA. lAkha coyAlIsa sahasa cAlIsa sAdhvInA parivAra maneAhara. praNamI pApa nikado. bhAve cAra sayAM SaT (44,46,406) vadA. bhAve 10 . For Personal & Private Use Only bhAve 11 khaMDa 1 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 su. caturvijJatijina parivArastavana. lAkha paMcAvana sahasa aDacAlIsa (55,48000), zrAvaka samakti dhArI. eka kArDi paNa lakha aDatrIsa sahasa (1,5,38000) zrAvikA zuddha vicArI. bhAve 12 cauvIse jinavarane parikara, rahe uThI praNamIje. khisAvijaya paMDita guNa ThANe jina padma raga ramIje. bhAve 13 // iti jaina pramANe 24 ze tIkarAnA gaNadharAdinA parimANa stavana. fq For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 tatvatrayI mImAMsA. ' khaMDa 1 bAra cakravatIo ane temanAM nagara Adino keDo. 1 nAma I | meghavA nagarI | pitA | mAtA | uMcAI ! AyuSya | gati bharata vinItA kaSabhadeva sumaMgaLASa00 dhanuSya 84 lAkhapUrva mokSa sagara adhyA | sumitra yamati pa0 , kara lAkhapUrva zrAvastI | vijaya | bhadrA | jarA ,, | 5 lAkha varSa trIjA devalokamAM sanakumAra | hastinApura azvasena sahadeva | 1 ,, 53 ,, | | zAMtinAtha vizvasena|acirA] 40 , | 1 lAkha varSa : - mekSa ---- kuMthunAtha | | | zara | zrIdevI | 5 , ka hajAravarSa aranAtha , sudarzane | mahAdevanuM 30 , subhama tApasAzrama *| kRtavAya tArA | 28 , 9 mI narake mahApamI hastinApura pakvottara, jvAlA | 20 , 1. hariSaNa kAMpipura mahAhari | mahiSI | 15 , 10 , ya ! rAgRha | vijaya | vamA 2 . | , 1ra brahmadata | kAMpilyapura brahmarAjA cUrlinI 1 9 . u00 varSa | 7 mI narake mikSa L ! For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrI-mImAMsA. nAma. nava vAsudeva ane temanAM nagara Adine kaTho. bIje nagara | pitA | mAtA | ucAI | gati | AyuSya varSa ] trivRSTa pitanapura prajApati mRgAvatI| 80 dhanuSya 7mI naraka cArAsI lAkha pUrva | divRSTa dvArAvatI brahmarAjA| umA | 70 dhanuSya chaThThI naraka bahetera lAkha pUrva svayaMbhU dvArAvatI | rUdrarAjA pRthvI | | 60 dhanuSya , sATha lAkha pUrva traNa lAkha * purUSottama dvArAvatI semarAjA zItA | pa0 dhanuSya purUSasiMha azvapura zivarAjA acaMkA[45 dhanuSya purUSapuMDarIka cakrapura mahAzirA lakSmavatI 39 dhanuSya eka lAkha , -65 hajAra | da datta vANArasI | agni-| zeSavatI| 26 dhanuSya 5 mI narake * 56 hajAra zikha lakSmaNa | adhyA*| dazaratha | sumitrA | 16 dhanuSya kamI narake dvArikA | vasudeva, devakI | 10 dhanuSya narake 12 hajAra 1 hajAra ke lakA. 85 bhadra t nava baladevo ane temanA nagara Adino koTha.3 | | nAma | nagara | pitA mAtA uicAI AyuSya varSa [1] acala | patanapura ( prabhAvati | vijaya dvArikA | brahmarAjA subhadrA 75 dvArikA | rUdrarAjA suprabhA suprabha dvArikA somarAjA sudaza nA 55 sudarzana | azvapura : zivarAja | vijayA 17. || AnaMda | caMdrapura che mahAziraH | tyaMtI 85 chA naMdana | vaNArasI agnizikhA jayaMtI | pava(rAma) | adhyA dazaratha | kezalyA 1.. (aparAjItA) balabhadra | dvArikA | vasudeva rohiNa T5 me brahma devaloka < 65 15 x bIjuM nAma dvArikA. + trizaSTi zalAkA purUSa caritramAM 74 lAkha lakhelu che. * lakSmaNa ane rAmanuM janmasthAna rAjagRhi, kRSNanI mathurA ane balabhadranI zikAryajra. # baladevanA zarIranI uMcAi judI lakhelI nathI, jethI teo temanA nAnA bhAI vAsudevanA pramANe uMcAImAM hovAnuM anumAna thAya che. For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrathI mImAMsA. khaMDa 1 nava prativAsudevo ane temanAM nagara Adine kaThe. cotha. gati 7 mI narake tAraka 70 nAma / nagara | pitA | mAtA | ucAI $/AyuSya | azvagrIva ratnapura mayuragrIva nIlAMjanA vijayapura | zrIdhara | zrImatI | meraka naMdanapura | kezarI | suMdarI madhu pRthvIpura | vilAsa guNavatI nizuMbha haripura 6 ThI narake , naraka 3 50. , narake IT 45 narake - - - balI arijaya - - - - - - - - prahAda tilakapura , narake narake 4thI narake rathI narake rAvaNa laMkA * pharitnazravA kaikasI 16 thI kAMIka vadhAre jarAsaMdha | rAjagRha | vRhadratha - $ prativAsudevomAM keTalAkanI ucAI tathA AyuSya jaNAvelAM nathI jethI temanA vakhatamAM vAsudeva pramANe te hevAnuM anumAna karI zakAya che. * * rAvaNanuM janma pAtAla laMkAmAM. iti 63 mAMnA 24-12 navanavanAM traNa trika saMbaMdhI keTalIka bAbatenA vicAronuM prakaraNa 5 muM samApta. For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - rAya , 81 11 prakaraNa 6 huM. vaidikamatanA avatAre. vaidika matanA 24 Adi avatAranuM prakaraNadakuM. aurANika mate covIsa avatAre dika saMpradAyamAM prasiddhi pAmelA bhAgavatAdi purANamAM viSNunA i 24 avatAranuM varNana Ave che. viSNue zukrAcAryanI mAnuM | mAthu kApI nAMkhyuM tyAre zuke zApa Ape ke tame A saMsAramAM A sAtavAra manuSya zarIra dhAraNa karaze tyArathI vAraMvAra viSNu janma le che. temanA covIsa avatAramAM paNa dasa avatAre mukhya gaNAya che. svadharmaniSTha devajIvana graMthamAM pR. 25 thI je vIsa avatAnuM varNana ApavAmAM AvyuM che, te nIce mujaba che - 41 sanakAdi paramAtmAe prathama zradyAthI sanakAdi kumArene avatAra * laI, brAhmaNa thaI, duHkhathI pALI zakAya evuM akhaMDita brahmacarya pALyuM 2 varAhu bIjo avatAre A jagatanI utpattine mATe, rasAtaLamAM gayelI pRthvIne uddhAra karavA mATe yajJanA svAmI zrIharie varAhanuM zarIra dhAraNa karyuM hatuM. 3 nArada a- trIje avatAre te paramAtmAe rASinA janmamAM nAradane vatAra.. * avatAra dhAraNa karI anyane nArada paMcarAtre kahyuM 4 nara-nArA- cethA avatAre bhagavAnane dharmanI strIthI nara ane nArAyaNa yaNa nAmanA RSirUpe janmIne aMta:karaNanI zAMti ApanAruM avatA, 5 kapila pAMcame avatAra kapilane dhAraNa karIne siddhapuranA Izvara avatAra thayA, ane AsurI nAmanA brAhmaNane sAMkhyazAstra zIkhavyuM. 4 be cAra avatAranAM-gAma, kAmAdi male che. bIjAone patto kema nathI jaNAte ? A avatAranI zarUAta kayA kAlathI ? pralayathI mAnIe te kevA svarUpane? ane A cAlate keTalA ? 11 For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 tattvatrathI mImAMsA. ' khaMDa 1 6 dattAtreya cha avatAre anasuyA tathA atri RSinI prArthanA avatAra uparathI temane tyAM dattAtreya bhagavAna putrarUpe avataryA, ane alarka rAjAne tema malhAdAdi bhaktajanene AtmavidyAne upadeza karyo. yajJAvatAra sAtamA avatAre ci rASithI AkRti nAmanI strI viSe yajJAvatAra dhAraNa karyo, ane yAma vigere putro ane devo sAthe svayaMbhU manvataranuM pALaNa karyuM. 8 urUkama AThamA avatAre nAbhi rAjAnI merUdevI nAmanI strIthI B. "urUkrama" (3Sabhadeva) jamyA. ane paramahaMsane mArga tAra. batAvyuM. 9 pRthaava- navamo avatAra pathurAjane thaye, jemaNe pRthvImAMthI tAra. 10 haMsAvatAra auSadhionuM tathA sarva vastuonuM dahana karyuM. 11 idharAva- tema haMsAvatAra, ane harinA Izvara avatAre paNa thayA. tAra, 1ra bhasyA vatA. cAkSuSamanvetaramAM jyAre samudro ekatra thavAthI pralaya thaye tyAre bhagavAne masyAvatAra dhAraNa karI pRthvIrUpa naukAmAM vaivasvata manune besADI temanI rakSA karI e bArame avatAra che. teramA avatAre-de ane dAnave samudranuM maMthana karavA lAgyA tyAre bhagavAne kAcabAnuM rUpa dharI pITha upara maMdarAcalane dhAraNa 13 kacchapA vatA 14 dhavaMtarI. caudame avatAra dhanaMtarIne dhAraNa karIne amRta ApyuM. 15 mahinI paMdaramo avatAra mohinIne dhAraNa karI strInA (hinInA) avatAra rUpathI dAnavone mAhita karI devene amRta pAyuM. 16 nRsiMha- selamo nRsiMhAvatAra dhAraNa karI madamasta hiraNyakazipu avatAra. daityane cIrI nAMkhe. 17 vAmana sattaramo avatAra dhAraNa karI bali rAjAnA yajJamAM jaI avatAra. tenA pAsethI svarga pAchuM levA traNa DagalAM pRthvI mAMgI. For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. vedikamatanA avatAre. - 83 18 parazurAma adAra avatAra parazurAmane dhAraNa karIne 21 vAra pRthvI avatAra. niHkSatriya karI. 19 vedavyAsa ogaNIsamA avatAre parAzara RSithI satyavatInA peTe avatAra bhagavAna vedavyAsa jamyA. ra0 rAma ane vIsa avatAra-devatAonuM kAma karavAnI IcchAthI rAma vatAra, rUpI rAjAne avatAra thaye, ane samudranigraha vigere parAkramo karyA. ra1 balarAma. ekavIsamA ane bAvIsamA avatAre baLarAma ane 22 ane kRSNa karNa evAM nAmathI viSNu kuLamAM avatAra laIne pRthvIne avatAra bhAra utAryo. 23 buddhA. te pachI trevIsamA avatAramAM asurenuM baLa vadhyuM temane vatAra. mahita karavA mATe bhagavAna "hikaTa dezamAM-gayA" pradezamAM buddhane nAme avataryA hatA. 24 kalakI ane te pachI covIsa avatAra "kakI" bhagavAnane thaze, vatAra. covIsa avatArone krama. daza avatArano kama. na nanana - --- -- - - zanakAdi 2 mAM kayA kyA naMbaranA. - - varAha avatAra. varAha trIje naMbara che. - - nArada avatAra. nara-nArAyaNa. kapila avatAra. 6 dattAtreya. - yajJa avatAra. For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrIya-mImAMsA. WAAR 8 | urUkrama-RSabhadeva. pRthurAjA. 10 haMsAvatAra. 11 izvarAvatAra. masyAvatAra. masya avatAra pehele naMbare che. ] 13 karachapAvatAra. kacchapa avatAra bIje naMbare che. 14 dhanavaMtarI avatAra. hinI avatAra. nRsiMhAvatAra. nRsiMhAvatAra cothe naMbare che. vAminAvatAra pAMcame naMbare che. 17 vAmanarAvatAra. - - 18. parazurAmAvatAra. parazurAmAvatAra cheThe naMbare che. vedavyAsAvatAra. - - - rAmAvatAra. rAmAvatAra sAtame naMbare che. T baLarAmAvatAra. 23 zrI kRSNAvatAra zrI kRSNAvatAra AThame naMbare che. | buddhAvatAra zrI buddhAvatAra navame naMbare che. kakkI avatAra. (haju thavAne)| kalki (bhaviSya avatAra) dasame naMbare che. 24 A 24 mAM-masya ane ka75-bAramAM ane teramAM che. te dazamAM pahelA bIjA naMbare che. ane 24 mAM varAha bIje naMbare che te dazamAM trIje naMbare kapAyA che. tene vicAra karavAne mATe A kaThe lakhIne batAvyo che. che chata vaidike ra4 mAM nA 10 avatAre kama rahita jovAne keThe For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 85 AAAAAAAAAAAAAAAAA vvvvvvvvvvvvv prakaraNa 6 huM vaidika matanA avatAre. vaidike daza avatAranAM kAryakrama. daza avatArenuM varNana. nA -- " matsyaH 1 kUrmoM 2 varAhazca 3 nAsa~ho'tha 4 vAmana : 5raamo|| 6 rAmazca 7 kRSNazca 8 buddhaH 9 kalkI 10 ca te daza" // daza avatAranAM kAryo "vedAnudarate 1 jagannivahate 2 bhUgolamubibhrate 3 daityaM dArayate 4 bali chalayate 5kSatrakSayaM kurvate 6 paulastya jayate 7 halaM kalayate 8 kAruNyamAtanvate 9 mlecchAn mUrchayate 10 dazAkRtikRte / kRSNAya tumya namaH I an" (ti jamrvi) 1 vedAn uddharate zaMkha nAmane daitya cAre vedene laIne pRthvI taLamAM pesI gaye, tyAre kRSNa bhagavAne "masya"no avatAra laI zaMkhanI prathama masyAvatAranuM pAchaLa pAtALamAM jaIne tenI pAsethI cAre vedene laI pAchA pRthvI upara lAvIne mUkyA. 2 jagannivahate. eka vakhate pRthvI pAtALamAM javA lAgI, tyAre kUrma kAcabAne avatAra dhAraNa karIne zrIkRSNa bhagavAne pitAnI bIjA kacchapAvatAranuM pITha upara tene dhAraNa karI rAkhI. svarU5. 3 bhUgolamudvibhrate pachI varAhanuM rUpa dhAraNa karIne potAnI be dADhAethI A pRthvIne pakaDI rAkhI. triIjA varAhAvatAranuM svarU5. 4 daityaM dArayate sarve daityo (dAna) zivanA bhakata hatA, paraMtu hiraNyakazipu For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ne putra pralhAda viSNune bhakta banyuM hatuM, tethI cethA nRsiMhAvatAranuM tenA bApe tene khUba mAryo. te paNa malhAda mukhathI viSaNu-viSNuja pikArate rahyo tethI tene lAgyuM nahIM. viSNue iMdrapada prApta thavAne vara Ape tethI te Idrapadane prApta thayo. te paNa te prahAdane bApa tene pIDA karavA lAgyo, tyAre zrIkRSNajI e nRsiMhAvatAra dhAraNa karI prahAdanA bApa (hiraNyakazipu) ne nathI phADImArI nAMkhe. A upara batAvelA cAre avatAre zrIkRSNa bhagavAne pahelA kRtayuga (pairANika ane tiSanA mate 1728000 varSanA pramANa vALA yuga) mAM karelA. 5 bali chalayate balinAmanA daitya iMdrapadane meLavavA zataka, (100 yajJa) ne prAraMbha karyo. temAM 99 yajJa purA thaI gayA. tyAre pAMcamA vAmanA vatAranuM zrI kaNa bhagavAnane vicAra thayo ke mAre svarUpa prahAdane Apela Idrapada jatu rahe te ThIka nahI mATe baline seme yajJa pUro thavA de nahI, evo vicAra karIne, vAmana rUpa laI, balinI pAse AvI dAna mAMgyuM. balie kahyuM ke-he brAhmaNa tuM zu mAge che. ? vAmane kahyuM ke-- rahevA mATe sADA traNa DagalAM jamIna mAguM chuM. balie ApavA hA pADI, te vakhate keIe kahyuM ke-sAheba ! e brAhmaNa nathI. vAmanarUpe zrI kRSNa bhagavAna che. ema jANyA pachI bali gusse thayo. eTalAmAM vAmane traNa DagalAmAM badhIe pRthvI mApI laIne aDadhuM DagaluM balinI pITha upara mUkIne tene pAtAlamAM besI ghAlya; te vakhate balie kahyuM ke-mAruM nAma rAkhe, tyAre bhagavAne vara Ape ke-divAlIne - cAra divasamAM tuM rAjA thaIza, ane huM tAre dvArapALa thaIza. ItyAdi. da kSatra yuvate sahastrAra kSatriyanI bahena reNukAne jamadagni RSi baLAtkArathI paraNyA. RSinA Azrame sahastrAra game tyAre traSi chaThThA parazurAmAM vatAranuM che ane tenI patnIne jhagaDe te jekSatrie zaSine saMtApe, ane reNukAne paNa dukhinI karI, For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ VNN vvvvvvv - ~- ~ ~-~ prakaraNa 4 ThuM. vaidikamatanA avatAre tethI viSNu bhagavAne teja tApasanA gharamAM parazurAmane avatAra dhAraNa karI sahastrArane mAryo ane pachIthI 21 vAra niHkSatriya pRthvI karI. 7 paulastyaM jayate rAvaNa nAmanA daitye yajJane nAza karavAne upadrava karyA, tyAre viSNu bhagavAna rAmane avatAra laI rAvaNane sarvathA rAmAvatAranuM svarUpa. nAza karyo. A traNa avatAre 1296000 varSanA pramANavALA tretAyugamAM thayAM che. 8 halaM kalayate kasAdika dene nAza karavAne dvArikA nagarImAM zrI kRSNajInA AThamo kRSNAvatAra svarUpe sAkSAta avatAra paNa AvyA. 9 kArUNya mAtanvate zrI viSNu bhagavAne navame avatAra budhane lIdhe te vakhate dayA unna thavAthI yajJamAM thatI hiMsAnI niMdA karI, ane badhA buddhAvatAranuM svarUpa. svecchanA maMdiranI vRddhi karI. A be avatAra 864000 varSanA pramANavALA dvApara yugamAM thayA. . 10 mlecchAn mUrcchayate | A daza avatAra thayo nathI, paNa AgaLa upara mlecchane nAza karavAne mATe kalikALamAM zrI viSNu bhagavAna dazame kukI avatAra. kalkI avatAra dhAraNa karavAnA che. A pramANe daza avatAra dhAraNa karI jagatanA uddhAraka zrI kRSNa bhagavAnane gItageviMda graMthanA kartA (jayadeva) namaskAra kare che. 10 avatAramAMnA pahelA cAra kRtayugamAM thaelA batAvyA che temAM varAha trije che, ane 24 mAM varAha bIje naMbare che. e krama jotAM covIze avatAre kRtayugathI ja thavA lAgyA jaNAya che. paraMtu A cAlatA cAra yuganA pahelAM avatAronA saMbaMdhe vedikamAM kevA prakAranI vyavasthA cAlatI hatI ? che Iti-vaidike ekaja viSNunA daza avatAranuM kiMcita varNana karIne batAvyuM. te For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 avatAra viSe Adhunika vidvAnonA mate. sUryanI sAthe sarakhAvelA daza avatAre. * (1) aMgrejI sAhitya ane purANa kathA ( tulanAtmaka samIkSA) pR. 50 thI lakhe che ke--"viSNune lagatI dazAvatAra viSayaka kathAo sUryanI vividha dinacaryA viSe thatI dazAo tathA kriyAone udezIne lakhAyelAM rUpake zivAya bIjuM kazuM paNa nathI" ItyAdithI zarU thate ullekhane TuMkasAra- 1. prakAzarUpI samudramAM DubI-ada8 thaI rahele je sUrya te masya che. 2. kara, pAdAdi aMganuM prasAraNa thavA pUrvanI dizA uparathI te punaH - phUmarUpa gaNAya 3. rAtrirUpI palayane AdhIna thayelI pRthvIne bahAra kheMcI kADhanAra je sUrya te varAha che. 4. kara, pAdAdiyukata sUrya te narasiMha che, ane te pUrvanuM tenuM je svarUpa te che pa. vAmana thaele sUrya udaya pAmI AkAzanA madhyamAM virAja asta pAmatA sudhImAM traNa dazAmAM rahIne aMdhakArane pAtAlamAM pUrI rAkhe che. 6. parazurAma rUpI sUrya pitAnA prakhara kiraNe (parazu) vaDe pRthvIne nakSatrI (jaLa vinAzI) karI muke che, 7. rAma-viSNu te sUryanuM svarUpa che. x x x x rAmarUpI sUryapitAnI bAlyAvasthAmAM parazurAma ne parAjaya karyo hate, e vAta AkAzamAM thatAM rUpAMtaranuM rUpaka che. ema kahI zakAya che. * A graMthanA lekhaka-jayasukharAya vi. purUttamarAya jesIpurA ema. e. prAMraTaleTara, vidyAdhikArI kacerI-vaDodarA. For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 huM vaidika matanA avatAre. 8. rAmane avatAra thaI gayA bAda viSNue punaH kRSNarUpe avatAra dhAraNa karyo che. A kRSNa punaH viSNu eTale sUryanuM eka svarUpa che. 9. kaNarUpI sUryanuM svarUpa avasthAtarane pAmatAM buddhanuM svarUpa dhAraNa kare che. viSNu navamA avatAramAM buddhanuM zarIra dhAraNa kare che. A "buddha" zabdano artha jaNAyo jevA ke DAhyo purUSa thAya che. + + + daityonI matine meha karanAra ane lalacAvanAre veSa dhAraNa kare che e vAta sUryanI astakALe thatI mehakatAne sUcavanArI che. + + + buddharUpI sUryane amala thatAM arthAta trine samaya thatAM yajJAdi dharma kAryo thatAM paNa baMdha paDe che. 10. kalkI x x x arthAt rAtrinA aMdhakAramAM DubelA jagatane viSNurUpI sUrya pharIthI udaya pAmI prakAza yukta banAvaze x x" upara pramANe viSNurUpI sUryanA daza avatAranuM ApaNe avakana karI gayA chIe. e avalokanane sArI mAtra eTale ke sUrya ugIne gagana maMDaLamAM rahIne asa pAmatA sudhImAM nava judAM judAM svarUpa dhAraNa kare che + 4 keI upalakiyA vAcakane ukata sarva kathAo kevaLa kalpanAnAM kusume rUpa dekhAze, paraMtu x x x hiMdu Aryoe samayAnukula veSa pitAnI dharmabhAvanAne paherAvIne pitAnA asala dharmavicAravuM kevI rete pAlaNa karyuM che. + + ' + - vedamAM jevI rIte devanI zakitane tenI eSA kalpavAmAM AvI che, tevI rIte purANamAM paNa thaeluM che parANika-brahmA, viSNu ane maheza e traNe devenI je je zakita, te temanI patnIrUpa gaNavA pAmI che." + (2) AryonA tahevArane ItihAsa (pR. 213) lakhyuM che ke - utkAMtinA tatvane anusarIne keTalAeka ema kahe che ke - 1. "masya' e hAtha paga vagarane, 2 "kuma" matsya karatAM upalI keTIna. ja A graMthanA racanAra. RgavedI. vi. saM. 1979 mAM purAtattva maMdira amada vAdathI bahAra paDeluM. 12. For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 3 AgalI pAyarI je catupAda pazuM tene dAkhale "varaha 4. e pachI "narasiMha" nara pazunuM ekIkaraNa pUrNa avasthAe pahoMcele, manuSyanA pahelAne 5. apUrNa dazAe pahecelI mAnavI AkRti yAcakarUpa "vAmana" da. pachI tAmasI vRttithI bharele balavAna pUrNa rIte vadhelo manuSya parazurAma 7. tAmasIvRttine lopa thaIne sAtvikavRttinI vRddhivALA "rAma" 8. pachI jemanAmAM satva, rajasa, tapa, rAga, dveSa nathI e kevaLa, satyanA jora upara jukanAre. paraMtu buddhine upayoga karI niSkAma karanAre mutsaddo "kRSNa che. * * 9 rAma karatAM paNa upale darajaje pagathIethI caDelo jagatamAM sukha dukha tarapha sama bhAve jenAre e jIvanamukta purUSa che. pitAnI jAte jIvanamukta thavAmAM koI vizeSa nathI, paraMtu AtmabaLathI AkhA mAnava samAjane pUrNa avasthAe pahocADave joIe evuM pratipAdana karanAre pUrNaprajJa "buddha" te pachI thaze. arthAt "masya" pachI kUma krame krame "varAha" "nRsiMha' thayA. zarUAtamAM pUrNadazAe nahI pahecele manuSya te ja "vAmana ' tyAra pachI rAgadveSathI bharele manuSya te " "parazurAma' tenAthI sAtvika te "rAma" rAma karatAM ucca samAjIka pragati batAvanAra "zrI kRSNa ane sarva jagatane uddhAra karavAnI mahatvAkAMkSA karanAre manuSya te "buddha" evI rIte A avatAronI saMkaLanA che evuM utkrAMtivAdI hiMduo kahe che." AgaLa jatAM pR. 84-85mAM lakhe che ke "keTalAMka kAraNane batAvIne kahyuM hatuM ke-rAmane avatAra gaNavAne vicAra vAlmikIne hoya ema lAgatuM nathI. I. sa. nA 13mAM saikAmAM upAsanA cAlu hatI. . | | gItArahasya. bhAga. 4 pR. 54tmAM loka mAnya tilaka mahAzaya lakhe che ke - * gujarAtImAM bhASAMtara kartA-uttamalAla ke. trivedI. For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. vaidika matanA avatAre. bhAgavata purANa ane paMcarAtre A banne graMthamAM buddhane viSNune .... avatAra kahelo che, paNa nAradIya AkhyAnamAM varNavelA daza avatAramAM buddhanI gaNanA nathI ane pahele avatAra "haMsa" ane AgaLa jAtAM "kRSNa pachI ekadama kalkI kahe che. (ma. bhA. zAM. le. 339, 100,)" (3) + vedAMta mananAvalI ApaNuM purANa. pu. 17 mAM lakhe che ke- "viSNu ekaja deva che. ke jene bhUmi upara avatAra dhAraNa karavAne saMpUrNa hakka che. A uparathI ja suprasiddha avatAravAda upasthita thAya che. jo ke teonI saMkhyA dazanI ja gaNAya che. tathApi bhAgavata ane anya purANomAM temane yukitapurAsara asaMkhya gaNavAmAM Ave che. Adhunika vRddhikamavAda pramANe manuSyane masyathI AraMbhI ucca ucca sthitimAM ghaTAvI levAnI vAta AgaLa dazanI saMkhyAthI niyata thaele avatAra vAda taddana hetuM zivAya nathI. pitAnAM kiraNa nIce vistAratA tathA sarvatra jIvana prANu bIjane vAvatA saryathI udarvamULa ane arvAzAkha ema vede upaniSade, tathA bhAgavata, gItAmAM varNavAtA viSNune priyavakSa, azvastha pIpaLAnA rUpakane vizeSa khulaze thAya che." ItyAdi. * kALA kRSNanI ghaLI bAju. (pR. 29) mAM lakhe che ke - huM prabhunA avatAramAM je mAnyatA dharAvuM chuM te judI ja che. mArI mAnyatA evI nathI ke mAtra maccha, karachapAdi prabhunA daza ke cAvIza avatAra che. jo ema hoya to sarva jIva mAtra prabhuja che ema je zAstra kahe che te baTuM paDe." vaLI pR. 68-69 mAM bhAgavata adhyAya 2 nuM bhASAMtara karatAM le. 2mAnA bhASAMtaramAM jaNAve che ke-"brahmA, sadAziva, nAradAdika munio, ane anucara sahita devatAoe tyAM AvIne mane ratha puranArA bhagavAnanI suMdara vAkayAthI A pramANe garbhastuti karI.x xx" zro. 39-40 lakhe che ke-"he nityamukta ! paramezvara ! Apa ajanmA che tethI tamAre janma dharavAnuM kAraNa mAtra kIDA vinA bIjuM kazuM ame dhAratA nathI kemake jIvane paNa janma, maraNa ane sthiti mAtra ApanA svarUpanA + gujarAtI janAra-vizvavihArI anuja, naDIyAda, 1901 4 A graMthanA kartA ane prakAzaka vakIla balavaMtarAya raghunAtha dezAI, ' , For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ajJAnathI thAya che, paNa vAstavika nathI. tyAre Apane te e janmAdika na ja hoya emAM zuM kahevuM? 39 he yadukulamAM uttama! matsya, azva, ka75, varAha, haMsa, rAjA, brAhmaNa, ane devatAomAM avatAra dharIne Ape bIjA samayamAM jevuM amAruM ane layanuM rakSaNa karyuM che te pramANe hamaNAM paNa kare? ane pRthvIne bhAra utAre ? he Izvara ! ame ApaNane praNAma karIe chIe, 40" A 39-40 lekanuM adhyAtmika rahasya pR. 73 mAM lakhatAM jaNAvyuM che ke-"jIvamAM rahelI sarva daivI saMpatti jAgRta thaI jAya che. te AtmA AnaMdanA avatAramAM teone adhikAdhika AnaMda lAgavA mAMDe che. ane tethI teija pitAnI daivI guNathI pitAne kRtArtha thaeluM mana pitAnI ja rastuti kare che. A lekanuM adhyAtmika rahasya Aja pramANe che ema 35 mAM kathI spaSTa thAya che. vaLI e pachInA lekamAM paNa AtmasvarUpanuM yathArtha varNana karyuM che, te paNa emaja siddha kare che ke ahiM je bhagavAnanane avatAra kahyo che, te brahma jIjJAsAnA arthamAM che." || iti vaidika paMDita-baLavaMtarAye-10 ane 24 ze avatAre . brahma jijJAsAnA arthamAM goThavelA che. dharma varNana-gAyakavADanI AjJAthI taiyAra karanArA prephesara-AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva. prakaraNa 14 muM pR. 92 avatAra-viSaNu jagane pAlana kartA che, ane tethI ene jagatanA rakSaNa mATe jagatamAM UtarI-pragaTa thaI vividha kAryo karavA paDe che. e utaravuM te kAMI anya rathaLethI atre AvavAnuM nathI kAraNa ke viSNu te sarva vyApaka che paNa pitAnA anaMta svarUpamAMthI UtarI A jagamAM maheTI heTI vibhUti rUpe pragaTa thavuM enuM nAma avatAra. viSNunA daza avatAra gaNavAmAM Ave che. te nIce pramANe- (1) matsya -masya jaLanI bahAra dekhAtuM nathI paNa jaLanI aMdara saMcare che tema paramAtmA A vizvamAM na dekhAtAM chatAM paNa aMdara rahele che. (2) kUrma --kAca jema pitAnA aMge saMkece che ane pasAre che tema paramAmAyaNa pitAnA aMganA saMkeca vikAzathI jagat saje che ane saMhAre che. For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww w " ne prakaraNa 6 ThuM. vaidika matanA avatAre. (3) varAha--jene yajJa varAha paNa kahe che. jalamAM DubaLI pRthvIne e uddhAre che. e varAha "te Aditya yajJamUrti viSNu. (4) narasiMhaH-paramAtmAnA nara ane siMha-mAnuSya ane vikarAla ubhayarUpane AmAM samAveza thAya che. (5) vAmanaH-paramAtmA nhAnAmAM ne ane heTAmAM mahaTe paNa thAya che. Akhu brahmAMDa enAM traNa pagalAM mATe paNa basa thatuM nathI ( juo veda saMhitA.) (6) parazurAma-abhimAnI ane durAcArIne ugradaMDa karanAra paramAtmAnuM svarUpa AmAM batAvyuM che. (7) rAma--paramAtmAnA nyAya ane satyavacana rUpI dharmanuM rAmAvatatramAM darzana thAya che. | (8) kRSNa--kRSNAvatAramAM gokulanA kRSNa ane bhArata yuddhanA kRSNa e be bhAvanAo ekaThI bhaLI che. kula mathurAnA kRSNa te "gopa" kRSNa; ane bhArata yuddhanA kRSNa te arjunanA "sakhA" kRSNa paramAtmA saMbaMdhI A be bhAvanAo - gopanI ane "sakhA"nI, cheka RgavedasaMhitAthI cAlI Ave che. tyAM Aditya (viSNu )ne "gepa' vizeSaNa lagADayu che, ane jIvAtmA ane paramAtmAne be sakhA-joyA kahyA che. e ja "nara" ane "nArAyaNa ane enA avatAra arjuna ane kRSNa, kRSNAvatAramAM premalakSaNA bhakti ane karmavegane upadeza thAya che. (9) buddha-buddhAvatAramAM bedha, zAnta, samatA, dayA, vagere dayALu jJAnI ane megInA guNe prakaTa thAya che. (10) kalika -kalika avatAra e satya nyAya ane dharmanA vijayanI manuSya bAMdhelI AzAnI bhAvanA."-- A avatAranA saMbaMdhe mArA be bela. jainamata pramANe rASTi anAdinI che. temaja vaidika mate taitrarIya brAhmaNamAM-ropoli liA anaMtousiAliA tikSaNi A pAThathI paNa suSTi anAdinI siddha thAya che. chatAM paNa brAhmAdika aneka kartAo kalpAyA, te suSTi kartAnA pATha paNa amee batAvyA che. For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - - - - 94 tattvatrayI-mImAMsA. kha. 1 ww bIjI vAta-prAcIna kALanA iMdra, varUNa vagere denA ThekANe purANa kAree brahmA, viSaNu ane ziva kazyA. prAcIna kALa mAnIe te purANakAre thI judA kevI rIte pADI zakAze? teo vedane vaLagIne ja brahmA, viSNu ane ziva e traNe devenI kathAo lakhI rahyA che.. trijI vAta-masyAdika avatAramAM aneka mate paDelA che. sarvavyApaka 'viSNu amArAmAM praveza na karatAM masyAdikamAM praveza zA kAraNathI karI gayA ? e badhA paMDitenuM kahevuM zuM che te ame samajI zakatA nathI. vaLI-narasiMha-manuSya ane vikarAla e prapaMca zA mATe? sthAna upara beThAM dhAreluM karavA samartha na hatA? vaLI-traNa DagalAMthI bharatakSetrane mApanAra viSNukumAra sAdhu judA che. kathA AgaLa upara amee ApI che te juo. jo abhimAnI ane durAcArIne ucadaMDa karavAnI sattAvALe paramAtmA mAnIee tyAre te te amArA aMtaramAM sadA beThelo kema nathI karata? vaLI dharmanI Ani ane amane uThA thAya che tyAre huM mane pitAne prakaTa karU chuM. ema je paramAtmA pate kahetA hoya te paNa vicAravA jevuM che. dharmanI lAni vigerenuM jJAna je sthAna upara beThAM paramAtmAne thatuM hoya tyAre te tyAM beThAM kArya karavAmAM kaye vAMdhe naDe tema che? ke amArA vicAra pramANe-A badhA lekhe satya svarUpanA nathI. paNa pUrve ke cAlatA satya dharthathI phaMTAI paMDita mAnIothI lakhAelA che. bApane kakko kharo karavA paMDitene uMdhI catI kalpanAo karavI paDe che. te sivAya vizeSa tatva ame jotA nathI. ane te paMDite paNa joI zakelA nathI. tethI pitAnI juThI kalpanAo karI rahyA che. - che. Iti vaidika paMDita-AnaMdazaMkarabhAI dhruve batAvelA dazAvatAre nA svarUpamAM amArA be bola kahyA. daza avatArenA viSayamAM kiMcit parAmarza, gItageviMdanI vyAkhyAmAM-masya, kUrma, varAha ane nRsiMha A cAra avatAra 1728000 varSanA pramANavALA kRtayugamAM zrI viSNu bhagavAne dhAraNa karelA temAM-masyAne avatAra pAtAlamAM gayelA vedene pAchA lAvavAne mATe, vaLI bIje ThekANe manu RSinA uddhAranA mATe-masyAvatAra levAnuM batAvyuM. For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. vaidika matanA avatAre. bAje "mane te pAtAlamAM garaka thatI pRthvIne dhAraNa karavAnA hetuthI, vaLI bIje ThekANe dAnavene nAza karAvavA A avatAra dhAraNa karyo hate. trio "varAha "ne te pitAnI dADha upara pRthvIne pakaDI rAkhavA mATe hate. cethe "nRsiMha ne pitAnA bhaktane pakSa karI zivanA bhakatane mAravA mATene hete. ahIM vicAra thAya che ke--mukha pAThe rahetA evA venI haiyAtI AjathI cAra hajAra varSanA AsapAsanI paMDitae kapI che. kadAca daza vIsa hajAra varSanI haiyAtI kalpIe te paNa AjathI lAkha varSa upara kevA svarUpamAM rahelA vene daitya pAtAlamAM laI gayA? "khera" je kadAca prathama vedane letAM ke pAtAlamAM pesatAM viSNu bhagavAne te daityane aTakAvyuM hatuM te-masyane avatAra levAnI jarUra paDate ke? keI kaheze ke viSNune prathama khabara na paDI, te te viSNu jJAnI kevI rIte ? ane pRthvInA ane jagatanA uddhAraka kevI rIte thayA? - 4 hiraNyakazipa ziva ne te bhaktaja hitene, te zuM viSNue zivanI sAthenuM vera levAne teNe mAryo? je vera levAnuM kahIe chIe tyAre te mAnelA devatrIne artha ja jude Thare che. te pachI A badhA prakAranA banane artha ? pa prahAdane viSNue pitAne bhaktamAnI-tenA Idrapadane kAyama rAkhavA vAmanane avatAra laI balirAjAne pAtAlamAM besI ghAle, zuM AvA prakArane pakSapAta bhagavAnane hoya? paurANike jenonA graMthane Azraya laI pitAnA lekhemAM uMdhI chattI kalpanAo sivAya vizeSa zuM karyuM che? juo jena ane vaidikanA saMbaMdhamAM lakhAelA amArA AgaLapara AvatA lekha. 6 jamadagni RSie kSatriInI kanyA balAtkArathI paraNI. te patnIne jhagaDe patnInA bhAIe je ane te bannene saMtApyAM temAM viSNu bhagavAnane zuM lAgyuM ke RSine tyAM pati janma dhAraNa karI badhA kSatriIone ekavIza vAra nAza karyo ? A kathAne sAra ju jainemAM. For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrIya-mImAMsA. - khaMDa 1. 7 rAvaNane nAza karavA viSNue rAmane avatAra lIdhe. A badhuM dhAMdhala thayuM tretA yugamAM. have AgaLa dvAparamAM-kaMsane nAza karavA viSNue kRSNane avatAra lIdhe. temanA pachI navame buddhane che. te viSNune avatAra jagane uddhAra karavA ane veda vidhithI thatI hiMsAnA pApathI bacAvavA A avatAra viSNu bhagavAne dayAthI lIdho. - A chellA avatArathI te eja siddha thAya ke jagatanuM je bhaluM thayuM hoya te A buddhanA avatArathIja thayuM. purANukAe kapelA budvAvatAra hiMdustAnanA mukhya dharmo-pR. 105 thI "viSNune prANIonI dayA AvavAthI vedakAlanA kALamAM thatA yajJa upara azraddhA Utpanna karavA sArU teNe buddhane avatAra lIdhe." vIlkIsa kahe che ke-brAhmaNa lekhake eTalA badhA vicakSaNa hatA kete ema kahetA ke je kaI buddhanA jevA-manuSyane upadeza karI AkarSaNa kare te paramezvarane avatAra heja joIe ane tenI asara temanA pitAnA upadezanI virUddha hatI tethI teo yukti vAparIne ema kahetA ke-devatAonA zatrune Te raste deravA sArUM budhe pitAnA matane prasAra karyo che. ane tene hetuM e hatuM ke te zatruo pitAnA pApathI nabaLA ane pApI thAya ane temane jaladI nAza thAya. AmAM jarA vicAravAnuM ke kayA kSamAdi uttama guNenA Upadezaka buddhane avatAra tarIke batAvanAra amArA paurANike, te viSNunA avatAra rUpa buddhanA upadezathI zatruone nabalA paDavAnuM kahI temane nAza karAve che. yajJanA bahAne niraparAdhI jIve para jhulamanA gUjAranArane dhamI tarIke lakhanAra kayA darajajAne mAna ? sajajane ! brAhmaNa sattAnA brAhmaNemAM keI nyAya ke nItine saMbhava hatuM ema dekhAya che kharo ke? tadana jUTha lakhatAM jemane jarA paNa vicAra na hoya tevA lekhako ne kaI keTImAM mUkavA te ame samajI zakatA nathI. prathama bajAja mAta" e gItagovIMdanA pAThathI jaNAvyuM hatuM ke viSNu bhagavAnane dayA utpanna thavAthI buddhine avatAra laI yajJamAM thatI hiMsAnI niMdA karI ane badhA oNchonAM maMdiranI vRddhi karI." For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 huM. vaidika matanA avatArA. 7 A lekhathI vicAra thAya che ke yajJamAM nirdayanAM kAya thatAM hatAM, chatAM paNa viSNu bhagavAn ghaNA lAMbA kALa sudhI te vAtamAM sammata rahyA, pachI dayA utpanna thavAthI viSNu bhagavAne yuddhanA avatAra lai te yajJamAM thatI hiMsAnI niMdA karI te te amegya na gaNAya ? paNa badhA mlenAM madirAnI vRddhi karavAne saMbaMdha dayAnI sAthe na jIDatAM hiMsAnI sAthe lAgu paDe, mATe buddhimAnAne vicAravAnuM rahe che. Agala hiMdustAnanA devAnA lekhamAM jaNAvyu` che ke doSana pracAra karavA viSNue buddhane avatAra lIdhe " AmAM vicAravAnuM ke-buDhDhAvatAramAM te zAMti, kSamA, dayAdi guNe tenAmAM paurANikanA devAthI te ghaNAja uttama jovAmAM Ave che. te pachI koSono pracAra karavA viSNue buddhanA avatAra lIdhe ema paurANikA kayA hisAbathI kahetA haze ? kharU' jotAM doSAnA pracAra Aja purANA che. jue ke kAzImAMnuM karavata, kalikattAmAM kAlikAnA bhegA, vigere dvASAne guNe ane guNAne doSo lakhIne batAvanArAonI buddhi keTalI nirmala haze ? AgaLa bhAgavatavALAe jaNAvyuM che ke--" buddha tarIke viSNu nAstikAne khAde mArge dorave che." buddhamAMtA-kSamA, dayAdi cuNA ghaNA uttama jovAmAM Ave che tethI viparIta avaguNA paurANikanA brahmAdi devAmAM ovAmAM Ave che. te pachI viSNue buddhane avatAra lai nAstikAnA khoTA mArga calAvyeA paurANika e kevI rIte lakhIne attAbve ? agara jo viSNue buddhanA avatAra lai nAstikAno mArga khoTA calAvyeA mAnIe tyAre te viSNu bhagavAna pAteja nAstika rUpa Thare ke nahI ? mATe na te viSNue buddhane ke jainonA RSabhadevane avatAra lIdhAnuM satya che. temaja na tA 24 ane daza avatAre zrIdhAnuM satya che. mAtra sarvAM sthaLe para kalpita svarUpa lakhI durAgrahIoe pAtAnA durAgrahanuM ja pASaNa karelu hAya ema madhyastha dRSTinA mahAtmAone cAkhe cAkhkhuM dekhAi Ave tema che. 13 dazAvatAromAM graMthakAre karI khatAvelA kiMcit parAma, // iti vaidghikamatanA avatArInA saMbaMdhI prakaraNa 6 ThThuM...! For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 jainAnA AdhatIrthaMkara zrI RSabhadeva saMbadhI prakaraNa 7 muM jainAnA Adya tIthaMkara zrI RSabhadeva, kANu hatA ne kayAMthI anyA ? . A cAlatA avasarpiNInA kALamAM, A bhArata'mAM prathama kei asakhya varSo sudhI mANasAmAM yugalika vyavahAra cAlatA hatA, te kALanI pheraphArInA samayamAM zrIRSabhadeva bhagavAne leAkeAne badhAe prakArane vyavahAra prathama zIkhavyeA, ane pachI ghaNA varSo sudhI rAjya pAlI, teno tyAga karI yativrata lIdhuM. sa MpUrNa jJAna meLavyA pachI jJAna, darzana ane cAritrarUpa satya dharmanA mArga paNa temane matAnyA, koi pUchaze ke te RSabhadeva kANu hatA? ane kayAMthI AvyA? athavA nitya ( mekSa ) padamAMthI kAi paramAtmA utarI AvelA hatA ? ApaNe samajavuM zuM ? jaina mAnyatA pramANe meAkSamAM gayelA jIvA pAchA saMsAramAM AvatA nathI. temaja ekane eka keAi izvara mAlekI dharAvIne besI rahelA che tema paNa nathI kintu A anAdIkALanA saMsAramAM mekSanA pravAha paNa anAdikALathaja cAlyA Ave che. meAkSamAM anaMtA jIve jai cUkayA che, ane bhaviSyamAM paNa anatA jIvA meAkSe javAnA paNa kharA. A saMsAramAM jIvA anatA che, jIvAne prathama ucca kITI upara caDhavAnu` sAdhana dAna-dayAdika sadnIti hAya che. pachI caDhatAM caDhatAM ane paDatAM aneka bhavA karatAM satyadhamanA pAyA tenA hAthe Ave che, chatAM paNa jo te jIvAnI sthiti paripakava na thai hAya teA keTalAka kALa sudhI saMsAramAM-ucca nIca ceAniomAM bhaTake che, temAM koi sArI ceAni prApta thatAM yatipaNuM ke saMnyatapaNu grahaNa karI tapa japAdithI peAtAnA AtmAnI zuddhi karatA karatA chevaTe satya dharmanA tattvone prApta karyA pachIja pAtAnA AtmAne merUpa banAve che. pUrva kALamAM thaelA RSabhadevAdi uttama purUSo paNa ApaNA jevAja hatA, anAdi kALathI saMsAramAM bhaTakatAM, dhIredhIre ucca pAyarI para caDhatAM For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. jenA Adha tIrthaMkara zrI RSabhadeva. 29 caDhatAMja te kALamAM (trIjA ArAmAM) ati uccakeTI upara caDhI AvavAthI temane A saMsArathI chuTakAre thaI gaye, ane ApaNA chuTakArAne haju patto nathI. || iti jenonA prathama tIrthakara zrI rASabhadeva koNa hatA? kyAMthI AvyA? nuM svarUpa zrI RSabhadevanA pUrvaja (kulakare). A duniyA anAdi kALathI cAlatI Ave che, ane sadAkALa Aja svarUpamAM rahevAnI, anaMtAM kALacakro thaI gayAM, ane bhaviSayamAM paNa anaMtAM kALacako thayA karavAnAM. dareka kALacakamAM eka avasarpiNa (utarato) kALa, ane bIje utsarpiNI (caDhate ) kALI hoya che. ane ekekanA cha-cha ArA (vibhAga) hoya che. avasarpiNanA pahelAMnA traNa Ara, ane utsapiraNInA pAchaLanA traNa ArA ghaNAja sukharUpa hoya che. ( vizeSa mATe juo bIjuM prakaraNa ). A cAlu kAla avasarpiNIne che. AnA paNa prathamanA traNa ArAmAM rAjA prajAnI vyavasthA vagara leke svataMtrapaNe sukharUpe vicaratA. trIjA ArAnA aMte kALanI pheraphArI thatAM kramathI nAyaka rUpe sAta kulakare thayA. (temane paurANike e sakhta manunA nAmathI oLakhAvelA che.) - emanAM nAma. patnInAM nAma, 1 vimaLavAhana kulakara. caMdrayazA 1 . . 2 cakSumAna , caMdrakAMtA. 2 3 yazavAnuM che surUpA. 3 ( 4 abhicaMdra , pratirUpA. 4 5 prazreNi che cakSukAMtA. 5 6 marUdeva , zrIkAMtA. 6 7 nAbhirAjA che marUdevI. 7 A sAte kulakare "gaMgA" ane "siMdhu nadInA madhya bhAgamAM thayA che. bIjA vaMzanA kulara gaNie te RSabhadeva vinA 14 kulakara thAya che. ane RSabhadeva paMdaramA kulakara gaNAya che. prathamanAM sarva yugaliyAne nirvAha kalpavRkSathI thatuM. paNa trIjA ArAnA aMtamAM kALanI hAni thatAM kalpavRkSe ochAM kulakara thavAnuM kAraNa - S che thaI gayAM eTale te kalpavRkSanI yugalike mAlekI karavA jatAM temanAmAM jhagaDA thavA lAgyA. paNa have temane nyAya keNa kare? For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrIya--mImAMsA. khaMDa 1 evAmAM dheALA hAthIe koi eka yugalane pUrva bhavanA premathI peAtAnI pITha upara caDhAvyuM. nAma vimaLa vAhana rAkhyu te joI badhAe maLIne te yugalane nyAyAdhIza banAvI mukhya tarIke sthApyuM. A yugalane zA kAraNathI hAthIe pITha upara caDhAvyuM vigere jainonA vistRta kathAnu ceAgathI jANavuM. pahelA vamaLavAhana kulakare yulikAne kalpavRkSa vaheMcI ApyA chatAM jyAre koi garabaDa karatu tyAre zikSArUpe ATaluMja kahevAmAM AvatuM ke 6 7 hA ! A zuM ? " eTaluM kahetAM tevuM kAma pharIne te na karatAM, A ' hA 'kAranI daMDanIti vimalavAhananA putra cakSuSmAnu sudhI cAlI. pachI temanI e paraMparA sudhI eTale cha ThA madeva sudhI sAdhAraNu . aparAdha vALAne ' hA 'kAra ane vizeSa aparAdhIne ma 'kAra kahevAmAM AvatuM. pachI temanI trIjI peDhInA nAbhikulakara sudhI 'hA'kAra, 'ma'kAra ane chevaTe ' dhikkAra' ema traNa prakAranA IMDa cAlyA. C 100 chaThThA kulakara marUdevanA putra sAtamA nAbhikulakaranI bhAryA marUdevInI kukSimAM ' sarvAsiddhi ' nAmanA sarvottama devaleAkamAMnA deva zrI RSabhadevanA jIva AvIne utpanna thayA. " bAlyAvasthAmAM RSabhadeva kalpavRkSane AhAra karatA, pachI manuSya veSe AvelA iMdre hAthamAM ikSudaDa grahaNa karI namana karyuM. RSabhadeve icchAthI hAtha laMbAvyeA. IMdre illuiDa ApyuM ane temanA ' vAku ' vaMza sthApyA. temanA geAtranu nAma kAzyapa hatuM. pachI emane rAjyapada maLyu. strIonI 64 kaLA, ane purUSanI 72 kaLA, tathA se| zilpa zIkhavyAM. yauvana avasthAmAM sunaMdA ane sumaMgalA sAthe lagna thayA pachI cha lAkha pUrva sudhI sa MsAra vyavahAra karatAM sumaMgalAthI bharata ane brAhmI e enuM yugala utpanna thayuM, pachI suna'dAthI bAhubaLI ane suMdarInuM yugala utpanna thayuM. tyAra bAda subhagalAthI 48 yugala putranAja utpanna thayA. eka dare be putrI ane 100 putra pedA thayA. + + // iti jaina pramANe prathama yugala dharmImAM sAtamA kulakara zrI nAbhi temanA putra prathama tIrthaMkara zrI RSabhadevanuM svarUpa. * daivIjIvana ( pR. 66 ) mAM bhAgavatapurANanA AdhAre agnirAjAnA putra nAbhirAjAne lakhyA che, ane marUdevIne merUparyaMtanI dIkarI lakhI che. paraMtu paMtanI dIkarI ane dIkarIne devI kahevI e banne vAta zuM sRSTi virUddha nathI ? | + bhAgavata purANu skaMdha 5, adhyAya 4, nA zloka 8 mAM puMtrAmAMnA 81 putrAne brAhmaNa kahyA che. teA te rAjaputrA brAhmaNa kevI rIte thayA ? A badhA vicAra karavAnuM vAyakAne sAMpu chu. For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. 101 jenenA Adya tIrthakara zrI kaSabhadeva. covIsa tIrtha karenA bhavanI gaNatrI ja "prathama tIrthakara taNuM huA, bhava tera kahIne zati taNu bhava bAra sAra, nava bhava nema lahI je. daza bhava pAsa inaMdAnA, sattAvIza vIra zeSa tIrthakara triDuM bhave, pAmyA bhavajaLa tIra. (2) jIhAMthI samakita pharasIyuM, tihAMthI gaNIe teha. dhIravimaLa paMDita taNe. "naya praName guNa geha." (3) A traNe duhAne bhAvArtha e che ke- je bhavamAMthI samyaphavanI prApti thaI hoya, arthAt kharA satyatatvanA mArge caDhayA hoya tyArabAda bhavanI gaNatrI gaNavAmAM Ave che. prathama tIrthakara zrI kaSabhadevanA 13 bhava thayA. seLamA zAMtinAthe bAra bhAva karyA. bAvIsamA neminAthe navabhava, trevIsamAM pAzvanAthe daza bhAva ane covIsamAM tIrthakara zrI mahAvIre sattAvIsa bhava karyA. A zivAya bAkInA ogaNIza tIrthakare e traNa traNa bheja karyA che. purANukAe cevisa ane daza avatAre je kalapyA che, te kevaLa anAdikALanA eka viSNunAja kapyA che. paraMtu jenomAM niraMjana nirAkAra thaelI keI ekanI eka vyakita pharI pharI avatAra le che tema nathI. jeo ApaNAthI pahelAM satya mArge caDhI gayA teo pahelAM duHkhane aMta karIne beThA ane ApaNe hajuM saMsAramAM rakhIe chIe ! je jIe satyamArge caDhyA pachI uccamAM ucca darajajo meLavyuM te tIrthakara thayA. purANakAroe RSabhadevajIne viSNunA AThamA avatAra rUpe kamyA che. paNa jene graMthamAM anAdi kALathI bhaTakatA ApaNA jevA anaMtA jemAnA teone paNa eka jIva rUpe mAnela che. karmanA saMjogathI parataMtra paNe saMsAramAM anaMtakALa sudhI pharatAM satya tatvane bedha (samyakatva) meLavyA pachI ja kharA sukRtanA mArge caDhayA. tyAra bAda bAra bhavanA aMte teramA bhavamAMja pahelA tIrthakara kaSabhadeva nAme thayA. - RSabhadevanA 13 bhavanuM svarUpa dhaNa 1 mihuNa 2 sura 3 mahabbala 4 laliyaMga 5 vayarajaMgha 6 mihuNo 7 y| sohamma 8 vija 9 acUya 10 cakkI 11 savvaThTha 12 usame 13 ya // 167 // " (vijaya rU.) For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 * bhAvArtha :-- zrI RSabhadevanA jIva prathama bhavamAM ' jabudrIpa'nA pazcima 'mahAvideha'mAM supratiSThita rAjAnA rAjyamAM dhana nAme sAvA hatA. te ghaNA sAtha lai vasatapura javA lAgyA. zeThane pUchI sAdhue paNa sAthe cAlyA, aDadhA mArge varSARtu AvatAM sarvene rahevuM paDayuM, bhAtu khuTayuM. phaLa phaLAdikathI lAkoe nabhAvyuM, sAdhuone tape vRddhi thai. keTaleAka kALa vyatIta thatAM zeThane sAdhue yAda AvyA. hA ! mheM sAdhuone bAlAvyA paNa sabhALa lIdhI nahI. mukha kevI rIte batAvuM ? lajajAthI paNa sAdhune maLyA. aparAdhanI kSamA mAMgI. upadeza sAMbhaLI samyakatva dhama meLavyeA. pUrNa premathI dhRtanuM dAna ApyuM. varSA kALa TaLe vasaMtapura gayA. kAryaM karI pAchA vaLyA, paropakArAdi sannItinu pAlaNa karI havaTe bhadra pariNAmathI kALa dharma pAmyA. (2) khIjA bhava kurUkSetra'mAM yugalika thayA. trIjA bhave 'saudharma' devaleAkamAM devatA paNe utpanna thayA. ceAthA bhavamAM pazcima mahAvideha 'kSetramAM ' gadhilAvatI 'vijayanA zatamala nAmanA rAjAnI cadrakAMtA rANIthI temanA putra mahAbala nAmanA rAjA thayA. viSayAmAM atyaMta lubdha hAvAthI dharmanI vAta paNa sAMbhaLatA na hatA, kevaLa gItagAnAdikamAMja masta rahetA. eka divase cAlatA nATakamAM rAjAne bedha karavAnA uddezathI svayaM buddha nAmanA maMtrIe kahyuM ke " sarva gIta mAtra vilApa che, na Take viTaMbanA rUpa che, ane sarva AbharaNA bhAra rUpa che. ema sarva viSaye duHkharUpaja che, " A vAta sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke matrina prasaga vinA teM A zuM kahyuM ? maMtrIe uttara ApyuMA ke-huM rAjana ! be cAra munioe mane kahyuM ke tamArA svAmI mahAbalanu AyuSya have mAtra eka mAsanuM che. rAjAe kahyuM-he'' tyAre zuM karU ? maMtrI e kahyuM ke eka divasanA vratathI paNa kArya sAdhI zakAya che. * 102 < rAjAe sAta kSetramAM dhana vAparIne dIkSA lIdhI, bAvIsa divasa pALIne AyuSya pUrNa karI * izAna, devaleAkamAM lalitAMga nAme devatA paNe utpanna thayA. ( 5 ) pAMcamA bhave-lalitAMgane tyAM ya prabhAdevIne sabaMdha thayA. te cyavI javAthI viyeLane lIdhe mUcchita thayA. temaja rUdana karavA lAgyA. te vakhate jadhAnA baLathI ke vidyanA baLathI je muniene AkAza mArge uDavAnA zakita hoya te cAraNamunI kahevAya che. vizeSa mATe jIe bhagavatI za. 20 mu. u. 9 me, For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 7 mu. jeneAnA Adya tIrthaMkara zrI Rbhadeva. 103 tyAMja devapaNe utpanna thaelA svayaMbhuddha matrIe avadhijJAnathI pUrvabhavanA svAmI jANIne dha saMbhaLAvIne kahyuM ke ahiMthI cyavIne te + ' dhAtikI ' khaMDanA pUrva ' mahAvideha ' nA ' Tvi'gAmamAM nAgilAnI bhAryAM nAgazrInI saptamI putrI paNe utpanna thai che, ane nidhana hovAthI te anAmikA bhUkhI tarasI kASTha levA jatAM mArgamAM kevaLInA mukhathI bedha pAmI, anazana karI rahI che. tyAM jai tene tArU rUpa batAva, te tane icchatAM tapanA prabhAvathI pharI svayaMprabhA devI thai tane maLaze. lalitAMge tema karyuM ane te pramANe banyuM. ( 6 ) chaThThA bhavamAM-' ja budvIpanA pUrva mahAvidehamAM ' leAhAla'nagaranA rAjA suvarNa jaghanI rANI lakSmInA vAgha nAmanA putrapaNe lalitAMgane jIva utpanna thaye. ane svayaMprabhAnA jIva teja vijayamAM puMDarIkaNInA cakravartI vasenanI putrI zrImatI thaI. tyAM kevaLIne vaMdana che. AvatA devatA ane devIone dekhI jAti smaraNa jJAna SS thayuM. pUrva bhavanA ravAmI lalitAMganA jIvane pati karavAno nizcaya karyAM peAtAnA pU bhavanuM citra, dhAva mAtAne ApI dekhADatAM lalitAMganA jIvane paNa jAti smaraNa thayuM. ane pANigrahaNa thayuM. chevaTe dIkSAnA bhAvathI sutelA tyAM putre karelA viSa dhumranA prayAgathI maraNa thayuM. ( 7 ) sAtamA bhavamAM--kurUkSetramAM rAjA rANIna' yugaLa thayuM. ( 8 ) AThamA bhavamAM--te yugaLa marI e mitra devA thayA, ( 9 ) navamA bhavamAM---vAja ghanA jIva ' mahAvideha'nA ' supratiSThita' nagaramAM suvidhi vaidyanA putra jIvAnada thayA. temanA cAra mitrA ( prasannacaMdra, subuddhi, guNAkAra ane pu bhadra ) rAjA, maMtrI, zeTha, ane sAvAhanA putrA thayA. ane zrImatIdevIneA jIva zeThanA putra kezava thaye. d jaina siddhAMtamAM 1 mati, 2 zruta, 3 avadhi, 4 mana:paryAMva ane 5 kevaLajJAna ema jJAnanA pAMca bheda jaNAvelA che. vizeSa mATe jIe nadi ane Avazyaka sUtra. | jaMbu dvIpa, dhAtakIkhaMDa ane puSkaradvIpane a` bhAga, ema aDhI dvIpamAMja manuSyanI vastI hoya che. . jAtismaraNu e matijJAnanA peTA bhAga che, vaidikamatamAM ziva ane pAtI dakSa prajApatinI putrI je lakhIne batAvI che te A prasaMgathI kalpanA karI hAya ? For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tattvatrayI-mImAMsA. - . 1 e chae mitra vaidyanA gharamAM beThA che. te vakhate tyAM AvelA kuSTa rAgI sAdhune jeIne rAjakumAre vaidya putrane kahyuM ke A sAdhunI davA karene? vaidyaputre jaNavyuM ke lakSapAka tela che paNa gazIrSacaMdana ane ratnakaMbaLa nathI. pachI dhana bheguM karI sarva mitre vRddha vANiAne tyAM khuTatI sAmagrI levA gayA. teNe paNa kiMmata vagara dharmArthe be cIjo ApI te laI prayoga karI sAdhune nIroga karyA. chevaTe chae mitroe dIkSA lIdhI. (10) dazamA bhavamAM-chae mitro bAramA devalekamAM devatA paNe utpanna thayA. (11) agyAramA bhavamAM--jaMbudvIpa' pUrva "mahAvidehanI 'DarIka" nagarInA rAjA vajI senanI rANI dhAraNInI kukSIthI chavAnaMdano jIva vajAnAbha cakravartI paNe utpanna thayA, rAjaputra bAhu, maMtrine putra subAhu, zeThane putra-pITha, ane sArthavAhane putra-mahApITha nAme e cAre vajAnAbha cakonA bhAI thayA. temaja kezavane jIva suyazA nAme cakravatIne sArathI thaye. cakravatie chae khaMDanuM rAjaya bhegavyuM, chevaTe chae jaNAe dIkSA lIdhI. vajanAbe tIrthaMkara nAma karma bAMdhyuM. bAhunA jIve cakavattipaNuM, subAhu e atyaMta balipaNuM meLavyuM ane pITha tathA mahApITha strI paNuM upAja. (12) bAramA bhavamAM-chae mitre "sarvArthasiddha devalokamAM deva thayA. (13) teramA bhavamAM-vajanAbhane jIva gaSabhadeva, bAhune jIva temane putra bharata cakravartI, subAhune jIva bAhubalI, pITha ane mahApIThane jIva brAhmI ane suMdarI ane sArathIne jIva zreyAMsakumAra nAme kaDaSabhadevane protra thaye. - (2) zrI kaSabhadevano janma thayA bAda dina pratidina kALamAM pharaka paDatAM leke hAkArAdi nItinuM ullaMghana karavA zrI kRSabhadevane rAjyA lAgyA tethI temanI pharIA sAMbhaLI potAnA bhiSeka avadhijJAnathI rAjyathApanane samaya jANI temane kahyuM ke nAbhikulakaranI pAse tame rAjAnI mAMgaNI kare. temaNe prArthanA karatAnI sAthe Sabhadevane abhiSeka karI rAjA banAvavAnI AjJA thaI. yugalike abhiSeka mATe pANI levA gayA. eTalAmAM IdrAsana kaMpAyamAna thatAM Ide pitAne kalpa (AcAra) jANIne tyAM AvIne rASabhadevane abhiSeka karI alaMkAra paherAvI uccAsane besAryA. eTalAmAM abhiSeka mATe jaLa levA gaelA yugalike kamalemAM pANI bharI (laI) ne AvyA paNa prabhune alaMkAra yukta joI temanA For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 mu. jainanAAvatIthaMkara zrI RSabhadeva. 105 pagA para pANI DhaLyuM. dre temane vinIta jANI, vaizramaNa devane hukama karI nagarI vasAvI 'vinItA' nagarI nAma sthApana karyuM. ane jaMgalamAMthI lAvIne hAthI--gheADAdikanA paNa saMgraha karyAM. prabhue cAra vaMzanI sthApanA karI. te A pramANe. daDArdikanA karanArAte ugravaza (1) nA thayA, jemane meATA karI mAnyA te bheAgavaMzanA (2), mitra tulya gaNyA te rAjanya (3) ane te zivAya khAkI rahyA temane kSatrIyavaMzanA (4) nAme oLakhAvyA. 3 mATu' thatAM bALakane jema mAtAnuM dUdha maLatu aMdha paDe tema kALanA prabhAvathI have yugalikAne kalpavRkSanAM phaLa maLatAM baMdha paDayAM, eTale loko ka Mda, sula, patra, phalAdika khAine ane selI Adine rasa pIne nirvAha calAvA lAgyA, paNa kALa jatAM pAcanamAM vAMdheA paDavA lAgyA tethI RSabhadevane kahyuM, tyAre hAthathI masalI cheADAM kADhInAMkhIne dhAnyAdi khAvAnu khatAvyuM. tema karavAthI paNa divaseA jatAM vAMdhA maTayA nahI tyAre pANImAM bhIMjavI khAvAnuM kahyuM, ema anekavidhiekaratAM paNa pAcanamAM pUrNa sudhAre meLavI zakayA nahI. evAmAM vAMsanI nALanA gha`NuthI agni utpanna thayA. tRNAdikamAM prasaratAM tene apUrva ratna jANI leAkeA pakaDavA lAgyA. hAtha maLavAthI RSabhadava ne khabara ApI, temaNe agni lAvavAnI vidhi batAvI, te pramANe te agni gharAmAM lAvyA. pachI hAthI upara besI mAge jatAM RSabhadeve mATI maMgAvI kuMbhathaLa upara kuMDuM banAvI jemane ApyuM te ku AkAra ( prajApati ) nA nAmathI prasiddha thayA. teo aneka prakAranA vAsaNa dhIre dhIre banAvatAM zIkhyA ane leAkeA temAM pakAvI khAvA lAgyA. A pramANe prathama kuM bhakAranI vidhi zarU thaI, prazna--RSabhadeva te jJAnI hatA te pachI agninI vidhi prathama kema na batAvI? ahAra pAkAdi lAka vyavahAranI pravRtti. uttara---kALanA vAMdhAthI batAvyuM kAma Ave tema na hatuM. tyAra bAda lAhakAra, vaNakara ane hajAma ema mukhya cAra zilpAnI paNa pravRti thatAM, AgaLa tenA vIsa vIsa bhedo thayA tethI ekadara 100 zilpanI pravRti thai. tyAra bAda khetI karavAnuM, vepAra karavAnuM, ane dhananA sagraha karavAnuM paNa jaNAvyuM pachI peAtAnA putra bharatane purUSanI chara kaLA zIkhavI ane strIonI 64 kaLAo zIkhavI te zivAya je bIjI kaLAo jovAmAM Ave 14 For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 tattvayI mImAMsA. khaMDa 1 che te tenAM AvAMtara bheda thayelA ja che. tyAra bAda peAtAnI putrI brAhmIne jamaNA hAthathI 18 prakAranI lipIo zIkhavI tenA paNa khIjA aneka avAMtara bhedA thayA. tathA peAtAnI putrI suMdarIne DAbA hAthathI aMkavidyA (gaNItividyA) zIkhavI. eTale badhAe prakAranA vyavahAranI zarUAta thai chatAM paNa sayAgane laine koi vakhata luptaprAya, teA kei kALe vistAra rUpa ane eka bIjAnA saMcAgathI utpanna thayelI navI jevI lAgatI, pazu te bhASA navIche ema kAMi nathI. A cAlu avasarpiNInA kALamAM trIjA ArA sudhI bhAi ane bahena sAthe utpanna thaIne saMsAranA vyavahAra karatAM te have zrI RSabhadevathI dUra thaine vivAha karavAnI paddhati cAlu thai. prathamanA rAjA paNa poteja thaine ghaNA kALa sudhI rAjya karyuM ane prajAne savA~ prakAranI sukha sagavaDatA karI ApI,tethI temane jaganA kartA, izvara, adhIzvara, jagadIzvara, paramezvara, AdIzvara, ceAgIzvara. brahmA, viSNu, tI kara, prathama buddhaAdinAmeAthI sakhAdhI. je stuti karavAmAM Ave che arthAt guNa gAvAmAM Ave che, te khadhA zrI RSabhadeva bhagavAnanA guNonuvAdaja che. khAkIkAi A sRSTinI utpattinA kartA tarIke mAnIne guNa gAtA nathI. upara batAvyA pramANe jagatanA vyavahAra cAlu karAvyA pachI meTA putra bharatane vinItA nagarInuM rAjya, mAhubalIne 'takSazilA ' ( gajanI ) nu rAjya ane bAkInA putrAne khIjA dezanAM rAjya ApyAM. atyAre je aMgadeza aMgadeza ( baMgALa ) magadhadeza vigere dezanAM nAma che te sa zrI RSabhadevanA putrAnA nAmathIja paDelAM che. : A badhI vyavasthA karyA pachI pAte dIkSA grahaNa karI, temanI sAthe kaccha, mahAkaccha sAMmatAdika cArahajAra purUSoe zrI ruSabhadevanI dIkSA paNa dIkSA grahaNa karI, paraMtu te vakhatanA leAkeA zuddhabhikSA ApavAnuM samajatA na hatA. tethI zrI RSabhadeva eka varSa divasa sudhI zuddha bhikSA na maLatAM nirAhAra paNe rahyA. kacchamahAkacchAdikane paNu AhAra levAnI vidhi jaNAvelI na heAvAthI te paNa bhUkhe maravA lAgyA. aMte bhUkha sahana na thavAthI kaMda, mULa, phaLa, phula, patra, lAdikanA AhAra karI, jaTAne vadhAratA, ' gaMgA 'nadInA taTa upara tApasa thaI brahmAdizabdothI RSabhadevanA jApa, dhyAna, karavA lAgyA. eka varSInA aMte zrI RSabhadevajI vaizAkha sudi 3 ne divase hastinApuramAM AvyA. tyAM temanA prapautra For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. jaineAnA Adya tIthaMkara zrI RSabhadeva. 107 zreyAsakumArane zrI RSabhadevane jotAM, jAtismaraNajJAna thatAM bhikSAne mATe pharatA jANI selaDInA rasanu pAraNuM karAvyuM ane leAkeAne paNa pAtAnA jAti smaraNathI jANelA prabhu sAthenA ATha bhavanA saMbaMdha samajAvI jANItA karyAM. vidyAdhara vaMzanI utpatti tyAra bAda zrI RSabhadevajI eka hajAra varSAM sudhI vicaratA rahyA, te avasthAmAM kaccha mahAkacchanA putra nami ane vInamie ghaNI bhakti karI. tevAmAM prabhunI pAse AvelA dharaNendre temane 48000 vidyAo ApIne ' vaitADhaya 'parvatanI dakSiNa tathA uttaranI zreNinuM rAjya ApyuM, tethI te vidyAdharA kahevAyA. eja vidyAdharAnA saMtAnamAM rAvaNa kubhAMde, vAlI sugrIvAdi, temaja pavana hanumAnAdika vidyAdharA dhamelA. have chadmastha avasthAmAM pharatA RSabhadeva ' takSazilA ' nagarImAM AvI gAmanI bahAra dhyAnamAM ubhA rahyA. te vAtanI bAhubalIne khabara maLatAM meTA aDaMbarathI vAMdavA javAnA vicArathI khIje divase te pramANe tyAM gayA, paNa bhagavAnane vihAra karI gaelA jANI ghaNAja udAsa thayA. prabhunA pagalAnI jagyA upara dharmacakra tInI sthApanA karI, te tItha vikrama pachI aneka matAnI garabaDathI naSTa thai gayuM. vAlhIka, jonaka, aDaba. illAka, suvabhUmi, pallavAdika je je dezeAmAM prabhu pharyA ane jemaNe emanAM dazana karyAM te sarva jIve ghaNA bhadraka vabhAvavALA thayA. mAkI bIjA deze nirdayI, ane anAya jevA rahyA. eka hajAra varSanA aMte vihAra karatA 'vinItA' nagarInA 'purimatAla' nAmanA mAgamAM traNa upavAsa karI vaDavRkSa nIce kevaLajJAna prApti ane rahelA zrI RSabhadeva svAmIne phAgaNu vida 11 caturmukha. nA divase pahelAja paheAramAM kevaLajJAna thayuM, arthAt bhUta, bhaviSya ane vamAna kALanA sa`padArthonA jANuvA dekhavA rUpa AtmajJAna pragaTa thayuM, tethI 64 idro ane devatAo AvyA, temaNe samavasaraNanI racanA karI, tenA madhyabhAgamAM siMhAsana upara pUrva dezAmAM mukha karI bhagavAn RSabhadeva virAjamAna thayA. bIjI traNa dizAomAM prabhujInA svarUpanI traNa mUrtio devAe sthApI. leAkA cAre dizAmAM bhagavAnaneja dekhatA tethI zrI RSabhadeva bhagavAna cAramukhavALA brahmAnA nAmathI praziddha thayA. For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 zrIRSabhadevane kevaLa jJAna thayAnuM sAMbhaLI bharatarAjA saparivAra AvyA. vaMdana karI upadeza sAMbhaLI bharatanA pAMcaze putrAe, sAtase prapautroe ane RSabhadevanI putrI brAhmI Adi temaja anya strIoe paNa dIkSA grahaNa karI. marUdevI mAtA te samavasaraNanI Rddhi joi, vANI sAMbhaLIne tarata kevaLajJAna pAmI mekSamAM cAlyAM gayAM. bharatanA moTA putra je RSabhasena (puDarIka) hatA te * sAra"dezanA' zatrujyaparvata upara mAkSe gayA tethI te parvatanuM nAma puDarIkagara evuM paDayuM. keTalAka kALa sudhI vicarI RSabhadeva bhagavAn paNa mokSe gayA. tyArabAda bharata ane bAhubalI paNu kevaLajJAna meLavI mAkSe gayA. ' 108 C zrI RSabhadevanI pATe 1 bharata, 2 sUrya yazA, 3 mahAyaza, 4 ati aLa, 5 mahAbaLa, 6 tejavI, cha kIrttivIya, ane 8 daMDavIya A AThe . mahArAjAe tA kramathI peAtAtAnA pitAnI gAdI upara AvatA gayA ane bharatathI aDadhuM ( eTale traNa khaMDanA rAjyanA bhAtA thayA. temaNe paNa dIkSA lai kevaLajJAna prApta karyuM, ane meAkSamAM gayA. tyArabAda RSabhadeva nIja paraMparA asa MkhyAta pATa sudhI avicchinna paNe cAlI ane eja paraparAmAM chevaTe jItazatru rAjA thayA. A jItazatru rAjAnI pATe bIjA tI kara ajItanAtha bhagavAn ane sagara cakravatti thayA. ( emanA itihAsa mATe juo. AgaLanuM' prakaraNa > stuti / " Adi hI ko tIrthakara, Adi hI ko mikSAcara, Adijina Adi rAya cA nAma Adi Adi / paMcamo RSabhanAma pUre saba icchA kAma kAmadhenu kAmakuMbha kIne saba mAdi mAdi / manako mithyAtva meTI bhAvasoM jinaMda bheTI For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM jainenA Adya tIrthakara zrI RSabhadeva. 108 wwwwwwwwwww aapan pAvo jyuM anaMta sukha bhAvo guNa vAdi vAdi / sAcI dharma sIpa dhAra Adi hI ko sabe yAra AdikI duhAI bhAI jo na bole Adi Adi. tuM upakAra kare jeM apAra anAtha AdhAra sabe sukha kaMdA __ jite jagadeva, kare tuja seva, jinezvara nAbhinarezake naMdA / dekhe mukhanUra miTe dukha dUra naseM aMdhakAra jyuM dekha digaMdA zrI dharmasiMha kahe nisa dIsa e udaya kAra saMghako Adi jiNaMdA // " che Iti jenA pramANe teramA bhave zrI Sabha devane 1 janma, 2 rAjyAbhiSeka 3 vyavahAra pravRtti, 4temanI dIkSA, pavidyAdhara utpatti, 6 kevalajJAna, . ane aMte 7 stuti ema kalama sAtathI prakaraNa 7 muM. For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- -- - 110 tatvatrathI--mImAMsA. - khaMDa 1 prakaraNa 8 muM. zuddha veda ane brAhmaNatpatti, 'divase vaDaSabhadevane kevaLajJAna utpanna thayuM te divase ja bhArata rAjAnI Ayudha zALAmAM cakraratna utpanna thayuM. tenA baLathI bharatacakie sarva rAjAonI pAse pitAnI AjJA manAvI tethI pRthvInA eka bhAga gaNAtA A khaMDanuM nAma bharatakhaMDa ema prasiddha thayuM. jyAre nAnA 98 bhAIo pAse paNa pitAnI AjJA manAvavA bharate te mokalyA tyAre te badhA bhegA thaI evA vicAra upara AvyA ke pitAjI kahe tema karavuM. AthI teo bhagavAna pAse gayA. bhagavAne potAnA jJAnathI temanI sthiti pAkelI joI temane e vairAgyane upadeza karyo ke te badhAe dIkSAja aMgIkAra karI. paNa bhArata rAjAnI te ghaNe apakIrti thaI tethI bhArata rAjAe pakavAnanAM pAMcaze gADAM bharAvI bhAIone bhejana karAvI kSamA mAMgavAnA IrAdAthI pite bhagavAna pAse gayA. bhagavAne bharatane jaNAvyuM ke tyAgI sAdhuo rAjyapiMDa grahaNa kare nahI. tyAre bhArata rAjA ghaNAja udAsa thayA tethI zakeMdra kahyuM ke tamArAthI guNAdhika vyaktione bhejana karAve, temanA vacanathI bharate guNavAna zrAvakane bhajana karAvI pate kRtArtha thayA. ane te zrAvakane kahyuM ke tame dhaMdhe jigAra che daI, paThana pAThana karI karAvI dharmanAM kArya karatA raho, ane mArA raDe bhojana karyA kare. vaLI mArA daravAjAnI pAse besI mane hamezAM cetavaNI karatA rahe ke "jita mavAnuM vate mAM tasmAna mA ina mA " ( artha-tuM karmathI jItAela che, bhaya vadhe che tethI jene mAra nahI, mAra nahI.) bharata rAjAnI A IcchAne teoe mAnya karI ane temanI sUcanA mujaba temane upadeza karatA rahyA, tethI bhArata vicAra karate ke huM viSayethI ane kAma kodhAdi zatruothI sadA chatA chuM. e vicAra thatAM pAchA sAvacetImAM AvatA. keTalAka samaya sudhI AvI prathA cAlyA pachI rasayAone pikAra thayo ke sAheba ! jamanArAonuM TeLuM ghaNuM vadhI paDayuM che. ane kharA kheTAnI gaNanA For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. jenA Adha tIrthakara zrI jhaSabhadeva. 111 vvvvvvvvvvvvvv - rahI nathI. jethI bharata rAjAnA hukamathI zrAvakanA AcAra vicAra pUchIne je kharA hatA temane kAMkiNI ratnathI ciha karI dAkhala karavAmAM AvatA ane cha cha mahinAe temanI parIkSA paNa levAtI. "jimavAna' thI zarU thatA upadezanA aMte te zrAvake "mA hana" "mAhana" zabda bolatA tethI temanuM nAma "mA na" (brAhmaNa) prasiddha thayuM. prAkRta bhASAmAM Aje paNa brAhmaNa zabdanA ThekANe mAhana zabda ghaNI jagyA para lakhAele jovAmAM Ave che. A brAhmaNonA paThana pAThana mATe bharata rAjAe zrI kaSabhadeva bhagavAnanA upadezAnusAra zrI RSabhadevanA guNanI stuti rUpa, zrAvakadharmanA svarUpathI garbhita ane sarvanayanA vicArothI sarva padArthonuM kathana che jemAM evA cAra AryavedanI racanA karI temanAM nAma-1 saMsAra darzana veda, 2 saMsthApana parA maveda, 3 tatvAvadha veda, ane 4 vidyAprabodha veda. A cAra vede bharate pite sthApelA brAhmaNa zrAvakane arpaNa karyA. jethI temanI paraMparAmAM A cAre AryanuM paThana-pAThana cAlatuM rahyuM. jana pramANe zuddhavedanI ane brAhmaNanI utpati. vedamAM vikAranI zarUAta. ** * **** sta cakravatinA moTA putra sUryathazA (AdityayazA) nA saMtAnanI paraMparA te sUryavaMzanA nAme, ane bAhubalInA moTA caDhayazAnA vaMzajo caMdravaMzanA nAmathI A bharatakhaMDamAM prasiddha thayA. temaja rASabhadevanA putra karUnA vaMzajo kurUvaMzanA nAmathI prasiddha thayA. ( kaurava ane pAMDavo A ja vaMzamAM utpanna thayA hatA.) uparanA prakaraNamAM jaNAvelA brAhmaNa zrAvake pitAnA putrane dIkSA apAvatA ke paThana pAThana karAvI zrAvaka dharmamAM sthApita karatA. A pramANenI rIti bhAratarAjA hatA tyAM sudhI cAlu rahI. jyAre bhAratanA pachI temanI gAdI upara sUryazA AvyA tyAre temaNe kAkiNI ratnanA prabhAve sonAnI janeIo paherAvI ane bAkInI sAravAra bharatarAjAnI peThe karatA rahyA. pachI sUryAyazAnA putra mahAyaza gAdI upara AvyA tyAre teNe cAMdInI jaIo paherAvI. pachI temanA saMtAnoe keme karI paMcaraMganI ane chevaTe sUtranI paherAvI ema For Personal & Private Use Only Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - 112 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 bhAratanI ATha - pATa sudhI brAhmaNanI bhakti rAjya taraphathI thatI rahI. ane "yathA rAga tathA prA." nA anusAre prajA paNa brAhmaNanI bhakti karatI rahI. ane sarva leka brAhmaNene pUjanIya mAnatA rahyA. AThamAM tIrthakara caMdraprabha sudhI te te brAhmaNe vratadhArIo ane jaina dharmanI dRDha zraddhAvALA pawA zrAvaka thatA rahyA. ane jaina dharma paNa avicchinnapaNe cAlate rahyo. AThamA tIrthaMkara ane navamAM tIrthakaranA madhyamAM ghaNA lAMbA kALa sudhI na te kaI sAdhu, temaja na te kaI zrAvaka, ke na hatuM keI na dharma graMtha arthAta jainadharmane sarvathA lepaja thaI gaye hato. have leke dharmane raste kene pUche? A sthitimAM satyazraddhAthI rahita ane kevaLa svArtha pUratA ja graMthanuM paThanapAThana karI prajAthI nirvAha karavAne dhaMdhe laI beThelA brAhmaNaneja dhamane raste pUchavAno vakhata Avyo. eTale teo dharmanA netAnuM abhimAna dharAvatA, avasara pramANe pitAnA lAbhane (svArthane) ja dharma lekene batAvatA ane pustaka paNa tevA ja prakAranA lakhIne mUkatAM hatAM. jyAre navamA tIrthakara suvidhanAtha (puSpadaMta bhagavAna) sarvajJa thaI anAdinA satyatane prakAza karavA lAgyA tyAre te brAhmaNemAMnA keTalAka netRtvanA abhimAnane dharAvatA, IdrinA viSayane mATe prajAthI aneka prakAranA lAbhane meLavatA ane tyAga vairAgyane tiraskAra jAhera karatA tema zreSabuddhithI sAdhuonI paNa avajJA karavA lAgyA. eTaluM ja nahI paNa bharatarAjAthI cAlatA AvelA vedRnA viSayane paNa pheravI nAMkhI pitAnI anukuLatA pramANe temAM goThavaNa karI lIdhI ane tenAM nAme paNa badalI nAMkhI bIjAM nAmethI te prasiddha karyA. iti jaina pramANe zuddha vedamAM vikAranI zarUAta sAMkhyamatanI utpatti. RU mir DaSabhadevane kevaLajJAna thayA bAda "vinItA" nagarImAM bhAratanA pAMca putroe temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. temAM marIci nAme paNa eka temanA putra hatA. teNe pitAthI jaina dIkSAnuM pAlana na thavAthI pitAnA manathI eka navIna veza karAvyuM te evI rIte jo ke-sAdhuo mana, vacana ane kAyA e traNa daMDathI virakta che huM For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 mu. vedamAM vikAra ane sAMkhya tatpatti. 113 e nathI tethI mAre tridaMDa kASTanuM eka jAtanuM evuM upakaraNa) joIe. 1, sAdhuo dravya, bhAvathI, muMDita che. huM e nathI ema vicArI teNe mastaka muMDAvI mAthA upara zikhA rAkhI. 2, sAdhune sarva pakAranI hiMsAnA tyAgI jANIne pite sthaLa hiMsAne tyAga karyo. 3, sAdhue nikaMcana ane pite tema na hevAthI pavitrakAdi yukata thayA. 4, sAdhuo zIlasuMgadhita ane huM e nathI ema vicArI caMdanAdi lepa karI sugaMdhavALA thayA. 5, sAdhune hAdi AvaraNa rahita jANe pite tema na hovAthI chavAcchAdita thayA. 6, sAdhuone pagarakhAM vagaranA jANuM potAthI tema na banI zakavAthI lAkaDAnI pAvI dhAraNa karI. 7, sAdhue nikaSAya (krodha, mAna, mAyA ane lebhathI rahita, nirmaLa hoya che. tethI teo dheLAM vastra rAkhe che. kaSAya yukta huM chuM tethI mAre kaSAyika (gerathI raMgelAM) vastra rAkhavAM. 8, sAdhue sacita pANInA sarvathA tyAgI hoya che. paNa mAre vastrathI chANuM (gALI) ne pANI pIvuM temaja snAnanA upagamAM pramANa yukta pANI vAparavuM. 9, evI rIte sthaLa mRSAvAdAdikathI virakata thaI pitAne nirvAha karavA liMga (veSa) banAvyuM ane bhagavAna RSabhadevanI sAthe vicaratA rahyA. vevane pheraphAra je loke pUchatA tyAre sAdhune yathArtha dharma kahetA ane A mAre veSa kalpita che. ema paNa jaNAvI detA. temaja keine dIkSA levAnuM mana thatuM tyAre tene bhagavAnanA sAdhuonI pAse mekalatA. ema keTalAka samaya sudhI calAvyuM. eka vakhate marIcine pite rogagrasta (mAMdA) thatAM vicAra thayuM ke huM asaMyatI chuM tethI sAdhuo mArI vaiyAvRtya kevI rIte kare! ane mAre paNa temanA pAsethI karAvavI yogya na gaNAya tethI avasare ekAdagya cele karUM to ThIka thAya. keTalAka samaya bAda gaSabhadeva nirvANa pAmyA (mokSe gayA) tevAmAM marIcinA pAse kapilanAmAM rAjaputra dharma sAMbhaLavAne AvyuM, tyAre tene sAdhune yathArtha mArga kahI batAvyuM. kapile puchayuM ke-tamAre veSa vilakSaNa kema? marIcie javAba Apyo ke mArAthI sAdhupaNu nahI paLavAthI huM A kalpita veSathI nirvAha karuM chuM. kapile kahyuM ke te sAdhuone dharma mane rUca nathI, tamArI pAse kAMI dhama che ke nahI ? te kahe. tyAre marIcine vicAra thaze ke je Ane ziSya kare te mArA egya thAya. pachI tenuM mana satiSavAne kahyuM ke " tyAM paNa dharma che ane mArA pAse paNa kaMIka che." pachI te kapila rAjakumAra marIcine ziSya thaye. 18 , For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 tavatrathI-mImAMsA. - khaMDa 1 jainadharmamAM upara pramANe kapila muninI utpatti kahI batAvelI che. kapila muni pAse tevuM kaI khAsa pustaka na hatuM, mAtra marIcine batAvela AcAraja te pALa, marIcie pite A asatya bhASaNathI eka keTakeTI sAgaropama sudhIne janma maraNanI vRddhi karI, te pApane aMta chevaTe vIsamA tIrthaMkara thatAM chellA bhavamAM A. - have marIcinA maraNa bAda kapila munine AsurI nAmAM mukhya ziSya thayo te paNa kapile batAvelo AcAraja pALate, tyAra bAda kapilane tenA zivAya bIjA paNa ghaNuM ziSya thayA hatA. pite ziSyanA mehathI maraNa pAmI pAMcamAM "brahmadevalokamAM devatA paNe utpana thayuM, tyAM avadhijJAnathI AsurInAmA pitAnA ziSyane graMtha jJAna vinAne jANI, AkAzamAM paMcavarNanA maMDaLamAM rahIne upadeza karyo ke "avyaktathI vyakata utpanna thAya che." ityAdi tenA upadezAnusAra-niMga zAstranI racanA karI temAM evI rIte varNana karyuM ke prakRtithI mahAna, mahAnathI ahaMkAra ane ahaMkArathI guNaDaza utpanna thAya che. te guNaDazathI-paMcatamAtrA ane tethI-paMcabhUta, ItyAdi. - tenA saMpradAyamAM eka AcArya zakhanAmA thaye, jenA nAmathI emanuM nAma zAMkhyadarzana paDayuM. zAMkhyadarzananuM mULa jotAM marIcithI zarUAta thaeluM che. zAMkhyamatanA tatvene phelAve bhagavaddagItA ane bhAgavatAdi graMthomAM thaela. che. jenAmatanA graMtha zivAya bIjA dareka jAtanA graMthamAM sAMkhyamatanA tae praveza karela dekhAI Ave che. jaina pramANe zAMkhyamatanI utpatti. I ! Ita jaina pramANe Adya tIrthaMkara zrI rASabhadevanuM prakaraNa 8 muM. For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM. vaidike khAThamA avatAra zrI gaSabhadeva. 115. na vvv vvvvvvvvvvv - 11 prakaraNa 9 muM. viSNunA AThamA avatAra zrI rAmadeva. - gavatAdi vaidika purANomAM rASabhadevane urUkramanA nAme viSNunA AThamA avatAra rUpe karyo che. jenonA aSabhadeva ane paurANika nA ( viSNunA 8mA avatAra ) RSabhadeva eka che ke bhinna ema : keTalAka vidvAnonA manamAM saMzaya thAya che, paraMtu temanA pitAnuM : nAma nAbhirAjA, mAtA marUdevI (paurANika mata pramANe merUdevI) temanA putro, ane ucca darajajAnA gIzvara hovAnuM bane matamAM sAmya che. tethI amArA maMtavya mujaba bane aSabhadeva ekaja vyakita saMbhave che. harakeI mANasa ekanI eka cIjane bhinnarUpe batAvavA Icchate hoya te tene temAM kaMI ne kaMI pheraphAra avazya karaja paDe. purANukAe aSabhadevanI pUrvenA sAta avatAre masyAdika pazujAtinAM kayAM che tyAre jaina matamAM temanA pUrve sAta kulakare (hakArAdi nItinA calAvanAra) thayAne spaSTa ullekha najare paDe che. (juo AgraMthamAM) te sAta kulakarenA hisAbe gaNavA jaIe te aSabhadeva AThamAja che. e khAsa dhyAnamAM levA jevuM che. vizeSa mATe juo Aja pustakamAM zrIyut jaTAzaMkara jayacaMdra AdilazAhanA prazno uttara ). (1) pairANika mate nAbhirAjA. . vadharmaniSTa daivI jIvana-pR. 66mAM lakhyuM che ke- agnidhrarAjAnA maraNa pachI temanA putra nAbhirAjAe merU parvatanI dIkarI merUdevI sAthe lagna karyuM. bhagavAne yajJapurUSanuM yajana karavA mATe yajJane AraMbha karyo. rAjAnI zraddhA uparathI pitAnuM mahararUpa pragaTa karyuM. bhagavAnanA darzana karIne RSimuie stuti karavA lAgyAke-"he uttamattama mahApurUSa! ame leke mUDha chIe, tathA kharU kalyANa zuM che te jANatA nathI. sarva pApane nAza karanArAM tamArAM nAmo amArI vANImAM vAsa kare. vaLI bIje vara mAMgIe chIe ke-A amArA rAjarSi putranI kAmanA vALA che jethI Apane saMtAna mATe seve che, mATe he devanA deva ! tame temanI kAmanA pUrNa kare. evI prArthanA che. bhagavAna bolyA ke he RSio tame satyavAdI evA A rAjAne mArA je putra thAya e atidurlabha vara mAM paNa eka advitIya rUpa hevAthI mArA jevuM ja chuM arthAt bIje kaI nahI For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K 116 tattvatrayI-mI sA. khaMDa 1 tathApi brAhmaNanuM belavuM mithyA thavuM joIe kemake uttama brahANenuM phaLa mAraMja mukha che tethI temanuM bolavuM satra thavuM joIe. mArA jeve bIje na maLavAthI huM pite nAbhirAjAne ghera e5 aMzavaDe putra thaIne avatarIza. A pramANe kahI bhagavAna aMtardhAna thayA- te pachI bhagavAna viSNu nAbhirAjAnuM kalyANa karavAnI IcchAthI nAbhirAjAnA aMtaHpuramAM temanAM strI merUdevInA udarathI muMddha sattvaguNI rUpe avataryA."-- (ra) izvarAvatAra 3SabhadevaAja pustakanA pR 67 thI lakhyuM che ke- "izvarane AThamo avatAra aSabhadevane thaye hate. nAbhirAjAne tyAM bhagavAnane purUSarUpe janma thayo tethI sarvane atyaMta harSa thayo. te putranA hAtha, paga, upara zaMkha cakra, ratha, patAkA vigere bhagavAnanA cihe jovAmAM AvyA sAthe temane mahimA divase divase vadhavA lAgyuM. tenAM teja, baLa, lakSamI, yaza, vIrya, tathA zauryane joI pitAe putranuM nAma RSabha (zreSTha) evuM nAma pADayuM. - eka vakhate bhagavAna IMdra temanI sAthe spardhA karIne temanA dezamAM vRSTi karI nahI te jANIne gIzvara evA bhagavAna aSabhe temanI mUrkhatA upara hasIne pitAnI yogamAyAnA baLathI ajanAbha nAmanA pitAnA khaMDamAM vRSTi karI. nAbhirAjA mAyAvaDe "A mAre putra che " evI rIte AnaMdanA ubharAthI lADa laDAvI AnaMda mAnavA lAgyA pachI rASabhadevane rAjyAbhiSeka karI pite meradevInI sAthe badrikAzramamAM jaI tIvra tapavaDe nara ane nArAyaNanI upAsanA karatAM jIvanamukta thayA. tyAra pachI kASabhadeva lene dharma karmanuM AcaraNa zIkhavavA mATe pite garane ghera rahI vidyAbhyAsa karyo ane gurUe temane vidyAbhyAsa karAvyuM. te pachI temaNe IdranI kanyA jayaMtI sAthe lagna karyuM ane pitAnI strI viSe pitAnA jevAja se putrone utpanna karyA. je netromAM sarvathI moTA, uttama guNavALA bharata nAmanA putra hatA. temanA nAma uparathI A khaMDane bhAratavarSa ema kahe che. bIjA putra paNa vinayavALA, veda vidyAmAM nipuNa ane zuddha aMtaHkaraNa vALA hatA. bhagavAna zraSabhadeva svataMtra hatA. anarthanI paraMparAo pitAnI meLe ja For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 mu. vaidika AThamA avatAra zrI RSabhadeva. 117 temanAthI niraMtara dUra rahetI. te samaSTivALA, zAMta guNavALA, sarva prANIo sAthe mitratA rAkhanArA, tathA mahAdayAlu hatA. tema kevala AnaMdanA anubhava karanArA eka izvara hatA, teA paNa prAkRta manuSyAnI peThe karyAM karatA hatA ane nAza pAmelA dharmonuM peAte AcaraNa karIne ajJAnI lokone te pramANe dharmAcaraNa karatAM zIkhavatA hatA tema dhama, atha, yaza, prajA, vaibhavanA upabhAga tathA mekSa A sarvAMnA saMgraha karIne khIjA leAkeAne gRhasthAzramamAM sthApavA lAgyA. kemake-A jagatamAM mahApurUSonAM AcaraNAne leAkA mAnya kare che. A pramANe RSabhadeva vedanuM rahasya jANatA hatA, tathApi prajAnu` pAlaNa karavA lagyA. temaNe sayajJA sA sA vakhata karyA hatA. e vakhate koi paNa purUSa bIjAnI pAsethI kAi paNa vastu levAnI dacchA karatA nahI. sava kAi pAtAnA rAjA RSabhadevajI upara vadhu snehanA vikAza thAya tevuM icchatA hatA. eka vakhate RSabhadevajI pharatA pharatA brahmAvattanAmanA dezamAM AvyA ane tyAM moTA brahmaRSionI sabhAmAM peAtAnA putrAne upadeza ApavAnA miSathI prajAne upadeza ApavA mATe A pramANe kahevA lAgyA. je du:khakAraka viSaye bhuMDAne paNa maLe che tevA du:khakArI viSace bhAgavavAne manuSya leAkamAM tamArU aMta:karaNa zuddha thAya ane aMtaHkaraNanI zuddhithI tamane parabrahmanuM anaMta sukha maLe, mahApurUSonI sevA eja mukitanuM dvAra che. ane strIonA saMgInA saMga karavA eja narakanuM dvAra che. je samAnabhAvavALA che tene mahAtmA jAguvAra purUSa jayAre iMdriyAne prasanna karavA mATe karma kare che tyAre te bhAvinAnA thaIne jarUra pApa karma kare che. ane pApakarmane lIdhe A dveSa utpana thAya che. te deha mithyA che chatAM paNa duHkha Ape che, mATe pApakama karavAM nahI. jayAre avidyA vaDe AtmasvarUpa DhaMkAi jAya che tyAre kama manane vaza kare che ane mana purUSane karmAdhIna karI mUke che, mATe purUSa jyAM sudhI vAsudeva evA huM tenA viSe prIti karatA nathI tyAM sudhI te dehanA baMdhanamAMthI chuTatA nathI. purUSa tathA strI ekaThAM maLIne daMpatI bhAvathI rahevA mAMDe che, tyAre tenI vacce khIjI navI abhimAnarUpI eka daDha gAMTha aMdhAya che. ema vidvAnA kahe che... ane abhimAnane lIdhe ghara, kSetra, putra, sagAM saMbaMdhI, tathA dhana viSe 'huM ane mArUM ' AvA meha thAya. mATe manuSya jyAre kamathI baMdhAyalI gAMThane pAcI kare che tyAre te da MpatIpaNAmAMthI chuTe che ane pachI ahaMkAranA tyaga karI, temAMthI mukata thai paramapadane pAme che. tene mATe izvara viSe bhakti, gurUnI sevA, tRSNAnA tyAga, sukhaduHkhane For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvatrayI mImAMsA. khaMDa 1 sahana karavAM, A leAkamAM duHkha che ema jANavuM, tattva jANavAnI icchA karavI tapa, sakAmakarmAMnA tyAga, izvara nimitteja kama karavAM, satsaMga karavo, izvaranA guNA gAvA, vairane tyAga karavA, sarva upara samadaSTi rAkhavI, zarIra ane ghara uparanI ahaMtA-mamatAnA tyAga karavA, prANa, IMdrIye| ane manane vaza karavAM, vANIne niyamamAM rAkhavI, yAga, dhairyAM, prayatna, ane viveka e upAceA vaDe peAtAnA ahaMkAranA tyAga karavA. he putro ! tame sava mArA sattvaguNI sarIramAMthI utpanna thayA che. mATe tamA matsaranA tyAga karI, meATA bhAi saheAdara badhu bharatanI sevA karo, tenI sevA eja mArI sevA samajavI. te pachI temane netrone upadeza ApyA pachI potAnA seA netramAMthI meDhA bharatane rAjyAbhiSeka karyA ane pote rAjya 118 tattvatrayI mImAMsA. khaMDa 1 sahana karavAM, A leAkamAM duHkha che ema jANavuM, tattva jANavAnI icchA karavI tapa, sakAmakramanA tyAga, izvara nimitteja karma karavAM, satsaMga karavA, izvaranA guNA gAvA, vairane tyAga karavA, sarva upara samadraSTi rAkhavI, zarIra ane ghara uparanI ahaMtA-mamatAnA tyAga karavA, prANa, IMdrIye ane manane vaza karavAM, vANIne niyamamAM rAkhavI, yAga, dhairyAM, prayatna, ane viveka e upAyA vaDe peAtAnA ahaMkAranA tyAga karavA. he putro ! tame sava mArA sattvaguNI sarIramAMthI utpanna thayA che mATe tamA matsaranA tyAga karI, meATA bhAi saheAdara badhu bharatanI sevA karo, tenI sevA eja mArI sevA samajavI. te pachI temane netrone upadeza ApyA pachI peAtAnA seA netrAmAMthI mATA bharatane rAjyAbhiSeka karyo ane pAte rAjya khaTapaTanA tyAga karI unmatta purUSanI peThe nagna thai, chuTA keza mukI, eka zarIra sAtheja brahmAvata mAMthI bahAra nAkaLI paDayA. avadhUtanA vezamAM pharatA RSabha deva, te pachI leAkamAM mUrkha AMdhaLA, baherA, ane bhUtapizAca mAphaka vartAvA lAgyA. maunavrata laisa sthaLe pharavA lAgyA, pAte AtmA ane anAtmAnA anubhava vaDe peAtAnA svarUpamAMja rahetA tethI temane A deha upara jarApaNa abhimAna nahAtu' ane mana eka akhaMDAkAra vRttimAM rahetuM hatuM. zarIranI mAn tenAthI zarIra prazrvIna zAM zAM hatA ke zahI na For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM. vaidike AThamA avatAra zrI RSabhadeva. 119 1 kAma, krodha, 3 mada, 4 lema, 5 zoka, 6 meha, 7 bhaya e karmanAM baMdhana che ane A sarvanuM kAraNa mana che. te mananI sAthe karyo vivekI purUSa mitratA kare? A pramANe rASabhadeve paNa manano vizvAsa na karatAM aneka dezamAM gAMDAnI peThe pharatA kuTakAcalanA upavanamAM jaI caDhayA. te pachI te vanamAM dAvAnaLa saLage ane te dAvAnaLamAM rASabhadevane deha paNa baLI gaye. A pachI keka, ve , ane kuTaka dezanA rAjA "aha"ne te te dezanA leke pAsenA RSabhadevanuM cAritra sAMbhalIne adharma vRddhi thatAM jainapathane pravartAvyo. te mata veda tathA dharmazAstramAM kahelI pavitratA tathA sadAcArane tyAga karaze evuM bhAgavatamAM che. te matamAM potAnI icchAthI nahAvuM nahI, Acamana karavuM nahI. pavitratA rAkhavI nahI, mAthAnA keza cuMTI kADhavA vigere niyamo che. jeno zreSabhadevane pitAnA prathama tIrthakara mAne che te vAta have pachI Avaze. A bhagavAnane avatAra rajo guNI leke ne mokSamArgane upadeza karavAne mATe thaye hate. A pramANe trASabhadeva bhagavAne paramahaMsa thavAne bodha pitAnA cAritrathI prajAne Apyo hate. AgaLa jatAM pR. 480 upara prakaraNa 72 mAmAM lakhe che ke - (3) "jainadharma pravartaka ahaMta-arihaMta. jainadharma pravartaka ahaMtane janma bihAra prAMtanA paTaNA zaheramAM thaye hatuM. jenadharma paralokane mAnatA nathI. mahAtmA aSabhadeva paramahaMsa thayA tyAre keka, baka nAme dezanA rAjAo temanA bAhyAcAra joI bAhyakamane tyAga karI temanI pAse dIkSA lIdhI hatI. e vakhatathI jainadharma zarU thaze. temane bauddhanA jagata kSaNika che. te matanuM khaMDana karI pitAne dharma sthApyo hate. " temane siddhAMta e che ke-jagatane kartA e keI Izvara siddha thaI zakto nathI. je mukta thaI gayA che teja Izvara che. tene "jina" arthAt arihaMta 'he che. AMtmA sarvavyApI ke eka paNuM mAnatA nathI. jIva ane ajIva bane For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 anaMta che. jIva pratizarAra bhina che. anAdi siddha dravya zakita, padArthone svabhAva jaDa cetanAdi batAve che, ane kALa, svabhAva, niyati, kama ane purUSAkAra e pAMca upAdAna maLavAthI vastumAtra banatI jAya che. A ityAdi che Iti vaidike-1 nAbhirAjA, 2 IzvarAvatAra, 3 jainadharma pravartaka ahaMta-ema kalamatraNanuM svarUpa jaina ane paurANikamatanA RSabhadevanI samIkSA. A anAdikALanA jagatamAM che ane paramANuo anAdinA che, mAtra izvara preraka che. A mata svAmI dayAnaMda sarasvatIjIe prakAzyo che. paraMtu jainA IzvaranI preraNane ThekANe svakRta puNya pApanA vege (sUkSa jaDanA saMbaMdhathI) uMcanIca nimAM je bhaTake che ema kahe che. ane atamavALA be suma zarIra jano sAthe rahevAnuM nAma mAtrathI batAve che. tene jaino tejasU ane kAmaNa zarIrathI oLakhAvI lAkhe kalokathI vicAra karIne batAve che. visa keTakeTI sAgaropamanA pramANuvALA eka kALacakamAM avasarpiNI utsapiNI-rUpa be vibhAga che. ekakanA cha cha ArA che. te darekanA trIjA ane rothA ArAmAM dharmanI pravRttine kALa jeza bharane hoya che. A cAlu kALa avasarpiNIne che, enA trIjA ArAnA aMtamAM te anAdikALanA bhaTaktA jemAMthI tevA puNyanA gavALA sAta kulakare thayA temAM sAtamA (chellA) nAbhirAjA hatA. temanA putra RSabhadevathIja yugadharmabaMdha paDIne sarva prakAranA vyavahAranI temaja satya dhamanI pravRtti thavAthI ekSamArganI pravRtti paNa zarU thaelI che. daza hajAra kalekanA pramANavALA nagarapurANanA bhavAvatAra nAmanA caudamA zatakamAM paNa nIce pramANe kahevAmAM AvyuM che kulAdibIjaM sarveSAM, prathamo vimala vAhana: (1) / cakSuSmAnca 2 yazasvI 3 cA'bhicaMdro'thaprasenajit 5 // marudevazca 6 nAbhizca7, bharate kulasattamAH / aSTamo marudevyAM tu, nAmerjAta urukramaH // darzayan vartma vIrANAM surAsuranamaskRtaH / nItitrayasya kartA yo yugAdiprathamo jinaH / / For Personal & Private Use Only Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - prakaraNa 9 muM. vaidike-viSNunA 8mA avatAra zrI rASabhadeva 121 janma -- - - - -- bhAvArtha-A cAlatI duniyAnA badhAe kuLanA bIjabhUta 1 vimaLa vAhana, 2 cakSuSmAna, 3 yazasvI, 4 abhicaMdra, 5 prasenajIt, 6 marUdeva ane 7 nAbhi ApaNuM bharatakSetramAM yugala dharmanA aMtamAM pahelavahelA A sAta kulakare thayA che. A sAta pachI AThamA-nAbhirAjA ane marUdevIthI urUkama ( RSabhadeva) thayA. jemane sura ane asure paNa namyA che ane jemaNe artha, kAma ane dharma e traNe prakAranI nItine raste, vIrapurUSanA AgaLa prakAza karI A badhI duniyAne dareka prakArane rasto batAvyo che, ane pite A yugadharmanA 2mAM pahelA (jina) tIrthakara thayA che. bhAgavata purANamAM A sAta kuLakane ThekANe viSNunA masyAdi sAta avatAre kalpIne RSabhadevane AThamA avatArarUpe TharAvyA che. jena ane pirANika ullekhane tAvata- jene mAnyatA mujaba aSabhadevanA pahelAM abajonA abaje varSo sudhI yugaLa dharmaja cAlato rahyo hato. kALanA saMge yugaLa dharma palaTAvavAnA samayamAM paNa te yugala dharmamAMja sAta kulakare thayA. tyAM sudhI bIje kaI vyavahAraja nahotuM. temaja te kaI bIje dharma paNa hatuM, tethI nAbhikulakara paNa yugalika vyavahArIja hatA. chatAM paNa bhAgavatavALAe marUdevInA ThekANe merUparvata'nI dikarI merUdevInI sAthe lagna thavAnuM lakhI batAvyuM parvatane dIkarI kenA saMgathI thaI haze ? ane parvate paraNAvI paNa kevI rIte? A vicAravA jevuM che. A dareka prakArane vyavahAra pahelave aSabhadeveja lekene batAvyuM hatuM, te pachI nAbhikulakaranA samayamAM yajJakarma kayAMthI A yajJamAM RSimunio bhegA thaI nAbhikulakaranA putra mATe viSNu bhagavAnane prArthanA karavA lAgyA, jethI viSNubhagavAne pote alpAze avatAra levAnuM kabula karyuM, ane rASabhadevapaNe AvIne avataryA. viSaNu pite pUrNajJAne avataryA ke alpajJAne avataryA? alpajJAne avataryA che te ApaNe badhAe viSNunA avatAra TharIe ke nahI? gurU pAse bhaNane lekene dharma zIkhavyuM te te cAlatA viSayamAM rASabhadeve navuM zuM karyuM? jainamata pramANe devatAone pharajana hetuM ja nathI te pachI IdranI kanyA aSabhadeva kevI rIte paraNyA? 16 For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 tatrayImImAMsA. kha. 1 bharatane rAjya ApI rASabhadeva bahAra nIkaLI paDayA. pachI mUrkha, AMdhaLA, baherA, ane bhUtapizAca mAphaka vartavA lAgyA. bhAgavata mate viSNu piteja trASabhadeva che te pachI AMdhaLA, baherAdika vizeSaNavALA kema thayA? dezamAM gAMDAnI peThe pharatA kuTakAcalamAM jaI caDhayA ane tyAM dAvAnaLamAM baLI muA. zuM viSNunA ja avatArane ATaluM paNa na sUjhayuM ? dUranI vArtA jANavAnI zakitao, tathA aneka siddhio rASabhadevane hatI ema bhAgavatAdikamAM lakhyuM che paraMtu AvI zakitao gAMDAone thatI haze ke DAhyAone ? pite viSNu bhagavAna rUpe hatA ane dUrathI jANavAnI zakita hatI te pachI ajANapaNe dAvAnaLamAM kema baLI muA? AvA bhagavAnathI ApaNe kalyANa kevI rIte meLavavuM? svadharmaniSTha daivI jIvananA prakaraNa 72mAM "jainadharma paralekane mAnatA nathI ItyAdi lakhyuM che te jainadharma saMbaMdhI lekhakanuM taddana ajJAnaja sUcave che. A pramANe jena ane paurANikanA lekhe upara moM mAre kiMcit vicAra karI batAvyuM che ane te baMne prakAranA lekhe vAcakenA sanmukha AdarzarUpe mUkelA che tyAMthI vizeSa vicAra karI levAnI bhalAmaNa karIne huM A mArA viSayathI mukta thAuM chuM. vidike-traNa kalamathI kapelA AThamAvatAra zrI RSabhadevanI samIkSA. zrI gaSabhadevajI tIrthakara ke viSNune avatAra ? [ gujarAtI sAptAhika patra tA. 19mI DiseMbara sane 126 nA aMkamAM pra. 182 upara zrIyuta jaTAzaMkara jyacaMdra AdilazAhane uparokta hIMga (mathALA)ne lekha pragaTa thaele. tene uttara eja patranA AgAmI aMkamAM pragaTa karavA mATe tarataja lakhI mekalele paraMtu te patranA adhipatie game te kAraNe te patra pragaTa nahI karavAthI amee semavAra, tA. 17nmI jAnevArI sane 1927 nA sAMvamAna dainika peparamAM (pRSTa 14) pragaTa karAvele te prazna tathA uttara nIce pramANe -] For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. vaidika-viSNunA 8mA avAra zrI kaSabhadeva. 123 prazna-3SabhadevajI tIrthakara ke viSNu avatAra? sAheba! jenonA pahelA tIrthakaranuM nAma RSabhadeva che ane viSNunA (AThamA !) avatAranuM nAma paNa rASabhadeva che. A beu ekaja che ke nekhA khA prabhu che ane tenuM pramANa zuM? jaina ane sanAtanI paMDita pramANa yukta temanAM jIvana caritra TuMkamAM pragaTa kare te khulAze tarata nahI thaI jAya? zrImad bhAgavatamAM urUkramane artha rASabhadeva karela che, ane bIjA pustakamAM urUkrama eTale vAmana ema vAMceluM che tyAre urUkama eTale rASabhadeva ke vAmana zrImad bhAgavatamAM AThamA avatAranuM nAma urUkama lakhyuM che, ane paMdaramA avatAranuM nAma vAmana lakhyuM che e rIte urUkama ne vAmana ne khA che. ekaja nathI tyAre bhAgavatamAMnuM kharU ke pilA pustakamAMnuM kharUM. viSNunA covIsa avatAramAM ja (1) bhadevajInuM je citra chApyuM che te jainanA prathamatIrthakaranI mUrti jevuM ja che, teja pramANe viSaNunA budvAvatAranuM citra paNa buddhanI mUrti ke jenonA tIrthakaranI mU te jevuM ja che. mArI pAse judAM judAM be citrapaTa che te bannemAM Amaja che. - rASabhadevanuM caritra zrImadda bhAgavatanA pAMcamA skaMdhanA cethA adhyAyathI chaThThA adhyAya sudhImAM paNa ApyuM che A chaThThA adhyAyamAM ahaMnane paNa prasaMga che. jeno ane mAne che. juo - sarvajJA. jitraagaadidossstrailokypuujit| yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvara : // ahana buddha dharmanA mahApurUSane kahe che. jaina zabdano artha jaina ane buddhi beu thAya che. mahAvIra varAhAvatArane paNa kahela che. A badhu bauddha, jaina ne vaiSNava dharmanuM akaya darzAve che. (jaTAzaMkara jayacaMdra AdilazAha.) uttara zrI RSabhadevajI tIrthakara ke viSNune avatAra ? (uttara lakhanAra dakSiNavihArI munizrIamaravijayajI. bharUca.). "zrIyuta jaTAzaMkara jayacaMdra AdilazAhe "zrI RSabhadevajI tIrthakara ke For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 viSNuno avatAra? nA heDiMgavALo lekha lakhI jenone ane sanAtanIone uttara ApavA preryA che. tethI meM mArA jANavA pramANe lakhI mekahyuM che AthI ghaNA leke satyAsatyane vicAra karavAne avakAza leze mATe yogya sthAna ApI prasiddha karaze evI AzA che." * temaNe lakhyuM che ke -"jenonA pahelA tIrthakaranuM nAma rASabhadeva che. ane viSNunA (AThamA ) avatAranuM nAma paNa aSabhadeva che. A beu ekaja ke khA ne khA prabhu che? ane tenuM pramANa zuM? jena ane sanAtanI paMDite pramANa yukta temanAM jIvanacaritra TuMkamAM pragaTa kare to khulAse tarata nahIM thaI jAya?" A viSayamAM pramANa bIjuM kayuM? bane taraphane ItihAsaja gaNAya bAkI te vicAreja mukI zakAya. te sivAya bIjuM pramANa ja zake nahIM. bane taraphano ItihAsa jotAM A avasarpiNInA cAlatA kALamAM pahelAM ghaNA lAMbA kALa sudhI yugaLadharmaja cAlatuM hatuM, ane te, vyavahAranI pravRtti vinAne ja rahyo hate. pachI yugaladharmanA aMtamAM vimaLavAhana Adi sAta (7) kulakare thayA, te paNa yugaladhamaja hatA chatAM paNa temanAthI kiMcit vyavahAranI zarUAta thatI cAlI. sAMbhaLavA pramANe A vAta daza hajAra lekanA pramANavALA nagarapurAjunA bhavAvatAra nAmanA caudamA zatakamAM paNa che "kurivIraM caiva prathama vimAna." ityAdi. arthAta ApaNA A bharatakhaMDamAM badhAe kulakarenA bIjabhUta pahelavelA vimalavAhana" nAmanAja kulakara thayA che. A sAta kulakarenA aMtamAM chellA kulakara nAbhirAjA jaNAvyA che. jeno paNa A sAta kulakarene teja pramANe mAna Ape che. jeno A sAtamA nAbhikulakarane ane marUdevIne paNa yugala dharmaja batAve che arthAta lagna vyavasthA vinAnuM jaDatuM hatuM ema kahe che, tyAre bhAgavata purANamAM nAbhirAjAe merUparvatanI dIkarI merUdevInI sAthe lagna karyAnuM batAvyuM che. temaja yuganA AraMbhamAM viSNu bhagavAna sAkSAt padhAryAnuM jaNAvyuM che. jaina itihAsa pramANe meraparvatanI dIkarI merUdevI nathI paNa nAbhikulakaranI For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM. vaidike-viSNunA 8mA avatAra zrI kaSabhadeva. 12ma sAthe yugaLarUpe janmelI marUdevI che. temaja vyavahArAdika sarva prakArane dhama temanA putra RSabhadeveja pravartAvela che. tethI nAbhikulakaranA vakhate yajJa dharma kyAMthI hoya.? mukta che duniyAmAM pAchA AvatA nathI, temane aMza paNa jude paDatuM nathI "naina chinnatti zAstrA"nainaM ravivA, na jayaMtyA zopati mAta (ja. 2-23) A gItAjInA zlokathI paNa tema samajAya che, tethI viSNu pite aMzarUpe nAbhikulakarane ghera RSabhadeva paNe jamyA e paNa vicAravA jevuM che. aSabhadevane bharata Adi 100 putra, jaine ane purANe bane sammata rekhe che, chatAM bhAgavatamAM kSatriyenA ThekANe ekAzI (81) putrone brAhmaNarUpe kalapyA che te paNa vicAravA jevuM che. jene mAnyatA mujaba chevaTe aSTApada parvata upara cha divasanA upavAsanI samAdhi laIne aSabhadevajI mokSapadane varyA che. tyAre bhAgavatamate gAMDAnI peThe pharatA kuTakAcale jaI caDhayA ane tyAM dAvAnaLathI baLI muA. - je viSNu bhagavAna teja rASabhadeva che te zuM viSNu bhagavAna gAMDA hatA? zuM bhAnavinAnA hatA? ke jethI dAvAnaLamAM baLI muA ? jina ane purANanA aSabhadeva judA che ema paNa nathI jaNAtuM kemake te sarvajJa che, jIta rAgAdi che, ahaMta che ane yathAsthitArthavAdI che. jainene paNa e sammata che ane bhAgavata vALAe paNa e vAta mAnya karelI che tyAre bhinnatA kyAM rahI? tyAre zuM bhAgavatamAMthI laIne A aSabhadevanI kathA jene ekalapI kADhI ema mAnI zakAya? te kahevuM paNa vagara vicAranuM ja thAya. duniyAnA badhAe dharmanuM mULa vicArIzuM te zrI rASabhadeva bhagavAnathI ja cAleluM che ane te vAtane abajonA abajo varSa thaI gayAM che, te pramANe Aja kAlanA madhyastha paMDita pitAnI sUkSama buddhithI paNa joI zakyA che. A mi. kanulAlajI jodhapurI pite eka prasaMge jaNAve che ke- dhana dharma eka aisA prAcIna dharma hai ki usakI utpatti tathA itihAsakA patA lagAnA eka vahutI kuma vAta hai. e ja pramANe zrIyuta tukArAma kRSNuzarmA la8. bI. e. pI. eca. i. ema. Ara. e. esa. ema. e. esa. bI. ema. jI. e. esa. ( B A. P. H. D. M. R. A. S. M. A. s. B. MG. O. s) prophesara saMskRta For Personal & Private Use Only Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 zilAlekhAdika viSayanA, adhyApaka kivansa kaleja banArasa, pitAne eka vyAkhyAnamAM kahe che ke-ravaNe hi dura mAta vadhAre jamavala" marSi utpanna hue veM dayAvAn bhadra pariNAmi pahele tIrthakara hue hai. . jyAre badhA dethI ane badhAe matethI pahelavelA zrI kaSabhadevajI aneka pramANothI siddha thatA hoya te pachI AThamA avatAra rUpe kapele bhAgavata vALAne mata egya che ema kevI rIte mAnI zakAya? te zivAya sarva mAnya paMDita dattAtreya bAlakRSNa kAlelakara pitAnA pUva raMga" nAmanA pustakanA pR 58 mAM lakhe che ke-jema bauddhadharmamAM bAdhi satvanI kalpanA che, tema jainadharmamAM tIrthakaranI kalpanA che, ane tevIja rIte vaidika dhameM jaina ane bauddhadharmanI nakala karI avatAranI kalpanA ubhI karI che. e keTalAkane mata che. viSNunA daza avatAra che ema manAya che. bIjI gaNatrI pramANe covIsa avatAra gaNAya che. daza avatAramAM buddhaavatAra gaNAya che, ane jevIsa avatAramAM rASabhadeva che e dhyAnamAM levA lAyaka che. pAka upara caDhAvelA maNa adhamaNa dANAmAMnA eka dANane cAMpavA je ( DAthI ghaNA prakAranuM jJAna karI zakAya te) A mAre TuMka lekha che. jainonA graMtha-saMskRta, prAkRta temaja bIjI aneka bhASAomAM bahAra paDI cUkyA che. jIjJAsA dharAvanAra sajana purUSe potAno nizcaya potAnI meLe karI zake te A jamAne che. pachI satyAsatyane vicAra karyA vinA amArA pUrvajo e kahyuM hoya te kharUM ema jeo mAnatA hoya temanA mATe A mAre prayAsa nathI ane temane manAvavAne mATe Agraha paNa nathI. e 8mAvatAra zrI kaSabhadevanA saMbaMdhe puchelAjaTAzaMkara jyacaMdra AdilazAhanA praznano uttara. che Iti vaidika mate-viSNunA 8mA avatAra zrI RSabhadeva, temanuM svarUpa, tenI samIkSA ane jaTAzaMkaranA praznottara, prakaraNa 9muM. saMpUrNa. For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM jenenAbIjA tIrthakara, ane sagaracakrI. 127 prakaraNa 10 muM. jainenA bIjA tIrthakara ane bIjA sagaracakavartI. ' dhyA nagarInuM bIju nAma vinItA nagarI hatuM. tenI gAdI na IphavAkuvaMzanA (2SabhadevanA putra) bharata cakravartIne malyA bAda | tenI asaMkhya pATaparaMparAne aMte jitazatru rAjA thayA temanA nAnA BrAtI bhAI sumitra yuvarAja hatA. jitazatrunIvijyAdevI rANIne uttama cauda svapnasUcita ajitanAtha nAmanA putra thayA, ane sumitranI rANI yazematine paNa cauda svamasUcana pUrvaka sagara nAmane putra thayA hate. A banne putro yauvAnavayanA thayA tyAre jitazatruo ane sumitre dIkSA lIdhI ane mokSamAM gayA. ajitanAtha rAjA thayA ane sagara yuvarAja thayA. keTalAka samaya sudhI rAjya karyA pachI AjatanAtha tIrthakara hovAne lIdhe pitAne samaya jANI potAnI meLe dIkSA laIne tapa karavA lAgyA. pachI kevaLajJAna prApta karIne bIjA tIrthaMkara thayA ane sagara rAjA thaI 14 ratnonI* prApti thatAM bIjA cakravatI pade AvyA. bharatanI peThe cha khaMDanuM rAjya bhegavatAM temane * cakravartInA 14 ratnanAM nAma tenI utpattinuM sthaLa. 1. senApati.. pitAnA nagaramAM 2. gAthApati 3. purohita.............. 4. gaja.............. 5. De............. 6. vardhakI (suthAra )... pitAnA nagaramAM 7. strI.************ rAjakulamAM 8, cakra........***** Ayudha zALAmAM 9. chatra........... 10. carma....... ...... lakSmInA bhaMDAramAM 11. maNi. 12. kAkiNI 13. khaDaga.............. Ayudha zALAmA. 14. daMDa................... vitADhapara For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 tatvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 jahu kumArAdi sATha hajAra putra thayA. te sATha hajAra putroe daMDa ratnanA prabhAvadhI gaMgA nadInA pravAhane aSTApada (kailAsa) nI cArebAju khaI chedIne temAM nAkhyuM hatuM. gaMgA nadInA pravAhane aSTApadanI AsapAsa laI javAmAM temaNe e vicAra karyo hate ke-amArA pUrvaja bharacakavatIe A parvata upara maMdire baMdhAvI temAM rASabhAdi vIsa tIrthaMkaronI suvarNAdi dhAtumaya, zarIra pramANa yukta pratimAo banAvIne mUkI che tenI rakSA thAya, paNa Ama karavA jatAM pAtALamAM rahelA nAgakumArane upadrava thaye tethI nAge kodhamAM AvI jaI temane bALIne bhasma karyA. AvI rIte chedIne vALavA mAMDele gaMgAne pravAha sagara putranA Akasmika maraNathI aniyaMtritapaNe vahevA lAgyo jethI tenA pANIthI khetare ane anya bhUmIbhAgane atizaya nuMkazAna thayA karyuM A badhA upadrave TALavAne mATe janhanA putra bhagIrathe petAnA dAdA sagaranI AjJAthI daMDavaDe bhUmine khedI gaMgA nadIne pAchI samudramAM meLavI dIdhI tethI te gaMgA nadInAM jAnhavI ane bhAgIrathI evAM paNa nAme paDayAM. sagara cakavatIe zatruMjaya upara bharata rAjAe banAvelA zrI kaSabhadevanA maMdirane uddhAra karAvyuM hate vaLI bIjA paNa jaina tIrthone aneka uddhAre karAvyA hatA. vaLI samudrane paNa devatAnA sAhAyathI bharatakSetramAM lAvyA hatA. vatADhaya parvatanA ghanavAhana rAjA sagaranI AjJAthI laMkAnA TApUmAM pahelA rAjA thayA hatA ghanavAhanane vaMza rAkSasa nAme hovAthI laMkA TApUnu nAma paNa rAkSasadvIpa paDayuM hatuM ane eja vaMzamAM rAvaNa bibhISaNadika thayA che. chevaTe sagara cakava bIjA tIrthakara ajitanAtha pAse dIkSA grahaNa karIne, kevaLajJAna pAmIne mekSe gayA, ane zrI ajitanAtha bhagavAna paNa sameta zikhara parvata upara zarIra chene mekSe gayA. zrI kaSabhadevanA nirvANathI paccAsa lAkha keTA sAtriropama varSa pachI zrI ajitanAtha mekSe gayA. sagara cakravartine bIje vizeSa ItihAsa triSaSTizalAkA purUSa caritra vigere maTA grathI jANI levuM.-- 'Iti jana pramANe-bIjA ajitanAtha tIrthakara ane bIjA sagara cakravartInuM svarUpa) prakaraNa 10 muM. e For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. vaidikamate sagararAjA. 12 prakaraNa 11 muM. vaidika mate-sagararAjA. (pre. AnaMdazaMkara bApubhAi dhruvakRta nItizakSaNa pR. 95 mAMthI) - sa ); gara nAmanA sUryavaMzI rAjAne be rANIo hatI. zivajInA varadAnathI ekane eka chokaro ane bIjIne sATha hajAra chokarA utpanna thayA. e eka chokarAnuM nAma asamaMjasa hatuM. te R s ne uchAchalo ane ra hatuM, raDatAM bALakane nadInA kAMThe ghasI ja jaI nadImAM nAMkhI dete. prajAnI pharIyAdathI pradhAnee rAjAnI AjJAthI tene dezathI bahAra kADhI mUkyo. have pelA sATha hajAra putranuM parAkrama sAMbhaLe, te paNa phara karmanA karanArAja hatA. . eka vakhate sagararAjAe azvamegha ArAdhyo. yajJanA niyama pramANe azvane chuTe mUko. je e azvane bAMdhe tenI sAthe vijaya meLave joIe tenI pAchaLa sATha hajAra putre gayA. sagaranI AjJAthI temaNe ghoDAne be traNa vakhata ze paNa jaDa nahI. chevaTe kapilamuninA AzramamAM jhADa nIce bAMdhele pele ghaDe che. A ja cora che. ene bAMdhIne mAre. kapilamuni samAdhimAMthI jAgyA teonA tarapha netra pheravyuM. netranI agnithI sAThe hajAra chokarA kSaNavAramAM baLIne bhasma thaI gayA. e vAta rAjAne kAne jatAM te gabharAye ke--sATha hajAra baLImUA, ekane dezanikALa karyo che, ane yajJa puro thayo nathI. have karavuM zuM ? asamaMjasane aMzumAna putra hatuM, te rAjA pAse rahete. e putrane bolAvI rAjAe kahyuM ke tArA pitA deza vaTe che, tArA kAkAo kapilamuninA kepathI bhasma thayA. muni pAse yajJane ghaDe che tuM laI Ave te yajJa pUro thAya ane huM svarge jAuM. dAdAnI AjJA mAthe caDhAvI muni pAse jaI praNAma karI gheDo mAMgyo. munie pote gheDo bAMdhe ja na hate. aMzumAnane ghaDe che laI javA kahyuM RSi rAjaputrano vinaya ane dharma joI bahuja prasanna thayA jethI ene varadAna ApyuM ke tAro pautra bhagIratha svargamAMthI gaMgA utArI lAvaze ane enA jaLathI pavitra thaI tArA kAkAo svarge jaze. aMzumAna ghaDo lAvyuM ane sagarane yajJa pure thaye. 17 For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 tatrayI mImAMsA. ' khaMDa 1 sagara pachI aMzumAna ane aMzumAna pachI dilIpa rAjA gAdIe A dilIpe ravargamAMthI gaMgA utAravA bahu prayatna karyo paNa te saphaLa thayo nahIM. dilIpa pachI ene putra bhagIrathe gAdIe AvyuM. eNe atyaMta tIvratapazcaryA karIne gaMgAjIne prasanna karyA paNa pRthvI upara e paDe tyAre emanA bhAra keNa jhIle? tethI bIjIvAra tapazcaryA karIne zivajIne prasanna karyA emaNe vargamAMthI paDatI gaMgAne pitAnA mastake dharI ane tyAMthI te pRthvI upara padhane samudra tarapha cAlI. samudra kAMThe sagaranA putranI rAkhane pitAnA jAtathI pavitra karI ane sagaranA putrane sadagatie pahoMcADyA. gaMgA bhAgIrathI kahevAI ane sagaranA putrae khodele samudra sAgara kahevAya." samIkSA zivajIe eka strIne eka putranuM ane bIjIne sATha hajAra putra thavAnuM varadAna AvyuM te banne strIone samAna bhAge putro thavAnuM varadAna kema nahI ApyuM hoya ane zivajInA ApelA putrone kapilamunithI bALI marAyaja kema? azvamedhAdika yajJanI vAte jainamata pramANe sagaranA pachI ghaNA lAMbA kALa pachIthI ja cAlelI che. te AgaLa jaNAvavAmAM Avaze. bharatanA putra marIci tenA pachI kapilamuni thayA che sagara vakhate saMbhava jaNAtuM nathI te pachI bAlI mAravAnuM kevI rIte banI zake? : zivajInA varadAnathI prApta thaelA sATha hajAra putro sagara pitAnA jIvatAMja baLI muA te, je zivajIe ApyA hatA temanI ja ArAdhanA karIne jIvatA kema na karAvyA? zuM zivajIne ApavAnI sattA hatI, tevI rIte pAchA jIvatA karavAnI sattA na hatI? khera. sagarane putra asamaMjasa, tene putra aMzumAna, tene putra dilIpa ane sagaranI cothI peDhIe dilIpane putra bhagIratha. te bhagIrathe, tapazcaryAthI gaMgAnadIne prasanna karyA. tene dhadha jhIlavA pharI tapa karI zivajIne prasanna karyA. tyArabAda gaMgAnadIne ghedha zivajInA mastaka para pI pRthvI upara paDe ane samudra tarapha vahana thate sagaranA putronI rAkhane pavitra karI sAThe hajArane svarga pahoMcADayA. ema purANamAM jaNAvyuM che paNa te sagaranA samayamAM mANasanAM zarIra ghaNAM uMcAM hatAM ane AyuSya paNa ghaNAM lAMbA kALanAM hatAM chatAM paNa sagara rAjAnI cothI peDhI upara thaelA bhagIrathe te sATha hajAra muDadAMnI rAkha For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - 131 vvvvvvv prakaraNa 11 muM. vaidikamate sagararAjA. gaMgAnA pANIthI bhIMjavIne sarvene jIvatA karI svargamAM pahoMcADyA ke rAkhanA paramANuone svargamAM pahoMcADayAM ? vizeSamAM, sagaranA putronI saMkhyAne laIne rAmAyaNa ane bhAgavatamAM eka tuMbadhathI paNa 60000 putro pedA thavAnuM lakhI batAvyuM che (juo zaMkAkaSa zaMkA 3) A sarva bAbatamAM mArAthI kaMI cokkasa nirNaya nahI thaI zakavAthI jena ane purANano lekha Adarza rUpe raju karI vizeSa vicAra karavAnuM kArya sapurUSane (madhyastha draSTinA vAcakane) sepuM chuM. vaidika sagaranA sATha hajAra putra ane tenI samIkSA che vaidike-tulasIdAsa rAmAyaNanA-sagara. zrI tulasIdAsajI kRta rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 25 thI 285 sudhImAM sagararAjAnuM vistRta varNana che teno kiMcit sAra nice mujaba-- rAma, lakSamaNa ane vizvAmitra gaMgAjI upara AvyA. rAme gaMgAjInI upattinA saMbaMdhe puchatAM vizvAmitre kahyuM ke-tamArA kulamAM pUrve sagara rAjA thayA hatA temane kezinI ane sumati nAme be rANIo hatI. te rANuo sAthe sagara vanamAM gayA. tyAM tapazcaryA karatA bhugu RSine joyA. stuti karI eTale bhUga munie Icchitavara mAMgavA kahyuM. rANIoe kahyuM ke ApanI IcchA pramANe Ape. bhRgue kezinIne eka putranuM ane sumatine sATha hajAra putra thavAne vara Apyo. pachI te strIonI sAthe sagara ghera Avyo. muninA kahevA pramANe putra thayA. eTale ghIthI bharelA ghaDAomAM sATha hajAra putrane rAkhyA. moTA thayA pachI kIDA karavA lAgyA. sagaranA meTA putra asamaMjaze jAjhamAM bharI gAmanAM chokarAMne sarayU nadImAM DubADI dIdhAM. prajAne pikAra thatAM sagare asamaMjasane deza nikAla karyo, ane tenA putra aMzumAnane potAnI pAse rAkhe. have azvamedha yajJanA samaye chuTA mukelA ghaDAne pitAnA padanI rakSA mATe ke pAtALamAM kapila muninA Azrame bAMdhe. gheDo pAcho na AvatAM sAThe hajAra putro kheLavA nIkaLyA. chevaTe dharatI khedI pitALamAM piThA tyAM kapila muninA AzramamAM ghoDAne dekhI temane ghaNuM kaThora vacane bolyA, munie sAmu For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13ra. tattvatrathI--mImAMsA. ' khaMDa 1 dekhI bALIne bhasma karyA. pachI azumAna kAkAonI khabara levA nIkaLe. tyAM sATha hajAranA mAmA garUDajIthI baLI AnI khabara maLatAM jaLAMjalI mUkI, tyAre garUDajIe kahyuM ke-gaMgAjInuM jaLa maLavAthI sAThe hajArane uddhAra thaze. pachI garUDajInI sAthe jaI muninA AzramamAMthI ghaDe choDAvI lAvyA. yajJa pUro karI, aMzumAnane rAjya soMpI, sagara tapa karavA lAgyA. pachI aMzumAnanA putra dilIpa gAdI upara AvyA. temaNe ghaNAM varSo sudhI tapa karyo paNa patte lAge nahI. pachI tenA putra bhagIrathe potAnA putra kakuthane gAdI eNpI eka hajAra varSa sudhI tapa karI brahmAjIne prasanna karyA. gaMgAjInI prArthanA karI, paNa brahmAe zivanI sahAya levAnuM batAvyuM. tethI devatAonA varSa sudhI pharIthI tapa karI zivane prasanna karyA. pachI zive gaMgAne mAthe jhIlavAnuM kabula rAkhI, brahmAnuM dhyAna karI, gaMgAne choDAvI. gaMgAe zivane pAtAlamAM eMsI ghAlavAne vicAra karyo paNa zive jaTAmAMthI eka varSa sudhI gaMgAne casakavAja na dIdhI. pachI bhagIrathanI prArthanAthI biMdu biduM cheDatAM traNe dhArAthI AkAza, pAtaLa ane pRthvI ema traNe lokane pAvana karatI gaMgAe sagaranA sATha hajAra putrane tArI dIdhA. pachI devatAonI sAthe AvIne brahmAe bhagIrathanI stuti karI." ItyAdi. gaMgAnuM jAnhavI nAma pADavAnuM kAraNa Aja tulasIdAsa rAmAyaNanA bAlakAMDa 4 218 nI TIpamAM vAlmikIya rAmAyaNanuM avataraNa mukelu. che temAM lakhyuM che ke - gaMgAjI mArgamAM ja rAjAnI yajJa sAmagrIne tANI gayAM hatAM tethI jahu krodha karI gaMgAne pI gayA hatA. paNa pachI bhagIrathestuti karI te uparathI jahue pitAnA aMgamAMthI gaMgAne pAchAM kahAlyAM hatAM tethI jAnhavI paNa kahevAya che. vaidike-tu. rAmAyaNanA sagara ane jahunuM svarUpa. jaina ane vaidika sagaranA putra ane gaMgAnA varNana upara samIkSA. A avasarpiNImAM eka kaTokaTI sAgaropama kALanA pramANuvALA cithI Ane aDadhe bhAga (pacAsa keTakeTI) vyatIta thayA bAda bIjA tIrthaMkara ajitanAtha ane bIjA cakravatI sagara thayA hatA. temane tathA temanA sATha For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. jenadika sagaranA putronI samIkSA. 133 hajAra putrone yatkiMcit ItihAsa amoe jana pramANe upara Ave che temaja vaidika graMthomAMthI paNa traNa lekhe TuMkAmAM ApyA che. have tenA aMtaraMgane vicAra TuMkAmAM karIe-jaina pramANe putre svAbhAvika rIte pedA thayA hatA. jyAre vaidikane pahele lekha jemAM zivajInA varadAnathI putra thayA hatA kapila munie temane bALI mukayA. ane gaMgAnA pANIthI trijI cethI peDhIe temane uddhAra thavAnuM bhaviSyapaNuM kapilamunieja sUcavI dIdhuM hatuM. have bIje tulasIdAsajIkRta rAmAyaNane lekha jotAM bhRgumuninA varadAnathI putranI prApita ane pAtALamAM rahelA kapilamunie bALI nAkhyAnuM jaNAya che. bALI nAkhyAnI khabara sumati rANinA bhAI garUDe (sATha hajAra chokarAonA mAmAe) ApI hatI, temaja gaMgAnA pANIthI uddhAra thavAnuM bhaviSya paNa gurUjIe kahIne batAvyuM che. asamaMjasanA putra aMzumAne gaMgAjIne lAvavA prayatna karyo hoya ema bane lekhothI jaNAtuM nathI. pachI aMzumAnanA putra dilIpe ghaNuM kALa sudhI tapa karyo paNa teo gaMgAjIne lAvI zakyA na hatA jyAre dilIpanA putra bhagIrathe pitAnA putrane gAdI seMpI hajAra varSanA tapane aMte brahmAjIne prasanna karyA paNa brahmAjIe kahyuM ke-je zivajI gaMgAne pravAha jhIlavAnuM kabula kare teja gaMgAjIne nIce lAvI zakAya? bhagIrathane pharIthI devatAnAM varSa tapa karI zivane prasanna karavA paDayA, pachI zivajIe dhodha jhIlavAnuM kabula rAkhI, dhyAna karI brahmAjIne jAgRta karyA ane svargamAMthI gaMgAne choDAvyA. gaMgAjIne garva thayo ke dhodhathI zivane paNa pAtALamAMja besI ghAluM, paNa gaMgAjInuM dhAryuM na thavA detAM zivajIe pitAnI jaTAmAM gaMgAjIne evAM te guMgaLAvI nAMkhyA ke eka varSa divasa sudhI te casakavAja dIdhAM nahIM. chevaTe bhagIrathe prArthanA karI jaTAmAMthI mukta karAvyAM, eTale gaMgAjI traNe lokone pAvana karatAM sagaranA sATha hajAra putrane paNa uddhAra karI svargamAM pahoMcADI dIdhA. ahiM TuMkAmAM vicAra karavAnuM eTaluM ja che ke-je baLI gaelAnI rAkha teNe te kALa pramANe lAkho varSa thaI gayAM hatAM temane svarge kevI rIte pahoMcADelA samajavA ? - have vAlmIkIya rAmAyaNane ulalekha evo che ke-"jandu rAjAnA yanI sAmagrI gaMgAjI tANI gayAM tethI jahu gaMgAjIne pI gayA. jyAre bhagIrathe jahu rAjAnI stuti karI tyAre jahue pitAnA aMgamAMthI bahAra kahADayAM tethIja jAnhavInA nAmathI lokamAM prasiddha thayAM. For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 tattvatrayI-mImAMsA. . khaMDa 1 vAlmikIyane A lekha jotAM vaidikIya prathamanA banne lekhe taddana rada thaI jAya che. kemake-jahu pitA, ane bhagIrathe putra hatA ema je jainoe batAveluM che tenI sAthe ja te saMbaMdha dharAve che. temaja gaMgAjI paNa hatAM e paNa svatasiddha che. mAtra jahu gaMgAjIne pI gayA ane bhagIrathe bahAra kaDAvyAM eTalI vAta jenonI sAthe maLatI nathI, paNa gaMgAjI te hatAMja tethI brahmAne ke zivajIne ArAdhavAnI jarUra paDelI hoya tema paNa jaNAtuM nathI. A lekhamAM mULanI vAta kayA prakAranI hatI ane temAM pheraphArI koNe karI teno vicAra karavAnuM te vAcaka vargane soMpI daI A prasaMgathI viramuM chuM. jaina vaidikanA sagaramAM paDelI bhinnatAnI samIkSA. sATha hajAra putranI hiMsAnA pApathI kapilanI mukita. (skaMdha purANa khaMDa 5 mA, adhyAya 175 ma. patra 302 ane bleka 19ne sAra) jene purANomAM sanAtana vAsudeva kahelA che te pAMcamA avatAre kapila munitvane prApta thaI sAtamA pAtALamAM jaIne vasyA tyAM dethI ane siddhothI brahmA, viSNu ane zivarUpe pUjAyA. paNa temanA AgaLa jaI caDhelA sagaranA putro te nAzane prApta thayA. te baLI marelAnA pApane zeka karatAM vicAravA lAgyA ke huM sarva saMgatyAgI, niviSaya chatAM mArAthI A sATha : hajArano nAza thaye te ayogya thayuM, paNa thaI gayuM tenuM have zuM karavuM? eve vicAra karIne te kapila kaSi narmadAnadInA tIra upara AvyA ane vrata upavAsAdikanI sAthe snAna, dAna ane rUdranA pUjanathI teNe pitAnA AtmAne te lAgelA pApathI cheDAvIne nirvANapadane prApta karyuM. bIjA paNa te tIrthamAM brAna karI je paramezvarane pUjaze te paNa hajAra gAyanA dAnanA puNyane prApta thAya. "ItyAdi. vizeSa tyAMthI joI levuM. AmAM vicAra sanAtana vaikuMThanA mAlika vAsudeva (viSNu bhagavAna pite) 24 avatAre dhAraNa karatAM pAMcamA avatAre kapilamuni rUpe thayA, temaNe pitAnA nAmanAja tIrthamAM vratAdika karI rUdrane pUjyA tyAre teo pApathI chuTI nirvANa padane varyA che te kapilanA pAMcamA avatAra pachI pAchA pharIthI vAsudeve ogaNIsa (19) avatAra dhAraNa karelA che te te kyA sthAnathI AvIne dhAraNa karelA For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 mu trijAthI navamA tIrthaMkara. 135 A uparanA lakhANamAM huM koi paNa prakArathI mArI samajutI karI zakyA nathI tethI paMDitAne A sabaMdhamAM jarA theAbhIne vicAra karavAnI bhalAmaNa karUM chuM. / / viSNunA pAMcamAvatAra kapile sATha hajAra putrone mArI prAyazcita lIdhuM. prakaraNa 11 muM sa MpUrNa. prakaraNa 12 nuM. trijA tIrthaMkara saMbhavanAtha ceAthA tIrthaM kara Abha naMdana pAMcamA tIrthaMkara sumatinAtha triAthI navamA tIrthaMkara. bIjA tIrthaMkara ajitanAthanA nirvANa pachI trIsalAkha koTi sAgaropama varSa jatAM zrAvastI nagarImAM ikSvAku vaMzamAM jitAri nAmanA rAjA thayA. temaNI rANI senA hatI temanA putra sa MbhavanAtha nAme trijA tIrthaMkara thayA. aceAdhyA nagarImAM ikSvAku vaMzamAM saMvara rAjA thayA, temanI rANI siddhArthA temanA putra" abhinaMdana cAthA tItha kara thayA. ayeAdhyA nagarImAM ikSvAku vaMzamAMja megha' nAme rAjA thayA temanI rANI sumaMgalA hatI temanA putra sumatinAtha te pAMcamA tIrthaMkara thayA. chaThThA tIrthaMkara kausAMkhI nagarImAM ikSvAku vaMzamAM zrIdhara nAme rAjA thayA padmaprabha temanI rANI susIlA hatI temanA putra padmaprabha ( padmanAbha ) nAme chaThThA tIrthaMkara thayA. sAtamA vANArasI ( anArasa ) nagarImAM ikSvAku vazamAMja pratiSTha tItha kara supA rAjA thayA temanI rANI pRthvI nAmanI hatI. temanA putra supA nAtha zvanAtha hatA te sAtamA tIrthaMkara thayA. * A sa tI kareAnA thavAmAM ekekathI aMtara jANavA mATe jue prakaraNa pAMcamuM A badhAe tItha karA samyakatvanI prApti thayA pachI traNa traNa bhava karIne mekSe gayA che paraMtu darekanA bhavA lakhatAM ghaNA vistAra thAya tethI. lakhyA nathI jANavAnI icchAvALAe triSaSTizalAkA purUSacaritra vigere anya jaina graMthA jovA. For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 ArmI caMdrapurI nagarImAM ikSvAku vaMzamAM mahAsena rAjA hatA. tArthaMkara temanI lakSmaNA rANI hatI. temanA putra zrI caMdraprabha hatA te caMdraprabha AThamA tIrthaMkara thayA, 136 navamA tIrthaMkara suvidhinAtha kAka'dI nagarImAM ikSvAku vaMzamAMja sugrIvanAme rAjA thayA temanI rANI rAmA nAmanI hatI temanA putra suvidhinAtha thayA te navamA tIrthaMkara thayA. A trijA tIrthaMkarathI navamA tIrthaMkaranA samaya sudhI na te koi cakravattI thayA, temaja na te! keAi vAsudevAdika thayA che temaja nate koi dharmImAM vizeSa pheraphAra thaelA heAvAthI akhaMDa rUpe jana dhama ja cAlI rahelA hatA tethI A jagyeApara vizeSa vistAra karavAne avakAza lIdhe nathI. kAraNa badhAe tIrthaMkarA tatvanA upadezamAMtA eka sarakhAja hAya che. mAtra deza ane kALa pramANe sudhArA vadhArA batAve che tethI temAM vizeSa kahevAnuM ApaNane zuM hoya ? * brAhmaNAe badalela dharmanuM svarUpa, neAnA itihAsa pramANe navamA tIrthaMkara suvidhinAtha thayA tyAM sudhI 'mA hana ' zabdathI prasiddhi pAmelA brAhmaNeAmAM bharatacakravattie ApelA A cAra mahAvedonuM pahena pArDana yathArtha rIte cAlatu hatu tethI jainadhama mAM ane vaidika dharmImAM koi paNa prakAranA vizeSa Traka na hatA. jo ke temanA samayamAM kapilamuninA mata cAlatA hateA kharA paNa teo sadAcAranuM pAlana karatA ane sadAcAranAja upadeza karI zrI RSabhadeva bhagavAnanuMja dhyAna karavAnu leAkeAne batAvatA hatA ane jaina dharma paNa akhaMDita paNAthIja cAlatA AvelA hatA. paraMtu navamA tIrthaMkara suvidhinAthanA nirvANa pachI keTaleAeka kALa gaye jIvAnA durbhAgyane lIdhe aniSTakALanA prabhAvathI jaina dharmanA sarvathA lApa thai gayA hatA, te samaye na teA kAi jaina dharmanA pAlana karavAvALA sAdhu hatA, na teA kei zrAvaka, suvidhinAtha bhagavAnA upadezanA tattvanAM pustake rahyAM tIrthakara zItalana.thanA thatAM pahelAM, ghaNA lAMmA kALa sudhI peAtAnI AjI For Personal & Private Use Only temaja na te| kAi hatAM, tethI dazamA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 muM. navamApachI badalAyeluM dharmanuM svarUpa. 13che. vikAne mATe paThana pAThana karavAvAlA pelA brAhmaNeneja dharmanuM svarUpa leke pUchavA lAgyA, eTale te brAhmaNe potAnA svArthamizrita vyavahAra dharma mAtrane ja vizeSa upadeza karatA thayA ane dina dina prati netRtvanuM abhimAna dharAvatA, lokenA pAsethI manamAnI bheTe laI viSayAdikamAM vadhAre ne vadhAre magna thatA zithilatAmAM utaratA gayA. have jyAre dezamAM tIrthakara zrI zItalanAtha bhagavAna kevaLajJAna prApta karI zrI kaSabhadevanI peThe kharA tatvone upadeza karavA lAgyA, tyAre keTalAka bhadrika brAhmaNe temanA pAsethI yathArtha tatte sAMbhaLI (samajI) ne dazamAM tIrthakaranA mArgane anusaryA hatA, paraMtu je brAhmaNe paMDitamAnI thaIne lokenA pAsethI manamAnI bheTa laIne netRtvanA abhimAnavALA thaI beThA hatA te brAhmaNane tyAga vairAgyarU5 Atma kalyANane mArga pasaMda nahI paDavAthI teo tyAgI, vairAgI sAdhuone tiraskAranI najarathI jovA lAgyA, eTalu ja nahIM paNa temane lekemAM halakA pADavAne mATe "dAsa, dasyu nAstika, ane vedabAhya kahIne lekene paNa bhaTakAvavA lAgyA. eTalAmAtrathI saMtoSa na pAmatAM prAcIna kALathI cAlatA AvelA ItihAsamAM paNa dhIre dhIre aneka prakAranA pheraphAre karIne pitAnI mAnyatAne anukULa paDatA prayatno karavA lAgyA. jo ke dazamA tIrthaMkaranA samayamAM kaI paNa moTA prakArane pheraphAra karI zakayA nahI hoya, paNa ApaNe jema jema AgaLa AgaLanAM pustakonA viSaya upara najara pheMkIzuM tema tema ghaNA prakAranI vicitratAo ApaNe joI zakIzuM. jemake "yajJanA viSayane mukhya rAkhIne jIne saMhAra karI mAMsa bhakSaNa karavAnuM, mAtu medha, pitRmedhAdika yajJamAM temane saMhAra karI aMgata vera sAdhavAnuM, eja pramANe zrAddhAdikamAM yajamAnanA bApa dAdAone aneka jInAM mAMsa bhakSaNathI varSa divasa sudhI tRpta rAkhavAnuM vigere vigere aneka prakAranI viparItatA dharmanA bahAnAthI karelI ApaNe joIe chIe. ATaluM badhu aMdhera calAvatA chatAM pitAnA vazamAM paDelA ajJAnI lokone zIkhavatA gayA ke "jene vedene mAnatA nathI, zrAddhane mAna mAna ApatA nathI tethI jaine nAstika che. " pachI te tasvAtattvane nahI samajanArA jenA vazamAM paDelA hoya te je kahe te samaje ane kahe. bAlakamAM ane ajJAnImAM kAMI pharaka hetuM nathI. keI kavie kahyuM paNa che ke "TukI mamudA bAstA, tInakA eka gota. janake jaisA gurU milA, unakA paisA pita? matalaba e che ke-huka (khAdI) , mamudA (madhyama kapaDuM) bAstA ( sArA 18 For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 - tattvatrayI-mImAMsA khaMDa 1 nonnnnnn lekene paheravA gya uMcuM kapaDu) A badhAe lugaDAM te rUinAM ja bane che. pharaka kema paDa? te ke-jene je kArIgara maLe teNe tevuM banAvyuM. eja pramANe jene jevA gurU maLyA teNe pitAne sevakane tevA banAvyA. paNa jyAre kharA kArIgaranA hAthamAM te vastu jAya che tyAre tenI kharI kiMmata thAya che, bIju kAraNa e paNa che ke "gati pramANe jenI mati thAya che bAkI vAstavika dharma te eja che ke-keI. paNa jIvane duHkha ApavuM na joIe, temaja pitAne ane bIjAne je hita, mita, ane paththarUpa hoya teja pramANe balavuM. pArakI strIne mAbahena, beTI, tarIke mAna AvuM, bIjAnA ghanane jabarajaratIthI levuM nahI. temaja lobhanA vasamAM pa : dhana bhegu karavAnI hoya hAya nahI rAkhavI ityAdi je nItine mArga che, te badhAe mane mATe eka sarakheja che. te chatAM AvA uttama nItina dharmathI choDAvIne potAnA viSaye piSavAne mATe, ke svArthanA mATe bIjA jenA upara julama gujAravAmAM dharma batAva te kyA prakArane dharma ? vAstavika vicAra karIe to te dharma nathI, paNa dharmamAM vikAra thayele kahI zakAya. jyAre satyadharmamAM bheda thAya che tyAre tenA netAone tamAM paNa pheraphAra karavAnI pharaja mAthe AvI paDe che. pachI temanA graMthamAM vastunA nAmane pheraphAra, devenI AkRtimAM phera, gurUonA vartanamAM phera, evI rIte jyAM joIzuM tyAM aneka prakAranI viSamatAo (vikRtio) ApaNuM jovAmAM Avaze, paraMtu madhyastha vRti dhAraNa karI sUmabuddhithI satyAsatyane vicAra karIne joIzuM te mukhya muddAomAM thoDAja pharaka joI zakIzuM AthI keTalAka vaidika dharmanA viSayo te te graMthamAMthI laIne lekanA AgaLa AdarzarUpe mukavAne mAre A prayatna che paraMtu nirNaya karavAnuM kArya paMDitAeja karI levuM. Iti-navamA tIrthaMkaranI pachI-bharatakInA sthApelA brAhmaNoe dhamanuM ravarUpa palaTAvyuM. prakaraNa 12 muM-saMpUrNa. For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM dazamA tIrthaMkaranA zAsanamAM harivaMzetpatti. 139 prakaraNa 13 mu. dazamA tIrthaMkara zItaLanAtha ane temanA sanamAM harivaMzanI utpatti. lamA tItha kara suvidhinAthanA nirvANa pachI ghaNA lAMbA kALe jilapura nagaramAM IkSvAdu vaMzanA daDharatha rAjA thayA, temanI rANI naMdAnAmanI hatI, temanA putra zItaLanAtha bhagavAn dazamA tIrthaMkara thayA. temanA nirvANa pachI temanAja zAsanamAM harivaMzanI utpatti thai tenA saMbaMdha nIce mujaH-~~ kauzAMbI nagarImAM vIrAnAmanA kALI hateA. tenI strI vanamALA ghaNIja rUpALI hatI tethI te nagaranA rAjAe teNIne jamarajastIthI peAtAnI rANI banAvI lIdhI. strInA virahathI te keLI gAMDA thai gayA ane hA manamALA ! hA vanamAlA ! karatA zaheramAM bhaTakavA lAgyA. ', ' eka vakhata varSAkALamAM vanamALAnI sAthe rAjA geAkhamAM beThA hatA tevAmAM pelA vIrA kALIne hA ! hA ! karatA khAva thai gaeleA jeI rAjA rANI (vanamALA) ne ghaNeAja prazcAtApa thatAM te potAnA AtmAne dhikakAravA lAgyA. teja samaye ekadama temanA upara vijalI paDavAthI kALa karIne riva kSetramAM tee strI purUSa rUpe yugala paNe utpanna thayAM. rAjA rANInuM maraNu sAMbhaLIne kALI khuzImAM AvIne sAvaceta thaI gayA. pachI tApasa thaine tapa karyAM. te tapanA prabhAvathI kiviSa devatA paNe utpanna thayA, tyAM avadhijJAnathI khetAM rAjA rANIne yugalika paNe utpanna thayelAM joi bricAra karavA lAgyA ke--A yugalikax bhadraka pariNAmI apAra'bhI hAvAthI marIne devatA paNe utpanna thaze teA pachI huM mArU vaira kevI rIte lai zakIza ? mATe evA upAya karU ke jethI e banne marIne narakamAM jAya. te evA vicAra kare che. eTalAmAM bharatakSetramAM caMpAnagarInA rAjA ikSvA A devajAti nIca kATinI che. + jana siddhAMtamAM evA niyama jaNAvele che ke dareka yugalika marIte 'sva'mAMja jAya. For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 kuvaMzIya caMdrakItinuM aputriyA paNe maraNa thavAthI tyAMnA lekone vicAra thaye ke have ApaNe rAjA kene sthApa. te vakhate pelA devatAe te yugalanA zarIrane devamAyAthI saMkeca karIne tyAMthI uThAvyuM ane caMpAnagarInA lekene seMpIne kahyuM ke Ane tamAre harinAmA rAjA ane hariNInAmA rANI banAvo. ane emane phalamizrita mAMsa khAvAne Apaje, tema zikAra karavAnuM paNa zIkhavaje kahI aMtardhAna thaI gaye. lekIe te rAjA rANI ne tenA kahyA pramANe AcaraNa karAvyuM tethI te banne marIne pApanA prabhAvathI narakamAM gayAM. yugalika kadipaNuM narakamAM jAya nahi chatAM ahiM tema banyuM tethI A aniSTakALamAM Azcarya rUpa manAyuM che. A rAjAnI vaMzaparaMparA thaI te harivaMzanA nAmathI prasiddha thaI. eja vaMzamAM vasurAjA thayo hate. ( juo prakaraNa AvatAmAM.). zrI suvidhinAtha tIrthakaranA zAsanI peThe zrI zItalanAthanuM zAsana paNa AgaLa jatAM keTalAka kALe sarvathA vidaja gayuM. evIja rIte navama tIrthakarathI laIne paMdaramA tIrthaMkara dharmanAtha sudhI vAraMvAra jena dharmane vicchedaja thata rahyo tema tema uttarottara brAhmaNa dharmanuM prAbalya vadhatuM gayuM. dazamA tIrthaMkara zItalanAtha, pachI harivaMzanI utpatti. navIna vedanI racanA. " nA ItihAsa pramANe hiMsAmizrita vede banAvanArAmAM yAjJavalkaya, sulasA, pipalAda ane parvata Adi mukhya hatA. AmAMthI prathamanA traNane ItihAsa A prakaraNamAM ApIzuM ane sAthe sAthe vaidika graMthomAMthI te kathanane Teko ApatA ullebene paNa nirdeza karIzu. parvatanuM varNana vasurAjAnA saMbaMdhavALA prakaraNamAM kahevAmAM Avaze. - kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya kRta triSaSTizalakA purUSa caritraparva 8mAnA bIjA sargamAM A traNene ItihAsa Apela che te nIce mujaba-- kAzapurImAM alasA ane subhadrAnA veda vedAMgAdikamAM atyaMta nipuNa be saMnyAsiNI bahene hatI. temaNe vAda vivAdamAM aneka vAdiene jItelA For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM. dazamA tIrthaMkara pachI navIna veda. 141 paNa yAjJavalkyanA vAdamAM "je hAre te sevaka bane" evI pratijJA hatI ane yAjJavalkaye sulasAne jItI tethI te tenI sevikA thaI rahI. temAM bannene saMga thatAM putra pedA thaye, teo te putrane pIpaLanA vRkSa nIce mukIne cAlatAM thayAM. sulatAnI bahena subhadrAne AnI khabara paDatAM te pIpalA tarapha gaI. svAbhAvikapaNe pIpalAnuM phala bAlakanA mukhamAM paDatAM te mukha halAvI rahyo hate AthI tenuM nAma pipalAda rAkhyuM. tene yatnathI pALI vedavedAMgAdi zAstro bhaNAvyA. piplAde abhimAnathI aneka vAdione harAvyA. chevaTe mAsInA kahevAthI pitAnA mAta pitAnI khabara paDatAM ugra krodha thayo ke are ! teo nirdaya thaI mane jaMgalamAM chene cAlyAM gayAM. AthI temanI sAthe vAdamAM utarI teNe mAtRmedha ane pitRmedhanI siddhi karIne te bannene temAM hema karyo. A pippalAda mImAMsakamatanA mukhya AcArya thayA. temane bAtalI nAme ziSya thayuM. tenAthI yajJa yAgAdi (janI hiMsAnI) nI pravRti vizeSa paNe cAlu thaI. vedanA saMbaMdhe vaidika mAnyatA- vRhat AraNyaka upaniSadanA bhASyamAM lakhyuM che ke "yAnA kahevA vAlA "yajJavalkaya" ane tene je putra te yAjJavalaya" AthI yAnI vidhi prAyaH yAjJavalkayathI ja cAlelI hovI joIe. temaja ghaNe ThekANe lAvati do ghAva (arthAt yAjJavalkaye ema kahela che.) A ullekha jovAmAM Ave che ethI paNa yAjJavalakayaja vedanA kartA kalpI zakAya che. vaLI vaidika zAstromAM ema paNa lakhAeluM che ke "yAjJavalkaye pUrvanI vidyA vAmI (ekI kADhI)ne sUryanI pAsethI navIna vidyA zIkhI" Ane artha paNa eja thaI zake ke yAjJavalakaye prAcIna dene tyAga karIne navIna vede banAvyA. A vAtane vizeSa purA skaMda purANa khaMDa chaThTho, adhyAya 129, zleka 73 (5 144) thI paNa maLe che. tene sArAMza nIce mujaba- bRhakalpamAM veda, vedAMtanA pAragAmI zAkalyamuni ghaNA ziSyane bhaNAvatA hatA ane rAjAnuM paurAhitya paNuM karatA. tethI rAjAnuM zAMtika karma For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 tasvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 piote karatA ane kamavAra ziSya pAse paNa karAvatA. eka divase vezyAnA nakhethI zarIra para lisoTA paDelA chatAM paNa lAja chene yAjJavakya zAnti karma karAvavAne gaye. evA svarUpathI Ave je leke hAMsI karavA lAgyA ane rAjA paNa RSine AvI sthitivALo je tenA hAthanuM pANI grahaNa na karatAM lAkaDAMne chAMTavAnuM kahyuM. lAkaDA upara chAMTatAM te praphullita thaI gayuM. rAjAe cakita thaI pANI ma ... paNa abhimAnathI yAjJavalakaye ApyuM nahI ne pitAnA ghara tarapha cAlyA gaye. bIje divase zAkalya muninA taraphathI zAMtika karma thayA bAda rAjAe yAjJavalkayanI mAgaNI karI. zAkabhya traSie yAjJavalayane zAntikarma karavAnI AjJA karatAM haThe caDhelA teNe gurUne paNa tarachI nAkhyA. tethI gurUe paNa ghaNe tiraskAra karIne kahyuM ke mArI vidyA pAchI ApIne tAre kyAM javuM hoya tyAM cAlyo jA."ema kahI maDheluM pANI pAyuM tethI AkulavyAkula thaI badhI vidyAo oka kADhI ane kahevA lAgyuM ke tamAro Apelo eka paNa akSara have mArA peTamAM rahyo nathI tethI tame mArA gurU nahI ane huM tamAre ziSya paNa nahI. ema kahI yAjJavalakaya hATakezvaramAM gaye, ane tyAM jaI sUryanI upAsanA karavA lAgyuM. eTale eka varSanA aMte sUryo prasanna thai varasAgavAnuM jaNuvyuM tyAre yAjJavalkaye veda vidyA bhaNavAnI prArthanA karI. sUrye kahyuM ke-mArA tejamAM tArAthI TakI zakAze nahI. chevaTe sUryo ladhimA vidyA ApI ane te vidyAnA prabhAvathI ladhu zarIra dhAraNa karIne sUryanA ghaDAnA kAnamAM pesI sUryanA mukhathI badhI veda vidyA bhaNyA pachI sarva upaniSada banAvI rAjAone ane lokone saMbhalAvI pachI potAnA kAtyAyana putrane bhaNAvI bhaLAvI che te brahma tejanI sAthe potAnuM teja jevI dIdhu." A zivAya bIjA paNa aneka RSioe vedanI judI judI kyAo banAvelI che enA purAvA mATe juo AryonA tahevArane itihAsa pR 32 thI. temAM jaNAvyuM che ke "veTa racanAnuM kArya Asare pAMca varSa sudhI cAlyuM ane te racavAmAM aneka RSioe mahenata lIdhI. purANakALamAM aneka trASie thaI gayA te badhAe vedanuM rakSaNa karyuM ane veda dharmane pracAra karyo. * * * * mULamAM A bAbatanuM varNana atyaMta vistArathI karela che paraMtu A prasaMgane - kaika nIce pramANe che-toDaji sAphAtharve rAjavikSa: 1 sarbAgeSu ca nirlajjaH prakaTAMgo jagAma vai // 15 // For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM. dazamA tIrthaMkara pachI navIna veda. sarva vedamAM mukhya je bAda tenAM daza prakaraNa athavA maMDala che. temAM paheluM ane chevaTanuM maMDala aneka RSione hAthe racAyeluM che. bhRgukulanA gRtsamada ane tenA vaMzajoe bIju maMDaLa. vizvAmitre trIju, vAmadeve yu. atrie pAMcamuM. bhAradvAje chaThuM tathA sAtamuM. kArve AThamuM ane aMgIrase navamuM. e pramANe vacalAM ATha maMDale judA judA aSioe racyAM. temaNe judA judA tetrIsa devatAonI stuti karelI che. paraMtu e stutinuM pariNAma "Izvara ekaja che" e bhAvamAM thaeluM che. vedakALamAM ekaMdara 91 RSio thaI gayA evuM matsyapurANamAM kaheluM che." A vAtanI puSTimAM DaM. maeNkaDelana " saMskRta sAhityane itihAsa" nAmanA graMthamAM pR. 75 upara lakhe che ke- "kA - vedamAM je sUkto dIThAmAM Ave che, saghaLAMne astitvamAM AvatAM kaMI seMkaDo varSo thayAM hovAM joIe." ItyAdi. je je Sio vedonI racanA karatA temanA nAmanI aneka zAkhAo prasiddhimAM AvatI gaI. tethI A pracalita veda navIna nathI ema kevI rIte kahI zakAya? iti dazamAM tIrthakara thayA pachI navIna vedo racAyAnuM svarUpa. svachaMdatAthI bharelA brAhmaNa graMthe - 3. maeNkaDonala, saMskRna sAhityano ItihAsa, vedanA samayanuM sAhitya nAmanA bIjA prakaraNamAM (pR. 38 mAM lakhe che ke - vedanA maMtro ane tyAgane vidhi e beunA parasparane saMbadha kevI rItane che, ane eka bIjAnI apekSAe e beune gUDha artha zuM che te samajAvavuM e brAhmaNanAM mukhya uddeza che. emAM prasaMga vazAt je daMtakathAo, ane dhyAna kheMce evA vicAra Ave che te je bAda karIe te e graMtha sAhityanI racanA tarIke kaMI paNa ramaNIya lAge che ema ApaNAthI kahI x te prathakAre TIpamAM nIce pramANe jaNAvyuM che-- "A 33 prakAranA deva parathI purANakAre e devonI saMkhyA tetrIsa karoDanA karI" For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 zakAze nahI. e graMthAmAM vidhinI je samajutI ApavAmAM AvI hoya che, tenI puSTinA mATe vyAkhyA saMbaMdhI, bhASA saMbaMdhI, ane utpatti saMbaMdhI keTalAMka vacanA paNa sAthe sAthe sAMkalI devAmAM AvyAM hoya che. ane jagatanI sRSTiviSenA, tathA e sRSTinA racanAra viSenA pragaTa karAyelA vicArAnA samarthanamAM daMta kathAo ane philasUphInI carcAe paNa ApavAmAM AvI hAya che. vipreAnI svacchaMda kalpanAothI bharelAM ane judI judI vastuomAM turagIpaNe, re ! evakuphI bharelI rIte bIje kai paNa sthaLe naja dIThAmAM Ave evuM ekatAnuM' ArApaNu karanAMrAM upakayAM ane ADaMbaravALA vivecanAnA saMgraha e graMthAmAM thayelA che. " AmAM kiMcitmArA vicAre.- A veDhAnA vivayamAM Ape prathama skaMdapurANanA lekhathI joyuM kezAkalya gurUnA tiraskArathI yAjJavalkaye jInA vedAnuM vamana kayuM` te zuM bhagelA jJAnane AkI kaDhAya kharU? ene te atha eja thAya ke jInA veDhAnA tyAga karI yAjJavalkaye navA vedonI racanA karo. AryAMnA taDevArAnA lekhake paNa jaNAvyuM che ke-vedonI racanA karavAmAM aneka RSioe pAMcase varSo sudhI mahenata lIdhelI che, ane matsya purANuvALAe 91 RSionI sa MkhyA lakhI batAvI che. DA. maeNkaDonala paNa AvAtanI puSTi karI rahyA che te samaye brAhmaNugraMthA paNa tarata ja joDI devAmAM AvyA che. te paNa aneka brAhmaNAnI sattA jAmelI hAvAthI teo je kAMi lakhe agara kahe tenA saMbaMdhe koi puchavA vALuM hatuM ja nahI. paNa te svacchaMdI paNAnu lakhelu Aje aMgreja parIkSakeAnA samayamAM tevA gaurava vALuM thai zakayuM nathI. paraMtu jainagraMthAnA mATe te prakAra anya nathI. paNa Aje AkhI duniyA gauravanI sAthe amRte gArathI jainonA thAne vadhAvI rahI che te tenA satya tattvAneja AbhArI che. veDhDhA upara racAelA brAhmaNa graMthA mATe aMgrejonA mata. prakaraNa 13 muM saMpUrNa JE For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 14 mujIvonA rakSakAne rAkSasa kahevAnI dhRSTatA. prakaraNa 14 mu. jIvAnA rakSakAne rAkSase kahevAnI dhRSTatA. ( rAvaNa ane nAda) laM kAnA rAjA rAvaNu jyAre divaya karavAne nIkaLye tyAre lAkaDIonA mArathI gabharAtA ane pAkAra karatA nArada suni rAvaNunI pAse AvyeA. rAvaNe puchyu ke tamane kANe mAryA ? tyAre nArade kahyuM ke- rAjapuranA rAjA mata brAhmaNeAnA upadezathI yajJa karavA lAgyA, temAM niraparAdha garIkha pazuone mAratAM joi huM' AkAzamAMthI utarI brAhmaNeAnI pAse beThelA marUta rAjAnI pAse gayA ane meM kahyu ke--he rAjana ! tuM A zu' karavA lAgyA che ? tyAre matarAjAe mane javAba ApyA ke A brAhmaNAnA upadezathI devatAonI tRptikaravA ane svarganI prApti mATe pazuonu alidAna ApI dharmanuM kAryAM karU chuM. pachI mhe marUtane kahyuM ke- he rAjana! veDhAmAM je yajJa karavAnA kahyo che te tuM sAMbhaLa-yajJa karavAvALA je AtmA teja yA, taparUpa agni, jJAna rUpI ghI, kama rUpi lAkaDA, kAma, krodha, mAna, mAyA, ane lAbharUpI pazuo, satya khelavA rUpa cAstaMbha, jIvAnI rakSA karavI te dakSiA, ane samyajJAna, darzana ane cAritrarUpa ratnatrayI te vedikA. A pramANe yajJa karavAnA vedomAM kahelA che. je ceAgAbhyAsamAM rahI kare che te mukata rUpa thAya che, ane je rAkSasa jevA thai pazuonA yajJa kare che te te mahAghAra narakamAM jAya che ane mahAduHkhA bhAgave che. he rAjana ! tu uttama vaMzanA che, buddhimAna che mATe A adhAra nA tyAga karavA tane ucita che. jo jIvAnA nAza karavAthI svalAka maLatu hoya teA thADAja divasAmAM A leAka zUnya thaI jAya. A mArU vacana sAMbhaLI krodha karatA brAhmaNAM mane lAkaDIthI mAravA lAgyA, tethAM huM tyAMthI nAzIne tamArA zaraNe AvyA chu, paNa bicArA garIma pazuo mAjAya che tenA tame khacAva karo. rAvaNa ne pazu dayA utpanna thavAthI vimAnathI nIce utarIne marUta rAjAnI pAse te gayeA. mate paNa ghaNu sanmAna karyuM. 145 * rAvaNu ane A nArada vIsamA munisuvrata tI karanA samayamAM thayA che, ane ahi` tA navamA tIrthaMkara nA samayane sakha'dha cAle che paraMtu prasaMgane anusarIne A prakaraNa te ahi` sthAna ApavAmAM Avela che. 19 For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ f46, vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvy ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^* tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 rAvaNe marUta rAjAne kahyuM ke are marUta! narakane ApavAvALe A yajJa karavA tuM kema taiyAra thaye che? jagatanuM hita karavAvALA sarvajJa mahApurUe kahelo ahiMsArUpaja dharma satya che. A niraparAdhI chane nAza karIne tuM kevI rIte sukhI thaIza? A yajJa karma te tene A leka ane paralekamAM ( bane bhavamAM) ahitakAraka che mATe tuM A garIba pazuone choDI de. je tuM nahI mAnIza te huM tane tArA A yajJakarmanuM phaLa A lekamAMja ApIza ane tAre narakamAM vAsa thaze. te vakhate rAvaNanI pracaMDa AjJAne mAna ApyA vagara chuTakeja na hatuM, tethI marUtarAjAe yajJa AraMbha baMdha karIne brAhmaNane vidAya karyA. 1. brAhmaNe kahe che ke-prathama rAkSAse yajJane nAza karatA hatA, te vAtanI khAtrI A kathAthI thAya che. purANadika zAstromAM te balavAna jena rAjAone rAkSaseja lakhI jaNavyA che. garIba chanA rakSakene je rAkSase kahevAmAM Ave te temane nAza karavAvALAone ka IlkAba Ape? temaja purANukAe evI paNa vAta lakhI che ke nArada RSie mAyAthI jainanuM rUpa dhAraNa karI yajJamAM thatI hiMsAnI niMdA karI, te paNa A kathAnuM rUpAtara hoya ema jaNAya che. A da ra | iti yajJamAM mAtA chanA rakSaka rAvaNane rAkSasa kahevAnI dhRSTatA. * prakaraNa 14 muM prakaraNa 15 muM. jaina pramANe vedamAM hiMsAnI zarUAta. ( nArada, parvata, ane vasurAjA), " ka vakhate rAvaNe nAradane puchayuM ke-pazuonA ghAta rUpa A E pAyAtmaka yajJanI pravRti kayAMthI ca huM thaI? nArade kahyuM ke he ja rAvaNe ! o pIpAtmaka yeno pravRttinuM mULa sAMbhaLa. A sUkatimatI nadInA taTa upara sUktimatI nagarI hatI temAM | mA harivaMzanA kulamAM vIsamA tIrthaMkara zrI munisuvrata svAmI thayA. temanI paraMparAmAM abhicaMdra rAjA thayA temanA putra vasu nAme hatA. eja nagarImAM kSIrakadaMbaka nAmanA upAdhyAya ane temane putra parvata nAmano hate For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 muM. jaina pramANe dezamAM hiMsAnI sarUAta. * 147 vasu, parvata ane huM (nArada) ema traNe jaNa pATha karIne agAsI upara uMdhI gayA. upAdhyAyajI jAgatA hatA. tevAmAM AkAzamArge jatAM. jJAnavAna be cAraNamunio paraspara evI vAta karavA lAgyA ke-A traNa chAtromAMthI be narakamAM ane eka svargamAM jaze. A vAta sAMbhaLatAM upAdhyAyajI vicAra grasta thayA ke zuM mArA bhaNAvelA chAtra narake jaze? ane A traNamAM svargane adhikArI kace? e vicAra karI parIkSA karavA mATe pIThAnA(leTanA) traNa kukaDA banAvI traNene ekeke apIne kahyuM ke-jyAM kaIpaNa jue nahI tyAM jaIne ene mAre. ame traNe te kukaDA laIne jaMgalamAM gayA. vasu ane parvata e be te manuSya vagaranA jaMgalamAM jaI mArIne pAchA AvyA.huM jaMgalamAM gaye paNa vicAra karavA lAge ke kaI dekhe nahI tyAM jaIne mAre evI gurUjInI AjJA che. prathama te huMja dekhuM chuM temaja vanapAla, lekapola, graha, nakSatro ane jJAnIo paNa e dekhI rahyA che. evI kaI jagyA che ke-jyAM kaI dekheja nahI? mATe gurUjInI AjJA mAravAnI nathI, mAtra ApaNI parIkSA karavAne mATeja A kArya ane soMpyuM hoya. e vicAra karI huM kukaDAne akhaMDitaja laI pAche gurUjInI pAse gaye. nahI mAravAnA badhAM kAraNe kahI batAvyAM. gurUjI mane sAdhu sAdhu (sArU sArU) kahI ghaNA harSathI pitAnI chAtIe lagAvI bheTa. vasu ane parvata paNa eTalAmAM AvI pahoMcyA. te kahevA lAgyA ke mAratI vakhate ane keIe paNa dekhyA nathI. gurUjI ghaNu khinna thaI belyA ke-are mUrkhAo! tamo jAte jatA hatA ke nahI temaja vanapAle, lokapAla, graha, nakSatra, tArAo ane jJAnI purUSe paNa dekhatA hatA. pApicche tame kevI rIte mArIne AvyA? ' chevaTamAM vicAra karyo ke-pANI jevA pAtramAM paDe che tevA svarUpanuM bane che, vidyAne paNa eja svabhAva che. are mArA bhaNAvelAM ane prANathI pyArA mArA chAtra thaIne narakamAM jaze? ema badhA saMsArane zunya jANI dIkSA grahaNa karI saddagatimAM gayA. abhicaMdra rAjAe paNa rAjya che sAdhuvRtti aMgIkAra karI. abhicaMdranI gAdI upara vasu beThA, upAdhyAyanI gAdI parvatane maLI ane huM (nArada) mArA sthAna upara cAlyA gaye. - vasu rAjA hamezAM satya ja bolatA tethI teo satyavAdI tarIke jagatamAM prasiddha thayA. vizeSa prakhyAtimAM mukhya kAraNa e paNa hatu ke-vasu rAjAne sphaTika ratnanuM eka evuM gupta siMhAsana maLyuM hatuM ke te sUryanA prakAzamAM For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ' ' tatrayI-mImAMsA. . khaDa 1 'bilakula dekhAtuM nahI, jANe rAjA addharaja beThelA hoya tema leke dekhatA tethI vizeSa prasiddhi evI thaI ke-satyanA prabhAvathI vasurAjAne devatAo araja rAkhe che. daivI DarathI bIjA rAjAo paNa vasurAjAnI AjJA mAnavA lAgyA. kemake sAcI ke juThI uttama prasiddhi jaya karavA vALI hoya che. ane kheTA kAmanI prasiddhi kaI prasaMge duHkha ApanArI paNa thAya che." eka vakhate pharIthI huM (nArada). sUktimatImAM AvyuM ane parvatane maLavA gayo. nAgaveda bhaNAvI rahyA hatA, temAM " " A kRtine artha bakarAne hema kare e parvate karyo. meM kahyuM ke-bhAI! tuM brAMtithI e artha kema kare che? gurUmahArAje te traNa varSanA dhAnyane hama kare" e artha kahI batAvyuM hatuM kemake- gAyatta racA (vAvavAthI je na uge te dhAnya aja kahevAya) te dhAnyane hAma karavAnuM gurUjIe kahyuM hatuM. te vAta parvate mAnI nahIM ane nighaMTathI ajA ne artha bakarI siddha karavA lAge tyAre meM kahyuM ke zabdanA artha gaNu ane mukhya ema be prakAre thAya che kharo, paNa gurUnuM vacana ane kRtine artha anyathA kare che tethI mahApApa thAya che. chevaTe ame banne sahAdhyAyI vasurAjAne madhyastha ThaharAvI kahAcchedanI pratijJA upara AvyA. meM paNa kabula karyuM. kemake mane satyavAdI vasurAjA upara pUrNa vizvAsa hate. A parvatanI mAtAe khAnagI paNe parvatane kahyuM ke beTA ! tuM tArA haThane cheDI de. nAradanuM kathana satya che. meM paNa dhAnyane ja artha sAMbhaLela - che. parvate kahyuM kemAtAjI have te je thavAnuM hoya te thAya, paNa mArAthI pharI zakAya nahIM. parvatanI mAtA ghaNu ja du:khInI thaI. chevaTe putranA bacAvane mATe vasurAjAnI pAse gai vasurAjAe ghaNe satkAra ApI kahyuM ke-mAtAjI! mane AjJA kare zuM ApuM ? tyAre brAhmaNIe kahyuM ke- mAre bIju kaMI paNa joItuM nathI mAtra mane sutranI bhikSA Apa. vasurAjA paNa A vAta sAMbhaLIne belI uThaye ke-he mAtAjI! gurUnA putranI sAthe gurUjInI peThe ja vartavuM joIe e zrutismRtine paNa Adeza ja che te pachI mArA bhAIne kaNa mArI zake tema che ? hute emaja samajuM chuM ke mArA bhAIne mAranArane yamarAjanuM teDuM ja thaeluM che. mAtAjI mane badhI vAta kahe. tyAre brAhmaNIe nArada ane parvatane badhe saMvAda kahI batAvyuM, ane chevaTamAM ' kahyuM ke-je tArA bhAInI rakSA karavI hoya te aja zabdane artha bakare ke bakarI karI batAve teja thAya tema che. mahAtmAo popakAranA mATe pitAnA For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 su jaina pramANe vedAmAM hiMsAnI sarUAta. 149 prANa paNa ApI de che, tA pachI eka vacanathI thatA upakAra kema nahI kare ? A badhI vAta sAMbhaLIne vasu rAjAe kahyuM ke-mAtAjI satya vAdIe peAtAnA prANa jatA sudhI paNa jIruM khelatA nathI. AvAtamAMte gurUnA vacanane lApa thAyache ane zrutismRtinA atha paNa anyathA kevA paDe che. mATe A kAma mArAthI kevI rIte thaI zake? chevaTe patanI mAtAe kahyu ke-tArI vAta badhIe kharI che, ane huM paNu sArI rIte jANuM chuM ke- A vAta savathAja ayeAgya che, chatAM paNa chevaTamAM kahevAnuM eTaluM ke je tu tArA satyavAdIpaNAne valagI rahIza tyAre mArA putra ( pavata ) nA prANaja jaze ane huM paNa mArA prANa taneja arpaNa karIza. kemake putra vinAnI huM ghera jaIne paNa zuM karavAnI chuM? vasurAjA ghaNAja mujhAce, kAi paNa rastA na jaDavAthI chevaTe jIDI sAkSI pUravAnuM kabula karyuM tyAre brAhmaNI khuzI thai peAtAne ghera cAlI gai. 2: ja huM nArada ane paMta rAjasabhAmAM avyA, meTA moTA paMDitAne paNa rAjasabhAmAM khelAvyA. vasurAjA paNa sphaTikanA adRzya siMhAsana upara sabhApati thaIne beThA. meM mArA pakSa kahI khatAbyA ane parvate paNa peAtAnA pakSanI jamAvaTa karI. chevaTe sabhApati vasurAjAne kahevAmAM Avyu ke he rAjan tu satyavAdI che. mATe amArA khatenA arthamAM gurUmahArAje karyo atha karIne ApaNane samajAvela hatA te kahe. madhyastha paDitAe paNa vasurAjAne kahyuM kesatyathIja varSo varSe che. ane satyathI devatAe paNuM satuSTa thAya che. temaja satyanA prabhAvathI A lAka paNa TakI rahelA che ane tuM paNa satyanAM prabhAvathIja sUryanI peThe tapI rahelA che mATe tane satya kahevuM teja ucita che. keinI paNa zaramane lIdhe tuM tArU satyavAdINuM cheADIza nahI, AthI vadhAre kahevuM te tArAmATe amAne ucita nathI. A badhAnuM kahevuM sAMbhaLI, gurUmahArAjanA kahevA pramANeja mhe (nArade ) atha karelA che e peAte jANatA chatAM paNa dhRSTatA dhAraNa karIne ajJAna: mevAna nuAjyata vRtti arthAt ajanA atha bakarA gurUjIe karyAM hatA. evI halAhala juDIja sAkSI, pUrI, vasurAjAnA A asatya bhASaNayo tyAM azyapaNe rahela je tara devatAne paNa ghaNAja kApa thayA ane teja vakhate phaTikanA siMhAsanane teDI nAMkhIne vasurAjAne paNa ghaNAja mAra mAryA, tethI te marIne sAtamI narake gayA. eTaluja nahI paNa 1 pRthuvasu, 2 citravasu, 3 vAsava, 4 zakata, 5 nibhAvasu, For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 - - - 150 tatvatrayI-mImAMsA. , ' khaMDa 1 6i vizvAvasu, cha sUra, ane 8 mahAsUra A AThe vasurAjAnA putro kramathI gAdI upara besavAne AvyA te badhAne paNa te vyaMtara devatAe mArI nAkhyA. ' vasurAjAne navame putra suvasu nAme hatuM te sUktimatIthI nAzI jaIne nAgapuramAM vasyA ane dazame putra bRhadvaja mathurAmAM jaIne rAjya karavA lAge A bRhaddhajanA saMtAnamAM ghaNeja prasiddha yadunAme rAjA thaye tethI harivaMzanuM nAma badalAIne te caMdavaMzanA nAmathI prasiddha thayuM. jaina pramANe vaidika hiMsAnI sarUAta-nAra parvata ane vasurAjAnI kathA. prakaraNa 15muM samApta. prakaraNa 16 muM--yaduvazanI utpati. ( prasaMgathI vasurAjAne navA putra suvasu sUktimatIthI bhAgIne nAgapuramAM ga, ane dazame putra bRhaddvaja mathurAmAM jaI rAjI karavA lAge tenA saMtAnamAM yadunAme ghaNeja prasiddha rAjA thaye tethI harivaMzanA ThekANe caMduvaMza nAme siddhi thaI. tenA vazane yaduvaMzI yAdave kahevAyA. caturAjAne sUra' nAme putra hatuM tene mATe putra zaurI ane nAne putra suvIra"ema sUrarAjAne be putro hatA. sUranA pachI zaurIe mathurAnuM rAjya suvIra sepyuM ane pote kazAvamAM jaIne potAnA nAmathI zaurIpura vasAvI tyAM rAjya karavA lAgyA. zaurIne aMdhakaviSNu Adi putro thayA. aMdhakaviSNune daza putro thayA temanAM nAma* 1. samudravijaya, sa. abhya, . 3svimita. 4 sAgara, 5 himavAna6 acala. 7 dharaNuM. 8 pUrNa. 9 abhicaMdra. 10 vasudeva. (e daze dazArNa kahevAyA.) ' pahelA samudravijayanA moTA putra ariSTanemi, (jenA bAvIsamAM For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 muM. jaina pramANe vedAmAM hiMsAnI sata. 151 tIrthaMkara neminAtha ) thayA. ane chellAnA ( dazamA vasudevanA ) putra zrIkRSNa vAsudeva padavI dhAraka, ane baladeva nAme khaladeva padmavI dhAraka dhaNAja pratApI thayA. temaja rAjagRhImAM vAsudevanA hAthe maravAnA acala niyamavALA jarAsadha nAme prati khAsudeva ( prati niSNu) thaye mathurAnA rAjA suvIra hatA temanA meTA putra leAjavRSNui ane AAjavRSNui nA ugrasena nAme putra thayA ane tenA putra kaMsa thayA. nAgapuramAM jai vaselA, vasurAjAnA navamA putra suvasunA putra bRhadUraNe rAjagRhImAM jaIne rAjya karyuM tenA putra jarAsaya thayA. ( vizeSa te prasaMge) jaina pramANe prasa`gathI yaduva'zanI UtpattinuM svarUpa prakaraNa 16 su', prakaraNa 17 mu ( 1) vasunA pachI pate zuM karyuM ? vasurAjA juThI sAkSI purI narakamAM gayA pachI nagaranA leAkeAe ane paMDitAe patanA ghaNAja tiraskAra karIne kahyuM ke tu taddana juThe che. tArI jIDI sAkSI puranAra vasu rAjAne devattAnA kApathI vagara mAte maravu paDayuM. te pachI tArAthI vadhAre pApI khIjo kANu ? ema aneka prakArathI nibhaCtsanA karIne temaNe tene nagarIthI bahAra kADhI mUkayA. paraMtu banavA kALane lIdhe tevAmAM mahAkALa nAmanA asura peAtAnA lAga khALatA parvatane sahAtmya ( madada ) rUpe maLI AvyeA. rAvaNe puchyu ke e mahAkALa asura kANu hatA? ane parvatane maLavAnuM kAraNa tene zAthI thayuM ?, tenA saba Mdha nArada kahevA lAgyA ke: caraNA yugaLa nAmanA nagaramAM yAdhana nAmanA rAjA hatA, tene ditinAme bhAryA hatI. temanI putrI sulasA ghaNIja rUpALI hatI. tenA svayaMvaranA maMDapamAM ghaNA rAjAe AvyA hatA, te rAjAemAM moTAmAM meDhA sagara rAjA hatA. tenA aMteuranA daravAje maMdodarI nAmanI rakhavALinI hatI, te sagaranI AjJAthI aceAdhana rAjAnA mahelamAM dararoja jatI AvatI hatI. eka divase evuM banyu' ke kriti potAnA gharanA bhAgamAMnA kadalI gharamAM gaI, tenI pAchaLa tenI putrI mulasA paNa gai, te mA eTInI vAtA sAMbhaLavA, pAchaLathI AvatI madAdaro tyAM chupIne ubhI rahI. For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvayI--mImAMsA. khaMDa 1 diti sulasAne kahevA lAgI ke he putrI ! tArA svayaMvaranA saMbaMdhe mArA manamAM meTA zalya che, paNa tenA uddhAra karavA. te tArA hAthamAM che. mATe mArI vAta tu jarA dhyAnamAM le, joke mULamAM RSabhadevane bharata khADumalI nAme e meTA putra hatA. bharatane sUyazA ane bAhubalIne cadrayazA putra thayA. te annenA nAmathI sUryavaMza ane caMdravaMza A duniyAmAM prasiddha thayA. cadrava zamAM mArA bhAi kRSi tlR nAmanA thayA che ane sUryavaMzamAM tArA pitA Avedhana thayA che. AcAdhananI bahena satyayazA te tRNubhidu'nI bhAryo che, tenA putra piMgaLa te mArA bhatrIjo che. jo tu tene vare teAja mArA zaththu mAsa manamAMthI nIkaLI zake. peAtAnI mAtAnI A vAta sulasAe paNa aMgIkAra karI lIdhI. 152 A badhI vAta pelI madadarIe sAMbhaLI ane jaine sagarane kahI dIdhI. sagara rAjAe e vAta peAtAnA purAhita vizvabhUtine kahI batAvI. vizvabhUti meATA kiva hatA. sagaranA Adeza meLavIne rAjAnA lakSaNAnI saMhitA tatkSaNe evI banAvI ke. sagara rAjA teA zubhalakSaNeAvALe siddha thAya ane madhu piMgaLa azubhalakSaNeAvALA siddha thAya. A saMhitAnuM pustaka dhUmArdikanA prayogathI jInuM dekhAya tevA svarUpanuM karIne peTImAM mUkayuM. jyAre badhA rAjAo svayaMvara maDapamAM bhegA thayA tyAre sagara rAjAe prasaMgane laine evI vAta mUkI ke he saradArA ! mArI vAta sAMbhaLe. ApanAmAM je kAI rAjya lakSaNAthI hIna hAya tene mAravA agara maMDapamAMthI bahAra kADhI mUkavA. A vAta badhA saradArAe mAnya karI lIdhI eTale sagaranI AjJA thavAthI vizvabhUtie peTImAMthI rAjya lakSaNAnI sa MhitA bahAra kADhIne sabhAmAM saMbhaLAvavA mAMDI, jema jema vacAtI gai tema tema madhupiMgaLa . potAnAmAM te te apalakSaNA samajatA, lajAne pAmatA peAtAnI meLeja sabhA maMDapamAMthI bahAra nIkaLI gayA. tyAre sulasA sagara rAjyane varI ane khIjA rAjAe peAtAtAnA sthAnamAM cAlyA gayA. peAtAnA AvA asahya apamAnathI madhupiMgaLe khAla tapa karyu ane tyAMthI marIne sATha hajAra varSanA AyuSyavALA kALanAmA asura paramAdhAmika ceAnimAM devatA thayA. tyAM avadhijJAnathI peAtAnA purva bhava jotAM, sulasAnA svayaMvaramAM sagara rAjAe peAtAnA paMDita vizvabhUtinA pAse jIThuM pustaka manAvaDAvI peAtAnuM je apamAna karAvyu hatu te jeyu' tethI sagara rAjAnI sAthe vera For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17 muM. jaina pramANe dezamAM hiMsAnI sarUAta. 153 vALavAnA upAya kheLavA lAgyA. tevAmAM sUktimatI nagarInI pAse nirAdhAra banelA A parvatane jebrahmaNanA veSe tene malyo ane kahevA lAgyo ke he parvata ! huM tArA pitAne mitra zAMDilya brAhmaNa chuM. tAre pitA ane huM gautama upAdhyAyanA pAse bhaNatA hatA. mahe sAMbhaLyuM ke nArade ane lokoe parvatane ghaNe duHkhI karyo che. paNa tuM phikara karIza nahI. huM tArA pakSamAM rahIne maMtrothI lokene vihita karIza. ema kahI. parvatanI sAthe rahyo. lekene narakamAM nAMkhavAne mATe ghaNuM ghaNA prakAratha vyAhita karyA. keIne Adhi, vyAdhi, upAdhi, ane bhUtAdikanA de lagA lokone AkulavyAkula karato rahyo. je loko parvatane Adara-satkArakaratA, tenu vacana mAnatA tene sAruM karI dete ane zAMDilyanI AjJAthI parvata paNa lokone sAruM karI dete. evI rItane upakAra karIne lokone pitAnA pakSamAM meLavate. have pelA kALa nAmanA asure sagara rAjAne ane tenI rANIone bhayaMkara rogamAM sapaDAvI dIdhA eTale temane parvatane teDAvyuM ane tenI AjJA paNa mAnya karI. tyAre zAMDilyanI sAthe maLIne teNe te badhAnA rogonI zAMti karI ApI. pachI parvate paNa upadeza ApavAnuM zarU karyuM tenA mukhya muddAo A pramANe che - sAtrAmaNa nAmane yajJa karI temAM madyapAna karavAthI (zarAba dArU pIvAthI) keI paNa deSa lAgatuM nathI. gosava nAmanA yajJamAM agamya strI (caMDAlAdi kuLamAM janmelI nArI) Adi tathA mAtA, bahena, beTI vigerenI sAthe viSaya sevana karavuM joIe. mAtRmedha yajJamAM mAtAne vadha, ane pitRmedhamAM pitAne vadha, aMtarvedI kurUkSetrAdikamAM kare te kAMI doSa nathI. tathA kAcabAnI pITha upara agni sthApana kare, kadAcit kAca na maLe te brAhmaNanA mAthAnI khAparI upara agni sthApana karIne hema kara, kAraNa ke je khoparI hoya che te kAcabAnA jevI ja hoya che. A pramANe yajJa karavAmAM kAMI deSa lAgatuM nathI kemake temAM lakheluM sarva puruSaivedaM yadbhUtaM yad bhaviSyati / IzAno'yaM mRtatvasya, yadannenAtirohati // 20 For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 154 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 bhAvArtha -A duniyAmAM je kAMI dekhAya che te sarva brahmarUpaja che. jyAre eka brahma rUpaja che te pachI eka bIjAne mAravAvALe keNa che? te mATe yathArUci (IcchA pramANe) yajJamAM hiMsA karIne nA mAMsanuM bhakSaNa kare. emAM kaI paNa prakArane deSa nathI. kemake yajJamAM deveza (devatAonA mATe) karavAnuM hovAthI mAMsa pavitra thaI jAya che. parvate AvI rItane upadeza ApIne sagara rAjAne potAnA matamAM sthira karyo ane sagaranI pAse aneka prakAranA hiMsaka yajJa karAvate rahyA. have pile kAlAsura potAnu vaira vALavAne lAga joIne sagara rAjAnI pAse rAja sUyAdika yajJa paNa karAvavA lAge ane yajJamAM. marAtA jIvene vimAnamAM besADato hoya te dekhAva devamAyAthI dekhADato lekene pratIti karAvavA lAgyo. eTale pachI loko nizaMkapaNe jIvenI hiMsArUpa ya karavAne pravRttimAna thayA tethI parvatanA matane prasAra thate gaye. sagara rAja paNa ca karavAmAM tatpara tha. AvA prakAranA aneka aghera karma karIne sulasA ane sagara e bane marIne narakamAM gayAM tyAre pelo mahAkALa nAmano asura tyAM narakamAM sagara rAjAnA jIvane ghaNA prakAranI viTaMbanA karIne potAnuM vaira lete rahyo. . A badhI vAta kahetA nArade chevaTamAM kahyuM ke he rAvaNa! A jIvonI hiMsA rUpa yonI pravRtti vizeSa karIne te A pApI parvatathIja cAlelI che. paNa A vakhate te aTakAvyuM. A vAta sAMbhaLyA pachI rAvaNe praNAma karIne nAradane vidAya karyo. A ItihAsa jainonA Avazyaka sUtramAM, AcAradinakaramAM, triSaSTizalAkA purUSa caritra vigeremAM vistArathI lakhAyela che tyAMthI joI le. A sagara rAjA ane sAThahajAra putranA pitA sagaracakavatI A banemAM abajonA abajo varSonuM cheTuM jaina itihAsathI jaNAya che e vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavA lAyaka che. | iti jena pramANe-vasu pachI parvatanI dazA, kAlAsuranI sahAyathI sagaranI pAse karAvelAM pApo. prakaraNa 17 muM. For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 muM. vaidikamAMthI vasurAjAnI kathA. 155 zrAddhanI hiMsAnA prasaMge skaMdapurANanI TIpamAM Apela vasurAjAne lekha. prakaraNa 18 mu. ke dapurANa khaMDa che, adhyAya 215 thI 26 patra 248 thI 263 sudhI zrAddhanA saMbaMdhe ghaNA vistArathI lakhavAmAM AvyuM che. jevI rIte purANakAree temaja smRtikAe zrAddhamAM judAM judA jAnavaranAM mAMsAdika brAhmaNa bhejanamAM ApanArane judAM judAM phaLe batAvelAM che tevIja rIte A skaMda puraNavAlAe paNa phaLa batAvelAM che. paNa patra bane sattAvanamAM (257) , mAMsa nI TIpa ApatAM khulAse karIne batAve che. te nIce pramANe. "zrAddhamAM mAMsane pracAra hatuM paNa te kaI yuganA mATe prazasta hatuM paNa kalIyugamAM te devarathI putretpatti, madhuparkamAM pazune vadha, zrAddhamAM mAMsanuM dAna, ane vAnaprasthAzrama, e dharmone kaliyugamAM varjavAM ema pArAsara smRtinA pAMcamA adhyAyamAM kaheluM che ane tenA bAramA adhyAyamAM je jIvene vadha karI tenA mAMsathI pitRonI tRpti kare che te caMdana bAlI ne aMgArAne baMdha kare che ane bAlakane kuvAmAM nAkhIne pharI levAnI IcchA kare che. vaLI- agnihotraM gavAlambham , saMnyAsaM palapaiTakam / devarAJca sutotpattiH, kalau paJca vivarjayet // ema aitareya brAhmaNa dvitIya paMcAsikAmAM pratyakSa niSedha che, tethI zrAddhamAM je mAMsane pracAra che te kaI paNa rIte sAre nathI. evI rIte ajAdika bIjA jIvone mATe je prazastatA batAvelI che te bhale yugAMtarane mATe heya paNa mAMsanA sthAnamAM aDadane ja upayoga kare. A prasaMgathI bIjI vAta paNa sajajanene vicAravA jevI che "hiMsA yajJAIthasdharmAnavatvameva " arthAt yajJanI paNa je hiMsA che te paNa adharma For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 tattvatrayI-mImAMsA. kha. 1 neja pedA karavA vAlI che. A viSayamAM matsya purANanA adhyAya 119 mAM je kathA kahI che te pramANa mATe batAvIye chIye. devatAonI sAthe IMdre azvamedha yajJa karavA mAMDaye!, mahiSae tyAM AvyA, dIna evA pazuonA samUhane dekhI idrane puchavA lAgyA ke he iMdra ? A tArI yajJanI vidhi kayI che ?te je hiMsAdhamanI icchA karI che te atyaMta adhama che huM iMdra? A tArA je pazunA vadhe che te amane khIlakula iSTa nathI, A teA dharmanA ghAta karavA vAlA te adhamaneAja AraMbha karelA che kemake hiMsA che te dha nathI paNa adhareMja che. nAyaM dharmodharmo'yaM, na hiMsA dharma ucyate / Agamena bhavAn dharma, prakarotu yadIcchasi // ema mahiSa Ae ghaNuM kahyuM paNa mAna mehamAM phasAyalA IMdre bilakula mAnyuM nahi chevaTe IMdre kahyuM ke he maharSie ? je yajJa karavA te kaI vastuthI karavA ? jhagama sthAne na yajayaMmiti cogyate? meleA jaMgamanI vastuthI karavA? ke sthAvaranI vastuthI yajJa karavA ? ema IMdranA ane mahiSa Ane Apasa ApasamAM ghaNAja vivAda thayA paNa kAMi nicapara AvI zakayA nahi chevaTe vasurAjAne puchavAne nirNaya karI badhAe vasurAjInI pAse gayA ane kahyuM ke huM nRpa tu buddhimAna che mATe yajJanI vidhi yathArtha kahIne amArA saMzayane dUra kara ! temaneA vAdavivAda sAMbhaLIne veda zAstranuM smaraNa karaH alAmalanA vicAra karyAM vagara vasurAjA kahevA lAgyA ke yaSTavyaM pazubhirmedhyai ratha mUlaphalairapi / hiMsA svabhAvo yajJasya, iti me darzanAgamaH // pazuthI ane tenA medhyathI yajJa karavA athavA mUlalathI, yajJanA svabhAva 'isAvALA che evA mArA dananA siddhAMta che jayAre vasu rAjAnA taraphathI evA uttara maLyA tyAre RSioe avazya bhAvInA vicAra karIne vasurAjAne zApa ApyA. yajJanA svabhAva hiMsA che eTalu kahevA mAtrathIja vasu rAjA rasAtalamAM pesI gayA. vasu rAjA kevA hatA ke je dharmonA saMzayane IMdavAvALA, te paNa adheAgataH (arthAt narakamAM gayeA) tethI mahu jJAnavALA kAipaNa eke saMzaya na karavA ke yajJanA svabhAva hi'sA che. teTalA mATe punA RSie kahI gayA che ke yajJanA svabhAva hiMsA nathI. For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 mu krikamAMthI vasurAjAnI kathA. 157 A kathAthI samajIyeAke hiMsAvALA je yajJa che te adhamaneja pedA karavAvALA che aitareya brAmhaNAdikathI jaNAvavAmAM AvyuM che ke medhya pazu paNAnI je ukita-kathana che tenA karatAM prIhI. (DAMgara) AdikathI je yajJavidhinuM anuSThAna karavuM che teneja prazastapaNe aMgIkAra karI levAnuM che, te pachI hiMsArUpa dharmAMnA pracArathI zuM vizeSa che?brAmhaNa vigerene peAtAnA dhama yajJA kayA che te jue matsya purANanA 118 mAM adhyAyamAM---- Arambha yajJAH kSatrAH syu rhaviryajJA vizaHsmRtAH / paricArayajJAH zUdrAstu, japayajJAstu brAhmaNAH // A pramANe yajJA karavAnuM batAveluM che, bahu prakArathI dAnadhama karavA tenu nAma AraMbha che. evI rIte manuAdi aneka smRtikAra, maharSioe hiMsAne niraiya dhapaNuM, rAkSasa dhapaNe kahIne batAvelI hAvAthI sarva prakArathI tene vavI eja tenA tAtpaya che. mATe hiMsA dhamathI nivRtta thaIne zuddha potAnA dharmanuM AcaraNa karavuM teja zreSTha che itiza'm A iMdranA yajJamAM mArA e mela IMdre cannA ghaNIvAra karelA ane ghaNA purANAmAM anekavAra lakhAyelA ApaNA jovAmAM Ave che te te yajJA IMdre svargamAM karelA ke mRtyu leAkamAM ? tenA kharA khulAzA thaI zakatA nathI. kAraNa ke temanA dareka yajJamAM RSie te hAjaraja hoya che te te svargamAM kevI rIte jai zakatA hatA ? I, mRtyu leAkamAM yajJA karyA ema mAnI laIe teA iMdrapadathI kayuM vizeSapada meLavavA. teo yajJo karavA mRtyu lokamAM AvatA hatA ? kAraNa keMdrapadane meLavavAne prAce yajJA karavAmAM AvatA, iMdrane teA iMdrapada maLelu ja che. vaLI IMdra ane RSinA vivAdanA ate vasurAjAnI pAse nyAya mAgatAM tene yajJanA svabhAva hiMsA vALA matAnyeA. eTaluMja kahetAnI sAtheja vasurAjA rasAtalamAM pesI gayA, tyAre svargamAMthI AvI IMdre kayA vizeSa guNu meLavavA A azrvamedha yajJa karavA mAMDayA mAnavA ? AmAM vicAra karavAnuM ghaNuM che mATe jaina kathA sAthe rAkhI vicAravAnI bhalAmaNa karI A kAryathI nivatuM " dyuti vaidika mate yajJanI hiMsAnidhanA sabadhe vasurAjAnI sthA prakaraNa 18 su. For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1. paurANika mate-brahmA, viSNu ane mahAdevanA janma yugAdikane kaThe. satyakI. traNa moTA deve. | 1 brahmA. 2 viSNu. . 3 mahAdeva, janmayuga. pahele kRtayuga. | bIjo tretA yuga. | trIje dvApara yuga. janmagarI. mathurA, dvArikA. rAjagRhI. pitAnAma. prajApati. vasudeva. peDhAla. mAtAnAma. padmAvatI. devakI. janma nakSatra, abhijita rohiNI bhUla. vAhana. huM sa. garUDa. malada. dehavarNa lAla. kAle. dhole. traNanetra. hAthevizeSa cinaho. cAra bhujAo. zaMkha, cAra mukha. trizUla, khalAmAM cakra, gadA, padma. pArvatI. yuganA varSonuM | 1728000 ne | 1296000 tretA | 864000 dvApara pramANa. kRtayugala.. | yuga 2. | yuga 3. jena vaidika pramANe-suSTinuM svarUpa-rASabhadeva-sagaracakravatI. AdithI laI dazamA tIrthakara sudhInuM kiMcit svarUpa batAvyuM have 11 mA tIrthaMkarathI laI brahmAdikanuM svarUpa batAvIe chie. prakaraNa 19 muM. purANakAla ane temAM lakhAelo itihAsa mahAbhArata ane purANe. saMskRta sAhityano ItihAsa, 364 thI-- "mahAbhAratanuM mUlasvarUpa Asare i. sa. pUrve pAMcamA zatakamAM utpanna thayuM, evuM kadAca ApaNe mAnI laIe te te kheDuM kahevAze nahIM. mahAbhAratano graMtha keI svarUpamAM paNa astitva dharAvate heya tene mATe jUnAmAM jUnuM pramANa ApaNane azvalAyananA gRhyasUtramAMthI maLI Ave che. A gRhyasUtramAM bhArata ane mahAbhArata viSe kathana karavAmAM AvyuM che e uparathI paNa I. sa. pUrve pAMcamA zatakamAM e graMthanI utpatti thayAnA anumAnane Teke maLe che. For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 mu purANakAla temAM lakhAyalA ItihAsa. 159 tyAra pachInA samayamAM gavayA dvArA utarI Avelu e kAvya vadhAre vistAra pAmIne tenA Asare 20,000 zlaka thayA. e kAvyamAM have vijayI pAMDuone vadhAre sArA citaravAmAM AvyA ane brahmAnI sarakhI paDhavInA mhoTA devatA tarIke ziva ane khAsa karIne viSNu jenA avatAra tarIke kRSNa jovAmAM Ave tene AgaLa paDatuM sthAna ApavAmAM AvyuM. e uparAMta hiMdulAkAnAM maMdiza temaja buddhanA avazeSa jyAM sAcavI rAkhavAmAM Ave che te DuMgarA viSe paNa kathana karavAmAM AvyuM che. A pramANe mUla kAvyanA kaMika vistAra i. sa. pUrve 300 varSa pachI ane isvIsananI zarUAtanA arasAmAM thayA hAvA joie evuM mAlama paDe che. 00000 prAcIna kAvyanI je mhoTI pratiSThA hatI tenA lAbha laine leAka upara ane khAsa karIne rAjAe upara asara thAya evI rIte vIpra varganA siddhAMtAne dhIre dhIre mULa kAvyamAM kevI rIte ghusADI devA e brAhmaNeAne sArI rIte AvaDatuM hatuM." saM. sA. pR. 379 thI--" purANA ApaNane jANItAM che te te saghaLAM ekadare mahAbhAratathI mAMDAM racAyalAM che, ane temAM je prAcIna samayanI vArtAe ApavAmAM AvI che. te ghaNI kharI mahAbhArata mAMthIja lIdhelI che te paNa e prathAmAM jene ApaNe prAcIna kahI zakIe evuM paNa ghaNu che. ane mahAbhArata athavA manusmRtinAja AAkA e graMthAmAM pazu dIThAmAM AvatA hAya te parathI A phlekiA mahAbhArata athavA manusmRtimAMmIja levAyalA che ema mAnI levuM e zakaya nathI. jUnI smRtio ane vedonI sAthe e graMthAne ghaNA saMbaMdha che. ane eja vargonA vizeSa prAcIna graMthAmAMthI enI utpatti thai hAya e paNa ghaNuM manavA joga che. purANAnA je khAsa viSaya te jyAM AgaLa ApavAmAM AvyeA hoya che tyAM AgaLa judAM judAM purANeAnI vacce eTaluM sarakhApaNu jovAmAM Ave che ghaNI vAratA pAnAnAM pAnAM sudhI zabde zabde tenA teja jovAmAM Ave che ke e savanI utpatti vadhAre prAcIna evA koi ekaja saMgrahamAMthI thai haze evA anumAna upara AvyA vagara ApaNAthI rahevAtu nathI. purANanI ghaNI vArtAAnA prArabha barAbara mahAbhAratanI peTheja karavAmAM AvyA che. naimizAraNyamAM cajJanA prasaMge leAmaha NunA putra ugrazravas taraphathI e vArtAo kahevAmAM For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www 160 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 AvelI evI rItanuM varNana ApavAmAM AvyuM che. ghaNAM kharAM purANane uddeza vaiSNava dharmanuM mahatva vadhAravAnuM che. jo ke keTalAMka purANa ziva pUjA tarapha paNuM pakSapAta rAkhe che. jagatnI utpatti sivAya pRthvI viSenAM purANAM varNane, prAcIna devatAo, sAdhuo ane laDavaiyAonAM parAkrama, viSNunA avatAra viSenA vRttAMte sUryavaMza, tathA caMdravaMzanA rAjAonI nAmAvaLIo ane viSaNu athavA zivanAM sahastra nAmanI TIpe e saghaLuM purANomAM ApavAmAM AvyuM hoya che. vaLI prArthanA, upavAsa, naivedya, utsava, yAtrA Adi sAdhana vaDe devatAonI pUjA karavAnA niyame paNa e graMthamAM ApelA hoya che.' saM. sA. pR. 380 thI--"vAyu purANuM eka jUnAmAM jUnuM purANa che tene amuka bhAga mahAbhAratanI sAthe maLato Ave che, paNa harivaMzanI sAthe e purANane saMbaMdha enA karatAM paNa vadhAre che, ane jagatanI utpattinuM varNana jyAM AgaLa ApavAmAM AvyuM che tyAM AgaLa harivaMzanA ane enA zabdazabda tenA teja jovAmAM Ave che." eja pramANe matsya purANa paNa mahAbhArata ane harivaMzanI sAthe ghaNu gADha saMbaMdhathI joDAyeluM che. manu ane matsyanI vArtAthI e purANanI zarUAta thAya che. - pharma purANamAM viSNunA judA judA avatAra jemAM eka kUrmAvatAra paNa che. tenI hakIgata ApavAmAM AvI che, ane devatAo tathA rAjAonI vaMzAvaLI ane bIjI paNa keTalIka hakIgate ApavAmAM AvI che. te uparAMta mahAbhArata ane anya purANenA suSTiviSayaka vicArane anukUla rahIne sRSTine savistara ahevAla paNa ApavAmAM AvyuM che. e purANamAM judA judA samudravaDe eka bIjAthI chuTA paDelA ane jenuM madhyabiMdu ekaja che evI sAta TApuonI dunIyA banelI che evuM varNana ApavAmAM AvyuM che. emAMne mukhya TApuM, jenI madhyamAM meru parvata Avelo che, te jaMbudvIpa che ane bhAratavarSa bharatakane deza" athavA hiMdustAna e ene mukhya vibhAga che. purANAnukramaNikA. le. durgAzaMkara kevalarAma zAstrI. vasaMta mAsika varSa 27 aMka 5 me. saM. 1984. jeSTa mAsa. pR 182 thI lakhatAM pR. 187 ma-lakhe che ke For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 mu purANakAla temAM lakhAyalA itihAsa. 161 '"purANAnu kramaNikAonA samaya-ghaNAM kharAM purANAmAM 18 purANAnAM nAmAvaLI purANAnukramaNikA male che. eTale 18 purANA racAyA pachI anukraNikA taiyAra thai hAvI joie, ane badhAM purANA eka sAthe racAyAM na hoya, keTalAMka pahelAM ane keTalAMka pachI racAyAM hoya dA. ta. viSNupurANu bhAgavata pahelAM racAyu' che ane bhAgavata-bhrahmavaivata pahelAM racAyuM che. vaLI vAyupu rANu viSNu, ane bhAgavata e cethI junuM che. te jUnAM purANAmAM anukramaNikA pAchaLathI umerAi hAvI joie ane manyu che paNa emaja, vAyupu. mAM ane viSNupu. mAM purANAnukramaNikA pAchaLathI umerAcalI pUrvADapara sakhadha jotAM spaSTa dekhAya che. aneka purANAnI purANAnukramaNikAmAM eka sarakhAM nAme maLe che e jotAM aDhAra purANu nAme prasiddha thayA pachI pahelI anukramaNikA taiyAra thai hAya ane e vakhate upalabdha purANeAmAM dAkhala thaI gai hAya ema jaNAya che. albIrUnI ( i. sa.-1030) nA vakhatamAM 18 karatAM vadhAre purANu nAmeA prasiddha hatAM e upara joyuM che. ethI jUnA kAlamAM uttaratAM jene samaya nizcita DAya evA koi lekhake 18 purANAnAM nAme noMdhyAM hoya ema mArA jANavAmAM nathI. phakata kavirAja zeSare aSTAdazapurANAnA ullekha karyAM che. ane e rAjazeSaranA samaya cAkkasa che. kAraNa ke e kavi kanejanA rAjA mahedrapAla ( lagabhaga I. sa. 890 thI 907 ) nA gurU hatA. rAjazeSaranA ullekha uparathI navamA zatakamAM purANA aDhAra havAnI prasiddhi pracAramAM AvI hAya ema mAnavAmAM vAMdho nathI. sAtamA zatakanA bANu kavie aneka sthaLe purANAnA ullekha karyAM che paNa koi sthaLe 18 nA nirdeza nathI karyAM. zaMkarAcAya, mANu, Apasta vagerenA ullekheA jotAM vAyu vagere keTalAMka purANA jUnA kALamAM hatAM emAM zaMkA nathI. paNa sAtamAthI navamA zataka sudhImAM aneka navAM purANA racAyAM hoya ane navamA zatakamAM aDhAranI sa MkhyA prasiddha thai hAya ema lAge che. pahelI purANukamaNikA paNa e arasAmAM arthAt navamA zatakanA aMtamAM racAI che, ema mAnIe tA mane bahu vAMdhA lAgatA nathI. chevaTe A lekhake aneka tarka vitarthaMkanA aMte jaNAvyuM che ke nAradIya purANanukramaNikAnA samaya i. sa. 500-600 jeTalA brune DarAvavA mATe kAMi AdhAra rahetA nathI. ane mane te upara kahelAM kAraNeAthI e anukramaNikA bAramA teramAM zatakanI lAge che, " 21 For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 162 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 AryonA tahevArane itihAsa-pR. 95 mAM-lakhe che ke-(1) prAcIna ItihAsa uparathI ema jaNAya che ke-vedakAlamAM devAlaya athavA devanI mUrti na hatAM, prAcIna Aryo je paMcamahAbhUtanI prArthanA karatA hatA te mahAbhUte maMdira athavA devAmAM samAI zake tevAM na hatAM" ' ' (2) pR. 96 mAM-hiMduone mUrti pUjAne pahelo pATha buddhanA anuyAyIoeja zIkhavyuM che ema prAcIna ItihAsa sAkSI Ape che. (3) pR. 7 mAM-"bIjAM aneka kSetra nirmANa thayAM ane te ThekANe aneka devAlaye judA judA paurANika samayanA devane sArUM bAMdhavAmAM AvyAM." . (4) pR. 7 mAM-A prakAre vedakAla pachI bauddha dharmanI vakhate prathama mUrtipUjAno rivAja paDaye ane pachI purANe racAyAM. te kAlamAM eTale khristI zakanA prAraMbhathI sumAre pAMca cha varSa daramiyAna jyAM tyAM devAlayeja najare paDavA lAgyAM." (5) pR. 98 mAM-"chaThThA saikAmAM eTale purANe astitvamAM AvavA lAgyAM tyAra pachI "devatAonI mUrtio" banAvavAno rivAja paDa hato evuM dekhAya che. varAha mihire (I. sa. 505-587) vRhatsaMhitAmAM-rAma, balI, viSNu, baladeva, bhagavatI, sAMba, brahmA, Idra, ziva. pArvatI, sUrya, liMga, yama, varUNa, kubera, gaNeza vagere devatAonI mUrti kevI hovI joIe enuM vivecana karyuM che. AmAMnI keTalIka vAta amo prasaMgathI batAvI gayA che. chatAM paNa kAMI vizeSa vicAranA mATe pharIthI lakhIne batAvI che. - I. sa. 800 ne pUrve jainonA 23mA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanuM zAsana vidyamAna hatu kevala itihAsanI ja daSTithI jevAvALA paMDite paNa A vAtane te kabUla ja kare che. paraMtu jenone AMtara tane vicAra karavAvALA De. harmana jekebI jena sUtronI prastAvanA karatAM tenA pahelA bhAganI TIpaNumAM jaNAve che ke-1 pUrva zabdano artha jainAcAryo e nIce mujaba samajAve chetIrthaMkare piteja prathama pitAnA gaNadhara nAme prasiddha ziSyane pUrvanuM jJAna ApyuM hatuM, tyArapachI gaNadhare e aMgenI racanA karI A kathana pahelAja tIrthaMkare eMge prarUpelAM che evA Agraha sAthe jeTale aMze aikya dharAvatuM nathI teTale aMze te kharekhara satyagarbhita lekhavAyegya che." (jainetara daSTie jaina bhAga 2 je, pR. 24 mAnI TIpamAM) - 1 pUrva -eTale jemAM je cauTa pUrvanA jJAnanuM svarUpa batAvyuM che tene artha samajAve. For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 muM. purANakAla temAM lakhAyela itihAsa. 163 A phakarAthI-Da. zAhebe e jaNAvyuM ke-navIna matavALAo bIjA matanAM aneka tatvone saMgraha karatAM temAM uMdhI chatI kalpanAo karI pite pitAnA matane anAdinA Izvara praNIta TharAvavA meTI dhamapachADa karI muke che te pramANe jaina matavALAoe kareluM nathI tethIja jainonuM kathana satya levAmAM egya che. jenonI mAnyatA e che ke- dareka avasarpiNImAM ane utsapiraNImAM satyanA prakAza karavAvALA, sarvajJa tIrthaMkaro niyama pramANe vIza, cevIza, thayAja kare che ane te badhAe tIrthaMkaranA kathana karelA ta ekaja svarUpanA hoya che. je vakhate je tIrthaMkara thayA heya te vakhate temaNe ja zAsana manAya udAharaNa tarIke jema ke A avasarpiNImAM 23 mA zrI pArzvanAtha ane 24 mA zrI mahAvIra A be tIrthakarenA vacamAM aMtara mAtra varSa 250 nuM ja che te paNa Aje zrI pArzvanAtha tIrthaMkaranuM zAsana nahI manAtAM covIzamAM tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmInuM ja zAsana manAya che. je pAzvanAthane gaNaghara kezI svAmInA ziSyo hatA te paNa Aja zAsanamAM bhalyA temanA nAmathI paraMparA je cAlI te Aja vidyamAna che. I. sa. 800 pUrve te-yajJayAgAdikanA vidhAnavALA-veda ane tene pIThane thAbaDanArA brAhmaNa graMtheja prasiddhimAM hatA ane anAdinA IzvaranI preraNAthI utpanna thayAnI chApa paNa tenA uparaja mAravAmAM AvI hatI paraMtu tattva daSTinA ke ItihAsanI daSTiAnA keI graMthe hatA evuM eka paNuM pramANa ja AvatuM nathI paNa I. sa. 500 pUrvenI AsapAsamAM tatvanA viSayamAM upaniSadane nAma ane ItihAsanA viSayamAM bhArata mahAbhArata ane rAmAyaNanAM nAma prasiddhamAM mukAyAM che tethI vicAravAnuM ke-upaniSadothI je tanA vicAre pragaTa thayA che ane bhAratAdikathI je pUrvakAlane ItihAsa pragaTa thaye te vaidikanA paMDite kayA anAdinA IzvaranI preraNAthI meLavelA batAve che? A vAta zuM vicAravA jevI nathI? ekaMdare aneka sujJa paMDitenA vicAro jotAM amArU anumAna e che ke-jena ane bauddha dharmanI vizeSa jAgRtinA samayamAM niMdarUpa yaza yAgAdikanA kArya kamane bAju upara che daIne te samayanA vaidikamatanA catura paMDitee jaina ane bauddha matanA anuyAyIonI sAthe ghAlameLa thatAM arasaparasanA vicAranuM saMmizraNa karI tatva viSayanA saMbaMdhamAM UpaniSad grathane ane ItihAsa viSayanA saMbaMdhamAM bhAratAdika graMthane kAryakrama ubhe karyo hoya For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 mUlamAM te graMthAnuM pramANa alpa DAvA chatAM uttarAttara vadhI jatAM caccAragaNu thavA pAmyuM. eTaluMja nahIM mUlanA vedomAM paNa aneka prakAranI navI navI zrutie dAkhala thavA pAmI. tethI te badhA graMthaiAmAM aneka prakAranA viSamavAdanA viSayeAne sthAna malatu gayuM. udAharaNa tarIke jagakartAnA ekaja viSayane jIvA 164 prAcInamAM prAcIna je gUveda che temAMja cha sAta prakAranA viSama viSayAne sthAna maLatAM uttarAttara-brAhmaNa graMthAmAM, upaniSad grathAmAM, smRti graMthAmAM, chevaTa purANanA graMthamAM tA sRSTi kartAnA viSama vicArAnA koi aMtaja rahelA nathI. vicAra karI ke-A badhA prakAranI viSamatA pedA thavAnuM kAraNa zuM ? vaidikAe jayArathI yAcita maMDana karavA mAMDyuM tyArathI tee aneka prakAranA aceAgya viSayAne peAtAnA graMthamAM sthAna ApatA gayA che. jIvA ke- jainonA 24 tItha karAnA anukaraNa rUpe-ekaja viSNunA 24 avatarene, ane auddhanA daza edhisatvanA anukaraNa rUpe pharIthI daza avatArone potAnA graMthAmAM dAkhala karyAM, ema samajI zakAya tema che ke nahI ? anAdinA izrvara prerita vedAmAM je je vAtanuM nAma nizANu nathI tevA prakAranA viSaceA pAchaLanA graMthaiAmAM kayA vizeSa jJAnI purUSanA mukhathI grahaNa karI udhA chattA lakhAyA ? zu A badhI vAtA vicAravA jevI nathI ? Dhaya padArthonA varNanavALI, dhana putrAdikanA levaDa devaDa mATe vAraMvAra iMdrAdika devAnI karavAmAM AvelI prArthInAvALI, niraparAdhI jIveAnA ghAta mizrita yajJa yAgAdikanA vidhAnavALI, aneka RSionA mukhathI uccarAyalI zrutionA saMgrahavALA vedane anAdinA ekaja izvaranI preraNAthI pragaTa thayAnuM prasiddha karavAmAM AvyuM tenuM zuM kAraNa ? kemake vedonA pachIvyAkaraNanA graMthA, nyAyanA graMthA, chaMdanA graMthA, jyAtiSanA graMthA, upaniSadenA graMthe, sUtrAdikanA graMthA, vaizvikanA aneka paDitAe je je lakhyA che te tA temane pAta peAtAnA nAmathIja prasiddha karyo che. tyAra bAda vedAnuyAyI paDitAeja-veda samayanA agnideva, vAyudeva ane sUryadeva ( iMdradeva ) A traNa mukhya devene gauNurUpamAM bAjIpara rAkhI brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa devAne AgaLa karI-viSaya vAsanAne lalacAvanArAM svArtha vRttine sAdhanArAM, devadevInA aghAra kane khatAvanArAM, prAcIna satya For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 muM purANakAla temAM lakhAyela itihAsa. 165 svarUpanA ItihAsane udhA chattA svarUpathI jaNAvanArAM, brahmAdika aneka devethI A sRSTinI utpattine kathana karanArA, nItithI virUddha ane kudaratathI paNa virUddhanA viSaya ne piSanArAM, vaidikanA aneka paMDitee aneka purANe lakhI pitAnAM nAmane chupAvI nirdoSa evA vyAsanA nAma upara caDhAvI temane kalaMga kita zA kAraNathI karyA? Izvara praNIta vedenA Agraha karavAvALA paMDite ane satya zodhaka sajajana purUSe madhyastha daSTithI vicAra kare ane dunIyAmAM satyavastunuM svarUpa kayA matamAM raheluM che te zedhavAne prayatna kare suSu kimadhikena? vedakAla-ghaNA vidvAnonA matathI bAla kAla tarIkenI gaNatrImAM gaNAye che. vedanA pachI vedanI puSTi mATe brAhmaNa graMtha racAyA che. e ja arasAmAM jaina, bauddha ane AjIvakAdi pAMca cha paMthe cAlatA hovAnuM paMDitee jAhera kareluM che. jaina tatvonA AMtarika vicArakoe jena dharma ghaNA lAMbAkAlathI cAlate Ave che ema jaga jehera karela che. ane te pAMca cha pathAmAM jena ane bauddha A be mahatvanA ja gaNAyA che. A benI vizeSa jAgRtimAM vaidika dharma vALAo sAthe dharmanI bAbatamAM meTAM yuddho maMDAyAM hatAM, paraMtu dharmanA nAme taddana agya hiMsAmAM dharmanA sthApanArA brAhANe halakA lekhAyA hatA. A tarapha jaina boddhanA tatvanI goThavaNa pustaka upara thatI cAlu hatI. temanA paricayamAM sArI peThe AvyA pachI vaidika brAhmaNee-upaniSadanI racanAno mArga zarU karyo hate. temAM Atma tattvanI vAta lakhatAM vaidika hiMsA kriyAonI halakAI paNa jAheramAM batAvatA cAlyA. ahiMsudhI vaidika dharmamAM ItihAsanI bAbatane pracAra vizeSa kaI paNa graMthethI jaNAtuM nathI. tyAra bAda ghaNA kALa pachI jenone sarvajJa kathita triSaSTi zalAkA purUSanAM caritrenA paricayamAM AvyA pachI keTalAeka brAhmaNa paMDite jenonA ItihAsane grahaNa karI temAM uMdhI chatI kalpanAonI goThavaNa karatA gayA ane eka pachI eka purANanI racanA karatA gayA. ane pitAnAM nAmene chupAvI vedavyAsanA nAme te vAte prasiddha karatA gayA. AgaLa aDhAranI saMkhyA thatAM ekImate lakhI dIdhuM ke vyAse janma dharatAnI sAthe aDhAre purANanI racanA karI tarataja jaMgalamAM bhAgI gayA. A ekajavAta purANanA lekhenA saMbaMdhamAM satyatA keTalI pragaTa kare che? mUlathI cAlatA hiMdu dharmamAM veda samayanA RSi ke je bALakALanA samaya jevA gaNAyA che. te hiMdu dharmamAM hajAro varSa thaI gayA pachI purANanA lekhakemAM abajonA abajo varSanA pUrva kALanA saMbaMdhavALe For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA khaMDa 1 itihAsa kayAMthI AvyuM ane te ItihAsa jage jage para azrayanA svarUpa vaLa bIbhatsa zAthI lakhAye? mATe vicAravAnuM ke jarUra keI bIjA ThekANethI prasiddha thaelA itihAsanuM svarUpa marajI pramANe udhuM chatuM karI labalaMbAyamAna lakhI lekene bhramajALamAM nAkhavA pitAnA satya dhamane eka bAju upara mukI A purANene prapaMca ubhe karyo hoya ? A mArU anumAna nipakSapAta sajajana purUSane sarvathA agya thaeluM che ema nahi lAge kAraNake- veda samayanA RSionA hAthathI lakhAela kaI vizeSa itihAsa prasiddhimAM Avele paNa jaNAtuM nathI te pachI atIndriyanA jJAna vinAnA purANakAre te ItihAsa lAvyA kayAMthI? kaI puchaze ke jeno kyAMthI lAvyA? uttara eTaleja ke teo sarvajJa purU nI paraMparAnA kathanathI prApta thaelo mAne che ane eka ja svarUpe lakhAele zuddha che mATe AmAM savAlane avakAzaja rahetuM nathI. vaLI jene tanI zuddhatA mATe aneka deza paradezI vidvAnonA mate bahAra paDI cukyA che. keTalAka lekha amee paNa "jainetara daSTie jaina" nAmanA pustakathI prasiddhimAM mukyA che. vaLI bIjA paNa keTalAka phakarAe A pustakamAM pAchaLathI mukavAnuM dhArIe chIe te paNa A zUnya sthAnanI pUttinA mATe eka videzI vidvAnanA lekhamAM eka phaka TAMkI batAvIechie. jaina dharmanA siddhAMta-jarmana bhASAnA lekhaka De. helthata naglAsanuM Apa, barlina. anuvAdaka. narasiMhabhAI paTela. jenayuga. pustaka 1 lAne aMka 1 le. saM. 1981-bhAdrapada mAsa. pR. 20 thI cAlu. pR. 26 mAM nIce pramANe AgaLa meM jaina darzana varNavavAne sAmAnya prayatna karyo che. enA upara daSTi karIe te enI sarva mAnyatAthI ApaNane Azcarya thAya. kharI rIte bhAratanA dArzanika, dhArmika vicArenA samasta pradeza upara eNe draSTi nAkhI che. ane keIpaNa praznane carcA vinA mukaye nathI. enA badhA pradezamAM e dharmo evA cekasa nirNaye ApyA che ke dareka dareka viSayane jhINAmAM jhINI rIte caryo che.-vizvanA vistAra viSe, judA judA prakAranA devenAM nAma viSe, temaja kALanI laMbAI viSe, temaja bhUtakALanA tathA bhaviSyakALanA mahA purUSanA mata viSe, paNa jaina darzane AjanuM paripUrNa ane cekasa svarUpa ApavAne mATe jamAnAnA jamAnA sudhI jaina darzanakAree prayatna karyo che ane chatAM e jaina sAhityanA aitihAsika vikAza upara ApaNe daSTi nAkhIe te jANIe ke judA judA sakAnA amuka amuka For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19 mu phurANakAla temAM lakhAyalA itihAsa. 167 lekhakanA mata amuka amuka viSayamAM judA paDe che, paNa ekadare prAcIna mUlamAM temaja arvAcIna graMthAmAM kazeA pheraphAra thayA nathI. sAcI vAta teA e che ke atyAranAM mAjIda dhazAstro racAyAM (i. sa. 500 pachI) tyAra pachI enAM mUla tattvAmAM hajI kazeA pheraphAra thayA nathI--hiMdu, khauddha, khristi ane badhA dharmAMthI e judoja rahyo che. A khAkhatamAM jaino Aje paNa pramANa Ape che ke amArA dharma sauthI sArA che kAraNake khIjA dharmomAM pheraphAra thayA che, paNa jamAnA vItyAM chatAM amArA dharmomAM kazeA pheraphAra thai zakacA nathI. ane amane maLela dhana evuM paripUrNa che ke amArA e vArasA zuddha rIte ne vagara pheraphAra sacavAi rahelA che. A kAhyaDA cheDavA ApaNe mATe kaThaNu che. ApaNe tA eTalu ja svIkArI zakIe ke e dhanuM svarUpa ane vikAza Upara kALanA paDado pharI vaLyA che. ane e svarUpa tathA vikAza jANavA mATe ApaNI pAse kazA purAvA nathI, ApaNI pAse prAcInamAM prAcIna je graMtha che temAM enuM mahatvanuM svarUpa phuTI nikalyu che, ane pachI badhA kALamAM amuka amuka viSayAne vikAsavAnA ane samasta danamAM mahatvavinAnA pheraphAra karavAnAja prayatnA thayA che. e dharmanA zvetAMbara ane digaMbara e e saMpradAyeA dharmonA mahatvanA vicArAmAM eka khIjAne purepurA maLatA che, tethI kharI rIte emaja mAnI zakAya ke isvIsananI zarUAtamAM e be saMpradAyeA judA paDayA te pahelethIja Aje che te pramANenuM dharma svarUpa baMdhAI gayuM hatuM. saMpradAya judA paDatA pahelAM mahAvIra svAmInA dhama upara kevA ne keTalA vikAza thayA hatA te jANI zakAtuM nathI. eja prakAranA ke ene maLatA prakAranA dharmanA mukhya vicArA mahAvIrasvAmI pUrve paNa pravatatA hatA ema mAnavAne paNa kaze khAdha AvatA nathI; bhUla tatvAmAM kaMi spaSTa pheraphAra thayA che ema mAnavAne kazuM kAraNa nathI. ane tethI, mahAvIrasvAmI pahelAM paNa AkhuM jainaRRna hatu. evI je jainonI mAnyatA te svIkArI zakAya. jo A mAnyatA svIkArIe te evuM kare ke mahAvIrasvAmIe jaina dharma sthApcA nathI, paNa emanI pUrve 250 varSa pahelAM thai gayelA pArzvanAthanA dharmane emaNe svIkArIlIdhA ane ene samayeAcita svarUpa Apyu hoya; kaI vastusthitine AdhAre A mata adhAyA che ema mAnavAne ApaNI pAse spaSTa purAvA te nathI. paNa enI virUddha jAya evA kazA purAvA nathI. jaina dharmanuM svarUpaja A vAtane TUMkA Ape che. ityAdi' iti purANakAla temAM lakhAeleA itihAsa prakaraNa 19 mu. For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 vvvwvvwvvur prakaraNa 20 muM-vaidikee-pAchaLathI purANe lakhI kalpI kADhelA brahmAdika de. bhaga zabdanA arthavALo, utpatti AdinA jJAnavALe te bhagavAna keI purANamAM che? brahmA, viSNu ane zivanI kalpanA. dharma varNana pR. 90 thI trimUrti-paMcAyatana. 1 "paramAtmA e jagatanI suSTi, sthiti ane layanuM kAraNa che. ane e traNa karmone laI enAM (1) brahmA, (2) viSNu ane (3) ziva e traNa rUpe kalpAelAM che. paramAtmAnI saghaLI lIlA A traNa karmamAM AvI jAya che, ane tethI prAcIna kALanA iMdra, varUNa vagere devane ThekANe purANanA samayamAM A traNa devo mukhya gaNAyA che. 2. brahmAnI kalpanA vedanA "mA" uparathI thaI che. ApaNe joyuM ke pradhAna eTale dhArmika zabda, stuti, veda-je vizvamAM vyApIne vizvane vRddhi pamADe che. ene adhiSThAtA deva te "aihmA" je paramAtmAnA zabdathI A AkhuM brahmAMDa sarjAyuM che te ja paramAtmA emAM pezIne (vi-pesavuM dhAtu uparathI) enuM pAlana kare che. e rUpe e "viSNu" kahevAya che. ane e pAlana mATe paramAtmAe A jagatamAM AvI bhaktane sahAya thavuM paDe che. ane kaSTane vinAza karavo paDe che. tethI viSNunA vividha avatAra thayA manAya che. paramAtmAnuM trIjuM svarUpa "rUdra" athavA "ziva kahevAya che. tephAnI pavanamAM prakaTa thatI paramAtmAnI Ugra mUrtine vedamAM " rUdrA" nAma ApavAmAM AveluM hatuM tathA enI agni sAthe ekatA karavAmAM AvI hatI. agni sarva vastune bhasma karI nAkhe che. ane e saMhArane deva che. tethI rUdra paNa paramAtmAnI saMhAranI mUrti bane che agninI UbhI jvAlA e enI mUrti (zivaliMga) che. agninI zikhAnI AsapAsa vIMTAto dhUma e enI jaTA che. agninI vedIe enI jalAdhArI che. ane enI bhasma te ene upAsakee dhAraNa karavAnuM cinha che. paNa agni e. kevaLa saMhArane ja deva nathI. ApaNe pUrve jeyuM che ke e ghera ghera vasatuM paramAtmAnuM teja che-gharanuM kalyANa enA upara AdhAra rAkhe che. ane tethI e ziva' kahetAM maMgala ane zaMkara kahetAM sukhakara paNa kahevAya che." (lekhaka--AnaMdazaMkara bApubhAi dhruva.) For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaiTikAe kaMpI kADhelA bramhAdi deveA. jemanAmAM zAstra darzita guNA heAya teja kharA bhagavAn. tulasI rAmAyaNa, mAlakAMDa: pR. 83 nI TaoNpamAMthI prakaraNa 20 mu bhagavAna zabdanA artha aizvaya 1, dhama 2, ze 3, lakSmI 4, jJAna 5,. vairAgya 6, e cha bhaga kahevAya che, ane e cha bhaga jene hAya te bhagavAn kahevAya che.'" 169 prANIonI-utpatti, prANIonA pralaya, prANIonu paraleAkamAM javu, prANIe:nu paleAkamAMthI AvavuM, vidyA ane aniMdyA ane je jANe te bhagavAna kahevAya che. ema paNa eka graMthamAM kahyuM che." AmAM vicAra vicAravAnuM ke rAmAyaNanI TIpamAMbhaga zabdanA atha cha aAdika guNa vizeSa jenAmAM jenAmAM hAca te bhagavAnuM. vaLI khIjuM lakSaNu mukatAM jaNAvyuM che ke-prANIonI 1 utpatti, temane- 2 pralaya, temanuM-3 pAkamAM javuM, 4 ane paraaAkamAMthI Avavu, temaja vidyA avidyAne jANe te bhagavAna ema be prakAmathI bhagavAnanAM lakSaNA khaMtAvyAM che. || zrIyuta AnaMdazaMkara mAdhubhAIe traNa kramAMthI brahmA, viSNu, ane ziva e traNanI kalpanA karI che. te rAmAyaNavALAM bhagavAnanAM lakSaNA brahmAdi traNa devAmAM gaNavAM ke koi bIjA devenAM? khIjI vAta e che ke rAmAyaNamAM batAvelAM lakSaNlRAM jainonA devAmAM ghaTe che te zuM temanAmAMthI laIne te lakSaNo lakhIne batAvelAM samajavAM? tuM A graMthamAM-jinezvaradeva, brahmA, viSNu, ane mahAdeva e mukhya gaNAtA cAre devAnA vicAra karavA pravRtta thayA che tethI jemanA graMthAmAM je pramANe te te devAnuM svarUpa lakhAyuM che te pramANe krama vAra lakhIne batAvuM te te yAgya nahi gaNAyane? je devanA viSayamAM je je phakarA lakhAya te te phakarAnI sAthe upara batAvelAM paramadevanAM lakSaNeA meLavatA jaze teA satya zuM che ane asatya zu. che te Dagale ne pagale Apa sajjanAnA khyAlamAM AvyA vagara raheze nahI, ane sAthe e paNa mAlama paDaze ke A badhuM dhAMdhala kANe ubhuM karyu? jene jevA svarUpamAM potAnA devAne citaryA che tevA svarUpamAM temanA lekhA lakSmIne batAvatAM huM dakhAna bhAgI thai zakuM nahi. vizeSamAM je sajUnA bApanA kuvAnA khyAla dUra rAkhI peAtAnI madhyastha buddhithI joze teone prAye kharo khyAla AvyA vagara rahese nahIM. ema mAruM mAnavuM che. bAkI tA jonAranI bhavitavyatAnA upara AdhAra che eTalu' kahI A lekhathI viramuM chuM. 22 For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 bhaga AdinA artha vALe bhagavAna purANamAM jaNAtuM nathI. jenAmAM rAgAdika aDhAra de na heya te ja kharA paramAtmA ke kharA bhagavAna dUSaNathI dUra guNothI bharapura te dunIyAne deva. rAga dveSa-kaSAya-moha mathano nirdagdhakarmedhano lokA'lokavikAza-kevalaguNo zuktAyuddho nirbhayaH 10 11 12 13 14 15. zApA'nugraha varjito'rati rati kIDA-jugupsA-jarA 16. 15 nidrA-hAsya vilAsa-zoka rahito devAdhidevo jinH||1|| bhAvArtha-svajanAdikamAM ke IkriyenA ISTa padArthamAM-zaga (1, zatruo ke Ikicena aniSTa padArtho para-dveSa (2), krodha, mAna vagere karavA te-kathA (3), strI, putra, dhanAdikamAM je mamatva bhAva te-meha (ja), e cAre durguNe jIne saMsAramAM bhaTakAvavA vAlA che temanuM karyuM che maMthana jemane. temaja e cAre mahA pApane pitAnA hRdayamAMthI kADhI nAkhIne je mahApurUe karma rUpI lAkaDAMne bALIne bhasma karI nAMkhyAM che. (5). ane tyAra bAda lokAlekanA prakAza karavA vALA-kevalajJAnanA (sarvajJapaNAnA) guNa ne prApta karyo che jemane che 6 temaja keIpaNa jAtanA zastra vinAne hevAthI te 7 nirbhaya thaela. che je 8 che temaja nate keIna-zApa Ape che ke huM temaja te keIne anugraha paNa kare che 10 temaja nate khuzI thAya che ! 11 che temaja nAte dilagIra paNa thAya che. je 12 che temaja strI AvinI kIDAmAM 13 che temaja duchAmAM 14che temaja jarA (vRddha paNa)mAM che 15 temaja niMdrAmAM che. 16 temaja hAsya vilAsamAM (mAjamajAmAM) je paDatuM nathI. 17 temaja ISTa vastunA nAzathI ke aniSTa vastunA saMgathI zekane dharate nathI. | 18 teja A dunIyAmAM devane deva thavAne lAyaka hoya che. ane te rAga teSAdikane jItavA vAle jina devaja che paNa bIjo nathI A aDhAre dUSane aMta ANyA sivAya jene muktinI prApti thaI zakatI ja nathI. For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM. vaidikae kalpI kADhelA bramhAdide 171 kAraNa ke-jeTalA jeTalA aMzathI chane rAga ane dveSa adhika hoya teTale teTale te pakSapAtamAM paDe che, ane karmothI bhArI thatuM jAya che. ane tema tema A saMsAranA cakramAM rakhaDyA kare che. mATe rAgadveSathI rahita hoya teja jIva pavitra bane che ema upaniSadathI temaja advaita siddhAMtanA matathI paNa nirvivAda siddhaja thAya che. nArA (3) temaja jIvane jeTalA pramANamAM krodha mAnAdika adhika hoya teTalAja pramANamAM te vivekAvivekathI cUke che. paNa jenA krodhAdika naSTa thayA che te vivekAdikathI cUke? naja cUke, tethI te pavitra AtmA paramAtmA che 3, (4) temaja jeTalA pramANamAM jIvene meha adhika hoya teTalAja pramANamAM te strI, putra, dhanAdikamAM lapaTAya che, ane karmathI paNa bhArI thAya che. mATe sarvathA meha naSTa thaeja paramAtmA bane 4, (5)(6) jyAre cha-rAga, dveSa, kaSAya ane moharUpI maLane bALI nAkhe tyAre ja te pAtra bane, 5, evI rIte karmarUpI maLa baLI gayA pachI dedIpyamAna thaelA AtmAne sarva padArthone jANavAnuM ane dekhavAnuM-jJAna ane darzana prApta thAya; teja sarvajJa ane sarvadarzI A dunIyAne satya dhamanI pravRtti batAve che, te satya dharmanI pravRtti thayA pachI, keTalAke viSayamAM lubdha thaelA pitAne paMDitamAnI, te mahApurUSanA virodhI banI, temanAja vacanene AzrayalaI, juThI sAcI kalpanAo karI, ajJAna vargane pitAnA tarapha dore che. pAdA (8) jemaNe-rAga, dveSa, kaSAya, ane meha sarvathA naSTa karI sarvajJApaNuM, ane sarva zaktio prApta karI che, temane keine bhayaja nathI. te pachI zastronI jarUra zI che? chATa (10) karmonI vicitratAne jANavAvAlA sarva-zApa ke anugrahamAM zA mATe prerAya? lAlA (1112-sarva padArthonA svarUpane yathAvasthita jANavAvALAne navuM ane jUnuM zuM ke jethI khuzI ane dIlagIrI pedA thAya ? 111rA (13) jemane mehaja sarvathA naSTa thaI gayo che temane strI AdinI kIDA hoyaja zAnI ? 13aa (14) sarva padArthonuM sugadhanuM durgadhamAM, ane dudhanuM sugaMdhamAM, parivartana thayAja kare che evuM jANavAvALAne durga chA zI? i14 (15) nidrA kamane nAza karanArane nidrA heyaja zAnI ? 1pa (16) sarvAnA mATe navI vastu zI ke jethI hAsya utpanna thAya? laMdA (17) jJAnanA vilAsIone pitAnA AtmAnI lInatA sivAya bIju vilAsanuM sthAna kayuM? 17aa (18) sarva padArthonuM svarUpa yathAsthita pitAnA jJAnathI joI rahyA che temane iSTa kaI ane aniSTa kaI? ke jezI zeka utpanna thAya? 18aaaa A aDhAre dUSaNathI mukta thaI je jIvana mukta jIve A dunIyAne to batAvyA che te ja paramAtmA dunIyAne pUjanika che. bAkI bIje kaI pUjanika nathI. iti 18 vaNethI rahita anekevaLajJAnAdikathI bhUSitate dUnIyAne deva.pra. 20muM. For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 tatvatraya-mImAMsA. a. 1 prakaraNa 21 muM. agIyAramA tIrthaMkara pahelA baladeva tathA vAsudeva temanA pitA prajApati-vaidikAe kalpelA brahmA, A bharata kSetramAM dazamA tIrthaMkara. pachI ghaNA lAMbA kALe siMhapura nagaramAM IkvAkuvaMzamAM vi rAjA thayA hatA. temanI rANI viSNuzrI hatI. temanI kukSimAM nalIna gulma nAmanA rAjA ke jemaNe rAjya che dIkSA grahaNa karI viza sthAnake tapanI ArAdhanathI' tIrthaMkaranAmaka upArjana karyuM hatuM, te tyAMthI sAtamA devale mAM jaIne ghaNAkALa sudhI devatAnuM sukha bhogavyA pachI AjabharatamAM agIAramAM tIrthakara zrI zreyAMsanAthapaNe utpanna thayA. rAjya bhagavyA pachI dIkSA laIne sarva tIrthakaranI peThe sanAtana tane upadeza karI teo mesamAM gayA.' have agIyAramA tIrthakaranA samayamAM je je banAva banyA che te jaNAvIe chIe - pitanapura nagaramAM harivaMzI jitazatru nAmanA rAjA thayA. tenI rANa bhadrA hatI. temanI kukSimAM--anuttara vimAnane deva cAra svapna sUcita acala nAmanA A avasASiNImAM paDelA baLadeva paNe AvIne utpanna thayA. bIjI vakhatane mRgAvatI nAmanI kanyAne janma. A putrI upara rAjAne rAga thatAM gAMdharva vivAha karI lIdhela tethI lekee tenuM prajApati evuM bIjuM nAma pADayuM "prajJAti pai sthAtira mANAva" evI je vedamAM zruti lakhAelI che te A jItazatru rAjAne uddezIne lakhAelI hoya ema jaina itihAsathI jaNAya che. paNa A zrutine artha pUrve thaelA paMDite ghaNA lAMbA kALa sudhI evo karatA rahyA ke prajApati-brahmA pitAnI putrInI sAthe viSayanuM sevana karatA rahyA A vAta taddata agya lAyothI-AcArya zrI kumArila bhaTTe A kRtine artha pheravavAne mATe ghaNA ghaNuM prakAranI kalpanAo karI che. te ja pramANe svAmI dayAnaMdajIe paNa pitAnI anukuLatA pramANe artha karavAmAM bAkI rAkhI nathI. paNa purANukAe je te kRtinA saMbadhe meTI maTI sthAo banAvI lekamAM prasiddha karI ApI hatI, te badhA ThekANethI kevI rIte kADhI zakAya? te sivAya A vAta gavAziSTamAM evI che ke-"rAmacaMdrAvatAre vaziSTha RSijIne pUchayuM ke-brahmA keNa? ane kevA hatA? uttaramAM vaziSajIe kahyuM ke huM paNa zakita chuM. A prazna-zukadevajIe vyAsajIne puchyuM hatuM ema kahIne nirNaya upara AvI zakyA nahi." AmAM vicAra e thAya che ke rAmacaMdra sAkSAta viSNunA . ke te tenA S For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNu 21 mu. putrIpati-prakRti vaidi dAmAMbramhA. 103 avatAra hatA, vaziSujI maharSi hatA tepaNu brahmA keNu ? ane kevA hatA ? tenA niya karI zakA nahi. tyAre zuM jaina sAhityamAM praznapatinA nAmathI prasiddha thaelA jItazatru rAjAne te brahmA tarIke nahi kalpyA hAya ? jaina ane purANAnA itihAsa jotAM A zaMkA savathA khATI nathI. bAkI kharA khulAze te koi jJAnI purUSa batAve te kharA ! putrInI sAthe saMbandha karavAthI jitazatrunuM nAma prajApati paDayuM. tene brahmArUpe kalpI vedamAM zruti dAkhala karI ane purANAmAM kathAe gAThavAi che te paNa jANavI joie. ame tene A sthaLe jaNAvIe chIe-- sa. mI. pR. 103 mAM--bhAgavata, skaMdha 3, adhyAya 37, zlA 33 nu ApeluM avataraNa, (1) brahmAjI potAnI putrIne dekhI mAhita thayA. rIMchanuM rUpa dharIne dADyA. jaina pramANe jitazatru rAjA putrInA saMbaMdhathI prajApati, vaidikAe kalpelA brahmA tenAM avataraNeA pAMca. (2) za'kAkeASakAra, za'. 110 pR. 15 mAM, bhAgavata: bhASA DhIkA agada zAsrIkRta. zlAka 23 nA AdhAre jaNAve che ke brahmA jyAre peAtAnI putrI upara mAhita thayA tyAre e banne khApa ane dIkarIe hariNa* hariNInAM rUpa dhAraNa karyAM." ityAdi geAThavAyalI purANAmAM jovAmAM Ave che. te jIvA nIce pramANe-- A vAta uparathI khIjI paNa vAtA ghaNA prakArathI ulaTa pAlaTapaNe (3) ma.mI. pR. 121 mAM-matsyapurANu. adhyAya 3 ne putra 10 mAnA kalpavA ? utAraza brahmAjI kAmathI pIDita thaine zatarUpA nAmanI strInI sAthe devatAAnAM 'sA'sA' varSa sudhI krIDA karatA rahyA." anAdi kALanA brahmA che ema mAnIe tA A pratihAsa kayA kALanA x bhAgavatamAM--zrahmAnuM AyuSya (71).ekatrIza nIla, (10) daza kha, ane (41) cAlIza mA jaNAveluM' che. (za'. za'kA 262 mI). *prajApatinI putrInuM nAma mRgAvata che tethI hariNI rUpe kalpI zakAya tema che, 1 For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 0 (4) ma.mI. pR. 102- pu. prathama cha khaMDa adhyAya 17 mAM. pAsamAM patra upara kaleka 42 thI 44 ne bhAvArtha. ju brahmAjIe bIjI strI karI. pahelI je sAvatrI hatI tene manAvavA aparAdhanI kSamA mAgI ke pharIthI evuM nahi karuM. pagamAM paDayA tepaNa kodhathI zApa devA taiyAra thaI ItyAdi. * A upara lakhelI vAta kharI che ke beTI te te lekha lakhanAra jANe paNa AvA ati kAmazakta purUSane devanA deva tarIke purANakAroe kevI rIte kalpI lIdhA haze? (5) vaLI juo zaMkA keSa-zaMkA 24 mI pR. 3 mAM devI bhAgavatathI "devInA hAtha ghasavAthI brahmA, viSNu ane mahAdeva utpanna thaI gayA. e traNamAMthI brahmA ane viSNu e bannene khAI gaI punaH mahAdevanA kahevAthI temane devIe jIvatA karyA." . A traNe de anAdinA manAya che. bIjI rIte jotAM traNa yuganA kamathI paNa e traNe de thayelA manAya che. tyAre A devIthI utpanna thayelA te traNe deve teja mAnavA ke bIjA ane A banAva kayA kALamAM banela mAnave? A vAtane khulAze ke yogya rIte karIne Ape te kAMIka samajAya; nahI te kapeluM che eja vicAra upara AvIne aTakavuM paDe che. vaidikathI-bhAgamasya-padma-devIbhAgavatamAMnA brahmAnAM avataraNuM pAMca. pharIthI brahmAnA saMbaMdhe avataraNa 4. (1) hiMdusthAnanA de. 127 viSNupurANamAM adabhuta aMDa viSe vArtA. . "tenI yoni merU parvata jeTalI vizAla hatI ane parvatanI banelI hatI. moTA sAgarepamanA jaLathI tenuM polANa bharAI gayuM hatuM e aMDamAM khaMDe. samadro ane parvate hatA. zahera ane vizvanA vibhAge, de, rAkSase ane manuSya jAti hatAM. aSTA e aMDamAM eka hajAra varSa (eka "deva" varSa) rahyA tyArapachI te aMDa phATayuM ane dhyAnathI brahmA temAMthI bahAra nikaLyA ane sRSTi utpanna karavAnuM kAma zarU karyuM."( vikinsa kRta hiMdu purANa" pR. 100) For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praka@ 21 muM putrI pati-prajapati vaidikemAM bramhA. 175 (2) "mahAbhAratAdi bIjA purANamAM brahmAne aMDamAMthI nahi paNa viSaNunA nAbhi kamaLamAMthI nikaLelAM varNavyA che." (3) matamImAMsA-pR. 118-varAhapurANa-mAyAcaka nAmanA adhyAya 125 bleka pApara, bhAvArtha viSNu bhagavAna kahI rahyA che ke huM je jaLamAM rahuM chuM te mAyAnA baLathI rahuM chuM ane prajApatine (brahmAne) ane mahAdevane huMja utpanna karuM chuM ane huM ja dhAraNa karUM chuM te paNa te brahmA ane mahAdeva Adi mArI mAyAmAM mAhita thaelA mArI mAyAne jANI zakatA nathI." (4) matamImAMsA pR. 104 zivapurANa-vidhezvara saMhitA adhyAya damAM evuM lakhyuM che ke "eka dina brahmAjIe sutelA kRSNajane uThAne kahyuM ke tuM unmatta jevo dekhAya che. huM tAre nAtha Avyo chuM chatAM mAruM ArAdhana nathI karato tethI tuM prAyazcitane adhikArI che, te vakhate krodhamAM AvIne kRSNajIe kahyuM ke-vatsa? A pITha upara beza. tyAre brahmAjI bolyA-are zuM mAnamAM AvI gayo ke? he vatsa! huM tAre trAtA chuM ane jagatane paNa rakSaka chuM. viSNujI kahe che ke huM tAre nAtha, brahmAjI kahe che huM tAre nAtha. ema Apasa ApasamAM huM ane tuM karatAM laDI paDayA. chevaTe ekekane mArI nAkhavA neja taiyAra thayA. te vakhate brahmAjInI ane viSNujInI evI laDAI thaI ke devatAo paNa bhayabhIta thaI gayA" ItyAdi.. samIkSA ' (1) viSNu purANuvALA aMDanA lekhane vicAra-eka divya varSa sudhI brahmA temAM rahyA te te kayAMthI AvIne temAM bharAyA haze? ane divya eka varSanI gaNatrI lekhake kayA kALathI karI haze? bIju leka te haja nahi te te aMDa kayAM raheluM A lekhathI brahmAne ke divya varSane patto meLavI zakAya tema jaNAya che? - (2) bIjA mahAbhAratanA lekhamAM-vikhaNanI nAbhi kamaLamAMthI brahmAjI nIkaLyA.-tema heya te viSNuja anAdinA Thare, tyAre brahmA keNa ane kayAMthI AvyA! e prazna vaziSTha RSine rAmacaMdra pUche paNa tene nirNaya teo karI zakelA nathI. For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 . () trIjA varAhapurANunA lekhane vicAra-viSNu mAyAnA baLathI jalamAM rahyA te te kayA kALathI ne keTalA kALa sudhI rahyA? brAne ane mahAdevane utpanna karI dhAraNa paNa karyA che temane kaI vastuthI utpanna karyA ane zemAM dhAraNa karyA? bIjA aneka lekhamate brahmAne zreSTha ane svataMtra batAvI badhA enA suTA paNa kahyA che te pachI A badhI vicitra vAtane patto kayAMthI ane kayA ThekANethI meLavavuM ? . (4) vibhuSurANamAM jaNAvyuM hatuM ke-brahmAjIe aMDamAMthI nIkaLyA pachI badhI yuSTi racI. mahAbhAratamAM jaNAvyuM ke brahmAjIviSNunI nAbhikamaLamAMthI nIkaLyo. caNAhapurANe jaNAvyuM ke brahmAne ane mahAdevane paNa viSNue pidA karyA kharA paNa temanI mAyenI te temane khabara ja na paDe, tyAre suSTi racanAnuM jJAna temane hatuM ema paNa kevI rIte mAnI zakAya? " - have A cothe zivapurANune lekha jaNAve che ke brahmAjIe sUtelA kaNajIne jagADIne kahyuM ke-huM tAre bApa Avyo chuM. tyAre kRSNajIe kahyuM ke huM tAre bApa. ema rakajhaka karatAM ekekane mArI nAkhavAneja teo taiyAra thaI gayA. eTaluja nahi, paNa kerAtAo paNa bhayabhIta thaI gayA. A badhA prakAranA lekhe jotAM traNe moTA demAMnA eka paNa devane patto meLavI zakAya tema che? te vicArIne juo eTahyuM ja kahevuM A ThekANe basa che. vaLI bIjI vAta vicAravAnI e che ke-mRvatI putrInI sAthe saMbaMdha karavAthI jitazatru rAjAnuM nAma-prajApatti paDayuM hatuM temane purANakAre brahmA TharAvelA, temanA putra tripuSTa vAsudeva (viSNu) thayA. braho viSNune kahetAM AvyA ke huM tAre bApa Avyo chuM tyAre viSNue kahyuM huM tAre bApa. ema purANakAroe kalpanA karI A kathA ubhI karI hoya. vaLI bIjI vAta e che ke Aja uparanI kathAnA bhAgane laI uMdhI chatI gaThavI-bramhAne, viSNunI nAbhikelamathI utpanna thavAnuM lakhI dIdhuM hoya? A vAtane vicAra karavAnuM kArya paNa paDitene soMpuM chuM A vaidika brahmAnAM pharIthI samIkSA sAthe avataraNa cAra. batAvyAM "vaLI pharIthI brahmAnA saMbandha traNa avataraNe matamImAMsA. pR. 3 . zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 16-17-18 nA lekhe juve , , , , , ; ; ; - (1) "mahAdevajI pitAnuM svarUpa taghana kaMdarUpa beDhaMgu) banAvI na laIne paraNavAne gayA tevuM kadarUpa dekhIne pArvatIjInI mAtAne ghaNuM ja duHkha, For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21 muM. vaidika brahmAnA saMbaMdhe aneka avataraNe. 177 thayuM. ItyAdika varNana karatAM A jagapara kAma viSayanuM piSaNa ghaNuM ja karyuM che chevaTe vivAha thavA lAge te vakhate pArvatInA paganA aMguThAnuM rUpa jovAnI sAthe bramhAjI kAmane vaza thaI gayAne turataja vIrya nIkaLI paDayuM ane tenAthI ar3hayAsI hajAra RSio utpanna thaI gayA. A ayogya vartana dekhavAthI mahA devajIne ghaNeja kedha utpanna thaI gaye" ItyAdi. (2) matamImAMsA pR. 103. zivapurANu jJAnasaMhitA, adhyAya 18 leka, 62 thI juve. - mahAdevajIe lagna vakhate agninA cAra pherA pharyA te vakhate pArvatIjInA aMguThAne dekhavAthI bramhAjInuM vIrya nIkaLI paDyuM. teNe potAnA kheLAmAM gopavI rAkhyuM. tethI janoIvALA asaMkhyAtA baTuko (chokarAo) utpanna thaI gayA. temAM kachAvALA ane daMDa dhArelA hajAre hatA. te bramhAne namaskAra karIne bramhAnI AgaLa AvIne ubhA thaI gayA. (3) zaMkAkeSa-zaMkA. 36 mI pR.48 mAM juve "eka vivAhamAM bramhAjInuM vIrya jamIna upara paDayuM. mahAdeve temane vadha karavA dhAryuM. tyAre bramhA viSNu pagamAM paDayA. temaja dakSe bahu khuzAmata karI tyAre mahAdevanuM prasanna thavuM." uparanI traNa kalamamAM kiMcita vicAra -satyayuganA bramhA, dvAparayuganA mahAdevane meLApa purANakAroe kevI rIte meLavIne Ape? jagatanA kartA sarvajJa rUpa bramhA-pitAnA jJAnathI badhI dunIyAne dekhavAvALA, jaDa rUpa AMkhathI aMguThe dekhI vihavala kema banI gayA? eka jagapara bramhAnA vIryathI eDrAsI hajAra kaSi, bIje ThekANe asaMkhyAtA baTuke temAM hajAre kachAvALA daMDa sAthe mAMDavAmAM utpanna thaI gayA e kevI rIte ? mahAdevajI mAravA uThayA-bramhA, viSNu pagamAM paDyA, chevaTe zivanA sasarA dattanI khuzAmatathI zAnti thaI. A badhI vAte vicAravA jevI nathI? bhUlacUkanI kSamA cAhuM chuM. che Iti vaidika bramhAnA avataraNe pAkA3 malI 12 tene vicAra prakaraNa 21 mu. For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t. 178 tattvatrayI-mImAMsA. ' , khaMDa 1. man prakaraNa 22 muM. vaLI pharIthI bramhAnA saMbaMdhamAM avataraNe 4. (1) zaMkAkaSa. zaMkA. 33 mI pR. 5 mAM-viSNue bahAne 4 lekane upadeza kare ane punaH-kadI mehane prApta nahi thAo e vara Ape ane punaH brahAnuM mohavaza thavuM (bhAgavata.) (2) matamImAMsA-pR. 167-masyapurANa. adhyAya 248 ne bhAvArtha. "bramhAjInI preraNAthI dainI rasAthe devatAo maLIne samudranuM maMthana karyuM temAM viSNujI paNa sAthe maLyA. e maMthana kriyA karatAM-hajAre hAthI vigere jAnavarane paNa nAza thaI gaye," ItyAdi. (3) zaMkA keSa. zaMkA pa6 pR. 9-bhAgatamAMthI- "bramhAe vAchaDAMnI corI karI. punaH bramhAM jyAre vAchaDAM corI gayA tyAre zrI kRSNa e eTalAMja vAchaDAM eja rUpa raMganAM pedA karyA-ke jenI keIne khabara paDI nahi. te eTale sudhI ke te vAchaDAMnI mAtAo (gA) ne paNa khabara na pI ke Aja mArAM chokarAM ke bIjAM che." (4) AryonA tahevArane itihAsa. pR. 49 dattajAMti mAgasara sudi 15 ne karavAmAM Ave che. A deva viSe bhinna bhinna graMthamAM bhinna bhinna mAhitI maLI Ave che." maharSi atrInI pativratA strI anasUyA, AzramamAM ekalI hatI te vakhate bramhA, viSNu ane maheza e traNa deve vRddha brAmhaNanA veze tenA AzramamAM AvyA. "na thaIne amane anadAna Apa"" evI vicitra mAgaNI karI tenuM mana dubhAya, paNa grahasthadhama pALavA dAna ApavA gharamAMthI bahAra AvI, tyAre devee bALarUpa karyuM. saMtuSTa thaI traNe dee kharuM rUpa pragaTa karyuM ane te traNe bALake tene arpaNa karyA. tenAM nAma-ema. datta ane durvAsa evAM rAkhavAmAM AvyAM. kALe karIne moTA thayA-durvAsa tapa karavA lAgyA some caMdramaMDaLamAM prayANa karyuM. datta mAtra mAbApane sukha Apate rahyo ...A yadatta athavA dattAtreyanA nAmathI prasiddha thaye....atrIe ekavAra A mRtyulekamAMthI prayANa karyuM paraMtu cAlu vavasvata manaMtaranI zarUAtamAM atrinA nAmathI te pAcho janme. tene-sAma, data, durvAsA ane aryamA ema cAra putro thayA. ane "amalA" nAmanI eka kanyA ema pAMca bALako thayAM. ityAdi. che ! Itivaidika bramhAnA saMbaMdhe-avataraNacAra. hariNarUpa bramhAne zive vindhA te nakSatra rUpe thayA. sakaMdapurANa khaMDa 3 jo adhyAya 40 patra 75 mAM " A gAyatrInI ane sarasvatInI kathA sAMbhaLatAM ane paThana karata mukitane ja ApavA vALI che. sAMbhaLI brahmAne vADa nAmanI pitAnI putrInI sAthe For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~-~ *^ ^ ^ ^ ^ ^^ prakaraNa 22 muM. vaidike judA judA purANanA brahmA. 1 . ramaNa karavAnI IcchA thatAM tenIe hariNInuM rUpa dhAraNa karyuM. brahmA paNa harinuM rUpa dhAraNa karI pAchaLa cAlyA. A akArya jANIne dee ane brAhmaNae niMdyA. jaganA patinu A akArya joIne zive vyAdha rUpa dharI bANathI dhanuSa pheMkyuM ane hariNa rU5 dhArIne vIMdhI nAkhe ke turataja bhUmi upara paDaze. tyArabAda tenA dehathI jyotiH rU5 (prakAza rU5) nIkaLIne maga nAmanuM nakSatra banyuM. AdrA nakSatranuM rUpa dharI mahAdevajIe pAchaLa jaI tyAM paNa khUba paDayA. Aje paNa juo mRgazIrSa nakSatranI sAthe AdrA nakSatra che. have gAyatrIe ane sarasvatIjIe patinA jIvana mATe zivane uddezIne tapa karyo ane mahAdevajInI stuti karI pachI mahAdevajIe prasanna thaI brahmAne sajIvana karyA pachI brahmAe paNa mahAdevajInI stuti karI te paNa brahmAjIne mahAdeve kahyuM ke he brahmanuM? je unmArgamAM jAya tene huM zikSA karavAvALe chuM. pachI gAyatrIne ane sarasvatIne mahAdeve kahyuM ke mArI prasannatAthI tamArA pati bramhA pAchA AvyA che, tame paNa brahelokamAM jAo, vilaMba na kare, ItyAdika zloka 61 sudhImAM varNana karIne banAveluM che. AmAM jarA mAre vicAra-putrInI sAthe meha karatAM bramha rUpa pitA-deva, manuSyathI niMdAyA paraMtu samartha zivete vidhIja nAkhyA. tethI temane maga nakSatra rUpe thavuM paDayuM eTaluM ja nahi paNa te akAryanA pApanuM prAyazcita ApavA ziva pote AdrA nakSatra rUpe thaIne paNa naDayA. tyAre mRga ane AdrA je Aje dekhAya che te bramhA ane zivanA svarUpanAM samajavAM? je evAta siddha rUpanI na hoya te bramhA ane zivanA saMbadhe purANakAroe je moTA moTA lekha lakhIne batAvyA che te satyarUpanA kevI rIte manAya ? "mUruM nAsita kutaH sAravA" nA svarUpavALA na gaNAya? amArA vicAra pramANe te jarUra ke vikAra rUpanI vastune grahaNa karI temAM aneka vikAre meLavI meTAM moTAM purANa ubhAM karelAM. haze.? zivanA vedhathI bramhA nakSatra rUpa thayA tene vicAra bhAgavata-masyAdika-purANanA brahmAdikanI samIkSA prathama devI bhAgavatathI jaNAvyuM hatuM ke devInA hAtha ghasavAthI bramhA viSNu, ane mahAdeva pidA thaI gayA paNa bramhA, viSNune te devI sApiNInI peThe khAI gaI. bacI gaelA mahAdevajIe pAchA sajIvana karAvyA. A lekhane For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 vicAra karatAM te traNe moTA devA te taddana paravazamAMja paDelA jaNAya che. na jAne kayAMthI Ave che ane kayAM guma thaI jAya che ? ApaNe bramhAne vicAra karavA beThA chIe-te te eka vakhate sAvitrInA zApathI apUjaya banyA. vaLI kAmavaza thai pAMca mukha karyAM tyAre mahAdevajInA bhairave pAMcamuM mukha kApI nAkhyu. putrInI sAthe anIti karyAne daMDa devatAoe karyA. madyanuM pAna karavAthI paNa badhAnA aparAdhI banyA. asatya bAlavAthI bramhA khAliza ane maMdabuddhinA TharyA. chatAM paNa manusmRtimAM chavAnA kalpavAvALA saSTA kahIne batAvyA. tyAre zuM A bramhA koi vyakita rUpa che ? athavA zuM kei kalpita vastu che ? ke kAi utpAta rUpanI vastu che? AmAM satya zuM samajavuM ? AgaLa viSNupurANavALAe-adbhuta aMDanI vArtA kahI, aDamAMthI nIkaLyA pachI sRSTi racavAnuM kahI batAvyuM. varAhapurANavALAe-bramhA ane mahAdeva e bannene viSNujInAM zivapurANavALAe-bramhAne ane viSNune ekekanA bApa banAvI laDAvI mAryA. ahi' sudhI zodhakheALa karatA AvyA paNa ApaNane traNa meATA devAmAM eka pazu devane kharI patto maLyA nahi. tyAre have AgaLa A navIna prakaraNanA cAra phakarAomAM tapAsIe. ramakaDAM TharAvyAM. (1) bhAgavatavALAe lakhyuM ke-viSNue cAra aAkathI pramhAne bedha karyAM chatAM paNa bramhAjI muMjhAi paDayA, kRtayuganA bhramhA che. tretAnA-viSNu che. bhegA kayA kALamAM thayA ? jaganAM sraSTA evA bramhA zuM cAra zlAkanuM jJAna karavAmAM muMjhAI paDayA ? A vicAra zuM sateSa Ape tema che. 2. bIjA matsyapurANanA lekhamAM--kRtayuganA bramhAe samudranuM ma thana karAvyu. tretAnA viSNu paNa jaIne bhaLayA! anAdikALanA bramhA ke viSNu ? jo anene kartA, hartA mAnIe te zuM samudre temane nathI, manAvyA anAvyA che ema kahA tyAre zu' meLavavAne mathana karAvyuM ? For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 muM. pAMca mukhanA bramhAnuM svarUpa. 181 vaLI bhAgavatane lekha kahe che ke-bramhAe vAchaDAM caya. kRSNajIe pharIthI bIjAM evAM banAvyAM ke tenI mAtAo paNa oLakhI na zakI? sajajane! kayAMnA bramhA ane kayAMnA kRSNa zuM vAta vicAra jevI nathI? zuM dvArikAnA dAha vakhate te kRSNajI na hatA? te vakhate teo zuM karI zakayA hatA? (4) A cethA lekhamAM-atrInI strI anasuyAnuM zunya Azrama joI traNe yuganA traNe deva vRddhapaNAnA svarUpathI temAM padhAryA. vicAravAnuM ke-kayA kALamAM bhegA thaIne eka mate karyo mAna? upara AvelA lekhe sivAya bIjA aneka lekhamAM paNa purANakAroe e traNe meTA devane prAye jJAnathI zanyapaNAnAja citaryA che. tethI A badhA lekhe satyayarUpanA nathI paNa bIjI etihAsika vyakitao je thaI gaI che temanuM svarUpa temanAM nAmo pheravI devanA nAmathI kalpelA che. tethI ke IpaNa prakArathI meLa meLavI zakAtuM nathI. keTalAka amArA AgaLanA lekhethI satyazodhaka sajajanene vicAra karavAno mArga jaDaze evI amArI dhAraNA che | iti bhAgavatAdika brahAnI sAmAnyarUpe samIkSA. judA judA purANanA bramhA prakaraNa 22 muM saMpUrNa prakaraNa 23 muM. mahAbhAratAdi purANenA pAMca mukhanA brahmA. bramhAnA saMbaMdhamAM kevA kevA prakAranA lekhe lakhAyA che te paNa A prasaMgane laIne TuMkAmAM TAMkI batAvuM chuM-hiMdustAnanA de-prakaraNa bIju. pR. 128 thI 129 juve. bramhAnA pAMca mukhanI samajutI ApavA nIcenI vArtA ApavAmAM Ave che. bramhAe manuSyarUpa dhAraNa karyuM ane tenuM ardha zarIra utpanna thayuM eTale teNe temAMthI eka kAntIvatI zatarUpA banAvI paNa tema karavAmAM tenA zarIrane jarAe bhAga ocho thayo nahi. te evI te suMdara hatI ke tenA rUpathI te tenA upara meha pAmyA, paNa te potAnA zarIramAMthI janmI hatI tethI teNe potAnI putrI vicArI ane potAnA vikAra mATe lajajA pAmyA, kAma ane zaramanI vacce laDAI thatI hatI tyAre tenI tarapha potAnI AMkha sthira rAkhI te nizcala thaI rahyA. zatarUpA A sthiti samajI gaI ane tenI draSTithI dUra thavA tyAMthI cAlI gaI. bramhAthI hAlI zakAtuM na hatuM. paNa hajI tene jevAne Atura hovAthI te je dizAe gaI te dizA tarapha eka mukha utpanna karyuM. teNe cAravAra jagA badalI ane pRthvInI cAra dizA tarapha teTalAMja mukha bramhAnA mAthAmAMthI utpanna thayAM" (mUrakRta hiMdu sarvadeva) For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w wwwwwwwwwwwwwwww wwwwja 182 tattvatrayI-mImAMsA. .' khaMDa 1 ema kahe che ke tenA cAra mukhamAMthI cAra vede nIkaLyA." - "eka mukha te mULanuM ane zatarUpAne jevA navAM cAra pharIthI karyA te ema paMca mukha hatAM temAMthI eka kapAI gayuM tethI cAra mukha ja rahyAM." (2) pAMcamuM mukha kevI rIte kapAyuM? hiMdustAnanA de-pR-129 thI bramhAnuM pAMcamuM mukha kapAyuM te viSe mahAbhAratamAM nIce pramANe che eka divasa viSNunI samakSa aSioe (devarSioe) bramhAne pUchayuM ke-bramhA, ziva ane viSaNu e traNemAM moTAmAM moTuM ke? bramhAe kahyuM ke huM maTe, te uparathI bahAne viSNunI vacce laDAI thaI. Akhare temane e viSe vedanuM pramANa jevA kabula karyuM. pavitra veda pustakamAMthI ema jaNAyuM ke e sanmAna zivanuM che. bIjA be deve sAmA thayA ane bolI uThayA ke "bhUtanApati smazAnamAM AnaMda mAnanAra, Akhe prile bhasma coLelI, evA nagna bhakta, jharaDAI gayelA dekhAva vALA, jaTAdhArI ne sarSathI bhUSita thayelA evA ziva sarvamAM zreSTha zI rIte heya? teo Ama kahetA hatA eTalAmAM manuSyarUpa dhAraNa karI vizALa ane bhayaMkara rUpamAM ziva temanA mahA AgaLa khaDA thayA. temane joI brahmAnuM pAMcamuM mAthuM kodhathI rakta thaI gayuM ane belyuM-he caMdrazeSa ! tamane sArI peThe oLakhuM chuM, kAraNa ke tame mArA mAthAmAMthI utpanna thayA che ane tame royA mATe tamane rUdra kahyA teTalA mATe tame jaldI mAre page paDe, eTale he putra! huM tAruM rakSaNa karIza, A abhimAnanA zabda sAMbhaLI zivane ghaNe krodha caDhaye ane tenA krodhamAMthI bhairava nAmanuM bhayaMkara svarUpa ubhuM thayuM. teNe DAbA hAthanA aMguThA vaDe brahmAnuM mAthuM kApI nAMkhyuM" (vilikansakRta "hiMdupurANa"pa 102). anItithIputronuM mukha jotAM bramhAnuM pAMcamuM mukha kapAyuM, (1) uparanA lekhenI samIkSA zatarUpAne jevA brahmAe cAra navIna mukha karyo tyAre bhayaMkara bherave pAMcamuM mAthuM kApI nAkhyuM ne? AmAM anItiravanI ke bramhAnI ? * brahmAe saMpUrNa jIvane antarUpe karyo che. ema manusmRtinA adhyAya pAMcanAmAM je bramhA batAvyA che te A bramhA haze ke koI bIjA ? For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 23 muM. pAMca mukhanA brahmAnuM svarUpa. 183 jo te manusmRtivALA ane A bramhA ekaja hAya te te sarvopari sattAvALAM zatarUpAne manAvI zake. temAM zya na gaNAya. devAMganAo paNa temaneja anAvI haze ne ? te| te ghaNIja su Mdara gaNAya che. jo temAMnI kAi ati suMdara pasaMda karI letA te A nahi icchavAvALI zatarUpAne jovA navIna cAra mukha anAvIne petAne phajetA zuM karavAne karAvI letA ? bhramhA-madhA jIvAnA nAnA prakAranA suMdara, ane ati sUkSmaghATa ghaDatAM jarApaNa cUkayA nahi. teA temanI keTalI badhI nipuNatA ? tA A eka zatarUpAnA vicAre jANavAnI vakhate te badhI nipuNatA temanI kayAM gaI ? have bIjA lekhanI samIkSA~~~ brahmAnA cAre mukhathI cAre vedo utpanna thayA ane jemAM duniyAnA badhAe tattvAnuM svarUpa che ema brAhmaNa leAke jAhera kare che. tyAre zu te vedomAMthI traNa mukhya aNAtA devAnuM svarUpa paNa na nikaLyuM, tethI temane peAtAnuM mAthu kapAvavu paDayuM ? kRta, tretA ane dvApara e traNa yuganA kramathI te e traNe devAnI utpatti brAmhaNeA paNa kahetA rahe che. te pachI A traNe devA kayA yugamAM ekaThA thaine laDayA ? sajjanA ! AvA banAvaTI lekhAnA mela kevI rIte meLavI zakAya ? tethI vadhAre kahevAnI jarUra nathI. vaLI mahAbhAratamAM bramhAnA pAMca mukhanI vAta evI paNa che ke-dhruvatAnA eka hajAra varSa sudhInA tapa bramhAe karavAne mAMDayA. strInA lAlupI jANI IMdre tileAttamAne mAkalI nRtyArabha karyAM. bramhAnuM mana Dagelu jANI mIjI dizA tarapha pharI ema cAra dizA tarapha cAra mukha karI jovAne mAMDayu chevaTe AkAzamAM adharapaNe nAcavA mAMDayuM te jovAne pAMcamu' mukha karavuM paDayu eTale mahAdevajIe tIkSNa nakhathI chedI nAMkhyuM " vaidika dharmImAM jage jagApara bramhAne anAdinA kahe che ane dunIyAnA sraSTA paNa kahe che. te pachI vadhArAnu' zu' meLavavAne tapa karavAne gayA hatA? bramhAnA saMbaMdhe ApaNe ghaNA ghaNA lekho tapAsyA chatAM paNa koi patto meLavI zakayA nahi. tyAre kahevuMja paDaze ke--prAcIna kALamAM kai cAlatA satya dharmAMthI virUddha thaIne purANakArAe A badhu ta`Ta ubhuM kareluM hoya. jainonA mukhya itihAsamAM ke temanA mukhya tattvAmAM Aja sudhI koipaNa prakAranI garabaDa thaelI nathI. ema aneka jainetara paMDitA peAtAnI madhyastha buddhithI jaina tattvanA abhyAsIe sArI rIte joi zakayA che, ane te For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ta-vatrayI-mImAMsA. ' khaDa 1 pramANe bIjA paMDite paNa niSpakSapAtathI jaina tatvenA tarapha daSTi karIne leze te jarUra pitAnuM dhyeya samajI zakaze evI amane khAtarI che paNa durAgrahavALAne satyarUpe samajAya e ghaNuM durghaTa che. te bramhAnuM pAMcamuM mukha kapAyAnI samIkSA prakaraNa 23 muM saMpUrNa. . prakaraNe ra4 muM. yajJa karatA brahmA, hiMdustAnanA de. pR. 134 mAMthI. kiMcita zivajI pArvatIjIne kahe che ke-sarasvatIjIe bramhAne kevI rIte tajyA ane gAyatrIne kevI rIte paraNyA ? "vedamAM kahyuM che ke yajJo karavAthI ghaNuM lAbha thAya che A kAmane mATe bramhA, sarasvatI, deve ane munio puSkarajI gayA. yajJa mATe sarva taiyArI thaI eTale zatvija sarasvatine belAvavA gaye. sarasvatie kahyuM ke-meM mArUM kArya karyuM nathI te sabhAmAM ekalI zI rIte AvuM. Rtvije bramhAne kahyuM kAmamAM che mATe AvavAnAM nathI. patnI vagara kriyAnuM phaLa nahi jANuM gusse thaI IMdrane AjJA karI ke mArA mATe eka strIne lAve. " dahInI maTakIvALI gepa kanyAne paka sabhAmAM laI gayA. he munie tamene ThIka lAgatuM hoya te A gAyatrI sAthe lagna karuM. chevaTa zaNagArIne paraNyA. eTalAmAM-lakSamI, gaMgA, IdrANI ane devAnI tathA munionI patnIo sAthe sarasvatI paNa yajJasthAnamAM padhAryA. yajJa karatA joI sarasvatIjI belI uThayAM-tame paraNelIne kADhI mukavAne pApI vicAra karyo che. tamane kaMi lajajA nathI. kAmane vaza thaI AvuM nirlajja kAma kare che? tamane deve ane munie moTA pitA kahe che. tame jAhera evuM AcaraNa karyuM che ke traNa bhuvanamAM tamAre tiraskAra thaze. huM paNa patithI tajavI sukha zI rIte batAvuM? bradhAe uttara Ape ke-katvijoe kahyuM ke strI vinA kriyA thAya nahi, Idra kanyA lAvyA ane viSNu ane ru. tenI sAthe mAruM lagna karyuM. A aparAdhanI kSamA karo. pharIthI avuM nahi karuM. sarasvatIjI belyAM ke-cothI mane zakti prApta thaI che jethI kahuM chuM ke-varasamAM eka dIvasa sivAya tamArI For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Www prakaraNa 24 muM. yajJa karatA brahA. 185 pUjA kaI jagyApara nahi thAya. Idrane kahyuM ke sAMkaLethI baMdhAI ajANyAM dezamAM kedI thaze, viSNune kahyuM ke manuSya nimAM janmI DherAnA pAlaka thaI lAMbe vakhata bhaTakavuM paDaze. trinirvajone ane brAhaNene kahyuM ke pachI tame dakSiNa bheLavavAnA lozathI ya kaze ane tIrthomAM jaze A pramANe zApa daI cAlavA mAMDayAM. bramahAnI prArthanAthI-viSNue ane lamIe pAchaLa jaIne vinavyAM sarasvatIe dIdhelA zApa sAvitrIe ochA karyA. bramhAnA bhakata meM sukha maLaze ane chevaTamAM eka rUpa thaze ema pratijJA karI varadAna ApyuM. sarasvatIjI pAchA AvyA. bramhAe kahyuM ke gAyatrIne tamAre karavuM hoya te kare. gAyatrI page paDayAM sarasvatIe kahyuM patinI AjJA pramANe cAlavuM. kajIyA kare te nakkI narakamAM 5che. gAyatrIe kabula karyuM ne kahyuM ke tamArI AjJA mAnIza. huM tamArI putrI chuM. mAruM rakSaNa kare.. (2) skaMda purANamAMthI. ' skaMdapurANa, khaDa. , . adhyAya. 179 thI te 194. patra. 17 thI 216. - (1) bramhAe mRtyu lokamAM yajJa karavA zAthI maLe? avyakta janmavALa bramhAnA brahalekamAM nArada jaI caDhayA, tethI nAradane joI bramhA belyA ke-tane ghaNu vakhate je. tuM kayAMthI AvyuM ?' ATale vakhata kayAM, bhame? ane Aje AvavAnuM kAraNa zuM ? nArade kahyuM darzana mATe, mRtyulekathI. bramhArAjAo kevA che? vyavahAra ke cAle che? nArada-tyAM kali AvyuM che tethI ja prAmAM anyAya anIti prasarI gaI che. A vAta sAMbhaLatAM ja bramhA vyAkuLa thayA. mAruM puSkara tIrtha kalithI nAza na thAya tyAM sthA, ema vicArI kamalane bhUtalamAM pheMkatA kahyuM ke kali na hoya tyAM jaIne paDaje. hATakezvaramAM te kamaLa paDatAM pRthvImAM traNa khADA thayA. AthI bramaNDAe yajJa mATe sAdhana meLavyuM. yajJamAM alA bramhaNene yathAgya adhikArI sevyA. paNa te nagaranA brAhmaNoe vinna karavA mAMDayuM tethI brahAe temane praNAma karI yajJanI ane zrAddhanI maryAdA karIne ApI eTale te bramhaNee yA karavAnI rajA Apa. pachI sAvitrIne teDavA nArada gayA paNa AvI ' '24 For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tatrayI-mImAMsA.. khaMDa 1 zakayAM nahiM. pharIthI IMdra teDavAne gayA. pratyuttara male ke-pArvatI, lakSmI. IMdrANuM vigere Ave te AvuM. vakhata ghaNe jatAM iMdrane bIjI kammA levAne mokalyA eTale chAzanI maTakIvALI gepa kanyAne pakaddha lAvyA. gopakanyAM viditvemAM; govatRNa pravezya caAkarSitA ca, guyena pAvanArtha caturmukha? bhAvArtha...A gepakanayAne gAyanA mukhamAM praveza karAvI tenI penIthI bahAra kADhI chetethI he caturmukha! pavitra thayelIne tame paraNo. pachI bramhA badhAono AjJA meLavIne paraNyA, tenuM nAma gAyatrI pADayuM ane yajJamAM laIne beThA. te vakhate aneka utpAta thavA lAgyA eka jAhmarUpe mAthAnI parI nAkhI tene bahAra pheMkI detAM bIjI AvIne paDI ema lAkhe utpana thatI rahI, mahAdevajInI prasannatA meLavyA pachI te ariSTha zAnta thayuM. bIje divase baTuke nAkhelA sarSathI hetAne thaelo upadrava nAcatIrthanA sthApanathI zAnta thaye. trIje divasa atithinA vAdavivAdamAM vighavALe tha, ane chevaTe atithi tIrtha sthapAyuM. cothe divase eka rAkSase yAjJika pazunA gudAnuM mAMsa bhakSaNa karI vina karyuM. jyAre bramhAe tenA badhA kuTuMbanI tRptitanuM sAdhana karIne ApyuM tyAre te vitanI zAti thaI. ema aneka utpAta thatA rahyA. chevaTe sakhio ane devAMganAonI sAthe yajJa maMDapamAM AvatAM sAvitrIne paNa aneka utpAtenI sAthe apazukane thavA lAgyA. nArade jaNAvyuM ke gAyatrInI sAthe vivAha thaIne kAma cAluM thaI gayuM che paNa gerInA kahevAthI nAradanuM sAcuM naMhi mAnIneya maMDapamAM AvyAM. A ATaluM varNana ApIne AgaLa eka sajajananA lekhathI ApIzuM tyAMthI vizeSa joI leze. . . . !; ; ; ; . . : AnuM varNana 800 thI hajAra hekanA lagabhaga. sudhI purANAkAre karela che. ahiM ame ene TuMka sArAMza mAtra Apela che. ' iti yajJa karatA bramhAnA avataraNe be * * * (2) yajJa karatA brahmAnI samIkSA A duniyA anAdi kALathI cAlatI AvelI che ane te ja pramANe sadAkALa cAlatI rahevAnI paNa che ja. jenonI mAnyatA evI che ke 24 tIrthakare eka niyamita kALamAM saDhA kALa niyama pramANe thayA ja kare che. temanA samayamAM 12 cakravatIo, ane vAsudevadi navanuM trika vigere paNuM thayAja kare che. e paNa eka anAdi kALane niyamaja che teja pramANe AcAlatA kALamAM paNa tIrthaMkarAdike thayelA che. paNa te sarva vyaktio linna bhinna svarUpanI ja For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa 24 muM. yajJa karatA brahmA. hoya che ane mekSa rUpe thAlA pharIthI A duniyAmAM te pAchA AvatAja nathI. e paNa sAthe vicArI levAnuM ja che. paNa pUrve karelA potAnA sukRta duSkRta karmanA yogathI je je darajajo meLavyuM hoya teja darajajAne laIne che saMsAramAM phare che. paNa pitAnA vazathI keIpaNa jIva A duniyAmAM pharI zakateja nathI. je jIve pitAnA sukRtanA rogathI tIrthakara pada meLavyuM hoya teja tIrthaMkara thAya AmAM vizeSa eTaluM che ke-pUrvenA bhamAM uttamattama sukRtanA saMcayathI meLaveluM che tIrthaMkara pada paNa bakAtamAM rahelAM pApakarmo bhegavavAne temane paNa traNa narake sudhImAM javuM paDe che. tethI pahelI traNa narakamAMthI nIkaLela ke devagatimAMthI Avela chava tIrthaMkara thAya che, tethI te gatimAM jevA jevA prakAranAM traNa jJAna hoya tevA tevA prakAranAM traNe jJAna sahita te tIrthaMkaranI padavILAja janme che. paNa cakravartio ke viSNu Adi bIjA jIva pAchalanA bhavanuM jJAna laIne AvatA nathI, mAtra pitAnA kamaneja laIne Ave che. vaidikamatavALAoe-brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNene traNa vyakitae kalpIne udhA chatA aneka rUpamAM goThavIne, pramANu vinA paraspara virodhavALA aneka lekha lakhIne batAvelA che, temAMnA keTalAeka lekha prasaMge prasaMge amoe batAvyA che ane vaLI hajI paNa keTalAka batAvavAnA che te uparathI sajajana purUe vicAra karI le. viSNu, ativiSNunA sabaMdhe paramAtmA ane asura, vaidika dharmavALAoe jaNAvI. jage jage para laDAIo karavAvALA ja lakhIne batAvyA che, paNa jaina itihAsa ema jaNAve che ke prativiSNae traNe khaMDanA rAjAonI sAthe laDhAI karIne traNe khaMDa pitAnA vazamAM kare che. viSNu thAya che te eka prativiSNune sArIne traNe khaMDanA ThatA bane che paNa temane deva ke asura tarIke na mAnatAM mahAna rAjAe tarIkeja varNavelA che. kaa purANanA zraddhAnA prasaMge prathama jovAno che. brA 'T 1 + : . lekanA pitAmaha che, duniyAne ghATa ghaDanAra mahAna zAnevAna che paNa nArada malyAne pUchavA lAgyA ke tuM kayAMthI Avyo? kayAM bhaye mRtyulemAM rAjAo kevA che? tyAM vyavahAra ke cAle che? A prazna sAdhAraNa mANaso jANI zake tevAM che. te zuM vikAsa kSAnIne ke duniyAnI vastuone ghATa ghaDanArane pUchavAnI jarUra paDe? bhUtalamAM kali Avyo, ensAMbhaLatAM hoya mAruM tIrtha For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' ' - 1 * 88 tattvatrayI-mImAMsA - khaMDa 1 , kali na hoya tyAM rathANuM, tyAre zuM kali emanA lakSathI bahAra hato? -brahmAne dunIyAne banAvavAnI sattA hatI tyAre zuM kaline haTAvavAnI sattA na hatI ? - . . . . . . . - eka kalinA mATe aneka vidvonA kharma yAne Araja svIkAryo, tyAre dunIyAne banAvatAM keTaluM jokhama kheDavuM mAnavuM? yajJamAM vina karavAne taiyAra thayelA brAhmaNane namaskAra karI temanI AjJA meLavavI pI, tyAre sarvasattAvALA brAhmaNe ke brahmA gAyanA mukhathI praveza karAvI guhya pradezathI bahAra kaDhAvI gAyatrIne paraNyA. thoDA vakhatamAM sAvitrI AvIne tephAna macAvaze tene vicAra zuM trikALajJAnI thaIne thaDe paNa na karI zakyA? gAyatrI paraNuM ke nahi tene vicAra mANasane pUchavuM paDe tyAre suSTi banAvatAM kayA jJAnIne vicAra lIdhe mAne? sajajane! A lekhamAM keTalI satyatA ! ane kayA ItihAsane pheraphAra karI lakhAelA che tene vicAra mArA kiMcit mAtranA lebaMdhI karaze ? huM keTalU lakhIne batAvIza ityala vistareNa vizeSa AgenA lekhamAM juvo. 2 A purANunA aDDA kayA ja enAdikALane ke "sattara lAkha ane aThavIza hajAra varSanA kRtayugamAM thayA te? A be brahamAM yajJa kayA he kare? ane te kayA kAlamAM? kemake sarasvatIe kahyuM che ke-tame de munienA mATe pita thaIne nilaje kAma karyuM. tethI A bra anAdine che te mAnave ke kRtayugamAM thayA te mAvAIdra kathA lAvyo-viSNu ane rudra lagna karAvyuM tyAre zuM anAdinA je viSNu vAravAra avatAra le che temane bramhAnuM gAyatrInI sAthe lagna karAvyuM je tretAyugamAM thayelA viSNue kRtayugano bahenanuM lagna karavuM ? A bramhAnA lagnamAM rUdra paNa sAmela hatA te pachI dvAparamAM thaelA rUdra, kRtayugamAM thayelA brahmAnI pAse kevI rIte jaI caDhyA. sAvitrIe zApa ochA karatAM kahyuM ke-brakSAnA bhaktone sukha maLaze ane chevaTe eka rUpa thaze. te vicAravAnuM ke te kayA kALe ane kayA ThekANe eka rUpa thavAnuM kAraNa ke A bramhA che te teija yA karane lAbha meLavavAne hajI phAM mAre che. te zuM whepadathI kei vizeSa lAbha duniyAmAM rahe che - pahelA braho ke sarasvatI? emAM vizeSa zakti kenI mAnavI? kemake sarasvatIjInA zApathI bramhA pote pitAnI pUjatA-jumAvI beThA * ": $; ' ! ' * , ka ? " " ' , , , LP SJS = " E , ! For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 muM. co-karatAbAmyA. TeTu wwwwwwww Idra kerI rUpanA zApane vaza thayA. viSNune nA pAlaka' rUpe thavAnuM thayuM. zuM A badho kaeNba TyarUpe- bhAse che ? ane te kalpita rUpa bhAse che. agara ke yathArtha samajAvaze te mAnya karavAmAM kaI paNa prakAranA vadhe nathI. uparanA lekhane maLate eka bIjo paNa lekha che te A jagapara dAkhala karuM chuM. AryonA tahevArane itihAsa. pu. 17ramAM juvo purANa kALamAM nadIonI mahattA,dhAmika daSTithI vadhatI gaI. nadIomAM mukhya devatAone aMza che, ema purANomAMnI eka kathAmAM lakheluM che-eka vakhata brahmAdika sarva devatAoe eka zubha kAryanA AraMbha vakhate sAvitrInuM apamAna karyuM te vakhate gussAmAM sarva devatAone teNe zApa A ketame nadIo thaze. te pramaNe-viSNunIkRSNanadI, mahAdevanI mahAnadI ane brahadevanI brahmaputrA nadI banI, bIjA devatAonI paNuM nadIo thaI." : eka samaya-e haze ke purANakAre pramANa vinA juTha sAMca potAnI marajI pramANe lakhI detA hatA-jemake pitAnA mAnya devene paNa durAcAra, vyabhicArI ane jaDa rUpe banAvI dIdhA te paNa keI pUchavAvALA na hatA. te pachI jenone ane bauddhone nAstika rUpe lakhatAM temane pUchavAvALuM keNa hatuM? have A aMgrejonA rAjayamAM jema jema pustaka chapAIne bahAra paDavA lAgyAM tema tema purANuAdikenuM pikala jAhera thatuM cAlyuM jenomAM prekala nathI paNa badhuM satyarUpe che ema huM mArA anubhavathI kahu chuM te pramANe madhyastha pAMDite paNa joI zakyA che. Iti yajJa kastAda bramhA ane tenI samIkSA punuM phaMdapurANanA brahmA, - raI purANa, aMDa.. le. a ne adhyAya 8-90 thI, 15 sudhI 5tra 243 thI (1) adhyAya. 8-mane kiMcita bhAvAtha-pUrve kalpanA prAraMbhamAM For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tattvatrI mImAMsA. De ngong mahAdevajI nivikalpa beThA hatA paNa jagata pedA karavAnI icchA thatAM-DAMkhA jamaNA aMgathI bramhA, niSNu pedA karIne roguNa ane satvaguNu kramathI mUkI TrIyA, eTale sAma vALA thai marIci Adi deza brAmhaNAne manathI, dakSiNa aMguThAthI dakSane, mukhathI brAmhaNeAne, hAthathI kSatrIone. jadhrAthI vaizyAne ane pagathI zUdrone prathama utpanna karyA, pachI kramathI badhI sRSTi utpanna karI dIdhI ityAdika adhyAya 8 mAmAM ghaNA vistAra che. ( 2 ) AgaLa adhyAya 9 mAmAM-A sRSTi taiyAra thai gayA pachI bramhA ane viSNumAM meTAipAneA jhagaDA peTho. bramhAe kahyuM ke, he kezava ! te madhu, kaiTabha ne peDhA karIne mAryA tethI tu tyArI thayA. bIjI vAta e che ke tune nAvato je mArA hAthane pIDA thaI te hajI gaI nathI. vaLI je ke dityanA kSayathI tu jaLAzayamAM jaIne suve che, te pachI tu mAsathI mATe jevI rIte ? 1. vaLI jo ke ane marI zrI A badhI sRSTi me utpanna karI mArAthI kevI rIte mATA ? pachI viSNu paNa hasIne khelyA he bramhana ! tuM mArI nAbhinA kamaLathI utpana thayuM che. jo madhu kaiTabhane me mAryo nahaMta te te tArA nAza karata. vaLI sAyaka Adi daityone me matsyAdinA svarUpathI dhAraNa karyAM. te pachI huM bramhata ! tuM mArAthI mATe kevI rIte >> ** mAza cAra mukhathI cAra vene, utpanna thayA. cetanarUpa zakti, sarAvatI utpanna thaI sthAvara jaMgama che. te pachI 5 2) che. (A madhu ane keMTalane purANAmAM viSNunA kAnanA melathI utpanna thayelA jagAjoDapara lakhIne batAvyA che, jenomAM cAdamA ii karanA samayamAM thaelA thA purUSottama vAsudeva ane temanA samayamAM "madhu" prativAsudeva, tenA bhAi kiTasa mATA rAjA thaelA che. temanA lekha amee gaLa jatAM ApelA che tyAMthI vicAra karI levA.) (3) have AgaLa 10 mA adhyAyane kicit bhA ema je je purANAmAM je je kRtagye temanA viSayamAM lakhAelA hatAM te temane kahI batAvyA pachI eka liMga tejomaya evu pedA thayuM ke te jotajotAmAM traNe lokamAM pharI vaLyuM. haiye potanA gava tI ke bramhA ane viSNu vicAra karavA lAgyA ke A liMga tA ApaNI parIkSA karavAne peDhA thayuM hoya tema lAge che, pachI tenA mULanA ane atanA patto meLavavAnA udyamavALA thayA. ema dazamA adhyAyamAM ghaNA vistArathI kahevAmAM AvyuM che. KIO VI For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 mu brahmAnA saubadhe vicitra vAtA. 191 4 have aragaLa 11 mAM adhyAyamAM----brahmA hasanuM rUpa dharIne AkAzamAM uDayA ane varAhanu rUpa dharIne viSNue pAtAlane bhedavA mAMDayu ane sAta pAtALane bhedI nAMkhyAM paNuM kAMi liMganuM mULa jaDayuM nahi. ema varAhunA rUpathI eka hajAra varSa sudhI pAtALamAM pharyA ema A saMbaMdhamAM agIAramA adhyAyamAM ghaNA vistAra che. '''' 5 have 12 ane 13 ( eka lAkha varSa sudhI ) caturyunA DyutacAtaM to *k mA adhyAyamAM hasarUpe brahmAne "voLAM rAtasAhA" bhaTakatAM ketakInuM patra AvyuM. teNe kahyuM che keniyatato mama " mane cAra yuga ayuta uparathI paDatAM lAgyAM te pachI huM bramhana !tu liMganA cheDAnA patto kevI rIte meLavIza ? ema 12 me ane 13 mA adhyAya vistArathI kahela che. ( 6-7 )Age-14mA 15 mA adhyAyamAM-bramhAe ane viSNuemahAdeva nI stuti karatA kahyuM che ke--je kei duniyAmAM vastu che te sa kAMi he bhagavAna tuja che ema mAMTAmAM moTA ane sarva prakAranI sattA vALA mahAdevajIneja jaNAvyA che. ekaMdara 8 mAthI 15 mA adhyAya sudhImAM bleka 215 sudhImAM vaNa na che te joi levuM. zruti-skaMda pu. adhyAya 8 thI 15 sudhI bhramhA AdinuM svarUpa. (1) amhAnA zira chedananA prakAra bIjo. skaMdapurANa-khaMDa-pa mAnA bIjA adhyAyamAM bramhAnA zira chedanu kiMcita varNana: pUrve ekANu va thatAM bhUte nakSatrAdika kAMipaNa na hatu;mAtra eka mahAkAlaja AkAzamAM rahI gayA. eka parapoTA herathI vadhatAM senAnA thayA. mahAkALanA phADavAthI tenA be bhAga thatAM AkAza ane pRthvI be banI gayA. tenA madhyamAM brahmA viSNu ane mahAdeva paNa hatA. saSTi karo ema kahI te aMtardhyAna thaI gayA. bramhAne suja na paDatAM tapa karavA lAgyA. eTale mahAdeve cha aMganI sAthe vedo ApyA. te pazu gama na paDatAM pharIthI tapamAM joDAyA, chevaTe mahAdevanI stuti karatAM tamAM sUcanA thai ke he bramha ! tuM gavathI mane putra vicAre che tethI tArU mAthu kApIza, ane mArA aMzathI je rUdra thaze te tArI prajAnA nAza karaze, paNa te bhaktithI mArU smaraNa karyuM che. tethI pitAmahanA nAmathI prasiddha thaiza. ema zApa ane 1ra e maLyAM. pachI pAtAnA tejanI agnimAM Ama karatAM parasevA thatAM lUchIne nIce nAkhatAM nIlaleAhita veNunA For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19ra . tayI mIsAMsA. . khaMDa rUddha pedA thaye, pachI suSTinI racanA karatAM-pahelA sAta mAnase thayAM, pachI badhI siddhi taiyAra thatAM leke te nIlalehitanIja sevA karavA lAgyA. bramhAe pitAnI apujyatA jANIne himAlayamAM javAnuM jaNAvatAM tenIlahita grA gaye pachI garvamAM AvI cAra mukhathI cAra che ane pAMcamA mukhethI sAMgopAMga itihAsa kahyA pitAnuM teja dabAeluM jANIne devoe mahAdevanI stuti karI pratyakSa darzana mAgyu. ziva pragaTa thatAM zivanA tejamAM bramhAnuM teja dabAI gayuM pachI aTaTTahAsya karI denA dekhatA bahAne pAMcamA mukhane kApI nAkhyuM. ItyAdika kahI 76 hekamAM bIjo adhyAya pUro karyo che. pAvatInA caraNa darzanathI bramhAnuM vIrya nIkaLatAM hajAre vAla khritye rANa-khaMDa-1-le pa3 ne adhyAya 26 me putra papa thI badhA parvatanI salAhathI himAlaye cAtA kanyA zivajIne apI. vedikA AgaLa jeDanuM beDuM bramha, trANio ane brAmhaNe paNa beThA. havana zarU thatAM keI kahe ema te kaI kaheema tava vinAnA-te vedapAThI vivAda karavA lAgyA. chevaTe nArade kahyuM ke huM brAhaNe che je A vizvakarAyuM che jemAM vizva lIna thAya che ane jenA mukhathI tame pedA thaI vicakSaNa thayA che te te tamArI pAseja beThA che. ema nAradano kahyA pachI te brAmhaNoe yajJa zarU karyo, tyAM pArvatInA caraNa dekhatAM bramhAnuM vIrya nIkaLI paDyuM ane hajAro vAlakhitye karana thayA. tAta tAtapikAravA lAgyA. te vakhate nArade cheSa karIne vAlakhispene gaMdhamAdana parvata upara mokalI dIdhA ane bhajita thaelA bahAne AzvAsana ApyuM. ityAdi." " rada- punA lekhAte vicAra-mahAkAle-nAne parapeTe phADIne be bhA karyA, tenAM AkAza ane dhvI RnI gayA tyAre tene prathama kayA AkAzamAM rahIne paTe, 3 vaLI jJAna karavA mihAdeve aMganI sAthe vedo zrazAne AvyA te paNa temane kAMI sUjhayAIi tyAre jIvenI katala karavAnuM prahANene kayA vedathI, sUjhayuM? zuM brahmAe garva karIne pharIthI cAramukhathI, cAra vedo ane pAMcamA mukhathI sAMgopAMga itikSasa ane temAMthI sugayuM ra For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 mu. brahmAnA saMbaMdhe vicitravAtA. 193 jenA veDhe mAnatA nathI tethI veda mAhya nAstika ema lakhavA vALA A gathakArAja che. temane kayA AstikanI paktimAM bheLavavA ? nIcenA mIjA lekhamAM--badhA parvatAnI salAhathI peAtAnI kanyA pACtIjI zivajIne ApI. brahmAdika paraNAvavAne beThA. vizvanA kartA pAseja havana karavAmAM brAmhaNeAne mATA vivAda. AmAM meTA darajo kAne mAnavA vizvakartAnA ke brAmhaNAnA ? vaLI pAvatIne aMguThA dekhatAM vizvakartAnuM vI nIkaLI paDayuM A badhA lekhAnA vicAra kai bAjuthI karavA? A badhuM dhatInga temane kevI rIte calAvyu ? jarA sthalIne vAcake ne vicAra karavAnI bhalAmaNu karU chuM. AvA lekhAne vicAra karavAmAM amArI buddhi kuMThita rahe che tethIja vAcakAne vicAra TharavAnI bhalAmaNa karI che. || iti-bramhAnA ziracchedanu ane skhalita vIryanuM svarUpa tenA vicAra zivane mAravA bramhAe svedajane preyA tethI temane prAyazcita. skaMda purANu. khaMDa 5 me. adhyAya trijAnA kiMcit bhAvA-- bramhAnuM mAthuM kapAtAnI sAthe bramhAne krodha thatAM parasevA thaze, te lUchIne pRthvI upara nAkhatAM dhanuSmANu sAthe eka vIra utpanna thathA. bramhAe rUdranA tarapha preryAM. paNa rUdre tene huMkAra mAtrathI tabhita karyA ane temane pote viSNunA AzramamAM jai bhikSAnI yAcanA karI. rUdrane dekhI viSNue jamaNe hAtha prasAryAM. zive kaMthI bhedatAM leAhinA pravAha TathA. tene peAtAnA kapALamAM jIlavA mAMDayeA. paNa tyAMthI nIkaLI paccAsa yAjana lAMbA ane daza ceAjana paheALA nadIrUpe thayA. te pravAhanex divya ca eka hajAra varSa sudhI kapAlamAM dhAraNa karyA. pachI viSNue kahyuM ke tamArUM pAtra bharAyu? ema kahIne pravAha baMdha karyAM, pachI mahAdeve divya eka hajAra varSa sudhI kapAlamAM draSTi rAkhI aMgulIthI maMthana karyuM. pachI temAM parapeATA thatAM temAMthI eka hajAranA hAthavALA dhanuSa bANu sAthe arjuna jevA purUSa pedA thai gayeA. viSNue zivane pUchyuM ke A tamArA x divya ekaja varSanA lAkhA karoDa varSa ApanA hisAbe purANa phArAe khattAvyAM che tyAre divya hajAra varSanAM varSA ApanA hisAbe keTalAM thAya te vicAravAnuM. ka For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 tatrayI-mImAMsA. : khaMDa 1 kapAlamAM keNa che? mahAdeve kahyuM ke e nara che. viSNue kahyuM tame nara kahyo che tethI e naraja thaze. mahAdeve kahyuM ke tame nara nArAyaNanA nAmathI prasiddha thaze ane tamane ghaNuM ThekANe sAhAya karavAvALo thaze. mATe enuM rakSaNa karaje kAraNa ke-bramhAnA mAthAnuM teja, tamArA lehInuM teja ane mArI draSTinuM teja, ema traNenA tejathI pedA thaelo A nara zatruone jItavAvALe thaze. pachI te nare mahAdevanI ane viSNunI stuti karI. pachI te narane kapAlamAMthI bahAra kADhIne kahyuM ke mArA huMkAra mAtrathI meha nidrAmAM paDelA svadeja purUSane jAgrata kara ema kahIne aMtardhAna thaI gayA. pachI te svadejane lAta mArIne uThADatAM reSathI yuddha karavA lAgyo. te divya yuddha traNa varSa nyUna traNa varSa sudhI cAlyuM. chevaTe raktaje svadajane bhe. pachI viSae choDAvIne-mahezvarane. ane surezvarane pAlana karavA svedajane seM. pachI viSNue brahAjIne kahyuM ke tamee mahAdevajIne mAravAnI icchA karI te ghaNuMja agya kAma karyuM che mATe tenuM prAyazcita karyo. pachI viSNunA vacanane mAnya rAkhI bramhAjI e prAyazcita lIdhuM. AmAM kiMcit vicAra -bramhAe zivanA aparAdhI thaI pitAnuM mAthuM kapAvyuM. zivane mAravA temane sveja purUSa preryo, zive viSNune hAtha bhedI lehino pravAha calAvI pitAnA khapparamAM jhIlyuM. vaLI temAMthI raktaja purUSa pedA thaye, tene pelA vedajane bheghA, tepaNa viSNue bramhAne prAyazcita levaDAvyuM. zuM A badhe prasaMga satya che? je A vAta satya hoya te te traNe devene dUrathIja amAre namaskAra. asatya heya te e purANanA vekhakane dhanyavAda. AmAM bIjuM zuM lakhuM ? I Iti zivane mAravA brahmAe svedajane preryo tenuM prAyazcita. " ke brahmAnA upara doSA re hiMdustAnanA deve prakaraNa-2 juM. pR, 130-31 thI "te traNe lekanA sarjana hAre pitAnI putrI sAthe anItinuM kAma karyuM ane e bhayaMkara aparAgha mATe tene bAkInA devAe zikSA karI ke-tamArI pUjA karavAmAM nahi Ave." vaLI mA pAnane bIjo aparAdha paNa tene zira mUkavAmAM Ave che." For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 24 muM. brahmAnA saMbaMdhe vicitravAte. 185 temaja skaMda purANamAM eka nirlajaja vAta che temAM asatya bolavAne deSa tene lagADo che ne sAbIta karavAmAM Avyo che. tenI pUjA lagabhaga baMdha thaI che tenuM A paNa eka kAraNa che." - "tame bAliza rIte ane maMda buddhithI asatya belyA che tethI have pachI tamArUM kaI pUjana karaze nahi." AgaLa-zaMkA kaSa-zaMka-35 mI. zIvapusaNamAMnI paNa eka vAta lakhAI che-"brahmAnuM juThuM bolavuM ke huM liMgane thAha laI AvyA tethI zApita thavAthI jagatamAM tenI pUjA na thaI." putrI ne ke strI ne saMbaMdha anAdinA brahmAne kyAMthI ? chatAM purANa kAroe kaI prasaMga laIne brahmAnA nAmane jaga jagepara kalaMkti ja karyA che. te prasaMga jene ItihAsathI amoe prathamathIja TAMkI batAvyuM che ane te sivAya bIje kaI paNa mArga nathI. jo ke I. sa. 1901 mAM-naDIAdanA-vizvavihArI anuM je-"vadAMta mananAvalI." ApaNuM purANe" nAmanA lekhanA pR-10mAM-lakhyuM che ke vaidika jJAnanidhi brahmA, pitAnI putrI vAca' paramArthika rahasyarUpa sAthe premamAM phasAya te temAM paNa adhama bhAvanAnusAra avalokana karavA madha javuM te paNa hAsyAspada che." jo ke vizvavihArI anuja brahmAnI putrIne vAca TharAvI bIjAone hAsyAspada TharAvatA hoya to te yogya na gaNAya kAraNa ke mULanA graMthakAreja meTI meTI kathAomAM-putrI rUpe ane strI rUpe marajI pramANe lakhatA gayA ane te pramANe pUrva thaelA paMDite artha paNa tevA prakArane karatA AvyA, pachI te pramANe bIjAo lakhIne batAve temane beTI bhAvanA karavAvALA kahevA. e te nizAna tAkavA vALAne choDI daI nizAnanI vastune deSita TharAvavA jevuM kema na gaNAya? mATe bIjAone deSita na gaNatAM mULanA lekhakane tapAsavAnI khAsa Iti brahmAnA upara aneka deSAropaNane vicAra. prakaraNa 24 muM. For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 . tattvatrathI-mImAMsA. - khaMDa 1. www prakaraNa 25 muM. brahmAnA UpasaMhAranI sAthe trimUrtine vicAra bramhA, viSNu ane mahAdeva-A traNa moTA devonA sabaMdhe vedomAM kaI vizeSa ullekha nathI paNa purANu kAree enI kalpanA karelI hoya ema lAge che. pahelA vAsudevanA pitA ke je potAnI putrIno sabaMdha karavAthI prajA patinA nAmathI oLakhAyA hatA. temane bramhAnA nAmathI prasiddha karelA hoya ane je temanA samayamAM A avasaNiImAM prathama vAsudeva ane prati vAsudeva thayA che temane saMbadha ulaTapAlaTa karI-vidhaNu bhagavAnanA nAmathI prasiddhI calAvI hoya. jaina itihAsane AdhAre lakhelA amArA AgaLanA lekhethI niSpakSa 5to ane pitAnI buddhithI jovAvALA vAcake A joI zakaze. a mAM trimUrtinA sabaMdhe je lakhavAmAM AvyuM che te nIce mujaba che. (1) hiMdustAnanA deva-pa-10mAM vedamAMnA traNa pradhAna devemAMnA-sUrya eka che ane agnine vAyu meLavIne prAcInamAM prAcIna hiMdu trimUrti bane che. enuM prAcIna nAma-prajA pati "prANIone pati" che. (2) AryonA tahevArane ItihAsa. e graMthamAMnA pR- 503 mAM vedakALanI bhUittinI kalpanAne-dhIme dhIme eTalo badhe vistAra thayekepurANamAM tenuM svarUpa tadana badalAI gayuM. veda gAyake e aneka devenI stuti karI che paNa agrasthAna te agni, marUta ane sUrya e traNa deneja malyu .pR-104-purANu kAree trimUrtinI kalpanA nakkI karatI veLA buddha dharmanI trayInI madada lIdhI hoya e saMbhavita che." * pR. 505-"A jagata- raja, satva ane tame e triguNathI bhareluM hovAthI paramezvara triguNAtmaka che evuM upaniSad kAnuM matta banyuM. pAchalA kahyA pramANe-vedakALamAM mukhyatve karIne A traNa guNa dhAraNa karanArA brahmaNaspati, sUrya ane rUkane anukrame brahmA, viSNu ane maheza ema purANakAroe TharAvyA. te pachI astitvamAM AvelA uzanasa, kAtyAyana, ane vyAsanA graMthomAM trimUrtine ullekha maLI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 muM bramhAne upasaMhAra. 197 khristI zakanA chaThThA saikAnA arasAmAM-zuka kavie racelA-mRcchakaTika nATakamAM (aMka. 6) paNa trimUttine ulekha kare che." e uparathI eTaluM spaSTa thAya che ke Azare eka hajAra varSathI bramhA, viSNu ane zivanI trimUrti viSene mata cekasa thate gaye." videzamAM sUrya, agni ane vAyu. te purANamAM bramhAdi traNa raSioe moTAmAM moTA TharAvelA viSNu hiMdustAnanA deve pR. 13thI bhAgavatanI kathAmAno kiMcita sAra "sarasvatIne kinAre RSio caNa karatA hatA tyAre traNe devomAM karyo deva zreSTha te viSe takarAra thaI. temaNe zramahAnA putra bhUgane nakkI karavA mokalyA. teo prathama brA lekamAM gayA. satya jANavA AcAra karyA vinA sabhAmAM dAkhala thayA tethI bramhAne krodha caDhaye. nAza karavAnI taiyArI karatAM bhRgune pitAne putra jANI krodhane samAvI dIdho. * pachI bhagu zivanA sthAnamAM gayA zivane AliMgana karavA na detAM pAchA haThayA. te joI zive mAravA trizULa lIdhuM. pArvatIe zivanA pagamAM paddha bhagunA prANa bacAvyA. pachI bhUgu vakuMThamAM gayA. sUtelA viSNune chAtImAM lAta mArI nidrAmAMthI uThADayA. eTale viSNue bhUgune namaskAra karIne kahyuM ke-mahArAja ! Apane vaMdana karuM chuM, Apa Asana para besavA kRpA kare, meM gya mAna nathI Apyu tenI kSamA kare, ApanA pagane IjA thaI haze tenI paNa kSamA kare. ema kahI viSNu bhagu RSinA paga cAMpyA ane kahyuM ke Aje huM atyaMta sanmAna pAmyuM . he bhagavana! tamArA paganI pApanAzaka raja tame mArI chAtI upara mUkI che, viSNune A javAba sAMbhaLI bhUgane evI to zarama lAgI ke retA retA RSi leke pAse doDI gayA. temaNe (RSioe) A hakIkata jANI ekadama TharAva karyo ke viSNu sarvamAM meTAmAM moTA deva che, kemake akSamA ane krodhathI mukata che." (keneDa kRta "hiMdupurANa" pR. 24) AmAM jarA mAre vicAra-traNa devamAMnA moTA devanI khabara badhA Sione paddha nahI, paNa brahmAnA putra bhagune pI nahI? are! jagatane ghATa ghADanAra sarvajJa rUpa brahmA te paNa potAnA putranuM bhAna bhUlIne mAravA taiyAra thayA te keTaluM Azcarya ? brahma lekamAMthI nIkaLI bhagu ziva pAse gayA, A bhagu amArI parIkSA karavA AvyuM che ema sarvajJa evA ziva paNa, samajyA vagara - trizala laI mAravA uThayA? tyAMthI bhAgIne bhague vaikuMThamAM jaI sutelA viSNunI For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 tatvatrayI-mImAMsA. , khaMDa 1 chAtImAM lAta mArI, temane jagADayA chatAM paNa viSNue namaskAra karyo, Asana ApyuM, lAta mAratAM thaelI IjAnI kSamA mAgI, bhUgunA paga cAMpyA, eTaluMja nahi paNa lAta mAratAM chAtI upara paDelI bhRgunA paganI dhULane pApanI nAzaka mAnI? sAkSata viSNu bhagavAne bhUgunI lAta chAtImAM khAdhI ane sevA paNa teTalI uThAvI, tyAre temane badhA demAM moTAmAM moTA raSioe TharAvyA. vaLI mahAbhAratamAMnI eka vAta evI paNa sAMbhaLavAmAM AvI che ke-yudhiSTharanA yajJamAM zrI kRSNa bhagavAnanI pAse badhA brAhmaNoe potAnA paga dhovaDAvyA hatA AvA AvA prakAranA lekhe to vicAra thAya che ke-pUrva kALamAM thaelA te badhA kaSio ane brAhmaNa-bramhAdika devonA bhagata thayA haze ke madArInI peThe nacAvanArA thayAM haze? bramhAdikane nIti vinAnA lakhanArA zuM jJAnIo haze? RSioe TharAvelA moTAmAM moTA deva viNuM. temane vicAra vaLI-hiMdustAnanA de-pR. 4ra7 thI e vAta kharI che ke hiMdustAnamAM lAkho marade, strIo, ane chokarAMardho mANasa ane arthe pakSI evA garUDanA vAhana para ArUDha thayelI ke nAga para zayana karatI caturbhuja viSNunI pattharanI pratimAo AgaLa daMDavat praNAma kare che, teo vRSabha para nagna ArUDha thayelA, bhUSaNa tarIke kapAlamAlA dhAraNa karanAra, trinetravALA, rAkSasa bhUta zivanI pUjA kare che, e paNa kharI vAta che. evAM manuSya che ke teo hajI paNa mayUra para savAra thatA, hAthamAM dhanuSane bANa dhAraNa karatA, cha mukhavALA laDAInA deva kArtikeyane mAne che; ane hAthInA mAthAvALa, mUSaka vAhana, caturbhuja gaNezanuM AvAhana kare che. "re" e vAta kharI che ke ogaNIzamA saikAnA pUrNa prakAzamAM kAlikAdevInI AkRtine tenA pitAnA ja zahera kalakattAnA mahelAmAMthI laI jAya che, te samaye tenA chuTA vikharAyelA keza paga sudhI pahoMce che teNe manuSyanA mAthAnI mALA paherelI hoya che, tenI jIbha mukhamAMthI bahAra nIkaLelI hoya che, ane tene kammara paTa lehIthI kharaDAyelo hoya che. A badhuM kharUM che; paraMtu lakhI, vAMcI ke vicAra karI zake evA game te kaI hiMdune puche ke tame zuM Aja dene mAne che ? A prazna sAMbhaLI tarataja tamArA bheLapaNu-dareka vastu kharI mAnI devAnA svabhAva tarapha teo hasase. hiMdustAnamAM prajAkIya dharma A pramANe jIvate muele che te kayAM sudhI Takaze te koIthI kahI zakAze nahI.", Iti brahAnA saMbaMdhane vicAra saMpUrNa prakaraNa 25 muM. For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina vaizvikanA akSatrIva. prakaraNa 26 muM. baladeva vAsudevAdikanuM pahelu trika, jeneAnA tripRSTa viSNu ane azvatrIva prativiSNu. agIAAramA tIrthaMkaranA samayamAM-patanapuranA rAjA jitazatru ke je mRgAvatI putrInA saMbaMdhathI prajApatipaNe prasiddha thayA hatA. ane vaidikAe jene brahmAtarIke oLakhAvyA hatA, teja rAjAnI rANI mRgAvatInI kukSimAM tatvanA kheAdhanI prApti thayA pachI trijA bhave bharatacakrInA putra marIci, karmanA sajoge nIca ucca ceAnimAM bhaTakatAM sattarame bhave vizvabhUti thai aDhAramA bhave sAtamA devalAke gayA ane egaNIsamA bhave tripuSTa nAmA A cAlatI avasarpiNImAM pahelA vAsudeva ( viSNu ) paNe AvIne utpanna thayA. ' prakaraNa 26 mu. ? eja arasAmAM ratanapura nagaranA rAjA mayUragrIva thayA. temanI rANI nIlAMjanA hatI. temanI kukSithI 'avagrIva' nAmanA prativAsudeva (prativiSNu) paNe utpanna thayA hatA. maLadeva, vAsudeva ane prativAsudeva e traNe jyAre tyAre ekaja arasAmAM utpanna thAya che. temAMnA je prativAsudeva che te traNe khaMDanA rAjA kheAnI sAthe laDAI TaTAo karI temaNe potAnA tAbe karI le che, paNa moTAbhAI khaLadevanI sahAyyathI vAsudeva te prativAsudevane mAre che ane pachI te nirvighnapaNAthI rAjyane bhAga kare che. A ApaNA avasarpiNInA kALa che. temAM nava maLadeva nava vAsudeva ane nava prativAsudeva Aja sudhImAM thayA che ane AgaLa utsarpiNImAM paNa eja pramANe thavAnA che. utsarpiNI ane avasarpiNI e e malIne eka kAlacakra gaNAya che. A anAdi kALanA saMsAramAM evAM kALacaka anatAM thai gayAM che ane AgaLa bhaviSyamAM paNa anatAM thavAnAM che paNa A avasarpiNImAM--A acala baLadeva, triSTa vAsudeva ane ane azrugrIva prativAsudeva e traNanu joDalu pahelavahelu agIAramA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM che. tyAra bAda khIjA paNa evAM joDalAM ATha thayelAM che. temanuM paNa vana avasare avasare ApatA jaIzuM ane sAthe paiArANikAe karelA pheraphAro paNa amArA jANavA pramANe jaNAvatA jaizuM For Personal & Private Use Only 199 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 eTale tenI ye gayatA ayogyatAne khyAla vAcaka varga pitAnI meLeja karI le. che Iti jaina pramANe 11 mA tIrthaMkaranA samaye nava vAsudevAdikamAMnuM " trika paheluM. purANamAM azvagrIva saMbaMdhe nIce mujaba maLI Ave che. (1) zaMkAkeSa-zaMkA. 55 mI. pR. 9 mAM devI bhAgavatathI "viSNu bhagavAnanuM zIra kapAI javuM, punaH temanA zIranI jagyAe gheDAnuM zIra lagAvavuM ke jethI hayagrIva viSNu evuM nAma paDayuM." . . . jaina itihAsa pramANe vAsudevAdika nava trikamAMnu upara batAveluM pahela vaheluM trika che. paraMtu purANakAroe dareka samayanA judA judA vAsudevene e ja viSNu rUpe kacyA che ane prativAsudevane prAye judA judA asure rUpe kalapyA che ane temAM manamAnI kalpanAo paNa bharI dIdhI che. paraMtu A pahelA lekhamAM teazvagrIva prativAsudevaneja viSNu rUpe kalpI mAthu kapAvavAvALA ja batAvI dIdhA che. ane ghaDAnuM mAthuM lagADa hayagrIva viSNu kahI dIdhA che. tyAre je gItAmAM-bhakatenA rakSaka ane durjananA nAzaka rUpa sarva prakAranI sattA dharAvanAra viSNu kahyA che temane zuM pitAnuM mAthuM kapAvyuM? A vAta vyavahArathI ane yukitathI paNa virUddha zuM nathI? eTaluMja kahIne huM have A lekhathI viramuM chuM. (2) skaMda purANanA hayagrIva viSNu. kaMdapurANa trie brahAkhaMDa. adhyAya-14-15 me. pR. 128 thI 131 kale. 21-81ne kiMcita bhAvArtha. vyAsa arjunane kahe che ke pUrve kaMde mahAdevane pUchayuM hatuM ke viSNu bhagavAna ke je traNa lekanA nAtha, yugayugamAM bhakatanuM rakSaNa karI duSTane nAza karanAra pitAnuM mAthuM kapAvI hayagrIva kema thayA? eTaluM ja nahi paNa bIjA aneka sAmarthya temane karane batAvelAM che. juve ke- For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 muM. vaidikamatanA azvagrIva. 201 (1) jenA remathI-de, vRkSo, pannaga ane parvata thayA che. (2) jenI dehathI kalpakalpamAM sarva jagata utpanna thaI jAya che. (3) jeNe pralaya thaelI vidyA ane yajJa A dunIyAmAM pAchA lAvIne mUkayA. (4) jeNe duSTa daityane nAza karI dene pAchA lAvIne mUkyA. (5) jeNe lIlA vaDe AkhI pRthvIne pitAnI pITha upara dhAraNa karI. (6) jenA zarIramAM sthAvara ane jaMgamarUpa zarva jagata raheluM che. (7) jeNe vAhanuM svarUpa dhAraNa karI hiraNya kazyane mAryo che. (8) jeNe samudramAM pesIne sAgara ane parvata sahita pRthvIne uddhAra karyo che. (9) jeNe dADhA upara pRthvIne dhAraNa kare. , (10) jeNe varAhanuM rUpa dharI kapilane zeka dUra karyo. (11) jeNe bhayaMkara nRsiMhanuM rUpa dharI bhakta prahalAdanuM rakSaNa karyuM. (12) jeNe rAtorAtamAM duSTa hiraNyakazipane nAza karI prahAdane IdranA Asana upara besADI dIdhA. . (13) vaLI je virocananA putra (bali) nA AgaLa yAcaka rUpe banyA. (14) azvamedha yajJamAM jenuM pUjana bali rAjAe karyuM te paNa jeNe traNa DagalAM mAtrathI badhI pRthvInuM haraNa karI lIdhuM.. (15) jeNe vizvarUpa banIne balIne pAtALamAM besI ghAlya. (16) jeNe e vIzavAra nikSatrIya pRthvI karIne brAhmaNane ApI. (17) jene haihayane nAza karyo. ane potAnI mAtAne paNa mArI nAkhI. (18) jeNe bAlyAvasthAmAM duSTAcAravALI tADakA nAmanI rAkSasIne mArI. (19) jeNe kaeNzikanA prasAdathI vizvAmitranA yajJamAM lIlAvaDe manuSya deha dhAraNa karIne codahajAra rAkSasene ekI sAthe ThAra karyA. (20) jeNe sUpanakhA ane trizirAne paNa nAza karyo. (21) jeNe sugrIvanA rUpane dharavAvALA juThTha vAlIne haNI satya sugrIvane - sahAya karI. (22) jeNe samudramAM setu banAvI rAvaNane nAza karyo ane dharmAyamAM brAhaSNanI pUjA karI. 26 For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 (23) jeNe ghaNAM gAmanA paTA (zAsanapatra) ApIne dhama vAvamAM snAna karyuM ane ghaNu brAhaNene ghaNA prakAranAM dAna ApyAM. (24) jeNe purUnuM pAlana ane duSTa purUSanuM nigrahaNa karyuM. (25) jeNe yAdava vaMzamAM janma laIne pUtanAno ane zakaTa daityane nAza karyo. (ra6) jeNe 1 ariSTa daityane, ra kezIne, 3 bakAsurane, 4 vRkAsurane, 5 zakaTAsurane, tRNAvarta dhanuka ane malane nAza karyo. (27) jeNe kaMsane tathA jarAsaMdhane mAryA che. - (28) jeNe tArakAsura sAthe cha ayuta varSa sudhI yuddha karyuM. (29) je sarva bhakatenA trAtA, durAtmAone haNatA evA mahAnuM kArya karavAvALA je viSNu bhagavAna te azvamukhavALA kema thayA? e amane ghaNuMja Azcarya thAya che. have mahAdehajIe uttara Ape ke-he putra kaMda? sAvadha paNe sAMbhaLa. eka vakhata devatAoe pRthvI upara yajJane AraMbha karyo, tyAM sarva rUdranA purohite AhavAna karavA lAgyA. badhAe deva hAjara thaI gayA. paraMtu viSNu hAjara thayA nahi, tethI vaikuMThamAM samudramAM ane pAtAlAdika sarva sthAnepara tapAsa karAvI te paNa brahmarUpa viSNu bhagavAnanAM darzana thayAM nahi chevaTe namana karIne devoe bRhaspatine pUchyuM. bRhaspatie dhyAna mAM tapAsatAM dhanuSya bANa sAthe dhyAnamAM beThelA joyA, dhyAnathI jAgRta karavAne upAya khelatA devene uddehIo (udhaIo) e kahyuM ke-dhanuSa derI kApI nAkhe te dhyAnathI jAgRta thaze. devoe kahyuM ke samAdhisthane vidha kema karAya ? brahmAjIe devatAone kahyuM ke jo tame A kArya kare te sarva bhakSya vastunA adhikArI bane ane yajJanI paNa siddhi thAya. devee udheIene kahyuM ke tame A kArya karI Ape udhehIoe kahyuM ke amAre yajJanI ke devenI jarUra nathI. amene sarva yomAMthI bhAga Apate kArya thAya. devatAoe te vAta kabula karI eTale ughehIoe ekatra malIne dhanuSanI derI kApavA mAMDe. ane dhanuSanI derI sudhI parvata jeTale rAphaDe banAvI derInuM bhakSaNa karyuM. eTale derI guTatAM dhanuSathI viSNu bhagavAnanuM mAthuM kapAI gayuM ane uchalIne svargamAM cAlyuM gayuM. * cha ayuta eTale sATha hajAra varSa For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 muM. vaidika matanA azvagrIva. de ghaNA udvigha thayA ane mAthAnI beja karavA deDayA; paNa kaI jagyA thI patto meLavI zakyA ja nahi tyAre navuM mAthuM je ApavA vizvakarmAne devee prArthanA karI. vizvakarmAe kahyuM ke-yajJamAMthI bhAga ApavAnuM kabula kare ane mAthuM lAvIne Ape te e kArya karIne ApIe. dee bhAga ApavAnuM kabUla karIne kahyuM ke mAthuM jaDatuM nathI. eTalAmAM madhyAnhanA sUryo dekhAva dIdhuM ane devoe malIne sUryanA rathanA gheDa nuM mAthuM kApI vizvakarmAne soMpyuM. te ghaDAnuM mAthuM laI vizvakarmAe viSNunA mAthe cIne ApyuM eTale tyAMthI viSNu hayagrIvanA nAmathI prasiddha thayA. devoe viSNu bhagavAnanI stuti karI ane bramhAdikee yajJakarma pUrNa karyuM. tyAMthI udehIone ane vizvakarmAne yajJamAMthI bhAga maLavA lAge." bhAgamAM mAMsAdikamAMthI levA devAnuM zuM te jaNAvyuM nathI. A lekhamAM ame skaMda purANanA vijA khaMDanA 14 mAM ane paMdaramAM adhyAyane kiMcit sAra mAtraja kahyo che. jIjJAsuoe vizeSa skaMdapurANa joI levuM. skaMda purANanA hayagrIva viSNunI samIkSA. ekAzI hajAra slekanA pramANavALuM mahAbhArata jeTaluM A skaMdapurANa vyAsanuM banAveluM nathI paNa vikrama saMvata teramAM caudamA zataka pachI ke paMDita banAvI vyAsanA nAma upara caDAvI dIdheluM che. te vAtanI khAtarI rAjA kumArapALa ane Ama rAjAnI kathA amee A skaMdapurANamAMthIja lakhIne batAvI che tyAMthI karI levI have A kaMda purANanA hayagrIva viSNune kiMcit vicAra karIe. jenonA ItihAsa pramANe agIAramA tIrthakarathI te bAvIsamA tIrthakaranA samaya sudhI vAsudevAdikanAM nava trika thayAM che temAMnuM paheluM trika acalabaladeva tripuSTa-vAsudeva, bane azvagrIva-prativAsudeva temane kiMcita vRttAMta pUrvanA prakaraNamAM lakhI batAvyo che. paurANikoe baLadeva ane vAsudevane choDI daIne kevaLa azvagrIva prativAsudevane ja viSNu bhagavAna TharAvI temanA pitAnA dhanuSyanI derIthIja mAthA vinAnA kahIne batAvyA. pachI devenI preraNAthI vizvakarmAe sUryanA ghaDAvuM mAthuM laI viSNunA mAthAnA ThekANe baMdha besatu karI ApyuM, tyArabAda hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha thayA ema purANakAroe lakhIne batAvyuM. mAthu kapAyA pachI mANasa jIvI zake kharo? kahevAmAM Ave ke e to bhagavAna che te paNa vicAravAnuM For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 tattatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ke pelI jaMgalanI udheIene dhanuSanI derI kApavAnuM jeTaluM jJAna hatuM teTaluM paNa jJAna zuM sanAtana kALanA viSNu bhagavavAnane na hatuM? ema kevI rIte mAnI zakAya ? vaLI vizeSa e che ke-A skaMdapurANuvALA be (29) ogaNatrIza kalame lakhI viSaNu bhagavAnanI je bahAdurI jAhera karI che. temAMnI keTalIka bIjA purANukAe je taddana kalpita lakhI che. temAMnI laIne A purANuvALAe lakhIne batAvI che ane keTalIka vAte parazurAmanA saMbadhe banelI ane keTalIka vAte rAmanA samayamAM banelI ane te sivAyanI bIjI (22) bAvIsamA tIrthakaranA samayamAM thaelA navamA vAsudeva zrI kRSNa mahArAjanA saba che banelI vAta te A azvagrIva prativAsudeva ke jainenA agIAramAM tIrthakaranA samayamAM abanA abajo varSa upara thayA che. temanI sAthe gaThavIne batAvelI che. AvI rItanA saMbadha vinAnA lekhene meLa moTA moTA paMDite paNa kevI rIte meLavI zake ? je Apa pakSapAtane dUra rAkhI vicAra karaze te A mArI alpabuddhithI lakhAelo lekha paNa Apa sajajanene ayogya nahi lAge? A vAsudevAdikanuM trika A avasarpiNImAM pahelavaheluM che ane tenuM ja digadarzana karAvyuM che. have AgaLa ATha trika bIja lakhavAnA che te yathAvasare kamavAra javA dhAruM chuM. tene yegya vicAra karaze. evI mArI namra vinaMtI che. iti vaidikanA hayagrIva viSNunI samIkSA. prakaraNa 26 muM. prakaraNa 27 muM. 1ra tIrthakara tathA bIju vAsudevAdikanuM trika - (1) 12 mA tIrthaMkara-agIAramAM tIrthakaranA pachI ghaNA lAMbA kAle caMpA nagarInA IkvAkuvaMzI rAjA vasupUjyanI rANI jayAnI kukSImAM-dazamA devakane deva devAyuSa bhegavyA pachI zrIvAsupUjya nAmanA bAramA tIrthakara paNe AvIne utpanna thayA. temanA ja samayamAM jaya nAmA baladeva, dvipUrNa vAsudeva, ane tAraka nAmA prativAsudeva A trika bIju thayuM che. For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- prakaraNa ra7 muM jainanA bIjA viSNu ane prati viSNu 205 jaya nAmanA baLadevAdikanA pUrvAvane saMbaMdha e che ke-pRthvIpuranA rAjA pavana vege rAjya chIne dikSA lIdhI. duSkara tapa karyo pachI lAMbA AyuSya vALA anuttara vimAnanA deva thayA. have A tarapha viMdhyapura nagaramAM vidhyazakti nAmane baLavAna rAjA hate. tene sAketapuranA rAjA parvatanI pAse guNamaMjarI nAmanI vezyA atirUpavatI hatI tenI mAgaNI karI. parvate ApavAnI nA pADI. chevaTe viMdhyarAjAe laDAI karI jabarajastIthI lIdhI. parvatarAjAe kaSTathI dIkSA laI duSkaratapa karatAM evuM nidAna karyuM ke huM vidhyazaktine mAravAvALo thAuM. tapanA prabhAvathI deva paNe utpanna thaye. have vidhyazakitanA jIve paNa aneka bhavamAM bhramaNa karI chevaTe manuSyane bhavapAmI dIkSA laI tapa karyo. tapanA prabhAvathI devatA paNe utpanna thaye. tyAMthI avane-vijayapuranA rAjA zrIdhara tenI rANI zrImatI hatI. tenI kukSIthI tAraka nAmanA prativAsudeva paNe bAramA tIrthaMkaranA samayamAM thaye. A tarapha dvArikAnA rAjA brahma nAmanA che. temane be rANIo che eka subhadrA ane bIjI umA che. je pavana vegano jIva hato te subhadrAnI kukSIthI jayanAmA baladeva paNe utpanna thayA. ane je parvatane jIva hatuM te umAnI kukSIthI dvipRSTa nAmanA vAsudevapaNe utpanna thayA. A banne bhAIone baLavAna jANI-tAraka nAmanA prativAsudeve teone mAravAne vicAra karyo. teo vacce mahAyuddha thayuM jemAM dvipRSTa vAsudevanA hAthathI tAraka prativAsudevaja marA ne naraka gatimAM gayA.. vizeSa adhikAra 35000 hajAra kalekanA pramANavALA triSaSThi zalAkA purUSa caritranA parva (4) cothAnA bIjA sargamAMthI joi le. che Iti jaina pramANe bIjA dvipRSTa viSNu, tAraka prativiSNu, A vaidika mate prativiSNu te tArakAsura, (1) matsyapurANanA-tarakAsura. matamImAMsA pR. 136 matsyapurANa. adhyAya 15ra leka 233 thI. tArakAsura daityanI-devatAonI sAthe ghaNI bhArI laDAI thaI temAM bane senAnA ghaNAja sainike mAryA gayA. pachI tArakAsure pite rathathI utarIne keTalAkene potAnA hAthathI ane keTalAkane paganI eDIothI e pramANe karoDe devatA For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 tatvatrayI-mImAMsA. . khaDa 1 w wwwwwwwwww wwwwwwwwww www ene mArI nAkhyA, jyAre bIjAo nAzIne bhAgI gayA. tyAre madhyamAM rahelA- iMdrAdika, lokapAle, ane viSNu Adikane jema vAgha manuSyane ane pazuone pakaDe tema pakaDIne bAMdhyA. pachI tArakAsura rathamAM bezIne pitAnA sthAna para cAlyA gayA. daitya ane apasarAonI stutinI sAthe rAjya Asana upara besI traNe lekanI saMpadA bhagavate-gAMdharvAdika strIonI sAthe kIDA karavA lAge. ItyAdi. tAraka daityanI samIkSA. - sajajane jaina itihAsathI je tAraka nAmane prativAsudeva kahyuM hatuM tene ja kama palaTAvIne manuSyarUpane asura kahIne daityarUpe TharAvyuM hoya evuM bhAsa thAya che ke nahi? bIjuM manuSyanA yuddhanA ThekANe A purANakAre devatAonuM yuddha goThavyuM ane je "dvipUrNa vAsudeva hatA temane viSNu bhagavAna TharAvyA jema pahelA "azvazIva" prativAsudevane mAthu kapAyA pachI ghaDAnuM mAthuM lagADane hayagrIvaviSNu" kahyA hatA te ja pramANe A banAva banela joI . kadAca mAnI laIe ke daitya devenI laDAI thaI hoya paNa te kayA kALamAM ane kayA ThekANe zuM A vAta vicAravA jevI nathI ? bIjI vAta e che ke-anAdi kALanA viSNu, je bhagavAnarUpe satya hoya te, deva daityenI laDAImAM paDavAnI temane zI jarUra hatI? kadAca mAnIe ke devatAone bacAva karavA vacamAM paDyA, te pachI tAraka daityanA hAthe karaDe devatAono nAza zuM karavAne thavA dIdhe? eTaluM ja nahi paNa pate jagatanA uddhAraka hovA chatAM pelA tAraka vAghanA sapATAmAM pazurUpa thaI kedI rUpa kema banyA? ApaNe sAMbhaLIe chIe ke viSaNu bhagavAne aneka avatAra laIne aneka kAme karyA che. keI avatAramAM pahADa uMcakIne pheMkI dIdhA che, te kaI avatAramAM pRthvIne pANImAMthI bahAra kheMcI lAvyA che. vaLI nRsiMhanuM rUpa dharIne to daityane cIrI nAMkhyo che, ane gItAmAM dukhI bhakatene uddhAra karavAnuM vacana ApIne vaikuMThamA gayA che, te te badhAe prakAranI sattA A eka tAraka daityanA AgaLathI bhAgIne kyAM cAlI gaI? sajajane ! AmAM satya zuM che tene vicAra karo ke ? | iti vaidike-matsya purANanA tArakAsura ane tenI samIkSA. punaH skaMda purANanA tArakAsura, skaMdapurANa. khaMDa pahele patra 105 thI 111, adhyAya 15 thI 18 tenA leka traNasenA Asare che tene kiMcita sAra- For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. vaidike-masya-rakaMdanA tArakAsura. 207 vajAgaM asure putranA mATe tapa karavA mAMDe. prahAe aTakAvI tene putrane vara Ape te pachI tenI strIe " pUrNa varSanaa tu dhArAva di eka hajAra varSa sudhI garbha dhAraNa karelA, tAraka nAmanA putrane janma thayo. daityenA taraphathI rAjyAbhiSeka thayA pachI kahevA lAgyuM ke huM tapa karIne devatAone . chatI traNe lokane choDAvIza. ema kahI guphAmAM jaI tapa karavA lAgyo "nirdara paMta vaDa cutamamUDhiADha" Ahara lIdhA vagara ayuta varSa sudhI tapa karyo. devatAo bhayabhIta thayA paNa bramhA vara ApavAne gayA. tAraka belyo ke je tamAre vara Apa heya te eTaleja Ape ke huM keIthI paNa marUM nahI? pachI bramhAe kahyuM ke sAta divasanA bALaka vinA tane ke mArI zake ja nahi. pachI tapa baMdha karI sainya laI devatAone jItavA jatAM prathama yamane nAza karyo. (AgaLa patra 114 thI adhyAya 21 mAnA zleka 90 ne kiMcit sAra) tArakAsure daityanI sAthe maLIne devatAonA sainyane nAza karyo. viSaNue badhA devane bhAgI javAnI AjJA karI. tArakAsura khaMbhAta baMdare siMhAsana upara beThe. ( AgaLa patra 129 thI 142 adhyAya 27 thI 32 bleka 21 ne kiMcit sAra) tArakAsurathI trAselA dee-pArvatInI stuti karI tyAre pArvatIe pitAnA aMganA melathI gaNapati banAvIne Ape. teNe daityane vina karyuM. mahAdeve pArvatIne kAlI kahI tethI gAratva prApta karavA tapa karavA jatAM zivane laMpaTa jANI virakAne rakSaka rUpe mukIne pArvatI gayAM. te paNa A nAmane daitya pArvatImAM svarUpe peThe. maithuna karatAM AsurI mAyA jANuM liMgamAM raudra zastra karI tene vadha karyo. gIratva meLavI pArvatI AvIne maLyAM. suratAraMbha karyo. devenI preraNAthI kabUtara rUpe AvelA agnine mahAdeve vIrya bhakSaNanA mATe preryo. agninI patnI svAhAe te vIrya laIne saranA taMbamAM nAkhI dIdhuM. tyAMthI utpanna thaele je kArtikeya teNe tArakAsurane mAravA sarva devoe mahIsAgaranA saMgame (khaMbhAtamAM) senApati banAvyuM. tarata janmelA te kumArane laIne tArakAsurane mAravA de caDhayA. tArakAsurane brahmAe Apela vara yAda AvyA te paNa raNamAM caDha. A saMgrAmamAM tArakAsure viSNu rUdrAdika badhAe dene jarjarIbhUta karI nAkhyA. jyAre mahAdevanA sAme AvavA lAgyA tyAre AkAza vANI thatAM kumAra kArtikeyane mAravAnI IcchA thaI chevaTe turatanA bAlake te tArakAsurane nAza karyo. For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 tattvatrathI-mImAMsA. ' khaMDa 1 A skaMdapurANanA tAkAsuranI samIkSA. . prathama matsyapurANanA tArakAsurane vicAra tapAsI joye. have A skaMdapurANanA tArakAsurane tapAsIe-A tArakAsurane khaMbhAta baMdaranA takhtano gAdIne mAlIka thaelo batAvyo che. vAMgAsurane tapathI aTakAvI brahmAe putra thavAne vara Ape te putra 1000 hajAra varSa mAtAnA garbhamAM rahe janma thayA pachI "tAraka' nAma pADayuM. lAyaka umare gAdI upara AvyA. pachI devatAone jItavA ayuta varSa ( eTale dazahajAra varSa sudhI tapa karyo te AhAra vinAne tyAre brahmA tene vara ApavA gayA. tArakAsure mAgaNurI ke huM keIthI marU nahi, e vara Ape. brahmAe kahyuM ke sAta divasanA chokarA vinA tuM keIthI marIza nahI, e vara Apyo. (brahmAnI zakti pUrve brahma prakaraNamAM vistArathI lakhelI che te vicAre) A tArakAsure prathama badhA devatAonI sAthe yamadevane paNa nAzaja karyo. (A tArake devalokamAM jaIne yuddha kareluM ke pRthvI upara ?) pachI viSNu bhagavAne badhA devatAone nAzI javAnI AjJA karI. yuga yuganA uddhAraka viSNu bhagavAna paNa A tArakathI thAkayA jANI devatAo pArvatIjInI pAse gayA, temane aMganA melathI gaNapati banAvI kAMIka madada ApI. chevaTe tapanA atte AvelAM pArvatInA saMbheganuM vIrya svahAe zaranA slebamAM nAkhyuM tenAthI eka bALaka utpanna thaye. jyAre pelo tArakAsura mahAdevanA sAme thaye tyAre te bALake mAryo. prathama brahmAe tArakAsurane vara Ape ane devatAone nAza karAvyo. te zuM jagatanA jInA ghATa ghaDanAra evA trikALa jJAnI brahmAnI bhUla na gaNAya? vicAra karyA vagara devatAonI vAre caDhI viSNu bhagavAne temanuM sArthaka zuM karyuM? chevaTe jora mArI mahAdevajI tArakanA sAme gayA paNa te nAnA sarakhA chokarAthI baccA. A kathAmAM satyAMza keTalo haze tene vicAra karavAnI bhalAmaNa vAcaka vargane ja soMpuM chuM ane AmAM kaI mArI bhUla thaelI hoya tenI kSamA yAcI nivRta thAuM chuM. Iti vaidika-skaMdapurANanA tArakAsura ane tenI samIkSA punaH rAmAyaNanA lekhamAMthI lIdhelA tArakAsura tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 79 thI pR. 100 sudhInA tArakAsuranI kathAne sAra. For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 su vedika- rAmAyaNanA tArakAsura. 209. sujJa sadAzivajI potAnA manane sthira karI rAmacaMdranuM dhyAna karavA lAgyA. A vakhatamAM tAraka nAmanA asura utpanna thayA ane te mahApratApavALA thayA, ane e daitye, leAkAne, lokapAlAne ane sarva devatAone sukhathI tathA saMpatithI rahita karyA. e asura ajarAmara hatA, kAithI jItI zakAya tema na hatA. devatAo vividha prakAranI laDAie karIne hArI gayA. chevaTe bramhAnI pAse jaine pAkAra karyA. bramhAe sarva devatAone ghaNAja du:khIcA dekhyA ane samajAvIne kahyu ke--zivajInA vathI utpanna thaelA putra e daityane jIte teAja e daityanuM maraNa thAya. paNa zivajI strInA sa Mga kare tema nathI. jo kAmadevane zivanI pAse mekaleA te| e kArya thAya, devatAoe kAmadevanI stuti karI kAmadevane pragaT karyAM. kAmadeve vicAryuM ke A kAma karatAM mArA nAza thazete paNa paropakAra karavA, Ave vicAra karI-pazu, paMkhIo ane jhADA Adi sa saMsAranA jIvAne peAtAnA vazamAM karI AkhI dunIyAne Akula vyAkula karI nAkhI. mAtra jeene rAmacadrajIe macAvyA teoja kAmadevathI khacyA. have DaratA huvA kAmadeva zivajInI pAse gayA. peAtAnI sarva kalA kelavI paNa phAbyA nahi. chevaTe peAtAnuM amedha bANa cheDayu eTale zivajIe jAgRta thaI krodhathI peAtAnI najara kAmadeva tarapha phUMkIne tene bAlIne bhasma karI nAkhyA. mA sasAra svastha thaI gayA. kAmadevanI strI 'rati' rAto pIDhatI zivajInI pAse AvI. zivajIe kahyu have tAre pati aMga vagaranA anagaja raheze ane jyAre zrI kRSNAvatAra thaze tyAre tene putra ( pradyumna ) thaze. jA mArU vacana anyathA nahi thAya. pachI rati cAlI gai. have kAmadeva bhasma thayAnA sAMbhaLI bramhArdika devA vaikuMThamAM viSNunI pAse gayA ane viSNu bramhArdika sarve maLIne zivajInI pAse jai stuti karIne prasanna karyo. zive kahyuM ke-tamA sarve zA kAraNuthI AvyA che ? pachI viSNu, bramhArdika khelyA ke A badhA devA ApaNA vivAha jovAne icche che. pachI sapta mahaSi ema lagna patrima joi ane bramhAe sava devAne saMbhaLAvI. nakkI thayu' eTale zivajIne jatA mukuTa mArttithI zaNagAryo. viSNu bramhArdika petAnAM vAhanA upara caDhIne jAnamAM cAlyA, zive pAnAnA gaMNAne paNa khelAvyA. temAMmukha vinAnA, moTA mukhavALA, lulA, hAthatuTA, vigere gadheDA jevA, kutarA jevA paNa hatA, jevA va tevI jAna paNa banI. temaja himAlaya parvatanA maMDapanuM varcuna paNa thai zake tema nathI. temAM badhA pahADA, sAgarA ane taLAvA paNa hatAM. jAnaiAAne dekhatAM nagaramAM khalabhalATa, devatAonAM vAhanA bhaDakIne bhAgavA lAgyAM. bALaka bhayathI dhrujatAM cama rAjAnA bhaya karavA lAgyA, varane joi strIo bhAgI. pAvatInI mAtAe samAcAra 27 For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 kahyuM-dikarI ! game tema thAya paNa A varanI sAthe teA tArUM lagna nahi karUM. A samAcAra nAradane maLatAM sapta RSienI sAthe himAlayane ghare AvyA. pUnI kathAthI samajUti karavA lAgyA. tamArI dikarI sanAtana kALathI zivanI zakti, avinAzI, ardhAMgamAM rahenArI che ane jagatanI utpatti, sthiti ane pralaya karanArI. icchA pramANe zarIrane dharanArI che. prathama dakSane ghera janmI, nAma satI hatuM. zaMkara sAthe vivAha thayA hatA. eka vakhate rAma cadrajInAM darzana thatAM mAha pAmI sItAne veSa lIdhe tethI zive tyAga karyAM. pachI dakSanA yajJauAmamAM aLI muAM ane hamaNAM tamAre tyAM janamyAM, zivanA mATe dArUNa tapazcaryA karI che, tethI ezivanAM patnI che. pachI sarvene AnaMda thayA. tarehatarehanAM bhejana viSNu ane bramhArdika jamyA. lagna samaye zIvajI brAmhaNeAne namana karI, rAmacaMdranuM smaraNa karI` sihAsana upara beThA. munionI AjJAthI ' gaNapatinuM ' pUjana zive karyuM. vivAha pahelAM gaNapati saMbhave kema ? evI zaMkA karavI nahi. devatAonI paDhavIe anAdi kALathI cAlatI Ave che. hAtha meLApa thaye. gADAMne gaDAM dAyajo maLyA. kailAza upara AvyA, vilAsa karatAM dh. meATAvALA kArtikeya janmyA, ke je kAti kece tArakAsurane mArce. kArtikeyane janma ane kama vedomAM, purANAmAM prasiddha che. yAjJavalkanA mukhathI sadAzIvanuM caritra sAbhaLI bhAradvAja sukha pAmyA. zivanA sneha teja rAma bhaktanuM lakSaNa che. rAmAyaNanA tAkAsuranI samIkSA sajjanA ! matsya pu. ane skaMda pu. nA tArakAsurathI Apa jANItA thayA, have rAmAyaNanA drArakAsuramAMthI je satya maLe te vicArIe. nAnA bAramA tIthaMkaranA samayamAM je dvipRSTa vAsudevAdikanu khIjuM zika lakhIne batAvyu temAMnA A tAraka nAmanA prativAsudeva che ane dvipRSTa vAsudevanA hAthathI marelA che, anAdikALanAja evA niyama che ke-trAsu devanA hAthathIja prativAsudeva mare. te pramANe azvatrIva (paurANikanA hayagrIva) ane tAraka prativAsudeva (porArANikAnA tArakAsura ) ne banAva Ape jaina itihAsathI lakhAelA joce. have AgaLa sAta vAsudevAdikanA banAvA lakhAze te paNa lakSamAM letA jaze. have A lakSmaNa vAsudevAdikanu trika jaina itrihAsa pramANe AThamu che . ane te jainAMnA 20mA ane 21 mA tIrthaMkaranA madhyakALamAM thaeluM che tethI rAma lakSmaNAdikanA adhikAra te sthAna uparaja kiMcit lakhIne khatAvIzu. For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www vvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv prakaraNa 27 muM. vaidike rAmAyaNanA tArakAsura 211 hAla te A rAmAyaNamAM tArakAsuranuM svarUpa kevA prakAranuM goThavyuM che temAMthI ja kiMcit vicArIe paurANikone khare mata tapAsIsuM te-rAmacaMdrajInA pachIthI ja zivajI thayAnuM jaNAze. A khyAla amArA AgaLanA lekhathI paNa Apa sAhebo karI leze. to pachI rAmacaMdrajInuM dhyAna karavA te samayamAM zivajI beThAnuM kema saMbhave ? vaLI temanA dhyAnanA samayamAM mATe utpAta karavAvALo mAbApa vinAne tArakAsura pedA thaI gaye te paNa vicAravAnuM? trAsI gaelA devatAo-jagatanA kartA brahmA pAse pharIAda karavA gayA tyAre temane je zivajInA dhyAnathI acAnaka utpAta karanAra thaze tene nAza tenA putrathI thavAnuM jaNAvyuM. brahmAne bhaviSyanuM jJAna heta te pite vAraMvAra temanAthI nIcA darajajAnA lakethI zApita zuM karavAne thatA? juo amAre AgaLa pAchaLane lekha, mahAdeve kAmadevane bALIne bhasma karI nAMkhyo ane valI pAchA adbhuta rUpavAlI jAna zaNagArIne paraNavAne gayA. zuM A Azrarya na gaNAya? pArvatIjI patine laMpaTa jANI rakSaka mUkI tapa karavA gayAM hatAM. vaLI paraNavAnI hoMsamAM brAmhaNene namaskAra karI paTalA upara beThA. meTA meTA deve paNa brAhaNene ja namaskAra kare ne? bIkane vicAra upara AvelA rAmAyaNanA lekhathIja vAcaka varge karI le ane satya vastunI tapAsa karavI. iti vaida-rAmAyaNanA tArakAsura ane tenI samIkSA. prakaraNa 27 muM. prakaraNa 28 muM. - teramA tIrthakara ane trijA vAsudevanuM trika. * (bhadra- baLadeva. svayaMbhU-vAsudeva, ane merUka-prati vAsudeva) triSaSTi parva-4 sarga 3 je. - teramAM tIrthakarane jIva pUrva bhave-dhAtakI khaMDamAMnA pUrva videha kSetranA bhAratamAM mahApurI nAmanA nagarane rAjA pAsena hatuM te rAjya che dIkSA laI ahaMdAdikanI bhakita pUrvaka mahAtapa karI bAramA devalokamAM devatApaNe utpanna thayA. pachI tyAMnA lAMbA AyuSyanA aMte cyavane kAMpilyapuranA rAjAkRtavamAM For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 tattvayI mImAMsA. 'khaMDa 1 - temano paTTarANI--zyAmA ' hatI, temanI kukSIthI teramA tIrthaMkara vimaLanAtha paNe utpanna thayA. have A teramA tIrthaMkaranAja samayamAM je khaladevAdika thayA che temanA pUrvabhavanA vRtAMnta kiMcit isArA mAtra rUpe ahiM lakhIe chIe-- jaMbudvipanA pazcima mahAvidehamAM-Anada karI nagarInA rAjA nadIsumitra nAme hatA. tene chevaTe rAjya choDIne dIkSA grahaNu karI, duSkara tapa tapyA ane chevaTe anuttara vimAnanA devatA thayA. have AgaLa A bharatamAM zrAvasti nagarInA rAjA-dhanamitra hatA. temanI nagarImAM eli nAmanA rAjA atithI paNe AvIne rahyo hate. te banne rAjAe dyuta ( jugAra ) nA vyasanamAM paDayA, je prathamane ghanamitra hatA te rAjane hAryAM. nirAdhAra paNe bhaTakatAM eka muninI pAse dIkSA lai ugra tapa karatAM teNe li rAjAne mAravAnuM. nidAna kayuM` ane marIne khArama! devalAkamAM devatApaNe utpanna thayA. have alirAjA paNa rAjya cheADIne sAdhu thayA. ante mahaddika devapaNe utpanna thayA. tyAMnA lAMbA AyuSyanA a Mte naMdapuranA rAjA samarakezarI rANI suMdarI tenI kukSithI merUka nAmA prativAsudevapaNe utpanna thayA. have Agala dvArikA nagarInA rAjA rUdranAmanA huMtA. temane suprabhA ane pRthvI nAmanI be rANIo hatI. di mitrane jIva -anutta vimAnathI cyavIne-suprabhAnI kukSIthI--bhadra nAmA maLadeva paNe utpanna thayA. ane dhanamitranA jIva khAramA devalAkathI cyavIne-pRthvI rANInI kukSIthI-svayaMbhU nAme vAsudeva paNe utpanna thayA. bhadra ane svayaMbhU nagaranI bahAra kIDA karatA hatA tevAmAM hAthI gheADAnu mATu sainya jatuM jAine tenA mukhIne pUchatAM teNe kahyuM ke amAM zazi-saumya rAjAnAM mANuo chIe vitanI AzAthI A sainya merakane ApavA jaIe chIe, A vAta sAMbhaLI te anne bhAie merakane nahi gaNatAM te sainya petAnA tAbAmAM lai lIdhuM merakane khabara paDatAM mADhu yuddha thayu' temAM--svayaMbhU vAsudevanA hAthe meraka prakivAsudeva marANA. -nA iti jaina pramANe--trijA svayaMbhU viSNu, ane meka prativiSNu. For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I , prakaraNa 28 muM trijA svayaMbha vAsudeva ane meraka prati vAsudeva. 213 vaidika mate murU daityanI kathA. murU daityanI sAthe divya hajAra varSanA bAhu yuddhathI kRSNa nAzI chuTayA. brahmAMDa purANamAMthI mAgara zudi ekAdazInI kathA. kaloka 143 mAMne kiMcita sAra-chavIza ekAdazImAMnI pahelI. 5 zrI kRSNane arjune pUchyuM ke-mAgasara zudi agIArasanA vratathI hajAre yajJanuM phaLa zAthI? zrI kRSNa uttaramAM jaNAvyuM ke pUrve kRtayugamAM murU nAmanA daitye iMdra, brahmAdi badhAe devatAone svargamAthI bhraSTa karyA. eTale pRthvI upara AvI mahAdevajInI pAse potAnuM rakSaNa mAgyuM. mahAdeve viSNu batAvyA eTale teoe jala madhye sutelA viSNune stuti karIne jagADayA ane badhI hakIkata kahI batAvI, eTale viSNu bolyA ke e duSTa daitya kayuM che? ke jeNe badhAe devatAone svargamAMthI bhraSTa karyA ? batAve tenuM nAma, ThAma, ThekANuM pachI InTe kahyuM ke caMdravatI nagarImAM brahmavaMzanA nAjiMghane putra murU che tene badhAe vizvane jItI lIdhuM ane eNe amArA devatAone paNa nAza karyo. A vAta sAMbhaLatAM viSNu bhagavAne tene nAza karavAnuM vacana ApyuM ane badhAe devatAene laI caMdravatImAM laDavA gayA. paNa devatAo te te daityanA ekaja sapATAthI nAzI gayA. chevaTe viSNu bhagavAna te daityanI sAthe divya hajAra varSa sudhI bAhu yuddhamAM paDyA paNa thAkyA. tethI nAzIne badarikAzramamAM ekaja daravAjAvALI bAjananI guphAmAM jaIne sutA-murU daitya paNa pAchaLa tyAM jaIne mAravA taiyAra thayuM. te vakhate mArA aMgamAMthI eka kanyA utpanna thaI. tenI sAthe laDatAM chevaTe te murU nAmane daitya mANe. eTale mArI nidrA purI thatAM uThIne jovA mAMDayuM te te daityane marelo joyo ane namra rUpe te kanyAne joI pUchayuM ke A daitya keNe mAryo kanyAe kahyuM ke meM mAryo che. pachI meM saMtuSTa thaI kanyAne vara mAgavAnuM jaNAvyuM. kanyAe kahyuM je Apa mane vara ApatA hoya che je A ekAdazImAM mane daityane mAravAnI zakti prApta thaI che te ekAdazInuM leke vrata kare? eTale viSNu bhagavAne te vara Ape. mATe A mAgasarasudi ekAdazInuM vrata karatAM hajArA yAnuM phaLa maLe che. "ItyAdi" vizeSa batAvelA graMthamAMthI jou levuM. jaina vaidikanA murUnI samIkSA jaina pramANe A avasarpiNImAM baladevanI sAthe viSNu prativiSNunAM For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . khaMDa 1 214 tannatrayI-mImAMsA. navatrika thaelAM che. temAMnuM paheluM ane bIjuM trika-agIAramA ane bAramA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM batAvI dIdhuM che. have temA tIrthakaranA samayamAM bhadra baladevanI sAthe svayaMbhU vAsudeva ane murU nAmane prativAsudeva thayo che e banne mahAna rAjAo che. murUe rAvaNanI peThe laDAI jhagaDAo karI traNe khaMDanA rAjAonI pAse pitAnI AjJA manAvI che. te arasAmAM thaelA svayaMbhU mahAna rAjAe potAnA bhAI baladevanI sahAyathI murUno nAza karI pote traNa khaMDanA beMkatA vAsudeva thayA che. prativiSaNune viSNuja mAre e anAdino niyama che. tethI svayaMbhU nAmanA viSNue murU nAmanA prativiSaNune sATha hajAra varSanA AyuSyanA anta mAryo che. purANakAree AThamuM trika lakSmaNadikanuM ane navamu trika zrI kRSNAdinuM temanAmAMnAM nAmAdika keTalAMka kAyama rAkhI pUrva kALamAM thaelA viSNunAM nAme uDAvI daIne temanA samayamAM thaelA prativiSaNuo ( viredhIo) ne dAna (daityo) nA nAmathI prasiddhamAM mukI temanA ItihAsamAM AsamAna jamInanA jeTale maTe pheraphAra karIne mUkele che. temAnuM paheluM trika baLadevanI sAthe mUkeluM tripUSTa vAsudeva ane azvagrIva prativAsudevanuM ane bIjuM trika baladevanI sAthenuM mUkeluM. dvipRSTa vAsudeva ane tAraka nAmanA prativAsudevanuM agIAramA ane bAramA tIrthaMkaranA samayamAM thaeluM tene saMbandha jaina ane vaidikamAMthI je lakhIne batAvyuM che tene tapAsIne juve, keTalo badhe phera thaele che eTale khAtrI thaze. have huM A trIjA trikamAMnA mudaityane vicAra kiMcita karIne batAvuM chuM-yuThirane zrI kRSNa poteja kahe che ke-pUrve kRtayugamAM murU nAmanA daitye brahmAdika badhAe devatAone svargamAMthI bhraSTa karyA. pRthvI paranA zivane zaraNe gayA paNa zive vaikuMThanA viSNu batAvyA. eTale te badhA brahmAdika devatAoe samudramAM sUtelA zrI kRSNane jagA banelI vAta kahI batAvI. zrI kRSNa murUne nAza karavAnI pratijJA karI. brahmAdika badhAe devatAone laIne viSNu bhagavAna pote caDhayA. paNa devatAone murUnA tApathI bhAgyA mAtra zrI kRNaja divya hajAra varSa bahu yuddha sudhI TakayA, paNa thAkIne nAzI jaI-bAra jananI guphAmAM sutA. murU paNa sutelA kRSNane mAravA taiyAra thaye. tyAre temanA aMgathI pedA thaelI. kanyAe zrI kRSNane bacAvyA. vicArI purUSane A kathA keTalI zraddheya thaI zake? AdhunIka keLavaNInA samayamAM AvA For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM. trijA svayaMbhU vAsudeva ane meraka prati vAsudeva. 25 AvA pAyA vagaranA seMkaDo lekhe joI leke purANone juThAM kahe temAM zI navAI ? purANamAM murUnA maraNathI-jainemAM kalyANakothI ekAdazInI mahimA. murU prativAsudevane svayaMbhU vAsudeve mAryo ema jaina itihAsathI lakhIne batAvI dIdhuM. paurANike e-murUnuM maraNa kanyAthI batAvI te agIArasanA divasane mATe batAvyo. jenaumAM eka eka tIrthakaranAM vyavana, janma, dIkSA, kevaLajJAna ane chevaTe mokSa e pAMca kalyANakanA divasane uttamottama mAnavAmAM AvyAM che. te aDhAI dvIpanA 15 kSetramAM thaelo ke thavAvALA bhUta, bhaviSya ane vartamAna ema traNe kALanA tIrthakaromAMne keIne janma, te keInI dIkSA te koIne kevaLajJAna, keI tIrthakaranuM eka kalyANaka, to keInAM be traNa A mAgasara sudI 11 nA divase thaelAM gaNAvyAM che. - ekaMdare traNe kALanA aDhAIdvIpanA tIrthakaronAM kalyANaka 150 thaelAM gaNAvyAM che. kalyANakanA divase uttama manAelA tethI A mAgasara sudi (11) agIArasa meTI manAelI che. A sabadhe jainonA saMskRta, prAkRta temaja bhASAnA aneka lekha lakhAelA che ane temAMnA chapAIne paNa ghaNuM bahAra paDI gaelA che tyAMthI vicAra karI levAnI bhalAmaNa karuM chuM. jo ke A amAre lekha calatA prasaMgane nathI. paNa vaidikae murU daityanA saMbandhathI A agIArasanA divasane kevA prakArane gaThavI jAhera karyo che teTaluM batAvavA purata ja che. A viSayamAM jena ane vaidikanA ItihAsa sivAya bIjuM sAdhana amArI pAse nathI.vaidikamAM murUnA maraNa prasaMgathI mATe divasa gaNavAmAM AvyA ane jenomAM tIrthakaronAM kalyANakanA divasanA kAraNathI maTe gaNavAmAM Ave eTale ja vicAra karIne jovAnuM che. tya4 kona ? . . Iti vaidika-brahmAMDa-mAgasara sudi 11 nA saMbaMdhavALI murU daityanI kathA, ane tenI samIkSA. prakaraNa 28muM saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 tattvatrayI- mImAMsA. ' ' khaMDa 1 prakaraNa 29muM. caudamA tIrthaMkara ane cethA vAsudevAdikanuM trika-cethI (baladeva-sukhabha, vAsudeva- purUSetama, prativAsudeva-madhu) ghAtakIkhaMDa pravidehamAMnA erAvata kSetramAM arikA nagarI hatI. tyAMnA rAjA padmaratha hatA temane rAjya chIne yati dIkSA laIne ugra tapazcaryA karI. aMte dazamA devalokamAM devatA paNe utpanna thayA. lAMbA kALa pachI tyAMthI cavIne-adhyAnA rAjA siMhasenanI rANI suyazAnI kukSithI anaMtajita nAmanA caudamA tIrthaMkarapaNe utpanna thayA. have baladevAdikanA pUrva bhavene isAre jaMbudvIpanA pUrva videha kSetramAMnA naMdapurI nagarIne rAjA. mahAbala nAmane hatuM. rAjyane cheDI dIkSA lIdhI zuddhapaNe pAlana karI anta AThamA sahasAra nAmanA devalokamAM te devatApaNe utpanna thaye. - have AgaLa jaMbudvipanA bharatakSetramAM kauzAMbI nagarIne rAjA samudradatta hatuM tenI rANuM naMdA nAmanI hatI. A samudradattane mitra malayAcalane rAjA caMDazAsana hatuM. eka dina naMdA rANI upUra najara paDatAM zatrurUpa banI tenuM haraNa karI gaye. samudradatte dIkSA lIdhI. ugra tapa karyo. caMDazAsanane mAravAnuM nidAna karI aMte AThamA sahastrAra devalokamAM devatApaNe utpanna thaye. have caMDazAsana paNa maraNa thayA bAda aneka yoniomAM bhaTakIne chevaTe pRthvI paranA rAjA vilAsa tenI rANI guNavatI tenI kukSithI madhunAmA prativAsudeva paNe utpanna thayA. bIjI tarapha dvArakAnA rAjA sema nAmanA hatA. temane sudarzanA ane sItA nAmanI be rANIo hatI. je mahAbaLane jIva hatuM te AThamA devalekathI avIne sudarzananI kukSithI suprabha nAme baLadeva paNe ane samudradattano jIva hatuM te AThamA devakathI evIne zItAdevInI kukSithI purUSottama nAme vAsudevapaNe utpanna thayA. eka divase-madhunA mahelamAM nArada gayA che. temane madhue pUchayuM ke mArAthI ke vadhAre baLavAna che ? chevaTe nArade kahyuM ke suprabha ane purUSottama For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 mu. cothA puruSottama vAsudeva ane madhu prati vAsudeva. 217 e be bhAio-pavana ane agni jevA duHsahu che. A vAta sAMbhaLatAMja sAma rAjAnI pAse krRta mekalIne tenA rAjayanI sAra sAra vastunI mAMgaNI karI. paNa purUSAttame te dUtane dhakkA mArI hAMkI mUkayA. A taraphathI madhu nAmanA prativAsudeve tarataja caDhAI karI paNa chevaTe purUSottama nAmanA vAsudevanA hAthe cakravathI marANe! ane narakamAM gayA ane purUSottamanA senApatinA hAthe-madhune bhAi kaiTabha paNa marANA. purUSottama chevaTe maraNa pAmI chaThThI narakamAM gayA ane suprabha hatA te dIkSA ladane kevaLajJAna prApta karI meAkSamAM cAlyA gayA. // iti jaina pramANe-purUSottama viSNu, madhu prativiSNu, tenA bhAi kaiTabha. (1) mAMkaDaiya purANanA madhu ane kaiTabha. matamImAMsA. pR. 95 mArka Deya purANa, adhyAya. 78 mAM. * madhu ane keTalsa e e daityeA-viSNunA kAnanA melathI utpanna thayA. pachI brahmAjIne mAravA taiyAra thayA. brahmAjI e nidrA devInI stuti karI. bhanavAn (zrIkRSNa) ) jAgI uThayA. pachI te daityAnI sAthe pAMca hajAra varSa sudhI mAhu yuddha karyuM. ' ityAdi. "" (1) madhu ane kaiTabhanI samIkSA. sajjanA ! purANAmAM lakhyuM che ke-ekaja viSNu vAraMvAra avatAra le che, tyAre kayA kAlamAM ane kayA avatAramAM A viSNu bhagavAnanA kAnamAM mela bharAi gayA hatA ? ane kenI pAsethI kaDhAvatAM A madhu ane kaiTabha e daityo utpanna thai gayA hatA ? khera, bIjI vAta e che ke sattaralAkha ane aThThAvIza hajAravanA kRtyugamAM brahmAjI thayA, temane A be daityoe kayA kALamAM ane kayA yugamAM ane kyA ThekANethI pakaDayA ? trijI vAta e che ke--A e daityAnI sAthe brahmAjIe kayA kALamAM vaira bAMdhyu` hatu` ke jethI viSNu bhagavAnanA kAnanA melathI utpanna thatAnI sAthe khIjA badhAene cheDI daIne lAgalI brahmAjInIja dADhI pakaDI lIdhI ? koI kAraNa hatu ema zuM Apa matAvI zake tema che? vaLI cAthI vAta e che ke- bramhAjIe nidrA devInI stuti karIne zrI kRSNa bhagavAnane jagADayA, bramhAjI peAte AkhI dunIyAne utpanna karanAra DAvA chatAM paNa A kAnanA melathI utpanna thaelA mAtra e daityone paNa zu` haTAvI zakrayA 28 For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. nahi? A paNa eka mahAna Azcarya jevuM kharuM ke nahi? vaLI pAMcamI vAta e che ke-kRtayuga pachI tretA- bAra lAkha ane cha nuM hajAra varSanuM thayuM che. temAM zrI kRSNajI thayA che tyAre bramhAjIe kRSNa bhagavAnane kyA kAlamAM jagADayA? vaLI chaThThI vAta e che ke-jevI rIte zrI kRSNa bhagavAna viSNunA avatAra rUpe gaNAya che tevI rIte viSNu bhagavAnanA kAnanA melathI utpanna thaelA A be daityane gaNavA ke kaI judA rUpanA gaNavA? sajajane! purANakArenuM A badhuM tarkaTa kevA rUpanuM samajavuM? kemakejaina ItihAsa pramANe te madhu nAmA prativiSNurUpa eka mahAna rAjA che. zalAkApurUSanI gaNatrImAM gaNAelA che ane anAdinA kALanA niyama pramANe purUSottama vAsudevanA hAthe marANuM che. ane madhune bhAI keTabha temanA senAnInA hAthe mANe che. temanuM svarUpa purANakAre kevuM pramANa vinAnuM citaryuM che? saMpUrNa ItihAsa jevAnI IcchAvALA sajajanee triSaSThi zalAkAnA parva cethAne ce sarga che." viSNunA kAnanA melathI madhu kaiTabha de. (2) durgApATha. adhyAya 1 lAnA zleka 67 thI 69ne bhAvArtha "kalpanA ane jyAre A jagat ekANuMvarUpe thayuM tyAre viSNu bhagavAna zeSa nAganI zayyA karI yuga nidrAmAM lIna thayA. te vakhate madhu ane kaiTabha e be daitye viSNunA kAnanA melathI utpanna thaI bramhAne mAravA deDayA, jagapati bramhA te vakhate viSNunI nAbhi kamaLamAM hatA ane zrI viSNu sutelA hatA ityAdi. - A madhu ane kaiTabha be daityenI vizeSa samIkSA. A durgAnA pAThamAM batAvelA be daityamAM vizeSa ema samajAya che ke viSaNu zeSanAganI zasyA karI yoga nidrAmAM lIna thaelA hatA te vakhate temanA kAnamAMthI nIkaLI temanI nAbhikamaLamAM besI rahelA bahAne mAravA deDayA. kemake te vakhate bIjuM ke temanA hAthamAM Ave tema na hatuM. vicAra e thAya che ke nimittavinA utpanna thaelA te be demAM eTaluM badhuM baLa kayAMthI AvI gayuM ke jagatanA aSTA evA bramhAne paNa bhayabhIta karI nAkhyA? For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM cethA puruSottama vAsudeva ane madhu prati vasudeva. 219 || iti vaidike-mAkaDiya ane durgApAThanA-viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA madhu keTabhanI samIkSA. vAyupurANanA madhu ane kaiTabha. vAyupurANa, adhyAya 24 mAM mahAdevanI stuti vistArathI karelI che. adhyAya 25 mAM madhu ane kaiTabhanuM varNana-pR. 179 thI mULa ane pRSTha. 183 thI-badarInAtha yaMbakanAtha tarka vAcaspati kRta bhASAMtara saM. 1914 mAM chapAeluM vaDodarA tene kiMcit sAra nIce pramANe - dakSanA yajJane nAza karanAre umApati-viSNu ane bramhAnuM pAna karato hoya tema potAnI stavanAthI prasanna thayo. te moTA bhAgyavALa! mahAdeve jANatAM chatAM pUchayuM ke--hitane IcchanArA to banne mahAtmA keNa che? te vakhate eka bIjAnA sAmuM joI kahevA lAgyA ke he satyarUpa sarvajJa! tame zuM ajJAta che? amane tamArA vinA sukha kayAM che? te samaye rUdradeve kahyuM ke-he hiraNya ga! ane he kRSNa! A tamArI bhaktithI huM prasanna thaye chuM. tamane kayuM varadAna ApuM ? pachI viSNue bramhAne kahyuM ke tame je varadAna icchatA hoya te mA, bramhAe putranI IcchA jaNAvI tyAre viSNue kahyuM ke-he devanAdeva! tame mahezvarane putrapaNA vaDe gho. bramhAe kezavanuM vacana mAnya rAkhyuM ane temane sAthe rAkhI bramhAe rUdrane namana karIne kahyuM ke he vizvAtmA ! tuM mAre putra thA? athavA tArA je bhAra vahana karanAre putra thAya. pachI bhaga nAmanA daityane haNanAre rUdra ema kahayuM ke "ema thAo" e pramANe rUddha brahmA upara kRpA karI. pachI viSNune vara mAMgavAnuM kahyuM tyAre viSNue kahyuM ke-je teM A badhuM karyuM che te tArAmAM mArI acaLa bhakti rahe. viSNunuM kathana sAMbhaLI mahAdeve kahyuM-"je A badhu sthAvara jaMgama che te saghaLuM jagata rUdramaya che ane nArayaNa maya che-huM agni chuM, tU caMdra che, tuM rAtrI ane huM divasa ItyAdi-yuganA vakhate ApaNuM be sivAya bIjo koI AzrayabhUta nathI. he viSNu! tU prakRti ane huM purUSa chuM. tuM mArUM adhuM zarIra che ityAdi, tuM saghaLAM kAryane kartA che ane huM tene adhidevatA chuM, ItyAdi kahIne rUdra aMtardhAna thayA ane pRthvInA pALaka viSNue jaLamAM praveza karI zayana karyuM. bramhA bramhAsana upara jaI beThA. tyAra pachI ghaNuM lAMbA kALe madhu ane keTalA be bhAIoe brahmAne evuM kahyuM ke For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 + - - -- . tuM ame bannene bhakSa thaIza, evuM kahIne jalamAM aMtardhAna thayA. brahmAe vizeSa jANavAne prayatna karyo paNa vizeSa jANe zakyA nahi, tyAre kamaLanA nAlavaDe rasAtaLamAM utaryA. tyAM pAtALamAM haraNanA cAmaDAnuM utarIya (vastra) DhelA harine sutelA joyA. jagAdhane kahyuM ke-mane prANIone meTo bhaya che mATe mAruM rakSaNa kara, viSNue kahyuM-"bahIza nahi-bahIza nahi" tuM prANuonA vAkaya vaDe daityane nAza karIza. tyAra pachI 14 anaMte bhagavAne madhu kaTalsane punaH AvelA jANI pitAnA mukhathI viSNu ane jINu be bhAIone utpanna karIne kahyuM ke tame brahmAnuM rakSaNa kare. te be daityo viSNu ane iSNunA sarakhuM rUpa dhAraNa karI viSNu ane iSNunA sanmukha AvI ubhA rahyA. te samaye te bane daityoe brahmAne kahyuM ke ame bane lIe chIe, tuM sabhya thA. ema kahI te banne detye jalamAM peThA ane mAyAvaDe jalane sthira karI IcchA pramANe yuddha karavA lAgyA. laDatAM devanAM 2 varSa vItI gayAM paNa garva haTha nahi. sarakhA lakSaNavALA jeI vyAphUla thaI brahmAe dhyAna dharyuM ane divya netravaDe aMtara jANyuM ane viSNu, jINunA zarIrane kamalanA kezarathI utpanna thaelA bakhtarathI bAMdhI dIdhuM ane te maMtra bolavA lAgyA. maMtra bhaNatAM kamaLane dhAraNa karanArI satI kanyA utpanna thaI. kanyAne joI daitya gAbherA thayA. tyArapachI brahmAe kahyuM ke tuM kanyA keNa che ? kanyAe kahyuM ke huM viSNune saMdeza lAvanArI mohinI nAme mAyA chuM. he bramha ! teM mAruM kIrtana karyuM tethI tArI pAse AvI chuM. pachI brahmAe gauNa nAma pADayAM-"mahAvyAhati " mastaka bhedI utpanna thaI tethI-sAvitrI ane kAMzA, ane bIjAM nAme karmathI utpanna thaze. tyArabAda e e vara mAge ke-amArUM maraNa thAya nahi ane ame tArA putra thaIe. devI "tathAstu' kahI yamasadanamAM laI gaI. viSaNue keTabhane ane jINue madhune mAryA. e pramANe brahmAe lekanA hitamATe viSNu ane iSaNa sAthe rahI bane daityane mAryA. sute kahyuM ke he RSio ! rUddha bramhAnA putra thayA te have kahuM chuM. madhu ane kaiTabha sAthe yuddha thayA keDe bramhAe viSNune kahyuM ke-he deva ! Aja se varSa purAM thayAM, pralayane samaya thaye che, huM sthAna para jAuM chuM. bramhAnuM evuM vacana 41 anaMta bhagavAna te anAdinA viSNu bhagavAnaja samajavA 2 devanAM se varSe eTale karaDenAM kare athavA abajanAM abajo paNa gaNatrImAM ApaNe hisAbe kahI zakAya. For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvy prakaraNa 28 muM. cothA puruSottama vAsudeva ane madhu prati vAsudeva. 221 sAMbhaLI viSNue pRthvIne sthAvara vinAnI karI jaMgamene prakRtimAM laya karyo. bramhAe goviMdane AzIrvAda Apyo ane kahyuM ke teM jagat samudramaya karyuM have mane karavA jevuM hoya te kaho. viSNue kahyuM ke he kamalani mAruM vacana sAMbhaLa, he deva! teM putranI IcchAthI Izvara pAsethI je kRpA meLavI te tuM saphala karI mArAthI aNu rahita thA. pachI IcchA hoya te cAra prakAranA prANIo ja saraja athavA te che de, pachI brahAe geviMdathI kAryane saMketa jANI ugra tapa karavA mAMDayuM, tapa karatAM ghaNe vakhata thaye paNa phaLa thayuM nahi. duHkhI thavAthI krodha utpana thayo tethI netramAMthI AMsuM paDayAM ane te biMduethI jherI sarpo utpanna thayA. prathama sarSe utpanna thaelA jeI bramhA pitAne niMdavA lAgyA, mArA tapane dhikkAra che. are ! prAraMbhamAMja lekene nAza karanArI prajA utpanna thaI. bramhAne krodhanI zAnti na thavAthI mUcha AvI ane prANane tyAga karyo. pachI bramhAnA dehathA raDatA agIAra (11) rUdro pedA thayA. saghaLA prANIomAM rahelA prANane rUdra samajavA. agIAra nIlahita bramhAnA lalATathI utpanna thaI bramhAne punaH sajIvana karyA. putrarUpa rUdre bramhAne sajIvana karyo tyAre kAMIka saceta thaelA bramhAne rUdra vacana kahevAne mAMDayuM. he bramhA tuM mArI pAse kAMI mAga ! ane tuM pitAne smaraNa kara, he prabhu huM rUdra nAme tAre putra chuM. tuM mArA upara kRpA kara, rUkanuM vacana sAMbhaLI sajIvana thaele bramha nehayukta kahevA lAgyuM ke he deva agIAra rUpavALe tuM keNuM che? rUdre namana karIne kahyuM ke he brahmA ? te " viSNu sAthe mArI pAse " he deva tuM mAre putra thA athavA tArA je bhAra vahana karanAre putra Apa. e pramANe vara mAgyuM hatuM. he deva A saghaLA putra vaDe kArya karavAne yogya che mATe kheda cheva de ane tuM lekane saraja? e pramANe rUdranuM kahevuM sAMbhaLI bramhA prasanna manavALo thayo ane lokanA aMtamAM-kRSNa ane zuklavarNavALA rUkane pharI kahevA lAgyo ke he prabhu tuM mArA kAryane mATe sahAya thA ? ane mArI sAthe te prajA utpanna kara? tuM sarva prANIonA bIja vALe che te pramANe tuM te kAryamAM yukata thA? zaMkare "astu" kahI te vAta grahaNa karI. tyAra pachI kALA mRgacarma vaDe zobhatA brahAe prathama "mana"ne utpanna karyuM. pachI prANIonI "dhAraNAne" utpanna karI. pachI jIbha ane pachI sarasvatIne saryA pachI bhUga, aMgIrA, dakSa pulatya, pulaha,kratuM, ane vaziSTha nAme sAta mAnasa putra utpanna karyA. bramhAe For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 pitAnA jevA vizvane utpanna karanAra bIjA paNa putra utpanna karyA. tenA krama vaDe pharI teNe mukhathI gAye utpanna karI. tyAra pachI eMkAra jemAM mukhya che evA veda, ane tenI abhimAnI devatAo utpanna karI. bramhAe e pramANe suSTi utpanna karI ane upara kahelA dakSa vigere samartha mANasa putrone kahyuM ke he putra tamo rUdra sAthe prajA saje, tamArUM kalyANa thAo. te samaye prajAnA patioe rUdranI pAse jaIne kahyuM ke he mahezvara ! tame rUdra sAthe prajA sa e tamArA upara brahmAne saMdeza che mATe ame tArI sAthe prajA sarjavAne IcchIe chIe. dakSa vigerenuM evuM kahevuM sAMbhaLI rUdra bolyA ke he brahmAnA putra ! tame mArA prANa grahaNa karI ane mArA brAhmaNa putrone agrasera karI-brahmAthI AraMbhI staMbha (ghAsane DAMDA ) paryaMtanA madurUpamaya sAta lokene sarjavA yogya che, mATe mArA vacanathI jAo. evuM kahevuM sAMbhaLI-dakSa vigere prajApatioe Adi rUdrane pratyuttara kahyo ke he deva ! tame je pramANe AjJA kare che te pramANe thaze. tyArapachI prajApati dakSane kahevA lAgyA ke he deva ! tuM meTo prajApati che mATe tene AgaLa karIne ame prajAo sajIzuM. dakSe " e pramANe thAo " evuM vacana kahyuM. prajAnI IcchAvALA brahmAe te prajApatio sAthe sRSTi racavAne AraMbha karyo. he kaSio! thaI gayelA sAtamA ka95mAM brahmAnA-jhabhu ane sanata kumAra nAme tapalakamAM rahenArA be putra thayA. tyArapachI te brahmAe bIjA maharSi evA mAnasa putro utpanna karyA. "madhu, kaiTabhanI utpatti ane vinAzanuM varNana nAme pacIsa adhyAya." iti vaidike-prAcIna vAyu pu. mAM-vicitra prakAra-madhu ane kaiTabhanuM, ane jagatanI utpattinuM svarUpa. AmAM kiMcitavicAra-madhu ane kaiTabha A be bhAIo moTA rAjAo jenA graMthamAM kahayA che. vaidika mArkaMDeyamAM viSNunA kAnanA melathI utpatti batAvI che. A vAyupurANamAM vAyudeve-ema jaNAvyuM ke-A be bhAIoe acAnaka paNe utpanna thaI brahmAne evuM kahyuM ke-tuM ame bannene bhakSa thaIza, paNa te banne kayAMthI AvyA ane zA kAraNathI bhakSa thavAnuM kahI gayA? bIjA sarvene chebrahmAneja bhakSarUpe che te vicAravA jevuM thAya che. vaLI sRSTi racavAne pUrNa jJAna For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. cethA puruSottama vAsudeva ane madhu prati vAsudeva. 223 vALA brahmA te bhayaMkara e daityAne jANI zakayA nahi, tethI bhayanu rakSaNa mAgavA pAtALamAM rine zaraNe gayA. pharIthI madhu ane kaiTabhane AvelA jANI rie viSNu ane jISNune utpanna karavAnI khaTapaTa karI. zu` rakSA karavAne te samaya na hatA ? vaLI te be daityAe viSNu jISNunuMja svarUpa dhAraNa karI brahmAne sabhya rAkhI devatAonAM se| varSA sudhI laDayA ane brahmAnuM paNa bhAna bhulakhyuM tethI temane oLakhavA dhyAna karavuM paDayuM (dhyAna kevu te Ama nathI) dhyAnathI jANI'kamala kezaranA akhtarathI viSNu jISNunuM zarIra khAMdhI dIdhuM ane maMtra khelatA rahyA tethI viSNunA saMdezA lAvanArI kanyA utpanna thai gai. tenI pAse pelA e daityAe tenAja putra thavAnA vara mAgyA. te pelI kanyAe ApyA. A kRtrimanI kanyAmAM vara ApavAnI sattA kayAMthI ? chevaTe te kRtrima e daityone- kRtrima viSNu jISNue mAryA paNa brahmAdika traNe meATA devAmAMnA koie kAMI karyu" hAya tema jaNAtuM nathI. tethI A lekha cAre taraphathI vicAravAnu paMDitAne jaNAvuM chuM. AgaLa-e daityA marANA pralayanA samaya jANI brahmAe rajA mAgI. viSNue pRthvIne sthAvara vinAnI karI. jaMgamanA prakRtimAM laya karyAM. vicAra thAya che ke--kRtrima daityane mAravA kRtrima viSNu jISNune bhaLAvyA. tenA aMta devatAonA seA varSe AvyeA tA AkhI pRthvIne sthAvara jaMgama vinAnI karatAM keTalA vakhata lAgyA haze ! ane te kenI pAse karAvyeA haze ? zuM A vAta vicAravA jevI nathI ? sRSTinI racanA karavA mATe tapa karyuM, phaLa na AvatAM AMsu paDayAM, tenA jherI sarpA thayA tethI tapane dhikkArI chevaTe brahmAe mUrchAthI prANa gumAvyA, tyAra bAda muDadAmAMthI agIyAra rUdro utpanna thayA te prANa thayA. pharI te muDadAnA lalATathI 11 nIlaleAhita utpanna thayA. teNe brahmAne sajIvana karI vara mAMgavAnuM kahyuM, brahmAe pUchyuM' ke tU' koNa che? tyAre izvare kahyuM ke huM tArA putra chu. chevaTe leAkanA aMtamAM--kRSNanI ane rUdranI sahAya levA gayA. A e vakhate utpanna thaelA rUdro kayA ? ane sarjavAnA lAka kayA ? ATaluM TuMka mAtraja lakhI bAkInA vicAra karavAnuM vAcaka vargane soMpuM chuM. // iti vAyu purANanA madhu ane kaiTabhanA vicAra.A prakaraNa 29 mu saMpUrNa, For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 tattvatrayI-mImAMsA. - kha. 1 prakaraNa 30 muM. paMdaramA tIrthakara ane pAcamAM purUSasiMha vAsudevAdikanuM trika (baLadeva-sudarzana, vAsudeva-purUSasiMha, prativAsudeva-nizuMbha) 15 mA tIrthakarane jIva-pUrva bhavamAM ghAtakIkhaMDa pUrva mahAvidehanA bharata kSetramAM-bhadila nagaranA rAjA-daDharathe hatA temane vairAgya thavAthI yati dIkSA lIdhI. duSkara tapa tapI tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM anne vaijayaMta vimAnanA devatA thayA. tyAMthI avIne A bharata kSetramAM ratnapura nAmanA nagaranA rAjA bhAnu rANI suvratAnI kukSithI paMdaramA dharmanAtha tIrthakara paNe utpanna thayA. have baLadevAdikanA pUrva bhavane isAre-jaMbUdvIpa-pazcima videha kSetramAM azaka nAmanI nagarI hatI. tenA rAja purUSavRSabha nAmanA hatA. vairAgya thavAthI temane muninI pAse dIkSA lIdhI ane duSkara tapa tapyA anta AThamA sahasAra devakanA aDhAra sAgaropamanA AyuSyavALA devatA thayA. A devatAnA soLa sAgaropama vitI gayAnA sumAre potanapura nAmanA nagaramAM vikaTa" nAmane eka rAjA thaye. tene rAjasiMha nAmanA rAjAe jItI lIdhe. vikaTa rAjAe dikSA lIdhI. tIvra tapa karatAM rAjasiMha rAjAne mAravAnuM nidAna karI ane bIjA devalokamAM be sAgarepamanA AyuSyavALo devatA thayA. have rAjasiha rAjA paNa saMsAramAM aneka bhavemAM bhamI chevaTe haripura nAmanA nagaramAM traNa khaMDane sAdhavAvALo nizubha nAmane prativAsudeva thaye. have A tarapha azvapura nagarane rAjA ziva nAmane hate. tene vijayA ane amakA nAmanI be rANIo hatI. je purUSavRSabhane jIva hatuM te AThamA devalekathI avIne vijayA nAmanI rANI hatI temanI kukSIthI sudarzana nAmanA baladevapaNe, ane vikaTane jIva bIjA devalokathI cyavIne purUSasiMha nAmanA vAsudeva paNe jamyA. keI garviSTa sImADAnA rAjAne tAbe karavAne sainya sAthe surdazanane zivarAjAe mokalyA. pAchaLathI snehane lIdhe vAsudeva paNa gayA. baLadeve vacamAM rokyA. tyAM pitAnA dAhajavarane patra maLe, vAsudeva bhukhyA ane tarasyA ati duHkhathI pitAne maLyA. patinA viyege mAtA paNa maravA paDe. vAsudeva paNa mucha khAIne paDayA. vaLI pAchA pitAnA maraNathI mUcha khAIne paDyA chevaTe sAvaceta thaI preta kArya For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 muM. pAMcamA puruSasiMha vAsudeva ane nizuMbha prativAsudevarara5 karyuM. patra pahoMcatAnI sAthe sImADAnA rAjAne tAbe karIne baLadeva vAsudevane maLyA. bheTIne khUba reyA. eTalAmAM bane bhAIne tAbe thavA nizuMbhe duta meka tAbe na thavAthI nizuMbha sAthe meTI laDAI jAmI. temAM purUSasiMha vAsudevanA cakaratnathI nizuMbha prativiSNu mANe. ane vAsudeva traNe khaMDanA bheMkatA thayA. dharmanAthanI dezanAthI vAsudevane samyakatvapaNuM, baLadevane zrAvakapaNuM, ane vAsudeva chaThThI narake ane baLadeva dikSA laI kevaLajJAna prApta karI mokSamAM gayA. ahiM sudhI pAMca vAsudevAdikanAM caritra kahI batAvyAM. Iti jaina pramANe purUSasiMha viSNu ane nizuMbha pratiNiNunuM svarUpa. vaidike matsyapurANanA zuMbha ane nami be daitye. matamImAsA. pR. 146. masyapurANuM. adhyAya 151 mAM. zuMbha ane nami nAmanA be denI sAthe viSNujInI laDAI jAmI prathama viSNujIe zuMbhane usakeryo eTale nami nAmanA daitye meTI gadA laIne prathama garUDanA mAthAmAM mArI ane parIgha laIne zuMbha nAmanA daitye viSNunA mAthAmAM mArI eTale garUDa ane viSNu ane mUchita thaI paDayA. ane yuddhamAM baMbArAva thaI paDe, pachI garUDa ane viSNu ane sacetana thayA pachI te yuddhamAMthI nIkaLI nAThA. ItyAdi. . (1) zuMbha ane nacidaityanI samIkSA. sajajane? jeno ItihAsa jotAM-purUSasiMhanAmanA vAsudeva ane nizuMbha nAmanA prativAsudeva paMdaramA tirthaMkaranA samayamAM thayA che. ane dvArikAnA zrI kRSNa vAsudeva ke je garUDanA cinhavALA bAvIzamA tirthaMkara zrI neminAthanA samayamAM thayA che. banne vAsudevane lAkhe karaDe varSonuM cheTuM che. badhAe vAsudevonI vyakitao judA judA svarUpe manuSapaNAnI che. e ja pramANe pratevAsudevanI vyakitao paNa bhinna bhinna svarUpe manuSyanA svarUpanI ja che. chatAM paNa purANakAroe A mIcIne vAsudevene ekanA eka viSNu rUpe lakhyA ane prativAsudevene judA judA rUpanA asure ane dAna TharAvI cAre AMcaLane le vALI dIdho hoya ema jaNAya che kemake paMdaramA tirthaMkaranA samayamAM je pramANe vAsudevane viSNurUpe cimyA che te ja pramANe bAvIzamA tirthaMkaranA samayanA vAsudevazrI kRSNane paNa cigyA. juve ke harivaMza purANanA bIjA khaMDamAM zrI kRSNanI eka kathA nIce pramANe che-- 29 For Personal & Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 tatvatrayI-mImAMsA. - ' khaMDa 1 vvv/wAA zrI kRSNa mahArAje dvArakA vasAvI tyAre e IcchA thaI ke-je vastuo rAjA IMdrane tyAM svargamAM upasthita che te saghaLI lAvIne A dvArikApurIne svargatulya banAvI dauM. e vicAra karIne zrI kRSNa garUDa upara savAra thaIne svargamAM gayA tyAM rAjA IMdra sAthe meTuM yuddha thayuM. temAM chatI ka9pavRkSa ukhAne tathA naMdana vanane ukhADI garUDha upara mukIne dvArikA tarapha cAlavA mAMDayuM. mArgamAM eka daityanI (16000) seLa hajAra kanyAo hatI temane paNa garUDa upara savAra karI dIdhI ane tyAMthI aDhalaka mAla laI te paNa garUDa upara bharI dvArikA AvI pahoMcyA. zuM AvI arebIyana nAITasane haThAve tevI vAte saMbhavita che ke? ( zaMkA kaSa. zaMkA 48 mI. pR. 7 mAMthI.) ' pUrvenA traNe lekhene kiMcita vizeSa vicAra-jenoe prativiSNune nizuMbha nAmathI kahyuM hatuM tyAre matsya purANavALAe zuMbha nAmathI daityapaNe oLakhAvyuM paNa vAsudevanete viSarUpe ja kahyo che. haripurANa vALAe lAkha karoDa varSanA AMtare thaelA garUDanA vAhanavALA zrI kRSNaneja viSNubhagavAna rUpe karAvI svarganA idrane paNa jItavAvALA batAvyA che, eTaluM ja nahi paNa pitAnuM sarva kArya karIne paNa AvyA che. tyAre matsyapurANuvALAe teja viSNu bhagavAnane potAnA garUDanI sAthe potAnI kamara be daityathI teDAvIne yuddhamAMthI bhAgavAvALA jaNAvyA che. gItAvALAe-teja viSNune vAraMvAra avatAra laIne bhakatonA uddhAra karavAvALA kahyA che tyAre A badhI vAte satyarUpe samajavI ke jenA matanA ItihAsathI laIne tarkaTarUpe ubhI karelI samajavI? AmAM samajavuM zuM ? uparanA prakaraNamAM-11 mAthI 15mAM tIrthakaranA samaya sudhImAM tripRSTa vAsudevAdikanAM pAMcatrika thayAM te kahIne batAvyAM. prathama trASabhadevanA samaye bharata cakravatI ane bIjA tIrthakaranA samaye sagara cakrI thayA te paNa kahI batAvyA hatA. have AgaLa ekanA pachI bIjA ema pAMca cakavatIo thayA che. temane kiMcita vicAra lakhIne batAvIe chIe. che 11 thI 15 tIrthakare ane pAMca vAsudevanAM trika thayAM te batAvyAM. iti vaidika matsya purANanA zuMbha ane nami daitya ane tenI samIkSA prakaraNa 30 muM saMpUrNa. For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 muM. trijA-madhavA ane cothA sanakumAra cakravartI. ra27 prakaraNa 31 muM. 15 mA ane 16mA tIrtha karanA madhyakALamAM trijA ane cethA cakravartIe. (1) trijA cakravartI-maghavA thayA che temanA pUrva bhavane isAre. bAramA tIrthaMkaranA samayamAM narapati nAmanA rAjA thaelA temane rAjya cheDIne yatidIkSA grahaNa karI zuddhapaNe vratanuM pAlana karyuM. tyAMthI kALa karIne madhya preyakanA devalokamAM ahamiMdra paNe devatA thayA. lAMbA kALa sudhI tyAMnuM sukha jogavyA pachI ane paMdaramA tIrthaMkara thayA. temanA pachI zrAvastI nAmanI nagarInA rAjA samudra vijaya, rANI bhadrA temanI kukSithI "maghavA' nAmanA vijA cakravatI thayA temane pacIza hajAra varSa kumAra vacamAM, pacIsa hajAra varSa maMDalIkapaNAmAM, daza hajAra varSa digavijayamAM, traNa lAkhane nevuM hajAra varSa cakravartIpaNAmAM ane paccIsa hajAra varSa vratArAdhanamAM. ema ekaMdara pAMca lAkha varSanuM AyuSya nigamana karIne anta sanakumAra nAmanA devalekamAM madaddhika devatA paNe utpanna thayA prathamanA je bharata ane sagara be cakratIe thayA hatA te mekSamAM gayA hatA paNa A trijA cakavartI to devalokamAja gaMdha che eTaluM vizeSa che. A cakravartInA samayamAM paMdarA tIrthakeranuM zAsana cAlatuM hatuM paNa tIrthakaranI haiyAtI na hatI. (2) cothA sanakumAra zakavata. trijA maghavA cakravatI thayA pachI keTaleka kALa vItyAbAda paMdaramAM tIrthakaranA zAsanamAMja cothA sanakumAra cakravatI paNa thayA che ane zivapurANAdikamAM-sanakumAra saMhitAnA nAmathI sanatakumAranuM varNana kareluM che. tenI sAthe AdarzarUpe jevAne ame jaina ItihAsathI kiMcit mAtra svarUpa lakhIne batAvIe chIe. tenuM svarUpa nIce pramANe - kAMcanapuramAM pAMcaso rANIone pati vikamayazA rAjA thaye hatuM ane teja nagaramAM saMpattine bhaMDAra nAgadatta nAme sArthavAha paNa rahete . hate tenI strI viSNuzrI ati rUpavatI hatI. te vikrama yazAne najare paDatAM kAmathI teNe tenuM haraNa karyuM. rAjAe keTaleka kAla sukhamAM ane nAgadatte duHkhamAM For Personal & Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 nirgamana karyuM. paNa viSNuzrI khIjI rANInA kAvatarAthI kSoNu thatI maraNa pAmI. rAjA paNa sAvAhanI peThe vikaLa thayA ane muDadAne pakaDIne anekavilApA karavA lAgyA. najara cukAvIne maMtrIzmAe zabane ja galamAM phUMkAvI dIdhuM. hA.... kayAM gaI, hA....kayAM gaI ema traNa divasa anna pANI lIdhA vagara rAjA unmattanI peThe pharavA lAgyA. chevaTe a! rAjA marI jaze ema jANIne temanA kArabhArIoe zakha jagalamAM paDelu batAvyuM paNa te aneka paMkhIothI ane jAnavarothI kuthIta thaelu joi chevaTa vairAgya thayA dIkSA grahaLu karI dukara tapa tavyeA anta sanantakumAra nAmanA trijA devalAkamAM devatApaNe utpanna thayA. paNa tyAMthI cyavIne-ratnapuramAM jainazreSThinA putra jinakumAra nAme thaye, A tarapha nAgadatta paNa atiduHkhathI maraNa pAmI tIya cAdika aneka ceniyAmAM bhamyA pachI-siMhapuramAM agnizarmA nAme brAmhaNanA putra thaye chevaTe triRRDInA veze ratnapuramAM Avye che tyAMnA harivAhana nAmanA rAjAe pelAvidaDIne pAraNAne mATe kheAlAngeA che. daivayAge tyAM AvelA pelA vaNikaputra jinakumAra tri'DInI najare paDatAM tenAM netra lAlaceALa thai gayAM ane rAjAne kahyuM ke A zreSThinA pRSTha bhAga upara uSNu dudhapAkanu pAtra mukI bhAjana karAve tAja karU. chevaTe ekanA be na thavAthI rAjA paNa tenA bhakta hAvAthI tema khula karyuM". rAjAnI AjJAthI jinakumAra pAtAnA pUrva karmanA phaLane vicAra karatA pAtAnI pITha dharI bhAjana karAvavA mAMDyuM paNa tApanA cegathI lehi mAMsa khadakhadI javAthI pAtra peAtAnI meLe dhasI paDayuM. chUTA thaine ghare gayA, sane kSamAvI dIkSA grahaNa karI parvata upara caDhI dhyAnamAM rahevA lAgyA. 2Sa karyAM vagara pIDA sahana karatA maraNa pAmI saudhama kalpe iMdra paNe utpanna thayeA. pele tridaMDI paNa maraNu pAmI, AbhiceAgika kama vaDe te iMdranA aurAvaNa nAme hAtho paNe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne te tridIne jIva aneka bhavAmAM bhramaNa karI chevaTe asitanAme yakSarAja thayA. have A tarapha hastinApuranA rAjA azvasena rANI sahadevInI kukSithA jInakumAranA jIva pahelA devalAkathI vyavIne ceAthA sanatkumAra cakravatI paNe utpanna thayA. potAnA maheMdrasiha mitra sAthenI udyAna krIDA cheDI dai pitAnI pAse bheTa tarIke AvelA aneka azvomAMthI eka jaladhikallAla nAmanA azva upara sanatkRmAra caDhayA. ulaTI zikSA vALA azva jema lagAma kheMce tema adhika doDatAM kSaNavAramAM adrazya thai gayA. For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 muM. cothA sanatakumAra cakravartI. chevaTe azvasena rAja azvanI senA laI pagale pagale pAchaLa paDayA paNa ativahana pavana dhUlIthI sarva sanya AkuLavyAkuLa thaI gayuM. chevaTe azvasena rAjAne pAchAvALI ahedrasiMha pitAnA sainya sAthe moTI vikaTa aTavImAM paDatAM sainya pAchaLa paddha javAthI pote ekalAja chae tune aneka saMkaTone anubhava karate eka varSa divama taka bhaTakayo. chevaTe aneka ramaNIonAM gItagAna sAMbhaLatAM pitAnA mitrane je. ( A ThekANe ghaNuM lAMbu ane Azcarya janaka varNana che) paNa brAMntIthI oLakhI zakaze nahi. chevaTe vaitAlikanA sukhathI-azva sena rAjAnA putra sanaskumAra ? tamAre kya! jaya? evA zabda sAMbhaLI nizcaya thavAthI-harSa ane viSAdanI sAthe bheTo chevaTe maheMdrasiMha pratye be ke priya mitra ahiM zI rIte AvyA ityAdika aneka praznonA uttara thayA pachI vidyAdharanI ramaNaepAse snAna bhejanAdika karAvyuM. pachI mahedrasiMhe paNa aneka prazno pUchayAM. tene uttara pate na ApatAM vidyAthI jANanArI bakulamatIne bhalAmaNa karI, pite nidrAnA miSathI aMdaranA bhAgamAM gayo. eTale bakulamatI kahevA lAgI ke te vakhate tamArA badhAnA dekhatAM vegathI cAlatAM ave bhayaMkara aTavImAM praveza karyo, chevaTe hA bahAra kADhate azva dekhI tamArA mitra uttarI paDayA. jIna vigere che nAkhyuM ke turataja te gheDAnA prANa nIkaLI gayA. chevaTe tamArA mitra paNa aTavImAM Ama tema pharatAM AkuLavyAkuLa thaI eka jhADa nIce jaI pRthvI upara DhaLI paDayA. paNa te vananA adhiSThAyaka yakSe jaLa vigere chAMTI sacetana karyA pachI pANI pAyuM. pachI tamArA mitre pUchyuM ke tame keNa che ? ane jaLa kayAMthI lAvyA ? yakSe kahyuM ke huM ahiM vasanAre cakSa chuM. ane mAna sarovarathI jaLa lAvyo chuM. pachI tamArA mitre kahyuM ke tyAM snAna karavAnuM maLe te mAre dAha zAnta thAya. chevaTe kadalIpatramAM besArI snAna karAvI zrama dura karAvyo. te vakhate pUrva janmane varI asitAkSanAmane yakSa tyAM AvIne aneka prahAra karyA. chevaTe pavana ane dhulIthI aMdhakAramaya jagata karIne-bhayaMkara rUpavALA aneka pizAca vikuvI Aryaputra upara deDAvyA. paNa tethI niphaLa nivaDI nAgapAsanA baMdhanathI bAMdhyA, te paNa kSaNamAM teDI nAkhyuM. chevaTe te cakSanI sAthe aneka prakAranuM yuddha thatAM chevaTe te nAzI chuTayo. divasanA atte tyAM AvelI becara kanyAoe dIThA. kAmadaSTithI jovA lAgI. tamArA mitre pUchyuM ke tame ke che? temane uttara Apyo ke ame vidyAdharanA rAjA bhAganI ATha putrIo chIe, ema kahI najIkamAM potAnA pitAnI nagarImAM laI gaIe For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 ane pitAnI pAse mekalI ApyA. vidyAdhare paNa ati satkArathI kahayu ke mArI ATha putrIonu pANI grahaNa karA ! chevaTe paraNyA, ratigRhamAM nidrAvasa thayA pachI asittAkSa yajJe upADIne aTavImAM phre.kayA. jAgyA pachI A zuM thayu ema vicAra karI krUratAM ATha mAlanA mahela joyA. najIkamAM jatAM kAI sronuM rUdana sAMbhaLyuM. chevaTe sAtamI bhUmI sudhI caDhatAM sAMbhaLyu ke huM kurUvaMzI sanakumAra ? janmAMtaramAM paNa tame mArA bhartAra thaje. chevaTe teNIne teoe pUchyuM ke tu keNu che ? ane ahIM ekalI kema rahe che? ane tane duHkha zu che? te elI ke huM cadrayazA rAjAnI sunaMdAputrI chuM, sanankumAra mArA manerathavaDe bhartAra thaelA che ane mAtApitA paNa ApI cUkayAM che. paNa koI vidyAdhara mArU haraNu karI A sAta mALanA mahela viSuvI mane mUkI kayAM gaye ane Age zu thaze te huM jANutI nathI. sanatkumAre kahayuM ke te tArA pati teja huM chuM. eTalu sAMbhaLatAMja khuzI thai gaI. eTalAmAM tyAM AvelA te vavega vidyAdhare uMcakIne AkAzamAM phreMkaye| ane hA nAtha ! hA nAtha ! kahetI te khALA pRthvI upara paDI, pachI kumAre peAtAnI mukhyIthIja te vidyAdharane mAryA ane te khALa.nuM pANI grahaNa karyuM. srI ratna thaze " evI nimittiAenI sUcanA thai. have kepa karatI vAveganI bahena AvI paNa tArA bhAIne mAranAra tArA pati thaze evuM jJAnInuM vacana sAMbhaLatAM zAnta thai gai ane tene paNa gAMdha vivAhathI paraNyA. 62 teTalAmAM kAi che. vidyAdharAe bakatara ane mahAratha ApIne kahyu kevA veganA pitA meTA sainya sAthe yuddha karavAne Ave che. ame cadravega ane bhAnuvega je tamArA sasarA che tenA ame mANasA chIe. tamArA sasarAe paNa sanya sAthe Ave che. ema kahetAMnI sAtheja AkAza mAthI AvIne bhegA thayA. eTalAmAM vAvegane pitA azanivega paNa AvI paheAMcyA ane moTA kAlAhala thayAM. vadhyAvalIe prajJapti nAmanI vidyA kumArane ApI. chevaTe meTu yuddha thatAM bannenA sainike bhAgyA. chevaTe banne nayakAnA yuddhamAM azinavegane hAtha kapAyA paNu yuddha cheDayuM nahi. chevaTe vidyAdevInA ApelA cakrathI sanakumAre aneiveganuM mAthu chedI nAkhyuM, ane jaya jayakAra thayA. pachI badhA vidyAdharAnI sAthe vatAya paryaMta upara gayA. tyAM vidyAdharAnA rAjAne kumArane abhiSeka thayA. pachI nadIzvara dvIpe ADaMbarathI aSTAnDika mahe tsava karyAM. eka vakhate mArA pitA caMdravarge jJAnI munine pUcheluM ke mArI putrIoneA pati keNu thaze ? te jJAnIe kahelu ke bakulamatI vigere tamArI For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - prakaraNa 31muM. cethA sanattakumAra cakravartI ' ra31 so putrIone pati cothA cakravati sanaskumAra thaze. A vAta kema banaze ema vicAra karatA hatA paNa bhAgyege te sahaja AvI mAyA e huM vigere se kanyA paraNyA. aneka kIDAothI kALa nirgamana karatAM Ajeja ahIM AvatAM tamArA meLApathI tamArA mitra ati harSa pAmyA. ATalI vAta thaI ke turataja sanaskumAra paNa aMdarathI bahAra AvyA ane mitrane laI vaitADhaye gayA. keTalAka kALa pachI maheMdrasiMhe mAtA pitAne cAda karAvyAM ke turAja vidyAdhare, mitre, strIo sahita AvIne mAtApitA vigerene paNa atyaMta AnaMdita karyA. azvasena rAjAe sanakumArane gAdIe ane maheMdrasiMhane senApati paNe sthApanA karI keI vRddha sAdhunI pAse dIkSA laI svakAryane sAdhyuM. rAjyanuM pAlana karatA kumArane sIdhameke avadhijJAnathI pitAnA sthAnaparanA pUrvanA IMdra jANu-kubera bhaMDArIne aneka vastuo ApavAnuM kahI cakravatapaNAne abhiSeka karavAnI AjJA karI. temanA taraphane abhiSeka thayA pachI pharIthI sarva rAjAonA taraphathI paNa abhiSeka thayA. - eka vakhata saudharma sabhAmAM deva nATaka thatAM IzAna kalpanA atirUpa vAnuM eka saMgama nAmane devatA Avele joI devatAoe iMdrane pUchayuM ke-A deva atirUpa kema pAmyo? Idre kahyuM ke-pUrve karelA tapanA prabhAvathI. te zuM AvA rUpavALA bIjA keI haze? hA, ethI paNa adhikarUpavALA sanaskumAra cakravatI che. zraddhA na thavAthI be devo brAhmaNanA veze AvIne kumArane rUpa javAnI IcchA batAvI. alaMkAra vinAnuM paNa 25 jevAthI ghaNuM cakita thayA. he dvijava! zRMgAra karyA pachI jevAne Avaje. te rU5 pharIthI jotAM khedane prApta thayA. sanaskumAre pUchayuM bedita kema? devatAoe kahyuM ke have zarIra rogagrasta thayuM che, tenI khAtrI karAvIne potAnuM svarUpa paNa jaNAvyuM, pachI aMtardhAna thaI gayA. pachI cakrIe zarIrane dhIkkAra ApI dIkSA laI aghora tapasyA karI ane aneka labdhIo prApta karI. chatAM paNa zarIranI darakAra na karI. Ide pharIthI prazaMsA karI je potAnI labdhIothIja roga dUra karavAnuM sAmarthya prApta thavA chatAM paNa regane dUra karavAnI darakAra karatA nathI. prathamanA devatAoja azraddhAthI vaidyanuM rUpa dhAraNa karI cakrI sAdhunI pAse AvIne kahevA lAgyA ke-ApaNA zarIramAM ghaNA rege che. je AjJA kare te ame tamArA rogo dUra karIe. sanaskumAre kahyuM For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra tavatrayI-mImAMsA. * khaMDa 1 ke-dravya ane bhAvamAMthI kayo regene dUra karaze? chevaTe dee kahyuM ke bhAvAgene dUra karavAnuM sAmarthya amAsamAM nathI cakIe kahyuM ke dravyoganA cikitsA huM karuM te juve ema kahIne pitAnA kaphanuM biMdu pitAnI kuSTavALI AMgaLIne lagA suvarNanA jevI karI batAvI. chevaTe devatAo namaskAra karI pitAnuM svarUpa batAvI aMtardhAna thaI gyA. chevaTe sakumAra rAjatraSie anasanavrata grahaNa karI ane devalekamAM devatApaNe utpanna thayA. a sanakumAra cakravatInA caritrane vizeSa bhAga triSaSTi ne. e parva saMpUNu joI levo. inkaluM vistare che mavavA ane sanakumAranA saMbaMdhamAM kiMcit vicAra pahelA jaladevanA samayamAM-bharata cakravatI. bIjA ajitanAthanA vakhate sagaracakatI thayA temanA svarUpane ane te sivAya bIjI paNa ghaNI bAbatene vicAra karIne batAvyo te Apa sajajoe je. tyArabAda 11mAM tIthakannA samayanI sAthe joDAyeluM ane vividha prakAranA vicarenA uchALAvALuM brahmAjInuM svarUpa lakhAyuM te paNa joyuM. tyArabAda paMdaramA tIrthaMkaranA samaya sudhImAM vAsudevAdikanA thaelAM pAMcatrikanuM svarUpa te paNa Apa sajajanoe joyuM. ahiM sudhInuM badhuM svarUpa te prAye jaina ane vaidikanA mata pramANe tulanA varUpathI lakhAyuM che te pramANe ja Apa sajajane e joyuM. have AgaLa paMdaramA tIrthakara mekSamAM kathA pachI temanA cAlatA ja zAsanamAM-triA meghavA ane cothA sanakumAra e be cakravatIe thayA che. temanuM paNa kiMcit svarUpa jaina itihAsa pramANe lakhIne batAvyuM. " rajiA maghavA cakravartAne itihAsa purANakAroe kevA svarUpane goThavyuM che, tenA vicAramAM ame utayo nathI. cothA sanaskumAra cakravartIne itihAsa sanakumAra saMhitAnA nAmathI zivapurANAdikamAM lakhAele che. tenI sAthe jaina itihAsa pramANe lakhIne banAvelA viSayanI sAthe meLavI satyAsatyane vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. itizrI jaina itihAsa pramANe trijA madhavA ane cothA cakavatA sanakumAranuM kiMcit svarUpa prakaraNa 31 muM saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. pAMcamA cakravartI 16mA tIrthaMkara zAMtinAtha. 233 prakaraNa 32 muM. pAMcamA cakravartI 16 mA tIrthakara, zrI zAMtinAtha emane pUrva bhavamAM karelI kabUtara upara dayA. 15 mA, ane 16 tIrthakaranA madhyamAM triA maghavA ane cothA sanakumAra e be cakravatI o judA judA samayamAM kramavAra, chae khaMDanA bhokatA thayA. temaNe svarUpa kicata kahIne batAvyuM. tyArabAda lAMbA-lAMbA kAlanA cheTe kramavAra-pamA, 6ThA ane sAtamA je cakravatIo thayA che teeja, chae khaMDanA rAjyano tyAga karI-16 mA, 17 mA, ane 18 mA, tIrthakaranA padane bhegA karI mekSamAM cAlyA gayA che. temAM je pAMcamA cazvata ane salamA tIrthaMkara thayA che temane dharmanA bedhanI pApti thayA pachI-bAra bha karelA che, temAMnA 10mA bhave--bAja paMkhInA sapATAmAMthI eka kabUtarane pitAnA zarIranA bhAgathI bacAve che tethI temanA bAra bhavanuM svarUpa kiMcita mAtra lakhIne batAvIe chIe. (1) pahelA bhavamAM-jaMbudvIpa, bharatakSetranA ratnapuramAM zrISeNa rAjA thayA. abhinaMditA, zikhinaMditA be rANIo. abhinaMditAne sUrya caMdra jevA I duSeNa, biMduSeNu be putro. varavAne AvelI rAjakanyA, tenI sAthe AvelI vezyAne jotAM banne bhAIonuM moTuM yuddha. zrISeNune saMsAra upara dhikkAra jheranA prayogathI maraNa. (1). (2) bIjA bhave-jaMbudvipanA uttarakurUmAM-rAjA rANInuM purUSa strI rUpe yugala, - (3) trijA bhavamAM pahelA saudharma devalokamAM devapaNe utpanana thavuM. (4) cothA bhavamAM jaMbudvIpa bharatakSetra vaitADhaya parvatanA rathanapara cakavAlanA rAjA-arkakIti rANI timALA. temanA putra amitateja thayA. rAjya bhegavI ane dIkSA grahaNa. tyArabAda " (5) pAMcamAM bhave-10mA prANuta devalokamAM maNicUla nAmanA devatA thayA.. | 30 - For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 - tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 (6) chaThThA bhavamAM-jabUdvIpa, pUrva mahAvidahe, ramaNIya vijaya, subhA nAmanI nagarInA rAjA-stimita sAgara rANIo be-vasuMdharA ane anuM dvArA. vasuMdharAnI kukSithI-amita tejane jIva dazamA deva lekathI AvIne cAra svapna sUcita baLadevapaNe-aparAjita nAme utpanna thayA. 84 pUrva lakSAyuSa prAMte soLahajAra rAjAonI sAthe dIkSA. (7) sAtamA bhAvamAM bAramA acuta devalokamAM IpaNe utpanna thayA. (8) AThamA bhave-jambudvIpa, pUrvamahAvidahe. maMgalAvatI vijayamAM ratnasaMcayA nagarIne rAjA kSemakara ane thaelA tIrthakara. temanI rANI ratnamALA. temanA putra vizvayuddha nAmanA cakravata thayA anne dIkSA laI anazana karyuM. (9navamA bhave-trijA praveyakamAM AhamiMdraparAnuM adbhuta pada prApta karyuM. (10) dazamA bhave-jaMbudvIpa-pUrva mahAvideha, puSkalAvatI vijayamAM puMDarikINI nagarIne rAjA-ghanAtha tIrthakara. rANuM priyamatI temanA putra megharatha nAme utpanna thayA. megharathane rAjya seMpI ghanaratha tIrthaMkara thaI mekSamAM gayA. eka divase megharatha rAjA pauSadhavrata laI dharmopadeza karavA lAgyA. tevAmAM kaMpatu kabutara temanA kheALAmAM bharAIne mAnuSya bhASAthI belyu. he rAjana ! mAruM rakSaNa karI ! megharathe kahyuM he pakSI tuM jarApaNa bhaya karIza nahi. eTalAmAM bAjapakSI deDatuM AvyuM. he rAjana ! mArA bhakSane cheDI de? mArA prANa jAya che. A ThekANe uttara pratyutara ghaNA thayA che. bAja pakSIe kahyuM ke mAMsavinA huM kaMIpaNa khAtA ja nathI. chevaTe megharatha rAjAe potAnA zarIranuM mAMsa kApI kApIne kabUtaranA bhArebhAra ApavA mAMDayuM paNa koIpaNa rIte trAjavuM nameja nahi. chevaTe megharathe pitAnuM badhuM zarIraja goThavyuM. te vakhate badhA parivArane hAhAkAra. are ! eka pakSInA mATe Apa zuM karavA beThA cho? eTalAmAM alaMkArayukta eka deva hAjara thaye ane kahevA lAge ke-he merUnA jevAdhIra ! A dunIyAmAM purUSamAM tameja eka purUSa che. IzAneMdra ApaNI prazaMsA karI mArAthI sahana na thaI tethI parIkSA karavA AvyuM hatuM. 'mane mArA aparAdhanI kSamA Ape ! eTaluM kahI aMtardhAna thaI ga. For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM pocamAM cakravartI 16 tIrthakara zAMtinAtha 235 chevaTe megharatha rAjA-pitAnA pitA ghanaratha tIrthakaranI pAse dIkSA laI anazana kare sarvArthasiddhanA devapaNe utpana thayA. e agIAra (11) (12 bAramAM bhave-soLamAM tIrthakara zAntinAtha bhagavAna paNa thayA. te hastinApurInA rAjA vizvasena, rANI acirA, temanI kukSithI utpanna, thaelA prathama gRhasthAvAsamAM pAMcamAM cakravatInI padavI jogavyA pachI dIkSA laI saLamA tIrthaMkara thayA. ema ekI sAthe bane padavIo bhegavyA pachI chevaTe mekSamAM gayA. iti jaina pramANe pAMcamAM cakravatI, ane teja selamAM tIrthakara. (1) kubutaranI dayA viSaye traNa nAmathI bhAratamAM thaele ulekha. - De. maeNkaDonala. saMskRta sAhityano ItihAsa lakhatAM pR. 375 mAM lakhe che ke -"zibine putra rAjA unira-jene eka kabutarane zakarAnA sapATAmAthI bacAvavAne mATe pitAnA prANane bhega Ape. tenI vArtA khAsa AnaMda Ape tevI che. eja vArtA-(mahAbhAratanA) trijA parvanA eka bIjA bhAgamAM-zibinA pitAnA saMbaMdhamAM ane teramA parvamAM zibinA putra vRSadarbhanA saMbaMdhamAM kahevAmAM AvI che. e vAtanI utpatti bauddhadharmathI thaI hoya ema enA svarUpa uparathI spaSTa jaNAI Ave che. " - samIkSA-sagara cakravartInA sAThahajAra putronI vAta jaina itihAsathI siddhI saTa hatI. tyAre purANakAre mahAdevajInA varadAnathI meLavyAnuM ane rAmAyaNamAM bhUgunA varadAnathI meLavyAnuM lakhIne batAvyuM ane rAmAyaNa ane bhAgavatavALAe eka tuMbaDIthIja sATha hajAra putro pedA thavAnuM lakhIne batAvyuM. tenuM kAraNa yAcita maMDana rUpa hovAthI cokkasa na karI zakayA ? tevIja rIte A kabUtara ane zakarAnI vAta mahAbhAratamAMja-eka lekhake zibirano putra uchInara kahe. tyAre bIjA lekhake vRSadarbha kahI batAvyuM. trijA lekhake khuda zibiraja hato ema kahIne batAvyuM. - jainane ItihAsa-khAsa eka-cakravartI ane tIrthakaranI padavIne meLavanAra purUSaja karUNAnA bhaMDAra rUpa banIne ja ATalI badhI sAhasikatA karI zakyA che ane e vAta trikALa jJAnInA mukhathI nIkaLelI che. ApaNA kSetrathI For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. bhinna kSetramAM banelI che. temaja kAlathI paNa abajonA abajo varSanI vAta che A vAtamAM banne taraphanA ItihAsa vinA bIje AdhAra nathI paNa anizcita lekha hoya te jarUra vicArane vegyaja thaI paDe tenI keIthI nA pADI zakAya nahi. tethI ja DaoNkTara sAhebe jena dharmanA vizeSa paricaya vinA--A vArtAnI utpattinuM anumAna bauddha dharmathI karIne batAvyuM che kAraNa vaidika matavALA ATalI badhI dayA sudhI pahoMce tevI temanI praNAlikA nathI. zabinA saMbaMdhe parevAnI kathA je mahAbhAratamAM che te tulasI rAmAyaNa ayodhyA kAMDa pR. 402 mAM mUkelI che te nIce pramANe- Idra bAjanuM ane agni helAnuM rUpa dharIne zibi rAjAnI parIkSA levAne gayA hatA. bAjanI jhapaTathI bhAgele hele zibi rAjAnA kheALAnAM AvIne besatAM-bAja be ke-he rAjA ! huM bhukhathI maruM chuM. ane mArA maravAthI mAruM kuTuMba paNa marI jaze mATe tame helAne che gho. rAjA belyo ke "huM zaraNAgatane tyAga nahi karuM" AnA badalAmAM tAre je kAMI joItuM hoya te le "bAja bolyA ke A pahelA barAbara tamAruM mAMsa tame tenI Apa." rAjAe kAMTanA eka paTTAmAM rahelAne mUkI bIjA pallAmAM pitAnuM mAMsa kApI kApIne mukavA mAMDayuM paNuM jyAre zarIranuM mAMsa enA barobara na thayuM tyAre pitAnuM mAthuM kApavAnI taiyArI karI. tyArapachI Ide pitAnuM rUpa dharI rAjAno hAtha pakaDayo ane agni tathA Idri rAjAnA zarIrane sAju karI varadAna daIne cAlyA gayA. " - (3) pAMcamAM cakravatI thaI zAntinAtha seLamAM tIrthakara thayA temanI jenA kavie karelI stuti nIce pramANe, dAna diye jiNe ApaNI dehako, lIne pArApata chau lUkAI, Avata hI acirA udare, saba dezameM zAnti jirNo varatAI, pAka chekhaMDaThe rAja jirNo, jinarAja bhaye padavI daI pAI, se ho bhAva bhaLe. dharmasI kahe, zAnti janaMda saba sukha DhAI (1) zAntikI duhAI bhAI, je na bole zAnti zAnti, cho iSaTa khaMDa bhAra, cesaThI (64) hajAra nArI, chanuM kerI gAma cherI terI neha zAnti zAnti, bAjA bAje tIna lAkha, lAkha abhilASa tajI. tajI ke rAzI lAkha, teja ratha daMtI daMtI. For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. dakA mA cakravartIo teja 17-18mAM tIrthaka 237 cittameM vairAgya dhAra, vitta ke bhaMDAra chAra bhino upazAnti rasa, dIne karma aMta atI # 2 . cA ke guNa che anaMta dharmasI kahe re saMta saMtI dUhAI bhAI, je na bole zAnti zAnti x sa 3 che iti vaidike-kabUtaranI dayAnA saMbadhe vaNa mata tenI samIkSA, aMte stuti. have-ThA, ane 7 mA je cakravartIe teja 17mA, ane 18 mA tIrthaka temane kiMcita vicAra- (1) 17 mA tIrthakara zrI kuMthunAtha temane pUrvabhava jaMbudvIpanA pUrva mahAvidehamAM-khaDagI nAmanI nagarI hatI. tenA rAja siMhAvaha nAmanA hatA. temane pitAnuM rAjya chevane saMvarAcAryanI pAse dIkSA grahaNa karI. tIvrapaNe vratanuM pAlana karatAM ahaMtAdika aneka sthAnakonuM ArAdhana karI tIrthakara nAmakarma upArjana karyuM anta mRtyu pAmIne sarvArtha siddha nAmanA vimAnanA devatA paNe utpanna thayA. lAMbA kALa sudhI tyAMnuM sukha bhagavyA pachI jaMbUDhIpa-A bharatanA hastinApura nAmanA nagaramAM sUryanA je rAja sUra hatA. temanI rANI lakSamInA jevI "zrI" nAmanI hatI. temanI kukSuthI-sarvArthasiddhanA devatA ke je siMhAvaha nAmanA rAjAnA jIva hatA te AvIne utpanna thayA. temanuM nAma kuthunAtha pADavAmAM AvyuM. teo gAdI upara AvyA pachI chae khaMDanA rAjAone potAnA tAbAmAM karIne A avasaTNImAM chaThThA cakravartInuM pada bhagavyuM ane pachI dIkSA laIne sataramAM tIrthakeranuM pada paNa bhagavyuM. jevI rIte seLamA tIrthaMkare ekaja janmamAM cakravartIpaNuM ane tIrthaMkara pada bhagavyuM tevI ja rIte A sattaramA tIrthaMkara paNa banne prakAranA adhikArI thaIneja mekSamAM jaIne potAnA janma maraNane aMta karI dIdho. . * zAntinA ekaja bhavamAM pAMcamA cakravatI thaI tIrthaMkara thayA ema be padavI dhAraNa karyA pachI mekSamAM gayA che. vAsudeva (viNa) thI cAvatanI zakti temaja temanI ddhi bamaNuM prAye hoya che. tene aMdAje samajavA amoe A kavinI karelI stutio mUkelI che. , For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. (2) 18mA tIrthaMkara aranAtha thayA temane pUrva bhava-~ jamUdrIpa pUrva videha. vasavijaya, temAM susImA nAmanI nagarI tenA rAjA dhanapati-thayA. temane rAjya cheADIne kAi muni pAse dIkSA lIdhI. tIvra tapasyAnI sAthe-ahAdika sthAnakAnuM ArAdhana karatAM--tIkara nAma ka upAjyuM. ante navamA greveyakanA devatApaNe utpanna thayA. lAMbA kALa sudhI te devalAkanuM sukha bhogavyA pachI, 238 ja mUDhIpa--bharatakSetra-nagara hastinApuranA rAjA-suzana rANI mahAdevI temanI kukSithI-navamA traiveyakanA devatA ke je dhanapati rAjAnA jIva hatA te AvIne utpanna thayA. nAma ' aranAtha ' rAkhavAmAM AvyuM. rAjya gAdI upara AvyA pachI sAlamA ane sattaramA tIrthaMkaranI peThe--prathama sAtamA cakravartInu` pada ane pachI aDhAramA tIrthaMkaranu pada bhegavyA pachI ja mekSamAM gayA. soLamA sattaramAM ane aDhAramA-e traNe cakravartIe tIrthaMkare paNa yA che tethI bIjA ekavIza tItha karAthI ATalu vizeSaja samajavuM, khaMDa // iti jaina pramANe chaThThA ane sAtamA cakravatI e teja 17 mA ane 18 mA tI karA, prakaraNa 32 zuM saMpUrNa prakaraNa 33 muM. chaThThA vAsudevAdikanuM trika. kAi paNa eka kSetrane vicAra karatAM eka tIthaMkaranA samayamAM cakrava huM vAsudeva emAMnA eka thai zake che. athavA tIrthaM kAnA madhyakALamAM paNa thAya che, prantu cakravartInA samayamAM vAsudeva ane vAsudevanA samayamAM cakravartI ekI sAthe ane ekaja kALamAM te thAyaja nahi evA e anAdikALane nicamaja che. have A aDhAramA ane AgaNIzamA tIrthaMkaranI vacamAM eka hajAra kreDiTa varSoMnu a Mtara paDeluM. tenA madhyamAM kramathI chaThThA purUSapu DarIka vAsudevAdika, tyArabAda subhUma nAmA AThamA cakravatI ane tyAra bAda sAtamA datta nAmanA vAsudevadika thayA che. temanuM kiMcit vRttAMta atre ApIe chIe. '( 1 ) aDhAramA tIrthaMkara thayA pachI chaThThA AnaMda balabhadra, purUSa' For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvy prakaraNa 33 muM. cha8A purA puMDarIka vAsudevAdikanuM trika 239 puMDarIke vAsudeva ane bali nAmanA prativAsudeva jaina itihAsa pramANe kaNa hatA? ane kayAMthI AvyA? temano kiMcit ulalekha: vijayapuranA rAjA sudarzane jenI dIkSA laI moTI tapasyA karI. anta sahasAra nAmanA AThamA devalokanA devatA thayA. bharatakSetra-pavanapuranA rAjA priya mitra hatA. tenI rANInuM haraNa suketu nAmanA rAjAe karyuM. priyamitre dIkSA lIdhI. AkarI tapasyA karIne nizcaya karyo ke mArI strInuM haraNa karanArane vadha karavAvALe thAuM. anta cethA maheMdra kalpa devalokamAM devatA thayA. have AgaLa arijaya nagaramAM-meghanAda vidyAdharane vaMzamAM-pele suketu nAmane rAjA aneka bhavamAM bhramaNa karI bali nAme pativAsudeva paNe AvIne utpanna thayA. ne paccAsa hajAra varSanA AyuSyavALa, kRSNavaNI chavIza dhanuSyanI kAyAvAlA, traNa khaMDa pRthvIne bhakatA tha, " A jaMbudvIpanA-bharatamAM-cakrapura nagarane rAjA mahAzIra nAme hatuM. tenI rANIe be yaMtI ane lakSmIvatI hatI. sudarzanane jIva ke - je AThamA devalokamAM hatuM te yaMtInI kukSithI cAra svapna sUcita, baLabhadranI padavIne sUcavate AnaMda nAmane utpanna thayo. priyamitrane jIva-thA devakathI cavIne lakSamIvatInI kukSithI purUSapuMDarIka nAme vAsudevapaNe janme. egatrIza dhanuSyanI uMcI kAyAvALe thaye. garUDa ane tADavRkSanA cinhavALA, nIla ane pIta vayane dharanArA ane bhAI thayA rAjedrapuranA rAjA upedrasenanI kanyA padmAvatI purUSapuMDarIka vAsudevane varI rUpavALI sAMbhaLIne bali prativAsudeve haraNa karI. AnaMda ane purUSapuMDarIka yuddhamAM caDhayA. eka vakhate balithI haThavuM paDayuM. paNa bIjI vakhate purUSapuMDarIkanA hAthe balie potAnuM mAthuM cakra ratnathI kapAvyuM. digayAtrAe caDhIne te baMne bhAIoe traNe khaMDanuM rAjya pitAne svAdhIna paNe karyuM. ekaMdare pAMsaTha hajAra varSanA ane vAsudeva chaThThI narakamAM gayA. paMcAsI hajAra varSanA AyuSyavALA AnaMda baLabhadra sumitra munInI pAse dIkSA laI kevaLajJAna prApta karI mokSamAM gayA. te A pramANe AnaMdAdika traNane saMbandha kahe. che iti jaina pramANe, purUSa puMDarIka viSNu ane bali prativiSNu. For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. have purANanA viSNu ane ali viSNunA daza avatAremAM pAMcame avatAra vAmana rUpane lakhyuM che. tenA sabandha gIta gAviMdamAM evu kahevAmAM AvyuM che ke- mArka jayate tA nIce muja : 7.9 bali nAmanA daitye IMdra padane meLavavA se ( 100 ) yajJone AraMbha karyo. temAM nANuM ( 99 ) purA thaI gayA. zrI kRSNa bhagavAnane vicAra thaze jemArUM ApeluM iMdrapada praOAdanuM jAya te yAgya nahi mATe sAme yajJa purA thavA deveza nahi. brAhmaNanA veSe vAmanarUpa dharIne atrinI pAse dAna mAgyuM. balie kahyuM ke he brAhmaNa ! tu... zuM mAge che ? vAmane kahyuM sADA traNa DagalAM jamIna rahevAne Apa. lie hA pADI. tyAM aline koie kahyuM ke--are e vAmana rUpa brAhmaNa nathI. e te zrI kRSNa bhagAna AvelA che. sAMbhaLatAnI sAtheja ahine gussA thaye. eTalAmAM te madhIe pRthvI traNa DagalAMthI mApI laine kahyuM ke he rAjan ! bela, aDadhuM DagaluM karyAM. mukuM ema kahIne aDadhuM baLInI pITha upara mUkIne pAtAlamAM khesI ghAlyA. te vakhate jhila belI cA ke are mArUM kai tA nAma rAkhe ? tyAre zrI kRSNa bhagavAne varadAna Apyu ke dIvALInA cAra divaseAmAM--tu rAjA ane huM tAre dvArapALa ityAdi. 240 ( A balinA ullekha mA dazAvatAranA sabandha karI gayA chIe. ahi' prasaMga navA upasthita thatAM pharI jaNAvavAnI jarUra paDI che. ) khaMDa 1 (2) rAmAyaNamAM A malinA viSayamAM kai judAja prakAra che. juve. za 211 mAM * je samaye khannIne chalavA vAmana bhagavAna AvyA te vakhata alIe jala ApavA mAMDayuM tyAre zukrAcArya karavAnA nAlacAmAM peThA ke dAna na ApI zake. pANI na paDayu tyAre kaiie sApha karavA nALacAmAM saLI ghAlI tethI zukrA cAnI AMkha puTI zu. A saMbhavita che ke ? pachIthI yAre balIne vAmane nyA tyAre khaLIe kahyu, khera je thayuM te thayuM parantu huM eka varadAna mAMgu chu, te e ke mArA gharane ( para ) khAvana daravAjA che ane huM nizcaya nathI karI zakate ke huM kayA daravAjethI nIkaLuM tethI huM je daravAjethI nIkala, tyAM tamAre darzana ApyA karavAM bhagavAne kahyuM For Personal & Private Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 . pa papapapa papapa . papapa pa ka paus prakaraNa 33 muM. vaidike-rAmAyaNa-rakaMda ziva putranA viSNune bali. 241 "ugg? have nityaprati bhagavAnane-para (bAvana) rUpa rAkhavAM paDatAM hatAM kemake bhagavAnane mAlama na hatuM ke rAjA balI kayA daravAje nIkaLaze. zI sakhta jelanI kamabakhtI bhagavAnane AvI paDI? purANIe rAjA baline amara kahe che ane pAtAlamAM vAsa batAve che, te hAla paNa pAtALa arthAt amerikAmAM bali mejuda hevI joIe tathA te para (bAvana) daravAjAnuM makAna tathA bhagavAnane pere paNa joIe to pIrANIo tAra kAgaLa dvArA kema khabara aMtara letA nathI. agara jAte jaI darzana karI mukata kema thatA nathI. ahiM dezanuM satyAnAza karI zA mATe rahyA che ?" Iti vaidike rAmAyaNane viSNu ane balinuM svarUpa lIdheluM zaMkAkezathI. rakaMdapurANa prathamakhaMDa. adhyAya 18 me 19 me "bali rAjA pUrva bhavamAM eka dhUrta hate, gaNikAne tAMbUla ApatAM bhUmi upara paDayuM. te zivane arpaNa karyuM tethI tenuM badhuM pApa nAza pAmyuM maraNa pachI yamanI AjJAthI sADAtraNa ghI IdranuM pada maLyuM. agasti Adine airAvaNadikanuM dAna ApyuM. sADA traNa ghI pachI pUrvenA Ide pitAnuM sthAna lIdhuM, dAnamAM ApelA hAthI Adika meLavavA Idra yamane prArthanA karI. yame citraguptane Adeza karyo ke hAthI Adika pAchA maMgAve ane baline narakamAM mokale. citragupta kahyuM ke bali narakane egya nathI. ema kahI pralhAdanI strInA garbhamAM praveza karAvyuM. idra brAhmaNa rUpathI balinA bApa virecananuM mAthuM mAgyuM. pachI baline janma thayo. balie IMdrAdikane harAvyA ane svarganuM rAjya lIdhuM paNa zukrAcAryanI salAhathI bali bhUmi upara AvI narmadAnA tIra upara rahyA. azvameghAdika (100) yo karavA mAMDyA. aditinA tapathI saMtuSTa thaI bhagavAna baTukarUpe yajJamAM gayA. ane balinI pAse traNa pagalAM jeTalI bhUminI yAcanA karI. ApatI vakhate zukrAcArye nA pADI paNa mAnyuM nahi tyAre zApa Apyo ke guNa vinAne niHzrIka "thA" bhagavAne beja pagalAthI badhuM mApI lIdhuM ane kahyuM ke trinuM pagaluM kyAM mUkuM? tevAmAM balinI strIe prArthanA karI tethI baline sutalA pRthvImAM javAnI AjJA karI. balie kahyuM mAre te tamArA darzananI jarUra che. bhagavAne paNa balinI pAse rahevAnuM kabUla karyuM ItyAdika ghaNuM vivecana che te joI levuM. zivapurANane devarAja brAhmaNa vaLI zivapurANa tarapha draSTipAta karI jotAM A bali rAjAnA pUrvabhavanuM jI / 4 For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 tattvatrayI-mImAMsA. " naM. 1 svarUpa laIne ja devarAja brAhmaNanA nAmathI kathA goThavAI hoya tevuM bhAsa vicArI purUSene sahaja thaI zake tema che. ju zivapurANa mahAmya adhyAya pahelA ane bIjAmAM-- pahelA adhyAyamAM zivapurANane mahImAM eTalo badho kahevAmAM AvyuM che ke-mekSa ApavAmAM na te azvamedhAdika yA che. nate bIjA purANa che. temaja nate vedAdika zA paNa che. mAtra eka zivapurANaja kalyANa karavAvALuM che. ema kahIne bIjA adhyAyamAM kathA mUkI che tene sAra e che ke devarAja nAmanA brAhmaNe cAre jAtinA mANasane mArIne dhana bheguM karyuM. mAtAdika sarvene mArI nAkhI chevaTe vezyAnI sAthe eka pAtramAM khAte rahaye. chevaTe zivapurANa sAMbhaLatAM tAvathI mue. yamanA dUte ane zivanA gaNe levA AvyA. kheMcatANa thatAM chevaTe zivanAgaNe" zivapurImAM laI gayA, ItyAdika ghaNuM lakhANa che. dika matathI ekAdazInA saMbadhe balidAnavanI kathA. bhakta evA baline pAtALamAM besI bhagavAna tenI pAse rahyA skaMdapurANamAMthI udharelI bhAdaravA kRdi. 11 nI kathA. 38 ne sAra. zrI kRSNa yudhiSThiranA praznamAM kahe che ke-pUrve tretAyugamAM bali nAmane dAnava thayo. te mAre bhakata hato. mArI ane brAhmaNonI pUjA karate ane yajJa kama paNa karato hato. paraMtu IMdrane dveSI thaI badhAe dene teNe jIthI lIdhA ane mAre Apele A leka paNa teNe jItI lIdhuM. devatAo devatraSione laI mArI pAse AvyA ane mArI pUjA stuti karI, pachI meM vAmanarUpa pAMcamA avatAre bALaka rUpathIja brahmAMDanuM rUpa dharI tenuM je kAMI hatuM te badhuM laIne IMdrane soMpI dIdhuM ane bali paNa IdranA svAdhIna karI didhe. pachI yudhiSThire pUchyuM ke tame e vAmanarUpathI te baline kevI rIte jItI lIdhe? utaramAM bhagavAna kahevA lAgyA ke meM alIka bALaka rUpa dhAraNa karI prArthanA karI ke he bali? tuM mane traNa pagalAM jamIna Apa? jyAre meM dabANa karyuM tyAre teNe traNa pagalA jamIna ApavAnuM kabUla karyuM. pachI meM saMkalpa mAtrathI dehane vadhAryuM eTale trivikrama rUpe thayuM-bhUlAkamAM be pagarUpa, bhuvarlokamAM be jAnurUpa, svargAkamAM kaTirUpa, maharlokamAM udara rUpa, janalokamAM hRdayarUpa, tapalekamAM-kaMTharUpa, satyalokamAM mukharUpa, ane urdhvamAM mAthA rUpa For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka - - - prakaraNa 33 muM. vaidike-rAmAyaNa-rakaMda putra nA viSNune bali. 243 mAruM zarIra banI gayuM. eTale sUyaka, IdrAdika ane zeSAdikee mArI stuti karI pachI meM balino hAtha pakaDIne-eka pagathI pRthvI ane bIja pagathI traNe leka mApIne kahyuM ke he bali? mane trijo paga mUkavAne sthAna Apa ? eTale balie mastaka dharyuM. meM tenA upara paga mUkIne rasAtAlamAM besI ghAlyo te dAnava vinayathI namra mArI pUjA karavAvALA hatuM tethI meM tene vacana ApyuM ke huM tArI pAse sadA rahIza, tethI aSADha sudi 11 nA zayana divasathI eka mUti balinA AzrayathI ane bIjI mUrti kSIrasamudramAM zeSanAganA pRSTa upara sutI rahe che. te kArtika mAsa sudhI tethI A bhAdaravA sudi agIArasa mahA pavitra che. pitAmahanI pUjA karatAM mekSamAM jAya che. sajajane ? chaThThA purUSapuMDarIka nAmanA viSNurUpe kRSNanI peThe mahArAjA thaelA che. temanA samayamAM=prativiSNurUpe bali paNa mahAna rAjA thaelA che. vAsudevanI strInuM haraNa rAvaNanI peThe kareluM tethI puMDarIkanA hAthe balirAjA mANe te satyarUpanA lekhane purANukAe kevI rIte asatyarUpe goThavelA che te vicArapUrvaka joze? bIjuM vadhAre zuM kahuM! ekAdazInA cethI kalamanA baline vicAra Apa sajajane ja karI leze huM kyAM sudhI lakhIza. | Iti vaidikamatanA viSNu ane balinA saMbaMdhanI kathAo. chaThThA viSNu prativiSNunI samIkSA. - jenonA ItihAsa pramANe-A avasapaNInA kALamAM kaSabhadevAdika 24 tIrthakaraze, bharatAdika bAra cakavartIo ane tripRSTa vAsudevAdika navanuM trika thaeluM che. e ja pramANe dareka covIza covIza tIrthakara paratve 63 zalAkA purUSa sadAkALa niyama pramANe bhinna vyakitarUpe thatA AvyA che ane bhaviSyamAM paNa thayA karavAnAja kemake A saMsAranI nathI te Adi temaja nathI tene aMta A vAtanI sUcanA ame vAraMvAra karatA AvyA chIe. tethI jaNAvavAnuM e che ke-aDhAramA tIrthaMkara sudhImAM-sAta cakravartIo ane pAMca viSNu, prativiSNunuM trika bhinna bhinna vyaktirUpe kahI batAvyuM che. have AgaLa pAMca cakavartIo ane cAra viSNu prativiSNunuM trika kahevAnuM bAkI rahetuM hatuM. tethI A 18mA ane 19 mA tIrthaMkaranA aMtaramAM thaelA A chaThThA viSNu prativiSNunuM trika kahI batAvyuM che. AnA sabadhe judA judA purANakAronA mata paNa lakhIne batAvyA che. mAtra tenA saMbadhe kiMcit vicAra karIne batAvIe chIe, For Personal & Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tasvayI-mI. * khaMDa 1 jainonA itihAsa pramANe-te vakhatanA baLavAna suketue priya mitranI rANInuM haraNa karI anyAya te pApanA vegathI abanA abajo varSataka saMsAramAM bhramaNa karyA bAda bali nAmanA mahAna rAjA prativiSNurUpe thayA laDAIo karI traNa khaMDanuM rAjya meLavyuM. A tarapha priyamitranA cha krodhane vazamAM pIne tapa karyo. tapanA prabhAvathI devagatinA sukha bhogavyAM. tyAMthI nIkaLIne purUSapuMDarIka nAmanA viSaNurUpe thayA bAda suketunA jIva baline mAryo, tethI bane zakhazene narakanA duHkhamAM paDavuM paDayuM A badhuM temanA karmanA vize thayuM paNa svAdhInapaNe kAMI thayuM nathI. pachI AgaLa pitAnA AtmAne sudhAro karI mokSamAM jAya tenI nA keNa pAdhi zake tema che paraMtu kedhAdikanA vazamAM paDelAonI mukti te naja thAya. A jagapara temaja bIjA badhAe ThekANe jaina dharmanA siddhAMtanI zuM khubI che. te paNa dhyAnamAM rAkhI levA jevI che. - (1) have ApaNe purANanA lekhene tapAsI joIe pahelA lekhamAM vicAravAnuM ke--alhAdane pitAne bhakata mAnIne viSNue Idrapada ApyuM te te kayA kALamAM ApeluM mAnavuM ? pitAnA kartavyathI Idrapada meLavanAra baline chaLavAne prayatna kare e kArya zuM bhagavAnane zobhe kharuM ke jyAre baline chaLavAno ja vicAra hatuM tyAre cAra divasanI gulAmagIrI zA mATe herI lIdhI. . (2) have bIjo lekha ju -bhagavAna baline chaLavA AvyA tyAre zuM zukrAcAryo AMkha phaDAvI? A kArya bhagavAnanA jANapaNe thayuM ke ajANapaNe jyAM bhagavAna heya tyAM zAti heya ke upadrava eTaluM ja nahi paNa balinI gulAmagIrI pote paNa sadAne mATe verI lIdhI? A vAte zuM vicAravA jevI nathI. ? (3) trio lekha jotAM -ekadhU vezyAne tAMbulanuM bIDu ApavA mAMDayuM bhUmi upara paDayuM eTale zivane arpaNa karyuM, tethI badhuMe tenuM pApa dUra thaI gayuM. tethI yamarAjAe te dhUttane sADAtraNa ghadhanuM Idrapada ApyuM. te dhUrta IdrapaNe sADAtraNa ghadhavAra svargamAM kevA svarUpathI rahyo haze? IdranAM AyuSya te ghaNAM lAMbA kAlanAM hoya che. Idrapada ApavAno adhikAra pahelA lekhathI viSNune jaNAya che. tyAre te adhikAra yamarAjAe kayA kALamAM pacAvI pADe? aditinI prArthanAthI devatAonI rakSAnA mATe baline chaLavA bhagavAna gayA paNa temAMte pote ja For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM jananA-parazurAma-subhUma 8mA cakrI. 245 sadAnI gulAmagIrI aMgIkAra karIne ThagAyA yamarAja paNa keTalA badhA jJAnI ke dAnamAM ApelI cIjo pAchI maMgAvIne dhUrtane narakamAM mokalavA citraguptane Adeza karyo. citragupta kahyuM ke e narakane yogya nathI. viSNu, yama ane citragupta e traNamAM padavI ApavAno adhikAra keNe? ane vicArapUrvaka kAryane karavAvaLa koNa? Iti vaidikanA viSNu ane balinI samIkSA. prakaraNa. 33 muM. saMpUrNa. prakaraNa 34 muM. jaina itihAsa pramANe parazurAma ane AThamA subhumacakavartI, chaThThI vAsudevAdikanuM trika thayA pachI 18 mA ane 19 mA tIrthaMkaranA madhyakALamAM ja parazurAma ane AThamA mubhUma cakavartI thayA che. - vasantapuramAM-mAbApa vinAne agni nAmA kare eka moTA sAthamAM dezAntara jatAM bhUle paDane tApasAme jaI caDha. tApasa thaImaTe tapasvI thaye, jaina jainetara be deve dharmanI parIkSA karavA nIkaLyA che. jene padmaratha rAjarSi mithilAthI caMpAmAM jatAM maLyA. devamAyAthI eka mArge kAMTA ane bIjA mAge jI karI mUkyA. munie dayAbhAvathI kAMTAne raste lI. pharI gItagAnanA mehathI paNa na phasAyA. ema aneka upadrave karyA paNa muni pitAnA nizcayathI DagyA nahi. deve cAlatA thayA. pelA be deve pachI jamadagni tarapha valyA. hajAre varSanA tapathI vadhI paDelI dADhImAM cakalA cakalI rUpe mALe karIne rahyA. cakalAe cakalI pAse himavaMta parvate javAnI rajA mAgI. cakalIe kahyuM rajA nahi ApuM. tame bIjImAM phase te mArA zA hAla. cakalAe bIjImAM nahi pharavAnA mATe gauhatyAdika aneka sogane khAdhA te paNa mAnyuM nahi. chevaTe jamadagninuM pApa mAthe caDhAvyuM tyAre cakalIe javAnI rajA ApI. tapasvIe bannene pakIne pUchayuM mane pApI kema kahyo ? cakalAe kahyuM gusso na kare, sAMbhaLo! "maputrAtinAMti" jenI zubhagati ja nahi tenAthI adhika pApI kezu? zAstra vacana yAda AvatAM paraNavA tarapha mana deDayuM. A sthiti samajIne banne deve eka vicAranA thayA ane tyAMthI cAlatA thayA. have tApase nemikeSTakanA-rAjA jitazagunI pAse jaIne kanyA mAgI, DarathI rAjAe so (100) putrIomAMthI Icache tene levAnuM kahyuM. kanyA mahelamAM jaI mArI dharmapatnI kaI thaze. zuM zuM gharaDA kaccarane lajajAe nathI. tapasvI krodhita thaI vidyAnA vegathI kubadhao banAvI bahAra nIkaLyo. tyAM dhULamAM For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 ramatI rAjAnI nAnI chokarIne bIjerUM dharyuM mane vAMche che? kahIne upADI lIdhI. bhayathI rAjAe dhana ApIne vivAhI dIdhI. zALIonuM kurUpa dUra karI Azrame gaye. reNukA nAma rAkhI moTI thae pharIthI para. putranA mATe be carUM sAdhyA kSatrIya carUnA bhakSaNathI reNukAnA rAma thayA. brAhmaNa carUnA bhakSaNathI hastinApuramAM anaMtavIryane ApelI reNukAnI bahenane katavIrya putra che. regathI AkAza gAminI vidyAne bhUlelA vidyAdharanI sevA karI rAme parazunI vidyAlaI sAdhI, tethI parazurAma thayA. bahenane maLavA hastinApuramAM gaelI raNukAne anaMta vIryanA saMbandhathI putra thaye. te paNa jamadagnie lAvIne AzramamAM rAkhI krodhamAM AvIne parazurAme parazu laI mAtAnuM temaja chokarAnuM mAthuM kApI nAkhyuM. khabara paDatAnI sAthe AvIne anaMtavI Azramane bhamasAta karI nAkhyuM. parazurAme parazuthI senA sAthe anaMtavIyane nAza karyo. hastinApurane rAjA thaI kRtavI jamadagnine nAza karyo. parazurAma hastinApuramAM jaIne kRtavIryane nAza karI rAjagAdI upara caDhI beThe. sagarbhA kRtavIryanI rANI tArAe nAzIne tApasanA bhoMyarAnuM zaraNa lIdhuM. tyAM cakavartInA padane sUcavatAM cauda svapnapUrvaka putrane janma Ape sUbhUma nAma rAkhyuM. have parazurAma kSatrIyanA saMbadhe jAjvalamAna thatA kuhADAthI temane kApI nAMkhate pharatAM pharatAM tArA rANInA sthAna upara AvI caDha kuhADe dedIpyamAna thatAM tApasene pUchyuM ahiM kSatriya keNa che? uttara Apyo ke gRharAvAsamAM ame hatA. mAtra RSione choDI daIne sAtavAra nikSatrIya pRthvI karI. mukhya mukhya kSatrIonI dADhAo bhegI karI eka meTe sthALa bharyo pachI zAnta thayA. paNa manamAM bhaya pesI javAthI guptapaNe nimittioene pUchayuM ke mArU maraNa tenAthI thaze. nimittioe kahyuM ke-jenI daSTithI A dADhAonI khIra thaze ane siMhAsana upara besIne khAse tenAthI tamArUM maraNa thaze. have nirNaya thavA dAnazALA maMDAvI tyAM siMhAsana upara te bharele sthALa mUkA. have A tarapha subhUma mATe thAya che te vakhate meghanAda vidyAre padmazrI' putrInA varanA mATe nimitiAone pUchayuM. temane subhUma vara batA meghanAde badhI hakIkata meLavIne putrI paraNAvI, pachI te subhUmanI pAse AvIne rahyA. For Personal & Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwww prakaraNa 34 muM. vaidika-bhAgavatanA parazurAma 247 A tarapha subhUme mAtAne pUchayuM zuM leka ATaleja che? mAtAe kahyuM ghaNAe badhe che. sAMbhaLa hastinApuranA tArA pitA rAjA hatA tene mArIne parazurAma rAjA thayA che, tenA bhayathI huM guptapaNe ahiM rahI chuM. A vAta sAMbhaLatAnI sAtheja dhamadhamATa karate hastinApuramAM AvyuM, bhavya svarUpa joI lokoe pUchyuM alyA tuM koNa che.? bAlake uttara Apyo ke huM kSatrIya chuM are baLatI AgamAM kema AvyA ? bALake uttara Ape ke parazurAmane mAravA Avyo chuM. lokoe bALakhyAla samajIne vAta kADhI nAkhI paNa A sidhe siddha jaI siMhAsana upara caDhI beThe. devage dADhanI khIra banI jatAM japAjape khAvA maMDI paDaze. tyAMnA rakhavALA brAhmaNe mAravA uThayA paNa pAchaLa AvelA tenA sasarA meghanAde mArIne kADhI mUkayA. parazurAmane khabara paDatAM parazu laIne mAravA caDhaye paNa sulumanA puNya prabalathI parazunI adhiSTAtR vidyAdevI bhAgI javAthI parazu nisteja thaI gaye. zastranA abhAvathI subhUme ucakIne thALa pheMkayo. te sthALa cakarUpe thaIne parazurAmanuM mastaka chedI nAMkhyuM. te cakranA baLathI sulUma AThame cakavartI thayo. : che iti jena pramANe-parazurAma ane AThamAM cakavatI subhamanA saMbaMdha vAlI kathA. vaidika mate jamadagninA putra parazurama. bhAgavata-9 skaMdha adhyAya 15, 16, ne kiMcita bhAvArtha. " tataH paMcadaze gAdhi railputraa'nvye'jni| yahauhitrasuto rAmaH tivIryapas cIka baSi varuNadeva pAsethI ghaDAo lAvyA. gAdhi rAjAne ApyA pachI tenI putrI satyavatIne paraNyA. satyavatInI prArthanAthI putranA mATe be caruM caDhAvIne RSi snAnane mATe gayA. satyavatIne carU zreSTha jANI tenI mAtAe khAdha ane mAtAne carU satyavatIe, A vAta jANIne RSie satyavatIne kahyuM A kAma te atiniMdita karyuM, tAre putra daMDadhArI atighAra svarUpane thaze. ane tAro bhAI brahma jJAnI thaze. satyavatIe kahyuM-(auvaM muriti mAva, I/ athAI maga:) ema thAya che te ThIka nahi tyAre trASie kahyuM tAre putra nahi thAya te pautra daMDadhArI thaze. pachI jamadagni putra thaye. ane satyavatI For Personal & Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 kauzikA nAmanI nadI rUpe thaI. have jamadagni reNunI putrI reNukA sAthe paraNyA ane vasumAdi putramAM chellA parazurAma thavA te vAsudevanA aMza rUpe thayA. temane pRthvInA bhArabhuta duSTa kSatrIone 21 vAra nAza karyo. rAjA be pUchyuM he brahmanuM ? rAjAoe rAmane zo aparAdha karyo? ke jethI parazurAme kSatrIone vAraMvAra vAza karyo. tyAre zukadevajIe kahyuM ke he rAjan ! haihayenA rAjA sahastrArjune dattAtreyanI ArAdhanA karI, tethI te hajAra bhujAvALe ane aNimAdika aneka siddhiovALo atidugharSa thayo. te eka divasa AheDu karate jamadagninA Azrame jaI caDha, jamadagnie kAmadhenunA prabhAvathI sainya sAthe tenuM AtithyapaNuM karyuM, paNa pitAnAthI atizayavALuM RSinuM ezvarya dekhIne tene savatsA kAmadhenune haraNa karI. te vAtanI khabara paDyAthI rAma parazu laI sahastrArjunanI pAchaLa jaI sinya sAthe tene nAza karyo ane tenA daza hajAra putra bhayathI bhAgI gayA. rAma kAmadhenu laI potAnA Azrame AvyA. jamadagnie kahyuM ke he rAma! te rAjAne vadha karyo te to brahmahatyAthI paNa mahApApa kayuM, mATe eka varSa tIrthayAtrA karIne pApane nAza kara ! ( A paMdaramAM adhyAyane kiMcit sAra kaho) have AgaLa 16 mA adhyAyane kiMcita sAra- pitAnI AjJAthI "rAma" tIrthayAtrA karI eka varSe pAchA AvyA. have eka divase-reNukA gaMgAjI gayAM, tyAM apsarAonI sAthe kIDA karatA citraratha gAMdharva rAjAne joI pRhavALI thaelI, homanI veLAne bhUlI gaI. zApanI zaMkAvALI thaelI muninA AgaLa ghaDe mUkI hAtha joDIne ubhI rahI. manathI vyabhicAriNI jANIne kahyuM- he putra A pApinIne mAre? A vAta keIe kAne nahi dharI, tyAre rAmane preryo, tyAre teNe "brAmAtrA vadhI" mAtAnI sAthe bhAIone paNa mArI nAkhyA. eTale jamadagnie vara mAgavAnuM kahyuM. rAme mArelAne jIvADavAne ane mArelAnI smRti na thAya tevo vara mAgyo ke tarataja nidrAmAMthI jAgI uThe tema badhAe uThIne ubhA thayA. have pelA sahastrArjunanA putre chidra joI jamadagninuM mAthuM kApIne laI gayA. pitAne deha bhAIone soMpIne rAma parazune laI te sahastrArjunanA putronI pAchaLa jaI temanAM mAthAM kApIne meTe parvata karI dIdhuM ane tenA rakatathI moTI ghora nadI banAvI dIdhI ane ekavIza vAra niHkSatrIya pRthvI karIne svataMtapaMcake (kurUkSetramAM) lehinA nava kuMDo karyA. ane pAchu ANeluM pitAnuM mastaka laI temanA zarIra sAthe joDIne yajJa karyo ane badhI pRthvI brAhmaNane ApI dIdhI ane pite pApa rahita thaI gayA. For Personal & Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM jainavedikanA parazurAmanI samIkSA. 249 (A vAta ne keTalo vicAra-ravizaMkara jeSThArAmanA taraphathI muMbAImAM saMvata 1982 mAM chapAvelA tulasI rAmAyaNa-bAlakAMDanAM pR. 271 nI TIpamAMthI maLaze.) pA Iti vaidika bhAgavatanA parazurAmanI kathA. jaina ane bhAgavatanA jamadagninA parazurAmanI samIkSA A viSayamAM pratyakSano purAvo te keInI pAse paNa nathI. mAtra bane taraphanA itihAsathI ja jovAnuM che. (1) ghoDAonI IcchAvALA gAdhI rAjAne jANa acIka RSie varUNa (deva) pAsethI ghoDAo lAvI ApyA ane satyavatIne paraNyA, paNa varUNa pAsethI ghaDAo lAvyAja kevI rIte? (2) carUnA bhakSaNathI satyavatIne ghera svarUpanA putranuM phaLa thavAnuM hatuM, te phaLa satyavatInA putra jamadagnine na thatAM reNukAnA chellA putra rAmane kevI rIte thayuM? (3) satI satyavatIne keI aparAdhathI nadIrUpe jaDatA prApta thaI ke svAbhAvikapaNe te jaDatA prApta thaI? (4) dattAtreyanI ArAdhanAthI-sahastrArjuna rAjAne hajAra bhUjAo zuM navIna rUpe pidA thaI gaelI? ane thayA pachI zuM te rAjA hajAra bhUjAonI sAtheja cAlata? (5) jamadagnie kAmadhenunA prabhAvathI AvelA rAjAnuM AtithyapaNuM karyuM paNa tevI keTalIka vAte kavionI rUDhImAMja cAlu rahelI manAI che. ? te pachI jamadagnine tyAM sAkSAt kAmadhenuja kayAMthI? ke jenA saMbadhe rAmane avatAra laI badhA kSatrione nAza karavAno prasaMga AvyuM? (6) bhAgavatavALAe avatAra vAda ubho karI parazurAmane viSNunA avatArUpe kamyA che paNa A badhe avatAravAdaja kapti che ema dezI temaja paradezI paMDite ghaNAja ekamatanA thaelA che. ane te pramANe amArA lekhathI paNa durAgrahathI dUra rahelA sajajana purUSe madhyastha draSTithI jaze te jarUra te vAtanI satyatA joI zakaze ema amane amArI khAtrI che. (7) avatArI purUSe pApa kare? pApanuM prAyazcita le? agara na . 32 For Personal & Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 tattvatrathI mImAMsa. - ' khaMDa 1 kare te ApaNuM peThe pAchA saMsAranA gaLAmAM gabaDe paNa kharA? jo teo gabaDe to pachI e avatArI purUja kevA ? . (8) eka rAjAne mArI tenA prAyazcitanA mATe parazurAmane eka varSa sudhI tIrthomAM bhaTakavuM paDayuM, paNa pAchaLathI temane lAkho rAjAone mArI nAMkhyA tenA prAyazcitanA mATe saMsAramAM keTalA kALa rakhaDavAnA ? (9) kadAca kaheze ke-cajJa karIne badhI pRthvI brAhmaNane ApI dIdhI tethI sarva pApane nAza thaI gayA. tyAre zuM te badhA pApane bejA brAhmaNo e mAthe caDhAvI lIdhelo mAna ke ? je e rIte badhA pakSane nAza thaI jate hatate-rAjA bhartuhari, rAjA gopIcaMda, Ada rAjya choDI daIne gIpaNuM zuM karavAne aMgIkAra karatA ? ane tapa, japa, dhyAna dhAraNAdika kriyAonI mAthAkuTa yogIrAje zuM karavAne karatA ? amee ATale kiMcit mAtrane ja vicAra karIne batAvyuM che. bAkI te vizeSa vicAra vAcakee ja bane taraphanA leone tapAsIne potAnI buddhithI karI le. ATalI bhalAmaNa karI. huM mArA A lekhanI samApti karUM chuM." jainaitihAsamAM-subhU meja 21 vAra ni brAhmaNa pRthvI karelI batAvI che ane parazurAme sAtavAra niHkSatriya pRthvI karyAnuM jaNAveluM che paNa niraparAdhI ne mAravA rUpa aghera kAryathI banene adhogatinAja prAhuNA thaelA batAvelA che parantu avatArarUpe batAvelA nathI A vAta dhyAnamAM laI vicAravA jevI che. jamadagninI kAmadhenuM sahastrArjuna laI gaye tethI parazurAme mAryo. tulasI rAmAyaNa pR. pa64 nI TapamAMthI. (bhAgavata. navamarakaMdha) dattAtreyanI kRpAthI hajAra hAtha ane moTuM bela pAmele sahastrArjuna sajA eka divase pitAnI senA sahita jamadagninA AzramamAM gayA. tyAM jamadagnie potAnI kAmadhenunI sahAyatAthI e rAjAnI tathA tenI senAnI apUrva ane meMTI mahemAnagIrI karavI, rAjAe kAmadhenuthI Azcarya pAmIne jamadagnine kahyuM ke tamArI gAya mane Ape. jamadagnie nA pADatAM meTAmadavALo sahastrArjuna baLAtkArathI gAya che laIne tyAMthI cAlato thayo. A vAtanI jamadagninA putra parazurAmane khabara paDatAM temaNe pAchaLa jaIne kuhADAthI hastrArjunane kApI nAkhyuM hatuM. jamadagnie-parazurAmanI mAtAne ane tenA bhAIone tenI pAse mAvI pite jIvatAM karyA (eja bhAgavata navama sarSadha) For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. vaidike 6-7mA avatAra parazurAma ne rAma 251 tulasI rAmAyaNa pR. 28 nI TIpamAMthI. eka divasa parazurAmanI mA reNukA jala bharavAne gayAM hatA. tyAM nadImAM kaI gaMdharvane strIonI sAthe vihAra karate joI temAM kAMIka mana lalacAyAthI temane vAra lAgI. jamadagnie A mAnasika vyabhicAra jANI krodhayukata thaIne parazurAmathI meTA saghaLA putrane saNakAne vadha karavAnI AjJA karI. keIe paNa vadha karavAnI hA pADI nahi. tyAre jamadagnie parazurAmane AjJA karI ke-tame tamArA saghaLA bhAIone tathA mAne paNa mArI nAkhe. rAme turazja sajene arI nAkhyuM. AthI jamadagnie prasanna thaI vara, mAgavAnuM kahetAM parazurAme mAgyuM ke-"bhAIo tathA mA jIvatA thAya ane koIne paNa A vAtAnuM smaraNa paNa narahe " jamadagnie tathAstu kahIne tapobaLathI sane jIvatA karyA. parazurAme-sahastrArjunanA putroe pitAnA pitA jamadagnine mArI nAkhyA hatA tethI reNukA bahuMja vilApa karatAM hatAM. temane zAnta karavAne vAte pRthvIne ekavIzavAra ni:kSatriya karI hatI." vaidika ItihAsa pramANe viSNune dA 7mA avatAra rUpa parazurAma ane rAmane meLApa ane temane jhagaDe - tulasIdAsakRta rAmAyaNa bALakAMDa pR. 22 thI 286 takamAMne sAra sItAjInA svayaMvara maMDapamAM rAme sadAzivanA dhanuSyane teDI nAkhyuM, sItAjIe rAmanA gaLAmAM varamALA nAkhI. AvelA rAjAoe moTe khaLabhaLATa karI muka. muninA svarUpe tyAM parazurAmajI AvyA. rAjAo bhayabhIta thaI namyA. vizvAmitre rAma lakSmaNane caraNamAM mUkyA. ane rAmane ekI Taze joyA, bIjI tarapha jatAM dhanuM SyanA be TukaDA joI bolI uThayA ke-are mUrkha janakaM?. bolI de ! A dhanuSya kene teDayuM? eTale rAmacaMdrajI belyA he nAtha? he parazurAmajI? A sadAzivanA dhanuSane bhAMgI nAkhanAre ApaNe kaI dAsaja haze, zI AjJA che! parazurAma krodha karIne belyA ke jene dhanuSya teDayuM che teNe te huM sahastrArjuna - mAre zatru samaju chuM. zatrue samAjamAMthI alaga thavuM nahItara sarva rAjAo mAryA jaze, pachI apamAna bharelAM vacanathI lakSamaNajI belyA ke-he svAmI ! amAe bAlyAsthAmAM ghaNue dhanuSa tela nAkhyAM to pachI A dhanuSanI mamatAne zuM hatuM? pachI krodhathI parazurAma For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa tattvatrathI--mImAMsA. - khaMDa 1 belyA ke-are rAjaputra ! tAre zuM kALa AvI pahoMce che? belatA jarA saMbhALa rAkha sadAzivanuM dhanuSa te zuM bIjA samAna gaNAya? lakSmaNajI bolyA kerAme navuM jANuM hAthamAM lIdhuM sparza thatAM tuTI gayuM temAM krodha zA mATe kare che. parazurAma-are zaTha? tuM mArA svabhAvane jANatA nathI ke huM kSatrinA kuLanA vairI chuM are jaDa? sahastrArjunanI hajAra bhujAne chedana karanArA A kuhADAne je? lahaNa-ApaNe kuhADo joIne ja belAyuM che Apa brAhmaNa che kSamA kare? chevaTe parazurAme vizvAmitrane kahyuM tepaNuM lakSmaNe vAda vivAda cheDaye nahi. eTale kuhADe batAvI mAravAne taiyAra thayA. pachI mIThAM vacanathI rAmacaMdrajIe zAnta karyA, paNa krodha nahi samavAthI bolyA ke-tAre bhAI mATe pApI, moDhAmAM jhera vALo haju haThata nathI. chevaTe hAtha jo rAmacaMdrajI bolyA ke-he nAtha ! bALakanAM vacana kAnapara nahi dharatAM je kAMI karavuM hoya te mane kare. aparAdhI huM chuM. he rAma! tAro bhAI tArI sammatithIja bole che ane tU chaLathI hAtha jene chaLa kare che. A badhu chaLa choDI de nahi te huM tane ane tArA bhAIne mArI nAkhIza. ema kahI kuhADe lIdhe-rAme mAthuM namAvyuM ane kahyuM ke mane anucara jANuM ApaNuM rIza utare tema kare, jA, jA, A badhu chaLa che de ane rAmanAma che de ? rAma belyA ke--mAruM nAma rAma ane tame parazurAma tethI ame hArelAja chIe. mATe aparAdhanA kSamA kare ! pachI paNuMrAma belyA ke-tuM mane brAhmaNarUpe samaje che paNa mArA krodharUpI yajJamAM moTA meTA rAjAone pazupe banAvIne hemI dIdhA che, mAre prabhAva tuM jANato nathI tethI garva dharIne bolyA kare che. pachI rAmacaMdrajI bolyA ke he muni ! jarA vicArIne bele? ame to tamane brAhmaNa jANI mAthuM namAvyuM che. paNa tamArAthI DarIne nahi. amArA AgaLa keIpaNa ubhA rahevAne samartha nathI. te pachI tame koNa mAtra che? AvAM komaLa ane guDha arthavALAM vacana sAMbhalatAja parazurAmanAM paDala ughaDyAM ane bolyA ke A viSNunuM dhanuSa 9 ane caDhAve. ema kahI dhanuSa ApatAMja enI meLeja cI gayuM ane parazurAmanA manamAM vismaya thaye. athavA dhanuSa detAM-parazurAmane pitAne izvarAMza caDhI gaye ane vismaya thaIne stuti karI pachI vanamAM tapa karavAne cAlyA gayA. A vivAda ghaNe bheTe che te rAmAyaNathI joI le. che iti vaidika rAmAyaNa-6 ThA avatAra parazurAma ane sAtamAM rAma benA melApe jhaghaDe. For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. vaidike- 6ThA7mA avatAranA jhaghaDAnI samIkSA. 253 (1) ekaja viSNunA-chaThA avatAra parazurAma ane sAtamA avatAra rAma temanA meLApanI samIkSA jenonA ane purANonA lekhe AdarzarUpe mUkyA che. pratyakSapramANu kaI nathI. AkarSarUpe itihAsa kaye? teTaluM juvo. jaina itihAsa pramANe parazurAma pachI rAmacaMdrajI lAkho varSanA cheTe thaelA che. tene vicAra amo AgaLapara jaNAvIzuM. jamadagnie sATha hajAra varSa tapanA aMte reNukAnI sAthe lagna karyuM che. temanA putra parazurAma thayA che. ane te parazurAmanA chellA samaye bALakarUpa subhUma nAmanA AThamAM cakravatInA hAthe marANa che ane te sulUma paNa sATha hajAra varSanA anta maryo che. tethI parazurAma ane rAmane saMbandha vicAravA jevo che. te zivAya jaina ItihAsa pramANe 11 rUdronI judI judI vyakitao judA judA kALamAM thaelI che. ane skaMdapurANuvALAe ekaja rUdranA agIAra svarUpa agIAra brAhmaNanA saMbadhe pragaTa thaelA jaNAvelA che. tene lekha Aja graMthamAM amoe Apelo che te juve. te sivAya kumArapALa rAjAne lekha paNa eja graMthathI ame Apelo che tethI skaMdapurANa Adhunika ja gaNAya vaLI A graMthanA pR. 221 mAM-brahmAnA prANa gayA eTale temanA dehathI 11 rUddha pedA thayA ema paNa jaNAvyuM che. tethI vicAravAnuM kenseLamAM tIrthakara sudhImAM 10 rUdro thaI gayA che ane 11 mA 24mA tIrthakaranA samayamAM thayA che. ane parazurAma ane muzma 18 mA ane 19 mAM tIrthakaranA madhyakALamAM thayAne A adhikAra ApaNe lakhI rahyA chIe. tethI rUdranA dhanuSano saMbandha rAmAyaNamAM lakhela vadhArA paDoja gaNAya. bIjI vAta e che ke parazurAma ane rAma viSNunA avatAra rUpe hota te zatruonI peThe sAmasAmI ghaNu lAMbA kALasudhI jakakA jakkI ja zuM karavAne karatA? zuM pite pitAnA svarUpane paNa oLakhI zakyA nahi? e vAta ApaNAthI mAnI zakAze kharI ke *vaLI bIjo vicAra e paNa che ke eka ja viSane ekaja kALamAM be avatAra laI zatruonI peThe sAmasAmI ajJAnIonI peThe athaDAvavAnI zI jarUra paddha hatI ? A itihAsamAM keTalI satyatA che ane kayAMthI uThAvIne kayAM goThavyo che ane kevA svarUpamAM mUkI dIdhA che tene 4 ArasImAM-- pitAne paDachAyo joI ajJAnI paMkhIyo cAMco mAratA joyA che. paNa mANase joyA nathI. Ato sAkSata bhagavAna potAnA be rUpamAM bhUlA kema paDyA ? jarA vicAra karaze ke? For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 tattvayI--mImAMsA. khaMDa 1 vicArakarIne joze. vaLI antamAM lakhyuM che : vAdavivAdanA antamAM parazurAmanA aMza rAmacaMdrajImAM praveza karI gayeA eTale parazurAma vanamAM cAlatA thayA. A vAta paNa vicAravA jevI che jayAre parazurAmanA aMza rAma caMdrajImAM praveza karI gayA tyAre muDadA rUpanA parazurAma potAnI meLe . vanamAM kevI rIte jai zakayA. jo muDadAM peAtAnI meLe vanamAM jatAM hAya teA ThAThaDI khAMdhIne lai javAnI zI jarUra paDe ? purANAmAM lakhAelA adhyAyanI ke prakaraNanI samIkSA ApaNe yathA paNe karI zakIzuM nahi, kAraNake purANakAree jainonAprAcIna itihAsane uMdhA chatA gADhavI evA tA gugaLAvI mAryA che ke ApaNe judA judA vicAra karatAM zuddha raste caDhI zakIzuja nahi. zeAdhakheLanI icchAvALAoe vAsudeva narahara upAdhyenI peThe ke lakSmaNa raghunAtha bhIDenI peThe jainonA itihAsane ane jainonA tattvanA kramathI tapAsa karI.nizcaya karI levA, vAsudeva upAdhyenA jainonA samanye lakhelA be moTA lekhA amee " jainetara draSTie jaina " nAmanA pustakamAM ApyA che. te sivAya bIjA aneka vidvAnAnA lekhA paNa amAe chapAvI mhAra pADelA che te sivAya A graMthanA pAchalA bhAgamAM aneka paDitAnA lekhA paNu ApavAnA che. tyAMthI vicAra karI peAtAnA nizcaya karI levAnI bhalAmaNa karI A lekhanI zAnti karI dauM chuM. // iti vairdike rAmAyaNunA parazurAma ane rAmAvatAranA jhagaDAnI samIkSA prakaraNa 34 muM saMpUrNa prakaraNa 35 mu. 18 mAM tIrthaMkara pachI datta-vAsudevAdikanuM sAtamu... trika naMdana, khaLadeva, dattavAsudeva, prahlAda prativAsudeva. aDhAramA tIrthaMkara thayA pachI puruSapuDarIka vAsudevAdikanu chaThThuM trika thaelu te te batAvI dIdhu che. tyAra bAda jamadagninA parazurAma ane subhUma cakravatI thayA temanA vicAra paNa A pUrvanA lekhamAMja thai gaelA che. have AgaLa 18 mA tI karanA aMtaramAM ane 19 mAM tI karanA pahelAMnaMdana nAmanA khaLadeva, datta nAmanA vAsudeva ane prahlAda nAmanA prativAsudevanu sAtamuM maMtraka paNa thaeluM che. temanA vicAra ki Mcit lakhIne khatAvIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3pa muM. jainamAM-dattavA alhAda prativA nuM trika. 255 A jaMbudvIpanA pUrva videhamAM-susImA nagarInA rAjA vasuMdhare ghaNA kALa sudhI rAjya bhegavI pachI sudharma munIni pAse dIkSA laI zuddhapaNe pAlana karI anta pAMcamA brahadevalokamAM devatA paNe utpanna thayA. have AgaLa A jaMbudvIpanAM dakSiNa bhAratamAM zIlapura nagaramAM maMdarathIra rAjA thayA temane putra-lalitamitra mahAguNavAnuM hatuM chatAM paNa khala nAmanA maMtrIe tenA bhAIne yuvarAja padavI ApI dIdhI. A parAbhavathI lalitamitra ghasasena muni pAse dIkSA lIdhI. khela maMtrIne mAravAno nizcaya karI-ghora tapazcaryA karavA mAM, AlocanA karyA vinA ane maraNa pAmI sau dhama develekamAM maharthika devatApaNe utpanna thayA. - have pele khala nAmAM maMtrI ghaNu kALataka saMsAramAM bhamyA pachI A jaMbudvIpanA vatAya giri upara uttara zreNimAM-tilakapUra nAmanA nagaramAM vidyAdharane Idra malhAda nAme prativAsudeva paNe thaye. have A jaMbUDhIpanA bharatamAM vArANasI nagarImAM IkvAkuvaMzI agnisiMha nAmane rAjA hatA. teNe jayaMtI ane zeSavatI ema be rANIo hatI. have pelo vasuMdharane jIva pAMcamAM devalokathI cyavane cAra svapna sUcita naMdana nAme baLadeva paNe utpanna thayA ane lalitamitrane jIva zeSavatIthI sAta svapna sUcita-datta nAmanA vAsudevapaNe utpana thayA. have eka divase-naMdana ane dattanI pAse arAvaNa je hAthI sAMbhaLIne prahAda nAmanA prativAsudeve temanI pAsethI mAgaNI karI. te na maLavAthI sAmasAmI moTuM yuddha thatAM chevaTe pralhAde dattavAsudeva upara caka mUkayuM paNa te niSphaLa nivaDatAM datte alhAda upara cheDayuM tethI tenuM mastaka ane dhaDa judAM thaIne paDayAM. pachI datta traNa khaMDane tAbe karI 7mA vAsudevapaNe thayA. kaumAra paNe 900 se, maMDalikapaNAmAM ane divijayamAM pacAsa paccAsa varSa ane vAsudevapaNAmAM 55000 hajAra ekaMdara pa6000 hajAra varSanA ane marIne pApanA cegathI pAMcamI narakamAM gayA. ane temanA moTA bhAI naMdana nAmanA baLadeva bhAInA mRtyu pachI dIkSA laI zuddha vratanuM pAlana karI 65000 hajAra varSanA anta ekSamAM cAlyA gayA. triSaSThinA chaThThA parvanA pAMcamA sargamAM A adhikAra che. A dattAhika vAsudevanuM trika sAtamuM che. tethI pUrve pUrve thaelA vAsudevAdikanAM zarIra. baLa, AyuSa, sukha ane saMpatti Adi caDhatAM caDhatAM hatAM ane te kayA kayA tIrthakaronA samayamAM thatA AvyA For Personal & Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. New tenA saMbadhe amo kramavAra lakhatA AvyAM chIe. jo ke A TuMka lekhamAM temanA zarIrAdikane vicAra vigatavAra ApI zakyA nathI, paNa jaina graMthamAM savistara che. jeno pitAnI pravRtti sarvajJa purUSothI thaelI mAne che ane Aja kAlanA jainatatvanA abhyAsI prakhara vidvAne te vAtane pragaTa paNa karI rahyA che. ekaMdara ItihAsanA viSayamAM temaja tenA viSayamAM satyatA ane vizeSatA vicArI yogyatA kayAM che. tene vicAra karavAnI khAsa bhalAmaNa karuM chuM. sukSeSu kimadhikena. sAtamA datta vAsudeva ane mallAda prati vAsudevanI samIkSA purANamAM-dattanAma temaja naMdana nAma jovAmAM Ave che. paraMtu teonuM svarUpa-alhAdanA saMbandhathI chuTu pI gaeluM hovAthI ane ghaNuM vikRtinA svarUpavALuM thaI javAthI ame khare nirNaya karI zakyA nahi. temaja ghaNA uMDA pANImAM utaravAno prayAsa paNa karyo nahi tethI kevaLa jenoneja lekha paMDitane AdarzarUpe jovA mUkI dIdhuM che. paNa tenA saMbadhe vivecana karavAne amee avakAza lIdhe nathI. bAkI purANamAM evA rUpe che ke-praeAda pote viSNune bhagata hatuM, tene bApa zivano bhagata hato. tethI viSNu bhagavAne alhAdanA pakSamAM bhaLI nRsiMha avatAra dhAraNa karI tenA bApane ghaNuM bUrA hAlathI mAryo ane pramhAdane te IdrapaNAne adhikAra Ape. A kathAno prasaMga amArA graMthamAM Apa joI zakaze. ItyataM vistaraNa che iti jaina pramANe-datta nAmanA viSNu temanI samIkSA. prakaraNa 35 muM saMpUrNa. prakaraNa 36 muM 1tmA ane 20 mA tIrthakara, smA mahApadma cakravartI 19mA tIrthakara mithalA nagarImAM IkvAkuMvazI kaMzI rAjA hatA temanI rANI, prabhAvatI hatI. temanI putrI mallinAtha nAmA ogaNIzamAM tIrthaMkarapaNe thayA. temanA nirvANa bAda 54 lAkha varSanA aMtare vazamAM tIrthakara thayA che. For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 muM 9mA, cakrInAbhAI viSNu kumArane namuci. 257 20 mA munisuvrata-rAjagraha nagarImAM harivaMzI rAjA sumitra, rANI pAvatI, temanA putra munisuvrata tIrthaMkara thayA. emanA samayamAM mahApadmanAmAM cakravartI thayA ane temanA bhAI viSNukumAra thayA. cakravartIne vRttAMta prasaMga pura nicenA varNanamAM Avaze, vizeSa graMthAMtaraphathI joI le. viSNukumAranA saMbadhe kiMcit lakhIne batAvIe che hastinApuranA rAjA pradyottara, tenI rANI javAlAdevI tene be putro thayA. moTA viSNukumAra nAne mahApa hate. eja samayamAM-avaMtIne rAjA zrIdhama thayuM che. tene maMtrI namuci" hatuM. tenuM bIjuM nAma "bala" hatuM ane te brAmhaNa hatuM. vIsamA tIrthaMkaranA ziSya sutratAcArya hatA. temanI sAthe vAda karatAM te bala hAryo. tethI te AcAryane mAravAnI kozIza karavA lAgyuM. rAjAnA jANavAmAM AvatAM te namucine pitAnA dezathI kADhI mUko. A namuci avaMtImAMthI nIkaLIne hastinApuramAM gayo, tyAM bhaviSyamAM cakravatI thavAvALA mahApadanI sevAmAM rahyuM. A mahApa namucinA keI kAryathI tuSTamAna thaIne vara Ape. pattare ane viSNukumAre sutratAcAryanI pAse dIkSA lIdhI. pattara mekSamAM gayA. viSNakumAra tapanA prabhAvathI mahAlabdhivAn thayA. have suvratAcArya pharIthI hastinApuramAM AvyA che? pelA namucie vera levAne lAga joI mahApadma cakravartInA pAsethI yajJa karavAnA bahAne pUrvokta vara evA prakArane mAgyo ke mane amuka divasa sattA sahita rAjya Apo? mahApama tenI IcchA mujaba rAjya sepI pote saMtapuramAM cAlyA gayA. have namuci yajJanI dIkSA laI saMnyAsI vigere tamAma lokenA namaskAranI sAthe bheTa levA beThe. jaina sAdhuo nathI AvyA jANI pitAnuM mANasa mokalIne kahevaDAvyuM ke-he jaina sAdhuo! tame ghaNuM abhimAnI che ane yajJanA niMdaka che mATe namaskAranI sAthe bheTazuM kare ke mArA rAjyathI nikaLI jAo. A pramANe hukama thaye sAdhuo vicAravA lAgyA ke-enuM rAjya te chae khaMDamAM che te ApaNe have jAvuM kayAM? e vicAra karI, mukhya AcArya namucinI, pAse gayA ane kahyuM ke amAre te AcAra nahi hevAthI ame AvyA nathI. namucie kahyuM ke bhale na AvyA For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 tavatrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 1 te paNa mArA rAjyamAMthI sAta divasamAM nIkaLI jAo ane raheze te tamane mArI nAkhatAM mane pApa nahi lAge. A jagapara AcAryanuM samabhAvanuM kahevuM ane namucinuM ugrapaNAthI belavuM ghaNuM thayuM che. chevaTe ekano be na thayuM tyAre AcArya tapavanamAM AvI sAdhuonI sAthe vicAra karavA lAgyA ane chevaTe evo vicAra thaye ke-A mahApadma cakavartInA moTAbhAI dIkSita ane labdhivALA viSaNukumArane bolAvI lAvavA. A vakhata viSakumAra merU parvata upara hatA tyAM keNa jAya? te vakhate eka sAdhue kahyuM ke merUparvata upara jAvAnI te zakti maLe che paNa pAchA AvavAnI zakti nathI. gurUe kahyuM tuM jA! vikumAra tane pAchA laIne Avaze. have gurUnI AjJAthI te labdhivALA sAdhu thoDA ja vakhatamAM viSNukumAra pAse pahoMcyA. sarva vRttAMta kahyo. viSNu kumAra rAjaSi te sAdhune laIne gurUnI pAse AvyA. gurUne vAMghA, gurUnI AjJA laI pote ekalAja rAjasabhAmAM gayA. tyAM eka namuci-bala vinA sabhAnA badhA lokee vaMdana karyuM viSNukumAra munie dharmopadeza ApatAM kahyuM ke-ni:saMgI sAdhuonI sAthe vaira rAkhavuM te ghaNuM agya ane narakanuM kAraNa thAya che. sAdhu keInI niMdA karatA nathI tethI namaskAra karavAne cagya che. chatAM temanI pAse namaskAra karAvavAne haTha kare e taddana ayogya che. chevaTa namuci balane uddezIne kahyuM ke he namuci bala! tuM A kAryane cheva de! A jagapara ghaNI yukti prayukti karavAmAM AvI che paNa namuci bala ekano be na thayA. chevaTe kahyuM ke comAsAnA divasomAM sAdhu kayAM jAya? pachI tuM kahIza tema sAdhuo karaze. chevaTe namucibala kaTakIne bolyA ke tuM mAnya karavA yogya che tethI tArA mATe traNa pagalAM (traNa DagalAM) jagyA ApuM chuM. bAkI je kaI paNa sAdhu mArA rAjyamAM raheze te huM tene jIvate nahi rahevA dau. chevaTe viSakumAra munie vicAra karyo ke-Ata kaI mahApApI sAdhuono ghAtaja Icche che. tethI kaMI paNa prakArathI samaje te nathI. mATe have te tenI jaDa jAya te bacAva thAya tema che. have viSakumAra muni kapamAM AvI pitAnI vaikriya labdhithI eka lAkha je jananuM zarIra banAvI, eka DagalAthI bharata kSetrAdika mApI lIdhuM, bIjA DagalAthI pUrva pazcimanA samudrane mApI lIdhA. ane trinuM DagaluM nasacibalanA mAthA upara mukI siMhAsanathI nIce nAkhI namucibalane dharatImAMja besI ghA ane marIne narakamAMja gayo. viSNumunine devatAoe madhura gAyana saMbhaLAvI zAnta karyA. pachI pitAnA zarIrane saMkeca karI gurUnI pAse pApanuM prAyazcita laI vihAra karI gayA. te muni tapa japAdikanI sAthe saMyamanuM pAlana karI mekSamAM gayA. For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jainamAM lakSmaNa vAsudevAdikanuM 8 muM trika. 259 A kathAno saMbaMdha namuci bala brAhANa ane viSNukumAra jaina sAdhunA prasaMgathI baneluM che. tyAre purANakAree vicitra prakArathI goThavela che. | | Iti-19 mA pachI 20 mA tIrthaMkara ane mahApadma navamA cakravartI nA samaye munighAtanA vAMchaka namucine thaelo nAza. che prakaraNa 36 muM. prakaraNa 37 muM. have 20-21 mAnA madhyamAM-lakSamaNaviSNu AdinuM AThamuM vika jene pramANe kiMcita batAvI vaidikamAMthI paNa kiMcit batAvIzuM. 20para1 mAnA madhyamAM lamaNAdikanuM AThamuM trika, padya (rAma) baladeva, nArayaNu ( lakSamaNa) vAsudeva, rAvaNa prativAsudeva. rAma, lakSmaNa, ane rAvaNa e trika jagata prasiddha che. temaja jena ane vaidikamAM taphAvata paNa che tethI jenA pramANe kiMcit vizeSa paNe lakhIne batAvIe chIe. bIjA tIrthaMkara zrI ajita nAthanA vakhatamAM bhIma rAkSasapati e lavaNa samudramAM rAkSasa dvIpa madhya parvata upara laMkA nAme nagarI vasAvI hatI ane nIce pAtAla laMkA nAme prAcIna nagarI hatI. A dvIpa rAkSasapati bhIme meghavAhana nAmanA potAnA ajJAta rahelA putrane Ape. sAthe navamaNine eka divya hAra ane rAkSasI vidyA paNa ApI. AthI meghavAhananA vaMza rAkSasavaMzanA nAmathI oLakhAyA, e vaMzamAM vazamA munisuvrata svAmI tIrthakaranA thayA pachI rAvaNa nAme prativAsudeva thaye, tene pitA ratnazravA rAkSasadvIpa ane laMkA nagarI gumAvI-tenI mAtA kaikasI sAthe pAtAla lakAmAM rahete hate. rAvaNa janma vakhate sutIkA zayAmAM sute hatuM tevAmAM ja tenA pUrvajoe Apele navamaNihAra ke jenI tenA vaMzajo tene paheravA azakta thaI pUjA karatA hatA ane jenuM rakSaNa eka hajAra nAgakumAre karatA hatA. te tene karaMvayAmAMthI kheMcI kADhI pitAnA galAmAM paherI lIdhe? je hAramAM tenA mukhanAM pratibiMba spaSTa paDatAM te dazamukha lAgavA lAge. AthI tenA pitAe tenuM dazamukha evuM lakSaNa sUcaka nAma rAkhyuM. rAkSasadvIpanI najIkamAM vAyavya dizAe vAnara nAmanA dvIpamAM Aditya rAjA ane IMdumAlinIne vAlI nAme putra hatuM. vAlIne sugrova ane zrIprabhA nAme bIjAM bhAI bahena hatAM. For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 Awwwwww rAkSasadvIpavAsI jema rAkSasa saMjJAthI oLakhAtA tema vAnara dvIpavAsI vAnaranA nAmathI prasiddha thayA. e vatpatti nIce mujaba che. agIyAramA zrI zreyAMsa tIrthaMkaranA vakhatamAM-kIrtidhavala rAjAe potAnA zALA zrIkaMThane vAnaradvIpa ApI tyAMnI kiSkidhA nagarIne rAjya siMhAsana upara tene besADa e dvIpamAM vAMdare ghaNu hatA. tene jarApaNa saMhAra na karatAM teonuM ane pAnathI rakSaNa karatA. AthI e dvIpanA badhA mANase jyAM tyAM vAnaranI ja AkRti citaratA vAnaradvIpanA rAjyathI ane jyAM tyAM vAnarenA cinhathI te dviIpanA mANaso paNa vAnaranA nAmathI oLakhAtA. . dazamukhe (rAvaNe) vAlIrAjAne kahevarAvyuM ke -tamArA pUrvaja zrIkaMThane mArA pUrvaja kItidhavale vAnaradvIpamAM lAvI rAkhyA hatA. tyArathI tame amArI AjJA mAnatA AvyA che te tame mArI AjJA svIkAraze, ema kahevaDAvatAM bane vacce moTuM yuddha thayuM. temAM rAvaNa hAryo. vAlI potAnA bhAI sugrIvane rAjya ApI aSTApada parvata upara tapa AdarI dhyAnastha ubhA hatA tyAM rAvaNe temane jevAthI dveSane mAryo, aSTApada parvata sahita temane uMcakI pheMkI devA lAge. AthI vAlI munie parvatane pagathI dabAvatAM dazamukha chuMdAI raDavA lAgyA ! AthI te divasathI tenuM bIjuM nAma rAvaNa paDayuM. ayodhyAnA dazaratha rAjA rAvaNanA trAsathI adhyA che rAjagRhamAM rahetA hatA. tyAM temane aparAjitA jenuM bIjuM nAma kauzalyA paTTa rANIthI padya (rAma) baladevanI padavIvALo putra thaye. ane sumitrAthI-lakSmaNa vAsudevane janma thaye. jenuM rAjAe-nArAyaNa evuM nAma pADayuM hatuM. A be putronA parAkramathI dazaratha rAjA IkvAkuvaMzanA rAjAonI rAjadhAnI pitAnI ayodhyA nagarImAM pAchA AvyA, tyAM kekeyIe bharatane janma Ape. mithilAnA janaka rAjAne pleccha rAjAoe AvI paDavA mAMDaze. AthI janake pitAnA mitra rAjA dazarathanI sAhAsya mAgI. jethI rAma ane lakSmaNe tyAM jaI teone nAza karyo. A parAkramathI saMtuSTamAna thaI janaka rAjAe potAnI ati rUpavatI putrI sItA rAmane ApI. paNa nArada eka vakhata janakarAjAnA aMtaHpuramAM gaelA tyAM sItAe temane dIThA tethI te bhayapAmIne bUma pADavA lAgI, AthI dAsI varge nAradane saMtApyA. nArade vaitADhaya parvata upara AvI rathapura nagarInA rAjA caMdragatinA putra bhAmaMDalane sItAnuM citra batAvyuM. citra joI bhAmaMDala nehavaza thatAM, caMdragatie janaka For Personal & Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jainamAM lakSmaNa vAsudevAdikanuM 8muM trika. 261 ne bolAvI sItAnI mAgaNI karI. janake rAmane ApyAnI vAta karyAthI caMdragati kahevA lAge je rAma mArI pAse dusaha tejavALAM hajAra cothI adhiTita be dhanu che tene caDhAve te bhale paraNe. AthI nirUpAye janake pitAne tyAM svayaMvara racI deza dezanA rAjAone nimaMtrI temane dhanuSya caDhAvI kanyA paraNavA kahyuM. rAme vAva dhanuSya caDhAvyuM ne sItAe temanA kaMThamAM varamALA ApI, lakSmaNe aNuvArtA dhanuSya caDhAvyuM. temane vidyAdharee pitAnI aDhAra mahArUpavatI kanyAo paraNAvI. kaikeyInA vacanathI-rAma, lakSamaNa ane sItA sAthe vanavAsa nikaLyA. tyAMthI rAvaNa sItAne harI laMkA laI gaye. - sAhasagati vidyAdhara-sugrIvanI strI tArAnI IcchAthI, Icchita rUpa karavAnI vidyA siddha karavA-himAlayamAM tapa karavA lAgyA. tene te vidyA prApta thatAM kikiMdhA purImAM AvI sugrIva krIDA karavA bahAra jatAM aMtaHpuramAM dAkhala tharyo. sugrIva pAcho AvatAM pitAnA rUpa dhArI sugrIvane aMtaHpuramAM dAkhala thaelo jA. vAlinA putre kaI jAtane viplava thavA na pAme te mATe bane jaNane aMtaHpuramAM dAkhala thatAM aTakAvyA, ne vacce yuddha thayuM. te temAM eka bIjAne jItavA asamartha thatAM ane ghara jaI ubhA. sAcA sugrIve pavanajaya ane aMjanAnA putra hanumAnane pitAnI madadamAM lAvyA paNa teo be vacceno bheda samajI zakayA nahi. AthI navA yuddhamAM banAvaTI sugrIve kharA sugrIvane kuTI nAkhe. sugrIva kheda pAmI keI mahAbaLavAnanI zodha karavA lAgyA. temane rAma lakSmaNanI madada levAne vicAra karyo. sugrIve pAtAla laMkAthI rAma lakSamaNane te lAvI mAyAvI sugrIvane laDhavA belA. rAma banne vacceno bheda samajI zakayA nahi paNa tenI parikSA karavA mATe pitAnA vajAva dhanuSyane TaMkAra karyo. AthI mAyAvI sugrIvanI vidyA bhAgI gaI. rAme tenA asala rUpane joI tene atyaMta tiraskAra pUrvaka mArI nAkhe. - sugrIve sItAnI zodha karavAnuM mAthe laI, tene pasA rAmane meLavI Ape. hanuMmAnane rAvaNa pAsethI sItAne pAchI levA mokalyA. rAvaNanA bhAI bIbhISaNa ane patnI madadarInA kahevA chatAM te tene ApI nahi. jethI rAma lamaNe hanumAna ane sugrIvanI senA sAthe rAvaNa upara caDhAI karI. raNa For Personal & Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwww 11 - - 262 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. bhUmimAM rAvaNanuM mAthuM lakSamaNe tenAja cakaratnavaDe kApI nAkhyuM. sItAne svAdhinamAM lIdhI ane rAvaNanA traNa khaMDanA rAjyane teoe kabaje karyuM.. lakSamaNanuM rAmanA kRtrima maraNanA samAcArathI hRdaya bebha thatAM maraNa thavuM. rAmane AthI bhAInA viyegane ghaNe AghAta lAge. vairAgya pAmI rAme sarvatyAga karI dIkSA laI bAkInI jIMdagI tapa ane dhyAnamAM vyatIta karI kevaLajJAna pAmI mokSa padane pAmyA. - a iti jaina pramANe lakSmaNa vAsudevAdikanuM AThamuM trika. renamAM-pAlakanA pApe daMDaka dezanA nAze daMDakAraNya daMDakAraNya viSaye jainane itihAsa. jaina rAmAyaNa sarga 5 me jaNAyupakSane saMbandha. rAma, vanavAsamAM pharatAM-daMDakAraNyanA parvatanI guphAmAM AvIne rahyA. tyAM bhejana samaye AvelA be cAraNa munione bhejana ApIne jamyA tyAM gaMdha nAmanuM regI paMkhI vRkSathI utaryuM. munidarzanathI jAtismaraNa jJAna ane caraNa sparzathI rogamukta thayuM te paMkhI jaTAyu nAmathI prasiddha thayuM. rAmanA tenA viSayanA praznathI munie jaNAvyuM ke-ahiM pUrve kuMbhakArakaTa nAmanuM nagara hatuM. tyAM daMDaka nAmane rAjA hate. zrAvastino rAjA jitazatra, tene putra skaMdhaka ane tenI putrI puraMdarayazA jepuraMdarane paraNI hatI. daMDakano pAlaka nAmane brAhmaNa dUta jitazatru pAse Avele te tyAM jainadharmanI geSTimAM joDAtAM skaMdhake tene nirUttarI karyo. pAlaka svasthAnake reSa bharyo gaye. skaMdhake pAMcaze rAjaputranI sAthe vazamA tIrthaMkaranI pAse dIkSA lIdhI. pachI kuMbhakArakaTe javAnI rajA mAgatAM prabhue maraNata upasarga batAvyuM? kaMdhanA ArAdhaka vizadhakanA praznamAM prabhue kahyuM-tArA vinA badhAe sAdhu ArAdhaka thaze. eTale teo badhAnuM bhaluM vicArI te tarapha cAlyA. dUrathI teo pAlakanA najare paDatAM teNe roSa jAge. vera levA sAdhunA yegya sthAnake zo daTAvyAM. sAdhune utAre thaye. daMDaka rAjAdi temanI pAse dhama sAMbhaLI ghaNAja khuza thaI sthAnake gayA. * pitAnA sAthe caDhI janAra ke sAdhyathI paDI janAra. . pitAnI nityakriyAmAM upayogI jaina sAdhunuM mukhya cinha te rane haraNa. For Personal & Private Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM jainavaidikamAM daMDakAraNyane saMbaMdha. 263 duSTapAlake daMDaka rAjAne ekAntamAM kahyuM ke-A skaMdhaka pAMca ddhAnI zAthe tamAruM rAjya levAne AvelA che. je munionA sthAnamAM zastro dATelAM che, tapAsatAM duSTanAM dATelAM maLyAM. daMDake zikSAnuM kAma duSTa pAlakane ja sepyuM. tene manuSya pIlana yaMtrathI sAdhuone aMdhakane dekhatAM pIlavA mAMDayA. samatAthI pIlAtAM chevaTe te kevaLajJAna prApta karI mekSamAM gayA. eka nAne sAdhu rahetAM ska dhake kahyuM mane pIlyA pachI Ane pIla? te na sAMbhaLatAM adhika duchAI vAparI pahelo pI ? aMdhakane AthI roSa thatAM niyANuM karyuM ke-je A tapAsyAnuM phaLa hoya te huM "A daMDaka tathA pAlaka temaja tenA kula ane dezane nAza karanAre thAuM" A rIte aMdhake palAI tyAMthI kALa karI vanDikumAra jAtimAM devatA thayA. A tarapha potAnI bahena puraMdara yazAe ApelI kAMbalIne munie banAvele rajoharaNa (sAdhunA veSanuM cinha) lehIthI kharaDAeluM pakSIe upADyuM, te daivayoge-daMDakanI rANI puraMdarayazAnI pAse jaI paDayuM. teNe bhAInuM rajoharaNa oLakhyuM. pAlake pIlyAnI khabara paDatAM rAjA rANImAM moTo kaleza tha. rANIne zAsanadeve upAdhi munisuvrata tIrthaMkaranI pAse mUkI teNe dIkSA lIdhI. A tarapha agni kumArapaNe thaelA deva-kaMdhane jIve avadhijJAnathI potAnA janmane vRttAMta jANI, pAlakane tathA nagarasahita daMDaka rAjAne bhamasAt karI nAkhyA. te daMDaka rAjA pitAnA pApathI aneka nimAM paribhramaNa karate A gaMdha nAmane regI pakSI, amArA darzanathI jAtismaraNa jJAnavALe ane caraNasparzathI rogamukta thayA che. A pramANe jenomAM daMDaka rAjAnA pApathI daMDakAraNyanI utpatti che. || iti jaina pramANe-pAlakanA pApe daMDaka dezanA nAzathI daMDakAraNya. daMDakAraNya mATe vaidikamatamAM bhinna bhinna thaelI kalpanAo gautamane kalaMka ApAvA gaNapati, brAhmaNemAM bhaLyA. tulasI rAmAyaNa araNya kAMDa pR. 669 nI TIpamAM. (1) "gautamanI upara IrSyAthI gherAelA brAhmaNoe gautamane patita TharAvavAne vAsta-gaNapatinI prArthanA karatAM, gaNapati-vRddha ane durbaLa gAyanuM rUpa dharIne gautamanA khetaramAM piThA. gautame AvIne teNe hAMkI kADhavA vAste hAthane sparza karatAM ja te gAya marI gaI. AthI brAhmaNa gautamane patita TharAvIne tyAMthI cAlyA gayA. gautame e araNyamAM For Personal & Private Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 tattvatrathI mImAMsA. - khaMDa 1 pitAnuM aniSTa thayuM jeIne araNyane sukAI javAne zrApa Apyo hate." ( zivapurANuM) - prathama A gaNapatija kalpita che te mArA lekhathI Apa samajI zakaze khera, Ilu brAhmaNamAM IrSA hoya paNa mAMgalika kAryamAM bhAga lenArA gaNapati-A aniSTa kAryamAM zA mATe joDAyA ? prathama gaNapatie mahAmAyA keLavI gautama jevA mahASine phegaTanA saMtApyA? araNyano nAza karAvI hajAre pazu paMkhIonA Azraya bhAgI nAkhyA bIjA IrSAlu te na samaje paNa jJAnI gaNapati kema na samajyA? - AmAM jJAnI gotamanI paNa eka moTI bhUla thaI, je kAMIpaNa karavAnuM hatuM te te aparAdhIonA mATe karavAnuM hatuM. paNa nAhaka jhADa bIDane sukAvI hajAro pazu, paMkhIonA Azrayane bhaMga karI temanA zApa rUpanA bhAgI zA mATe thayA ? A viSayamAM bIjo lekha jatAM jJAnI gaNapati ke jJAni gotama bhUlelA jaNAtA nathI, paNa bIna pAyAnI juThI vAte lakhanArAja bhUlelA che tethI devane ke Sine deSa Ape te taddana vRthA che. (2) " daMDaka rAjAe potAnA gurU bhRgu muninI putrIne balAtkArathI saMga karatAM, bhUgu munie krodha karIne daMDaka rAjAnA AkhA dezane ujajaDa tathA zuSka thaI javAne zApa Apyo. te upara dhUla thavAthI e Akhe deza verAna jaMgalarUpa thaI gayo. vRkSAdika paNa sukAI gayAM AthI e deza daMDakAraNyanA nAmathI oLakhAvA lAgyA. (vAlamIkIya rAmAyaNa uttara kAMDamAMthI lIdhela utAre) ' 'uparanA traNe lekhonA saMbadhe kiMcit mAre vicAra, jena itihAsa jatAM pAlaka brAhmaNanA pApanuM prAyazcita daMDaka rAjAne naDayuM krodhanA vazamAM parva khaMdhaka munie pitAnA tapanuM mekSarUpa phaLa gumAvI saMsAramAM pharavAnuM vadhAyuM. vaidikamate be trASionA zApathI daMDakAraNya baneluM batAvyuM che. zivapurANavALAe gauttamanA zApathI baneluM batAvyuM che. A vAta evA rUpamAM paNa mUkAya che ke A gauttama amArAmAMthI kADhI mUkyA pachI mahAvIranA ziSya thayA hatA mahAvIra hajAra varSa upara thayA, daMDakAraNya lA be varSa upara thayuM. For Personal & Private Use Only Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu. mahinInA mehavALA nArada viSNuthI ThagAyA. 265 bannenA meLa kevI rIte meLavI ApatA haze ? purANakArA game te lakhe-kemake temane te izvara taraphathI badhI chuTaja maLelI hoya che. Aja purANakAre lakhyuM che ke-zrI kRSNu bhagavAne mAyAvI purUSa mokalI vedadharmathI bhraSTa--jaina dharma calAvyeA. A vAta kRSNa bhagavAnaja temane kahI gayA haze ne ? bIjo lekha jotAM bhRgunA kAraNathI daMDakAraNya thaeluM batAvyuM che. A bhRgu kayA ? kAi jagApara brahmAnA putratA kAI jagApara varUNanA putra A emAMnA kayA bhRguRSie zApa ApIne daMDakAraNya banAvyuM ? je matamAM vAravAra lakhAvaTanA taphAvata thatA rahetA heAya tyAM eja anumAna baMdhAya ke--bIjAnA lekhA joi pAtAnI marajI pramANe temane kalpanAo karelI hoya paNa pAte vAstavika paNe lakhI zakAyaja nathI. // iti vaikei-`Da kAraNya thavAmAM--gauttama ane bhRgu. e be kAraNa rUpe batAvyA tenI samIkSA. yugayugamAM bhakatAnA uddhAraka viSNu, jenA tenAthI zApita ? ane nAradanA zApathI mukata, zivanA be gaNu, te rAvaNa ane kuMbhakaraNa. tulasI rAmAyaNu bAlakAMDa pR. 118 thI 127mAMthI kiMcit sAra " kAmadevane jItavAthI gaviSTa thaelA nArade peAtAnI badhI vAta zivajIne kahI batAvI. zive kahyuM A vAta bhule cuke viSNujIne saMbhaLAvaze| niha. hAthamAM vINA lai gIta gAna karatA nArada kSIra samudramAM nArAyaNu pAse gayA. AdarasatkArathI `tyAM beThA, zive nA pADI hatI chatAM kAmadevanuM svarUpa viSNune kahI khatAvyu, viSNu moDhuM ThekANe rAkhI khelyA ke-tameA jJAnI, vairAgI, tamene kAmadeva pIDA karI zake kharA ke ? garviSTa nAradajI khelI uThayA ke prabhu ApaNI dayA che. have viSNue mAyAne prerI teNe sAceAjananuM vaikuMThathI paNa adhika nagara banAvyuM. temAM guNanidhi rAjA ane tenI putrI vizvameAhinI thai. svayaMvara maMDapa thayeA. nAradajI paNa jaI caDhayA, kanyA dekhI mehamAM paDayA. have e mane zI rIte vare tenI ciMtAmAM paDayA. gheADA vakhatamAM tapa japAdi na banI Ave, mATe viSNunI pAse jaine vara mAguM. paheAMcyA niSNu pAse, viSNue kahyuM-tamArUM hita thAze tema karIza. ( A chaLanuM vacana nAradajI samajyA nahi ) svayaMvara maMDapa bharAi gayeA. nArada pAte pAtAnu rUpa prabhu jevuM dekhIne rAjI thayA. rAjAe temane muni rUpe juve che. kanyA vRkSa vAnara rUpe jue che. 34 For Personal & Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 -~ ~ ~- ~ zivanA be gaNe brAhmaNarUpe nAradajInA badhA bhede jotAM phare che ane nAradajInI pAseja sabhAmAM beThA. ane mazkarI karavA lAgyA ke-rAjakanyA ApaNane sAkSAta viSNu jANane varaze? rAjakanyAne vAMdarA jevA joI pITha daIne AgaLa cAlI ane viSNunA. gaLAmAM varamALA nAMkhI. nAradajI vihula thaI gayA. have pelA zivagaNae kahyuM tame tamArUM meTuM te juvo kahIne zApanA bhayathI bhAgI gayA. darpaNa ne maLatAM pANImAM mukha jotAM kurUpa joyuM. te be gaNane rAkSasa thavAne zApa Ape. vicAra karatA nArada viSNu pAse gayA. kAMte zApa ApuM ke brahmahatyA ApuM. eTale parivAra sAthe viSaNue belAvyA ke-vyAkuLa jevA kyAM cAlyA? ATaluM sAMbhaLatAM ja bhabhakI uThayA ke-he nArAyaNa? tamArAmAM IrSyA ane kapaTa ghaNuM che. tame samudranA maMthana vakhate zivane jhera ApyuM. tame ThagI ThagIne pArakI vastuone laI samRddhivAnuM thayA cho. tamAre mAthe kaI jaNAtuM nathI tame mArI mazkarI karI che tethI tamAre deha dhare paDaze. ane tame mArI AkRti vAnarA jevI karI tethI tamane vAnarAja sAhAsya karaze ane strInI hAnirUpa apakAra karyo che tethI strInA vi. gathI duHkhI thAo? viSNue nAradajIne zApa mAthe caDhAvI lIdho. ane pitAnI mAyAne nAradajI uparathI kheMcI lIdhI. eTale lakSmI ke rAjakanyA nAradajInA jovAmAM AvyAM nahiM eTale nAradajI bolyA ke he prabhu ! mAro zApa mithyA thAo! viSNujI bolyA ke e te meM mArI khuzIthI aMgIkAra karI lIdhe che. nAradajI bolyA ke-mArAM pApa kevI rIte dUra thAya? vipaNue kahyuM zivachanAM ze nAmane jApa karo, sarva pApanI zAnti thaze. zivamAM ame badhAe deve AvI ja gayA. pachI pelA be zivanA gaNe malyA, nAradane pApathI mukata karavA vinaMtI karI, nArade kahyuM zApa mukta nahi thAo paNa tame moTI RddhivALA thaI jagatane jItaze ane viSNunA hAthathI marIne mokSamAM jaze. eTale saMsArane phare raheze nahi. samaya prApta thatAM rAvaNa ane kuMbhakaraNa e be rAkSase pedA thayA." AmAM paNa jarA mArA vicAra--IsArAthI vAtane samaje te paMDita gaNAya paNa kahelI samaje nahi temAM jJAna keTaluM ? zivajIe nA pATha hatI chatAM nArada viSNune kAmadevanI vAta kahevA beThA, viSaNue karelI mazkarI te paNa samajyA nahi. vaLI zivanA be gaNe mazkarI karI te paNa nArada na samajyA. godhA khAdhA tyAre samajyA ane zivanA gaNane rAkSasa thavAne zApa For Personal & Private Use Only Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina vaidikanA rAmalakSmaNAdika. A are ? viSagune paNa zApa Ape ke tamo deha dhAraNa karaze tamArI strInuM haraNa thaze ane vAnare tamene saDApya thaze. je nArada pratyakSamAM jagojapara gothAM khAI rahyA che temanAmAM bhaviSyanuM jJAna kyAMthI AvyuM ? vaLI pelA be rAkSasoe pitAnA zApathI mukata thavA kahyuM tyAre temane bhaviSyamAM mekSa thavAnuM kahI batAvyu ? je mANasa pratyakSamAM jagaja para kuTAte heya te bhaviSyavettA hoya khare ke ? mArA A vicArathI satya zuM che? tene vicAra karI ju? kerekerI zraddhAthI ApaNI buddhimatA zuM kAmanI? vaLI juve nArade kRSNajIne Thaga kahayA, zivajI ThagAyA A badhAmAM badhAre jJAnI koNe samajavA? vaLI vicAravAnuM ke jenA pramANe-rAma lakSmaNa ane rAvaNu e AThamuM vika che.. ane zrI kRSNAdikanuM navamuM trika bAgaLa kahevAnuM che. - vaidike dazA utAramAM-rAma sAtamA ane zrI kRSNa AThamA avatAra, eTale rAma te pUrve thaelA che. te pachI A rAmAyaNavALAe uche chate miLa kevI rIte meLavIne A haze ? sajajane jarA pukata paNe vicAra karaze? che Iti vaidike nAradanA zApe strI viyegI viSNu ane zivagaNa be zApathI mukata. vibhISaNanA praznanA uttaramAM-jayabhUSaNa kevalIe kahI batAvelA rAma sItAdikanA pUrvabha jenA pramANe - jaina rAmAyaNa sarga 10 mAMthI nIce pramANe. kSemapura nagaramAM nayadatta vaNikanA dhanadatta ane vasudatta be putre hatA. A baMnene yAjJavalkaya nAmanA brAhmaNa sAthe mitrAI hatI. teja nagaramAM sAgaradatta vaNikane-guNadhara putra ane guNavatI putrI hatI. A guNavatIne pitAe dhanadattane ApI, tenI mAtAe dhamanA lebhathI dhanADhaya zrIkAntane ApI. yAjJavalyane khabara paDatAM nayadattanA putrane khabara ApI. pelA vasudatta rAtre zrI kAntane mArI nAkhyo. ane zrIkAnta paNa khagavaDe vasudattane mArI nAkhe. te banne marI viMdhyATavImAM mRgalA thayA. guNavatI kuMvArIja maraNa pAmI ane teja vanamAM mRgalI thaI. tyAM paNa tene mATe bane yuddha karIne maryA. evI rIte paraspara vairathI ghaNu kALa saMsAramAM rakhaDayA. For Personal & Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1. A tarapha dhanadatta-bhAInA maraNathI pIDita thaI bhaTakavA lAge. rAtre kSudhA pIDite sAdhu pAse bhejana mAgyuM. sAdhu bolyA rAtre sAdhu pAse na hoya ema kahI dharma baMdha ApatAM pake zrAvaka thaye. maraNa thayA pachI saudharmo devatA thayA. tyAthI cyavane mahApuramAM-merazeThanI strI dhAriNInA" padyarUci putra zrAvaka thaye. A paddharUci azvArUDha thaI gokuLamAM jatAM azvathI utarI maraNa dazAmAM paDelA baLadane namaskAra maMtra saMbhaLAvyuM. tenA prabhAvathI eja baLada teja nagaramAM channachAya rAjanI zrIdattA rANIne vRSabhadhvaja nAme putra thaze. A kumAra pharatAM pharatAM te baLadanI mRtyubhUmi pAse AvyA e joI teNe jAtismaraNa jJAna thayuM. tyAM teNe eka jenazcaya karAvI tenI eka bhIMta upara-maraNa pAmatA te baLadanuM, tenA kAnama maMtranA saMbhaLAvanAranuM, ane sAthe tenA ghaDAnuM, paNa citra karAvI rakSakone kahete gaye ke A citra je lakhe tenI khabara mane turata Apaje. A tarapha padharUci tyAM AvI vaMdana vidhi karI citra jotAM be ke A vRttAMta badhuM mane lAgu paDe che. rakSakethI khabara maLatAM vRSabhadevaja tyAM tarataja Avyo ane teNe pamarUcine pUchyuM A citrane vRttAMta tame jANe che? teNe kahyuM-"hA" kaI jANItA purU ahiM AlekhyuM che. te sAMbhaLI vRSabhadhvaja namaskAra karI che ke e baLadane jIva huM A rAjaputra thayo chuM. tame mArA gurU che, rAjya tame bhega. ema kahI vRSabhadhvaja zrAvakanAM vrata pALate padmarUcanI sAthe abhedapaNe vartI ane maraNa pAmI bIjA devalokanAM mahaghikapaNe devatA thayA. have pahmarUcine jIva, devalekamAMthI vIne-merUthI pazcimanA vaitADhaya upara- naMdAvarta nagaranA rAjA naMdIzvara, tenI rANI kanakaprabhAnA putra nayanAnaMda thayA. tyAM rAjya bhegavI. pachI dIkSA laI cothA devalokamAM devatA thayA. tyAMthI cyavIne pUrva videhanI kSemApurInA rAjA vipulavAhana temanI rANI padmamAvatIthI zrI caMdranAmA kumAra thayA. rAjya bhagavyA pachI samAdhi gupta muninI pAse dIkSA laI kAla karI pAMcamAM devakamAM iMdrapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne temane jIva, A mahAbaLavAna baLabhadranI padavIvALA rAmacaMdra thaelA che. A pramANe rAmacaMdrajIne TuMka pUrvabhava kahI batAvyA. * ane vRSabhadhvajane jIva anukrame A sugrIva rAjA thaela che. have pelA zrI kAntane jIva aneka bhavamAM bhramaNa karI mRNulaMkada nAmanA nagaramAM-zaMbhu rAjA ane tenI rANI hemavatIne putra vajakaMTha, nAme thaye For Personal & Private Use Only Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jainapramANe rAmasItAdikanA pUrvabhavane saMbaMdha. 268 ane pelo vasudattane jIva aneka bhavamAM bhramaNa karI zaMbhu rAjAnA purohita vijaya tenI strI ratnasUDAne zrIbhUti nAme putra thaye. pelI guNavatIne jIva aneka bhavamAM bhramaNa karI zrI bhutinI sI sarasvatI, tenI putrI vegavatI nAme thaI. teNe yauvana vaye sudarzana nAmanA eka dhyAnastha sAdhunA bhakatane hAsyathI kahyuM ke A sAdhune meM pUrve strInI sAthe kIDA karatAM je hate. Ane te tame zuM vaMdanA kare che ? A vAta sAMbhaLIne loke viSama pariNAmI thaI kalaMkanI uSaNa karatA satA te munine upadrava karavA lAgyA. eTale jyAM sudhI A kalaMka mArA uparathI utaraze nahi tyAM sudhI huM mAruM dhyAna chAza nahi. e te munie abhigraha karyo. ' pachI kaI zAsana devatAe reSathI vegavatInuM mukha rogagrasta karyuM ane sAdhunA upara mukelA kalaMkanI vAta tenA pitAnA jANavAmAM AvatAM vegavatIne ghaNoja tiraskAra karyo. eka tarapha pitAne roSa, bIjI tarapha regathI bhaya pAmIne vegavatIe sudarzanamuni pAse AvI sarva lokenI samakSa ucca svare A pramANe kahyuM-he svAmi tame sarvathA nirdoSa che. me tamArI upara A khoTa deSa Are paNa kare che mATe he kSamAnidhi ! mAro e aparAdha kSamA kare? te vacana sAMbhaLI leke pAchA pharIthI te munine pUjavA lAgyA. tyAra pachI vegavatI paramazraddhALu zrAvikA thaI. zaMbhu rAjAe tenI mAgaNI karI. zrI bhUtie kahyuM ke huM mArI kanyA mithyAdaSTine ApIza nahi. te sAMbhaLI zaMbhu rAjAe zrI bhUtine mArI nAkhIne vegavatInI sAthe baLAtkArathI bhaMga karyo. te vakhate vegavatIe zApa Ape ke huM bhavAMtaramAM tArA vadhanA mATe thaIza. pachI zaMbhu rAjAe tene choDI dIdhI eTale harikAntA (sAdhvI) AryAnI pAse dIkSA laI AyuSya pUrNa karI vegavatI sAdhvI pAMcamA brahma devalokamAM gaI. tyAMthI avIne te janakarAjAnI putrI sItA thaI ane pUrvanA zApanA vazathI zaMbhu rAjAnA jIva rAkSasapati rAvaNanA mRtyunA mATe te thaI pI. pUrve sudarzanamuni upara khoTo deSa ArepaNa karavAthI A sItAnA bhavamAM tenA upara lekee khATuM kalaMka mUkayuM. jaina graMtho pramANe rAmasItAdikanA pUrva bhavana TuMka vicAra lakhI batAvyuM." || iti jena pramANe-rAma sItAdikanA pUrva bhavonuM svarUpa For Personal & Private Use Only Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' khaMDa 1 270 tattvatrathI mImAMsA. vedamAM khetI athavA kRSikAryanA devenI prArthanA hiMdu saMskRti pR. 11 mAM--"khetI athavA kRSikAryanA devane saMbodhIne racAyeluM nIcenuM stuti gIta ati jANavA lAyaka che. te devemAM * sItAnuM nAma paNa maLI Ave che. ane tyAM sItA zabdane artha pAka utpanna karanAra khetInuM "haLa? evo karavAmAM Avyo che. samaya jatAM e haLa"--"devI ane prAcIna hiMdanAM be mahAna vIra kAvya paikInA eka rAmAyaNa" nAmanA vIra kAvyamAM nAyikA tarIke jovAmAM Ave che. kSetranA nAyakanI madadathI ApaNe kSetra ( raNasaMgrAmamAM) vijaya meLavazuM. ApaNI gAye tathA ghoDAonuM rakSaNa karanAra ApaNe nAyaka (Izvara) ApaNuM kalyANa kare." o parama pitA? amArA upara miSTa varSAda varSAve. gAyanA dUdha je te zuddha ane vipula joIe. tene mAkhaNa jeTale mIThe kare." maMgaLakArI sItAdevI! ame vInavIe chIe ke AgaLa cAle ke jethI ame sukhI thaI avAja sArI rIte ugADI zakIe" vigere (aga. ma. pa7)-- te vakhatanA vahemI kheDuta paMDitanI A prArthanAo che. AmAM izvarane prayajana karyuM hatuM? Izvara kRtavede kayA hisAbe ? ke RSionA lehIne ghaDo betramAM, temAMthI sItA jamInamAMthI sItAnI utpattimAM kAraNabhUta RSio tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 166-167 mAMthI lIdhelo sAra (1) "RSionI pAsethI daMDa levAne rAvaNe cAra datene mokalyA. RSioe-zarIramAMthI lehi kADhI ghaDe bharone dUtane ApIne kahyuM ke A ghaDo ughADatAM tamo parivAra sahita kSaya thaze. ghaDe rAvaNane soMpI dUtoe RSione zApa paNa saMbhaLAvI dIdhe. sAMbhaLatAnI sAthe rAvaNane dAha thaye. eka vakhata rAvaNa zivanI sabhAmAM vedAMtanA vicAramAM janaka rAjAthI hArI gayA hate.tethI janakanuM aniSTa karavA A ghaDe janakanI nagarI pAse kSetramAM daTAvyuM. janakanA dezamAM duSkALa paDatAM vRSTinA vAste yajJane AraMbha karyo ane suvarNanA halathI bhUmi rAmanA samayamAM nate ziva, nati vedAMta prakriyA hatI te pachI zivanI sabhA senI ? For Personal & Private Use Only Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. vaidike rAmasItAdikanA pUrvabhavane saMbaMdha. 271 kheDAvatAM pRthvImAMthI addabhuta tejavALuM siMhAsana pragaTa thayuM. siMhAsananI cAre dizAe cAra sakhio mAre chala dharIne ubhI rahelI ane madhyamAM pavitra guNavALAM bhUmiputrI ( sItAjI) bIrAjyAM hatAM. janakanI prArthanAthI sakhio sahisiMhAsanane lepa thaI bhUmi putrI kanyA thaI gayAM. ane rAjAe jAnakI nAma rAkhyuM. paNa nArade AvIne sItA kahyAM." | ( TIpamAM jaNAvyuM che ke-halanA lITAnuM nAma sItA che tethI sItA thayAM.) janake tapa karI zivanI pAsethI dhanuSa meLavI pratijJA karI ke A dhanuSa teDe te A kanyAne vare? ghaDo daTAvyA pachI rAvaNane cAre dizAomAM parAjaya thate te paNa traNe loka pitAnA vazamAM karyo." (2) trAgyedamAM batAvelI sItA saMskRta. sA. pR. 394 mAMthI. "sItAne vRttAMta te paNa tenI sAthe jela zakAya tema che kAraNa ke haLa kheDavAthI jamInamAM paDelI cAsane mATe cetanattvanuM AropaNa thavAthI devI tarIke enuM AvAhana karavAmAM AveluM gagavedamAM ApaNe joIe che. keTalAka gRhyasUtromAM paNa kheDAelI jamInanI devatA tarIke e sUtramAM enI stuti karavAmAM AvI che. ane Idra athavA parjanyanI strI tarIke ene gaNavAmAM AvI che. sItAnI utpatti AvI rIte thaelI tenuM sUcana rAmAyaNanI aMdara ja thaeluM che." rAvaNane nAza karavA pharIthI janmelI sItA. (3) hiMdustAnanA deve pR. 171 thIja mithilAnA rAjA janakane eka ghaNI ja khubasurata kanyA hatI. tenI utpatti tenI kAntinA jevIja adbhuta hatI, eka vakhata rAjA khetara kheDate hato evAmAM tene haLa je jamIna upara pharI vaLyA hatA te uparathI bALaka utpanna thayuM ane ethI tenuM nAma teNe sItA (cAsa) pADayuM. tenA AvA adbhuta prakAranA janmane lIdhe tene lakSamInuM svarUpa mAnavAmAM Ave che. pUrva janmamAM je rAvaNe tenuM atyaMta apamAna karyuM hatuM tenA para vera vALI tene nAza karI teNe pharI avatAra lIdhe hate. * janakanI putrI jAnakI e gauNanAma svAbhAvika ja gaNAya? vizeSa zuM? For Personal & Private Use Only Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 tatrayI--mImAMsA. - ' khaMDa 1 (4) sItAnI utpattinI kathA rAmAyaNane uttarakAMDa sarga 17. pR. pahelAmAM nIce pramANe jaNAvelI che,' | ( hi de. pR. 172nI TIpamAMthI ) "rAvaNa-himAlayanA vanamAM tapa karatI kanyAne pUche che ke tuM koNa che? uttaramAM huM kuzadhvaja trASinI putrI, RSinA vedAbhyAsa vakhate janmI tethI vedavatI nAme chuM. devoe vara pasaMda karavAnuM mane kahyuM paNa mArA pitAe viSNune ApavA IchelI che. AvA nizcayavALA teNInA pitAne rAvaNe mArI nAkhe. kanyAnI mAtA zabanuM AliMgana karI baLI marI, to paNa rAvaNe lagnanI prArthanA karIne kahyuM ke huM viSNuthI caDhIyAta chuM. kanyAe kahyuM tArA zivAya e devane keI tiraskAra karaze nahi. evuM sAMbhaLI rAvaNe teNInA ceTalAne aMgulInA agrabhAgathI sparza karyo. kanyAe eTale kApIne kahyuM ke have huM jIvIza nahi. teM mAruM A apamAna karyuM che. mATe huM tArA nAzanA mATe janma laIza, ema kahI te kanyA baLI marI, eja kanyAe janaka rAjAne tyAM janma lIdhuM che. ane te tArI (viSNunI) strI thaI che. te tArI zakitathI teNe haNe che. (rAvaNane) haNyo che." AmAM mArA be bela-vaidika mata pramANe sItAnA saMbaMdhe cAra lekhamAMnA traNa te jenonA lekhanI sAthe kiMcitmAtra paNa saMbandha dharAvatAja nathI. cethA utArAnI sAthe paNa viSamatA che. te evI rIte ke jenomAM jayabhUSaNa sarva rAma sItAdikanA pUrvabhave be cAra moTA batAvatAM. sItAne pUrvabhavazaMbhu rAjAnA puhitanA putranI putrI vegavatI thaelI batAvelI che. tenA bApane zaMbhu rAjAe mArI nAkhIne vegavatInI sAthe baLAtkAra karavAnuM jaNAvyuM che ane zaMbhu rAjAthI chuTIne teNIe dIkSA lIdhI che ane tyAMthI maraNa pAmI pAMcamA svarge gaI ane tyAMthI cyavane janaka rAjAne tyAM sItApaNe janmI che. vaidikamatamAM sItAne mAtra eka ja bhava batAvatAM nAmAdikane temaja viSayane pherela hoya ema sahaja vicAra karatAM jaNAI Ave che, chatAM paMDita temAM AMkha mIMcAmaNa kare che te judI vAta che ? rAvaNanI utpattine bIjo prakAra. tulasI rAmAyaNa. bAlakAMDa pR. 154 nI TIpamAMthI. "brahmAnA putra pulasyamunimerU upara tRNabiMdunA AzramamAM tapa For Personal & Private Use Only Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu. vaizvikAmAM-rAvaNa--sitAnA lekhAmAM viSamatA. 203 karatA hatA, tyAM aneka kanyAe AvI kalakala karatAM oi pulaye kahyuM-je kanyA mArI sAme Avaze te garbhavatI thaze. pachI kanyAoe javuM aMdha karyuM. paNa nRSiMdunI kanyA bhUlathI tyAM jatAM garbhavatI thaI. tethI vizravA RSine janma thayA. vizravA kAi RSinI kanyAne paraNyA temAMthI kuberajInA janma thayela. kuberajInA tapathI prasanna thaIne brahmAe tene puSpaka vimAnanu tathA bhaDArAnuM adhyakSapaNuM ane tenA pitAne rahevA la'kApuri ApI. ke je rAkSasAnA jatA rahevAthI khAlI paDI hatI. kuberajIne sarvottama joi sumAlI nAmanA eka rAkSase pe!tAnI kaisI nAmanI kanyAne vizravAnI pAse mAphalI. vizravA saikasIne joI bAlya ke--tu' saMdhyA samayathI putranI icchAthI AvI che mATe tane ghAra rAkSasa putra utpanna thaze, AthI rAvaNa vigerenI utpatti thai. ( adhyA tma rAmAyaNu. ) AmAM jarA vicAraH-pUrvanA lekhamAM zivanA e gaNAne rAvaNu-- kuMbhakaraNa thavAnu kahI nArade zApa mukta karyAM. A jagA para vizravAe kaikasIne gheAra rAkSasa putra (rAvaNa) thavAnuM kahI khatAvyuM ? A emA sAcuM karyu? rAvaNu-kuberajI, varUNu, yama, e traNene jItI iMdrane jItavA gayA. tulasI rAmAyaNu khAlakAMDa pR. 100 nI TIpamAMthI. rAvaNa-kuberajIne, varUNane tathA yamane jItyA pachI keMdrane jItavA gayA. laDAimAM rAvaNu pakaDAvavAnI taiyArImAM hatA, teTalAmAM meghanAdedrane pakaDI lIdhA. laMkAmAM lAvI keda karatAM-brahmAe tyAM AvI meghanAdane aneka varadAna tathA amedha zaktie ApIne IMdrane cheDAnyeA. meghanAdane IMdrajita e nAma paNa brahmAe ApyuM hatuM. " ( vAlmIkIya rA. UttarakAMDa, ) (6 jaina rAmAyaNa jotAM-vaitADhaya paryaMta upara rathanu pura nagaranA anivega rAjAnA putra sahusAra rAjA tenI rANI cittasuMdarIne garbha samaye iMdranA sabhAganA dohadathI thaelA putranuM nAma iMdra pADeluM. te peAtAne IMdra mAnIne sAma, cama, varUNa ane kubera cAra dizAnA cAra vidyAdharone digapAla sthApI pete rAjya karatA hatA, teonI sAthe rAvaNanuM yuddha thayuM hatuM. paNa sAkSAt IMdranI sAthe nathI thayuM. tyAM brahmA AvyA, vA ApyA, vagerenI vAta pAyA vinAnI lAge che. te amArA lekhAthI vicArI jo jaya, 25 For Personal & Private Use Only Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 tavatrayI-mImAMsA. khaMDa kailAsa upADavA jatAM zivanA dabANathI retAM rAvaNa thaye. tulasI rAmAyaNa. bAlakAMDa. pR. 157 nI TIpamAM. rAvaNanuM AvavuM sAMbhaLI kuberajIe laMkAne khAlI karI alakApurIne vasAvI hatI. ema vAlamIkIya rAmAyaNamAM kathA che. rAvaNe kelAsane uThAvatAM sadAzive paganA aMguThAthI kailAsa dabAvyuM. tethI vize hAtha bhIMsAtAM rAvaNa re hatuM tethI tenuM nAma rAvaNa paDayuM hatuM. pahelAM dazakaMdhara nAma hatuM. A samaye sadAzive teNe keTalAMka varadAna paNa ApyAM hatAM. (vAlmIkIya uttarakAMDa) AmAM vicAravAnuM ke jene rAmAyaNamAM jaNAvI gayA che ke-rAvaNa ane vAlI A benuM yuddha thatAM rAvaNahAryo che. vAlI pitAnA bhAI sugrIvane rAjya seMpI aSTApada. parvata upara tapa karavA gayA che. vimAna laIne jatA rAvaNe tyAM vAlIne joyA, dveSathI parvata sahitapheMkI devAne vicAra kare che eTale vAlI munie paganA aMguThAthI parvata dabAve. nIce dabANamAM AvatAM chuMdA ane re tyAMthI rAvaNa nAma pasiddha thayuM. bIjI vAta e che ke - ziva" dvApara yugamAM thayA che ane rAvaNa betAmAM thayA che. tyAM mahAdevajI AvyA kayAMthI? mATe A vAta vicAravA jevI che ? puSpaka vimAnavALA kuberajIne dekhI rAvaNa tapa karavA lAgyo. tulasI rAmAyaNa bALakAMDa. pR. 155 TIpamAMthI eka samaye puSpaka vimAnamAM besIne pitAnI pAse AvelA kuberajIne joI-rAvaNe potAnI mAtAne pUchyuM " A keNu che? mAtAe kahyuM-A tAre sAvake bhAI che ane tapa karIne deva padavI pAmyo che. tAre janma vRthAja che ke tuM ALazu thaIne gharamAMja paDI rahyo che. AthI cAnaka caDhatAM rAvaNa -kuMbha karNane tathA vibhISaNane sAthe laIne tapa karavA lAge.(vAlmIkIya rAmAyaNa uttarakAMDa) - keTalAke kahe che ke-kuMbhakarNane IdrAsana levuM hatuM tene badale brahmAe nidrAsana ApyuM." AmAM vicAravAnuM ke- pUrvanA lekhathI joyuM hatuM ke-kuberAdika traNane te rAvaNe jItI lIdhA hatA, te pachI A puSpaka vimAna laIne AvelA rAvaNanA For Personal & Private Use Only Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa muM. vaidake--kAkabhuzuDe garUDajIne kahelI rAmakathA. 275 kubera bhAi kayA ? ane rAvaNu bhAione lai kayA kAraNe tapa karavA gayA ? e vicAravA jevu` che. 5 vaikrike-rAvA patti, IMdrejaya, kuberabhAI AdinA vicAra, vaidikamate-kAkabhuDe garUDajIne kahI batAvelI rAmakathA, tulasI rAmAyaNanA uttarakAMDamAM-kAkabhuzuM` gaDajIne kahI batAvelI rAmacaMdrajInI adbhuta kathA, pR. 1159 thI te pR. 1234 sudhImAMthI lIdhele kicit sAra-". ' sadAzivajI kahI rahyA che ke huM pAvatI ! meM mArI buddhi pramANe rAmacaMdrajInI kathA kahI sabhaLAvI, rAmacaMdrajInuM caritra so karoDa zlokamAM racAyeluM che. tethI sarasvatIjIne ke zeSanAgane paNa pAra maLe ema nathI. kemake rAmacaMdrajI anata che, temanA guNA anaMta che ane temanA janmA tathA karyAM paNa anata che. tethI rAmanA caritrA gaNI zakAya ema nathI, tethI je pramANe kAbhuzuDe garUDajIne kathA kahI saMbhaLAvI hatI te pramANe meM tamane kahI saMbhaLAvI. huM sadAziva ? kAkabhuae gurUjIne e kathA kahI saMbhaLAvI e ghaNu A che ? viratijJAna vijJAna draDha, rAmacaraNa atineha. vAyasatanu raghupati bhagati, mohi parama saMdeha. 78 kAbhuzuDa ke je kAgaDAnA zarIravALA temAM vairAgya, jJAna, daDha vijJAna rAmacandrajImAM atyaMta sneha. bhakti e kema saMbhave ? A viSayamAM mane parama saMdeha che prathama kAgaDAnA ane garUDanA savAdaja kesa thayA ? te kaheA pachI mahAdevajI kahevA lAgyA ke-dakSanA yajJamAM apamAna thavAthI 'teM ' krehane tyAgyA. mane paNa atyaMta zoka thayA. pachI bhaTakatA bhaTakatA nIlapatinA talAva upara AvyeA. tyAM kAgaDAnA zarIravALA eka bhuthu rahetA hatA. te cAra yuganA pramANe-rAmacaMdrajInuM dhyAna, yajJa, pUjana ane bhajana karatA. rAmakathA sAMbhaLavAne pazu paMkhIo paNa AvatA. meM paNuM haMsanu rUpa dharI taLAvamAM nivAsa karI rAmanuM' caritra sAMbhaLyu. pachI kailAsa upara AvI te badhu' caritra meM tane saMbhaLAvyuM, have kAgaDAnA ane garUDanA sabandha thaye te sAMbhaLe rAmacaMdrajI keMdrajItanA nAgapAsathI badhANA. te garUDa kApI nAkhIne vicAra karavA lAgyA ke-rAmamAM izvara guNu heta teA mAre dhana kApavA zA mATe AvavuM paDatuM ? ane izvara nAgapAsathI khaMdhAyaja kema ? iMtyAdika mAhane vaza thayA. For Personal & Private Use Only Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ane pachI garUDajI nAradajIne malyA. nArade kahyuM ke rAmanI mAyAnI tamane khabara nahi paDe, are ! mane paNa aneka vAra mehamAM nAMkhI dIdhA che. huM garUDajI ? tame brahmAnI pAse jaine sa Mdeha pUche. brahmAne pUchatAM te paNa vicAramAM paDI kahevA lAgyA ke--are ! prabhunI mAyAnA pAra nathI. temane mane paNa ghaNIvAra nacAvye che. he garUDajI ? tame zivane pUchazeA te tamArA saMzayano nAza thaze ? zivajIne jaIne maLyA. temane kahyuM ke ema mArgamAM khulAzA na thAya mATe tame satsa gamAM jaine raheA, ema kahIne nIlaparyaMta upara jyAM kAka zuM Da-pazu pa khIomAM kathA karatA hatA tyAM garUDajIne mokalyA. huM pAMtI ? me'garUDane jAte edha na ApyA tenuM kAraNu sAMbhaLa ? garUDa abhimAna karela teneA nAza karavAnI icchA prabhu karatA hatA. mArA khAdhathI te abhimAna garUDanu jAta nahI tethI meM tene kAkabhuzuMDanI pAse mokalyA ? prabhunI mAyAthI meAha na pAme evA dunA cAmAM kANu che ? prabhunI mAyA brahmAne ane mane paNa cheDatI nathI. te pachI khIjA kANamAtra che? have garUDajI kAkabhuzuDane jaine malyA. Adara satkAra thayAM. kema padhAryAM che ? garUpe kahyuM ke mane rAma kathA saMbhaLAvA ? have kAkabhuzuMDejI rAmacaritra sabhaLAvA lAgyA. prathama mAnasacaritra, pachI nAradane thaelA mehanuM, pachI rAvaNa rAmanA avatAranuM, khAlapaNAnuM, rAjyAbhiSekanuM ityAdikanA kramathI sAMbhalatAM chevaTe vanavAsathI pAchA AvIne nyAyapUrvaka rAjya karyuM tyAM sudhI kahIM batAvyuM. ema sarvAM caritra sAMbhaLyA pachI garUDajI khelyA ke he kAkabhuzuDajI ? rAmacaritra sAMbhaLatAM mArA sadeha dUra thayA. prathama nAgapAsathI badhAelA joi mane sa Mdeha thayA hatA paNa te mArA hitane mATe hatA. pachI kAkabhujI DajI mAlyA ke-he garUDajI ? tameAne mAha thAya temAM AzcaryuM nathI -kemake je nArada, ziva, brahmA sanakAdika tathA bIjA AtmavAdI munIzvarA che teone paNa mAyA mAhita karI nAkhe che. jagatamAM mehe kene kaiAne aMdha karyAM nathI ? kAmadeve kene namAvyA nathI ? tRSNAe kha!varA, krodhe mAnyA, leAbhathI viTa anA, lakSmInA made vakra, aizvaryanA maDhe bahirA,he garUDajI! ityAdika mAyAnA kuTuMbathI-ziva bhrahmA paNa Dare che tyAre bIjA jIvo teA zA lekhAmAM che ? e mAyA mAtra rAmacaMdranIja dAsI che, mithyA che, ema samajyA hAya paNa rAmacaMdrajInI kRpA vinA te chUTatI nathI. mAtra sava guNAnA bhaMDAra zrI rAmacadrajIne meha thAya tevu' kazuM kAraNa nathI. aMdhakAra sUryanI pAse jaI zake kharI ke ? jema naTa aneka vezeA dharI ahaMbhAvane pAmatA nathI tema prabhu bhaktonA mATe aneka avatAra dharI lIlA karatAM--te te chAjatA bhAvA khatAve che paNa ahaMbhAva pAmatA nathI. he garUDajI ! rAmalIlAthI AsurI leAkA meha pAme che For Personal & Private Use Only Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nnnnn prakaraNa 37 muM. vaidike kAkabhuzuMDe garUDajIne kahelI rAmakathA. 277 ane bhakata leke sukha mAne che. te garUDajI huM nAnA kagaDAnuM rUpa dharI temanA ghaNA khela jouM chuM ane emaNuM juThANa upAthane khauM chuM. rAmacaMdra eka vakhata evuM vilakSaNa caritraphayuM ke spaNa karatAM romAMcita thaI jAuM chuM. (A jage para temanA paga para temanA rUpanuM, Abha adabhuta svarUpa lakhIne , prabhu mane pakaDI levAmAM 'batAvyuM che.) prabhu pitAnA pratibibe joI nAcatA, prabhunI AvI lIlA te doDatA, dUra jate tyAre mAlapu batAvI lalacAvatA che ka naI mane saMzaya thaye. prabhu AvuM caritra zA mATe karatA paNa bIga nI kavi thatAM rAma caMdrajIe prerelI mAyA mArAmAM vyApI gaI, cakita thayelA kAkAThe janma maraNamAM nAkhanArI na thaI. jyAre mane saMzayathI a ratAM lo je tyAre rAmacaMdrajIe hAsyaja karyuM ane mane pakaDavAne de 4. mane u0 jAte joI bhujAo lAMbI karatA huM jema dUra uDate tema bhujAo najIkamAM dekhAvA lAgyuM. chevaTe huM brahma leka sudhI caDhIne pAchuM jovA lAgyo te bhujAone ane mAre be AMgaLane ja aMtara raheluM . mArI jyAM sudhI gati thaI tyAM sudhI gaye paNa prabhunI bhujAo te mArI pAchaLa ja hatI. te joIne te huM vyAkuLa ja thaI gaele. pachI AMkha ughADane joyuM te huM ayodhyAmAMja dekhAya. mane joIne rAmacaMdrajI hasyA ane te hasatAMja. mArU zarIra temanA mukhamAM pesI gaeluM meM joyuM. he garUDajI! rAmacaMdrajInA udaramAM aparimita brahmAMDe joyAM-te evA joyAM ke vicitra racanAvALA ane eka ekathI adhika goThavaNavALA aneka leke dIThA. karaDe brahmAo, kaDo sadAzi, agaNita nakSatro, agaNita sUryo, agaNi caMdro agaNita lekapAle, agaNita yame, agaNita kAlo, agaNita parvate ane agaNita vizALa pRthvIo mArA jevAmAM AvyAM. samudro, nadIo, vane, vividha prakAranI suSTionA vistAra, devatAo, munio, siddho, nAgo, nagare, kinnare, jarAyuja ane aMDaja, svadeja tathA udalijaja e cAra prakAranA carAcara che paNa asaMkhyAta levAmAM AvyA ja je kayAMya dIThuM na hatuM; je kyAMya sAMbhaLyuM na hatuM. ane manamAM paNa kadI AvyuM na hatuM tevuM saghaLuM adbhuta mArA jovAmAM AvyuM e saghaLAnuM huM kayA prakArathI varNana karI zakuM? huM eka eka brahmAMDamAM sese varSa sudhI rahyo. e pramANe aneka brahmAMDene jete jete huM pharyo. pratyeka lekamAM-bhinna bhinna ka vedAdikamAM nahI joeluM paNa jainagna joyA pachI Azcarya magna thaI udhuM chatuM kalpI kAkabhuzaMDanA mAraphate rAmacaMdrajInA udaramAM prakAzamAna thaeluM batAvyuM hoya For Personal & Private Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~~~~ nA * 278 tattvatrathI-mImAMsA. ' khaMDa 1 brahmA, viSNu, zi, manu, dipALe ane evI ja rIte bhinna bhinna manuSya, gaMdharvo, bhUta, vaitAle. kinara, rAkSase, pazuo, pakSIo, devatAo, daitye, tathA aneka jAtanA prathama gaNo, mAjevAmAM AvyA. pratyeka brahmAMDamAM meM mArA rUpe paNa aneka dIThAM ane mArA saMbandhanA cA nIla parvata tathA taLAva Adi padartho paNa aneka ane anupama dIThAM. proka brahmAMDamAM-adhyA nagarIo, dazaratha rAjAo, kozalyA, Adi mAtAo ane bharatajI Adi bhAIe paNa mArA jevAmAM AvyA ke jeonA rUpe vividha prakAranAM hatAM. pratyeka brahmAMDamAM-ramacaMdrajInA avatAro tathA temanI apAra bAla lIlAo, mArA jovAmAM AvI. he bhagavAnanA vAhanarUpa garUDajI! haM agaNita ,pahmAMmAM phI ane te brahmAMDamAM bhinna tathA ativicitra padArtho dIThAM paNa sarva brADAmAM --rAmacaMdrajI ekanA eka prakAranAja jovAmAM AvyA. aneka brahmAMDa bhamatA - bhamatAM jANe eka se ka vyatIta thaI gayA hoya evuM mane jaNAyuM. pharatAM pharatAM huM AzramamAM AvyuM tyAM thoDA kALa vyatIta karyo. 000 mane aneka kapa vyatIta gayAnI bhranti thaI vAstavika rIte te e saghaLuM be ghadhanI aMdaraja jovAmAM AvyuM hatuM. he garUDajI? mane vikala thaelo joIne rAmacaMdrajI hasyA ke turataja huM temanA mukhathI bahAra AvI gaye, (vAstavika jevAM te A brahmAMDa paNa virA purUSanA udaramAMja che.) rAmacaMdrajI pharIvAra mArAthI bAla lIlA karavA lAgyA paNa mane vizrAma maLe nahi. temanI prabhutA joI bhAna vinAne dharatI para pI gaye. rakSaNa kare rakSaNa kare ema belavA lAgyuM. mane vyAkula thayela joI mArA mAthA upara hAtha dharIne mAruM duHkha harI lIdhuM. meM hAtha joDI vinatI karI eTale dAsa jANuM gaMbhIra vacana bolyA ke-he kAkabhuzaMDajI IcchA hoya te mAgI le? meM tarka vitarka karI akhaMDa bhakti mAgI. " tathAran" kahIne belyA ke " mane bhakita pyArI che temAM tuM avicala prema karaje." have tuM mAre siddhAMta sAMbhaLa! mArI mAyAthI sthAvara jaMgama cha pedA thayA che, te mArA aMze rUpa hovAthI mane sadA pyArA che temAM manuSyo adhika pyArA che tethI brAhmaNe, tethI vedapAThI, tethI nItine anusaranArA, tethI vadhAre mArA mane mArA dAsa che. je bhakita vagarane brahmA heya te paNa te bIjA cha jevo ja che. jema eka pitAne game teTalAM chokarAM hoya paNa bhakita vALe a chatAM vadhAre vAre hoya. tema bhUkhane bhakata mane jyAre lAge che. je tuM mAruM bhajana karIza te mRtyu paNa tane pahoMcaze nahi, ema kahI mArI sAthe bAla lIlA karavA lAgyA. ane bhUkhyA jANu mAtAe stanapAna karAvyuM ane pachI huM mArA AzramamAM AvyA. he For Personal & Private Use Only Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. vaidike-kAkabhuzu De garUDajIne kahelI rAmakathA. 279 garUDacha? meM mArI buddhi pramANe prabhunA pratApane mahimA kahI batAvyuM. AmAM meM mArI kazI kalpanA karI nathI. ItyAdika. || iti vaidika rAmAyaNamAM-garUDane-rAma kathA kahenAra kAkabhuzuMDa, kAkabhuzuMDe kahelI rAmakathAnI kiMcit samIkSA. "jaina itihAsa premane rAma-lakSmaNa ane rAvaNa te baladeva, vAsuane prativAsudevanI padavInA dhArakane AThama trika che. ane te sarvajJa purUSAe kaheluM che. chatAM vaidikAe vAta evI banAvI ke-garUDajIne uddezIne-rAmacaMdrajIinI kathA kAkabhuzu De che ane te vAta zive paNa sAMbhaLI. IzvaranA jJAna karatAM zuM kAgaDAmAM nAna vadhAre mAnI zakAya kharUM ke?" gaI ke A anAdinA saMsAramAM-corAzI lAkha yonimAM bhaTakatA anaMta chamAMnA rAmacaMdrajInA jIve potAnI ucca karaNInA vegathI pitAnI zuddhi meLavatAM, gayA tretAyugamAM baLadevanI paddhIne darajajo uce meLavyo che, tethI have temane anaMta rUpa ane anaMta janma hoya kyAMthI? pUrve batAvelA jaina itihAsanA niyama pramANe-vAsudevanA hAthe prativAsudeva marAya che. tethI lakSma nA hAthe rAvaNa marANuM che paNa baLadevanI padvIvAlA rAmacaMdrajInA hAthe marANa nathI. . (1) jagatamAM uMcAmAM uMcI paddhI jagadIzvaranI che. je nArada, ziva, brahmA ane sanakAdikee jagadIzvaratA meLavelI hota to temane moha mehita kevI rIte karI zake? je kadAca meha mahita karatA hoya te temanAmAM jagadIzvaranI prApti thaelI nathI? (2) pitAnuM pratibiMba joI-pazupaMkhIo dhamapachADa karatAM joIe chIe paNa manuSya tema karatAM jovAmAM AvatAM nathI. A rAmacaMdrajI te jagadIzvara manAya che. pitAnA pratibiMbamAM zI evI adabhutatA hatI ke teo nAcatA? . (3) kAgaDAe kahyuM ke-prabhue prerelI mAyA mArAmAM vyApI gaI paNa bIjAonI peThe janma maraNamAM nAkhavArI na thaI. vicAravAnuM e che ke bhadrika jIne mAyAmAM nAkhI de te zatru gaNAya ke prabhu ? For Personal & Private Use Only Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11" 280 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 (4) kAge kahyuM ke mane ayodhyAmAM jaI rAmacaMdrajI hasyA eTale mArU zarIra temanA mukhamAM pizI gaeluM meM joyuM, eTaluM ja nahi paNa temanA peTamAM aparimita brahmAMDa joyAM, temAM kare-brahyA ane zive joyA. agaNita nakSatro, sUryo, coLo ya, kAlo, parvate. ane pRthvIo chevaTe meM koI divase dekhelI nahi, sAMbhaLelI nahi, tenA vAtuo joIe ane se kapi vyatIta thai gayA rAya evuM mane jaNAyuM paNa te badhI brAnti hatI. vAstavika rIte tyAM be juthanI aMdaraja jovAmAM AvyuM. he garUDajI? mane vikala thaele jene rAmacaMdrajI hasyA ke turataja huM temanA mukhamAMthI bahAra AvI gaye. A kAgaDe kahI rahyo che ke rAmacaMdrajI hasyA e Tale huM piTamAM pisI a - zivane joyA. gayo ane tyAM aparimita brahmAMDe ane kareDa-brahyA ane sadA tyAra . A badhuM rAmacaMdrajInA peTamAM hatuM ema ApaNuthI mAnI zakAya paganA vaLI te bahAM jotAM sa ka vyatIta thavAnI bhrAnti thaI paNa badhuM be ghara " joyuM. AvI rIte pelA kAgaDAe be ghImAM je aparimita brahmAMDe joyA te keI IjAlIyAe dekhADelAM mAnavAM ke satparUpathI jeelAM mAnavAM? vaLI kahyuM che ke zive haMsarUpa dharIne te kathA sAMbhaLI. jJAnI zivane mAnavA ke kAgaDAne ? mArA vicAra pramANe vaidika paraMparAthI A rAmacaMdrajInuM caritra zuddha AveluM hoya te agya kalpanAo na hatI ? mATe satya rAmacaMdrajInA caritranI kheja karI niSpakSapAtathI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. huM A eka TuMkA lekhamAM keTaluM lakhavAnA hate.? | iti vaidike-kAkabhuzu kahelI rAma kathA ane tenI samIkSA. rAmacaMdrajIe-brahmAdika badhA devAne bolAvyA. skaMdhapurANa trIjo khaMDa adhyAya 33 mo patra 150 thI. brahmA, viSNu ane mahAdevAdika badhAe de-rAmacaMdrajInA smaraNa mAtrathI hAjara thaI gayA. dharmAraNya kSetranA jIrNoddhAra karavAnI IcchA rAmacaMdrajIe jaNAvI ane badhAe devanI AjJA meLavI ane moTI zALA taiyAra karAvI temAM dhAnya, dhana ane ratnAdika bharI dIdhAM ane cumAlIze (4400) gAme brAhmaNane ApyAM ane tyAM vANiAone temaja savAlAkha pitAnA mAMDalikane ane temanI AjJAmAM vartatA vANione paNa vetA azva, Amara, Adi vastuonuM arpaNa karI brAhmaNanI sevA karavAnI AjJA karI dIdhI For Personal & Private Use Only Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. rAme-brahmA, viSNu bolAvyA. peTamAM brahmAMDa. 281 ane chevaTe tenA saMbadhe tAmra patra paNa karIne rAmacaMdrajIe ApyAM. ane hanumAnane rakSA karavAnI AjJA karI dIdhI. chevaTe jIrNoddhAra karI-devatAone ane brAhmaNane AzIrvAda grahaNa karI badhA pota potAne ThekANe cAlyA gayA A tetrIzame adhyAya kaleka 58 thI pUre karela che tyAMthI vizeSa joI levuM. A lekhamAM vicAravAnuM ke-rAmacaMdrajInA smaraNa mAtrathI-brahmA, viSNu ane mahAdevAdika badhAe de hAjara thaI gayA. viSNu te rAmacaMdranA avatAra rUpeja che tyAre rAmanA smaraNathI kayA bIjA viSNu hAjara thayelA mAnavA? vaLI vicAravAnuM ke viSNu jayAre avatAra letA hatA haze tyAre zuM badhA devanI AjJA levI paDatI haze ke svataMtrapaNe? je rAma svataMtrapaNe che te pachI bIjA devonI AjJA levAnI jarUra zI pahe? vaLI vAta e che ke-amArA taraphathI lakhAelA-brahmAnA lekhe, tyArabAda viSNu saMbaMdhInA lekhe, ane tyArabAda ju mahAdevajInA lekho-A traNa devAmAM kayo deva pite pAra pahoMcI bIjAone pAra pahuMcADe tevuM che. eTaluM vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. vaidika skaMdapurANe-rAmanA samaraNathI brahmAdi badhA de hAjara tene vicAra (1) bAla rAma caMdra mAtA kauzalyAne virATuM svarUpa dekhADayuM. tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa. pR. 192 thI rAmacaMdrajIe pitAnI mAtA kauzalyAne-pitAnuM addabhuta ane akhaMDa virATa svarUpa dekhADayuM. te evI rIte ke-jenA roma romamAM-koTi keTi brahmAMDa bhamatAM hatAM. mAtAe virATa svarUpamAM-sUrya, caMdra, ziva, brahmA, parvata, nadIo, samudro, pRthvIo, vane, kAle, karmo, guNe, de, svabhAve agaNita dIThAM. je padArtho kadI paNa sAMbhaLyA na hatA. sarva prakArathI prabaLatA dharAvanArI mAyA ke je jIne nacAve che tene paNa atyaMta bhayabhIta thaelI ane hAtha jene ubhelI dIThI. ane jeene mAyA nacAvatI hatI-evA jIne paNa dIThA ane te jIvane mAyAnA baMdhanamAMthI mukata karanArI bhakitane paNa dIThI. A rUpa joI zarIramAM romAMcita thaelAM ane jemanA mukhamAMthI kazA vacane paNa nIkaLI zakatAM na hatAM evI mAtAjIe AMkha mIcI caraNamAM 36. For Personal & Private Use Only Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 mAthuM namAvyuM, mAtAjI stuti paNa na karI zakayAM ane bhaya pAmavA lAgyAM keme jagatanA pitAne putra karIne mAnyA che e mArA aparAdha che. A samayamAM rAmacaMdrajIe ghaNAMe samajAvyAM ane bhalAmaNa karIne kahyuM ke mAtAjI! A vAta koi jage paNa kaheze niha. kauzalyA hAtha jeDIne vAra vAra vinaya karavA lAgyAM ke prabhu ! ApaNI mAyA have pachI mArA hRdayamAM vyApta na thAya evI kRpA karo. rAmacaMdrajIe ghaNAM ghaNAM prakAranAM bAlacirA karyAM ane tethI dAsaleAkeAne ati AnaMda ApyA. (2) yamanA ane nArAyaNanA tAnI, pApI mATe tANAtANu rAmAyaNanI kathA cAlatI hatI tyAMthI eka pApI nIkaLye, kAMika sAMbhaLatA cAlyA. ThAkara khAi maraNa pAmyA. yamanA dUtAe pAsathI bAMdhavA mAMDayA. eTalAmAM nArAyaNanA dUtAe dhamakI ApIne chInavI lIdhA. A jIve rAmAyaNa sAMbhaLyuM che ema kahI vimAnamAM besADIne lai gayA. vyAkuLa ddAne yame pUchyuM tyAM te traTakIne khelyA, puchatAM lAja nathI AvatI ke ? tulasIdAse rAmAyaNa racI che te pApI, mAMsAhArI ane surApAnI bhaNaze, sAMbhaLaze, tA pachI tamArI pAse keNa Avaze ? lye tamArA pAseA. eTalAmAM bIjA dUte pAkAra karyo ke cA tamArI nAkarI. yama eAlyA ke vAta samajAvA ? zuM jANutA nathI ke ? tulasI rAmAyaNe pApIone pavitra karI dIdhA ? ameA eka pApIne ghera gayA tyAM vAnarAe amane bhAre duHkhI karI, pratijJA karAvI ke rAmayaNa hAya tyAM tamAre javuM nahi. tyAsmAda amAne cheADayA. yama paNa gabharAIne khelyA ke bhAie ? ajAmilanA che|karA-nArAyaNanI vAta yAda karI tevAM sthAnakA chADI deyA. ( tulasI rAmAyaNa-mahAtmaya. pR. 42 thI. ) (3) nArAyaNu cheAkarAne khelAvatAM, pApI ajAmilanI mukita. bhAgavatanA chaThThA skaMdhamAM eka evI kathA che keajAmila nAmanA kanAjIe brAhmaNa rahetA hatA, te dhamathI bhraSTa thai vezyAnA gharamAM rahetA teNe vezyAnA peTathI janmelA daza putromAM nAnA putranuM nAma-nArAyaNa hatuM. pApI ajAmile peAtAnA maravAnA samayamAM snehathI huM 'nArAyaNa' Ava, evA zabdathI putrane elAkhyA paNa temAM prabhunuM nAma levAyAthI te ajAmilane mukita thai hatI. (tulasI rAmAyaNa mAlakAMDa pR. 33 nI TIpamAM jIve.) For Personal & Private Use Only Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. yama-nArAyaNanA dUtA. putranA nAmathI mukti. 283 // iti vaikrike- rAme mAtAne batAveluM virAT svarUpa, yamanA ane nArAcaNunA htAnI jhapAjhapI, chekarA nArAyaNunA nAmathI mukita. A rAmAyaNanA traNe lekhAnI ki Mcita samIkSA. " jo ke sadAziva kRta rAmAyaNamAMthI uddhRta karIne keTalAMeka sthaLAmAM cAraveda. cha zAstra, purANA tathA sAhitya graMthAnA sAra laIne arvAcIna kALamAM eTale vikramanA sattaramA saikAmAM tulasIdAse A rAmAyaNa racI che. chatAM paNa yUropa Adi dezamAM prakhyAta pAmelI che, ema prastAvanAmAM jaNAvyuM che. jo ke prasiddhine pAmelI che. alaMkArAthI bhUSita che ane pa MDitAivALI paNa che. temAM yeAgyatA kahI zakAya nahi. paNa AvA uttama purUSonA caritramAM ghaNAeka ThekANe je tara Mgita viSaye dAkhala karavAmAM Ave che te vicArI purUSane vicAramAM nAkhI de tevA cegya na gaNAya ? (1) rAmacaMdrajInA virAT svarUpamAM--kauzalyAe temanA rAmAmamAM ke:Ti koTi brahyAMDA bhamatAM joyAM, agaNita sUrya, caMdrAdika joyA. zuM Avata vyAjakhI hAya ema lAge che ? eTaluja nahi paNa rUpa rIMga vinAnI mAyA ane tevAja svarUpanI bhakitane paNa sAkSAt rUpe joi. A vAtane kAi alaMkAra rUpa mAM mUkI hAta teA vicAra karavAnI zI jarUra paDatI ? (2 ) AgaLa bIjA lekhanI kathAmAM-yamanA dutAe-pApIne pAsathI khAMdhavA mAMDayA. vicAra thAya che ke-veda, purANamAM jIvane keTalA mATeA mAnyo che ke jethI pAsathI AMdhI yamanA tene lai javA paDe che ? eTaluMja nahi paNa bhAva bhakita vinA rAmAyaNanA e cAra akSara sAMbhaLyA haze temAMte te pApIne pakSa karavA nArAyaNunA phtA AvyA ane yamanA dUtAne dhamakAvI vimAnamAM besArI svamA lai gayA. jema A lekamAM aMdhArU cAle che tema yamanA gharamAM ane nArAyaNunA gharamAM paNa zuM aMdhArUM ja cAle che ke ? prathama dharmI ke adharmInA vicAra karyAM vagara kheMcatANu karavA lAgyA ? dharmanA mukhya pustakAmAM AvA prakAranA lekhAnI kiMmata zI AMkavI ? tulasI rAmAyaNavikramanA--sattaramA saikAmAM banyuM che tyAM sudhI jo yamanA ane nArAyaNunA dvatAnI doDAdoDI thatI hatI ema mAnIe te A cAlu jamAnAmAM pazu temanI doDAdoDI thatI mAlama paDavI joie tA kema DhekhAtI nathI ? jainonI mAnyatA e che ke-je jIve je gatimAM javAnuM kama khAMdhyuM teja gatimAM siddhe siddho eka pApaNunA palakArAnI aMdara cAlyAja jAya che, je kama jIve bAMdhyu teja pAza bIjo koi pArAja nathI. For Personal & Private Use Only Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ( 3 ) have ajAmila ke je dharmAMthI bhraSTa che duHkhI hAlatamAM-nArA caNu putrane kheAlAve che te paNa bhagavAne mukata karI dIdhA jainomAM duSkara tapa karavAthI paNa mukita maLI zakatI nathI te pachI evI mukita levAne kANu ubhA rahe ? AvA lekhAmAM tattva zeA ? peAtAnI jALamAM phasAvAne ke bIjo ? sajja ne ? jarA satyAsatyanA vicAra karaze. 284 iti vaizvika--virAT svarUpa, tAnI jhapA jhapI, ane chekarAnA nAmathI mukita e traNenI samIkSA. (1) devatAMAmAM gaNezane pUjyapada kene ApyuM ? tulasI rAmAyaNa mAlakAMDa pR. 27 nI TIpamAMthI. " devatAo parasparamAM kalaha karavA lAgatAM brahmAe tene kahyu !tamArAmAMthI pRthvI pradakSiNA karIne je prathama mArI pAse Ave tene huM pUjya padavI ApuM. A uparathI sa devatAe peAta peAtAnA vAhaneApara caDhIne doDatAM uMdara upara caDhelA gagrupati pAchaLa rahI gayA ane gabharAvavA lAgyA, pachI nAradajInA upadezathI pRthvI upara ' rAma nAma lakhIne, nAmane pradakSiNA karIne brahmAnI pAse gayA eTale brahmAe turataja temane pUjaya TharAvyA. " kRti gaNapatinI pUjayatA. (2) eja TIpamAM bIjI vAta evI che ke " mahAdevajI peAtAnI sAthe AAjana karavAne vAste pAvatIjIne pAkAratAM pA tIjI bAlyAM ke--huM hamaNAM viSNu sahastra nAmanA pATha karU chuM. te pATha purA thayA pachI bhAjana karavA AvIza. mahAdevajIe kahyuM ke- '" jJAnAma saguhyaM rAmanAma vAnane " he suMdara ? rAmanAma e ekaja nAma hArA nAma jevu che mATe tenuM uccAraNa karIne jamavA Ave. A uparathI pAtIe te pramANe karyuM hatu. 27 uparanA ane lekho uparathI udbhavatA vicAre. A badhA leAka-devatAo, manuSyA, tiryaMcA ane nArakIonA jIvAnI temaja jaDa padArthAnI pravastine laIneja anAdinA manAelA che ane e badhA prakAranA jIve peAtAnA karelA sat asat kamanA ceAgathI ucca nIca cenimAM For Personal & Private Use Only Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. gaNapatimAM ane ahalyAmAM vicitratA. 285 jaIne utpanna thAya che ane te te kuLamAM ke jAtimAM yogya avasare pita pitAnA adhikArane paNa prApta thatA joIe chIe ane tenAja mATe 84 lAkha yonio vidie ane jainoe mAnya karelI che. te pachI devatAone padavI ApavAne adhikAra-brahmAnI pAse kayArathI Avele samaja? kadAca dunIcAnA kartA mAnI devatAone padavI ApavAno adhikAra brahmAne hatuM ema mAnIe, paNa te pite brahmAja pitAnA asata karmanA yogathI teja devatAothI vAraMvAra zApitaja zuM karavAne thatA tretAyugamAM rAma thayA che. gaNapati zivanA putra che. temane rAmanA nAmathI pUjyapada meLavyuM tyAre satyayugamAM ane dvAparayugamAM e pUjyapAda kene maLeluM mAnavuM? pArvatInA vakhate paNa-satyayuganA brahmA, ane tretAyuganA viSaNu kayAMthI heya? paurANikae A badhA lekhe ke prAcIna kALamAM cAlatA ItihAsamAMthI laIne uMdhA, chatA goThavI dIdhelA hoya ema sahaja vicAra thaI Ave tema che ke nahi? vicAra karIne juve. iti rAmanAmanI mahimAnI be kalamane vicAra. vaidika mate ahalyAnA lekhe, prathama vAlamIkIya rAmAyaNa bAlakAine mata. (1) brahmAe ahalyAne utpanna karIne gautama RSine pI ane pachI gautamane ja paraNAvI. gautamanI gerahAjarImAM gautamanA svarUpe-Idra bhagavI. ahalyA IMdra che ema jAryA chatAM belI nahi. gautamanuM AvavuM iMdratuM nIkaLavuM. banenI duSTatA jANIne-Idrane napuMsaka thavAne ane ahalyAne paththara thavAne zApa Apyo, tethI zujAkhamamAM zilArUpe thaIne pI. pachI anugraha thavAthI kahyuM ke jA rAmanA caraNa sparzathI tAre uddhAra thaze vizvAmitranA kahevAthI rAme caraNa sparza karatAM pAchI ahalyA svarUpe joI. napuMsaka rU5 Idrane gheTAnA aMDakoza khavarAvIne tenI cikitsA karI." ItyAdi. (2) vaLI bIje ThekANe-"gautamanA zApathI IdranA zarIramAM sahastra bhaga thaI gayAM te pAchAM yajJa karavAnA prabhAvathI sahana ne rUpa thayAM ema paNa kahevAya che. bhAgavatanA navamA skaMdhamAM-AhalyA modgalya gotranA brahmakSatriyanI kanyA hatI ane bhAInuM nAma didAsa hatuM." For Personal & Private Use Only Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 tatvatrathI mImAMsA. khaMDa 1 (3) kumArilabhaTe te-ahalyAnA ane IdranA vRttAMtane eka jAtanuM rUpakaja TharAvyuM che." (4) yogavAsiSTamAM-ahalyAne apsarA kahI che." * (A lekhe tulazI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 203 nI TIpamAMthI juvo.) ahalyAnA lekhamAM udbhavatA vicAre ahalyAne brahmAe pedA karI che te satyayugamAM thaelA brahmAne samajavA ke kaI bIjAne? brahmAe gautama RSine soMpI te te gautama kayA kALanA samajavA? zApathI ahalyA paththara thaIne pI te te keTalA kAlataka paththara rUpe rahI? vizvAmitranA kahevAthI rAme caraNa sparza karyo to te caritranA nAyaka hatA ke bIjA caritranA nAyaka netAmAM thayA che. gheTAnA aMDakezathI IMdranI cikitsA kene karI? vaLI bIje ThekANe lakhAyuM ke-capsanA prabhAvathI sahastra bhaganAM sahastra netro thaI gayAM. e yajJa kaI vidhithI ane kaye ThekANe karyo? vaLI trIjA lekhamAM-kSatriyanI putrI TharAvI, tene bhAi didAsa batAvyo. vaLI-gavariSTamAM apsarA kahIne batAvI. chevaTamAM je kumArika bhaTTa thayA temane te eka jAtanuM rUpaka karAvI badhI vAtane uDAvI dIdhI te have samajavAvALAe zuM samajavuM ? A badhA lekhanA lakhavAvALA moTA moTA RSie che te zuM tarkonI athaDAmaNi thatAM teo pitAne managamatuM goThavatA gayA haze ke koI satya rUpanuM haze ? ir Iti vaidike ahalyAmAM paDelA cAra mate. ane tene vicAra. janakanA pUrvaja nimi, mANasenI pApaNAmAM rahyA. tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 235 nI TIpamAMthI. : "janakanA pUrvaja nimi rAjAe yajJa karavAnI icchAnI vasiSThane bolAvyA hatA. vasiSTa varaNa karAvIne IMdrane tyAM ca karavAne cAlyA jatAM nimiSe bIjAne purehita sthApIne yajJa karI lIdhe. vasiSTa IlekamAMthI For Personal & Private Use Only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. janakanA pUrvaja nimi, ane pati viparItA keyI. 287 AvI takarAra karavA lAgatAM rAjAe temane darzana paNa dIdhuM nahi. vasiSTa rAjAne zarIra pI javAne zApa dIdhe, ane rAjAe paNa vasiSTane pI javAne zApa dIdhe vasiSTa bIjA dehane dhAraNa karyo. brAhmaNoe nimirAjAne jIvADa vAne yatna karatAM nimi rAjAe mANasonAM netronI pAMpaNamAM nimeSarUpe rahevAnuM svIkAryuM. (bhAgavata navama kaMdha.) - AmAM jarA vicArIe-vasiSTajI Idrane yajJa karavA kayA rastAthI gayA ? Idraka Aje haze kharuM? yajJanI dhAmadhUma kema nahi dekhAtI hoya ? nimie mANasanI pAMpaNemAM keTalA kALa sudhI rahevAnuM svIkAryuM? pite ekalA badhA mANasanI pAMpaNamAM kevI rIte pahoMcI vaLyA? brAhmaNemAM jIvADavAnI sattA hatI kharI ke? je hatI te te samaye pitAnA mANasone jIvatAM kema nahi rAkhyAM hoya? AmAM kaI bAjuthI satya meLavavuM? vAcake vicAra kare. . Iti janakanA pUrvaja nimi mANasanI pipaNemAM rahyA tene vicAra. patithI viparIta cAlanArI huM, duSTa avatAramAM pharI kaI thaI. tulasI. rA. a. pR. 274 nI TepamAM (AnaMda rAmAyaNamAMthI) "sahyAdri pAsenA karavIra pura nAmanA nagaramAM dharmadatta nAmane eka brAhmaNa, rAtre pUjananI sAmagrI laIne devapUjana karavA jato hato tyAM tene eka vikarAla rAkSasI jovAmAM AvatAM teNe bhayabhIta thaIne te rAkSasInI upara tulasIdala yukta pANI chAMTayuM, AthI niHpApa thaelI te rAkSasI praNAma karIne belI ke "huM saurASTra dezanA rahevAsI bhikSu nAmanA brAhmaNanI strI hatI. huM svAmIthI virUddha cAlatI hatI. pite miSTAnna khAI svAmIne sUkuM bhejana detI hatI. ane svAmI je kaMI kahe tethI pratikula ja karatI hatI " mArA svAmIe vicAra karIne evI Teva rAkhI ke je kAma karavAnI pitAnI rUci hoya te kAma karavAnI nA pADe. huM svAmInA kahyAthI viparIta karatI hatI tethI svAmInA manoratha pUrNa thavA lAgyA. chevaTe mArAthI kaMTALIne svAmIe bIje vivAha karatAM meM jhera khAIne zarIrane tyAga karyo. huM e pramANe svAmIthI virUddha AcaraNa karavA rUpa pApathI aneka duSTa avatAramAM pharI pharIne hAla rAkSasI thaI chuM. have mArA uddhArane upAya kare, A sAMbhaLI pelA dayALu dharmadatta brAhmaNe pitAnA e vratanuM adhuM phaLa teNe ApyuM ane dvAdazAkSara maMtrathI tenA upara abhiSeka karyo. AthI te rAkSasI rAkSasapaNAthI mukta thaI. vimAnamAM For Personal & Private Use Only Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 + tatvatriyI-mImAMsA. - khaMDa 1 besI svargamAM gaI ane te pachI pitAnA puNyane kSaya thatAM dazaratha rAjAnI kekeyI thaI." bedhanA mATe kalpita vAtane virodha zAstra mAnatA nathI paNa aitihAsika vyakti sAthe virodha che, mATe vicAravAnuM-dharmadate bhayabhIta thaI rAkSasIne tulasIdala cukata pANI chAMTayuM eTale niSpApa thaIne teNe pitAnuM pApa kayA jJAnathI kahI batAvyuM ane pitAnA uddhAranI mAgaNI karI? dharmadatte pitAne vratanuM adhuM phaLa ApI maMtrAkSarathI abhiSeka karyo tethI rAkSasapaNathI mukta thaI-vimAnamAM besI svarge gaI. A vimAna keNe mokaleluM ? pitAnA vratanuM phaLa bIjAne ApI zakAya kharUM ke? jo ema thatu hoya te pitAnA vAlA patine strI, vAlAputrane mAbApa, ke putra mA bApane, pitAnA dAna puNyAdikanuM phaLa AjakALa kema ApatA nahi hoya? tethI kekeyInI sAthe lAgu pADelI A kathA yathArtha nathI. Iti pativiparItA bhavemAM bhaTakatI rAkSasI vimAnamAM besI svarge gaI. nI pAse AvyA. - bA varadAna ApavA rAvaNAdikanI pAse AvyA. tusasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 115 thI. "rAvaNu, kuMbhakaraNa ane bibhISaNa e traNe brahmAne uddezIne tapa karyo. brahmA-rAvaNane vara ApavAne gayA. rAvaNe kahyuM vAnara ane manuSya chevane huM keIthI marUM nahI? te pramANe vara ApIne kuMbhakaraNa pAse gayA. teNe cha mAsa jAgavAne ane eka divasa uMghavAno vara mAge, te ThIka na lAgavAthI sarasvatInI pAsethI tenI buddhi pheravI naMkhAvI, tethI jAgavAne ThekANe ughavA ane uMghavAnA ThekANe lAgavAne vara maMgAvyo, te ApIne vibhISaNane vara ApavAne gayA. teNe te brahAmAM prItI mAgI lIdhI. e traNe vara ApIne brahmA petAnA lekamAM cAlyA gayA. " . . A lekhamAM jarApaNu satyatA che? rAvagrAdika tapa tapyA. brahmalakathI brahmA deDIne AvyA ane rAvaNane ghera gayA. vara Ape. bIjathI na marUM vAnara manuSyo vinA, vAnara ane manuSyathI te maravAja hatuM. AmAM { ApavA levAnuM zuM hatuM. je kuMbhakaraNanI mAgaNImAM brahalAe sarasvatIne bheLavI ke udhI buddhi apAvI tethI AmAM eja siddha thAya che ke na te rAvaNAdike tapa karyo che ane na te brahmA dehane AvyA che. prathama bahAdi devanoja patto 'nathI lAgatuM. ke te kahe che ke devInA hAtha ghasavAthI traNe deve utpanna thayA. For Personal & Private Use Only Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. RSihADanuM vajana vAmane baline mAryo. 289 bene khAI gaI. keI jaNAve che ke zivanI DAbI, jamaNI bhujAthI bramhA, viSNu utpanna thayA. ItyAdika aneka prapaMca jovAmAM Ave che. tethI bramhA AvyA ane vAnara manuSyanA hAthe maravAne rAvaNe vara mAge. AmAM satyatA zI che? vAMcako ja vicAra karIne juve? che iti brahmA rAvaNadikane varadAna ApavAne gayA tene vicAra. nArAyaNanA upadezathI Idra dadhIcInA hADanuM vajA banAvI vRtrAsurane mAryo. (bhAgavata skaMdha 6ThTho) tulasI. rAmAyaNa. adhyA kAMDa. pR. 402 mAMthI utAre- Idra vRtrAsuranA hAthathI marI jatAM, te idane nArAyaNe kahyuM ke tuM dadhIcI RSinA hADakAmAMthI vajA nAmanuM astra banAvIne tethI vRtrAsura mAra te mare, A uparathI Idra dadhIcInI pAse jaI temane vacanathI bAMdhI laIne tenA hADakAMnI mAgaNI karatAM dadhIcie hA pADIne vegathI pitAnuM zarIra cheDI dIdhuM. Idra dadhIcinA hADakAonuM vajA banAvIne tethI vRtrAsurane mAryo." A lekhamAM kiMcita vicAra- siddhAMta pramANe-deva jAtinA ane naraka jAtinA ja pitAnAM AyuSyane pUraNuM karyA vagara bIjAnA hAthathI maratA ja nathI. evuM te gationuM baMdhAraNa che. tethI na te vRtrAsura Idrane ke iMdra vRtrAsurane mAravA samartha thaI zake tema che. chatAM nArAyaNa bhagavAne Idrane e upadeza Ape ke tU dadhIci RSinA hADakAnuM vaja banAvI vRtrAsurane mAra ! eka tarapha aSighAtanuM ane bIjI tarapha vRtrAsuranA vadhanuM pApa bhagavAne phegaTa zA mATe vorI lIdhuM haze ? | iti Ide dadhicinA hADakAMnuM vajI banAvI vRtrAsurane mAryo. | mAta pitAnA saMbaMdhathI janma temAM brahmAnuM zuM kAma? tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 258mAM ane tenI TIpamAM juve "sItAnA svayaMvamAM-keIpaNa rAjA dhanuSano bhaMga karI zakaze nahi tyAre tyAM janaka rAjA chelyA che ke mArI kuMvarIne meLavanAra vidhAtAe ke rAja nathI. koI rAja nathI enI rIpamAM-rAmacaMdrajIne bramhAe rAja 37. For Personal & Private Use Only Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ta vatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 nathI tethI janaka rAjAnu A vacana krodhathI ekalAyA chatAM paNa kharU ja paDavAnuM che. ( mUlamAM-Apa pragaTa bhaye, vidhi na banAye ) AmAM jarA vicAravAnu' keH-----rAmAyaNanA mULakAre jaNAvyuM keH-- Apa pragaTa bhaye, vidhi na banAce " TIppanakAre jaNAvyu ke--rAmacaMdrajIne banhAe racyAja nathI. te zuM lakSmaNAdika bIjI badhI te vakhatanI prajA brahmAe racI hatI kharI ke ? jo ema hatu te Aja kALanA mANasone racavA bramhA Ave che kharA ke ? mAtapitAthI thatA pratyakSanA janmamAM pramANa ApavAnI jarUra paDe ke vicAravAnI ? AvA lekhA jJAnIcenA hAya ? jarA uMDA utarIne jovAnI bhalAmaNa karU chuM. // iti rAmane brahmAe pedA nathI karyAM ? tenA vicAra. viSNue vAmanarUpa dharI khaline mArI traileAkayanuM rAjya IMdrane ApyuM, tulasI rAmAyaNa ayeAdhyA kAMDa pR. 402 // " vAmanajIe ali rAjAnI pAse jai traNa pagalAM pRthvI mAgI ane rAjAe te ApavAnu svIkArI lIdhuM. pachI vAmanajI be pagalAmAM saghaLu zaileAkaya mApI letAM, rAjAe trijA pralAnA badale peAtAnuM mAthu ApavAnu kahyu . AthI vAmanajIe prasanna ceM tene pAtAlamAM mekalI dIdhA ane veleAkayanuM rAjya IMdrane Apyu. ( bhA, aSTama. skaMdha ) AmAM kiMcit vicAravAnuM keH-balie traNa pagalAM pRthvI mAgatAnI sAthe ApI. vAmana rUpa viSNue chala karI baline pAtALamAM khAsI ghAlyA. emAM bhalamanasAi kAnI ? balinI ke vAmana rUpa viSNunI ? bIjuM svarga, mRtyu ane pAtALa, A traNa leAka prasiddha che. e traNe lokanuM rAjaya te vAmane IMdrane ApI dIdhu tethI aline pAtAla paNa kevI rIte ApI zakAya ? prasanna thaIne pAtAlanuM rAjya nathI ApyuM` paNa maraNuja ApyuM che. A kathAnuM svarUpa jainanA lekhamAMnuM jIvA ane satyAsatyanA vicAra karo. // iti vaizvika rAmAyaNanA khali, ane viSNu. tene vicAra jaina vaidakamAMnA viSNu prati viSNu tuM AThamuM trika kicita prakaraNa 37 mAM kahI batAvyuM. // jaina sAdhuonA ghAtanA vAMchaka--namucikhala brAhmaNane sama evA viSNukumAra munie zikSA karI che te kathA pR. 257 thI AmAM ApI che. tulanA karIne juve. For Personal & Private Use Only Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. jaina ane vaidikamAMnA zrIkRSNa vAsudeva. 291 prakaraNa 38 muM.. have ame jaina vaidikamAMnA zrI kRSNanuM varUpa kiMcita kahI batAvIe chIera1 mAM tIrthakara temanA samaye 10 mA cakI, pachI 11 mA cakavata. mithulA nagarImAM IvAkuvaMzI vijayasena rAjA rANI viprA temanA putra naminAtha nAmAM eka vIzamAM tIrthakara thayA. temanA samayamAM hariSaNa nAmAM dazamAM cakravata thayA- have 21 mA ane 22 mA tIrthaMkaranA madhya kALamAM agIyAramAM jaya nAmA cakravartI thayA. temane adhikAra triSaSTi zalAkA purUSa caritrathI joI le. 22 mA tIrthaMkaranA samayamAM kRSNa vAsudevAdikanuM navamuM vika baladeva baLabhadra, vAsudeva zrI kRSNa, prativAsudeva jarAsaMdha. zaurIpura nagaramAM harivaMzI rAjA samudravijaya, rANI zivAdevI temanA putra zrI ariSTanemi nAmA bAvizamA tIrthaMkara thayA. - temanAja samayamAM temanAM kAkAnA putro baLadeva baLabhadra, vAsudeva zrI kRSNa ane prati vAsudeva jarAsaMgha. A vAsudevAdikanuM navamuM trika (A avasarpiNa samayanA tIrthakaronA saMbajo chelluM trika che.) zrI kRSNa ane baLabhadra AkhI dunIyAmAM prasiddha che. purANakAroe zrI kRSNa vAsudevane sAkSAt Izvara, IzvaranA avatAra, vAraMvAra avatAra laI duSTanA nAzaka ane bhaktonA uddhAraka, lakhI banAvyA che paNa tenuM vAstavika svarUpa jaina graMthamAM nIce pramANe che. - purANemAM zrI kRSNane deva zAthI kayA? zrI kRSNa traNa khaMDa rAjyanA bhaktA mahAna rAjA hatA. temane kusaMbI vanamAM pitAne deha tyAga. kAlakarI vAluprabhA hapRthvImAM (pAtAlamAM) pharIthI janma lIdhuM. je baLabhadrajI hatA temane jaina dikSAnuM pAlana so varSa sudhI * perANikae viSNu-mahAdevajInA linganI zodha karavA pAtAlamAM gayAnuM jaNAvyuM che te A viSayane laIne kalpeluM kema na hoya ? For Personal & Private Use Only Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. mun karyuM. tyArabAda kAlakarI pAMcamA brahmadevalokamAM jaIne utpanna thayA. tyAM avadhijJAnathI pitAnA bhAI zrI kRSNane pAtAlanI trIjI pRthvImAM joyA. bhAInA nehathI kriya zarIra banAvI zrIkRSNanI pAse gayA. tyAM temanuM Alinzana karyuM huM tamAre pAchalyA janmane bhAI chuM. huM kALa karI pAMcamAM devalokamAM gayo chuM. mAtra huM tamane maLavA Avyo chuM. tamArA sukhanA vAte huM zuM karuM? evuM kahI temanuM zarIra hAthamAM levA jatAM pArAnI peThe dAdarI chuTuM paDI gayuM. pAchuM nIce bheguM thaI gayuM. AvI rIte Alinzana, pUrvane vRttAMta ane hAtha upara uThAvavAthI kRSNajIe paNa pUrva bhavane ati valalabha che ema jANe saMbhramathI uThI namaskAra karyo. tyAre balabhadre kahyuM he bhAI! te vakhate zrI neminAtha bhagavAne kahyuM hatuM ke-A viSayasukha mahAduHkha ApanArAM che te tane A pratyakSa prApta thayAM. vaLI karmathI niyatrita evA tane huM svargamAM paNa laI javAne samartha nathI. paNa tArAM nehane laIne tArI pAse rahevAnI IcchA thAya che. tyAre kRSNajIe kahyuM ke-he bhAI ! tArA rahevAthI vadhAre zuM ? mArAM karelAM kamate mane avazya bhegavavAMja paDavAnAM che, paraMtu mane A narakanA duHkha karatAM, te duHkha ghaNuM thAya che ke, je dvArikA badhA parivAranI sAthe balatI che huM ekale kusuMbI vanamAM jarAkumAranA tIrathI maryo. AvA prakaMranA acAnakanA banAvathI mArA zatruone hAsa, mArA mitrone thaeluM duHkha, temaja yaduvaMzanA kulane kalaMka lAgyuM che te mArA manamAMthI jatuM nathI. mATe he bhAI? tuM bharatakhaMDamAM jaI- sudarzana caka, sAraMga dhanuSu, zaMkha, gadAne dhAraNa karI, pILAM vastra paherI, garUDanI dhvajAvALuM mAruM svarUpa dhAraNa kara ! teja pramANe nIlavastra, tAladhvaja ane haLa, muzala zastrane bAraNa karI, tArU svarUpe pragaTa karI, vimAnamAM besI ApaNu bane bhAIonuM svarUpa lokone dekhA jaNAva ke-zrIkRSNa ane huM balabhadra ema ame banne bhAIo avinAzI purUSa chIe ane ame amArI marajI pramANe dunIyAmAM phasvAvALA chIe. jyAre AvA prakAranuM svarUpa leke pratyakSapaNe joze ane temanI khAtrI thaze tyAre-amArA zatruoe karele hAsa, ane mitrone thaeluM duHkha, temaja yaduvaMzanA kuLane lAgeluM kalaMka dUra thaze. mATe tuM ATaluM kAryakara. A prakAranuM kathana zrIkRSNanuM sAMbhaLIne, tyAMthI nIkaLI balabhadrajI bharatakhaMDamAM AvyA. ane zrIkRSNanA ane pitAnA pUrvabhavanA svarUpane dhAraNa karI vimAnamAM besI lokene batAvI kahevA lAgyA ke he leke ! tame zrIkRSNanI ane balabhadranI arthAta amArA banne bhAIonI mUti banAvI For Personal & Private Use Only Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. jainamAM zrIkRSNavAsudevanuM navamudrika. 193 pUje kemake A jagatanA kartA, hartA, amoja chIe. ane ame amAri IcchA pramANe svarga (vaikuMTha) thI ahiMyAM AvIe chIe ane amArI IcchA pramANe pAchA svargamAM cAlyA jaIe chIe. juo ke A dvArikA ameeja banAvI ane ame eja nAza karI, kemake jyAre amane vaikuMThamAM jAvAnI IcchA thAya che tyAre amo amArA badhA parivAranI sAthe dvArikAne nAza karI, pAchA vaikuMThamAM cAlyA jaIe chIe, te tamee badhAe pratyakSa joyuM che. mATe amArA sivAya A dunIyAne bIje kaI kartA hartA cheja nahiM. A pramANe baLabhadranuM kahevuM sAMbhaLIne zrIkRSNa ane baLabhadranI pratimA banAvI leke pUjavA lAgyA ane te pratimA pUjakemAM keTalAkane balabhadrajIe dhanAdikathI sukhI paNa karyA tethI ghaNuM loke zrIkRSNanA bhakta banyA. A pramANe jage jage para baLabhadrajIe pitAnI mUrtionI sthApanA karAvI. pachI je jenA bhakate thAya te temanA guNa gAya e svAbhAvika che, AvA kAraNathI thaelA bhakta lokoe zrIkRSNane pUrNa brahma, paramAtmA, Izvara ane yugayugamAM avatAra dhAraNa karI bhaktonA rakSaka ane dUchonA nAza karavAvALA tarIke pustaka para paNa lakhI dIdhA. A vAta cAluM thayAne pAye pAMceka hajAra varSane aMdAje thayo che. ane loke paNa zrIkRSNa thayAne kALa teTale kape che. A pramANe jenagraMthamAM ItihAsa batAvyo che. te pramANe amee lakhIne batAvyuM che. aMgrejonuM mAnavuM zuM che te paNa amo A sthAna para AgaLa jatAM lakhIne batAvIzuM. | iti jene pramANe purANakAra zrI kRSNane deva sthAthI kapyAre tenuM svarUpa. jene ItihAsa pramANe zrI kRSNanuM caritra kiMcitsavistara zrI kRSNa lekemAM bhagavAna tarIke, jainomAM navamA vAsudeva, tarIke ane te samayanA rAjA jarAsaMdha prativAsudeva tarIke manAyA che tethI temane itihAsa kiMcitsavistara ApIe chIe mathurA nagarImAM yaduvaMzamAM zUra nAme rAjA thayo. tene zaurI ane savIra be putra thayA. zIrIe mathurAnI gAdI upara pitAnA bhAIne besADI te * " zu vidhyAmi vALe je gItAmAM ka che te A viSayane laI kalpavAmAM Avyo hoya evuM mAruM anumAna jAya che. gis. For Personal & Private Use Only Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 kuzAtta dezamAM gayo. tyAM tene zauryapura nagara vasAvyuM. zIrIne aMdhakavRSNui vigere putro thayA. suvIra pachI bhejavRSNi mathurAnI gAdI upara AvyuM. tene ugrasena nAme eka putra thayo. aMdhaka vRSNine subhadrAthI dazaputro-samudravijaya vasudeva vigere thayA ane kuMtI tathA maDhI be putrIo thaI, kuMtI pAMDu rAjAne ane madrI damagheSa rAjAne ApI. ' bhejavRSNi pachI mathurAnI gAdI upara temanA putra ugrasena AvyA. temane temanI dhAraNA rANIthI pUrva janmane vairI kaMsa nAme putra thaye. tenuM duSTapaNuM tenI mAne garbhamAMja jaNAtAM patibhakatAM patnIe putra janatAMja kAMzAnI peTImAM mUkI yamunAmAM tene ThelI mUke. * te piTI taNAtAM zauryapura jaI pahoMcatAM subhadravaNikanA hAthe caDhatAM te pitAne ghera lAge, temAMthI te bALakane kaDhI, ucherIne meTa karyo. te dazavarSane thatAM vaghukumArane sevaka tarIke subhadra arpaNakaryo. - A arasAmAM zukitamatI nagarIne rAjA vasu ke jeNe nArada ane parva tanA veda arthamAM jUTha nyAya ApatAM tene devoe siMhAsana uparathI pANI nAkhI mArI nAkhyuM hatuM. (je vAta amo hiMsaka vedavALA prakaraNamAM kahI gayA chIe) tene putra nAsIne nAgapura gaye hatuM tene vRhadratha putra thayo ane tene putra jarAsaMdha thaye teNe traNa khaMDa sAdhI prativAsudepaNuM meLavyuM te navame ( chello) thayA. jarAsaMdhe samudravijayane vaitADhaya girinA siMharatha rAjAne bAMdhI lAvavA AjJA karI ane sAthe jaNAvyuM ke je ene bAMdhI lAvaze tene huM mArI jIvayazA putrI ApIza. vasudeve kaMsanI sAthe jaI siMharatha sAthe laDhAI karI temAM kase siMharathane bAMdhI lIdhe. A parAkramathI kaMsane jIvayazA kanyA maLI ane reSathI pitAnA pitA ugrasenanI mathurA jarAsaMdha pAse mAgatAM te tene ApI kaMse ugrasenane pAMjarAmAM puryo. - hastinApuramAM kaI zreSTi rahetuM hatuM. tene lalita nAme putra hatuM te mAtAne ghaNo valalabha hato. zeThANune saMtApadAyaka garbha rahaye. tene paDAvavA ghaNuM ghaNA prayatna karyA paNa garbha paDayo nahi. purAmAse prasava thatAM teNe tajI devA dAsIne Ape. zeThane khabara thatA teNe chAne ucheryo utsavanAdivase lalitanA AgrahathI teNe paDadAmAM rAkhI For Personal & Private Use Only Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM jainamAM zrIkRSNavAsudevanuM navamutrika. - 295 jamADavA mAMDe tyAM akasmAta paDade khasI javAthI te tenI mAnA jovAmAM AvyuM. AthI tene tenI mAe kepathI mAra mArI khALamAM dhakelI dIdhe.zeThe sApha karI tene keTaleka bodha Ape. mA dIkarAnA vairanuM kAraNa zeThe jJanavAna munine pUchyuM. munie kahyuM ke lalita ane gaMgadatta pUrve be bhAIo heI vanamAMthI lAkaDAM bharI gAddha hAMkI lAvatA hatA. moTebhAI AgaLa hatuM, teNe cIlAmAM paDelI sApenane joI, tethI gADu pheravI sApenane bacAvI ane pAchaLanA nAnA bhAIne kahyuM ke bhAI cIlAmAM sApena che mATe tene bacAvaje paNa nAnAe tene mAravAnA umaMgamAM gADu tenA upara calAvyuM. sApena marI tamArI patnI thaI ane e be bhAIo marI tamAre tyAM putra thayA. nAnAe pUrve sApenane mArI tethI teone vacce vaira che. A pachI traNe jaNe cAritra lIdhuM teo maraNa pAmI mahAzukra devalokamAM devatApaNe utpanna thayA. gaMgadatte mAnuM aniSTapaNuM saMbhArI vizva vallabha thayAnuM niyANuM karyuM. - vasudeva ke je nagara chodha paradeza cAlyA gayA hatA teo deza dezanA rAjAonI bahotera hajAra kanyAo paraNyA hatA. temAMnI eka rahiNI ke je ariSTapuranA rUdhira rAjAnI putrI hatI teNe peTe lalitano jIva baLabhadranA padane sUcavate avataryo. vasudeve tenuM nAma rAma pADayuM jemAM baLabhadranA nAmathI lekemAM vikhyAta thayA. eka vakhate kaMse nehathI vasudevane mathurAmAM AvavA vinaMtI karI, vasudeva samudra vijayanI AjJAthI gayA. tyAM kaMse vasudevane pitAnA kAkA devaka je mRtIkAvatInA rAjA hatA, tenI putrI devakIne paraNavAnuM kahyuM. A lagnane mATe kaMsa ane vasudeva mRtIkAvatImAM AvyA paNa devake kanyAnuM mAguM karavAne rivAja nathI, ema temane nA kahI. paNa nArade devakI pAse AvI vasudevanA guNagAna karyA tethI te bALA vasudeva upara sneha rAgavALI thaI hatI, tenI A rUci joI devake vasudevane potAnI putrI ApI. paherAmaNimAM aneka dhana sAthe daza gokuLanA pati naMdane, kaTi gAya sAthe Ape. te badhAM mathurAmAM pAchA AvyAM, jyAM kaMse potAnA mitranA vivAhanI khuzAlIne laI, mATe mahotsava AraMbhyo. A arasAmAM kaMsanA anuja badhu atimukata ke jene saMsAra tyAga: karI zamaNapaNuM lIdhuM hatuM, te tapathI kRSya thaI gaelA kaMsane ghera pAraNane mATe AvyA. jIvayazAe utsavanA AnaMda tarIke madirApAna karyuM hatuM, teNe A muninI keTe vaLagI A dIyara vakhatasara ThIka AvI pahoMcyA. ApaNe For Personal & Private Use Only Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAUUUU. 296 tatrayI mImAMsA. * khaMDa 1 gIta nRtya vigere karIe, Ama saMsArI manuSya mAphaka te muninI kadarthanA karI. munie kahyuM ke jenA nimittathI A utsava thAya che tene sAtame garbha tArA patine mAraze. chavayazAe gabharATathI tarata ja A vAta pitAnA patine kahI. kaMse vasudeva pAsethI devakInA sAtabharganI mAgaNI karI, te ApavA vasudeva baMdhAyA. e samayamAM dilapuramAM nAga nAme zeTha hatuM. tene mulAsA nAme strI hatI, te bane parama zrAvaka hatA, atimukata nAmanA cAraNa munie sulasAnI bAlyavayamAM kahyuM hatuM ke A bAlAne mRta putro thaze. te sAMbhaLIne IdranA senAnI nigamelI devanI asadhanA karI. deve devakInA sAta garbhe kase je mAgyA hatA te sulazAne ANI ApavA jaNAvyuM. te pramANe devakInA garbhe te deva devazaktithI sulazAne Ape ane sulazAnA mRtaputra devakInI pAse mukIde. tene paththara sAthe aphALI kaMza rAjI thavA lAgyA. devakInA putro sulazAne tyAM moTA thayA. temanAM nAma-1 aNakiyaza, 2 anaMtasena, ajitasena, 4 hitAri, 5 devayazA, 6 ane zatrusena rAkhavAmAM AvyAM. eka vakhata tu snAnavALI devakIe rAtrinA anta siMha sUrya, agni, gaja, dhvaja, vimAna ane padma sarevara, ema sAta mahAmaMgaLika svapna jemAM te vakhate pelA gaMgadattane jIva mahazukadevalokamAMthI eNvIne devakIne garbhamAM avataryo. devakIe zrAvaNa vadi. 8nA divase te putrane janma Ape. te vakhate kese baMdhobasta mATe mUkelA paheragIre uMghI gayA hatA. tema devonI bIjI aneka sAhATya thavAthI ane devakInA kahevAthI te putrane naMdane tyAM tenI mAryA yazodAne vasudeve so. svaccha nIlamaNi jevI tenI kRSNa kAnti je tenuM nAma kRSNa rAkhyuM. vasudeve yazodAne putrI janmI hatI te laI devakIne ApI. pachI paheragIre jAgatAM te putrI laI kaMsane ApI. kaMse A kSudra chava mane zu mAranAra che ema kahI tenI eka nAsika chedI choDI dIdhI. devakIne eka mAsa pachI putrane jovAnI IcchA thaI AvI. vasudeve kahyuM ema sAdhAraNa rIte jatAM kaMsane badhI khabara paDI jaze, AthI devakIe gAya pUjavAnuM mIsa kADhI naMdane tyAM jaI kRSNane joyAdevakI A rIte vAraMvAra AvatI tethI lekAmAM gopUjananI prathA zarU thaI ekalA rahetA teNe ghaNuM vidane AvatAM AthI nada yaze dAne ekalA rAkhavAne For Personal & Private Use Only Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. jemAM zrI kRSNavAsudevanuM navamuM trika 297 niSedha karyo paNa eka vakhate yazadAe kAma prasaMge jatAM derIthI kRSNanuM peTa bAMdhI te derI khANIAne bAMdhI, A jo govAlAe temanuM udara ane dAma uparathI dAmodara nAma pADayuM. vasudeve kRSNanI rakSA karavA rahiNIthI thaelA putra baladevane naMdagopAlane tyAM mokalyA. sUryapuramAM samudravijaya rAjAne zivAdevI rANIthI cauda svapnathI tIrthakarapada sUcaka ariSTanemi nAme putra thaye. kaMse pitAnA maraNanI hakIkata nimittiyAnA mukhathI sAMbhaLI, tenI teNe batAvyA pramANe parIkSA karavA mAMDI kRSNane baLadevanA kahevAthI pitAnI yathArtha sthitinI khabara paDatAM, kRSNa ane baLadeva bane kaMsane mAravA mathurAmAM AvyA. tyAM temane mallayuddha karI mallone saMhAra karI, kaMsane kRSNa vadha karyo. samudravijaya vigere rAjA e prasaMge tyAM AvyA hatA. teo saghaLA ugrasenane baMdhI khAnAthI che sAtha laI pazcima tarapha jarAsaMdhathI nirUpadrava thavA cAlyA. ugrasene pitAnI putrI satyabhAmAM kRSNane ApelI tene rastAmAM giranAranI pazcimamAM be putrone janma Ape. tyAM kRSNa samudradevane pratyakSa karI purANAvAsudevanI dvArikA nagarI je samudramAM DubI gaI hatI te kADhI ApavA kahyuM. deve Idra AjJAthI te kADhI, temAM kubere sarva sAmagrI pUrI. jarAsaMdhanI putrI jIvayazA pitAnA pati kaMzanA vadhathI krodha thaI pitAne ghera gaI, tenA mukhathI badhI vAta jANI jarAsaMdhe baLadeva ane kRSNane nAza karavA pitAnA putra kAlane pAMcaze rAjAnI sAthe moTuM sinya ApI mokalyo. jAdave mathurAM che cAlyA gaelA hovAthI, devee eka moTI agninI citA racI ane eka strInuM rUpa vikuvI te citA pAse besI kAlakumArane dekhI raDavA lAgI ke, A citAmAM jAda tAre hAyathI paisI gayA ane huM paNa baLadeva ane kRSNanA viyegathI A agnimAM pesuM chuM. devanuM kArya jaI kAlakumAra paNa-baLadeva ane kRSNane pakaDavA aMdara paDe ane baLIne bhasma thayo. kRSNa rUkSmaNanuM zizupALa sAthe lagna thatAM haraNa karyuM ane jAbUvatI Adi aneka kanyAo te paraNyA. rUphamaNithI pradyumna kumAra thaye, jAMbUvatIthI zAba thaye ane satyabhAmA vigere rANIothI bIjA aneka putro thayA. rASabhadevanA putra kurUthI kurUkSetra kahevAya che. tenA putra hastio hastinApura vasAvyuM. hastirAjAnA saMtAnamAM anaMtavIrya, tene putra kRtavIrya, ane 88 For Personal & Private Use Only Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 teno putra subhUma cakravartI rAjA thaye. te pachI asaMkhya rAjAo thayA, pachI zAntanuM rAjA thaye. tene gaMgA nAmanI strIthI sIma ane satyavatIthI citrAMgada ane citravIrya putro thayA. citravIryanA dhRtarASTa, pAMDu ane vidura. dhRtarASTane duryodhana vagere se (100) putro ane pAMDune yuddhiSTira vagere pAMca putra thayA, te pAMDava kahevAyA. temane kAMpilya puranA rAjA drupadanI putrI draupadIe svayaMvara maMDapamAM varamALA nAkhavAthI pUrva karmanA baLe te temanI patnI thaI. jugAramAM rAjapATa hArI, deza che, teo kRSNa pAse dvArikA pahoMcyA. tyAM dazAhae temane lakSmIvatI, vegavatI, subhadrA vigere pAMca kanyAo ApI. eka divasa yavana dvIpathI keTalAka dhanavAna vaNike ratnakAMbaLa laI dvArikAmAM AvyA, tyAM ratnakAgaLa na vecatAM hastinApuramAM gayA. tyAM jIvayazAe temanA mukhathI kRSNa baLadeva jIvatA che ane teo dvArikA vasAvI tyA rahe che. tema sAMbhaLI patinA pitAne piote agnimAM baLI maravAnuM kahyuM. teNe tema karatI aTakAvI. jarAsaMdha kRNane mAravA pitAnA Azrita rAjAo ane bIjuM moTuM sinya laI caDha. zizupALa, kaura, karUNa, rUkamI vigere rAjAo tenI sAthe hatA. kRSNane A vAtanI mArgathI khabara paDatAM te paNa taiyAra thaI pAMDa vigere sAthe sAmeM AvyA. banne lazkare sAmasAme thatAM pAMDavonA hAthe karaNa ane duryodhana vagere kauravo marAyA ane kRSNanA hAthathI jarAsaMdhanuM tenAja cakaratnathI mAthuM kapAyuM. zizupALa paNa kRSNanA hAthathI bharAye. A vijayapachI kRSNa cha mAsamAM ardha bhArata sAdhI vAsudeva thayA. roLahajAra rAjAoe aneka rane ane babbe uttama kanyAo vAsudevane arpaNa karI, temAM saLahajAra kRSNa paraNyA. AhajAra baLadeva paraNuM ane AThahajAra bIjA kumAre paraNuM. neminAtha bhagavAnane paraNavA mATe samudravijaya rAjAe ane zivAdevIe Agraha karyo. tyAre temane kahyuM ke --cogya strI maLe tema karIza. pradyumnane vaidabha nAmanI strIthI anirUddha nAme putra thayo. teNe zubhanivAsanA bANa nAmanA Ugra khecaranI "USA" nAmanI kanyAnuM haraNa karyuM. uSAne gorI vidyA prasanna hatI ane bANe gaurIvidyAnApati zaMkaradevanuM ArAdhana karI tenI pAse yuddhamAM ajeyapaNAnuM varadAna meLavyuM hatu gaurIne A vAtanI khabara paDatAM zaMkara devane kahyuM ke--meM uSAne paheluM varadAna ApyuM che tethI A Ape ThIka na karyuM. zaMkare bANane kahyuM ke tuM strI viSaya zivAya bIje prasaMge ajeya thaIza. uSAnA haraNa karyAnI vAta jANatAM bANa anirUddha sAthe laDavA AvyuM. kRSNane AnI khabara paDatAM bANane laDAImAM mAryo. bhagavAna nemikumAra A janma brahmacArI ja rahevA mAgatA hatA ane For Personal & Private Use Only Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. jainamAM zrI kRSNavAsudevanuM navamuMtrika. 299 te pramANe rahyA. temane paraNAvavA temanA mAtApitA uparAnta kRSNa ane temanI patnIoe ghaNuM ghaNuM AgrahapUrvaka prayatna karyo ane paraNavAnI katrima hA paDAvI kanyA zodhatAM kRSNane satyabhAmAe kahyuM ke mArI rAjImatI nAme nAnI bahena che te nemikumArane barAbara egya che. kRSNa ugrasena pAse rAjImatInI mAgaNI karatAM temaNe ghaNA AnaMda pUrvaka hA kahI ane turataja lagna karavAnA nizcaya upara AvyA. zrAvaNa zudi 6 ne divasa nakakI karyo. te divase nemikumAra sarva parivAranI sAthe ugrasenane tyAM paraNavA gayA. paNa tyAM temane lagna bhejana mATe pazuone ekaThAM karelAM joyAM. dayAvIra nemikumAre te pazuone che mUkAvyAM ane pite ratha pAchA vaLAvI ghera AvyA. varSaparyata amegha dAna ApI nemikumAre revatAcaLanA sahastrAmavananA upavanamAM dIkSA aMgIkAra karI, temano sAthe eka hajAra rAjAoe paNa dIkSA lIdhI. devakInA nAnA putra gajasukumAre covana vayamAM potAnI banne bhAryAnI sAthe nemiprabhu pAse dIkSA lIdhI, dhyAna mATe teo smazAnamAM rAtre ubhA hatA tyAM temanA brAhmaNa sasarA soma zarmAe temanA mAthA upara aMgArA bharaeNlI ThIba mukI, jeo zubhadhyAnathI kevaLajJAna pAmI AyuSya pUrNa karI mokSamAM gayA. A maraNanA samAcAra temanA kuTuMbane paDatAM vairAgyapAMmI vasudeva zivAya navadazAhae tathA prabhunI mAtAe ane kRSNanA aneka kumAroe vaLI neminAthanA bhAIoe paNa dIkSA lIdhI temaja rAjImatIe temanA parivAre bIjo bhartA karavA kahyA chatAM ane nemiprabhunA nAnA bhAI rathane meca temanI mAgaNI karavA chatAM tene tiraskAra karI teNe bodha ApI dIkSA lIdhI. nemikumArane dIkSA lIdhA pachI cepaname divase kevaLajJAna thayuM hatuM. kRSNa mahArAjAe eka vakhata pUchyuM ke A dvArikA nagarIne, yAdavone ane mAre nAza zI rIte thaze uttaramAM bhagavAne kahyuM ke-dvIpAyana RSine zAMba vigere kumAro dArU pI herAna karatAM te yAdava sahita dvArikAne bALI nAkhanAro thaze. ane tamArA bhAI jarAkumArathI tamAruM mRtyuM thaze. te pramANe zAMba pramukha kumAroe dArU pI matta thaI dvIpAyana trASine saMtAyo. teNe dvArikA yAda sahita bALI nAkhavAnuM niyANuM karyuM ane te RSi marI anIkumAra nAme deva thayo, teNe pUrvavRttAMta jANI AkhkhI nagarI ane temAMnA badhA mANasone bALI bhasma karyo. mAtra kRSNa ane baLadevaja bahAra nIkaLavA pAmyA. kRSNatRSA lAyavAthI jhADa nIce sUtA hatA tyAM jarAkumAre mRga jANI bANa mAryuM. jethI temano kALa thayo ane temano AtmA-trIjI pAtaLa bhUmimAM gaye. baLadeva temanA mATe pANI levA gayA hatA te pAchA AvatAM bhAIne marelo jaNyA chatAM bhAInA nehathI kRSNanA zarIrane cha mAsa sudhI laIne pharyA. chevaTe For Personal & Private Use Only Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 devatAonA samajAvyAthI te zabane che vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. ghaNe bhAge vanamAM rahetA tyAM eka mRga temane bhakata thayuM hatuM, te vanamAM keTalAka suthAro lAkaDAM kApavA ApyA hatA. temane eka moTA jhADanI aDadhI DALa kApI; khAvA nIce utaryA. mRga baLadevane AhAra mATe A suthAre tarapha darI gaye. suthAree A tapasvIne Adara pUrvaka AhAra ApavA mAMDe tyAM ekadama pavananA sapATAthI DALa bhAgI, te dAnadAtA suthAra, mRga ane tapasvI baLadeva, e traNenA upara paDatAM maraNa thayA ane pAMcamA devalokamAM devatApaNe utpanna thayA. bhagavAna neminAtha prANIone bodha ApI giranAra upara dehatyAga karI mekSe gayA. pradyumna, zAMba vagere kumAro, kRSNanI ATha paTarANIo, bhagavaMtanA baMdhuo, rAjImati vagere dvArikAnA dahana pahelAM neminAtha bhagavAna pAse dIkSA lIdhI hatI teo paNa mekSamAM gayAM. - vasudeva, rohiNI ane devakI, nemiprabhunuM dhyAna dharatAM, kRSNa baLabhadra emane bahAra kADhavAne ghaNA prayatna karavA chatAM paNa dvArikAmAM agnithI baLI gayAM ane svarge gayAM. zivAdevI, ane samudravijaya maheMdra devalokamAM gayA ane bIjA dazAha maharthika deva thayA. pAMDe ke je kRSNanuM mRtyu sAMbhaLI saMsAra tyAga karI draupadI sAthe sAdhu thayA hatA. teo nemiprabhune vAMcavA mATe vihAra karatA karatA giranAra AvatA hatA. temaNe bhagavAna neminAthanuM mRtyuM jANuM atyaMta kheda thayo, teo siddhAcaLa upara dhyAnastha rahyA, tyAM kevaLajJAna pAmI kSe gayA ane sAdhvI draupadI kALa karI brahmadevalokamAM gaI. || iti jena pramANe baLadeva baLabhadra, vAsudeva zrI kRSNa, ane prativAsudeva jarAsaMdhanuM, chelluM navamuM trika kahI batAvyuM. purANamAM lakhAelo dvArikAne nAza. hiMdustAnanA deva pR. 201-02 thIe vRttAMtane aMte eka masta madyapAna kIDA thAya che. temAM teo For Personal & Private Use Only Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 mu. purANAmAM lakhAelA dvArikAnA nAza. 301 peAtAnA AkhA yAdavakulanA nAza kare che. bIjA asakhya rAjAo, ane saraLa sadguNavALI ghaNI strIe sAthe prabhAsamAM AnaMdayAtrA karavA gayA. UllAsamAM ethI paNa vadhAre vRddhikaravA e AnaMdamAM bhAga levA kRSNe apsarAone ( iMdranA svanInRtya karatI strIone ) lAvI rAjAe tarataja madyapAna ane meojazeAkhamAM marata banI gayA. chevaTanA banAvanI hakIkata viSNupurANamAM nIce pramANe ApI che yAdaveAe ( kRSNanA putroe ) madyapAna karyuM. tethI temanAmAM mAMheAmAMhe laDavAthI kajInA nAza kAraka hina pragaTayA, ane gAlipradAna rUpI balatathI e vani ne poSaNa maLayuM. divya asarathI temanAmAM jussA pragaTavAthI teoe eka bIjApara astro phUMkayAM te chUTayAM tyAre temane UMcI UgelI jhADIone Azraya levA paDayA. e jhADI temana! hAthamAM vA rUpa thai ane temaNe te vaDe ekabIjAne nAza kAraka prahAra karyAM. temane tema karatAM aTakAvavA kRSNa vacce paDayA. paraMtu temaNe dhAyuM ke tee darekanA pakSa kare che tethI teo e laDayA karyuM. pachI gusse thai temanA nAza karavA kRSNe be cAra DALIe lIdhI, te leADhAnI gadAjevI thai paDI, te vaDe temaNe ghaNA yAdaveAne nAza karyAM. ane bAkInAoe mAMDAmAMhe jussAthI laDI eka bIjAneA nAza karyAM. gheADA vakhatamAM tejasvI kRSNa ane dArUka zivAya eka paNa yAdava jIvatA rahyo nahi. 66 pachI akasmAt eka zikArInA khANuthI te ghAyala thAya che. eka vakhata kRSNe durvAsARSinA satkAra karyAM hatA paNa RSinA pagapara bhAjanane zeSa rahyo hatA te dheAi nAkhavAnuM bhUlI gayA hatA. A apamAnathI durvAsAe bhaviSya brAkhyu hatuM ke paga para ghA thavAthI kRSNanuM maraNa thaze, temanA gayA pachI kRSNa vicAramAM magna rahyA. yAgane anukUla eka AsanaracI temaNe peAtAne DAbeA paga jamaNI jAMgha para nAkhyA, eTale paganI eDI bahAra paDatI rahI. daivayeAge jara nAmanA eka zikArIe kRSNanA paga para dUrathI najara karI bhUlathI te pagane haraNu dhAyuM ane leADhAnuM aNIvALu khANu eDImAM gheAMcAya evI rIte mAyuM. pachI potAnI bhUla mAlama paDavAthI jara kRSNune page paDayA, ane kSamA yAcI. tene kRSNe javAba dIdhA ke " lagAra paNa khIzamAM " zikArI, jA, mArI kRpAthI tuM deveAnA nivAsa, svargamAM jaiza " tarataja vimAna AvyuM temAM te zIkArI svage gayeA. pachI kRSNe mAnava dehanA tyAga karyAM. ( pR. 203 thI ) kRSNa jIvananA chellA anAva dharmanA eka svarUpanI For Personal & Private Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 sUcanA kare che, te ghaNIvAra samajAvavAmAM AveluM nathI. teo pitAnA bhAInA maraNa vakhate hAjara che, teo potAnA putrone jarabaMdha yuddha karatAM juve che. ane ekapaNa bAkI rahetuM nathI tyAM sudhI paraspara kSaya karavAmAM madada kare che. ane pote jAne ekilIsanI peThe eka zikArInA bANathI paganI eDImAM ghAyala thaI nAza pAme che. A svarUpa bAI kahe che:1-"kavie kRSNanuM cAritrya game tevuM priya karavAno prayatna karyo che to paNa A vArtAnA mUlamAM kaMIka zoka ane nirdayatAne paNa pAye jaNAya che. vinAzanAM A badhAM kRtya, pote hAsya karatA hoya evIrIte nIhAle che, potAnA yAdavakulane nAza pAse AvyA che ema pite hasatA jue che ane tene mATe taiyAra thAya che... zivanA karatAM ochA vikarALa che te paNa potAnA cAritryanA eka aMzamAM viNuM kaThaNa hRdayavALA deva che; e paNa sarva bhakSaka kALarUpa che." | Iti purANamAM batAvela dvArikAne nAza. hiMdu, devethI. 1} rAma kRSNAdikanA avatAranI siddhi mATe pramANe. skaMdapurANanI prastAvanA. patra 4 thI Apela vicAra. "vAhavatAranI siddhinA mATe be pramANe ApyAM che. eka tattaroya saMhitAnuM bIjuM zatapatha brAhmaNanuM (14-1 2-110) parazurAmAvatAranI siddhine mATe-aitareya brAhyay.! kRSNAvatAranI siddhinA mATe-chAMdegyanuM temaja tettarIyAraNyakanuM vAnAvatAranI siddhinA mATe-raDavademAnA viSNu sUkatanuM tathA zatapatha brAhmaNanuM (1-rA pa-7) 5 rUdranuM varNana-atharvaveda" (11) kAMDe ra bIjA prakAThake 66 mAM maMtra, vaitarIyAraNyakamAM paNa che gaNapatinI siddhinA mATe-trAvanuM zukalayajuvaidanuM paNa sUryanI siddhinA mATe paNa vedanA aneka pramANe ApyA che. AvI rIte skaMda putra nI prastAvanAmAM-varAhanI, parazurAmanI, kRSNavatAranI, vAmanA vatAranI, rUdradevanI, gaNapatinI ane sUryanI siddhinA mATe upara batAvelAM pramANa ApI lakhI jaNAvyuM che ke " purANamAM varNavelA de che te vedamUlaka che paNa mULa vinAnA nathI ema skaMda pu.nI prastAvanAmAM lakhI batAvyuM che. A upara batAvelA varAhasika avatAra-vaidika matanA aneka vidvAnone For Personal & Private Use Only Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. vaidi ke--dikpAla, dvIpa khaMDa, mane pAtAla. 303 satya svarUpanA bhAselA nathI tethI tee peAta peAtAnA abhiprAyeA judA judA prakAranA pragaTa karatA gayA che. temAMnA keTalAMka pramANe! ame paNa batAvatA AvyA choe, chatAM jo varAhAvatAranI siddhi-vaittarIya ane zatapaya jaNAvatA hAyatA te graMthApaNu kAlpanIka graMtheAnI sAthamAMja kalpI zakAya ? te pacho te graMthAne pramANa rUpamAM kevIrIte mUkI zakAya ? eka Mdare vicAra karI jotAM dharmAMnI bAbatamAM temaja itihAsanI bAbatamAM vaidikAe ghaNIja bAbatamAM bIjAomAMthI laine kalpitaja geAThavI dIdhuM che. ema aneka pAzcAta vidvAneAnA lekhAthI jAhera thaI gayu che. chatAM satyavastunA zodhaka na banatAM jUThanI siddhi karavA mathyA rahevu' emAM kaMi paMDitAi ? // iti varAha, vAmanAdikanI siddhimAM vedanAM pramANeA tenA vicAra. 8 dikpAla, cha dvIpa, 9 khaMDa ane sAta pAtAlanAM nAma. tulasI rAmAyaNu. bAlakAMDa pR. 159 nI TIpamAMthI-- " 1 idra, 2 agni, 3 yama, 4 niti, 5 varUNa, 6 vAyu, 7 kubera ane 8 izAna e ATha dikpAla kahevAya che. " 9 1 jaMbu, 2 zalamalI, 3 kuza, 4 koca, 5 zAka ane 6 puSkara e nAmanA sAta dvIpa che. " ( ekanuM nAma rahI gaevu jaNAya che. ) HH 1 ilAvRta, 2 ramya++, 3 histhyamaya, 4 kurU, 5 hariva, 6 bhArata, 7 ketumAla, 8 bhadrAzva, ane 9 ki purUSa, e nAmanA nava khaMDa che, " 64 1 atala, 2 vetala, 3 sutala, 4 talAtala, 5 mahAtala, 6 rasAtala, ane 7 pAtAla e nAmanA sAta pAtAla che. " jainamAM-dikpAlanA saMbandhu, jaMbudrIpAdika asa Mkhya dvIpa samudronA sabandhe, bharatAdika nava khaMDanA sabandhu ane sAta narakAnA sa Mbandha, moTA meTA graMthAmAM vistAra pUrvaka varNana karelu che, te A TuMka lekhamAM lakhI zakAya nahI mATe te viSayeAnA sabandhe jaina graMthAne jovAnI bhalAmaNa karU chu, te jovAthI vAcakAne khabara paDe ke pharatu' pharatu A badhu cakra kayAMthI AvyuM ane kevA svarUpamAM pheravAyu ? AmAM vadhAre zuM lakhIne batAvuM ? iti vaidike-8 dipAla cha dvIpa, 9 khaMDa, cha pAtAla. te jainomAM che. tenA vicAra, For Personal & Private Use Only Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' khaDa 1 304 tattvanayI mImAMsA. jenomAM jAti maraNa che. vaidikamAM kayA jJAnane bheda? jAti maraNavALA zagAla ane vAnara. &da. pu. brahmakhaMDa adhyAya. 34 me. patra 61 thI eka jaMgalamAM-zagAla ane vAnara e bene jAti maraNa jJAna thaI jatAM Apasa ApasamAM pUchavA lAgyAM ke-vAnara pUche che ke he zagAla ! tuM durgadha vastunuM bhakSaNa karavAvALe kema thaye? zagAle javAba vALyo ke-meM brAhmaNane eka ADhaka dhAnya ApavAnuM kahI ne ApyuM nahi tethI huM chUgala ( ziyAlI) . zagAle pUchayuM ke bhAI ! tuM vAnara kema thaye? meM pUrva bhavamAM brAhmaNonuM zAka coryuM hatuM. tethI huM vAnara thayo. pachI te bane trASinA kahevAthI dhenu koTi tIrthanA snAnathI pApa mukata thayAM. ane vimAnamAM besI svargamAM cAlyAM gayAM. AmAM vicAravAnuM ke-jAti smaraNa vaidika matamAM kayA jJAnane bheda manAya che? amArA vicAra pramANe jenothI uchIte lIdhela hoya ! bIjI vAta pANInA snAna mAtrathI pApa mukti ane vimAnamAM besI svarge gayA ! zarIra chene ke tenA te zarIrathI? vaLI vimAna laIne koNa AvyuM ? meTA moTA puNyAtmAe ghaNAe thaI gayA paNa vimAnamAM besI ke svarge gayA jaNAtA nathI, tema purANakAra sivAya keIe lekhIne paNa batAvyA hoya ema paNa ja. NAtuM nathI. khuda purANakAroneja levA koi vimAna laIne AveluM jaNAtuM nathI. kaDhipata kathA paNa kAMi gyatAvALI hovI joIe. iti jenomAM jAti smaraNa che, vaidikamAM kyA jJAnane bheda. tene vicAra. jyAM tyAM yajJanA nAme vizu te prAye deDatA kharA? skaMda pu. brahmakhaMDa adhyAya 37 me. patra 68 thI "kulla gAmamAM muddagala munie yajJa karavA mAMDayA. tyAM mahAviSNu padhAryA vizvakarmA dvArA mugalanA AzramamAM kuMDa dA . gAyane dUdhanI dhArA karavAnI AjJA karI. tethI kuMDa purAI gaye. kSIra sAgara nAma ApI bhagavAna aMtardhAna thaI gayA." A muddagala muninA prasaMgathI yajJanA kuMDano kSIra sAgara bane te kAyama raheluM haze ke vipaNuM bhagavAna pAcho uThAvIne laI gayA haze? paurANike khulAze karIne Ape te khare? For Personal & Private Use Only Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. vaidike jArimaraNa. yajJakuMDane samudra. 305 jUnAmAM jUnuM vAyu. pu.-avatAre, sAta samudro, phUma pu. mAMsaMskRta sA. pR. 380 thI- jagatanI utpatti zivAya-pRthvI viSenAM purANuM varNane, prAcIna devatAo, sAdhuo ane laDavaIAonAM parAkrama, viSNunA avatAra viSenA vRttAMte, sUryavaMza tathA caMdra vaMzanA rAjAonI nAmAvalIo ane viSNu athavA zivanAM sahastra nAmanI TIpa, e saghaLu purANamAM ApavAmAM AvyuM hoya che. vaLI prArthanA, upavAsa, naivedya utsava, yAtrA, Adi sAdhavaDe devatAonI pUjA karavAnA niyame paNa e graMthamAM ApelA hoya che. vAyupurANa je eka junAmAM junuM purANa che, tene amuka bhAga mahAbhAratanI sAthe maLI Ave che, paNa harivaMzanI sAthe e purANane saMbadha enA karatAM paNa vadhAre che ane jaganI utpattinuM varNana jyAM AgaLa ApavAmAM AvyuM che tyAM AgaLa te harivaMzanA ane enA zabde zabda tenA teja jovAmAM Ave che. masyapurANa paNa mahAbhArata ane harivaMzanI sAthe ghaNuM gADhA saMbadhathI joDAeluM che. manu ane matsyanI vArtAthI e purANanI zarUAta thAya che. kUrmapurANamAM viSNunA judA judA avatAra jemAM eka pharmAvatAra paNa che, tenI hakIkata ApavAmAM AvI che ane devatAo tathA rAjAonI vaMzAvaLI ane bIjI paNa keTalIka hakIkate ApavAmAM AvI che. te uparAnta mahAbhArata anya purANonA sRSTi viSayaka vicArane anukULa rahIne sRSTine savistara hevAla paNa ApavAmAM Avyo che, e purANamAM judA judA samudravaDe eka bIjAthI chuTA paDelA ane jenuM madhya bindu ekaja che evI sAta TApuonI dunIyA banelI che, evuM varNana ApavAmAM AvyuM che. emAMne mukhya TApu jenI madhyamAM mera parvata Avelo che te jaMbuDhApa che ane bhAratavarSa "bhAratalekene deza" athavA hiMdusthAna e ene mukhya vibhAga che. Iti vaidika yajJakuMDane samudra, avatAre ne samudronuM svarUpa. (1) vaidikamate gharaNuM varAhane saMvAda kada pu. bIje vaiSNava khaMDa, leka 105 ne adhyAya pahele patra 1 thI cAra sudhI, pRthvI varAhane saMvAda temAMne kiMcit sAra. 39. For Personal & Private Use Only Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrathI-mImAMsA. - khaMDa 1 "merU parvata upara hajAra jajana pipalAnA jhADa nIce, eka bhavya makAnamAM vasiSTa, atra, mArkaMDeya Adi RSiethI ane Idra leka pAsAdikathI sevita varAha bhagavAna pAse-pRthvI AvI, jenA stana merUparvata jeTalA che, tenI ilA piMgalA be sakhioe varAha bhagavAnane vadhAvyA, bhagavAne pRthvInuM AliMganA karI kuzalatA puchI, pachI kahevA lAgyA ke he devi ? meM zeSanAganA mAthA upara sthApIne tArA upara leka sthA, tArI sAhAcya mATe huM AvyuM hatuM, paNa tuM zuM karavAne AvI? pachI devIe kahyuM ke Ape mane pAtAlamAMthI uddharIne, zeSanAganA phaNanA ratna pITha upara sthira karI ane mArA upara parvatene sthApyA ane te parvate mane dhAraNa karavAne samartha che paNa temAM mukhya parvata kayA? te mane jaNa? pachI AgaLa merUparvatAdika parvate gaNAvyA che te badhe adhikAra pahelA adhyAyathI joI le." (2) AgaLa eja khaMDane bIjo adhyAya glaeNka ra7ne che temAM pRthvIe varAhane pUchayuM ke-he bhagavAna ! Apa kayA maMtranI ArAdhanAthI prasanna thAo? pachI varAha bhagavAne uttara Apyo ke OM namaH zrI varAhAya, dharaNyuddharaNAya ca / vahnijAyA samAyuktaH, sadA japyo mumukSubhiH // 10 // he devi ! A maMtrane devatA huMja chuM. ene cAra lAkha vakhata, jApa karI pachI hAma kare ane pachI zaMkha cakrAdinA svarUpe mAruM dhyAna karavuM. sarva kAmanAnI siddhine prApta thaI anta mekSamAM jAya. pRthvIe pharIthI pUchayuM ke-e maMtrathI pUrve kene kene phaLa meLavyuM? uttaramAM varAha bhagavAna pite kahe che ke he pRthvI ! pUrve kRtayugamAM eka brAhmaNe e maMtrano jApa karyo, pachI mane dekhIne mArAthI vara meLavI mArApadane prApta thaye. vaLI durvAsA RSinA zApathI svargathI bhraSTa thaela-Idra e maMtrathI pAchA iMdrapadane prApta thayuM. temaja bIjA aneka munio paNa A maMtranA jApathI paramagatine prApta thayA. vaLI zeSanAga kazyapa RSithI e maMtrane prApta thaIne ane zvetadvIpamAM jApa karIne pharI pAcho dharaNIdhara thaye. mATe e maMtrane jApa manuSyae jarUra kare ItyAdi. . (3) DubelI pRthvIne-nAkamAMthI nIkaLI varAha lAvyA.. For Personal & Private Use Only Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. vaidika varAhAvatAra, kalame 4 ne vicAra. 3.7 bhAgavata tRtIya skaMdha. patra 38 thI (mamI. pR. lTa) " jalamAM DUbelI pRthvIne joI viSNujIe ghaNA kALa sudhI vicAra karyo ke A pRthvIne kevI rIte upara lAvuM ane leka kevI rIte pharIthI tenA upara vaze! paNa vicAra karyo ke-jene mane pedA karyo che te mane madada kare. e vicAranI sAtheja brahmAjInA nAkamAMthI aMguThA pramANa varAhanuM baccuM nIkaLyuM. vAramAM ja meTuM thaI gayuM ane pachI jalamAM jaI hiraNyAkSanuM zarIra cIrI nAkhyuM. rUdhIrathI bharelI pRthvIne upara lAvI lIlA karavA lAgyA. ityAdi," (4) Izvare merUparvata pitAnI pITha upara rAkhe. vaLI juvo-bhAgavata skaMdha 10 me. adhyAya 3 je (zaM. 372 pR. 54 ). Izvare "ka75" avatAra dhAraNa karI maMdarAcala pitAnI pITha upara rAkhave zuM ucita che?" che Iti vaidikanA-dharaNuM varAhane saMvAda ane varAhanA maMtrathI parama gati Adi kalame 4 kalame cArane vicAra-vedamAM jenuM nAma nizAyuM nathI te vAte Adhunika purANamAM kyAMthI AvI?-kaMdapu. nI be, be bhAgavatanI. prathama varAha avatAra-ghaNuM vaidika paMDitethI advita thaele che te pachI merU parvata upara varAha bhagavAnaja kayAMthI? vaLI vicAravAnuM ke-vasiSTha, atri, mArkaMDeya Adi badhA rASio eka samayamAM thaelA manAyA che? AvA AvA prakAranI tadana banAvaTI vAtenA lakhavAvALA purANakAra lokonuM kalyANa karavAnI buddhivALA hatA? . . bIjI kalamamAM-he varAha bhagavAna? Apa kayA maMtrathI prasanna thAo? jaDarUpa pRthvIe prazna karyuM. varAha bhagavAne potAnA nAmano maMtra ApI mekSanuM phaLa paNa batAvI dIdhuM ane kRtayugamAM thaele brAhmaNa te maMtranA jApathI viSNu padane meLavAvALe thaI gaye batAvyuM. bIjA udAharaNamAM-durvAsAnA zApathI padabhraSTa thaelA I te maMtranA jApathI pharI Idrapada meLavyuM. AmAM judurvAsA kayA kALanA? temane zApa kayA kALamAM Ape ? ane pharIthI I kayA kALamAM Idrapada meLavyuM ? A badhuM vicAravAnuM che. vaLI e maMtrathI aneka munione mokSapada ane zeSanAgane dharaNIdhara prApta thavAnuM batAvI dIdhuM che. (2. skaMdha puru) vasiSTa-rAmanA samayanA, ma DeyapurANanA kartA-mArkaDeya prasiddha che. For Personal & Private Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na 308 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1. w w ******** - AgaLa juve kalama be bhAgavatanI. DUbelI pRthvIne upara lAvavAnuM vicAra karatAM viSacue vicAryuM ke mane pedA karavAvALA madada kare. ke tarataja brahmAnA nAkamAMthI varaha pedA thaI pRthvIne upara lAvI lI karavA lAgyA. AmAM vicAravAnuM-brahmAthI viSNu pedA thayA ane brahmAnA nAkamAMthI varAha kaI bAjunuM sAcuM ? kachapanA avatAre jaLamAM praveza karI maMdarAcaLane pITha upara dhAraNa karyo. ? vaidika matanAja paMDite avatArenA saMbadhe vicAronA taraMgamAM gethI mArI rahyA che ane purANakAre marajI pramANe Thekabe Thoka karI rahyA che. A bela kevo mAnavo? iti dharaNI varAhanA saMvAdAdika kalame 4ne vicAra pharIthI kalama traNanA vicAravALuM (1) pRthvInA saMpUrNa jIva eka kula upara rahyA. zaMkAkeza zaMkA 389 mI. , pa7 mAM. jyAre hiraNyAkSa pRthvIne pAtAlamAM laI gayo hato te vakhate, eTale samaya pRthvI pAtAlamAM rahI teTalA samaya sudhI pRthvInA saMpUrNa jIva eka kula upara besI rahyA, pachI brahmAnI prArthanAthI bhagavAne kahevuM ke-pAtAlamAMthI huM pRthvI lAvI ApuM chuM, saMbhavita che ke ? paurANIo batAvaze ke tamAma che zA rUpe (kevA rUpe) kula upara rahyA ? kula keTaluM moTuM hatu? (bhAgavata skaMdha adhyAya 13 me." (2) pRthvI varAhe dADha upara rAkhI. zaMkAkeza zaMkA 49 mI pu 7mAMthI varAhe hiraNya kazyapu pAsethI pRthvI chInavI laIne dADha upara rAkhI. pachI te bannene yuddha thayuM hatuM. te paurANIo kaheze ke te banne zAnA upara ubhA rahI laDayA haze? (bhAgavata dazama skaMdha)" (3) varAha sAtamApAtAlamAMthI pRthvIne lAvyA. skaMda pu. khaMDa raje, adhyAya. 26 me, kaleka 65ne, patra 48 thI 9 sudhI temane kicat vicAra For Personal & Private Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. vaidika traNa devomAM viSNu meTA. 309 "bhAradvAja kahe che ke pUrva kAlamAM pAchalI rAtre uThelA-madhUsudanane (kRSNane) vicAra thayo che. pRthvI vinA bhUtane kaNa dhAraNa kare? e vicAra karI dhyAnathI pRthvIne pAtAlamAM joI, pachI varAhanuM rUpa dhAraNa karI kheLatAM kheLatAM sAtamA pAtALamAM gayA. tyAM pRthvIne dhujatI joI. pachI tyAMthI lAvIne samudranA madhyamAM sthApI te vakhate maMgala tUra thayAM ane sanakAdi sarve khuzI thayA pachI varAhanI AjJAthI brahmAe yathAsthAna tenI goThavaNa karI ItyAdi. | svarga, mRtyu, ane pAtAla e traNa leka ane temAM rahelA jIvAdika padArtho anAdi kALanA che. nato keIe utpanna karyA che temaja nate ke tene nAza karavA samartha che. mAtra nimitta maLavAthI utpanna ane nAza (adala badala thatA ApaNe pratyakSapaNe joI rahyA chIe chatAM paNa paurANIkee " pRthvI pAtAlamAM gaI" vigerenI tadRna pAyA vagaranI vicitra kalpita kalpanAo karI A dunIyAne uMdhe raste caDhAvI dIdhI che. juve uparanA pRthvI saMbaMdhenA traNe lekhe. kayA lekhathI zAnti maLe tema che? | iti pRthvI, pAtAlamAMthI lAvyA. tene vicAra (1) vaLI traNe devomAM moTA nAMnAnI takarAramAM viSNuja moTA TharyA. hiMdustAnanA devo pR. 140 thI. kada purANane lekha ApI jaNAvyuM che temAMne kiMcit sAra "AkhI pRthvI jaLamaya thaI hatI. viSNu sahasramukha zeSanAganI chAtI upara lAMbA thaIne sutA hatA, tyAre temanI nAbhimAMthI eka kamaLa utpanna thayuM ane tenuM uMcu jatu kula tarataja pANInI sapATI lagaNa pahoMcyuM ane te phulamAMthI brahmA nIkaLyA, brahmAe AsapAsa joyuM ane apAra vistRta AkAzamAM kaI prANane joyuM nahi, tethI temaNe poteja prathama jamyA che ane bIjA badhA padArtho karatAM uMcA darajajAnA thavA lAgyA che ema dhAryuM. te paNa temaNe prathama samudramAM zedha karavAne, ane mArI sAthe zreSTha pada mATe kaI takarAra karanAra che ke nahi te nakkI karavAne nizcaya karyo. tethI te (brahmA) kamaLa nALa tarapha cAlyA ane viSNune uMghatA joyA bUma pADIne pUchyuM ke "tame keNa che? 1 A jagAe juvo nAM chidaMti zastrANini naM dahati pAvaka: gItAvALI kane vicAra kare ? For Personal & Private Use Only Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 tattvatrayI--mImAMsA. , ' khaMDa 1 -- -- - - -- - - - - - - ~ - ~~ - ~ viSaNue kahyuM "huM prathama janma pAmanAra chuM paNa brahmAe e vAta svIkArI nahi eTale banne vacce bhAre kajIo thayA, e takarAra cAlyA karI eTalAmAM ziva bane coddhAonI cacce paDayA ane gussAthI bolyA "huM kharekhara prathama janmelo chuM, paNa tamArA bemAMne je mArA mAthAnI Tecapara pagane taLIe pahoMcI zakaze tene huM mArU pada ApI daIza. brahmA ekadama caDhyA paraMtu apAra svarUpanA pradezamAM caDhI caDhIne thAkayA ne kaMI vaLyuM nahi, tathApi zreSTha gaNavAnuM mAna che devA nAkhuza hovAthI, juThu belyA ke me zivanA mAthAno mukuTa joyo. " abhimAna ne asatyanA A bevaDA pApa mATe ziva nirmANa karyuM kebrahmAnI pUjA, ke pavitra kriyA, keI karaze nahi. viSNu pAchA pharyA ane kabula karyuM ke huM mahAdevanA ( zivanA ) paga joI zakaze nahi. te uparathI zive kahyuM ke "tame devomAM sarvathI prathama janmyA cho ane sarvathI uMcu pada pAmavA gya che. A pramANe viSNu agre janma pAmyA che ane nItimAM sarvopari che te vAta siddha thaI. ( mUrakRta. "hiMdu sarva deva" pR. 18) AmAM jarA vicAra-A pRthvI anAdikAlanIja che te paNa AkhI pRthvI jaLamaya thayAnuM purANakAree keTalI vakhatanuM kapeluM che ? ane A traNa deve moTAI levAne mATe kyA kALamAM laDayA ? viSNu zeSanAga upara sUtA te kayA kALamAM? icchA vinA nAbhimAMthI kamaLa nIkaLyuM, temAM acAnaka paNe brahyA AvIne bharAyA, paNa te vakhate zivajI kaI dizAmAthI nyAya karavAne AvI pahoMcyA ? bIje ghaNe ThekANe jaNAvavAmAM AvyuM che ke-zive potAnA liMgane cheDe levA upara nIce brahmA ane viSNune mokalyA che, temAM brahmA juThuM bolyA ane viSNue AvIne kahyuM ke mane tamArA liMgane cheDe maLe nathI, tethI viSNune moTuM pada maLeluM che. A kathAmAM mukaTa ane pagane cheDe maLe nahi, A vicAre che ke navA jJAnIthIja kapAelA hoya ema jaNAya che jemAM eka paNa bAjuthI satya jaNAya nahi tyAM kaI bAjuthI vicAra kare ? | iti vaidika kada, bhAnavinAnA brahmA viSNu sAthe laDayA tene vicAra For Personal & Private Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. meTA nAMnAnI takarAramAM viSNuja moTA. 311 viSNune RSi sevAthI paNa moTAI maLI ? hiMdustAnanA de. pR. 139 thI bhAgavata purANanI kathA ApI che temane kiMcita sAra sarasvatIne kinAre trASie yajJa karatA hatA, tyAre traNa devAmAM kayo meTa deva, te viSe takarAra thaI. temane brahmAnA putra bhUgane nakkI karavA mekalyA. teo prathama brahmakamAM gayA, satya jANavA AcAra karyA vinA sabhAmAM dAkhala thayA. AthI brahmAne krodha caDhaye. nAza karavAnI taiyArI karatAM bhagune pitAne samajatAM krodha samAvI dIdhe. pachI bhUgu kailAsamAM gayA. tyAM zivane AliMgana karavA na detAM pAchA haThayA. te joI zive mAravA trizula lIdhuM. pArvatIe zivanA pagamAM paDI bhRgunA prANa bacAvyA. tyAMthI nIkaLI bhUga vaikuMThamAM gayA. sutelA viSNunI chAtImAM lAta mArI nidrAmAMthI uThADayA eTale viSNue bhUgane namaskAra karI kahyuM ke-mahArAja! huM Apane vaMdana karUM chuM. A5 Asana para besavA kRpA kare. meM gya mAna na ApyuM tenI kSamA kare. ApaNuM sukamaLa pagane IjA thaI haze tenI paNa kSamA kare. ema kahI viSNue bhRgu RSinA paga cAMpyA ane kahyuM ke Aja huM atyaMta sanmAna pAmyo chuM, kemake he bhagavAna! tamArA paganA raja taja tame mArI chAtI upara mukI che. apamAnanA saMbaMdhamAM A javAba sAMbhaLI bhagune evI te zarama lAgI ke retA rAtA te kaSi lake pAse deDI gayA. temaNe A sarva hakIkata jANI ekadama TharAva karyo ke viSNu sarvamAM moTAmAM meTA deva che kemake akSamA ane krodhathI mukta che... (kenekRita. "hiMdu purANa." pR. 240) * AmAM jarAka sahaja vicAra- trikALajJAnI brahmA, jIvane ghATa ghaDavA vALA che. bhUgate temane mAnasika putraja kahe che, ane mArI parIkSAnA mATe trASioe mokalyuM che, eTalI khabara zuM brahmAne na paddha ke jethI krodha karI pitAnuM moTAIpaNuM gumAvyuM? zivate bheLA tethI temane khabara na paDe. traNe devomAM viSNu pAkA haze? AmAM paNa jarA vicAra Ave che ke, eka vakhata strInA zApa vaza thaI paththara thayA, vaLI bhayathI mukta thavA bhUgunI strInuM mAthuM kApI bhUgunAja mukhathI sAta janmanA zApane vaza thayA, te viSaNune RSioe ekadama ekImate TharAva karI meDhAmAM moTA banAvI dIdhA dhanya che lekhakane ane dhanya che trASiene, ke je anAdikALanA paramezvarene paNa nAnA moTA banAvavAnI sattA dharAve che? AmAM kayuM ane keTaluM satya haze, tene tela te kaI sajajana purUSaja karI zakaze? bAkI amArI akkalate AvA lekhamAM mUThI ja rahe che. For Personal & Private Use Only Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 tAtrayI-mImAMsA. khaMDa 1 che Iti RSionI sevAthI viSNune maTAI maLI, tene vicAra. (1) yuropanA vidvAne kahe che ke nItiSika purANe ke anItipaSaka? hiMdustAnanA de-pR. 4ra4 mAMthI- hiMdupurANanI nIti saMbandhI ane buddhi saMbadhI yogyatAnI kharI kiMmata AMkavI ane tenI vivekathI tulanA karavI e atyaMta agatyanuM che. moTA hiMdusamAjanA baMdhAraNamAM tene keTale aMza che ? apUrNa jJAnavALA lAkho bhaTakatA lokoe pitAnA aNInA ane jarUranA samayamAM je purANa tarapha daSTi karI che temane jIvanamAM tenAthI ze dilAze, zI AzA, ane zI preraNA maLyAM che? hiMdu purANamAM nItinI yogyatA che ema kahI zakAya? zuM ethI nItinI samaja aMdhArI thavA nathI pAmatI? ethI nItinI samaja naSTa jevI thAya che ema yuropanA vidvAne ekImate sAkSI pure che. (2) hiMdu. pu. 4ra7 thI. bIjA meTA viddhAne hiMdu purANanI nIti saMbaMdhI yogyatA viSe AthI paNa ochA anukuLa che. 1873 nA vasembaranI trijI, tArIkhe vesTa misTara binA madhya bhAgamAM ApelA dharmapracAraka maMDala viSenA eka bhASaNamAM meMkasamyulara kahe che ke-"dharma tarIke brAhmaNa dharma-divasano prakAza khamI zakatuM nathI. hAlanA jJAna prakAzanI kasoTImAM utarI zakato nathI. ziva viSNu ke anya loka priya devonI pUjA jyupiTara, e pala ane minarvanI pUjAnI jevI ja che. are ghaNI bAbatomAM ethI paNa vadhAre adhama ane jaMgalI svarUpanI che. je vicAra bhUmikA ApaNA pagataLe kayAranI dabAI gaI che te bhUmikAne lagatI e pUjA che. siMha ane vAghanI peThe te jIvatI rahe paNa kharI paraMtu svataMtra vicAra ane sudharelA jIvananA zvAsa mAtrathI te nAza pAmaze." (3) yUropanA vidvAnane purANanA mATe pUrepure kheda. hiMdustAnanA deva, pR. 4ra9 thI. For Personal & Private Use Only Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 18 muM. purANamATe yuropanA vidvAno kheda. 313 have buddhi viSayaka draSTibiMduthI jotAM zuM purANe hiMduone saMskArI banAvI zake che ane unnatimAM lAvI zake che? je vicAre ghaNIvAra beTA ane bAliza hoya che, tene purANu unnata Therave che ane temAM abhuta sauMdaryane prakAza jovAmAM Ave che, te paNa tenA bodhathI mana haMmezA ajJAnanI stitimAM rahevAne kharekharo saMbhava che. sara moniara viliamsa brAhmaNa sattA viSe kahe che ke-" buddhine vikAsa aTakAvavAnI ane utaratI jJAtIone haMmeza bAlyAvasthAmAM-ajJAnamAM rAkhavAnI tenI yukita hevAthI teNe yUrepanI atimanasvI parIonI vArtAomAM kSetavya gaNI zakAya tenA karatAM vadhAre vistAravALI ane murkhAI bharelI ane tizakitanA varNana mATe lokenI tRSNa uttejita karI. jema ke vAta vadhAre asaMbhavita, tema tethI bAliza AnaMda utpanna thavAne saMbhava, vakhatanuM varNana lAkha varSathI ane jagyAnuM lAkha mAIlathI thAya che, temaja yuddhanuM varNana karavuM hoya to lAkhe DhAo ane hAthIone raNakSetramAM lAvyA vagara te varNanane vicAraja thaI zake nahi. eja pramANe lairDa mekele kahe che ke-" brAhmaNoe lakhelAM purANa evAM te mukhaI bharelAM che ke jeo te sAcAM che ema svIkAre che temanuM mana avazya adhama thAya che." sara eNniara vilise brAhmaNa sattA viSe jaNAvyuM che ke " buddhine vikAza aTakAvavAnI ane utaratI jJAtione haMmeza bAlyavasthAmAM- ajJAnamAM rAkhavAnI tenI yuti hovAthI vadhAre vistAravALI ane murkhAI bharelI vArtA brAhmaNee lakhIvALI che." A vAta temanI khAsa vicAravA jevI che kAraNa pUrvakALamAM vicAravAnuM sAdhana moTA paMDitene paNa maLI zakatuM na hatuM. Aje chApAonA sAdhanathI maLI zake che, paNa eka paMDita kayAM sudhI pahoMcI vaLe? svArthamAM lubdha thaelA vaidikamatanA paMDitae, pUrva keI cAlatA satya dharmanI vAtane grahaNa karI, temAM juTha, sAca bheLavI, evI te udhI chattI goThavI che ke game te kuzAgra buddhivALo paNa pahoMcI zake nahi. te paNa jaina ane vaidikamAM je je maTI meTI tene pheraphAra mArA jANavAmAM Avyo te sAmA sAmI TAMkI jaNAvate AvyuM che, tethI vAcaka varga bIjA paNa vicAro jarUra zedhI kADhaze, jena tanA graMtha jotAM ane temane ItihAsa jotAM vaidikamatavALAoe temanI ghaNIja vArtAne pheraphAra karela hoya tema jaNAI Ave 40 . For Personal & Private Use Only Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tavatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 che. vaidikamAM je kathA sarita sAgara che te ane sarasvatIcaMdranA je bhAge che temAM paNa nAmaThAmadikanA pheraphAra sAthe ghaNI kathAo jenonI lakhAelIo che tethI ja te kapriya thaI paDelI che. bAkI pUrANakAronI kathAoe te dunIyAne uMdhA pATAja baMdhAvI dIdhA heya ema jaNAI Ave che. A mArI vAtane o jaina sAhityamAM vadhAre utarIne joze teo jarUra sArI rIte joI zakaze, ema huM mArA TuMka abhyAsathI jANI zakuM chuM ane kahI paNa zakuM chuM itya, . I Iti purANanA lekhenA mATe khedita thaelA yUrepanA cAra pAMca vidvAnonA mate tene vicAra, kRSNa rAjA hatA te pAchaLathI deva thayA. ' ' hiMdustAnanA deve pR. 190-91 mAMthI. "e ghaNuM zakya che ke je kaI khare hiMdu itihAsa zedhI kADhI zakAya kRSNanA jIvanano lakhAele ghaNe khare vRttAMta te nAmanA hiMdu rAjAne lagate che ema mAlama paDe, kAraNake kRSNa mAnavavaMzanA hatA emAM koI zaka nathI. prophesara golDasTakara kahe che ke "A viSNune ati rasika avatAra che, kAraNake ethI eka zUravIra mAnavanuM eka mukhya devanA pratinidhimAM dhIme dhIme parivartana kevI rIte thAya che te hiMdu prAcIna bAbatemAM zodhI kADhavAne prasaMga maLe che." A parivartana je krame thayuM te kramAM hiMdu sAhityamAM spaSTa jaNAya evA che. prathamate brAhmaNa graMthamAM zUravIra kRSNa viSe TukuM sUcana che. mahAbhArata judA judA graMthakAranuM ghaNuM moTuM mizra pustaka che temAM pAchaLathI dAkhala karelA ghaNA bhAgo che. TuMkAmAM TuMkA ane teTalA mATe ghaNuM karIne prAcInamAM prAcIna vArtA saMgrahamAM kRSNanuM varNana mAtra zUravIra purUSa alaukika baLa mATe prasiddha evA dvArakAnA rAjA tarIkenuM che. mahAbhAratanI vadhAre parizramathI lAMbI varNavelI vArtAmAM zivanuM mahAbhya svIkAratAM ardhadevapurUSa tarIke temanuM varNana che. AgaLa jatAM te e viSNune avatAra thAya che, tethI paNa vadhAre AgaLa Azare I. sa. 700 mAM lakhAelI bhagavadgItAmAM temanI ethI paNa vizeSa stuti che ane paramezvara tarIke temanuM pradarzana che. gItAmAMnA temanA zabda manuSyane upadeza karavA "mAnava AkAra dhAraNa karI paramezvare avatAra lIdhela For Personal & Private Use Only Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 mu. purANa mATe bAbUvaMkimacaMdranA lekha. 325 che, temanAM vacana tarIke svIkArAyAM che. purANomAM varNavelA kRSaNanA AcaraNa viSe gItAmAM kahyuM sUcana nathI, kRSNa tyAM pitAnA avatAranuM prayojana kahI batAve che ke "sAdhu purUSanA saMrakSaNane mATe, duSTa AcaraNavALAnA vinAzane mATe ane dharmanuM saMsthApana karavA mATe huM dareka yugamAM bhAgavata janma lauM chuM." purANamAM ane mukhyatve bhAgavata purANanA dazama skaMdhanA hiMdI anuvAda prema sAgara' jemAMthI A prakaraNamAM ApelI emanA jIvananI mukhya hakIkata ghaNe bhAge lIdhelI che te "premasAgaramAM varNavelAM kRSNa gItAmAM varNavelA zuddha ane kRSNathI lakSaNamAM tadana judA che. gItAmAM emanA jIvananI savistara hakIkata ApI nathI tethI purANamAM ApeluM cAritryanuM varNana ApaNe svIkArIzu." pA Ita kRSNarAjA te pAchaLathI deva thayA. durguNethI dUSita jagadIzvara hoya kaSNa caritre pR. 4ze. bAbU vaMkimacaMdra lakhe che ke kRSNa e pateja bhagavAna che evuM ghaNA hiMduonuM mAnavuM che ane tethIja-kRSNanuM nAma, kRSNanI kathA, kRSNanI pUjA ane teo pitAnA dharmanI unnatinAM sAdhana gaNe che. paraMtu e lake kRSNane-kaNunA mAnava caritrane kevI rIte juve che ? bAlyAvasthAmAM je dahI mAkhaNanI corI karate. yuvAvasthAmAM je vyabhicArI hatuM, jeNe hajAre gopIonuM pativratApaNuM harI lIdhuM hatuM, uttarAvasthAmAM je ThagAI ane zaThatAne zirAmaNi thaI paDayo hato. jeNe ThagAI vAparI droNa vigerenA jIva levaDAvyA hatA, tevA eka mANasa tarIke. have je e vAta kharI hoya te bhagavAna tarIke evA mANasane kevI rIte ApaNAthI kabUla rakhAya? sababa Izvara caritra keIdivasa evuM hoI zake ja nahi. je kevaLa zuddha, satva, jenA nAmamAtrathI sarva prakAranI azuddhatA, sarva jAtanAM pApa, dUra nAze te bhagavAna zuM manuSya deha dhAraNa karI AvAM pApAcaraNa kare ?" ityAdi." AmAM mArA be bola-je bAbU vaMkimacaMdranA kahevA pramANe zrI kRSNajI bhagavAna tarIke kabUla na thaI zakatA hoya tyAre te sAthe e paNa vicAravAnuM kepitAnIja putrIne anItithI javAvALA ane hari hariNInAM rUpa dharI detA deDI karanArA, ane aneka janenA temaja devatAonA paNa zApane vaza thaI 5DaLa, evA brahmA jagatanA kartA hartA hatA e paNa ApaNAthI kevI rIte kabUla For Personal & Private Use Only Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 tattvanayI-mImAMsA. khaMDa 1 rAkhI zakAze? te sivAya -mahAdevajI tapanA bahAne jaMgalamAM kuTIyA banAvI rAjA prajAnI sArI sArI strIne maMtranA baLathI khecI teonI sAthe viSayanuM sevana karavAvALA meTAdeva hatA ema ApaNe temaNe kayA uttama guNathI mAnI levA? A viSayamAM juve mArAthI lakhAele brahmAjIne lekha temaja juve mahAdevajIne lekha A traNe deve mane kaye deva uttama guNavALe siddha thaI zake tema che? mATeja ame kahIe chIe ke-vaidika matavALAoe pUrve kaI cAlatA satya dharmathI viparIta thaI bicArA ajJAna lekene jarUra udhe raste deravAne prayatna kare che ema kahevAmAM harakata zuM Ave tema che tene vicAra, khUba nizcitapaNAthI karIne juve. vadhAre zuM lakhuM? . . | iti dUSaNothI dvASata jadIzvara hoya? na hoya tene vicAra! - kRSNajI mahArAjA ke paramAtmA ? kRSNa caritra kevuM hatuM ane tene jANavAnA sAdhana zA che? kRSNacaritra lakhatAM bA bUvaMkimacaMdra, prakaraNa bIjuM pR.8 mAM lakhe che ke mahAbhArata, harivaMza ane purANa e prAcIna pustakamAM kRSNane lagatuM vRttAMta maLI Ave che. purANunI saMkhyA aDhAranI che paraMtu te saghaLAmAM kAMI kRSNane viSe hakIkata jaNAvelI nathI. mAtra-1 brahmapurANuM, 2papurANa, 3 viSNupurANa, ke vAyupurANa, 5 zrImadbhAgavata, 1- brahmavaivarta purANa, 13 skaMdapurANa, 14 vAmana purANa ane 15 pharma purANamAMja e saMbaMdhe varNana maLI Ave che. AgaLa, pR. 9 mAM harivaMzamAMja kaheluM che ke-kRSNanA jIvananA bAkInA bhAganI hakIkata mahAbhAratamAM nathI, mATeja harivaMza race che. bhAgavatamAM paNa emaja jANaveluM che. vyAse nAradane mahAbhArata asaMpUrNa che evuM kahyuM, te uparathI nArade vyAsane kRSNa caritra purepurU racavA upadeza karyo. keTalAkanuM te evuM ja kahevuM che ke-mahAbhArata harivaMza tathA aDhAra purANa, e ekaja mANase eTale vedavyAseja celAM che. e mata khare che ke te jovAnuM ApaNe atyAre kAMI prayajana nathI. ApaNe AgaLa jatAM joIzuM ke mahAbhAratamAM keIpaNa prakAranI aitihAsikatA che ke nahi, je khUda mahAbhAratamAMja te na hoya te pachI harivaMzAdi graMthamAM te havane saMbhavaja nathI. For Personal & Private Use Only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAA monannos prakaraNa 38 muM. purANamATe bAbU vaMkimacaMdrane kheda. 317 pR. 8-10-mAM A dezanA vatanIonA magajamAM asalathIja je abhiprAya ghusI gayo che te, ane te e che ke-saMskRta bhASAmAM je je kAMI lakhAeluM, je je kAMI racAeluM che, te te saghaLuM nivivAda RSionI ja kRti che, ane te saghaLAmAM saMdeha rahita satya samAeluM che-cAreda, lAkha zlekathI bhareluM mahAbhArata, harivaMza, aDhAra purANe, e saghaLuM ekaja mANase (pR. 10 thI) racyuM che. te paNa kaliyuganA prAraMbhe Asare pAMca hajAra varSa para ane te racanAra vedavyAsanuM lakhANa tevI ne tevI sthItimAM, kAMIpaNa sudhArA vadhArA sivAya hajusudhI jaLavAI raheluM che. A saMskAre keTalAekanA upara te evI eka taraphI asara karI mUkI che ke, jo ke tenI virUddha dalIla karavA jAya che, te dalIla sAMbhaLavAnI vAta te AvI rahI paNa tevI dalIla karanArane teo mahApApI, caMDAla, tathA dezadrohI gaNe che. bIjI bAjunI Aphata te vilAyatanA lekenA pAMDityanI naDe che te che. yUrepa amerikAnA keTalAka paMDitee saMskRtanuM zikSaNa lIdhuM che ane prAcIna saMskRta graMthamAM koI tavArIkhI saccAI che ke nahi, te zodhI kADhavA teo maM paDelA che paraMtuM parAdhIna, durbala, hiMduo kaI kAle paNa sudharelA hoI zake ? athavA temane sudhAre ghaNuM prAcIna kALane heAya e vAta temanuM mana kabUla karI zakatuM na hevAthI, be cAra jaNa sivAya bIjA saghaLAo prAcIna bharatakhaMDanuM gaurava tela pADavA mathyA rahyA che. asala hiMdusthAnamAM racAyelA graMthane macakura (mAtra hiMdu dharmanA virodhI bauddha dharmomAMnA graMthamAMnI hakIkata sivAyane) Adhunika hAla thoDA vakhatapara racAyela che ane hiMduonA pustakamAM je je kAMI che te khoTuM che, asatya che, athavA te te badhu pArakAdezamAMthI corI lIdheluM che, evuM sAbita karavA teo yatnapUrvaka maMDayA rahyA che." AgaLa pra. 11. mAM bAbajI lakhe che ke- "khedanI vAta eTalIja che ke hiMdustAnanA keLavAelA vargamAM paNa, e vidvAnonA matane khare mAnanArA ghaNe mahaTe bhAge maLI Ave che. - ghaNuo pite te viSaya para bilakula paNa vicAra karavAnI tasdI lIdhA sivAya, AMkha mIMcI curepanA paMDitene mata te pitAne mata ema svIkArI le che." AmAM vicAravAnuM chedanI vAta eTalI che ke-hiMdustAnanA keLavAelA vargamAM e vidvAnA (yurepanA vidvAnA) matane khare mAnanArA ghaNe heTe bhAge maLI Ave che." For Personal & Private Use Only Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 tattvatrayI-mImAMsA. A kheda bAbajIne ekAMta keLavAelA varga upara yathArtha rUpe nathI. kAraNa pUrvakAlanA RSioe karelA goTAlAne pratikAra bAbateja karI rahyA che ane te keLavAelo vargaja samajI zake che? temAM je svArtha vinAnA ane satya hadayanA che temaNeja pitAnA satya uddagAre bahAra pADyA che? je khaMtilA agrejoe ApaNA varganI AMkha ughA na hota te, ApaNA vargamAMne AMkha ughADane jevAvALa keNa hatuM ? Aje paNa juve-ATalA badhA prakAzamAM svArtha paMDite bApa dAdAonA kAne khare manAvavA pitAnI kalpanAnA ghoDAene chuTathI kevI rItanA deDAvI rahyA che? eka ja vAta juve ke daza avatAranA viSayamAM-keIe kalpanA karI sUryanI, bIjAe bIjI, trijAe trijI, ema jeTalA lekhake teTalI ja kalpanAo thaI jemane satya hRdayathI joyuM temane lakhI batAvyuM ke-vaidikamAM 24 ane daza avatArenI kalpanA jaina ane bauddhonI saMkhyAne grahaNa karI kalpita ubhI karelI che. evA satyavAdione dhanyavAdanA pAtra gaNAya paNa khedanA pAtra na gaNAya? evA aneka satyavAdionA lekheamArA taraphathI bahAra paDelA "jainetara draSTie jena" ane "syAdvAdanI sArthakatA" nAmanA graMthamAM juve. te sivAya bIjA paNa aneka satya hRdayanA lekhake A pustakamAM paNa che. Apa sajajane paNa satya hRdayathI jeze te jarUra temanI prazaMsA karaze. jeo kharA bhAgyazALIo, ane jemane saMsAra thaDe bAkI rahela hoya tevA mahApurUSe ja satya vastune satya rUpe joI zake che? ema jaina siddhAMtanI mAnyatA che. pachI khedane viSayaja kayAM raheze? Iti vaidike kRSNa cAritra jANavAnAM sAdhana, bAbajIne kheda. tene vicAra. kRSNanA saMbaMdhe- bAbanA lekhamAMthI 15 kalama. vaidika matavALAoe brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNe devane jagatanA kartA hartAdika lakhI moTAmAM moTI sattAvALA paramAtmArUpe, dunIyAne manAvelA hovA chatAM temanA saMbaMdhe sAdhAraNa mANasane paNa na chAje tevA nimaryAda, Apasa ApasamAM virUddha, tadana asaMgata lekhe zAthI lakhyA haze? zuM mULamAMja te deve kalpita goThavyA haze tethI? athavA zuM mULamAM kaI sarvajJa netA na hovAthI, Ama banyuM haze? athavA zuM te lekhakanuM vartana ni. maryAda hovAthI Ama banyuM haze? ema traNe denA saMbaMdhe vicAra karavA jevo hevA chatAM keTalAka paMDitee tema na karatAM mAtra zrI kRSNanA saMbaMdheja vicAra karIne batAvelo jovAmAM Ave che, te pramANe bAbU baMkicaMdra paNa keTalAka khulAzA For Personal & Private Use Only Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. bAbanA kRSNacaritramAMnI 15 kalama. 319 karIne batAvelA che. temAMnA cakiMcit vicAro ameA paNa TAMkIne mAtAvIe chIe (1) khuda mahAbhArata vizvAsane pAtra nathI ? kRSNa caritra prakaraNa 3jAnA pR. 12-13 mAM juve " je saghaLAM pustakAmAM kRSNanuM caritra maLI Ave che temAM sauthI pahelavaheluM mahAbhArata che. paraMtu mahAbhArata uparaja purepurA vizvAsa mUkI zakAya kharA ? pR.13 mAM-- hiMdustAnamAM lakhAyalA saghaLA prAcIna graMthAmAM mAtra mahAbhArata ane rAmAyaNaneja itihAsa e nAma maLyu che. ane jyAre mahAbhArata itihAsa pada grahaNa kare che ane rAmAyaNa sivAya bIjo kAI paNu graMtha nAma dharAvatAnathI tyAre jarUra temAM khAsa atihAsakatA rahelI hovI joie. e vAta kharI che ke--mahAbhAratamAM evA ghaNA prasageA varNavelA che ke je naja nirUpayegI, asa Mbhavita ane anaitihAsika hAya ema jaNAI Ave che. " (6) ceAviza hajAra AAkanu mahAbhArata te eka lAkha. kRSNacaritra prakaraNa 9 mu. pR. 42 mAM, mAkhajI lakhe che ke "e prAcIna mahAbhAratamAM kathA vigerenA eTalA uMmerA thaI gayA che ke temAM asala graMtha DubI gayA che te te vAta ApaNe mAnya rAkhI zakIe kharA ? da pR.45 mAM " catuvati sAo patre mAtahitAM " vigere Adi 5 101-103 prathama A bhAratarUpI sahitA vyAsajIe cAvIza hajAra zleAkAnI karI ane pachI mahAtmApurUSonAM AkhyAna lakhyAM tethI e bhArata eka lAkha zlAkanu thayu. 99 (3) izvarane mAnava zarIra dhAraMNa karavAnuM pratyeAjana zuM ? prakaraNa 12 mAnA pR. 55 mAM mAjI lakhe che ke- vaLI te uparAMta kRSNanA potAnA paNa keTalAka asAdhAraNa kAmeApara aNuvizvAsa AvavAnuM kAraNa cheane te paNa temane izvaranA avatAra gaNavA chatAM kAraNa manuSya deha dhAraNa karI kAMika asvAbhAvika kAma te kare tA te peAtAnanI izvarI yA daivI zakti vaDeja karI zake, paNa jo tema hoya teA pachI mAnava zarIru dhAraNa karavAnu temane For Personal & Private Use Only Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 tavatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 projanaja zuM rahe? je sarvanA kartA, sarva zakitamAna, jenI IcchA para AkhA vizvanI sRSTi ane nAzane AdhAre che te zuM manuSya deha dhAraNa karyA sivAya mAtra potAnI IcchA dvArA keI asura athavA mANasane saMhAra karavA athavA kAMI bIjuM kAma temane dhAryuM hoya te saMpAdana karavA zakitamAnuM na hatA? kAraNa je e daivI zakitavaDe te saghaLAM kAma karI zake te pUchI temane mANasanuM zarIra dhAraNa karavAnI agatya rahe nahi ane jyAre pitAnI marajIthIja teo mANasa deha dhAraNa kare te pachI devI zakita mAraphata prayoga karavA e temane uddeza hAI zake ja nahi. mATe e deha dhAraNa karavAnuM prayojana zuM? evuM kayuM kAma che ke je jagadIzvara je manuSya deha dhAraNa na kare te tenAthI thaI zake nahi, pArapaDe nahI?" bAbajInA uparanA vicAra-"saMmAni suje " vALA je gItAne kaleka che te aAgyeja karAve che. IcchA pramANe kArya karavA vALA Izvarane yuga yugamAM janmanI mahAviTaMbanAmAM pADavAnI zI jarUra? ghera beThAM kArya karanArane TAMgaDAteDanI musApharI zA mATe? (4) jagadIzvara mANasaja na thAya te pachI masyAdika kayAMthI? kRSNa caritra prakaraNa. 12 muM. pR. 56 mAM "jagadIzvara mANasanuM rUpa le e vAta saMbhavita che kharI?" vaLI prakaraNa 13 mAnA pR. 63 mAM bAbajI lakhe che ke " rahaja buddhivALe mANasa paNa samajI zake ke-matsya, kUrma, varAha vagere vArtA jevI kathAonA viSayabhUta pazugaNane IzvarAvAtAra joDe kAMI dave dAvIja nathI" (5) kRSNanI bAbatamAM bInakudaratI, navarA brAhmaNe lakhyuM. pra. 13 muM. pR. 63 mAMja-"kRSNanuM je mUla vRttAMta che. temAM kaI rItanA bina kudaratI banAva nathI. mahAbhArata ane badhA purANamAM hAlanA navarA brAhmaNoe ghaNI nirarthaka vAte racI bharI dIdhelI che." amArA vicAra pramANe viSNunA 24 ane 10 avatArenI kalpanA jaina bauddhanA anukaraNa rUpe-masya, kUrma ane varAha jevA pazu gaNane je bhagavAna TharAvyA te paNa navarA brAhmaNoe IzvaranI phajetI karelI jaNAya che ke kAMI satyarUpanuM lakheluM che? juve amAre saMpUrNa lekha ane taTastha rUpe kare satyAsatyane vicAra vadhAre zuM lakhuM ! For Personal & Private Use Only Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. bAbUnA kRSNa caritramAMnI 15 kalama ( 6 ) purANAnta kartA kANu ? eka nathI paNa aneka che, kRSNacaritra prakaraNa 14. mu: pR. 66 mAM- dezI ema kahe che ke saghaLAM purANA ekaja mANase racyAM che. surApIyana ema kahe che ke dareka purANu judA judA mANasanu banAveluM che. " AgaLa. pR. 69 mAM-" " kharI vAta te ema che ke dareka purANunI aMdaranA majakura ekaja mANasane hAthe racAyeleA nathI. kAraNa hAlanAM purANeAtA mAtra eka jAtanA sauMgraha che ane te saMgrahamAM judA judA vakhatamAM racAyelI vAtA bhegI thaelI che. " 31 (7) bhAratamAM ke viSNu pu. cAM-gApInI ke dahI mAkhaNanI vAtA nathI. kRSNacaritra, khaMDa ranne, prakaraNa triju pR. 4 mAM. " bhAgavatamAM ema paNa kahevuM che ke kRSNane cAlatAM AvaDayu' eTale teNe cApIone ghera jaIne bahu taphAna karavA mAMDayuM ane bIjA tAphAnamAM-dahi mAkhaNa, cerI khAvAnuM mukhya hatuM. e vAte nathI viSNupurANamAM ke nathI mahAbhAratamAM. " pR. 95 mAM- harivazamAM e vAttanA cADhA prasaga che khaza parantu bhAgavatamAM te vistArathI lakhele che. '" " je nAnAM baccAMne janmatI vakhate dhama ke adhama tenuM jJAna hAya niha te khAvAnA padA` carI khAya temAM kAMi doSa gaNAya nahi. parantu je kRSNane tame izvaranA avatAra tarIke gaNatA hAya tene nAnapaNamAM ke mATapaNumAM kai paNa jAtanu jJAna na heAya evuM mAnI zakAya nahi, Ane javAba kRSNanA bhaktA evI rIte Ape che ke je izvara kare te cerI kahevAya nahi, je AkhA jagatanA mAlika che, AkhI pRthvInu ghI, mAkhaNa, dahi jeNe pAte banAvyuM che te vaLI kAinA mAla lai le te cArI kahevAya ? na kahevAya kAraNu sava tenuM ja che. ityAdi, ' AmAM jA mArA jiyArA--te vakhatanA izvara dahi, mAkhaNa cArIne khAtA te zu temanA khajAnA tara na hateA? athavA zuM leAkeAne anIti zikhavavA ? jo bhagavAna izvararUpe AvelA hoya te zu temanAM ajJAnInA jevA akAya hAya ? cAra tA paNu bhagavAna, jAra tA paNu bhagavAna, zuM e vicAravA jevuM nathI ? 41 For Personal & Private Use Only Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 ( 8} kRNanA savathI be jhaDanA be kara puro thayA ? kaNa, caritra khaMDa 2 je prakaraNa trizuM. pR. 96 mAM juve. yamalAna nAmanA jhADane nAza-eka vakhate kRSNa bahu tephona karyAthI jazodAe temane peTe deraDuM bAMdhI eka lAkaDAnA khAMDaNI joDe temane bAMdhI rAkhelA. kRSNa khAMDaNIAne tANatA taNAtA AgaLa cAlyA. rastAmAM cAlatAM cAlatAM " yamalanAna" nAmanAM be jhADa AvyAM ane khAMDaNIe temanI vacamAM bharAI gayo paNa kRSNanA jore te bane jhADa bhAgI gayAM-mUlathI ubI gayAM. ane kRSNa AgaLa cAlavA mAMDayuM," A vAta viSNupurANamAM che tema mahAbhAratamAM zizupAlana tiraskAra yukata bhASaNamAM paNa che. paraMtu ApaNe joyuM che ke-bhAgavata lakhanAra asala vArtAo para marI masAlo bhabharAvavAmAM bilakula UbhuM rAkhatA nathI. e baMne jhADane te kuberanA putra kahe che. zApane mAre teone jhADanuM rUpa levuM paDeluM, teone kRSNane sparza thavAthI teo zapa mUkrata thaI pitAne pitAnA dhAme pAchA jatA rahyA. kRSNane bAMdhavA AkhA kuLanAM deraDAM bhegAM karyA te paNa tenuM peTa bAMdhI zakAyuM nahi. chevaTe teNe dayA karI jazedAne pitAnuM peTa bAMdhavA dIdhuM." AmAM paNa mArA be bela-nAnA chakyAM paNa gaMbhIra svabhAvanAM tophAna karatAM nathI. bhagavAnane bAMdhavA AkhA gokulanAM doraDAM bhegAM karavAM paDayAM ane mAtAne paNa keTale badhe trAsa chatAM kavi kahe che ke sparzamAtrathI be jhADa zApa mukta thaI pitAnA dhAme pahoMcyAM. AmAM kaI bAjuthI satyatA ? , (9) traNa asurene vadha pAyAvinAne. kRSNacaritra khaMDa 2 prakaraNa 4thuM "bhAgavatamAM kahyuM che ke-vaMdarAvanamAM AvyA pachI kRNe traNa asurano vadha karyo. (1) vatsAsura, (ra) bakAsura, ane (3) aghAsura, pahele vAcharaDAnA pe, bIje pakSInArUpe ane trijo zApanArUpe AvyuM hatuM. paraMtu e traNamAMthI eke banAvanuM varNana viSaNupurANamAM ke bhAratamAM che nahi. temaja harivaMzamAM paNa nathI. tethI tene bIna pAyAdAra gaNI ApaNe cheDI daIzuM." (10) kRSNa sAthe kaniSTa purANIe kalpalI rAdhA. kRSNa caNvi, khaMDa 2 prakaraNa 10 muM. pu. 134 mAMnI-rAdhA For Personal & Private Use Only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. bAbUnA kRSNa caritramAMnI 15 kalama 3ra3 bhAgavatanA e rAsa adhyAyamAM rAdhAnuM nAma kaI jagAe jaDatuM nathI. paraMtu vaiSNava AcAryonI se nasamAM e nAma vyApI rahyuM che. temanI TIkA, temanI TIpaNIomAM rAdhAnuM nAma Dagale Damle caLI Ave che paNa mUlamAM kyae e nAma jatuM nathI. AgaLa pR. 135 thI--"sasa paMcAdhyAya te zuM paNa lAgavatamAM paNa kaI jagyAe rAdhAnuM nAma nathI. temaja viSNupurANa, harivaMza ane mahAbhAratamAM paNa tenuM nAma nathI vaiSNavanA keTalAka AcAmAM kRSNa karatAM sadhAnI vizeSa pUjA thAya che. te e rAdhA AvI kayAMthI? rAdhAnuM nAma pahelaveluM- brahmavaivarta purANamAM Ave che, e purANane viSe-vilsana sAhebane e mata che ke sarva purA karavAM e kaniSTamAM kaniSTa che. tenI racanAM jotAM te Aja kAlanA keI bhaTTAcArye lakhyuM lAge che." emAM mAre vicAra-sarva purANamAM brahmavaivaMta kanikamAM kaniSTha che tyAre pramANa kaTimAM mukavA jevuM kayuM purANa che? (11) mAyAvI kRSNane vadha thatAM sAcA kRSNa reyA. kraSNacaritra khaMDa 4 che. prakaraNa 13 muM. pU. 265 mAMthI. - "saubha nAmanI eka rAjadhAnI hatI, te AkAzamAM uDatI, pharastI, ane zAva tyAM rahI cuddha karate evI rIte kRSNa jeo lAI karatAM karatAM kRSNane raDavuM paDayuM kAraNa zAve eka mAyAvI- be vAsudeva banAvI tene vadha karyo. kRSNane e joI mUchI AvI gaI. A na jagIzvaranuM caritra kahevAya ke na kaI mANasanuM kahevAya." (A vAta mahAbhAratamAMnI che.) AmAM mAre kiMcita vicAhuM ahiMyA ubho chuM, sAme katrima vAsudeva che je pote jagadIzvara thaI pratyakSapaNamAM eTaluM paNa na samajayA te yugayugamAM avatAra laI jagatamAM uddhAraka hatA ane thaze e gItAno lekha gya ele che ema ApaNAthI kevI rIte kabula saMkhI zakAya ? ' (12) bhISma, droNa, karNa ane zalya e cAra parva halakAmAM halakAM che. - kRSNacaritra, khaMDa 6 ke prakaraNa 1 luM, pR. 210 thI bhISmanuM yuddha "have mahAbhAratanuM moTuM yuddha zarU thAya che e yuddhanI hakIkata cAra parvamAM varNavI che. te cArenAM nAma duryodhananA cAra senApationA nAma parathI For Personal & Private Use Only Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 1 324 tattvatrayI--mImAMsa. bhISmaparva, droNaparva, karNaparva, ane zalyaparva rAkhela che. A yuddha parvo mahAbhAratane halakAmAM halake bhAga che. punarUkita, aNagame upajAve tevAM lAMbAM lAMbAM varNana, asvAbhAvikatA, atyukita ane asaMgati vigere ghaNA de temAM najare paDe che. ene ghaNoja cheDe bhAga asala mahAbhAratamAM haze paNa te ke te nakkI karavuM bahu agharuM che. jyAM Akhu vana kAMTAthI bhareluM hoya tyAM kula viNavAM e bahu duHsAdhya che chatAM e bhAgamAM jyAM jyAM kRSNane lagatuM kAMI kaheluM haze tyAM tyAM ApaNe te asala che ke nahi te nakakI karavA prayatna karIzuM" (13) bhAratamAM vikAravALuM kRSNa caritra. kRSNa caritra pR. 320-navIna bhAga dAkhala karanAra kavi atyArasudhI ApaNe raste saraLa hatuM tethI vagara muzkelIe te ApaNe kApI zakayA paraMtu havethI maTI guMcavaNa zarU thAya che. mahAbhArata eka darIye che chatAM ahi sudhI tenAM sthira pANI para kamaLa madhura zabdo sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM sukhe muzApharI karI ApaNuM vAhana ApaNe laI AvyA chIe paNa have tephAnI pavanathI uchaLatAM mejAne lIdhe ApaNe uMce uchaLavuM ne nIce paDavuM paDaze kAraNa have ApaNe mukhya karIne mahAbhAratane bIje thara caNanAra kArIgara kavinA hAthamAM AvI paDayA chIe. tene hAthe kRSNacaritranuM 25ja badhuM pheravAI gayuM che, je udAra hatuM te have sAMkaDuM ne nAnuM thatuM jAya che. je saraLa hatuM te have kauzalya bhareluM kuTila thaI paDe che, je satyamaya hatuM te have asatya ane ThagAInI khANa thaI jAya che. jenA para nyAya ane dharma bane dIpI nIkaLatAM hatAM te have anyAya ane adharmanA DAghathI kaluSita thaI jAya che. e kavinA hAthamAM kRSNacaritra e vikAra pAme che" (14) kalpita lekhenA sAgaramAM DubeluM kRSNacaritra kRSNacaritra. pR. 397 mAM-upasaMhAramAM bAbUjI lakhe che ke "kRSNacaritramAM satyanuM navuM saMgaThana karavuM e bahu muzkela kAma che. kAraNa khetI ane asvAbhAvika hakIkatenI bhasmathI e agni eTale te DhaMkAI gaye che ke te zedhI kADho paNa aghare thaI paDe che. je sAdhanethI kharUM kRSNacaritra ghIne upajAvI kADhI zakAya te saghaLA khoTApaNAnA sAgaramAM DubI gaelAM che mATe ja tenuM satya svarUpa jeTaluM banI zakayuM teTalu uparanA pRSThomAM ghI batAvyuM che." For Personal & Private Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvv ~ ~ prakaraNa 38 muM. kRSNa saMbaMdhe bAbUnI kalama 15 tene vi. 325 AmAM mAre jiMcat vicAra- navA saMgaThanane artha eja karI zakAya ke kalpita, nIti virUddha ane asvAbhAvikatAvaLuM lakhANa kADhIne, zuddha svarUpanuM jaNAvavuM? purANukAe jaina dharmanA ItihAsamAMnA lekhene grahaNa karI, temAM aneka prakAranI uMdhI chatI kalapanAo karI brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNe denA saMbadhe kalpita, nItivirUddha, ane asvAbhAvikatA vALA lekha lakhyA che tethI ja temanA saMbadhe satyarUpe lekho lakhAyA nathI. mATe satyadharmane bolavAnI jarUra che ane te satyarUpa jainadharma Aje paNa tevA ne tevA svarUpane draSTigocara thAya che. tenA saMbadhe aneka deza paradezI jainetara paMDitenA lekhe "jainetara draSTie jena" nAmanA graMthamAM amee pragaTa karI dIdhA che ane bAkInA bIjA paNa aneka lekhe amArA hAthamAM pharIthI AvelA che te paNa lakhIne bahAra pADavAnA chIe, tyAMthI satya zodhakoe satyAsatyane vicAra karI le. 15 bAbUjIe purANakAronA lakhelA nIti virUddhanA lekha batAvyA. te paNa pakSapAta naDaye. kRSNacaritra. prakaraNa trizuM. pR. 14 mAM-bAbUjI lakhe che ke - anyadezanA lekhako yaza meLavavA athavA evI kaI bIjI tRSNAthI grantha racatA ane tethI haMmezAM pitAnI kRti pitAne ja nAme oLakhAvavA temane uddeza rahe. pArakAnI kRtimAM potAnI kRti DubADI daI pitAnA nAmane lopa karI nAkhavA temane IcchA thatI ja nahi. paraMtu bharatakhaMDanA brAhmaNa te niHsvAthI ane niSkAma rahIne ja potAnuM kAma karatA. lekanuM bhalu (pR. 15 thI ) karavuM e sivAya bIjA yazanA bhUkhyA hatA ja nahi. A dezamAM evA ghaNA graMthe che ke jenA banAvanAranuM nAma haju sudhI keIpaNa jAnatuM nathI. AvA lekhake mahAbhArata jevA lokapriya graMtha mAraphate, pitAnI kRti paNa lekamAM vizeSa phelAya evA vicArathI, te graMthamAM pitanA lekha dAkhala karI detA. AvA AvA kAraNone lIdhe mahAbhAratamAM kalpita kathAo ghaNI che paNa teTalA uparathI ema kahevuM ke e prasiddha graMthamAM kaI aitihAsika vArtA cheja nahi e ghaNuM anucita che." AmAM mArA kicit vicAre bharatakhaMDanA brAhmaNe nisvArtha ane niSkAma rahIne ja lekenuM bhaluM karavA pitAnuM nAma na jaNAvatA. A vicAramAM bAbUchanI ane amArI draSTimAM For Personal & Private Use Only Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 tattvatrayI-mImAMsA. * : khaMDa 1 phera che. amArA vicAra pramANe te-pUrva paraMparAthI cAlatA AvelA keI satyarUpajainadharmathI phaMTAIne gebI geLA gabaDAvavAne mATe ja brAhmaNe pitAnAM nAmane chupAvatA ane pitAnA kuTuMbane nirvAha karatA. juva pR. 9 10 mAM bAbUchanAja lekha cAra veda-lAkha leka thI bhareluM mahAbhArata, harivaMta, aDhAre purANo e saghaLuM ekaja mANase racyuM che ane tevIne tevI sthitimAM jaLavAI rahyuM che. je A vAta sAcI hota te kRSNanA mAthe caDhAvelA duSaNane uddhAra karavA bAbUjIne badhAM graMthonuM DolANaja zuM karavA karavuM paDatuM? tethI eja vicAra upara AvavuM paDe che ke-pitAne svArtha sAdhavAnA mATe kaI cAlatA satyadharmathI phaMTAI uMdhu chatuM lakhI lekenuM valaNa potAnA tarapha deravavA satya vastune pheraphAra karatA ane pitAnAM nAme ne chupAvatA. nahi ke lokonA bhalAne mATe ? pharIthI juve ke purANakAroe viSNunA 24 ane 10 ema be vakhate avatAranI kalpanA ubhI karI che. te zuM sAcI che? je sAcI hota te pR. 63 mAM bAbujIne ema zA mATe lakhavuM paDatuM ke -"saheja buddhivALe mANasa paNa samajI zakaze ke-masya, karma, varAha vagere vArtA jevI kathAonA viSayabhUta pazugaNane izvarAvatAra joDe kAMI dAvo dAvIja nathI. vaLI juo ke-A avatAranI kalpanA jainonA 24 tIrthakathI 24 nI temaja baudhanA daza bodhisatvathI dazanI ubhI karIne purANakAroe pitAnA nAma chupAvI lekane UMdhe mArge ja deravAne prayatna karyo che? nahi ke lokonA bhalAne mATe ? tethI bAbUchanA ane amArA vicAramAM taphAvata paDe che. tene paNa vicAra vAcakeeja karI levAnuM che?". ! Iti paMdara kalamavAle bAbUjIne lekha- bhArata vizvAsa pAtra nathI. 2 covIza hajAranuM lAkha. 3 jagadIzane mANasa deha dharavAnuM zuM prajanI 4mANasaja na thAya te matsAdika kayAMthI?. 5 navarA brAhmaNoe lakhyuM. 6 purANe bAraNyAM nathI. cha bhArata, viSNu pu. mAM-gopIonI ke dahimAkhaNanI vAta nathI. 8 be jhADanA be kuberaputrI. huM traNa asure ne vadha pAyA vinAne. 10 kaniSTa purANIe kapelI rAdhA. 11 mAyAvI kRSNanA vadhe sAcA reyA. 12 bhISmAdika cAra parva halakAmAM halakAM. 13 vikAravALuM bhArata. 14 kRSNacaritra kalpita sAgaramAM DubeluM. 15 chevaTe bAbujIne pakSApAta naDaye ema paMdara kalamathI zrI kRSNanA saMbaMdhavALo lekha che, tene yogya vicAra amoe karIne batAvI dIdhuM che. For Personal & Private Use Only Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. Dhaga vinAnI kRSNanI vAte. navuM bhAga 327 AryonA tahevArothI kalama pAMca. AryonA tahevArane itihAsa pR. 349 thI kRSNaviSenI sArI narasI vAte purANakAroe samAjamAM pracalita karI temaNAM lakhANane vicAra karIe. (1) purANenI vAte eka bIjAne maLatI nathI AvatI. kRSNane ullekha jeTale harivaMzamAM che eTale viSNupurANamAM nathI. kRSNanI lIlAnuM varNana bhAgavatamAM vadhAre che. brahavaivarta purANamAM tenI lIlAnuM varNana chaTAdAra kareluM che. paraMtu aitihAsika draSTie e badhuM kaMIja kAmanuM nathI. ropIo sAthe rAsakIDA karyAnuM varNana viSNupurANamAM che paraMtu temAM rAdhAne ullekha nathI. brahmavaivarta purANamAM brahmAe madhyastha rahI rAdhA sAthe kRSNane vivAha karyAne ullekha che. e bane lIlAmAM rAsalIlAnuM varNana che. paratuM bhAgavatamAM te vadhAre vistArapUrvaka kareluM che. e uparathI eTaluM siddha thAya che ke bhAgavata ane brahmavaivarta purANanA lekhake e pitAnI kalapanA cAturyathI A lIlAnuM varNana kareluM che. harivaMzamAM-kRSNa pitAnA AyuSyanA chelA bhAgamAM karelAM kAryonuM teNe bhAratIya yuddhamAM karelAM parAkramanuM athavA anItimAM paDelAM pitAnAja bhAIo yAdavene nAza karyAnuM varNana nathI. potAnA zatrune saMhAra karyA pachI vrajamAM jaIne naMdayAdAnI mulAkAta karIne, sASinuM darzana karavA puSkara tIrtha gayA, eTaluMja harivaMzamAM kaheluM che. bhArata ane viSNupurANamAM paNa saMpUrNa kRSNa caritra maLatuM nathI. AgaLa pR. 350 mAM bhAgavata e eka utkRSTa ane rasapUrNa grantha che e sahu keIne mAnya che paraMtu ApaNe dhArIe chIe eTale te prAcIna nathI. lagabhaga 400 varSa pahelAM baMgALAmAM musalamAnonA rAjyanA vakhatamAM thaI gaelA "padeva" nAmanA vidvAne e graMtha lakhyo che. kRSNabhaktine pracAra e graMthathI vaLe e kharUM paraMtu e ItihAsa nathI. e vAta dhyAnamAM rAkhavI joIe. kRSNanI lIlAnA aneka artha karavAmAM Ave che." vaLI ju. zaMkAkeya zaMkA 378 mAM. For Personal & Private Use Only Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 "Azrama ane raddhA tIrthanivarita tathA sevatAyAtAjass - nigrri mU!i zuM A kalekathI e siddha nathI thatuM ke bhAgavata auraMgajhebanA vakhatamAM banyuM che ? (bhAgavata skaMdha. a. 1 zleka 36" Iti purANanI vAta malatI nathI. bhArata viSNu pu. mAM saMpUrNa kRSNa caritra nathI. 1 ( ) viSNunA-ghaLA ane kALA vALanA-baLadeva ne kRSNa, hiMdustAnanA devo pR. 191 thI lIdhela sAra. kaMzanA trAsathI trAhI trAhI karatI pRthvI gAyanuM svarUpa laIne IdranI pAse gaI ane pharIyAdo karI ke-dharma ane nyAya nAzI gayA che. mane rajA Apo te huM paNu pAtALamAM jAuM." badhA devatAonI sAthe Idra viSNunA zaraNe gayA ane pRthvIne trAsamAMthI choDAvavA prArthanA karI. viSNue pitAnA mAthAmAMthI eka sapheda ane eka kALe ema be keza teDayA ane devatAone kahyuM ke A mArA keza pRthvI upara utaraze ane pRthvIne duHkhanA. bhAramAMthI mukta karaze." sapheda keze-balarAmane, ane kALA keze kRSNane avatAra lIdhe. tyArabAda vasudeva, RSi ane temanI patnI devakIne, kaMza pitAnA rathamAM besADIne laI jatuM hatuM te vakhate AkAzamAM zabda thayo ke-he mUrkha? je strIne tuM laI jAya che tene AThame garbha tArA prANa leze, te sAMbhaLI kaMze devakInA prANa levA talavAra kheMcI, paNa vasudeve kare soMpavAnuM kahIne bacAvI. kaMzane saMtoSa thaye. bhUla na thavA mATe rokI rAkhI paNa te AThame garbha badalAI gaye. kaze govALIyAnA chokarAne pathara sAthe aphA ane te vakhatanAM janmelAM chokarAMne paNa nAza karavAne hukama karyo hate, chatAM tenI zodhamAMthI bAlakRSNa chaTakI gayA hatA ItyAdi vaLI-zaMkAkeSa, zaMkA 13 mI pR. 2 mAM kRSNanI kAlA vAlathI utpatti, punaH temane sAkSAta bhagavAnuM kahevA zuM kadI paNa yukta kahevAze ? (bhAgavata) | iti ghelA kAlA kezana-baladeva ane viSNu. hiM. de, thI. rA. For Personal & Private Use Only Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. Dhaga vinAnI kRSNanI vAte. navuM bhAga 329 (3) kRSNa-mATInA ThekANe peTamAM brahmAMDa dekhAyuM.. kRSNa caritra. khaMDa 2 je. prakaraNa vijuM pR. 94 mAM. bAbu vaMkimacaMdra lakhe che ke-"kRSNa eka vakhata mATakhAdhelo ane te vAta na kabUla karavAthI jazodAe tenuM meTuM ughA jevA mAMDayuM, kRSNa moDhuM ughADayuM te temAMAkhuM brahmAMDa jazodAne jaNAyuM. A paNa kevaLa bhAgavata kAranI banAvI kADhelI vAta che." che iti mATI khAI kRNe mAtAne brahmAMDa dekhADayuM. 3 (4) kRSNa ajunane vairA svarUpa dekhADyuM. vaLI juo gItAmAM | (saM. 428mI, pU. 65 mAM) zrI kRSNa arjunane vairATa svarUpa dekhADayuM zuM A saMbhavita che? je saMbhavita hoya te paurANIo kaheze ke arjune zI rIte te svarUpa joyuM? jyAre virATa svarUpa joyuM tyAre arjuna verAnI bahAra hatuM ke aMdara?" che iti arjunane zrIkRSNa virATuM svarUpa dekhADayuM. jA (5) ghaTenkacanA prANa gayA ne kRSNa nAcyA. kRSNacaritra pR. 326 thI 27 mAM bAbU vaMkimacaMdra lakhe che ke te (kavi) kahe che ke ghaTeskaca marAya, te sAMbhaLI pAMDa zoka karavA lAgyA, paNa kRSNa te ratha upara caDhI nAcavA mAMDayuM. te have nAnA sarakhA govALIyA na hatA. temanAM chokarAMne ghera chokarAM thayAM hatAM. temaja temane akasmAt vAyune rega thayuM hatuM evuM paNa kavi kahete nathI ke jethI ema samajAya ke te rogane lIdhe temaNe evuM karavA mAMDayuM tyAre e ratha upara caDhI nAcyA zA mATe haze? mAtra nAcatA na hatA joDe moTI bUma pADI hAthanA tAboTA-tAlIo pADatA hatA. "ane puchayuM ke " tamane thayuM che zuM? nAce che kema? kRSNa kahyuM ke-karaNanI pAse je zakti, hatI ane je tArI sAme vAparavA teNe saMgharI rAkhI hatI te ghaTeca sAme teNe vAparI dIdhI che tethI have tane kAMI bIka nathI." A vAtamAM-zaMkAkeSa. zaMkA. 265 mI. pR. 37 mAM42 For Personal & Private Use Only Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1. " zrI kRSNa nAcatA hatA. vAha!! parANInA izvara nAcatA paNa hatA ke ? (bhAgavata. skaMdha. 10, adhyAya 33 mAM) ." Iti-1 purANanI vAta malatI nathI. bhArata, viSNu pu mAM saMpUrNa kRSNa caritra nathI. Aryo. tahe. 2-dholA kAlA kezanA-baladevane kRSNa. hi. de. 3-mATI khAI mAtAne brahmAMDa dekhADayu, bAbU. 4-arjunane virATuM svarUpa dekhADayuM gItAmAM. pa-ghaTekacanA prANa jatAM nAcyA. bAbU ema kRSNanA saMbaMdhavAlI kalama pAMcane vicAra karIne batAvyo. kRSNanA saMbadhe vicitra prakAranI pharIthI klama 11 strInA zApathI viSNu paththara thayA. zaMkASa zaMkA 15 mI. pR. 2 (padmapurANa. kAti mahAmya) (1) "viSNunu jAlaMdharanI strI viMdA (vRMdA) upara mohita thavuM. punaH viSNunuM zApa vaza paththara thaI javuM mAne che ke nahi? te kahIe izvara kadI paththara thaI zake che ?" vaLI juve zIlane bhaMga karI tenA patine marAvya. zaMkAke zaMkA 416 mI pR. 61 mAM-- jAlaMdhara jyAre zivajInI laDAImAM na maryo tyAre bhagavAne (zrI kRNe) tenI strI vRMdAne pativrata dharma naSTa karyo tyAre te maryo. have paurANIo batAvaze ke-Izvara ke je sarva zaktimAna ane satya che tenA upara pramANenAM karma hoya kharAM?" A viSayamAM rAmAyaNamAM nIce pramANe che-- tulasI rAmAyaNa bAlakAMDa pR. 113 114 115 mAM nIce pramANe che. "vaikuMThamAM nArAyaNanA jaya ane vijaya be bhAIo dvArapALo hatA. brAhmaNonA zApathI hiraNyakazipu ane hiraNyAkSa rUpa asurapaNe prApta thayA. nRsiMha ane varAhanuM rUpa dharIne kramathI bannene prabhue mAryA. nRsiMha avatAre hiraNyakazipune mArIne tenI putra-mahAbhakata alhAdanuM rakSaNa karyuM. e kathA bhAgavata. skaMdha 3 mAM vistArathI che. ane tyAMthI marIne kazipurAvaNa, ane hiraNyAkSa-kuMbhakaraNa, thayA. For Personal & Private Use Only Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 mu. kRSNanA saba Mdhe kalam 11 ne vicAra. 331 vaLI pR. 1145 15 mAM-eka kalpamAM jAlaMdharathI devatAone duHkhIyA dekhIne, sadAzive jalaMdharane mAravAnA ghaNA udyama karyAM paNa maryA nahi. jAladharanI strI satI hatI tethI te koithI mare evA na hatA, tyAre prabhue (viSNu e) chalakapaTathI vRMdAnA satISaNAnA bhaMga karI devatAonuM kAya karIne AMkhyuM. A saghaLA mama vRMdAnA jANavAmAM AvatAM teNe kApa karIne prabhune ( viSNune ) zApa ApyuM. A lekhanI TIpamAM nIce pramANe jaNAvavAmAM AvyuM che-- * jAlaMdharanI strI vRMdAnA satIpaNAne lIdhe te jItI zakAtA na hatA. viSNu tenA dvArapara sAdhu thaIne beThA, yuddhanI vAta puchatAM jAlaMdharanA TukaDA te satInI pAse AvIne paDayA. tene joDI devAnI salAha ApatAM jIvatA thayA, eTale te sAdhunA caraNu dabAvatAM satISaNAnA bha'gathI jAladhara mAryAM gaye. viSNunu kapaTa jANIne vR MdAe zApa ApyuM ke, mArA svAmI tArI strInu haraNa karaze ane tU' duHkhI thaiza. " iti zIlanA bhaMga karatAM bhagavAna paNa zApita thayA, padma pu. bhAgavatAdi (1) (ra) brAhmaNAe zrI kRSNa bhagavAna pAse paga dhAvarAvyA, bhAga 0 zaMkA kASa, zakA 432 mI pR. 67 mAM. 66 zrI kRSNa bhagavAne brAhmaNeAnA paga dhovA zu' A sa`bhavita che ke ? ( bhAgavata skaMdha 10, adhyAya 53 mAM ), '' kRSNacaritra khaDa 4 thA. prakaraNa 9 su. pR. 247 thI khANlR-vaMkimacaMdra lakhe che ke-- yudhiSThiranA rAjasUya yajJanI zarUAta thaI. saghaLA juThThA judA kAme para geAThavAi gayA paraMtu zrI kRSNe karyuM kAma mAthe lIdhuM ? khIjA badhAnA kAma sAthe emanu paNa kAma mahAbhAratamAM kahevAmAM AvyuM che, temane brAhmaNAnA paga dhovAnuM kAma svIkAryuM. AnA atha ze? cAkarAne karavAnA kAmapara zrI kRSNane zA mATe nImyA haze ? je brAhmaNAnA vazajo Aje raseUAnuM kAma kare che, te brAhmaNeAnA paga dhAvAnuM kAma te zuM Adarza purUSane zAle ? mATe jo kharIvAta emaja hAyatA temane e kAma ghaTatuja na hatu, e ApaNe vagara AMcake kahI zakIe. For Personal & Private Use Only Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 AgaLa pR. 248 e viSe khulAsA ghaNA ApavAmAM Ave che. brAhmaNe tiraphathI apAyelA ane hAlamAM manAte khulAza e che ke brAhmaNonI meTAI vadhAravAnA IrAdAthI kRSNa bIjA badhAM kAma che e kAma mAthe lIdheluM, paraMtu e khulAsA upara AsthA bese evuM nathI. vanaparvamAM-durvAsA RSinA atithyanI je kathA che, te je bhUla mahAbhAratane bhAga gaNAya che, te uparathI jaNAze ke temane brAhmaNane galacI sAhI pAMDavAnA Azrama AgaLathI bahAra kADhI mUkyA hatA. te te bahu jabarA sAmyavAdI, saune sarakhA gaNanAra hatA. gItAne dharmaja je kRSNane kaheluM hoya te-vidyAvihaM trAkSa java tiri zUmi caiva zvapAke ca paMDitAH samadarzinaH // 9 // 17 // temanA mata pramANe--vidvAna, tathA, vinayavALA brAhmaNa, gAya, hAthI, kutarA ane caMDAla sau samAna gaNavAM joIe, tema hovAthI mAtra brAhmaNanuM gaurava vadhAravAneja temanA paga dhovAnuM mAthe le e saMbhavatuM nathI ityAdi." che Iti-brAhmaNoe bhagavAna pAse paga dhovarAvyA ne vicAra bhArata bhAga vA (2) (3) pradyumna devInuM stanapAna karI putra pedA karyA. bhAgavata skaMdha 10me adhyAya 55 me (zaM. 392 pR. 57) " pradyumane nAradanA upadezAnusAra mAyAdevInAM stanapAna karI, pachI tene strI karavI ane tenAthI putra pedA karavA zuM mAnavA lAyaka che ? AjanA paurANIo tema karatA haze ke ?" che Iti pradyumna devInuM stanapAna karI putro pedA karyA ne vicAra bhAga (3) (4) kRSNa svargamAM laDayA vastuo dvArikAmAM lAvyA- ( zaMkAkeSa. zaM. 48mI, pR. 7 ) harivaMzapurANu bIjA khaMDamAM lakhyuM che ke--"zrI kRSNa mahArAje jyAre dvArikA vasAvI tyAre e IcchA thaI ke, je vastuo rAjA Indrane tyAM svargamAM upasthita che, te saghaLI lAvIne A dvArikA purIne svargatulya banAvI dauM, e vicAra karIne zrI kRSNa garUDa upara svAra thaine svargamAM gayA. tyAM rAjA IMdra sAthe moTuM yuddha thayuM. temAM jItIne, kalpavRkSa ukhAvane, tathA naMdanavanane paNa ukhA, garUDa upara mUkIne dvArikA tarapha For Personal & Private Use Only Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvv N prakaraNa 38 muM. kRSNanA saMbaMdhe kalama 11 ne vicAra. 333 cAlavA mAMDyuM. mArgamAM eka daityanI 16000 soLahajAra kanyAo hatI. temane paNa garUDa upara svAra karI dIdhI ane tyAMthI aDhaLaka mAla laI, te paNa garUDa upara bharI, dvArikA AvI pahoMcyA. zuM AvI arebIyana nAITasane paNa haThAve tevI vAte saMbhavita che ke?' | | iti kRSNa svargamAM jaI laDayA, tyAMthI dhana dvArikAmAM lAvyA vicAra harivaMzaputra (4) (5) maNinA mATe kRSNa ane baLabhadranA premamAM bhaMga. masyapurANa aMza ja . adhyAya 13 mAne bhAvArtha. ma. mI. pR. 170) "kRSNajIe spadaMtaka maNi levAnA mATe zatadhavAne mAryo. A adhikAra bhAgavatamAMne lakhIne batAve che. vizeSa-" kRSNajIe baLabhadrane kahyuM ke-zatadhanvAne meM mAryo khare paNa tenI pAsethI maNi nIkaLyuM nahi. baLabhadrajInA manamAM evuM AvyuM ke pote maNine chupAvavA mATe juThuM bole che tethI ekekane prema ghaTI gaye. kRSNajIe segana khAdhA paNa baLabhadrane vahema na gaye, tethI videha purImAM cAlyA gayA ane kRSNajI dvArikAmAM AvI gayA." janamatanA graMthamAMdunIyA anAdinI che ane eka tevA madhyama kALamAM vAsudevAdikanAM nava trika niyama pramANe thayA kare che, bemAM pUrNa prema ane ekanI sAthe zatrutA hoya teja pramANe A avasarpiNamAM thaelAM batAvyAM che tethI matsyapurAyamAM lakhelA prema bhaMganI vAta vicAraNIya che. juvo amArA e saMbaMdhanA badhA lekhe. Iti-vAsudeva ane baLabhadranA premanA bhaMgane vicAra matsyapu, (5). (6) kRSNa mAhinI rUpathI ThagI daityonA prANa lIdhA. matsyapurANu. adhyAya 250 me (ma. mI. pR. 167) "zrI kRSNajIe mahinInuM rUpa dhAraNa karI dene ThagyA ane temanI pAsethI amRta laI devatAone pAI dIdhuM ane vaLI pitAnA sudarzana cakathI hajAre daityane mArI nAkhI temane nAza paNa karyo. che Iti zrI kRSNa mohinInuM rUpa dharI datyane ThagyA ane mAryA masyapu (6) For Personal & Private Use Only Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 tattvatrayI mImAMsA. . ' khaMDa 1 (7) bhUganI strInuM mAthuM kApatAM kRSNane sAta janmane zApa. masyapurANa adhyAya 47 me kaleka 97 thI 103 ne bhAvArtha (ma. mI pR. 112) "bhagu RSinI strI ane zukrAcAryanI mAtA-Idrane kahe che ke he Idra? huM mArA pibaLathI kRSNanI sAthe ja tamane bALIne bharama karI nAkhIza. te vacana sAMbhaLIne Idra ane kRSNa bhayabhIta thaIne vicAra karavA lAgyA. Idra kRSNane kahyuM ke he kRSNa? je tame A strIne mArI nAkhe te ApaNe chuTakAre thAya. A IdranuM vacana sAMbhaLI zrI kRSNa strInA vadhanuM mahApApa jANatA chatA paNa sudarzana cakrathI te strInuM mAthuM kApI nAkhyuM. A strInA vadhanuM ghera pApa je bhUguraSie zrI kRSNane e zApa Apyo ke he kRSNa? te A ghora pApa karyuM che tethI tuM sAtavAra manuSyamAM AvIne utpanna thaIza." bhagu satyayugamAM thaelA brahmAnA putra manAya che. zrI kRSNatratAmAM thaelA che. bhagunI strIe kRSNanI sAthe Idrane bALI mAravAnuM kayA kALamAM kaheluM ? ane strI hatyAnuM pApa temane kyA kALamAM mAthe caDhAvI lIdheluM? ane dvArikAnA dAha pachI zrI kRSNa sAta janma kayA kayA lIdhelA? e badhuM vicAravA jevuM kharuM ke nahi? iti bhUganI strInuM mAthu kApatAM zrIkRSNa sAta janma karyA matsyapu, (7) (8) kRSNa zatadhanunuM mAthuM kApyuM maNi maLyuM nahi. bhAgavata dazama skaMdha uttArAddha. adhyAya 57 me patra 203, kaleka 21 thI 23 (ma.mI. pR. 80) zrI kRSNa bhagavAne eka maNinA lemathI--zatadhanunuM mAthuM cakathI kApI nAkhyuM paNa tenI pAsethI maNi nIkaLyuM nahi. zatadhanune phegaTa mAryo. kemake maNi te tenI pAsethI nIkaLyuM nahi baLabhadrajIe kahyuM ke kaIne ApI dIdhuM haze AgaLa tapAsa kare. ityAdi." | iti zrI kRSNa maNinA lebhathI zatadhananunuM mAthuM kApyuM, maNina maLyuM. bhAga (8) (9) dhAvatA kRNe pUtanAnA prANa lIdhA. bhAgavata damama skaMdha adhyAya daTha ( zaM, para mI pR. 8) For Personal & Private Use Only Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. kRSNanA saMbaMdhe kalama 11 ne vicAra. 335 pUtanA mathurAmAMthI gokuLamAM gaI. naMdarAyanA vrajamAM jaIne tyAMthI zrI kRSNane dhavarAvavA lIdhA, zrI kRSNa dhAvatAM dhAvatAM tenA prANu cusIne mArI nAkhI. maratAM te pitAnuM rAkSasI rUpa dhAraNa karIne pI ke te rAkSasIdeha paDavAthI cha keza aMdaranA vRkSa bhAgI bhuko thaI gayAM, te pachI kRSNane gopIoe tenI chAtI uparathI laI lIdhA ! have purANuo kaheze ke hAla gokula mathurAne keTaluM cheTuM che? hAla mathurAne gokulane mAtra 4 mAIla cheTuM che te batAvaze ke jhADa bhAgI paDayAM ne ghara kema na bhAMgyAM ? tathA mANase kema na maryA ?" che iti dhAvatA kRSNa pUtanAnA prANa lIdhAne vicAra bhAga (9) (10) zAMbathI zAMbeluM tenA pAnathI yAdavakuLane nAza. zaMkAkela. zaMkA ka60mI. pR.74 (bhAgavata skaMdha 11 me a. 1) kRSNanA putra zAMbane, garbhavatI strIrUpa dhAraNa karAvI. "A strI zuM jaNaze? ema brAhmaNane pUchavAthI brAhmaNe kahevuM ke- " A strI tamArA kuLane nAza kare evuM muzaLa jaNaze" turataja bIjA chokarAoe zAbanuM peTa chadhine joyuM te muzaLa jovAmAM AvyuM. zuM A mAnavA lAyaka che? te mUzaLane bhAMgIne samudramAM nAkhavuM tenAthI "pAna" ugavI ane te pAnathI yAdavakuLa saMhAra che. zuM vAstavika che ke?" | Iti-zAMbelAne pAna UgyuM, tethI yAdavakulane nAza. bhAga. (10) (11) zrI kRSNanA sparzathI ajagarane vidyAdhara. zaMkASa zaM, 433 mI. pR. 67 muM. bhAgavata skaMdha 10 a. 34 me "zrI kRSNane paga aDavAthI ajagaranuM zarIra maTIne tenuM sudarzana nAmane vidyAdhara thave. zuM mAnavA lAyaka che?" iti-1 strInA zApathI viSNu paththara padmaputra bhAgavatAdi. 2 brAhmaNoe bhagavAna pAse paga pevarAvyA. bhArata, bhAgavatAdi. 3pradyumna devInuM stanapAna karI putre pedA karyA. bhAga 4 kRSNa svargamAM jaI laDayAne tyAMthI dhana dvArikAmAM lAvyA harivaMzaputra pamaNinA mATe baladevanA premane bhaMga matsyaputra 6 daityane ThagavA mahinuM rUpa dharyuM. masyA 7 bhagunI strInuM mAthuM kApyuM. tethI sAta For Personal & Private Use Only Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 tatvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 janma. matsyapurA 8 zatadhanuMnuM mAthuM kApatAM maNi na maLyuM. bhAga-9 dhAvatAM putanAnA prANa lIdhA. bhAga 10 zAMbathI zAMbeluM tene pAna UgyuM tethI jAdava kulane nAza. bhAga 11 kRSNanA sparzathI ajagarano vidyAdhara. bhAgavA ema 11 kalamane vicAra. viSNunA saMbaMdhe anucita lekhAmAM draSTipAta. (1) siMhAvatAranuM kArya te paramezvarane chAje? zivapurANa, jJAnasaMhitA adhyAya. 61 me leka 22 thI (ma. mI. pR. 40) "nRsiMha avatAramAM kRSNajIe hiraNya kazyapane pakaDa ane pitAnA kheALAmAM ghAlIne nathI lehi kADhayuM ane garava karIne tenuM lehi pIdhuM ane tenA AMtaraDAM kADhIne gaLAmAM nAkhyAM. AvA prakArathI badhAe devatAonA dekhatAM ja prANa lIdhA ItyAdi. " badhAe jIvane Izvara thaI, AvA ayogya kAryamAM paDe te pachI te muktaja zAne? che Iti-nRhiMhe AMtaraDAM kADayAM. ziva0 (1) (2) kRNe pazughAtathI parvata pUjA karAvI kayA padanA mATe? viSaNupurANa pAMca aMza. adhyAya 10 me ple. 38 thI 44 taka zrI kRSNae vrajanA lokone govardhana parvatanI pUjAne medhya eTale pazu mAravAne upadeza Ape ane te pramANe te lekae dahI, dUdha ane mAMsathI pUjA karI ane seMkaDe hajAre brAhmaNane jamADayA. ityAdi" ( mI pR76) zrI kRSNajIne jagata paramezvara viSNurUpe mAnIe te pachI A kArya kayuM pada meLavavAne mATe? | iti pazughAtathI parvata pUjA viSNupu. (2) (3) nRsiMhAvatAra bhAgavatanA. bhAga ta skaMdha 17 me, adhyAya 8 mAne bhAvArtha (ma. mI. pR. 87) "zrI kRSNa bhagavAne nRsiMhanuM rUpa dharIne hiraNyakazipune ane tenA For Personal & Private Use Only Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. gaSNanA saMbadhe anucitalekhomAM daSTipAta 337 eka hajAra subhane ghaNA burA hAlathI mAryA ane lehi lAgAvAthI mukha lAla caLa thaI gayuM ane lehIvALA pitAnA hoTha jI hAthI cATaTyA ane daityanAM AMtaraDAM kADhIne galAmAM paheryA. ItyAdi" AgaLa navamA adhyAyanA leka pahelAne bhAvArtha. "A adhora kArya karatI vakhate e krodha caDhaye hatuM ke--brahmA, mahAdeva ane devatAo paNa zrI kRSNanI pAse jaI na zakyA ?" Iti-nRsiMhe-eka daityane ane hajAre subhaTanA prANa lIdhA. bhAgavata. nRsiMhamAM pAMca virUddha lekhe. nRsiMha avatAranA mATe Apasa ApasamAM virUddha pAMca lekhe tenI naiSa. (1) zaMkAkeSa. zaMkA. 396 mI. pR. 58 mAM. "jyAre adharmane maTADavA avatAranuM thavAnuM gItAmAM lakhyuM che to nRsiMharatAranI durgati kema thaI ke jenuM carma ane kapALa vIrabhadra dvArA zivajI dhAraNa karI beThA che? zuM A mAnanIya che ke? (liMgapurANa)" (2) zaMkAkeza. zaMkA. 408 pR. 60 mAM. jayAre siMhajI pote izvara hatA tyAre virabhadra zarabhrapakSInuM rUpa dharIne temane kema mArI nAkhyA? ( liMgapurANa)" (3).zaMkAkeSa zaMkA 43 mI. pR. 7 mAM nRsiMha avatAranuM thAMbhalAmAMthI nIkaLavuM zuM saMbhavita thaI zake che? (bhAgavata)" mae (4) vaLI juvo- zaMkAkoSa zaMkA 44 mI pR. 7 mAM " prahAdanI 3 peDhI thavI nRsiMhanA varadAnathI ekavIza peDhIne uddhAra thave zuM karI saMbhavita thaI zake che ?" (5) zaMkAkeSa zaMka. 367 mI. pR. 53. mAM "mArkaDeya ( sahastrAnIkathI) kahe che ke he rAjana ! nRsiMharUpa dhAraNa karelA kezava bhagavAna upara tulasI, puSpamALA nirmAlya utArI je jalathI snAna karAve che tenAM tamAma * puruSasiMha-pAMcamA vAsudeva che, nizuMbha prativAsudeva che. A vAta pR.224 thI ju. puruSanA ThekANe "" zabda goThavI, thAMbhalAmAMthI utpanna karI kevI vicitra vAte gaThavI dIdhI che. 43 For Personal & Private Use Only Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 tatraya-mImAMsA. . khaMDa 1 w pApa maTI jAya che ane tamAma tIrthonuM phaLa maLe che ane vaimAnamAM besI svarga jAya che. zuM saMbhavita che? (liMgapurANa adhyAya 4ra me" nasiMhamAM kiMcit vicAra-prathama ziva. pu. mAM nRsiMhe hiraNyakazyapanuM lehI kADhIne pIdhuM, AMtaraDAM kADhI gaLAmAM nAkhyAM ane badhA devene dekhatAM prANa lIdhA. bhAgavatamAM-zrI kRSNa nRsiMharUpa dharIne-hajAra subhaTenI sAthe hiraNyakazipunA burA hAla karI lehivALA pitAnA heTha pitAnI jIhAthI cATayA ane daityanAM AMtaraDAM galAmAM paheryA ane temanA bhayathI brahmAdika paNa duraja rahyA. liMgapurANamAM--vIrabhadre zarabhapakSInuM rUpa dharIne nRsiMhane mArI nAkhyA ane temanuM cAmaDuM ane kapALa zIvajI dhAraNa karI beThA. vaLI e ja liMgapurANuvALe-siMhanuM pUjana karAvI tamAma tIrthonuM phala apAve che ane mAnamAM besADI svargamAM pucADe che. AmAM sAcuM kayuM? amee--paMdaramA tIrthakaranA samayamAM thaelA--purUSisaMha vAsudevAdikanuM pAMcamuM trika batAveluM che, te purUSasiMhana. ThekANe nRsiMha nAma goThavI judA judA purANakAroe kevA kevA prakArane udhe chatto saMbaMdha lakhyo che te vicArI ju. prathama agrIva prativiSNune viSNu TharAvI pitAnIja dhanuSaderIthI mAthAvinAnA TharAvI vizvakarmAnI pAse sUryanA ghaDAnuM mAthuM cUMTaDAvI hayagrIvaviSNu kahI batAvyA hatA. bIjA tAraka prativiSNune-tArakAsurathI prasiddhamAM mUkI keTaluM badhu udhuM chatuM lakhIne batAvyuM che. trijA merUka prativiSNune purANakAre dAnava TharAvI tenAthI viSNune bhAgatA batAvyA che. cothA madhu prativiSNu ane tenA bhAI kaiTabhane viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA batAvI brahmAne mAravA deDAvyA che. A badhA jenonA ane vaidikanA lekhe vAMcatA Ave ane satyAsatyane vicAra kare. che Iti anucita lekhamAM daSTipAta karatAM. ziva pu. bhAgavata. liMga purANAdikanA judA judA nRsiMhane vicAra. For Personal & Private Use Only Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. zrI kRSNa te bhagavAna ane vyabhicArI hatA ? 338 madhupAna sAthe kRSNane para strI bhega. padmapurANa uttarAkhaMDa, adhyAya 83 mo. kaleka 54 55 thI (1) "divya Asana upara besIne kRSNajIe ane temanI sAthamAM AvelI strIoe madhupAna karyuM. dArUnA nazAthI be bhAna banelAoe akaikathI hAtha bhIDAvyA. chevaTe atikAmavaza thaelAM kuMjagahana jhADImAM pezI gayAM." (ma.mI. pR. 79) | iti madhupAnathI matta zrI kRSNa strIo sAthe jhAmAM peThA. padma pu. (2) gopIonA dArUmAMsathI kRSNa pUjAyA. zaMkAkeSa zaMkA 356 mI. pU. para mAM. zrI kRSNajI kahe che ke-A saghaLI gopIoe-kaMzanA vadha karavA arthe-dahiM, dUdha, surA (dArU) mAMsa AdithI mAruM pUjana karyuM che Apa pIrANIe te A satya mAnatA ja haze.?" AmAM mArA be bela-zrI kRSNa traNa khaMDanA letA mahArAjA hatA, AmAM te koIne vAMdhe cheja nahiM. chatAM purANakAree jagatanA kartA hartA, ane gItAmAM yugayuganA uddhAraka bhagavAna karAvyA che. paNa temanA saMbaMdhe jUTha lakhatAM eka bALaka jeTale paNa vicAra karyo hoya tema jaNAtuM nathI. zrI kRSNane traNa khaMDanA rAjA mAnIe te paNa, temane ekalA laphaMgA jevA pharatA hatA ema kevI rIte lakhI zakAya? jo eTale vicAra karI kalama calAvI hatI te kadI paNa ema lakhI zakatA kharA ke? ati kAmavaza thayelAM kuMjagahana jhAmAM pezI gayA? AmAM vadhAre zuM lakhIne batAvuM? keI gAmamAM vidhavA brAhmaNane keI purUSanI sAthe saMbaMdha thatAM kee bhAMDavA mAMDayAM. te bAInA saMbaMdhIone ghaNI zarama bharI vAta lAgatAM te bAIne ghaNuM dabANa karavA lAgyA, tyAre te bAIe chevaTane uttara e Ave keApaNe badhA deva brahmA, viSNu ane mahAdevAdika bAyaDIo vinA eka zrI bharate rahI zakyA nathI, te pachI tame badhAM mane zuM karavAne herAna karI rahyAM che? chevaTe teo cUpa thaI gayAM. purANakAroe lekha lakhatAM dunIyAnIja nItine vicAra karyo heta te pitAnA karipata devAnA saMbaMdhe paNa AvA anIti bharyA taddana jUThA lekho lakhI zakatA kharA ke? temane dharmane bhaya cho te choDa paNa agya lekha la For Personal & Private Use Only Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 tatvatrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 1 khatAM dunIyAne bhaya sA mATe che ? tene paNa vicAra sAthamAM karI ju. che Iti (2) madhupAnathI matta ane dArUmAMsathI pUjaya kRSNa, saMbaMdhanA vicAre aneka prakAranA karI batAvyA. (3) para strInA lAlacuM zuM jagadIzvara hatA? viSaNupurANa aMza. pAMcamo adhyAya. 13 me laika 58 me (ma.mI. pR. 78) te ge pAMganAonA patioe, bhAIoe, ane pitAoe ghaNIe nivAraNa karI te paNa na mAnyuM ane rAtrIe kRSNajInI sAthe kIDA karatIo rahI ItyAdi " '. Iti-ropIo sAthenI kIDA, viSNupu. (3) (4) pharIthI vizeSa padmapurANa UttarakhaMDa adhyayA 245 me patra 258 leka 170-171 ne bhAvArtha (ma. mI. pR. 78). pitAnA patione, putrane ane bhAIone paNa kare che tyAga. temaja pitAnA kuLanI maryAdAne paNa karyo che tyAga, kAmadevanA bANathI pIDAne pAmelIo te badhIe gopIo sAthe maLIne kRSNajInI pAse AvIo ane pitAnI bhujAothI kRSNanuM Alinzana karI bhega bhogavavAne lAgIe. jema devatAo amRtanuM pAna kare tema adharapAna karatAM rahyAM. ItyAdi." che Iti-gopIo sAthenI krIDA pharIthI padmapu. (4) (5) pharIthI vizeSa zaMkAkeza zaMkA 16mI, pR. 2 mAMthI- gepIenAM snAna karatI vakhate vastrAdi laIne kRSNanuM saMtAvavuM ane pANImAM ume ubhe gopIoe prArthanA karavI ke-mahArAja kRpA karIne vastra ApI gho. navIna sanAtana dharmanA izvara kRSNanuM e kahevuM ke tame jaLamAMthI nagna nIkaLI ane vastra laI le zuM A nirlajajapaNuM nathI? (bhAgavata) ." | Iti-pIonAM vastra haraNa, bhAgavata (2) viSNu, pitta ane bhAgavata--A traNe purANakAree zrI kRSNane bhagavAna rUpe TharAvI parastrInA dUSaNathI dUSita lakhyA che kharA paNa AjakAla For Personal & Private Use Only Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~~~~~ ~ ~~~~~ ~ prakaraNa 38 muM. zrI kRSNa-zIkarI-dArU mAMsanA bhakSI hatAdi 341 vaidikamatanA paMDiteja A vAta pAyA vinAnI jAhera karI rahyA che. jeno te vAsudevanI paddhInA dhAraka, raNukhaMDanA bhaktA jevI rIte pUrvakALamAM ATha mahArAjAo thaI gayA che tevI rItanA A navamA kRSNa paNa mahArAjA ja hatA. ema spaSTapaNe batAvI rahyA che. AmAM satya zuM che te vicArI ju. Iti. padma pu. viSNu pu. bhAgavatAdikathI-madhupAna sAthe strInA bhegAdikane vicAra kalama pAMcathI. kRSNa bhagavAnane AheDI lakhanAra te ke? bhAgavata-dazamaskaMdha. uttarArdha adhyAya 58 me. patra 206. leka 14 thI 16 ne bhAvArtha-(ma.mI5. 79). (1) je vanamAM hAthIo ane mRge ghaNA hatA, te vanamAM zrI kRSNa" arjunane sAthamAM laI zIkAra karavAne gayA. tyAM vAgha, sUyara, pADA, zarabha, reja, geMDAM, kharagosa, Adi ghaNu jAnavane bANethI viMdhI nAkhyAM. pachI te jAnavane nekare rAjAnI pAse laI gayA. rAjA tRSAthI pIDita yamunA nI upara cAlyA gayA. ityAdi." | Iti-zrI kRSNa zIkAra khelyAne vicAra bhAga 0 thI (1) : (2) dArUmAMsathI kRSNa zuM devIne pUjAve? viSaNupurANa aMza pAMcamA adhyAya 1 le. le 83 thI 8 ne bhAvArtha. gamAyAne zrI kRSNajI kahe che ke he devi AryA, durgA, devagabhAM, aMbikA, bhadrA, bhadrakALI kSemyA, kSemaMkarI tuM che. ane je namra thaIne tArI stavanA sAMja savAra karaze. tenAM icchita kArya mArA prasAdathI thaze. ane te paNa dArU, mAMsa ane bhakSya bhejanathI pUjita thaelI, prasanna thaIne sarva kArya karIza? he sarvadA bhadre ! te loko mArA prasAdathI niHsaMdeha thaze, tuM jA. ityAdi." (ma.mI. pR. 77 thI.) Iti-zrI kRSNa dArUmAMsathI devIne pUjAvI. viSNu purA (2) (3) kRSNanA zIkAramAM nAradanI sAkSI. bhAgavata-dazama skaMdha. uttarArdha. adhyAya 69 patra 246 (ma.mI. pR. For Personal & Private Use Only Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 tattvatrayI--mImAMsA. ' khaMDa 1 80) "zrI kRSNane zIkAra karatAM nAradajIe paNa joyA hatA ema temAM jaNAveluM che. " | zIkAra karatA zrI kRSNane nArade joyA bhAga (3) (4) zIkAranuM pApa kRSNa poteja batAvI rahyA che. bhAgavata dazamaskaMdha. uttarArdha. adhyAya 51 me. patra 181 zloka 64 me bhAvArtha "zrI kRSNajI poteja- rAjA mucukuMdane zIkAra karavAnuM pApa batAvI rahyA che ke he rAjana! teM kSAtra dharmamAM rahIne zIkArathI-ghaNa jene mAryA che tethI have tuM mAro Azraya le ane samAdhistha thaIne tapazcaryA dvArA te karelA pApane tuM nAza kara?" (mata. mImAMsA pR. 80 thI) che Iti-kRSNa pite rAjA mucukuMdane zIkAranuM pApa kahe che. bhAva (2) (5) kRSNajI zIkArane abhyAsa karatA rahyA. masyapurANa adhyAya 45 me leka. 12 mAne bhAvArtha. zrI kRSNajI svAbhAvika rIte zIkAra karavAne gayA. tyAM ghaNu kALa sudhI abhyAsa karIne pachI pAchA AvyA. (12)"(satamImAMsA, pR. 122 mAM) Iti-kRSNane zIkAranA abhyAsanuM. matsyaputra kahe che. (5) Iti -kRSNa zIkAra che. bhA. (1) dArU mAMsathI devI pUjAvI. viSNupu. (2) va zIkAre khelatAM nArayA -bhA. (3) vA kRSNa zIkAranuM pApa batAvyuM. bhA. (). matsya-khelavAnuM batAvyuM. ema kalama pAMca zrI kRSNa zeInuM haraNa karI daza putro pedA karyA. - zaMkAyeSa. zaMkA ra67 mI. pR. 37 mAMthI. (1) " zrI kRSNa pitAnA bApanI bahena (I) ke je rAjA adhidevanI putrI-mitravidyAnuM haraNa karI vivAha karyo ane tethI daza, 10) putro unna thayA. zuM A saMbhavita che? ( bhAgavata skaMdha. 10 me. ga.pa ya 58 me ) Iti kRSNa pheinuM haraNa karI 10 putre pedA karyA. bhAve (1) For Personal & Private Use Only Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. zrI kRSNa-zIkArI-dArU mAMsanA bhaNI hatAdi 343 ~ (2) strInuM rUpa dhayuM tene darpaNamAM joyuM, kRSNa piteja mehI paDayA. upadeza nAkara. pR. 59 mAMthI. darpaNArpita mAlokya mAyAstrIrupamAtmanaH AtmanyevA'nurakto yaH zriyaM dizatu kezavaH // | bhAvArtha-kezava (zrI kRSNa) mAyAthI strInuM rUpa dharIne darpaNamAM jovA lAgyA ane temAM pote rAgavAna thaI gayA. tevA bhagavAna amAruM kalyANa karavA vALA thAo." A rasutikAranI stuti banAvaTI vAte uparathI vicAra vinAnI thaelI jaNAya che. jagadIzvara hoya te evA bhAna bhUlelA heyaja kema ? iti darpaNamAM pitAnuM strI rUpa jotAM mohita. (2) (3) bhagavAna rAsakIDAthI devAMganAone mehI letA. zaMkAkeza zaMkA 434 mI. pR. 67 mAM- "bhagavAnanI rAzakIDA jevAthI devatAonI strIonuM paNa kAmAtura thavuM zuM A saMbhava che ke ? zuM kRNe ke pIrANu pAse mehinI ke vazIkaraNanA japa karAvyA haze ke jethI ghaNI strI mahI paDatI hatI ? (bhAgavata.)" rAsakrIDA zuM bhavAI jevI na gaNAya? te zuM bhagavAna karatA? na jANe purANakAroe kayA hisAbathI e vAta lakhI haze? Iti-rAsakrIDAthI devAMgaNIo mahita. bhAgavata (3) . (4) rAma sadguNa, kRSNa viSayI niyAdI. hiMdustAnanA de. prakaraNa 6 huM. pR. 187 thI. ramezadatta kRta "mahAbhArata" uparathI pR. 35. thI dhArmika vRddhi mATe viSNunA avatAro tarIke rAma ane kRSNa vacce ghaNe lAMbe vakhata have joIe. bannemAM adbhuta zakti ane laDAyaka baLa lAgu pADavAmAM Ave che, paNa emAM eka sadaguNa ane vinayane AdarzarUpa hatA ane bIjA viSayI paNa ane nirmada anItinA namunA hatA." - pR. 188 thI "hiMdustAnanA moTA bhAganA, e (kRSNa) mAnItA deva che ane tarUNa varga emane uttamamAM uttama deva gaNe che. che vAstavika rIte joIe te-vahema ane zraddhAlupaNAnA prAcIna For Personal & Private Use Only Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 tattvatrayI-mImAMsA. durgamAMthI, arvAcIna vicAranI vRddhie hiMdu dharmane, hAMkI kADhaye che tathA tene A rAsa ramatA, kAmapriya, zUrA, devapurUSanA svarUpa nIce Azraya le che ane emanA viSayI masta AnaMdane dhArmikarUpa ApI, navIna racanAmAM AvavA prayatna kare che." (5) AgaLa pR. 189 thI nIcenA utArAmAM-mahAdeva paNa kRSNanI kIrti gAtA jovAmAM Ave che- "brahmAthI paNa zreSTha evA hari, zAzvata purUSa zrI kRSNa che. suvarNa jevA prakAzamAna, vAdalA vagaranA AkAzamAM ugelA sUryanA jevA che. temane daza bAhu che, teo mahAtejasvI che, denA zatrunA nAza karanAra che ane sarva deve temane pUje che. brahmA temanA udaramAMthI, huM temanA mAthAmAMthI, nakSatre temanA mAthAnA kezamAMthI, sura ane apura temanA rUvAmAMthI ane RSi ane zAzvata dunIyA temanA zarIramAMthI utpanna thayA che. teo mAnanA ApanAra che, devanAM kAryo saphaLa karavA janma le che ane mAnuSa rUpa dhAraNa karI yuddhamAM sarva prANuone nAza karaze. kAraNa ke trivikrama (jemane traNa pagalAM bharyA che) vinA badhA devagaNe nAyaka vinAnA hAI devakAryo karavA zaktimAna nathI. e deva puMDarIkAkSa che. zrInA utpanna karanArA che ane zrInI sAthe rahenArA che... he de? tamAre stutinI uttama ane pUjya mALAo sAthe emanI pAse jaIne zAzvata brahmAnI peThe emanI ucita che te pramANe pUjA karavI joIe kAraNa ke je mAruM ane pitAmaha-brahmAnuM darzana karavA IcchatA hoya temane pratApI ane tejasvI vAsudevanuM (kRSNanuM darzana karavuM. temanuM darzana thayuM eTale mArUM darzana thayuM ke deza pitAmaha brahmAnuM darzana thayuM. e viSe mane kAMI zaka nathI. huM tapa ! jemanuM dhana che evA de ! tame ema jANe" x Iti-kRSNa phaInuM haraNa karyuM, 9 darpaNamAM pitAnuM strI rUpa jotAM mohita. 23 rAsakrIDAthI devAMganAo mahita. 3) rAma saguNI, kRSNa viSayI nima yAdI, 4, mahAdeve paNa kRSNanI kIti gAI. ema pAMca kalamathI dike jai bauddhanI utpattinA lekhe 9 nuM svarUpa viSNue jainAdi mate sthapAvI, yajJone niMdyA, kRSNa vRhaspatine mAyAvIseMpI dene vedadharmathI bhraSTa karAyA che padmapurANa prathama suSTiDa. avatAra caritra nAmanA adhyAya 13 mo. temAM nIce pramANe che. 1 x anuzAsana parva, mahAbhArata (adhyAya 251 bhASAMtara kartA) For Personal & Private Use Only Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. zrI kRSNa-vedadharmathI bhraSTa karavA mate calAvyA 34pa. "gRhaspatie zrI kRSNa bhagavAnanuM ciMtavana karyuM, eTale kRSNajIe mAyAvI purUSa pedA karyo ane vRhaspatine kahyuM ke tame jAo A, mAyAvI purUSa ja badhAe ne vedadharmathI bhraSTa karI deze. tame phikara karaze nahi ItyAdi." pachI AgaLa jatAM A pavapurANanA lekhake te mAyAvI purUSanA veSanuM varNana karatAM-digaMbaranA sAdhunA veSanuM varNana karIne batAvyuM che ane ziva 50 nA lekhake-vetAMbara sAdhunA veSanuM varNana karIne batAvyuM che. tethI paghapurANane lekhaka dakSiNa AdinA pradezamAM digaMbaranI vastimAM thaele siddha thAya che. ane bIje ziva. putra ne lekhaka gUjarAta AdinA pradezamAM ke anya zvetAMbaranI vizeSa vasti che te pradezamAM thaele siddha thAya che. vaLI vizeSa e che ke purANakAroe kRSNanA mAyAvI purUSathI daine veda dharmathI bhraSTa karavAnuM lakhIne batAvyuM che kharuM paNa teo zAstranA saMketathI cUkelA che kAraNake dharmamArganI pravRtti manuSya vinA bIjA prAye karI zakatA nathI ema jainagraMthamAM spaSTa rIte lakhIne batAvela che ane tevA lekha purANakAree paNa ghaNA ThekANe lakhIne batAvyA che, tethI paNa A badhA lekhe kalpitaja Thare che. mArA vicAra pramANe jenadharmane temaja bauddha dharmane ItihAsa cakakasa goThavAI gayA pachI purANakAroe ra4 ane daza avatAre kalpI covIzamAM RSabhadevane-AThamA, ane dazamAM buddhane navamA avatAra rUpe kalpI A badhI udhI, chattI kalpanAo goThavelI heya ema jaNAI Ave che AnA pramANamAM juve amAro saMpUrNa lekha vicArI purUSonA dhyAnamAM raheje AvI zake tema che. - vaLI -bhAgavata paMcama skaMdha. adhyAya. 6 The ane patra 20 muM jevI rIte zivapurA vALAe-kRSNanA mAyAvI purUSathI daine veda dharmathI bhraSTa karavAnuM lakhyuM che tevAja irAdAvALuM lakhANa A bhAgavatamAM thaeluM che. tethI te kuSNunA mAyAvI purUSane vicAra tyAMthI ja karI le. che Iti kRSNa vRhaspatine mAyAvI seMpI dene vedadharmathI bhraSTa karyA tene vicAra. (1) * mAMsane khAdya lakhI tenuM bhakSaNa karanArA teja kharA detyo gaNAya ? jaine te niSedhaka che te pachI daityo sthAthI ? 44. For Personal & Private Use Only Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 tattvatrayI-mImAMsA. (2) IMdranA preryA viSNu buddha thayA ane mane niMdA zaMkAkoSa zaMkA 401 mI. pR. 59 (bhAgavata.) "eka rAjAe azvamegha yajJano AraMbha dRDha pratijJAthI karyo. tethI iMdrane ciMtA thaI, tethI viSNu pAse prArthanA karI, tethI viSNue buddha avatAra laI yajJanI niMdA karI. jenAmatanI ahiMsA siddha karI. zuM Izvara avatAra paNa yajJanI niMdA kare che ke? ItyAdi Iti-IdranA preryA viSNu buddha thayA. bhAgavate. (2) (3) kRSNa, lakSmI, ane garUDa kramathI buddha, paritrAjikA ane ziSya thayA. vaLI juo kaMda purANa khaMDa 4. adhyAya 58 me. e 245 thI "zrIpatie (zrI kRSNa) sIgatanuM ( buddhanuM ) rUpa dharyuM, lakSmIe parivrAjikAnuM rUpa dharyuM ane garUDa viSNunA ziSya banyA. pachI temane bauddha dharma calAvyo ane pachI prajAne adhama rUci karAvI. pachI gaNezanI preraNAthI viSNue brAhmaNanuM rUpa dharIne, rAjAnI pAse zivaliMga sthApana karAvyuM. te liMganuM pUjana karIne didAsa rAjA vimAnamAM besIne kailAsapuramAM cAlyA gayA. ityAdi." che Iti kRSNa buddha, lakSmI-paritrAjikA, garUDa-ziSya skaMda pu. (3) uparanI kalama 2 ne vicAra-pitAnuM pada rAkhavA idra viSNunI pAse buddhAvatAra levaDAvI yajJanI niMdA ane jaina dharmanI ahiMsA siddha karAvI, paNa "ahiM ghama" e te vedanI kRtithI anAdinIja ahiMsA siddha che. AmAM navuM te eTaluMja manAya ke jeo vArthanA vazamAM pI niraparAdhI jIvenuM bhakSaNa karI narakamAM paDatA hatA temane bacAvyA e uttama kArya karatAM vizagu chuM agya kArya karyuM ke jethI lakhIne batAvyuM? AgaLa trijI kalamamAM-skaMdapurANavALA jaNAve che ke-"zrI kRSNa bauddha dharma calAvI prajAmAM adhama rUci karAvI, pachI gaNezanI preraNAthI viSNue brAhmaNanuM rUpa dharIne rAjAnI pAse zivaliMga sthApana karAvyuM. sajajane anAdi kAlanA viSNu bhagavAnane zuM bALaka jevA ajJAnI mAnavA? buddhanuM rUpa dharIne prajAmAM adharmarUci karAvI ane brAhmaNa rUpa dharIne liMga sthapAvyu. AmAM kayuM satya che ? For Personal & Private Use Only Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. zrI kRSNa-vedadharmathIbhraSTa karavA matA calAvyA 347 vairdika athavA purANakArA akSaranA paMDita hatA paNa satya dharmanA ke satya tattvAnA paDita hAya ema jaNAtu' nathI. kAraNa je-jANIbujI peAte dhe raste paDI, khIjAone uMdhA pATA baMdhAvavA prayatna karatA hAya te paMDitAne krayA prakAranA mAnavA ? iti-viSNue buddha thaI jainanI ahiMsA siddha karI. bhAga. 2,1 3 ska Mda purANuM-prajAne adhama rUci karAvI tenA vicAra. (4) buDhDhAvatAra viSNunI maryAdAnI bahAranA. hiM'dustAnanA devAmAM--daza avattArAnu varNana ApatAM pR. 165 thI 167 sudhI buddhAvatAra mATe nIce pramANe che. (C buddhanA avatAra prathama viSNunA avatAra cakranI bahAra hatA ane teTalA mATe keTalAka purANeAmAM tene viSe bahu thADI sUcanA che. evI sUcanA karavAmAM AvI che tyAM bauddha dharma brAhmaNa dharmanA evA vAdho nathI ke enI vacce kai samAdhAna thAyaja nahi ema darzAvavAnA prayatna karI e dhama vacce kAMi samAdhAna karavAnA irAdA hovA joie. 1 bauddha dharmanA viSane lIdhe brAhmaNe evA upadeza kare che ke, doSAnA pracAra karavA mATe viSNue khuddhane avatAra lIdhA-A vAta ApaNe smaraNamAM rAkhIe te hiMduonA pustakamAM buddhane viSe ghaNIja gheADI ke kSudra hakIkata che. tethI ApaNane Azcarya pAmavAnuM nathI. bhAgavata purANamAM kahyuM che ke- buddha tarIke peAtAnA zabdothI viSNu nAstikAne khATe mArge dorave che. " A kevI bhayaMkara kalpanA ? avatArI deva tiraskAravA lAyaka DhoSonA upadeza kare che. te paNa lekIne khauddha mAnA thatA aTakAvavAne brAhmaNAe e upAya ceyA hatA. A tiraskAranuM kAraNa ApavA mATe e avazya yAda rAkhavu joie ke, eka vakhata AkhA uttara hiMdustAnamAM hiMdudharma ne badale buddha dharma pradhAna tarIke cAlate hatA. keTalAka saikA prAdhAnya bhAgavyA pachI, bauddha dharma tenI aMdara rahelA doSA, tenA vibhAgeA, maThajIvana, ane pravRttinA abhAvathI kSaya pAmyA, je vizALa gaMgAnA medAnamAM yuddhe janma lIdheA ane pavitra dharmanA upadeza karyAM, tyAM Aja bhAgyeja eka paNa bauddha jovAmAM Ave che. badhAnI sAthe samAdhAna thAya evA vyApaka hidudhamAM buddha 2 peAtAne 1 cembasanA ensAikalA pIDiyAmAM golDa sTakara viSene lekha jAvA, 2 muddanA jIvananI vAta bhA. 3, pR. 7 For Personal & Private Use Only Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 tavatrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 1 manAye ane brAhaNenA purANamAM viSNunA avatAra tarIke tene mATe sthAna thayuM. A pramANe baddhadharma parAjaya pAmyo che ane hiMdu dharmamAM DubI gaye che, te paNa teNe tenA vijetAo upara kadI paNa jatI na rahe evI nizAnI mUkI che. Aje hiMdu temaja bauddha banenA vicAramAM sarakhI rIte badhI bAbatamAM pravRttinA jIvana karatAM nivRtinA gamaya jIvana tarapha vadhAre valaNa che. emiala kahe che ke-"pravRttio azuddha tarapha vaLelo vicAra che" teTalA mATe pUrvanI prajA nivRtti pasaMda kare che. jIvana e AtmAne parizrama ane saMtApa che ane maraNa bhayane utpanna karavAne badale IcchavA lAyaka padArtha che. jIvanananI sarva pravRttine chevaTane hetu paramAtmAmAM eka rUpa thavAne che, janma pahelAM AtmAnI jevI sthiti hatI tevI pAmavAne eTale paramAtmAthI avibhakta, abhinna thavAne ekatva pAmavAne che." dha Iti- ne pracAra karavA viSNu buddha thayA tene vicAra, (5) kRSNa mAyAvI purUSathI dene vedadharmathI bhraSTa karyA. zivapu. zivapurANa jJAnasaMhitA adhyAya 21 me (ma.mI. pR. 105). "zivapurANamAM lakhyuM che ke-zrI kaNajIe pitAnA zarIrathI eka mAyAvI purUSa pedA karyo ane AjJA karI ke tame jAo ane daityanejha veda dharmathI rahita kare? te AjJA malavAnI sAthe te mAyAvI purUSe hajare ne veda dharmathI bhraSTa karyA, ityAdi ghaNuM lakhyuM che." (samIkSA) kRSNajI eka pite meTA rAjA che. jeno traNa khaMDanA katA vAsudeva kahe che, mAtra te vakhatanA akSaranA paMDiteo-pitAne svArtha sAdhavA IzvararUpe lakhI dIdhA hoya, ema AjakAlanA aneka paMDitenA matathI paNa siddha thAya che. tethI ja te temanAmAM mAyAvI utpana karavAnI sattA che, ke na te kaI utpanna karele jaNAya che, A to purANakAree kevaLa gaSpa calAvI che. bIjI vAta e che ke brAhmaNoe calAvele vedadharma hiMsAdika pApathI dUSita thaelo che, tethI temanAmAM satyarUpa veda dharma rahyoja nathI te pachI veda dharmathI bhraSTa karavAnuM rahyuM ja kyAM? kadAca mAnIe ke mAyAvI purUSe veda dharmathI bhraSTa kya te vicAravAnuM ke-satyadharmathI bhraSTa karanAra ke karAvanAra pote ja * vedadharma eTale jJAnadharma, tenuM juThuM nAma laI javAnA prANa levAnuM batAvatA heya te daitya ke jenuM rakSaNa batAvanAra ? For Personal & Private Use Only Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwww prakaraNa 38 mu. vedathI bhraSTa karavA kRSNa kelavelI mAyA, 349 dharmathI bhraSTa thaele paramAtmAnI paMktimAMja kevI rIte dAkhala karI zakAya? tethI khecekhuM A sUte tRta ubhuM kareluM siddha thAya che. che Iti kRSNanA mAyAvI purUSe- dene veda dharmathI bhraSTa karyA. tene vicAra (5) (6) pRthunA yajJane bhaMga karavA Ide je je rUpa lIdhAM che jene bAddhAdika thayA bhAgavata-nkaMdha ja che. adhyAya. 19 me. (saM. 446 mI. pR. 70) pRthu yajJa bhaMga karavA I je je rUpa laIne mUkI dIdhAM hatAM te uparathI-jaina, bauddha ane kApAlikA vigere pAkhaMDa (pA-pApa ane khaMDa-nizAnI) paMtho utpanna thayA." "Idra yajJa toDavAnI IcchAthI keTalA badhA moTA pAkhaMDanA mArgo upanna karyA?" zuM A mAnavuM ucita che? je ucita hoya te, Idra ke je sarva sanAtana dhamI devaleka che tene rAjA che, te tenA utpanna karelA paMtha pAkhaMDa paMtha zI rIte heI zake? IdranA utpanna karelA paMtha amArA paurANIoe avazya pALavA ja joIe, kemake IMdra temane pUjaya devarAja che! A jagAe jaina, bauddha ane kApAlika pAkhaMDa paMtha zabdo AvyA che to jarUra A bhAgavata jaina, bauddhavigere dharma, cAlyA pachI ja kaI paurANIe vyAsanA nAmathI raceluM hoya ema kema na manAya? kemake vartamAnamAM te mAtra vartamAna ane bhUtakALanAja dAkhalA ApI zakAya che. je amArA paurANIo taraphathI ema bacAva lAvavAmAM Ave ke eto bhaviSyanA zabda che te tema paNa manAya ema nathI kemake "paMthe utpanna thayA" evA zabda che. "patha utpana thaze A zabda nathI, mATe te pathe cAlyA pachI bhAgavata racAyeluM zAbita thAya che. temaja je bhaviSyanA e zabda che ema be mIniTa mATe mAnI laIe te, savAla e ubhuM thAya che ke-isu khrIstIne dharma je hAla hiMdamAM cAle che, thIosephI, prArthanA samAja, dAdupaMthI vigere paMthe thaze ema kema bhAgavata kartAe ke jagAe lakhyuM nathI ? mATe cekakasa siddha thAya che ke bhAgavata jaina vigere pAkhaMDa paMtha cAlyA pachI amArA papajIoe vyAsanA nAmathI ja lakhI nAkheluM hevuM joIe pIrANIe khulAze karaze ke ? " vaLI AgaLa zuM-447 mAMne lekha ju-"e pramANe Idra paMthe calAvyA ane "leke temAM taNAI jAya che te juvozuM I pAkhaMDa paMtha calA vyA tyArathI ja kaMI vagara vicAra kareja leke temAM ghusI gayA ke? satyAsatyane vicAraja nahi karyo hoya ke? A jagAe sApha jaNAya che ke jaina, bauddha matamAM For Personal & Private Use Only Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 tatrayI mImAMsA. ' khaMDa 1 jatA lekene aTakAvavA ja A bhAgavata viSayI vAkathI bhareluM keI pipajIe raceluM che. jyAre I pAkhaMDa mata calAvyA to zuM te gunhegAra nathI ke ? ane je tema hoya te pAkhaMDa paMtha calAvanAra IMdrane zA mATe mAna ke pUrve joIe?" che Iti-yajJane bhaMga karavA Idra rUpa lIdhAM te jaina bAdhAdikathayA. (6) (7) viNuM kahe che ke--lekene vyAehamAM nAkhavA AhaMsAdika kuzAene meMja banAvyAM. pharmapurANa pUrvAddha devyAsahAbhyanAma. adhyAya. 12 ma. patra 22 muM. maleka ra60 thI 63 (ma.mI. pR. 113) veda vinA dharmane kathana karavAvALuM ke zAstraja nathI, tethI veda vinAnA je kaI bIjA dharmane mAne che temanI sAthe brAhmaNoe bhASaNa karavuM te paNa kegRja nathI. 260 zrati, samRtithI virUddha je zAstra lekamAM jovAmAM Ave che te zAstronuM vartana tAmasI che. 261 kApAlika, bhairava, yAmala, vAma tathA AhaMta dazana che te sarva zAstra lokone vyAmoha pedA karavAvALAM che. 262 je leke kuzAstranA vegathI manuSyane vyAmohita kare che temane bhavAtaramAM vyAhita karavAne mATe meM ja te kuzAstrane banAvyAM che. 262 ItyAdi." samIkSA-amArI mAnyatA e che ke-hiMsA, jUTha Adi pApathI dUSita je zAstra hoya che teja zAstro tAmasI gaNAya che ane te veda purANAdikamAM jovAmAM Ave che ane tenAM aneka udAharaNe amoe Aja graMthamAM ApelAM che. te sivAya kApAlika, bhairava, yAmala ane vAma zAstra bhale tevAM hiMsAdika pApathI dUSita hoya? paNa Ahata darzana te sarva jIvonA upara dayAbhAva rAkhavAnuM ja kahIne batAve che ane te ja pramANe dayAbhAva karIne paNa batAve che, te pachI temanA zAstrane tAmasI bhAvamAM kayA hisAbatha kahIne batAvyAM ? tethI A lekhake pitAnA uparanA de bIjAnA upara DhaLI pADavAne A adhama dhaMdhe Adaryo che vicArI purUSe te pramANe joI zakyA che ane vaLI te prayatna karavAvALo pote paNa joI zakaze evI amene khAtrI che. vaLI kRSNa kahe che ke-te kuzAstrone meMja banAvyAM. AthI paNa zuM lekhakanI kiMmata thatI nathI ke? zuM bhagavAna hoya te kuzAstrone paNa prakAza kare? tyAre A lekhathI samajavAnuM e hoya ke bhagavAna kuzAstro banAve nahi, For Personal & Private Use Only Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. veda dharmathI bhraSTa karavA viSNue kuzAstra racyAM. 351 tethI bhagavAnanAja kaI kharAM zAstro hoya. bAkInAM zAstro kharAM hoya nahi (7) che iti-kRSNa kahe che ke lokone vyAmohamAM nAkhavA AhatAdika kuzAstra meMja banAvyAM tene vicAra. (7) jaina dharmamAM zAlika thaze, sthaviro saMsArInuM khAI khalAsa karaze. yugapurANanAM atihAsikatattva. lekhaka kezavalAla, harSadarAya dhruva-buddhiprakAza pustaka 76 mu. mArca 129 aMka trije. amadAvAda taMtrI ane prakAzaka hIrAlAla trivanadAsa pArekha. bI.e. | pR. 88 thI lekha zarU thatAM, pR. 89 mAM lakhavAmAM AvyuM che ke-3 vasatI mATenI seMkaDe pulavAe chavAelA te suMdara puSpapura (nagara)mAM yajJakarmano vaMsa karavAnI vRttivALe zAlika thaze. akamane rasiyA, duSTa prakRtine vigrahamAM prItivALo, dharmavAda karAvanAre, adharmI, bhraSTabuddhine, te (zAlika) rAjA (nimA) chate saurASTranI prajAte trAsadAyaka rIte raMjADI (jaina) gane mukhe meTebhAI, saMpratinI khyAti paDhAvI (jaina) dharmanI vijaya gheSaNa vartAvaze. (16- 21-16-21) AgaLa pR. 90 nA antamAM-zudro rakta vastra dhAraNa karI, jaTAne bhAre rAkhI, valkala sajI, lokemAM bhikSAvata sAdhuomAM khapaze, e niHsaMzaya che, vaLI kaliyugamAM yajJa samAraMbhamAM jaya ane homanA kAryamAM vrata niSTa zadro jAze e niHsaMzaya che. chelle yuga pravartatAM lAMbI lAMbI sahita praNavapUrvaka vedama vaDe zudro (gRhasthAzramanA) tretAgnimAM havi homaze. zudro pUjya padathI ane brAhmaNe sajajana padathI saMbedhAze. dharmalAbhanuM miSa pikAratAM sthavire nirbhayapaNe saMsArInuM khAI khalAza karaze. te samaye pApathI haNAyelI duniyAmAM (e) chelA yugamAM sarva prANInA prANa levAze trAsathI rUAM khaDAM kare e dukALa paDaze. teNe karIne lokene dArUNa saMhAra vaLI jaze. (A uparano lekha-mULa lekhakanA AzayathI lakhyA pachI) vivecana kartA-pR. 95 mAM lakhe che ke-trinuM prakaraNa pATalIputranA zAlizuka rAjAne lAgatuM che. gargAcArya ane yajJakarmane vaMsa karavAnI vRttivALo kahe che ane duSTa tathA adharmI vizeSaNa lagADe che. zAlika saurASTranI prajAne raMjA jaina gAne mukhe moTe bhAI saMpattinI khyAti baDhAvI jaina dharmane digavijaya For Personal & Private Use Only Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara tattvatrayI-mImAMsA. 'khaMDa 1. mun pravartAvaze evI bhaviSyavANI A trijA prakaraNamAM AvI che..... AgaLa pR. 92 nA chellA bhAgamAM-"yugapurANa zAlizukane saMpratinI hayAtimAM saurASTrane rAjA kahe che ane vAyupurANa ene dazarathane uttarAdhikArI lekhe che. te ema batAve che ke-zAlizuka kumArAvasthAmAM pazcimamAM saurASTranA sAzakano adhikAra bhagavate hatuM ane pachIthI saMpratinI hayAtImAM ja pUrvamAM dazarathanI gAdIe AvyuM hatuM. suhastie karelA pratibodhathI saMprati rAjAe jainadharma aMgIkAra karyo hate. tenI sAthe nA bhAI zAlika paNa jena thaye saMbhave che ane teNe jaina zAsananA sthApana arthe ja saMpratie saurASTrane zAsaka nI samajAya che. saMprati ane kumArapALanI prazaMsA jaina graMthakAre mukta kaMThe kare che te yogya che paraMtu A dezamAM jaina dharmane prathama pracAra karavAno jasa te supapurA jaNAve che te pramANe nAnA bhAI zAlikane ghaTe che." AgaLa. pR. 102 mAM-kartA ane kRti " nA saMbaMdhe-cupurA- jeno aMtima adhyAya che te garga saMhitA pro. regnana ( moDuM lakhAeluM pustaka kahe che) prakhyAta pAzvatya paMDita mekasa mularanA maMtavyane anusarI aitihAsika smitha tene isvIsananA bIjA, trijA saikAmAM mUke che. paraMtu gargAcArya kAzvavaMzanA samayanA ahevAlathI aTake che. te uparathI prastuta saMhitA suzarmA pachI bahu meDI nahI racAyI hoya ema mAnavAne kAraNa maLe che. mR. 103 mAM-upalabdha vAcanA atyaMta bhraSTa che, te uparathI bhraSTa vANImAM mUle graMtha racAye haze. paurANika yugavyavasthAmAM-kRSNa bhagavAna svadhAma padhAryA tyArathI kaliyugano AraMbha kahyo che bhAgavata purANamAM sacavAI rahela loka nIce mujaba che yasmin kRSNodivaM yAta stasminneva tadA'hani // . pratipannaM kaliyuga miti prAhuH puraabidH|| AgaLa pR-103 mAMja-purANanA e saMpradAyane supudir kaliyuganA varNanamAM anusare che te salaMga ItihAsa ApatuM nathI paraMtu asAdhAraNa banAve saMkSepamAM nedhe che. emAM eka tarapha zAliyuke saurASTramAM baLathI jaina dharma phelAvyA tema bIjI tarapha puSyamitre yavana kanyA mATe jhagaDA maMDAvyAne paNa nirdeza che. sthavire gharabArInuM sarvasva dharmalAbhanA miSe khAI khalAsa karatA hatA e viSe kahyuM che tenI sAthe trevarNike zadra jevA banI gayA hatA e viSe paNa kahyuM che. te uparathI kartAnI pakSapAta rahita daSTinI kAMIka pratIti thAya che. For Personal & Private Use Only Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. dayAvAna cAli zuke te adharmI, yuga pu 353 have lekhanAM aMtamAM jaNAvyuM che ke uparanA saMzodhanamAM kavacita bhaLatA, kavacit zaya, kvacit saMbhALya. kavacit anumAna prApta, kavacita purANu lakhyuM, ane kavacit itihAsa siddha pATha gAThavyA che. te eTalAja uddezathI ke joIe yunavuALanI gUca cADI ke ukele che ? meAtInI lipsAe dariyAmAM DubakI mAranAra marajIvAnI muThImAM leAkeA kahe che tema adhAre aja vALuM karanAra eka paNa ratna Ave te zrama pANImAM gayA na kahevAya. " kezavalAla ha durAya. dhruva // iti jainonA licUka viSe yugapu. nI bhaviSya vANI. (8) paMDita kezavalAla bhAIe yugapurANane vicAra karIne batAvyA, gheADuM' paNa lakhIne batAvuM chuM. ga sahitAnA antamAM-yugapurALa naSTa, bhraSTa jevuM lakhAyu' tethI e bhaviSyavANI pAchaLathI kei paMDita mAnIe lakhI heAya evuM anumAna na karI zakAya ? bIjI vAta-yajJakarmonA dhvaMsa karavAnI vRttivALA, adharmI, bhraSTa buddhivALA, zAlijIka rAjA thaze. e bhaviSyavANI ni:pakSapAtavALI che ? kadAca cajJamAM hAmAtAM niraparAdhI jIvA upara dayA thatAM temanA bacAva karavA prayatna karelA hoya teTalA mAtrathI adharmI ane bhraSTa buddhinA kahI zakAya kharA ke ? vaivAvinivijJAncena '. e gIta geraviMdanA vAkyamAM buddhane bhagavAna matAnyA che paNa vedanI hiMsA niMdatAM nidyA nathI. te pachI tame temane bhraSTa zAthI lakhA che? Aje vamAna kALamAM-jIvAnA dhAtakAne zudra tarIke ghaNA leAke mAnaze ane kahI paNa deze. ane taniSkamAM rahenArA, jIvAnA rakSakone, lA pUjya kahe athavA mAne temAM yugapurANavALAne khu McavA jevuM zuM hatuM ? A yugapurANune lekhaka kAI 5nakhI hAvA saMbhave che. kAraNa jaina sAdhuone pUjya kahevAnI prathA paMjAkhamAM AjasudhI cAlu che. AgaLa jaNAvyuM che ke-" dha paNe saMsArInuM khAi khalAsa karaze. " che kharI ? vaizvika matanA lAkhA sAdhu temanAthIja ghaNA mAladAra banelA 45 lAbhanuM miSa peAkAratA sthavirA niyaA bhaviSyavANI niHpakSapAtapaNuM sUcave ke je gRhastheAthI nirvAha karanArA ane temAM ATAmAM lUna jeTalA paNa nahI jevA For Personal & Private Use Only Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 1 jenonA sthavire nirvAhapuratuM siddhADanaja grahaNa karanArA saMsArInuM khAI khalAza karavAvALI bhaviSyavANI keTalI sAcI? kharuM jotAM jeo putrAdikanA parivAravALA thaelA, bIjA kuTuMbathI nirvAha calAvavA AzA dharI beThA hoya teeja saMsArInuM khAIne khalAsa karavAvALA haya, temane cheDI daI sthavirene lakhIne batAvyA temAM lekhakanI bhUla thaelI mAnavI ke dizA mUDhatA thaelI mAnavI? chatAM lakhavuM ke kartAnI pakSapAta rahita draSTinI pratIti thAya che e kayA vicArathI kalpI lIdhuM? lekhanA aMtamAM jaNAvyuM che ke-"metInI lisAe dariyAmAM DubakI mAratAM aMdhAre ajavALuM karanAra eka paNa ratna Ave te zrama pANImAM gayo. na kahevAya." A lakhavuM aMdhArAmAM phAMphA mAravA jevuM na gaNAya ke? kAraNa pAzcAtya vidvAnee hiMdudharmanA cAre vede, brAhmaNa pustako ane upaniSaduM khUba pheMdI hiMdIne joyAM. aMdhArAmAM ajavALuM karavAvALuM eka paNa ratna temanA hAthamAM na AvyuM. chevaTe cAra lAkha malekanA pramANavALA purANene juThAM kahIne batAvyAM te pachI A yugapurANu ke jemAM naSTa bhraSTa jevuM kaMI paMDitamAnInA lekhathI jaina dharmane halake pADavAnI peTI najara thaelI zuM kAma Avaze? aMgreje jaina dharmane mAna ApI rahyA che. te temanI satya niSThAthI ApI rahyA che? nahI ke jora julamathI? ' anAdinA athavA izvarakRta vedAdika zAstromAMthI, aMdhAre ajavALuM kare tevuM eka paNa ratna keI na maLavAthI, naSTa bhraSTa jevA yugapurANamAM khelavAne prayatna te nIcenA draSTAMta je na gaNAya? uSNakALamAM atyaMta tRSAkrAMta mANasa snigdha chAyAnA jhADa nIce jaI sute, svapnamAM badhA samudronuM pANI pIdhuM chatAM tenI tRSA zAnta na thaI. chevaTe tRNA upara paDelA esanAM pANI cATIne tRSA zAnta karavA prayatna karavA lAgyA, tethI tenI tRSA zAnta thAya kharI ? paMDitajIne amAruM kahevuM e che ke satya kayAM che te jovAno prayatna kare te zreSTha che. bAkI te A prakAzanA samayamAM juThAM phAMphA mAravA jevuM gaNAze? Iti yugapurANamAM batAvelA bhaviSyane vicAra. (8) (9) brAhmaNane veda dharma te hiMsAthI kaluSitaja. For Personal & Private Use Only Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wN w prakaraNa 38 muM. dayAvAna zAli zuka te adhama. yuga putra 355 vedane artha jJAna che tethI Atmika jJAnane dharma teja vedadharma che. paraMtu brAhmaNa dharma te zuddha rahyuM nathI kemake te te hiMsA karmathI dUSita Tharela che. ju-padmapurANuM kiyAga sAra. saptama khaMDa gaMgAsAgara mahAmya varNana nAma adhyAya. chaThTha. patra 14 mAM (ma. mI. pR. 112) vedA vinaMditA yena vilokya pazuhiMzanaM / sakRpena tvayA yena tasmai buddhAya te namaH bhAvArtha-yajJomAM ghaNA pazuone nAza thate joI-zrIkRSNa bhagavAnane dayA utpanna thaI tethI pote buddhane avatAra dhAraNa karIne hiMsaka denI niMdA karI te buddha bhagavAnane amAre namaskAra thAo?" samIkSA-anAdinA veda, anAdinAja kRSNa bhagavAna, tyAre buddhAvatAra pahelAM zuM ane hemavAmAM bhagavAna sAmela hatA ? ema ApaNAthI mAnI zakAya kharUM ke? padmapurANune lekha jaNAve che ke-bhagavAnane dayA uptana thavAthI buddhAvatAra dhAraNa karIne te vedanI hiMsAne niMdI. tyAre zuM pahelAM hiMsAmAM sAmela hatA? bhagavAnane sAmela naja hatA tethI A lekha keI paNa bAjuthI vizvAsane pAtra thatuM nathI. agaraje buddhane kRSNanA avatAraja mAnatA hatate buddha dharmane nAza karavA zaMkarAcArya eTaluM badhuM dhAMdhalaja zuM karavAne macAvatAra Ate lokone batAvavAnA dAMtaja judA che. mATe ja ame kahIe chIe ke-A cAlate brAhmaNane vedadharma che te zuddha svarUpane cheja nahi. iti vaidika pavapurANakAre-hiMsAthI dUSita veda dharmanA uddhAraka buddhane karela namaskAra, che Iti-jenonA 22 mA tIrthaMkara zrI neminAtha, temanA samaye thaela. zrIkRSNa vAsudevAdikanuM navamuM chelluM trika, jaina ane vaidika itihAsa pramANe kiMcita vicAra batAvI zrIkRSNa vAsudevane saMbadha pure karyo che. je For Personal & Private Use Only Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa6 - tavatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ( purANa 18 nAM nAma ane tenA lekanI saMkhyAM. skaMdapurANanI prastAvanAmAMthI, A 18 re purANanAM nAma ane tenA lekanI saMkhyA bhAgavatanA bAramA skaMdhamAM nIce pramANe jaNAvelI che. (1) brAhma. (brahmapurANu) loka saMkhyA. 10 hajAra ( 2 ) pAdma., (padma purANa ). loka saMkhyA. 55 hajAra ( 3 ) vaiSNavaM. (viSNu purANa) ki saMkhyA. 23 hajAra (4) zavaM. (zivapurANa.) loka saMkhyA. 24 hajAra ( 5 ) bhAgavata. (bhAgavata purANa). loka saMkhyA. 18 hajAra (6) nAradIyaM. (nArada purANa.). loka saMkhyA. 25 hajAra (7) mArkaDeya. (mAkaDa purANa.) zloka saMkhyA. '9 hajAra ( 8 ) Aya. (agni purANa,) zloka saMkhyA. 15400 hajAra (9) bhaviSya. (bhaviSya purANa,). loka saMkhyA. 14500 hajAra (1) brahmavaivarta (brahmavaivarta purANa.) loka saMkhyA, : 18 hajAra (11) liMgapu (liMga purANa) leka saMkhyA. 11 hajAra (12) varaha. (varAha purANa.). ka saMkhyA. 20 hajAra (13) skaMdha pu. (skaMda purANa.) loka saMkhyA. 81100 hajAra (14) vAmana (vAmana purANa.) loka saMkhyA. 10000 hajAra (15) kurma. (karma purANa.) ka saMkhyA, 17000 hajAra (16) matsya. (masya purANa.). loka saMkhyA. 14000 hajAra (17) garUDa. (garUDa purANa.) zloka saMkhyA. 19000 hajAra (18) brahmAMDa, (brahmAMDa purANa.) ka, saMkhyA. 12000 hajAra sarva saMkhyA-cAra lAkha lekanI purANakAree jaNAvI che. te pramANe lakhIne batAvI che. A 18 purANenI TIppaNI prAye ghaNA purANamAM hoya che. A purANanA mATe sujJa sajajanene mArI namra vinaMtI. 1varAha, 2 vAmana, 3 kUrma, ane matsya-kamathI leka-24 10 17 ane 14 hajAra sarva saMkhyA 65 hajAranI. A cAre viSNue lIdhelA avatAro mukhya dazamAMnA che. A avatAre aneka paMDitethIazraddheya gaNAyA che, A kalpitaavatAronA nAmathI UbhAM karelAM purANamAM satyatA keTalI haze? AgaLa-brahmA, viSNu, ane ziva kramathI bleka-1 23 24 sarve malIne 57 hajAra che. e traNa devene paNa khare patto nathI. juve amArA lekha te pachI te traNa devanA nAmathI purANamAM paNa satyatA kayAMthI Avaze? For Personal & Private Use Only Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. kRSNa sAthe purANAnI satyatA che? 357 bhaviottara purANamAM-mAgha kRNa dazInI kathA ApatAM lakhyuM che ke "Idra sabhAmAM pacAsa keTI nAyikAone nAca thaI rahyo hate tyAM-puSpavatI ane mAlyavAna anu rAgavALAM thatAM IdranA zApathI maTya lekamAM duHkhI thayAM. tevAmAM mAgha kRSNanI jayA nAmanI ekAdazI AvI, te TADhayamAM bhUSe rahyAM tethI zrI kRSNanA prabhAvathI pUrvanA svarUpamAM AvyAM. ane vimAnamAM besIne svarge gayAM. I puchayuM ke tamArU pizAca paNuM kevI rIte dUra thayuM? temane UttaramAM jaNAvyuM ke -zrI kRSNanA prabhAvathI ane ekadazInA vratathI pachI I teonI pUjA karI " ityAdi AmAM vicAravAnuM ke-dvArikAne dAha ane pitAnA sarvakuTuMbanA nAza vakhate zrI kRSNa pratyakSa hatA chatAM temanA prabhAvathI keIpaNa prakArane bacAva na thaye hatuM te pachI puSpavatI ane mAlyavAnamAM kRSNane prabhAva kayA hizAbathI pahoMcI gayo? A lekhanA hisAbathI bhaviSya purANamAM satyatA keTalI haze? pharmapurANamAM-yudhiSThare kRSNane puchayuM ke-vaizAkha zukala ekAdazInuM phala myuM? tyAre zrI kRSNa-vasiSThajIe rAmane kahelI kathA saMbhalAvI ke sItAnA virahathI duHkhI rAme vasiSTajIne puchayuM, vAsaNajIe kahyuM ke-he rAma? tamArA nAmathI manuSya pavitra thAya te paNa huM kahuM chuM ke-sarasvatInA tIre dhatimAna rAjAnA rAjyamAM dhanapAla zreSTi teNe pAMca putro hatA, sarvathI naSTa nItivALA pAMcamA putrane kADhI muko. teja nagaramAM cerI karIne peTa bharate, aneka vakhate pakaDAtAM mAra khAdhe. chevaTe nAsIne kenyiRSinA Azrame pahA, kenyanA vastranA sparzathI pApa mukata thaye, pachI kenyanA upadezathI vaizAkha zukala ekAdazI karI divya zarIravALA thaI garUDanA upara besI vaiSNava lekamAM paheo vicAravAnuM ke-vastranA sparza mAtrathI pA5 mukta thavAya? vaiSNavaleka kaye ThekANe che ane tyAMthI garUDa meka ke ? ApaNe purANanA saMbaMdhe vicAra karIe- varAha, vAmana, phUma, matsya A cAra nAmanA purANe-kalpita avatArenA saMbaMdha vALAM kalpita gaNAya ke nahI? brahmA, viSNu, ane ziva-A traNa devo kharA siddha thatA na hoya tyAre garUDa ane liMga e be ane traNa denA saMbaMdhavAlAM ekaMdara e pAMca purANa paNa satya kevI rIte mAnI zakAya ? ekaMdare A nava purANe kalpita Thare tyAre te bIjAM rahelAM nava purANe paNa kalpita Thare ke nahi! For Personal & Private Use Only Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 tatvanayI-mImAMsA. khaMDa 1 AjakAlanA paMDite purANene kalpita ja kahe che. paMcAvana hajAra rokanA pramANavALAjha padmapurANamAM pArvatIjIne mahAdevajI kahI rahyA che ke-tAmasa zAstra kayAM kayAM che? mahAdevajIe uttara Ape ke- jenA smaraNa mAtrathI jJAnIone paNa adha:pAta thaI zake che te tAmasa zAstranAM nAma A che-pAzupata vagere-zaiva zAstra, kaNAda racita vaizezika, gautama racita nyAya zAsa, kapilanuM sAMkhya zAstra; vRhaspati racita cApha zAstra, buddha praNIta bauddhazAstra, ane nagnamata, nIlapaTamata, mAyAvAda tathA jaiminIya zAstra, he girije ? e badhAM tAmasa zA che ! tAmasa purANe paNa che-jenAM nAma A che 1 matsya, 2 phUma, 3 liMga, 4 ziva, 5 skaMda, 6 agni-e cha tAmasa purANuM che. 1 viSNu, 2 nAradIya, 3 bhAgavata, 4 garUDa, 5 pava, 6 varAha e che sAtvika ! 1 brahmAMDa, 2 brahmavaivarta, 3 mArkaMDeya. 4 bhaviSyat, 5 vAmana, tathA 6 brAhmaNa e cha rAjasa. ane eja prakAre mRtio paNa traNa prakAranI che-1 vasiSTa samRti, 2 hArita smRti, 3 vyAsa smRti, parAsara smRti, 5 bhAradvAja smRti, ane 6 kAzyapa smRti e cha sAtvika smRtio che.! 1 yAjJavalaya, 2 Atreya, 3 saittira, 4 dAkSa, 5 kAtyAyana, ane 6 kI vaiSNava, e cha samRtio rAjasa che. tathA 1 gautama, 2 vRhaspati 3 saMvarta 4 yama, 5 zaMkha, ane Uzanasa e cha smRtio tAmasa che. (AnaMdAzrama. a. 263. bhAga 4, zlo 1 thI 91) sAtvika kayA hizAbathI? temAM paNa gaMdA paNuM ochuM nathI. juvo amAre badhe pUrvane lekha. A uparanA lekhamAM kiMcit vicAra-jenA samaraNa mAtrathI jJAnIo * A pavapurANamAM-masya, kUrma, liMga, ziva, skaMda, ane agni-e cha ne tAmasa purANo kahyAM sarva saMkhyA-eka lAkha sADI bAsaTha hajAranA lokanA smaraNathI te jJAnIone paNa adhaHpAta ja thavAnuM kahI batAvyuM. ane-viSNu, nAradIya, bhAgavata, garUDa, padma, ane varAha, For Personal & Private Use Only Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. kRSNa sAthe 1ramA cakrInuM svarUpa. 359 paNa adha:pAta thAya-eTale tenuM paThana pAThana karavAvALA durgatimAM paDe eja artha karI zakAya ke bIjo cArvAka, bauddha, nagna mata, nIla paTa-Ate veda bAhA judAM mUkI daIe bauddhAdika zAstrane vicAra te ghaNuM paMDitAe karI batAvela che. paraMtu je zAstro vaidika mata sAthe saMbaMdha dharAvanArAM hovA chatAM tAmasa gaNAvelAM che-ane jenA paThana pAThanathI durgati manAtI hoya tene vicAra karavAnI jarUra che-1 pAzupata vagere va zAstro, eTale zivanA nAmathI racAelAM zAstranA paThana pAThana karanArAone adhaHpAta manAya? 1 vaizeSika, 2 nyAya zAstra, 3 sAMkhya,4mAyAvAda, 5 jaiminIya. A pAMca jAtanAM zAstro paNa vaidika matanAM (vedane vaLagIne cAlavAvALAM) pracalita che. ane te badhA zAstronA paThana pAThana karavA vALAone paNa adhaHpAta thavAne ema mahAdevajI pArvatIjIne kahI rahyAM che, zuM e vAta sAcI lakhAelI haze? AgaLa 18 purANamAM cha purANo tAmasa che-1 matsya, 2 phUma, 3 liMga 4 ziva, 5 aMda, ane 6 DuM agni. A cha purANanA lekanI saMkhyA kramathI 14, 17, 11, 24, 81, 15 hajAra. A badhAM cha tAmasa purANonI saMkhyA deDha lAkha upara thavA pAme che, tenA kartA zuM vyAsajI hatA? ke keI bIjA satya mArgathI udhA mAge paDa, bIjA chane uMdhe mArgo pADanAra hatA? A badhuM kathana mahAdevajInuM che? mahAdevajI ke kharA deva tarIke hatA ke kevala banAvaTI hatA? A badhA vicAra karavAnI bhalAmaNa karUM chuM. 1 viSNu, 2 nAradIya, 3 bhAgavata, 4 garUDa, 5 5 ane 6 huM varAha, A cha purANe sAtvika batAvyAM che kharAM paNa AmAM sAtvikapaNuM kyA ThekANe che? amArA badhA pUrvenA lekha juve sAttivaka paNuM siddha thAya che. A gautamAdika cha samRtione tAmasa batAvI, ane tenA paThana pAThanathI adhapatana thatuM padmapurANuvALAe, jANyuM hoya te te te jANe, paraMtu vasiSTAdika cha smRtiomAM sAtvika paNu kayA hisAbathI kahI batAvyuM haze? A sAtvika mRtiomAM paNa-hiMsAdikanA vidhAnathI utpanna thatA-mAMsAdikanuM bhakSaNa te lakhIne batAveluM che. mATe A paddha purANanA lekhane vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. A avasarpiNImAMnA tIrthakara 22 mA ane kRSNa vAsudevAdikanuM chelluM For Personal & Private Use Only Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 tattvatrayI--mImAMsA. navamuM trika kahI batAvyu` have 22 mAnA pachI ane 23 mAnA pahelA khAramA brahmadatta cakravatI chellA thayA che. temanuM svarUpa nIce pramANe khAramAM brahmadatta cakravatI '' citra ane saMbhUta e caMDALa bhAI, nasucinAmanA maMtrI pAsethI sagIta vagere kaLA zIkhI ghaNA pravINa thayA. paNa leAkeA temanA caDANapaNAnI avajJA karatA hAvAthI vairAgya pAmI dIkSA lIdhI. teo hastinApuramAM AvatAM sabhUta AhAra mATe zaheramAM gayA. tyAM namruci ke je A e muninI mAtA sAthe kusaMbaMdhamAM AvyA hatA ane jethI tene nAzI javuM paDayuM hatu te A nagaramAM sanakumAra cakrInA pradhAna thayA hatA, teNe A munine mArI nagara bahAra kADhavA mAMDayA paNu muninA mukhamAMthI teolezyAthI agninI javAlAe nIkaLatAM AkhuM nagara bhayabhIta thayuM. sanatkumArane AnI khabara paDatAM munine kSamAvyA. tenuM strIratna sunaMdA paNu vAMdavAne AvI. tenA keza sabhUta munine aDatAM, teNe niyANuM karyuM ke jo mArA tapanA prabhAva hAya teA huM AvI srIratnanA bheAkatA thAuM, tyAMthI marI te brahmadevaleAkamAM deva thayA. tyAMthI cyavI te kAMpIlya nagaramAM rAjA yAhnanI strI culanIne peTe putrapaNe avataryuM. brahmarAjA maraNu pAmatAM tenI dekharekha mATe tenA mitra rAjA dIdhuM tyAM rahevA lAgyA. dIdhuM culanInI sAthe prema saMbaMdhamAM paDayA. AnI dhanumaMtrIne khabara paDatAM brahmadattane vAta karI. brahmadatte temanA saMbaMdha cheDAvavA yukita prayuktithI samajAvyA. AthI tene tene mArI nAkhavA prayatna karavA mAMDaye lAkSAgRhamAM teNe vadhu sAthe mekalI bALI nAkhavAnI gAThavaNa karI. dhanumaMtrIne AnI khabara paDatAM teNe te gharathI be gAu sudhInI sura'ga khAdAvI ane pAte tenA IMDA AgaLa dAnazALA ma`DAvI rahyo. culanIe lAkSAgRhamAM brahmadattane tenI vadhu sAthe rAtre mAkalyA, dhanumaMtrIe tene bacAvavA peAtAnA putra varadhanune sAthe mokalyA. moDI rAtre ghara salagyuM eTale varadhanue suraga vATe brahmadattane bahAra kADhayA. savAre dIrAjAe gharamAM eka lAza jotAM, bAkInA be nAzI gayAnuM jANI, temane zekhI mArI nAkhavA mANasA doDAvyAM. aneka rIte ahmadatta ane varadhanu temanA hAthamAM phasAtAM temAMthI chuTI teoe nAzavA mAMDayuM. brahmadatta jayAM jAya tyAM Adara satkAra ane kanyAo meLavavA lAgyA pachI sainyane laine peAtAnA nagara tarapha cAlyA ane dIrAjA sAthe yuddhamAM cakraratna utpanna thatAM te cakrathI teNe dInuM mAthuM kApI nAkhyu. pratyudatta ApattimAM rakhaDatA hatA tyAre eka brAhmaNe tenA upara upa For Personal & Private Use Only Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwww prakaraNa 38 muM. kRSNa sAthe 12mA cakrInuM svarUpa. 361 kAra karyo hate. brahmadatta cakravatI thatAM tenI pAse Avyo. upakAranA badalAmAM brahmadare tene kAMI mAMgavA kahyuM, tyAre brAhmaNe tame jame che te rasoI mane jamADe. zakIe kahyuM ke tane pacaze nahi, paNa brAhmaNe haTha karI rAjAne aneka meNAM mAravAthI rAjAe te pitAnuM bhejana teNe tenA kuTumba sAce jamADayuM. AthI teo unmAdamAM AvI jaI rAtre mAtA, putra, putrI, pitA ane bhAI bahena vigerenA saMbaMdha bhUlI jaI paraspara kAma ceSTA karI. savAre AthI teo ekabIjAne madra batAvatAM zaramAvavA lAgyAM. brAhmaNe rAjA upara krodha karI nizcaya karyo ke Aje mane mAdaka padArtha khavAta herAna karyo. AthI teNe rAjAne nukazAna karavAne vicAra karyo. te zahera bahAra gaye haze tyAM tene eka bharavADane kAMkarIo tAkI pIpalAnAM pAna kone karatAM che. teNe te bharavADane bolAvI rAjAnI AMkhe phI nAkhavA dhana ApI samajAvyuM. te bharavADe bhItanI ethe saMtAI rahIne hAthI upara besI jatA cakravatInI Akho upara kAMkarA tA tenI banne AMkhe phI nAkhI. bharavADane pakaDatAM teNe brAhmaNanI hakIkata kahI dIdhI. brahmadattane AthI brAhmaNa jAti upara atyaMta tiraskAra A jethI. maMtrIne hukama karyo ke brAhmaNanI AMkho kADhI te vizALa thALa mane Ape. maMtrIe zleSamAtaka phalathI thALa bharI rAjAne Age, rAjA te phaLane AMkhe samajI khUba phUra bhAvathI teNe hAthavatI masalyA karato. duSTavRttithI so varSanuM AyuSya purU karI te sAtamI narake gaye. . . | iti jaina pramANe-12 mA brahmadatta cakravatInuM kicita svarUpa. tenI sAthe zrI kRSNanA saMbaMdhavALA prakaraNa 38mAnI samApti. For Personal & Private Use Only Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. * khaMDa 1 prakaraNa 39 muM. 24mA tIrthakara zrI mahAvIranA thielA ra7 bhava jainanA bedhisatvane samyakatva prANivAlAno) kiMcita vicAra, A suSTi anAdikALanI pravAharUpathI cAlatI AvelI che. temAM bhramaNa karatA anaMta ekedriyanA chathI laI paMceMdriya takanA jIve A 84 lAkha jIvanI yonimAM pitAnA karmanA vazamAM paDelA bhaTakyA ja kare che. temAMthI je je ja pitAnI bhavitavyatAthI ke, pitAnA satkarmanA vegathI, uparanI keTimAM caDhatAM chevaTe sadagurUnA saMyogathI bedhibIja (samyakatva) nI prApti melavI sarvajJa paNuM meLavyA pachIthIja mekSamAM gayA arthAt sarva duHkhothI mukta thayA. e pramANe jainonI mAnyatA che. te pramANe Aja sudhImAM anaMta jIve mokSamAM gayA che. temAM paNa vakhato vakhata bhUlelA dharmane batAvanAra eka tevA prakAranA madhyama kALamAM vIza ja dharmanA nAyake thAya che, e anAdikALane kudaratIneja kAyade baMdhAI gaele che. A cAlu avasarpiNInA pUrve tevA tevA madhyanA samayamAM tevA dharmanA nAyakanI vIzIo anaMtI thaI gaIo che, paNa te badhAne patto meLavI zakIe tema nathI, mAtra A cAlu avasarpiNImAM thaelA 24 dharmanA nAyake je pothI pAne caDhI gayA che temane vicAraja kiMcita karI zakIe tema che. kemake A 24 dharmanA nAyakanI gaNatrI mukhya mukhya gaNAtA dharmomAM dAkhala thaelI che. juvo ke-hiMduomAM covIza avatAranA nAmathI che. boddhamAM gautamanI sAthe pacIza dharmanA nAyaka gaNAvyA che. musalamAnamAM-24 pegaMbarethI manAya che. ane jenomAM 24 tIrthakaronA nAmathI prasiddha che. A vIza dharmanA nAyakenI mAnyatA jotAM pUrve jarUra keI ekaja dharma haze. pAchaLathI pUrNajJAnanA abhAve potapotAnI mAnyatA pramANe bheda pADatA gayA hoya ema 24 dhanA nAyakethI kalpI zakAya tema che. jainomAM 24 mAMnA pahelA rASabhadeva che ane chelA vIzamAM mahAvIrasvAmI buddhanA samakAlIna thaelA jaga jAhera che. A avasarpiNInA kALamAM anAdi kALathI bhaTakatA anaMta jemAMnA zrI kaSabhadeva bhagavAna bedhabIjane meLavyA pachI, teramA bhave pahela vahelA For Personal & Private Use Only Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 38 muM. ra4 mA tIrthakara mahAvIranA 27 bhava. 363 vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvur dharmanA mArgane raste batAvanAra thayA che. temanA se patramAMnA moTA putra bharata cakravatInA nAmathI ja A bhAratakhaMDanI prasiddhI thaelI che. hAlanA cAlatA vedamAM avatAronA saMbaMdhe lekha jaNAtuM nathI. chatAM jenonA covIza tIrthakathI 24 nI, ane bauddhonA daza baudhisatvathI dezanI saMkhyAne grahaNa karIne vaidikanA purANakAroe 24 ane dasa avatAre kapyA. ane A avasarpiNImAM pahelavahele dharmane mArga batAvanAra evA zrI RSabhadevane viSNunA covIza avatAramAM AThamA avatArarUpe goThavyA ane matsya, kurmAdika daza avatAramAM buddhane navamA avatArarUpe goThavyA. AvA prakAranA lekhomAM satyatA kevA prakAranI samAelI haze? moTA moTA purANanA lekhakenA mATe mArA jevA aNa lekhake zuM lakhavuM? have budhanA samakAlIna zrI mahAvIra te paNa A nAdi kALanA anaMta jIvomAMnAja eka jIva che ane bedhabIjanI prApti thayA pachI paNa karmanA parAdhIna paNe moTA sattAvIza bhavanA aMteja 24mA tIrthaMkara paNe thAya che. tethI temanA sattAvIza bhava nAma mAtrathI lakhIne batAvIe chIe. | | Iti jenonA beDadhisatvene (samyakatvanI prAptivALAne) vicAra , civazamAM tIrthakara zrI mahAvIranA sattAvIsa bhava. pahelA tIrthakara zrI trASabhadevajI satya dhamanI prApti thayA pachI temAM bhave A avasarpiNInA kALamAM pahela vahelA dharmanA nAyaka paNane hade bhegavI A cAlatI dunIyAne dharmanA mArge pAdhi pite mekSamAM jaIne bIrAjyA. tevIja rIte bIjA tIrthakare paNa thoDA ghaNA bhave karIne bhUlelA dharmamAM pAchA lokone joDIneja pite mekSamAM jaIne bIrAjyA che, ane chevaTamAM thaelA zrI mahAvIrasvAmI te satyadharmanI prApti thayA pachI paNa karmanA parAdhInapaNe meTA sattAvIza bhava karyA pachIja covIsamA tIrthaMkarapaNe buddhanA samakAlIna paNa thayA che temanA bhava saMbaMdhe kicita lakhIne jaNAvuM chuM. pUrva tvaM nayasArabhUpati 1 rabhUH saudharmavRMdAraka 2 / zcyutvA nAma marIci 3 / ratra sumanA: svaH paMcame 4 / kaizika: 5 / devaH prAdivi 6 // puSpamitra 7 miti yaH saudharmakalpe suro 8 / 'gnidyota 9 / stridazoM dvitIyataviSe 10 / viprogni bhUtyAhyayaH 11 / gIrvANastu sanatkumArataviSe viprAgraNI mato bhAradvAjagRhI 13 // caturthataviSa lekho dvijaHsthAvaraH 15 / nAkI paMcamake surAlayavare 16 / zrI vizvabhUtipaH 17 // zukre nirjarakuMjaroM 18||'tr bharate viSNu striyo 19 // bhavaH // // saptamyAM bhuvi nArako 20 / mRgapati 21 / sturyA'vanau nArakI 22 / cakrIca priyamitrakaH 23 // suravaraH zuke 24 / nRpo naMdana: 25 / zrI puSyottarake vimAna For Personal & Private Use Only Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 kavare zrI prANata svargage nAkI 26| kIrtIta saptavizaMtibhavo bhUyAH zrI vIra? zriye 27 // A traNa kAvyanA kiMcit sAra-anAdikAlanA anaMta jIve sa MsAramAM kanA saMjogathI pharyAja kare che paNa samyakatvanI ( satyadhanI ) prApti thayA pachI te jIva meAkSanI ceAgyatAmAM dAkhala thAya che. kadAca pherAthI mithyA bhramamAM paDI jAya tA paNa kei hadavAlA samayamAM meAkSanA raste paDI jAya che. te pramANe buddhanA samakAlIna thaelA covIzamA tIrthaMkara samyakatvanI prApti thayA pachI sattAvIzamA bhave zrI mahAvIra bhagavAna thayA che. 1-ra pahelA bhave-jaMbudvipanA videhanI niprA vijaya mAM jayaMtI nagarInA rAjA zatrumana, temanA tAbAnA grAmAdhipati nayasAra-rAjAnA AdezathI vanamAM lAkaDAM levAne gaelA tyAM bhulA paDelA sAdhune AhArAdikathI satASI temanI pAsethI satyadhamanA medha meLavI jIvatA sudhI pAtyeA. (1) tyAMthI mIjAlave saudhama devalAkamAM eka palyApamanA AyuSyavALA devatApaNe utpanna thayA. (ra) tyAMno sthiti pUrI thayA pachI trijA bhave A avasarpiNImAM pahelavahelA satya dharmanA pravaCka zrI RSabhadeva, temanA meTA putra bharata cakravatI, temanA putra marIci nAme 84 pUrva lAkha varSanA AyuSyavALA thayA. RSabhadevanI pAse vrata lIdhu, pAlana karavAmAM azakta banavAthI tridInA veSa kalpyA, paNa zuddha dharmanA upadeza ApI lAkane RSabhadevanI pAse mekalatA. eka vakhate RSabhadeve bhaviSyamAM thanArA triSaSThi (63.) zalAkA purUSanAM nAma bharata AgaLa jaNAvatAM prazna thayA ke ApaNI pariSadamAM temAMnA kei jIva che. RSabhadeve marIcine A bhArata kSetramAM tripRSTa nAme pahelA vAsudeva ane videhamAM priyamitra nAme cakravatI thayA pachI pAchA A bharatamAM 24 mA zrI mahAvIra tIrthaMkara thavAnuM jaNAvyuM. bharate marIcine kahyuM ke-vAsudeva ane cakravatI thai tItha kara thaze te chellA padane mArU A vaMdana che paNa A tamArA tridInA veSane nathI. ema sAMbhaLatAM marIcine kulanA maThTha thatAM bhujA smATana karI makalAtA khelyA ke A hA ! hu vAsudeva, cakravatI ane tIrthaMkara thaiza ? A hA ! mArU kula kevu* uttama ! vaLI huM vAsudevamAM pahelA, pitA cakravatI'mAM pahelA, ane pitAmaha (dAdA) tI karAmAM pahelA For Personal & Private Use Only Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 muM. 24mA tIrthaMkara zrI mahAvIranA 27 bhava. 365 A praNANe kulanA abhimAnathI temane nIcatra nAmanA karmane upArjana karyuM. RSabhadeva mekSamAM gayA pachI eka vakhate-kapila nAmA kulaputrane marIcie rASabhadevane kahele mAga saMbhaLAve. kapile kahyuM tame kema pALatA nathI ? huM azakata chuM tyAre zuM tamArAmAM dharma nathI ? potAnA lAyaka ziSya jANIne kahyuM ke mArA mArgamAM paNa dharma che kahI kapilane ziSya karyo. ema tIrthakaranA mArgathI judA dharmanuM sthApana karatAM keTakeTI sAgaropamanA kAlasudhInA saMsAranA bhramaNarUpa bejAmAM utaryA, aMte pApanI AlecanA karyA vagara brahmacaryAdika puNyanA yogathI cothubhave brahmadeva lekamAM daza sAgAmanA AyuSyavALA devatApaNe utpanna thayA. 3.4 bhava. (prasigika)-kapilapaNu AsurI vigere ziSyo karI brahmadevalekamAM devatApaNe utpanna thayo, paraMtu avadhi (virbhAgajJAna) thI svarUpa jANu matanA mehathI pRthvI upara AvI AsurI vigerene potAnA to zIkhavI sAMkhyamatanI pravatI karAvI. sukha sAdhyamAM leke jaladI pravarte che. jenomAM zreSabhadevanA cAlatA zAsanamAM kapila thayAnuM che. ane rASabhadevanA pachI paccAsa keTi sAgaropamanA antare bIjA tIrthaMkara ajitanathI ane bIjA cakravatI sagara thayA che. ane sagaranA sATha hajAra putro paNa batAvelA che. purANakAroe--sagaranA sATha hajAra putrane bAlanAra kapila muni lakhyA che aMtara ghaNe lAMbe che. sagara cakravatIne saMbaMdha lakhatAM keTaluMka amee lakhIne jaNAvyu che. tene vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. Ate prAsaMgika kapila muninuM varNana karavAmAM AvyuM. have mahAvIranA saMbaMdhane kahIe chIe. mahAvIrane jIva cothA bhave brahmadevalokamAM hatA. tyAMnA sukharUpa AyuSyanA aMte pAMcamA bhave kalAka nAmanA gAmamAM eMsI 890) lAkha pUrvanA AyuSyavALA pAMcamA bhave kauzika nAme brAhmaNa thayA. aMte tridaM thayA bAda maraNa pAmI chaThA bhave saudharma devalokamAM devatApaNe utpanna thayA. pachI sAtamA bhavamAM-sthaNa nAmanA gAmamAM puSyamitra nAme brAhmaNa thayA chevaTe tridaMpaNu aMgIkAra karI botera (72) lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI AThamA bhave paNa saudharma devalokamAM madhyamA sthitinA devatApaNe unna For Personal & Private Use Only Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 thayA. ahI sudhI pAMcame, chaThe, sAtame, ane AThame bhava kahI batAvyuM. 5, 6, 7 ane 8 mahAvIranA bhava thayA. - AThamA bhave pahelA saudharma devalekamAM devapaNe hatA tyAMthI cyavane navamA bhave caitya nAmanA gAmamAM (64) cesaTha lAkha pUrvanA AyuSyavALA ayuta nAme brAhmaNa thayA. te bhAvamAM paNa tridaM thaI AyuSya pUrNa karI dazamA bhavamAM-bIjA IzAna devalokamAM devatApaNe utpanna thayA. tyAMthI avIne agIyAramAM bhAvamAM maMdira nAmanA saMnivezamAM agnibhUti nAme brAhmaNa thayA. A bhavamAM paNa vida thayA ane chapanna lAkha pUrvanuM AyuSya bhegavI maraNa pachI bAramA bhAvamAM trijA sanaskumAra devakamAM madhyama devatA thayA. have tyAMthI cyavIne teramA bhAve vetaMbI nagarImAM bhAra dvAja nAme brAhmaNa thayA. te bhavamAM tridaMDI thaI cumAlIza (44) lAkha pUrva AyuSyanA aMte maraNa thayA. pachI caudamA bhave cethA mAheMdra devalekamAM madhyama devatApaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne bIjA keTalAka bhAmAM bhamaNa karyA bAda paMdaramA bheva rAjagRhImAM sthAvara nAme brAhmaNa thayA. te bhavamAM paNa tridaM thaI cotrIsa (34) lAkha pUrva AyuSyanA aMte maraNa pachI selamA bhave pAMcamA brahmadevalekamAM madhyama devatA thavI. tyAMthI AvIne bIjA ghaNA bhomAM bhramaNa karyA pachI sattaramA bhavamAM keTaluka jANavA jevuM vizeSa thayuM che te batAvIe chIe. rAjagRhimAM-rAjA vizvanaMdI, rANI priyaMgu temane putra vizAkhAnaMdI, rAjAne nAnabhAI vizAkhAbhUti, strI dhAraNuM che have marIcine jIva bIjI gationA bhramaNathI nIkaLI sattaramA bhAvamAM dhAraNInA putra vizvabhUti nAme thayA. pukhta vaye aMta:pura sAthe puSpa karaMDaka nAmanA udyAnamAM koDAnA mATe peThA. pAchaLathI kAkAno putra vizAkhAnaMdI paNa krIDAne mATe tyAM jaI caDhaye paNa te bahAranI bAju thobhI rahyo. - te samaye priyaMgu rANInI dAsIo tyAM pule levA gaelIo paNa lIdhA vagara ghera AvI A banAva rANIne kahyo. putranA apamAnathI rANIne ke caDha. rAjAne khabara paDatAM kalezanI zAntinA upAya mATe laDAInI bherI vagaDAvI, te sAMbhaLI vinIta vizvabhUti sabhAmAM AvyuM. rAjAnI AjJAthI lazkara laI tAbAnA purUSasiMhanI pAse gayo paNa teNe AjJAvaMta joI pAchA AvyA. pharIthI udyAnamAM jatAM-dvArapALe kahyuM ke aMdaramAM vizAkhAnaMdI che. For Personal & Private Use Only Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 muM. 24mA tIrthakara zrI mahAvIranA 27 bhava. 367 ema sAMbhaLatAM vicAra thayo ke mane udyAnamAMthI bahAra kADhavA A kapaTa racAyuM ema jANI keThInA thaDamAM muThI mArI badhAM keThAM nIce pAvane dvArapALane kahyuM ke-je mane pitAnI upara bhakti na hatI te A keThInA phaLanI peThe tamArA badhAonAM mastake bhUmi upara pADate. chevaTe ThagAIvALA bhegone dhikkArI paradezamAM jaI saMbhUti nAmanA muni pAse dIkSA laI lIdhI. vizvanaMdI rAjA, nAnAbhAIne laI temanI pAse gayA. namaskAra karI kSamA yAcI rAjya levAne prArthanA karI paNa muni lebhAyA nahi tethI badhAe ghera pAchA AvyA vizvabhuti muni jJAnAbhyAsamAM vadhI tapazcaryAmAM lIna thatAM kRSa zarIra thayA. gurUnI AjJAthI ekala vihAra karatAM mathurAmAM AvyAM. tyAM rAjAnI putrIne paraNavA aneka rAjAemAM vizAkhAnaMdI paNa AveluM che. have mAsanI tapasyAnA anta AhAranA mATe pharatA muni vizAkhAnaMdInA paDAva AgaLathI nIkaLyA, temanA mANasoe hAsapUrvaka kahyuM ke juve pele vizvabhUti kumAre jAya che, ema kahI ceSTA karavA lAgyA. vizAkhAnaMdIe paNa zatrunI draSTie joyA. tevAmAM gAyanI athaDAmaNa thatAM muni pRthvI upara paDayA. te jeI hAMsI pUrvaka belyA ke - "keThInA phaLone pADanArUM tArUM baLa kayAM gayuM" te sAMbhaLatAM munine kepa caDha ane potAnuM baLa batAvavA gAyane zIMgaDAvatI pakaDIne AkAzamAM pheMkI dIdhI ane vizAkhAnaMdI upara AMtara vairanA lIdhe niyANuM (saMkalpa) karyo ke-"A mArA ugra tapanA prabhAvathI bhavAMtaramAM huM ene mAravAvALe thAuM" A vizvabhUti muni kaTi varSanuM AyuSya purU karI vizAkhAnaMdI sAthenA veranuM Alecana karyA vagara maraNa pAmI aDhAramA bhave sAtamA zukadevalokamAM utkRSTa AyuSyavALA devatApaNe utpanna thayA. - zrI mahAvIra bhagavAnanA prathama nayasAranA bhavathI laI zukadevalokanA devatA sudhI 18 bhava thayA. have 19 mA bhave A avasapiNamAM je nava vAsudevAdikanAM trika thaelAM che temAM pahelavahelA vAsudeva agIyAramA tIrthaMkaranA samayamAM thayA te A mahAvIrane chavaja thaelo che. tene kiMcita vicAra te sthAnamAM Apelo che te paNa vira bhagavAnanA 27 bhavane saMbaMdha akhaMDita rAkhavA A sthAnamAM paNa kiMcita saMbaMdha lakhIne batAvuM chuM. agIyAramA tIrthakara zrI zreyAMsanAthanA zAsanamAM nIcenA banelA banAve. ApaNuM bharatakSetranA pitanapuramAM-rAjA jitazatru, rANuM bhadrA hatI. For Personal & Private Use Only Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ~ 68 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. temane cAra mahAsvapna sUcita-acala nAme putra thaye. te A avasarpiNImAM pahelavahelA baLadeva paNa thayA che. bIjI vakhate rANI bhadrAne-mRgAvatI nAmanI putrI thaI che. ati sauMdaryatAnA mehathI kApavAda na gaNatAM jitazatru rAjAe gAMdharva vivAha mRgAvatInI sAthe karI lIdhuM. A anucita banAva joI lekee prajApati bIjuM nAma pADayu (pitAnI prajAne pati) A mRgAvatInA garbhamAM-mahAvIrane jIva sAtamA devakathI cyavIne egazamA bhave sAta mahAsvapna sUcita-pahelavahelA vAsudeva tripuSTa nAme thayA. ane 84 lAkha varSanA AyuSyavALA thayA. A acaLa baLadeva ane tripRSTha vAsudeva ati baliSTa thayA che. ane ekaja pitAnA putra che. temaja gADha premavALA che, tethI lekemAM ghaNI pratiSThA phelAI che. have eja arasAmAM-ratanapuramAM mayUragrIva rAjAnI nIlAMjanA rANIthI aneka bhavamAM bhaTakyA pachI, pitAnA puNyanA vegathI vizAkhAnaMdIne jIva agrIva nAme pahelA prativAsudeva paNe AvI utpanna thaelA che. A azvagrIvanuM zarIra (80) dhanuSanuM ane AyuSya 84 lAkha varSanuM thaeluM che ane upara batAvelA tripRSTa vAsudevanA hAthe A azvagrIva prativAsudeva marANuM che. purANakAroe A azvagrIva prativAsudevane viSNurUpe kalpI mAthu kapAyA pachI gheADAnuM mAthuM lagADayA pachI hayagrIva viSNu paNe prasiddha karyA che. dareka kALamAM prativAsudeva vahelA janmI, meTA kalezamAM pa traNa khaMDanA rAjAone pitAnI AjJA manAve che ane temanA pachIthI janmelA vAsudeva, moTAbhAI baLadevane sAthe rAkhI julmI prativAsudevane nAza karI traNa khaMDanuM rAjya pote sukhethI bhagave che. A avasarpiNamAM tevAM navatrika thaelAM che. temAMnuM A trika paheluM che. dareka trikamAM jhagaDAnAM kAraNe ekaja mahetAM nathI. udAharaNamAM-rAvaNa rAma ane lakSmaNa A AThamuM vika che. rAvaNa prativAsudeva, rAma baLadeva, ane lakSamaNa vAsudeva che. jainamAM lakSamaNanA hAthe rAvaNa mANe che purANukAe rAmanA hAthe marANa lakhe che. e phera che. A trika AMThamuM che. For Personal & Private Use Only Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 39 muM. 24mA tIrthaMkara zrI mahAvIranA 27 bhava. 369 eja pramANe navamA trikamAM-jarAsaMdha, baLabhadra ane kRSNa thayA che. jarAsaMdha prativAsudeva, baLabhadra baLadeva ane kRSNa vAsudeva che ane zrI kRSNananA hAthe jarAsaMdha mANe che. ( purANakAree-AThamA trikanA baLadeva-rAmane, vIza avatAramAM vIzamA ane dazamAM sAtamA avatAra rUpe kalpayA che chatAM temAMnAja paMDitemAM matabheda paDelA che ane navamA trikanA zrI kRSNa vAsudevane covIza avatAramAM bAvIzamAM ane dazamAM AThamA avatAra kalpyA che. jaina ane purANakAromAM-A vasudevAdikanA nave trikamAM ghaNA prakAranA pheraphAre thaelA jovAmAM Ave che temAMne kiMcita vicAra pUrve amoe batAve che vizeSa vicAra karavAnuM kAma paMDitenuM che. prativAsudevane vAsudevaja mAre che. eka kuratAthI ane bIje rAjyanA lebhathI maraNapAmI narakanAM dukheja bhegave che. e eka anAdine niyama che. te pramANe zrI mahAvIrane jIva paNa gaNazamA bhave vAsudeva thayA. te upara ApelA lekanA hisAbe che. triSaSTinA hIsAbe vAsudevane bhava aDhAra thAya che kAraNa pAMcamAM kauzikanA bhava pachI tiryaMca manuSyanA thaelA bha gaNAvyA nathI, zlekakAre chaThTho bhava devatAne mukI sAtamo bhava puSyamitrane lakhe che te pramANe amee lakhI batAvyuM che. 18 me bhava. have ogaNIzamA bhave mahAvIra svAmIne jIva paNa TheTha sAtamI narake tetrIza (33) sAgaropamanA lAMbA kALa sudhI aghora duHkhanAja bhAgI thayA che. tyAMnA duHkhanA anta vIzamA bhave siMhanI nimAM jaIne utpanna thayA che. 19 20. have-siMhanA bhavamAM kevaLa hiMsA karmanA AcaraNathI nIkaLI ekavIza (21) mA bhave thI narake duHkhanAja bhAgI thayA che. vaLI ethI narakathI nIkaLyA pachI tiryaMca ane manuSyanA ghaNA bhAmAM bhaTakyA, tyArabAda bAvIzamA bhave rathapura nagarInA rAjA priya mitra, rANuM vimaLAnA putra vimala nAme utpanna thayA. kalAmAM kuzaLa thaI chevaTe rAjya gAdI upara AvyA. tyAM subhamatinI jAgRtIthI aneka satakarmamAM praveza karyo, eka vakhate kIDA mATe udyAnamAM gaelA tyAM zikArIonA pAzamAMthI haraNene cheDavI abhayadAna apAvyuM. chevaTa rAjya che, dIkSA grahaNa karI ugra tapanuM sevana karyuM chevaTe eka mAsa 47 For Personal & Private Use Only Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 tattvatrayI mImAMsA. khaMDa 1 sudhInu anazana pAlI maraNa pAmI trevIza (23) mA bhave apara videhanA sukA nagarInA rAjA dhanaMjaya, rANI dhAraNI temanI kukSiSI cauda (14) mahAsvapna sUcita priyamitra nAme cakravatI paNe utpanna thayA. tyAM chae khaMDanA rAjAnu' AdhipatyapaNuM bhAgavI chevaTe rAjya cheADI pATila nAmanA AcAryanI pAse dIkSA grahaNa karI zuddha cAritranA AcaraNa sAthe koTi varSa sudhI kaThora tapasAnuM pAlana karyuM. te bhavamAM ekaMdara (84) ceArAzI lAkha pUrvanuM AyuSya pUrNa karI cAvIza (24) mA bhave sAtamA zukra devalAkamAM jai devatApaNe utpanna thayA. have mahAvIra bhagavAnanA jIva-anukula kanA saMyogone laine zukranAmanA sAtamAM devalAkamAM sattara (17) sAgaropamanA lAMbA AyuSya sudhInuM sukha bhAgavyA pachI-paccIza (25) mA bhave A bharata kSetramAM chatrA nAmanI nagarInA rAjA-jitazatru temanI rANI bhadrA, temanA putra naMdana kumAra nAme AvIne utpanna thayA. vidyAvinayAkrika guNamAM vadhI chevaTe rAjyagAdI upara AvyA ane nyAya nIti pUrNAMka prajAnuM pAlana karatA sudhImAM ceAvIza (24) lAkha varSo vyatIta karyo. chevaTe saMsArathI virakta thai peATilAcAyanI pAse dIkSA lIdhI. tyAMthIja eka mAsanI aghAra tapasyAnA ante AhArI banyA ane tevA duSkara tapanI sAtheja jaina gra MthAmAM--arihaMtAdika vIza sthAnakanI je AradhanA karavAnI batAvelI che te sarva sthAnakAnI ArAdhanA pUrNa utsAhathI karI tIrthaMkaranAma kama upAna karyuM. chevaTe sAThe (60) divasa takanA anazana vratanuM pAlana karI paccIza lAkha varSoMnuM AyuSya pUraNa karyuM ane ante maraNa pAmI jIvIza (26) mA bhave dazamA devaleAkamAM AvIza (22) sAgare pamanA AyuSyavALA devatA paNe utpanna thayA. A 25-26 ema be bhavanA pachI sattAvIza (27) mA bhave zrI mahAvIra bhagavAna paNe AvIne utpanna thayA. A cAvIzamA tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAnanA jIvana caritranA saMbaMdhe -jaina jainetaranA dhuraMdhara paDitAe aneka lekhA prasiddha karelA che. tyAMthI jovAnI bhalAmaNa karI huM A kAryAMthI nivRtta thAuM chuM. zrI mahAvIrasvAmI cAvIzamA tItha"kara, bAdhabIjanI prApti thayA pachI paNa, kATAkATa sAgarApamanA ghaNAlAMbA kALasudhI saMsAra cakramAM bhamyA. temanA svarUpanuM kicit digdarzana ame upara karAvI gayA-e uparathI sAra tAravavAnA amArA uddeza che te e ke A avasarpINImAM vakhatA vakhata bhUlelA dharmanI jAgRti karAvanAra saCjJarUpa cAvIza tI karA jainomAM thayA che. hiMdudhama mAM paNa cAvIza For Personal & Private Use Only Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4muM. dayAdika 10 vastune buddha svayaM karelo abhyAsa. 371 avatAranI gaNatrI karIne batAvelI che. temanAM kArya ghaNuM vicitra prakAranAM lakhIne batAvelAM che. temAM jainenA pahelA tIrthakara se putranA pitAzrI iSabhadevane hAlamAM thaelA vAdeva nAmanA paMDite bhAgavata lakhatAM AThamA avatArarUpe goThavyA che. te banne prakAranA lekhe amoe lakhIne batAvyA che tyAMthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. jainonA 24mA tIrthaMkara dharmanA benI (samyakatvanI) prApti thayA pachI kamanI parataMtrAthI parAdhInapaNe saMsAranA cakramAM pharyA ane pachI meTA bhamAMnA pazcazamA bhave dIkSita thaI vividha prakAranI tapasyA karI tIrthakara nAma kama upArjana karyuM ane anta uttama devalokamAM gayA. tyAM je uttama traNa jJAna hatAM te laIne sattAvIzamA bhave mahAvIranAme 24mA tIrthaMkara thayA ane karmane sarvathA nAza karI mokSamAM gayA temane kiMcit saMbaMdha pUrvanA lekhamAM batAvI dIdhuM che. - Iti 24mA tIrthakarane jIva badhi bIjanI pApti thayA pachI paNa eka kaTAkoTI sAgaropamanA kAlasudhI kamanI parataMtratA paNe lAkha bha karyA temAM nA moTA ra7 mA bhave zrI mahAvIra nAme tIrthakara thayA temane kiMcit mAtrane saMbaMdha A 39 mA prakaraNamAM lakhIne batAvyuM. . che VrI ja che For Personal & Private Use Only Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 prakaraNa 40 muM. dayAdika 10 vastune buddha svayaM karelo abhyAsa, mahAvIra bedhi pachI kamanI parataMtratAthI ra7 mA bhave mukta thayA. buddha svataMtratAthI dazamAbhave nirvANa te batAvIe chIe. have jainanA mahAvIranA samakAlIna buddha nAme thayA che te lAkha varSa pUrve thaelA dIpakara nAmanA buddhanA samayamAM sumedha nAmanA brAhmaNa hatA teo gharabAra chene samAdhistha thayA hatA. temane joIne dIpakara buddha kalpila vastumAM buddha tarIke thaze ema pitAnA ziSyone kahIne cAlatA thayA hatA. tyAra bAda A sumedhe lekene kahyuM ke huM buddha thaIza khare paNa mAre aneka janma sudhI dAna zIlAdika daza pArimitAne abhyAsa kare paDaze ema pite pitAnI bhaviSyavANI kahI batAve che. ane svataMtrapaNe te daza parimitAne abhyAsa karavA saMsAra cakamAM paDe che. tene kiMcita vicAra A ThekANe karIne batAvIe chIe. dayAdika daza pArimitAnA abhyAse thaelA buddha buddhalIlAsAra saMgraha. lekhaka dhamAnaMda kosaMbI, anuvAdakanIlakaMTha IzvaradAsa, chapAe saM. 179, bedhisatvanI 10 kathAomAMthI kiMcita (1) sumedha kathA-lAkha varSa pUrve A jaMbU dvipamAM amara nAmanA nagaramAM-"sumedha" nAmane eka kaDAdhipati brAhmaNa pitAnuM dhana yAcakane ApI samAdhi nimagna thaye. te samaye dIpaMkara nAmanA buddha utpanna thaelA che. tenI bhikSAnA mATe saMpUrNa rAja nagara zRMgAreluM. baceluM mAtra eka khAbecIyuM joI tyAM sumedha bhaktinA mATe lAMbe pI gaye, tyAM AvelA dIpakare pitAnA bhikSukone kahyuM ke-A udhe paDele lAkha varSa pachI kapila vastumAM suddhodananI mAyAdevI rANIthI janmI karaDe lekene upakArI thaze. dIpaMkara gayA pachI sumedha tApasa be-bhaviSyamAM huM buddha thaIza khare paNa aneka janmamAM lekanA hita mATe hada pArane prayatna karIza teja buddhatva prApta thaze paraMtu Atma parahita sAdhanArA guNe mane nIcenA dazajaNAyA. For Personal & Private Use Only Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU prakaraNa 40 muM. dayAdika 10 ne buddhe karele svayaM abhyAsa 373 1. dAna, 2 zIla, 3 nakkamya, 4 prajJA, vIye, 6 zAMti, 7 satya, 8 adhiSThAna, 9maitrI, 10 upekSA. sumedha ke mane je buddhatva prApta thavAnuM che to mAre A daza pArimitAne abhyAsa karavo joIe ane te 10 pArimitAne abhyAsa aneka janmanA abhyAsathIja prApta thaze. buddhatva prApta thavAne nizcaya karyo tethI bedhisatva (bhAvibuddha) e saMjJA prApta thaI che putra, putrI, strI ApI dAnAbhyAsa. (2) saMtara-te sumedha-deha visarjana karI judI judI nimAM janma laI vestRtara nAmane rAjaputra thaI yuvarAja thaye. teNe hAthI uparathI utarI hAthInuM dAna brAhmaNane ApyuM, tevA kAraNethI rAjAe kADhI mUko, te paNa garIbane te dAna Apate, parivAra sAthe ratha upara caDhIne jAtAM te paNa yAcakane ApI vanamAM cAlatAM badhAM gayAM. eka brAhmaNa tenA putra ane putrInuM dAna laI te putra putrIo saMtaranA bApane seMpI dhana lAvya. strInuM paNa dAna Apaze te bhaya maTADavA Ike tApasanA veze mAgI. sthApanA rUpe tenI pAse mukI cAlate thayo. te bodhisatve saMtaranA bhavamAM putra, putrI, ane strInuM dAna ApI dAnAbhyAsa karyo che 2 parArtha kArya karI zIlane abhyAsa. (3) madhanI vAta-hajAra varSa pUrve te bedhisatva-kheDunA ghare madhanAme janme. lekenuM svArthI paNa dekhI pite rastA sApha karavA, gaMdu phekI devuM. ItyAdi lekepagI kArya karatAM eka ziSya ma-zIla ( kumArgathI nivRtti) ne upadeza karyo, evA bIjA 30 ziSya maLyA. A lokenA upadezathI dArUvALA, kacerIvALA navarA thayA. temane rAjyamAM pharI Adi karI. trIsene rAjyanA mANase pakI gayA. tapAsa vinA uMdhA suvA hAthI calAvAne hukama thaye. madhe daDha rahevA ziSyane upadeza karyo. hAthI be traNavAra calAvyuM paNa temanA upara dha nahi. tapAsa thatAM madhane adhikAra ane phariyAdione gunegAra TharAvyA, paNa maLe cheDAvyA. chevaTe sarva kAma pUrAM karI de che devakamAM dene rAjA thaye che A bhavamAM zIla ane mitrIne pure abhyAsa karyo, tema bIjA bhavamAM paNa eja abhyAsa karyAnuM jaNAvyuM che. 3. For Personal & Private Use Only Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 tattvatrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 1 zAMtinA abhyAsathI svaparanuM hita sAdhyuM. * (4) culla-atIta kALamAM brAhmaNa putra culla bedhi thaI mAbApanA AgrahathI para paNa zIla khaMDana karyuM nahi. chevaTe strInI sAthe vaNArasInA udyAnamAM gayA. tyAM AvelA rAjAe pUchyuM ke-A tArI sAthe koNa che? uttaramAM dharmapatnI kahI, rAjA-zatru ubhuM thaze te zuM karIza? UThaMDAgAra karI dAbI nAkhIza. rAjAe-tApasIne aMte uramAM mokalAvI paNa te DagI nahi, chevaTe cuTTa pAse AvIne rAjAe kahyuM te mane zuM karyuM? U-are meM te tyAMne tyAM ja dAbI dIdhe-rAjAe pUchayuM ka zatru? krodharUpI zatrune kSamAthI meM tyAne tyAMja dAbI dIdho. tApasI pAchI sopI. A bhavamAM kSAntine abhyAsa karI ravaparanuM hita sAdhyuM. vIryane, navakampane, ane upekSAne, abhyAsa. (5) mahAjanaka-prAcIna kALamAM videha rASTranI mithilAmAM- mahAjanaka rAjA-putre be-ariSTa janaka, paula janaka, ariSTane gAdI. chevaTe pIlathI ariSTa marANe. garbhaNI rANae caMpAmAM brAhANane tyAM putra prasa. mahAjanaka dAdAnuM ja nAma ApyuM. vidhavA putra kahI chokarAM khIjavavA lAgyAM. mAtAne puchI jAjamAM besI potAnuM rAjya levAne cAlyA. jAja kyuM. chevaTe samudranI devI maNimekhalAe mithilAmAM pahoMcADaze. teja divase kAke pIla maryo che. rAjyAbhiSeka thaye ne kAkAnI karI sivalIne paraNe. dIrdhAyu putra tha. prajAne sArA AzIrvAda meLavyuM. eka vakhate udyAnamAM jatAM kerIonA bhArathI namelA jhADanI kerI maMgAvI khAdhI, vakhANa karyA, cAlavA mAMDayuM. pAchaLathI lokoe sApha karIne mUkayuM pAchA vaLatAM ThuMTha suMTha joI kheda thaye. kSaNabhaMguratAne vicAra karI bhagavA paherI vanavAsa lIdhe. sivalIe mana pheravavA ghaNuM upAyo karyA chevaTe junAM gharamAM agni mUkAvI kahevarAvyuM. huM mArUM kartavya karI cukayo chuM eja uttara malyA. A janmamAM-samudra tarIne, prajAnuM kalyANa karIne vIryane, rAjyanA tyAgathI-nenkamyane mithilA balatAM-upekSAne, abhyAsa karyo. bIjA janmamAM paNa A traNene abhyAsa karyo che. je 5 che prajJA pArimitAno abhyAsa (6) mahISadha-mithilAmAM videha rAjA tene senaka, pakkasa, kaviMda, ane deviMda e cAra amAtya. rAjAne svapna-eka agIA je bhabhuke thaI For Personal & Private Use Only Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A , prakaraNa 4- muM. buddha svayaM karele 10 pArimitAne abhyAsa. 375 cAra sphoTA agni kuMDane viMTAI vaLyo. savAre amAtyoe sAMbhaLIne-senake kahyuM DaravA jevuM nathI, ame cAranI pAchaLa kaI paDaze evuM bhaviSya baMdhAya. - mithilA najIka "yavamadhyaka" zaheramAM-rAjAnA svapnane divase ja zrIvardhaka gRhasthanI strI garbhavatI thaI. navamAse bodhisatvane jIva putrapaNe thaye mahauSadha nAma rAkhyuM. buddhibaLathI yuvAnane mukhya thaye. kIDAzALA mATe paisA bhegA karI, chokarAoe mahauSadhane sepyA. A bedhisatve-eka cheDe ramavAnI, abhyAgatane rahevAnI, ekatarapha muzApharonA mATe, garIba strIonI prasutinA mATe, dharmopadeza mATe ane eka nyAya sabhA, AvI jugatIvALI te zALA banAvI. kIrti sAMbhaLI leke jevAne AvatA. vaLI eka taLAva paNa tyAM baMdhAvyuM. 1 eka vakhate-baLadanI jeDane mATe be jaNa laDatAne lAvyA. eka be --mArI AMkha mIcAtAM mArA baLada laI cAlyuM. bIjAe kahyuM e lucco che. eka khuNAmAM pUchyuM Aje zuM khavaDAvyuM che. talane kheLa ene cekhAnI rAba, sAkSI rAkhI choDa. bIjAe kahyuM meM te ghAsaja Ape che. pachI-priyaMgunAM patrAne rasa pAI mala tyAga karAvatAM khelavAlAne juThe TharAvI ghAsavALAne ropAvyA. 2 eka strI putrane pAla upara mUkI talAvamAM nAvA utaratAM tyAM yakSiNIe putrane ramADavA mAgI laI cAlavA mADayuM. jagaDa ma. bedhisatve-paga kheMcIne le tene putra. banee kheMcyA. chekarAnI baMbAkhUba thatAM pagane choDavAvALIne seMpAvyuM. A vAta rAjya zudhI pahoMcI ane buddhibaLamAM agrasthAna maLyuM. A vAta mithilAnI thaI. paMcAlamAM 4 culanI brahmadattanuM rAjya, kevaTTa pradhAnanI salAhathI eka chatra thatAM tene videha upara caDhAI karI, bodhisatvanI salAhathI dhIraja dharI beThA. kevaDhe brahadattane salAha ApI ke besI rahe anAja pANI khUTatAM videha rAjA tAbe thaze. ema traNa varSa thatAM bedhisatve guptapaNe anukevaTTa mitra pAse brahadattanA mANasene mevA mIThAI apAvI kahevaDAvyuM ke-anAja pANI khuTavA mAMDayAM che.-videhanA sIpAIoe anuMkevadane pakaDI mahauSadhane seM. gadheDA upara besAva nagara bahAra kADhI muko eTale anukavade brahmadattanuM zaraNa lIdhuM. mithilAmAM anAja pANI khuTayAM che. tamane madada karatAM mArA burA hAla * A brahmadatta 12 mA cakravartI thayA che. vRttAMta kiMcita ApyuM che. For Personal & Private Use Only Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. thayA. vizvAsa thatAM brahmadare anuke vadane pAse rAkhe. A tarapha bodhisatve pitAnA sikkAnAM-kimatI AbhUSaNa, vastra, brahmadattanA kArabhArIo pAse mokalI juja kiMmatamAM ApI anAja maMgAvavA mAMDayuM, thoDu ApatA zuM thavAnuM che. samaja ApatA ane mali vaheMcI letA. brAda-anukavadane puchayuM-haju videha tAbe kema nathI thato? anukevade kahyuM ke mahISadhathI bheTa laI ApaNu kArabhArIo puTayA che. A vAta jANavA darabAra bharA. navAM vastro ane AbhUSaNo paherIne sabhAmAM AvyA ane te upara mahaiSadhanI chApa paNa joI brahmadara gabharAya. anukavade dhIraja ApI. be ghaDA taiyAra karAvyA ane rAtrieja tenA upara svArI karI ane bhAgyA. brahmadatta zAthI bhAgyA tenI khabara keIne pI nahi tethI lakara paNa upa gayuM. have videharAjAne tAbe karavA-kevamaMtrI sAthe bheTaNa mekalI kahevarAvyuM ke kAyama maMtrI thavA mArA chokarI ? videha rAjA lalacA, cAre maMtrIonI salAha maLI. mAtra mahaiSadhane e vAta egya lAgI nahi. tethI ghera jaIne beThe ane kahevarAvyuM tame lagna lAMbA muhUrtanuM rAkhe, videhe te vAta mAnya rAkhI. mahISa paMcAlamAM jaI-makAna baMdhAvavAnI taiyArI karatAM prathama keTa naMkhAvyo ane thoDA dinamAM taiyAraka rAvyuM brahmadattanI chokarI paraNavA videha paMcAlamAM jaI mahauSadhanA banAvelA makAnamAM utaryA ane trijeja divase brahmadatta ghere ghalAve ane badhAe gArAyA. have zuM karavuM? eka maMtrIe-balI maravAnuM, bIjAe mArIne maravAnuM,trijAe jhera pIvAnuM, cethAe mahauSadhanI salAha levAnuM kahyuM. mahauSadhe kahyuM huM kheDutane chokare, kahIza te chuTI paDavAnuM. bhAI je thayuM te thayuM paNa have chuTavAne upAya batAva kahI badhAe rAI paDayA. mahISadhe brahmadattanI luccAI samajIne makAnamAM be bhoMyarAM karAvI rAkhyAM hatAM. rastA be hatA, eka gaMgAnA kAMThA sudhI ane bIjo rAjamahelanA dAdarA sudhI. gherAnI khabara paDatAnI sAtheja rAjamahelathI brahmadattanI-mAtA, vahu, chokarI ane ekane eka chokaro samajAvI gaMgA kAMThAnA raste pahoMcADI dIdhA hatA. videhAdikene paNa te ja raste mokalI TheTha mithilAmAM pahoMcADI dIdhA. A sarva rAtrimAMja patAvI dIdhuM. savAre brahAdate videhanA rAjAne pakaDavAnI dhAmadhUma karI, mahISadhe juvAba Apyo ke te te badhA ThekANe pahoMcI gayA, ema sAMbhaLatAnI sAtheja hukama thaye ke-e harAmakheranA burA hAla kare? juvAba vALe ke-mArA jevA hAla karaze tevAja hAla tArI mAtAdika cAranA thaze. tapAsa karatAM cAramAMnuM eka paNa maLyuM nahi. For Personal & Private Use Only Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 muM. budde svayaM karelA 10 pArimitAne abhyAsa 377 brahmadate krodhane samAvI badhI bInA jaNI lai potAnI pAse rahevAnI mAMgaNI karI paNa mahauSadhe kabUla karI nahi. moTI bheTa ApI mithilAmAM mokalI dIdhe. tyAM paNa moTA mahatsavanI sAthe bheTaNa lIdhAM ema buddhibaLathI bane rAjAonI kRpA meLavI. A janmamAM prajJA pArimitAne abhyAsa karyo. e 6 nizcayathI nahi DagavA rUpa adhiSThAnano abhyAsa * 7 temiya-vArANasI nagarImAM kAzI rAjA, rANuM caMdAdevIne, aneka mAnatAothI putra thatAM rAjAe vara Ape. bhaMDAramAM rakhAvyo. jesIoe cakavatI thavAnuM jaNAvyu nAma temiya rAkhyuM. rAjAe juja gunhA mATe cAra jaNane bhayaMkara zikSA karelI joI temiyane uga thaze. bhAgI javAne upAya jaDe nahi, temiyanI pUrva janmanI mAtA rAjyanI devIe gAMDo thavAne upAya batAvyuM. tethI zUnya je thaI beThe, ghaNuM upAyathI kAMIpaNa vanyuM nahi. chevaTe tene dATI devAno nizcaya para AvatAM dukhiNI rANIe-varanI mAgaNIthI ATha divasanu rAjya tamiyane apAvyuM. juThI ghelachA mAnI rANIe-ghaNuM prakArathI joyuM paNa kAMI vaLyuM nahi chevaTe ghaNe vilApa karyo. mudata purI thatAM amaMgaLa rathamAM besArI temiyane dATavA cAlyA. khADo khodavA mAMDa: tyAM temiya be ke-huM be, muMge ke jaDa bharata nathI. mane dATI adharmAcaraNa karIza nahi. sArathI cakita thayejesIoe, vaidyoe jaDa kahI dATavA eMpAbe tene AvI madhura bhASA kuTI kayAMthI? temiyA bolyA are bhUtAdikane vahema karIza nahi huM rAjAne ja putra chuM. sArathIe ja kahyuM AvI madhuravANI tArAM mAtA pitA AgaLa be kema nahi? he sArathI? sAMbhaLa huM pUrva janmamAM viza varSa rAjya karI 80 hajAra varSa narakamAM paDa hatuM jenuM smaraNa thavAthI chuTavA meM A badhI ghelachA karI che. je ema che tyAre te mane paNa ziSya kare? jo ratha seMpIne pAchA Ava. jatAM prathama caMdAdevIja maLyAM. sArathIe kahyuM ke-tamArA chokarAne regAdika kAMI paNa nathI mAtra rAjyathI chuTavA mATe ja A vrata aMgikAra karyuM hatuM. badhAM jaMgalamAM maLavA gayAM. temice satkAra karyo ane kahyuM tamArA AgamanathI huM khuzI thayo chuM. rAjA-beTA! teM tArA nizcayanI hadavALI. tapa karavAne samaya mAre che. tAro nathI mATe rAjyapada svIkAra ! chevaTe koIpaNa vanyuM nahi. A janmamAM pitAnA nizcayathI na DagatAM adhiSTAna parimitAne abhyAsa karyo che 7 = 48: For Personal & Private Use Only Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 : : - tattvatrayI-mImAMsA. , khaMDa 1 " satyatAne pUro abhyAsa. ( 8. sutasema-dezakurU, IdraprasthamAM kauravya, rAjA paTarANIne putra sutamane abhyAsa mATe takSakSitAmAM jatAM, mAge kAzI rAjAne putra brahmadatta maLe. mitrI thaI ekaja AcArya pAse bhaNyA. bIjA paNa ghaNAM rAjakumAro hatA. sutame agrapada meLavI bIjAone bhaNAvavA mAMDayuM. purA abhyAse gurU dakSiNA ApI rajA lenArAone kahyuM huM brAhaNa nathI kahI cutame kumAranI dakSiNa lIdhI nahi. paNa eka vastunI mAgaNI karI ke tame badhA upasatha x vratanuM pAlana kare kabUla karI badhA ghera gayA. pitAnA pachI bramhadatta rAjA-upasatha vratanA divase-vadha na karavAno hukama karate, paNa pite pahelA divasanuM maMgAveluM mAMsa khAte. eka divase te mAMsa kutare khAI gaye. tethI raseIoe prathama divase zulI upara caDhAvelA mANasanuM mAMsa lAvIne pIrasyuM. pUrva bhavanA abhyAsathI svAdiSTa lAgatAM abhaya ApI raiyAne pUchI tevA mANasanI AjJA karI. phAMsIe caDhelAne roja chupI rIte lAvate. paNa te khUTatAM coghaDiyA vAgavAne samaye jIvatAne pakaDavAne hukama thatAM, te pramANe karavA mAMDayuM. hAhAkAra thatAM loko brahadatta pAse gayA. huM nagara rakSaka nathI kahI vidAya karyA. kAlahastI senApati pAse gayA. tapAsa karIza, kahI teja rAtre mANasa choDayAM. mAMsanI TapalI sAthe raseIyAne 5ka senApati pAse mUke. are ! rAjAne mAnIta thaI te A zuM karyuM. meM te hukamathI karyuM. tuM te pramANe kahIza? hA, brahmadatta pAse ubhe karyo senApatie kahyuM A kahe che ke huM rAjAne mATe karuM chuM, te kema? bramhare kahyuM sAcuM che. vAta pheMlAtAM loke upaDyA. senApatie hathiAro ApI raIAnI sAthe nagarathI bahAra kADhI mukyA. rastAthI dUra vaDanA jhADa nIce jhupaDu bAMdhI rahyA. tyAM rastAparanAM mANase pakaDate leke e raste badalyo. eka divasa bhakSa na maLavAthI raiyAnuM bhakSa karatA ekalA ja rahyA. nA vyAja dA : * * * * * A - eka dhanADhaya brAhmaNa mANase rAkhI te rastethI nikaLe. huM nara bhakSaka? ema hAkathI gabharAvI brAhmaNane khAMdhe caDhAvI cAlyuM. pAchaLa AvatAM mANase dekhI ADe mArga letAM kAMTo bhAgye. brAhmaNane choDI duHkhathI sthAnake pahoMce. 4 upasatha-be AThama, pUrNimA, kRSNa caudama-mAsanA dina cAramAM vadhAdika pAMca na karavAM, 6 madhyAha pachI na jamavuM. 7 nRtyAdi sugaMdhAdi na sevavAM, 8 meTI pathArIe na suvuM, e ATha niyamapUrve buhomAM cAlatAM. For Personal & Private Use Only Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 muM. budde svayaM karele 10 pArimitAne abhyAsa. 379 sArU thaze te so rAjaputrane yajJa karIza, tema vaDanI devatAnI mAnyatA rAkhI. svAbhAvikaja sAta divasamAM zAMnti thatAM zikAra mATe nIkaLe. pUrvabhavane mitra eka yakSa maLe, tene sAthe cAlavAnuM kahetAM bAdhAnI naDatara jaNAvI. pavana vegathI jAvA AvavAne maMtra zikhAvI cakSa cAlate thaye. have brahmadatta roja pAMca daza rAjakumAre pakaDI hathelImAM kANuM pADI dara bharavI vaDa sAthe bAMdhI dete. mAtra suta mane cheDI aThavADIyAmAMja se (100) rAjakumArane pakaDI canna karavA taiyAra thayo. mane pApa na thAyanA vicArathI-devatAe IMdrane kahyuM. iMdra sutaromanA melApanuM jaNAvyuM. bhikSuSe devatA brahAdatta pAse AvatAM mAravA deDa. pakaDAya nahi. are! bhAge che kema? are tuMja tArA pApathI doDate phare che. pradatta be -pApI chuM paNa vacana pALuM chuM. bhikSuSe-sutasoma vinA yajJa pramANa nathI kahI aMtardhAna thatAM devatA che ema samaje. brahmadatta suta mane pakaDavA kamaLanI pAchaLa jaI beThe. bIje divase sutama puSya nakSatranuM snAna karavA jatAM rastAmAM takSazilAnA brAmhaNe cAra kaleka sAMbhaLavA jaNAvyuM. sutasome kahyuM ke ghera jA ! AvIne sAMbhaLIza. snAna mATe taLAvamAM utaratAM ja brahadatta tene pakaDIne cAlyo sutasemanAM AMsu paDatAM bramhadatta pUchayuM kema re che? sutame kahyuM brAmhaNane ApeluM vacana paLAtuM nathI tethI. vaLI kahyuM tene vidAya karyA pachI he bramhadatta? je karavuM hoya te karaje. chevaTe brahadatta segana upara tene cheDa semasuta ghera gayo, brAmhaNanA* cAra loka sAbhaLI cAra hajAra karyA paNa ApI vidAya karatAM tenA upara kauravya rAjA gusse thaye. sutasame kahyuM have e kharaca nahi thAya, have huM narakSaka pAse javAne chuM. kauravya javAnI zI jarUra che ? sutame kahyuM mArAthI vizvAsaghAta nahi thAya. chevaTe narabhakSakane maLe. teNe prathama brAhmaNavALI gAthA sAMbhaLavAnuM kahetAM jaNAvyuM ke-tArA jevA pApIne zA kAmanI che? brahmadatta - chuTelo kSatrI nIti cukIne kema AkhyA? sutoma-satyanA mATe Avye. brahmadane kahyuM badhA nAzanA mATe satyanuM ThaMDu e zuM mUrNapaNuM nathI ke ? suta me kahyuM kAryamAM cuka paDavA dIdhI nathI te pachI bhaya zo? A badhI cAturyatA ane vairyatAne joIne brahmadatta kahevA lAgyo ke duSTa chuM paNa * viSNue brahmAne cAra lokanuM jJAna ApatAM mehamAM nahI paDavAnuM kahyuM chatAM mohamAM paDayA. bhAgavatamAMnI A vAta pR. 180 mAM amoe ApI che. te A sutatemanA prasaMganI laIne udhI chattI goThavI hoya evo bhAsa thAya che. vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. ' For Personal & Private Use Only Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 taknatrayI--mImAMsA. - khaMDa 1 gAthAo te sAMbhaLIzaja, ghaNe Agraha thavAthI kAzyapanA mukhathI nIkaLelI te gAthAo saMbhaLAvI. artha nIce pramANe jo ekavAra sajajanane saMga thAya te paNa te mANasane tArIne pAra utAre che. durjanane samAgama hameMzane te paNa te nakAme che. A 1. je haMmezAM sAdhujananA saMgamAM rahe che ane temanI premathI maitrI karIne temane dharma spaSTa jANI le che te mANasa sukha pAme che ane tenuM duHkha nAza pAme che 2. rAjAnA citravicitra ra jIrNa thAya che. mANasanAM zarIra zahejamAM vRddha bane che, paNa sajajanane dharma ne thatuM nathI. ema sajajana haMmezAM kahe che.. 3 AkAzathI pRthvI dUra che ane sAgarane kinAre tethI dare che, tevI ja rIte sajjanane dharma asaddharmathI kharekharo ghaNeja dUra che. batAvele gAthAne artha samajI ThaMDo thaI sutamane cAravAra ApavAnuM jaNAvyuM sutaseme kahyuM- are tArAmAM zakti kayAMthI? mane tuM ApI na zake te jagaDe? brahmadatta-prANajatA sudhI ApavA tatpara rahiza, pure Agraha joI semasute vara mAgyA. (1) huM se vasa tane nIrogI ane sukhI jevA samartha thAuM. 2 A rAjakumArane jIvitadAna Apa? 3 ane temane temanA ThekANe pahoMcADI de? 4 tuM narabhakSakapaNuM choDI de? brahmadatta-thAnA ThekANe tuM bIje vara mAga sutasAme are meM pahele ja kahyuM hatuM ke jagaDa thaze. bramhadatta zaramAIne te paNa kabUla rAkhe. sutasame-kumArone kahyuM jo tame brahadatta sAthe prema rAkhavAnuM kabulAta choDAvuM. temaNe pUrNa prema rAkhavAnuM kabulyuM. badhAne che daI temanA gharamAM pahoMcatA karAvyA. ane brahadattane naramAMsa cheDAvI rAjamahelamAM dAkhala karAvyA. semasuta tyAM mAsa rahI bIjA aneka kAryo karI pitAnA ThekANe pahoMcI gaye. 8 devenI preraNAthI bedhisatve buddha thavAnuM kabulyuM, buddhacaritra bhAga bIje pR. 115 thI dIpakara buddha thayA pachI bhinna bhinna kalpamAM koDizyAdika tevIza buddha thayA, e saghaLAnI kArakIrdikamAM ApaNuM badhisatva eka eka For Personal & Private Use Only Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 muM. buddha svayaM karela 10 pArimitAne abhyAsa. 181 pAramitAne pUrNa karavA rokAyA hatA ane te pUrNa karavAmAM aneka janma dhAraNa karyA. chevaTanA jajo te tUSita nAmanA devalokamAM janme. A veLAe bhUtala upara buddha utpanna thavA joIe evI tAlAvelI sI devene lAgI rahI hatI ane aneka cakrAvaLamAMthI deve ekaThA thayA. temane-badhisatvane manuSya lokamAM janma levAne khUba Agraha karyo. ane kahyuM ke he mitra ? ( he bodhisatva?) te Aja sudhI daza pArimitAne abhyAsa karyo te IMdrAdika padanA mATe nahi paNa manuya lekamAM janma laI buddha pada prApta karavuM ane te dvArA manuSyane UddhAra kare, e mATe aneka janma laIne te daze pAramitAmAM pAraMgatA saMpAdana karI che ane have buddha thavAne samaya najIka AvyuM che. mATe A sukha che manuSya lekanAM duHkha bhegavavAne taiyAra thA? have bodhisatve kahyuM ke he mitro? lekeddhAra mATe mane duHkhamAM jeTale AnaMda Ave che. teTale A tuSita bhavanamAnaMdanavanamAM maLatuM nathI. paraMtu manuSya lekamAM janma letA pahelAM mAre keTaloka vicAra karavo joIe. mAro ze nizcaya thAya che te huM thoDAja vakhatamAM tamane jaNAvIza. deve sthAnake gayA. bodhisatve chevaTamAM vicAra karyo ke-je vakhate duHkhanuM purUM bhAna nathI hotuM paNa have avadha so varSanI che tethI sadharmanA prasArane mATe Aja samaya hane lAge che paNa kayA khaMDamAM janma le? chevaTa vicAra e thayo ke bhAratakhaMDamAM- viSya ane himAlayanA pradezamAM A madhya dezamAM prAcIna kALamAM moTA sAdhu saMte utpanna thayA che mATe zAkaya rAjAnA kuLamAM janma le te mArA mATe yogya lAge che. zuddhodana rAjAnI strI mAtA thavAne gya che. have DhIla karavAnuM kAraNa nathI. jANI laI dene paNa pitAne nizcaya jaNAvI dIdhuM. tyAMja devanA AyuSyanI maryAdA purI thaI hatI. temane buddhanA ziSya thavAne mATe madhya dezamAM janma levAne nirdhAra karyo. kapila vastu nagaramAM ASADhI sAta divasanA utsavanA ane mAyAdevI ghaNuM dAna ApI dharma zravaNa karI sutI tyAM svapna AvyuM ke-cAre dizAnA de himAlaya para laI jaI zAlavRkSa nIce mUkI temanI devIoe strAdeka karI suvA tyAM eka che hAthI suvarNa parvatathI nIce utarI sUDhamAM veta kamaLa ghAlI devIne traNa pradakSiNA daI jamaNuM kukhatho peTamAM peThe. A vAta bIje divase rAjAne jaNAvI brAhmaNane te svapnano artha pUchatAM temane gRhasthAzramamAM raheto cakravatI ane saMnyAsa lete jagatanuM ajJAna dUra karaze, evA putro thaze ema jaNAvyuM. pachI rAjAe satkAra karI vidAya karyA. A badhA lekha kiMcita mAtra che. vizeSa buddhacarivathI je. For Personal & Private Use Only Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 tatvatrayI-mImAMsA. * khaMDa 1 dIpakaranA pahelAnI sthiti jANavAnI jijJAsA. vartamAna buddhanA samayathI lAkha varSa pUrve-dIpakara nAmanA buddha te (24) covIza buddhamAMnA pahelA buddha thayA te tenA pahelAM A dunIyAnI sthiti kevA prakAranI hatI ane A anAdi kALanI dunIyAmAM kevA kevA prakAranA palaTA thatA AvelA manAyA che, tenA saMbaMdhe jo koI buddha graMthAnA uMDA abhyAsIonA taraphathI bahAra pADavAmAM Ave te bIjA ghaNA prakAranA khulAsA meLavI zakAya ? jema jema bIjA matane abhyAsa vadhatuM jAya che tema tema khAtrI thAya che ke reDo nahi paNa abajonA abaja varSonI pUrve jarUra pUrva kALamAM sarva dUSaNethI rahita ane sarva tatvethI pUrNa nirmala dharma cAlatuM hatuM ema samajAya che paNa pAchaLathI tevA keI vikRta kALanA saMyega vazathI te satyadharmanA saMcAlakenI gera hAjarImAM aneka viSayamAM pheraphAra thatAM ane judA judA pakSonuM baMdhAraNe thatAM satya tamAM bhinnatA gUsI gaI ema sahaja vicAra karatAM jaNAI Ave che. A mATe satyadharmanA gaveSakee TukamAM eTale vicAra karavAnI khAsa jarUra che ke-je dhama-temanAM zAonA lekhathI temaja temanA samudAcanA AcaraNathI sarva paranI dayAlutA, papakAratA, nItinI vizuddhatA, tatvanA viSayanI bArikatA, IdrinA viSayene kAbUmAM rAkhavAnA upadezanI balatA, ane tapa, japa dhyAnedikanA viSayane ApavAmAM AvelI puSTatA vigere nivRttinA mArgane ja vAraMvAra piSavAmAM AvyuM hoya, teja dharma ucca keTIne hate. e sAmAnya vicAra karI- zuddha nItinA avalaMbanathI yathAzakti paropakArAdikamAM pravRti karavI, IdrinA viSayamAM deDatI tRSNAne kAbumAM rAkhavI eja khare mArga AsAnI unatine che ane eja mArgane sarvamatanA sAdhu saMtoe sevele che tethI nivRttine mAge che teja dhArI che. temAM paNa-satya tanI kharI kheja karI dunIyAmAM prakAza pADavAvALA sAdhu, saMtene dara satyatatva gaSaka sajajana purUthI ghaNo kimatI manAe che-tevA sAdhu saMte kyAM haze? tene vicAra karavAne mATe aMgrejonA rAjyamAM ghaNA sAdhano maLI Ave tema che te sAdhanA prabhAvathI satyavastunA gaSaka sajajana purUSoe prathama bauddha graMthonA abhyAsathI nItinI uccatA, bauddhinI vakhANI ane tyAra bAda jaina graMthonA abhyAsamAM uMDA utaratAM nItinI uccatAnI sAthe jIvAdika padArthonI For Personal & Private Use Only Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 40 muM. budde svayaM karele 10 pArimitAne abhyAsa. 383 vyAkhyAnuM elAkika svarUpane joI dunIyAnA sarvatathI ucatA jenono ja batAvI che. te paMDitenA vicArane jANavAnI IcchAvALA sajajana purUe amArA taraphathI bahAra paDelA "jainettara daSTie jaina " ane syAdavAda (anekAMta vAda) nI sArthakatA" nAmanA be pustaka joI levAM. temaja A pustakathI paNa vicAra karavAnI bhalAmaNa karI rapa lekhanI samApti karUM chuM.. jainanA tIrthaMkara ane boddhanA bedhisatvanI prakriyAne bheda jainonA badhisa (satyadharmanA bedhanI prAptivALA) dhanAyaka arthAta tIrthakare pitAnA saMsAranI kharI sthiti ke sarvajJa purUSonA kahevAthI cAlatA bhavamAM jANI zake che paraMtu potAne bhaviSya kALanA vizeSa jJAnanA abhAve bIjA thavAnA aneka bhave sudhI smaraNamAM rAkhI zakatA nathI. paNa te te bhamAM karelA pitAnA sat asata karmanA saMgenA vazathI nIca uMca eni mAM du:kha suHkhAdika paravazapaNAthI bhagave che ane saMsAramAM bhaTake che. chevaTe pitAnI bhavitavyatAne aMta AvyethI yogya avasare pitAnA karmane nAza karI sarvajJapaNuM meLavI mokSapadane prApta kare che. tenA udAharaNamAM-vIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAnaja basa che kemake temane bAdhabIjanI prApti thayA pachI paNa pitAnI bAkI rahelI bhavasthiti pUrI karavAne mATe sat asat karmanA saMgenA vazathI hajAre lAkhe bhavasudhImAM bhaTakyA. temAMnA mukhya sattAvIza moTA bhave ke je jaina siddhAMtakAree lakhIne batAvyA che temAMthI yadu kiMcit svarUpa grahaNa karIne amAe vAcakavarganI sAme upasthita karyuM che. tyAMthI vicAravAnI pharIthI bhalAmaNa karIe chIe. have joddhonA dhisatvanI prakriyAne khyAla karIne batAvIe chIe. bhakitanA mATe udhA paDelA sumedha nAmanA tApasane udezIne dIpaMkara nAmanA buddha pitAnA bhikSukane kahyuM che ke A sumedha kapila vastumAM zuddhodana rAjAnI mAyAdevIthI janma laI karaDe lekene upakArI thaze ema kahI pite pitAnI bhikSAnA mATe cAlatA thayA che. temanA gayA bAda te sumedha nAmanA tApasa pite belayA ke bhaviSyamAM huM buddha thaIza khare paNa aneka janmamAM leonA hitanA mATe hadapArano prayatna karIza teja..mane buddhatva prApta thaze. paraMtu-Atma para hita sAdhanArA guNe mane dayAdika daza jaNAyA che. ema kahI kamavAra marajI mujaba lAkha varSa sudhI sAdhanA karavAmAM pravRtti karI ane chevaTe For Personal & Private Use Only Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 684 .. tavatrayI-mImAMsA paNa potAnI marajI mujaba buddhapaNe jaIne utpanna thayA. ema temanA caritramAM jaNAvyuM che. tene vicAra devenI preraNAthI buddha thayAnA lekhamAMthI juve ke- daMpakaranA pachIthI trevIza buddha thayA, te badhAe buddhanA samayathI te sumedha nAmanA be dhisatva pitAnI marajI mujaba daza pArimitAne abhyAsa karavA aneka janmo dhAraNa karyA. ane chevaTamAM tuSita nAmanA devalekamAM jaIne beThA. eTale tyAM aneka cakAvalanA dee te bedhisatvane manuSya lekamAM janma levAne Agraha karIne kahyuM ke-je daza pArimitAne abhyAsa karyo che te IMdrAdikanI padavanA mATe nathI karyo, paNa manuSyanA uddhAra mATe karelo che ane buddha thavAne samaya najIka AveluM che mATe A devatAnA sukhane. choDane manubenA dukhe bhegavavA taiyAra thA? te vAta devenI sAMbhaLI ane kabula rAkhIne kahyuM ke manuSya lekamAM janma letA pahelAM keTalAka vicAra karavAne che. te pachIthI mAre je nizcaya thaze te huM thoDA vakhatamAM jaNAvIza. teTaluM sAMbhaLI de piotapotAnA sthAnake cAlyA gayA. pachI bAdhisatve badhAe prakArane vicAra karatAM eja nizcaya karyo-ke mAre zAkaya rAjAnA kuLamAMja janma le, chevaTe te nizcaya dene paNa jaNAvI dIdhuM. ItyAdi vizeSa varNana buddhalIlAsAra saMgrahathI joI levuM. e jaina gauDhanA bodhisatvanI prakriyAne bheda te vAcaka varga samajI lIdhe haze te paNa be bela lakhIne vizeSa spaSTa karIne batAvuM chuM. jainonA prathama tIrthakara zrI trASabhadevanA ThekANe kalpAelA-dIpakara nAmanA buddhane bhaviSyanuM jJAna thaeluM hoya! ane sumedhanA mATe bhaviSyamAM buddha thavAnuM temane jaNAvyuM hoya ema ApaNe mAnI laIe paraMtu bhakitanA mATe utsuka thaelA sumedha tApasane kayuM vizeSa bhaviSyanuM jJAna prApta thaeluM mAnI levuM ke jethI pite dIpakarathI paNa AgaLa vadhIne kahI batAvyuM ke-huM lAkha varSa sudhI aneka janmamAM daza pArimitAne abhyAsa karIza te pachIthI ja mane buddhatva prApta thaze. - jaina prakiyA jotAM-jene sarvApaNuM prApta thAya teja lAMbA kALanA bhaviSyane nizcayapaNAthI kahI batAve ane teja bhavamAM pitAnA saMsAra cakrane paNa aMtaja lAve arthAt pharIthI saMsAra cakramAM paDe ja nahi. - tevA prakArane vicAra buddhanA bedhisatvanA lekhamAM thaele nathI. tethI vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 muM. sarve jIve sattA mAtrathI ekaja varUpanA, 385 AgaLa tuSita devapaNane banAva paNa bhedavALe che-devatAo, avadhijJAnI ke tethI viparIta ( vibhaMga) jJAnI manAya che ane te deve pita pitAnA jJAnanI hadathI vadhAre jANavAnI ke jaNAvavAnI zakita dharAvatAja nathI te pachI sarvajJa purUSonI peThe pahelA buddhathI te vevIzamAM buddha sudhIno itihAsa sumedhe kyA vizeSa jJAnathI kahIne batAvyo? Iti buddhanI 10 parimitAno abhyAsanuM prakaraNa 40 muM saMpUrNa. prakaraNa 41 muM. sUkSma jaMtuthI laI manuSya takanA jIve sattA mAtrathI ekaja svarUpanA. A anAdi kALane mahAgahana saMsAra sUphama ekedriyanA cha thI laIne paceMdriya takanA anaMtAnaMta jIthI bhareluM che. ane te 84 lAkha jenI nirUpathI mapAelo che ane te jaina dharmamAM ane vaidika dharmamAM mAnya thaelo che. sUphama che pitApitAnI halakI ceniyAmAM keTalAka anaMtA kALa sudhI eka rathAnamAMthI bIje ane bIjA sthAnamAMthI vije rakhaDayAja kare che paNa uparalI niyAmAM jaladIthI caDhI zakatA nathI. kAraNake sUkSma vanaspati AdinA anaMtAnaMta jIvo ekaja Idriya che ane te sUkSma jIvAthI AkhuM brahmAMDaja bhareluM che. AgaLa be IdriyanA kIDAdi hAlatA cAlatA je ApaNuM najare paDI rahyA che te paNa saMkhyAthI rahitanAja che. e ja pramANe-kIDio maMkADAdi, traNa IdrinA. mAkhI, marachare, karelIyA vigere cAra IkiyenA janI paNa gaNatrI thaI take tema che ja nahi. AgaLa jatAM pAMca iMdrinA jImAM jalana ma chalAM Adi, AkAzamAM uDatAM pakSIo, dharatI upara pharatA cAra paganA pazuonI aneka jAti, temaja aneka jAtinA sarpo, A badhA che paNa upara banAvelI 84 lAkha nI yonimAM ja che. A badhA jamAnA je sUkama ekedriyanA jIve che te prAye anaMtAkALe bhavitavyatAnA vegathIja uparanI nine mAM praveza karI zake che. AgaLa-zuLa vanaspati AdinA, temaja be Idriya AdinA jIchedana, bhedana, tADana, tarjana, zIta, tApAdika nAnA prakAranAM dukhe vAraMvAra sahana kartA havA akAma nirjarAnA vegathI asaMkhyAtA asaMkhya kALe pitAnI halakI nimAMthI ja prAthe ekekI pAyarI caDhatA jAya che paNa zIgrapaNe caDhI zakatA nathI. ApaNane A manuSyane avatAra je maLe che te paNa upara batAvelA sarva jIvonI sAthe anaMtAnaMta kALa sudhI rakhaDatAM rakhaDatAM ane aneka prakAranAM 40 - For Personal & Private Use Only Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 duHkhAne sahana karatAM karatAM, kei sahajapaNAthI pApakArAdika uttama kArya karavAne prasaMga maLavAthIja maLI AvelA hAya, ema sajJa purUSonA vacanathIja ApaNe jANI zakIe chIe. have A manuSya janmamAM paNa tattvAtantranA jJAnathI zUnya, nyAya nItithI virUddhAcaraNa, temaja peAtapeAtAnA matanA durAgrahIe paNa Dhagale DhagalA maLI Ave che, tethI tevA prakAranA mANase pAchA upara batAvelI halakI ceniyAmAM pAtapeAtAnA kabyAnA anusAre utarI paDavAnA saMbhava che ane AjasudhInI ApaNI A sthitimAM A anAdi kALathI cAlatA AvelA saMsAra cakramAM te nIcalI ce:niyAmAM utarI paDavAnA prasa MgeA ekavAra nahi paNa anatIvAra ApaNane prApta thayA haze. te sarvajJa purUSanA vacanathI temaja anAdi kALanA saMsAramAM AjasudhI ApaNe beThelA DevAthI paNa siddharUpaja che. jIvAnI mukita thaeja sasAra bhramaNa maTe che, e siddhAMta AMstikamatanA sarva siddhAMtAmAM mana evuM che. tethI paNa vicAravAnuM ke-vedAdikanA siddhAMtathI laIne purANArdikanA graMthA sudhI je izvarakRta jagat lakhAtAM-keie-brahmakRta, devIkRta vigere jeTalA jagatanA viSayamAM kavAdo lakhAyA che te badhAe vAdo A 84 lAkha jIvAnI ceAninI mAnyatAthIja kalpita rUpanAja Thare che. agara kavAda siddha karavAnA prayatna karaze. te paNa brahmAdika aneka kartAonI mAnyatAthI paNa A kavAda ayeAgyaja lakhAele che, ema vaidika siddhAMtakArAnI mAnyatAvALA vicakSaNa paDitAne mAnyaja karavuM maDaze, te pachI jagata kartAnA viSayane khaMDana karavAnI jarUraja kayAM rahe che ? A amArA lekha madhyastha sa~ jana purUSone vicAravA mATe che. paiArANikAnA ra4 ane 10 avatAromAM mATI garabaDa vaikimate aneka paurANikAe-ekaja viSNunA 24 ane daza avatanI kalpanA karI. 24nI sa MkhyA prathama jainonI grahaNa karI. bauddhamatanI prAbalyatAnA vakhate, khauddhonA daza mAdhisatvanI saMkhyA grahaNa karI, pharIthI ekaja viSNunA daza avatAranI kalpanA ubhI karI. zuddha hRdayathI jaina dharmanA abhyAsI vaidika paMDitAe 24 avatAreAnI kalpanA jainothI levAi ema mAnyaja karelI che. paNa je paDatA jaina dharmAMnA vizeSa abhyAsamAM nahi utarelA ane vairdika matamAM thaelI daza avatArAnI kalpanA yathArtha paNe nahi lAgavAthI peAtAnI judIja kalpanAomAM utarI gayA. jema vaDAdarAnA vidyA For Personal & Private Use Only Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 muM. 24-10 mAM garabaDa ane jarathostI. 387 dhikArI kacerIvALA jayasujalAle pitAnA graMthamAM-tulanAtmaka eka lekha lakhatAM jaNAvyuM che ke - "viSNune lagatI daza avatAra viSayaka kathAo sUryanI vividha dina carcA viSe thatI dazAo tathA kriyAo udezIne lakhAelAM rUpake sivAya bIjuM kazuM paNa nathI." (A vAta moTA vistArathI lakhAelI temanA graMthathI joI levI) vaLI AryonA tahevArane itihAsanA lekhake UkAMti vAdane Azraya laIne lakhyuM che ke-"masyA te hAtha paga vagarane ane phUmane hAtha pagavALA ema caDhatAM caDhatAM navamA avatAra rUpa boddhane pUrNatAne pahoMcele lakhIne batAvyo." vicAravAnuM ke jyAre navamA buddhAvatArane pUrNatAne pahoMcele. avatAra che ema mAnIe tyAre prAcIna paurANike e vedanA virodhI tarIke buddhane lakhyo tethI zuM vedamAM garabaDa thaelI ke buddha bhagavAne juThI garabaDa macAvelI samajavI? prAcIna paurANika buddhane bhagavAna mAnI vedane vireAdhI lakhI nAstikapaNe jAhera kare che. mAtA te mArI kharI paNa vAMjhaNI che. A kevA prakArane nyAya ? jenonA 24 tIrthakarane itihAsa TUMkamAM ame kramavAra, nAma, ThAma AdithI Ape che. vizeSa triSaSThi zalAkA purUSanA caritrathI joI le. jarathostI dharmamAM jenA gunAhanI dekharekha karanArA tretrIza phirastAo- sAMja vartamAna-zanivAra tA. 11 mI saparTobara 12. pR. 15mAM jarathostI dharma pharamAvelA-gunAha nAmanA lekhamAM. duniyAmAM dIsatI kudaratanI tamAma pedAza sAtha je kaI gunAha thayA hoya te tenI tejeza kema karavI. ApaNe jANIe che ke-ApaNA dharmamAM tretrIza mistAo jaNAvyA che ane te darekane kAMIne kAMI kAma niramANa karI ApyuM che. thoDA dAkhalAo dAkhala- ahuramajada" te jagatane pitA "bahamana" buddhi "aradIbahesta " Ataza, "asapana dAramada" eTale For Personal & Private Use Only Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 janmIna upara te "gavalaka" uparI che. jamIna upara gaMdI vastu nAkhI ane jhADapAnanAM nAhaka pAMdaDAM te "tIrayajadane " "asapana dAra mada" amAspadane ApaNe dIlagIra karatA heIzuM. vaLI keInI akalane hInI te keInI majAka mazakerIthI hAramajadane bahamananA dIla duHkhavatA hoIzuM. AvA gunAho ApaNe ja najIvA dAkhala karIe chIe, AvA gunAha ApaNI najare najIvA jevA lAge che kharA magara kudaratanI draSTie e sauthI behada meTA gunAha che, kudaratanI pedAza sAtha gunAha karavAthI kevaLa tevAja nahi paNa te cIja upara gavakala rahelA amasAspada, yajade, mane ne phirastAone vaTIka ApaNe neha te karIe chIe tretrIsa phirastAo kudaratanI tetrIza cIjo para gavakala che eTale banavA joga che ke-rejIduM kAma karatAM e saghaLAthI parezAna thaI zakAya nahi. e mATenuM eka te suMbhaNutarA-baMdagI ghaNA purANa vakhatamAM ApaNuM vaDilee belI che. jemAM pratyeka phirastA viSe lakhyuM che te nIce majaba-che "(jene pATha na ApatAM ame tene arthana karele batAvIe chIe. ) - 1 pAka paravaradagAra ! tuM meTe pAdazAha ! gebI madada karanAra hAlanI mane bhaviSyanI jIdaMgIne rakSaNahAra, e khudA, tuM mArI madade pahoMca. tujathI mane sukha, rajaka, rejI jIdaMgI ne dalita maLe che ane tujathIja mArI sarva svahAjate purI paDe che, tethIja e Izvara mane tuM sahAya thA? 2 e bahamana, buddhinA bahamana amasAspada ? mArA hRdayamAMthI lebha lAlaca ane deveza kADhI nAkha ane mArI buddhine nura bharelara tejasvI e aradI baheta? ahuramajadanA pavitra putra? Ataza huM nitya IzvaranI bhaktimAM lIna rahuM evI zakti mujamAM utAra mane tenI mulAkAta karavI mane satyavAdI kara ! ! o zaheravara? karUpAnI darUSTae tuM mane dalita ne sukha bakSa? ane premathI mArA bhaNI tuM je kAMI rahema kara ! pa e saMpadAramada? jamAnAnA saradAra! tArI zakitathI mane tuM jagatanI Aphata ane duHkhamAMthI bacAva ane A apavitra avanInA kacavATI A sthaLethI pavitra sthAne laI jA ItyAdika temanA graMthathI joI levuM." For Personal & Private Use Only Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvvv prakaraNa 41 muM. khristImAM Izvare 7 dinamAM jagata banAvyuM. 389 teviza phirastAonA viSayamAM mArA be bola. tetriza phirastAone kAmanuM nirmANa kena karIne ApeluM ? ane te kayA kALamAM nirmANa karavAmAM AveluM ? ane te Aja sudhI tenA te rahetA haze ke badalAtA rahetA haze? je A suSTi anAdinI che ema mAnavAmAM Ave te A badhA prakArano vicAra karavAnI jarUra kharI ke nahi? je teone eka jAtanA adhikAravALA mAnIe tyAre to teone pheraphAra thaveja joIe ane temane kAla paNa mukara heja joIe. jema A dunIyAmAM rAjAo ane moTA moTA hoddAdAre thAya che te kaI ekanA eka hatA nathI, te pramANe A tetrIza phirastAonA saMbaMdhe vicAravA jevuM kharuM ke nahi? bIjI vAta e che ke hiMdu dharmanA mULamAM mukhyapaNe tetrIza de manAyA che te pramANe namAdinA pheraphArathI A phistAo manAyA hoya evuM anumAna karavAmAM Ave te A parAvartana kenamAMthI kenAmAM thaeluM kalpavuM? purANakAroe tetrIza devatAonA vedanA ThekANe tetrIza karoDanI saMkhyA pAchaLathI goThavI ema ghaNA paMDitenA matathI nirNaya thayA jevuM che. A trijI vAta e che ke-mAnya karelA agara thaI gayelA parama pUjya devonI je prArthanA karIe che te rAgadveSAdikathI malIna thaelA ApanA AtmAone nirmala banAvavAmAM parama sAdhana rUpa che. je je uttamaguNe ApaNe meLavavAne cAhatA hoya te te guNanuM raTaNa jema jema adhika karatA rahIzuM tema tema ApaNe ApaNu AtmAne nirmala banAvavAnAja ane anta kAlAMtaramAM pUrNa guNanI prApti paNa meLavavAnAja mATe pUjya purUSanI prArthanA mahAguNane meLavI ApanArI che paNa nirarthaka rUpanI nathI ema e vAta dareka matamAM mAnyaja thaelI che. khrIstI dharmamAM sRSTi kartAnI mAnyatA khrIstI bAIbalanA pahelA prakaraNa "jInIsIsa mAM kahyuM che ke AraMbhamAM Izvare pRthvI ane svarga sajaryA. te pahelAM pralaya kALanA samudra upara aMdhakAra vyApI rahyo hato, temAMthI pRthvIne uddhAra karI teneM sAkAra banAvI. pachI paramezvare kahyuM ke prakAza thAo? eTale sarva sthaLe tirmaya For Personal & Private Use Only Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 prakAza vyApI rahyo. prabhue te joyuM, te suMdara lAgyu tethI prakAzamAMthI aMdhakAra judo pADI prakAzane divasa ane aMdhakArane rAtrI evuM nAma ApyuM. Aje divase prabhue AkAza upajAvI pANIthI ane pRthvImAMthI AkAza juduM pADavuM ane Akazanu nAma svarga ApyuM. trije divase-AkAza nIcenA pANIne eka sthaLe ekatra karyAM, te pANInA samUhane samudra kahyo ane sukI jamIna rahI tenuM nAma pRthvI ApyuM. A racanA izvare joi, tenA sauthI temane sASa thayA. pRthvImAMthI ghAsa ane jhADa ugADayAM ane izvarane Ubhija sRSTinI suMdaratA jaNAi. cethA divase-AkAzamAM prakAza pADavA e jaceti pUja pakaTALyAM. eka divasanA mATe sUrya ane bIjo rAtrInA mATe te caMdra, te bannenuM pRthvI upara paNa teja paDavA mADyuM ane te racanA paNa suMdara lAgI. pAMcame divase- pANImAM jIva pedA karyA te mAchalAM thayAM ane AkAzamAM uDatAM pakSI pedA karyAM. ane matsya ane pakSInI vaMza vRddhi thavA hukama karyAM, ane A aMDaja sRSTimAM paNa saudaya jaNAyAM. chaThe divase-ceAnija sRSTi pedA karI, temAM peTe ghasaDAtAM prANI ane pazu upajAvyAM, pachI peAtAnIja AkRti uparathI prabhue manuSyane ghaDI kADhayA. ane prabhunA aMzavALA jIvAtmA A pramANe sajAvI tene udbhija, aMDaja ceAnija sa` sRSTi upara adhikAranA sthaLe sthApyA, ane tenA paNa be bhAga karI eka purUSa ane bIjI strInI racanA karI. temane sRSTinA pradhAna pade sthApI temanA AhAra mATe sarva caiAjanA karI, vaza vRddhine mATe temane paNa AjJA karI. phaLadrupa thavAnI AzISa ApI. A sarva racanA prabhune ati suMdara lAgI ane te sadiyathI saMtuSTa thai sAtame divase prabhue vizrAMti lIdhI ityAdi. " A agrejonA rAjyomAM nAkarIne ravivAre ravivAre rajAe pALavAmAM Ave che te temanA prabhunA zAntinA divasa mAnIne apAtI hoya ema anumAna thAya che. AmAM jarA vicAravAnuM ke-- ApaNA hiMdurastAnamAM hiMdu vigeremAM ghaNA matA cAlI rahelA che ane te badhAe matavALA prAye pAte mAnya karelA izvarAne jagatanA kartA tarIke For Personal & Private Use Only Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 mu izvarathI sRSTi. rAmAnaDhA ane vaiSNavA. 391 atAvI rahelA che. jaino anAdikALathI cAlatI AvelI ane teja premANe cAlyA karavAnI A sRSTine batAve che. te lekha amee A graMthamAM prathamathIja atAvI dIdhelA che. vaidika-ghaNA izvarA jagatanI racanA karavAnA dAvA karatA potapAtAnI icchA pramANe lakhIne khatAvatA gayA che, temAMnu kiMcit svarUpa amee lakhIne paNa batAvI dIdhuM che. teja pramANe pArasIomAM, musalamAnAmAM, isuprIstaomAM paNa peAtAnA devaja A badhI sRSTi manAvIne mUkI gayAnuM jaNAvI rahyA che. A badhA izvarI jagatanA kartA sAcA che ema tA keinA paNa gaLe utare tema jaNAtuM nathI. temaja AmAMne phalANA izvara jagatanA kartA sAcA, evA paNa kharA niya Aja sudhImAM thai zakelA nathI. chatAM paNa badhAe matavALAmA peAtAnAja izvarane jagatanA kartA tarIke sAcA mAnIne beThelA che. A cAlatA prasaga isu khristane che-temAM prathama vicAravAnuM ke samudramAMthI uddhAra karI izvare pRthvIne sAkAra banAvI paNa samudra ane izvara A e kai vastunA upara rahelA hatA ? kemake pRthvI ane AkAza A be te izvare pachIthI banAvelAM che. A vAta prathama vicAravA jevI kharI ke nahi ? jyAre A vAtanA prathama khulAzA thAya tyAra pachIthIja bIjI vAtane vicAra karI zakAya ? have ApaNe badhAe jagatanA kartA dezanA saMbadhe bhelA vicAra karIe ke AmAMnA koI paNu deva jagatane kartAtA jarUra hovA joIe ? ema mAnIe tyAre te te devanA saMbaMdhe kAlanA niNaeNya ane tenI sAthe A sRSTinI racanAnA kALa paNa jarUra vicAravA paDaze. ane te deve kayA kayA masAlAthI kayI kayI vastuo banAvI ? ane te masAlA kace ThekANethI pedA karyA ? A khadheAe vicAra karavAnI ApaNane jarUra paDaze. kadAca te devane anAdinA batAvIne cheDA cheDAvI daizuM, paNa tene anAvelI vastuM kayA masAlAthI manI ane te masAlAne deve kace ThekANethI melavyA ane te kayA kALamAM A sRSTi banAvI A badhA vicAra te jarUra karavA paDaze ? amArA vicAra pramANe-jagata kartAnA saMbaMdhe vaidikAe uparacATIyA vicArA ghaNA lakhIne manAvyA che, ane chevaTe brahmA, viSNu ane mahAdevane bhegA meLavI dIdhA. temAM paNa gADhatuM na AvatAM vedomAM ekalA brahmAne kAyama rAkhavAnA For Personal & Private Use Only Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 prayatna karyAM paNa, brahmA kANu ? ane kevA ? rAmacadrAvatAre vaziSTajIne puchatAM nirNaya meLavI zakayA nathI te| pachI brahmA jaganA kartA hatA tenA niya kayAMthI thai zakavAnA hatA ? jIvA amArA brahmAnA saMbaMdhanA lekha jevI rIte pIrANApaMthavALAee vaidikamAM manAelA matsyAkrika daza avatArezane grahaNa karI peAtAnA pIrANA paMthanI sAthe joDIne batAvyA che tevI rIte bIjA badhA matavALAoe peAtAnA devanuM nAma pragaTa karI teNeja jagatanA kartA tarIke gADhavI dIdhA che ema kahevAne khAdha ze| Ave tema che ? mATe A viSayamAM badhAMe satya zeAdhakAne vicAra karavAnI bhalAmaNa karI A viSayathI rajA lauM chu. rAmAnaMda ane vaiSNava AryAnA tahevArAnA itihAsa. pR 222 thI jIve. " rAmAnaMda, vaSNava dharmanA prava`ka, khrIstI zakanA 14 zaukAma, temanA ghaNA ziSye paikI 13 prasiddha thayA. eka rajaputa, eka musalamAna (kabIra) eka hajAma, eka naTa, eka camAra ema judI judI jAtanA hatA. padmAvatI nAmano eka strI, A ziSya maDaLamAM hatI. kazmIre rAmabhikatane paMtha vadhAryAM vAlmIkinA avatAra gaNAtA tulasIdAse rAmacaritra lakhIne uttara hiMduratAnanA leAkeAne rAma bhikatamAM lagADayA. pachI vallabhAcArye leAkeAmAM puSTi mArgI nAmanA saMpradAya cAluM karyAM. ane viSayeApabhAgane tiraskAravA nahi evuM kahevAthI vallabhIpatha nIti mArgathI paDayA. " 66 AgaLa hiMdustAnanA mukhya dharmo-pR. 99 mAM-" jagannAthanI pUjA 16 mAM saikAnI zarUAtamAM zarU thaelI che ane caitanya ghaNA kharI tene prasAra karyAM che caitanyanA maraNa pachI temAMnA keTalAka bhAga dhanA upadeza kartA ane keTalAka zAririka premanA vicArane vadhAre agatya ApatA. dharmanA pravA AgaLa pR. 100 mAM sAlamA saikAmAM vallabha svAmI mukhya hatA, tene AThe jAtanI pUjAnI kriyA sthApI jemAM kRSNanI mUrti bALaka tarIke mAnIne navaDAvavAmAM AvatI, lepa thatA, sArApeAzAka paherAvavAmAM AvatA anejemAM khUbasurata strIo ane iMdriya, bhAgane vadhAre mahattA apAtI, evA dhama paisAdAra zekhIna ane viSayAzakata manavALA mANasane ghaNuAja khe McatA. ane manuSyanI peAtAnI AzaktinA mhAnA tarIke gaNAtA. 97 For Personal & Private Use Only Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 41 muM. satyavatuM -durAgrahathI dUraja rahe. 33 AmAM mArA be mela--ghaNA matavALA parastrInA saMgIne narakanA adhikArIo batAve che . teA pachI bhagavAnanI bhakitanA mhAne parastrInA saMgI peAtAnA AtmAne adhegatimAM nAkhavAvALA kema nahi? parastronA saMgathI kalyANa thatuM hoya tyAre teA kaulikamata ( kAMcalIo mata ) kayAM AchA darajAnA che ? purva kALamAM thaelA meTA meTA RSi mahAtmAonA mata khetAM dharmanI ceADI paNa zraddhAvALA bhagavAnanA nAme AvuM akAya karavAne lalacAya khA A matathI bhaviSyamAM sa MsAranA mahAcakramAM ( cArAzInA pherAmAM ) nAkhavAvALeAja thAya. viSayanA lAlacu vezyAnI dukAne kheMcAya paNa te tarapha kheM'cAyA pachI tenA jAna mAlanI zI hAlata thAya ? jo ApaNe pUrvanA mahAtmAonA vacanane vicArIe tyAre teA pelA vezyAnA saMgIthI A dharmanA mhANe ThagAtA ane bIjAne ThaMgate ghaNA halakAmAM halakA lekhAya mATe dharmanI icchAvALA sajjanene huM mArI huka buddhithI cAgyADa cagyane vicAra karavAnI bhalAmaNu karU chuM. dUSita vastunA durAgrahamAM khIjA zA mATe paDe ? joke paurANAdikanA kartAoe A dUnIyAmAM ene pradhASa karI mukayA hatA ke veda anAdinA che, izvara kRta che. athavA izvara datta che ane satattvanA khajAnA rUpe che ane tenA AzrayathI banelA-brAhmaNa sa MsthAnA, UpaniSad graMthAnA, smRtinA grAnA ane purANanA lekha saMbaMdhe taka nita na karatAM kahyA pramANe mAnyaja karI levuM tenA saMbaMdhe kahI paNa gayA che ke- purANaM mAnavo dharmaH sAMgo vedazcikitsita: AjJA siddhAni catvAri na haMtavyAni hetubhiH // 1 // bhAvArtha-aDhAra purANa, manu RSinA kahelA dharmAM, badhA aMgeAnI sAthe vedo, ane vaidyaka A cAra jAtanA zAstrAmAM je pramANe kaheluM DAya te pramANe sarva mAnya karI levuM. paNa temAM koie tarka vitarka karIne tenuM ba'Dana maMDana karavuM nahi. // 1 // AgaLa jAtAM bIjA ThekANe vedArdikanA jANu paDitAja tarka vitarkamAM UtaratAM satya tattvAnA mArgane khare pAce| hAtha na AvatAM potAnA manathI mujAine lakhatA gayA che ke 50 For Personal & Private Use Only Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 zrutayo'pibhinnAH smRtayo vibhinnAH / naikomuniryasya vacaH prabhANaM dharmasya tattvaM nihitaM guhAyAM / mahAjano yena gataH sa paMthAH // 2 // 394 bhAvAtha--vedanI zrutio te paNa manna bhinna svarUpa vAlIo, pramANu vinAnI, aneka RSayAnA hAthathI lakhAelI che, temaja smRtikArAnA mata paNa ekekathI eka malatA AvatA nathI. temaja A badhA lekhake mAM te koipaNa eka mahApurUSa thaele nathI ke jenu vacana sarva mAnya thaeluM hoya ? na jAne te badhA zrutikAro ane smRtikArA, dharmanA tattva kai guphAmAM mukIne gayA che te kAMi samajAtu nathI. chevaTe thAkIne emaja kahyuM ke moTA puSo je raste gayA che teja raste cAlyA javuM. ? / / 2 / jaina dharma ekaja sarvajJa purUSanA kahelA, tattvAthI bharelA, pUrvADapara virAdha rahita jainetara aneka tattvajJa puruSothI mAnya thaelA, kadAca te paDitAnA jovAmAM Avye na heAya tethI AvA nirAzAnA UdgArA kADhavA paDayA hAya ? paNa Aje aMgrejonA rAjyamAM tevA prasaMga janAtAthI. mAtra niM pakSapaNe satya tattvanA khAja karanAraja paheAcI zake e nivivAda che. dASathI dUra rahI guNa grahaNa karavA temAM niMdAzI ? - lAka tattva nirNaya nAmanA graMthamAM zrI haribhadra sUri kahe che ke netrairnirIkSya viSa-kaMTaka - sarpa - kITAn samyak pathA vrajati tAn parihRtya sarvAn / kujJAna- kuzruti- kudRSTi- kumArgadopAn samyag vicArayatha jotra pApavAr; // 22 // 66 bhavA--jIe ke--jera, kAMTA, sarpo, ane kIDAone, netrathI ke vicArathI peAtAnA bacAva karIneja ApaNe ApaNI pravRtti e karIe chIe. teja pramANe aneka prakArathI sRSTi UpattinI kalpanA rUpa-3jJAnanA, jIvAnI hiMsA karavAthI paNa dhama janAvanAra-kuzrutinA, rAga, dveSa, mAha ajJAnAdikathI dUSitane paNu deva tarIke mAnavArUpa kudRSTinA, ane ekAMta nityAdika pakSanA kadAgraharUpa kumAganA, doSone varjine pUrvADapara vizeSa rahita satya dhanA mAne zAdhie te temAM kayA prakAranI niMdA gaNAya ? tenA jarA vicAra karIne jIvA ? ( te graMthane AAka 21 me che. ) ( A eAka prasaMga prApta thatAM pharIthI lakhavAno jarUra paDI che ). ? eja graMthakAre 20 mA zrlAkamAM vicAranAM sAdhana batAvyAM che. For Personal & Private Use Only Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 395 noonnonvarannan innom prakaraNa 41 muM. vicAra vinA satya hAthamAM na Ave. zrotavye ca kRtau kau~, vAg buddhizca vicaarnne| yaH zrutaM na vicAreta sa kArya viMdate kathaM // 20 // bhAvArtha-sAMbhalavAne mATe be kAne malelA che. temaja-jaina, vaidika ane baudhdha e traNa Arya dharmanAM vA eTale zAstra paNa vidyamAna che. temaja vicAra karavAne buddhi paNa malelI che. ane e traNe zAstrakArenA matamAM keTalAka matabhede paDelA najare paDe che. te sAMbhaLIne je satyADa satyane vicAra nathI karatA te satya tane kevI rIte melavI zakavAnAM che? bIjA badhA mate svataMtratAnA nathI paNu temanA phAMTA rUpanA che. tethI ja e traNemAM tapAsavAnuM jaNAveluM che. jeno pitAnA zAstranI pravRtti sarvajJa purUSathI thaelI mAne che ane vAstavika rIte che paNa temaja vaidika ane bauddha dharma vAlA mUlamAM sarvattane inakAra karIne beThelA che tethI temanA zAstronA lekhamAM ekaja viSayamAM aneka matabhede ApaNe pratyakSa joIe chIe. tethI temanAmAM thayelA matabheda batAvI rogya vicAra karavAnI taka ApavAnA mATe A amAro prayAsa che. pratyakSa virUddhanA lekhe vedanA paNa kema na vicAravA ? buddhimAnA mATe nItImAM kahyuM che ke - kevalaM zAstra mAzritya na kartavyo vinirNayaH yuktihInavicAretu dharmahAniH prajAyate // 1 // * bhAvArtha. koIpaNa vAtane ke tatvano ja vicAra kare che te prathama pitAnA sUma buddhithI vicAra karyA vagara kevala zAstranA lekha mAtrathI pitAne nirNaya karI le nahi. kAraNa te zAstranuM kathana jo pratyakSamAM yutithI hIna- vicAra vAtuM hoya, temaja loka vyavahArathI paNa virUddha vicAra vAluM hoya te, tevA zAstrathI ApaNane dharmanI prApti na thatAM ulaTI dharmanI hAnija thAya. mATe A sarva sAdhAraNa nItine ApaNA manamAM ThasAvyA pachI, potAnA matane durAgraha dUra rAkhI madhyaratha buddhithI vicAra karatAM ane te te zAstranA vicAramAM UtaratAM ja ApaNane satya kathAone ke satya tane sAra sahaja malI Ave che. svabhAvathI utpanna ane nAza thatA padArthone phera badala karavAne samartha keNa che ? rakaMdapurANa. khaMDa 1 lo. adhyAya 14 . patra 105 mAM juo- For Personal & Private Use Only Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanananananinnnnnnnnnnMAMAN 396 " tatvatrayI-mImAMsa. ' khaMDa 1 RSayo manujA devAH ziva brahma mUkhA api madhyartha nA sivate vesTa bava mArA 89 mo che. - bhAvArtha-cAhe A lekamAM meTA-raSio hoya, ke manuSya heya, ke cAhe devatAo hoya, eTaluM ja nahI paNa sAkSAta dunIyAnA kartArUpe manAelA brahmAja kema na hoya, agara sAkSAta mahAdevaja kema na hoya, are sAkSAta viSaNu bhagavAna ke je traNa lokanA nAtha manAyA che te ja kema nA hoya paNa je padArtho je pramANe potAnA svabhAvathI thatA AvyA che, ane AgaLa bhaviSyamAM thayA karavAnA che te padArthomAM pheraphAra karavAnI sattA koNa che arthAta A badhA batAvelA mahApurUSemAMthI keInI paNa sattA che ja nahi. juve ke samudranI bharatI ane oTa anAdikAlathI yathAvasare svabhAvathI thayAkaratIne pheraphAra keNa karI zakayo che? arthAta keIpaNa karI zako ja nathI teja pramANe aneka svarUpanA padArtho svabhAvathI thatA pheraphAra karavAne samartha keI che ja nahI. tethI ame vicAra pUrvaka sarvAnA vacanathI kahIe chIe ke brahmA, viSNunA, mahAdevanA ane trASionA saMbaMdhe je meTI moTI sattAo jemake brahmA brahmAMDane vIMTAI vaLyA, aDamAM AvIne bharAyA, maMDana mizrapaNe janma. viSNu-bhakatenA mATe avatAra letA rahyA, datyanuM leDI pItA rahyA mahAdeve sATha hajAra putre ApI dIdhA vagere je vAta batAvIe che te prAya purANakAroe kalpita ane AlapaMpAla rUpanI ja lakhIne batAvelI jaNAya che. mArA vicAra pramANe mArA lekhethI Apa sajajanapurUSe paNa sUma daSTithI joI zakaze evI mArI dhAraNA che. AgaLa te jInI bhavitavyatA upara AdhAra hoya che. bhinnavicAranA izvara parama jJAnIo hoya ? sarvamatamAM dharmanA pAyA je kharA nItinA naMkhAyA che te te sarva mAnya thayA ja haze, ane te kaI parama jJAnInA taraphathI ja naMkhAelA che. ema sarvene mAnya karavuM ja paDe che. jemake kaI jIvane dukha na devuM, jaDa na bolavuM, corI na karavI, parastrIne mA bahena gaNavI, dhanane saMteSa rAkha, kaeNdha, mAna, mAyA, lobha, IrSA, dveSAdika jeTalA pramANamAM adhika teTalAM ja pramANamAM dukha ApanArA che ema sarva matavALAoe mAnyaja rAkhelA che, tethI te badhAe mate eka kaI satya dharmanAMja phAMTA che. ema kahevAmAM zI harakata? ane te satya nItimAM je je matamAM viparIta bhAsa thatuM hoya te eka prakArane vikA For Personal & Private Use Only Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvv - prakaraNa 41 muM. sRSTi kata badhA devene vicAra sAthe. 397 raja gaNAya? te sivAya-parokSanA viSayamAM nitithI dura ane buddhinA viSayathI agya-kevaLa IzvaranI lIlA ke sattA AgaLa dharI pramANothI virUddha, leka nItithI virUddha, viSaya lakhAyA hoya te te pramANa rUpathI kevI rIte mAnI zakAya? tenA udAharaNamAM-A sRSTi kartAneja viSaya juo-brahmAdika judA judA devanA nAmathI ke vicitra prakArane gATha che, te amArA taraphathI bahAra paDAvelA " jainetara draSTie jaina" nAmanA pustakathIja vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. ane mAtra sAmAnya vAta ja jaNAvuM chuM-musalamAnenA graMthamAM suSTine kartA baMdA, Isu khristImAM Izvara, hiMdu zAstromAM-kaI kahe che ke A sRSTi brahmAe racI, bIjA-viSNune, mahAdevane, devIne, rAmane. ema jenA bhakatoe je deva mAnyA teja A badhI suSTinA utpanna karavAvALA. ane badhAe prakAranI sattAvALA paNa teja, A suSTinA kartAomAMne kayo sarva sattAvALe ApaNe tAravI kADha. * jaina graMthakAra kahe che ke A sRSTi anAdi kAlathI ekanI ekaja pravAha rUpathI cAlatI AvelI che. jemAM eka ja divasamAM-savAra, bapora ane sAMja. eka varSamAM-ziyALo, unALe, ane varSAkAla rUpa cakra kudaratathI sadAkAla thatAM ApaNe pratyakSapaNe joIe chIe, te pramANe satya yugAdika kAlanAM cakra lAMbA kAlavALAM purANakAroe paNa batAvelAM che. ane suSTine bhagavaTo karavAvALA anaMtA anaMta rAjAo thatA AvyA che ane AgaLa paNa anaMtAoja thavAnA. te pramANe A sRSTimAM dharmanA pravartaka paNa anaMtA anaMta thaI gayA ane AgaLa bhaviSyamAM paNa thavAnA. paraMtu A avasarpiNInA duHkhada kAlamAM vartamAna sthitinA keTalAka dharmanA pravartakenA anuyAyIoe pitAnA mAnelA prabhune A sRSTinA kartA ane sarva sattAvALA lakhIne batAvyA te kalpanA rUpe mAnavA ke satyarUpanA? A vAtane vicAra sUma daSTithI paMDitene karavAne che? - je ke-kubhakAra ghaDo banAve che teja bane che. ane rAjAothI raiyata maryAdita paNe rahe che. tema suSTinA kartA ane tenA niyatA paNa eka hevo ja joIe. AvA prakAranI dalIla mukI, pita pitAnA prabhune sRSTinA kartA, marajI pramANe AkAza ane pAtAlane goThavI gayelA, ane pitAnA jevI sattA dharAvanAne nAza karIne gayelA, evA prakAranA manAelA prabhuemAMnA kayA prabhune zreSTha mAna? kuMbhAra ghaDe banAve che te AjIvikAnA mATe ane rAjAonuM For Personal & Private Use Only Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 tatvatrayI-mImAMsA. , khaMDa 1 wwwvvwvvvvvvvvv rAjya mAMjha zeSanA mATe--mATI Adi aneka sAdhane meLavyA pachIthI ja te te kAryamAM pravRtti karI zake che. tema mukatAtmAne AjIvikA kaI? ane meMjha zekha zI ? AkAza pAtAla hatAM nahI aMdhakAra. zemAM vyApe haze? ane tevA ghera aMdhakAramAM prabhu pite kyA ThekANe ane keTalA kAla besI rahyA pachI suSTi utpanna karI haze? A badhu ApaNe vicAravAnuM che ke nahI ane kaI paNa prakAranA aMta vinAnI A vizAla pRthvI (suSTi) banAvavAnA sAdhane kayA brahmAMDamAMthI lAvIne A dekhIti sRSTimAM mukyAM haze? temaja suSTinA karavA vALAbadhAe Izvaro judI judI dizAo batAvI rahyA che. suSTi utpattinA kAlanuM pramANa keIe cekasa batAvyuM nathI, te pachI satya vastunA zekene pRthvInA kartA kayA IzvarathI saMtoSa mAnI le ? " - have kiMcita cAla viSayane vicAra--pralaya pachI samudra upara aMdhakAra zAthI? ane pralaya kene kare? ane te kaI kaI vastune? ane te keTalA kAla rahele? AkAza pRthvI te pachI banAvyAM. aMdhakAra zemAM vyApele? te aMdhakAramAM Izvara keTalA kAla sudhI besI rahyA pachI kaye ThekANe Izvare prakAza thavAne Adeza karelo? mAchalAM. pazu, pakSIo banAvI vaMza vRddhine hukama karyo, te te badhA puNya pApa vinAnA banAvyA ke pRNya pApavALA? vaMzavRddhinA AdezathI vRddhi thatI AvI che te badhA navA navA jI Aja sudhI kyA ThekANethI AvatA rahelA samajavA? - ItyAdika aneka bAbate suSTi kartAnA sabaMdhe vicAravAnI che, te nyAya buddhinA paMDitAeja vicAravI. Iti aneka bAbatenA vicAra svarUpanuM prakaraNa 41 muM saMpUrNa. prakaraNa 42 muM. jaina itihAsa pramANe 11 rUdranuM svarUpa pradurana sUri kRta-vicArasAra prakaraNa pR.103 thI. gAthA 473 thI 476. prathama 11 rUdronAM nAma-1 bhImAvalI, 2 chatazatru, 3 bhadra, 4 vizvAhala, 5 supratiSTa, 6 acala, 7 puMDarIka, 8 achatadhara, 9 achatanAtha, 10 peDhAla, 11 satyakicuta, A agIAre vyakitao rUkanA nAmathI jaina graMthomAM prasiddha che. teo tIrthakarenA parama bhakata heI aMga (vidyA nA dhAraNa karavAvAlA hatA. A nAmavAlI gAthA 473 ane 474 mAM Apela che tene ja artha nIce pramANe che. For Personal & Private Use Only Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. jaina ane vaidikanA 11 rUdrone vicAra. 39 pA AAAAAAAAN te kayA kayA tIrthakaranA samayamAM kaNa kaNa thayA te batAvIe chIe. pahele bhImAvalI, pahelA RSabhadevanA samayamAM thayo. bIje jitazatru, bIjA ajitanAtha tIrthakaranA samayamAM thaye. have AgaLa 3 lAda, 4 vizvAhala, 5 supratiSTa, acala, 7 puMDarIka, 8 ajitadhara, 9 ajitanAtha, ane 10 me peDhAla, e kramathI-navamA suvidhinAtha tIrthakaranA samayathI te selamAM zAntinAtha tIrthakara sudhI, ekekA tIrthakaranA samayathI ekaika thatA AvyA che tyArabAda agyArame rUdra je satyakita che te 24mA tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAnanA samayamAM thayA che. A agIAre rUdronuM kathana dazamA pUrvamAM vistArathI keheluM che. A artha gAthA 475-476 no karIne batAvyo che. dazamA pUrvamAM varNavelA agIAra rUdrone kATha. rUdronAM nAma. te kayA kayA tIrthakaranA samayamAM thayA. bhImAvalI RSabhadevanA vakhate ajitanAthane , suvidhinAthanA , jitazatru bhadranAmA vizvAhala supratiSThA zItalanAthanA zrI zreyAsanAthanA , acala zrI vAsupUjyanA , puMDarIka zrI vimalanAthanA , ajitadhara, zrI anaMtanAthanA , ajitanAtha peDhAlanAmAM zrI dharmanAthanA , zrI zAntinAthanA , zrI mahAvIranA , satyakIsuta For Personal & Private Use Only Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 tetrayI-mImAMsa.. khaMDa 1 A 11 rUdronA saMbaMdhe kiMcita vicAra - che. A avasarpiNI kALamAM eka kaTAkeTi sAgaropamane je cothe Are gaNAvyuM che temAM jevI rIte-24 tIrthaka, 12 cakravatIo, ane baLadeva, viSNu prativiSNunA nayanAM trika thayAM che tevI ja rIte A agIAra rUdrapaNa gaNAvelA che. vakhate vakhate bhulatA dharmanA mArgane batAvanAra te tIrthakare, che e khaMDanA sajAene tAbe karanAra te cakravartIe, traNa khaMDanA rAjayane tAbe karanAra jenA hAthethI marAya te viSNu (vAsudeva) ane je mare te prativiSNu (prativAsudeva) tevIja rIte aMga (vidyA) ne meLavI rUdra padane dharanAra te rUdra samajavA. paraMtu te vyakitao ekanI ekaja hatI tevI mAnyatA jenonI nathI. mAnyatA evI che ke-je jIve jevA prakAranuM puNya meLavyuM tene tevA tevA prakAranI padavI prApta thaI che. A badhA meTA hoddAdAremAMthI keTalAka te mekSamAM cAlyA gayA ane bAkInA javAnA tethIja gaNatrImAM laI lIdhelA samajavA. IyeluM vistaraNa Iti jaina pramANe 11 rUdro thayA che te batAvyA. vaidikamate 11 rUdranuM svarUpa. kaMdapurANa khaMDa 6 The. adhyAya 276 me. patra 31 thI. sute kahyuM ke hATakezvaramAM agIAra rUdra che. A vAta sAMbhaLIne traSio belyA ke-gaurI che bharyA ane sakaMda che jemane putra, evA phate ame ekaja sAMbhaLyA che. sute kahyuM tamArI vAta sAcI che. rUkate ekaja che. paNa agIAra kevI rIte thayA te sAMbhale-- vArANasInA munione hATakezvaranAM darzana karavAnI IcchA thatAM, pahele jANe paheluM darzana huM karuM ane bIje jANe paheluM darzana huM karuM. ema spardhA karatA cAlyA. hATakezvare temane abhiprAya jANIne, te trASiene pitAnuM darzana ekIsAthe ApavAne mATe-trizula, traNanetra, jaTA, ardhacaMdra, ane phaMDa mAlAnA svarUpe, pAtAlamAMthI nAgalokanA chidra ekIsAthe mIkaLI, badhA RSione jude jude ThekANe darzana ApyAM. pelo jANe mane prathama darzana malyAM ane pele jAne mane prathama darzana maLyAM. ema jANI ekAdaza tApase pAtAlamAM pezI stuti karavA lAgyA. pachI rUdra brAhmaNane kahyuM ke he tApasottama ! huM ekAdaza prakArane tamArI bhakitathI tumAna thaye chuM, je tamArI IcchA hoya te varane mAge? tyAre te tApasee kahyuM ke jo Apa tuSTamAna thayA che te, Apa amArA vAste For Personal & Private Use Only Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNu 4ra mu. vaidika--dranA saMbaMdhe vicitra prakAranA lekhA. 401 A dunIyAmAM agIAre svarUpathIja rahA, ame paNa hATakezvaramAM rahIne ApaNI Ara:dhanA karIzuM. pachI mahAdeve kahyuM ke jayAre tamArI icchAja evI che te jAvA huM paNuM A agIyAre smRtionA svarUpathI sadAkALa rahIza. paNa eka mUrtithI kailAsamAM rahIza, eTaluM kahIne trinetra bhagavAna adRzya thaI gayA, pachI temanI sevAnA phulenuM varNana che. A adhyAya zlAka 43 thI pUrA karyAM che. " AgaLa 277 mA adhyAyamAM sutane RSioe pUchyuM ke vArANasIthI AvelA brAhmaNA kayA kayA nAmanA hatA ? ke jemanI bhakitathI eka rUdranA aMgAAra prakAranA rUdre thai gayA ? pachI sute kahyuM ke-1 mRganyAla, 2 sasa MjJa, = nirdita, 4 mahAyaza, 5 ajaikapAda, d ahiyudgha, 7 pInAkI, 8 para tapa, 9 dahana, 10 izvara, 11 pAlI. A upara atAvelA brAhmaNeA je nAmanA hatA teja nAma konAM paNa rAkhavAmAM AvyAM hatAM. pachI te te rUdronA nAmanAM dAna, japa, karavAnuM vistArathI lakhIne batAvyuM che aneM 277 mA adhyAya pUrA karyAM che." kicit samIkSA...jainonA agIAra ddo ghaNA lAMbA lAMkhA kALe tItha karAnA bhakatA, bhinna bhinna vyatikanA,temaja nAmathI paNa bhinna svarUpanA batAvyA che. A tarapha vaidika matamAM ekaja samayamAM ekaja rUdra bhakata brAhmaNeAnA nAmathI prasiddhivALA lakhIne batAvyA che. te paNa pAtALa phraoNDIne na jANe kayAMthI AvyA ane A vAta kayA kAlamAM banI ? A mAM keipaNa prakAranA patto ApaNe meLavI zakIe tema nathI. AgaLa teA vAcake vicAra karIne batAve te khare. paMDita gurUdatta vidyArthInA lekhA-anuvAdaka caMdrezakara namadAzaMkara paMDayA-khIe. ela ela, khI vakIla hAikorTa muMbAI 4, sa. 1914 vaMDAdarA luhANAmitra presamAM chupAeluM ---- pR. 118 thI 119-zatapatha brAhmaNamAM lakhyuM che ke sahu yAjJa vaya zAkAlyane kahe che ke " izvaranA mahimA vyakatta karanAra tetrIza devatA che-8 vasuM, 11 rUdra, 12 Aditya, 1 iMdra, ane eka prajApati, kula 33 51 For Personal & Private Use Only Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayI- mImAMsA - khaMDa 1 AThavasu nIce mujaba-1 agni, pRthvI, 3 vAyu, 4 aMtarikSa, " Aditya, 6 ghI, 7 caMdramA, 8 nakSatra, e AThavasu kahevAya che. kAraNake badha padArtho temAM rahe che, ane je kAMI jIve che, hAle cAle che, ane vidyamAna che, te sarvenA nivAsa te che. 11 rUdrA nIce mujaba-10 prANa ane 11 AtmA A rUdra (rUdra eTale raDavuM te uparathI) kahevAya che. kAraNake jyAre te deha ne jAya che tyAre te marI jAya che. ane maranAranAM sagAo rahe che - 12 Aditya te 12 mahinA je samayanI gaNatrI kare che, teo A ditya eTalA mATe kahevAya che ke teo potAnI gatithI mAsa kare che ane tethI badhA padArthonA virene krama nirNata kare che. arthAt dareka padArthanA. samayane vyaya nirNata kare che. Aditya eTale tevA vyayanuM kAraNa che I-eTale sarvavyApI zakita athavA vidyuta. prajApatieTale brahmA (arthAta kalAnA mATe Avazyaka padArthonA saMgraha, athavA zIkhavA zIkhavavAne mATe mANasenuM ekatra thavuM) ene artha pazuo paNa thAya che. yajJa ane pazuo prajApati kahevAya che. kAraNa ke tevAM kAryothI ane upayogI prANIothI jagata ne pitAnA nirvAhanAM sAdhane maLe che. je - zAkalya puche che ke-" tyAre traNa devatA kayA?" yAjJavalakaya uttara de che ke traNa loka" (arthAta-thAna, nAma, ane janma)" teNe puchyuM ke-"be devatA kyA? " yAjJavalkaye uttara dIdho ke "prANa ane anna" teNe puchayuM ke- adhyartha zuM? " yAjJavalkaye kahyuM ke- adhya eTale sarva vyApI vidyuta jagatane poSanAra ke je sUtrAtmA nAme oLakhAya che. - chevaTe teNe puchayuM ke eka devatA ke? yAjJavalkaye kahyuM-brahma" jene aditi kahe che" pR. 120 zatapatha brAhmaNamAM kahelA-ATha vasue te ATha sthAne che, agIyAra rUdrAmAM-AtmA ane daza prANu ke je manane svayaMbhU vyApa kahevAya temane samAveza thAya che. A " bAra AdityamAM samaya AvI jAya chevidyuta e sarva vyApI zakita che. jyAre prajApatimAM (yajJa tathA pazuo) For Personal & Private Use Only Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. vIke-rUdranA saMbaMdhe vicitra prakAranA lekha. 403 mananA ichA pUrvaka vyApArI AvI jAya che ema gaNI zakAya. pR. 121-maeNkasa gyulara lakhe che ke jo ApaNe pAribhASika zabdo vAparavA hAya tA veDhAnA dhama anekezvara vAdanA che, akezvara vAdanA nahI. RgUvedanA prathama aSTakanA 20 mA sUkatanA aMtamAM che ke--mahAna devA tarapha bhakitabhAva tathA nAnA devA tarapha bhakitabhAva, nhAnAe taraph bhakitabhAva, vRddho tarapha bhaktibhAva amhe ane teTalI izvaranI upAsanA karIe chIye. huM vRddha devAnI stuti na karIe te ? * pR. 122-zarUAtamAM hiraNyagarbha sAnerI jaMtuutpanna thaye| te AkhA vizvane ja mathIja pati hato. heNe pRthvI ane A kAza sthApyAM kayA devane amhe amhA cajJa aSaNa karIe ? " meMkasa skUlara ityAdi|" AmAM vicAravAnuM ke-rAtapathane lekha prAcInamAM prAcIna gaNAya che temAM -agni Adi devAne ATha sthAna kahI ATha vasu tarIke oLakhAvyA che. / 12 AdityathI samaya dharma jaNAvyeA che. 1 11 AtmA sAthe daza prANa te agIyAra rUdro tarIke batAvyA che. I te sabyApI zakti, athavA vidyuta, ema e a batAvyA che, yajJa tathA pazuone--prajApati tarIke oLakhavyA che. -~ AmAM krIthI vicAravAnuM ke-vedakAlamAM A tetrIza ( 33 ) devatAe anAyA hatA ane RSie temanI prAthanA karI-vedomAM sUkatA ne sUkatA bharI detA. brAhmaNa kAlamAM-8 vasu te ATha sthAna thayAM. 12 Aditya te-samaya ( kAla ) svarUpa nA thayA. 5 AtmA ane tenA daza prANa 11 rudrI thayA. 2 caMdra hatA te-savavyApI zakita ane vidyutta svarUpanA thayA, ane je prajApati hatA te-yajJa svarUpanA ane pazuonA svarUpanA banI gayA. // kAlamAM viSNunuM nAma nizAna paNa khAla karatAM janAtu nathI. // A brAhmaNa have ApaNe purANu kAla tapAsIe-veda ane brAhmaNa kAla sudhI je devatAonI sa MkhyA tetrIzanI hatI te purANeAmAM tetrIza karADanI thai. veda kAlamAM 11 rUdro judA svarUpanA hatA, te brAhmaNu kAlamAM-daza prANu sAthe ekaAtmA rUpe goThavAyA, tyAre, purANAmAM-ekaja rUdra agIyAra jananA nAmathI prasiddha tha aneka utpAtenA macAvanArA thayA tenuM svarUpa A graMthathIja joi zakAze. 5 * jona maoNka dhArmi ka sudhArA, bhAga 3 vaidika hiMdudha For Personal & Private Use Only Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 tatvanayI mImAMsA. khaMDa 1. vedamAM je prajApati-nAnA IDAthI prasiddhi pAmyA hatA te zata pathamAM yajJa svarUpanA ane pazuonA svarUpathI lakhAyA, tyAre purANamAM temane jagatanI utpatti karavA vALA TharAvyA, zata rUpAne ghaDatAM vyabhicAranI IcchA vALA thayA. tethI jage jage para vagevAyA. juve amAre bramhA saMbaMdhI pUrvane lekha eTaluM ja nahI paNa brahmAthI jagatanI utpatti thayAnAM be cAra sUkate cAre vedamAM pAchaLathI gaThavyAM A vAta maNalAla nabhubhAI dvivedIne lekho vicAre che ke vedamAM vighaNu che ke nahI paNa-zatapathamAM te nAma nIzANa jaNAtuM nathI, te viSNune purANamAM ne gItAmAM vAraMvAra avatAra laI A duniyA ne uddhAra karavAvALA lakhIne batAvyA. A badhI vAte kayAMthI lAvyA ane vicitra rUpe zAthI gehavAI sajaja ? jarA vicAra karIne jeze ! jaina pramANe mahAdevajInI utpatinuM svarUpa tIrthakaranA sevako be prakAranA-ahiMsAdika vratanA pAlake te zrAvake ane bhakitamAtranAja karanArA te bhakate. mahAvIra svAmIne bhakatamAMnA eka satyakI nAma paNa bhakta hate. tenuM svarUpa nIce pramANe - vizAla nagarInA rAjA ceTaka, tenI chaThI putrI sujeThA-kumArIja sAthvI thaI. keI vakhata potAnA makAnamAM AtApanA letI. evA avasaramAM-vidyAsiddha peDhAla nAmane parivrAjaka-pitAnI vidyA ApavA brahmacAriNInA putrarUpa pAtra khelavA lAgyuM. tene rAtrinA samayamAM zItanI AtApanA letI sujeSTAne nagnapaNe dekhI. te saMnyAsIe pitAnI dhuMdha vidyAthI aMdhakAra phelAvI, te sAdhvIne bebhAna karI tenI penImAM pitAnA vIryane saMcAra karyo. sujekAne Rtudharma AvI gaele hatuM tethI tene garbha rahI gaye. A vAtanI carcA sAdhvIomAM thavA lAgI. paNa atizaya jJAnInA mukhathI te saMnyAsInuM kArya sAMbhaLyuM eTale badhAnI zaMkA dUra thaI. suceSTAne putra thaye te zrAvakane seM. tenuM nAma satyakI rAkhyuM. A satyakI mahAvIra ne bhakta hatA. eka vakhata kAlasaMdIpaka nAmanA vidyAre bhagavAnane pUchyuM ke mane bhaya tenA thakI che? bhagavAne kahyuM ke satyakI nAmanA chokarAthI tane bhaya che. kAlasaMdIpaka tenI pAse gaye. avajJA karI pitanA . . " For Personal & Private Use Only Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4ra mu jainamAM-mahAdevanI utpattinuM svarUpa. 405 pagamAM ghAlyA paNa tenA pitA peDhAle cheADAvye.. ane peAtAnI badhI vidyAe teNe satyakIne ApI. satyaqI rAhiNI vidyAnuM sAdhana karavA lAgyA. mahArAhiNI vidyA sAdhavAmAM satyakInA A sAtamA bhava thayA che. A rAhiNI vidyAe pAMca bhavasudhI teA satyakInA jIvane mArI nAMkhyA. ane chaThThA bhavamAM ene sAdhavAnI icchA paNa na thaI. parantu A sAtamA bhavamAM vaLI vidyA sAdhavAnA udyama karyAM. tenI vidhi nIce pramANe. anAtha mRtaka manuSyane citAmAM mALe ane lIlA cAmaDAne peAtAnA zarIra upara vIThIne DAbA paganA aMguThAnA AdhAre ubhA rahI jyAM sudhI pelI citAnAM lAkaDAM baLe tyAM sudhI te vidyAnA jApa kare. evI rIte satyakI te rAhiNI vidyAne sAdhI rahyo hate. tevA avasaramAM kAlasaddIpaka vidyAdhara paNa tyAM AvI caDhayA, tene pelI citAmAM lAkaDAM nAkha nAkha karyo' tethI te agni sAta divasa sudhI khaLatI rahI tyAM sudhI satyakI-vidyAnA jApa karatA hatA. AvA prakAranuM tenuM dhairya joi rahiNI vidyA hAjara thaIne vighnakAraka te kAlasa'dIpakane haThAvyA ane sacakIne kahyuM ke huM tane siddha chuM. tuM khAla ke tArA zarIramAM huM kayAMthI praveza karU ? tenI mAgaNI pramANe vidyAne mastakamAMthI praveza karatAM tyAM khADo paDI gayA paNa tuSTamAna vidyAe te sthAnamAM netra banAvI dIdhuM, tethI te satyakI vidyAdhara traNa netravALA prasiddha thayA. pachI tene peAtAnI mAtA rAjakumArI kanyAne khagADanAra peAtAnA khApa peDhAlane paNa anyAyI jANIne mAryA. tethI leAkeAe tenu nAma rUdra ( bhayAnaka ) pADayuM. have pelA kAlasa'dIpakane vairI jANI tenI pAchaLa paDacA. te bhAgI nAThA satyakI tenI pAchaLa paDacA. te uMcA, nIcA, ghaNA bhAgyeA chevaTe tene satyakIne bhulAvAmAM nAkhavA vidyAthI traNa nagarA banAvyAM paNa satyakIe potAnI vidyAthI te traNe nagarAne bALI bhasma karI nAkhyAM. kAlasaMdIpaka tyAthI bhAgI lavajI samudranA pAtAla kalazAmAM cAlyA gayA. chevaTe satyakIe tyAM jaIne paNa tenA prANa harI lIdhA. ane tethI te vidyAdharAnA cakravatI thai paDaze|. A satyakIne tIrthaMkarAnI upara bhakti hAvAthI traNe saMdhyAe tItha karIne vaMdanA karI nATaka karatA. tethI A satyakInu nAma I.-mahezvara ApyuM. have A mahezvarane e ziSyA thayA. eka naMdIzvara nAme ane bIjo nAMdIyA nAme hatA. je A Ijo ziSya nAMdIyA nAme hatA te peAtAnI vidyAthI baLadanuM rUpa banAvI leteA. tenA upara caDhIne. mahezvara aneka krIDA kahala For Personal & Private Use Only Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406. tatvavathI mImAMsA. - khaMDa 1 karate. A mahezvara mahAvIrane bhakta hatuM, temaja kAmI paNa pUre hato. brAhmaNanI sAthe tene vaira thaI gayuM hatuM tethI brAhmaNanI kumArI kanyAo sAthe lakanI ane rAjAonI vahu bena beTIo sAthe kAmakrIDA karate rahete, paNa tenI pAse vidyAonuM baLa hovAthI keI belI zaktA nahiM. agara kaI takarAra karatuM to A satyakI tene mArI ja nAkhate. vaLI A mahezvare vidyAnA baLathI eka puSpaka nAmanuM vimAna banAvyuM hatuM, temAM besI IcchA pramANe pharate.. eka vakhata A mahezvara urjayana nagaramAM gayA che. tyAM caMdraprota rAjAnI eka zivA nAmanI rANIne che bIjI badhI rANIonI sAthe bhega karyo ane teja trAsa te zaheramAM vartAvyo tethI caMdrapradyotane ghaNuM ja ciMtA thaI ane Ane mAravAne upAya sadhavA lAgyA. paNa tenI vidyAnA AgaLa keInuM kAMI cAlI zakatuM nahi. A ujajayanamAM-umA nAmanI eka vezyA ghaNIja rUpALI hatI, te pitAnI pratijJA pramANe dhana letI, tenI sAthe bhegA karatI. eka dina A mahezvara tene ghera jaI caDha. te umAvezyAe be pula banAvI te mahezvaranA AgaLa mUkayAM, eka khIleluM ane bIjuM kalI rU5nuM, mahezvare khIlelA pula tarapha hAtha prasAryo paNa umAe kalI rUpanuM phula hatuM te ApIne kahyuM ke A kula tArA gya che. mahezvare pUchayuM ke A kamaLa mArA yogya sAthI? tyAre umAe khulAze karyo ke tuM te kumArI kanyAone bhegI che, hu khIlelA kula jevI chuM. tyAre mahezvare kahyuM ke tuM mane ghaNI vallabha che. ema kahI tenI sAthe bhegA karavA lAgyo ane tenAja vazamAM thaine rahyo. caMdrapradyota rAjAne khabara paDatAM te umAne belAvI, ghaNuM dhana ApI satkAra karIne kahyuM ke-tuM mahezvarane eTaluM pUchI le ke koI eve samaya che ke tamArI vidyA tamArI pAse rahetI na hoya? tyAra pachI prasaMgepAta umAe pUchayuM ane mahezvare kahyuM ke-bhega karatI vakhate mArI vidyAo mArI pAse rahetI nathI. umAe A vAtanI khabara caMdrapradyatana rAjAne ApI. rAjAe umAne kahyuM ke-je vakhate tArI sAthe bhega karaze te vakhate ame te mahezvarane mArIzuM. umAe kahyuM ke mane mAro te? rAjAe kahyuM tane mArA zuM nahi. pachI rAjAnA mANase te vezyAnA gharamAM chupAI rahyA. mahezvara bhega karavA lAgyo ke tarata ja te mANasee mahezvara ane umAne kApI nAkhyAM ane te badhA nagaranA upadravanI zAnti karI nAMkhI. have mahezvaranI badhI vidyAo naMdIvara nAmane ziSya jANatuM hatuM. teNe gurUnI viTaMbana thaelI For Personal & Private Use Only Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. vaidikerUdranA saMbaMdhe vicitra lekhe. 407. jANI, ujajayana upara meTI zilA vidyAthI banAvI ane kahevA lAgyo ke "are mArA dAsa? have tame kahAM jAze ?" huM tamane sarvene mArIza, huM sarva zakitavALo chuM tethI keIne mArelo maravAne nathI. AvI AvI badhI vAta sAMbhaLatAM loke bhayabhIta thaI, te naMdIzvaranI AjIjI karI tenA pagamAM paDe aparAdhanI kSamA mAgI, chevaTe naMdIzvare kahyuM ke jo tame umAnI bhAgamAM mahezvaranuM liMga sthApana karI pUjana karavAnuM kabUla rAkhe teja tamane jIvatA choDuM. bhayanA mAryA te nisatva lekee te pramANe bhagaliMganuM sthApana karI pUjavA mAMDayuM ane pitAne bacAva karI lIdho. tyArabAda naMdIzvare gAmagAmamAM jaI lokene DarAvI DarAvIne bhAga ane liMga sthapAvI pUjAnI pravRtti calAvI. upara pramANe mahAvIranA bhakata mahezvaranI utpatti jaina graMthakAroe batAvelI che. AmAM ApaNe vicAravAnuM e che ke je ke vidyAnA baLathI satyakI vidyAdhara mahezvaranA nAmathI prasiddha thaye khare paNa tadana maryAdA rahita nItithI bahArane ja hatuM. te vakhatanA nisatva lokee pitAnA bacAva mATe akArya karyuM. jemAM svecchanA upadravathI A myuccha banyA te kArya zuM gya tarIke thaeluM manAze?gya te naja manAya te pramANe A kArya baneluM che. paNa A bAbatamAM Azcarya te e thAya che ke-A satyakInAM maryAdA vinAnAM taddana agyAcaraNene vicitra prakAranAM lakhI purANakAroe lekene paramezvara tarIke manAvavA kyA vicArathI pravRtti karelI mAnavI ? A satyakIne mahAdeva TharAvavA purANakAroe je lekho lakhyA che temAMnA keTalAka TuMka TUMka vicAra lakhIne purANenA lekhakane ane e mahAdevanI gyAyegyane khyAla karavAnuM vAcakane seMpIza. vaidika mate brahmA ane viSNu pachI mahAdeva viSayanI mAnyatA. pracalita vaidika matamAM-brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNa devene sarjaka, pAlaka ane saMhArakanA guNavAlAmAnI purANukAe pradhAnapaNe batAvyA che. chatAM paNa brahmAnA temaja viSNunA viSayamAM aneka mate paddha gaelA che. temAMthI keTalAeka mate amArA jANavA pramANe lakhIne batAvatA AvyA chIe tethI have A trijA mahAdevanA viSayane jANavAnI icchA paNa svAbhAvikaja thAya. tenA saMbaMdhe kiMcita vicAra purANakAronA lekhethIja karIne batAvIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvathI bhImAsA. kaMdapurANa. khaMDa. pahele. adhyAya 13 me, patra 101, glaeNka kara me. A phivarAttimAM gherA pratyakSa darajI jJAna . liMgAMkecaM bhaMgAMcaM nA'nyadevAMkitaM kvacit // 142 - bhAvArtha-A badhI dunIyA zivarUpe ane zaktirUpe, pratyakSapaNe dekhAI rahI che? tenuM prathama cinha liMgarUpathI juve, ane bIjuM cinha bhaga rUpanuM che te juve. liMga ane bhaganA svarUpa sivAya bIjuM kaIpaNa vizeSa cinha dunIyAmAM che? kehevuMja paDaze ke nathI. mATe liMganI ane bhaganI pUjA cheDane je bIjA cha jago jagapara bhaTake che, temane nitAra kaI paNa prakArathI thavAno ja nathI. evI rIte A viSayamAM ghaNA dAkhalAo ApIne puSTa karIne batAvela che. je AmAM jarA vicArIe-dakSiNamAM kahevata che ke "dagaDa eTalA deva A rakaMdapurANane lekha jotAM liMganAM cinhavALA purUSa ane lAganA cinhavALI strIo temAM-mANase, pazuo, paMkhIo vigere AvI jAya che, te badhAM zuM mahAdeva tarIke manAya kharAM? kemake uparanA lekhamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke liMganI ane bhaganI pUjAne che je bIjAnI pUjA karavALA che tene nitAra thavAnuM ja batAvyuM nathI. vaLI kAMcalIo mata ( kaulika mata) je dunIyAmAM cAlI rahyo che te zuM skaMdapurANanA lekhathI uddabhaLyuM haze? e vicAra sahaja thaI Ave che. vaLI paNa brahmaprakaraNamAM mahAdevajInI DAbI, jamaNI bhujAthI brahmA viSNunI utpatti je amee A skaMdapurANanA AThamA adhyAyathI lakhIne batAvI che te na jANe kayA vicArathI lakhIne batAvI mAnavI? tene vicAra karavAnuM paNa vAcakavargane saMpu chuM. ziva pArvatInI utpatti brahmAnA krodhathI, vighapurANuM prathama suSTi khaMDa. adhyAya 3, patra 7, pleka 175 thI 174 traNa lekane bALI mAre e brahmAne krodha utpanna thaye, tethI temanA kapAlathI madhyAnha sUryanA je rUdra arthIganA sahita utpanna thaye. brahmAe temane kahyuM ke tame banne judAM paDe? eTaluM kahI brahmA aMtardhAna thaI gayA. tyAMthI strI ane purUSanI pravRtti zarU thaI ItyAdi " ( mImImAMsA pR. 94) AmAM kiMciMta vicAra-brahma prakaraNamAM pR. 18thrI skaMdha purANune je lekha amoe AvyuM che temAM jaNAvavAmAM AvyuM hatuM ke-yuganA AdyamAM For Personal & Private Use Only Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 mu. bramhAnA krodhathI ziva pArvatI. tenA maratakAnI mAlA. 409 mahAdevajI nirvikalpa beThA hatA. temane jagat pedA karavAnI icchA thatAM. temanA DAbA jamaNA aMgathI brahmA ane viSNu utpanna thai gayA, tyArabAda brahmAthI khatrI sRSTi utpanna thayA pachI e traNe devAmAM meDhA ane nAnA, kANe mAnavA te sabandhI meTA jhagaDA jAgyA che. ityAdika vizeSa tyAthI joi levu. A traNe devAnA viSayamAM AvA AvA prakAranA vicitra lekhA jotAM natA brahmAnA, ke natA viSNunA, temaja natA mahAdevajInA, paNa kharA patto meLavI zakAya che. teA pachI A badhA purANakAroe A sRSTinI utpatti thavAnA prakAra kaye ThekANethI meLavelA samajavA ? A viSayamAM jIvA jainonI mAnyatAvALuM jagat prakaraNa bIjAthIM ane tenIja sAthamA ApeluM prakaraNa ceAthu vaidika nI mAnyatAvALuM jagat ane pachI kareA satyAsatyanA vicAra ? hAthamAM koMkaNa hAya te pachI ArasInI jarUra zI ? sureSu kiSikena, pArvatInA mastakAnI mAlA dhArI ziva, zaMkAkaSa zakA 222 mI. pR. 30 jue gaNeza purANanA lekha " eka vakhate mahAdevajIne pAvatIe puchyuM ke Apa A suMDamAlA zA mATe dhAraNa kare che ? A vakhata mahAdevajI kAMi khelyA nahi, tethI pAvatIe haTha pakaDI, tethI mahAdevajIe kahyuM ke jyAre jyAre tU marI jatI tyAre tArAM mataka kApI kApIne A muDamAlAmAM parAvuM chu. ane te paher chu te uparathI pArvatIjIe kahyuM ke zuM tyAre Apa maratAja nathI. A uparathI mahAdevajIe kahyuM ke mane izvare eka maMtra matAnyeA che tethI huM maratA nathI ( zuM tyAM mahAdeva pAte izrvaratA nahIja, temanA izvara paNa kaika khInneja jaNAya che khare ke ? ) tyAre pAvaMtIe kahyuM ke e matra mane batAvo, tyAre mahAdeve kahyuM ke--tamane khatAvyAthI badhA pAhADanA jIvA sAMbhaLe ane tethI te amara thai jaze. pArvatIe kahyuM-zuM ATalA pAhaDanA jIvAne nasADI melavAnI ApanAmAM zakti nathI ? te uparathI mahAdeve ghaNA jorathI-DamarU vagADayuM ke jenA bhAre avAjathI tamAma jIva nAsI gayA. mAtra eka IMDu ke je puTavAnI taiyArImAM hatuM tenAthI nAsI javAyuM nahi. tyAra mAda pAvatIne maMtra saMbhaLAvavA mAMDayA. gheADIvAra pachI sAMbhaLate sAMbhaLate pAvatI sui gayAM. te vakhate peluM IMDuM phuTayuM' ane pArvatIne badale tene hukArA devA zarU karyAM. pachIthI theDIvAre pAtI jAgI ane kahyuM ke-mahArAja ! meM te thADuM caritra 52 For Personal & Private Use Only Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 ~ ~ ~ ~ myd bh yh mh yh by by sy www. sAMbhaLyuM ane phalANI jagathI bAkI che te pharIthI saMbhaLAvaze, tyAre mahAdeve kahyuM ke huMkAre teNe bharyo, te uparathI mahAdeve viju netra kholIne joyuM te peluM IMDu dekhAyuM. tethI tene zikSA karavA mahAdeva deDayA. IMDu agAdha nAThuM ane eka strInA meDhAmAM pesI gayuM ane punaHmAgha mAsamAM karArUpe thaIne pedA thaye, zuM A vAta saMbhavita che?" A lekhamAM uddabhavatA kiMcit vicAre- muMDamAlAnA cinhathI rAkSasapaNuM ke Izvara paNuM?tevAne tevA svarUpathI pArvatI janma letI tyAre bIjA jIve kevA svarUpathI janma letA mAnavA? tevAne tevA svarUpathI janma thatA hoya te dAnanAM ane zrAddhanAM phaLa kheTAM mAnavAM ke kharAM? liMgane cheDe na lAvatAM bramhAe ane viSNue-zivaneja meTA mAnI lIdhA hatA, te have A cethA izvara kaye hatuM ke jenAthI zive maMtra meLavyuM? sarvajJa evA mahAdeva-jJAnathI ke be netrathI joI zakayA nahi tethI trIjuM netra khelavAnI jarUra paDI ke ? AvI rIte cAre bAjuthI vicArIne juve AvA prakAranA lekhe kevaLa kalpita mAnyA sivAya bIje kaI upAya che?" gaLe parIne hAra, mAMsa-madirAnA sevI ziva. (1) "mahAdevanI savArI piThIo, gaLe AbhUSaNa sarpo, muDadAnI parIone hAra, mAthA upara caMdramAnuM hovuM zuM saMbhavita hoI zake? ( zaMkA kaSa. zaMkA 96 mI. pR. 13) - - (2) zivapurANu-dharma saMhitA. adhyAya 10 mAM (ma.mI. pR papa) " zivajInA viSayamAM ghaNuM agyapaNathI lakhAeluM che paNa kaleka 15, 176 mAM to mAMsa-maMdirA khAdhA pIdhAnuM lakhI dIdhuM che" (3) matsya purANa adhyAya 47 me, le 144ne bhAvArtha. zukrAcArya zivajInI stuti karatA kahe che ke mAMsa bhakSaNa karavAvALA, sarvamegha, vidyuta, vyAvRtta, variTa puSTi karavAvALA evA tamene namaskAra che." (ma. mI. pR. 124). For Personal & Private Use Only Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. vadi ke liMganA camatkAre. liMgetpattinuM svarUpa. 411 ziva liMganA aneka camatkAraliMga truTI traNa lekamAM pasayuM tethI pUjAyuM. sakaMdapurANu khaMDa 1 le, adhyAya 6, kiMcit bhAvArtha zaMkaranI pUjA chAMne liMganI pUjA kema?tenuM kAraNa jaNAvatAM jaNAvyuM che ke-nagnapaNe zaMkara bhikSAne mATe gayA. tyAM munionI strIo mehita thaI temanI pAchaLa cAlIo, bahArathI AvatAM zUnyAzrama dekhI RSioe pAchaLathI jaIne zivane zApa Ape, tethI liMga truTI paDyuM ane traNe lokamAM prasarI gayuM. cakita thaelA devoe-brahAnI ane viSNunI prArthanA karI. tethI bramahA svargamAM ane viSNu pAtAlamAM tenuM mULa zodhavAne nIkaLyA, paNa brahA merU parvata sudhI gayA tyAM gAya ane ketakI be malyAM. tenI sAthe pAchA AvI liMgane aMta lAvyAnI jUThI sAkSI bharAvI ane sAthe bhUga Adi paNa malyA. tethI gAyane apavitratAne, ketakIne pari nahi caDhavAne ane bramhA Adine apUjyatAne mahAdeve zApa Ape. tyAra bAda badhAe liMgane zaraNe gayA tyAMthI liMganI pUjyatA pravRtti." ItyAdi. A lekhamAM paNa zeDo vicAra-purANakAroe-zivanuM svarUpa bhayAnaka batAveluM che te pachI munionI strIo zAthI mahI paddha munionA zApathI zaMkaranuM liga truTIne traNa lokamAM prasaryuM, tyAre zakitamAM vadhAre zaMkara ke munio? nAnA moTA jInA ghATa ghaDavAnA pUrNa jJAnavALA bramhA traNa lokamAM pasarelA lingane jJAnathI joI zakayA nahi, paNa jAte pharIne paNa joI zakyA nahI. te jarA Azcarya jevuM na gaNAya? jema keI ajJAnapaNe aphaLAte kUTAte aneka jaNane aparAdhI thaI paDe tevA hAla zuM bramhajJAnIonA thAya? A traNa devemAMnA ekapaNa devane kharo pattAja nathI maLI zakate to pachI A badhI vAta kayA ThekANethI laIne lakhAIe ? tene vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. liMgotpattinuM svarUpa, skaMdapurANuM nagara khaMDa. 6, adhyAya 1 le, liMtpatti varNana. prathama liMgane bramhAdikee pUchyuM. For Personal & Private Use Only Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 tattvatrayI--mImAMsA. * , khaMDa 1 mamma Anarta viSaye tApasanA AzramamAM-rUka bhagavAna nagna rUpe bhikSAne mATe gayA. eTale trASionI strIo mehita thaIne pAchaLa pharavA lAgIo. pachI krodhamAM AvelA trASioe kahyuM ke-are pApI ! teM te amArA AzramanI viMTabanAja karI, tethI tArUM linga TuTI paDe? ema zApanI sAthe ja mahAdevanuM linga truTIne judu paDyuM ane dharatIne bhedIne pAtAlamAM pesI gayuM mahAdeva paNa lajijata thaI bAlakanuM rUpa dharIneliganA rate pAchaLa cAlyA gayA. eTale traNe lokamAM moTA utpAtanI sAthe khalabhalaTAja thaI gaye, eTaluM ja nahI paNa bhayabhrAMta thaelA de-Idra viNa Adikane zAthamAM laI brahmAnI pAse gayA ane kahevA lAgyA ke he brahmana ! A zuM pralaya kALa AvyA pachI dhyAnathI tapAsI brahmAe kahyuM ke are Ate pelA traSionA zApathI liga truTI paDayuM tene utpAta che ane tethI traNa loka vyAkuLa thai gaeluM che? have te utpAtanI zAtinA mATe brahmA, viSNu Adi badhAe deve te bIlanA mAge pAtAlamAM gayA, tyAM mahAdevajIne bALakarUpe sutelA joyA. pachI devee stuti karI ke he mahAdeva ? brahmArUpe te ane viSNurUpe to tuM ekaja che, eTaluM ja nahi paNa tArA vinA dunIyAmAnI kaI vastuja nathI. mATe kRpA karI lingane dhAraNa kare. zive kahyuM devatAo ane brAhmaNe pUjavAnuM kabUla kare te dhAraNa karuM. pachI brahmAe kahyuM ke-prathamate huMja pUjIza te pachI bIjA badhA pUje temAM navAI zI che? pachI tyAM pAtAlamAM pesIne-brahmA, viSNu ane IMdrAdikee maLIne prathama mahAdevanA linganI pUjA karI. ItyAdika vizeSa. khaMDa 6 ThAna, adhyAya 1 lAthI juve. "AgaLa eja khaMDanA bIjA adhyAyamAM jaNAvyuM che ke-te lingane upADIne bahAra kADhatAM tenI sAthe pAtAla gaMgA paNa bahAra nIkaLI AvI ane caMDAlapaNAne prApta thaele trizaMku nAmane rAjA temAM snAna karIne rAjyane ucita zarIravALe thaI gaye ItyAdi." A bAbatamAM kiMcit vicAra-prathama kaMda purANanA lekhathIja joyuM hatuM ke-liMga tuTayA e traNa lekamAM pasayuM ane devatAonI preraNAthI brahmA svargamAM ane viSNu pAtAlamAM patto meLavavA gayA, paNa patto meLavyA vagaraja pAchA AvyA hatA. pharIthI A skaMdapurANavALe jaNAve che ke-liMga truTIne juduM paDatAM dharatIne bhedIne pAtAlamAM peluM, zivajI paNa teja linganA rastethI pAtAlamAM jaIne sutA. bhayathI dee brahmAne jaIne puchyuM. dhyAnathI For Personal & Private Use Only Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -~-- prakaraNa 4ra muM. krodhasiMhanuM siMhedhara. moTAmAM meTA ziva. 413 tapAsI brahmAe linga guTayAthI utpAta thaele batAvyuM. A utpAtanI zAntine mATe bramhAdi badhAe deve te liMganAja mArge pAtAlamAM utaryA. stuti karIne sutelAne jagADyA ane pharIthI ligna dhAraNa karavAne vinaMti karI, zive bramahAdikanI pAsethI pUjavAnuM kabUla karAvI liMgane dhAraNa karyuM. AgaLanA adhyAyamAM jaNAvyuM che ke-liMgane bahAra kheMcI kADhatAM sAthe pAtAla gaMgA paNa bahAra AvyAM. viSNunA 19mA avatAra evA vyAse aDhAra purANa lakhyAM. ema mAnI zakAya kharuM? pArvatInA krodhano siMha, tenuM siMhezvara thavuM. skaMdapurANa khaMDapa me. adhyAya 55 me. bleka 36 ne sAra, patra 135 pArvatIne mahAdeva kahI rahyA che ke tuM mArA mATe tapa karyo. tapanA prabhAvathI brahmA AvyA, beTI? tAre zuM joIe chIe? teM kahyuM pati te che paNa vaza karavAne cAhuM chuM. brahmAe kahyuM jA? vaza thaze. te kahyuM kayAre? brahmAe kahyuM koI kAlamAM, eTale tane krodha thayuM. te siMhanuM svarUpa dharIne bahAra AvyuM ane te tArUja bhakSaNa karavAne kUdyo, paNa tapanA prabhAvathI tane jovAne samartha thaye nahi. pachI taneM dayA AvI tethI teM stanathI dUdha pAyuM. te siMha tArA tejathI baLate kahevA lAgyuM ke meM duSTa bhAvathI tane khAvAno vicAra karyo tethI mAre narakamAM javuM paDaze. pachI teM kahyuM-pApane nAza karavAvALA mahAkAla tIrthamAM jA. pachI te siMha tyAM jaI linganAM darzana karI divya zarIravALo thaI gaye. pachI devenI sAthe brahmA tyAM AvyA ane pArvatIne kahyuM ke-tArA kodhathI utpanna thaelo siMha che te tArUM vAhana thaze. ItyAdi "pachI AgaLa siMhezvara liMganuM mahAbhya varNana kareluM che." AmAM vicAra-beTIne dekhatAM brahmAgRta thayA. traNa devAmAMnA eka paNa devane khare patto meLavyA vinA zivajIne bhASelo bhUtakALa, brahmAe Apela vara, vinA kAraNe pArvatIne krodha, te krodhane siMha thaI pArvatIjIne mAravA gayAnuM satya mAnI zakAya? jyAre A badhuM vicAravAnuM rahe che, tyAre teNe dhavaDAvIne zAnta karyAnuM kema mAnI zakAya? kadAca te vakhatanA bhadrika zraddhALu loke-A kathA sAMbhaLI siMhezvara liMganuM sthApana karyuM hoya, te temAM ApaNe bIjo vicAra zuM karI zakIe ? naja karI zakIe. te paNa A kathAne vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM ke jethI satyathI vaMcita na rahIe. For Personal & Private Use Only Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 4 liMganA pattA brahmA ane viSNu paNa meLavI zakayA nahi. zivapurANa vizvezvara saMhitA, adhyAya 6-7 mAM juvA, " agni samAna tejasvI liMgano aMta levA-bhramhA, viSNu upara ane nIce ghaNAja pharyAM, paNa pattA meLavI zakayAja nahi. ityAdi. ghaNuMja ayogya e traNe devAnA mATe lakhAelu che. zakAkASa, za'kA 36 mI. rR. 5 mAM jIve. mahAdevanuM linga eTaluM badhuM vadhyuM ke-bhramhA viSNu tene thAha ( IMDA-aMta ) levA gayA, teA nIcenA thAha na malyA ke pRthvI phrADIne te linga kayAM gayuM che. temaja na male uparanA thAha ke uMce kayAM sudhI gayuM che. zu AvI vAta mAnavI ceAgya che ke ? 66 (5) traNa devAmAM meATA ziva AryAMnA tahevAreAnA itihAsa nIce pramANe kahe che pRSTha 545 " viSNunI pUjAnA udaya tenA viSayanA premanA lIdhe thayA. tema rUdra pUjAnA udaya tenA viSenI bIkane lIdhe thayA, ema kahevAne harakata nathI. rUdranI stuti RgvedanA pahelA maMDalanA 124 mA sUktamAM ghaNI karavAmAM AvI che. " AgaLa pR, 547 mAM-zatarUThThImAM rUdranAM vakhANa karelAM che, te pachI purANakArAe judI judI kathAomAM lIdhelu che. " '' AgaLa pR. 549 mAM " athavazISa upaniSadamAM rUdranuM khUba mahattva varNavavAmAM AvyuM che. " AgaLa. pR. 555 mAM-- " zivarAtrinI utpatti je kAraNeAne lIdhe thaI te viSenI kathA izAna sahitA, ziva purANa vagere graMthAmAM male che. bramhA ane viSNu karatAM ziva zreSTa che. evuM siddha karavA mATe anne jaNA te divase ziva lingane Adi ane aMta zekhI kADhavA mATe sAmasAmI dizAmAM gayA ane eka varSa pachI teja divase tee! nirAza thaIne pAchA vaLyA ane ziva ApaNA karatAM zreSTa evI kabulAta karI. ema izAna saMhitAmAM kaheluM che, '' For Personal & Private Use Only Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A japa prakaraNa 4ra muM. brahmavIryanA baTuke. ziva vIryanuM sarevara. 415 AmAM mAre kiMcit vicAra-kRtayuganA-brahmA, tretAnA viSNu, ane dvAparanA mahAdevajI te pachI be karatAM zivajI moTA kayA prakArathI ? zuM liMga moTuM hovAthI moTA? ke keI bIjA prakArathI? vedamAM-Idra, sUrya, agni, vAyu, yama, varUNAdika deve varNavelA che. tethI A brahmAdika traNa de moTAmAM moTI sattAvALA-jagatanI utpatti, sthati ane nAzanA karavAvALA savajJa tarIke AkhA vaidika matamAM manAelA che chatAM AdyanA be deve eka linganA mATe eka varasa divasa sudhI bhAnavinA bhaTakayA. to AmAM satya zuM ? te kAMI ame samajI sakatA nathI. (1) zivanA lagnamAM bramhAnI nADInuM chuTI javuM. zivapurANu jJAnasaMhitA adhyAya 16 17 18 mAM (ma.mI. pR. 35) mahAdevajI potAnuM svarUpa taddana kadarUpa (beDhaMgu) banAvI jANa laIne paraNavAne gayA. tevuM kadarUpa dekhIne pArvatInI mAtAne ghaNuM duHkha thayuM. (A ThekANe gAra rasanuM piSaNa be hadanuM kareluM che) chevaTe vivAha thavA lAgyo te vakhate pArvatInA paganA aMguThAnuM rUpa jovAnI sAtheja bramhAjI kAmadevane ja vaza thaI gayA. eTale potAnuM vIrya nIkaLI paDayuM ane tenAthI aThayAsI (88) hajAra RSio utpanna thaI gayA. brahmAjInuM A agya vartana dekhavAthI mahAdevajIne ghaNeja krodha utpanna thaI gaye. ItyAdi " brahmA anAdinA kahe, cAhe satyayuganA kahe paNa te dvAparamAM thaelA mahAdevajInI jANamAM kyAMthI? A vAtanI kiMmata buddhivAna satyapuramAM thAya tema che? vicAra e thAya che ke AvA taddana agya lekha lakhavALA kevA prakAranI buddhivALA haze? vaLI A lekhake ziva pu. jJAna saM. nA adhyAya 18 mAM kaleka 62 thI 65 mAM evuM lakhyuM che ke - mahAdevajIe lagna vakhate agninA cAra pherA pharyA, te vakhate pArvatInA aMguThAne dekhavAthI bramhAnuM vaya nIkaLI paDyuM, tene potAnA meLAmAM gepavine rAkhyuM tethI jaNAIvALA asaMkhyAtA baTuka pedA thaI gayA. temAM kachA For Personal & Private Use Only Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 tattvatrayI--mAmAMsA. khaMDa 1 vALA ane daMDa dhArelA hajArA hatA. te brahmAne namaskAra karIne bramhAnI AgaLa AvIne ubhA thai gayA. ityAdi 2 baTukA hatA eTaluMja nahI paNa hajArA te daMDa, kachA sahita hatA. ema cAkkasa paNe lakhIne batAvyuM che. te lagnanA mAMDavA ke jemAM asaMkhyAtA baTuka| paNa samAi gayA ? AvI AvI aneka kalpita vAte-purANakAro lakhatA gayA ane peAtAnAM nAme chupAvI nirdoSa ane pavitrarUpa vyAsajIne nAme peAtAnA graMtha caDhAvI temane vRthA kalaMkita kartA gayA che. A mArI dhAraNAne sajjane paNa mAnya rAkhaze evI AzA che. kalama paDelImAM vizeSa jagatanA kartA-bhramhA mAnIe te| dunIyAnA badhAe ghATa temanA jJAnathI ajANyA kema hAya ? eka netra mAtrathI pAvatIjIne aMguThA dekhavAthI eTalA badhA vikala banI gayA ke eka vakhate khalita vIryathI aTThayAsI ( 88 ) hajAra RSi utpanna thayAnuM batAvyuM eja purANavALA pharIthI asaMkhya bahukA utpanna thayAnuM batAve che. te zuM aThThayAsI hajArathI satASa na thavAthI asaMkhyAtA maTukA lakhIne khatAvyA ke pharIthI navA utpanna thaelA lakhIne batAvyA ? e jarA vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. ( 2 ) devAnA peTamAMthI nIkalI zivanA vIryanuM sareAvara, tenA pAnathI pAtIne kArtikeya, * matsya purANa adhyAya 157 mA zrloka 20 thI 41 ne sAra ( ma. mI. pR. 140 ) "vIrabhadre pAtIne manAvyAM. ane ( ziva-pArvatI ) ekAntamAM gayAM devatAe dana karavAne AvyA. ekAntamAM che ema kahI vIrabhadre pAchA kADhayA. have eka hajAra varSa pachI devAe khabara levA agnine meAkalyA, te popaTanu rUpa dharIne koi chidramAMthI aMdara peThA, ramaNa thai rahyuM hatuM. paNa ziva ane popaTanA najara meleA thatAM zive krodhathI kahyuM ke te je mane vighna karyuM che te vighna tArA upara AvI paDaze ? agni-popaTa te aMjalIthI zivanA vInuM pAna karatA gaye te devatAonA peTamAM peThatAM peTa phADIne bahAra nIkaLyu. tethI zaMkaranA AzramamAM meoTA vistAravALuM ( sarevara ) talAva rUpe thayuM. For Personal & Private Use Only Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4ra muM. vIryanA saromAM nAna tenA pAnathI kArtikeya. 417. --~~- ~~-~ temAM tapAvelA sonA jevuM pANI che, kamale kulI rahyAM che, paMkhIo khelI rahyAM che. pArvatIne khabara paDatAM sakhio sAthe jala kelI karavA gayAM. kelI karI kamaLo mAthAmAM besI kinArA para jaI beThAM. pANI pIvAnI IcchAthI pharIthI pArvatI gaI te, snAna karatI kRtikA joI. vArtAlApa thatAM kRttikAe kahyuM ke A pANI pItAM je putra thAya te mArA nAmathI, prasiddha kare to tane pANI pIvA dauM. pANI pIdhuM garbha rahyo, jamaNa kukSi phAne bahAra nIkaLe te sUryanA je dedipyamAna, zakita ane zUla yukta, cha mukhale, adbhuta, utpanna thaye. (AgaLa. adhyAya. 158 mAM ne sAra) have agni devanA vIryanA prabhAvathI-DAbI kukha phADIne bIjuM bALaka nIkaLyuM, paNa kRttikAe te banne bALaka je dIdhAM. tethI vizAkhA, sukha, skaMda, ane kArtikeyanA nAmathI prasiddha thayA-catara sudi pAMcamanA divase zarAnA vanamAM te banne bALaka jamyAM ane te ja divase bhegA karI devAmAM AvyAM. ane bIje ja divase (catara sudi daMne divase brahmA, Idra, sUrya, ane devatAoe malIne kArtikeya svAmIne rAjyAbhiSeka karI-baMdha, puSpa, dhUpa, chatra, cAmara ane AbhUSaNadikathI bhU Sata karyA ane Idra "devasenA" nAmanI pitAnI putrIne paNa ghaNA ADaMbarathI paraNAvI dIdhI. viSNu bhagavAne za ApyAM. kubera bhaMDArIe-daza lAkha yakSene ApyA. agnideve-pitAnuM teja ApyuM! vAyudeve vAhana ApyAM. tvaSTA deve ( vizvakarmAe) kAmadeva jevo kukaDe ramavAne Apyo Iti matsya pu. nA kArtikeya. ' (3) vaLI vicitra prakArathI kAtika svAmInI utpatti. kaMdapurANa khaMDa 1 le. patra 56 thI 18, adhyAya 27 me. kaleko 110 ne kiMcit sAra. "pArvatInA vivAha thayA pachI viSNue parvatane pUjyA, bramhAne sAthe rAkhI yathecita karyuM. pachI gaMdhamAdana parvate ziva pArvatIne abhuta saMga. temanA vIryathI jagata naSTa thatAM, brahmA, devatAo trAsyA. agnine belAvI ziva maMdiramAM mekajo. laghu svarUpathI pezI teNe bhakSA mAgI. trizUlathI mAravA jatAM zivajIne haDhavI pArvatIjIe bhIkSA ApI. te tyAMja khAI gaye. eTale pArvatIjIe zApa Apyo ke jA tuM sarvabhakSI thaIza? ane vIryathI pitAne prApta thaIza. pachI zivanA viryanuM bhakSaNa karI svarge jaI badhI vAta teNe bramhAne tathA devatAone kahI batAvI. agnine bhaya badhA devatAone For Personal & Private Use Only Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 tattvatrathI mImAMsA. ' khaMDa 1 prApta thatAM garbhavALa thaelA ciMtAthI pIDita thayA. pachI vigunA zaraNe jaI kahevA lAgyA ke he bhagavAna! tuM amArI rakSA kara? viSNue zaMkaranA putrathI nirbhaya thavAnuM batAvyuM. pachI badhAe devoe viSNune AgaLa karyA. bramhA, traSio paNa sAthe lIdhA ane zivanI stuti karavA lAgyA bAda mahAdevajIe vamana karavAnuM kahyuM. ekI sAthe vamana karatAM tapelA senAnA je eka mahAparvata je. Dhagale . eka agni vinA badhAe devagaNa sukhI thaI gayA. pachI agnie kahyuM ke huM zuM karavAthI sukhI thAuM? tyAre badhAe devagaNene sAMbhaLatAM mahAdevajI bolyA ke he agni? tuM e vIrya nimAM kADhI nAkha. pachI agni hasIne bolyA ke tamAruM jAjavalyamAna vIrya sAdhAraNa mANasa kevI rIte dhAraNa karI zake? pachI mahAdeve kahyuM ke-mAgha mAsamAM tApa lenAranA dehamAM teja mUkate jaje. pachI te agni savAramAM tApanA rUpe thata, snAnathI dhrujatI kRttikAdi strIo tApa levA besatI, temanA zarIramAM ramakRpamAM paramANuonA svarUpathI praveza karI vIrya vinAne thaI sukhI thaye. paNa daSipatnIe patinA zApathI khe carIo banI gaI, A vyabhicArathI duHkhInIoe te vIrya hemagIrinI pAchaLa jaI kA nAkhyuM ane vAMsaDAomAM guMDAlI gaMgAmAM nAkhyuM. tenuM Samukha (kAti keya) bALaka thaeluM jANuM devatAo khusI thayA. A bALaka janme ke turataja pArvatInA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. pArvatIjIe mahAdevajIne kAraNe tapAsavAnuM kahyuM paNuM, pite sarvajJa hevA chatAM ajJa jevA thaI gayA. eTalAmAM nArade AvIne kAttikeya putra thayAnI vadhAmaNI ApI. pachI moTI dhAmadhumathI te bALakane jevA cAlyA. brahmA, viSNu, devagaNa ane gaMdha pitapatAnA vAhana uparathI utaryA. keIe daMDavata karyA. keIe mAthuM namAvyuM, pachI zAnti pATha thayA. ziva pArvatI paNa baLada uparathI utaryA. ziva bheTayA pArvatIe stanapAna karAvyuM. A pramANe kArtikeya svAmInI utpatti batAvelI che. | iti skaMdapu. nA kAtikeya. ! kalama bIjI-matsya purANanA kArtikeya-zivapArvatInu ekAnta kahI virabhadra darzananA mATe AvelA devatAone pAchA kADhayA. eka hajAra varSa vItyA pachI devee ani devane tapAsavA ziva pAse mokalya, vidanene dUra karI teNe pIdheluM zivavirya devatAonA peTamAM peThuM "ji suhA jevA" (kemake agni che te devatAonuM mukha che) te devatAonAM peTane pheDI bahAra nIkaLyuM ane zivanAja Azrama AgaLa jaI te vIryanuM moTuM sarovara banI gayuM. temAM pArvatInuM snAna For Personal & Private Use Only Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. hAthanA melathI ane parameSThinA mukhathI gaNeza. 419 ane tenuM pAna karatAM rahele game, te jamaNuM kukSine phene bahAra nIkaLe. agni devanA prabhAvathI bIjuM bAlaka DAbI kukSine phene bahAra nIkaLyuM. kRtikAe baMnene joDI dIdhAM tethI te kArtikeyanA nAmathI prasiddha thaye. kalama trichamAM-skaMdapurANuvALo jaNAve che ke-parvata upara ziva-pArvatIne bhaMga thatAM, jagata naSTa thatuM joI, devee agni devane tyAM meka. te aneka AphatathI bacIne zivanA vIryane bhakSaNa karI gayo. te vIrya badhA devatAo ne prApta thatAM garbhavALA thaI gayA. regI vaidyane yAda kare tema devoe viSaNune saMbhAryA. viSNue temanI ciMtyA dUra karavA zaMkara devane batAvyA. eTale badhAde zaMkaranI pAse gayA. zaMkare vamana karAvI devatAone sukhI karI dIdhA, mAtra agni devaja duHkhI rahyo, te paNu zivanI sUcanAthI tApaNu rUpe thaye. tApa levAvALI trASipatnIonA aMgamAM ziva vIryane praveza karAvI daIne nirbhaya thaI gaye. paNa gaSapatnIe patinA zApathI khecarIo banI gaI. te pitAnA pApane dUra karvA hemagarinI pAchaLa jaIne te vIryanuM vamana karI vAMsaDAomAM guMDalI gaMgAjImAM padharAvI dIdhuM, eTale temAMthI pamukha kArtikeya rUpathI utpanna thaye. AmAM bIje badhe vicAra bhUlanA lekhethI meLavIne vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. (4) hAthanA melathI ane parameSThinA mukhathI gaNeza utpanna thayA. zivapurANa jJAnasaMhitA. adhyAya 32 33 mAM (ma.mI. pR. 33). pArvatIe pitAnA hAthanA melathI gaNeza utpanna karyo. daravAjA upara besAI pite snAna karavAne beDI. mahAdevajI bhitaramAM javA lAgyA tyAre gaNezajIe rokayA. jabarajastIthI pezavA lAgyA tyAre dhakakA mArIne bahAra kADhayA. pachI mahAdevajIe potAnA gaNane laDavA mekalyA, temane paNa bhagAvyA. pAchA gaNane laI pote sAthe gayA te paNa gaNezajIthI phAvyA nahi, tyAre brahmA, viSNu ane IMdrAdika badhAne laIne mahAdevajI laDhavAne caDhayA, paNa gaNezajIe parIgha laIne mahAdevajInI kamara (keDa) bhAMgI nAkhI, eTale badhAe de nAzI chuTayA. chevaTe viSNunA chalathI mahAdevajIe trizalathI mAthuM kApI nAkhyuM. AgaLa-ma. mI. 5. 114 mAMnI TIpanImAM vizeSa juo. A ziva purANamAM gaNezajInI utpati pArvatInA hAthanA melathI For Personal & Private Use Only Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 tasvatrathI-mImAMsA. khaMDa 1 lakhIne batAvI che. paraMtu varAha purANanA adhyAya 22 mAM evuM lakhyuM che ke-gaNezajI parameSThinA sukhathI utpanna thayA ane tenuM rUpa dekhIne pArvatIjI mehita thaI gayAM. tethI ke pAyamAna thaelA mahAdevajIe gaNezarUpa chekarAne zApa Apyo. ItyAdi." AmAM jarA vicAra-hAthanA melathI gaNezajI utpanna thayA te vicAravA jevuM che. tethI vizeSa vicAravAnuM. gharamAM pesatAM potAnA pitA mahAdevajIne dhakakA mArI bahAra kADhavAnuM che. vaLI vizeSa vicAravAnuM e che ke trijI vakhate jagatanA kartA brahmAdi devAne laIne caDhayA tyAre gaNezajInI bhegalathI mahAdevajIe pitAnI kamara teDAvI ane brahmAdika bhUThA pIne bhAgI gayA. A jagapara vicAra karavAne ke-brahmAdika deve che zuM eTalo paNa vicAra nahi karyo hoya ke A mela mAtrathI utpanna thae gaNezajIthI ApaNe phAvIzuM ke nahi? A badhe vicAra karIne jotAM gAjIne ke mahAdevajIne temaja brahmA viSNu devene khare pattA meLavI zakAyama che? vicAra karIne juve. 5 nIcenA bIjA phakarAmAM-varAhapurANuvALAo-parameSTinA mukhathI je gaNezajInI utpatti batAvI che. temAM amAruM anumAna-jenomAM namaskAra mahAmaMtrane mahAmaMgalarUpa gaNavAmAM Avela che. te namaskArane paMcaparameSTinI saMjJA jenomAM jAhera che. te sivAya cAvIza tIrthakaramAM-pahelA kaSabhadeva, selamAM zAMntinAtha, bAvIzamAM nemanAtha, trevIsamA pAzvanAtha anevIzamA mahAvIrasvAmI. e pAMca tIrthakarene paNa parameSTinI saMjJA apAelI che. e pAMca tIrthakarenI sthApanA te paMcatIthInA nAmathI oLakhAya che. A mahA maMgalika rUpanI vAtane lakSamAM rAkhI varAhapurANuvALAe parameSTinA mukhathI gaNezajInI utpatti kalpI kADhI hoya. AgaLa jatAM tenuM svarUpa bagADavA pArvatIjI mehi paDyAnuM kalaMka besI ghAlyuM che. A mArU anumAna satyanA zeAdhakone ayogya nahi lAge ema mArUM dhAravuM che? (5) mahAdevajIne kare, pArvatIjIne-chokarI. bhaviSya purANa UttarAI adhyAya 124 me. (ze. 364 pR. 53) eka samaye mahAdevajI ane pArvatIjIne eka khATalA upara kAmakrIDA For Personal & Private Use Only Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^^^^^^^^^^^^^^^ prakaraNa 4ra muM. aMgulInA agrathI aMdhaka. brahmAdika bhAgyA. 421 karatAM divya 1000 varSa vyatIta thaI gayAM. jyAre ane judA paDayAM tyAre teja vakhate pArvatIjIthI eka karI, ane mahAdevajIthI eka purUSa pedA thaI gayAM. zuM A vAta mAnavA lAyaka che?" AryonA tahevArane ItihAsa pR. 3 upara evuM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-manuSya lekanI gaNatrI pramANe-cAra abaja ane batrIsa hajAra varSa thAya tyAre brahmadevane eka divasa thAya. je e brahmadivasane divya divasa gaNavAmAM AvatuM hoya, tevA eka divya varSanAM varSonI gaNatrI karavI mahA kaThIna thaI paDe, te pachI divya hajAra varSanA varSonI gaNatrI kevI rIte thaI zake? bAkI ke tevA prakAranuM anumAna karavAne tema lakhatAM harakta karI zakAya nahi. AmAM vicAra eTaleja ke-brahmanAM so varSa purA thatAM brahmAne ane tenI sRSTine nAza thavAnuM temAM lakhIne batAvyuM che. tyAre zuM daza rASTiene nAza thatA sudhI ziva ane pArvatI bhegamAM paDI rahelAM mAnavAM? temAM bIjuM Azcarya e paNa che ke-judAM paDatAnI sAthe pArvatIne putrI ane mahAdevajIne putra thaI gayAM. A lekha lakhanAranI buddhi keTalI badhI nirmaLa mAnavI? (6) zivanAM netra DhAMkatAM pArvatInA hAthathI aMdhakaputra. zivapurANu. dharmasaMhitA adhyAya 4 thI 6 sudhI. 8 pArvatIe parvata upara beThelA zivanAM netra premathI DhAMkayAM ane aMdhakAra chavAye. zivajInA hAthanA sparzathI pArvatIjInA hAthamAMthI majala (vIrya) jharavA lAgyuM, ane DhAMkelA netranI agnithI vizeSa karyuM. tethI hAthanA agrabhAgamAM garbharUpe thayuM. A thaelo garbha gaNezane paNa nAza karavAvALA thaye. te garbha evA svarUpane hatuM ke-krodhathI dhamadhamATavALe, dADhImUche yuta, kAle bhamara, mahADarAmaNa, kezayukta virUpa jaTIla jeva, gAye, reve, hase, jIbha kADhe ane barADA paNa pADe. tevA svarUpane pedA thaye. A adbhuta svarUpane putra joI, zivajI hasIne pArvatIjIne kahevA lAgyA ke he bhA! teM mArAM netra DhAMkIne A akArya zuM karyuM ? ane tuM mArAthI bhayabhIta kema thAya che? pArvatIjIe hasIne netra ughADI dIdhAM, eTale prakAza thayo. pele putra adhi For Personal & Private Use Only Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 kAramAM utpanna thayuM. tethI aMdhakaja rahyo. A vikarALa svarUpa dekhIne pArvatIe zivane pUchyuM ke A kANu che ? ane krayA nimittathI pedA thayA ? ane kAne pedA karyAM ? ane e keneA putra che ? pachI zivajIe kahyuM ke-e te adbhuta kama caMDALa che, te mArA netra DhAMkayAM tethI aMdhakAra thayA, ane hAthanA mada jalathI e utpanna thai gayA. enuM nAma adhakaja paDaze. vAstavikapaNe teA e mArAthIja utpanna thaelA che. ityAdika ghaNu lakhANa lakhelu che. chevaTamAM aMdhaka ane zivanu moDhu yuddha thaeluM batAveluM che, temAM brahmA, viSNu Adi badhAe devA kuTAyAnA khyAla ApelA che. aneka saMkaTAmAMthI viSNue zakarane choDAvyA. ( 7 ) aMdhakadaityanA duHkhathI zive sUryane stavyA. padmapurANa-prathama sRSTi khaMDa, adhyAya 46 me. patra 146 ( ma. mI. pR. 7ra ) " adhaka daityanI sAthe mahAdevanu yuddha thayuM. daitye gadA mArI mahAdevajI pRSThita thaine paDayA, pachI sAvaceta thai, parazu lai mAravAne doDacA paNa te daitye tAmasI mAyA phelAvI tethI te dekhAi zakayA nahi. pachI sarva detatA ane mahAdevajI bhegA malIne sUryaMnI stuti karavA lAgyA. chevaTe sUryanA taraphathI evA uttara maLyo ke e pApIne trizUlathI nAza kara ? iMtyAdi. " (8) zivane-aMdhaka daityanu duHkha viSNuthI gayuM. matsyapurANa. adhyAya 178 me. leA 34 thI ( ma. mI. pR. 145 ) " aMdhaka nAmanA daityanI sAthe mahAdevajInI bhAre laDAi thai. te laDAimAMthA bhAgIne mahAdeve viSNunuM zaraNa lIdhuM. viSNue zuSka revatIne utpanna karI. tene badhAe aMdhaka daityAnu lAhI pIvA mADayuM. jema jema te leAhI pItI jAya tema tema zukI banatI jAya, evI rIte kRSNa bhagavAne badhA aMdhaka daityone nAza karAvyA. paNa je mukhya adhaka daitya hatA tene viSNu bhagavAne pakaDIne trizUlAge parAvI dIdhA. tyAra pachI zaMkara bhagavAna khuzI thayA. ityAdi. " zivapu. dhama sahitAnA aMdhakanA vicAra-pAvatIe netra DhAMkayAM hatAM paNa sUryane DhAMkayA na hatA teA pachI adhakAra kayAMthI ? hAthanA agrabhAgathI putra For Personal & Private Use Only Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41vvvvvvv prakaraNa 4ra muM. mohinI rUpa viSNumAM-ziva bhAna bhUlyA. ra3 bahAra kevI rIte Avyo? vaLI tenuM ajAyabI bhareluM vikarALa svarUpa hevA chatAM pArvatIne putranI khabara na paDI, tethI prazna karyA-e keNu? kyA nimittathI ? keNe pedA karyo? zive karmacaMDAlAdika kahI uttare ApI dIdhA. A aMdhakanI sAthe meTuM yuddha thatAM sAthamAM rahelA bramhAdi deve paNa kuTAyA. padmapurANuvALe kahe che ke aMdhake gadA prahAra karI mahAdevajIne mUchita karyA, saceta thaI tenI pAchaLa deDatAM tene joI na zakyA. badhA devoe malI, sUryanI stuti karI tyAre sUryo trizalathI mAravAnuM batAvyuM. zuM sarvajJarUpa mahAdevajIne na sujyuM? vaLI matsyapurANuvALa kahe che ke-yuddhamAMthI nAzI jaIne-mahAdeve viSNunuM zaraNa lIdhuM. viSNue zuSka revatI utpanna karI, badhA aMdhaka daityanuM lehi pIvaDAvyuM. ItyAdi vicArI juo- zivaputra ane padmapurANuthI pArvatInI aMgulInA agrabhAgathI utpanna thaele aMdhaka ekaja mAlama paDe che, paNa A matsyapurANathI te aMdhaka daityenuM moTuM TenuM mAluma paDe che? je brahmAdika traNe devene badhA devethI moTA jJAnI ane meTI sattAvALA mAnoe te-pArvatInA hAthanA melathI utpanna thaelA eka gaNeza mAtrathI ane aMgulInA TeravA mAtrathI utpanna thaelA eka aMdhaka mAtrathI teo mAra khAIne nAzatA, bhAgatA, kema pharyA? zuM A badhuM. lakhANa satya rUpanuM haze ke kalpita ? athavA keI kathAmAM bhAga laI uMdhI, chatI kalpanA karelI hoya te te amArI jANanI bahAranI haze. mATe vAcakee tapAsa karavI. bAkI traNe purANakAronA lekhA gaNeza saMbaMdhanA, aMdhaka saMbaMdhanA ke brahmAdi traNe denA saMbaMdhanA satyanI pratIti karAvI zake tema nathI. te pachI A traNe devenI pratIti kayAMthI meLavavI? (1) mAhinI rUpa viSNumAM-mahAdevanI laMpaTatA. bhAgavata-ska dha 8 me. adhyAya 12 me. mehInInuM svarUpa. zivajIe sAMbhaLyuM ke viSNue mohinInuM svarUpa dhAraNa karI ne ThagyA ane amRta laI devatAone pAI dIdhuM. te rUpa jevAne mahAdevajI pArvatIne, pitAnA gaNane, sAthe laI viSNunI pAse AvyA. zivajIe ghaNI stuti karIne kahyuM ke tamane jovAnI IcchA che, mATe te mehanInuM svarUpa amane batAve. viSNue kahyuM ke tamane jovAnI je ke IcchA che paNa kAmanA vaza thaI jaze, For Personal & Private Use Only Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 tatvatrayI-mImAMsA, - khaMDa 1 eTaluM kahIne adazya thaI gayA. keTalIka vakhata gayA pachI, eka prapulita vanamAM-atyaMta suMdarakAra eka strIne joI ( A ThekANe maryAdA vinAne zRMgAra rasa atyaMta pi che) te mehanInA kaTAkSathI zivajI evA te vikI thaI gayA ke badhAe parivArane taddana bhUlI jaI tenI pAchaLa deDayAM. mehanI daDo uchAlatI cAlI, te daDe vegaLe jaIne paDa, levA jatAM vastrarahita thaI, sAmAsAmI jotAnI sAtheja zivajIte jJAna zUnyaja banI gayA ane tenI pAchaLa deDayA. te mehanI jANuM joIne zivajInA hAthe pakaDAI ane hAtha choDAvIne cAlatI thaI, te vakhate ati kAmAturatAthI mahAdevajInuM vIrya nIkaLI paDayuM. A varNanamAM-zivanuM ane mehanInuM svarUpa evuM te maryA dAhIna cihyuM che ke sajjanene te nIcuM ghalAve tevuM ja che.' . (A mehanInuM svarUpa zaMkAkeSa zaMkA 40 pR. 6 ThAmAM rasayukata lakhyuM che te jovAnI bhalAmaNa karuM chuM.) ' prathama viSNue mehanInuM rUpa dharIne daityane kevI rIte ThagyA tenuM svarUpa paNa A prasaMge kiMcita jANavuM joIe tethI lakhI batAvuM chuM. (2) viSNue mohinInuM svarUpa dharIne daityane ThagyA-padmapurANuM prathama suSTi khaMDa. adhyAya 4 che. kSe 73 thI 7 viSNue kapaTathI strInuM svarUpa dharyuM. pachI daityane mehita karIne kahyuM ke huM tamArA gharamAM rahIza. te daityee adabhuta rUpavALI strInA lebhathI taNAIne amRta ApyuM, te amRta laI devatAone ApI pite mAhitI cAlatI thaI." AmAM mAre vicAra - sAmAnya pratiSThita puruSa paNa juThanuM ke ThagAInuM kArya karatAM khaMcAya. satupurUSa te prANAte paNa ayoSa kArya karatA nathI. viSapta vaidikamatanI mAnyatA pramANe anAdinA bhagavAna che te pachI uparanA bane te pramANe viSNu bhagavAne kareluM kArya yogya hatuM ema ApaNAthI mAnI zakAya tema che? A lekhakee na jANe kayA vicArathI lakhyuM haze, tene vicAra te meTA paMDiteja yathArtha kare? For Personal & Private Use Only Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4ra muM. zokAtura zivane nArade strI batAvI. (3) ziva namana karI page paDyA, te paNa pArvatI na rahyAM. masyapurANu. adhyAya 154 me. (ma. mI. pR. 139) mahAdeve pArvatIne kRSNa kahI, tethI teNe rIsa caDha ne nIkaLI javA lAgI, zive ghaNI samajavI. chevaTe namaskAra karyo. sUryanA sAme hAtha joDIne paNa ghaNI khuzAmata karI, paNa kaI vAta mAnI nahi. ane gauratva meLavavAne mATe tapa karavA nIkaLI paDe." (4) zvina maraNathI zivajI zakAtura. padmapurANa. prathama suSTi khaMDa. dakSa yajJa vidhvaMza nAmaka adhyAya pAMcamo. patra 11 muM. le. 0 thI 5 mAM (mata mImAMsA. pR. 70 thI) "satI nAmanI pitAnI strInuM maraNa thavAthI mahAdevajI zekAtura thayA. hA mArI strI kayAM gaI? pachI nAradajIe te strInI khabara ApI ke phalANu ThekANe che. tyAra bAda mahAdevajInuM citta ThekANe AvyuM. ityAdi. A lekhamAM mAruM anumAna. A paddhapurANamAM je mahAdevanI strIne viga karyo che te jainonA pahelA tIrthakare badhI meLavyA pachI pUrva kALamAM bAra (12) bhava karyA pachI - teramA bhave A avasaTNInA kALamAM pahelA tIrthakara RSabhadeva paNe thayA che. pUrve temane pAMcamo bhava lalitAMga nAmanA deva bhavane thayo che, temanI devI svayaMprabhAnA cyavanathI A banAva bane che, tene saMbaMdha uche chate kalpI A purANakAre goThaveluM hoya evuM mAruM anumAna che. kemake je dakSane yajJa purANakAroe lakhyuM che te paNa aSabhadevanA adhikAramAMthI uMdhI chattI kalpanAo karI hoya evuM paNa mAruM anumAna che, te paMDiteo vicAravAnuM che. kemake Aja purANakA-ziva pArvatInI utpatti bramhAnA krodhathI thaelI batAvI che ane te lekha amoe A graMthamAM Apela che te juve. ane rASabhadevanA pUrva bhavanuM vRtAMta ApatAM-lalitAMga devane Tuka vRttAMta paNa ame Apela che te juve. ane vizeSa jaina graMthAMtarethI javAnI bhalAmaNa karU chuM ke A padmapurANanA mahAdevanI kathAmAM-jainonA kaSabhadevajInI kathAnA eka vibhAgano AbhAsa te nIce pramANe - 44 For Personal & Private Use Only Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayI-mImAMsA. 1 khaMDa 1 atyaMta prAcIna kALamAM rASabhadevane chava-samyakatvanI prApti thayA pachI teramA bhave mekSe gayA che. temAM pAMcame bhava lalitAMga deva ane svayaMprabhA devInA saMbaMdhavALe thayo che. devatAonA AyuSyathI devIonuM AyuSya adhuM hoya che, tethI te devI tyAMthI AvIne eka nirdhana brAmhaNane tyAM sAtamI putrI paNe utpanna thaI che. yogya vaye bhUkha ane tarasI ati duHkhinI vanamAM lAkaDAM levA gayelI tyAM ke gurUnA upadezathI anazana (khAvA pIvAnuM baMdha ) karI sutI che. A tarapha lalitAMga deva, devInA virahathI vivhala thatAM tene pUrva bhavanA mitradeve pitAnA avadhijJAnathI te devInuM svarUpa jANIne lalitAgane jaNAvIne kahyuM ke tArI svayaMprabhA devIne jIva je anazana karIne paDI che tene tAruM divya svarUpa jaIne batAve che te nidAnapUrvaka (mane AvatA bhave phalANAne saMbaMdha thAya) maraNa pAmatAM tapanA prabhAvathI pharIthI devalokamAM utpanna thatAM tArA saMbaMdhavALI thAya. AvA prakArathI rASabhadevanA jIvane lalitAMgANAnA pAMcamA bhave, te svayaM prabhA devIne pharIthI saMbaMdha thayo che. A avasarpiNImAM pahelavahele dharma batAvanAra te rASabhadevaja che. temanA pUrvabhavenA saMbaMdhe banelI prAcInamAMnI prAcIna A kathA che. purANakAre mahAdevanA saMbaMdhamAM evA svarUpamAM lakhI ke-"satI strInA maraNathI mahAdevajI zakAtura thayA eTale nAradajIe ThAma ThekANuM batAvI mahAdevajInuM citta ThekANe ApyuM." AmAM jarA vicAra-mahAdevajI dvAparamAM thayAnuM purANakAre batAve che. chatAM temane khare patte Aja sudhI purANathI paNa maLI zakate nathI. chatAM A padmapurANu vALAe pArvatInA ThekANe mahAdevajInI satI strI batAvI paNa varAha purANavALAe parameSTinA mukhathI gaNezajInI utpatti batAvI pArvatIjIne tenAmAM mohita thaelAM batAvI asatIpaNAne deSa Aropele che. vaLI eka lekhathI gaNezajI pArvatInA putrapaNAthI paNa prasiddha thayA che. tethI putramAM mahita thayAnuM kema saMbhave? skaMdapurANavALAe jaNAvyuM hatuM ke dakSa prajApatie pitAnA jamAI mahAdevajIne akulInatAdika aneka dene Aropa mukI pitAnA yajJamAM belAvyA na hatA, tethI pArvatIjI samAdhAna karavA pitAnI pAse gayAM, paNa apamAna For Personal & Private Use Only Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 mu. zivajI--la'paTI. vikala. nirlajja, bhayathI bhAgyA. 427 pAmI pAchA AvIne aLI maryAM ane mahAdevajInI sAthe pharIthI sabadhavALAM thayAM. zivapurANavALAe jaNAvyuM che ke-pArvatInA tapanA ThekANe mahAdevajI jaTIla rUpa dharIne gayA ane pUchayuM ke tUM tapa zA mATe kare che ? pAtIe khithI uttara apAvyeA ke mahAdevajIne patti karavA. gaNezapurANanA lekha jotAM--pAvatIjIe mahAdevajIne puchyuM ke Apa A muDamALA zA mATe dhAraNa kare che ? tyAre mahAdevajIe uttara ApyA ke jyAre jyAre tuM marI jato tyAre tArAM mastaka kApI kApIne A suMDamALAmAM parAvuM chuM. A makhI vAteAmAMnI kaI nAta grahaNa karavAne lAyaka che ? jaina ane vaidikanA graMthA sivAya bIjo AdhAra kayAMthI lAvavA ? A badhI vAtA kaye ThekANethI grahaNa karI uMdhu chatuM karyuM ? tenA paNa khyAla karavAnI bhalAmaNa karUM chuM. huM badhuM lakhI lakhIne kayAMsudhI batAvI zakavAnA ? AthI vadhAre lakhIne zuM batAvuM ? (5) parastrInA la'paTI, te paNa mahAdeva ? te kayA guNathI ? padmapurANa, prathama sRSTi khaMDa, adhyAya 44 me, patra 137 aaa. 32thI " vIrabhadrane pArvatIjIe kahyuM ke huM gaurIttva prApta karavA tapa karIza. mahAdevajI lapaTa che. temanI pAse kei strIne AvavA daiza nahi. AgaLa eja adhyAyanA zleA. 64thI jIve. ADI nAmanA daitya pAvatInuM svarUpa dhAraNa karIne mahAdevajInI pAse gayA, zivajI ghaNA khuzI thaine bheTayA. chevaTe melyA ke tuM AvI te ghaNuM sArU thayuM. tArA vinA mane traNa leAka zUnya dekhAya che. ityAdi. ( mata sImAMsA pR71 thI ) AmAM jarA vicAra-moTAmAM meTA deza mahAdeva, temane temanI strI pAtIjI laTa batAvI rahyAM che ? kai pUche ke meTA sAthI ? kanrima srone jANI zakayA nahI tethI ? skaMdapurANavALAe--suSTinI AdyamAM jagat sarjavAnI IcchA thatAM thaelA batAvyA che. jeTaluM che, temAM khatA jemanA jamaNA-DAmA aMgathI brahmA ane viSNu utpanna skaMdapurANu ekAzIhajAra zlAkanA pramANavALuM mahAbhArata For Personal & Private Use Only Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. ^ , ^^^^^ ^^ velA A mahAdevane jJAna keTaluM badhuM devuM joIe? chatAM pArvatInuM rUpa dharIne AvelA daityane oLakhI na zakyA? A badhuM tarkaTa kayAMthI utpanna thayuM ane zA kAraNathI utpanna thayuM, te vAtane vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. (6) mahAdevajI maMtranA balathI strIne kheMcI maMgAvatA. padmapurANa-prathama sRSTi khaMDa. adhyAya 56 me. patra 170 - "mahAdevajI kAmanA vaza thaI-gaMdharva, kinara, ane manuSyanI rUpavALI strIone maMtranA baLathI kheMcI kheMcIne tapanuM mISa (bahAnuM) karI gAmathI ghaNuM cheTe sArI kuTIyA banAvIne te strInI sAthe bhega karatA rahyA. ityAdi. (mata mImAMsA pR. 73) A padmapurANavALA paMDitajI lakhIne batAve che ke-rUpALI rUpALI strIne maMtranA baLathI kheMcI kheMcIne mahAdevajI temanI sAthe bhega karatA rahyA. badhA devomAM moTAmAM moTA evA mahAdevajI eTale badhe prabhAvavALo maMtra kayA bIjA moTA deva pAsethI lAvyA haze? A badhI vAtemAM kAMI thoDuM ghaNuM sAcuM hoya ema ApaNuM mana kabula karI zake tevuM che? (7) pArvatInA tapanA ThekANe zivanuM zuM kAma? zivapurANa-jJAnasaMhitA adhyAya 13, 14 (ma mI. 5. 34) pArvatI tapa karatI hatI tyAM jaTIlanuM rUpa dharI zivajI gayA. mahAtmA jANuM pUjana karyuM. jaTIle puchayuM tuM zA mATe tapa kare che? tyAre sakhinA mukhathI uttara ApAvyuM ke mahAvajIne pati karavA. tyAre jaTIle pharIthI puchyuM ke tamArI sakhi zuM satya kahe che ke hAMsIthI kahe che? ityAdi. " (8) mahAdevajIne thayelI bhayaMkara vikalatA, zivapurANa adhyAya 41 mo (. 39 pR. 5 mAMthI) mahAdevajInuM trASipatnIonI pachavADe deDavuM. AthI agAnuM vRttAMta lakhavuM e lajajAne paNa lajajA Ave tevuM che. pachI saMpUrNa devatAone AphatamAM nAkhavA jyAre AvI vikalatA thaI tyAre saMpUrNa devatAo tathA po. For Personal & Private Use Only Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa 42 muM. zivajI-laMpaTI. vikala. nirlajaja, bhayathI lAgyA. 428 rANIonuM brahmA pAse javuM. viSNue kahyuM ke tame pArvatIjInI pAse jA. jyAre pArvatI pAse sarve gayA ane hAtha joDIne prArthanA karI tethI pArvatIjIe kaMI karyuM zuM A saMbhavita che ke ?" (9) "mahAdevajInuM nirlajaja paNe RSipatnIonI pAchaLa doDavuM." zivapurANu. jJAnasaMhitA. adhyAya 42. (ma. mI. pR. 36 mAMthI) "dArU vanamAM zivanA bhakta RSio vaselA, te vanamAM lAkaDAM levAne gayelA. kevaLa strI mAtra dekhIne mahAdevajIe hAthamAM purUSa cinha pakaDIne te trASipatnIone ghaNA prakArane trAsa Ape, vanamAMthI AvatA traSio A banAva joIne zivajIne liMga truTI paDavAne zApa Ape. ItyAdika ghaNuM bibhansa lakhANa kareluM che." (10) vRkAsuranA bhayathI jJAnI ziva bhaTakyA. bhAgavata. skaMdha 10 me. adhyAya 28 mAM (ma.mI. pR. 92 thI,). vakAsurane tenI mAgaNI pramANe mahAdevajIe varadAna ApyuM ane kahyuM ke tuM jenA upara hAtha mukIza te maraNane prApta thaze. have te daitya, pArvatIne ja levA mahAdevajIne mAravA doDa. zivajI daityanA bhayathI bhAgyA. svarga, pAtALanA cAre khuNa sudhI nAza bhAga karI paNa zivajIne kaI rakSaka ma nahi. chevaTe vaikuMThamAM kRSNajInI pAse pahoMcyA. kRSNae gamAyAthI brahmacArInuM rUpa dharI vRkAsurane vaMdana karyuM ane puchyuM ke-he zakunInA putra? tuM ATalo badhe lAMbA kema AvyuM? kArya hoya te jaNAva, tane sAhAsya ApIne pAra pADI ApIza. pelA daitye miSTa vacanathI bheLavAIne pArvatIjIne levA sudhInuM badhuM vRttAMta kahI batAvyuM. eTale kRSNajIe kapaTathI kahyuM ke-zivanA varadAnanuM vacana ame sAcuM nathI mAnatA, kemake zivase dakSanA zApathI pizAca banyo che. chevaTe chalathI tene ja hAtha tenA mAthA upara mukAvIne kRSNajIe te vRkAsurane nAza karyo, tyAreja mahAdevajInA jIvamAM jIva Ave." A kalpita kathAmAM zivanuM mahatva ane jJAna keTaluM? kupAtrane varadAna ApI bhayathI bhAgavA jeTaluM ke vadhAre lekhake mahAdevane jJAnI banAvyA ke jJAna zunya ? For Personal & Private Use Only Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 peAtAnu kArya -pazu, paMkhI ane strIo paNa prAye chaLakapaTathIja karI le che. tema kRSNajIe te kArya karI lIdhuM temAM meATI sattAnI siddhi krui ? Age te sajjanA niya karI Ape te kharo ? 430 zaMkA keSa zaMkA 20 mI rR. 3 mAM nIce pramANe jaNAvyu che. mahAdevanu' evuM anagaDha be joDa (DhaMgadhaDA vagaranuM... vicAra vagaranuM) varadAna bhasmAsurane ApavuM ane pachI tenAthI bhAgatA pharavuM zuM A vAta saMbhavita che ? " 66 AmAM mArA ya icat vicAra-jaina itihAsa jotAM brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNe meTA jevA hatA ema jaNAtA nathI. bramhA ane viSNunA saMbandhu agIyAramA tI karanA samayathI batAvelA amAre lekha juve te lekhA jotAM, tripuSTa je pahelA vAsudeva thayA che, temanA pitA jItazatru rAjA thayA che, temanA putrInI sAthe saMbaMdha thavAthI leAkeAe prajApati evuM bIju nAma pADeluM, temane brahmA tarIke kalpI vaidikAe rajanuM gaja tarIke karelu hAya tethI AjakAlanI dunIyAne azraddheya rUpe thai paDelu che. // te sivAya ghaNA lAMbA lAkhA kALe anukramathI--nava vAsudikanA trika thayAM che. temAmAM udhI chattI aneka juThI kalpanA karI temane ekanA eka viSNu bhagavAna rUpe TharAvI A badhAM purANA ubhAM karyAM hoya ema jaina itihAsathI jaNAya che. ane je satyakI vidyAdhara thayA che tene mahAdeva rUpe TharAvI tenI sAthe aneka anAcAranI vAte lakhI purANakArAe lAkone meTI mujhavaNamAM nAkhI dIdhA che. A viSayamAM jainonA ane vaidikAnA itihAsa tapAsIne jIvA. garabaDa vinAnA ane me TI garabaDavALA itihAsa kayA zAsamAna thAya che ? jaino peAtAne itihAsa sajJa purUSothI prApta thaelA mAna che. vaizvika peAtAnI mati kalpanAthI doDayA doDa karI rahyA che. ema mArUM mAnavuM che. kAnAmAMthI levAi kAnAmAM pheraphAra thayA che te vicAra karavAnuM kAma paDite nuM che ( 11 ) kRSNanI stuti karI bANAsurane zive choDAvyA. viSNupurANu aza pAMcamA adhyAya 23 mAM ( ma. mI. pR. 171 ). " zrI kRSNajInu ane mahAdevajInu yuddha thayu temAM mahAdevajI For Personal & Private Use Only Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4ra muM. kRSNastutithI asura choDAve. katrima purUSathI bhAgyA. 431 hArI gayA. pachI mahAdevajIne bhakta bANAsura laDavA gayo. kRSNajIe cakrathI mAravAne vicAra karyo. chevaTe mahAdevajIe kRSNanI ratuti (khuzAmata) karI tyAre te chuTayo." A kalama agIyAramImAM vicAra-tretAyuganAkRSNajI, dvAparanA mahAdevajI, e bane kayA kALamAM laDayA ? temaja jagatanA kartA haratA hovA chatAM ekaikanuM kAMI karI zakayA nahi paNa mahAdevajI hArI gayA, eTale mahAdevane bhakta sapaDAyo chevaTe mahAdevane khuzAmata karavI paDI. bIjA purANo jotAM- mahAdevajIthI utpanna thaelA bramhA ane viSNune mahAdevajInA parivAranA gaNAya? AvA AvA prakAranA lekho lakhatAM purANakAree kevA prakAranI sadabuddhi vAparo haze? (12) ziva-parasevAnA purUSathI bhAgI viSNunA zaraNe gayA. padmapurANa-prathama sRSTi khaMDa adhyAya 14 mo. patra 36 mAM (ma. mI. pR. 74) mahAdevajIe bramhAnuM pAMcamuM mAthuM kApI nAkhyuM tethI brahmAjIne parasevo thave. lusIne pRthvI upara pheMko. tethI hathI Ara sahita purUSa utpanna thaI gaye. tene hukama mAge ke-AjJA pharamAvo ? AjJA thavAnI sAtheja mahAdevajInI pAchaLa doDa. bhayabhIta thaIne mahAdevajI bhAgyA. chevaTe viSaNu chanA zaraNathIja bacyA? ItyAdI." - AmAM paNa jarA vicArIe-satyayuganA prahAnuM mAthuM, dvAparanA mahAdeve jaIne kApI nAkhyuM chatAM bramhAjI jIvatA rahyA ? ane paraseve luchIne pRthvI upara nAkhatAM temAMthI utpanna thaelA mANase mahAdevajIne bhagAvyA. vicAra e thAya che ke-zu brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNe devo jyAre laDyA tyAre mahemAMdhAja laDayAnA lekhe vAMcIe chIe ke-devatAoe asuranA saMgrAmamAM doDayA doDa karI mukelI hAya, ema ghaNA lekhethI jaNAI Ave che. tyAre zuM e dene laDavA mATe mANase maLelAM nahi hoya? athavA ATale badhe mATe lAMbe kAla game temAM zuM mANasanI laDAI nahI thaI heya? A vAta paNa sajajanene vicAravA jevI che. For Personal & Private Use Only Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. (13) mahAdevanI varNavelI mATI sattA. daityAnI pAchaLa jatAM laMpaTa kRSNane zivane ThapakA, zivapurANa----dha saMhitA adhyAya 9 me. (matamImAMsA pR para.) " deva daityAnI laDAimAM kRSNajIe ghaNA daityane mAryA. bacelA pAtAlamAM pesI gayA. viSNujI temanI puTha laIne cAlyA. tyAM apsarAo joIne kAmakrIDA karavA lAgyA. tethI baLavAnu eka putra utpanna thaye!. 432 A tarapha brahmAe zivane kahyuM keH-vanI rakSAnA mATe viSNune lAve. hukamanI sAthe baLada upara caDhayA, bhayAnaka gAravathI laMkAmAM peThatAM tyAMnuM aMtaHpura paDI gayuM. te vakhate pelA kRSNaputra krodhAyamAna thai laDavAne taiyAra thai gayA, paNa te baLada rUpa zivajIe-khurethI ane ziMgaDAMthI tene phADavA mAMDayeA. maraNu bhegA thatA jANI viSNue divya zastro phUMkayAM. paNa dhAMe zastronA grAsa karI nAMkhyA. khaMDa 1 pachI kRSNajI samajayA ke AtA jagatpati zivajI che, pachI namratAthI bAlyA ke he bhagavan kSamAM karo ? ityAdi, chevaTa zivajI khelyAM--ke tame tamArA svarUpane jANatA nathI ke tameA jaganA kANurUpa che ? mArI AjJAthI have A viSayarati ADI dyo ? lajjita thai kRSNajI kahevA lAgyA ke--mArU paDeluM cakra laine AvuM chuM. zivajIe kahyuM ke tamArU cakra paDI rahevA dyo. huM tamene dazake hajAra sUryAMnA tejavALu sudana ane kAlAnala nAmanuM cakra ApuM chuM, tenAthI daityAnAM gaLAM kApI nAkhe. e cakra maLyA pachI devatAone kRSNujIe kahyuM ke pAtAlamAM te ceAvanavatI vidyamAna che teno sAthe je kriyA karatA rahyA che te jaine karA. pachI badhAe devatAe viSNu sAthe pAtAlamAM pesavAnI icchAvALA thaine cAlavA mADayuM, A badhI ceSTA jANavAmAM AvatAM zive apsarAonuM haraNu karI ATha ceAninA devatAone evA zApa ApyA kezAnta muni, dAnava ane mArA aMzathI utkhanna thaelAene cheDIne je keI bIjo A sthAnamAM praveza karaze tenA turata nAza thai jaze. AvA zivanA ghera zApa sAMbhaLIne tiraskAravALA badhAe devatAe potapAnAnA sthAna upara cAlavA lAgyA ityAdi. "" * A lekhamAM jarA vicArIe --deva daityanI laDAimAM zrIkRSNajI bhaLyA ane temane ghaNA daityone nAza karyAM. puThe lai pAchaLa jatAM vacamAM apsarAthI khaLavAna putra pedA thayA. Atarapha svarganI rakSA mATe brahmAe kRSNu For Personal & Private Use Only Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. prasanna ziva. jaTAthI gaMgA. AheDIne vimAna. 433 jIne lAvavA zivane preryA. zivajI baLada upara caDhI moTA dhaDAkAnI sAthe laMkAmAM pesatAM, kRSNanA A navIna putranI sAthe laDAI jAmatAM, kRNujIe zastra pheMkayAM, badhAM niSphaLa nivaDatAM pachI samajyA ke-Ate jagapati zivajI che, ema jANa kSamA mAgI. eTale mahAdevajIe zrI kRSNane akArya choDavAnuM jaNAvyuM. upara kahelA bIjA lekha vicArIne meLavI juve. hamaNAMja pUrvanA lekhamAM ApaNe vicArI gayA chIe ke vRkAsurane varadAna ApI mahAdevajI bhAgatA pharyA tyAre zrI kRSNae bacAvyA hatA. vaLI mahAdevajInuM ane kRSNajInuM yuddha thatAM mahAdevajI khuzAmata karIne chuTayA hatA, vaLI brahmAnuM mAthuM kApyA pachI parasevAnA purUSathI bhAgyA tyAre paNa zrI kRSNa jIeja bacAvyA hatA. zuM jagatpatinA AvA hAla thAya? purANakAroe A badhuM satyaniSThAthI satyasvarUpanuM lakhyuM che ema ApaNuM mana kabula karI zake tema che ? (14) brahmA, viSNu ane dakSanI AjIjIthI zivanuM prasanna thavuM. zaMkAkoSa zaMkA 336 pR. 48 mAM eja vAtamAM lakhe che ke - eka vivAhamAM brahAjInuM vIrya jamIna upara paDayuM. mahAdeve temane vadha karavAnuM dhAryuM tyAre bramhA ane viSNu pagamAM paDayA temaja dakSe paNa bahu khuzAmata karI tyAre mahAdevanuM prasanna thavuM zuM saMbhavita che ke?" zivapurANu. (15) jaTAthI mukta gaMgAnA 7 pravAha, temane eka pavitra rAmAyaNa bAlakAMDa-sarga 43 mi. (saM. zaM. 442 mI. pR. 69) ' mahAdeve pitAnI jaTAmAMthI gaMgAne mukta karI tyAre tenA sAta pravAha thayA. jemAMnIhalAdinI, sucakSu, sItA, siMdhu vigere judI judI dizAmAM nadIo cAlI. te pachI ekaja gaMgAnA sAta pravAha temAM bIjI nadI jevI ke siMdhu " tenuM, tathA te vinA bIja pAMcanuM kaMi mahAbhyaja nahi ? kaMI puNyaja nahi? ane te pravAha paikIne eka ja pravAha (sAmaTe pravAha) gaMgAja pravitra zuM A saMbhavita che? bIjI nadIonAM mahAsya lakhavA amArA paurANuMo bhUlI gayA haze? pIrANIo javAba Apaze ke? AmAM jarA vicAra----prAcInamAM prAcIna vAlamIkI rAmAyaNamAM jahu rAjAnI pUjAne sAmAna gaMgAjI tANI gayAM, tethI jahu gaMgAjIne pI 58 For Personal & Private Use Only Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 tatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 gayA paNa gaMgAjIne sadAnAM hatAM. te pachI mahAdevajIe gaMgAjIne jaTAmAMthI bahAra kevI rIte kADhayAM? ane tenA sAta pravAha kevI rIte manAyA? prathama khare patte mahAdevajIno ja nathI te pachI kaI zreSTha buddhithI A vAta lakhAI? (8) ajANe AheDIthI ziva pujAyA te paNa ziva vimAna. kaMdapurANuM prathamakhaMDa. adhyAya 33 me. patra 66 thI 69 le. 102 mAM kathA. tene sAra. "caMdanAmane Ahe mRgane vadha karavAne gaye, vadha na maLavAthI rAtre bilvanA vRkSa upara jaIne rahe. svAbhAvika paNe patra teDatAM nIce rahelA zivanA upara paDyuM. kegaLA karatAM zivanuM snAna thayuM. savAre tenI bhAyI nadI upara bhejana lAvelI te kutarUM khAI gayuM hatuM, tethI khAdhuM te hatuM ja nahi. eTale svAbhAvikapaNe dAna ane tapa thaye. A badhu ajANapaNeja thayuM te paNa zivanA gaNe vimAna laIne AvyA ane vimAnamAM besADIne ziva lekamAM laI gayA. ItyAdi." AmAM jarA vicAra zivanuM pUjana, dAna, tapa ke japa buddhi thayA vinA kayA bhaktanuM kArya thayuM jaNAyuM che? ajAnapaNe zivanuM pUjana ane bhAtu kutaruM kheMcI javAthI dAna, thatAnI sAthe zivagaNe vimAna laIne AvyA ane caMDa nAmanA AhIne vimAnamAM besADIne ziva lekamAM laI gayA. A lekhaka keTale satyavAdI haze? A badhuM taddana pAyA vagaranuM lakhatAM lekhake kaI buddhi vAparelI? AvA lekhake upara satya varatunA zodhakane keTalI prIti thAya? (5) pApImAM pApI brAhmaNane paNa mokSa-zivapurANe ApyuM. zivapurANa mahAbhya adhyAya. 1le, le 36 thI (ma. mI. pR. 30) "jyAMsudhI zivapurANa kAnamAM nathI paDayuM tyAM sudhI saMsAramAM rakhaDe che. zivapurANaja mukita ApavAne samartha che, te pachI bhrama pedA karavAvALAM bIjA purANenuM zuM kAma che? hajAre azvamedha, seMkaDe vAjapeya, zivapurANunI salAmI kaLAne paNa pahoMce tema nathI. jyAM sudhI zivapurANa sAMbhaLatuM nathI. tyAM sudhI ja pApamAM paDe che. gaMgA, saptapurI, gayAdi koIpaNa vastu zivapurANa barAbara nathI. veda. ItihAsAdi zAmAM parama kalyANakaravAvALuM zivapurANaja jANavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. viSNue ziva sevyA. brahmAnA virodhamAM ziva. 435 AgaLa ju-pApI brAhmaNa yamathI chuTI zivapurImAM gaye. eja mahAtmya adhyAya bIjAnA le, 37 thI kiMcit sAra. devarAja nAmane brAdANa mahApApI ke jene cAre jAtinA mANasane mArIne dhana bheguM karyuM hatuM. chevaTa mAtA, pitA strI ane bhAIone paNa mArI nAkhIne vezyAnI sAthe eka pAtramAM khAte rahyo. daivayogathI pratiSThAna puramAM zivamaMdIramAM zivapurANa sAMbhaLatAM tAvanI bImArIthI maraNa pAmyA. emanA date bAMdhIne yamapUrImAM laI gayA paNa zivane gaNa tyAMthI choDAvIne zivapurImAM laI gayA. ItyAdi vizeSa tyAMthI joI levAnI bhalAmaNa karuM chuM." A lekhamAM kiMcita- badhAM purANe bhrama pedA karavAvALAM che ema zivapurANavALAe je lakhyuM che te sarvathA juThamAM kADhI zakAya tema nathI. temaja A zivapurANuvALa uMcA prakAranI buddhivALo hate ema paNa mAnI zakAya tema nathI. kemake seMkaDone pati karavAvALI strI-satI temaja AsatI sarvane nide, te pramANe A zivapurANavALAe karyuM che. kemake mahApApIne paNa yamapUrImAMthI zivapurImAM pahoMcADI dIdhuM che, A lekhaka keTale badhe satyavAdi ane keTalA sadvartanavALe haze? tene vicAra karavAnuM kArya sajajana purU kare eTale basa thaze. (6) eka karoDa chAsaTha hajAra varSa ArAdhana zivanuM-viSNue kareluM. zivapurANa sanaskumAra saMhitA adhyAya 8 me. (ma.mI. pR. 46) "RSi bolyA ke zivajIne prasanna kevI rIte karI zakAya? brahmAjIe kahyuM ke-he brAhmaNo zivajIne prasanna karavA viSNue eka karoDa chAsaTha hajAra varSa taka ArAdhana karyuM tyAre prasanna thaIne aneka vara ApyA ane kahyuM keyuddhamAM jItavAvALA mahAcakadhArI baLavAna tame thAo, tame mArI bhakita adhika karaze ane mArI peThe tame gavAse. zivajInA prasAdathIja ajeya viSaNu pRthvInI rakSA kare che. AmAM paNa jarA vicAra karIne joIe-zivajI dvApara yugamAM thayA ema purANamAM jaNAvavAmAM AvyuM che, ane te yuga 864000 varSanA pramANa vALo che te pachI viSNue eka karoDa ane chAsaTha hajAra varSa sudhI zivajInuM ArAdhana kayA kALamAM kareluM samajavuM ? ane yuddhamAM jItavAnuM cakra kayA For Personal & Private Use Only Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 yugamAM meLaveluM cAra yuganAM varSone bhegA karIe te paNa teTalAM varSo thaI zake tema nathI. jyAre eka karoDa ane sATha hajAra varSa zivanA ArAdhanamAM viSNue kADhayAM hatAM tyAre te kALamAM viSNunuM AyuSya keTaluM moTuM manAeluM haze ? jainomAM te eka hajAra varganuM lakhAyuM che. juve pR 79 ne kaThe. evA prakAranAM lAMbAM lAMbA AyuSya brahmA-tArakAdika dedikanAM paNa lakhIne batAvyAM che te kayAMthI lAvyA haze? A badhA prakArane vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. ane zivapurANanA lekhakane dhanyavAda ApI viramuM chuM. dhanyavAda zA mATe ? jaNAvavAnuM eTaluM ja ke jainomAM viSNu prativiSNu Adi nava trika ghaNA lAMbA kALanA kamathI thaelAM che. temanAM lAMbA AyuSyanI siddhi purANakAroe AsarAgata kalpitapaNe lakhIne batAvelI jaNAya che. te ( 7) mahAdevanA gaNethI viSNu Adi deva kuTAnA. zivapurANa vAyusaMhitA adhyAya 17 thI 20 ta. (ma.mI. pR. 48) dakSanA yajJane bhaMga karavA mahAdevajIe virabhadrAdikane mokalyA, te anna mAMsa khAtA gayA ane pheMkatA gayA. te vakhate viSNu Adi deve dakSane pakSa laI yuddha karavA lAgyA. paraMtu vIrabhadrAdikee temane ghaNeja bure mAra mAryo. ityAdi." (8) e bramhAthI kilAe meLavyA, te zive teDyA. zivapurANa. dharmasaMhitA. adhyAya. 3. je (mata mImAMsA pR. 50) tArakSa 1, vidyummAlI 2, ane kamalAkSa, 3 e traNe daityoe aghera tapasyA karIne brahmAjIne prasanna karyA. tArakSe kahyuM ke he bhagavan devatAothI bhedAya nahI te-suvarNa kilo, vizvakarmA amArA vAte banAve?, vidyanmAlIe-leDhAnA killAnI 2, kamalAkSe-cAMdInA killAnI 3-mAgaNI karI. pharIthI mAMgaNI e karI ke A divya lekamAMja amAruM sthAna thavuM joIe brahmAjInI AjJAthI vizvakarmAe traNene traNa nagara banAvIne ApyAM. pachI te daityoe devatAonA ghaNAja bUrA hAla karyA. tyAre devatAo zivajInA zaraNamAM jaIne khUba karagaryA tyAre zivajIe devatAono pakSa laI krodhAMdha. thaIne te denA traNe nagaramAM rahelI strI, temanAM bAla baccAM Adi sarva bhasmasAt karI nAkhyuM. ItyAdi." For Personal & Private Use Only Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. viSNue ziva sevyA. bramhAnA virodhamAM ziya. 437 A kathAmAM vicAravAnuM ke-kAlasadipaka vidyAdhara 24 mA tItha kara zrImahAvIrane puchyuM ke mane bhaya kAnAthI che ! uttaramAM-satyakIthI batAvyeA. tyAre ta chokarAne mAravA kAlasa'dIpake pagamAM ghAlyA, paNa tenA pitA peDhAle cheDAvyeA. pachI vidyAnI sAdhanA vakhate vighna karatAM vidyAdevIe pelA kAlasIpakane haThAgye ane te satyakIne siddha thai, pachI satyakI tenI pAchaLa paDase. uMcA, nIcA ghageA bhAgyA pachI satyakIne bhulAvAmAM nakhavA kAlasa'dIpake peAtAnI vidyAthI traNa nagara banAvyAM paNa satyakIe peAtAnI vidyAthI bALIne bhasma karI nAkhyAM. pachI tyAMtho nAzIne te latraNa samudranA pAtALa kalazAmAM jaine bharAyA, paNa satyakIe tyAM jaine te kALasa'doSane mAryAM, A badhe vicAra ame e mahAdevajInI utpattinA prakaraNamAM savistara ApyA che te juvA ane vicAro ?. have A zivapurANu mAM e kathA kevA rUpamAM geAThavAi te vicArIe-traNa daityAe tapasyA karI brahmAjIne prasanna karyA. tyAra bAda brahmAe-vizvakarmAne AjJA karI, eTale tene seAnAnA, leADhAnA, caDhInA killA sva mAMja banAvIne ApyuM. ane te mahAdevajIe jaIne bALI bhasma karI nAkhyA ane sAthe te traNe daityAnA bALa baccAMne paNa bhasmaja karI nAkhyAM. prathama jyAM sudhI brahmA ane mahAdeva cokkasa rUpe satya svarUpanA siddha na thAya tyAM sudhI zivapurANavALAe geAThavelI vAta satyarUpe kevI rIte mAnIzakAya ? ( 9 ) kRSNujIe 16 mAsa tapasyA karI, zivane prasanna karyAM. zivapurANa dhama saMhitA. adhyAya. 2 jo. ( ma. mI, pR. 49 ) " zrI kRSNajIe sALa mAsa sudhI tapa karIne zivajIne prasanna karyAM ane hAtha joDIne dula bha evA AThe vara mAMgavAne lAgyA. ityAdi. 27 A zivapurANanA lekhathI prathama joyuM hatuM ke-zrI kRSNa bhagavAne eka karoDa ane sATha hajAra varSAM sudhI zivanI AradhanA karI aneka vo meLavyA hatA. ane pharIthI eja purANavALA lakhIne jaNAve che ke zrI kRSNa bhagavAne sALa mAsa sudhI tapakarIne zivajIne prasanna karyA, tyArabAda hAtha joTIne dubha evA ATha vara mAMgavAne lAgyA. AmAM jarA vicAra thAya che ke:-A traNa devAmAM meATA kayA manAyAM haze ? eka vakhate brahmAjI moTA thavA ubhA thayA, tyAre temaNe peAtAnuM mastaka gumAvyuM hatu. ane dakSa prajApatie mahAdevajIne For Personal & Private Use Only Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 1 akulInatAdika aneka halakAM vizeSaNe ApI nAstika ane veda bAhya sudhI TharAvI dIdhA hatA. te pachI yuga yugamAM avatAra dhAraNa karI duSTanA nAzaka ane sajajanenA uddhAraka evA zrI kRSNa bhagavAnane evI zI jarUra paDI ke-vedathI bAhya rUpe gaNAyelA mahAdevajInI eka kareDa ane sATha hajAra varSa sudhI ArAdhanA karavI paDI? vaLI 16 mAsanI te kyA jagatanA uddhAra mATe ? (10) kAzImAM pApI pazu, paMkhI paNa mare te me jAya. zivapurANa-jJAna saMhitA adhyAya 50 me, (ma. mI. pR. 37) "prathama kAzI nagaranuM varNana ghaNuM zreSTha ApI mahAdeva pArvatIne kahe che ke-A nagarI mAruM guptamAM gupta kSetra che ane sarva ane muktinuM ja kAraNa che, 75 punaH zloka 22 thI-pApavALe ke pApa vinAne game tevA karma baMdhanamAM paDele heya paNa AkAzI kSetramAM je mare te avazya kSeja jAya ArA daja, aMDaja, udibhaja, jarAyuMja (vRkSa, pazu, pakSI sarpa, manuSyAdi) sarva cha A kAzImAM mare te te mekSe jAya, bIjA tIrthomAM mare te kaIkaja pArakA karmanA baMdhanamAM paDelA jIvane A kSetramAM mokSamAM mokalavA kalapIe te na jJAnanI jarUra che, temaja nate dhyAnanI jarUra che 24 temaja mArA (zivanA) nAmanI, temaja tenA svajanenI paNa keI jarUra ja nathI. kemake je vakhate A tIrthamAM maryo ke turataja mekSa. emAM kaI prakArathI saMdeha karavAnuM rahetuM ja nathI. e 25 AgaLa leka 39 thI 41 ne bhAvArtha-mahAdevajI pArvatIjIne kahI rahyA che ke-vaikuMThapati nArAyaNa, lakSamI, ane devarSIo sahita-brahmA, vasu, sUrya, devarAja iMdra, bIjA paNa devatAo A kAzI nagarImAM mAruM vrata dhAraNa karIne mArI sevA kare che. mahAgI te pitAno veSa chupAvIne mArA vratanA mATe eka cittathI sevA kare che. 39-40-41 AgaLa 42 me juo-viSayArA cittopi, tyakta dharmarucirnaraH // iha jhetre mRtoyo vai saMsAraM na punarvizet // 42 // bhAvArtha -cAhe te viSayane laMpaTa hAya, eTaluM ja nahi cAhe dhamanI zraddhAvinAne ja heya ne, te paNa mArA kAzI kSetramAM marele pharIthI te A saMsAramAMja Ave nahi. 4ra che eja adhyAyanA leka 15 mAM-pArvatIne zive kahyuM hatuM ke " A kAzI kSetranA mATe vadhAre zuM kahuM paNa huM mAdeva, viSNu ane brahmA ema ame For Personal & Private Use Only Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. kAzImAM je mare tenuM mela. bhaktanA mATe ziva. 439 wwwwwwww vvvvvvvvv traNe de-amArA AtmAne pavitra karavA mATe haju sudhI e kAzIkSetra tIrthanA darzananI uchA karI rahyA chIe." me 15 ! AmAM paNa jarA vicArIe-kAzImAM jyAre manuSya upara karavata mUkAtAM haze tevA samayamAM A zivapurANuvALAnI nImaNuka thayelI hoya ema A lekhathI sahaja anumAna thaI Ave che. kAraNa ke te samayamAM lulAM, laMgaDA, AMdhaLAM ItyAdika aneka duHkhI mANase A kAzI adhyAyanuM zravaNa karI pitAne dhanamAla te maMdiranA kArabhArIone soMpI, pitAnA deha upara karavata mUkAvatA hatA, AvI lAlacamAM pI A purANakAre A kSetramAM manuSyonI mukita thayAnuM lakhIne batAvyuM hoya? eTaluM ja nahi paNa jJAna, dhyAnAdi vinAnA pazu, paMkhIonI ane tenI sAthe tyAM ugelA vRkSonI paNa muktija batAvI dIdhI, vadhArAmAM zivajI potAnA AtmAne, temaja brahmA-viSNunA AtmAne pavitra karavAnI IcchA karI rahyAnuM paNa jaNAvI rahyA che? zuM A vAte vicAravA jevI nathI? A lekha jarA paNa satya niSThAthI lakhAele che? dunIAmAM je kalamanA kasAIo gaNAyA che temAM AvA prakAranA lekhake gaNI zakAya ke nahi? (11) ziva jilarUpathI arjunanI rakSA karavA AvyA. zivapurANu jJAna saMhitA adhyAya 5, 66 ma. (ma.mI. pR. 41). "ajuna zivanuM ArAdhana karavA vanamAM tapa karatuM hatuM. tyAM duryodhane muka nAmanA rAkSasane muMDanA rUpe meka. ajuna samaye ke A keI zatru lAge che "duHkha devAvALAne mAre evuM vyAsajIe kaheluM che." tethI zastra laIne taiyAra thaI gaye. sAmI bAjuthI zivajI paNa parivAra sAthe bhilenuM svarUpa dhAraNa karI arjunanI rakSA karavAne mATe AvI rahyA che. vacamAM bhuMDa sapaDAya che. ane je bANa mAryuM te mukhathI puMchaDe nIkaLyuM ane zivajInuM bANa puMchaDethI mukhe nIkaLyuM, eTale bhuMDa taraphIne maraNa pAmyuM. pachI bhinnurUpa zivajI arjuna sAthe paNa laDayA. ItyAdi." vicAra -duryodhane rAkSasane bhuMDarUpe zivanA dhyAnamAM rahelA arjunanI pAse meka. dhyAnI arjunanI rakSA mATe ziva bhillarUpe AvyA mAnIe te pachI sevaka sAthe zatruvaTa karI laDayA zA mATe? AmAM satya zuM? (12) zivanI sevAthI zrI kRSNa sudarzana cakra meLavyuM. For Personal & Private Use Only Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 taravayA-mImAMsA. khaMDa 1 zivapurANa-jJAnasaMhitA adhyAya -70 (mata mImAMsA pR. 43) "kRSNae-zivanuM ArAdhana karI prasannatA meLavIne kahyuM ke huM dathI pIDita chuM ane ApanA zaraNamAM AvyuM che. ItyAdi " AgaLa 70 mA adhyAyamAM-viSNue sahastra nAmathI stuti karatAM zivajane teTalAM ja kamaLa caDhAvyAM, paNa temAMthI eka kamaLa zivajIe carI lIdheluM havAthI ochuM thayuM eTale kRSNae pitAnuM netra ukhADIne caDhAvavA mAMDayuM. tyAre zivajI pragaTa thayA. chevaTe ghaNuM Aja cha karAvyA pachI sudarzana caka ApyuM ityAdi." AmAM jarA vicArIe-A zivapurANa jJAnasaMhitAnA adhyAya - mAmAM A zivanI ArAdhanAne mATe viSNu pAse eka karoDa ane sATha hajAra varSa taka zivanI sevA karAvI hatI. vaLI-dharma. sa. nA adhyAya bIjAmAM viSNu pAse soLa mAsa tapa karAvI zivanI prasannatA meLavyAnuM lakhI batAvyuM hatuM. have A jJAna saM. adhyAya 69mAM detyothI pIDita zrI viSNu zivajInI AjIjI karavAvALA batAvyA. ane 70 mA adhyAyamAM--sahastra nAmathI stuti karatAM sahastra kamaLa caDhAvavA vALA batAvI eka kamaLa zivanI pAsethI corAvI viSNu bhagavAnane kaNa thavAne prasaMga batAvyo. A purANana lekhaka keTale badhe satyavAdi haze? ane AmAM kaI vAta sAcI manAya tevI che? je kaMI ekAda vAta sAcI batAvaze te tene upakAra amArA upara ghaNe thaze. A kekANe eTaluM ja kahevuM basa che. (13) uparanA lekhamAM vaidika matanA paMDitane abhiprAya. AryonA tahevArane itihAsa pR. 483-84 mAM ju. "kAtika sudI 14 ne vaikuMTha caturdazI kahe che. sanata kumAra saMhi. tAmAM evI kathA che ke viSNu vaikuMThamAMthI kAzI kSetramAM AvI kAzI vikezarane hajAra kamale caDhAvavAne temane saMkalpa karyo, cAlatI pUjAmAMthI eka kamala zaMkare kere mUkI dIdhuM. (AgaLa pR. 484 mAM) zivanuM kamalane saMtADavuM ane viSNune tenA badalAmAM pitAnI AMkha kADhI ApavI, e vAta paMcataMtranI vArtA jevI lAge che AvI kathAothI Izvara viSe pUjyatva bhAva vadhavAne nathI. For Personal & Private Use Only Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 mu. vedanA rathapara ziva. dakSanA yajJamAM anAdara. 441 purANakAra e zivaane viSNunI aneka vArtAo racIne potapAtAnA priya devatAnu' mahatva vadhAravAnA prayatna karyAM che. ityAdi. " Aja graMthakAre-pR. 153 mAM lakhyuM che ke " iMdra ane viSNu, emanA kRtyAnA vicAra karIe te te kAlpanIka purUSa na heAtA paNa aitihAsika purUSa hatA ema dekhAya che. ' (14) A badhA lekhAmAM jainonI mAnyatA che te juvA-IMdro che te vaya devatAonA rAjAenI padavInA dhAraka meATA devatAeja che, paNa te eka nathI, aneka che. mRtyuleAkamAM--akhaMDita traNa khaMDanA pAlaka rAjAone viSNu kahe, vAsudeva kahe, ke cAhe te adha cakrIo kahe paNa te badhA mahAnu rAjAAja che ane te prativiSNuone mArI pote sukhanA bhAga legavavA vALAja che. uMdarA khAde ane bhArInga begave tevA nyAyarUpe thayelu che, parantu te vAsudeve ( viSNue ) te samayamAM paramAtmAnA svarUpane meLavavALA manAelA nathI. A avasarpiNInA kALamAM judA samayamAM ane judI judI vyakti rUpenA khadhA meLavatAM anAdinA niyama pramANe gaNurgAnA navaja thayA che. temanA kiMcit vicAra amee A graMthamAMja ApelA che, tene juvA ane satyAsatyane nirNaya kare ? ( 15 ) vedanA ratha upara caDhI ' ziva 'daityane mAravA cAlyA. matsyapurANu adhyAya 187 mo. le 1 thI 56 sudhInA bhAvAtha, " mahAdeve tripura nAmanA daityane mAravAnA vicAra karyAM ane cAlavAnI taiyArI karo, temAM vAsukI sanI dhanuSa dorI banAvI, cAra vedonA cAra gheADA ane rathapaNa vedeneAja banAvyA, azvanI kumArAne gheADAnI lagAma rUpe banAkhyA, rathanA pUrApara IMdrane besADayA ane brahmA, viSNu Adi sarva devatAone parivAra sAthe laine cAlyA. chevaTe tripura daityenA upara-agni khANa cheDI- aparAdhI, niraparAdhI, pazu, paMkhIo, purUSo sabAlabaccAnI sAthe srIyeA Adi temaja temanAM gharAM khArAM, vADIo, vAvaDIe Adi sava bALIne bhasma karI nAkhyu. bhANAsura nAmanA daitya paNa potAnu' tripura maLatu joIne kahevA lAgyA ke-" yaMtaki cit parAkramavALA devatAo chatAM je mArA nAma che te 56 For Personal & Private Use Only Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 442 tattvatrayI-mImAMsA, khaMDa 1 kevaLa "zivanoja pratApa che" bAkI keIpaNa mAro nAza karavAne samartha thaI zake tema cheja nahi. ema kahIne putrAdika sarva parivAra che daIne "mahAdevajInuM liMga" mAthA upara caDhAvIne nagaranI bahAra nIkaLI gayo." ItyAdi ghaNA vistArathI lakheluM che te tyAMthI (masyapurANathI) je levuM " AmAM jarA vicAra-dakSe rUdrane veda bAhya, kAlamubA ane ziSTAcAra vinAnA, skaMdapurANuvALAe lakhIne jaNAvyA che, matsya purANavALe A mahAdevane vAsukI sanI derI, vedone ratha ane cAre vedone cAra gheDA, IMdrane sArathI, ane brahmA viSNu Adi sarva devatAonA lazkara vALA lakhIne batAve che, ane agninuM bANa che badhA nI sAthe pazu paMkhIone mAravAvALA paNa lakhIne batAve che? mAtra bANAsura jyAre mahAdevajInuM liMga mAthA upara caDhAvyuM tyAre te bacavA pAmyA. prathama brahmA, viSNu ke mahAdeva A traNamAMnA kharA kyA? tene ja pattA lAgatuM nathI te pachI te badhA lazkaramAM kayAMthI AvyA ? ane pelA bANAsure mahAdevajInuM liMga kayA ThekANethI laI mAthA upara caDAvyuM? (16) dakSanA yajJamAM mahAdevanA anAdarathI mATe utpAta. skaMdapurANa prathama khaMDanA pahelA bhAgamAMthI lIdhela kiMcita sAra adhyAya 1 lA ne kaleka sattaramAne artha. ziva vinA je saMsAra taravAnI IcchA rAkhe che te mUDha che, mahApApI che. 1LA je zive garanuM bhakSaNa karyuM. dakSanA yajJane nAza karyo ane kAlanuM dahana karyuM. 18 dakSanA yarane nAza karyo tene kithita sAra dakSanaimiSAraNyamAM AvyA, traSioe pUjyA mAtra mahAdeveja Adara karyo nahi, tethI dakSe kahyuM-A ziva bhUta ane pizAca laIne pharavAvivALe durAtmA che. he brAhmaNe? e veda bAhya che. naMdIe kahyuM he brahmana? tame jevI lAge mane veda bAhya kema kahyo? mArA svAmI vinA-tapa, japa, dAna, parUM badhue niSphaLa che. he brAhmaNodhama? tamee zApa kema Ave? For Personal & Private Use Only Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4ra muM. dakSanA yajJamAM zivanA apamAnathI utpAta. 443 pachI dakSe kahyuM ke-tamo rUdro sarve veda bAdo che? kemake vedamArganA RSioe tamene tyAgA che. kemake tame pAkhaMo che, ziSTAcArathI rahita che, kALamukhA ane pAna karavAmAM rakata che. tyAre zivanA gaNee kahyuM-tame brAhmaNo vaidikane mArga AgaLa dharIne zudra yAjaka che, dalidro, ghara gharamAM bhaTakatAM brahma rAkSase thaze. mahAdevajIe kahyuM-brAhmaNone ema na kahevAya kemake veda vAdamAM rata che, ane gurUo che. pachI reSayukta RSionI sAthe dakSa ravasthAnamAM gayA (ahiM pahelo adhyAya thaye.) (2) have bIjA adhyAyamAM-dakSe yajJane AraMbha karyo, temAM vasiSTha, agatya, kAzyapa, vAmadeva, bhugu, dadhIci, vyAsa, bhAradvAja, gautamAdi RSio bhegA thayA, pachI sAtamAM lekathI brahmAne ane vaikuMThathI viSNune paNa bolAvyA. temaja kapAle, gAMdharvo ane chevaTe apsarAone gaNu paNa bhege thaye. iMdrANanI sAthe Idra ane rohiNInI sAthe caMdrAdika sarva de AvyA. vizvakarmIe bhavana paNa banAvyAM, dakSe sarvene satkAra karyo tyAM dadhIcie kahyuM ke mahAdeva vinA tamAre yajJa zobhA pAtra nathI. ema viSNue ane Idra paNa kahyuM ApaNe badhA zivane levA cAlIe te vAre dakSe hasIne kahyuM ke je denA deva viSNu ke jemAM-veda ane ya badhuM e rahyuM che te to AvelA che. temaja vedo, upaniSade ane AgamonI sAthe satyakathI kapitAmaha brahmA paNa AvelA che. te pachI bhUta pizAcane pati ke je naSTAtmA ane mUDha ane matsarI evA zivane bolAvIne zuM kare che? calAve kAma, mAtra eka dadhIcIe kahyuM ke-ziva vinA kAryamAM vina thaze, mATe ThIka nathI ema kahI yajJamaMDapamAMthI nIkaLI gayA. dakSe kahyuM ke jAvA dyo veda bAne, calAve kAma ? sakhionI sAthe krIDA karatI dAkSAyaNIe (pAvatIe) tamAse jaI zivane kahyuM "mArA bApe tamane kema bolAvyA nathI." tame tyAM jA. zive uttara Ape ke priye ! mAna, pAna vinA jAvuM te mane ThIka nathI lAgatuM. zivanI AjJA laI pArvatIjI pitA dakSanI pAse pahoMcyAM." (ahiM bIjo adhyAya pUro thAya che.) . (3) have adhyAya trijAnI bInA kiMcita lakhI batAvIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayI-mImAMsA. * khaMDa 1 pArvatIjIe dakSane kahyuM ke he tAta? zaMbhu vinA A badhuM tamAruM apavitra che, temanA vinA A tamAre yajJa thAyaja kema? pachI pArvatIjI badhA RSione zrI kRSNane saMbodhIne kahevA lAgyAM ke-tame badhA mahAdevane zuM oLakhatA nathI ke he brahmanuM ? tame pAMca mukhanAM cAra mukha karAvIne beThA te zuM bhUlI gayA? evI rIte saghaLAonI nirbhatsanA karI. tyAre dakSe kahyuM ke tAre pati veda bAhya che ane aphUlIna che ItyAdi ghaNIja niMdA karI, tethI pArvatIne nate pati pAse javAnuM sUjhayuM, na to pitA dakSanI pAse rahevAnuM sUjhayuM. chevaTe agnimAM praveza karIne baLI maryA. temanI sAthe badhA gaNo hatA te paNa baLI maryA, tethI mahAdevane paNa ghaNaja ke utpanna thayo. eTale je vIrabhadra hatuM te zivanI AjJA laIne dakSanA yajJa tarapha caDhaye ane tyAM aneka prakAranAM dunimitte dekhyAM-lehinI varSa, ulkApAtAdi dekhone yakSane paNa bhaya pedA thaye. ane turataja viSNune zaraNe gayA. paNa viSNu kAMIpaNa karavAne samarthana thayA. chevaTe vIrabhadre dakSanuja mAthuM kApIne homI dIdhuM ane pachI zaMkara bhagavAne AvIne pAchu sajIvana karyuM." A dakSanA yakSane saMbandha amoe kiMcit sUcanA mAtra lakhIne batAvyo che. savistara skaMdapurANathI temaja bhAgavata caturtha skaMdhathI paNa jevAnI bhalAmaNa karuM chuM. ____ (4) zive vIrabhadra pAse dakSanuM mAthuM kapAvyuM. bakarAnuM caTADAvyuM. skaMdapurANa-khaMDa ke the, adhyAya 89 me patra 334 thI, zivanA gaNa vIrabhadre dakSa prajApatinA yajJane nAza karIne dakSanuM mAthuM kApI nAkhyuM. pachI zivanI AjJA thavAthI bakarAnuM mAthuM ceTAne dakSane choDI mUkyo" A vAtane vistAra skaMda purANuthI joI levo. viSNunA nAmathI saMsAra taravAnI IcchAvALe paNa mahApApIja gaNAte haze ke? vicAra karI jatAM kapanA AraMbhe brahmAdi traNe deve ekI sAthe utpanna thaelA batAvyAM che. temAM mahAdevajIne trijA naMbare gaNyA che te te zivaja moTA zA kAraNathI? kahevAmAM Ave ke-dakSanA yajJano nAza karyo tethI ziva moTA, tyAre yajJane nAza karanAra puNyAtmA gaNAya khare ke? vaLI kALane nAza karyo tethI ziva meTA, kALa te rUpa raMga vinAne Aje paNa sarva padArtho upara For Personal & Private Use Only Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. dakSanA yajJamAM zivanA apamAnathI utpAto, 445 pitAnI sattA jamAvIne beThele che te pachI kALane nAza kayA prakArathI manAyo? vaLI kahe ke jhera pIdhAthI ziva maTA, te Aje paNa ghaNA jherane khAvAvALA joIe chIe. have dakSanA yajJane nAza vicArIe - dakSe yajJa kayA kALamAM karavA mAMDelo? kAraNa ke dakSanA yajJamAM vaziSThAdi RSio hAjara thaelA batAvyA che. eka viziSTacha rAmacaMdrajInA samayamAM rAmacaMdranA gurU tarIke paNa batAvelA che. vaLI vicAravAnuM ke-sAtalakathI brahmA, vakuMThamAMthI viSNu, pitApitAnI strIo sAthe temaja caMdramA, Idra vagere sarve devatAo AvelA batAvyA che to temane koNa bolAvI lAvyuM haze? kadAca koI puNyAtmAnA puNyathI devatAo kheMcAIne potAnI meLe Ave paNa A dakSanA yajJamAM evuM kAMI kAraNa jaNAtuM nathI. kAraNa ke brahmAdika AvyA pachI pArvatInA zApathI zApita thaI rAMka jevA thaI beThA hatA. vaLI vIrabhadra te meTo utpAta macAvI dakSanuM mAthuM kApI nAkhyuM che. A dakSanA yajJamAM utpAta thavAne che evuM jJAna na te AvelA RSiemAM jaNAya che temaja te sAtamAlokamAMthI AvelA brahmAne ke vaikuMThamAMthI AvelA viSNune samajAyuM che. to pachI iMdrAdikane na hoya temAM te kahevAnuM ja zuM? vicAra karIne jotAM A dakSanA yajJa saMbandhIne lekha satyarUpathI lakhAelo hoya ema jaNAtuM nathI? paNa kevaLa kalpitaja lakhAelo hoya ema samajAya che. A lekhamAM satyapaNuM karyuM che, tene vicAra karavAnuM AjakAlanA zeAdhaka paMDitAne soMpuM chuM. kadAca A TIkA karavAmAM mArI bhUla thaI heya te huM mArI bhUla sujJa sajajanenI pAse kabula karavA taiyAra chuM. vaLI skaMdapurANanA cothA khaMDane je A bIjo lekha che tene vicAra paNa upara batAvelA vicArathI ja meLavI le. vAraMvAra zuM lakhI batAvuM. jaina ane bauddhanA AzrayathI lakhAela-purANa itihAsa * vaidika dharmamAM yajJayAgAdika kriyAkAMDa je samayamAM jora zorathI cAlatAM hatAM te samayamAM kriyAkAMDanA brAhmaNa ja vadhAre prasiddhimAM AvelA hatA ema jaNAya che. paraMtu te samayamAM vaidika dharmamAM ItihAsanA graMtha hatA. ema prasiddhimAM AvelA jANatA nathI. vaidika matamAM ItihAsane graMtha jUnAmAM jUne For Personal & Private Use Only Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tAtrayI-mImAMsA. khaMDa 1 mahAbhArata ja gaNAya che. te paNa vyAsa thaI gayA pachIthI vistAravALe ghaNA lAMbAM kAle lakhAya che, chatAM paNa te graMtha vyAsanA nAmathI ja prasiddha karavAmAM AvyuM che. te pachI purANe te ghaNAja lAMbAkAle lakhAyAM che chatAM paNa te aDhAra purANe vyAsanA nAmathI prasiddha karavAmAM AvyAM che. A viSayamAM kaI puchaze ke te parANe vyAse te lakhyAM nathI te pachI vyAsanA nAma upara caDhAvI devAnuM prajana zuM haze? vedRnuM baMdhAraNa jotAM prayojana evuM samajAya che keje kALe kherAkamAM mAMsAdikane pracAra vizeSapaNe cAlatuM haze, te vakhate dharmanA bahAne chuTathI mAMsa meLavavA mATe sugamatAvALe rasto banAvavA atAhiMya jJAna vinAnA svArthI paMDite, kudaratanA banAvane lakSamAM laI acAe racatA gayA hoya, ane homa havana karI sAthe pitAnuM paNa gujarAna calAvatA gayA hoya, tethI temane pUrvakAlanA ItihAsanuM vizeSa jJAna heya ema jaNAtuM nathI. tethI ja te kALa vizeSane Aja kAlanA vidvAne bALakAla tarIkenI gaNatrImAM gaNI kADhe che. jenonA tIrthakare 24 sarvare, eka ekathI eka ghaNA ghaNA lAMbA kAle thayA che. temAMnA je vazamA pArzvanAtha, ane covIzamAM mahAvIra svAmI, temane ja saMbaMdha nIkaTapaNe rahe che, te kAlane gaNatrImAM rAkhI AjakAlanA vidvAne I. sa. pUrvenA AThamA saikAmAM te avazyaja muke che, jenonA ta ane ItihAsa paNa te samayathI ja cokkasa thaI cukelA manAya che ane te sarvAnA mukhathI pragaTa thaelA che. te jainonA itihAsamAM -24 tIrthakare, bharatAdi (12) bAra cakravartIe, ane vAsudevAdikanAM nava vike vigere aneka kathAone saMgraDa che, A ApaNe cAlatA ItihAsanA pUrvene kAla kevA prakArane cAlatuM hatuM. temaja bhaviSya kAlamAM paNa kevA prakArane kAla thavAne che. e badhAe prakAranuM vivecana cekasa svarUpathI karIne banAveluM che. te jainInA graMthamAMthI, ane teja pramANe bodhanA graMthamAMthI. brAhmaNa paMDite aneka prakAranA viSayane grahaNa karatA gayA, ane te purANomAM mana kalpita udhA chattA svachaMdapaNathI goThavatA gayA. tethI te badhAe ItihAsa AjakAlanA zeka paMDitene azradheya rUpane thaI paDe che. vaidika matamAM jUnAmAM jUnuM ItihAsanuM pustaka mahAbhArataja gaNAya che. te paNa jenonA itihAsa kAlathI traNa varSathI pAchalane ja che. tethI AmAM vicAravAnuM ke atIMdriya jJAna vinAnA te vaidikamatanA paMDite pUrvakAlane vizeSa ItihAsa kayAMthI lAvyA? dharma varNana pR. 86 viSaya 33 che. AnaMda zaMkara bApubhAI dhruva. purANane lekha ApatAM pAMca kalame nIce pramANe - For Personal & Private Use Only Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 42 muM. vaidikamAM jaina boddhamAnI levAIlI vAta. 447 1 "purANa" nAmanA graMthe eka rIte bahu junA che. ane bIjI rIte navA che. junA evI rIte ke- AmAMnI keTalIka kathAo ghaNIja purANI che. eTaluM ja nahi, paNa e kathAo saMbaMdhI cheka brAhmaNa ane UpaniSadanA kAlamAM paNa "purANa" nAmanA graMtho hatA ema jovAmAM Ave che, paNa atyAre je rUpamAM e graMthe dekhAya che te te bezaka navuM che. te eTale sudhI ke hiMdustAnanI paDatInI dazAmAM ziva ane viSNunI bhakitanA ajJAna ane dharmAdha anuyAyIo vacce je virodha utpanna thaye tene parimANe e be devanI nindAnA vacane slAma hamA graMthamAM ghusA devAmAM AvyAM che. 2 te uparAMta hiMdusthAnamAM-jema navAM navAM yAtrAnAM sthAna, navAM navAM devala, navAM, navAM, vrata, ane navAM navAM jJAtinAM maMDaLa sthapAtAM gayAM tema tema e sau viSayane lagatI kathAo purANamAM dAkhala thatI gaI. 3 A saghaLe umere beTeja thayo che ema kAMI nathI. saSTinA suMdara ane addabhuta dekhAva jema jema vadhAre paDatA jAya tema tema tyAM yAtrA karavAne mahimA utpanna thAya. ane judI judI RtuonA vaidika yajJa thatA baMdha thayA eTale ene sthAne bIja vrata ane utsave karIne loka paramAtmAnI bhakti sAthe AnaMda kare e paNa svabhAvika che. 4 vaLI A uparAMta purANamAMthI bIjuM ghaNuM jANavA jevuM maLe che. eka prasiddha lakSaNa pramANe-purANa" mAM (1) sarga (saSTi) (2) pratisarga (pralaya) (3) devatAo, prajApatie-vagerenA vaMze, (4) manaMtaranI kathAo ane (5) sUrya ane caMdra vaMzanA rAjarSionAM caritre-A pAMca viSaye Ave che. A uparAMta varNAzrama-dharmanuM nirUpaNa, sAMkhya-roga-vedAMta vagere zAsane bedha, bhagavAnanA avatAranI kathA, ane jJAna, bhakita, ane vairAgyane lagatAM te, upadeza vagere vastuo sthaLe sthaLe najare paDe che. 5 purANe arADha che. temAM viSNupurANa, zivapurANa, garUDapurANa, mAkeDeyapurANa, ane zrImad bhAgavata vagere keTalAMka vadhAre prasiddha che. e sarva vyAsajInAM karelAM kahevAya che. paNa kharuM jotAM upara kahyuM te pramANe kAla jatAM emAM aneka jAtane umero thayo che, A umere sI karatAM skaMdapurANa ane padmapurANamAM vizeSa thaelo najare paDe che. AnaMdazaMkara bApubhAI dhuvane purANa nAmane lekha madhyastha dANathI For Personal & Private Use Only Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 tatvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 1 lakhAele vicAra karavAne che. tethI keTalAka mArA ane bIjAne vicAre mukatAM agya nahi gaNAya. kalama pahelImAM-"purANu graMtha junA navA che. atyAre je rUpamAM dekhAya che te bezaka navuM che." AmAM vicAravAnuM ke-atyaMta prAcIna veda kAlanA meTA manAtA RSio pAse paNa je jJAna na hatuM te jJAna aMtakriya jJAna vinAnA purANakAre kayAMthI lAvyA? mAnavuM ja paDaze ke- jena sarvajJanAM vacane pustakArUDha thayA pachI ke bauddhAdikanA samAgama thayA pachI temanA viSane lai porANikee pitAne managamatA purANamAM goThavyA. udAharaNamAM juve amAre pUrvane lekha, athavA paurANika kapelA 24 ane daza avatAre. jenonA AdyatIrthakara zrI rASabhadevane-AThama, ane dazamAM buddhane-navamA avatAra rUpe pIrANike e goThavyA. vicArakene cekhuM dekhAya tema che ke jene ddhanA anukaraNa rUpe paurANikee avatAra gaThavI purANe racyAM. tricha kalamamAM--" judI judI vastuonA vaidika yajJa thatA baMdha thayA." A yonA saMbaMdhI kUra kama paNa jena bauddhAnI vizeSa jAgRtIthayA pachIthIja chuTayuM hatuM. e anumAna ApaNuM agya nathI.? cothI kalamamAM lakhelI pAMca bAbate adriya jJAna vinAnA porANike lAvyA kyAMthI? tene vicAra karIne juvo? pAMcamI kalamamAM-aDhAra purANa vyAsajInAM karelAM kahevAya che te vAta paNa yathArtha nathI. tene saMbaMdhe nIcenA lekhe vicAravA jevA che. AryonA tahevArane itihAsa- - (1) pR. 97 mAM-" vedakAla pachI baiddhadharmanI vakhate prathama murti pUjAne rIvAja paDe. ane pachI purANe racAyAM, te kAlamAM eTale khristI zakanA prAraMbhathI sumAre pAMcase chaso varSa daramiyAna jyAM tyAM devAlayeja najare paDavA lAgyAM. jyAre bauddha dharmanA upAsakenuM anukaraNa karIne hiMduoe devAlaya sthApana karyA tyAre temane svabhAvika rIte veda praNita yajJa yAjJAdikane tyAga karyo." (2) vaLI-pR. 98 mAM-"chaThThA saikAmAM eTale purANuM astitvamAM AvavA lAgyAM tyAra pachI "devatAonI mUtio" banAvavAne rIvAja paDaze For Personal & Private Use Only Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 mu. jaina audu pachI vaidikAmAM uththala pAthala. 449 hatA evuM dekhAya che. varAha mihire ( I. sa. 505-587) vRhatsaMhitAmAM, rAma, khalI' viSNu, baladeva, bhagavatI, zAMkha, brahmA, iMdra, ziva, pAvatI, sUrya liga, yama, varUNa, kubera, gaNeza, vagere devatAonI murti kevI hAvI joIe enu vivecana kayu" che, " ( 3 ) vaLI pR. 99 mAM-khAsa prasaMge bhAvika leAkeA tyAM jaIne peAtAnA upAsya devane mATe prema vyakata karavA lAgyA. matalakha ke auddha dharme veda praNita yajJa yAgAdikanuM mahatva kamI karyuM. ane tenuM punaHjajIvana purANu kAlamAM paNa thai zakayuM nahi, ' A traNa kalamanA lekhaka-purANeAnI astitva, i. sa. pAMcamA chaThThA saikAmAM batAvI rahyA che. te pachI AmAM veda vyAsa kayAMthI AvyA ? A lekhaka khAsa vaidika matanA che ayogya lakhyu ema paNa kevI rIte kahI zakAya ? bhAgavatanA mATe te te-pR. 350 mAM-nIce pramANe lakhe che " bhAgavata e eka utkRSTa ane rasa pUrNa graMtha che e sahu kAine mAnya che. para'tu ApaNe dhArIye chIe eTale te prAcIna nathI. lagabhaga 400 varSa pahelAM maMgAlAmAM musalamAnAnA rAjyanA vakhatamAM thaI gayelA " vApadeva " nAmanA vidvAne e graMtha lakhyo che. kRSNa bhaktinA pracAra e graMthathI vacce e kharUM paraMtu e itihAsa nathI e vAta dhyAnamAM rAkhavI joie. kRSNanI lIlAnA aneka artha karavAmAM Ave che, " ,, iti jaina ane vaidika matamAM lakhAyalA agIyAra ( 11 ) rUdronA svarUpanuM prakaraNa 42 mu` saMpUrNa, For Personal & Private Use Only Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 tatrayI-mImAMsA. , khaMDa 1 prakaraNa 43 muM. purANanA saMbadhe vaidika paMDitenA aneka prakAranA vicAre mUttipUjAne pATha hiMduo buddha pAse zikhyA. AryonA tahevArona ItihAsa nAmanA graMthanA pR. 96 mAM-bauddha dhama nAstikavAdI havAne lIdhe te dharmane ane devapUjA, mUrtipUjA athavA devAlayane kaze saMbaMdha hoya ema saMbhavatuM nathI. paraMtu hiMduone mUrtipUjAne pahele pATha buddhanA anuyAyIoe ja zikhavyuM. ema prAcIna itihAsa sAkSI Ape che." uparanA lekhamAM-AnaMdazaMkara bApubhAI lakhe che ke-" purANagraMthe eka rIte bahu jUnA che, bIjI rIte navA che. jUnA eTalA mATe ke keTalIka kathAo ghaNIja purANa che, brAhmaNa ane upaniSad kAlamAM e graMtha hatA ema jovAmAM Ave che. atyAre je dekhAya che te besaka navuM che." AmAM vicAravAnuM ke-brAhmaNa ane upaniSadu kALamAM je purANu graMthe hota to te graMthanI sAthamAM zuM tenAM nAme prakAzamAM na AvatAM ke? mATe A kalpanA yathArtha nathI, paNa khAsa vicAravA jevI che kalama cothImAM jaNAvyuM che ke-purANamAM suSTi, pralaya, devatAo, prajApatio vigerenA vaMze, mavaMtaranI kathAo, sUrya ane caMdra vaMzanA rAjarSionAM caritre A pAMca viSaye Ave che. kAla jatAM aneka jAtane umero thayo che A umerA sI karatAM kaMdha puM. padmapu. mAM vizeSa thaelo najare paDe che. ( purANomAM lakhAyelI sRSTi, pralayAdikanI prAcInamAM prAcIna je vAte dekhAya che te veda samayanA RSione batAvI gayA ja na hatA te pachI A aMtIdiya jJAna vinAnA purANakAre kyA IzvaranI pAsethI khelIne lAvyA? ane te lakhAyelI vAte Apasa ApasanA meLathI nIti rItivALI che? ke daSTi sRSTinA svarUpathI virUddharUpe lakhAyelI che? A badhuM vicAravA jevuM che ke nathI? vaLI kAla jatAM temAM aneka jAtane umere thaye che te paNa kayA IzvaranI pAsethI meLavIne karelo samaje ? rASikata tiomAM udAta, anudAna ane svarita saMjJAo aneka paMDitee malI dAkhala karI-IzvaranI preraNA batAvI. ekekathI eka virUddha For Personal & Private Use Only Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM. jaina bauddha pachI vadikAmAM usthala pAthala. 451 paMDiteo purANe lakhI vedavyAsane laMkita karyA tenuM zuM kAraNa zuM A vAta vicAravA jevI nathI? sa vaidikamAM dharmanI bAbatanA graMthamAM mUlanA vedothIja virUddhatA cAlI Ave che mATe e ja viSaya khAsa vicAravA jevo che. vaidika matanA keTalAka nAmIcA paMDitoe pitAnA lekhamAM evuM paNa jAhera kareluM che ke-vaidika matamAM keTalIka asuddhatAo hatI te jainonA je mahAvIra thayA temane sudhArI. A temanuM je kathana che te pitAnA vaidika dharmanI mahattatA batAvavA puratuM che, paraMtu satyavastunI sthitine batAvavAvALuM nathI. kAraNa ke-purANomAM lakhAyelA brahAdidenA saMbaMdhanA lekhe, temaja moTA meTA RSionA saMbadhanA lekho-nyAyathI virUddha, nItithI virUddha, lekavyavahArathI virUddha, kAla nAmathI virUddha, pUrvApara saMbaMdha vinAnA aneka prakAranA lekhe dekhIne temAM AMkha mIcAmaNAM karI hoya te temanA lekho satya vastunI sthitine pragaTa karavAne mATe lakhAyA che ema kevI rIte mAnI zakAya ? jaina ane bauddhanI vizeSa jAgRta thayA pachI kevaLa purANa mAMja navuM umerAyuM ema nathI. paraMtu brAhmaNa graMthamAM, tethI vizeSa upaniSadAdika graMthamAM paNa-yajJa yAgAdinI mAnyatA vALA prAcIna vedethI ghaNuM pheraphAra vALuM lakhANa thaeluM che. eTaluM ja nahI paNa khAsa vedamAM paNa aneka prakAranI navIna navIna prakAranI kRtio banAvIne dAkhala karavAmAM AvI che. ema huM mArA anubhavathI kahuM chuM. ane A vAta maNilAla nabhubhAI dvivedI paMDitajInA khyAlamAM AvavAthI potAnA siddhAMta sAra nAmanA pustakanA pR. 43-44mAM nIce pramANe lakhI gayA che-yajJa purUSa najadeva kalyA. ane prajApati badhAnA mekhare AvI brahmA rUpe pUjAte thayo. A vAtathI vicAra karo ke-STi kartAnA saMbaMdha vALI je yajJa purUSanA nAmathI ane prajApatinA nAmathI kRtio lakhAI che te navIna rUpathI lakhAIne RgavedanA dazamA maMDalamAM dAkhala nathI thaI ema karyo sujJa puruSa kahI zake tema che ? eTaluM ja nahI paNa yajJa puruSanI kRti virATa puruSanA nAmathI prAye cAre vedamAM dAkhala karI devAmAM AvI che. ane prajApatinA saMbaMdhavALA lekhe ke vicitra prakArathI anekAneka graMthamAM apAyelA che te mArA A cAlu graMthathI paNa joI zakAze. meTA meTA paMDite thaI satyavastunA zepane khyAla choDI daIne bApa For Personal & Private Use Only Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45ra tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 www~~ dAdAne kakko khare karavAnA prayatna karI jaNAya te pachI AthI vadhAre zocanIya zuM? ane mArA je anna tere zuM lakhI zake? hate emaja samaju chuM ke da samayanA traSio bhadrika ane zraddhA pita pitAnA paricita iMdrAdika devenI prArthanA karatA ane svAbhAvikapaNe kAryanI saphalatA thatAM devanI kRpA thaelI samajatA ane tevA tevA prakAranI chachAone AdhIna thaelA vakhate vakhata prArthanAo karyA karatA. teo aneka prakAranI vyavahArika vidyAo sArI rIte jANatA tethI vidyArthione paNa bhaNAvatA ane pitAne sukhe sukhe nirvAha karyA karatA. paraMtu jenonA sarvajJa zrI mahAvIra prabhune-tatva pradhAna dharma ane bauddhone nIti pradhAna dharmarAjA mahArAjAomAM vAyuvege prasarate joI vaidika matanA paMDite temanA sAme paDayA paraMtu chevaTe teo badhethI halakA pI jatAM pitAnA vaidika matane TakAvavA jaina ane baudha matanA viSayone Azraya paka navInarUpa upaniSadene mArga sarU karatAM jema jema temanAmAMthI hAtha lAgatuM gayuM tema tema pitAnI anukuLatA pramANe pitAnA graMthamAM dAkhala karatA gayA tethIja teo upaniSadanI eka vAkayatA karI zakyA nathI. zaMkarAcAryanA atyAcAra pachI jainonAM pustaka hAtha caDhatAM temanA itihAsane udhe chatto lakhI aDhAra purANe vyAsajInA nAmathI jAhera karI temane kalaMkita karyA che AmAM vAstavika satya zuM che tene vicAra kare. - te pachI vaidika dharmanI azuddhatAmAM mahAvIre sudhAre karyAnI vAta kayAM TIkI zake tema che? prasiddhamAM mukela juva purANAnuMkramaNikAne lekha. jenonA mahAvIre vaidika dharmamAM sudhAre karyAnI vAta ke IpaNa rIte baMdha besatI karI zakAya tema che ke nathI paraMtu vaidika dharzavALAoe jaina ane bauddhadharmanA viyemAMthI laIvedathI te purANa sudhImAM moTA pheraphAranI sAthe uMdhu chatuM karI tAvanA vicArakone evA te guMgalAvI dIdhA che ke temane koI paNa prakArathI satyatAne mArga jaladI hAthaja AvI zake nahI. bane taraphanA graMthane vicAra karI letAM eja nirNaya upara AvIne aTakavuM paDe che jo ke teo hatA te sAkSare paraMtu sarvajJatAne InkAra karI pitAnI satyaniSThAne bAju para rAkhI, viparIta svarUpane dhAraNa karI, pitAnI marajI pramANe potAnA graMthamAM lekha lakhatA rahyA. bane taraphanA itihAsarUpa A mArA Tuka lekhathI paNa Apa sajajane saMpUrNa vicAra karI zakaze. For Personal & Private Use Only Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM hiMsakavedane satya manAvavAnAM phaphAM 453 pUrNa jJAna vinA ichita uddagAramAM satyanI AzA zI? AryonA tahevArone ItihAsa pR.38 thI- ApaNI cAlu sthiti dhyAnamAM laie ema jaNAya che ke bIjAM sudharelAM rASTrA sAthe sarakhAmaNi karatAM-sAMpattika daSTithI ApaNe bahu paDatI sthitimAM chIe. bIjI bAbate (tatvajJAna, dha, zAstrIyajJAna) mAM paNa ApaNI sthiti saMteSakAraka nathI. enuM kAraNa eTaluM ja ke ApaNe ApaNI pitAnI daSTine upayoga na karatAM purAtana kAlamAM thaI gaelA-RSao, sUtrakAre, ane smRtikAnI daSTine upayoga karIe chIe. RtikAra, zrutinA maMtra draSTA, sUtrakAra, purANakAra, ane itihAsakAramAM-pagale pagale matabheda hovAnuM jovAmAM Ave che. enuM kAraNa eTaluM ja che ke te je je kAlamAM thaI gayA te te kAlane anusarIne temanA vicAra hatA. paraMtu ApaNe tene khyAla na karatAM rUDhI paratve je mate ApaNe grahaNa karyo che tene ja vaLagIne rahevAne yatna karIe chIe. be hajAra varSa pahelAnuM nANuM Aje kevI rIte cAlaze? zekha khAtara te saMgharavuM, athavA aitihAsIka daSTie te mahatvanuM che ema samajIne tene pAse rAkhavuM e viSe kaI nA nathI kahe tuM paraMtu Aje te calAvavAnI khaTapaTa karavA e taddana durAgraha che. je pramANe kaniSkanuM nANuM zivAjI mahArAjanI kArakIrdImAM cAlavuM zakya na hatuM teja pramANe zivarAI nAMNuM Aje cAle e banavA joga nathI. smRtimAMnA kAyadAonI paNa evI ja sthiti samajavI. pUrvanI sthiti pharIthI prApta karI levI eja paramadhyeya che evuM kahenArA bhaviganI mahattvA kAMkSAne judA prakAranuM ja valaNa Ape che, ema meTI dIlagIrI sAthe kahevuM paDe che. zruti smRtimAMthI AdhAra ApIne tene mATe nakAmI mAthA kuTa karavI tenA karatAM svAnubhava ane dezane ItihAsa zuM kahe che tene vicAra kare eja vadhAre phAyadAkAraka che. jenAM daDAMne thIMgalAM lagADane tenuM mUla svarUpa paNa badalI nAkhyuM e zuM baza thayuM nathI ? e pramANe vatIne ja pUrvajonuM abhimAna rAkhavuM joIe ema kahenArA ApaNA hiMdu bhAIonI sthiti kharekhara dayAjanaka che junAne mAna ApavuM kharuM paraMtu navAmAMthI gya vastu letAM zaramAvavuM na joIe." For Personal & Private Use Only Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvpapapapanana patra 454 tavatrayI-mImAMsA. * khaMDa 1 - AryonA tahevArane ItihAsa. pR. 270 mAMthI- * "hiMdusthAnanI sAMprata sthiti dhyAnamAM laIe te zrI kRSNanA vicArone anusaravAthIja A dezanI unnati thavI saMbhavita che. sakAma karmo karavAnI dubuddhine ApaNe taddana choDI devI joIe Izvara pAse dareka vakhate "mane A Apa" ane mane te Apa, evuM kahevAnI ApaNI Teva atyaMta kharAba che. AvI rIte vartavAthI ApaNe dene temanuM devatva chehe devAnI pharaja pADIe chIe. A svAtha levaDa devaDanI sthiti atizaya zocanIya che. pahelAMnI ane hAlanI sthitimAM bahu phera che te ApaNe jANavuM joIe." - A uparanA lekhake jaNAvyuM che ke "sakAma karmo karavAnI buddhine ApaNe taddana choDI devI joIe-Izvara pAse dareka vakhate mane A Apa ane mane te Apa" evuM kahevAnI ApaNe Teva atyaMta kharAba che." A lekhakanA vicAre TheTha bAgavedanA jAMpA sudhI pahoMce che. juve bhAvana- garanA rAjyathI bahAra paDelA vividhajJAna mAlAne maNake 33 me-pR. 8mAM traveda-1 51 - 8 mAM-"he Idra? Arya tathA dasyuone judA jANe. yajamAnanA anukula thaIne vatarIta dastuone zAsana karatAM hiMsA kare, yajamAnanA yajJa anuSThAna karavAmAM tame sakSama thAo, huM paNa AnaMda yukta yajJamAM tamArA te badhA kAryonuM kIrtana karavAnI IcchA rAkhuM chuM." vaLI pR. 9mAM traveda-1 103 3 ne bhAvArtha juve-vajA stravALA ane bala niSAdya karmanA atizaya Ichaka te Idra dasyuonI purIone bhinna chinna karIne cAlyuM. he vajadhArI Idra? tame A stotAnA stava grahaNa karIne dasyanA upara vajA pheke ane AnA bala tathA yaza vadhAre " vedanA saMbaMdhe bahAra paDelA aneka lekhonA tarapha draSTi phekI zuta-putranI parivAranA ArogyanI, varSAdanI, mRtaka jIvene pitRonI pAse pahoMcADavA vigere svArthanI mAgaNIo te Dagale ne pagale jovAmAM Ave che. paraMtu upara batAvelI prArthanAomAM te dasyuone judA jANe ane vatarIta darpIone zAsana karatAM hiMsA kare. vaLI dasyuonI purIone chinna bhinna karI Idra cAlyo vigere zabdonA uccAro uttama darajAnA traSionA mukhathI nIkaLelA hoya te te temanAM darajAne zobhAve tevA nathI. je halakA vicAra hAlanI sthitimAM ayogya te zuM pahelAnA vakhatamAM agya na gaNAya? e paNa vicAravA jevuM che. For Personal & Private Use Only Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w wwwwwww wwwwwwwwwwwww prakaraNa 43 muM. sAtamAthI navamA saikA sudhInAM purANa. 455 vasaMta. varSa 27 muM. aMka 5 me, (mAsika) je. saM. 1984 purANanukramaNikA-pR. 182 thI-le. durgAzaMkara kevaLadAsa zAstrI. purANAnukramaNika pR, 182 thI cAle temAMne kiMcit sAra- pR. 187 thI-purANAnukramaNikAone samaya ghaNAM kharAM purANomAM 18 purANonAM nAmavALI purANanukramaNikA maLe che. eTale 18 purAne racAyA pachI anukramaNikA taiyAra thaI hevI joIe ane badhA purANe eka sAthe racAyAM na hoya. keTalAMka pahelAM ane keTalAMka pachI racAyAM hoyaviSNu purANa bhAgavata pahelAM racAyuM che. ane bhAgavata-brahmavaivarta pahelAM racAyuM che. vaLI vAyupurANa-viSNu ane bhAgavata belethI junuM che te junA purANamAM anu maNikA pAchaLathI umerAI hevI joIe. ane banyuM che paNa emaja, vAyupurAmAM ane viSNupurAmAM purANunukramaNikA pAchaLathI umerAyelI pUrvApara saMbaMdha jotAM spaSTa dekhAya che. aneka purANAnukramaNikAmAM eka sarakhAM nAmo maLe che. e jotAM aDhAra purANa nAme prasiddha thayA pachI pahelI anukramaNikA taiyAra thaI hoya, ane e vakhate upalabdha purANamAM dAkhala thaI gaI hoya ema jaNAya che. alabIrUnI (I. sa. 1030) nA vakhatamAM 18 karatAM vadhAre purANamAM nAme prasiddha hatAM e upara joyuM che. ethI jUnA kALamAM utaratAM jene samaya nizcita hoya evA keI lekhake 18 purANenAM nAme noMdhyAM hoya ema mArA jANavAmAM nathI. phakata kavirAja zeSare aSTAdaza purANene ukha karyo che. rAjazekharane samaya cakkasa che. kAraNake e kavi kane janA rAjA maheMdrapAla ( lagabhaga I. sa. 890 thI 907) nA gurU hatA. rAja zekharanA ullekha uparathI navamA zatakamAM purANa aDhAra hovAnI prasiddhi pracAramAM AvI hoya ema mAnavAmAM vAMdho nathI. sAtamA zatakanA bANa kavie aneka sthale purANane ullekha karyo che paNa kaI sthaLe 18 ne nirdeza nathI karyo. - zaMkarAcArya, bANa, ApastaMba, vagerenA ulekha jatAM vAyu vagere keTalAMka purANe junA kALamAM hatAM emAM zaMkA nathI. paNa sAtamAthI navamAM zataka sudhIaneka navAM purANe racAyAM hoya ane navamAM zatakamAM aDhAranI saMkhyA prasiddha thaI hoya ema lAge che. For Personal & Private Use Only Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1. pahelI purANanukramaNikA paNa e arassAmAM arthAt navamA zatakanA aMtamAM racAI che ema mAnIe te mane bahu vAMdhe lAgatuM nathI. chevaTe A lekhake aneka tarka vitarkanA aMte jaNAvyuM che ke " nAradIya purANanukramaNikAno samaya I. sa. 500-600 jeTale june TharAvavA mATe kAMI AdhAra raheto nathI. ane mane te upara kahelAM kAraNethIe anukramaNikA bAramA teramA zatakanI lAge che." cArayuganI cekaDI, hA cokaDIe manaMtara 14mavaMtare divasa. brahmAnA eka divasanuM pramANa nIce pramANe jaNAveluM che. A satya, tretA, dvApara, ane kali e cAre yuge malIne eka cekI kahevAya che. evI Ikotera (71) cAkanuM eka manvatara kahevAya che. evAM cauda (14) mavaMtara vItI jAya tyAre brahmAne eka divasa, athavA eka kalpa kahevAya che." AryonA tahevArane ItihAsa, pR. 3 mAM. brahmAne eka divasa"mRtyu lekamAMnA manuSya prANInI gaNatrI pramANe jyAre- cAra abaja ane batrIsa hajAra varSa purA thaze tyAre jaganA kartA tarIke mAnelA brahmadevane eka divasa thaze. evI rIte brahmadevanAM se varSo purAM thaze, tyAre tene ane tenI sRSTine nAza thaze. jaganI utpatti thaye hamaNAM brahmadevanAM 50 varSa purA thayAM che. A uparathI keTalA varasa agAu jagata utpana thayuM tenI gaNatrI karI levI. brahmadevane eka divasa pure thatAM sudhI 14 manaMtara thAya che. te paikI svayaMbhU, svArAmiSa, uttama, tAmasa, raivata, ane cAkSuSa A mavaMtare vItI jaI hAlamAM vaivasvata manaMtara cAle che. A pachI sAvaNI, dakSa sAvaNI, brahma sAvANI, dharma sAvaNa, rUdra sAvaNI, veda sAvaNa ane Idra sAvazuM, e manavaMtare AvavAnA che. dareka manu 71 mahAyugane hoya che ane eka mahAyuga 33, 20,000 varSa sudhI cAle che. Aja sudhI 27 mahAyuga thayA ane hAlamAM 28 mo mahAyuga cAle che. A 28 mA mahAyugamAMnA kRtayuga (17, 28,000 varSa) tretAyuga (12, 96000 varSa) dvApara ( 8, de4000 varSa ) A traNa nAnA yuga purA thaI hamaNAM ce kaliyuga cAle che. kaliyuga 4, 32,000 varSa sudhI cAlaze. te paikI hamaNAM 5,010 varSa pUrAM thayAM che, For Personal & Private Use Only Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM. viSNu-prativiSNuo rAjAo che, de nathI. A hajAranI nahi paraMtu lAonI gaNatrInA AMkaDA uparathI jagatanI anAdyanaMtatAnI kalpanA sAdhAraNa rIte thavA jevI che." jagapara jena daSTie jagat " e nAmano lekha bIjA prakaraNathI - A jagat anAdikAlathI kevA svarUpathI cAlatuM AveluM che ane kevA svarUpathI cAlyuM javAnuM che. tene tulanA daSTithI khyAla ane manana karI madhyastha dRSTithI gyAegyane vicAra karo. H. purANanA viSayamAM paMDitonA mate. paMDita gurUdatta vidyArthinA le. pR. 91 92 thI juvo-"upaniSadatatvazAstranAM darzanenI sAthe purANanI pahelAMnAM che. jyAre ApaNe A badhu dhyAnamAM laIe chIe tyAre evA anumAna Upara AvyA vagara rahevAtu nathI ke bIje kahIM nahi tehiMdustAnamAM to vedanA prAcIna jIvanamaya tharmanA bhraSTa avazeSa rUpe purANe Utpanna thayAM che. - jyAre manuSyanA ajJAnathI vaidika zabadanA yaugika arthonuM vismaraNa thaI gayuM ane te zabdanA vizeSa nAma rUpe artha karavAmAM AvyA tyAre evAM bhraSTa purANa ubhAM thayAM ke je hAlanA mUrtipUjaka hiMdustAnane zApa rUpe che." "prAcIna zabdonA prAthamika ane leSa thavAthI A pramANe purANe Utpanna thaI zake." ema che. mekasa myulara paNa kabUla kare che. teo jaNAve che kesatyanuM purANamAM bhraSTa rUpAMtara evI paddhatithI thAya che ke jene "vivAdanI vRddhi, ane adhaHpAta athavA dharmanuM vivAdAtmaka svarUpa kahI zakAya." (pR. 9ra3 mAM) potepahelethI mAnI lIdhelA khyAle che devAne yUropIyana vidvAne eTalI badhI AnAkAnI kare che ke-pheDarika pinkaTamahane e asaranA tarIke IgleMDathI lakhe che ke je bhASyakAronI hAla atyaMta prazaMsA karavAmAM Ave che teonI pAse vaidika zabda saMjJAnuM jJAna meLavavAnAM ApaNI pAse hAla che hemanA karatAM vadhAre sAdhano nahotAM-e takhtAro mata mane kharo lAge che. e ane tahe purANo ne arvAcIna graMtha gaNo che temAM tahe taddana kharA cho. paraMtu hiMdustAnanA paurANika khyAle purANomAMthI AvyA ema anumAna karavAmAM taheM khoTA cho, veda teija ke je hiMdustAnane prAcInamAM prAcIna graMtha che hemAMja puSkala piaurANika bAbate che." vai8 For Personal & Private Use Only Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 tattvatrayI-mImAMsA. purANAnA paDitAnA matamAM jaineAnI mAnyatA. paMDita gurUdattanA dAkhala karelA lekhAnA vicAra-~ " vedonA prAthamika arthAne leApa thavAthI purANeA Utpanna thayAM. " paraMtu lAkhA brAhmaNeAmAM ghaNA kAlathI hiMsaka rUDhI kayAMthI AvelI ? vedomAMthI ke purANe mAMthI ! khaMDa 1 vedonI hiMsAne aceAgya TharAvanArI-UpaniSado. ane tenA pachItho purANeA. ema ghaNA paDitAnA mata che. mATe vicAravAnu ke lAkha varSa pUrve -sarvajJa purUSathI pracalita satya dharmanA pravAhane dhodha vakhatA vakhata aTakI paDavAthI svA brAhmaNAe peAtAnA ajJAna paNAMthI mUlanA vedo ja hiMsA dveSathI dUSita karelA cAlatA AvyA. vaLA pAchA ye gya samaye sarva jJa purUSonA tattvo prakAzamAM AvatAM-hiMsA e adhama che ema UpaniSadonA prAdurbhAvo TharAvatA gayA. ane te samaya vityA bAda sarvajJa purUSAthI prakAzita viSNu ane prativiSNu rUpe thaelA mahArAjAonA itihAsane grahaNa karI, viSNu ne bhagavAna te keAi jagA para prati viSNune bhagavAna-athavA viSNune bhagavAna prati viSNune asure TharAvI meATA meTA yuddhanA prasaMgo citrI purANA lakhI vALyAM. paraMtu viSNu prativiSNu mahAna rAjA che ane te manuSyarUpanA che. tenI laDAIe vakhate vakhata thatI AvelI che. tenA ThekANe deva, dAnavAnI laDAiemAM viSNune bhagavAna TharAvI temAM sAmela karI lokone mATI bhramaNAmAM nAkhI dIdhA. devA ane dAnavA A dunIyAmAM laDavA kayAre AvyA ? ane paurANikAe kayAre joyA ? ane temanI laDAimAM anAdikAlanA viSNu bhagavAna za! mATe maLyA ? tenA prasaMga Aja sudhI vicAravAmAM Avye nathI. paraMtu A aMgrejAnA rAjyamAM chApA dvArA pustaka pragaTa thavAthI vaizvika matanA aneka paDitAe karelA aneka prakAranA gADhAlA pratyakSa rUpe dekhAi AvyA. te DhAMkavA yaugika zabdo ane vizeSa nAmeAnA bheda batAvI DhAMka pichADa karavAnA prayatna karI rahyA che. paNa jyAM badhAM e aMga vAMkAM hoya tyAM eka DhAMkatAM bIjI aMga ughADuM thavAnuM. tethIja-phreDarika penkATe paMDita gurUdattane lakhIne jaNAvyu` ke-hiMdustAnanA paurANika khyAle purANAmAMthI AvyA ema anumAna karavAmAM tame kheATA che. Rgveda pete ja ke je hiMMdustAnanA prAcIna mAM prAcIna graMtha che temAMja puSkala paurANika khakhate chaeN, ema lakhI jaNAvyu tethI paNa vicAra karavAnuM ke-pUrvakAlamAM cAlatA sarvajJonA satyadhathI viparIta For Personal & Private Use Only Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 mu jaina vedikamAMnI 84 lAkha jIvAnIM ceAnie. 456 elA ekAda maDalathI A navIna vedenuM maMdhAraNa thaeluM, tethIja AjakAlanA paMDito mAlakhyAla vALu kahe che. tethI satya dharmanu svarUpa-na te vedothI baMdha esatu karI zakAya, temaja bhinna bhinna dizAne khatAvanArI UpaniSadothI paNa adha besatu na karI zakAya. have-khAkImAM rahyAM purANA tene te dunIyA dekhavAne paNa Atura natho. jaina ane vaidika mAnyatA pramANe 84 lAkha jIvAyeAni jaina mAnyatA pramANe-- javAnA bhedanAM nAma eka varNo, eka gaMdha, eka rasa ane ekaja spa` haiAya tevA sthAnamAM utpanna thatA javAnI ceAni ekaja gaNAvelI che, jayAM vadhu gaMdhAdika pharI jAya tyAM bIjI ceAnija gaNAya. jo temAM eka jAtithI bIjI jAtinA jIvo utpanna thaelA hAca teA temanAM kula judA judAM hAya paNa temanI yAni te ekaja mAnavAmAM Ave che eja pramANe ceAni ane kuLanA bhedanuM svarUpa sarvatra samajavu, ekaja ceAnimAM kulA aneka hAya che te bIjA graMthAthI jANI levu, ahiM te mAtra kacA jIvAnI keTalI ceAniyA hoya che tenIja gaNutrA nAma mAtrathI jaNAvIe chIe ceAnisa khyA ...sAta lAkha ceAnie (700000 ) ....sAta lAkha ceAnie (700000) ....sAta lAkha ceAnie (700000 ) ...sAta lAkha ceAnie ( 700000 ) ....daza lAkha ceAnie (1000000 ) ...cauda lAkha ceAnie ( 1400000 ) ....be lAkha ceAnie (200000 ) ...be lAkha ceAni (200000) ....be lAkha ceAnie (200000) ....cAra lAkha yAnie (400000 ....cAra lAkha cAnie ( 400000) cAra lAkha ceAnio ( 400000 ) ...cauda lAkha ceniyA ( 1400000) pRthvInA jIvAnI pANInA jIvAnI agni jIvAnI vAyu javAnI pratyeka vanaspati jIvAnI sAdhAraNa vanaspati jIvAnI e iMdriya jIvAnI ... traNa iMdriyAvALA jIvAnI cAra ItricAvALA jIvAnI cAre prakAranA devatAnA jIvAnI sAte prakAranA nArakInA jIvAnI tiya ca paMcendriya jIveAnI manuSya dehadhArI jIvAnI 8400000 sarvonA saravALe karatAM A 84 lAkha ceAnie tamAma jIvAnI malIne thAya che ema jaina graMthAmAM atyaMta khulAsA pUrvaka varNaveluM che. ane jainonAM ghaNAM nAnA mAlake paNa kahI batAvavAmAM acakAze nahI. x vanaspatinA be bheda che je patra, pula, klAdikamAM ekaka zarIramAM ekaika jIva hAya tene pratyeka vanaspatinA nAme oLakhAvela che ane te zivAya zaraNa, baTAkA gAjara mULAdikanI je kada jAtio che tenA ekaja piMDamAM anatA jIvA utpanna thaIne rahelA hovAthI tene sAdhAraNa vanaspatinA nAme jAvI che. For Personal & Private Use Only Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 tattvatrayI-mImAMsA, , khaMDa 1 vidika mAnyatA pramANe -ju vaSNavI sudha ratnamAlA. tathA marAThI dAza bedha. Adi graMthamAM judI judI mAnyatA rUpe 84 lAkha jIvaninuM svarUpa, 9 lAkha jaLacara. 10 lAkha AkAza pakSIo. 11 lAkha kIDAra. 20 lAkha jADa pAlAnA. 30 lAkha cArapagAM pazue. 4 lAkha manuSyani. 84 lAkha e sarve maLIne 84 lAkhanuM pramANa karI batAvyuM che. samIkSA paurANikee 84 lAkha cho kahI batAvyA ke nio? je sarve jIve batAvelA hoya te eka paNa jIva bahAra rahevuM joIe nahI. je yunie batAvI hoya to eka paNa ni ochI na rahevI joIe. kema ke-vedamAM varNavelA 33 devatAo ane paurANikee 33 koDa kahI batAvyAM che. te sivAya purANomAM narakanuM varNana paNa Ave che, te te jInI saMkhyA ke yoninuM varNana A 84 lAkhamAM kema karavAmAM AvyuM nathI? jeno pRthvI ane pANImAM paNa jIve mAne che ane temanI ninI saMkhyA paNa jenagraMthomAM batAvelI che. e pRthvI ane pANImAM rahelA jIne Aje vijJAnavettA (rasAyaNa zAstrI) ee paNa siddha karI batAvI jainane puSTi ApI che, chatAM te che ke nionuM svarUpa vedAdikamAM muddala jaNAtuM nathI temaja purANomAM paNa saMpUrNa varNana maLatuM nathI tenuM kAraNa zuM ? " vicAra karatAM kAraNa eja siddha thAya che ke e paurANikee jainazAstrone anusarIne temAM phAraphera karI A badhuM kavipata ubhuM karyuM che. kAraNa ke 84 lAkha ninuM svarUpa duniyAnA sarva jIvone AzrayI te jainagraMthamAM jevuM spaSTa baMdhAraNa jaNAveluM che tevuM bIjA keI paNa dharmagraMthomAM jovAmAM AvatuM nathI tethIja paurANikoe phAraphera karIne batAvelI niomAM devatA ke nArakInI nio, temaja pRthvInA chanI, pANInA temaja agnikAyanA jIvonI ane vAyunA chanI nionuM uparanA lekhamAM nAma nizAna paNa jaNAtuM nathI. paMjAba, chalA jAlaMdhara, gAma-himata bhaMDAlamAM saMvata 1985 guja For Personal & Private Use Only Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM. jaina vaidikamAMnI 84 lAkha jenI ni. 46 1 rAtanA saM 1984 mAM cAturmAsa rahelA svAmI vizuddhAnaMdanI sAthe sIneranA sA. maganalAla melApacaMdanA nAmathI amAre patravyavahAra cAlatuM hatuM temanA eka patramAM teo pitAnA aneka prakAranA abhiprAyo svabhAvika paNe lakhIne batAvatAM eka patramAM corAsI lAkha janIninuM svarUpa nIce pramANe lakhI batAvyuM che. 20 lAkha-thaLacara, 1 lAkha-jala, 16 lAkha-vanaspatI, 1 lAkha-vAyuni. 16 lAkha-jalacarani, 6 lAkha-devani, 16 lAkha-nabhacarani, 6 lAkha-narka daityani, 1 lAkha-agni, asI 84 lAkha yoni-pratyeka brahmAMDa 1 lAkha-pRthvI apane apane sUryake AsapAsa mate hai Upara pramANe lakhIne keI graMthamAMthI svAmI vizuddhAnaMde batAvyuM che te pramANe amee lakhIne batAvyuM che. paraMtu pUrvanA lekhathI ghaNA pheraphAravALuM che pUrvanA lekhamAM jalacara nava lAkha, AmAM 16 lAkha? evI rIte jIvonI niomAM nAmathI phera ane ekaikathI ekekanI saMkhyAmAM phera vidikamatavALAoe geThavyuM che, te jainonA lekhanI sAthe meLavI juvo eka sarakhI bAbata kenAmAM che? jenAmAM eka sarakhI bAbata na hoya te bIjAmAMthI lIdheluM siddha thAya ke nahI ? jaina graMthomAM-vAyune enA zarIra rUpe mAnelA che. vadhArAmAM tejasa ane kAmaNa A be zarIra saMsAranA sarva jI sAthe hoya che. tevI rIte A vAyukAyanA jIve paNa sAthe rahelA che. ane te sUkSma anaMtA anaMta paramANunA samUhanAM banelAM che, tethI vAyu rU5 rahita nathI paNa rUpavALe che ane te vAyunA asaMkhyAtA chathI banelA utkrAmaka ane saMvartakAdi vAyukAyanA zarIrane ApaNe spazana IdriyanA saMbaMdhathI jANI zakIe chIe. je koI vastu keIpaNa IdriyanA saMbaMdhathI jANI zakAya te vastu rUpa vAlIja hoya paNa rUpa vinAnI hoyaja nahI, evo jainane aTTala siddhAMta che tethI vAyune rUpavAleja mAneluM che. A viSayamAM niyAyika ane vaizeSikenA matamAM evuM sUtra racavAmAM AvyuM che ke "sapAdita paravAna vAyu:A viSayamAM aMgrejoe deTrojana vigere aneka bheda batAvI te vAyunA judA judA telathI mApa karAne batAvyAM che. rU5 rahita vastunuM mApa thaI zake kharUM? naja thAya tethI vicAravAnuM ke vAyunA viSayamAM satyatA kenAmAM che? ItyataM vitaraNa. For Personal & Private Use Only Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , khaMDa 1 ~~-~~ 462 tattvatrayI-mImAMsA. bIjI vAta zabdanA viSayamAM paNa vicAravAnI che - jenonA graMthamAM "oNsTiA rU tyAre niyAyika vazeSike e rAtragumAra tarIke pitAnA sUtromAM lakhIne batAvyA che AkAza rUpavinAne che tenA guNe rUpa vinAnA hoya paNa rUpavALA te hAya ja nahIM. zabda che te paramANunA samUhavAle che tethI ja karNa IdriyanA viSayavAlo thaele rUpavAleja che, ane te aMgrejoe negrApha AdinA prayogathI vAraMvAra smaraNa karAvI pagalika vastunA svarUpavALo siddha karIne batAvyuM che. evI rIte aneka prakAranA jaina ane vaidika matanA viSayamAM pheraphAra je dekhavAmAM Ave che te vicAravA jevA che ane te satya kayAM che ane asatya svarUpa kenAmAM goThavAyuM che. tene puro khyAla karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A mArUM kathana satyanA zedhaka mahApurUSonA mATe che? bhagavad gItAnA saMbaMdhe pAzcAtya vidvAnonA keTalAka vicAro-- prathama bhagavad gItA racAI kayAre? saMskRta sAhityanA itihAsamAM pR.404 thI zarU thatAM-pR. 406 mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-e graMtha saMskRta sAhityanA samaya pahelA ane upaniSadu sAhityanA samayanI pAse pAsene che. (1) veda tarapha bhagavad gItAkArane pUjyabhAva che paNa e pUjyabhAva vizeSa prakAra che. gItAkAranAM vacananuM tAtparya e che ke amuka varganA amuka mAnasika ane AdhyAtmika sthitinA, mANasane mATe vedane upadeza anukULa che. eTale aMze vedanuM prAmANya abAdhita che. paNa vedane vaLagI rahenArAo taraphathI vedanA saMbaMdhamAM je ethI kaMI paNa vizeSa dAvo karavAmAM Avato hoya te te bhagavad gItAkArane sammata nathI. bhagavad gItAkAra te eTale sudhI kahe che ke vedanAM vacanane ja vaLagI rahevuM e paramazreyanI siddhimAM vina karatA che. upaniSadene upadeza A vicAranI sAthe barAbara maLate Ave che. mekasa myulara kahe che tema "dharma vidhionI anarthatA darzAvavI, abhilASathI karAyelAM yajJa karmo prati tiraskAra batAve, devatAonA mahAsyano asvIkAra karavo ane paramAtmAnuM jJAna e sivAya jIvAtmAnA mokSane mATe bIjuM kaIpaNa sAdhana nathI. evo upadeza kare e upaniSadono hetu che. A uparathI paNa bhagavadgItA e upaniSadunA samayane graMtha che ema jaNAI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 mu. bhagavad gItA-jena-bauddhata tvanA prakAza pachInI. 463 mh Hh mh yh bh bh d by by bh Hdy AgaLa jatAM-pR. 408mAM-"ApataMba I. sa. pUrve trijA zatakanA pahelAM thaI gayuM che, eTale bhagavadgItAne graMtha I. sa. pUrve trIjA zatakanA pahelAM racAye have joIe.000 gItAnI aMdara brAhmaNanA dhana nIce pramANe gaNAvavAmAM AvyA che - "zamo damastapaH zaucaM zAMtirArjavameva ca zAnaM vijJAnamAstikyaM brahma karma svabhAva" Apa taMbanA graMthamAM--"ayana, adhyApana, yajJa, jAgana, rAna ane prati e suvikhyAta tharmo gaNAvavAmAM AvyA che. pachI aneka tarka vitarkanA aMte-pR. 410 mAM-mUlanA brAhmaNa dharma upara bauddhadharmanI asara thavA lAgI hatI te vakhate brAhmaNa dharmanAM je ochAM nabaLAM aMge hatAM tene sudaDha banAvavAnuM ane je vadhAre nabaLAM aMge hatAM tene dUra karavA mATe gItA racAI ema heya. mi. TelaMgane A bIjo khulAso mAnya lAgatuM nathI, ane e dhAre che ke-mULa brAhmaNone prAcIna dharma, pachI upaniSadenI philasuphI, pachI gItA, ane pachI bauddhadharma e kramamAMja hiMdudharmanI pragati thaI hatI." AnA upara keTaluka vivecana kareluM che. AgaLa jatAM pR. 413 nA aMte jaNAvavAmAM AvyuM che ke - "A saghalI dalIle Devisa sAhebanA magajamAM bIlakula utaratI nathI. e sAheba te emaja mAne che ke-bhagavad gItAmAM je prauDha vicAre darzAvavAmAM AvyA che te hiMdu dharmamAM kayAMthI AvI zake? hiMdu dharmanuM kaI bIjuM pustaka le, kaI purANane graMtha hame vAMce te temAM viSayavAsanA vALA ane krUratAthI bharelA devatAonAM mahAmya varNavAyelAM hamArA jovAmAM Avaze. kALI cAmaDInI, lehI jemAMthI TapakatuM hoya evA bIhAmaNA caherAnI, sA~thI viTAyalI, parIone dhAraNa karanArI, ane dareka rIte devInA karatAM vikarALa rAkSasIne vadhAre maLatI AvatI "zivanI strI kAlInuM paNa hiMdustAnamAM pUjana thatuM, ane dharmanI evI adhama sthitine lIdhe ThagavidyA ane khUnanAM karmo ghaNAM sAdhAraNa thaI gayAM hatAM. bhagavad gItAnuM vAtAvaraNa enAthI ghaNuMja uMcuM che, ane tenuM kAraNa e ja ke hiMdustAnamAM je dharma cAlatuM hatuM tenA karatAM ke vadhAre uMcA ane pavitra dharmane paricaya For Personal & Private Use Only Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ta-taMtrayI-mImAMsA. 'khaMDa 1 gItAnA racanArane thaye hate. khristI saMvat zarU thayA pachI bhagavadagItA racAI hatI. e matanA TekAmAM Devisa sAheba traNa dalIla Ape che. 1 kRSNanI paramezvara tarIke pUjA. mahAbhAratanA vizeSa prAcIna bhAgamAM evA pUjA jovAmAM AvatI nathI. zizupAla je purUSa enI pUjyatA viSe cika anAdara darzAve che, ane je ke bhIma enI pUjyatA siddha karavAne prayatna kare che to paNa zizupAlanA vicAranAM mANaso paNa te vakhate ceDAM nahI hoya evuM spaSTa jaNAI Ave che. vaLI, kRSNa pitaja paramezvara tarIke mahAdevanI ane brahmAnI pUjA kare che. saghaLI vastuone uddabhava enAthI thAya che evuM kRSNane viSe mahAbhAratamAM kaI kaI sthaLe kahevAmAM AvyuM che kharuM, paNa jyAM jyAM evA phakarAo jovAmAM Ave che tyAM tyAM evuM lAge che ke e phakarAo mahAbhAratamAM pAchaLathI ghusADI devAmAM AvelA. kRSNanI paramezvara tarIkenI pUjA kharekharI purANamAMja jovAmAM Ave che. bhAgavatapurANa, padmapurANa, viSNupurANa e graMthamAMja ene paramezvara tarIke varNavyuM che. e uparathI siddha thAya che ke bhagavad gItAne graMtha purANanA graMtha je vakhate racAyA te arasAmAMja racAye hovA joIe. - 2 purANanI aMdara devatAonAM je cinha ane sAhitya gaNAvavAmAM AvyAM che teja gItAnA dazamA adhyAyamAM gaNAvavAmAM AvyAM che - samudra maMthanathI utpanna thayela ucca zravaNa nAmane Idrane ghaDe, varUNa jenA upara svAra thAya che ane kAmadeva jene potAnA vija upara dharI rAkhe che te makara, Idrane hAthI arAvata, viSNu jenA para svAra thAya che te vainateya--e sava paurANika mahatvanAM prANIone gItAmAM gaNAvavAmAM AvyAM che. vaLI mahAbhAratanA napAkhyAnamAM varUNane samudranA rAjA tarIke varNavavAmAM Avyo che, tyAre gItAmAM tene mAtra jaLacara prANIone saradAraja kahevAmAM Avyo che. bhUtenI pUjA uparathI paNa purANanA samayanuM ja sUcana thAya che. vaLI, sAmavedane saghaLA vedamAM zreSTha gaNavAmAM AvyA che te parathI jaNAya che ke yajJane prasaMge sAmavedanA maMtre bhaNavAmAM AvatA haze evA samayamAMja-eTale manunA pachI lAMbo vakhata rahIne-bhagavad gItA racAI hevI joIe. For Personal & Private Use Only Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM. bhagavadgItA jena-bodha pachInI. (3) bhagavad gItAnI bhASA uparathI paNa enI arvAcInatA jaNAI Ave che. " vAhas" "jata" "arg" "mA" ( eTale cinha ) "r" "vismRti" "mA" e saghaLA zabda purANa graMthamAM ja sAmAnya vaparAzanA thaI gayelA jovAmAM Ave che. vaLI bhagavad gItAnI bhASA te kAlIdAsanI "zakuntalA" mAM vaparAyelI bhASA jevI lAge che." A saghaLAM "pramANa" uparathI mi. Devisane lAge che ke isvIsananA trIjA saikA pahelAM bhagavadgItA racAI haze nahI. ane e samaya pahelAM te hiMdustAnamAM khristI dharmane upadeza thavA mAMDayo hato tenI asara paNa e graMtha upara thaI ja haze." purANene ane gItAne prAdurbhAva jaina ane bauddha dharmanI vizeSa jAgRtinA pachIthIja thayo che. A viSayamAM-jene hari vikrama caritra saMskRta graMthanuM marAThI bhASAmAM lakhatAM-vAsudeva narahara upAdhe- " prasaMgane anusarI jaina dharma viSaye be zabdo." nA lekhamAM te jaNAve che ke - bhAratIya leka samAja mAM-jaina ane bauddha dharma eTale badhe vyApI gayA che ke paurANika dharmamAM ane pachInA paMthamAM temanA vicAranuM, AcAra nuM, ane teonI dharmapaddhatinuM tAdAmya thaI gayuM che. e bhagavadgItAdi graMthamAM bauddhonA nirvANadi zabda je bilakula lIna thaI gayA che te upara turata dhyAna ApavA jevuM che. pachI jaina dharmane TheSa karatAM karatAM amArA AcAra vicAra upara, saMdhyA pUjAdi vidhio upara, hameza balavAnA stotro vigere upara paNa tene asara thayeluM che. e jaina ane bauddhonA sarvagraMthanuM kAlajI pUrvaka avalekana karIe te tarataja dhyAnamAM AvI jaze." . (A lekha-"jainetara daSTi e jena" nA pR 18 mAM juve ) bhagavad gItAnA mATe keTalA mArA vicAre. . bhagavad gItAnI utpatti mATe Devisana sAhebanuM kahevuM evuM thayuM che ke bhagavada gItAmAM je prauDha vicAre darzAvavAmAM AvyAM che te hiMdu dharmamAM kayAMthI banAvI zake ? " ema kahI je aneka pramANe ApyAM che. For Personal & Private Use Only Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 tatvathI-mImAMsA. khaMDa 1 tenI pahelI kalamamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke hiMdustAnamAM je dharma cAlatuM hatuM tenA karatAM koI vadhAre uMcA ane pavitra dharmane paricaya gItAnA racanArane thaye hate." A uparathI paNa jaNAvavAnuM kejena ane boddhone ItihAsa cekasa rUpe bahAra pad gayA pachI purANatpatti ane tenA arasAmAM gItAnI utpatti thaI che e vAta satya che-kemake jainonA 24 tIrthakare ane boddhonA daza bodhisatvanA anukaraNa rUpe paurANikoe 24 ane daza ema be vakhate viSNunA avatAranI kalpanA ubhI karI. temAM jainonA ra4 mAMnA adyatIrthakara zrI trASabhadeva che temane purANakAre e pitAnA 24 mAM AThamA ka9yA. ane buddhane pitAnA daza avatAramAM navamA kalA purANakAroe jainonA zrI RSabhadevane ane baudhonA buddhane pitAnA avatAronI kalpanAmAM kayAMthI lAvIne goThavyA? prathama daza bodhi sattvanA anukaraNa rUpe-maspAdika deza ane pAchaLathI jainonA 24 tIrthakaronA anukaraNa rUpe 24 avatAra purANakAroe goThavelA hoya? A mArUM anumAna vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. te satya rUpa ja karaze. eja viSNunA 24 ane daza avatAranI kalpanA manamAM dhAraNa karI gItAkAre lakhyuM ke-"he bhArata ? jyAre jyAre dharmanI glAni (kSaya) thAya che, ane adharmane uThA thAya che tyAre huM mane pitAne prakaTa karuM chuM. satpanA rakSaNa arthe ane duSTanA vinAza tathA dharma ne barAbara sthApavA arthe huM yuge yuge janma lauM chuM." AmAM ApaNe jarA vicAra karI joIe--- je viSa) ne anAdikAlanA paramAtmA ke paramezvara rUpe ApaNe mAnI e te temanA mATe satpaSe kyA? ane duSTa purUSe kayA? zuM hiMsaka yajJanA kAryomAM macI rahelA purUSane satparU tarIke mAnavA ? ke zama, dama, dayA, paropakAra Adi karmonA upadezaka ane pAlaka ne satyu tarIke gaNavA? athavA A bemAMthI duSTa kene mANavA ? athavA viSNu bhagavAna avatAra laI A be vargamAMthI kayA vargane nAza kare ? purANu kAre e te--zama, damAdikanA upadezaka ane pAlaka evA jaina ane baudha A be varganA lekene nAstika banAvavA mATe viSNu bhagavAne avatAra levAne udyama karela batAve che. zuM A lakhavuM purANakAronuM satya che ke ? vaLI Izvara prerita For Personal & Private Use Only Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prikaraNa 43 muM. AmanA jamAI kumArapAla rAjA. skaMdapu0 467 ~ ~~~~~~~~~~ kRtionA draSTA je mahAna trASie temane te A avatAra vAdanI preraNuM thaelI nathI to pachI A purANakAro kayA izvaranI pAsethI avatAravAda lAvyA ? pakSapAtanAM cazmAM utArIne juve tene cekhuM dekhAya ? skaMdapurANanA. rAjA-Ama ane kumArapAla, skaMdapurANa. tri brahmakhaMDa. tenA bIjA bhAganA adhyAya-363738 sudhI leka-20287594 5 154 thI 161 sudhI tene kiMcit sAra pUrve nArade brahmAne pucheluM te vAta vyAse yudhirane kahI batAvelI ke dharmAraNya tIrthano jIrNodhAra rAmacaMdrajIe karAvela. tAtparya kete tIrthane bhaMga thaele? uttaramAM-vyAsajI kahevA lAgyA ke- A kalikAla AvatAM kanya kunjamAM Ama rAjA thaI gaye. "kAmAtA tarI kucha nAnA kumArapAva:" tene jamAI kumArapAla che. iMdra sUtre je to yuddhar" te kumArapAlane buddhadharmanA iMdrasUtra jaine preryo. tethI teneM rAmacaMdra ApelA zAsana patrane lepa karyo. A kumArapAlane meDhe rakanuM rAjya sAsarA taraphathI maLeluM, tethI merakanA brAhmaNe zAsanapatranuM pAlana karavAnI AjJA Ama pAsethI lAvyA. chatAM paNa teNe sAsarAnI temaja rAmacaMdra nI AjJA mAnya rAkhI nahI. ane ulaTI kahevA lAge che ke hanumAnane pratyakSa (.paDace) batAve. pachI aDhAra hajAra brAhmaNa rAmezvara javA nIkalyA kumArapAle tene aTakAvavA chatrIsa hajAra prajA mokalI paNa te zApanA bhayathI mauna rahI. pachI pAchaLathI caMDAla jevA zudra jaina dhamIoe udhuM chatuM samajAvI paMdara hajArane pAchA pheravyA. paNa nizcayavALA traNa hajAra bhukhyA ane tarasyAne rAmezvaranA mArgamAM rAmanI preraNAthI vRddha brAmhaNa rUpe hanumAna malyA. khAvAne phale ApyAM pachI pitAnuM svarUpa pragaTa karIne kAryanI siddhinA mATe be bagalo nA kezanI be puo ApI. brAmhaNe jAtrA karI sthAna upara AvyA. kumArapAlane hanumAnanI IcchA che ema ghaNuM kahI batAvyuM. paNa haThe caDhelA rAjAe mAnyuM nahI. chevaTe te brAmhaNoe DAbA bagalanA kezanI pRddha rAjadvAramAM pheMkI. tethI sarva balIne bhasma thaI gayuM. "sarva tawvastitA nanakSavisatA pravA je trALa nag H sarve vira vA ke tarataja nagnakSapaNake (jaina sAdhuo) hAthamAM pAtro laIne daze dizAmAM bhAgIne nAThA. ane kumAra For Personal & Private Use Only Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 1 pAla brAmhaNanA caraNamAM jaIne AjIjI karavA lAge- "va: varAtAM veba ? zataraM vAstha hR" he vipro? A lAgelI agninI zAMti kare huM tamArA zAsana patra ApIza. evI rIte jyAre ghaNI AjIjI karI tyAre te brAmhaNoe- kathA yA zuTi cAlInU nA vattA apAta hanumAne che jamaNuM bagalanA kezanI puDI ApI hatI te zApa zAMtI thavAne mATe ApI. eTale rAjyane sarva khaTale je hatuM tene te thaI gayuM. pachI kumArapAla brAhmaNane bhakata thaye. zAsana patro badhAM lakhIne ApyAM ane badhA rAjapane adhIkAra paNa te traNa hajAra brAhmaNaneja seM. ane te vedabAhya nagna paNakone potAnA rAjyamAMthI hAMkI kADhayA. "nidAnatAviAra" pachI te te veda bAhya pitAnI meleja bhAgavA lAgyA, verA ghanag ete uttamASdhama mAmA: ityAdika ghaNuMja be saMbaMdha ane ayogya lakheluM che, te skaMda purANathI joI levuM ityAM vistare che rAjA Ama ane kumArapAlanI kiMcit samIkSA. skaMdapurANa hajAre adhyAyathI vyApta, 81 hajAra lokanA pramANuvALuM che. tethI mahApurANaja gaNAya. paNa temAMnA viSayonI tapAsa karatAM bhAgyeja ekAda viSaya satyarUpe maLI zake-kAraNa temAM mahAdevajInA liMga viSayane ja prAye vicAra karavAmAM AvyuM che. paNa AgaLa jatAM eja purANanA pAMcamA khaMDanA bIjA adhyAyamAM-brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNa deve pANInA parapoTAmAMthI eka senAnuM IDuM thatAM temAMthI utpanna thayelA jaNAvyA che. te pachI mahAdevajInuM liMgaja eTalI badhI mahatvatAvALuM zAthI? zuM bIjA be devanAM liMga na hatAM? te lekhane sAra amoe A graMthamAM Apela che te juvo. bIjIvAta e che ke- dareka purANakAre pitAnuM nAma chupAvI vyAsajIne kalakata karyA che. kemake teo akSaronA paMDite hatA paNa dunIyAne to UMdhe raste doravAne ja prayatna karela hoya ema samajAya che. je graMthakAre satyaniSThAthI lekha lakhavAno prayatna kare che te chaDecaka pitAnuM nAma ApatA ApaNe joIe chIe. have ApaNe rAjA Amane ane rAjA kumArapAlane vicAra karIe-Ama rAjA A cAlatA vikrama saMvatanA navamA saikAmAM ane kumArapAla bAramA saikAmAM thayA che. tethI ochAmAM ochuM traNa varSanuM cheTu: che. te pachI te bane rAjAe sAsarA jamAI kevI rIte thaI zake? kumArapAla pATaNanA jaga jAhera che. chatAM For Personal & Private Use Only Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 muM. rAjA AmanAM jamAI kumArapAla. 468 A purANakAre merakanA lakhI batAvyA che. jena hemacaMdrAcAryanA pratibaMdhita che. tenA ThekANe "jena Idra sutrabauddha dhImIMe preryo" AmAM satyatA keTalI? vaLI bIjI vAta e che ke-vyAsajIe yudhiSThirane kahyuM ke-"sAmo nAnna m Ada" Ama rAjA thaI gayo. te zuM rAjA Ama ane kumArapAlanA pachI vyAsajI thaelA mAnavA ? AgaLa brAhmaNoe bahAdurI karI te paNa juveda - teo rAmezvaramAM rAmanI cIDI levA jatAM rastAmAM hanumAnajIe sAravAra karIne be bagale nA kezanI be puo ApI. temAMthI DAbA bagalanA kezanI puddha laIne kumArapAlanA rAjadvAramAM phekI ke tarataja sinya sAthe aMtara sudhAM baLIne bhasma thaI gayu. ane nagna kSapaNake jIva laIne bhAgyA. ane kumAra pAlane te dAja banAvI dIdhe. khera ( tane samajAvIne ke tophAna macAvIne ?) kRSNa bhagavAnanI pAse paga dhavaDAvanArAo brahmaputre kumArapAlane dAsa banAve temAM Azcarya zuM? je moTA moTA purANanA lekhake AdhunIka pratyakSa jevA ItihAsamAM paNa udhuM chatuM lakhIne dunIyAne udhA pATA baMdhavavAne jarA paNa pAchI pANI nathI karatA, tevA purANakAre satyaniSTha rAkhI prAcIna itihAsanA viSaye satya rUpe lakhI gayA hoya ema mAnI zakAya kharU ke? asatyAgraha choDI satyane zeThe te paMDita vasaMta. varSa 27 muM. aMka 12 mAM pauSa saMvat 1985 ne mAsikamAM pR. 470 thI yAdonuM kula e nAmanA lekhamAM-durgAzaMkara kevalarAma zAstrI pR. 471 mAM nIce pramANe jaNAve che- * buddhanA samayanI bAbatamAM A rItanI parIkSA zakaya hevAthI A dezanA ItihAsanA anveSakee I. sa. pUrve 600 pachInA vakhata mATe purANokta vaMzane khUba kasI joyA pachI ene A dezane ItihAsa ukelavAmAM ghaNo lAbha lIdhe che, paNa e samayanA vaMzamAMye purANamAM garabaDa thaI che. prata ane zazu nAgane magadhanA vaMzamAM anukramamAM purANe muke che. jyAre vRhatkathA, prAcIna For Personal & Private Use Only Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . khaMDa 1. ^vvvvvvv - 470 tattvatrayI-mImAMsA. bAddha ane jaina sAhitya vagerethI pradyatanuM avaMtImAM ane zizunAgenuM magadhamAM eka kAle rAjya hatuM ema siddha thAya che. ju Cambridge History of India, VI, Ch. 13. AmAM mArA be bola-purANakAree buddhanA samayamAM garabaDa karI eTaluM ja syA mATe mahAbhArata jeTalA skaMdapurANakAre te Adhunika teramAM caudamAM saikAnA kumArapAla rAjAne Ama rAjAnA jamAI lakhIne keTalI gabaDa karI che? te sivAya prAcIna kAlanA jaina itihAsamAM chae khaMDanA katA 12 cakravatIo ane traNa khaMDanA svAmI viSNu, prativigaNuone moTA rAjAo batAvyA che temanI sAthenA badhAe saMbaMdhane toDI nAkhIne purANakAree kaIne viSNu bhagavAna te keIne dAna, asura TharAvI temanI sAthamAM bramhA ane mahAdevanA nAme je ApIne mRtyulekathI svarganA devenI sAthe meTI laDAIo karavAvALA lakhIne batAvyA che. purANakAroe samayAnukula dharmanI pravRtti karavA pUrvakAlamAM marajI pramANe lakhIne batAvyuM. paraMtu A prakAzanA samayamAM paNa vartamAna kAlanA keTalAeka paMDito pitAnuM ane bIjAonuM samAdhAna karavA navIna navIna judI judI kalpanAo karavA kamara kasI che teo zI siddhi karavA mAgatA haze? samayAnuM kula vyavahAranI pravRtti karI zakAya paNa dharmanA aTTala siddhAmAM kevI rIte pheraphAra karI zakAya? moTA moTA paMDite thaI durAgrahanuM deraDuM kheMcyA kare tethI zuM siddha karI levAnA hatA ? satya zuM che te jovAnI buddhi rAkhe teja kalyANakArI che? ' | Iti zrI vijayAnaMda surIzvara (prasiddha nAma AtmArAmajI) nA laghu ziSya-dakSiNa vihArI muni amara vijaya viracita "tavatrayI mImAMsA " nAmanA graMtha (jena ane vaidikanA digdarzana rUpe) jagatuM kartA brahmA, viSNu ane mahAdevanA svarUpa nAmane prakaraNa 43 nA svarUpavALo prathama khaMDa samApta: || For Personal & Private Use Only Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 43 mu. praNama khaMDanI samAptamAM sUcanA. A prathamakhaMDanA viSayanI TuMkamAM rUparekhA. jaina mAnyatA pramANe--svAbhAvika rIte utaratA-caDhatA kAlanA svarUpathI cAlatI AvelI AdiMta vinAnI, A sRSTi temAM cha vibhAgathI uttaratA-ava sarpiNIne, teja pramANe cha vibhAgathI caDhatA-utsarpiNIne. A utaratA ane caDhatA banne kAlanu pramANa 20 koTA kATi sAgaropamanuM thAya, teja pramANe kudaratathI sadA kAla thatuM AvyuM ane bhaviSyamAM thayA karavAnuM. AmAM samajavA nuM svAbhAvika RtuonA udAharaNathI. A cAlatA avasarpiNInA cha vibhAganI TukathI samajUtI-- 471 (1) cAra kATAkATI sAgarApamanA pramANavALA, temAM moTAmAM meTI kAyA, ane lAMbAmAM lAMbAM AyuSyavALAM, dhama aneka vinAnAM, atyaMta sukhI yugalika mANasA thAya. ( 1 suSama suSama nAma. ) (2) traNa kATAkATa sAgaropamanA pramANavALA, pahelAnA karatAM kAyAmAM ane AyuSyamAM ghaTatAM, dharma-kama vinAnAM, yugalika mANaso, nira Mtara sukhamAM ja rahevAvALAM. ( 2 suSama nAma. ) (3) e koTAkoTi sAgaropamanA pramANavALA temAM bIjA vibhAgavALAnA karatAM kAyAmAM ane AyuSyamAM ghaTatAM, dharma-katho paNa rahita, chevaTanA vakhatanA mANaseAthI kicita pheraphAra thatA yugalika mAnaseAmAMthI sAta kula karAnI utpatti thai, chevaTamAM sAtamA nAbhi phulakarane tyAM traNa jJAna sahita zrI RSabha deva tIrthaMkara thayA. tyAMthI yugalika dhama dUra thavA lAgyA ane dhIre dhIre vyavahAra pravRttinI sarUAta thavA lAgI. pachI temane dIkSA grahaNa karI tapanA ceAgathI kevala jJAna (sarvajJa paNuM) melavI leAkeAne dharmanA mArga batALyA. tyAMthI dharma karmanI pravRttinI sarUAta thatI cAlI. cAthA vibhAganA pahelAM ane trijAnAM gheADA vibhAga khakAta rahetAM zrI RSabhadeva bhagavAn mekSamAM cAlyA gayA ( 3 suSama duSama nAma ) (4) tyAra bAda-eka kATArkaTi sAgarApamamAM khetAlIza (4ra) hajAra varSonI nyatAnA pramANavALA, cAthA vibhAgamAM je je anAbyA anyA che tenA vicAra ame amArA A cAlu graMthamAM prAye kramavAra ja karatA For Personal & Private Use Only Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 tatvatrayI-mImAMsA, khaMDa 1 AvyA che te evI rIte ke-yugalika dhama sarvathA nAbuda thayA bAda kamanI pravRtti ane dharmanI pravRtti sabhara sarU thatI cAlI te cothA vibhAganA aDadhA kAla sudhI te zrI aSabhadeva bhagavAnanA batAvelA dharmane ja prabhAva cAlyA karyo. tyArabAda bIjA tIrthakara utpanna thayA temane prabhAva cAlate rahyo ema AThamA tIrthaMkara sudhI te ekaja svarUpane sarvajJa mahApu ne batAvelo dharma lokamAM cAlate rahyo pachI te Aja sudhI kevI rIte badalAte ane kevI kevI rItanA palaTA khAte AvyuM tenuM svarUpa amee zrI rASabhadevathI laIne 24 mA mahAvIra sudhInuM kramavAra kiMcit kiMcita jena vaidikanI tulanAtmaka svarUpathI lakhIne batAvyuM che. jo ke khaMDana maMDananA graMtha jaina vaidikamAM Apasa aMpasamAM ghaNA lakhAyA che paraMtu tulanAtmaka draSTithI lakhAyele mArA jevAmAM AvyuM nathI tethI A graMtha vAMcatAM vAcakane AlhAdanI sAthe jJAna paNa apUrva maLatu jaze. ane buddhimAna pite potAnI meleja satyA satyane nirNaya karI leze. A badhuM svarUpa jenaunA sarvasane anusarIne amee lakhIne banAvyuM che. je A avasarpiNIne kAla cAlate AvyA che te utsapiNIne thaze paNa ATalA badhA vikSepa nahi thAya ema sarvanA vacanathI jANIne huM lakhuM chuM. A jagata kaI banAvIne mUkI gaela nathI temaja tene nAza karavAne paNa kaMI pakelo nathI. jeoe satya sattva melavI sarvajJapaNuM meLavyuM ane pitAnA AtmAne mukta rUpe banAvyuM che temane ja A dUnIyAno aMta A che. bAkI te keIpaNa A dUnIyAno aMta karavAne janmeleja nathI. | iti sukarUpe prathama khaMDanA svarUpanI rUparekhA. iti dakSiNa vihArI muni amaravijaya viracita-jainavedika tulanA tmaka rUpe mukhya devanA svarUpane prathama khaMDa For Personal & Private Use Only Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ U & tatvatrayI mImAMsA. ! khaMDa bIjo. For Personal & Private Use Only Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNikA, khaMDa bIje. prakaraNa. graMthano viSaya sAmAnya kSe gurUnuM svarUpa. vahika matanA guNa vyAsa RSi. 18 purANanA kata. ( ) | jananatAM ja 18 purANa banAvI vanamAM gayA. (bhAgata) - vyAsanI mAtA vRkSane bheTI putra paidA karyo. (. 12 bhArate ) 'basanI mAtAnI u5ttimAchalIthI. temanI sAthe risAnIjabara bhAratIed : 127 mA bhagavate) . ' izvara basane avatAra laIne purANa banAvyAvyo (bhAgavate) mahAdevathI lI vyAse vyAsa kAzI banAvI. (ze. 244 mAM) vedika batAvI mUDha thayA pachI hAthavatAra ( 340. : * ? mI. nI bhAgavata skaMdha ) " badhA zAsethI bhAgavA halakuM. kA. ra440mI paNa ) 5 vedomAM hiMo che ja dharma, bAvo AyAmo ( miliya) mAMsAdi mATe karelo hiMsaka yajJopadeza. yomAM pazuone sArA ( jaya vira rAjaya) mAM lAza yonA chAne sArI batAve che. ( 3.viSNu pu) hAe mAnA mATe pazuone banAvyo ( maju, a. 2 ) se putranI kakSAe rAjA dhAeM ja purato hovanAra , lomaza kaSi mahAbhAra) zrAkamAM mAMsa na jame te, pazu roma varSa jeTalo sudhArA visijha smRti). mAMsAdikathI bAkANa mATenuM zrAdhdha, agazipa mA. ka (viSya pu. ) . ka zradhdhA7imAM khAna pAnathI. (yAjJavA (4) mAMsAdikanA zrAdhdhathI zuM pitRo tRpta thatA haze ke zANo? ? ,, (1) pUjita mAMsane khAtAM ke nathI, na khAya te zuM thAya (manusmRti), (2) pUrvenA meTA RSio zuM hisaka haze? (manusmRti ) 11 . (3) yajJa zrI hAdikamAM bhaLIne je mAMsa na khAya te mANAja nahI. ( vyAsaRti) For Personal & Private Use Only Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. . 1 " ', 99 , ' . 19 ,, "} 2) ( 6 ) ,, ,, .. 23 " "" 9) ', 2 graMthanA viSaya. vedAdi bhaNe, mAMsAdikathI devAnI tRpti karatAM pitAnI tRpti, ( yAjJavalkaya. :) (5) rAjane rAja e hajAra gAyAne marAvI dAna denArI rati deva ( mahAbhArata vanaparva ) 16 (6) pacIza pacAza pADA bakarAMthI tarpaNu ( bhaviSya pu. ) (7) zayyAdikanA dAnamAM paNa dudha mAchalI ( yAjJavalkaya ) (8) gaNezanI bheTanA bahAne mAMsa levAneA prayatna. ( yAjJa, ) (9) bhaMgInA pAtramAMthI mAMsAdika letAM zuddha. ( atri smRti ) (10) brAhmaNAdi atithInA mATe balada ke bakarA pakAve, (vasiSTa) (11) RSie prANa levAnu" kahe jIvAnu kANuM zaraNu ( manu. ) (12) brahmAe badhA jIvA khAvAne racyA. ( manusmRti a. 5 ) (17) mRgAdikanA mAMsathI dazarathanuM zrAddha RSie jamyA. (padma pu,) 17 (14) phrAzinA cha putrA--gAyane khA nirbhIya thayA. ( padma pu, ) geMDAdikanA mAMsathI patarAne akSaya phalanI prApti, (yAjJa. ) (1) zrAddAdikramAM brAhmaNAe jIveAne bhakSaNa karavA. ( yAra. ) (2) jenA mAMsathI jeTalA vakhata patarAnI tRpti. ( yAjJavalkaya ) (3) zrAddhamAM jevu` brahmabheAjana tevI pitarAnI tRpti. (matsya pu.) (4) manunI nAzikAnA putrane putra zrAdhdhanA mATe mRgAdi lAgye. ( viSNu pu. ) (pa) vaLI upara pramANe zrAdhdhathI pitRonI tRpti, (manusmRti ) () yajJanA ane zrAdhdhanA mAMsa bhakSaNanuM pApa. (bhAgavata) mA jenuM mAMsa khAie te paralokamAM ASaNuM khAya. ( manu. ) (pAdikathI mastAne-srIyA meLavavAnA prayatna. (} nagna vezyAnI pUjA karanAra strIone priya. ( bhaviSya pu. ) svarge jAya. brahmA mATe tapa karanAra apsarAo sAthe vimAnamAM besI (3) ya zaM. 361 mI. bhaviSya pu. ) ' (4) sUryanemAna strInuM paNa dAna kare. ( bhaviSya pu.) (5) brAhmaNa vezyAe ApaNu kare te sUrya` leAkamAM jAya. (bhaviSya) bhAgA dhanathI macAra varNanI strIo sAthe krIDA karI zake.' (varAha pu.) te meLavavAnA prayatna. (1) jaDeluM dhana dhro vADI gADI Ape te jAma mheNu pote rAkhe. rAjA aDadhuM rAkhe ( manu ) (3) Ara teAlA, sAta sukhI. ( yAjJavalkaya ) ekata. ( za; 382 mI, 1)) sAthe bhAgavata Ape te sava aMdhanathI sahAye ) For Personal & Private Use Only pRSTha 13 ,, dd " 15 * " . x 4 ja ', 20 21 29 rara ,, !! 52 24 "" 25 dd Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. 39 39 21 ( 8 ) dAna ,, ', ( 9 ) : 29 ,, '' zd ,, dr '' . .. ( 10 ) ( 11 ) 72 ', 23 graMthanA viSaya. naraka kITa. matsya pru. ) (4) brAmhaNanI AjIvikA hare te 60 hajAra varSa (5) brAhmaNane paraNAvanArane ziva leAkamAM vAsa, (6) mRtyu najIka jANI rAjA daMDanuM dhana brAhmAne Ape. ( manu, ) (7) graheAnI prIti mATe brAhmaNeAne bhAjana ane dAna. ( yAna. ) (8) yuddhathI ke jamInathI meLavelu dhana rAjA dAnamAM Ape. (yAna') (9) brAhmaNe ne dAna Ape te apsarAe sAthe krIDA kare. (malye) jeSTa sudi 1 thI 10 sudhI snAna pUjA sAthe dazasera telAdikanuM karanAranAM daza janmanAM pApa naSTa thAya. ( skaMde. AyanA.) (1) nAnA prakAranI gAyAnuM dAna ane tenu phUla. ( varAhapu. ) (2) vaha yu. a. 101 mAM rasa dhenunI vidhi. brahmAdikathI pedA thaelA sarva sattAnA haeNka sthApanAra brAhmaNA. (1) brahmA, viSNu ane mahAdeve nirmANa karelA brAhmaNA ( skaMdapu. khaM. 3 jo, a. 5mA ) (2) sa` devAnA deva kANu ? teA ke brAhmaNuM. ( zaMkA 346 mI. ) (3) sava jIvAmAM zreSTamAM zreSTha brAhmaNa. ( manusmRti. ) (4) brAhmaNA upara zraddA vagaranA deza apavitra. ( bhAga. skaMdha 11) (5) traNe leAkanA nAza karatAM RgvedIne pApa na lAge ( manu. ) (6) game tevA pApI thrAhmaNanA prANAMta daMDa karavA nahI. ( manu. ) (7) bhrAhmaNu upara kApa karanAranA nAza thAya che. ( manu. ) (8) paMDita ke mUkha brAmhaNu vinA kAi pUjya nathI. ( manu. ) (9) zruti smRti bahAranA vratadhArIone kADhI muke. ( manu. ) (1) purANutA sAMbhaLanArane-yame pUcha bramhalAkamAM puhacADayA, ( ziva pu. ) aDhAra hajAra ' (2) AgaLa pAchaLanI daza peDhIne tAranAra purANika gurU. ( zive ) (3) mRtaka putrane lai janAra yama-brAmhaNu zApathI niputrIyA. skaMda pu. kha. 6 . ) (4) brAmhaNanA namaskArathI sUryanA prakAza. krodhathI jagat bhasma. Azcaya janaka purANakAranI vAtA. (1) sUryanI strI gheADI thai sUrya ghoDA thaI pAchaLa gayA. ( zaM. 69 thI 71, bhAgavata ane mAkaDeya. ) puna: teja gheADA gheADIthI azvinIkukAranI utpatti. (za, 70 mI. ) teja gheADInA mukhathI traNa putro eka hathIAraaMdha ADezvAra ( mArkaDeyamAM ) (5) satya kRtinuM vIya. tenA zarathI e bhAga jenAM kRpa-kRpI, ( viSNuyu.) For Personal & Private Use Only * ,, (3 "" 26 99 27 34 3.0 .. OM be kAra OM Traka 30 32 19 : 39 4. 41 P 99 Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiraNa vacana viSaya. ,, (ka) doSadIe eka vara mAge, mahAdeve pAMca ApyA. ( 293 mahAbhA) , ..(purUSa banI, pachI te ja strI purUSa. (saM. 2-73 bhAga.) 42 , , : 8) rAmanA peTamAM pezI kAkabhuzuM jagat joyuM. ( 4, 105 rAmAyaNa) [ (9) mahAnI 71 peDhIe rAma. vAlmakI rAmAyaNu (saM. 19mI) (10) marazurAme mAtAne mArI te dharma ke -adharma. (saM. 18 mI) (12) (11) Ikane mAravA pRthunA putrane atrinI AjJA (bhAga.) 43 (12) eka tuMbaDImI ka hajAra putra pedA thayA. rAmAyALu-bhAga.) (13) kAzyapanI dIkarIothI hAthI gheDa pedA thA. (za. 41 mA rAmAyaNuM bhAga) " (1) gAyanuM dahana karatAM, hAthI, ghoha, makAnAdi nIkalyAM. (zuM. 369, nRsiMha pu. a. 46 ) . (15mahAdeve aMjanInA kAnamAM vIra jhA, hAmAna pedA thayA. (saM. 61, bhAga.) ** . - - (16) putranuM balidAna na ApavAthI haridra jalodarI. (zaM. 68 mI. bhrAga. ) (17) jamInane ghaDAmAMthI suvA nIkaLyAM. (saM. 32 zrI rAmAyaNa) (18) pArvatIjI pahADathI pedA thayAM. (saM. 31 mI, bhAga. ) (19) nAradajI thI 60 patro pedA thayA. (za-46 mI. bhA.) (20) yamarAjAthI telanI utpatti. (AnAta. pR. 558) (21) purANonA astitvamAM kharA dharmane lopa. ( rakhanA 5. 432) , (22) samudranuM maMthana karatAM pAMcamI vAre caMdra nIkaLyo. (. .) (23) rathanA paIDAthI samudra. (bhAgavata ) . (24) hanumAna sUryane gaLI gaye, (saM. 11 mI, rAmAyaNuM) che (1) vedanI AjJA te ja dharma, bAkI adharma. (za: 471, bhAga.. . (2) dharma mATe purANe ke alamanA mATe ? (masya pu. a. 260) , A ), (3) devone purANa kathAthI saMtoSa, te thI nathI. (ziva pu 48 (14) (1) vAritAnI senna karavA nadIo AvI. ( 380, bhAga. mahAmya) , , vi) lAgavata na sAMbhaLe te caMDALa (sAM. , ) 49 , (3) bhakita jJAnAdikanAcAM. (saM. 4ra0, bhAga, mahAbha) be * dharma saM.) For Personal & Private Use Only Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa, .. " " (15) (1% ) ( 10 ) . 19 "9 " " (20) ' (21) (ra) svarga mAM jatAM bahupa, SinA zApathI avara pAme paDayA. ( tulasI rA. mahAbhArata vana pava) (18) : graMtha racAvAmAM ghaNAne svArtha sAdhavAnA ArA (saMskRta sAthe ) ( 19 ) (1) vaidika ane budhdha sAhityanA sabaMdhe pAzcAtyenA nirNaya. (zata sa.) (2) jaina khAddhanA spa`thI vaidikamAM meTI grarabaDa, (hiMduM. devA. pR: 27 ) graMthanA viSaya. (4) pApI krAdhIe saptAhathI pavitra (za 408 bhAga (5) bhAgavatI kathAnA AraMbha kRSNanA gayA pachI. (za. 421) (6) vanAnI caDhAi pachInuM bhAgavata kRSNa vakhate kayAMthI ? ( za'. 378 ) mahA. padmapu.) (7) purANuM paLanA va, purANa kathAmAM hAjara. (za'. 250, (8) bhAgavatanI kathA sAMbhaLavA pahADa, nadIe AvyA. ( za 5 mI ) (1) pUrve yAgAdikathI je la na maLatu te kalimAM nAmathI (rAmAyaNa) (2) caurjA vidyAnAM nAma. ( rAmAyaNanI TIpamAMthI, pR. 15 ) vidhAnathI kalpAbelI, mahAbhAratanI kALa. saMskRta sA. pR. 364 thI ) L # 1 (1) nAme sadi vArA strI, ganITa vizvAtriMtra purI. ( tulasI rA. ayAkhyA kAMDa ) (1) kazuM--vinatA--sapane gaDhanI mAtA. kAzyapanI zrI. (41 kha'. 3) (2) zyapanI putrIothI hAthI, yAdi pedA thayAM. (bhAga. rAmAyaNu) (3) agastya sUryanA rastA zakatA viSyane aTAdhyA. ( tulasI rA dvIpa che. 34 >> * & (1) gAlava munie gurU dakSAmAM vizvAmitrane poDA ane eka kanyA ApI. ( tulasI rA. ayeAdhyAkAMDa, TImAMthI. ) (2) pAthI IMdra para meLavI caati aMge gaMgA de pAcha kelyA. 22) (!) tretAmAM je vAmAMkI temA kazcimAM tulasIdAsa ( jIvana caritra. ) (2) pAradhinA bhavamAMthI vAnIyate tulasI (samA pura, TIpamAM thI ) rAphaDAmAMthI.paNa vAlmIkanI pati batAvI che vaLI te mATe da*mAMthI mANasa manAvyuM. For Personal & Private Use Only // * pRSTha. . 23 "1 ve ; ' para 54 15 56 *57 * 58 19 ,, . 1 }x Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthanA viSaya, (3) drAviDa rAjAnI putrIne tulasIdAse nava divasa rAmAyaNu sabhaLAvI putra banAvI dIdheA. ( ra|. pR. 48 thI )' (4) visaSThe vaivasvatanI dIkarInA dIkarA banAvyA. (tulasIrA TIpa ) (5) dAsI putra maTI nArada brahmAnA putra thayA. ( bhAgavata. tulasIrA, pR. 6 nI TIpamAMthI.) (6) ghaDAmAM paDelA mitrAvaNu devAnA vIyathI agastya muni.) hAjara thai prabhue jhuDathI hAthIne cheADAvyA. ( bhAga ska' 8) (2) asurA sUrya ne ghere che paNa brAhyaNAnA a thI chuTe che. ( tulasIrA, 5, 699 drIpamAMthI ) (1) kampAraMbhe sRSTinI utpatti sAthe brahmA, viSNu, mahAdeva utpanna thayA.( skaMda pu. kha. 5 me. ) (2) brahmAnA ziracchedanA pApathI dhotapApa tItha mahAdeve sthApyu. ( skaMda pu. kha. 5 meA, a. 184) ,, (3) nArAyaNunA teSamAM vighna karavA i? apsarAo mATalI, ( skaMda pu. kha. 5 me, a. 192 ) prakaraNuM. ,, zd (23) .. = (24) "3 49 19 (25) 29 .. "9 59 . (26) r ,, '' (4) mAyAnA prazcayanA samudramAM DUbatA mArkaDema, prabhuthI bacyA. (bhAg, skaMdha 10 mA ) - rAmacaMdranI pAse zive potAnuM kSaNa mAgyuM. (tulasIrA (1) gAlava munie naramedha yajJanA upadeza karyAM. ( padma yu. brahmA khaMDa ) laMkAmAMDa ) pazumedha, ane vAma mArgIonA azvamedha, paiArANionA dhama che. ( za. 26-4, bhAga. skaMdha 4, a. 27 mA ) hiMsA, madirA pAnAdikanA lekhothI dUSita vedA che. (devI bhAga, ) yAjJavaye prAcIna veda vijJAne vamI navIna vede racyA, ( kada pu. mana ke hA. a. 129 seA ) maratAM-rAmane mAravAnI buddhi chatAM rAvaNanI mukti. (laMkA kAMDa) rAvaNane aMta samayamAM rAme vizva rUpa dekhADayuM. (lakA kAMDanI TIpamAM ) // iti jaina-vaidika gurUnA kanyAnA sAmAnya vicAra // jaina-vaidika devatAonA kicita vicAre, jaitemAM cAra jAtinA devatAo ane devIonuM svarUpa keTalAka devatAonA AyuSyanuM pramANa sAmAnya rUpe, bIjA vya Mtara devatAonA AyuSyanuM' kiMcit ravApa OM trIjA jyAtiSa devatAonuM AyuSya ' For Personal & Private Use Only Pipe F pUrNa ', 29 65 d. 67 31 5 }e .. . 71 72 spara 74 75 76 19 Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 S graMthano viSaya. cothA vaimAnikamAMnA pahelA kalpanA cAra lokapAlanA AyuSya pramANa. (27) : pirANikoe manuSyanAM mATe kalpalAM pAMca svarga nATapatA pAyasana. 78 : - 1 I leka, 2 zivaka, 3 viSNu, geleka ane pa brahmaleka , - jena-boddha vedabAhya nAstika, lakhanArA jJAnI hatA? 76 RdamAM sUkata 1000 temAM 250 iMdranAM, 200 azvinAM 14 - sAmavelaDInAM, bAkI bIjA devonAM. ! 81 maMtranuM prAbalya brAhmaNa graMmAM vadhI, upaniSadomAM pharyuM che A vedanA keTalAka maMtromAM pUrvajone ane devatAone paMja, o e .. adA che. saMskRta sA. 9 : ' . . . . . . 83 - gAdamAM punarjanmanAM kaI kaI aspaSTa vacana (dharmavarNana.) , ka (1) pitRone mArga-prathama came zodhI kADhaye e sUryane putra che. yupI enI bahena che (ja.) , (2) rUdra-paramAtmAnuM svarUpa, vAyumAM darzana de che. agnipaNa enuM ja svarUpa AgaLa jatAM ziva bane che. . . ' , () athardha saM mAM-AryonA ajJAne nicalA varganI kriyAo anAryo dharma AmAM dAkhala thavA lAgyA heya. , meMTA bhAge devadikanI rastutione banelo kAgaveda (saMskRta sA.y, 85 [, (1) damamAM-pade pade yajJanI vAta, ane purUSa suktamAM utpatti mAtra * * * yajJathI jaNAvelA che. (siddhAMtasAra, pR. 4). " , (2) kevala yAne uddezIne ja A yajurveda agamaMtro uparathI racAta * * cAlyA emaja devatAonI gAnAdi tRpti arthe sAmaveda thayo. (siddhAMta pR. 43). . (3) brAmaNa graMthamAM-vicitra avAda kapanAo, keTalIka nirbha bAliza che. devatAonAM svarUpa ne dharma ulaTa pAlaTa thaze. varUNa trine ane jelane deva. suryane idra chAyAmAM, sema-caMdra, yajJapurUSa na ja deva, prajApati-mahApe, koI prakAranI gati thatAMja suSTikarmane AraMbha thavA lAkha che. A vAta sAone jaDelI jaNAya che. hi sAruM. pR. 44) ' " " vaidika mate devatAonA zarIra viSe-acokakasa kalpanA. (saMskRta) | vedanI philasuphI. '' '' (saMskRta sA. pR 148 thI utAra) 88 , pitRo je mArgathI jAya che, te mArgathI AtmA sanAtana dhAma tarapha prayANa kare che. tyAM pitRone yamanI sAthe ramatA ane latAonI sAthe jamatA e joya che. For Personal & Private Use Only Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa graMthane viSaya. >> vedamAM marelAne kahevAmAM AvyuM ke-pelA paMthathI tuM vo jA, pitAe jyAM gayA chaeN tyAM tuM jA ? (maM: 10 sU. 14) * '28 zradhdhA vinAnA mANasane mATe-ga, atharvane vicAra bheda. (saMskRta sA. pR. 149) athathI -tyu pachI zikSA karavAnuM sthAna mAlama paDe che. jadathI eTaluM ja kahI zakAya ke bahAvinAnA mANasone aMdhakAranA khADAmAM nAkhavAmAM AvazAM. ,, sajanma devatAonA saMbaMdhe mArA vicAre , je batAvelI temanI uSatti (hiM. te pR. 82 thI) . 92 che, jyAre soma" prathamadevanA jovAmAM che tyAre pahelo zuM kANe le, tenI takarAra thai. (mUrakRta saMskRta male graMthanAM vacana) 93 , (1) arvAcIna nimagna zIla hiMdumAM tenA sAmanI pUjA badhAI. , (idhA che te amRta che. zA mATe . strIme te kAtinI putrIo hatI. 1 | ( hiMdu deve pR. 8) , , () gaNapatinA zApathI caMdramAM lA ochI vatI thaelI., , (4) strI haraNanA kalaMke caMdrane gurUe jeDa mAryo tethI temAM maLo tA. strIne paththarane zApa , (hiM. devo 84 ) 95 caMdrane zive kapAlapara dhAryo tyAre te puruSa thaye (hiMdu devo. pR. 79) 97 sarasa pIvAvALAnI gatinuM varNana (AvedA locana, pR. 2ay 98 - mAMsAhAranI chuTa hatI. yamAM meTA pramANamAM thata(hiMdustAnanI saMskRti pR. 11) - soma lAvavAnI AkhyAcikAothI (kathAothI) vaidika sAhitya, pUrNa thaI rahyuM che. (yajJa rahasya pR. 97 thI 12) 101 - yamadeva. yama rAjA nyAya kare che tyArapachI duSTonI dazA thAya che. ( hiMdu deva.) , travedamAM-mAtra eka naraka varNaveluM che. e aMdhArAthI bharelI jagyA che. ribovevA jagA nathI. (gA lA 73 mAM juve) , yama e caraNa pAmela sukhI jIvene saradAra che. (saMskRta sA. pU. 149), 104 , gurvedamAM-cama ane enI bahena yamIne saMvAda (maM. 10, . 1) 106 maraNa pAmelAne nyAya ane zAsana karanAra yamadeva. hiMdu devo. pR.87), 107. ,, mahAna yamarAjAne havi ane sanmAna Ape. (sada 10 mAM ) 108 zarIra choDI AtmA yama tarapha jAya che, tyAM bApadAdAo sAthe sukha bhogave che. huM agni! baLe ke turata pitRonA sthAnamAM. mekala.. tenI vidhavAne-jA khuzI hoya tenI patniI thA (gu-maM: 10 16 1 =maM, 10 18 8 ) (manasukha mehana. ) For Personal & Private Use Only Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. .. ''; ,, ',, ( 30 ) .95 91 12 17 (31) "" 39 , 99 .. . ga'zA viSaya. re mRta prANI ! pRthvI pAse jA, e ttamane apavitramAMthI ugArA. ( ma. 10 12-1 ) he pRthvi ! tenI para DhagalA cA, zakhane DhAMka. ( ma. 10 1 19-11 ) jyAM yama rAjA che te rAjyamAM mane meDhakaLA, De IMdu ! IMdra mATe vahevA mAMDe. ( . maM, 9, 117, 9 ane 10 yamanA lagna viSenI vAta. ( bhaviSya pu. ) cama rAjA kRpA karI kAdavAra cheDI paNu de che. (mahAbhAratanI satyapAna ane sAvitrInI kathA, ) vedyamAM-vaSNudeva sarvajJa purANemAM naSTa bhraSTa zAthI (1) je varUNa ? tArI tIvra dRSTi sava prANIonI gupta vAta zodhI kADhanArI che. Rgveda-moniyara viliansa ) ( hiMduM. devA, pR. 56 ) (2) RgvedamAM varUNa atyaMta pratiSThita che. sUrya tenI sattAthI uge che, pavanA tenA zvAsarUpa che, chupI vAtA thai gai ke thavAnI te sava e jIe che. ( hiMdu. devA. pR. 16 mI ) 1 (3) yajuvedamAM-bhRmate brahma viSe te vaSNu uddeza kare che. vaze-putra bhRgune brahmajJAna Apyu che. ( taittarIyApaniSamAM ) (4) manuSyane bhAga levA taiyAra sarvAMga varNudeva (Rgveda ) purANAmAM-varUNa samudradeva, mahAbha:ratamAM- te utathya RSinI putrInu harajI karanAra. ( hiMdu. devA. pR. 62 thI ) vedamAM vaNu velA agnidevanuM kricit svarUpa, .. he agnideva ! tArUM tattva eka, pazu svarUpa traNa ( hiMMduM. devA pR. 42 ) IMdra vinA-agninAM stetrA vedamAM vadhAre che, RgmAM prathamaja stuti-mATe purahita, yajJanA Rtvija, agradUta, puzkela vya ApanAra, evI RcAo che. ( hiMdu devA. 4. 44 thI ) hAsya-vinAda--devane e mukha brAmhaNu ane agni. ( rR. 47 ) vedamAM agnine AkAza-pRthvInA putra, IMdranA bhASa kahyo che. pachIthI e vAta jatI rahI. mahAbhAratamAM--balidAna bhakSaNathI kSINuvIya, khAMDava vananA bhakSaNathI navI. Aregya mATe IMdre zakrayA, kRSNa sAhAyyathI saphaLatA. pitarA pAse mRtakane mAkaLI de evI agnine prAthanA. ( Rg ) 8 mA 9 mA saikAnA kumAJli ne zaMkarAcAya, hiMdu matane AdhAre-jAtA parathI nAtA tema-vedanA jAtA sAde For Personal & Private Use Only pRSTha. ra 17 113 114 117 ly " 118 11 1ra0 rA 1ra3 124 29 125 Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 graMthanA viSaya. h mA--muhumata, anAryonA vidhienA meLanA mizraNa rUpa hiMduE. muddhe hiMdumAM g2A rIta rIvAjo mUkayA che.. jagannAthanI rathAtsa te bAdanA varagheADAnI nizAnI che. anAya thI paNa DuMDAnI, anadhaDapaththaranI, jhADanI pUjA lIdhI che. prakaraNa.. . (32) .. ,, . ' "" " 5) AnaMdazaMkara bhAIe--kRSNa, gautama ane mahAvIra karI batAve viAra. e traNanA samanvaya vritAnA dharmAM dhaja nama dAzaMkarane jainanA lekhamAM sudhAsanI sUcanA. 19 senApati Adi 14 uttama vastuo AvI maLe teja cakravartI pada bhagave, jaina pramANe. brahmAdikAnA samudramaMthanathI lakSmI Adi utpanna thaelAM 14 ratnA, vaiAimAM, sRSTinA kartA brahmAdika hatA paNa zakti kahe che huM ja vAravAra avatAra dharU chuM. ( mA daiyapu.. ) hiM sAmizrita vedadhama cAra kalpamAM vibhakata thAya che, (1) chaMdo kalpamAM ati khAlyAvasthA. prAcIna RSione svAbhAvika dharma.. yAga-yajJAdika na hatA. (vividha Ana makkA. pR. 5) (2) maMtra kalpamAMja yajJa yAgAdika ne traNa veda cAyA. (pR. 6) : (3) bhrAhmaNa kalpamAM-tihAsa, dharma, IzvaratattvAdi dha' carcA ghaNI thaelI che. e vakhate jJAna bhAvathI upaniSade racAyAM. (4) sUtra kalpamAM veda-upaniSadAdikanI vyAkhyA ane vedAMga lakhAyAM Rgveda-zaizavAvasthAmAM racAyA ane anane lIdhe kudaratanI pUjA RgnA pahelA aSTakamAM 117 cUkate temAM 37 agninAM, 45 IMdranAM, 11 matanAM, 11 azvinanAM, 4 uSAnAM, bAkInAM 4 samastanAM. vedAmAM IMdrAdika ajanmA tA jaNAtA nathI. manuSyone vipatti AdithI bacAve che tema pApathI paNa bacAve che. thaiDAne kevI rIte-rAMdhatA, pUjatA, kApatA, AhUti ApI mAMsa khAtA tenI RcA 22 nu staMtra ane artha. (mAMthI) 1. gurUdattane-mI. pInkATanA khulAsA ke budhdhanA prasAra thatAM rakSaNu mATe darzana sAhitya thayuM, A take asatya che chtAM tenA yukitathI vizvAsa mukavA paDe che. ekasamyulara chaMdane maMtrathI judA pADI kahe che keazvamedhanuM sUqata namunA tarIke khaza thaze. agni sthApyA pachI deva-pitRenI tRpti. agnyAdhAnamAM eka dhADAnI jarUra paDatI. ( yajJarahasya. pR. 275 28 1 29 ) For Personal & Private Use Only yukta "" ," 126 127 129 132 134 136 137 " 13 139 142 "7 Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa s rathane viSaya. sUryanI mAraphate musApharI, chAyA pAchaLa sUrya azvamUtti, yAjJavalkayane yajurveda Apo tyAre sUrya asvarUpe, AthI ghoDe sUrya pratinidhI caNA hoya evAM anumAna che. 143 prAcIna vedanA sUkatamAM yajJanuM nAma che. amAsa-pUrNimAmAM anuSThita hatA. asaMkhya yajJomAM-rAjasUya, agnihotra, avamedha, semayA, naramedha, meTA che. azvamedha AryonA pUrvavAsasthAnanA rUpe che. (vividha jJAnamALA. . 7. yajJAnuSThAna e vedapaMthInuM pradhAna paNuM che. DI saMkIrNatA che. denA mATe dvavyane tyAga te yajJa, traNe vedhanA maMtro vaparAtA mATe | vedanuM baMdhAraNa yajJa mATe. (yajJarahasya. pR. 16 17 ) devo halya bhejananI, pitRo svadhA bhejananI rAha juve che. devapitRonA RNathI manuSya mAtra baMdhAyelA che. (ya. pR. 25). prAcIna sUkono saMgraha te naraveda itihAsa jANavA mATe che, bIju sAdhana nathI. (hiMdustAnanI saMskRti.) , trAda-anAryo sAthenA yudhdhathI bharacaka che. te sUkatAmAM Idra ane varUNanI madada thaelI batAvI che. te hiMdu saMskRti. } 145 . prAcIna RSionA karatAM sAyaNAcAryane karelo Rdano arthe khasa - mana tene vicAra. (saMskRta sA. 4thuM ) >> svAmI dayAnaMdajIe cAro vedomAM AvelA viSayonI mAM che. " batAvelI nedha. . (Rga Alocana. pra. 73, ke. svAmI dayAnaMdajInA dArthamAM tilaka AdinA matabheda. 149 , svAmIjIe yarjuvedanA mahidharAcAryanA kadanA sAyaNacAryanA arthanuM khaMDana karyuM paNa virUddhArtha brAhmaNagraMthenuM khaMDana kema nathI karyuM ? (aNa. A. pra. 74 pR. 297) svAmIjI sAyaNAcAryathI sahamata na hatA. tilakamahArAje te che spaSTa kahayuM hatuM ke sAyaNAcAryaja zuM kaI paNa vidvAnene Aja sudhI sanI keTalI RcAone artha nathI lAge, - RgavedanA viSayane vicAra karatAM A graMthakAre 10 kalame AzcaryakAraka batAvI che. ( jam. A. prakaraNa 7ra muM. pR. 207. thI) 150 AzcaryanI 13 kalamamAM kiMcit mArA vicAra batAvyA che. 153 adazya IzvarathI tasvarUpe vede maLatA rahelA kharA ?' 157 gAyanA vadha saMbaMdhe-terIya ane bahadAraNyakanA vicAre yajJanA pazunI chedana vidhi. ( kAtyAyana smRti ) yajJAdikanA pazunA vadhanA mATe trivedI maNilAlabhAInuM Akacaya. 162 148 161 For Personal & Private Use Only Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 I : prakaraNa. graMthano viSaya. gamAMsa dvArA mAM sASTakAne vicAra ( gobhila gRvasUtra) 16 3 purUSa, tunita strI, ane kumArikAnA vadhane vicAra. ( kRSNa yajuveda taIttarIya,) 165 yajurveda. a. 23 me, maMtra 18thI 34 no bibhasta artha. 167 gaMgA svargathI utaryA pachI malInatA vALa thatI gaI tema vivekathI cUkelAonI paNa seMkaDe bAjuthI paDatI dazA ja thAma e svabhAvikaja che. (bhartuhari. AryonA tahevAre.) jaina dharmanI zuddhatA mATe paMDitAnA vicAro. huM hiMda ta-ta.) 170 hiMsaka yothI gaMDelA vedamAtamAM zuddhatA kayAMthI Ave? (hema.) 171 , aMyamAM pharIthI lakhAlI vAta bedhanA mATe haze. 173 (33) zaMkara divijayamAMnI vicAraNama be cAra vAta. bahmAdie zaMkarane kahyuM ke-viSNunA baiha sAthI vaidyadine hAni thaI. teo DhoMga kahI niMdA kare che. (sarga 1 le.) zivaliMgarUpe pragaTa thayA. pharI ziva gurapaNe janmI ziva ArAbA, tethI saMkara rUpe janma. (sarga 2 je.) 176 brahmA-maMDana rUpe, viSNu-padmapAda rUpe bIjA paNa deve bAhmaNa pe bhUmi upara avataryo. (sarga : je.) | bhaNatAM bAla zaMkara bhikSA mATe gayA, tyAM lakSmI pAse brAhmaNanuM bhara senAnAM mAmaLAMthI bharAvI dIdhuM. (sarga 4 che.) para AbA, nadIne AMgaNe vahetA karI mAtAnI aDacaNa dUra karI. rAjA rAjazekharane patra ApI saMtoSyA, darzanArthe AvelA agaratyAdie mAtAnA praznonA uttara ApyA. mAtAne kheda TALavA zaMkare kahyuM ke-jIva karma pramANe janma le che. gura upadeza lIdhe tyAM caDhelI nadInuM pANI kamaMDalumAM samAvI dIdhuM. (sarga 5 me). kAzImAM sanaMdanA ziSya karyo. sAtamI pArathI kamalo para paga mUkatAM murane maLyA. padmapAda nAma sthApyuM. gaMgA para vRddha brAhmaNe brahmasUtrane aya meLavI bAsarUpe pragaTa thaI 16 varSa AyuSya vadhArI aMtardhAna, prayAgamAM-gurUdrohanuM prAyazcita levA tuSAgnimAM praveza karatA bhadapAdane maLyA, gurUmaMtra ApI maMDana tarapha gayA. (sarga 6Tho. mo.) 188 mAhiSmatImAM-karmakAMDI maMDanane advaita manAvatAM tenI strI sAthe 17 divasa bAda, kAmakelInuM prazna thatAM mRtaka rAjAnA zarIramAM pravezI rANIo sAthe bhegA karI tene paNa jItI lIdhI. (sarga. 8 9 10.) 180 le-kApAlike kArya mATe kapAla mAgyu, ekAMtanA vAIde jai taravAra kheMcI, padmapAde nRsiMharUpe cIrI nAkhyo. (11) For Personal & Private Use Only Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. "" 19 .. ( 34 ) 07 27 , "" "" "" ', 13 graMthanA viSaya. tIrthAMmAM mRtaka vipra putra para, zaMkarane dayA thatAM AkAzavANI thaI, tenI pAse jIvatA karAvyeA. ( sa 12 meA. 13 meDa. lIdhe nathI. ) dhyAnamAM mAtAne mAMdI dekhI sevAmAM gayA. stutithI zaMkaranA dUtA vimAna laine AvyA, javA nA pADatAM pAchA gayA. viSNustutithI viSNu tA AvyA. vimAnamAM esI mAtA vaikuMThamAM padhAryAM. ( sa 14 mA. ) (1) hajArA ziSyA te sudhanvA rAjA sAthe vijaya karavA nIkaLyA, kApAlikA sAthe jhapAjhapI. rAjAe haTAvyA. " (2) gAkaNu mAM--zatra nIlakaMThanA dvaitamatane tADI advaita kabUlAvI ziSya karyAM. (3) unnayanamAM--bhaTTabhAskarane dvaita cheDAvI advaitamAM sthApI ziSya karyAM. (4) kopIna dhArI pizAca jevA traM sAthe lAMbA vAdanA aMte tamArA saptabhaMgI naya cegya nathI, padArthomAM eka vakhate virUddha dharmAMnI sthiti saMbhavatIja nathI. lAMkhA vicAra sAthe A 33 mu prakaraNa pUrU karyuM che. sAdhAraNa sAmAnya vicArAnuM prakaraNa. vedanA prAcIna mukhya devA agni, vAyu ne sUrya', gauNumAM sAma, yama, varUNAdika, te devAnI stutionA saMgraha te Rgaveda, tenI pheraphArIthI yajJanA vidhAnavALA te yajurveda gAyananI DhamavALA te sAmaveda, e vedatrayI manAtI. te pachI lAMbA kALe anAryAMnA saMsaga thI athavaveda thayA. A cArAnA mATe sRSTinI AdimAM cAra RSionA hRdayamAM paramAtmAe cArA vedanA prakAza karyAMnAM pramANA AkhA vaidikamAM joi zakAze. paramAtmA te prajApati-bramhA, ghaNA pAchaLathI navA rAkhelA paDitAne jaNAyA che. A prajApatinAM traNa cAra sUkane te RgvedamAMja che, ane virAT nAmanuM yajJa purUSanuM tA cAre vedomAM gADhaveLu che. jaina itihAsamAM 10 cakravatIo-vAsudevanAM nava triA che te vaidikAmAM kevA rUpanAM gAThavAyAM tene sArA karIne batAvyA che, RgvedanA prajApatinAM traNa meTAM sUkatAnI samaja TuMkamAM rIthI paNa karIne batAvI che. 3. For Personal & Private Use Only 195 196 197 19 "" 115 "" 216 217 221 223 233 242 sUkata 1 luM-sRSTinA pUrve zuM hatuM? te pralaya dazAnA sUkatane vicAra. 242 sUkata 2 jI-hiraNyagarbha prajApatisRSTinI utpattinA samaye te Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa, ... 19 .. 39 "2 97 .. (35) "" "1 39 39 ,, 19 ,, 14 graMthanA viSaya. ekalA hatA, sRSTinA svAmI hatA; tenA phakarA batAvyA che. sUkata 3 nuM-virAT purUSa (purUSa sUkata) te hantarA mAthAvALA, hajArA AMkhAvALA, hajArA paga AdinA svarUpane jaNAvatAra' ane cArA vedAthI prasiddhine pAmelu', tenA phakarA batAvyA che. A traNe sUkatene TuMka vicAra karatAM brahmAe jIvA banAvyA tenA saMbaMdhe cha praznA khAsa vicAravAne yeAgya che. (1) AnaMdazaMkarabhAi jaNAve che ke RmAM punarjanmanA vicArA spaSTarUpe nathI. teA pachI upaniSadAdikamAM kayA navA jJAnathI AvyA ? anAryonA dhama athava vedathI dAkhala thavA lAgyA. 99 bhAratanA dhama-zrIkRSNa, gaiAtama ane zrImahAvIra e traNa sudhIja ApaNI itihAsa dRSTi paheAce che. te pahelAM paheAcatI nathI. (2) AryAMnA tahevArAnA lekhakane-zcaMdra ane zrIkRSNe itihAsarUpanA jAyA, paNa brahmA ane mahAdeva jaNAyA nathI. A eja (3) maNilAlabhAIne-gatAyA purUSa, navAja deva lAgyA, ane prajApati-badhAnA mAkhare AvI brahmArUpe pUjAtA jaNAyeA. AtmAnaMda prakAzathI-'tA-ivaka rUparekhAMza" jainenA mULa tattvAnA TuMkamAM vicAra. zA. dhanajI velajInA taraphathI. madhyama kALanA vaidika paDitAnA ekAMtavAdamAM durAgraha. paMDita huMsarAja zarmA-lekhakanA anekAMtavAdanA saMbadhamAM e ela. dana ane anekAMtavAdamAM AraMbhika nivedana. anekAMtavAdanu svarUpa ane paryAyanA vicAra. padArthonuM vyApaka svarUpa che. eTale te utpatti, vinAza ane sthiti yuktaja che paNa te sarvathA nAza thatA ja nathI. tethI savajJAne anekAMtavAdaja siddha che. A vAtanI puSTimAM-pataMjalinA mahAbhASyathI jaNAvyuM che ke- suvarNa dravya nitya, tenI pA~ya kaDAM, kuMDalAdi anitya, tethI nitya anitya ekAMtamata ayeAgya. mImAMsakanA paMDita pAsAra mizra, kumArilabhaTTa ane eka vRddha paMDita e traNenA mata eja che ke-padArthImAM utpatti, vinAza ane sthiti e traNe dharmAM rahelAja che. vyAsadeva praNIta pAtaMjalayeAganA bhASyamAM-aneka prakAranA AkArane dhAraNa karavA vALuM seAnuM potAnA mULa svarUpane tyAga nathI karatuM. mImAMsA zloka vAtti kamAM-kumArilabhaTTe-"tamAAdurantu trayAmam" akAre utpatti, sthiti ane vinAza e traNe dharmAM padArthAMnAja batAvyA che. For Personal & Private Use Only puchyuM. 243 22 245 247 "" 39 248 . 249 253 99 256 257 259 262 29 263 .. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. d .. 32 37 ,, 23 "1 ', .. "" 15 graMthane viSaya. uparanA paMDitAne maLatA jaitA paNa padArthIne-dravyarUpathI nitya, ane paryAyarUpathI anitya batAve che paNa ekAMta nityAnityarUpa nathI mAnatA, tenuMja nAma syAdvAda. ( anekAMtavAda ) keTalAka vaidikanA madhya paDitAe potAnA gathI ekAMtavAda jAMhera mUkI jaitAnA anekAMtavAdanA upahAsa karyo, paraMtu AjakAlanA khAuAza paMDitAe anekAMtavAdanI AvazyakatAja yogya jAhera karIne batAvI che, te ekAMtavAdIoe paNu sAmA pakSane haTAvavA anekAMtavAdanA ja Azraya lIdhele che. .. jIvA-vAcaspati mitradravyane ekAMta nityAnitya nathI mAnatA kahI AddonA ekAMtapakSane tADayA che. vastunA maiM judA judA heAya paNa dhamI te ekaja, jema ke-mA, mhena, eTInA dharmo judA che paNa strIrUpa dhamI te ekaja, sAMkhya matamAM-prakRti ane purUSa e padArtha manAyA che kharA paNu tenA bhASyakAra-purUSa buddhithI sarvathA judI nathI kahIne anekAMtavAdaja svIkAryo che. vaiSezika matavALA-sAmAnya-vizeSa e svataMtra padArtha dravyAzrita tAve che paraMtu jaine dravyanA e dhamA~ judA kahe che. tenA bhASyakAre jaina pramANe padAtha mAtrane sAmAnya-vizeSa ubhayarUpanA e dharmAMja batAvyA che. sAmAnya-vizeSamAM-mImAMsaka * pAsAmi ' kahe che ke A gAya, A gAya ekAkAra te sAmAnya, aArdika pRthak te vizeSa e pratyakSa judAja che. sAMkhyamAM-prakRtine samasta kAya karanArI pradhAna kahI, paMcazikha kahe che ke--pradhAna nahI paNa gati sthiti ubhayarUpanI mAtA. pradhAna prakRtinuM khaMDana karatAM zaMkarasvAmIe-izvaramAM doSa TALavA sanuM kahI pravRtti-nivRtti banne mAnIne anekAMtapakSaneAja Azraya lIdho. avayavA ane avayavI ekAMta bhinna mAnavA vALAne pAsAra mizra bannene anekAMtavAdamAMja utAryAM che. kaNAdarSie-sAmAnya-vizeSa e e padArtho svataMtra mAnyA che. bhASyakAra sAmAnya kevala sAmAnya rUpa nathI ki Mtu vizeSarUpa paNa che. ema anekAMtapaNuMja batAvyuM che. vedAMta darzanamAM-anekAMtavAdanI carcA krAi jagApara 25STarUpe tA krAi jagApara aspaSTa rUpe thaelI te jarUraja che. AmAM bhAskarAcAya, vijJAnabhikSu, ni MbArkAcAya, viziSTAdvaitanA rAmAnujAcArya, zrIkAcAya, zuddAdvaitanA vallabhAcAya, poMcadazIkAra vidyAraNyasvAmI, A badhAe AcAryonA samAveza karelA For Personal & Private Use Only pRSTha. "9 39 264 25 ra}} .. 267 28 "" 269 276 21 Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa pRSTha. 296 207 11 217 graMthane viSaya. saiddha darzana-kSaNika ekAMtavAda kheMce che, paNa anekAMtavAda te spaSTarUpeja dAkhala karela che, 291 zaMkarasvAmI-mAyA jaDa, brahma cetana, brahmathI bhinna nathI abhinna nathI tethI te anirvacanIya batAve che. bhASyakAra kahe che ke-mAyA na hoya te brahma sRSTija nathI racI zakatA, tethI mAyA keIne keAI rU5mAM te che ja. ahI anekAMta vinA bIja gatija nathI. anekAMtavAdamAM paDelA bhramanI nivRtti. eka vidvAna kahe che ke-jenA anekAMtavAdanI sAthe pUrvenA keTalAka AcAryo anyAyaja karI gayA che. zaMkara svAmIthI bhAskarAcArya judA vicAranAja hatA paNa jenenA anekAMtavAdanA khaMDanamAM ekaja vicArane thayA che. tethI baMne moTA AcAryanA lekhane vicAra karatAM bIjA badhAe AcAryone vicAra sahajayI thaI jaze. jaine vastune sat asata kevA prakArathI mAne che. jaina-vaidikanA darzanakAranA kALano nirNaya. cokkasa nathI paNa jainAcArya umAsvAtine vikramanI zarUAta, vaidikanA pataMjaline i. sa. pUrvene batAve che. 322 (36) madhya kALanA zaMkarasvAmIe ane bhAskarAcArye potAnA garvamAM AvIne ekAMtavAnI ayogya sthApanA karI jenA anekAMtavAdanuM ayogya khaMDana karyuM. paNa AjakAlanA aneka baheza paMDitAe te vAtane agya jAhera karI che. tevA daza bAra mahAna paMDitanA vicAro paNa TAMkIne batAvyA che. 334 advaitAdika ekAMtavAdanAM nAma ane tenuM TuMkamAM svarUpa te eka eka pakSanA vicArathI padArthonuM satyasvarUpa samajAya nahI e batAvelo nirNaya. 344 37 jaina tane vikArahiMdu dharma, samajatA paMDita. ,, "jaina dharmanA siddhAMta." hebhuta zAhebano vistArathI lekha teo lakhe che ke-e (jainadharma) sauthI prAcIna Arya tAttvika darzana che. paMDita amedhacaraNa lakhe che ke-Adhunika vidvarga paNa hIrA samAna jainadharmathI vaMcita ja che. prathamanI mAphaka punaH pitAnuM ucca sthAna prApta karaze. 370 satya hRdayanA moTA moTA bAhoza paMDita ke jaina sAhityamAM uMDA utarI pitAnA satya uddagAro lokemAM pragaTa karatA gayA che tevA 25-30 mahAna paMDitonA phakarA ke je mArA hAthe caDhelA che tenI paNa TuMka TUMka nedha upakAranI sAthe lIdhelI che, tyAMthI jaina sAhityanI satyatA ane mahatvatA vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. 351 374 For Personal & Private Use Only Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa graMthano viSaya, amArA "jainetara dRSTie jena" nAmanA pustakamAM aneka moTA moTA paMDitanA jaina viSayanA lekho ApelA che te jovAnI bhalAmaNa karuM chuM. A tattvatrayImAM to mAtra isArIja karelo che. temAM vAsudeva narahara upAdhye pitAnA pahelA lekhamAM eTale sudhI lakhe che ke-vizuddha vaidika dharma teja jaina dharma. ' pitAnA bIjA lekhamAM teo lakhe che ke-ghaNuM paMDite sAzaMka lekho lakhatA rahyA che, jena graMthanI yogyatA jotAM tenA para aNa vizvAsa rAkhavAne biskUla. kAraNa jaNAtuM nathI. gajhavAnaMda paramahaMsa lakhe che ke-prAcIna dharma, paramadharma, satyadharma rahA he te jaina dharma thA. jisakI prabhA nAza karane ke-vaidika dharma, ve SaTa zAstra vo graMthakAra khaDe bhaye the. rAmamizra zAstrIjI kahe che ke-jainamata suSTi kI Adise barAbara avicchinna calA AyA hai. anekAMtavAda eka aisI cIja hai use sabake mAnanA hI paDegA, ora lokone mAnA bhI hai. - lokamAnya tilake kahyuM che ke raMtidevanA yajJameM ItanA vadha kiyA thA ki-nadIkA jala khUnameM rakata varNa ho gayA. brAhmaNa ora hiMdu dharmameM mAMsabhakSaNa ora madirApAna baMdha he gayA yaha bhI jainadharmakA pratApa hai. 393 kAkA-kAlelakara lakhe che ke-jainanI mUrtio ja dhyAnanA mATe hevI joIe. cittane ekAgra karavAnI zakti e mUrtiomAM jarUra che. duniyAne te ravIkAratAM haju vAra che. Adhunika nirmala buddhinA paMDitenAM vicAro jevI rIte pharatA jAya che tevI rIte pUrva kALanA siddhasenAdika aneka paMDitenA vicAra karelA che. temAM niSkalaMka sarvanA tatvanI ja khUbI che. - 294 jainAcArya hemacaMdrajI-eTaluM to bhAra daIne ja lakhe che ke vItarAgI jevI mUtti duniyAmAM bIjI nathI. ane anekAMtanA jevo bIjo koI nyAya mArgaja nathI. ema parIkSApUrvaka ja kahIe chie. - DaoN. harmana jekebI-pahelA bhAgamAM lakhe che ke jene potAno siddhAMtanuM eTaluM badhuM spaSTa jJAna hatuM ke na jevI bAbatamAM matabheda dharAvanArane pitAnA vizAla samudAyathI judA karI dIdhA hatA. sauthI prAcIna prathe hatA te pachI tenuM sthAna navA graMthamAM lIdhuM hatuM, te yukita saMgata che. jaina dharma e svataMtra rIte utpanna thaelo che. - 395 bIna bhAgamAM-vivAda grasta muddAonuM spaSTIkaraNa karatAM aneka pramANe ApyAM che. braho kahe che ke nAtapura sarvajJa ane sarva darzana 384 For Personal & Private Use Only Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 prakaraNa graMthane viSaya. prApta karavAne dAvo kare che. DaoN. kahe che ke-A te jaina dharmanuM khAsa eka mAlika maMtavyaja che. jainadharma prAcIna kAlathI Avelo dharma hoya-saghaLI vastu cetanyayukata batAvate sacetana vAda che. .. da97 . paTolDa-kahe che ke-Arya pUrva kAlanA be viziSTa jAtionA dharma hatA. jaDa deva svarUpano prAdurbhAva unmAda avasthAmAM ane AnaMdatirekamAM magna thavAthI thayo. deva svarUpa vALa varga vairAgya ane tapasvivRttine pratyeka prANi to zuM paNa vanaspati ane khanija paNa jIva svarUpanA ja che. eja tattva che te mahatvano che. A kAraNathI jaina dharma atyaMta prAcIna che. , dakSiNanA-mahAna paMDita-lakSmaNa raghunAtha bhiMDe, karajagI-dhAravADa, jaina jagatukA saMbaMdhavALA hiMdImAM daza lekho lakhyA che. 403 (1) pahelAmAM-jaina jagatanA saMbaMdhamAM lakhe che ke-jaina saMskRti hI sabhI daSTi seM pUrNa che. aMtameM jina zAsana ke hI mAnanA paDegA. , [, (2) bIjA lekhamAM-kalAka dRSTie nyUnyatA adhikatAse hI vicAra karake batAyA hai. 405 . (3) tIjA lekhamAM-jaina jagata kA nItise vicAra karatAM-jaina AcAra-vicAra atyaMta zreSTha dakA batAyA hai. 407 . (8) cothA lekhamAM tattvajJAnaka vicAra karatAM-jainI tattvajJAna hI eka meva, purAtana, eka hI rUpameM abataka calA AyA hai vaha ekAMgIbhI nahI hai. vidika SaTradarzana kilaSTa banI beThe hai bahika jJAnatRSNakA zamana nahI karI zakate. (5) mAM lekhamAM-yuropIyane pahelekI mAnava jAti jaMgalI kaha kara abhI utkrAMti batAte hai. te kisI eka bAtarI che paraMtu zAzvata siddhAMta sabhI kAlameM samAna hI rahate haiM. AdinAtha bhagavAna ke kAlameM dharma kI kalpanA pUrNa rUpameM thI. 412 che. (2) chaThA lekhamAM-8 mA tIrthakara ke bAda 19 mA sudhI eka ekane pIche asaMkhyAtA kAla vyatIta chene ke bAda he cUke che unene Arya ( saMskRti ke mithyAtvase bhAratIya saMskRtikA rakSaNa kiyA hai. jaina dharma bhAratIya dharma svAbhAvika hai. (7) sAtamA lekhamAM. jaine kI aura dunIyAke zikSA dete kahA hai ki-mithyAtvameM DubI huI dunIyA Aja vIravANu kI jitanI pyAsI hai utanI Aja taka kabhI nahI thI. Ara Age na hagI. saMsAra ke pIDA ko vIra vANuM hI davA hai. pahile duniyAke apanI IzvarakI jhuThI kalpanA choDa denI cAhIe. akhila dunIyA mithyAtva ke vyAdhise pIDita hai. jina zAsanakI davA Apake pAsa hai. kayA davA denekI dayA nahI karege ? 416 41 0 414 For Personal & Private Use Only Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 prakaraNa graMthane viSaya. pRSTha. (8) lekhamAM deza kAlAdikathI badalAtA niyame, ane AtmotkarSa kArI kayAre paNa nahI badalAtA niyamo e bene bhelA karIne lokoe ghaNo ghoTALe pedA karelo che. vastutaH dezakAla ane paristhiti mujaba dharma kAMI badalAtuM nathI. ahiMsAdi vrate badhA jIvonA utkarSa mATe eka sarakhA ja mahatvanA che. krizciyana saMskRti dharma nahI kahI zakAya. temaja vaidika, mahammadI, krizciyana Adi paMthene sArvadharma nahI kahI zakAya. anekAMtavAdI ane zuddha evA jaina siddhAMtane mAtra dharma kahI zakAya. mokSa pamADanAra mAtra eka jaina dharma che. 418 (9) mA lekhameM-anya dharmAvalaMbIyAnA durAgraha ajJAna janya TIkAthI hiMdu samAjamAM jaina dharma viSayaka ajJAnatA pasarI rahI che. vastutaH jainadharma pUrNa vyavahArU, Astika ane svataMtra dharma che. jaina dharma e vikRta hiMdu dharma kahevAmAM Ave che. vastuta: sanAtana ane purAtana evA jainadharmanuM vikRta svarUpa e hiMdudharma che. e vAta jainadharmanuM saMpUrNa jJAna thaelAne svIkAravI paDaze. 421 : (1) lekhameM-jinazAsananI zuddhatA harakeI svIkAre che. paNa vyavahAramAM AcarI zakAya evuM nathI. ema kahI prapaMcI lake pitAnI nabaLAI DhAMkavAne mAge che. paNa anaMta mahAt purUSoe pALIne batAvelo che. 424 a. 1 lA, 7 mA, maMDaLanA aivikrama viSNu te 9 mA cakrInA moTAbhAI dIkSita, labdhi saMpanna, viSNu kumAra rAjarSi, temAM avatArI viSNunI ayogya kalpanA ke-agni, vAyu ane sUryanuM nirmANa karanAra, traNa pagalAM mUkatAM traNa lokanA racanAra batAvelA che tene vicAra. 428 - A apUrva graMthamAM prathama madada ApanAra bhAgyazAlionI nAmAvalInuM liSTa. - A graMthamAM AvelA keTalAka graMthanI nedha. che For Personal & Private Use Only Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa bIje. sAmAnyarUpe gurUnuM svarUpa. prakaraNa 1 dharmane mArga pita AcarI pachI bIjAne batAve te gurU. avadyamukte pathi yaH pravartate pravartayatya'nyajanaMca niHspRhaH saeva senyo svahitaiSiNA guruH svayaMtara stArayituM kSamaH paraM // bhAvArtha-je dhana dhAnyAdikanA saMgrahathI nispRha baneluM che te hiMsA, juTha, pArakAdhananI IcchA temaja strIone vilAsa ane khetIvADI AdinI kaDAkuTathI rahitaja thaelo hoya, teja dharmamAM pravRtti karI zake che ane bIjAone paNa dhamamAM pravRtti karAvI zake che. tethI te A saMsArathI taravAne ane lokone tAravAne paNa samartha ja hoya che mATeja pitAnA AtmAnA hitanI IcchAvALAoe tevA spRhA vinAnA gurUonI sevA avazya karavI. kAraNa tevA nispRha gurUonA samAgama vinA jIne A duHkhamaya saMsArathI taravAne raste maLI zakatuM ja nathI, tethIja tevA gurUonI sevA karavAnI jarUra che. bAkI je dhana dhAnyAdikanA saMgraha karavAvALA ane pAMca ikriyenA sukhane hRDhavAvALA te nate pote saMsAratho taravAne mArga pakaDI zake che temaja nate bIjAne paNa tevA mAge caDhAvI zake che. A sthala vAta sarvane mAnya thAya tevIja che mATe tevA nispRha thaelA gurUonI sevA avazyaja karavI ane tema karavAthIja satya mArga malI Ave che. temaja dunIyAmAM eka evI vAta paNa prasiddha che ke-hu-gurlobhI celA lAlacI, denuM khele dAva, denuM Dube bApaDe, beTha paththarakI nAva ! 1 e vAta dhyAnamAM rAkhavA jevI che sadAcAravALe jJAnI teja vizeSa gurU? For Personal & Private Use Only Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vidalayati kubodhaM bodhayatyA''gamArtha sugati kugatimArgoM puNyapApe vyanakti avagamayati kRtyA'kRtyamedaM guruyo| bhavajaladhipota staM vinA nAsti kazcit // bhAvArtha-prathama asatya siddhAMtanA vacane sAMbhaLavAthI thaelA kubuddhane nAza karavAne samartha hoya, te kubedhane nAza karIne pachI-AgamArtha eTale satyasiddhAMtanA arthano baMdha karAve, tyAra bAda-sArI ane naThArI gatimAM laI janAra puNya ane pApanA mAgane prakAza kare. te pachI dAna, puNya, paropakAra Adi puNya kRtenA bhedane ane hiMsA, juka, cerI, parastrIgamana, lebha Adi pApa kRtyanA bhedene jemake-eka sAdhu mArganA kRtyenA bhedane ane bIjA gRhastha mArganA kRtyenA bhedane bhinna bhinna paNAthI samajAvI baMdha karAvavAne paNa samartha hoya, teja jJAnI A saMsAra rUpa samudramAM jahAja (nAvarUpe) jIne tAravAne samartha gaNAya tevA gurUvinA bIje kaI jahAja rUpe nathI. have e gurU saMbaMdhanA banne kAvyane TuMkamAM sAra e che ke prathama hiMsAdikanA pApathI rahita thae ane bIjA jIne paNa tevA aghora pApa karmone choDAvate pote A saMsAra samudrathI tare che ane bIjA jIvone paNa tAre che te tare teja bIjAne tAre jema jahAja, bIjI vAta e che ke, jJAnI gurU vinA ziSyamAM jJAna hotuM nathI tema gurUnA sadvartana vinA ziSyamAM paNa sadvartana Ave ja nahi e nirvivAda che mATe prathama gurUonuM sarvatana tevuM ja joIe te ja paraMparAmAM savartana TakI zake che mATe ja ame tevA uttama puruSanA sadasadvartanane vicAra karIne batAvavA prayatna karIe chIe. | iti dharmane mArga pate AcarI pachI bIjAne batAve. temAM jJAnI hoya te vizeSa gurU khaMDa bIje prakaraNa 1che vaidikamatanA gurU vyAsa RSi, kalama pAMcathI. prakaraNa (2) vedavyasanA mATe purANakArenA bhinna bhinna abhiprAya - 18 purANanA kartA-vyAsa aMdha. pu- . (1) skaMdha purANa-ce kAzIkhaMDa adhyAya 1 le. vhe. co. aSTAdaza purANAnAM kartA satyavatI sutaH sutA'gre kathayAmAsa kathAM pApA'panodinIM // 4 // For Personal & Private Use Only Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 jI. vaidika matanA vyAsa guru. | bhAvArtha -aDhAra purANanA kartA vyAsa hatA ane te vyAse pApane dura karavA vALI kathA kahI batAvI hatI kA (2) jamatAMja 18 purANa banAvI vanamAM gayA. bhAgavata. zaMkAkaSa. zaMkA 181 mI pR. 23 mAM.. "vyAsajIno janma mAtAnA peTathI thayo ke turataja 18 purANa banAvI jamInathI uThIne jagalamAM nahAsI gayA. pirANIo batAvaze ke zA bhayathI nyAsI gayA ? vyAsajInA sabaMdhe kiMcita vicAra-meIpaNa mAtra pitAnA vicAramAM prathama bahAranA vicArane bheLavIne pachI te (pitAnA vicAre bIjI vastumAM ka9pe che. jenI mAnyatA khAsa evI che ke je kaI tIrthakara thavAnA hoya te pUrvanA bhavamAM potAnA sukRtya vegathI je traNa jJAna meLavelA hoya te traNa jJAna sahitaja janma le che, tethI temane tIrthakaranA bhavamAM kalA kauzalyAdika koIpaNa vyavahArika jJAna bIjAnI pAse zIkhavAnI jarUra paDatI nathI. paNa teo temAM svataH siddharUpanAja hoya che. A jainonI mAnyatAne grahaNa karI purANakAre vyAsajInA saMbaMdhamAM goThavI evuM lakhI dIdhuM hoya ke vyAsa janmatAnI sAthe aDhAre purANa banAvI jaMgalamAM cAlyA gayA. ema mAruM khAsa anumAna che. kAraNa (24) covIza avatAramAM vyAsajIne (19) egaNIsamAM naMbare goThavelA che temanA pUrva kALamAM ka9pelA avatAramAM ke kaI paNa trASimAM AvI kalpanA karavAmAM AvelI jaNAtI nathI. mAtra vyAsa bhagavAnamAM ja karavAnuM zuM kAraNa? janmatAM aDhAra purANuM banAvavAnuM te dUra rahyuM paNa temanI AkhI uMmaramAM paNa banAvyAnuM saMbhavatuM nathI. Ate ke kaI pAchalathI thaelA brAhmaNa paMDitae bIjA matenA saMgharSaNamAM AvyA pachI te te matanA viSayone potAnI anukULatA pramANe grahaNa karI svecchatAthI udhuM chatuM purANamAM goThavI pitAnAM nAma chupAvyAM che ane pite mahAtmA banI lekene uMdhe raste devAne prayatna karela hoya ? ema A kelavaNanA samayamAM dareka vicArI purUSane jaNAI Ave che. (3) vyAsanI mAtAe vRkSane bheTI putra pedA karyo.bhArata zaMkAyeSa-zaMkA 122 mI pR. 16 muM. (4) "vyAsanuM vIrya araNInI lAkaDIo upara paDavAthI te lAkIone garbhAzaya nahi hovA chatAM zukadevajIne janma thayo. zuM A paNa saMbhavita che ke For Personal & Private Use Only Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 (5) vyAsanI mAtAnI utpatti mAchalIthI, temanI sAthe pArAsaranI jakhara jastI, bhAgavata. za'. 127 mI. rR. 17. 4 * vyAsanI mAnI utpatti prathama mAchalIthI thavI pachI te masceAdarIthI pArAzare mara varasAvI aMdhakAra karI jabara jastI karavI. zuM saMbhavita che ke ? te divase balAtkAra sabhAganI kalama ke kATa nahi haze ke ? AmAM vicAravAnu ke-jaina pramANe mahAdevajInI utpattinI kathAmAM-- ceTaka rAjAnI putrI sujeSTA sAdhvInI sAthe peDhAla nAmanA parivrAjake peAtAnI dhaMdha vidyAthI a MdhakAra phelAvI akAryAM kareluM, tethI satyakInI utpatti jaNAvelI che, tA te saMbaMdha ulaTa pAlaTa kANAmAMthI kANe karyAM te vicAravAnuM kAma itihAsajJAnu che. ameAetA jainaane vaidika ema banne taraphanA itihAsa khatAvI dIyeA che. // iti--(1) vyAsa 18 2 purANanAkartA, ska Mdha-pu 0 (2) janmatAMja anAvI vanamAM gayA, bhAga 0 (3) vRkSane bheTavAthI satyavatIne vyAsaputra bhArata. (4) vIya araNI para paDatAM zukadeva; bhAga 0 (5) mAtAnI utpatti mAchalIthI temanI sAthe pArAsaranI jabarajastI, bhAga 0 ema kalama pAMcathI vyAsanA vicAra. pharIthI kalama cAra. (1) vyAsanA avatArarUpe izvare purANu banAvyAM bhagavata za. 376 pR. 54, " izvare byAsanA avatAra laIne purANu banAvyAM. zuM ucita che ke ? " (2) mahAdevathI laDI vyAse vyAsakAzI banAvI. za. ra44 nI pR. 34 kAzIkha'Da, " byAsanuM mahAdevajInI sAthe laDavuM ane vyAsakAzI alaga banAvavI. zuM saMbhavita che ? " A vAtanA vicAra ka Mdha pu0 4 caiA khaMDa tenA bIjA bhAganA adhyAya 96 mA, patra 335 mAM jIve. (3) vedArdika banAvI vyAsa mUDha thayA pachI bhAgavata khanAvyuM. za,340 sI pR. 48 suM. devI bhAgavata skaMdha 3 jo, vedazAkhA purANAni vedAMtaM bhArataM tathA // kRtvA saMmohasaMmUDho' bhavaM rAjan ! manasya'pi // For Personal & Private Use Only Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 2 ju. vaidikamatanA vyAsa guru. bhAvA-vedonI zAkhA, ane purANu tathA vedAMta sUtra ane bhArata anAvI huM vyAsa mAhathI mUDha thai gayA tyAre bhAgavata banAvyuM te bhalA e mAnanIya ane pramANika zI rIte mAnI zakAya ? " (4) khadhA zAstrothI bhAgavatane ghaNuM halakuM jaNAvyu` che. padmapurANuM. ( za'. 244 pR. 35 ) "vedairvihInAH prapaThaMti zAstraM, zAstreNa hInAzca purANapAThAH, purANahInAH kRSiNo bhavati, bhraSThAstato bhAgavatA bhavati // vedathI vihIna heAya te zAstra bhaNe che. zAstrathI vihIna heAya te purANu bhaNe che. ane je purANuthI vihIna heAya te khetI karanArA hoya che ane e badhAthI je vihIna heAya che te bhAgavatI ane che. zu AzleAkAnuMsAra bhAgavata vAMcavAvALA bhraSTa nathI zuM ? " vyAsanA samadhamAM kicit vicAra-kaMdha, vALAe aDhAre purANanA kartA vyAsa ema ceAthA khaMDamAM lakhIne khatAvyA te A skaMdha pu. aDhAramAM gaNAya ke nahi ? bhAgavatava:LAe----janmatAMja aDhAre purANu banAvI vyAsane vanamAM nAsI javAnuM lakhIne batAvyuM ane eja purANavALAe-vanamAM gayA pachI vyAsanuM vIya araNImAM paDayA pachI zukadevajInI utpatti banAvI. vaLI bhAgavata vALAe-vyAsane izvaranA avatAramAM gAThavI pharIthI paNa aDhAra purANunA kartA lakhIne batAvyA, tAre devI bhAgavat vALAe veda, vedAMta, ane purANAnA anta bhAgavata anAvyAnuM lakhIne khatAvyuM, chevaTe padmapurANa vALAe-bhAgavatane bhraSTa svarUpanu lakhIne khatAvyuM. mahAbhAratavALAe vRkSanu AlIMgana karI carU khAdhA pachI satya vatI thI byAsanI utpatti batAvI. bhA. vALAe-pArAsare dhumra varSAvI matsyAdarIthI vyAsanI utpatti batAvI. AkhaSI vAtAmAMthI ApaNe kai vAtane satArUpe grahaNa karavI ? ane A badhA lekhakomAMnA kayA sAcA ? // iti--(1) izvare vyAsa thaI purANu anAvyA bhAga0 (2) mahAdeva sAthe vyAsa laDayA tethI bhyAsakazI judI, skaMdha pu0 (3) vedAdikamAM mUDha thayA pachI bhAgavata0 (4) zAstromAM halakuM' bhAgavata, padmapurANu. ema kalama cAra tenA vicAra viSNue byAsanA avatAra lai janmatAMja 18 purANA banAvyAM AmAM satya karyuM ? khaMDa 2 jo, prakaraNa bIjuM For Personal & Private Use Only Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 prakaraNa 3 jurvedamAM hiMsA che te dharma che, zaMkara digavijayamAM tene Agraha, zaMkara digavijaya prakaraNa. 26 mAM, AnaMdagirIjI lakhe che ke "re, re, saugata ! nIcatara ! kiM kiM jalpasi ? ahiMsA kathaM dharmo bhavitumarhati / yAgIya hiMsAyA dharmarupatvAt-tathAhi agniSTomAdi RtuH chAgAdi pazumAn , yAgasya dharmarupatvAt / sarva deva tRpti mUlakatvA ca / tadvarA svrgaadiphldrshnaacc| pazuhiMsA zrutyAcArastatparai raMgIkaraNIyA tadvatiriktasyaiva pAkhaMDatvAt tadAcAraratA narakameva yAMti-" chedaniMdA: parA ye tu, ye tadAcAra varjitAH, te sarve narake yAnti, yadyapi brahmabIjajAH" iti manuvacanAt / hiMsA kartavyetyatra vedAH sahasraM pramANaM vartate / brahma, kSatra-vaizya, zUdrANAM vedetihAsa purANAcAraH pramANameva tada'nyaH patito narakagAmI tti." bhAvArtha-bauddha sAthenA saMvAdamAM tyAM AnaMdagirI jaNAve che ke-bhArata vanaparvane adhyAya 127 mAM semika rAjAe pitAnA jatu nAmanA putrane yajJa karelo che, mATe re, re, bauddha ?nIcamAM nIca? tuM zuM kahI rahayA che. ahiMsA rUpa dharma kevI rIte thaI zake ? yajJa saMbaMdhI hiMsA che te dharma rUpanI che, kemake chAgAdi pazuthI thatA agniSThomAdi yajJane dharmarUpa kahe che ane te dharma sarva denA tRpti mUlane che ane tenA dvArA svargAdikanuM phaLa prApta thAya che, mATe mRtyAcAramAM tatpara rahevAvALAoe-pazuhiMsA aMgIkAra karavI ane prati AcAravinAno dharma che te pAkhaMDa rUpa che ane tevA dharmanA AcAravALAo narakamAM jAya che- "chedanI niMdA karanArA, tenA AcArane varjanArA padyapi te brahmabIjathI utpanna thaelA hoya te paNa te badhA narakamAMja jAya che." ema manuRSie kaheluM che. mATe hiMsA karavI, AmAM hajAre vedanuM pramANa che. tethI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudroe veda, itihAsa ane purANanA AcArene pramANu kare tethI bAkInA badhAe patita thaelA narakamAMja jAya che tethI temane dharma AcAraja nathI ItyAdi." AmAM mArA be bola-A lekhane lakhavAvALe bhale akSaronA paMDitamAne mATe paMDita haze, paNa satya buddhinA paMDitemane pAMDita te nahi ja hoya? agara jo satya buddhine paMDita heta te A bIcArA garIba pazuonA upara ATalI badhI kuratA na vAparate? agara niraparAdhI chanAM prANa letAM varga maLI jatuM hoya tyAre te mahAkaSTathI sadhAya evA yama, niyama, dhyAna, dhAraNAdika je hiMdu zAstromAM lakhAyA che tenI zI jarUra hatI ? mATeja A For Personal & Private Use Only Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 nuM. veda purANAmAM nirdayatAnA vicArA. lekha satyabuddhithI lakhAelA hAya ema jaNAtA nathI. meTA purUSone vadhAre ApaNe zuM kahevuM ? vedomAM hiMsA batAvI dharma batAvanAra-zaMkara digavijaya, mAMsAdi mATe karelA hiMsaka yajJApadeza. (1) yajJAmAM pazuone brAhmaNA mAratA, bhAgavata skaMdha 4 thA. adhyAya 4 thA patra 10 mu. zrleA. 6 haiM| ( ma. mI. pR. 109) huM jyAM cAre tarapha beThelA brAhmaNA vedya dhvani karIne yajJanA pazuone mArI rahyA che, ane devatAo paNa tyAM beThelA che. mATInAM, kASTanAM, leADhAnAM, suvarNanAM, kuzanAM, ane cAmaDAnAM manAvelAM pAtra mukelAM che. te yajJamAM satI pahoMcI. ityAdi. G "" (2) mAMsa bhakSake yajJanA jIvAne sva khatAve che ? za. 213 mI. pR. 28 mu. ( viSNu purANu. ) purANAmAM lakhyuM che ke-yajJamAM je pazu marAya che te svage jAya che te paurANIe peAtAnA bApane mArI svage kema nathI meAkalatA ? " (3) brahmAe yajJanA mATe pazune banAvyA che. manusmRti adhyAya 5 me| zloka 39 mA ane 40 me. ( ma. mI. rR. 185 thI. ) brahmAe peAtAnI meLe yajJanA mATeja badhAe pazuonI racanA karI che ane yajJa che te saMpUrNa siddhionA mATe che. tethI yajJamAM je pazuone vadha karavAmAM Ave che tene vadha samajavA nahi. 39 kemake badhI auSadhIo, pazuA vRkSo, ti e ane pakSIe je je yajJanA mATe maraNa thaelA che te badhAe ucI gatimAMja jAya che. 40 "" AmAM mArA vicAra-prathama jIvAno vadha karavA te AryAnA dha ja nathI. je cAlatA yajJa dharma che te Atmika dharmathI taddana virUddha svarUpanA che ? brahmAnI utpatti purANAmAM aneka prakArathI aniyamita paNAthI batAvelI che. eTaluMja nahi paNa mahAdevathI, sAvitrIthI, ane devatAothI vAraMvAra zASita thavAthI brahmA sattA vinAnA thai beThelA che. chatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke muMkhAdikathI brAhmAdika pedA thai gayA, ane pazue Adine pedA karyAM. kAi For Personal & Private Use Only Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. ' ' khaM. 2 puche ke kayA kALamAM ane kayA sthAnamAM? te ene kaMI uttara che ke amArA vicAra pramANe te viSayAbhilASIoe lokone Atmika dharma cheDAvI uMdhe mAge caDhAvelA hoya ema samajAya che? jo ema na hatA te Atmika dharmanI jAgRtinA samayamAM yajJa dharmane zuM karavAne DhAMkI muka paDate? tethI uparanuM lakhANa keIpaNa prakArathI gyapaNe thaeluM hoya ema ApaNAthI kabula rAkhI zakAya tema che? vicAra karIne juo sujJa purUSane vadhAre zuM kahevuM ! (4) eka putra heme, se putra thaze, lemeza upadeza. mahAbhArata vanaparva adhyAya 127 me (ze. 4para pR. 72) naka rAjAne se putra utpanna karavA mATe, lemaza trASie senakanA putra jatune kApI-tene yajJamAM homa karyo. zuM A mAnavA lAyaka che? jIvatA mANasane kApIne yajJamAM hemavuM, ane tethI devatAnuM prasanna thavuM. zuM A agherIonA karma jevuM nathI ? zuM evA bhAga lenArane devatA padavI ApavI yogya che? AvA manuSyanA bhega ApavA mAMDayA haze tyAreja kaMTAlI buddhadeve ahiMsA dharma kahADa haze. AjanA parANIe ghaNuM putravALA thavA (vastI vadhAravA) kema pitAnAM eka chekarAne yajJamAM hatA nathI ? zuM A vAkaya bhagavAna vyAsajInAM che? ItyAdi." A lekhamAM jarA vicAravAnuM ke lemiza kaSie so putra thavAnI AzA batAvI maka rAjAnA putra janune hema karAvyuM. AmAM kaI dharmanI bAbata hoya tema jaNAtuM nathI. mAtra svArtha puratI ja haze ema lAge che. dunIyA svArthanA mATe vijyAdikamAM-eka ekanA nAzanA mATe aneka prakAranI khaTapaTa karatI AvI che ane vartamAnamAM paNa thatI jaIe chie jeNe jevA prakArane lAga ja Ave che tevA prakAranA upAye jI gayA che ane cha paNa rahyA che. tevA prakAranA vicAramAM mukhyapaNe rAjyamAM purohitenI salAha paNa levAtI hatI. gAdInI mAlikI haka mATe putra hoya teno gaNAya che. temAM aNabanAva thatAM AvA prakAranA upAyo jI zakAya ke nahi? kahyuM paNa che ke "zA chA vet nirmala puti :" jene narakamAM jaldI javAnI IcchA hoya teNe ekaja dina purohitane adhikAra svIkAre. For Personal & Private Use Only Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3 jI mAMsa khAvA nA pADe tene durtinA bhaya. jIvA ke vedomAM-mAtRmedha, pitRmeSa, paNa lakhAyA che ane te pramANe pIpalAde pAtanAMja mAtApitAne yajJamAM hAmAvI potAnuM vaira lIdhelu ema prAcIna itihAsathI jaNAya che. jo kadAca tevA yajJAthI moTA phaLanI AzA rakhAtI AvI hota te Aja sudhImAM tevA yajJA seMkaDo nahi paNa hajAro thai gayA hAta ! ane tenA pustaka meTAM meTAM seMkaDo lakhAine bahAra paDI gayAM hAta. A mArUM drukapaNAnuM anumAna sajjana purUSAe vicAravA jevu che. jo kadAca A mArA vicArA aAgya lAgatA haiAya te te sajjanA peAtAnA kharA vicArA bahAra pADaze teA te vicArAne vaLagI paDavA eka nahi paNa AkhI dunIyAnAja leAke teNe vaLagI paDaze. svA mAM aMdha anelI dunIyA karyuM akArya karatAM pAchI paDe tevI che ! mATe pUrvakALamAM thaelA A badhA cannA dhanA mATe thaelA hAya ema jaNAtuM nathI paNa dharmanA rastAthI cukIne thaelA haze ema mArUM anumAna thAya che. te samayamAM bhUdevanu rAjya svataMtra hatu tethI temaNe te samayamAM koi puche tevuM na hatuM. ityala // ( 5 ) zrAddhamAM mAMsa na jame te, pazurAma varSe jeTalAM sudhI naraka, ma vasiSTha smRti pR. 43 mu. zrle 31 me. " zrAddhanuM nAtarUM mAnI lai tyAM gaelAne mAMsa pIrasyu hAya ane jo te mAMsa na khAya te te brAhmaNa ke muni-pazunA zarIramAM jeTalA rAma ( sUkSma keza) heAya teTalA varSo sudhI narakamAM jaine paDe 31" A lekha-tyAgIonA upadezathI tyAgI thaelA brAhmaNAne narakanA bhaya attAvI pAtAnI 5ktimAM bhelavavA mATe lakhAelA hoya ema samajAya che. nahI tA dayAluone naraka zI ? jo ema hoya te adilA paramo dharma 25 vedanI ti che tenA ajaze ? ( 6 ) mAMsAdikathI brAhmaNA mATenuM zrAddha te agasti khAI gayA. bhaviSya purANa pR. 499-za-357-pR, para ) " eka divase ilvale agasti munie zrAddhamAM jamavAne AmaMtraNa karyuM` tyAre masti munie kahyuM ke te je tamAma vipreAnA mATe mAMsAdi leAjana 2 For Personal & Private Use Only Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 ekatra karyuM che te saghaLuM huM ekaleja khAIza. ilvale te mAgaNe kabUla rAkhI ane agasta munijInI AgaLa saMpUrNa mAMsa pIrasI dIdhuM ane agasti murU jJAnI caTa karI gayA. zuM A vAta yathArtha che ke..?" (7) zrAddhAdimAM mAMsa khAvAmAM doSa nathI yAjJavalkaya smRti adhyAya 1 le. lai. 169 me. (ma.mI. pR. 190 ) "ananA abhAvamAM mAMsa bhakSaNa karyA vinA prANa jatAM hoya to gamAM, nimaMtrita kareluM zrAddhamAM, ane prekSaNa nAmavALA (vakata saMskAravALA) yajJamAM mAMsa bhakSaNa karatA havA, temaja devatAnuM ane pitAnuM pUjana karatAM bacelA mAMsane khAvAvALA deSane prApta thatA nathI. ityAdi." anAtha, garIba, niraparAdhI jIvone mahAtrAsa ApyA vinA mAMsa kayA prakArathI prApta thAya? te pachI mahAtrAsa ApatAM deSa nathI ema kevI rIte kahI zakAya? devatA ane pitare zuM mAMsa khAya che? kaheze ke khAtA nathI te pachI A badhe prapaMca zAnA mATe ? | Iti-(1) cAmAM brAhmaNe pazuone mAravA bhAga 1 (2) mAMsa bhakSake te jIvane svarge javAnuM kahetA. viSNu purA (3) brahmAe yajJanA mATe pazuo banAvyA. manusmRti vA (4) eka putranA hemathI se putronI AzA, bhArata vA (5) zrAddhanAM mAMsa na jame te narakamAM, viziSTa vA (6) brAhmaNonA mATenuM mAMsAdika agasti khAI gayA. bhaviSya pu . (7) zrAddhAdikamAM mAMsa khAtA deSa nathI, yAjJavalkaya che e kalama sAtano karI batAvele vicAra khaMDabIje prakaraNa trIju muM0 che kalama 15 thI karelA vicAra vALuM prakaraNa 4 thuM. mAMsAdikanA zrAddhathI zuM pitRo tRpta thatA haze ke brAhmaNe? (1) pUjita mAMsane khAtAM deSa nathI, na khAya te pazuM thAya. manusmRti-adhyAya 5 me, le. 3ra me ane 35 (ma.mI. pR. 184) For Personal & Private Use Only Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. mAMsa meLavavAnA aneka upAya. 11 vecAtuM lAveluM mAMsa, jIne mArIne pedA kareluM mAMsa, athavA pitaronuM pUjana karI le pachI te mAMsane khAvAvALo duSita thatuM nathI. 32 zrAddhamAM ane madhuparkamAM zAstranI maryAdAthI baneluM mAMsa je khAte nathI te marIne palekamAM 21 vAra pazune janma le che 35 che." AmAM jarA vicAra-mAMsanA lAlacuoe mAMsane adUSita TharAvyuM chatAM tevA puNyAtmAne ghaNA utpanna thatAM na khAya te teNe pitAnI paMkitamAM bheLavavA je ekavIzavAra pazu nimAM utpanna thavAno bhaya batAvyuM te vicAravA jevuM zuM nathI ? pUrvanA meya munIo zuM hiMsakaja haze ? (2) manusmRti. adhyAya. 5. ma. bleka. ra2, 23 me (ma. e. pR. 182) yajJanA mATe, temaja pAlana karavAne gya mAtA pitA AdinA mATe sArAM sArAM hariNe ane pakSIone brAhmaNa mAre. kemake pUrvakALamAM thaelA agatya munie te pramANe kareluM che ane tenAthI paNa pUrva kALamAM brAhmaNanA temaja kSatriyonA, yajJamAM paNa je haraNe ane pakSio hatAM tenAthI puDAsa thaI gaelA che mATe tema karavAne harakata nathI." AmAM jarA vicAra-dunIyAmAM cAluM vyavahAra hoya tene upadeza devAnI jarUra, mahAtmAone hetI nathI temAM anIti ke ayogya hoya teNe aTakAvavAne upadeza mahAtmAo kare? te pachI je aghAra karma hoya tene upadeza mahAtmAothI kevI rIte karI zakAya? tevA aghora kAryamAM te jI potAnA pUrva karmanA aniSTa saMyeAgamAM paDelA svabhAvikapaNathIja karI rahelA che. tevA aniSTa kAryamAM mahAtmAo upadezaka banI jAya te aniTamAM aniSTaja gaNAya ema jaina siddhAMtane upadeza che. vaidika matanA keTalAka upadezake pitAnA viSayanI lAlacamAM paDelAomAM ulaTI ja gaMgA vahetI hoya For Personal & Private Use Only Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 - -- - *** ** * ** * ** * * * * tevA lekhe ApaNI najare jovAmAM Ave che. bAkI aniSTa kAryamAM upadeza devAnI jarUra mahAtmA purUe svIkArI ja nathI te pachI kevI rIte lakhI zakAya ke-hariNe ane pakSIo brAhmaNa mAre? (3) yajJa zrAddhAdikamAM bhaLIne je mAMsa na khAya te brAmhaNaja nahi. vyAsa-smRti. pR. 25 mAM le. 56 mi. (ma.mI. pR. 17) yajJamAM ke zrAddhamAM joDAele brAmhaNa mAMsa nathI khAte te brAhmaNapaNAthI rahita thAya che. temaja pitRdevatAonuM pUjana karIne zikArathI meLaveluM mAMsa je khAte nathI te paNa brAhmaNapaNathI rahita thAya che. pa6" keI paMDite lakhyuM ke-zrAddhamAM ke yajJamAM bhaLIne je mAMsa nathI khAto te narakamAM jAya, tyAre bIjA paMDite brAhmaNapaNAthI bhraSTa kahyo. A vA AvA prakAranA lekho jotAM ema samajAya che ke A lokanA sukhamAM magna thaelA paMDitae dharmanA bahAne A ayogya pravRtti calAvelI hovAthI ghaNA lokone mAnya jaNAtI nathI. (4) vedAdibhaNe-mAMsAdikathI devanI tRpti karatAM pitaranI tRpti. yAsavalakaya smRti adhyAya 1le, leka 45 46 mo (ma.mIpR. 189) je brAhmaNa dina dina pratye pratiravALA veda-vAkane bhaNe che ane brAhya Adi purANene pATha kare che ane manu Adi dharmazAstra, rUdra, tyamaMtra, yonI kathA, bhAratAdi ItihAsa vidyA, e badhAM zAstrone zaktine anusAra nitya bhaNe che ane mAMsa dudha bhAtathI devatAone tRpta kare che te madha ane ghatathI pitaranI tRpti kare che. 45 46 " javAnI gati karmane anusaratI mAnIe te-pitaronI gati kaI thaI mAnavI? mAMsAdikathI tRpta thatA deve ucca koTinA hatA nathI mATe zama mAdikane mArga cheDI bIje mArge jatAM AtmAne lAbha maLI zakate thI mATe uparano lekha vicAravA jevuM che. For Personal & Private Use Only Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 prakaraNa 4 thuM. mAMsa meLavavAnA aneka upAya. che Iti-(1) pUjita mAMsa na khAya te pazu thAya, manu (2) pUrvenA moTA munie zuM hiMsaka haze? manuvA (3) yajJa zrAddhAdikamAM masa na khAya te brAhmaNaja nathI. vyAsa ! (4) mAMsAdikathI devenI tRpti karatAM pitaronI tRpti thAya, yAjJa vakayA ema kalama cArane vicAra. jyAM joIe tyAM mAMsanI lAlacanAja lekhe roje be hajAra gAyone marAvI dAna denAra raMti deva. (5) mahAbhArata vanaparva adhyAya 208 me. kaleka 8 thI 10 (ma. mA. pR. 110). he brAhmaNa ? rAjA raMtideva rasoDAmAM niraMtara be dajAra pazuo ane be hajAra gAyene mArIne tenA mAMsanI sAthe annAdika apAyA karatuM tethI te rAjAnI atula kIti sarva jagapara phelAI hatI. ityAdi." AmAM kiMcita vicAra-raMtideva cAra hajAra jene saMhAra keInA upadezathI karato haze ke pitAnI meLe? je potAnI meLe karate heta te tenA bhakSaka ane prazaMsako dayAvALA uttama te na heta? tethI AvI pApamaya pravRtti karanAra karAvanAra ziSya gurUmAM taraNa tAraNa karyo? tene vicAra sAdhAraNa mANasa paNa karI zake tema che ? (6) 50, 25 pADA, bakarAMthI paNa kevuM thAya? bhaviSya purANa uttarArdha adhyAya 126 me ( zaka65 pR. 53 mahAnavamInA vratamAM ema lakhyuM che ke--AThamanA rAtrInA jAgaraNanI vidhi-naTa, vezyA Adine nAca karAvI rAtrI vyatIta karavI. savAra thatAMja se agara pacAsa, athavA pazcIza-pADA, bakarAM vigere balIdAnamAM caDhAve ane For Personal & Private Use Only Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ta-vatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 dArUnA ghaDAthI paramezvarInuM tarpaNa kare. vahajI vAha! ! amArA paurANIone te pUjya karAvatAM cakAcaka thatI haze? maphatane dArU ane mAMsa maLe te zuM kAma cheDe? A purANakAranA vicAro keTalA halakA ane kevA nirdayapaNAnA haze? AvA AvA aniSTa lekhethI dunIyAmAM pApane pracAra thayo hoya ema anumAna na karI zakAya? tevA aniSTa lekhake dharmanI pravRttine calAvavAne do kevI rIte karI zakatA hatA ? te sune vicAravAnuM che. (7) zayyAdikanA dAnamAM paNa dUdha, mAchalI na cukyA. yAjJavalkaya adhyAya 1 lo. le 214 mi. (ma.mI. pR. 191) (8) gaNezanI bheTanA nhAne mAMsa levA prayatna. yAjJavalkaya smRti a. 1 le. le. 287 thI 289 (ma.mI. pra. 1lsa) "kA ane pakAvelo bhAta, tilanI pIThInI sAthe maLeluM anna, macha, pakAveluM mAMsa, kAcuM mAMsa, vicitra prakAranAM phula, sugaMdhI vastu, traNa jAtanI madirA, mUlI, purIo, puDA, eraDAnI mAlA, dahIbhAta, golavALI khIra lADavA, e badhAne bhegA karI gaNezajIne bheTa Ape. gaNeza pArvatIjInI stuti kare ane pRthvI upara mAthuM namAvIne namaskAra kare. 287, 88, 89ne atha." prathama gaNezanI utpatti-pArvatInA hAthanA mela AdithI batAvelI, nirNaya vinAnI che. deve naivedya khAtA nathI paNa pUjakanA nirvAha mATe hoya te tevA prakAranuM nivedya temanA mATe zuM ayogya na gaNAya? A bheTamAM traNa jAtanI madirA ane kAcuM pAkuM mAMsa lakhyuM te konA mATe? e vicAravA jevuM che. , 1 ka (9) bhaMgInA pAtramAMthI mAMsAdika letAM zuddha. atrisRti. pR. 44mAM leka. 24 mi. (ma.mI. pu. 17) For Personal & Private Use Only Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 4 thuM. mAMsa meLavavAnA aneka upAye. 15 lIluM mAMsa, ghI, tela, ane phaLathI utpanna thaeluM tailAdi, bhaMgInA pAtramAM rAkhelAM hoya paNa tenA pAtramAMthI ApaNA pAtramAM laI laIe ke zuddha thaI jAya 249 che" bhagInA nAmathI bhaDakavAvALa brAhmaNane pitAnAM pAtramAM paDatAMnI sAthe lehithI pacapacuM lIluM mAMsa zuddha zA kAraNathI ? che Iti (5) dinaprati be hajAra gAyonA mAMsanuM dAna denAra raMtideva, bhArata 0 (6) 25-50 pADA, bakarAnuM tarpaNa kenuM ? bhaviSya 0 pu. (7) zAdi dAnamAM paNa dudha, mAchalI na mUkyAM, yAjJavalakaya . (7) gaNezanI pUjAnA bahAne mAMsa levAne prayatna, yAjJavalkaya vA (8) bhaMgInA pAtramAMthI mAMsAdika letAM zuddha, avismRti. kalama 5 thI 9 nA vicAranuM spaSTIkaraNa (1) brAhmaNadi atithInA mATe baLada ke bakaro pakAve. vaziSTa samRti pR. 20, 21 mAM. kalama 8 mane bhAvArtha (ma. mI. pR. 196 ) ane je zrutimAM lakhyuM ke AvelA brAhmaNa, kSatriya, rAjA athavA atithInA mATe moTA baLadane athavA meTA bakarAne pakAve, e pramANe brahmaNadika atithIne satkAra kare. 8" brAhmaNa ke atithI (sAdhu) nA mATe khAsa upayogI jAnavaranA nAza kyA guNane mAnI batAvyo haze? zuM satkAranA mATe bIjI uttama cIjo mahAtmAne nahi dekhAI hoya? (11) RSio prANa levAnuM kahe, chone kenuM zaraNa? manusmRti adhyAya che The kaleka 18 mi. (ma.mI. pR. 182) zvAvidha, (sela) zalya-sehanI tulya moTA moTA kezavALA gadhA, geMDA, kAcabA, zazalA, pAMca nakhavALA e pAMca ane uMTane chevane bIjA eka taraphanA dAMtavALA bhakSaNa karavAne gya che ema manu aSi kahe che." For Personal & Private Use Only Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 A bicArA niraparAdhI jI-paravazapaNAthI ajJAnI pazuonA te bhakSaja thaI rahyA che, paNa moTA jJAnIo ane mahAtmAo temano bhakSa karavA lalacAya tyAre jJAnI ane ajJAnIomAM pharaka kayA moTA guNathI mAna ? te vAta ame kharI rIte samajI zakatA nathI. (12) brahmAe badhA ja khAvAne rasyA mAnI zakAya ? manu mRti adhyAya 5 mo. kaleka 28 thI 30 sudhI. (ma.mI. pR. 183) "brahmAe saMpUrNa ane annarUpe kapelA che. cokhA Adi sthAvara jIve che ane pazu paMkhI Adi jaMgama cho che. A badhuM saMpUrNa jIvanuM bhajana che. arthAta pitAnA prANanI rakSA mATe bhakSaNa kare paNa sadAkALa bhakSaNa kare nahi. jemake-cara jIvo (mRgAdika)nA mATe, acara jIva vastu ( tRNAdika che). ane daMSTrAvinAnA haraNa AdinA mATe ane hAthavALA manuSyAdikenA mATe, hAtha vinAnA je macchAdike che te, ane siMhAdika zuravIra chanA mATe bharU hAtha Adika. e sarva prANIo e kaikanA bhakSya che. tethI khAvAvALA ja khAvAne gya prANIone khAya tethI te dUSita thatA nathI kAraNake badhAe prANIone khAvAnA mATeja brahmAe racelAM che. "28, 29, 30 " . prathama to ApaNe brahmanIja utpatti vicArIe-eka vakhata devInA hAtha ghasavAthI. vaLI bIje lekha jotAM eka iMDAthI. vaLI trIje lekha jotAM viSNunI nAbhi kamalathI. vaLI e lekha jatAM zivajInI bahathI. ema aneka prakAre paravazatAthIja utpanna thaelA jaNAya che. te pachI temane saMpUrNa jIvane anna rUpe kalapelA che ane badhAe jI khAvAne mATe ja racelA che. ema kayA prakArathI siddha karI zakAya? vaLI kahevuM ke-khAvAne gya jIvone khAvAthI dUSita thatA. nathI. A lekhane artha che? zuM tevA mAMsanA bhakSaka che mokSamAM jatA haze ke svargamAM ? puNya pApane mAnavALA DAhyA paMDitonA nirdayANAnA AvA lekhe hAya kharA ke ? vaLI juo-A suSTi anAdikALathI cAlatI AvelI che ane bhaviSyamAM cAlyA karavAnI ja che. juve "jaina daSTie jaga" saMbaMdhIne pahele lekha ane suSTi kartAnA saMbaMdhane juve bIje vaizvika matane lekha. suSTi karavAne dAve keTalA deve karI rahyA che. vicArIne ju-temAMne kaye sAco? vastunI rithatine vicAra zuM A mahAtmAe nahi karyo hoya che, je pitAnAja siddhAMtane vicAra For Personal & Private Use Only Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prakaraNa 4 thuM. mAMsAdikathI pitaronI tRpti batAvanArA gurUo. 17 karyo hota te A badhuM brahmAeja pedA karyuM evuM naja lakhI zakatA mATe A lekha ja vicAra pUrvaka yogya lakhAyo che ema amane jarApaNa lAgatuM nathI. Apa sajajane paNa vicAra karaze to mArAja matane malatA thazo ke kaI satya vastu eka svarUpavALI batAvI saMtoSa Apaze." (13) mRgAdikanA mAMsathI dazarathanuM zrAddha RSio jamyA. padmapurANa prathama suSTi khaMDa. adhyA. 33 mo. patra ha7 suM. leka 77 thI 84 sudhIne sAra-(ma.mI. pR. 107 ). Sioe-rAmacaMdrajIne kahyuM ke tamo rAjA dazarathanuM zrAddha kare temAM pavitra mAMsa, ane dhAnyAdikathI brAhmaNane bhajana karo. te sAMbhaLIne rAmacaMdrajIe lakSmaNajIne kahyuM ke mAMsAdikathI bhejananI taiyArI karAvo. tyAre lakSmaNajI-kharagosa, mRgAdi, jAnavarene mArIne lAvyA. bIjI sAmagrI paNa taiyAra karI. sItAjIe raseI banAvI. RSio, brAhmaNe bhAradvAja Adi snAna karIne AvyA. pUrvokta bhejana jamyA pachI dakSaNa laIne cAlyA gayA ItyAdi A zrAddhamAM-jamadagni, bhAradvAja, lemaza, devarAta, zamIka, Adi paNa hatA ane e badhAe meTA moTA RSioe mAMsa khAdhuM hatuM. " AmAM thoDo vicAra " aliv gharSa." e vedanI kRtinuM pAlana karavA mAMsAdikanA tyAgI te nAstika kyA prakArathI ? ane mAMsAdikanA lAlacuo te astika kayA prakArathI? ane te gurUnA guNavALA paNa kayA prakArathI ? (14) kozikanA cha putra gAyane khAI nirbhaya thayA. padmapurANa-sRSTi aMDa, adhyAya 10 me. leka padA 57 (ma. mI. pR. 108). vaLI kauzika RSinA sAta putrae eka gAyane mArI nAkhI, pachI zrAddha karI tenuM mAMsa bhakSaNa karI gayA. pachI zaMkA rahita thaIne gurUjIne kahevA lAgyA ke he gurUdeva ! gAyane te vAgha khAi gaye. A vAcharaDe bacI gaye che te laI le. AvI rIte te sAte jaNAo vaidika baLane Azraya laIne dUra kamamAM paNa nirbhaya thaIne gAyane khAI gayA. ItyAdi." For Personal & Private Use Only Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 ----- tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vaLI juvo-eja kauzikanA sAta putrone adhikAra. masyapurANa. adhyAya 20 mAM (ma.mI. pR. 169). eja kauzikanA sAte putro gAyane mArIne khAI gayA ane gurUjIne AvIne kahyuM ke-gAyane vAgha mArIne khAI gaye. ItyAdi. " AmAM kiMcita vicAra-A gAyanA vadhamAM traNa pApa mukhya che. 1 niraparAdhI gAyanA vadhanuM, (2) gurUdrohipaNunuM ane (3) taddana juTha balavAnuM. vaidika baLanA AzrayathI kevI rIte chuTI gayA te vicAravAnuM che. (15) geMDAdikanA mAMsathI pitarone akSaya phaLanI prApti. yA. smRti. a. 1 le. leka 26061 mA (ma. mI. pR. 12) guMDAnuM mAMsa, mahA zataka machanuM mAMsa, madha ane zyAmaka Adi anna, munione, vaLI lAla bakarAnuM mAMsa, kAlAzAka, garaDA ane dhoLA varNavALA bakarAnuM mAMsa, e sarva je pitAnA mATe Ape che ane gayAjImAM je kAMI zAka phalAdika pitaranA vAste Ape che, e sarva akSaya guNavALuM thaI jAya che, ane bhAdaravA vadi terasanA divase athavA maghA nakSatra yukta terasanA divase, je kAMI vastu dAnamAM pitAnA mATe apAya te badhuM anaMta guNavALuM thaI jAya che." A badhA prakAranA mAMsanuM dAna letAM zuM temane ghaNA utpanna nahi thatI hoya? je jInA prANa levAmAM AvatA haze temanA taraphane AzIrvAda akSaya sukhane ApavAvALa maLatuM hoya tema ApaNAthI kabUla karI zakAya tema che ? na jANe te vakhatanA munio ane brAhmaNe kevA prakArane dharma ane kevA prakAranI aMdhAdhuMdhI calAvatA haze te Aje sarva keIne vicAravAne viSaya thaI paDayA che. che Iti-(1) atithInA mATe baLada ke bakare pakAve. viziSTa (2) raSio prANa levAnuM kahe to jIvane zaraNa tenuM manuvA (3) brahmAe badhA jIve khAvAne racyA tema mAnI zakAya ? manu (4) mRgAdikanA mAMsathI dazarathanuM zrAddha kaSIo jamyA. padmapurANA (5) kauzikanA sAta putro gAyane khAI nirbhaya thayA padma ane matsyapu (6) geMDAdikanA mAMsathI pitarane For Personal & Private Use Only Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ww w ~~~ ~ ~ ~~~ ~~~ ~~ prakaraNa 5 muM. mAMsAdikathI vRpti batAvanArA gurUo. 19 akSayanI prApti, pAjJavalkaya smR. ema kalama 4, 5 thI 9, 10 thI 15 sudhIne karelo vicAra. khaMDa. bIje prakaraNa 4 thuM. prakaraNa 5 muM. (1) zrAddhAdikamAM brAhmaNoe jIne bhakSaNa karavA. yAjJavalkaya smRti adhyAya 1 lo leka 177 me. (ma. mI. pR. 190 ) pAMca navAlA jaMgalI jI-sedhA, gedhA, kAcabA, zallaka, ane zazalAM ane macha jAtinA-siMha jevA mukhavALa mA, lAla raMgavALI mAchalI, chIpanA AkAravALA che. A badhA kahelA cha zrAddha AdikamAM brAmhaNoe bhakSaNa karavA. . 177 AmAM aDadhA kalekane artha vadhArene lIdhelo che." manusmRtinI sAthe A smRtine upadeza paNa malatA jevuM che. zrAddhanA ke yajJanA bahAne pazuonA prANa letAM dhama kevI rIte? brAmhaNene pazuonA prANa letAM, parastrIne ke vezyAne saMbaMdha karatAM pApa nahiM. zuM brAmhaNe IzvaranA mAnItA tethI ke Izvarane vaza karI lIdhelA tethI? purANonA lekhe jotAM bramhA paNa pApanA prAyazcitavALA thayA che. te pachI brAhmaNane pApa lAge nahi te e dharma ane e pakSapAta kevA prakArane? (2) jenA mAMsathI jeTalo vakhata pitAnI tRpti, te batAve che. cAva karyo adhyAya 1 le, leka 258-259 mo. (ma. mI. pR. 191) " tila, java ane aDada Adi haviSya annathI brAmhaNane bhejana karAve te tenA pitaronI tRpti eka mahinA sudhI rahe che. ane je kSIrathI bhejana karAve tenA pitaronI tRpti eka varSa sudhI rahe che. ane 1 macha, 2 lAla haraNa, 3 mIDhA, 4 pakSI, 5 bakarA, 6 biMduvALA mRga, 7 reja, 8 jaMgalI sUyara (bheDa), 9 zazalAnA mAMsathI eka mahinAnI vRddhinA kramathI jemake haviSya annathI eka mahine te-machanA mAMsathI be mahinA, ema keka mahInAnI vRddhinA kamathI-haraNathI traNe, mIDhAthI cAra, pakSIthI pAMca bakarAthI che, mugathI sAta, rajhathI ATha, sUyarathI nava, ane zazalAthI daza mAsa sudhI temanA pitAnI tRpti rahe che 258-259 ne bhAvArtha kahyo che." For Personal & Private Use Only Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tavatrayI-mImAMsA. , khaMDa 2 vicAro ke haviSya annathI zrAddha karyuM. temanA pitare eka mAsa tRpta rahyA te pachI 11 mAsa temanA kevI rIte jatA haze? A pramANe badhe vicAravAnuM kharUMke nahi? bIjI vAta e che ke-musalamAne sUyaranuM nAmadevuM te paNa agya samaje che tyAre vaidika matamAM sUyaranA mAMthI pitaronI tRpti nava mAsa takanI batAvI, lelupatA keTalI ? (3) zrAddhamAM jevuM bramhabhejana tevI pitRone tRpti. masyapurANa adhyAya 17 me. kaleka 30 thI 36 (ma.mI. pR.167). "je mANasa-daDI, dUdha, ane annanuM bhejana brAmhaNane karAve tenA pitare mAtra eka ja mahinA sudhI tapta rahe che. ' . ane je mAchalAnA mAMsathI bhejana karAve tenA pitare be mahinA sudhI tapta rahe che. e ja pramANe haraNanA mAMsathI traNa mahinA. gheTAMnA mAMsathI cAra mahinA bakarAnA mAMthI cha mahinA. biMduvALA haraNanA mAMsathI sAta mahinA, aiNa jAtinA haraNanA mAMsathI ATha mahinA. bhUMDa ane bheMsenA mAMsathI daza mahinA. zazalAnA ane kAcabAnA mAMsathI agIyAra mahinA. ! gAyanA dUdhanI khIrathI eka varSa. raurava nAmanA hara nA mAMsathI paMdara mAsa. meMDhA ane siMhanA mAM thI bAra varSa. kAla sAgathI ane khaDaganA mAMsathI anaMtA kALa sudhI tenA pitare rahe che." 30 thI 36 ne bhAvArtha - AmAM jarA vicAravAnuM ke-janI gati karmane anusaratI thAya che te pachI pitalekanI sAthane saMbaMdha ja kyAM TakI zake che? brAmhaNanA peTamAM javAthI jyAre jamADanArAnA pitRo tRpta rahe che tyAre zuM khAsa temanA vaMzajonA khAvAthI temanA pitRonI tRpti kema nahI thaI zake? AvA prakAranA lekhe te mAtra jIvhAnA lAlacuoe svacha dapaNAthI lakhelA jaNAya che. bAkI keI vizeSa tatva hoya ema samajAtuM nathI. (4) manunI nAzikAnA putrane putra zrAddhanA mATe mRgAdi lAve. viSNu puTa caturthAza adhyAya 2 je, patra 4 thuM. (ma.mI. pR. 169) - "manujIne chIMka AvI eTale temanI nAzikAmAMthI IphavAku nAmane putra pidA thaI gaye. AgaLa jatAM evuM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-e For Personal & Private Use Only Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 5 muM. mAMsAdikamAM dUSaNa ane bhUSaNa batAvanArA gurUo. 21 wwwvvvvvvv IphavAkune "vikukSI" nAmano putra thaye, tenI pAse aNanA zrAddhanA mATe mAMsanI jarUra kahI batAvI, eTale te vimukSI vanamAM jaIne mRgAdika aneka jAnavarane mArIne lAvyA. ityAdi." AmAM vicAravAnuM ke manujInI nAzikAnA putrano putra-mRgAdikane mArIne lAvyo ane tethI aNanuM zrAddha thayuM. AmAM kaI bAjunI vAta sAcI mAnavA jevI ? vAMcako vicAra kare. (5) vaLI upara pramANe zrAddhathI pitRonI tRpti. manusmRti adhyAya trIjo phloka 123 mA mAM-avahAryane artha batAvyuM che pachI AgaLa. 267 thI 272no bhAvArtha-(ma. mI. pR. 181 thI) pitaronA mAsika zrAddhane paMDite avAharya kahe che. te zrAddhane sarva prakAranA zreSTha mAMsathI karavuM. 123. have AgaLa leka 267 thI te 272 sudhIne lekha-masyapurANa adhyAya 17 mAMnA lebane maLatuM hovAthI tyAMthI vicAravAnI bhalAmaNa karIe chIe. jemake-dahi, dudhathI eka mAsa pitaronI tRpti. vaLI AgaLa be mAsAdikanI, te pramANe A manusmRtinA lekhamAM paNa lakhIne batAvyuM che tethI te purANathI vicArI levuM." Aja kAla ghaNA dezamAM mAMsathI zrAddha karavAno rIvAja jaNAtuM nathI te pachI sarva prakAranA zreSTa mAMthI zrAddha karavAnuM kema lakhAyuM ? pUrva kALanA RSio zuM mAMsAhArI hatA? kahevAmAM Ave ke kaliyugamAM aniSTa vAtane niSedha che. je ema hoya che tevI aniSTa vAtanuM vidhAna cheSTa yugamAM hoyaja kema? tethI vicAravAnuM ke A vidhAna sarva prakArathI zreSTha nathI paNa tevA lAlacuoe pitAne svArtha bheLavIne lakhI vALeluM cekhe cekhuM dekhAI rahyuM che. (6) yajJanA ane zrAddhanA mAMsa bhakSaNanuM pApa. bhAgavata skaMda 4 the. adhyAya. 25 ma. (ma. mI. pR. 187) "prAcIna bahi rAjAne nArada RSie e upadeza Ape che ke he rAjana ! nirdaya thaIne te yajJamAM je pazuonA prANa lIdhA che te pazuo krodhAyamAna thaelA leDhAnI mugara laI tAruM mAthuM chedana karavAne mATe parakamAM tArI vATa joine beThAM che. ityAdi." For Personal & Private Use Only Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayI-mImAMsA. .' khaMDa 2 ~~ ~ ~~ ~ ' manusmRtimAM kahyuM ke-brahmAe yajJanA mATe pazuonI racanA karI ane yajJamAM mArelAM svargamAM jAya che paraMtu A avatAra svarUpanA nAradajI bahi rAjAne kahI rahyA che ke he rAjana! te je yajJamAM pazuone mAryo che te tAruM mAthuM chedana karavA leDhAnI mugara laIne tayAra thaI rahyAM che te A be prakAranA lekhamAMnuM sAcuM kayuM? (7) jenuM mAMsa khAIe te paralokamAM ApaNuM khAya. manusmRti-adhyAya 5 ma. leka pa5 56 me. (ma.mI. pR. 187 mAM"--sa,-mAM, eTale mane, sa, eTale te khAze. tAtparya-jenuM mAMsa huM A lokamAM khAuM chuM te mAruM mAMsa paralekamAM khAze, e vyartha paMDitee nirUtapaNAthI mAMsane karelo che. papa . mAMsa khAvAmAM, madirA pIvAmAM, ane maithuna sevanamAM-doSa lAgate nathI kemake e te jIvonI svabhAvika pravRtti che, paNa je je e kAryane cheThI de che tene mahAphaLanI prApti thAya che. pada" paMcyavanamA lokathI mAMsa khAvAvALAne ekekanuM mAMsa khAvAvALA batAvyA. te zuM jIvonA prANa letAM temane duHkha thatu nathI? kaheze ke duHkha thAya che tyAre to pApa pragaTarUpaja che, te pachI kema kahI zakAya ke mAMsAdikanA sevanathI pApaja nathI ? agara je mAMsAdikanA sevanathI pApaja nathI te pachI choDavAnI jarUraja zI? ane choDavAthI mahAlAbha kyA prakArane ? | iti (1) zrAddhAdikamAM brAhmaNoe jIne bhakSaNa karavA, yAjJa. (2) jenA mAMsathI eTale vakhata pitaranI tRpti, yAjJa. (3) zrAddhamAM jevuM bhajana tevI pitaronI tRpti, matsya pramANe mana mAM vA (6) yajJanA ane zrAddhanA mAMsa bhakSaNamAM pApa. bhAga 1 (7) jenuM mAMsa khAIe te pahelekamAM ApaNuM khAya, manu vA ema kalama sAtanA vicAranuM, khaMDa bIje prakaraNa 5muMgA prakaraNa 6 . mAMsAdidathI maratene-strI meLavavAne prayatna. (1) nagna vezyAnI pUjA karanAra strIne priya. bhaviSya. pu. pR. 90 mAM (ze. 363 pR. 53). For Personal & Private Use Only Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 6 ThuM. dharmanA bahAne paranI strIonA lAlacuo 23. cethane dIvase ekAMta sthAnamAM na vezyAnI pUjA kare che te strIne atipriya thAya che. zuM Apa A vAtane ThIka mAne che ke? (2) brahmA mATe vrata karanAra asarAo sAthe vimAnamAM besI svarge jAya. bhaviSya putra | (dazaM 362 pR. 52 ) brahyAjanA nimitte paDavAne divase je purUSa vrata pAlana kare che te zarIrAMta pachI AbhUSaNethI yukta thaIne apsarAo (vesthAo sAthe) vimAnamAM besI svarge jAya che. zuM A vAta musalamAnonI hurava gilamenA maLavA barAbara che ke nathI?. " (3) yajamAna strInuM paNa dAna brAhmaNane kare. bhaviSya purANa pR. 57 (ze. 366-pR. 53) yajamAna pitAnI strInuM paNa dAna karIne brAhmaNane seMpI de. vAhare papajIo vAha ! ! khUna karI !! pitAnI strInuM paNa dAna? zuM A vAta mAnavA lAyaka che?" AmAM jarA mAre vicAra-- A eka strI mAtranA dAnathI konuM kalyANa vicAravuM? dAna lenAranuM, ke yajamAnanuM ?, ke te strInuM? (4) sUryane vezyAo arpaNa kare te sUrya lekamAM jAya. bhaviSya-purANa, pR. 191. (saM. 355 pR. 51 ) "uttama vezyAonA samUhane sUryanArAyaNane arpaNa kare te sUryalekamAM jAya che. zuM sanAtana dhamIonA sUryadevane paNa vezyAone khapa paDe che ke ?" AmAM mArAM be bela-brAhaNe, mRtakanuM bAramuM harAvI-khATale, godaDuM vigere laI jaI tamArA bApa dAdAone pahoMcADe che, ane zrAddhamAM mAMsAdikanuM bhajana karI temane tRpta kare che. te pramANe A vezyAone laI jaIne sUryane pahoMcADatA haze ke kema? For Personal & Private Use Only Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 ( 5 ) brAhmaNa cAre varNanI strIo sAthe krIDA karI zake. vaLI jIvA-varAhapurANu. adhyAya 68 mAM ( ma. mI. pR. 116 ). 66 'caturgAmI mavet vi: " A padane bhAvArtha e che ke-brAhmaNu cAre vanI srIyAnI sAthe krIDA karI zake che. A vAkyathI vicAra thAya che ke-brahmacayanA mahimA sa matAnA mahAtmAoe batAvelA che ane brahmacarya mAM kAyama rahevAnA pakSamAM devatAo paNa rahelA che. te sivAya halakAmAM halakI prajA paNu-brahmacaryanA guNagAtI joie chIe, tyAre A varAha purANavALA mahAtmA lakhe che kebrAhmaNa cAre jAtinI strIonu gamana kare ? para strI lapaTIonA khurA hAla jageAjagApara A dunIyAmAM thai rahelA ApaNe sAMbhaLIe chIe, teA pachI cAre jAtinI srIyAnA bhAgathI brAhmaNane kayA lAbha ApavAne A purANakAre dhArelA haze ? IMdriyAnA viSayamAM te prAye badhAe jIvA upadezanI jarUra zI hatI ? AvA prakAranA upadeze| kema na gaNAya ? A purANakAranA upadezanA bhAsa evA thAya che ke-viSayeAnI lAlasAmAM kudakA mArI rahelA manarUpI vAMdarAne vizvanA Da'kha cAMpI devA jevA thaele che. parantu keAi guNa vizeSanA mATe thaele hAya ema amene bhAsatA nathI. AvA AvA meTA paMDitenA mATe amAre vadhAre zuM lakhavuM ? ghasaDAi rahelA che tenA viSayane vadhAravA jevA // iti. (1) nagna vezyAnI pUjA karanAra strIone priya. (2) brahmAnA mATe vrata karanAra apsarAo sAthe vimAnamAM besI svage. (3) yajamAna strInuM dAna Ape. (4) sUryaMne vezyA arpaNa kare. e cAre kalame viyapurANanI. (5) brAhmaNa cAre vaNu nI strIonuM gamana karI zake. varAha puna ema kalama pAMcanA vicAranuM khaMDa khIje prakaraNa 6 OM || prakaraNa 7 muM. bhegA dhanathI maLe te meLavavAnA prayatna. (1) jaDeluM dhana brAhmaNa peAte rAkhe, rAjA aDadhuM rAkhe. For Personal & Private Use Only Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ w prakaraNa 7 muM. jagat gurUone dhana meLavavAno prayatna. 25 manusmRti adhyAya 8me ka 3738 me (ma. mI. pR. 175) "keinuM dATeluM dhana vidvAna brAhmaNanA hAthe caDhI jAya te te badhue dhana te brAhmaNaja laI le. kemake te brAhmaNa badhAne prabhu (mAlaka) che. agara je tevuM dATeluM dhana rAjAnA hAthe caDhI jAya te temAMthI aDadhuM brAhmaNone ApI de paNa badhuM dhana pitAnA bhaMDAramAM mUkI de nahi? (2) vAdha, gAya Ape te jamAna sukhI? yAjJavalkaya rasRti -adhyAya 1 lo loka 221 me (ma. mI. pu. 19 thI ) "ghara, dhAnya, abhaya, jutI, (jeDA) chatrI, kula, caMdana, svArI. gheDe gADI Adi) vRkSa, AMbAdi pitAne priya hoya te vastu zayyA e che. dhI vastuonuM dAna karavAvALA atyaMta sukhI thAya che. (3) vaLI jue bhAgavata mahAtmaya. (za. 383 mI. pR. 55) je mANasa 12 telA sonAnA (hAlanI kimate 228 nI kimatanuM senuM thayuM tenuM) siMhAsana upara bhAgavatanI pithI mUkIne vastra alaMkAra sAthe dakSaNa sahita ApavuM tethI te ApanAra sarva baMdhanathI mukta thAya che. zuM A vAkya svArthI nathI ke ?" (4) vaLI jue-brAhmaNanI AjIvikA hare te 60 hajAra varSa naraka kITa. bhAgavata skaMda. 10 me. adhyAya 64 mo. (saM. 430 pR. 66). brAhmaNanI AjIvikAnuM je haraNa kare te mANasa sATha hajAra varSa narakamAM kIDA thAya che. zuM A vAta satya che ke? paurANIoe pitAnuM nakkasa sAcavyuM che hoM? brAhmaNanuM cAravuM kharAba ane bIjAnuM coravuM zuM ThIka che ke? siMdhIbhAIne sidhIbhAinAM vAlAM kema kharuMne ?" (5) brAhmaNane paraNAvanArane zivalokamAM vAsa masyapurANa adhyAya 11 me, pR. 772, . 37 38, (ma, mI. pR 165). "anAtha, garIba athavA sanAtha brAhmaNane je tIrthanA upara paraNAvI de A For Personal & Private Use Only Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 tatrayI-mImAMsA : khaMDa tenuM phala e che ke-jeTalA te brAhmaNanA zarIra upara roma (jINA keza) hoya ane AgaLa tenA parivAranA zarIranA rema hoya teTalA hajAra varSa taka te bhakta, zivakamAM vAsa karIne rahe che ?" poSakArathI puNya batAvatA te vicAravAnI jarUra zI paDatI ? Ate jeTalA zarIranA rema tenA ane tenA saMtAnanA, teTalA hajAra varSa zivakamAM vAsa. te zuM A zivaloka bramha ane viSNu lokathI keI jude che ! je e traNa loka judA judA hoya te te badhAono vaidikamata eka zAthI ? are svArthamAM paNa kiMcit te satya hovuM joIe ? (6) mRtyu najIka jANI rAjA daMDanuM dhana brAmhaNone Ape. manusmRti adhyAya. 9. zloka. 323 me. (ma.mI. pR. 180) " rAjAne koI uttama jJAna thayuM hoya, ke asAdhya vyAdhi thavAthI mRtyu najIkamAM AvyuM hoya, te mahApAtakInA daMDanuM dhana varajIne bAkInA sarva daDanu dhana brAhmaNane arpaNa karI de ane putrane gAdIe besAI uttama phaLanI prAptinA mATe saMgrAmamAM athavA regAdikamAM bhejanane tyAga karI pitAnA prANane tyAga kare. 323 che" kaI pUchaze ke zuM A dAnanI bAbata uttama nathI ? uttama che paNa AmAM na to kaI sAdhu saMtene, temaja na teM garIba garabAone, yAda karelAM che. kevaLa pakSapAtIyuM ane svArthIyuM hovAthI, yogyatA vinAnuM che tethIja amAre TAMkavuM paDayuM che?" * (7) grahonI prIti mATe brAhmaNone bhojana ane dAna. yAjJavalkaya smRti adhyAya 1 le. ka. 30 thI 306 ( ma. mI. mR. 194) "nava grahanI prIti mATe kramathI brAmhaNene bhejana karAve ane sAthe dAna paNa Ape. jemake-1 golavADyu, 2 khIranuM, ghatanuM, 4 dudhanuM, 5 sAThI cekhAnuM, For Personal & Private Use Only Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' prakaraNa 7 muM. bhegonA mATe dhana meLavavAnA prayatno. 20 6 dahI bhAvanuM, 7 dhRta sAthe cekhAnuM, 8 tIlanA pIThAnuM, ane 9 muM mAMsanu, A to bhejana thayuM. have kramathI dAna-1 dUdhavALI gAyanuM, 2 zaMkhanuM, 3 baLadanuM, 4 sonAnuM, 5 pILA vastranuM, 6 ghaDAnuM, 7 kALI gAyanuM, 8 loDhAnuM, bakarI, ema ne grahonI prIti thavAnA mATe kaheluM bhajana ane dAna brAmhaNene Ape.' jena dAnanA virodhI nathI paNa anAtha, garIba, lulAM, laMgaDAM Adine cAda karyA vagara svArthapuratuM hovAthI ane mAMsa madirAthI dUSita thaelAM hovAthI vicAramAM mUkayuM che. ane kebala svArthanI lolupatA batAvI che. (8) yuddhathI ke jamInathI meLaveluM dhana rAjA dAnamAM Ape. yA. smRti a. 1. le. ble. 315, 323, 334. (ma. mI. pR. 15) rAjA brAmhaNane bhoga Ape ane sonA, cAMdI vigere dhana Ape kemake brAmhaNenA vAste je dravya apAya te dAnanA kAraNathI zAonA khajAna akSayaguNavALA thaI jAya che. 315 ." "yuddhathI upArjana kareluM dhana te brAmhaNene Ape, ane prajA vargane abhaya Ape, e be kAryathI bIje vadhArAne rAjAne dharma che ja nahi. 323 che" " jAne keI dATelA dhanane prajAne maLI jAya to temAMthI aDadhe khajAne brAmhaNene ApI deve. agara je vidvAna brAmhaNane te khajAno maLI jAya te te badhAe khajAnAne brAmhaNaja rAkhI leve. kemake te badhAne prabhu che ItyAdi. 334 che" rAjAnA AvA moTA moTA dAnamAM paNa anAthAdika keIne vicAra na karatAM kevaLa svArthaneja paLe e zuM vicAravA jevuM nathI ? * (9) brANene dAna Ape te apsarAo sAthe krIDA kare. " masyapurANa adhyAya. 69 me ane pahelA adhyAyamAM (ma. mI. 5 124) "brAhaNeneja aneka prakAranAM dAna te nIce pramANe-- For Personal & Private Use Only Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka - jah 28 ' ' tatvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 phalAnI tithimAM phalAnA vratanuM dAna, ane phalAnI tithimAM phalAnA vatanuM dAna ApavuM tethI te svargamAM apsarAonI sAthe krIDA kare che ema ghaNA vistArathI lakheluM che." kaI puchaze ke-jeno zuM dAnanA viredhI che ? nA, virodhI nathI paNa papakAranA mATe lAkhanAM nahI paNa kareDanAM dAna jainoe ApelAM jagata prasiddha che. vicAravAnuM e che ke brASTra sivAya zuM dunIyAmAM bIjuM kaMI pAtra nathI ? kaheze ke, che te pachI te saMkaTamAM paDelA sAdhu saMtone vicAra kema karavAmAM AvyuM nathI? eTaluM ja nathI paNa eja purANanA (69) adhyAyanA zloka 42 thI vizeSa juve- vezyAnA karmanI zuddhi nIce pramANe batAvI che--"vedAdika zAstranA jANa brAmhaNane pitAnA gharamAM bolAvI, puSpa, dhUpa ane naivedyAdikathI strInI pUjA kare, pachI vRtanA pAtra sAthe zera cokhAnA pAtrane laIne--" mAdhava bhagavAna prasanna ho" kahIne brAmhaNane pitA. manathI "kAmadeva" samAna mAnIne icchA bhejana karAve. ane te brAmhaNa je je vastunI icchA kare te te sarva ane hAyavAlI suMdara strIne te brAmhaNanI tamI sudhI Ape, e pramANe dara ravIvAre tera mahinA sudhI kare. jyAre terame mahine Ave tyAre-te brAmhaNane sAmagrI sahita zayyA dAna kare jemake-uttama takIyo, upara bIchANe dIpaka, jeDA, chatrI, pAvI, chetI jeDA, AsanathI zejita evI zayyA strI sameta te sapatnika brAhaNane Ape. te sivAya-uttama rezamI vastra, senAnuM bhUSaNa, bAjubaMdha ApIne-caMdanAdikathI kAmadevanI pUjA kare. strI sahita kAmadevanI mUrti banAvI gelathI bharelA pAtramAM te mUrti trAMbAnA pAtra upara mUke, sonAnI AMkha lagAve, vastra paherAve. pachI te mRttinuM ane uttama dUdhavALI gAyanuM dAna kare tathA maMtra paDhe " huM viSNumAM ane kAmadevamAM bhedabhAva rAkhatI nathI tethI sadA kALa viSNu bhagavAna mArA manerathanI siddhi kare." he bhagavAna? jema lakSamIjI tamArAthI judAM nathI te pramANe mane paNa tamArA zarIramAM lIna kare ! pachI suvarNanI mUrtine grahaNa karate brAmhaNa- ramati" veda maMtra bhaNe pachI dakSaNA ApIne vidAya kare. zayyA dAnAdika te brAmhaNanA gharamAM puhacAdhi deve." For Personal & Private Use Only Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. bhAgeAnA mATe dhana meLavavAnA prayatna. 29 have AgaLanI vizeSa vidhi- te prAyazcitane ApavAvALA brAmhaNu ramaNu karavAnI icchAthI ravivArane divase ghera Ave te prasanna thaIne tenuM pUjana kare. ema tera mahinA sukhI tenI tRpti karatI rahe te prAyazcitanA denAra brAmhaNane paradezamAM javu paDe te tenI AjJAthI khIjA brAmhaNanI paNa te pramANe pujA kare, tAte vezyA viSNu lAkamAM puhacI jAya che. ityAdi. " AmAM kiMcit mArA vicAre sajjane ? prAyazcitane levA vALI bhAle bhAve pura NAnA lekha sAcA mAnI ane pApathI DaratI hui athavA A bhavanA sukhanI lAlacathI kAmadevanI mUrttinuM, temaja zayyArdikanu dAna karatI hui kadAcita ki Mcit pApa echu karI letI hoya te te koi jJAnI hoya te te kahI zake ? paraMtu pelA prAyazcitane ApavAvALA vedAdikanA jANuka dharmanA bahAne pratyakSapaNe vezyAgamana karI kayA leAkamAM jatA haze ? tene te vicAra kAMi jaNAvyeA nathI ? kemake purANAmAMja lakheluM che ke--parastrInA gamanathI mahApApa thAya che te zuM vezyAgamananuM mApa nahi thatuM hoya ? athavA bramhA, viSNu ane mahAdevane jevI rIte cArI, jArI, mAMsabhakSaNa, madirA pAnAdika karavAnI chuTa lakhIne batAvI che tevI rIte zuM brAmhaNAe paNa te devAnI pAsethI phruTa meLavI lIdhI haze ? athavA cArI, jArI Adi karavAvALAne zuM kAMi pApa lAgatuMja nahi hoya ? agarajo emaja heAya te tenuM pApa dunIyAne paNa lAgavu naja joie ? A badhA purANakArAnuM lakhANu zA hetuthI thayuM haze ? keAi mahApurUSa vicAra karIne satASa A lekha upara Ape tema che ? // iti (1) jaDeluM dhana brAmhaNu pAte rAkhe, rAjA aDadhuM rAkhe, manu na (ra) vADI, gADI brAmhaNeAne Ape te yajamAna sukhI, cAra 00 (3) seAnAnA si'hAsana sAthe bhAgavata Ape te mukata thAya, bhAgavata 02 (4) brAmhaNunI AjIvikAnuM haraNa kare te narakamAM paDe, bhAga 0 (5) brAmhaNune paraNAvanArane zivaleAkamAM vAsa, matsya pu 0 (6) mRtyu najIka jANI rAjA daMDanuM dhana brAmhaNAne Ape, manu aa (7) graheAnI prIti mATe brAmhaNNAne bhAjana ane dAna, cAra 05 (8) yuddhathI ke jamInathI maLeluM dhana rAjA dAnamAM Ape, yAjJana (9) brAmhaNeAne dAna Ape te apsarAe sAthe krIDA kare, matsya pu ba ema kalama navanA vicArAnuM khaMDa, khIje prakaraNu, 7 muM. // For Personal & Private Use Only Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 ' prakaraNa 8 muM. * AryonA tahevArane ItihAsa-pR. 165 mAM lakhyuM che ke - ' "jeTha sudi 1 thI 10 sudhI gaMgA athavA bIjI nadImAM snAna karavuM gaMgAnI pratimA devInI mAphaka taiyAra karI tenI pUjA karavI teja pramANe bramhA, viSNu, mahezvara, sUrya himAlaya ane bhagIrathanI pUjA karIne-daza sera tela, daza sera java ane daza gAye brAmhaNene ApavI. ema karavAthI daza janmanAM daza pAtaka naSTa thAya che. evuM kaMdhapurANamAM lakheluM che." ' (1) nAnA prakAranI gAyanuM dAna ane tenuM phaLa (ma.mI. pR 115). varAha purANa. vinIte pAkhyAna-adhyAya 9 ka. 90thI "brAmhaNone tilanI gAya banAvIne ApavAnI vidhi. . vinItADazva pUche che ke he bramha? tilanI gAya kevI rIte karIne apAya ke jethI svarganAM sukha maLe? hAtAe uttara Ape ke he narAdhipa-vidhi e che ke cAra kuDavanuM eka prastha thAya che, tevAM sela prastha tilanI eka gAya banAvavI. ane cAra prasthatilane vAcharaDe. pachI sugaMdhI vastunI nAzikA, golanI jIbha, ghaMTA AbharaNathI bhUSita, sonAnAM zIMgaDA, cAMdInA khuNe ane ratnathI jaDita dera bAMdhIne te gAya brAmhaNane ApavI. tethI te ApanAra svarganAM sukha meLave che. ItyAdi." jaLadhenuM, rasadhenunI vidhi. (ma. mI. pR. 115) eja varAha purANa adhyAya 100 mAM jaLadhenuM, ApavAnI vidhi--pAMca jAtanAM pANIthI ghaDo bharI temAM nene nAMkhI brAmhaNone Ape. 2. vaLI AgaLa 101 mA adhyAyamAM-rasadhenuM ni vidhi. prathama pRthvIne lIdhe, tenA upara kALuM cAmaDuM pAtharI ne pachI DAbhane ghAsa nAkhI tenA upara selInA rasathI bharelo ghaDe mukI, temAM gAyanI kalpanA For Personal & Private Use Only Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 8 muM. gAye, vRkSe kSetrAdika meLavavAnA prayatna. 31 karavI ane tenA cothA bhAgamAM vAcharaDAnI, pachI sonAnAM zRMga cAMdInA khure ane ratnajaDita dara banAvI ne brAmhaNa ne Ape- vaLI AgaLa 102mAM adhyAyamAM-" guDadhenuMnuM varNana che " vaLI AgaLa 103 mA adhyAyamAM-zakarAdhenuM (zAkaranI gAyanuM) varNana che. vidhi upara pramANe che chatAM vizeSa e che ke--keI gepara te gAyanI AMkhe kharA metInI lagAvIne te brAmhaNane ApavI." eja pramANe-adhyAya 104 thI te 112 mA adhyAya sudhI-brAhmaNane phalANuM vastu ApavI, ane phalANI vastu ApavI, ema aneka prakAranAM dAna ApavAnuM batAvIne chevaTe tenA phalamAM svarganAM sukha ja batAvI dIdhAM che. - paraMtu AgaLa jAtAM adhyAya 119 mAnA zloka 12 thI 18 mA sudhImAM je bhAvArtha che te juve je je bhagavAna varAhajIne priya che tene huM laIza. bhagavAna varAhajIne zuM zuM priya che? te batAve che-haraNanuM mAMsa, bakarAnuM mAMsa, zazalAnuM mAMsa ane pazuonuM mAMsa, mAtra pazuomAM bheMsanuM mAMsa varjavuM. "pachI lAvaka, baTerAM, kapiMjala e badhA ane bIjA paNa hajAre mArA karmamAM egya che te meM kathana karIne batAvyAM che, mATe mArA kathanano sAra jAnIne te pramANe karma kare ityAdi." sajajene? A purANakAre kevI adhama dazAmAM laI jaIne muke che? lokonA dhanathI tapta na thatA, bIjA hajAro jInA prANa levaDAvI pite tRpta thavA mAge che. viSaSNu bhagavAnanA avatArarUpe varAhane kalapI, temane paNa sarva chanA mAMsa bhakSI batAve che? AvA prakAranA purANakAnA lekhamAM keTalI yegyatA ane kayA prakArane dhama? tene vicAra karavAne amArI pAse pUratA zabda ja nathI. mATe vAMcakee pitAnI meLe ja vicAra karI le. ItyalA vistareNuM.' iti. (3) nAnA prakAranI gAyonuM dAna ane tenAM phala, phalanuM varNana - varAhapurANa adhyAya 9 thI 100 mAM, 101 mAM, 102 mAM, 103 mAM, 104 mAM ane 112 mAM, 119 mAM tene vicAra khaDa bIje prakaraNa 8 mu." For Personal & Private Use Only Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 prakaraNa 9 muM. brAmhAdikathI pedA thaelA manAvI, sarva sattAne haka sthApanAra brAmhaNe, (1) bramhA viSNu ane mahAdeve nirmANa karelA aDhAra hajAra brAhmaNa. skaMdapurANa. trIje brAnDakhaMDa-tene bIjo bhAga. adhyAya 5 me. patra 113 thI juve. __dharmAraNyeSu ye jAtA brAhmaNAH zuddhavaMzajAH aSTAdazasahastrA zca kA'jezaizca vinirmitaaH||2|| bhAvArtha-dharmAraNya kSetramAM je aDhAra hajAra brAmhaNe zuddhavaMzathI pedA thaelA che te (jA ) ka-bramhA, aja-viSNu, ane Iza-mahAdeva e traNe dee malIne vinirmANa karelA che. rA e traNa de kayA kALamAM bhegA thaelA ane kayA kALamAM e aDhAra hajAra brAmhaNane nirmANa karelA haze? eTale vicAra karavA jevuM che. sadAcArAH pavitrAzca brAhmaNA brahmavittamAH teSAMdarzanamAtreNa maha pApai vimucyate // 3 // | bhAvArtha-te traNe devee maLIne nirmANa karelA-brAmhaNe sadAcAravALA pavitra ane brahajJAnane jANavAvALA che. temanAM darzana karavA mAtrathI paNa bhaktajane mahApApathI chuTI jAya che. AvA AmAM jarA mArA vicAre-prathama brahmAne, ke viSNune, athavA mahAdevaneja kharo patto nathI vedamAM, ke nathI purANamAM, te pachI te traNe devee maLI aDhAra hajAra brAmhANene kaye ThekANe banAvyA ? are bhAgyazALIo? kiMcita mAtra paNa je satya-lakhyuM hota to zuM tamArI pUjyatA ghaTI jAtI ? AvuM taddana agya lakhatAM tamArI kalama kevI rIte cAlI? amAruM hRdaya te tevA agya lekhe jotAM svAbhAvika rIte ja kaMpI uThe che. na jANe AvA paMDitenA hRdaya kevI rItanA ghaDAyAM haze? (2) sarva denA deva koNa? te ke brAmhaNa, zaMkAkoSa, zaMkA 346 pR. 50 mAM. For Personal & Private Use Only Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prekaA 9 su deva dAnaveAthI brAhmaNeA mATI sattAvALA. devAdhInaM jagat sarve maMtrAdhInAzca devatA. te maMtrA brAhmANAdhInA stasmAt brAhmaNa daivataM // 1 // bhASA--A madhuM jagat devatAonA AzvInamAM ( vazamA ) che. ( vedAnA mukhya devA--sUrya, agni ane vAyu e traNa che. bAkInA IMdra, varUNu, cama Adi khIjA paNa devatAe che. pusaNAnA mukhya devA bramhA viSNu ane mahAdeva che. khAkInA gaNezajI, hanumAna, bhairava Adi che. ) ane A badhuM jagat temanA AdhInamAM ( vazamAM ) matAvelu hAya ema samajAya che. have A badhA maMtrAdhIna ( maMtranA vazamAM ) khatAvelA hAya ? ane A badhA maMtrAnI racanA karavI ane badhAe devatAone breAlAvavA te badhu brAmhaNeAnAnA AdhInamAM ( vazamAM ) jaNAveluM heAya ? te kAraNathI badhAe devAnA deva brAmhaNeAne jaNAvelA haze ? vaLo purANeAmAM ghaNu eka ThekANe evu paNa jaNAvavAmAM Avelu che ke purANavAcaka brAmhaNunI pujA karavAthI bramhAdika devA pUjAi jAya che ane saMtuSTamAna thai jAya che te A phlAkanA pramANathI lakhAyu hoya ? vaLI brAhmaNAnA racelA zAstrAmAM je pramANe lakhAyuM hoya te pramANe mAnI levu' paNa kAie ta karavI nahi. kemake je brAmhaNeAe devAne vaza karelA temanA AgaLa khIjA zA hisAkhamAM ? juvA---puSkarajImAM bramhAe brAmhaNeAne namaskAra karyAM tyAre bramhAne yajJa karavAnI rajA maLI hatI ? yudhiSThiranA yajJamAM kRSNa bhagavAne mANekanA paga dhAyA hatA ema jaNAvela che ane vaLI brAhmaNeAe zApaApIne mahAdevajInu linga teADayu hatu te paNa prasiddhaja che. AvA AvA prakAranA adhA lekhA jotAM brAmhaNeAnI sattA AgaLa devAnI sattA kAMIja na hatI te paNa A phlAkathI samajAya che.. 33 ( 3 ) sa`jIveAmAM zreSTamAM zreSTa brAmhaNu, manusmRti adhyAya 1lA AAka. 5-96 patra 38 (ma. mI. rR. 174) " je brAmhaNanA mukhamAM besIne devatAo havya ( haiAmanI vastuo ) ane pitA kanya ( zrAddhanu bhAjana ) sadA khAi rahyA che. te brAmhaNathI adhika ( mATe ) dunIyAmAM khIjo prANI kANu che ? arthAt tapasvI paNa brAmhaNuthI mATe nathI. 95 sthAvara jIvAmAM-jaMgama ( cAlatA hAlatA ) jIvA zreSTa che. cAlatA hAlattA jIvAmAM buddhivALA jIvA zreSTa che, ane buddhivALA jIvAmAM manuSyeA zreSTa che. ane manuSyeAmAM brAmhaNeA zreSTa che. 96, 5 For Personal & Private Use Only Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -/wwww w wwwwwww 34 tattvatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 purANanA ke RttinA lekhake kadAca bAdI pravRttithI jotAM zreSTha dekhAtA haze paraMtu temanA lekhe jotAM temanA antasnI pravRtti zreSTa hatI ema kabula karatAM ApaNuM mana jarUra akaze. (4) brAhmaNe upara zraddhA vagarane deza apavitra. bhAgavata-kaMdha 11 me - saM. 461 pR.75) "brAhmaNe upara zraddhA vagarane je deza hoya te atyaMta apavitra che. zuM A satya che ? pavitra nAma hiMdustAna ke jyAM asaMkhya brAhaNe nAma dhArI paNa che. zuM AvA vAkya svAthI na kahevAya ? " (1) traNe lekane nAza karatAM RIne pApa na lAge. manusmRti adhyAya 11 , ka rI mAM (ma.mI. 180) "A traNe lekane nAza kare, ane game tenuM ana khAya te paNa bAdane dhAraNa karavAvALA brAmhaNane jarApaNa pApa lAge nahi." devatAe havya laIne, ane pitare kavya laIne gulAma banyA. tevA brAhaNathIja bIje kaI meTa nathI te pachI trahagavedanA pAThIthI bIje kaImeTa zene hoya ? jena siddhAMta te emaja kahe che ke cAhe sarvajJa tIrthakara thavAnA hoya te paNa karelA karmane bhagavyA vinA te thAya ja nahi. AmAM udAharaNa jaga-jAhera vazamAM tIrthakara zrI mahAvIra svAmInuM ja baza che, (6) game tevA pApI brAmhaNane daMDa kare nahi. manusmRti. adhyAya. 8. mo. ka. 379, 380, 381, (ma.mI. pR. 176) brAmhaNane praNita daMDa karavAnuM hoya te tenuM mAthuM muMDAvI nAMkhavuM. prANAnta daMDa bIjI traNa jAtIone thAya paNa brAmhaNane daMDa te thAya nahi. 379 , kadAca badhA prakArathI brAmhaNa pApI hoya te paNa tene eka kSata For Personal & Private Use Only Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 9 muM. deva dAnathI paNa brAhmaNa moTI sattAvALA. 3 mAtra paNa na karatAM tenu dhana hoya te teNe ApI daine rAjA pitAnA dezathI bahAra kADhI mUke 380 5 brAmhaNane mAravAthI adhika papa pRthvI upara bIju kiI nathI. te kAraNathI saMpUrNa pApanA karavAvALA brAmhaNane paNa mAravAne vicAra rAjA manathI paNa kare nahiM 381 nA (7) brAmhaNa upara kepa kara nahi, karanArano nAza thAya che. manusmRti adhyAya. 9 me. leka 13, 314. (ma. mI. .178) "brAmhaNathI game teTalI ApadA thaI hoya to paNa rAjA brAmhaNane kepa na karAve. kemake ke pAyamAna thaele brAmhaNa bala ane vAhanonI sAthe nAza kare che. juvake brAmhaNanA kepathI-agnine sarvabhakSI, samudrane apeya, ane caMdramAne kSiNa, thavuM paDayuM. mAre brAmhaNane kepa karavI keNu nAzane prAmA nathI thaye? 313, 314, - sajajanane ? ApaNe brAhaNenA zAstrone mAna ApIne vicAra karIe to paNa-agni, sarva bhakSI, samudra apeya, ane caMdramAne hAni vRddhi. e badhuM bramhAdikanuM kareluM mAnavuM ke brAmhaNonuM ? Ate lokone DarAvIne kevaLa svecchAcAre vartavAnuM jaNAvyuM hoya ema jaNAya che. bAkI AmAM tatva che.? (8) paMDita ke mUrkha brAmhaNa vinA bIje kaI pUjya nathI. manusmRti. adhyAga. 9 mo. ka. 317 thI 19 (ma. mI. pR. 179) zAstrokata vidhithI sthApana kare ke nahi sthApana karelo paNa agni moTo deva che. te pramANe paMDita ke mUrkha, brAhaNa devatA rUpanAja che. tethI kaMI paNa prakArathI brAmhaNanI avajJA na karavI joIe. 3171 tejasvI agni muDadAMne bALatAM paNa dUSita thatuM nathI. ane te agni pAcha thazamAM AvelI vRddhineja pAme che. 318 che te pramANe game tevuM akArya karavAvALo brAmhaNa teM paNa te pUjya ja che. kAraNake brAmhaNa che te parama devatA che. 31lA" kharA bramhatatvane prApta thae akArya kareja nahi. agara kare che te kharo brAmhaNaja nahi. bAkI akAryane vegathI te bramhAne paNa vAraMvAra zApita thavuM paDayuM che. te pachI nAmadhArI brAmhaNa te kyA hizAbane? mATe A lakhANaja pakSapAtavALuM egya nathI. - - - - - For Personal & Private Use Only Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. (9) zruti smrutithI bahAranAM vratadhArIone kADhI muke. manusmRti. adhyAya. 9 me, zloka 225 me. ( ma. mI. rR. 177 ) 36 66 ghRta, ( juvA ) Adi khelavAvALA, kitava ( vrutta ), nantaka, ane gAvAvALA, pAkhaDIo vedanA virodhIo, vikama sthita eTale- te smRtithI bahAranA vratAne dharavAvALA, madirAnA pIvAvALA, e badhAne rAjA potAnA nagaramAMthI bahAra kADhI muke. 225 A AmAM be khela-jo ApaNe devI bhAgavatanA 18 mA adhyAyavALa zukadevajInA kathananA vicAra karIe tyAre tA-jIva hiMsA, madirApAna, jIA khelavAdika vedAdikanI zrutiothI zarU thatuM jaNAya che, te pachI tevI pravRttionA virAdhIone vedAdikanA virAdhIo kevIrIte gaNavA ? amArU mAnavuM e che ke--zruti smRtimAM lakhAelA hiMsAdika pApothI chuTI khIjAone cheDAvanArAo zruti smRtinA virezrIeja nathI. mAtra je vedane Azraya batAvI anItimAM cAlI khIjAone calAvanArA che temaneja zruti smRtinA virAdhIo gaNIe te te aceAgya na gaNAya ? khaMDa 2 bhramhADhikathI pedA thaelA manAvI sa` sattAnA haka sthApanArA brAmha NAnA kalame 9 thI vicAra---- (1) bramhA, viSNu ane mahAdeve nirmANa karelA aDhAra brAmhaNe, ska Mda. pu ba (2) sava devAnA deva keNu ? te ke brAmhaNu, zaMkA. 346 (3) sarva jIvAmAM zreSTamAM zreSTa brAmhaNu, manu na (4) brAmhaNeA upara zraddhA nagaranA deza apavitra, bhAga na (5) traNe leAkane nAza karatAM RgavedIne pApa na lAge, manu ot (6) game tevA pApI brAmhaNunA prANAMta daMDa karavA nahi, manu na (7) brAmhaNu upara kApa karavA nahiM, karanAranA nAza thAya che, manu (8) pAMData ke mUrkha brAmhaNu vinA bIjo koi pUjaya nathI, manu (9) zruti smRtithI bahAranA vratadhArIone kADhI mUke, manu brAmhaNu sattAnA saMbaMdhanI kalamA navanA vicArenuMkhaMDa khIjeprakaraNa 9 muM. // saMpUrNa For Personal & Private Use Only hajAra Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 mu. brAhmaNeAnI sattAthI brahmAdi deve rAMkaDA. prakaraNa 10 muM. (1) purANanA sAMbhalanArane-yame pUjI brahmalokamAM puDucADayA. zivapurANa, dharmAMsaMhitA. adhyAya. 23 meA. zloka 44thI ( ma. sI. pR. 67) " eka manuSya purANInI pAse dhama sAMbhaLavAne AbyA. pachI zraddhA bhakitathI purANIne pradakSiNA daine eka mAsA senuM ApyuM. rasa pAtranA dAnathI vimAnamAM besIne dhama rAjAnI sabhAmAM gayA. dhama rAjAe tenu pUjana karIne brahmalAkamAM mekalyA, ane devarSi sanatyumArane kahyuM ke-jene zraddhA bhaktithI purANunA vAMcavAvALanI pUjA karI tene bramhA, viSNu ane mahAdeva e traNe devane pUjayA. ane je zrAddhamAM uttama bhakta bhAjanathI pUje che tenAthI te huM paMdara varSa sudhI pUjita rahuM chuM, ane je satkArathI bhAjana karAve che tenAthI te huM khaseA varSa sudhI tRpti pAsu chu, eTaluMja nahi paNa saMpUrNa devatA ane sa IMdro paNa prItivALAja thai jAya che. he munizraSTa ! kathAnA kahevAvALA te sAkSAt bramhA, viSNu ane mahAdeva e traNe devAnA svarUpa vALeja hAya che ? tethI tenI prasannatAthI badhA devA prasanna thai jAya che temAM koIpaNa prakAranA sadehaja nathI ? ityAdi. '' 37 AmAM jarA vicAra--" eka mAsA seAnuM purANIne maLyuM te te ThIka, paNa vimAna AvyuM te zuM purANInI ciThThI javAthI ? kadAca vimAnamAM besatAM purANIe joyA hoya ? paNa dharmarAjAe pUMjI bramhaleAkamAM mekalyA. te ane pachI sanatyumAranA sAthanI vAta purANIe kevI rIte jANI ? kemake atIndriya vastunuM jJAna te bhramhArdika devezane paNa na hatu, te pachI purANIne kayAMthI ? mATe A badhu vicArI jotAM jarUra kei cAlatA sarvajJanA dhathI viparIta paMDita mAnIee asat kalpanAe karI A purANu dha ubhA karyA hAya ? dharmanA bahAne purANIe meAjamAha uDAve ane dharmarAjAne vagara paise leAkeAnI ThAThamATha karavI paDe ? eTaluja nahi paNa be se va sudhI khAdhA pIdhA vagara AiyAM karIneja besI rahevu paDe ? AvA lekhA zuM jJAnIonA che ? AgaLatA vAMcake je vicAra kare te kharA ? For Personal & Private Use Only Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 - ~ - ~ tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 (2) AgaLa pAchaLanI daza peDhIne tAranAra purANika gurU. - zivapurANa. dharmasaMhitA, adhyAya. 22 mi. laeNka. 50 thI (ma. mI. pR. 64) badhAe lekene bedha karavAvALo te gurU hoya che. tethI te pUjyane paNa pUjya che, temAM paNa purANane jANavAvALe te sarva pAtromAM zreSTha che (50) narakAdikamAM paDatA jIvene dhAraNa kare che tethI te pAtra che-temane dhana, dhAnya, sonuM, nAnA prakAranAM vacce Ape che te paramagatimAM jAya che. ane gAya, ratha, bheMsa, hAthIo ghaDAo je zreSTha brAmhaNane Ape che tenA puNyanuM phaLa sAMbhaLo akSaya ane saMpUrNa kAmanAone prApta karI azvamedha yajJanA phaLane meLave che 51 para che pa3 ane je kheDelI, athavA phaLavALI pRthvInuM dAna kare che te pitAnA pUrvanA dazavaMza ane AgaLanA daza vaMzane saMsAra samudrathI tAre che. (54 ) " AmAM amArA be bela-saMsAra samudrayI tAranAra gurU hoya che paNa te tyAgavRttivALo hoya teja tArI zake che. bAkI purANene jANa lebhI gurU tArI zake nahi. kAraNuM prathama te purANenA viSaja vizvAsane pAtra nathI, te pachI tenA saMbhaLAvatAra vizvAsanA pAtra kevI rIte ? juvo amAre A badhe pUrvane lekha AmAM satyatA keTalI che.? vaLI vicAravAnuM ke-AgaLanA dazavaMzane tAranAramAnI laIe paratuM pAchaLanA daza vaMzane tAranAra purANika gurU kevI rIte ? (3) mRtakaputrane laI janAra yama. brAmhaNanA zApathI ni: putrIo. skaMdapurANa khaMDa. chaTho. adhyAya. 139 mo. patra 1papa thI ka. 24 ne kiMcita sAra- eka upAdhyAyane vRddhapaNe putra thaze. pAMcame varSe maraNa pAme. pitAnA putrane dharmarAjAnA gharamAM je. pachI te brAmhaNe yama rAjAne zApa Ape ke-te, mane aputrI karyo, jA tuM paNa te vinA ja thaIza. yame bramhAne kahyuM ke huM tamAre adhikAra rAkhIza nahi. pahele mAMDavyanA zApathI huM zadra thaye ane A vakhate putra vinAne thaye. For Personal & Private Use Only Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 10 muM. brAhmaNanI sattAthI bramhAdi deva rAMkaDA. 39 bramhAne Ike kahyuM-AmAM yamane zuM vAMka? bramhA rAMka thaIne belyA ke bramha zApa mArAthI na pheravAya? pachI bramhAeregone belAvIne kahyuM ke yama mekale tyAM tamAre javuM. yamane kahyuM ke gatAyunI pAse regene mekalavA eTale he yama ! tamAre mAthe apavAda caDhaze nahi. yame regene kahyuM ke-citraguptane puchIne tamAre pRthvI upara javuM! paNa hATakezvaramAM javuM nahi. yama brAmhaNa rUpe te putrane laIne hATakezvaramAM gaye, jIvatA putrane joIne brAhaNe kahyuM ke jyAMthI kaI pAchuM AvatuM nathI tyAMthI tuM kevI rIte Avyo ? ane A brAmhaNa koNa che? putre kahyuM ke-A cama rAjA che, tene zApathI mukta kare ! pachI brAmhaNe kahyuM ke-dukhathI nIkaLeluM vacana juThuM nahi thAya, tethI devayonimAM putra nahi thAya-manuSyamAM thaze. ityAdi." A raka da. 50 lekhane jarA vicArIe-maraNa pAmelA pitAnA putrane dharmarAjAnA gharamAM chANe che. te te kyA svarUpathI joyele mAnave ? te brAhaNe yamarAjAne aputrIyAne zApa Ape. yame bramhAne kahyuM ke huM tamArA adhikArathI mAMDavyanA zApathI zudra thaye ane A vakhate putra vinAne thayo, Idra bramhAne kahyuM mane zuM vAMka? bramhA rAMka thaIne belyA ke-bramhazApa mArAthI na pheravAya. A badhI vAtamAM kharI vAta karI ? chevaTe yama putrane pAche soMpI zApa mukta thavA te brAmhaNa pAse Avyo. brAmhaNe potAnA putrane pAchA laIne yamane kahyuM ke-tane devayonimAM putra nahi thAya paNa manuSyanimAM thaze. e kayA jJAnathI kahIne batAvyuM mAnavuM? ane A badhI vAtamAM kaI vAtane satya mAnavI. ? (4) brAmhaNanA namaskArathI sUryane prakAza ane krodhathI jagata bhasma. AryonA tahevArane itihAsa pR. 139 brAmhaNanA namaskArane lIdhe sUrya prakAze che ema vanaparvamAM kahyuM che. ane te krodhAyamAna thAya te sarva jagata bhasma karI nAkhe evuM anuzAsana parvamAM kahyuM che. AmAM paNa jarA vicAravAnuM ke brAmhaNe yama rAjAne zApa ApI niputrIo karI nAkhe tyAre brahAe rAMkaDApaNuM batAvyuM paNa yat kiMcita nyAya karavA samartha na thayA. brAhaNenA AgaLathI bramhAnI sattA kayAM cAlI jatI haze ? are ! yama rAjA paNa karyo ane putrane pAche seMpI zApathI mukta For Personal & Private Use Only Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 thavAne tenI pAse AvyeA tA pachI kopAyamAna thaelA brAmhaNa badhA jayane bhasma karI nAkhe te te vakhate bramhA, viSNu ane mahAdeva e traNe devA meTAmAM moTA hovA chatAM AmAMnAM kaye deva A duniyAnI rakSA karI zake tevA che ? jayAre bramhArdika devA eka brAmhaNa mAtrathI niHsatva thai beze tyAre bIjA pakSapAta rahita devAnA zaraNe javAnuM amAre rahe ke nahi ? pakSatAtI devAne ame dUrathIja namaskAra karavAnA ? iti brAmhaNeAnI sattAnA saMbadhe pharIthI kalame cArane vicAra (1) purANu sAMbhaLanArane yame paNa pUjIne bramhaleAkamAM puhacata karyA, ziva pu. / (2) AgaLa pAchaLanI daza peDhIne tAranAra purANika gurU, ziva. pu. (3) mRtakaputrane lai janAra yama, brAmhaNanA zApathI niHputrIce thayA. ziva. pu. / (4) brAmhaNeAnA namaskArathI sUryanA prakAza ane tenA krodhathI jagata bhasma, anuzAsana pa. / ema phrIthI brAmhaNAnI sattAnA saMbaMdhe kalameA cArane vicAra. khaDa. Aje prakaraNa 10 muM. // kalama 10 thI Azcaka janaka purANakAronI vAtA. prakaraNa 11 muM (1 ) sUryanI strI gheADI thai, sUryAM gheADA thaI pAchaLa gayA. ( za. 69 thI 71 pR. 10 su') bhAgavata ane mArkaNDeya, " sUryanI strIe-chAyArUpa srIne gharamAM rAkhI pAte gheADI banIne vanamAM gai. zuM A saMbhavita che ? (69) * jayAre sUryane khabara paDI ke mArI strI gheADI thai gai che tethI pAte gheADA thai gayA. zuM A saMbhavita che ? jo saMbhavita hAya te paurANikAnA gharamAM te vakhate zAne prakAza thayA haze ? (70) For Personal & Private Use Only Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. jANI ne asatya lakhavAvALA. jo puna : teja ghaDA thI azvinI kumAranI utpatti thavI zuM saMbhavita che? (71). mAkaDeya purANa adhyAya 75 ma. patra 19 mAM (ma. mI. pR. 95) sUryanI strI-dhanuM rUpa dharIne tapasyA karavAne gaI. sUryo-ghaDAnuM rUpa dharIne bhegA karavAnI IcchA karI. ghoe parapurUSa jANI mukha sAruM karyuM. eTale mukhathI traNa putro pedA thayA. temane eka cheDe cale, hAthamAM DhAla-taravAra tathA bANutUNa sAthe jana." pahelAnA be azvina kumAre vedamUlaka TharAvavA nA zruti mAM dAkhala karI arthamAM bheda paDatAM cakAcA nAsikathI utpanna artha karyo. : A mArkaDeye trine hathIyAra baMdha vache. enI seMkaDe zruttio vedamAM pAchaLathI dAkhala thaelI najare paDe che. *'4'17 (5) satyadhatinuM vIrya, tenA sarathI be bhAga, jenAM kepa-kRpI. - viSNupurANa aMza. 4. adhyAya. 19 me. patra. 37 muM. :( ma. mI. 170 ) "apasarAone jovAthI satyadhatinuM vIrya nIkaLIne eka sarakhA upara paDavAthI tenA be bhAga thaI gayA. tethI eka tarapha kare ane bIjI tarapha chokarI pedA thaI gayAM. tyAM zIkAra karavAne AvelA zatadhanuM rAjane dayA utpanna thavAthI te bannene potAnA gharamAM laI jaIne-"kRpa, ane kRpI" nAma rAkhyuM je kRpI hatI te droNAcAryanI strI thaI. teNIe azvasthAmA nAmano putra pedA karyo. ItyAdi " sajajane? pusaNakAroe-brahmAdika denA mATe temaja moTA moTA kavionA saMbaMdhe taddana ayogya ane anucita vAte je lakhIne batAvI che te ApaNAthI kabula rAkhI zakAya tevI che? amArA vicAra pramANe te jarUra kaI cAlatA satya dharmathI viparIta thaIne keTaluMka kalpita ubhuM karyuM hoya ema lAge che. Age te vAcakenA dhyAnamAM Ave te kharUM. ' (6) draupadIe eka vara mAgyo. mahAdeve pAMca ApyA. mahAbhArata, | (. 393 pR. 57), draupadIe mahAdevajI pAse eka pati mAga chatAM paMcapatinuM varadAna ApyuM bhagavAna keTalA udAra" brahmAdika traNe deve Apasa ApasamAM te ghaNuM For Personal & Private Use Only Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 tattvatrI-mImAMsA khaMDa 2 nakhate laDayA. ane deva daityone laDAvI mAryA. ane jageza jApara vara ApavAmAM keTalA badhA udAra thaI paDayA. AvA lekhamAM satyapaNu kace ThekANethI zedhavuM. ( 7 ) purUSanI strI anI, pAchI teja srI, purUSa. bhAgavata. ( za. 72-73 mI ) " vavaravata manunI ilA nAme kanyA, strI maTI purUSa thai gaI. zu suSTi niyama virUddha thai zake ? ke jenuM pAchaLathI--sudra* nAma rAkhavAmAM AvyuM hatu. (72) punaH sudramnane purUSa maTI srI thai javuM. zu' sRSTi krama virUddha nathI ? ( 73 ) (8) kAmanA peTamAM pezI kAkabhuzuMDe jagata joyu. rAmAyaNa ( mAlakAMDa ) (za. 15 rR. 14 "L zuM kAgabhusuMDanuM rAmacaMdranA peTamAM pesIne saMpUrNa talAka leAkAntara jovA ane ghaNA dIna praya''ta peTamAMja bhramaNa karavuM. zuM saMbhavita che ke ? " A kAkabhuMDanI kathA ameAe rAmane itihAsa lakhatAM keTalAka vistArathI ApelI che te juvA ane vicAra karA ke jethI satyAsatyanI khabara paDe. (9) brahmAnI ike teramI (71) peDhIe sama. za. 19 mI. rR. 3 jyAre vAlmIkI zamAyaNanA ayeAdhyA kAMDanA lekhAnusAra-rAmacaMdra brahmAnI iketeramI peDhIe che. te paurANIo dayA karIne khatAvaze ke rAmacaMdra kayA tretAmAM thayA ? ane jyArathI sRSTi thaI tyArathI AThame manvaMtara hAla che ke jemAM Asare 500 vAra tretAyuga AvI cukyA tA kayA tretAmAM rAmacaMdra thayA ? 97 (10) parazurAmAvatAre mAtAne mArI te dhama ke adhama ? rAmAyaNu, mAlakAMDa ( za, 18 mI. rR. 3) " parazurAmAvatAre peAtAnI mAtAne mArI nAMkhI. A dhama ke adhama je AvAM kAma kare te zuM izvara kahI zakAya ? " A parazurAma ane rAma e anne avatAre ekaja viSNunA sAthamAM thaelA che chatAM eka ekane joi mUDha jevA manI oLakhI zakayA nahi e keTalu badhu Azcaya ? eTaluja nahi paNa eka ekane mAravA taiyAra thai gayA A lekha amArI khAsa vicAravA jevA che te joi satyAsatyanA vicAra karavAnI bhalAmaNa karU chuM. For Personal & Private Use Only Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. satya vastune anya rUpamAM lakhavAvALA. 43 | iti-(1) strI ghava, sUrya ghaDA thaI pAchaLa vanamAM gayA tyAM be azvinI kumAranI utpatti, bhAgavatemArkaMDeye ghoDA zenA mukhanA melApathI traNa putro temAM eka hathI Ara baMdha ghoDesvAra. 1 (2) gurUnI strI sAthe-caMdra karela bhega, putra thatAM bannemAM jhagha (3) gautamanI strI sAthe IMdra karele bhega, rAmAyaNa ba (4) pRthvIrUpI gAyanuM traNa jaNe traNa vakhate dehana karyuM. bhAga 1 (5) satyavRtinuM vIca, tenA sarathI be bhAga, tenA kapa, kRpI,viSNu pu* (6) draupadIe eka vara mAge, mahAdeve pAMca ApyA, bhArata ne (7) strIne purUSa thayA pachI te ja strI thaI, bhAga - (8) rAmanA peTamAM pesI kAkabhuzuDe jagata joyuM. rAmAyaNa vagara (9) brahmAnI 71 mI peDhIe rAma thayA, rAmAyaNa vyA (10) parazurAme mAtAne mArI te dharma ke adharma? rAmA ) ema Azcaryajanaka purANakAronI daza kalamanA vicAranuM-khaMDa bIje prakaraNa. 11 muM. mA prakaraNa 12 muM. (11) Idrane mAravA pRthunA putrane atrinI AjJA. . zaMkAkeSa. zaMkA. 445. pR. 70 muM (bhAgavata) "atri RSie iMdra (ke je devatAone sajA manAya che te)ne mArI nAkhavA pRthunA putrane AjJA karI zuM A satya che ?" (12) eka tuMbaDIthI sATha hajAra putro pedA thayA. rAmAyaNa ane bhAgavata-(zaM 37 pR. 1 luM) eka tuMbaDIthI sATha hajAra putranuM pedA thavuM. zuM saMbhavita thaI zake che? For Personal & Private Use Only Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtrayI mImAMsA. ' khaMDa 2 (13) vaLI-kAzyapanI dIkarIothI-hAthI ghaDAdi pedA thayA. rAmAyaNa ane bhAgavatamAM juvo- (.41 mI. pR. 6 mAM.) kAzyapanI dIkarIothI- hAthI, ghoDA, uMTa, vAgha, garUDa, pazu, pakSI, sApa, vRkSa, pula, phala, utpana thayAM. zuM saMbhava che?" (14) vaLI juo-gAyanuM dahana karatAM hAthI, gheDA, makAnAdika nikaLyA-nRsiMhapurANa. adhyAya. 46 me. ( za 369 pR. 54) eka munie pitAnI gAyane dehI te temAMthI vividha prakAranA hAthIo, ghoDAonA rahevAnAM ane manuSyanA rahevAnAM makAna, rAjAone gya bahu jAtanAM-vanaAdi nIkaLyAM zuM saMbhavita che ke ? " (15) vaLI juvo-mahAdeve ajanInA kAnamAM vIrya pukayuM. hanumAna pedA thayA-bhagavata (za. 91. pR. 13). "mahAdeve aMjanInA kAnamAM vIryanuM puMkavuM ane tethI hanuMmAnanuM peidA thavuM. zuM AvI philasuphI paNa mahAdeva jANatA hatA ke? (16) vaLI juve. putranuM balidAna na ApavAthI harizcaMdra jalAderI thayA-bhAgavata-(saM. 64. pR. 10) harizcaMdra prathama putranuM balIdAna ApavAnuM kaheluM punaH balIdAna na ApavAthI jaladarathI grasIta thavuM. zuM saMbhavIta che ke ? . (17) vaLI juve jamInanA ghaDAmAMthI sItAjI nIkaLyAM. rAmAyaNa (zaM. 32 pR. 5) : A che pRthvIne kheDatAM tenI aMdara eka ghaDAmAMthI sItAjInuM nIkaLavuM zuM mAnavA lAyaka che ? For Personal & Private Use Only Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 12 muM. ughApATA baMdhAvanArA purANakAro. (18) vaLI juva-pArvatI-pahADathI pedA thayAM. bhAgavata-(ze. 31 pR. 5) "pArvatIjInuM pahADathI pedA thavuM zuM saMbhavita che?" (19) vaLI jue-nAradathI 60 putra thayA. bhAgavata-(za, 46 pR. 7) nAradanuM svarUpamAM pharI javuM ane te pachI temane 60 putra pedA thavA zuM A vAta saMbhavita che?" (20) vaLI juo-yamarAjAthI talanI utpatti, AryonA tahevArane ItihAsa pR. 518 mAM-"talanI utpattine saMbaMdhI eka kathA che te uparathI te yamarAjAnI tapazcaryAne lIdhe pedA thayA evuM dekhAya che tethIja yama prItyarthe badhA kAryamAM zreSTha gaNavAmAM Ave che." (21) vaLI juo-purANanA astitvamAM kharA dharmane lepa eja graMthakAra pR. 432 mAM lakhe che ke - - "paurANika kALamAM aneka dharma graMtha astitvamAM AvyA, tenuM pari. NAma e AvyuM ke lokomAM kharA jJAnane lepa thayA ane svAthI lekee tIrtha mahAmya, kSetra mahAmya, dharma vidhi, upapurANAtmaka kathAo vagere utpanna karIne lokone adhama dazAmAM lAvI mukathA." AmAM thaDe vicAra-khare dharma eka bAju upara taTastharUpe vidyamAna che. naSTa nathI thayo. tene nirNaya karavAvALA sujJa paMDite sAmAnyarUpe prakAzamAM sukI rahyA che. alpo samajI zakatA nathI svachaMdI svAthI leko jevA jANavA chatAM DhAMkapacheDe karI rahyA che. temanA karmanI vicitratA sivAya bIje ze vicAra kare? tethI paNa halakA vicAranA nAstika jevA satyadharmane phraSita karavAne prayatna karI rahyA che. jenA karmanI gati ghaNA prakAranI hoya che. For Personal & Private Use Only Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 tattvatrayImImAMsA. - khaMDa 2 (22) samudranuM maMthana karatAM pAMcamI vAre caMdra nIkaLe. nRsiMhapurANa (zaM. 368 pR. 24) samudranuM pAMcamI vAra maMthana karyuM tyAre caMdramA nIkaLe zuM A satya che? je satya hoya te pAMca vAra maMthana karatAM sudhI pRthvI upara caMdra na hete? paurANio samudra maMthananA saMvata ane tithi vAra batAvaze ke ?" (23) vaLI juve rathanA paIDAthI samudra-bhAgavata (saM. 2 pR. 1) "rAjA priyavratanA rathanA paiDAthI samudranuM banavuM. zuM saMbhavita che ?" . (24) vaLI juo-hanumAna sUryane gaLI gaye-rAmAyaNa (za. 11. pR. 2) "hanumAnanuM sUryane gaLI javuM kadI yukta thaze ke ?" Iti (11) Idrane mAravA pRthunA putrane atrinI AjJA, bhAga (12) eka tuMbaDIthI 60 hajAra putro pedA thayA, bhAga. rAmAyaNa - (13) kAzyapanI dIkarIothI-hAthI, ghoDAdi pedA thayA, bhAga. rAmA vA (14) gAyanuM dahana karatAM, hAthI, ghoDA, makAnAdi pedA thayA, nRsiMha purA (15) mahAdeve aMjanInA kAnamAM vIrya kuMkayuM-hanumAna pedA thayA, bhAga kA (16) putranuM balidAna na ApavAthI harizcaMdra jalAderI thayA. bhAga (17) jamInanA ghaDAmAMthI sItAjI nIkaLyAM, rAma na (18) pArvatI pahADathI pedA thayA, bhAga 1 (19) nAradane 60 putra pedA thayA bhAga 1 (20) yamarAjAthI talanI utpatti. (21) purANanI astitvamAM kharA dharmane lepa, e be AryonA A tahevAro (22) samudranuM maMthana karatAM pAMcamIvAre caMdramAM nIkaLe nRsiMhapu nA (23) rathanA paiThAne samudra, bhAga 1 (24) hanumAna sUryane galI gaye, rAma na For Personal & Private Use Only Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM. dharmanA bahAne kapita kahevAmAM kuzalatA, 47. ema Azcaryajanaka kalama 11 thI 24nA vicAravALuM khaMDa bIje prakaraNa 12 muM nA prakaraNa 13 muM. (1) vedanI AjJA teja dharma bAkI adharma. bhAgavata. skaMdha 6 ThTho. adhyAya 1 le. (saM. 471. pR. 76 ) je karavAne vede AjJA karelI che te dharma ane je karavAnI vede manAI karelI che te adharma." AmAM vicAsvAnuM ke-je karavAnI vede AjJA karI che te dharma, ema ekAnta na kahI zakAya ? kAraNa A cAlatA vedemAM prAye ghaNe ThekANe pazughAtane upadeza thaele che. te dharma svarUpane che ema badhI dunIyAe aMgIkAra kare nathI. je veda dharma ekAnta satya rUpane hetane vaidika kriyA kAMDane eka ThekANe dAkhI mukavAnI jarUra na paDatI? te sivAya vidika dharmanAja upaniSadakAre te hiMsA dharmane anAdara sUcavI Atmika dhamanI vAta paNa na karatA? mATe eTaluM ja kahevAnI jarUra hatI ke je kArya karavAthI svaparanA AtmAne vikAza thAya te ja khare dharma che bAkIne adhama che ane svAthI lekenA prapaMca che. te sivAya vadhAre na kahI zakAya. (2) dharmanA mATe purANe ke adharmanA mATe? masyapurANa. adhyAya. ra38 mAM ju - "devatAone prasanna karavA pazuonI hiMsA karavAnuM varNana vistArathI kareluM che." vaLI AgaLa-masya. puadhyAya. 260mAM-"gharanI vAstuka karAvatAM paNa balimAM-mAMsa, rUdhirane caDhAvavAnuM te egya tarIke batAveluM che." A badhA lekhono sAra e jaNAya che ke-bhuA bhUta batAve, jethI graha pIDA batAve, vaidya kapha pitta prakopa batAve. tevI rIte mAMsanA lAlacuo pazune hemavAnuM batAvatA hoya. kadAca nIca devatAo nIca kArya dekhIne potAnuM rAjIpaNuM batAvatA hoya paNa tethI siddhI zI? paNa uttama purUSathI AvA niMdya kArya thaI zake nahi ane te AvA niMdya kAryamAM sammati paNa ApI zake nahi. ema amAruM mAnavuM thAya che. For Personal & Private Use Only Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 : tatvanayamImAMsA. khaMDa 2 : : (3) devone yurANa kathAthI saMte, te yAthI nathI. zivapurANa dharmasahiMtA, adhyAya. 22 ma. le. pa5 thI 61. (ma. mI pR. 65 ) "devatAo-bali, puSpanI pujA yukta purANAdika pustakanA vAMcanathI jevI rIte saMteSa pAme che tevI rIte nATakanA jevA yAthI saMteSa pAmatA nathI. mATe viSNunA ke zivanA maMdiramAM athavA sUryanA maMdiramAM je purANanI kathA vaMcAve che te sarva kAmanAone prApta thaI pachI sUrya lekane bhedI brahmalokamAM jAya che. tyAM seMkaDo kalpataka rahI pachI bhUtaLamAM AvI. rAjA thAya che ane hajAre azvamegha yajJathI je phaLa maLe che teTaluM ja phaLa-mahAbhArata, aDhAra purANa, viSayanA saMthAne vaMcAvavAthI meLave che. mATe game te prakArathI paNa purANAdika graMthane vaMcAvavAja kemake te purANAdikanA graMthane vaMcAvavAthI jekeTalI: prItI mahAdevajIne ane devatAone thAya che teTalI prIti bIjI ke IpaNa vastuthI thatI nathI. mATe purANAdikanI kathA avazya vaMcAvavI. ItyAdi." AmAM mArA be bela--nATakIyAnA tamAsA jevA yajJo che tyAre purAmAM kayA prakAranI vizeSatA? temAMnuM lakhANa jotAM-kAmadevasvarUpa nATakIyAe brahmA, viSNu ane mahAdeva e traNe devene nacAvI dunIyAnI sAmAnya nItimAM paNa rahevA dIdhA nathI te purANanA sAMbhaLavAthI, sUryalaka bhedI brahmaleka sudhI kevI rIte puhacavAnA? vaLI tyAM seMkaDe kalpa rahIne pachI bhUtalamAM rAjA thavAnA te jANavAnuM jJAna nate brahmadikamAM hatuM temaja na te lekhane thaeluM jaNAya che. jethI A lekha lekenA kalyANa mATe thaele heya ema jaNAtuM nathI mATe mATe vicAra karIne juve. . Iiti- (1) vedanI AjJA te dharma, bAkane adharma bhAgavate. (2) dharmanA mATe purANo ke adharmanA mATe juve matsya.:(3) devene purANa - kAthI saMte te yogya nathI. ziva pu, ema kalama traNanA vicAranuM-khaMDa. bIje prakaraNa 13 muM - prakaraNa 14 muM. (1) vaLI juo -bhakiAnI sevA karavA nadIe AvI. bhAgavata mahAmya. (zaM-380. pR. 5) . . . For Personal & Private Use Only Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaNuM 14 muM. taddana asatyanA lakhanArA purANakArI. 49 bhakita nAmanI strI kahe che ke-yamunA, gaMgA Adi nadIe strIrUpa dharIne mArI ta DenAtamAM AvI zuM saMbhavita che ? " 61 ( 2 ) vaLI jue----bhAgavata na sAMbhaLe te caDALa, bhAgavata mahAtmya, ( za-385 mI. rR. 5 ) manuSyanA janma lai je bhAgavata na sAMbhaLe tene cAMDALa samajave ' joIe. " ( 4 ) vaLI jIe----bhakita jJAnAdika nAcyAM. bhAgavata mahAtmya ( za. 420 thI rR. 63 ) 46 " bhakti, jJAna ane vairAgya e traNe nAnI peThe nAcavA lAgyAM " khuba karI ! bhakita, jJAna ane vairAgyanAM pazu zarIra che ke ? amArA paurANi sAkSAt izvarane nacAve te bhakti vagerene nacAve temAM zuM vizeSa ! ane pachI amArA bheALA bhAione AMgaLInA TeravA upara nacAve temAM zuM Azcaya che? ' Ara bha (4) vaLI jIe-pApIo krodhIe saptAhathI pavitra. bhAgavata mahAtmya ( za. 408 mI. rR. 62) " je mANase sadA pApa karanArA, sadA durAcAramAM lAgelA, kumAge janArA, krodharUpa agnithI baLelA, kuTila ane kAmI hoya tee paNa kaliyugamAM sasAharUpI yajJathI pavitra thAya che. " A satya che ke ? jyAre bhAgavatanI kathA zravaNuthI dareka jAtanAM pApa maTIne mAkSa paNa maLe che. tA pApa karavAM ne bhAgavata sAMbhaLavu ! khasa beDo pAra ! zu AvAM vAkaya pApakama karavAne uttejana nathI ApatAM ke ? " zu (5) bhAgavatanI kathAne Arabha kRSNanA gayA pachI. za, 421 mI. pR. 63 mu', bhAgavata mahAtmya " bhAgavatanI kathA pahelavenI zukadeve parIkSitane kahI ane te kathAnA x zrI kRSNanA padhArI gayA pachI kaliyugamAM trIza karatAM kaMika vadhAre For Personal & Private Use Only Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 wwwww varSa thayAM hatAM tyAre bhAdaravA mAsanI nAmathI zukadevajIe kathAne AraMbha karyo hate. ItyAdi. (6) yavanenI caDhAI pachInuM bhAgavata kRSNa vakhate kyAMthI ? zaM-378 mI. pR. pa5 mAM bhAgavata skaMdha adhyAya 1 le. bleka 36 me AzramA yavanaruddhA stIrthAni saritastathA / devatAyatanAnyatra duSTainaSTAni bhUriza: // 36 // bhAvArtha-duSTa yavanoe Azrame, tIrtho, nadIo te pitAnA kabaje karyA ane ghaNuM devamaMdirone nAza karyo. A lekhathI yavananI caDhAI pachInuM bhAgavata zukadevanA vakhatamAM kyAMthI ke jethI kathAno prAraMbha thaye ? (7) purANa pachInA veda purANa kathAmAM hAjara zaM. 2pa3 mI | pR. 35 muM. padyapurANu. brahmaNA sarvazAstrANAM purANaM prathamaM smRtam // bhAvArtha-zAstramAM prathama purANa ane pachIthI brahmAe vede utpanna karyA zuM A saMbhavita che?" vaLI zaM, 341 mI. pR.49 muM. padmapurANa. vedAMtAnica vedazca maMtrastaMtrANi saMhitA / dazasaptapurANANi SaTzAstrANi samAyayuH / / arthAtavedAMta, veda, maMtra, taMtra, saMhitA, 17 purANa, 6 zAsa eTalAM bhAgavatanI kathA sAMbhaLavA AvyAM. zuM A sa bhavita che? zuM A lekha hemAdrita anuvarga ciMtAmaNi je lekha nathI ?" (8) zaM. 50 mI. pR. 8 mAM bhAgavata mahAtmya. "bhAgavatanI kathI zravaNa karavA pahADa ane nadIonuM AvavuM zuM saMbhavita che?" Iti-nircA purANane mahimA paNa nirmada (1) bhakitanuM sevA karavA nadio AvI (2) bhAgavata na saMbhaLe te caMDALa ( 3) bha8i For Personal & Private Use Only Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 15 muM. kalimAM nAmathI ja bhagavAna batAvanArA. 51 jJAnAdika nAcyAM. (4) pApIo, kopIo sasAhathI pavitra. (5) kRSNa gayA pachI bhAgavata kathAno AraMbha. (6) yavanonI caDhAI pachInuM bhAgavata.. (7) purANa pachInA vede. padmapu. (8) bhAgavatanuM zravaNa karavA pahADa ane nadIonuM AvavuM sAtamI kalama vinA bAkInI sAta kalama-bhAgavata sahAbhyathI tenA vicAranuM khaMDa bIje prakaraNa 14 muM. 1 kalimAM harinAmathI ja moTuM phaLa ane vidyAnA nAma. bhAgavatAdi. prakaraNa 15 muM. kalama benuM. (1) pUrvakALamAM-gAdikathI je phaLa na maLatuM te kalimAM nAmathI. tulasI rAmAyaNa. Uttara kAMDa. pR. 1202 mAM juve. ___ kRtayuga tretA dvAparahu~ pUjA makha arUyoga / je gati he|i se| kali hari hi nAma te pAvahiM loga // artha-satyayugamAM yoga karavAthI, tretA yugamAM-yajJa karavAthI, ane dvAparamAM pUjA karavAthI je gati thAya che te gatine kaliyugamAM leke kevaLa harinuM nAma levAthI pAme che ?" - kRte yad dhyAyato viSNuH tretAyAM yajato makhaiH dvApare paricaryAyAM kalau tadvArakIrtanAt // (bhAgavate ekAdaze skaMdhe) satyayugAdikamAM-gAdikathI je phaLa maLe te kaliyugamAM kevaLa harinA nAma mAtrathI ja phaLa maLe che. tyAre te ApaNe mATe kaliyugaja meTene? kalimAMte ThagabAjI karavAvALA vadhAre jovAmAM Ave che. te pachI kali kAla eka hari nAma mAtrathI satya yugAdika jeTaluM phaLa ApavAvALe kayA guNa vizeSathI manA haze ? svArtha guNa vizeSathI te ATaluM moTuM phaLa nahi lakhAyuM hoya ? (2) cauda (14) vidyAnAM nAma.) tulasI. rAmAyaNa pa. 15nI TIpamAMthI. For Personal & Private Use Only Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 HH 14 vidyA--purANu 1, nyAya 2, mImAMsA 3, zAstra 4, zikSA 5, 95 6, vyAkaraNa 7, nivRtta 8, chaMda 9, jyAtiSa 10, Rgveda 11, yajurveda 12, sAmaveda 13, ane athavaveda 14, e cauda vidyAe kahevAya che, " sara purANa nyAya mImAMsA dharmazAstrAMga mizritAH / veTAH sthAnAni vidyAnAM dharmaca cartuvA // jo. 63 I ( yAjJavalkaya smRti AcArAdhyAya. le, 63 me.) // iti--kaliyugamAM harinA nAmathIja meATu phaLa maLe. bhAga na coda vidyAnAM nAma cAdava nA khaMDa khIje. prakaraNa 15 mu. da purANA---bhAratathI pachI mAMDAM racAyAM. aMgrejo prakaraNa 16 muM. vidvAnonA matI kalpAelA mahAbhAratanA kA. saMskRta sAhityane itihAsa rR. 364-365-- mahAbhAratanuM mULa svarUpa Asare I. sa. pUrve pAMcamA zatakamAM upanna thayu' evuM kadAca ApaNe mAnI laie te te khetu kahevAze nahi. mahAbhAratanA graMtha kAi svarUpamAM paNa astitva dharAvatA hoya tenA mATe jInAmAM jInuM pramANa ApaNane AvAyana gRhma sUtramAMthI maLI Ave che. e gRhya sUtramAM-bhArata ane mahAbhArata viSe kathana karavAmAM AvyuM che. e uparathI paNa i. sa. pUrve pAMcamA zatakamAM e graMthanI utpatti thayAnA anumAnane Teke maLe che. 66 e uparAMta hiMdu leAkeAnAM maMdire temaja buddhanA avazeSa yAM sAca rAkhavAmAM Ave che. te DuMgarA viSe paNa emAM kathana karavAmAM AvyuM che. A pramANe mULa kAvyamAM kaMika vistAra i. sa. pUrve 300 vaSa pachA ane izvIsa nanI zarUAtanA arasAmAM thaye hAvA joie evuM mAluma paDe che. For Personal & Private Use Only Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 16 muM. sarvajJono itihAsa udhe chatto bhAratAdikamAM. 53 pR. 365. nIcenI TIpamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-" mahAbhAratanA racanAranuM nAma "vyAsa " evuM nAma paDayuM tenuM kAraNa evuM jaNAvavAmAM Ave che ke eNe vedanI vyavasthA karI (verA vicAra) mahAbhAratanI eNe vyavasthA karI evuM koIpaNa ThekANe kahevAmAM AvyuM nathI. . pR. 379 thI-" purANo ApaNane jANItAM che. te te saghaLAM ekaMdare mahAbhAratathI mAMDAM racAelAM che. temAM je prAcIna samayanI vArtAo ApavAmAM AvI che te ghaNIkharI mahAbhAratamAMthIja lIdhelI che te paNa e graMthamAM jene ApaNe prAcIna kahIe evuM paNa ghaNuM che. ane mahAbhArata athavA manu smRtinAja leko mahAbhArata athavA manusmRtimAMthIja levAelA che ema mAnI levuM e zakaya nathI. junI smRtio ane vedanI sAthe e graMthane ghaNe saMbaMdha che. ane e ja varganA vizeSa prAcIna graMthomAMthI enI utpatti thaI heya e paNa banavA joga che. ( purANane je khAsa viSaya te jyAM AgaLa ApavAmAM AvyuM hoya che tyAM AgaLa judAM judAM purANonI vacce eTaluM sarakhApaNuM jovAmAM Ave che- ghaNIvAra te pAnAnAM pAnAM sudhI zabda zabda tenA teja jovAmAM Ave che. e sarvanI utpatti vadhAre prAcIna evA koI eka ja saMgrahamAMthI thaI. haze evA anumAna upara AvyA vagara ApaNAthI rahevAtuM nathI. AmAM mArA vicAro-I. sa. pUrve pAMcamA saikAnuM mahAbhArata che. jainonA sarva pahelAnA bAju para rAkhIe paNa 8 mA saikAnA pUrvenA pAzvanAtha to siddhaja che. temanA pachInuM ja mahAbhArata che. jemAM itihAsanuM nAma nIzANu nathI to pachI mahAbhAratamAM kayA jJAnIthI meLavyo? ane vedomAM kaI kaI bAbata nAma mAtrathI che te pAchalatho ja dAkhala karavAmAM AvI che. udAharaNamAM jU brahmA ThAma ThekANA vinAnA vedamAM AdithI te aMta sudhImAM badhI dUniyAnA ziromaNi tarIke dAkhala karI dIdhA che. te sivAya bIjI seMkaDe bAbate vedamAM pAchalathI dAkhala karI dIdhelI che. A viSayamAM ju maNilAlabhAIne lekha-yajJapurUSa naja deva kalyA. ane prajApati badhAnA mokhare AvI ubhe ItyAdi. | Iti-purANo-mahAbhAratathI mAMDAM racAyAM-aMgrejonA matathI. khaMDa. bIje prakaraNa 16 muM. te For Personal & Private Use Only Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 tavatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vizvAmitre navuM varga banAkhyuM rAmA. svarge jate nahuSa agatyanA zApathI ajagara. prakaraNa 17 muM. kalama banuM. (1) devee vAraMvAra sRSTi racI, varganI beTa vizvAmitre purI. tulasI rAmAyaNa adhyA kAMDa pR. 564 nI TIpamAMthI-- trizaMku rAjAne IcchA thaI ke-sadeha svargamAM jAuM. e yajJa karavAnI IrachA vaziSTajIne jaNAvatAM temane nA pADI. pachI vaziSThanA putro pAse gayo temane gurUnA vacanane avizvAsI jANI caMDAla thaI javAne zApa Ape pachI trizaMku vizvAmitranI pAse gayo. vizvAmitre vaziSThanA dveSathI te yajJa karavAno AraMbha karyo. e yajJamAM devatAo bhAga levA nahi AvatAM vizvAmitre tapobaLathI trizaMkune sadeha svargamAM mokalI dIdho paNa devatAoe tene dhakelIne tyAMthI uMdhe mAthe pheMkI dIdhe. vizvAmitre navuM svarga banAvIne temAM rAkhyo. (vAlmIkIya rAmAyaNa bAlakAMDamAMthI lIdhele utAre) A kathAmAM tapAsavAnuM ke-trizuMkanA ya karanAra vizvAmitra jo gAlavamuninI pAsethI chaso ghoDAnI sAthe eka kanyA gurU dakSiNAmAM lenAra hoya te vicAravAnuM ke brahmacaryano bhaMga karI katdha ke dveSa dhAraNa karanArA muniemAM navuM svarga banAvavAnI zakita hoya kharI ke ? banAvIne te navuM svarga kaye ThekANe goThavyuM? trizaMkune tyAM rAkhe te ekalAne ke bIjAonI sAthe ? tene rahevAnI avadhi karI ApI ke sadAne mATe rAkhe? je A badhI vyavasthA pUrvaka trizaMkune rAkhyo hoya tyAre te brahmAdi dethI paNa vizvAmitrane dara ocho na gaNAya ? jevI rIte A dunIyAnI utpatti karavAnI sattA dharAvanAra aneka deva jAheramAM mukAyA che. temAM je ekaja sAce TharAvIne Apo tyAreja vizvAmitre svarga banAvyuM sAcu manAya nahi te juThamAM eka vadhArAnuM jUTha ja che. anAdikALanA pravAhathI cAlatI AvelI A dunIyAnI utpatti karavAne dAvo karanArA keTalA badhA deve thayA? AmAMne ke sAco mAnava ? ekAMtamAM besI jarA vicAra karIne batAvo. A trizaMkunA mATe evuM paNa lakhavAmAM AvyuM che ke jyAre devataoe svargamAMthI dhakakelI mukaye tyAre adhavaca laTako ane tenA nAkamAMthI karmanAzA nadi vahI." For Personal & Private Use Only Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 17-18 muM sarvano itihAsa udhe chatto bhAratAdikyAM. papa A lekhake kyA divyajJAnathI joIne lakhyuM haze? nnnnnn - - (2) svargamAM jato "nahuSa, RSinA zApathI ajagara thaI paDe. tulasI rAmAyaNa ayodhyA kAMDa, pR. 428. (mahAbhArata-vanaparvatamAMthI) koI samaye Idra brahmahatyAnA DarathI chupI jatAM meTA puNyathI nahuSa" rAjA IMdra thayA hatA. nahuSe IMdrANIne bhegA karavAnI IcchA karI tyAre IMdrANIe haTha pakaDIne kahyuM ke je brAhmaNoe upADelI pAlakhI para besIne Avo to huM tamArI strI thAuM. rAjAe RSione bolAvI pAlakhImAM lagAvI temAM pote besIne cAlyA ne cAlatAM zIvratAnA vAste agatyanA mAthAmAM paga mAryo tethI agatye zApa dIdho ke " tuM ajagara thaIne pRthvI para paDa." AthI nahuSa ajagara thaIne paDo." - AmAM paNa thoDuM vicArIe-Idra thayA pachI "nahaSe IdrANInI IcchA karI, IMdrANunA haThathI pAchA pRthvI para AvyA, te te IdranA svarUpe ke nahuSanA svarUpathI? kheraSione bolAvI pAlakhI upaDAvI temAM besIne pAchA svargamAM cAlyA. IdranuM svarga, upara manAyuM che ke nIce? upara hoya te pAlakhI upAdha mArga vinA RSio kevI rIte cAlyA ? kadAca mAnIe ke potAnA tapobaLanI zakitathI cAlyA. je tapobaLanI zakita hata nahuSanA bhAraja zA hatA ke trASionI pAsethI potAnI pAlakhI upaDAvI zakatA ? je nahuSa maraNa pAmI Idra thayA pachI pRthvI upara AvyA mAnIe to denA bAMdhelA AyuSyamAM keIthI pheraphAra thaI zakato nathI pachI agatya RSinA zApathI ajagara thavAnI vAtaja kayAM rahI? mATe A lekha jJAnI purUSathI lakhAelo nathI tema vAta paNa satyarUpanI nathI. vicArI juve amArA A vicAre, tame paNa samajaze. Iti-vizvAmitre navuM svarga banAvyuM. rAmA vA svarge jato nahuSa rAjA agatya muninA zApathI ajagara thaI pRthvI para paDaye. khaMDa. bIje. prakaraNa 17 muM. te - lekenA kalyANa mATe nahi paNa dAsa banAvavA graMtha racanA. aMgreje. For Personal & Private Use Only Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pada tattvatrayI mImAMsA. prakaraNa 18 muM. graMtha racavAmAM brAhmaNeAne svArtha sAdhavAnA Arepa. saMskRta sAhityane itihAsa. pR. 335 thI. sUtre vaDe niyatrita thatA dharma vidhie tathA rItarivAjonA meTA samUha tarapha ApaNe pAchA pharIne draSTi karIe chIe teA ravAbhAvika rIte ApaNane evu mAnavAnI lAlaca thai AvyA vagara rahetI nathI ke--hiMdu lekenI buddhine dAsatvamAM ANavAne mATe ane dharmAMnA viSayamAM teo hamezA evIne evI dAsatvanIja sthitimAM rahe, eTalA mATe kai paNa udyAga vagaranA vipralekaeja jANI joine e saghaLuM kAma karelu che. paNa dinapratidina je zeAdhakhoLe thatI jAya che tene pariNAme have jaNAvavA mAMDayuM che ke vipronuM ja jemAM vizeSa kAma evA brAhmaNu vidhionA paNu mUla AdhAra te leAkamAM pracAra thaelA dha vidhio uparaja hatA. jo ema na DAyatA hiMdustananA leAkeA upara brAhmaNa dhanI ATalI sattA kevI rIte sthApita thai ane te atyAra sudhI kevI rIte TakI rahI te samajavuM muzkela thai paDe. je vidhie pahelethIja astittvamAM hatI tene vadhAre vistRta tathA suvyavasthita karavAmAMja brAhmaNeAnI sa zaktine kharekhara upayega thayA hatA ane teoe je kAma mAthe lIdhuM temAM, niHsa Mzaya khIje kai paNa sthaLe kadI nathI jovAmAM AvyA evA vaya teoe prApta kIdhe khaMDa 2 AmAM mArA be khela-jainonA zrI RSabhadeva tIrthaM kara pahelA, temanA putra bharata cakravatI pahelA, jemanA nAmathI A bharata bhAratanA nAmathI prasiddha thayuM. temane A brAhmaNa varga upadezanA mATe sthApele. temanA saMtAnanI paraMparA tI kareAnA zuddha tattvAne upadeza karatI ane rAjA prajAthI peAtAnI AjIvikA meLavatI. A prathA jainonA navamA dazamA tIrthaMkara sudhI cAlatI rahI. pachInA tIrthaMkaronA samayamAM te sthiti palaTai ( A ThekANe 11 mA tIrthaMkarathI te Aja sudhIne jIvA amAre! lekha) keTalArkA vAnA vazathI satyaniSThA cheDatA gayA. pahena pAThana karAvatA, rAjA prajAne vyavahAra puratuM paThana karAvI peAtAnA tAbAmAM rAkhavA puratakAnI racanA karI svArthInA pATA aMdhAvatA. * pachIthI thatA zIkAra khelave e rAjAnA dharma che. A zIkAra dharma AtmAnA kalyANa mATe upaye!gI thAya khare! ke ? kaheze ke na thAya tyAre eja uMdhA pATA. For Personal & Private Use Only Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 19mu buddha vakhate nai ikAma raceluM sAhitya 57 AvelA sarvajJa purUSAnA ke anya sarvAMganA upadezanA khANa thai ajANavAne UMdhuM Rtu bharavI pAtAnA tAbamAM karI letA. kahevata che ke- jene meTe pakSa tenI chata " eTale te svAsthya brAhmaNeAja phAvatA, ane te pramANe cAlatu AveluM Aje paNa ApaNe joi rahyA chIe. kharU tenAM aMgreothI prakAzamAM vadhAro thatAM Avye ema satyazIla paktA paNa mAMgI che ThekANe ATaluM kahevu vadhAre puratu nahi gaNAya ? ' 1 iti--brAhmaNAe leAkAne dAsa banAvavA graMtha racyA. khaDa. khIje, prakaraNa 18 mu. 5 PHIM HE nghe vaidika ane bauddha sAhityanA kSaNamAM AtmAnA janmAMtaranuM sUcana nathI. agrejo prakaraNa 19 muM. kalama enu, (1 ) vaidika ane qhuddha sAhityanA sabae pAzcAtmAnA nirNaya sauMskRta sAhityanA prastAvika, pR. 12 mAM evu jaNAvavAmAM Avyu *__*]h Za che ke "" * 43 vadhAre pharI hiMdustAnamAM vaidika yuganA prAraMbhanu sAhitya ane bauddha dharmanA samayanuM sAhitya e enI vacce vadhAre phera che ema bhAgyeja gaNAze. " || -- vicAravAnuM jo ke A vAtamAM matta bhedo ghaNA, paNa jaNAvavAnuM e che ke--vaidika ane bauddha sAhityamAM utarelA vidvAnA moddhanA sAhityane vaLagI vicAra kare che paNa pAchaLathI je vidvAneA jainonA sAmAM jyAre utaryA che te bauddha karatAM jainonA sAhityane ghaNA pUrvakALanuja batAve che. eTaluM ja e cAvAne uparanA phakarA TAMkI batAvyuM che ke / / b. dhyAna ouse is as mens. nathI sUkAmAM >> *>j[ k> kha ***!! TUMkI bAra vacce ja huM ( 2) jaina auddhanA spazathI vaidikamAM meDhI garabaDa. ' For Personal & Private Use Only hiMdustAnanA devA-pR. 27mAM vesara mAnI ara thIlI asahelI agatyanI khAkhatA upara ghaNu vicAra karIne evA sAra upara mAnya ni mAMtaranA siddhAMta sa MbaMdhI mAMNa mana vedanA suktamAM AtmAnA 8 Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 . tavatrI--mImAMw. karayuM jaNAtuM nathI A siddhAMta pAchaLanA kALanA hiMdunA dharmanuM prasiddha lakSaNa che. . . . . | AmAM mArA vicAra-jemAM atmiAnA janmAMtarane siddhAMta sarvajJAthI pragaTa thatA ane temaNe zAsana cAlatuM tyAM sudhI te cAlate temanA zAsananA abhAvamAM naSTa bhraSTa jevo thaI jato ane e viSaya anAdi kALathI cAlate Avele manAve che. jenonA chelA tIrthakara zrI mahAvIra sarvajJa bhagavAnane kathana karele AtmAnA janmAMtarane siddhAMta aMDita ane abAdhika AkhI dunIyAne cakita kare te hAlamAM vidyamAna che. jaina baddhanI jAgRtinA samayamAM krikee jainomAMthI caNa karI te AtmAnA janmAMtaranA viSayane upaniSadAdikamAM truTaka phuTaka rUpe zeThavavA mAMDyA tethI AtmAnA janmAMtarane siddhAMta pAchalanA hiMdu dharmanA lakSaNa rUpe gaNAye kharo parantu e siddhAMtanI gaMgAnA pravAhamuM mULa kayAM che e vicAravAnI khAsa bhalAmaNa karuM chuM. jaina graMthonA abhyAsaka paMDitee pitAnA vicAre pragaTa karyA che ane te chapAIne bahAra paNa pI gayAM che te sivAya bIjA paNa lekhe A graMthanA atte Apa leka joI zakaze, A ThekAe eTaluM ja kahevuM basa che. che Iti-vaidika ane bauddha sAhityanA kALamAM vadhAre phera nathI. vedanA sUkatamAM AtmAne jemAMtaranuM sUcana nathI. pra 19 muM. ja kaphathI saMpa, vinatAthI garUDe kaMdapu prakaNuM 20 muM. kalama traNanuM. (1) kahune-vinatA- igarUDanA mAtA para kaMdapurANa trIje brahmakhAM, adhyAya 38 me pa. 70 thI- sarponI mAtA kadra ane garUDanI mAtA vinatA e be baheno hatI paNa zokyarUpe kAzyapanI samIo hatI. ene parasparamAM vivAda thaye. kadrae kahyuM ke sUryanA gheThAnA puMchaDAM zyAma che ane vinatAe kahyuM ke sapheda che. AmAM je hA tedA thAya evI zakI thai kae pima puMchaDe viTAvavAnuM kahyuM For Personal & Private Use Only Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 20 muM. budha vakhate vaidikamAM raceluM sAhitya. 19paNa sapae mAnyuM nahi tethI kaddhae zApa Ape. mAtra eka kake Ta lAge pitAnI phaNa DhAMkIne nIla puMcha karIne batAvyuM eTale vinatAne kadunI dAsI thaIne rahevuM paDayuM. mAtAnuM dAsyapaNuM baDAvavA garUDe amRta levA javA bhAthuM mAgyuM vinatAe samudranA zabaranuM bhakSa batAvyuM. tenuM bhakSa karyuM paNa tRpti na thavAthI pitAnA pitA kAzyapanI pAse bhakSa mAgyuM, kazyape.vibhAvasu ane supratIka e be bhAI parasparanA zApathI gaja ane kachapanA janmane prApta thayA hatA, temanuM bhakSaNa karavAnI rajA ApI, temane garUDa hiNuM vRkSa upara besI khAvA jatAM tyAM vAlikhilyAdi RSio alabIne rahelA, tethI te DALI paDavA lAgI tene chegarUDe madhyamAM besI gaja kachapanuM bhakSaNa karavA mAMDayuM, pachI garUDe amRta levA svargamAM javA mADayuM. aniSTa utpA, dekhI che khUharapatine puchayuM tyAre bRhaspatie vAlikhile dIdhelA zApane kALa batAve. garUDa svargamAM gayAM tyAM devatAonI sAthe yuddha thayuM. viSNue chalAM vAna mATe garUDane prArthanA karI. vara Apyo. svargamAMthI amRta lAvI garUDe kuzamAM sarpanI, pAse mukI mAtAnuM dAmyapaNuM choDAyuM nAge snAna karavA gayA eTale I amRta laI lIdhuM pachI kalazane cATatAM sanI chaTahAnA be bhAga thai gayA A kathA mahAbhAratamAMthI laI rAmAyaNanA pR. 392nI TopamAM keTalAka pheraphArathI lakhI temAM jaNAvyuM che ke "garUDe mAtAnA dasopaNanI vAta jANI sarpone amRta lAvI devAnI pratijJA karI pitAnI mAtAne dAsIpaNAmAMthI choDAvI darbhepara amRtane kuMbha mukAvI sarpo nAhavA lAgyA. IMdra kuMbha uThAvIne lai. gayA. sarpo AvIne darbhe cATavA lAgyA tethI temanI jahAnA bebe bhAga thaI gayA. amRta mukavAne lIdhe te divasathI darbho pavitra gaNAyA. - AmAM vicAravAnuM ke--kazyaya RSi je prasiddha thayA che te A kaku ane vinatAnA pati samajavA ke bIjA ane kadra ane jaiinatA te manuSya varUnI hatI ke pazunA svarUpanI ? kAraNa temanA vaMzanI vRddhi pazurUpanI che mATe manamAM saMdeha rahe che. vinatAe pitAnA putra garUDane samudra maMdhyanA sabaranuM bhakSa batAvyuM che te kayA jJAnathI batAvyuM haze? ane kAzya-e bhAI marIne gaja . ane ka75 thaelAnuM bhakSa pharIthI batAveluM che te paNa kayA jJAnathI batAvyuM haze? rehiNuM vRkSanI DALIe vAlikhityAdi rASio zA kAraNathI' lAkIne rahelA hatA? ane A badhuM kayA kALamAM kenA vakhatamAM baneluM ? For Personal & Private Use Only Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo taatrayI mImAMsA. khara A badhI vAtanA vicAra karatAM A lekha banAvaTI lAge che, agara kAMi kharA khulAsA batAve te amAre tenA kAi haTha paNa nathI, paNa A lekha vicArI purUSone vicAravA jevA jarUra che. 60 ( 2 ) kazyapanI dIkarIAthI, hAthI, gheADAdi pedA thayA. } kA -za sI. rR. 6 thI bhAgavata ane rAmAyaNathI. i kazya dIkIethI-hAthI, gheADA, uMTa, vAgha, garUDa, pazu, pakSI, sApa, vRkSa, phula, phalAdi utpanna thayAM. zu sAva che. ? " - eka kazyapa RSi dakSanA yajJamAM hAjara thaelA jaNAvyA che. te RSi A kamIne ? A RSine e patnIe temAMthI eke sarpo pedA karyo ane bIjIthI garUDa pedA thA. garUDajI mAtAnuM hAsyapaNuM cheDAvavA svamAM amRta levA jatAM bhAthu mAMgyuM. mAtAe mamudra madhyanA zamanuM bhakSa batAvyuM. te bhakSa laI zahiNI vRkSa upara pAmyA, paNa tyAM vAli khilyAdi RSio laTakI rahetA naI barDajI bhAgyA. ne bhakSathI tRptina thatAM pitA kazyapanI pAse bhakSa mAMchyu tyAre temane hAthA ane kAcabAnuM bhakSa batAvyu. te khAdhA pachI garUDajI tRpta thayA. vicAravAnuM ke-Sa patnIne ane RiSane samudranA madhyamAM paDelA zagara Adinu kayA jJAnathI jaDI AvyuM ? ke jethI garUDane batAvI ApyuM ? A vAtamAM kicita paNa satya hoya tema lAge che. kharU ! khera. jo A bIjA lekhamAM bhAgavatavALAnu ane rAmAyaNavAlAnuM batAvela karacayanAM dIkarIothI hAthI, ghoDA, uMTa, Adi pedA thayAnuM sAcuM hoya ta kazyapanI strIethI sau utpanna thayAnuM ane garUDa utpanna thayAnuM sAcu` kema nahi mAnavu ? A vAtane nyAya kei kharA paMDita Ape te AMi samajAya nahi Ava te gappaja lakhIne khA tAvelI hoya ema lAge che. {}se >> (3) agastyamunie sUnA rastA rokatA vidhyane aTakAvyeA. tulasI rAmAyaNu apeAdhyA kAMDa. pR. 117nI TIpamAMthI " vidhyAcala ejJanI kharAkharI kastane sApha vadhIne sUnA rastAne rAkhI levAM, gabharAelA devanAmAnI vinaMtina uparathI agastya munie jaine vidhyAcaLane kahyuM ketU hamo nIce namI jaine mane raste de ane huM pAche For Personal & Private Use Only Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 21 muM. yayAti rAjAne prathama mAMthI pAchA kADhayA. ha AvuM tyAM sudhI nIceAja raheje. agastya muninA kahevAthI uMcA vadhelA vidhyAcaLa lAMkhA thaIne sUi gacA ane agatsya-dakSiNa dizAmAMthI karyoja nahi. jethI Aja divasa sudhI e pramANeja rahele che." (kAzIkha'Da. ") 87 ApaNe leAkeAmAM aneka jagApara sAMbhaLIe chIe ke-- Mdra rAjA peAtAnA vajA nAmanA zasra vaDe aneka patAne teADI nAkhatA hatA te zuM A vi dhyAcaLane teDavAnI zikita tenAmAM na hatI ? A vidhyAcaLatA koi seMkaDo gAu sudhI lAMbe thaIne paDacA che teA pachI kayA ThekANe ubhA rahIne A eka jaMDarUpa pahADanI sAthe agastya munie vAta karI mAnavI BR 5.iti-kaduthI sarpA, vinatAthIgaDA utpanna thayAM. dra pu kazyapanI dIkarIothohAthI, gheADA, uMTa, Adi pedA thai gayA. bhAga0 rAmAna agastyamunie vidhyane ADA pADayA. zamAna e traNa kalamanA vicAra khaMDa. khIje prakaraNa. OM suA prakaraNa 21 muM. (1) gAlava munie gurU dakSaNAmAM vizvAmitrane 600 gheADAM ane eka kanyA ApI. tulasI rAmAyaNa * acAcA kAMDa, pU. 428 mAMnI TIpamAMthI- gAlA muni vizvAmitrane ziSya hatA. teNe vidyAbhaNIne gurUdakSaNA ApavAnA huTha karatAM. vizvAmitra khelyA ke jeonA eka eka kAna kALA hoya evA AThase gheADA lAvI dyo.' gAlava ciMtA kastUta karatA garUDajInI sAthe-cayAti rAjAnI pAse gayA. yayAtie gheADA na DAvAthI eka kanyA daine kahyuM kee~ ase (200) gheADA Ape tene A kanyAmAM putra usanna karavA devA. prasava thayA pachI paNa A kanyA kanyAja raheze. pachI gAlava te kanyA lai jai traNa rAjAethI traNa putra upanna karAvI chase ( 600 ) gheADA lAbyA ane khaseA na maLyA tenA badalAmAM teNe e kanyAja vizvAmitrane ApI dIdhI. " AmAM vicAravAnuM ke----gAlava muni garUDane lai thayAtinI pAse gayA. gheADAnA badalAmAM teNe kanyA ApI. te kanyAthI khasA baseA gheADA lai traNa rAjA For Personal & Private Use Only Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 . tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2. othI traNa putre unna karAvI pAchI lAvyA. ane 600 ghoDAonI sAthe te kanyA vizvAmitra gurUne mApI. vicAravAnuM ke-gurUe kanyA sAthe kevA prakArane vyavahAra khele? svargamAMthI je yayAtine Idra dhakelI muke te gAlava munine kanyA ApavALo ke kaI bIje? - (2) yartha Idrapada meLavI yayAti svargamAM gaye, I pAcho dhake. tulasI rAmAyaNa. ayodhyA. pR. 45 nI TIpamAM-(mahArata Adi parva) yayAti rAjA aneka co karI Ida jevuM aizvarya pAmI ne svargamAM jatAM Ike temane pUchayuM ke-tame kayA karmo karavAthI ahiM AvyA che ? rAjAe abhimAna dharIne potAnA saghaLAM puNyanuM varNana karyuM: tethI puNya kSINa thaI jatAM Idri temane dhakakelIne pRthvI para nAkhyA hatA." AmAM paNa thoDuM vicAravAnuM ke marelAne nyAya karavAnuM kAma vedamAM yama rAjAne saMpAyuM che te pachI idra yayAtine kayA adhikArathI pUchayuM? bIjI vAta-cayAti zarIra chene svargamAM gaye ke zarIra laIne? be judA paDayA pachI ekalA zaba sAthe ke jIvAtmA sAthe vAta thayAnuM kaI paNa zAstrathI prasiddha nathI. te pachI IdranI sAthe yayAtinI vAte kayA prakArathI thayelI? vaLI eja mahAbhAratamAMnI satyavAnuM ame sAvitrInI kathAmAM satyavAnanA aMguThA jevaDe AtmA hatI te--hiMdu zAstromAM prasiddha-rUpa raMga vinAnI havAnuM mApa karIne batAvanArA aMgreje tamArA ane badhAena jIvene pakaDI laI pitAnAja tAbAmAM karI letA paNa yamarAjAnA ghara sudhI pahacavA ja na detA ? mahAbhArata jevA mAnya graMthamAM lakhAelI AvI vAta keTalI kimatI che? tene nyAya buddhithI visthA ane satya kayAM chupAeluM che tene tapAse? ' A che Iti vizvAmitre cAlavathI 600 ghoDA ane kanyA lIdhI. rAmA ! Idrapada meLavI cayAti svarge gaye, tyAMthI dhakakelI mu. bhArata tene vicAra khaMDa, bIje . ra1 muM che ? "je vAlmIkI teja tulasIdAsa. pAdhimAMthI ane rADAmAMthI vAlmIkI. temaNe darbhamAMthI mANasa pedA karyuM. tulasIe ane viziSTa putrone putra banAvyuM. For Personal & Private Use Only Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 22 muM. vAlmIkanI ane tulasInI camatkArI vAtA. * prakaraNa 22 mu. ( 1 ) tretAmAM je vAlmIkI teja limAM tulasIdAsa, tulasI rAmAyaNa. tulasI jIvana caritranA pR. 40 mAM. (C tretAyugamAM je vAlmIkI hatA teja A kaliyujhamAM tulasIdAsajI rUpe janmyA. vAlmIke seA koDa rAmAyaNa racI hatI tenu mathana karI A sUkSma rAmAyaNa banAvI che " uttarakAMDanA pR. 1159 mAM-- Z 16 rAma carita zatakoTI apArA zruti zAradA na varaNe pArA..".". arthAMmAM lakhyu che ke--" zrI rAmacaMdrajInuM caritra sA karoDa zlokamAM racAeluM che tethI tenu varNana karavAmAM zeSanAgane ke sarasvatIne paNa pAra maLe spesa nathI. " rAmayaNu zatakeATI-zakeATI atha vALuM kahetA tA kadAca nabhI jAtu paNa rAmAyaNa zatakoTI zlokanA praNAmavALuM lakhI batAvyu te keTaluM badhuM anucita? purANakAronA lekhe prAye ghaNAja evA svacchaMdI che. mATe ATaluM sUcanamAtra lakhI jaNAvyuM che ? ( 2 ) pAradhinA bhavamAMthI nIkaLI vAlmIkajI tulasI thayA. rA, khAlakAMDa pR. 6 ThAnI TIpamAMthI " vAlmIkIjIe rAmacaMdrane kahyuM ke-prathama huM pAradhinuM kArya karatA aneka jIvAnI hatyA karI kuTuMbanu peSaNa karatA. eka divase mAmAM sAta RSione samAgama thatAM huM temane mAravAne taiyArathayA. teoe mane kahyuM ke-jeonA vAste tuM pApakama kare che te tArA pApamAM bhAgIdAra thaze ke nahi ? evA javAba sAMbhaLI RSionI pAse jatAM teoe mane tamArUM nAma smaravAnA upadeza karyAM. pachI hu bhUlathI 'mArA-mArA' evA japa karavA lAgyA tethI paNa AvI uttama sthiti maLI ane Apa mArA sthAnapara padhAryA, " vAlmIkajIe peAtAnA pUrva bhavarAmanA ThekANe 'mArA mAra' karavALA zabda rAmane kahI batAvyA te te kayA jJAna vizeSathI ? rAmacaMdrajI kayAraeN thayA ane vAlmIkajI kayAre thayA ? ATaluM vicAravA jevu kharUM ke nahi ? jainAmAM judA svarUpamAM eka evI kathA che meLavIne vicAravAnI bhAmaNu karU chu. For Personal & Private Use Only Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - me eka ja 4 ': ': + 1 mImI sAMsA. khaMDa 2 vaLI zaMkA 149 mAM rAphaDAmAMthI vAlmIkInI utpatti thaI ema paNa jaNAveluM che. vaLI lakhyuM che ke, vAlmI ke jemAMthI mANasa banAvyuM" sajajane ? sAca kaye ThekANethI khelavuM e ja . * . . (3) tulasI jA. pU. 48 thI 50 mAM lakhyuM che ke- " drAviDa rAjAnI putrIne khulIne mavadivasa-rAmAyaNa saMbhaLAvIne putra amAvI dIdho , kudaratathI kadAca putrIno putra thaI gayo hoya to te judI vAta che paNa rAmAyaNa prabaLa saMbhelIyA tuladAsa putrIne putra banAvI dIdhe e mAnI zakAya kharUda : - hara , , , , , , (4) vasiSTa-vaivasvata muninI dIkarIne dIkare banAvyuM. tulasI rA. ayodhyAkajyama nI kRpamathiI . ' Da. "sika munie vevasvata muninI dIkarIne dIkaro banAvI dIdho hato (e kathA bhAgevata navama sakaMdhamAM che.) AvA prakAranA vasiSTanA mahAbhyanI bIjI paNa aneka kathAo purANAmAMthI maLe che. : bhAgavatavALAe pramANa vinAnI A ekaja vAta lakhI heya tema nathI evI te aneka vAte svachaMdapaNathI lakhI dIdhI che. tene vicAra A amArA graMthathIja karI le. tulasIdAse A vAtanuM anukaraNa karIne ja potAnI siddhArtha vAtAvI hoya ema lAge che ke --* * * - hara ! } } : -- --- jAsapura maTI nArada brahmAnA putra. dhaDAmAM denuM vIrya temAMthI : pa ra ka ra : + satra maTIne brahmAnA putra thayA. che. ja .. bhAgavata-prathama ra dha tulasI rA. pR. 6 ThThAnI TIpamAMthI lIdheluM. "nAradajIe veda vyAsanI pAse kahyuM ke-"hu pUrva janmamAM dAsIputra hatosAdhu janenA saMgathI mArI buddhi nirmaLa thatAM huM vanamAM tapa karavA cAlyA gaye ane bhajana rUpa tapa karavA lAge. mAruM e zarIra chuTI gayA pachI * * * * *) , 1 thA. ke ! A janma huM brahmAnA putra zrA, chuM.' For Personal & Private Use Only Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA wwvvvvvvvvvvvvvvvvv prakaraNa ra3 muM. kalpanA AraMbhamAM utpanna bramhAdi traNe de. 6pa vedavyAsane nAradajIe jaNAvyuM ke huM dAsI putra maTIne brahmAne putra thayo. veda vyAsa kayAre thayA? brahmA kayAre thayA? ane nAradajI temanA putra kayAre thayA? keI sujJa khulAse karane batAve te kharo? (6) ghaDAmAM paDelA mitrAvarUNa denA vIryathI agatyamuni. * agatyamunie mahAdevajIne kahyuM ke-mitrAvarUNa nAmanA be devatAo e raMbhA nAmanI apsarA jevAthI kAmAtura thaI pitAnuM vIrya ghaDAmAM nAkhyuM hatuM tethI huM janme chuM paNa satsaMganA prabhAvathI uttama sthiti pAmI ApaNA (rAmacaMdrajInA) darzanane prApta thayuM chuM. samudrane pIvAvALA, vidhyane ADe pADavAvALA, agatya che. suSTinI utattinI sAthe, vaLI devInA hAtha ghasavAthI ema aneka prakAra thI unna thaelA mahAdevajI che. A be kayAre bhegA thayA ke agatya munie ghaDAmAM paDelA mitrAvaruNanA vIryathI pitAnI utpatti mahAdevajIne kahI batAvI ? 1 Iti-(1) je vAlmIki teja tulasIdAsa. (2) pAradhinA bhavamAMthI ane rAphaDAmAMthI-vAlmIka utpanna thayA. (3) vAlmIke darbhamAMthI mANasa pedA karyuM. (4) tulasIdAse ane vAlamIke putrIne putra banAvyuM. 5 dAsIputra maTI nArada brahmAnA putra thayA. 6 mitrAvaruNa devanuM vIrya ghaDAmAM, temAMthI agatya muni pedA thayA. e kalama 6ne vicAra khaMDa. bIje. prakaraNa. 22 muM. prakaraNa 23 muM. (1) hAjara thaI prabhue guDathI hAthIne cheDAvyuM, bhAgavata. aSTama skaMdha, gaje hAthIne trikuTA calanA talAvamAM jhuMDe pakaDo ane bahu duHkha dIdhuM. te vakhate tene prabhunA nAmane jApa karavAthI prabhue tyAM padhArI tene mukata karyo hate." For Personal & Private Use Only Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 hAthInI satbuddhi thatAM game te vana devatAe AvIne sAhAcya karI hAMya teA te khanavA joga che. kAraNu satyapriya ane paropakArInI paDakhe rastAnA cAlatA game te paNa sAhAyyabhUta thaI jaze, jemake vallabhabhAi paTelanI paDakhe AkhI dunIyA hatI ema kahIe temAM peTu zuM che ? bAkI prabhu AvyAnuM lakhavu te te taddana ajJAnapaNuM ja che. 66 jainomAM-meghakumAranI kathA evI che ke je pUrvabhavamAM hAthI hatA chatAM e traNa divasa sudhI paga nIce bharAelA jIvanI rakSA karI. puNyanA cege zreNika rAjAnA putra thaI dIkSA lIdhI, kaSTa paDatAM ghera javAnI icchA thai, mahAvIra bhagavAne hAthInA bhavana vRtAMta sa MbhaLAvI sthira karyAM. A kathA purANakAre UMdhI chattI gADhavI bhagavAna AvyAnI kalpanA karI hoya ! sabhAvAsa bhavane vicAra paDitA kare. bAkI AdhAra lIdhA vagara kathAe uMdho ke chattI lakhI zakAtI natho e nivivAda che. je nava vAsudevArdikanA saMbaMdhavALI kathAe hatI tene vicAra amee karIne batAvyA che. bAkI saMbaMdha vinAnI kathAo aneka jainonI lai purANuMkAroe 'dhI chattI AThavelI che paNa teTalA badhA vicAra karI zakAya nahi tethI paDitAne bhalAmaNu karU chuM ke-purANakArAnI kathAomAM jyAM tadna asaMbhavita jevuM lAge ane te kathA jaina graMthAmAM hAya te tenI sAthe meLavIne vicAra karI levA ane tenI sAthe satyAsatyane vicAra karavA. tevI kathA eka nahi paNa purANAmAM aneka maLaze. ema huM mArA anubhavathI jaguAvI zakuM chuM. ityala: ( 2 ) asurA sUryane ghere che paNa brAhmaNonA adhathI chUTe che. tulasI. rA. araNyakAMDa. pR. 677 nI TIpamAMthI zrutimAM kahyu che ke-prabhAtamAM laiMgatA sUryanArAyaNane samudravAsI ma...deha nAmanA asure gherI le che paNa pAchaLathI teo brAhmaNeAe ApelA ardhAnAM jaLanAM miMduethI prahAra pAmIne viSerAi jAya che, " k For Personal & Private Use Only Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwww praka4 muM. kalpanA AraMbhamAM utpanna bramhAdi traNe devo. 67 brAhmaNeH a vinA sUrya ugate aTakI paDele Aja sudhI keIe jANyuM joyuM hatuM kharUM? A lekhamAM kevaLa pitAnI mahatvatAnA sivAya vadhArAnuM zuM che? che iti-prabhue jhaMDathI hAthIne choDA. bhAga 1 brAhmaNonA adhathI sUrya asurothI chuTe che. ne e kalama bene vIAra, khaMDa, bIje. prakaraNa 23 muM (1) suSTinI utpatti sAthe prAdika (2) brahmAnA zira chedanuM prAyazcita zive lIdhuM. (3) naranArAyaNanA tapamAM Idde viza karyuM. e traNe skaMdapu. 5 1 prakaraNa 24 muM. mAyAnA pralaya samudramAM DubatA mArka Deya prabhuthI baccA bhAga (1) kaMdapupAMcamo avatI khaMDa. adhyA re ja tenA patra 2 thI "kathAraMbhe-suSTinI utpatti, tenI sAthe-brahmA, viSNu ane mahAdeva utpanna thaI gayA ema vistArathI lakhyuM che tyAMthI joI levuM." jenI utpattinA mATe AraMbha, tene anta heyaja suSTinI utpattinI sAthe brahmAdika utpanna thayA che te kAla ko? ane kevA prakArane? ane tenuM pramANu kaI rIte samajavuM? vaLI sRSTinA AraMbha keTalA thayA? ane tenA aMta keTalA thayA? bIjI suSTinI utpattionI sAthe brahmAdika badalAtA haze ke enA e pharIthI utpanna thatA haze ? ATalA TUMka vicAranI sAthe jenonI jagatanI mAnyatAvALe prathamano lekha pharIthI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM, (2) kaMda 50 khaMDa. 5 me adhyAya 184 mo. patra 309 thI--- "brahmAnA zirane cheda karavAthI brahmahatyAnuM pApa lAgavAthI mahAdeve dhautapApa nAmanA tIrthanuM sthApana karyuM. For Personal & Private Use Only Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasvagayI-mImAMsA. . 'khaMDa 2 chAnI sAthe bramhArika utpanna thayA tyAre te je gati jIvonI teja gati bramhAdikanI manAI haze? tethIja mahAdeve bramhAnuM mAthuM kApyuMne? ane prAyazcita levAnI pharaja tethI ja pIne ? jo ema hoya to pachI A traNe meTA deva tarIke kyA hisAbathI manAyA ? (3) kaMda putra khaMDa 5 me. adhyAya. 192 me. patra 313 thI- naranArAyaNa tapa karavA lAgyA. tapamAM viddha karavA Idra asarAo mekalI. narathI nArAyaNa thavA dunIyA prayatna karI rahI che. te nArAyaNa A haze ke bIjA? te je Aja hoya te vicAravAnuM ke tapa karIne vadhAre zuM levAne gayA? nArAyaNanI padavI karatAM IndranI padavI vadhAre che? kaheze ke nathI te pachI Idrane apsarAo mekalavAnI jarUra sAthI paDI? (4) bhAgavata dazama skaMdhamAM--naranArAyaNe mAyAthI dekhADelA pralayanA samudramAM DubI jatA mArkaDetha muni te samaye jovAmAM AvelA vaDanA eka pAMdaDAnA pAyAmAM poDhelA bALakarUpa prabhunA prabhAvathI bacyA hatA. kaI vyaMtarAdike mAyA batAvI hoya te te banavA joga che bAkI mArkaDa muni hajAra paMdaraso varSanI aMdaranA ja che tethI paDiyAmAM pahelA prabhu joyAnI vAta vicAravA jevI che. kemake jevI rIte bIjAM purANe goTAlA bharelAM che. tevI ja rItanuM mArkaDeya purANuM che te pachI temanA mATe paDiyAmAM sUtelA prabhu kyAMthI AvI gayA ? kadAca narasI mahetAnI vAta muke te vicAravAnuM ke temanA mATe paNa prabhu te AvelA che ja nathI. paraMtu narasI mahetA jevA game te satyapriya, nikhAlasa ane paropakAranI draSTivALA purUSane saMkaTa samaye te devatA sAhAyarUpe thaI jAya che e vAta nirvivAda che. te pramANe mahetAnA mATe thaeluM hevuM joIe. bAkI kharA bhagavAnane jAjago para bhaTakavAnI jarUra ja zI che.? (5) rAmacaMdranI pAse zive pitAnuM rakSaNa mAgyuM. tulasI rAmAyaNa laMkAM kAMDa. pR. 1095 mAM- For Personal & Private Use Only Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. satya vastune asatya rUpamAM lakhavAvALA. 68 nowww saghaLA devatAo punI vRSTi karI pitAne sthAna ke gayA pachI ekAMtamAM mahAvicakSaNa 4 sadAziva temanI (rAmanI) pAse AvyA. sadAziva banne hAtha jo romAMcita thaI gada gada vacanathI vinaya karIne belyA ke-he raghukuLanAyaka? he bhakata janane rAjI karanArA mAruM rakSaNa kare ? x (AnI TIpamAM nIce lakhI jaNAvyuM che ke-"mArA ziSya rAvaNathI prabhune bahu saMkaTa thayuM hatuM tethI prabhu rakhene sahu sAMbhaLatAM Thapake Ape evI zaMkAthI ekAMtamAM AvyA.) skaMdapurANamAM jaNAvyuM hatuM ke-kalpanA AraMbhamAM-saSTinI utpattinI sAthe brahmAdika traNe deve utpanna thaI gayA hatA. te vicAravAnuM ke rAmAvatAra vIsamAM vIsamAvatAra, dazAvatAramAM sAmAvatAra, te te rabha suSTinI utpatti thayA pachI keTalA kALe utpanna thaelA mAnavA ? je rAmane sRSTinI sAthe utpanna thayelA mahAdeva ekalA ekAMtamAM maLavAne AvyA ane vaLI ati namra thaI pitAnuM rakSaNa mAgyuM? zuM A vAta sAcI hoya ema lAge che kharI ? jarAka madhyastha draSTithI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM-AvI rItanA seMkaDo puNenA lekho jotAM e ja vicAra thaI Ave che keprathama sarvanA taraphathI pragaTa thaelA satya ItihAsane Azraya laIne pachI pitAnI marajI pramANe potAnA lekhamAM udhe chate goThavI satya ItihAsanI ane satyatAnI amArA vaidikabhAIoe durdazAja karIne mukI hoya eja siddha thAya che. ityaluM vistaraNa che Iti-sRSTinI sAthe bramhAdika utpanna thayA. skaMda puru bramhAnA zira chedananuM prAyazcita zive lIdhuM. ska 01 nara nArAyaNanA tapamAM Idra vina karyuM kaM. na mAyAnA pralaya samudramAM DubatA mAMkaDeya muni prabhuthI bacyA bhAga zive rAmacaMdra pAse potAnuM rakSaNa mAgyuM. rAmAvA kalama pAMcane vicAra khaMDa bIje prakaraNa 24 muM (6) naramedhanAM upadezaka gAlava. vA (2) devI bhAgavate-vemAM jAnavaranuM mAravAnuM. For Personal & Private Use Only Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 tattvatrayI--mImAMsA. prakaraNa 25mu. ( 1 ) gAlava munie--naramedha, yajJane upadeza karyAM. padmapurANu brahmakhaMDa, adhyAya 12 me ( ma. mI. pR. 112 ) HH A " gAlava munie " naramedha " yajJa karavAne upadeza ApyA che. bAramA adhyAyaja e viSayanA che tyAMthI joi levu. 77 + + AmAM vicAravAnuM ke--pIpalAda RSie rAjya maLa meLavI peAtAnAja mAtapitAne yajJamAM hAmI dai peAtAnu vera lIdheluM. tyAMthI mAtRmaidha ane pitRmedhanI prasiddhi thaelI tenA saMbadha kicit amArA jANavA pramANe lakhI matAnyeA che. A gAlava munie rAjayanA anurIdhathI athavA peAtAnuM vera levA A naramedhanA upadeza ApyA. tenA saba Mdhe kharUM amArA samajavAmA AvyuM nathI. parantu eTaluM anumAnatA thAya che ke A naramedhanA upadeza kei moTA dhama kAnA mATe tA thaelA nahi hAya agara jo dhanA mATe thaele hAta te Aja sudhImAM tevA naramedha eka nahi paNa hajArA lAkhA naramedha thavAnI gaNatrI bahAra AvI hata. A mArUM anumAna sa`thA huM nathI paNa vicAravA jevu' che. kadAca AmAM mArI bhUla thaelI haze teA sajjanAnA AgaLa hAtha joDIne kSamA yAcIza ? khaMDa 2 Arya prajAne chAje tevA vAmamArgInA dharma che ? zakAkASa--zaMkA. 264 mI. pR. 37 mAM. ( bhAgavata skaMdha 4 the.. a. 27 mA ) 66 pazumedha ane vAmamAgI enA azvamedha paurANIonA dharma che ane te ucita che ? " hiMsA-madirApAnAdikanA lekhAthI dRSita vedai. devI bhAgavata-mahApurANa prathama skaMdha, adhyAya 18 mA, ( ma, mI, pR. 112) " zukadevajI rAjA janakane kahI rahyA che. te kathanathI vedemAM jAnavarone mAravAnuM, madirApAna karavAnuM, jugAra khelavAnuM, mAMsa bhakSaNa karavAnuM siddha For Personal & Private Use Only Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 11 muM. naramedhAdika yaze ane navIna vede racAyA. 71 thAya che. yajJamAM eTalAM badhAM jAnavare mazatAM ke temanA cAmaDAonA pahADa banI jatA hatA." A devI bhA. nA lekhamAM kiMcita vicAra-sajajane ! rajaputAdikanI vastimAM prAye brAhmaNanI vastI hoya. AjIvikAnA mATe kAMIka bhaNelA paNa hoya, sAdhAraNa vyAkaraNa kaI gAviSTa thaele pitAne vedAdikane pAragAmI mAnI jene tene anAdarAja karatA hoya ane jenone te veda bAhaya kahI nAstika ja mAnate, nIcu paNa na jete heya tevA gaviSTae-zukadevajI ane janakavALo prasaMga jevA prayatna kare, vedamAM-jAnavarane mAravAnuM, madirApAna karavAnuM, jugAra khelavAnuM, ane mAMsa bhakSaNa karavAnuM. astikee lakheluM ke nAstikoe? jenoe upara batAvelI niMdya vAtane InkAra karelo che bAkInI sArI vAte, jJAnanI vAta to jainone mAnyaja che to pachI jenone nAstika kahevALA tevA juThA gavigTane kayI upamA ApavI? lokomAM evuM cAle che ke je vyabhicAriNI chinAla hoya te satIne niMde tevA prakArana-anyAya jaina upara thaele ane thate Avela ane vartamAnamAM thaI rahele manAya ke nahi? A mAsa TuMka lekhane vicAra karIne satyapriya sajajana purUSe jarUra nyAya Apaze ? AthI vadhAre huM kAMIpaNa kahevAne mAgatuM nathI. satyane satyanI daSTithI juve eTale basa che. che Iti-narameghayajJane upadeza gAlavamunie karyo. padya putra devI bhAgavate-vemAM jAnavarane mAravAnuM batAve che. tene vicAra! cAkSavalkaye bhaNelA veda vamIne navIna racyA. yAjJavalkaye prAcIna veda vidyAne vamI navIna vedo racyA. skaMda putra khaMDa, cha adhyAya 129 me. patra 144 thI zarU temAMne kiMcit sAra AjJAne bhaMga karavAthI zAkalya gurUne thaele krodha, tethI yAjJavalaya ziSya-gurUnI pAsethI bhaNelA vedAdika sarva graMthanI vidyAnuM vamana karIne gurUne pAchI meMpI. ane pachI gurUnI pAsethI nIkaLIne hATakezvaramAM jaIne rahyA. tyAM rahIne sUryanI upAsanA karatAM-vadhimAdi vidyA meLavI, pachI laghurUpa dharI For Personal & Private Use Only Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare tattvatrathI mImAMsA. * khaMDa 2 sUryanA ghaDAnA kAnamAM pesI, sUryanA mukhamAMthI nIkaLelA "veda" yAjJavalkaye bhaNyA. jyAre sarva vidyA jANI lIdhI tyAra pachI vedanA arthane jaNAvavA vALI UpaniSadonI racanA karI." A lekhane kiMcita vicAra-vedane artha-jJAna, ghaNu paMDitethI prasiddhamAM Ave che, jyAre nirdIyapaNAthI manuSyane agnimAM nAkhavAmAM Ave tyAre dayALu purUnA. manamAM-are ! are !nA udgAre sivAya bIjuM jJAna prApta thAya kharUM? vaLI jIvatA manuSyane yajJa karavAne upadeza gAlavamuni karavA beThA, kayuM jJAna ApavA? naramedha kare te pitAnA mANasane ke parAyA mANasane ? A vAte vicAravA jevI kharI ke nahi? vaLI bIjA bhAgavatanA-pazumedhathI ane azvamedhathI dayALu purUSanA hRdayane kaMpArA sivAya kayA jJAnanI prApti? vaLI trija devI bhAgavatane lekha jotAM-zukadevajI poteja rAjA janakane vedemAMnA jJAnane prakAza karI rahyA che ke-jAnavarane mAravAnuM, madirApAna karavAnuM, vaLI tethI vadhAre jugAra khelavAnuM ane mAMsa bhakSaNa karavAnuM e badhAe prakAranuM jJAna mAM bhareluM che. A lIlA kevA prakAranI haze? A ce skaMda pu. ne lekha ja jaNAvI rahyo che ke-kharA vede rahyA nathI. yAjJavalakaya trASie vedanu vamana karyuM. ene arthaze? kharA vedane nAza karI hiMsA mizrita nuM baMdhAraNa karyuM, e sivAya bIjo kayo artha karI zakAya? pratyakSanI bhUlamAM kheMcAtANI sajajanene na chAje ? ityala vistaraNa che Iti-yAjJavalkaye bhaNelA junA vede ekI kADhayA ane pAchaLathI navA vedenI racanA karI tene vicAra.. maratAM-rAmane mAravAnI buddhi chatAM rAvaNanI mukti. rAme rAvaNane vizvarUpa dekhADayuM. tulasI rAmAyaNa laMkA kAMDa. pR. 1080 mAM. rAvaNanuM ghaDa dharatI para paDavAnA samayamAM bhAre bhayaMkara dhaDAke thaye. ane te samayamAM AkAzamAM rahelAM rAvaNanA mAthAoerAma kyAM gaye? je najare paDe te paDakArIne mArI nAkhIe evuM uccAraNa karyuM." For Personal & Private Use Only Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 25 muM. jainAmAM caMdrAdika devatAonuM svarUpa. 93 ( A patinI IpamAM-lakhI jaNAvyuM che ke-maratI vakhate rAma nAmanA uccAraNanA mahImAthI rAvaNanI mukita thai..) A uparanA lekhamAM vicAravAnu ke rAma najare paDe te paDakArIne mArU, mAtA sudhI evA prakAranI duSTa buddhivALA rAvaNanI mukita thayAnuM lakhI khatAvanAranI satya buddhi hatI ema mAnI zakAya kharUM ke ? A viSayamA juve rAmAyaNanA lekha, AmAM satya zuM che te najare paDaze. vadhAre zu lakhIne batAvu? tulasI. rAmAyaNu, laka! kAMDa, pR. 1079nI TIpamAM lakhI jaNAvyuM che ke--" vaLI ema paNa kahevAya che ke rAvaNane anta samayamAM rAmacaMdrajIe-visvarUpa dekhADayuM hatuM. " t sAkSAt vizvarUpa je satapaNu meLave teja dekhADeluM vizvasvarUpa graMthAnA jJAnathI jei zakAya paNa bIjAne kevI rIte dekhADI zakAya ? A vAtanI purANakAe mukelI che. AmAM vAstavikapaNu kAMi dekhAtuMja nathI. 5 R joI zake ke bIjAnuM sAkSAtarUpe vizvarUpa eka grupaja zeThavI // iti-rAma kayAM gayA. najare paDe te mArUM, kahenAra zavaSNunI mukti. same rAvaNane anta samaye vizvarUpa dekhADayu tenA vicAranI sAthe jaina ane vaidika gurUnA kartavye!nA saMbaMdhe huka rUpe khaDa khIje prakaraNa 25 ne vicAra soMpUrNa. For Personal & Private Use Only Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- 74 . nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnWwwwwwww - tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 -~-~~-~ prakaraNa 26 muM. jaina ane vaidika detAdikanA saMbaMdhavALA Tuka Tuka rUpanA keTalAka vicAre nIce pramANe... . jenenI mAnyatA pramANe devatAo ane devIe. jainagraMthamAM cAra prakAranA devatAo batAvyA che--1 bhavanapatinA 2 vyaMtara jAtinA, 3 jyotiSa maMDalanA, ane vaimANikanA pahelA bhavanapatinA asurAdika dazabheda che. bIjA gaMtasnI kitinA AThabheda che, trIjA tiSa maMDalanA pAMcabheda che. ane cethA vaimAnikane bArabheda che. A badhA devatAo pota potAnA adhikAra pramANe kartavyanA karavAvALA hovAthI kepavAsI kahevAmAM AvyA che. na je A cAra prakAranA devatAonA daza Adi bheda batAvyA che tenA eka eka bhedamAM paNa daza daza prakAra hoya che te nIce pramANe-1ThaMdra-eTale je anAdikAlanAM ( sadA kAlanAM ) vimAne che tene mukhya adhikArI jema rAjya gAdI para Avele rAjA te pramANe utpanna thayele te Idra manAya che ? 2 sAmAnika-eTale IdranA jeTalA daravAvALA padavI vinAnA. 3 trAyazvizA-eTale maMtrI purohitanA karajavALA. 4 pAriSadyA-eTale IdranI sAthe mitra tarIke daraje bhagavanArA. pa AtmarakSA-eTale IdranI badhI vAte rakSA karavAvALA. 6 lokapAlA-eTale potAnA svAmInI zarahadanA cokIdAre. 7 anikAdhipatio-eTale-IdrasenAnA mukhya adhikArIe 8 prakIrNakA-eTale nagaranA lekenI peThe vimAnamAM vasanArA. 9 AbhiyegyA-eTale dAsa paNAnuM kAma karavAvALA. 10 kilvipikA-eTale tyAMnI jagyAonA sApha supha karavALA. A Upara batAveLA judA judA devalokamAMnA je daza daza bheda che temAM no trIjo bheda ke je maMtrI purohitanA darajAvALe, ane chaThTho bheda je potAnA svAmInI sarahadanA cekIdAra vALe, A be bheda vyaMtaranI jAtimAM ane jetiSa maMDalanA devatAomAM hotA nathI. tethI-vyaMtara ane jyotiSamAM bAkI rahelA ATha bheda ja hoya che. For Personal & Private Use Only Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 mu. jenAmAM iMdrAdika devatAonuM svarUpa 75 mukhya cAra prakAranA devatAe kthA temAMnA pahelAnuM nivAsa sthAna ApaNI bhUmIthI nIcenA bhAgamAM che, tethI temane bhavanapati kahelA che. ( vaikimatamAM pAtAlavAsI tarIke kalpelA che.) bIjI vyatara jAti bhUta pretAdi, trIjA naitiSa-sUrya caMdrAdi, te ApaNI hadamAM eTale madhyalAkamAM vasanArA devatAe gaNya che. ceAthA vimAnavAsI te saudharmAdi vimAneAnA nAmathI elakhAvAya che te cetiSanA devatAonI'Upara eka ekathI caDhIyAtA khAra jAtinA aNuvAmAM AvyA che. mA cAre jAtinA sa devatAo Upara ane anAdikALathI sAsvata paNe rahelAM lAkhA vimAne Upara adhikAranA leAgavanAra te IdrA kahevAya che. te badhAne sarpAla meLavatAM ceAsaTha ( 64 ) I dre ja thAya che- iMdrAdikanu AyuSya puraNa thatAM tyAMthI cavIne manuSya gatimAM ke tIya cagatimAMja Utpanna thAya. pachI cAre gatimAM javAnI chuTa thAya che manuSyamAM AvyA pachI kAI kAI mekSamAM paNa cAlyA jAya che. kAraNu devatA paNAthI cavI devatA thatA nathI tema narakamAM paNa jatA nathI. te IdranA sthAnamAM vaLI kAi khIjetevA puNyAtmA gheADA vakhatamAM AvIne Utpanna thAya paNa sthAna zUnya rahetu nathI. upara pramANe bhANA lekanI peThe tyAM paNa rAjA prajAnA vyavahAra cAle che, janma maraNa cAluM che. paNa tyAM nAM je sAvatAM sthAna che te ttA sadA tevAMne tevAM ja rahe che. AthI paNa uparanA darajAnA-nava zaivayakanA ane pAMca anuttara vimAnanA devatAe che. temane maraNu janma te heAya che, paNa temanAmAM rAjAprajAnA vyavahAra hete NathI. tethI te kapAtIta kahevAya che. jema jema uparanA darAnA devatAo tema tema temanA AyuSyamAM vadhArA, sukha saMpattimAM vadhAro, ane temanA jJAnamAM paNa vadhArA samajavA, keTalAka devatAonA AyuSyanu pramANu, dasavAsa sahassAiM bhavaNavaINaM jahannaThiI. (chAyA-dazavarSasahastrANi bhavanapatInAM jaghanyAsthitiH ) bhAvAtha-cAra jAtinA deveAmAMnA pahelA bhavanapati che. tyAMnA daivatAenuM ane temanI devIonuM jaghanya eTale AchAmAM ochu AyuSya daza hajAra vaSaeNnu DAya che. devatAenu ane nArakInA jIvAnu.. AyuSya ( 10000 ) deza hajAra varSathI Adhu hAtu ja nathI. For Personal & Private Use Only Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - * tatvatra-mImAMsa.. " khaMDa 2 ' ApaNAthI nIcenI bhUmImAM vasanArA bhavanapati-dakSiNa khaMDamAM daza ane uttarAkhaMDamAM deza ema be vibhAgathI judA judA che. 5 6 dakSiNadizAmAMnA pahelAne IMdra camare che, tenuM utkRSTa AyuSa eka bhAgara pamanuM che. uttara dizAmAMnA pahelAne IkabalIdra nAmane che, tenuM utkRSTa AyuSa eka sAsarepamathI kAMIka adhika che. dakSiNa khaMDanA karatAM uttara khaMDanA kAMIka uMcA darajanA gaNAya che. e rIte badhA maLIne bhavanapatinA vIza Idri thAya che. vizeSa svarUpa jaina graMthIthI joI levuM. A , have bIjA vyaMtaranA AyuSyanuM kiMcita varUpa vaMtariyANajahannaM dasavAsasahassa paliya mukkosaM devINaM paliaddhaM // ( chAyA-jayaMta paNa lai rAvarSA-parA mujas revInAM pratyArjha.) bhAvArtha have bIjA vyatara jAtimA devatAonuM jadhanya AyuSya daza haMmara vadhatuM ja hoya che. ane uchUTuM vadhArAmAM vadhAre eka pala pama sudhInuM hoya che. paNa temanI devIonuM AyuSya te devatAothI aDadhuM ja hoya che - have trIjA sayotiSa devatAonuM AyuSya. paliya ahiya saMsiravINa // 5 // lasNasahasseNa ya / vAsANaM gahANaM paliyamepAsa ThiI. addha devINa kammeNa naravyattatAyaNaM . 6 (chAyA-cama i inarom a 3 0 - sakha vaLA grahANAM pantha meteSAM sthiti artha devInAM krameNa nakSatArANAM // 6 // AvAI. caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane tArA A pAMca jAtinA devatAo tiSanA hoya che. ane temanI devIo paNa hoya che. emanAthI nAnA nAnAM devatAonuM je utkRSTa AyuSya hoya che te A meTA devatAonuM prAce jaghanya svarUpanuM gaNAya che. tethI A cadra ane sUryanuM jaghanya AyuSya na batAvatAM ja8 AyuSya batAve che. caMddhamatuMane cadramAnA vimAnamAM bIjA devatAonuM uchInAM vimAnanA bIjA devatAonuM ja AyuSya eka palamama ane upara adhika eka lAkha varSa sudhInuM ya chesUrya ane sUryanA vimAnanI bIjA devatAonuM utkaSa AyuSya eka kapama ane eka hajAra varSe adhika sudhInuM hoya che. graho ane temanA manamAM bIjA devatAonuM utkRSTa AyuSya eka pa pama sudhInuM hoya che. tArA eTale tene devatAonI devIo temanuM AyuSya temanAthI aDadhuM aDadhuM hoya che. vizeSa jANavAnI IchAvALAoe. jenonA saMgrahaNI sUtrAdikathI jANavuM. For Personal & Private Use Only Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 26 mu. jaina iMdrAdikAnAM AyuSya: purANAmAM pAMca svarga 77 ceAthA vaimAnikamAM-ka vyakArI te kalpanAsI, je svataMtra te kalpa vinAnA. ema be bheda che. jayAtiSa cakranI upara eka ekathI ucA UMcA vimAnAmAM vasanArA che. kalpavALAnA 12 bheda, kalpavinAnA nava ane pAMca bheda, nAma mAtrathI prathama paNa jaNAvyA hatA. pahelA kalpanA IMdrasudharmA tenA cAra lAkapAla ApaNI A bhUmInI cAre dizAnA rakSakA che. temaNuM AyuSya mAtra batAvIe chIe ' soma-jamANaM satibhAgapaliyaM / varuNassabunni dennaavelamane TropaDhiyA / "tri. emapAjALa // 8 // ( chAyA-somayamo: satrimALa puruM, vAsya ke dezone vaizramane ke palle / aa sthiti: jopAjAnAM // 28 // bhAtrA -pUrva dizAne leAkapAla-rakSaka sAma che. dakSiNa dizAne leAkapAla yasa nAmanA deva che. A bannenuM utkRSTa AyuSya eka patyeApamanA trijA bhAga sahita eka palyApamanuM che. pazcima dizAnA rakSaka varUNa nAmanA leAkapALa che tenuM utkRSTa AyuSya dezauNu' (kAMika ejI) e palyApamanuM che. uttara dizAnA rakSaka vaizramaNu (kubera bhaMDArI) tenu itkRSTa AyuSya be paklyApamanuM purUM che. devatAo peAtAnuM AyuSya puraNa kraryA pachI manuSyanI ke tIya canI gati sivAya bIjI gatimAM utpanna thatAja nathI. temanAM vimAnA sAvatAM (sA kAlanAM ) kAyamanAM che. te vimAnAmAM tenI nI pAchaLa te adhikArane bheALavanAra tevA puNyasALI thADA vakhatamAM bIjo AvIne utpanna thavAnA. paNa te ekanA eka kAyamanA rahetA nathI. ema sa leAkadevanI sthitI samajavI. A upara batAvelA cAre jAtInA devatAo janma ane macchu vALAja che. tethI temanI-1 AyuSyanI sthitinu, 2 utpanna thavAnA vimAnanuM, 3 eka deva utpanna thayA pachI bIjA deva keTalA kAla gayA pachI utpanna thAya tevuM, 4 eka deva caLyA pachI bIje deva keTalo kAla gayA pachI cave tenuM, 5 ekI sAthe cave tA keTalA devA cave tenuM, cha maraNa thayA pachI kayA deva jaIne utpanna thAya tenuM, temaja 8 kaI kaI gatimAMthI AvI kaceA deva utpanna kaMI gatimAM thAya tevuM. A vigere khIjA ghaNA prakAranuM suvyavasthita ane sughaTita vana vistArathI jaina graMthAmAM Apelu' che. vizeSa jANavAnI icchAvALAoe te te viSayanA graMthAthI joi levu. iti jaina pramANe iMdrAdika devA ane temanA AyuSyAdikanA sAmAnya vicAra kha, 2 jo prakaraNa 26 mu. For Personal & Private Use Only Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwww tAtrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 2 prakaraNa 27 muM. paurANika manuSyanA mATe karelAM pAMca svaga. hiMdustAnanA de. pR. 91 thI "A mRtyu lokamAM-pRthvI paranA jIvanamAM-judA judA devenI bhakti tarapha mana vaLyuM hoya te pramANe preta purUSanA AtmA hiMdu zAstra pramANe pAMca mukhya svargaloka pAme che tenI yAdI nIce ApI che. - 1 varga e Idraloka che. ahiM IdranI sAthe aprasarAonuM (nRtya karatI kumArIkAonuM) TeluM ane gabdha (svarganA gavaiyAo) che. . 2 kailAsa e himAlayamAM che. e zivaloka che. ahiM ziva pitAnI patnI pArvatI, ane putra gaNeza ane kArtikeya rahe che. ane ahiMthI e bhUtanAM Tolane niyamamAM rAkhe che. 3 vaikuMTha e viSaNunuM sthAna che. e merU parvata para AveluM che, ane e badhuM suvarNanuM baneluM che. temAM taLAve che, tyAM nIla, rakta, ane veta kamaLo tare che. madhyAnhanA sUrya jevA prakAzamAna rAjyasana para vizagu bese, tenI jamaNI bAjue vijaLInA camakArA jevI prakAzatI lakSmI bese che, te ene sarvathI vizeSa pavitra deva mAne che. | (durbhAgye e pavitratA tenA kRSNAdi avatAramAM prakAzatI nathI) 4 goloka e kaNunuM svarga che. e ge lekamAM rahe che. e ratnathI suvibhUSita che. enA hAthamAM vAMsaLI che. gepa ane gopIo gAyanA bharavADa ane bharavADeNe enAM sabatI che. 5 brahmaloka e bahAnuM svarga che. hAla tenI pUjA nahi jevI che tethI e viSe vadhAre kahevAnI jarUra nathI." " ( eMkara kRta "Asinala" ( dArUkhAnuM) pR. 210) AmAM vicAravAnuM ke -upara batAvelAM pAMca svarga te te devee banAvelAM ke keI kAyamanAM hatAM? e pAMce sthAne manuSyanA mATe kapelAM che che te te zuM devenI sAthamAM ja rahe che? vaLI vicAravAnuM ke-paurANike e lakhelI deva ane dAnavonI vAraMvAra thatI laDAI vakhate, tathA zivanA lagna vakhate jaga jage para thatA ya vakhate-Idra, bramhA, viSNu ane ziva paNa ghaNI vakhate bhegA thatA-kaI kaI vakhate eka ekane sAA karatA, pUjana karatA, zaraNa paNa letA, ane kaI kaI vakhate mAMhe mAMhe mAravAne paNa taiyAra thaI jatA For Personal & Private Use Only Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwww w w wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww prakaraNa 27 muM nAstika jenAdikanA lekhakejJAnI hatA ? 78 te te upara batAvelA pAMca sthAnamAMthI ja AvIne bhegAM thatA haze ne? vaLI evuM paNa lakhAyuM che ke--devInA hAtha ghasavAthI bramhA, viSNu, ane ziva e traNe deva utpanna thayA. bene te devI saviNanI peThe khAI gaI. zivanI prArthanAthI pAchA jIvatA thayA. vaLI evuM paNa lakhAyuM che ke--zivane suSTi utpanna karavAnI IcchA thatAM temanA DAbA jamanA aMgathI bramhA, ane viSNu utpanna thaI gayA. e kayAMthI AvI gayA haze? A badhI vAtane yogya vicAra thayA pachI pAMca svarganI satyatAne vicAra karI zakAya ? mATe vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. jana bauddha vedabAhya nAstika, lakhanArA jJAnI hatA? sajajano? AjakAla pazcimAtya viddhanenI zodha khalanA pariNAme dhamanI bAbatamAM paNa ghaNIja chAnA chAnI thaI che ane vartamAnamAM thatI jAya che. kAraNa ke-junAmAM junA pustake vedanAM jAnItAM che. ane te aneka paMDitenA saMghaTTanathI tayAra thaelAM hovA chatAM paNa evuM jAhera karavAmAM AvyuM ke-veda, Izvara kRta che. izvara datta che. brahmAe potAnA cAra mukhathI cAre vede pakAza karyA che. vaLI koIe sadAkAlanA apauruSeya, te keIe-brahmAe niHzvAsa che temAMthI cAra veda bahAra AvyA. vaLI keIe lakhyuM ke-yajJa karavA mAMDele temAMthI cAre bahAra nIkaLI AvyA. vaLI keIe lakhyuM ke-brahmAe ghaNe tapa karI traNa leka pedA karyA, pachI temanI pAse tapa karAvI traNa deve pedA karAvyA ane te traNa denA tapathI traNa vede utpanna thayA.vaLI keIe lakhyuM ke-brahmAe prathama sema rAjane utpanna karIne pachI traNa vedo utpanna karyA te sAme laI lIdhA. ityAdika aneka prakAranA lekhe-kevala tenI utpattinAja saMbaMdhe jovAmAM Ave che. paraMtu AjakAlanA zedhaka paMDite te vedane sAdhAraNa joItu mAna paNa na ApatAM keTalAka paMDite veda vAkAne bAlIza rUpe TharApe che. keTalAka paMDite veda paMthI samAjamAM thI saMkIrNatA jarUra che ema batAve che. keTalAka paMDite pUrvAcAryoe karelA ane agya TharAvI A jamAnAne anusaratA navIna prakAranA artho karI tene satyarUpe manAvavA bahAra paDelA che. ane keTalAka madhyastha paMDite vedanA junA ane navA e baMne prakAranA arthothI udAsInatA dhAraNa karI brAhmaNa dharmanI sAthe ghaNA lAMbA kAlathI nikaTapaNe saMbaMdhane dharAvatA evA jaina dharmanA ane bauddha dharmanA graMtha tarapha potAnI najara pheravavA lAgyA For Personal & Private Use Only Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 tattvatrI mImAMsA. khaMDa 2 che, yadyapi vaidika paurANikAe satya tatvAnA taraphanuM vaLana aTakAvavA mATe peAtAnA puratakAmAM jagA jageApara evA pradyASa karI mukayA hatA ke bauddho ane jaino--veda Ahva nAstika che. temAM paNa ati nikaTanA saMbadhane dharAvatA jainonA mATe tethI Agala vadhIne evu lakhatA gayA che ke-- 'hastinA tAkhyamAno'pi na gache jjaina maMdiraM kadAca hAthI mAratA hAya tA tenA ha thathI maravuM paNa khacAvavA mATe jaina maMdiramAM praveza na karave. " 66 A eka bALakanA hAu jevA pradhASe Aja sudhI ghaNA paDitAnA manane paNa kuMThita karI nAkhelAM hatAM te pachI ajJajanAnA kuMThita mananI vAtaja zI karavI ? paNu AjakAlanA mAheza paDhitA evA nirmAlya vacananA anAdara karI jainonA apUrva tattvane jotAnI sAtheja cakita thai peAtAnA amRtamaya ugAre leAkeAnA samakSa paNa pragaTa karIne batAvatA jAya che e keTalI badhI AzcaryanI vAta haze ? ane jaina dharmanA satya tattvAmAM kevA prakAranI alaukika khUbI rahI haze ? A vAtane samajAvavAmAM koi vadhAre lakhavAnI jarUra paDe tema che ? kahevuMja paDaze ke samajavAnI ke samajAvavAnI jarUra paDe tema nathI. ,, bIjI vAta e che ke-vedezanA pUrvAcA' kRta TIkAonA atha tarapha ane vedomAM karelI devatAonI prArthanAo tarapha, temaja keTalAka veDhAnA viSaya tarapha lakSa karI jotAM veDho izvara kRta tA nathI ja paNa pUrve kai cAlatA satya dhathI bheda bhAva dAkhala karavA aneka akSaranA paMDite e malI cAlAkI bharI guDha bhASAmAM guthelA vAkayAne samUha hoya evA vicAra upara AvI aTakavuM paDe che. ane tenA saMbadhe mArA lekhamAM pramANa paNa tapAsa karatAM malI Avaze. vaLI trijI vAta e paNa vicAravAnI che ke-jaina ane baudha dharmanI jAgRtinA samayamAM-purANakArAe kalpI kADhelA viSNubhagavAnanA cAvIza (24) avatAra che. ane daza ( 10 ) paNa che. cAvIzamAM-AThamAM RSabhadevane ane dazamAM navamA budhane ADI daine bAkInA badhAe avatArAne-vedavihita hiMsaka yajJa yAgAdikanA pakSakAra tarIke varNavelA che. mAtra cAvIsamAMnA RSabhadevaja ahiMsaka rUpa dharmanI pravRtti karAvI nAstika rUpa jaina dhama calAvyA. ane dazAvatArAmAM navamA khrudha bhagavAne ahiMsaka dharmanI pravRtti karAvI nAstika dhama pravartAvyA. vedAnuyAyI paDitAnI A dhRSTatA ke dharmAMnI dhagaza ? ahiyAM vicAra thAya che ke For Personal & Private Use Only Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. nAstika jamAdi. vIrvedamAM sakate hajAra. 81 anAdi kAlanA ekaja viSNu bhagavAne 24 ane 10 avatAra dhAraNa karyA. temAMnA 22 ane 9 te dayAhIna thaI-vajJayAgAdikanI hiMsastA pakSakAra thayA. mAtra temAMnA-AThamA eka aSabhadeva, ane dazamAM 9 mA bIjA budha A be avatAraja ahiMsAnI pravRtti karAvanAra nAstika rUmanA thayA. AvA prakAranA tadana pakSapAtanA lekhe zuM satya svarUpanA che? ' ' RgamAM sUkta 1000 temAM idranAM 250, aninA 20, semanAM 100) bAkI bIjA tenAM saMskRta sAhitya-pR. 89 mAM "kadanI aMdaraja devatAonI saMkhyA tetrIsanI jaNAvavAmAM AvI che. keTalIka vakhata tetrIsane badale agIArathI traNa ghaNA" e pramANe kahevAmAM AvyuM che. 0 0 =" " "te paNa vAgavedanAM ochAmAM ochA traNa AkhAM sUktamAM jenuM AhavAna karavAmAM AvyuM hoya evA agatyanA devatAo vaza paNa bhAgyeja haze. emAMne IMdra agni ane sema e traNa devatAe sauthI AgaLa paDatA che. IdranuM jemAM AhavAna karavAmAM AvyuM hoya evAM sUto 250 che. agninuM jemAM AhuvAna karavAmAM AvyuM hoya evA sUkto 200 che. ane temanuM jemAM AhavAna karavAmAM AvyuM hoya evAM sukta 100 che. parjanya vadane devatA, ane yama mRtyune devatA e beunuM traNa traNa sUktomAMja AchuvAna thayuM che. bAkInA devatAo A be cheDAnI vaccenAM juve sthAna para virAje che. bA. : ' ' * kaMIka navAI jevuM e che ke-hAlanA hiMdu dharmanA be moTA devatAo viSNu ane ziva je sarakhA mahatvanA che te traNa hajAra varSa upara paNa vidhA ane rUdra (zivanuM vizeSa prAcIna svarUpa) tarIke je ke bhagavedanA mukhya devatAo karatAM utaratI padavInA hatA te paNa anyanI apekSAe sarakhA geravavALA hatA. hAlamAM teonAM che. sAmAnya lakSaNe che te te vakhate paNuM hatAM. viSNu te khAsa karIne dayALu ane rUdrane jAkara gaNAte." . " AmAM mArA vicAre--brahmA, viSNu ane ziva e traNe deve bhUla vedanA samayanA nathI paNa jena sAhitya pachI temAM dAkhala thaelA che. ema vedika paMDitonA matathI temaja amArA lekhathI jaNAI Avaze 11 , For Personal & Private Use Only Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 : 4 - 1 : tatvanayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 . javeda ke je vaidikanuM mUla che temAMnA keTalAka vicAre. : jemAM aneka maMtra hoya te sUkta gaNAya che. saMskRta sA. pR. 67 thI--" kAgavedanAM sUkatamAM-maMtra ApavAmAM AvyA hoya che, tenI saMkhyA ochAmAM ochI traNanI ane vadhAremAM vadhAre aThThAvananI jovAmAM Ave che. paNa sAdhAraNa rIte eka sUktamAM daza ke bArathI vadhAre maMtra hetA nathI." saMskRta sA0 pR. 57 mAM-- travedamAM je sUkate dIThAmAM Ave che te saghaLAne astitvamAM AvatAM kaMI seMkaDe vacce thayelAM hovAM joIe." - saMskRta sApR. 59 mAM-bIjA graMtha te mAtra dhamanI navI Utpanna thayalI jarUriyAta purI pADavAne mATe ja maheTe bhAge vAvedamAMthI sUkate laIne ane te sUkatenA svachaMdI paNe bakhe ke ekeka maMtranA kakaDA karIne racAyelA hatA." maMtranuM prAbalya brAmhaNamAM vadhI upaniSadomAM pharyuM. prathamanA cha kalpamAM-hiMdu samAjanI ati bAlyAvasthA paMDite e kalpI che. maMtra kalpamAM-yajJayAgAdika vadhyAM te brAhmaNa bhAga sudhI jora zerathI cAlyA. paraMtu e samayamAM-punaH jaina ane bauddhanA nAyakane prAdurbhAva thatAM ane temanA tane prakAza leka samAjamAM phelAtAM-catta yAgAdikanI hiMsA e dharma nathI paNa adharma che evI mAnyatA thatAM upaniSadonI racanAmAM yajJayAgAdikanuM svarUpa pheravAyuM. juvo hiMdustAnanA mukhya dharmo-pR. 45 mAM"mekasa yulara UpaniSaddo hetu zuM che-teno sAra ApatAM lakhe che ke temAM batAveluM che ke + dharmakriyAo taddana nakAmI che, eTaluM ja nahI paNa Upadrava kare evI che, badale maLavAnI AzAthI karelA yajJa saMbaMdhI dareka kAryane temAM dhikArI kADheluM che. devanI hayAtI viSe te temAM nA kahevAmAM te AvI nathI paNa temanAmAM alokika ane ucca lakSaNa havAnI nA kahevAmAM Ave che. ane e Upadeza karavAmAM Ave che ke-jyAM sudhI manuSyane AtmA kharA paramAtmA ne elakhato nathI ane jenA sivAya bIje kaI paNa ThekANe ArAma maLatuM nathI tenAmAM virAma pAmyAM vinA mekSanI AzA rAkhavI nahI." + dharma kriyAo eTale yajJayAgAdikanI kriyAo, For Personal & Private Use Only Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. gaivedAdikanI jenI sAthe tulanA, saMskRta sAhitya pR. 149 thI gavedanA keTalAka maMtramAM pitRo athavA maraNa pAmelA pUrvajone paMtha ane devatAone paMtha e be judA che evuM darzAvyuM che, tenuM kAraNa khacita e che ke-agnidAha ane yajJa e benI kriyAo taddana judI judI che ema spaSTa jovAmAM AvatuM hatuM, brAhAmAM pitRo ane devatAo e judA judA sthAnamAM vase che, evuM mAnavAmAM AveluM jaNAya che. kAraNa ke "vageleka" ane "pitRleka" nI vacceno bheda che te e graMthamAM darzAvavAmAM AvyuM che." . - AmAM vicAravAnuM ke-maraNa pAmelA pUrvajone paMtha, ane devatAone paMtha, e be judA judA gavedanA maMtramAM che ane brAhmaNa graMthamAM pitRonA ane devatAonA judA judA vAsasthAna batAvyAM che tyAre ekeMdriyathI laI pacaMdriya takanA jIvonA vicAra kema nahI batAvyA hoya ..!! . . . jene mAM-kIDA, maMkoDAdi, pazu, paMkhI, AdinA pathane vicAra karavAmAM Avyo che. paNa maraNa pAmelA pUrvajane amuka paMtha na batAvatAM karmanA anusarate mArga batAvyo che, paNa temanA svAdhIna paNAne batAvela nathI. ATaluM vizeSa vicAravA jevuM jANuM sUcana karIne batAvI che. ' dharmavarNana-saM. 179 nI AvRtti bIjImAM AnaMdazaMkara bApubhAI. pR. 6 thI trada saMhitAne dharma lakhatAM pR. 7 mAM lakhe che ke ' che tathA bIjAM balidAna ApatA, agni e devene dUta kahevA te. kAraNa ke enA vaDe maMjamAna ane deve vacce saMbaMdha baMdhAta. A RSio peraleka mAnatA punarjanma paNa kadAca mAnatA hoya ema janAvanArAM koi keI aspaSTa vacane maLe che. paNa A lekamAMthI manuSya piTaka tathA devalekamAM jAya che e mAnyatAne teonI spaSTa dekhAya che." ** A lekhathI vicAra thAya che ke-cAre vedane AdhArabhUta Rgaveda ke je IzvaranI preraNAthI mahAna RSione prApta thaele temAM punarjanmanA saMbaMdhe aspaSTatA te pachI vedanA pagale cAlanArA Adhunika graMtha kare punuM janmAdika aneka prakAranA bAbate kayA navIna IzvarathI melavIne batAvatA gayA? ' - (1) kAgaveda saMhitAnI devatAo gaNAvatAM pR. 18 mAM "cama ? A jIvananI pAra bIju-para jIvana che ane amRta jIvana che. e jIvanamAM ApaNA pUrvaja pitare gayA che. e jIvanane mArga prathama yame zodhI kAme For Personal & Private Use Only Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 che, ane tethI yamane pitR lenA deva mAnavAmAM Ave che. yama te vivasvAn--suyanA putra che. e ane enI vhena yamI te Adya A purUSanuM joDuM che, " (2) eja pR. 14 mAM yama nIce rUdra vizvamAM dhAra zabda karatuM paramAmAnuM svarUpa te pracaMDa vAyuMmAM dazana de che. vAyu rUpe e sugaMdhi ane puSTi vardhaka paNa che. bhaDabhaDate agni paNu enuMja rUpa che, e agninI javAlA te enI devIe che. dhUma-menI jaTA che. agni kalyANakArI paNa che ane e rUpamAM AgaLa jatAM " ziva ane che, " ( 3 ) pR. 22 mAM atharva saMhitAmAM ghaNu navuM jANavA jevu che, banda kAi vedamAM nahI tevI keTalIka khAkhatA emAM che. dAkhalA tarIketAva, kSaya vagere rAga kADhavA. sApa vagereAnAM jhera utAravA, zatrune mAravA, bhUta pizAca DhAMkavAM, TumaNu karavA ane shAmethI aTakAvavAM. ityAdi aneka viSaceAne lagatA jAdu gAganA maMtrA atha saMhitAmAM che. A sava AnA,ajJAna ane nIcalA varganI kriyAo hoya athavA te A ano joDe sabadhamAM AvyA. tyAra pachI bhUla anAryAnA dhama AryoMmAM dAkhala thavA lAgyA hAya paNa A zivAya A sahitamAM ghaNA umada bhAga ghaNuM che. " A traNa kalamomAM vicAravAnuM ke nAnA sarvajJA--deva devI batAve che, saMtAna thavAnu khatAvatA nathI. ane sRSTine anAdinI batAve che. vedamAM para jIvanane mA yame prathama zeAdhI kADhacA, yama sUryanA putra, yamI tenI Dena tyAre sUrya phAnA putra yama yamIne janma sUryanI keTalI umare thaelA ? ane yame keTalI umara pachI A parajIvananA mArga zekhI kADhelA ? ane mA A purUSanI Adi kayA. kAlathI ? rUdra paramAtmAnuM svarUpa, pracaMDa vAyumAM ina de che, tyAre sAmAnya vAyu konuM svarUpa ? bhaDabhaDatA agni evu ja rUpa, eTale paramAtmAnuM rUpa, te AgaLa jatAM ziva ane che. tApaya rUdra te vAyu, pachI agni, ane agni ziva A badhI pherapharI paramAtmAe karI ke lekhake e ? A badhA vAtA RgvevanI paSTa rUpe . samajatI natho A Rgaveda, cAre vedanuMmula hAvAthI vIrarasanI jarUra che. For Personal & Private Use Only Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. vedomAM caNAdika brAhaNamAM palaTyu. 85 - 3 athava saMhItAmAM-" jAdu praganA mane anAryone dharma te AryomAM dAkhala thavA lAgyo hoya." anAryonI agya vAte pavItra vedomAM dAkhala karanAra ane purANamAM satya itIhAsa rUpa vAsudevAdinA trikamAM udhuM chatu karI keIne ghoDAnA mAthAvALA te keIne viSNunA kAnanA melathI utpanna thaelA batAvanArA moTA moTA paMDite ja haze ne? "sAkSarA te viparIta rAkSasakahevAmAM Ave che te kayuM kArya karanArA kahevAtA haze ? ' moTA bhAge devatAdikanI stutione banela rAda. saMskRta sAhitya. pR. 15ra thI-"kadanI kavitAone vhoTe bhAga devatAonI athavA devatA tarIke jene gaNavAmAM AvatA hoya tevA padArthonI stutione banelo che. e kavitAomAM kaI kaI sthaLe bhUta kALanA banavAnuM aspaSTa ane bhAMgyuM tUTayuM varNana jemAM ApavAmAM AvyuM hoya evA saMvAdanA rUpanI daMta kathAe ApaNuM jovAmAM Ave che, evI daMta kathAo badhI maLIne ijaneka che, ane temAMthI ghaNI kharI dasamA maMDaLamAM ApavAmAM AvI che. e kavitAomAM varNavela vRttAMta zAtAjanethI purepuro samajAya teTalA mATe gadyAtmaka varNane paNa prathama enI sAthe joDavAmAM AvelAM haze, paNa e kavitAone jAveda saMhitA e nAmanA sUkta saMgrahamAM mUkavAmAM AvI tyAra pachI pelAM padyAtmaka, varNane guma thaI gayAM haze, e ghaNuM saMbhavita che. evA varganI eka kavitA (naM. 4, sU. 42 ) mAM Idra ane varUNane saMvAda ApavAmAM Avyo che, temAM e beu devatAo pita pitAnI zreSThatA sAbIta karavAnA prayatna karatA jovAmAM Ave che. evI eka bIjI kavitAmAM (mR. 10, sU. 51) varUNa ane agnine saMvAda ApavAmAM Avyo che temAM eka maMtramAM varUNa bele che, ane bIjA maMtramAM agni le che. evI rItanuM cAlyA kare che. enA pachI je sUkata (ma. 10, sU. 5ra) che temAM devatAo ane agni vacce cAlelo saMvAda varNavavAmAM Avyo che. emAM agni pitAnuM yAtuM karma karAvathI kaMTALI gayo dIThAmAM Ave che paNa chevaTe e potAnuM kAma karyA karavAnI kabulAta Ape che." . For Personal & Private Use Only Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . tattvatrathI mImAMsA. ' siddhAMtasAra-pR. 42 mAM-maNilAla nabhubhAI dvivedI lakhe che ke (1) "vedamaMtromAM pade pade yajJanI vAta jaNAvavAmAM Ave che. ane je purUSa suktamAM utpatti mAtra yajJathI thaelI jaNAvelI che tene ApaNe prAcIna na gaNIe te paNa ghaNuM prAcInamAM prAcIna maMtramAM e yajJa bhAvanAnAM cinha vAraMvAra jaNAyA kare che. maMtra devatAnA bolAvavAnA, saMtoSavAnA sAdhana mAtra che. paNa temano upayogato maMtra prakatAe apelA balirUpa pAritezamAM che. sAthe maMtrokti che. e na mAnIe te vedamAtra vyartha jevoja thaI jAya vAstavika rIte ghaTe che paNa emaja veda ke vedamaMtra yajJArthakaja hovA joIe." (2) pR. 9 mAM-"ya bhAvanA-maMtramAM pradhAnapaNuM pAmavA lAgI te eTale sudhI ke dhIme dhIme kevala yajJane udezIneja A yajurveda RgU maMtro uparathI racAte cAlyuM. emaja devatAonI gAnAdi tRpti arthe sAmaveda tha. " . (3) pR. 44 mAM-brAhmaNe arthavAdathIja bharelA che. amuka maMtrane amuka upayoga che. vA amuka artha che. amuka devatAnuM nAma amuka karAvAnuM A kAraNa che, melu kvaNu che, amuka vidhi amuka prakAreja pravarte, ItyAdi khulAsA ApatAM vicitra vicitra athavAdarUpa kapanAe rasthAyelI che, AmAMnI ghaNI kharI brAhmaNomAM samAyelA dharma vicAra mATe ApaNane uMcuM mata prere tevI nathI. tathA keTalIka to kevala nirmAlya ane bAliza bhAva yukta hoya tevI ja che. A yajJanI mahattA samajAvavAno prayatna cAlato thayo. temAM ghaNAkharA prAcIna devatAonAM svarUpa ne dharma ulaTa pilaTa thaI gayAM. keTalAka navA deva paNa thayA, vA jUnA vadhAre pradhAna paNAne pAmyA. agni ane soma have mukhya padavI e caDhayA. tema varUNa phakata rAtrine ane jalaja deva thaI gayo. tyAre sUrya ane Idra chAyAmAM paDI gayA. temane dhIme dhIme caMdra sAthe melavavAno prayatna thatuM cAlyuM. yajJapuruSa naveja deva kalpA. prajApati-sarvathI mekhare AvI badhAne niyaMtA thaI yajJane pravartaka, upadezaka, adhiSThAtA , eja brahyA rUpe paNa pUjAte co." A badhu lakhIne-pR. 45 mAM-kalpanAnAM kusuma verIne jaNAkhyuM che ke-kei prakAranI gati thatAM ja sTaSTikarmane AraMbha thavA lAge che. A vAta RSione jaDelI jaNAya che. ' . . . . . . . A uparanA traNa phakarAmAM vicAravAnuM ke- For Personal & Private Use Only Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 27 muM. vedamAM jagakartA-prajApati-navA--peThA. saM. 10 mAM-jagatanI utpattinA ja saMbaMdhanAM traNa moTAM moTAM sUkate che. pralayA vasthAnuM-sU. 129 maMtra 7 nuM. hiraNya garbha prajApatinuM sa. 121 maMtra 10 nuM che. ane A surUSa sUkA-maMtra 16 nuM che, te te cAle vedamAM lakhAyeluM che. ane bhUta bhaviSya ane vartamAna ema traNe kAlanA jaganna nI utpatti A puruSa yajJathI ja thaelI jaNAvI che te sivAya bIjA paNa be cAra sUkata jaganI utpattinA saMbaMdhanAM kAgavedamAM lakhAyelAM che. A badhA veda vAkane anAdara karI brAhmaNadika graMthomAM navIna rUpe jagatanI utpatti judA judA aneka devothI zA kAraNathI kapAI? zuM brAhmaNadika graMthakArene veda vAka para zraddhA na hovAthI ? athavA zuM te veda vAkaye kalpanA rUpe lAgavavAthI? vaLI maNilAlabhAIe jaNAvyuM che ke "A puruSa sUkatane ApaNe prAcIna na gaNIe" eTale Adhunika ja mAnavuM paDe tyAre zuM jaina dharmanI jAgRtInA pachIthI A puruSa sUkata cAre vedamAM dAkhala karavAmAM AvyuM? A vAtamAM kharo paramArtha che? vaidika dharma vALAoe vedone Azraya pakI pAchalathI brAhmaNadika graMtho banAvyA temAM paNa temane potAnI svataMtratA vAparI. maNibhAI lakhe che ke "dharma vicAra mATe brAhmaNa graMtha UMcuM mata prere tema nathI. keTalAMka te nirmAlya bAliza bhAvayukata che. ane devatAonAM svarUpa ne dharma ulaTa pAlaTa thayAM ane keTalAka navA deva paNa thayA yajJa puruSa na ja deva kalpA, prajApati sarvathI mokhare AvI badhAne niyaMtA thaI yajJane pravartaka, upadezaka, adhiSThAtA thayA." A badhA prakArane pheraphAra pAchaLanA graMthomAM zA kAraNathI thayo? mArA vicAramAM te eja Ave che ke jaina ane baudhAdikanI jAgRti thayA pachI veduM vAka ne eka korANe mukI A badhuM navIna rUpe kapAyuM hoya ? ane temAMnI keTalIka vAte zrati rUpe lakhI pAchalathI vedomAM paNa ghUsADavAmAM AvI heya A vAta vicArake samajI zake ema che juve vaidika suSTi utpattinAM saMbaMdhe-prakaraNa 4 thuM. pR. 13 thI 63. vaidikamate devatAonA zarIra viSe acokkasa kalpanA. saMskRta sAhitya. 5. 86 thI "vedanA devatAonAM zarIra viSe evI kalpanA karavAmAM AvI che ke teonAM zarIra mAnavInAM jevAM hoya che. mAthu mAM, AMkha, kAna, hAtha, paga, ane bIjA mAnavadehanA avayave teone paNa hoya che evuM mAnavAmAM AvyuM che. paNa teonA svarUpane purepure khyAla vedanA varNane For Personal & Private Use Only Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 , tatvatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 MARAAN uparathI ApaNane AvI zakatA nathI, ane teonA avayave gaNAvavAmAM AvyA hoya che. te ghaNIvAra teonI mukhya pravRttio alaMkArika bhASAmAM varNavAM mATeja gaNAvavAmAM AvyA che. udAharaNa tarIke, agnidevanI jIbha ane avayave te tenI javAlAo sivAya bIjuM kaMI paNa nathI, sUryadevanA kara te tenAM kiraNe sivAya cIjuM kaMI paNa nathI ane tenI AMkha tenA goLA sivAya bIju kaMI paNa nathI. A pramANe devatAonAM bAhya svarUpa viSe acokakasa kalpanAoja karavAmAM AvI hatI, tenI sAthe kudaratanA dukhAvAnI sAthe te tene saMbaMdha hajI ghaNuM kharuM ughADo mAlama parva Ave e svaye hatuM eTale veH mAM kaI paNa sthaLe devatAonI mUttio viSe athavA jyAM AgaLa e mUttione rAkhavAmAM AvI hoya evA deharAo viSe kaMI kahevAmAM nathI AvyuM tenuM kAraNa sahelAIthI samajI zakAze. mUtti viSenA sUcane sutramAM sauthI pahelIjavAra thayelAM jaNAya che." AmAM mArI eka sucanA-A kAgavedanA lekhathI-agnidevanI jIbha ane avayave te tenI jvAlAo samajAya che. AnaMdazaMkara bApubhAinA lekhathI jvAlAo tenI devIo samajAya che, AvI rIte eka ja vastune vicAra eka ja . vedathI thaelAmAM virodhatA kema jaNAtI haze? vedanI philasuphI (tatvanA saMbaMdhe vicAre) saMskRta sAhityamAMthI lIdhelA utArA. pRSTa. 148 thI ' mRtyu pachI mANasanI zI gati thAya che te saMbaMdhamAM vedanA vicAra evA jaNAya che ke maranArane AtmA pitRo je mArgathI jAya che te mArgathI sanAtana jyoti nA dhAma tarapha prayANa kare che. tyAM AgaLa svarganI ucAmAM uMcI bhUmImAM pitaene mRtyunA rAjA yamanI sAthe ramatAjha ane devatAonI sAthe jamatA e joya che. eka pro. mekasa myularano mata paNa evo che ke vedanA samayamAM bIlakula mUrtipUjA hatI. paNa bolanasanane abhiprAya enAthI ulaTo che. devatAone mATe "vivonA (svargane nara) athavA naraka (nara) evAM nAma vAparavAmAM AvyA che te parathI "nRperA" (nAnA jevI AkRtinA) e vizeSaNa uparathI ane keTalAka maMtromAM mUrtAionuM spaSTa sUcana karavAmAM AvyuM che te parathI vedanA samayamAM mUrtipUja hatI evuM siddha thAya che, ema 3 belanasananuM kahevuM che." (mUlanIja TIpamAMthI lIdheluM che.) . (4 TIpamAM jaNAvyuM che ke - "vedamAM koI paNa sthAne dhamane nyAya ApanAra athavA zikSA karanAra tarIke varNavavAmAM AvyA nathI, e vAta lakSa kheMce evI che.") , , graMthakAranI TIpamAMthI lIdhele utAro che.) For Personal & Private Use Only Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 mu. vedomAM aMdAkidanA jamadikane vicAra kema nathI ? 29 mRtyu. saMbaMdhI eka sUkta (saM. 1, . 14) mAM muvelA mANasane nIce pramANe saMdhana karavAmAM AvyuM che te che ke 2 : che : : pelA pUrvanAM paMthathI tuM yudhdha ApaNuM AgalA pittao jayAM gayA che tyAM AgaLa tuM jA yama ane varUNa deva e beune harie harakhAtA tyAM AgaLa tuM jaIza ,_ e sthale eka vRkSanI zAkhAo pheMlAI rahI che tenI chAyAmAM devatAonI sAthe besIne cama rAjA semarasanuM prANa kare che, ane vAMhInA laNA gAyanenA vara tyAM AgaLa saMbhAlAya che. e varganuM annanakkeI paNa rItanI apUrNatA vinAnuM che. keIpaNa rIlAnI zArIrinirmAtAthI rahita che, ane sarva prakAre AnaMda maya che, kSatriya varga nahIM paNa vikarALa kalapanAmAM sukhanI sAmagrInA je je viSa AvI zakyA. te te vize tyAM AgaLa chalA varNavavAmAM AvyA che. - Ks - * . yuddhamAM jeo pitAnA prANa tyAga kare che tene potAnA himatano badalA tarIke svarganuM sukha maLe che, paNa sauthI vadhAre vidAratAthI dakSiNA Ape che ane yajJamAM dAna kare che tene e sukha e che AmAM kiMcit vicAramaranArane asA pitRo je mArgathI jAya che te mArgathI sanAtana tija khAmIpha pramANa kare che. temAM jIvana karmane anusaratI gati batAvI che. ane naitikomAM pAchalathI lakhAelA upanI dAdi graMthomAM paNa te pramANe manAelI che. ane Aje paNa te pramANe sanAtI cAlatI AvelI che te pachI vedonI mAnyatAmAM bheda kema paDaye maM. 10 mAnA sUktamAM-pilApUrvanA padhathI tuM vada jA che. pittao AgaLa tuM jA?" jainanyAya ane vartamAnanI sthirtine vicAra karatA karmanA virAmAM paDe maranArano chava, pitAnA svAdhIne paNa pitRonA tarapha javAne pate artha che? "yama ane varUNu havio vaDe hatI je AjakAla ghaNAge havio baMdha jevI che te zayama ane varUNa udAsa bhAve sanAyA che vipra varganI sukhanI sAmagrInA viSaye tyAM bharelA che. promIne ba%A tyAM jatA Aje manAyA che? A badhA vedano artha-upaniSadAdika nA graMtho amala kevIrIta karIne bAvelo che? te vedanA ane jo batAvavAne kharuM sAdhana A kaI che? kharuM sAdhana maLI zakatuM na hasaoN bhAzaya vinnee batAvelA bAlakhyAla 12. For Personal & Private Use Only Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . dvatrathI--mImAMsA. khaMDa 2 90 manan jevA mAnI levA AmAM satya zuM che te keMI paMDita jAhera karI zakaze? vaidike goTAlA thayAnI vAta jUhI hoya tema lAgatuM nathI. - Iti paurANika ane vedanI mAnyatA saMbaMdhane vicAra khaMDa 2 je prajaNa 27 muM. - prakaraNa 28 muM. zraddhA vinAnAM maNine maTe traNa, atharvane vicAra bheda saMskRta sAhitya pR. 149 thI- mRtyu pachI jyAM AgaLa zikSaka karavAmAM AvatA ya evuM koI sthAna che ema " athavada" uparathI te kakasa mAlama paDe che, paNa vegavedamAMthI je pramANa ApaNane maLI Ave che te uparathI vadhAremAM vadhAre ApaNAthI eTaluM ja kahI zakAya ema che ke zraddhA vagaranA mANasane mRtyu pachI aMdhakAranA khADAmAM nAMkhavAmAM AvatA e vicAra karAvenA samayamAM svIkAravAmAM AvyuM hatuM. , kharekhara e saMbaMdhamAM RSioe eTaluM te thoDuM kahevuM che ane je DuM teoe kaheluM che te paNa eTaluM ja te aspaSTa che ke-ratha sAheba evA nirNaya upara AvyA hatA ke-mRtyu pachI duSTa janene tadanaja vinAza thAya che evuM RgavedanA samayamAM manAyuM hatuM. mRtyu pachI zikSA karavAmAM Ave che evA hiMdustAnanA prAcIna vicAre dhIre dhIre vikAsa pAmatA gayA, ane ate veda pachInA samayamAM judAM judAM narakenI eka guMcavaNa bharelI saraNI taiyAra kasvAmAM aAvI. AmAM vicAravAnuM ke -zraddhA vinAnAnAM mANasane aMdhakAranA khADAmAM keNu nAkhatuM ? ane vAgha siMhAdikanA mATe ke khADe kapAye haze ? ane veda pachInA samayamAM narakanI saraNI kema kalapavI paDe? ane te jJAna kayAMthI meLavyuM ? e badhe vicAra karavAnuM bAkI rahe ke nahi? II A sajanma devatAonA viSe vaidika RSionI mAnyatA. - saMskRta sAhitya. pR 86 -dika rASionA vicAra pramANe devatAo paNa mANasanI peThe janma pAmatA hatA, kAraNake AkAza tathA pRthvInAM bALaka tarIke, athavA keTalIka vAra bIjA devatAonAM bALaka tarIke teone varNavavAmAM AvyA che. A uparathI ja devatAonA judA judA jamAnAo For Personal & Private Use Only Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradaNya 28 muM. iMdrAdika de. vedamAM sema nI utpatti. dI hovA joIe evuM cekasa anumAna thaI zake che, paNa te uparAMta evA paNa keTalAka phakarAo maLI Ave che ke jemAM vizeSa prAcIna devatAonuM spaSTa kathana karavAmAM AvyuM hoya. e pramANe devatAone janma lenArA gaNavAmAM alpa che, tevI ja rIte teone mRtyu pAmanArA paNa gaNavAmAM AvyA che. prathama devatAone svabhAvathI amara gaNavAmAM AvatA nahiM; kAraNake agni ane savitA jevA viziSTa devatA taraphathI amaravanuM dAna karavAmAM AvyuM hoya athavA semaranA pAnane lIdhe amaratvanI prApti thaI hoya evuM keTaleka sthaLe kahevAmAM AvyuM che. IMdra ane bIjA devatAo viSe kahevAmAM AvyuM che ke teone ghaDapaNa AvatuM nathI." paNa devatAonuM kadI paNa maraNaja thatuM nathI evuM e aSio mAnatA hatA ke nahiM tene nirNaya karavAnAM sAdhana maLI AvatAM nathI veda pachInA samayane vicAra te e hatuM ke devatAonuM amaratva nirapekSa nahI paNa sApekSa che. ane dareka kalpane aMte e devatAone paNa vinAza thAya che." AmAM mAsa be bela-devatAo mANasanI peThe janma pAmatA tyAre te temanuM maraNa paNa avazya hAyaja chatAM maraNanA nirNayanAM sAdhana vedomAM malI AvatAM nathI. veda pachInA samaye amaratva sApekSa manAyuM ane kalpanA ane vinAza thato manAye? jyAre vedanA RSie devatAonA janma ane maraNane viSaya batAvI zakyA nathI. tyAre zuM pAchalathI bIjAonA tIM meLavIne goThavAyo ? tina dharmamAM devatAonA janmanuM temanA zarIra ane AyuSya AdinuM pramANa vigatavAra spaSTapaNe kahevAmAM AvyuM che. . ; judA judA vakhate janmelA mANasanuM maraNa judA judA vakhate thatuM ApaNe pratyakSa joIe che. tema devatAonuM kema na thavuM joIe? te vicAra na batAvatAM kalpanA aMte ekI sAthe temaNe maraNa kayA hisAbathI lakhAeluM satya rUpanuM mAnI levuM? vedonA devatAonA saMbaMdhe mArA vicAze. vaidika hiMduo pitAnA matane prAcInamAM prAcIna mAnI vedone mokhare dharI rahyA che. ane te cAra vedo-iMdrAdika tetrIza devatAonI stutio ane prArthanAothI mukharita thaI rahelA che. ane te devatAone ajanmAte batAvelA * For Personal & Private Use Only Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . '' 8: dare !! . ; "tatvathI mAmaso. . . . * baMDa 2. -~ ~ ~~ nathI. tyAre, te kaI jege parathI AvIne upana thatA haze ke nahI ? ane te utpanna thAya che te kevA svarUpathI ane kayA prakArathI ? A vAta prathama vicAravA jevI che. . . . . ' ', - - - - nAsare te devatAo, A sAtA saMsAnA cakramAM gaNAtA hoya tyAre te tenA AyuSyane ane sAthe temanA maraNane paNa vicAra thai jetA hatA, kAraNa ke janma hoya tyAM maraNa avazya heya e saMsAranA cakrane niyama ja che. mAtra je sutAmAeka gaNAya che. teja janma maraNanA bhayathI rahita jaNAyA che. ema ApaNA hiMdu zAstromAM sarvatra prasiddha ja che. chatAM drAdi detAonA AyuSya ke saraNanA saMbaMdhe vedamAM ke vedanA prAcIna sAhityamAM koI vizeSa ulekha thaelo heya ema jovAmAM AvatuM nathI tenuM kAraNa zuM? : : ke . - upaniSadomAM batAvelA kharA paramAtmAe kayA? kadAca-brahmA, viSNu ke mahAdeva batAvAmAM Ave te sAdhAraNa mANasenA guNa jeTalA guNavALA te je jatA nathI juve amArA na le che. sRSTinI utpattinI sAthe devatAenI upatti ane tenA nAzanI sAthe tene nAza je batAvyuM che te paNa yathArtha nathI. kAraNa ke-idrapadane cAhanArA vASiene tapathI bhraSTa karavA Idra vAraMvAra upAya jelA che. je devatAonA padavI kAyamanI hoya te temaNe pitAnA padanA nAzane bhaya zAthI? vedomAM sRSTinI utpattinA saMbaMdhanI be cAra prakAranI je kRtio dAkhala thaI che te ghaNukarIne jenAdika matenI jAgRti "pachIthI jadAkhala karela hoya ema samajI zakAya tema che kAraNa-tuM leka che, anaMta che, apAra che, akSaya che, chAyAdika je taittirIyA, saMhitAne lekha-pR. para mAM ame e batAvela che te A suSTinuM anAdipaNu jaNAvI rahayo che. te pachI ka5. kalpamAM eka sAthe pRthvI AdinI utpatti ane tene ekadama nAza temaja detAonI utpatti ane nAza mAnavI e te pratyakSe virodhavALI vAta cAhe khAsa vedonI hoya te paNa te pAchaLathI ghusADelI vicAruM karavAne ezvaja che. e . vidamAM batAvelI somanI utpatti ke dastAnanA puTara thI. temanI utpatti viSe cadamAM A pramANe hakIkata ApI che. to vagemAM gavaiyo dhamAM samahata hatA. For Personal & Private Use Only Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM. satya vastune asatya mAM lakhavAvALA. 8 devo enA daivI guNo jANatA hatA, tethI temanI arajI meLavavAnI thaI. prathama brahmAnI patnI gAyatrIe eka pakSInuM rUpa dhAraNa karI ene laI AvavAne prayatna karyo, paNa enA rakSaka gaMdharvoe tene ema karatAM aTakAvI. pachI (vANInI devI ) sarasvatIe kahyuM, gaMdhane strIo para prema che. mane javA do huM ene laI AvIza. "devoe kahyuM " "amane tArA vagara kema cAle?" teNe javAba dIdhe "huM e devane meLavIza eTale jyAre tamAre mAruM kAma haze tyAre huM pAchI AvIza." gaMdharvo enA mehaka sauMdaryanI sAmA thaI zakayA nahi. temaNe tene sema laI jaI devane ApavA dIdho. "jyAre sAme prathama devanA jovAmAM AvyuM tyAre ene paDelo dhuMTaDa keNe pI tene mATe teomAM takarAra thaI. Akhare zarata ramI e vAtane nirNaya karavAnuM karyuM. zaratamAM vAyu pahele Avyo ne Idra bIje Avyo. Idra sarvathI pahelA AvavA bahu maMthana karyuM ane lagabhaga jItavAnA sthaLa AgaLa AvI pahoMcyA eTale ema darakhAsta karI ke ApaNe sAthe pahoMcIe ane tame be tRtIyAMza samarasa le je. vAyue kahyuM, nA huM ekle jIvIza." tyAre Idri kahyuM "ApaNe sAthe jaIe tame mane eka caturthAMza samarasa Apaje." . A vAta vAyue kabula karI. ane e rIte baMnee semarasa vehecI lIdhe." (mukRta saMskRta mula graMthanA vacana, e 5, pR 144), ''' " AmAM vicAravAnuM ke-brahmAnA saMbaMdhanA badhA lekho jemAM prathama brahmAne ja kharo patto maLato nathI. te pachI bIjI vAtane vicAra kevI rIte kare? bramhapatnI sama lAvavA niSphala nIvaDayAM sarasvatIjI gaMdharva lekamAMthI laIne AvyAM. A vAta game temanI hoya paNa A vAta banelI kathA kALamAM ? kemake-A saMsAranuM cakata anAdi kALathI cAlatuM AveluM che, ane devatAonA vimAne paNa anAdi kALanAja che. te vimAnonA mAlIka asaMkhyAtA ane anaMtA AjasudhImAM thaI gayA ane AgaLa bhaviSyamAM paNa eja pramANe thayA karavAnA tethI te velI kayA kALamAM lAvavAmAM AvI? evI jijJAsA thAya te svAbhAvikaja che? : : ", ' bIjI vAta e paNa vizvA2vAnI ke-tene pahele ghUMTaDe levAne mATe devAmAM takarAra utpanna thaI te te kayA kALamAM utpanna thaelI mAnavI ? je ke tevA lAMbA kALanuM mApa varSonI gatrIthI te naja ApI zakAya paNa brahma devanA divasAdikathI to jarUra aMdAje batAvI zakAya. athavA jenAnI avasaviNa ke utsarviNInA lekhAthI te jarUra jaNAvI zakAya mATe vicAravAnuM jaNAvyuM che. For Personal & Private Use Only Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tavAgaya-mImAMsA. khaMDa 2 - hiMdustAnanA deve pR. 83 thI-- ' (1) " arvAcIna samayamAM hiMdu prajA khAna pAnamAM niyama zIla che. ane vedamAM varNavelA svarUpamAM temanI pUjA thatI baMdha thaI che. te paNa caMdranI sAthe hajI e nAma caMdramAne ApavAmAM Ave che. pAchalA veda maMtramAM soma zabda be arthamAM vaparAya che-mAdaka rasapAnanA devanA arthamAM ke rAtrInA adhipati caMdranA arthamAM. rAtrInA adhipatinuM chupI rIte bhUlathApa devAnuM svarUpa AnuM kAraNa che I zake. vedanA eka maMtramAMthI A vicArane puSTi maLe che sayane svabhAva agni je, ne caMdrane samaje che." vaLI caMdranA prakAzita DAghAomAM amRta che ema dhAravAmAM AvatuM; ane deve e chupA rasanuM pAna kare mATe viSNunA vAhana (manuSpAkAranA kalpita pakSI) garUDane te levA mekalyA hatA. (2) ema varNavavAmAM Ave che ke A devane 33 patnIonuM sukha hatuM, e prajApatinI putrIo hatI. ghaNI patnIvALA pUrvanA rAjAone hAla je duHkha paDe che tevuM ja duHkha ene veThavuM paDyuM. tenAthI badhI strIo sAthe samatAthI vatI zakAyuM nahi. teNe rohiNI pratye khullI rIte vizeSa bhAva darzAvyuM. A uparathI bAkInI batrIza patnIo potAnA pitA pAse gaI ane patinI AvI vartaNuka mATe khUba pharIyAda karI. sAme temane pAchA AvavA prArthanA karI. have pachI badhI strIo pratye huM sarakhI mAyA darzAvIza evuM vacana Ape teja AvIzuM ema temaNe kahyuM. teNe tema karavA atyaMta AturatAthI vacana ApyuM; paNa pharI ekavAra rehiNanI utkRSTa krAMtine lIdhe te pitAnA nizcayathI Dage. pachI sema zikSA tarIke kSayanA rogathI pIDAya; ane hiMduo enI klAnI vadhaghaTanuM Aja kAraNa Ape che." che. (3) muMbaI ilAkAmAM caMdranI kaLAnA pheraphAranuM eka vicitra 'kAraNa pracalita che. eka divasa gaNapati potAnA vAhana uMdara uparathI pI gayA. A vicitra dekhAva joI caMdrane hasavuM AvyA vinA rahyuM nahi. kathI deve ene zikSA karavA mATe evI pratijJA karI ke have ke caMdranuM dazana nahi kare. caMdra kSamAyAcI tyAre zApa e karavAmAM Avyo. amuka tumAM ene e zikSA bhogavavI paDaze ema nakakI thayuM. . . . atharvaveda 11. 6-7 " madeva, jemane teo caMdra kahe che "te mane mukta kare. " For Personal & Private Use Only Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM. velaDI te sAmadeva pachI thayeA caMdradeva. 95 ( 4 ) hiMdusthAnanA devA pR. 84 thI--" devAnA AcAya vRhaspatinI strI tArAnu haraNa karavAnuM taheAmata sakramanA para mukavAmAM Ave che. tenA patie strIne zikSA karI ke tu` paththara khana, ane caMdra upara potAnA pagane joDo mAryA AthI tenI sapATI para kALA DAga paDI gayeA. caMdranA para kala ka dekhAya che tenu A kAraNa che. " caMdrane zive kapAla para dhAryAM tyAre te purUSa thayA ( 5 ) hiMdusthAnanA devA pR. 85 thI--" kapAlapara ziva adha caMdra dhAraNa kare che tenuM kAraNa nIce pramANe ApavAmAM Ave che-- seAma athavA caMdra deva pAtAnI mAnItI strI rAhiNI sAthe pRthvI para pharavA nIkalyA hatA, ane ajANatA te zivanI strI gaurInA vanamAM peThA. kahe che ke eka vakhata ziva potAnI patnI sAthe vilAsa karatA hatA te sthaLe keTalAka mANasa ekA eka AvI pahuMcyA hatA. tethI temane zive zApa dIdhA hatA ke ' tame strIe thai jAo. ' tyAra pachI je maro A vanamAM dAkhala thatA te badhA strI banI jatA, evI e vananI zikata kAyama rahI hatI. A kAraNathI cadra ekadama strI banI gayA, ane e pheraphArathI tene eTaluM badhu duHkha lAgyuM ane zarama AvI ke ekadama cheka pazcimamAM gayA ane rAhiNIne AkAzamAM peAtAnI jagAe mAkalI. te eka pahADamAM saMtAi beThA, te pAchalathI seAgiri kahevAyeA. tyAM teNe atizaya zakhta tapa karyuM. pachI duniyAmAM dararAja rAtre aMdhArU phelAyu, pRthvInAM leA nAza pAmyA ane AkhuM vizva evA bhaya ane saMkaTamAM AvyuM ke brahmAne mekhare karI de| zivanI madada mAgavA gayA. zive caMdrane peAtAnA kapALa para dhAraNa karyAM ke tarataja teNe peAtAnI purUSa jAtI prApta karI ane e parathI ziva caMdra zeSara ( caMdra jenA mugaTa che evA ) kahevAya che. A vArtAnI samajutI evI apAya che ke rAhiNI nakSatramAM caMdra hAya che tyAre patAnI pAchaLa gUma thatA dekhAya che. " ( sUra kRta " hiMduM sava deva " pR. 290 thI lIdhela') 99 (1) avArcIna kALamAM sAmanI ( sarasvatI dvArA meLavelI gAMdha leAkamAMthI sAma velaDInI) pUjA thatI baMdha thai gai. Rgveda jevA mahAn graMthathI pratiSThita thaelA seAmadevanI pUjA baMdha thai ane tenuM nAma paNu bhUlAIne caMdramAmAM badalAi gayuM ? A zuM vicAravA jevuM nathI ? caMdramAnA prakAza zuM pahelA na hatA ? For Personal & Private Use Only Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -~- ~ 96 , tavaMgarI-mImAMsA. khaMDa 2 ! ! jena daSTie jotAM-caMdra, suryAdika jyotiSa cakrane je prakAza dekhAya che te temanA zAsvatA vimAne che, paNa temAM utpanna thatA devatAo ane Idro Aja sudhImAM asaMkhya nahi paNa anaMta mAlika thaI gayA ane bhaviSyamAM paNa thayA karavAnA ane temanA vimAnane prakAza sadA kAyamaja rahevAne jema ApaNI bhUmI upara rAjA ane raiyata Aja sudhImAM anaMtI thaI gaI ane bhaviSyamAM paNa tema thayA kare che te ja pramANe devalokamAM paNa che. zuM? dene ane Ikone janma maraNa nathI? janma maraNa te temane lAguja che vizeSa eTaluM je ke manuSyanuM AyuSya TuMka mudatanuM te devatAonuM lAMbI mudatanuM temaja zaktio vigeremAM pheraphAra haitha che. ekaMdare tapAsatAM saMsAranA badhAe jIvamAM badhI vAtone pheraphAra rahelo che navAI jevuM zuM che? . (2) caMdramAe prajApatinI 33 putrIo paraNuM te te vakhate caMdramAnI umara keTalI? ane kanyAnI keTalI ? kemake kALanI Adi nathI temaja tene aMta paNa nathI, temaja jyotiSa cakranA zAzvatA vimAnanA mAlika rUpe thayelA caMdramAnI paNa gaNatrI thaI zake tema nathI, te pachI kayA kALanA caMdramAe te prajApatinI tetrIsa putrIo paranI? temanAmAM paDelo jagaDe ke vakhate meTADo ane pharIthI paDatAM kSaya roga lagADo to te kayA kALathI * zarU thaye? kAraNa eka vyakti ne lAgele rega kaMI badhI vyaktione lAgu na pA zakAya? gaNapati udaranA vAhana parathI paDI gayA tethI caMdramAne hasavuM AyuM. paDatAM bIjA koIe dekhyA haze ke nahi ? gaNapati moTI zakitavALA hatA paDayA kevI rIte? ema na hoya te jagatane prakAza ApavAvALA caMdra devane zApa ApavAnI zakitavALA hatA ema paNa kevI rIte mAnI zakAya? (4) jaina graMthe jatAM devatAone pharajana hotAja nathI te pachI kanyA levA devA vyavahAra je kaMyAMthI? caMdramAne prajApatie tetrIza kanyAo ApI te yogya nathI. vaLI harapatie potAnI strIne paththara banAvI caMdramAne joDe mAryo. devatAo joDe paheratAja na hoya te joDe mAreja kevI rIte ? vaLI vicAravAnuM ke A badhu kayA kALamAM banyuM? zuM A vicAravA jevuM nathI ? (5) prathama te ziva kayA ? ane gorI kayAM? ene te kayA kALamAM thayAM? tene purepure patto vedathI ke purANethI meLavI zakAtuM nathI te pachI ziva potAnI gaurI sAthe vanamAM paThAM, A vAta kayA kALamAM banelI? For Personal & Private Use Only Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM. temanI adabhuta zakita ane vicitra vAte. 9 ane kyA dezanA vanamAM jaIne piThAM samajavA ATalA moTA dunIyAnA deva Itara janenI peThe vanamAM ekalA bhaTakatA pharyo ? ke jethI bhulathI pahelA purUSane strIo banAvI devAne zApa Apa paDa? eTaluM ja nahI paNa te vanamAM peThelA caMdramA paNa strI rUpe ja banI gayA. pahADamAM saMtAI tapa karatAM paNa temaNe kAMI vaLyuM nahI. chevaTe brahmAno ane devenI prArthanA thaye zive mastaka upara dhAraNa karyo tyAre ja te purUSa thayA. kayA kALamAM A vAta banI teTaluM te jarUra vicAravuM joIe nahi te gakhya geLA jevuM kare? " 1 hiMdustAnanA deve pR. 79 thI-jaNAvavAmAM AvyuM che ke ema hiMduo mAdaka deva pAchaLathI e ane caMdra eka gaNAya. ema batAvI vedamAM karelI caMdramAnI stutinuM rasadAra tetrane artha lakhIne, batAvyuM che. pachI lakhI batAve che ke "vedanA devAmAM A devanI kalpanA sarvathI vizeSa vilakSaNa che. gAmaDAMnA nAnA devAnI vicitra kalpanAne paNa A kalpanA lagabhaga jhAMkhI pALa nAkhe che. bAlana ghATamAM paMjAbanI TekarIo upara ane bIjA keTalAMka uttara taraphanA sthaLemAM eka nAne vele ugatuM hatuM. tene bahu AchAM pAMdaDAM hatAM ane tevA svaccha, sapheda rasane sahaja tIkhe svAda hatuM. keTalAka sAhasika Aryo pravAsathI thAkI gayA hatA, temane mAlama paDayuM ke e latAnA rasamAM vilakSaNa zakita che. te parizrama ane glAnine dura karI tene badale vilakSaNa AnaMda ane sphati ANe che. tenuM nAnAmAM nAnuM TIpuM pIvAthI paNa temanI namAM deva" AvyA hoya ema temane lAgatuM. prasara hiTani tenI pUjA dAkhala thavAnuM kAraNa nIce pramANe Ape che-"kudaratanI adbhuta zakitao ane dekhAvathI pUjA karavAmAM sarala hadayanA Aryalokene dharma samAyela hatuM tethI jevuM temane ema mAlama paDayuM ke A rasamAM glAni dUra karI jAgRti lAvavAnI ane cheDe vakhata unmAda utpanna karavAnI evI bhAre zakita che ke tethI manuSya svAbhAvika zakti u5saMtanAM parAkrame karavA lalacAya che ane zakitamAnU thAya che ke tarata ja temane e rasamAM kaMIka aizvarI tatva che ema lAgyuM. temanA vicAra pramANe te eka deva hatuM ane jemanAmAM praveza karate temanAmAM daivI zakita utpanna karate. je choDavAmAMthI e rasa nIkaLate tene temaNe auSadhine rAjA kahyo. tene taiyAra karavAne vidhi eka pavitra yajJa manAye. ane tene kADhavAnAM sAhitya paNa pavitra gaNAvA lAgyAM. sema rasanA pAnanuM temanuM prAcIna tetra sAMbhaLe. 13 For Personal & Private Use Only Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 " tatvatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 annnnnnnnnnnnn ^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^ ^ " ame prakAzita semarasa pIne amara banyA chIe, ame prakAzamAM dAkhala thayA chIe ane dee te jANyuM che. have ka mAnavI amane IjA karI zake ema che, ke kayA zatruthI amane have pachI saMtApAze? he amara deva? tAre lIdhe ame have bhayanA mArgathI uMcA caDhayA chIe."x, have pachI e choDane teo deva mAnatA thayA ane je adazya AtmA A addabhuta philuthI bharelA rasane jIvana ApatuM hatuM tene devanA guNe lAgu pADavAmAM AvyA, ane tenuM deva tarIke sanmAna karavAmAM AvyuM. che atha trAgadAcana dvitIya prakAza, prakaraNa 11 muM-Abhastuti (pR. 233) mAM (ja. 10-119 muM. samasta sUkta) tene bhAvArtha pR. 234 thI-- semarasa pIvAvALAnI gatinuM varNana nIce mujaba " Aja meM kaMI vAra sema rasanuM pAna karyuM che. jIva cAhe che ke yajJa samAptinI prasannatAmAM huM Rtvijene gAya ane gheDA bheTa karUM . 1 - jema balavAna vAyu vRkSAdikane ukheDavAmAM jera mAre che e prakAre Aja kaMi vAra pIdhelo soma-mArA zarIramAM jora mArI rahyo che. 2 jema teje ghaDe rathane kheMcI laI jAya che. e prakAre sema moTuM jora mArI rahyo che. je 3o jema gAya pitAnA priya vAchaDAnI pAse AvI jAya che eja prakAre Aja mati paNa svayaM AvI che. buddhi khUba phurI rahI che, kemake Aja meM sema rasa khUba pIdhe che. 4 - : - je prakAre suthAra suMdara ratha banAva jANe che eja prakAre mArI mati have mArAthI sArI vAta mAM sahurI rahI che, kemake meM kaMi vAra sema rasanuM sevana karyuM che ke 5 che. Aja keNa zakita che ke mArI AMkhonA sAme Ave? keInI himmata nathI pI zakatI, Aja soma jera karI rahyA che ke 6 ! A ghI (AkAza) ane pRthvI mArA AgaLa zuM cIja che? che !' >> mura kata " mULa saMskRta maMthanA vacana " . 5, pR. 170 For Personal & Private Use Only Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 mu. sAmanI adbhuta zakita ane vicitra vAtA. 99 huM potAnA khalathI-mahimAthI ! chu leka ane A vi A vistRta pRthavIne paNa nIcAM batAvI zaku chu, kemake Aja seAma jora karI rahyo che. 5 8 5 kahA huM A pRthvine uThAvIne jamanA khAdhAM upara rAkhuM ke DAbA khAMdhA Upara, Aja zarIramAM seAma uchalI rahyo che !! huM gha UbhAM tejasvI sUryane paNa nisteja kahe te ahIM pRthvI para UbhAM karI dauM ! 10 // kahA te pRthivIne upara ane aMtarikSane nIce karI dauM / 11 / Aja tA hu' moTAmAM moTA chuM / 12 / Aja badhAe caMdArtha ane malI gayA kemake yajJa samApta thayA. devatAo ne hunya kavya apAi gayuM, sAma rasanuM pAna thayuM, janma saphUla thayeA. // 13 // ityAdi. 22 upara batAvelI Atma stuti che. A sema rasanA sUktamAM RSine izvaranI preraNA thaelI mAnavI ke sema rasanA unmAda ? e te nizcaya che ke yajJamAM mAMsa bhakSaNa ane sAma rasanuM pAna te avazya thatu hatu te pachI AmAM izvara ni:zrusita kevA prakArathI manAyu ? jevI rIte dirA pAna karanArAonA aneka pralApeA pratyakSa joie chIe tevA prakAranA A paNa pralApeA janAya che te veda vAkaya tarIke manAyA, na jAne evA prakAranAM sUkata ane maMtrA vedomAM keTalAM gAThavAyAM haze ? chatAM vedene izvara kRta kayA svarUpathI jAhera karyo ? A mArI vAtane maLatA lekha--hiMdustAnanA zALapacAgI itihAsanA lekhaka-kezavalAla himaMtarAma kAmadAra ema. e. itihAsanA prAphresara kAleja vaDAdarA. 1928 AvRtti trIjI nA pR.-17 mAM lakhe che ke-- " prAcIna AryAM mAMsAhArI hatA paNu - gAya ' ne te pahelethIja pavitra ke " anya " mAnatA. yajJamAM alada kharA vagerenuM balidAna apAtuM. eka ThekANe mANasanA khalidAnanA paNa ullekha karavAmAM Avye che. vaizvika A " sAma " ne " surA " pItA ne sAma pInArAomAM maMtra draSTA thavAnI ajakha zakita mAvatI. ityAdi. sAmarasanuM pAna karanArAo veda vANI kahe evu eka bhajanamAM paNa che je kAi nara premI aza avatare prema rasa tenA uramAM kare eka For Personal & Private Use Only Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 5 ' 3 'tatatrathI-mImAMsA. yyy khaMDa 2 somavalla rasa pAne zuddha je. brAhmaNa hoya te kare. :avaravaMzI meM vamana karAve veda vANI uccare--prema rasa tenA uramAM Thare. A bhajananA phakarAthI paNa evuM samajAya che ke somarasanA pAnanA jesathI je kRtio cAtI te veda vAkya tarIke manAtI cAlatI hoya e vAka mahAna jJAnInA vacana jeTalAM mahatvanAM manAmAM te zAthI? e kAMI samajAtuM nathI. bIjI vAta e che ke keTalAka sUkato eka ekanI sAthe saMbaMdha vinAnA che. ane keTalAMka sUkate bevaDAyala Apasa ApasamAM virodhavALAM paNa che. te sivAya sAyaNAcAryanA karelA keI ke maMtronA je artha male che temAM keTalAka te taddana maryAdAthI rahina bhAMDanA jevA bIbhatsa te keTalAka nirdayatAthI bharelA jovAmAM Ave che tenuM kAraNa paNa zuM mAnavuM? tevA prakAranA maMtronA artho namunA rUpanA A graMthamAMthI paNa maLaze. vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. hiMdustAnanI saMskRti pR. 11 mAM-- "mAMsAhAranI chuTa hatI, ane jyAre jyAre ya karavAmAM AvatA tyAre tyAre te mAMsAhAra moTA pramANamAM thatuM. ane te samaye "ema" nAmanA pAmAMthI banAvelo Asava yAne sema-rasanuM eka bInakephI taMdurastI bakSanAra miSTa vastu tarIke pAna karavAmAM AvatuM." chepR. 13 mAM somarasanAM tarpaNe taiyAra karavAnuM kArya strI varganuM hatuM eTaluM ja nahi, paraMtu yajJanI kriyAmAM patnI hamezAM patinI sAthe rahI bhAga letI, ethI paNa vizeSa-e samayanI keTalIka strIo eTalI te keLavAyelI tathA buddhimAna hatI ke, keTalA eka sUkate paNa strIoe racelAM jaNAya che. AvI keTalI eka strIonAM nAma sudhAM maLI Ave che. " yajJa rahasya. pR. 97 thI pR.102 sudhI mAM - For Personal & Private Use Only Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * prakaraNa 28 muM. melaDInI mahImAthI bharele gaveda, je sema lAvavAnI AkhyAyikAothI vedika sAhitya pUrNa thaI rahyuM che. svarganA keI ucca pradezane viSe sAma gupta rahyo hate. suparNa athavA cina pakSI tyAMthI devatAonA mATe, ane mATe sema laI AvyuM sarveda saMhitAmAM ghaNe sthale A AkhyAyikAne udalekha joI zakazo. . ( purANemAM e upAkhyAna garUDa vaDe amata haraNanA AkhyAnanA rUpamAM pheravAI gayuM che. vedamAM lakhyuM che ke sema pANImAM samudramAM hatA. purANamAM lakhyuM che ke-sama athavA amRta meLavavA mATe samudra maMthana karavuM paDayuM hatuM. samudramAMthI nAnA prakAranAM rane nIkalyAM hatAM, chevaTe sema athavA amRta pragaTa thayuM. devataoe asurane harAvI e amata meLavyuM hatuM. phakata mahAdevane bhAge viSa AvyuM hatuM. AhANa graMthomAM paNa sarvatra A AkhyAcikA. nAnA rUpamAM joI zakaze. sema gaMdharvoe chupAvyuM hatuM keI pakSI vayenI. athavA supaNuM e sema lAvI. e supaNI bIjuM kaI nahi paNa svaya gAyatrI che. eka jagAe jaNAvyuM che ke "soma gaMdha pAse ho devatAoe nAdevIne e soya ANavA mATe mokalI strI prIya gaMdha e nagna kumArIkA vAdevInA lebhathI sema ApI dIdhuM. vADhevI sema lai devatAo pAse cAlI AvI, (pR. 98) soma yajJanI zarUAtamAM soma kharIdavAne bahAne A A ghaTanA bhajavAtI te Apane jaNAvyuM che. * e vAvI ane gAyatrI ekaja che. devatAo sema yAga karatA; prajApati pate semiyAga karI caSTi utpanna karatA (pR. 99) mAM-bIjI paMDite kahe che ke ku. saMhitAmAMne somavelamAtra che, dhIme dhIme temAM caMdratvane Aropa thaye che. brAhANa graMthanA pracAra vakhate te taddana caMdra banI gayela che. pR. 12-enAM stutigAnethI veda sAhitya paripUrNa che, mukharita thaI rahyuM che. kusaMhitAnuM navamuM maMDala enA stuti maMtrothI bharapura che. AkhI japha saMhitAmAM enAM vakhANanAM vAka phelAI rahyA che." - pUjya bhAvanA UMsthAmAM ecA svaromAM tene deva tarIke bolAvavAmAM Ave che. tenAmAM sarva zakti che ane te sarva prakAranAM varadAna ApI zake che, * gAyatrI pAchAM AvyAM che ane sarasvatI laine AvyAM che. e pUrveno lekha jotAM baMne eka rUpanAM jaNAtAM nathI e vicAravAnuM che." * * ' ''t ' ' For Personal & Private Use Only Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 . . tAtrayI-mImAMsA khaMDa 2 te navana ne vastra purA pADe che, mAMdAne sAjA kare che AMdhaLAne AMkha Ape che, ane napuMsakane purUSatva bakSe che. devI ane manuSyane amaratva ApavA paNa te samartha che. parekanuM sukha tenI pAse mAgavAmAM Ave che -- : "he pavamAne? mane evA sanAtana ane avinAzI rava lekamAM mULa ke tyAM haMmeza prakAza ane kIti jovAmAM Ave che." 1 : (agaveda 9, 113-7 ) , kharUM joIe to A atizaya lekapriya devane je mAnavAmAM Ave che tenI hada nathI. vedanuM AkhuM navamuM maMDaLa enI kIrti gAya che. temAM ochAmAM ochAM 114 sUkata enI tutinAM che. ane te uparAMta bIjA paNa ghaNAM sUkate che, AmAM jarA vicAravAnuM ke A cAlatA vedI-Izvara data che ema lakhanArAoe satya lakhyuM hoya tema te bIlakula jaNAtuM ja nathI. kAraNasAma eka koI khuNA para thatI mAdaka velaThI che. tenA mATe vedomAM je mukhya traya che, temAM tene keTaluM badhuM mahatva ApeluM che? te semanA viSayanuM mAtra ekaja prAcIna stotra jatAM kaI evA ja vicAra bAMdhI zakAya ke mAdaka vastuthI masta banelA AdamInA jevAja ugAre mAlama paDe che:-" ame amara banyA, prakAzamAM dAkhala thayA, amane koNa IjA karI zake ema che? have kaye zatra amane saMtApaze? he amara deva? tAre lIdhe ame bhaya mArgathI uMcA caDhayAM." * dunIyAmAM-velaDIethI ane bhUlIyAthI aneka prakAranA alaukika kArya thatAM joIe che tevI ja rIte A soma velaDIne rasa mAdakatA utpA karate hoya temAM AzcaryatA jevuM zuM ? ke teNe deva tarIke mAnIne trAgaveda jevA mahAna pratiSThita graMthamAM seMkaDe sUkate dAkhala karavAmAM AvyAM ? kahevomAM Ave che ke emAM IzvarI zakita che ? tyAre bIjI velaDIomAM ane mUlIyAmAM kaI zakita mAnavI? sarvajJa purUSa te emaja kahe che ke-sarva pita pitAnA karmane anusaretI gatimAM jaIne utpana thatAM tevA prakAranI zakitaone vastuomAM Apa Apa utpanna thaI jAya che AmAM IzvaranuM kAma ja zuM che? jemake AkAzamAM uDavAnI zakita paMkhIomAM svAbhAvika paNathIja AvI jAya che. te pramANe bIjA jamAM kema hotI nathI? vaLI viSNune eka kiMcit mAtrane AMkaDo ke je meTA paththarane paNa bAlI bhasma karI nAkhIne gera maya (somala rUpe) banAvI de che. ke je hajAra maNa lAkaDAMonA tApathI paNa na banI zake chatAM paNa IzvarI zakita rUpe teNe kaie. lakhIne batA hoya ema jaNAtuM nathI. te pachI AvI vAtethI graMthanI pramANikatA zI ?" ityataM virataNa. Iti vaidike sevelI tenuM svarUpa pAchalathI caMdramA pheravAyuM. khaMDa 2 je prakaraNa 28 muM. ' ' ' , For Personal & Private Use Only Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. marelAne mArga dekhADanAra yamadeva. prakaraNa 29 muM. yamadeva. . - hiMdustAnanA de. pR, 3 thI--"thama rAjA nyAya kare che tyAra pachI dunI dazA thAya che te hiMduonAM dharma zAstromAM spaSTa rIte samajAvI che. "yama" mAtra nyAyAdhIza nathI. je aneka narake pApIone bhegavavAM paDe che tene e rAjA che. te dakSiNa dizAne pAlaka deva che. e dizAe narakanI zikSA pAme che. temane rahevuM paDe che. viSNupurANamAM kahyuM che ke "ghaNAM ghara narake che, yamanA e bhayaMkara prAMte che, ribAvavAnAM hathiAro agni Adi yAtanAothI e bhayaMkara che." jemane narakamAM nAkhe che temane e vAtanA-bhayaMkara vedanAo, sahana karavI paDe che. emAM hiMduo daDhatAthI mAne che, emAM bilakula zaka nathI. 8. vedamAM mAtra eka naraka varNaveluM che. e aMdhArAthI bharelI jagA che, paNa ribAvavAnI jagA nathI. che , (. 9aa 73 mAM juve-- ApaNe vAMcIe chIe ke "te jJAna pUrvaka sarva prANIone jue che te tiraskAyalA ane adhamikone narakamAM nAkhe che." paNuM brAhmaNa graMthamAM narakanuM varNana eka ribAvavAnA sthAna jevuM che, manusmRtimAM 21 narake gaNavelAM che tAmistra ( aMdhakAra) raurava ( ghara, bhayaMkara), tapana ( bAlI mUkanAra) lehazaMku (loDhAnA khilAvALuM) jIva (paNa) kumala ( kAMTAvALuM jhADa) asipatravana ( talavAranA patravALuM vana ) kAlasatra ( leDhAnI beThavALuM) vagere juThuM baLanArane rIrava narakanI zikSA thAya che. gAyane vadha karanAra ke mANasane phAso ghAlanAra-rAdha narakamAM ( aTakAvavAvALA narakamAM) paDe che. gheDAne ceranAra dhagadhagatA lehAnA narakamAM paDe che. dene, pitRone, abhyAgatane, ana ApatA pahelAM je duSTa pate bhajana kare che te narakamAM paDe che, ane tyAM tene annane ThekANe thuMka ApavAmAM Ave che. vRkSa kApanAra-asipatravana nAmanA narakamAM paDe che, vagere A gaNatrImAM tamane mAlama paDaze ke zikSA gunAne barAbara lAyaka che." A lekhamAM keTalAka vicAra-camanA saMbaMdhe keTaleka vithAra karyo che. vaLI avasara haze te karavAmAM Avaze jaina graMthomAM-sAta narakenuM varNana khulAsA vAra che. temanI utpattine vicAra, temanA zarIranA svarUpanI For Personal & Private Use Only Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tR-tnatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 sAthe ucAInuM pramANa, AyuSyanuM pramANa, ane temanA duHkhanuM varNana sarvAnA vacanathI evI rIte karavAmAM AvyuM che ke-nIce nIcenI narakamAM-zarIra, AyuSya, ane duHkhanI kramathI vRddhi thatI jAya che. have ApaNe uparanA lekhanA saMbaMdhe vicArIe-izvaranI preraNAthI trASioe gaDagaveda banAve je mAnIe tyAre te temAM aMdhArAthI bharelI jagAnuM nAma naraka batAvyuM che. te pachI A Adhunika viSNupurANamAM vizeSa varNana kayAMthI AvyuM? vaLI manusmRtimA ekavIza narakanAM nAma lakhIne batAvyAM. temAM temanA zarIradikanAM pramANa lakhIne batAvyAM che ke nahI? je matamAM vastune joI te khulAso thaela na hoya ane bIje ThekANe thaela maLatuM hoya tyAre te jarUra tyAMthI laIne pitAnAmAM goThavele che evA anumAna upara javuM paDe ke nahi ? mATe huM bhalAmaNa karuM chuM ke narakenA saMbaMdhI vicAro jaina graMthanA ane purANonA tapAsa, egya vicAre keNumAM thaelA che tenI khAtarI thaze. vadhAre kahevAnI zI jarUra che ? . * saMskRta sAhitya pR. 149 thI " yama e maraNa pAmelA sukhI jIvana, saradAra che." AnI TIpamAM--keTalAka vidvAne dhAre che ke yama e pRthvI upara prathama janma lenAre mAnavI hate. paNa A dhAraNA beTI che. pRthvI upara janma lenAro mAnavI te manuM hatuM. yamane viSe te raDavedamAM eTaluM ja kahevAmAM AvyuM che ke e " pahelo pratye hate" enuM mRtyuM sauthI prathama thayeluM tethIja e bIjA maraNa pAmatA ane saradAra ane mArga darzaka gaNa. paNa te parathI e mAnavI hatuM tema dhAravAnuM kaMI kAraNa nathI, e ekalA mAnavAnuM ja lakSaNa che evuM lAgavedanA trASio samajatA hatA. devatAone paNa teo matsya ja gaNatA. devatAonA jema eka athavA aneka janma thAya che tema teonuM mRtyu paNa thAya che evu teo mAnatA. A kAraNathI pro. maeNkasa skularano abhiprAya evo che ke yama e kaI mAnavI nahiM paNa asta pAmate saya ho joIe. pazcima dizA tarapha DubI jatA sUryane teo maraNa pAmate dhAre e ghaNu javAbhAvika che, mane vivasvatane putra kahevAmAM AvyuM che e vAta paNa A matanI sAthe baMdha besatI Ave che. vivasvata eTale diya pAmate "surya, tene yama athavA asta pAmatA sUryane pitA kahevAmAM Ave te te bIlakula navAI jevuM nathI. bIjA keTalAka vidvAne dhAre che ke-cama e ati pAmate surya nahIM paNa cadra haze." ka, ka 1 * * ' ' . For Personal & Private Use Only Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 28 muM. marelAne mArga dekhADanAra yamadeva. 105 AmAM jaina pramANe vicAravAnuM ke-pahelA sudhama deva leka IdranA cAra kapAlamAMnA yamadeva paMkSiNa dizAnA rakhavAlA che. devatAonuM sAmAnya AyuSya batAvatAM temaNe paNa AyuSya jaNAvyuM che. dikamAM aneka devothI aneka prakArathI suSTinI Adi kapAI che. temAMnI eka satya rUpe TharyA vagara yama devanI ke manunI paNa Adi na yathArtha gaNAya? vedanA RSie-devatAone matya samajatA tyAre te suryadeva paNa mIja gaNAya ame tene khalAse jaNAve che. devatAone saMtAna thatAM nathI. tethI yama suryane putra pathArtha nathI. juve amAro lekha. akSaranA paMDitenI cAlAkI TheTha sudhI na pahoMcADI zake A traNa AkhAM sUktamAM yama devane saMbodhana karavAmAM AvyuM che. maraNa pAmelAo upara e rAjya calAve che ane lekene e ekaThA kare che, maranArane e vizrAMtinuM sthAna Ape che ane tene rahevAnuM makAna e taiyAra kare che evuM enA viSe kahevAmAM AvyuM che. yamadeve ja bIjI dUnIyAne raste prathama zodhI kADhayo hata-sUkatArtha (UMcAM sthAnaka AgaLa thaIne je gayo, ghaNAone mATe rasto jeNe ze. dhI kADha, te vivasvano putra, lekene ekaThA karanAre yamarAjA-tenI hame havIo vaDe sevA kare.) je ke mR yu e amane raste che ane tethI e yama tarapha kaMIka jAya sAthe jovAmAM AvatuM haze, to 5 atharvaveH ane tyAra pachInI daMta kathAomAM ene mRtyune deva gaNavAmAM Ave che tevI rIte hajI travendra mAM ene nathI gaNavAmAM Avyo. ghuvaDa ane kabUtara e bene yamanA jAsusa tarIke ke koI ThekANe gaNavAmAM AvyA che, paNa enA hamezanA te be kutarAe 4 che, pitRo je mArge thaIne bIjI dunIyA tarapha jAya che te mArganuM e kutarAo, rakSaNa kare che. " e kutarAonA saMbaMdhamAM mRtyu viSayanA eka sUktamAM (saM. 10 sU. 14). maranAra mANasane nIce pramANe saMbodhana karavAmAM AvyuM che -(sUktArtha) * nahiM aMdhAruM ane nahiM ajavALuM evA savAra tathA sAMjane samaya A be kutarAonI kalpanAthI ghaNuM yogya rIte sUcavAya che. evuM keTalAka vidvAnonuM kahevuM che. eka paNa havAra ke eka paNa sAMjha evI nahI jatI hoya ke jemAM kaI paNa mAnavI A maryAM leka choDIne camanI samIpamAM na sidhAvyuM heya. A kAraNathI yamanA be kutarAo mane yama dhAma tarapha laI jAya che. e vicAra sArthaka bane che. (graMthakAranI ja TIpamAMthI) For Personal & Private Use Only Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayI-mImAMsA.. e be kutarAe cAra AMkhavALA, caTApaTAvALA, saramAnA putro, tene mukIne sIdhe mA tuM AgaLa cAlyA jA ? tyAra pachI, je udAra pitRo yamanI sAthe rahIne AnaMda kare che tenI pAse tuM jA? ( 10 ) + + + + pahelAM nAkavALA; jiMdagI levAne lAbha rAkhanArA, tapakhIriyA raMganA yamanA dUte lekamAM bhaTake che; teo Ajane divase ane A sthAnake maMgala jIvana hamane pAchuM Ape, ke sUryane prakAza hamArAthI joI zakAya." (2 ) , AmAM vicAravAnuM-sUryanA putra yame maraNa pAmelAonA mATe rastA zodhI kADhaye, sUrya pite kayA pralanA ane temaNe putra thaye kayA kAlamAM? keTalA kALa sudhI te rIte baMdha rahele? ane keTalA kAla pachIthI te rasto zodhI kaDhele? kahevAmAM AvyuM ke "beku tarAone mUkI teM sIdhe mArge cAlyo jA" maranAra pitAnA svAdhIna paNe pitRonI pAse javAne samartha che? graMthAtaramAM keIne zudranI gati, te kene narakanI gati, zAthI? vedane anAdinA mAnIe tyAre ghuvaDa, kabUtara kayAkAlanA? ane kutarI "saramA " kayA kAlanI? ane tenA putro be kutarAo kayA kAlanA? A badhAM veda vAkayo vicAravA jevAM nahI? . saMskRta sAhitya. pR. 149 thI 150-" vaeN mAM yama e nAma kaMIka vAra " joDakuM" e mUla artha mAM paNa vaparAyuM che, yama ane enI bahena yamI e benI vacce jyAM saMvAda cAlelo che evuM eka AkhuM sUkata (naM. 10, sU. 1- ) kavitvanI ghaNuM khUbI vALuM che, temAM mRta janenA saradAra viSe svarUpija kathana karavAmAM AvyuM che yamI ene pyAra meLavavA prayatna kare che paNa e yamInI mAgaNI nA kabula kare che ane kahe che:-( tene bhAvArtha) "devatAenA mokalelA je te ahIM phare che te kadI bhatA nathI. te kadI pitAnI AMkha mIMcI detA nathI. yamI? vRkSanI AsapAsa jema vele vaTalAI vaLe che tevI rIte keI bIje purUSa jorathI hune bheTaze." bhAI bahena vacce bheganI ichA e A kavitAne mukhya viSaya che. e IchA sadAcAra viSenA ghera nA vadhAre UMcA dhoraNathI UlaTI hovAne lIdhe ene aravIkAra karavAmAM Ave che. te paNa sauthI pahelAM purUSa ane strInA joDakAM" thI mAnava jAtInI Utpatti thaI evI daMta kathA e vakhate pracalita haze te uparathI A kavitAmAM pragaTa thayale jeDiyAM bhAI bahenanA saMbaMdhane vicAra Utpanna thayo e nakkI che. kharekhara, hiMdustAna ane IrAnanA loko je vakhate sAthe rahetA hatA te vakhatathIja A daMtakathA UtarI AvelI For Personal & Private Use Only Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 . yamadeva-camI tenI bahena tenuM joDaluM. . 107 jaNAya che, kAraNa ke avatAnA pAchaLa sAhityamAM-yimanI bahena tarIke yime hanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. yamanA pitAnuM nAma paNa e AgalA samayamAM astitva dharAvatuM hatuM ema jaNAya che, kAraNa ke jema veramAM camane vivasvane Dekare kahe che tema avatAmAM yimane vivaMhavaMtane chekare kahyo che. " Ama ena siddhAMta pramANe vicAravAnuM ke-devatAonI ke temanI devIonI utpatti manuSyanA peThe garbhAzayathI thatI ja nathI. te te "papAtika" che jema ke tenA sthAnamAM svAbhAvika paNe vastunI utpatti thaI jAya che. tevI rIte devatAonI ane tyAMnI devIonI utpatti thaI jAya che. keTalAka devalokamAM devIonI sAthe kAyAthI saMga thAya che paNa temane saMtAna thatA ja nathI. be saMtAna thatAM hoya to-mAtA, pitA, bhAI, bahena, sasarA, jamAI vagere badhAe prakArane vyavahAra he jaIe paNa tevA prakAra vyavahAra nate jemAM manAya che. temaja nate vedamAM ke na to pusaNAdikamAM che. te pachI A eka be prakArane nahI je tucha vyavahAra prasiddhamAM kevI rIte AvyuM? cAhe khAsa vedanI vAta hoya te paNa ke tevA prakAranI ayogya mAnya tAvALAne mata grahaNa karI ke paMDita mAnInA taraphathI pAchaLathI ghusADelI hoya mATe vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. maraNa pAmelAno nyAya ane zAsana karanAra-amadeva. hiMdustAnanA de pR. 87- pRthvI para je satkama teM karyo che tene, dareka yajJane, dareka pavitra kAryane tene yogya badale tyAM maLaze. keI Ucita kArya zulaze nahi. te suMdara rAje jyAM divase-vAdaLAM vinAnAM-prakAza yukta hoya che, jyAM "yama" dareka AnaMda puro pADe che, ane jyAM dareka tuccha saMtuSTa thAya che, tyAM tArUM sukha avinAzI thaze. " (De. mUrata mala saMskRta graMthanAM vacana pR. 327) A dunIyAmAM janmelA prathama mAnavIo (mRtyune AdhIna purU) sUryanAM chokarAM hatAM teo yama ( remana lekenA tUTene maLate hiMdadeva) ane tenI bena yamunA (yamI jamanA nadI) tarIke prasiddha hatAM "yama" sarvathI For Personal & Private Use Only Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 tattvI-mImAMsA. khaMDa ra pahele janmyA hateA tema maraNa paNa satho vahelA pAmyA. teNe paralAkane mA zAthI kADhayA tethI pretene-maraNa pAmelAM ne rakSita karelA nivAsa sthAnamAM deravI lai javAnA bhayaMkara adhikAra vedamAM tene sAMpavAmAM Ave e svAbhAvika che. A adhikAra parathI enI pachInA adhikAra para javu e ekaja pagathI" che. e pretAne upari adhikArI thAya che. e darabAra bharIne nyAyAdhIza tarIke sabhAne adhyakSa thAya che tyAre nyAya sabhAnA badhA dAdA sAthe e kAma kare che daphtara sAcavanAra adhikArI tarIke enI pAse citragupta che, te potAnA azra--sudhAnI nAmanA meTA daphataramAMthI mANasanI jiMdagIne hevAla vAMce che. tyAra pachI daphatare noMdhAyalA puNyapApamAM je adhika hoya te pramANe yama tene mATe phesalo Ape che ane pretene AtmA sukhI AtmAonA sthAna svargamAM jAya che ke tenA gunA nAnA mATe hAya te pramANe hiMduo je coMkavIza naraka mAne che temAMnA ekamAM tene mArko che, athavA peAtAnu bhaviSya nakakI karavA mATe tene tarataja pRthvI para mokalI anyayeAnimAM janma ApavAmAM Ave che. maraNa samaye hiMdue kaiTalIka vakhata evI kalpanA kare che ke yamanA dutA bhayaMkara rUpa dhAraNa karIne amane lai javA Ave che. marI jAya che eTale sarvanA AtmA lAgalAja yama pAse jAya che. e musApharI karatAM cAra kalAkane cALIsa miniTa lAge che. tethI eTale vakhata gayA pahelAM zamane agni saMskAra karI zakAtA nathI. pretanA AtmA yamanA nivAsa sthAnamAM Ave che ke tarataja tenA nyAya karavAmAM Ave che. tyAM javAnA mArga jokhama bharelA che. rastAmAM karyuMra ( kAmara citre ) ane yAma ( kALA ) nAmanAM kaDatAM dharAya nahi evA e kutarA cAra AMkha ughADI, dAMta pIsI, ane nasakeArA paheALAM rAkhI cekI kare che. pretanA AtmAne evI salAhe ApavAmAM Ave che ke tAre jema ane tema jaladI e kutarAone vaTAvI devA. ema kahe che ke e kutarA yamanA kiMkara tarIke manugyAmAM bhaTake che. ane bezaka temaneA hetuM, mATInu khALIu tajI daI jyAM AtmAe javAnu che te yamapurImAM peAtAnA zeThanI pAse tene lai javAnA che. dastAveja noMdhanAra citragupta uparAMta yamanI pAse peAtAnI AjJanA amala karavA sArU caDe ane kALa purUSa nAmanA be sevake che. enA jAsusA-rAja khijamatamAM rahenArA nekarA-yamA pretanA AtmAone lai Ave che . ane sabhAgRhane bAraNe vaidhyaTa nAmanA cAkIdAra bese che. For Personal & Private Use Only Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ^^^^^^^^^^^^^^^^^^+ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ prakaraNa ra9 muM. maranArane nyAya karanAra vetAnA yamane vicAra. 119 marI gayelAne nyAya thayA pachI tenuM zuM thAya che? sArA hiMdunA bhaviSya viSe nIce pramANe hakikata ApelI che -sarva dura ane asaMpUrNa varatuone pAchaLa pRthvI para mukIne devakanA je prakAza pAmI vimAnamAM besI ke pAMkha dhAraNa karI pitRo je mAge gayA hatA te mAge te svargamAM prathama svargalokamAM-jAya che. tyAM te potAnuM pUrva zarIra saMpUrNa ane kitimaMta rUpamAM prApta kare che. emanI sAthe AnaMdamAM rahetA pUrvajone maLe che. tenI pAsethI AnaMdamAM rahevAnuM sthAna meLave che. ane tyAM vadhAre saMpUrNa jIvana nirgamana karavA mAMDe che. e jIvana devenI pAse ane temane sukha purAM pADavAmAM temanI AjJA uThAvavAmAM gujAravAmAM Ave che. pachI ja !' . (mUrakRta 'mULa saMskRta graMthanA vacana pR. 302). . . . ' gavedamAM nIcenuM sUkta che: _'". mahAna rAjA yamane havi ane sanmAna Ape. te pretene prathama mAnavI hatemRtyunA vegavALA khaLakhaLa vahete vaheLamAM jhaMpalAnAra prathama, hitesvargane mArga darzAvanAra prathama hatuM, ane te prakAzamAna sthaLamAM ane satkAra karanAra paNa prathama harta, he rAjana? A pramANe amAre mATe te prApta karelA nivAsa sthAnamAMthI amane kADhI mukavAnI, keInI zakti nathI; ame AvIe chIe. je je janma pAmyAM che tene tene mRtyu vaLageluMja che, je mArge tu game che te mAge tene javAnuM che eja mAge dareka manuSya jAti lAMbo vakhata thayAM eka pachI eka gaI che, ane amArA pUrvaje paNa gayA che. he pRthvI? tArA hAtha pahoLA kara, namra sparza ane nehALa svAgatathI pretane satkAra kara, ane jevI rIte mAtA pitAnA vAhAlA chekarAne suvALA kapaDAmAM DhAMkI de che tema tu tene premathI DhAMkI de. pretenA AtmA ? tuM jA, mArge jate bItemAM, eja prAcIna mArge pUrvajo gayA che. uMce jA eTale tuM yamadevane maLIza ane temanI sAthe AnaMda rahetA tarA pUrvajone maLIza. cAra AMkhavALA kAbaracitrA kutarAo prete mATe cokI kare che te cekIdArane vaTAvatAM bIte mA. he AtmA? tuM tAre ghera pAcho jA tArAM pApa ane zarama upajAvanArAM kRtya tuM tArI pAchaLa pRthvI para muka, prakAzamAna rUpa dhAraNa kara. e rUpa tArUM pitAnuM prAcIna rUpa che ane te saMskArI ane sarva kalaMkathI mukata che." | ( jAveda 10 meniara viliase kareluM bhASAMtara ) For Personal & Private Use Only Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 , " ke tavatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 che. sAjane? brAhaNene dhama ApaNe purANadikathI jatA te te vicitra DhaMga dhaDA vagarane lAgatuM. vedomAM zuM lakhyuM che te prAye jANI na zakatA. kAraNa ke brAhmaNaloko vedo keIne AvatA na hatA, brAhmaNa sivAya bhaNAvatA na hatA, temaja keIne saMbhaLAvatA paNa na hatA, kadAca kaI sAMbhaLI le te teNe bhArI zikSAnA adhikArI TharAvatA ane lokone IzvarakRta batAvatA, paNa A samayamAM aMgrejone purI- baLajIthI bhaNyA tenuM jJAna thavA arthe karIne lekamAM prasiddha karyA ane egya purUSane vicAra kasvAne avakAza paNa maLe. vedanA vacane IzvarIya to nathI paNa ghaNAM te bALakhyAlothI bharelAM che. ema je vicArakenA taraphathI jAhera thayuM te agya nathI " juve ke-prathama janmelAM manuSya-sUryanAM chokarAM temAM yama pahele chokare. tyAre sUrya ke cheka haze? A vicAravA jevuM nathI? prathama maraNa pAmelA yame paraloka zodhI kADhaye. maraNa pAmelAne deravI laI javAne adhikAra mAM yamane seMpavAmAM AvyuM. A badhuM kayA kALamAM banyuM ane keNe banAvyuM ? ' ' bIju-daphatarane adhikArI citragupta thaye te kayAMthI AvyA? ane adhikAra keNI pAsethI meLavyuM? - trIjI vAta--sabhAmAM mANasanI jiMdagI vaMcAyA pachI yamarAjA nyAya ane zAsana ( zikSA) pharamAvate paNa bAkI rahelA-pazuo, paMkhIo, machAdi, siMhAdi, sapadi vigere anaMta chane nyAya ane zAsanane adhikAra mAM keNe soMpavAmAM AvyuM hatuM? . ApaNe yata kiMcita, sAmAnya vicAra karyo have saragavedanA dazamA maMDa lanA sukatArthane kiMcit vicAra tapAsIe-A sUkata yamanA mATe che e yama pahelo-mAnavI, mRtyunA vegamAM jhapalAnAre, svargane mArga darasAvanAre ane te svargamAM satkAra karanAre, A badhI bAbatamAM yamarAjAe pahela karelI che. rAjanuM (he yama?) amArA mATe teM sthAna prApta karyuM che. amane kaNa kADhI mukanAra che. pachI pRthvIne saMbodhIne tenI pAse pretAnA AtmAne sukha ApavAnI mAgaNI karI che. zuM A mAgaNuM jJAnapUrvaka thaelI manAya ? jJAna pUrvaka yogya hatI ema mAnIe to A cAlatA samayamAM sAthI bhUlAI ? For Personal & Private Use Only Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. maranArane nyAya karanAra vedanA "yama"ne vicAra. 111 AgaLa jAtAM e sUktamAM pretenA AtmAne cetavaNI ApavAmAM AvI che ke "mAge jatAM bIte mA, pUrvajonA mAge Uco jA, ityAdi maratI vakhatane maraNa thayA bAdane prANI karmanAvazathI parAdhIna thaelo ApelI zikSA pramANe karavA samartha che kharo ke? Aja kAlanA vicArI leke AvI prArthanA karatA kema dekhatA nathI? mahatvatA vALI hatI te zA mATe visArI bAkIne vizeSa vicAra vAcakavargo karI le-- A viSaya para hiMdustAnanA devanA bhASAMtarakAra. rasa, bA. kamaLA zaMkara prANazaMkara trivedIe-TIpamAM DagavedanI RcAo ane tenuM bhASAMtara vistArathI kareluM che te jijJAsue joI levuM. hiMdustAnanI saMskRti-lekhaka manasukha lAla mohanalAla. pR. 15 thI-zarIrane tyAga karI nirgamana karanAra AtmA yamadevanA uccatara rAjya tarapha prayANa kare che. ane tyAM te potAnA bApa dAdAo athavA te purvajonA AtmAo joDe sukha tathA zAMti bhogave che, evI te samaye mAnyatA hatI, ema jaNAya che. te saMbaMdhI keTalAM eka sUkatene keTalAka upayogI bhAga nIce Ape che - "he agni? A zabane bhasmasAt kara nahi, tene duHkha Apa nahi, tenI tvacA ke dehane cheda nahi, he vahi? tenuM zarIra tArI uSmAmAM baLI jAya ke tarata amArA pitAnA sthAnamAM tene ekala." - (-10-16-1) (maranAranI vidhavAne kahe che?)- "he sI? uTha, jenuM jIvana gayuM che tenI pAse tuM sati che. jIvanamaya suSTimAM Ava. tArA patithI vimukha thA, ane je tAre hasta svIkAre ane tane paraNavA khuzI hoya tenI patnI thA." (mR. 10, 18-8). "A strIo vaidhathanAM dukha sahana na kare. jenA pati sArA ane manavaMchita hoya teo aMjana ane navanIta laI pitAnA gharamAM jAo. A strIone AMtha sAryA vagara ane kAMIpaNa zAka vagara, pahelAM te mUlyavAna alaMkAra paherI gRha prati javA de." For Personal & Private Use Only Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ' , '; * ! tavatrathI--mImAMsA. khaMDa 2 ' are mataprANI? vizALa pRthvI je mAtA rUpa che tenI pAse ja; te vizALa ane ramaNIya che. sparza unanA ke strInA sparza jevo mRdu thAo. tame yajJa kriyAo karI che. e tamane apavitrAmAMdho ugAre." (naM. 10, 18-1) he pRthvI tenI upara DhagalathA, tene dukha na Apa, tene AzvAsana A5, jema mAtA pitAnA putrane lugaDAMnA cheDA vaDe DhAMke tema tuM zabane DhAMka." (naM. 10-18-11 ) ( 1da thI mRtyu pachI jIdagI) "jyAM yamadeva rAjA che, jyAM svarganA daravAje AvI rahI che, ane jyAM pANInA pravAhe haju nAnA che, temaja tApa che, te rAjyamAM mane mokalo ane amara kare che Idu Idradeva mATe tame AgaLa vahevA mAMDe." , "je sthale sarva IchAonI tRpti thAya che, jyAM sarve ThIka paDe tema harI pharI zake che. te svarganA trIjA vibhAgamAM mane amaratva ApI mekale. tyAM prakAza ghaNuM che. he Idu? IdradevA mATe AgaLa vahevA mAMDe.". . 2 . ( va. ma. 9 113; 8, ane 10 ) have ApaNe ajANavarganI samajutI thavA mATe-manasuMkhalAle lakhI batAvelI prAcInamAM prAcIna vedanI pAMca che. gayA ne kiMcita vicAra karI jaIe : . : } : ' ' . durgadha dura karavA zabane bolI bharmasAta karavAne rivAja ghaNA lAMbA kALathI sarva lokethI jANItuM che. IzvarI avAjane amala karanAra traSie kahe che ke-he agni ? zabane bhasmasAta kara nahi, ane balI jAya ke tarata pitRonA sthAnamAM mokala? zuM A mAgaNIo bALakhyALa jevIo nathI? kemakemanA nazAthI palekanA ja Arse paDelA jIvane Idra athavA nAgaMdhra paNa kAMI karavA samartha nathI te pachI bAlIne rAkha karelA zabane agni pitRlokamAM mekalavA kevI rIte samartha thaze ? !; . . . . . . ! ! AkI je maranAranI vidhavA saMbaMdhI prAthAo che te zuM jJAnI purUSane karavA jevI che ? ' ): : : . . . AgaLa jatAM kavie pRthavIne prArthanA karI che ke- pRthavI ? tenA upara DhagalethA, paNa duHkha na Apa? ityAdi keTalI badhI mahatvatA vALI che? 5 - *_* ke , . . :: For Personal & Private Use Only Page #845 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - prakaraNa 29 muM. brAmhaNI sAthe lagna karI yame tenI mAtAne choDI 113 pitAnI meLe zabanA upara pRthIne Dhagale thate kayAre keIe je zabane duHkha na ApavAnuM prathama ApaNe ja nathI samajatA te pachI jaDarUpa pRthvIne prArthanA karavI e keTalI badhI bAlizanA ? bAkIte vizeSa vicArate vAcakoja karIle. bhaviSya purANamAM-yamanA laviSe nIcenI vAta. hiMdustAnanA de. pR 95- "eka brAhmaNe putrI vijayA nAmanI kanyAne joI tenuM mana atyaMta khuza thayuM hatuM. kanyAe tene prathama joye tyAre tenA rUpathI temaja tenuM svarUpaNe koNa che te-jANavAthI te atizaya lIdhI hatI. Akhare teNe teno bhaya zAMta che ane te kanyAe tene paraNavAnuM kabula karyuM. yamane ghera AvyA pachI teNe tene cetavaNI ApI ke- mArA rAjyanA dakSiNa bhAgamAM tuM kadI nahi jAya te huM tane khAtarIthI kahuM chuM ke tuM hameza sukhamAM rahIza. thoDo vakhata thayA pachI tenI jijJAsAe tene vaza karI ane dakSiNa dizAmAM javAnI manA karI hatI. tyAM sapatnI rahetI haze ema dhArI teNe te dizAnI mulAkAta lIdhI, tyAM teNe duSTa, pApI prANIo ne kevI ribAvI ribAvIne zikSA karavAmAM Ave che te joyuM. ane e prANIomAM pitAnI mAtAne oLakhI, tethI tene ghaNe kheda thaye. atyaMta zeka thavAthI teNe mAtAne chuTI karavA yamanI prArthanA karI, paNa me kahyuM ke jyAM sudhI pRthvI paranuM kaI mAnavI amuka yajJa karI tenuM puNya e bApaDI pIDAtI strIne Ape nahi tyAM sudhI e vAta banavI azakya che. keTalIka muzIbata paDayA pachI e yajJa karavA eka strI khuza hoya ema mAlama paDayuM ane vijayAe mAtAne choDAvI. >> ( vilikasa kRta "hiMduonAM purANa." pR. 84) kalpanA-yathArtha egya gaNAya che, ayathArtha agya gaNAya che. ahIM yamanA lagnanI vArtAmAM ane satyavAna sAvitrInI vArtAmAM kalpanA ayathArtha thayelI vicAravA jevI che-devatAo ane manuSyonA vacce kadAca saMyoga saMbadha thaI jatuM haze paNa lagna saMbaMdha te kudaratathI viruddha che. mATe A amadeva ane brahmaputrInI vArtA asatya che. bIjI vAta e che ke-narakanuM sthAna pAtAla che. ane te bhavanapatinA devatAnA tAbA nIcenuM che. A yamadeva tiSa cakanA upara rahelA vaimAnikamAMnA pahelA sudharmedra temanA tAbAnI 15. For Personal & Private Use Only Page #846 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 tatrayI-mImAMsa. dakSiNa dizAnA rakSaka che. paNa bhavana patinA devatAnA tAbAne A yamadeva nathI vaLI-came dakSiNa dizA tarapha javAnI manAI karI chatAM te strI gaI tyAM narakamAM ribAtI pitAnI mAtA joI to te pUrvabhavanA svarUpe ke narakamAMnA svarUpe? kayA svarUpe dekhIne oLakhI? khera" pachI te strIe dukhamAMthI cheDavA pitAnA pati yamane vinavyuM tyAre yame amuka yajJanuM puNya ApanAra meLavI choDavAnuM jaNAvyuM. kamathI choDAvanAra traNa lekamAMne keI sAMbhalya che khare ke? are zAkSAt viSNunA avatAra kRSNaja pitAnA kuTuMbanI sAthe dvArikA bhamasAta thavA chatAM kAMIpaNa karI zakayA nathI to pachI A yama karmathI choDavAnuM parAkrama batAve e kalpanA keTalI badhI bhayAnaka? vaLI vicAravAnuM ke-eka strIe yajJanuM puNya ApI te vijayAnI mAtAne chAvI. te yajJa kArikA strIne choDAvavAnuM jJAna keNe ApyuM ? athavA svAbhAvika hiMsaka yajJa karI te strIe tenuM sthAna purI tene choDAvI? athavA AdhunikamAM thaelA purANune khabara zuM yamarAjAe ApI ? atizayanA jJAna vinAnA purANIe kayA jJAnathI jANIne lakhI? A sarvathA asya kalpanA bedha ApanArI nathI. paNa dunIyAne DubAnanArI che. yama rAjA keI vAra kRpA karI aparAdhIne che paNa de che. hiMdustAnanA de pR. 95 thI--"mahAbhAratamAM ApelA pativratA strInI patibhaktinA nIcenA utkRSTa kAvya uparathI ApaNe jANIe chIe ke mRtyune bhayaMkara rAjA keI vAra kRpA karI prArthanA sAMbhaLe che ane enA sthAnamAM AvelAone pRthvI para pAchA pharavA de che. azvapati rAjAnI putrI sAvitrI, eka RSi kumAra satyavAna para Asakata thAya che. paraMtu eka bhaviSya jANanAra muni tene satyavAna parathI citta dUra karavA cetave che, kAraNa ke enI dazA mAThI nirmANa thaI che, ane enuM AyuSya mAtra eka varasa lAMbu che. te kanyAe uttara Ape. tenuM AyuSya lAMbu hoya ke TuMkuM hoya, te saguNa hoya ke nirguNahaya, meM tene svAmI tarIke varyo che ne huM bIjAne varavAnI nathI." For Personal & Private Use Only Page #847 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 29 muM. sAvitrInA pavIne yame choDI mukaye. 115 teo paraNyAM ane te strIe A bhayaMkara cetavaNI bhUlI javAno prayatna karyo, paNa varasane chelle divasa pAse Avate gayo tema tema tenAthI ciMtA dabAvI zakAI nahi. teNe yama rAjAnA nAza kAraka hAthane bhAvavAnI AzAthI bane teTalI prArthanA, tapazcaryA, yAcanA ane stuti karI; paNa e badhe vakhata tene svAmI pitAnuM bhaviSya jANatuM na hatuM ane tene kahevAnI te strImAM hiMmata na hatI. Akhare te bhayaMkara divasanuM vahANuM vAyuM. eTale satyavAnuM jaMgalamAM lAkaDAM kApavA nIkalI paDe. tenI strIe tenI sAthe AvavAnI rajA mAgI ane bahArathI hasatI paNa aMta:karaNamAM kheda sAthe tenI sAthe cAlI, satyavAne tarata ja kuhADAnA ghA vaDe vanane gajAvI mUkyuM paNa tenA mAthAmAM ekAeka atyaMta vedanAnI kamakamAro chuTI. ane paDI javAze ema lAgavAthI teNe patnIne bolAvI Teko ApavA kahyuM. pachI teNe mucha pAmatA svAmIne hAthamAM laI lIdho ane tene halI paDatA mAthAne dhImethI kheALAmAM mukI pite zItala bhUmIpara beThI. kheda karatAM karatAM tene te muninuM bhAkheluM bhaviSya yAda AvyuM ane dAhaDA ane kalAke gaNI kADhayA. ekadama kSaNavAramAM teNe pitAnI sAme eka bhayaMkara mutine uibho rahelI joI, tenAM vara lehI jevAM lAla hatAM ane mAthA para mukuTa zobhatuM hatuM, tenuM svarUpa sUryanA jevuM prakAzamAna hatuM te paNa te zyAma hatuM vanti jevI lAlacoLa tenI AMkho hatI, tenA hAthamAM pAza laTakatuM hatuM, tenA svAmI pAse ubhe rahI tene valDi jevAM netre jete hatuM, te tenuM svarUpa bhayaMkara hatuM. te ekadama camakI uThI, maraNa pAmatA satyavAnane teNe jamIna para suvADa ane hAtha joDI namaskAra karI kaMpatA hRdayathI teNe te muttine kahyuM "kharekhara tuM deva che; tArA jevuM svarUpa manuSyanuM hoI zake nahi, te manuSyathI caDhIyAtuM che. he deva sadazyamuriM? tame keNa che? ane zA mATe ahiM AvyA che? te kaho. te mUttie uttara Apyo ke huM tane rAjA, yama chuM. ane tArA svAmInA AtmAne bAMdhIne laI javA Avyo chuM. pachI teNe tenA svAmInA zarIramAMthI AtmAne--aMguThA jevaDo purUSane-khecI kADha, pAza vaDe daDha bAMdhyuM, ane pitAnI pAse rAkhe. tarataja cetanya chuTuM thavAthI ane prANa jato rahevAthI te zarIra kAMtihIna, prabhA rahita, ceSTA vinAnuM, ane jevuM game nahi evuM bhayaMkara thaI gayuM." For Personal & Private Use Only Page #848 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vpa ka AtmAne bAMdhI yama dakSiNa tarapha pitAnI nagarImAM javA nIkaLe ane te pativratA strI tenI pAchaLa cAlI, yame tene ghera jaI svAmInA zabane agni saMskAra karavA kahyuM, paraMtu teNe to Agraha pUrvaka tenI pAchaLa cAlyA kIdhuM, Akhare, tenI bhakitathI prasanna thaI svAmInA jIvana sivAya game te vara dAna mAgavA kahyuM. teNe mAgyuM ke mArA aMdha sasarA dekhatA thAya. yame te varadAna ApyuM ane kahyuM ke have saMtuSTa thaI prAchI phara. paNa teNe tenI pAchaLa jyAM ja karyuM. ane e rIte bIjAM be varadAna meLavyAM Akhare, sAvitrInI aDaga bhakita ane daDhatAthI paravaza thaIne yame tene je mAgyuM te apavAda karyA vagara ApyuM. sAvitrI e kahyuM - " mahArAja A vakhata tame kazAno apavAda karyo nathI. mArA svAmIne jIvita Ape, tenA vinA huM koI paNa sukha IchatI nathI, svarga paNa tenA vinA joituM nathI, tenA vinA mArAthI chavAse nahi. " - yame javAba dIdhe "he pativrate tathAstu (tema thAo ) A hu ene pAzathI mukata karuM chuM " ema kahI teNe pAza vaDe bAMdhelA AtmAne mukata karyo. ' (me niara viliapsakRta hiMduonA virarasa kAvya, pR. 37-38), have ApaNe mahAbhAratanI kathA je satyavAna ane sAvitrInI che tenA saMbaMdhe kiMcit vicAra karIye. satyavAtanuM AyuSya varasa divasanuM che ema jJAnIthI jANyA chatAM paNa sAvitro teNe paraNI. yamanA hAtha thobhAvavA-tapa, yAcanA, prArthanA karI. chevaTe satyavAna lAkaDAM kApatA jaMgalamAM paDaye. pAchala gaelI sAvitrIe sAhAe karI. bhayAnaka rUpe yamarAjA pAza laIne AvyA aMguThA jevaDe AtmA tenA zarIramAMthI kheMcI kADhI yamanAjAe pAza vaDe bAMdhe aMguThA jevI vastu ApaNe dekhI zakIe ke nahi? te badhuM sAvitrIe joyuM. pAtra keTalI meTI haze? dakSiNa dizA tarapha uMce jAvA lAgyuM ke nIce narakenuM sthAna te pAtAlamAM batAveluM che. sAvitrI kayA svarUpathI pAchaLa gaI? devanI gati sAthe sAvitrI kevI rIte pahoMcI zakI ? sAvitrIe yamanI pAsethI aneka varadAna meLavyAM ane chevaTe pitAnA pati satyavAnane jIvato pAcho lAvI varasa divasanuM AyuSya pUraNa thaI gayuM For Personal & Private Use Only Page #849 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 muM vedamAM "varUNa" sarvajJa purANamAM naSTabhraSTa. 117 hatuM te have zuM amara thaIne A ke?keI kALanI avadhIe pAcho lAvI? te saMbaMdhI kaMI khulAzo batAvele jaNAtonathI. are yamadeva poteja kALanI beDathI jakaDAelAja che. eTaluM ja nahi paNa IMdra caMdrAdi badhAe devatAo kALanI beDImAMja paDelA che. kALa puro thatAM teo sarve bIjI gatimAM javAnA ane temane adhikAra bIjA bhegavavAnA. vaidika matamAM paNa badhA devatAone ajanmAM lakhIne batAvelA nathI temaja pUrNajJAnanA abhAve te devatAonAM AyuSya vigere paNa batAvI zakyA nathI. TukamAM jaNAvavAnuM eja che ke-mahAbhAratamAM lakhAelI A satyavAna ane sAvitrInI kathA paNa satya bodha ApanArI nathI. A ThekANe ATaluM ja kahevuM baza che.- Iti vaidakanA yama vanuM svarUpa khaMDa 2 je prakaraNa 29 muM. - prakaraNa 30 muM. vedomAM varUNa deva sarvajJa, te purANamAM naSTabhraSTa zAthI? hiMdustAnanA deve pR. 56 prakaraNa 4 thI--- : (1) "he prakAza ApanAra varUNa? tArI tIvradaSTi A badhA khalabhalATavALA pravRttimAM macelA jagatanuM sUDhama nIrIkSaNa kare che, vizALa aMtarikSamAM paNa praveza kare che, amArA divasa ane rAtrInuM mApa le che, ane sarva prANInI gupta vAta bAtamI dAranI peThe zeAdhI kADhe che." travedamAMthI (meniyara vilianse bhASAMtara kareluM.) * ' (2) (eja pR. 56 thI ) travedamAM varUNane atyaMta pratiSThita sthAna ApavAmAM AvyuM che. "jenuM udyaghana thaI zake nahi evA, avinAzI, sanAtana prANIo" aditinA putre, AdityamAM e mukhya che. aditi e eka, anaMtatAnuM svarUpa darzAvatI kAlpanika guDha suSTi che, ane mura kahe che te pramANe "ene vizvavyApI kudaratanI mUrti gaNavI e ja uttama che." A aditi mAtAne bAra putra hatA. temAM varUNa, mitra, dakSa, Idra, savitu ane sUrya mukhya hatA, "varUNa e zabda (pR. 57 thI) saMskRta va " DhAMkavuM " e uparathI Avyo che teTalA mATe te sarva padArthone DhAMkanAra AkAzane deva gurUDa purANamAM lakhyuM che ke-mRtyu lokathI yamapurI 86000 yojanA che. jyAre jIvAtmA A zarIra choDe che tyAre tene te purImAM javA mATe saphara karavI paDe che ane mArgamAM 8 mukAma karavA paDe che. ( zaMkAko Sa. saM. 184mI. pR. 24 ). For Personal & Private Use Only Page #850 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa ra che. grIkabhASAmAM tene maLatA devane mATe je zabda che . tenA atha. 8 svaMga ' thAya che. ane A prajAe chUTI paDI te pahelAM grIka ane prAcIna A devAne pUjatA temAMne te eka che e spaSTa che. A lAkA je " sUrya AkAzamAM tenI sattAthI uge che, je pavane vAya che te mAtra tenA zvAsarUpa che; nadIe tenI AjJAthI vahe che ne tenAM uMDA mArM teNe karyAM che; ane teNe sAgaranI uMDAi karI che. tenA niyameA sthira che ane tenuM udatradhana thaI zakatuM nathI. tenA niyameAne maLe caMdra prakAza sAthe phare che ane rAtre AkAzamAM dekhAtA tArA divasanA prakAzamAM adazya thAya che. havAmAM uDatAM pakSIo ane kadI paNa vizrAMti lIdhA vinA satata vahetI nadIe tenA khaLa ane krodha jANI zakatAM nathI, paNa AkAzamAM pakSIo uDe che te, dUra musApharI karatAM pavananI gati, ane mahAsAgara para vANAnA mArgo e suM e jANe che, ane je chupI vAtA thai gai che ke thavAnI che te sava e jue che. " ( mUrakRta ' mUla saMskRta graMthanAM vacana ' pR.58) (3) hiMdustAnanA devA. pR. 60 thI-yajurvedamAM varUNA viSe nIcenI hakIkata ApI che--eka devaSi gune paramatatva brahma viSe te upadeza kare che ke " jemAthI sarva prANIo thAya che. janmyA pachI jene lIdhe tee jIvI zake che, je prati te jAya che, ane jenI sAthe eka rUpa thAya che. " ** teNe pavitratA ekAgracitta dhyAna dharIne annane ( ke zarIra ke padAne ) brahma jANyuM, kAraNa ke sa` padArtho annathI utpanna thAya che, utpanna thaye anna vaDe jIve che, anna prati jAya * che, ane annanI sAthe eka rUpa thAya che. " " vaLI teNe uDuM dhyAna dharI brahmanu zeAdhana kayu" ane mana vicAra e brahma che ema zeAdhI kADhayuM; kAraNa ke sa` padArthA manathI janme che. " vagere vagere A te samayeA; paNa varUNa pAse AvIne kahyuM-he bhagavAna ? brahma zu che te mane zikhave. ' varUNe kahyuM tapavaDe brahma jANu tapaja brahma che. " . H 'teNe tapa tapyu' ane tapa tapIne AnaMda brahma che ema jANyuM. kAraNa ke kharekhara sava cIje ichAmAMthI utpanna thAya che, utpanna thaye khuzIthI jIve che, sukha pratye jAya che, ane tee AnaMda sAthe eka rUpa thAya che. ' ( sura kRta ' hiMdu sa` deva ' pR 275) For Personal & Private Use Only Page #851 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 30 muM. vedomAM "varUNa sarvajJa purANamAM naSTabhraSTa 119 padArthonI utpatti viSe varUNe AvA tatvajJAnane upadeza karyo che. taittirIyopaniSadamAM bhRguvallImAM "gune varUNe brahajJAna ApyuM che. - bhRgu vai vAruNiH / varuNaM pitara mupssaar| adhIhi bhagavo brahmeti / tasmA eta tprovAca / annaM prANaM cakSuH zrotraM mano vAca miti| taM ho vAca / yato vA imAni bhUtAni jAyate / yena jAtAni jiivNti| yatprayaMntya'bhisaM vizanti / tadvijijJAsava ! tat brahmeti / satapo'tapyata / satapa staptvA // anne kSatti ajJAnatA mALe ravaritramAni mUtAni nA nagAtAni jiivnti| annaM prayantva'bhivizantIti // - ekAdaze paniSada, choTAlAla caMdrazaMkara zAstrI pR. 548-zabdAI-varUNane putra bhagu ekaveLA pitAnA pitA varUNadevanI pAse Avyo e zuM che, te viSe Apa mane upadeza karaze. teNe tene A pramANe jaNAvyuM prANa, cakSu, zrotra, mana, ane vANuM ATalAM brahmane jANavAnA sAdhana rUpa che. vadhArAmAM temane tene e kahyuM ke-jenAmAMthI A sarva prANuM mAtronI utpatti thAya che, jenA vaDe utpattine pAmelAM prANIo jIve che, maraNa prApta thayA pachI jene viSe prANIo praveza kare che teja brahma che. mATe tuM tene jANavAnI IchAkara pachI bhRgue pitAnA pitAnA joIe) kahevA pramANe A saghaLuM oLakhavA mATe tArUpI vicAra karavA mAMDe. A pramANe tapanA prabhAva vaDe teNe jANyuM ke-anna e brahmarUpa che. kAraNa ke-sarva prANI mAtronI kharekhara annamAMthIja utpatti thAya che. utpanna thayA pachI anna vaDe prANIo jIve che, jayAre mRtyu pAme che tyAre bhUte annane viSe praveza kare che, arthAt maraNa samaye sarva bhUte annanA kAraNa rUpa pRthvI bhaNuM jAya che tathA pRthvI rUpa thaI jAya che. ItyAdi. - A lekhamAM kiMcita vicAravAnuM kevarUNadeve pitAnA putra bhRgune upadeza ApatAM vadhArAmAM kahyuM ke-" jenAmAMthI A sarva prANI mAtronI utpatti thAya che." AmAM vicAravAnuM ke-prANI mAtranI je utpatti thAya che te karmavALA prANIonI ke karma vinAnA prANIonI? je karmavALA prANIonI utpatti thatI hoya te temane karma keNa lagADatuM haze? agara karma vinAnA utpanna thatA hoya to utpanna thaIne temane karavAnuM zuM? vaLI jaNAvyuM ke "maraNa prApta thayA pachI jene viSe prANIo praveza kare che te ja brahma che." For Personal & Private Use Only Page #852 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 tattvatrayI mImAMsA. khaMDa 2 AmAM vicAravAnuM ke-keTalo kAla rahyA pachI pAchA praveza karI jatA haze ? kadAca kahevAmAM Ave ke-795nA aMte pAchA brahmamAM praveza karI jAya che te te paNa yogya na ja thAya kAraNa ke ka9panA aMtamAM te prANIonI pravRtti pAparUpa thaI jAya che, agara tevA pApanI pravRttivALAne brahmamAM praveza thaI jato hoya te pachI zAstromAM tapa japa dhyAnAdika batAvavAnI jarUra ja zI hatI ? mATe A lekha badhI vAtathI vicAravA jevuM che. - amo vAraMvAra kayAM sudhI lakhI lakhIne batAvIe? eka bhagu RSi je batAvyA che temane brahmAnA putra batAvelA che. te ane A varUNa devanA putra bhUgu eka haze ke judA A samajavAnuM rahe che. manuSyane bhAga levA taiyAra thaelA varUNadeva sarvasa (4) hiMdustAnavA devo. pR. 63 mAM gaDagavedamAM nIce lakhelI vAta ApI che-tethI varUNane eka vakhata manuSyanuM baLidAna ApavAmAM AvatuM e zakya dekhAya che. harizcaMdra nAmanA eka purUSane putra na hato. nAradanI salAhathA te varUNa pAse gayo ane tene kahyuM "he rAjanuM, mane putra prApta thaze to te putranuM huM tamane balidAna ApIza."varUNe tene evuM varadAna ApyuM. putra moTo thayo tyAre tenA pitAe tene pitAnI pratijJA kahI saMbhaLAvI, paNa putranI marajI yajJamAM homAvavAnI na hatI tethI te gharamAMthI nAzI gaye. rAjAe pitAnI pratijJA pAlI nahi, tethI nArAja thaI varUNe tene zApa dIdho ane te jalaMdharathI pIDA pAmavA lAgyo. te putra cha varasa jaMgalamAM bhaTakayo Akhare te eka brAhmaNane maLe tene traNa putro hatA, teomAnA ekane kharIdIne pitAnA badale yajJamAM homavAnI teNe mAgaNI karI pitAe vaDIla putrane ApI devAnI nA khuzI batAvI, ane mAtA kaniSTane choDavA rAjI na hatI, AthI vacalA chokarAne levAmAM Avyo. te kumArane bAMdhyo ane tene homavAnI taiyArI thaI, tyAre teNe devanI stutinAM keTalAMka tetre gAvAno rajA mAMgI. varUNe e yAcanA svIkArI ane te acAo paDhavAthI harizcaMdrane jaMladhara maTI gaye." - A uparanA lekhakamAM vicAravAnuM ke-cAre vedanuM mUla kahete athavA saMpUNa hiMdudharmanuM mUva kahate te Rgaveda ja che. ane cAre vedanA mukhya devatAo (33) tetrIzaja gaNAvelA che. temAM paNa zreSTamAM zreSTha dunIyAnA For Personal & Private Use Only Page #853 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * w w w w w w - prakaraNa 30 muM. manuSyane bheca levA taiyAra, varUNa sarvajJa 121 jenI sUkSmamAM sUkama (ANAmAM chAza ): AtanI meLavanAra jJAvAna sarvajJarUpa vaNarUdevane ja varNavela che. vedane anAdina apAya tarIke pUrvakAlanA lAge bAlakana rahe paMDatAe lakhIne batAvelA che. teoe A prasaMga zuM dhyAnamAM lIdhA nahI hoya? A rAjA kayA kAlamAM thaelA? sarvajJa evA varUNadeve yajJamAM homAvI pAcho levAnI AzAthI rAjAne putranuM varadAna ApyuM. temAMthI temane zuM meLavavAnuM hatuM ane prApta thaelA putrane yajJamAM homAvI rAjAne paNa zuM meLavavAnuM hatuM temAMnuM kAMI paNa samajAtuM nathI. je sattAthIvarUNa deve putra Ape te sattAthI pAcho na meLavatAM nIraparAdhI rAjAne jaladharanA regathI dulmI zA hetuthI karyo? | mArA vicAra pramANe A badhA vaidika paMDitae keI tevA tevA samayamAM velethI te purA sudhInA lekhe je lakhyA che te kaI cAlatA satya dharmathI judA pIne game temAMthI vastune grahaNa karI pita pitAnI marajI pramANe lekhe lakhIne ubhA karelA tethI AjakAlanA kharA zeAdhake paMDite paNa tane meLavyA vagara maTI gucavaNamAM guMcavAI rahyA hoya? A mAruM anumAna nahi jevuM paNa satya zodhakone vicAravA peca thaze. vedomAM varUNa sarvajJAdeva, te purANamAM naSTabhraSTa athI? . hiMdustAnanA de. pR. dara thI--"purANamAM varUNanI pratiSThAmAM khedakAraka pheraphAra thayele varNavyuM che. vedanA devAmAM sarvathI uttama devanI padavI mAMthI bhraSTa thaI varUNe mAtra samudra deve, bIjA varganene dhUna (rAmana kone samudra deva) thAya che. te potAnI pAse nAganI pheNanuM banAveluM abhiga nAmanuM jaLasparza na karI zake evuM chatra rAkhe che tenAM nItinAM lakSaNamAM paNa evI ja adhama sthiti thAya che. ' mahAbhAratamAM teNe viSe AkhyAna kahyuM che te pramANe pApane tiraskAravAne badale te utathya rASinI putrInuM haraNa kare che, ane mAchI ApavAnI nA kahe che, tethI vi samudra pI jAya che ane tyAre varUNa zaraNe jAya che. teNe vaLI sUrya deva sAthe bhegA thaI urvazI nAmanI apasarA jeke kAmakrIDA karI, tethI agatya nAmanA prasiddha Sine janma thaze." - ' . . . 16 For Personal & Private Use Only Page #854 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trayI mImAMsA. eka dare A sarvajJa varUNa devanA vicAra-- vedomAM meTAmAM meTo ane prAcInamAM prAcIna Rgveda che, temAM meTA mAM mATe varUNa deva manAve che. kemake kalama bIjImAM jaNAvyA pramANe-sU deva tenI sattAthI uge che, pavana deva te tenA ja zvAsa batAvye che. vaLI tenI AjJAthI nadIo vahe che ane tenA uMDA mArgo paNa varUNadeve ja kare che pratyAdi. A baMdhu izvaranI preraNAthI RSie jANIne batAvyu ema prasiddha mAM mukAyu che. 122 ATalI badhI mATI sattAvALe sajJa varUNa deva-kalama cothImAM jaNAvyA pramANe harizcaMdra rAjAne putranu varadAna ApI, putranu balidAna levA taiyAra thAya, e keTaluM badhuM Azcaya? vaLI putranuM balidAna na jala dharanA laya kara raNa upanna kare e paNa keTalu badhu vicAravA jevuM ? na malavAthI - khaMDa 2 ATalI mATI sattAvALA varUNa devane AvI acegya anIti karavAnuM prayAjazuM? vaLI pAMcamI kalamamAM mahAbhAratanA lekha jotAM, A sajJa varUNu deve RSi kanyAne paNa na choDI ? ATalI badhI anItivAlA devane veDhamAM sarvajJa paNAnuM nuM virUda ApanAra RSio jJAnIo hatA ema pazu ApaNuM mana kevI rIte kabUla kare ? A badhI vAtAne vicAra karI jotAM jarUra koi pUrva kAlamAM cAlatA satyadharmAMthI phaMTAIne-pUrNu jJAna vinAnA paDita mAnIee, A navuM dhAMdhala ubhu karelu' hAya ema kema na kalpI zakAya ? jene vedanA RSiee uttameAttama deva tarIke kahI batAvyA hoya te ApaNI najare, adhama sthitivALA dekhAya tyAre AmAM bhUta lakhArAonI ke ApaNA jevA jovAsa enI ? A vAtanA vicAra tA koi tastha daSTinA paDitAhoya te batAvI zake ? ApaNA jevA pakSapAtIe ke kevaLa madha zradhALue kevI rIte nyAya ApI zake? ame te ki Mcita sucanA mAtrathI jaNAyu che vizeSa vicAravAnuM te vAcakeAne ja sAMpu chu. jaina pramANe-aneka prakAranI devAnI jAtio ane temanAM sthAna vigere khaMtAmAM che. temAM pahelA devalokanA IMdranA cAra dizapAla ( cAra dizAnA rakhavAlA ) sAma; camamAM varuNa ane prera che tema mamukhya pakSu jaNAvyuM che. teja cAra leAkapA veda purANamAM lakhAyA che dha vicitra prakArathI geJaDhavAyalA che. te sivAya 1 iMdrale, 2 zivalaka, viSNuaAka, 4 gAle kakRSNunuM sva ane pAMcame bramhaleka bramhAnuM paNa pelu che. For Personal & Private Use Only Page #855 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 muM. vedamAM aninI pAse meTI mAgaNIye. 123 vidikene ileka janonA pahelA devalanI sAze, kadAca besate karI zakaze. paNa-ziva, viSNu ane bramhA cokkasa svarUpanA Tharma vinA temanA svargonI cokkasatA kevI rIte karI laIzuM ? A badhA lekhe mUkelAM che anava pUrvaka vicAravAnI bhalAmaNa karU chuM. Iti vedAdikanA sarvajJa varUNa devanuM svarUpa aMDa Aje prakaraNa 3. muM. . . .' - - - - - - prakaraNa 31 muM. vedomAM varNavelAadhinukiMcit svarUpa hiMdustAnanA deva pR. 42 thI prakaraNarAjI thapTeie - " mahAna agni deva? tArUM tattva eka che te paNa svarUpe traNa che. agni svarUpe tuM AhaM-pRthvI para baLe che; vIjaLanAM rUpamAM AkAzamAM camake che ane suvarNamayA sUryagrA jarUmAM rAmamAM pharaze che.. . . . ! (Dektara mUrakRta saMskRta zana vacana purA * ija sivAya keIpaNa jArI karelA aninA stotro vedamAM che hiMdustAnanA 44 ja8 mAMDaveramAM prathama kApatI anidevanI stulinA staMtrane artha Ape che- huM agninuM stavana karuM chuM, e moTAmAM meTa purohita che, "deva che ane siheja-che- mAthAkyA che phU puSkaladraSya ApanAra che. e pramANe...vacAne artha che. hApAtarakAre nave aciAo TApamAM mukI zAthanAvAya biSyamoe hAzmI anatche te tyAMthI joI le. . (pR. 7) cAM-jaika, hAya pUrvaka vinedathI ema kahevAmAM Ave che ke deve te be mukha che-brAhmaNa (bhA karavAne bhAgavAne uttama namune) ane agni ? For Personal & Private Use Only Page #856 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ta-vaSayI-mImAMsA: khaMDa 2 veramAM agnine AkAza ane pRthvIno putra, ane Idrane joDakIo bhAI kahA che. Ama enI je pratiSThA vedamAM gavAi che te tyAra pachInA samayamAM javI rahI che. . mahAbhAratamAM AnuM evuM kAraNa apAyuM che ke atizaya balidAnanuM kSaNa karavAthI tenuM vIrya kSINa thayuM che. AkhA khAMDavavananuM bhakSaNa karI potAnuM naSTa thayeluM Arogya pAchu tAju karavA te Atura hatuM ema kahe che. Idra tene tema karatAM lAMbe vakhata aTakAvyuM, paraMtu kRSNanI sahAyatAthI teNe pitAnI IcchA saphaLa karI. pitaronI pAse mRtakane mokalIda, evI agnine prArthanA. . hiMdustAnanI saMskRti, pR. 45 thI . . "he agni? A zabane bhasmajAta kara nahi, tene dukha Apa nahi, tenI tvacA ke dehane cheka mahi. he vanDi? tenuM zarIra tArI uSmAmAM balI jAya ke tarata amArA pitRokhAsthAnamAM tene ekala."(saM. 10, 16-1), A aninA saMbaMdhe kiMcit mAre vicAra- vedamAM pahela vahelI agninI stuti karavAmAM AvI che. ane eka Idra sivAya bIjA badhA devAmAM enI stutie vadhAre gavAI-kAraNa evuM ka9pavAmAM AvyuM ke nirjIva lAkaDAmAMthI A prANInI utpatti, vaLI jevAthI utpatti teneja nAza karanAra, A kudaratI banAva joI RSie AzcaryamAM magna thatA, zaninI rAti karavA lacAyA. ane te pramANe pote bhadrika bhAve lakhatA paNa cayApatuM utpanA karelI vastunuM ke pratipAdana karelI vastunuM mahatva dunIyAmAM kAyama rahetuM hoya te ja tenA utpAdakonuM ke pratipAdakonuM mahatva kAyama rahe jyAre ApaNe Aje anila devatuM ja mahatva nahi jevuM dekhI rahayAchie te pachI tenA pratipAdakonuM mahatva kevI rIte TakI rahe ? evI rIte A eka agninA saMbaMdhe banyuM che tema nathI paraMtu vedanA samayamAM aneka viSamAM tevuM baneluM ApaNuM jovAmAM Ave che juve ke vedemAM pratipAdana karelA cANayAgAdikanuM mahAva dunIyAmAM, I varUNa Adi devenuM mahatva paNa juve keTaluM raheluM che ? For Personal & Private Use Only Page #857 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 mu. 8 mA saikAthI rilA akSatA dharma vedanA nathI. 125 AvI rIte te te padArthAnuM mahatva eka thavAmAM kharU kAraNa jotAM te tenA pratiAkakonI khAmIne lIdheja banelu che evA vicAra karavA teja vizeSa prazasta che ema mArU mAnavuM thAya che. kumArIla bhaTTa ane zakarAcAya. i. sa. nA 8 9 ma saMkAmAM thayA. hidalekanA Tuka| itihAsa. sane 1886 nI bIjI AvRtti. DAkatara haMTara : kRta aMgrejI pustakanu gujarAtI. temAMthI lIdhelA utArA. pR. 103 mAM--pahelA AcAya kumArita bihAranA pavitra brAhmaNa hatA. IsvIsananA AThamA saikAmAM teNe upadeza karavA mAMDayuM. pR. 109--za'karAcAya . sananA 9 mA sakA 000 emanA janma malakhAra dezamAM thayA hatA........temane brAhmaNAnA vedAMta matane tenuM chelluM tra ApyuM ane leAka priya karI prajA dhama batAvyA. 8 mA ke 9 mA saikAmAM temane Truka| bhava purA thayA pachI-pratyeka navA hiMdu paMthane saguNa izvaranI sthApanAthI AraMbha karavA paDe che. e kahevuM bhAgye atizayeAkti kahevAya. pR. 107-hiMdumatane dharmanA AdhAra.........jema hiMdanA leAkanI aneka jAtA parathI nAtA banI tema vedanA jUnA sAdA mArga-yuddhanA zAMta mata ane anAya leAkAnA bhayAnaka vidhi kulaDImAM galAi, temAMnA mUlyavAn dhAtu ane melanA mizraNa rassanA hiMdu deza banyA bauddha dharmanI asara mAddha mate hiMdu matamAM potAnA dAna dharmanA uddhAra utsAha sukace. eTaluM ja nahIM paNa potAnAM ghaNAMka dhamanAM khAtAM tathA rivAje tene mATe rahevA dIdhAM. // pR. 108-gAlAnA rAje dralAla mitra nAme meTA paMDita jAte vaiSNuva che teA paNa mAne che ke-jagannAthanAM sthAsana khodudharmanA koi varagheADAMnI pAchala rahelI nizANI che. hiMdu mate pAtAnA ghaNAka AdhAra ane paNika kriyA hiMdanA anAya lAka pAsethI paNa lIdhAM che-lAkaDAMnAM ThuThAMnI, azughaDa paththaranI, ane jhADanI pUjA temanI taraphathI AvelI che. aMgAlanA gAmaDIyA leAnA pama te emAM ja AvI rahyo che, For Personal & Private Use Only Page #858 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - janama ja nA 111111 126 , . . ' tannatrayI-mImAMsA. ' khaDara hiMda tatvajJAnane itihAsa kartA narmadAzaMkara mahetA pUrvArtha prakAzaka hIrAlAla zivanadAsa pArekha bIe Asi sekreTarI, amadAvAda pahebrI AvRti saMvata 1980. saM. 1979 nA mAgha mAsanA vasaMtamAM prephesara AnaMda zaMkara bApubhAI dhuva eka aMgrejItattvajJAnamAM ItihAsanuM vivecana karad prastAvanA-pR. 17 mAM. bhAratavarSanI traNa nadIo-kharI rIte zrI kRSNa caMdra, zrI gautama, zrI mahAvIra. e traNa mUla sthAnamAMthI jAgI che. ane tyAM sudhI ja ApaNI mAnuSI athavA poye ItihasidaSTi pahoMce che. te pahelAnI ApaNI daSTi ItihAsa paraMtuM-apauruSeya "zabda brahmanI jhAMkhI che. e spaSTa tattva daSTi brASiochI ugharI che ema kahesamAMtataH vidhi jaNAze paNa dhastusthitithI vadhAvI le je nirNaya che. ke ........ . . . . * jyAre zrI kRSNanA kuTile rAjya vahoravALe jIvanamAM temanI satya zAne daSTi anivRita rahI hatI tyAre zrI gautamanI ane zrI mahAvIranI tatva daSTi vairAgya ane tyAga upara bhAra mukanArI che. DI : - - - - - - - - nivRttinA upanA nhasthajJAna sAthe nivRtti upara zrI kRSNane dharmo padeza nitti para thavuM e zrIgautama mahAvIrane dharma itihAsa kAlanA brAhmaNa dhame bauddha dharma ane jene dharma pravartaka rAjaei hatA. eTaluM ja nahI paraMtu sAdhana raNa paNa traNemAM lagabhaga maLatI che brAhmaNa dharma-kama upAsanA ane jJAna athavA maga, lAki ga, ane jJAna yugane sAdhana rUpe le che. : - - - - - - mA paddha mA la:jApadhi, ane prajJAne sAdhanakarUpe. vIkAra kare che ane jaina dharma - zraddhA ane cAribasAdhana rUpe ravI che. e TuMkAmAM-AcAra, saMsAra ane vicArane samavadha karavAthI eTale vANa raheNIne kamANI vahepAra zcitaraNI e eka lakSaddhi karavAthI A traNe dharmo me haMsiddha karavA mathe che . che ke phi . : : eja prastAvanA pra. 9mAM-tatvajJAnanI Abhinna prasthAne zreNi gaMgA, yamunA ane sarasvatI vaDe una cimelI vitI jevI che-1 brAhmaNa For Personal & Private Use Only Page #859 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www prakaraNa 31 muM. hAlamAM cAlavaidika dhama ne janane vikAra. 127 darzananI zreNi rA ddha darzananI zreNi, 3 AhadarzananI zreNi. e traNa bhinna pravAhanA nIo chatAM bhArata varSanA uMcA nIcA sarva pradezane pAvana karatI adyApi cAle che. jevI rIte suMdara strInI veNI, traNa thI guthAya che tyAre tenA mastakane zobhA Ape che ane chuTAM laTIyAM sadane lajA che e brAhmaNonA, bauddhasenA ane jenonA vicArone je bhASaNa karIne jANatA nathI tene mArI alpamati tatvajJAna kahI zakatI nathI paraMtu dhamadha kahe che ke: " / hiMdatatvajJAne itihAsa lekhaka narmadAzaMkara mahetA jaina darzananA lekhamAM temane sudhAro karavAnI sUcanA-+ , , . . ( pR 198mAM emane ( jene 5 dharma sakhradAya ghaNe prAcIna che. temanA Adya tIrthakara rASabhadevajIe pitA putra bhAratame cAhavAsayAsana ApI, saMsAra dharmane tyAga karI, siddhapadane melavyuM hatuM. temanA tyAra pachInA bAvIza tIrthakare saMbaMdhanI pramANavALI aitihAsika mAhitI maLI AvatI * t } | P | + nathI. ' ' ' ' , ' ' . 6 ' j * * * bAvIza tIrthakarene ItihAsa nathI e bhUla che. vIza tIrthakarone ane temanA samayamAM thaelA bAra cakravartIne, tathA vAsudevadikanAM navanikene ItihAsa kramavAra dizAmAtra te amArA A pustakathI vizeSa triSaSThi zilAkA purUSa, caritrAdithI joI zakAze. A 1 - - - - 90 mAM vaSama nane sarva prakAra AIR alokika ! keTa vaNI ApavAmAM AvI hatI. te pAka !: ", vardhamAnane kelavaNI ApavAmAM AvI hatI e vAta nI mAnyatAthI sarvathA virUddha che. tIrthakaranA jIvane pUrvabhavamAM je traNa jJAna hoya che te traNe jJAna laIne mAtAnA garbhamAM Ave che, tethI temane kaIpaNa prakAranI kelavanI levAnI jarUra paDatI nathI. ane Aja sudhI pUrvakAlasa thaI gaelA keIpaNa tIrthakare koIpaNa prakAranI kelavaNa lIdhI nathI, temaja bhaviSyakAlasA je tIrthaMkara thaze temAMnA keI paNa tIrthakara kelavaNI leze paNa nahI. ' , . A ekaja mAnyatA sivAya bIjI mAnyatA jainomAM cheje nahIM. kiMtu taddana samRddhikAlanA ze ke takanikRSTa kAlanA ge nizAMthI bhulAI gaele For Personal & Private Use Only Page #860 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 . tatvatrathI mImAMsA, khaMDa 2 vyavahAro mArga ke dharmane mArga je prathamanA tIrthakare thAya che te potAnA traNa jJAnanA balathI grahasthAvasthAmAM prathama sAmAnyapaNAthI vyavahArane mArga lekene batAvI raste pADe che, tyAMthI ja duniyAne vyavahAra mArga cAluM thAya che. pachI pote sarvasaMgane tyAga karI dIkSA grahaNa kare che. pachI tapanA balAthI sarva rApaNuM prApta karI lekelokanuM svarUpa pote jANe te pachI lekene mekSane mAga paNa batAve che. tethI ja teo tIrthakaranI padavI meLave che pachI sarva karmothI mukta thaI mekSamAM jAya che, pharIthI A duniyAmAM AvatA nathI. tenuM ja nAma mekSa che. paraMtu mekSa rUpe thaele Izvara dUniyAne utpanna karavA ke tene nAza karavA vAraM. vAra Ave che evI mAnyatA jenonI nathI. mukata thaele jyAre A duniyAmAM pAcho Ave tyAre te mutaja zene? . . . pU. 200 mAM A saMsArI chatra. vALanA agra bhAga je jhINe che, ane sUkta dazAmAM anaMta thAya che." saMsArI jInA ke mokSanA chanA asaMkhyAtA pradezamAM keI paNa prakArane pharaka heta nathI. mAtra saMsArI che saMkeca vikAzanA dharmavALA ane anaMta sUkSama paramANuothI viMTAelA hoya che. ane mukta dazAmAM kamathI mukta (sUkSama paramANuonA saparzathI mukta) nirmala ane sthira bhUta haiya che. tethI uparanI kalpanA siddhAMtathI viruddha che. pR. 204 mAM-satyadarzananI vAsanA jAge vikhyAtanI same ane satya darzanamAM prItivALe thAya te sAsvAdana kahevAya che." te sAsvAdana nathI paNa tenuM nAma-samyakatva che. samyakatvamAMthI mithyAtvamAM jatAM visAmA rUpe ja A sAsvAdana hoya che A lekhamAM paNa gaphalata thaelI che. - pR. 2bhya mAM--"pudagala amU, bAkInAM dhye mUrta che" - A paNa viparIta lakhAyuM che-dazya vastu mAtrane jeno "yudaMgala' kahe che tethI te pugalaja mUrta che, paNa te amUrta nathI. bAkInAM je adazya matta lakhyAM che te ja amRtta che. ' pu. 206 mAM - pudgalanA javA AvavAthI agha athavA avayavImAM je ke pariNAme athavA pheraphAra thAya che ane temAM keTalAka guNe jAya che ane riyA hoya che. For Personal & Private Use Only Page #861 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. hAlamAM cAlate vaidika gharma te jenone vikAra. 129 keTalAka navA Ave che. te paNa samAna rUpatAne lIdhe te eka vyakti rUpe anubhavAya che." A lekha taddana saMbaMdha vinAne che tethI samAlocanAne cagya ja nathI. jenagraMthamAM A dunIyA anAdikAlanI pravAhathI cAlatI AvelI batAvI che. temAM viza keTa keTa sAgarepama varSonA pramANavAluM eka kAlacaka batAveluM che. tevAM kAlacake anaMtAM thaI gayAM ane bhaviSyamAM paNa tevAM thayA karavAno e kAlacakramAMkame karIne hAnine prApta thate kAla te avasarpiNIne ane vRddhine prApta thatI kAla te utsarpiNIne. A banane lAMbA lAMbA pramANuvALA kAlanA cha cha vibhAgo melavatAM 12 vibhAge thAya che, tenuM svarUpa jaina daSTi e jagat nAmanA prakaraNamAM batAvI dIdheluM pharIthI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM.' jema-varSamAM cha cha Rtuo athavA zIyAle, unA ane varSA Rtu cAlyA kare che tema A kAlakrama paNa cAlyA ja kare che. A banne kAlanA cha cha vibhAgamAM eka niyamita kAlamAM-24 tIrthakaro, 12 cakravatIo, ane vAsudevAdikanAM navavika malI 63 kalA puruSe dareka avasarpiNImAM ane usapi NImAM thayA ja kare che. vakhate vakhata bhUvAtA dharmane jAgRtimAM lAvanAra, alaukika mahApuna: ruSa, sarvajJa paNuM melavyA pachI kevala sva-paranuM kalyANaja karavAvALA te tIrtha karo gaNAya che. te A avasarpiNImAM zrI trASabhadevathI laIne zrI mahAvIra sudhI 24 ja thayA che ane eka kAlamAM covIzaja thAya e anAdine niyama che. paNa vyaktio sarve judI judI ja hoya che. e ja niyamane aMgIkAra karI ghaNA matavALAoe pita pitAnA matamAM 24 mahA puruSe pelA che. eTaluM ja nahI paNa vaidikenA purANakAree eka ja viSNunA 24 avatAre kamyA ane pahelA zrI RSabhadevane AThamA AvatAra rUpe kalpI paramahaMsane mArga batAvanArAja lakhIne batAvyA che. Itivaidika-varUNa, agni, kumArika Adine vicAra khaMDabIje prakaraNa 31muM. - prakaraNa 32 muM. teja pramANe A avasarpiNImAM-bharata, sagara thI laIne brahmadatta sudhI 12 cakavartIe je thayA che te chae khaMDanA svAmI banyA che. emanA saMbadhe vaidikee bharata, sagara Adi be cArane rAjAo tarIke lakhI goTAvAlI didhe che. jemane pUrva puNyanA yogathI alaukika zakti dharAvanArI 14 vastuo AvIne maLe che teja cakravatI thaI zake che. tenAM nAma ane svarUpa- For Personal & Private Use Only Page #862 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. pravacana sArAddhAra jI, 454 mAM, jIve 212 su dvAra-- 2 seLava6, 2 nAvida, rU purtti cha gaya-dha tuva-d va6-7 6thI 8 ca, 2 jIA, 20 carma, 22 mani-rajaniSe-?? lagna-28o thA rA bhAvAtha-prathama senAparti-sa senAmAM mukhya, jyAM cakravatI na jAya tyAM te khaMDa senApati sAdhya kare, cakravartI nAM khaDaga pramukha hathIyAra jhAle, azva ratna upara caDha ityAdi kAma senA patinAM jANavAM 1, bIjo gAthApati te kroTa'bika samasta senAmAM je dhAna, ghRta pramukha vastu te tenA svAdhInamAM rahe, te cakravartInA hukamathI sarvene Ape e kAThArI sthAna ke jANave 2, trijo purAhita te zAMti ka cakravatIne je karavuM hAya te kare tethI samasta vaghna upazama pAMme, 3, ceAthu gajaratna--te tamasrA guphAkhaMDa prapAta guphAmAM pesavAnuM kAma paDe tevAre gajaratnanA kuMbha sthale maNiratna bAMdhe, bIjo paNa tenA upara caDhI zake 4, pAMcamu-adharatna je vakhate guphAnA khAraNe jAya te vakhate kamADa khaDakAve ne tarataja bArayeAjana sudhI pAchyuM page pAchA kre, bIjo azva hoya te dhagadhagatI guphAnI mAthI khalI mare, jema katrima anya rane karI kaiANIka rAjA traNa khaMDa sAdhIne guphAnA bAraNe khetI mu, tethI katrima ratnA kAma na lAge. chaTho vAddhikaratna-1 sUtradhAranuM kAmakaranAra unmagna jalA, nimagna jalA nAmA nadI te guphAmAM jAtAM ADI Ave tyAM pula mAMdhe, temaja khIjAM paNa gRha nagAdi karavAne samarthAM pravRtti kare. sAtamu zrI ratna te cakragatInA zarIra sAthe sa MbhAganA kAmamAM Ave, paNa khIjI stro tenA parAkamane sahana karI zake nahI ane bIjo bhAga karavA jatAM nAza pAme. khIjI cAMsaTha hajAra aMte ura tathA savAlAkha pIMDa vilAsaNI tenI sAthe vaikriya zarIre sa Mbhoga kare. e sAta paMcendriya ratna jANavAM. 130 khaMDa 2 have cha ekendriya kahe che--AThamuM cakra te eka vAma pramANu eTale banne bAhunA prasAraNa jeTaluM, eka hajAra yakSatho adhiSThita, sa zatru nivAraka ane sa vAMchita kAraka, evu' e cakra ratna jANavuM 8, navamuM chatra ratna paNa eka nAma pramANu dasamu-camma ratna te be hAtha pramANavALu` heAya che. chatraratnanA adheA bhAge cammaratna e ane cakravatInA hAtha spathI khArayeAjana sudhI vistAra pAme, ane temAM camma ratna upara pahelA paheAre vAvenI zAlI (DAMgara) pAchalA pahAre jame e camma ratnanA mahimA hoya che. 9-10, agIAranu 4 A 14 ratnAnI utpattinA saMbaMdhe jIvo prakaraNa 10 mu pR 127 mu. For Personal & Private Use Only Page #863 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakalsa ura muM. jene 14 rane AvI maLe teja cakravartI 13 maNiratna te cAra aMgula lAMbuM ane be aMgula paheluM vairya ratnamaya upara traNa hAMsa ane nIce cha hAMsa, heya che te chatra ane carma rananA madhya chatranA tUbe mukele bAra jana sudhI senAmAM prakAza Ape, ane guphAmAM praveza karatAM gajarananA kuMbha sthale mukele prakAza Ape ane tIrya ane manuSyanA karelAM Upadravane dUra kare ane sarva regene paNa nAza kare ane kAne bAMdhela saMgrAmamAM jaya apAve, sadA avasthita vana sakhe 11, bAramuM kAMgaNI ratna ATha sauNaka pramANa, samacatura, viSApahArI, jyAM sUrya caMdranI prajA pasAra na kare tyAM guphA mAMhe e prakAza kare che, vaLI cakavatI ogaNa pacAsa maMDala kare che te jyAM sudhI cakravartI rahe tyAM sudhI rahe. teramuM khaDaga rana te batrIza ane gulanA pramANuvALu haca. 13, caudaMDa ratna te eka, nAma pramANa te mahA catnathI vAparyo heya te hajAra jana sudhI uDe vaya ane bhUmikAnuM vidAraNa kare e sarve malI 14 na jANavAM. te ekeka hajAra cakSathI adhiSThita hoya che. pUrva puNyanA vegathI agAdha zaktivALAM 14 ratna AvI malatAM, cha aMDa rAjyanA bhakatA cakravatI gaNAya che. te pramANe 7 rane AvI malatAM akhaMDita paNe traNa khaMDa rAjyane bhaMga karanAra vAsudeva rUpe gaNAya che te sAta 'ne nIce mujaba che - cakaM 1 khaggaM 2 ca dhaNU 3 maNiya 4 mAlAH 5 tahA gayA 6 saMkhoM e e sattau rayaNA sorsi vAsudevANaM // 229 bhAvArtha---eka cakra ane bIjuM khaDaga, A be prasiddha che. triju mAraMga dhanuSa, ane zu maNI, pAMcamI mALA te AbharaNuM vizeSa, chaThI gadA: kaumudI nAme, sAtame pAMca janya zaMkha, tenI nI bAra jana sudhI thAya e sAta rane sarva vAsudene hoya che tethI ja teo vAsudeva tarIke gaNAya che. ' mulaM-cakaM, chattaM, daMDaM tinni vi eyAI vAmamittAi / camma duhaththadIhaM vAM aMguThA karI | 20 | , ' . " a3 zA mag, tAddha ta ra jiat 23 juthamALA sughavAthI I23 A be gAthA 14 ratnanA pramANanI che te pramANa pUrve kahI batAvyuM che tethI ahIM pharIthI kahevAnI jarUra nathI. ane vAsudevanA sAta ratnanA saMbaMdhe tenuM mahAbhya zAstrAMtarathI joI levAnI bhalAmaNa karIe chie. For Personal & Private Use Only Page #864 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 tattvatrayI--mImAMsA. vikAe cakravatInA 14 ratnAmAM karelI kalpanA--kAvyuM---- . lakSmIH 1, kaustubha 2 pArijAtaka 3 surA 4 dhanvaMtari 5 caMdramAH gAvaH kAmadudhA 5 surezvara gajo 8 raMbhAdidevAMganAH 9 // azvaH satamukho 10 sudhA 11 hari dhanuSa 12 zaMkho 13 viSaM cAMbudheH ratnAni caturdaza pratidinaM kuryAt sadA maMgalaM // 1 // khaMDa 2 bhAvArtha-~-1 lakSmI, 2 kaustubha maNi, 3 pArijAtaka (pavRkSa), 4 surA (madirA), 5 dhanva Mtari vaidya, 6 caMdramA, cha kAmadhenu gAya, 8 iMdranA hAthI, 9 rabhAdi devAMganAo, 10 sAta mukhavALA gheDo, 11 amRta, 1ra hira dhanuSa, 13 za'kha, 14 viSa (jhera) A 14 ratnA maMgala karavAvALAM vaidikamAM prasiddha che. brahmAe A badhI sRSTinI racanA karI, e va.ta anAdinA vedemAM, brAhmaNa graMthAmAM, upaniSademAM ane chevaTa purANA sudhI lakhAi. temAM deva dAnave ne virAdhI thayAnuM lakhIne khatAvyuM chatAM banne bhegA thaine merU parvata uThAvIne lAvyA. ane anAdinA eka ja viSNu bhagavAna ke je jagatane! vAra vAra uddhAra karavAte kAcabAnuM svarUpa dhAraNa karone samudranA talIe jaine beThA, temanI pITha upara merU gADhaLye, pachI zeSanAgane pakaDI lAvI tenAM netrAM banAvyAM. pachI anAdikAlanA je eka brahyA hatA te ane khIjA mahAdevajI ane pachI badhAe deva dAnavee bhegA malIne pelA mene valenA nA ravAiyAnI peThe pherabyA ane upara batAvelAM 14 ratnA bahAra kADhayAM. vALA, te 14 ratnomAMthI--lakSmI, kautukSamaNi, dhanuSa ane zaMkha A cAra cIjo viSNue lIdhI ema vaidika mAnatA hoya, ema huM anumAna karUM chuM, ane kalpavRkSa, caMdramA, hAthI, sAtamukhanA gheADA, raMbhAdi devAMganAo, ane amRta A cha cIjo deva dAnavA e laine vehuMcI lIdhI ema mAnyatA thai hoya. ane je sAtamu jera ( viSa ' te mahAdevajI lai ne rAjI thayA e vAta teA prasiddha che. ekadare 11 ratnA thayAM paraMtu x madirA, dhanvaMtari vaidya ane kAmadhenuM A traNa ratnA svataMtra paNa rahyAM ke kai e lai lIdhAM tenA sabaMdhe huM kAMi anumAna karI zakayA nathI keAi paMDita batAvaze te vicArIzuM. x AryonA tahevArAneA itihAsa pR. 151 mAM--lakhyuM che ke ' * daveAe samudra maMthana karIne aneka raste pedA karyAM, temAM surA paNa hatI, devAe tenuM sevana karyuM, daityoe tene svIkAra karyo nahIM...A uparathI * surA ' grahaNa karanArA deva athavA arditinA vaMzaja ' sura ' e nAmathI prasiddha thayA, surA na grahaNa karanArA daitya--asura e nAmathI prasiddha thayA. e sabaMdhI rAmAyaNamAM le'ka malI Ave che. For Personal & Private Use Only Page #865 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. vedikomAM samudra maMthanathI 14 ratna, 133 A cakravartInA 14 ranemAM udbhavatA mArA vicAra- vaidikae vAsudevanA saMbaMdhe-jenonA ItihAsane grahaNa karI, uvA chatA lekha lakhyA che. te mArA pUrvanA lekhathI Apa sajajane joI zakaze ane satyA satyane vicAra paNa karI zakaze evI mane khAtarI che. paraMtu cakravatIo paNa 12 thayA che. temanA saMbaMdhe kaI khAsa lekha lakhAele purANamAM janAte nathI, khAsa zrI kaSabhadevanA putra bharata pahelA cakravatI thayA che temane jaDabharatanA nAmathI jAhera karyA che. bIjA sATha hajAra putranA pitA sagara cakravatIne eka rAjA tarIke prasiddhimAM mukyA che. upara batAvelAM 14 rane cakravatInA puNya balathI te te samayamAM utpanna thaelAM temane AvIne male che. jemake akabaranAM gaNAtAM nava ratna, vikaTerIyAnA puNya yogathI bharUca AdinA pulanA bAMdhavAvALA kArIgare, paththaranA keIlA, ghAsaleTanA kuvA Adi malI AvyuM tema 14 ratna malyA pachIthI ja te cakavatI bane che. paraMtu vaidikee cakravata AnAM kAryakrama uDAvI daIne temanA saMbaMdhavALAM 14 ratnonI saMkhyA ne grahaNakarI, tenA nAmAdikamAM pheraphAra karI, samudranA maMthanathI utpanna thaelAM lakhIne batAvyAM, paraMtu lakSamI, dhanaMtarI, gAya, hAthI, devAMganA ane ghaDe samudranA maMthanathI kevI rIte utpanna thaI gayAM? ane merU parvatanA japATA lAgatAM jIvatAM jAgatAM bahAra kevI rIte AvyAM? viSNue A cAlatA cAra yuganA daza avatAra dhAraNa karyA, temAM ka75 bIje che, te samudranA talIe jaI beThA pachI A 14 ratno bahAra kADhayAM ane caMdramAM paNa te vakhate bahAra AvyuM tenA pahelAM aneka yugo vahI gayA temAM zuM aMdhArU ja hatuM? 24 avatAramAM cauda avatAra dhavaMtarine che. te kyA ane A 14 ranemAnA kyA? sItAnA svayaMvara maMDapamAM 7 mA avatAra rAmacaMdra dhanuSanA TukaDA karyA, 6 ThA-avatAra parazurAme meTI jhakako jhakakI karI te pote potAnA svarUpane kevI rIte bhUlI gayA? samudranA maMthana pachI je ratna dhanuSa rUpe bahAra AvyuM te dhajSa ke kaI bIjuM? zrI kRSNajInI pAse-lamI, maNi, dhanuSya zaMkha e vastuo hatI te samudranA maMthana pachI bahAra kADhelI hatI te ke keI bIjI ? A badhA mArA lekhane vicAra karI satyaniSThAthI yathArtha rUpe je satya lAge te bahAra pADavAnI bhalAmaNa karuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #866 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *kA// BEST 4 - 134 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 sajajane? ApaNA hiMduonA vedAdika zAstramAM A suSTinI racanA karavAvALA to ghaNAe de thaI gaelA manAyA che, ane lakhAI paNa gayA che. te to tame e paNa sAMbhaLyA ja haze. temaja yuga yugamAM avatAra laI duSTonA nAzaka ane sajajanenA uddhArakate khAsa viSNu bhagavAna ja thaelA ane thavAnA sAMbhaLIe chIe. ane mAnya evI gItAmAM te viSNu bhagavAna pite ja tema karavAno dA karI rahyA che. paNa A mArkaMDeya purANuM jotAM te zakti devI ja e vAtane dAvo karatI jaNAvI che. te have vicAravAnuM kensajajane ne uddhAra karavA ane duSTone nAza karavA A dunIyAmAM vAraMvAra devI AvatI haze ke gItAmAM batAvelA viSNu bhagavAn A viSayamAM ApaNe have nyAya koNa pAse mAga ? juve nIcene lekha-- AryonA tahevArono itihAsa-pu kara3 mAM- mAkaDeya purANamAM devI mahAbhyamAM kahevuM che ke-jagatamAM jyAre tAmasI ane phUra vRttinA loko prabaLa thaIne-sAtvika, udAra ane zAMtacitta lokone trAsa Ape che, tyAre temanA hAthathI sajajano ne choDAvIne temane pharIthI . sukhAsana para besADavA mATe parama samartha evI zakti devI vAraMvAra AvatAra grahaNa kare che. devInA AvA aneka avatAra thayA che. teNe karelAM mahAna kRtyanI stuti karIne bhakatajanoe jayAre potAnA aMtaHkaraNamAno prema ane Adara prazaMsAnA zabdamAM vyakata karyo, tyAre eka vakhate devIe evuM abhaya vacana ApyuM ke "ahA bhakata ? huM tamArA saraMkSaNa mATe sadaiva tatpara rahIza. saMkaTa samae ananya bhAvathI mAre zaraNa Avaze ke tarata huM pragaTa thaIne (pR. 4ra4 thI ) tamane duHkha mukata karIza. huM tamArA upara hamezAM prasanna rahuM mATe dareka Azvina zukala pratipadAthI, nava divasa ghaTa pUjA, homa havana vagere vidhiothI mAruM pUjana kare che. mArA Upara acala niSThA rAkhIne saMkaTa samaye je mArI karUNa mAgaze temanA kalyANa mATe huM sadaiva tatpara rahIza." A uparathI navarAtre pAlavAne rivAja pracalita thaze." A viSayamAM jarA vicAra karI joIe-devIe kahyuM ke "ahe bhakata? huM tamArA upara prasanna rahe mATe Adhina pratipadAthI nava divasa ghaTa pUjA, homa, havana vagerethI mAruM pUjana kare che." te - A vAta mArkaDa RSine devIe kahelI ke vyAsa trASine? kemake aDhAre purANanA kartA vyAsa jaNAvyA che. A navarAtranA saMbaMdhe bhaviSya purANuM For Personal & Private Use Only Page #867 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM vaidikamAM cAlatA videnA mUlathI bagADa. 125 mm adhyAya. 126 mAM evuM jaNAvavAmAM Avyu che ke-AThamanI rAtre vezyAdikane nAca karAvyA pachI navamInA savAramAM-se, paccAsa, pazcIza, pADA athavA bakarAM caDhAve ane dArUnA dhaDAthI paramezvarInuM tarpaNa kare. A adhama halakA lokamAM cAle che, te zuM paurANikee maLIne calAve che ke lokomAM cAlatI rUDhIne grahaNa karI paurANika e lakhI vALe che? Ane vicAra sajajane je karI batAve te khare?-- AryonA tahevArane ItihAsa pR. 431 thI ju zAkatonA-bibhatsa, kura, ane keTAle upajAvanAra vidhio, sarakArI kAyadAnA bIkathI guptapaNe cAle che. A upAsake-brahmaNa, kSatriya, vaizya, zudra ane keTalA eka ple chAno samAveza che. maMtra sAmarthyathI pote addabhuta kRtya karI zake che ema teo lekene kahe che ane chetara pInA dhaMdhA Upara nirvAha calAve che. baMgAlAnA AjhA brAmhaNa kaTTara zAkata che." vADhau vinA caturtha vahivA evuM kahe che. - je pramANe prAcIna kALamAM bauddha, jaina vagere dharmanuM pariNAma-prAcina hiMdu dharma upara thayuM ane hAla khristI dharmanuM thAya che, teja pramANe taMtra zAstranuM vaidika dharma Upara pariNAma thayuM. vedakAla pachI "brAmhaNa" astitvamAM AvyAM te ja vakhate maMtramAM zakita che evI mAnyatA phelAI ane judAM judAM karmamAM judAM judAM phalo kahevAmAM AvyAM. teja pAyA upara taMtrakAree judA judA. maMtranI racanA karI. vaidikene paNa e maMtra pasaMda paDavAthI vaidika karmAcaraNamAM aneka tAMtrika maMtrono samAveza karavAmAM Avya-saMdhyAne Asana vidhi, rudrA, temaja kuMDa maMDapane vidhi, e sarvane udayataMtramAMthI thayela che. mahA rUdra vagere vaidika karmamAM paNa tAMtrika bhAga che. ane balidAna paNa tAMtrika che........... . AryonA A pramANe taMtra mArgane svIkAra karavAnuM kAraNa ema dekhAya che ke, prAcIna kAlamAM vizvanI utpatine vicAra karanArA keTalA eka tatvajJAnI e purUSa ane prakRti viSe tarka karela che. gItAmAM paNa teno ullekha che. taMtrakAroe purUSa e ziva ane prakRti e zakita che evuM pratipAdana karyuM. vedamAMnA rUdranI sAthe rUdrANa, bhavAnI, vagere keTalAeke strI vAcaka zabdo pracAramAM AvyA. A zabdane chAje evI rIte zakitanuM mahAtmaya vadhAravAmAM AvyuM. kAle karIne A devanI kathAno bhAga taMtrakAree mahAbhArata jevA atyaMta pUjya graMthamAM ghusAdI ane zrI kRSNa tathA yudhiSThIre paNa zakitanevaMghamAnI che evu batAvyuM.000 For Personal & Private Use Only Page #868 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 musApharenuM gaLuM dAbI prANa lenArA luMTArA paNa eka prakAranA zAkataja hatA. paurANika kALamAM aneka dharma graMtha astitvamAM AvyA. tenuM pariNAma e AvyuM ke lekamAM aA jJAnane lopa thaze. ane svArthI lokee-tIrthamahAbhya, kSetra mahAbhya, dharma vidhi, upapurANAtmaka kathAo vagere utpanna karI lokene adhama dazAmAM lAvI mukyA." A paMDitajIne pazcAtApa ayogya nathI ? kupaccenA saMbadhe rogI adhama dazAmAM AvI paDe temAM navAI zI? hiMdu dharma te hiMsA mizrita veda dharma, jaina bauddhanA vizeSa paricayamAM AvyA pachI temAM kiMcita sudhAre thaye. bAkI hiMdu dharmamAM bagADe te ghaNA lAMbA kAlathI dhusI beThelo hatuM, temAM vaLI tAMtrikanA agyavicAro maLavAthI bagADa vadhe. kemake brAhaNa graMthane kAla prAe vedane lagate ja che, taMtrakAroe maMtranI racanA karI te pasaMda paDavAthI vaidika karmAcaraNamAM samAveza karavAmAM AvyuM. ema kevaLa tAMtrikone kalaMka ApavA jevuM nathI. jo vaidika zuddha dharmanA himAyatI hatI te, zuddha dharmavALAo sAthe juThA jagaDA karatAja zA mATe? ane pitAnAmAM ghusaDelA bIgADAne cAlavA detAja zA mATe? juve prathama cAlatA vedomAM-sUryAdi devatAonI ghanI vakhate thaelI prArthanAo matrathIja thaelI che. temAM-dhananI, putranI, zatruonA saMhAranI, meghanI pAse varSAnI, bAla baccAM tathA pazuonA AregyanI, ghaNe bhAge pitAnA svArthanI prArthanAonA maMtrothI ja vede bharelA che. eTaluM ja nahi-maraNa thaelAnA zabane udezIne paNa he agni? tuM A zabane bhasmasAt, kara nahi, duHkha de nahIM ane amArA pUrvajonI pAse mokalI de. AvA AvA prakAranI svArthanI prArthanAo nyAro nyArA dene udezIne maMtro banAvatA gayA ane aneka prakAranI prArthanAo karatA gayA. amArA vicAra pramANe mUlanA kharA vedanuM svarUpa badalAyA pachI manI zakitaM manAelI hovI joIe? kadAca eTaluM mAnI. zakAya ke pAchaLathI tAMtrike bhalavAthI vaidika dharmamAM bagADAno vadhAre thaye hoya. kudarata evI che ke thoDe kacaro paDaye hoya te tyAM bI jAnA kacarA AvIne paDatAM vakhata jatAM meTe Dhagale thaI paDe. vaidika dharmamAM ema banyuM hoya te te banavA joga che. paNa prathamathI ja zuddha evA jaina dharmanA tatvomAM Aja sudhI je bagADe nathI thayo te tenI zuddhatAne ja AbhArI che. mATe vAcakane tapAsa karavAnI bhalAmaNa karU chu. vividha jJAnamAlA. maNako. 33 me, pR. 5 thI juve - For Personal & Private Use Only Page #869 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 mu. vaizvikAmAM alatA vedyanA mUlathI bagADa, 137 8 mathA vedo eka vakhate racAyA nathI. adhA vedya tathA vedAMganI racanA viSe vicAra karyAMthI vaidika samayane cAra kalpamAM vibhakta pharI zakAya jemake cha MdAkalpa, maMtra kalpa, brAmheNu kalpa, ane sUtra 45. A cAra kalpanI racanA ane sAmAnya rIte tenA bhASA viSayamAM ghaNIka vibhinnatA jevAmAM Ave che vaidika kAlanA AcAra tathA dharmAM A cAra kalpamAM kevA dhIre dhIre parivatata thayA hatA te paNa spaSTa rIte jANavAmAM Avaze. " 46 ( rR. 5 mAM ja ) ( 1 ) %0 chaThThA pamAM hi'du samAjanI-atikhAlyAvasthA jovAmAM Ave che. e samayamAM koi dharma paddhati pracalita thaI na haitI, kevala prAcIna RSie sahejathI pAMta peAtAnA mananA svAbhAvika dharma bhAvA kahI gayA che. hAma, cAga, yajJAdi, vagere anuSTAnanA viSe chaMdAkalpamAM jovAmAM AvatA nathI. paraMtu tyAra pachI nAnA prakAranA yajJAdi kriyA kalApa pracalita thayA hatA, te RgavedamAM sapramANa thAya che. "" ( pR. 6 thI ) (2) " maMtra kalpamAMja vaidika, yAga, yajJa ghaNA Adarane pAtra hatA e vakhate traNa veda racAyalA che. " ( eja pR. 6 mAM ) (3) brAmhaNu kalpamAM brAhmaNNAnA prAdurbhAva dIThAmAM Ave che. vedanA brAhmaNa bhAga saMhitAthI ghaNI rIte judo che. brAhmaNa aMDa ghaNuM karIne gadyamAM racAelA che te itihAsa tathA dharma ane izrvara ta-. viSaya nAnA prakAranA prasaMgathI paripUrNa che. brAhmaNa khaMDamAMnA koi paNa bhAga vAMcyAthI e spaSTa jaNAze ke-brAhmaNa kalpamAM dharmAMtatva viSayanA vicAra tathA carcA ghaNIka Utpanna thai hatI. e vakhate kharekharA jJAna tathA udAra bhAvathI paripUrNa UpaniSado racAyA che. " (4) " sUtra kalpa-pachI sUtra kalpamAM veda tathA UpaniSadanI vyAkhyA tathA TIkA racavAmAM AvI che. ane vaizvika bhASAnA artha tathA vaidika yajJAdinA abhipreta, tathA martAvameAdhA-zikSaNa kalpa, vyAkaraNa kalpa, nirUkta, cha Mda, jyAtiSa, A cha vedAMga lakhAyAM. ityAdi. 99 AmAMjarA vicAra-ma cAlu graMthanuM paheluM prakaraNa zvetAM-brahmAthI veDhAnI utpatti, te paNa aneka prakArathI ? prathama brahmA kANu ? ane kayA ?temanAja patto maLI zakatA nathI teA pachI temanAthI vedyonI utpatti kevI rIte ? A bIjuM prakaraNa jotAM veDhA eka vakhate racAyA nathI. AmAM vadhArAnuM amA kahIe che 18 For Personal & Private Use Only Page #870 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 - tattvatrayI--mIrmAMsA khaMDa 2 ke-eka purUSathI paNa racAyA nathI, tethI brahmAnA nAma upara caDhAvI peAtAnI kaiTalIMbadhI satyatA-pragaTa karI batAvI? jema judA judA purANakArAe svacha MdapaNAthI badhA itihAsanA aMgADA karI, badhAM puraNA vyAsa jInA nAma Upara caDhAvI, pAte niSaNa rahevAnA upAya zodhI kADhaye teja pramANe hAla vedonA paNa svAtho satya vastu karyAM che ? je che te pAchalatho khIjAnA graMthamAMthI umerAyaluM che. paraMtu vaikAmAM vAstavika rUpanI satyatA rahetI na hatI. lAkAe karelA che. sa vividha jJAna mAlA maNakA 33 mo. pR. 3 mAM jIve. ' " vAstavika Rgveda je manuSya samAjanI zaizavAvasthAmAM racAele hatA temAM kAMi sa Mzaya nathI. " vedamAM ajJAnAvasthAne lIdhe kudaratanI pUjA hatI ". -eja macchukA 33 mAnA--pR. 14 15 thI jIvA.. " svabhAvanI ArAdhanAja vedanA kharA dhama che. vaidika RSie svAbhAvika anurAganI sAthe jagatanA zreSTa tathA prasAvazAlI padArthonI anA vaizvika kalAka suca acalA, varUNa vatAja vedanA pradhAna devatA ane stutIthI pirapUNlR che. "" A badhA devatAnI ( chuM. 15mAM ) * itihAsa vAMcavAthI AvuM jaNAya che ke-manuSya jAtinA ajJAna tathA asabhyAvasthAmAM AvI prAkRtika ArAdhanAja bahALI cAle che. vedamAM-iMdra, agni, varUNa A traNa devatAsa pradhAna rUpe gaNAyelA che. A traNa devatAnI ArAdhanA sUcaka OAtra vedamAM ghaNAM kharAM jevAmAM Ave che. bIjA devatAonI ArAdhanA ane te sama'dhI traNana ghaNuM nathI, teonAM nAma-- jemake- uSA, marudgaNu, azvanIya sUrya, pUSA, rU, ane mitra. RvedanA pahelA aSTakamAM je ekasAnetera sUkta che temAMthI 37 sUkta agni devatAnA viSe che. 45 IMdra devatAnA viSe che. khIjA 11 IMdranA anucara maphNunA viSe che. 11 azvinA upara che. 4 uSAnA upara che. ane bAkInA cAra vizvedevA arthAt samasta devatAnA upara racelA che. '' vaidika matepaNa IMdrAdika devA ajanmAntA nathIja. " vAmAM mukhya IMdrAdika tetrIza ( 33 ) devatAonI stutie ane prAthanAe prAce A lAkanA sukhanAja mATe karavAmAM AvI janAya che, jIve 1 For Personal & Private Use Only Page #871 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. vidikamAM cAlatA vinA mUlathI bagADa. 139 maNakA 33mAnA cha. 21mAM vedamAM Theka ThekANe kahevAmAM AvyuM che. ke devatAo manuSyane jema nAnA prakAranI vipatti, kaleza, tathA rogathI bacAve che tema te panI lAlacathI paNa bacAve che." amAM jarA vicAravAnuM ke- . jema manuSyane manuSya zakti pramANe upakArI thAya tema devatAo paNa manuSyane upakArI thAya temAM vizeSa jevuM zuM? A iMdrAdika devo- saMjanmAke ajanmA ne khare khulAze vedathI laI purANAkadikanA graMtha sudhI jovAmAM AvatuM nathI-paraMtu keTalIka purANa kathAenA prasagamAM-phalAne raSitapakavA lAge, IdraneciMsyA thatAM devAMganAo ekalI, te tapasvIne tapasAthI bhraSTa karAvI pote potAnA IMdrapane rAkhIlene, AvA prasaMge jotAM ajanmAte nathI, paNa sajenyaja siddha thAya che. jene gaMthamAMte-iMdrAdika deve sajanmAja che mAtra ApaNAthI AyuSa sukhAdikamAM adhika pita pitAnI hadda pramANe manAelA che. A IdrAdikanA AyuSyAdikane are khulAze vaidikamAM na maLavAthI zaizavAvasthAnA baMdhAraNa tarIke te nahI kayo hoya? A vAtamAM kAMIka vizeSa ame AgaLa jaIne batAvIzuM. ityataM vistaraNa 5 * vividha jJAnamALA, maNake 33 me. pR. 27 thI juvo--- "zI rIte azvane rAMdhavA, zI rIte tenI pUjA karavAmAM AvatI hatI, kevI rIte teNe vikartAo kApatA hatA, ane aMte tenuM mAMsa rAMdhyAthI yajJAhUta RSio kevA AgrahanI sAthe te mAMsa khAtA hatA, e badhAnuM varNana A stotramAMthI maLe che." - jo ke A tetra lAMbA che tathApi vaidika RSionA AcAra vyavahAranA viSe ati pradhAna pramANa tarIke mAM jagAe tenuM bhASAMtara ApavuM yogya dhArIe chIe - : . 1 "mitra, varUNa, arthamA, Ayu, I trAbhRkSA, ane marahUgaNa eo amAre tiraskAra na kare, jyAre ame yajJamAM-devajAta kutagati azvanuM guNa kirtana karIe." * 2 jyAre purohitane snAta susajijata gheDAnI sAme taiyAra karela naivedya Ape che tyAre ghaDAnA agravatI vicitra varNa bela nArI ajA jAya che 4 ane Idra tathA pUvAnI atipriya havanaya thAya che. * gheDAnuM balidAna ApavAnI pahelAM eka bakare, Idra tathA pUSAnA uddezathI balisvarUpa ApavAmAM Ave che. (A nedha teja graMthakAre rIpamAM lIdhelI che. ) . For Personal & Private Use Only Page #872 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI mImAMsA. khaMDera 3 A bakarA pUSAne bhAga che, ane badhA devatAnA lAyaka che, AthI te AgalA dADanAra gheADAnI sAthe lAvavAmAM Ave che, ane tvaSTA tene pUro bhAga arthAt pUrva naiveda svarUpa badhA devatAne Ape che, 140 4 puhitA--devatAonA havanIya-gheDAne jyAre traNa vAra hutAgni pradakSiNA karavA lai jAya che tyAre A bakarA pUSAnA bhAga AgaLa thAya che ane devatAdiAne yajJanA samAcAra Ape che. ( ja hotA, adhvaryuM, acAyaka, ( prati prasthA ) agni mi Mdha ( agni dhra ) zrAva grAbha ( grAva stuta ) ane zadhrA ( prazAstA ) tamArA A su zaMkhala, suracita, yajJathI nadIe pUrNa kare. 6 jeo ghATA bAMdhavAnA pUtra kana kare che, je te puSa laIne jAya che, jeo pUSa upara caSAla-arthAt cakra sthApana kare che eenA yatnathI amArI kAmanA saphala thAo. cha amArI kAmanA siddha thai che, haMmaNuAMmasTaNu dRSTa ghADA devatAonA AvAsamAM gamana kare che. hamaNAM RSie Ana havAlA thAo. 8 gheADAnA paga, tathA gaLAnuM bAMdheluM-dedaraDuM, kamaranI derI; tathA khIjI dorI, ane gheADAnA vila dAM, A badhA hai azva ?.tamArI sAthe devatAonI pAse jAo, 9 mAMsanA je bhAga mAkhIo khAya che, je aMza svarUpa ( arthAt majjAnI ) tathA chedanA astramAM lipta thayuM che, je samitAne hAtha, tathA nakhamAM salagna thayA che te jANe ke azva ? tamArI sAthe devatAonI pAse jAya che. 10 je aparipakava da-gheADAnA peTamAMthI nIkale che, AmiSanA ati zudrAMza mAtra pazu tenAthI pavitra karIne samitAe yatna pUrvaka rAMdhavu. 11 rAMdhavAnI veLAe tamArA chinna zarIranA je bhAga phUlathI paDI jAya huM azva ? te bhUmIpara athavA kuzAmAM nahiM paDe, paraMtu te bheAjanetsuka devatAone apAya. 12 jeo gheADAnuM mAMsa . rAMdhavAnI parIkSA kahe che, je te mAMsane zAbhana gaMdha tarIke kaMi ApA--AvI rIte kahe che, jeo gheADAnuM mAMsa bhikSA svarUpe cAhe che, tenA yatna ApaNI UtkarSane mATe thAya che. For Personal & Private Use Only Page #873 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 mu. vaidikAmAM cAlatA vezamAM mUlathI bagADa. 141 13 pAka sAdhana IMDa, jUna-pIrasavAnuM vAsaNu, garama nivAraNa pAtra, DhAMkavAnuM pAtra, kAe mAMsa kApavAnI taravAra e badhA azvanA gorava vadhArA. 14 gheADA jyAM gayA che. jayAM sthiti karI che, jyAMcAlyA che, khIjA tenA--paga baMdhana rajI, pIvAnu pANI, khAvAnuM dauM, A badhA huM gheADA ? tamArI sAthe devatAonI pAse rahA. 15 hai azva ? vADA vALA agni tamane zabdAyamAna na kare ujavala sauravapUrNa mAMsa rAMdhavAnI kaDhAi nAza na pAme, yajJane mATe ANelA gheADA je bhaktipUrvaka pravrutta thayA che. ane vakhate A zabdoccAra maMtra pavitra thayA che. tene devatAo grahaNa kare. 16 gheADAnA paherelAvastra, ala kAra vALA senAnA sAmAna, tenuM kAthAnu doraDuM, paganu' doraDuM, A badhA devatAone AdaraNIya tarIke leAkeA Ape. 17 jo koi tamane calAvavA mATe lAta mAre, athavA lagAma mATe, jyAre tamepeAtAnA baLathI dvIdha nizvAsa dhvani karyAM hatA tene mATe tame je kaI te huM pavitra ArAdhanAthI AhutinI sAthe nikSepa kar 18 A krutagati devapriya gheADAnA--cetarIza paMjaramAM kuhADI praveza karIche, samitAgaNa tene evI kauzala pUrvaka kApI che, je pratyaMge adri rahelA che, ane tenA pratyeka saMdhi sthalanu nAma kahe che. 19 A teja vALA gheADAnA eka vikartAnuM nAma RR ( kAla) bIjA e (sva mRtya) tenA daDha rUpathI dhAraNa karIne rAkhyA che. huM azva ? je je aga tamArA meM cAgya vakhate kApyAM che te huM mAMsapiMDa kahIne agniye rAdhu chuM. 20 tamArU amUlya deha tamane kaleza na Ape, kAraNa khacitta tame deva niketanamAM jAo. tamArA dehamAM kuhADI-vadhAre vAra nahIM lAbhI apaTu-samitA kharA aMga lakSa nahI karatAM-taravArathI tamArA gAmanA zarIrane anaka khaMDa vikhaMDa na kare * kAtyAyane lakhyuM che ke yajJamAM RSionI strao kApavA mATe dhADAnA zarIranA judA judA dhAtuvALA daMDIM cinha karatA hatA, te daMDanuM nAma aMkA che. ( A noMdha aMka zabdanI TIpamAM te graMtha kAreja mukelI che. ) For Personal & Private Use Only Page #874 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 ;tavatrayI mImAMsA. khaDa ra 21 2, khacIta tamArUM mRtyuM thayuM nathI. paraMtu tame sarala mA MthI-devatAenI. pAse jAe, iMdranA be gheAr3A, tathA marUta gaNanA be mRga, rathamAM joDIne tamane svaga mAM lai jaze. -amArA badhA sa rakSaka dhanapradAtA thAya che. asaMkhya gAya, , A tejasvI gheADA amane asatasvabhAvathI mukata kare che. A yajJa pradatta dhADA amane zArIrika ala Ape, " k' 222 A ghoDA-amArA badhA sa ghADA Ave che, (AgrI mAMa megha-RgavedanA-A azva stUtrathI gavAtA. ) 1aaN patigurUdatta vidyAthInA lekhA pR. 94 thI 1 mI. pinkATa khulAsA Ape che ke,' asalI brAhmaNo vhemI. ane aMdha zraddhAvALA hatA, ane tethI--vedane izvara praNIta mAnatA. jayAre bhayaMkara AganI sAyaka-muddha dharmanA prasAra thaye tyAre teone lAgyu ke ApaNA dhanu rakSaNa sAdrI isIlAthI karIe ane tethI izana sAhitya utpanna thayu. DaA tarka judI judI jAtanA prasaMgAne evI khubIthI joDe che ke te itihAsanI dRSTithI asatya che chatAM khulAsA ApavAnI tenI yukitanI khAtara paNa te upara vizvAsa mukavA jethuM che. " 13 che. 9thI-amhene ane matrane eka kema gaNIe chIe te amhe batAvyuM che. ApaNe e paNa joyu che ke-beMkasa myUlara chaMdane matrathI judo pADe che, ane maMtrane dvatIya yuganA gaNe che. 66 temaja parabhASAthI bhare tathA prathamanA karatAM oche spaSTa mAne che. enuM mukhya lakSaNa teo ema mAne che ke e sUkto, sAmAnya rIte yajJane age lakhAyelAM hoya che." maMtra yuganA sabadhamAM teo kahe che ke " heMmethI bharelI vidhionI vigatAthI ubharAtA azvamedhanuM varNana karanAra sUkta namunA tarIke khasamaze (Rgveda 1, 162) daiva pitRonI tRpti-agni sthApyA pachI karAtI, 1 cajJa rahasya, pR 27-28-29 sudhImAM jIvA- agnyAdhAnanI kriyAmAM eka dhADAnI jarUra paDatI....bhArata varSa bhArata varSamAM paNa tee ( yajJa kArakA ) gheADevAra thai AvyA haze evuM anumAna karI zakAya che, te mATe teonAM gADha`sthya jIvananA AraMbha sUcaka pahelAM anuSTAnamAM gheDa ANavAmAM AvatA. ' For Personal & Private Use Only Page #875 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 31 muM. yajJanAo viSe 5DitanA vicAro, 143 (pR. 28-"ghaDAnA viSayamAM ghaNuM anumAna karavamAM AvyA che. jemake-AkAza mAge sUrya-ghaDA mAraphate musApharI karate. vaLI chAyAnI pAchaLa javA sUryaazva mUti dhAraNa karI hatI. vaLI-yAjJavalkaya RSinA tapathI saMtuSTa thaI sUrya-jhaSine navo yajurveda ApyA hatA, tyAre paNa te vAjI athavA anarUpe kaSi pAse AveluM hatuM, anyAdhyAnamAM-gheDe prathama pUrva mukhe cAle che tyAra bAda AhavanIya Agala AvI pazcima mukhe UbhuM rahe che, ane tyAMthI A UparathI anumAna karI zakAya ke A gheDe tyAM sUryane-kalpita pratinidhi tarIke gaNAto hoya, ane tenI Ava jA sUryanI dainika gati sUcaka hoya, A anumAna mAtra che. ApaNI icchA hoya te te gahaNa karaze . prAtaH kAlamAM sUryanI ane saMdhyAkALe agninI AhutI ApavAmAM AvatI. sUrya ane agni baMne jAti (pR. 29) svarUpa gaNAya che. ekaja devanI be mUttio hoya ema jaNAya che. agninuM sthAna-pRthvI loka, ane sUryanuM sthAna leka gaNAtuM. e be devatAne AhUtI ApatAM badhA devatAo tRpta thatA. kAraNa ke badhA devatA ti svarUpa gaNAtA. A pramANe sUryanI sAthe agnine saMbaMdha sthApavAmAM AvyA hatA. anyAdhAna kriyAmAM ghoDAne paga arinane aDADI e agni AhavanIyamAM mukavAmAM AvatuM. enemala A rIte maLI zake che." - sUryAdikanA azvathI azvamedha ke bIjA kAraNa hatA , * vividha jJAnamALA. pU. ra7 mAM ju yutto-daza pINuMmAsa nAmane yajJa paNa ati prAcIna vedanA atizaya pUrvatana sUkatomAM paNa A yajJanuM nAma jaNAya che. e pratyeka amAsa tathA pUrNimA mAM anuSTi hata; enA vinA vedamAM asaMkhya yajJanA nAma jovAmAM Ave che. temAM rAjasUya, agni hetra, azva medha, soma yajJa, tathA nara madha A moTA che. enuM darekanuM varNana vistA pUrvaka pragaTa karavAnI jarUra janAtI nathI. azvamedha yajJa AnA pUrvavAsa sthAnanA eka pratyakSa pramANa svarUpa che. tAtAra sthAnamAM haju sudhI azva balidAnanI rIti cAle che. ghInuM dudha tathA ghaDAnuM mAMsa tAtAra, jAtine bahu khAvuM game che, te prasiddha che, eTalA mATe jaNAya che ke bhArata varSanA A teonA pUrvatanA raheThANathIja azvamedhanI rIti zikhyA hatAM. yajJamAM azva balidAna ane azvanuM mAMsa khAvAnI rIti je atizaya prazasta rUpathI pracalita hatI te RgavedamAM azvanA staMtra parathI jovAmAM Ave che. e . . For Personal & Private Use Only Page #876 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 : taravatrathI--mImAMsA. khaMDa 2 yurAnu chAna eja viSaya vedomAM pradhAna che. ka yajJahasya-pR1 luM" vedapaMthI samAjanuM pradhAna anuSThAna e yajJAnuSThAna che. A yajJAnuSThAnamAM ja vedapaMthI samAjanI pratiSThA thaelI che." A vedAMthI samAjamAM gheDI saMkIrNatA che ema prathamathI ja mAnI laIzuM." " yajJapR. 16 17mAM-"devatAnA mATe keIpaNa dravyane tyAga kare tenuM nAma yajJa "yajJamAM traNe jAtanA (traNevedenA) matre vaparAtA." (yajJakarma traNe jAtanA maMtrathI karatA tethI mukhya paNe vedanuM baMdhAraNa yajJa mATenuM devuM : : e ghaNo zA mATe karavA paDatA hatA-ca rahasya. pR. 25 mAM- ri-manue ApelA-havya, bhajananI rAha juve che. A pitRo vadhA-ejananI saha meLavavA talpI rahyA che. A ! de ane pitRonA trANathI manuSya mAtra baMdhAelAM che." - e jaNa adA na kare te manuSya jIvana apUrNa rahI jAya (devene havya pitRone-svadhA, bhajana, agninA mukhavaDe pahocADatA) yajJa rahasya. .26agnine mukhavaDeja devatAo khAdya grahaNa kare che." (brAhmaNanA mukhavaDe paNa deva pitRo khAdya grahaNa kare che ema ghaNA ThekANe che, ane zrAddhAdikamAM brahmabhejana thAya che te deva pitRonA mATe ja thAya che. >>>> che. - vicAravAnuM ke prAcIna RSiemAM-havyanI ane svadhAnI vidhi hamezAM cAlI rahatI ema ghaNu lekhethI samajAya che paraMtu Aje te te prathA baMdha paMDyA mA rakhA che. jene ane pitRone nirvAha kevI rIte cAlatuM haze? vicarAnuM rahe che? ke hiMdatAnanI saMskRtilekhaka manasukhalAla mohanalAla. - . . 4 mAM hiMdu Aryoe je prAcIna sUkto rayAM che ane jeone adyApi bahu samALa pUrvaka sAcavI rAkhavAmAM AvyAM che te saghaLAM sUktonA samUhane veda " evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ' pR. 5 mAM Avedika yuga' nA nAmathI oLakhAvavAmAM AvatA e ati prAcIna kALane ItihAsa jANavA mATe A sagavedanAM sute sivAya ApaNI che . . . . * * * * * For Personal & Private Use Only Page #877 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. cUlanA Rgveda sabaMdhe paMDitAnA vicArA, 141 pAse AjuM kazuM sAdhana nathI. kudaratanAM AkaSa ka ane bhavya dRzyo ne e AryA lAga tathA bheTa arpaNa karI deva tarIke pUjatA. ane te saghaLA deve tejasvI devA " nuM pUNuM temaja sacATa ane su dara dazya paNa e RcAo ApaNI samakSa raju kare che. pR. 7 mAM--RgavedanAM sUkto anAoM sAthenAM anaMta yuddho sabaMdhI ullekhethI bharacaka che. tene " dazyuM " athavA ** , dAsa evuM nAma Apa vAmAM AvyuM che. " ** pR. 9 mAM--mA judAM judAM mALA vacce thayelA vigraho ane yuddho saMbaMdhI je hakIkata RgvedamAMthI maLI Ave che,te ati mahattvanI che.... ati agatyanI mAmate upara tenAM sUkatemAM puzkala ajavALuM pADe che. te maDaLAnAM sAMDe mAMhenAM yuddha saMbadhI hakIkata je aneka sUktAmAM ApavAmAM AvI che te paikInA eka sUkatanI keTalIka paMkitao vAcaka varga ne upayogI tathA rUcikara lAgazeH "jyAM mANase yuddha mATe ekaThAM thaI; vAvaTA phara pharAvatAM ekaThA thAya, jayAM amane kAMi paNa anukUla na hAya, ane jyAM sane AkAza tarapha lei je tyAM heI6 ? ane varUNa, tame amane madada karI, zabdothI AzvAsana ApyuM. " 6. ane pakSAvALAoe yuddhanA samaye manane mATe IMdranI ane varUNunI stuti karI, te paNa A yuddhamAM ' tatsu' ane sudAsa' upara daza daza rAjya caDhI AvyA, te paNa tenu tame rakSaNa karyuM. ', " he IMdra ? ane varUNa ? daza daza rAjAe je yajJa karatA nathI te ekaThA thayA chatAM sudAsane harAvI zakayA nahi, " ( gU. 5, 473 aaa. 2, 6, ane 7 ) sa'skRta sAhitya-prakaraNa 4 yuM. Rgveda sabaMdhe ApelI hakIkatamAMnA keTalAka vicAra~~~ pR. 7ra thI--mUkatAnA zabde zabdanA atha vALA RgavedanA bhASya vaizcika sAhityanA moTA vidvAna-sAyaNa i. sa. nA caUMdramA zatakanA dvitIyAdhamAM vijaya nagara jenAM khaMDicerA dakSiNa hiMdustAnamAM bilArI pAsenA pradezamAM 19 For Personal & Private Use Only Page #878 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 tatvazya-mImAMsA. khaMDa 2 paDelAM che tyAM AgaLa thaI gayA hatA, tene racele che. e bhASyamAM prAcIna pramANe viSe vAraMvAra Ullekha karavAmAM Avye che. te uparathI evuM mAnavAmAM AvatuM ke prAcInamAM prAcIna samayathI utarI Avele gAvedane khare artha e graMthamAM jalavAI rahyo che. eTale pAMca zataka pUrve mUlagraMthane hiMdustAnamAM je artha thatuM hatuM ane je sAyaNanA graMthamAM jalavAI rahyo che te barAbara samaja e sivAya bIjuM kaMI e saMbaMdhamAM karavAnuM rahetuM hatuM A vicArane anusarIne ja. Akasa phaDanI kaeNlajanA saMskRtanA pahelAnA prophesara eca. eca. visa ne vedanuM bhASAMtara karavAnuM kAma 1850 mAM zarU kIdhuM hatuM. pR. 73 mAM piphesara reMthe AgaLa jatAM jaNAvyuM che ke-e TIkAkAe pitAnA samayamAM pracAra pAmelA vicArene anusarIne gata samayanI bhASAne temaja dharma viSena, daMta kathA viSenA tathA vizva viSenA vicArane avaLe artha karyAnAM cokkasa pramANe e TIkAkAronA vacanemAMthIja ApaNane maLI Ave che. eja pR. 73 mAMcAska RSi pitAnA graMthamAM je lakhe che te parathI spaSTa mAlama paDe che ke enAthI prAcIna samayamAM thaI gayelA TIkAkAroe vedanA je artha kIdhA hatA temAM keTalIka agatyanI bAbatene lagatA ghaNe matabheda cAlatuM hatuM. enI AgaLa thaI gayelA sattara TakA kArenAM nAma enA graMthamAM Ave che, ane e TIkAkAe vedanA je artha kIdhA che te eka bIjAthI virUddha jatA ghaNIvAra dIThAmAM Ave che. udAharaNa tarIke-"nAbhai " e vizeSaNa azvina nAmanA be vaidika devatAone lagADavAmAM Ave che. tene artha eka TIkAkara evo kare che ke-"je sAcA che asatya nathI te." bIje TIkAkara e artha kare che ke "je satyanA praNetA che te, 7 ane yAka pate ema dhAre che ke-"nAsikAthI utpanna thaelA." e ene artha haze ? kharekhara vedanA sUkata racanArA kavio ane prAcIna TIkAkAre e benI vacce samayane aMtara eTale mahaTe hatuM ke yAskanI pahelAM thaI gayelA-kautsa nAmanA eka AcArya te eTale sudhI kahevAnI hiMmata karI hatI ke tene atha For Personal & Private Use Only Page #879 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa. 32 muM. vedanA sUkatomAM ane arthomAM akasattA. 147 je vaDe karI zakAya evA zAstranI bilakula jarUra nathI kAraNa ke vedane artha samajI zakAya e nathI vedanA maMtrI artha vagaranA che. vedanAM vacane eka bIjAthIulaTAM che AvI dalIlane javAba yAskAcArya e Ape che ke Apale mANasa thAMbhalAne na dekhI zake temAM kaMi thAMbhalAne aparAdha nathI. vAskAcArya pate kAgavedanAM thoDAM eka sUkato ja artha samajAve che. ItyAdi. * che. ulthI-vAgavedano kharo artha ke brAhmaNa TIkA kAra karI zake tenA karatAM eka vidvAna yuropIyana vadhAre selAIthA karI zake kAraNa ke yuropIyananI buddhine amUka dhArmika vicAronI be lAgelI hatI nathI, enAmAM aitihAsika anveSaNanI zakti hoya che. ane e zAstrIya jJAnanI saghalI sAmagrI vaDe saMpanna thaele havA ne lIdhe enI mAnasika daSTi vadhAre vizAla kSetramAM pharI vaLe evI heya che. A kAraNathI chUtha zAhebe kadanA graMthane aitihAsika draSTi e tapAsavA mAMDaze. hAlanA vakhatamAM zAstrIya daSTie vedane abhyAsa karavA IcchanAra dareka vidvAna vedanA artha samajavA mATe rathanI paddhatine svIkAra kare che zAstrIya paddhatine svIkAra thayAnuM eka sAmAnya pariNAma e AvyuM ke prAcIna hiMdustAnanuM arUM tava je hiMdustAnanI TIkA kAsanI avaLo artha karavAnI rItane lIdhe lAMbe vakhata thayAM aMdhakAramAM chavAI gayuM hatuM tenuM spaSTa darzana karavAmAM aitihAsika buddhi ghaNI saphala nIvI che. AmAM aa vicArI joIe--sAyaNanA pUrve thaelA TIkAkAre e jama AdinA viSaya ne avala artha karyAnAM pramANe e TIkAkAranA vacanemAthI ja maLI Ave che. vaLI pUrvenA TakA kAramAM ghaNe mata bheda paNa cAlate ja hite. yArakanI pUrvenA kautsa nAmanA AcArye jaNAvyuM hatuM ke vedanA maMtro artha vagaranA eka bIjAthI ulaTA che yAke javAba vALe ke AMdha thAMbhalAne na dekhI zake temAM thAMbhalAne ze aparAdha ? ityAdika bAbatene vicAra karyA vagara kevI rIte jAhera karavAmAM AvyuM ke--suSTanI AdimAM brahma deve cAra RSine cAra vedo batAvyA? AvA prakAranI ayogya kalpanAo karavAmAM vedanA aneka pakSakArone khare Azaya zu? vaLI vaidika matanA ghaNA AcAryone e paNa mata che ke vedanAM sUkate -thatA AvelA aneka trASiye racatA AvyA. arthAta dazya padArthonA viSayane dhyAnamAM For Personal & Private Use Only Page #880 -------------------------------------------------------------------------- ________________ P ! " * 168 tayI-mImAMsA. letA gayAM ane te viyenI kavitAo racIne karlola karatA AvyA, e. vicAra karavAmAM Ave te zuM vAMdha Ave? bAkI sarvasanA vAkyonI sAthe "nA vAko ne te na ja melavI zakAya. : gadagadya lekhaka cha8 mAM-svAdayAnaMdanA matamAM vijJAna nAmanA lekhamAM - - , , - 1. brahma vigha trijya tathA dharmAdi deva atharvanAM pramANa : 3ra aSTi vidyA-, yaju, atharva nAM pramANa 3 pRthyAdi leka bramaNa-tra, yajuH ' 4 AkarSaNanuM kaNa--gu, yaju: ' pa prakAzya prakAzaka-yaju: savettamatAnA 6 gaNita vidyA-tra, yaju, sAma 2- 7 IzvarastutyAdi -ca gu. 'Ta upAsanA -, yaju 9 mukita traNa,yajI; 1e novimAnAdi - 1 tAra vihA mUla-Na , 12 vaidyaka zAstra mula - ju 13 punarjanma--ka, ca, athava. 4 vivAha . . . 51 niga-Na, atharva 16 ja dharma-, cajI, athavuM. :17 varNAzrama-g; athava, . 18 gRhasthAzramajI 19 saMnyAsa AmAM kaMI manathI mukaye e Azcarya che , 20 vAnaprastha - AmAM paNa koI matra nathI muka. chAga nA" ) 21 paMca mahAyajJa-aju atharva, * 22 yajuH nAM ja aneka pramANa che. ', ' , ' ' , S ; } For Personal & Private Use Only Page #881 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 mu yAjJika, advaitAhika zuM purA vedane maLatA che ? 14 prakaraNa 74--svA0 jIne khIjAethI matabheda. pR. 297 thI-- AmAM pradarzita aneka maMtra RgavedamAM paNa AvyA che. svA. jInA bhASyanA viSayamAM--eka vAra lAkamAnya tilathI vAtacIta thaI hatI. te svA. jInI a paddhatinA svIkAra nahI karatA hatA, *, '; zrI gurUvara sAmazramIjI paNa mata bhedaja rAkhatA hatA. vizeSathI vedonI zAkhAonA viSayamAM----svA0 jI e nIrUkatanI ni cana paddhatine vizeSa Azraya lIdheA che. svA. jInA bhASyamAM keTalIeka nyunatA rahevAthI paNa sarva vedajJa e vAtane mukata kaMThathI svIkAra karaze ke? vA0 jI e brahmavAdI siddhAMtanI puSTimAM peAtAnuM saMpUrNa bala lagAvIne vedonI atihAsika, eka dezika hAvAthI khacAvavAmAM mahattva pUrNa kAya kayuM che. : svA. jI nA viSayamAM eka bIjI Avazyaka vAta vicAraNIya che svA0 jI e-yarjuveda bhASyakAra-mahIdharAcAya, Rgaveda bhASyakAra-sAyaNAcAya AdinA bhASyanuM khaMDana tA yukatu je zatapathAdi brAhmaNAnA AdhAra khIjA` pramANeAthI te A prakAranA bhASya karavAthI bAdhya thayA te brAhmaNAnA viSayamAM mauna sAdhI lIdhue Azrcaya che ke svA jIe spaSTa rUpamAM te brAhmaNa graMthAnuM ja khaMDana kema nahIM karyuM" ? A prakAre svataMtra uhApoha dvArA amane pratyeka siddhAMtamAM je vicitratA dekhAi tene ame pragaTa karI dIdhI che A samAjika vidvAnA para ja A samaya brahmavAdI siddhAMtanI puSTinA bhAra AvI paDayeA che-kemake manuNita vedonA svarUpane teja akSarathI svIkAra kare che! Aya samAjamAM je prakAre vedenA mATe AsthA vadhatI jaze ane tenA uddhAranA mATe tapeA dIkSA levA vAleAnI saMkhyAmAM vRddhi thaze teja prakAre brahmavAdI siddhAMtanI puSTi thatI jazeparamAtmA tathA svaya' veda bhagavAna pAtAnA mArga dekhAve-eva mastu, tathAstu zrI sAmazramIjI mahArAja paNa sAyaNA cAthI sahamata nahIM che.' tilaka-mahArAje tA spaSTa kahI nAkhyuM che ke-kevala sAyaNA cAya ja zu kAi paNa vidvAna ne Aja sudhI RgavedAMtagata keTalI eka RcAonA a For Personal & Private Use Only Page #882 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 tattvatrayI--mImAMsA: khaMDa 2 nathI lAgyA-mastu A sa* viprati pattiyAnA thatA huvAM paNa je vidvAn ve para AghopAMta daSTi nAkhaze temane temAM dhama, kam, vijJAna, sabhyatA, sAmudAyika tathA vaiyaktika dharma, rASTra dharma, samAja dharma, vaNu dhama, aneka yajJa ityAdi ityAdi nuM mUla STi geAcara thaze. pratyeka A saMtAna nuM kartavya che ke te ApanI A purAtana para parAthI prApta thaelI A saMpattinI prANapaNathI rakSA kare. A vijJAnanA camatkArika aMdha karavAvAlA yugamAM kaMi ApanA A pUrvajonI jJAnanidhithI vaMcita na rahI jaice. kai dhamA~thI zUnya rahIne A lAka ane para leAka ne na khAi bezIce. na RgavedAlecana dvitiyakhaMDaprakaraNa 72 pR. 287thI-kRtiSaya Azcaya. e prakAre ame samasta RgavedanA sahasra sUkatagata daza sahasrathI adhika matro para daSTi nAkhIne nizcaya para pahAcae che ke--yadyapi mukhyatAthI emAM traNa devatAonuM vana che ane gauNutAthI tetrIza ( 33 ) devatAo OM varNana, tA paNa enA aMtaga ta manuSyApayeAgI samasta jJAna kaI kaI bIja rUpamAM, kaMI bhUla rUpamAM, kaMi aMkura rUpamAM, keMdhra vizAla vRkSa rUpamAM, viSNu ta che-prathama bhAgamAM jeTalA paNa pakSa mukayA che te savA~ para daSTi nAkhatAM nimna likhita vAtA para Azcaya thAya che.~~~ ( 1 ) cAjJika AcAryAe RgavedanAM matronA te te yajJa prakaraNeAmAM viniyAga ( joDanI ) karI che sahI, kiMtu aMtareya brAhmaNamAM niyukata matronI saMkhyA adhikathI adhika eka sahasra athavA e huMjAra maMtrInA madhyamAM thazezeSa matrone vinicega kayAM kevA prakAre rahyo te jANyu * nathI jA tu-saMbhavathI anya anupalabdha brAhmaNa graMtheAmAM tenA viniyeAga ( joDanI ) lakhI hAze. ( 2 ) yAjJika AcAya paNa pAtAnI kArya pUttinA mATe jyAMthI cAhyu... tyAMtho krAi sUkata athavA maMtra lai leve che-viniyAgakrama kevA prakAre rAkhelA che, tenu mUla zu che ? te kAlanA garbhamAMja kai haze. ( 3 )nirUta kAra svataMtra avyUhanA ( vicAraNA ) nA pakSamAM pratIta thAya che-temane veda ma MtrAnI svataMtra nirvAcana paddhati nIkAlI che. kiMtu sat azAmAM na tA anya pakSanuM khaMDana karI zakayA che na samAdhAna. ( 4 ) tilaka pakSa----AryAMnA mUla vasti sthAnane uttara dhruvamAM laI javAnA vicAramAM eTalA tallIna thayA che ke jemane bhAratanI daSTIthI bhAratIya For Personal & Private Use Only Page #883 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~ ~ ~ ~ ~ prakaraNa 32 muM. yAjJika, atAdika zuM purA vedane maLatA che? 151 AryonA vivecananA mATe paryApta avakAza ja nathI male. eka atyaMta mahatva yukta prazna e rahI jAya che ke uttara pravathI je Arya cAlyA temAMthI kAMI madhya eziyAnI tarapha AvyA ane tyAMthI bhArata varSamAM pahecyA vartamAna vaidika sukata temanI ja kRtI che evuM siddha karyuM che kiMtu prazna e rahI jAya che ke je yuropa Adi dezamAM gayA zuM temane paNa eja prakAranA sUkata nahIM banAvyAM haze? zuM temane potAnA pUrvajonI tathA pUrva sthAnanI smRti nahIM rahI haze? A daSTithI paNa tilaka pakSane prakAza nAkhave joIne hatA | (5) sAmazramI pakSa vartamAna vedene bhAratIya nA mATeja mAne che, jene IzvarIya jJAna nathI mAnatA-vene AryAvatIya AryonI sabhyatAne itihAsa mAne che-saMhitA kAlIna AryavartananI siddhi mATe veda varNita nadInI saMgati vartamAna nadIethI lagAve che jyAre veda bhArata varSanA mATe ja che tyAre anya deza vAsiyAnA mATe zuM? jyAM sudhI amo temanA siddhAMtane samajI zakyA che e mAne che ke te te dezamAM samaya samaya para IzvarIya preraNAthI athavA tevAja mahApurUSa utpanna thAya che ane teja manuSyane mArga darzaka AcArya kahevAya che-temanI aMtaH skuttija ucca keTinuM jJAna che jenA AzrayathI manuSya sukha prApta karI zake che. sAmazramIjha vedamAM-adhyAtmika, Adhibhautika, Adhidaivika, AdhiyAjJika artha mAne che. (6) svA. tyAnaMda sarvathA manvAdi maharSi tathA zAstrakAre nAsiddhAMtane mAne che. te temAM ItihAsAdi nathI mAnatA, veDha jJAnane trikAlADabAdhita mAne che. tene kevala A lokanA mATe nahI Apatu eja vene leka lekAMtarenA mATe paNa mAne che. A prazna e rahI jAya che ke sRSTinI AdimAM jyAre cAra vaSi para veda pragaTa thayA te te kayuM sthAna hatu? je Aja bhUlakanI suSTinI Adine saMbaMdha che te ahIM Aja lekamAM veda thayA pharI leka lekAMtAramAM veda kevI rIte puhA ? jo tyAM pragaTa thayA te ahI kayAMthI AvyA athavA pratyeka lekamAM-agni, vAyu, Aditya, aMgirA nAmanA cAra RSi hoya che e zuM? leka lekAMtaranA mATe eja veda kevA prakAre che, A viSayamAM svAjIe-kAMI keI graMthamAM prakAza nathI nAkhyA, svA. e atyaMta prabala prayatna karyuM che ke-vene manuvati athavA manunidika ucca sthAna para beThAvavA. For Personal & Private Use Only Page #884 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra : : ' tattvatrathI-mImAMsA. . - khaMDa 2 (7) sAyaNAcAryanA viSayamAM e Azcarya che ke-vedene apaiSeya mAgnIne paNa, Izvarane niHzvasita mAnIne paNa-temAM itihAsa mAne che izvara nirasita dRSTithI bIjI tarapha temane kema nahI daSTi nAkhI? e Azcarya che. temane bhUmikAmAM ekAda sthAnamAM aitihAsika pakSanuM khaMDana paNa karyuM che kiMtu bhASyamAM e pakSane nathI nabhAvI zakyA agni, vAyu, I dvAdiyAne cetana svarUpa mAne che. ' ' . . . . (8) pAzcAtya paMDitanI vivecanA para Azcarya ane atyAzcaryuM che ke te pitAnI gaveSaNa paddhatine bhAratIya gaveSaNa paddhati para vyartha ja lAdI rahyA che " A sarva AzcaryanA thatAM huvAM paNa-apaurUSeyavAdI, bakhtavAdI, Izvara 'niHzvAsitavAdI, pakSanA sanmukha eka atyaMta mahatva yukta kArya che te eke A vartamAna yugamAM kevala-zabda samANanA AzrayathI, athavA Ata pramANanA AzrayathI, nirvAha kaThina che. eTalA mATe vedone manunirdiSTa sthAna para laI jAvAnA ichuka pratyeka vidvAnanuM kartavya che ke A viSayamAM dhyAna deve. : " da tathA anyavedamAM prazna rUpAtmaka kaMI kaMI vicitra prazna male chee prazna prAyaH devanA viSayamAM, devatAonA viSayamAM che. kaMI kaMI praznottara rUpe maMtra ekI sAthe AvyAM che. kaMI kevala prazna ja prazna che ane te praznone aMta AzcaryamAM ja thayo che. " . " (10) je gatie vedene sUktAdimAM judA karyo te zaSie-eka eka devatA saMbaMdhI maMtrI saMI eka sthAnamAM ja kema nathI rAkhyA? tevA sahastra sUtra para daSTi nAkhavAthI spaSTa che ke e sUkta aSTAdhyAyInAM sUtre, athavA darzana zAstranA sUtrenI peThe, paspara avalaMbita nahIM che-pratyeka sUkta svataMtra viSaya ane svataMtra artha rAkhe che. pharI e prakAra devatAnuM rUpa maMtra vibhAgamAM kaI Apatti nahIM thaI zakatI hatI. gredamAM eka ja maMDala evuM male che je eka ja viSayanuM che, te che navamuM mahela, enAM samasta sUkta AdyapAMta pavamAna se mane kahe che nahIM te anya maMDalemAM pratyekamAM Idra, agni, varUNe kaMI sema, kaMI keI, kaI kaI devA Ave che-vidvAnene A viSamAM vicAra kara joiye. . . : ; , ' " - (1) kaMI kaI sUkta mAM raSi ane teja devatA che ItyAdi vAtanI tarapha vidvAnenuM-veda videnuM dhyAna javuM joIe. . . . . For Personal & Private Use Only Page #885 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3ra muM. yAjJika, atIka nuM puravadane maLatA che? 153 (12) aitihAsika trAsavAdI pakSanuM kathana che ke-vedamAM je ItihAsa male che te pUrva kalpane ItihAsa che tyAre tenAthI pUrva kapamAM paNa zuM, eja itihAsa hato? pharI tenAthI paNa pUrva kalpamAM zuM hatuM-pharI "le ne koI manuSya nathI banAvI sakato (mana) veda Izvarane nizvasita che (upaniSadu); veda te paramezvarathI unna thayA (veda) ityAdinI saMgati kevA prakAre thaze? etihAsika pakSakAre vicAra nathI karyo. (13) have amAsa brahAvAdI pakSanA mArgamAM paNa kaI mATI daDha zilAe che-jene pAra katanA (kara) atyaMta Avazyaka che-pitAnA siddhAMtanA kamathI, arthI saMgati lagAvyA, vinA manu niSTi sthAnapara vene beThAvavA kaThina kArya thaI jaze, A viSayamAM svA. dayAnaMde yatna karyo che temanI daSTithI cAra vemAM kayAM kayAM zuM zuM che enuM sthala diNa darzana karAvavuM prasaMgAtu rUpa ja thaze." (pR. 287 thI 22 veda tIrtha-nara deva zAstrIjI). AzcaryanI 13 kalamamAM kiMcita mArA vicAre - | gaDagavadamAM eka hajAra sUkA ane temAM daza hajArathI adhika maMtra che. emAM mukhyatAthI traNa TenuM varNana che gauNatAthI tevI tenuM 1-2 yAjJikee daza hajAramAMthI mAtra be hajAra maMtronI aMdaranA kramavinA marajI pramANe laI vede yajJa mATe che ema batAvyuM bIjA 8 hajAranI uparanA ma che dIghA tenuM zuM kAraNa? te badhAne zuM nirarthaka samajayA haze? athavA panenI yAjJika vidhimAM dakhalagIrI mAnIne te sarva sUkta mane choDI dIdhA haze? - 3 nirUktakAre bIjAonI apekSA yA vinA chaMdatAthI koI sUkatene te kaI maMtronA artha karIne batAvyA tethI tenuM mahatva zu vadhAryuM? 4 tilaka mahArAje vedone aSita TharAvI aMgrejoe batAvelI bAlakhyAlatAne bhUsavAne prayatna karyo temAM agya zuM karyuM salamAMthI bagaDelA venI suddhI-bhASyakAthI na thaI, etihAsikethI ke yAjJikethI na thaI, svataMtra mijAjanA nirUkatakAra goTAlAvAlI cAlatA thayA. te pachI tilaka mahArAjAthI vedanI zuddhi na thaI temAM Azcarya karavA jevuM zuM? . mArI samaja pramANe te anAdinA, apa, Izvara niHsita, da. asatyarUpamAM vedane lAgelAM kaMlakane bhUSi nAkhyAM ke 20. For Personal & Private Use Only Page #886 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - --- 154 tatvatrathI mImAMsA khaMDara 1 sAmAmI cha vedene Izvarane tAvatAM AryavatIya AryonI sahayatAne itihAsa kahe che. tyAre anya dezenA lekenA mATe zuM e dhvanInA umAM pe nikahyuM ke te te dezamAM samaya samaya para izvarIya preraNAthI ke tevAM mahapusva utpanna thavAthI mArga darzaka thAya paraMtu sarvajJa purA vinA e purUSo ane mArga darzaka banI zakatAja nathI e nAnA ala siddhAMto tarapha khyAla kema nahI karyo hoya? Aja kAlanA ghaNA jainatara madhyastha purUSa je siddhAtene joI rahyA che eTaluM ja nahI paNa tAvamAM magna thaI pitAnI satyaniSThAne prazna paNa karI rahyA che. temanA aneka lekha " jainatara daSTie jena" e nAmanA pustakamAM amArA taraphathI bahAra paDI cukayA che. te graMtha. ane amAre A graMtha saMpUrNa jevAnI ane manana karavAnI bhalAmaNa karuM chuM, - 6 A dayAnaMda kahe che ke vedomAM ItihAsa nathI, je vedone prAcIna etihAsika trASie itihAsarUpe siddha karIne batAve che, tene sarvathA InkAra kare e keTaluM badhuM Azcarya svAmIjIe vedone trikAla AbAdhita kahA te te akSarAthI ke arthathI akSare te duniyAmAM je che tenA teja che , te to eka jAtanI lipI che. temAM kene vAMdho che? je athiI trikAla abAdhita kahetA hoya che. aneka RSi e judA judA artho karI ne batAvelA che te pachI trikAla abAdhita paNe kevI rIte ? pUrvenA hajAre RSione Thekare. maranArane vizvAsa madhyastha purUSane thAya? " 7 sAyaNAcArya -vene Izvara nikasita ane apauruSeya kahI yajJa yAgAdikamAM pazuone hemavAnI vidhi batAvI rahyA che, zuM e badhuM Izvara nizvasitamAMthI pragaTa thayuM ? ema ka prANa mAnI leze? vaLI potAnI bhASyabhUmikAmAM itihAsanA pakSanuM khaMDana karavA kalama pakI te pachI bhASyanA madhyamAM kema eTakAvI? zuM A baMdhuM IzvarIya preraNAthI thayuM ? jo tema thayuM hoya te cAra RSiothI cAra vedanI utpattimAM satyatA keTalI? 8 pAzcAtya paMDite bhAratIya gaSaNa para gayA, temAM Azcarya mAne ke atyAzcarya mAne te te buddhimAM Ave te batAve paNa jeonuM badhu jIvana vede para che temane vedamAMthI satya zodhIne zuM batAvyuM? For Personal & Private Use Only Page #887 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 mu yAjJika dvaitAki zuM purA vedane maLatA che ? 15ma zuM ve izvara prerIta, ke ilara nilazita che, ne tema hota. te khAsa veda pakSanA--tIlaka, samathamIjI, Asa Adi paMDitA izvarukRtanA inkAraja zuM karavAne karavA ? teenuM samajavu ja eja che ke, je je RSionI dRSTimAM je je padArtho paDacA tenA tenA samadhane itihAsa lakhatA gayA, ne ke teo pUrNa jJAnanA abhAve parasparanA vizva TALI zakayA nahI, tema satya paNa matAvI zakayA nahI, te paNa teo dhanyavAdanA pAtra jarUra gaNAze, kAraNa durAgrahane dUra rAkhI, agrejonI paddhatine samajI, kiMcit buddhine kelavI che,esa amArUM mAnavuM che. A graMthakAreja Ama AyanA mate badhAe pakSavAdIone udezIne kahyuM che ke--A vartamAna yugamAM kevala zabda pramANunA, Ama pramANunA, AzrayathI nirvAha kaThina che mATe vedone manu niSTi sthAna para laI javAte dhyAna deve,. A graMthakAre A vartamAna yugamAM izvara kRtAdi vedonI mAnyatAone khaseDI, manu niSmitA rahevA devAnI sucanA karI. tyAre purvenA RpiyAe izvara kutAdikanI te khacI mAnyatAenI prapaMca jAla pAtharelI haze ke jethI temAMnI eka paNa zramamAM na AvI ? je vastu trikAla ayyAdhita DAca tene cuMga yugamAM pheravavAnI jarUra paDe! trikAla akhadhita vedonI eka paNuM bAjI akhaMDita nathI te pachI e trikAla abAdhitA kayA prakAranI ? A badhA vicAro jetAM jarUra kAi purva cAlatA satya lathI viparIta thayelA prapa sIethI prapaMca racAelA hAya jyAM eka paNa bAjI akhaDita na DhAya tyAM e anumAna acagya na gaNAya te prapaMca A RgrejonA rAjyamAM nahI cAlavAnA bhayathI, bhedone RSiSkRta TharAvI pharIthI pAtAnA prapanca cAlu rAkhavAnA mAgere khAlI rahelA hAya? are ema vakhate vakhata Udhu' chatuM karIne kayAM sudhI gADu gabaDAvyA karaze ane temAM AtmAne ze| bhalIvAra thaze ? mATe janAvuM chuM ke- navIna pracA karavAnuM DI ine satya kayAM che te jovAnI ane ichA thAya te grahaNa karavAnI buddhi rAkheAM jethI ane lekamAM ztrAtmAnA uddhAra thai zakaze. kemake satya tatvanIprApti thayA vinA AtmAnuM kalyANa thaI zakatuja nathI A vAtane sava daza nakArA mAnyaja rAkhe che. sujJeyu kimadhikena huM RgvedAdikamAM vicitra prazna-uttara vinA praznano ja rUpamAM rahI gayo. anumAna thAya che ke seAma rasanA jorathI prazna beAlAyAM hAya, joga utarI gayA For Personal & Private Use Only Page #888 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 tatrathI mImAMsA. khaMDa 2 pachI prazna uttara vinA temane tema rahI gayAM hoya ? AgaLate paMDite atAve te kharU, bA 10 aSTAdhyAyI AdinA sUtrakAre e aneka sUtronI racanAo karIe vaSNu tenA kartAe prAye' eka eka ja hatA, tethI te racanAe te te satrothI avalakhita paNAthI thai. te pramANe vedanA sUkatAmAM na thavAnuM kAraNa ema jaNAya che ke te sukAnI racanA aneka RSiyA e aneka varSo sudhI karelI che tethI sa MgrahakAra RSicA natA eka eka ne avakhata karI zakayA haiAya, temaja nate pUrvA parane varAdha TAlI zakayA hAya, ane badhAMe devatAonAM sukatA thADA thoDA pharakamAM gUMthAelAM tevAne tevA svarUpamAM geAThavI dIdhAM hAya, tA te pramANe banavA joga che. AgaLa te paDitA je kharA vicAra batAve tene vicAra karI levA. 11 " kai kAI sUkatamAM teja RSi ane teja devatA " AvelA hoya tA moTAmAM moTu, Azcaya manAya, kAraNa jo vedone izvara kRta mAnIe te te bhUla izvarathI thaelI kabula karavI paDe teteA ati aniSTa thAya. bAkI sema rasanA pAnathI unmAdI anelA RSiyAthI pragaTa thaelAM sUktomAM garabaDa gATA thai javAnA saMbhava rahe che ane tema thaeluM paNa che. kAi kAi sUkto tenAM teja ma e traNa traNa vAra goThavAi gaelAM che ema A graMthakAranAja pAkAra thaelA che. 12 aitihAsika brahmavAdI A cAlatA veDhAnA itihAsane pUrva kalpane batAve che. tyAre A graMthakAre prazna karyuM che ke tenAthI pUrva kalpamAM zuM Aja itihAsa mAnavA ? vaLI tenAthI pUrva kalpamAM zuM ? ema anavasthA vicAravAnI matAnI che. vaLI puchavAnuM ke-vedamAM pUrva kalpanA itihAsa batAvyA, tyAre A kalpanA itihAsa kace ThekANethI melavavAnuM batAvatA haze ? athavA A kalpamAM kAi itihAsa banyAja nathI evI mAyantA thaelI che? 13 kalama teramImAM janAvyuM che ke-amArA brahmavAdI pakSanA mArgamAM paNa kaMI mATI dedra zikSAe che. AghopAMta veDhAnI saMgati lagAvyA vinA manuniSThi sthAna para beThAvanA kaThina kAryAM che. e viSayamAM svA. dayAnaMde For Personal & Private Use Only Page #889 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - prakaraNa 32 muM. vaidikAmAM cAlatA devA mUlathI bagADa. 157 yata karyuM che. ema kahI prakaraNa 73 mAM svAmIjInI mAnyatA lakhIne batAvI che tene vicAra svAmIjInA prakaraNamAM kyAM zuddha che? adazya IzvarathI tattape veda malatA rahelA kharA? - AryonA tahevArone ItihAsa nAma graMthanA pR. 3 mAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke-ApaNu manuSyanI gaNatrI pramANe cAra abaja ane batrIsa hajAra varSa thAya tyAre brA devane eka ja divasa thAya. A jagatanI utpatti thayAne Aje paccAsa varSa thayAM che, ane AgaLa te pramANe bIjAM paccAsa varSa thaze tyAre A jagatane sarvathA nAza thaze." ' arthAta pralaya thaze, te pralaya dazAmAM-vedAdika, AkAzadika kAMI paNa raheja nahI. evA prakAranI aneka sRSTinI racanA brahmA karatA rahayA ane nAza paNa karatA rahyA ane adazyapaNe rahI cAra RSione cAra vedanuM jJAna tevuM ne, tevuM batAvatA rahyA.. A vAta zuM vicAravA jevI nathI? A pratyakSamAM dekhAtI pRthvI, AkAza ane samudra Adi nAza karatI vakhate kayAM jaIne nAkhatA haze? ane banAvatI vakhate A izvara pAchuM badhuM kayAMthI lAvatA haze? keI IzvaranI zakti mAtra kahI devI te pramANa vinAnI gaNAya ? uparanI vAtane yogya khulAso na male te A suSTi anAdi kAlanI siddhaja che ane e vinA bIje mArga dekhAto ja nathI. jaina itihAsa jaNAve che ke te A suSTinI utpatti keIe karI che ane nato ene sarvathA nAsa thayo che. e pravAhathI anAdinAkAlathI cAlatI AvelI che ane te pramANe cAlyA ja karavAnI che. mAtra kAlakramathI hAni, vRddhi thayA kare che. jema-divasa ane rAtri, zIyAlo, unAlo, ane comAsu ane saMvatsara palaTAyA kare che. te pramANe dina pratidine hAni rUpe cAlatA AvelA lAMbA lAMbA kAlane keI e yuganA rUpe te, keIe kalpanA svarUpathI, kyAM nathI batA? vicAra karaze te batAveja che. jenonA sarvajJa purUSoe avasarpiNI ane utsarpiNI (arthAta dina pratidina-hAni ane vRddhirUpa) cha cha saMkhyAnA vibhAgavAlI, ghaNu moTA lAMbA For Personal & Private Use Only Page #890 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ! tatvatraya-mImAMsA. khaMDa 2 kAlathI palaTA upara palaTA mAratI, anAdinA kAlathI cAlatI AvelI, A dunIyAne batAvelI che. ane te pramANe badhAe jenonA sarvajJa purUSonuM ekaja aTala vAkya che. aneka matavAdIoe-judA judA svarUpo A duniyAne Utpanna karavA vALA pita pitAnA izvarane batAvyA che. te badhA IzvamAM A duniyAne utpanna karavALe khare Izvara kayo? A dunIyAne utpanna karatI vakhate te izvare. pRthvIonA, pahADanA, " ane purANomAM manAelA sAta samudronA, masAlA kayAMthI lAvyA haze? ane tene nAza karatI vakhate A badhI pratyakSa dekhAtI vastuone uThAvIne karyo ThekANe pheMkI detA haze? cAra vedamAM-purUSa sukata che temAM yajurvedanA purUSa sukatane artha karatAM svAmI dayAnaMdajIe-sAta sAta AvaraNathI vITAelI nakaranI pRthvIo jaNAvelI che te te badhAnA masAlA te Izvare kaye ThekANethI lAvIne ghAlelA, ane pharIthI A dunIyAne pralaya karatI vakhate te badhA masAlA kaye ThekANe laI jaIne mUkatA haze? . keI kaheze ke te badhI IzvaranI mAyA che, te vicAravAnuM ke je IzvaranI mAyA izvarathI judI mAnIe tyAre te be padArtha ja sadAnA kAyama gaNAya, tete ekaja IzvaranI mAnyatA vAlAne ISTa nathI. je kadAca mAyAne IzvaranI sAthe sadA rahetI mAnIye tyAre te mAyAvAlA jIvonI peThe te izvara paNa dUSita kema na gaNAya? mATe A vAta keIsatya jJAnInA taraphathI lakhAelI hoya ema janAtI nathI. " jaina itihAsa janAve che ke A avasatrine kAve che (eTale hAnine kAla che) pUrve ghaNA lAMbA kAla sudhI yugala dhama cAlatuM raheluM hatuM te yugala dharmamAM vikRtine samaya AvatAM prathama vimala vAhana" Adi sAta kula karo ramavAra thatA AvyA A vAta purANa kare e paNa lakhIne batAvelI che. temAM je sAtamA nAbhi kulakara thayA temanA putra zrI haSabhadeva te sarvajJa purUSa thayA. temane kAlane pheraphAra thaele jANuM prama yugala dhamanI pravRtti ne haTAvI ane lekene vyavahAra mArganI pravRtti sikhavI. ane tenI sAthe satyadharmanI pravRtti paNa prathama ja batAvI For Personal & Private Use Only Page #891 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. traNa vedomAM cotho keNe dhUsADe? 159 - zrI trASabhadevane se putra hatA. temAM je moTA bharata hatA te cakravartI rAjA thayA hatA temanAthI ja A khaMDanuM nAma bhArata varSa paDayuM hatuM. (bhAgavata vALAe jaDa bharata kahevAnI dhiThAI karelI che). te bharata rAjAe pitAnAmAM sadA satya dharmanI jAgRtI thatI rahevAne mATe upadezakano varga sthApe, teo rAjadvAre besIne mA-hana, mA-hana, evA vAkayane uccAraNa karI bharata cakine hamezAM dharmanI jAgRtI ApyA karatA ane temanA nirvAhane prabaMdha sadA rAjya taraphathI thayA karate. eTale te upade. zakane vaga ghaNe vadhI paDatAM parIkSA lIdhA pachI temane dAkhala karavAmAM AvatA. ' te lekAnA svAdhyAyanA mATe bharata cakravartIe zrI trASabhadeva bhagavAne nA upadezAnuM sAra cAra banAvIne ApyA. teo tenI svAdhyAya karatA ane rAjadvAre AvatA tyAre mA-hana, mA-hana, evA prakAranI cetavanI ApyA karatA, tethI te varga "brAhmaNa" zabdathI prasiddhimAM AvyuM. te brAhmaNonI paraMparA ghaNA lAMbA kAla sudhI arthAt jenonA AThamA tIrthaMkara sudhI te eka sarakhI ja cAlatI rahI ane tenI sAthe jaina dharma paNa vikAra vinAne ja cAlate Avele. tyAra bAda keI nikRSTa kAlanA prabhAvathI jaina tIrthakaranA zAsanI sarvathA truTI thatAM te brAhmaNa varga mAMnA keTalAke dharmanA adhyakSa paNAnI svataMtratA karavA lAgyA ane pitAnA svArthane valagI rahelA, pAchalathI thatA AvelA sarvajJa evA tIrthakarenA upadezane lAbha levA prerAyA nahI. ema ghaNA lAMbA kAla sudhI vacamAM meTI garabaDa thatI rahI. jema jema nikRSTa kAla, Avate game tema tema tenA viSayomAM paNa maTe phera phAra thate gaye ane chevaTamAM prAcIna vedanAM nAme paNa pheravI nAkhavAmAM AvyAM. * teonI AjIvikA vidyAja hatI tethI akSaranA paMDite hatA. mAtra pitAnI vidyAnA garvathI sarvajJa paNAno InkAra karatA, potAnI svataMtrAne jAlavavA, mATe dazya padArthonI navI navI kRtione saMgraha karatA ane prasiddha devatAonI maMtrothI prAthanAo paNa karatA rahayA. arthAt vedanuM mUla svarUpa badalAtuM gayuM. kAraNa temanAmAM keI sarvajJa thaye na hota, temaja keI netA paNa manAye na hatuM. ' A tarapha jainanA sarvajJa tIrthakare keI lAMbA lAMbA kAlamAM thatA tyAre temaNe zAsana cAlatu ane kaI kAla daSanA prabhAvathI tevA tyAgI vairAgI For Personal & Private Use Only Page #892 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 rakSaka jIvonA abhAvamAM pAchalathI baMdha paDI jatuM tevA prakAranuM jaina zAsana navamAthI te sAlamA tIrthaMkara sudhI vacamAM saMthA prakArathI zranyarUpanu thatuM gayu A tarapha te brAhmaNa varganuM prAbalya paNa vadhatuM gayuM. tenI sAthe temanI svachaMdatA paNa vadhatI gai. AgaLa ghaNA lAMbe kALa jAtAM veDhAne sathI zreSTha TharAvavA mATe temAM svAdikanA uccArAnI ceAjanAe geAThavavAmAM AvI hoya. tyArabAda veDhe izvara kRtta che evA prakAranI udyeSaNA paNa jAhera TheravAmAM AvI hoya, tyArabAda temAMnI kharI mAnyatA pheravatAM sRSTi kartAnAM AhavAna, pralayAvasthA, hiraNya garbha prajApati AdinA sUkA ane tenA maMtro paNa pachalathI navIna rUpeja gAThavAyA hoya, kAraNa te sUkatAnA ane maMtronA e bannenA je atha karavAmAM AvyA che pazu satyatAthI vegalA hoya ema jaNAya che. IzvarakRta vedonA nAme svataMtrA eTalI badhI vadhArI mukI ke keTalAM eka sukata matromAM taddana nirdayatA, ane keTalAeka sUkata maMtromAM taddana avAcya zabdo paNa gAThavA detAM kicita paNa vicAra karyAM hAya ema bilakula jaNAtu nathI. izvaranA nAmathI tevA svarUpanA lakhAelA namunA dAkhala be cAra phakarA leAkenI jANa mATe lakhIne batAvu tethI mArA para pheSa na karatAM satyA satyane vicAra karI jose evI mArI namra prAthanA che.-- yajJa rahasya pR. 13 mAM--veda eTale zuM jo Apa mane e prazna puchatrA mAgatA hai te huM tenA javAba ApI zakIza nahI. ApaNA zAstrakAro paNa tene javAba ApI zakayA nathI. teoe eTale sudhI kahyuM che ke--vedanA e bhAga che--matra ane brAhmaNa, maMtra ane brAhmaNu e mane maLI 'veda thAya che. samAjika vyakita mATe matra ane brAhmaNa bannenI kimata sarakhI che. ane veda vAkya che, ane nitya ApaurUSaya che.................phelAvA karyAM che tenu ja nAma RSi, vedanA maMtronA traNa naga pADI zakAya-Rga, yajI:, ane sAma mATe ja maMtrAtmaka veda vidyAne trayIvidhA kahe che. pR. 14 mAM--"cAthA athava vedane pAchalathI pANe vedanA vamAM ghusADaye che. pR. 15 mAM--e veda vAkyanI samAnatA jALavavA mATe pAchaLathI thaelA paMDitAne puSkaLa mAthuM pakavavuM paDayuM hatuM." For Personal & Private Use Only Page #893 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3ra muM. niyatA bhareluM jJAnIonuM AcaraNa hoya ? 161 gAyanA saMbaMdhe-taittirIya AraNyaka prapATha 6, anuvAk 1 maMtra 11 me. __puruSasya syAvari vi te prANa masinasaM zarIreNa mahI mihi racadhayehi pita tupa prajayA'smAnihAvaha // 11 // , sAyaNAcAryanA bhASyanA anusA--padArca-he (puravaNa) mRta purUSanI, (sAvari ) rAjagavI, arthAta gau, (te) tArA (pri) bANene (rAzi) huM zithila karI cukyuM chuM, (rAja) ApaNA zarIrathI (mahIM ) pRthvIne (3) prApta thA, (vadhayA) amRta arthAta haviH svarUpathI (pitRna) pitarane (3ddei ) prApta thA, (64) A lekamAM (11) saMtAna sametu, (aramAna ) amArA leke (vada) kalyANa prApta kara, vizeSa te bhAgathI joI levuM. (vRhadAraNyakepa niSA-adhyAya 8 me, brAhmaNa 4 the, maMtra 14 me.) : "atha ya iche tputro me paMDito vijigItaH samitigamaH zuzrUSitoM . vAcaM bhASitA jAyeta sarvA vedAna nu bruvIta sarvamAyu rimAditi mAMsodanaM pAcayitvA sarpiSmaMta maznIyAtA mIzvarA janavita cA aukSaNa bA RSabhena ghA." zaMkarabhASyanA anusArathI bhAvArtha-je purUSa evuM cAhate hoya ke mAre e putra utpanna thAya ke je paMDita vidvAna ane saMskRta vANI bolavA vALe tathA sarva vedonA vakatA, ane pUrNa AyuSya vALo thAya, te purUSa mAMsa mizrita cAvalenuM bhojana pakAvIne ane temAM ghI nAkhIne potAnI strI sahita khAya mAMsa ukSanuM arthAt moTA baladanu hoya athavA RSabhanuM arthAt ukSathI adhika umaravALA baladanuM hoya, kAtyAyana ramRti pR. 76 mAMnA ka sAtane paMDita bhImasene karela artha hiMdI bhASAmAM che. tene gujarAtImAM sAra- "yajJa saMbaMdhI pazunI Idiye vA chidrone, darbhanA kucAthI ApaNI IchAnuM kula kamathI maMtra bhaNyA vinA prakSAlana kare. ane vapAzrayaNI nAmaka yajJapAtra (jenA para rAkhIne vapa pakAvI jAya che.) khAkharanA patronI athavA lAkaDAnI hovI joIe. 21: For Personal & Private Use Only Page #894 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 gAyanA zarIramAM cauda chidra haiAya che. sAta tA uparanA mAthAmAM, cAra stana, nAbhi, ceAni, ane gudA. // 1-2 162 mAMsanA kakaDA karavAne charI heAya che, pradhAnanA maDha kramathI vAne laIne sava" " viSTat pa ta haiAma kare ane te samaye matrane samApta kare arthAt pradhAnayAga, ane sviSTakRta ane ma Mtrone milAvIne ekajavAra vapAnI Ahuti Ape. hRdaya, jillA, guTazyu, hADakuM, jigara, vRSaNa, gudA, stana, zroNi, ska Mdhe, ane saTAnA banne pArzva, e pazunAM aMga kahevAya cheAjA e agIyAra agAnA " avadAna ' nAma kakaDA lekhAnusAra gaNatI thAya che. ane pArzva vRSaNa ( aDakeASa ) ane kitha, jAMdha e babe hAya che tethI pazunA cauda aMgakahyAM che pAA pratyeka kalpAkata kAmAmAM zrutine caritArtha karavI joIe, AthI akarA ane carU banne pakSeAmAM ATha RcAethI hAma karavA joie // 6 // yajJa pazunA aMgAnA jeTalA avadAna nAma kakaDA ( TukaDA ) prastara nAmaka kuthAM para karIne rAkhyA jAya teTalAja pAyasa nAma khIranA piMDa pazu na heAya tepaNu karAve bA dvivedI maNIlAla nabhubhAi siddhAMta sAranA pR. 43 mAM---- 66 cannA saMbaMdhe eka vAta vicAravA jevI che. ghaNu!kharA moTA meTA yajJAmAM eka bethI sA sA sudhI pazu mAravAnA saMpradAya paDelA najare paDe che. bakarA, gheADA, ityAdi pazu mAtrane ali apAte, eDhalu ja nahI paNa ApaNane Azcaya lAge che ke mANasAnA paNa bhAga ApavAmAM AvatA ! purUSa medha e nAmanA yajJaja vedamAM spaSTa kahelA che. ane zunaHzeArdi, vRttAMte paNa e vAtanI sAkSI Ape che. vaLI A rakta zrAvamAM AnaMda mAnavA uparAMta-sAma pAnathI ane chevaTanA vakhatamAM te! surA pAnathI paNa, Aya leAke matta thatA mAlama paDe che. parama bhAvanAnA agraNI padane pAmelA RSiemAM avA sapradAya jaNu:ya e alamata Azcaya pedA karavAvALuM che. " ityAdi ' 9 6 . punaH pR. 73 mAM--" vivAha saMba Mdhe * madhuparka ' nI vAta jarA kahI levA jevI che--evA dharmAcAra che ke AvelA atithI ne mATe * madhupa ' karavA joie ' vara ' paNa atithija che asala jema yajJane mATe ' gA vadha ' vihita hatA tema madhupaka mATe paNa gAya ke baLadanA vadha vihita hatA. mAMsa vinA madhuparka vhI. ema azvalAyana sUtra kahe che ne nATakAdikAthI jaNAya che ke sArA mahi e mATe paNa madhupa mAM go vadha karelA che. AzcaryaMnI vAta che ke je gAya Aje bahu pavitra gaNAya che tene prAcIna samayamAM yajJa mATe tathA madhu pa` mATe mAravAne rivAja hatA. "" For Personal & Private Use Only Page #895 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. nirdayatA bhareluM jJAnIonuM AcaraNa hoya ? 163 yajJAdikanA bahAne mahAna RSinI calAvelI A anarthanI paraMparAnuM mApa kADhI zakAya kharUM? pUrva kAlamAM mANasanuM bhakSaNa rAkSase karavA evI prathA kenAthI ane kayAMthI udbhavI? ane e vAta kayA kAlanA garbhamAMthI bahAra AvI ? A paMDita satyavrata sAmathamIjInI vyAkhyAthI alaMkRta, kSatriya kumAra zrI madRdaya nArAyaNa varmA kRta bhASAnuvAda sahita. madhupurastha zAstra prakAza kAryAlayamAM saMtat 1963 mAM chappA havA. sAmaveda kauthumIzAkhA gRhyakarma pratipAdaka. "misTa ." trijA prapAThakanA dazamA khaMDamAM pR. 164 thI-cadamAthI te 31 mA sudhInA sa. tenI hiMdI bhAvAne mAtra gUjarAtI bhASAmAM sAra lakhIne batAvI e chie. saiA kartha maNakya " huM " tasiMdhiyelA samIpaM purastAdagne ravasthApyo pasthitAyAM juhuyA dytpzaH pracAtati " " hutvA cAnumaMmayetAnu tvAmAtA manyatAmiti / / 16 // "yava gatIbhiradbhiH prokSe daSTakAyai svAjuSTAM prokSAmIti // 17 // " ulmukena pariharet parivAjapatiH kaviriti // 18 // "ca: nAra rAt 1 2 3 " pItazeSa madha stAt pazo ravasiMce dAta devebhyo haviriti // 20 // kSatriya kumAra kRta hiMdI bhASAthI-gujarAtImAM bhAvArtha-"poSa mAsanI pUrNimAnI pachI AThama tithino mAMsa dvArA mAM sASTakA kare che 14 " saMdhivelA (rAta ane dinakA saMjoga samaya) nA kAMIka pahelAM agninA pUrva bhAgamAM te gAyane lAvIne rAkhe. pachI saMdhivelA thAya tyAre "vaphAdA." A maMtrathI ghInI Ahuti dene kAryAraMbha kare che 15aa" $ A sUtra jenA uparathI lakhAyAM che tenI gera hAjarImAM-kalakattA vAptistamiSaNa yaMtramAM-isvIsana 1889 mAM chapyA huvA. caMdrakAMta takalakAra kRta bhASyathI yukta- jomisTa gRhyasUtra "ke je vaDedarA seMTrala lAyabrerImAM che temAM sUtra saMkhyA 18 nI che tethI cAra sUtrane pharaka che. For Personal & Private Use Only Page #896 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 tasyI-mImAMsA. khaMDa 2 kAryAraMbha sUcaka pUvekta Ahuti Ape-paNa e samaye yava maleluM jala, pavitra charA, zAkhA vizAkhA, ahiM Ilma ghI-be samidhA ane stuva e sarva paNa pitAnI pAsa AvazyakatAnu sArI sArI rIte rAkhe. "anuvA" e maMtrane pAka karate thake gAyane mAravAne mATe nimaMtraNa Ape che 16 ". aSTaka devatAnI prItinA mATe prIti pUrvaka sevanIya tamane chevuM chuM e maMtra bhaNate thake te vadhya gAyane yavathI bhIMjelA pANIthI dhove 17che " * rivAjAti. (. . ---23, 20) e maMtrane bhaNIne eka muThI khADa) rajalA karI te balA khaDa)rathI te gAyanI pradakSiNA kare 18" te gAyane eka pAtramAM pANI pIvAne Ape che 19 7 "pIdhA pachI je pANI bace temAM--"Avokhkho ji."e magna ne bhaNIne te gAyanA adha bhAgane siMce 20." "jhA ziriSa purU deva sera mAM rara ___"dakSiNA zirasaM pratyakUpadI pitRdevatye // 23 / " "saMzaptAyAM tasyAM juhuyA utpazu mAyu rakRteti // 24 // " "gvo rAja zo: rAja chatAMti.kakSAta ra che " bhAvArtha-pachI mAravAne mATe prastuta Rtvipha gaNa te gAyane agninA uttara lAvIne kApI nAkhe che 21 5 jyAre deva kArya nimitte gAya mArI jAya tyAre pazunuM mastaka pUrva dizAmAM rAkhe, ane cAre paga uttara tarapha rAkhe. ane je pitR kAryanA mATe gAyano vadha thatuM hoya to pazunuM mastaka dakSiNa dizAmAM rAkhe, ane tenA paga sarva pachima tarapha rAkhe. . rara-23 - ukata gAya mAryA pachI " zuM" maMtrathI hAma kare che 24 ema yajamAnanI strI pANIthI te kApelA mastakavALI gAyanA-netra Adi Idriya sArI rIte dhove. mAthAmAM netrAdisAtha, cAra stana, nAbhi, keDane bhAga, guhmadeza, e cadasthAna che ke 25 " nA vitaryAvAnu mArA gha yuddhati 29 in "tArAvizvo vAda 3 tathA zukSya zragher . 27 pratita yAM virAsati graMthAt aa 28 / For Personal & Private Use Only Page #897 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM, nirdayatA bhareluM jJAnIonuM AcaraNa hoya ? 165 " yathA na prAga gne bhUmizoNitaM gachet / / 29 / / " zRtA mabhidhAryodagu dvAsya pratyabhi dhArayet // 30 // "sthAlIpAkAvRtA vapA mavadAya sviSTakRdAvRtA vA'STakAye svAheti doti . 32 bhAvArtha--nAbhinA samIpa pavitra be chupAvIne lemAnu saraNa kamathI charIthI nimna gAmI cAlanathI kApIne temAMthI vapA (carabI) nIkAle ! 26 che ane nIkAlelI vapAne zAkhA vizAkhA nAmaka khAkharanI lAkanA banAvyA huvA DhAMkananA AdhAra upara rAkhIne pANIthI sAmAnya rUpathI joIne agnithI siddha kare che ra7 che A tarapha te gAyanA nAbhinA samIpathI kApIne meda nIkAlIne te gAyanuM cAmaDuM nIkAlavAnI AjJA kare che 28 che paraMtu cAmaDuM kADhatI vakhate evuM na thAya ke agninA AgaLa thaI rUdhira (lohI) vahI nIkale 29 che e vapAne taiyAra thatI vakhate temAM ghIne DhAla daIne tyAMthI agninA uttara bhAgamAM utArIne rAkhe ane pharIthI temAM ghIne DhAla Ape che 30 che anaMtara te agnimAM pAkelI vapA je DhaMDanA kAraNathI jamI jaze tethI sthAlI pAkanI rItithI athavA sviSTa kRtanI rItithI caputhI kATIne temAMthI laIne "zaSTa dAda' e maMtrathI hAma kare che 31 | ityAdi vizeSa te graMthathI joI levuM., pazune ke manuSyane ghAta Izvare batAvela ke mAMsabhakSakoe ? pazunA saMbaMdhe kiMcatuM jaNAvyuM have manuSyanA saMbaMdhe juvo kRSNayajurveda taitrirIya brAhmaNa." punAmAM chupA havA. pR. 972 thI 973--mUla (2) vAre juhA mAre (2) vaijJAmiF a () pratIkSAyai kumArIm // zAyaNAcArya kRta bhASyane mAtra bhAvArtha 1 vAgadevatAnA mATe-purUSane AlaMbha arthAt vadha karyo jAya che. 2 tRSaNAbhimAnI devatA-AzA, tenA mATe jAmi arthAta jene tu dharma nivRtta thayA hoya ane bhegA karavAne yogya na hoya tevI strIne "AlaMbha" (vadha) karyo jAya che. 2 3 pratIkSAnA mATe "kumArI" erthAt jenuM lagna na thayuM hoya tevI chokarInuM "AlaMbha "--vadha karyo jAya che 3 ! For Personal & Private Use Only Page #898 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--momAMsA. khaMDa 2 A purUSanedha paMcAha sAmayAgamAM-brAhmaNAdi kumAro pa ta manuSya vizeSarUpa pazuonA AlaMbha karyAM jAve 166 AlabhanA artha mATe-AzvalAyanI gRhya sUtra '-gAgyuM nArAyaNI vRttinA pR. 85 mAM nIce pramANe che.---- 66 yadi kArayiSyan mArayiSyan bhavati evaM vadet // ' amaraaASa ditIya kAMDa kSetravA~ Aka 112 tathA abhidhAna ciMtAmaNi *makAMDa le|. 34 e banne koSamAM paNa * Alabha'zabdanA vadha a karyAM che khetareya brAhmaLa-rR. 812 tamAM-'gunaHzeSa' nI kathA lakhI che. temAM vaziSTa, vizvAmitra, jamadagni prakRti RSio je adhvaryu` hatA, brahmAtmadi thayA chatAM ajIganA dvArA zuna:zeSa sta MbhathI adhavAyA gayA, temaja talavArathI kApavAnA samaya paNa AvI pahucyA, te vakhate ' zuMna:zeSa' ne vicAra thayA ke brAhmaNa, vasiSThAdi RSio, mAravAne mATe sammata thaelA che evu jANI varUNa devanI prAthanA karavA lAgyA. eTale pAchalathI tenA baMdhana chuTavA lAgyAM ityAdi vizeSa tyAMthI joi levu tadAca dAtA Alabheta eja pramANe mahAbhAratanA vana paryaMmAM paNa naramedhanuM vaNuna jaNAveluM che. A kRSNa yajurvedanA taittirIyamAM vicAravAnuM ke-- viSNunA-cAvIza ane daza ema be prakAranA avatAreza manAyA che, cAvIzamAM 20 mA, dezamAM 7 mA-avatAra rAmacaMdrajI che. temanA gurU tarIke visa4jI manAyA che temanA samayamAM A zuMnaHzeSa, yajJanA staMbhe badhAyA che. " cAra akha ane khatrIza hajAra varSe bramhAnA ekaja divasa thAya, tyAre rAmacaMdrajInA samaya sudhI brahmAnA divaseA ke vAM keTalA thayA mAnavA ? pralaya dazA pachI bramhadeve cAra RSione cAra vedo batAvyA, te batAvatAM A naramedha yajJa matAnyA haze ? ane te kayA dharma vizeSa mATe ? ane tevA naramedha yajJanI gaNatrI Aja sudhImAM keTalI thaelI ? A badhI vicitra prakAranI vAte jotAM temaja paMDita sa yatrata sAma zramIjInA tathAtilaka mahArAjAdinA ane pAzcAtya vidvAneAnA vicAra| jotAM jarUra koI pUrve cAlatA satya dhathI viparItapaNe paMDita mAnIenA taraphathI dhAMdhala Ubhu karavAmAM AvyuM hAya evA anumAna tarapha jaI zakAya ke nahI ? satyA satyanA vicAra te te satya zeAdhakA kare? pratyakSa' ! For Personal & Private Use Only Page #899 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM asabhya vacana te vedanAM ke bhAMDanAM? 167 trijA yajurvedamAMnA keTalAka maMge ane teno bibhatsa atha. - vedatrayImAM trijo yajurveda ghaNe prAcIna ane atimahatvanuM gaNAya che, keTalAka paMDite te vedatrayIne nitya apauruSeya paNa kahe che. tevA atimahatvanA yajurvedamAM maryAdA vinAnA maMtro kevI rIte dAkhala thavAne pAmyA ? vedatrayInI prasiddhi thayA pachI te mane paMDite kayAMsudhI bhaNatA rahyA? bhASyakAre tene artha kaI paraMparAthI karIne batAvyuM? evI rItanA bIjA matre keTalAM ghusI gayelA tAravI kADhavA? A maryAdA vinAnA maMtrone bhASya lakhAyA pachI veda IzvarakRta che, nitya che, apIrUSeya che evI uSa kyA vicArathI cAlavA dIdhI? A badhe vicAra karavAnuM janAvI te maMtra ane tenA bhASyanA artho lakhIne batAvuM che yajurveda-adhyAya 23 mA, maMtra 19 . zaMkAkeza zaMkA ka29 mI. pR. 65-66 thI- . ___ "gaNAnAM tvA gaNapati havAmahe // 19 // A maMtrano artha mahIdhara ema kare che ke-yajamAnanI strI, yajJazAlAmAM sarva tvi jenA dekhatAM ghaDAnI pAse sUI jAya ane kahe ke he azva? jenAthI garbha dhAraNa thAya che evuM tAruM vIrya che tene huM kheMcIne mArI...( A jagAe bibhatsa zabda hevAthI mIDAM mukyAM che ) mAM nAkhyuM ane tuM te vIryanuM mArAmAM sthApana kara." maMtra 20 me-jatA ko turata H saMprANAya." yajamAnanI strI ghoDAnA ziznane pakaDIne teija pitAnI....mAM mUke. maMtra rara me-cAra rAtinA dajiti racaMti" yajJazAlAmAM adhayuM Adi vyakatvija lake-kumArI tathA yajamAnanI strIo sAthe upahANa pUrvaka AgalI vaDe..dekhAvane kahe che ke strIo jaladI cAle che tyAre temanI...mAM halahalA zabda thAya che, tathA jyAre.....ene zakuni pakSInI cAMcanA jevA ziznane saMyoga thAya che tyAre paNa eja zabda thAya che. tathA ....ane...mAMthI vIrya kare che. kumArI adhvaryuM prati tenA dekhAvane kahe che ke A chidra sahita tArA ziznane agrabhAga dvArA mukhya samAna lAge che. maMtra 24 --"gAtAra te pitA teDavaM vRkSA rota:" For Personal & Private Use Only Page #900 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 brahmA yajamAnanI strInI mazkarI karIne kahe che ke-are? are? mahiSi? jyAre tArAM mAtApitAe palaMga upara caDhIne tArA pitAe tArI mAtAnI....mAM pitAnA muSTitulya...ne mukayuM tyAre tArI UMtpatti thaI athavA pitAnAne dekhADIne kahyuM ke tArI sAthe huM...ityAdi maMtra ra1 me-"17 jaththA sAthu dila nArA vRghana | " yajamAna ghoDAne kahe che ke-he vIrya secana karanArA azva? tuM mArI strInI jaMthA uMcI karIne tenI...mAM tArA praveza kara. te strIonuM jIvana che, e temane bhAga che, mATe te...ne tuM... mAM nAkha. che UparanA veda maMtro yajuvedanA ra3 mA adhyAyanA che, tene artha upara batAvyA pramANe sanAtana dharmanA paMDita mahIdhare kare che. zuM e arthe mAnavA Ucita che kharA? sTaSTi kamathI virUddha nathI zuM? je kadAca e artho lAyaka hoya te amArA paurANIo arthone mAna Apaze ke? zu AvA artha karavAthI veda uparathI leka rUcI uThI javA saMbhava nathI ke ? jyAre mahIdharanI vyAkhyAnI A gati che te pachI yuropa khaMDavAsInI TIkAomAM azuddhi hoya temAM nAvaIja zI ? uparokta veda maMtranA artha paNa sanAtana dharma che ke? AmAM jarA vicAravAnuM ke-A uparanAM vA IzvarathI pragaTa thaelAM ke keDa bhAMDa purUSe vedamAM ghusADI dIdhelAM? je vacane eka sAdhAraNa sabhya paNa pAMca mANasamAM uccAraNa na karI zake tevAM nirlajaja vAkaye vedatrayImAMnA khAsa ejurvedanA maMtromAM maMtrarUpe kevI rIte ghusavA pAmyAM ? ane tevA prakAranA maMtra vedamAM pAchalathI keTalA badhA ghusI gaelAM? jo bhUlate nahAute-A vAta vedamAM nathI ema TharAvavA pAMca sAta varSo pahilA keIe gujarAtI patramAM carcA hatI. tyAre tene uttara mUla maMtra ane tenI bhASya sAthe teja gujarAtI patramAM keIe satyarUpe pragaTa karIne batAvI hatI. ane vizeSamAM e atrenA arthane janAvavAvALuM citra-godharA jIllAnA prAye dAhodanA eka maMdiramAM citreluM che. ema paNa jAheramAM lakhIne batAvyuM hatuM. tyArabAda te carcA pharIthI bahAra AvI nathI. eka satya vastune pUrNa mAna ApanAra ane bIjo pitAnA durAgrahathI satyA satyane eka rUpathI batAvanAra A bemAM khare Astika koNe samaja? For Personal & Private Use Only Page #901 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. vaidi dezamAM bhUlathI peThele bagADa. AryonAM tahevArane itihAsa. pU. 435 ziraH sA svargAt pshuptishirstkssitidhr| mahIdhA duttaMgA dajvani mavane zvapi jaladhi / ane saMta se raNujA = sathaar 1 vivekabhraSTAnAM bhavati viniyataH zatamukhaH parika eka vakhata svargamAMthI UtarelI gaMgA nIce jatAM ane samudramAM maLI gaI. tema ApaNI dhama rUpI cA-varga tulya vedamAMthI nIkalIne upaniSadenA mastake Upara utarI, tyAMthI-purANe, mahAo, taMtra, UparathI vahetAM hatAM tenA pravAhanI hajAre zAkhAo kuTI che. ane tenuM svarUpa azuddha thaI gayuM che, A dhamanadIne pravAha hAlamAM kAdava ane kacarAthI durgaMdhita thaele che. AvI A kaniSThAvasthAne dUra karavAno prayatna Aja sudhI rAmAnaMla. sAdhu saMtAe karela che. " AmAM kiMcit mAre vicA-- A lekha paNa mArI daSTithI vicAravA jevo che-kAraNa ke je vedane ravarga tulya kayA che te vede je hiMsA karmathI dUSita na thayA hatA te te vAta cuktaja thAta? paNa te hiMsA karmothI dUSita thavAthI te dene paNa vyavahAra kAryathI nivRta rahi eka pUnA upara paDI rahevAne prasaMga Avele jaNAya che. tethI te mUlamAMthI ja bagaDeluM che. tene sudhAre puratI rIte kevI rIte thAya? naja thAya paNa bhaviSyamAM vadhArene vadhAreja bagaDatuM jAya che te eka kudaratI ja nyAya che. je dharmagaMgAne svargatulya dezo nIkalIne-upaniSadenA mastaka Upara UtaravAnuM batAvyuM che te UpaniSade ja vedanA anuSThAnane anAdaranI daSTithI juve che te pachI dezanI svarga tulyatA kevI rIte TakI zake ? je upaniSadee vedAnuSThAnane anAdara karI zuddhatA batAvavA prayatna karyo che te paNa jaina ane bauddha dharmanA tatvonA samAgamanI vizeSa athaDAmaNamAM AvyA pachI kare che ema yurapAdikanA aneka paMDitenA niHpakSapAta vicArathI paNa mAluma paDe che. tethI te yAcika maMDana jevuM thavAthI ekakathI eka bhinna bhinna dizAmAM vahana karatI huI upaniSada paNa yathArtha dharmanA mArgane grahaNa karI zakI nathI. UpaniSadenA pachI ghaNuM lAMbA kAle TAMirAdA pUrvaka keTalAka viSayamAM juThAM lakhAelA-purANamAM, mahAmAM , ane taMtramAM, te dharma nadIo kAdava ane kacarAthI durgadhita thAya temAM zI navAI ? 22. For Personal & Private Use Only Page #902 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 tattvatrathI--mImAMsA. papapapapa para vaLI vicAravAnuM ke-je jaina dharma ahiMsA tatvane vaLagI rahIneduniyAmAM cAlatA vedonI hiMsaka kRtionI sAthe mUlathIja athaDAte AvyA che ane jemanuM vartanasarvajJa devanA nirmala paNAthI, temaja gurUnA nirmala paNathI, temaja tatvanA nirmalapaNAthI, Aja sudhI duniyAmAM akhaMDita paNAthI, sUryanA teja jevu calakI rahyuM che, temanA sAdhuone temaja bauddhanA sAdhuone yAda na karatAM-kevala Aja kAlanA rAmAnaMdI sAdhuoja kaniSTatAne dUra karavAvALA lakhIne batAvyA tene se artha kemake-te sAdhuonuM mUla paNa kAdava kacarAvAlA gharmathIja utpanna thaeluM hovAthI, kyA zuddha zAstrane Azraya batAvI cAlatI kaniSTatAne dUra karI zakaze ? lekhakane chevaTano vicAra e hoya ke hAya bApane ku.e vinA bIje kaye mArga? sajajane? A samaya durAgrahane che ? kahevuM ja paDaze ke nathI. mATe vicAravAnuM ke-prAcIna kAlathI jainadharma bauddhadharma temaja vaidikadharma sAthe sAthe athaDAtA AvyA che ane temanA graMthe paNa chapAIne bahAra paDatA jAya che vizeSatA kayA dharmamAM che tene nirNaya karI potAnA AtmAne dharmamAM sthira karavAnuM che. A ThekANe ATaluM ja kahevuM baza che. jainadharmanI zuddhatA mATe paMDitenA vicAra ju. hiMda tatvajJAnano itihAsa-5. 29 mAM lakhyuM che ke - jaina darzananuM "anekAMtavAda" ane syAdvAdanuM svarUpa vicAra zIla brAhmaNane paNa spaSTa nahi thavAthI jainonuM zAstra ekAMta nizcaya jaNAvanAra nahi hevAthI-matta pralApa jevuM che, svIkAravA egya nathI. evuM khATuM khaMDana karavAmAM AvyuM che. paraMtu haribhadrasUri nAmanA jaina vicAra ke pakSapAta rahita buddhithI brAhmaNanA darzana zAstranAM-bhinna bhinna prameye jevI rIte ukelyAM tevAja daSTi biMduthI jena tatvajJAnanA prameye paNa samajavAnI jarUra che. ciraMtana vicArakoe kahyuM che ke - zrotavyaH saugato dharmaH, kartavyaH puna rAhataH / vaizvika vartavyo, prAta: jAma: zivaH | bauddhadharma-zravaNa karavA gya che, jenadharmanuM cAritrya sevavA yogya che, vedadharma-vyavahAramAM pAlana karavA gya che. ane parama ziva athavA paramezvara dhyAna karavA gya che." For Personal & Private Use Only Page #903 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. vaidika mATe hemacaMdrAcAryanA udgAre. 171 vizeSa-jinamaMDana sUrikRta-kumArapAla prabaMdha patra 49 nA pRSTa pahelAmAM-lakhyuM che ke-A u5rane lakhele loka saMrasvatI devIe bhojarAjAnI Agala mukela che. ane "parama ziva" eno artha e che ke-jagatamAM hevA chatAM-je e kAma, krodha, mahAdika paripune sarvathA nAza karI ane sarvajJApaNuM melavI chevaTe muktipada melavyuM hoya te ja paramaziva saMsAranA jene dhyAna karavAne gya hoya che. nahIM ke kAmAdikanA vazamAM paDelA de. hiMsaka cothI bagaDelA vedamatamAM zuddhatA kyAMthI Ave ? zrI hemacaMdrAcArya pote mahAvIranI stuti karatAM kahe che kehiNsaady'stkrmpthopdeshaa da'sarvavinmUlatayA pravRtta: nRzaMsavuddhiparigrahAcca brama stvada'nyAgama ma pramANa 10 bhAvArthahe bhagavAna? he vIra ? tArA kathana karelA Agama vinA bIjA vedAdi Acame satya purUne sarva prakArathI mAnya thaI zake tema nathI. kAraNa ke te vedAdi agamemAM hiMsAdika asatkarmonA mArgane upadeza hevAthI, ane dharamUlathI asarvajJa purUSathI pravRta thaelo hevAthI, ane nirdaya tathA svArtha duSTa buddhivALA purUSAyI grahaNa thaelA hovAthI ame tene A pramANu kahIe chIe. hitopadezAt sakalakSa klaptermumukSusatsAdhuparigrahAca. pUrvA'parArthe'dhya'virodhasiddha stvadAgamAeva satAM pramANa 11 . bhAvArtha-he jinendra he vIraparamAtmA? tArAM kathana karelAM AgamamAM sarva jIvonA hitano upadeza hovAthI, tathA sarvara puthI baMdhAraNa thaelAM hovAthI, temaja mekSA bhilASI satsAdhu purUe grahaNa karelA hevAthI, ane pUvADa para vicAra karatAM vizeSa rahita hevAthI, satyarUSane pramANa rUpe thaelAM che. paNa UparanA 10 mAM kAvyamAM kahelA hetuvALAM Aga pramANu rUpe thaelAM nathI. 1 yadArjavAdukta mayuktamanyai stada'nyathAkAra makAri ziSyaiH - na viplavo'yaM tava zAsane'bhU dahoadhRSyA tava zAsanazrIH 16 bhAvArtha--anyamatanA saraLapurUSethI maLamAM ayukatapaNe kathana thaelu paNa te temanA ziSyane gehatuM na AvatAM-kRtione pheravatA gayA. smRtiomAM For Personal & Private Use Only Page #904 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 tattvathI mImAMsA. khaMDa 2 RSie paNa bhinna bhinna vicArA geDavatA gayA. ane purANanI lIlAnuM te kahevuM ja zuM? huM aneka ! tamArA zAsanamAM e upadrava thaI zaka nathI. tenu kAraNa eja che ke tamArA zAsananI ThakurAija aspRSya che arthAt tamArA zAsanamAM kaiithI paNa Adhu pAchu karI zakAya tema cheja nahI, 5 165 ApaNe vaidika matanA kathanathI joie che te paNa tevuja mAlama paDe che zrutinA utpAdaka RSie jaMgalamAMnA kAi judA, tyArabAda sagrahanA karanArA paMDita judA, izvaranA nAmathI prasiddhinAM mukavAvALA judAja tevAja hAla purANakAronA paNa thaelA che, kAinAmAMthI lIdhu kAMi, te koinAmAMtho lIdhu kAMi, temAM uMdhu cha-tuM karavAvALA aneka, dunIyAnAnI najara AgaLa mukayA vyAsa eka, AvA prakAranA vaidika matanA lekhAmAMthI satya kevI rIte meLavavuM ? te pachI tenA tatvAne maDagu karavA AturatA kayAMthI thavAnI che? * jIvA ke hiMsAnA doSatho dUSita veThe che, ane bhinna bhinna dizAne batAvanArI upaniSado ane smRtio paNa che, ane purANAmAM pAkalatAnA pAra nathI tA pachI kharA tatvano kheAja kayA viSayathI karI zakAya ? na ja karI zakAya tethIja pUrvenA paDitA thAkIne kahI gayA che ke-- zrutayo'pibhinnAH smRtayo'pibhinnAH naikomuniryasya vacaH pramANaM dharmasya tavaM nihitaM guhAyAM mahAjano yena gataH sa paMthAH // jo kadAca pUrvenA paDitA ne-veda, upaniSad, smRti ke purANAmAMnA eka paNa sthalathI satya dharma tattvanA mA hAtha lAgyA haiAta te AvA nirAzA bharyA ugAre zA mATe temane kADhavA paDatA ? na ja kADhavA paDatA. A taraph sajJa purUSonA mArganA Azraya lenAra-tattvanI magarUrInA AnaMdanA uchAlAmAM AvI evA udgArA kADhatA gayA che ke--hai sajJa ? he bhagavana ? tArA zAsananA tattvanI zraddhA cukata ame naraka ne pasaMda karIzuM paNa tArA zAsananA tattvanI zraddhAthI rahita amAne svarganI paNa icchA thatI nathI. evA aneka prakAranA uttamAttama udgAro ameA prasa Mge prasaMge joi rahyA chIe te sarvajJa purUSonA satya tattvAja temanI pAsethI kaDhAvI rahyA che. eka tarapha vairAgyamAM AvelA vaizvika dhamanA paDitAnA virasa bharelA nirAzAnA udgArA ane bIjI tarapha sarvajJanA tattvAnI magapharIthI AnAtirekamAM AvelA jaina paDitAnA udgArA For Personal & Private Use Only Page #905 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 32 muM. yAjJika, adretAdika zuM purA vedane maLatA che? 173 * mAM keTaluM aMtara che? vaLI paNa juve AjakAlanA aneka jainatara paMDite jaina tatva tarapha najara phekanAra nA amRta maya ugAre-jainetara dRSTie jena nAmanA pustakathI. temaja A graMthanA aMtamAM ju jainetara paMDitenA lekhe. tyArabAda durAgrahane dUra rAkhI jena tane abhyAsa karIne juve eTale mAthu dhunAvavuM ja paDaze ke vAta kahelI satya che. A graMthathAM kaI vAta pharIthI jovAmAM Ave che temAM vicAravAnuM kekaI vAta graMthanI bhinnatAthI ane kaI vAta viSayanI bhinnatAthI bedha mATe mukavAmAM AvI haze tenA mATe paMDite kahI gayA che ke - 4 sajjhAya jhANa tavosahesu uvaesesu thuvaivayANesu / saMta guNaki caNesu a na huMti puNa ru tadosAo // 1 // bhAvArtha--1 paMDita pAThane svAdhyAya karanArA, 2 okArAdika ekaja vastunuM dhyAna karanArA, 3 pitAne mana gamate tapa karanArA, 4 pitAne anukula paDatA auSadhanuM sevana karanArA, 5 aneka bhavya jIvene samaraNamAM daDha thAya tevA - upadeza karanArA, 6 amulya guNa ratnathI gutheLI paramezvaranI smRti karanArA, 7 ane satya purUnA guNathI raMjita thaI temanA guNanuM kIrtana karanArA, ekaja vAtanuM vAraMvAra sevana karatA thakA paNa punarUkata deSanA pAtra thatA nathI. vaLI bIje ThekANe saMkSepamAM ema paNa jaNAvyuM che ke - vaktA harSa-bhayAdibhi rAkSiptamanA stathA stuvan niMdan / .. yatpada masakRd brUyAt tatpunaruktaM na doSAya // 1 // bhAvAtha-vakatA harSathI paravaza thaele, ke bhayathI paravaza thaele Adi zabdathI svAdhyAyAdi kAryamAM joDAI gaele, stuti karate ke niMdA karate vAraMvAra belato thake punarUkata deSavAle gaNate nathI. ema ziSTajane kathana karI gayA che. che Iti venI vAtane vicAra karatAM A prakaraNa 32 muM. * chAyA-vANA-todhenu zekhu hatutigAne; 'sAdhuguNa kIrtaneSu na bhavaMti puna raktadoSAH // 1 // For Personal & Private Use Only Page #906 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 tattvatrayI-mImAMsA. prakaraNu 33 muM. ||zakarazi vija camAMnI vicAraNIya be cAra vAtA. 66 i. sa. sAtamA AThamA saikAthI-kumAlli bhaTTa, zaMkarAcAya Adi vaizvikamatamAM je paDitA thayA teo bezaka moTA paMDita hatA paraMtu tee nyAya nItinA satya mA cheADI megalAI vicAranA thayA te kheda pAMmavA jevuM thayuM che. teone bhagavAna TharAvavA mAdhavAcA2e saMga 16 nA " zakaDhiviya ' nAmanA graMtha lakhyA che temAM sabhyatAnA ke satyatAnA viveka jalavAeleA nathI. vaLI bIjo Anadari paDita paNa tevA graMtha lakhyA che. temAM paNa sabhyatA ke satyatA jalavAilI najare paDatI nathI. vaLI hAlamAM " AdyazakarAcArya yAne jagadgurU jIvana kathA. ,, khaMDa 2 mAdhavagraMthAnuM sArathI kiraNa 16 rUpe thaMDu ghaNu' lakhI saMvat 1986 mAM purUSotamarAya gavADa kare bahAra paDALyeA che paraMtu AvA prakAzanA samayamAM pramANa vinAnA tevA graMthA vAraMvAra bahAra paDAvI ApaNA samayanA ane dhanano durUpayoga na thavo joie. evA prakAranA graMthA je je lakhAyA che te-dUnIyAne tattva ApavAne mATe, ke zAMti ApavAne mATe lakhAelA nathI, paNa satyatA rahita pramANe vinAnA kevala Apasa ApasamAM vaimanasyaja vadhAsvAne mATe lakhAelA che. tenA namunA dAkhala e cAra vAtA satyA satyanA vicAra karavA lakhI matAvuM. chu, tenA anuMsAre bIjI vAte vAcakane svataH vicAravAnI bhaLAmaNu karI dau chuM. saga 1 lA zlAka 8 mAMnA Tuka sAra ane nIce tenA vicAra (1) " brahmAdika devoe kailAsamAM jaIne za Mkara devane kahyuM ke-viSNue baudha zAstra racyAM. tenA phelAvA thatAM vedAdikane hAni paheAcI, teo kahe che DhAMga che, A jIvikA mATe che, ema kahIne nidyA kare che. zakaradeve kahyu' huM manuSya deha dharIne zaMkara nAme pragaTa thaiza, viSNu ane zeSane-vedanI upAsanA kAMDanA uddhAra karavA meja AjJA karI hatI, paNa For Personal & Private Use Only Page #907 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 - - - prakaraNa 33 muM. zaMkaradiga vijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 175 have jJAnakAMDano uddhAra huM karIza. tame su tene chatI veda dharma nI maryAdA sthApana karo. tamane sahAya thavA-brahmA maMDana nAme, Idra sudhanvAnAme, ane kAti keya-bhaTTapAda nAme, avataraze. te pramANe badhI goThavaNa thaI gaI paNa sudhanvA bhaTTapAdanI vATa jotA sugamAM bhaLyA. bhaTTapAda karmakAMDane uddhAra karIne digavijya karatA sudhanvAnI nagarImAM AvyA. rAjAe suvarNa Asana ApI satkAra karyo, sugate paNa beThA paNa vAdamAM bodha hAryA. upadeza ApatAM rAjAe kahyuM vadhAre vidvAna jIte emAM zuM ? parvata parathI paDatAM jene nAza na thAya te sAce, e vAta kabUla rAkhI bhaTTapAde kahyuM ke-"veda pramANabhUta hoya te mane AMca Avaze nahI." ema venuM smaraNa karI parvata uparathI paDatAM tAjAmAjA nIce AvyA. 4 bIe kahyuM e nirNaya sAro nathI. krodhAyamAna rAjAe kahyuM ke-huM eka prazna karU chuM kheDATA paDaze te yaMtramAM ghAlI nAza karAvIza, ema kahI moTuM baMdha karelo dhaDe maMgAvyuM. AmAM zuM che? uttara banenI pAse mAgyuM. baudhAe eka divasanI rajA mAgI, bIje divase brAhmaNe AvyA, sugatene lAvyA, maMtravAdI kSapaNukathI jANe badhAe "ghaDAmAM kAlo sarpa batAvya" A vAta sAcI jANa rAjA mUrchAvat thaI pRthvI para paDaye. kAraNa ke-veda dhamane parAjya ane bhaTTapAdane nAza mArA hAthe thaze? bhaTTapAde rAjAne dhIraja ApI sUryanI upAsanAthI zeSa zAyI viSNu batAvyA. tyAM ekaThA thaelA saMkhyA baMdha bodhane ane jene nAza karAvyuM. ane sevakane Adeza karyo ke-dakSiNamAM setu baMdha rAmezvara sudhI, uttaramAM-himAlaya sudhI, badhAne nAza kare. tyArabAda bhaTTapAdanA karma kAMDanI pravRtti thaI. ane jJAna kAMDanI pravRttinA mATe zaMkara deve IchA karI. Iti. - A upaghAtanA sarga 1 lAmAM TuMka vicAravAnuM ke-- - A graMtha alaMkArAdikathI kAvyanA guNavAle che. ane nyAya zAstrane sobhAvanAre paNa che. paraMtu temAM keTalAka kalpita vicAre goThavatAM temanA khyAlamAM kema nahI AvyA hoya te AzcaryanI sAthe kheda pAmavA jevuM che. (1) "A sarga pahelAmAM temane jaNAvyuM che ke brahmAdika devee mahAdevane pharIyAdi karI ke viSNue bodAnAM zAstra racIne vedAdikane hAnI pahocAvI. " * zaMkara jIvana kathAnI TIpamAM-jaNAvyuM che ke veda pramANabhUta hoya che ema saMdigdha bolatAM eka AMkha chuTI hatI. For Personal & Private Use Only Page #908 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 AmAM vicAra thAya che ke-A vAta satya haze ke sarvadhA asatya ? yuga yugamAM avatAra dhAraNa karI bhaktonA uddhAraka evA anAdikAlanA viSNu bhagavAne baunAM zAstra cheTA racyAM haze? temanA kAryamAM bramhAdika devothI hAtha ghAlI zakAya? vedAdikane hAni pahecatAM bauddha zAsene guma karavAnI zakti zuM temanAmAM na hatI? yuga yugamAM bhaktonI rakSA karavALA viSNu bhagavAnanA kAryamAM pUrve keI kAlamAM brahmAdika deve paDelA jaNAtA nathI te pachI A kali kAlamAM zA mATe paDayA? AvA taddana kalpita vicAre moTA moTA paMDitene lakhavA chAje ? vede pramANabhUta heya te mane AMca Avaze nahI" sogana khAI satya manAvavA jevA dene Aja kAlanA pazcimAtya paMDitee bAlakhyAla jevAmAM zAthI gaNI kADhayA? . mukhabaMdha ghaDAmAM baudhdhone batAvela "sarpa" sAce hatuM, chatAM rAjAne mUcha, pakSapAtanI nahI te pachI zAnI? tyAM bhegA thayelA saMkhyAbaMdha bane ane jenone nAza karAvI bIjA rahelA dUra dUranA bIbene nAza karAvyo, te paMDitapaNAthI ke kevala jaMgalIpaNAthI? bhaTTapade jainone ane baudhdhane nAza karAvI vedanA-karmakAMDanI pravRtti karAvI, te zuM yogya satya svarUpanI hatI? je yogya satya svarUpanI hatI te pachI tene dabAvI daIne jJAnakAMDanA uddhAranI IchA zaMkara deve zA mATe karI ? A badhA uparanA lekhamAM satya zuM che ane asatya zuM che tene vicAra karavAnI bhaLAmaNa karuM chuM. veda eTale jJAnIone paMtha gaNAya-bhaTTapAdAdika A badhA tenA pravartake jJAna paMthanA hatA ke dhakakA paMthanA? meTA paMDitene vadhAre zuM lakhuM. sagara je zleka 93 ne-zaMkarane janmavRSAdripara mahezvara svayaMbhUliMga rUpe pragaTa thayA, rAjazekhara rAjAe devala banAvyuM, tyAM bakSIsavALA gAmamAM vidyAdhirAja paMDitane tyAM zrI zaMkaradeva- For Personal & Private Use Only Page #909 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 177 putra paNe ziva gurU nAmathI utpanna thayA. egya vacce lagna thayA pachI, putranA mATe zivanuM ArAdhana karyuM. svamamAM zive jaNAvyuM ke-lAMbA AyuSyavALo ajJa joIe che ke-svalpAyuSyavALo sarvajJa? temane sarvajJanI mAgaNI karI eTale mahAdeva pate aMzAtmarUpa zAke 10 mAM putra paNe AvI ne utpanna thayA ane zaMkara nAma pADyuM. AmAM zuM satya ane te keTaluM te vicAravAnuM mahezvarane liMga eka mAnavuM ke be mAvAM? ekaja mAnIe to judu ekaluM temanA aMcathI chuTu paDI kevA svarUthI pragaTa thayuM? bIjI vAta e che ke-pharIthI teja samayamAM bhagavAna pote sAkSAt ziva gurU nAme jamyA che. zaMkara svarUpanA ziva gurUe putranA mATe zaMkaranuM ArAdhana karI zaMkara svarUpane putra zaMkara nAme meLavyo. satyanA gaSaka paMDitene zaMkara koNa hatA tenuM nAma nIzANu jaDatuM nathI. AmAM satya zuM ? sarga. 3 -leka 83 ne sahAdhyabhUta devanA avatAra- 1 viSa-padmapAda, 2 pavana-hastAmalaka, 3 vAyudeva-toTakAcArya 4 naMrakezvara-udaMka, 5 brahmA-maMDana mizra, 6 gRhaspati-AnaMdagIri, 7 arUNadeva sanaMdana, 8 varUNa deva-cisukha 9 bIja devatAoe paNa sevA mATe brAhmaNanA avatAra dhAraNa karyA. brahmAnI strI je sarasvatI hatAM te paNa maMDana mizranI strI thavA nakalI bhUtala para AvIne jamyAM. - A trijA sargamAM vicAravAnuM ke kAvyAdika vizeSa jovAnI icchA hoya temane te trio sagaja vAMcavAnI bhalAmaNa karU chuM. 1 paNa zaMkaranA samayamAM avatAra levA AvelA A badhA devAmAM brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa mahAna de che kemake-suSTinI AdimAM cAra RSionA hadayamAM cAre vedone prakAza karavAvALA te brahmA che. (2) vakhate vakhata avatAra dhAraNa karI tenuM duHkha dUra karavA A dUnIyAmAM utarI paDanAra-mahAna graMtha gItAthI prasiddhine pAmelA viSNu che. 23. For Personal & Private Use Only Page #910 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 (3) ThaSipatnIonI lajaja luMTatA kaSionA zApathI liMga guTI pAtalamAM pesatAM tenI pAchala gayA te mahAdeva che. ' paraMtu A traNe mahAna devenuM svarUpa purANanAM ghaNuM vicitra prakAranuM lakhAyeluM thoDuM thoDuM lakhIne batAvuM te kAMIka vizeSa bedhanA mATe thaze paNa zrama niSphala nahI jaya. saga 1 lA e-zaMkara deve-devatAone kahyuM hatuM ke-sugAte ne chatI veda dharmanI maryAdA sthApi, sAhAcca mATe-maMDana, sudhanvA ane bhadrupAdanA svarUpe brahmA, Idra ane kArtikeya A traNa dene mekavyA hatA. bAkInA paNuM. bIjA deve dunIyAmAM utarI paDelA A triA sagAM batAvelA che. thoDA ghaNA svarganI rakSA mATe rahyA hoya te te judI vAta che paNa prathama tra) moTA devanI sthiti che ghaNI tapAsyA pachI bIjAone tapAsI myuM? prathama bramhalekamAM sarasvatInI sAthe anAdikAlathI vAsa karIne rahelA brahmAnA saMbaMdhavALA purANonA lekhe TuMkamAM vicArI joIe-i. sa. 78 mA saikAmAM brahmA maMDana rUpe AvelA che paraMtu (1) bhAgavata skaMdha 3, adhyAya 37 mAM - brahmAne-rIMcha, ane haraNanuM mehathI rUpa dharIne tevuM rUpa dharIne bhAgelI putrInI pAchala bhAgatA batAvyA che te kayA kAlanA ? (2) matsya pu. a. 3 mAM-brahmAne zatarUpA sAthe devatAonAM so, "se, varSe kIDA karatA batAvyA che te zuM sarasvatI chevane AvyA haze? A vAta kayA kAlanI haze? " () paddhapu. sTarNikhaMDa a. 17 mAM-brahmAe bIjI strI karI paNa pahelIne manAvatA ApanA vaSathathA. A asaMtoSa kayAkAle? (4) viSNu purAmAM-merU parvata jeTalA aMDamAM brahmA eka hajAra varSa badhA jagane laIne rahyA pachI bahAra AvyA. A vAta kaI suSTinA saMbadhe banelI? ( hiMdudde pR. 127) (5) varAhapu. mayAcakanA a, 125 mAM-prajApatine ane mahAdene utpanna karanAra viSNu batAvyA che. te AdinA viSNu ke brahmA ? For Personal & Private Use Only Page #911 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 13 muM. zaMkaradigavijyamAMnI be cAra vAtane vicAra. 179 (6) zivapudheizvarasaMa, 6 mAM-sutelA kRSNane jagADIne huM tAre nAtha chu kahI brahmAe sevA mAgI. viSNue kahyuM hu tArA nAtha, ema huM ane tuM karavAM meTI laDAI jAmI devatAo paNa bhayabhIta thayA. (7) zivaputrajJAna. a. 16thI 18 mAM-- zivanA lagnamAM pArvatInuM rUpa dekhatAM brahmAnuM vIrya nIkaLI paDayuM asaMkhya chokarAo utpanna thaI gayA, tyAre pelI be traNa strIothI keTalAM bakarAM thayAM haze? te kAMI jANavAmAM AvyuM nathI? dvAparayuganA ziva che temanA lagnamAM brahmA kayAMthI AvyA ? (8) skaMdapu. e. 3, a. 40 mAM putrInI sAthe ramavAnI IcchAvALA brahmAne devoe ane brahmaNoe khUNe niMdyA. zive vyAdharUpa dharIne vIMdhI nAkhyA. tethI mRganakSatra rUpe thayA. ziva avadrAnakSatra thaI pAchala paDayA che. Aje paNa tevA svarUpanA ja che. maMDana thavA kayAMthI AvyA haze? '(9) mahAbhAratAdi purANamAM pAMcasukhanA brahmA ( hiMdube pU. 128thI) manuSyarUpa dharatA brahmAmAMthI- "zatarUpa, padAthaI. mehathI jevA lAgyA. hAlI zakatA na hatA, te darakhasI dizAo badalatI. tethI cAra mukha karavAM paDayAM. mUlanI sAthe pAMca thayAM. eka kapAyuM te nIce pramANe-traNa mAM moTA nAMnAnI takarAramAM zivanAkadhamAnA bhairave pAMcamuM kApI nAkhyuM. cAra mukhathI cAra vede nakalyA paNa batAvyA. (10) skaMdapu. naM. 6, a. 179 thI 194 sudhI kaleka 800 mAM yajJa karatA brahmA kalikAlamAM puSkara tIrthamAM brahmAe yajJa karavA mAMDe. vina karatA tyAMnA brAhmaNane namaskAra karI, maryAdA karI ApI, tyAre brahmAne rajA maLI. sAvitrIne AvatAM vilaMba thatAM gepa kanyA maMgAvI lagna karI kAma calAvyuM. te yajJa vakhate ghaNuM ghaNuM utpAte thayA. sAvitrIe paNa bramhAdikene zapa ApyA. vaLI nadI rUpa thavAnA paNa zApa ApyA. For Personal & Private Use Only Page #912 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 tavatrI-mImAMsA. ~~~~~~ vicAravAnuM ke-suSTinI AdimAM vedanA prakAzaka anAdikAlanA bramhAe kalikAlamAM pragaTa thaI A badhuM duHkha zuM meLavavAne vekayuM? brAmhaNene namaskAra kare paDaye, A bemAM sattAvALuM koNa? ane AmAM satya zu? (11) skaMdapura kha, ja arUNadaya a. 8 thI 15 kalpanA prAraMbhamAM mahAdevajIe DAbA jamaNA aMgathI bramhA viSNu pedA karyA, pachI badhI suSTi utpanna thaI. vicAravAnuM ke-cAre vedamAM te kRSTinI Adi karanAra ane sRSTine aMta lAvanAra bramahA lakhAyA che. te pachI suSTinI Adi karanAra A mahAdevajI kayA navIna vedathI pragaTa thayA haze? A saMpUrNa vaidika matane abhyAsa karI jatAM vicAra thAya che ke A vaidikamata kevA kevA purUSanA hRdayamAMthI kevA kevA prakaranA satya svarUpa amRtanA jarAe chuTatA rahyA che te Apasa ApasanA lekhenA meLathI vicAra karavAnI bhaLAmaNa karuM chuM. kayAM sudhI lakhI lakhIne batAvavAne chuM? A sivAya paNa ghaNuM vicitra prakAranA lekhe bramhAnA saMbaMdha lakhAyelA che tene ane sAthe divijayanA lekhane vicAra karavAnI. bhalAmaNa karU chuM. moTA meTA paMDite thaI uMdhA pATA baMdhavavAnA prayatnavALA dekhAtA heya tyAM bhelI ajJAna prajA satya tatva meLavavAne bhAgyazALI kayAMthI bane? jaga jagapara AvI sthiti thaI rahelI jotAM ghaNe kheda thAya che paNa kahevuM keNe? bramhArUpe maMDana mizra satya hatA ke asatya hatA, eTale vicAra A lebamAMthI karavAne. have viSNu rUpa papAdane tapAsIe. ( A bramhAne saMbaMdha juvo-tatvatrayI pR. 172 thI 198 sudhI) have padmapAda viSNune TuMkamAM vicAra karIne joIe- viSNu-padyapAda rUpe janmyA te te purANamAM vicitra prakAranA lakhAya che te haze ke bIjA ? te mane satya rUpanA nathI jaNAyA tethI bIjAone khAtrI thavA thoDuka lakhIne batAvuM chuM- (1) bhAgavate-nAbhi rAjAnA yajJamAM viSNu padhAryA, putra thavAnuM kabulyuM. traSabhadeva paNe jamyA. paNa tyAMthI AhaMtane nAstika dharma pragaTa A lekhaka satyavAdI keTalA haze? (tatvatrayI. pR. 115 thI 120 sudhI) For Personal & Private Use Only Page #913 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 181 (2) skaMdapu. naM. 3 a. 14-15-- denA yajJa vakhate viSNu bANa caDhAvI dhyAnamAM beThelA, jAgRta karavA udheIethI dhanuSa derI kapAvatAM mAthu kapAIne ugha gayuM. vizvakarmAe sUryanA gheDAnuM mAthu besatuM karIne ApyuM. tyAMthI hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddha thayA. mAthu gayuM. paNa sadAnA mATe jIvatA manAyA ? (ju tatvatrayI. pR. 19 thI ra04 sudhI) (3) matsyapu. a. 15ra thI-- deva dAnavonI meTI laDAImAM viSNunA samakSa tArakAsure karaDe devatAone mAryA. eTalu ja nahI viSNu pote paNa te vAghanA sapATAmAM pazurUpa thaI phasAyA. skaMdapu. naM. 1 a. 15 thI 18 mAM-- tArakAsure laDAImAM devatAone nAza karavA mAMDa, viSNue dene nAzI javAnuM kahyuM. paNa kAMI karI zakyA nahIM. trAselA devee saranA taMbamAMnA taratanA kAttikeyathI jaya meLavyuM. 2 tulasIrAmAyaNa bAlakAMDamAM - zivanA dhyAna vakhate mahAbaliSTa tArakAsura utpanna thaye, nAza thatA deva bramhA pAse gayA. bramhAe ziva pArvatIthI utpanna cha meDhAnA kArtikeyathI ja joye. ka vicAravAnuM ke-brahmAdi traNe de-A tachamAtra eka asuranA AgaLa rAMka jevA meTI meTI sattAvALA sAcA che? (ju A badhA vicAra tatvatrathI. pR. 204 thI 221 mAM) (4) bramhAMDapu. nI ekAdazInI kathAmAMnA viSNu-- zrI kRSNa murU daitya sAthe-divya hajAra varSa sudhI bAhu yuddha karyuM, chevaTe jIva laIne nAThA, ane ekaja daravAjA vALI 12 gAunI guphAmAM jaIne sutA. A badhI kathA udhI chatI kyAMthI lAvIne goThavAI? ( juvo tatvatrayI. pR. 211 thI 215). (5) mArkaDeyapu. a. 78 mAMnA-madhu ane keTabha. A be dai viSNunA kAnanA melathI utpanna thaI-nAbhi kamalamAM bharAI rahelA bramhAne mAravA doDayA. jAgIne uThelA zrI kRSNa pAMca hajAra varSa sudhI For Personal & Private Use Only Page #914 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 khADuM yuddha karyu paNa chevaTe nAzI chuTayA. banne devAmAMnA sattAvALA kaceA deva ? vAta kayAMthI geAThavAi ? vAyu pu. a. 24-25 mAM-bhramhAjIe-mahAdevajI pAse putranI mAgaNI karI che. acAnaka utpanna thaelA madhu ane kaiTabhathI bhayabhIta thaI bramhA viSNunA zaraNe gayA. vicAravAnuM ke-sRSTinI AdimAM vedanA prakAzaka, jaganA kartA, cAre vedathI prasiddha, te bramhA zivathI putra mAganAra, ane be daityAnA bhayathI viSNu zaraNe, A badhI vAte kayAMthI ? ( jIvA tatvatrayI. pR. 216 thI 223) (6) matsyapu. a. 151-zubha ane nima e e daityAnA mArathI garUDa ane viSNu banne yuddhamAMthI bhAgyA. vicAravAnu ke--e daityeA mAtrathI nAza bhAga karanAra viSNu bhagavAnane gItAmAM yuga yugamAM bhaktonA rakSaka, purANeAmAM meATI me!TI sattAvALA, thAMbhalAmAMthI nRsiha rUpe nIkalI prahlAdanA pazna kAraka, je viSNu batAvyA che te vAsudevaja che devA nathI, pAMcamA purUSaSisaMha vAsudevaneja nRsiMha kalpyA che cAMmalAmAMthI khIjA nathI nIkaLyA. ( jIvA tatvatrayI. pR. 224 thI 226) viSNu-padmapAda che ke kevala kalpita ? eTaluMja atAvavA upara pAMca viSNunAM udAharaNAM mUkayAM che. khAkI nave viSNu prati viSNunA saMbaMdha jovA hoya temane amAre saMpUrNa graMthaja jovA eTale badhIe khAtrI thaze. mahAdeva te zaMkara svAmI temanA vicAra-- pahelA straCmAM jaNAvyu hatu ke brahmAdi mahAdeva pAse gayA, mahAdeve zakara rUpe pragaTa thavAnuM kahI vidAya karyAM hatA. purANeAmAM lakhAyalA zaMkaradeva satya svarUpanA hoya te A divijaya karanArA zaMkara svAmI satya rUpanA manAya, nahI teA kevala kalpanAnAja kusumeA vikharelAM che. jaina pramANe 11 rUdronuM svarUpa pR. 398 thI 407 sudhImAM jIve ? ane tenI sAthe vai.kAnuM paNa mUla batAvyu che. have purANAmAM maha devanuM svarUpa pazarelu vizaiSa che te juvA-- For Personal & Private Use Only Page #915 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtano vicAra, 183 (1) skaMda pu. naM 1 a. 13 ma- ziva ane zakitamaya ja A badhuM jagat batAvI, jaNAvyuM che ke liMga ane bhaga, A vinAnuM jagat kayuM che? ' A lekhakane vicAra zuM pazu paMkhI Adine-mahAdeva manAvavA rUpano haze ? (2) padma pula pahele sRSTi khaMDa a. 3 mAM "brahmAnA krodhathI adhIMganA sahita phaMdra utpanna thaelA batAvyA che. A lekha jatAM temanA bApa keNa, AvAja kAraNathI pAMDetana itihAsa vyakita nathI lAgatI. ( 3 ) skaMda pu. naM. 1 a. 6 mAM-liMga zAthI pUjAyu?-- nagnapaNe zaMkara bhikSAnA mATe gayA. RSi patnIe mohathI temanI pAchaLa cAlI. traSionA zApathI liMga truTIne traNalekamAM pasayuM. bramhadikee pUchyuM tethI pUjAyu. kaMdamAM-liMga-bhAgarUpanuM, jagata manAyuM, ardhAganA sahita bramhAnA krodhathI utpanna, padmamAMthI maLyuM. RSionA zApathI liMga kayA kAlamAM truTI paDayuM, ane anAdi kAlanA bramhAe kayA ThekANe pUchyuM? A vAta kayA ThekANethI satya vIcAravI? (4) skaMda pu. naM. 6 a. 1 mAMteja raSionA zApathI liMga truTI dharatI bhedIne pAtAlamAM peThuM tenI pAchaLa zaMkara gayA. traNe lokamAM khalabhalATa. brahmAdika deva pUjavAnuM kabUlIne manAvIne lAvyA tyAre zAMti thaI. ziva pArvatInA saMbaMdhanA purANamAM lakhAelA lekhe jotAM kevala kalpanAeja karelI najare paDe che, te pachI zaMkaradeva avatAra laI zaMkara svAmI paNe dunIyAmAM utarI paDelA kayA ThekANethI siddha thavAnA che ? A badhA TAmeTA paMDite thaI, satya vastune bAjupara rAkhI, pitAnI. marajI pramANe nIti rItithI rahita, meTA moTA lekha lakhe te pachI-ajJAna prajAne zuddha satya mArga kayAMthI maLe? jeo dunIyAnA esa ArAmanI lAlasA vALA kevala svAthI paMDite heya tene dUnIyAne udhe mArge deravAne prayatna kare paratuM jeo mokSane mArga batAvavAne dAvo karatA hoya temane AvI juThI For Personal & Private Use Only Page #916 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 dhamAla thatI hAya te pANImAMthI agni saMpUrNa kheda pAmavA jevu ja manAya ? dhamAla zA hetuthI karatA mAnavA ? jo tevA satpurUSonA hAthathI AvI aceAgya utpanna thavA jevuM atyAzcayanI sAthe ( tatvatrayI. pR. 398 thI 449 prakaraNa 42 muM jovuM ) sa 3 mAM vizeSa vicAravAnuM ke-bhramhA, viSNu ane mahAdeva A traNa devA purANAthI avatAra dhAraNa karavAnuM zikhyA che, bAkI cAro vedo jotAM eka paNa deva avatAra dhAraNa karatA najare paDatA nathI. i. sa. nA sAtamA AThamA saikAmAM-bramhA-maMDana mizra nAme, viSNu-padmapAda nAme ane zaMkara deva-zaMkara nAme, jaina bauddhanA tatvo pragaTa thayA pachI, vedonA ta-Dva nirbala paDI gaelA jANI vedonA pakSa majabUta karavA te traNe devA, pharIthI avatAra dhAraNa karI, je vedothI prasiddhine pAmelA iMdrAdika bIjA devA hatA temane paNa peAtAnI sAthamAM letA AvyA. ane te paNa agnidhArA peAtAne malatu havya kanya aMdha paDelu jANI, tenI AzAe avatAra lai utarI paDayA paNa kharA, paNa zaMkara svAmInA jJAna kAMDanA uddhAra thatAM joie teTalI saphalatA melavI zakayA nathI. mATe A avatAra vAda keTalA darajAthI satyapaNuM lakhAyA che teTale vicAra karavAnI bhalAmaNa karI A trijA sanA viSayane ahIja samApta karU chuM. saga 4 leAka 110 ne-zaMkaranuM bAlacaritra, zakara trije varSe--kAvya keAzAdikanuM jJAna karatA hatA, tevAmAM temanA pitAnuM mRtyu thayuM. adhyayana karatA mitrAnI sAthe bhikSA gayA. garIba brAmhaNu ne ghera jai caDhayA. brAhmaNIe azakita jaNAvI gharamAMthI eka Amalu lAvIne ApyuM. tenuM dRlidra dUra karavA zaMkare dhyAna dharI lakSmI pragaTa karyAM, lakSmIe kahyuM tenuM puNya nathI. te paNa senAnA AmalAMthI te brAmhaNInu ghara bharAvI dIdhuM. vicAravAnu ke--zaMkara ne lakSmI hAjara thayAM chatAM ekalI brAmhaNInuMja liMdra dUra ka" sAthe bIjA dalidrAnAM dalidra dUra karavAnI buddhi rAkhatA te zu temanI kIrtimAM vadhAro na thatA ? sAkSAt lakSmI hAjara karyAM hatAM te pachI garIbonA tarapha udAratA kema nahI vAparI ? A vAtamAM kevI satyatA haze ? AvA prakAra temanA puNyanA saMcAgathI mance eTaluM lakhAyuM heta te AmAM vicAra karavAnI kAMi jarUra paNa na paDatI, For Personal & Private Use Only Page #917 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *- -*^^^^^^^^^^^^^^^^^* prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijemAMnI be cAra vAtane vicAra. 185 sarga 5 me. kaleka 172 na. zaMkarathI banelI camatkArI vAte (1) zAstro bhaNyA pachI sAtame varSe ghera AvyA. jethI ghera AvatAM mAtAnA paga balavA lAgyA. zaMkare nadInI stuti karI gharanA AgaNe vahetI karI, mAtAnI aDacaNa dura karI. (2) kIrti sAMbhalI kerala dezanA rAjA rAjazeSare moTAbheTanA sAthe pradhAnane teDavA mokalyA, niHspRhatA je pAchA AvyA. rAjA pote maLavAne AvyA namaskAra karyo, zaMkare rAjAne kuzala puchatAM pahelA rAjAe hajAra senA mahero arpaNa karIne pitAnAM lAM traNa nATake vAMcIne saMbhaLAvyAM. gaMgArAdi rasathI pUrNa sAMbhalI rAjAnI buddhinAM vakhANa karyA. dravyanI anachA jaNAvI devAlaya baMdhAvavAnuM jaNAvyuM ane kahyuM ke "tamArI icchA hoya te mAgo." rAjAe kahyuM ke "amAre saMtAna nathI mATe te thavAnI IcchAne pUrNa kare." AcArye kahyuM ke-"tamane tamArA jeja prarAkramI buddhimAna putra thaze." ' (3) zaMkarane avatAra jANI-agamya, gautama, vitala, dadhIci, upamanyu, Adi keTalAka RSi munio zaMkaranA darzanArthe AvyA. tyAM zaMkaranI mAtAe putranA bhaviSyanuM puchyuM eTale agatya munie kahyuM ke- A sAkSAta ziva che, tamArA svAmIe putranA mATe mahAdevane prasanna karyA hatA. mahAdeve kahyuM ke-lAMbA AyuSyavAlA-ajJAna ane svalpAyuSyavALa-sarvajJa bemAne karyo putra ApuM ? tamArA svAmIe sarvajJa mAge, tethI zive janma dhAraNa karyo. mAtAe puchyuM-svalpa te keTaluM ? agatye kahyuM ke -varSa solanuM ja paNa kArya pUrNa nahI thatAM bIjA selavarSa vyAsa bhagavAna prasanna thaI vadhAraze kula 32 varSa thaze. eTaluM kahI RSi munio vidAya thaI gayA. (4) mAtAne kheda TAlavA zaMkare kahyuM ke- sArAM tathA narasAM karmone - bhegavaTa karavA janma le che, te ja jIva tarataja punaH kama pramANe janma maraNanA sthala dehamAM vicaryA kare che. AtmAnuM kharU jJAna thatAM mAruM tAruM jatu rahe che. paNa-zama, dama, tyAga, vairAgya vinA mekSa prApta thatuM nathI. chevaTe saMnyAsa levA govIMdA zrame gayA. govIMde puchayuM tuM keNa che? zaMkare kahyuM huM laya thanAra, vastu mAtrathI avyAdhita, kartutvAdikathI rahita, sarvottama cidAnaMda chuM, pega daSTithI huM jANuM zaka chuM. emakahIne upadeza mA. geravIMda gurUe nIce pramANe Ape 24 For Personal & Private Use Only Page #918 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 : tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 wwwww 1 prajJAna brahma-inveda, A cAra vedenA sAra rUpa 2 ahaM bramhAsima-caveda, mahA vAkyane upadeza laI - 3 tatva masi-sAmaveda. | 12 varSanI umare zaMkare 4 athAtmA braha-atharvaveda paramahaMsanI dIkSA lIdhI . (5) gurUnA AzraramAM caturmAsa vakhate pAMca divasanA varSAdathI khUba nadI caDhI. zaMkare maMtrA havAna vALA kamaMDalamAM badhuM pANI samAvI dIdhuM. pachI kAzImAM jaI achata siddhAMtane pracAra karyo. A sarga pAMcamAnI kalama pAMcane TuMka vicAra- (1) gaMgAjIne AMgaNe vahetI jAlIyAnI peThe lekene mita karyA hoya to te vAta judI che. nahIto ziva jaTAmAMthI vahetInA jevI kevala kalpitaja che. kAraNa prAcIna vAlamIkIya rAmAyaNamAM te ja huM pI gayA ane bhagIrathanI prArthanAthI bahAra kADhayAnuM lakhyuM che, te paNa satyathI duraja che. (juve-tattvatrayI. I. 12@ii 134) (2) zaMkare rAjazekhara rAjAnA dhananA tarapha nispRhatA batAvI te te gya ja hatI. paraMtu pite rAjAnI icchA pramANe vara ApavAne tayAra thayA ane tenI mAgaNI pramANe kahyuM ke "tane tArA je parAkramI buddhivALe putra thaze" e vAta zuM temanA hAthamAM hatI kharI ke? svAbhAvikapaNe banyuM hoya te te judI vAta che. nahIMte triSionA zApathI liMga truTI pAtAlamAM jatAM zaMkarane tenI pAchala javA jevI A kalpita vAta che. (3) A vAta cAlatA 7mA8mA saikAmAM zaMkara devanA avatAra rUpa zaMkara svAmIne maLavAne agatyAdi RSio AvyA ane teo hajAra ke lAkha varSa upara thaI gaelA, kevA svarUpathI ane kayA ThekANethI AvelA A vAta keTalI satyatAthI bharelI mAnavI? putranuM bhaviSya puchanAra temanI mAtAne agatye kahyuM ke tamArA pati zivarUpa zivagurUe, zivanI ArAdhanA karIne sarvajJa putra mAge, tethI zaMkaradeva pite zaMkararUpe jamyA. vicAravAnuM ke-zivagurU pite zaMkaradeva che, vaLI temane zaMkaradezanI ArAdhanA karIne sarvajJa putra mAge, tethI zaMkaradeva zaMkararUpe jamyA. A lekha For Personal & Private Use Only Page #919 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra, 183 ***** te keTale badhe satya svarUpane? zaMkaranuM AyuSya 16 varSanuM batAvI kahyuM ke-bIjA 16 varSa vyAsa vadhArIne Apaze, eTale 32 varSa thaze. AmAM satyatA keTalI badhI samAyelI che? (4) thI umara sAMbhaLatAM mAtAne kheda-zaMkare kahyuM ke-kama bhegavavA janma maraNa le che, ane teja jIva karma pramANe sthala dehamAM vicarcA kare che. zama kramAdika vinA mokSa prApta thatuM nathI. ema kahI saMnyAsa levA goviMda gurU prAse gayA. temane puchayuM tuM keNa che? zaMkare kahyuM ke huM layanAra, vastumAtrathI AbAdhita, sarvottama cidAnaMda rUpa chuM. ema kahI cAre vedanA bIjarUpa cAra mahA vAkAne upadeza laI 12 varSanI umare paramahaMsa thayA" A kalama cethImAM vicAravAnuM ke-kama prAmaNe jIva thula dehamAM vicAryA kare che, dunIyAnA tamAmachavo jyAre AvI sthitimAM che tyAre pelA iMdrAdika eka ekanI pAchala avatAra levA svAdhInapaNe utarI paDelA kevI rIte batAvyA? A viSayamAM koI taTastha paMDite paNa kahyuM che ke--- - brahmA yena kulAlavat niyamito brahmAMDa bhAMDodare viSNuryena dazAvatAra- gahane kSipto mahAsaMkaTe // to eka sAhaLipuTa mikSa ravi ' ' sUryodhAmyati nitya megha gagaNe tasmai namaH karmaNe // 1 // bhAvArtha-sAkSAturUpa bramhAne A bramAMDamAM jene kuMbhAranA je kArabhAra karavAmAM nAkhyo. bhaktonI rakSA karavAne mahAsattA zAlI evA viSNune vAraMvAra avatAra dhAraNa karavA garbhAvAsanA mahAsaMkaTamAM jene nAkhyA. rUdra je mahAdeva che. temane hAthamAM kapAla ApI jene bhikSA mAgatA karyA, je sUrya deva kahe che temane dina pratidina AkAzamAM jene bhamatA karyA. te kamane namaskAra kare ucita che, arthAt tevA prakAranA karmathI amAre chuTakAre the teja yathArtha che. uparanA lekhamAM je avatAravAda lakhyo che te satyarUpane Thare che ke kevala tadana asatyarUpane? vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. gurUe puchayu ke tuM keNa che? zaMkarane uttara nIkale ke-hu layathanAra, vastumAtrathI abAdhita, sarvottama cidAnaMda chuM. A temanuM kathana viSTa paNAnuM ke unmatta paNAnuM uttama purUnA mukhamAMthI AvAM kaye nIkale kharAM? For Personal & Private Use Only Page #920 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 tatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 zaMkara svAmI zaMkaradevarUpe siddha hatA te temane cAra mahA vAka ne upadeza levAnI zI jarUra hatI? (5) gurUnA AzramamAM rahetAM zaMkara svAmIe caDhelI nadInuM pANI maMtrA jhAnavAlA kamaMDalamAM samAvI dIdhuM, A vAta jAdugaranA khela jevI ke takta asatya sarga 6 ke, zloka 17 ne. sarga 7 me, bhale. 121 ene sAra kAzImAM cauladezanA vidvAna brAhmaNane dIkSA ApIne "sanaMdana" nAmane prathama ziSya karyo. (1) cAra kutarAvALA caMDAlane brahmArUpa jANI zaMkara svAmI namana karavA jAya che tyAM te te caMDAlane veSa tyAgI-ziva mUtti svarUpa, cAra veda sahita kAzI vizvanAtha pragaTa thayA. (zaMkA) ziva avatAra zaMkara che te bIjA ziva kayAMthI? (samAdhAna) jema viSNunA kalAvatAra vyAsanI sAthe viSNune savAda che tema zivanA kalAvatAra zaMkara sAthe zivane saMvAda saMbhave. (2) kAzImAM upaniSadAdikanAM bhASya racI ziSyane bhaNAvatAM-gaMgA nI sAmI pAra gaelA sanaMdana ne gurUne hukama thatAM sAdhanA bhAve nadImAM paDayA paNa kamala phulonA para paga mukatA zIddhA AvIne malyo. tenI bhakitathI prasanna thaI "padmapAda" bIjuM nAma pADayuM. (3) gaMgApara eka vRddha brAhaNe brahma sUtranA trijA adhyayananA prAraMbha sUtrane artha puchaye, zaMkare kahyuM ke-maraNa samayamAM eka deha ne bIjA dehamAM javuM paDe che tyAre jIvane dehane AraMbha karanAra pacI kRta-pAMca mahAbhUtanA sUkSama bhAge vIMTaLAine jAya che. ityAdikathI saMteSa pAmI mUlarUpe vyAsa bhagavAna pragaTa thayA, prasanna thaIne kahyuM ke-deva sabhAmAM tame (16) sela varSa nA AyuSyane niyama karIne AvyA che te Aje purAM thAya che, kArya ghaNuM adhurU che, te karavA devabalathI ATha, ane gabalathI ATha, ema sela varSanuM AyuSya vadhArI Apu chuM ema kahI vyAsa adazya thaI gayA. (4) zaMkarAcArya-prayAgamAM tuSAgnimAM praveza karavAnI taiyArIvALA bhaTTapAdane malyA. bhaTTapade kahyuM ke Izvarane na mAnatAM meM tene svataH pramANa For Personal & Private Use Only Page #921 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra, 189 siddha karyo. ane gurUha sugatenI pAse temanAM zAstra zikhIne meM temane nAza karyo e pApane dUra karavA A tuSAgnimAM praveza karavAnI taiyArImAM chuM. zaMkare kahyuM-Ape karyuM te egya karyuM che. pApa karyuM nathI. bhaTTapAre kahyuM-tamArA darzanathI jIvavAne samartha chuM paNa tema karavAnI IcchA nathI. zaMkarathI * tAraka maMtra sAMbhaLI mukta thayA. zaMkara maMDana mizane ghera javA AkAza mAge cAlatA thayA. A 6ThA ane 7 mA saganI kalama cArane vicAra- (1) kutarAvALA caMDAle veSa tyAgI zaMkarane zivamUtti rUpe darzana : ApyuM. viSNu rUpa vyAsanI sAthe viSNune saMvAda batAvI samarthana karIne batAvyuM. AmAM kaI bAjunI satyatA ? vyAsa viSNunA avatAra ja paMDitothI kalpita ja TharelA che, te pachI zaMkara devanA avatAra zaMkara svAmI ane caMDAlanA veSa tyAgI banelA ziva satyarUpanA kayAMthI Tharaze? Dagale pagale karSita chatAM moTA moTA paMDite thoDe paNa vicAra karI zakayA nathI e keTaluM badhuM Azcarya janaka? jyAM paMDite ja Akhee ADA kAna rAkhI asatyane piSaNa karatA jaNAtA hoya tyAM ajJAna prajAne satya kyAMthI maLe? (2) kadAca tevA jAdugarInA khela je prapaMca karI lokone batAvyA hoya, tethI AmAM satya vastunI siddhi zI ? Aje paNa prapaMcI leke ghaNA ghaNuM prapaMce thI lekene ja mata karatA najare paDe che tema karI pavapada nAma meLavyuM tethI kharI siddhArtha zuM thaI? (3) bramha sUtrane artha zaMkara svAmIe batAvyuM ke - maraNa samayamAM deha choDe bIjA dehamAM jIvane javuM paDe che, tyAre te bIjA dehane AraMbha karanAra pAMcabhUtanA bhAge vIMTelAIne jAya che. A vAta mAM spaSTa rUpathI lakhAchalI janAtI nathI, te pachI zaMkara svAmIe kayA navA vedathI jANI laIne lakhIne batAvI? jenonA tothI jaNAya * mAdhava zaMkara divijya pR. 170 nI TIpamAM-tArAmaMtra-padya pu. uttara kha. ziva prati viSNue kahyuM che ke-cha akSaravALA mahAmaMtrane tAraka e brahmamaMtra kahe che jI nA nama:" A maMtranI ghaNuM mahimA che. pApI paNa mukti pAme. eja uttara khaMDamAM rAma prati zivanuM vacana-- che tema ja tAH" A tAraka maMtrathI prANimAtranI mukti, sadA ziva kAzImAM karI de che. ema kRtimAM che ane purANamAM prasiddha che. For Personal & Private Use Only Page #922 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 191 wwwwwww w : karma kAMDanA pakSI maMDana mizra sAthe lAMbA kAla sudhI xvAda cAlatAM zaMkare temanI pAse jJAna kAMDanI zreSThatA kabUla karAvI. paNa jemani RSinA matanuM khaMDana thatAM maMDana mizrane ghaNe kheda thaye. te kheda dUra karavA jemani pate pragaTa thayA ane kahevA lAgyA ke vyAsathI mAro mata jude hAya ja nahIM, zaMkara mahezvaranA kalAvatAra che. satya yugamAM-kapila, tretAmAM guru dattAtreya, dvAparamAM vyAsa tema A kalimAM zaMkara bhagavAna che. temanI vAtane svIkAra karIne tarI jAve ema kahI aMtardhAna thaI gayA. . (2) vAdanA mATe maMDaLanI strI sarasvatI ubhAM thayAM. strInI sAthe vAdanI nA pADatA zaMkarane-gAga sAthe yAjJa vakathane, sulasA sAthe janakane vAda thaele batAvI svIkAra karAvyo. sattara divasa vAda thayAbAda sarasvatIe kAmakelonuM svarUpa puchayuM, ghaNA vicAranA aMte mAsanI muddata mAgI. pachI kAma kelIne abhyAsa karavA mRtaka rAjAnA dehamAM praveza karavAnI IcchA thatAM papade nA pADI, tyAre gopIo sAthe saMbaMdhavALA-zrI kRSNane pApa vinAnA batAvIne kahyuM ke- "brahma satyaM jaganmithyA" mAnanArA azvameghAdi sukanyA ane brahma . hatyAdi duSkRtya kare te paNa temane pApa lAgatuM nathI. I kepa karI triziraH brAmhaNane mAryo, ane vedAdhyayana karanArA saMnyAsIone mArI phutarAMone khavaDavyA hatA, evuM kAgavedanA upaniSanI kRtimAM che. temaja janake azvamedha yajJa karI brAmhaNene ghaNI dakSiNe dIdhI paNa karmathI lepAyA nathI. e ja pramANe tatva vettAo karmathI lepAtA nathI. huM mArA A zarIrathI kAmAbhyAsa karuM te paNa mane pApa lAgatuM nathI. paNa saMpradAyane bAdha TAlavA bIjAnA zarIramAM praveza karavAne vicAra karyo che. e pramANe padmapAda AdiziSyone samajAvI eka guphAmAM pitAnuM zarIra che ziSane soMpI rAjAnA mRtaka dehamAM praveza karI, zaMkara svAmI rANuonI sAthe bhega.jogavavA lAgyA. rANuo samajI ke amArU vaidhavya mahuM. A tarapha kArabhArIe cetyA ke-keI gI-zajAnA mRtaka dehamAM praveza karI, A rAjalIlA bhegave che. tevA megInA zarIrano nAza karAvavA rAjyanA nokarane cheDyA. mAsa upara pAMca divasa vadhAre thatAM padmapAda vigere zedha karavA nIkalyA. gavaiyAnA veSe rANIomAM lubdha te rAjAnA AgaLa gAyana karI saMketathI samajAvI bhAnamA lAvyA. eTale te zarIramAMthI nIkalI pitAnA mUlanA . * A vAda brahmAdi devo aMtarikSamAM AvI sAMbhaLavA lAgyA. For Personal & Private Use Only Page #923 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ta-RtrayI--mImAMsA. khaMDa 2 che, ane te anubhavathI siddha che ke-sa'sAramAM pharI rahelA nAnA moTA sa prakAranA jIvA eka tejasa ane bIjI kAmaNu A be prakAranA zarIrane laine sattA kAla pharyoja kare che, ane sUkSma paramANuonA samUha rUpanAja che. te vAtane laI sarvajJa paNAnA dAvA karatA zaMkara svAmIe maraNu samayamAM pAMca bhUtAnA nAmathI vITalAI jatI vastu lakhIne batAvI AmAM kayuM vizeSajJAna batAvyuM? A jIvAnA kanAM saMbadhamAM jainomAM keAi lAkhA lAkanA pramANathI vicAra karIne atAvelA che. vaizvikAmAM vedothI te purANAnA graMthA sudhI te karmanA vicAranI vAta koi gaMdha mAtratho paNa lakhAyalI jovAmAMAvatI nathI. chatAM zaMkara svAmIvyAsanA sUtrano artha batAvI manamAM makalAtA phidA phidA thai rahyA hAya tevA dekhAva atAvI rahyA che. peAtAnA sUtrano artha kharA mAnI vRddha brAmhaNu maTI byAsarUpe pratyakSa thai 16 varSInuM AyuSya vadhArIne ApyuM, AmAMnu satya karyuM ? bhyAsate| zu' paNa dUnIyAmAM koi paNa evI sattAvALA che ke, je AyuSya vadhArIne Ape AvA AvA mahAn purUSone mArA jevA alpajJa vadhAre lakhIne zuM batAve ? (4) izvaranA inkAra karanAra, vedone svataH siddha mAnanAra, sugatAne gurU karI, temanAja nAza karanAra, evA TTapAdane zaMkara malyA. bhaTTapAde kahyuM pApane dUra karavA tuSAgnimAM pravaze karavAnI ichAche, zaMkare e kArya cAgya karelu kahI batAvyuM, te pazu bhaTapAde jIvavAnI ichA batAvI nahIM. A ene vicAra karI jotAM bhaTTapAdanA karatAM paNa zaMkara svAmInuM hRdaya zraddhA rahita ane vadhAre karatAvALuM haze ema jaNAi Ave che. 3 rAmAyanama: maMtrathI mekSa thavAnI zraddhA hatI te, tuSAgnimAM praveza vinA thai jAta ? meAkSa te bemAMthI eka prakArathI mAnavA etA taddana ajJAnaja che ane ajJAnIone phasAvavAnA dhaMdhA che. karavata mukI sadA zivanI kAzImAM garIbeAnA prANanI sAthe dhana luTavAnA dhaMdhAvALA, dhutArA ghaNAja hatA. A a Mgrejoeja tevA garIbeAnA prANa ane dhana bacAvI upakAra karelA che. saga 8 me, sa 9 mA, saga 10 mA,leAka 136, 109, 119 nA (7) mAhiSmatImAM-zaMkara maDanamizranuM ghara puchatA temane tyAM gayA, For Personal & Private Use Only Page #924 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 www zarIra AgaLa AvyA. tyAM agni saMskAra thatAmAM praveza karI gayA paNa nRsiMhe te azvinI zAMti karI. pachI mAhiSmatimAM AvI sarasvatIne jItyAM. maMDanamizrane dIkSA dIdhI ane "tatvamasi" ne tAva Ave. surezvaranA nAmathI prasiddha thayA. ema zaMkara svAmIe aMtamatanuM sthApana karyuM. sarga-89-10mAnAM viSayane kiMcit vicAra- (1) maMDana sAthe zaMkaranA vAda vakhate brahmAdi deve paNa AkAzamAM rahI tamAse jotA rahyA. chatAM chevaTamAM maMDana pAse zaMkare jJAna kAMDanI zreSTatA kabUla karAvI. AmAM satya keTaluM haze te vicArIne joIe - | maMDana pate brahma rUpanA che. AkAzamAM kayA brahmAdi tamAse jetA rahyA haze? bIjI vAta e che ke-saga pahelAmAM-brahmAdi devoe zaMkara deva pAse pharIyAdi karI hatI ke-viSNue bauddha zAstro racI vedanI niMdA karAvI, tenA uttaramAM zakare pite pragaTa thavAnuM jaNAvI kahyuM hatuM ke vedanA karma kAMDane uddhAra karavAnI AjJA viSNune meMja karI hatI. te karma kAMDanA karavA vALA maMDana sAthe ATalI badhI jUThI jhakkA jhakakI karI temanA manamAM kheda zA mATe upajAvyuM? pitAnI AjJAthI pravartelA karma kAMDane sarvathA bhAThA mAnIne jagaDe macAvyuM ke sAcA mAnIne? IMdrAdika deve avatAra laI dUnIyAmAM utarI paDelA vedethI paNa jANuMelA nathI, zaMkara vakhate utarI paDelA sAcA ke jUThA ? karmakAMDa e jemanine mata khaMDana thatAM maMDanane kheda dUra karavA jemani pragaTa thaI kahevA lAgyA ke vyAsathI mAra mata bhinna hoya nahI te te kyA sthAnathI ane kevA svarUpathI kahevAne AvelA? vaLI kahyuM ke kapila, dattAtraya, ane vyAsa traNa yuganA traNa, tema A kalimAM zaMkara deva te zaMkara avatAra batAvyA. paNa vedamAM avatAra vAdanuM nAma nIzANaja nathI AdhUnika purANomAM ghUsya che AmAM satyatA kayI bAjuthI vicAravAnI ? " For Personal & Private Use Only Page #925 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 73 muM. zaMkaradigavijayamAMthI be cAra vAtano vicAra 193 (2) brahmAnA avatAra maMDanane te zaMkare harAvyA hatA, paNa sarasvatI bahAlakathI nIkalIne maMDaLanI strI thavA A lekamAM AvelAM temane kahyuM huM, brahmAnA aMgabhUta chuM. mane jItyA vagara tamArI chata purI nathI. zaMkare AnAkAnI to ghaNae karI paNa gArgI sAthe yAjJavalkaya AdinA vAdanA dAkhalA ApI pitAnI sAthe vAda kabula karAvyuM. ane sattara (17) divasa sudhI cAlyuM. chevaTe sarasvatIe kahyuM ke-sarvajJa thaIne phare che te kAma kelinuM svarUpa batAve. chevaTe mAsanI muddata mAgI, svAmI prapaMca karavAmAM kuzalaja hatA tethI ziSyane ADu avaluM samajAvI mRtaka rAjAnA zarIramAM vidyAthI praveza karyo. tenI rANIo sAthe kAma keli khUba karI, marma jANane sarasvatIne paNa chatI lIdhAM. thoDuMka vicAravAnuM ke-anAdikAlanA brAlekanA brahmA, mAMnA moTA jInA ghATa ghaDavAmAM kuzala, navIna narvAna saSTi racanA karatAM vakhate vakhate cAra trASiene cAre vekenuM jJAna ApanAra, evA brahmA zaMkarathI hArI gayA te pachI temanI strI sarasvatInA zA bhAra ke zaMkaranA AgaLa TakI zake? jo ke alaMkAranA grAmAM alaMkAra hoya che. paNa temAM asadbhAvanAnA viSayenI kalpanA saMbhAvamAM ane sadabhAvanAnA viSayanI kalpanA asadabhAvamAM karelI jovAmAM Ave che. paraMtu keTalAka vaidika matanA paMDitAe te brahmA, viSNu ane mahAdevanA viSayamAM te, kevaMla asadbhAvanAnA viSayamAM jagatanA kartA hartA batAvI vedathI te purANa sudhI goThavI, moTAmAM moTA devene Apa karI, AkhkhI dUnIyAne ja udhe mAge gheravAno prayatna karelo hoya tema najare paDe che, te ghaNA AzcaryanI sAthe kheda pAmavA jevuM thaeluM che. juo A viSayamAM amAre "tatvatrathI mImAMsA" nAmane graMtha. Aje te satya zodhane satyA satyane nirNaya karavAne purepure samaya che paraMtu jemane hAya bApane ke karavuM hoya temanA mATe te dunIyAmAM kaI paNa upAya dekhAtuM ja nathI. sarga 1 lA thI 10 mA sudhInI satyatAne vijhAra karyo . have saga 11 thI rahelAne vicAra tapAsI joIe-- sarga 11 me, leka 75 - zaila parvane kApAlika-zaMkaranI stuti karIne kahevA lAge ke kaI sarvAnuM ke rAjAnuM mastaka homIza te tuM sadehathI rUge jaIza ema bheravanAthe 25 For Personal & Private Use Only Page #926 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 tatvanayI mImAMsA. khaMDa 2 mane kahyuM che. je mArA para kRpA thAya te mAruM ISTa thAya. vRtrAsusse mAravA dadhIcie Idrane potAnAM hADakayAM ApyAM hatAM. zaMkare kahyuM ke jAheramAM nahI bane ekAMtamAM Avaje, saMdhyA karavA ekAMtamAM gayA tyAM jaIne kApAlike taravAra kheMcI. papAdane bhAsa thatAM maMtrabalathI nRsiMha rUpa dharIne, alhAdanA smaraNathI nRsiMhe hiraNyakazipune jema cIrI nAkhe tema kApAlikane cIrI nAkhI, aTa hAsa karyo. bIjA ziSyoe kApAlikane ane gurUne maraNa pAmela joyA. adhapAda nRsiMhanI traNa garjanAthI samAdhI utaratAM, zaMkare kahyuM ke A svarUpa aMtahita kare. sva svarUpamAM AvelA pApAde banelI bInA gurUne jaNAvI, A camatkAra joi eke padmapAdane puchayuM ke-tame nRsiMhane prasanna kevI rIte karyA? uttaramAM jaNAvyuM ke meM parvatamAM ghaNuM divasa dhyAna dharyuM. tyAM eka zille mane pUchayuM ke tame dhyAna zA mATe kare che ? meM nRsiMhane prasanna karavAnuM jaNAvatAM te bhile velAthI bAMdhI mAsa AgaLa khaDA kya. meM nRsiMhane puchayuM ke tame bhillanA vazamAM kevI rIte thayA? nRsiMhe mane kahyuM ke A zillanA jevuM dhyAna brahmAdike e paNa dharyuM nathI. vadhAre puchavu nahI ema kahI mArA para kRpA karI aMtardhAna thaI gayA. ityAdi . sarga 12 mAnI A bInAmAM thoDuMka vicAravAnuM ke - " upakArI jANI kApAlike mastakanI mAgaNI karelI, sarva zaMkare tene nAza zA hetuthI thavA dIdhe? AmAM prapaMca kevA prakArane? padmapAde nRsiMha rUpa dharI kApAlikane cIrI nAkhe. AmAnuM kAMI satya haze kharUM? bhile nasiMhane velAthI bAMdhI hAjara karyo, tyAre padhapAde puchayuM ke tame jillAnA vaMzamAM kevI rIte thayA? siMhe jaNAvyuM ke brahmAdike paNa bhilalanA jevuM dhyAna nathI dharI zakyA brahmAe zatarUpA banAvI, dekhatAnI sAthe calacittanA thayA, jovAne cAra mukha karyA hatAM. putrI pAchala hariNarUpa dharIne paNa deDelA batAvyA che tema nasiMhanA dhyAnamAM na TakI zakayA heya te te banavA joga che. nasiMhamAM vicAravAnuM ke- vAsudemAM 7 mA-datta che, prativAsudeva prahAda che, dattane cheDe pAMcamA purUSasiMhane nasiMha lakhI thAMbhalAmAMthI utpanna karI, alhAdenA bApane nAza karavAvALA lakhIne batAvyA che. ( juvo tavatrayI pR. 65-6 nuM koSTaka). For Personal & Private Use Only Page #927 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 195 ' liMgapurANamAM evuM che ke zivanA gaNuM vIrabhadra, zaraNa pakSInuM rUpa dharIne siMhane cIrI nAkhele ane tenA cAmaDAnuM Asana ziva karIne beThelA te zaMkaradevanA avatAra zaMkaranuM mUlanuM zarIra balatu olavavAne, te nRsiMha kayAMthI AvyA? A badhe prapaMca kakSAthI ane keNAthI racAyo che te vicAravAnI bhalANa karUM chuM. (vIrabhadra ane siMhane saMbaMdha-ju ta-snatrayI pR. 336) sarca 12 meM-le 88 -zaMkara tIrthomAM pharatA mUkAMbikAmAM AvyA tyAM maraNa pAmelA putranA mATe zeka karatA brAmhaNa kuTuMbane joI zaMkarane dayA AvI. "AkAza vANa thaI ke asamartha dayA batAve." AcAryo kahyuM-asamarthane bolavuM bhe? samartha che te zeka dUra kare eTale muvele uThIne ubho thA. AmAM vicAravAnuM ke evI vANI karavAvALa keNa hatuM ke je marelAne ubhAM karI de? A vAta potAnI mahatvatA mATe lakhAI ke AmAM keI satya tatva che? marelAne jIvatA karavAnI sattA yuga yugamAM bhaktonA rakSaka evA zrI kRSNa bhagavAnamAM hatI? je marelAne jIvatA karavAnI sattA zrI kRSNamAM hatI te dvArikAnA dAha vakhate nAza thaelA potAnA kuTuMbanA ja mANasane zuM jIvatA na karI zakatA? AmAM zuM satya che vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. moTA meTA paMDita thaI pAyA vagaranuM lakhe temane vadhAre zuM kahevuM?' saga 12 me thaye. sarga 13 . le 75 ne che. bhASyAdikanA saMbaMdhavALAne vicAra amoe lIdheja nathI. jANavAnI IchAvALe tyAMthI joI le. . . : : sarga 14 me. le. 175 ne. . . . " parvata upara dhyAnamAM zaMkara svAmIe mAtAno maMdavADa jAnI, temanI sevAmAM pote pahocyA. aneka AlApa saMtApanA ane zaMkaradevanuM stavana karyuM zaMkarasvAmInI mAtAne levA zaMkaradeve vimAna sAthe pitAnA dUtane mokalyA. zaMkara svAmIe mAtAne jaNAvyuM ke-zaMkaradevanA te vimAne laIne AvyA che, temAM besIne zaMkaranA dhAmamAM padhAre ? temanI sAthe javAnI IcchA na batAvatAM kane vidAya karyA. pachI viSNunI stavanA karI, vimAna laIne viSNunA dvate. AvyA. eTale viSNunuM dhyAna dharatAM deha cheTha te sAthe vimAnamAM besI For Personal & Private Use Only Page #928 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 tatvajayI-mImAMsA. khaMDa 2 kuMThamAM cAlyAM gayAM. akInA aneka kAryo thaI gayA pachI aneka dezomAM pharI sibatanuM khaMDana karI aDhatamatanuM sthApana karyuM. A saMga 14 mAM vicAravAnuM ke... - zaMkaradeva rUpe zaMkarasvAmI teija che. te pachI bIjA kA zaMkaradevanA hata vimAna sAthe lAvyA? te samayanA moTA moTA trASienA mATe keIpaNa devanA dUte vimAna laIne levA AvyA hoya ema cAre vede sudhI tapAsatAM jaNAtuM nathI, te zuM A zaMkaradigavijaya kalipata rUpanI goThavAIlI na gaNAya? je ema hoya te digavijyanA lekhamAM satya zuM? mAtAe zaMkaranA dhAmamAM javAnI nA pADe, e zuM temanA svAdhInapaNAnuM hatuM? bramha bramhalakanuM ane viSaNuM kaMThanuM sthAna kayA kAlamAM potAnA kabaje karIne beThelA bramhA A dUnIyAmAM AvI anekenA aparAdhI banyA, te pachI zuM vizeSa meLavavAne AvatA hatA? viSNu udheIethI mAthu kapAvI hayagrIva viSNu banyA te kayA kAlamAM? ane vAraMvAra dunIyAmAM AvI jAnane ane asurane mAra khAI bhAgatA pharyA A badhuM tarkaTa kayA taTIethI ubhuM thaeluM? sajajane? satya vastunA gaveSaka bane, keInA bhamAvyA prajAnI mAphaka nA bhame ane bhamase te nA te A lokanA sukhanA bhAgI banaze temaja nA te paralekanA sukhanA bhAgI banaze. kaSTa veThayA vagara keIpaNa prakAranuM jJAna ke sukha maLI zakatuM nathI, ema Apa sArI rIte samaje che, asatyanA mArgamAM sugamatA dekhAze paNa tethA nate A lekanuM sukha uMcA darajAnuM prApta karI zakAze temaja nate paralokanuM sukha uMcA darajAnuM meLavI zakAze e vAta Apa khuba samaje che? Aje satya tatva meLavavAnAM ghaNuM ghaNAM sAdhane che ane pitAne mArga pitAne ja khelI levAne che bAkI koI paNa ApaNane satya mArge dorI jAya e satparUSa te keIkaja najare paze ema khuba vicAraze. sarga 15 me, bhale 174 ne (1) zaMkara svAmI hajAre ziSyanI sAthe di vijaya karavAne nIkalyA tyAM sudhanvA rAjAne paNa sAthe lIdhA. prathama kApAlikenI sAthe jhapAjhapI, sudhanvA rAjAe teone haThAvyA. For Personal & Private Use Only Page #929 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 che. zaMkaradigavijyamAMnI be mArI vAtane vicAra. 197 (2) AgaLa gokamAM-zava matanA AcArya nIlakaMTha sAthe vAda. nIlakaMThe kahyuM ke taravahi vAkayathI jIva ane Izvarane abheda mAne che te cogya nathI, aMdhArA ajavALAnI peThe jIva IzvaranA dharmo virUddha che. ItyAdi aneka dAkhalAo ApyA paNa zaMkara svAmIe te pAI tasvamasi ne artha nIce pramANe samajAvyo. jIva-kAryopAdhi che, ane Izvara kAraNopAdhi che, paNa temane ciMdaza ekaja che, tethI bhAga lakSaNathI kaI bAbatane grahaNa karavI ane kaI bAbata grahaNa na karavI, evIja rIte-jahada Da jahada lakSaNathI dehanuM ekaya che, tyAM koI jAtane virodha AvatuM nathI. e rIte ghaNAM zrutinAM pramANethI khaMDana karI zikhya karyo.. (3) ujayanamAM bhaTTa bhAskarane padmapAda sAthe vAda thatAM bhaje zrutionAM pramANa ApI bhedavALuM DhaMta matanuM sthApana karyuM. teja zrutiothI abheda batAvIne bhaTTane pitAne ziSya banAvyuM. (4) kepI na mAtra dhAraNa karanAre, keI jena pIzAcanA je, AvIne zaMkarAcAryane kahevA lAgyo ke- 1 jIva, 2 ajIva, 3 Azrava, 4 saMvara, 5 nirjarA, 6 baMdha, ane mekSa, e sAta padArthone sapta saMgInI rItithI tame svIkAratA nathI. zaMkaranA jIva svarUpanA praznamAM jaine kahyuM ke-jevo deha teTale jIva. zaMkaranI taka deha jevo hoya te ghaTanA jevo anitya prApta thaze? ane manuSyanA dehathI hAthInA dehamAM jatAM amuka bhAga chava vinA rahI jaze ane tyAMthI macharanA dehamAM jatAM bahAra rahI jaze? zaMkaranI tarka-avaya-janArA AvanArA heya te paMca bhUtethI pragaTa ane lIna thatA saMbhavatA nathI. kemake jIva paMcabhUtanA vikAra rUpe nathI." jeno taraphathI-avaya janma tathA nAzathI rahita nitya chatAM Ave che ane jAya che. hAthImAM vRddhi pAmelA ane macharamAM ochA thaelA vyApe che. e amAre niddhAMta che. zaMkaranI tarka_avaya acetana che ke cetana? cetana hoya te ghaNAne mata virUddha thatAM zarIranI kharAbI thAya, acetana hoya te AkhA zarIrane cetanA ApI zakAya nahI. jainonA taraphathI-ghaNA ghaDAo eka matathI ratha calAve che tema zarIrane calAve temAM virodha nathI. For Personal & Private Use Only Page #930 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 - - - - - - - - zaMkara-ghaNuM ghaDAo sArathinA prabhAvathI eka mata thAya che, zarIramAM bIje niyAmaka nahI hovAthI eka matapaNuM kema ghaTaze? jena taraphathI-avaya AvatA jatA nathI-moTA zarIramAM kule che. nAnAmAM saMkecAI jAya che, jaLanA daSTAMtanI peThe lehI pIne kule nIvatAM sukAI jAya tema thAya che. zaMkaranI tarka-avayayamAM zakeca vikAza thatuM hoya te vikArI Thare. vikArIne nAza pAmatAM jIvane paNa nAza thAya. tethI karelAM kamane nAza ane pharIthI utpanna thaelA chavane nahI karelA karmanI prApti, ema be deSa prApta thAya, vaLI bIje deSa-tuMbaDuM bhArathI jalamAM DubeluM rahe tema ATha karmone bhArathI DubelA jIvane uce javA rUpa mekSa tene bAdha Ave. avaya javA AvAnA svabhAvavALAmAMthI kyA avazeSa rahelAonI mukita ? bIju e che ke jenA saghaLA padArthomAM-satva, asatva, ekatva anekatyAdi paraspara virUddha dharmone ekI vakhate samAveza karavAnA sAdhana bhUta je tamAre 4 saptabhaMgI naya che tene paNa ame egya gaNatA nathI. kAraNa ke paraspara virUddhatA dharAvanArA vAstavika dharmonI eka padArthamAM eka vakhate sthiti saMbhavatI ja nathI. A sarga 15 mA ne kiMcita vicAra- - (1) zaMkarasvAmIe di vijya karavA hajAre brAhmaNe sAthamAM lIdhA, lAva larakaranI sAthe sudhanvA rAjAne paNa sAthamAM lIdhA. juThe ke sAce nyAya svAthI lokone ke durAgrahIone jabara jastIne hoya che. te nyAya prathamaja kApAlikAnI sAthe thaI gaye. (2) zaMkara svAmI atimatane Agraha pakIne dUnIyAne paNa manAvavAne lAvalazkara laIne nIkalyA che, eTale nyAya ke anyAya satya ke asatya jevAne ke tapAsavAne avakAza kayAMthI hoya? dvatagrahaNa karyA vinA ekAMta advaitanI siddhi karavI te kevala durAgrahaja gaNAya e vAte temanAja vAkathI ApaNane pagale pagale eTalI badhI najare paDe che ke tenI gaNatI paNa na karI zakIe. paNa jeo eka daSTi para caDhI x arthakAra paMDite-TIppanamAM sahabhaMgI mUkIne chevaTamAM jaNAvyuM che ke A :sapta saMgIethI pratyeka padArthomAM game tevA bIjA paNuM paraspara virUddha dharmone samAveza thAya che. (ema cekhuM jaNAvyuM che.) For Personal & Private Use Only Page #931 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 199 jAya teo pitAnA pAkamAM ke vicAramAM paNa purate lakSa rAkhI zakatA nathI te pachI bIjAonA tattvamAM rahelI satyatA zedhavAne avakAza kayAMthI meLave tevA ja prakArane nyAya A zaMkara divijyamAM jovAmAM Ave che. jevI rIte huM nahIM je joI zako chuM tevI rIte bIjA sujJa madhyastha paMDite te jarUra joI zakayA ja haze. paNa AvA AvA moTA paMDitene ApaNA jevA sAmAnya jane e kahevuM zuM ane lakhavuM paNa zuM? e eka vicAra bhareluMja thaI paDe che. have ApaNe mUla vicAra para AvIe chIe- dvatamatanA ziva nIlakaMThAcArya sAthe vAda cAlatAM "tatva ti"no artha svAmIjI e nIce pramANe samajAvya-kAryopAdhi jIva che ane kAraNe pAdhi Izvara che paNa temane "cidaMza" ekaja che. tethI bhAga lakSaNathI kaI bAbatane 'grahaNa karavI, ane kaI bAbata na grahaNa karavI. evI ja rIte jahADa jaha6 lakSaNathI dehanuM aikaya che tyAM keI jAtane virodha AvatuM nathI. A pramANe ghaNI kRtionAM pramANa ApI khaMDana karyuM ane ziSya karyo. - AmAM vicAravAnuM ke-nIlakaMThe ta mata choDIne tAmasi nA vAkyathI Aata matane svIkAryo te vastu sthiti yathArtha nathI. juve ke A ajJa jIvane samajAvavAnuM ke tuM te brahma svarUpane che paNa kayAre? upAdhi bhUta lAgelAM pAMca bhUtene saMga cheDe tyAre pAMca bhUta rUpa vastu bIjI ja che, svAmIjIe mAtAne kheda dUra karatI vakhate kahyuM hatuM ke-sArA narasAM kamane bhegA karavA jIva skUla dehamAM vicare che. tethI samAdika vinA jIvane mekSa nathI. mATe daitavaNuM choDayA pachIthI ja "tarava" svarUpa bane che. - arthAta bhUtanI upAdhivALe jIva prathama kreta svarUpane ja che, teja upAdhithI mukta thaele brahma svarUpa thaele atenA svarUpane dhAraNa kare che.' prathama ghaTane mAnyA vagara aghaTa ne prayoga traNa kAlamAM paNa banI, zakaze nahI. ekanI eka vastumAM bIjI vAta karavAne avakAza ja kayAM rahe che? mATe zaMkara svAmIne advaitamata dvatapaNuM aMgIkAra karyA vagara traNa kAlamAM paNa nahI banI zake ekAMta advaita pakSa che te satya vastu svarUpane janAvanAre nathI paNa durAgrahamAM ja kheMcI janAre che e nirvivAda che. bIjI vAta e che ke-kartA kama ane karaNAdi kArake eka ja vastumAM ghaTI zaktA hoya te ja ekAMta advaita For Personal & Private Use Only Page #932 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 . ' tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 nI siddhi thAya, nahI te traNa kAlamAM paNa ekAMta advaitanI siddhi nahI thAya. dvata che teNeja pAchala akAra mUkI zakAze ' (3) ujajayanA bhaTTa bhAskara daita matanI siddhi karavA jatAM, pote ja advaita matamAM phasI gayA. tenuM kAraNa jotAM temane vedamAMthI paNa satya vastu nahI maLelI haze, je vedanuM adhyayana karIne satya vastu meLavelI hota te svAmIjInA ekAMta rUpa advaita matanA durAgrahamAM zuM karavAne phasatA? preta ane advaitanuM svarUpa ame upara batAvI gayA che tyAMthI vicAra karIne juve satyA satyane nirNaya po Apa thaI jaze. teo keI bIjA kAraNathI phasyA hoya te temanI gati teo pote jANe te kharI? " (4) vAhika dezanA jainadharmanA paMDitenA mATe, ane bauddhonA mATe zaMkaradivijyamAM uccAmAM uMcA zabda je vAparyA che te temanA paMDitapaNAne ane temanA jAtikulane kharekhara zobhAve tevA che. ' prathama jenonA to lakhyA che te jainonI mAyattA pramANe yathArtha che. eTale deha teTale jIva jenonI mAnyatA pramANe barAbara che tenA upara digavijyamAM jeTalI kutarko karI che te temanI paMDitAIne lAMchana lagAvane unmattapaNAnuM bhANa karAve che. jenone "syAdvAda" yathArtha rUpe svAmI samajyA heta te jAMgulImaMtrathI jema sapanuM jora rahetuM nathI tema svAmIjIne pitAnI paMDitAine unmAda paNa raheto nahI. kAraNake Adhunika samayanA saddabuddhinA paMDite te syAdvAdanA maMtrathI ni chaghapaNAthI pitAnA mAthAM dhunAvI rahyA che. temAM prabhAva te syAdvAdanA maMtraneja che ane te paMDitAnI saddabuddhine paNa che. gya vastune ja egya vastunA vege epa caDhe paraMtu agya vastune na caDhe jo ke te saddabuddhinA paMDitenA vicAre ghaNu ThekANe prasiddha thaelA che te paNa nya sthAnanI pustI karavA kiMcit Tuka mAtrathI lakhI jaNAvuM chuM. (1) prathama mUlanA graMthakAre-jenonA sthA dvAdane taddana ayogya batAvI tukArI kADhe che. paraMtu AdhunIka paMDita ke je TIpana karavAvALA che temane . cikhe ekhuM kahI dIdhuM che ke A sapta saMgIothI pratyeka padArthomAM game tevA bIjA paNa paraspara viruddha dharmonA samAveza thAya che. arthAt A sapta saMgImAM kaI jAtane virodha nathI rahete chatAM For Personal & Private Use Only Page #933 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 201 www * 5 graMthakArane te viparIta lAgyo e paNa eka temanI daSTinIja khUbI che, kahevata che ke- daSTi tevI sRSTi" te pramANe thayuM. (2) kAzInA mahA mahopAdhyAya rAmamizra zAstrIjI lakhe che ke-jenone anekAMtavAda te eka evI vastu che ke-tene dareke svIkAravI ja paDaze ane svIkArI paNa che. sadasajhyA manirvicanIyaM jagata jyAre vastu sat nathI kahI zakAtI ane asat paNa kahI zakAtI nathI te kahevuM ja paDaze ke kaI prakAranI sata heIne paNa te kaI rIte asat paNa che eTale anekAMtatAja mAnavI siddha thaI. ( juve "jainetara dRSTi e jaina" pR. 82 thI 100 sudhIne lekha.) * (3) kAzI hiMdu vizva vidyAlayamAM-darzana zAstranA mukhya adhyApaka zrIyuta pharNa bhUSaNa adhikArI jaNAve che ke syAdvAdano siddhAMta ghaNuM mahatva pUrNa che ane kheMcANakAraka che. e siddhAMtamAM jaina dharmanI vizeSatA tarI Ave che, keTalAkee upahAsya karyuM che e ajJAnatAne pratApe ja, zaMkarAca rya jevA paNa e devathI alaga nathI rahI zakyA, temaNe paNa anyAya karyo che. evA mahAna vidvAn mATe e anyAya sarvathA akSamya che. temaNe nAnA lekane siddhAMta kahI anAdara karyo che, te jaina graMthone abhyAsa nahIM karavAnuM pariNAma che. (4) dattAtreya bAla kRSNa kAlelakara kAkA-pUrva raMga" pR. 243 mAMlakhe che ke-jenonA syAdvAdanuM tattva hiMdustAnanA AkhA ItihAsamAM ghaTAeluM ApaNe joIe chIe " janmAM jema hAthIne judI judI rIte tapAse tevI ApaNuM A duniyAnI sthiti che. vAstavika saMpUrNa satya che ke jANatA haze te paramAtmAne, ApaNe olakhI zakyA nathI. (5) lakSamaNa raghunAtha bhIDe- citramaya jagat " varSa 11 sane 125 DisaMbara "jaina siddhAMtanA lekhamAM lakhe che ke-anekAMtavAda upara jaNAvelI anAvaDanaMtatvanI mAlikA vAMcatAnI sAtheja advaitavAda jena siddhAMtane amAnya che, e dekhAI Ave che. sAyujya mukita mAnanAre dvaitavAda paNa tene teTalo ja amAnya che, kAraNa mekSa eTale jIvAtmAe zuddhAtma tatvamAM lIna thavuM ema jainio paNa mAne che. jagatanA mithyAtva saMbaMdhe paNa temanI vicAra saraNI 26 For Personal & Private Use Only Page #934 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 tatvatrayI-mImAMsA. 1. khaMDa 2 AvIja sApekSa che. mithyA zabdano artha zaMkarAcAryanI peThe asatya, kiMvA advaitI bhAgavatanI peThe anirvAca, e jainie karatA nathI. paNa hamezAM badalanAra ataevI bhrAmaka e kare che. arthAt jagat mithyA eTale jagata e nathI ja, kiMvA atakaryo che ema nahI paNa te bhrAmaka che. kivA hamezAM badalanArU che e artha kare che. A saMkSepa vicAra paddhatine jene anekAMtavAda kahe che. ' (6) DaeN. bhaMDArakara, mahAtmA gAMdhIjI temaja aneka pAzcAtya paMDita kahe che ke-hiMdu tatvajJAnanI bAbatamAM aneka zAkhAo utpanna thavAnuM kAraNa ekAMgIvAda paddhati ja che. anekAMtavAda paddhatija vaDe carcA karatAM badhI zAkhA ene sApekSa mAnyatA devIjapaDaze ane te pramANe sApekSa mAnyatA dIdhelI paNa che te paNa durAgrahapaNuM temane naDe che. (7) mahAmahopAdhyAya-paMDita gaMganAtha alhAvAdavAlA lakhe che kejabase mane zaMkarAcArya dvArA jaina siddhAMta para khaMDanake paDhA hai, tabase muje vizvAsa havA ha ki, isa siddhAMta meM bahuta kucha hai jio vedAMta ke AcAryone nahI samajA, yadi vaha jaina dharma ke usake asalI graMthase dekhane kA kaSTa uThAtA. te jaina dharmase virodha karanekI kaI bhI vAta nahI miLatI." (8) hiMdI bhASAnA sarva zreSTa lekhaka, ane dhuraMdhara vidvAna paMDita zrI mahAvIra prasAdajI dvivedI lakhe che ke - : "prAcIna Dhake hiMdu dharmAvalaMbI baDe baDe zAstrI taka ababhI nahIM jAna te ki-jainikA "syAdvAda" kisa ciDioMkA nAma hai. dhanyavAda hai jarmanI aura kasa IgleMDa ke kucha vidyAnurAgI vizeSake ke, jinakI kRpAse Isa dhamake anuyAyi ke kIrtikalApakI kheja aura bhArata varSa ke sAkSara joMkA dhyAna AkRSTa huA. yadi ye videzI vidvAna jaino ke dharmagraMthe AdikI AlecanA na karate, yadi ce una ke prAcIna lekhakekI mahattA na pragaTa karate te hama loga zAyada AjabhI pUrvavat hI ajJAna ke aMdhakArameM hI Dube rahete." (9) mAravADa jodhapura sana 1916 mAM jaina sAhitya saMmelana vakhate pramukha-zatIza caMdra vidyAbhUSaNa jaNAve che ke-"jenIjhama"nA pradhAna siddhAMta syAdvAda athavA te saptabhaMgI nyAya, ke je jaina tatvajJAnane mUla pAyo che, tenA para belatAM jaNAvyuM ke jene mAnyatA pramANe "syAdvAdane siddhAMta ati For Personal & Private Use Only Page #935 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijyamAMnI be cAra vAtane vicAra. 203 * * *" 7' prAcIna samayathI tIrthakaroe pravartAvela hatuM. ane 2440 varSo pahelAM carama tIrthakara mahAvIra svAmIe A siddhAMta Ipade hate. ane tenuM svarUpa jainonA pramANabhUta graMthamAM mAluma paDe che....... brAhmaNa RSi vyAse brahmasUtra pustaka, 2, prakaraNa, 2, sUtra 33 mAM A siddhAMtane sudhArA vadhArA sAthe utAryo che. A siddhAMtanI, prasiddha zaMkarAcArya ke je AThamA saikAmAM thaI gayA che temaNe pitAnI TIkA zAMkara bhAgamAM, vAcaspatimizra ke je dazamA saikAmAM thaI gayA che temaNe zAMkara bhASyanI bhAmatI vRttimAM ane mAdhavAcArye temanA "sarvadarzana saMgrahamAM" TIkA karelI che. brAhmaNa tatvavettAoe A siddhAMta para evA deSanuM AropaNa karyuM che ke-te anizcayAtmaka jJAna tarapha dore che, ane sAta avasthA paraspara asaMgata che, te chatAM A siddhAMtanI zAMta ane niSpakSapAta samIkSA tenI vyApaktAmAM ane vastuonI samagra avasthAone sparzavAnI zaktimAM rahelI viziSTatAne vyakta kare che. ItyAdi." * (10) pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve-syAdvAda saMbaMdhe kahyuM hatuM ke" syAdvAda"ekI karaNanuM daSTi biMdu amArI hAmeM upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhate nathI. e nizcaya che ke vividha daSTi biMdu dvArA nirIkSaNa karyA vagara kaI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahIM. A mATe syAdvAda upayogI tathA sArthaka che. mahAvIra nA siddhAMtamAM batAvelA syAdvAdane keTalAka saMzayavAda kahe che e huM nathI mAnate, syAdvAda saMzayavAda nathI kiMtu te eka daSTibiMdu amane meLavI Ape che. vizvanuM kevI rIte avalokana karavuM joIe e amane zIkhave che." (11) DaoN. eN paraTeDe tA. 21-8-21 dakSiNa dhUlIyAmAM-dharmanA tulanAtmaka zAstramAM-"jaina dharmanuM sthAna ane mahatva" batAvatAM aMtamAM jaNAvyuM hatuM ke-jainadharma e dharmonA tulanAtmaka zAstramAM atizaya AgaLa vadhelo dharma che, ema kahevuM paDe che. dravyanuM jJAna karI levA sArU emAM jelA syAdvAdanuM balakula AdhUnika paddhatinuM svarUpaja juo eTale basa che. jaina dharma e dharma vicAravAnI ni saMzaya parama zreNI che. ane e daSTithI dharmanuM vargIkaraNa karavA sArUja kevala nahI paNa vizeSataH dharmanAM lakSaNe TharAvavA sArU ane tadanusAra sAmAnyataH dharmanI upapatti besADavA sArU tene kALajIpUrvaka abhyAsa karavuM jarUrI che. je For Personal & Private Use Only Page #936 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 tattvatrathI--mImAMsA. khaMDa 2 (12) mahAtmA gAMdhIjI kahe che ke "suSTimAM pratikSaNa parivartana thAya che. chatAM tenuM evuM svarUpa che ke-te satya paNa che (vastugate) teNe hatyA satya kahe to mane aDacaNa nathI. ethI mane anekAMtavAdI ke svAdvAdI mAnavA mAM Ave te bAda nathI. paMDite manAvavA I che tema kadAca nahIM. teo mane vAdamAM utAre te huM hArI jAuM. sAta AMdhalAoe hAthInAM sAta varNana ApyAM te badhA pita pitAnI daSTie sAcA hatA. eka bIjAnI daSTie juThA hatA, ne jJAnInI daSTie sAcA tathA beTA hatA. A anekAMtavAda mane bahu priya che. anekAMtavAdanuM mUla ahiMsA ane satyanuM yugala che." A badhA paMDitenA mate taddana TuMkamAM vicArI joIe- ' zaMkara svAmInA samayanA moTA moTA graMthakAre hovA chatAM, jenonA syAdvAdanA viSayamAM bIlakula na samajI zakayA hoya ema paNa kema kahI zakAya ? digavijayanA lekhake-jenonA-deha jeTalA javanA lakSaNamAM je je kutako karI che temAM jenonI mAnyatAne eka aMza paNa nathI, temaja saptabhaMgInA viSayamAM eka padArthamAM eka vakhate paraspara virUddha dharmonI sthiti saMbhavati nathI karIne je lakhyuM che te paNa chaNakATa karIne, jANI bUjIne ja lakhyuM hoya? chaNakATa karavAnuM kAraNa vedanA pakSane durAgrahaja heya, evuM mAruM anumAna cagya ja mAlama paDaze. juve ke-vedamAM je viSaya hatuM te Adhunika cAlatA dharmanA viSayathI kaI judA ja prakArane hate. jainonA sarvAne ane bauddhonA prAdurbhAvanA vakhate tenI bIlakula maMdatA janAtAM, tenI (vedanI) sthiti majabUta karavA prathama brAhmaNa graMthanI sarUAta karavAmAM AvI, ane te viyanA meTA meTA graMtha banAvI dIdhA. paraMtu jaina bauddhanI vizeSa calavalamAM te nirmAlya jevA bhAsavA lAgatAM, jena bauddhanA saMgharSaNathI utpanna thatA vicArene-upaniSada nAmanA graMthamAM beThavatA gayA, ane vedanA tarapha keTalIkanA pasaMdagI paNa batAvatA gayA. tethI tenA viSayathI ane brAhmaNa graMthanA viSayathI kAMIka ucA darajAnA te graMtha lokemAM manAtA thayA. paraMtu aMtakriya jJAnavinAnA te upaniSadukAra parasparanA virodhane TAlI zakyA na hatA. kAraNa ke yAcita maMDanarUpathI ubhA karavAmAM AvelA hatA. rAmAyaNa-bhAratAdika paNa te samayanA sarvanI calavalanI pachIthI ja lakhAyalA najare paDe che. For Personal & Private Use Only Page #937 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 mu. zaMkaragivijayamAMnI be cAra vAtAnA vicAra. 205 gItA-jaina bauddhanA vizeSa samAgama pachInI najare paDe che. tyArabAda jaina netAomAM phATaphuTa ane temane hAza thatAM sAtamA AThamA saikAmAM zakara svAmIe keTalAka brAhmaNa paDitAne ane rAjAone uskerIne vaidika dharmAMnA uddhAranA bahAne jaina ane bauddhAnA upara humalo karI temanA upara atyAcAra karyAM, eTaluM ja nahIM paNa temanAM keTalAMka madirAnA nAza ane luTa karI, temanA pustakane paNa kabaje karyAM. te pustakAnA AdhAre vedanA agni, vAyu ane sUrya A traNa devanA ThekANe navIna rUpanA brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa devane kalpA hAya ? taka--brahmAdi devA cArA venA mUla sudhImAM rahelA maLe che ? TuMkamAM samAdhAna eTaluM ja ke--brahmAdika devAnI navIna zrutie banAvI veda mUlaka TharAvavA pAchaLathI gAThavavAmAM AvI hAya tenA vicAra mArA AgaLanA lekhathI Apa sajjano paNa vicArI zakaze, (1) zaMkara svAmInA pachIthIja prAye vizeSa purANuMA lakhAyAM, ane brahmAdika moTA devA tarIke paMkAtA thayA, jIve-tattvatrayI. rR. 455 thI durgAzaMkara zAstrInA lekha- 'zaMkarAcAya, bANu, Apasta Mba vagerenA ullekha jotAM vAyuM vagere keTalAMka purANA junA kAlamAM hatAM, paNa sAtamAthI navamA zataka sudhI aneka navAM purANA racAyAM ane navamA zatakamAM aDhAranI saMkhyA prasiddha thai hAya. teja pramANe jainA nA ' syAdvAda ' paNa vaizvikAmAM udhe chatto ghUsADavAmAM Avye ane tenuM bhraSTa rUpAMtara Rgveda nA pralaya nAmanA sUkta sudhI lakhI veda mUlaka batAvavAne prayatna thayAM. (2) Ana MdazaMkarabhAi nA purANu saMbaMdhI lekha jIvA tattvatrayI. pR. 446 thI--" purANu nAmanA graMthA hatA paNa atyAre je rUpamAM dekhAya che te te bezaka navuM che. ArcInA tahevArAnA lekhake-jaNAvyu` che ke--chaThThA saikAmAM eTale purANA astitvamAM AvavA lAgyAM, tyAra pachI devatAonI mUrttie banAvavAnA rIvAja paDaye . maNilAla nathubhAi dvivedInA lekhathI jIvA" yajJa purUSa navAja deva kalpAyA, ane prajApati badhA nA mAkhare AvIne brahmA tarIke pUjA teA thayA. 27 A brahmAdika navIna devA jUnAmAM jInA RgvedathI dAkhala thai cArA vedothI prasiddhamAM mukavAmAM AvyA, For Personal & Private Use Only Page #938 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 have huM syAdvAdanA mukhya viSaya para AvuM chuM. 'A jainonA syAdvAdanA viSayamAM pitAnA uddagAre jAheramAM mukanArA aneka bhASAonA abhyAsIo, moTAmAM moTA paMDite heya, tema mane lAge che. ane saMgraha karanAra huM-purUM vyAkaraNa jANa nathI, nyAya alaMkAramAM koI vizeSa samaja nathI, aMgrejI vigere bhASane te bIlakula abhyAsaja nathI, mAtra janma dezanI bhASA ane jaina sarvaronA tanane paNa nahI jevo abhyAsa karI yatkiMcit svAdanA cogathI A badhA paMDitenA svaramAM mAre ravara bheLavuM chuM ke jethI lokonuM paNa te tarapha dhyAna kheMcAya, ane sarvAnA vacanane Adara karI teonA vacanane rasa levA prerAya, ane sarvanA vacanamAM rahelI vizeSatA samajI pitAnA kalyANane mArga melave ke jethI mArA parizramanI paNa saphalatA thAya. (1) digavijayanA TappanakAre-saptabhaMgI nyAyanA saMbaMdhe jaNAvyuM hatuM ke-"padArthomAM game tevA virUddha dharmone samAveza thAya che." huM paNa emaja samaju chuM ane kahyuM paNa chuM ke-jema kezarIsiMhanA ' AgaLa madenmatta hAthI je paNa TakI zake ja nahI, tema syAdvAda nyAyanA AgaLa ekapaNa ekAMtavAdI TakI zake ja nahI. chatAM divijayanA mUlakArane viparIta zAthI bhAgyuM? tenI gati teja jANe. (2) rAmamizra zAstrIjIe kahyuM hatu ke vastu sadarUpanI thaI asaddarUpanI paNa che, eTale anekAMtatAja mAnavI siddha thaI." A viSayamAM vicAravAnuM ke-nIlakaMThanA vAdamAM zaMkarasvAmIe batAve jahadaDajahad lakSaNone nyAya be gerInA vaLAMnA je zudho hato chatAM eka tarapha kheMcAtANa karatAM gelInI sAthe chAsa ane mAkhaNanA gamAvavA jevuM nyAya karI kaye vizeSa tatva meLavavAne teo bhAgya zAlI banyA haze? (3) vidyA bhUSaNe jaNAvyuM hatuM ke-zaMkarAcArye syAdvAra upara anyAya karela che." te vAta mane temanI sarvAzathI sAcI kahelI lAge che. jema ke rAjA digavijya karavAnI lAlasAthI nIkalele nyAyI ke anyAyI badhAe mANasone cIbhaDAMnI peThe cIrI nAkhe tema zaMkara svAmIe kareluM jaNAya che te pachI temanA hAthathI nyAya kayAMthI thavAnuM hatuM ? For Personal & Private Use Only Page #939 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na prakaraNa 33 muM. zaMkara divijayamAMnI be cAra vAtane vicAra 207 (4) kAkA kAleLa kare jaNAvyuM hatuM ke- syAdvAdanuM tatva hiMdustAnanA AkhA ItihAsamAM samAyeluM che. vAstavika saMpUrNa satya je jANatA haze te paramAtmAne haju ApaNe olakhI zakyA nathI." AmAM mAre svara e che ke hiMdustAnanA AkhA ItihAsamAM eTaleveda, vedAMtAdika che e zAstromAM e syAdvAdanuM tattva samAyeluM che. A mArA svaramAM paramahaMsa chavAnaMda sarasvatIne-jainetaranA pR. 78 thI 80 mAM Apelo patra svara pure che. jo pR. 80 mAM-"prAcIna dharma, agara kaI satya dhama rahA hote jaina dharmathA. jIsakI prabhA nAza karane ke vaidika dharma ve SazAstra, graMthakAra khaDe bhaye." saMpUrNa satyanA jANavAvALA syAdvAda tatvanA prakAzaka tIrthakareja che, paNa bIjA keI RSio nathI. jyAM sudhI temanA to jANavAne avakAza meLavatA nathI tyAM sudhI te paramAtmAne ApaNe jANI zakvAnA ja nathI eja phalitArtha batAvyuM che." (5) lakSmaNa raghunAtha bhIDe kahe che ke "jaganmithyA ke anirvocca evI mAnyatA jainonI nathI, hamezAM badalAtuM rahetu mAne che." AmAM vicAravAnuM ke-pratyakSamAM parivartana thaI rahelA A saMsAra cakrane sarvathA mithyA kahetAM jIvano InkAra karavALA nAstikenA jevuM ja thAya, jIvaja nathI te pachI tene inkAra karavAvALo ja keNe mAna ? A pratyakSamAM parivartana thaI rahelA saMsAra cakaneja, sarvathA mithyA mAnIete pachI mukti thaelI ja kenI mAnavI? khUba vizAla draSTithI vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. (7) paMDita gaMganAtha kahe che ke--jena siddhAMtamAM bahuta kucha hai vedAMta ke AcAryone samajyA nahi." AmAM mArA vicAra-paMDitajIe sadabuddhithI kahyuM che te satya ja paNa vedAMtanA AcAryone samajavuM nahI te jarA vicAravAnuM che. ( 1 di vijayanA pahelA sargamAM-brahmAdikee zaMkara devane jaNAvyuM hatuM ke-viSNue bauddha zAstro racI vedAdikane hAni pahocAvI. For Personal & Private Use Only Page #940 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 2 purANakArAe-anAdinA viSNunuM mAthu kapAvI gheADAnuM mAthulagADI hayagrIva viSNu thayA khatAvyA. 3 vaLI daitya dAnavAnA mAra khAi viSNu bhAgatA pharyA. 4 viSNunA kAnanA melathI pedA thai-madhu-kaiTabha e daityA brahmAne mAravA DhADayA. 5 te brahmA vedomAM jagatanA kartA thai, badhI sRSTine vIMTalAIne beThA. ityAdI seMkaDo hajArI vAtA zaMkara svAmInA advaita siddhAMtanA samaya pachI prAye purANAthI te vedo sudhImAM lakhAi. je zakaravAmIe jahad A jad lakSaNAnA vicAra| batAvI badhI dunIyAne bhrama cakramAM nAkhI. temaNe bhUla karI ema ApaNAthI kevI rIte kahI zakAze ? paMDitane vicAravAnI bhalAmaNa karU ane bhUlacukanI mAphI cAhu chuM. (8) mahAvIra prasAda dvivedIjIe lakhyu che ke-- 208 ' " prAcIna hiMdu dharmAvalaMbI khaDe aDe zAsrI bhI akhabhI taka nahI jAnate hai ke jainie kA "" syAdvAda kisa ciDiyAMkA nAma hai. yadghi ce videzI vidvAnA jainokA lekhakeAMkI mahattA pragaTa na karate te hama lega ajalI pUrvavat ajJAna ke aMdhakAra meM hI Due rahete. AmAM mArA vicAra-paDita mahAvIra prasAdajI e e dhaDaka paNe satya kahyuM che ke--veda samayanA RSie tA syAdvAdanuM nAma paNa nahIM ja jANatA hatA. zaMkara svAmInA samayanA ekAMtapakSanA paMDita-sAmI bAjunA ekAMtapakSanA paMDitAne teADI pADavA syAdvAdanA Azraya lai teone tADI pADatA, pachI ajJAna varga ne dhApATA aMdhAvavA ADA avalA nyAya batAvI, syAdvAdanuM kha`Dana karavA prayatna karatA. arthAt khAi pIine bhAMDu udhuM vALI leke ne aMdhArAmAM rAkhavAne prayatna karatA. evI mArI samaja thai che te mArA AgaLa para batAvelA stha'dvAda nA lekhathI Apa sajjane paNa mane sammati Apaze. huM paNa je ATalA darajA sudhI vicArA ne meLavavAne pahoMcyA chu te Apa mahAna paMDitAnI sahAyya tAthIja ? ( 9 ) zatIzacaMdra vidyA bhUSaNe jaNAvyu hatu ke---- " syAdvAdanA siddhAMta prAcIna tIrthaMkarAe pravartAveLA, te chellA tIrthaMkara zrI mahAvIra upadezce hatA. brAhmaNa tattvavettAoe temAM dASAnu For Personal & Private Use Only Page #941 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 209 AropaNa karyuM che. chatAM tenI vyApakatAmAM ane samagra vastuonI avasthAe ne sparzavAnI zaktimAM viziSTatAne vyakta kare che." AmAM thoDuM vicArI joIe vartamAna kAlanA dezI paradezI sadabuddhinA seMkaDe paMDite syAdvAdamAM purepure prakAza jotA AvyA. thoDA vakhata pahelAnA brAhmaNa tava vettAo deze jetA AvyA A daSTi deSa temane kevA prakArane ? ( 10 ) AnaMdazaMkara bhAIojaNavyuM che ke - zaMkarAcArye syAdvAra upara je AkSepa karyo che te bhUla rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhatA nathI. mahAvIranA rayAdvAdane keTalAka saMzaya vAda kahe che e huM nathI mAnate. syAdvAda saMzaya vAda nathI. vizvanuM kevI rIte avalokana karavuM joIe e amane zikhave che. AmAM thoDuM vicAravAnuM ke--katrima sarvajJa zaMkarasvAmIe-badhI duniyAne halAvI nAkhI. pachI moTA garvamAM AvI sarvajJa evA mahAvIranA syAdvAdane paNa teDI pADavA mATe atyAcAra karyo, paNa badhI duniyAmAM vyApI rahelA syAdvAdane siddhAMta, vadhAre ne vadhAreja prakAza ApavA lAgyo. kahevata che keAkhare satya upara tarI AvyA vagara kadI paNa rahetuM nathI. (11) DaoN. pasTeDa-"jaina dharma e dharmAnA tulanAtmaka zAstramAM atizaya AgaLa vadhelo dharma che. dravyanuM jJAna karI levA sArUM jelA syAdvAda nuM svarUpa ja juve eTale basa che. jaina dharma e dharma vicAranI nisaMzaya parama zreNI che, je prajAne ame anAyanA lekhAmAM gaNatA teja prajA pitAnI sabuddhithI AryonA tatvanI kharI zedha karI asadu vicArathI karelI AryonI bhUlyA batAvavA AgaLa AvI te pachI amAre daraje kayo? (12) mahAtmA gAMdhIjIe kahyuM hatuM ke-- suSTimAM pratikSaNa parivartana thAya che chatAM tenuM eka evuM svarUpa che ke te satya paNa che. 27. For Personal & Private Use Only Page #942 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI mImAMsA. khaMDa 2 ethI mane anekAMtavAdI ke syAdvAdI mAnavAmAM Ave te bAdha nathI. paMDite mane vAdyamAM utAre te huM hArI jAu. A anekAMtavAda mane priya che. enuM mUla ahiMsA ane satyanuM sugala che. 210 AmAM paNa keTalAka mArA svare purU chuM-- A sRSTinuM parivartana thatu pratyakSa dekhAtAM chatAM sarvathA nAza thaele kANe joyA ? tethI tenuM piravatana thatAM paNa satya svarUpanIja che. tevA svarUpanA vicArA batAvanArane anekAMtavAdI kaheA ke syAdvAdI kahe AmAM asatyaja zu che ? " gAMdhIjI kahe che ke-paDite mane vADhamAM utAre te huM hArI jAuM, " durAgrahavALAthI sAkSAt sarvajJa paNa dUraja rahe, teA pachI gAMdhIjI dUra rahe teja cAgya che. anekAMtavAdamAM ahiMsA ane satya samAyalu che kharU paNa tenu mahatva samatAmAM rahelu che te vinA na te malekanuM ke paraleAkanuM kArya sAdhI zakAya tema che tenA saMbaMdhe yAga zAstramAM bAra bhAvanAnA prasaMge haimacadra sUrijInA tattva jarAmAMthI pragaTelA puAre- vigAhya sarvazAstrArtha - mida mUccestarAMve | hA mUtra svaparayo - nA'nyatsAmyAtsukhAkaraM // 1 // A zlokane TuMkamAM bhAvAtha--dunIyAmAM tamAma zAstranuM maMthana karIne huM zrI hemacaMdrAcArya mATA pAkAranI sAthe kahuM chuM ke-AleAkanu sukha athavA paraleAkanu sukha peAtAne ke khojAne meLavavAnI icchAvALAe samatAnuM sevana karavuM, tenuM sevana karyAM sivAya bIjuM kAi paNa sukha meLavavAnuM kAraNu janAtu nathI. jaina savannAe batAvelA A samatAnA prayogathI AjasudhImAM akhajonA akhajo mahA puruSA pAtAnA paraleAkanuM kArya sAdhI mekSamAM cAlyA gayA che. te pachI A samatAnA prayAgathI AlAkanAM sukhane ahiMsAnA AcaraNathI meLavI kema nA zake ? mArA Tuka anubhavathI huM vicArI jou chu tA eja mAlama paDe che ke jarUraja meLavI zake. For Personal & Private Use Only Page #943 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 33 mu. za'karadigavijayamAMnI e cAra vAnA vicAra. 211 mahAtmA gAMdhIjIe A cAlu jamAnAmAM Arthika pIDAthI mukta thavA ahiMsAtmaka rahevAnA je prayAga matAnyeA che teja prayAga A dunInAnI Arthika pIDA dUra karavAne samatha nIvaDaze. jo A samatAnA mArga ne cheDIne khIjA koi ADA avaLe mArge caDhI gayA heta te Aja sudhImAM aneka kuMTubenI pAyamAlI thatI jovAnA prasaMga prApta thatA. paraMtu ahi MsAtmaka rUpanA uttama prayeAgathI tevA duHkhada prasaMga prApta nathI thaye, eja ApaNA suddina samajavAnA che. paraMtu jeo durAgrahane dUra rAkhI samatA pUrvaka sad buddhine upayegA kare che tee peAtAnI dhAraNA pramANe pete dhArelA ThekANe par3ece che ane duniAne paNa derI zake che. agara jo temAM viSamatA hoya te, pote adha vacamAM laTakI khIjAone paNa adha vacamAM ja laTakatA rAkhe che. paNa dhArelA ThekANe TheTha sudhI peAte paheAcI zakatA nathI ane khIjAone paNa paheAcADI zakatA nathI. mATe prathama nimA~la buddhithI sad asad vastunA svarUpanA vicAra karavAnI khAsa jarUra che. eka jagA para kahyuM che ke ekaM hanyA nnavA hanyA - diSumukto dhanuSmatA / buddhirbuddhimatA muktA rASTra hanyA tsarAjakaM // 1 // vayosnurUpA prAyeNa prANinAM hRdi buddhayaH / rasAlasya kaSAyAssmla - madhurAH kramazo rasAH // 2 // bhAvA -peAtAnA dhanuSathI khANane cheDanArA dhanuSavALA ekAdane haze, jo kadAca dhArelA nIzANamAM phera paDI jAya te te khANa khAlI paNa jAya, paraMtu sad buddhivALAe peAtAnI sad buddhine prayAga vAparelA hAya tA, te satbuddhivALA rASTranI sAthe badhA rAjyeAne paNa dhrujAvI nAkhe che. AvA prakAranA dAkhalA pUrva kAlamAM ghaNAe banelA che, ane ApaNe pUrvakALanA aneka lekhothI jANI paNa zakIe chIe. paraMtu A vamAna samayamAM te mahAtmA gAMdhIjIe zrI hemacaMdra sUrijInA kathana mujaba Arthika pIDAthI mukta thavA A duniyAne samatA pUrvaka ahiMsAtmaka rUpa rahevAnA prayAga je zikhavyeA che temAM peAtAnI Arthika siddhinAM kiraNeA phuTatAM joi AkhI dunIyA temAM Azcaya nimagna thai paDI che. tenuM kAraNa tapAsI jotAM ema mAlama paDe che ke-vedAdika aneka pracalita dharmamAM dAkhala thai gaelI hiMsaka rUDhInA pracArathI bhUlAvAmAM paDelI A dunIyAne For Personal & Private Use Only Page #944 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 samatA pUrNAMka ahiMsAtmaka rUpanA A prayAga navIna rUpanA thai paDayA hoya, paraMtu sadguddhithI sajJa tItha karezanA tatvanA abhyAsI mahApurUSone te khara muddAja e che ke-pUrvakALamAM je mahApurUSoe peAtAnA AtmAnI kathI mukita karI lIdhI che. temane samatA pUrvaka ahiMsAtmakanA prayogathI ja karI lIdhI che, ane peAtAnA anuyAyI vargane paNa peAtAnA AtmAnI siddhinA prayega paNa eja batAvatA gayA che. buddhimAn buddhi prayukatA hAya te paNa vayetpattinA pramANathI sApattimAM pharaka paDatA jAya. udAharaNamAM A Amraphala che, tenI pahelI avasthAmAM kaSAya rasa, madhyamAM Amla rasa, pachI AgaLa jatAM madhura rasanI utpatti thatI jovAmAM Ave, eja pramANe mANasAmAM paNa rasanI utpatti thatI jAya. chatAM paNa jAti kulanA bheda vicAravAne hAya che. jo buddhi prayukatA uttama kula jAtinA hAya tA, temAM sukhethI bhaLI zakAya, agara jo temAM phera phAra hoya te AkharamAM zeASavAnA prasaMga Ave che e dhyAnamAM rAkhatrAnu che. te mATe kahyuM che ke-- jalapramANaM kamalasya nAlaM, kulapramANaM puruSasya zIlaM / kule hi jAto na karoti pApaM, kulAMkuzenaiva nivArito naraH // bhAvArtha-kamalanI nAla jala pramANe nAnI mATI hAya che te pramANe kulanA pramANe mANasanA zIlanuM pramANa hoya ane te peAtAnA kulanA aMkuzathI nivAraNa thaele tevA pApanuM AcaraNa karI zakatAja natho. o pramu prasAd, 2 tAA, rU vimo, - 5, 6 manvaya: / 6 zaurya:, 7 pAMDitya mityetada madyaM madakAraNaM // bhAvA --jo ke madirA nathI chatAM nIcenA cha kAraNu nazA utpanna kare che--1 kei moTA purUSanI prasannatA, 2 cevanapaNu, 3 dhananI prApti, svAbhAvika paNAthI maLeluM 4 rUpa, 5 kula, 6 zauya ane 7 paMDityapaNu, e sAte unmatta paNAnAM kAraNu che. mAtra koi uttama purUSaneja jora karI zakatAM nathI. / / saMsAramAM eka phUla khAsa meLavavA jevuM che. paraMtu te unmattapaNAthI dUra rahenArAeja meLavA zaka che asAra saMsAramahIruhasya, sudhopamaM svAduphalaM tadekaM // parasparaM matsaravarjitAnAM, yadvardhate prItirayaM narANAM // For Personal & Private Use Only Page #945 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 33 muM. zaMkaradigavijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 213 bhAvArtha--asArarUpa saMsAra vRkSanuM kharuM phala zuM te ke IrSA-matsara vinA Apasa ApasanA mANasomAM je prIti vahyA kare teja eka svAdiSTa amRtarUpanuM phala che. IrSA Sa vinAnA je sarala hRdayanA mANase che teja prazaMsAnA pAtra che. mithyAdRzo'pi varaM kRtamArdavA ye, samyagdRzo nahi varaM kRtamatsarA ye| te mecakA api zukAH phalazAlibhojyA bhavyAH sitA api bakA nahi mInabhakSAH // bhAvArtha-sarala hadayanA mithyA daSTio hoya to te zreSTha che paNa matsara hadayanA samyaka daSTao te zreSTa nathI jema-phala ane zAlI (cokhA) nuM bhoja karanArA te zuko (pipaTe) kAlA che te paNa te bhavya (uttama) che. paNa mAchalAMnA bhakSako bagalAM tarNanA chatAM zreSTa nathI. tenA mATe eka gAthAmAM jaNAvyuM che ke - jai jalai jalau loe kusaththapavaNAhao kasAyaggI taM cujaM jaM jiNavayaNavArisitto'vi pajalai // bhAvArtha-kuzAstranA pavanathI prerAyala kaSAyoDani ( krodha, mAna, mAyA ane lebharUpane agni) lekamAM jalana thatuM hoya te bhale te jalana thAya. paraMtuM jinadevanA vacanarUpI pANathI siMcAya kaSAyAgni prajavalana thAya te ghaNuM Azcarya pedA karavALuM che. je A che kAraNa e che ke-saMsAranI beThamAM besI gAlanArA A cAra kaSAyeja jabarajasta che. kahyuM che ke - kaSAyA bhavakArAyAM, catvAro bhavayAmikA iva / yAva jAgrati pArzvasthA-stAvanmuktiH kuto nRNAM // bhAvArthakaSAyA-kodha, mAna, mAyA ane lebha A cAra, saMsAranI beDImAM paDelA prANionA khAsa rakSako che. jyAM sudhI A cAre hRdayamAM jAgRta thaI rahyA che tyAM sudhI jIvone saMsArathI chuTavAne vakhata jaladI kayAMthI For Personal & Private Use Only Page #946 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 AvavAnA che ? mATe jeTale daraje A cAra kaSAonuM jora Achu thatuM jaze teTale daraje te ucI pAvaDIe thaDhelA gaNAze e nivivAda che. eka jagA para koi mahApurUSe kahyuM che. ke rsszAMvaratve na sitAMbaratve, na tarkavAde na tattvavAde / na pakSasevAzrayeNa muktiH, kaSAyamuktiH kila muktireva // bhAvA-jIvAne mukita na zvetAMkharamAM che na digabare)mAM che, na koI tarkavAdanI nipuNatAmAM rahelI che. temaja na tA koi ekAda pakSanA AzrayamAM bharAira hevAmAM khatAvelI che. teA pachI jIveAnI mukti zemAM rahelI che? tenA kharA uttara eja batAvelA che ke-- satya hRdayathI kaSAyeAnI je mukita che, teja jIvAnI kharI mukita che. arthAt je mahApurUSoe satya hRdayathI peAtAnA kaSAyeAnI sarvathA mukita karelI che teja sarve mukata rUpanA thaelA che. vaizvikAe-aneka prakArathI jIvAnI mukita thavAnuM sahejapaNAthI matAvI dIdhuM... che. paraMtu jainonA sarvajJAe te kaSAyanI mukita thayA sivAya bIjA kei paNa prakArathI jIvAnI mukti thavAnuM batAvyuM ja nathI. A badhA amArA lekhaneA matalaba e che ke-- sajJa mahApurUSAnA vacanA ne tApa jotAM eja sAra nIkale che ke jee A kaSAyarUpa caMDAla ceAkaDInA sparzathI dUra rahevAnu zikhaze, teo A lAkamAM sukhe sukhe nimana karaze. ane jeo A caMDAla cAkaDInA sarvathA nAza karaze teoja peAtAnA AtmAnI mukita sa thA meLavaze. te sivAya bIjI koipaNa kAraNu sukha meLavAnu` mArA jovAmAM Avelu nathI tema koI satta mahApurUSe batAveluM hoya tema paNa jaNAyuM nathI, vaLI eka jagApara kahyuM che ke tan jJAna meva na bhavati yasminnudite vibhAti rAgagaNaH tamanna:tti tti:, vinajinAtrata thAtuM| k|| bhAvArtha-leAkeAmAM jJAnI manAtA hAya, chatAM te mANasamAM rAgadveSAdika aMtara ganA zatrue jora karI rahyA hoya te, te jJAna te mahApurUSane satyarUpanu For Personal & Private Use Only Page #947 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - --- - prakaraNa 33 muM. zaMkaradivijayamAMnI be cAra vAtane vicAra. 215 pariNamana thaeluM nathI, paNa te jJAna dIvAnI tale aMdhArAnA jevuM ja mAnI zakAya, kAraNa-satyajJAnarUpa sUryanA kiraNone prakAza paDatAM aMdhakAranI tAkAta zI ke tyAM TakI zake? agara jo rAgAdika aMtaraMga zatruonuM prAbalya dekhAtuM hoya te, tyAM te satyajJAnarUpa sUryanI kiraNano prakAza paDelo che ema kayA guNa vizeSathI mAnI le ? pitAnA manamAM pote jJAnI banI beThelAone A vAta khAsa dhyAna para levA jevI che. satyajJAnIoe 1 pramada, 2 madhyastha, 3 kArUNa, ane 4 audAsInya A cAra mahAna bhAvanAone dhAraNa karI, jemAM svaparanuM hita sadhAtuM hoya tevA mArganuM vaLaNa aMgIkAra karavuM, teja temanA mATe kalyANakArI che. paraMtu zaMkara svAmInI peThe duniyAmAM utpAta karI mukave te kharA jJAnI purUSane mArga na gaNAya, evuM mAruM mAnavuM che. AgaLa te jJAnI purUSa svIkAre te kharUM bhUlacUkanI kSamA cAhu chuM. ItyataM vistaraNa. iti zaMkara digavijayamAMnA keTalAka phakarAone, dakSiNa vihArI muni amaravijaye karI batAvelA vicAra. khaMDa bIjo prakaraNa 33 muM. sAdhAraNa sAmAnya vicAronuM prakaraNa 34 muM. che keI atyaMta prAcIna kALamAM sarvAnA vacanathI chuTA paddha svataMtra banele ekAda paMDita varga, te paThana pAThananA dhaMdhAthI pitAne nirvAha calAvate kemAM Adara satkArane prApta thayele, pitapatAnA zraddhita devatAonI stutio karavAmAM ane dazya padArthonA guNonI kalpanA karavAmAM paNa catura haze. temanA deve jotAM agni, vAyu ane sUrya e traNa mukhya tarIkenA mAlama paDe che. te sivAya-sema, yama, varUNAdika paNa jovAmAM Ave che. sema te eka jaMgalInI velI temanA hAthamAM AvatAM tenA rasanuM pAna mAdakatA utpana karanArU jaI teNe moTA devatA tarIke kalpavAmAM AvyA. te paMDite A badhA devatAonI stutio karatA ane temanA udezathI dhIre dhIre moTA ADaMbarathI rAja raja vADAomAM yajJayAgAdika karavAne paNa prabaMdha karatA gayA. ane te karelI stutione saMgraha paNa karatA gayA. jemAM moTAmAM moTe saMgraha karavAmAM A teNe vedanA nAmathI prasiddha karavAmAM Avyo. For Personal & Private Use Only Page #948 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 tattvatrathI-mImAMsA. - khaMDa 2 gavedanAja maMtrane grahaNa karatA gayA ane temAM pheraphAra karI mukhyatAthI yajJayAgAdikanAM vidhAnanI ejanavALA viSayanA saMgrahane yajurvedanA nAmathI prasiddha karavAmAM AvyuM, tenA pachI gAyananA maMtranA viSayavALo je saMgraha karatA gayA te trijA sAmavedanA nAmathI prasiddha karavAmAM AvyA. mukhyatAe A traNe prakAranA saMgrahane vedatrayInA nAmathI prasiddha karavAmAM AvyA. - tyAra bAda kaI ghaNu lAMbA kAle-anAryonA saMsargamAM AvyA pachI keTaleka vibhAga je malInatAnA viSayavALe saMgraha karavAmAM Avyo teNe cethA atharvavedanA nAmathI prasiddha karavAmAM AvyuM. A cethA vedane keTalAka Adara kare che ane keTalAka ghaNAnI draSTithI paNa juve che. tethI te vaidikanA paMDitenI paNa carcAo cAle che. cAre vedamAMne je pahele gaDagave che tene ja joDatAM keI seMkaDo varSa thaI gayAnuM anumAna paMDitothI jAhera thaeluM che. eTaluM ja nahI paNa bIjA matenA saMsargamAM AvatAM pitAnA veda matane prAcInamAM prAcIna karavavA temanA viSayo laI pitAnI anukuLatA pramANe navIna navIna kRtio banAvatA ane potAnI marajI pramANe vedamAM goThavI detA. AvA prakArane vyavahAra vaidikamatanA paMDitene TheTha jaina bauddhanI vizeSa jAgRtI thatA sudhI jovAmAM Ave che. te vyavahAra kevala cethA vedanI ja sAthe nahI paNa cAra vedanI sAtheja thate rahelo jovAmAM Ave che.' chatAM lekamAM jAhera karatA rahyA, ane tevA prakAranAM pramANe cAro veda sudhImAM dAkhala paNa karatA gayA jemake - brahmA vakhato vakhata suSTinI racanA karatA gayA, ane tenIja sAthecAra trASionA hRdayamAM prakAza mAna thaI, cAre venuM jJAna paNa batAvatA gayA. AgaLa jAtAM vede anAdinA che, apauruSeya che, eTaluM ja nahI paNa brahmAnA cAre mukhathI cAra veda paNa pragaTa thavAnuM kahetA gayA ane sAthe pitAnA graMthamAM lakhatA paNa gayA, vedAcana--brahmavAdIne pakSa batAvatAM pR. 1 lAmAM jaNAvyuM For Personal & Private Use Only Page #949 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja halane vaidika dharma. 217 che A jAti anaMta kAlathI vedane pitAnA prANa samajI rahI che. suSTinI AdimAM-samAdhistha cAra RSionA hRdayamAM paramAtmAe cAre vedane prakAza karyo. A mata badhAthI prAcIna gaNAya che. A matanI puSTimAM vedonA aMtaHstha tathA brahmaNa, upaniSada, dharma zAstra AdinA pramANa paNa maLe che." | (suSTinI te Adija nathI. brAhmaNadika graMthanA lakhanArA I. sa. pUrve 800 nI lagabhaganA che. atIndriya jJAna vinAnA te kayA vizeSa jJAnathI jaIne A badhuM lakhatA gayA?). tasmA dyakSA tsarvahuta: RcaH sAmAni jajJire // chaMdAMsi jakSiretasmA dyajustasmAdajAyata // (gara. 20, 20) (anu. 32, 7) bhAvArtha-te yajJa nAmanA virATu puruSathI- veda, sAmaveda, dAMsiartha veda, yajurveda unna thayA. (A uparanI zrati-jena bauddhanI jAgRtInA pachIthI kalpita bane vedamAM goThavAI che. ema vicArI puruSanA vicAramAM Avaze.) ___ yasminRcaH sAma yajUSi yasmin pratiSThitA nAbhA vivA'rAH / yasmi zcitta :sarva motaM prajAnA tame manaH ziva saMzA mahatu ( g: 5) bhAvArtha-keI vidvAna e acAne artha IzvaranA tarapha ghaTAve che. paraMtu e maMtramAM ziva saMkalpa thavAnI prArthanA karelI che. artha nIce pramANe-- je mananI sthiratA thayA bAda rathanI nAbhimAM ArAnI peThe-Aga, sAma, thagH sthira thAya che ane je manamAM prajAnI vRtti sadaiva lAgI rahI che te mArUM mana ziva saMkalpavALuM thAya. (mananI sthiratA thayA bAda veda sthira thAya che te te prathama kenA manamAM sthira thayA?) 28 For Personal & Private Use Only Page #950 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 yasmAdRco apAtakSan , yaju stasmAdapAkazan / sAmAni yasya lomAnya'tharvIgirasomukhaM (atharvave-20, 4, 7, 20) bhAvArtha -"je paramAtmAthI gagaveda utpanna thayA teja paramAtmAthI yajurveda paNa utpanna thayA. sAmaveda jemanA lema tulya ane AMgirasaathavaveda jemanA mukha rUpa che." pa vADAhato mUtA niHsthati netan jo vaiH sAmothavAMssfe.. . : (rAtapatha-1, 1, 2, 30). bhAvArtha-"yAjJavalkaye maitreyIne kahyuM ke-he maitreyi? A mahAna A AkAzathI paNa mahAna-paramezvarathIja jaga, yajura, sAma, athava thayA che. manuSyanA-zvAsa prazvAsanI peThe e temanuM nivasita che. A uparanAM pramANethI spaSTa che ke veda IzvarIya jJAna che. " - AmAM mArA vicAro-- jainonA sarvajJa puruSe A sRSTine anAdinI batAve che. ane te avasarpiNI utsApiNInA kAlakramathI arthAt utaratA caDhatA kAlanA kramathI cAlatI AvelI che ane bhaviSyamAM paNa cAlyAja karavAnI che. A pRthvI Adi padArthone sarvathA nAza thayo nathI, ane bhaviSyamAM paNa keI kAle nAza thavAne ja nathI, e jainone aTala siddhAMta che. tene kiMcit vistAra "jena daSTie jagata " nAmanA lekhamAM batAvyA che te manana karavAnI pharIthI bhalAmaNa + chatAM vaidikamAM kalpanA ka2vAmAM AvI che ke suSTinI AdimAM-cAra RSionA hadayamAM paramAtmAe cAra vedane prakAza karyo. A kalpanA game teTalI prAcIna hoya te paNa zuM yathArtha TheravI zakAya tema che? kAraNa A uparanA lekhamAM cAre vedane anAdinA TharAvavA prayatna thaelo che. mUlamAM veda vedatrayInA nAmathI prasiddha che. " " atharva veda ghaNe meDe lakhAele hevAthI gaNatrImAM paNa nathI, te For Personal & Private Use Only Page #951 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 218 pachI suSTinI Adi kevI? ane cAra RSionA hRdayamAM IzvaranI preraNA kevI? bIjI vAta e che ke pahelA travedathIja yajJa yAgAdikamAM pazuvadhanAM vidhAna jovAmAM Ave che temAM Izvare preraNA karelI manAya kharI? uparanA lekhamAM batAvelAM cAra pramANa e che ke- (1) suSTi utpanna karavAnI sAthe paramAtmAe kareluM cAra SionA hRdayamAM cAre vedanA prakAzanuM pramANa 1 (2) yajJa nAmanA virA puruSathI A badhI sRSTinI utpatti ane tenAthIja cAre vedanI utpatti 2 (3) paramAtmAthI-kAgaveda, yajuveda utpanna thayA ane tenA lematulya sAmaveda ane mukharUpa atharva veda che 3 (4) zatapathamAM-paramAtmAne je niHzvAsa che teja cAre veda che. AvI rItanAM suSTinI utpattinAM, ane tenI sAthe cAre venI utpattinA pramANe cAre vedamAM lakhelAM prAye malI Ave che. A cAre pramANamAMnuM eka paNa pramANa sAcuM na TheravI zakAya te. vedikanA RSionI lakhelI badhIe vAta sAcI che. ema ApaNAthI kevI rIte mAnya karI zakAze? mArA vicAra pramANe tAvanA viSayamAM-sarvanAM vacana badhe maLatAM Ave che. ane vaidikemAM tene te viSayamAM Dagalene pagale virodha najare paDayA kare che, tenuM kAraNa jotAM atyaMta pUrvakAlamAM A badhe varga ekaja haze, pachI temAMnA keI ekAda judA vargo, A badhI judI bAjI khelI hoya? ane te vistAramAM vadhatI cAlelI hoya? A mArU anumAna satya niSTa mahApuruSane vicAravAne yogya thaze. jenonA sarvajJa mahApurUSethI pragaTa thaelA zuddha ane abhyAsa niHpakSapAta buddhithI je je meTA paMDiteo jeTalA pramANamAM kare che te te mahApurUSanA ugAre teTalAja nirmalapaNuthI bahAra paDelA ame joIe che. ane temanA uddagAra jeTalA mArA jevAmAM AvyA teTalA "jainatara daSTie jena" nAmanA pustakamAM pragaTa karAvyA che. ane keTalAka A cAlu pustakamAM paNa jovAmAM Avaze, te paNa be cAra jANatA paMDitenA lekhamAMthI sUcanA karIne batAvavuM te te bedhanA mATe thaze paraMtu kaMTAlAnA mATe nahI thAya, For Personal & Private Use Only Page #952 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ta-taMtrayI-mImAMsA. khaMDa 2 zathI vicAra kare. juve AnaMdazaMkara bApubhAInA dharma varNana nAmanA lekhamAM-tra vedane dharma-A aSio paraloka mAnatA, punarjanma kadAca mAnatA hoya ema jaNAvanArAM kaI kaI aspaSTa vacane maLe che." vicAravAnuM ke jene bauddhAdinI vizeSa jAgRtInA pachIthI lakhAyelI upaniSadethI te TheTha purANe sudhI punarjanama spaSTarUpathI lakhAya che. ane teja AstikenA astikarUpanuM cinha che, te pachI dharmanA pAyA rUpa anAdinA paramAtmAthI prApta thaelA vedamAM punarjanma spaSTarUpe kema nahI lakhAye? vaLI cothA atharvavedane vicAra karatAM jaNAvyuM che ke A sarva AryonA ajJAna, ane nIcalA varganI kriyAo hoya. athavA A anAryo joDe saMbaMdhamAM AvyA tyAra pachI mUla anAryone dharma AmAM dAkhala thavA lAge ." je A atharvavedanuM jJAna izvarathI maLeluM hoya te anAryone pAsa lAgavA detA kharA? vizeSa mArA lekhamAMthI vicAra kare. tatvajJAnanA itihAsanI prastAvanAnA pR. 17 mAM eja AnaMdazaMkara bhAIe lakhI jaNAvyuM che ke - bhAratavarSanI traNa nadIo-kharI rIte zrI kRSNa caMdra, zrI gautama ane zrI mahAvIra, e traNa mULa sthAnamAMthI jAgI che. ane tyAM sudhIja ApaNI mAnuSI athavA pauruSeya ItihAsa daSTi pahoMce che. te pahelAnI ApaNI daSTi itihAsanI nathI. * parata aparuSeya "zabda brahma " nI jhAMkhI che e spaSTa tatvadaSTi prada RSiothI ughadha che ema kahevAmAM ApAtataH virodha jaNAze paNa vastu sthitithI vadhAvI levA je nirNaya che." - jyAre zrI kRSNanA kuTila rAjya vyavahAravALA jIvanamAM temanI satyajJAna daSTi anAvRtta rahI hatI tyAre zrI gautamanI ane zrI mahAvIranI tattvadraSTi vairAgya ane tyAga upara bhAra mukanArI che." " nivRttinA svarUpanA rahasya jJAna sAthe nivRtti upara zrI kRSNane dharmopa deza che, tyAre nivRttipara thavuM e zrI gautama ane mahAvIrane dharmopadeza che." For Personal & Private Use Only Page #953 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www prakaraNa 34 muM. sarvanA tattvanA vikArarUpaja halane vaidika dharma. 221 ItyAdika khAsa temanA lekhamAMthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM ane AmAM kAMIka sUcavuM chuM-- sUcavavAnuM ke-AstikatAnA pAyArUpa punarjanmanI spaSTatA te tratravedamAM na maLe, ane brahmAnA cothA mukhathI ceAthe atharvaveda pragaTa thayo, temAM anAryone dhama dhU. A badhI guMcavADA bharelI vAte zAthI? bIjo prastAvanAne lekha-vastu sthiti vadhAvI levAnA nirNaya sudhIne vAMce, zrI kRSNAdika traNa mahA purUSanA pUnA-vedenA, ke brAhyaNa graMthanA, lekhe vadhAvI levA jevI sthitinA nathI. eja tAtparya nIkalaze vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. mArI bhUla thaI hoya te kSamA cAhuM chuM. A mArA vicAranI puSTi maNilAlabhAInA lekhathI paNa maLI zake tema che AgaLanA lekhamAM juve. maNilAla nabhubhAI dvivedInA siddhAMta sAramAMnA pR 42 43 44 nA traNa lekhe ame mukyA che- triA lekhathI vizeSa vicAravAnuM ke -" brAhmaNemAM samAyalA dhama, vicAra mATe ApaNane uMcuM mata pere tevI (kalpanA) nathI, keTalIka te kevaLa nirmAlya ane bAliza bhAva yukta hoya tevIja che. ghaNA kharA prAcIna devatAonAM svarUpa ne dharma, ulaTa pAlaTa thaI gayAM. mane dhIme dhIme caMdra sAthe meLavavA prayatna thate cAle, yajJa purUSa ja deva kalpA. prajApati sarvathI mokhare AvI badhAne niyaMtA thaI yajJane pravartaka, upadezaka, adhiSThatA thaye eja brahmArUpe paNa pUjAte thaye." . - A badhuM lakhIne pR 5 mAM-kalpanAnA kusame verIne jaNAvyuM che ke "kaI prakAranI gati thatAMja suSTi kamane AraMbha thavA lAge che, A vAta RSione jaDelI jaNAya che." A maNilAlabhAInA lekhamAM kAMIka khulAso karavA dhAruM chuM jenone jAgRtInA pUrva prathama vedonI kRtiothI yajJa yAgAdikanAM For Personal & Private Use Only Page #954 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 tattvatrayI-mImAMsA. ' . khaMDa 2 vidhAne sabhara cAlatAM hatAM. jena bauddhanI calavala sarU thatAM. veda dharmane TakAvI rAkhavAnA hetuthI brAhmaNa graMthanI zarUAta thatI cAlI, paThana pAThananA dhaMdhAvALA akSarajJAnanA te paMDiteja hatA, paraMtu atIndriyajJAnanA abhAve te brAhmaNa graMtha ucuM mata prere tevA kyAMthI bane? tethI maNilAlabhAIe nirmAlya ane bAliza bhAva jevA lakhIne batAvyA. mekaDenala sAhebesa, sA. pR. 38 mAM * "vedanA maMtra ane cAgane vidhi e beune pararakarane saMbaMdha kevI rIta che ane eka bIjAnI apekSAe e beune gUDha artha zuM che, te samajAvavuM e brAhmaNane mukhya uddeza che. emAM prasaMgavazAt je daMtakathAo ane dhyAna kheMce evA vicAra Ave che te je bAda karIe te, e graMtha sAhityanI racanA tarIke kaMIpaNuM ramaNIya lAge evA che ema ApaNAthI kahI zakAze nahIM. e graMthamAM vidhinI je samajutI ApavAmAM AvI hoya che tenI puSTinA mATe vyAkhyA saMbaMdhI, bhASA saMbaMdhI ane utpatti saMbaMdhI keTalAMka vacane paNa sAthe sAthe sAMkaLI devAmAM AvyAM hoya che. ane jagatanI aSTi viSenA tathA e suSTinA racanAra viSenA pragaTa karAyelA vicAronA samarthanamAM daMtakathAo ane philasuphInI carcAo paNa ApavAmAM AvI hoya che. - viSenI svachaMda kalpanAothI bharelAM ane judI judI vastuomAM turaMgI paNe, re bevakuphI bharelI rIte bIje kaIpaNa sthaLe naja dIThAmAM Ave evuM ekatAnuM ApaNu karanArAM upalakiyAM ane ADaMbaravALAM vivecanene saMgraha e graMthomAM thayeluM che." A badhA pUrvenA lekhamAM mArA vicAre. jainonI jAgRtInA pUrve-aMtIdriya jJAnanA abhAvavALA, vaidimatanA traSio paThana pAThanathI nirvAha karanArA, pitAnA zaddhita devatAonI stutiothA hema havana karI sukha sagavaDatA meLavavAnA prayatnavALA haze. vedamAM prAthe tenA saMbaMdheja vizeSa jJAna malI Ave che. jeoMnA 22 mA sarvajJa tIrthakara thayA pachI, 23 mA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha ghaNA lAMbA kAle I.sa. pUrve 8-9 mA saikAmAM thayA. temanAthI prakAzita nI prajA punaH For Personal & Private Use Only Page #955 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 223 prasaratAM vedikemAM brAhmaNAdi graMthanI calavala ubhI thaelI ema cAkhuM mAlama paDe che. I. sa. pUrve 800 sonA pahelAM-veda dharmanI puSTi batAvanArA, brahmaNadika keI paNa graMthe jAheramAM AvelA janAtA nathI. sRSTinA AraMbhamAM-IzvarathI prApta thaelA veda mAnIe te suSTinI utpattine Aje paccAsa varSa thayAM, te evA svarUpanAM ke-cAra abaja ane batrIsa hajAra varSa thAya tyAre brahmAne eka dIvasa, e mAnyatAne vicAra karI jotAM pacAsa varSanA 18000 hajAra divasa thAya. cAra abaja ane batrIza hajArathI e aDhAra hajArane guNatAM jeTalA varSa thAya teTalA suSTinI utpattine ane vedane pragaTa thaelAM varSa manAya. te zuM eTalA badhA varSa sudhI vedanA upara graMtha lakhanAra koI na thayA ? te pachI I. sa. pUrve AThamA sikAthI brAhmaNadika graMthanA lakhanAra zA kAraNathI thayA? khAsa trivedamAMja-pralayakAla pachI anAdinA IzvarathI A vartamAna kAlamAM pracalita badhAe prakAranI navIna rUpathI sRSTinI utpattinuM pramANa lakhIne batAveluM che. AmAM satya zuM che? kaI batAvaze kharA ke? AgaLa-brahanAM paccAsa varSa bIjA thatAM sRSTine ane tene paNa nAza vicArI zakAya che te vedanA pralayakAlanA sukatathIja tenuM svarUpa batAvuM chuM-- jagadA locana pR. 22 suSTinI utpattinA pUrve zuM hatuM? pralayAvasthA- (1) nAsadAsI no sadAsIttadAnIM nAsIdrajo no vyomaaproyt| kimAvarIva kuhakasya zarmanabhaH kimAsIGgahanaM gabhIraM // 1 // na mRtyu rAsIdamRtaM na rAjyA aha AsIt prketH| AnIdavAtaM khaMghayA tadekaM tasmAddhAyannapara: kiMca nAsa // 2 // tama AsIttamasAgUDha magre'praketaM salilaM sarvamAidaM / tucchenAbhvapihitaM yadAsIttapasalmahinA jAyataikaM // 3 // kAma stadane samayavarcatAdhi manasoreta:prathamaM yadAsIt / satobandhamasati niravindana hRdi pratIcyA kavayo mamISA // 4 // tiradhIno vitato razmireSAmayaH For Personal & Private Use Only Page #956 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "224 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 svidAsI3nupari svidAsI3t / retodhA AsanmahimA na AsantsvadhA avastA tprayatiH parastAt // 5 // ko addhA veda ka iha pravocatkutaH AjAtA kutaiyaM visTaSTiH / arvAgdevA asya visarjane nAthA ko veda yata AbabhUva // 6 // iyaM visTaSTaryadi vabhUva yadi vA dadhe yadi vA na / yo yasyAdhyakSaH parame vyomanlo anek nivA na cer DA (5. maM. 20, 222, 2-7) bhAvAtha--pralaya dazAmAM sRSTinA mUla kAraNane! patto nahI malelA, ane te nahI haitI evu' paNa na hatu'. sa --asatthI vilakSaNa kaI anicanIya dazA ja hatI. na kaI lAka hatA, na pRthvI, na atarikSa, ane na aMtarikSanA AgaLanA ghuleAka Adi. jyAre kAi AghAraja nahI hatA te enA Avaraka-DhAMkavA vALAja kayAMthI Ave ? te samaye jIvAnI paNa aDhaSTa arthAt sukha duHkhAnA sAkSAtkAra karAvavA vAlA dharmAMdhanA vilIna heAvAnA kAraNe pralaya dazAja hatI--upAdhinA vilayathI bhAktA jIva paNa vilIna ja hatA. arthAt na bhAgya hatA na AktA, kAMi patto nahIM malatA hatA. gaMbhIra gahana jalarAzi samudra Adi kAMi na hatuM // 1 // te samaye na mRtyu hatu, na amRta, na rAtrinuM cinha hatu, nadinanuM, sUrya caMdramA ja nahI hatA te pachI ahI rAtra kayAMthI hAve ? kevala eka nirupAzvika 4 AnIta arthAta sarvAMnA prANana kanheM zuddhasava graMtha hatA, je ekalA peAtAnA AzrayamAM ja sthita hatA. khasa teNe cheDIne khIju kAI hatuM ja nahIM // 2 // sRSTi utpattithI pUrve je tarapha jIvA te tarapha gUDha tamaja tama hatuM, eja kAraNe kAMi paNa patto nahI malyA hatA. jema jala ArI javAthI nIcenI vastuonA pattA nathI malate, jema nIra mizrita jalamAM nIra-kSIranA viveka kaThina thai jAya che. eja prakAre te tucha tamathI AvRta dazAmAM kAMi paNa jJAna nahIM thatuM hatuM. A je kAya rUpa jagat utpanna thayu te, te sattva prAnI praryAlecananI marhimAMthI ja utpanna thayuM. x AsididaM tamobhUta-maprajJAtamalakSarNa / aprata mAnya- mahA pralaya varNana paNa emAthI malatA jeSu hai. manirdezyaM prasuptamiva sarvataH // ( manuH0 1-5 ) prazastapAda For Personal & Private Use Only Page #957 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvajJonA tAvanA vikArarUpaja hAlane vadika dharma. 225 A sRSTi ne A rUpamAM AvavAnA pUrve te sarva brahmanA manamAM sisRkSA A ja ne utpanna karavAnI IcchA hatI, te ja A sRSTinA bIja bhUta thaI. kema ke-atIta kalpamAM prANiyo dvArA karyA hatAM karma te samaye hatAM, eTaleja mATe sarva phala dAtA, sAkSI, karmAdhyakSa, paramezvaranA manamAM sisRkSA (racavAnI IcchA) thaI. kavi arthAkAMta daza vidvAna ja A jagatanA baMdhana hetu gatakalpata karmasamUhane potAnI viveka daSTi thI jANI le che. che je karma samUhanA kAraNe karmAdhyakSanA manamAM sisRkSA utpanna thaI, te sisRkSA ekadama evI vyAsa thaI jema ke sUryanI ramiyA-ekadama sarvatra vyApta thaI jAya che. pharI e patto na maLe ke sRSTikrama thI taraphathI prAraMbha thayo. nIcethI, uparathI, madhyathI kAMI jANyuM nahI gayuM artho-sisRkSAnA samakAlaja sarvatra sargakriyA prAraMbha thai gaI. jemAM kaI bhoktA hatA, keI kartA hatA, ane teo mATe mahAna vicadAdi paMca mahAbhUte nI suSTi thaI. e prakAre paramAtmAe mAyA sahita bhakta bhAgya rUpathI suSTi racI. pa . kona puruSa ThIka ThIka batAvI zake che athavA jANI zake che ke-sRSTi kyA nimitte athavA upAdAna kAraNathI banI. vidvAna te e vAtane batAvI zakaze ? vidvAna kevA prakAre batAvI zakaze? te te sRSTi utpattinA anaMtara utpanna thayA, te pitAnAthI pUrva kAlamAM vidyamAna dazAne baMdha kevI rIte karAvI zakaze? 5 6 A sRSTi je nimatta athavA upAdAna kAraNathI banI athavA ene dhAraNa karavAvALo kaI che yA nathI. e vAta ne keI jAnatA haze te teja eka karmAdhyakSa, sarvAdhyakSa paramAtmA janatA haze. . 7." AmAM mArA be bela-purANanA paMDitone badhAe deve suSTi uptana karatA najare paDayA. temane thaeluM navIna prakAranuM jJAna tene ApaNe vistArathI tapAsI lIdhuM. sevelInA rasanuM pAna karavAvALA, vedanA prAcIna RSione, dIkarInI pAchala deDanAra prajApati-brahmA te pRthvI, AkAza, sUrya, caMdra, samudra, mahAsamudra, badhA jI, utpanna karatA dekhAyA. paraMtu bIjAne khabara na paDe tevA prakAranuM navIna jJAna dUnIyAne batAvI dIdhuM. A badhAe mahApurUSa saSTinI utpattinuM jJAna batAvanArA dhanyavAdanA pAtra kharA ke nahI ? 29 For Personal & Private Use Only Page #958 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vvvvvvv www wwww RgvedAlocana pR. 205 thI 8 mAM (2) dithI prakAtinu. 2. . 20 rU 22, maMtra 20 6. hiraNyagarbhaH samavartatAgre bhRtasyajAta patireka AsIt / sadAcAra pRthivIM zA kuttamAM ja revA vividheityAdi daza maMtranuM che. - kiMcit bhAvArtha mAtra batAvuM chuM - suSTi utpattinA samaye ekalA hiraNaya garbha prajApati hAjara hatA, teja sRSTinA svAmI hatA, tene ja ghI, bhUmi ane aMtarikSa dhAraNa karelAM che. # 1 je AtmAne, balane ApavAvALo che. je prANimAtrane rAjA che, kripAda, catubapadane svAmI che, e parvata, samudra, nadIye jenI che. dizA pradizAo jenI bAha che. jene aMtarikSa, pRthvI, svarloka, Aditya, aMtarikSastha mahAna jalarAzine nirmANa karyA che. jene pitAnA abhidhyAnathI ( vicArathI) ghI, pRthvI banAvyAM ane sUrya jenAthI prakAzita thaye. jene pralayakAlamAM jalarAzie sarva ne vyApta karI rAkhyAM hatAM te pharIthI nakalyAM ane utpanna thaelA devAdikamAM prANa saMcAra karyo. jene mahA pralayane dekhe. jene pRthvIne utpanna karI ane aMtarikSa ane jalarAzine banAvyAM, te amane nahI mAre. he prajApate? tArA vinA keI nathI ke je samasta prANi vargane utpanna karI zake. ame je phalanI vAsanAthI yajJa yAgAdi karI rahyA chIe te phala male ane vividha dhananA svAmI thaIe. ItyAdika vizeSa te graMthathI joI levuM. eja graMthakAre pR. 208 mAM- 10, 11 ne gAmamAM maMtra-taMtra varcavAmaragatsdhya gAyatta sAthathata satata avaH nA maMtrathI traNa maMtra mukyA che tene tAtparya-teja paramAtmAnA abhi dhyAnathI-jata ane satya, dina ane rAtri, samudra ane mahAsAgara, saMvatsara, sUrya, caMdra, dyo, pRthvI aMtarikSa utpanna thayAM. tene temane pUrve suSTi jevAM ja banAvyAM nIce lekhake ema jaNAvyuM che ke AthI spaSTa che ke-pravAha rUpathI A sRSTi nitya che. eja graMthakAre pR. 209 mAM-jha. 10, sU. 90 muM. maMtra 16 nuM mukI jaNAvyuM che ke A purUSa sUkta cAre vedamAM AveluM che-virATu purUSa purUSa-sUkata tannaza ku lAkSaH sadauta sapUmi vizva vRvAyA tihApuruM ? For Personal & Private Use Only Page #959 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa34 muM. sarvanA tavanA vikArarUpaja hAlane vadika dharma. 227 A uparanA maMtrathI sarU thAya che. sAyaNAcAryajInA karelA bhASyane kiMcita bhAvArtha- sarva prANione je brahmAMDa deha che teja virA purUSa che. tenAM anaMta mAthAM, cakSu, ane paga che. te brahmAMDanA cAre tarapha ghero ghAlI dazAMgula vadhela che. arthAta brahmAMDathI paNa dazAMguNa bahAra che. jema A ka95mAM prANimAtra-virA purUSanA avayava che, tema pUrvakalamAM hatA, ane bhaviSyamAM paNa thaze. te amRtane svAmI prANimAtranA cogya annathI vadhatuM rahe che. kAraNAvasthAthI nIkalI dazyamAna jagadaDavasthAne prApta thAya che. bhUta-bhaviSya vartamAna rUpa jeTaluM jagata che. te tenuM sAmarthya che. traNe kAlanA prANimAtra tenA caturkIza prakAzamAM sthita che, paNa te avinAzI che. te saMsArathI bahirbhata, saMsAra za rahita tripAda che. tene ethe pAda suSTi-saMhAra rUpathI vAraMvAra utpanna ane naSTa thAya che. te ja carAcara rUpathI kare che. teja Adi purUSathI virATu bramhAMDa deha utpanna thayuM, teja virA dehane Azraya laI dehAbhimAnI purUSa utpanna thayA. te deva, ti , manuSya Adi rUpavALA thayA. tene bhUmi utpanna karIne jIvonAM zarIra banAvyAM. jyAre pUrva kramathI suSTi thaI tyAre bIjuM sAdhana na hovAthI devee manathI teja purUSa svarUpane havI kalpanA karIne yajJa karyo. vasaMta Rtu-ghI, grISma-lAkaDAM, te purUSa pazunuM prokSaNa karyuM. ane suSTi sAdhana yogya prajApati Adi devee yajJa karyo. te yajJathI dadhyAdi bhAgya padArtha, hariNAdi pazu, grAmya azvAdi, gu, yaju, sAma ane gAyatryAdi chaMda utpanna thayA. tenAthI azvAdi, banne taraphanA dAMtavALA pazu, gAya, bakarAM, gheTAM, utpanna thayAM. prajApatinA prANarUpa devee te virA purUSane keTalAka bhAgomAM vibhakta karyA-brAhmaNa tenA mukharUpa, kSatriya bahurUpa, vaizya UrU rUpa, zadra pAdasvarUpa ema virATu purUSamAM vibhAga karyA. je pramANe bhegya padArtha-gavAdi pazuM, vedAdi, brAhmaNAdi, tenAthI utpanna thayA, te pramANe prajApatinA-manathI caMdramA, cakSuthI sUrya, mukhathI agni, prANathI vAyu, utpanna thayA. nAbhithI aMtarikSa, zirathI gho, pagathI bhUmi, zrotrAdithI dizA tathA anya lekA lekAMtara utpanna thayA. e sAMkalpika yajJanI gAyagyAdi sAta chaMda paridhiyAM hatI. arthAt aiSTika AhavayanI traNa, uttara vedikAnI traNe, ane sAtame Aditya. ekavIza samidhAo arthAta-12 mAMsa, 5 atu, traNa leka, ane Aditya. prajApatinA prANedriyarUpa-devee mANasa yajJa karatAM virATa purUSane ja For Personal & Private Use Only Page #960 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 pazu mAnI lIdhe, ane cane vistAra karyAM. e mANasa yajJathI yajJasvarUpa prajApatinI pUjA karI te samaye jagadrupa vikAranA dhAraka teja dharma mukhya hatA. te purUSa te trirAT prAptirUpa svargane prApta thAya che, jyAM purAtana virAT purUSanI upAsanA karavAvALA sAdhakadeva rahe che. I 16 | ' svAmI dayAnaMdajI-RgvedanA purUSa sUkata sudhI pahuccA nathI paNa yajuveMdanA puruSa suktanA atha karatAM purUSa-vizeSyanAM badhAe vizeSagu kahI batAvyAM che bhramhAMDamAM ane zarIramAM vyAsa, jItramAM vyApaka, dazAMgulanuM ullaMdhana karIne sarvatra sthira teja jagatane manAvavA vALA che. 1 jagat utpanna thayu, thaze, ane hAla che. e traNene; teja race che. eja mekSanA ApavAvALA che. temAM janma, AdinA vyavahAra nathI, puruSanI apekSAthI jagata kicita dezamAM che. A rathUla jagA janma ane na!za thatA rahe che. methI purUSa alaga rahe che. cetana ane jaDarUpa jagata anAvavAvALA purUSa satra vyApaka thaine dekhI rahyA che. ane AkaSa~Nu karI rahyo che. jenA sAmarthyanuM sAmarthya te mUla prakRti che. jenuM zarIra brahmAMDa tulya che. sUrya caMdramA netra che, vAyu prANu, pRthvI paga, ityAdi lakSaNavALA je AkAza te viraTa che. te virA tattvAnA pUrva bhAgeAthI sa>> prANiyA ane prANiyAnA deha, pRthak pRthak utpanna thaye che. jethI sarva jIvA vAsa karI rahyA che je deha teja pRthvIdinA avayava, annaAdi auSadhiyAne prApta thAya che. te virAT paramezvarathI alaga ane paramezvara sasArarUpa dehathI alaga che. prathama bhUmi Adi jagatane utpanna karIne pachI dhAraNa karI rahyA che. pharI bhUmi Adi jagane prathama utpanna karIne pachI dhAraNa rahyo che. teja purUSathI sava bhejana, vastra, anna, jala Adi padArthane manuSya leAkeAe prApta karyAM che. ethI manuSya leAkeAne ucita che ke tene cheDIne bIjAno upAsanA na kare. gAya, vananA sa pazuo, sava pakSiyA, sUkSma dehadhArI kITa, pataMga Adi sarvAM jIvanA deha pazu teneja utpanna karyA* che. / / 6 / teja brahma purUSathI--Rga, ya, sAma ane athaveda utpanna thayA che. / 7 / te purUSathI dhaiADA, vidyuta, anne taraphanA dAMtavALA uDha, gadheDA, geAjAti gAya, pRthvI, kiraNA ane IMdriyA utpanna thayAM che, je satrathI prathama pragaTa For Personal & Private Use Only Page #961 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpa ja halane vadika dharma. 229 jagatane banAvavAvALo, jagatamAM pUrNa thaI rahyA che. te ja paramezvara satya AcaraNathI pujane cagya che. duSTa karma karavuM keIne ucita nathI. e 9 u temAM citra vicitra ghaNA prakAranuM sAmarthya che. brAmhaNa tenuM mukha, kSatriye bAhuM, vaizya uruM, zudra paga, tenA jJAna svarUpathI caMdramA, teja svarUpathI sUryaH Adi, avakAzathI AkAza, vAyuthI vAyu, pitatAnA kAraNathI IdriyAM, sUkSmathI aMtarikSa, mAthAthI sUrya, Adi, pagathI bhUmi, kAnathI dizAo, eja pramANe te paramezvare-sarva loka, temAM vasAvAvALA padArtho ne utpanna karyA. 13 vidvAna lekene karmAnuM sAra utpanna karyA. te IzvaranA ApelA padArthothI yajJAnuSThAna kare che. te brahmAMDanuM racana,pAlana ane pralaya karavA rU5 yajJa che. e brahmAMDa yajJamAM vasaMta Rtu ghI, grISma lAkaDAM, bIjI bAtuo AhutIo che. jeTalAM brahmAMDa tenA eka eka upara sAta sAta AvaraNa banAvyAM. te nIce mujaba 1 samudra, 2 trasare, 3 meghamaMDala vAyu, 4 vRSTijala, 5 vRSTijalanA upara eka prakAranuM vAyu. 6 sUma vAyu nAma dhanaMjaya, 7 sutratye vAyu dhanaMjacathI paNa sUkSama, e sAta paridhiyAM che. A brahmAMDane 21 prakAranI sAmagrI nIce pramANe - 1 prakRti, buddhi ane jIva e traNe malIne, ati sukSama, 2 zrotra, 3 tvacA, 4 netra, 5 jInhA, 6 nAsikA, 7 vApha, 8 paga, 9 hAtha, 10 liMga, 11 gudA, 12 zabda, 13 sparza, 14 rU5, 15 rasa, 16 gaMdha, 17 pRthvI, 18 jala, 19 agni, 20 vAyu. 21 AkAza e ekavIza samidhA kahevAya che, * je jagatane racanAra, dekhanAra te pUjAya che. temanA karma gurunuM kathana, ane dhyAna karatA vidvAna kalyANa jANe che 15 vidvAna te deva, pUjya che. kemake-te paramezvaranI AjJA pAlana Adi sarva dina kare che tethI te pUjya che. dukhethI chuTe che ane AnaMdamAM rahe che teja mokSa che. 16 che A suSTi utpanna karavAnI IchA te ane utpana karavA lAge tyAM sudhI te prajApati, utpanna karatAM jeTalAM aMzamAM vyApta purUSa te virATa, teja virATa purUSanA rUpakathI A sukatamAM varNana che. " For Personal & Private Use Only Page #962 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 pahelA pralaya dazAnA sUktamAM jaNAvyuM hatu ke-- " " na leka ho, na pRthvI hatI, gha lekAdi kAMI paNa na hatuM. samudra mahAsamudra paNa na hatA." AmAM vicAravAnuM ke--kaDe ane abaje keza sudhImAM kudaratI rIte phelI rahelI A pratyakSamAM dekhAtI badhI vastuo pralaya dazAmAM ekadama kaye ThekANe chupAI jatI haze? ane pharIthI ekadama kaye ThekANethI AvIne pragaTa thaI jatI haze ? pharIthI jaNAvyuM che ke-"brahmAnA manamAM je IchA teja suSTinuM bIja, keI kartA te kaI katA, evI rIte paMcabhUtanI suSTi racI, sRSTi zA kAraNathI thaI te pAchala thaelA zuM batAvI zake? jAnate haze te te paramAtmA jAnate haze?" paramAtmA sivAya keI bIje jANI zakyo hoya tema te jaNAtuM ja nathI ane te paramAtmA ApaNa najare paDelA nathI, te A viSayamAM satya zuM? A badhu sUkata vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. aghamarSaNa maMtranA aMtamAM jaNAvyuM che ke pUrvanI suSTi jevAMja banAvyAM." AthI spaSTa che ke A sRSTi nItya che ema lekhake nIce khulAse karIne batAvyuM che. bIjA prajApatinA lekhathI vicAravAnuM ke- pahelA pralayadazAnA lekhamAM jaNAvyuM hatuM ke-na leka hatuM, tathA pRthvI, AkAza, samudra, mahA samudra, Adi kAMI paNa na hatuM. mAtra eka prajApati ja hatuM. te te kaye ThekANe rahele haze? kemake pRthvI AdimAMnuM te kAMI raheluM hatuja nahI. tevA prakAranI pralaya dazA keTalA kAla sudhI rahelI? pharIthI pRthvI Adi je utpanna karyotenA mATe masAlA te ekale prajApati kaye ThekANethI uThAvIne lAvyA? kAraNanA pramANa rUpamAMja kArya thAya, e mukhya nyAya vicAravAne che. A badhA lekhamAM nate kAraNanA svarUpane temaja nate kAryanA svarUpane vicAra thaelo che. mAtra prajApatine AgaLa dharIne moTI moTI vAte karavAmAM AvI che. purANamAM prajApatinA lekhe jotAM temanuM vartana nate nItivALuM che, For Personal & Private Use Only Page #963 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvane vikArarUpaja hAlane vadika dharma. 231 no savaMtAvALuM, temaja na lekanA vyavahAravALuM jaNAya che. te prajApatie A badhA jaganI racanA karI, te te kayA guNa vizeSathI karelI mAnavI? vaLI jaNAvyuM che ke-devAdikamAM prANene saMcAra karyo, te te kevI rIte? gatakalpamAMnAM zarIra suDadA rUpe prava rahelAM temAM ke prajApati e navIna rUpanAM zarIra banAvyAM temAM, prANano saMcAra karyo ? te devoe prajApatinuM agya vartana jAhera karI zApita karelA che. A badhA prakAranA lekhe jotAM satyapaNuM karyuM ThekANethI zedhI kADhavuM? keTalAka cakera paMDite satya rithati samajI gayA che, paNa lokone khulAsAvAra batAvavAnI hiMmata karI gayA nathI. juvo ke-AnaMdazaMkarabhAIe jaNAvyuM che ke-zrI kRSNa, gautama ane mahAvIre e traNa puruSe sudhIja ApaNuM daSTi pahece che ane vastu sthiti vadhAvI levA je nirNaya che. A marmanA lekhano vicAra karatAM mArA badhAe lebone tAtparya Apa sajajane vicArI zakaze ane AgaLa vadhArAnI kheja karaze te satya paNa sahaje meLavI zakaze. I. sa. pUrve 1000 nI lagabhagamAM-jena sarvanI pharIthI jAgRti thatAM vedanI ucI sthiti batAvavA akSaronA paMDitae pitAnA brAhmaNa graMthethI udhuM chatuM lakhavAnuM sarU karyuM, tethI maNilAlabhAIne brAhmaNa graMtha nirmAlya ane bAla bhAva jevA lAge temAM navAI zI? kAraNa jaina sarvasanA taraphathI prasiddhamAM AvatuM-1 anAdikAlanI A suSTinuM svarUpa, 2 avasarpiNI Adi lAMbA pramANuvALuM kAlanuM svarUpa, 3 anaMta anaMta jIvonA parivartananuM svarUpa, 4 te jIe karelA karmonuM svarUpa, 5 karmanA anusArathI ja jIvane saMsAramAM bhaTakavAnuM svarUpa, 6 karelA karmone kSaya thatAM ekedriya paNAthI pAMca Idriya melavI ucI pAyarI upara AvavAnuM svarUpa, 7 ucI ucI pAyarI upara AvatAM matijJAnathI te kevalajJAnanI pAyarI sudhI jI kevA kevA prayatnathI caDhe che tenuM svarUpa, 8 devatAonI gati sthiti AdinuM svarUpa, 9 temaja narakanA jIvanI gati sthiti AdinuM svarUpa. jema jema lokemAM pracalita thatuM cAlyuM, tema tema vaidikanA paMDitemAM meTI gaDamathala thavA lAgI, te eTale sudhI ke-te sarva nA viSayamAM pitAnI marajI pramANe udhuM chatuM karatA gayA ane navIna navIna graMthamAM pitAne phAvatuM phAvatuM dAkhala karatA gayA. eTaluM ja nahI paNa vedanI mahatvatA batAvavA keTalAka viSayanAM navIna navIna sUkato For Personal & Private Use Only Page #964 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23ra " tattvatrayI-mImAMsA. . khaMDa 2 banAvI TheTha vedamAM paNa dAkhala karatA gayA ane khAsa IzvarathI ja prApta thaelA batAvyA. ane keTalAka pAchalanA graMthamAM moTA moTA viSayo je uMdhA chattA karyA te veda vyAsathI prApta thaelA batAvyA. tenuM svarUpe ame kiMcita jaNAvI gayA che. mAtra vedamAM je navIna rUpe vAta zeThavaI temAM kiMcit isAra mAtrathI lakhIne batAvuM chuM-juve ke A sRSTi Ivare ( brahmAe) banAvI, ane cAra veda paNa brahmAthI ja prApta thayA, evA prakAranA svarUpane jaNAvanArAM traNa meTAM sUkto che. paheluM-yajJa puruSanuM sUkta, bIju prajApatinuM sUkta, trinuM pralayAvasthAnuM sUkata. A traNe sUketenI kalpanA-A sRSTi anAdinA kAlanI pravAhathI cAlI AvelI che. AvA prakAranuM jaina siddhAMta prasiddhamAM AvyA pachI brAhmaNa graMthAmAM, upaniSadamAM. samRti graMthamAM, chevaTe purANomAM aneka devAthI A sRSTi utpanna karyAnuM kapAyuM e vAtanI lekamAM chApa pADavA upara batAvelAM traNa sUkate veda mUlaka batAvavA travedathI ja dAkhala karavAmAM AvyAM tethI maNilAlabhAIne lakhIne batAvavuM paDayuM ke-cajJa puruSa naja deva kapAyo, prajApati-sarvathI khare AvI badhAne niyaMtA thaI yajJane pravartaka, upadezaka, adhiSThAtA thaye, eja brahmA rUpe paNa pUjAte thaye. A lekhanA aMtamAM temane ajANa vargane sthira rAkhavA jaNAvyuM che keche koI prakAranI gati thatAM ja sRSTi karmane AraMbha thavA lAge che. A vAta traSione jaDelI jaNAya che." A lekhathI vicAravAnuM ke-A vAta pUrvenA RSione jaDelI nahI paNa I. sa. pUrve 8 mAM saikAnA brAhmaNadi graMthakAranA RSione te kyA navA IzvarathI jaDelI? eTaluM ja vicAravAnI bhalAmaNa karUM chuM. bIjI vAta e che ke--dhAravADa jIllAnA dakSiNa brAhmaNa paMDita, jainadharmanA abhyAsI lakSamaNa raghunAtha bhIDe ni:pakSapAta paNe "jaina ane jagata" nA mathAlAthI ATha daza lekhanA lekhaka-"jaina dharmae vizva vyApI dharma che" e mathAlAnA lekhanA prAraMbhamAM lakhI jaNAve che ke-jaina dharma e vikata hiMdudharma che, ema kahevAmAM Ave che. paraMtu sanAtana ane purAtana evA jaina dharmanuM vikRta svarUpa e hiMdu dharma che. A vAta jainadharmanuM saMpUrNa jJAna thaelAAne svIkAravI paDaze." ityAdika aneka lekha-lakSamaNa raghunAtha bhIDenA pAchalyA bhAgamAM dAkhala karAvyA che. te sarve khAsa manana pUrvaka vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM, For Personal & Private Use Only Page #965 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvajJanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 233 te sivAya bIjA seMkaDo catura paMDitee jaina dharmanA abhyAsa pramANe ni:pakSapAta paNAthI potAnA abhiprA bahAra paDelA che, temAMnA keTalAka mArA jovAmAM AvelA, temAMnA TuMka TUMka vicAre pragaTa karAvelA che te paNa vicAravAne bhallAmaNa karuM chuM. A kharuM jotAM A badhA sajajana puruSonA lekho vAMcyA pachI saMvata 1980 thI vaidika dharmanA para daSTi nAkhavA mAM che, jema jema huM AgaLa vadhato gaye tema tema te catura paMDitenI caturAInI khabara paDavA lAgI. purANe jaThAM che ema huM sAMbhaLate. kharuM jotAM purANe sarvathA jUThAM nathI. paraMtu jenonA itihAsa ne udho chatto goThavI, lekene bhrama jAlamAM nAkhavA ghaNI cAturI vAparI che. te evI rIte ke-jenonA Adya tIrthakara zrI kaSabhadeva, temanuM caritra udhuM chatuM lakhI jaNAvyuM ke-ahaMnA nAstika dharmanI pravRtti tyAMthI cAlu thaI. Agala jAtAM jainonA 12 cakravartIomAMnA-AdinA bharata cakravatIne, jaDa bhasta kahe, rAjAnA nAmathI halakA citrIne batAvyA. - sATha hajAra putranA pitA sagara cakravatIne eka rAjA tarIkenA batAvImahAdevajInA varadAnathI, te keIe bhegu RSinA varadAnathI, sATha hajAra putrane melavanAra lakhIne batAvyA. eTaluja nahI ghInA ghaDAmAM moTA thayA. vaLI ke e eka tubImAMthI bahera AvelA paNa lakhIne batAvyA che. je chae khaMDanA rAjAonI pAse pitAnI AjJA manAvanAra te cakavatae te bAraja thAya. je traNa khaMDamAM pitAnI AjJA manAvanAra te vAsudeva te evA kramathI ke-prathama prativAsudeva thAya, temane traNe khaMDanA rAjAenI sAthe yuddha karIne, pitAnI AjJA manAvavI paDe. teTalAmAM prathama baladeva janme, temanA pachI vAsudeva janma. vAsudeva ane prativAsudeva te pUrva bhavanA vairI ja hoya, keI kAraNa ubhu thatAM laDAI jAme, ane vAsudevanA hAtheja prati vAsudeva mare. e anAdine ja niyama che. pachI vAsudevaja traNe khaMDanA bhaktA bane. prativAsudeva vAsudevanA hAthathI maraNa pAmI naraka gatimAM jAya, ane vAsudeva rAjyanA lebhathI maraNa pAmI naraka gatimAM jAya. "rAjezvarI te narakezvarI" e kahevata paNe lokamAM cAle che. tevAM vAsudevanAM navavika ja eka kAlamAM niyama baMdha thAya. tene krama evI rItane che ke-24 tIrthakare, 12 cakavatIo, 27 navatrika vAsudevAdikanAM. sarve malI 63 zalAkA puruSa jena itihAsamAM batAvyA che. A badhAe advitIya puruSe, mahA prabhAva zAlIo 30 For Personal & Private Use Only Page #966 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 tannatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 hoya che. jemake-24 tIrthakare te sarvajJapaNuM meLavyA pachI bhUlelA to batAvI kemAM dharmanI jAgRtI lAvanArA hoya che. * A 24 nI saMkhyA badhAe matavAlAoe, prAye kAyama rAkhIne ja pita pitAnA matane pracAra kareluM hoya ema sahaja samajAya tevuM che. A ra4 mukhya puruSane te te matathI jANa levAnI bhalAmaNa karIne A ThekANe lakhavAnuM che dau chuM. 'vaidika matamAM ekaja viSNunA, 24 ane pharI thI 10, avatAre kalpavAmAM AvyA che tenuM svarUpa kiMcita lakhIne batAvI dIdhu che. brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa de, judA svarUpe paNa kalpAyA che. keie-viSNuthI brahmA-mahAdeva utpanna thayAnu, te keIe mahAdevathI brahmAviSNu utpanna thayAnuM lakhIne batAvyuM. . jainamAM A avasarpiNInA 12 cakravartIe krama nIce pramANe che. 1 bharata cakravartI, vedika matamAM- 2 sagara cakravartI. ( 1 jaDa bhArata rAjA. '' 3 maghava cakravartI. ( 2 sagara ne paNa rAjA kahyA che te 4 sanaskumAra cakravartI. | lakhI batAvyA che.' 5 zAMtinAtha. | A traNe-cakrI pada meLavyA pachI tIrthaMkara paNa 6 kuMthunAtha. } thaelA che. te pUrve lakhI batAvyuM che. ' 7 aranAtha. 8 subhama cakravartI. 9 mahApadma cakravartI.. 10 hariSeNa cakravartI. 11 jyanAmA cakravatI. 12 brahmadatta cakravartI. jaina pramANe-ativAsudevAdikane kama- - pahelA prativAsudeva, pachI baladeva, temanA pachI baladevanA oramAna nAnAbhAI te vAsudeva, evA kramathIja temane janma thAya. - traNe khaMDanA rAjAonI sAthe yuddha karI pitAnI AjJA manAvanAra For Personal & Private Use Only Page #967 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34muM. sarvajJAna tatvanA vikArUpaja hAlane vaidika dharma. 235 prativAsudevane, moTAbhAI baladevanI sAhAthI vAsudeva mAre. pachI nivinapaNAthI rAjyane bhegA kare. tenAM nAma nIce pramANe : nava prativAsudeva nava baladeva. nava vAsudevanAM nAma. 1 azva grIva nAma, 1 1 acala baladeva. 1 tripuSTa vAsudeva 2 tAraka nAmA. | | 2 vijaya nAmA. ! 2 dipRSTa vAsudeva. 3 merUka nAmA. 3 bhadra nAmA. 3 svayaMbhU nAmA. 4 madhu ane keTalanAmA. 1 4 suprabha nAmA. ja purUSottama nAmA. 5 nizuMbha nAmA. | 5 sudarzana nAmA. 6 bali nAmA. 6 AnaMdanAmA. 5 purUSasiMha nAmA. 6 purUSa puMDarIka nAmA. 7 datta vAsudevA 7 prahAda nAmA. 17 naMda nAma. : | 8 rAvaNa nAmA. 8 pA (rAma) 8 nArAyaNa (lakSmaNa). 9 jarAsaMdha nAmA. | ka balabhadra. ' 9 zrI kRSNa vAsudeva. de uMdara ne bhegave bherIMga" je, nyAya prativAsudeva ane vAsudevamAM hoya che, ane durgatinA adhikArI e banne jaNane batAvyA che. balade saMsArathI virakta thaIne mekSamAM gayA che. mAtra ekaja devatAnI gatimAM gayA che. A 27 zalAkA purUSanI gatinuM pramANa pradyumnasUri kRta vicAra sAra prakaraNa pR. 118 thI. gAthA 579 thI 81 mAM juve-gAthAnI chAyA ekazca saptabhyAM, paMca ca SaSTayAM paMcanyA mekaH / gva ratutha, u: punaH cakRthivyo che ka72 swvadyAvi iSTa sivitA raho navama aA : daza sAgarAyuH bharate setsyati. kRSNatIrthe // 580 / / kArivAjA , ravi ravi nijAnA: * rfmano samA, rANA da dhomina 2 For Personal & Private Use Only Page #968 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 (tasvayI-mImAMsA. khaMDa 2 AmAM jaNAvavAnuM ke-cakravatIo ane vAsudevArika kayA kayA tIrthakaranA samayamAM thayA tene vicAra-pR. 65 thI te 80 sudhImAM keTake mukI kiMcit vistArathI lakhI jaNAvyuM che. tyAMthI vicAra karI le. vaidikamatAM je vilakSaNatA che tenI kiMcit sUcanA karIne batAvuM cha- agIyAra (11) mA-tIrthakaranA samayamAM, jitazatru mahAna rAjA. temanA putra acala baladeva. temanA pachI mRgAvatI putrI, temAM meha pAmI, rAjAe ate uramAM nAkhI, prajApatinA nAmathI jAheramAM AvyA. vaidikee mRgAvatIne hariNI rUpe, prajApatine haraNa rUpe kalapyA. e putrInA saMbaMdhathI pahelA vAsudevane janma thaye. te arasAmAM-"azvagrIva" prativAsu deva thayA che. temane nAza vAsudevathI thayo che. (1) chatAM dikee--prativAsudeva azvagrIvane, mAthu kapAyA pachI DAnA mAthAvAlA karIne hayagrIva viSaNu lakhIne batAvyA. batAvelA prajApatithI vAsudeva (viSNu) thayA che, temAM jaNAvyuM ke viSNunI nAbhi kamalamAMthI prajApati, te keIe--prajApatithI vipaNa lakhIne batAvyA che. (2) bIjA tAraka prativAsudevane tArakAsura lakhIne deva dAnanI laDAI batAvI, temAM viSNu phasAyA lakhone batAvyA che. (3) trijA meraka prativAsudevane-eraka dAnava batAvyA, tethI trAselA brAdika devee viSNunI madada mAgI, viSNu paNa divya hajAra varSa sudhI tenAthI laDayA paNa viSNu bArA jejananI guphAmAM jaIne sutA lakhIne batAvyA. (4) cethA madhu prativAsudeva che, tenA bhAI kaiTabha che, te bene prAcIna vAyu purANamAM vicitra rUpe ciDyA. tyAre bIje ThekANe-viSNunA kAnanA melathI be haiye utpanna thaelA citrI, bramhAne mAravA DelA lakhI batAvyA. viSNu brahamAnI vAre caDhI-pAMca hajAra varSa sudhI bAhu yuddhamAM paDayA, pachI thAkIne bhAgyA. jaganA uddhArakanA kAnanA melathI utpanna thaelA tethI te balavAna lekhakanI cAturI keTalI ? (5) pAMcamA-nizuMbha prativAsudeva che, sAthamAM nami nAma je be For Personal & Private Use Only Page #969 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa34 muM. sarvanA tatvanA vikrapaja halane vadika dharma. 237 daitye TharAvyA. garUDa upara besI viSNu laDavA caDhayA, tyAM sadAne mAra khAI garUDa ane viSNu ane bhAgyA. A zuM AstikanA lekho che? (6) chaThThA-bali nAmAM prativAsudeva che. tene rAja-detya TharAvyA. viSNue vAmanAvatAra dharIne pAtAlamAM besI ghAlyA. A vAta sarvatra prasiddha che. (7) sAtama-malhAda nAmane prati vAsudeva che. kharuM jotAM vAsudevanA zatrubhUta che. tene pitAne bhaktamAnI viSNu tene IMdrapadamAM kAyama rAkhavAne deDyA. zuM badhI dunIyAne adhikAra temanA hAthamAM hate? Aje te temanA bhakto lAkha ane karaDe gaNAya che te, ple che gaNavAmAM je AvyA che temanAja hAthane mAra khAI rahyA che chatAM khabara levA kema AvatA nathI? nAma mAtranA bhaktane yamanA dUtethI kheMcIne, vimAnamAM besADI viSaNu lokamAM laI janArA, temanA haste kayAM bhAgI gayA haze? prakAzanA samayamAM viSNulokamAM ATaluM badhuM aMdhAruM zAthI? koI sajajana vicAramAM utaranAra haze ke nahi? 8 mA-lakSmaNa vAsudeva ane savaNa prativAsudeva che. ( mA-zrI kRSNa vAsudeva ane jarAsaMdha prativAsudevanAM, caritramAM je zeDe theDe phera che tenena ane vaidikamAMnAM kiMcit vistAra sAthe lakhI batAvyAM che tyAMthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karI A viSayane ahIja samApta karUM chuM. A upara batAvelA nava trikamAMnA je vAsudeve che, teja viNa kahevAya che. judA judA kAlanA judA judA svarUpanA sarve maLIne navavike thaelAM che. A traNe khaMDanA bhetA-bhArata khaMDanA bhUSaNa rUpanA mahAna rAjAe thaelA che. vaidikamatanA keTalAka paMDitAelekene gUcavADAmAM nAkhavA, A avasapiNanA nave vAsudevane ekaja viSNurUpe kahayA che, ane temanA pratipakSarUpa prativAsudevAmAMnA keIne asura, te keLane dAnavarUpe, lakhIne batAvyA che. paNa pahelA prativAsudeva azvagrIvane ghaDAnuM mAthuM lagADayAM pachI hayagrIva viSNunA nAmathI prasiddhamAM mukayA. ane pUrva kAlamAM je balade thayA che temanAM te sarvathA nAmeja uDAvI dIdhAM che. mAtra 8 mA lakSamaNa vAsudeva che. temanA meTAI rAmacaMdra che te baladeva che. temane ja viSNunA 8mA avatAra rUpe lakhIne batAvyAM che. For Personal & Private Use Only Page #970 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 tattvatrayImImAMsA. khaMDa 2 che. ane navamAM zrI kRSNa vAsudeva ne, viSNunA avatAra rUpe kAyama rAkhI, temanA moTAbhAI balalakane pitAnAja sthAna para kAyama rAkhelA che. vAsudeva kahe, ke viSNu kahe, ekaja nAma che. temAM evI kalpanA karI ke-viSaNa lekamAMthI sAkSAt viSNu bhagavAna AvatA. ane deva dAnanI laDAImAM utaratA, temAM kareDe devatAone nAza karAvatA, ane pote paNa temAM phasatA. anAdi kAlanA ekanA eka devamAM A kalpanA keTalI bhayaMkara ? AmAM te zI akakalA vAparI haze? moTA moTA thaI gaelA paMDitene te zuM vadhAre lakhIne batAvuM? jaina jJAna batAvavAmAM navuM sAdhana jenonA taraphathI paNa ghaNA graMthe chapAIne bahAra paddha gaelA che. temAMnA keTalAka prathAne upayoga te mAtra jenonA mATeja thaele che. ane tethI AgaLa uMcA darajAnA graMthane upayoga moTA moTA paMDite karI rahyA che. paraMtu sAdhAraNa mANasanA upakAra mATe thAya tevA prakAranA graMthe, haju sudhI bahAra paDelA hoya, tevuM mArA jANavAmAM AvyuM nathI. ema samajIne amoe A udyama karela che. jo ke A graMtha ghaNA uMcA darajAne nathI. chatAM paNa sAdhAraNa prakAranA mANasene,temaja paMDitene paNa, jene mAnyatAnuM, temaja vaidika mAnyatAnuM jJAna, dizA mAtrathI kAMIne kAMI malaze, evI mane mArA lekhanI khAtrI che. tethIjainetara sajajanene mArI namra vinaMtI che ke - A vartamAna samaya satyajJAnanA pracAra kAryane che. paraMtu Sa Sane nathI, ema Apa khUba samaje che. A samayamAM dharmanI bAbatamAM-sAdhAraNa mANaso te yate bhraSTa, tate bhraSTanA jevI hAlata bhogavI rahyA che. je Apa mArA graMthathI upakAra thavA jevuM samaje te, jarUra meTA pramANamAM phAle ApI leke pakAra karavAmAM pAchI pANI nahI kare. yUropanA vidvAne zrI kRSNane ItihAsa rUpe te jarUra kabUla rAkhe che. paraMtuM IzvararUpe kabUla rAkhatA nathI. brahmA ane mahAdevane, teo vyakitarUpe samajatA hoya tema lAgatuM nathI. jainamAM zrI kRSNane traNakhaMDa rAjyanA bhakatA, navamA vAsudeva (viSaNu) rUpe batAvelA che. tevI rIte keI atyaMta prAcInakAlamAM nava vAsudevAmAMnA pahelA tripuSTa vAsudevanA pitA, je jitazatru rAjA thayA che teo putrIne saMbaMdha karavAthI prajApatinA nAmathI prasiddhamAM AvyA, tethI vyakti rUpe te jarUra che. paNa vaidikanA paMDitAe brahArUpe jAheramAM mukAyA. For Personal & Private Use Only Page #971 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 mu. satrajJAnA tattvanA vikArarUpaja hAlanA vaidika dharma. 238 koine koi AdhAra grahaNa karI mANusa rUpAMtaramAM gAThavI zake che. rUdranA viSayamAM paNa teja pramANe baneluM che. mArA lakhelA badhA lekhA dhyAnamAM leze! te Apa sajjane paNa jarUra mArA matane malatA thaze. jaina itihAsa jotAM tevA prakAranI vAta-kAi seMkaDA vaidikAnA graMthAmAM uMdhI chattI geAThavAyalI mArA jovAmAM Ave che. paraMtu vyavahArika vicArAnA mizraNavALI, nAma, ThAma, ane mUlanA viSayenA pheraphAravALI hovAthI, leAkeAne kharI khAtarI karIne kevI rIte ApI zakIe ? vaizvikAmAM lakhelA je viSayAnI kharI khAtarI ApI zakAya nahI tevA viSaceAnI upekSA karIne. mAtra saheja samajI zakAya tevA jainonA 24 tIrthaMkarAnAnukaraNarUpanA vaidikAnA 24 avatArA, temaja krothI daza beAdhi sattvanA anukaraNurUpanA macha kachapArdika daza avatArA, sAmA sAmI tulanA karavAne nAma mAtrathI lakhIne batAvyA che. jainomAM 12 cakravartIe thaelA batAvyA che. vaidikAe temAMnA e cAra nAmeA grahaNa karI, udhuM chatuM lakhI, rAjA tarIke elakhAvyA che, temanA vicAra paNa tulAnA rUpe anne taraphanA lakhIne matAnyeA che. te sivAya vAsudevAdikanAM navaveka judA judA kAlamAM, bhinna vyakti rUpanAM thaelAM che, temAM vaizvikAe- bhinna bhinna graMthamAM bhinna bhinna svarUpanAM lakhelAM hovA chatAM paNa-jaina vaidikanAM sAmA sAmI tulanA karavA mATe isArA mAtrathI lakhIne batAvyAM che. emAM me mArI jarA paNa cAturI karIne batAvI nathI. AjakAlanA paDitA temaja sAdhAraNa vicakSaNa puruSo paN tunA karI zake tema che. evu samajI ne meM mArA vicArA bahAra pADayA che. nainAdeza jagatane puDucADavA bhAgyazALI bane. Arthika sthatimAM, temaja vastimAM, sIneAranA saMgha sAdhAraNa hovA chatAM, eka hajAra nakala bahAra paDAvI A navIna dIzAnA beya leAkeAne ApavA bhAgyazAlI banyA che. dhamanI unnatine mATe koi. lAkhA rUpIAnA kharaca thai rahyo che, paNa jaina dharmanI dizA kai che--e batAvavA jevA khIjo kharA lAbha mArI najaramAM samAelA nathI. mATe A navIna prakAranI dizAnuM jJAna deza dezanI bhiSAmAM tarannumA karAvI AkhI dunIyAne batAvavAne bhAgyazALI banA, ane tameA tamArA janma jIvitavyanI saphalatA melavA, For Personal & Private Use Only Page #972 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 ja A graMthano prakAza pADavA meM saMvat 1980 nA prAraMbhanI zAlathI, vaidika graMthonA abhyAsanI sarUAta karavA mAMdha, niraMtara abhyAsanA aMte saMvata 1987 nI sAla sudhImAM kiMcita saphaLatA meLavI zako chuM. vaidika dharmavALA pitAnA matane Adi anAdine harAvavA prayatna karatA najare paDe che. paraMtu kharU jotAM teo ADaMbarI, svArthI, vadhAre najare paDatA jaNAyA. jaina dharmavALAothI, ke bauddha dharmavALAethI, jema jema meLavatA gayA tema tema udhI chanI kalpanAo karavAmAM, prerAyA hoya tema mArI najare paDavA lAgyA. eTale jaina dharma ane vaidika dharma A benI telanAtmaka rUpe lekha lakhavA mArUM mana prerAyuM. A kAraNathI lokone spaSTa rUpe pratIti karAvI zakAya teTalI vAte banne taraphanI meM lakhIne batAvI che. jenonA ItihAsane grahaNa karI vaidika dharmanA paMDitoe jevI rIte goTALo kare che tevI rIte jenonA tattvanA viSayamAMthI paNuM grahaNa karI udhA chattA lekhe lakhI upaniSadanA graMthomAM paNa goTALe karela che. kAraNa dareka upaniSadamAM bhinna bhinna vicAre prAce goThavAyelA hovAthI samajI zakAya tema che, ane tenA saMbaMdhe paNa je eka bhinna graMtha lakhAya te bIjAne samajAvI zakAya tema che. yuropanA vidvAne prathama bauddha dharmanA tattvathI paricita thayA pachI vizeSa tattva meLavavAnI IcchAthI-samudAyathI vistAravALA, moTA moTA graMthanA ADaMbarabALA, anAdi kAlane amAre dharma evI aphavAvALA, prAcInamAM prAcIna vaidika dharma jANa, tenI pAchaLa pitAnA tanane tathA dhanane ane pitAnI buddhine hada uparAMta vyaya karIne temanA vicArone joyA, paraMtu DuMgara datAM uMdara hAthamAM AvavA jevuM thatAM jage jage para nirAsAnA ja uddagAre kADhatA gayA. A tyArabAda nAnA moTA badhAe mane joI levAnA hisAbe-nahI jevA samudAyavALA jaina dharmanA ta jevAne lAgatAM, jema jema temAM utaratA gayA, tema tema pitAnI saphaLatAnA udgAre bahAra pADavA lAgyA. temanA vicAre jotAM vaidika dharmanA jenevA mArUM mana prerAyuM. jema jema vaidika dharmanA graMthe jete game tema tema temAM jena dharmanA ghaNA prakAranA viSayonI uthala pAthalatA karelI mArI najare paDavA lAgI, eTale kene sahajapaNAthI pratIti karAvI zakAya tevA tevA viSayene grahaNa karI tulanAtmaka rUpe lakhIne batAvavAne For Personal & Private Use Only Page #973 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tattvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 241 prayatna karyo. jo ke A mArA graMthanA vAcanathI moTA moTA paMDite te ghaNuM ghaNI bAbatene sArI rIte samajI zakaze ane je madhyama varga che te kadAca purepuruM samajI zakaze nahi te paNa eTaluM te jarUra ja samajI sakaze ke A e matavALAomAMnA kyA matavALAe pitAnI satya nidAne cheDI daIne pitAnAmAM udhuM chatuM kyuM che eTaluM te jarUra ja samajI zakaze evI amane amArA graMthanI khAtrI che. brahmA, viSNu ane mahAdeva A traNa devanA nAmathI purANakAree udhuM chatuM kareluM ghaNue paMDitene pragaTa rUpe dekhAI AveluM ja che. ane jagatakartAnA saMbaMdhe brAhmaNAdi graMthakAree udhuM chatuM kareluM che te ame e paNa keTaluMka lakhIne batAvI dIdhuM che. brahmA ane prajApati te eka ja svarUpanAM nAma che. purANakAree brAne vicitra prakAranA citrI jagatanA kartAhartA lakhIne batAvyA che. - vedanA RSioe prajApatine veda mUlaka TharAvavA jagatanA kartAhartAnA svarUpamAM traNa sUkto banAvI TheTha jagaveda sudhImAM pAchaLathI besI ghAlyAM che. tethIja maNilAlabhAIe lakhyuM che ke - yajJa puruSa ja deva ka , prajApati sarvathI mokhare AvI badhAne niyaMtA thaI gaye" ItyAdi. ha ApaNe vedanA saMbaMdhamAM kAMIka vicAra karIne joIe-- - punarjanmanA saMbaMdha-vedamAM kaI kaI aspaSTa vacana AnaMda zaMkarabhAIne jaNAyAM tenuM kAraNa zuM? maNilAlabhAIne-yajJa puruSa ne deva jaNa ane prajApati badhAnA mekhare Avele brahmAnA svarUpathI pUjAtA jaNAye chatAM chevaTamAM temane lakhI jaNAvyuM ke keI prakAranI gati thatAM sRSTinA AraMbhanI vAta RSione jaDelI jaNAya che. ema lakhIne batAvyuM che. te te vAtanI tapAsa karatAM-vedanA-pralaya dazAnA sUktamAM. hiraNya garbha-prajApatinA sUktamAM, adhamarSaNanA maMtramAM. ane yajJa puruSanA sUktamAM. (arthAta virATu puruSanA sUktamAM.) suSTinA prAraMbhanuM svarUpa judA judA prakArathI lakhAyeluM, prAcInamAM 81 For Personal & Private Use Only Page #974 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 prAcIna evA kadamAMthI ja prathama e cAre sUkto maLI Ave che. ane maNilAlabhAI te-caNa puruSate na ja deva kapAyale batAve che. ane prajApati paNa badhAnA mekhare AvIne ubhele jaNAve che. chatAM yajJa puruSanuM sUkta cAre vedomAM najare paDe che. A vAta pAchalethI thaelA vaidikanA trASione kayA kAlamAM jaDI ane kayA kAlamAM cAra vedamAM ghusADI devAnI temane cAlAkI vAparI? keI sujJa puruSa satya svarUpa batAvaze khare ke? A uparanA yajJa puruSanA ane prajApatinA saMbaMdhe, "vedika daSTie jagata " nAmanA prakaraNa 4 mAM kiMcita khulAse karIne AvyA chIe tethI piSTa peSaNa na karatAM ATalA IsArA mAtrathI ja baza che. paraMtu veda samayanA baSienA vicAre jotAM eTaluM te jarUra samajAya che ke-teo IdrAdika devatAonI stutiothI vAraMvAra pitAnA svArthanI mAgaNIo karatA ane mukhyatAthI yajJa yAgAdikanA vidhAnethI ja pitAnI saphalatA samajatA hoya tevA najare paDe che paratu paralokanA saMbaMdhe, purANadikanA itihAsanA saMbaMdhe, vizeSa vicAramAM utarelA hoya tevA jaNAtA nathI. . paraMtu I. sa. pUrve 800 nA lagabhagamAMthI rAmAyaNa bhAratAdika je ubhA karyA che te jainonA sarvAthI jema jema pracalitamAM AvatuM gayuM, tema tema vedikanA paMDite grahaNa karatA gayA ane potAnI marajI pramANe udhuM chatta karatA gayA eja A mAro vicAra egya thaele che e vicAra A mArA graMthathI sajajanene kare paDaze. ane bIjI vadhArAnI vAta je vaidikamAM dekhAtI haze te bauddhonI caLavaLa thatAM temanuM paNa anukaraNa kareluM hoya tema jaNAya che. jemake bauddhonA dazadhi satvanA anukaraNa rUpe vaidikae pharIthI-macha kachapAdika daza avatArenI kalpanA karI che evuM sahaja samajI zakAya tema che. bAkInuM vizeSa te keI baheLA anubhavavALA tAravIne batAve te kharUM. ItyasaMvistaraNa, I venA traNa moTA sUktathI jANavA jevuM sRSTinuM svarUpa che suSTinI utpatti prajApatithI, prathama te ekalA, hatA temaNe badhA ja utpanna karyA. A vAta cAre vedethI lakhAI tene vicAra karatAM saMpUrNa vaidika dhamaneja sAmAnya paNAthI thaI jaze. (1) suSTinA pUrve zuM hatuM? te pralaya dazAnuM sUkta maMtra 7 nuM. For Personal & Private Use Only Page #975 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvajJonA tatvane vikArarUpaja hAlane vadika dharma. 243 (2) hiraNya garbha prajApati-suSTinI utpattinA samaye te ekalA hatA, sRSTinA svAmI hatA, sUkta bIju maMtra 10 nuM. ' (3) hajAro--mAthAvALA, AMkhevALA, ane hajAre paga AdinA svarUpa ne jaNAvanArUM cAre vedathI prasiddhIne pAmeluM-puruSa sUkta maMtra 16 nuM. trIju che. - A traNe sUktothI evuM prasiddha karavAmAM AvyuM che ke-A badhI sRSTinA cha prajApatithIja utpanna thayA che, A vAta keTalA darajanI che ane keTalI satyatA vALI che. tenuM svarUpa nahIM jevuM kiMcita vicArI jotAM badhA vaidika dharmane ja sAra sahajathI jANI zakAze. 1 prathama-pralaya dazAnA keTalAka phakarA tapAsIne joIe-pRthvI Adi kAMI paNa na hatuM. kevala sarvanA prANana kartA brahma hatA. tenA manamAM jagata utpanna karavAnI IchA teja bIja bhUta thaI. A suSTi eka dama evI vyApta thaI ke jema sUryanI kiraNe. ke vidvAne jANa haze ke nahI ? pAchalathI utpanna thaelA vidvAne kevI rIte jANI zake? (2) hiraNya garbha sUktanA phakara - - 1 je prajApati AtmAne ApavAvALA che. * 2 sUrya, aMtarikSa, jalarAzinA nirmANa karavAvALA che. - 3 pitAnA dhyAnathI-prakAzamAna vau, pRthvIne banAvanArA che. 4 jenAthI pRthvI Adi nIkalyAM che. 5 jene devAdikamAM prANene saMcAra karyo che. 6 jene-pralaya kAlIna mahAjala pralayane dekhIne pathvIne utpanna ' karI che. 7 aMtarikSa ane jalarAzine banAvyAM che. 8 he prajApati tArA vinA keI nathI ke je samasta prANi vargane na utpanna kare. ItyAdi. (3) virATu puruSa (puruSa sUkA) nA keTalAka phakarA For Personal & Private Use Only Page #976 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 1 je sarva prANione brahmAMDa deha te virATu puruSa che. brahmAMDathI paNa bahAra dazAMgula vadhIne rahe che. 2 bhUta, bhaviSya ane vartamAna rUpa jeTaluM jagat che te tenuM ja sAmarthya che. 3 dehane Azraya laI dehAbhimAnI puruSa utpanna thaye. arthAta brahmAMDa rUpa deha utpanna karIne brahmAMDa rUpa jIva utpanna thaye. 4 teja deva, tiyapha, manuSya Adi rUpavALe thaye. bhumi utpanna karyA pachI enuM zarIra banAvyuM. e kramathI suSTi utpanna thaI. 5 pachI manathI te puruSane devee yajJa karyo. te yajJathI dadhyAdi bhAgya padArtha utpanna thayA, ane araNya-grAma AdinAM pazu Adi padAM thayAM. ane sAthe cAra veda paNa utpanna thayA. ane brAhmaNa, kSatrIya, vaizya, zudra tenA mukha, bAhu, urU paga rUpathI kalpAyA. manathI caMdra, cakSuthI sUrya, mukhathI agni ane prANathI vAyu utpanna thayAM. ItyAdika vizeSa te vedanAM sUkatethI vicAravuM. A suSTi saMbaMdhanAM traNa sUkate bAdanA dazamA maMDalanA aMtamAM je mukavAmAM AvyA che te prAye jaina sarvanA tatvanA vizeSa paricayamAM AvyA pachI vedanA paMDitAe veda mUlaka TharAvavAne pAchalathI dAkhala karI dIdhAM heya? A mArUM anumAna mArA AgaLanA vicArothI paMDita ne paNa vicAravAne avakAza maLaze. A traNa sUkonA racanAra eka nathI, paNa eka ja viSayanAM traNa sUkta thI traNa jAhera thAya che. pralayanuM sUkata maMtra 7 nuM che. bIjuM hiraNya garbhanuM sUkata maMtra 10nuM che. trIjuM virATuMnA svarUpanuM puruSa sUkta maMtra 16 nuM che. ema eka ekathI moTAM che chatAM prAye svarUpathI te ekaja svarUpanAM lakhAyelAM che. chatAM puruSasUkatane te cAre vedomAM ja dAkhala karI devAmAM For Personal & Private Use Only Page #977 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvajJanA tatvanA vikArarUpaja halane vaidika dharma. 245 AvyuM che. A puruSasUkta pralayanA sUkta pachIthI lakhAyuM che te te sUktanA maMtrathI ja siddha rUpe jAhera thAya che. jyAre ApaNe vedanA A sRSTi viSayanA sukatanA vizeSa vicAramAM utarIe chIe tyAre te viSaya AlakhyAla jevo lAge che. paraMtu jarA vicArane bilakula lAgatuM nathI. nyAya satra kAe kAryakAraNanA saMbaMdhamAM eka evuM lakSaNa batAvyuM che ke-"kAraNanu mAnena kArya" athAt jeTalA pramANanuM kAraNa hoya teTalA pramANanuM kArya bane paraMtu A sRSTi utpattinA saMbaMdhanAM traNe sukatene vicAra karI jotAM nyAya zAstranA liMkSaNane anusaratu eka paNa sukata nathI. (1) A vedanAM suSTi utpattinA saMbaMdhanAM traNe sukatene matalaba e che ke-pRthvI, AkAza, samudra, sUrya, caMdra, jI vigere kAMI paNa na hatuM. mAtra eka prajApati hatA. AmAM vicAravAnuM ke-pRnI AkAzAdika te hatAM ja nahIM te prajApati eka kaye ThekANethI kevA svarUpathI pragaTa thaele? ane te prathama semAM rahele? cAre dizAmAM dekhAtI ATalA moTA vistAravALI pRthvI banAvavAnA mazAlA kayAMthI pedA karelA? te sivAya samudra ane pahADa banAvavAnA mazAlA kaye ThekANethI meLavelA ? suSTi banI gayA pachI jIvonAM zarIra banAvyAM, pachI temAM ane saMcAra karyo, paNa prathama cha kayI vastunA banAvyA? chanI banAvaTanA saMbaMdhe prathama nIcenI cha bAbate vicAravAnI che. (1) prajApatie - anAvyA che te prathama puNya-pAparUpa karma lagADIne banAvyA ke puNya pApa vinAnA? (2) athavA karma pahelAM hatAM, pachI te jenI sAthe je daIne, pachI te jIvene A saMsAra cakramAM nAkhyA? (3) athavA jevo ane karmo bane judA judA rahelA hatA, teone bhegA karIne A saMsAra cakramAM nAkhyA? (4) athavA jIvo banAvyA paNa kama banAvyAM na hatAM saMsAra cakramAM paDayA pachI te chae pitAnA kartavyathI pitAnI mele pitAne lagAva lIdhAM? For Personal & Private Use Only Page #978 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 tattvatrayA-mImAMsA. khaMDa 2 vvvvvv www (5) athavA suSTi utpanna thatA pahelAM nate hatA, temaja karmo paNa hatAM nahI, badhIe kArIgIrI te prajApatinI karAyelI manAyelI che? (6) athavA che ane karmo bane anAdikAlanAM hatAM, paNa A saMsAra cakra sarvathA baMdha paDI gaeluM hatuM te A prajApatie pharIthI cAlatuM karIne ApyuM? ke upara batAvelAM jIvanA saMbaMdhanAM cha pra-vicAra karavAne mukyAM che kharAM, paraMtu prajApati badhI sRSTinA banAvanAra khAsa veda mUlaka satya svarUpanA che ke paMDitamAnIoe veda mUlaka TharAvavA pAchalathI kalpitarUpe lakhI lokene bhUlAvAmAM nAkhavAno prayatna kare che. , che ke-prajApatinA nAmathI sRSTi utpattinA saMbaMdhanAM sUkate, cAre vedamAM dAkhala karelAM kalpitarUpanAM Thare te A cAlate vaidika dharma ke pUrve cAlatA satya dharmathI viparIta thaelA paMDita mAnIoe kalpita rUpane ubho karelo che ema mAnI zakAya ke nahI? - A prajApati keNa che, ane kayAMthI kalpavAmAM AvyA che, tene vicAra amoe prajApatinA lekhathI karIne batAvela che. tyAMthI vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. ane vaidika matanA keTalAka sukSama daSTinA moTA moTA paMDite, jaina vaidika matanA abhyAsamAM utarelA, pita pitAnA abhyAsa pramANe A vAtane samajI gaelA che ane pota potAnA lekhamAM isAre paNa karatA gayA che. te moTA moTA paMDitenA lekhe prasaMge prasaMge TAMkI batAvelA che, chatAM paNa sAdhAraNa mANasone bodha thavAnI khAtara-TUMka TuMka rUpe pharIthI paNa yAda karAvuM chuM kAraNa e che ke-A kalpita rUpa prajApatine suSTinI Adi karavAvALA, ane te samayanA cAra RSionA hRdayamAM cAre vedonA prakAza karavAvALA, batAvI pAchalathI A prajApatine A badhI sRSTinA kartAhartA manAvavAne prayatna karela che. jo ke sarvAnI pravRtti vinAnA kSetramAM vaidika karmakAMDanI pravRtti cAlatI hatI, te vAta sAcI hatI. paraMtu sarvAnA vacananA prakAzamAM te ghaNA utpanna karavAvAlI thaI paDI hatI. tethI keTalAka paMDite vedanA karmakAMDanI For Personal & Private Use Only Page #979 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 247 mahattvatA batAvavAnA jesamAM AvI brAhmaNa graMtha lakhavA maMva paDayA, paNa te aMze AjakAlanA bAheza paMDitene mahatva vinAnA nirmAlya jevA bhAsavAne lAgyA. AgaLa jatAM sarvajJonA vacanone vizeSa prakAza paDatAM-keTalAka DAhyA paMDitae sarvAnA vacanene Azraya pakI upaniSadAdika graMthe lakhavA mAMDayA tyAre te kAMI lekamAM Adara bhAvane prApta thavA lAgyA. tethI AgaLa vizeSa jAtAM sarvanA netAonI maMdatAnA samayamAM keTalAka udadhatta paMDite e purANe ubhAM karI, sarvAnA vicArene taddana udhA chattA citarI bhelI duniyAne udhA pATA baMdhAvavAno prayatna karyo, ane te udhA pATA bAMdhI ghaNA kAla sudhI e prANa karatA rahayA ke jaina ane baudha veda bAhyA nAstika che. temanAM pustake viSNu bhagavAne temanA nAzane mATe banAvyAM che. AvA adhurA paMDite satya vastunA AgrahI mAnavA ke asatya vastunA kadAgrahI? ATalI badhI viparItatA chatAM keTalAka satyanA zodhaka paMDitae pitAnA lekhamAM kaI kaI vAkaya saMkeca bhAvathI pragaTa kareluM che chatAM paNa te satyatAne pragaTa karavAvALuM che te amo A jage para pharIthI 8Ta rUpe yAdanA mATe lakhI jaNAvIe te te bedhanA mATe thaze paraMtu kaMTA utpanna karavAvALuM nahI thAya. (1) ju keAnaMda zaMkara bApubhAI dhruve vedane dharma lakhatAM jaNAvyuM hatu ke punarjananA saMbaMdhe kaI keI apaSTa vacana maLe che." AthI zuM e vicAravA jevuM nathI ke-vedanA RSione punarjanmanA saMbaMdhe vizeSa mAhItI kAMI paNa na hatI chatAM purANa kArae tenA saMbaMdhe lakhyuM to te kayA ThekANethI lAvIne lakhyuM? eja AnaMda zaMkarabhAIe-atharva vedanA saMbaMdhe jaNAvyuM hatuM ke"la anAne dharma te AmAM dAkhala thavA lAgyo hoya." ' Izvara kRta mUlanA vedomAM anAryono dharma paNa besI ghAlyo to te vedanI kimata keTalI AvI? AnaMda zaMkarabhAIe eka bIjA prasaMgamAM-ema paNa jaNAvyuM hatuM ke bhArata varSanI traNa nadIo kharI rIte-zrI kRSNa caMdra, zrI gautama ane zrI mahAvIra, e traNa mUla sthAnamAMthI jAgI che ane tyAM sudhI ja ApaNuM For Personal & Private Use Only Page #980 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 mAnuSI athavA pauruSeya itihAsa dRSTi pahoMce che te pahelAMnI ApaNI itihAsa STi nathI. " A uparanA vAkyathI eja vicAra upara Avavu paDaze ke--prathama vedAna karmakAMDanI pravRtti te pazuonA ghAtathI ghRNAvAlI, ane sema velaDInAM rasanA yAnathI viveka rahita mahattva vinAnI, jIvAnA kAlyANanA mATe saMtAya kArakanI na hatI. jyAre sarvajJAnA vacane bheLavavA mAMDayAM tyAra pachIthIja te kAMIka ceAgyatAvAlI jaNAvavA lAgI. ane te sarva jJAnAM vacane gItAmAM, ane upaniSadomAM, vizeSa prakAre bhaLelAM hAvAthIja te graMthA kAMika zAbhAne pAtra thaelA che.. ema A mArI cAlu graMtha sadguddhithI jevAvALA sahajapaNAthI joi zakaze. (2) ArTsanA tahevArAnA lekhaka paDitajIe TukamAM jaNAvyuM hatuM ke-iMdra ane zrI kRSNa A be vyakitae itihAsanI jaNAya che. ' A lekhakane-brahmA ane mahAdeva A be vyakitae itihAsa rUpanI jaNAyI nathI. te vAta sAcI che. juve amArA pUrvanA lekhA brahmAnA saMbaMdhanA vicitra prakAranA lekhA. ane mahAdevanA saMbaMdhanA paNa tevA vicitra prakAranA lekhA. jIvA ke-jaina itihAsamAM lakhAyalA, ane agIyAramA tIrthaMkaranA samayamAM thaelA, jitazatru nAmanA eka mahAn rAjA ke jene mehathI peAtAnI putrIne a MteuramAM dAkhala karI leAkeAnA virUddha kAma karyuM. tethI leAkAe prajApati ( peAtAnI prajAnA pati ) evuM khIjI nAma pADayu. te sUkSma vAtane meTI vikriyAnA svarUmAM citrI, purANakAroe lekane udhA pATA baMdhAvyA che. bIjAnA siddhAMtamAM rahelI sukSma vAtane patto-meTA meATA pa MDitAne paNa na maLavAthI dhrutihAsanI vyakitarUpe na jAya te yathArtha ja che. mahAdevanA viSayamAM paNa purANakAroe evAja gADhAleA vAlelA che. tethI khAryAMnA tahevAranA lekhakane-vyakita rUpane mAlama nathI pace te vyAkhIja che. tenA saMbaMdhe paNa utpatti vipattinI sAthe-sarvajJAnA vacanathI jANIne ane purANeAnA lekhAnI sAthe meLavIne, satya zeAdhakanA paDitAne jANavAne mATe khulAsA vAra lakhIne batAvyuM che. tyAMthI vicAra karI levAnI bhalAmaNa karUM chuM. ityala' vistareNu, (3) maNilAla nabhubhAi dvivedIe peAtAnA siddhAMta sAranA pR. 42 thI 44 sudhImAM brAhmaNa graMthAntinA saMdhe jaNAvatAM chevaTe jaNAvyuM ke-- For Personal & Private Use Only Page #981 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vadika dharma. 249 yajJa purUSa na deva kalpA ane prajApati badhAnA mekhare AvI sarvane niyaMtA banI brahmA rUpe pUjAte thaye." AmAM paNa vicAravAnuM ke-yajJa puruSa je na deva kalpAye te kaI bIje nathI paNa prajApati ja che. ema svAmI dayAnaMdajIe khulAso kare che. ane te yajJa puruSane veda mUlaka TharAvavA suSTinA saMbaMdhanA traNa moTA sUkta vedanA dazamA maMDalamAM eka ekathI adhika adhika maMtravAlAM dAkhala karI dIdhAM che. ane A yajJapuruSanA meTA satane to cAre vedamAM dAkhala karI dIdhuM che ane sAyaNAcArye tenuM bhASya racI badhI dunIyAnA mAlika banAvI dIdhA che. ane svAmI dayAnaMdajIe te potAnI badhI paMDitAI ja pragaTa karI dIdhI che. ane keTalAka bIjA janA paMDitee teprajApatine suSTinI AdinA kalpI temaja suSTinI AdimAM cAra SionAM nAma kalpI, temanA hRdayamAM cAre vedanA prakAza karavAvALA paNa lakhIne batAvyA che. ane suSTinI utpattinA saMbaMdhavALA A yajJapuruSanA 16 maMtranA meTA sUkatane te lokone bhalAvAmAM nAkhavAne cAra vedamAM dAkhala karI dIdhuM che. AvA AvA prakAranA-aneka kalpita le-veda jevA mukhya graMthamAM dekhI amAre te lekhakanI ane saMpUrNa A cAre vedanI satyatA keTalI AMkavI! ane veda jevA mukhya graMthomAM kalpita lekha lakhavAnI sAhasikatA dharAvanArAmAM, saMpUrNa vedanA tatvanA saMbaMdhamAM AstikatA keTalA darajAnI kalpavI? - velajI dhanajI nAmanA zrAvake-"AtmAnaMda prakAza" nAmanuM mAsika pustaka 28 mAM, vi.saM.1987 nA mAgha mAsamAM, gUjarAtI bhASAnA harigItamAM eka paddha jainonA malatatvane jaNAvavA sArU, chapAveluM che te jainetara paMDitene jANavAne mATe-TAMkI batAvuM chuM. tAtvika rekhAMza harigIta. 1 padravya ne. 2 navata tva tenA. 3 dravya. 4 guNa. e paryAya"thI. 6 naya. 7 bhaMga. 8 nikSepA. 9 prameya. 10 pramANa sAthe saMbaMdhathI" batAve ke? 11 tripadI ghaTAvA satya sAtvika tatvathI samajhAya nA ! vaheMcaNa vidhi. 12 kAThitya zAstra saMbaMdhathI. te 1 + A padamAM dhA zabdo kaThina che te samajavA jijJAsuoe banI zake te prayAsa karavA vinaMti che. 32 * For Personal & Private Use Only Page #982 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 tattvatrayI-mImAMsA. 66 SaSTa dravyane navatantra viSNu ke vastu A jagamAM nathI, cegI-maharSi " sadA te samajavA rahe che 13 mathI, navatattvanuM tAraNa rahe 14 e tattvamAM sakSepathI SaT dravyamAM te 15 sahajathI che zAstranA nirdezathI 5 2 / / 16 vyavahAra suMdarasRSTinA SaD dravyanA. sacegathI, Azcaya kAraka cALa paNa 17 tadrupatA temAM nathI; yegI anubhava jJAnathI e ceAgane 18 avagAhatA Atmika AnaMdamAM 19 aniza ehanI 20 layalInatA. 5 3 1. SaT dravyanAM nAma--1 dharmAstikAya. 2 adharmAstikAya. 3 AkAzAstikAya. 4 pudgalAstikAya. 5 jIvAstikAya. 6 kALa. khaMDa 2 2 navatatvanAM nAma--1 jIva, 2 ajIva, 3 puNya, 4 pApa, 5 Azrava, 6 saMvara, 7 nirjarA, 8 madha, 9 meAkSa, i 3 dravya--utpatti--sthiti ane layane jemAM saMbhava rahe che. 4 guNu--dravyamAM je sahaja bhAvI paNe rahe che te. 5 paryAya--je krama bhAvI hAya te che. 6 sAta nayanA nAma--1 naigama. 2 saMgraha. ke vyavahAra. 4 RjusUtra 5 zabda. 6 samabhirUMDha, cha eva'bhUta. / / sAta bhaMganAM nAma--1 syAd asti, 2 syAd nAsti. 3 svAda asti nAsti, 4 syAd avaktavya. pa syAd asti avakatavya. 6 syAt nasti atraktavya. 7 syAd asti nAsti avakatavya. 8 cAra nikSepAnA nAma--1 nAma. 2 razipanA, 3 dravya, 4 bhAva. II 9 pramayajJAna viSaya. 10 pramANa cAra che--1 pratyakSa. 1 parokSa. 3 anumAna. 4 Agama, I 11 tripadI-traNa pada--utpatti sthiti ne laya. 12 kAThiya--samajavuM ghaNuM kaThana, 13 mathI--mathavuM-mehanata karavI. 14 navatatvanuM------dohana karavAmAM Ave te tene sa MkSepathI e tattvomAM jIva ane ajIvamAM samAveza thAya che. 15 sahejathI -mUlathI. 16 A duniyAnA tamAma vyavahAra che dravyanA sa'ceAgathIja cAle che. !! 17 tadrupatA-tadAkAra rIte maLI javuM. // 18 avagAhatA--jANatA. 19 `aniza-niraMtara kAyama. 5 20 layajJInatA tadAkArapaNuM, // 21 o-saMpUrNa paNe sa` rIte. sarvAge For Personal & Private Use Only Page #983 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvanA tatvanA vikArarUpaja hAlane vaidika dharma. 2 21 sage vastu samajavA 22 syAdvAda vAda samartha che, e samaja viNa 23 ekAMtavAda anarthakAraka artha che 24 je "dravya-kSetrane kALa-bhAva" taNuM apekSA sAcave. 25 "nizcaya ane vyavahAra " suMdara yogya rIte dAkhave. meM 4 jaDa dravyanI samajaNa maLe 26 sasaMga vA ra7 sazAstrathI, muzkela 28 mIlana che chatAM saMga cagya prayogathI; 29 vyavahAra. 30 nizcaya. 31 mukhya. 32 gauNa 33 vidhi. 34 niSedha vizeSathI, pahicAnavA kara 35 skAra udyama tatvadarzana tehathI. che 5 bhava bramaNatAne aMta je je 36 karmacAge saMbhave, 37 saMjIvanI cAre 38 samuccaya dharma karaNa sucave, kismata 39 kazoTI para karI jIvana tathA vidha keLave, tAtvika tatva prakAza AtmAnaMda dvArA meLave. . 6 che (velacaMda dhanajI) rara svAdvAda vAda-vastunI dareka bAjunI samaja pUrvaka karAte vacana vyavahAra, ra3 ekAMtavAda-vastunI mAtra vartamAna sthitine amuka aMze sucavata paNa pariNAme alanA pAmate vacana vyavahAra. che ra4-ra5 je dravya-kSetra-kALa ane bhAva temaja nizcaya ane vyavahArane e gya rIte batAvI zake teja syAdvAda. ra6-satsaMga-saMsAra bhAvanAthI alipta mahApurUSane saMga-sebata. 27 sata zAca-rAga dveSa ane meha para kAbu meLavI mukita mArga sanmukha je ope. ra8-mIlana-maLavuM. ra9-vyavahAra-zAstrokata rIte bAhya pravRti. 30-nizcaya--nirlepa rIte AMtarika pravRti. 31-mukhya-kAryanI aneka dizAomAM vartamAnamAM jene udezI kAma karAtuM hoya che. 3ra-gauNa-kAryanI dareka dizAmAM ekanI mukhyatA ane bIjI dareka gauNarUpa rahela hoya te gauNa. , 33-vidhi-AdaravA gya. 34 niSedha-tyAgavA yogya. 35-skAra-pUrNa bila sAthe. ' 36-kamoga-kriyAdvArA. . 37-saMjIvanI cAre-je AhArathI jIvana zuddhi thAya. 38-samuccaya-samagra rIte. 39-kaTI-eka pattharanI jAta je suvarNa kasavAnA kAmamAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #984 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 tattvathI-mImAMsA. khaMDa 2 sAma sAra-cha dravya ane nava tatva tenA dravya-guNa ane paryAyathI, temaja nayabhaMga, nikSepA, prameya ane pramANunA-sabaMdha sAthe tripadI ghaTAvI satyatA pUrvaka sAtvika tane keI-ta tvanA jANanAra mahaSio batAve samajAve! evI jijJAsunI mAgaNI che, pariNAme eja jijJAsune upara varNana velI tAtvika bInAnI zAstrIya saMbaMdha pUrvaka vicAraNA karatA te samajavAmAM tene dhaNI kaThinatA jaNAya che. matalaba te tananI veMhacaNa karavAnI vidhi tuma samajAya tevI nathI. # 1 cha dravya ane nava tatva sivAya A jagatamAM bIjI kaI paNa vastune sadbhAvanathI. tene yathArtha samajavA mATe mahAna yogI-maharSio niraMtara zrama uThAvI rahyA che. nava tatva saMbaMdhI vicAra karatAM tenuM sope dehana be tamAM thaI zake che. ane te be ta- jIva ane ajIva-pudgala zAstranA nirdeza pramANe cha dravyamAM mulathIja rahela che. je 2 A jagatane suMdara vyavahAra cha dravyanA saMyoga vaDe cAle che; chatAM temAM eka mahAna Azcarya kAraka bInA che te eja ke e yoga tadrupa bhAve--ekAkAra rUpe saMmizra banatuM nathI. e saMganuM AtmajJAnanA anubhavI mahApurUSe ja avagAhana karI zake che. jeo niraMtara Atmika AnaMdamAM ja layalIna hoya che. A 3. vastu sthitinI saMpUrNa samaja syAdvAdavAda ne ja AbhArI che. e samaja rahita mAtra ekAMtavAdathI samajavAno prayoga arthano anarthakAraka batAve che. je vAda vaDe dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSA sacavAelI rahe temaja nizcaya ane vyavahAranI paNa samayecita gyatAnuM nirUpaNa kare tenuM nAma syAdvAda! . 4 cha dravyanI samajaNa satsaMga agara satzAstranA abhyAsa vaDe ja meLavI zakAya che. sat saMganuM mIlana ane satazAstrane avadha e ghaNuM muzkela che; chatAM tenI pAchaLa egya rIte mehanata levAmAM Ave te te phalita thavAne saMbhava che. vyavahAra-nizcaya, mukhya-gauNa, vidhi ane niSedha tene vizeSa prakAre samajavA prakhara udyama kare joIe jethI tenI samaja saheje maLe che bhava bhramaNa-A duniyAmAM rajhaLavuM tene aMta Ave. tevI dareka suMdara kriyAo saMjIvanI cArAnA nyAyathI samuccaye karavA dharmazAnuM sUcana che. For Personal & Private Use Only Page #985 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 34 muM. sarvajJonA tatvanA vikArarUpaja hAlane bedika dharma. 253 suvarNanI sAcI kismata kaTI vaDe aMkAya che tema jIvanane paNa tapa-japa saMyamAdi kasaTI vaDe keLavavuM jethI AtmAnaMda dvArA tAtvika tane prakAza meLavI zakAya? | 6 (ve. dha.) - Iti tatvatrathI mImAMsAmAM sarvanA tanathI vikAra pAmelA vaidika dharmanA vicAranuM kha0 2 je prakaraNa 34 muM. prakaraNa 35 muM. padArthone satyadha vividha daSTinA vicArathI ja thAya ? anekAMtavAdanA amedhuM zastra vaDe sAmApakSane jyAre meLavavA chatAM vaidika matanA prAcIna paMDitene ekAMtapakSane Agraha. pa. haMsarAja zamanA hiMtimAMthI kicita gujarAtImAM sArAMza. lekhakanuM vaktavya. darzana ane anekAMtavAda nAmane A prastuta nibaMdha, madhyastha vAdamAlA nA trijA puSpa rUpamAM pAThakenI sevAmAM upasthita karIe chie. enA pahelAM svAmI dayAnaMda ane jainadharma, tathA purANa ane jainadharma nAmanAM be nibaMdha pAThakonI sevAmAM pahocI gayA che. prastuta nibaMdhane lakhavAne amAre udeza je che tene amee nibaMdhameja (prAMta bhAgamAM) vyakta karI dIdhuM che. - anekAMtavAda athavA apekSAvAda ne siddhAMta kAMI navIna athavA kalpita siddhAMta nathI kiMtu ati prAcIna (aitihAsa daSTithI) tathA padArthonI tenA svarUpanA anurUpa yathArtha vyavasthA karavAvALA sarvAnubhava siddha suvyavasthita ane sunizcita siddhAMta che. tAtvika viSayenI samasyAmAM upasthita thavAvALI kaThanAIo ne dUra karavAnA mATe apekSAvAdanA samAna tenI keTInuM bIju kaMI siddhAMta nahIM che. viruddhatAmAM vividhatAnuM bhAna karAvIne tenuM sucArU rUpathI samanvaya karavAmAM anekAMtavAda-apekSAvAdane siddhAMta ghaNeja pravINa e siddhahasta che. A jyAM sudhI mAluma thAya che jenA darzanamAM eja abhiprAyathI apekSAvAda ne pitAne tyAM sarvathI agraNIya sthAna ApyuM ane enA AdhAra para pitAnA saMpUrNa tattvajJAnanA vizAla bhavya bhavananuM nirmANa karyuM. For Personal & Private Use Only Page #986 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaDa * paraMtu enAthI viparIta e paNa satya che ke jaina darzananI peThe ( zabda rUpathI nahI. ki Mtu a rUpathI ) anya dazAmAM paNa. AthI ( apekSAvAdane) AdaraNIya sthAna maLyuM che. ane koi jageA para te jaina dana samAna zabda rUpathI paNa te apekSAvAda sanmAnita thayA che. ( enA mATe jIvA prastuta nibaMdhamAM aneka sthAnapara ) bhAratIya dArzanika saMsAramAM sathI adhika khyAti prApta karavAvALA bhaTTa maheAya kumArilabhaTTe mImAMsA dazanamAM anekAMtavAda apekSAvAdane je pratiSThita sthAna dIdhu tenA anya dArzanikAnI apekSAe mauddha vidvAnA para kAMi adhika moTA prabhAva paDayA huvA dekhAi de che. temane anekAMtavAdanA saMbaMdhamAM mImAMsA ane jaina danamAM keAi bheda nathI samajayA x paraMtu mImAMsA dananA moTAmAnA koi paNa vidvAne e nathI kahyuM ke mImAMsA dana mAM anekAMtavAdanI paNa pratiSTA che. ulaTA save AjasudhI eja samajatA rahyA ke anekAMtavAda mAtra jaina dazananeAja siddhAMta che. khIjA danAmAM ene koipaNa rIte sthAna nathI. emAM te zaka nathI ke jaina vidvAnAe anekAMtavAda nA samanamAM jevI rIte phrI jeTalA svataMtra graMtha lakhyA temaja jeTalA Aje upalabdha thAya che teTalA te viSaya para lakhyA huvA mImAMsaka vidvAnAMnA graMtha Aje upalabdha nathI thatA. paraMtu tattva saMgraha Adi jovAthI amArUM A kathana sArI rIte pramANita thai jAya che ke anekAMtavAda-apekSAvAdanI pratiSThA jaina dananI peThe anya inAmAM paNa che AthI e siddha thayuM ke-jaina dazane je siddhAMta (apekSAvAda-anekAMtavAda ) ne peAtAnI tattvajJAnanI imAratanuM mUla sthaMbha mAnyuM che te mAtra temanI sa Mpatti nathI kiMtu anya dazanAnA paNa tenA para adhikAra che. te apekSAvAda kai vyakita vizeSanA AviSkAra karelA siddhAMta nathI. kiMtu vastu svabhAvanA anukUla eka naisagika siddhAMta che. eTalA mATe te sanI samAna saMpatti che. tAtparyaM ke te je pramANe jaina darzanane svIkRta che teja pramANe anya danA ne paNa mAnya che. jo kAMi mata bheda che tA anekAMtavAda yA syAdvAda e zabdomAM che. enA vAstavika athamAM phAi virAdha nathI. basa eja abhiprAyane vyakta karavAne mATe ame yathAzakti upalabdha prAmANika sAmagrI dvArA * 254 x jIve! nAlidA Ahva vidyAlayanA pradhAnAdhyApaka AcAya zAMti rakSitane! tattva saMgraha ane dharma kIrti racita haeNtu biMdu tatva TIkA Adi bahu graMtha !! * evamekAtato bhinna jAtireSA nirAkRtA / jaiminIyA bhyupetA tu syAdvAre pratiSetsyate // ( tattva saMprada rR. raddara nuM hratiSThA 862) For Personal & Private Use Only Page #987 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35muM. jagatanA sarva padAryomAM vyApelI anekAMtatA. ra55 prastuta niba ghanI racanAne yathAmati prayatna karyo che. enA sivAya kaI dazana ne utkarSa yA apakarSa batAvavAne mATe amArA A prayAsa nathI ane na e AzayathI e nibaMdha lakhe che ahIM para eTaluM bIju paNa dhyAnamAM rahe ki prastuta nibaMdhanI racanAne uddeza pradhAna paNAthI viziSTa vidvAna nA samakSa aneka tavAdanuM varNana upasthita karavAnuM che. prathama ane madhyama zreNInA leka AthI puro lAbhate nahIM uThAvI zakaze, te paNa jyAM sudhI banyuM tyAM sudhI tenuM paNa ame purUM dhyAna rAkhyuM che. ane viSayane sarala temaja subedha banAvavAne bharapura prayatna karyo che. e vicArathI prastuta nibaMdhamAM eka vAtane kaMivakhata ulaTAvI ane eka viSayanI anekavAra AvRtti karI che jethI ke zeDo parizrama karavAthI te lekaprathama-madhyama zreNinA loka paNa lAbha uThAvI zake. temaja pAThakane eTaluM bIjuM paNa khyAlamAM rahe ke-A nibaMdhamAM aitihAsika kramanuM dhyAna bIlakula nathI rakhAyuM enuM eka kAraNa te e che ke amAruM jJAna ItihAsanA viSayamAM ghaNuM parimita che. bIju prastuta nibaMdhane ItihAsanI sAthe kaI gADha saMbaMdha paNa nathI. ane darzananA nAmathI je graMtha AjakAla khyAtimAM AvI rahyA che tenuM pIrvAparya Aja sudhI sunizcita nathI thayuM. temaja tenA racanA kAlamAM paNa aitihAsika vidvAne ne aju sudhI eka mata nathI thaze. kiMtu mata bhedaja cAlyo Ave che. keTalAka vidvAno no mata che ke enI (darzananI) racanA mahAbhAratanA pachI mAM thaI x ane satyavrata sAmazramI Adi paMDitene vicAra che ke darzane racanA kAla mahAbhAratathI ghaNe pahele ne che. eTalA mATe paNa amoe ukata viSayamAM hastakSepa nathI karyo. te paNa prastuta nibaMdhamAM pramANa rUpathI upUta karelA graMthonI sUci ane tenA kartAone samaya AdinuM saMkSipta vivaraNa ApIne aitihAsika kramanI saMkalanAmAM kAMI sugamatA prApta karI dIdhI che. ItyAdi... prAtha-haMsa. 4 juvo-mahAbhArata mImAMsA hiMdI anuvAda pR. 14. - juvo-temanuM niraktA locana pR. 7ra thI AgaLa . For Personal & Private Use Only Page #988 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 tavarSI-mImAMsA. // OM na mA saMgra || madhyasthavAdamAlA tRtIya pustaka / / darzana ane anekAMtavAda Arabhika nivedana. bhAratIya Astika danAmAM anekAMtavAda ne mukhyasthAna detA huvA je darzanamAM adhyAtma tattvAnA suvyavasthita vicAra karavAmAM Avye che. te darzana jaina darzananA nAmathI prasiddha che Aja ame amArA madhyastha pAThakeAne jaina darzananA teja anekAMtavAdanA kAMi paricaya ApavAnA prayatna karIe chie. khaMDa 2 amArA vicArAmAM bhAratIya prAcIna tathA arvAcIna keTalAeka dAnika vidvAnAe jainana darzananA anekAMtavAdanu je svarUpa sabhya saMsAranA sanmukha rAkhyu che te tenuM yathArtha svarUpa nathI. temane anekAMtavAdanuM svarUpa pradana ane tenI prativAdAtmaka AlecanA karavAnA samaye ghaNuM karIne sAMpradAyika vicArAthIja kAma lIdheluM che. arthAt sAMprAdAyika vyAmAha nA kAraNe ja keTalAeka vidvAnAe anekAMtavAdyane saMdigdha tathA anizcitavAda kahIne tethI padA ni yamAM sarvathA anupayegI ane unmatta purUSonA pralApa kahIne batAvye che (1) paraMtu amArI dhAraNA tenA pratikula che. amArA vicAramAM te anekAMvAdanA siddhAMta ghaNAja suvyavasthita ane parimArjita ( atisunazcita ) siddhAMta che. ene svikAra mAtra jaina danamAMja nathI karyAM kiMtu anyAnya darzana zAstromAM paNa ghaNI prauDhatAthI samana karela che. anekAMtavAda vastuthI anizcita temaja siMdigdhavAda nathI. kiMtu vastu svarUpanA anurUpa sarvAMga pu eka sunizcita siddhAMta che. eja viSayamAM ame peAtAnA paryAlAcita vicArone madhyastha pAThakAnA samakSa upasthita karie chie AzAche ke pAThakagaNa amArA vicArIne niHpakSapAta paNAthI viveka draSTithIja avaleAkana karavAnI kRpA karaze 1--jIveA brahmasUtra-rAra-33 nA zaMkarabhASya, vijJAna bhikSune vijJAnAmRta bhASya, ane rAmAnujAcAya nA zrIbhASya Adi graMthAnA ullekha. emanA lekhapara je kAMi vaktavya haze tene vicAra AMtanA pariziSTa prakaraNamAM karIne batAvIzu. For Personal & Private Use Only Page #989 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vm prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanadAre. 257 ( anekAMtavAdanuM svarUpa ane paryAya.) anekAMtavAda jaina darzanane mukhya viSaya che jena tatvajJAnanI badhI imArata anekAMtavAdanA siddhAMta para avalaMbita che. vAstavamAM AthI jaina darzananI mUla bhitti samajavI joIe. anekAMta zabda-ekAMtatva-sarvathAtva-sarvathA evameva e ekAMta nizcayane niSedhaka, ane vividhatAno vidhAyaka che. sarvathA ekaja daSTithI padArthanA avalekana karavAnI paddhatine apUrNa samajIneja, jaina darzanamAM mukhya rasthAna ApavAmAM AvyuM che. anekAMtavAdane artha e che ke padArthanA bhinna bhinna daSTibiMduonuM apekSAothI paryAlacana karavuM, tAtparya keeka ja padArthamAM bhinna bhinna vAstavika dharmone sApekSapaNAthI svIkAra karavAnuM nAma anekAMtavAda che. jema ke ekaja purUSa pitAnA bhinna bhinna saMbaMdhi janenI apekSAthI-pitA, putra, ane bhrAtA, Adi saMjJAothI saMbodhita karI zakAya che, te ja pramANe apekSA bhedathI eka ja vastumAM aneka dharmonI sattA mAnI jAya che. syAdvAda, apekSAvAda ane kaMcitavAda e anekAMtavAdanAja paryAya-samanArtha vAcI zabda che. smAta (1) no artha che kaMcita keI apekSAthI syAt e sarvathAtva-sarvathApanane niSedhaka anekAMtatAne ghataka kaMthacita arthamAM vyavaddata hevAvALA avyaya (2) che. enA para adhika vivecana ame sasa bhaMgInA svataMtra nirUpaNamAM karIzuM. jaina darzana kaI paNa padArthane ekAMta nathI mAnatA, temanA matathI padArtha mAtra ja anekAMta che. kevala ekaja daSTithI nizcaya karele padArtha jaina darzana apUrNa samaje che. temanuM kathana che ke padArthanuM svarUpaja kAMI evA prakA2nuM che ke--temAM ame aneka pratidvI-paraspara virodhI dhamane dekhIe che. have je vastumAM rahevAvALA aneka dharmomAMthI--keI ekaja dharmane laIne tenuM vastunuM nirUpaNa karIe ane tene sarvAzathI satya samaje te, e vicAra apUrNa temaja brAMtaja haze. kemake je vicAra eka daSTithI mA samajIe che, tadvidhi 1 Ta-keTalAeka loka sAta artha zAyada kadAcata ItyAdi saMzaya rUpamAM kare che paraMtu A temane bhrama che; atra sarvathAtva niSedhako'nekAMtatA dyotakaH kathaMcidarthe syAt zabdo nipAtaH / iti paMcAsti kAyaTIkA ( amRtacaMdra suri zlo. 14 nI vyAkhyA pR. 30) 2-syAditya'vyaya manetidyotakaM / tataH syAdvAdaH / anekAMtavAdaH nityAnityAdyanekadharma za varAmiAma tiyAvat che (cAa magarI. #aa. 4. pR. 14) ? For Personal & Private Use Only Page #990 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khaMDa 2. 258 tattvatrayI-mImAMsA. vicAra paNa dayaMtarathI satya Thare che, udAharaNartha keI eka purUSa vyakitane amuka nAmane eka purUSa che, tene kaI-pitA, ane kaI putra, keI bhAI, athavA bhatrijA, kAkA, athavA dAdA, kahIne bolAve che. eka purUSanI e bhinna bhinna saMjJAo pratIta thAya che ke temAM-piTava, putratva, ane bhrAtatva Adi aneka dharmonI sattA rahelI che. have jo temAM rahelA kevala pitrutva dharmanI ja tarapha daSTi rAkhIne teNe sarva prakArathI pitAja mAnI beThIe tAre te, meTa anartha thaze, te darekane pitAja siddha thaze. paraMtu vAstavamAM evuM nahIM che, te pitA paNa che, ane putra paNa che. pitAnA putranI apekSA e pitA che, ane potAnA pitAnI apekSAe putra kahevAze. eja pramANe bhinna bhinna apekSAothI e sarva ukata saMjJAone temAM nirdeza thaI zake che ... je pramANe apekSA bhedathI ekaja devadatta vyakitamAM-pitRtva, putratva e be vidhI dharma pitAno sattAne anubhava karAve che, tenIja peThe haraeka padArthamAM apekSA bhedathI-aneka virodhI dharmonI sthiti pramANa siddha che. e dazA sarva padArthonI che. temAM nityatvAdi aneka dharma daSTigocara thAya che, eTalA mATe padArthanuM svarUpa eka samayamAM ekaja zabda dvArA, saMpUrNapaNAthI nathI kahI sakAtuM. ane nahI vastumAM rahevAvALA aneka dharmomAMthI kaI eka ja dharmane svIkAra karIne anya dharmone a5lApa karI sakAze, AthI kevala ekaja daSTibiMduthI padArthanuM avalokana karatA havA bhinna bhinna daSTi biMduothI ja tenuM avalokana karavuM nyAya saMgata, ane vastu svarUpanA anurUpa thaze. saMkSepathI jaina darzananA anekAMtavAdanuM eja tAtparya ane pratIta thAya che. jaina darzananA e siddhAMtane vaidika dazamAM kevA rUpamAM ane kevI prauDhatAthI samarthana karyuM che enuM digdarzana ame AgaLa cAlIne karAbIzuM. darzana zAnA parizIlanathI amAre e vAta para pUrNa vizvAsa thaI gaye : anekAMtavAdane siddhAMta anubhava siddha, svAbhAvika tathA paripUrNa, siddhAMta che. enI svIkRtinuM saubhAgya kaIne kaI rUpamAM sarva dArzanika vidvAnane prApta thayuM che. anekAMtavAdanA siddhAMtanI sarvathA avahelanA karIne, keI paNa tAtvika siddhAMta paripUrNatAne anubhava nahIM karI sakaze. evo amAro vizvAsa che. ____x eka syaiva puMsa statta dupAdhibhedAt pitRtva-putratva-mAtulatva-bhAganeyatva-pitRvyatva bhrAtRtvAdi dharmANAM paraspara viruddhAnA mapi prasiddhidarzanAt / ( vRtisyAdAdamaMjarIkAro mallisenA ) Ii 22 pR. 17% For Personal & Private Use Only Page #991 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 3pa muM. anekAMtavAdane Azraya lenAra darzana kare. 259 padArthonuM vyApaka varUpa. vizvanA padArthonuM sArI rIte avalokana karavAthI jaNAI Ave che ke te sarva--utpatti, vinAza ane sthitithI yukta che. pratyeka padArthamAM-utpAda thaya ane prauvya ne pratyakSa anubhava thAya che. jyAM ame vastumAM utpatti ane vinAzane anubhava karIe chIe, tyAM para tenI sthiratAne paNa avika rUpathI bhAna thAya che. udAharaNa mATe eka suvarNa piMDane ja -prathama suvarNapiMDane galAvI tenuM kaTaka (kaDuM) banAvI lIdhuM. pharI kaTakane nAza karIne tene mukuTa karAvyuM, jyAM suvarNanApiMDanA vinAzathI kaTakanI utpatti ane kaDAnA nAzathI phuTanuM utpanna thavuM dekhIe chie, paraMtu e utpatti vinAzanA viSayamAM mUla vastu suvarNanI sattA tevI tevI barAbara che. piMDa dazAne vinAza ane kaTakanI utpatti dazAmAM paNa suvarNanI sattA tevIne tevI che. evI rIte kaDAne vinAza ane mukuTanI utpattinA kAlamAM paNa suvarNa te tene tevuM ja vidyamAna che. ethI e siddha thayuM ke-utpatti ane vinAza vastumAM kevala AkAra vizeSane thAya che, na ke mUla vastune mUla vastute lAkhe parivartana levAthI paNa pitAnI svarUpa sthiratAthI sarvathA cuta nathI thatI. kaTaka kuMDalAdi suvarNanA Akara vizeSa che te AkAra vizeneja utpanna ane vinAza thate dekhIe chIe, enuM mUlatatva suvarNa te utpatti vinAza banethI juduja che. e udAharaNathI e siddha thayuM ke padArthamAM-utpatti vinAza ane sthiti e traNeja dhama svabhAva siddha che. kaI paNa vastune AtyaMtika vinAza nathI thatuM. te vastune kaI AkAra vizeSane vinAza thavAthI, e na samajavuM joIe ke te sarvathA naSTa thaI gaI, te potAnA eka niyata AkArane cheDIne, bIjA AkArane dhAraNa karI le che. AthI mUla svarUpathI vastunate sarvathA naSTa thAya che, ane nahI sarvathA navIna utpana thAya che. kiMtu mUla vastunA AkAramAM je vizeSa vizeSa prakAranuM parivartana thAya che, te ja utpatti ane vinAzanA nAmathI kahI jAya che. mUla dravya te AkAra vizeSanI utpatti samayamAM paNa sthita che, ane tenA AkAra vizeSanA vinAza kAlamAM paNa vidyamAna che. AthI jagatanA badhAe padArtha utpatti-vinAza ane sthitivALA ja che. A vAta sArI rIte pramANita For Personal & Private Use Only Page #992 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 thaI jAya che. eja AzayathI jaina graMthAmAM-hA-thaya-dhrauvya-yusas " (1) e padArthanuM lakSaNa niSTi karyuM" che. ahIM utpAda-vyayane paryAya ane dhrauvyane dravya nA nAmathI kathana karIne vastu-padArthane dravya (2) paryAyAtmaka paNa kahyuM che. dravya svarUpa nitya ane paryAya svarUpa anitya che. drazya nityasthAyI, paryAya badalAtI rahe che. jainatara prAcIna gaNAtA danakArAe-advaitAdi ekAMtavAdanA pakSane aMgIkAra karyAM che kharo, paNa Apasa ApasanA khaDaeNna maMDanamAM utaratAM jainonA anekAMtavAdane ja mAna ApavuM paDayuM che. tevA danakAranA vicAro TukamAM atAvIe chie-- jaina syAdvAdI (anekAMtavAdI) che. amArA eka pakSane mAna ApatA nathI, tethI temane siddhAMta anizcita che. ityAdi jAhera karI, keTalAka dana kArAe khaMDana karavAnA prayatna karelA che. paNa jo teo anekAMtavAdanuM svarUpa kharU samajyA hAta te, tenA khaDanamAM temanI kalama cAlI zakatIja nahIM, mATe jainonA anekAMtavAdanuM svarUpa kiMcit batAvIne. manAtA prAcIna nakArAnA anekAMtavAdane maLatA abhiprAye! paNa TuMkamAM lakhI batAvuM chuM. jainomAM dravyanuM lakSaNu " juLavAvasIvya hAya teja dravya gaNAya ? 19 jemake mATI dravya-lAla pIlAdika aneka raMgavALu, miSTa kaTukAdika aneka rasavALu, kaThora kAmalAdika aneka spavALu, bhArI halakAdika vajanavALu' ityAdika aneka guNAvALu dravya hAya che. guNa paryAya vALu dravyanAM badalAtAM je anekarUpe te paryAya gaNAya che--jemake-mATInAM ghaTAdika je rUpo ane che te paryAya rUpanAM gaNAya che. te paNa anatAMja anyA kare che. guNNAnuM lakSaNa- dravyAnnA nirmuLa gujaH " guNNA dravyanA AzcayathI rahe che. ane pharIthI temAM guNA kalpI zakatA nathI. A vAtamAM-- 1-umA svAti viracita-tattvArthodhigama sUtra a, 5. sU. 29 bhASyaM - utpAdavyau dhaumyaMcayuktaM sato lakSaNaM yadutpadyate yad vyeti yazca dhruva tatsat ato'nyada saditi // jaina AgameAmAM paNa e vAtane spaSTarUpathI ullekha che. yathA- uNyajjeI.vA. vigameivA dhuveivAvastutatvaMca utpAda-vyaya- dhrauvyAtthakaM / ( cAdvAra magarI 4. 118 ) 2-vastuna: vahAM-draSya-cAyAmala miti ( syAdvAra maMgarI chu. 12 ) For Personal & Private Use Only Page #993 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzana karo. 261 jainanA aTala siddhAMtane kaleka- dravyaM payAyaviyutaM. paryAyA dravyavajiMtA : 4? ? ? jiMe ? rAmAna vedana? II 1 / bhAvArtha-paryAya vinAnuM dravya ane dravya vinAnI paryA, kayA ThekANe? kaye kAlamAM? kayA puruSe? kevA svarUpathI dekhI? agara dekhI mAnIe te pratyakSAdika kayA pramANathI ? A vAtane keIpaNa paMDita batAvI zakaze kharo ke ? tAtparya eja ke dravyathI paryA, ane paryAmAM dravya maleluM ja rahe che. tethI ekAMta bhinnabhinna, nityAnityapaNAnI mAnyatA che te jJAnI puruSanI che ja nahIM. advaitAdikanA pakSanA moTA moTA paMDitAe A vAta pitAnI dhyAnamAM laIne pitAnA graMthamAM pragaTaja karelI che. te vAta AgaLa para jaNAvavAmAM Avaze. ane te mATIrUpa dravya-sva dravya svakSetra, svakAla ane svabhAva e cAranI apekSAthI sat svarUpa ja che. paradravya, parakSetra, parakAla ane para bhAvanI apekSAthI asata svarUpanuM paNa che. mUla dravyane nAza kei kAle thatAja nathI. tethI te nityarUpaja che. : dravya sadAnA mATe ja che. tenI paryAye badalAtI rahe che. tethI te anitya rUpanI che.' paryAmAM dravya raheluM ja che, tethI te dravya abhedarUpa ja che. ane paryA judA svarUpanI dekhAtI bhedarUpanI paNa che. guNone ane paryAne utpanna karatu dravya te nitya ja che. utpanna naSTa thatA guNe ane paryAye anitya che. tethI ja lakSaNamAM jaNAvyuM che ke-guNa paryAya vALuM ja dravya gaNAya che. te kAraNathI jaino padArthone ekAMtarUpe sat asata, nityA nitya, bhedAbheda rUpanA na svIkAratAM anekAMta svarUpanAja svIkAryA che. jemake mUla dravya sonuM che, tenI paryAye kahAM kuMDala Adi che te badalAyA kare che, paNa senuM te badhAe ThekANe tenuM teja che. A vAta sarva darzana karene anubhava siddha ja che. For Personal & Private Use Only Page #994 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 te pachI ekAMta sat asata Adino savAla ja kyAM TakI zake che. mATe padArthone apekSAthI je vicAra kare tenuM nAmaja anekAMtavAda kahela che. * bIjA darzanakAroe -kone, tenA guNone ane tenI paryAne, ekAMta sat asata, nityA nitya, bhedADa bhedane svIkArI jenonA anekAMta pakSane tucha batAvavAne prayatna karyo khare paNa teo Apasa ApasanA khaMDana maMDanamAM utaratAM pitAnA ekAMta pakSathI phAvaTa na AvatAM-jainonA anekAMtavAdaneja Azraya letA gayA che. keIe pratyakSapaNAthI te, keIe ADakatarI rIte, jyAre Azraya lIdho tyAreja sAmApakSathI potAne bacAva karI zakayA che. AnA saMbaMdhe-paMDita haMsarAja zarmAe "darzana aura anekAMtavAda" e nAmanuM moTuM purataka hiMdI bhASAmAM bahAra paDAveluM che, te paMDitene jovAnI bhalAmaNa karuM chuM. ane temAMthI laIne yatakiMcita sUcana mAtrae gujarAtI bhASAmAM lakhIne batAvuM chuM. prathama syAdvAdanA nAmathI prasiddha evA jainenA-anekAMtavAdanuM svarUpa batAvyA pachI-pR. 8 thI- " (1) pataMjali mahAbhASyanA-pazapazAhikamAM dravya nitya che, ane tenI AkRti anitya che. draSTAMtamAM-suvarNa nitya che, tenAthI banelAM kaDAM kuMDale Adi anitya che. jainenI paNa mAnyatA eja che. (2) pR. 10 thI-mImAMsakanA paMDita pArthasAra mizra-pitAnI zAstra dIpikAnA pR. 14647 mAM-pragaTapaNe batAvyuM che ke-mRtti. kArUpa dravyanI utpatti ke divase thatI ja nathI, temaja tene nAza paNa thatuM nathI ja, kiMtu tenA AkAra je bane che tenI utpatti ane nAza thato rahe che. A jagapara paM. kumAritna bhaTTane mata mukatAM jaNAvyuM che ke - utpatti vinAza svabhAvi dharmomAM mRttikArUpa dravya sarvamAM raheluM hovAthI te dhamI kahevAya che. vaLI eka vRddha paMDitane meta batAvyuM che ke-davya svarUpano bheda kaI divase paNa thatuM nathI, tenA guNane bheda thAya che. uparanA traNe paMDitenA mata eja batAve che ke-padArthomAM utpatti vinAza ane sthiti e traNe dharmo rahelAja che. ja * A jagapara sUcanA karuM chuM ke--paramAtmAe pAMca bhUtane utpanna karyA evuM AvedanA pralaya dazAnA sUkatamAM lakhAyuM te kyAM hizAbathI ? bhUtanI sattA anAdinI nathI ! For Personal & Private Use Only Page #995 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 263 (3) pR.10 thI 12-vyAsadeva praNIta pAtaMjala yoga vibhUtipAda sU. 11 mAnA bhAgyamAM-aneka prakAranA AkArene dhAraNa karavALuM tenuM potAnA mUla svarUpane tyAga nathI karatuM. ityAdi. (4) pR. 15 thI-mahAmati kumArila-mImAMsA lekavArtika pU. 619 mAM le. 22 mAmAM tasmA dvastu trayAtmakam . TIkAkAre trayAtmaka artha-utpattisthiti ane vinAza e traNa svarUpa batAvatAM vastuonA dharmo traNa ja batAvyA che. (5) pR. 13 mAM-janaratna haribhadrasUri--zAstravArtA saha sva. 7 le. 2 ne bhAvArthaghaTanA Ichakane ghaTane nAza thatAM zeka, mukuTanA Ichakane mukuTa malatAM harSa, sonAnA Ichakane madhyasthapaNuM che te hetuM vAluM ja che. badhA dravyanI sthiti e ja pramANe che. (6) (dravya paryAya athavA nityA nitya.) - utpAda-vyaya, dhrauvya rUpa vastunAM svarUpa be che. utpAda--vyaya vinAzI che te paryAya gaNAya che. dhrauvya avinAzI che. te dravya rUpe manAya che. e jenAnI paribhASA pramANe banAvyuM. darzanAMtaramAM-dhama dhama, AkRti ane divya AdinA nAmathI kahevAmAM Ave che. . . jene kahe che ke--keIpaNa padArtha ekAMtathI nityA nitya nathI, paNa ubhaya rUkhA ja che. avinAzInI apekSAthI nitya svarUpanA che, ane vinAzinI apekSAthI anitya che. bIjA darzanakAroe padArthonA dhamene-ekAMtavAda jAhera karI, anekAMtavAdane upahAsya karyo paNa AdhUnika paMDite e jarUrIyAta svIkArI pitAnA abhiprAyo bahAra pADyA che. tevA paMDitenA vicAre pAchala A graMthamAM TAMkIne batAvelA che. prAcIna darzanakAree paNa anekAMtavAdano Azraya keIe zuddha ane saraLa rIte te keIe ADakatarI rIte lIdhe ja che. ane tyAra bAdaja sAmenA ekAMta pakSIothI phAvelA che. tevA keTalAka paMDitenA vicAre batAvatAM sahaje samajI zakAze ke anekAMtavAdanA siddhAMtamAM mahatvattA keTalI rahelI che? - ' (darzana zAstromAM anekAMtavAda darzana)-(pR. 27 thI) For Personal & Private Use Only Page #996 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 tatvanayI-mImAMsA. khaMDa 2 wwwwww wwww - jaina darzana te anekAMtavAda pradhAna ja che ane te sarva darzanakAremAM jAhera ja thaeluM che. jainetara dArzanika vidvAne e paNa tAtvika vicAronA keTalAka sthalamAM kaIne kaI rUpathI anekAMtavAdane svIkAraja karelo che, te vAta jaNAvavA mATe keTalAka dArzanika vidvAnonA lekha pragaTa svarUpathI batAvIe chIe - pR. 28 thI -+IzvaravAdI sAMkha pAtaMjala yega bhASya upara "tattva vizAradI" TIka kAra vAcaspati mizra aneka jago para anekAMtane Azraya lIdhela che, (1) prakRtithI jagatamAM anekAMtatA prakRtithI jagata nitya ke anityane vicAra karatAM vibhUtipada sU. 13 nI vyAkhyAmAM prathama ekAMtavAdI bauddhane cheDa che. bauddhono ekAMta mata e che ke-dharma ane dhamI e be vastu nathI-hAra. mukuTAdi suvarNa dravyanA dharmo ja kharA che. suvarNa rUpa dhamI kaI judI vastu dekhAtI nathI jo temAM dhamInI sattA mAnIe te citi zaktinI peThe kuTastha siddha thatAM temAM pariNati nahI thaI zake, jemake prakRtinA guNanI pariNati thatAM cati zakti pitAnA svabhAvathI cUta nathI thatI paNa svabhAvamAM ja ciMta rahe che teja pramANe suvarNa dravya paNa kaucya prApta thatAM apariNata ja siddha thaze, te vAta tamene paNa IrSa nathI. ema boddha matavALA sAMkhya matavALAne kahe che. vAcaspatimitre A zaMkAne uttara ApatAM. kAma roja mad ghAMtAnapupamA." e doSa ane nartha kemake--dravyane ekAMtapaNe nitya anitya nathI mAnatA kiMtu apekSAthI nitya anitya mAnIe chie. e uttara ApatAM anekAMtavAdane ravIkAra pragaTa paNe karele che. (2) dharma dharmimAM bhedabheda (pR. 33 thI.) jeno ghama dharmimAM apekSAthI bhedA bhedaja mAne che. * sAMkhyAnA be bhedamAM-nirIzvaravAdI kahe che ke prakRti acetana, traNa guNavAlI pradhAna zabdathI prasiddha che, cetane vastunA upabhoga mATe pitAnI mele pariName che, izvara vAdI kahe che ke-kaleza karma vipAkAzayathI rahita evA purUSa25 IzvaranA AzrayethI prakRti jagatane race che. (zAstra dIpikA pR. 442) For Personal & Private Use Only Page #997 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMta vAdane Azraya lenArA darzanakAre. 265 teja pramANe-vibhUtipAda sU. 13 mAnI gabhASyamAM paNa che. (juve pR. 208 mAM ) bhASAkAra pate kahe che ketatra dharmiLa : ghAino, dharma rAma, kSAnAmpy'vsthaabhiH pariNAma iti. evaM dharmalakSaNA-'vasthA pariNAmaiH zUnyaM na kSANamaNi guNavRtta mavatiSTate...etena bhUteMtiyeSu dharma dharmi bhedAt trividhapariNAmoveditavyaH, paramArthatastve ka eva pariNAmaH, dharmisvarUpAmAtro hi dharmodharmI vikriyAveSA dharmadvArA prapaMcyate iti. tatra dharmasya dharmiNi vartamAnasyaivA'dhvasba'tItA'nAgatavartamAneSu bhAvA'nyathAtvaM bhavati, na dravyA'nyathAtvaM / yathA suvarNabhAjanasya bhAvA'nyathAtvaM bhavati, na suvarNA'nyathAtvaM" bhAvArtha-dhamimAM dharma pariNAma, dharmomAM lakSaNa pariNAma, ane lakSaNomAM avasthA parINAma, e prakAre dharma lakSaNa ane avasthA pariNAmathI - zUnya-guNa samudAya keI dIvasa nathI rahetuM. e traNa prakAranuM parINAma dharma dharmIne bheda mAnIne ja kahyo che, paramArthathI te eka ja pariNAma che. arthAta dharma, lakSaNa, ane avasthA e traNe pariNAma dharmanAM ja che. dharma dhamanA svarUpa mAtra ja che. dharma, lakSaNa ane avasthA rUpa dharmo dvArA, dharmInI vikRtine ja baMdha karAvI zakAya che. dharmamAM rahyA havA dharmanAja atIta, anAgata ane vartamAna kAlamAM AkAra bhedathI bheda thayA kare che, paNa kavarUpa dharmIne bheda thato ja nathI. jema ke-kaTake kuMDalAdika AkAranA parivartanathI sonAno bheda keIpaNa jago para thatA ja nathI. paNa sonu to pite pitAnA svarUpamAM ja rahe che. eTalAja mATe te bhAgyamAM pharIthI jaNAvyuM che ke "ra dhamAM aphavA dhamatu cazvAna ityAdi, udAharaNamAM jaNAvyuM che ke- mAtA, beTI, bahena rUpa dharmomAM traNa mArga che, paraMtu strI rUpa dhamamAM traNa mArga nathI. pR. 37thI--vAcaspati mizrata dharmadharmine bhedabheda ja batAvela che - .. anubhava eva hI dharmiNo dharmAdInAM medAbhedau vyavasthApayati / ityAdikane kiMcit tAtparya lakhI batAvIe chie dhama dhamInuM bhedabheda svarUpa anubhava ja batAve che, dhamadhamI no sarvathA bhinna che, temaja na sarvathA abhinna che. je bhinna mAne to suvarNa dharmI ane hAra mukuTadIka dharma e je loka vyayahAra che tene ja lepa thaI jAya che. temaja kArya kAraNa bhAva paNa na bane. 811 For Personal & Private Use Only Page #998 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 tattvatrayA-mImAMsA. khaMDa 2 sonAnA hAra mukuTAdi, mRttikAnA ghaTa zarAvAdika je che te te sarvamAM prasiddha ja che tethI dhama dhamane ekAMta bheda kevI rIte mAnI zakAya ? (pR 39 thI ) vAcaspati miza vibhUtipAda sU. 43 nI vyAkhyA karatAM-dhama dharmIne bhedA bheda yukita sahita batAvyo che-- " naikAMtataH paramANubhyo bhinno ghaTAdi rabhinno vA / bhinnatve gavAzvavat dharma dharmibhAvAnupapate: abhinnatve dhamirUpavattadanupapa : / tasmAt kathaM cida'bhinnaH kathaMcid bhinnazcAstheya stathAca sarvamupapadyate" bhAvArtha-paramANuothI ghaTAdika padArtha ekAMta bhinna athavA abhinna cheja nahI. je sarvathA bhinna mAne te dharmadhamI bhAvanI utpattija na thaI zake jemake-gAya ane gheDo atyaMta bhinna che te temAM dharma dhamAM bhAva paNuM paNa nathI. sarvathA abhina mAne to temAM dhamadhamI bhAvapaNuM ja na bane. kemake dhamIthI atirikta koI padArtha ja nathI te pachI dharmadhamI bhAvaja kane ? tethI ekAMta bhinna athavA abhinna na mAnatAM-kathaMcit bhinna, keI apekSAthI thI ja bhinna mAnavuM teja yuktiyukta che. te pramANe mAnavAthI-dhamadhamI bhAva, kArya kAraNa bhAvane saMbaMdha paNa banyA rahe che, ane keI bIjA dUSaNatarane praveza paNa thaI zakatuM ja nathI. (pR. 4ra thI prakRti puruSanuM sArUpya vairUM. sAMkhyamatamAM-prakRti ane puruSa be padArtha manAyA che. prakRti jaDa ane puruSa cetana e bane nitya che. pharaka eTalo ke-puruSa kuTastha nitya. ane prakRti pariNAma nitya. prakRtinI anekAMtatA te pUrve banAvI che. have prakRtinuM kArya buddhi ane puruSanuM AtyaMtika sArUpya ane vairUya ne niSedha karatAM-prakRti puruSanA saMbaMdhamAM anekAMtatAne batAvatAM je prakArathI bhAgyakAre svIkAra karyo che tenuM digadazana ju - ra puruSo yuti saMverI, sa nAcatta vidA kRti I (samAdhipAtra sU. 20 ne bhAgya) tAtparya-puruSa buddhithI na sarvathA pRthaka che nate apRthak che. kiMtu bhinna bhinna rUpa batAvyo che. teja anekAMtatA svIkArI che. (pR. 43 thI) vaizeSikee-sAmAnya ane vizeSa svataMtra padArtha batAvI dravyanA Azrita batAvyA, paNa e vAta jeno ne abhimata nathI. jeno sAmAnya For Personal & Private Use Only Page #999 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAra. 267 ane vizeSa e be vastunA dharma ja kahe che, ane eja vAta pAtaMjala yoga bhASya batAve che- (1) sAmAnya viSamanosIsya (samAdhi ) (2) yaeteSva'bhivyaktA'na'bhivyakteSu dharmeSvAnu pAtI sAmAnya vizeSAtmA so'nvayI ghamA (miti pA. su. 14) (2) sAmAnya vizeSa samudAyotra dravyuM (vim, sU. i I ) A upara batAvelA bhAganA traNe pATheno matalaba e ja che ke-padArtha mAtra sAmAnya vizeSa ubhaya svarUpanA ja che. ane jainonA aneka graMthomAM paNa eja batAveluM che. (pR. 45 thI)- mImAMsaka ghurINa-pArthasAra mizra-zAstra dIpikA. pR. 387 mAM sarveSva'pi vasSu iyamapi gariyamapi gAH ayamapivRkSo'yamapi, iti vyAvRttA'nuvRttAkAraM pratyakSaM dezakAlA'vasthAMtare va'viparyasta mudIyamAnaM sarvameva tarkAbhAsaM vijitya dhyAkAraM 1 vastu vyavasthApayan kenA'nyena zakyate bAdhituM nahitato'nyad balavattara masti pramANaM tanmUlatvAt sarvapramANAnAm / A sUtrane tAparya e che ke-saMsAramAM jeTalI vastuo che teTalI badhIe sAmAnya vizeSa ubhaya svarUpa ne ja dhAraNa karIne rahelI che. go zabda-A gAya, A gAya, ema potAnI jAtimAM anuvRtti-ekAkAranI pratIti karAve che. ane vijAtIya avAdikathI vyAvRtti-pRthaka svarUpanuM bhAna pratyakSa thAya che, te pachI vastumAtrane-avaya vyatireka athavA sAmAnya vizeSa rupa siddha karavAmAM A pratyakSa pramANathI adhika balavAnuM pramANa kayuM che? pramANa te badhAe pratyakSane ja AdhIna che, mATe padArtha te badhAe sAmAnya vizeSa svarUpanA ja hoya che. A lekhathI e paNa siddha che ke-vastunuM svarUpa ekAMtapaNAnuM che ja nahIM paNa anekAMtanA svarUpa thI ja raheluM che. tethI nato kevala jAtimAM ke vyakitamAM rahyA vagara dharmAdharmImAM-jAti vyaktimAM e banne svarUpathI pragaTa paNAthI ja raheluM che. A lekhathI e paNa samajavAnuM che ke-je je ThekANe apekSAne vicAra karyA vagara ekAMta paNAne Agraha thaele che, te siddha rUpane ke, satya rUpane thaele nathI. paNa potAnA matanI kheMcA tANathI ja thaelo che. For Personal & Private Use Only Page #1000 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 tatrayI-mImAMsA. . 'khaMDa 2 pradhAnanI pravRttimAM anekAMtatA ( pR. 46 thI . sAMkhyamAM-prakRtine pradhAna mAnI che. jenAthI samasta jAta kArya unna thAya te pradhAna kahevAya. pradhAnanI pravRtti che te-gati sthiti ubhaya rUpanI che. sAMkhyamatanA prAcInAcArya-paMca zikha kahe che ke - sthitirUpa pradhAna mAne che temAM vikRti na thavI joIe, gatirU5 mAne prakRtimAM pradhAna ne vyavahAra na rahe joIe. mATe pradhAnamAM gati sthiti ubhayarUpanI ja pravRtti mAnavI joIe chevaTamAM jainonA anekAMtavAdanA svIkArathI ja pradhAna zabdanA ubhaya dharma sacavAyA. A pradhAna zabdamAM ubhaya dharmane svIkAra TIkAkAra vAcaspatimiro tathA TIpaNI kAra bAlarAme paNa svIkAra ja karIne batAve che, '' (pR. 49 thI) IzvaranI pravRttimAM anekAMtatA (zaMkarasvAmI) sAMkhya matanA pradhAna kAraNavAdanuM khaMDana karatAM (brahma sU zAM, bhA. a, 2 pA. 2 sU. 4) jaNAvyuM che ke--traNa guNanI sAmyavasthA te pradhAna che, tenA guNaja pradhAnanA pravartaka nivattaka che. pradhAnathI purUSa nirapekSa Thare to mahadAdikanuM kathaMcita pariNata thavuM ane kadAcita na thavuM, kevI rIte bane? IzvaramAM e deSa TAlavA zaMkara svAmI kahe che ke-Izvara sarvajJa che. zakitamAna che, ane temanI mAyAmAM pavRtti ane nivRtti e banene saMbhava che. arthAt IzvaramAM virodhI dharma rahI zake che." jeno paNa eja kahe che ke- padAthonA virUddha dharmone apekSAthI je vicAra kare tenuM nAmaja anekAMtavAda che, * A moTA paMDito paNa pitAnA ekAMtapakSanI aDacaNe dUra karavA ekaja padArthamAM virodhI dharmane svIkAra kare che jeno te prathamathIja badhAe virUddha dharmono nAza karavA-anekAMtavAdane svIkAra karIne beThA che, te vAta A meTA paMDite kema nahI vicArI zakyA hoya? (sAMkhya tatva kaumudI ) (pR. pa2 thI ) nirIzvaravAdI sAMkhyAcArya--Izvara kRSNa racita sAMkhya karikA upara sAMkhya tattva kaumudI nAmanA TIkAkAra vAcaspati mizra lakhe che ke-dhUmajJAnathI vanhitvarUpa sAmAnya vizeSanuM ja jJAna karI zakAya 1 ema kahIne anekAMtavAdanuM ja anusaraNa kareluM che. mImAMsA leka vArtika (pR. 54 thI ) 1 A paMktino khulAzo karatAM "sAdhu balarAma kahe che ke-ahI sAmAnya vizeSa dharma che ema anumAna na karI zakAya, paNa vanhitva rUpa sAmAnya vizeSanuM ja anumAna karI (juvo pR. 102, kA, 5) zakAya. For Personal & Private Use Only Page #1001 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka . . ! prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 268 jaimini RSi praNIta mImAMsA darzana para-"taMtra vArtika ane leka vArtika" A be mahAna graMtha paMDita kumArila bhaTTe lakhyA che. leka vAttimAM dArzanika viSayo para carcA calAvatAM ekAMta pakSanA vAdIone haTAvavA anekAMtavAdane ullekha spaSTa paNe karIne batAvela jagajagapara najare paDe che. A jagapara ame tene kicita bhAvArtha mAtraja lakhIne batAvIe chIe- leka vArtika vanavAda pR. 632 thI 33 mAM-leka 75 thI 80 sudhIne bhAvArtha-- avayavothI avayavI atyaMta bhinna nathI, paNa bhinna bhinna rUpa che. keTalAka vidvAno ekAMta bhinna, ane keTalAeka abhine, siddha karavAne yuktio upara yuktio batAvI rahyA che. paraMtu Aja sudhI e nizcaya na thaI zake ke, kene pakSa satya, ane kene asatya, tethI bane ekAMta pakSane bAju para mukIne madhyastha bhAvane svIkAra kare eja ucita che. TIkAkAra pArtha sAra mizrane abhiprAya e che ke-je leke avayava avayavI, ekAMta bhinna athavA abhinna, mAne che. te ja leke anekAtavAtanI siddhi karI rahyA che. te baMnenI yukitao evI che ke nate sata kahI zakAya, temaja nate asata kahI zakAya tethI ekAMta rUpanI mAnyatAja mithyA che. ahIM zaMkA karavAmAM AvI che ke-avayava avayavIne bhinna bhinna rUpa mAnavAthI, kaI paNa eka pakSane nizcaya na thAya te, saMzaya jJAnanI peThe apramANikapaNuM rahevAthI brAMta jJAna ja rahe, jema ke I ThuMThAmAM sthANuM haze, ke purUSa haze, bemAMthI ekane nizcaya na thavAthI apramANikatAja rahe che. AnAja uttaramAM jaNAvyuM che ke-vastu mAtranuM svarUpa anekAMta che, paNa ekAMta rUpanuM che ja nahI. jyAM avaDu rUpa jJAnanuM aneka rUpathI bhAna thAya, tyAM saMzaya hevAthI apramANikatA thAya, paraMtu ahI te vastunuM svarUpaja anekAMtapaNAthI aMgIkAra kareluM che, tethI kahelA vicAramAM apramANiktA ke saMdeha rahI zakatuM ja nathI. kemake vastunuM svarUpa ekAMta rUpanuM nathI, paraMtu anekAMta rUpanuM ja che. tene mATe (pR. 57 thI) kaleka vAtikanA pR.131 mAM zleka 219 220 ne sAra ju vastu sarvathA ekAMta rUpaja che evuM Izvare kaheluM ja nathI. kAraNa vastu sarvadA ekaja rUpamAM rahe che temAM kaI pramANuja nathI. mATe vastu eka rUpamAM For Personal & Private Use Only Page #1002 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 athavA aneka rUpamAM je rUpamAM pratIta thAya te ja rUpamAM aMgIkAra karavI joIe. 4 | sarva vastuomAM-eka aneka rUpa pratyakSa dekhAI rahyAM che, chatAM eka anekane bhinna bhinna rUpa batAvavAno prayatna kare, e zuM pratyakSamAM virodha nathI? eja pramANe abhAva prakaraNamAM vastune sat asat uMbhaya rUpa batAvIne anekAMtavAdane ja batAvela che. juve pR. 476 mAM kaleka 12 mAne bhAvArtha (pR.58) vastu svarUpathI sat che, ane para rUpathI asata che, ane svarUpa para rUpanI apekSAthI ubhaya rUpa paNa che. jemake-ghaTa pitAnA svarUpanI apekSAthI saja che, ane para eTale paTanI apekSAthI asat rUpa che ItyAdi. te sivAya AkRtivAdanA prakaraNamAM-vastune bhedA bheda, ekAnekatva, sAmAnya vizeSa, ane nityAnitya rUpa batAvatAM paMDita kumArilabhaTTe jainonA anekAMtavAdane pratyakSa paNe purepurUM mAna ApeluM che. juve pR. 546 thI 548 sudhI bleka pa thI 11 sudhIne bhAvArtha nIce mujaba-- | sarva vastuomAM anuvRtti-ane vyAvRtti-sAmAnya vizeSa rUpathIja thAya che, te vinA te vastumAM vastupaNuM ja nathI. temaja eka bIjAnI apekSAthI nitya ane anitya paNa che, bhinna athavA abhinna paNa che, kemake eka vinA bIjAnI siddhija nathI thatI. sAmAnya vinA vizeSa, ane vizeSa vinA sAmAnya, eka bIjAnI apekSA vinA to sasalAnA zRMgaDA jevA ja dekhAya che. mATe sAmAnya ane vizeSathI atyaMta bhinna svarUpanI, duniyAmAM kaI vastuja dekhAtI nathI, te pachI sAmAnya ane vizeSa e banne judA judA svarUpathI kevI rIte | mAnI zakAya? 11 AnA mATe AgaLa pR. 560 mAne pAMcame leka- evaM ca parihartavyA bhinnA bhinnatva kalpanA kenacindvayAtmanaikatvaM nAnAtvaMcAsya kenacit // 5 // bhAvArtha-eja pramANe vastuomAM-bhedabheda, ekatva anekatva AdinI je palpanA karavI te, sarvathA choDI devI joIe. kemake keI apekSAthI vastumAM bane svarUpathI ekapaNuM dekhAya che, to keI apekSAthI vastumAM anekapaNuM paNa pratyakSa paNAthI dekhIe chIe. 4 ma he miti nezvara mASitaM (2012) For Personal & Private Use Only Page #1003 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdano Azraya lenArA darzanakAre. 271 jemake-aneka gAmAM gAyanA svarUpathI bhinna paNa kAMI paNa dekhAtuM nathI, tethI te badhI ekaja svarUpanI che. paNa kAlI gAya, ghelI gAyanI apekSA thI zuM bhinna nathI ? kahevuM ja paDaze ke bhinna che. bIjI vAta e che ke-ekaja padArtha meTAnI apekSAthI nA gaNAya, ane bIjA nAnAnI apekSAthI teja padArtha zu meTa gaNAtuM nathI ? kahevuM ja paDaze ke meTa gaNAya che. AvI rItanA badhA vicAromAM virodhapaNAnI vAtaja kayAM rahe che. upara pramANe padArthonuM svarUpa batAvatAM paMDita kumArarilabhaTTa, jenonA anekAMtavAdanuM samarthana karI, bIjA ekAMtavAdIone zikSA devAmAM ochuM zuM (pR. 61 thI) zAstra dIpikA. | mImAMsA darzana para zAstra dIpikA nAmane eka uttama graMtha-pArthasAra mizra lakhyo che. temAM paNa anekAMtavAdane ullekha--jage jago para paMDita kumArika bhaTTanI peThe ja kare che, eTaluM ja nahI paNa anekAMtavAdanI mukhyatA rAkhI ekAMta pakSIonuM khaMDana paNa sArI rIte kareluM che. prathama avayava avayavI, athavA kArya kAraNane bhedA bheda batAvatAM jaNAvyuM che ke - avayathI avayavI nate ekAMta bhinna che, temaja no abhinna che, kiMtu bhinA bhinna rUpaja che. jevI rIte bheda anubhava siddha che, tevI ja rIte abheda paNa siddha rUpaje che, tethI banne pakSane svIkAra karIye tyAre ja yathArtha vyavasthA karI zakIe. eTalAja mATe ekAMta bheda ane abhedanA mAnavAvALA-vaizeziSa temaja vedata darzanA siddhAMtamAM apUrNatAne anubhava karatAM-pArthasAra mizra pR. 412 mAM lekhe che tene ki cita sAra- teo lakhe che ke--avayavethI avayavI athavA kAraNathI kArya, ekAMta bhinna athavA abhinna ame mAnatAja nathI, kiMtu ubhaya rUpaja mAnIe chie. te evI rIte mAnIe che ke-keI apekSAthI bhinna, to keI apekSAthI abhina, mAnya karavuM teja yathArtha che. jo kAraNathI kArya bhina mAnavAmAM Ave te taMduothI paTa bina dekhAva joIe. temaja avayavIthI avayave eTale manuSyanA hAtha paga paNa judA dekhAvA joIe, te te sarvathA judA dekhAtA nathI, tethI For Personal & Private Use Only Page #1004 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sorc 232 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 eja siddha che ke kAraNathI kA saCthA bhinna iMja nathI. jo sathA bhinna mAnavAmAM Ave te A kAraNa ane A kA, evA je leAka vyavahAra che tenA paNa leApaja thai jAya. teja pramANe purUSamAM je hAtha paga AdinA vyavahAra che te paNu TakI zakatA nathI. A anubhava siddh! vAtamAM je bhrAMti che teja moTAmAM moTI bhrAMti che. 3.2 mATe eja siddha che ke-avayava ane avayavImAM, temaja kAraNu ane kAmAM, bheda athavA abheda e banne dharmA pramANika anubhavavIja siddha che. eja pramANe--jAti vyaktimAM, ekAMta bheda athavA abhedanI mAnyatA che te paNa ayeAgaja batAvI che. kemake-jAti vyakti eka rUpathI dekhAtI abhinna che, temaja yuktie dvArA bheda paNa batAvI zakAya che. tethI ekAMta abheda athavA bheda rUpanI mAnyatA cheADI daine, bhedabheda rUpa-anekAMta rUpanI mAnyatAja anubhavathI ddhi rUpanI che. jaino aA mUtramAthI vastuonu svarUpa anekAMta paNa thI svIkAravu che tethI temAM hAMtha4 ghAlI zake tevuM kAna che ? pAsAra mizra kahe che ke anekAMtamAM vireAdha nathI. jaino teA mUlamAMthIja kahetA AvyA che ke-madhAe padArthA dravyathI nitya che ane paryAya rUpathI anitya che. eja pramANe dhama dharmI, guNa guNI, kArya kAraNu ekAMta bhinna nathI, paNa bhinnAbhinna svarUpathI anekAMta svarUpanA ja che. jainonA A anekAMtavAda ne zakarAcAya Adi ekAMta pakSanA vAdIe e-koie unmatta pralApa, te| koie saMzayavAda, koie anizcitavAda kahI khaMDana karavAnA prayatna karyAM pagu jaino tenA uttaro sajjaDa ApatA gayA hatA. te badhI vAtAnA vicAra cheDI daine je paMDitA anekAMtAdanA kharA rahasyane samajI ne akAMta matavAdIene uttara ApavAnA prayatna karelA che temAMnA pAtha sAra mizra-zA. dI. rR. 493 5 494 mAM je uttara ApyA che teja uttara ame lakhIne batAvIe chie ke jethI ghaNAone te zraddheya rUpeja nivaDaze, nanu viruddha bhedAbheda kathamekatra syAtAm ? ityAdikane-bhAvArtha-(zakA) avayava avayavI, dravya guNa, jAti vyakti, bhinnAbhinna, ubhaya rUpathI kevI rIte mAnI zakAya ? kemake bheda ane abheda e e vidhI che. tethI eka sthAnamAM kevI rIte kahI zake ? jyAM abheda che tyAM bheda rahI zake nahI. tethI-dravya guNa, jAti vyakita, kAya kAraNa, bhedA bheda rUpa ubhaya mAnavAM te yathArtha nathI. For Personal & Private Use Only Page #1005 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 mu. anekAMtavAdanA Azraya lenArA danakArA. 273 (samAdhAna) prathama te ekAMtavAdIonI A taka ja yathArtha nathI, kemake jAti vyakti, dravya guNu, kAraNu kArya, AdimAM bhedAbheda nu rahevuM te sa Mdeha vinAnuM che. : A jemake 6 ga 'cAMdI che, A ' cAMdI nathI. evAM je vAkayeA che, te virAdhI gaNAya. paraMtu bhedAbhedamAM tevu nathI, te pachI virodhI kayAMthI ? tAtpa e che ke-je eka bIjAnA nAza karanAra hAya, te virAdhI gaNAya, jemake prakAza che te aMdhakAranA virAdhI che. tevA bhedAbheda nathI. kiMtu nI anukulatAvALA hAvAthI sahacArI che, paNa te bhedAbheda virAdhI nathI. bhedAbhedamAM mAtra zAbdika virodha che paraMtu Arthika virAdha bilakula nathI. ke--A gAya che, eTalA zabda mAtrathI vizeSa ane jJAna sahaja thI ja thai zake che, AmAM virAdhanI udAharaNa e che sAmAnya e banne prakAranu` vAta ja kayAM che ? saMskRtamAM--izabdathI sAmAnya jAtinI pratIti thAya che. - AthI e siddha che ke-padArtha sAmAnya vizeSa ubhaya rUpanA hovA chatAM, jAti vyakitanA abheda khAdha thAya che. bIjo vicAra e paNa che ke-jAti vyakitane judo judo vicAra karavAthI bhedapaNAnA paNa bedha thAya che, ethI eja siddha che ke--jAti vyakita AdimAM, bheda ane abheda e banne prakAranI pratIti, sa'deha rahita thavAthI te bannemAM kei prakAranA virodha janAtAja nathI. tethI apekSAthI bhinnA bhinnanI mAnyatA che teja yathArtha che, paraMtu ekAMta pakSa yathArtha nathIja. iya eTale A gAya, vyakita vizeSane ane gau bIjA prakArathI virAdhanA parihAra. ( zA, dI. pR. 394 thI ) kadAca jAti vyakitamAM ekaja rUpathI bhedAbheda mAnIe tA zaheMkA rahe, paraMtu bheda judA prakArathI, temaja abheda judA prakArathI, mAnIe te zaMkA paNa rahI zakatI nathI, hastatva ane dIrdhatva A banne dharmAM virAdhIja che, chatAM paNu eka sthAnamAM rahI zake che, jemake-eka vastuneja nAnI mATI kahI zakIce chie. jevI rIte bIjI moTI vastunI apekSAthI te nAnI che, tevIja rIte nAnI vastunI apekSAthI te mATI kahI zakAya che. tethI nAnA meTA banne dharmAM ekaja sthAnamAM rahI zakayA manAya ke nahI ? dhama dhamI Adine-bhedAbheda. ( zI, pR. 395) 35 For Personal & Private Use Only Page #1006 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 tattvatrayI-mImAMsA. . khaMDa 2 jAti vyakitanI peThe-dravya guNa, dhamadhamI, avayava ane avayavI, paNa paraspara bhinna bhinna che-dravya rUpa dhamInA rasAdirUpa dharmonI apekSAthI rUpAdikenI sAthe bheda ane svarUpa-dravyanI apekSAthI abheda che. e ja pramANe svarUpanI apekSAthI avayathI avayavI abhinna, ane avayavotaranI apekSAthI bhinna, tethI bhinna bhinna ubhayarUpa ja che. je pramANe viruddha svabhAva vALA-hRsvatva dIrdhatvAdi dharmonI apekSAbheda thI avireAdha paNe eka jagA para sthiti mAnI zakIye che, e ja pramANe pratItibalathI temanuM eka jage para rahevuM paNa svIkArI zakAya che.' ' teja pramANe apekSAbhedathI bhedabhedanI eka jago para sthiti mAnavAmAM paNa keda harakata AvI zakatI ja nathI. kemake pratIti bane sthAnemAM eka sarakhI che. ApAMtaranuM samAdhAna (zA, dI, pR. 39 ) zaMkA-jAti vyakita ne eka athavA abhinna mAnavAM te kaI prakArathI ucita nathI. kemake-jAti vyakita ApasamAM bhinA svabhAva rAkhavAvALA padArtha che. jAti-anugata-sAmAnya vyApaka svarUpa che. ane vyakita-vyAvRtti vizeSa vyAkhya rUpa che. jAti nitya che. vyakita anitya che. tathA jAti utpatti vinAza thI rahita che. ane vyakita utpatti vinAvAvALI che. tethI e bane padArtha eka athavA abhinna mAnI zakAya tema nathI. saMsAramAM evuM kadi dekhyuM ke-ekaja varatu sAmAnya rU5 paNa hoya ane vizeSa rUpa paNa hoya. nitya paNa hAya ane anitya paNa hoya. tathA utpatti vinAzathI rahita paNa hoya ane utpatti vinAza vALI paNa hoya. evuM te kadi nahI banI zake ke paraspara virodhI dharma paNa eka sthAnamAM rahI zake, je ema ja hoya te agnimAM paNa zItatAnI pratIti thavI joIe. evI mAnyatAthI te AkhI jagatanA padArthomAM saMkaratAne ja prasAra thaI jaze. jAti paNa anitya ane vinAzI thaI jaze, temaja vyakita paNa nitya temaja avinAzI karaze, mATe paraspara virudha svabhAva rAkhavAvALA padArtho ne abheda mAnavA tete yathArtha nahI kahI zakAya. upara pramANe jAti vyakti ne sarvathA bhinna mAnavA vALAonA A meTA AkSepanuM samAdhAna karatA havA-prArthasAra mizra-kahe che ke amArA matamAM For Personal & Private Use Only Page #1007 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. ra75 evA prakArano deSa kaI paNa AvI zakatuM ja nathI. kharuM jotAM vastumAM vastu paNuM ja e che ke te aneka prakAranA AkAre ne dhAraNa karavAvALA heya. athavA ema paNa kahI zakIe ke-saMsAranI badhI vastuo aneka prakAranA AkArane dhAraNa karIne ja rahelI che. aneka prakAranA AkAra-svarUpa dharmanuM rahevuM teja vastumAM vastupAyuM che. eTalA mATe vastu koI AkAra svarUpathI nitya, ane koI AkArathI anityasvAdi dharmone dhAraNa karIne ja rahelI che. tethI vizvanI koI A zaMkA ja nathI. eTalAja mATe-AkAra (svarUpa--apekSA) bhedathI viruddha svabhAvi dharmonuM eka sthAnamAM samAveza zuddha saTa che, jemake ekaja devadattanI vyakitamAM apekSA bhedathI-pitRpaNuM ane putrapaNuM e banne virodhI dhama sugamapaNAthIja rahI zake che. (yajJa dattanI apekSAthI temAM pitRpaNuM ane viSNu dattanI apekSAthI putrapaNuM) vaLI juve ke ekaja ghaTa padArthamAM avayavonI apekSAthI anekapaNuM ane avayavanI apekSAthI ekapaNuM, e banne virodhI dhamene samAveza thaela dekhIe chie. - teja pramANe jAti vyaktimAM paNa apekSA bhedathI nityAnityatyAdi dharmonI sattA paDelI ja che. jAti paNa vyakita rUpathI anitya ane vinAzI kahI zakAya che. e ja pramANe vyakita paNa jAti rUpathI nitya ane avinAzI kahI zakAya tema che. eja pramANe kArya paNa kAraNa rUpathI sata, ane kAraNa kArya rUpathI asat kahI zakAya che. A vAtamAM aniSTanI keI zaMkaja dekhAtI nathI. e vinA jAti vyakti AdimAM abhedanI peThe bheda paNa rahe che. nityA nityanI peThe temAM vyApakapaNuM ane avyApakapaNe paNa samajI levuM joIe. arthAta jevI rIte jAti vyakitamAM apekSA bhedathI nityA nityasvAdi dharmonI sthiti nirdhArita hoya che, te pramANe jAti rUpathI vyakita paNa vyApaka, ane vyakita rUpathI jAti paNa vyApya che. mahAmati kumArita ane pArthasAra mizranA lekhethI eka ja vastu nityA nitya, bhinna bhinna, eka ane aneka kevA prakAre kahI athavA mAnI. A vAtathI temaja eka vastumAM paraspara virUddha dharmonI sthitine svAbhAvika ane niyama siddha batAvavAvALA apekSAvAdanA siddhAMta para je prakAza paDe che, tethI jaina darzananA anekAMtavAdanuM mahatva sArI rIte jANI zakAya che. evA ja vicArothI For Personal & Private Use Only Page #1008 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 tattvatrayI-- mImAMsA, khaMDa. 2 jaina vidvAnAe anekAMtavAdane sadana sammata kahyo che. x ane pratyeka danamAM tenA bIjane mAnyuM che. pR 78 thI vaizeSika darzana. jaina dana koi paNa vastune-ekAMta paNe sAmAnya athavA vizeSa rUpathI na mAnatAM sAmAnya vizeSa ubhaya rUpathI ja mAne che. e siddhAMta vaizeSika darzInanA mahiSa kaNAde sarvathA svIkAryAM nathI, tApaNu kAma puratA te svIkArelAja che. eTaluja nahI paNa koi jage para te pUrNa paNAthI svIkArelA che. - kAdaSie-sAmAnya ane vizeSa e bene svataMtra padArtha mAnyA che. temAM sAmAnyane 'para' ane 'apara' ema be bheda karIne-parane sattA ane aparane sAmAnyanA nAmathI e bheda pADayA che. temAM sattAne kevala sAmAnya rUpathI ja svIkAra karyAM, ane apara sAmAnyane sAmAnya vizeSa ubhaya rUpanA batAvyA T tathAca---- dravyanuM muLaNaM mamatvatra sAmAnyAni vizeSArthI, (vai. vai. sU. ba. 1 AA 2 sU. 6) enA para prazastapAda bhASya che temAM evA khulAzA karyA che ke sAmAnya kevala sAmAnya rUpaja nathI kiMtu vizeSa rUpa paNa che. dravyatva, guNatyAdi rUpe sAmAnyamAM sattAnI apekSAthI vizeSatva, ane pRthivI tyAdinI apekSAthI sAmAnyatra e banne ja dhama vibhinna rahe che. e vAta pharI paNa spaSTa karIne batAvelI che---- * sAmAnyaM vizeSa iti buddhaya'pekSa ( 1, 1 A. 2 mU. 3 ) bhASyamAMnA bhAvA--dravyatva pRthivItvanI apekSAthI sAmAnya, ane sattAnI apekSAthI vizeSa che, eTalAja mATe sAmAnya vizeSa ubhaya rUpa che, upaskAranA kartA zaMkara mizra paNa upaskAramAM eja vAtane jaNAve che. svai. da. gujarAti presa pR. para, pR. 53, pR. 63 mAM jIveA. ) padArthamAM sattvA sattva pR. 80 thI koi paNa padArtha ekAMta rUpathI sat athavA asat cheja nahI. jevI rIte sat che tevI rIte asat paNa che. evI mAnyatA jaina darzananI che. te padArthamAM sattva ane asava e ane dharmanI sattA mAne che. temanA matamAM ghaTa satu paNa che ane asata paNa che. athavA ema paNa kahI zakAya ke-ghaTamAM sakala darzana samUhAtmaka syAdvAda samAzrayaNa matiramaNIyam. For Personal & Private Use Only Page #1009 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzakAre. 277 jema satva raheluM che tema asava paNa rahe che. yadyapi uparA uparI dekhavAthI A vAta kAMI vilakSaNa ane saMdeha jevI jaNAya che, paraMtu jarA uMDA utarIne vicAra karIe te A siddhAMta ghaNAja vyavasthita ane vastu svarUpane sarvathA anukula pratIta thaze. ghaTa che ane nathI, ene tAtparya e nathI ke, ghaTa je rUpathI sarva masti svarUpeNa, pararUpeNa naastic| anyathA sarvasatvaM syAt, svarUpasyA pya'saMbhavaH // che te rUpathI che te rUpathI nathI kiMtu ene artha e che ke-ghaTa pitAnA svarUpanI apekSAthI te che, ane para rUpanI apekSAthI nathI, eja mATe svarUpanI apekSAthI astitva, ane para rUpanI apekSAthI nAstitva, ema astitva nAstitva e baMneja dharma padArthamAM pitAnI sattAnA pramANika rUpathI bhAna karAvatA havA ghaTAdi padArthane sadaDasat ubhaya rUpa siddha karI rahyA che. je ghaTane svarUpanI peThe para rUpathI paNa satu mAnIe tAre te te paTa rUpathI paNa sataja Thare, tyAre te vastunuM je niyata svarUpa che te bagI jAya, ane ghaTapaTamAM je bheda daSTigocara thAya che tene paNa uchereja thaI jAya, eTalA mATe svarUpanI apekSAthI sat ane para apekSA rUpathI asat e pramANe sadaDa sat ubhaya rUpathI paNa padArthane kahevA te paNa yukita cukata che. e pramANe jaina vidvAnuM kahevuM ane mAnavuM che. vastanA sadasat svarUpamAM je vicAra upara batAvyo che tene ullekha anyAbhAvanA nirUpaNamAM maharSi kaNAda ane temanA anuyAyI anya vidvAnee paNa karela che, tathAhi-(1) ghAsa (2) caMdraDhatAt | (. 6. 3 sA01 . ri-5). - upaskArakAre batAvelA banne sUtrane bhAvArtha-pR. 313 ane pR. 315 mane batAvIe chIe-- - zaMkara mizrane upakAra ane bhAgya ane vyAkhyAkArane tAtparya e che ke-ghaTa pote pitAnA svarUpathI te che, ane paTa rUpathI nathI. a% pitAnA svarUpathI sat ane go rUpathI asat che. A kathanane tAtparya eja thaye ke-ghaTAdi padArthomAM pitAnA svarUpanI apekSAthI satva ane paTAdi para rU5nI apekSAthI asattva che. A banne prakAranA lekhethI e siddha thayuM ke-ghaTAdi padArthomAM varUpa ane para rUpathI sattvA:sattva bane ja rahelA che. nyAya darzanamAM anekAMtAnuM saraNa che.pra. 83 thI For Personal & Private Use Only Page #1010 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwww 278 * tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 gautama praNata nyAya darzana-bhASyakAra vAsyAyana munie (1-1-41) sUtranA bhAgyamAM lakhyuM che tene kiMcit bhAvArtha A pakSa pratipakSanA vicArathI je padArthane nizcaya thaI jAya teNe nirNaya kahe che. paraMtu A vicAra ke dharmamAM viddha dharmanA viSayamAM ja che. je ThekANe dhamAM sAmAnyamAM virUddha dharmonI sattA pramANika rUpathI siddha hoya te ThekANe samuccayaja mAnavuM joIe kemake pramANika rUpathI evuM ja siddha che. arthAta te ThekANe paraspara virUddha bane ja dharmone svIkAra kare keIe. - A sivAya (2-2-66) A sUtranA bhAgyamAM jAtinuM lakSaNa karatAM pote lakhe che tene bhAvArtha jAti kevala sAmAnya rUpa paNa che, ane sAmAnya-vizeSa-ubhaya rUpa paNa che. dravyane ApasamAM bheda rahetAM je sAmAnya buddhine utpanna kare (ityAdi lakSaNe vAlI) te kevala sAmAnya jAti che. ane je keIne te ApasamAM abheda ane keInI sAthe bhedane sAbita kare te sAmAnya vizeSa ubhaya rUpa jAti che. ekaja jAti padArthane kevala sAmAnya ane sAmAnya vizeSa ubhaya rUpa svIkAra kare te anekAMtAnuM saraNa nathI te pachI A bIjuM zuM che? A nyAya darzananI vaidika vRtti, pR. 85 thI. nyAya supara vAsyAyana bhASya vinA nyAya vArtika, tAtparya TIkA, tArca parizuddhi, jayaMta vRtti, ane nyAya vRtti. Adi prAcIna vyAkhyA graMtha upalabdha thAya che. temaja arvAcIna vidvAnoe paNa saMskRta tathA hiMdI bhASAmAM nyAya darzana para graMtha lakhyA che. A samayamAM vaidikamuni svAmi hariprasAda udAsInanI lakhelI vaidika vRtti che. vRtti zuM che khAsa bhASya che. hariprasAdajIe nyAya, sAMkhya, yoga ane vaizeSika darzanene potAnI vaidika vRttiothI sobhAvyA che. te ja pramANe vyAsa deva praNIta brahma sUtrepara paNa vaidika vRtti nAmane bhASya lakhe che. te vRttimAM-naramamavAta (2 2 2 3) mA sUtrane AgaLa rAkhIne jaina darzananA anekAMtavAdanA khaMDanamAM zaMkara svAmIjIthI paNa be pagalAM Agala cAlyA che. hariprasAdajI lakhe che ke-be vidhI dharma eka sthAna para kaI prakArathI paNa rahI zakatAja nathI, For Personal & Private Use Only Page #1011 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAra. 279 an nAmata N je sat che te asata kadi paNa naDI zakAya, ane je asat che te sata, nahI kahI zakAya, ekaja vastumAM sattva ane asatva e bannene mAnavA eto bilakulaja ajJAnatA che. eTalA mATe e siddhAMta keI prakArathI paNa vizvAsa karavAne gRja nathI ItyAdika khUba lakhyuM che. paraMtu jaina darzananA anekAMtavAdanuM vAstavika svarUpa zuM che, vastunuM svarUpa temane kevA prakAranuM mAnyuM che, paraspara virodhI dharmonI sattAne te eka vastumAM kevA rUpathI mAne che, ane jainonA maMtavyane bIjA dArzanika vidvAnee kyAM zudhi pratipAdana ane samarthana karyuM che, ItyAdika vAtane vicAra te pUrvenA lekhomAM kAMIka te karatA AvyA che, ane AgaLa paNa e viSaya upara prakAza pADazuM. paraMtu A vaidika munijI ja jainenA anekAMvAdanA siddhAMta AgaLa kevI rItanA halI paDyA che teja prathama batAvIe chie. eja vaidika munie eka ja vastune-sadasat ubhaya rUpathI teija jora zeranA zabdomAM svIkAra karyo che tene ja paricaya ame 5 Thakane karAvIe te vadhAre lAbhadAyaka thaI paDaze. temanA lekhane bhAvArtha e che ke-karmathI je phala utpanna thAya che te utpattithI pUrva sata che kiMvA asata, A prazna upara prathama pUrva pakSa rUpa sUtrane ullekha karyo che ke - () nAjha vaDAt saralato vaigha " (4 48) ityAdi. arthAta utpattithI pUrva-phala kArya na te asata che, ane te sata nahI sat asata je utpattithI pUrva-kAryane sarvathA asat rUpaja mAnIe te-taMtuothI 5Ta, mRttikAthI ghaTa, ane tIlethIja tela, Adi utpanna thavAne je niyama dekhIe chie tenI utpatti nathI thaI zakatI. te je pramANe asatu rUpa paTa taMtuothI, asat rUpa ghaTa mRttikAthI, ane asata rUpa tela tithI utpanna thAya che, teja pramANe taMtuothI ghaTa, mRttikAthI paTa, ane vALu-retAthI tela paNa utpana thavA joIe kemake jema taMtuomAM paTa, utpattithI pUrvamAM sarvathA nahI che, tema mRttikAmAM ghaTa paNa nahI che, tathA je prakAre tilemAM prathama telane sarvathA abhAva che, tema vALu AdimAM paNa tene abhAva che, te pachI kAraNa zuM che je ke taMtuothI ja paTa, mRttikAthI ja ghaTa, ane tilethIja tela utpanna thAya che. asapaNe te sarva jago para sarakhuM che. ane lekamAM paNa dekhIe chie ke jene telanI jarUra hoya che te tilenIja kharIda kare che. jene ghaTa banAva hoya che te kuMbhAra mRttikA, ane kapaDA banAvavA For Personal & Private Use Only Page #1012 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 ja vvvvvvvvvvvvvvv hoya che te vaNakara sUtraneja kholato phare che. je utpattithI pUrva kArya sarvathA asat hoya tyAre te A prakArane niyama nahI rahe joIe, AthI mAlUma thAya che ke utpattithI pUrva kArya sarvathA asata nathI, tathA sata paNa nathI kahI zaktA, kemake je sat rUpaja mAnI laIe tyAre te kAryanI, utpattija nathI banI zakatI, je sata che te utpanna kadI nathI thatu utpatti vinAzathI rahita hovuM ja sanuM lakSaNa che. paraMtu kAryane ame utpana thatu dekhIe chie, eTalA mATe te satuM paNa nathI tathA sadaDasatuM ubhaya rUpa paNa kAryane nathI kahI zakatA. kemake sat asata bane ApasamAM virodhI che jyAM ekanI sthiti hoya tyAM bIje nathI rahI zakate eTalA mATe utpattithI pUrva kArya sadasat ubhatha rUpa paNa nahIM che. - A pUrvapakSanuM have samAdhAna kare che- (2) siddhAMtamarg-3tyA nAr : (5 4 . 61) A sUtranI vyAkhyAno bhAvArtha-arthAtu-kAryamAM utpatti ane vinAza e bannenI upalabdhi thAya che, eTalA mATe kArya sat ane asata ubhaya rUpa che. je utpattithI pUrva kAryane sarvathA asat mAnIe tAre te tenI utpatti ja nathI thaI zakatI. je sarvathA asata che te utpanna kadI paNa nathI thaI zakatu, ane na utpanna thatuM dekhAyuM che. - zazazra ga sarvathA asat che tethI tenI utpatti kadI nathI thatI. eja pramANe kArya paNa asata rUpa hovAthI kadI utpanna nahI thaze. ema je teneM kAryane sarvathA sat ja mAnI e te tene nAza kadI nahI thaze, je utpattithI prathama satra che te pachI paNa sat rUpa ja raheze paraMtu kAryane te ame dekhIe che ke te utpana paNa thAya che. ane vinaSTa paNa thAya che ethI siddha thayuM ke utpattithI pUrva kArya nate sarvathA sat che, na asat che kiMtu sadasat ubhaya rU5 che. (3) virodha parihAra-upara kahI cukyA che ke-sat asat ApasamAM atyaMta virodhI che temanI eka rathAnamAM sthiti nathI thaI zakatI. te pachI utpattithI pUrva kAryane sadaDasat uvAya rUpa kahevuM athavA mAnavuM kevI rIte uMcita samajavuM joIe, e zaMkAnA samAdhAna mATe kahe che--(3) " sidaM tu taDatara (sa. 4 A 2 |. 10) - A sUtranI karelI vyAkhyAne lAvArtha- arthAt kAryane sadasat ubhaya rUpa svIkAra karavuM te buddhi siddha-anubhava siddha che, je vAta anubhava siddha hoya teNe mAnavAmAM kaI harakata nathI hotI. utpattithI pUrva kArya je rUpathI sat che For Personal & Private Use Only Page #1013 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaNuM 35 muM. anekAMtavAdano Azraya lenArA darzana karo. 281 teja rUpathI je teNe asat kahIe tAre te sata asanuM eka sthAnamAM rahevuM na paNa banI zake, paraMtu amAruM maMtavya tevuM nahI che. ame te je rUpathI kAryane sat kahIe che teja rUcathI teNe asat nahI, ketu rUpAMtarathI asat batAvIe chie, utpattithI pUrva kArya, kAraNa rUpathI sat ane kArya rUpathI asat che. zuM A vAta anubhava siddha nathI? zuM anubhava siddhane paNa kadI alApa thaI zake che? eTalA mATe utpattithI pUrva kAryane sat ema asata ubhaya rUpa mAnavAmAM kaI harakata nathI. kAraNa rUpathI sava ane kAryarUpathI asava ema satvA sarva ane ja apekSA bhedathI uttithI pUrva kArcamAM mAnI zakAza che emAM virodhanI keI A zaMkA nathI. e vinA vedAMta ane vaizeSi sUtronI vaidika vRttimAM ane siddhAMtane ethI paNa adhika rUpathI puSTi karelI che. juve pU. 97 thI graMthakAranI muzkelI TapamAM nedha. vaidika munie, uparanA lekhamAM anekAMtavAdanA samarthanamAM bAkI zuM rAkhI che ? temane ekaja padArthane apekSA kRta bhedathI sadasata ubhaya svIkAra karyo che te ja pramANe jenA darzanane anekAMtavAda vastumAM satva satvane mAne che te pachI vRthA AkSepa karavAmAM vizeSa cAturI zuM karIne batAvI? | suprasiddha tArkika raghunAtha ziromaNie te tyAM sudhI lakhI dIdhu che kearthAta ghaTa rUpathI paTa nathI, e pratIti che lekamAM che te teNe vahaspati paNa nahI haTAvI zake? te bIjA zuM haTAvI zakavAnA hatA ? tathA vakSamAM kapisoga ane tadaDabhAva-kapisa gADabhAva, e pramANe bhAva ane abhAvane avachedaka bhedathI eka sthAnamAM mAnIne dIbritikAre paNa anekAMtavAdanA samarthanamAM kAMI kamI rAkhI heya tema ane pratIti nathI thatI. vedAMta darzanamAM anekAMtavAda pa94 thI vedAMta darzanamAM anekAMtavAdanI carcA kaI jaga para spaSTa rUpathI te kaI jagapara apaSTa rUpathI lakhAI te jarUra che. vyAsadeva praNIta brahma sUpara aneka bhASya ane TIkAo lakhAIo che temAM bhAskarAcArya viracita paNa eka bhASya che temAM " tAtu samanvaca" (1-1-4) sUtranA bhAgyamAM lakhyuM che-pazu meme viroSa phari saMsfmapIca manahavita pramANa prameya tattvasyedaM codyam / 36 * For Personal & Private Use Only Page #1014 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 tattvatrayI-emAMsA. khaDara A sUtranI karelI vyAkhyAno bhAvArtha - brahmane jagatanI sAthe bhedA bheda mAnavAmAM je e kahevAya che ke-bheMdA mene ApasamAM virodha che eTalA mATe bhedabheda eka sthAnamAM nathI rahI zakatA te A vAta teja manuSya kahI zake che je ke-pramANu prameyanA tatvathI sarva abhirUra che. vastumAM ekatva amane je pramANathI pratIta thAya che tenAthI je temAM nAnAtvanuM bhAna thAya te pachI tene svIkAra kaeNma nahI kare che je pramANathI siddha che temAM virodhanI AzaMkAja kayAMthI pramANa dvArA saMsAranI ge, mahiSaNa ane azvAdi sarva vastuo paraspara bhinA bhinna rUpathI pratIta thAya che. vastu ekAMtapaNAthI bhinna athavA abhinna rUpaja che evuM keI gepara paNa ke purUSa batAvavAne samartha nathI thaI zakta, sattA-yatva ane dravyAdi sAmAnya rUpathI sarva vastuo parasparamAM abhinna che, tathA vyakti rUpathI temane pararaparamAM bheda che. e pramANe bhedabheda ubhaya rUpathI padArthonI pratIti thAya che emAM virodha che? vidhi ane avidhimAM pramANa ja te kAraNa che? pramANu nu redhathI vastumAM jema ekatvanuM bhAna thAya che temaja temAM anekatva paNa anubhava siddha che. eka vastu sadA eka rUpamAM ja sthita rahe che, e ke I IzvaranuM. kaheluM nathI. arthAta e kathana keI prakArathI paNa pramANika nahI kahI zakAya. (zaMkA) je pramANe zIta ane uSNane ApasamAM virodha che, te eka jago para nathI rahI zakatA eja pramANe bhedabhedamAM paNa vireAdha avazya che, to kevI rIte kahe che ke bhedabhedamAM virodha nathI? (uttara) e aparAdha tamArI buddhine che, je ke tamene bhedabhedamAM virodha pratIta thAya che, vastune emAM kaI aparAdha nathI. bhedabhedane chAyA ane dhUpanI peThe bhinna deza vartI thavuM ane zIta uSNanI peThe vidhI thavuM ityAdi je kathana che te kArya kAraNa rUpa brahAprapaMcanA mATe upaga nathI thaI zakate, kemake zataSNa ane yAtapamAM adhikaraNanI bhinnatA che ane brahma prapaMca rUpa kArya kAraNamAM te che nathI, arthAta tyAM parate utpatti, sthiti ane pralaya-vinAza e traNe ne ja AdhAra brahma cheityAdi, eTalA mATe brahma bhinna athaca abhinna ubhaya rUpa che, e siddha thaI gayuM. kArya rUpathI nAnatva meda, ane kAraNa rUpathI ekatva abheda e bane anubhava siddha che. jema suvarNa rUpathI kaTaka kaMDalane ApasamAM abheda, ane kuMDala rUpathI parasparamAM bheda pratyakSa siddha che, e ja pramANe brahmamAM paNa bhedabhedanI siddhi anivArya che. - AnA sivAya bhAra kAracA bIjI paNa eka be sthAnamAM bhedabhedanI tharcA karI che. For Personal & Private Use Only Page #1015 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 35 muM. anekAMta vAdanA Azraya lenArA nakArA. 283 adhikaM bheda nirdezAt (201/22) sUtranA bhASyamAMH~~ cAyAyaMta mitro noMna bhakti tathA vAmI nanu bhedAbhedo kathaM paraspara virUddhau sabhavetAM ? naiSa doSa:-- zramAta zvet pratIyet kovirodho'ya mucyate virodhe cAvirodheca pramANaM kAraNaM mataM // (rR. 102) bhedAbhedayorhi sarvapramANa sidhyatvA dupapatti: uparanA vAkacAmAM brahma prapaMca ane jIva brahmAnA bhedabhedane ullekha spaSTapaNe batAvele che: - 66 bud : tathA " neH rANavAca '' (2 1 18, zukala para A sUtrane bhASya pR. 501 mAM che tenA bhASA--avasthA ane avasthAvAlAnA ApasamAM atyaMta bheda nathI ! 66 *. ahIM zukala ane paTa rUpa dhama dharmI, ApasamAM atyaMta bhinna nahIM che kiMtu eka cheta saMsAramAM kei dravya guNa nathI, ane kei gurU dravya vinAnA (svataMtra) nathI, ki Mtu dravya ane guNu sAtheja upalabdha thAya che, A upalabdhija bhedAbhedanI vyavasthApaka che. tathA kAya kAraNanA bhedAbheda anubhava siddha che. abheda svarUpaja bheda che, jema samudra rUpathI je (jalanA) abheda pratIta thAya che. teja taraga rUpathI bhinna bhinna dekhIe chie. tara MgAdinI kAi pASaNAdimAM upalabdhi nathI thatI, eja mATe te adhI jalanIja zaktiyeA che. zakitta ane zakitavAlAne bhedyAbheda upalabdhaja che. eTalA mATe sa padArtha eka ane aneka tathA parasparamAM natA atyatta bhinna che, ane na abhinna, kiMtu bhinnA bhinna che. e vAtane siddha karavAne mATe amArI pAsa tA-pratyakSa, anumAna ane Agama e traNe ja pramANa upasthita che, tamArI pAsa krAi pramANu nathI ityAdi. na A sivAya bhAskarAcAye--jIva brahmane je bhedAbheda mAnyA che tene paNu te sarvathA yokitakaja nathI mAnatA, kiMtu zruti siddha paNa khattAve che. temanA bhASyanu te sthala paNa jANavA ceAgya che. teo kahe che ke-e kadI nathI thai zakatu ke strInA vacananI peThe zruti vacananA anAdara karI zakAya. jyAre eka zruti abhedanuM kathana kare che ane bIjI bhedattu, teA pachI e kayAMne nyAya che ke ekane mAnavI ane khIjInA anAdara karavA. mATe banneneAja svIkAra karavA ucita che. eTalA mATe bheda ane abheda e banne ja grahaNa karavA ucita che. A badhA lekhAthI pratIta thAya che ke bhAskarAcAya anekAMtavAda ne athathI ghaNI mATI sImA sudhI pratipAdaka ane samaOka che, For Personal & Private Use Only Page #1016 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24. tattvatriyImImAMsA wwwwwwwwwwwwww nnnnnnnnn bhAskarAcAryanI peThe vijJAna bhikSue paNa brahma sUtra para eka "vinAmRta" nAmane bhASya lakhyo che tene bhAvArtha tatvanA ciMtaka gIleka zakita ane zaktivAlAne bhedA bheja dekhe che." e kUrma ane nArada purANanA vAkayathI paNa pratIta thAya che ke-bhedabhedaja paramArtha che. eTalA mATe kahyuM che ke--A sadaDasadu rUpa vizva-saMsAra bhagavAnanuM ja rUpa che. e ja pramANe kArya kAraNa ane dhama dhamInA lakSaNa rUpa leka hevAthI paNa samizraNa rUpathI abheda che. pharI brahma satyanI zrutithI jaNAvyuM che ke brA satya ItyAdi zrutie ja razke kahyuM che ane kAtinA samAna ja skaMda purANamAM lakhyuM che-caitanyanI apekSAthI A samasta saMsAra asata, ane ghaTa kuMDAdinI apekSAthI sata che AthI baDhAmAM satyatva, asatyava e ja dharmonI ulabdhi pramANita che. A vijJAna bhikSunA lekhathI pratIta thAya che ke temane apekSAkRta bhedane laI padArthamAM satvA satva, ane bheThAbhedanuM saha avasthAna abhISTa che. . ane bhedabhedanI sAthe avasthitimAM je virodha batAvAya che tenA para vijJAna bhikSanI zaMkA samAdhAna nIce pramANe che tene bhAvArtha- (zaMkara)-bhedabheda paraspara virodhI che tethI e banne eka sthAnamAM nathI rahI zakatAM. (uttara-anyonyAbhAva rUpa bhedane avibhAga rUpa abhedanI sAtha avidha hevAthI bhedabhedanI avasthitimAM keI harakata nathI. tathA vibhAgADa vibhAga rUpabhedADabhedamAM kAlakRta apekSA bheda, vyahAra ane paramArtha kRta apekSA bhedathI ke virodha nathI, arthAt bhinna bhinna samayanI apekSA vyavahAra ane paramArthanI apekSAthI bhedA bheda eka sthAnamAM rahI zake che. jema bheda mukhya che tema abheda paNa mukhya che. tathA sarva sAkSI paramAtmA bhinna bhinna svarUpathI ja sarva jago para avasthita che, ityAdi seMkaDe smRti bhedabhedane bedhana karatI thakI tenA virodhane apramANika batAvI rahI che. | amArA vicAra pramANe vijJAna bhikSane A lekha sarala ane spaSTa che. teo apekSA kRta bheda daSTithI kArya kAraNa ane dharma dharmI AdinA bhedabhedane mukta kaMThathI svIkAra karI rahyA che. ane te paNa yukti saMgataja nahI kiMtu zAstra sammata paNa batAvI rahyA che, ane anekAMtavAdanuM paNa maMtavya eja che. For Personal & Private Use Only Page #1017 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM anekAMtavAdano Azraya lenArA darzanakAro, 285 te paNa apekSAkRta bhedathIja bhedabhedanI ekatra avasthiti mAne che, kevala zabdane kAMIka phera che. arthamAM koI paNa bheda nathI amArA vicAramAM te vijJAnAmRta bhASyane ukatalekha anekAMtavAdane saMpUrNa rUpathI samarthaka che. evuM kahevAmAM jarA paNa atizayokita nathI. | ( niMbArkAcAryane pArijAta saurabha bhASya) pR. 104 thI nibArkocAye braho sUtra para-"vedAMta pArijAta saurabha" nAmane eka nAne bhASya lakhyo che-temAM-" tA samavayAta " ( 1 ) e sUtra para teo lakhe che ke "sarva minA mino maLavAnuM vAvo vizrAmaika giranA viSaya ti" - bhAvArtha_bhinna bhinna svarUpa vizvAtmA bhagavAna vAsudevaja jIjJAsAne viSaya che. niMbAkIcAryanA A bheda bhedanA lekhathI anekAMtavAdanuM purepura piSaNa thAya che. vAcaka teija vicAra karI zake tema che. viziSTAdvaita-rAmAnujAcAryane zrI bhAgya. pR. 105thI (viziSTAdvaita matanA pradhAnAcArya-rAmAnuja svAmIe paNa brA sUtra para zrI bhAgya nAmane eka vRhatkAya graMtha lakhyo che, A AcArya anekAMtavAdanA te virodhI che, temane bhedabheda saha avasthA ne zI bhASyamAM moTA vistArathI nirAkaraNa karyuM che. paraMtu temanA viziSTAdvaitanA siddhAMtanuM sUma daSTithI nirIkSaNa karIte te (viziSTA dvata) anekAMtavAdanI chAyAthIja bhareluM che. rAmAnuja matanA anusAra brahma nivizeSa padArtha nathI, kiMtu cita ane acita e be vizeSaNethI viziSTa che. cita-jIva rAzI-jIva samudAya, acita-jaDa rAzI-samasta jaDa vaga- e be brahmanAM vizeSaNa ane brahma temane vizeSya che. tAtparya ke cit acit e bane brahmanAM zarIra ane brahma zarIrI che. te viziSTa dvatane artha e thAya ke cita acit vizeSaNavALA brahma eka athavA abhinna che. vizeSaNa bhUta-jIva -acit prakRti vastu, svarUpathI pRtha levA chatAM paNa samudAya rUpa viziSTa rUpathI eka athavA abhinna che, e tAtparya viziSTA dvitane nikale, A dazAmAM savarUpApekSAthI anekatva-abhinnatva ane viziSTApekSAthI eka abhinnatvanI pratIti thavAthI brahmamAM-apekSAkRta ekatvaDanekatva enI mele svIkAra thaye. amArA A kathananI satyatA zrI bhASyane pATha kAMI adhika rUpathI pramANita kare che. tene bhAvArtha mAtra ja lakhIe chie-(ra) 19 sUtrane bhALya-pR. 411 nirNayasAgara presa muMbAI For Personal & Private Use Only Page #1018 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 tatvatrayI-mImAMsA. . 'khaMDa. 2 sthala sUkSama-jaDa cetana zarIravAlA brahmaja kArya ane kAraNa rUpathI avasthita che. A siddhAMtanA anusAra kArya kAraNa bhAvathI-sa keca vikAza svarUpatA brahmane prApta thaze je ke aniSTa kAraka che A AkSepanuM samAdhAna karatA thakA rAmAnujAcArya kahe che-"ci acit vastu zarIra bhUta brahmamAM " saMkeca vikAza svarUpa kArya kAraNa rUpa avasthA bene saMbaMdha hovAthI paNa koI harakata nathI. kemake-saMkeca vikAza-varUpathI brahmamAM nathI, kiMtu temanA zarIra svarUpa cetana ane jaDa vastumAM che, zarIra gata dene praveza AtmAmAM nathI thaI zakta ane Atmagata guNene zarIramAM lepa nathI thato, eTalA mATe brahmamAM saMkeca vikAzane svIkAra levAthI paNa ke doSa nathI. AthI vadhAre anekAMtavAdanA svIkArano lekha ka gaNAya? prathama viziSTane eka athavA abhinna mAnIne temAM (cit acita viziSTa brahmamAM ) saMkeca vikAza athavA kArya kAraNatva rUpa avasthA bene svIkAra kare, vaLI ukata saMkeca vikAza avasthAne tenA zarIra bhUta vizeSaNa svarUpa-cit acita vastumAMja batAvavA nisaMdehaviziSTamAM-ekatva abhinnatA aneka bhinnatAne pramANita kare che. je viziSTa sarvathA eka athavA abhinna che te zarIrAdigata athavA cit acit vastugata guNa dene temAM saMcAra kema nahI? viziSTane abhinna mAnIne paNa guNa dene mAtra vizeSaNamAM ja svIkAra kare enI mele siddha kare che ke e banne (vizeSaNa ane vizeSya-vizeSaNa cit acita varatu vizeSya-brahma) kathaMcit bhinna bhinna che. ekAMtapaNuthI bhinna ane abhinna nathI. amArA vicAramAM viziSTAdvaitane siddhAMtaja eja che ke samudAyarUpathI cita acita ane brahma eka athavA abhinna che. ane vyakita rUpathI e sarva aneka ane bhinna che. zrI bhASyanA lekhethI paNa eja pratIta yathA che AthI amArA vicAramAM rAmAnujAcAryane viziSTa dvaita paNa anekAMtavAdane ja pratirUpa che. (zrIkaMTha zivAcAryane brahma mImAMsA bhASya ) pR. 108 thI rAmAnujanI peThe ziva viziSTAdvaita matanA saMsthApaka zrIkaMTha zivAcAryo paNa brahma sUtra para " brahma mImAMsA bhASya" e nAmano eka bhASya lakhe che. zrIkaMThAcArye te sidhe siddho ane spaSTa zabdomAM viziSTAdvaitanA bhedabhedanuM sAdAzyapaNuM batAvatAM anekAMtavAdanI anusUtine asaMdigdha rUpathI paricaya batAvyuM che- rAdhatu me nirdeza" (2. nA rara ) For Personal & Private Use Only Page #1019 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzakAre. 287 mm nanu tanavaM (2 1 15) came pratipAdrinA saMdhi, (25 15 22) uparanA bane sUtrathI ane tenA bhAgyane bhAvArtha A sUtranI vyAkhyA karatAM pote lakhe che ke - prazna-- candra ityAdi sUtra abhedanuM pratipAdana kare che. ane #i1 me vizAta sUtrabhedanuM vidhAna karI rahyuM che. ethI siddha thayuM ke sUtrakArane brA ane prapaMcane bhedA bhedaja abhimata che. ( na ke atyaMta bheda ke abheda) uttara-evuM na kahe ame bhedo bheda sadaza viziSTAdvaita siddha karIe chie-ame brahma ane prapaMcane ekAMta bheda nathI mAnatA, ene AtyaMtika bheda mAnavAthI ghaTa paTanI peThe e paNa atyaMta bhinna siddha thaze, tabate abhedane pratipAdana karavAvALI kRtinI sAthe virodha thaze, e bhayathI je ene ekAMta paNe abhinna svIkAra karIe te zakti rajanI peThe brahma ane prapaMca e bemAMthI eka mithyA Tharaze. (teja abheda siddha thaze ) paraMtu evuM mAnavAthI brahma ene prapaMcane-enA bhAvika guNene laIne zratie je bheda pratipAdana karyo che tenI upapatti nahI thaze, arthAta bheda pratipAdaka RtithI virodha thaze. temaja bhedabheda ne paNa aMgIkAra nathI karI zaktAkemake ApasamAM virelo che. kiMtu zarIra ane zarIrI (zarIravALA) guNa ane guNInI, peThe ene (brA prapaMcane) viziSTAdvaita -viziSTa rUpathI abheda mAnavo ja yukti saMgata che prazna-te pachI abheda ane bheda pratipAdaka zutinI zI gati? . uttara-mRtti ane ghaTa, guNa ane guNInI peThe-kArya kAraNa ane vizeSaNa vizeSya rUpathI sadAvyAta rahevuM ja, prapaMca ane brahmanuM ananyatva je abheda che je pramANe mRttikAnA vinA ghaTa ane nIlimAdinA vinA utpalA- kamalanI upalabdhi nathI thatI teja pramANe brahmanA vinA prapaMca zaktinI sthitI ane zakitanAM vinA brahmanuM paNa kaI jagapara jJAna nathI thatuM. uSNatAnA vinA agninI jevI rIte upalabdhi nathI, thatI te pramANe zaktinA vinA brahmanuM paNa bhAna asaMbhava che. jenA vinA jenuM jJAna na thAya te * brahmamAM nityava, prapaMcamAM aniyatva, brahmamAM avikRti, prapaMcamAM vikAra, brahmamAM cetanatva, prapaMcamAM jaDatA, brahmamAM ekatva, ane prapaMcamAM anekatA Adi svAbhAvika guNonI paraspara bhinna rUpathI upalabdhi thAya che. For Personal & Private Use Only Page #1020 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 tenAthI viziSTa thAya che. eTalA mATe brahmane sarvathA prapaMpa viziSTa hevAthI te prapaMcathI abhinna che, ane bhedate svAbhAvika cheja. arthAt vizeSaNa vizeSyagata svAbhAvika guNenI vibhinnatAthI ene prapaMca ane brahmane bheda te siddhaja che ItyAdi AcArya zrI kaMThanA A lekhathI anekAMtavAda upara je ujvala prakAza paDe che te te pratyakSa ja che. paraMtu temane zruti, sUtra ane pramANa, siddha sApekSaka bhedANedane na mAnIne tatsadaza viziSTa bhedaneja AdaraNIya sthAna ApyuM e drAviDa prANAyAma kema karyo ? (evuM duHbhASIyuM kema batAvyuM?) zuM bhedabhedamAM tame je vastu virodha batAve che te tamArA viziSTAdvaitamAM nathI? viziSTAdvaita paNa te bhedabheda rUpaja che. kArya kAraNa (prapaMcabrahma) mAM viziSTapaNAthI abheda ane svabhAva rUpathI bheda ne aMgIkAra kare zuM bhedabhedanI svIkRti nathI zuM A bhedabheda, ukta bhedabhedathI (jemAM ke tamo vastu virodha batAve che) kucha bhinna prakAra che? khare? have tamAre eka bIje lekha ju "nag wtA mAvata" (aa che 24) A sUtranA bhASyane bhAvArtha "jene AtmA zarIra che, jene avyakta zarIra che." ItyAdi prati ane "ajJAnatAnI pracuratAthI pazu leka e vAtane nathI jAnatA ke A carAcara jagata devAdhideva (paramAtmAnuM ja zarIra che ItyAdi purANektithI cita acitacetana ane-jaDazarIra bhUta parabrA zivaja kArya ane kAraNa rUpa avasthA bethI avasthita che, tathA temAM cita acita viziSTa brahmamAM guNa deSa vyavasthAne mATe daSTAMtane sadbhAva hovAthI vedAMta vAkane samanvaya paNa sArI peThe thaI zake che. jema manuSya rU5 zarIrAtmA mAM bAla, yuvA ane vRddhatyAdi tathA su:kha dukhAdi banne daSTigocara thAya che paraMtu emAM bAlasvAdi ghama jema zarIrane ane sukha duHkhAdi AtmAne che teja parabrahmanA zarIra bhUta-cit acita vastumAM rahevAvAlA ajJAna vikAra Adi aniSTa doSa te zarIra rUpa-racita acit vastumAM ja rahe che ane niravadyatva-niSApatA-avikAritva-sarvajJatva ane satva saMkalpAdiguNa, Atmabhuta paramezvara mAM nivAsa kare che eTalA mATe koI prakArane paNa asAmaMjasya nahI che ItyAdi. A lekhane tAtparya e che ke-jaDa cetana zarIravALA paramAtmAja kArya kAraNa rUpathI savatra sthita che. cita acit viziSTa brahma eka athavA For Personal & Private Use Only Page #1021 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdano Azraya lenArA darzana kare. 288 abhinna hovAthI paNa vizeSaNa ane vizeSyagata guNa doSane eka bIjAmAM saMmizraNa nathI thatuM. jema zarIra viziSTa AtmAnI eka athavA abhinna rUpathI pratIti hevAthI paNa vadhavuM ghaTavuM zarIramAM thAya che ane sukha duHkhAdinuM bhAna AtmAmAM thAya che e ja pramANe paramezvaranA zarIra bhUta jIva ane prakRtimAM te ajJAna ane vikAratvAdideSa rahe che ane AtmabhUta paramezvaramAM sarvajJatvAdi guNa rahe che paraMtu viziSTa eka athathI abhinna ja che, ukta lekhathI je abhiprAya pragaTa thAya che. te phuTa che. cit acita viziSTa brahmA, viziSTa rUpathI samudAyarUpathI eka athavA abhi che. tema vizeSaNa ane vizeSya rUpathI aneka athavA bhinna che. e ja viziSTAdvaitane tAtparya pratIta thAya che, ethI siddha thayuM ke zrIkaMThAcArya paNa vastuthI anekAMtavAdanA virodhI nathI kiMtu zabdAMtarathI pratipAdaka che. ' valabhAcAryane tatvArtha pradIpa. pu. 114 thI , zrI vallabhAcArya, zuddhAta matanA saMpAdaka che. temane brahma zatra para aNubhASyanA sivAya-"tattvArthIpa" nAmane eka nAne saTIka graMtha lakhe che. te jovAthI mAlama paDe che ke--brahmamAM sarva virodhI guNene teo svIkAra kare che. temAM keI aMzamAM anekAMtavAdanuM samarthane thAya che pharaka eTalo che ke-anekAMtavAda, virodhI dhamanI eka padArthamAM avirAdha, apekSA dRSTithI mAne che ane vallabhAcArye IzvaranA viSayamAM apekSAnI keI jarUra nathI mAno te te spaSTa zabdomAM virodhI guNanI sattAne IzvaramAM svIkAra kare che. (pR. 115 kale. 73 mAMnA-prakAza vyAkhyAno bhAvArtha brahma sarva vidhI dharmone Azraya che. te kuTasthapaNa che, ane cala paNa che, eka paNa che, ane aneka paNa che ityAdi. [ A lekhathI je kAMI pratIta thAya che te pragaTa che. brA eka paNa che, ane aneka paNa, acala paNa, ane cala paNa ityAdi rUpathI je virodhI guNanI temAM sthiti batAvI jAya che te apekSA kRta bhedanA anusAra ja yukita yukata samajhI jAya che anyathA nahIM, eTalA mATe A prakAranAM vAkaya paNa apekSAvAda. anekAMtavAda neja samarthaka che. evo amAro vicAra che. . - (pacadazI), pR. 115 thI zAMkara matanA anuyAyI-vidyAraNya svAmIe veThThAMta viSaya para paMcadazI nAmane eka prakaraNa graMtha lakhyo che te graMthamAM paNa rUpAMtathI 37. For Personal & Private Use Only Page #1022 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 tattvatrayI-mImAMsa. khaMDa. 2 anekAMtavAdane ullekha che. mAyAnuM kathana karatAM vidyAraNya svAmI pragaTa rUpathI apekSAvAdane Azraya letA pratIta thAya che. apekSAvAda, anekAMtavAda neja paryAya vAcI zabda che. paMcadazI citrIpa prakaraNa le 130 thI 13ra sudhIne bhAvArtha (1) mAyA, tucha, anirvacanIya ane vAstavarUpathI traNa prakAranI che atithI cha che, yuktithI anirvacanIya ane laukika vyavahArathI satya che130) (2) je pramANe ghaTanA prasANa ane sakecathI temAM rahelAM citranuM darzana ane Adarzana pratIta thAya che te ja pramANe A jagatanA paNa sattAsatvane A mAyA batAve che. (13) | (3) A mAyA svataMtra paNa che ane parataMtra paNa che, asvataMtra eTalA mATe ke cetananA vinA enI pratIti nathI thatI, ane svataMtra e apekSAthI ke saMgarahita cetanane paNa e anya rUpamAM badalI nAkhe che. A kathanathI mAyAmAM svataMtratA ane parataMtratA e bane dharma apekSA bhedathI vidyamAna che, e tatva sAbita thaye. (bhedabheda) pR. 116 thI zakti ane zakti vAlAnA saMbaMdhanuM kathana karatAM temane parasparamAM bhinna bhinna rUpathIja svIkAra karyo che. ane kArya kAraNane paNa bhedabheTa rUpathIja ullekha karyo che "rA: zarA, pRtha6 nAta tA jAmavA pratibaMdhasya dRSTatvAt zaktyAbhAve tu kasyasaH (11) bhAvArtha-agni Adi padArthamAM je dAhaka-AlavAnI zakti che te, agni AdithI jurI nathI, je judI hoya te agnithI judA rUpamAM dekhAvavI joIe, temaja te zakti sarvathA abhinna paNa nathI, kemake pratibaMdhakanA sadbhAvamAM tene vilApa joIe chie tAtparya ke-agnimAM rahevAvAlI dAhaka zakti je sarvathA agni nuM ja svarUpa heya te-maNi, maMtra, auSadhinA saMbaMdhathI agnimAM dAhakapaNAne je abhAva joIe che tenI saMgati nathI thaI zaktI, agni hAjara rahevAthI paNa tyAM dAha nathI, AthI pratIta thayuM ke zakti agnithI sarvathA abhinna paNa nathI, kiMtu bhinna ane abhinna che. e arthAta siddha thayuM. eTalA mATe zakti ane zakita vAlAne apekSAkRta bhedA ja pramANita thaye. For Personal & Private Use Only Page #1023 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prahasya 35 muM. anekAMtavALe Azraya lenArA darzanakArA. 8 ( A artha-pR. 44 nI TakAne che. nirNaya sAgara presa) kArya kAraNanA viSayamAM vidyAraNya lakhe che. pR. 118 thI brahAna atAnaMda prakaraNa le. 35 36 nI TakAne bhAvArtha ghaTa mRrikAthI bhinna nahIM che, bhinna hoya te mustikAnA vinA paNa svataMtra rUpathI ghaTanI upalabdhi thavI joIe. temaja abhinna paNa nathI, abhina hoya te piMDa dazAmAM paNa tene upalabdha tha joIe athata mRttikAnA piMDamAM paNa ghaTanuM pratyakSapaNuM thavuM joIe, eTalA mATe mRrikAthI ghaTa nate sarvathA bhinna ane na abhinna, kiMtu anirvacanIya che (kathaMcit sApekSapaNathI bhinnabhinna che) avyakta dazAmAM te zaktirUpathI avasthita che, ane vyakata dazAmAM ghaTa nAmane dhAraNa karI le che ItyAdi vidyArazya svAmI calapi aMta mAnAja anuyAyI che temane siddhAMta teja che jenuM sthApana svAmI zaMkarAcAryuM karyuM che. paraMtu temanA ukata kathanathI kAya kAcchanA bhedabhedanI ekAMtatAne niSedha pragaTa pratIta thAya che. ghaTane mRrikAthI ekAMtapaNAthI bhinna athavA abhinna na mAnatAM tene anirvacanIya batAve che. paraMtu vicAra daSTithI joIe te A "anirvacanIya' zabda ane kAMtavAdaneja rUpAMtarathI paricAyaka che. enA upara ane AgaLa jaIne yathAzakita avazya vicAra karIne koI vizeSa lakhIzuM. veta darzanamAM anekAMtavAdane Azraya-kaI kaI jage para avazya lIdhela che temAMne cheDe te amoe batAvI dIdhe, tenA parathI vAcaka varga jarUra vicAra karIne jaze. badhdha darzana pR. 119 thI bauddha darzananA viSayamAM amAruM khAsa graMtha zAna ghaNuM thavuM che paraMtu bhAratIya vidvAnee aitihAsika gaNA karIne boddha tatvajJAna upara je prakAza pADe che tenA AdhArathI kAMI kahI zakIe chie ke-bauddha darzanamAM tAtvika viSayanI vyavasthAnA mATe ApekSAvAdanuM avalaMbana te avazya kareluM che. buddha bhagavAnanA pachI bauddhadharma "hInayAna" ane "mahAyAna" A be mukhya zAkhAmAM vibhakata thayo. temAM paNa hInayAnanI sautrAMtika ane vaimASika For Personal & Private Use Only Page #1024 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 e be mukhya zAkhAo ane mahAyAnanI gAcArya ane mAdhyamika e be mukhya zAkhAo thaI. e cAra zAkhAomAM bIddha tatvajJAna saMkalita thaeluM pratIta thAya che. tAtparya ke buddha bhagavAnanA pachI, temanI zikSA para dArzanika vicAra uThatAM bauddhonA-sautrAMtika, vibhASika, gAcArya ane mAdhyamika e cAra mukhya bheda thayA. . ' emAM sautrAMtika ane vaibhASikene je siddhAMta che te "hiMda tatvajJAna ne itihAsa" nA lekhake sAdhAra kathana mujaba A prakAre che-bAhya ane atyaMtara padArtha samudAya-bahAra ane aMtaranI vastuone samUha-nitya sattAvALo che. ane tenI pratItimAM kSaNikatva tenI sAthe ma huve che. che te padArtha samUha-saMtAna athavA pravAha rUpathI nitya ane pratyeka rUpathI kSaNika-anitya che. . A kathana jaina darzananA anekAMtavAda (nityAnityavAda ) ne sadehavinA samartha na kare che. tathA vijJAnavAdI yogAcAranuM-Alaya vijJAna paNa vikAsinatya, athavA pariNAmi nitya padArtha hevAthI kathaMcita nityAnityaja siddha thAya che. AnA sivAya mAdhyamika mata-zunyavAda nA pradhAnAcArya nAgArjune buddha bhagavAnanA vAstavika abhiprAya ne pragaTa karatA thakA "mAdhyamika kArikA nA AraMbhamAM je kArikA lakhI che tenAthI anekAMtavAdanI vizeSa pratIti thAya che-yathA- " ' ke ' , anirodha manutpAda manucheda mazAzvataM / anekArtha manAnArtha manAgama manigamaM // yaHpratItya samutpAdaM prapaMcopazamaM zivaM / dezayAmAsa saMbudhdha staMvaMde dvipadAMvaraM // 1 // - bhAvArtha-zivarUpa parama tatvane upadeza karavA vALA sarva zreSTa-budha bhagavAnane namaskAra thAo paramatatva, utpatti ane vinAza vALApaNuM nathI, temaja For Personal & Private Use Only Page #1025 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 298 tene sthira athavA nitya kahI zakIe tema paNa nathI, eja pramANe asthira athavA vinAza zIla paNa nathI, ane ethI eka athavA aneka paNa nathI kahI zakatA, ema te garamAgama ( AvavA athavA jAvA) thI paNa rahita che. tAtparya ke-e cha vikalpomAMthI ekAMta paNAthI keipaNa vikalpa te paramatattvamAM saMghaTita nathI thaI zakate. enA sivAya mAdhyamika kArikAne eka bIje pATha , buddhanA upadezane sAra batAvatAM mahAmati nAgArjuna lakhe che ke - . Atmetyapi prajJapita manAtmetyapi dezitaM buddha !tmA nacAnAtmA kazci dityapi dezitaM . bhAvArtha-buddhoe (buddha bhagavAne) AtmA che e upadeza paNa karyo che, eja pramANe AtmA paNa nathI ane anAtmA paNa nathI evuM paNa kahyuM che ityAdi. buddha bhagavAnanA A upadezanI saMgati, apekSAvAdanA siddhAMtanuM anusaraNa karyA vinA kadI nathI thaI zakatI. "AtmA che paNa ane nathI paNa A kathana kei rekAvaTa vinA pitAnI siddhinA mATe apekSAvAdanuM AhvAna je karI rahyuM che, temaja parama satyanA viSayamAM te sthira paNa nathI ane anitya paNa nathI ItyAdi je lakhyuM che te paNa niSedha rUpathI anekAMtanu ja samarthaka che. e zabdano eja artha yukita saMgata che ke te paramatava-ekAMta pazuthI sthira athavA asthira nathI, tathA ekAMta rUpathI nitya athavA anitya nathI. Ukata cha vikalponI ekAMta sattAne niSedha kare ja buddha bhagavAnane abhISTa che anyathA paramatatvamAM padArthatva ja kadI nathI banI sakate. vastu tatu bIddhIe paramatatvanuM je svarUpa batAvyuM che te vedAMtI nA anirvacanIya zabdanAja sarakhe pratIta thAya che, tethI tene eja sAra nikale ke bauddhadarzano tatva vicAra paNa apekSAvAdanA avalaMbana vinA pitAnI siddhimAM apUrNa che, eTalA mATe tene paNa apekSAvAdane potAnA gharamAM ucita sthAna ApyuM. (anirvacanIya zabda anekAMtavAdane pathArya vAcI che.) pR. 123 thI. zAMkara vedAMtamAM prapaMca kAraNabhUta mAyAnA svarUpane anirvacanIya batAvI che. jene kaI prakArathI nirvacana na thaI zake teNuM anirvacanIya kahe che. arthAt bhAva rUpathI athavA abhAvarUpathI, bheda rUpathI athavA abhedarUpathI ityAdi prakAramAM keI pakArathI paNa jenuM varNana na karI zakAya te padArtha anirvacayanIya kahevAya che. zaMkara svAmI mAyA athavA prakRtine eja rUpamAM dekhe che. For Personal & Private Use Only Page #1026 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 tatvatrathI-mImAMsA. khaMDa 2 vv saravALA vijanIze" arthAt A mAyA brahmathI ekAMta bhinna "anya nathI, tatparya ke svataMtra kaI vastu nathI, kiMtu eka prakArathI A mAyA brAnIja AtmabhUta zakita che. temaja A mAyAzakti pariNAminI ane jaDa svarUpa che, ane bramha apariNAmI ane cetana che. eTalA mATe A mAyA zakita ane braha bane abhinna vA eka paNa nathI thaI sakatA. eja pramANe bhinnAni paNa nathI, kemake bhedA bhedane ApasamAM virodha che. eTalA mATe te anirvacanIya che amArA vicAramAM te zaMkara svAmInA ukata kathanane eja tAtparya pratIta thAya che ke brahanI AtmabhUta A mAyA zakitane, bramhathI ekAMta paNAthI bhinna athavA abhinna nathI batAvI zakatA, ethI mAyAne ekAMta bheda ane ekAMta abheda rUpane niSedha thaIne tene anekAMta svarUpa (kathaMcita bhedabheda rUpane ja baMdha thAya che, je tenA anekAMta svarUpane paNa sarvathA niSedha karavAmAM Ave te tene kaI prakArathI padArtha kahevo athavA mAnave paNa moTAmAM moTI bhUla che. tathA te mAyA brahmanI x zakita paNa siddha nathI thaI zakatI, mAyAnI bahAthI judI ke svataMtra sattA nathI, kiMtu brAnuM sattAmAM ja tenI sattA che tethI te brahanuM ja svarUpa che, A dRSTithI mAyAnI sAthe bramhane abheda chemAyA ane bramaha bane eka che. ane te mAyA pariNAmi ane vikArI jagatanuM kAraNa hevAthI te vikRti ane pariNatithI yukta che, temaja jaDa che, ane braha avikArI ane cetana ravarUpa hevAthI mAyAthI vilakSaNa che, ane enAja AzayathI brahamAM jagatanuM kaTatva che, AthI e bane parasparamAM vibhinna che A daSTithI ene bheda che. mAyAne bramhathI je kaI prakAre paNa bhinna na mAnIe te, mAyAnI peThe bramha paNa pariNAmI ane vikArI siddha thaze, temaja brahanI apekSA vivata ane mAyAnI apekSA pariNAma, e pramANe vivata ane pariNAma vAdane aMgI kAraka paNa enA parasparika bhedane ja bedha che tathA "arthavatI hiMsA" ItyAdi bhASyagata lekhathI temAM kaI prakArathI svataMtratAne paNa baMdha thAya che ke kema je "mAyA" na hoya te bramha, aSTija nathI racI zaktA "nadi tathA vinA vedAMta paribhASA-pratyakSa paricchedanI TIkAthI zaktinA lakSaNane artha-prakRti te sAmyavasthAne prApta thaelA satvaraja ne tamanA guNavALI avyAkRta nAma rUpanI paramezvaranI zakti. mAyA che ane te avasya padArtha che ema-(bra. sU. bhA. 143) nI TIkAmAM zaMkara svAmIe batAvyuM che. For Personal & Private Use Only Page #1027 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 25 gar#ga siddhati" zakita-sAmarthya nA vinA te zuM karI zakaze (aa sahita tI pravRtti guvpa ) AthI niddha thayuM ke brahmAnI AtmabhUta mAyA zakita paNa kaI svataMtra sattA kaIne kaI rUpamAM che, ethI te mAyA bAthI bhinna paNa che. e pramANe mAyAmAM bheda ane ame baneja prAmANika rUpathI upalabdha thAya che, ane banne ja svIkAravAne egya che. have rahI bhedabheda ne paraspara virodhanI vAta + tene uttara te mAyAthIja puchavuM joIe? athavA je sarvajJa paramAtmAnI te zakti mAnI jAya che temanA thI melavA joIe ? ke teneM svazakti bhUta mAyAnuM e prakAranuM svarUpa kema banAvyuM. jeke te mAyA brAhunI AtmabhUta thatI huI paNa tenAthI judI ane bhinna thatI huI paNa abhina rUpathI rahe che, ene uttara ame kAMI nathI deI zakatA, ke agnimAM dAha zIlatA kema che padArthonuM svarUpa ja evuM che ke te anekAneka vidhI dharmonI sattAne sApekSapaNAthI pitAnAmAM dhAraNa karyA huvA che. mAyA rUpa padArtha paNa evA prakAra che temAM paNa apekSAkRta bheda daSTithI bhedabheda banne ja rahe che. temaja bheda ane abheda nA viSayamAM je virodhanI saMbhAvanA karI jAya che te kevala zAbdika che. emAM (bheda ane abhedamAM) Arthika vidha bilakula che nathI. te pachI mAyAne anirvacanIya kema kahI? ene uttara eja che ke tene-mAyAne ekAMta paNAthI sarvathA bhAvarUpathI athavA abhAvarUpathI nirvacana (kathana) nathI thaI zakatuM. athavA ema kahIye ke sarvathA bhedarUpathI athavA abhedarUpathIja tenuM kathana nathI karI zakatuM eTalAmATe te mAyA anirvacanIya kahevAya che. boddhonA parama satyanA viSayamAM paNa eja nyAye samajavAne che. temAM paNa ekAMtapaNAthI nityADanityatva Adi dharmone niSedha batAvelo che. anyathA paramasatya padArthanI sattAja sAbita nathI thaI zakatI, eTalA mATe bodhene + amArA vicAramAM te-- nyAyAt khalu virodhAyaH sa virodhaI hocyate yaddhadekAMta bhedAdA tayo revA prsiddhitH|| ( rUri) bhAvArtha-nyAyathI je vidha jaNAya tene ja khare virodha kahI zakIe, jema ke dharma dhama, ane guNa guNa Adine ekAMta paNAthI bhinna ane abhina mAnavAmAM che. arthAta vidhanI upasthiti che. kemake ene ekAMta bheda paNa nathI banI zakatA ane abheda paNa siddha nathI thatuM eTalA mATe tyAM to virodha avazya che. bhedabhedanuM saha avasthAna te anubhava siha che. For Personal & Private Use Only Page #1028 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 tattvatrayA-mImAMsA. 1. 2 khaDa vvvvvvvvvvvvvwwwwwww wwwwwwww paramatatva ane vedAMtinA anirvacanIya zabdanI je vyAkhyA athavA svarUpa batAvyuM che tenuM sukSma draSTithI nirIkSaNa karavAthI temAM anekAMtavAdaneja saMpUrNa paNuthI bodha thAya che. ethI anirvacanIya zabda anekAMtavAdane ja samAnArtha vAcI zabda che ema cokhkhuM pratIta thAya che. . anekAMtavAdamAM paDelA bhramanI nivRtti jenonA syAdvAdanA viSayamAM pUrve thaI gaelA dArzanikanA moTA moTA vidvAne evI dhAraNa karIne beThA hatA ke, eka vastumAM viruddha dharmonI sattAne pratipAdana karavAnuM nAma syAdvAda athavA anekAMtavAda che. paraMtu A teone bhrama che eja bramanA kAraNe teoe syAdvAdanA upara AkSepa para AkSepa karyA che. vAstavamAM nAnA viruddha dharmonuM ekasthAnamAM vidhAna athavA pratipAdana karavAnuM nAma syAdvAda nathI. kiMtu vastumAM apekSA bhedathI tenA-vidhi dharmonA-avirodhane sAbita karavAvALI paddhitinuM nAma syAdvAda athavA anekAMtavAda che evuM ja jaina vidyAnuM mAnavuM che. 4 eTalA mATe apekSA kRta dRSTi bhedathI vastumAM nityAtityatve Adi aneka virodha pitAnI sApekSa sattAne pramANita karatA thakA tene ( vastune ) nityAnityAdi svarUpamAMja upasthiti kare che. priya sabhya pAThaka gaNa? jaina darzanane anekAMtavAda kevA prakAra che temaja anubhava-tenI pramANikatAne kevA prakArathI sAbita karI rahyA che temaja bhAratIya darzana zAstro-darzaka graMthamAM tene-anekAMtavAdane kevuM ane kevA rUpamAM sthAna lIdhu che hatyiAdi khAtene ame yathAmati yathAzakti tamArA sAme pragaTa karI dIdhuM che. cAlatA viSayamAM saMbaMdha rAkhavAvALI jeTalI sAmagrI dArzanika graMthomAM maLI teTalIne ullekha karyo. e viSayamAM amArA vicAra te e ja che ke-jaina darzanane anekAMtavAda-sadehAtmaka athavA upAdhyAya yazavijaya-khaMDa khAdya lo. 4ra nI vyAkhyAmAM-svAdvAdanA svarUpane jaNAvatAM lakhe che ke nahIM katra nAnAviruddhadharma pratipAdakaH syAdvAdaH phitva'kSa medena tada'virodhadyotaka syAtpada samabhi vyAhRtavAkya vizeSa iti // bhAvArtha-ekaja sthAnamAM nAnA prakAranA virUddha dharmono kathana karavA vALA syAdvAda nathI. kiMtu tene (virUddha dharmana) avirodhane ghAtaka syAspada badhAnuM vAkya vizeSa che, For Personal & Private Use Only Page #1029 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdano Azraya lenArA darzako. 297 anizcayAmaka nathI pti anubhavanA anusAra yathArtha rUpathI vastu svarUpane nirNaya karavAvALo eka sunizcita siddhAMta che. jo ke anubhavaja vastumAM ekAMtapaNAne niSedha karIne temAM anekAMtapaNAnuM vyavasthApana karI rahyo hoya te pachI jaina darzanano emAM zuM deSa? anuksavanA virUddha vastu svarUpane svIkAra kare kadI paNa ucita nathI gaNAte x eTalA mATe kaI sAMpradAyika mahinA kAraNe, anekAMtavAdane anizcayavAda athavA sadehavAdanA nAmathI varNana karIne tenA saMsthApakene upahAsya kare nisaMdeha eka jIvato jAgate anyAya che. e pramANe anekAMtavAda mAtra jaina darzanane ja siddhAMta nathI (jaina darzane ene adhika rUpathI apanAyo e vAta bIjI che) kiMtu darzanAMtamAM paNa ethI vastu vyavasthAne mATe keIe spaSTa rUpathI ane keIe aSTa rUpathI Adara te jarUra karyo che. | amAro A prayAsa anekAMtavAda pradhAna jaina darzananI prazaMsA ane ekAMtavAdI darzanenI avahelanA ne mATe nathI kiMtu vastunuM Anubhavika svarUpa anekAMta athavA sApekSa che ane e ja svarUpamAM tenI upalabdhi thAya che. enA pratikUla sarvathA ekAMta athavA nirapekSa svarUpathI vastu svarUpane aMgIkAra karavuM ( e nirNaya) vastunA vAstavika svarUpathI virUddha ane tenA vartutvane vyAghAtaka che. e pramANe sAmAnya rUpathI nirUpaNa karelA jaina darzananA anekAMtavAda siddhAMtane anya anya dArzanika vidvAnoe paNa tatvArtha vyavasthAnA mATe-zuddha athavA vikRta svarUpa nAma athavA nAmAMtaratho zabda rUpamAM athavA artha rUpamAM avazya svIkAra karyo che. ethI anekAMtavAda athavA apekSAvAda kevala jaina darzanane ja mukhya siddhAMta nathI, darzanAtarone paNa enA upara adhikAra che eTale tattva samajAvI devAne mATe ja amAro A a5 prayAsa che. enA sivAya amArI paribhAjita (nizcita) dhAraNa te e che keyathArtha ekAMta ane anekAMtavAda nA badhAe darzana pakSapAtI che. tathA ayathArtha ____ x anubhava evahi dharmiNo dharmAdInAM bhedA bhedo vyavasthApayati......anubhavAnusAriNo vayaM na ta mativartya khechayA dharmAnubhavAnvyavasthApayitu mIzamahe ( vAcaspati mizra ) bhAvArtha---anubhava che teja padArthanA dharmonA bhedabhedanI vyavasthA sthApI rahyo che anubhavane anusaravAvALA ame tene choDIne pitAnI icchAthI dharmanA anubhavone sthApana karavAne samartha nathI, e vAcaspati mizranuM kathana che. 38. For Personal & Private Use Only Page #1030 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 tavatrayI-mImAMsA, khaMDa. 2 -mithyA ekAMta ane anekAMtavAdanA badhAe virodhI che ? jainadarzana paNa anekAMtavAdane anekAMta rUpathIja svIkAra kare che je ekAMta rUpathI nahI, ethI te paNa samyak ekAMtavAdanA pakSapAtI ane mithyA anekAMtavAdanA viredhI che. eTalA mATe samya ekAMta ane samyaka anekAMtavAdamAM keine vipratipatti nathI. prastuta viSayamAM amArA je vicAra hatA tene ame saMkSepa rUpathI A nibaMdhamAM yathAmati batAvI dIdhA che. ane tenA upayogI saMkalita sAmagrIne paNa upasthita karI dIdhI che. AzA che ke viveka zIla pAThaka amArA vicArene madhyastha daSTithI avalokana karatA thakA amArA A alpa parizramane saphala karaze. zubha vinIta-haMsa. pariziSTa je graMthonA AdhArathI darzana zAstra racAyAM che temAM paNa rUpAMtarathI anekAMtavAda-apekSAvAdanuM mUla upalabdha thAya che. badhA vaidika darzane pramANabhUta mUla AdhAra-veda, upaniSadu ane gItA che. e sivAya mahAbhArata ane purANa graMthane paNa kaI kaI jage para pramANa rUpathI ulekha che. juvake- badhAthI prAcIna ane pramANika kAgavedamAM sRSTinA bhUla kAraNa brahma ne sat asatathI bhinna banAvyA. bIje ThekANe keIe sat kahyA te keIe asaMtuM paNa kahyA. (. maM. 10 sUtra 121 ma. 1) nA sAlIno sAlI nI " bhAvArtha-te kAlamAM sat paNa nahI hatuM ane asat paNa nahI hatuM. arthAta je nahI te te vakhate nahIM hatA ane je che te paNa te samaye nahI hatA. kiMtu sat asat rUpa kevala brahmaja avasthita hatA. (taittarIya brAhmaNa 2 1 1 1)-nAma-65-tiroja " sat " zakhravAra sat evAvasthitaM paramAtmatattvam bhAvArtha-nAma rUpavinAnuM te asatu, paramAtmA tatvaja sat raheluM hatuM. 1 guNaratna sUrikRta-Sadarzana samuccayaTI, zlo, 57 pR. 94 mAMnI paMktine bhAvArtha_evI rIte ekAMtanA aMgIkArathI anekAMtanI hAni thatI nathI. samyak ekAMta vinA anekAMta hete tathI. nayanA arpaNathI ekAMta, ane pramANunA arpaNathI anekAMta ne upadeza che. teja daSTa iSTathI aviruddhanI vyavasthA che. (eja pramANe zAstravArtAmAM, vArtAikA laMkAramAM paNa che.) For Personal & Private Use Only Page #1031 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMta vAdane Azraya lenArA darzanakAre. ra99 (aa. ma. 1 sa. 164 naM. 46)g sat vijhA vadhA vati " bhAvArtha-te eka saMta je brahma hatA teNe brAhmaNa (vidvAne) aneka prakArathI kathana kare che. (aa. . 10 sa. 72 naM. 7)-- "revAnAM pUrve yuge mAta: saH nAcata" bhAvArtha-devatAothI paNa prathama asat (avyakta brahma) thI sat ( vyakta saMsAra) nI utpatti thaI A kathanathI brahmamAM satya ane asat bane zabdonuM vidhAna joIe chie. ane sat asatanuM temAM niSedha paNa daSTigocara thAya che. A kathana uparA uparI dekhAvathI yadyapi virUddha jevuM pratIta thAya che te paNa enI upapatti apekSAvAdanA siddhAMtAnusAra thaI zake che. A kathana sApekSa che apekSA kRta bhedane laIne ja brahmamAM asat ane sata zabdane ulekha che keI jagapara te e zabdane brahmanA vyakatA vyakata svarUpane baMdha karavAne mATe karyo gayo. ane kaI jage para avyakta rUpamAM saguNa niguNa svarUpanuM bhAna karavAne mATe che. ane kaI jago para kevala nirguNa svarUpa bodhanArtha satu ane asathI vilakSaNatAne ullekha che. enAja AdhArathI upaniSadamAM temaja bhagavaddagItAmAM aneka jage parabrahmane satarUpI asarUpathI ane asat rUpathI ullekha karIne sat ane asat ubhayathI vilakSaNa batAvyA che. bhagavadgItA ane upaniSadamAM AvelA A prakAranA virUddha vAkya ne samanvaya apekSAvAdanuM avalaMbana karyA vinA kadApi nathI thaI zakate. - " amuka vAkaya A tAtparyane laIne lakhAyuM, " amuka vAkaya ahIM A tAtparyathI vihita thayuM," " A kathana paramAtmAnA nirguNa svarUpane baMdha karAve che." "ane A kathanathI tenI saguNA abhipreta che." ItyAdi rUpathI je vidvAna virodhane parihAra athavA virodhI vAkanI eka vAkayatA, cA samanvaya kare che eja apekSAvAdanA siddhAMtanuM arthathI AlaMbana athavA anusaraNa che. amArA vicAramAM jaina vidvAna upAdhyAya yazavijayajIe ThIka ja kahyuM chekurvaannaa bhinnabhinnArthAn , nayabhedavyapekSayA / pratikSipeyunoM vedAH syAdvAdaM sArvatAMtrikaM ( nayopaniSat ) For Personal & Private Use Only Page #1032 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 tatrayI-mImAMsA. , khaMDa 2 bhAvArtha--apekSAkRta bhedane laine padArthane bhinna bhinna rUpathI pratipAdana karavAvALA veda (upaniSaduAdi) paNa syAdvAdanA pratiSedhakanathI. (paramAtmAnuM vyatA vyakata athavA saguNanirguNa svarUpa) bhagavadagItA ane upaniSade. pra. 136 te prakRti ane purUSanA paNa pare je puruSottama paramAtmA athavA parabrahma che tenuM varNana karatI vakhate bhagavad gItAmAM pahelAM tenAM be svarUpa batAvyAM che jemake-vyakta ane avyakta (AkhethI dekhAtA ane AMkhethI nahI dekhAtA ) emAM saMdeha nathI ke vyakta svarUpa- arthAt Idriya goara rUpa saguNaja hevA joIe, ane avyakta rUpa yadyapi Idrine agocara che to paNa e nathI kahI sakatA ke te nirguNaja che. kemake yadyapi te amArI AMkhethI dekhAtA nathI te paNa temAM sarva prakAranA guNa sUkSama rUpathI rahI zake che. eTalA mATe avyakatanA paNa traNa bheda karyA che. jemake-saguNa, saguNa-nigaNa ane nirguNa ahI "guNa" zabdamAM te sarva guNene samAveza karyo che ke jenuM jJAna manuSyane kevala tenI bAheMdriyethIja nathI thatu paNa manathI te thAya che paramezvaranA bhUttimAna avatAra bhagavAna zrI kRSNa svayaM sAkSAt arjunanA sAme ubhA thaIne upadeza karI rahyA hatA eTalAmATe gItAmAM jaga jagapara temane potAnA viSayamAM prathama puruSane nirdeza e prakAre karyA che--jemake-"prakRti mArU rUpa che" (18) "jIva mAre aMza che" (15 7) "sarva bhUtenA aMtaryAmI A tmA huM chuM " ( 10 20 ) saMsAramAM jeTalI zrImAna yA vibhUtimAna mUrtio che te sarva mArA aMzathI utpanna thaI che. (14) huM ja brahmanuM, avyayamokSanuM, zAzvata dharmanuM, ane anaMta sukhanuM, mUla sthAna huM (gI. 14. ra7). AthI vidita thaze ke gItAmAM-AdithI aMta sudhI adhikAMzamAM paramAtmAnA vyakta svarUpanuM ja varNana kareluM che. eTalA mAtrathI kevala bhakitanA abhilASI keTalAka paMDitoe ane TakAkAe e mata pragaTa karyo che ke--gItAmAM paramAtmAnuM vyakata rUpaja aMtima sAdhya mAnyuM gayuM che. paraMtu e mata sAce nahI kahI zakAze * kemake ukatta varNananI sAtheja bhagavAne spaSTa rUpathI kahI dIdhuM che ke-mArUM vyakata * pAThaka ! juo A kathana ekAMta pakSanuM kevuM spaSTa vireAdhI che. arthAta je loke paramAtmAne ekAMta paNAthI vyakata rUpathI ja mAnatAthakA tenA avyakta svarUpane niSedha kare che te ekAMtapaNAthI vyakta rUpanA pakSapAtI hovAthI temane pakSa yathArtha nathI e ukta kathanathI batAvyuM che. For Personal & Private Use Only Page #1033 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM, anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 301 svarUpa mAyika che ane tenA para je avyakta rUpa arthAta Idrine agocara che teja mAruM sAcuM svarUpa che. eTalI vAta yadyapi spaSTa thaI gaI ke paramezvaranuM zreSTha svarUpa vyakata nathI avyakata che, te paNa thaDe se e vicAra thavAnI paNa jarUra che ke paramAtmAnuM A zreSTa avyakata svarUpa saguNa che ke nirguNa? jo ke saguNa avyakatanuM amArI pAse A eka udAharaNa che ke-sAMkhya za stranI prakRti avyakata ( arthAt Idriyone agocara ) hevAthI paNa saguNa arthA-satva raja tama guNamaya che, te je loka e kahe che ke paramezvaranuM avyakata ane zreSTa rUpa paNa teja prakAre saguNa mAnI zakAya. pitAnI mAyAthI zuM na hoya paraMtu jyAre teja avyakata paramezvara vyakata-sRSTi nirmANa kare che (gI. 98) ane sarva kenA hRdayamAM rahIne temano badhe vyavahAra kare che (185 61 ) tAre te eja vAta siddha thAya che ke te avyakata arthAt IkriyAne agocara bhale ja hoya te paNa te dayA, kartavAdi guNothI yukata arthAta saguNa avazyaja haze. paraMtu enA virUddha bhagavAn evuM paNa kahe che ke "mAM jarnona sTivaMti " mane karmone arthAta guNane kadI sparza nathI thate (4 14) prakRtinA guNothI mahita thaIne mUrkha leka AtmAne ja kartA mAne che-(3 275 14 19 ) athavA A avyakata ane akartA paramezvaraja prANiyAnA hRdayamAM jIvarUpathI nivAsa kare che (13 31 ) ane eTalAja mATe yadyapi te prANiyenA katRtva ane karmathI vastuthI alipta che to paNa ajJAnamAM phaselA leka mehita thayA kare che (5 14 15) e pramANe avyakata arthAta Idriyane agocara paramezvaranA rUpa-saguNa ane nirguNa be prakAranAja nathI, ulaTA enA vinA keI keI e banne rUpane eka karI daIne paNa avyakata paramezvaranuM varNana karyuM che! udAhartha-"mUtamrata na 2 matathI" (9 5) huM bhUtane AdhAra thaIne paNa temanAmAM nathI "paramAtmA na te sat che ane na te asat (13 12) anAmatAruM grahma sattAnA dute sarvedriyavAnuM hovAne jemAM bhAsa hoya paraMtu je sakriya rahita che ane nirguNa vaIne guNone upabhega karavAvALA che. (13 14) dUra che ane samIpa paNa che (13 15) avibhakta che ane vibhakata paNa dekhAya che (1316) A pramANe paramezvaranA svarUpanA saguNa, nirguNa mizrita arthAt paraspara virodhI varNana paNa kareluM che . bhagavaddagItAnI peThe upaniSadamAM paNa avyakata paratmAnuM svarUpa traNa prakAranuM male che-arthAta kadi saguNa viguNa, kadi ubhaya vidhi, eTale saguNa nirguNa mizrita ane kadi kevala nirguNa. For Personal & Private Use Only Page #1034 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 bhagavadgItAnI peTheja paraspara virUddha guNAne ekatra karI brahanuM varNana A pramANe karyu* che ke brahma sat nathI ane asat paNa nathI (ja. 10 5 129) nA s sadAsI nno sadAsIttadAnIM 1 66 arthAta 302 " zroA raLIyAna maheto mIcAna " arthAta aNuthI paNu aNu (nAnA) ane meTAthI paNa meATA che ( kaTha02 5 20 ) | ' taagati taogati tatpUre tadghAMti "l arthAt te hAle che ane hAlatA paNa nathI. te dUra che ane samIpa paNa che (iza05muM 03 - 15 7 ) athavA sarve...driya guNAbhAsa thaine paNa sarva driya vivarjita che ( zvetA03 / 17 ) ityAdi uparanAM vacanAthI e pragaTa thAya che ke-na kaivala bhagavadgItAmAMja mahAbhAratAMtagata nArAyaNIya athavA bhAgavatamAM ane upaniSadvemAM pazu paramAtmAnuM / avyakata svarUpaja vyakata svarUpathI zreSTha mAnyuM gayuM che ane eja avyakta zreSTha ravarUpa tyAM traNa prakArathI varNita che-arthAt saguNa, saguNa -nirgu Nu ane aMtamAM kevala nirguNa ItyAdi (leAkamAnya tilakanu gItArahasyahiMdI anuvAda pR. 203 thI 209 sudhI) bramha ke paramAtmA nA svarUpa viSayamAM-bhagavadgItA ane upaniSadone e sAra che je upara pradarzita karyAM che. bhagavAna zrI kRSNe arjunathI spaSTa zabdo mAM kahyuM che ke--sat ane asata manne huMja chuM (ff* 36 / 1156 sa'sannAr manuM nI) tathA taittirIya upaniSamAM paNa brahmanu pratidvaMdvAtmaka zabdomAMja varNana karyuM ( zrAva(r)I 2 pranuvA 6 ) AthI pratIta thAya che ke--gItA ane upaniSadonA brahmanuM ekAMta svarUpa abhimata nathI ki Mtu temanA matamAM brahmanuM svarUpa-vyakata, avyakata, saguNa, saguNa-ni`Nu, ane ni`Na Adi rUpathI anekAMtaja niNIta che, apekSA kRta bhedathI brahmamAM badhA guNA batAvI zakAya ? eja abhiprAyathI brahmamAM pratidvaMdvAtma zabdomAM varNana karyu gayuM che. e sivAya purANAmAM paNa IzvaranuM saguNa nirguNu svarUpa banAvyu che. A vanamAM paNa apekSAvAdanA siddhAMtanI spaSTatA dekhAi rahI che brahmavaivarta purANu zrIkRSNakhaMDa, a, 43 nA pAMca kSeAkeAnA bhAva -- brahma yadyapi eka che. paraMtu guNubhedathI tenA svarUpamAM bheda che. eTalA mATe brahmarUpa vastu be prakAranI che- eka saguNa bIjI nirguNu, mAyA saMyukta tA tebrahma saguNa kahevAya che. ane mAyA rahita ne nirguNu kahe che. saMsArane utpanna karavAvALA bhagavAnanI IcchA zakitaja prakRti che, te bhagavAnathI bhinna nathI For Personal & Private Use Only Page #1035 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzana kare. 303 te prakRtithI saMyukata thatA bhagavAna -saguNa, zarIrI ane niraMkuza-svataMtra mAnyA jAya che. paramAtmAnA nitya ane prAkRta e be svarUpa che. temAM je nitya zarIra che te te avinAzI--vinAza rahIta che ane je prAkRta che tene vinAza thaI jAya che."(le. pA sADApAMcane bhAvArtha) kahyo. brahmavaivarta ne A lekha bhagavAna no-saguNa, nirguNa, zarIrI, azarIrI nitya ane prAkRta rUpathI bodhana karAvate temAM aneka rUpatAne siddha karI rahyo che. paraMtu A aneka rUpatA apekSA kRta bhedano Azraya lIdhA vinA kevI rIte saMgata karI zakAze? je saguNa che te nirguNa kevI rIte? je zarIrI che te azarIrI kevA prakArathI kahevAya ? kemake emAM virodha che. enA samAdhAna mATe eja kahevuM paDaze ke mAyAnI apekSAM te saguNa ane zarIrI, ane kevala rUpanI apekSAthI te nirguNa ane azarIrI kahIe chIe. eTalA mATe apekSA bhedathI te zarIrI paNa che, saguNa paNa che, nirguNa ane azarIrI paNa kahI zakIe chie. eja pramANe tenA nityA nitya svarUpanI paNa apekSA kRta bhedathI upapatti thaIzake che. mAyika svarUpanI apekSAe te anitya ane zuddha svarUpanI apekSAe nitya che. e prakAre tenA nityA nitya zarIra viSayiNa virUddha ukitanuM samAdhA na karI zakAya? A uparanA badhA prakAranA vivecanathI e siddha thAya che ke -brahmanu svarUpa paNa anekAMta che, sarvathA ekAMta rUpanuM nathI. "aneTEvAra vive prama viSNave" (viSNu sahastra nAma) mahAbhAratamAM anekAMtavAda. pR.143 thI. - jaina dharmanA siddhAMtarUpa anekAMtavAda-saptabhaMgInaya vAdane mahAbhAratamAM ghaNe ThekANe udagekha karela che ju-zAMtiparva. adhyAya 238 zleTa - etadevaM ca nacaivaM ca, nacome nA'nubhe tathA karmasthA viSayaM bruryuH satvasthAH samadarzinaH // 6 // paraMtu e kathana anekAMtavAdanA samarthanamAM nahI ja zakAya, teto aMgIkAra karele siddhAMtane anuvAda mAtra gaNAya, tethI cAlu viSayamAM upayogI nathI. paraMtu e sivAya mahAbhAratamAM keTalIka jagapara evA ullekha che ke jenA parathI graMtha kartAnAja prastuta viSayamAM svataMtra paNAthI Azaya pragaTa thAya che(azvamedhika parva (anugItA) adhyAya 35 0 17) For Personal & Private Use Only Page #1036 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 prazna--uttaramAM nIlakaThAcAce batAvelA anA bhAvA -- ziSya prazna nA pachI gurUjI kahe che ke-" je vidvAnA jaDa ane cetananA bhedAbhedane tathA ekatva ane nAnAvane dekhe che te duHkhathI chuTI jAya che." 304 uparanA leAkanA tApa--cetana ane jaDa, jIva ane paramAtmA ne bhedAbheda ane ekatva nAnAtma nA ullekha spaSTa che. cetana jaDanuM kSIranIranI peThe mizraNa rUpa abheda sa prAjJAtamAM ane pRthakatva bheda padArtho darzanamAM, temaja jIvanA brahmanI sAthe abheda paramA dazAmAM, ane bhinnatA vyavahAra daSTimAM evuM TIkAkAre batAvelu che. A pramANe bhedAbheda ane ekatva nAnAva te jANavu teja dukhanI nivRttinA upAya che. evA uparanA leAkanA bhAva che. AthI bhedAbheda ane ektva nAnAva banne ja cetana ane jaDamAM apekSA kRta bhedathI vidyamAna che, evuM pragaTapaNe siddha thAya che. jaina dananA paNa e viSayamAM prAyaH eja siddhAMta che x UparanA lekhathI adhika prakAza nAkhavAvALA eka bIjo lekha mahAbhAratamAMnA jIvA-- Azvamaidhika pa-anugItA-adhyAya 48 mAnA zleA. 8 mAthI 11 nI nIlakaMThAcArye karelI TIkAnA kicit tApaya--e che ke--manISI arthAt vidyAn leAka satva- ( prakRti pradhAna ) ane puruSa- ( AtmA ) e be padArthone aMgIkAra kare che. temAM paNa keTalAka satva ane puruSane sarvathA eka athavA x maneMdre ca pravacane, yujpate sarvameva hi / nityA nitye taMddeddAt, mizAmitre tathA mani 28 // u. yajJezavi. adhyAmasAra kSeA0 78 gaMbhIra vi. TakA. pR. 103 mAM te! bhAvA dethI kathaMcit bhinna che caitanya rUpa pRthaka sattA apekSAthI bhinna che. mRtaka zarIramAM davibhAgathI. temaja kathacit abhinna che kSIranIranI peThe, lAhagAlAmAM agninIpeThe, badhA zarIramAM vyApIne rahelA che. mAlA, caMdana, aMganAdi-kaMTaka khaDaga, jvarAdi STa aniSTa nA parA thI sukhadu:khane zarIramAM anubhava thavAthI. pramALAnU mitrAnaM " ( 1114ra ) ( pramANumImAMsAhemacaMdrAcAya ) !! haribhadrASTakamAM-nityAnitya, dehathI bhinna minta AtmAmAM hiMsAdika paNa nyAyathI aviredhapaNe ghaTe che. "" For Personal & Private Use Only Page #1037 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 305 uparanA lekhathI adhika prakAza nAkhavAvALe eka bIjo lekha mahAbhAratamone ju-azvamedhika parva-anugItA-adhyAya 48 mAnA kaleka 8 mAthI 11 nIlakaMThAcArye karelI TIkAne kiMcit tAtparya e che ke sanISI arthAta vidvAna loka sava-(prakRti pradhAna) ane purUSa (AtmA) e be pradArthone aMgIkAra kare che. temAM paNa keTalAka satva ane purUSane sarvathA eka athavA abhinna mAne che paraMtu e mata ThIka nathI. e pramANe keTalA eka sarve ane puruSane sarvathA bhinna svIkAra kare che e siddhAMta paNa vicAra pUrNa nathI. TIkAkAra A kathananuM upapAdana A pramANe kare che. puruSanI peThe svaccha ane puruSane upakArI levAthI satva-purUthI abhinna che evuM maMtavya tAkike -taiyAyikenuM che. eTalA mATe kartavAdi je satvanA dharma che. tene vAstavika rUpathI te AtmAmAM mAne che. te ja pramANe -AtmA ane prakRtimAM sAMkhya matAnuyAyIte kevala pratIti mAtraja ekatva mAne che. ane taiyAyika loka teja ekatva ne vAstava rUpathI svIkAra kare che. paraMtu e bane ja mata asaMgata che, vicAra zunya che. A abhiprAyathI satva ane purUSane AtyaMtika bheda mAnavAvALA sAMkhya matAvalaMbInA prati e virodha utpanna karyo che ke- je satva puruSathI sarvathA bhinna ane svataMtra sattA rAkhavAvALA che te te mukatAtmAne paNa kadi tyAga nathI karI zakate. tAtparya ke-je pramANe saMsAra dazAmAM athavA badhuM dazAmAM te puruSathI sarvathA bhinna ane savataMtra thato hu tene tyAga nathI karate eja pramANe makSa dazAmAM paNa te puruSathI kaI prakAre pRthapha nathI thaI zakate, e pramANe mekSane ja abhAva thaI jaze. temaja je tArkika leka satvanA dharmabhUta katRtvAdi guNene AtmAmAM vAstava rUpathI svIkAra kare che temanA matamAM paNa mokSanI upapatti nathI thaI zakatI, kemake vAstavika svAbhAvika dharmone nAza thayA vinA kadi vinAza nathI thaI sakate.. kavAdi dharma je AtmamAM svabhAva siddha hoya te tene-AtmAne nAza thayA vinA kadi nAza nahI thaze (AtmAne kadi nAza thatAja nathI eTalA mATe AtmAnA ravabhAvabhUta kartavAdi guNapaNa kadi naSTa na thaze) tAre te mokSanuM thavuM asaMbhavaja thaI jaze mATe satva ane puruSamAM vicAra daSTithI pRthapha bhAva-bheda ane sahajatva abheda bannene ja mAnavA yathArtha che. eja pramANe emAM ekatva ane nAnAva ne svIkAra paNa yukti yukta ja che, je pramANe udaMbara phala (gullaranuM phala) mAM rahevAvALA temaja utpanna thatA mazaka (ekanA eka sarakhAM chava) temAM bhinna ane abhinna che teja pramANe satra ane puruSa paNa sarasparamAM bhinna ane 39. For Personal & Private Use Only Page #1038 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 . tannatrayI-mImAMsA. khaMDa 2. ~~~ ~ ~~ ~ abhinna che ItyAdi che AthI spaSTa che ke-prakRti puruSanuM sApekSa bhedabhedaja ISTa che. mahAbhArata paNa kaI kaI aMzamAM anekAMtavAdanA samarthaka che. che, che ( manusmRti) pR. 149 thI. sarva smRtithI bhasmRti zreSTa ane prAcIna manAya che. chAMdogya upaniSadamAM lakhyuM che ke manue kahyuM te auSadhirUpa che. temAM paNa anekAMtavAdanuM kathana che. (a. 10 le. 3. te anArya mAryakarmANa-mArya caanaarykrminnN| saMpradhAoM bravIha dhAtA, na samau nA samAviti // 73 // kullaka bhaTTa kRta TIkAne bhAvArtha_brijAti ( brAhmaNa kSatriya vaizya) nA mATe je karmonuM vidhAna karyuM gayuM che tenuM AcaraNa karavAvALA zudra ane zocita karmonuM sevana karavAvALA brijAti e bannenA viSayamAM vicAra karIne brahmAe e kahyuM che ke e bane ( Artha anArya) ApasamAM mate samAna che ane nate asamAna che. arthAt e banane sarvathA eka paNa nathI ane sarvathI bhinna paNa nathI. brijAtinuM karma karavAthI zudra dvijAti nathI thaI zakato, ema zocita karma karavAvALo dvijAti zadra nathI banI jAta. e apekSAthI e bane sama eka nathI thaI zakatA paraMtu-bane ja niSiddhanuM AcAraNa karI rahyA che. ethI e asamabhinna paNa nathI. tAtparyae thayo ke-e ane keI ' apekSAthI asamAna ane kaI daSTithI samAna paNa che, kiMtu ekAMtapaNAthI na sama che. ane na sama che. A uparanA lekhathI anekAMtapaNuM spaSTaja tarI Ave che. - IzvaranuM kartutva akartava, pR. 15ra thI. - sanAtana dharmanA suprasiddha paMDita bhImasena zarmA izvaranA kartutvavAdamAM sanAtana dharmanuM siddhAMta e che-- niri cha saMsthita ratne, yathA lohaH pravartate / sattAmAtreNa devena, tathA cArya jagajamaH // 1 // .... ata Atmani kartRtva makartRttvaM ca sNsthitN| nirichatvA da'kartA sau kartA sannidhi mAtrataH // 2 // bhAvArtha-jema chaMchAtrinAnA cuMbakamAM samIpa rahelA lehamAM kriyA thaI jAya che. lehagata kriyAne hetu-kata cuMbaka che te pramANe IzvaranI vidyamAna havA mAtrathI. prakRtimAM suSTi racanAdinI sarva zreSTA thayA kare che, daSTAMta dASThatimAM bheda eTaleja che ke cuMbaka jaDa che ane Izvara sarvajJa cetana For Personal & Private Use Only Page #1039 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMtavAne Azraya lenArA darzanakAre. 307 che. nirichatA ane prajakatA banemAM eka sarakhI ja che. A daSTAMtathI paramezvaramAM kartava, akatRtva bane ja mAnyAM gayAM che. ' , , niricha hevAthI paramezvara akartA, ane temanA samIpa thayA vinA prakRti kAMI nathI karI sakatI. e kAraNathI Izvara kartA che-- ..... "pradIpa bhAvAbhAvayo darzanasya tathA bhAvA darzanahetuH karI tinyAH" (brAhmaNa sarvasva bhA. 8 saM. 9 pR.22) ukata lekha keTalI hada sudhI anekAMvAdanI siddhi kare che? IzvaramAM paNa apekSA bhedathI katRtva, ane akartutva e banne virUddha dharma kevA prakArathI rahI zake che. che. ukata paMDitajIe--uparanA lekhathI na kevala apekSAvAdanIja siddhi karI che? kiMtu sanAtana dharmanA mahatva pUrNa mukhya siddhAMtamAM phelelI sAdhAraNa lokenI ajJAnatAne paNa ghaNe bhAge dUra karI dIdhI che. - evA prakAranA anekAneka vAkya darzananA AdhArabhUta yuti-smRti purANAdimAM paNa upalabdha thAya che je vAkathI apekSAvAdanI upayogitA ghaNIja sArI rIte thai rahI che. pariziSTa prakaraNa bIjuM pR. 15ra thI.. anekAMta vAdanI sAthe anyAya. eka bhAratIya sAkSara vidvAnanuM kathana che ke je pramANe jinenA anakAMtavAda saptabhaMgI nayanI sAthe anyAya thaI rahI che. e ja pramANe vedAMtanA anirvacanIya vAdanI sAthe paNa che. 4 tathA jema vedAMtanI anirvacanIya khyAti yathArtha svarUpa samajyA vinA keTalA eka jaina vidvAnoe vedAMta dazanane sarvathA bhrAMtimaya, batAvatA thakA temane anucita upahAsya karyo che. teja pramANe brAmhaNa vidvAnoe jenonA anekAMtavAda athavA sthAvAnAruM vAstava svarUpane samajyA vinA unmatta pralApa kahIne tenuM mithyA khaMDana karyuM che AthI 4 juvo " hidatatvajJAnane itihAsa cakartA- zrIyuta narmadAza karaveza kare, mahetA. bI. e. mu. amadAvAda . . - pR. 207 pUrvArdha -jevI rIte jenA anekAMtavAdane athavA khaMDabhaMgI (apta bhaMgI) nayane anyAya thAya che tevI rIte vedAMtanA anirvacanIyatAnA vALane paNuM atyAra thAya che. For Personal & Private Use Only Page #1040 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 pratIta thayuM ke jaina darzananA pratipakSI paDitAe anekAMtavAdanuM khaMDana karatI jevA rUpamAM samajyuM athavA mAnyuM te temaNu yathArtha satya vakhate temane svarUpanuM nathI. pratipakSI vidvAneAnAdvArA pragaTa thaelA syAdvAdanA svarUpathI jaina dazananA syAdvAda phAi jIddA prakArane che. eTalA mATe tenuM khaMDana vAstavika rUpanuM nahIM kahIM zakAya. je vAta vAdIne svIkRtaja nathI teNe ` jakharajastI tenA galAmAM ghAlI tenI avahelanA karavI e nyAya nA khasa eja dazA, anekAMtavAdanA pratipakSI vijJAnAnI che. mArUM A kathana teA mATAja sAhasayukta vA dhRSTatApUrNa samajyuM athavA mAnyuM jaze ke jaina darzananA pratipakSI vidvAnAmAMthI Aja sudhI kAie anekAMtavAdanA svarUpane samajyeAja nathI paraMtu vastusthitI koi evI vilakSaNa ane jabarajasta che ke-- eka bilakula niSpakSa ane taTastha vicArone paNa tenA sAmane, anichAthI nata mastaka thavuM paDe che. jaina darzananA pratipakSI vidyAnAe bhaleja anekAMtavAdanA aMtastula sudhI avagAhana karIne tenA yathArtha svarUpane sArI rIte jANI lIdhuM hoya ane te paNa satya hAya ke temanA prauDha prativAda eka gaMbhIra vicArakanA, haddayamAM pazu kei samarcanA mATe ja pedA karIde paraMtu amArA vicAramAM temane prativAda-khaMDana-anekAMtavAdanA yathArtha svarUpanA anurUpa te nathIja, ane temAM keTalAka vidvAnA te evA paNa che ke jemane jainamatanu kAMi paNuM jJAna thaeluM pratIta nathI thatu. udAheraNanA mATe prathama vijJAna bhikSune jIvA. vijJAna mitrutA--"vijJAnAmRta bhASyanA kAMika nasunA amA pAThakane bhedAbhedanI pramANikatAnA upalakSamAM batAvIne AvyA chIe. have brahmasUtra rArAka3 nA bhASyamAM temane je kAMi jainadarzanA viSayamAM lakhyuM che. teNe pAka jIve-- amA tenuM bhASya na lakhatAM bhAvArtha mAtraja lakhIe chie----vijJAna bhikSu lakhe che ke brahmanI kAraNutAmAM upacegI je vedyakata sakAya vAda che, tenI siddhinA mATe veda bAhya jaina matanuM nirAkaraNa karIe chie--jaina matamAM sAmAnyathI " sata" ane " asat " e e padArtha ja mAnyA che ! AkAzAhi dhI ane ekatyAdi dhama, e sarva kAMI eja e-sata-asat padArthonA prapaMca che. e matamAM saptabhaMgI nyAyathI badhA padArthamAM satva, asatya; ane For Personal & Private Use Only Page #1041 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '' -- * 3 * prakaraNa 35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 309 ~ anirvacanIyatyAdine svIkAra karyo che. jemake sarva vastu avyavasthita (vyavasthA-niyama rahita) ja che. svAdasti myAnnati ItyAdi ahIM syAta zabda sarva jagapara "bhavati" e arthaneja bodhaka che. (e te jaina maMtanuM svarUpa batAvyuM) have e matanuM je pramANe khaMDana karyuM che. tenuM paNa svarUpe batAvIe chie te dhyAna daIne ju-soma ityAdi-bhAva ane abhAva ApasamAM virodhI che. enuM eka vastumAM rahevAnuM prakAra bheda (nirUpakabheda apekSAbheda) nA vinA kadi saMbhava nathI thaI zakate? je prakAra bhedathI bhAvA bhAvanI sthitine mAnaze tAre te e amArAja matane tame svIkAra karI lIdhe arthAt prakAra bheda yA apekSAkRta bhedathI be virUddha dharmone eka jagapara rahevAnuM te ame mAnIeja chie. eTalA mATe amArA matane tame Azraya lIdhe. je ema che te pachI tame jagatatti padArthone avyavasthita (anizcita-vyavasthA niyamathI rahita) rUpathI kema mAne che. arthAt jagane avyavasthita na mAna kara vyavasthitaja svIkAra karavA joIe. - vijJAna bhikSunA vijJAnAmRta bhASyanA A lekhathI temane jene mata saMbaMdhI vidhAna ane pratividhAnanI yathArthatAnuM sArI peThethI jJAna thaI jAya che. khabara nahI bhikSu mahodaya jaina darzananA keTalA moTA paMDita haze. amArA vicAramAM te jaina darzanathI bilakula anabhijJa pratIta thAya che. temane jaina darzananA dravyAnuyoga viSayanI kaI pAraMbika pustaka paNa sAvaMta bhaNuM athavA dekhI hoya evuM temanA lekhathI spaSTa pratIta nathI thatu. amAro Aja sudhI eja vicArI rahyo che ke Aja kAlanAja keTalAka bhaTTAcArya koI dharma yA saMpradAyanA siddhAMtane pUrNapaNe manana karyA vagaraja temane mana mAnyA zabdamAM lakhavAne taiyAra thaI jAya che. paraMtuM vijJAna bhikSunA ukata lekhathI ja gayuM ke A rega Aja kAla nathI. kiMtu ghaNA lAMbA kAlane che.'' sata ane asat e beja mukhya padArtha che. AkAzAdi dhamI ane ekatyAdi dharma A sarva kAMI e be, sat asat padArthone vizeSa (prapaMca) che e prakAranuM jenA darzananuM maMtavya bhikSu mahAdaye kayA jaina graMthamAMthI lIdhuM haze e amArI samajathI bAhira che. tathA jaina matamAM sarva vastu avyavasthita-anizcita rUpathI ja svIkAra karI che arthAta jenA darzana ne badhA padArtha avyavasthita rUpathI ja abhimata che. For Personal & Private Use Only Page #1042 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 tattvatrayA-mImAMsA. 2 khaMDa. e prakAranuM jaina siddhAMta temane kayA jaina graMthanA ulekhathI sthira karyuM ene paNa kaI patto nathI malate. kadApi anekAMta zabdane ja avyavasthita artha temane samaje heya te kAMI Azcarya nathI, evuM bIjA paNa aneka vidvAne e samakyuM nA mAnyuM che. vaLI " va AsamatI cArthi:" ahIM badhA sthAnamAM sthAzabda bhavati ( che-cA hoya che--sattA) e arthanA bedhaka che. A lekhathI te temane jaina dharma viSayaNI pitAnI aMta stala vattinI prajJAne paricaya devAmAM kAMI bAkI nathI rAkhI. sAdhAraNa lekenI vAta kAMI bIjI che paraMtu vicAraka zreNInA lekemAM te evA prakAranA lekhaka kadi upahAsthAnA pAtra thayA vinA nathI rahetA . bhalA have temanA prativAdanA lekhano vicAra karIe temanuM kathana che ke eka vastumAM prakAra bhedane Azraya lIdhA vagara-bhAva ane abhAva e be vidhI dharma nathI rahI sakatA paraMtu evuM mAne kauna che? zuM ke jaina graMthamAM evuM lakhyuM che ke eka vastumAM je rUpathI bhAva ane teja rUpathI abhAva rahe che? je, nathI te pachI tenA para (jaina darzana para) A vRthA deSApaNa kema karyuM gayuM? zuM A anyAya nathI ? tathA je prakAra bhedathI ja eka vastumAM be vidhI dharmone tame svIkAra kare che te e amAre ja mata-siddhAMta che. arthAt prakAra bhedathI be vidhI dhanI eka padArthamAM sattAne te ame paNa mAnIye chie. A kathanathI siddha thayuM ke je prakAra bhedathI, apekSA kRta bhedathI, eka vastumAM be vidhI dharmone aMgIkAra jaina darzanane abhimata hoya te kaI Apatti nathI-kei deSa nathI paraMtu e matane amAre che, cAle phaisale thaye? tamAre ja mata sahI. emAM amane keI Agraha nathI ke e mata amAre che. yA tamAro, bhale tamAre heya ke amAre paraMtu che te yukita yukata ? je siddhAMta anubhava gamya. yA yuti gamya hoya tene svIkAra karavAmAM keIne paNa AnAkAnI nahI hovI joIe. evuM haribhadrasUri Adi jaina vidvAnenuM paNa kahevuM athavA mAnavuM che. vijJAna bhikSunA zivAya keTalAka anya darzanika vidvAnone paNa jana matanA viSayamAM * pakSapAto na kevIre zreSaH pArivuM. yuktimadvacanaMyasya tasyakArya:parigrahaH // 1 // te For Personal & Private Use Only Page #1043 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa3pa muM. anekAMtavAdano Azraya lenArA darzanakAra. 311 kaI kaI jagapara viparIta jevuM jJAna thaeluM joIe chie, (1) paraMtu eTalA parathI e nathI kahI zakatA ke temane jaina darzananuM jJAna nahI hatuM. keI matanA amuka eka siddhAMtanA viSayamAM bramanuM thaI javuM cha durbhastha purUSanA mATe anivArya che. ' upara batAvelA pAThamAM chavane anaMta avavavavALo kahevo. ane khagajIvAstikAyane bahu mukta ane nitya siddha kahIne ahanane nitya siddha ane bAkInA bene mukata ane baddha batAvavA ane ema puglAstikAyane pRthvI Adi cAra bhUta ane sthAvara tathA jaMgama bhedathI cha prakAranuM kathana karavuM jaina siddhAMtanA anusAra che ja nahIM ene evA rUpamAM keIjina graMthamAM ullekha amArA jovAmAM Avyo nathI. matalaba samajyA saccAvinA gapa sapaDa eka ekanA juThA utArA che, zaMkarasvAmI ane bhAskarAcArya pR 160 thI. svAmI zaMkarAcArya ane bhaTTa bhAskaranA siddhAMtamAM ghaNe aMtara che. zaMkarasvAmI purA abhedavAdI ane bhAskarAcArya pUrNapaNe bhedabhedavAdanA anuyAyI che. zaMkarasvAmInA mAyAvAdanuM sarvathI prathama khaMDana karavAvALA je kaI vidvAna thayA che te A eka bhAskarAcArya che. eTalA mATe e bane ja vidvAna siddhAMtanA viSayamAM eka bIjAnA vicArethI sahamata nathI kiMtu eka bIjAnA pratipakSI che. bhAskarAcArye zaMkarasvAmInA anirvacanIyavAda nA siddhAMtanuM moTI prauDhatAthI khaMDana karyuM che. (ju temanuM rA114 sUtranuM bhASya siddhAMtanA viSayamAM emane evI rIte vicArabheda hovAthI paNa jainadarzananA viSayamAM e bane vidvAna ekasarakheja vicAra rAkhe che. arthAta jainadarzanA anekAMtavAdane bannee ekaja zailIthI tenuM khaMDana karyuM. aMtara mAtra eTaluMja che ke zaMkarasvAmIne lekha koI vizada ane bhAskarAcArye kAMI saMkSepamAM lakhyuM che. khaMDana zailI bannenI ekaja che. emanA vinA bIjA jeTalA prAcIna (1) ka-anaMtAvayavo jova stasya ta evAvayavA alpe zarIre saMkuceyumahatiSa vikazeyu riti (zaMkarAcArya-rArA34 zAM. bhA.) (a)-nIvAhitAyA tridhA-vA muao nicasiddha eti putiyaH ghoDhA pRthvI dinicatvAri bhUnAni sthAvaraM jaMgamaMceti (vAcaspati mizra bhAmati ) (ga)-jIvAstikAya stredhA-vaddhA mukto nityasiddha zvati ! tatrArhanmuni nityasiddhaH itare kecana sAdhanamuktAH anyebadhdhA itibhedH| pudgalAstikAya SoDhA-SThathivyAdicatvAribhUtAni sthAvaraM niMti che. ' (gha)-ratnaprabhA vyAkhyAmAM paNa prAyaHupara pramANeja che // For Personal & Private Use Only Page #1044 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 tavatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 temaja arvAcIna vidvAnee brahmasUtra upara bhASya lakhyA che temAM prAyaH e banne vidvAnI zailInuM anukaraNa kareluM che. eTalAmATe e bannemAMthI keIeke vidvAna (zaMkarasavAmI athavA bhAskarAcArya) nA lekha para vicAra karI levAthI sarvenA lekhane vicAra thaI jAya che. mATe eja ane lekhane ahi vicAra karIe chIe- - (daSTi bheda) pR. 161 thI. bIjA vidvAna cAhe gamete kahe paNa ame te e kahevAnuM sAhasa nathI karI sakatA ke zaMkarAcArya AdividvAnoe anekAMtavAdanA svarUpa ne samajyA ja nathI evuM kahevuM che te temanuM gharaapamAna karavA jevuM che. hAM eTaluM te amo avazya kahIzuM ke temane anekAMtavAdanuM je khaMDana karyuM che te tenAanekAMtavAdanA svarUpane anurUpa nathI. je pramANe zaMkarasvAmIne anirvacanIyavAdanA siddhAMtanI sAthe temanA pratipakSI vidvAnoe jabarajasto karI che arthAta anirvacanIya zabdanA manamAnyA athavA tAtparya kalpanA karIne tenuM yathArUci khaMDana karIne svAmI zaMkarAcAryanI sAthe anyAya karyo che. e ja pramANe jainadazananA anekAMtavAdanI sAthe svAmI zaMkarAcArya ane bhAskarAcArya prabhUti vidvAne paNa kharekhare anyAyaja karI rahyA che. enuM kAraNa parasparane daSTibheda che. je daSTine laine jainadarzanamAM anekAMtavAdanA siddhAMtanI kalpanA karI gaI che teja daSTithI jo zaMkarAcArya prabhUti vidvAne tenI AlocanA karatA tAre te temane prativAda vicArapUrNa kahyo athavA mA jAte. paraMtu vastusthiti enAthI sarvathA viparIta che. arthAt jainadarzanane anekAMtavAda kAMI bIje che ane zaMkarasvAmI tenI keI bIjA rUpamAM ja kalpanA karI rahyA che. e daSTi bhedanA kAraNeja emane parasparamAM virodha che. udAhaNAI zAMkarabhASyanI nIce lakhelI paMkitane jue bramhasUtra rArA37nA bhASyamAM zaMkarasvAmI lakhe che - "nokasmin dharmiNi yugapat sadasatvAdi viruddha dharmasamAvezaH saMbhapati zItoSNavat" zIta ane uSNutAnI peThe eka dhamamAM paraspara virodhI satva ane asatva Adi dharmone eka kAlamAM samAveza (sthiti) nathI thaI zakatI. arthAta je pramANe zIta ane uSNatA e be viruddha dharma eka kAlamAM eka ja para nathI rahI sakatA, te ja pramANe satya ane asatva ne paNa ekA kAlamAM eka For Personal & Private Use Only Page #1045 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM, anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 313 sthAna para rahevuM nathI banI sakatuM. eTalA mATe jInenuM siddhAMta ThIka nathI. "nAtha kazupAme gura :" (mahAmati bhArakirAcArye pitAnA bhAgyamAM eja vAtane bIjA prakArathI lakhI che paraMtu AzayamAM phera nathI 4 bhASyanA vyAkhyAkAree ahIM e prakAranuM varNana karyuM che ke-je vAstavamAM sat che te sadA sarva tarapha sarva rUpathI saja raheze. jema AtmA jyAM keImAM kaI prakAre kaI svarUpathI satvapaNAnI upalabdhi thAya che te vastuthI sat nathI temAM je satva che te kevala vyavahArika che arthAta vyavahAra mAtrane laIne tene sat kahI zakAze paramArthathI te sata nathI jema prapaMca (vAcaspati mizra) je sat che te sadA saja raheze kadI asat nathI thaI zakatuM jema "aha" ane je asat che te sadA asataja raheze jemAM zazaviSANu sasalAnuM sIMga. ane prapaMca e bane (sa-asata) thI vilakSaNa che. AthI ekAMtarAtAja yuktiyukata che, anekAMtavAda nathI (vidAcArya) * che je padArtha che" tene "e" ane " nathI" e kevI rIte kahI zakAya, ( bhAskarAcArya) upayuta bhASya ane tenI TIkAonA lekhathI be vAte sAbita thaI. (1) sat asatune ane asat satane atyaMta virodhI che. (2) jene kadi kaI rUpamAM bAdha na hoya te sat (braha). ane jenI kaI dizAmAM paNa kadi pratIti na thAya te asat che (zazazcaMga) temaja prapaMcane bAdha paNa thAya che (bramha sAkSAtakAranA uttara kAlamAM) ane pratyakSa rUpathI pratIti paNa thAya che ethI te na kevala sat ane na asat kiMtu banethI vilakSaNa che. AthI siddha thayuM ke je vastuthI sat che te asata kadi nathI thaI + tatreda muccate nai kasminU dharmiNya saMbhavat kathameko bhAvo'sticanAsticasyAdyadAstItya vAte virodhAta rArA 3 (nuM bhASya) + "etaduktaM bhavati-satyaM yadasti vastuta statsarvapthA sarvadA sarvatra sarvAtmanA nirvacanIyana rUpeNA styeva na nAsti yathA prtygaatmaa| yat kacit kathaMcit kenaci dAtmana! stItyucyate yathA prapaMcaH tad vyavahAro na tu paramArthataH'' (bhAmati) * cAtatA sarvatra sarva ceva yathA graMhmaramAM......... yannAsti tannAstyeva yathA sazaviSANAdi prapaMcastU bhaya vilakSaNa evatyekAMtavAdaH eva yukto nA nekAMtavA: (najhama) 40. For Personal & Private Use Only Page #1046 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 314 tatrayI-mImAMsA. . . khaMDa 2 wwwwwwwwwwwwve zakatuM (braha). ane je sarvathA asata che te sat kadi nathI banI zakatuM, ( zazazRMga). temaja prapaMca-jagata na sarvathA sata che ane nathI asaMtu, (AthI kharekhara siddha thayuM ke te kathaMcita sata sata ubhaya 4 rUpa che.) juvo temanuM taitirIya upanipaniSanuM bhASya-ruda rthavadyAvikA mokSA . satyaM mRgatRSNikApaTaM tApekSayA udakAdi satya mucpate // 6 * temaja zaMkara svAmIe alakamAM ane asatyamAM bheda mAne che. AkAza kusuma, magaTaSNa Adi alIka padArtha che e padArthanI tulanAmAM jagata ne zaMkara svAmIe satya kahyuM che. eTalA mATe zakaranA matamAM jagata alIka nathI, zakti paNa mithyA nathI, taitirIya bhASya juve, | kevala bramahAnA sanmukhaja jagata asata kahyuM che juve-- (upaniSadane upadeza bhAga ra hiMdI anuvAda pU. 60 lekhaka paM, keliDezvara bhadAcArya ema.e, vidAratna) e pramANe sata ene asatane ApasamAM atyaMta virodha hovAthI ekaja padArthane sat asat ubhayarUpa mAnavA kadi yukita yukta nahIM che. enA sivAya eka aneka, nitya anitya, ane vyatiriktAThavyatiriktatva Adi dharmonA saMbaMdhamAM paNa eja nyAya samajI levuM joIe. * ' arthAta jema ekaja padArtha sata asata ubhayarUpa nathI thaI zakatA teja pramANe tene eka aneka, nitya anitya ane bhinna abhinna paNa nahI mAnI zakaze. athavA ema kahIye ke je pramANe satva asatvane eka dhamamAM yugapat samAveza nathI thate temaja ekatva anekatva ane nityA nityatva Adi dharma paNuM eka sthAnamAM nathI rahI zakatA. paraMtu jaina dazana enA virUddha evuMja mAne che, arthAta paspara virUddha dharmone paNa te eka sthAnamAM sthitine aMgIkAra kare che. ethI temanuM maMtavya sarvathA anubhava virUddha ane yuti vikala hevAthI asaMgata che mATe tyAja che. * . "mitra mata mataM" (za. mA. ) zaMkarAcArya Adi vidvAna ne A cAlatA viSayamAM eja mata che enAja anusAra teoe jaina darzananA anekAMtavAda nuM meTI prauDhatAthI khaMDana karyuM che. paraMtu amArA khyAlamAM ukta vidvAne ne e rUpamAM anekAMtavAda * zaMkara svAmIe jagatamAM apekSika satyatAne svIkAra spaSTa rUpathI karyo che. *etenaikAneka-nityAnitya-vyatiriktA vyatiriktAdya naikAMtAbhyugamA nirAkRtA mataMvyAH (zAMza mAdhya ) : For Personal & Private Use Only Page #1047 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa35 muM. anekAMtavAdane Azraya lenArA darzanakAre. 315 yA syAdvAdanuM khaMDana karavuM tenI sAtha (anekAMtavAdanI sAtha) kharekhare anyAya karyo che jaina darzanane anekAMtavAda vA syAdvAda e nathI je ke zaMkarAcArya Adi vidvAnee samaye athavA mAnyo che. kiMtu tenAthI vilakSaNa che. je syAdvAdanuM eja svarUpa vAstavya heta je ke zaMkarAcArya Adi vidvAnoe khaMDana nA mATe kalpanA karI che, te te temanA khaMDananI avazya kAMI kimata thatI? paraMtu vastu sthitI enAthI sarvathA viparIta che, arthAt jaina darzananA syAdvAdanuM te svarUpaja nathIeTalA mATe pratipakSI vidvAne me prativAda eka taTastha vicArakanA sAme kAMI paNa mUlyavALa nathI. . ( pratipakSI vidvAne nA khaMDananI tulanA?) pR0 166 thI anekAMtavAdanuM athavA syAdvAdanuM ja svarUpa jaina darzane pratipAdana karyuM che. tenI sAthe je prativAdI dalanA prativAdanuM milAna karI joIe te te eka bIjAthI kAMI paNa saMbaMdha rAkhate huM pratIta nathI thatuM. ghaNuM karIne matAMtarIya vidvAne nI Aja sudhI eja dhAraNuM rahI ane che ke paraspara viruddha dharmone eka sthAnamAM svIkAra kare tenuM nAma syAdvAda athA anekAMtavAda che. paraMtu e kema? ane e ke? enA para keIe paNa adhika lakSa nathI Apyo eja kAraNe jaina darzananA syAdvAda para pratipakSI vidvAnee aneka prakAranA mithyA ucitA nuMcita AkSepa karyo che ane e paNa satya che ke te AkSepane uttara ApatAM keTalAka jaina vidvAnoe paNa kaI kaI jago para bhASA samiti sarve adhikAramAM hastAkSepa karI dIdhuM che ke e pramANe mane mAlinyatAnuM kAraNa, tatva viSayanI ajJAnatA ane vadhI paDelA ekAMta daSTi bhedanA sivAya bIjuM kAMI nathI. bhale kAMI paNa hoya have ahIM vicAra e vAtane karIe chie ke jaina darzananA syAdvAdanuM yA anekAMtavAdanuM kharuM svarUpa zuM che arthAta paraspare virodhI dharmonI sattAne eka adhikAraNamAM jana darzana mAne che yA ke nahIM ? agara mAne che te kevA rUpamAM temaja temanA A maMtavyanA anusAra ja anekAMtavAdanA pratiavI vidvAnoe temanuM khaMDana karyuM che yA tenI yathAmati svarUpa kalpanA karIne prativAda karyo che? x atazcA nirdhAritArthazAstraM praNayanmattonmattavada'nupAdeyavacana: sthAt. ( zAM. bhA. tatra rA yanu mattA torthajaraH cA" (mArA ) + pSathe rAyoH cAa nA vaMti: ajJapralApe suhAnAM na dvaiSaH karuNavatu // 68 // acchA. 3. dha. 1 3. yazovijJaya) For Personal & Private Use Only Page #1048 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 tattvanayI-mImAMsA. khaMDa 2 mmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwvvvv www jyAM sudhI ame jaina darzanane abhyAsa karyo che tyAM sudhI ame e - nizaMkapaNAthI kahI zakIe che ke paraspara virUddha dharmonuM eka sthAnamAM vidhAna karavuM e prakAranA rayAvAdanuM svarUpa jaina darzanane abhimataja nathI. kiMtu anaMta dharmAtmaka ratumAM-apekSAkRta bhedathI je je dhama rahayA huvA che temane te te apekSAthI vastumAM svIkAra karavAnI paddhatine jaina darzana, anekAMtavAda athavA syAdvAdanA nAmathI ullekha kare che. je padArtha je rUpathI sata che teNe teja asat evaM je rUpathI je nitya che, tene teja rUpathI anitya, nate jaina darzana kahe che athavA mAne che ane na te e prakAranI sammati Ape che. athavA e vAtane e pramANe samaje ke ekaja padArthamAM je rUpathI satva che teja rUpathI temAM asatva paNa che, temaja je rUpathI padArthamAM nityatva che teja rUpathI temAM anityatva paNa che e prakAranI mAnyatA janadarzananI nahIM che. jene vidvAnoe e bhramane ghaNuM ja spaSTa zabdomAM dUra kara vAnA prayatna karyo che. (1) tenA para je matAMtarIya vidvAna samyakapaNAthI dhyAna - huM to emAM jaina darzana athavA jaina vidvAnone ze deSa? sthANu ne e kaI aparAdha nathI je ke netrahIna tene nathI dekhate. ema yaskAcArya kahe che. 4 AthI zaMkarAcArya prabhUti vikAne ne- " je padArtha sat rUpa che te asata nathI thaI zakata, athavA padArthamAM je rUpathI satva che te rUpathI asatya temAM nathI rahI sakate e kathananI sAtha jaina darzana ne koI virodha nahIM che, jaina darzana paNa te padArthamAM je rUpathI satva che te rUpathI asatvane svIkAra nathI karatA arthAt e viSayamAM e sarvenuM maMtavya eka sarakhuM ja che. AvI dazAmAM pratipakSI vidvAne nA dvArA anekAMtavAda para ukta rUpathI je AkSepa kI gayo che ane jenA AdhAra para te anekAMtavAdanA siddhAMta ne mithyA yA unmatta pratApa batAve che te kaI mUlyavAnuM pratIta nathI thatuM. je vAta jaina janane abhISTa ja nathI tene jabara jastI tenA galAmAM ghAlavI ane pachI (1) ka-" na khalu yadeva satvaM tadevAsatvaM bhavitu marhati vidhi pratiSedharUpatayA viruddha dharmAMdhyAsenA'nayorai kyAyogAt " nahi vayaM yenaiva prakAreNa satvaM, tenaivAsatvaM yenaivAsattvaM tenaiva satvaM samapurema: riMtu " sthAIi ( cAdbhava maMtrI pU. 108) yadi yemeva prakAreNa satvaM, tenaivA satvaM, yenaivacA satvaM tenaiva satyamabhyupeyeta tadA syAdvirodhaH ducA i (nArAyatAri. 5 che. 8 ) nArtha rathAno parAdha na baMdha sArUti" (vikAsa cArA ) For Personal & Private Use Only Page #1049 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 mudde anekAMtavAdanA Azraya lenArA darzanakArA, 317 tenI teja nimittathI pratAraNA karavI kayAM sudhI nyAya saMgata che enA vicAra pAThaka svayaM karI le. amArA vicAramAM tA e kharDana jaina darzananA anekAMtavAdanuM natha je zaMkarAcAya Adi vidvAneAe karyu che, kiMtu ekaja rUpathI nirape pazucI badAma sat asat rUpa mAnavAvALAnu che-kAna jANe evuM paNa kaI maLatu haze ? " bigati hi~ joja: " saMsAramAM aneka vicAranA leAka vidyamAna che temanA mArke zakarAcAya Adinu kathana bhaleja upayuaMta samayuM jAya? e viSayamAM te jaina darzana paNa temanA pratipakSI vidvAnAnI sAtha sahumAM che. (jaina Ina kevA prakArathI vastune sadasat rUpa mAne che? pR. 170 thI. uparyuMkata vivecanathI e pramANita thayuM ke- zaMkara svAmI prasRti vijJAnAe je siddhAMtanuM khaMDana karyuM che-arthAt jaine asaMgata yA unmatta pralApa batAtmyA che te siddhAMta vAstavamAM jaina darzananuM siddhAMta nathI. eTalA mATeja temanu e khaMDana jaina--anekAMtavAdanuM khaMDana nahIM kahI zakAya. ane e paNa siddha thayuM ke za'karAcAya AdivAnAne je prakAre A mRta (padAtha ekaja rUpathI sat asat ubhayarUpa che ) asaMgata pratIta thayeA eja pramANe jaina darzana paNa enAthI sahamata nahIM che. arthAt te paNa ukata matane asagataja mAne che. eTalA mATe e vAta sArI rIte sAbita thaI gai ke pratipakSIvidvAnoe je svarUpanI kalpanA karIne anekAMtavAnu khana karyu che te svarUpa jaina darzananA anekAMtavAdanu nahI. chaeN jaina darzanane anekAMtavAda tenAthI bhinna prakAranA che. Deve ahIM e vAtanA vicAra karavAnA bAkI rahe che ke jaina darzananA anekAMtavAdanu vAstava svarUpa zuM che? arthAt jaina darzana ekaja pI sattu asat ubhaya rUpa kevA prakArathI mAne che, tathA temanI mAnyatAmAM paNa virAdhanA prakAra thaI zake che ke nahI. jaina darzanane kArzvapanu pratImAna padArtha ekAMtapaNAthI sat vA asat nitya athavA anitya rUpathI abhimata nathI temanA matamAM vastuM mAtraja anekAMta arthAta aneka dharmAMcI cuta che, satva asatya nityatva, anityatva Adi sarva vastunA dhama che x vastumAM je prAre satya nA anityataM rahe che teja prakAre asatva ane anityaMtva paNa vidyamAna che tr x" vayaMkhalu jaineMdrazaH ekaMvastu sapratipakSa nekadharmarUpAdhi karaNaM ityAcakSamahe " ( premayASa caMdrapramasuMtti: vR. 6) For Personal & Private Use Only ---** Page #1050 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 '' 'tatvatrayI-mImAMsA. << " . " khaMDa 2 paratu ekaja rUpathI nahI paNa bhinna rUpathI, arthAta je rUpathI vastumAM satva yA nityatvane nivAsa che teja rUpathI temAM-asatve yA anityatvane zAna nathI, kiMtu satyAdi kaI bIjA rUcathI vastumAM rahe che, ane asatyAdi kaI bhinna prakArathI nivAsa kare che, e pramANe prakAra bhedya cA apekSAbhedathI, baneja dhama, vastumAM rahayA huvA che. AthI sApekSapaNAthI vastu sata ane asat ubhaya rU5 che, e ja pramANe apekSA kRta bhedathI nityA niyatva, Adi dharma paNa rahelA che. A dizAmAM virodhanI kaI azaMkA rahetI nathI ! ' , , , - t ( ukata viSayanuM vizeSa spaSTI karaNa) pR 172 thI. . jene dazanamAM varatu tatvane vicAra tenA (vastunA) varUpanA anusAra karyo che, laukika anubhavathI vastunuM ja svarUpa pratIta thAya tenA anusAra kara vicAraja yukita cuMkata kahayA yA mA jAya che, vadhu varUpane vicAra karatAM anubhavathI te ekAMtapaNAthI sat (bhAvarUpa) kiMvA asat (abhAva) 5 pratIta nathI thatuM, kiMtu anekAMta- sat, asa-bhAva ane abhAva rUpathI 'ja tenI pratIta thAya che. AthI vastune sarvathA sat (bhAva rU5). kalA asat (abhAva rUpa) ja na mAnIne sat asa-bhAva abhAva uMbhaya rUpathIja svIkAra karatAM yukti yukata ane pramANunA anurUpa che, paraMtu vastu (padArtha je rUpathI sat (bhAvarUpa) teja rUpathI asaMta (abhAva rU5) paNa che. evI evI mAnyatAne jaina darzanamAM sthAna nathI ApyuM, jenA darzane ekaja rUpathI vastune sat ane asat nathI mAnatA kiMtu sat vastune te tenA svabhAvanI apekSAthI kahe che, ane asat (abhAva rU5) anya vastunI apekSA thI kathana kare che. e tatvane spaSTa karavAne mATeja jaina darzanamAM savarUpa ane para rUpa e be zabdonuM vidhAna karyuM che. svarUpanI ApekSAthI vastumAM kansatva, ane pararUpanI apekSAthI asatva, ema apekSA kRta bhedathI vastunuM ane kAMta-sat asata, bhAva abhAva, nitya anitya svarUpa ja jaina darzanane - abhimata che. . e viSayanI carcA karatA thakA jaIna vidravAnee je siddhAMta sthira karyo che tene sArAMza A prakAre che. , , * 't x evaM svataH parato vA'nuvRtti-vyAvRttyAdyaneka zaktiyuktotpAdAdi. lakSaNya lakSaNa netA gAtA (zA. vA. sa. ta. chag. 222 zahavatratA TI) For Personal & Private Use Only Page #1051 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. anekAMta vAdane Azraya lenArA darzanakAra. 119 mar ka 1 ame ekaja rUpathI vastumAM satva ane asatvane aMgIkAra nathI karatA jethI ke virodhanI saMbhAvanA thaI zake kiMtu satra temAM svarUpanI ApekSAthI ane asatva pararUpanI apekSAthI che. eTalA mATe vidhanI kaI AzaMkA ja nathI. 2 nityA nitya havAthI vastu jema anekAMta che. temaja sadasa, rU5. havAthI paNa anekAMta che, tAtparya ke-varatu nityA nityanI peThe sat asatu rUpa paNa che. (zaMka)-A kathana viruddha che eka ja vastu sat ane asat rUpa nathI thaI sakatI, satva asatvane vinAzaka che, ane asatva satvane virodhI che, je evuM na hoya te satya ane asatva. banne eka ja thaI jaze, AthI je sata che te aMsatuM kevI rIte ? ane je asata che te sat kevI rIte kahI zakAze, eTalA mATe eka ja vastune sat paNa mAnavuM ane asat paNa svIkAravuM anucita che. (samAdhAna)-A kaMthana ThIka nahI che kemake-je ame eka ja rUpathI vastumAM satya ane asatvane aMgIkAra karIe tAre te viSedha thaI zake che paraMtu ame evuM nathI mAnatA, tAtparya ke-je rUpathI varatumAM satva che teja rUpathI jo temAM asamAnIe temaja je rUpathI asava che teja rUpathI sane. svIkAra karIe tAre te virodha thaI zake che. paraMtu ame te vastumAM je rUpathI satva mAnIe chie tenAthI bhinna rUpathI temAM ane aMgIkAra karIe chie arthAt svadravya-kSetra kAla-bhAvanI apekSAthI temAM satva ane para dravya-kSetrakAla bhAvanI apekSAthI asatva che. eTalA mATe apekSA bhedathI satva asatva bane ja vastumAM aviruddha paNAthI rahI zake che. emAM vidhanI keI A zaMkA ja nathI. . . ( rana prabhAcArya)... . . 1 nahi vayaM yenaiva prakAreNa satvaM tenaivA satva, yenaiva cA satvaM tenaiva satvamabhyupema: kiMtu vaha itha-kSetra--mA, saravuM, vAra, kA-kSetra- -mArve vaDasara tA .viroSA) vArA: (cAra baMgaDI g 108). 2 evaM sadasat anekAMtopi nanvatra virodhaH / kathamekameva kuMbhAdi vastu. saba, asacca bhavati / satvaMhi asatva parihAreNa vyavasthitaM, asatvamavi satvaparihAreNa. anyathA tayora: vizeSa: syAt / tatazca tadyadi sat katha masat ? athA'sat kathaM saditi ? tadanavadAtaM / yatoyadivenaivaM prakAreNa satvaM tenaivAsatvaM yenaivacAsatvaM tenaivasatvaM mabhyupeyeta tadA syAdvirodhaH / yadAtu svarUpeNa ghaTAditvena-svadravyeNa hiraNaya mayAditvena , svakSetreNa nAgarAditvena, svakAlatvena brAsaMtikA diTvena satvaM / pararUpAdinAtu paTatva, taMtvi-grAmyatva-gaismikatva dinA asatvaM / tadA kA virodha pA ratnavAvatAra (ri, p. 86 ) For Personal & Private Use Only Page #1052 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 tatvagayI-mImAMsA. ' ' khaMDa 2 che. 3. satva-varatune dharma che, tene je svIkAra na karIe te khara viSANunI peThe ratumAM vaDutva ja nahI raheze. eTalA mATe vastu sata che temaja satvanI piThe temAM vadhumAM kathaMcit asatva paNa che kAraNake-je pramANe svarUpAdinI apekSAthI vastumAM satva aniSTa nathI, teja pramANe je para pAdithI paNa aniSTa na hoya te vastunA prati niyama ne virodha thaze. - AthI svarUpAdinI apekSAthI jema vastumAM satva ISTa che, tema parapAdikathI nathI ene tAtparya e thayo ke-vAdinI apekSAthI vastumAM sava ane parapAdinI apekSAthI asatva, AthI apekSA kRta bhedathI satvADa satva bane ja vastumAM vinA keI virodhathI rahyAM che 4 (vidyAnaMda svAmI) (4) vastu sva dravya-kSetra-kAla-bhAva rUpathI sata ane para dravya-kSetra-kAlara bhAva rUzI asat, AthI sat ane asata ubhaya rUpa che anyathA vAstuta abhAvane ghaTAdi rUpe vastunA abhAvane prasaMga thaze. arthAta je pramANe sva dravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSAthI vastu che, te ja pramANe je para dravya-kSetra kAla-bhAva rUpathI paNa vastu sat ja hoya te ghaTAdi vastu ja nathI karI zakatI kema ke te pitAnA svarUpanI peThe pitAnAthI bhinna para dravyAdi rUpathI paNa sthita he che. temaja para dravyAdi rUpathI ghaTAdi padArtha jema asat che temaja sta dvavyAdi rUpathI paNa asat thaI jAya te ghaTAdi padArtha gadarbha sIMganI peTe tucha ja karaze (AthI sApekSapaNAthI vadhu sada sadda rUpa ja vIkAra karavI joIe. ...' 3 satra satvaM vastu dharmaH tadanupagame vastuno vastutvA'yogAt , kharaviSANAdivat / tathA kavi hasAvaM svarUpAdibhiriva pararUpAdibhirapi vastuno'satvAniSTau prati niyatasvarUpAbhAvAt / thatu pratiniyama virodhAtA (rAi rahyI 1 varicheda . 126 ). * tataH syAt sadasadAtmakA: padArthAH sarvasya sarvAkaraNAt / nahi ghaTAdivat kSIrAyAharaNa lakSaNa,martha kiyA kuti ghaTAdi jJAnaMvA / tadubhayAtmani dRSTAMtaH sulabhaH, sarvapravAdinA sveSTatatvasya svarUpeNa satve'niSTa rUpeNAsatveca vivAdAbhAvAt tasyaiva ca dRSTAMtopapatteH / (aSTa. sa. pR. 133) , 3 . svarUpAdyapekSaM sadasadAtmaka vastu, na viparyAsena tathA'darzanAt sakalajanasAkSikaM hi svASAdicatuSTayA pekSayA satvasya pararUpAdi catuSTApekSayA cA satvasya darzanaM tadviparIta prakAreNa cA darzaka vastunIti tatpramANatayA tathaiva vastu prattipattavyam // ( aSTasahazrI. pR. 135) (i) cata stanuM varavya-kSetra- - mAna sarvata, vara dravya-kSe--mAraruupess bA'sat / tatazca saJcA'sacca bhavati anyathA tada'bhAva prasaMgAt ( ghaTAdirUpeNa vastuno'bhAva prasaMgAt ) ityAdi / ( anekAMta jaya patAkA ) For Personal & Private Use Only Page #1053 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 mu. anekAMtavAdanA Azraya lenArA darzanakArA. 3ra1 " nahi svaparasattAbhAvAbhAvarUpatAM vihAya vastuno viziSTa naiva saMbhavati" vastumAM svasattAnA bhAva ane para sattAne abhAva jo na hoya te tenuM vastunuM viziSTa svarUpa ja saMbhava nathI thai zakatuM (mitti) (5) jema svarUpAdinI apekSAthI vastumAM sattva che te ja pramANe-para rUpAdithI paNa temAM jo satva ja mAnIe te ekaja ghaTAdi vastu sarvatra prApta thaI jAya arthAt sarva vastue eka vastu rUpa ja manI jAya ( caMdraprasatti) ane (6) koi paNa vastu sa`thA bhAva ane abhAva rUpa nathI, kiMtu svarUpanI apekSAthI bhAva ane para rUpanI apekSAthI abhAva rUpaDhAvAthI bhAvA bhAva ubhaya rUpathI ja vastu ne mAnavI joie. ( premakUcArya ) A badhA vivecanathI e siddha thayuM ke jaina danane vastu sat asat ubhaya rUpa iSTa che; paraMtu ekaja rUpathI nahIM ki Mtu bhinna rUpathI arthAt satya svarUpathI, asatva para rUpathI. AthI prativAdi vidvAnAe je eka ja rUpathI satva ane asatvanI mAnyatA sthira karIne jaina darzana para vizeSanA AkSepa karyo che, te ucita nathI kemake jaina darzana, vastumAM ekaja rUpathI satyA satva ne a'gIkAra nathI karatA eTa mATe prati pakSI vijJAnanuM khaMDana jaina dananA anekAMtavAdanA anurUpa nahIM kahI zakAze. mahAmati kumAreila bhaTTe vastunA yathArtha svarUpane kharekharU samajyuM ane temane AAka vArtikamAM spaSTa paNe lakhyuM ke -- svarUpa- pararUpAbhyAM nityaM sadasadAtmake vastuni jJAyate kaizcidrUpaM kiMcit kadAcana ( pR. 676 ) arthAt ravarUpa ane pararUpanI apekSAthI vastu sat ane asat ubhaya rUpa che. sabaihi vastu svarUpataH sadrUpaM, pararUpatazvA'sadUpaM yathA ghaTo ghaTarUpeNa tat, paTarUpeNa sat "" sarje vastuo svarUpathI sat, ane pararUpathI asat che. jema ghaTa ghaTarUpathI sat ane patarUpathI asat che. (TIkAkAra ) (5) - yathA svagavyA dyapekSayA satvaM tathAM paradravyAdyapekSayApisatvaM, tathA tadeva ghaTAdi vastu sarvatra prAproti tatacca sarvapadArthA'dvaitApattilakSaNa duSaNamApadyeta / ( prabheya ratnakoSa pR. 15) 6 bhAvA bhAvAtmakatvA dvastuyo nirviSayo'mAva: 1111 / 12 / nahi bhAvaikarUpaM vastu iti vizvasya vairUpyaprasaMgAt / nApya'bhAvaikarUpaM nIrUpatvaprasaMgAt / kiMtu svarUpeNa satrAt pararUpeNa 'cA'satvAt bhAvAbhAvarUpaM vastu layaiva pramANa pratrRtteH ( pramANa mImAMsA pU. 6 ) 41 For Personal & Private Use Only Page #1054 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 tatvatrathI-mImAMsA. - khaMDa 2 temaja pazeSika darzanamAM paNa abhAva nirUpaNamAM evAja pramANane ullekha che. jenuM varNana pUrve AvI cUkayuM che. . bhAskarAcArye pUrva pakSamAM e vAtane kAMI khulAse karyo che paraMtu enuM khaMDana karatAM temane teja zailInuM anukaraNa karyuM che je ke svAmI zaMkarAcArye karyuM che. te kahe che ke-"ghaTa rUpathI ghaTa sat che ane paTa rUpathI asat e pramANe svarUpa pararUpanI apekSAthI vastu sada asada rUpa paNa thaI sake che." A kathana paNa ThIka nathI kemake svarUpAdinA viSayamAM paNa saptabhaMgI nayane praveza che. arthAta-svarUpa paNa kaMcit che ane kathaMcita nahI ityAdi rUpathI anizcita ja raheze 4 paraMtu vicAra karavAthI bhAskarAcAryanuM A kathana kAMI yukita yukata pratIta nathI thatu, " vastunuM svarUpa anekAMta che." jainadarzananA e siddhAMta ne A artha nathI ke padArtha vyavasthAnA mATe upayuMkata karelA zabdamAM paNa ame anekAMta zabda ne ja mana mAnyA arthomAM vyavahAra kare ! e pramANe te kaI darzanane paNa keI siddhAMta sthira nathI thaI sakate. e rItithI anekAMtavAdanA siddhAMtane prativAda kara, nisyadeha sAMpradAyika vyAyeha ane viziSTa pakSapAta che. ke siddhAMtanuM mana mAnyuM svarUpa kalpanA karIne tenI avahelanA karavI nyAya cita nathI kahI sakAtI. vedAMta darzananA anyAnya bhAkhyo ane TIkAomAM paNa prativAdanI eja zailI che. jenI AlecanA pUrve karI cUkayA chie. eTalA mATe tene pRthapha ullekha kara anAvazyaka che temaja te lekhe ? vicAra kare paNa piSTa preSaNa che. jana-vaidika dazana kArenA kAlane nirNaya. jaina vidvAne UmAravAmijena sAhityamAM dArzanika paddhatine sutradhAra emaneja karyo che. emanA mATe jaina dharmanI zvetAMbara diMgabara bane saMpadAnA haradayamAM samAna Adara ___x nanu paTarUpeNa ghaTonAsti svena rUpeNA stIta ko virodha; ucyate svarUpepi saptabhaMgo nayasyA vizeSot / svarUpa mastI tyapi syAnAstItyapi tatrAnadhyavasAnamesyAt / bhAskarIya brahmabhUtra madhya rA22 jaina darzana anekAMtavAdane anekAMta rUpathI svIkAra kare che. ane aMta sthAne zAMtirmivAta" eTalA mATe bhaTa bhAskara je viSayathAM tenA para dezanuM ubhavana karI dhahyA che te susaMgata nahIM che. e vAtanI carcA amo pUrve karI AvyA chIe. For Personal & Private Use Only Page #1055 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 mujaina--vaidika dasa~nakArAnA kAlanA niNaeNya. 323 che, eTalAja mATe emane manAvelA tatvArtha sutra para angeja pakSanA vidvAnAe aneka mahatvapurNa vyAkhyAnnatha lakhyA che, jaina para parAthI emanA samaya vikrama nI prathama zatAbdI mAnI gai che. paraMtu e viSayamAM vAstavika aitihAsika tathya zuM che ? tenA hajI sudhI koi yathArtha niNaeNya nathI thathA, sidhdhasena divAkara jaina dazanika sAhityamA emane eja sthAna che je vaidaka sAhityamAM kumArila bhaTTa, za'kararavAmI, udayanA cAya, ane vAcaspati mizra, dei `nika vidvAnane che jaina sAhityathAM paddhatine viziSTa svarUpa ApIne tene sucArUrUpa zrI vikAzamAM lAvavAnuM sathI prathama zreya emaneja che. jaina sAhityamAM emanAthI prathama nyAyazAstranA koi viziSTha graMtha anelA upalabdha nathI thatA prazcAt bhAvI anya jaina dAnikoe mAtra emanIja zailInu anukaraNuM karyuM che. emanI kRtiyAnu dhyAna putra avalAna karavAthI pratIta thAya che ke e darzana zAsrAnA pAragAmI, saMskRta prAkRta bhASAnA prauDha paMDIta ane anupama kavi hatA emanA banAvelA nyAyAvatAra kharekharAja jaina sAhityamAM viziSTanyAya paddhatinuM eka sApana (pagathIyuM) che. ane emane-sammatitarka, dvAtrizAtriMzikA Adi graMtha madhya kAlIna bhAratiya darzana sAhityanAM bahu mUlya ratna che. jaina paraMparAnA anusAra siddha sena dinAkarane samaya vikrama nI prathama zatAbdI mAnI jAya che, paraMtu kaMi eka aitihAsika vidvAna emane samaya vikramanI pAMcamI zatAbdI mAne che x paraMtu hajI sudhI enA satASa janaka koi ni ya nathI thayA emanu janma sthAna 'tA vidita nathI thayuM paraMtu ujjayanI nA AsapAsamAM ja emane peAtAnu jIvana vyatIta karyuM. e jAtinA brAhmaNa ane prathama vaidika dharmanA anuyAyI hatA. ane vAdamAM emane vRdhdhavavAdI nAmanA eka AcAryanI pAsa jaina dharmAMnI dIkSA grahaNu karI. haribhadrasUri zvetAMbara jaina sapradAyamAM e nAmanA koi AcAya thaI gayA che. paraMtu prastuta nimadhamAM jemanA graMthAne ame ulekha karyA che te haribhadra savathI purAnA che je ke yAkinI mahattarAsUnunA nAmathI prasiddha che ane 1444 graMgAnA praNetA kahyA vA mAnyA jAya che. jaina para purAnA emanA svargavAsa vikrama saMvata 585 mAM thayA. AvI emanA samaya vikramanI chaThI zatAbdI che. paraMtu gujarAta x jIve--hiH tattva jJAnanu` itihAsa pR. 199 pUrvAdha // For Personal & Private Use Only Page #1056 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara4 ' tanvaya-mImAMsa. khaMDa purAtattvanA AcArya muni zrI jina vijyajIe e haribhadra sUrinA samaya nirNaya para je gaSaNa pUrvaka nibaMdha lekhe che temAM emane samaya vikramanI AThamI navamI zatAbdI nizcita karI che ka temano A nizcaya AjakAlanI aitihAsika vidvAnomAM mAnanIya paNa thaI cukayA che. - haribhadra sUri jAtinA brAhmaNa, AcAra saMpanna pratibhAzAlI eka anupama vidvAna thayA che. emanI lattara pratibhAe anekAMta jya patAkA, zAstra vAta samuccaya,SaTa dazana samuccaya, gavidu,cAga daSTi samuccaya ane nyAya pravezaka sUtrAdi vividha viSayanA aneka graMtha ratnane utpanna karIne na kevala jaina sAhitya ne ja gauravAnvita banAvyuM kiMtu bhAratIya saMskRta prAkRta sAhitya ratnanA bhAMDAgAra ne paNa vizeSa samRddhi zAlI banAvyA. evA anupama vidvAna nA mATe bhAratIya janatA jeTaluM abhimAna karI zake teTaluM ochuM che. amRtacaMdrasUri - cheA vidvAna jena dharmanI digaMbara zAkhAmAM thayA che. emane kuMdakuMdAcArya kRta samaya sAra, para Atma khyAti nAmanI TIkA lakhI che ane pravacana sAra TakA, paMca ikAya TIkA, tavArtha sAra puruSArthasiddhayupAya, paMcAdhyAyI ane tattva dIpikA Adi graMtha paNa emanI pavitra mAstiSkanI upaja che. digaMbara paTTA valImAM lakhyuM che ke e vikrama saMvata 1062 mAM vidyamAna hatA. AthI emane samaya vikramanI dazamI zatAbdI, sunizcita che A vidyAnaMda svAmI- digaMbara jaina saMpradAyamAM AcArya vidyAnaMdI (vidyAnaMda svAmI) kAzanika viSayanA eka samartha vidvAna thaI gayA che. jaina dharmamAM dIkSita thavA pahilAM e darzana zAstronA dhUrINutama vidvAna pratibhA zAlI vidika dharmAvalaMbI brAhmaNa hatA. emanI janma bhUmi madhya dezamAM hatI emanI racelI aSTa sahastrI, tasvArtha maleka vAstikAlaMkAra, yujya nu zAsana ane Ata parIkSAda graMtha emaNa camatkAriNI leke pratibhA paricaya ApavAmAM pUrNapaNAthI paryApta che. e asAdhAraNa taiyAyika ane ucca koTinA dArzanika ane gadyapadya nA anupama lekhaka hatA. emanA saMbaMdhamAM zravaNa vela golAmAM prApta thaelA zilA lekhathI pratIta thAya che ke emane keTalika rAja sabhAomAM jaIne vipa 4 juve jaina sAhitya saMzodhaka bhAga 1 aMka 1ii For Personal & Private Use Only Page #1057 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. jaina-vaidika darzakomAM kaoNlane nirNaya. 325 kSio para vijya prAtpa karyuM. AthI emanA vIra jaina dharmamAM je pragati thaI tenA mATe te emanI cira kAla sudhI zI raheze. ItihAsa vekee e tAkika zire maNine samaya vikramanI navamI zatAbdI sunizcita karI che. A siddhArSi-- emanA gurUnuM nAma gargaSi hatuM. nyAyAvatAra (siddhasena divAkara kRta) para eka suMdara vivaraNa lakhavAnA pachI upamiti bhava prapaMca nAmane adhyAtma viSayane bedha pUrNa kathA graMtha paNa emane lakhela manAya che. e maMhama vi. saM0 962 mAM vidyamAna hatA evuM aitihAsika vidvAnonuM maMtavya che 4 emanI vivRtti para maladhAra gacchIya hemacaMdrAcAryanA ziSya rAja zeSarasUrie TIpana lakhyuM che. e vi. saM. 1405 mAM vidyamAna hatA. caMdra prajAsari- emane samaya vikramanI bAramI zatAbdI manAya che. prameya ratnameSanA AlAvA darzanazuddhi nAmane paNa eka prakaraNa graMtha emane banAvele kahyuM jAya jAya che. ane vi. saM. 1159mAM emane pUrNimA gachanI sthApanA karI hatI. ja - vAdI deva sari- " emanuM asalI nAma devasUri che. vAdI e vizeSaNa temanI zAstrIya pragalabhatAnA kAraNe che. e mahAtmA municaMdra sUrinA paTTadhara hatA. emane janma vikrama saMva 1143 mAM thaye, 1152 mAM jainamatanI dIkSA, 1174 mAM AcAryapada ane 1226 mAM emane svargavAsa thaye. vi. saM. 1181 mAM siddharAjanI sabhAmAM digaMbara vidvAna kumucaMdrane ema zAstrArthamAM parAjita karyA. jaina paraMparAthI sAMbhaLavAmAM Ave che ke emane svAdavAda ratnAkara nAmanA 84 hajAra heka pramANane eka moTeja upara keTine dArzanika graMtha lakhe che. paraMtu durbhAgyavazathI te Aja ubalabdha nathI thatuM. . . . . :: - ratna prabhasari. " . " " . . , , , * ju aSTa sahastrI ane loka vArtika laMkAranI prastavamAM e graMtha-gAMdhI nAthAraMga, jaina graMtha mAlAmAM prakAzita thayA che. 4 juvo nyAyavatAranI prastAvanA * juvo jaina graMthAvalI pR. 128 2 For Personal & Private Use Only Page #1058 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * nnnnnnnnnnnnnnnnn 326 tattvatrayI-mImAMsA. - 2 khaMDa e prabhAvika jaina vidvAna vAdideva sUrinA ziSya che. emane samaya vikramanI teramI zatAbdino prAraMbha mAnya gayo che. ratnAkarAvatArikA je 'uttama dArzanika graMtha emane ja nirmANa karelo che. enA zivAya upadeza mAlAbe ghaTTI TIkAnA nirmAtA paNa eja mAnyA jAya che. hemacaMdrAcArya- - A mahApuruSane janma vi. saM. 1145 nI kArtika sudi pUrNimAne thayuM hatuM. 1154 mAM caMdragachIya zrI devacaMdra sUrinI emane dIkSAvrata grahana karyuM ane 162 mAM e AcArya pada para niyukta thayA. 1229mAM emane svargavAsa thaye. * e mahApuruSa te samayanA prabala pratApI mahArAjA kumArapAlanA gurU hatA. emanI agAdha vidyA buddhine aMdAjo kADhavo kaThIna nahI paraMtu asaMbhava che. pitAnI alaukIka pratibhAthI utpanna thavAvALI mahAna graMtharAzi Aja saMsAranA badhAe vidvAne ne vismayamAM nAkhyA che. sAhitya saMbaMdhI e keIpaNa viSaya nathI jenA para ke temanI camatkAra pUrNa lakhenI na uThI hoya? nyAya-vyAkaraNa-kAvya-keza-alaMkAra-chaMda-nIti ane adhyAtma Adi sarva viSaya para temane saMskRta ane prAkRta bhASAmAM eka vA aneka mahatva pUrNa graMtha lakhyA che. kahe che ke temane potAnA prazaMsAjIvana kAlamAM sADA traNa kareDa kaleka pramANa graMthanI racanA karI che. paraMtu durbhAgya vazathI ja te sarva upalabdha nathI thatA paraMtu jeTalA Aja male che tenI saMkhyA paNa kAMI ochI nathI. emAM zaka nathI ke zrI hemacaMdrasUrie bhAratIya saMskRta prAkRta sAhityanI je anupama sevA karI che tenA mATe samasta bhAratIya janatA temanI ghaNA kAla sudhI RNI raheze. - malisenasUri- e AcArya vikamanI caudamI zatAbdImAM thayA che. e nAgaeNdra gachIya udaya prabhasUrinA ziSya hatA emane jinaprabha sUcinI sahAyatAthI zaka saM. 1214mAM syAdvAda maMjarI nAmanI vyAkhyA graMthanI racanA karI hatI. guNaratnasUri e vidvAna vikramI paMdaramI zatAbdImAM thayA che. emanA gurUnuM nAma deva suMdara sUri hatuM 6mAM emane kriyAratna samuccaya nAmanA 4 juve-kumAra viA prastAvanA For Personal & Private Use Only Page #1059 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 35 muM. jaina-vaidika danakArAnA kaline nirNaya. 327 graMthanI racanA karI che ane taka rahasya dIpikA (SaTa darzana samuccaya TIkA) je dArzanika graMthe paNa emane ja racele che. u, vinayavijyajI e mahAtmA vikramanI sattaramI aDhAramI sadImAM thayAM che. emanA gurUnuM nAma u0 kIri vijya hatuM emanA graMthAthI emanA samayane paricaya barAbara male che e vi nuM hevA chatAM ghaNA zAMta ane AcAra saMpanna hatA. pitAnA jIvana kAlamAM emane saMskRta, prAkRta ane gujarAtI bhASAmAM keTalAe uttamattama graMthanI racanA karI che. temAM kalpasUtranI subodhikA TIkA 1, leka prakAza 2, hemaladhu prakriyA 3, naya karNikA ane zAMta sudhArasa vizeSa ullekhanIya che. upAdhyAya yazavijayajI - e mahAnubhAva jaina darzananA eka anupama bhUSaNa hatA emanA samAna vAthI paNa kamaja malaze, vidyAnA dareka viSayamAM emanI avyAhata . emanI graMtha racanA ane tarka zailI Aja moTA meTA vivAnane rahI che. emanI camatkAriNI pratibhA ane prakAMDa pAMhatyanA kAzInI vidvatsabhAe emane nyAyavizAradanI padavI pradAna karI hatI ane eka zata graMtha nirmANanA badalAmAM temane tyAMthI nyAyAcAryanuM viziSTa pada maLyuM. 4 e zata graMthanA nirmAtAnA nAmathI prasiddha che. (1) racanA kAla vi. saM. 1696 zvaka pramANa 6000(2) racanA samaya vi. saM. 1708 zloka saMkhyA 17611 (3) racanA ne samaya vi. saM. 1710 mUva ka 2500 svapajJa TIkA broka saMkhyA 35000 emanA viSayamAM adhika jovAnI icchA rAkhavA vAlAe naya karNikAnI gujarAtI prastAvanAne jovA. enA mATe eka jagapara e pite lakhe che - pUrva nyAya vizAradatvaviruda kAzyAM pradarsa budai : nyAyAcArya padaM tataH kRta zatagranthasya ysyaarpitm|| . ziSyaprArthanayA nayAdivijayaprAzosamAnAM zizustatvaM kiMci didaM yazovijaya ityAkhyAbhRdA khyAtavAn // (ta. mA.) -zAstravArtA samuccayanI saMskRta prastAvanA. For Personal & Private Use Only Page #1060 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 tattvatrayI-mImAMsA. : 2 khaMDa. durbhAgyavazathI sarve A samaye malatA nathI temAMthI jeTalA graMtha Aja upalabdha thAya che te jaina sAhitya bhaMDAranA eka amulya ratna che. emane nyAyakhaMDanakhaMDakhAdya ane svAda che. kalpalatA Adi graMtho ne dekhAvAnuM je vidvAnane saubhAgya prApta thayuM haze te nisyadeha amArA A kathanane purNapaNAthI samarthana karaze, emane samaya vikramanI sattaramI aDhAramI sadI sunizcita che. gurjara bhASAnA vIrastava ne emane vi. saM. 1733 nI vIjaya dazamAe samApta karyuM. e upAdhyAya naya vijyanA ziSya hatA. enA prakAMDa vidvAna nA mATe jaIne janatA eTale garva kare teTale ocho che. . . . . vaidika vidvAna karNada RbhivaizeSika sutrenA kartA kaha kiyAre thayA tene purNa nizcaya haju sudhI nathI thayuM. keTalAka aitahAsIkenuM anumAna che ke vaizeSika darzananI racanA gAmanA nyAya sutrothI prathama thaI che. (1) ane bIjA ethI nyAya darzanathI pachInuM kahe che, ane tenI nyunatAnA puraka mAne che (2) paraMtu vAstavika tathya hajuM gaNAya che. jema ke adhikapaNAthI purA tatvonA pariSkRta vicAro para avalaMbita che. ? . . . . prazasta pAdAcArya- ' ' . - vaizeSike sUtro para prazastapAda nAmanA vikhyAta bhASyanA racayitA prazasta pAdAcAryane samaya AjakAlanA aitihAsika vinee IsAnI pAMcamI zatAbdI. sthira karI che. emane ukata bhASya ghaNe anupama ane dArzanika lokomAM ghaNA AdaranI draSTithI jovAya che. (1) juvo- hiMda tatvajJAnane itihAsa pR. 223 pUrvArdha. (2) juvo-ramezadata likhita prAcIna bhAratavarSanI sabhyatAne itihAsa. bhASA nuvAda-kaNAdane tAtvika siddhAMtavAda gItamanA nyAyazAstranI murti che. " (pR. 106-bhAga-2) . * , - ka bhUsyAyana muni-- . : aitihAphika Dita,anuMmena che ke vAsthaya muni izAnI cathI zatAbdimAM thayAM. cAre sUtro para karelA emane bhISya vAtsyAyana bhASyanA nAmathI prasiddha che. IsAnI pAMcamI sadI (4) mAM pramANa thaelA For Personal & Private Use Only Page #1061 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * prakaraNa 35 muM. jena-vaidika dInakoranA kolane nirNaya. 329 boddha vidvAna dige pitAnA samuccaya" graMthamAM emanA bhAgya para samA canAtmaka je vivaraNa lakhyuM che tethI emanI cothI sadImAM thavAnuM vizvanIya che. pataMjali raSi- 1 mahA bhASyakAra pataMjali ane roga sUnA racayitA pataMjali ane ekaja che ke zia lina e vAtane hajI sudhI pure nizcaya nathI thaze. temaja mahAbhASyakAra pataMjalinA samayamAM paNa itihAsavettAone matabheda che. keInA matamAM emane samaya sAthI vaNaso varSa pahelene che ane keI hase varSa pahele mAne che. temaja paDita satyavata sAmethI e emane IsavI sana thI 450 varSa pUrve svIkAryo che. (1) eja coga sUtrakAra pataMjalinA viSayamAM paNa matabhedaja che. keInA vicAra mAM emane samaya IsAnI bIjI sadIthI cothI sadI sudhI che. ke 150 varSa pUrva mAne che. ane anya vidvAnenuM kathana che ke e isAnA lagabhaga so varSa pahelA thayA che, (2) maharSi vyAsa pega sUtro para bhASya karavAvALA ane mahAbhAratanI racanA karavAnA vyAsa je ekaja che te emane samaya sAthI gaMbhaga 200 varSa pUrvane che kemake AjakAlanA ItihAsamAM mahAbhAratane samaya prAyaH eka nizcita karyo che. 8 paraMtu lokamAnya tilake gItAkAla nirNayamAM mahAbhAratane samaya zeka saMvanA AraMbhathI 500 varSa pahelene mAnya che. A ane je cagadarzana para bhASya lakhavAvALA vyAsa enAthI-mahAbhAratIya vyAsathI bina che tAre te samaya amArA vicAramAM anizcita ane saMdhi je che temaja je (1) juvo temanuM niraktAlocana pa. 73). (2) bAdarAyaNuM praNIta brahma satrane samaya i. sa. 200 varSa pUrvane mAnIe te mahAbhArata enAthI pahelane che. pataMjali yoga ane samaya paNa enAja lagabhaga che. (mahAbhArata mImAMsA pR. 64 hiMdI anuvAda). ( 4 juvo-hiMdatatvajJAnane itihAsa che. 155 umarA * juvo-temane gItArahasya hiMdI anuvAda pR. 562 42 For Personal & Private Use Only Page #1062 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA * : : *, * * * * * * - tatrayI-mImAMsA. . 2 leke yoga sUtrakAra pataMjaline samaya isAnI bIjI zatAbdI mAne che temano matathA te e IsAnI trijI zatAbdIthI pahelenA nahI have joIe paraMtu emanA viSayamAM vAstavika tathya haju sudhI sphaTa nathI thayuM. kumArika bhaTTa -- bhImAM pUrI mahAmati kumapilabhaTTanI digaMta vyApinI kIrtine AvAsa praka-jagatamAM Aja paNamUtimAna thaIne dekhAI rahyo che. vaidika dharmanA abhyadayArtha emane pitAnA jIvana kAlamAM jevI rIte kaSTa uThAvyuM che tethI temanI dharmaviSayaNI bhaktine purAvA maLI rahyo che. emanA samayamAM vaidika dharmane pharIthI je pragati malI che tadartha te ApanA cirakAla sudhI kRtajJa raheze. ItihAsavettAoe emane samaya IsAnI AThamI zatAbdI (700 thI 78 sudhI ) sunizcita karyo che. mImAMsAaka vAtika ane taMtra vArtika Adi graMtha emanA prakAMDa pAMDityane javalaMta Adarza che. - svAmI zaMkarAcArya aDhata matanA pradhAna AcArya svAmI zaMkarAcAryanA viSayamAM eTaluMja kahevuM basa che ke te tatkAlIna dArzanika yugamAM ekaja hatA. emanA samAna prabhAva ane vidyA vaibhava rAkhavAvALI dArzanika vyaktie ghaNuM ochI thaI che. kumarila bhaTTanA pachI vaidika dharmanA nirvANAsana tine pracaMDa karavAvALA eja mahApurUSa thayA che. prasthAna trayI-upaniSadu-gItA ane brahmasUtra para esanA je bhAgya che te emanI kIrtinA suDha staMbha che. bhAratavarSanI cAre dizAomAM emanA dvArA sthApana karelA maTha, emanI digavijayanA Aja paNa ke pramANa che rahyA che. emAM saMdeha nathI ke saMkara svAmI davArA vedika dharmane AzAtIta pragati alI ) !- , , , ; , saMpradhAtuMsAra emane samagra game te hoya paraMtu vartamAna samayanA itihAsa vidvAnee emane samaya iMsAnI AThamI navamI (788-820) zatAbdI nizcita karI che. vikramanI AThamI sadIthI laIne sattaramI sadI sudhI emanA vicArone pharI paNa sudaDha banAvavA mATe emanA anugAmI bhAratIya vidvAnoe moTA moTA prauDha ane ucca keTInA dArzanika graMthanuM nirmANa te graMtha ane graMtha nirmAtAonA nAma AdinA viSayamA juvo- hiM. ta. ne itIhAsa pR. 216 For Personal & Private Use Only Page #1063 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Is prakaraNa 35 muM. jena-vaidikarIne kAlane nirNaya. 33 karyuM ane emanA matanA samarthana karavAvALA manika himAM AzAtIta vRddhi thaI. vAcaspati mizra--. dAzanika vidvAnomAM vAcaMpati mizranuM sthAna ghaNuM uryuM che. pratha zAsAmAM emanI avyAhata gati hatI emanA samAna dazane zAstrInA mArmika vidvAna ghaNaja cheDA thayA che. emanI lekhana paddhati dhaNajI prasanna ane gabhIra che. emanA racelA graMtha guNagarimAM eka bIjAthI spardhA karI rahyA che. emanI sArvajanika pratibhA prakAza sAMkhya, ga, vedAMta nyAya ane mImAMsA Adi darzane para emanA lakhelA graMthamAMthI pUrNimAnA caMdramAne samAna prakAzita thaI rahyA che. emane bhAmati (sAMkarA to) sAMkhya tava kosudI.(sAMkhya kArikA vyAkhyA)ne tatva vizAradI yAcakSA vyAkhyA tAtparya TIkA (ughakAranA nyAyapAtikapara), nyAya surI (tAniya che, nyAyakarNikA (maMDana mizakRta vidhi vivekanI TIkA), ane kumArila bhaTTanA vicAra para tatvanIMdu Adi aneka graMtha ratna dvArA bhAratIya darzanika sAhityanI saubhAgyazrIne alaMkRta karI che. e nRga rAjAnA samayamAM thayA che. ane jAtinA e mithIla brAhANu hatA. emane samaya vikramanI navamI zatAbdI kahI cA mAnI jAya che, ' " pAsAra mI , . . pArthasAra mizra mImAMsA darzananA pUrI tama vidAna hatA emane racele "zAe dIpikA nAmano graMtha " emanI pratibhokano namune che. enA sivAya emane nyAya ratnAkara (zloka vArtika vyAkhyA taba ratna ane nyAyamAlA Adi mImAMsA dazamathI saMbaMdha rAkhavAvAlA bIjA paNa graMtha lakhyA che. e mahAmati kumArila bhaTTanA anuyAyI hatA. emane ya vikamanI dazamI ane bAramI sadInA lagabhaga nizcita che. e bhAskarAcArya svAmI zaMkarAcAryanA pachI temane siddhAMtano sarvathI pahela prativAda (khaMDana) bhAskarAcAryeja karyo. e ghaNu samartha vidvAna thayo che. adirAyaNa. praNIta brahmAstra para emane lakhelo bhASya dazamIya che. atihAsika vikAnee emane samaya vimanI dazamI zatAbdIne pUrva sthira karyo che che * . 4 bhAskarIya bhASyanI saMskRta prastAvanA: For Personal & Private Use Only Page #1064 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 tarasya-mImAMsA. " khaMDa 2 rAmAnuja svAmI rAmAnujAcArya viziSTa dvatanA pradhAna AcArya thaI gayA che. zaMkarAcArya nI peThe emane paNa prasthAna trayI para prAsAda maya saMskRta bhASAmAM vizAlakAya bhASyanI racanA karI che. jo ke zrI bhAgya (brahnA sUtra para) vedAMta dIpa, vedAMta sAra, vedAMtAthe saMgraha ane zrImad bhagavad gItA bhASyanA nAmathI prasiddha che. emanA jIvanane itihAsa ghaNe vilakSaNa che. paraMtu sthAnanA saMkecathI ame tethI ahI devAmAM asamartha chie. emane samaya IsvIsana 1017 thI 1137 - sudhI mAnya gaNe che. emanuM viziSTa daitanuM dakSiNa deza-viSNu kAMcI AdimAM adhika sAmrAjya che. - ka ' e AcArya svAbhAvika bhedabhedanA saMsthApaka che. emane samaya bhAskarAcAryanA nikaTavartI che. * emane brahma sUtropara vedAMta pArijAta saurabha nAmane eka nAne sara bhASya lakhe che. zrIkaka zivAcArya- emane zivaviziSTAdvaitamatanI sthApanA karI emane samaya avadhi sunizcita natho tathApi IsAnI paMdaramI sadImAM emaNuM thavAnuM anumAna aitihAsikee bAMdhyuM che. ' - vallabhAcArya - vizuddhAta matanA saMsthApaka zrI vallabhAcAryane samaya vi0 nI selanI sadI manAI che. emane janma saM. 1535 ane svargavAsa 1586 mAM thayo brahmA satra para aNu bhASya nAmano graMtha emanoja racele che. e telaMga brAhmaNa hatA. vijJAnabhikSu vikramanI sattaramI zatAbdImAM thayA che. brahAsa para emane lakhele vijJAnAmRta bhASyane paricaya ame prastuta nibaMdhamAM ApI cukyA chie. emane sAMkhya sUtra para banAvele sAMkhya pravacana bhALe che. pAtaMjala bhASya para eka vAtika paNa lakhyuM che. e zenA avalehanathI jaNAya che ke e sArA dArzanika vidvAna hatA. For Personal & Private Use Only Page #1065 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na nananana = prakaraNa 35 muM. jaina-vaidika kArenA kAlane nirNaya. vidayAraNya svAmI e mahAtmA sarva zAstrono bAda vidvAna hatA. emane paMcadazI nAmane tha vedAMta jimAM praveza karavAne mATe eka uttama sAdhIna che. emane zaMkara digavijaya vivaraNa prameyasaraha ane jIvana mukta viveka AdigraMtha paNa kahyA jAya che. e mahAtmA vikramanI saujamItibdhimAM thayA che AnaMdagiri-ane geviMdAnaMda emane bramha sUtranA zAMkara bhASya para nyAyanirNaya nAmanI eka suMdara TIkAlakhI che. enA sivAya bhagavad gItApara emanI AnaMdagiri nAmanI TIkA prasiddha che. emane samaya vikamanI caudamI sadInuM uttarArdha che ane brahmasatra sAMkara bhASya para ratnaprabhA nAmanI TIkAnA kartA geviMdAnaMda svAmI paNa emanAja samakAlIna pratita thAya che. dharmarAjadikSita * vedAMta paribhASAnA kartA dharmarAja dIkSitane samaya I. 1550 che emanI e purata vedAMta nyAyamAM praveza karavAne mATe eka suMdara che. ! zaMkara mizrA emane samaya I. san 1600 nA lagabhaga che. vaizeSika supara emanI uparakAra nAmanI svataMtra vyAkhyA ghaNI utama ane padArca vicatanA mATe ghaNI upAgI che. A nAgArjuna..... . . - mAdhyamikamata (zunyavAda) nA pradhAnAcArya bodha vidvAna hatA, nAgA junane samaya IzAnI bIjI zatAbdo che. bodha saMpradAyamAM evA samartha hatA ane prakhyAta vidvAna thayA che. emanA sivAya prastuta nibaMdhamAM bIjA je thakA ne ulekha A che te prAya: vikramanI ogaNIzamI tathA vIzamI zatAbdImAM thayA che. : " ke * * * * For Personal & Private Use Only Page #1066 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 * | "satrayI mImAMsA A , , , , , * * * * * * prakaraNa 36 muM. 5dArthonA satya baMdhanA mATe Adhunika vidvAnoe svIkArelo -- . . . . . neno syAdvAda, ... (1) rInA svastha suprasiddha vidvAna mahA mahepAdhyAya paDita zrI rAmamitra zAstrIjIe "sujana samelana' nAmanA jaina dharma saMbaMdhI prathama vyAkhyAnamAM syAdvAda saMbaMdhe ullekhelA zabdo ja ahiM TAMkI batAvuM eTale . sajajanera enekAMtavAda te eka evI vastu che ke tene dareke svIkAravI ja paDaze ane svIkArI paNa che. juo viSNu purANa adhyAya , dvitIyAMsamAM lakhyuM che ke- '*". narakasvargasaMjhe vai pApapuNye hijo ma !! ... vastvekameva duHkhAya sukhAyeAvAta c| kopAya ca yatastasmAd vastu vastvAtmakaM kutaH // - as ' . . . . . . . . kaleka 42. , ahiM parAzara maharSi kahe che ke "vastu vasyAtmaka nathI" Ane artha e che ke keIpaNa vastu ekAMte eka rUpa nathI. je vastu eka samaye sukhane hetu che, teja bIjA kSaNamAM duHkhanuM kAraNa bane che, ane je vastu keIpaNa mane khanuM kAraNa bane che, teja vastu kSaNa mAtramAM sukhane hetuM paNa thAya che ke , : ' . . . . sajajane? Apa samajI zakyA haze ke ahiM. " anekAMtavAda", kahevAmAM Avyo che. eka bIjI vAta upara paNa dhyAna Apaze. jeo saranAmanirvanI (A jagata sad athavA asat banemAMthI eke rIrta kahI zakAya nahIM.) kahe che. temane paNa vicAra daSTithI jovAmAM Ave te anekatavAda mAnavAmAM harakata nathI, kAraNa ke jyAre vastu sat ane asat kahI zakAya nahIM, te kahevuM paDaze ke kaI prakArathI sat heIne paNa kaI rIte te asa paNa che. eTalA mATe na te sata kahI zakAya ane na asat to anekAMtatA mAnavI siddha thaI. ! ! . 14. ' sajajane ! nAyiko aMdhakArane "te abhAva svarUpa kahe che, ane mImAMsaka tathA vedAMtiko tenuM khaMDana karIne jera serathI tene "bhAvasvarU5" kahe che te have jovAnI vAta e che ke Aja sudhI ene kAMI pheMsale thayo nathI ke koNa barAbara kahe che? tyAre te benI laDAImAM trIjAnA pAbAra For Personal & Private Use Only Page #1067 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNuM 36 su anekAMtavAdoM paMDitAnA jayaghoSa, 335 che. arthAta jaina siddhAMta.siddha thayA. kAraNa ke te kahe che. ke vastu, anekAMta che. ' tene koi rIte bhAvarUpa kahe che, ane phoi rIte abhAvarUpa paNa kahe AvIja rIte kaI AtmAne ', 6 kahe che. tyAre have kahevuM ja zuM? anekAMtavAde sthAna koi AtmAne jJAnasvarUpa" kahe che, ane koi jJAnAdhArasvarUpa meLavyuM. evI rIte jJAnane kAi ' dravyasvarUpa ' mAne che; te kAi ' guNusvarUpa. kAi jagatane bhAvasvarUpa kahe che, te kAi ' zunyasvarUpa' tyAre teA anekAMtavAda anAyAse siddha thaye. " Co 4133553 (2) AvIja rIte 'citramaya jagat' nAmanA mAsikanA varSe 11 mAnA sa. 1925 nA Disembara mAsanA aMkamAM jainasiddhAMtta nAmanA lekhamAM mahAzaya lakSmaNu raghunAtha bhIDe lakhe che ke-" anekAMtavAda upara jaNAvelI anAgha na tattvanI mAlikA vAMcatAMnI sAtheja advaitavAda jaina siddhAMtane amAnya che e dekhAi Ave che, sAyujya mukti mAnanArA dvaitavAda paNa tene teTalAja mamAnya kAraNa meAkSa eTale jIvAtmAe zuddhAtmatatvamAM lIna paNa mAne che. jagatanA mithyAtva sa MbaMdhe paNa temanA vicAra saraNI AvIja ema janie 132 che. thavuM,. sApekSa che. mithyA zabdono artha zaMkarAcAyanI vadhu asatya kivI 'paNa haMmezAM badalanAra aMtaHeva bhrAmaka evA kare che. athAt jaganmithyA eTale jagata e nIja, aDhAya kivA AMtaka che' ema nahIM, paNa paNa te bhrAmaka bhrAmaka che, davA hamezA anA K evA atha che. A sakSepa vicAra paddhatine anekAMtavAda" ema kahe che. aneja maMdalanAra che atA-dhamA cari mAthe loDayamaneAnta eTale jemAM aneka dharma che te, Ave. ekAMgI uttara e kayAreya paNa apUNu ja hAya che. krANu paNa vastu hamezAM ekaja avasthAmAM rahetIja nathI tethI uttara krivAtano kayAreya karI zakAya che. paNa sApekSa ane tethIja anekAMgI heAyu. A varNana sAta mAM dhruva A cAra A tethI e paddhatine samalagI paNa kahe che. dravya, kSetra, apekSA vaDe kAi paNa vastunuM varNana karavuM BLUE GE che. kAi paNa eka vastu sakha pe khelatAM A ApekSA catuSTayAnusAra vastunuM astitva che ema kahevuM e pahelA prakAra, (1) zrIjI ekAda vastunA upalA apekSA catuSTayAnusAra astitvanI daSTie pahalI vastunuM astitva nathI ema kehavuM e bIjo prakAra, (ra) kAi paNa vastune mATe bIjI e vastunA sApekSacatuSTayAnusAra astitva kivA zunyava kahevuM e trIjo prakAra, (3) koi paNa vastunI bAbatamAM anya be vastunA sAkSepa catuSTayAnusAra ekadama uttara ApavA zakaya hAvAthI anaketanya che A cAyA prakAra, (4) kai vastune mATe bIjI e vastuonI dRSTie khelavuM azakaya, paNa C_FI For Personal & Private Use Only Page #1068 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kupha .1}** * taMtrae mImAMsA. -~-~~~-~~ ~-~ ~-~eka varaMtunI draSTie astipakSe uttara ApavuM e pAMca prakAra, ulaTuM nAsti pakSe uttara ApavuM e chaTho prakAra, (6) kaI paNa vastune mATe bIjI be vastunI e ekI sAthe kahevuM azakeya, paNuM anukrame asti nAsti pakSe uttara ApavuM e satima prakAra, (7) A sAta paddhati vaDe tarka calAvyA pachI je sAra nIkaLe te khare che ema kahevAne harakata nathI. ekaMdare sApekSAtmaka vicAra karavAnI A saMgika paddhati hevAthI te atyaMta pariNAma kAraka che emAM zaMkA nathI. - uM) ..bhAMDArakara, mahAtmA gAMdhIjI temaja keTalAka pAzcAtya paMDitoe A paddhatinI prazaMsA karI che te kaI amathI nahIM. hiMdu tatvajJAnanI bAbatamAM aneka zAkhAo utpanna thavAnuM kAraNa ekAMgIvAda paddhati che. anekAMtapaddhatija vaDe carcA karatA baMdha zAkhAone sApekSa mAnyatA devI paDaze. uparanI sAta paddhatine spA zabdathI aMkita hevAne lIdhe A paddhatine syAdvAda-paddhati paNa kahe che. savA ni ripera vigiridhArAnA chellA sAta pAvAgani timati" evI A paddhatinI vyAkhyA che. vidhipratipAdi keI paNa vidhAna sAta prakAre ne apekSA catuSTaya saha karavuM eja A paddhatinuM rahasya che. suSTi pravAhanI draSTithI anAthanaMta che. paNa paryAyataMka kSaNavinazvara che, AtmatatvanA mUlabhUta guNanI dRSTie sarvazatmA eka che, paNa karmabaMdhana bhinnatvane lIdhe te aneka paNa che. A pramANe sane apekSAo lakSamAM laine siddhAMta sthApave eja anekAMtavAda !! : - e zivAya bIjA paNa ghaNA vidvAna yAtrAnI sArthakatA jAhera kare che, temAMthI keTalAka atre raju karI vAcakavarganuM te tarapha dhyAna kheMcuM chuM. : (che. kAzI vizvavidyAlayanA prInsIpAla ane gujarAtanA samartha vidvAna pro. AnaMdazaMkara bApubhAI ThuMle pitAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM syAdvAda" saMbadhe kahyuM hatuM ke-"svAhA ekIkaraNanuM daSTibiMdu amArI hAme upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhatuM nathI, e nizcaya che ke vividhadaSTi biMduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara kaI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahIM. A mATe syAdaupayegI tathA sAthe che. mahAvIranA siddhAMtamAM batAvela yAdvAdane keTalAka saMzayavAda kahe che, e huM nathI mAnate syAdvAda' saMzayavAda nathI kiMtu te eka daSTibida amane meLavI Ape che. vizvanuM kevI rIte Avalakane karavuM joIe e amane zIkhave che. * * * * * * * che ke ? * * * * * * * * * For Personal & Private Use Only Page #1069 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che . e ma na * - - - - - - - - prakaraNa 36 muM. anekAMtavAdamAM Adhunika paMDitane jayapa. 33 (5) kAzI hiMduvizvavidyAlayamAM darzana zAstranA mukhya adhyApaka zrIyuta phaNabhUSaNa adhikArI M. A jAte ja ke- snAhAne siddhAMta ghaNuM mahatva pUrNa ane kheMcANakAraka che. eNikAMtamAM jenA nI vizeSatA tarI Ave che, ane eja "syAdvAda' jevArzananI advitIya sthiti pragaTa kare che. chatAM keTalAkane mana syAdvAda e eka gUDha zabda, tathA keTalAkane te te upahAsAspada paNa lAge che. jaina dharmamAM e eka zabdadvArA je siddhAMta jhalakI rahyo che, te na samajI zakavAthI ja keTalAkee tenuM upahAsa karyuM che, e ajJAnatAne pratApe ja keTalAkae temAM deze tathA bhinna bhina arthonAM AropaNa karyA che. huM te eTale sudhI kahevAnI hiMmata karuM chuM ke vidvAna zaMkarAcArya jevA purUSa paNa e deSathI AgaLa nathI rahI zakayA. temaNe paNa e syAdvAde dhama prati anyAya karyo che. sAdhAraNa rogyatAvALA mANase evI bhula kare te mApha karI vAya. paNa mane spaSTa vAta kahevAnI rajA maLe te huM kahIza ke "bhAratanA evA mahAna vidvAne mATe e anyAya sarvathA akSa che je ke huM pote e maharSi ati atiya AdarabhAvathI nihALuM chuM, tathApi mane ema cAkhu dekhAya che ke temaNe vivasana samaye ' arthAta nAgA lekene siddhAMta evuM je anAdara sUcavatuM nAma jaina dharmanA zAstro viSe vAparyuM che te kevaLa mULa jaina zene abhyAsa nahIM karavAnuM pariNAma che. "syAdvAda'eka bhAre satya tarapha ApaNane derI jAya che. huM eka vAta upara khAsa bhAra mukavA mAguM chuM ke vizvanA athavA tenA keI eka bhAgane jevA mATe mAtra eka draSTikoNa sarvathA pUrNa na lakhI zakAya. bhinna bhinna daSTikeruM sarvathA pUrNa na lakhI zakAya. bhinna bhinna dRSTikoNathI joIe teja akhaMDa satya joI zakIe. kharU jotAM A vizva asaMkhya ta ta paryAnA samudAyarUpa che, ane ApaNuM yathArtha jJAna prAsitAM sApane eTalI apUrNa che ke ApaNA paricita daSTikoNathI bhAgyeja pUruM satya pAmI zakIe kevaLa sarvaja pUrNa satyane pUrNapaNe jANI zake che. ApaNe te ekAMgika vicAra ane apUrNa spaSTIkaraNanA atyAre adhikArI gaNAIe ApaNe pUrNa satyane kadApi nyAya na ApI zakIe. * * * AvI sthitimAM. zrImalline () ( zrI hemacaMdrAcAryo) bhagavAna mahAvIranI stuti aze ja egya zabdo - vAparyA che, te mane yAda Ave che 48. * * * * * * * * For Personal & Private Use Only Page #1070 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 - tattvavayI-mImAMsA. ' ' khaMDa 2 amorApatisamA, yathA te mA vAvA.. nayAnazeSAnavizeSamicchan, napakSapAtI samayastathA te|| he bhagavana! Apane siddhAMta niSpakSa che. kAraNa ke eka ja vastu keTalA asaMkhya daSTithI joI zakAya che te Ape amane batAvyuM che. pilAo ke je kevaLa siddhAMtabhedanI khAtara parasparamAM ISya matsara dharAve che te sthiti ApanA syAdvAda dazanamAM natho saMbhavatI. (6) adhyApaka datAtreya bAlakRSNa kAlelakara kAkA "pUrvaraMga' nAmanA pRSTha (23) mAM lakhe che ke-"ekaja satya aneka rUpamAM pragaTa thAya che. eka eka jatI eka eka jamAne, ane eka eka deza satyanA eka eka aMzanuM grahaNa karI zake che. ane tethI paraspara virodhI dekhAtI chatAM badhI daSTie sarakhIja sAcI hoya che. e jenonA syAdvAdanuM tatva hiMdustAnanA AkhA itihAsamAM ghaTAeluM ApaNe joIe chIe. punaH eja mahAzaye tA. 4-2-23 nA "navajIvananA aMkamAM "bhagavAna mahAvIra kaivalyabhUmi nAmane lekha lakhela che, temAM jaNAvyuM che ke "jena tarava jJAnamAM syAdvAdane barAbara zuM artha che te jANavAne dAve huM karI zakatuM nathI, paNa huM mAnuM chuM ke "syAdvAda" mAnava buddhinuM ekAMgipaNuMja sucita kare che. amuka daSTie jotAM eka vastu eka rIte dase che, bIjI daSTie te bIjI rIte dekhAya che. janmAM jema hAthIne judI judI rIte tapAse tevI ApaNa A duniyAmAM sthiti che. A varNana yathArtha nathI ema kaiNu kahI zake?. ApaNI AvI sthiti che eTaluM jene gaLe utaryuM teja A jagatamAM yathArtha jJAnI, mANasanuM jJAna eka pakSI che. eTaluM je samaje teja mANasomAM sarvajJa. vAstavika saMpUrNa satya je koI jANatuM haze te paramAtmAne ApaNe haju eLakhI zakyA nathI" mahA mahopAdhyAya paDita gaMganAtha M. A. D. L. L. alAhabAdavAlA lakhe che ke (7) "jabase maine zakarAcArya dvArA jainasiddhAMta para khaMDana ko par3hA hai, tabase muje vizvAsa huA ki isasiddhAMtameM bahuta kucha hai, jisko vedAMtake AcAryona nahI samajA aura jo kucha abhI taka mai jainadharmako jAna zakA hu~ usase merA yaha vizvAsa dRDha huA haiM ki yadi vaha jaina For Personal & Private Use Only Page #1071 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa36 muM. anekAMtavAdamAM Adhunika paMDitane jayeSa. 339 dharmako usake asalI maMthoseM dekhanekA kaSTa uThAtA to unako jaina dharmase virodha karanekI koIbhI jAta nI mistI." | (8) hiMdI bhASAnA sarvazreSTha lekhaka ane dhuraMdhara vidvAna paMDita zrI mahAvIra prasAdajI dvivedIe sarasvatI mAsikamAM "prAcIna jaina lekha saMgrahanI samAlocanA karatAM lakhyuM che ke " prAcIna Dharareke hiMdu dharmAvalaMbI baDe baDe zAstrI taka ababhI nahi bAnate ki-niyokA syAdvAda kisa citioMkA nAma hai ! dhanyavAda hai jarmanI aura phrAnsa igleMDake kucha vidyAnurAgI vizeSakoMko jinakI kRpA isa dhamake anuyAyIyoMke kIrtikalApakI noja aura bhArata varSa ke sAkSarajanoMkA dhyAna AkRSTa huA. yadi ye videzI vidvAn jainoke dharmagnayo AdikI AlocanA na karate, yadi ye unake prAcIna lekhakokI mahattA prakaTa na karate to hama loga zAyada AjabhI pUrvavat hI ajJAnake aMdhakArameM hI DUbe rahate." (9) De. o. paTele "dharmanA tultAtmaka zAstramAM jaina dharmanuM sthAna mahatva e viSaya para tA. 21-8-21 reje dhuliyA mukAme ApelA bhASANanA aMte jaNAvyuM che ke "saMkSepamAM kahie te ucca dharma ta ane jJAna paddhati, A banne daSTithI jotAM jaina dharma e dharmonA tulanAtmaka zAstramAM atizaya AgaLa gaele dharma che ema kahevuM paDe che. dravyanuM jJAna karI levA sArU emAM jelA syAdvAdanuM bIlakula Adhunika paddhatinuM svarUpaja jue eTale basa che. jaina dharma e dharma vicAranI niHsaMzaya parama zreNI che, ane e daSTithI dharmanuM vargIkaraNa karavA sArUja kevaLa nahIM paNa vizeSataH dharmanAM lakSaNe karAvavA sArU ane tadanusAra sAmAnyataH dharmanI upapatti besADavA sArU tene kALajIpUrvaka abhyAsa karavo jarUrI che." (10) mAravADanA mukhya zahera jodhapura mukAme san 116 mAM maLelA jaina sAhityanA samelana'nA pramukhapade virAjelA M. M. De. zatIzacaMdra vidyAbhUSaNa M. A, P. H. D. potAnA bhASaNamAM jaNAve che ke A vidvAnanA samelanamAM be vacane belavAne mATe mane AmaMtraNa ApI je mAna ApyuM che teNe mATe huM Apane AbhArI chuM paNa AraMbha kayAMthI kare tenI mane muMjhavaNa thAya che kAraNa ke samelanane hetu vizALa che ane zrotAvarga vidvAna ane pratiSThita che temanI rajAtho "jenIjhama" nA pradhAna siddhAMta "syAdvAda" athavA saptabhaMgI jAya ke jana tatvajJAnane mUla pAye che tenA para huM vacane kahIza. For Personal & Private Use Only Page #1072 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 .tardhAtrayI-mImAMsA. 2 khaMDa. " "spAduvAda athavA te zakayatAnuM pratipAdana ke jenuM bIju nAma "saptabhaMgI nyAya athavA te sAta prakAranA prakSAbhAsa che temAM vastunI sAta avasthAne samAveza thAya che. (1) ra8 hed, (2) cAra mati (2) ati nA (4) vAta mavaktavya, (5) syAt asti avaktavya, (6) syAt nAsti vaktavya, (5) syAt asti nAsti avatithya. .. * jaimamAnyatA pramANe syAdvAdane siddhAMta ati prAcIna samayathI tIrthakaree pravartAvela hatuM ane 240 varSo pahelAM carama tirthaMkara mahAvIra evAmIe A siddhAMta upadezo hato ane tenuM svarUpa-varNana ane vyAkhyA bhagavatI sUtra "samavAyAMga sUtra, anugadvAra prajJApanA satra vigere jaInenA pramANe bhUta sAmAM mAlama paDe che. bhadrabAhu svAmI ke je (B. C.) cothA saikAmAM thaI gayA ane je yuga pradhAna eTale temanA samayanA agragaNya purUSa kahevAtA hatA temaNe A siddhAMta nuM temanI prAkRta TIkA sutra kRtAMga niryuktimAM vihu kareluM che. prakhyAta jaIne nyAyAcArya siddhasena vivAkara ke je vikramAdityanA samaya mAM thaI gayA che. temaNe A siddhAMtanuM temanA prasiddha graMtha "sammatita satra mAM vivaraNa karyuM che. te , " "jIne bhagaNikSamAzramaNe temanI vizeSovazyaka bhASyanAmanI TakAmAM A siddhAMtanuM saraLe spaSTIkaraNa karyuM che, paNa A ati nAstinA (syAdvAda) nA siddhAMtanA vividha svarUpanuM apratima zilimAM vivaraNa karanAra saMmatabhadra hatA. teo digaMbara paMthanA hatA, ane 600 (A. D) pahelAM thaI gayA. teo "AtamImAMsA' nA praNetA hatA. . . fIjA prasiddha thatAMbara nyAyavetAoe jevA ke haribhadrasUri, buddhisA garasUri, devasUri (Asare 1100 A. D. ), hemacaMdrasUri (Asare 1100 A. D.) ane syAdvAda maMjarInA kartA suvikhayAta mallIsena sUrie A siddhAMta para pitAnuM lakSa ApyuM che. tyArabAda ghaNA katAbara ane digabara nyAyavetAoe temanA graMthamAM A viSayane carce che ane Akhare 30 varSa pahelAM digaMbara nyAyavetA vimaLadAse A siddhAMtane samagra varUpane sparzatI "saptabhAnI taraMgiNI mane graMtha racyo che. For Personal & Private Use Only Page #1073 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * * * * * * * * * * * prakaraNa 36 muM. anekAMtavAdamAM bAki paMDitene jayASa. 34 A gahana ane sukSama siddhAMta buddha je che ane brAhmaNa nyAyavetAonI TakAne AmaMtrI, prakhyAta citAmatie ( A+D) sAtamA saikAmAM A siddhAMtanI tenA prasIddha graMtha pramANa vadhataka kakA karI ane tenI dIkarIne pratyuttara haribhadrasUrIe potAnA prasiddha graMtha "AvI jatAkA' mAM ApaNe che. brAhmaNa RSi vyAse brahmasUtra pustaka, 2, prakaraNa , sUka3mAM A siddhAM tane sudhArA vadhArA sAthe utAryo che. e ramujI noMdha levA jeI che. A siddhAMta nI prasiddha zaMkarAcAryuM ke je A. D. AThamAM sikAmAM thaI gayA che temaNe pitA nI TIkA zaMkarabhASyamAM, vAcaspati mizra ke je A. D. dazamA saikAmAM thai gayA che temaNe zAMkarabhASyanI bhAmatI vRttimAM ane mAdhavAcAye temanA "sarva darzana saMgrahamAM TIkA karelI che. : - brAhaNu tatvavetAoe A siddhAMta para evA devanuM AhaNa karyuM che ke anizcayAtmaka jJAna tarapha dere che ane sAta avarathA paMra agata che te chatAM A siddhAMtanI zakti ane niSpakSapAta samIkSA tenI mApakatAmAM ane vastuonI samagra visthAone sparzavAnI zakitamAM hailI siritAne vyakta kare che. 1 : ' huM : " . . . . . . * * * * . vaizeSika darzanano...vartaka kaNA cha keTIgI. nipa karyo che ane te sarva no samAveza gati jA mana karyo che e sarvane suvidita che. pAchaLanI TIkka ebIjI koTI umerI "mA nA gaNita buddha lAke sthAti, che, anubhava e cara keTIthI je nirthakAra hoya te nihi athavA evuM kathana karine lokone AMjyA, paNa enA sikAMcyAM zvAhana sAta keTI jI che ke jemAM mArI mAnyatA pramANe sarva prakAranA pheraphAro samAvesa thaI jAya che. (11) mahAtmA gAMdhIjI kahe che ke-"STimAM pratikSaNa parivartana thAya che tethI sRSTi asahya mastitva ahita kahevI-uyi"); paNa parivartana chatAM tenuM eka evuM rUpa che je svarUpa kaheze rUpa che, jemAM veNa kahI zakIye chIe tethI te satya zuM che (varanugate tethI tene mA kahe che ane aDacaNa nathI. ethI mane akadI kadhArI mAnavAmAM Ave che nathI. mAtra svAdavAda hu je rIte paLakhuM chuM te rIte jamanAbu, avaMkite manAvavA ilema kadAca nahI. temane yAda utarate huM hamezAM sAco houM chuM ane mArA pramANika zikAkAranI ei huM jANuM pAra bhUlelo For Personal & Private Use Only Page #1074 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 34ra , tatvatrayI-mImAMsA. mAnI zakatuM nathI. sAta AMdhaLAoe hAthInA sAta varNana ApyAM te badhA pota potAnI daSTie sAcA hatA; ekabIjAnI draSTie juThA hatA, ne jJAnInI draSTie sAcA tathA kheTA hatA. A anekAMtavAda mane bahu priya che. temAMthI huM musalamAnanI parIkSA musalamAnonI daSTie, khrIstInI tenI draSTie karatAM zIkhe. mArA vicArone keI beTA gaNe tyAre mane tenA ajJAnane viSe pa raSa caDhate. have huM teonuM draSTibiMdu teonI AMkhe joI zakuM chuM tethI temanI upara paNa prema karI zakuM chuM. kemake huM jagatanA premane bhUkhe chuM. anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA ane satyanuM sugaLa che." - A zivAya bIjA paNa aneka lekhe bahAra paddha cukayA che. te jANavAnI utkaMThA dharAvanAra vyaktie zA. maganalAla melApacaMda mu. sInera. vAyA mIyAgAma. revAkAMThA. gujarAta. ThekANe eka rUpIo be AnAmAM maLatuM "jainetara daSTie jana" nAmanuM lagabhaga cAra pAnAnuM daladAra pustaka vAMcavAnI khAsa bhalAmaNa karIe chIe enA saMgrahaka jainAcArya nyAyanidhizrImad vijayAnasUri (apara nAma) zrImad AtmArAmajI mahArAja nA vidvAna ziSya ratna dakSiNa vihArI muni zrI amara vijyajI mahArAja che. AvAM pustakane duniyAmAM jema jema chuTathI pracAra thatuM jaze tema tema jaina dharma e buddha dharma zAkhA che, "jaina dharma e nAstika dharma che. jaina dharma anIzvaravAdI che, "stana sAravAra na ejainamaMdira, syAdvAda e guDha zabda tathA saMzayavAda che, "zaMkarAcArye sthAvAdanuM sArI peThe khaMDana karyuM che. vigere ghaNA lAMbA kALathI rUDha thaelI ajJAnatA svataH nAza pAmatI jaze, ane jaina dharma tathA tenA syAdavAda siddhAMtanA anekaza: upakAra mAnI tene adhika mAnanI daSTie leke jarUra jevA lAgaze emAM saMzaya nathI. A chevaTe jaNAvavAnuM ke eja yAdAdApI, daDha maLa staMbhanA AdhAre jaina darzanarUpa mahela caNavAmAM Avela che. A anekAMtavAda saMpUrNa rIte samajavAmAM te ghaNA ghaNA buddhizALI purUSe paNa gothAM khAya che, te dareka sAdhAraNane kema samajavAmAM AvI zake? paratuM pitAne cuta vaidikAnuyAyI tarIke jaNAvanArA vidvAne paNa jyAre A pramANe syAdvAdanI upayogitA mukta kaThe svIkAre che, tyAre emAM keTaluM badhuM asAmAnya mahatva samAyeluM che te sahaja samajI zakaya tema che. duniyAnA samasta khaMDanavAdienA abhimAnate zAMta karavAne, ajAtavAda, vivartavAda, draSTisaSTivAda, pariNAsavA, tivAda, advaita For Personal & Private Use Only Page #1075 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- WAAAAAA prakaraNa 36 muM anekAMtavAne siddhAMtaja siddha che 343 vAda, AraMbhavAda, zunyavAda ItyArdi samagravArone sahelAIthI nirAkaraNa lAvAne ane vizvabharanA matabhedane pahoMcI vaLavAne sthAvAra ati jarUse hathIAra che. - A anekAMtavAdamAM satya ane ahiMsA che e vAta te ApaNAmAMnA ghaNA kharAne mATe navIna jANavAnI nathI. vizvanuM graMthArtha rUpe avalokana karavAne mATe anekAMtavAda divyacakSu che enA abhAveja aneka mata matAMtaranA khaMDana maMDananA jhagaDAophabhavyA che. satyane zAzvata sanAtanA mArga ciMdhavA syAdvAda samartha che. deha zuddhine mATe jema nAnanI jarUra che tema vicAra zudime mATe anekAMtavAda (svAdvAda) eTale ja atyAvazyaka che. sarvajJApita ane kAMtavAdanA pratApe ApaNuM azuddhinA, matAbhimAnanA ane kadAgrahanA maLa dhovAI jAya ane jenazAsana sthAvAda darzana vizvamAM vijayavatuM nIvaDe evI aMtaHkaraNa pUrvaka ame adhiSThAyaka deva pratye niraMtara prAthanA karIe chIe. >> zAMtiH zAMtiH zAMtiH ke-veda, vedAMtAhika sarva vidyAmAM mahAni, eDha kavitvanI zaktivALA, mahAvAdInuM vida dhAraNa karanAra, vAdamAM aneka vAdIone parAsana karI cheDI denAra, evA brAharaNa paMta, jainAcArya zrI vRddhavAdono sAthe vAdamAM UtaratAM pitAnA ekAMtavAdathI nirAsa thaI janenA banekAMtavAdanuM svarUpa samajI jaina dIkSA grahaNa karyA bAda vikramAdityathI divA karanA parathI vibhUSita-vAdI hita sena divAkara, jenomAM stutikAranA nAmathI prasiddha tIrtha karenI stuti karatAM lakhe che ke nayAstava syAtpada lAMchitA ime bhavaM sya'bhipretaphalA yata stato pata nA zabam viDan. bhAvArtha he vItarAga? he bhamavuM tamArI batAvelI na je sthA padathI lAMchita-cihita karavAmAM Ave te rasadhaka buddhI leDhAnA rasamAM paDI jema enuM banAve tema te badhAne na IchidalALI--arthAt satya svarUpa vALI banI jAya e tamArI samra siddhAMta Imeja ane hitanI IchAvALA Aryajane tamane namaskAra karI rahyA che. bAkI ame tamArA beTA pakSane mAna ApeluM nathI. A 1 For Personal & Private Use Only Page #1076 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~~~~~~~ ~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~ 344 ke tatvajJAnamImAMsA khaMDa 2 che. vizeSArtha-he bhagavad vItarAga je je matavAdIo-vastunA eka eka aMzane grahaNa karI vAtunA svarUpane kathA karanAra che te badhAe nayavAde che jemake - 1 advaitavAda, 2 ajAtavAda, 3 vivartavAda, 4 daSTi sRSTivAda, 5 pariNAmavAda, 6 AraMbhavAda, 7 zanyavAda, ane 8 kSaNikavAda, ItyAdika jeTalA duniyAmAM vade che te badhAe nayavAje che. tenI sAthe kathaMcitanA artha ne prakAzaka-sthAt zabda nevAmAM Ave te te jema leDhAnA arasAmAM rasadhaka buddIne rasa meLatAM suvarNa banI jAya tema te badhAe ekAMtavAde satyasvarUpa na banI jAma. ! mAM vinA hai ke-2bI zuddha sattAnA eka aMzane mukhya rAkhIne uthana karanAre vAgha te 1 aDhAvAda, varatunA eka nitya svarUpanA guNane mukhya sakhIne kathana karatA gyAruM te-ajAdvAva, vastunA ' parAvartana rUpe eka guNane sukha rAkhIne kathana karanAra vAMda te 3 viktavAda STimAM AvatI vrastunA eka guNane mukhya rAkhIne..kathana karanAro vAda te 4 draSTi aSTivAda, vastune ekamAMthI bIjAmAM palaTAtInA eka guNane mukhya rAkhIne je kathana karanAsavAda epa pariNAmavAda, vanA AraMbharUpanA eka guNane mukhya rAkhIne karthana karanArA jevA te 6 ramavAda, vastune naSTa thatI jaI tenA eka guNane mukhya rAkhIne je kathana karanAre vAra te cha gunyavAda, vastu ne kSaNa kSiNamAM badalAtI jaI tenA eka guNanA svarUpane mukhya rAkhIne kathana karanAre je vAda te 8 sahikavAda, AvA AvA prakAranA dUnIyomAM jeTalA matavAdIo vastunA ekaeka guNane mukhya zabIne jhaghaDA karavAvALA te badhAe nayavAdIo vastunA satya svarUpane jANI zakatA nathI tethI temane te ekAMtavAda mithyA pralApa rUpane che. paNa te satya svarUpane nathI. jyAre te ekAMta pakSanA nayavAde nI sAthe-kathaMcit eTale ke ekArathI te sAcA che tenA svarUpane jaNAvavAvALo "rayAt " zabdane jene kathana karavAmAM Ave che te badhAe vAde leDhAnA rasanI sAthe rasadhaka budIne kAzInuM banI jAya tema te satya svarUpanA banI jAya. evo e kavine Azaya che. te kiMcita lakhIne batAvyuM. ke , ' micchAmi ane ratiH che . vAgholina hi? rAzin - } : 4 - tarasArika iriguNAthimaka : mta suri gujarAti - 2 - : - he deva? he vIlAM? tamAre siddhAMtarUpa kAmuka, ekAMta aAdi anekamizyAvAdanA mela ne pitAnA saptabhaMga rUpa jayanA nAragI dUra phrenDe F = For Personal & Private Use Only Page #1077 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www , prakaraNa 36 muM anekAMtavAdano siddhAMtaja siddha che. 345 saMpUrNa lekamAM vyApIne rahe che, te tamArA siddhAMtarUpa samudranuM vibudha-de(paMDita) cittarUpanA parvatathI maMthana karIne amRta kADhatA (zuddha tavane grahaNa karatA ) tenA sevanathI ghaNA kAla sudhI tRptapaNe rahe che. 1 . purANomAM evI kalpanA che ke-samudranuM maMthana karavA brahmAdi badhA devo bhegA thayA. viSNu kAcabAnA svarUpe samudranA talIe jaIne beThA. devatAo UThAvIne lAvelA merU parvatane temanI pITha para rAkhe. pachI zeSanAganAM deraDAM banAvI merUne ravaiyAnI peThe pheravI, samudranuM maMthana karI, temAthI 14 ratna kADhayAM temAMnuM je amRta hatuM te deve laine tRpta thayA. te kalpanA kavie manamAM rAkhI jenasiddhAMta rupa samudranI sAthe ghaTAvIne batAvI che. siddhAMtarUpa samudra temAM rahelo ekAMtavAdarUpa mela. jemake-jIvonI zuddha sattAnA eka aMzanA guNane mukhya rAkhIne kathana karanAro je vAda te-19, advaitavAda. 1, vastunA eka nitya savarUpanA guNane mukhya rAkhIne kathana karanAre je vAda te-2 je, ajAtavAda, 2, vastunA parAvartana rUpa eka guNane mukhya rAkhIne kathana karanAro je vAda te-3 je, vivartavAda. 3. - daSTimAM AvatI vastunA eka guNane mukhya rAkhIne kathana karanAra je vAda te-4 the, daSTi suSTivAda. 4 vastune ekamAMthI bIjAmAM palaTAtI joI tenA eka guNane mukhya rAkhIne kathana karanAre je vAda te-5 me, pariNAmavAda 5 che vastune AraMbha thate joI tenA eka guNane mukhya rAkhIne kathana karanAre je vAda te-6Tho AraMbhavAda. 6 vastune naSTa thatI joI tenA eka guNane mukhya rAkhIne kathana karanAre je vAda te 7 me-zUnyavAda. 7. varatune kSaNa kSaNamAM badalAtI joI tenA eka guNane mukhya rAkhIne je kathana karanAre vAda te 8 me-kSaNikavAda. 8 evI ja rIte-9 me-kAlavAi 10 me--nItivAda. 11 mi-svabhAvavAi. 12 me-karmavAda 13 purUSArthavAda. 44 For Personal & Private Use Only Page #1078 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ^^^^^^^^^ ^ ^^ 346 tavatrayI-mImAMsA, khaMDa 2 ItyAdika jeTalA duniyAmAM matavAdIonI kheMcatANathI cAlI rahelA ekAMtavAde che. te badhAe ekAMtarUpa mithyAvAdanA melane he vItarAga tamAre siddhAMta rUpa samudra-saptabhaMga rUpa nyAyanI taraMgathI dUra kastA, AkhI dunIyAmAM vyApIne rahelo che. paMte tenuM maMthana-cittarUpa parvatathI karatA huvA zIdhra satya vasturUpa amRtane melavatAM tenA sevanathI ghaNA kAla sudhI tRpta rahe che. AmAM tA-parya e che ke dunIyAmAM advaitAdika jeTalA vAde che te nayavAde che te judA judA svarUpathI Agraha pUrvaka kathana karavAmAM Ave te te badhAe asatya mithyA svarUpanA bane che. agara je te badhAe eka ekanI apekSA rAkhIne kathana karavAmAM Ave che te badhAe nayavAde satyasvarUpanA gaNAya che. jyAre te ekaekavAde pitAnA durAgrahathI bIjAnA vadane pheMkI daI potAnA durAgrahane piSaNa karavAmAM macyA rahe che tyAre te duSTavAde thaI paDe che. ema jena siddhAMtakA kahe che. A stutikAre batAveluM sapta bhaMganuM svarUpa pUrvenA lekhamAM jenetara paMDitae batAveluM che te juve ane satyavastunA svarUpane ela. jaina siddhAMtamAM batAvelI nA kevA svarUpathI grahaNa thaelI vastune satyarUpe batAve che ane kaI vastune asatya rUpe TharAve che tenA saMbaMdhe eka jaina vidvAne vItarAganI stuti karatAM kahyuM che te kAvyanuM svarUpa A jage para lakhIne banAvIe chIe. ratna prabhAcArya kRta stutivAtrizikAmAM ne A kAvya vItarAganI stuti karatAM kahe che te juve. aho citra citraM tavacarita metanmunipate ? svakIyAnA meSAM vividha viSayavyAptivazinAM / vipakSA'pekSANAM kathayasi nayAnAM sunayatAM vipakSakSasRdaNAM punariha vimo ? duSTanayatAM // 1 // bhAvArtha...he munionA pati? he vItarAga? tamArU caritra eTale tamArI rahenI, ane tamArI kahenI, badhI dunIyAnA izvarathI taddana judA prakAranI Azcarya janaka che. kAraNa tamArI rahenI Idra nareMdrAdikanI apekSAthI rahita abadhUtanA svarUpanI, taddana vItarAgI che. ane tamArI kahenI vastunA For Personal & Private Use Only Page #1079 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prararaNa 36 muM anekAMtavAdasiddhAMtaja siddha che. * 347 svarUpane arthAt padArthanA svarUpane batAvanArI nAnA svarUpavALI te paNa Azcaryane pedA karavA vALI che. kAraNa tamArI batAvelI na che te-vastunA ekaeka guNane mukhya rAkhI kathana karanArA atAdika jeTalA dUniyAmAM vAde che te badhA e vAdene pitAnA pakSamAM rAkhIne kathana karanArI hoya te ja tamee te mane satya varUpavALI kahIne batAvI che. ane jyAre te badhA vipakSane pitAnA durAgrahathI tirarakArane karavAvALI hoya tyAre teNe tamoe duSTa nanA svarUpavALI kahI batAvI che. e tamArI kahenI te paNa amane ghaNuM Azcaryaja utpanna karavA vALI che. A uparanA kAvyamAM vItarAganI stutino artha sAmAnya rUpe kahIne batAvye. have e traNe stutikAranuM kahevuM zuM che te ame batAvIe chIe- pahelA kAvyamAM batAvyuM hatu ke he vItarAga? tamArI kathana karelI na sthApadathI cihita karavAmAM Ave te teDhAnA rasamAM resa vedhaka bUTTIne rasa meLavatAM suvarNa bane tema te na zuddhavarUpanI bane che. bIjA kAvyamAM jaNAkhyuM hatuM ke-vItarAga? tamAro siddhAMta rUpa samudra te pitAnA sapta bhaMga rUpa nyAyanA taraMgothI mithyAvAdanA melane dUra karato saMpUrNa lokamAM vyApIne rahe che. advaitAdika jeTalA duniyAmAM cAlatA eka eka pakSanA nAde che te nayavAde che. te nayavAdene kathaMcit arthanA prakAzaka evA svAt padathI cinhita karatAM vastumAM je je bIjA guNe che teNe te cogya sthAna Ape che. paNa sarvathA tiraskAra karI zakato nathI ane svAdasti, svAnAsti Adi sapta bhaMganA svarUpane jaNAvI pitAne ISTa vinAnA bIjA pakSone te te pakSamAM khase pitAnA pakSane grahaNa karI le che. teja vastunuM satya svarUpa amRta che teNe prakAzamAM mUke che. have A trijA statikAra jaNAve che ke he bhagavana? pota potAnA pakSamAM magna thaelI ne vipakSane eTale bIjA pariNAmAdika eka eka pakSanA vAdIonI apekSA rAkhIne pita pitAnA viSayane kathana karatI hoya teja te zuddhatAne dhAraNa kare che ane jyAre te na potAnA eka ja pakSane piSaNa karavAnI tatparatA batAve che tyAre te duSTa svarUpanI bane che. For Personal & Private Use Only Page #1080 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348. tavatrayI-mImAMsA . khaMDa 2 paNa he vItarAga? tamArA siddhAMtamAM te eka pakSa che ja nathI teja amane Azcarya lAge che. Azcarya eTalA mATe ke tamAre anekAMtavAdane siddhAMta bIjA badhAe ekAMta nayavAdanA pakSakAranA pakSane, te te apekSAnA svarUpathI grahaNa kare che, tethI te nayene tame zuddha svarUpavAlI batAve che. ane jyAre te na potAnA durmadathI kevaLa potAnA ja pakSane piSaNa karavA maMDa paDe che tyAre teNe tame duSTa na kahe che. AmAM Azcarya e che ke bIjA pakSone bheLave te zuddha, ane bIjA pakSakArone tiraskAra kare te azuddha he vItarAga A tamArU kathana te paNa keTaluM Azcarya janaka che. have ame be bela kahI A viSayanuM chevaTa lAvIe chIe- he vItarAga? tamArU vartana, te IMdrAdikanI paNa apekSAthI rahita te paNa Azcaryaja pedA kare tevuM che. ane te ja pramANe anekAMtavAdanA svarUpavALuM kathana te paNa Azcaryane ja pedA kare tevuM che. kAraNa dUnIyAnA keI paNa deve nate tamArA jevuM vartana karIne batAvyuM che, temaja nate tanuM kathana karIne batAvyuM che. A tamArA anekAM tavAdanA kathanane zuddha vastunA gaSaka jainetaranA aneka vidvAne mAnya karela che. ja A graMthamAM ja temanA lekhe, kemake eka ja purUSamAM pitA, putra, mAmA, kAkAdika aneka dharmo zuM samAelA nathI? kahevuM ja paDaze ke aneka dharmo samAelA che ja, ekaja hAthInA zuMDa Adi avayamAM zuM hAthInA dharmo samAelA nathI? te je pramANe sonAnA seMkaDe dAgInAmAM zuM senAnA guNa samAelA nathI? kahevuM ja paDaze ke dunIyAnI eka eka vastumAM aneka aneka guNe samAelAja che, chatAM te vastunA eka eka guNane (dharmane) pachI temAM durAgraha ne piSa temAM satya kahyuM che mATe ja vItarAganI stuti karatAM hemacaMdrAcArya paNa kahI gayA che ke huM hemacaMdra-badhAe vAdIonA sanmukha ubhe rahIne kahuM chuM ke "vItarAganA je dUnIyAmAM bIje kaI paNa deva cheja nahI. ane temane kahele anekAMtavAda tenA je bIje vAda paNa nathI." ema khe cokhkhuM kahIne batAvyuM che. ju-jainetara daSTie jaina pR. 127 mAM. AthI vadhAre zuM lakhuM? I na samudro' samudrovA samudrAMzoyathocyate nA'pramANaM pramANaMvA pramANAMza stathAnayaH // 9 // svArthe satyAH parai nA, asatyA nikhilA nyaaH| viduSAMtatra naikAMta; iti Ihi ramatA (sU). For Personal & Private Use Only Page #1081 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 muM. anekAMtavAdane siMddhAMtaja siddha che. 349 bhAvArtha-jema samudranA eka bhAgane- nate kahI zakAya samudra, temaja nate kahI zakAya asamudra, mAtra samudrane eka aMzaja kahI zakAya, te pramANe eka nayanA vAyane nate apramANu kahI zakAya temaja nate pramANa rUpe kahI zakAya, paNa pramANana eka aMza tarIke kahevAmAM harako AvI zake nahI jenomAM padArthonuM svarUpa hAlamAM sAta nathI vicArI zakAya chepaNa te sAte na kevA svarUpanI hoya che te sAte na pita pitAnA viSayamAM te satya svarUpanI ja che paNa jyAre temAM bIjI nayanA pakSa vALe AkSepa kare tyAre te badhIe naya asatya svarUpanI banI jAya che. tethI paMDitene te nomAM ekAMta Agraha na kare ema sammati nAmanA graMthamAM zrI siddhasena divAkara mahArAjAe kahyuM che. UttiSThaMtu vikalpavIcinicayAH pyaaymryaadyaa| dravyAthI hiteM(dravyArthI dhigame) tu cetasi ciraMzAmyaMtu tcaivte||' vastu prastuta mastu sAgarasamaM sarvopattikSama / bAhyaM vA sphuTa mAMtaraM samucita syAdvAda mudrAMkitaM // 1 // syAdavAdanuM svarUpa jaNAvatAM-napadezanI TIkA patra ra7mAM kahyuM che ke- vicAramAM mukelI vastu samudra tulya hoya che, temAM jeTalI takaeN karavI hoya teTalI thaI zake che, cAhe te- bAhaya vastu drazya svarUpanI hoya athavA AMtara vastu-adrazya svarUpanI game te hoya paNa je te syAdvAdanI mudrAthI. aMkita-cinhita karavAmAM Ave tyAra bAda paryAnI maryAdAthI vikaMpanI taraMgane samUha game teTale uThate hoya te paNa te badhAe dravyArthIja ( arthAta dravyanA bedha mATeja ) gaNAya ane te ghaNuM kAla sudhI cittane viSe lAIne dravyamAMja samAI jAya paNa bahAra javA pAMkhe nahI e syAdvAdanA siddhAMtanIja khUbI samajavI. 1 IhA'pAya paraMparA paricayaH sarvo'pya'yaM yujyate vastvaMze'pyupayoga mAkalayatA maMtarmuhUrtA'vadhi // anyeSAM tu vikalpazilpaghaTitoM bodha stU. tIyakSaNa-dhvasI dhvasta samastahetvamilitaH kasmim vicAre kSamaH // 2 // | bhAvArtha-eka vastumAM-eka padArthamAM anaMta aMza arthAt anaMta dharma hoya che chatAM eka eka aMzane valagIne vicAra karavAmAM Ave te te aMta muhUrta ja TakI zake che kAraNa temAM IhA-ta, apAya dUSaNa, A benI For Personal & Private Use Only Page #1082 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 tasvaya-mImAMsA '' khaMDa 2 paraMparA AvIne malavAnI arthAta tarka, upara taka, ane dUSaNa upara duSaNe najare paDavAnAM, tethI bIjA ekAMta matavAdIonA vikalpa rUpanI kArIgarI thIghaDele bodha che te trijAja kSaNamAM nAza vALA thAya che, kAraNa vastune saMpUrNa padArthane vicAra karatAM nAza pAmyA che jenA badhA hetu, ane saMpUrNa vastunI sAthe nahI malele evo ekAMta pakSane-ekAMta aMzane baMdha kayA vicAramAM TakI zake? arthAt naja TakI zake. rA " naya vAkaya ane pramANa vAkyano kiMcit tAtparya, bAhya vastu--dazya padArtha, AMtara vastu-adazya padArtha, A banne padArtho anaMta anata paryAthI vyApta hoya che. temAMnI eka paryAyane- eka aMzane vicAra karatAM saMpUrNa padArthane vicAra karI zakAya ja nahI, jema samudranA eka bhAgane nate samudra kahI zakAya, temaja nate asamudra kahI zakAya, mAtra samudrane eka aMzaja kahI zakAya. te pramANe varatunA eka aMzanA vicArane naya vAkaya ja kahI zakAya paNa pramANa vAkaya kahI zakAya ja nahI kAraNe ke je vastunA eka aMzano vicAra karavA beThA chIe tenI mukhyatA gaNavAnI bAkInA bIjA rahelA aMzane gauNatAmAM rAkhavAja paDe, tethI syAdvAda-anekAMtavAdane svIkAra karyA vagara padArthanuM svarUpa yathArtha satya samajI zakAya ja nahI e pramANe jana siddhAMta che je te padArthanA eka aMzanA vicArane saMpUrNatAnA vicAramAM laI javAmAM Ave che, temAM aneka tarko upara tarko ane duSaNanA upara duSaNo AvI paDavAnAM, tethI vastunuM svarUpa yathArtha rUpe samajI zakAya ja nahI. jenene je yAda che te vastunA svarUpane jANavAne mATe parapagI che. ane te vAtane Aja kAlanA jainetare aneka vicakSaNa paMDitae syAdvAdanA siddhAMtane svIkAraje karela che. tevA aneka janetara paMDitenA vicAro amoe pUrvanA lekhamAM TAMkIne batAvelA che, tyAMthI vicAra karIne juve. jevI rIte padArthone yathArtha jANavAnuM sAdhana jemAM syAdvAdanuM che tevI rIte advaitAdi ekAMta pakSanA vAdamAM che? arthAt nathI ema vicArI purUSae kaheluM che te pramANe vicAramAM utaratA purUne kahevuM ja paDaze. ityale vistAraNa. . iti zrImadvijayAnaMda sUrIzvara (kasiddha nAma zrI AtmArAmajI mahArAja ) nA laghutama ziSya dakSiNavihArI munizrI amaravijaya vicita tatvatrathI mImAMsA nAmanA graMthamAM syAdavAdanA svarUpanuM khaMDa bIje prakaraNa 35 ane 36muM saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #1083 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mmmmm prakaraNa 37 muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDite. upara jainadharmanA siddhAnta.' EL (Dr, Helmuth Von Glasenapp.) March. 1995.' ' (uM. hemu phena glAsanaAtha, balima) hiMdustAne traNa moTA dharma ApyA che. hiMdu, boddha ane jana. pahelA be dharmonI tulanAmAM janadharma viSe Aja sudhI yurepane bahu thoDIja mAhiti che. ane chatAMye ene viSe mAhiti meLavavAnI jarUra che kAraNake ghaNuM karIne e sauthI prAcIna Arya tAtvika darzana che. ane pitAnI janmabhUmi mAM lagabhaga pheraphAra pAmyA vinA Aja sudhI sacavAI rahyo che. jaina dharmanA sthApanAra pArzvanAtha (temanA zAsananI apekSAe) krAIsTa pUrve (lagabhaga) 800 varSa upara thaI gayA hatA ane ene AjanA svarUpamAM mukanAra sudhAraka mahAvIra te buddhanA samayamAM emanAthI jarAka AgaLa ane ApaNA IsvIsana nI pUrve chaThThA sakAmAM thai gayA hatA. emanI janmabhUmi hiMdusthAnanI IzAnamAM AvelA bihAra pradezamAM che ane te pradezamAMthI jainadharma satvara vistarIne AkhA gaMgA pradezamAM pharI vaLyo. enA khilatA jugamAM-ApaNA Azare pAMcamAMthI bAramA sikA sudhI pachima ane dakSiNa hiMdustAnanAM rAjyane e rAjadharma banI rahyo hate. bauddha dharmanA lepa pachI hiMdu dharme je uchALe mAryo teNe karIne ane musalIma dharmane dabANa karIne jainadharmane sakhta hAni thaI enA sAmenI badhI virUddhatAo chatAM AjasudhI eNe potAnI jIvanazakita sAbIta karI batAvI che. eka samayanA prabaLa bauddha dharmane Aje hiMdustAnamAMthI lagabhaga lepa thaI gayo che. tyAre jainadharmanA vAvaTA nIce haju ye bAra tera lAkha anuyAyIo che ane te moTe bhAge vepArI varganA che. . ! ! ! jaina dharmamAM je vizeSatA che te mAtra aitihAsika nahi paNa dA nika paNa che. jene lokoe sarva viSaya saMbadhe AdhyAtmika darzana racyAM che ane e darzananuM vastu ane tenI paribhASA jatAM ApaNane khAtrI thAya ke dArzanika pradezamAM ubhA rahI vicAra karanAra phaLadra bhAratIya AtmAnI li. siddha ane vizeSa prakAranI e sau racanA che. jainadharmanA siddhAnta pramANe jagata zAMta ane mica che (vara nitya che ane paryAye anitya che.) hiMduonI peThe jeno ema mAnatA nathI ke For Personal & Private Use Only Page #1084 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayA-mImAMsA. 2 khaMDa jaga nI juga juge suSTi ane te thAya che. e te emaja mAne che ke A vizA, paNa chatAMye ki ' nA sImAbaddha vizva acaLa che. vividha narakevALuM adho jagata, vividha khaMDa ane samudravALuM madhya jagata ane vividha svargovALuM tathA nirvANa pAmelA AtmAonA AvAsavALuM urdhvajagata-e sInA astitatvamAM ane vistAramAM kaze pheraphAra thato nathI. jaMbudvipanA bharatakhaMDamAM ApaNe vasIe chIe evA madhyajagatanA vividha khaMDamAM sAmAnya saMbandha ane naitika sthiti vize kaMI kaMI pheraphAra bezaka thAya che paNa samastane vicAra karatAM vizvanAM A khaMDanI sImA acaLa che. e Ameya khasatI nathI, temeya khasatI nathI. vizvanuM zAsana karanAra keI satva nathI. vizva upara rAjya calAvanAra koI devanuM astitva mAnavAnI jeno sApha nA pADe che. je deve svargamAM rahe che. teo te azAzvata che, emanI zakita parimita che ane manuSya, tiryaMca tathA narakavAsIonI peThe pitAnA pAchalA bhavamAM pite karelAM kamathI baMdhAelA prArabdhane AdhIna che; Aje paNa e alaukika sukha bhagave che ane pitAnAM sArA narasAM karyA karmanA phaLa bhegavavAne emane bhaviSyamAM pAchuM pRthvI upara utaravuM paDaze. sarvotkRSTa zAsvata vyakita svarUpa devane jema e dharma mAnatuM nathI tema e paNa mAnatuM nathI ke A jagata mAyAmAMthI utpanna thayu che. bhAratanAM bIjA darzanenI virUddha e to ema mAne che ke jagata satya che ane tAnA mizraNathI enuM svarUpa baMdhAyuM che ane e rIte samasta vizvanuM astitva che. tanA be vibhAga che, eka jIva ane bIje ajI. jIva tatve te anaMta judAjudA jIve che, te joke paraspara saMbaMdhamAM che, chatAMye pitAnA vyakitatvamAM kevaLa svataMtra che ane dareka ajAta che, amara che. dareka jIva svabhAvathI ja anaMta aNu dharAve che, e sarvajJa che. e sarvazakitamAna che, e pavitra che ke meha ane dukhathI e para che. paNa e jyAre AtmasvarUpa thAya che tyAre ja enA e badhA guNe vikase che. ajIva tAnA pAMca prakAra che. AkAzAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kALa ane pugalAstikAya. - AkAzAstikAya te avakAza che ke jemAM sarva vastuo rahelI che. ' dharmAstikAya ane adhamastikAya e be tatveno svIkAra jenadarzanamAM che, bIjA dazanAmAM nathI. e be tatve te AkAzamAM che. temanA For Personal & Private Use Only Page #1085 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tatveno vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDite. upara pitAmAM kaMI gati ke sthiti nathI, paNa sthiti gatine mATe emanI khAsa jarUra mAnelI che, jemake mAchalAne taravAne mATe pANI joIe ane thAkyA pravAsIne ubhA rahyAne jhADanI chAyA joIe. A be ta javAnI jarUra jainadharmane zAthI pI enI hajI joItI cokhavaTa thaI nathI. che. cAkebI mAne che ema ghaNuM karIne sthAna, gati ane sthiti e traNa guNa jenone evA judA lAgyA hovA joIe ke e traNene mATe avakAza ekaluMja tatva puratuM che ema e mAnI zakayA nahi hovA joIe ane tethI mAnya hevuM joIe ke sthAna gati ane sthiti e darekane mATe pitapitAne jude jude AdhAra he joIe. cethuM ajIva tattva te kALa che. bIjAM tattvomAM vikAra rUpAntara karavAne mATe A tatvanI jarUra che. navInane e purAtana kare che. ane purAtanane navIna kare che. pAMcamu ane ApaNe kahI zakIe ke, ajIva tavamAMthI sauthI vadhAre mahatvanuM tatva te pudagalAstikAya che. abhedya, ava, sUkSma evA anaMta asaMkhya paramANunuM A tatva baneluM che. dareka paramANu chadmastha ne Idriya amecara che ane kevalI ne gocara che ane tenAM rUpa rasa gaMdha ane sparza che, ane amuka niyamane anusarIne bIjA eka ke aneka paramANuo sAthe maLIne samaSTi rUpa dhAraNa kare che. tathA ema karIne A jagatamAM vividha svarUpothI prakaTa kare che. muddagalAstikAyamAM evI eka khAsa vizeSatA che ke jeNe karIne e jIvamAM jIva pariNamAve tyAre praveza karI zake che ane emAM bahu spaSTa vikAra karI zake che. jema auSadhanI geLI mANasanA zarIranI aMdara jaIne mahatvanuM kAma kare che. tema pudgalAstikAya paNa jIvamAM prakAzIne enA upara aneka prakAranI asara kare che. jIvanI sarvajJatAne ane sarva zakitamattA je, A pudagalakitakAya DhAMkI de che. ane tethI tenAmAM mAtra parimita jJAna ane parimita zakti rahe che, e ene duHkha Ape che ane tethI karIne enA svAbhAvika svAthyane nAza thAya che. jIvanA upara e asthira zarIre vIMTALe che. ane jIvana ane moha Ape che ane evuM prArabdha baMdhAve che ke pachI amuka samaya sudhI e jIve, mANasa, tiryaMcuM, svargavAsI ke narakavAsI e cAramAMthI kaI paNa nimAM avataravuM paDe. puslAstikAya jIvamAM pravezIne badhAM prANInA janma ane astitva mATe bhAratanA badhA tatva darzanee svIkAreluM evuM eka guDha tatva karma taiyAra kare che. 45 ' . . For Personal & Private Use Only Page #1086 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 tavatrayI-mImAMsA khaMDa 2 (eTale jIva sAthe mizrita pudgala te karma) bhAratanA sarva mAnya siddhAnta pramANe dareka kArya, dareka zabda, dareka vicAra, daSTa ke adRSTa phI Ape che. ane te enuM inAma ke sajA che. te phaLa jIvane enAe bhautika bhavamAM maLe. paNa ghaNu kharA prasaMgamAM te pachInA bhAvamAMja maLe che. jIvanA karyo karmane saravALe enA navA bhavanA kAraNabhUta banI rahe che, muA pachI thavAnA bhavanAM parimANa ane prakAra e karmathI nakkI thAya che. eka bhatika bhava samApta thAya pachI enAM anivArya phaLa AtmAe AgalA bhavamAM je bIja vAvyAM hoya te laNavAne mATe bIjA bhavamAM janma ApIne ene mokale che. bhAratanA bIjAM badhAM darzanano e mata che ke karma e sadara zakita che ke jene pariNAme vyakitanI ane prArabdhanI vividhatA aspaSTa paNa svAbhAvika rIte prakaTa thAya che. ane e rIte enuM jIvana nakkI thAya che. jene kamane judI rIte samajAve che. ene ema kahe che ke je pugalAsti kAya AtmAmAM pravezIne draSTa rIte je asara kare che teja karma che. jIva ane kamane saMbadha (saMtatinI apekSAe) anAdi che ane svAbhAvika rIte anaMta che; jIva karma kare che (aTale prathama te jIva kama pudgalane grahaNa kare che.) ke tarataja tela cALelA zarIra upara dhULanA rajakaNa ceTI jAya che ema e karma evA enA pradezanI aMdara vaLagI jAya che. ke jema jamatI vakhate lIdhelA AhAranA padArtho, lehI, majajA ane meda rUpa banI jAya che. ane zarIranA AdhAra rUpa thAya che, tema AvAM karelAM karma jIvamAM amuka prakAranA jainee nAnAmAM nAnA bheda pADyA che. evA bheda ekaMdare 148 che. AmAMnA keTalAMka karma evo che ke je jIvanI judA judA prakAranI svAbhAvika zakitaone saMkucita kare che. ane keTalAMka evAM che ke je vAsanAone jagAve che. keTalAMka karma jIvanA tyAra pachInA bhava, Ayu getra vagere nakakI kare che, keTalAMka enA vicAre ane jIvanadharma nakkI kare che jIvamAM praveza karIne pudagalAstikAya je asara kare che te asaranA-kAryanA naitika guNane AdhAre karmanA prakAra, ene avadhI, ane enuM baLa nakakI thAya che. sArAM kArya sAruM ane naThArAM kArya nabaLuM karma baMdhAve che. Ama kAryanA ane enI ethI thatI AsaranA paNa judA judA prakAra che, ane e sau judAM judAM karmane baMdhAve che. jyAM sudhI jIva kriyA kare che tyAM sudhI te karma baMdhanamAM Avye jAya che. jyAM sudhI e kaMika kare che tyAM sudhI e bhAvi bhavanI sAmagrI tayAra kare che. jIvane karma sAthene saMbandha anAdi che ane tevI ja rIte anaMta che, (saMtatinI apekSAe) karmanuM phaLa maLI rahe ene nAza thAya che. paNa For Personal & Private Use Only Page #1087 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jene tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 355 dareka paLe navAM karma baMdhAye jAya tethI purAM thaI rahelAM karmane sthAne navAM karma dareka paLe AvatAM jAya che tethI bhAvanI anAdi anaMta sAMkaLa cAlyA jAya che ane jIvanuM eka bhavathI bIjA bhavamAM bhaTakavuM kadI purUM thatuM nathI (ane keTalA ekanuM thAya che.). bhAratanAM bIjAM badhAM AdhyAtmika darzananI peThe jenadarzanane paNa eja udeza ane hetu che ke janmamaraNanI ghaTamALamAMthI jIvane mukta karavA ane saMsAranAM dukhamAMthI ene choDavI nirvANane mArge laI javA. A sAdhanA badhA jIvathI sAdhI zakAtI nathI, aneka jIva svabhAvathI ja abhavya che, e kadApi mukata thavAnA nathI, emane haMmezAM janmamaraNanI ghaTamALamAM rakhaDavAnuM che, paNa je jI vizeSa saMjogone baLe mukata thavA nirmAyA che te ananta bhavane anne Akhare nirvANanI zAnti pAmavAne zubha karmone baLe potAnA AtmAne paripUrNa karIne anne bhraSTa upakaraNathI mukata thaI zake che. A be rIte banI zake che. eNe (1) navA thatAM kamabadhana aTakAvavAM joIe ane (2) ane je karmabaMdhana lAgu paDelAM che ene kSaya karavo joIe. karmathI rakSaNa pAmavAne mATe, ene kSaya karavAne mATe, pAMca grata pALavAnAM kahyAM che. (1) prANAtipAtaviramaNavrata, eTale ke jIvahiMsA nA karavI. (2) mRSAvAdaviramaNa vrata eTale ke mithyA vacana nA belavuM. (3) adattAdAna viramaNa vrata eTale ke cerI nA karavI. (4) maithuna viramaNa vrata eTale ke brahmacarya vrata pALavuM ane (5) pari graha viramaNa vrata eTale ke kazuM saMgharavAnI vRtti nA rAkhavI paNa sauthI agatya nuM te e che ke du:khane dhIrajathI sahevuM, upavAsa karavA, hiMsA mA karavI, adhyayana karavuM tathA dhyAna dharavuM-TUMkAmAM judA judA prakAranI bAhya tathA Antara tapasyAthI svarganAM dvAra khule che. jemaNe saMsArane tyAga karyo che, jagatamAMthI pitAnuM citta kheMcI lIdhuM che ane paralokamAM parevyuM che, evA sAdhu ke sAdhvIja paripUrNatAne mATe sAdhusaMghamAM pravezI zake. - nirvANa mATe mArga lAMbA ane kaThaNa che. jene guNasthAnakanAM cauda sopAna batAvyAM che ane e sopAne caDhatA caDhatAM mukti prApta thAya che. jene samyaka vicAra nathI ane ahaMkAra che te sauthI nIcenA mithyAtva guNa sthAnaka para che, bIjA sAsvAdana ane trIjA mizra guNasthAnaka upara AvatAM ene kaMI zubha vicAre AvavA mAMDe che, cethA avirati samyagadraSTi upara AvatAM ene jJAna thAya che ane karmabaMdhanamAMthI chuTavA mAMDe che. pAMcamA dezavirati saMyatA-saMyatathI enA abhimAnane nAza thavA mAMDe che te teramA sagI For Personal & Private Use Only Page #1088 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 - tattvatrayA-mImAMsA. khaMDa 2 kevalI guNasthAnaka para AvatAM ene paripUrNa jJAna thAya che ane dezamAM guNathAnakane atte udayanI apekSAe badhA meha chUTe che, tathA codame naitika karmabaMdhanathI mukata thAya che. e cauda guNasthAnaka upara anukrame caDhAya che emaja nathI, kAraNake ghaNI vAra jIva potAnI bhUlethI agyAra sudhI caDhele pAcho paDe che paNa badhA antarAya TALIne keI mANasa je pAra utare te e cAra ghAtI karma mukata kare che tyAre e kevaLI svarUpe saMsAramAM bhramaNa to kare che, eTale tene teja bhAvanA AyuSya paMta rahe che paNa meha ane lebha tyajI dIdhela che ane anta enAM sau karmane kSaya thAya che; pachI ene AtmA badhI jaMjALamAMthI mukata thaIne vizvane zikhare caDhe che. jema 4 kAca badhA maLathI mukata thatAM DubIne jamIna upara jato nathI, paNa pANInI sapATI upara tare che tema vizvanA sauthI UMcA zikhara upara ughADelI chatrInA ghATanuM duSavarAmari nAme pRthvI che tyAM mukatAtmA keI dazya svarUpa vinA, videhe paNa AgaLA bhavamAM jeTalA bhAgamAM rahete enAthI rAsa bhAgamAM rahe che. tyAM e anaMta nitya sukha bhagave che; enI subhaga zAntimAM kazAthI bhaga thatuM nathI; meha ane dukhathI para thaelo e AtmA saMsAranI ghaTamALamAM pharI paDatuM nathI, enI zakita ene jJAna chatAM saMsAramAMthI zuddha thaele AtmA saMsAranI vastuone mATe zeka karatuM nathI ane pharI bhautika saMbandha badhAne nathI. zAzvata nirvANa nATaka bhajavAya che jemAM, evuM je vizva te namata pramANe vizALa chatAMye sImAvALA pradezanuM che. aMga vistArI ne sIdhA ubhelA mANasanA ghATanuM e che, enA sauthI nIcenA bhAgamAM naraka AvelAM che, ethI uparanA bhAgamAM mANase tathA tiryaMce vaseluM madhya jagata Avela che tathA chAtI, garadana ane mAthAnA bhAgamAM svaga AvelAM che. svarganI upara-vizva mAnavanA mukuTanI peThe-mukatAtmAonAM sthAnaka AvelAM che ane madhya ane urva bhAgane ghATa upara nIce be pAkelAM kedya je eTale saMpuTa je che ane adheleka, uMdhA keDIAnA AkAre che. alekanI cAre bAjue traNa vala AvI rahelAM che, temAMnuM eka ghodadhinuM, eka ghana vAyunuM ane eka tana vAyunuM enI pelI pAra vizvane keda bhAga nathI. mAtra khAlI AkAza che. te uparAMta nigada paNa che, emanAM zarIra eTalAM nAnA che ke te ApaNane, agocara che, emanA deha agocara che, amanA deha hAlatA cAlatA nathI ane tethI meM vanaspati jevAM che. jaMgama prANa trasanAmAM eTale ke zikharathI * kAcabAnA-ThekANe tuMbaDuM hovuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #1089 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tane vikAre hiMdu dharma, samajatA paMDita. 357 muLa sudhI vistArelA jaganA madhya pradezamAM rahe che. AgaLa jaNAvyuM tema vizva traNa bhAgamAM vaheMcAyeluM che. madhya jagata eTale ke ApaNI pRthvI, anI nIcenAM naraka ane uparanAM mukatAtmAone rahevAnAM sthAna sameta vargo. A pRthvI nIce uDe AvelAM narake sAta che ane darekanA aneka mALa (pAthaDA) che ane te judAM judAM naraka rUpe che. sauthI uparanA makamAM nIcenI zroNInA deva paNa vase che; narakamAM je jIe pAchalA bhavamAM pApa karyo hoya tenI sajA bhegavavA te jIvo bhayaMkara svarUpe lAkhe ane karaDe varSane hisAbe gaNAtA amuka kALa sudhI pAra vagaranuM duHkha bhogavavA rahe che. pRthvI upara ge eka upara bIja goThavAevAM che, pRthvI uparanA bhavamAM je puNya karyo hoya tevA suphaLa rUpe amuka lAMbA vakhata sudhI AnaMda bhegavanAra cha deva svarUpe tyAM vase che. e denA aneka varga che ane temanI zakti tathA sukhamAM taphAvata hoya che svarga jema uMcu, tema temAM vasanAra devanAM sukha vadhAre ane suMdara hoya che e sukha e bhegave che khare, paNa ate duHkha ane mRtyuthI mukata thaI zakatuM nathI. vizvanA madhya bhAgamAM pRthvInI goLa sapATI upara madhya jagata AveluM che ane temAM tiya tathA manuSyo che. ene madhya biMdue merU parvata Avelo che. AnI cAre bAjue goLa ja khUdvIpa patharAele che ane emAM ApaNe vasIe chIe. jaMbudviIpanA cAre bAjue valayAkAre lavaNa samudra Avele che, enI cAre bAjue vaLI dhAtakIkhaMDa vIMTIne AkAre AveluM che. AvI rIte eka pachI eka ema aneka dvIpa ane samudra goLAkAre AvelA che. chevaTe svayaMbhUramaNa samudra Avela che ane te AkhA madhya jagatane gherI rahaye. che. jaMbudvIpanA pUrva pazcima AkhA vistAramAM cha parvata mALAo A paDelI che ane tethI e khaMDanA sAta kaTibaMdha pakSA che, te eka bIjAthI judA kadanA che. A kaTibaMdhamAM AvelA nuM ane temAM vasatAM prANIonuM khuba jhINuM varNana bahu kalpanA pUrvaka jaina bhogemikee karyuM che, hAlanA jeno mAne che ke hiMdustAna athavA samasta pRthvI bhArata nAmanA kaTibaMdhamAM Avela che. ' ' . svargamAM ane narakamAM temaja madhya jagatanA aneka bhAgomAM pristhiti sthira rahe che, paNa bhAratavarSa vigere daza kSetromAM caDhatA utaratA juganuM kALacakra niraMtara pharyA kare che ane tene anukULa havApAka vanaspati, zarIranuM pramANa, Ayune avadhi ane guNa avaguNa caDhate utarate kame pharyA kare che. For Personal & Private Use Only Page #1090 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 / + pa = taravatrayI-mImAMsA. , 2 khaMDa. che. jeno anAdithI anta sudhI kALanA be prakAre bhAga pADe che ane te eka bIjAnI pAchaLa Avyeja jAya che; utsarpiNI avasarpiNI utsarpiNanI zarUAtamAM sAmAnya sthiti bahuja kharAba hoya che, paNa te dhIre dhIre sudharatI jAya che ane chevaTe sArAmAM sArI thAya che. A sthiti AvI gaI ke turataja avasarpiNInI zarUAta thAya che ane sthiti bagaDavA mAMDe che te pachI kharAbamAM kharAba thAya che. . - 2 ke A dareka juganA pAchA che che ArA hoya che ane enuM kALapariNAma cokakasa ThareluM che. emanA nAma uparathI temAM vartanArI vastusthiti samajAI jAya che. sarvottama sthitine je A te suSamasuSamA kahevAya che ane sarvAdhama sthitine je Aro te duHSama duSamA kahevAya. bAkInA je cAra rahyA te A be nAmonA samAsathI oLakhAya che. A rIte avasarpiNImAM nIcenA cha ArA Ave che. . 1, suSama suSamA. 2, suSamA. 3, suSama duSamA. 4, duSama suSamA. 5, duHSamAM ane 6, duSama duHSamA. tyAra pachI pravartatI utsapiNamAM eja ArA ulaTA krame cAle che; duSama duHSamAthI zarU thAya che, suSama suSamAthI anta Ave che. pharIpharIne AvatA A viziSTa jugane vigatavAra ne cekakasa ItihAsa jainoe lakhyo che. jainonA A jagatanA itihAsamAM eka khAsa vizeSatA e che ke (dareka kSetranA) dareka juganA amuka cokakasa kALamAM 63 zalAkA purUSeja avatare che, ane te mANasanuM bhAvi nakakI karI Ape che. e 63 zalAkA purUSa A pramANe cheH ra4 tIrthakare, te mANasane muktino mArga batAve che; 12 cakavatIo, te samasta bhAratavarSa upara rAja kare che ane bAkInA te traNa traNa vIranA 9 gaNa, temAMnA bae zubha dareka cAhavatInuM ane dareka prakAranA viranuM jIvanacaritra dareka jugamAM lagabhaga sarakhuM hoya che, badhA zalAkA purUSa .amuka cekakasa prakAranA hoya che ane temanAM jIvana cekakasa rIte goThavAelAM hoya che. For Personal & Private Use Only Page #1091 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 muM, jaina tane dhiri hiMdu dharma, samajatA paMDite. 3pa0 ApaNe avasarpiNImAM chIe ane tethI jenoe svAbhAvika rIte ja e jugane vigatavAra ItihAsa lakheleM che. ene anusarIne bhArata varSanA itihAsanA mukhya mukhya banAve ahIM varNavI jAu chuM , Ajane juga suSama suSamAthI zarU thAya che ane agaNita varSothI besI cUkayo che. te vAre sarvatra sukha ane zAnti hatI; mANaso suMdara ghATanA hatA, saMpa ane zAtie rahetAM, ucu nIcuM keI gaNAtuM nahi, rAjA na hote, kAyade na hete, emanuM jIvana khelamAM ane upabhegamAM vyatIta thatuM; emane kAma nahetuM karavuM paDatuM kAraNake 10 kalpavRkSe emane je joyatuM te ApatAM. mANasanuM Ayu puSkaLa lAMbu hatu, bAlake eTalA jaldI meTA thatAM ke emanA janma pachI sAtaja aThavADIAmAM te nehane upalega karavAne lAyaka thatAM. te vAre eka bALaka ane eka bALakI sAthe ja janmatAM ane e jotuM AjIvana patipatni rUpe rahetuM. cAra kaTikeTa sAgarepama (puSkaLa lAMbA kALanuM mA5) vItyA pachI suSama suSamA keDe suSamAne vakhata Avye, e ArA paNa AgalA ArA jeja lagabhaga hate, mAtra mANasenAM sukha ane Ayu kaMIka kama hatAM. suSamA 3 keTakeTI sAgaropama cAlyA pachI suSama duSamA beThe. e ArAmAM kalpavRkSe cImaLAvavA mAMDayAM ane mANasenA guNa nabaLA paDavA mAMDayA. vicAranA sAmAnya dene kAraNe kAyadA ghaDavAnI ane sajA karavAnI jarUra pI. 7 kulakara eka pachI eka thayA emaNe kAyadA karyA, paNa chevaTe janasamAjane rAjA ane nyAyAdhizanI dekharekha nIce mukavAnI jarUra che. chellA phalakara nAbhinA putra rASabha deva thayA. sAmAnya saMbaMdhanA doSane anusaratA sudhArA RSabha deve karyA, emaNe mANasane kAma, khetI, vepAra, rAMdhavAnI kaLA, lekhana ane gaNita zIkhavyAM. have bALaka bALakInAM jeDAM janmatAM na hatAM, tethI lagnanI praNAlI emaNe sthApI, temaja uMcA nIcA mANasenA cAra kuchI pADayAM. - 63 lAkha pUrva varSo sudhI emaNe rAjya karyuM, tyAra pachI emaNe rAjya chevane saMnyasta savIkAryuM ane hajAra varSanI tapasyA pachI e sarvajJa thayA. pahelA tIrthakara rUpe emaNe 100000 pUrva varSomAM 1000 varSa juna pUrva varSo sudhI jainadharmane upadeza karyo ane mANasane samya vicAra tarapha vALe. ane 8400000 pUrva varSone vaye e nirvANa pAmyA. emanA pachI emane putra bharata rAjA thaye ane e pahele cakravatI thaye. enA nAma uparathI ApaNe je khaMDamAM vasIe chIe te khaMDanuM nAma bhAratavarSa paDayuM. bharata paNa ane sAdhu thaye ne nirvANa pAmyuM. For Personal & Private Use Only Page #1092 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tantrayI-mImAMsA khaMDa 2 RSabhadeva nirvANa pAmyA pachI 3 varSe ne 8,5 mAse suSama duHSamA ArAne ata ALye, e ekreTikoTi sAgaropama cAlye.. tyArapachI duHSama suSama nAmanA AreA beThA. A adhegatinA ArAmAM "dhI sthiti bagaDavA mAMDI, mANasAnA duHkha ane rAga vadhavA lAgyAM ane Asu pUrve eka karoDa pUrva varSanAM hatAM te paNa ghaTavA lAgyAM. A ArAmAM bAkInA badhA zalAkApurUSo thayA. bAkInA 23 tIrthaMkara thayA emaNe kALe kALe bhulAtA dharma upadezyA, bAkInA 11 cakravatI thayA emaNe bharatakhaMDane eka rAjachatra nIce ANye ane 27 vIra thayA emaNe peAtAnAM kAryAMnI kIrtithI jagatane bharI kADhyuM. A zalAkA purUSonI sthAo AkarSaka che kAraNake AkhA hiMdusthAnamAM vistArelI evI e jainaracanA che; udAharaNa rUpe sumatinAtha tA karanI kathA te seleAmananI kathAne maLatI che ane aneka brAhmaNa racanAmAM jANItI che, sagara cakravatInI jainakathA brahmaNu sagara kathAnI racanAne maLatI che; rAma ( padma ) lakSmaNa ane rAvaNa e vIrAnAM caritra te rAmAyaNanAM e mukhya pAtrAnAM ciratrAne maLatAM che, lAkapriya kathAbhAga svIkArI laIne jainoe pAtanA dezane anusaratA enA upayAga karyo che e vAta spaSTa che. samasta 63 zalAkA purUSAmAMthI 23 mA tIrthaMkara pArzvanAtha ane 24 mA tItha kara mahAvIrasvAmI e eja jaNu aitihAsika purUSo thaI gayA che ane meM zarUAtamAMja jaNAvyuM che.tema e e anukrame krAisTapUrve AThamAne chaThThA saikAmA thaI gayA che, 360 mahAvIrasmasInA nirvANa pAmyA pachI 3 varSe ne 8,5 mAse du:Sama suSamA ArAnA anta AvyA, enA avadhi 1 koTAkeTisAgarApamamAM 4200 varSI krama jeTalA hatA. tyAra pachI duHSamA Are beThA ane Aje Apane e ArAmAM chIe. badhI rIte e ArAmAM adhogati thAya che; mANasa bahumAM bahu tA 100 ( 130 ) varSa jIve che, AcAra vicAra utaratA jAya che ane dhamabhAvanA ghaTatI jAya che. koi zalAkApurUSa janma pAmatA nathI ane A ArAmAM nirvANa pAmavuM have zakaya nathI. sannatA have rahI nathI tethI satyanu jJAna mAtra dharmagrathAnA adhyayanathIja mahAvIra svAmInA saprAdAyanA grane,bhaLI zake che, ane e dhama graMthA te eTale ke a Mgagra thA che. jaina saMghanA Aje be bhAga paDI gayA che temAMnA zvetAmbara saMpradAyanA mata che ke Aje agatra thAnA thoDA bhAgara bhAga ApaNI pAse rahyo che, paNa bIjAM digambara saMpradAyanA tA evA mata che ke kAryakrame e badhA graMthAnA leApa thai gayA che. AdhyAtmika For Personal & Private Use Only Page #1093 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tattvonA vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDitA. 361 jIvananI je satata adheti ApaNA ArAmAM cAlI rahI che, enuM piraNAma jainone mate evuM Avaze ke jaina dharmanA ekavAra lApa thaI jaze. chevaTanA e zrAvaka zrAvikA ane be sAdhu sAdhvI maLI . cAranA maraNa pachI pAMcamA ArAnA ante emanA dharmanA lApa thai jaze. jyAre duHSamA ArAnAM 21000 varSa vItaze, tyAre ene aMta Avaze ne tyAra pachI enAthIye adhama duSama duHkhamA Are dezase. A ArAmAM mANusa vIzaja na jIvaze; jatue emane herAna karaze ane savAramAM sAMje ja tee bahAra nIkaLI zakaze, kAraNake divasanI garamIthI ne rAtanI ThaMDIthI emane zAnti maLI zakaze nahi, mAchalAM ane kAcamA emane AhAra thaze. ane te e kAcA khAI jaze, kAraNake agninA upayAga e bhulI jaze. e ArAmAM adhI sAmAjIka unnati bhuMsAi jaze. A Are paNa 21000 varSa cAlaze. jyAre e purA thaze tyAre navA unnata juga besaze ane temAM badhI sthiti dhIre dhIre sudharatI jaze. e juganA trIjA eTale duHkhamasuSamA ArAmAM 23 tIrthaMkara, 11 cakravartI ane 27 vIra janma pAmaze ane ceAthAmAM 1 tIkara ane 1 cakravartI thaze; emanAM nAma ane caritra jaino AjathI jANe che. x X x X * AgaLa meM jainadarzana vaNu vavAnA sAmAnya prayatna karyo che; enA upara draSTi karIe teA enI sa` sAmAnyatAthI paNane Azcaya thAya. kharI rIte bhAratanA dAnika, dhArmika, vicArAnA samasta pradeza upara eNe dRSTi nAkhI che, ane koipaNa praznane carcyA vinA mukaceA nathI. enA aA pradezAmAM e dhame evA cAkkasa niNu cA ApyA che ke dareke dareka viSayane jhINAmAM jhINI rIte carcA che; vizvanA vistAra viSe, tema ja kALanI laMbAI viSe, judA judA prakAranA devAnAM nAma viSe, tema ja bhUtakALanA tathA bhaviSya kALanA mahApurUSonA mata viSe, paNa jainadarzanane AjanuM paripUrNa ane cAkkasa svarUpa ApavAne mATe jamAnAnA jamAnA sudhI jainadanakArAe prayatna karyAM che; ane chatAMyeH jainasAhityanA atihAsika vikAsa upara ApaNe draSTi nAkhIe teA jANIe ke judA judA saikAnA amuka amuka viSayamAM judA paDe che, paNa ekaMdare prAcIna mULamAM temaja arvAcIna graMthAmAM kazA pheraphAra thaze nathI. sAcI vAta te e che' ke atyAranAM meda dhamazAstro racAyAM ( i. sa. 100 pachI ) tyAra pachI enA mULatattvAmAM hajI kathA pheraphAra auddha, khristi ane badhA dharmothI e judoja rahyo che; A bAbatamAM jaino rR thayeA nathI. hiMdu, 46 For Personal & Private Use Only Page #1094 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 Aje paNa pramANa Ape che ke amArA dharmAM sauthI sArA che. kAraNake khIjA dharmamAM pheraphAra thayA che. paNa jamAnAe vItyA chatAM amArA dharmAMmAM kA pheraphAra thai zakayA nathI ane amane maLeluM dhana evuM paripUrNa che ke amArA e vArasA zuddha rIte ne vagara pheraphAre sacavAi rahelA che. A kADA cheDavA ApaNe mATe kaThaNu che. ApaNe te eTaluM ja svIkArI zakIe ke e dhanu' svarUpa ane vikAsa upara kALanA paDado pharI vaLyA che ane e svarUpa tathA vikAsa jANavA mATe ApaNI pAse kazA purAvA nathI. ApaNI pAse prAcInamAM prAcIna je granthA che ane pachI badhA kALamAM amuka viSayAne vikasAvavAnA ane samasta danamAM mahatva vinAnA pheraphAra karavAnAja prayatnA thayA che. e dharmanA zvetAmbara ane dIgambara e e saMpradAyA dharmanA mahatvanA vicArAmAM eka bIjAne purepurA maLatA che, tethI kharI rIte emaja mAnI zakAya ke isvIsananI zarUAtamAM e be sapradAyA judA paDayA te pahelethIja Aje che te pramANenuM dhagarUpa baMdhAi gayuM hatuM. saMpradAya judA paDatAM pahelA mahAvIra svAmInA dhama upara kevA ane keTaleA vikAsa thayA hatA te jANI zakAtu nathI. eja prakAranA ke ene maLatA prakAranA dharmAMnA mukhya vIcArA mahAvIrasvAmI purve paNa pravartatA hatA ema mAnavAne paNa kazA Adha AvatA nathI; mULa tattvomAM kaMi spaSTa pheraphAra thayA che ema mAnavAne kazuM' kAraNu nathI, ane tethI, mahAvIrasvAmI pahelAM AkhuM jainadarzana hatuM evI je jainonI mAnyatA te svISArI zakAya. jo A mAnyatA svIkArIe. tA evu Thare ke mahAvIrasvAmIe jainadhama sthApTeA nathI. paNa emanI pUrve 250 varSa pahelAM thai gaelA pArzvanAthanA dhamane emaNe svIkArI lIdhe ane ene samAcita svarUpa ApyuM hAya; kai vastusthitine AdhAre A mata baMdhAyeA che ema mAnavAne ApaNI pAse spaSTa purAvA teA nathI, paNa enI virUdhdha jAya evo paNa kazA purAvA nathI; jainadharmanuM svarUpaja A vAtane Teko Ape che, kAraNake pudgalanA aNue AtmAmAM kanI utpatti kare che e enA mukhya siddhAntanI prAcIna vizeSatAne kAraNe evA amiprAya bAMdhI zakAya ke enAM mULa i. sa. purve 8-9 saikAmAM che paNa tethIye prAcIna kALamAM amArA dhama prakaTayA hatA ema jainA je mAne che enA tA ApaNAthI svIkAra nA thAya, kAraNake ene mATe kei satASajanaka purAvA nathI ane hiM'duonA dana-zAstranA prAcIna itihAsa jotAM evu svIkAratAM vAMdhA Ave che. tyAre eTaluM svIkArI zakAya ke jenI rUparekhA ApavAnA meM prayatna karyAM che e AjanA jaina dharmanA khIja i. sa. purve 800 varSa upara naMkhAyAM hatAM, For Personal & Private Use Only Page #1095 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina to vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDito. 363 I. sa. nI zarUAtamAM eNe ekaMdare AjanuM svarUpa dhAraNa karyuM hatuM ane tyAra ? pachI vItelAM A lagabhaga be hajAra varSamAM aneka viSayomAM-khAsa karIne vizvavarNana ane saMta caritre jevAmAM vikAsa karyo che ane spaSTa svarUpa ApyuM che, chatAM temAM mahatvane pheraphAra karyo nathI. A je kahevAmAM AvyuM che te svAbhAvika rIte mAtra sAmAnya dArzanika dharma siddhAntane ja lAgu paDe che, bAkI dharmakriyAonA parAkSa viSayamAM te kALakrame aneka pheraphAra thayA che. jemake haribhadra, hemacaMdra Adie varNavelA jainadharmanA pega siddhAnta upasthI joI zakAya che ke tenA para hiMdu siddhAntanI gADhI asara thaI che, ane jaina maMdiromAM thatI dharmakriyAone hiMdu Adarzane anusarato vikAsa thayo che. paNa khAsa asara te jainadharmanI kathAo upara hiMdudharmanI kathAonI thaelI che. brAhmaNudharmanA itihAsamAM AvatAM kRSNa vagere purUSanAM AkhyAna jainadharmamAM AvyA che te uparathI jaNAya che ke saMtacaritrenI itara dharmanI kathAomAMthI lokapriya purUSane aMgIkAra karavAnA prayatna thayA che. Aje ghaNA jene hiMdu ane kezvaramAMnA devAnI ane saMtanI pUjA kare che ke jenI pUjA prAcIna kALe nahatI. atyAre pracAra pAmelI gaNezanI pUjA saMbaMdhe ghaNA zAstrakAroe kazo ullekha karyo nathI, te uparathI bezaka ema jaNAyaja che ke junA vicAranA lekene Itara dharmanA A devanI pUjA sAme vAMdho che. . - jainadharmamAM hiMdu AcAra vicAranA AvA svIkArane kama chevaTanA saikAmAM spaSTa rIte vadhate cAle che. keTalA moTA pramANamAM jainadharme hiMdu svarUpa Aje dhAraNa karyuM che, te jaina dharmanA aneka mAsika Ane saptAhika patre jevAthI jaNAze. e AvI sthiti sAme niSphaLa virodha karI rahyAM che. emAM kaMI Azcarya nathI ke je brAhmaNa dharmamAMthI jainadhama ubhA hate. (2) te brAhmaNa dharmamAM pAche e dhIre dhIre lIna thatuM jAya che. cAre bAjunA hiMdu AvaraNamAM rahIne nAnA vistAravALe jainasaMgha brAhmaNa AcAra vicAranI baLavAna asarathI alaga rahI zake nahi, pitAne jude dhama che evAtanu e saMgha bhAna bhuvate jAya che, ne hiMdudharmamAM bhaLI jAya che. dinapratidina jainonI saMkhyAmAM ghaTADo thato jAya che e A vAtane sabaLa purAvo che. hiMdusvarUpa pAmavuM e jainadharmane kaMI kaThaNa nathI, kAraNake enA ane brAhmaNudharmanA siddhAMnta vacce bahu gADha jaMga che. bezaka hiMdu dharmanA badhA saMpradAyanA siddhAntathI amuka jaina siddhAnta khAsa judA paDe che, jena dharma For Personal & Private Use Only Page #1096 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 vedanuM pramANa svIkAratA nathI, eka sarvopari izvaranA astitvane mAnatuM nathI, juga juge thatAM sujana ane pralayane paNa mAnatuM nathI, brAhmaNanA ucca padane svIkAratA nathI, jenone pitAne judo karmane temaja jJAnane siddhAMnta che; pitAnA judA saMte che, pitAnuM juduM vizvasvarUpa che. paNa A badhA bhedane DhAMkI de evuM sAmya paNa cheH jagatanI zAzvatA, karmanuM baLa, punarjanma ane tapana alokika phaLa, jIvahiMsAne niSedha, kriyAzuddhi, mANasanA varNa vibhAga () ane evI bIjI ghaNI bAbate je ahIM varNavAnI jarUra nathI, temAM jenonA mata sAmAnya rIte hiMduonA jevAja che, je jainadharmanA itihAsa upara ApaNe AdhAra rAkhIe te e dharmane punarjanma nA thAya te prasaMge te ApaNe bhaya rahe che ke bauddhadharmanI je dazA thaI hatI te ja dazA jainadharmanI AvatA sikA sorI thavAno saMbhava cheH 2 hajAra varSa pUrve je hiMdu dharmamAMthI e utpanna thaye hate? teja hiMdu dharmamAM pAche laya pAmI jaze. vaLI bIddhadhameM te ghara kheyAne badale pUrva dezamAM vasIne vALI lIdho, hiMduone jAtidharma maTIne jagata dharma baLe tevuM paNa jainadharmanA nasIbamAM nathI. emanI kathAone mAnIe te, emanA dharma graMthanA AdhAre mahAvIra svAmInA abhiprAyane mAnIe te e jagata dhama thavuM joIe, Aryo, ane anAryo vicAravaMta pazuo suddhAMta saue e dharmane svIkAra kare jaIe, paNa tevuM kaMI thaI zakayuM nathI, chuTA chavAyA prayatno thayA chatAM enuM ghara chene e paraghera jaI zaka nathI. - "pATIdAra maMDaLa' ] - anuvAdaka- ANaMda. saM. 1991 aSADa. vidI. 5. ravIvAra narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela. * * * A jarmana praphesaranA jarmana bhASAmAM lakhAela lekhanA rA. narasiMhabhAIe karele anuvAda rA. kezavalAla premacaMda medIe A patramAM prakaTa karavAnI sUcanA ane bhalAmaNa karI puro pADa ane tenAM "pupha paNa jaI ApyAM te mATe te mahAzayanuM A patra upakRta che. A lekhathI eka pazcimanA abhyAsaka DaoNkaTarane zuM abhiprAya varte che te jaNAze. tenA nirNa ane mAnInatAe akSarasaH amene ke keIne mAnya che evuM mAnI levAnI bhUla te keI nahIja kare-taMtrI. De. helamuta sAhebanA lekhamAM sUcanA prAcIna kALamAM yajJayAgAdikanA vidhAna vALa vaidika rUpa dharma prasiddhamAM hate te I.sa. pUrve 800 se 900nI lagabhaganA jaina boddhinA saMsargamAM For Personal & Private Use Only Page #1097 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatApaDi. 365 AvyA pachI tatvanA viSayamAM temaja ItihAsanA viSayamAM navIna svarUpane dhama baMdhAto tenA saMbaMdhe paMDitenA thayelA vicAro nIce pramANe - (1) De mekaDenala saM. sA. pR. 263 mAM lakhe che ke brAhmaNa graMtha Asare I. sa. pUrve 800, 500 thI pravartelA ema jaNAvI pu. ra79 mAM jaNAvyuM che ke-zatapatha brAhmaNanA saMbaMdhe eTaluM nedhavA jevuM che ke "ahaMtu" zramaNa ane pratibaddha e zabda pahelI vakhata A graMthamAM vaparAyelA jovAmAM Ave che. (2) pR. 294 mAM-upaniSadomAMthI je sauthI vadhAre prAcIna che tene asare I. sa. pUrve 600 karatAM vadhAre meDuM racAyeluM bhAgyeja gaNI zakAze. (3) pR. 282 mAM nIce TIpamAM jaNAvyuM che ke-azaka rAjAe bauddhadharma ne Azraya Ape tyAra pachI paNa upaniSade racAyAM hatAM ane upaniSade para buddhanA navA dharmanI asara thaI hatI. (4) pU. 216mAM "sUtragraMtha" Azare I.sa. pUrve 500-200 e graMtha mAMnA je sauthI vadhAre prAcIna che te cheka bauddha dharma astitvamAM AvyuM te arasAmAM ja racAyA hoya ema jaNAya che. (5) pR. 354 mAM-vIracarita kA Asare I. sa. pUrve 500, 50 vedano samamaya jIvane saMskRta graMthonA samaya tarapha ApaNe vaLIe chIe te vakhate vastu vicAra ane svarUpamAM prAcIna sAhityanA karatAM taddana judA ja prakAranA sAhityane sauthI pahele paricaya ApaNane thAya che." havenA samayamAM je dharma pravarte che tenuM svarUpaja vedanA samaya karatAM taddana judA ja prakAranuM che kAraNa e navA samayamAM brahmA viSNu ane ziva e traNa moTA devatAonI khAsa pUjA karavAmAM AvatI ApaNe joIe chIe........ ( uM. maeNkaDonala zAhebanI pAMcakalamane tAtparya-brAhmaNagraMthethIja jenA ane bauddha matane saMsarga thate cAle. I. sa. pUrve 600 nA saikAmAMthI upaniSade tenA upara boddha dharmanI asara thaI te pachI jainonI kema nahI? bauddhadharmanI astitvanA pachI sUtra graMtha racAyA temAM bauddhanA vicAre bhaLyA tyAre zuM jainonA vicAro nathI bhALyA? I. sa. pUrve 500 thI pachI rAmAyaNAdika saMskRta sAhitya manAyuM temAM vastu vicAra ane svarUpamAM prAcIna sAhitya karatAM taddana judA prakAranA sAhityanI sarUAta thaI te zA kAraNuthI thaI? vicAravAnI bhalAmaNa che. vicAravAnuM ke atiprAcIna kAlanI vAte IzvaranI preraNAvALA For Personal & Private Use Only Page #1098 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 - tattvatrayI-mImAMsA. ' khaMDa 2 prAcIna RSio batAvI gayA nathI te jJAnanI vAte A navIna paMDite kayA IzvaranI pAsethI laIne batAvavA AgaLa AvyA hiMdusthAnane zALopayogI ItihAsa. lekhaka-kezavalA himatarAma kAmadAra ema. e. ItihAsanA prophesara. kaeNleja vaDedarA. prakAzaka karaNadAsa nArAyaNadAsa. surata, nAnAvaTa 128 AvRtti trijI. (1) pR. 14 "purANa-brAhmaNoe dharmanA rakSaNa ne vyavahAra mATe vaidika sAhitya ubhuM karyuM. te ja vakhate Arya prajAne itihAsa paNa vadhate jato hate. te ItihAsanI vArtA jALavavA je Aryo bahAra paDayA tene "sUte" kahevAmAM AvatA. teoe prajAnA ItihAsane "pUrANa" mAM gU. pAchalathI A purA mAM dharmanI bAbate paNa mukavAmAM AvI. purANa aDhAra che. temAM vAyu, masya, brahmAMDa, agni, bhaviSya, skaMda ne mAMkaDeya e mukhya purANuM kahI zakAya temAMnA keTalAMka ghaNAM jUnAM che ne keTalAeka TheTha I sa. nA navamA sakAmAM lakhAyAM hatAM, purANanI badhI vAte kalpita nathI te dhyAnamAM rahevuM joIe." AmAM vicAravAnuM ke sarvarothI pragaTa thatA temAMthI ane temanA ItihAsa mAMthI laIne je udhuM chatuM karavAvALA temane sUte kahI, lekene udhApATA baMdhAvavAne udyama karyo che, ju amAre saMpUrNa parvane lekha. (2) prakaraNa raju. pR. 17 mAM-"prAcIna Aryo mAMsAhArI hatA paNa gAya" ne teo pahelethIja pavitra ke "anya" mAnatA. yajJamAM-balada, bakarA vagerenuM balidAna apAtuM,eka ThekANe mANasanA balidAnane paNa ullekha karavAmAM Avyo che. vaidika A sema surA pItA ne sema pInArAomAM maMtra draSTA thavAnI ajaba zakti AvatI..vicAravAnuM ke nazAvALA viSayane cAhanArA hoya tethI veda maMtro paNa tevA svarUpanA lakhAyelA che. () "brAhmaNee ubhA karelA sAhityane ne sUtee yAda rAkhelI vaMzAvaLIonI purANamAM thaelI gUMthanI" (4) pR. 25 mAM-"A rAmAyaNa prathama vAlmIki RSie rAmacaMdrane vanavAsa puro thaye tyAM sudhI temanA jIvana kAlamAMja raceluM, pachI AkhI rAma kathA purI karavAmAM AvI ne I. sa. pUrve ekAda saikA upara te kathAne atyAranA rUpamAM lakhavAmAM AvI." (5) pR, 30 mAM-"mahAbhAratane hiMdu leke-"pAMcamo veda" gaNe che. mulakathA no vadhArene vadhAre vistAra thate gaye eTale tene mahAbhArata kahevAmAM AvI vadhAre kayA jJAnIthI meLavele mAna? For Personal & Private Use Only Page #1099 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samaja paMDita. 367 (6) pR. 31 mAM-"jyAre te atyAranI sthitimAM lakhavAmAM AvI tyAre bauddhane jaina dharmonA upadeza ne, purANonA keTalAka bhAge paNa temAM joDavAmAM AvyA (7) pR. 38 mAM-Isa.pUrve AThamA sakAthI AkhA AryAvartamAM dharmanI moTI carcA thatI hatI." pR. 58 mAM-I. sa. nA lagabhagamAM zuMga rAjAonA vakhatathI-jena-boddhanI pUrNa jAgRti pachI-brAhmaNoe smRtio, mahAbhArata tathA rAmAyaNane keTalAMka purANe jamAnAne anusaratAM taiyAra karyA viSNu, maheza ane brahmAnI pUjA A vakhatathI sarU thaI (9) ud ghAtanA pR. 19. mAM jaNAvyuM che ke "AkhA hiMdusthAnane prAcIna Aryo bharatakhaMDa kahetA. duSyata rAjA ane zakuMtalAnA putra bharata rAjAnA nAmathI e nAma AkhA khaMDane ApavAmAM AvyuM ema ghaNAe lakhI gayA che. kaMda vagere purANamAM ema paNa kahevAmAM AvyuM che ke IkvAku vaMzanA rAjA rASabhanA putra bhAratanA nAma uparathI AkhA khaMDanuM nAma bharatakhaMDa ke bharatavarSa paDayuM. jaina sAhityamAM A matane puSTi maLe che. kAraNa ke eja raSabha rAjA janenA pahelA tIrthakara thAya." - kezavalAla himatarAme batAvelI nava kalamane kiMcita tAtparya-sema pAnanA balathIja ghaNuM vedanA maMtra racAyA gaNAya kharA? sema pInArAomAM maMtra draSTA thavAnI zakita AvatI mAnIe tyAre te surA pInArAo pitAnAmAM AvelI zakita ochI mAnatA hoya ema kaMI jaNAtu nathI. prAcInamAM prAcIna vedakAlanA aSio je ItihAsa batAvIgayA nathI te itihAsa pAchalathI thayelA sUte batAvavA AgaLa kayAMthI paDayA? te ItihAsa bIjAmAMthI lIdhela zuM na gaNAya? I. sa. pUrve 8 mA saikAnI lagabhaga jainonA sarvajJa ane te arasAmAM bauddhadharmanI jAgRtI vadhatAM je dhamanI mATI carcAo thatI gaI temAMthI vaidikAma vALA paMDite taravanA viSayane ane itihAsanA viSayone grahaNa karatA gayA ane pitAnI anukuLatA pramANe pitAnA graMthamAM gUMthanI karatA gayA tethI te tenA viSayamAM eka vAkyatA karI zakayA che, temaja nate itihAsanA viSayamAM eka vAkyatA karI zakyA che. A pratyakSanA graMthAnA pramANathI bIju kayuM navuM pramANa kholI kADavuM? For Personal & Private Use Only Page #1100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwmmm 368 tatvatrayI-mImAMsA. 2 khaMDa - kemake A kezavalAlabhAIe pitAnA lekhamAM cekhe cekhuM lakhI batAvyuM che ke-atyAranI sthitimAM je "rAmAyaNa" che te I. sa. pUrve ekAda sAka upara te kathAne atyAranA rUpamAM lakhavAmAM AvI. mahAbhArata kathA jyAre te atyAranI sthitimAM lakhavAmAM AvI tyAre bauddha ne jaina dharmanA upadezene ne purANenA keTalAka bhAgo paNa temAM joDavAmAM AvyA. purANe ghaNAM pAchalathI lakhAelAM siddha che, upara batAvelA paMDitenA lekhethI eja siddha thAya che ke-janenA sarvothI pravartelA tatvanA viSa ane itihAsanA viSaye temanA svataMtranA ja che ane temAMthI bIjAoe lIdhA che. pitAnA jenasiddhAMta nAmanA lekhamAM DaeN. hebhUte mukelA vicAro. tenI TaMka nedha. ' (1) jenadharma e sauthI prAcIna Arya tAtvika darzana che ane pitAnI janma bhUmImAM lagabhaga pheraphAra pAmyA vinA Aja sudhI sacavAI rahyo che. (2) jaina dharmamAM vizeSitA che te mAtra aitihAsikanI nahI paNa darzana nika paNa che." (3) ApaNI pAse prAcInamAM prAcIna je graMthe che temAM enuM mahatvanuM svarUpa phuTI nIkahyuM che, ane pachI badhA kALamAM amuka amuka viSene vikasAvavAnA ane samarata darzanamAM mahatva vinAnA pheraphAra karavAnA prayatna thayA che." (4) "mahAvIra svAmI pahelAM paNuM AkhuM jainadarzana hatuM evI je jenonI mAnyatA che te svIkArI zakAya." (pa) " kaI vastu sthitinA AdhAre A mata baMdhAya che ema mAnavAne ApaNI pAse spasTa purA te nathI paNa enI viruddha jAya evuM paNa kaze purA nathI jainadharmanuM svarUpa ja A vAtane Teko Ape che." . (6) "enAM mUla I. sa. pUrve 8-9 saukAmAM che paNa tethIe prAcIna kALamAM amAri dharma pragaTaye hatuM ema jene je mAne che ane te ApaNAthI svIkAra nA thAya kAraNa ke enA mATe keI saMteSa janaka purAvA nathI ane hiMduonA darzana zAstrane prAcIna ItihAsa jotAM evuM svIkAratAM vAdha Ave. (7) "AjanA jaina dharmanAM bIja I. sa. pUrve 800 varSa upara naMkhAyAM hatAM. i. sa. zarUAtamAM eNe ekaMdare AjanuM svarUpa dhAraNa karyuM hatuM." For Personal & Private Use Only Page #1101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praraNuM 37muM jena to vikAra uMdharma, samajatA paMDita. 369 * * (8) A zalAkA puruSanI kathA AkarSaka che kAraNake AkhA hiMdasthAnamAM vistArelI evI che jenI racanA uaharaNa rUpe mAtinAthanarthakara nI kathA te solomananI kathAne maLatI che ane aneka bAhya racanAmAM jANItI che. A sagara cakavartInI jaina kathA brAhmaNa sagara kathAnI racanAne maLatI che. rAma (pa) lakSamaNa ane rAvaNa e vireAnAM caritra te samAyaNanAM e mukhya pAtronAM carine maLatAM che. . . . . . - - leka priya kathA bhAga svIkArI laIne jene pitAnA dezane anusarate ene upayoga karyo che. e vAta spaSTa che. saMmata 63 zalAkA puruSamAMthI 23 mA tirtha dara zrI pArzvanAtha ane 24mA tIrthakara mahAvIra svAmI e eja jaNa atihasika puru thaI gayA che ane meM zarUAtamAM ja jaNAvyuM che tema e be anukrame ITa pUrve AThamA ne chaThThA saikAmAM thaI gayA che ! (9) "khAsa asara jainadharmanI kathAo upara hiMpanI sthAonI thaelI che. brAhmaNa dharmanA itihAsamAM AvatA kRNuM vadhuruSenI AkhyAna jainadharmamAM AvyA che. te uparathI jaNAya che ke saMta caribhI sidhamanI kathAomAMthI leka priya puSe bIkAra karavAnA prayatna thayA che. kera bruta sAhebane che. jene siddhAMtane lekha ghaNuM he bharyo che e vAta nirvivAda che. ... . : , , . . . - evA zrI pArzvanAtha ane zrI mahAvIra jAgI ke je krAIsTanA pUrve anukrame AThamA ne chaThThA saikAmAM thaI gayA che temanAthI ja vicAra karIe to paNa kaI jAtane vAMdho AvI zake tema nathI. kAraNa ke te baMne vyaktio sarvaza varUpanI manAyelI che. ane temanAthI pragaTa thaelA tatvanA vicAre jevI rIte akhaMDita ucca koTInA che tevI rIte temAthI pasaTa cuele itihAsa , gurU paraMparAthI prApya zAmele akhaMDita ucca keTIneja chee vAta hebuva zAhabAnA lekhathI temaja deza paradezanA ane paMDitenA lethI paNa siddhazALI hera thaelI che. te pachI hAbhidra ke hemacaMdranA lekhathI anumAna karavuM teDhAthe kevI rIte gaNI zakAya. kAraNa ke vaidikemAM vedanA bhUlamAMthIja ajJa zAInkAkarAmAM Ape che. ane marInamAM prAcIna gaNAtA mAM je hAlamAM pracalita tattvonuM ke hAlama pracalita ItihAsanuM vAIna ApavA A ja te ane te pratihAsa chalathI smA che? For Personal & Private Use Only Page #1102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ' !!!" "tattvathI-mImAMsa. ; khaMDa 2 calo vaidika graMthamAM AvyA kayAMthI? A eTale ja vicAra karavAnI bhalAmaNa karuM te te ayogya nahI gaNAya. ** vizeSa e che ke vaidika matanA ghaNA brAhmaNe akSaranA paMDite hevAthI avasaracita kRtio banAvatA ane vedamAM paNa dAkhala karatA ane tene kahetA ke e vAta amArA vedomAM che. ema kahI AgaLa bIjAmatanA viSayane grahaNa karI potAnA moTA moTA graMtha banAvI ulaTa palaTa paNe evuM lakhatA ke ajANa varga pitAnA matanA anurAgathI kaMI samajI zakatA ja nahIM paraMtu moTA pati paNa vicAranA amalamAM ekate mujatA ke temane paNa zreSTha jAtane raste milI zakateja nahI. udAharaNa tarIke juve ke- - ' jainAnA ra4 tIrthakaronA anukaraNa rUpe-vedikee eka ja viSNunA 24 avatAre ame bauddhonA 10 eSi sanatvanA anukaraNa rUpe pharIthI matsya, kuma, varAhArdiza avatAropIne batAvyA. ane te saMpUrNa vaidika dharmamAM lakhAyalA ApaNI najare paDe che te zAthI? - 139 = bIjI vAta e che ke jenenA bIjA badhA tIrthakarane che daIne RSabhadeva ke je tenA prathama tIrthakara che temane viSNunA AThamA avatAra rUpe kalapIne batAvyA. temanA ja putra bharata cakravartI thayA che ane jemanA nAmathI A bharatakhaMDa-bhAratavarSa paDayuM che. tenA badale duSyatanA putra bharata batAvI temane paNa eka sAmAnya rAjA tarIke lakhIne je bharata batAvyA che. tevIja rIte sagara cakravatIne paNa rAjA tarIke lakhIne batAvyA che. ' ja ' ane je vAsudevAdikamAM pravatrika thayo che temAM keTalA ekAMnAma ThAma uDAvI daIne ekaja viSNu bhagavAna nA nAmathI jAhera karyA che. ityAdika aneka bAbate bIjAmAMthI grahaNa karIne udhI charI lakhIne evuM te kekaDuM gucavyuM che ke tene bhAsa thavA chatAM paNa te keka ApaNe ukelI zakIe nahI evI temaNe cAturI vArtharelI che ane te vAta ghaNu paMDitene khucelI hovAthI aTaka atAtA gayA che ane ame paNa amAsa abhyAsa pramANe je kaMI samajyA te brimANe lakhIne batAvyuM che ane satyAsatyane vicAra karavAnuM paMDitene soMpyuM che. So is A hiMdustAna-prajAmitra. tA. 8. akabara, 12, zukravAra :!! ja sAhitya lekhaka-kaMDita athacaraNa che. lakhatAM lakhe che ke * . hiMdustAnanA chalakatA hIra samAna, tatvajJAnanI khyAti rUpa, nyAya niItino upadezaka tuvaya ane prajAnA mitra tulya, jana sAhityathI keTalAka aMdhunika viva6 mAM paNa eTale badhe vaMcita ane ajJAta che ke jenA lIdhe For Personal & Private Use Only Page #1103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 7 muM. jaina tane zikAra haMdu dharma, samajatA paMDita. cha? pitAnA mRtakomAM, pitAtA leNemAM ene pitAnA nibaMdhamAM jasadama upara aneka apa cukI tene tujhaNI hasI kADhavAmAM Ave che. paraMtu jeo sAMpradAyika kaddAgrahano tyAga karI madhyastha buddhie jaIne sAhityanuM adhyayana ane Alana kare che. teo atyaMta AnaMda ajharamAM magna thaI jaIna svahityane atyuttama upayogI ane nirdoSa sAmajI mukavaThe prazaMsA karyA vagara rahi zakatA nathI. mI. bInTara nITaje potAnA" = = . ! Jains in the history of Indian Literature" mAM lakhyuM che It would take a Fairely big Volume to give a histotyto of fall that the Jaitis have contributed to the treasures of Indian Literatuite. Jains have contributed their full share toltke.srelegious ethical, poetical and Scientific Literatures of Ancient Indian sinh A "hindI sAhityanA khajAnAmAM jaIne e saghaLe hisse A che, te badhAne ItihAsa ApavA jatAM moTuM purataka bharAya, ja e acIna mahInadI sAhityamAM dhArmika, naitika, kAvya saMbaMdhi ane vijJAnika suMdara ane saMpUrNa hissa Ape che. Do.hasTala potAnA eka ThekANenA lekhamAM lakhe che ke Now what would Sanskrit poetry be without: 'this large Sanskrit Literature of the Jains? The more I learn to know it, the more my admiration rises." (Jain Shashan. V., No:21) !) je A jaInA mahAna saMskRta sAhityane bAda karavAmAM Ave te saMskRta kavitAnI zI dazA thAya chejema jema mane A viSayamAM adhika jaNavAnuM maLe che tema tema masa sAnaMdAzcaryamAM vadhAro thato jAthe che." - bhAvanagara (kAThIAvADa) hAIskulanA adhyApaka nabadAzaMkara dAmodara zAstrIe jodhapura mukAme bharAela I sahiyA sAmenAva vakhate ApelA bhASaNamAM jaNAvyuM che ke" vedadharmanuM sAhitya sarvottama che e vAta mane mArA dharmane laIne kahahatI, paraMtu jyArathI jaIne sAhityanuM mahAsAgaramAM praveza thavA mAMDI tyArathI mArA te vicAromAM pheraphAra thatuM ja hatuM. te chattAM paNa janabriAnee lakhelAM kilakAbena sAja-jana raghuvaMza, jjana kumAra saMbhava bhAIlAmAyaNa ane nemina ityAdi ledhamDansAhityanuM anukarANa joI mane jaIne sAhityanI apUrNatA viSe zaMkA rAhatI hatI. paratuM tAzkeTalAeka Ina mahAkAvyanA graMthomoro jovAmAM AvyA tyAre te marIza gaI. For Personal & Private Use Only Page #1104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 Ta! 3 ke ' tasvayI-misA - : , e niin na thanuM svataMtra sAhitya ghaNuM che. evI mane pratIti thaI hatI. mAre kSara daIne kahevuM joIe ke bhArata varSanI vidyAkalAne mahAna zi "jaIne sAhitya karI zake tema che, sAhityanAM graMthamAM mahAkAvya, kAi, te padya kAcanA e viSe je je lakSaNe bAMdhelAM. che, te badhAM lakSaNethI paripUrNa jaine sAhitya-arthAlaMkAra, zabdAlaMkAra, dhvani, vyaMgya vigere kAvyanA agenuM bova jaina sAhityamAM pUrNa rIte dekhavAmAM Ave che. vedadharmanA sAhityane zIkhare pahocADanArA gadya ane padyanA mahAna lekhAe je kIrti meLavI che, tevI ja jaIne dhamanA lekhakoe meLavI che. * * ! ja manuSyanA kartavyane mATe jaina sAhitye pADeluM ajavALuM sarva sAhityamAM prazaMsanIya thayA vinA nahi rahe ema mAra mArbavuM che. ghaNA badhA lekhake kartavyane bedha uttama prakAre darzAvyA che paraMtu temAM svArthI ane svaparAyaNatA sAdhavAne mArga vizeSa jovAmAM Ave che ke je mAga kartavyanA uraca hetune vyartha karI nAkhe che, kAraNa ke svArtha siddha thIma eto kartavyanuM phala che ane phala upara draSTi rAkhIne kartavya karavuM e utama katavya gaNAtuM nathI, jaIne sAhityamAM evA kartavyane baMdha jovAmAM AvatuM nathI paNa mAnasika ane Atmika samRddhinI prAptimAMja te unati ane vRddhi rahelI che ema jaina sAhitya jaNAve che. tethI jaina sAhityanI uttamatA sava prakAre siddha thAya che. " nA sAhityanI aMdara vyavahAra ane nItina paNa ucca tatve pravRtelA re ghaNe prasaMge vAMcavAmAM AvelA che. jaina sAhityanA mahAna udadhimAM. tarAnI jema uchaLatA vyavahAra notinA prasaMgo ghaNAja AkarSaka che. te vyavahAra zuddhinA ta- jaina lekhakee evA pratipAdana karelAM che ke jene mATe sAva A vidvAnoe bAra magarUra thavAnuM che. ane pakSapAta athavA durAgraha tara rAkhIne game te dharma ke paMthane vidvAna che e tonuM nIrIkSaNa kare te mane lAge che ke tenA hRdayanA UMDA pradezomAM AnaMda upajyA vagara rahe nahiM ane te vAta tene zAstra premathI svIkAravI ja paDaze." . - jagatamAM e koI paNa padArtha nathI, evuM tatvajJAna nathI ke je nasAhityarUpI mahAsAgaramAM jhaLahaLa karatuM vikaNune na pAmyuM hoya ? . . . . . . ' : : ' Agama graMtha, vidhitha, veNI, bhUla, gaNita, ti, vaidika, vyAkaraNa, kAvya, keSa, nyAya, alaMkAra, padezika, nitika, kAliyAsubhA For Personal & Private Use Only Page #1105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja che ! prakaraNa 37 muM jaina tane vikAra huM dharma, samajatA paMDita. 393 Sita, stavana stuti, stava, etihAsika, prabaMdha, kuTakAvya samasyA pUti, dvayAzrayAdi, anekArtha kAvya, AvI saMskRta, prAkRta, gujarAti bhASAmAM lakhAelA e kaMIka viSaya upara lakhatAM me nibaMdha thAya tema hovAthI lekha mATe thai javAnA bhayathI te saMbaMdhe vizeSa na lakhatAM khArI pUrvaka jaNAvavAnuM ke vizvabhara samastanA sAhitya paikInuM koI paNa evuM sAhityanAM ke je jaina sAhityanI harIphAImAM utarI zake. jene sAhityamAM tatvajJAna che, Atma prakAzanuM sAdhana che ane rasanI relama chela che. Adhunika sAmAnya vijJAna zAstranA abhyAsako paNa jaina sAhityanI mahattA svIkAre che. keTalIana vidvAna De, L. P. TesITerI pitAnA eka vakhatanA AkhyAnamAM jaNAve che ke jenA darzana bahuta UMcI patIkA heya. Isake mukhya tatva vijJAna zAstra ke AdhArapara race hue hai esA merA anuMmAnahI nahI, pUraNa enubhava haya. e nya padArtha vijJAne Age baDhatA jAtA haya tyAM tyAM jenadhama siddhAMtake siddha karatA haya. IzvaranI mAnyatA, jIvAtmAnuM svarUpa tenA kema baMdha sAthe saMbaMdha, ane bhavAMtaramAM bhane phaLa bhogavAnI rIta, pAca jJAna viSaya, palyopama sAgarepamAdika kALanI gaNatrIone krama, mekSanuM svarUpa vigerenuM ne sAhityamAM jevI rIte nIrUpaNa karavAmAM Ave che te pramANe anya ke sAhityamAM draSTigocara thatuM nathI. nAnAgahana, bheda, saptabhaMgI ane syAdvAda zailIthI racAela hovAne lIdhe keIthI kalaMkita thayA vagara adyApi padhdhata abAdhita rIte varte che. ' jyAM sudhI jaina sAhitya behoLA pramANamAM bahAra mahAtuM AvyuM tyAM sudhI lekemAM jaina dharma mATe ajJAnatAjanya aneka mana kalpita vAte latI paraMtu jema jema sAhitya prakhyAtimAM AvatuM jAya che tema tema tene abhyAsa kI aneka vidvAne jaina dharmanA zuddha tattvanA e avAje vakhANa karavA lAgyA che evA aneka vidvAnonA lekhene atyaMta mahenata saMgraha karI jainAcArya zrImadvijayAnaMdasUrI (apara nAma zrI AtmArAmajI) mahArAjanA laghu ziSya dakSiNa vihArI vikatavarya munizrI amaravijayajI mahArAje chapAvI praSiddha kareluM "jenetara draSTie jaina" nAmanuM suM; sinera vAyA gIyAgAma, gujarAta e ThekANethI eka rUpIo be AnAmAM maLatuM daLadAra pustaka vAMcavA sAhityAbhilASI dareka vAcaka mahAzayane Agraha karIe chIe. pAzcAtya vidvAnoe jana sAhitya saMbaMdhI aneka sa dhana bharyA lekhe lakhyA che, sUnAM prakAzana karyA che, aneka bhASAmAM anuvAda karyA che abhyAsa For Personal & Private Use Only Page #1106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 3. ' . . tatvatrayI-mImAMsA. . ' khaMDa 2 draSTie, tulanA AgaLa vadhatuM ja jAya che. Aje te ITalI, jhekelAvIyA, jaramanI, amerIkA, IngalenDa ane phrAnsa, cAre dizAmAM ane dezadezamAM aneka vidvAna jana sAhityanI zodhakheLa ane abhyAsa karI rahyA che. aneka tulanAmaka nIbaMdhe lakhe che ane saMskRta, prAkRta, mAgadhI, hIMdI, gUjarAti bhASAo zIkhe che. - temanuM anukaraNa karatI hAlamAM keTalAka evadezIya vidvAnonAM paNa citta jaina sAhitya tarapha AkarSAyAM che. mAnanI draSTie jena sAhityane abhyAsa karI rasa levA lAgyAM che. ethI kAlAntare e zubha divasa paNa AvavA AzA che ke sAhitya rasika vidvAnonA magajamAM prathamanI mAphaka jana sAhitya puna ucca sthAna prApta karaze. . chevaTe sAhitya rasika mahAzayo prati namra nivedana karavAnuM ke AvA prakAranI jaina sAhityanI uttamatAne babAbara dekhe tene vicAra karI temAM rahelA tatvaratnanA gaSaka banI vAraMvAra jaina sAhityarUpI sudhA rasanuM pAna karI tRpti meLavavA ane svata: kalyANa karavA bhAgyazALI bane eja suSa ki bahunA? = A viSayane vadhAre na laMbAvatAM vizeSa eja jaNAvuM chuM ke ame e "jainetara daSTie jaina " nAmanA pustakamAM chapAyelA lekhe sivAya bIjA paNa ghaNuM madhyastha vidvAne taraphathI--" lekhe" bahAra paDelA che, paNa keTalIka anukuLatAnA abhAve te badhA sapUrNa lekhe dAkhala na karatAM te taphe vAcakonuM dhyAna kheMcavA mATe temAMnA keTalAka TukAM TUMkA phakarA A sthaLe TAMkI batAvuM chuM. te nIce pramANe, "sAdhu" sarasvatI bhaMDAra-tatvadarzI-mArtaNDa-lakSamI-bhaDA--saMtasaMdeza Adi urda tathA nAgarI mAsika patranA saMpAdaka, vicAra kalpadruma, viveka kalpakuma, vedAnta kalpadruma, kalyANa dharma, kabIrajIkA bIjake Adi grantharatnanA racayitA tathA viSNu purANadinA anuvAdaka suprasiddha mahAtmA zrI sutarAnI vamana ema e pitAnA saMpAdita urdU mAsika patranA jAnyuArI saM. 1911 nA aMkamAM prakAzita "mAvIra havAmInA pavitra jIvana" nAmanA lekhamAM kevaLa mahAvIra svAmInA mATe mahi kintu evA sarva janatIrthakaranA, jainamunionA tathA jainamahAtmAonA saMbandhamAM lakhI gayA che ke " je phona nA raMga zugara, saMsAra-pIkA Ara caha done kAla hamArA calA gayA paraMtu he prabho ! tere jesA pavitra Ajataka hamake kaI na mIlA, * * * * * For Personal & Private Use Only Page #1107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakaraNa 37 muM jaina tane.vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 375 sa skUlanA zaoN vazarA, mica" yaha jainIke AcArya gurU ke, pAkadila, pAkakhayAla, mujaslama pAkI va pAkIjagI che.. - hama inake nAmapara, Inake kAmapara, aura InakI ra be nara 3 naphasakuzI va 4 riA jAtakI 5 misAla para 6 jisa kadara nAja (abhimAna) kare bajA (yogya) hai 3 hiMduo? apane Ina bujugaeNkI Ijajata karanA zIkhe... tuma inake guNeke dekhe, unakI pavitra sUratakA darzana kare, unake bhA ke pyArakI nigAharse dekho, caha dharma karmakI jhalakatI huI, camakanI, damakatI, sUte hai. inakA dila vizAla thA, vaha eka vepAyAkanAra 7 samaMdara thA, jisame manuSyapremakI lahareM jerazerameM uThatI rahatI thI. aura siphe manuSyahI karyo - uo saMsArake prANImAtrakI bhalAI ke liye sabakA tyAga kiyA. jAnadArakA khUna bahAne kaneke liye apanI jIMdagIkA khUna kara diyA. yaha ahiMsAkI parama tivAlI mUtiyAM hai vedakI zruti "ahiMsA parama dharma" InahI pavitra mahAna purU ke jIvanameM 1 amalI sUrata ikhityAra karatI huI najara AtI hai. ye duniyAne jabaradasta 2 riphormara, jabaradasta upakArI aura baDe uMce dareke upadezaka Ara pracAraka gujare hai. yaha hamArI kaumI tavArikha (ItihAsa) ke kImatI ( bahu mUlya) ratna hai tuma kahAM aura kisameM dharmAtmA prANIkI kheja karate hai! inahI ke dekhe, inase behatara ( uttama) sAheba kamAla tumake aura kahAM mileMge? inameM tyAga thA, inameM vairAgya thA, inameM dhamakA kamAla thA, praha InsAnI 3 kamajori meM bahutahI. uMce the, InakA khitAba "nA" che. jinhane mohamAyAko jItI lIyA thA, yaha tIrthakara che. inameM banAvaTa nahIM thI. je bAtathI sApha sAphathI e vaha lAsAnI ( anaupama) zakhasIyatai ho gujarI che. jinake jisamAnI kamariye va eke chipAneke lige kisI jAhirI pizAkakI jarUrata lAhaka nahI huI, koMki unane tapa karake, japa karakegakA sAdhana karake apane Apake 1 mukammila aura pUrNa banA liyAthA" ItyAdi. che (2) vaLI mi. kanulAla jodhapurI mAha disaMbara sana 16 ane jAnyuArI sana 1905 The Theosophist (dhI thiesephisTa ) patranA 1 pAu se lekara mastaka taka pavitra che. 2 advitIya che ke mane kAbumeM rakhanevALe, 4 aise bhagavAnakI, 5 bhakitapara 6 jitanA abhimAna re titanAhi yogya hai. 7 yaha eka kinAre vinAka samudaye, For Personal & Private Use Only Page #1108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 tavatrayI mImAMsA. khaMDa 2 66 a MkamAM lakhe che ke jaina dhama che eka AIsA prAcIna dharma hai ki jisakI utpatti tathA itihAsakA pattA lagAnA eka kheDuta hI durlabha khAta hai ityAdi 66 (rU.) jamanIna Do.johansa harTala tA. 17-6-1908nA patramAM kahe che ke meM apane dezavAsiyAkA dikhAuMgA ki kaise uttama niyama, ora uMce vicAra jaina dharma aura jaina AcAryaMme hai. jainakA sAhitya bauddhose bahuta aDa kara hai aura jyAM jyAM meM jana dhama aura usake sAhityaka samajhatA huM tyAM tyAM maiM unakA adhika pasaMda karatA huM " ityAdi. ( 4 ) perisa ( krAMsanI rAjadhAnI ) nA Do. e. giranATa pAtAnA patra tA. 3-12-1911mAM lakhe che ke manuceAkI tarIke liye jaina dhama kA cAritra haiM bahuta lAbhakArI hai, yahu dhama brAhmaNAMke matAMse bhinna hai. tathA yahu moddhake samAna nAstika nahIM hai. " ityAdi. ( 5 ) zrIsuta varadAkAMta mukhyApAdhyAya ema. e. maMgAlA zrIcuta nathurAma premIdvArA anuvAdita hiMdI lekhathI "1 jainadhama hiMdudhamasa sathA svataMtra hai. usakI zAkhA cA rUpAntara nahIM hai. 2 pArzvanAthajI jana dhama ke Avi pracAsTa nahIM thA, parantu isakA prathama pracAra RSabhadevajIne kiyA thA isakI puSTike pramANeAMkA abhAva nahi hai 3 mauddhaaAga mahAvIrajI ke nigraMthe!kA ( jainiyeAkA ) nAyaka mAtra kahate hai sthApaka nahIM kahate ha ityAdi. ( | ) zrIyuta tukArAma kaSNu zarmA laTTu bI. e. pI. eca. DI. ema Ara. e. esa. ena. e. esa. mI. eca. jI. e. esa. prophesara. saMskRta zilAlekhAdikanA viSayanA adhyApaka phinsa koleja banArasa kAzInA dazama vASitsava upara ApelA vyAkhyAnamAMthI--" samase pahele isa bhAratavaSa ma RSabhadeva nAmake mahiSa utpanna hue, ve dayAvAna, bhadrapariNAmI, pahile tIthaMkara hue jinhoMne mithyAtva avasthA dekhara samyag darzana samyag jJAna aura samyag cAritrarUpI meAkSazAsrakA upadeza kiyA, asa yahahI jinardezana vahiM amala karanevALI mUrtiyAM 52 mahApurUSo u 7 mANasa tarIkekI morIyAMse 4 esaka For Personal & Private Use Only Page #1109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDite. 379 isa kalpameM A isake pazcAt ajitanAthase svataMtra sthAna prApta karato kara apane apane samayameM ajJAnIka meha 2 (7) sAhityaratna De. ravIndranAtha TAge temanA sivAya pAzcAtya DIMDIma nAdaseM hiMdameM esA saMdezA phaIlAyA ki dhamapIrvAtya dezonA dharmonA nahIM hai, parantu vAstavika satya ha, mekSa yaha bAharI karI nAkhe e rasika milatA paraMtu satyadharma aura manuSyameM koI sthAI bheda Azcarya pedA hetA hai ki isa zikSAne samAja ke hRdayameM D. kA eka lekha bhAvanA rUpI vidake tvarAse bheda diye aura dezane vazIbhUlA ane vanaspati pazcAta bahuta samaya taka Ina kSatriya upadezake ke prabhAva dhaka aMka 4 meM sattA abhibhUta he gaIthI" ItyAdi. (8) nepAlacaMdrarAya adhiSThAtA brahmacaryAzrama zAMti evo dhama puravALA kahe che ke -" sujhake jene tIrthakarakI zikSA para ati sadA tene he " ityAdi. 9 mahammada hAphija zayada bI. e. ela. TI. thIo mATe hAIskula kAnapuravALA lakhe che ke meM jaina siddhAMta ke sukSma tavAMse rUpamAM prema karatA huM ityAdi. '(10) ema DI. pAMDe thiyesephikala sosAyaTI banArasa lakhe che ke "sa jenasiddhAMtakA bahata zekha hai. koMki karma siddhAMtaka isameM sUkSamatAse varNana kiyA gayA hai." (11) zrI svAmI virUpAkSa vaDiyara dharmabhUSaNa, paMDita, vedatIrtha" vidyAnidhi" ema. e. prophesara saMskRta koleja Indaura sTeTa, emane "jainadhama mImAMsA" nAmane lekha citramaya jagatamAM chapAela che temAM lakhyuM che ke - 1 "i zreSake kAraNa dharmapracAraka rAkanevALI vipattike rahate hue jenazAsana kabhI parAjita na hekara sarvatra viyI hI hetA rahA hai isa prakAra jisakA varNana hai vaha ahaMna deva" sAkSAta paramezvara (viSNu varUpa) che, isake pramANubhI AryagranthameM pAye jAte hai. 2 upareta ahaMta paramezvarakA varNana meMbhI pAyA jAtA hai. 1 anirvacanIyA mAyA kaI karabhI dAtio anirNatapaNe likhate rahe vahI pariphuTa sUkSmavasturUpa karmasiddhAMta jene lAkhe kese likhA gayA hai saMgrAhaka 48 * For Personal & Private Use Only Page #1110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u76 ' ' , tArAthI-mImAMsA ' ' khaMDa 2 aMkamAM lakhe che ke na kare "prekaTIkala pAtha" nAmaka grantha banAvela utpatti tathA ItihAsakA paDe che ke "nahaSabhadevakA nAtI marIcI prakRtivAdI ra hone ke kAraNa hI veda Adi granthAkI khyAti .. (rU.) jamIna phalataH marIci RSike tetra, veda purANa Adi che ke meM apane dezathAna para jainatIrthakarakA ullekha pAyA jAtA hai te u vicAra jaina dharmama vaidikAlameM jainadharmakA astitva na mAne. aDakara hai ora ja hai ki Ina saba pramANaseM jainadharmakA ullekha hiMduoke tyAM tyAM meM unake tA huM - (4) kAra vede meM jainadharmakA astitva siddha karanevAle bahutase sAhitya saMzodhaka pUnA bhAga 1 aMka 1 meM chapA hai usa meM se kucha vAkya uddhatA (1) prophesara-bebara, buhara, jekebI, haranala, bhAMDArakara, hyumana rAIsa gerIneTa vagere vidvAnoe jaina dharmanA saMbaMdhamAM aMtaHkaraNa pUrvaka athAga parizrama leI aneka mahatvanI zodha pragaTa karelI che! paMkita 6 se 14 meM likhA hai ki pUjyAda bAbU kRSNanAtha vanarajI apane nina "" (jainijama) meM likhA hai ki bhAratameM pahile 400000000 (cAlIza kareDa) jona the usI mata se nikala kara bahuta lega dUsare dhamameM jAne se InakI saMkhyA ghaTa gaI, yaha dharma bahuta prAcIna hai Isa mata se deza ke bhArI lAbha pahuMcA hai che. (13) zrIyut sI. bI. rAjavADe ema, e, bI, esa, sI. prophesara epha pAlI, baDA kaleja kA eka lekha "jaina dharmanuM adhyayana" "jaina sAhitya saMzodhaka pUnA bhAga 1 aMka 1 meM chapA hai usa meM se kucha vAkaya uddata (1) praphesara-bebara, buhara, jekebI, haranala, bhAMDArakara, yuyana rAIsa gerIneTa vagere vidvAnoe jena dharmanA saMbaMdhamAM aMtaHkaraNa pUrvaka athAga parizrama leI aneka mahatvanI zodhe pragaTa karelI che! For Personal & Private Use Only Page #1111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 36 mu. jaina tatvAnA vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDitA. 378 ( 2 ) jaina dhama pUrvanA dharmamAM pAtAnA svata Mtra sthAna prApta karatA jAya che. ( 3 ) jaina dhama te mAtra jaineAne nahi parantu temanA sivAya pAzcAtya sa MzAdhananA pratyeka vidyArthI ane khAsakarIne jo paurvAtya dezeAnA dharmanA tulanAtmaka abhyAsamAM rasa letA haiAya temane ` tallIna karI nAkhe evA rasika viSaya che. ( 14 ) DAkaTara T, CHo Sehrader, P. H. D. kA eka lekha buddhiSTa rivyunA pustaka aMka 1mAM pragaTa thaelA ahiMsA ane vanaspati AhAra zIrSIka lekhakA gujarAti anuvAda jaina sAhitya sacaiAdhaka aMka 4 me chapAhe usameMse kucha vAkaya uddhata ! (1) atiyAre astitva dharAvatAM dhamomAM jainadharmI eka evA dhama che ke jemAM ahiMsAne krama sapUrNa che ane jo zakaya teTalI draDhatAthI sadA tene vaLagI rahayA che. ! (ra) brAhmaNa dharmamAM paNa ghaNA lAMbA samaya pachI saMnyAsie mATe A sUkSmatara ahiMsA vidita thai ane Akhare vanaspati AhAranA rUpamAM brAhmaNa jJAtimAM paNa te dAkhIla thai hatI kAraNa e che ke jainonA dha tae je leAkamata jItyA hatA tenI asara sajjaDa rIte vadhatI jatI hatI. (15) zrIyut mAthu apatarAyajI jaina berisTara, eTa lA haradei sabhApati, zrI. bhA. da. jaina-mahAsabhA kA 36 vAM adhivezana lakhanau ne apane vyAkhyAname jainadhama kA bauddhadhama se prAcIna hone ke pramANa diye hai usase uddhRta ! 1 insAyakalA peDiyA meM cArUpIyana vidvAnone dikhAyA hai ki jainadhama mauddhadharma se prAcIna hai aura mauddhamata ne jainadhamase unakI dyo paribhASAe Azrava va savara lelI hai antima niNaeNya Ina zabdeme diyA hai ki~~ jainI leAga ina paribhASAekA bhAva zabdA me samajhate huM aura meAkSaprApti ke mAga ke sabadha me vyavahata karate hai' (AzravAM ke savara aura nirAse mukti prApta hotI hai ) akha yaha paribhASAe utanI hI prAcIna hai jitanA kI jainadhama haiM ! kAraNa kI bauddhone isa se atIva sArthaka zabda Azrava ke le liyA hai / aura dhama ke samAna hI usakA vyavahAra kiyA hai ! parantu zabdArthI me, nahIM kAraNa kI bauddha lega kama sUkSma pudagala nahI mAnate hai aura AtmAkI sattAkA bhI nahIM mAnate hai / jisameM karyAMkA Adhruva hai| zake ! saMvara ke thAna For Personal & Private Use Only Page #1112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 para ve AsAvAkanyA (2) vyavahUta karate hai aba yaha pratyakSa hai ki bauddha dharma meM Azrava kA zabdArtha nahi rahA Iso kAraNa yaha Avazyaka hai ki yaha zabda bauddhoM kisI anya dharma se jisameM yaha yathArtha bhAva meM vyavahata he athata jaina dharma se liyA gayA bauddha saMvara kAbhI vyavahAra karate hai arthAta zIla saMvara aura kriyArUpame saMvarakA yaha zabda brAhmaNa AcAryo dvArA. isa bhAva meM vyavahata nahi hue haiM ataH vizeSatayA jaina dharmase liye gaye hai jahAM yaha apane zabdArtha rUpa meM apane yathArtha bhAva ke pragaTa karate hai Isa prakAra eka hI vyAkhyA se yaha siddha ho jAtA hai ki jaina dharmaka kArya siddhAMta jaina dharma meM prAraMbhika ora akhaMDita rUpa meM pUrvase vyavahata hai aura yaha bhI ki jainadharma bauddhadhamase prAcIna hai jaina bhAskaredaya sana 1904 I. se. uddhatA (16) A dharmanA saMbaMdhamAM vidvAnenuM dhyAna kheMcAyuM che thaDA vakhata upara hindu yuniyana kanka taraphathI IndauravALA mi. ApTee ApelA bhASaNanI noMdha levAelI che. hAlamAM baMgAlI bhASAmAM suprasiddha vidvAna bAi saralAdevI gopAla bI. e. nA taMtrI paNa nIce nikalatA "bhAratI" nAmane piSa mAsanA mAsikamAM jaina dharmanA viSayamAM eka prophesara jeo ema. e. pI. eca, 2 nI meTI padavI dharAve che temaNe eka uttama lekha lakhe che-ApaNe dharma prAcIna che ane temAM rahelAM siddhAnto uttama che, AvI rIte anya mArgae pitAnuM lakSa ApaNA dharma upara doDAve che. ApaNuM dharmanAM pustakanAM bhASAntare aMgrejI bhASAmAM thayA che, jarmana bhASAmAM thayA che ane vaLI hAlamAM ITAlIana bhASAmAM paNa bhASAMtara chapAvA lAgyA che. jaina bhAskaredaya 1901-1904 se uddhatA (17) vetAmbara jaina sAhitya para IgrejI lekha lekhaka zrIyuta janTana harTana jamanI usakI samAlocanA jaina mitra aSADha vada 14 saMvata 2449 meM nikalI hai. usameM se kucha vAkaya uddhatA 1 jeni ke ahiMsA tatva kI prazaMsA meM Apane likhA hai ki isa kA prabhAva ane para paDA hai jaini ke udyoga se bahuta sI pazu balI baMda 2 unaka sAhitya te bahuta hI gaMbhIra aura dekhane yogya hai. 3 jaina kavine hinda va susalamAna rAjAo ke sAtha bahuta kAma kiyA hai. For Personal & Private Use Only Page #1113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu`. jaina tattvonA vikAra hiMdu dharma, samajatA paDitA. 381 4 khaDe sAhitya bhaDAra ke sthApitA jaina leAka hai / 5 unhoMne kathA grantha lI adbhuta aDhiyA likhe hai ' 6 bhAratIya sabhyatAkA itihAsa likhaneke liye jaina kathAe bahuta hI amulya kAraNa hai... / 7 jaina thA me nIti va dhama kA spaSTa upadeza hai / 8 jaina kathAe lAgeAM kI prAcIna dazA ke khatAne ke lIye bauddha kathAo kI apekSA bahuta adhika vizvAsa yukta upAya hai / 9 jaina kathA sAhityakA prakAza khahuta Avazyaka hai ! ' (18) rAjA zivaprasAda satAre hiMdane apane nirmANa kiye Duce bhUMgALa hastAmalaka'" meM likhA hai ki Dho DhAi hajAra varSa pahile dunIyAM kA adhika bhAga jaina dharmAMkA upAsaka thA / mahAvIra zAsana se uddhRta / (19) pAzcAtya vidvAna revarenDa je0 sTIvensana sAhaba likhate hai kiHzAk pragaTa jai ki bhAratava kA adhaHpatana jaina dhama ke ahiM jJA siddhAnta ke kAraNu nahI' huA thA, balki jama taka bhArata varSa meM jaina dharma kI pradhAnatA rahI thI, taba taka usakA itihAsa svarNAkSarezaM meM likhe jAne ceAgya hai / aura bhAratavaSa ke hrAsa kA mukhya kAraNa ApasI pratispardhAmaya anekayatA hai / jisakI nIMva zaMkarAcAya ke jamAne se jamA dI gai thI ! jainamitra vaSa~ 24 aMka 40 se. (2) pAzcAtya vidvAna mi. ' sara viliyama ' aura hai milTana ne madhyastha vicArAM ke vizAla maMdira kA AdhAra jainAM ke isa apekSAvAda ke hIM mAnA hai / jaina mata me apekSAvAda kA hI krUsarA nAma nayavAda hai / / (21) vidvAna praphresara mesasulara sAhiba kA mata hai ki 'vizeSataH prAcIna bhArata meM kisI dharmAntara se . kucha grahaNa karake eka nUtana dharma pracAra karanekI prathA hI nahIM thI, jainadhama hindudharma se sathA svatantra hai usakI zAkhA yA rUpAntara nahIM " / (22) mi. bAtha sAhibane " bhAratavaSa ke dhama" 148 ve koSTaka me' syAdvAdI jana hAte hai' yaha svIkAra kiyA hai / 22 (23) mAthu zivaprasAda satAre hinda ne gujarAnavAlAkI jaina samAjapara eka patra likhA thA usakA aMza "svAmI dayAnanda ora jainadhama nAmakI pustaka ke pRSTa 16 para chapA hai usame se kucha vAkaya uddhRta / For Personal & Private Use Only Page #1114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 1 jaina aura bauddha eka nahIM hai sanAtana se bhinna bhinna cale Aye che. jarmana deza ke eka baDe vidvAna ne isake pramANameM eka grantha chApA hai - 2 cArvAka aura jaina se kucha sabaMdha nahIM hai jena ke cArvAku kahanA aisA hai jaisA svAmI dayAnandajI ke musalamAna kahanA hai (24) sAhitya ratna aneka dhake jJAtA zrI kannAmalai ema. e. rezana jajaja dholapura ne eka mahatvapUrNa lekha lAlA lAjapatarAjI kA "bhArata varSa kA itihAsa aura jenadhama" zirSaka lekha lAlAjI ke jainadharma para kice hue mithyA AkSepe ke Ittara meM likhA ha aura vaha "jainapatha pradarTIka ke tA. 22 julAI sana 1923 meM aMka meM chapA haiA sthAnA bhAva se use hama saMpUrNa yahAM uddhata nahIM karake usameM ke kucha aMza ke hI yahAM uddhata karake saMteSa lete haiM jiheM saMpUrNa paDhanA he vaha "pradarzaka" ke Isa aMka ke Agare se maMgAkara paDhaleM hameM isa apUNatA ke lice kSamA kareM 1 sabhI loga jAnate hai ki jaina dharma ke Adi tIrthakara zrI gaSabhadeva svAmI hai jinakA kAla ItihAsa parighIse kahIM pare haii Ina kA varNana sanAtana dhamI hinduone zrImadbhAgavata purANa meM bhI hai itihAsaka gaveSaNa se mAluMma huvA hai ki jaina dharma kI utpattikA keI kAla nizcita nahIM hai prAcIna e prAcIna granthameM jaina dharma kA havAlA milatA hai' 2 zrI pArzvanAthajI jaineke tevIsameM tIrthakara hai InakA samaya IsA. se 1200 varSa pUrvaka he te pAThaka svayaM vicAra kara sakate hai ki zrI SabhadevachakA ktinA prAcIna kAla hegA, jainadharma siddhAMte kI avachina dhArA InhIM mahAtmA ke samaya se vahetI rahI che ke samaya aisA nahI hai jisa meM isakA astitava na ho zrI mahAvIra svAmI jaina dharma ke antima tIrthakara aura pracAraka the naki usake Adi saMsthApaka aura pravattaka. 3 zrI mahAvIra svAmI te unhIM prAcIna jaina siddhAMteM ke pracAraka the je Adi tIrthakara ke samaya se cale Aye the isa meM kaI sadeha nahIM ki Apa Una siddhAMte ke eka atyanta bhavya prabhAvazALI aura advitIya upadezaka pracAraka aura saMsthApaka the Apane una siddhAMte ke badhu khubI se samajhAyA hai para Apane aisI bAta keI nahIM kahIM hai jo una siddhAMte ke pratikula he " } : 4 bodha AtmA vA jIva ke nahIM mAnate, jene AtmA ke AdhAra para saba dhArmika siddhAMteM kI bhinnI rakhate hai jaina 24 tIrthakare ke mAnate hai For Personal & Private Use Only Page #1115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv prakaraNa 37 muM jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 383 lekina boddha ane dharma kA nikAsa mahAtmA buddha se hI samajAte hai je mahAvIra svAmI ke samakAlIna che jene kI philAphIyAne una ke dArzanika siddhAMte se nahIM milate hai ina ke sAdhu aura zrAvake ke dharma karma bauddha sAdhu. aura gRhasthane dhama karmo se sarvathA bhinna hai bauddha sAdhu mAMsAhArI hai aura jeno meM kei esA nahIM je mAMsa khAtA ho Inake AcAra vicAra zuddha hai ahiM sA dharma ke sacce anuMyAyI yaha hai bauddha nahIM vajana dharma meM izvarakA artha sRSTi kartA, zubhAzubha karmo kA phaladAtA tathA anya aise hI kArya karanevAle kA nahIM hai. te kahate hai ki Izvara vaha hai ki je sarvajJa, sarvazaktimAna aura sarvavyApI hai jise saMsArakI racanA se keI saMbaMdha nahI jise karmo ke phala dene meM kaI sarakAra nahIM jise manubbe kI mane kAmanA pUrNa karane tathA unake duSTa karmAke kSamA karane kI keIM jhIMkara nahIM, jihene apane sarva karma baMdhana teDa DAle, jinoM kevaLa jJAna hegayA 1 jinakI AtmA sarvathA mavinA rahIta (rAga dveSa rahita) hekara atima vikAzAvasthA ke prApta hagaI hai | yaha saba bAte jenI apane siddhImeM mAnate hai IsalIye vaha InheM hI izvara kahate hai ! yadi Inahe Izvara kahA jAya che ke bAta anucita nahIM hi jene ke isa artha ke dekhate hue hama yaha nahIM kaha sakate ki jaina sapaSTa rUpase Izvara ke astitva se InkAra karate hai 6 yaha kahanA ki jene dharma ke siddhAMta paurUpIya dArzanika kameTI ke mata se milate hai jaina dharma ke sAtha anyAya karanA hai kameTI ghora nAstika hai vaha na paramezvara ke mAnate ha aura na AtmA yA jIva ke : 7 jaina dharma kA te mukhya siddhAMta dayA pAlana hai yadi kaI jaina Isa siddhAMta ke anusAra nahi calatA hai nirdayatA kA battava karatA hai vaha jene kI draSTi meM bhI aisA hI patita aura bhraSTa hai jaisA ki anya dharmAvalambi kI draSTi meM jina dharma kabhI use acchA na kahegA 8 hama jahAM taka jAnate ha una meM keIesI rIta rivAja hai hI nahI jisase nirdayatA pragaTa hatI he jisa kAryameM hiMsA aura nirdayatA che. vaha kAyaM unake mata meM sarvathA tyAjya hai. anya dharmAvalambike mukAbale meM jaina nirdaya e2 phUra kabhI sAbita nahI he sakate (9) jaina sAdhu ucca zreNI ke huM te anya dhamI ke sAdhuo se bahuta : baDhe caDhe hai aura unakI utkRSTatA sarva siddha hai. For Personal & Private Use Only Page #1116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 . tavatrayA-mImAMsA. - khaMDa 2 1 itihAsate isa bAtakI gavAhI de rahA hai ki videzIya hoge ke yuddha hinduo ke sAtha hI hue aura unane una para hI vijaya pAkara bhArata para adhikAra jamA liyA. bauddha dharma te vidaziryo ke Ane se pahale hI bhArata se bAhira nikAla diyA gayA thA aura jaina dharma ke (usa samaya) ke hinduone kabhI phalane phUlane hI nahI dIyA jaba kabhI isakI vRddhi huI te ndui rAjAone apanI sanAtana dharma prajA ke sahAyaka se IsakA viSedha kiyA ari use baDhane na diyA jisa samaya hindustAnameM musalamAna Ae usa samaya nduidharma kA hI bela bAlAthA jenoM kI avarathA girI huI thI jaba taka kaI aitihAsika pramANa na he taba taka yaha nahIM kahA jA sakatA ki jaina bhArata ke adhaHpAta kA eka kAraNa che. (25) bambaI ThAkuradvAra se rAmarAva kRSNa aura mahuDalIne eka Arya dharma nAma ke mAsika patra meM vidvAna sampAdaka dvArA je marAThI meM pragaTa kiyA hai usakA sAra "jaina mitra" aMka bhAdaravA suda. 11. tA. 21sitambara 1923 pR. 633 para pragati jina vijaya tArIkha 27-8-23 se uta huA hai usameM se kucha bhakaya yahAM darja karate hai. 1. jaba hindu lage ne dekhA ki jainadharma upadezakA asara jaina mata ke prabala kara rahA he taba saba hindu lagene vicAra karake jase jaina lAge meM 24 tIrthakara mAne gaye hai vase uhene ra4 avatAra apane yahAM banAe. 2. rAjA bhoja ke pIche 150 varSa meM veSNava dharma kA prAraMbha huA, rAmAnujane IsakA bahuta pracAra kiyA, taba zivane ziva purANa, zAka ne devI bhAgavatAdi, va veNune viSNu purANa banAyA ora Ina sabake purANa siddha karane ke rAye vyAsa kRta hai aisA siddha kiyA, vAstava meM purANa naye grantha hai. . (26) AryanamArtaNa-sAptAhika patra ajamera ke kAtI vada 5. saMvata 1980 ke aMka meM "sAhasa kI kheja" nAma kucha ke lekha meM chape hue vAkya meM se vAkaya uddhata. 1. jainike tIrthakara mahAvIra svAmI una sAhasI Atma meM se eka hai ki jinhoMne apane dhama ora kartavya ke Age rakha kara asaMbhava ke saMbhava kara dikhAyA. , For Personal & Private Use Only Page #1117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praraNuM 37muM jana to vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 385 - 2. mahAvIra kI pavitra AtmA zAti aura premakI mazAla lekara anyakAra AcchAdita deza ko ubAratI hai ora sadaiva ke liye "ahiMsA paramedhamakA ThapyA hindu dharma para lage detI hoya 3. jisa purUSane bhaya para yahAM taka vijaya prApta karavI, ki zatru camacamAtI huI khaDaga liye zAmane zira meM dhaDa alaga karanA cAhatA he paraMtu zAnti mudrA dhAraNa kiye hue, svAmI apanI AMkhe ke kemala paTala DhamakArate taka nahIM, jisake sAmane sAkSAt Indra natazIra aura karaMbaddha hekara prArthanA karatA hai ki bhagavAna yaha dAsa zrI caraNoM kI sevA meM raha kara ApakI rakSA kA bhAra apane upara lekara kRta kRtya hogA aura sadeva aise vina bAdhAo se rakSA karegA paratu uttara pAtA hai "vIva nita kirtA: vmaMpara" ahaMta apane Atmika balakerAse hI paramapada ke prApta karate hai usa mahAvIra ke liye apanA sikkA hindui janatA para cirakALa ke liye jamAnA kauna acaraja kI bAta hai , (27) DAkaTara TAmasa ne je. eca. nelasansa "sAInTiphika sTI oNpha hinda la" nAmaka grantha meM likhA hai ki yaha kahanA kAphI hogA ki jaba kabhI jaina dharma kA itihAsa banakara taiyAra hogA to hinda kAnUna ke vidyArthI ke liye. usakI racanA baDI mahatva kI hogI koMki vaha ni:saMzaya yaha siddha kara degA ki jenI hindu nahIM hai (28) DAkaTara kuharara ne epIgrephIkA IDikA hAlUma pRSTha 389 hAlyuma 2 pRSTha 206, 207 meM likhate haiM ki jainiryo ke bAisarve tIrthaMkara neminAtha aitihAsika purUSa mAne gaye hai bhagavadgItA ke pariziSTa meM zrIyuta varave svIkAra karate haiM ki neminAtha zrI kRSNa ke bhAI (Cousin) che, jabaki jeni ke bAIsa tIrthakara zrI kRSNa ke samakAlIna the te zeSa ikkIsa tIrthaMkara zrI kRSNa se kitane varSa pahile hAne cAhiye, yaha pAThaka svayaM anumAna kara sakate hai ' 29 ImpIriala grejITiara opha InDiyA hAlyuma che pRSTha 54 para likhA hai ki keI 2 ItihAsakAra te yaha bhI mAnate haiM ki gautama buddha To mahAvIra svAmI se hI jJAna prApta huA thA. je kucha bhI ho yaha te nivivAda svIkAra hI hai ki gautama buddha ne mahAvIra svAmI ke bAda zarIra tyAga kiyA, yaha bhI nirvivAda siddha hI hai ki bauddha dharma ke saMsthApaka gautama buddha ke pahile niryo ke te isa tIrthakara aura hecuke the - 49 , For Personal & Private Use Only Page #1118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 30 miTara TI Dabsa rAisa DeviDa sAhiba ne IsAI kalopIDiyA briTenIka hA. 29 nAma kI pustakameM likhA hai, yaha bAta aba nizcita hai ki jaina mata bauddha mata se niHsaMdeha bahuta purAnA hai aura buddha ke samakAlIna mahAvIra dvArA punaH saMjIvana huA hai aura yaha bAta bhI bhale prakAra nizcaya hai ki jainamata ke maMtavya bahuta hI jarUrI aura bauddha mata ke saMta se biskula virUddha hai, yaha dene mata na kevala prathama hI se savAdhIna hai balika eka dUsare se biskula nirAle haiM sammati naMbara se naMbara taka hinda keDa ora jaina dharma zrI vardhamAna jJAna pracAriNI samiti Idora dvArA prakAzita hekaTa naMbara 2 meM se uddhata jainadharmakA maMtavya. - (1) jainadharma AtmA nija savabhAva he ora eka mAtra usI ke dvArA sukha saMpAdana kiyA jA saktA hai. (2) sukha mokSameM hI hai jisake ki prApta karake yaha anAdi kama maLa meM saMsAra (caturgati) meM paribhramaNa karane vALA azuddha aura duHkhI AtmA nija paramAtma svarUpa prApta kara sadaiva AnaMdameM magna rahA karatA hai, (3) smaraNa che ke mekSa mArgane ora kisI ke dene se nahIM milatI, usakI prApti hamArI pUrNa vItarAgatA Ara purUSArthase karmamala aura unake kAraNa naSTa karane parahI avalaMbita hai, kama mala dUra karane meM ratnatrayadharma va ahaMtAdi paMca parameSTi kA ArAdhana hI sAdhana hai, - (4) syAdvAda satyatAkA svarUpa hai ora vastu ke anaMta dharmoke yathArtha kathana kara sakatA hai. (5) jainadharma hI paramAtmA kA upadeza karyo ki vahI pUrva para vireAdha ora pakSapAta rahita hai aura usIse paramAtmA kI siddhi aura chA5 Isa saMsAra meM hai. (6) eka bhAva "hI " aura "bhI " hI anya dharma aura jainadharma kA bheda hai. yadi una saba ke bhAva aura upadeza kI iyattA (sImA) "hI" "bhI" se badala dI jAyate unhI sabakA samudAya jenadharma hai. (7) mata samaje jaiinadharma kisI samudAya vizeSa kAhI dharma haiyA he sakatA hai, manuSya kIte kahe kauna jIvamAtra Isake svazakatyaDa nu sAra dhAraNa kara tadurUpa nija kalyANu kara sakatA hai, For Personal & Private Use Only Page #1119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 387 (8) jaina dharma ke samasta tava aura upadeza vastu svarUpa, prAkRtika niyama, nyAyazAsa, zakyAnuSThAna aura vijJAna siddhAMta ke anusAra tene ke kAraNa satya hai. (9) sarvajJa vItarAga aura hitopadezaka deva, nirgatha gurU, aura ahiMsA prarUpaka, zAstra hI ke yathArtha upadeza de sakate hai, aura una sabake rakhane kA saubhAgya eka mAtra jainadharma ke hI prApta hai. (18) samasta duHkhe uddhAra karanevAlI neMkI dIkSA hI hai. yadi usakI zakita na hato bhI vaisAlakSya rakhakara anyAya aura abhakSya aura mithyA tatvo tyAga karake gRhastha mArga dvArA kramazaHsvAra kalyANa karate rahanA cAhiye. jenetara daSTie jena" nAmanA puratakamAM janetara vidvAnonA moTA meTA lekhe jaina dharmanA saMbadhanA chapAvyA che. temAMnI kiMcit sUcanA - 1 "jainadharma viSaye be zabdo" nAmanA pitAnA pahelA lekhamAM vAsudeva narahara upAdhye lakhe che ke-AryalokenA judA judA vezamAM tetrA gavAtAM te tetrone saMgraha karIne karmakAMDa kyuM te karmamAM vidhio prArtha nAo nAMkhavAthI karmakAMDa vadhatuM gayuM. mukhya cAra saMhitAo thaI tenuM saMmizraNa karavAthI agniSTomAdiyAga taiyAra thayA. te eTalAM badhAM vadhI gayAM ke khetaramAM bIja vAvavuM hoya ke temAMthI ghAsa kADha hoya te kare tyAga. chevaTe kaI kaI yajJavidhimAM te kaMpArI uThe tevAM duSTa karma thayAM. tethI mAMsanA Dhagale DhagalA dekhAvavA lAgyA. A hiMsA, pradhAna yAgAdi karmakAMDa bilakula nirarthaka che. emAM purUSArtha biskula nathI ema te vakhatanA ghaNA vidvAnonA samajavAmAM AvyuM paNa samAjamAM ghaNA divasathI ghuselI duSTa bAbate nAza karavAnI icchA dharAvanArAomAM alaukika dherya, jJAna, ane potAnA svArthane bhega ApavAnI jarUra hoya che. iMdriya damana karavuM eja purUSArtha che, ema mAnanArA prathama je loko hatA te jaina hatA. hAla ApaNuM AcAra vicAre jotAM temAM bauddhoe ane joe amArA bhAratIo upara ghaNI kriyAo karIne batAvI che, e nirvivAda rIte siddha thAya che. khristI dharmopadezamAM je vrata dekhAya che ane tatpathileke . jenuM moTuM mAna dharAve che, te tamAma vrate ghaNA prAcIna kALamAM jenadhamIomAM hatA, ema mAnavAne ane ghaNuM pramANe maLyAM che. jenathatio pitAnA dharmane pracAra karavAmAM ghaNuM cAturya vAparatA, jaina dharmanA granthanuM sUphamAvale -kana karavA lAgIe te kAMI judI ja hakIkate najare paDe che. hAlanA janasamUhamAM For Personal & Private Use Only Page #1120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 - tavatrayI-mImAMsA - khaMDa 2 briTenIne bauddha viSe maTI gerasamajUtIo thaelI che. hiMdusthAnamAM lAkhe ki je, loke vaidika dharma karatAM ene bilakula judo mAne che. jaina dhamIonA mahAronI ThaThThA nibhaTsanA kare che. ghaNA smRtigraMthomAM, zAstramAM ane kikAgraMthamAM vedabAhaya mAne che. jene graMthanuM sUkSamAvalokana karI jetA jena dharma bei jude nathI paNa upaniSatkAlIna ane jJAnakAMDakAlIna, mahAna mahAna traSionA je uttamottama mate hatA te sarva ekatra karIne banAvela dharma hoya ema dekhAI Ave che. jaina dharmanuM prathamanuM svarUpa kahIe te vizuddha che eTale vaidika dharma teja jainadharma che. jemakAvyamAM jenapaMDitenA varNanamAM teo cAre vede mAM nipuNa hatA evAM varNane maLI Ave che kumAritra bhaTTa vigere TA moTA purUe, janadhamIone nAza karI, vidika dharmanI punaH sthApanA karI. A bAbatamAM sAmAnya lokonA manamAM ane amArA matamAM taphAvata che te kahIe chIe. kaDakaDita tIvra vairAgyAdinA AcaraNathI svArtha tyAgathI ane aneka saddaguNonI pheraphAra karI lokone sanmArga tarapha jhukAvavA je sAhitya nirmANa karyuM ane vaidika dharmAnuyAyImAM rahelA prAcIna cittazuddhi, sadAcaraNa, cAritrya viSayanA saMbaMdhamAM ApaNuM hRdayane harI lenArA ane tallIna karIne ja che mukanArA sAhityathI, viSayarasamAM tanmaya thaI gaelAone-mAtra zravaNathI ja ThekANe lAvanAra, je vicAra pracalita karele, tene nAza kumArikala bhaTTa vigere nA hAthathI biskula thaeleja nathI. bhAratIya lekanA je AcAra vicAra ane dharma saMsthAo che. temAM jainadharma saMsthA ane vicAra maLI gaelA che. zivAya kumArila bhaTTAdike jenI sAthe ThekaThekANe vAdavivAda karI parAbhava karyo, vigere je daMta kathAo che, tenuM teTaluM svarUpa nahi haIne dayAnaMda sarasvatInA khaMDana pramANe temAM laTapaTa ane grAmya vyavahAra vizeSa dekhAya che, bhAratIya lokomAM gerasamajutIo thavAne judAM judAM kAraNo paNa thayAM hatAM, paratu jainadharmanuM ane bauddhadharmanuM AdyasvarUpa tapAsI jaizuM te vizuddha vaidika teja jaina ane bauddha dharma che ema jaNAze. jaina ane bauddha e viSe je aneka kAraNethI virUddha saMbaMkhya utpanna thaye te have bhUlI jaIne je dharma hAlanA hiMdu dharmamAM vilIna thaI gaelo che te dharmanA graMtha tarapha hAlanA vidvAne kadAca anukaMpAnI buddhithIja jeze te teone atyaMta AnaMda utpanna thaze, hAlanA jagatamAMnA pracalita dhama tathA bauddha ane jainadharmo ene je je saMbandha teonI najaramAM Avate jaze tema tema A navIna maLelI vilakSaNa ratnanI agAdha khANa dekhIne teonuM mana: AnaMdasAgaramAM tallIna thaI jaze eTaluM ja A ThekANe kahevuM basa che. Iti vAsudeva na0 upAdhenA pahelA lekhane sAra . 1 sAra | For Personal & Private Use Only Page #1121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tatvone vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 389 2 upa vejInA bIjA lekhane sArA nIce mujaba ghaNA paMDita sAzaMka lekha lakhatA rahayA che, ema karavAne biskula kAraNa nathI. kAraNa jenagraMthanI regyatA jotAM tenA upara aNuvizvAsa rAkhavAne biskula kAraNa jaNAtuM nathI. sAdhAraNapaNe saMskRta bhASAnA grantha prAcIna hoya che. jenadharmanA graMthe tenAthI paNa prAcIna che. bauddhanA grantha nivivAdapaNe sAdhana manAya che. tyAre bauddhanA graMtha karatAM vizeSa karI uttarIya bauddha grantha karatAM jainagraMtha nuM dhAraNa ghaNuM ja juduM gaNAya che. jaina dharmanA graMthanI je vAstavika gyatA che tenuM tevA prakAranuM svarUpa lokenA samakSa mukavuM agatyanuM che. e saMbandhI zekheLa karatAM jainadharmanA sarathApaka chellA tIrthakara "mAhavIra" nAmanI kharekharI keI vyakti nathI paNa jaina dharmanA anuyAyImAMnI A eka vyakita che. tenuM nirAkaraNa sayuktika thaI zake tevI mAhItI upalabdha thai che. A pramANe aneka yukita prayukita batAvI jainadharmanA nAyaka mahAvIranI ane bauddha dharmanA nAyaka gautamanI sarvathA prakArathI bhinnatA batAvI aMtamAM lakhyuM che ke mahAvIranA caritranuM vivecana karavAnuM kAraNa eTaluM ja ke jainadharmanI utpatti buddha dharmamAMthI na hoIne bilakula svataMtra che. ene nIkAla karatI vakhate upayegI thaze, ItyAdi kahIne-prophesara bebarane bauddhanI zAkhA tarIkene mata aneka pramANethI ayogya thaelo jaNAvyuM che. pro. lesane paNa jene karatAM bauddhane prAcIna TharAvavA pramANe ApyAM che, te egya thaelAM nathI. jema ke prathama tIrthakaronI pUjAvidhi, bauddhapAsethI janee lIdhI te yogya nathI, paNa te vidhi bannenI svataMtra che ema mAnavuM yukita yukata batAvyuM che.' kAlanI gaNanA viSe jaineja adhika che. bauddho karatAM ane brAhmaNe karatAM eka navInaja janA kADhelI che. te bauddhonA cAra moTA ane eMzI nAhana kapomAMthI paNa kADhI zakAya tema nathI. temaja brAhANenA kapamAMthI ane yugemAMthI paNa kADhI zakAya tema nathI. jenenI utsarpiNI ane avasarpiNI brahmadevanI rAtri divasathI nikalI hevI joIe ema anumAna karIne batAvyuM che. AgaLa jatAM jaina ane bauddha yationA AcAra vicAra upara anumAna calAvatAM-jaina ane bauddha brAhmaNadharmamAMthI nikaLyA haze? paNa jainadharma bauddhadharmamAMthI niko ema kahevAne bIlakula kAraNa maLatuM nathI. juo ke hiMdutatvajJAnamAM jJAnanI saMpUrNa avasthA sudhInAM judAM judAM pagathI mAnelAM che paNa e viSe jainene mata svataMtra che, teonI paribhASA brAhmaNe karatAM For Personal & Private Use Only Page #1122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 ane bauddhakaratAM bilakula judI ja che. jainenA mata pramANe yathArtha jJAnanA pAMca prakAra che. te A prakAre. 1. matijJAna, 2 zratajJAna, 3 avadhijJAna, 4 mana 5ryavajJAna, ane 5 kaivalyajJAna evA prakAranuM sAmyadarzAvanAruM varNana bauddhonA adhyAtmagranthamAM kaMI paNa dekhAtuM nathI. AgaLa jatAM jaina ane bauddhonA keTalAka vicAre brAhmaNanI sAthe maLatA che te batAvyA che. jemake-pUrvajanma, pUrvajanmanAM karelAM karma ItyAdi, punaH jaina tIrthakare evIza, te bauddhonA pacIza, AmAM paNa cAvIzanI kalpanA ja prAcIna TharAvI jainane prAcIna TharAvyA che. " Ama upara jaNAvyA pramANe keTalIka vAte jainadharmavALAnI bauddhothI ane brAhmaNethI sarakhI ane keTalIka jainenI svataMtra batAvI chevaTamAM nikAla karatAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke jaina dharma e bauddhadharmamAMthI nIkaLela nathI. tene uddabhava svataMtra havAthI bauddhadharmamAMthI vizeSa paNa lIdhuM nathI. bauddha ane jaina e banneee paNa pitAne dhama, nIti, zAstra, tatvajJAna, ane suSTinI utpattinI kalpanAo vigere badhe prakAra brAhmaNa pAsethI vizeSa karI saMnyAsIo pAsethI lIdhela che, ahIM sudhI je vivecana karavAmAM AvyuM hatuM te jena lekenA pavitra graMthamAM lakhelI daMta kathAo vigerene pramANa mAnIne "bAtha sAhebane mata e hatuM ke-janene anya keTalAka saikA sudhI kSudra avasthAmAM hovAne lIdhe, pitAnA dharmagraMtho lakhelA nahi levA joIe vigere dalIlo yathArtha nathI, eTaluM ja na hatuM paNa jenaleke prAcInakALe paNa kSudra na hoIne, pitAnA dharmamate viSe kevala upara uparanI kalpanAo karanArA karatAM, vizeSa hoMzIyAraja hatA, e nivivAda siddha thAya che. - jene mAM je aMga graMthe che te pUrvanA hatA, vetAmbara ane digambara e banne granthane mATe kahe che ke pUrvanA granthanuM jJAna jatAM jatAM bilakula cAlyuM gayuM che ke navA mate prAcIna graMtha lupta thavAnuM bahAnuM ghaNe ThekANe batAve che. paraMtu jainagraMtha mATe ema mAnavAnuM kAraNa nathI. pUrva eTale pahelAM upalabdha thaelA graMLe, ema mAnavuM vizeSa gya lAge che ekaMdara rIte jainadharmane udabhava ane vikAza, bIjAthI na thatAM svAtaMtra che ema sArI rIte siddha thAya che." For Personal & Private Use Only Page #1123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *^^^^^ prakaraNa 37 muM jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paData. 391 | Iti-upAdhyejInA bIja lekhane sAra saMpUrNa ^ 3 lekha trIje pR. 78 thI gajAnaMde paramahaMse. jainAcArya zrI AtmArAmajI mahArAjA upara lakhelA patrane sAra-"mahAtman ! vyAkaraNAdi nAnA zAstroke adhyayanA dhyApanakArAvedamata galemeM bAMdha meM aneka rAjA-prajA ke sabhA vijya kara dekhA, vyartha magaja mAranA hai. eka janaziSya ke hAtha de pustaka dekhA, be lekha ItanA satya ve ni:pakSapAtI, mujhe vikhapaDA ki-mAne eka jagata choDake dUsare jagatameM AnakhaDe he gaye. AbAlpakALa 70 varSa seM je kucha adhyayana karA, vaidika dharma bAMdhe phira se vyarthasA mAlama hene lagA. prAcIna dharma, paramadharma, satya dharma, rahA he te janadharma thA, jisakI prabhA nAza karane ke vaidika dharma, va SazAstra granthakAra khaDe bhaye che....vaidika bAteM kahI laI gaI sa saba jainazAstromeM namUnA IkaThThI karI che. isame saMdeha nahIM." | iti trIjA lekhane TuMka sAra che. - 4 pR. 82 thI rAmamizra zAstrIjInA vyAkhyAnane sAra- jainamata sujhikI Adise barAbara avicchinna calA AyA hai. AjakAla aneka alpajJajana bauddhamata aura jainamataka eka jAnate hai yaha mahAbhrama hai. baDe baDe nAmI AcAryone apane granthomeM jainamatakA khaMDana kiyA hai, vaha aisA kiyA hai ki dekhakara hAMsI AtI hai. eka dina vaha thA ki jaina saMpradAyake AcAryo ke huMkArase daze dizAe gUMja uDatIthI. bharI mijalasameM-mujhe yaha kahanA satyake kAraNa avazya havA hai ki jainaikA graMthasamudAya sArasvata mahAsAgara hai. uskI graMthasaMkhyA ItanI adhika haii ki una graMthakA sucipatrI eka mahAnibaMdha ho jAyegA. aura usa pustakasamudAyakA-lekha aura lekhya, kaisA gaMbhIra, yuktipUrNa, bhAvapUrita, vizada, aura agAdha ha isake viSayameM itanAhI kahanA ucita hai ki jinene sArasvata samudramaiM apane matimaMthAnake DAla kara cirAlana kiyA hai vahI jAnate hai. For Personal & Private Use Only Page #1124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 : tavatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 jainadarzana vedAMtAdidarzaneMse bhI pUrvakA hai tabahIte bhagavAna vedavyAsa maharSi brahmasUtrameM kahate hai. "naikaminnaDa saMbhavAta" vedavyAsake samaya para janamata thA tabate khaMDanA udyoga kiyA gayA. yadi nahIM thA te khaMDana kaMsA aura kisakA? vede anekAMtavAdako mUla milatA hai, vedAMtAdika darzanazAstrakA aura jenAdi dazaneMkA kauna mUla hai yaha kaha kara sunAtA huM-uccazreNike buddhimAna leke mAnasanigUDha vicAra hI darzana che. jemeM ajAtavAda, vivartavAda, daSTisuSTivAda, pariNAmavAda, AraMbhavAda, zunyavAda, Adi dArzanike ke nigUDha vicAra hIM darzana che, taba te kahanA hI hogA ki caNikI Adise jainamata pracalita hai. - sajajane? anekavAMda te eka aisI cija hai use sabake mAnanA hogA orakene mAnAbhI hai. dekhiye "sarva nirvivanIyaMkAta" kahanAhI hogA kisI prakArazeM sat hekara bhI vaha kisI prakArazuM asat hai te aba anekAnta mAnanA hI siddha he gayA, niyAyika-tama ke tejeDabhAva svarUpa kahate hai. vedAMtika jera-seraseM khaMDana karate hai. jenasiddhAMta-kisI prakAraze bhAvarUpa kahate hai, aura kisIprakAraseM abhAvarUpa bhI kahate hai te aba denakI laDAImeM jainasiddhAMta hI siddha he gayA. koMki dene sacca nahI, paraMtu jenasiddhAnta hI sacca he. isI rIti para keI keI AtmAke jJAna svarUpa kahate hai, aura kaI jJAnAdhAra svarUpa bolate hai, taba te kahanA hI kayA joMkA anekAMtavAda hI pAyA gayA. IsI rItipara ke jJAna ke dravya svarUpa mAnate te kaI vAdI-guNasvarUpa mAnate he. . kaI jagatake bhAvasvarUpa kahate , te keI zanya svarUpa batAte hai, taba to anekAMtavAda anAyAsase siddha he gayA. keI kahate he ghaTAdi dravya hai. aura unameM rUpa, spazadi guNa hai dUsarA vAdi kahatA hai ki. dravya kaI cIja nahIM hai vaha te guNa samudAya keI kahatA hai ki AkAza nAmaka zabdajanaka eka niravayava dravya hai, anyavAdI kahatA hai ki vaha te zUnya hai. ke vAdI kahatA hai ki, gurUttva guNa For Personal & Private Use Only Page #1125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu. jaina tattvonA vikAra hiMdu dharma, samajatA paDitA. 393 hai, sarA kahetA hai ki, gurUtva keAi cIja hI nahI hai, pRthvI meM je AkaNu zakti hai use gurUttvanAmaka guNu mAnA hai. mita hita vAkaya pRthya hai. usIse jJAna hAtA hai, vAjAlakA i prayAjana nahI"- 3 ityAdi 5 pRSTa 101 thI lokamAnya tilakanA udgAro-" pU kAlame yajJake lie asaMkhya pazuhiMsA hAtIthI isame pramANa medhAdika aneka grantheAse milate hai. ratideva nAmaka rAjAne yajJameM itanA pracura vaSa kiyA thA ki nadIkA jala khUnase rakatava heA gayA, una nadIkA nAma cavatI prasiddha hai. brAhmaNa aura hiMdudhama meM mAMsabhakSaNa aura darApAna baMdha hA gayA cahu bhI jainadharmakA pratApa hai. mahAvIra svAmIkA ahiMsA dharmAMhI brAhmaNa dhame mAnya ho gayA. " ityAdi 6 pR. 103 thI krAkA kAlelakaranA lekhanA sAra-vihAra bhUminA pravAsanA vakhate mahAvIra bhagavAnanI kaivalyabhUmi nAmanA lekhamAM te lakhe che ke " jenAnI mUrtija dhyAnane mATe hovI eIe, cittane ekAgra karavAnI kita e smRtiomAM jarUra che, pAvApurImAM mahAvIranuM nirvANa-smaraNa karAve che ke A saMsAranuM parama rahasya, jIvananA sAra, mekSanu pAtheya, temanA sukhArvizvamAMtho jyAre jaratu haze tyAre te sAMbhaLavA kANu kANu beThA haze ? peAtAnA deha have paDanAra che ema jANI prasanna, gaMbhIra upadeza karI badhI chellI ghaDIe kAmamAM lai lenAra . te parama tapasvInuM chellu dana kANe karyuM haze? temanA upadeza-draSTine paNa ageAcara evA sUkSma jaMtuthI mAMDIne anaMtake Ti brahmAMDa sudhI savA~ vastu jAtanuM kalyANu cAhanAra te ahiMsAmRtinuM hArda ? kANe grahaNa kayu haze ? mANasa alpajJa che, tenI draSTi eka dezI saMkucita sapUrNAMjJAna vinAnI che, mANasanuM satya ekAngI che, tetho bIjAnA jJAnane vakhADavAnA haka nathI, tema karatAM adhama thAya che ema kahI mAnava buddhine namratA zikhavanAra te paramagurUne te divase keNe vaMdana karyu haze ? / A ziSyA peAtAnA upadeza AkhI dunIyAne pahoMcADaze, ane te mAnava jAtine khapamAM Avaze, evA khyAla te puNya purUSanA manamAM AbhyA haze kharA ? 6 jainatatvajJAnamAM syAdvAdanA zo atha che-te jANavAne huM dAvA karI zakatA nathI, paNa huM mAnuM chuM ke--" syAdvAda " mAnava buddhinuM ekAngIpaNuja sUcita kare che. amuka draSTie jotAM khIjI rIte dekhAya che ! janmAMdhe jema 50 For Personal & Private Use Only Page #1126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 hAthIne tapAse tevI ApaNI dunIyAnI sthiti che. A varNana yathArtha nathI ema koNa kahI zake? ApaNe AvI sthiti che, eTaluM jene gaLe utaryuM teja A jagatamAM yathArthajJAnI, mANasanuM jJAna eka pakSI che eTaluM je samaye teja sarvajJa. vAstavika saMpUrNa satya je kaI jANato haze, te para mAtmAne ApaNe haju oLakhI zakyA nathI. A jJAnamAMthIja ahiMsA uddabhavelI che. sarvajJa vinA bIjA upara adhikAra calAvI na zakAya. pitAnuM satya pitAnA puratuM ja bIjAne tene sAkSAtkAra thAya tyAM sudhI dhIraja rAkhavI evI vRtti teja ahiMsAvRtti. AkhI dunIyA zAntine khele che, trasta dunIyA trAhi trAhi karIne pokAre che, chatAM tene zAntine raste jaDatuM nathI. bihAranI A pavitra-bhUmimAM zAntine mAga kayArane nakakI thaI cUkI che paNa dunIyAne te svIkAratAM haja vAra che. dunIyA jyAre nivakAra thaze tyAre ja mahAvIranuM avatAra kRtya pUrNatAne pAmaze." ItyAdi : 7 punaH pR. 112 thI jema Adhunika taTastha jaina paMDitanA jainadharmanA tattvo jevAthI vedavedAMtadika ekAnta pakSanA vicAre pharatA jAya che tema prAcIna kALamAM paNa ghaNA paMDitenA vicAre pharelA che. tenuM kAraNa jainanA pUrvADapara viradharahita agAdha tattvanIja khubI che. juve ke siddhasenasUri, dhanapAla paMDita, haribhadrasUri e traNe brAhmaNa paMDiteja hatA. jaina dharmanA tanane samajyA pachI jevI rIte A Adhunika paMDitee potAnA abhiprAya pragaTa karyA che tevI rIte te paMDite paNa eja kahI gayA che ke-he vitarAga bhagavAna ? je je uttama tane bIjA matavAlAomAM dekhAya che, te te jainadharmanA tatvasamudramAM thI nikalIne bahAra paDelA biMdurUpeja dekhAya che. ema nizcayapUrvaka siddha che 8 pR. 122 thI-hemacaMdrasUrijInA lekhane sAra-emaNe vItarAganI stuti karatAM kahyuM che ke-he bhagavan! veda vedAMtanA matavAlAnAM zAstro ekAntapakSavALAM ane tamArAM zAstro-anekAMtapakSavALAM, eTaluM ja nahI paNa temanAM zA-hiMsAnA upadezathI mizrita thaelAM ane tamArAM sarvajonA hitanA upadezavALAM, bIjA matanA AcAryoe saraLa bhAve kAMI ayukatapaNe kaheluM haze, paNa temanA ziSya parivAre te kAMInuM kAMI ulaTuM ja karIne kahyuM che. paNa tamArA zAsanamAM e banAva banavA pAmyuM nathI. temAM to e tamArA zAsananA baMdhAraNanIja khUbI che. bIjAnA matemAM pUrvApara vidha, ayathArthapaNuM ane denAM caritra paNa niMdyapaNAthI zAstranuM baMdhAraNa thaeluM che. paNa he bhagavana tamArA zAstramAM ema banyuM nathI. eja tamArA zAsananI alaukika khUbI che For Personal & Private Use Only Page #1127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa. prakaraNa 3 muM jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 395 he bhagavan! tArI mUrti vItarAgI che, ane temanA devanI mUrtio paNa vikRtivAlIo che. chatAM paNa teo vicAra nathI karI zakatA. paNa ame badhAe matavAdionA sanmukha pikAra karIne kahIe chIe ke-vItarAgI smRti jevI, bIjA keI paNa devanI mati dhyAna karavAne yogya nathI. temaja sarva padArthonA svarUpanuM yathArthajJAna meLavavA mATe anekAMtanA mArga (syAdvAdamAga) jevo bIjo koI paNa nyAyamArga, dunIyAmAM cheja nahI ema je amo kahIe chIe te zraddhAmAtrathI kahetAM nathI, paNa parIkSApUrvaka niSpakSapAtapaNuthI kahIe chIe. ta Iti lekhasaMgrahe prathama bhAganI prastAvanA amoe bIjA bhAgamAM yurepIana lokonA lekhe je ApyA che tene TuMka vicAra rDo. harmana jekebI-jainasUtronI prastAvanAnA prathama bhAgamAM lakhe che ke-atyAra sudhInI carcA, jenenI paraMparAgata kathAonI pramANikatA upara ja cAlelI che. tethI vidvAna mI. bArthanA-abhiprAya mujaba, jenonI sAMpradAyika paraMparAo bauddhonA anukaraNarUpe upajAvI kADhelI che. mI. bArthanI dalIla e che ke-jaina ghaNI sIe sudhI eka nAno saMpradAya hato. huM puchuM chuM ke-cheDA anuyAyI vaDe, mAtAnA maulika siddhAMta ane paraMparAo surakSita rAkhI zake che ke je dhamane eka moTA janasamUhanI dhArmika jarUrIAte purI pADavAnI hoya te? jainene pitAnAM siddhAMtanuM eTaluM badhuM spaSTa jJAna hatuM ke, na jevI bAbatamAM matabheda dharAvanArane potAnA vizALa samudAyamAMthI judA karI dIdhA hatA AnA pramANamAM-Dayumane prakaTa karelI sAta ninhonI paraMparA che. A saghaLI hakIkate uparathI siddha thAya che ke, jainenI sUmamAM sUkSama mAnyatA paNa sunizcita svarUpavALI hatI. jevI rIte jainenA dhArmika siddhAnto siddha thaI zake che, tevI ja rIte aitihAsika bAbate paNa siddha thaI zake tevI che. je ke dareka saMpradAyane-pitAne saMpradAya, Asa purUSathI utarI Avelo che. ema batAvavAne guruparaMparAnAM nAme upajAvI kADhavAnI jarUra paDe che. paraMtu kalpasUtramAM sthavire gaNe, ane zAkhAnI nAmAvalI che, te kalapI kADhavAmAM jene keIpaNa prakAranuM prayojana hoya tema huM mAnI zakato nathI. ATaluM siddha karI batAvavAthI e siddha thAya che ke jaine temanA AgamanuM svarUpa nakakI thayA pahelAM paNa pitAne dharma, saMpradAya, temaja anyadarzanIya siddhAMtanA saMmizraNa pege usanna thatI bhraSTatAthI, tene bacAvI surakSita rAkhavA mATe, egya guNa saMpanna hatA. je je bAbata kahI zakavAnuM sAmarthya hatuM. te saghaLuM temaNe saMpUrNa For Personal & Private Use Only Page #1128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ ~ 396' tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 rIte karyuM hatuM! A carcA uparathI jainasAhityanA kAlanI carcA upara AvI jaIe che. jaina siddhAMta vIranirvANa pachI 980 (athavA 3) mAM devadvigaNinA adhyakSapaNA nIce nizcita karavAmAM AvyuM hatuM. tenI pahelAM-teo zikhavatI vakhate likhita graMthane upaga karatA na hatA. A hakIkata tadana sAcI che. e to bhAgye ja mAnI zakAya ke sarvathA naja lakhatA heya. brAhmaNanI mAphaka jenuM evuM mAnavuM te hatuM ja nahIM ke likhita pustaka avizvastha che. jyAM sudhI jenayatie bhramaNazIla jIvana gujAratA tyAM sudhI temane lAguM paDe tevuM che. ityAdi. che have ApaNe jainenA pavitra AgamanI racanAnA samaya viSayaka vicAra karIe, saMpUrNa Agama zAstra prathama tIrthakaranuM ja prarUpeluM che. e jAtanA jainanA vicAranuM nirAkaraNa karavA khAtara huM ahiM sUcana karUM chuM ke siddhAMtanA mukhya granthane samaya nakakI karavA mATe AnA karatAM vadhAre sArA pramANe ekatra karavAM joIe. grIkanuM tiSazAstra I. sa. nI trIjI agara ceAthI, zatAbdimAM hiMdustAnamAM dAkhala thayuM hatuM. te samaya pahelAM jainonAM pavitra Agamo racAyAM hatAM. bIju pramANa tenI bhASAviSayaka che. temAM aneka tarka vitarkanA anta I. sa. nI zarUAta pahelAM racAelAM mAnavAM joIe, ema kahI chevaTa I. sa. pUrve trIjI zatAbdInA prathama bhAgamAM sthira karIe te te kheDuM nahi gaNAya. tathApi eka bAbata ahiM dhyAnamAM levA lAyaka che te e che ke-jetA mbara ane digambare e bannenuM kahevuM e che ke aMge zivAya pahelAMnA kALamAM tenAthI vadhAre prAcIna evAM cauda pUrve hatAM, te pUrvenuM jJAna naSTa thatuM thatuM sarvathA naSTa thaI gayuM, AvA prakAranI prAcIna paraMparA mAnI levAmAM ghaNI sAvacetI rAkhavAnI jarUra che. paraMtu prastuta bAbatamAM (prAcIna paraMparAnI satyatAnA viSayamAM) zaMkA karavAne keI kAraNa jaNAtuM nathI. pUrvonuM jJAna bu7ina thatuM cAlyuM hatuM, evI je hakIkata che te taddana vAstavika che, amAe e khulAse kare che ke pUrve te sauthI prAcIna graMthe hatA, te pachI tenuM sthAna navA siddhAMte lIdhuM hatuM, te yuktisaMgata che. AvI rIte prAcIna siddhAMtane tyAga karavAmAM zuM prayojana haze? A viSayamAM kalpanA sivAya anya keI gati nathI. A uparAMta e paNa eka vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che ke, mahAvIra keI eka navA dharmanA saMsthApaka na hatA, paraMtu jema meM siddha kareluM che ke, te be For Personal & Private Use Only Page #1129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 387 eka prAcIna dharmanA sudhAraka mAtraja hatA. jenadharma e svataMtra rIte utpanna thaele che. paraMtu keI anyadharmanI ane khAsa karIne bauddhadharmanI zAkhArUpe bilakula pravartela nathI. - pR. 30 thI- DaoN. harmana jekebInI jenasUtra paranI prastAvanAnA bIjA bhAgane sAra- jaina sUtronA mArA bhASAMtaranA prathama bhAgane prakaTa thae daza varSa thayAM. te daramyAna . lyumana, pre. hAla, hekeTa bulDara, Do. kuharara, ema. e. bArtha, mi. levIsa rAIsa, A yUropIana aneka vidvAno dvArA jenasUnAM bhASAntara zilAlekho vigere bahAra paDavAthI, jainadharma ane tenA itihAsa viSayaka ApaNA jJAnamAM ghaNA mahatvane vadhAre thaye che. have mAtra kalpanAne A viSayamAM Doja avakAza raheze. ahiM keTalAka vivAdagrasta muddAonuM spaSTIkaraNa karavA IcchuM chuM. jeo jaina athavA AtanA nAmathI prasiddha che. teo jyAre bauddhadharma sthapAI rahyo hato, tyAre eka mahatvazAlI saMpradAya tarIke kyAranAe prasiddha thaI cUkyA hatA. A viSayanI siddhimAM bauddhanAja prAcInamAM prAcIna gaNAtA. 1 aMguttaranikAya, 2 mahAvagga, 3 dIghanikAya, 4 buddhaghoSanI TIkA mA bhane graMthanA udAharaNa ApI, sarva prakAratho siddha karIne batAvyuM che. jemake bauddhagraMthamAM lakhyuM che ke "nAtapura savajJAna ane sarvadarzana prApta karavAne dAvo kare che. e prakAranuM je kathana che tene pramANe ApavAnI jarUra nathI kAraNa ke A te jaina dharmanuM khAsa eka maulika maMtavyaja che. * pR. 91 mAM lakhyuM che ke "pApa e AcaranAranA Azaya upara AdhAra rAkhe che, bauddhanA A eka mahAna siddhAMtane, jenee miyAMkalpita ane bhUkhatApUrNa udAharaNa sAthe meLavI upahAsya pAtra banAvI dIdhuM che. jenA viSaye bauddha karelI bhUla pR. 47 mAM "cAtuyAma" pAzvanAthane lAgu paDe che, tene mahAvIra upara Aropita karavAmAM bhUla dvArA mahAvIranA samayamAM paNa pArzvanAthanA ziSya vidyamAna hatA. pR. 48 mAM bIjI bhUla- nAtapurane agnivesana kahe che paNa mahAvIrane eka mukhya ziSya je sudharmA hatuM te agni vezyAyana hatuM tethI ziSyanuM gotra gurUne lagADha bevaDI bhUla thavAthI mahAvIranA ziSya sudharmAnI zAkSI Ape che. For Personal & Private Use Only Page #1130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tavatrayI--mImAMsA khaMDa 2 pR. 50 auddhadharmAMnA prAdurbhAva thayA tyAre nigra thAmAM ( jainone ) sa'pradAya eka moTA saMpradAyarUpe gaNAtA hovA joIe kemake bauddhaTikAmAM e nigra thAmAMnA keTalAkane virodhI ane keTalA kAne anuyAyI thaelA varNavelA che paNa nisa sthAne eka navIna saMpradAya che sUcana mAtra paNa nathI. A uparathI anumAna karI zakIe chIe ke- nigrathA buddhanA janma pahelAM ghaNA lAMbA kALathI astitva dharAvatA haze. 398 pR. 51 thI bIjI eka bAbatadvArA paNa janAnI prAcInatAne TakA maLe che. gezAle manuSya jAtinI cha vargamAM vheMcaNI karI hatI, te vaga mAMnA trIjA vargamAM nigra thAnA samAveza karyAM hatA. jo teja arasAmAM hayAtImAM AvyA hota, te temanI gaNanA khAsa tarIke kadApi karavAmAM AAvI na hota, punaH pR. para mAM, majhimanikAyathI saccakanA dAkhale ApI jaNAvavAmAM AvyuM che. ke--nithAnA saMpradAya buddhanA samayamAM sthApita thayA hoya tema bhAgyeja mAnI zakAya, pR. 59 thI buddhe ane mahAvIranA samayanAM pracalita evA anya tAttvika vicArAnA viSayamAM jaina tathA mauddha granthAmAM maLI AvatI nAMdhe game teTalI jIja hAya te paNa te nAmAMkita kAlanA itihAsakArane ati mahatvanI che. eka khAjue A badhA pAkhaDImatAnAM maLI AvatI parasparanI keTalIka sAmyatA ane khIjI bAjue jaina ane bauddhathI jaNAtI viziSTatA uparathI anumAna karI zakAya che ke keTalAka vicArI pAkhaMDiomAMthI lIdhA hatA, ane keTalAka temanI sAthenA vAdavivAdanI asarathI upajAvI kADhayA hatA. pR. 62 thI ajJeyavAdanI mudghanA upara keTalI badhI asara thai hatI tenuM savistara varNana karyuM che. pR. 72 thI jainadharmI e eka prAcIna kALathI AvelA dhama hAya, mahAvIra yuddha karatAM vadhAre jUnA che. kemake--saghaLI vastu caitanyayukata che. ema batAvatA sacetanakhAda che. pR. 73 thI jainadharmanI prAcInatAnu' khIjuM cinha vedAMta ane sAMkhya jevA sauthI prAcIna brAhmadanAnI sAthe rahelI siddhAMta viSayaka samAnatA che. For Personal & Private Use Only Page #1131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu. jaina tatvAnA vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDitA. 399 vaizeSika darzana sAthe jeneAnA vicAreA, keTalAka malatA ane keTalAka judA hAvAthI jainadhama nI utpatti tenA pachI thai evA je mata DA. bhADAMrakare upasthita karI che, tenI sAthe huM malatA thaI zakate nathI. ityAdi chevaTamAM kahyuM che kevaizenika pArthivAdika cAra prakAranAM zarIrA mAne che, paNa jenA pRthvI Adi cAra kAya, tenA sUkSma vibhAgeA, tenI sAthe eka eka viziSTa AtmA rahelA mAne che. A jaDa-caitanyavAdanA siddhAMta upara asala sacetanavAdanu vizeSa pariNAma che. vaizeSikAe--aAkika purANA uparathI gAThaveaA che. A bannemAM jainamata vadhAre prAcIna che. vaizeSikanA mata zarIravALA karatAM paNa tatvajJAnanA vadhAre vikAzakramanA samayanA jaina che. vedAMta ane sAMkhyanA mUla tatvabhUta vicAre jaina vicArAthI taddana virUddha che. tethI jene temanA vicArA svIkArI zake nahIM. ityAdi kahI AgaLa jatAM, jaina AgamAnA keTaleAka uhApAtu karIne kahe che ke A graMthane vAMcanAra, bhASAMtara kArane abhiprAya jANavAnI AzA rAkhatA hAvAthI huM atyaMta sa`kecapUrvaka, mArA mata jAhera karU chu ke jaina siddhA ntagrantheAnA ghaNA kharA bhAgeA, prakaraNA tathA AlApaka kharekhara jUnA che. agAnu Alekhana prAcIna kALamAM ( paraMparAnusAra bhadrabAhunA samayamAM ) thayuM hatuM. ityAdri vivecana karIne uttarAdhyayanArdikanI vizeSa uhApAha karIne A khIjA bhAganI prastAvanA pUrI karI che. rU. pR. 90 thI DaoN. e. paTeAlDanA vyAkhyAnanA sAra----dharmAMnI sarakhAmaNInA vijJAnamAM jaina dharmavALAne kacu sthAna ApI zakAya, ane tenA vijJAna mAM keTalu mahatva che e batAvavA mArA prayatna che. dharmAMnI sarakhAmaNInu vijJAna, e zAstra navInaja che. prathama----i. sa. 18 mA zakamAM aMgrejI tatva vivecana paddhatimAM ane jarmanInA dhArmika tatvavijJAnamAM khIjarUpe jovAmAM Ave che, paNa pre. mekasampUllare paddhatisara svarUpa ApeluM pachI ghaNA nidrAnAe vRddhiMgata kareluM pre. TIle A sa` dhavijJAnanI punaghaTanA karI kharA pAceA nAkhyA che. greTabriTanamAM svataMtra zAstra samajavAmAM AvatuM gayuM. A zAstranI vRddhi mATe, e gRhasthAe sthApanA karI, A zAsranA khareAdhaka, ane kevaLa nAmane kayA ane dharmanA vikAzanA kAla kA, e TharAvavAnA uddeza che. e kAma prA. maTeTa vidvAne sArI rIte karI mukelu che. A paMDitanA matathI kaniSkaMdhanuM svarUpa AsTrelIyAmAM-Te. ane mAna, e bemAM draSTigeAcara thAya che, have dhama nA uccatama strarUpa TharAvavAnA mAkI rahe che. For Personal & Private Use Only Page #1132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ' tatrayImImAMsA. khaMDa 2 my pitAne atyucca samajanArA aneka dharmo vidyamAna che. ke dharma atyaca e TharAvo azakaya nathI paNa kaThIna che. A vicAra karavA sAmAnyathI dharmanA ItihAsa tarapha najara nAkhatAM jemanuM svarUpa vRddhigata thayuM che evI niHsaMzaya be jAtio che. "sameTika ane "Arya e be che. saMmeTikamAM-khristI, yAhudIna, musalamIna, Araba vigere che. AryapUrvakALanA hiMdusthAnamAM be viziSTa jAtionA dharma hatA. A baMne varga chavadevasvarUpanA hatA ke, eka varga chavadevasvarUpane thaIne bIje jaDadevasvarUpane hatuM, e yathArtha kahI zakAya nahIM. temAM jaDadevasvarUpane prAdurbhAva kAMIka gUDhakAraNathI utpanna thaele, unmAdaavasthAmAM athavA AnaMdAtirekamAM magna thavAthI thaye. chavadeva svarUpavALo je bIje varga hatuM, temAM vairAgya, ane tapasvivRttine saMbaMdha hatA. A be tatvathI AryadharmanA judA judA dhama utpanna thayA. atyAra sudhInuM vivecana, upodaghAtarUpe thayuM. have yUropiana paddhatithI jainadharmane vicAra karavAne che. A dezamAM dharma vicAromAMthI jainadharma utpanna thaye ema mAnavAnI sAdhAraNa pravRtti che. A mata sAmAnyathI yUropIana paMDitemAM pracalita che paNa e mata bhUla bharelo che. jUnI zAkhanA yUra. vidvAna evuM mAnatA hatA ke mahAvIra gautamabuddha karatAM jarA moTA samakAlIna hatA. temeNeja jainadharmanI sthApanA karI, A mata bhUla bharele siddha thaelo che. hAlanA yUropIana vidvAnene mata e che ke jainadharmane saMsthApaka pArzvanAtha heIne mahAvIra jAgRtikaranAra hatA. jenI paraMparA pramANe te jaina dharma anAdine heIne aneka vyakitao taraphathI jAgRti malI che. teja vIza tIrthakare athavA jine che. A matane niHsasaMzaya asala ItihAsane AdhAra male che ka AdhAra? e kahevuM kaThIna che. te paNa nIti e viSaya vapara hesTigsa sAhebanA graMthamAM ane pro. jekebInA nibaMdhamAM janadharme pitAnA keTalAka mato prAcIna chavadevanA dharmamAMthI lIdhelA hovA joIe evuM kaheluM hovAthI pratyeka prANIne zuM paNa vanaspati ane khanija paNa jIva svarUpaja che e je tatva che te mahatvanuM che, A kAraNathI jainadharma e atyaMta prAcIna che. jenA nigranthane ullekha vedamAM paNa male che tethI A mArA kathananI pratIti thaze. lekene jainadharmane vicAra mahAvIranA pachIthI karavuM paDe che, athavA zvetAmbara ane digambara uparathI kare paDe che. jenadharmanuM svarUpa anArya lekenI For Personal & Private Use Only Page #1133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. jaina tane vikAra hiMdu dharma, samajatA paMDita. 401 pravRtti thayA pachI jhAMkhu dekhAI rahyuM che, paNa teja svarUpa Aryadharmane ucAmAM uce Adarza che. jainadharmanuM mULakAma, dharmanA mUla upara phaTake mAranArA brAhmaNone je nAstika vAda ane mahAvIranI sudhAraNA pahelAM-brAhmaNadharmanA vidhividhAnamAM je kevaLa atyAcAra thaele hatuM tene pAcho haThA te hatuM. jaina dharmane bauddhadharma eTale je te vistAra thayo nathI, paNa tenuM ja mahatva hiMdusthAna vaLAne vadhAre che. kAraNa jainadharmavALAnI kriyA zarU thavAthI, pAchaLanA vicArone vadhAre thavAthI bacAva thate gaye. jainadharmanuM kharUM mahatva dharmanA aMgenI yathA pramANa vaheMcaNI thavAne lIdheja che tene cheDeghaNe khulAze karuM chuM. pratyeka dharmanA- 1 bhAvanadIpaka-kathA purANa, 2 buddhipUrvaka tatvajJAna ane 3 AcAravaAka karmakAMDa, e traNa mukhya aMge hoya che. ghaNAkharA dharmomAM-vidhividhAna rUpa je karmakAMDa teno pracAra thaI, itara be anga gauNapaNe thaIne rahelAM hoya che. ane bhAvanadIpaka kathA purANanuM aMga mAtra lokapriya hoya che. baudhika eTale tatvajJAnanI abhivRddhi, Aryana dharmanuM mukhya lakSaNa hoya che. paNa e traNe aMgenI ekalA jainadharmamAM ja sarakhA paNAthI vaheMcaNI karelI hovAthI, prAcIna brAhmaNadharma ane bauddhadharma, emAM baudhika aMgenuM vinA kAraNa moTApaNuM batAveluM che. - bIjA dharmanA pramANamAM janadharmavALAne kayuM sthAna ApI sakAya? tene nizcaya karavA, tenA aMtaraMgane cheDe adhika vicAra karIe. jainadharmane badhA dharmothI vizeSa mahatva kema prApta thayuM che teja huM batAvuM chuM. ' | deva viSayenA saMbaMdha, jainadharmane pramANa tarIke mAnelo mata, eja tenAmAM pahelI moTI mahatvanI vAta che. jainadharma manuSyo tyArI (narathI nArAyaNa sudhI caDhelo) dharma Thare che. vaidikadhama, ane brAhmaNadharma, e paNa manuSyatyArI che kharA, paNa te kevaLa aupacArika che, kAraNa deva eTale ke manuSyAtIta prANuM che, tene maMtrathI vaza karI, ISTa prApti karI levuM mAnI lIdheluM che. paNa kharUM manuSyatsArI paNuM jaina ane bauddhamAMja dekhAI Ave che. bauddhane IzvaraviSayaka mata ghaNaje jude banI gaye che, bhUlamAMja te anIzvaravAdI hatuM ke kema? e saMzaya utpanna thaI jAya che. 51. For Personal & Private Use Only Page #1134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwww 402 tavatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 jainanI devaviSayaka kalpanA, vicArI purUnA manamAM AvI zake tevI che. deva e paramAtmA che, paNa jagatane aSTA ane niyaMtA nathI, pUrNAvasthAne pahoMcele jIvaja hAIne, apUrNAvasthAvALAnI peThe, jagatamAM pAchA AvavAne azakaya hevAne lIdhe pUjya ane vaMdanIya thayo che. Aja bAbatamAM mane jainadharmane atyadAta svarUpa dekhAvA lAge che. baudhika viSayanI uttama paripuSTi karavAne mATe teTalAja uccatama dhyeyane (devanI mUrtine) jenadharmavALAe hAtha dharyo che. A badhAM kAraNone lIdhe jainadharmane AryadharmanI ja nahIM, paNa ekaMdara sarvadharmono parama maryAdA vAlo samajIe te paNa kaI prakAranI harakta Ave tema nathI. A parama sImAvALA jainadharmane moTuM mahatva prApta thaeluM che. dharmanI sarakhAmaNanA vijJAnamAM jainadharmavALAne eTaluM ja eka mahatva nathI paraMtu jainenuM 1 tatvajJAna, 2 nItijJAna, ane 3 tarkavidyA, paNa teTalAM ja mahatvavALAM che. ahi jenenA nItizAstranI beja vAtane ullekha karUM chuM. temAM pahelI e che ke jagatamAMnA sarva prANIone sukha samAdhAnathI ekatra kevI rIte rahetAM Ave? A praznanA AgaLa, aneka nIti vettAone hAthaja TevA paDayA che. A viSayano saMpUrNa nirNaya Aja sudhI kaI paNa karI zake nathI. paNa jaina zAstramAM bahu ja sarala rAte karIne mUkele che. bIjAone duHkha na devuM agara ahiMsA A vAtane kevala tAtvika vidhithI ja nahIM, paNa khristI dharma mAMnI tatsadaza daza AjJAo karatAM, adhika nizcayathI ane kaDakapaNuthI, tene AcAra kahe che, teTalI sulabhatAthI tathA pUrNatAthI, tene khulAze jainadharmamAM kare che. bIjo prazna strI purUSanA pavitra paNAne che. jainadharmane sarvadharmanI, vizeSathI AryadharmanI parama hadavALo mAna joIe. baudhika viSayane paNa bAju upara na mukatAM jainadharmanA ghaNuM majabUta racAelI che khristI dhamamAM baudhika praznone vizeSa uhApoha ke vivecana thaeluM nathI. TUMkamAM sArAMza e che ke-ucca dharma ta ane jJAnanI paddhati e bane nI draSTie jotAM. jainadhama dhamanI sarakhAmaNIvALA zAstromAM ghaNeja AgaLa pahecele che, ema te mAnavuM ja paDe che. ane pratyenuM jJAna karI levAne mATe, temAM je dIdhelA syAdavAdanuM ja eka svarUpa juve eTale basa che. For Personal & Private Use Only Page #1135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37muM. kharevikAra samajanAra lakSmaNa radhunAtha bhiDe. 403 dharmanA vicAromAM jainadharma e eka niHsaMzayapaNe parama hadavALo che, ane te kevaLa svAduvAdanI draSTathI sarva dharmonuM ekIkaraNa karavAne mATe ja nahIM, paNa vizeSa paNAthI, dharmone lakSaNa samajavAne mATe ane tenA anusArathI sAmAnyapaNe dharmanI utpatti saMgata karI levAne mATe tene kALajIpUrvaka abhyAsa karavAnI jarUra che. 8 pR. 108 mAM DA. ela. pI. desIderI ane Do. harTala e banne vidvAnonA lekhamAMnA mAtra beja phakarAthI jainadharmanA tatvonI dizA keTalI badhI uMcI che eTaluM ja jaNAvavAmAM AvyuM che. 7 pR. 109 mAM "jaina darzana ane jaina dharma' mUla lekhaka mi. haba Tara vAna sAheba che. temAM jainonA mukhya mukhya tatvenI TuMka neMdha karI batAvelI che. iti cUpiana lekhakonA lekhenA saMgraharUpa dvitIya bhAga saMpUrNa che vIrazAsana. zukravAra. tA. 27 mI ogaSTa, sane. 1926 pR 768. (lekhAMka pahele) jaina aura jagata " (le. lakSmaNa raghunAtha bhiDe karajagI dhAravADa) * eka jainetara gujarAtI jaina sAptAhikameM bApara hiMdIme likhanA baDA dhASTaya he marAThI bhASAmeM eka kahAvata hai ki saMta (sAdhu) hekara hI sAdhu ke pAsa paMhacanA cAhIe . lekIna meM to abhI jaina huA nahIM ( ora jinazAsana kA mere abhyAsa bhI de tIna vase jayAdava nahIM hai yaha ayAsabhI kisI gurU ke pAsa nahIM. balake manake mAphika kitA paDhakara aura rASTrIya kArya karate karate hI kiyA gayA hai. esI hAlata meM jenI viSaya para aura hindI bhASAmeM gujarAtI vAcake ke sAmane vicAra rakhane kI kozIza karanA Azcarya nahIM te kayA? lekIna yaha Azcarya jenazAsana aura gujarAtI samAja ke prema ke kAraNa hI meree he rahA hai zIvra hI meM gujarAtI meM hI likhane kI meM kazIza karaMgA tabataka maM AzA rakhatA hUM mere gujarAtI vAcaka mujhe kSamA kareM aura hindI vAcaka bhI merI truTiyAM mApha kare - jainokA jagatase kayA saMbaMdha hai aura jenopara kIsI jimedArI ha isI bAta kA isa lekhe mAlAmeM vicAra karane kA hai kisI vyakitaka samAjase je saMbaMdha AtA hai yaha tIna draSTie AtA hai zArIrika, mAnasika aura bauddhika isI. prakAra kisI samAjakA jagatase tIna draSTie saMbandha AtA hai. kalA, nIti aura tattvajJAna kalA samAja ke zarIra se saMbaMdha rakhatI 7, nIti For Personal & Private Use Only Page #1136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ta-vatrayI-mImAMsA khaMDa 2 mana se ora tatvajJAna buddhi se jisa taraha tana mana tathA buddhi Ina tIna bAkA vicAra karane se kisI vyakita ke bAre meM pUrNa vicAra he saktA che usI taraha kalA, nIti, tathA tatvajJAna Ina tIna bAkA vicAra karane se hI kisI samaSThi (samAja) kA vicAra pUrNatayA he sakatA hai jisa taraha kevaLa buddhibaLa yA mane baLa tathA dehabalase manuSya saba prakArase kArya kuzala nahI bana sakatA, usI prakAra sirpha kalA, nIti yA tatvajJAnase keIthI samAja pUrNa rUpa se kAryakSama nahIM banI zakatA, usameM truTi avazya meva raha jAti hai manuSya ke bAremeM upara ke tIna belemeM se kisI kI truTi che to kaizI zocanIya hAlata usa vyakita kI hai jAtI hai yaha bAta sabase paricita hA aba hama tIna samAjakA dAkhalA lekara hamArA kahanA spaSTa kareMge. ' ' itihAsa ke yaha bAta mAluma hai ki grIsa dezameM kalA bahuta hI ujita dazAke pahuMcIthI kalAka draSTie grIka samAja unnata thA. lekina yaha bAta bhI prasiddha hai ki grIka samAjameM nItikA nAma taka nahIM pAyA jAtA thA tatvajJAna bhI usakA paraprerIta hI thA Isame truTiyAM ke kAraNa hI grIka samAja naSTa gayAeka kalAthI lekina nIti aura tatvajJAna nahIM thA. aba IrANa dezakA udAharaNa leMge IrANa saMskRtimeM nItike bahuta uMcA sthAna thA aba bhI pArasI samAjameM isa bAta kA avazeSa pAyA jAtA hai pArasI dharmameM sadvicAra, sadAcAra ora saduccAra ke bahutva hI mahatva diyA gayA hai balika vatvajJAna aura kalAkI draSTie IrANu saMskRti bahuta hI nIce daraje kI hai tatvajJAna te bhAratIya hI hai aura kalAkA nAma taka bhI nahIM isI kAraNase IrANI saMskRti naSTa ho gaI. nItithI balki kalA aura tatvajJAna nahIM thA. che aba boddha saMskRtika dAkhalA leMge-bauddha samAja kA tatvajJAna apUrNa hai usameM kaI deje meM nIti aura kalA hai lekina tatvajJAna nahIM hai bauddha tatvajJAna dazana kahelAyA gayA hai lekina mere hAthameM to usameM buddhi gamya bAta eka hIM hai ? kasI kArase bauddha ke nAma mAtra raha gaye usameM kalA era nIti kucha pramANameM thI lekina tatvajJAna nahIM thA ' arthAta samAja ke dhAraNA ke liye-kalA nIti aura tatvajJAna tIkI jarUrata hai jisa prakAra hakI draSTie manuSya ke bala, Arogya, Ayu aura sauMdarya kI jarUrata haitI hai usI prakAra samAja ke bhI kalAkI draSTise saMpannatA, For Personal & Private Use Only Page #1137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. kharevikAra samajanAra lakSmaNa raghunAtha bhiDe. 405 saralatA, zAzvatatA, aura rasikatA ina bAte kI avazyatA hatI hai. mana ke draSTi se jisa taraha manuSya ke sujanatA aura nirmalatA kI jarUrata hatI ha Usa taraha samAja ke nAgarikatA ora vizva baMdhutAkI avazyakatA rahatI hai aMtameM buddhi kI draSTise jisa taraha manuSya kI prajJatA kI jarUrata hatI huM usI taraha samAjake zAzvata arthAta ekameva tatvajJAna kI jarUrata hatI hai aba krameNu ina bAta kA hama vicAra kareMge mere hAtha meM jaina saMskRti hI sabhI draSTise pUrNa hai aura IsI vahu se atyaMta purAtana kAlase aba taka vaha jItI hai. keIbhI saMpradAya aura jAti hoM-aMta meM usake jaina siddhAMta ke. Akara pahuMcanA paDatA hai aura paDe esI mArI dhAraNA hai. Aja saMsArameM jaina zAsana ke virodhI dekhanemeM Ate hai aura pahilebhI the. balika prAcIna kAlake vidhiryo ke jenA siddhAMta kA hI svIkAra karanA paDA thA aura. AjakAla ke lAge ke bhI yahI karanA paDegA Aja kI hAlata ( ) saMkramaNavasthA hai aMtame jinazAsana ke hI mAnanA paDegA vIrazAsana. tA. 24 mI. sapTembara sane 1926, pR. 820 (lekhAMka dUsarA) 1 . "jaina aura jagata" | (le. lakSmaNa raghunAtha bhiMDe karajagI-dhAravADa) sare lekha kalAka draSTineM jaina aura jagatakA vicAra karege. Isa lekhameM kalAke draSTise hama vicAra kareMge jisa taraha dehake bala, Arogya aura Ayu tathA sauMdaryakI jarUrata hai usI taraha samAja ke saMpannatA, saraLatA, zAzvatatA aura rasikatA kI avazakayatA hai pahele hama saMpanetA kA vicAra kareMge ! - saMpannatA mAyane samRddhi aura AbAdi jisamAjameM dhana dhAnya bahuta hai aura jana saMkhyA bhI kamI na hai usake saMpanna kahate haiM IsAI samAja saMpanna hai mahamadI samAjabhI kucha aMzameM saMpanna hai vaidika samAja (hiMdu). jenIse jayAdaha pramANa meM saMpana hai jaina samAjabhI thayadhAnya kI draSTie saMpanna kahA jA sakatA hai karyo ki bhArata kA de vitIyAMza vyApAra jaina ke hAthameM hai jana saMkhyAdI draSTie For Personal & Private Use Only Page #1138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - tattvatrayI-mImAMsA. - khaMDa 2 te jaina samAjane mAphika anya kisI samAjakI burI hAlata nahI hai jenA samAjakI jana saMkhyA bahutI hI kama hai aura usameM bhI jJAtibheda ora prAMtabhede ka kaneri aikaya nahIM hai kayA yaha bAta phika karanekI nahIM hai? prAcIna kAlameM jaina samAja sacamuca? saMpane thA. jainika rAjya thA . unakA vyApAra utpAdaka thA ( bhArata mata darpaNa nAmaka pustaka-rAjedranAtha paMDita-u rAyaprapannAcArya ne samAjI presa baDAdA meM chapAkara prakAzita kI hai usake pR. 10 kI paMkita 9 se 14 meM likhA hai ki pUjya pAda bAbU kRSNanAtha benarajI apane "jina janma" (jainijama) meM likhA hai ki-bhAratameM pahile-4000000,00 jaina the usI mata se nIkalakara bahuta lega dUsare dhamameM jAne? InakI saMkhyA ghaTa gaI yaha dharma bahuta prAcIna hai isa mata ke niyama bahuta uttama hai Isa matase dezake bhArI lAbha pahuMcA hai) AjakalakI taraha siphe dalAlI kA nahIM thA? unakI jana saMkhyA bhI bahutathI jaina dhamakI dIkSA lAyaka adamike dekara jana saMkhyA baDhAo . zuddhi kI prathA jenikA hI AcAra rakhanevAle ke ora na zuddha karake jAtimeM milA lenA cAhiye . jenI vicAra rakhane vAle ke dIjJA dekara jaina banAnA cAhiye Apa cAhate unake samAjameM milAle yA mata lo aba jaina te avazya banA le meM AzA rakhatA hUM ki jena netA Isa bAta para vicAra kare aba taka saMpannatA kI bAta huI aba saraLatA kA vicAra kareMge samAja saba vyavahAra yadi suvidyAse calate hete usa avasthA ke saralatA kahate haiM samAjamAM pratyeka ghaTaka yAda apanA kArya apanI jimedArI samajakara karegA te samAjameM saralatA utpanna hotI hai vaidika (hiMdu) samAjakI taraha brAhmaNa kSatriya, pRzya, aspRzya, brAhmaNa- abrAhmaNa aise jhagaDe jainanimeM nahIM hue aura nahIM hete IsakA kAraNa jaina samAjI saralatA hI hailekIna prAMtabheda tathA jJAtIbhedane kAraNa jenineM reTI beTI vyavahAra suvidyAse nahIM hetA haiA samAjane saralatA meM yaha eka ba guTi ho jenI nApita ( vAlaMda ) jenI camAra, jenIbI Adi meM ne kahAbhI nahIM dekhe e pahile jamAne meM saba pezavALe jenI the aura e nahIM the unakI avAkayatA jenI samAja kI nahIM thI. Isa liye saba pezeke lega samAjameM tene cAhie tabI jaina samAja eka prabhAvazALI samAja For Personal & Private Use Only Page #1139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM kharA vikAra samajanAra lakSmaNa raghunAtha bhiDe. 407 DhagA| Isa liye jaina zuddhi prathAkI avazakayatA hai / saraLatAke vAste samAjake ghaTakAMne yahabhI yAda rakhanA cAhiye ki saba taraha lAgeAMkI samAja ke avazakayatA hai / aura aise bhinna bhinna prakRtike lege me jaina mela rahegA takhI vaha samudAya samAja kahulAvegA 1 / cakri saMpannatA aura saraLatA hai| te zAzvatatA ApaDI A jAti hai / yuropIya samAjo kI taraha zramajIvI aura muDI vALe sattAdhArI aura raiyat dhasattAdhArI aura zrAvaka Iname yadI jagaDA na hogA tA samAja avazyameva sthira rahegA / ra aba rahI rasiktA kI bAta jaina samAja prAcIna kAlame bahuta hI rasika thA| bhinna bhinna bhASAome jaina paDitAkA jitanA kAvya hai utanA aura kisI anya paMDitAkA nahIM hai / jaina paDatAne sabhI zAstrApura kalAopara aneka bhASAAme graMtha likhe hai| citra kalA te jainiceAMkI khAsa vizeSatA hai / maMdira, upAzraya, Adi sthAna banavAne kI prathA jainiyAne zar kI| jainiyeAMkA prAcIna kaLA kauzalya ama bhI hamake AzcaryaMse mUDha banA detA hai| jaina kalA sinisakA apratibaMdha nahi hai sAtha sAtha vahu maneAbhAva bhAvanAoMkA bhI pratibiMba hai / yadyapi yaha purAnA vaibhava Aja ke jainAMme nahIM dekhaneme AtA hai te bhI anya kisI jJAti se baDhakara janI kalA adhika hai cahu khAta dekhane me' AtI hai / etAvataH kalAke draSTise jainiyAme jo achA khurA hai uMsakA vicAra saMkSepatA kiyA gayA. aba nIti ke draSTise jana samAjakA vicAra tIsare lekhane kiyA jAyagA kalAkA atha Isa lekhame samAja cArAkI kuzalatA yA vidyA kiyA gayA hai yahuM khAta dhyAnamAM rakhane cAhie || "vIrazAsana, zukravAra, tA. 1 lI akaTobara. sane. 1926 pR. 14 ( lekhAMka tIsarA ) aa jaina aura jagatA (le. lakSmaNu raghunAtha bhiDe. karajagI dhAravADa ) [ eka jainetara janadhA~bhyAsI vidvAnanA jainadhama viSayaka vicArA hindI vAcAnA kara kalamamAM sAdara karIe chIe. mAtra amhe hindI jANunArAonuM nahi parantu gujarAtI vAcakanuM pazu A tarapha dhyAna kheMcIe chIe naina ora jJAt zISa ka lekhanA A trIjo maNuko che ane prAyaH karIne havethI For Personal & Private Use Only Page #1140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 tatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 keTalAka aMkamAM e viSaya cAlu raheze-amArA AmaMtraNane mAna ApIne A takalIpha uThAvI A lekha mALA mokalI ApI che te mATe AbhAra mAnavAnI taka levA sAthe vAMcaka taraphathI egya kadaranI AzA rAkhIe chIe.] - taMtrI, zrI. vIrazAsana. - Isa lekhameM hama jaina samAjakA nIti ke draSTie vicAra kareMge jisa taraha manuSyakA nIti draSTie vicAra karate samaya thanika aura sArvajanika (Public) Ina de draSTise karate hai usI prakAra eka eka samAjakAM nIti ke draSTie vicAra bhI nAgarikatA ( Citizen ship):aura vizva baMdhutA ( Worldfriendship) Ina de draSTie karanA paDegA. ' kaI samAja tabhI nItimAna ginA jAyagA jaba ki usakA vyApAra na te usake hAni prada hotA hai aura na dasa ke. nAgarikatA ora vizvabaMdhutA ye de tarakI samAjakI nIti hotI hai. aba ina de prakAranI nItiome dekheMge ki jaina samAjakI kayA hAlata hai. pahile nAgarIkatAka vicAra kareMge jisake saMskRti kahate ha usI ke hama nIti kaha sakate hai. mAtA, pitA, gurU aura anya jJAti bhAIose je achA vyavahAra kiyA jAtA hai usake nAgarikatA hama kaheMge. sabhya samAjanA yaha prathama lakSaNa che. jisa samAjameM mAtA, pitA, gurU aura anya jJAti bhAIo ke sAtha vyavahAra karanemeM kuchabhI maryAdA nahIM hai usake sabhya nahI kahA jA saktA Isa draSTie yadi dekhI jAya te yuropIya samAja sabhyatAse kesa dura hai. usa samAjakI sabhyatA, relagA, DAkakhAnA, havAI jahAja AdImeM hI hai. jenikI bAta isase biskula alaga hai. mAtapitA aura gurUja ke vAte hama je svArthako tyAga karatA hai yahI hamAre sabhya kA lakSaNa hai. isa draSTie jenI AcAra vicAra atyaMta zreSTa deje ke jenI AcAra anupameya ha. yahI saccI nAgarikatA hai. vanavAsa yA nagaravAsase nAgaritAkA kuchabhI saMbaMdha nahIM hai, nAgaritAkA mAyane samAjake pUjaya vyaktione sAtha niH svArtha aura vinayakAvartAva che. zuddha svadezAbhimAna, gurUkti, badhuvAtsalya aura mAtApitAkI sevA Isa nAgarikatA meM A saktI hai. aba vizvabaMdhutAka vicAra karege. ahiMsA tatvaka carama sImAtaka manAnevAle janeMkI vizvabaMdhutA bahuta hI vyApaka ha yaha manuSya mAtrase khatama nahI hatI. Isa baMdhutameM halake me halake jaMtukAbhI samAveza hatA hai. "jirie vasUpaNa" For Personal & Private Use Only Page #1141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. parAvikAra samajanAra lamaNa radhunAtha bhiMDe. 408 yaha jenakA mUla maMtra che. yaha vizva baMdhutA bauddhokI taraha siphe dayAbhAva para sthita nahIM hai, advaitavAdikI taraha vaha tAratamya hIna bhI nahIM hai. isa tarahakA. vartAva tama sarose cAhate hai vahI vartAva re ke sAtha karo Isa IsAI nIti ke jasI hI jenI vizva baMdhutA nahIM hai, vaha Amonnati ke vicAra para sthita hai. hiMsA karanese hiMsita chavake pragatimeM bAdhA pahucatA hai. aura hiMsA karanevALe chavakI bhI adhyAtmika hAni hatI hai. hiMsAse dharma, deza, jJAti, samAja aura vyakti kisIkA bhI hita nahi hotA. Isa taraha ke vicAra jenI rakhate hue bhI jaina zAstram duSTa daMDana vihita mAnA gayA hai, lekIna vaidikaikI taraha jaina sarpa, vyAgha, siMha Adi prANike duSTa nahIM mAnate, anna aura niraparAdhi prANI kI hiMsA kisI vajaha se nahIM. karanI cAhie isa prakArakI jaina nIti hai. zaTha prati satyameva yahI nIti jainazAsakI hai-balika zeThaprati zAThaya kI nItibhI kucha avasarapara kahI gayI che. " IsanItikA hetu thI vizvabaMdhutA hI hai, samAja ke dhAraNake vAte cheka nilaNa honA hI cAhIe. "zaThaM prati zAThAM' kI IjAjatA dIka abhaya ke denevAte hI dI gaI hai. isa prakA dujaneka daMDa dene ko apavAda rakhate hue sarva prANI mAtrase baMdhubhAva rakhanakI nItiniyoMkI hai, svArtha ke vAte chekI ke aura manuoMkI hatyA karanA jenoM kA sarvathA asaMbhava che. pUrNa dayA rasthAkI zikSA jena hI saMsAra milI hai. ene bhAvanAe manuSya mAtrAme savAbhA- '' vika hai lekina e bhAvanAo jainemeM jitanI carama sImAM taka pahuMcI che. utanI anya kIsI samAjameM nahIM pahuMcI hai...' Isa bhAvanA ke bArame dharma ora vyavahAra, deza tathA videza Adi bhedabhI jainazAsa nahIM mAnatA Ina bhAvanAokIre se icchA nakhanA bhI svaya " ina bhAvanAoke rakhanA yahI saccI bhAvanA kahI jA saktI che. IsameM bhI dina dukAne dArI che te pavitratA kahAMse agI ?- zaThaM prati satyameva yaha tatva IsI lakSyame kaho gayA hai ki usakA pAlana vyakitane karanA cAhie, dusarI vyakti cAhe karu yA na kare. isa prakAra eka vyakitake hesiyata aura jJAti, samAja, deza tathA vizvakI draSTijenikI nIti bahuta hI zreSTha che. ekameva sadAcAraka jina zAstra batalAtA hai, usameM apavAda nahIM hai na paristhitikA yA 52 ke For Personal & Private Use Only Page #1142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 410 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 vyaktika. aisI paristhitime hiMsA bhI ahiMsA hotI he ora kartavya hai aisA kabhI bhI jaina zAstram nahIM hai atae jena nIti sabhI draSTie zuddha che * 'Isa lekhame vyakigata, samAjakA ora rAjanaitika nItikA vicAra kiyA gayA aba ceAthe lekhameM tatvajJAnakA vivecana karege "vIra zAsana tA. 8mI kabara. pR. 29 , (lekhAMka cethA) jaina ora jagat (le. lakSamaNa raghunAtha bhiMDe karajagI dhAravADa.) Isa lekhameM hama jenI tatvajJAnakA vicAra karege. jisa prakAra manuSya sipha buddhimAna hone se nahIM calegA baki usakI buddhi sthira bhI tenI cAhie. usI taraha samAja ke siphe dharma yA tatvajJAnase nahIM calegA. vaha ekameva honA cAhie. Isa draSTie yadi dekhA jAyate jenI tatvajJAna hI ekameva kahA jA sakatA hai. ka ki vaha purAtana hai aura ekahI rUpameM abataka cAlatA AyA hai, vaha jenI tatvajJAna ekAMgI bhI nahIM hai. isI liye usake ane kAMtavAdabhI kahate hai, bauddha, isAI aura mahammadI tatvajJAna-Aja kalakA hai aura saMkucita hai. phedika tatvajJAna yadyapi purAtana hai tathApi sadAke liye badalAtA hI gayA hai aura abhI taka usane sthIratA nahIM pAyI hai. janazAsana hI eka asA hai ki je zAzvata hai aura ekarUpa che. vaha prAcIna se prAcIna kAlameM thA. jatA thA vaisAhI Aja hai aura Age bhI vIra vANI ke Isa eka rUpatAmeM kucha. bhI Azcarya nahIM hai. kayAMka dhama tatva zAzvata aura nizcala ho hetA hai, yadi ahaMta zAsana eka rUpa na hatA te jarUra Azcarya hatA, satya tIna meM eka hI rahatA hai aura satya hI dharma che, tatvajJAna . jene pahilA siddhAMta yaha hai ki suSTi anAvanaMta hai. brahmAne sRSTi kI athavA Izvarane che dina pedA kIye, sabhI bAteM buddhigamya nahI hai ataeva abhedya che. saSTi pahile thI aba huM, arthAt Age bhI rahegI. Isa liye anAvanaMta hai. isakA kartA kaI bhI nahIM. kesI aTala niyamaseM vaha svabhAvase hI calatI AyI hai aura calatI rahegI. isake kamameM parivartana karanekI sattAM kisI kA bhI nahIM hai. janeka dUsarA siddhAMta yaha hai ki jaDa aura cetana meM bhinna hai, aura kabhI eka nahIM ho sakate. IsI bhAvanA para je dharma calA he ora jIkA, zakI For Personal & Private Use Only Page #1143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM khare vikAra samajanAra lakSmaNa radhunAtha miDe. 411 A rakhane mekA milA hai. yadi ati mata ke anusAra-saba kucha eka hemA te anAcAra hI sadAcAra hegA. jaisA ki traNa rine orA haju traNa' kA maMtra raTanevAlemeM Aja he rahA hai. cetana jaDa meM prabala hai aura usose saba kucha rahA hai. isa cetanase kama ke pudgala paramANukA saMbaMdha AtA ha aura isI liye aura cetana ekatra mAluma hatA hai, mikSa kI avarasthAneM cetana jIva ( AtmA ) jaMDase bilakula alaga rahatA hai. jIva cetana svarUpa svadeha parimita kameka kartA tathA katA, urdhvagati, saMsArI bAlika makSa pAne ke liye samartha che. jenekA tIsarA siddhAMta mekSa sAdhanakA hai. isake ratnatrayI kahate hai samyaphajJAna, samyapha darzana aura samyapha cAritra Ina tIne ke prAsiseDo mokSa prApti he sakatI hai. anyathA nahIM isI lie vaidika (hiMdu) dhamiye kI taraha jene meM-jJAnamArgI, kamabhAgI aura bhaktimArgI Adi paMtha nahI hue che. jainadharma akAlgI nahIM , vaha dharma savagika hai. Izvarake bAre meM je vicAra nI rakhate he visA unnata vicAra aura keIbhI izvara vAkI nahIM rakhate hai. eka bAdazAha kI taraha saba muSTika calAvAlA hI nahIM, balika usake utpanna karane vaLA aura usakA nAza karanevALA Izvara hai aura usakI kRpAse hama sukhI ho sakate esI tatvahIne kalpanA IsAI, mahI aura kucha vaidika kI hai. advaitavAdI kahate hai ki hama Izvara bana sakate hai. lekina usakA Izvara eka bAdazAha ho hai. aura ke vedAnuyAyI aneka Izvara mAnate hai. lekina Itane izvara bhItike kAraNa hI utpanna kiye gaye hai jisakI icchA huI usake hI Izvarabana divA, aura basa karane lage usakI sevA, ora mAMgane lage usake pAsa dhana o daulata. jenI Izvara esA nahIM hai, vaha dhyeya rUpa hai, vaha kuchabhI de nahIM sakatA, lekina usakA dhyeya sAmane rakhanese hamake makSa lakSamI mila zakatI hai. vaha svayaMbha, akalaMka, nirUpAdhika, caitanyamaya aura vitarAgI hai. mokSako prApta karanevAle jIva sarva sattAvALe Izvara hote hai. aise izvara eka nahI, daza nahI, vIza nahI, tetrIsa karoDa nahIM, balika anaMta hue hai aura Age hege. isa prakAra jaineMkA Izvara keI bAdazahA nahI hai ki usake kRpAse kucha bhI hoya, vaha eka mekSArUDha pavitra AtmA hai aura eseM AtmA asaMkhya huA karate hai. , atu, syAdvAra paddhati te jenI tatvajJAnakA sAra sarvava ha. Isa. anekAntavAra kahate hai, koMkI sAme eka eka pakSakI siddhi nahIM rahetI, saba . '. . For Personal & Private Use Only Page #1144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 tattvI-mImAMsA. draSTise isa paddhatime vicAra hatA hai-IsameM haita, advaita, saguNe pAsanA, niguNe pAsanA, suSTiDI kSaNabhaMguratA aura usakI sAzvatA Adi ke bAremeM jainetarAMmeM sadA ke liye jhaghaDe hete rahate hai. .. mahamUdI dhama-niguNe pAsanA kA ekAntavAda pakaDakara jagatake trAhi trAhi karake cheDatA he, te suSTi kSaNabhaMgura che esA kahe ke badhi tathA zAMkaramatAnuyAyI utpAta macAve ha. IsakA kAraNa unakA ekAnta vAdameM satya kamI nahIM hai. zakatA. anekAMtavAda ho satyase bharA huA hai. | isa prakAra suSTikA anAvanaMtatva, IzvarakI ucca kalpanA, aura anekAntavAda, ye tIna bAteM jenI tatvajJAnameM vizeSa mahatva ko hai. yahI usakI jagata ke bheTa hai. esA uMcaca vicAra anya kisI tatvajJAnameM nahIM pAyA jatA. vaidika matake paDadarzana gUDha vicArameM prasiddha hai lekIna unameM taka athavA buddhigamyatA nahIM hai, IsI kAraNa ke Sadarzana kilaSTha bana beThe hai, balika jJAna tRSNakA zamana nahIM kara zakate atu. ' abataka cAra lemeM jenekA aura jagatakA kyA sabandha hai aura nekI vizeSatA kina kina bAteM meM kisI prakAra hai yaha bAta saMkSepa rUpameM batAyI gayI. aba jaina dhamakA aitihAsika draSTi se paryAlecana karake jene se jagatake kyA zIkhanA hai, ora AjakAla ja ke. kayA karanA cAhie isa khAtA vicAra karege, - "vIra zAsana." tA. 15 mI. bekaTombara. sane 126 pR.45. jaina aura jagata (lekhAMka pAMcamA ) (le. lakSmaNa raghunAtha bhiDe karajagI dhAravADa), - pArasI amadI mAnyatA hai ki sat aura asata ( God spirit a evil spirit) e dene zAzvata hai ahura majA tathA ahiramana done anAdhanata hai IsAI dharma kahatA hai ki pavitrAtmA ora durAtmA ( Holy short and evil short) ne purAtana che. vedika vADamaya meM bhI deva tathA asura kA jhagaDA purAnA hI he isase yahI bAta spaSTa hatI hai ki achA tathA burA dekA astitva pahilese hai aura Age bhI rahegA ! yuropIya itihAsakAra likhate hai ki dina pratidina sudhAraNA hI rahe hai, For Personal & Private Use Only Page #1145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fi prakaraNa 37muM. khavikAra sagarjanAra, lakSmaNa radhunAtha bhiMDe 13 aura pahile jamAnemeM mAnavajAti bilakula jaMgalI siMdhI sabhya thI, apanA Ajakaleka enTava siddha karane ke liye yaha bAta sAhAyaprada hotI hogIlekina yaha kahanA biskula jhuTha halegAM ke rahana sahana,meM sudhArAM yA parivatane huMA hai yaha kahA ThIka hogA, lekina yaha kahA ki pahive jamAneke laga- asabhya che ora Ajakalake sabhya ha, ekadama jhuTha hA ItihAsameM utkrAMtivAda saba jaha ekasA nahIM ho sakatA kisI eka avasthAkI utakrAMtitI hagI lekina karyo zAzvata siddhAMte meM bhI sabhI utkrAMti he sakatI hai? zAsvata siddhAMta sabhI kalameM samAna hI hete hai, caMdira ItihAsakAroke yaha bAbata mAnya che haLI te vaha unakA ajJAna hai ItihAsakAra likhate hai ki vedakALa dharma ke melato kalpanA ane lagIthI UsakAla ke pUrva tamAma ajJAna thA, aura AjIkala dhArmika siddhAMta ke bArameM pragati he rahI hai. yaha bAta sarvathA jhuMDa hai dhArmika siddhAMta saMpUrNa aura zAzvata hai hamArI buddhi hI saMkucita tathA apUrNa hatI ke videkAla dhama siddhAsa AraMbhakAla nahIM hai, balake patitAvasthA usa kAlameM bhI dharma siddhAMtokA pAlana pUrNa rUpase karane vALe siddha the, Ara usake pUrvakAlameM bhIthe dharma, nIti, anAdi kAla se calI AyI hai usameM utkrAMtivAda nahIM ho sakatA jabataka ItihAsa mAlUma hai yaha bAta siddha hisI hai ki-AdinAtha bhagavAnake kAlameM dharmakI kacvanA pUrNarUpameM thI aura samAjane bahu sakhyAMka lega usakA pAlana bhI karate the tabase hiMdustAnamAM manuSyajAti kI nivAsa che AdinAtha bhagavAna ke putra bharata cakatI ke nAma parase hI hiMdustAna ke bhAratavarSa ke nAmase pukArate hai kahate hai ki bharata cakravatI ke kAlase hI mAnava jAti samAja karake rahane lagI samAja banate hI samAja baMdhana zu hue bharata cakravatI kA kAyadA kevala nIti se hI dherA huA thA usa vakhta svAbhAvika rItI se samAja dharma mArga para cala rahA thA dinAtha-Sabhadeva ke asaMkhyAta kAla loTane para ajitanAthaI hue unake bAheM bahuta samaye leTane 5ra saMbhavanAthajI hue unake bAda bahuta saMmeya loTane para aniMnajI para unake bAda sumatinAthajI hue umake bAda bahutakAla leTane para patta prabhucha aura unake bAda supArzvanAthajI hue unake esayAta kAle loTane para caMdraprabhucha tathA suvidheinAthajI hue isa kola pote samAje vyavasthAmeM bahuta utkAMti huI thI . . *' - '**** For Personal & Private Use Only Page #1146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 taravatrayI-mImAMsA. aSTaputrI, zataputrI, hene meM dharmamAnA gayA aura paMca mahAbhake saMtuSTa karanekI IcchA se yajJa karake pazu hatyA karanekI prathA zurUM huI, Isa hema havana ke lIye maMtra banAye gaye, aura inhI ke veda graMtha kahate hai. isa prakAra avanati tene lagI te bhI svAbhAvika pavitratA ke upAsaka tabhI the, abhI hai, kahane kA matalaba ItanA hi hai ki ese patita lokA ullekha dhamI nAmase hene lagA, aura unake graMtha dharma graMtha Aja bhI mAne jAte hai IsaprakAra nava tIrthakarake zAsana ke lupta kAlameM vekI racanA huI kaI kahate hai ki bhAratIya samAjameM yaha je parivartana huA usakA kAraNa Arya nAma ke eka jAtikA hiMdustAnameM anAhI ha yahAM svabhAvase pavitra gemeM jaba uttara pravAse vahakakavAsI aura rajoguNa pradhAna lega, Akara ghuse tabase yahAM A ke praNAlI ke a daza mAnA gayA pazu hatyA tene lagI, valkala pahatane lage parNa kuTiyAM banAyI gaIkamapIzI zurU huI, aura zramavibhAga ke tatva para samAjakI racanA bhI huI kucha bhI he Aryo ke Agamana ke pUrve aura bAdabhI, cahAM svabhAvase hI pavitra mAnava jAti thI unakA dharmatyAgamaya, aura AcaraNa svAbhAvika thA jisa prakAra svabhAva se pavitra loga che, usI prakAra apavitra bhI the. unhI ke A graMthameM anArya, kahyuM, kahAgayA, aura unakA samAveza zudra jAtimeM kiyA gayA. Isa bhAratIya prAcIna pavitra rAjaya kA prabhAva aryo para bhI huA. astu nava tIrthakara ke bAda kA ItihAsa chaThave lekhameM likheMge '... "vivarazAsana" tA 29 mI. akaba sane 1926 pR. 78 jaina ora jagata , . . . (lekhAMka chaDA) " (le. lakSamaNa raghunAtha bhiDe. karajagI dhAravADa.) - Arya leka prakRti pUjA se saMtuSTa na hue, unhane saMzodhana kiyA ki paMca mahAbhUte ke bhI calAvALA aura hI ke ha. ItanA baDA kArya eka se nahI banegA. kaki aNimeM utpatti, sthiti, laya, eka hI kAlameM sadA ke lIye calatA hI AyA hai. isa taraha brahmA, viSNu, maheza kI kalpanA kI gayI. utpannavALane te upana kara diyAhI hai, yadi mAravALA maheza na mAregA te rakSaNa karane vALA viSacuke hamArA rakSaNa karanA avazya hI hai. ausA vicAra karake rUdrakI pUjA arthAt liMga pUjA marIcikaSIne zurU kI. : * For Personal & Private Use Only Page #1147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu.kharAvikAra samajanAra lakSmaNa lakSmaNa radhunAtha bhiDe. 415 Ani patthara tathA lADe ke zastra lI khanAMce, khetI kI' prathA zarU kI. samAja kI rakSA ke vAste rAjA manAyA gayA. isa prakAra Aya saMskRti baDhatI calI jAtI rahI. suvidhinAtha ke ada zItalanAthajI, zreyAMsanAthajI, vAsupUjayajI, vimalanAthajI, anaMtanAthajI' dhanAthajI, zAMtinAthajI, kuMthunAthajI, aranA thajI, mallInAthajI, eka ke bAda eka asaMkhyAta kAla vyatIta hAne ke mAda hai| cuke, aura unhAne Aya saMskRti ke mithyAtvase bhAratIya saMskRtikA rakSaNu kiyA, rAmAyaNa kAlameM te Aya saMskRtikA vijaya huA thA-rAvaNa jese jaina rAjAokA yajJAM kI hiMsA achI nahI mAluma paDatI thI. vasiSDa RSi pi Aya sabhyatA ke pakSapAtI the te bhI unapara svAbhAvika pavitratA kA prabhAva bahu jama rahA thA, yoga vasimeM rAmacaMdrajIkA nigraMtha mati pramANu deke hI vasiSTajIne yahu svAbhAvika patritrAtA kA pATha samajhAyA hai. isa kAlame isa bhAratIya sabhyata`kI rakSA munisuvratajI aura naminAthajIne kI, bhArata kAlame... bhI nemanAthajI yahA karate the. ke isI samaya pArzvanAtha strAsI hue, aura phira isa bhAratIya svAbhAvika pAvitrya kA prasAra sarvAMtra huA, A sabhyatA ke anuyAyiyAM meM kRtrima bheda bhAvanAo ke kAraNu bahuta halacala maca rahI thI. aura buddha devane baDI dhAmadhUma macA kara usa vaidika paraMparA ke gADa dIyA, usI samaya bhagavAna mahAvIra bhAratIya svabhAvika pAvitryakA jhaMDA hilA rahe the. isa prakAra isa svAbhAvika pAvitryakA jaya pahile jamAneseDI AyA hai isI ke Ajakala jaina dhama ke nAmase pukArA jAtA hai. rAma kRSNake bAda viSNupUjA bhI zurU huI isa prakAra liMgapUjA aura viSNupUjA pahile se hI hai. sUrya aura agni ke bhI maMdira khanavAye jAte the. isake virAdhame" bauddho ke maMdIra hue, aura mUrtipUjA baDhane lagI.A isa prakAra dina vItate rahe, jana sa MkhyA khaDUta khaMDha gayI thI. aMdha zradhA bhI khaDhI thI. Isa a MdhazraddhA ke puraskAra se rAjAone bahuta utpAta macAve. aisI hAlatame' zaMkarAcAya pedA hue unhoMne mAya satADhI rakSA ke vAste jainAMkI nidA kI, aura auDho ke bahuta satAcA. kucha samaya nItane ke For Personal & Private Use Only Page #1148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -ta-nnatrayI-mImAMsA kha. 2 . bAda mahammadIne bhArata varSameM praveza kiyA, ekakezvarIvAda kI kalpanA bahuta phela gayI jo vidag gvArika ke viSNavavapedAhue, zAkata, gANapatya, . Adi aneka paMtha pedA hUe ora mithyAtva baDhatA hI gayA. rAmAnujAcAryane bheda bhAvanAkA khaMDana yiA. zrImada vasavezvarane marIci RSI ke liga dhAraNa kI prathA ke purarakAra kiyA. mAdhvAcAryane aidvatakA khaMDana karake kRSNabhaktike baDhayA, era vallabhAcAryane bhI yahI kiyA, Isa prakAra mithyAtva hI nahi balika anAcArajI phelane lagA, pazcimatya IsAI Aye anAcAra ora bhI baDhA. mUrtipUjA kA khaMDanachuM. dayAnaMda sarasvatIne vekeMkA punarajajIvana karake smRti purANekA dabADALA. ' aba phira vakha AyA hai ki bhAratIya svAbhAvika pavitryakA prasAra he mithyAtva se hiMdu lega uba gaye hai. . jene jAgo. samyakatvaka prasAra karanekA kArya tamArA hai, apane purAtana paraMparA ke pahicAne, hiMduone saMbaMdhase je katrima mithyAtva tumAre meM ghusa gayA hai usake choDa de. jaina dharma nate buddha dharmakI zAkhA hai aura na hiMdu dharma ke khilApha pedA huA hai, vaha teM purAtana aura sanAtana hai, vaha bAhArase nahI AyA hai, vaha katrima yAne kisIse banAyA huA nahI hai, vaha svabhAvika che purAtana hai, vaha bhAratIya hai. jeni ke udAsIna tAke kAraNa unameM hiMduoMkI kiyA,( kriAeM) ghusa beThI hai, ora ve Apane svAbhAvika purAtana paraMparAse vaMcita he beThe che, jANe ora bele. vadhatAM janazAsananA aba sAtave lekhameM jese dunIyA ke kayA kyA zikhakA hai vaha bAta batAvege. ' - vIrazAsana tA. 5 mI. navembara sane. 1926 pR. 3. ' na aura jagata (lekhAMka sAtavA). ' (le. lakSamaNa raghunAtha bhiMDe karaje bI dhAravADa) - jinasiddhAMta ke UpadezakI sadA liye jarUrata haio pahile jamAne meM , vaha thI Age hogIlekina mithyAvase DubI huI dunIyA Aja vIravANI kI jiMtanI yAsI hai, utanI Ajataka kabhI nahIM thI, aura Age na hegI . . kaki jinazAsana ke pracAra ke abhAvase dunIyA bahatI pIDita huI hai, saMsUAra ke AjakAla pIDAke vIravANI hI ivA hai pahile dunIyA ApanI IzvakI hI kalpanA cheDa DenI cAhie dhyAnameM rakhanA cAhie ki izvara For Personal & Private Use Only Page #1149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa3 muM. kharevikAra samajanAra lakSmaNa radhunAtha bhiDe. 417 kucha nahi de sakatA ! saba kucha hamAre karmokA prabhAva hai aura karma karane ke liye hama savataMtra hai Ivara keI bAdazAha nahIM hai. uzvara vehI ha je mekSapadaka pahuMce hai aseM izvaraka suSTi kamase kucha bhI saMbadha nahIM hai. una para bhI suSTikA ( jaDa pudagala) kucha bhI prabhAva nahIM hai sarvajJo jitarAgAdi-doSa strailokya pUjitaH . yathArita arthavAdIra. devo zvaDa che sarvajJa, vItarAgI, railokyapUjita, yathAsthitArthavAdI, aura samartha hI paramezvara hai vaha saSTika utpatti, sthiti laya nahI karatA aura na manheMke karma karanekI buddhi detA hai aura unake karmokA phala dete beThatA hai. sArAMza hama karma karane ke liye svataMtra hai aura hamAre kamaeNkA phaLa ne svabhAvase milegA bheganA hI paDe che Isame kisI ke sukha ke bAta nahIM hai izvara vahi hai ki je vitarAga aura nirUpAdhika hai. AjakalakA saMsAra hiMsAse raMjita huA hai ahiMsA hI manuSya jAtikA svabhAva hai aura vahi sukhakA mArga hai. dunIyA ke jaina dharmase zIkhanA paDegA ki "vallo virat virama" saba prakAraka jIvahiMsAme dUra rahanA saMsArake yaha pATha zIkhanA paDegA ki. "nA re namaNijjA, jehiM maNavayaNakAya suddhiie| savvajiyANaM hiMsA, cattA evaM vi nnitinA"tana mana vacanase kahone kI hiMsA choDa dI hai, manuSya hI dhanya ha yahIM sadAtana karanA cAhIe. lege phasAnemeM, DubAne meM hI, Ajakala dharma era vyavahAra cAturI samajhI jAtI hai. kurAna tathA mahAbhArata rAmAyaNa graMthase jhuTha ke bhI AdhAra le liyA jAtA hai lekina dunIyAke jaina dharmase yaha bAta zIkhanI paDegI ke"jovaMja ahIra vA, je dubhAti viSa je reva vALa, kiM namo vAhU prANa bacAne ke vAstethI je tInakamAtrathI guTha vyavahAra nahIM karate, una sarva sAdhuo ke vaMdana ho paga paga para kuTha belanemeM cAturI samajhane vALe lAgeke yaha pATha paDhanA hogA aura tabhI unake sukha prApti hegI. padravyApahArise te janatA bahuta hI pI gayI hai isa yAMtrika yugameM te paradravyApahArike bahuta hI suvidyAoM prApta huI hai yaha apaharihI sarva asvasthatA kA jaDa hai dunIyA ke nigraMthi muniose sIkhanA hai ki "jaM pahamabhatti jaM paha, taM taM jIvassa bAhirA paannaa| tiNa mitta vi adinnaM, dyaasuve to ji " sirase pAMva taka pasInA bahAkara je kucha kamAyA jAtA hai vaha kamAnevAle ke dhana bAhira prANa hete hai Isa liye para dvivyApahAri karanA eka bI hiMsA hI hai aura dayALa mahAzaya adatta, vastu kabhI nahIM lete hai" 53: For Personal & Private Use Only Page #1150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 tattvatrayI-mImAMsA. . baMDa 2. - hiMsA, asatya bhASaNa, caurya Adi pApakarma karyuM kiye jAte hai? lebha ke karIne, usI liye jenAgamameM kahA gayA hai ki "abbo mo, vaha jaha appo prigghaarNbho| taha taha suhaM pavahUDa, dhammassa ya hoi saMsiddhi // " jahAM le nahIM hai vahAM parigraha nahIM hotA hai aura jahAM parigraha nahIM hai vahAM sukha tathA dharma lAbha hotA hai" Isa prakAra ni jina kAraNe se duniyA Aja pIDita huI hai, una una kAraNe para hI jaina dhamakI siddhAMta kI davA hai. yaha davA regi ke mAlama nahIM hai. yaha davA vaidyoke hI mAluma ho sakatI hai. yaha haidya jinazAsanemeM niSNAta henevALA hI ho sakatA hai . Izvara ke kRpA para avalaMbana, ucca varNakA mithyAbhimAna, hiMsA, lebha, kebAjI, viSayasukhakI uchA Adi vyAdhise duniyA vyathita huI hai. una para paMca mahAvrata aura vItarAgI bhagavAna kI hI mAtrA dI jA sakatI hai denevALA vaidya nigraMthi muni mAtra he sakatA hai aurese yaha kAma nahi banegA.. - jaina bhAIe jina zAsanaka davAI apake pAsa hai akhila dunIyA mithyAtva ke vyAdhise pIDita hai kayA Apa sipha davA denekI dayA nahIM dekhAeMge? davA denekI gyatA taba AvegI jaba Apa jina zAsanameM nipuNa hoMgA isa liye svayaM jinazAsanameM niSNAta bana kara usakA pracAra kare. dunIyA usakI pyAsI hai. jaina patra. bhAvanagara, tA. 13. mI. me. sane. 1928 pustaka. 26. muM. saMvata. 1984. vaizAkha. vada 8 aMka 19 me pR 349 (lekha AThame) dharma ane saMskRti, le. lakSamaNa raghunAtha bhiDe punA. "manuSya gatinA cha svabhAvika guNothI baMdhAyela hovA chatAM deza, kAla ane paristhitine anusarIne temAM ghaNe taphAvata thAya che ane tethI bIjA zo nA ane kAlanA tathA paristhitimAMnA lekenA vartAvamAM ghaNI bhinnatA jovAmAM Ave che. te pUrva kALanA ke vaidika kALanA bhAratIomAM ane pachInA paurANika, buddhakAlIna ke musalamAnI amalamAMnA bhAratIyomAM ghaNe taphAvata For Personal & Private Use Only Page #1151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37muM. kharevikAra samajanAra, lakSmaNa radhunAtha bhiMDe. 419 heja joIe jApAna, cIna, raziyA, madhya eziyA ane yuropa, amerikA, AphrikA vagere dezanA lokomAM paNa deza, kAla paristhitine anusarI taphAvata thAya e paNa svabhAvika che, eTale deza, kALa ane paristhitine lIdhe manuSyanA svabhAvika guNemAM je taphAvata jovAmAM Ave che te zAzvata hete nathI. kemake te svabhAvika nathI. manuSyAdi jIvomAM je AtmA che tenA guNe mAtra zAsvata che. A Atmika guNanA vikAsa mATe ekaja niyama hoya e spaSTa che. pachI te jIvo keIpaNa dezanA, kAlanA ke paristhitimAMnA heya. * deza, kAla ane paristhitithI badalAtA niyama ane A AmekarSakArI kapAre paNa nahi badalAtA niyamo e bene bheLA karIne lekee ghaNe gheTALo pedA karela che. A be bhinna bhinna niyamane dharma ane saMskRti A be judA judA nAmethI aMkita karI zakAya. - hAlamAM, pAzcAtya, Aphrikana, raziana, mahammadI, bhAratIya ane bauddha evI cha saMskRtio dunIyAmAMne pazcimAtya kahevAmAM Ave che. Aphrikana saMskRtine jaMgalI ke bArijanala gaNavAmAM Ave che. tukathAna, IrAna, aphagAnIstAna ane madhya eziyAnI saMskRtine mahaMmadI kahI zakAya. ane cIna, jApAnanI saMskRtine bauddha tathA bhAratIya saMskRtine-Aya ke hiMdu saMskRti kahI zakAya. jaMgalI, krizciyana, musalamAna, hiMdu ane bauddha A saMskRtio dharmane nAme paNa oLakhAya che ane tethI zabdane kalaMkita karavAmAM Ave che. vastutaH deza, kALa ane paristhiti mujaba dharma kAMI jude jude thatuM nathI. satya, ahiMsAdivase badhA dezanA, kAlanA ke paristhitimAMnA jInA utkarSane mATe eka sarakhA ja mahatvanA che. paNa bIjI bIjI saMskRtivALA lake ema mAnatA nathI. jaMgalI leke bhautika sukhamAMja magna hoya che, mahaMmadI saMskRtinA leke jaMgalI loko karatAM ceDA sudharelA che, paNa teo jaMgalI jevAja hoya che. krizciyana saMskRtivALA-yaMtranI sAhAyAne lIdhe sudharelA jaMgalI che ema kahI zakAya. paNa bauddha ane hiMdu saMskRtinA leke, buddhi pradhAna ke lAgaNIvALA hevAne lIdhe ucca saMrakRtinA che ema kahevAmAM Ave che evI rIte-pASyimAtya ke krizciyana saMskRti, Aphrikana saMskRti, mahamaMdI saMskRti, bauddha ke hiMdu saMskRti, A badhA zabda A dezanA lekenA + ' , , ; , ' aa For Personal & Private Use Only Page #1152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 tavatrathI-mImAMsA. . khaMDa 2 vyavahArika svabhAva darzAvavA mATe ja nijita karelA hoya che. paNa krizciyana, mahaMmadI, bauddha vigere zabdo dhArmika mata ke paMtha darzAvavA mATe paNa nijita karavAmAM Ave che. hiMdu zabda je ke tevI rIte upayAgavAmAM Avato nathI. te paNa vedika, vaiSNava, zaiva, jaina, Adi zabdathI dhArmika mata ke paMthano bhAva lAvI zakAya. chatAM A dhArmika dharma nahI kahI zakAya. dharma, saMskRti, ane paMtha, A traNe mATe ekaja zabda vAparavAthI ghaNI bhAMjagaDa upasthita thAya che. jeno hiMdu che ke nathI? vetAmbare jene che ke nathI? evA evA pralApe je sAMbhaLavAmAM Ave che tenuM kAraNa A traNe viSane ghoTALo ja che. ' dharmanuM svarUpa sanAtana hoya che. temAM ahiMsAdi vratanuM aticAra rahita pAlana karavAnuM kaheluM hoya che. AvA jIvAdi tatvenuM satya ne anAghanata svarUpa temAM varNaveluM hoya che. jaina dharmamAM evI jAtanuM varNana che. ane te anAdikALathI eka prakAranuM ja hovAthI satya che. eTale jaina zAstrane dhama kahI zakAya. vaidika, bauddha, krIzciyana ane mahaMmadI, mane dharma kahI zakAya nahi. kemake veda racanAra trASie, buddha, khristI ane mahaMmada, sarvajJa na hatA. teonA graMthamAM paripUrNa varNana nathI. vaLI hiMsA, asatya, parigraha, teya Adine paNa A granthamAM AtmAnA dharma tarIke varNavelA che. je vAta anubhavathI taddana virUddha che. ': ' vaidika, bauddha, khristIo ane musalamAne kahe che ke amArAja dharma sarva grAhaya che. kemake te sauthI pALI zakAya evo che. amAre dharma mAtra satya che ane bAkI badhu asatya che. paNa e vacanamAM mithyAtva ane kadA graha sivAya bIjuM kAMI nathI. - badhA bahirAtamAothI paNa pALI zakAya e AcAra eTale dharma, ema kahevuM e te dhatiMga che. ane veda, kurAna ke bAyabalamAM kahele mAga mAtra dharma che, ema kahevuM kadAgraha che. eTale uparanA pathene dharma kahe e azakya che. badhA thI pALI zakAya e mArga-dhama thatuM nathI, paNa badhA jIvo mATe jemAM mArgo prarUpelA hoya teja dharma heI zake che. e kaTIne lagAva jatAM krizciyana ne mahaMmadI mata ekAntika nivaDe che, bauddhamata apUrNa jaNAya che ane vaidika mata bhrama pamADanAre kare che. krizciyana ne mahamaMdI pathe nizupasthitAne Agraha sAMkhI zakAya paNa hiMsAne dharma karAvanAra vaidikamata ne dharmamata kahe e vyartha che. For Personal & Private Use Only Page #1153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. kharevikAra samajanAra lakSmaNa raghunAtha bhiDe. 421 dunIyAmAMnA keIpaNa dezanA ke paMthanA jIvane mukti pamADanAra dharma ekaja hoya che, ane te jaina siddhAMtamAM jeTalo spaSTa ane zuddha svarUpamAM che teTale anya keI paNa siddhAMtamAM nathI. dunIyAnA je cha mekSa pAmyA te A dharmanA pAlanathIja pAmyA che. pachI te cUrepanA hoya ke AphrikAnA, krizciyana saMskRtinA hoya ke hiMdu sanAtana dharma ekaja che, judA judA pazemAM ekeka mArga mAtra prarUpela hoya che. saMpUrNa dharma hete nathI. saMskRtimAM dharma ja hoya ema kAMI nathI. hiMsAne ahiMsA kahenAra, asatyane satya samajanAra ane parigrahane aparigrahane nAme oLakhanAra vaidika saMskRtine dharma kevI rIte kahI zakAya? kadAgrahathI judA matavALAne mAravAmAM kartavya mAnanAra, mahamaMdi saMskRtine dhama kevI rIte kahI zakAya? yaMtra baLathI AkhI dunIyAne trAhi trAhi karanAra krizciyana saMskRti paNa dharma nahi kahI zakAya. temaja vaidika, mahaMmadI, krizciyana Adi paMthene sArvadharma nahi kahI zakAya. anekAntavAdI ane zuddha evA jaina siddhAMtane mAtra dharma kahI zakAya. mokSa pamADanAra mAtra eka jaina dharmaja che. A dharmanI prabhAvanA thAya ema IcchuM chuM." jainapatra tA. 13 mI. vasembara sane 1925. ( lekha navame ) che jena dharma e vizvavyApI dharma che. ( eka brAhmaNa vidvAnanA jaina dharma saMbaMdhe mananIya vicAre) (le. bhegIlAla jenI punA) . . . utkrAMtinA A Adhunika yugamAM eka brAhmaNa vikAnanI draSTi vizvanA dareka dharma, tatvajJAna, ItihAsa, sAhitya ane lalitavAbhayane jijJAsAthI ane marmathI abhyAsa karavA deravAya e svAbhAvika che. Aja draSTie aneka jarmana ane Itara yUrepanA vidvAnoe jena dharmane marma sahita sUkSma abhyAsa karyo che. paradharma saMbadhe udAratA, sahiSNutA ane samAnatA darzAvavI e tyaMta Avazyaka che, paraMtu A anukaraNIya sUtra keTalAka dhamadha ane anudAra lekAnA draSTibindu AgaLa na rahevAthI prAcIna samayathI jaina dharma upara paracako AvatAja rahyA che. zaMkarAcArya ane kumArila bhaTTathI laIne Aja sudhI aneka jainetara vidvAnoe jaina dharma naSTa karavAnA banatA prayatna karyA che. paNa jyAM sudhI jaina dharma nagna satyanA amara siddhAMte dunIyA AgaLa mUkAze tyAM sudhI jaina dharmane vinAza nathI e paNa nagna satya che. For Personal & Private Use Only Page #1154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta-tnatrayI-mImAMsA khaMDa 2 A pramANe jainadharmanA vinAza icchatA janetara vidvAneAmAMthI keTalAya pAchaLathI jainadharmanA samathaeN upAsaka thayAnA ane peAtAnI vidvatAthI jaina dhama ne asara karyAnA dAkhalAo itihAsanA pRSTA upara vidyamAna che. 422 A pramANeja vamAna samayamAM zrIyuta lakSmaNa raghunAtha bhiDe nAmanA eka samatha vidvAne jaina siddhAMta, tatvajJAna, itihAsa ane sAhitya saMbaMdhe ghaNuAja suMdara, AkarSIka ane mananIya vicArA marAThI bhASAnA aheALA pracAra pAmelA eka utkRSTa mAsikamAM hAlamAMja prasiddha karyAM che. A bhAIe jaina dharma sabandha khUba adhyayana, ciMtavana, ane manana karyu che. ema nIcenA lakhANa uparathI pRSTa tarI Ave che. " anya dharmAMva khIcenA durAgraha ane ajJAnajanya TIkAthI hiMdusamAjamAM jainadharma viSayaka ajJAnatA prasarI rahI che. avyavahAya siddhAMtAthI bharelA ane nAstika, evA vedabAhya jainanadhama che. evI sa` sAdhAraNa leka vAyakA che. vastutaH jainadhama pUrNa vyavahAra, Astika ane svata Mtra dharyuM che. jainadhama e vikRta hiMdudharma che ema kahevAmAM Ave che, parantu vastutaH sanAtana ane purAtana evA jainadharmanuM vikRta svarUpa-e hiMdudharma che, A vAta jaina dharmonuM saMpUrNa jJAna thaelAone svIkAravI paDaze. x x x ahiMsA tatva ane nirIzvaravAda A be tatvanA sAmya uparathI bauddha ane jainadhama e ekaja dharma che, evI AjasudhI yUropIya vidvAneAnI kalpanA hatI. paraMtu A e dharmAMmAM jamIna AsamAna jeTalA aMtara che..bauddhadharmanuM ahi'sAtatva kevaLa dayAbhAva upara adhiSTita che, paNa jaina dharmanI ahiMsA AtmatatvanA gabhIra gUDha ane durgaMmatatva upara adhiSTita thai che. yuddhe sRSTi kartavya viSe maunavRta svIkAryuM che, tyAre jaina dhama kayabhU, niSkalaMka, vItarAga, nirUpAdhika ane caitanyarUpa che, ema izvaranI vyAkhyA karI * uzvara e sRSTikartA che 'evu samapaka rIte khaMDana karyuM che. x xx pUrvakAlanA jainadharmanI asara khududhama upara thai hoya te te svabhAvika che. jaina dharmanA siddhAMta bIjA dharma karatAM atyaMta bhinna che ane te svataMtra che. x x x ' janAnA ceAvIzamA tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra deva, je vakhate adbhuta zAsananA pracAra duniyAmAM karatA hatA tyAre bhagavAnanA te zuddhe upadeza ane daivI caraNu joI mudde bhagavAne pAte mahAvIra deva mATe dhanyAdgAra kADhayA che, xxx jaina tIrtha"karAM mATe Adarayukata uddagArA zruti, smRti ane For Personal & Private Use Only Page #1155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. kharo vikAra samajenAra lakSmaNa raghunAtha bhiDe. 423 purANamAM dareka sthaLe jovAmAM Ave che. je vakhate navamA tIrthaMkara bhagavAna suvidhinAtha jinazAsananuM vardhana karatA hatA. te vakhate-hiMsAtmaka veda, zaivalya jANe, yAjJavalkaye ane pIpalAdi RSi munioe racyA. tatparve jana dharmanA Agama vidyamAna hatAM, e uparathI spaSTa thAya che ke veda apIya nathI, mATe jene nAstika nathI. x x xjaina loka mahA vidvAna, parAkramI ane tapasvI hatA. Aje temanI leka saMkhyA bahu ochI che paraMtu Aje duniyA bharamAM temano ahiMsA dharma vijayI ane amara thayo che. mATe dareka vidvAne jaina dharmane sUkSama abhyAsa karI jarUrI che. * * * Atma tatva upara parama AhaMta jaine jeTalI-eka niSThA, tatvajJAna ane vyavahAramAM bIjA dharma pravartakee-keIkaja vakhata batAvI haze. AvI sthItimAM jainene nirIzvaravAdI ane nAstika kahevA, enA jevI satyavaMcanA ane ajJAna bIjuM nahi hoya. jene Adhibhautika ane pazubaLa upara vizvAsa che, te ja kharekharA nAstika ane nirIzvaravAdI che. AtmAnuM astitva jeo mAne che, ane bhautika viSayathI para eka adhyAtma viSayane jeo mahatvapUrNa samaje che, te ja kharo Astika che. * - vedanuM apauruSeyatva, IzvaranuM suSTi kartava, chatmAonuM IzvarAdhInatva, sAmAnya nIti virUddha kriyA karI, jeo AtmavikAza thaze ema mAne che, A badhI bhramika kalpanAo hRdayamAM dhAraNa karavI, e mithyAtvanAM lakSaNe che, mithyAtva nirasana ane samyakatva grahaNa e jainadharmanI viziSTatA che. tamAma durAgraha chevane satyane svIkAra kara, enA je bIjo guNa dunIyAmAM kayo che? A guNanA abhAveja azAnti ane kalaha phelAyo che. jaina dharma e vizvadharma thavAne lAyaka che x x jaina tatvajJAna je pramANe zuddha ane niSkalaMka che, tema jainene AcAra dharma paNa zuddha che. jainadharmamAM tatvajJAna nathI ema mAnanAra ajJAnI che, jenadharmane je ke A dunIyA bharamAM gAjI rahyo che tenuM kAraNa jainanA daMbharahita AcAra dhamane ja AbhArI che, jenI AcAradharma svecchAnukuLa nathI eja tenI viziSTatA che. samAjane cirakAla TakAvI rAkhavA mATe hiMsAne ahiMsA ane asatyane satya kahevA jainadhama keI kALe taiyAra nathI. paNa jeo tema kare che teo mithyAtvI che. A mithyAtvathIja pAkhaMDa vadhI paDayuM che, A mithyAtvane nAza kare e jainadharmanuM zikSaNa che, dareka AtmAne zuddha banAvavA mATejaina dharma Adeza Ape ane spaSTa mArga batAve, pachI bhale anuyAyI eAchA rahevA pAme parantu bhUlathI paNa teo AtmabaLanI vRddhi mATe pazubaLanI AvazakayatA naDui batAve.. For Personal & Private Use Only Page #1156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwww 424 tatvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 AtmabaLanI ane pAzavI baLanI ekatA naja thaI zake, kAraNa Izvara ane cetananA mArga judA che. - jainAcAryoe svecchAnukULa dharma na batAvatAM-samyakatve dharma dunIyAne baMtA, e jainonI satyaniSThA apUrva che. Adya tirthaMkaroe je zAzvata dharma pratipAdana karyuM hatuM, teja dharma dareka tIrthakara, siddha, AcArya, upAdhyAya ane munigaNa Aje paNa upadezI rahyA che." zrIyuta bhIMDe mahAzayanA mahattApUrNa lekhane te meM mAtra sArAMzaja ane raju karyo che. chatAM vAcake joI zakaze ke temanI abhyAsa draSTi ati nimaLa, niSpakSapAta, ane keIpaNa prakAranA vahema vinAnI che, je jainadharmanuM anupama rahasya tenA anuyAyIo paNa bahu ochA pramANamAM samajatA haze, te rahasyanI teo jhAMkhI karI sakayA che. kharekhara jainadharma e vizvadharma thavAne saMpUrNa yogya che, mAtra tenA anuyAyIomAM, pracArakamAM, teTaluM ja baLa sAmarthya ane zraddhAM hevI joIe. jenasiddhAMte paNa ajara amara rahevAne ja sarjAyAM che. mAtra tenuM saMzodhana karanAra, rahasyaprabodhanAra, purUnIja Aje khoTa paDI che. paramAtmA zrI mahAvIra, jainadharmane vizvadharma rUpe vizvamAM prakAzamAna kare eja eka mAtra prArthanA che. ' , che jenayuga pustaka 2 aMka 7, 8 phAgaNa citra. 1983 zrI mahAvIra janmotsava khAsa aMka pR. 383 thI. (lekha dazame) vardhamAna svAmInI vyavahAryatA. (lekhaka lakSamaNa raghunAtha bhiDe ra7 zanIvAra punA). siddha saMpUrNa bhavyArthasiddhaH kAraNamuttamaM / prazasta darzana zAna cAritra pratipAdanaM // surendra mukuTAzliSTha pAda pana sukesrN| praNamAmi mahAvIraM loka tritaya maMgalaM // A jina zAsananI zuddhatA Aje harakeI svIkAre che, paNa A zAsana vyavahAramAM AcarI zakAya evuM nathI, ema eka bIjA prakAranA AkSepa keTalAka buddhivAdIo have AgaLa mUkavA lAgyA che. kharuM jotAM jinazAsana abAdhya For Personal & Private Use Only Page #1157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. khara vikAra samajanAra lakSmaNa radhunAtha bhiDe. 425 che eja AkSepamAM paNa siddha thAya che, kemake AkSepa ja e che ke je bIjA tatvanA AkSepo na hoya tyAre mUkAya che. je jinazAsananI zreSThatA svIkArIe chIe te te avyavahAryA che ema kahevuM A eka jAtanI AkSepakanI potAnI nabaLAI che, na ke zAsananI kAMIka guTI. zAsanane avyavahAya vizeSaNa lagADe cANAkSa vyavahArI ke prapaMcI leke-pitAnI nabaLAI DhAMkavA mAge che teo tema bhale kare, paNa tenAthI zAsana kAMI dUSita thatuM nathI. vaLI avyavahArya paNa zA mATe kahevuM? zuM A zAsana asvAbhAvika che ke, AcaraNamAM na lAvI zakAya ema che? jinazAsana te tevuM nathI, kemake anaMtAnaMta tIrthakarIe, siddhoe, AcAryo, upAdhyAoe, ke nigraMtha sAdhuoe, A zAsananI AzA mujaba AcAra pAlI batAvyuM che, jyAM sudhI eka paNa vyakti je kAma karI batAvI zake che, tyAM sudhI te kAmane avyavahArya na kahI zakAya, jana sAmAnya je vyavahAra che tenAthI bIjo ja mArga jina zAsana upadeze che, tethI bhale te kaThaNa hoya, ke leka rUcine virUddha hoya, paNa avyavahArya te kadI paNa na kahI zakAya. kaThaNa kAmane avyavahAtha kahevuM e eka jAtanuM daurbalya che. paNa vyavahArI lokee e prapaMca race che ke, temAM e daurbalyanA durguNane saddaguNanuM rUpa ApyuM che, jyAre vyavahArI leke keI kAmane avyavahAra kahe che tyAre teo pote mutsadI kahevaDAvavA mAge che ane A kAmane halake lekhavA mAge che. mahAvIra prabhu, ke gotama buddhathI, nepalIana, raskina, TAlararAya ane mahAtmA gAMdhI jevA purUSArthanA himAyatI AjasudhI jevA thayA che. teonA viSayamAM prapaMcI lekee avyavahAryAnuM jALa rastrI, pitAnI nabaLAIne sApha rU5 ApavAnI kazIza karI che. tevAonA evA prapaMcathI alpajJa leke ThagAI jAya che, ane purUSArtha batAvavuM chede che. pitAne mATe sAdhya hoya evI vAta paNa asAdhya samaje tethI teo prayatna karatA nathI, ane AmanAza vaherI le che. | vIra zAsananA viSayamAM paNa eja banAva banyuM che. gautama buddha pitAne madhyama mArga lokone upadezI nigraMtha nAtapurane mArga asAmAnya che ema kahyuM, te vaidikee kAbhirUcIne anukuLa e mArga batAvI, nigraMtha siddhone mArga athavAya che ema kahI dIdhuM. paNa ame te jANIe chIe ke nAtaputtane mArga paNa ghaNue AcarI batAvyo che, ane A mArganuM anusa 54. ' For Personal & Private Use Only Page #1158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI ' tatvatraya-mImAMsA. khaMDa 2 wwwmma raNa karyA vagara kSecchu lekene chuTake ja nathI. vIrazAsana Atmaddhine lIdhe mArga batAve che, pugala paramANuonA saMbaMdhathI baMdha pAmelAone A baMdha vaMdha e mArga batAvyAthI keInuM na vaLe, A baMdhanI nirja karavAne ja mArga batAvavAne rahaye, ane e ene hetuja heI zake ema che. jaDa cetana bane svabhAvathI bhinna hovAthI temanA mArgo paNa bhinna che. A bemAM kadI paNa taDataDa thaI zake ema nathI. - vardhamAna svAmIe jinazAsana pite AcarI, te vyavahArya che, ema batAvI ApyuM che. prabhu bALapaNathI ja trijJAnadhArI hatA. paNa pUrvabhAmAM teozrIe te mATe prayatna paNa ghaNu karelA hatA. sApa karaDe, vyaMtara devatAo bAbA kare, te paNa prabhu samabhAva rAkhatA hatA, e purUSArtha anaMtavIryanA sivAya thaI zake ema nathI. mahAvIra prabhu jyAre be varSanA yuvaka hatA tyAre gautama buddha tapazcaryA che madhyama mArgane upadeza Apate pharato hato ane temaNe ghaNuM lekene bhikSunI dIkSA ApI. paNa mahAvIra prabhu pitAnuM zrAvaka vrata che buddhanI pAchaLa nathI deDayA, teozrI bhAvanA pradhAna na hatA. sArAsAra vivekI ne vyavahArUM hatA. jyAre cetarapha khaLabhaLATa hoya tyAre paNa pitAnA mata upara aDaga rahevuM e eka yuvakane mATe keTaluM badhuM kaThaNa che te sI leka jANe che. mahAvIra prabhue te che varasanI umara sudhI ghera rahI mAtapitA ke badhu jevA vIlenI sevA karatA karatA dharmAcaraNa kareluM ane yogya lAgatAM dIkSA lIdhelI, teozrI parithatinA dAsa na hatA, paNa akALanI paristhitane prabhue dAsa banAvI hatI ema naheAta te bIjAnI jema prabhu paNa bhikSu banata. bIjA yuvakenI mAphaka teozrI paNa zikAra ramata, ke viSapabhegamAM lIna thAta, paNa anaMtavIryazALI prabhunA AgaLa eka vizeSa kArya (Mission) hatuM ane tenI siddhine mATe ja teozrI kaeNziza karatA hatA, dIkSA lIdhA pachI bAraha varSa sudhI prabhue evI ghanaghera tapazcaya AcarI ke tenA prabhAvathI prabhune kevaLajJAna prApta thayuM. maMhamada piMgabara, Izu khrista, kRSNa hatA temAM kaI paNa dharmasaMsthApaka jeTaluM kaThaNa tapa AcareluM na hatuM ane je tapa gautama buddha paNa aDadhuM cheI dIdhuM hatuM, teTaluM sAmAnya tApa mahAvIra prabhue AcareluM hatuM, eTaluM ja nahi paNa koI paNa bIjA tIrthakara zrI vIra niSNantha tapasvInA jeTaluM kaThaNa tapa AcareluM na hatuM. * kevaLajJAna prApta thayA pachI paNa-munivRta AcaratAM AcaratAM prabhu vihAra karatA hatA, ane bhavya jIne dezanA ApatA hatA, A desanA evI For Personal & Private Use Only Page #1159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNlR 37 muM, kharA vikAra samajanAra bramANa raghunAtha bhiDe. 427 bhASAmAM prabhu ApatA ke je kAI paNa gatine jIva samajI zake. A bhASA AtmAnI bhASA hatI, na ke paryAyanI ke pradezanI, evI A bhASA tiya ca paNa samajI zakatA hatA, prapaMcI leAka A vAtane bhale na samajI zake paNa te tadna mAtra azakaya nathI. mahAvIra svAmI eTale . teozrInI pAse jIvagaNu naisika vaira paNa bhUlI jatA hatA. premabaLathI ema thatuM hatuM. sara*sa vigeremAM bhayathI je mane che te premathI zA mATe na bane ? emAM azakaya jevuM kAMi paNa lAgatu nathI. nizrvara hatA evI rIte mahAvIra prabhu pAte khAdreza nivekIne vyavahArI hAvAne lIdhe teozrInA upadeza paNa zuddha vyavahAya rahetA hatA, je dharmAcaraNa karaze temane izvara sArUM phaLa Apaze ne je qhurAithI vaze temanA upara izvara nArAja thaze, evA bhAvanApUrNa paNa vivekahIna vacane, prabhue kadI paNu kahyAM nathI. tame dharmAcaraNa karazeA te bahu sArUM phaLa maLazeja. izvaranI kRpA avakRpAnA kaze paNa saMbadha tethI rahetA nathI. bhalA rAjI thavu ke nArAja thavu' vItarAga izvarane kema saMbhave ? e vAta avyavahA2e che. vItarAgane nipAdhika Izvarane katla ke upadhi nathI. evI viveka pUrNa vRtti mahAvIra praznanI che, ekAMtamata avyavahAya hoya che. prabhue apekSAyukata anekAMtamatta upadezyuM che. kAMI paNa vidhAna koi eka apekSAthIja satya heAya che, nahi' ke sadAya satya rahe che. khIjA mate padezakonI A bhu? prabhunA zAsanamAM nathI eTale syAdavAda viveka pUrNa rIte vyavahAya che. hiMsAdi pApa karyAM paNa puNya karmAina kare che. ema viveka hItanu avyavahAya vacana keTalAka matApadezakAtu che. vIra prabhue samyak dharma upade zyA che jemAM jarA paNa kilmISa nathI. mArI pUjA karaze ke mArA zaraNu Ave, eTale tamArUM kalyANa thaze. huM devaputra chu, devadUta chuM; evAM aviveka vacanA prabhue kahyAM nathI. samyak dhamatuM AcaraNu karI tamArA AtmA unnata thaze. ema na kare teA bhavamAMja DubatA raheze, tamArI mukita khIjA upara avala Mbita nathI. tamAra sArUM ane naThAra tamArA hAthamAMja che, evuM satyavacana mahAvIra prabhue kahyuM che. prabhue praca kaceryAM nathI ke kAMipaNa bAlI leAkeAne uzkeryA nathI, je kAMI sava khAjuthI satya ane nirAkhAdhya hatu. te teozrIe upadezyu. evA AtmamArga upadezathI dhyAnamAM na Ave evA hAvAthI pAte AcarI kharekhara vyavahAya che ema tAnyeA. enAthI vyavahArI bIjA keNu che ? ne vIrazAsanathI paNa vivekapUrNa na For Personal & Private Use Only Page #1160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 tattvatrayI-mImAMsA. khaMDa 2 zAsana bIjuM kayuM che? evA zAsanane avyavahArya kahevuM, pitAnI mRtA ane nabaLAI batAvavA jevuM che. sAmAnya lake pudgalAnaMdamAM ja magna hoya ane temane AtmAnaMdanI vAta na rUce tethI AtmAnaMda jevI keI sthiti nathIja ema na kahI zakAya. A prayatnathI A sthiti prApta thAya ema che. prayatna karavAvALA eAchA hoya che, tethI A zAsana avyavahArya nathI thatuM. vIrazAsana saMpUrNa rIte vyavahArya che, niSkalaMka, nirAbAdhya che, sarvane mATe susAdhya che. evA zAsanane ya thAo. "vardhatAM vinarAvana" ! veda maMDala 1 lA nA trivikama viSNu hiMda de. pR. 143 thI. kamalAzaMkarabhAIe-tra maM, 1 lAnI ane 7 mAnI maLIne trivikrama viSNunI cA 8 ne sAyaNa bhAgathI karI batAvele artha. he nare? viSNunAM vyApanazIla devanAM huM vIra karmo ghaNA jaladI kahuM chuM je viSNue pRthvI saMbaMdhI raMjanAtmakakSiti Adi traNa lekanA abhimAnI agni, vAyu ne Aditya rUpa rajanuM vizeSa nirmANa karyuM. vaLI je viSNue upara rahelA ativistIrNa sAthe rahelA traNa lekanA AzrayabhUta-aMtarikSane AdhAra tarIke nimyuM, eTale aMtarikSamAM rahelA traNa lokone paNa sajya athavA je viSNue pRthvI saMbaMdhI rajasa leke (rajasa zabda lekavAcI che ema cAka kahe che.) eTale pRthvInI nIcenA sAta leke saryA. ane upara rahelA puNyavAnanA sahanivAsane vegya, bhUrAdi sAta leka saryA. zuM karatAM? traNa prakAre pite sajelA leke para vividha rIte paga mUkatAM, te kAraNathI ja meTAethI jenI kIti gavAtI hatI evA, athavA atyaMta jenI kIti gavAtI hatI evA viSNue saryA. (1) - te viSNunuM vIrya vaDe sarvathI stavana karAya che, jema bhayaMkara, kutsita 'hiMsA vigere karanAra, parvatAhikamAM rahenAra, siMhanAM sarva vakhANa kare che. viSNu paNa mRga-zatruone zedhanAra, bhIma bhayaMkara, kucara sarva bhUmimAM, traNa lekamAM racanAra ane girinI peThe uMcA lekamAM rahenAra, ke maMtrAdi vANIne viSe hameza rahenAra, e viSNu pitAnA mahimAthI vakhaNAya che. je viSNunAM traNa vistIrNa pagalAmAM sarvabhuvane vase che. (2) amArAM kRtya AdithI utpanna thayeluM moTuM balavAna stotra athavA amAruM mananIya baLa viSNu pAse jAo. kevAnI pAse? vANIne viSe ke unnata pradezamAM For Personal & Private Use Only Page #1161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 mu. traNa pagalAM mUkatAM traNa loka racanAra viSNu. 429 rahenAra, bahuthI jenI stuti karAya che, kAmenA je vanAra pUranAra che tenI pAse, vaLI je viSNue A prasiddha dazyamAna dIdha-ati vistRta, niyama sAthe rahenAra traNa leAkane ekaAAja advitIya hoi, traNa, pagalAM vaDe vizeSa mAkhyA. (3) je viSNunA madhura, divya amRta vaDe pUrNa, traNa pagalAM akSaya thatA annavaDe tene Azraye rahelA purUSone tRpta kare che. jeNeja, pRthvI, aMtarikSa, ane sabhUtajAta cauda leAka-athavA te pRthvI eTale tenI nIcenA atala, nitala Adi sAta bhuvana, thru eTale tenI aMdaranA, bhutrana vagere sAta bhuvana, ema cauda leAkane, vizvabhuvana eTale temAM rahenAra sarva leAkane, traNu dhAtune samAhAra te tridhAtu, pRthviI, jaLa, ne tejarUpa traNa dhAtuthI viziSTa thAya te pramANe dhAraNa karyA, athavA tridhAtu eTale traNa kALa ke traNa guNa sAthe. (4) e viSNunuM priyabhUta te-savathI sevAya che, mATe prasiddha aMtarikSa (pAtha aMtarikSanu nAma che) eTale anizvara brahmaleAka huM vyApuM ? jesthAnamAM devane dyotamAna viSNune yajJAditho potAnA icchatA narA tRpti anubhave che. atyadhika sarva jagatane vyApta karanAra viSNunA utkRSTa-nitizaya kevala sukhAtmaka sthAnane viSe madhunA niSpada pravAha cAle che. A pramANe kharekhara te sarvanA badhu che. (hiMdu. devA. pR. 143-maM1 a0 21 sU0 154 sAya, bhASya nA AdhAre rAva0 kamaLAzaMkara prANazaMkare kareluM bhASAMtara jIve.) trivikramaviSNunI pAMce RcAonA TukamAM atha 1 viSNue-traNa leAkanA abhimAnI agni, vAyu ne AdityanuM vizeSa nirmANa karyuM, jene traNa leAkanA AzrayabhUta aMtarikSane AdhAra tarIke nimmu, eTale temAM rahelA traNa leAkane sarjyo. athavA pRthvI nIcenA sAta leAka sarjyo. ane upara puNyavAn cAgya sAta leAka sarjyo. zu' karatAM te salA? leAkeApara paga muktAM sarjyo. 2 te viSNunuM stavana karAya che. jema bhayaMkara, hiMsaka siMhanAM sa vakhANa kare che, tema viSNu paNa mRga zatruone zeAdhanAra, traNa leAkanA racanAra, uccA leAkamAM ke vANIviSe rahenAra vakhANAya che. 2 3 amArA kRtyathI utpanna staMtra viSNu pAse jAo. te kevAke vANIviSe ke uccA pradezamAM rahenAra, kAmAnA pUranAra tenIpAse, je ekalA viSNu e trajhu leAkane traNa pagavaDe mAththA, 3 For Personal & Private Use Only Page #1162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 . tattvatrayI-mImAMsA. . . khaMDa 2 -- ( 4 viSNunAM traNa pagalAM anna vaDe purUSane tRpta kare che. pRthvInI nIcenA sAta leka, ghanI aMdaranA sAta bhuvana, ema 14 leka, temAM rahenArA sarvalakane ane pRthvI jaLa, ne teja rU5 traNa dhAraNa karyA. 4 5 e viSNunuM brahmaleka huM vyApuM? je sthAnamAM yajJAdithI na tRpti anubhave che. viSNunA sukhAtmaka sthAnamAM madhune pravAha cAle che. te sarvane baMdhu che. 5 punaH hiMdu de. pR. 144nI TIpamAM maM0 7 a0 6 99 thI. sAya. bhASya. eja bhASAMtarakAra lakhe che ke - mA mAtrA eTale mApathI para evA zarIra vaDe vardhamAna he viSNa? tArA mahimAne teo vyApatA nathI, aivikrama samaye je tArUM mahAmya te kaMI jANavA samartha nathI. pRthvIthI AraMbhIne tArA-bane leka-pRthvI ne aMtarikSa ame jANIe chIe, cakSuthI joIe chIe, bIjuM joI zaktA nathI. tuM e parama lokane jANe che, tethI tAro mahimA keIthI vyApI zakAtuM nathI. (1) . - he viSNa? janmate purUSa tArA mahimAnI dUra sImAne prApta karI zakato nathI. temaja janmelo purUSa paNa prApta karato nathI. ze te mahimA che te kahe che. darzanIya meTA i lekane teM uce TekavyuM che te nIce na paDe tema TekavyA che. temaja pRthvInI pUrva dizAne dhAraNa karI che. e upalakSaNa che vizeSa artha sucavanAra che. arthAt sarva prANIne ne bhuvanene dhAraNa karyA che. (2) sAya0 bhAgya, bhASA, kartA. | he ghAvI pRthivyo? pRthvI ne aMtarikSa stavana karanAra manuSyane ApavAnI IcchAthI yukta evA tame, annavALAM, ane suMdara yavasa-ghAsavALAM thayAM che. e prasiddha che. viSNue paga mukayo che eTale he pRthvI ne aMtarikSa? tameja pahelAM thayAM che. he viSNa? e bannene barAbara dhAraNa kare, pRthvIne Uddha mukhe ne AkAzane adhamukhe. vaLI pRthvIne sarvatra rahelA parvatethI tame dhAraNa karI che, jema cAle nahI tema daDha rAkhI che. parvate e viSNunA Atma svarUpa che, viNu parvatanI adhipati che. evI kRti che. sAya0 bhASya, bhASA, kartA. . prathama vAgavedanA pahelA maMDalanA trivikrama viSNu, sAyaNa bhASyane artha ane tene sAra batAvyuM. " have-vAveda sAtamA maMDalanA viSNune sAra juve - . 1 he viSNa? aivikrama samayanuM tArUM mahAtamya jANavAne keI samartha nathI. For Personal & Private Use Only Page #1163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM, traNa pagalAM sUtAM traNa loka racanAra viSNu. 431 tArA banne leka pRthvIne aMtarikSa e jANIe chIe, cakSuthI joIe chIe. bIju kAMI jaI zaktA nathI. tethI tAre mahimA keIthI vyApI zakAtuM nathI. 1 2 he viSNa? janmate ke janmele purUSa tArI mahimAne prApta karI zakatuM nathI. te mahimA kahe che. chuM lokane uMce, nIce na paDe tema TekavyuM che. temaja pRthvInI pUrva dizAne dhAraNa karI che. arthAt sarva prANIne ne bhuvanene dhAraNa karyA che. 2 3 he pRthviIne aMtarikSa manuSyane ApavAnI icchAthI tame annavALA ane ghAsavALAM thayAM che. viSNue paga muko eTale tameja pahelAM thayAM che. he viNe pRthvIne Urdhva mukhe ane AkAzane adhamukhe barAbara dhAraNa karo. tame pRthvIne parvatathI daDha rAkhI che. parvate viSNunA Atma svarUpa che. viSNu temanA adhipati che. evI zrati che. 3, jenonA 22 mAM tIrthakaranA pachI 23 mAM ghaNA lAMbA samaye thayA. te sarvajJonA ta nI prabhA tAjI prakAzamAM AvatAM ajJAna prajAne-pitAnA vazamAM rAkhavA, vaidikanA hajAre paMDite sarvajJonA satyamArgane na zodhatAM, kevaLa pitAnA svArthanA mArgamAM ja lubdha thayA. te evI rIte ke-vedanA artha bIjA jANI sake nahI tevA hetuthI prathama kRtionA svaronI jema ke-udAtta, anudAtta ane svarita saMjJAo javAnI khaTapaTamAM seMkaDe paMDite joDAI gayA heya, keTalAka yajJa yAgAdikanI sidhdhi batAvavA brAhmaNa graMthanI yojanA karavA maMDha paDayA heya. paNa te thoDA ja vakhatamAM nahI jevA thaI paDavAthI keTalAka cAlAka paMDita sarvanA, vacamAMthI bhAMgyuM guTayuM grahaNa karI jJAnakAMDanA nAmathI upaniSade lakhavA maMdha paDayA hoya, tethI te samayamAM vaidikamAM bhArI gaDamathala thaI rahelI. tethI te paMDito-satyatA para ke paraspara nA virodha upara thoDe paNa khyAla rAkhI zakyA nathI. te vAte Aja kAlanA bAhoza paMDite sahejathI samajI zakyA che. te temanA lekhothI ApaNe paNa thoDuM ghaNuM jarUra samajI zakayA chIe. . . . . . ! prathama ane "tatvavrayI mImAMsA"nA khaMDa pahelAmAM jena-dikane . tulanA rUpe-brahmAne ane viSNune kAMIka vicAra vistArathI karIne AvyA chIe. ahI prAye agavedanAja brahmA-viSNune thoDe ghaNe vicAra karIne batAvuM te agya ke punarUktine deSa nahI gaNAya? For Personal & Private Use Only Page #1164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tattvatrayI--mImAMsA. khaMDa 2 Rgveda maMDala 1 lAnI RcA 5, ane 7 mAnI 3 trivikrama viSNunA sabadhanI. ane RgvedanA dazAmA maMDalanA jagat sraSTA brahmAnI aneka zrutienA meLathI kAMika TuMkamAM vicAra karIne matAvu chuM. 432 1 pralayAvasthAnuM. ma. 10 mu. sU 129 muM. maMtra 7 tuM. 2 hiraNyagabha prajApatinuM, RRgU, ma, 10 / sU 121muM. maMtra 10 nu 3 virATa purUSanuM. . 10-90 maMtra 16 tuM, A traNe mATAM sUkateRnA 10 mAja maMDalamAM sraSTA tarIke manAyalA prajApatinAja nAmanAM che. prathama prajApatine kAMika vicAra karIne batAvuM chuM--sRSTinI AdimAM prajApatinI preraNAthI cAra RSione cAro vedonI prApti, temAM badhAe prakAranuM jJAna bharyuM che. te khAjI pheravIne maMDukemAMpaniSad prathamakhaMDanA ceAthA maMtramAM kahyuM che ke- zrAvit purUSo kahe che ke vidyA be prakAranI che. brahma saMbaMdhI vidyA 'parA ' zreSTha gaNAya che. tathA vedaviSe darzAvela vidyA aparA * utaratI gaNAya che. ( jIvA-ekA dazopaniSad cheTAlAla bhASAMtaranA rR. 27 nI TIpamAM) RNanA 10 mA-maDalamAM-prajApatinAM traNa meDhAM sUkatAnA sAyaNa bhASyathI ardhA jotAM, pralaya thayA pachI A badhI sRSTinA utpadakaja A prajApati che. } virATa sUkatamAM te te prajApatine badhA brahmAMDathI vIMTalAI dazAMzula vadhIneja rahelA matAnce che. Adhunika zaMkara svAmIe advaita matanu sthApana karatAM te prajApatibrahmAne brAleAkamAMthI tageDI mUkIne-jaDa ane cetana rUpathI A dunIyAmAM vyApI rahelA khatAvIne anAcAranI sImAja laMghAvI dIdhI che. eTaluMja nahI paNa jIvAnA svarUpane dhAraNa karavAvALA te brahmAne ceArAzI lAkha jIvAnI ceAniye mAM vAravAra gAMthAM mAtAja karI dvIdhA che. svAmI dayAna dajIete - vedonA sa TIkAkArone, brAhmaNa graMthAne ane upaniSadAkrika badhAe graMthakArAne bAjIpara khaseDIne vedenA navIna artho karatAM yajuveMdagata virAT sUkata ke je prajApatinA nAmanu che tenA atha karatAM kahyuM che ke-A prajApati virATanuM rUpa dharIne badhA leAkane vIMTalAne, dAMgula vadhIne ane badhA leAkeAnA upara sAta sAta AvaraNa rUpe thaine rahelA khatAnyeA che, svAmIjIe A navIna prakAranu jJAna jaina graMthAmAMthI laI, temAM udhI chattI kalpanA karI peAtAnI sAhukArI batAvelI che. For Personal & Private Use Only Page #1165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. traNa pagalAM mUkatAM traNa leka racanAra viSNu 433 Ate ApaNe nAnA 10 mAM maMDalanA prajApatinAM traNa moTAM sUkatone TukamAM vicAra karIne je. have AnA pahelA ane sAtamA maMDalanI maLIne 8 acAno vikrama viSNune tapAsI joIe-- A vikama viSNuno 8 rAcAo udAttAdika svathI cUMgArelI ADaMbaravAlI che, paNa te A avatAra dhAraNa karavAvAlA viSNuthI judI che. jaina itihAsamAM A trivikramaviSNune itihAsa nIce pramANe che-nAnA 20 mAM tIrthakaranA samaye, 9mA mahApadma cakavatI hatA, temanI pAse rahelA namuci brAhmaNa ke jenuM bIju nAma bala hatuM te cakravatIthI vara meLavIne chae khaMDanA rAjyano mAlaka banyo hato. keIka samaye jainAcAryathI parAjita thaele A adhikAra meLavIne jaina sAdhuone ghAta vicArelo. paNa cakavatInA moTAbhAI dIkSita viNa kumAra rAjarSi aneka labdhi saMpanna hatA. temaNe kaI dara pradezamAMthI AvIne kahyuM ke sAdhuonA sAthe vaira rAkhavuM yogya nathI, ema ghaNe samajAvyuM paNa ekane be nA thaye chevaTe eTaluM kahyuM ke jA tuM mAnya che tethI sADA traNa pagalAM jamIna tane ApuM chuM, paNa bIjAone rahevA nahI dau. rAjaSi samajyA ke Ato sAdhuone ghAtaja vAMche che, A vikumAra rAjaSie pitAnI labdhithI merU parvata jeTaluM zarIra banAvI traNa pagalAMthI chae khaMDa mApIne aDadhuM pagaluM tenA mAthA upara mUkIne rasAtalamAM besI ghA A kathA tatvatrathI; khaMDa pahelAnA pR. 256 thI juve. A vArtA jaganA pahelA ane 7 mA maMDalamAM tenI acAo kayA kALamAM ghUsI ane kevI rIte ghusI teno vicArato itihAsamAM karavAnuM che. kAraNa ke avatAra dhAraNa karanAra viSNunA saMbaMdhe, prathamanA khaMDamAM jena-vaidikanI tulanA rUpanA ghaNA lekha lakhIne batAvyA che. temaja putrInApati-prajApati brahmA tarIke badhA vaidikanA graMthamAM ghusADI dIdhela che, tene paNa vicAra te karIne ja AvelA chIe. nA 10 mA maMDalamAM-yajJa purUSanA nAmathI, temaja prajApatinA nAmathI, navIna rUpathI ghuselA te maNilAla nabhubhAI dvivedI Adi paMDitene paNa jaNAI AvelA che. purANomAM lakhAyelA aneka jagatanA kartAone anAdara te sAdhAraNa lekee paNa kare che. mAtra vedamAM paNa aneka jagat ka lakhAyA che evI lokone mAhItI nahI hovAthI kAMI bolyA nathI. For Personal & Private Use Only Page #1166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 marinmanninn tatvatrayI-mImAMsA khaMDa 2 have huM ganA pahelA ane sAtamAM maMDalanA aivikrama viSNunA arthane vicAra karIne batAvuM chuM- jainonA ra0 mA tIrthakaranA samayamAM-cakravatInA cha e khaMDanA mAnaka banelA-namuci brAhmaNe jaina sAdhuone ghAta vicAre te sAdhuone bacAvavA samartha evA nilakumAra rAjarSie merU parvata jeTaluM zarIra dhAraNa karI A bharata kSetranAja chae khaMDane mApI lIdhelA che. te vAta trAmAM kevA svarUpanI goThavAI che te juve A trivikrama viSNue-" traNalakanA abhimAnI-agni, vAyu ane AdityanuM vizeSa nirmANa karyuM." vicAravAnuM ke-agni Adi traNe devonAja mukhya udezathI traNa vedanI utpatti thaelI manAya che. tyAre A traNe devanuM abhimAna utAravAne A viSNu kayA kAlamAM ane kayAMthI AvelA ?, bIjI vAta e che ke-traNa lekanA AzrayabhUta evA aMtarikSanuM nirmANa karI temAM rahelA traNa lekane saryA, athavA pRthavI nIcenA sAta lokane ane uparanA sAta lekane paga muddAne sajaryA. tyAre pUrva kAlama venA samayamAM te 14 lekanI sthiti hatI ke nahI ? e vicAravAnuM kharuM ke nahI ? eTaluM ja nahI paNa te cauda lekamAM rahelI vastuone ane pRthvI Adi traNa vastuone paNa dhAraNa karI vicAravAnuM ke aivikama viSNunA pahelAM A badhI vastuonI dazA kevA prakAranI thaI rahelI hatI? zuM te badhI vastuo pAtAlamAM garakavA lAgI hatI ? ke jethI aivikramanA rUpadhArI viSNune dhAraNa karavI ? A stutikAre te viSNunA brahmalokamAM vyApIne rahevAnI mAgaNI karI . che. eTale zuM te 14 lekamAM bhaTakavAnuM mAgI lIdheluM mAnavuM? Ate gAnA pahelAM maMDalane vicAra karyo. have bAganA sAtamA maMDalane vicAra tapAsIne joIe--A stutikAra keI bIjo ja RSi hoya ema samajAya che. teNe te evuM samajAvyuM che ke "he viSNa? (1) tAharUM mahAmya kaI jANI zakatuM nathI. mAtra pRthvI ane aMtarikSa A be vastuoja cakSuthI joI zakIe chIe. , (2) vaLI kahyuM che ke - he viSNa? janmate ke janmela purUSa tArI mahimA prApta karI zakatuM nathI. te mahimA e che ke (3) ghelekane nIce na paDe tema te UMce Teka che. (4) pRthvI pUrva dizAne dhAraNa karIne rahI che. For Personal & Private Use Only Page #1167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37muM. traNa pagalAM mUkatAM traNa loka racanAra viSNu 435 (5) huM pRthvI ne aMtarikSa ? stavana karanAra manuSyane ApavAnI icchAthI tame annavALAM ane ghAsavALAM thayAM che, (6) viSNue paga mUkayA eTaleja tame pahelAM thayAM che. (7) hai viSNA ? pRthvI u mukhe, AkAzane adhA mukhe, tame kharAkhara dhAraNu kA. tame' pRthvIne pa tAthI dhAraNa karI che. daDha rAkhI che. patA viSNunA Atma svarUpa che. tame temanA adhipati che. evI zruti che. " A RgNA chamA maMDalanA viSNunA artha sAyaNa bhASyathI bhASAMtarakAre lakhyA che. teneja TuMkamAM sAra lakhIne matAnyeA che. have huM sa`jJAnA ta-ttvanI draSTi dhyAnamAM rAkhI kAMika vicAra karIne batAvuM chuM- sarvajJAe A suSTine pravAhathI cAlatI AvelI anAdinA kAlanI matAveLI che. ane te vicArI purUSa anubhavathI jANI paNa zake tema che. chatAM A atyata para kSanA viSayamAM sarvajJAnA virUddhamAM AvIne svAthI leAkeAe duniyAne UMdhA pATA baMdhAvavAne mATe, A sRSTinI racanA karanAra aneka deve purANu kAroe kalpIne batAvyA. eTaluja nahi paNa te devAne vedamUlaka TharAvavA keTalAka vedomAM paNa dAkhala karIne batAvyA. temAM RganA pahelA ane cha mA maMDalamAM viSNune paNa traNa jagatanA sraSTA tarIke dAkhala karI dIdhA, na jANe A viSNu kayA kAlamAM traNa jagA sraSTA thavA dAkhala thayA, te teA itihAsanA vettAeja vicAra karIne batAve. * RNanA 10 mA maMDalamAM te putrInA pati-prajApati--bhramhA rUpe thai aneka sukatAthI ane aneka svarUpathI A badhI sRSTinA mAlIka thai paDelA che. A prajApati bramhAne mATe maNilAla nabhubhAie te spaSTa rUpeja lakhIne batAvyuM che, ke 'A kalpanA te navIna rUpanIja thaelI che'. lakSmaNa raghunAtha bhiMDe te sApha sApheja lakhIne batAvyu` che ke jaina dharmAMnA vikAraja A khadheA hiMdu dhama che.' khIjA paNa aneka dezI paradezI paDatAe jaina dharmanI satyatA upara peta peAtAnA abhyAsa pramANe niSpakSapAtapaNAthI satyatA jAhera karelI che, te sivAya keTalAka ni:svAthI satya priya sajjanA savajJAnA tattvAnI zreSThatA manamAM samajI ne paNa beThAja haze ? have huM-RganA pahelA ane sAtamA maMDalamAM lakhAyelA viSNu traNa jagatanA sraSTA tarIke keTalA satya svarUpanA che te vicArIne batAvu chu te juvAM ane tene vicAra karo- For Personal & Private Use Only Page #1168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 - tattvatrathI-mImAMsA. ' khaMDa 2 he viSNa? tArUM mahAmya kaI jANI zakatuM nathI. mAtra pRthvIne aMtarikSa A beja cakSuthI joI zakAya che. A lakhavuM ja cagya nathI. keTalAka adhyAtmika vicAre jemake-suma jIvanA, temanA puNya pApanA saMye nathI 84 lAkha jenI nimAM bhaTakavAnA, temaja 84 lAkha jenI veniyAnA vicAre sarva vinA bIjA keNa batAvI zake tevA che. vaidikamAM sarvane mulathIja InkAra karavAmAM Avela che, tethI ja A stutikAre lakhI batAvyuM che ke-janma ke janmela purUSa tArI mahimAM jANI zakatA nathI. paraMtu janmele purUSa sarvajJa thaI batAve te ja te vastuo satya svarUpanI hoI zake che, paNa bIjAonI lakhelI satya svarUpanI hoI zakatI ja nathI. vaLI lakhyuM che ke-ghu leka nIce na paDe tema teM TekavyuM che. A anAdinA ghera lokane TekavavAne viNuM kyA kALamAM AvelA? dazamA maMDalamAM te badhA lekane vaTalAIne rahelA prajApati-brahmA batAvyA che. A bemAMnI kayI vAta sAcI? pUrva dizA zemAM garakatI pRmIe dhAraNa karI ? A lekhake keTalA badhA jJAnIo haze ? vaLI-pRthvI-aMtarikSane kahyuM che ke stavana karanArane ApavAnI IcchAthI tame anna-ghAsavALAM thayAM che. A banne jaDa padArthanI pAse AvA prakAranI prAthanA karanAra kevA prakAranA jJAnavALe haze? vaLI stutikAre kahyuM che ke viSNue paga mUkyo eTaleja tame pahelAM thayAM che. viSNue kayA kALamAM ane kyAMthI AvIne paga muko ke jethI pRthvIne AkAzaja pahelAM thaI paDyAM? vaLI stutikAra kahe che ke pRthvI-AkAzane barAbara dhAraNa kare. vaLI kahe che ke-pRthvIne te tameM parvatathI dhAraNa karI che, parvate tamArA AtmabhUta che. tameM temanA adhipati che. vicAra karI jotAM-keI nIzAnA cakramAM-pRthvIne nIce jatI, ane AkAzane potAnA para paDatAMnI, bhrAMtithI belatAM pAchA vaLake vAle hoya ke pRthvIne te tameM parvatethI dhAraNa karI che, parvate tamArA AtmabhUta che ema samAdhAna karI lIdhuM hoya? For Personal & Private Use Only Page #1169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakaraNa 37 muM. traNa pagalAM mUktAM traNeka racanAra viSNu. 437 A ApaNuM bharatakhaMDane thoDAja samaya mAlaka banI sAdhuone ghAta vAMchanAra evA namuci brAhmaNane garva dUra karanAra viSNu kumAra rAjarSi (AcAlatA viSNuthI judA) 20 mA tIrthaMkaranA samayamAM thayA che. te vAta katrima avatAra dhAraNa karanAra viSNunI sAthe joDAI, te viSNu gItAmAM yugayugamAM avatAra dhAraNa karatA lakhAyA, purANamAM 24 ane 10 avatAra dhAraNa karatA lakhAyA te kharA paNa daitya-dAnane vAraMvAra mAra khAIne nAza bhAga karatA paNa lakhAyA che. te viSNu vedanA 1 lA, ane 7 mA maMDalamAM traNe lekane utpanna karI, temAM kudakA ane bhusakA mAravAvALA na jANe kathA aMdhakAramAM lakhAyA? vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM. paNuM sAthamAM eTaluM te kahuM chuM ke-vedikanA paMDitoe sarvajJAtA tane ane sarvAnA ItihAsane laI temAM uMdhI chattI kalpanAo karI. keImAM adhika lakhyuM, te kaImAM nyUnatA karI marajImAM Ave tema citrI potAne vaidika dharma kapita ubhe karelo che. paNa temAM keI sarvajJa te thaeleja nathI mAtra akSaranA paMDitoe kALA akSarene kuTI mArelA che. * A vaidikenuM anukaraNa karanArA bIjA badhAe matavALAe e pitA potAnA Izvarane jaganA utpanna karavAvALA kalpI lIdhelA mAlama paDe che. vidikanA paMDitathI dunIyAne kaI meTo sudhAre thayo hoya ema kAMI jaNAtuM nathI paNa kAMIka bigADeja thaele mAlama paDaze. A vAta satya hRdayanA sajajane ne vicAravAnI bhalAmaNa karuM chuM, ane A mArA graMthanI paNa samAptija karUM chuM. | iti zrI vijayAnaMdasUrIzvara (prasiddhanAma AtmArAmajI) mahArAjanA laghu ziSya-dakSiNa vihArI muni amaravijaya viracita "tavatrayI mImAMsA". khaMDa bIje prakaraNa 37 mAnI sAthe A graMtha saMpUrNa vatAM vinarAsa" ( samAsa che For Personal & Private Use Only Page #1170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A apUrva graMthamAM prathamaja rUpaiyA ApI apUrva lAbha meLavanArA bhAgyazALI zrAvake nAM nAma jaje jaje je rU. 205 zA. metIcaMda dharmacaMda. , hAla nAvarAgAma. 2. 201 zA. himatalAla mAstara. mUla sInera. hAla muMbAI. 2. 101 zA. narottamabhAI zaMkara. , hAla azAgAma. 2. 101 zA. nAthAbhAI zaMkara. 5 * rU. 101 zA. kasturacaMda becara. AMtarelI, hAla naDA. 2. 85 zA. nAthAbhAI garabaDa, mula sInera, hAla vAge che. 2 71 zA. chaganalAla motIcaMda. , hAla vyArA gAma. rU. 51 zA, caMpakalAla chaganalAla. , ' ' hAla surAsAmara 2. 51 zA. nArAyaNabhAI mANekacaMda. gAma dIvelavALA. 51 zA. nAnacaMda cunIlAla. gAma dIvelavALa. 50 zA. motIcaMda vajecaMda. sIra. zA. chaganalAla zaMkarabhAI. , hAla azAgAma. rU. 50 zA. chaganalAla lalubhAI. AmAdavALA. haste tribhavana haragoviMda 50 zA. choTAlAla haragoviMda. zinera [lIlaDanA. zA. harilAla nemacaMda, sInera, hAla umaravA. rU. 50 zA. nAthAbhAI naMdalAla. 50 bAI pArvatI zA. dharmacaMda narasInI vIdhavA. sInera, hAla umaravA. 50 zA. khUzAla premacaMda zeTha. DabhaI, hAla AmarelI. 41 zA. naMdalAla mehalAla. sInera, hAla navApurA. 40 zA. choTAlAla vIracaMda kApayiA. DabhaI. 35 zA. nAnacaMda haragoviMda. sInera. rU. 35 zA. lallubhAI maganalAla. DabhoIvALA, hAla taravA gAma. rU. 31 zA. vIracaMda lallubhAI zeTha, sInera. 25 zA, mohanalAla bhagavAna. e surAsAmara. rU. 25 zA. tribhovanadAsa pItAMbara kApaDayA. sInera. rU. 25 zA. maganalAla lalubhAI. sInera. . 25 zA. tribhavanadAsa kALIdAsa. , hAla mADudhara. je je je je ja je je For Personal & Private Use Only Page #1171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja je rU. 25 zA. maphatalAla kacarAbhAI. , kAThIyAvADanA. hAla mAlasara 25 bAI harakora khImacaMda IzvaranI vidhavA sInera. rU. 25 bAI jaDAva garabaDa jagajIvananI dIkarI che rU. 25 bAI cekasa nattama hIrAcaMdanI dIkarI , rU. 25 zA. nAthAbhAI lallu nattamadAzanA haste bAI mAkera. rU. 21 zA. kulacaMda jagajIvanadAza sInera. 21 zA. garabaDabhAI nAthAbhAI , pAthAvALA. rU. 20 zA. cunIlAla narottamadAsa, vyArAvALA. rU. 20 zA. cunIlAla vajecaMda sInera hAla moTA phephalIyA. rU. 20 zA. kulacaMda zivalAla , hAla mAlapara. 20 zA. maganalAla lAlaca da. hAla kanyAlI. 20 zA. Izvara lAlacaMda , hAla navApurA, 20 zA. dhArasI kacarA mAlasara, mula kAThIyAvADa. 20 zA, nAnacaMda valabhadAsa gAma sAmarAnA. rU. 20 zA. gulAbacaMda zivalAla sInera, rU. 11 zA. maganalAla lAlacaMda nA mAraphate muMbAIvALA zA. nAgaradAsa chaganalAla sIravALA rU. 10 zA. zaMkara pItAMbara zinera hAla pratApanagara. je je je je je For Personal & Private Use Only Page #1172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthamAM AdhAra rUpe lIdhelAM pustakanAM nAma 1 AvazyakasUtra 2 trizaSTizalAkA purUSa rAritra. 3 lakatattvanirNaya ka kSetra samAsa vicAra sAra prakaraNa 6 jagaveda 7 yajurveda 8 vAgavedAcana (hiMdI), 9 sAyanabhASya 10 patha brAhmaNa 13 zatapatha brAhmaNa 12 tattarIya saMhitA 13 ekAdazepaniSadu 14 manusmRti 15 mahAbhArata 16 daivIbhAgavata 17 kUrmapurANa 18 brahmavaivarta purANa 19 zivapurANa 20 bhAgavatapurANa 21 nagarapurANa 22 skaMdhapurANa 23 vAyupurANa 24 matsyapurANa 25 viSNupurANa 26 varAhapurANa 27 mArkaMDeyapurANa 28 padmapurANa 29 liMgapurANa 30 bhaviSyattapurANa 31 rAmAyaNa (tulasIdAsa kRta) 32 ), ( vAlamIkIya) 33 gItA rahasya 34 gItAjI. 35 gItagoviMda 36 saMskRta sAhityano ItihAsa 37 AryonA tahevArane ItihAsa 38 pUrvaraMga (kAkA kAlelakara) 39 jaina dharma (De helthata.) 40 zaMkara digU vijaya 41 svadharma niSTa devI jIvana kara aMgrejI sAhitya ane purANakathA 43. vedAMtananAvalI 44 kALAkRSNanI dhoLI bAju 45 dharma varNana ( A. bA. dhruva) 46 hiMdustAnanA mukhya dharmo 47 zaMkA keSa 48 hiMduratAnanA de 4 matamImAMsA (zrI vijayakamaLa sUri) 50 ekAdazI mahAmya pa1 durgA pATha para hindu saMskRti 53 kRSNa caritra (bAbu bakimacaMdra) 54 buddhalIlA sArasaMgraha 55 buddha caritra 56 bAIbala 57 paMDita gurUdatta vidyArthInA lekho 58 gujarAtI ( sAptAhika ) ne aMka 19 varazAsana ( , ) , 60 vasaMta (mAsika) , 61 buddhi prakAza (mAsika) , 62 jenayuga ( , ) ,, 63 sAMja vartamAna (dainika) , 64 muMbaI samAcAra (dIvAlIne aMka) For Personal & Private Use Only Page #1173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirUkata ( yAska ) gAmilagRhyasUtra. athavaveda. nirUktAle cana. tattvasaMgrahe, kha'DakhAdya-( yazavi. ) mahAbhAratamImAMsA ( hIMdI. ) brAhmaNasa sva. brahmasUtra sAMkhyatattvakaumudI. mImAMsAaAvArtika. zAstradIpikA. pArijAtasArabha( bhASya. ) brahmamImAMsA. paMcadazI. tattvArtha' prIpa. za'karideveya. darzana ane anekAMtavAda, adhyAtmasAra ( yazeAvi. ) pramANamImAMsA (hemacaMdrAcAya) prameyaratnakeSa. ratnAkarAvatArikA. zleAkavArtika. nyAyAvatAra. stutidvAtri'zikA. jaina graMthAvalI. jaina sAhitya sa`zeAdhaka, syAdvAdama jarI. tattvArthAdhigama sUtra. yAjJa valkaya smRti. kAtyAyana smRti. atrismRti. vaziSTha smRti. athava`sa'hitA. uArakRta "Azinala" dArUkhAnu'. hiMdustAnanA zAlApayeAgI itihuAsa, yajJarahasya. hiMduonAM purANu ( Do. vilphinsa, ) mULa saMskRta graMthanAM vacana (DA. mUra.) hiMdu sa`deva. ,, hiMdulAkanA TukA itihrAsa. hindu tattva jJAnanA itihrAsa, pravacana sArAddhAra. vividhajJAnamALA. ( maNukA 33 me. ) siddhAMtasAra ( maNilAla nabhubhAi. ) kRSNa yajuveda taittarIya brAhmaNa, aSTasahasrI. zAsravAto samuccaya. For Personal & Private Use Only Page #1174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #1175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina matrazAsane mahAna grantha taiyAra thAya che! . . . . . taiyAra thAya che! zrI bhairava-padmAvatI ka95 zrI malihANuviracita binduSaNanI sakAyukta zrI zairava-padmAvatI kahapa ke jenI hastalikhita prata paNa javalleja ane mahAmuzIbate maLe che te amArA taraphathI pATaNa, vaDodarA, lIMbaDI, amadAvAda, surata vigere sthaLomAM AvelA bhaMDAranI prate meLavI te chapAve zarU karyo che. A graMthamAM daza adhyAya che ane temAM maMtra sAdhanAne lagatAM dareka aMgonuM spaSTikaraNa che. vadhumAM vazIkaraNa, AkarSaNa, mArA, sahana vigere bAra yaMtranA bleka banAvI ArTapepara upara chApIne mUkavAnA che. pariziSTamAM cha adhyAyanI vyAkhyAvALe bIje zrI padmAvatI kalpa, AmavAne che. pAvatI devInA dareka jUdA jUdA maMtra, tenI vidhi, tenuM phaLa, tenA lagabhaga trIseka yaMtra, tenI sAdhanAnI samaja tathA vAlA mAlinI sAdhanA vize jANavA mATe maMtrasAhityamAM A uttamottama graMtha che. bleka ane sAdhana meLavavA pAchaLa bahoLo kharca thAya che, chatAM maMtranA jijJAsuo lAbha laI zake te mATe agAuthI grAhaka thanAra mATe kiMmata rU. 10-0-0 pAchaLathI kiMmata rU . . . . . . . .' ' . . 15-0-0 rAkhela che. mAtra traNa ja nakala chapAze ane pachI maoNTI kiMmate paNa kadAca nahi maLe, mATe Aje ja aDadhI kiMmata manIorDarathI mokalAvI grAhaka khamA! vakhe navAba bradharsa, De. DesIvADAnI paLanA nAke amadAvAda athavA navAba sArAbhAI maNIlAla, ke. nAgajIjadharanI pALa-amadAvAda sarvapra prinTIMga presa - amadA, For Personal & Private Use Only Page #1176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAra paDI cUkayA che! .......................kAtika paNa bhAja .kArtika pUrNimA prAcIna stotra-saMgraha. A : : saMgrAhaka ane saMpAdaka : : pU. dakSiNavihArI zrI amaravijayajI mahArAjanA vidvAna ziSyaratna munirAja zrI caturavijayajI. lagabhaga 700 pAnAM : be patuM bAInDIMga : upara kaI desAI keraluM sarasvatInuM ramaNIya rekhAcitra ane manohara beraMgI chApeluM repara chatAM-mUlya : pAMca rUpIA. 42 AcAryonAM aprasiddha ane bhAvamaya stotrono A graMthamAM saMgraha karavAmAM Avyo che. tathA teonAM aitihAsika jIvana, teonI kRtinuM digadarzana, temane jIvanakAla vigere AdhAra sAthe jaNAvela che. A uparAnta bIja paNa AcAryone ItihAsa vigere che. jaina sAhitya prakAzanamAM A graMtha nathI ja bhAta pADe che ane jaina itihAsa upara navIna prakAza pheMke che! saMpAdake saMskRtamAM lakhelI vistRta prastAvanA vidvAnonAM paNa mastake DolAve tema che. vadhArAmAM-phesara atyaMkara sAhebe Forward paNa lakhI che triraMgI ane eka raMgI rotAo A graMthamAM zrI vajIsvAmInA gautamastuti stotra sAthe ja e uparathI navIna taiyAra karele gautamasvAmijIne triraMgI pheTa ApavAmAM Avyo che temaja zrI padmAvatI devInI prAcIna mUrtine pheTa paNa ApavAmAM AvyA che. - durlabha thatro ane vidhAne - zrI bhadrabAhu svAmi viracita uvasaggaharaM stotra, enI lazrutti, temaja enI ArAdhanAnAM vidhAne tathA yantonA deTAo ApavAmAM AvyA che. tathA zrI padmAvatI devInuM stotra, vRtti tathA devInA ArAdhananI vidhi sAthe ApavAmAM AvyuM che. A uparAMta zrI kazcikuMDa pArzvanAthanuM stotra khAsa kharca karIne tayAra karAyelA yaMtra sAthe ApyuM che. A saMgraha te apUrva che ane e maMtrataMtranA sAbInane paNa eTalAja upayogI che ! - grAhaka thavA mATe :tamArA puratA saranAmA sAthe Ajeja rU. sADA pAMcane manIAra prakAzakane saranAme mokalI Ape ! eTale tamane vaira beThAM pustaka maLI jAya. pustaka maLavAnAM ThekANuM - (1) sAyaTI kAryAlaya, pAMjarApoLa. (2) nAgaradyAsa prAgajIbhAI mahetA, dosIvADAnI paLa, vidyAzALA sAme. (3) gurjara grantharatna kAryAlaya, ciro, kuvArA sA. (4) esa je. zAha, mAdalapura. (5) jyoti kAryAlaya, rAyapura havelInI pAchaLa, : prakAzaka : - jaina prAcIna sAhityakAra zUnyAvali. saM. : sArAbhAI ma. navAba, nAgajI bhadAnI poLa, ApAvAda For Personal & Private Use Only