Book Title: Khavag Sedhi
Author(s): Premsuri
Publisher: Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001698/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svopajJavRttisaMvalitA 0000000000000000000 000000000000000000 (apaka- zreNi) prerakA mArgadarzakAH saMzodhakAzca-siddhAntamahodadhi-karmazAstraniSNAtA aacaarydev-shriimdvijypremsuuriishvraaH| zAMntilAla dozI . . . . . . . . .......... ... prakAzikA-bhAratIya-prAcyatattva-prakAzana samitiH, piNDavADA (raajsthaan)| . Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM zrIzaddhezvarapArzvanAthAya namaH / , sakalAgamarahasyavedi-paramajyotirvicchImadvijayadAnasUrIzvarasadgurubhyo namaH / bhAratIya-prAcyatacca-prakAzana-samiti-saMcAlitAyA AcAryadevazrImad vijayapremasUrIzvara-karmasAhitya-jaina-granthamAlAyAH prathamagranthaH (1) svopajJavRttivibhUSitA PAL. . ekhavagaDhI (kSapaka-zreNiH) namo tittharama) Pos RSHWA R A moma marUmiMgasTa prakAzikA zrIbhAratIya prApyatatvaprakAzanasAmAna piMDavADA se.mizeDImeDa (rAjasthAna) preTakA mArgadarzakAH saMzodhakAzca siddhAntamahodadhi-karmazAstraniSNAtA-''cAryadevAH zrImavijayapremasUrIzvarAH %3D3D3D 3 D 3D prakAzikA-bhAratIya-prAcyatattva-prakAzana-samitiH, pinnddvaaddaa| Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama - zrAvRtti 500 prati ()))))))) * prAptisthAna * 1. bhAratIya prAcyatacca prakAzana samiti, C/o ramaraNalAla lAlacanda, 135 / 137 jhaverI bajAra, bambaI 2. mUlya 21) rU0 2. bhAratIya prAcyataca prakAzana samiti, C/o zA. samarathamala rAyacandajI, piMDavAr3A, sTe0 sirohI roDa ( rAja0 ). 3. 19 thI 22, 25 thI 176 kRSNA ArTa presa, byAvara ( rAjasthAna ) zA. manarUpajI pracaladAsa, 9, maskatI mArkeTa, amadAvAda 2. 4. zA. ramaNalAla vajecanda, C/o dilIpakumAra ramaNalAla, maskatI mArkeTa, zramadAvAda 2. mudraka vIra saMvata 2492 vikrama saMvata 2022 (9)))) zeSapeja:- jJAnodaya priMTiMga presa, pinDavAr3A, sTe. sirohI ror3a ( rAjasthAna ) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArthasaMgrahakArAH zrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNi- siddhAnta mahodadhi-saccAritracUDAmaNi- karmazAstraniSNAtaprAtaHsmaraNIyA''cAryaziromaNi zrImadvijayapremasUrIzvarAntevAsi syAdvAdanayapramANavizArada - prabhAvakapravacanakAra pannyAsa pravara zrImadbhAnuvijaya vineyamunivarya zrIdharmaghoSa vijayAntiSado vidvadvaryagItArthamuni zrIjayaghoSavijayAH, pannyAsapravarazrI bhAnu vijayagaNivaryavineyA munizrIdharmAnandavijayAH, pannyAsapravarazrI bhAnuvijayavineya-svargatapannyAsapadmavijayagaNitrayavineyA munizrI hemaca. dravijayA : pannyAsapravara zrI bhAnuvijayavineya jitendravijaya ziSyamuniguNaratna vijayazca mUlagAthAkAro vRttikArazca tapasvimunirAja zrI jitendravijayaziSyo guNaratnavijayaH saMzodhakAH nyAyavizAradA AgamAdizAstrakuzalAH zrImanta AcAryadevA vijayodagasurozvarAH padArthasaMgrahakArAca Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * citra-paricaya * A citramA nIcenA bhAgamA bhinna bhinna saMketothI prAsaMgika-6 guNasthAnakono nirdeza karavAmAM Avyo che. te A pramANe(1) ekadama kALAraMgathI zlu mithyAtvaguNasthAnaka sUcavyu cha, kSapaka (kSapakazreNi mAMDanArA ) AtmAo A guNasthAnakane sparzIne ja AvelA hoya che. (2) kALA bhAga vacce thoDo thoDo sapheda bhAga batAvavA dvArA 2ju sAsvAdanaguNasthAnaka sUcavyuche. keTalAka kSapaka AtmAo A guNasthAnakane sparzIne ane keTalAka spA vagara ja AvelA hoya che. (3) trAMsA sapheda paTTAothI 3ju mizraguNasthAnaka sUcavyu che. sAsvAdanaguNasthAnakanI mAphaka A guNa sthAnakane paNa kSapaka AtmAo vikalpe ( bhajanAe ) sparzIne AvelA hoya che. (4) ubhA sapheda paTTAothI 4thu aviratasamyagdRSTiguNasthAnaka sUcavyu che. A guNasthAnake jinota tattva para sahaja ruci hoya che. (5) UbhI kALI lITIonI vacce vadhAre pahoLA sapheda paTTAothI 5mu dezaviratiguNasthAnaka batAvavAmAM __ Avyuche. A guNasthAnakane kSapaka AtmAo vikalpe parzIne AvelA hoya che. (6) chUTI kALI rekhAo ane AchA kALA raMgathI 6/pramattasaMyataguNasthAnaka batAvavAmAM Avyu che, sarva kSapaka AtmAo A guNasthAnakane niyamA sparzIne AvelA hoya che. kSapakazreriNano prArambha(7) 7mu apramattaguraNasthAnaka-ahIMthI kSapakazreNino prArambha thAya che. citramA karmakSapaNAno prayatna karato mahAzramaNa Age kUca karato dekhAya che, A guNasthAnake kSapaka yathApravRttakaraNa kare che. (8) 8muapUrvakaraNa guraNasthAnaka-A guNasthAnake kSapaka AtmA apUrvakaraNa kare che. (9) 9mu anivRttibAdarasamparAyaguNasthAnaka-A guNasthAnake jIva anivRttikaraNa kare che. 10) 10 muM sUkSmasamparAyaguNasthAnaka-A guNasthAnakanA caramasamaye kSapaka dArUnI upamAvALA mohanIyakarmano nAza kare che. (1) 1lA vartulamAM dArUno bATalo phUTelo batAvavAmAM Avyo che. AjubAju dArU DhoLAI gayo che. tenAthI mohanIyakarma nAza pAmelujANavu.. (12) 12muM kSINakaSAyaguNasthAnaka-A guNasthAnakanA caramasamaye prAMkhepA jevA jJAnAvaraNa, daravAna jevA darzanAvaraNa ane bhaMDArI jevA antarAya karmano vinAza kare che. (2) 2 jA vartulamAM AMkha uparathI pATo dUra thayelo ane phATelo batAvyo cha, tenAthI jJAnAvara Nano nAza jANavo. (3) 3 jA vartulamAM daravAna-pratihArInumRtyubatAvavAmAM Avyuche, tenAthI darzanAvaraNano nAza samajavo. (4) 4thA vartulamAM bhaMDArI (khajAnacI) mRtyuzayyA para poDhI gayA che, tenAthI antarAyakarmano nAza jANavo. (13) 13muM sayogikevaliguNasthAnaka-bAramA guNasthAnake jJAnAvaraNAdi ghAtikarmono nAza thayo hovAthI A guNasthAnake AtmAo anantajJAnAdiviziSTaguNayukta hoya che. (14) 14muM ayogikevaliguNasthAnaka-A guNasthAnakanA caramasamaye madhulipta talavAranI dhAra jevA vedanIya, beDI jevA AyuSya, citrakAra jevA nAmakarma, kumbhAra jevA gotrakarmano nAza kare che. (5) 5mA vartulamA madhatho lepAyela talavAranA TukaDA batAyA che,tenAthI vedanIyakarmano nAza samajavo. (6) 6 hA vatulamAM beDI tuTelA batAyavAmAM AvI che, tenAthI prAyujyakarmano nAza samajavo. (7) 7 mA vartulamA citrakAranu mRtyu batAyavAmAM Avyuche, tenAthI nAmakarmano nAza jANavo. (8) 8 mA vartulamAM kumbhAranu mRtyu batAvavAmAM AJyuche, tenAthI gotrakarmano nAza samajavo. AThe karmono nAza thavAthI AtmAo siddha thAya che tethI te siddhAtmAo ayogiguNasthAnakanI upara ardhacaMdrAkAra siddhazilA para batAvavAmAM AvyA che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ EAR svIpajJavRttisaMvalitA IRANSI khavA-saTI LAALAAG (kSapaka-zreNiH) 838 CS gotra kSayaH PARIA (HIMILLINDOMS MAMMAR nAmakSayaH Inhithalimhinde /oo0 14 ayogikapaliguNa-VINDAGAN aksayalaya 23 sayogikevali guNa AyuSka kSayA AURA . kSINakaSAyagaNa. . ha Im darzanAevaraNakSayA TARA SAMROHD sUkSma samparAyaguNa. vedanIyakSayaH ani-vRttibAdara VAAWLAN janAvaraNakSayaH apUrvakaraNagaNa. mohanIyukSayaH MPITM IIC... S apramata-guNasthAnakam Name JA WIVIE inauth Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharyadeva-Shrimad-Vijaya--Prenasiirishwara-Karma-Sahitya-Granthamala GRANTH No. 1. KHAVAGA-SEDHI [Along with commentary ] By GROUP OF DISCIPLES Inspired and Guided by His Holiness Acharya Shrimad Vijaya PREMASURISHWARJI MAHARAJA the leading authority of the day on Karma philosophy. namo titthss| lAmo yA arupamamagya zrIbhAratIya prAtyatatvaprakAzana samiti TAK Rais (TORIT) Published by Bharatiya Prachya Tattva Prakashana Samiti, Pindwara. (India) Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ First Edition Copies 500 } [!! AVAILABLE FROM 7/1 1. BHARATIYA Price Rs. 21/ C/o Shah Ramanlal Lalchand, 135/37 Zaveri Bazzar, Bombay-2. ill PRACHYA TATTVA PRAKASHANA SAMITI, 3. Shah Manarupji Achaldas, 2, Maskati Market, Ahmedabad-2. Pages-19 to 22 & 25 to 176 Krishana Art Press, Beawar (Raj.) 2. BHARATIYA PRACHYA TATTVA PRAKASHANA SAMITI, C/o Shah Samarathmal Rayachandji, PINDWARA, [St. Sirohi Road] (Rajasthan) 4. Shah Ramanlal Vajechand, C/o Dileepkumar Ramanlal, Maskati Market, Amedabad-2. Printed by: { A. D. 1966 Remaining Gnanodaya Printing Press PINDWARA, St. Sirohi Road (Ruj.) Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ khavagaseDhI vi. saM. 2016tamavarSasya mAdhavamAsasya zuklacaturthyAM siddhAntamahodadhigacchAdhipati zrImadvijayapremasUrIzvarapratiSThApita-zrIpinDa bADAnagarapArzva vartisirohI roDa (sTezana) sthitajinaprAsAdavibhUSaka-naminAthajinendra - vimbapratibimbam zrImahAvIra svAmI zrIcandraprabhasvAmI karmendhanaM jvalitamAzu jinena yena, dhyAnAnalena samatrApi zivaM ca yena / yajjApasiMhanadanena palAyate ca karma dvipo'navarataM sa namirna ISTAm // 1 // tadvimbadarzanAt sarvo lokaH samyaktvamaznutAm / kSapakazreNimAruhya samprApnotu zivazriyam // 2 // zrImA Xian BPP Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrInaminAthajinaprAsAda [khavagaseDhI sirohIroDa. (rAjasthAna) isa 'khavagaseDhI' graMtharatnake prakAzanameM dravyasahAya denevAle pinDavADAnivAsI mAnyavara zA. ratanacandajI hIrAcandajI aura zA. khubacandajI acaladAsajIne isa ramaNIya jinaprAsAdakA apanI saMpattike sadvyayase nirmANa karavAyA hai| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * anukrama * 13 16 17-70 17 18 19 22 *prakAzaka kI ora se .... .... 8-10 kundakundAcAryane SaTkhaNDAgama tathA kaSAya*sampAdakIya .... ..... 11.15 prAbhRtanI prApti .... 44-45 prastutagranthak lekhana ane sampAdana .... trilokaprajJatinI antima 2 gAthAonA arthnii| 11 vicAraNA sampAdananI zailI 12 .... 41-49 jarUrI pariziyo tri0 pra0 ane kA prA. vRNinA kartA oma thii| 14-15 o sUcavatAM pramANo kRtajJatA darzana .... ... 49-56 *samarpaNa mudrita kaSAyaprAbhUtacUNinI prastAvanAbhAM rajU karAyelI mAnyatAnI samIkSA ... 57 *prastAvanA krarmaprakRticUrNi ane kaSAyaprAbhRtacUNi vcce| kSapakazreNinI AvazyakatA padArthonA matabhedo .... .... 57-60 bhagavAna mahAvIradevanI tIrthasthApanA 17 ka0pra0cUrNi aneka prA-cUrNinI bhASApaddhatimAM bheda60-61 dvAdazAMgI ane tenu svarUpa karmaprakRticUrNi bagere akakartRka hoya to paNa te dvAdazAMgInI paraMparA .... tri0 pra0 nA kartA yativRSabhathI racita nathI te kanu svarUpa 19-21 sUcavatAM pramANo .... .... pUrvagata karmavijJAna ane vartamAnakAle karmavijJAna 21 61-62 prastuta khavAseDhI' grantha sarjana .... 21 mudrita karmaprakRticUrNinI bhASA badalyAnA prastutagranyano viSaya .... AkSeponI nirarthakatA sUcavatAM pramANo ..... 62-64 .... prastutagranthanI vizeSatAo .... 23-24 prastuta 'khavagase Dho' granthamAM AvelA sAkSI grantho 65 ... karmasAhityaviSayaka prAcIna grantho karmamAhityasarjananI pravRtti 65-67 24-29 6768 kaSAyaprAbhRta tathA tenI cUriNa .... granthonI racanA paddhati ... 20-30 digamparaparaMparAne amAnya sevA kapAyaprAbhRtacUrNi / prastutagranthanI racanA .... 68.62 granthanI upayogitA antargata padArtho .... .... 30-31 zvetAmbarAcAryAMnA granthomAM kaSAyaprAbhUtanA antima nivedana 70 AdhAra, sAkSI tathA atidezo .... 32-36 prastAvanAmAM upayukta granthonI yAdo 71 kaSAyaprAbhRta tathA tenI cUrNinI racanAno kALa 36 39 *gurustutiH ka0 prA0 cUNiracanAnA kAla aMge vartamAna sampA- . RviSayAnukrama .... .... 1.21 dako nI mAnyatA .... .... 39-40 *pariziSTamUci .... .... 21 uktamAnyatA nI samIkSA . ...40 bRhatkalpa nizIthacUrNi vageremA AryamaMguno ullekha41 *citrasUci .... .... 21-22 himavaMta therAvalI tathA anya zvetAmbara paTTAyalIo- svopajJavRtti yukta khavagaseDI'grantha 1-564 nA AdhAre Aryamagu ane nAgahastInA kALa / *pariziSTo .... 565.584 aMge vicAraNA 41 43 zvetAmbara paramparAmA pUrvadharovAca kahevAtA hatA-43 *mRgAthA zrono gujarAtImAM bhAvAnuvAda 1.32 indranandinAvacanIjayadhavalAkAranA vacananobAdha44 | *azuddhisaMmArjanapatra 85-5913 ... 69 nivedana .... ..... 72 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **-prakAzaka kI ora se - tapogacchagaganadinamaNi AbAlavRddha tapasvI vidvAna zAsanaprabhAvaka karIbana 250 munigaNake mAnanIya netA dIrghasaMyamI siddhAntamahodadhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayapremasUrIzvarajI ma. sA0 ne vi0 saM0 2015 kA cAturmAsa surendranagara meM kiyaa| vahA~ Apake ziSyapraziSyoM ke AgamAdizAstroM ke paThanapAThana kA avalokana kara koI bhI atyanta prasanna hue binA va bArabAra jinezvaradeva evaM jinazAsana ke jJAna va cAritramArga kA mana hI mana anumodana kiye binA nahIM raha sakatA thA / isI arse meM 'jaina sAhitya vikAsa maNDala' aMdherI-bambaI ke menejiMga TrasTI mAnanIya mahAzaya amRtalAla kAlidAsa dozI B. A. jo ki pUjya zrI ke munioM dvArA kucha sAhitya kA saMzodhana karavAne ke liye Aye the| prAsaMgika bAtacIta se karmasAhitya ke vistRtasarjanako jAnakara ApakI nizrA meM likhe gaye va bhaviSya meM likhe jAne vAle 'khavagaseDho' Adi karmasAhitya ko prakAzita karane kA saharSa svIkAra kiyA / pUjya AcAryadevazrI kA vi0 saM0 2016 kA cAturmAsa zivagaMja meM aura vi0 saM0 2017 kA cAturmAsa pinDavADA meM huA / una dinoM meM bhI zrIyuta amRtalAla kAlIdAsa bhAI pinDavADA Aye aura karmasAhitya ke prakAzana kI pUjyazrI se anumati prAptakara bambaI gaye va apanI 'jaina sAhitya vikAsa maNDala' saMsthA kI mITiMga bulAkara prastuta sAhitya apanI saMsthA kI ora se prakAzita karavAne kA nirNaya kiyaa| bar3e saubhAgya kI bAta hai ki pUjyazrI se karmasAhityaviSayaka parAmarza karate hI pinDavADA ke dharmapremI bhAIyoM ko pUrvakAlIna paranArIsahodara paramAhata zrIkumArapAla mahArAjA, zrIvastupAla, tejapAla aura 36000 sonAmahorake nyochAvara se zrIbhagavatImUtra kA zravaNa karane vAle mAMDavagaDha ke mahAmAtya zrIpethaDazAha Adi zrutabhakta mahAzrAvakoM kA smaraNa ho AyA aura zrutabhakti se prerita ho pUjya zrI se prastutakArya jise ki zrIyuta amRtalAla kAlIdAsa dozI ne karavAne kA svIkAra kiyA thA, piMDavADA ke bhAIyoM ne karavAne kI namra prArthanA kii| prathama to pUjyazrI ne pinDavADA ke bhAIyoM kI mAMga kA svIkAra na kiyA, kyoMki amRtalAlabhAI se sAhitya ke prakAzanAdi saMbaMdhI bAtacIta pahele ho cukI thI, magara jaba pinDavADA ke sAdharmika baMdhuoM kA atyanta Agraha va utsAha dekhA to Apane zrutabhakti kA apUrva lAbha pradAna kara una bandhuoM ko anugRhIta kiyA / isa maMgala kArya meM pinDavADA zrIsaMgha kA pUrNa sahayoga rhaa| prastuta karmasAhitya ke pracAra-prakAzanAdi virATa kArya kI jimmevArI ko samajhakara pinDavADA ke utsAhI bhAIyoM ne-(1) zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI khaMbhAta (2) zA samarathamala rAyacaMdajI pinDavADA (3) zA lAlacaMda chaganalAlajI pinDavADA (4) zA khubacaMda acaladAsajI Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka kI ora se [ 8 pinDavADA (5) zA bhUramalajI saremalajI pinDavADA (6) zA mannAlAla rikhabAjI luNAvA (7) zA himmata mala rughanAthamalajI beDA ina 7 sadasyoM kI vi0 saM0 2018 meM 'bhAratIya prAcya tacca-prakAzana samiti' kI sthApanA kI / samiti ke sadasyoM ne karma sAhitya ko jayapura aura byAvara meM chapavAnA zuru kiyaa| karIba tIna sAla kAma calatA rahA, kAma sundara hone para bhI jisa gati se ho rahA thA sambhava hai usa gati se Aja taka eka grantha bhI purA nahIM chapa paataa| ataH chapAI zIghra va sundara ho isa vAste samiti ke sadasyoM ne samiti kA nijI presa pinDavADA meM lagavAyA / sAhitya va chapAI Adi kA kArya samiti ke sadasyoM ke zubha prayatna se ThIka taraha se calatA thA va sadasyoM kI udAratA aura prayatna se Arthika samasyA bhI hala ho rahI thI / magara karmasAhitya kA prakAzana va pracAra Adi kA prastuta kArya ati vizAla hone se sadasyoM kI saMkhyA baDhAnA Avazyaka samajhakara saM0 2021 kI sAla meM zeTha jIvatalAla pratApazI Adi mahAnubhAvoM ko samiti ke sadasya banAyeAja hamArI samiti kA TrasTImaNDala isa prakAra hai 1 zeTha ramaNalAla dalasukhabhAI (pramukha) 2 zeTha mANekalAla cunIlAla 3 zeTha jIvatalAla pratApazI 4 zA0 khUbacaMda acaladAsajI 5 zA0 samarathamala rAyacaMdajI (maMtrI) zA0 zAntilAla somacanda ( bhANAbhAI ) (maMtrI) 7 zA. lAlacanda chaganalAlajI (maMtrI) 8 zeTha ramaNalAla vajecanda 9 zA0 himmatamala ruganAthamalajI 10 zeTha jeThAbhAI cunIlAla ghIvAle 11 zA0 indramala hIrAcaMdajI 12 zA 0 mannAlAlajI rikhavAjI khaMbhAta I bambaI pinDavADA pinDavADA khaMbhAta pinDavADA ahamadAbAda luNAvA jJAnapipAsu janatA ko jAnakara harSa hogA ki svalpakAla meM 'khavagaseDhI' va 'ThiibaMdho' ye do grantharatna hama pAThakoM ke karakamala meM arpita kara rahe haiM / 'rasabaMdho' tathA 'paesabaMdho' jo do grantha chapa rahe haiM, ve bhI svalpasamaya meM pAThakoM ke karakamaloM meM arpita kiye jAyeMge / 1 bambaI pinDavADA AtmakalyANa meM hetubhUtasvAdhyAya ke liye prastuta grantharAzi atyanta upayogI hai, isakA vizeSa khyAla granthoM kI prastAvanA viSayaparicaya va bhAvAnuvAda paDhane para pAThaka pA sakeMge / Atmika zAnti dene vAle tAvika AdhyAtmika granthoM kA Alekhana karake bhagavaMtoM ne apanA kartavya bajAyA hai / Alekhita granthoM ko tADapatra va tAmrapatra Adi para pratilekhita karavAkara jJAnabhaMDAroM meM surakSita rakhanA va yantrAlaya Adi dvArA mudrita karavAkara mumukSujanasamAja meM usakA pracAra karanA yaha hamArA gRhasthoM kA pharja hai| zAstroM meM sunate haiM ki Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] prakAzaka kI ora se samyag jJAnako paDhane paDhAne va likhane likhAne vAloM kI bhA~ti usakA rakSaNa va pracAra karane vAle bhI kevalajJAnAdi Atmariddhi ke bhoktA banate haiM / isI zAstravacana ko smaraNa meM rakhakara hamane ina zAstragranthoM ke prakAzana kA prastuta kArya hAtha meM liyA hai / granthoM kA prakAzana va pracArAdi sucAru rUpa se ho yaha hamArI samiti kA uddeza hai / hama gacchAdhipati siddhAntamahodadhi paramapUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAja se atyanta upakRta haiM, jinhoMne jainazAsana ke nidhAnarUpa isa bhavyAtibhavya karmasAhitya kA sarjana karavAyA va jinakI asIma kRpA se hamane zrutabhakti kA apUrva alabhya lAbha pAyA, una puNyapuruSa ke pavitra caraNoM meM vandana kara hama apanI AtmA ko dhanya mAnate hai / padArthasaMgrahakAra vidvAna munivaroM, gAthAkAra vivecanakAra munirAja ina saba mahAtmAoM ko vandanA karate haiM, jinhoMne athAga parizrama lekara karmasiddhAMta ko vizada rUpa diyA maya kA vyaya karake isa 'svagaseTo' grantha kI samAlocanAtmaka sundara - vizada prastAvanA likhakara pU0 munirAja zrI hemacandravijayajI mahArAja ne baDA anugraha kiyA hai / ina saba pUjya puruSoM ke prati savandana kRtajJatA pradarzita karate haiM / isa 'khavagaseDhI' grantha ke prakAzana meM rU0 10000) jaise pracura dravya kA viniyoga kara zrI pinDavADA nivAsI sirohIroDa relve sTezana ke pAsa bhavyAtmAoM ke bodhibIjakA avandhyanimitta zrI naminAthajinaprasAda ke nirmAtA ( 1 ) zreSThivarya zrAddharatna ratana candajI horAcandajI (2) zreSThavarya sAdharmikandhu khubacandajI acaladAsajI (pacahattara hajAra rUpaye ke caDhAve se pinDavADA gA~va ke vIravikrama prAsAda ke upara dhvajA laharAne vAle va bhA0 prA0 ta0 pra0 samiti ke TrasTI sAhaba) ne hamArI samiti ko bar3A sahayoga diyA hai / hama ina donoM mahAnubhAvoM ke AbhArI haiM / isa prakAzana kArya meM jinhoMne apane tana mana dhana kA svalpa bhI vyaya kiyA hai, una sabako bhI bArabAra dhanyavAda / bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAja viracita siddhahemazabdAnuzAsana kI madhyamavRtti kA dUsarA bhAga jo samiti ke jJAnodaya presa meM chapA hai, vaha bhI isa ke sAtha pAThakoM ke karakamaloM meM peza ho rahA hai / isa avasara para jJAnodaya presa ke menejara zrIyuta phatahacandajI jaina, premakaoNpI karane vAle zrI pannAlAlajI sI0 jaina bAphanA (thAnA pAlaDI) citrakAra paMcAla va presa ke anya karmacArI bhI smRti patha meM A rahe haiM, jinhoMne isa kArya meM AtmIyatA prakaTa kI hai / piNDavAr3A sTe* sirohIroDa ( rAjasthAna ) 135 / 37 jauharI bajAra bambaI 2 hastAkSara 1 zA0 samaratha mala rAyacandajI (mantrI) 2 zA0 zAntilAla somacanda ( bhANAbhAI) cokasI (mantrI) 3 zA0 lAlacanda chaganalAlajI (mantrI) bhAratIya prAcya tattva- prakAzana samiti, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakalAgamarahasya ve di - sUripurandara - bahuzruta gItArtha- paramajyotirvit- paramapUjya - paramagurudeva zrImad - vijayadAna sUrIzvarAH Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya koI raMkane rAjyaprApti svapna jyAre satya Thare tyAre ane kevo AnaMda thAya ? 'khavagaseDhI' grantha taiyAra thayelo joIne huM paNa avo ja koI avarNanIya AnaMda anubhava cha, keTalAka sUkSma, gahana ane agamyabhAvono tAdRzacitAra zabdomAM nathI ApI zakAto. AtmAnA kevalajJAna, kevaladarzana jevA mahAnaguNone prApta karavAmAM je kSapakazreNinI prakriyA anivArya che. tema tenI prarUpaNA paNa aka gahana viSaya che. chatAM anaMtajJAnI zrItIrthaMkara bhagavaMtonA vacananA sahAre pUrvamaharSioo jJAnalabdhithI o bhAtrono ucita zabdomAM samavatAra karI zakya teTala anu svarUpa upasAnyu N che. te pUrvamaharSionA pagale mAro paNa A aka alpa prayatna che. Aje bhautikavijJAnano vikAsa thaI rahyo che, tenA pratyakSa phala rUpe joI zakAya che ke AdhyAtmikatAno bhavya vAraso A bhAratadezamAMthI paNa jhaDapathI ghasAto jAya che. te yugamAM paNa mane saMghakauzalyAdhAra gacchAdhipati saMyamatyAgatapomUrti siddhAntamahodadhi pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijaya prema sUrIzvarajI mahArAjAno satsamAgama thayo ane teozrIo mArI mohavAsanAne gALI vi0 saM0 2010 mAM maMgalamaya cAritradharmanu dAna karyu karmasAhitya jevA sUkSma, gahana viSayamA rasika banAvyo. asIma upakAra karI vyAkaraNa nyAyano abhyAsa karAvI kSapakazreNinA viSayamA rasa jagAvyo, tethI A granthanI suMdaratAno yaza te pUjanIya anaMta upakArI mahApuruSanA phALe jAya che. pUjya siddhAntamahodadhi paramagurudevazrInI kRpA, preraNA ane protsAhananA bale ja ve hAthe sAgara taravA jevu A bhagIratha kArya utsAhathI karI zakyo chu . grantha AlekhananI jema sampAdanano paNa AmA prathama prayatna che. tethI AvA tAttvika, sUkSmatamaviSayonA granthonAM AlekhananI jema anu zuddha sampAdana paNa javAbadArI bharyu ane prayatnasAdhya lAgyu . khavagaseDhInu' lekhana ane sampAdana: paramapUjya gacchAdhipati AcArya bhagavaMte mane pAMca karmagrantha tyArabAda te ozrInI AjJAthI saM0 2015 mAM surendranagaramAM pU0 vijayajI mahArAje 'kammapayaDI' nuM adhyayana karAvyuM, te samaye munivaro pU0 zrI jayaghoSavijayajI ma0, pU0 zrI dharmAnaMdavi0 ma0, pU0 zrI hemacandravijayajI ma0, upazamanAkaraNa tathA khavagaseDhonA padArthoMnu saMkalana karI rahyA saMgIna adhyayana karAvyu. munivaryazrI hemacandrasurendranagaramAM vidvadvarya Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] sampAdakIya itA. padArthoMnI noMdha pU0 mu0 hemacandra vi0 mahArAja karatA hatA, tyAre pUjyapAda paramArAdhyapAda AcArya bhagavaMte mane saMskRtamAM karmasAhityanuM suMdarazailImAM Alekhana karavA sUcana ka . paNa te vakhate mane jarA ya AtmavizvAsa hato ja nahi ke A kArya huM karI zakIza. vinamrabhAve "huM ajJa zIrI A sarjana karI zakuM" oma meM mArI azakti darzAvI, paNa pUjyazrInI vedhaka koI alaukika che. teozrIo mArA jevA keI bhavyAtmAonI suSupta zaktione preraNAnA bulaMda AvAja thI jAgrata karI che. teozrInI preraNA vAraMvAra cAlu hatI. zukladhyAnanA pAyArUpa dravyAnuyoganA parizIlananI mahattA, AvA viSayanA AlekhanathI prApta thatI AMtaramukhatA ane aneka zAstro prAsaMgika avagAhana vagere aneka lAbho darzAvyA. teozrInI vAtsalyamayI preraNAthI utsAhita banI saMskRtamA lekhana karavA nakkI ka ane pUrvokta traNe munivaronI cAlatI padArtha saMkalananI pravRttimAM huM joDAyo, keTalAka viSayonu vyavasthita saMkalana karmA pachI upazamanAkaraNanI TIkA (vivecana) lakhavAnI prAraMbha karyo. te kArya pUjyapAdazrInI niHsImakRpAthI ane preraNAthI samApta yA bAda kSapakazreNino viSaya saMskRtamAM gadyarUpe lakhavo zarU ka. 4 thI 5 hajAra zloka pramANa lakhANa thayA bAda mane vicAra Agyo, ke judA judA granthomAM chUTI chapAI varNavAlI 'kSapakazreNi' vyavasthita koI aka granthamAM jovAmAM AvatI nathI. jainazAsanamAM mahacanI gaNAtI 'kSapakazreNi' nA judA judA granthomAMthI saMgRhIta viSayano prAkRtabhASAmA svataMtra grantha taiyAra thAya, to te mokSAbhilASI bhavyAtmAone ghaNo lAbhadAyI bane, gadya nirvAdharUpe lakhAtA grantha karatAM prAkRtamAM gAthA banAvI TIkA dvArA anu spaSTIkaraNa thAya, to ThIka..... .A vicAradhArA pUjyazrI samakSa meM mUkI. teozrIo o zarate mArI vAta kabUla rAkhI ke gAthA rAtre aMdhArAmAM navavI ane divase sudhArI laI tenA para vivecana lakhavu . te ozrIno zubhAzaya se hato ke divasano vadhu upayogI samaya gAthA banAvavA pAchala kharcAI javo na joIo. pUjyazrInI icchAnusAra ye rIte rAtre 40-50 gAthAo banAvyA pachI pUrvakRta koI azAtAvedanIyakarmanA udaye huM TAiphaoNiDanI vimArIno bhoga banyo ane gAthA banAvavAnuM kAma baMdha paDyu doDha mahinA pachI pharI divase gAthAo banAaat zarU karo ane 250 upara gAthAomAM granthano viSaya saMkalita thayo. tenA para TIkA Alekhana paNa thayuM tyArabAda karmasAhityanA mudraNanI yojanA thaI, kSapakazreNigrantha chapAcavA nakko thayu' ane sampAdananu kArya paNa mane soMpAyeM . sampAdananI zailI (1) mUlagAthAono saMskRtamAM chAyArUpe padasaMskAra Apyo che. (2) mUlagAthAo, padasaMskAra, vRtti vagerenI bhinnatA darzAvatrA judA judA TAiponI pasaMdagI karavAmAM AvI che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya [18 , (3) mUlanA pratIko ' AvA ekavaDA avataraNacihna (siMgala inavarTeDa komA) nI andara mukI moTA akSaro (bolDa TAipo ) mAM ApyAM che. (4) mUlanA je zabdonuM vivecana karavAmAM AvyuM che, te zabdo saMskRtabhASAmAM parivartita karI ekA avataraNacihna (siMgala inavarTeDa komA) mAM mukyA che. (5) vAcakonI sagavaDa mATe alpavirAma pUrNavirAma praznacihna vagere yathAsthAne mukavAmAM AvyAM che. (6) pramANatarIke uddhRta pATho bevaDA avataraNacihna (Dabala inavarTeDakomA ) mAM sUkI moTA akSaro ( bolDa TAipo ) mAM ApyA che. (7) pramANa tarIke nirdiSTa grantha tathA granthakAronAM nAmo moTA akSaro (bolDa TAipo ) mAM ApavAmAM AvyAM che. (8) jamaNI bAjU heDiMgamA adhikAranu N nAma tathA te te viSayanuM sUcana karyu che / DAvI bAjU prastuta granthanuM nAma ane gAthAGka sUcavyo che. ( 9 ) viSayanI vizeSa samajutI mATe 40 citro ane viSayane yAda rAkhavA 27 yantro ApavAmAM AvyA che. (10) mokSasvarUpavicAra nAmanA dArzanika prakaraNamA naiyAyika vagere darzanakAronA pUrvapakSa jyAM khaNDana karavAmAM Avyu che, tyA pAnAnI nIce lITI dorI pUrvapakSanI dalilono paMktinA aMka sahita pRSThAGka Apyo che. (11) viSayAnukrama vistRta banAvavAmAM Avyo che, jethI vAMcako sampUrNa granthanA viSayane saralatAthI yAda rAkhI zakaze ane granthAntaranA saMzodhako iSTaviSayanuM avilaMbe nirIkSaNa karI zakaze. jarUrI pariziSTo (1) prathama pariziSTamAM kSapakazreNigranthanI 271 mUlagAthAo ApI che. (2) bIjA pariziSTamAM akArAdikame gAthAonAM Adyapado ApyAM che. (3) gAthAo je je chaMdomAM banAvI che. te te chaMdonAM nAmono nirdeza trIjA pariziSTamAM karyo che. (4) pramANa tarIke uddhRta granthonAM nAmono ullekha cothA pariziSTamAM karyo che. (5) pramANa tarIke nirdiSTa granthakAronAM nAmo pAMcamA pariziSTamAM jaNAvyAM che. ( 6-7-8) A traNa pariziSTomAM anukrame vyAkaraNasUtro, nyAyo ane gaNitakaraNasUtro darzAvyAM che. (9) A pariziSTamAM zatakacUrNi upara pUjya A0 ma0 zrI municandrasUrIzvara mahArAje racelA TIppaNano thoDo atyupayogI bhAga Apyo che, prastuta khavagaseDho granthamAM kiTTiguNakAra vagere padArtho samarthana karato A TippaNano bhAga ghaNo mahanvano che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34] sampAdakIya bhAvAnuvAda gujarAtI bhASAnA rasika vAcako paNa A granthano sampUrNa viSaya saMkSepathI sArI rIte samajI zake te mATe gujarAtI bhASAmAM mUlagAthAono bhAvAnuvAda granthanI pAchaLa ApavAmAM Avyo cha. kRtajJatA darzana-- paramArAdhyapAda bhavodadhitAraka siddhAntamahodadhi kRpAvatAra pUjya AcAryabhagavaMta zrImavijayapremasUrIzvarajImahArAjAnA upakAronI saMkhyA gaNI zakAya abI nathI. teozrI vAMcI zake, tevA moTA akSarothI karAvelI A granthanI presakopIna vRddhAvasthA sAthe narama tabiyatamAM paNa teozrI sUkSmadRSTithI vAMcana, saMzodhana karI aka vadhu mahAna upakAra kayoM che. mArA paramopakArI syAdvAdavizArada taponidhi prabhAvakapravacanakAra paramagurudeva pU0 pannyAsa pravarazrI bhAnuvijayajI gaNivarazrIo tathA syAdvAdavijJa pU0 munirAjazrI jaMbUvijayajI mahArAje potAnA amUlya samayano bhoga ApI'mokSasvarUpavicAra' nAmanA chellA prakaraNanI presakApInu saMzodhana karavA mahAna kRpA karI che. A prakaraNamAM pUjya munirAjazro guNAnandavijayajI mahArAje paNa avismaraNIya sahAya karI che. padArthasaMgrahakAra munivaro pU0 zrI jayaghoSavijaya ma0 tathA pUjya zrI dharmAnaMdavijaya mahArAje presakopInu tathA praphonu saMzodhana kALajIpUrvaka karIne apUrva sahAyakarI che. padArthasaMgrahakAra pU0 munirAjazrI hemacandravijaya mahArAje presakopInA saMzodhanamAM tathA pariziSTo banAvavAmAM ghaNo sahayoga Apyo che. AgamaprabhAkara pU0 munirAja zrI puNyavijayajI mahArAje prAcIna hastalikhita karmaprakRticUrNiTIppana, zatakacUrNiToppana,saMzodhita AvazyakacUrNi vagere grantho vAMcanamATe ApI udAra saujanya dAkhavyu che. teozrIo ApelA A grantho prastuta granthanAM lekhana ane sampAdanamA ghaNA sahAyaka thayA che. pUjya munirAjazrI mitrAnaMdavijayajI mahArAje pariziSTa-prastAvanAdinA praphasaMzodhanAdimAM ane bhAvAnuvAdanA vyavasthitasaMkalanamA AtmIyabhAve ghaNI agatyanI sahAya karI cha. ____ jeozrInA pAvanapagale saMyamanA mArge meM prayANa Adayu te mArA saMsArapakSe vaDilabandhu ane mArA parama upakArI gurudeva tapasviratna munipugavazrI jitendravijayajI mahArAjazrInA ameya upakArone varNavavA mArI pAse zabdo nathI. te pUjanIya gurudeve pUjya AcArya bhagavaMtane mane vyAkaraNa karAvavAnI vinaMti karI hatI. tenA pariNAme huvyAkaraNano bodha pAmyo ane A grantha lakhavA samartha banyo. teozrInA caraNomAM anaMtazaH vaMdanA karI kaMIka kRtArthatA anubhavuchu. suzrAvaka paMDita dhorajalAla DAhyAbhAI 30 pharmA jeTalI presakopIna saMzodhana karI anumodanIya zrutabhakti karI che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha mudrita thayA pacho: -- nyAyavizArada - siddhAntavAcaspati vAtsalyavAridhi Agama-karma prakRti- lokaprakAzAdizAstronA marmajJa pUjya AcAryadeva zrImad vijayodayasUrIzvarajI mahArAjAo kSapaka zreNigranthanA badhAe pharmA vRddhAvasthA sAthai narama tabiyatamAM paNa sArI rIte tapAsI, saMzodhana karI ApI mArA para moTo upakAra kyoM che. avasare avasare aneka upayogI sUcanAo paNa teozrIo karI che. pUjya paMnyAsapravarazrI notiprabhavijayajI mahArAje utsAhathI potAnA samayano bhoga ApI pUjya AcArya bhagavaMtane grantha vAMcI saMbhalAvIne azuddhinI noMdha karI che, tethI A banne pUjyothI ghaNo upakRta cha . zuddhipatrakama sahAyako - - AgamaprajJa pU0 AcAryadeva zrImad vijaya jambUsUrIzvarajI mahArAjAo zarUAtanA keTalAka pharmAonu', tathA pU0 munirAjazrI azoka vi0 mahArAje zarUAtanA 40 pharmAo vAcana karI zuddhipatraka taiyAra karI Apyu N che. pU0 munirAjazrI hemacandravi0 ma0 tathA munirAjazrI vorazekharavijayajIo samagra granthanuM vAMcana karI azuddhinu saMmArjana kayuM che. mahesANA jaina zreyaskara maMDala pAThazAlAnA prAdhyApaka suzrAvaka pukharAjajI, vaDhavANanagaranI pAThazAlAnA adhyApaka suzrAvaka amulakhabhAI, rAjanagaranI pAThazAlAonA zikSako suzrAvaka rasikabhAI tathA bAbubhAIo zarUAtanA keTalAka pharmAonu nirIhapaNe zuddhipatraka karyu che. paMDitavarya suzrAvaka dhIrajalAla DAhyAbhAI a saMpUrNa granthanu saMzodhana karI, zuddhipatraka karI ApI zrubhakti apUrva lAbha lIdho che. sthala. suzrAvaka zakaracaMda choTAlAla no baMgalo 13, zrIpAlanagara, AzramaroDa. sampAdakIya aMte uparyukta sarva pUjanIya AcAryadevAdi munibhagavaMto tathA suzrAvaka adhyApako pratye yathocita kRtajJabhAva prakaTa karu chu A granthanu saMzodhana tathA zuddhipatraka aneka vidvAnonI pAse karAvayu che. chatAM A granthamAM jinAjJA viruddha je kAMI dekhAya, dRSTidoSa, presadoSa ke chadmasthatAnA kAraNe rahI gaala bhUlo jaNAya, te vAca ko mane jarUra jagAve aja vinaMti, bhUlo badala micchAmi dukkaDaM ApI sau koI A granthanu paThanapAThana vadhu ne vadhU kare ane mokSasukha prApta kare a ja oka maGgalakAmanA. amadAvAda 13 sa 2022 mahAvadi 6 guruvAra. (15 li0 pUjyapAda kRpAnidhi AcArya deva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjazrI ziSyaratnasyAdvAdanayapramANavizArada taponidhi pU0pannyAsa pravara zrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSyaratna pU0 munivaryazrI jitendravijayajI mahArAja no ziSya muni guNaratnavijaya Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa je mahApuruSe saMsArasAgaramAMthI uddhAra karI saMyamanaukAmAM ArohaNa karAvyu, jeo mArI jIvananaukAnA kAbela sukAnI che, jeo zrInI niHsImakRpAthI huM alpajJa A 'khavagaseDhI' mahAgranthanu' sarjana -sampAdana karI zakyo chu, te ananta upakArI jainazAsananA paramaprabhAvaka karmazAstra niSNAta siddhAntamahodadhi suvizAlagacchAdhipati AcAryadeva - zrImadUvijaya premasUrIzvarajImahArAjAnA pavitra karakamalamAM zizu guNaratna vijaya. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A granthasarjananA preraka, mArgadarzaka ane saMzodhaka ra siddhAntamahodadhi suvizAlagacchAdhipati saMghakauzalyAdhAra karma zAstrarahasyavedI zAsanaziratAja paramapUjya AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA w.jainelibrary.org Jain Education Internacial Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA lekhaka-pUjya munirAjazrI hemacandravijayajI mahArAja anAdikALathI saMsAramaH paribhramaNa karI rahelA jIvone jyAM sudhI "kSapakazreNi" no prApti thatI nathI, tyAM sudhI ghAtikarmano kSaya thato nathI ane kevalajJAna tathA kevaladarzananI prApti thatI nathI. kevalajJAna ane kevaladarzananI prApti vinA koI paNa jIvanI saMsAramAMthI mukti thatI nathI, je koI AtmAoo muktinI prApti karI che, karI rahyA che ane karaze, te badhAya AtmAo 'kSapakazreNi' upara ArohaNa karIne ja mukti prApta karI zakyA che, kare che ane karaze. Ama "kSapakazreNi" se mukti prApta karavA mATenu asAdhAraNa kAraNa cha, to ApaNane saheje prazna thAya ke "kSapakazreNi" zI vastu haze ? AtmA anAdikALathI malina avasthAvALo che. AtmAnI A malinatA navanA karmanI mAthe saMbaddha thavAnA kAraNe cha, AtmA sAthe karmano saMbaMdha loha-agnivat akameka thayelo che. o karmanA vipAka(phala)bhogAyA ajara A AtmAne paNa janma mRtyunI ghaTamAlamA phasAvaM par3e che. A saMsAranIraMgabhUmi upara navanavA veza dhAraNa karavA par3e che yAne svarUpe arUpI AtmAne paNa tevA tevA zarIra dhAraNa karI, kyAreka manuSya, to kyAreka deva, kyAreka tiyaca to vaLI koI vakhate nAraka tarIke bhamavu par3e che. AtmAmAM kevalajJAna, kevaladarzanAdi anaMtaguNo hovA chatAM o vadhA guNo A karmasaMbaMdhanA kAraNe lagabhaga AvarAI gayA che. tethI AnmAnI sahajasvabhASanI sthiti davAI gaI che ane karmavipAkAza ghaNI virAma banI gaI che. cakravartInI bhikhArI avasthA jeTa lI karugAne pAtra che anA karatAM anaMtazakti ane guNonA svAmI avA AtmAnI vartamAna karmaparAdhIna, nirbala, guNahIna ane doSapUrNa avasthA anekaguNI karugAne pAtra che. bhagavAna zrItIrthakaradevoo paNa kSapakazreNi dvArA ghAtikarmano sarvathA kSaya karI anAdikALathI saMsAramA malinAvasthAmA rahelA potAnA A mAne nirmala banAyo, kevalajJAna ane kevaladarzanAdi anaMtacatuSkane prApta kayu ane jagatanA jIvo paNa 'kSapakazreNi' dvArA karmakSaya karI zake a mATe dharmatIrthanI sthApanA karI. bhagavAna mahAvIradevanI vartamAna tIrthasthApanA magadhadezamA apApAnagarInI najIkamAM RjuvAlikAnadInA tIre bhagavAna zrImahAvIradevane kevalajJAnanI prApti thaI. te pachI ApAnagarInI pAse mahasenavanamA prabhuodharmatIrthanI sthApanA karI. te ArIteH Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 } prastAvanA devatAo prabhunI dezanA bhUmi tarIke ra velA tragagaDanA samavasaraNamAM virAjI prabhuo dezanAno prArambha karyo. nagarImA indrabhUti Adi agiyAra mukhya vidvAna brAhmaNo potAnA seMkaDo vidyArthIo sAthai yajJa karAvA mATe AvelA hatA. tyAM padhArelA prabhunA sarvajJapaNAno yaza sAMbhalI temane IrSyA thaI. tethI teo prabhunI sAthai vAda karavA mATe AvyA. prabhu temanA jIvAditacco vinA saMzayAne dUra karIne temana prativodhyA anaM mAlIsaso vidyArthIo sAthe te agiyAre brAhmaNone cAritra ApI gaNadhara pada upara sthApita karyA. te ja vakhate caMdanabAlA Adi aneka rAjakumArIo vagereo paNa prabhunI pAse cAritra grahaNa kayuM, temaja aneka naranArIoo zrAvakadharmano svIkAra karyo, Ama te samaye tyAM vartamAna avasarpiNInA aMtima tIrthaMkara bhagavAna zrI vardhamAnasvAmI dvArA sAdhu-sAdhvI zrAvaka-zrAvikArUna catudha saMgha sthApanA thaI. dvAdazAMgI saMghanI sthApanA thatAM prabhuo indrabhUti Adi gaNadharone " upanne vA, vigamei vA dhuvei vA" rUpa tripadI ApI. tenA AdhAre aMtarmuhUrtakALamAM gaNadhara bhagavaMtoo AcArAMga, sUtrakRtAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, vyAkhyAprajJapti, jJAtAdharmakathAMga, upAsaka dazAMga, aMtakRddai.AMga, anuttaropapAtikadazAMga, praznavyAkara ga, vipAkasUtra tathA dRSTivAda A bAra aMgonI racanA karI. bAramA dRSTivAda aMgamAM caudapUrva paNa gUMdhyA / A vakhate indra sugaMdhI cUrNano thAla hAthamAM grahaNa karIne bhagavAnanI pAse umA rahyA ane indrabhUtyAdi gaNavaradevo kaMkanamelA mastake prabhu samakSa ubhA rahyA. prabhue " dravya-guNa- paryAyathI tIrthanI anujA ApuM chu" oma kahI teonAM mastaka upara sugaMdhicUrNano nikSepa kartA, devoo paNa putra ane cUrNanI vRSTi karI. A te zradharma ane cAritradharmarUpa bhagavAna mahAvIradevanA vartamAna tIrthanI AjathI laganaga pacIsaso varSa pUrve vaizAkha suda 11 nA divase apApApurImAM maMgala sthApanA thaI. dvAdazAMgI svarUpa bhagavAna zrImahAvIra deva pAthI prApta thayela tripadInA AdhAre dvAdazAMgInI racanA zrI gautamAdi gaNadhara bhagavaMto karI. dvAdazAMgInA arthapraNetA bhagavAna zrImahAvIradeva che jyAre dvAdazAMgInA sUtrapraNetA gaNadhara bhagavaMto che. agiyAra gaNadharomAMthI pAMcamA sudharmA gaNavara bhagavAna dIrgha AyuyavALA hovAthI temanI dvAdazAMgInI paripATI AgaLa vadhI ane bAkInA daze gagadhara bhagavaMtonI sUtrarUpa dvAdazAMgIno temanI pAchaLa viccheda thayo. dvAdazAMgImAM jagatanA traikAlikasvarUpanI yathAvasthita rajUAta hoya che, jagatamA rahelAM dharmAstikAyAdi sarvadravyo ane tenA paryAyonu nirUpaNa ho na che. jagatanI tamAma vastuo ane viSayo dvAdazAMgImAM sArI rIte raj thayelA che. oTale dvAdazAMgInA jJAnI AtmAne samagra vizvanI traikAlika avasthAnu bhAna thAya che, potAnA AtmAnA asala Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA (191 svarUpano khyAla Ave che ane AtmAnI vartamAnakarmabaddhaparisthitine paNa jANI zakAya che, aTale AtmAnA zuddhasvarUpa ane AtmAnA vartamAnasvarUpanA antaranI oLakhANa thayA pachI svarUpa-prApti tarapha prayANa thaI zake che. dvAdazAMgIno viSaya samudra jevo vizAla che. temAMjIva, karma, pudgala, puNya, pApa, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kALa, jIvanI saMsAramAM gatio,yonio, avasthAo, pudgala(jaDadravya)nI avasthAo, jIvanI zakti, pudgalanI zakti, pudgalanA bhedo, pudgalanojIva upara prabhAva, jIva upara karmanubaLa, jIvane karmanA baMdhanamAMthI svataMtra thavAno mArga vagere aneka viSayonu vistRta varNana che. dvAdazAMgImAM adhyAtma, sAhitya, nyAya, jyotiSa, vaidaka, maMtra, yaMtra, taMtra Adi jagatanA sarva viSayoceM jJAna rahelu che, dvAdazAMgIno viSayavistAra ApaNI kalpanA bahArano che. ama kahIoto cAle ke dvAdazAMgI atIrthakara bhagavAnanA tIrthana sarvasva che, aTalAja mATe dvAdazAMgIne paNa tIrtha kahevAmAM Ave che, dvAdazAMgImAM chellu aMga dRSTivAda che. dRSTivAdano viSaya ghaNo ja vizAla che. dRSTivAdanA mukhya pAMca vibhAga cha, (1)parikarma 2) sUtra (3) prathamAnuyoga (4) pUrvagata (5) cUlikA. amAMnA pUrvagatanI aMdara caudapUrvano adhikAra che. codapUrvano viSaya karoDo pada pramANa vistRta che. dvAdazAMgInI paraMparA zrI sudharmA gaNadhara bhagavAnanI dvAdazAMgI jaMbUsvAmIne prApta thaI, te pachI teozrInA paTTadhara zrIprabhavasAmIne ama paraMparAoM dvAdazAMgInu jJAna uttarottara AcAryabhagavaMtone prApta thavA mAMDayu paraMtu avasarpiNIkALanA mAhAtmyane kAraNe jJAna ghaTatu ghaTatu Avyu tethI zrIbhadrabAhusvAmI sudhI ja sUtra ane artha ubhayathI caudapUrvanu jJAna pahoMcyu. sthUlabhadrasvAmIne sUtrathI caudapUrva tathA arthathI dazapUrvaneM jJAna malyu. tyAra pachI ghaTatu ghaTatu vajrasvAmI sudhI dazapUrvanu jJAna pahoMcyu, tyAra bAda dazapUrvanA jJAnano paNa viccheda thayo. Ama kramazaH kALanA prabhAve jJAnamAM ghaTADo thato Avyo, chatAM hoziyAra vyApArI saLagatA gharamAMthI zakya teTalu bacAvI le, tevI rIte pUrvAcArya bhagavaMto paNa viccheda pAmatA pUrvanA jJAnamAMthI aneka prakaraNAdi granthonI racanA karavA dvArA zratanI zakya teTalI rakSA karavAno puruSArtha karyo, jenA phala rUpe pUrvanA jJAnano savathA abhAva thavA chatAM pUrvomAMthI uddhata dazavakAlikAdi aneka grantho Aje paNa ApaNane upalabdha thAya che. caudapUrvamAMthI bIjA agrAyaNIyapUrvamAM temaja pAMcamA jJAnapravAda pUrvamAM ane AThamA karmapravAda pUrvamAM karmaviSayaka suMdara saMgraha hato, vartamAnamAM upalabdha karmaprakRti, kaSAyaprAbhRta, zataka, saptatikA, karmaprAbhRta Adi aneka grantho pUrvomAMthI uddhRta che. karmanu svarUpa vizvamA anaMtAnaMta jIvo che, tema anaMtAnaMta pudgalaskaMdho che. pudgalaskaMdhonA aneka Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vibhAgo paDI zake che, amAMnA aka vibhAganu nAma kArmaNavargaNA che. A kArmaNavargaNAnA pudgalo atisUkSma che, game teTalA akaThA thAya to paNa carmacakSuthI dekhI zakAya tevA nathI. kArmaNavargaNAnA A pudgalo samasta lokamAM vyApIne rahelA che, AvA kArmaNavargaNAnA pudgalona saMsArI jIva mithyAtvAdinA kAraNe pratisamaya grahaNa karIne AtmasAt kare che. jIva sAthe kSIranIranI jema akameka thayelA A kArmaNavargaNAnA pudgalone karma kahevAya che. jagatanI vicitratAnukAraNa jo koI hoya to A karma che. jagatanA jIvomAM sukha duHkha, saMpattivipatti, yaza-apayaza, zrImaMtAI garIbI, A vadhu karmane AdhIna che. karmanA astitvanA apalApathI jagatanI anekaprakAranI viSamatA ghaTI zakatI nathI. aka sarakhAM sAdhano, saMyogo ane nimitto maLavA chatA oka zrImaMta bane che, bIjo daridra rahe che,aka paMDita bane che, bIjo mUrkha rahe che, are akaja mAtAnA aka sAthe janmelA be putromAMthI aka rAjA bane che, bIjo raMka rahe che, aka mahAna azvaryane bhogave che, bIjAne peTa bharavAnAM phAMphAM hoya che, A badhu karmanA astitva vinA koI rIte ghaTI zakatunathI,mATe ja sarva Astika darzanakAro karmanA astitvane aka yA bIjA rUpe svIkArya che. bauddhoe vAsanArUpe, vedAntioo mAyA-avidyArUpe, sAMkhyo prakRtirUpe, vaizeSikoo adRSTarUpe, ane mImAMsako dharmAdharmarUpe karmane ja mAnyu che. lokamAM paNa daiva, bhAgya, bhAvibhAva vagere zabdathI karmanA astitvane svIkArAyela che, jainetarazAstroma karmanA astitvana jaNAvatAMpramANo male che. juo "brahmA yena kulAlavanniyamito brahmANDabhANDodare, viSNuryena dazAvatAragahane kSipto mahAsaGkaTe / rudro yena kapAlapANipuTake mikSATanaM sevate, sUryo bhrAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe" || (bhartRhari nItizataka.) ita ekanavatitame kalpe, zaktyA meM puruSo hataH / tena karmavipAkena pAde viddho'smi bhikSavaH // jagato yacca vaicitryaM sukhaduHkhAdibhedataH / kRSisevAdisAmye'pi vilakSaNaphalodayaH // akasmAnidhilAbhazca vidyutpAtazca kasyacit / kacitphalamayatne'pi yatnepyaphalatA kacit // tadetad durghaTaM dRSTAtkAraNAd vyamicAriNaH / tenAdRSTamupetavyamasya kizcana kAraNam // . nyAyamaJjarI uttarArdha pR042 yathaidhAMsi samiddhognirbhasmasAtkurute kSaNAt / jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute tathA / bhagavadgItA adhyAya 4zloka 37 jainataradarzanakAro karmano vAsanAdirUpe svIkAra mAtra karyo che, paNa tyAra pachI karmanA bandhAdinI vizeSa koI prakiyA batAvI nathI, jyAre jainadarzananI o vizeSatA cha, ke karmane sUkSma, mRta pudgalarUpa mAnI tene lagatI baMdha, udaya, udIraNA, saMkramAdi aneka prakAranI viziSTa prakriyA batAvI che. anI sUkSmatA ane vizva saMcAlana sAtheno sumeLa jotAM jainadarzanano karmavAda ja tenA praNetA tIrthakarabhagavaMtonI sarvajJatAne sAbita kare che. je samaye jIva mana vacana kAyAnI jevI zubhAzubha pravRttivALo bane che, te samaye kArmaNa . Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 1 vargaNAnA pudgalo tevA tevA prakAranA pariNAmavALA thaI AtmA upara lAge che-coMTe che. Ane karmano baMdha kahe che, jIva pratisamaya A rIte karmano baMdha kare che. je samaye karmano AtmAnI sAthe A rIte sambandha thAya che, te ja samaye jIvanA pariNAmAnusAra temAM sukhaduHkhAdi ApavAno ke AnmAnA te te jJAnAdiguNone AvarI levAno svabhAva, AtmAnI sAthe saMbaddha rahevAno kAla ane phala ApavAnI zakti paNa nakkI thAya che. karmanA A svabhAvane prakRti, kAlane sthiti ana zaktine rasa kahe che. jyAre saMbaddha thayelA karmANunA pramANane pradeza kahevAya che. A rIte pratisamaya karmanA baMdha vakhate prakRtyAdi cAre vastu paNa nakkI thaI jAya che ane sthiti paripakva thaye te karmo udayamAM AdhI zubhAzubha phala ApI AtmAthI chUTAM par3e che. Ama pratisamaya jIvana dezo upara karmono Aya-vyaya cAlu che ane tenA kAraNe sukha-duHkha, janmamaraNa, saMsAra paribhramaNa vagere cAlu che. karmanI ja A zakti che, ke je jIvone anaMtakAlathI jagatamAM paribhramaNa karAve che, kArmaNavargagAmA pahelathI ja ApI zakti hotI nathI paNa grahaNa karAtA kArmaNapudgalomAM jIve ja rAgadveSAdipariNAmo bar3e tevI zakti UbhI karI hoya che, mATe saMsAra-paribhramaNane aTakAvavA AtmA pote ja puruSArthathI karmanI te zaktine toDavI par3e, athavA ochI karavI par3e ane te mATe jIve potAnA rAga dveSanA pariNAmo dUra karavA jarUrI che. pUrvagata karmavijJAna tathA vartamAnakAle upalabdha karmavijJAna . karma jIvanA jJAnAdiguNone DhAMke che, vividha prakAranAM karmonI vividhaprakAranI zaktio hoya che, pratisamaya karma kevI rIte baMdhAya che, teMnA kevAM kevAM phala che, kevI rIte chUTe che, judA judA prakAranI gatimAM raheMlA jIvo kevA kevA prakAranAM karmo bAMdhe che, kevI sthitivALAM bAMdhe, che, kevA rasavALAM bAMdhe, keTalA pramANamAM bAMdhe,kevA pariNAmathI kevAM karmo baMdhAya, baMdhAyelAM karmo keTalA kAle kevI rIte keTalA pramANamAM bhogavAya, aka karma bIjA karmarUpe thAya yA na thAya, thAya to kevI rIte thAya, vagere karmane lagatu ghaNuja UMDu tattvajJAna atizaya vistArathI pUrvomAM hatu. ane o je hattenI apekSAovartamAna kALamAM ghaNu thoDu chatAM jIvanabhara avagAhIto paNa saMpUrNa pAra pAmI na zakAya teTalu vistRta karmavijJAna upalabdha karmaprakRtyAdi granthomAM male che. prastuta 'khavagaseDhI' granthanu sarjana karmavijJAnaviSayaka upalabdha prAcIna granthomAMthI saptatikA, saptatikAcUrNi, kaSAyaprAbhRta, kapAyaprAbhRtacUrNi, zataka, zatakacUrNi, karmaprakRtiTIkA, paMcasaMgrahaTIkA AdimAM kSapakazreNinA adhikAranu suMdara vivecana che parantu te zabdasaMkSipta ane arthagaMbhIra che. alpa zabdomAM dhaNA bhAva tenI andara bharelA che. pUrvAcAryabhagavaMtonI lagabhaga zailI hatI ke alpazabdomAM ghaNA padArthono saMgraha karava te mujaba karmaprakRti-kaSAyaprAbhRta vageremAM alpazabdomAM ghaNA padArthono saMgraha che. te te sUtromAMthI te te padArthoMne kholavAmAM Ave ane temanu vizadIkaraNa karavAmAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] prastAvanA Ave to ja te padArthono vizAla bodha ApaNane thAra ane vIjA jIvone paNa lAbha thAya, o dRSTibiMdune lakSyamA laIne pUrvapuruSonA granthonA AdhAre A 'khavagaseDhI' granthanu sarjana thayu che. - prastuta granthano viSaya prastuta grantha 'khavagaseDhI' jene ApaNe saMskRtamAM ke gujarAtImAM kSapakazreNi kahI chIo te sUkSmatatvajJAnaviSayaka grantha che. amAM karmaviSayaka atyanta UMDu jJAna bharelu che. kSapakazreNi aTale karmakSapaNA mATe udyata thayelA jovane guNasthAnako upara cauvAnI zreNi arthAt karmano nAza karatA jIvano viziSTa guNasthAnako upara ArohaNano je krama te kSapakazreNi. prastuta granthamAM kSapakazreNi prApta karavAne yogya jIva koNa che, tyAMdhI mAMDIne muktinI prApti sudhInA viSayano nava adhikAromAM suMdara saMgraha karAyo che. kSapakazreNino prArambha karanAra jIvanI kevI avasthA hoya che, te keTalAM karmono baMdhaka hoya che,kevI lezyAvAlo hoya, kevA upayogavAlo hoya, kevA yogavAlo hoya, vagere vistRta rIte batAvIne pachI kSapakazreNimAM jIva kevI rIte AgaLa vadhe che, yathApravRttakaraNamAM zuzu kare che, yathApravatakaraNamAM kevI vizuddhi hoya che, kevA adhyavasAya hoya che, apUrvakaraNamAM sthitighAtAdi kaMtrI rIte kare cha, keTa lI prakRtiono baMdhamAMthI viccheda kare che, tyAra pachI anivRtti karaNamAM paNa sthitighAtAdithI karmanI sthiti ane rasane kevI rIte ochAM karato jAya che, kaSAyaaSTaka tathAthINaddhitrikAdi solaprakRtino kSaya karIna aMtarakaraNa kevI rIte kare che, tyAra pachI nava nokaSAyano kSaya karI saMjvalanakrodhano kSaya kevI rIte kare che, pharIthI mAnAdinI prathamasthiti karIne kevI rIte kSaya kare che ane chevaTe saMjvalanalobhanI mUkSmakiTTio navamA guNasthAnake kevI rIte banAve che, sUkSmakiTTine vedatA dazamAguNasthAnake bAkInI kiTTiono kSaya karI kSINakaSAyaguNasthAnakane prApta karI zeSa traNa ghAtikarmano kSapa karI jIva kevalajJAna kevI rIte prApta kare che, abadhI vAto A granthamAM suMdara ane vizAla vivecana pUrvaka batAvavAmAM AvI che ane temAM paNa sAthe bhinna bhinna kapAya ane vedanA udayathI kSapakazreNino prArambha karanAra jIvone prakriyAnA tAratamyanupaNa Alekhana karavAmAM Avyu che. uparAMta teramA guNasthAnakanA aMte thatAM samudghAta, AyojikAkaraNa ane yoganirodha tathA caudamAguNasthAnakarUpa zailezIkaraNa dvArA thatA navA karmabaMdhano aTakAva ane pUrvakarmanI nirjarAno adhikAra batAvI muktinI prApti ane muktinu svarUpa vagaire padArthono paNa granthamA saMgraha karavAmAM Avyo che. jenetaradarzanakAroo muktinA kalpelA svarUpano yuktipUrvaka nirAsa karavAmAM Avyo che, ane jainadarzane vatAvela muktinA svarUpanI yathArthatA siddha karavAmA AvI che. A rIte tarkazailIthI dArzanikaviSaya paNa granthamA sArI rIte AlekhAyelo che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA granthanI vizeSatAo nyAya ane darzananA viSaya uparAMta granthamAM aneka sthale zabdonI vyutpatti vagere karatI vakhate vyAkaraNasUtronI sAkSIo batAvelI che, gaNitAnuyoga paNa prastutagraMthamAM ghaNo che. ane te suMdara rIte jhaLakyo che. granthano lagabhaga chaTTho bhAga gaNitAnuyogamAM rokAyelo che. pudgalonA Aya-vyaya ( Agamana-gamana), rasanI hAni, sthitino ghAta, apUrvaspardhakaprarUpaNA, kiTTio vagere vipayomA aMDANathI ane sUkSmatAthI gaNitAnuyoga raj thayelo che. gaNitAnuyogano viSaya sarala karavA mATe asaMkhya ane anaMtanA kaThina gaNitane Thera Thera AMkaDAo dvArA ane saMjJAo dvArAsamajAvela che, jethI gaNitanA viSayamA alpa bodhavAlA jIvo paNa sugamatAthI samajI zake. saMskRtabhASAmA gaNitAnuyogane samajAvavAmAM TIkAkAra vidvAna munivara saphala thayA che. aTala janahi paNa gaNitAnuyogamAM taddana binaanubhavIne paNa kaMTALale na upaje o mATe gaNitano viSaya dareka sthaLe judo pADI devAmAM Avyo che. pahelAM sAmAnyathI padArthanu kathana karI, jyAM gaNitAyogamA vizeSa aMDA utaravA jevu che tyAM 'atha gaNitavibhAgaH' ama kahIne gaNitAnuyoganI zuruAta karI, pUrNa karatI vakhate ' iti gaNitavibhAgaH ' a pramANe gaNitAnuyoganI samApti karI che, jethI gaNitAnuyogano bodha na hoya teone gaNitAnuyoga choDIne bAkIno grantha vAMcavAmAM bacce viSayI saMkalanA tUTatI nathI. [ 23 azvakarNakaraNAddhA adhikAramAM raparddhakonI racanA kevI rIte hoya che temAM pratyeka vargaNAmAM rasa avibhAga tathA karmapradezo, uttarottara vargaNAomAM rasa-avibhAganI vRddhi ane karmapradezonI hAni thatAM thatAM prathama sparddhaka karatAM uttarottaraspardhakamAM jeTalAmuM spardhaka hoya sthUladRSTithI teTalA guNA avibhAgo tathA sUkSmadRSTithI kiMcit nyUna teTalA guNA avibhAgo kaMvI rIte thAya, abadhuM asatkalpanAthI spardhakoM, vargaNAo, avibhAgo, vargaNAono caya, guNahAni vagerenI saMkhyAo nakkI karI spaSTa samajAI jAya te rIte varNavavAmAM AvyuM che. apUrvaspardhakanI racanA pachI pUrva ane pUrvaspardhakonA anubhAgane AzarIne sthApanA paNa batAbAI che. kiTTikaraNaddhAnA prathamasamaye pUrva ane apUrva spardhakAMthI kalAM dalikone grahaNa karI temAMthI keTalI kiTTionI racanA kevI rIte kare che. te paNa batAvyu N che. saMgraha kiTTio, avAMtara kiTTio vageremAM dalika varhecaNInA gaNita paNa ghaNI ja sUkSmatA nirUpaNa kayuM che. kiTTikaraNAddhA ane kiTTivedanAdvAnI aMdara dIyamAna ane dRzyamAna dalikanA viSayamA adhastanazIpacayadalika, ubhayacayadala, adhastana kiTTidala, ane madhyamakhaMDa dalanI prarUpaNAmAM to kharekhara gaNitAnuyoga parAkASThAe pahoMcyo che. gaNitAnuyoganA varNanamAM Thera Thera bhAskarAcArya vagerenAM gaNitasUtro paNa rajU karavAmAM AvelAM che, gaNitAnuyoganuM UMDa ane vizAla vivecana jotAM A grantha dravyAnuyogano hovA chatAM vartamAnamAM upalabdha gaNitAnuyoganA granthomAM paNa yeNe zreSTha sthAna prApta kayuM che. Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 24] A granthamA jyAM jyAM zasya banyu tyA tyAM te viSayane jagatA je koI matAntaro hoya te badhAMno saMgraha karavAmAM Avyo che, tema ja pUrvAcAryabhagonA granthonI sAkSIo paNa lagabhaga badhe rajU karavAmAM AvI che. granthakAra pote mUla gAthAmAM padArtha ne saMkSepamA rajU karI, TIkAmAM tene vistRta karI de che ane pachI turata ja pote a padArtha batAyatA pUrvAcA bhAvaMtonA granthonA sAkSI pATho rajU karI de che, aTale vAMvanArane te zodhavA mATe navo parizrama karavAno raheto nathI. ATalAthI paNa granthakArane saMtopa thato nathI aTale jyAM jyAM amuka vipayana nirUpaNa pUru thAya che, tyAM tyAM te te padArthono TUkamAM saMgraha karatAM muddAsaranAM yaMtronI sthApanA paNa temaNe karI dIdhI che ane athI ya AgaLa vadhI ne amuka amuka adhikAromA padAthoM barAbara spaSTa thaI jAya te mATe tene lagatA citronu paNa Alekhana karavAmAM Avyu che. judA judA vipayone lagatA kula 40 citro ane 27 yaMtro prastuta granthamA TIkAkAre rajU karU che. TIkAkArano A parizrama, vizada jJAna, padArtha ne rajU karavAnI kalA vagaire ApaNane temanA pratye khUba ja bahumAna upajAve che. ane sAthe AvA zraSTha tAcika granthonA sarjananI svaparakalyANakAraka sundara zaktinu teomAM darzana karAve che. __karmasAhityaviSayaka prAcIna grantho have ApaNe prastuta granthanA sarjanamA AdhArabhUta granyomAMnA keTalAka mukhya grantho vipe thoDI vicAraNA karI laI, prastuta granthamAM lagabhaga 85 granthonI sAkSI che, sAkSIgranthonAM karmaprakRtimUla tathA tenI cUrNi, zataka, zatakacUrgi, saptatikA, saptatikAvUrNi, kapAyAbhRtamUla tathA tenI cUrNi vagere mukhya AdhArabhUta granyo che. A vadhA grantho prAcIna che. karmaprakRti mUlaH-A atiprAcIna karmaviSayaka grantha che. grantha padyamaya che. granthamA ATha karaNa tathA udaya ane sattAnuvarNana hai. AnA kartA AcAryadeva zivazarmasUrimahArAjA che. teoo agrAyaNIca nAmanA vIjA pUrvanI, pAMcamI vastunA, karma prakRti nAmanA coyA prAbhRta uparathI prastuta granthano uddhAra kayoM che. juo--- ___"iya kammapagaDIo jahA suyaM nI yamapamaiNA vi" (karmaprakRti-sattA adhikAra gAthA. 56) TIkA:-'alpamatinApi' alpabuddhinA'pi satA iti evamuktena prakAreNa gurucaraNakamalaparyupAsanAM kurvatA gurupAdamUle yathA mayA zrutaM tathA 'karmaprakRteH' karmaprakRtinAmakA prAbhRtAt / iNivAde hi caturdazapUrvANi tatra ca dvitIyo'grAya gI vAbhivAne'nekavastusamanvite pUrva paJcamaM vastu vizatiprAbhRtaparimANam , tatra karmaprakRtvAkhyaM caturthaprAbhRtaM caturviMzatya tuyogadvAramayaM tasmAdidaM prakaraNaM nItam-AkRmityarthaH / pR0 161 ____ A karmaprakRtimUla, karmaprakRtisaMgrahaNI tarIke paNa oLakhAya che. cUrNikAre paNa karmaprakRtimalano 'karmaprakRtisaMgrahaNI' tarIke ullekha kayoM che. je cUrNinA nIcenA pATha uparathI jaNAya che. "imami jiNasAsaNe dussamAbaleNa khIyamANamehAusaddhAsaMvegauja mArabhaM ajakAliyaM sAhu Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [26 jaNaM aguvettukAmeNa vicchinna sammAyaDimahAgaMthatthasaMbohaNatthaM AraddhaM AyarieNaM tagguNaNAmarga kammapayaDIsaMgahaNI nAma pAraNaM / " (kam napayaDi cUrgi pR0 1 ) prastuta karmaprakRtisaMgrahaNIno ullekha ghaNA prAcIna granthomAM paNa jovAmAM Ave che. zrIpannavaNAsUtranA 23 mA 'kammapayati' nAmanA padano vRttimA haribhadrasUrimahArAjAo paNa 'kammapayaDisaMgahaNI' no ullekha karI prastuta karmaprakRtisaMgrahaNInI be gAthA (79,83 ) sAkSI tarIke ApI che. tevIM ja rIte vIjA oka sthAne (mudrita pR0 139) kammapayaDinI 96 mI gAthAnI sAkSI ApI che. tattvArthasUtranI siDasenoya TIkAmAM tathA AcArAMgasUtranI vRttimAM paNa prastuta karmaprakRtisaMgrahaNInI gAthAonI sAkSI Ave che, uparathI A karmaprakRtisaMgrahaNI (mUla) grantha atiprAcIna ane aneka gItArtha bahuzruta mahApuruSone mAnya che a siddha thAya che. karmaprakRtinA kartA tarIke AcArya zivazarmasUri ma0 nA nAmano ullekha karmagranthAdi aneka graMthomAM jovA maLe cha. "yadAha zrIzivazarmasUrivaraH karmaprakRtau" (4 tho karmagrantha gAthA 12 nI TIkA 10 112 a.) baMdhanakaraNa tathA baMdhazatakacUrNinA nIcenA ullekho parathI paNa karmaprakRtinA kartA AcArya zivazarmasUri mahArAja siddha thAya cha "evaM badhaNakaraNe parUvie saha hi baMdhasayageNaM" (karmaprakRtibaMdhanakaraNa gAthA 102.) malaya0 TIkA:-"etena kila zatakakarmaprakRtyorekakartRtA AveditA draSTavyA" / tattha eyaM pAraNaM pamANaNipphannanAmagaM satagaM ti / kiM NimittaM kayaM ? ti NimittaM bhnniyN| keNa kayaM ? ti zabdatarkanyAyaprakaraNakarmaprakRtisiddhAntavijANaeNa aNegavAyasamAladdhavijaeNa sivasammAyariyaNAmadhejeNa kayaM / (zatakaprakaraNa gA0 1 nI cUrNi pR0 1) / paMdhazataka ane karmaprakRtinA kartA aka che ane baMdhazatakanA kartA tarIke zatakacUrNikAre zivazarmasUri ma0 nA nAmano ullekha karyo che, te uparathI paNa karmaprakRtinA kartA tarIke AcAryazivazarmasUri ma0 nakkI thAya che. ___ A karmaprakRtisaMgrahaNInA kartA AcArya zivazarmamUri mahArAja pUrvadhara hatA, (dRSTivAdanAjJAtA hatA) je zatakanI prathamagAthA tathA tenI cUrNi uparathI jaNAya che "yocchaM kaivayAo gAhAo diTThivAyAo"-(gA0 1 lI uttarArdha. pR0 1.) diTTivAyAo tti AyariyapAyamUle viNaeNa sikkhiyAo didvivAyAo kahemi"(zataka cUNi pR02.) cUrNikAra "diTTivAyAA" no artha karatA jaNAve che ke 'AvAryanA caraNakamalamAM vinayapUrvaka zIkhelA dRSTivAdamAMthI kahIza' A uparathI jaNAya che ke zatakanA kartA AcArya zivazarmasUri ma dRSTivAdanA jJAtA hatA. karmaprakRtinI chellI gAthAnA uttarArdhamAM teozrI dRSTivAdanA jJAtAone potAnA granthamAM thayela anAbhogajanya bhUlo sudhAravA mATe jaNAve che te uparathI Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 26 ] paNa karmaprakRtinI racanA vakhate dRSTivAdanA jANakAro vidyamAna hovAnu jaNAya che. chellI gAthAno uttarArdha A pramANe che-"sohiyaNAbhogakayaM kahaMtu vrdihivaaynnuu"|| kaSAyaprAbhRtacUrNikAre dezopazamanA karmaprakRtimAthI jANI levA sUcavyu che te dezoSazamanAno adhikAra karmaprakRtinI gAthAomAM prApta thAya che, te uparathI paNa prastuta karmaprakRtisaMgrahaNI kaSAyaprAbhUtacUrNi karatAM prAcIna jaNAya che. juo kaSAyaprAbhatacUrNino pATha"jA sA karaNovasAmaNA sA duvihA-desakaraNovasAmaNA ttivisavyakaraNoyasAgaNA tti vi / desakaraNoSasAmaNAe duve NAmANi desakaraNovasomaNA tti vi / apasatthauvasAmaNA tti vi / esA kammapayaDisu / " / (pR. 707) karmaprakRticUrNi:-karmaprakRtinAM vartamAna upalabdha vivecanomAM sauthI prAcIna vivecana karmaprakRti cUrNi che. temAM tenA kartAnu nAma upalabdha thatu nathI temaja anyatra-TIkAo vageremAM paNa karmaprakRticUrNikAranu nAma prApta thatu nathI, paraMtu prastuta cUrNine aneka granthonA TIkAkAra pU0 malayagiri mahArAje tathA samartha zAstrakAra mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje khUba bahumAnapUrvaka svIkArIne tenA AdhAre TIjhAyo racI che. uparathI ApaNA mATe cUrNinI upAdeyatA siddha thaI jAya che. juo banna TIkAkAronA cUrNikAra mATenA zabdo'ayaM guNazcUrNikRtaH samagro yadasmadAdirvadatIha kiJcit ( malayagiri TIkA zloka 2. ) "iha cUrNikRdadhvadarzako'bhUnmalayagiriya'tanodakaNTakaM tam / iti tatra padapracAramAtrAt., pathikasyeva mamAstvabhISasiddhiH ||2||(upaadhyaayjii kRta TIkA. zloka 3.) cUrNikAre karmaprakRtimalanI gAthAonu sudara rIte alpazabdomAM vivecana kayu che. zatakacUrNi. sittaricUrNi vageremAM karmaprakRtisaMgrahaNIno atideza je je viSayo aMgekaryo che te te viSayomAMnA keTalAkanu darzana karmaprakRtimULamAM tathA keTalAkarnu prastuta cUrNimAM thAya che. A uparathI A cUrNi saptatikAcUrNi ane zatakacUrNi karatAM prAcIna jaNAya che. baMdhazatakamUla tathA tenI cUrNi:-baMdhazataka o paNa AcArya zivazarmamUri mahArAja nI kRti che, je pUrve ApaNe joI gayA chIo. prastuta granthamA karmabaMdhanA viSayane lagatu nirUpaNa cha. A grantha bIjA agrAyaNIya pUrvanI pAMcamI 'kSaNalabdhi' nAmanI vastu aMtargata 4 thA karmaprakRti. nAmanA prAbhRtamAthI uddhata thayela che, je granthanI mUlagAyA 1 lInA utarArdha tathA tenI cUrNi parathI jaNAya cha "vocchaM kaivaiyAo gAhAo dihivaayaao'| (baMdhazataka gA0 1) cUrNino pAThaH-kiM, parikamma, sutta, paDhamAguyoga, puvvagaya, cUligAmaiyAto savvAo diTThivAyAo kaheMsi ? na ityucyate, puvvagayAo, kiM upAyapuvva aggeNiya jAva logabiMdusArAotti eyAo codasavihAo savvAo puvvagayAo kahesi ? na ityucyate, aggeNiyAto bIyAo puvaao| kiM aTThavatthu parimANAo aggeNiyapuvvAto savvAto kahesi ? na ityucyate, puvvaMte avarate, dhuve, adhuve ettha khaNaladdhINAma 9 juo pRSTa-33.34 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 27 paMcamavatthu tAto paMcamAto yatthuto kahemi / kiM savyAto vIsapAhuDamettAto kahesi, na ityucyate tassa paMcamassa vatthula cautthaM pAhuDaM kammapayaDonAmavejjaM tato kahemi / kiM saJcAto cavIsANuogadAramaiyAto kasi ? na ityucyate, tassa chaTThamaNuogadAraM baMdhaNaM ti tatto kahemi" / tassa cattAri bhedA taM jahA baMdho, baMga, baMdhaNI, baMvihANaM ti / kiM savvAto cauJvihANuogadArAto kahesi ? na ityucyate, hAtticAguogadAraM tato kahebhi / tasla cattAri vibhAgAtaM jahA pAiyo, ThiibaMdho aNubhAgabaMdho, padesabaMdha tti, muluttarapagaibheyabhinno, tato cavvihAto vikici kiMci samuddhariya samudvari bhaNAmi / sattha saMbaMdho bhaNito / A rIte baMdhazataka grantha paNa 4 bIjA pUrvamAMthI uddhRta che ane pUrvavaranA kAlamAM racAyelo che. zatakacUrNi se paNa zatakagranthaparatu prAcIna vivecana che, jenA AdhAre pAchaLathI zatakanI TIkA tathA bhASyanI racanA thaI che. prastAvanA saptatikA tathA tenI cUrNi - saptatikA a dRSTivAdamAMthI uddhata grantha che. amAM baMdha, udaya ane sattAno saMvedha tathA upazamazreNi ane kSapakazreNino adhikAra che. A granthano paNa bIjA agrAyaNIya pUrvanI 5mI vastunA 4thA karmaprakRti nAmanA prAbhRtamAMthI uddhAra thayelo cha, je granthanI 1 lI mUlagAthA tathA tenI cUrNi jotAM jaNAya che "siddhapaehiM mahatthaM baMdhodayasantapagaiThANANaM / vocchaM suNa saMkhevaM nIsaMdaM diTTivAyarasa || gA01 || cUrNi :- 'nissaMdaM diTTivAyarasa'tti parikramma 1 sutta 2paDhamANuoga 3puvvagaya 4culiyAmaya 5 paMcavihamUlabheyasa divAsa, tattha codasaNhaM putrvANaM bIyAo aggeNIya putrtrAo, tassa vi paMcamavatthUra tassa vi bIsa pAhuDaparimANassa kammapayaDiNAmavejjaM cautthaM pAhuDaM tao nINiyaM cauvisANuogadAramaiyamahaNNagobiMdU, to vi ime tiNi atyAhigArA nINiyA tamhA nIsaMdo diTTivAyarasa tti bhaNNai | ( pR0 2) Ama zataka, saptatikA ane karmaprakRti se traNe granthono uddhAra bIjA pUrvanI pAMcamI vastunA 4thA karmaprakRti nAmanA prAbhUtamAMthI thayelo che / 4 kapAyaprAbhRtacUrNinI prastAvanAmAM prastAvanAkAre zatakagranthano uddhAra karmapravAda nAmanA AThamA pUrvamAthI batAvyo che, te barAbara nathI. temaNe A viSayamAM zatakanI aMtima gAthAnI sAkSI ApIche " eso baMdhasamAso bidukkheve vanniyo koi / kammappavAyasuyasAgarassa pissaMdamettAzro / / " (baMdhazataka gAH 104) prastAvanAkAre ahIM karmapravAdarUpa zrutasAgarano artha karmapravAdanAmanu 8 muM pUrva karyo che, paNa te varAvara nathIM kAraNake 'kammapavAdasuttaM' no artha prastutamAM 'karmaprakRti prAbhRta' thAya che. juo cUrNikAre A ja gAthAnI cUrNimAM te bAta batAthI che. "kammappavAda (ya) suttaM" ti kammavivAgaM jaM bhagai satthaM taM kammappavAdaM karmaprakRtirityarthaH" / temaja graMthanA prAraMbhamAM paNa cUrNikAre vIjA pUrvanI pAMcamI vastunA cothA karmaprakRti nAmanA prAbhRtamAMthI zataka granthano uddhAra batAvyo ja che. aTala ja nahi baMdhazatakanI gA0 106 mAM granthakAre pote paNa prastuta granthane karmaprakRtigata kahyo che. juo Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] prastAvanA zataka ane karmaprakRtinA kartA tarIke AcArya zivazarmasUrimahArAjanA nAmano ullekha zatakacUrNi vageremAM maLe che, jyAre saptatikAnA kartAnA nAmano ullekha kyAMya maLato nathI paraMtu karma prakRti, zataka ane saptatikA A traNenI aMtima gAthAmAM ghaNuM ja sAmya che ane zataka tathA saptatikAnI Adya gAthA paNa ghaNe khare aMze maLatI che, temaja karmaprakRtinI prathama gAthA paNa thoDe aMze maLatI che ane zataka tathA karmaprakRtinA kartA to aka ja che. A badhA uparathI traNe prakaraNonA kartA aka hovAnI kalpanA keTalAka vidvAno taraphathI karAya che. traNe graMthanA Adya tathA antya zloko A pramANe che // ( karmapra0 gA0 10 2.) ( zataka0 gA0 1 pR0 1 . ) ( saptatikA gA0 1 pR0 1.) (kammapayaDi0 gA0 56 pR0 161.) siddhaM siddhatthasuyaM vaMdiya Niddhoya savvakammamalaM / kammaTThagassa karaNaTThagudayasaMtANi vocchAmi // suNaha iha jIvaguNasanniesa ThANesu sArajuttAo / vocchaM kaivaiyAo gAhAo diTTivAyAo // siddha ehiM maddatthaM baMdhodaya santapagaThANANaM / vocchaM suNa saMkhevaM nIsaMdaM diTTivAyarasa // iya kammapagaDIo jahAsuyaM nIyamappamaiNA vi / sohiyaNAbhogakathaM kahaMtu varadidvivAyannU // baMdhavihANasamAso, raio appasuyamaMdamaiNA u / ta baMdhamokkhaNiuNA pUreUNaM parikarheti // jo jattha apaDipunno atyo appAgameNa baddhotti / taM khamiUNa bahusuyA pUreUNaM parikahiMtu // ( saptatikA gA0 71 pR0 68.) zataka ane saptatikAnI Adya gAthAmAM ghaNu N ja sAmya jaNAya che. karmaprakRtinI Adya gAthAmAM paNa zataka ane saptatikAnI Adya gAthAvat abhidheya kahelu che, mAtra gAthAmAM 'didvivAyAo-diDivAyassa' dvArA dRSTivAdamAMthI kahIza oma ( zataka gA0 105 pR0 50.) jema chellA begranthanI Adyakaddu tema karmaprakRtinI "iya kammapayaDipagayaM saMkhebuddidu nicchiyamahatthaM / jo uvajujjai bahuso, sonAhiti baMdhamokSa | (baMdhazataka gA0 106 pR0 50) vaLI zatakabhASyakAra paNa prastutagranthanI utpatti tathA kartA aMge A gAthAnA vivecanamAM Aja rItano spaSTa ullekha kare che, je nIcenI bhASyagAthAo parathI jaNAya che "i gAhAe evaM bhAvatthaM parikahaMti suttadharA / jaha diTTivAyacaMge agraNIe duiyapuvve // 10 // paridhikaSpAbhihammi paMcamavatthummi kammapayaDi tti| iya nAmeNa pasiddhaM ti pAhuDaM suyaviseso tti // 11 // prAsi to ThAraNAzro uddharimro esa sayagagaMthotti / sivasammasUriyA rogavA yajayaladdhasaI re ||12|| iyakampayaDipagayaMti kammaparyADa u suyavisesAyo / aMtaragayaM ti sayagaM graMthaM ii vakkasesotti ||13|| AdhA ullekha tathA zatakaTIkAnA ullekha parathI paNa prastuta zataka grantha AThamA karmapravAdapUrvamAthI nahIM, paNa bIjA agrAyaNIyapUrvanI pAMcamI vastunA 4 thA karmaprakRti nAmanA prAbhRtamAMthI uddhRta oma nizcita thAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [29 prathama gAthAmAM zemAMthI kahIza te kAnathI. aMtima gAthAomAM paNa ghaNI ja samAnatA che. traNemA granthakAra potAnI kSatione sudhAravA mATe dRSTivAdanA jANakArone vinaMti kare che. dRSTivAdanA jANakAro mATe karmaprakRtinI gAthAmAM "varadidvivAyannU" baMdhazatakamAM "baMdhamokkhaNiuNA" ane saptatikAmAM "bahusuyA" padano upayoga karyo che. Ama traNe granthanI Adya aMtima gAthAonI samAnatA, traNeno karmaprakRtiprAbhUtamAMthI uddhAra, zataka ane karmaprakRtinu akakatatva vagere jotAM traNegranthanA kartA aka ja hoya to saptatikAnA paNa kartA AcArya zivazarmasUri ma0 nakkI thAya,paraMtu atyAra sudhInA upalabdha granthomAM ke saptatikAnI malayagiri ma0 kRta TIkA vageremAM saptatikAnA kartA tarIke AcArya zivazarmasUri ma. nA nAmano ullekha jaNAto nathI aTale atyAre to mAtra kalpanA sivAya teno cokkasa nirNaya koI paNa prabala pramANa sivAya thaI zake nahi, paraMtu grantha prAcInakAlamA ane pUrvadharonA kAlamAM racAyo hoya ama to chellI gAthAmAM dRSTivAdanA jANakArone grantha zodhavA mATe karelI vinaMti uparathI jaNAya che, jo ke tyAM saptatikAmAM bahuzratone zodhavA mATe kA che paNa "bahusuyA" padano artha cUrNikAre 'dRSTivAdanA jANakAro' ko che. juo carNino pATha "taM khamiUNa 'bahusutA' taM abarAhaM khamiUNa dosaM aghettUNa bahusutA diTTivAyaNNe" (pR0 69.) vaLI saptatikA mUlagranthanI sAkSI vizeSaNavatI granthamAM AcArya jinabhadragaNikSamAzramaNe ApelI che te paNa granthanI prAcInatAne siddha kare che.saptatikAcaNi a saptatikA upararnu prAcIna vivecana che. ane se paNa prAcIna jaNAya che. saptatikAcarNinA AdhAre pU0 malayagiri mahArAje saptatikA upara TIkAnI racanA karelI che. kaSAyaprAbhUta mUla tathA cUrNi prastuta 'khavagaseDhI' granthamAM kaSAyaprAbhUtacUrNino paNa sAro avo AdhAra levAmAM Avyo che. kaSAyaprAbhRta mUlagrantha ghaNo ja prAcIna che, ane pAMcamA jJAnapravAdapUrvanI dazamI vastunA trIjA prAbhatamAthI teno uddhAra thayelo hoya abu nIcenA ullekho parathI jaNAya che"puyammi paMcamammi du dasame vatthummi pAhuDe tadie / pejjati pAhuDammi duhavadi kasAyANa pAhuDaM NAma / / " (ka0 prA0 gA01) "NANappavAdassa puvyassa dasamassa vatthassa tadiyarasa pAhuDassa paMcaviho ubkkmo|" (ka0mA0 cUrNi pR0 2.) mudrita kaSAyaprAbhatanI gAthAo 233 che jyAre "gAhAsade asIde atthe paNNarasadhA vihattammi" abA ullekha parathI 180 sivAyanI bAkInI 53 gAthAo prakSepa gAthAo hovAno saMbhava che. joke ka0 prA0 mULagraMtha, cUrNi tathA jayadhavalATIkA sAthe mUDavidrInA digambarajJAnabhaMDAramAthI upalabdha thayo che ane tenu hiMdI anuvAdasahita aneka bhAgomAM bhA0 di0 jainasaMgha Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] prastAvanA dvArA prakAzana thaI rahyache, tathA ka0 prA0 maLagrantha cUrNinI sAthe paM0 hIrAlAla zAstrI dvArA saMpAdita thaI vIrazAsana saMgha kalakattA dvArA vi0 saM0 2012 mA prakAzita thayela che, paraMtu ATalA mAtrathI ka0 prA0 mULa tathA cUNi digambaraparaMparAnAM che abo nirNaya thaI zakato nathI, kema ke digambarajJAnabhaMDAromAM kAvyAnuzAsana, abhidhAnaciMtAmaNikozAdi zvetAmbarAcAryonA grantho temaja zvetAmbarajJAnabhaMDAromAM digambarAcAryaracita siddhivinizcayaTIkAdihastalikhitagrantho vartamAnamAM paNa upalabdha che. kaLI ka0 prA0 upara digambarAcAryonI TIkAoche tethI paNa te digambarAcArya kRta che avo nizcaya thaI zakato nathI, - kema ke zvetAmbarAcAryakRta graMtho upara digambarAcAryonI ane digambarAcAryakRta grantho upara zvetAmbarAcAryonI TIkAyo che. jainetaragrantho upara paNa jainAcAryonI TIkAo Aje upalabdha thAya che. pAtaJjalayogadarzana nAmanA jainetaragrantha upara tathA aSTasahasrI nAmanA digambarAcAryakRta grantha upara upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAje TIkA racI che je vartamAnamA upalabdha thAya che, tethI kAI pAtaJjalayogadarzana ane aSTa. sahasrI grantho zvetAmbarAcAryanI kRti tarIke nathI kahevAtA. bhagavatIArAdhanAnA TIkAkAre pote dazavaikAlika upara TIkA racyAno ullekha kayoM che, chatAM dazakAlikAnya temanA sampradAyanI kRti nathI kahevAtI, tevI rIte ka0 prA0 mUla tathA carNisUtro upara jayadhavalA nAmanI digambarAcAryanI TIkA hovA mAtrathI te grantha digambarAcAryanI kRti tarIke nizcita thaI zakato nathI. aTalu ja nahIM paNa (1) kapAyAbhUta cUrNi aMtargata digambara paraMparAne amAnya padArtho (2) zvetAmbarAcAryonI kRtiomAM kaSAyaprAbhRtanA AdhAro, sAkSI tathA atidezo (3) ka0 prA0 mUlagrantha tathA cUrNisUtranA racayitA (4) racanAno kAla, vagere pramANo uparathI kaSAyaprAbhatamUla tathA tenI cUrNi banne zvetAmbarAcAryanI kRti athavA digambaramatotpattipUrvenI kRti hovAnu vizeSekarIne jaNAya che. (1) digambara paraMparAne amAnya tevA kaSAyapAbhUtacUrNi aMtargata padArthoM . (i) kSapakazreNinA adhikAramA kSapakane sattAmA kayAM karmoM niyamA ane kayAM karmo vikalpa hoya, te batAvatA cUrNikAra jaNAve che, "savvaliMgesu ca bhajjANi'' (pR0 827). cUrNisUtrano artha che ke sarvaliMgamAM baMdhAyela karmo kSapakane vikalpe sattAmA hoya che, ahIM sarvaliMgamAM nirgranthaliMga(dravyacAritra) paNa AvI jAya che, aTale nigrenthaliMgamAM baMdhAyela karma kSapakane sattAmA vikalpa hoya che, arthAt hoya paNa kharaM ane na paNa hoya, A parathI o nakkI thAya che ke kSapaka cAritravevamAM hoya paNa kharo ane na paNa hopa , cAritranA veSa vagara arthAt anya-tApasAdinA vezamA rahela jIva paNa kSapaka thaI zake cha, aTale prastuta sUtra digambara mAnyatAthI viruddha che, digambaramAnyatAnA hisAve nirgranthaliMgamAM baMdhAyela karma to avazya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [31 sattAmAM ho jajoI, anI bhajanA na hoI zake, kemake dravyacAritra vagara (cAritranA liMga vagara) tApasAdinA vezamAM kevalajJAnanI prApti ke kSapakazreNi digambara paraMparAne mAnya nathI. AthI ja cUrNinu prastuta sUtra nirgranthaliMga (cAritraveza) vinA paNa kSapakazreNinI prAptinI zvetAmbara mAnyatAne ja puSTikAraka che, ane aTalA ja mATe jayadhavalATIkAkArane prastutasUtranI vyAkhyAmAM 'sabaliMga' no 'NiggaMthavadirittasesANa' avo artha kheMcIne karavo paDayo che. cUrNisUtramAthI A artha nikaLato ja nathI. jo cUrNikArane nirgranthaliMgamAM baMdhAyela karma niyamA ane nirgranthavyatirikta liMgamAM baMdhAyela karma bhajanAo kahevu hota to "NiggaMthesu NiyamA sesaliMgesu bhajjANi" ag kaIka jarUra kA hota, kema ke cUrNikAra AvA spaSTa bhedopADe ja che. kSetra, zAtA azAtA, lezyAo vageremAM baMdhAyela karmone lagatI sattAnA carNisUtromAM se spaSTa rIte jaNAya che. juo-'chasu lesAsu sAde asAdeNa ca baddhANi abhajANi / kammasippesu bhajjANi / khettamhi siyA adhologigaM, siyA uDr3halogigaM, NiyamA tiriyalogigaM / ' (ka0 prA0 cU0 pR0 827) (ii) RjusUtranayane kaSAyaprAbhRtacarNimAM dravyArthikanaya tarIke jaNAvyo che. "negama-saMgaha vavahArA sabve icchaMti ujupudo ThavaNabajje" (ka0 prA0 cU0 pR0 17.) jayadhavalAnA prastAvanAkAre kA che ke 'digambara paraMparAmA pahelethI ja naigama, saMgraha ane vyavahAranayane dravyArthika ane RjusUtrAdinayone paryAyArthika kahyA che' juo-digambara paraMparA meM hama pahile se hI vyavahAra paryanta nayoM ko dravyArthika tathA RjusUtrAdi nayoM ko paryAyArthika mAnane kI paramparA dekhate haiN|" jayadhavalAkAre paNa dravyanayo naigamAdi traNa ja svIkAryA che ane RjusUtrano paryAyArthika nayamAM samAveza ko che. juo-"tatra dravyArthikanayatrividhaH saMgraho vyavahAro naigamazceti / " (jayadhavalAbhAga 1 pR0 219 ) paryAyArthikanayo dvividhaH arthanayo vyaJjananayazceti / tatra RjusUtro'rthanayaH / (jayadhavalA bhAga 1 pR0 222) ahIM kaSAyaprAbhatarNikAra RjusUtranayano dravyArthikanayamA samAveza karavA dvArA zvetAmbarAcAryAMnI saiddhAMtika paraMparAne anusare cha kAraNake zvetAmbaromAM saiddhAntikaparamparA RjusUtra nayano dravyArthika nayamAMsamAveza kare che. jo ke zvetAmbara paraMparAmAMsiddhasenadivAkarasUri mahArAja vagere RjusUtra nayano samAveza paryAyArthika nayamAM kare che paNa te matAntara samajavo. saiddhAntika paraMparA to RjusUtra nayano dravyArthikanayamAMja samAveza kare cha. juo-'AcArya siddhasenamatena ceha RjupUtrasya paryAyAstike'ntarbhAvo darzitaH / siddhAntAbhiprAyeNa tu saMgraha-vyavahAravad RjusUtrasyApi dravyAstika evAntarbhAvo draSTavyaH tathA coktaM sUtre-ujusuyassa ege aNuvautte Agamao egaM davyAvassayaM puhuttaM necchai / ' (vi0 A0 bhASyanI TIkA bhAga 1 pR0 43)digaMbara paraMparAmAMRjusUtranayano dravyArthika napamA samAveza jaNAto nathI, jyAre prastuta carNisUtra (tathA SaTakhaMDAgamamULasUtra)mAM A rItano samAveza jovAmAM Ave che, je prastutacarNikAra zvetAmbara AmnAyane anusaranArA athavA to digambaramatotpattinI pUrve thayAnI amArI mAnyatAne vizeSa puSTi Ape che. Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 ] prastAvanA (2)zvetAmbarAcAryonA granthomAM kaSAyaprAbhRtanA AdhAra, sAkSI tathA atidezo aneka pUrvAcArya( zvetAmbarAcArya )bhagavaMtonA granthomAM ApaNane kayAyaprAbhRtano AdhAra, kaSAyaprAbhatanI gAthAnu uddharaNa, atidezo bagere prApta thAya che, jemAMnA keTalAka nIce pramANe che. (i) paMcasaMgrahanA kartAo pote paMcasaMgrahagranthanI racanA zatakAdi pAMca granthonA AdhAre karyAna dvitIya gAthAmAM jaNAvyu che. paMca grahanI pahelI gAthAnI TIkAmAM malayagiri mahArAje paNa zatakAdi pAMca granthonAM nAma ApyA che, jemAM kapAyAbhatanA nAmano paNa samAveza thAya che __ "sayagAi paMcagaMthA jahArihaM jeNa ettha sNkhittaa| dArANi paMca ahavA teNa jahatthAbhihANamiNaM / / (paMcasaMgraha gA0 2 pR0 3) TIkA:-paJcAnAM zataka-saptatikA-kaSAyaprAbhRta-satkarma-karmaprakRtirakSaNAnAM granthAnAM athavA paJcAnAmarthAdhikArANAM yogopayogaviSayamArgaNA baMdhaka bandavya-bandhahetu bandhavidhilakSaNAnAM saGgrahaH paJcasaMgrahaH yadvA pancAnAM granthAnAmarthAdhikArANAM vA saMgraho yatra granthe sa paMcasaMgrahasta........ (ii) zatakacUrNinA hastalikhita TippaNamAM (adyApi amudrita) guNasthAnaka adhikAramA kihione lagatA viSayamAM 'uktaM ca' kahIne aka gAyA sAkSI tarIke mUkela che. te A pramANe "bArasa nava cha ttinni ya kiTTIohoMti ahavaNaMtAo / ekekammi kasAye tigatigamahavA aNaMtAo' || prastuta gAthA mudrita kaSAyaprAbhUtamAM 163mI che. te A pramANe"cArasa Nava cha tiNNi ya kiTTI hoti adhava annNtaao| ekke kamhi kasAye tiga tiga adhavA annNtaao|| (ka0 prA0 gA0 163. pR0 806) ___ ahIM phera mAtra aTalo ja che ke gAthAnA uttarArdhamAM zatakacarNiTippananI hastalikhita pratamAM 'ahavA' che, jyAre mudrita ka0 prA0 mAM 'adhavA' che. ane zatakacaNi TippaNamAM gAthAnA pUrvAdhamAM ahavaNaMtAo' cha to mudrita ka0 prA0 mAM 'adhava aNaMtAo' che. AryAchaMdanA hisAbe hastalikhitazatakacarNi Tippanagata gAthA vizeSa zuddha lAge che. (iii) saptatikAcUrNimA keTalAMya sthalomAM carNikAre kiTTilakSaNAdi aMge kasAyapAhuDano atideza karelo cha, je saptatikAcarNinA nIcenA pATho uparathI jaNAya che.-- (1) taM veyaMto bitiyakiTTIo taiyakiTTIo ya daliyaM ghettUNaM sudumasAparAiyakiTTI to karei / tesiM lakkhaNaM jahA kasAyapAhuDe / (pR0 66 a.) (2) ettha apuvyakaraNaaNiyaTTiaddhAsu aNegAI vattavyagAI jahA kasAyapAhuDe kammapagaDisaMgahaNIe yA tahA vattavvaM (pR0 62 ba.) (3) cauvihabaMdhagassa vedodae purisavedabaMdhe yajugavaM phiTTe ekkameva udayaTThANaM labhati / taM cauNDaM saMjalaNANa ega yaraM / ettha cattAri bhaMgA; kahaM ? bhaNNai, koyi koheNa uvaTThAi, koyi mANeNa uvadAi, koi mAyAe, koi lobheNa / ettha aeNe aNNArisaM paDhaMti / taccedama"paMcAo ya caukkaM saMkamamANassa hoti te ceva / veehiM parihINA, cauro carimesu kasiNesu // " taM ca kasAyapAhuDAdisu vihaDati tti kAuM prisesiyN|" Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [88 ahIM 'kasAyapAhuu' zabdathI tenI caNi paNa aMtargata samajI levAnI che, kema ke uktaviSayonu darzana pUrNatayA ApaNane ka0 prA0 mUlamAM thaI zaka nathI. saptatikA carNikAre karmaprakRtisaMgrahaNIno paNa keTalAMka sthale apavartanAvidhi Adi aMge atideza karyo che, te. apavartanA vidhi AdinI prApti paNa karmaprakRti mUla ane carNi bannemAM maLIne thAya che. saptatikAcUrNimAM karmaprakRtisaMgrahaNInAM atidezavALAM keTalAMka sthAno A pramANe che - (1) ujvaTTaNAvihi jahA kammapagaDIsaMgahaNIe ucalaNasaMkame tahA bhANiyavvaM / (sittarI pR0 61 ba0) (2) tattha micchadihissa micchattauvasAmaNe vihI jahA kammapagaDIsaMgahaNIe paDhamasammattaM uppAeMtassa sA ceva bhANiyavvA / (pR0 61. ba.) (3 aMtarakaraNavihI jahA kammapagaDIsaMgahaNIe / (pR0 64 ba.) (4) paDhamaTThitikaraNaM jahA kammapagaDisaMgahaNIe / (pR0 65 a.) (1) AmAM prathamasthAnamAM 'ubaTTaNAvihi' aTale ke, je apavartanAvidhi aMge karmaprakRtisaMgrahaNIgata udvalanAsaMkramano atideza kayoM che, te apavartanAvidhinu pratipAdana tyAM na karmaprakRtinI mUlagAthAmAM nIce mujaba jovA maLe che__ (bhatha ucalaNasaMkamassa lakkhaNaM bhaNati-cUrNi) "AhArataNUbhinnamuhUttA aviraigao paughalae / jA aviraio tti uThavalai pallabhAge asaMkhatame / / aMtomuhuttamaddhaM pallAsaMkhijjameta ThiikhaMDaM / ukkirai puNo vi tahA UNUNamasaMkhaguNahaM jA / / taM daliyaM sahANe samae samae asaMkhaguNiyAe / seDhIe paraThANe visesahANIi saMbhai // jaM ducarimassa carime annaM saMkamai teNa savvaM pi / aMgulaasaMkhabhAgeNa hIrae esa uclnnaa||" (karmaprakRti-saMkramakaraNa gA061-64) jo ke udvalanAnA adhikAramA apavartanAno vidhi cUrNimA vistArathI prApta thAya che chatAM mUlamAM paNa apavartanA vidhinu varNana saMkSepamAM sArI rIte male che. (2) saptatikAkAra mithyAtvane upazAnta karavAnI vidhi kammapayaDisaMgahaNInA prathamasamyaktvotpAda prarUpaNAmAM jovA jaNAve che. karmaprakRti upazamanAkaraNamAM Ane lagato aka jado adhikAra che. tathA cUrNimAM to te vistArathI che. (3) aMtarakaraNavidhi aMge saptatikAcUrNikAra karmaprakRtisaMgrahaNIno atideza kare che, karmaprakRti mUlamAM prastuta viSayanI tapAsa karatAM cAritramohanIyanI upazamanAnA adhikAramA gAthA 42mAM aMtarakaraNane lagatI mAtra thoDI vAta prApta thAya che, paraMtu aMtarakaraNavidhinu darzana thata nathI. juo "saMjamaghAINaMtaramettha u par3hamaThiI ya annayare / saMjalaNAveyANaM veijjaMtINa kAlasamA / / (pR0 48 kamma0 upazamanA. gAthA 42.) Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] prastuta gAthAmAM aMtarakaraNa vakhate prathamasthitinA kAla vagerenu digdarzanamAtra che, parantu aMtarakaraNano vidhi prApta thato nathI. prathamasamyaktvotpAdaprarUpaNAmAM paNa aMtarakaraNane lagatI gAthAo . A pramANe che prastAvanA aniyamitra evaM tulle kAle samA ta nAmaM / saMkhijjaime sese bhinnamuhuttaM aho muccA // gAthA 16. kiMcUNamuhuttasamaM ThiibaMdhaddhAe antaraM kiccA / Avalidugekkasese AgAla udIraNA samiyA // gAthA 17. A gAthAomAM aMtarakaraNane lagatI prathamasthiti, aMtarano kAla, aMtarakaraNa kriyAno kAla vagere jANavA male che paNa aMtarakaraNa vidhi jANavA malato nathI. aMtarakaraNavidhi oTale aMtarakaraNa jyAM karavAnu hoya che te sthitisthAnomAM rahelAM te te karmonAM dalikone kyAM kyAM nAkhIne khAlI karavAM te. A aMtarakaraNavidhi ApaNane banne sthale karmaprakRticUrNimAM upalabdha thAya che, temAM paNa prathamasamyaktvotpAdaadhikAra karatAM cAritramohopazamanAdhikAramAM vistRta rIte male che. "aMtarakaramANe aNiyaTTIguNaseDhInikkhevassa aggaggAto / asaMkhejjatibhAgaM khaNDeti / tatukirimANaM daliyaM paDhamaTTitIte bitiyadvitIte ya chubhati / evaM aMtarakaraNaM kayaM bhavati" / (upazamanAkaraNa prathamasamyaktvotpAdaadhikAra gAthA - 16-17nI cUrNi ) jAhe antaraM kare umAdattotA he annaM dvitiM ca baMdhati annaM dvitikhaNDagaM aNubhAgakhaNDagaM ca kareti / aNubhAgasahassesu gatesu annaM aNubhAgakhaNDagaM taM ceva dvitikhaNDagaM so ceva dvitibandho, antarassa ukkiraNadvA ya samagaM samappeti / antaraM karento je kammaMse baMdhati vedeti tesiM ukkirijjamANaM daliya paDhame biie caTThie deti / jekammaMsA Na bajjhanti vetijjanti tesi ukkirijamANA poggale paDhamaTThitIsu aNukirimANIsudeti / je kammaMsA bajjhati na vetijjanti tesiM ukkirijamANagaM daliyaM aNukkirijamANIsu tI deti / je kammaMsA Na bajjhanti Na vetijanti tesiM ukkirijamANaM padesaggaM saTThANe Na dijjati paraTThANe dijjati / eeNa vihiraNA aMtaraM ucchinnaM bhavati / (cUrNi gAthA 42. pR0 47 ) Ama prastuta aMtarakaraNavidhinu' darzana karmaprakRtimUlane badale cUrNimAMja vizeSatayA thAya che. (4) A viSayI prApti karmaprakRtimUlamAM nathI thatI paNa karmaprakRticUrNimAM mAnanI prathamasthitikaraNavidhi batAvI che tyAM thAya che, je A pramANe che " jAhe ceva kohassa baMdho udao, udIraNA ya vocchinnAni tAhe ceva mANassa paDhamaTTitaM bIryAtIto daliyaM ghettRNa kareti, paDhamasamayaveyago paDhamaThiti karemANo paDhamasamate ur3ate padesaggaM thovaM deti se kAle asaMkhejjaguNAe seDhie deti jAtra paDhamaTThitIe caramasamato tti // " ( karmaprakRti u0 gA048 nI cUrNi pR0-57.) Ama 'karmaprakRtisaMgrahaNIno' atideza hovA chatAM ukta viSayonI prApti ApaNane kyAMka karmaprakRtimUlamAM tathA kyAMka karmaprakRticUrNimAM thAya che. have ApaNe saptatikA cUrNimAM rahelA kaSAyaprAbhRtanA atidezavALAM sthAnonI vicAraNA karI laIo. (1) prathamasthAnamAM taM veyeto. ...... Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 13 ..........tesiM lakkhaNaM jahA kasAyapAhuDe" ahI sUkSma samrAyabiTTIonA lakSaNa aMge kasAyapAhuDano atideza kayoM che. kintu sUkSmakiTTIornu lakSaNa ka0 prA0 mUlamAM nathI dekhAtu paNa kaSAyaprAbhRtacUrNimAM A pramANe male che__ "tAni suhuma tAM parAiyakiTTINaM kamhi dvANaM ? tAsi TANaM lobhassa tadiyAe saMgrahakiTTIe hehrdo| (pR. 862) A kiTTinu lakSaNa che. ahIM ApaNe 'tAsiM' padathI jo sUkSmakiTTIne badale sAmAnyathI miTTIceM lakSaNa lepA hoya to teno adhikAra kAyaprAbhRtamUla tathA carNi banemAM A pramANe male cha -"lavaNava ca kimora tti etya ekkA bhAsagAhA / tise smukkittnnaa|| "guNaseDhi aNaMtaguNA lobhAdikodhapacchimapadAdo / kammassa ya agubhAge kiTTIra lakSaNaM evaM // (gAthA 165 pR0 807.) vihAtA / lobhamsa jahaNiyA kiTTI aNubhAgehi thotraa| vidiya kiTTI aNubhAgehi bhnnNtgunnaa| nadi TriI agubhAgeDiM aNaMtaguNA / evamaNaMtarANatareNa saJvattha aNaMtaguNA jAva kodhassa caramakiTTItti / ugAyA ki kiTTAM dhAdiyaAdivANAra aNaMtabhAgo / evaM kiTTI thoyo agubhaago| kisaM kammaM kadaM jamhA tamhA phittttii| edaM lakkhaNaM / ' (ka0 prA0 pR0 808) (2) etha...... ......... .................tahA vattavyaM / hI kayAyaprAbhRta ane karmaprakRtisaMgrahaNI banneno, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNane lagatI je aneka vAto aMge saptatikAcarNikAre atideza ko che, te vAto ApaNane karmaprakRtimUlamAM tathA carNimA bannenAM vistArathI male cha. karmaprakRtimUlamA apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanA vAyane lagatI prathamopazamasamyaktvotyAdaadhikAramA keTalIka gAthAo cha (gAthA naM. 11 thI 17) ane cUrNi paNa tyAM vistArathI cha, tathA kaSAyaprAbhUtacUrNimAM vistArathI male che. ( 3 ) cauvibaMdhAssa vedodae........ ... . iti parisesiyaM / ahIM 'kaSAyapAhuDAdisu vihaDatitti' vagere je saptatikAkAre kA che te to saptatikAcUrNikAre pote khAla kathAyagrAmatane ja anusaravAnu potAnu valaNa batAvela che. tyAM mukhya viSaya me che ke 'mohanIyanA pAMcanA baMdhaka ane be(veda ane kAya)nA udayavALA jIpane puruSavedano baMdha ane udaya sAthe jAya che' tethI cAranA badhe aMka prakRtinA udayasthAnanI prApti thAya che, atro kanAramAbhRtano mata cha. jyAre anya AcAryono mata bhavo cha ke 'puruSavedanA baMdhaviccheda pachI udayaviccheda jAya che.' tethI teo cAranA baMdhe paNa be no udaya thoDo kAla mAne cha, saptatikAra ahIM anya AcAryonA matanI paMcAo........... vagere gAthA rajU karI kaSAyaprAbhatAdimAM te mata nathI mAnyo mATe ame choDI daI chIo, ama spaSTa rIte jaNAve cha. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86%] Ama saptatikA cUrNikAre je viSaya aMge kapAprAbhRtacUrNino atideza kyoM che, teva yonI prApti ApaNane kaiTaleka ThekAge kAyAmRtamUlamAM tathA keDalAMka sthaLe kapAnaprAbhUtacUrNimAM thAya che, aTalu ja nahi, zatakacUrNimAM paNa vargaNAonA varNana vakhate dhuvAcita Adi vargagAonAM nAma, pulo pramANa, vargaNAonI saMkhyA vagere ApyuM che, paNa vargaNAono artha jona mATe "etAsi attho jahA kampayasiMgahaNI" ( zataka cUrNi pR0 43 ) kahane karma prakRti saMgrahagIno atideza karyo che ane te arthanI prApti ANane karma kRtimUlanAM nahi paga cUrNimAM jogA male che. A badhA parathI oma nakkI thAya che ke karma prakRtisaMgrahaNI ane kapAvaprAbhRtanA nAmathI atidezomAM tenI cUrNio paNa laI zakAna che. karmaprakRti aMgetI vicAraNAmAM ApaNe a paNa joI gayA chIo ke kasAyapAhuDamAM aprazastaupazamanA aMge karmaprakRtino atideza che ane te azastopazamanAnI prApti karmaprakRtisaMgrahaNInI mUlagAyAomAM paNa male che, A vadhuM jotAM kapAcaprAbhRtamUla tathA cUrNi bane atiprAcIna ane zvetAmbara paraMparAne anukUla graMtho che se spaSTa nizcita thAya che. kapAyaprAbhRtamUla tathA cUrNinI racanAno kAla kaSAyaprAbhRtamUla tathA cUrNinA racanA kAlanI vicAraNA paNa amArI uparokta mAnyatAne ja vadhu puSTi Ape che. kapAyaprAbhRtamUlamAM ke cUrNimAM tenA kartAnA nAmano ullekha nathI, tenAkartAnA nAmano ullekha jayadhavalATIkAnA maMgalAcaraNamAM prApta thAya che, ane te ullekha paNa kAyaprAbhRtamUlanA kartA tathA cUrNinA kartA zvetAmbara paraMparAne mAnya hovAnu' ane digaMbaramatotpattithI pUrvakAlIna hovAnu' nizcita karavAmAM ja vizeSe karIne sahAyaka che, kapa yatrAbhUtamUlanA tathA cUrNinA kartA aMge jayadhavalAkArano ullekha A pramANe che. prastAvanA "jehi kasAyapAhuDamaNeyaNayamujjalaM bhaNatatthaM / gAhAhi vivariyaM taM guNahara bhaDArayaM vaMde ||6|| guNaharavayaNaviNiggayagAddANatthovahArio savvo / jeNajjamakhuNA so saNa hatthI baraM deU ||7|| jo ajjamaMkhusIso aMtevAsI viNA itthi / so vittimuttakattA jaitrasaho me vara deU // ( jayadhavalA bhA. 1 pR0 4) jayadhavalAnA A zloko kapAyAbhUtamUlanA kartA tarIke guNadhara ane cUrNinA kartA tarIke AryamaMgunA ziSya ane AryanAgahastInA aMtevAsI yativRSabhanu nAma jagAve che, aTala ja nahIM paNa eka sthaLe jayadhavalAmAM guNavAne vAcaka tarIke paNa kayA che, "etena zaGkA dyotitA AtmIyA guNadharavacAkena" / kAprAbhRtamUlanA kartA guNadharano vAcaka tarIke ullekha ane manA tarI AnaM ane ArthanAgahastIne thayela yAtanA arthanI prApti banne vAto kAyaprAbhRtanA kartA guNadhara vAcakavaMzamAM thayA hovAnuM vizeSe karIne siddha kare che, kema ke AryamaM ane AryanAgahastI to vAcakAMzamAM suprasiddha che ane AryanAgahastI karmaprakRti vagerenA vizeSa jANakAra hovAno paNa ullekha che. A vadhu jotAM guNadharavAcaka, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [37. AryamaMgu-nAgahastInA samAnakAlIna ane cUrNikAra yativRSabhAcArya AryamaMgu-nAgahastI pachI najIkanA kAlanA hoya tema vizeSa karIne jaNAya che. AryamaMgu, AryanAgahastI vagerene lagatI vAcakavaMzanI paTTAvali naMdisUtramA A pramANe ApelI che-- "suhammaM aggive sANaM jaMbUnAma ca kAsavaM / pabhavaM kaccA yaNaM vaMde vacchaM sijaMbhavaM tahA // 23 // jasabhaddatu niyaM vaMde, saMbhUyaM ceva mADharaM / bhadabAhuca pAinnaM thUlabhadaM ca goyanaM // 24 // elAbaccasagottaM vaMdAmi mahAgirisutthiM ca / tatto kosiagottaM bahulassa sarivvayaM vande // 25 // hAriyagottaM sAiMca vadhimohAriyaM ca sAmajaM / vaMde kosiyagottaM saMDillaM ajajIyadharaM // 26 // tisamudakhAyakitti dIvasamusu gahiyapeyAlaM / vaMde ajasamuda akkhubhiyasamudagabhIraM // 27 // bhaNagaM karagaM iragaM pabhAvagaM NANadaMsaNaguNANaM / vaMdAmi ajamaMgu suyasAgarapAragaM dhIraM // 28 // nANamidaMsaNaMmi atavaviNae nnickaalmujjuttN| ajanaMdilakhamaNaM sirasAvaMde pasannamaNaM / / 29 / / vaDdau vAyagavaMso jasavaMso ajaNAgahatthINaM / vAgaraNakaraNabhaMgiyakammapayaDIpahANANaM // 30|| (naMdisUtra pR0 48 thI) naMdimUtranI A gAthAomAM ApaNane bhagavAna sudharmAsvAmIthI AryanAgahastI sudhInI pATaparaMparA prApta thAya che, jo ke naMdisUtramA to tenA kartA devavAcake cheka potAnA sudhInI paraMparA batAvI che, paraMtu ahIM o badhI upayogI nathI mATe Arya nAgahastI sudhInI gAthAo ja atre vatAvI che. kramazaH pATaparaMparAmAM AvatA AcAryonAM nAma A pramANe che (1) sudharmA bhagavAna (bhagnivezya gotra) (2) jambUsvAmI (kAzyapagotra) (3) prabhavasvAmI (kAtyAyanagotra) (4) zayyaMbhavasvAmI (vatsagotra) (5) yazobhadrasvAmI (tugika gotra) (6) saMbhUtivijaya (mADharagotra) (7) bhadrabAhusvAmI (prAcIna gotra) (8) sthUlabhadrasvAmI (gautama-gotra) (9) AryamahAgiri (elApatya gotra) (10) AryasuhastI (elApatya gotra) (11) Aryavalissaha-(kauzika gotra) (12) AryasvAti (hArItagotra) / (13) AryazyAma (hArItagotra) (14) AryazAMDilya (kauzika gotra) (15) Arya samudra (16) AryamaMgu (17) AryanaMdila (18) AryanArAhastI ahIM 'ajajIyadharaM' padanI vyAkhyA TIkAkAra malayagirimahArAje Arya zAMDilpanA vizeSaNa tarIke karI che, sAthe 'anye tu vyAvakSate' kahIne AryajItadharane zAMDilyanA ziSya tarIke batAcyA che. uparanI paTTAvalIthI jANI zakAya che, ke AryamaMgu ane AryanAgahastI vagere bhagavAna sudharmAsvAmInI pATaparaMparAmAM A rIte lagabhaga 16 mA ane 18 mA Avela che. "vaDaDhau vAyagavaMso jasavaMso ajaNAgahatthINa" A ukti apaga batAve che ke A badhAno vaMza vAcaka vaMza hato, uparanI paTTAvalimA AryasvAtinA nAmano ullekha cha, sabhavataH te tacArthamUtranA kartA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] vArya umAsvAti mahArAja che. AryazyAma AryasvAtinA "ziSya ne panatraNAnA kartA che. A baghA vAcaka tarIke prakhyAta che, oTalu janahi paNa pannAsUtrI TIkA korenAM vAcakano artha pUrvacit (pUrvaghara) karyo che. prastAvanA vaLI zrutAvatAramAM atra spaSTa nirdeza che ke guNavaramunio karArAnI 183 gAvA tathA anA vivaraNanI 53 gAthA ravI che ana teora tenI bAvanA AryamaMdhu ane Arya gatIna ApIche juo zrutAvatAra gAthA- 152-153-154. bhatha guNadharamuninAthaH sakapAyaprAbhRtAntrayaM tat / prAyo doSaprAbhRtakA rasaMjJAM sAmprati kazakti upekSya / / 1523 kAzItyA yukta zataM ca mUlasUtragAthAnAm / vivaraNagAvAnAM ca vyadhikaM paJcAzatamakArSI // 153 // evaM gAthAsUtrANi paMcadazanahAdhikArANi / praviratrya vyAcakhyau sa nAmahastyAya manubhyAm || 154|| jo ke zrutAvatAramAM indranandi jaNAve che ke 'guNadhara, dharasenanA anvaya (vaMza) ne ame jANatA nathI' parantu guNavaramunio kapAyAbhUtanI AryamaMgu ane nAgahastIne vAcanA AmdAnI vAta to zrutAvatAramAM spaSTa batAyI che. A vadhA uparathI nakkI thAya che ke kapAyAbhUtanA kartA guNadharavAcaka vAcaka vaMzamAM AryamaMgu ane nAgahastInA samAnakAlika hovA joI ane tenI pAsethI kaSAyaprAbhRtanI prApti AryamaMgu ane Arya nAgahastIne thaI hogI jo AryamaMgu temaja Arya nAgahastInI pAthI yativRSabhAcAryane ka0 prA0 no artha prApta thayo ane tenaH uparathI yativRpabhAcArye cUrNisUtronI racanA karI hovI joIo. zrutAvatAramAM yativRSabhe AmaMgu ane nAgahastI pAse kaSAyaprAbhRtanuM adhyayana karIne cUrNimUtranI racanA karyAno A pramANe ullekha paNa che- pArzvetayordvayorapyadhItya sUtrANi tAni yativRSabhaH / yativRSabhanAmadhe ne babhUva zAstrArthanipuNamatiH || 152|| * tena tato yatipatinA tadvAyAvRttisUtrarUpeNa / racitAni paTsahasrapanthAnyatha cUrNisUtrANi // 156 // ahIM pUrvanI gAthA sAthai sambandha hovAnaH kAraNaM 'tayoH ' pada thI AryamaMgu anaM Arya nAgastI levAnA che. ahIM aka prazna thAya ke vAcakavaMzanI rakta paTTAvalimAM guNadharavAcakanA nAmano ullekha kema nathI ? anu samAdhAna o che ke paTTAvalimAM pATaparaMparAmAM AvanAra pradhAnapuruSonAM ja nAmono ullekha hoya che, jyAre te sivAya tatkAlIna je mahApuruSo thayA hoya temanAM nAmo paTTAmAM nathI paNa AvatAM, tethI guNavaravAcaka paNa AvI ja rIte pATaparaMparAmAMna AtA hovAnA kAraNe tatkAlIna pUrvavara puruSa hoya, to paNa temano paTTAvalimAM nAmanirdeza na hoya o bane, paraMtu teTalA mAtrathI temanAM astitvano niSedha thaI zakato nathI. Arya maMguno kAla vIra saMvata 467 lagabhaga no che, "467 varSe Arya maMgu-vRddhavAdi pAiti zrIsiddhasenAdyA vAryA babhUvuH " (gurupaTTAbali- paTTAtralIsamuccayaH pR0 166 ) oTale kAvaprAbhRtacUrNinI racanAno kAla paNa Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 39 vIrasaMvata 467 lagabhagano hoI zake cha, kema ke cUrNikAra AryamaMgunA ziSya ane AryanAgahastInA aMtevAsI che. ahIM ziSya ane aMtevAsI ama be judA zabdonu rahasya o hoI zake ke AryanAgahastInI nikaTamAM vizeSa zruta bhaNavA mATe rahenArA ane AryamaMgunA ziSya. game tema hoya paNa yati. vRSabhAcArye AryamaMgu ane nAgahastI banne pAse kaSAyaprAbhRtano abhyAsa karyo che ane tyAra pachI carNisUtranI racanA karI che, aTale saMbhava che ke ArthanaMgu ane nAgahastInA kAla daramiyAna ja carNimUtranI racanA thaI hoya, athavA temanA pachI najIkanA kAlamAM thaI hoya. digaMbaramatotpattino kAla vIra saMvata 600 pachI che. aTale prastuta kaSAyaprAbhRtamUla tathA carNisUtranI racanA digaMbaramatanI sthApanA pUrvenI che ane tethI prastuta banna grantho banne paraMparAne mAnya banyA hovAno saMbhava che. pUrve paNa ApaNe joI gayA chIo ke paMcasaMgraha, sittarIcarNi, zatakacarNi AdimAM kavAyaprAbhUtane lagatI vAto cha temaja karmaprakRtinI bhalAmaNa kaSAyaprAbhRtacUrNimAM che. AthI sUcita thAya che ke kaSAyaprAbhata tathA tenI cUrNine paMcasaMgrahakAra, saptatikArNikAra, zatakacarNikAra vageree mAnya karI che. karmaprakRtine kaSAyaprAbhatacUrNikAre paNa mAnya karI che, Tale ka0 prA0 caNi atiprAcIna temaja prAmANika grantha che. kaSAyaprAbhUta cUrNinI racanAnA kAla aMge vartamAna saMpAdakonI mAnyatA ___ kapAyaprAbhUtamUla tathA cUrNinI racanAkAlanA ApaNA anumAnathI viruddha jayadhavalAkAranA ullekha tathA trilokaprajJaptinI be gAthA uparathI kaSAyaprAbhatarNi tathA jayadhavalAnA vartamAna saMpAdako je mAnyatA UbhI karI che, tenI paNa ApaNe thoDI samIkSA karI laIo. jayadhavalAkAre prArambhamAM maMgalAcaraNamAM kaSAyaprAbhRtamUlanA kartA guNadhara tathA cUrNinA kartA tarIke AryamaMgu- AryanAgahastInA ziSya-antevAsI yativRSabhAcAryanA nAmano ullekha mAtra karyo che, pAchaLathI dravyAgamanI pramANabhUtatA batAvatA jayadhavalAkAra kaSAyaprAbhatamUlanI racanA karanArane temaja AryamaMgu, AryanAgahastI ane yativRSabhAcAyane vIra saMvata 683 pachI ghaNA kALe thayela batAve che. temanA mata mujaba vIra saMvata 683 varSe lohAcAryano svargavAsa thayo ane tenI sAthe AcArAMgano paNa viccheda thayo, tyAra pachI sarva AcAryoM aMga tathA pUrvanA akadezanA jJAnavALA thayA ane temanI paraMparAthI aMga ane pUrvanA aka dezanujJAna guNadharAcAyane malyu, temaNe kAlanA prabhAve granthavicchedanA bhayathI 'jJAnapravAda' nAmanA pAMcamA pUrvanI dazamI vastunA trIjA pejadoSapAhuuno kaSAyamAbhRtagrantharUpe 180 gAthAmAM upasaMhAra (saMgraha)karyo. te pachI AcAryaparaMparAthI cAlI AvatI te sUtragAthAo AryamaMgu ane AryanAgahastIne prApta thaI ane te bannenA pAdamUlamA guNadharAcAryanA mukhamAMthI nikaLelI me 180 gAthAo ( kAyaprAbhRtamUla ) ne samyag rIte sAMbhaLI yativRSabhabhaTTArake cUrNisUtranI racanA karI. japadhavalAno A saMpUrNa ullekha temanA ja zabdomAM rajU karI chIo Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA __"puNo lohAirie saggaM gade AyAraMgassa vocchedo jAdo / edesi samvesi kAlANaM samAso chasadapAsANi tesIdivAsehi samahiyANi 683 / vaDDhamANajiNiMde NivvANaM gade puNo ettiesu vAsesu aikatesu edamhi bharahakhette savve AiriyA samvesimaMgapuyANamegadesadhArayA jAdA / ____tado aMgapunyANamegadeso ceva AiriyaparaMparAe AgaMtUNa guNaharAiriya saMpatto / puNo teNa guNaharabhaDAraeNa NANapavAdapaMcamapuvva-dasamavatthutadiyakatAyapAhuDamahaNNavapAraeNa gaMthavocchedabhaeNa patrayaNavacchalaparavasIkayahiyaeNa edaM pejadosapAhuDaM solasapadasahassapamANaM hotaM asIdisadamettagAhAhi uvasaMghAridaM / puNo tAo cetra suttagAhAo AiriyaparaMparAe AgacchamANIo ajjamakhu- NAgahatthINaM pattAo / puNo tesiM doNhaMpi pAdamale asIdisadagAhANaM guNaharamuhakamalapiNiggayANamatthaM sammaM soUNa jayivasahabhaDAraeNa pavayaNavacchaleNa cuNNisuttaM kayaM / " (jayadhavalA bhAga 1. pR0 86.) tiloyapaNNattigranthane ante be gAthAo A pramANe che. "paNamaha jiNavaravasahaM gaNaharavasahaM taheva guNavasahaM / daTaThUNa parisavasahaM jadivasahaM dhmmsuttpaaddhrkvsh|| cuNNissarUvatthakaraNasarUvapamANa hoi kiM jaMtaM / aTThasahassapamANaM tiloypnnnnttinnaamaar|| trilokaprajJaptinI A be gAthA parathI trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhane teo mAne che ane tri0 pra0 mAM vIra saMvata 1000 sudhInA rAjAono itihAsa hovAnA kAraNe tenI racanA vIra saMvata1000 pachInI hovAna siddha kare che tathA ka0 prA0 carNinA kartA tarIke yativRSabhanA nAmano ullekha jayadhavalAmA male che, tethI bannenA kartA yativaSama aka mAnI,kaSAyaprAbhatacUrNinI racanA paNa vIra saMvata 1000 pachI thI thaI hovAnunakkI karavAno sampAdakoe prayAsa kayoM che. ukta mAnyatAnI samIkSA jayadhavalAkAranA kathana tathA trilokaprajJaptinI gAthA uparathI UbhI karelI ukta mAnyatA yuktisaMgata nathI. tenAM kAraNo A pramANe cha, (1) jayadhavalAkAranA A ullekha tathA zrunAvatAra sivAya digaMbara prAcIna hajAro granthomAM tathA paTTAvaliomAMkyAMya vAcakavaMzano, AryamaMgu, AryanAgahastI ke yativRSabha vageremAMthI koIno paNa ullekha prApta thato nathI. jayadhavalAnA prastAvanAkAra pote paNa A bAvata khAsa jaNAve cha,juo___ "aura ina donoM AcAryokA bhI ullekha dhavalA, jayadhavalA aura zrutAvatArake sivAya upalabdha digaMbara sAhityameM anyatra nahIM pAyA jAtA hai|" (pR044.) / jayadhavalA ane zrutAvatAramA paNa mAtra kaSAyaprAbhRtanI racanA sivAya guNadhara AryamaMgu ane nAgahastI vagere viSe koI vizeSa vAta jANavA malatI nathI, zrutAvatAramA indranandi jaNAve cha ke guNadharavAcakano vaMza tenA jANakAra munijanonA tathA AgamonA abhAva amane jANavA malato nathI, juo jamudrita tri0 pra0 mA0 pADhae' evo pATha che. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41 guNadharadharasenAntrayagurvoH pUrvAparakramo'smAbhiH / na jJAyate tadanvayakathakAgama munijanAbhAvAt // 151 // tyAre zvetAmbaronI aneka paTTAvalio uparAMta naMdisUtra mUla, tenI cUrNi, TIkAo, himata - therAvalI vageremA AryamaMgu, Aryana gahastI tathA vAcakavaMzano ullekha upalabdha thAya che, uparAMta bRhatkalpa, upadezamAlA Adi zvetAmbaraparaMparAmAnya granthomAM AryamaMgunA nAmano ullekha aneka sthale che, aTalu' ja nahi paNa Arya maMgunu kAMIka TU'kuM jIvanacaritra paNa nizIthacUrNimAM upalabdha thAya che. jo ke kalpasUtranI paTTAvalimAM AryamaMgunu tathA AryanAgahastInuM nAma nathI ApaNa te kAraNa o che ke kalpasUtrapaTTAvalImAM zramaNa bhagavAna mahAvIradevanI pATaparaMparAmAM AryamahAgiri tathA AryasuhastI batAnyA pachI AryamuhastInI pATaparaMparA batAvI che, jyAre AryamaMgu ane AryanAgahastI AryamahAgirinI pATaparaMparAmAM thayela che. naMdimUtranI paTTAvalI AryamahAgirinI pATaparaMparAnI che, tethI temAM temanAM nAma Ave che. juo naMdinI malayagiri ma0 nI TIkA prastAvanA "tatra suhastina Arabhya susthitasu pratibaddhAdikrameNAvalikA vinirgatA sA yathA dazAzrutaskandhe tathai yA na tayeAdhikAraH, tasyAmAvalikAyAM prastutAdhyayanakArakasya devavAcakasyAbhAvAt tata iha maddAgiryAvalikayAdhikAraH " ( naMdisUtra malayagiriTIkA pRSTha 49 ) * caLI AryamaMguno ke nAgahastIno kAla jo ke naMdisUtranI paTTAvalimAM batAvyo nathI, paraMtu anyatra paTTAvaliomAM AryamaMguno kAla vI0 saM0 467 lagabhagano batAvela che. himavaMtarAva limAM maMgu ne nAgahastInA kAlano spaSTa nirdeza nathI paNa AgaLa pAchaLanA AcAryoMnA kAlanirdezanA hisAve Arya maMguno 467 lagabhagano anaM nAgahastIno tenI najIno kAla jaNAya che. himavaMtarAva mAM AcAryoMno krama A rIte batAvyo che ahIM indranandi, guNadhara sAthai dharasenanI paNa vaMzaparaMparA pote jANatA nathI. prema jaNAve che. dharasenAcArya pAsethI jJAnane prApta karI bhUtabali bhane puSpadante SaTkhaMDAgamanI racanA karI che. A SaTkhaMDAgamanA sUtro mAM bhavatI strIne saMyatAdiguNasthAnakonI prApti bhane RjusUtranayano dravyArthika nayamAM antarbhAvAdine lagatI tAjatA prastuta grantha paNa zva etAmbarAmnAyane vadhu anukUla che. paNa A prastAvanAmAM ye pranthane lagatI vicAraNA aprastuta hoI ame the bAbatamAM ullekha karatA nathI. bhene lagatu ame je saMzodhana kayuM che te paNa avasare prakAzamAM lAvavAnI bhAvanA rAstrIo chobhe. A o bRhatkalpabhAga 1 - pR0 44 nizIthacUrNi bhA0 250 125, bhA0 3 pR0 152. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49] prastAvanA mAryamahAgiri bhAryabahula bhAryabalissaha (aMgavidyAzAkhanA kartA) bhAryasvAti (tattvArthasUtranA kartA) bhAryazyAmAcArya (pannavaNAsUtranA kartA) AryazAMDilyAcArya bhArya jItadhara Aryasamudra AryamaMgu AryanaMdila AryanAgahastI AryarevatinakSatra AyasiMha Arya madhumitra AryaskaMdila AryagaMdhahastI vikramArka 153mAM varSe dukAla tattvArthasUtrapara 80 hajAra zlokapramANa mahAbhASya pachI nirgranthone ekaThA karI 11 racyu tathA vikramArka 200 pachI AcArAMgAdinu vivaraNa kayu. aMgone saMkalita karyA. vaLI himavaMtarAvalimAM Aryabalissahe, AryasvAtie ane AryazyAmAcArye uparokta granthonI racanA khAravela rAjAnI vinaMtithI karI hovAnujaNAvyuche ane khAravelano rAjyakAla paNa vIrasaMvata 300 thI 330 sudhIno batAvyo che, eTale uparokta traNe AcAryonu te kAle astitva hoya ema jaNAya che. vaLI anya paTTAvalIomAM paNa vIra saMvata 376mAM zyAmAcArya kAla karI gayAno ullekha cha "tacchiSyaH zyAmAcAryaH prajJApanAkRt zrIvIrAt SaTsaptatyadhikazatatraye svargabhAk' / zyAmAcArya ane AryamaMgu bacce ke AcAryo AvI gayA aTale AryamaMguno nirvANa kAla paNa vIra saMvata 467 lagabhagano saMgata thAya che. AryamaMgu pachI vaLI cAra Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 43 AcAryo vA bAda AryaskaMdila Ave che, ane temane vikrama saMvata 153mAM oTale ke vIra saMvata 623mAM agiyAra aMgo saMkalita karyAM che, oTale A uparathI nAgahastIno kAla AryamaMgunI najIko ho ma jaNAya che. himavaMtarAvalinA pATho A pramANe che 1 "AryamahAgirINAM jinakalpitulanAM kurvatAM bahulAkhyo vineyavaro jinakalpitulanAmakarot / balissahuzca pazcAt sthavirakalpamabhajat / balissaha ziSyAH svAtyAcAryAH zrutasAgarapAragAstattvArtha sUtrAkhyaM zAstraM trihitavantaH / teSAM ziSyairAzyAmaiH prajJApanA prarUpitA / zyAmArgaziSyAH sthavirA: zANDilyAcAryAH zrutasAgarapAragA abhavan / teSAM zANDilAcAryANAM AryajItadharA ''rya samudrAkhyau dvau ziSyAvabhUtAm / AryasamudrasyA''ryamaGga nAmAnaH prabhAvakAH ziSyA jAtAH / AryamaMgUnAM cA''ryanaMdilAkhyAH ziSyA babhUvuH / AryanaMdilAnAM cA''ryanA gahastinaH ziSyA babhUvuH / AryanAgahastinAM cA''ryarevatI nakSatrAkhyAH ziSyA abhavan / AryarevatI nakSatrANAM AryasiMhAkhyAH ziSyA abhavan / te ca brahmadvIpikAzAkhopalakSitA abhUvan / teSAmAryasiMhAnAM sthavirANAM madhumitrA''ryaskaMdilAvAryanAmAnau dvau ziSyAvabhUtAm / AryamadhumitrANAM ziSyA Aryagandhahastino'tIva vidvAMsaH prabhAvakAzcAbhavan / taizca pUrvasthavirottaMsomAsvAtivAcakaracitatattvArthopari azItisahasrazlokapramANaM mahAbhASyaM racitam / ekAdazAMgopari cA''ryaskandilasthavirANAmuparodhatastairvivaraNAni racitAni / yadukta tadracitAcArAGgavivaraNAnte yathA rassamamittassa sehehiM tipuvvanANajuttehiM / muNigaNavivaMdiehiM vavagayarAgAido sehiM // 1 // baMbhaddIviyasAhAmauDehiM gaMdhahatthivibuhehiM / vivaraNa meyaM raiyaM dosayavAsesu vikkamao ||2|| (109.) tayaNaMtara vIrAo NaM tisayavAsesu viikkate su vuDDharAyaputto bhikkhurAbho kaliMgA hivo saMjAo / " ( pR0 6) ii tANaM savvANaM NiggaMThANaM vibhAittA kayaTTho bhikkhurAyaNivo kagaMja lipuDo balissahumasAi sAmajANaM therANaM NamaMsittA jiNapatrayaNamauDakapapAyarasa diTTivAyarasa saMgahaTThA viNNavei / ii teNaM NiveNaM coirahiM tehi therehiM ajjehiM ya avasihaM jiNapatrayaNaM diTThivAyaM NiggaMThagaNAo thovaM thovaM sAhittA bhujja-tAlavakkalAipattesu akkharasannivAyovayaM kAraittA bhikkhurAya - NivamaNorahaM pUrittA ajjasohammuiva esiya-duvAlasaMgIrakkhaA te sNjaayaa| samaNANaM NiggaThANaM NiggaMThINa ya jiNapavayaNa sulaha bohaTTha NaM ajjasAmehiM therehiM ya tattha paNNatraNA paruviyA / umasAihiM ya therehi tattattthasuttaM saNijjuiyaM parUviyaM / therehiM ya ajjavalissahehiM ya vijJApavAya puNyAo aMga vijjAisatye parUtrie / eso NaM jiNa sAsaNapabhAvago bhikkhurAyaNivo ge dhammajjANi kiccA sujjhANoveo vIrAo NaM tIsAhiyatisayatrAsesu viikatesu saggaM patto / ( pR0 7) durbhikSAnte ca vikramArkasyaikazatAdhikatripaJcAzatsaMvatsare sthavirairAryaskaMdilAcAryairuttaramathurAyAM jaina bhikSUNAM saMco melitaH / ekazatAdhikapaJcaviMzatijaina bhikSavaH sthavirakalpAnuyAyino madhumitragandhahastyAdayaH saMbhilitAH / sarveSAM sAvazeSa mukhapAThAn melayitvA''ryaskandilairgandhahastyAdyanumatairekAdazAGgI punargrathitA | ( pR0 10.) (2) zvetAmbara paraMparAmAM pUrvadharane vAcaka kahevAmAM AvatA hatA. "vAI ya khamAsamaNe divAyare vAyagatti egtttthaa| putrvagayamniya sutte ee sadA pauMjaMti // (jaina kathAvalI) jayadhavalAmA guNadharane vAcaka kahela che ane tethI teo pUrvadhara hatA paNa pUrvanA ekadezanA dhAraka nahIM, kemake pUrvanA ekadezanA dhAraka mATe pUrvaghara mATe vaparAtA vAcakazabdano prayoga karavo visaMvAdI jaNAya che. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44] prastAvanA (3) digaMbaragranthakAra indranandinA vacanathI paNa jayadhavalAkArarnu ukta vacana bAdhita thAya che. te A rIte indranandinA kathana mujaba kaSAyaprAbhRta upara cUrNisUtro tathA uccAraNAcAryanI TIkAnI racanA thayA pachI kuDakudapuramAM padmanandimunine anI prApti thaI che, padmanandi se prasiddha digaMbarAcArya kuMdakuMdAcAryanuja bIjuM nAma cha, SaTkhaMDAgama ane kaSAyaprAbhUtanI prApti kuMdakudAcAryane thaI che, aTaluja nahIM paNa temaNe SaTkhaMDanA prathama traNakhaMDa upara 'parikarma' nAmanI vArahajAra zlokapramANa TIkA racI che. juo zrutAvatAratasyAnte punaruccAraNAdikAcAryasaMjJakena tataH / sUtrANi tAni samyagadhItya granthArtharUpeNa // 157 / / dvAdazaguNitasahasragranthAnyuccAraNAkhyasUtrANi / racitAni vRttirUpeNa tena taccUrNisUtrANAm / / 158|| gAthAcUNryucAraNasUtrairupasaMhRtaM kaSAyAkhyaM / prAbhRtamevaM guNadharayativRSabhoccAraNAcAryaiH // 159 / / evaM dvividho dravyabhAvapustakagataH samAgacchan / guruparivATayA jJAtaH siddhAntaH kuNDakundapure // 160 / / zrIpadmanandimuninA so'pi dvAdazasahasraparimANaH / granthaparikarmakA paTkhaNDAyatrikhaNDasya // 161 / / vaLI dhavalAmAM paNa anaka sthaLe parikamanI sAkSI Ave che. juo (1) tti pariyammavutaM" (dhavalA a0 pR0 149) (2) pariyammammi vuttaM (dhavalA a0 pR0 678) (3) pariyammavayaNAdo Navvade (dhavalA bha0 pR0 167) aTaluja nahIM aka sthale to dhavalAkAre parikarmano badhA AcAryone sammata grantha tarIke unlekha kayoM che. __ "sayalAiriya sammadapariyammasiddhattAdo" dhavalA prastAvanAkAranA kathana mujaba prAyaH dhavalAnA parikarmasUtrane lagatA ullekho paNa SaTkhaMDAgamanA traNakhaMDanA viSaya upara ja che, A sivAya paNa aneka pramANothI 'parikarma' nAmanI TIkA racAyAnujaNAya che. kudakuMdAcArye 'parikarma' TIkAnI racanA karI che, o ullekha spaSTa sAbita kare che ke kaSAyaprAbhUtacUrNikAra o kuMdakuMdAcAryathI pUrvavartI che ane kuMdakuMdAcAryano kALa hAlanI digambaramAnyatA mujaba gaNIye to paNa vikramanI pahelI bIjI ke trIjI sadIno thAya che. digambarapaTTAvalIonA AdhAre kundakundano kALa vikramanA pahelA vIjA saikAno nakkI thAya che 'vidvadjanayodhaka' mAM kundakundAcAryano kAla vIra saMvata 770 no aTale vikrama saMvata 300 lagabhagano batAvyo che. "varSe saptazate caiva saptatyA ca vismRtau / umAsvAtimunirjAtaH kundakundasathaiva ca // 1 // osivAya kurga inskripazaMsamAM markarAnA tAmrapatra uparathI kundakundano kAla jayadhavalAnI prastApanAmAM vikramanI trIjI sadI pUrveno vatAvyo che. game tema hoya paNa jayadhavalAnA kathana tathA trilokaprajJaptinI gAthAonA AdhAre kaSAyaprAbhRtacarNinI vIra saMvata 1000 pachI racanA thaI *visato, iti pratibhAti / Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA hovAnI mAnyatAnA hisAve kundakundacAryane ukta siddhAntanI prApti thaI zake nahIM, kema ke kundakundAcArya vIra saMvata 1000 pachInA hovAnI digaMvara vidvAnonI paNa mAnyatA nathI. (3) zrutAvatAranA anusAre kudakudAcAryathI keTaloka kAla vItyA bAda zAmakuDAcArya ne kaSAyaprAbhRta ane SaTakhaNDAgamanI prApti thaI che ane tenA upara temaNe paga bAra hajAra zlokapramANa saMskRta , prAkRta ane karNATa( kannaDa )bhASAmizrita granthanI racanA karI che, tyAra pachI keTaloya kALa bItyA bAda tumvulara nAmanA AcArya tumbulara gAmamAM thayA temaNe paNa paTkhaNDanA Adya pAMca khaNDa tathA kapAyaprAbhRta upara karNATabhASAmAM 84 hajAra . zloka pramANa vAmaNi nAmanI TIkA racI che, pakhaMDa upara 7000 zloka pramANa paMjikAracIche, tyAra pachI samaMtabhadrasvAmI thayA, temaNe paga SaTakhaNDAgamanA prathama pAMca khaMDo upara atisudara ane sarala saMskRtabhASAmAM 84 hajArazloka pramANa TIkA racI che, juo zrutAvatArakAle tataH kiyatyapi gate punaH, zAmakuNDasaMjJena / AcAryeNa jJAtvA dvibhedamapyAgamaH kAsAt // 162 / / dvAdazaguNitasahasra granyaM siddhAntayorubhayoH / SaSThena vinA khaNDena pRthumahAbandhasaMjJena // 163 / / prAkRtasaskRtakarNATabhASayA paddhatiH parA rcitaa| tasmAdArAtpunarapi kAle gatavati kiyayapi ca // 164 // atha tumbulUranAmAcAryo'bhUttambulUrasadgrAme / SaSThena vinA khaNDena so'pi siddhAntayorubhayoH // 165 / / caturadhikAzItisahasragrantharacanayA yuktAm / karNATabhASayA'kRta mahatIM cUDAmaNiM vyAkhyAm // 166 / / saptasahasragranthAM SaSThasya ca paMcikAM punarakArSIt / kAlAntare tataH punarAsaMdhyAM palAri tArkikArko'bhUt // 167 / / zrImAna samantabhadrasvAmItyatha so'pyadhItyataM dvividham / siddhAntamataH SaTkhaNDAgamagatakhaNDapaJcakasya punaH // 168 / / aSTau catvAriMzatsahasrasadgrantharacanayA yuktAm / viracitavAnatisundaramRdusaMskRtabhASayA TIkAm // 169 // ___A AcAryono kAla vIra saMvata 1000 pUrvano che ane ka0 prA0 cUrNinI racanA to A vadhI TIkAonIracanA pUrvenI che tethIAvadhI TIkAonI racanAnA AdhAre kaSAyaprAbhUtacUrNi racanAno kAla vIra saMvata 1000 pachI mAnI zakAya temaWan nathI, temaja A anekAneka TIkAono apalApa paNa thaI zake tema nathI. varNI abhinaMdana graMthamAM "svAmisamantabhadrakA samaya aura itihAsa' nAmanA lekhamAM svAmisamantabhadranA kAla viSe tihAsika rIte ghaNI vicAraNA batAvI che ane judA judA vidvAnonA mata jagAvyA che. ane te vadhAM matonA anusAra vIra saMvata 1000 varSa pUrvano ja kAla nakkI thAya che vaLI teja graMthamAM 'svAmisamantabhadra tathA pATalIputra' lekhamAM svAmikA bahumAnya samaya zaka saM0 60 yA 138 I0 hai" pR0 320 zrema saSTa ullekha che. zvetAmbarapaTTAvalIomAM paNa AcArya OM indranaMdine apane zrutAvatAra meM kaSAyaprAbhRta cUrNisUtroM aura uccAraNAvRttikI racanA ho jAne ke bAda kuNDakundapura meM padmanandimuniko usakI prApti huI aisA likhA hai aura usake bAda zAmakuNDAcArya, tumbulUrAcArya aura samantabhadrAcArya ko usakI prApti honekA ullekha kiyA hai| yadi yativRSabhakA samaya vikramakI chaTThI zatAbdI mAnA jAtA hai to ye saba AcArya usake bAike vidvAna Thaharate haiM / jo ki mAnya nahi ho sakatA" (jayadhavalA bhA0 1 lo prastAvanA pR0 57) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA vajrasenasUri mahArAjanA paTTadhara AcAryacaMdrasUrinA paTTadhara tarIke AcAryasamantabhadrasUrino ullekha cha ane temano kALa vIra saMvata 650 lagabhagano che. (4) trilokaprajJaptinA kartA yativRSabha mAnavAmAM paNa koI pramANa maLatu nathI. tri0 pra0 nA antabhAgamAM AvelI jebe gAthAo pramANa tarIke rajU karAya che te be gAthAo parathI trilokaprajJaptinA kartA yativRSabha nakkI thaI zakatA nathI, te be gAthAo A pramANe chepaNamaha jiNavaravasahaM gaNaharavasahaM taheva guNavasahaM / daTThUNa parisavasahaM jadivasahaM dhmmsuttpaaddhe(r)vsh|| cuNNissarUvachakaraNasarUvapamANa hoi kiM jaM taM / aTThasahassapamANaM tiloyapaNNattiNAmAe // A be gAthA mudrita trilokaprAptinA ante pR0 882 upara che. temAMnI bIjI gAthAmAM 'cuNNissarUvachakaraNa' che tyAM hastalikhita pratamAM 'cuNNissarUvatthakaraNa' che ane 'kiM jaM taM' nA badale 'kiMjattaM' che. mudrita tri0 pra0 nA TippaNamAM saMpAdake pote ja A hakIkata jaNAvI che. prathama gAthAnA 'jadivasaha' pada uparathI trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhane mAnavAmAM Ave che paNa te saMgata nathI. gAthAmA trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhanu nAma nathI paraMtu prastuta gAthA aMtima maMgala tarIke che ane temAM zrIjinezvarone, guNothI zreSTha gaNadhara bhagavaMto vagerene namaskAra karavAnagranthakAra jaNAve che. gAthAno artha A rIte thaI zake che- he bhavyajano! tame uttama zrIjinezvara bhagavaMto tathA pavitraguNone dhAraNa karanAra gaNadhara bhagavaMto, uttamaparSadAne dhAraNa karanAra (AcAryabhagavaMto) zreSThayatio ane dharmasUtranA zreSTha pAThako(upAdhyAyabhagavaMto) ne dekhIne praNAma karo. athavA gAthAmAM zrI jinezvaradevo ane gaNadhara bhagavaMtone namaskAra sUcavyo che. gAthArnu uttarArdha kevala vizeSaNa tarIke che. aTale gAthAno artha A rIte thaI zake-he bhavyajano 'parisavasaha' aTale uttamaparSadAne tathA 'jaivasahaM eTale zreSThayatione 'dahaNa' joIne 'dhammasuttapADharavasahaM' dharmasUtrano upadeza ApanArAomAM zreSTha ane 'guNavasahaM = guNothI zreSTha evA 'jinavasaha =uttama tIrthakara bhagavaMtone 'paNamaha' namaskAra karo taheva gaNaharavasaha teja pramANe gaNadhara bhagavaMtone namakAra karo / athavA prastutagAthA paMcaparameSThinA namaskAranA arthamAM paNa hoI zake che, 'jiNavaravasaha thI arihaMta bhagavaMtane, 'gaNaharavasaha' thI AcAryabhagavaMtane, 'guNavasaha thI siddha bhagavaMtane (siddhabhagavaMto sauthI vadhu guNavAnA che) (parisavasahaM e AcAryanu vizeSaNa che.) tathA 'jaivasahaM thI sAdhubhagavaMtane ane 'dhammasuttapADharavasaha' thI upAdhyAya bhagapaMtane, 'datRRNa' padathI A vadhAne joIne ane 'paNamaha' thI namaskAra karavAnu bhavyajanane sUcavyu che, eTale saMpUrNa gAthAno artha A rIte thAya-he bhavyajano! tame 'jiNavaravasaha' eTale arihaMtone, guNavasahaM eTale siddha bhagavaMtone, 'parisavasahaM gaNaharavasahaM' eTale zreSThaparSadAvALA AcArya: bhagavaMtone tathA 'jadivasaha eTale sAdhubhagavaMtone ane 'dhammasuttapADharavasahaM eTale upAdhyAya bhagacaMtone 'daNa' aTale joIne namaskAra karo. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 47 ahIM kadAca prazna thAya ke arihaMtAdine namaskAra kramapUrvaka kema nathI karyo, tenu samAdhAna me cha ke zlokaracanAmAM chaMdanA hisAbe vyutkramathI paNa pada goThavAya che, athavA paMcaparameSThIne anAnupUrvIthI paNa namaskAra thaI zake che. a sUcavavA mATe granthakAre A rIte namaskAra karela che, vartamAnamAM A rIte anAnupUrvI namaskAra karavAnI paddhati paNa cAlu che, paMcaparameSThijApanA pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI ane anAnupUrvIthI kula 120 bhAMgA thAya cha, emAM 27 mo bhAMgo A namaskArano cha. athavA 'guNavasaha' nA badale 'guNaharavasaha' hoya ane 'jadivasaha' no artha yativRSabha vizeSa nAma tarIke karIe to paNa trilokaprajJaptinA kartA tarIka yativRSabha siddha thatA nathI, balke granthakAre maMgala tarIke jinezvarone ane gaNadhara bhagavaMtone namaskAra karyo che, tenI sAthe guNadharAcArya ane yativRSabhAcAyene paNa namaskAra karyo ema siddha thAya che, jayadhavalAkAre paNa samyaktvaanuyogadvAranA maMgalAcaraNamAM AvI ja rIte namaskAra karyo che ane te gAthA paNa A gAthAne maLatI ja che. juopaNamaha jiNaharavasahaM gaNairavasahaM taheva guNaharavasahaM / dusahaparisahavisahaM jaivasahaM dhammasuttapADharavasahaM // ___ (jayadhavalAprastAvanA pRSTha 36) / ApaNe joI zakI) chIo ke tiloyapannattinI 'paNamaha' vALI aMtima gAthA ane A gAthA lagabhaga sarakhI che, tethI jayadhavalAnI gAthA uparathI tiloyapannattinI A gAthAnI racanA thaI hovAnu jaNAya che, kema ke vartamAna tiloyapannattimAM ghaNI gAthAo bIjA bIjA granthomAMthI sIdhI athavA thoDA pheraphAra sAthe levAmAM AvelI che je AgaLa A prastAvanAmAM batAvavAmAM Avaze. dhavalAnA paNa aneka gadya AlAvA akSarazaH tiloyapannatimA che. A vadhA uparathI chellI gAthAmAM paNa jayadhavalAnu anukaraNa thayuhovAnu vizeSe karIne siddha thAya che,aTale prastutagAthA paNa jayadhavalA pachI trilokaprajJaptinI racanA thaI hovAna je aneka pramANothI AgaLa siddha karavAmAM Avaze, tene ja vadhu puSTa kare che. Ama A trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhanu nAma siddha thaI zakatu nathI aTalu ja nahi sAmAnyabuddhithI vicArIo topaNa granthakartA pote potAnA granthanI prazastimA potAnA vaDIlonI stutikare o bane paNa pote potAne namaskAra kare abu banatu nathI, je samajI zakAya avI vastu che. 'jadivasaha' no artha trilokaprajJaptinA kartA yativRSabha karo to zugranthakartA pote potAne namaskAra kare che ? jo grantha kartAne potAnu nAma jaNAvaQ hota to mAthe potAnA gurvA dinu nAma joData, paNa tevUkaI ja jaNAtunathI. A badhu jotAM A gAthA parathI trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhanI kalpanA karavI ane tenA AdhAre trilokaprajJaptinA kartA temaja kaSAyaprAbhUtacUrNinA kartA aMka ja che abI kalpanA karI kapAyaprAbhUtacUrNinI racanAno kAla Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 ] prastAvanA 1 vIra saMvata 1000 pachIto nakkI karI le o koI paNa pramANathI saMgata nathI, / bIjI gAthAno artha paNa saMpAdakoe AtrI rIte kalpita karyo che, teoebIjI gAthAno pATha A pramANe svIkAryo chacuNitsaruvachakkaraNasarUvapamANaM hoi kiM jaM taM / bhaTTasahassapamANaM tiloyapaNNattiNAmAe || mudrita trilokajJaptimA arthanI saMgati mATe 'ttha'ne badala' cha' ane 'kiM jatta' ne badale 'kiMjaMtaM' svIkArIne saMpAdako A gAthAno 'cUrNisvarUpa tathA chakaraNasvarUpa granthanuM jeTalu pramANa che telu trilokaprajJaptinuM pramANa cha' atro artha karIne zaGkA cihna mUke cha e ane cUrNipadathI saMbhavataH kaSAyaprAbhRtacUrNi hoya tetrI kalpanA kare cha. eTale temane potAne paNa A artha zaMkita ane kalpita lAge che to pachI evA zaMkita ane kalpita artha uparathI kaSAyaprAbhRtacUrNi ane tiloyapaNNasinA karttA eka mAnavAnuM anumAna paNa teTaluja zaMkita ane kalpita banI jAya cha . vaLI trilokaprajJapti pramANa gAthAmAMthI artha tarIke kADhavu hoya to uddezya tarIke tri0 pra0 Atra joIo paNa tema nathI, arthAt prastuta gAthAmAM tri0 pra0 nA pramANanI vAta hota to 'tiloyapaNNattiNAma hoI kiM jattaM' abuM pUchAya, paNa ane badala ahIM to 'cuNNissarUvatthakaraNasarUvapamANaM hoi kiM ? jatta oma pUchaya che bheTale cUrNi svarUpArtha tathA karaNa svarUpanu pramANa pUchayu N cha e mATe saMpAdakoo karelo artha saMgata nathI. vaLI cUrNi zabdathI kAvaprAbhRtacUrNinI kalpanA karavI meM paNa aprastuta kalpanA che. Ama A gAthA uparathI kalpanAo dvArA aneka pramANothI bAdhita chatAM tri0 pra0 nA kartA tarIke yatitrapabhAcAryanI ane te ja ka 0 prA0 cUrNi - kAra che, avI kalpanA karavI o koI paNa hisAve ucita nathI. kaSAyaprAbhUtacUrNinI prastAvanAmA lekhake gAthAmAMnA 'ttha' ne sthAna' 'Da' nI kalpanA karI aDhakaraNa arthAt AThakaraNavAlI karmaprakRticUrNinI racanA paNa yativRSabhAcAryanA nAme caDAvI che, tenu N paNa nirasana ame A prastAvanAmAM, kAyaprAbhRtanI prastAvanAmA rajU thayela keTalIka mAnyatAonI samIkSA prasaMge karIzu. tiloyapanattinI A prastuta gAthAnA artha mATenI amArI paNa thoDI vicAraNA rajU karIo chIo, have pachI ApavAmAM AvanAra pramANothI prastuta tri0 pra0 karatAM prAcIna bIjI tri0 pra0 che se siddhathAya cha, ethI upalabdha tri0 pra0 arvAcIna cha. prAcIna tri0 pra0 upara saMbhavataH cUrNisUtra tathA temAM AvatAM karaNo (gaNita prakriyA) nuM paNa vivecana hoya ( banna alaga hoya) ane banne pramANa upalabdha tri0 pra0 nA kartA o batAvela hoya tema lAge che. oTale gAthAno artha A rIte thAya vIrazAsana saMgha kalakattA taraphathI saMpAdita mudrita kaSAyaprAbhRta tathA cUrNa. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 49 (1) 'tri0 pra0 nI carNi svarUpArthanu tathA karaNasvarUpanu pramANa keTalu cha ? ATha. hajArapramANa' A gAthAnA prathama traNa caraNano artha thayo ane cothA caraNa 'tiloyapaNNattiNAmAe' no artha yo thAya ke 'nAmathI prastuta grantha trilokaprajJapti che' ama traNa caraNa ane cothA caraNane judAM pADI artha thaI zake cha. (2) athavA tri0 pra0 nAmanI prajJaptinA (kemake 'tiloyapannattiNAmA' a strIliMgazabda che,) carNisvarUpArtha tathA karaNasvarUpanu pramANa keTalu cha ? AThahajAra zloka pramANa che ao paNa prastuta AkhA zlokano artha thaI zake che. ahIM cUrNi tarIke kaSAyaprAbhUtacUrNinI kalpanA karavI te aprastuta che jyAre tri0 pra0 cUrNinI kalpanA karavI a prastuta cha, ane tri0 pra0 nAmarnu prAcIna sUtra che te to vartamAna tri0 pra0 mAM AvatA 'tiloyapannattisuttANusArI' pada uparathI sUcita thAya cha, aTaluja nahIM paNa dhavalAnA sUcana parathI prAcIna tri0 pra0 hovAnI paNa vizeSa saMbhAvanA che. (3) athavA 'kiM jattaM' nA sthAne "kijjanta" pada hovAnI saMbhAvanA vidvAno kare che. kijjantaM aTale kriyamANaM (karAtu-gagAtu), aTale gAthAno artha A rIte thAya-'trilokaprajJaptinAmanI prajJaptinu cUrNi svarUpArthakaraNarUpa pramANa gaNatAM AThahajAra zloka thAya arthAt trilokaprajJaptisUtrono cUrNisvarUpe je artha kayoM che tenu pramANa gaNatAM AThahajAra zloka pramANa thAya che. aTale A gAthA dvArA prAcIna tri0 pra0 sUtranI carNina pramANa batAvyu hoya, ama lAge che. kaSAyaprAbhRtacUrNi tathA trilokaprajJaptinA kartA aka nathI te sUcavatAM aneka pramANo vartamAnamAM upalabdha trilokaprajJapti ane kaSAyaprAbhUtacUrNinA racayitA aMka nahIM hovAnu sAvita karatAM aneka pramANo maLe che, temAMnAM keTalAMka ame atre rajU karI chI (1) trilokaprajJapti pR0 764 upara manuSyalokanI bahAra rahelA candrAdinu pramANa lAvavAnu varNana gayamAM Ave che, te lagabhaga akSarazaH dhavalA bhA0 4 pR0 763. 766 para cha, ane te pATha trilokaprajJapti karatAM dhavalAmAM vadhu saMgata cha, kema ke amAM granthakAre svayaMbhUramaNa samudranI pelI bAju paNa aka rAjalokanA ardhacchaMdanI mAnyatA rajU karI cha, arthAt svayaMbhUramaNa samudranI vedikAnA aMte ti lokano rAja saMpUrNa thato nathI e batAvyuche. A mAnyatA dhavalAkAranI potAnI ja che. aTaluja nahIM paNa A mAnyatAmA pUrvanAM parikarmAdi sUtrono virodha paNa Ave che. dhavalAkAre pote kA che ke A mAnyatA anya AcAryanA upadezanI paraMparAnusArI nathI, paraMtu jyotiSadevanA 256 sUciaMgularUpa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 prastAvanA bhAgahAranA trilokaprajJaptinA sUtrane avalaMbIne ame tarkathI karI che. aTaluja nahi dhavalAkAre cIjI je be mAnyatAo pote UbhI karI che tenI mAphaka A mAnyatA paNa potA. nI jache ama vizeSaspaSTIkaraNArthe bannemAnyatAo rajU karavA pUrvaka prastuta vAta jaNAvI che. dhavalA tathA trilokaprajJaptino samAnAMza pATha ghaNo ja lAMbo cha, tethI atre teno keTaloka jarUrI bhAga ame vAMcakonI samakSa rajU karIa chI teNa rajjucchedaNAsu aNNesi pi tappAogANaM saMkhejjarUvANaM hANiM kAUNa gaccho Thavedavyo / evaM kade tadiyasamuho AdI Na hodi tti NAsaMkaNijja so ceva AdI hodi / sayaMbhUramaNasamudassa parabhAgasamuppaNNarajucchedaNayasalAgANamANayaNakAraNAdo / sayaMbhUramaNasamudassa parado rajjuchedaNayA asthi tti kudo Nayade / bechappaNaMgulasadabaggasuttAdo / jattiyANi dIyasAgararUvANi jaMbUdIpacchedaNANi ca rUvahiyANi tattiyANi rajjucchedaNANi' tti pariyammeNa evaM vakkhANaM kiNNa virujjhade ? edeNa saha virujjhadi, kiMtu sutteNa saha Na virujjhadi / teNedarasa vakkhANassa gahaNaM kAyavyaM, Na pariyammatta tassa suttaviruddha ttAdo / Na suttaviruddhaM vakkhANaM hodi, apasaMgAdo / tattha joisiyA Natyi tti kudo Navade ? edamhAdo cetra suttAdo / esA tapAoggasaMkhejjarUvAhiyajaMbUdIvacchedaNayasahidadIvasAyararUvamettarajjucchedapamANaparikkhAvihI Na aNNAiriodesaparaMparAgusAriNI kevalaM tu tiloyapattisutta gusArI jodisiya devabhAgahArapaduppAiyasuttAvalaMbijuttibaleNa payagaccha sAiNahamamhehi parUvidA, pratiniyatasUtrAvaSTambhava lavija bhinaguNapratipannapratibaddhAsaMkhyAvalikAvahArakAlopadezavat , AyatacaturasralokasaMsthAnopadezabadvA / tado Na ettha idamitthamevetti eyaMtapariggaheNa asagAho kAyavo. paramaguruparaMparA ovarassa juttibalega vidadhAvedumasakiyattAdo, adidiesu padatthesu chadumatthaviyANamavisaMvAdaNiyamAbhAvAdo / tamhA ciraMtaNAiriyavakkhANApariccAraNa esA vi disA heduvAdANusAri uppaNNasissANuroheNa auppaNNajaNaupAyaNaTThaca drisedyaa| tado Na ettha saMpadAyavirohAsaMkA kAyayAtti / " (dhavalA khaMDa 4 tho pR0 158) teNa rajjucchedaNAsu aNNesi pi tappAoggANaM saMkhejjarUvANaM hANi kAUNa gacchA ThaveyavvA / evaM kade tadiyasamuddo Adi Na hoditti NAsaMkaNijja soceva AdI hodi, sayaMbhUramaNasamudassa parabhAgasamupaNNarajju. cchednnyslaagaannmvnnynnkrnnaado| sayaMbharamaNasamahassa parado rajjacchedaNayA asthi tti kudo nnvyde| vechppnnnnNgulsdvggsuttaado| 'jettiyANi dIva-sAyararUvANi jaMbUdIvacchedaNANi charUvAhiyANi tettiyANi rajjucchedaNANi' tti pariyammeNaM edaM vakkhANaM kiM Na virujjhde| Na, edeNa saha virujjhadi kiMtu sutteNa saha Na virujjhadi / teNedassa vakkhANassa gahaNaM kAyavvaM, Na pariyammasuttassa suttaviruddhattAdo |nn suttaviruddhaM vakkhANaM hodi, bhadippasaMgAdo / tattha joisiyA Nasthi tti kudo Navvade / edambAdo ceva suttaado| esA tappAuggasaMkhejjarUvAhiyajabUdIvacchedaNayasahidadIvasamuddarUvamettarajjucchedaNayapamANaparikkhAvihI Na bhaNNAiriyauvadesaparaMparANusAriNI kevalaM tu tiloyapaNNattisuttANusArI, jodisiyadevabhAgahArapaduppAiyattAvalaMbijuttibaleNa payadagacchasAdhaNahamesA parUvaNA parUvidA / tado Na ettha idamitthamevetti eyaMtapariggaheNa asaggAho kAyayo, paramaguruparaMparAgaupaesassa jutti baleNa vihaDAvedumasakkiyattAdo, adidiesu padatthesu chdumtthviymaannmvisNvaadnniymaabhaavaado| tamhA puvAiriyavakkhANApariccAeNa esA vi disA hevAdANasAriviuppaNNasissANuggahaNa-avuppaNajaNaupyAyaNa? ca darisedavyA, tado Na ettha saMpadAyavirovo kaayvotti| (tri0 pra0pa0765.766.) A banna pATho uparathI ApaNe jANI zakIye chI ke dhavalAkAra kahe che ke A mAnyatA pUrvAcArthonA upadezAnusArI nathI, paraMtu trilokaprajJaptinA sUtramA AvatA jyotipadevanA bhAga Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [51 hAranA sUtranA AlaMghanathI, pote prarUpI che, mATe dhavalAkAra "payadagacchasAhaNahamamhehi parUvidA"ama kahe che, jyAre trilokaprajJaptimAM badhu lakhANa sarakhu che, mAtra 'payadagacchasAhaNaTTamesA prarUpaNA parUvidA' aTalulakhyu cha, arthAt tyAM 'amhehi' zabda nathI. trilokaprajJaptimA jo A mAnyatA pUrvethI cAlI AvatI hota to dhavalAkAra A AkhI mAnyatA trilokaprajJaptinA nAme lakhata 'amhehi parUbidA' na lakhata, kema ke amane to anA pramANanI khAsa AvazyakatA hatI. ahIM ApaNane vizeSa Azcarya lAge cha. ke trilokaprajJaptimA 'tiloyapaNNattisuttANusArI' pada mUkyu che. A rIte trilokaprajJaptimAM trilokaprajJaptinI sAkSI zI rIte AvI zake ? athavA ama kahIe ke prAcIna trilokaprajJaptisUtranI sAkSI hoya to AdhI paNa siddha thAya che ke A trilokaprajJapti arvAcIna che ane mUla prAcIna trilokaprajJapti judI haze tethI prastuta trilokaprajJaptinI racanA dhavalAnI racanA thayA pachIthI thaI hovAnu vizeSa susaMgata thAya che ane tenA kartA kaSAyaprAbhRtacUrNinA kano yativAma hoI zakatA nathI. (2)dhavalAmAM trilokaprajJaptinI sAkSI ApavAmAM AvI che te vartamAna trilokaprajJaptimAM maLatI nathI. "duguNa duguNo duvaggo NiraMtaro tiriyalogo tti tiloyapaNNattisuttAdo ya Navvade" (dhavalA 3 pR0 36) prastuta pATha upalabdha tri0pra0mAM zodhavA chatAM jovAmAM Avato nathI, tevI jarIte dhavalAmAM 'vuttaM ca' kahIne sAkSI gAthAo lakhI che. temAMnAM keTalAMka sthaLe AvatI gAthAo trilokaprajJaptimA akSarazaH maLe che, chatAM aMka paNa gAthA AgaLa trilokaprajJaptina nAma dhavalAmAM jaNAvyu nathI, dhavalAmAM paMcAstikAyAdinI sAkSIo keTalAMka sthAne granthanA nAmapUrvaka ApI che, jo uktagAthAo yatiSabharacita hoya ane dhavalAkAre trilokaprajJaptimAMthI lIdhI hoya to dhavalAkAra akAda sthale paNa teno ullekha karyA vagara raheta nahIM. (3) upalabdha trilokaprajJaptimA ghaNI gAthAo abI cha ke je kudakuMdAcAryakRta samayasAra paMcAstikAya, pravacanasAra, mUlAcAra, bhagavatI ArAdhanA, lokavibhAga vagere anya granthomAM upalabdha thAya che / ahIM prathama kundakundAcAryakRta paMcAstikAya tathA samayasAranI gAthAono vicAra karI. a gAthAo tyAMthI trilokaprajJaptimA levAmAM AvI hovAnuja vadhAre zakya dekhAya cha, trilokaprajJaptiprastAvanAkAre potAnI prastAvanAmAM gAthAo rajU karIne A vAta sArI rIte siddha karavAno prayatna kayoM che. juo-trilokaprajJapti bhAga bIjo prastAvanA pR0 38. tevI ja rIte pravacanasAranI gAthAo paNa trilokaprajJaptimA che ane A badhA uparathI saMpAdakone yativRSabhanI pUrve kundakundAcAryane mAnA par3e che. jayadhavalAnI prastAvanAnA nIcenA ullekha parathI A vAta ApaNane spaSTa samajAI jaze,-- Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] prastAvanA - "trilokaprajJapti meM nau adhikAra haiN| grantha ke prArambhameM to granthakArane paMcaparameSThikA smaraNa kiyA hai, kintu Age pratyeka adhikArake anta aura AdimeM kramazaH eka eka tIrthaMkarakA smaraNa kiyA hai| jaise prathama bhadhikArake antameM AdinAthako namaskAra kiyA hai| dUsare adhikArake AdimeM ajitanAtha ko aura antameM sambhavanAthako namaskAra kiyA hai| isI prakAra Age bhI pratyeka adhikArameM Adi aura antameM eka eka tIrthakarako namaskAra kiyA hai| isa taraha nauveM adhikArake prArambha taka 16 tIrthaMkaroMkA stavana ho jAtA hai| zeSa raha jAte hai ATha tIrthakara / una AThoMkA stavana nauveM adhikAra ke antameM kiyA hai / usameM bhagavAna mahAvIra ke stavanakI "esa surAsuramagusiMdavaMdidaM" Adi gAthA vahI hai jo kundakundake pravacanasArake prArambhameM pAI jAtI hai / aba prazna yaha hai ki isa gAthAkA racayitA kauna hai-kundakunda yA yativRSabha ? pravacanasArameM isa gAthAkI sthiti aisI hai ki vahA~ se use pRthaka nahIM kiyA jA sakatA, kyoMki isa gAthAmeM bhagavAna mahAvIrako namaskAra karake usase Ageko gAthA 'sese puNa titthayare' meM zeSa tIrthaMkaroM ko namaskAra kiyA gayA hai| yadi use alagakara diyA jAtA hai to dUsarI gAthA laTakatI huI raha jAtI hai| kahA jA sakatA hai ki isa gAthA ko trilokaprajJaptise lekara bhI usake AdhArase dUsarI gAthA yA gAthAe~ aisI banAI jA sakatI haiM jo susambaddha hoN| isa kathana para yaha prazna kiyA jA sakatA hai ki kyA maMgalagAthA bhI dUsare granthase udhAra lI jA sakatI hai ? kintu yaha prazna trilokaprajJaptikI orase bhI kiyA jA sakatA hai ki jaba granthakArane teIsa tIrthaMkaroM ke stavanakI gAthAoM kA nirmANa kiyA to kyA kevala eka gAthAkA nirmANa ve svayaM nahIM kara sakate the ? ataH ina saba ApattiyoM aura unake parihAroM ko eka ora rakhakara yaha dekhane kI jarUrata hai ki svayaM gAthA isa sambandha meM kucha prakAza DAlatI hai yA nahIM ? hameM gAthAke prArambhakA 'eSa' pada trilokaprajJaptikArakI dRSTise utanA saMgata pratIta nahIM hotA jitanA vaha pravacanasArake kartAkI dRSi se saMgata pratIta hotA hai| trilokaprajJaptimeM prathama to anya kisI tIrthaGkarake stavanameM 'epa' pada nahIM AyA hai dUsare namaskArako samApta karate hue madhyameM vaha itanA adhika upayukta nahIM jaMcatA hai jitanA prArambha karate hue jaMcatA hai| tIsare isa gAthAke bAda 'jayau jiNavariMdo' Adi likhakara 'paNamaha cauvIsajiNe' Adi gAthAke dvArA coMbIso tIrthaMkaro ko namaskAra kiyA gayA hai| udhara pravacanasArameM ukta gAthAke dvArA sabase prathama mahAvIra bhagavAnako namaskAra kiyA gayA hai aura usake pazcAt 'sese puNa titthayare'ke dvArA zeSa tIrthakaroMko namaskAra kiyA gayA hai| zeSa tIrthaMkaroMko namaskAra na kara ke pahale mahAvIrako namaskAra kyoM kiyA ? isakA uttara gAthAkA 'titthaM dhammassa kattAraM' pada detA hai ki vartamAna meM pracalita dharmatIrthake kartA bhagavAna mahAvIrahI haiM isa liye unheM pahale namarakAra karake puNa'usake bAda zeSa tIrthakaroMko namaskAra karanA ucita hI hai| pravacanasArameM pAMca gAthAoMkA kulaka hai ataH ukta prathama gAthAke 'eSa' padakI anavRtti pAMcavI gAthA ke antake 'upasaMpayAmi samma' taka jAtI hai aura batalAtI hai ki vaha maiM ina sabako namaskAra karake vItarAga cAritrako svIkAra karatA huuN| isI sambandha meM adhika likhanA vyartha hai, donoM sthaloMko dekhane se hI vidvAna pAThaka svayaM samajha sakate haiM ki ukta gAthA kisa grantha kI ho sakatI hai ? isake sivA yadi pravacanasArakI yahI eka gAthA trilokaprajJaptimeM pAI jAtI to bhI eka bAta thI, kintu isake sivA bhI anekoM gAthAeM trilokaprajJaptimeM pAI jAtI haiN| unameM se kucha gAthAoMko prAcIna mAnakara daragujara kiyA jA sakatA hai kintu kucha gAthAeM to aisI haiM jo pravacanasAra meM hI pAI jAtI haiM aura usameM unakI sthiti Avazyaka evaM ucita hai / jaise siddhaloka adhikArake antameM siddhapadakI prAptike kAraNabhUta karmoko batalAne vAlI jo gAthAeM haiM unameM aneka gAthAeM pravacanasArakI hI haiM, ve anya kisI grantha meM nahIM pAI jAtI / ataH ye mAnanA hI par3egA ki kundakundake granthoMkI bahuta sI gAthAeM trilokaprajJaptimeM haiM aura isaliye kundakunda yativRSabhake bAda ke vidvAna nahIM ho sakate / (jayadhavalA prastAvanA pRSTa 57.) Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 53 jayavalAnA saMpAdako prastuta pramANothI yativRSabha pUrve kundakundAcAryane mAnavA par3e cho, jyAre zrutAvatAranA ullekhathI yativRSabha pachI kundakundAcArya Ave cha, Ama banna e rIte muzkelI UbhI thAya cha e, A muzkelInu kAraNa trilokaprajJaptinA racayitA tarIke ka0 prA0 cUrNinA karttA yativRSabhanI mAnyatA che, mATe Anu kharu nivAraNa ocha e ke kAyaprAbhRtacUrNimUtranA kartA pachI kundakundAcArya che ane trilokaprajJaptinA racayitAnI pUrve che. A rItanA samAdhAnathI bana muzkelIo dUra thaI jAya cha e. hA, paNa oka muzkelI UbhI thAya che ane te o ke kaSAyaprAbhRtacUrNitemanA kalpita digaMbarAcAryanI kRti tarIke rahI zakatI nathI. (4) dhavalA ne trilokaprajJapti bannemAM zakarAjAnA kAla bAvata mAnyatA judI judI che, trilokaprajJaptimAM vIra saMvata 461 varSa pachI, matAMtare 9785 varSa 5 mAsa pachI, athavA 14793 varSa pachI athavA 605 varSa 5 mAsa pachI zakarAjAnI utpatti batAvI che "bIrajiNe siddhigade ca sadasiTThivAsaparimANe / kAlammi adikkate uppaNNo ettha sakarAo || 1496 / / avA vIre siddhe saharasaNavakammi sgsynbhhie| paNasIdigmi yatIde paNamAse sakaNio jAdo // / 1497 // codasasahassasagasayateNaudItrAsakAla vicchede / vIresarasiddhIdo uppaNNo sagaNio ahavA || 1498|| mitrANe vIrajiNe chatrAsasadesu paMcavarisesu / paNamAsesu gadesu saMjAdo sagaNio ahavA || 1499 / / (tiloyapaNNatti bhAga 1 pR0 340) jyAre lAmAM vedanAkhaMDamAM zakarAjAnI utpatti 605 va 5 mAsa pachI, matAntare 14793 varSa pachI, athavA 7995 varSa 5 mAsa pachI batAvI che. aTalu ja nahIM traNe mAnyatAnI sAkSI gAthAo paNa 'vuttaM ca' kahaneghavalAmAM mUkI che 605 puNo ettha (683) sattamAsAhiyasattahattarivAsesu avaNidesu paMcamA sAhiyapaMcuttarachassadvAsANi havaMti / eso vIrajiNidaNivANanadadivasAdo jAva sagakAlassa AdI hodi tAvadiyakAlo / kudo ? | 6 | ehi kAle sagaNariMdakAlammi pakkhitte vaDDhamANajiNaNivvudakAlAgamaNAdo | vRttaM ca-paMca yA mAsA paMca ya bAsA chacceva hoMti bAsasayA / sagakAleNa ya sahiyA thAveyavtro tado rAsI' // 41 // aNe kevi AiriyA codasa sahassa- sattasadatiNaudivAsesu jiNaNivvANadiNAdo aikatesu sagaNariMdupati bhaNati (14793) vRttaM ca "guttipayattha-bhayAi~ codasarayaNAi samaikaMtAI / pariNivvude jiNiMde to rajjaM sagaNariMdassa || 42 // AiriyA evaM bhaNati / taM jahA sattasahassa-NavasayapaMcANaudivariseSu paMcamAsAhiesu vaDDhamANajiNaNivvuddiNAdo aikaMtesu sagaNariMdarajjuppattI jAdo tti ettha gAr3AsattasahassA Natrasada paMcANaudI sapaMcamAsA ya / aikaMtA vAsANaM jaiyA taikhA saguppattI // 43 // (dhavalA bhAga-9 pR0 131-133) ahIM khAsa dhyAnamAM levA jevI se bAta che ke trilokaprajJaptino mukhya mata 461 varSavALo dhavalAmAM batAvyo janathI, jyAre dhavalAno mukhya mata 605 varSa 5 mAsavALo trilokaprajJaptimAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 } prastAvabhA batAvyo che, je trilokaprajJaptinI racanA dhavalA pachI hovAnu vizeSe karIne jagAve che. jo vartamAna trilokaprajJapti yativRSabhAcAryanI racanA hoya ane te dhavalAkAra sanmukha upasthita hoya to dhavalAkAra ke jemane yativRSabhAcArya pratye khUba ja bahumAna che, jemanAM vacanone pote jayadhavalAmAM sUtra tarIke jaNAve che ane jemane jayadhavalAmAM anekavAra khUba bahumAnapUrvaka yAda kare che, temano mata levAnu choDe ja kema ? A uparAMta paMDita phUlacaMdajIo paNa jaina siddhAntabhAskaramAM trilokaprajJaptinI racanA yativRSabhanI nathI ane lagatI aneka dalIlo rajU karI che, jemAMnI keTalIka nIce mujaba che(i) trilokaprajJaptinA prathama adhikAramAM maMgala Adi cha adhikAronu N varNana che, te dhatralA TIkAnA Adi maMgala sAthe maLatu che tethI saMbhava cha ke te tyAMthI lIdhuM hoya. (ii) 'jJAnaM pramANamAtmAdeH' ityAdi zloka laghIyastrayagranthano che. je prAkRtarUpAMtare trilokaprajJaptimA jovA maLe che. laghIyastrayamAM A zloka jyAM che tyAMthI alaga karI devAmAM Ave to prakaraNa adhuru rahI jAya che. jyAre tri pra0 mAM A zloka alaga karI devAmAM Ave to paNa prakaraNa aka rUpa ja rahe che. dhavalAkAre paNa A zlokane uddhRta karyo che. A zloka tri0pra0 kAre laghIyastrayamAMthI na letA dhavalAmAMthI lIdho hovAnu N jaNAya cha e, kema ke dhavalAmAM A zlokanI sAthe bIjo paNa je eka zloka uddhRta che, te lokane paNa trilokaprajJaptikAre prAkRta rUpAMtara sAthai lIdho cha . dhavalA tathA tri0 pra0nA banna zloko A pramANe che pramANa-naya-nikSepairyo'rtho nAbhisamIkSyate / yuktaM cAyuktavad bhAti, tasyAyukta ca yuktavat // jJAnaM pramANamityAhurUpAyo nyAsa ucyate / nayo jJAturabhiprAyo yuktito'rthaparigrahaH // (dhavalA bhA0 3. pR0 17) dhavalAntargata Ave gAthA prAkRta rUpAntarathI trilokaprajJaptinA prathama adhikAramAM zloka 8283 tarIke A mujaba che jo Na pamANanayehiM nikkheveNaM nirakkhade atyaM / tassAjuttaM jutta juttamajuttaM ca paDihAdi // hodi pamANaM o viNAdussa hidayabhAvattho / Nikkheo vi utrAo juttIe atyapaDigaNaM // vizeSe karIne saMbhava se che ke dhavalA parathI A be gAthA rUpAntare trilokaprajJaptimA levAmAM AvI hoya, nahitara dhavalAkAra sanmukha jo trilokaprajJapti hota to teone sIdhI ja gAthA sUkavAne badale saMskRta rUpAntara karIne levAnI jarUra na paData. (iii) trilokaprajJapti aMtargata ghaNo gadyabhAga dhavalAntargatabhAgane maLato che. jayadhavalA, zrutAvatAra Adi granthomAM paNa kyAMya trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativRSabhAcAryano ullekha maLato nathI. jo vartamAna trilokaprajJaptinA kartA ka0 prA0 cUrNisUtrakAra yativRSa * yathArthataH dhavalAkI sahAyatAse hI tiloyapannatti ke maMgalaviSayaka pAThakA saMzodhana saMbhava huA hai / ( ti0 pa0 bhA0 1 prastAvanA. pR0 18 ) Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [68 bhAvArya hota to kaSAyamAnAcarNisUtronI sAkSI vakhate anekavAra jema yativRSabhAcAryano kartA tarIke ullekha karoM che, tema trilokaprajJaptinI sAkSIo rajU karatI vakhate jayadhavalAkAre tenA kartA tarIke paNa yativRSabhAcAryanA nAmano akAda sthale paNa ullekha ko hota paNa acukAI jodhA maLatunathI. eTaluja nahIM paNa jayadhavalAnA prastAvanAkAra paNa upalabdha trilokaprajJapti e yati. vRSabhanI kRti hovAmAM zaMkAzIla che. juo "vartamAnameM trilokaprajJapti grantha jisa rUsameM pAyA jAtA hai usI rUpameM AcArya yativRSabhane usakI racanA kI thI isa bAta meM hameM sa deha hai| hameM lagatA hai ki AvArya yativRSabhakRta trilokaprajJapti meM kucha aMza aisA bhI hai jo bAdameM sammilita kiyA gayA hai| aura kucha aMza aisA bhI hai jo kisI kAraNale upalavya pratiyoM meM likhanese chUTa bhI gayA hai|" (:065) A badhAM pramAgo uparathI ApaNe nizcita karIzakI chIo ke vartamAna mAM upalabdha trilokaprajJaptimA kartA aMkAyamAbhAcUrNimUtranA kartA nathI, aTaluja nahi paNa dhavalA, jayadhavalAnI racanA pachI upalabdha trilokarajJaptinI racanA thaI hovAnuja vizeSa karIne anumAna thAya che. javadhavAgAre paNa guNadharavAcaka, AryamaMgu, Arya nAgahastI ane yativRSabhAvArya aMge vIra saMvata 683 pachI thayAno je ullekha kayoM che. te paga A rIte pramANothI bAdhita thAna che. paMDita jugalakizorajI mukhtAra paNa A vAyatamAM jaNAve che yahA~ para mai itanA aura batalA denA cAhatA hU~ ki dhavalA aura jayadhavalAmeM gautamasvAmI se AcArAMgadhArI lohAcArya takake zrutadhara AcAryokI ekatra gaNanA karake aura unakI rUDha kAThANanA 683 varSa kI dekara usake bAda dharasena aura guNavara AcAryokA nAmollekha kiyA gayA hai, sAthameM inakI guruparaMparAkA koI khAsa ullekha nahIM kiyA gayA aura isa taraha ina donoM AcAryoM kA samaya yoM hI vIranirvANase 683 varSa bAdakA sUcita kiyA hai yaha sUcanA aitihAsika dRSTise kahAM taka ThIka hai athavA kyA kucha Apattike yogya hai| isake vicArakA yahAM avasara nahIM hai| phira bhI itanA jarUra kaha denA hogA ki bhUla sUtra granthoMko dekhate hue TIkAkAra kA yaha sUcana kucha truTi pUrNa avazya jAna par3atA hai| jisakA saSTIkaraNa phira kisI samaya kiyA jAyagA / (jaina sAhitya aura itihAsa para vizadaprakAza pR088) aTale A bAvatamAM amAruM anumAna arbu che ke jayadhavalAnI racanA vakhate pUrvathI aMka praghopa cAlyo Avato hoya ke carNimUtranI racanA AryamaMgu ane AryanAgahastInA aMtevAsInI che, te uparathI temaNe maMgalAcaraNa mAM AryamaMgu ane AryanAgahastInu smaraNa kayu che, ane AryamaMgu ane AyeM nAgahastInAM nAma digaMbarapaTTAvalimA upalabdha nahIM thavAnA kAraNe tathA prastuta cUrNisUtra digaMbarAcAryanI kRti tarIke siddha karavA mATe dravyazrutanA adhikAramA lohArya sudhInI paTTAvalI ApI, tyAra pachI opathI AcAryaparaMparA aTalu mAtra jaNAvI guNadhara, AryamaMgu ane Arya nAgahastI vagereno ullekha karI dIpo che. bAkI vIra saMvata 1000 pachI karAyaprAbhUtacUrNikAra thayela ho to digaMbaramAnyatAnusAra tyAra pachI mAtra 300 varSanA gALAmAM thalA vIrasena ke jinasena AtrA samartha granthakAranA nAma sivAya tenA vaMza tenI anyakRtio vagere viSe Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 . prastAvanA taddana ajJAta jevA hoya te paNa mAnI zakAya tevu nathI, vaLI indranandie tAvatAramA yatipRSabhAcAryanI caNi ane jayadhavalA TIkA vacce kaSAyaprAbhRta upara aneka TIkAonI racanAo AMtareAMtare thayAno ullekha ko che. carNikAra yativaSama vIra saMvata 1000 pachI thayAnI mAnyatAnA hisAbe A badhI TIkAonI racanA aTalA kAlamAM thayAnI saMgati lagabhaga duHzakya jevI lAge che. Ama ATalAM spaSTa pramANo hovA chatAM trilokaprajJaptinA ate rahelI ve gAthAomAMthI prathamagAthAnA mAtra 'jaivasaha' pada ane 'cuNNimsarUvatthakaraNarUvapamANaM' vagere bIjI gAthA parathI kalpita artha karIne trilokaprajJaptinA kartA tarIke yativaSabhAcAryane mAnI laI, mULa pAyoja khoTo nakkI karI, te ja yativRSabhAcAryane kaSAyaprAbhUtacUrNinA kartA tarIke mAnI, kayAyaprAbhRtacarNinI racanA vIrasaMvata 1000 parchInI mAnavAno ane carNikArane trilokaprajJaptinA paNa kartA tarIke nakkI karavAno je prayAsa thayo che te samucita pramANonA abhAve saphala thato nathI. TUkamAM amArA A badhA lakhANano sAra ache ke kaSAyaprAbhRtacUrNinI racanA AryanAgahastInA kAlanI AsapAsa athavA tyAra pachI thoDA ja kAle thaI hovAno vizeSe karIne saMbhava che ane tethI te vIranirvANathI 5 mA ke 6TThA saikAnI jaNAya che. digaMbaramatotpatti vIra saMvata 600 pachI che, aTale prastuta kaSAyaprAbhRtamUla tathA carNimUtranI racanA digaMbaramatotpatti pUrve thaI hovAthI banna paraMparA A grantha ne mAnya karyo hoya ama banavA saMbhava che.. ___ahIM kadAca koIne zaMkA thAya ke kapAyaprAbhRta upara ATalI vadhI digambagavArya kRta TIkAono ullekha che, to zvetAmbarAcAryanI koI TIkA upalabdha kema thatI nathI ? athavA racAyAno ullekha paNa kema nathI ? anu samAdhAna o che ke koIka gupta sthaLe bhaMDA. romAM zvetAmbaraTIkAo paDI hoya to paNa zukahI zakAya ? athavA viccheda gaI hoya ama paNa kema na cane ? digambarAcAryonI paNa jayadhavalA sivAya saghaLI TIkAomAMthI Aje kyA aMka paNa TIkA upalabdha thAya che ? vaLI musalamAna rAjya daramiyAna gujarAta-saurASTamAM aneka jJAnabhaMDArono nAza thayo che, jJAnabhaMDAro upara upadravo AvyA che, jyAre dakSiNamAM tevA upadravo ochA AvyA che, tethI tyAM granthonI rakSA thaI hoya temaja A bAvatamA vizeSa prabala kAraNa to amane o lAge che ke, kaSAyaprAbhatamUla tathA cUrNi amuka kAle dakSiNa tarapha cAlyA gayA hovAno vizeSa karIne saMbhava che ane dakSiNa tarapha kAlabaLe zvetAmbarAcAryono vihAra dhIme dhIme ocho thaI gayo ane uttara tarapha rahelA AcAryone tenI prApti na thaI hovAnA kAraNe vacagALAmAM thayelA zvetAmbara AcAryoM dvArA karAyaprAbhUta upara TIkAnI racanAo thaI na hoya, game tema hoya paNa A rIte dakSiNanA digambara jJAnabhaMDAromAM kaSAyaprAbhata mUla tathA cUrNi surakSita rahI zakI ane vartamAnamAM prApta thaI zakI che te baddala ApaNe digambarajJAnabhaMDArono AbhAra mAnI. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [67 mudrita kaSAyaprAbhUtacUrNinI prastAvanAmAM rajU thayela mAnyatAnI samIkSA __ahIM mudrita kaSAyaprAmRtacUrNinA praratAvanAkAre kaSAyaprAbhUtacUrNi, karmaprakRticUrNi, zatakacUrgi ane saptatikAcarNinA kartA aMge je vikRta rajUAta karI che, tenI paNa prAsaMgika thoDI samIkSA karI laIa. prastAvanAbAra A cAre carNio ka ja kartAnI kRti hovAnI mAnyatA raja kare che ane tenA kAraNo tarIke teo prathama kaSAyamAbhAcaNi ane karmaprakRticarNinA pATho rajU karI, banna nA pAThomAM rahelI bhASAnI tathA padArthonI sAmyatA batAve che, upagatamA karmaprakRticarNi, zatakacUrNi ane saptatikAcUNi a varNanAM maMgalAcaraNa tathA granthanI zarUAtanI utthAnikA, vAkyonI bhASA temaja arthanA sAmyapaNAne batAve che. A rIte traNe caNinA aMkakakatvane tathA kapAyAbhata ane karmaprakRtinA akaba takatvanA hisAbe cAre carNionu akakata katva siddha karavAno prayAsa kare che, aTaluja nahi paNa AgaLa vadhIne tri0 pra0 nA aMte"cuNNilsabaDhakaraNasarUvAmANa hoiphijattaM / aTThasahassapasANaM tiloyapaNNattiNAmAe // " A pramANe gAthA che ane eno artha "AThakaraNasvarUpavALI karmaprakRticaNi je pramANa che teTaluja AThahajAra zlokapramANa tiloyapaNattanu che" evo thAya che ama batAvI cAre cUrNinA katA tarIke AcArya yativaSama che, ama kalpanA kare che. have ApaNe prastAvanAkAranI ukta kalpanAmAM rahelI satyAsatyatA viSe thoDI vicAraNA karI laIa. ___ pahelI bAta to oche ke samAna arthanA kAraNe akakakatva kahevua yuktisiddha nathI. tIrthakara bhagavaMtonA zAsanamAMje koI samAnaviSayaka zAstro che temAM arthathI samAnAguto hoya ja che, zabdathI vibhinnatA hoya paNa athathI to asamAnatA (visaMvAdISaNu, paraspara viruddhapaNu) pUrvAcArya bhagavaMtonA granthomAM jovAmAM AvatI nathI. yadyapi avasarpiNI kAlanA mAhAtmyathI tathAprakAranI sAmagrInA abhAve, viziSTajJAnInI gerahAjarInA kAraNe kyAMka kyAMka judA judA mato jovAmAM Ave paNa te sivAya moTA bhAge to arthonI sAmyatA ja zrIjinezvaradevonAM zAstromAM hoya che, tethI samAna arthavALA seMkaDo pATho vibhinnakartAnA samAna viSayaka granthomAM paNa meLavI zakAya che, teTalA mAtrathI granthone akkata ka na kahI zakAya. vaLI kapAyaprAbhatacaNi ane karmaprakRticUNi vacce padArthonA matabhedo paNa keTalAMka sthale jaNAya che, jemAMnA udAharaNa tarIke keTalAka ame rajU karI chI (1) mohanIya karmanI sattAvIsa prakRtinI sattAnAsvAmI tarIke kapAyaprAbhRtamA mAtra mithyASTi kahyA che, jyAre karmaprakRticarNimAM mithyATi temA samyamithyAdRSTi banne kayA che, je nIcenA bannenA pATho uparathI jaNAya che-- "sattAvIsAe vihattio ko hodi ? micchaaitti|" (kapAyaprAbhRtacUrNi pR0 61) . tigaM sammAmicchAdihissa saMtahAgANi / taM jahA-28-27-24-... Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 micchAdiTiNA saMmatta uvyaliya pacchA saMttAvIsasaMtakammigosammAmicchattaM gato te paDuca" (karmaprakRticUrNi sattAdhikAra pR0 35) tAtparya o che ke samyaktvamohanIyanI udvalanA thaI jAya aTale mithyA dRSTine mohanIya karmana 27 prakRtirnu sattAsthAna prApta thAya che ane A rIte samakina mohanIyanI ubalanA karyA vAda mizraguNasthAnake jIva jaI zake che. tevA jIvane tyAM aTale ke mizraguNasthAke mohanIyakarmanu27 prakRtinuM sattAsthAna hoya che, Ama karmaprakRtipUrNikAranI mAnyatA che, jyAre kaSAyaprAbhRtacarNikAranI mAnyatAnusAra prathamaguNasthAnake samakitamohanIyanI ubalanA karyA bAda 27 prakRtinI mohanIyanI sattAvAko jIva tyAMthI trIjA guNasthAnake jaI zakato nathI, mATe mohanI parnu sattAvIsa prakRtirnu sattAsthAna trIjA guNasthAnake hoI zaka nthii|| (2) saMjvalana krodhAdino jaghanya pradezasaMkrama karmaprakRticarNikAranA mate caramasamayaprabaddhano anyatra saMkrama karatA kSapakane caramasamaye sarva saMkramathI hoya che. jyAre kaSAyaprAbhRtacaNi. kAranA mate upazAmakane caramasamayapravaddhanI upazamanA pUrNa thavAnA kAle hoya che. juo bannenA pATho purisake hamANamAyAsaMjalaNANaM 'gholamANeNaM' ti jahaNNajogiNA carimabaddhassa khavaragAe prabhu. TTiyassa appapaNo carimasamayabaddhassa 'sagatime' tti aapaNo carimasamae chobhe savasaMkameNaM jahaeNato padesasaMkamo hotitti / kahaM ? bhaNNai-etesiM catuNDaM baMdhavoccheyakAle duAvaliyabaddhalataM mottUNa bhaNNaM Natthi pdesrg| taM ca samara samae khIyamANaM aMtima samara Aimasamayabaddhassa asaMkhejatibhAgo seso bhavati teNa carimasamae jahaNato padesasaMkamo hoi / (kamaprakRti caNi-saMkramakaraNa pa0 133) __kohasaMjalaNassa jahaNNao padesasaMkamo kalsa ? uvasAmayalsa carimasamayapabaho jAve ubasAmijamANo uvasaMto tAce tassa kohasaMjalaNasa jahaNNao pdessNkmo| evaM mANamAyAsaMjalaNapurisavedANaM ( kaSAyaprAbhRtacUNi pR0 408) (3) prathamaupazamasamyaktvanI prAptinA samaye mithyAtvamohanIyanA traNa puMja thAya che, tethI 26 nI sattA 28 nI sattA thAya che, arthAt samatimohanIya ane mizramohanIya sattAmAM vadhe che, tyAra pachI navA thayelA mizramohanIyano aMka ApalikA sudhI (samyaktva mohanIyamAM)saMkrama thato nathI, mevI karmaprakRticarNikAranI mAnyatA che.jyAre mizramohanIyanI sattAmA utpattinA bInA samayathI ja teno samyaktvamohanIyamA saMkrama thAya che, apI kaSAyaprAbhUtacUrNikAranI mAnyatA che. karmaprakRticUrNikAra aka svataMtra prakRti tarIke utpanna thavAnA kAraNe mizramohanIyanI aka AvalikAnu varjana kare che, jyAre kaSAyaprAbhatacUrNikAra mizramohanIpa maMdarasabALA mithyAtvamohanIyanA ja pudgalarUpa hoghAnA kAraNe AvalikAnuvarjana karatA nathI, A canne mato nIcenA bannenA pATho pAthI jaNAya che "urasamasammadihissa vA aTThAvIsasaMtakammasiyassa sammattalaMbhAto AvaliyAra parato vaTTamANassa Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 1.80 saMmattaM paDigaho tti pheDie sattAvIsA saGkamati tasseva AvaliyA abhaMtarato vaTTamANassa sammAmiccha. ttassa saGkamo Nasthi tti chavvIsA saGkamati / " (karmaprakRticarNi-saMkramakaraNa pR014) "sammAmicchatassa saMkAmao ko hoi ? micchAiTiujvellamANao sammAiTThI vaanniraasnno| mottuNa paDhamasamayasammAmicchattasaMtakammiyaM ( kaSAyaprAbhRtacUrNi pR0 256 ) (4) puruSavedanI patadgrahatA kapAyaprAbhatarNikAranAmate strIveda upazAMta thatAM na naSTa thAya che, kema ke aMtarakaraNa kayu tyArathI AnupUrvI saMkrama zarU thaI gayo che ane AnupUrvI saMkrama vakhate nokapApano saMkrana puruSavedamAM thato nathI, apa kamAyagrAbhRtacarNinI mAnyatA che, aTale mAtra rahyo vedano saMkrama ane strIveda upazAMta thAya aTale puruSavedamA vedano saMkrama paNa aTakI jAya che, aTale tyAM puruSavedanI patadgrahatA naSTa thAya che, jyAre karmaprakRticUrNi mujaba aMtarakaraNathI AnupUrvIsaMkrama thAya che, paNa AnupUrvI saMkrama vakhate nokapAyano saMkrama puruSavedamAM thAya che ane te puruSavedanI samayanyUna be ApalikA bAkI rahe tyAM sudhI cAlu rahe che, tethI puruSavedanI patadgrahatA tenI prathama sthitinI samayona ve AvalikA bAkI rahe sAre AgAlanI sAthe naSTa thAna che, bannenI A mAnyatA aMge pATho A mujaba che __ "sabassa mohaNIyassa ANuputrIya saMkamo hodi| lobhakasAye NiyamA asaMkamo hoi NAyavyo // " (ka0 prA0 gA0 136) cUrNi-aMtaradusamayakadAhuDi mohaNIyassa AgupuvvIsaMkamo / AgurubIlaMkamo NAta kiM ? kohamAgamAyAlobha esA parivADI AgupuccIsaMkamo NAma (pR0 764) AgaLa upara prastutaviSayamAM nIcenI gAthA paNa batAvI che, "saMhadi purisabede itthIvedaM NavusayaM ceva / satteva NokasAye NiyamA kohammi saMchuddhi" (ka0 prA0 gA0 138) "purisaveyarata paDhamaTThitite duyAvaliyasesAe AgAlo vocchinno, aNaMtarAvaligAto udIraNA eti, tAhe chaNhaM nokasAyANaM saMchobho Nasthi purisavede, saMjalaNesu sNbhti|" ( karmaprakRti cUNi upazamanAkaraNa pR055) ___"iyANiM utrasamasammadihissa ughasAmAseTiM bhaNAmi-caubIsa saMtakammAto sammatte paDiggaho tti pheDie tevIsA paMcage baMdhe sammattasammAmicchattasahite sattage saMkAmati / tasseya paMcavihabandhAsta aMtarakaraNe kRte lobhasaMjalaNAe aNANupucisaMkamo sthitti pheDite bAvIsA sNkmti| tasseva napuMsakavede usaMte tesu ceva satsu ekavIsA sNkaamti| tasseva isthivede uvasaMte tesa ceva sattage vIsA saMkamati / tato purisaveyamsa paDhamadvitIyasamayUNaduAvaliyasesAe purisavedo paDiggahoNa hotitti vIsA tesu ceva sattasu purusaveyarahiesu chasu sakamati jAva samayANA udo aavliyaau| ("karmaprakRti saMkramakaraNa gAthA11nI cUNi) / kSapakazreNimAM paNa saMkramavidhimAM A ja vAta batAvI cha____ tato terasaNDaM kammANaM antarakaraNa kate lobhasajalaNAe aNANupubvi saMkamo Nasthi tti lobhe pheDise sesA bArasa taMbhi ceva paMcavihe baMdhe saMkamaMti antomuhuttaM / tato bArasahiMto NapusagavedaM khavira sesA ekkArasa bhavaMti / te ekArasa taMmi ce| paMcavihe bandhe saMpharmati antomuhuttaM tato ekArasau itthIvede khavie sesA dasa taMmi ceva paMcavihe saMkamaMti aMtomuhuttaM tato purisaveyassa paDhamaTTitie samaUraNaduprAvalipAe sesAe Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] prastAvanA purisavedo paDiggaho Na hotitti te dasa purasavedUraNesu causu saMjalaNesu samayUraNaduprAvaliyamettaM saMkamiti / (karmaprakRticUrNi pR0 22.) aTaluja nahi paNa uparokta mAnyatAnusAre mohanIyanI 18 prakRtino saMkrama pAMca ane cAra prakRtinA patadgrahamAM karmaprakRtinI prakSipta (bhASya) gAthAmAM mAnyo che jyAre mAtra cAranA ja patadgrahamA 18 prakRtino saMkrama kaSAyaprAbhRtanI prakSipta (bhASya) gAthAmAM mAnyo che, 18 prakR. tirnu saMkramasthAna upazamazreNimAM kSAyikasamyagdRSTine strIvedano upazama thayA pachI prApta thAya che, (lobha napuMsakaveda ane strIveda sivAya) ane te bakhate karmaprakRtikAranA hisAve puruSavedanI patadgrahatA naSTa nathI thaI, mATe 18 no saMkrama pAMcamAM thAya che, ane puruSavedanI prathamasthiti samayona be AvalikA bAkI rahe tyAre patadgrahatA naSTa thAya che, aTale cAranA patadgrahamAM18 no saMkrama thAyache kaSAyaprAbhRtacUrNinA hisAve strIveda upazAMta thatAnI sAthe ja puruSavedanI patadgrahatA naSTa thatI hovAnA kAraNe cAranA patadgrahamAM ja aDhAra prakRtinA saMkramasthAnanI prApti thAya che, pAMcanA patadgrahamAM aDhAra prakRtinA saMkramasthAnanI prApti thatI nathI ane lagatI paNa karmaprakRti ane kaSAyaprAbhRtamAM judI judI gAthAo nIce pramANe cha paMcasu eguNavIsA aTThArasa paMcage caukke ya / (karmaprakRti saMkramakaraNa gAthA. 18) paMcasu ca UNavIsA aTThArasa cadusu hoti boddhavvA / (kaSAyaprAbhRta gAthA 35) tato vIsAu Napusakavede uvasAmie eguNavIsA bhavati / sA eguNavIsA tammi cetra paMcavihe saMkamati antomuhuttaM / tato eguNavIsAu itthIvede uvasAmie aTThArasa bhavaMti / te aTThArasa taMmi ceva paMcavihe baMdhe saMkamati antomuhuttaM / (karmaprakRticUrNi saMkramakaraNa pRSTha 21.) ___ahIM dhyAna kheMcavA jevI bAbata a paNa che ke karmaprakRtinA tathA kaSAyaprAbhRtanA saMkramakaraNanI keTalIka gAthAo samAna che, ane bannenI A gAthAonI carNi maLatI nathI. temAM A gAthAno paNa samAveza thAya che, banne ThekANe prakSepa jaNAtI gAthAomAM paNa A rIte padArtha bheda jovAmAM Ave che, karmaprakRtinI A gAthAo viSe karmaprakRticUrNiTippaNamAM municandrasUri mahArAja pAchalathI bhASyakAre karelI hovArnu jaNAve che. "chavvIsa sattavIsANa saMkamo" ityAdi gAthA ekAdaza na cUrNikRtA vyAkhyAtA ato jJAyate cUrNikArokta. saMkramasthAnamArgaNAmupajIvya bhASyakAreNa pshcaatkRtaa|" prastuta pATho uparathI joI zakAya che, ke karmaprakRtipUrNi ane kapAyaprAbhRtacUrNimAM padArthonI bhinnamAnyatAo paNa keTalAMka sthalomAM maLe che, tethI padArthonI samAnatAnA kAraNe akakakatvanI kalpanA karI levI ucita nathI. __ bhASApaddhatino bhedaH-bhASAnI sAmyatAne prastAvanAkAra akakata katvanA kAraNa tarIke batAve che. paraMtu karmaprakRticUrNi, tathA kaSAyaprAbhRtacUrNi, bannemA AvatA amuka zabdonI sAmyatAnA kAraNe akakata katvano nirNaya thaI zake nahi, aTaluja nahi karmaprakRticUrNi ane kaSAyaprAbhata Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [81 cUrNi nI vyAkhyApaddhati paNa judA ja prakAranI che, kaSAyaprAbhatacUrNimAM Thera Thera "ettha suttagAhA" kahIne sUtranI gAthA kahI che, keTalAMka ThekANe amuka arthamAM keTalI gAthAo che te paNa jaNAvyuche. jemake 'ettha tiNNa suttagAhAo havaMti taM jahA' / koI koI sthale "padacchedo taM jahA" kahIne sUtragAthAnAM padonA artha karyA che. "edAsiM gAhANa padacchedo / taM jahA-esa sutta phAso" vagere pado kapAyaprAbhatacarNimAM amuka sthale jovA male che, jyAre karmaprakRticarNimAM A paddhati nathI. karmaprakRticUrNimAM mukhyatve pado ne pratIkarUpe laI teno padaccheda karavApUrvaka vyAkhyA karI che, kyAMya 'suttaphAmA suttagAhA' vagere kayunathI, padaccheda karavA pUrve paNa 'gAhANa badacchedo' paNa kA nathI. kapAyaprAbhUtacUrNikAre ghaNAM sthalomAM sUtranAM padonu uccAraNa karyA vinA sUtra dvArA sUcita arthanI vistArathI prarUpaNA karI che. A uparAMta paNa bIjI aneka rIte kapAyaprAbhUtacUrNi ane kammapayaDicarNimA vyAkhyAzailInA bhedo jovAmAM Ave che, jeno vAMcakone banne carNio vAMcavAthI sudara rIte khyAla AvI zake che.bhinna kartAnI bhASAomAM paNa ghaNI vAra sAmyatA Ave che, dA0 ta0 kamaprakRtinI malayagiri ma0 kRta TIkAmAM ane upAdhyAyajI yazovijayajI kRta TIkAmAM bhASAnI ghaNI ja sAmyatA che, chatAM vanne TIkAonA kartA bhinna cha, mATe akakatva sAbita karavA bhApAnI sAmyatAnukAraNa upasthita karAyuche te pramANabhUta nathI. kamAM amArUM kahevAnu tAtparya oche ke je kAraNo oka katakatva mATe raja karAyAM che. te kAraNo vAstavika nathI, aTaluja nahIM paNa ame je matabhedonA pATho ApyA che, te aka kartAnA paNa judA judA granthomAM hoI zake che, kema ke cUrNi ke TIkAnA kartA je granthanI cUrNi ke TIkA karatA hoya che teo mukhyatve te granthakArane anusaratA hoya che, aTale ekaja TIkAkAranI judA judA granthanI TIkAomAM paNa padArthabheda hoya che, samartha TIkAkAra malayagiri mahArAja kRta ghaNI TIkAomAM AvA bheda jogA maLe che, aTale bIjAM prabala pramANo hoya tyAre padArthabhedathI bhinna kartAnI ane bIjAM koI prabala pramANa sivAya aMka mAtra padAthenI sAmyatA, ane bhASAnI AMzika sAmyatAnA kAraNe aka kartR katvanI kalpanA karavI te ucita nathI. hA, jo anA mATe bIjuM koI prabala pramANa prastAvanAkAre rajU kayu hota to A badhI cUrNiornu akakata katva jarUra ApaNe mAnI zakata.tAtparya o che ke cAre carNio oka kartAnI nathI ja ama amAre nathI kahevU paraMtu A cAre carNio aka kartA dvArA racAyelI che avo nirNaya paNa upalabdha pramANothI thaI zakato nathI. hAla to anA kartA koNa cha, te jJAnI gamya ja mAnavu rahya, bhaviSyamAM vizeSasAmagrI maLatAM a bAbatanI vicAraNA thaI zake.. kadAca bhaviSyamAM bIjAM pramANothI cAre cUrNi akaja kartAnI che evu sAvita thAya to paNa cAre cUrNinA kartA tarIke trilokaprajJaptinA kartA sAvita thaI zakatA nathI, kema ke Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] prastAvanA - (1) trilokaprajJaptinA kartA yativRSabha nakkI nathI. (2) cAre cUrNi trilokaprajJaptinA kartA yativaSabhanI racita che ama je gAthA parathI nakkI karavA prayAsa thAya che, te gAthAno pATha pramANabhUta nathI, kema ke 'cuNNissasvatthakaraNaM' pATha hastalikhitapratamAM che, 'cuNNissarUvachakkaraNa' ayo pATha mudrita trilokaprajJaptimA che. paraMtu 'cuNNissarUvaThakaraNa' ao pATha kyAMya nathI, jayadhavalA prathamabhAganI prastAvanA, 'tiloyapaNNatti aura yativRSabha' nAmano paMDita jugalakizora mukhtArano lekha (varNI abhinaMdanagrantha pR0 123) 'lokavibhAga aura tiloyapagNati' nAmano nAyUrAma premono lekha ( jaina sAhitya aura itihAsa pR0 6) vageremA A gAthA jyAM jogAmAM Ave che, tyAM kyAM ya prastAvanAkAre svIkArela 'cupiNassarUvakaraNa' vALo pATha jovAmAM Avato nathI (3) gAthAno artha je rIte kayoM che te rIte saMgata nathI. vaLI karmaprakRtimA mAtra ATha karaNanI ja bAta nathI, paraMtu AThakaraNa uparAMta udaya ane sattAno adhikAra paNa che. (4) upalabdha trilokaprajJaptine kapApaNAbhRtacaNinA kartA ka nathI oame pUrve aneka pramANo thI sAvita kayu che. Ama gAthAmAMnA 'ttha' no 'Ta' karIne baMdhanAdi AThakaraNarUpa artha grahaNa karI trilokaprajJaptinI aMtima gAthAmAM AvatA 'jadivasaha' pada uparathI trilokaprajJapti nA kartA tarIke yativaSabhane kalpI bhASAnu sAmya ane padArthonu sAmya vagere kAraNo dvArA cAre carNine trilokaprajJaptinA kartA digambarAcArya yativapabhAcAryanA nAme caDAvI devAno je prayatna prastApanAkAre kayoM che te aneka pramANothI bAdhita thaI jAya che. kapAyaprAbhRtacUrNinA prastAvanAkAre pR0 56 upara karmaprakRtipUrNinI bhASAnu chellA aDhIso, traNaso varSamAM jANIbUjIne parivartana karyAno je AkSepa kayoM che, teno paNa uttara jarUrI lAgavAthI ame sapramANa rajU karIye chIo prastAvanAkArarnu ama kahevuche ke karmaprakRticUrNinA saMskRtaTIkAgata pATho karatAM karmaprakRtinI mudrita cUrNinA pAThonI bhASA judI che ane tethI bhASAmAM jANIjoIne koI chellA aDhIso traNaso varSamA parivartana kayu che. A kathananA samarthanamAM temaNe saMskRtaTIkAmAMthI uddhata pAMca pATho ane mudrita cUrNinA te ja pATho rajU karyA che. amAre A bAvatamA mAtra aTaluja kahevAnuche ke vidvAna prastAvanAkAre Avo AkSepa karavA pUrve jo karmaprakRtinI cUrNinI tenI koI prAcIna prati athavA phoTokaoNpI laI temAM pAThonI bhASA joI hota to temane Alu lakhavAno zrama levo na paData ane amAre paNa ATalo khulAso karavo na paData. prastAvanAkAranA ApelAM pAMce sthAno ame jesalameranA bhaMDAranI saMvata 1222mAM lakhAyelI prAcIna pratinI phoTo kaoNpImAM joyAM che, tebhAM prathama sthAnamAM cUrNino pATha (saMskRtaTIkAgata) samAna che jyAre vAkInA cAre pATha mudritacUrNinApAThane maLatA AvyA che. prAkRtagranthonI prAcIna pratiomAM bhASAnA aneka prakAranA bhedo hoya che. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA: [69 TIkAkAra samakSa je prata AdhI hoya tenA hisAve temane pATha lakhyo hoya, jyArete vakhate' pIjI pratiomAM pATha judA paNa hoI zake cha, 'ta' 'ca' vagere koI koI pratomAM hoya che, jyAre koI koI pratomAM teno lopa paNa karela hoya che. akaja pratamAM koI koI sthAne hoya che ane koI koI sthAne nathI paNa hotA, mATe 'ta' 'ca' vagere pado mudrita pratimAM dekhAya ane TIkAgata cUrgimA na dekhAya tethI a pATho badalI nAMkhyAnI kalpanA karavI o ucita nayI. mudrita cUrginAM pAMve sthAnonA pATho, TIkAgata cUrNinAM uddharaNoane jesalamera bhaMDAranI hastalikhitatADapatrIyapratanA pATho tathA asivAya paNa 'ta' 'ca' vagere lopAyelA, ane nahi lopAyelA abaA saMkhyAdha pATho hastalikhita tADapatrIyamAMthI ame ahIM rajU karIachI, te jovAthI vAvakone khyAlamAM AvI jaze, ke prastAvanAkAra dvArA karAala AkSepa taddana nirarthaka The pAMce sthAnonA pATho 1. mudritacUrNiH- piNDapagaDIto naampgddiito| bandhanakaraNa pRSu 72 a. TIkAgatapAThaH- piNDapagaIo nnaampaaiio| bandhanakaraNa pRSTha 72 ba. jesalamerapratano pAThaH- piNDapagaIo NAmapagaIo / tADapatra pR0 32 ba. 2. mudritacUNi:- puhuttasado bahuttavAcI / bandhanakaraNa pR0 193 ba. TIkAtipATha:- puhuttasado bahuttabAiti / bandhanakaraNa pR0194 a. je0 pratino pAThaH- puhuttasado bahuvA vI / tADapatra pR0 93 a. 3. mudritacUrNi:- baMdhadvitIu saMkamaThitI saMkhejjaguNA / saMkramakaraNa pRSTa 59 a. TIkAgalapAThaH- baMdhaThiIo saMtakammaThiI saMkhijjaguNA saMkramakaraNa pRSTa 59 ba. je pratino pATha:- baMdhaTThItito saMtakammauitI saMkhejjaguNA / tADapatra pR0 119 ba. 4. mudritacUrNi:- ettha vAcAta iti hitighaato| saMkramakaraNa pR0 148 a. saMskRta TIkAgatapAThaH-ThiyAo ettha hoDa vaaghaao| saMkramakaraNa pa0 149 ba. je0 pratino pAThaH- ittha vAvAta iti ThitighAto / tADapatra 164 ba. 5. mudritacUrNi:- taM Arise na milati tti Na icchijjati / sattA pa0 37 TIkAgatapAThaH- taM Arise na milaI teNa Na icchijjai / sattA pR0 37 je0 pratino pAThaH- taM Arise na milaitti Necchijjati / tADapatra pR0 280 ba. jesalameranA jJAna bhaMDAranI vi0 saM0 1222 mAM lakhAyelI tADapatrIya pratanA pAnAmAM saMkramakaraNane lagatA viSayanA phakta savA be pAnAM vAMcatAM lagabhaga 40 jeTalA prayogo 'ta' 'ca' nA lopabALA jogA maLayA che tathA saMskRta TIkAgata prayogone anusaratA paNa keTalAka prayogo jovA maLayA che aTalaja nahIM paNa jyAM mudrita cUrNimAM 'ta' 'ca' vagere che tyAM paNa 'ta' 'ca' nA lopavALA tathA mudrita cUrNimAM 'ta' 'ca' nathI ane hastalikhitapratamAM che, abA paNa keTalAka prayogo che tene lagatA udAharaNo ame vAcako samakSa rajU karIachI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 641 prastAvanA mu. pR0 1 ma tattha pagatihitiaNubhAgapadesasaMkamArNa sAmaNNalakkhaNaM bhaNai / tA. pR0 97 ba tattha pagativitiaNubhAgapradesasaMkamANaM sAmaNNalakkhaNaM bhannati / mu. pR0 10 so saMkamo tti vuccai jaM baMdhaNapariNo paogeNaM / pagayaMtaratthadaliyaM pariNamayai tayaNubha.ve jaM // 1 // tA. pR098 a.so saMva.mo tti buccati ja baMdhaNAriNato pabhogeNaM / pagatitaratthadaliyaM pariNamayati tadaNubhAve jN||* // mu. pR0 1 bhaNiyaM payogeNaM dalitaM dalitaM atithotramitaM bhannati tA0 98 a. bhaNitaM paogeNaM daliyaM daliyaM atithotramiyaM bhannati mu0 pR02. bha. bhaNito ba. saMkamati saMkamati Niyamijai bhaNiyaM saMkAmijjati / je0tA0 98a. bhaNito saMkamati saMkamai Niyamijjati bhaNitaM saMkAmijjati / mu0pa0 2ba. pariNamayati pagatIe pariNamayI vuncati jetA098ba. pariNamayati pagaDIte pariNamayati buccati mu0 pR0 3a. bhaNNati avAdo NivAreti NivAreti dalitaM bhavati jetA0 98va. bhannati avadhAdo NipArei NivArei daliyaM bhavati mu0 pR.a. AvaliyAgayaM hoti bhagati je0tA0 96a. AliyAgataM hoti bhaNati mu0 pR0 4 bha. icchijjati bhaNito je0 tA0 99a. icchijjati bhaNito mu0 pR0 5 a. (gA05.) samayUNigAsu paDhamahitI paDhamahitIe samayUNa je0 tA0 99ba. samaUNiyAsu paDhamaThitI paDhamahitIe samaUNa mu0 pR0 5ba. kAyaJca je0 tA099 pa. kAtavya mu0 pR0 5ba. sAi aNAi dhuva adhuvA ya savyadhuva saMtakammANaM / sAi adhuvA ya sesA micchA veyaNi yanIrahiM / / gA0 6 // jevtA-pR099 ba.sAti aNAtI dhUva adhuvA ya savadhuva saMtakammANaM / sAti ya addhava sesA micch| vedaNiyanIehi // mu0 pR0 5 ba. sammattasammAmicchattaNirayagatimaNuyagatidevagati uccAgoya je0 tA099ba. sammattasammAmicchatagirayAtimaNupAtidevagati uccAgotaM mu0pU05 ba. pagatIu AugavajAto dhuvasaMtAu je0 tA0 99ba. pagatIto AugavatAo dhuvasatAto mu0 pR0 6a. tIsutarasayAu sAyAsAtaNo yAtricchatesu avagItetu je0 tA0 99ba. tIsuttarasatAto sAtAsAtaNIyAgotamicchattaMsu abaNorama mu050 6 a. sAtiyAticaunvihasaMkama je0 tA. 992. sAdiyAdicabihakarma * AkramakaraNanI mUlagAthA che cUrNimA mUlagAthAnA apataraNo che tenA prayogo mUlagAthAthI bhinna che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ 65 anya granthono sAkSI:- uparyukta karmaprakRti, karmaprakRticUrNi, zataka, zatakacUrNi, saptatikA, saptatikA cUrNi, kapAyaprAbhRta, kapAyaprAbhRtacUrNi uparAMta prastuta khavagaseDhI granthamAM bIjA paNa aneka graMthonI sAkSIo ApavAmAM AvelI che. temAM karmasAhityaviSayaka grantho municandrasUrikRta karmaprakRticUrNiTippana, karmastava, karmaprakRtiTIkA, guNasthAnaka nAroha, guNasthAnakramArohavRtti, prAcIna karmastava, paMcasaMgraha, paMcasaMgrahaTIkA vagere che. avasare avasare TippaNamAM dhavalA, jayadhavalA, gommaTasAra, kSapaNAsAra Adi granthono paNa ullekha karavAmAM Ave che. A sivAna Agamo, vyAkaraNagrantho, kozI, prakaraNagrantho, nyAyagrantho vagerenI paNa aneka sAkSIo che. itaradarzanoo mAnelA muktinA svarUpa nirAsa karavAmAM sammatitarka, syAdvAdaratnAkara, ratnAkarAvatArikA, syAdvAdamaJjarI, SaDdarzanasamuccaya, nyAyAloka, nyAyakumudacandra, prameyakamalamArtaNDa Adi granthono granthakAre sAro upayoga karyo che. A vadhA graMtho tathA tenA kartA vagere prasiddha che bheTale ame se bAbatamAM atre vizeSa lakhatA nathI. vartamAnamAM cAlI rahelu karmasAhityanA sarjananu kArya paramArAdhyapAda punitanAmadheya kAruNyanidhi siddhAMtamahodadhi AcAryadeva zrImadvijayapremasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA pavitra nAmathI jainasaMgha suparicita che. teo zrI jIvana saMyamamArganI ucca ArAdhanAthI atyaMta suvAsita che. pAMsavanA dIrghasaMyamaparyAya mAM te ozrIe jAte ratnatrayInI apUrvaM sAdhanA karI che ane bIjA aneka AtmAone karAvI paNa che. teozrInI punita nizrAmAM Aje lagabhaga aDhIso munivaro saMyamamArgane sukhapUrvaka ArAdhI rahyA che, teozrIo potAnI nizrAmAM rahelA munivarone jJAnAdinu aba suMdara dAna kayuM che ke jenA pariNAme Aje aneka prabhAvaka upadezaka, tacajJAnI, tapasvI anaM veyAvacca karanAra munibhagavaMtothI teozrIno vizALa gaccha zobhI rahyo che ane jagata upara mahAna upakAra karI rahyo che. varttamAnakAle jainasaMgha upara amApa upakAra karanAra, paMcAcAranA pAlanamAM pravINa, paTkAvajIvanA rakSaka, saMghakauzalyAdhAra, bAtsalyanidhi, AcArya bhagavaMtanA mArgadarzana mujaba teozrInI aMtarecchAnusAra karma sAhityanu vizAla sarjana thaI raghu che, temAM prastuta grantha prathama pustaka tarIke pragaTa thaI rahyo che bheTale pUjyazrInI nizrAmAM thaI rahelA karmasAhityanA sarjananI pravRtti aMge paNa thoDo khyAla Apako jarUrI lAgavAthI atre ApavAmAM Ave che. pUjyapAda punitanAmadheya AcArya bhagavaMte saMvata 2005 mAM potAnA vidvAna ziSyaratna munirAjazrI bhAnuvijayajI (hAla paMnyAsajI tathA mArA pU0 gurudevazrI ) mahArAjane cAturmAsa mATe muMbaI mokalyA. pU. gurudeva zrInI vairAgyamaya vANI ane tapomaya jIvanathI aneka AtmAomAM vairAgyanAM bIja khAyAM ane tenA phaLa rUpe saMvata 2006nI sAlamAMtraNa AtmAoe saMyamamArge prayANa karyu . tyAra pachI saMvata 2006mAM pU0 AcAryadevazrInu tathA gurudeva zrInu cAturmAsa pAlItANA mukAme thayuM. tyAM Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA 68 ] pUjyapAdazrInI punita nizrAmAM mumukSu pAThazALA dvArA vairAgyavAsita thayelA AtmAone saMyamamArganI keLavaNI ApavAmAM AvI. cAturmAsa bAda pAlItANAthI pUjya AcAryadevazrInu muMbaI tarapha padhAravAnu thayu. pU. gurudevazrI AgaLa pahoMcyA. rastAmA surata mukAme traNa bhAIo tathA be bahenone cAritra pradAna karI teo muMbaI padhAryA. tyAra pachI pU0 AcAryadeva paNa padhAryA. muMbaI nagarImAM to aka nakuMja AdhyAtmika caitanya pragaTyu. pUjyapAdanA prakRSTa saMyamabale ane pU0 paMnyAsajI ma0 nA vairAgyamaya upadeze aneka AtmAono saMsAramAthI uddhAra kayoM. saMvata 2007-2008 nAM cAturmAsa muMbaI lAlabAgamAM thayAM. saMvata 2009 nu cAturmAsa mubaInA parAmAM thayu', tyAra pachI be cAturmAsa dakSiNamAM karI pUjya AcAryadeve saMvata2012 - cAturmAsa punaH muMbaImAM kayu, muMbaInAM A cAturmAso daramyAna saMkhyAvadha vALa, yuvAna ane umaralAyaka AtmAoo pUjyazrInA satsamAgama ane gurudevazrI nA upadezathI saMsAranA baMdhanone phagAvI daI cAritranA punita paMthe prayANa kayu. cAritramArganI prApti pachI pUjya AcAryabhagavaMtAdigurudevonI nizrAmA jJAna, dhyAna, veyAvacca, tapa, tyAga, samiti, gupti AdinA saMskArone jhIlatA munibhagavaMto AdhyAtmika pragatinA paMthe AgaLa vadhyA. gacchahitaciMtaka pU0 (paMnyAsajI)zrIhemaMtavijayajI ma0 tathA pUjya (paMnyAsazrI) pabavijayajI mahArAje paNa munionA jIvanaghaDatara aMge sAro avo puruSArtha ko. bhavyAtmAonA saMyamanokAnA sukAnI pU. AcAryabhagavaMtanA manamAM saMyamarakSAnI mAphaka zrutamArganI rakSA ane prabhAvanA aMgenI vicAraNA paNa ramatI ja hatI. teozrIno zrutajJAnano rasa Aje 83 varSanI umare zArIrikasvAsthyanI pratikUlatA daramiyAna paNa hAthamA rahelAM zAstronAM pAnAM vatAvI Ape che. jainazAsananAM nidhAnabhUta Agamo ane karmavAda teozrIno atyaMta ruci. kara viSaya che. teozrIo jAte Agamo ane karmasAhitya viSe ghaNuja maMthana ane manana kareluche. AcAryapada jevA jabAbadArIbharyA sthAne, zAsananI ane gacchanI anekavidha ciMtAonA boja kacce paNa rAtrinA samaye kalAko sudhI karmaprakRti, oghaniyuktiAdigranthonA padArthonu ciMtana teozrIne cAlu ja rahetu. karmasAhityanA vizAla sarjana mATenI jhaMkhanA varSAthI teozrInA hRdayamA ramatI hatI. teozrIo saMkramakaraNanA vivecanarUpa be bhAgo, karmasiddhi, mArgaNAdvAravivaraNa Adi karmaviSayaka granthonu svahaste Alekhana kayu che. teozrInI aMtarecchA karmaprakRtinAM AThe karaNa upara vizada vivecana taiyAra karavAnI hatI. potAnI aMtarecchA pUrNa karavA mATe temanI najara navadIkSita munivRda upara paDI, munione saMskRta-prAkRta bhASAnu adhyayana karAvyA pachI AcAryabhagavaMte poteja karmasAhityano abhyAsa karAvyo ane bAra mAsa jevA TUkA gALAmAM to karmagrantha, paJcasaMgraha ane karmaprakRtinA padArtho munione kaMThastha karAvI dIdhA.tyAra bAda sAmudAyika adhyayanamAM parasparanI sahAyathI A kSetramA sAru kheDANa thayu. karmagrantha, karmaprakRti, paMcasaMgraha vagerenA padArthoM Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [ or maukhika taiyAra thapA pachI karma viSayaka granthoM-cha karmagrantha, karmaprakRti, paMcasaMgraha, zataka, saptatikA, prAcInakarmagrantha vagerenI TIkAo tathA cUrNionuvAMcana thayu. tyAra bAda pUjya AcAryabhagavaMte digaMvara saMpradAyanA gommaTasAra, dhavalA, jayadhavalA TIkA Adi granthonu paNa avagAhana karAvyu. A rIte karma viSayaka suMdara bodha pUjya AcArya bhagavaMtanI puNyanizrAmAM munizro prAma karyo, daramiyAna samaya maLtAM nyAyagranthonu adhyayana pUjya gurudeva paMnyAsajI zrI bhAnuvijayajI gaNivarye karAvyu. Agamagrantho ane chedagranthono paNa bodha karAvyo. karmasAhityaviSayaka manana ane maMthanathI munionI buddhi kuzAgra banI, aneka padArthonI hetupurassara vicAraNAo ane carcAo munimaMDale karavA mAMDI ane UMDAM rahasyo pragaTa kayA. pU0 AcAryabhagavaMtanA hRdayamA karmasAhityanA sarjananI bAta to varSothI ramatI ja hatI. aMka puNyaprabhAte pUjyapAdazrIne punaH manoratha thayo ke AThe karaNo upara hetuonI vicAraNApUrvaka, vizALa vivecanayukta, mArgaNApromAM satyadAdi dvAro bar3e kamane lagatA padAthoMno samAveza karI karmasAhitya taiyAra thAya to karmasAhityanI vizALatA jagatane jovA maThe, temaja hajAro varSoM maTe yA ativizAla kamasAhityano vAraso bhavyajIvone uccakoTinA dravyAnuyoganA ciMtana apUrva karmanirjarAdi-AtmakalyANArthe upayogI thAya ane jainazAsanamAM karmasAhityaviSayaka aMka mahAna samRddhi utpanna thAya. pUjyapAdazrInA A manorathana pragaTa thatAMnI sAthe teozrInA aMtevAsIoo jhIlI lIdho. saMvata 2015 nA cAturmAsamAM surendranagaramAM bAramA tIrthapati zrIvAsupUjyasvAmInI puNyanizrAmAM pU0 AcAryabhagavaMtanA zubhAzIrvAda ana pU0 paMnyAtanI kAntivijayajI gaNivarya, pU0 paM0 hemaMtavijayajI gaNivarya pU0 paM0 bhAnuvijayajI gaNivarya, a pU. paM. padmavijayajI gaNivaryAdinA protsAhanapUrvaka karmasAhityanA vizAla sarjananA kAryano prAraMbha thayo. zarUAtamAM traNa munivaroe kArya zarU kayu, "upazamazreNi" ane "kSapakazreNi' nA padArthono saMgraha thayo. bIjA munibhagAMtone karmaprakRti vagere karmasAhityanA abhyAsa dvArA A kArya mADe taiyAra karavAnU kAma cAlu hatu. jema jema karmaprakRti vagere granthonA abhyAsa dvArA munio taiyAra thayA, tema tema teone A kAryanAM pUjya AvAryanagate praveza karAvyo. Aje enA phalarUpe aneka munivaro pa0 pU0 AcAryabhagavaMtanI dekharekha nIce karmaviSayaka sAhityasarjanamA prabala puruSArtha karI rahyA che. granthonI racanA paddhati pU0 munirAjazrI jayaghoSavijayajI mahArAja tathA pU0 munirAjazrI dharmAnaMdavijayajI mahArAja prastuta sAhityasarjana kAryanA agraNI che. padArthasaMgrahamA ane anyamunione A sUkSmaviSayanI doravaNI ApavAmAM temano moTo hisso che. saMgRhIta padArthonA spaSTIkaraNamA judAM judA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 881 zAstronA AdhAro, anekAneka hetuo ane yuktimo vagerenu pratipAdana tezro kare che ane tyAra pachI tenA AdhAre gAthAo tathA vivecano taiyAra thAya che, gAthA racanAra munizrI paNa khUpa kAlajIpUrvaka saMkSepamA padArthoM saMgRhIta thAya e rIte gAthAonI racanA kare che ane vivecana kAro paNa ghagA ja parizrama pUrvaka saMskRtabhASAmA TIkAgrantharUpa khANa taiyAra kare che. gAthA tathA TIkA taiyAra thayA pachI banne munimagavaMto gAthA po ta gA TIkArnulakhAga joI le che ane yogya sudhArAvadhArA karyA bAda taiyAra thayelI presakaoNpIrnupU0AvArya bhagavaMta khUbana jhINavaTayI vAMcana karI temA rahelI nAnI moTI kSationasamArjana kare che, uparAMta A viSayanA bIjA niSNAto dvArA presakaoNpInusaMzodhana thAya che. A rIte taiyAra thayelA granthonu mudraNa kArya bhAratIya prAcya tattvaprakAzana samiti saMbhALI le che. phonu saMzodhana ane zuddhipatraka khUba kAlajI pUrvaka jhINavaTathI thatu hobAthI zuddhikaraNa sAru thAya che. A sAhitya sarjanamA 'khavagaseDhI' upazamanAkaraNa grantho lakhAI gayA che, baMdhanakaraNanA viSayane lagatA baMdhavidhAna nAmanA mahAzAstranu nirmANa thaI rahyaM che. baMdhavidhAnamAtra ghaNu vizAla ane mahAna thaze. temAM prakRtibaMdha, sthitivandha, rasabaMdha ane pradezavaH ema cAra vibhAga thaze. darekanA mUla uttarabheda tathA bhUyaskArane AzarI lagabhaga 14 thI 15 granthapramANa (doDha thI ve lAkha zlokapramANa) baMdhavidhAna zAstra thavAnIdhAraNA che. baMdhavidhAna granthanA padArtha saMgrAhaka munizrI jayaghoSavijayajI ma. dharmAnandavijayajI ma0 tathA munizrI vIrazekharavijayajI che. baMdhavidhAnazAstranI lagabhaga 15 hajAra mUlagAthAnI prAkRtabhASAmAM racanA karanAra munizrI vIrazekharavijayajI che. temaja judA judA bhAgonI gAthAo laI tenA upara saMgRhIta padArthonA AdhAre tathA bIjAM aneka zAstronI sahAyathI judA judA munibaro TIkAnI racanA karI rahyA che. mUlaprakRtinA sthitibaMdhanA adhikAranA TIkAkAra munizrI jagaccandravijayajI mahArAja che, te 'mUlapaDiThibaMdho' grantha taiyAra thaI gayo che ane prastuta granthanI sAthe ja prakAzita thaI rahyo che. prastuta granthanI racanA granthanA padArtho pUjya munizrI jayaghoSavijayajI mahArAja, pUjya munizrI dharmAnandavijayajI mahArAja, meM (muni hemacandravijaya) tathA munizrI guNaratnavijayajIe saMgRhIta karyA che. saMgRhIta padArthonA AdhAre munizrI guNaratnavijayajIe prAkRtagAthAo tathA saMskRtaTIkArUpa granthana Alekhana kayu che. - padArthasaMgrahakAra pUjya jayaghoSavijaya ma0 tathA pU0 dharmAnandavi0 ma0 banne karmaviSayakazAstronA niSNAta che. AgamomAM ane temAM paNa vizeSa karIne chedasUtromAM temaNe noMdhapAtra parizrama karyo che, pU. AcAryadevazrImadvijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnI puNyabhAvanAne.. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA [89. mUrtasvarUpa ApanAra karma sAhityasarjanakAryamA agraNI A be mahAtmAo, jJAna uparAMta tyAga, tapa veyAvacAdi anekaguNothI alaMkRta che. jagata bhautika vAtAvaraNamAM gaLAbuDa DUbI rahyu cha ? tyAre paramAtmA jinezvaradevanA tatvanipine sAvadhAna samRddha karavAneM kAma karanArA AvA muniratnothI jaina saMghe Aje gaurava leyA jevu che. banna mAM Adya pU0 AvAryadevazrInA vidvAna ziSyaratna ugratapasvI nyAyavizArada pU0 paMnyAsajI zrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSya zAMtamati munirAja dharmaghopavijayajI ma. nA ziSya che, jyAre dvitIya pU0 paMnyAsajI ma. nA ziSya che. mUlagAthA tathA TIkA racanAra munizrI guNaratnavijayajI pU0 paMnyAsajI zrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSya tapasvI munizrI jitendravijayajI ma.nA ziSyaratna(maMsArI laghupanyu) che. vyAkaraNa, nyAya, karmasAhitya ane prakaraNAdiviSayono sundarabodha nAnI vayamAMja temaNe prApta kayoM che. saralazelImA TIkA racavAmAM tathA kaThina padArthoMne paNa aneka vAra 'iyamatra bhAvanA' vagere dvArA taddana sahelAIthI samajAya te rIte rajU karavAmAM teo sArI rIte saphala thayA che. granthamA dravyAnuyoga uparAMta gaNitAnuyoganoviSaya paNa sArI rIte jhalakI uThe che. munizrImAM svAdhyAyanI sAthe tyAga, tapa, vegAvacca ane saMyamazuddhi vagereno sundara vikAsa dekhApa che. bAla ane yuvAna vayamA cAritra ApI AtmAonu Avu sundara ghaDatara karavAno saMmpUrNa yaza pUjya AcAryadevazrInA phALa jAya cha, aTaluja nahi, Aga muniratnone taiyAra karI temanI pAse bhAvI peDhIone upayogI thAya, tevA mahAna sAhityanu sarjana karAvI pUjya AcAryadeva. zrI mAtra vartamAna jaina saMgha para nahIM paNa bhAvI jaina saMgha upara paNa mahAna upakAra kayoM che. jainasaMgha AvA nikAraNa akArI pavitrapuruSane kadI nahIM visare. potAnA mahAna saMyama, zAsanaprema bahuzrutatA vagere guNothI ane jainazAtananA nidhAnarUpa karma sAhitya sarjana karAvadhAthI teozrIna puNyanAma jaina zApananI gaurava gAthAmAM suvarNAkSare aMkita thayelu raheze... ___ granthano upayogitA-A granthano svAdhyAya karmaviSayaka jJAnanI sudara rIte vRddhi karAvanAra, dravyAnuyoga ane gaNitAnugogano sundarabodha karAvanAra, cittanI akAgratA vadhAranAra ane te dvArA anaMtAnaMta karmanI nirjarAmA apUrva sahAyaka cha. aTaluja nahi paNa zukladhyAnagA kaI vAdane paga ca vAinAra che. okahIra to paga vAle ke aa|| granyo dvArA saMghamAM jJAna dhoraNa ghaNu UcuMjaze. kamaviSayakajesAhitya vItarAga zAsananI mahAna samRddhirUpa che, prastuta granthe tene vadhu samRddha banAvyu che. jainadarzanano karmavAda jagatamA mokhare che. itara darzano pAse karmaviSayaka jJAna bindu che, jaina darzana pAse teno siMdhu cha. jagatanA jIyone zAMti, samAdhi, AbAdI ane samRddhinI prAptimA 'karmavAda' viSayaka jJAna khUba mahattcanu cha, jainadarzananA karmapAdanu yathArthajJAna jIvone duHkhamAM samAdhi, sukhamA sAvacetI ane game tetrI kAramI yAtanAono hasatA mukhe Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] . prastAvanA sAmano karavAnubala paNa Ape che. duHkhanA kAraNabhUta jUnAM karmone nAza karavAnA upAya jANIne jIvo teno nAza karI zake che, duHkhonAM kAraNabhUta kone jANIne jIva tene samAdhipUrvaka bhogavI zake che, mATe ja karmavAdanu jJAna jagatanaM mahAna AzIrvAda rUpa cha, vizvazAntinA himAyatIo, ane jAte sukhI vA icchanAra sau koInI pharaja che, ke karmaviSayaka jJAna saMpAdana karavu ane jagatamAM tene sArI rIte vahebaDAva. prastuta grantha jagatamAM karmaviSayakajJAnane vahevaDAvanAra hoI vizva mATe mahAna upakAraka che. ___aMtima nivedana:-karmasAhityaviSayaka UMDA tatvajJAnathI bharapUra aneka zAstrInAM nacoDarUpa prastuta granthanAM adhyayana, adhyApana, manana o ciMtanadhI bhavyAtmAo karmanirjarAnA apUrva lAbhane prApta kare tathA prastuta granthanA preraka ane mArgadarzaka pUjya AcAryadevanI puNyatamanizrAmAM teozrInA aMtevAsIo dvArA AvA anekAneka tAcika granthonAM nirmANa thAya, ane jaina saMgha paNa AvA granthonA sarjanamA sahAyabhUta thaI zrRtabhaktino lAbha meLave a ja zubhAbhilAra. prastAvanAnA AlekhanamAM jinAcanaviruddha lakhAyu hoya teno mithyAduSkRta daI ciramurcha tathA vidvajjanone te aMge sudhAro sUcavavA namra vinaMti karuM chu. / / bhI dAnasUrIzvara jJAnamaMdira ho kALapura roDa pramadAvAda. vi0 saM0 2022 caitra suda 13 li. siddhAntamahodadhi pUjya AcAryadeva zrImad vijayapra masUrIzvarajo bhantevAsI pU. paMnyAsapravara zrIbhAnuvijayANivaryanA ziSyaratna, svargata pU. paMnyAta zrIpadmavijayagaNivarapAdapadmabhramara muni hemacandravijaya. ) Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAlayakta gaNojI yAdI grantha prakAzaka grantha prakAzaka prAcArAgasUtra-Agamodaya samiti, muMbaI nizIthariNa-bhAgaralA sanmati jJAnapITha, AgarA kama prakRti saMgraharaNI) muktAbAI jJAnamaMdira, DabhoI / // 2 rA " " " karmaprakRticUNi , 3rA , " " . , TIkA (malayagirIyA) ,, , nItizataka(bhartRhari)mahAdeva rAmacandra jAguSThe amadAvAda .. , , (yazovijayIyA),, , nyAyamaJjarI-vijayA nagara sirIjha, kAzI , cUriNaTippana (hastalikhita) jesalamera paJcasagraha bhAga1lo muktAbAI jJAnamandira, DabhoI karmasAhityano itihAsa-hIrAlAla rasikalAla paTTAvalisamuccaya-cAritra smAraka-granthamALA kApaDiyA sUrata vIramagAma karmasiddhi- jaina pravacana muMbaI pannavarapAsUtra (saTIka) Agamodaya samiti, surata kaSAyaprAbhRta- vIrazAsana saMgha, kalakattA bandhazataka (mUla)-vIrasamAja, amadAvAda , , cUrNi , , , , cUrNi , " caturtha karmagrantha (SaDazIti)-AtmAnanda jana sabhA bhASya " bhAvanagara TIkA jayadhavalA bhAga 1 lA-bhA0 di. jaina saMgha caurAsI cUrNiTippana (hastalikhita) jesalamera mathurA janasAhitya aura itihAsa-hindIgrantharatnAkara bRhatkalpa bhAgazlo-jaina AtmAnanda sabhA, bhAvanagara kAryAlaya, bambaI bhagavadgItA-sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya, amadAvAda jaina sAhitya aura itihAsa para vizuddha prakAza varNI abhinandanagrantha-zrIvarNI hIraka jayanti mahovIrazAsana sagha, kalakattA tsava samiti, sAgara jainaparamparAno itihAsa-cAritra smAraka granthamALA vicArAmRtasArasaMgraha-RSabhadevajI kesarImalajInI peDhI, ratalAma vIramagAma jainasiddhAnta bhAskara bhAga 11 kiraNa 1 vizeSaNavato- , , , " tattvArthasUtra (saTIka)-devacaMda lAlabhAI, muMbaI vizeSAvazyakabhASya ( saTIka ) bAI samaratha jaina triSaSTrizalAkApuruSacaritra-jainadharma prasAraka sabhA, __ zve. mU0 jJAnoddhAra TrasTa, amadAvAda bhAvanAra vIranirvANa saMvat aura jaina kAlagaNanA ka0 vi. trilokaprajJapti bhAga 1 lA-jainasaMskRti rakSaka saMgha zAstrasamiti, jAlora zru tAvatAra (tattvAnuzAsana) zrImANikacandra diga, , , 2rA , mbara jaina granthamAlA samiti, bambaI dhavalA bhAga 1 lA-janasAhityoddhAraka phaMDa kAryAlaya | saptatikA-muktAbAI jJAnamaMdira, DabhoI dhavalA bhAga 3 rA . bhamarAvatI saptatikAriNaH- , , , " , 4 thA , himavaMta therAvalI-hIrAcanda rUpacaMda, baraluTa nandisUtra (saTIka) bhAgamodaya samiti, surata solApura Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM gurustutiH yadyaDgulyA''kAzo meyaH prasRtAdibhizca pAthodhiH / syAM ca yadi sahasramukhastadA samarthastadupakRtI vaktum // 1 // [svorakSapakazreNivRttino prazastimAthI uddhata, zlokAGka-21 ] 1 tasya-karmasiddhayAdigranthakRtaH karmakRtAntavidaH siddhAntamahodadheH pUjyAcAryadevazrImadvijayapremasUrIzvarasya upakRtayaH upakArAH, taaH| Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAha ratanacandajI hIrAcandajI pinDavADA [ rAjasthAna ] zAha khuba candajI acaladAsajI pinDavADA [ rAjasthAna ] Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ japAkazerApanthasya viSayAnukramA 23 0 viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH yattikRnmaGgalAcaraNam nidrodaye'pi vizuddhapariNAmasyA'pratiSedhaH 21 caramatIrthapatizrIvIrajinastutiH ... udayato vyavacchidyamAnAH prakRtayaH .... 22 sarvasiddhAnAM stutiH ... sthityudayo'nubhAgodayazca .... 22 gaNadharAdInAM stutiH pradezodayaH prakRtisattA sthitisattA rasasattA mUlagAthAkArasya maGgalAcaraNam pradezasattA ca .... 23 maGgalAcaraNa aakssep-prtikssepau| 2-apUrvakaraNAdhikAraH 23-34 abhidheyaM prayojanaJca apUrvakaraNasya vyutpattiH guruparvakramasambandha upAyope yabhAvasambandhazca apUrvakaraNe vizuddhiH .... 23-24 kSapakazreNigranthasya navAdhikArANAM pratipAdanam 9 apUrvakaraNanAmnaH sAnvarthatvam .... 24 1-yathApravRtta karaNAdhikAraH 10-23 sthitighAtasya nirUpaNam anantAnubandhicatuSkasya kSapaNA jaghanyasthitikhaNDotkRSTasthitikhaeDayoralpaprAvazyakacUriNakArAdyabhiprAyeNA'nantAnubandhinAM bahutvam ..... 26 dalanikSepaH .... jaghanyasthitikhaNDamutkRSThasthitikhaNDaM ca kasya / darzanatrikasya kSapaNA bhavati ? yathApravRttakaraNasya prArambhaH sthitighAtadvicaramasamayaM yAvat sthitiyUMnA kSapakazreNi pratipannasya dhyAnam 12 na bhavati, kintu caramasamaya eva sthitenyU natvam yathApravRttakaraNe'dhyavasAyasthAnAni .... guNasaGkramasya nirUpaNam .... yathApravRttakaraNe'nusamayamUrdhvamukhI tiryamukhI ca / rasaghAtasya pratipAdanam vizuddhiH abhinavasthitibandhasya samarthanam .... yathApravRttakaraNe jaghanyAyA utkRSTAyAzca vizuddhestAratamyam guNazreNeAkhyAnam .... 15 vizodhitAratamyamAzrityA'dhyavasAyasthAnAnAM saMsArAvasthAyAM dalikApekSayodvartanA-'pavartanayosthApanA ralpabahutvam 31 yathApravRttakaraNaM kurvato yogopayogI.... kSapakazreNau dalikApekSayodvartanA'pavartanAsattAkSapakasya kaSAyo vedo lezyA ca .... nAmalpabahutvam 31 .... yathApravRttakaraNe mUlaprakRtibandha uttaraprakRti apUrvakaraNaprathamabhAge nidrAdvikasya bandhavicchedaH 32 bandhazca apUrvakaraNasya SaSThe bhAge bandhato vyavacchidyamAnAH / bandhato vyavacchidyamAnAH prakRtayaH prakRtayaH .... 33 yathApravRttakaraNe sthitibandho-'nubhAgabandhaH apUrvakaraNasya caramasamaye bandhata udayatazca / pradezabandhazca vyavacchidyamAnAH prakRtayaH apUrvakaraNacaramasamaye sthitisattvam yathApravRttakaraNe prakRtyudayaH 34 yathApravRttakaraNe udayabhaGgAH 20 3 savedA'nivRttikaraNA'dhikAraH 34-93 nidrAdvikodaye matadvayam 21 / anivRttikaraNasya vyutpattiH 28 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 2 ] kSapakazreNigranthasya viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH anivRttikaraNe'dhyavasAyasthAnAni .... mohanIyasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtre sthitianivRttikaraNaprathamasamaye sthitikhaNDam 34 bandhe jAte saptakarmaNAM sthitisattA .... 46 dezopazamanA nikAcanA--nidhattikaraNAnAM jJAnAvaraNAdibandhato mohanIyabandhasyA'saMkhyeya. vyavacchedaH guNahInatvama anivRttikaraNaprathamasamaye sthitisattA nAmagotrabandhato mohanIyabandho'saMkhyeyaguNaprathamasthitikhaNDe ghAtite sarveSAM jIvAnAM tulya- hInaH sthitisattA vedanIyabandho jJAnAvaraNAdibandhato'saMkhyeyaguNaH 48 tataH prabhRti sthitikhaNDamapi tulyam .... 37 nAmagotrabandhato jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM anivRttikaraNasaMkhyeyatamabhAge zeSe saptakarmaNAma bandho-'saMkhyeyaguNahInastadAnIM ca nAmagotrasaMjJibandhaTulyasthitibandhaH .... 37 bandhato vedanIyabandho vizeSAdhikaH .... 49 caturindriyabandhena trIndriyabandhena dvIndriyabandhenai bandhavat sthitisattvasya nirUpaNam kendriyabandhena ca tulyaH saptAnAM sthitibandhaH 38 anivRttikaraNabahusaMkhyeyabhAgAn samAzritya nAmagotrayorekapalyopamaM jJAnAvaraNa-darzanAva yantrakam 56-57 raNa-vedanIyA'ntarAyANAM sArdhapalyopamaM mohanIyasya asaMkhyeyasamayapraghaddhodIraNA 58 ca dve palyopame sthitibandhaH .... 40 kapAyASTakasya kSapaNA ... tadAnIM satakarmaNAM sthitibandhasyA'lpabahutvaM kaSAyASTakasya jaghanyasthitisaMkrama utkRSThapradezasthitisattvaJca .... saMkramazca nAmagotrayoH sthitibandhasya saMkhyeyaguNahAniH 41 sthAvarAdiSoDazaprakRtInAM kSapaNA .... 60 nAmagotrayoH palyopamamAtrabandhe pUrNe'lpabahutvam 41 saptatikAriNakArAdInAmabhiprAyeNa kapAyAtranAmagotrAdInAM krameNa bandhaH palyopamasaMkhyeya- kasya sthAvarAdiSoDazaprakRtInAM ca kSapaNA 61 bhAga ekapalyopamaM tribhAgottaraikapalyopamaJca 42 pAvazyakaniyuktikArAdInAM matena caturvizatijJAnAvaraNAdInAmapi sthitibandhasya saMkhyeya- prakRtInAM kSapaNA .... .... 62 guNahAniH / 42 dAnAntarAyAdidvAdazaprakRtInAM dezaghAtirasabandhaH 63 jJAnAvaraNAdInAM palyopamamAtrabandhe pUrNa sthiti uktadvAdazaprakRtInAM rasabandhasya dezaghAtitvakaraNe bandhA'lpabahutvam .... .... 42 kramopapattiH mohanIyasya palyopamamAtro bandhaH zeSANAJca asaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNAdikamAzritya yantrakam 65 palyopamasaMkhyeyabhAgaH .... .... trayodazaprakRtInAmantarakaraNam .... 66 saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhasya saMkhyeya- udayamAnA'nudayamAnaprakRtInAMprathamasthitiH 67 guNahAniH vedAnAM kaSAyANAJca prathamasthiteralpabahutvam 67 mohanIyasya palyopamapramANe bandhe pUrNe sthitibandha- antarakaraNata utkIryamANadalasya prakSepaH syAlpabahutvam .... .... 43 niSpAditA'ntarakaraNAnAM saptA'dhikArAH 70 nAmagotrayoH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAtraH sthiti- saptAdhikArANAM yantrakam bandhastadAnI cAlpabahutvam kRtAntarANAmanubhAgasattA sUkSmai kendriyApekSayAzeSANAM jJAnAvaraNAdInAM palyopamA'saMkhyeyabhAga- 'nantaguNahInA ..... .... 72 mAtraH sthitibandhastadAnIM cA'lpabahutvam 45 kRtAntarANAmanubhAgabandhodayasaMkramAH.... mohanIyasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrabandhasta- kRtAntarANAM pradezabandhodayasaMkramAH .... 73 dAnI cA'lAbahutvam 46 / kRtAntarANAmuttarottarasamaye rasabandho rasoda yazca 74 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 1 viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH kadA rasasaMkramasya pUrvato'nantaguNahInatvam ? 75 puruSavedodayacaramasamaye'vaziSyamANaM dalikam 88 uttarottarasamaye pradezabandhasya cAturvidhyam 75 puruSavedaprathamasthiticaramasamaye samayonadvayAuttarottarasamaye pradezodayaH pradezasaMkramazca 76 valikAbaddhadalikaM kuto na sarvathA kSIyate ? 88 vartamAnasamayaM bhAvisamayaM cAzritya rasasya puruSavedasya jaghanyasthityudayo jaghanyAnubhAgodaya bandhodayayoralpabahutvam .... .... 76, 77 utkRSTapradezodayazca niSpAditA'ntarakaraNAnAzritya rasabandhAdInA- puruSavedasya caramasthitibandhaH .... malpabahutvAnAM yantrakam puruSavedodayacaramasamaye sthitisattvam napusakavedatya kSapaNA .... puruSavedasya bandhodayayorvyavacchedaH .... strIvedasya kSapaNA 79 kepAzcinmatenodIraNayA sahaiva puruSavedasya strIvedakSapaNAddhAyAH saMkhyeyabhAge gate trayANAM bandhodayayorvyavacchedaH .... .... ghAtikarmaNAM sthitibandhaH .... keSAzcinmatena prAk puruSavedasya bandhocchedaH, tata strIvedasya sarvathA kSapaNA tadAnIM ca mohanIyasya / udayavicchedaH .... .... 90 sthitisattA 80 napusakavedanayAdInAzritya yantrakam saptanokaSAyANAM kSapaNAprArambhaH puruSavedasya jaghanyasthitisatkarma jaghanyAnubhAgasatadAnI sthitibandhA'lpabahutvam karma jaghanyapradezasattvaJca .... 2 tadAnIM sthitisattvA'lpabahutvam . 82 puruSavedasya jaghanyaH sthitisaMkramo'nubhAgasaptanokapAyakSapaNAddhAsaMkhyeyabhAge gate'ghAtitraya saMkramazca sya sthitibandhaH 82 karmaprakRticUNikArAbhiprAyeNa jaghanyapradezasaptanokaSAyakSapaNAddhAyA bahuSu saMkhyeyabhAgeSu / 92 gateSu trayANAM ghAtinAmaghAtinAM ca sthitisattA 83 4-azvakarNakaraNAddhAdhikAraH 93-145 puruSavedasyAgAlapratyAgAlayorvyavacchedaH 83 puruSavedasya jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnubhAgo hayakarNakaraNAddhAyA vyutpattiH .... 93 dIraNA ca AdolakaraNAddhA yA apavartanodvartanakaraNAdvApuruSavedasyo kRTapradezodIraNA .... yAzca vyutpattiH . ... 94 purupavedodIraNAvyavacchede parata AvalikAM yAvat / azvakarNakaraNaprathamasamaye mohanIyasya sthitizuddhasya vedodayasya siddhiH .... 85 kadA saptanokaSAyANAM caramakhaNDasya sarvathA tadAnIM mohanIyasya sthitibandhaH .... 95 prakSepaH ? .... 85 tadAnImanubhAgasatkarmAlpabahutvam .... 95 karmaprakRticUriNakAramatena puruSavedasya patadgra- rasabandhAlpabahutvam .... hatAyA vyavacchedaH .... prathamA'nubhAgakhaNDe ghAtyamAno'nubhAga: 96 hAsyapaT kasya javanyasthitisaMkramo jaghanyAnubhAga- ghAtitAvazeSarasaspardhakAnAmalpabahutvam .... 97 saMkrama utkRSTapradezasaMkramazca asatkalpanayA kaSAyacatuSkasya ghAtyamAnarasaspardhakarmaprakRticUriNakArAdyabhiprAyeNa puruSavedasyo kAni ghAtitAvazeSarasaspardhakAni ca .... skRSTapradezasaMkramaH ghAtyamAnarasaspardhakAnAM ghAtitAvazeSarasaspardhakAkaSAyaprAbhRtacUriNakArAdyabhiprAyeNa puruSave- nAzca sthApanayA pratipAdanam .... 100 dasyotkRSTa pradezasaMkramasya niSedhaH .... 87 azvakarNakaraNAddhAprathamasamayamAzritya sthitipuruSavedasyotkRSTapradezasaMkrame kuto matadvayam ? 87 | sattvAdInAM yantrakam .... .... 101 saMkramaH sattvam Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakazreNigranthasya ....... 106 viSayaH pRSThAGkaH bhapUrvaspardhakasya vyAkhyAnam 102 rasAvibhAgasya nirUpaNam 102 pUrvaspardhakAnAM prathamAdivargaNAH 102 pradezApekSayA'nantaropanidhA 103 pradezApekSayA paramparopanidhA 103 dviguNahAnivyAkhyAnam 104 nAnAdviguNahAninirUpaNam 104 tAsAmalpabahutvam .... 104 cayasya pratipAdanam .... 104 bhasatkalpanayA cayasya pratipAdanam .... 105 gaNitavibhAgaH 105-111 bhasatkalpanayA sattAgatakarmapradezAdayaH prathamadviguNahAniprathamAdivargaNAsu karmapradezAnAM nirUpaNam dvitIyAdidviguNahAniprathamAdivargaNAsu karmapradezAnAM nirUpaNam .... m ..... . .... 106 prakArAntareNA'ntimadviguNahAnau sakalakarmapradezAnAM pratipAdanam .... .... 108 zeSAsu dviguNahAniSu sarvakarmapradezAH.... 108 vivakSitadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmapradezAH 109 prakArAntareNa vivikSitadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmapradezAnAM nirUpaNam .... 110 anubhAgApekSayA'nantaropanidhA .... 111 manubhAgApekSayA paramparopanidhA .... 111 gaNitavibhAgaH .... 112-119 pUrvapUrvaspardhakata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH .... .... 112 uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAnAM prAptaye karaNam .... .... 112 prathamadviguNahAnau pUrvapUrvaspardhakata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAnAmadhikatvajJAnAya vyAptiH .... 113 sUkSmagaNitAnusAreNa vargaNAsu rasAvibhAgAnAM nirUpaNam .... 114 prathamadviguNahAnau vivakSitaspardhakasya prathamavarga- viSayaH pRSThAGka: NAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNApradezApekSayA karmapradezAnAM nyUnatvajJAnAya vyAptiH .... 114 vivakSitaspardhakaprathamavargaNAsarvaparamANugatarasA-- vibhAgAH .... 115 asatkalpanayA vargaNAsu rasAvibhAgAdIna parikalpya nirUpaNam .... .... 117 prathamaspardhakaprathamavargaNApekSayA dvitIyAdispardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH .... 117 rasaspardhakeSu dezaghAtyAdirasasya nirUpaNam 119 dezaghAtiprakRtInAM rasaspardhakAni .... 120 sarvaghAtiprakRtInAM rasaspardhakAni .... 121 mithyAtvamohanIyajaghanyaspardhakaprathamavargaNArasAvibhAgAstaditarasarvaghAtijaghanyaspardhakaprathamavargaNArasAvibhAgaiH kutastulyA na bhavanti ? 121 saptacatvAriMzatprakRtInAmutkRSTavargaNAmAzrityA'lpabahutvam .... 121 aghAtikarmaNAM rasaspardhakAni teSAM cotkRSTavargaNAmAzrityA'lpabahutvam .... saMjvalanacatuSkasyA'pUrvaspardhakAni .... 124 puruSavedasyA'pUrvaspardhakapratiSedhaH .... prathamasamaye'pUrvaspardhakAnAM parimANam 125 apUrvaspardhakAnAM nirvRttaye bhAgahAraH 125 uttarottarApUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH uttarottarA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM sakalaparamANUnAzritya rasAvibhAgAH .... 127 anubhAgamAzritya pUrvApUrvaspardhakAnAM sthApanA 128 azvakarNakaraNaprathamasamaye kaSAyacatuSkasya nirvaya'mAnApUrvaspardhakAnAmalpabaddutvam .... 129 kaSAyacatuSkasya caramA'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAnAM pratipAdanam .... 129 kaSAyacatuSkasya prathamaspardhakaprathamavargaNAyAMrasAvibhAgAnAM nirUpaNam .... .... 130 asatkalpanayA-'pUrvaspardhakaprathamAdivargaNAsu / rasAvibhAgAnAM pratipAdanam .... 131 123 124 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 138 viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH bhasatkalpanApekSayA yantrakam .... 132 lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaravyAkhyAne pUrvapakSaH 162 vanantaropanidhayA paramparopanidhayA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaravyAkhyAne prathama padIyamAnaM dalam . .... 133 dvitIyaca samAdhAnam .... .... 15 bhapUrvaspardhakakaraNe jaghanyAyA apyatItthApanAyA lobhatRtIyasaMgraha kiTTayantaravyAkhyAne tRtIyaM parjanaM na saMbhavati 133 samAdhAnam .... pUrvampardhakeSu dIyamAnaM dalam .... 154 .... 135 prathamasamAdhAnApekSayA'satkalpanayA sthApanA 266 pUrvApUrva spardhakeSu dRzyamAnaM dalam ...... 136 dvitIyasamAdhAnApekSayA'satkalpanayA sthApanA 171 azvakarNakaraNaprathamasamaye bandhodayau 137 dvitIyAdisamayeSvapUrvaspardhakanirvRttiH tRtIyasamAdhAnApekSayA'satkalpanayA sthApanA 274 dvitIyAdisamayeSu dIyamAnaM dRzyamAnaM ca kiTTivedakApekSayA dvAdazAnAM saMgrahakiTTInAM pradedalama .... 136-140 zA'lpavahutvam .... .... 178 azvakarNakaraNA dvAyAM prathamAnubhAgakhaNDe vinaSTe kiTTikArakApekSayA dvAdazasaMgrahakiTTInAM pradezAlpakaSAyacatuSkasyA'nubhAgAlpabahutvam .... 140 bahutvam 180 prathamA'nubhAgakhaNDe vinaSTe'STAdazapadAnAmalpa- kiTTikArakApekSayA dvAdazasaMgrahakiTTipradezAlpabahutvam 141 bahutvasiddhaye gaNitaprakriyA .... 180 azvakarNakaraNAddhAcaramasamaye saptakarmaNAM sthi- | kiTTivedakApekSayA dvAdazasaMgraha kiTTInAmavAntaratibandhaH sthitisattvaJca .... 145 kiTTayalpabahutvam .... 183 5-kiTTikaraNAddhAdhikAraH 146.236 lobha jaghanyA'vAntarakiTTiprabhRtikrodhotkRSTA'vAkiTrivedanAddhApramANaM kiTTayAzca vyAkhyA .... 146 ntarakiTTiparyavasAnAsu sarvAsu kiTTiSu dalikapUrvApUrvaspardhakeSu dalikanirUpaNam .... 147 prakSepaH asatkalpanayA pUrvApUrvaspardhakeSu dalinirUpaNam 147 gaNitaprakriyayA sarvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepaH 185 kiTTikaraNaprathamasamaye pUrvApUrvaspardhakebhyo dali- anyayA gaNitaprakriyayA sarvAvAntarakiTTiSu dalikakasya grahaNaM kiTTInAM ca nirvartanam .... 149 prakSepaH kiTTiparimANam 150 avAntarakiTTiSu paramparopanidhayA dIyamAnadalasaMgrahakiTTInAmabAntarakiTTInAM ca parimANam 150 nirUpaNam krodhAdInAmudayena pratipannAnAM saMgrahakiTTipari bhavAntarakiTTiSvanantaropanidhayA dRzyamAnadalamANama nirUpaNam pratisamayaM kiTTInAM nirvRttiH .... kiTTikaraNAddhAprathamasamaye pUrvApUrvaspardhakeSu pratisamayaM kidritayA pariNamanAya gRhyamANaM dalikaprakSepavidhiH .... dalam avAntarakiTTigatarasAvibhAgAnAmalpabahutvam 154 caramAvAntarakiTTito'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAkiTTayantarazabdasya vyAkhyA manantaguNahInadalaprakSepaH .... 189 uparitanakiTTigatarasAvibhAgato'dhastanakiTTigata- gopucchAkAradvayena dRzyamAnadalikapratipAdanam 190 rasAvibhAgeSu vyavakaliteSvekonazeSarAzeH ekagopucchAkAreNa dRzyamAnadalikaM bhavatItyanyeSAM kiTTayantaratvena vyAkhyAne AkSepa-parihArau 157 matam .... .... 19. bhavAntarakiTTayantaravyAkhyAnam uktamatasya pratyavasthAnam zaMgrahakiTTayantaravyAkhyAnam ..... 158 asatkalpanayA'GkataH saMgrahakiTriSu dIyamAnAni bhavAntarakiTTayantarANAM saMgraha kiyantarANAJcA'spabahutvam 189 189 158 sAgara .... 159 - dalikAni Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] viSayaH pRSThAGkaH asatkalpanayA'Gkato'vAntara kaTTiSu dIyamAnAni dalikAni 194 200 asatkalpanayA'Gkato dIyamAnadalikAnAM yantrakam 198 kiTTikaraNaprathama samayAt prabhRti mohanIyasthitirasayorudvartanApratiSedhaH dvitIyAdisamayeSvapUrvAvAntara kiTTInAM nirvRttiH 200 dvitIyAdisamayeSu pUrvApUrvAvAntara kiTTiSu dIyamAnaM dalam 202 dvitIyAdisamayeSu pUrvA pUrvAvAntara kaTTiSu dIyamAnadalasyoSTrakUTaprarUpaNA dRzyamAnaM ca dalam 206 207-215 gaNitavibhAgaH adhastanazIrSacayadalam adhastanA'vAntara kiTTidalam ubhayacayadalam madhyamakhaNDadalam **** kSapakazreNimanthasya .... adhastanazIrSacayAdidalAnAmalpabahutvam adhastanazIrSacayadalasya gaNanavidhiH adhastanA'vAntara kiTTidalasya gaNanavidhiH ubhayacayadalasya gaNanavidhiH madhyamakhaNDadalasya gaNanavidhiH apUrvAvAntara kaTTiSu gaNita prakriyayA dIyamAnadalam 211 pUrvAvAntara kaTTiSu gaNitaprakriyayA dIyamAnadalaM pUrvA pUrvAvAntara kiTTiSu ca dRzyamAnadalam 211 adhastazIrSacayAdikamavalambya lobhaprathamasaMgrahakiTTau dIyamAnadalAnAM prarUpaNA adhastanazIrSacayAdikamavalambya lobhadvitIyasaMgraha kiTTa dIyamAnadalAnAM nirUpaNam 213 adhastana zIrSa cayAdikamavalambya lobhatRtIyasaMgraha kiTTa dIyamAnadalAnAM prarUpaNA adhastana zIrSacayAdikamAzritya zeSAsu navasu saMgraha kiTTiSu dIyamAnadalAnAM prarUpaNA adhastanazIrSaM cayAdidalikamAzritya pUrvApUrvAdhAntara kiTTiSu dRzyamAnadalaprarUpaNA caturdazamArgaNAsthAnAnAmuttarabhedAzcatuHsaptatiH 218 manuSyasyAdiSu dvAcatvAriMzanmArgaNAsu (42) baddhamohanIya pradezAnAM niyamataH sattA 219 214 214 215 .... 207 208 208 209 209 210 210 210 211 211 viSayaH pRSThAGkaH vivakSitasamaye baddhakarmapradezAnAM jaghanyata utkRSTatazcA'vasthAnasyA''kSepaparihArAbhyAM pratipAda 220 nam **** manuSyagatyAM baddhamohanIyadalAnAM jaghanyata utkRSTutazcA'lpabahutvam tiryaggatyAM baddhamohanIyadalAnAM jaghanyata utkRSTatazcA'lpabahutvam ekendriyAdimArgaNAsu baddhamohanIyadalAnAM niya 221 mataH sattA 221-224 narakagatyAdiSu saptaviMzatimArgaNAsu (27) baddhamohanIya dalikasya bhajanayA sattA narakagati-devagatyorbaddhamohanIyadalaM tadalpa .... **** bahutvaM ca vikalendriyAdimArgaNAsu baddhamohanIyadalasya bhajanayA sattA .... .... .... 220 kevalajJAnAdiSu paJcamArgaNAsu badvamohanIyadalAnAM sattAyAH pratiSedhaH sAta vedanIyodayAdiSvasaMkhyeyeSu caikendriyabhaveSu baddhapradezAnAM niyamataH sattA ekottaravRddhayA saMkhyAtatrasabhaveSu baddhadalasya 225 225 .... 226 sattA liGgAdiSu baddhakarmadalAnAM bhajanayA sattA narakagatyAdimArgaNAsu baddhamohanIyadalasya sattAyA bhajanIyA'bhajanIyatvApekSayA yantrakam 232 manuSyagatyAdiSu baddhadalasya kiTTiSu bhajanIyAbhajanIyatvam 228 229 233 233 kiTTikaraNAddhAyAmanubhAgavedanam kiTTikaraNAddhAcaramasamaye mohanIyasya bandhaH 234 tadAna zeSakarmaNAM sthitibandhaH 234 kiTTikaraNAdvAcaramasamaye saptakarmaNAM sthitisattA 235 6 kiTTivedanAddhAdhikAraH 237-418 krodhaprathama saMgraha kiTTimapakRSya krodhaprathama saMgrahaPage: prathamasthiteH karaNaM vedanaM ca kiTTivedanAddhAprathamasamaye sthitibandhaH prathamasthitau dvitIyasthitau ca vedyamAnasaMgrahakiyA dalikAnAmavasthAnam 230 230 237 238 238 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ viSayaH viSayaH pRSThAGkaH prathamasthitau dvitIyasthitau ca krodhaprathamasaMgraha 239 saMkramadalato nirvartyamAnAsvavAntara kiTTayantarajAkiyA dalikAnAmavasthAnam svapUrvAvAntara kaTTiSu dalikaprakSepaH . 267 sthityAmavedyamAnasaMgraha kiTTayA dalikAnAmavasthAnam 239 | kiTTivedanAdvAprathamasamaye pUrvA pUrvAvAntarakiTTi - sthityAM vedyamAna saMgraha kiTTayAH kiTTInAmavasthA 267 nama 269 udayasamaye'nubhAgahrAsapratipAdana sthityAmavedyamAnasaMgraha kiTTayAH kiTTInAmavasthA 270 271 nam sthityAM krodhaprathamasaMgraha kiTTA: kiTTInAmatrasthAnam bhavazva kiTTavedanAdvAprathamasamaye sthitisattA'nubhAga sattA ca kiTTivedanAddhAprathamasamaye kiTTInAM bandho'nu .... 242 243 vimucyamAnAyAntarakiTTInAM madhyamAvAntara kiTTInAJcA'lpabahutvam mohanIyAnubhAgasyAnusamayApavartanA gomUtrikAsaha zakrameNodaye bandhe cotkRSTA'vAntara kiTTiH gomUtrikAsaha zakrameNa bandha udaye ca jaghanyAvAntara kaTTiH saMgraha kiTTi pradezasaMkramasyA'vadhiH vedyamAna saMgraha kiyanantarasaMgraha kiTTau saMkramyamANadezanirUpaNam saMgrahakaTTaSu saMkramyamANapradezAgrasyA'lpabahu tvam **** viSayAnukramaH pRSThAGkaH .... 240 241 **** 241 241 245 246 246 251-254 254 255 257 258 svasthAnagopucchAkAraracanA parasthAnagopucchAkAraracanA gaNitaprakriyayA ghAtadalikaprakSepaH bandhapradezato'pUrvAvAntarakiTTInAM nivRttiH gaNitaprakriyA bandhA'pUrvAvAntara kiTTayaH 259 bandhadalataH pUrvA pUrvAntara kiTTiSu dalanikSepaH ....260 saMkramapradezAprato'pUrvAvAntarakiTTInAM nivRttiH 262 saMkramapradezAgrato nirvartyamAnA'pUrvAvAntara kiTTInAmalpabahutvam 263 gaNitaprakriyayA saMkramapradezAprato nirvartyamAnApUrvAvAntara kaTTinirvRttiH / .... saMkramadalato nirvartyamAnAsu saMgraha kiTTayantarotpanAstrapUrvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepaH 248 249 250 264 266 Su dalikaprakSepaH prakArAntareNa dalikanikSepavidhiH adhastanazIrSa cayadalam adhastanA- pUrvAvAntara kiTTidalam avAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntara kaTTiI dalam ubhayacayadalam 272 krodhaprathama saMgraha kiyA ubhayacayadalam zeSANAmekAdazasaMgraha kiTTI nAmubhayacayadalam 273 madhyamakhaNDadalam 274 274 bandhadalasya vibhAgacatuSTayam bandhA'pUrvAvAntara kiTTisamAnakhaNDadalam bandhApUrvAcAntarakiTTicayadalam 274 275 33 bandhacayadalam 277 278 bandhamadhyamakhaNDadalam gaNitaprakriyayA lobhatRtIyasaMgraha kiTTau dalaprakSepaH 278 280 dvitIya prathama " " 281 .... 11 " .... 29 19 " "" .. atidezena krodhadvitIyasaMgraha kiTTicaramAvAntarakiTTi yAvad dalikaprakSepaH dr 271 271 krodhaprathama saMgraha kiTTa dalikaprakSepaH krodhaprathama saMgraha kiTTibaddhadalaM kadA dvAdazasaMgrahakiTTiSu bhavati ? 284 mAnAdiprathamasaMgraha kiTTInAM baddhadalaM kadA zeSasarvakaTTaSu bhavati udayasthitau samayaprabaddhAnAM prakSepaH bhavabaddhAnAM prakSepaH samayabaddhazeSakasya vyAkhyA bhavabaddhazeSakasya vyAkhyA 283 283 .... 288 ekasyAM sthitau samayaprabaddhazeSakANi bhavabaddhazeSakANi ca ekasamayaprabaddhazeSakanAnA samayaprabaddhazeSakara virahitasthitI nAmalpabahutvam 289 286 286 287 287 288 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapaka zreNipanthasya 202 310 viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH ekasamayaprabaddhasyaikabhavabaddhasya ca zeSakANi asatkalpanayA matadvayamAzritya nirlepanasthAnAnAM kSapakasya katiSu sthitiSu vartante ? .... 290 pratipAdanam ekasamayaprabaddhasyaikabhavabaddhasya ca zeSakANyakSapaka- anantaropanidhayaikajIvApekSayA jaghanyAdinisya katiSu sthitiSu vartante ? .... 291 lepanasthAneSyatItakAle vyatikrAntakAlaH kSapakApekSayaikAdisthitiSu yeSAM samayaprabaddhA- paramparopanidhayoktaH kAlaH 306 nAM zeSakANi vartante. teSAmalpabahutvam 291 yatramadhyAdikam .... .... 307 yavamadhyasya vyutpattiH 292 palyopamArdhacchedanakAnAmasatkalpanayA pratipAdayavamadhyasyoparitanAnAM sthAnAnAM nirUpaNam 292 nam ... 307 bhakSapakApekSayaikAdisthitiSu yeSAM samayapraba- nAnAdviguNahAnInAM dviguNahAnyorantarasya cAlpadvAnAM zeSakANi vartante, teSAmalpabahutvaM yava- bahutvam .... 307 madhyAdikazca .... .... 293 bhavabaddhasya nirlepanasthAnAnAM vyAkhyA 308 sAmAnyasthitInAM vyAra yA 294 samayaprabaddhanirlepanasthAnato bhavabaddhanirlepanaasAmAnyasthitInAM vyAkhyA 294 sthAnAnAM hInatvasya yuktyA pratipAdanam 309 kSapakApekSayA'sAmAnyasthitayaH bhavabaddhasamayaprabaddhayorekatra yavamadhyam 309 kSapakApekSayA'sAmAnyasthitiSvAkSepaparihArau 295 bhavabaddhasamayaprabaddhayorekatra caramasthAnam bhakSapakasyA'sAmAnyasthitayaH ekAdipradezairnirlepitasamayaprabaddhAH .... 310 kSapakApekSayA prathamavikalpena sAmAnyA'sAmA akSapakApekSayA'nusamayanirlepanakAlaH 312 nyasthitayaH kSapakApekSayA'nusamayanirlepanakAlaH 313 akSapakApekSayA prathamavikalpena sAmAnyA'sA ekAdisamayAntareNa nirlepitasamayaprabaddhAH 314 mAnyasthitayaH ekAdisamayAntareNa nirlepitabhavabaddhAH 315 utkRSTaM nirlepanAntaram .... 315 kSapakApekSayA dvitIyavikalpena sAmAnyA'sAmA ekasamayena nirlepitAH samayaprabaddhA bhavabaddhAzca 316 nyasthitayaH akSapakApekSayA trayodazapadAnAmalpabahutvam 318 akSapakApekSayA dvitIyavikalpena sAmAnyA'sA abhavyaprAyogyaprarUpaNA'pekSayA yantrakam 321 mAnyasthitayaH 300 krodhaprathamasaMgraha kiyA avAntarakiTTInAM vinAkSapakApekSayA tRtIyavikalpena sAmAnyA'sAmA- zasya nirUpaNam .... ... 324 nyasthitayaH ... 300 vedyabhAnasaMgrahakiTTayAH prathamasthitau dvayAvalikAbhakSapakApekSayA tRtIyavikalpena sAmAnyA'sA zeSAyAmAgAlavyavacchedaH .... .... 325 mAnyasthitayaH vedyamAnasaMgrahakiTTayAH prathamasthitau samayAdhikAkSapakApekSayA caturthavikarupena sAmAnyA'sAmA- valikAzeSAyAM jaghanyasthityudIraNA caramodayazca325 nyasthitayaH krodhasya jaghanyasthityudIraNA krodhaprathamasaMgrahabhakSapakApekSayA caturthavikalpena sAmAnyA-'sA- kiTezva caramodayaH .... .... 325 mAnyasthitayaH 302 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye trairAzikSapakato'kSapakasya vizeSaH .... 303 kena mohanIyasthitibandhasya pratipAdanam 326 prathamamatena nirlepanasthAnAnAM nirUpaNam 304 krodhaprathamasaMgrahakidivedanacaramasamaye trayANAM dvitIyamatena nirlepanasthAnAnAM pratipAdanam 305 / ghAtinAM karmaNAM sthitibandhaH .... 326 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGkaH krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye trayANA- | krodhadvitIyasaMgrahakidivedanacaramasamaye saptakarmaNAM maghAtinAM karmaNAM sthitibandhaH .... 327 sthitisattvam .... 337 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye trairAzi- krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye udayakena mohanI yasthitisattvasya nirUpaNam 327 samayAdhikAbalikAgataM nUtanaM ca baddhaM dalaM vihAya tadAnIM ca SaNNAM zeSakarmaNAM sthitisattA 328 zeSasya sarvasya krodhadvitIyasaMgrahakiTTidalasya nUtanabaddhadalamudayasamayAdhikAvalikAgatadalaM ca saMkramaH .... 335 varjayitvA zeSasya sarvastha krodhaprathamasaMgraha- krodhatRtIyasaMgraha kiTTayAH prathamasthiteH karaNaM vedakiTTidalasya saMkramaH .... .... 329 naJca .... 338-339 pacapaSTayadhikazatatamAdigAthAzritaM yantrakama 329 krodhatRtIyasaMgrahakiTezvaramasamayamAzritya sthitikrodhadvitIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthiteH karaNaM bandhAdInAM yantrakam ... .. 338 vedanaM ca .... 330 krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanazeSaprarUpaNA 339 vedyamAnasaMgrahAkiTTivedanaprathamasamaye prAgvedita krodhatRtIyasaMgraha kiTTivedanacaramasamaye krodhasya saMgrahakiTTayA dalikam .. 330 jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnubhAgodIraNA saptatikAriNakArAbhiprAyeNa krodhaprathamasaMgraha guNitakAMzApekSayA cotkRSTa pradezodIraNA 339 ki rudayAvalikAgatasya dalasya stibukasaMkramaH 331 tadAnIM krodhasya jaghanyasthityudayo jaghanyAnubhAgomalayagiripAdAbhiprAyeNa vedyamAnakiTTayantarga daya utkRSTapradezodayazca tatvena vedanam ..... 331 tadAnIM mohanIyasya sthitibandhaH .... 34. niSekavivakSayA krodhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathama tadAnIM mohanIyasya sthitisattvam .... 341 sthitiH samayonAvalikApramANA .... 331 krodhasya bandhodayodIraNAnAM vyavacchedaH 341 kAlavivakSayA tvAvalikApramANA .... 331 udayasamayAdhikAvalikA gataM nUtanaM ca baddhaM dalaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanaprathamasamayamAzritya vihAya zeSasya sarvasya krodhatRtIyasaMyahakiTTiyantrakama ..." 332 dalasya saMkramaH .... .... 341 krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanaprathamasamayataH prabhR krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 341 ti bandhasyodayamyA'vAntarakiTTinAzasya pradeza mAnaprathamasaMgrahakiTyAH prathamasthiteH karaNaM saMkramasya ca pratipAdanam 332 vedanaJca ..... 342 krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle'pUrvAvAntarakiTTinivRtiH ... .... 333 saMjvalanakrodhasya jaghanyasthitisattA jaghanyAnuekAdazasaMgrahakiTTInAM pradezA'lyavahutvam 333 bhAgasattA ca . 342 ekAdazasaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayalpabahutyam 334 saMjvalanakrodhasya jaghanyapradezasatA krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle badhyamAnAH saMjAlanakrodhasya jaghanyasthitisaMkramo jaghanyAsaMgrahakiTTa yaH .... 335 nubhAgasaMkramazca .... 343 AgAlavyavacchedaH .... karmaprakRticUrNikArAdInAmabhiprAyeNa krodhakrodhasya jaghanyasthityudIraNA .... 335 sya jaghanyapradezasaMkramaH... .... 343 krodhadvitIyasaMbahakiTezvaramodayaH .... 335 mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanasya zeSA prarUpaNA 343 krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 336 ! mAnasya jaghanyA sthityudIraNA .... krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanacaramasamaye saptakarmaNAM mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye sthisthitibandhaH 336 / tibandhaH sthitisattvaJca 344 343 335 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 10 ] kSayakoNigranthasya viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka: samayAdhikodayAvalikAgataM nUtanaM ca baddhaM dalika udayasamayAdhikAlikAgarta nUtanaMca baddhaMdalaM viparityajya zeSasya sarvasya mAnaprathamasaMgrahakiTTi- hAya zeSasya sarvasya mAyAprathamasaMgrahakiTTidalasya dalasya saMkramaH ... .... 345 saMkramaH .... 353 mAnaprathamasaMgrahakiTTi vedanamAzritya yantrakam 346 mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 353 mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthityAH karaNaM veda- mAyAdvitIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthiteH karaNaM / nanca vedanaM ca .... .... 354 mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye moha- mAyAyA jaghanyA sthityudoraNA .... 354 nIrAyazitibandhaH .... .... 347 mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye mohamAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye saptakarmaNAM / sya sthitibandhaH saptakarmaNAJca sthitisattvam 354 sthitisattvam .... 348 udayasamayAdhikAvalikAgataM nUtanaM ca baddha dalaM udayasamayAdhikAvalikAgataM nUtanaM ca baddhaM dalaM varjayitvA zeSasya sarvasya mAyAdvitIyasaMgrahavimucya zeSasya sarvasya mAnadvitIyasaMgrahakiTTi kiTTidalasya saMkramaH ..... .... 355 dalasya saMkramaH .... .... 348 mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 355 mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 348 mAyAtRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthiteH karaNaM 356 mAnatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthite: karaNaM vedanaca vedanaM ca mAyAyA jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnubhAgomAnatRtIyasaMgrahakiTTayA vedanavidhiH .... 349 dIraNotkRSTapradezodIraNA jaghanyasthityudayo jaghamAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye mAnasya / nyAnubhAgodaya utkRSpradezodayazca .... 356 jaghanya sthityudIraNA jaghanyAnubhAgodIraNo saMjvalanadvikasya sthitibandho mAyAyA jadhanyatkRSTapradezodIraNA jaghanyasthityudayo jaghanyA sthitibandho jaghanyA'nubhAgabandhazca .... 356 nubhAgodaya utkRSTapradezodayazca .... 349 mAyAvedanacaramasamaye trayANAM ghAtinAmaghAtimAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye sthiti nAca karmaNAM sthitibandhaH .... 357 bandhaH .... .... 349 mAyAyA bandhodayodIraNAnAM vyavacchedaH 357 tadAnImanubhAgabandhaH sthitisattvaM ca 350 mAyAvedanacaramasamaye saptakarmaNAM sthitisattvam357 mAnasya bandhodayodIraNAnAM vyavaccheda udaya udayasamayAdhikAvalikAgataM nUtanaJca baddhaM samayAdhikAvalikAgataM nUtanaM ca baddhaM dalaM vihAya dalaM parityajya zeSasya sarvasya mAyAtRtIyasaMgrahazeSasya sarvasya mAnatRtIyasaMgrahakiTTidalasya saM kiTTidalasya saMkramaH 358 kramaH " 350 mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam .... 358 mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanamAzritya yantrakam 350 lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasthiteH karaNaM mAyAprathamasaMgraha kiyAH prathamasthiteH karaNaM vedanakaca vedanaM ca .... .... mAyAyA jaghanyasthitisattvaM jaghanyAnubhAgamAyAyA jaghanyasthityudIraNA .... 352 sattvaM jaghanyapradezasattA ca .... .... 359 mAyAprathamasaMgrahakiTicaramasamaye mohanIyasya saMjvalanamAyAyA jaghanyasthitisaMkramo jaghanyAsthitibandhaH sthitisattvaM ca .... 352 nubhAgasaMkramazca .. 359 trayANAM ghAtinAmaghAtinAJca karmaNAM sthiti- lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye lobhasya sattvam .... 353 / sthitibandhaH sthitisattA ca .... .... 351 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH viSayaH nam viSayaH pRSThAGka: pRSThAGkaH tadAnIM zeSANAM karmaNAM sthitibandhaH sthiti lobhatRtIyasaMgrahakiTyAmubhayacayadalam 374 sattA ca .. 360 | madhyamakhaNDam 374 udayasamayAdhikAvalikAgataM nUtanaM ca baddhaM dalaM bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDam .... 375 varjayitvA zeSasya sarvasya lobhaprathamasaMgraha- bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalam .... 375 kiTTidalasya saMkramaH .... .... 360 bandhacayadalam 376 lobhaprathamasaMgraha kiTTivedanamAzritya yantrakam ....361 bandhamadhyamakhaNDam 377 sUkSmakiTTInAM nirva ttiH .... .... 362 gaNitaprakriyayA sUkSmakiTTiSu dIyamAnaM dalam 377 sUkSmakiTTiSu krodhaprathamasaMgrahakiTTayatidezasya / gaNitaprakriyayA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAM dIyatrayo vikalpAH .... .... 363 mAnaM dalam sUkSmakiTTikaraNAdvAyAM saMkramaparipATiH .... 363 gaNitaprakriyayA lobhadvitIyasaMgraha kiTTayAM dIyasUkSmakiTTikaraNAddhAyAM saMkramyamANapradezAgrasyA- mAnaM dalam 378 'lpabahutvam .... .... 363 gaNitaprakriyayA dvitIyAdisamayeSvapUrvasUkSmakisUkSmakiTTInAM pramANaM jJAtumalpabahutvam .... 364 TTinirvarttanam . 380 asaMkhyeyabhAgapramANadalato nirvaya'mAnAH sUkSma- gaNitaprakriyayA pUrvApUrvasUkSmakiTTiSu kiTTayaH kathaM lobhaprathamasaMgrahakiTTito vizeSA- dIyamAnaM dalam 382 dhikAH ? adhastanazorSacayadalam .... 382 uttarottarasamaye sUkSmakiTTInAM nirvRttiH .... 366 adhastanA'pUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDadalam 382 sUkSmakiTTikaraNasya prathamasamaye sUkSmakiTTiSu / antarajA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalam 383 dalikanikSepaH .... .... 366 ubhayacayadalam .... ___.... 383 tadAnIM bAdarakiTTiSu dalikaprakSepa: .... 367 madhyamakhaNDadalam .... 383 sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye bAdarA'pUrva- gaNitaprakriyayA dvitIyasama kiTTinivRtteryuktyA pratipAdanam .... 368 kiTTiSu dIyamAnaM dalam .... bAdarapUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepaH .... 368 gaNitaprakriyayA tRtIyAdisamayeSu pUrvApUrvasUkSmabandhapUrvApUrvAvAntarakiTTipu dalikaprakSepaH .... 369 kiTTiSu dIyamAnaM dalam .... .... 385 gaNitaprakriyayA bAdarakiTTInAM svasthAnagopucchA- sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM pUrvApUrvasUkSmakiTTiSu kAraracanam .... .... 370 bAdarakiTTiSu ca dalikaprakSepaH .... 386 gaNitaprakriyayA bAdarakiTTInAM para sthAnagopucchA AlavyavacchedaH .... 387 kAraracanA ... 370 lobhasya jaghanyasthityudIraNA .... 387 asatkalpanayA'Gkato bAdarakiTTInAM parasthAna- nUtanaM baddhamudayAghalikAgataM ca dalaM varjayitvA gopucchAkAraracanA 371 zeSasya bAdaralobhasya sUkSmakiTTiSu saMkramaH 387 sUkSmakiTica yadalam .... bAdaralobhodayacaramasamaye saptakarmaNAM sthitibandhaH sUkSmakiTTisamAnakhaNDadalam 372 sthitisattvaJca .... .... 388 lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAnadhamtana zIrSaca yadalam 372 saMjvalanalobhabandhasya bAdarakaSAyasyodayodIralobhadvitIyasaMgrahakiTTayAmadhastanazISecayadalam 373 Nayorvyavacchedo'nivRttikaraNasamAptizca .... 389 apUrvAvAntarakiTTidalamubhayacayadalaJca .... 373 ekAdhikadvizatatamAdigAthAH samAzritya yantrakam389 lobhadvitIyasaMgrahakiTTayAmubhayacayadalam sUkSmasamparAyaguNasthAnakapratipattiH .... 390 384 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15) kSapaka zreNigranthapa viSayaH pRSThAGka: viSayaH pRSThAGkaH sUkSmasamparAyaprathamasamaye sUkSmakiTTInAM prathama- | prAvazyakacUAdigranthAbhiprAyeNa puruSasthityAH karaNaM vedanaJca .... .... 390 vedAdInAM kSapaNA . 408 guNazreNyAmantarakaraNasthitI dvitIyasthitau ca bhinnabhinnakaSAyodayena bhinnabhinnavedodayena ca / dalikaprakSepaH .... .... 391 kSapakazreNipratipattiH .... gaNitaprakriyayA'ntarakaraNasthitau dvitIyasthitau / mAnodayena kSapakazreNimArUDhAnAM prathamasthitiH 410 ca dalikaprakSepaH .... ... 394 krodhaprathamasthiti-krodhakSapaNAddhayorbhadaH / 410 sakSmasamparAyaprathamasamayato dRzyamAnaM dalama 396 mAyodayArUDhAnAM prathamasthitiH .... 410 dvitIyAdisthitighAtakAle dIyamAnaM dRzyamAnaM lobhodayena pratipannAnAM prathamasthitiH .... 411 ca dalam mAnAdikaSAyodayena pratipannAnAM kSapakANAM guNazreNivarjazeSasthitiSu vidyamAnadalasya kriyAbhedaH ...... .... 411 gopucchAkAratvasya sAdhanAyA'lpabahutvam .... 398 strIvedodayena kSapakazreNiM pratipannasya tadvedaprathamasamaye vedyamAnAH sUkSmakiTTayaH .... 399 prathamasthitiH ... 413 vedyamAnA'vedyamAnasUkSmakiTTInAmalpabahutvam 399 strIvedasyAgAlavyavacchedaH ..... 414 mohanIyasya caramasthitighAtastadAnIM ca dalika stra vedasya jaghanyA sthityudIraNA'nubhAgodIraNoprakSepaH .... .... 400 tkRSTA ca pradezodIraNA ... .... 414 sUkSmasamparAyacaramasamaye dalikaprakSepaH .... 401 strIvedasya jaghanyasthitisaMkramo jaghanyA'nubhAga saMkramazca mohasya sthitighAtocchedaH .... 402 414 caramasthitikhaNDe ghAtite mohanIyasya sthiti strIvedasya jaghanyA'nubhAgodaya utkRSpradezodayazca .... 415 sattvam puruSavedasya bandhocchedaH strIveisya codayasattvalobhasya jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnu yovyavacchedaH .... .... 415 bhAgodIraNotkRSThapradezodIraNA jaghanyasthitisaMkramo jaghanyAnubhAgasaMkramazca ... 403 strIvedodayArUDhasya saptanokaSAyANAM kSapaNA 415 lobhasyodIraNAvyavacchedaH .... 403 napusakavedodayArUDhasya tadvedaprathamasthitiH 416 lobhasya jaghanyAnubhAgodaya utkRSpradezodayazca 404 napuMsakavedodayArUDhasya strIveda-napuMsakavedayoH kSapaNA sUkSmasamparAyacaramasamaye trayANAM ghAtikarmaNAM napusakavedasyAgAlavicchedaH .... 456 sthitibandho'nubhAgabandhaH sthitisattvaJca 404 napusakavedasya jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnubhAgosUkSmasamparAyacaramasaye'ghAtikarmaNAM sthiti dIraNotkRSThA ca pradezodIraNA .... 416 bandho'nubhAgabandhaH sthitisattvamutkRSTapradezasa nasakavedasya jaghanyasthitisaMkramo jaghanyAnubhAgasvamutkRSThapradezasaMkramazca ... 405 saMkramazca sUkSmasamparAyacaramasamaye jJAnAvaraNAdInAM bandha napusakavedasya jaghanyAnubhAgodayAdikam 417 sya vyavacchedo mohanIyasya codayasattayoru- strIvedanapuMsakavedayoH sarvathA kSapaNA cchedaH .... 406 puruSavedasya bandhavyavacchedo napusakavedasya codagAthAdvayaM (215-216) samAzritya yantrakam 406 yasattvayorvyavacchedaH .... .... 417 kiTTikSapaNAyA upasaMhAraH napusakododayArUDhasya saptanokaSAyakSapaNA 418 sUkSmakiTTiprabhRtikrodhaprathamasaMgrahakiTTiparyavasA- puruSavedabhinnavedodayArUDhAnAM puruSavedasya navedanakAlA'lpabahutvam 4.8 jaghanyasthitibandhAdInAM pratiSedhaH 417 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya: 7 apagataka pAyAddhAdhikAraH kSINakaSAyaguNasthAnakaprAptirI ryApathikakarma bandhazca 419 pathikakarmaNo vizeSa vyAkhyAnam.... 420-421 sthitighAta rasaghAta kSINakaSAyaguNasthAnake guNazreNayaH 422 dhyAnasya karmakSayakAraNatA 423 kSINakapAye caramasthitikhaNDasya vyAkhyAnam 423 karmakSayakAraNabhyAnaM dvividhama dharmadhyAnasya catvAro bhedAH 424 424 424 425 427 427 AjJAtricayAkhyadharmadhyAnasya svarUpam anAyavicayAkhyadharmadhyAnasya svarUpam vipAkavicayAbhivadharmadhyAnasya svarUpam saMsthAnavicayAbhidhadharmadhyAnasya svarUpam dharmadhyAnasya dhyAtAraH dhyAyakasya bhAvanAdayaH **** pRSThAGkaH 419-443 .... viSayAnukramaH .... 430 dharmedhyAnadhyAyino liGgam zukladhyAnasya catvAro bhedA: 431 pRthaktvavirtakasa vicArAkhyaprathama zukladhyAnam 431 ekatvavitarkAvicArAbhivadvitIyazukladhyAnam 432 zukladhyAnadhyAyino liGgAni caramasthitikhaNDe ghAtite ghAtitrayasya sthiti 434 .... 429 429 sattvam ghAtitrayasya sthitighAtavyavacchedaH ghAtitrayasya jaghanyasthityudIraNA matijJAnAvaraNAdInAM caturdazaprakRtInAM jaghanyAnubhAvodIraNopradezodIraNA jaghanyasthitisaMkramo jaghanyA'nubhAgasaMkramazca ghAtitrayasyodIraNAvyavacchedaH kSINakaSAyaguNasthAnaka dvicaramasamaye nidrAdvikasyodayasattvayorvyavacchedaH 436 matAntareNa nidrAdvikasya sattvameva vyavacchi dyate, udayastu kSapakazreNau mUlata eva na bhavati 436 matAntareNa dvicaramasamaye devagatyAdInAmapi sattAyA ucchedaH 434 434 435 436 437 viSaya: caramasamaye matijJAnAvaraNAdInAM jaghanyA'nubhAgodaya utkRSTa pradezodayazca caramasamaye matijJAnAvaraNAdInAM caturdazaprakRtInAM jadhanyasthityudayaH kAla: matAntareNa tu matijJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthityudaya AlikAM yAvad bhavati mohanIyasya nAmagotrayozca jaghanya sthityudayasya matadvayena bhAvanA 439 439 caturdazaprakRtImudaya sattvayorvyavacchedaH aghAtikarmaNAM vyavaccheda AkSepaparihArau 439 vyavahAranayAbhiprAyeNA''varaNasya kSIyamANatA'nantarasamaye kevalajJAnotpattipratipAdanArthaM pUrvapakSa uttarapakSazca kSIyamANaM kSINamiti nizcayanayena zrIyamANatAsamaya eva kevalajJAnotpattipratipAdanArthaM pUrvapakSa uttarapakSazca ubhayornayayoH samantrayaH 440-441 .... kSINakaSAya caramasamayamAzritya yantrakam 8 sayogikevaliguNasthAnakAdhikAra : 444-493 sayogikevaliprathamasamaye'nanta kevalajJAnA .... .... .... 444 445 dInAM prAptiH sayogikevaliguNasthAnaka upayogaparAvRttiH 445 kevalajJAnasya nirUpaNam tIrtha nAmakarmaNa utkRSTasthityudaya utkRSTasthityudIraNA ca sayogikevaliguNasthAnasya jaghanyata utkRSTataraca .... [ ** pRSThAGkaH .... 438 **** 438 **** 439 441-442 443 443 sayogikevaliguNasthAnake guNazreNiH AyojikAkaraNasya nirUpaNam AvazyakakaraNasya pratipAdanam avazyakaraNasya vivecanam AvarjitakaraNasya vyAkhyAnam AvarjIkaraNasya vyutpattiH sayogikevalinAM vizuddhitAratamyahetutayA zubhayogavyApAravizeSasya pratipAdanam 446 447 447 448 448 448 449 449 450 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhiH kSapakaNipranyArava viSayaH viSayaH pRSThAGkaH AvarjIkaraNasya kartavyatve'pi samudghAtasyA'va- | manthAnapratarayomithaH zabdabhede'pyarthabhedAbhAvazyaMkartavyatA .... .... 451 ...... .... 462 AvarjIkaraNasya kAlaH .... .... 451 manthAnazabdena sthitirasahAsasya pratipAdanam 463 AvarjIkaraNamAvarjitakaraNamityAdizabdabhede'- pratarakAriNaH sthityanubhAgayo_taH.... 463 pyarthabhedAbhAvaH ... caturthasamaye lokapUrakasya jIvapradezAnAM vistaAvarjIkaraNakAle'yogikevaliguNazreNikara raNam .... 464 Nam samudghAtazabdArtha : .... 452-454 caturthasamaye sthitirasayorvighAtaH .... 464 samudrAtaM kaH karoti ? .... 452 lokapUraNA'vasthAyAM vedanIyAdInAM sthitiutkRSTataH SaNmAsapramANa AyuSi zeSe kevali- sattvam samudghAtaM karotIti vadatAM khaNDanam 454 lokapUraNAdInAM saMharaNam .... 465 samudghAtakaraNe kRtanAzAdidoSaprasaktistadvA- paJcamasamaye pratarasthasya sthitighAto rasaghAtazca 466 raNaM ca SaSThasamaye prataraM saMhRtya kapATe tiSThataH vedanIyAdita AyuSkasya prabhUtatva AkSepaparihArau455 | sthitighAtakAlo rasaghAtakAlazcA''ntamauhUrtikaH 467 samudghAtArambhe sayogikevalinAM kRtakRtyatva- kaSAyaprAbhUtacUriMgakArAbhiprAyeNa tu paJcamasamavyAghAtaprasaktistatsarihArazca .... 456 yAtprabhRti sthitighAtakAlo rasaghAtakAlavedanIyasyodIraNA'bhAve'pi samudghAtopa- zvA''ntamauhUrtikaH .... .... 467 pattiH ... 456 samudghAtasya saptamasamayo'zmasamayazca 468 kevalisamudghAtakaraNaprathamasamaye daNDAdikara- sayogikevalicaramasamayaM yAvat saMkhyeyAni Nam sthitikhaNDAni .... .... 468 prathamasamaye daNDaM kurvato jIvapradezAnAM vistara- granthAntare sayogikevalicaramasamayaM yAvadasaMkhyeNam yAni sthitikhaNDAnItyazuddheyu ktyA pradarzanam 468 daNDaM kurvataH sthitighAtaH 458 kevalisamudghAtAvasthAyAM yogasya pratipAdanama 469 daNDaM kurvato rasaghAtaH 459 samAptasamudghAtasayogikevalino yogatrayam 466 prAvazyakacUriNakArAdInAmabhiprAyeNa prazasta- yoganirodhe hetuH .... .... 470 prakRtInAmapyanubhAgaghAtaH .... 459 yoganirodhasya saMkSiptavyAkhyAnama .... 470 AvazyakariNakArAdInAM matenA''tapodyota- yoganirodhasya vistRta vyAkhyAne matadvayama 471 yograhaNam .... .... 459 matadvayasyA'pi prAmANyasAdhanAya yuktiH 471 aprazastavihAyogatyaparyAptanAmakarmaNohaNaM prAvazyakariNakArAdInAM matena bAdarakA yayogakArmagranthikA'bhiprAyakam .... balena bAdaravAGmana ucchavAsakAyayoganirodhaH 472 dvitIyasamaye kapATaM kurvata AtmapradezAnAM vista- zatakaNikRdAdyabhiprAyeNa sUkSma kAyayogoraNam paSTambhAd bAdarakAyayoganirodhaH .... 473 asaMkhyeyaguNahInAH pradezA asaMkhyeyaguNaM kSetraM yogasya pUrvApUrvaspardhakAni kiTTayazca 473 kathaM vyApnuvantItyAzaGkA tatsamAdhAnaM ca 460 sUkSmavacanayoga-sUkSmamanoyogayonirodhaH 473 kapATakAriNaH sthitighAto'nubhAgaghAtazca 461 yoganirodhapratipAdakAnyAvazyakacUryakSatRtIyasamaye prataraM kurvataAtmapradezAnAM vistaraNama462 / rANi 473-476 458 " . Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH TippaNyAmAkarSaNazabdArthaH sUkSma kAyayoganirodhaH ... sUkSmakriyA'pratipAtidhyAna balena vadanodarAdi vivara pUraNama guNasthAnakakramAroha granthapratipAdito yoganirodha: 476 477 478 asatyapi pravartamAnayoge tannirodhopapAdanam 477 herrorbhRtacUriMgakArAdInAM matena bAdaramanoyogabAgyogocchvAsakAyayoganirodhaH kaSAyaprAbhRtacUriMgakArAdInAmabhiprAyeNa sUkSmamanoyogAdInAM nirodhaH ... sUkSmakAyayogaM nirundhAnena yogasyA'pUrvaspardhA - kAnAM nivRttiH pUrvApUrvaspardhA kavargaNAsu jIvapradezaprakSepaH prathamasamaye'pUrvaspardhakAnAM pramANam ... apUrvaspardhakakaraNAddhA tasyAM cA'pUrvaspardhA 478 479 479 kAnAM pramANam yogakiTTizabdArthastannirvRttizca yoga kiTTaSu jIva pradezAnAM prakSepaH pratisamaya pUrva kiTTInAM nirvRttiH dvitIyAdisamayeSu yoga kiTTiSu jIvapradezanikSepavidhiH .... viSayAnukramaH pRSThAGkaH 474 476 .... 476 480 481 482 482 guNakAra ityasya vikalpatrayam kiTTikaraNAddhAyAM nirvartitakiTTInAM pramANam dvicaramasamayaM yAvat kiTTInAM vinAzaH sUkSmakAyayogaM nirundhAnasya dhyAnam sUkSmakriyA'pratipAtidhyAnasvarUpam caramasamaye sarvAsAM yoga kiTTInAM vinAzaH 487 vedanIyAdInAmayogikevalikAla tulyasthitikara 485-486 483 483 484 484 485 Nam 487 caturnavatiprakRtInAM (94) jaghanyasthitisaMkramaH 488 dvASTiprakRtInAM (62) jaghanyasthityudIraNA 488 caramasamaye susvaraduHsvarocchvAsAnAM jaghanyasthityudIraNAyAM virodhodbhAvanaM tatsamAdhAnazca 489 taijasasaptakAdipaJcaviMzatiprakRtInAmutkRSTAnu bhAgodIraNA 490 [ 15 viSayaH pRSThAGkaH kRSNa nIlAdinavaprakRtInAM jaghanyAnubhA godIraNA 490 audArikasaptakAdidvApaJcAzatprakRtInAM (52 ) 490 jaghanyasthityudaya utkRSTapradezodayazca taijasasaptakAdipaJcaviMzatiprakRtInAmutkRSTAnu bhAgodayaH 490 kRSNanIlAdinavaprakRtInAM jaghanyAnubhAgodayaH 490 sayogikevalicarama samaya udayatricchedaH 491 arateeafraNakArAdyabhiprAyeNa caramasamaye ucchvAsanirodhaH **** sUkSmakriyA'pratipAtidhyAnasAmarthyenA'vagAhanA **** 492 492 492 463 tribhAgahInatvam saptapadArthAnAM vyavacchittiH sayogikevalicaramasamayApekSayA yantrakam 9 ayogiguNasthAnakAdhikAraH 494 ayogiguNasthAnazabdArthaH vyavacchinnakriyA'pratipAtidhyAnasya svarUpam 494 zailezI nirUpaNama 494 496 ayogikelinaH pradezAnAM nirjaraNam 497 dvicaramasamaye dvazItiprakRtInAM (82) sattAvicchedaH **** 438 sAdidvAdazaprakRtInAM jaghanyasthityudayo manuSyAyunA caikAdazAnAmutkRSTa pradezodayaH 499 caramasamaye manuSyagatyAditrayodazaprakRtInAM sattAvicchedaH caramasamaye manuSyagatyAdidvAdazaprakRtInAM sattAvicchedaH 499 500 4444 matAntareNa manuSyAnupUrvyAH sattAvicchedo dvicaramasamaye bhavati asprazadgatiH 500 501 nizcayavyavahAranayAbhyAM karmakSaya- dehaviyogAdi501 siddhayato gatau catasro yuktayaH 502 ayogikevaliguNasthAnake pratipAditAnAM padArthAnAM yantrakam 504 guNasthAnakeSuJcAzadadhikazataprakRtInAM kSapaNAyAH saMjJetaH pratipAdanam 505 akarmaNAM kSayAdaSTAnAM guNAnAM prAdurbhAvaH 505 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16] viSayaH nAmagotrakarmakSayajanye'mUrtA'nantAvagAha nAkhya ekaguNa AkSepa - parihArau siddhazilAyA varNanam mokSasvarUpavicAraH .... naiyAyika vaizeSikANAM pUrvapakSa: nAnAmAtma vizeSaguNAnAM buddhayAdInAmatyantocchedo mokSaH 507 santAnatva hetu AtmavizeSaguNocchedasiddhiH 508 AtmavizeSaguNocchedo mokSa ityasya saMvAdaka .... kSapakazreNigranthasya pRSThAGkaH bhAgamaH jJAnasya mokSahetutA saJcitayordharmAdharmayorupabhogAt prakSayaH upabhogAt prakSaya AkSepaH samAdhibalAdutpannatattvajJAnasya kAyavyUhadvAropa 510 bhogataH kSayopapattiH tattvajJAnina upabhogAbhilASavirahAd na kAyavyUdvAropabhogaH abhilASAbhAve'pyupabhogopapattiH saJcitakarmakSaye tattvajJAnasya kAyavyUdddvArA 510 510 hetutA mokSAvasthAyAM vidyamAnAnyapi karmANi na janmAntarazarIrANi prArabhanta iti keSAJcinmatasya sthApanam 506 507 507.554 507-512 .... 508 509 509 510 anantaroktamatasya pratikSepaH vizeSaguNocchedaviziSTAtmasvarUpamuktyabhyupagame mukteranityatve AkSepastatparihArazca uttarapakSaH 510 510 511 Atmato'tyantabhinnAnAM buddhyAdInAM svIkAre santAnatvahetorAzrayasiddhatA 512 buddhaghAdInAmAtmato'bhinnatvasya svIkAre doSa: 512 buddhayAdInAmAtmataH kathaJcidbhinnAbhinnatvasvIkAre syAdvAdanayamatAGgIkAra prasaGgaH 512 santAnatva hetoH sAmAnyarUpatve svarUpAsiddhi: 512 santAnatvahetoH sattArUpaparasAmAnyatvavyAkhyAna svarUpAsiddheruddhArastatpratividhAnaJca santAnatva he tora para sAmAnyatve doSaH 511 512-520 512 512 viSaya: santAnatva to zeSarUpatve vikalpacatuSkasyAva tArastatpratyavasthAnaca santAnahetorviruddham 513 513 pradIpavaditi dRSTAntasya sAdhyavikalatA 513 pradIpAdInAmuttarapariNAmasyA'pratyakSatvena tabhizcayAbhAva bhAkSepa - parihArau 513 dhvasta pradIpasya vikArAntareNAvasthAne doSastaparihArazca .... pradIpasya pUrvApara svabhAvaparihAra svIkAra-sthitilakSaNapariNAmasyA'numAnaprayogeNa siddhiH santAna caramakSaNasya kSaNAntarA'janakatve pradIpabuddhapAdInAmasattvopapAdanam santAnahetoH satpratipakSatA santAnatvahetoH kAlAtyayApadiSTatvam Atma vizeSaguNasantAnocchedasAdhakA'numAne kiM sAdhyatayendriyajAnAM buddhayAdInAmucchedaH, utAtIndriyANAm ? 515 prathamapakSe siddhasAdhanam dvitIyapakSe doSodbhAvanam naiyAyikavaizeSikANAmupahAsa: 'na ha vai sazarIrasya' ityAdyagamasyA'nyathA vyAkhyAnam kiM mukta buddhayAdiguNAnAmabhAtraH kAraNAbhAvAt utaviruddhatvAt ? prathamapakSe jJAnAdivizeSaguNatvAvacchinnaM prati zarIrAdernimittakAraNatvaM pratyavasthApyendriyajabuddhayAdiguNatvAvacchinnaM prati zarIrAdernimittakAraNatvasya mokSAvasthAyAM jJAnasukhAdikaM ca pratyanyeSAM kAraNatAyAH pratipAdanam 515 ..... 515 muktau buddhayAdiguNAnAM janyatvena teSAM dhvaMsApattistatazca na teSAmanantattram .... .... pRSThAGkaH **** 513 514 514 514 514 514 514 514 514 515 tatkhaNDanAyA'bhAvavad bhAvasyA'pyavinAzi pratipAdanam vinAza-janyabhAvayoH kAryakAraNabhAvo nAstItipratipAdanam 516 516 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaH 521 .... .... 517 viSayaH viSayaH pRSThAkaH vinAza-janyabhAvayoH kAryakAraNabhAvasvIkAre'pi samAnakAlInasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhASAna mokSe jJAnasukhAdInAM sarvathocchedaH .... 516 - samAnadezo duHkhadhvaMso mokSa iti keSAThica. bhanantajJAne'numAnam nmokSalakSaNam .... .... 520 virudvatvAd jJAnAdInAmabhAva iti dvitIyapakSa- samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsahavRttiduHkhadhvaMso / sya pratyavasthAnam mokSa iti lakSaNaM tatpadakRtyabca .... 520 jJA dInAmatyantonchede saugatataH ko vizeSo duHkhasantatiratyantamucchidyate santatitvAditi / naiyAyikAdInAm ? .... .... 517 prAcAmanumAnaM tatpratividhAnaca .... 521 jJAnAdInAmabhAvasya sAdhane na pratyakSapramANam, AtmakAlA-'nyavRttidhvaMsapratiyogyavRttiduHkhatvaM nA'pyanumAnama .... .... 517 duHkha pAgabhAvAnadhikaraNattidhvaMsapratiyogivRtti, tattvajJAnasya mokSahetutAsvIkAro jJAnAdiguNA- satkAryamAtravRttitvAta pradIpatvavaditi zrIvardhabhAvasya cAsvIkAraH ..... .... 517 mAnAdInAM sarvamuktisAdhakamanumAnam 521 upabhogata eva karmaprakSaye'nupapattiH 517 pakSasya vicArastatpadakRtyaM ca upabhogataH karmaprakSaya uanyastA'numAnasya sAdhyasya vicAraH .... nirAsaH mAdhyasya padakRtyam .... 522 kAyavyUhadvArA phalopabhogataH karmakSayAbhyupagame hetoH padakRtyam 523 nRpativat pracurakarmotpAdaH .. 518 caitrAdimuktisiddhaye'numAnam 523 AturasyA'pi norugbhAvA'bhilASeNaivauSadhAdyA- zrIvardhamAnaprabhRtyuktAnumAnasya pratividhAnam 523 caraNe pravartanam .... .... 518 AtyantikaHkhaprAgabhAvo mokSa iti prAbhAkarANAM saJcitakarmakSaye kAyavyUhadvArA tattvajJAnasya hetu- mataM tatkhaNDanaca ... 524 tAyAH pratyavasthAnam .... .... 518 duHkhA'tyantAbhAvo mokSa iti keSAcinmataM prArabdhakarmaNaH phalopabhogataH kSayaH, sazcita- tatpratyavasthAnaM ca .... .... 525 karmaNastu pApakriyAnivRttilakSaNacAritropabRhita- viziSTaduHkhasAdhanadhvaMso mokSa iti mataM tattvajJAnataH praNAzaH .... .... 518 tatkhaNDanaM ca tAzatattvajJAnasya saJcitakarmakSaya-bhAvikarmAnu- daHkhadhvaMsastomo mokSa iti keSAcinmataM tpAdahetutAyAmuSNasparzadRSTAntaH .... 518 tatpratyavasthAnaca .... .... 525 pariNAmijIvAdipadArthaviSayakajJAnasyaiva tattva- nityaniratizayamukhAbhivyaktirmokSa iti jJAnatyam , na tu taditarasya .... 519 tautAtitAnAM pUrvapakSaH .... 526-527 tattvajJAninAM nityanaimittikAnuSTAnasvIkAraH 519 avidyAyAM nivRttau paramAnandasvabhAvatAyA zailezI pharaNAvasthAyAM sakalapravRttyabhAvaH 519 abhivyaktiH .... 526 viziSguNocchedaviziSTAtmasvarUpamukterasvI "AnandaM brahmaNo rUpaM tacca mokSe'bhivyajyate" kAra Atmana ekAntanityatvAbhAvo buddhayAdibhi- ityasyAM zrutau SaSThayA'bhedaH sUcitaH .... 526 zva sahAnanaH kathaJcita tAdAtmyam 519 nityasukhasvIkAre sarvadA sukhAnubhavaprasaGga ityAbuddhayAdiguNAnAmucchedo mokSa ityasvIkAre mokSe. zaGkA tatsamAdhAnaM c| ... 526 'pi dharmAdInAmanuvRttyA saMsAramokSayoravizeSa AtmA sukhasvabhAvaH, atyantapriyabuddhiviSayatvAd ityAzaGkA ananyaparatayopAdIyamAnatvAcca, vaiSayikasukhauktAzaGkAyAH samAdhAnam .... 520 vadityanumAnam ..... 526 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSapakaNiprabhasya : viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka: AtmA sukhasvabhAvaH, mukhyapreyobuddhiviSayatvAd duHkhahAniriSTA sukhahAnistvaniSTeti pratinirupacaritapreyaHzabdavAcyatvAdvA .... 527 pAdanena naiyAyikAbhiprAyasya khaNDanam 530 mumukSupravRttiriSTArthaprAptyarthA prekSApUrvakAri- sukhahAneraniSTatvaM virAgibhirna vedyata iti / pravRttitvAt naiyAyikakathanaM tatkhaNDanaJca .... 531 zAstrIya upadeza iSTArthaprAptyarthaH,upadezatvAt 527 duHkhAbhAva eva sukhamiti naiyAyikAbhiprAyasukhasya niratizayatve-'numAnam 527 statkhaNDanaM ca uttarapakSaH 527-537 abhilASanivRttiH sukhaM tadAtmakazca mokSa / kiM sukhaM nityam , utA'nityam ? .... 527 iti mataM tatkhaNDanaM ca .... .... 531 prathamapakSe doSodbhAvanam viSayopabhogasyA'bhilASA'nivartakatvam 527 531 dvitIyapakSe vikalpadvayam-phinityasukhaM svaprakAza viSayeSu doSadarzanAdabhilASanivRttiH .... 532 kam , uta tadbhinnapramANAntaraprameyam ? 527 abhilASanivRttiH sukhamityabhyupagame viSayopaprathamavikalpe muktasaMsAriNoravizeSaprasaGgaH 527 bhogena jAyamAnA'bhilASanivRttyAtmakasukhato uktaprasaGgavAraNaprayAsastatkhaNDanaM ca .... 527 viSayadoSadarzanena jAyAmAnA'bhilASanivRttyAtmakadvitIyavikalpe doSodbhAvanam .... 528 sukhasya viziSTataratvaM na syAt ... 532 "vijJAnamAnandaM brahma' ityasyAgamasyaivA' abhilASAtirekAt tannivRttyA sukhAtirekAbhi mAna iti kathanaM tatkhaNDanaM ca .... 532 prAmANyam naiyAyikamatena duHkhena nirviSNasya mumukSoricchAuktasyAgamasya prAmANyasvIkAre'pi tatpratipAdita vicchedAd vairAgyasyApyupapattiH, tatazca teSAM sukhasya duHkhAbhAvatvena vyAkhyAnAda na doSaH 528 mokSaH, na tu paramAnandAkAkSiNAm ... 533 dravyato nityaM sukhaM paryAyatazcAnityamiti syA dveSarAhityalakSaNaprazAntatvavirahAt kathaM naiyAyikAnAM dvAdimatam mokSaH ? mokSAvasthAyAM sukhAbhyupagame tadrAgeNa tatra pravRttI necchAvicchedasAmAnyaM vairAgyapadArthaH, kintu mokSAbhAvaH syAdityAzaGkA .... 529 viSayecchAvicchedaH ... .... 533 uktAzaGkAyAH samAdhAnam .... 529 nyAyamate duHkhanivRsyAtmakamokSasvIkAre duHkha nityasu vasya saMvedanaM kiM nityam, utA'nityam ? iti naiyAyikAzaGkA dvaSeNa tatra pravRttI mokSAbhAvaprasaGgaH ... 530 .... .... 533 nyAyamatena tadvAraNam .... .... 530 nityasaMvedanapakSe doSAH .... ... 533 tulyanyAyena sukhAtmakamokSasvIkAre'pi mokSA- nityasaMvedanasya pratibandhAbhyupagame kena pratibhAvaprasaGgavAraNam .... ... 530 bandhaH (1) kiM zarIrAdinA, (2) athavA vaiSayika"duHkhasaMsparzazUnyazAzvatikasukhasaMbhogA'sambha- sukhena, (3) utA'vidyayA, (4) utasvid bAhyavyAyAt" iti naiyAyikoktasya khaNDanam .... 530 saGgena ? .... .... .... 534 sukhaduHkhayorekabhAjanapatitaviSamadhunormadhUtpanna- uktavikalpacatuSkasya khaNDanama .... sukhakaNikApekSaviSaprayojyatIvrataramaraNAdi- nityasukhasaMvedanasyA'nityatvapakSe doSAH 534 duHkhajanakayoriva vivekahAnasya duHzakyatvAd 533 pRSThe utthApitazaGkAyAH samAdhAnam 535 ubhe'pi sukhaduHkhe tyajyetAmiti naiyAyikA- saMgrahanayena AvaraNacchittyA'bhivyaGgayaH sukhabhiprAyasya khaNDanam .... 530 / jJAnAdisvabhAvo mokSaH .... .... 535 533 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- "viSayAnukramaH [ 8 viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka RjusUtrAdinayamatena pratisamayamutpadyamAnaM sukha- uktAzaGkAyAH samAdhAnam 540 jJAnAdikaM mokSaH mithyAropavyavacchedArthamasatyapi moktaryAtmani / vyavahAranayAnusAreNa kRtsnakarmakSayo mokSaH 536 nairAtmyAbhyAsarUpo yatnaH kartavyaH .... 540 "vijJAnamAnandaM brahma" iti atirna virudhyate / uktabhAvanAvirahe tvindriyAdiSUpabhogAzrayatvena / syAdvAdamate ' .... 536 gRhIteSvAtmabuddhernivAraNA'sambhavena snehasadbhAvAmumukSuprayatnena tu yadA'nAdyavidyA nivartate, d na vairAgyasya saMbhavastatazca kathaM mokSaH ? 540 tadA''nandasvarUpapratipattirbhavati, saiva mokSa 'nopabhogAzrayatvabuddhinibandhanasvatvabuddhita ityasya svIkAraH, kintvavidyAtvena karma grAhyam 536 AtmIyasnehaH, kintu guNadarzanataH' iti pakSa-. AtmA sukhasvabhAvaH, atyantapriyabuddhiviSaya- statkhaNDanaM ca .... 540 svAda ananyaparatayodIyamAnatvAccetyasyAnu nairAtmyabhAvanAvirahe'pi kAyaklezalakSaNatapasaH mAnasya khaNDanam .... .... 536 sakalakarmaprakSayAd mokSaH syAditi mataM AtmA sukhasvabhAvaH, mukhyapreyobuddhiviSaya tatkhaNDanaM ca .... 540 tvAd nirupacaritapreyaHzabdavAcyatvAdityasya vicitrazaktikaM karma kathamekarUpAt kAyaklezAt khaNDanam .... .... 536 kSIyate ? 527 pRSThe proktazeSA'numAnAnAM nityasukhna karmazaktInAM saMkareNa kSayakaraNazIlaM tapa ityekasAdhanatvena khaNDanama .... .... 537 rUpAdapi karmakSaya iti pakSastatkhaNDanaM ca 541 avidyAyAM nivRttAyAM vijJAnasukhAtmakaH kevala uttarapakSaH 541-546 AtmA mokSa iti vedAntinAM mataM tatkhaDanaM ca 537 AnandamayaparamAtmani jIvAtmalayo mokSa iti jJAnakSaNapravAhavyatiriktasyAtmano'sambhavasya / khaNDanam .... 541 tridaNDinAM mataM tatkhaNDanaM ca .... 538 mauktikoNanikarAnusyUtakasUtrakalpAtmano' saugatAnAM pUrvakSaH ... 538-541 nirupaplavA citsantatirmokSa iti matam svIkAre kRtanAzA'kRtAgama-saMsArabhaGga-mokSa538 bhaGgAH smRtyanupapattizca jJAnakSaNavyatiriktAtmano'sambhavaH ..... .... 541 538 smaraNopapattaye prayAsastatpratividhAnaM ca AtmadarzinAM muktyabhAvaH, .... 538 yathA raktakapAsabIja upte phalaM raktavarNa labhyate, nairAtmyabhAvanAto mokSaH muktAvasthAyAM zarIrAdyabhAvAt kutazcitsantati tathaiva yasmin santAne vAsanA'dhivasati tatra smRtisaMbhavaH ? .... 539 riti dRSTAntena smRtyanubhavayoraikAdhikaraNyopapattaye jJAnaM prati zarIrAdInAM na kAraNatvam , kintu prayAsastatkhaNDanaM ca .... 542 pUrvapUrvavijJAnakSaNAnAm .... 539 ekasantAnatvasya khaNDanama ... 543 suSuptI jJAnAbhAvAduttarajJAnakSaNotpattyabhAra smRtyabhAve nihitapratyunmArgaNa pratyarpaNAdivyavaityAkSepastatpratikSepazca .... 539 hAralopaprasaGgaH ... ... 543 abhibhUtajJAnakSaNato'nabhibhUtajJAnasya rAgadveSa- muktistvAtmadarzino na bhavatyevetyasya khaNDanam 543 kaluSitajJAnakSaNatazca rAgadveSavinimuktajJAna- pUrvapUrvavijJAnakSaNAnAmevottarottaravijJAnakSaNaM sya kathamutpattiH ? ityAzaGkA .... 539 prati kAraNatvamityetad anvayidravyasvIkAra evouktAzaGkAyAH samAdhAnam .... 539 papannama, nA'nyathA ... .... 543 niranvayavinazvaracitsantatau baddho'haM mokSyAmItyu- 'pUrvapUrvajJAnakSaNAnAM tattadatizayavattvena' ityAdi dizya yatno na syAt ? ityAzaGkA .... 540 kathanamapyanvayidravyasvIkAra evopapannam 543 539 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] viSaya: niranvayacitsantatyAmuttarottarakSaNAnAmatyantanAnAtve'pi tara katvAdhyAropeNAtmAbhisandhAnAd midhyAdhyAropasya vyavacchedArthaM nairAtmyAbhyAsabhAvanArUpayatnaH kartavya ityasya bauddhamatasya khaNDanam aikAdhikaraNye satyeva bandhamokSavyavasthopapattiH, bauddhamate tu tadvirahAd na bandhamokSavyavasthopapattiH 'kiJcididamato mama syAdi' tyanusandhAnenaiva prekSAvatpravRttiH, bauddhamate tu koDanusandhAtA ? kiM kSaNaH santAno vA ? prathamapakSasya pratividhAnam dvitIyapakSasya pratyavasthAnam ekAntAnityatve'rthakriyAkAritvaviraheNa nairAtmyabhAvanAyA mithyArUpatvAt kathaM tasyA mokSahetutvam ? mokSArthasya 545 545 niranvayavinazvaratvA'bhyupagame prayAsasya vaiyarthyApattiH 'upabhogAzrayatvena gRhIteSvindriyAdiSu' ityAdibauddhapratipAdanasya khaNDanam vivekajJA upabhogAzrayamAtyantika sukhasAdhanaM manyante, na tu tAdAtvika sukhasAdhanaM stryAdikam 545 indriyAdiSu lezato'pi sukhahetutvasya sambhaSAt tatrAtmabuddhiM na parityajatItyAkSepastatparizarazva kSapaka zreNimanthasya .... pRSThAGkaH ... 544 544 544 544 545 upabhogAzrayendriyAdiSu tAdAtvikaguNadarzanAt tannibandhanasneho mokSapratibandhakaH, vivekinAM tu tAdRzaguNadarzanaM nAsti, api tu tatra doSadarzanamasti, taca kutaH snehavyAvartakaM na bhavet ? 546 doSadarzanena viraktastatkAle nivartate, punaH sukhalezadarzanataH punastatra rAgI syAditi bauddhavidhAnaM tatpratividhAnazrca .. upabhogAzrayeSu duHkhahetutvaM pazyan virajyate, tarhyAtmanyapi tasya virAgaH syAdityAzaGkA tatsamAdhAnaM ca vratopabRddakakAyaklezasya tapastvena pratipAdanam 546 546 546 545 545 viSayaH 'kAyaklezasya karma phalatvena' ityAdi saugatakathanasya khaNDanam svalpenaivaikopavAsAdinA pradarzita sarvakarmakSayApateriSTApattitvena svIkAraH pradIpanirvANavat sarvathA jJAnasantAnocchedo mokSa iti keSAJcinmatam 246 ... uktamatasya khaNDanam khaDgino nirAzravaM cittaM nopAdeyakSaNamArabhate sahakArivirahAdityanumAne doSodbhAvanam 547 antyacitkSaNasyArthakriyAkAritvavirahe tasyAvastutvApattiH, tatra cA''kSepapratikSepau 547 548-550 svAtantryaM mokSa iti keSAJcinmataM tatkhaNDanaM ca 548 AtmAnaM mokSa iti cArvAkamataM tatkhaNDanaJca 548 sAGkhAnAM pUrvapakSa: vivekakhyAtibaleno paratAyAM prakRtau purupasya svarUpeNAvasthAnaM mokSa iti matam prabudvaizva pratipAdanam zeSANAM trayoviMzatitattvAnAM nirUpaNam prakRti-puruSayorandhapaGgavan saMyogaH . puruSasya caitanyazaktirviSayaparicchedazUnyA buddherviSayaparicchedasyopapattiH ***. **** .... pRSThAGkaH acetanA'pi buddhizcicchaktisAnnidhyAccaitanyavatIva pratibhAsate 549 550 acetanA jJAnAdaya utpattimatvAdityanumAnam 546 vivekakhyAtitaH prakRtinivRttiH nartakI kalpA prakRtiH prakRtereva bandhasaMsAramokSAH puruSasya tvaupacArikAH 550 550 uttarapakSaH 550-555 www. 546 547 547 .... prakRti-puruSayoH saMyogastvandhapaGgavadityasya pratividhAnam 550 550-551 dikSAyAH khaNDanam saMyogasyAnupapatterviyogasya durghaTatvam 552 puruSasya caitanyazaktirviSayaparicchedazUnyetyasya pratividhAnam kartRtvabhoktRtvAdidharmavira he sukhaduHkha bhogAzramatvAnupapattiH 552 552 548 548 549 546 549 549 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : : pariziSTAnAM citrANAM ca sUciH [ 21 - . viSayaH pRSThAGkaH viSayaH pRSThAGka: macetanA'pi buddhizcicchaktisAnnidhyAcaitanya- | puruSasyA'pi pariNAminityatvasaMbhavaH 554 vatIva pratibhAsata ityasya pratividhAnam 552 puruSasyaiva bandhamokSau 555 zarIrAdezcetanatvApattiH zreNipratipatto matadvayam 'acetanA'pi' ityAdikathana Arogo dhvanyata atimamaGgalam AropazcA'nupapannaH .... .... 552 zrIcaramatIrthapatistutiH 556 'acetanA jJAnAdaya utpattimattvAdityanumAna- pranthakRta upakAriNAM gurUNAM stutiH sya khaNDanam 553 padArthasaMgrahakArAH 557 saMjJAntareNa karmaNaH svIkAraH kSapakazreNigranthasya racayitA 558 buddheH kAryo'haGkAra ityasya khaNDanam .... 553 skhalitavizodhane prArthanA 558 paJcakarmendriyANAM khaNDanam .... 553 vRttikRtaH prazastiH 559-564 vyomAdInAM zabdatanmAtrajavanirAkaraNama 554 zrIvIrajinAdInAM stutiH .... 559 vivekakhyAteH khaNDanam 554 zrImunicandrasUrIzvarAdInAM stutiH .... 560 nartakIdRSTAntasya sAyamatavyAghAtakAritvam 554 pUjyagurUNAM stuti: saMzodhakAdayazca .... 561 kulavadhUdRSTAntena prakRternivRttyupapAdanam 554 | mudraNe dravyasahAyau ___.... .... 562-564 prakRteH pariNAminityatvam .... 554 | granthAnAdi pAziErari sUci (1) mUlagAthAH ... .... 565-573 / (6) kSapakaNiTIkAntargatAni vyAkaraNa(2) akArAdikrameNa mUlagAthAnAmAdyAMzAH574-577 581-582 (3) mUlagAthAnAM chandasUciH .... 577-578 (7) kSapakazreNiTIkAntargatA nyAyAH 582 (4) kSapaka zreNiTIkAntaH pramANatayod (8) kSapakazreNiTIkAntargatAni gaNitasUtrANi 582 dhRtAnAM granthAnAM sUciH ... 578-580 (9) ekAzItitamagAthAprabhRtipratipAditapadArtha(5) kSakazreNiTIkAntargatAnAM grantha sya saMvAdakaM zrImanmunicandrasUrIzvaraH kRnnAmnAM sUciH .... 580-581 / / viracitazatakaTippanam .... 583-584 sUtrANi cAgAcA bhapUrvakaraNe pravartamAnasya sthitivAtasya citram 27 / apUrvakaraNadvitIyasamaye'nudayavatInAM prakRtInAM apUrvakaraNe pravartamAnasya sthitibandhasya citram 29 guNazreNezcitram .... .... 30 apUrvakaraNaprathamasamaya udayavatInAM prakRtInAM antarakaraNaM kurvataH prathamasthitezcitram , guNazreNezcitram .... .... 30 tathA'ntarakaraNaM kurvatotkIryamANadalaM yAsu sthitiSu prakSipyate, tAsAM citram .... 69 apUrvakaraNadvitIyasamaya udayavatInAM prakRtInAM antarakaraNe kRta udayavatInAM prakRtInAM prathamaguNazreNezcitram .... .... 30 / sthiterdvitIyasthitezca citram .... 61 apUrvakaraNaprathamasamaye'nudayavatInAM prakRtInAM antarakaraNe kRte'nudayavatInAM prakRtInAM prathamaguNazreNezcitrama .... 30 / sthiterdvitIyasthitezca citram .... 69 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citram 22 ] * citrasUciH pRSThAkaH bhazvakarNakaraNAddhAyAcitram 94 nirantarAsAmAnyasthitInAM yavamadhyasya citram 298 bhAdolakaraNAddhAyAzcitram krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAdvicaramasamayaM masatkalpanayA pUrvaspardhakaracanAmAzritya citram 111 yAvat krodhasaMgrahakiTTInAM dalikApekSayA'vasthAazvakarNakaraNAddhAprathamasamaye pUrvApUrvaspardhakeSu / nasya citram ... ... 329 dIyamAnaM dRzyamAnaM ca dalamAzritya citram ... 137 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye krodhakiTTikaraNAddhAmAzritya citram 146 prathamasaMgrahakiTyAH saGakramaNe jAte krodhasya kiTrikaraNAddhAprathamasamayakiTriprarUpaNAmAzritya dvayoH saMgrahakiTTayordalikApekSayA'vasthAnasya citram citram ... . ... 326 kiTTikaraNAddhAdvitIyasamayadIyamAnadalasyoSTrakUTa sUkSma kiTTiSu saMkramyamANadalasya nirUpaNamAzritya prarUpaNAmAzritya citram ... ... . 207 kiTTikaraNAddhAdvitIyasamaye dIyamAnadalaprarUpaNA sUkSmakiTTInAM pramANaM darzayaccitram .... 366 mAzritya citram .... .... 217 sUkSmakiTrikaraNAddhAprathamasamaye bAdarakiTTikiTTikaraNAddhAcaramasamayamAzritya citram 236 parasthAnagopucchAkAraracanApradarzanArtha citram 371 kiTTivedanAddhAprathamasamayamAzritya citram 244 sUkSma kiTTikaraNAddhAprathamasamaye sUkSmakiTTiSu / gomUtrikAsadRzakrameNa bandhodayAvAntarakiTTInA bAdarakiTTiSu ca dalanikSepamAzritya citram 380 mutkRSTarasamAzritya citram ... 247 sUkSmakiTTikaraNAddhAdvitIyasamaye dalanikSepagomUtrikAsadRzakrameNa bandhodayAvAntarakiTTInAM vidhimAzritya citram .... 385 jaghanyarasamAzritya citram .... 248 dvAdazasaMgrahakiTTInAM saMkramyamANapradezAnAzritya sUkSmasamparAyAkhAprathamasamaye dIyamA dala. citram prarUpaNAM dRzyamAnadalaprarUpaNAM sUkSmasamparAyA 254 lobhasaMgrahakiTTitrayaparasthAnagopucchAkAraracanA ddhAdInAJcA'lpabahutvaM samAzritya citram ... 394 pradarzanArtha citram .... ... 256 sUkSmasamparAyAddhAyAM dvitIyAdisthitighAtAvasare kiTTivedanAddhAyAM saGkramadalato bandhadalatazca- dRzyamAnadala rUpaNAmAzritya citram ....390 pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepaH .... 269 sUkSmasamparAyAddhAsaMkhyeyatamabhAge zeSe moikiTTivedanAddhAprathamasamaye gaNitaprakriyayA pUrvA nIyacaramasthitighAtAddhAdvicaramasamayaM yAvad pUrvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepamAzritya citram 284 dIyamAnadalaprarUpaNAmAzritya citram ... 401 samayaprabaddhazeSakaprarUpaNAzritya citram 264 bhinnabhinnakaSAyodayena minnabhinnavedodayena ca samayaprabaddhAnAM yavamadhyasya citram ... kSapakazreNiM pratipannAnAM karmakSapaNAyAzcitram 418 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svopajJavRttivibhUpitA khavagasaiTI (kSapakazreNiH) [ yantra-citra-pariziSTa-mUlagAthAgaurjarabhAvAnuvAdasaMzobhitA] Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM hI AI" namaH // A // zrIzaGkhezvarapArzvanAtho vijayatetamAm // sakalAgamarahasyavedi-zrImadvijayadAnasUrIzvarebhyo namo namaH / siddhAntamahodadhi-zrImadvijayapremasUrIzvarebhyo namaH / *G zrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNi-suvihitagacchAdhipati-siddhAntamahodadhi-saccAritracUDAmaNi- karmazAstraniSNAta - prAtaHsmaraNIyAcAryaziromaNi - zrImadvijayapremasUrIzvarAntevAsi - syAdvAdanayapramANavizArada - pannyAsapravarazrImad-bhAnu vijayagaNivarya ziSyapraziSya-zrImadgacchanAyakaprAdhyApita-vAcaMyamamatallikA-jayaghoSavijaya-dharmAnandavijaya hemacandravijaya-guNaratnavijayasaMgRhItakarmakSapaNApadArthakA munipuGgava jitendra vijayacaraNAravindacaJcarIkAyamANA'ntiSadA muni - guNaratnavijayena viracitA svopajJavRttivibhUSitA khavagaseThI [ kSapaka-zreNiH ] zrIvaraM taM vande nijajananamahe yaH surezAbhiSiktaH dattaM dAnaM ca varSaM sakalahitakaraM bhavyavargAya yena / prAtrAjIdyaH svakIyaM vitatabhavavipatkarmazatru nihantu, yena dhyAnAnizaktyA khalu jhaTiti kRto ghAtikASThapraNAzaH // 1 // (khagdharA) * hariNAGkitatanurarjunaruciramRtakaraH kalAzrayo vIraH / janatApApahara: zrIbhAk sakale viSTape jayati // 2 // ( payAryA) * (1) hariNA = siMhena " siMhaH kaNThIravo hariH" iti haimavacanAt aGkitA = lAnchitA tanuH = zarIrAparaparyAyA yasya, sa tathA,zrImato hi bhagavato vardhamAnasvAmino lAJchanaM hariH, tacca bhagavataH savyetarajaGghA - rUpe zarIre bhavatItyAgamaH / arjunavat = cAmIkaravat "tapanIya - cAmIkara- candrabharmA'juna niSka- kArtasvarakarburAriNa" (zlokAGkaH 1044) ityabhidhAnacintAmaNikoze suvarNavAcakatvAdarjuna zabdasya, ruciH=chaviya~sya, sa tathA,amRtaM karotItyamRtakaraH, zivakara ityarthaH, amRtazabdo hi zivatrAcakaH, yaduktamabhidhAnacintAmaNikoze"mahAnando'mRtaM siddhiH kaivalyamapunarbhavaH / zivaM (lo0 74) iti / kalAnAM sarvakalAnAm AzrayaH= AspadaM kalAzrayaH, sarvakalAnipuNatvAd bhagavataH / haratIti hara; "ac" (siddhahema0 5-1-49) ityanena sUtreNa kartaryacpratyayaH / janAnAM samUho janatA, tasyAH pApAni = duritAni janatApApAni teSAM haro janatApApaharaH, sakalajanaduritavinAzItyarthaH zriyaM = kevalajJAnarUpAmaSTamahAprAtihAryalakSaNAM vA bhajatIti zrIbhAka vIraH=apazcimajinapatiH, sakale= nikhile viSTape - vizve jayati = indriya-viSaya-kaSAya-pariSahopasarga-ghAtikarmAdizatrugaNaparijayAt sarvAnapyatizete / iti prathamo 'rthaH / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagasehI. [ maGgalAcaraNam dhyeyAste sarvasihA vimalazivagatau saMsthitAH karmamuktA *lokante lokabhAvAn samabhuvanavido bhoginaH siddhivadhvAH / jayaddhyAnA'gaM zrayante zivagatiphalakaM svIyakarmA''tapaghnaM saMsArasphArasatre jnimrnnjraataapsNtptbhvyaaH||3|| (sragdharA) (2) yadvA hariNA-azvena, yaduktamabhidhAnacintAmaNikoze-gandharvo'rvA saptivItI vAho vAjI hayo hariH (zlo0 1233) iti, aGkitatanuH, zrImAn saMbhavanAthastRtIyajinezvara ityarthaH,tasya lAgchanamAgame'zvo nirUpyate / vIrazabdazcAtra yaugiko vyAkhyeyaH / tathAhi-vi=viziSTA sakalabhuvanAdbhutA svargApavargAdikA I:= lakSmIH, sA vIH, tAM rAti bhavyebhyo yacchati 'rAMka dAne' iti vacanAd iti vIraH, "prAto Do'hvAvAmaH" (siddhahema05-1-76) ityanena DapratyayaH / dadAti ca bhagavAn sarvabhASApariNatayA svavANyA niHzreyasAbhyudayasAdhanopAyopadezena bhavyebhyo bhuvanAdbhutAM zriyam / zeSaM pUrvavad vyAkhyeyam / iti dvitiiyo'rthH| (3) yadvA harizabdaH kapivAcako jJeyaH, yaduktamabhidhAnacintAmariNakoze-"plavaGgaH pvalagaH zAkhA. mRgo haribalImukhaH // " (zlo0 1292) iti / tatazcAyamartha:-hariNA-kapinA aGkitatanuH,abhinandanasvAmItyarthaH, nirUpyate cAgame caturthasya bhagavato lAJchanaM kpiriti| zeSaM pUrvavad varNanIyam / iti tRtIyo'rthaH / / . (4) yadvA hariNeti padaM tRtIyAntaM na vyAkhyeyam, kintu samAsastho hariNazabdo'yam , sa ca mRgavAcakaH / tatazcAyamarthaH-hariNena-mRgeNa aGkitA tanuryasya, sa hariNAGkitatanuH, SoDazaH zrIzAntinAtho bhagavAnityarthaH, tasya bhagavato lAJchanaM mRga ityAgame pratipAdyate, zeSaM pUrvavad varNanIyam / iti caturtho'rthaH / (5) yadvA'yaM zlokaH zrIcandraprabhaprabhumadhikRtya vyAkhyeyaH / tathAhi-harizabdo'tra candravAcako jJAtavyaH / yaduktamamarakoze... yamAnilendracandrArkaviSNusiMhAzuvAjiSu / / zukAhikapibhekeSu harirnA kapile trissu....|| ( 3-3-175 ) iti, tatazcAyamartho bhavati-hariNA=candreNa aGkitatanuH, zrIcandraprabho'SmastIrthakara ityarthaH, tasya bhagavato lAJchanaM candra iti siddhAnta updishyte| arjunazabdazcAtraH zvetavAcako grAhyaH / yaduktamabhidhAnacintAmaraNo"... zvetaH zyetaH sitaH zuklo hariNo vizadaH shuciH|1|" pravadAtagaurazubhravalakSadhavalArjunAH ....'(zlo0 1393 )iti / arjunA-zvetA ruciH-chaviryasya,so'rjunaruciH,zvetakAyo hi bhagavAMzcandraprabhaH / yaduktam "zuklau ca candraprabhapuSpadantau" / iti / zeSaM tu pUrvavadyojyam / iti pnycmo'rthH| (6) athavA'yaM zlokaH zrIpAzvanAthamadhikRtya varNanIyaH / tadyathA- harizabdo'tra sarpavAcako boddhavyaH / yadukta vizvakoze-"haritArkacandrandrayamopendra marIciSu / sihAzvakapibhekAhizukalokAntareSu c|" iti, tatazcAyamarthaH-hariNA sarpaNa aGkitatanuH, zrIpArzvanAtha ityarthaH, tasya hi bhagavato lAJchanaM sarpa iti siddhAnte pratipAdyate, arjunazabdazcAtra mayUrArthako vyaakhyeyH| yaduktaM medinIkoze-"arjunaH kakubhe pArthe kaartviirymyuuryoH...||" iti, arjunavad-mayUravat-mayUranIlavarNavad ruciH dyutiryasya so'rjunaruciH, nIlavigraho hi bhagavAn zrIpArzvanAthaH / uktaM cA'bhidhAnacintAmaNikoze-"kRSNau punarnemimunI, vinolo zrImallipAzvoM kanakatviSo'nye // " iti / zeSaM pUrvavad nirUpaNIyam / iti SaSTho'rthaH / (7) prastutavyAkhyAnaSaTakaM pratipAdya sampratyasya zlokasyA'prastutavyAkhyAnaM darzyate / tathAhi-arjunA zvetA ruciH-chaviryasya so'rjunaruciH,candrasya vizeSaNamidam ,evamagre'pi / amRtaM karAH dhutayo yasya candrasya sa tathA,kalAnAM SoDazabhAgAnAm AzrayaH nilayaH kalAzrayaH / vizeSeNa Irayati-prerayatIti vIraH,kAmAdiviSayANAM hi prerakazcandraH / janAnAM lokAnAM tApaH janatApaH,tamapaharatIti janatApApaharaH,zItalatvAccandrasya, hariNena-mRgeNa aGkitA lAnchitA tanuryasya,sa hariNAkitatanuH,candra ityarthaH,sakale viSTape jayati,sarvatra tadAlokatvAt / iti saptamo'rthaH / *lokantepazyanti / samabhuvanaSidaH-sakalalokavijJAH / OM agaH=vRkSaH / Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 maGgalAcaraNam ] khavagaseDhI vande taM gautamAkhyaM prathamagaNadharaM vIravibhvAyaziSyaM prApto yo'STApadAdriM nijaka-balabharAd nirvRtenirNayAya / dIkSavyAjAjanebhyo ya iha khalu dadau kevalajJAnadIpti prApte zrIvardhamAne'calamarujazivaM kevalaM yena labdham // 4 // (sragdharA) mithyAmohatamoyute'tulabalapradyumnabhillAkule, *nAnAkarmalatA''spade khalu yute ke durbhedakarmAdribhiH / durvAdyoghavacAkuzAdigahane zokAnalasyAzraye, stUyante hitakAriNo bhavavane dAnAnvitAH sUrayaH // 5 // (zArdUlavikrIDitam ) vairAgyAmatapAnapuSTa hRdayo yo yazca gacchAdhipaH, svAdhyAye caraNe tathA sukaraNe nityaM ca yatpreraNA / dAkSiNyaikanidhistathA madhuragIvAgamajJazca yaH , satsiddhAntamahodadhirvijayate sa premasUrIzvaraH // 6 // (zArdUlavikrIDitam ) yaH syAdvAdanayapramANaviduro vairAgyavArAnnidhimohagrISmasutaptabhavyabhuvane yadgIH payodAyate / yo nityaM tapate tapaH kRzatanuH saMsArasaMtApahaM sa zrImAn khalu pAtu bhAnuvijayaH pannyAsapAdo guruH // 7 // (zArdUlavikrIDi gam ) bhavAbdhenistAre pravahaNasamaH kSAntisadanastapovahnivAtairduritadalikaM * jvAlayati yaH / tathA yaH saMpUjyazcaraNakuzalaH sodaracaro / jitendraH stAt siddhyai sa vijayapadAnto mama guruH // 8 // (zikhariNI) pApAni vilayaM yAnti , yannAmasmRtimAtrataH / / te sarve munayaH santu, zreyase bhRyase mama / / 9 / / (anuSTup ) & racitA kSapakaNiH svapareSAM hitAya yaa| tatsvAdhyAyasuyogena bhRyAnnaH karmasaMkSayaH // 10 // (anuSup ) zrutadevoM hRdi smRtvA pUjyAnAM ca prasAdataH / svopajJAM kSapakaNiM vivRNomi yathAgamam / / 11 / / (anuSup / iha khalu bahubhavopArjitazubhAzubhakarmakalApajanitasaMyogaviyogasaMkalpavikalpAdimacchakacchapAdijalajantusaMvyApta duHsahakAmavADavAgniprajAjvanyamAne krodhAdikaSAyAvartaparipUrite viSayAgeri *karmANi vyApArAH pravRttaya iti pryaayaaH| karmANi jJAnAvaraNAdilakSaNAni / * dalikaM kASTham / * prAkRtabhASAyAM nibddhaa| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ] khAseDhI [gAthA-1 kUTasaMbhRte'nAyanantasaMsArapArAvAre nimajatA bhavyajangunA'nekabhavaduSprApAM prazastamAnuSajanmAdisAmagrI kathamapi saMprApya bhavAbdhisamuttaraNaikapravahaNamame sakalalokAlokavilokanaikakuzalavimalakevalAlokalalitalakSmIvilAsitIrthakaraprarUpite dharme yatnaH kartavyaH / yaduktam ___ "bhavakoToduSpApAmavApya nRbhavAdisakalasAmagrIm / bhavajaladhiyAnapAtre dharme yatnaH sadA kAryaH // 1 // " iti / tatrA'pi vizeSataH paropakArakaraNe pravartitavyam , tasyA'nvaya-vyatirekAbhyAmapi puNyabandhakarmanirjarAdinibandhanatvAt / sa copakAro dvividho dravyabhAvabhedAt / tatra dravyopakAro bhojanazayanAdipradAnAdisvarUpaH, sa cA'lpIyAn anAtyantika aihikaduHkhocchede'pyasamarthaH, bhAvopakArastu garIyAn Atyantika aihikAmuSmikasarvaduHkhocchedakSamo jainendrapravacanopadezAdilakSaNaH / yannyagAdi "nopakAro jagatyasmiMstAdRzo vidyate kacit / yAdRzI duHkhocchedAd dehinAM dharmadezanA // 1 // " iti / sa copadezo yadyapyupadeSTavyabhedAdanekavidhaH,tathApi kSapakazreNiviSayaH karmakSapaNAvidhiH prathamata upadeSTavyaH,tadupadezena yavabuddhakarmakSapaNAprakriyAH prANinaH karmocchedopAyAnupAdAya karmocchedaM vidhAya paramAnandapadamAsAdayiSyantItyavagatya bahuvistarA'tigambhIra-karmaprakRti-zataka-saptatikAkaSAyaprAbhRtAditaccUrNivRtyAdipratipAditakSapaNAprakriyAsvarUpasubodhArthaM ca tattadgranthoktakarmakSapaNApadArthAn sagRhya kSapakazreNinAmaka granthaM prAripsurAdau tAvat samastapratyUhavyUha vidhvaMsAya ziSTasamayaparipAlanAya ca maGgalagA prekSAvatpravRttyarthaM cA'bhidheyAdigAM prathamagAthAM prAha paNamia siripAsajiNaM suraasuraNariMdavaMdiaMNAhaM / vucchAmi khavagaseDhiM saparahiaTuM gurupasAyA // 1 // praNamya zrIpArzvajinaM surAsuranarendravanditaM nAtham / vakSyAmi kSapakazreNiM svaparahitArtha guruprasAdAt // 11 // iti pdsNskaarH| 'paNamia' ityAdi, 'praNamya' atra prazabdaH prakarSArthakaH, tato manasA praNidhAya vacanena stutvA kAyena natvA cetyarthaH, itthaM prakarSArthakaprazabdena kevaladravyanamaskAro'pAkriyate, anyathA vIrakAdinamanavad dravyanamaskArasyAkiJcitkaratvena phalAbhAvaH syAt / tathAprakarSArthakaprazabda upahAsanamaskAramapi nirAkaroti,anyathA"namasyaM tatsakhi prema ghaNTArasitasodaram / kramakrazimanissAramArambhaguruDambaram // " ityAdivadupahAsanamaskArabhramo'pi syAditi / kaM praNamya ? ityAha 'siripAsajiNaM' ti 'zrIpArzvajinam ' tatra spRzati jJAnena sarvabhAvAniti pArzvaH, yadvA bhagavati garbhasthe jananyA nizi zayanIyasthayA'ndhakAre sapoM dRSTa iti garbhAnubhAvo'yamiti matvA pazyatIti niruktA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maGgalAcaraNam ] aartar [" tpArzaH, athavA pArzvaH = pArzvanAmA yakSo bhagavato vaiyAvRtyakaraH, tasya nAthaH pArzvanAthaH, tataH "te lug vA" (siddhahema0 3-2-108) ityanena sUtreNa nAthazabdasya lopa:, tena pArzvaH, jayati rAgadveSamohAniti jinaH pArzvazvAsau jinazca pArzvajinaH, upAntyajina patirityarthaH, zrIH kevalajJAnalakSmIlakSaNA'STamahAprAtihAryasvarUpAvA, tayA yuktaH pArzvajinaH zrIpArzvajinaH, tam / kiMviziSTaM zrIpAda nAtham ? ityAha- 'NAhaM' ti' nAtham" nAthuG upanApaizvaryAzIH Su ca" nAthati = iSTe = Izvaro bhavatIti nAthaH, nAthavAto: "ac" (siddha hema 0 5-1-49) ityanena sUtreNa kartari acpratyayaH, ghanaghAtikarmapadalakSayeNa parapravAdicetazcamatkAryaSTamahAprAtihA yaizvaryaiyuktatvAttasyaiva - mArthato nAthatvaM ghaTate, na tvaihikabhUpatyAdInAm / yadvA dhAtUnAmanekArthatvAt nAthati = yogakSemau karotIti nAthaH, pUrvavad acpratyayaH / tatrAprAptAnAM samyaktvAdInAM prAptiryogaH, prAptAnAM samyaktvAdInAM saMrakSaNaM kSemaH / tIrthakRtAmacintyamAhAtmyAdeva bhavyAH prAgaprAptasamyaktvAdInaznuvata iti yogakaratvaM tIrthakRtAm / prApta namyavAdayo bhavyAstIrtha kRnmAhAtmyAt tattadrAgAdyupadravAdyabhAvena samyaktvAdiSu sthirIbhavantIti kSemakRvaM tIrthakRtAm / ato yuktiyuktametad-bhavyAnAM yogakSemakaro bhagavAniti, tam / punaH kiMviziSTam ? ityAha- 'suraa suraNariMdavaMdiaM' ti 'surAsuranarendravanditam ' "surat aizvarya dIptyoH" suranti = viziSTaizvaryamanubhavanti, yadvA divyAbharaNakAntyA sahajazarIrakAntyA ca dIpyanta iti surA: "nAmyupAntapa0 " ( siddhahema 0-5-1-54 ) ityanena sUtreNa kartari kapratyayaH, yadi vA "rajjU dosauM "suSThu rAjanta iti surAH, "kvacit " (siddhama0 5-1-171) ityanena sUtreNa DapratyayaH, athavA sunvantIti surAH, yadvA surA eSAmastIti sura: "anAdibhyaH" (siddhahema07-2-46) ityanena apratyayaH, yato'bdhijA surA taiH pIteti prasiddham, devA ityarthaH / "asUc kSepaNe" asyanti kSipanti devAnityasurAH "vAzyasi 0" (siddhahema0 uNAdi 423 ) ityanena sUtreNa urapratyayaH, suraviruddhatvAdvA na surA asurAH, anarthavad natra samAsaH, dAnavA ityarthaH / nRzU naye" nRNantIti narA: "ac" (siddha hema 0 5-1-49) ityanena sUtreNa kartari acpratyayaH, manuSyA ityarthaH, surAzcA'surAzca narAzca surAsuranarAH, "idu para maizvarye" indantIti indrA: "bhovRdhi0 " (siddha hema0 uNa di- 387 ) ityanena sUtreNa rapratyayaH, svAmina ityarthaH surAsuranarANAmindrAH surAsuranarendrAH, taiH surAsuranarendraH, indrazabdo'tra pratyekamabhisambadhyate, "dvandvAnte zrayamANaM padaM pratyekamabhisaMbadhyate" iti nyAyopalambhAt / tatazcAyamarthaH- surendraizvAsurendraizca narendraizca vanditaM= stutigocarIkRtam abhivAdanaviSayIkRtaM vA, etena sakalalokAlokaprakAzakakevalAdarza saGkrAntasamastabhAvAnA munmUlitApArasaMsArakAnanaparibhramaNaikakAraNa mohanI yakarmaNAM sakala maccahitakarapaJcatriMzadguNasamanvitavAcAM nijakamalakomalakramakAntyodyotitabhaktibharabhRtahRtsurAsuranaranAyakana manmaulimukuTamaNiprabhANAM tIrthakRtAM tribhuvanapUjyatvamAveditaM tathA vighnavighAtAya ziSTasamaya paripAlanAya ca maGgalopanyAsaH kRtaH / Jain Education international Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khagaDhI [ gAthA - 1 nanu prastutagranthaH zrutarUpatvAt zrutasya ca jJAnapaJcakAntaHpAtitvena tasya bhAvananditvAt svayameva maGgalam / yaduktam - "taMca suyanANaM maMgalaM, kamhA ? bhannai gaMdI bhAvamaMgalaM ti kAuM / " iti / api ca kSapakazreNigrantho nirjarArthaH tathA ca sati tapovat sarva eva grantho maGgalam / iha "paNamia" ityAdimaGgalopanyAsAt tvasya granthasyAmaGgalatA prasajyate, amaGgale maGgalopAdAnasya sArthakyAt / yadi punarmaGgale'pyasmin granthe'nyanmaGgalaM kriyate, tarhyanavasthA / tathAhiyathA maGgalasyA'pyasya granthasya sato'nyad maGgalamupAdIyate, tathA maGgalasyA'pi tadrUpasya sato - 'nyad maGgalamupAdeyam, tasyA'pyanyad anyasyA'pyaparam, aparasyA'pyanyadityevamanavasthAsspatatIti cet, na, asya hi granthasya maGgalarUpatve'pi " paNamia" ityAdinA kRtasya maGgalasya na nairarthakyaM navA'navasthA / tadyathA - yato'yaM kSapakazreNigrantho maGgalam, tata evA'syaikadezobhISTadevatAstutikhyApako maGgalatvena jJApitaH / na maGgalapadArthasyAvayave kadApi maGgalatvaM sambhavati, kaTunimbaikadeze mAdhuryA'sambhavavat / yaccAtra granthaikadezasya vibhajya maGgalatvena prAduSkaraNam, tad asya granthasyA'parikarmitamatInAM janAnAM maGgalatvapratyayanAya, anAsvAditamodakAnAM tanmAdhuryAvabodhAya tatkaNikAsamarpaNavat / } , kiJca yadyetAvAnapyasya granthasyAvayavaH sarveSTArthasampAdanakSamaH, tarhi samasto- 'yaM grantho'bhyasto'smAkaM mahate samabhyudayAya bhaviSyatIti vizeSAvagamAd vizeSataH pravarteranniha prAthamikAH, tathA zAstrakRtAmapi sarvA pravRttirmaGgalAya bhidhAnapUrvikA bhavati / yaduktaM tai: "prekSAvatAM pravRttyarthaM phalAditritayaM budhaiH / maGgalaM caiva zAstrAdau vAcyamiSTArthasiddhaye // " iti / prakRte gAthArdhena tIrthakRtaH sarvasvapara saMpatsaMhatisarvasvadezyAzcatvAro'tizayA api saMsUcitA bhavanti / tathAhi-- zrIpArzvajinamityatra jayati rAgadveSa mohAniti jinaH " jINazIdIbudhyavimIbhyaH kitu" (uNAdi - 261) sUtreNa napratyayaH, iti vyAkhyAnenA'pAyApagamAtizayaH saMjJApitaH, atra ca zrIzabdasya kevalajJAnalakSmIriti vyaktIkaraNena jJAnAtizayo bodhitaH / surAsuranaredravanditamityanena pUjAtizayaH prakaTitaH / nAthamityanena vacanAtizayo'bhivyajyate, tathAhi -nAtho yogakSemakaraH, prAguktau yogakSemo sarvajagajjantujAtacittacamatkArisuranikararacitA'STamahAprAtihArya kRtapUjasya lokAlokaprakAzaka kevalajJAnayuktasyA'pagataghAtikarmaNastIrthakRto mukhAravindAd vinirgatayaikakAlAnekajantusaMdehasaMdohApanayanakAriNyA vizvasaccasvasvabhAvApariNAminyA bhAratyA pi saMbhavataH, itthaM nAthamityanena bhagavato vacanAtizayaH saMdiSTaH / ete catvAro'pi dehasaugandhyAdInAmatizayAnAmupalakSaNam,tAnantareNaiSAmasaMbhavAt / tena caturatizayai catustriMzadapyatizayA gAthAyAH pUrvArdhena niSTaGkayante / Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhidheyAdi ) khavagaseDhI itthaM kRtamaGgalopanyAsaH zAstrakRt ktvApratyayasyottarakriyAsApekSatvAt tAM vyAharati-'vucchAmi' tti 'vakSyAmi' bhaNiSyAmi / kAm ? ityAha-khavagaseTiM' ti 'kSapakazreNi' kSapakasya karmANi kSapayataH zreNiHkramaH kSapakazreNiH, tAm . kSapaNAkramazcAyam-Adau mohanIyam , tato ghAtitrayam , tato'ghAticatuSkaM vinAzayati / prayojanaM an punaH prAha-'saparahiaTTha' ti 'svaparahitArtham ',svasya-AtmanaH pareSAm anyeSAM ca, hitaM mokSaH, svaparahitam , tadeva artha: prayojanaM yatra tattathA, kriyAvizeSaNatvAt "kriyAvizeSaNAt" (siddha hema0 2-2-41) ityanena sUtreNa dvitIyA vibhktiH| sAmprataM svasyauddhatyaM pariharan prAha-'gurupasAya ti guruprasAdAt' tatra gRNanti=upadizanti dharmamiti guravaH, arthApekSayA tIrthaGkarAH, sUtrApekSayA tu gaNadharAH, yat pratyapAdi "atthaM bhAsaha arahA suttaM gaMthaMti gaNaharA niuNaM / " iti / / yadvA'smadAdiguruparyantAH sarve gurupadavAcyAH, teSAmapi sUtrArthapradAnato dharmopadezakatvasyA'kSatatvAt / vizeSatastu paramagItArthAnAmazeSazemupIzAlikulavidvasyamAnAnAM sakalAgamarahasyajJAnAM bhImakAntAdiguNairgariSThAnAM zrImadvijayadAnasUrIzvarANAM vineyavRSabhA gacchAdhipatayo-'nekabAla yuvavRddhamunipuGgava pRGgaH saMsevyamAnacaraNAravindAH prAtaHsmaraNIyAH zrImavijayapremasUrIzvarA gurupadena grAhyAH, pravajyApradAna-samyagjJAnadAnAdinA teSAmAsanopakAritvAt / teSAm, prasAdAt= anugrahAt , na tu nijabuddhipratibhAdivalAt / zaktivikalA api janA guruprasAdAd duSkarANAmapi kAryANAM pAraM prayAntIti zradadhAno'hamapi guruprasAdAta kSapakazreNigranthagrathane samartho bhUtvA tAM vakSyAmIti bhAvaH / 'khavagaseTiM' ityanena prekSAvatpravRtyarthamabhidheyanirdezaH kRtaH, etaduktau hi zAstrazravaNAdipravRttaH / uktaM ca "zrutvA'bhidheyazAstrAdau puruSArthopakArakam / zravaNAdau pravartante tajjijJAsAdinoditAH // 1 // " iti / 'saparahiaTTa' ityanena prayojanaM darzitam ,tadvinA kRtinAM pravRtyabhAvAt / nyagAdi ca- . "prayojanamanuddizya, na mando'pi pravartate / evameva pravRttizceccaitanyenAsya kiM bhavet // 1 // " iti / tacca prayojanaM zAstraka zrotroranantaraparamparabhedAccintyam / tatra zAstrakarturanantaraM prayojanaM satcAnugrahaH, bahuvistarazAstrapaThanAyasamarthAnAM saMkSiptarucijantUnAM saMkSiptazAstra prvRtteH| yaduktam "suyasAyaro apAro AU thovaM jiA ya dummehaa| taM kiM pi sikkhiyavvaM jaM kajjakaraM ca thovaM ca // 1 // " iti ! . Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [gAthA-1 karmanirjarA vA granthagrathanalakSaNasvAdhyAyAdabhyantaratapaso bahutaranirjarAsaMbhavAt / svadRDhasmR.. tirvA, granthaviracanAdinA hi tatkatuH smRtiDhA dRDhatarA dRDhatamA ca jAyate / paramparaprayojanaM tvapavargAvAptiH, dharmopadezadAnasya hi mokSaphalatvAt / tathA coktam"sarvajJoktopadezena, yaH sattvAnAmanugraham / karoti duHkhataptAnAM samApnotyacirAcchivam // 1 // " iti / zroturanantaraM prayojanaM tu kSapakazreNiviSayakaM jJAnam, paramparaM tu nirvANAvAptiH / tathAhi-vijJAtasArabhUtakarmakSapaNAkramAH prANinaH prakRtyasArAt saMsArAd virajyante / tataH karmakSayAya prayatnaM samAcaranti,kSINe ca karmaNi niHzreyasamAsAdayanti / yaduktam "samyakazAstraparijJAnAd viraktA bhavato janAH / / kriyAsaktA hyavighnena gacchanti paramAM gatim // 1 // " iti / maGgalA-'bhidheya-prayojanAni proktAni, samprati prekSAvatAM pravRttyarthaM sambandho'pi vaktavyaH / yaduktam "uktArtha jJAtasambandhaM zrotu zrotA pravartate / zAstrAdau tena vaktavyaH, sambandhaH saprayojanaH // 1 // " iti / sa ca dvividhaH, guruparvakramalakSaNa upAyopeyasvarUpazceti / tatrAyaH zraddhA'nusAriNaH prati, sa ca "gurupasAyA" ityanena darzitaH / tathAhi-dhanaghAtikarmacatuSke vilayamApAdite labdhalokAlokaprakAzakakevalajJAnenA'STamahApAtihAryaparamArhantyasampatsamaddhena bhagavatA zrImahAvIreNa saMsAramahIruhonmUlanaikahetupaJcatriMzadguNasamanvitasarvajagajantujAtasvasvabhASApariNAmibhAratyA surAsuranarezvaranikaraparikaritaparSadyarthataH karmakSapaNAkramaH pratipAditaH sa ca gaNabhRtA sudharmasvAminA sUtrato rcitH| tadanu jambUsvAmi-prabhava-zayyambhava-yazobhadra-sambhUtivijaya-bhadrabAhu-sthUlabhadrakarmaprakRtikAra-saptatikAkAra-kaSAyaprAbhRtakAra-taccUrNikAra-ttikArAdibhiH svakIyasvakIyazAstreSUpanibaddhaH / tatastattacchAstrAdhyayanA'dhyApanAdinA samAnIto yaavdsmdgurucrnnaaH| tato vinayayAvRttyAdinA prasannastaimA prAdhyApitaH / itthaM paramparayA sarvajJamUlakarmakSapaNAkramo yasmAt guruprasAdAd mayA prAptaH, tamevAzritya paramparayA samAgataM kSapaNAkrama kSapakazreNigrantharUpeNa bhavantaM vakSyAmIti, tadevaM "gurupasAyaH" ityanena guruparvakramalakSaNaH sambandhaH suucitH| uktasambandhavirahe tu chamasthAvasthA'gocaravividhA'tIndriyapadArthasArthapratipAdake zAstre sudhiyo na pravateran, abhidadhyuzca te yathA-nA''rambhaNIyametacchAstram, sambandhavandhyatvAt svecchAracitazAstravaditi / dvitIyastu tarkAnusAriNaH prati / sa caivam-vacanarUpA''pannaH kSapakazreNigrantha upAyaH, tatparijJAnaM copeyam / sAmarthyAdeSa sambandho jJAyate, sAkSAt tu nAso kathitaH // 1 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navAdhikArapratipAdanam ] yathApravRttakaraNAdhikAraH [s abhihitaM maGgalAbhidheyAdi / samprati kSapakazreNiM pratipAdavitukAma Adau tAvat tasyA tar-sdhikArAn gAthAyena prAha tattha ya Nava ahigArA ahApatra takaraNaM taha have | karaNamaputraM havae saveaaNiyaTTikaraNaM ca // 2 // hayakaNNa-kiTTikaraNa-tayaNuhava avagaya kasAyaaddhA ya / taha asthi sajogiguNaTTaNamajogiguNaThANaM ca // 3 // tatra ca navAdhikArA yathApravRttakaraNaM tathA bhavati / karaNamapUrvaM bhavati savedA 'nivRttikaraNaM ca // 2 // karNa - kiTTikaraNa- tadanubhavA'pagata rupAyAdvA ca / tathA'sti sayogiguNasthAnama yogiguNasthAnaJca ||3|| iti padasaMskAraH / 1 'tattha' ityAdi, 'tatra ca' grantharUpAyAM kSapakazreNI 'nava' navasaGkhyAkA adhikArAH santItyupaskAraH / athA'dhikArAn nAmagrAhaM bhaNati - 'ahApacattakaraNaM' ityAdi, prathamo'vikAro yathApravRttakaraNam, kathayiSyate ca "aNaca ugaM" ityAdigAthAbhiH / tathAzabdaH samuccaye, evamagre'pi, 'karaNamapUrvam' dvitIyo'dhikAro'pUrvakaraNaM bhavati / bhASiSyate ca "kAya vaM sekAle" ityAdigAthAbhiH / 'havae saveaaNiyaTikaraNaM ca'tti cakAraH samuccaye, evamagre'pi, tRtIyo'dhikAraH savedAnivRttikaraNaM bhavati, tatra vedena - vedodayena saha savedam, "sahastena" (siddhahema0 3-1-24 ) ityanena sUtreNa bahuvrIhisamAsaH, savedaM ca tada nivRttikaraNaM ca savedA'nivRttikaraNam / etaduktaM bhavati - anivRttikaraNasya prathamasamayAt prabhRti puruSavedodayacaramasamayaM yAvad yA kSapaNaprakriyA bhavati, sA'sminnadhikAre nirUpayiSyate / pratipAdayiSyate cA'yamadhikAraH "sekAle aniyahiM" ityAdigAthAbhiH / 6 'hayakaNNa0' ityAdi, 'hayakarNa - kiTTikaraNa- tadanubhavA 'pagatakaSAyAddhA ca' karaNazabdo dvAbhyAM sambadhyate, addhAzabdazca pratyekamabhisambadhyate, "nte zrUyamANaM padaM pratyekamabhisambadhyate / "iti nyAyAt / tatathAyamarthaH -hayakarNa karaNAddhA, kiTTikaraNAddhA, tadanubhavAddhA = kiTTivedanAdvA, tacchabdasya pUrvavastuparAmarzitvena ki: para marzAI, aragata rupAyAddhA kSINakaSAyakAlo dvAdazaguNasthAnakakAla ityarthaH, tatra sarvathA kaSAyApagamanadarzanAt / na cA'pagatakapAyazabdena sayogikevaliguNasthAnakA-'yogikevaliguNasthAnake'pi kuto na gRhyete ? iti vAcyam, tayoragre vakSyamANatvena tatra punaruktatAprasaGgAt / bhAvArthaH punarayam - caturtho'dhikAro hayakarNakaraNAddhA, vivarNayiSyate ca "hakaNNA0" ityAdigAthAbhiH, ihA'pUrvakaraNavadanivRttikaraNamekA'dhikAramanabhidhAyA'nivRttikaraNe yat pRthakpRthaksavedA'nivRtikaraNa- haya karNakaraNAddhAdikA'bhidhAnam tatprayojanamagre vakSyate / paJcamo'dhikAraH kiTTikaraNAdvA, darzayiSyate ca "puNe hathakaNNe" ityAdigAthAbhiH / SaSTho'dhikAraH kiTTivedanAdvA, nirUpayiSyate " tatto ya kohapaDhamaM " 1 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] khabagaseSTI - gAthA-4 ityAdigAthAbhiH / saptamo-'dhivAraH kSINakapAyAddhA, pratipAdayiSyate ca "se kAle'vagayakasAyaguNaM" ityAdigAthAbhiH / "taha' ityAdi,tathA 'sayogiguNasthAnaM' "bhImo bhomasenaH" iti nyAyAt padekadezena padasamudAyasya gamyamAnatvAt sayogikevaliguNasthAnakamaSTamo'dhikAro'sti,kathayiSyate ca 'sekAle pAveI" ityAdigAthAbhiH / 'ayogiguNasthAnaca' ayogikevaliguNasthAnakaM ca navamo-'dhikAro'sti, varNayiSyate ca 'sekAle lahaI" ityAdigAthAbhiH / / 2, 3 // atha "yathodezaM nirdezaH" iti nyAyena prathamA'dhikAraM vivarNayitukAmaH prAhaaNacaugaM didvitigaM ca khaviya ujjamai sesakhavaNAe / ADhavai appamatto ahApavattakaraNaM samaNo // 4 // anacatuSkaM dRSTitrikaca kSapayitvodyacchate shessksspnnaaye| Arabhate'pramatto yathApravRttakaraNaM zramaNaH / / 4 / / iti padasaMskAraH / 'aNacaurga' ityAdi-'anacatuSkam' padakadezena padasamudAyasya gamyamAnatvAd anantAnubandhicatuSkam anantAnuvandhikrodha-mAna-mAyA lobhalakSaNam , 'dRSTitrikaJca' mithyAtvamohanIyasamyamithyAtvamohanIya-samyaktvamohanIyalakSaNaM darzanatrikaM ca 'kSapayitvA' niHsattAkIkRtya 'zeSakSapaNAyai zeSANAm apratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNa-saMjvalanakaSAya-navanokazAyarUpamohanIyasya jJAnAvaraNAdInAM ca kSapaNAyai vinAzAya 'udyacchate' ceSTate jIvaH / ayambhAvaH-caturgatiko'viratasamyagdRSTirdezaviratastiryaG manuSyo vA sarvaviratastu manuSya AntauhUrtikAni yathApravRttakaraNA'pUrvakaraNA'nivRttikaraNAkhyAni trINi karaNAni kurute, tatrA 'pUrvakaraNaprathamasamayataH prabhRti sthitighAtaM rasaghAtamapUrvasthitibandhaM guNazreNi guNasaMkramaM ca karoti,tathA'nantAnuvandhikrodha-mAna-mAyA-lobhAnAM pradezAgraM guNasaGkrameNodvalanAsaMkramAnuviddhana vinAzayati zeSakaSAyatvena sthApayatItyarthaH / apUrvakaraNaM vidhAyA'nivRttikaraNaM kurute / tatra cA'nantAnubandhinAM sthiti yathAkramamapavartanAkaraNena ghAtayan palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAM vidhatte / apavartanAvidhizca karmaprakRtyuktodvalanAsakramavad bodhyH| anantAnuvandhinAM palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANasthitigatamapi dalamadhastAdAvalikAmAnaM parityajya badhyamAnamohanIyaprakRtiSu pratisamayamasaMkhyeya guNakrameNa pariNamayaMzcaramasamaye sarvasaGkrameNa pariNamayati / yaccAvalikAgataM dalikam ,tat stibukara na meNa vedyamAna su paraprakRtiSu saMkramayati / tato'ntarmuhUrtAt parato'nivRttikaraNaparyavasAne zetakarmaNAmapi sthitighAtAdIn na karoti, kintu svabhAvastha eva bhavati / AvazyakacUrNikArAdyabhiprAyeNa tvanantAnubandhinAmanantatamabhAgapramANaM dalaM mithyAtve prakSipati,tato yadA darzanatrikakSapaNAmArabhate, tadA mithyAtvaM tadaMzena sahaiva kSapayati / tathA cokta Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ darzanatrikasya kSapaNA ] yathApravRttapharaNAdhikAraH [ 11 mAvazyakacUrNI-"aNaMtANuvaMdhikoha-mANa-mAyA-lobhA jugavaM khavaMti,pacchA tANaM aNaMtabhAgaM micchattaveyaNijje kamme chabhati,nAhe taM khaveti / " iti / iha kAlAntare kazcid mithyAtvodayAd bhUyo-'pyanantAnubandhina upacinoti, tadbIjasya mithyAtvasyAvinAzAt / anyastu vinAzitAnantAnabandhI jIvo jaghanyato'ntamuhartamAnaM kAlamutkRSTataca sAgaropamANAM sAtireke dve paTpaSTI vyatikramya darzanatrikakSapaNAya prayatate / tatra jinaviharaNakAlasaMbhavI varSASTakasyopari vartamAnaH prathamasaMhanano manuSyo darzanatrikakSapaNArtha yathApravRttAdIni trINi karaNAni karoti / tatrAdo tAvad yathApravRtta kAgaM karoti, tato'pUrvakaraNam / apUrvakaraNe'nuditayomithyAtva-samyamithyA kyolika guNasaMkrameNa samyaktvamohanIye prakSipati, udvalanAsaMkramamapi tayorArabhate / tadyathA-prathamasthitikhaNDaM bahattaramudvalayati, tato hilIyaM vizeSahInam , tatastRtIyaM vizeSahInam ,tato'pi caturtha vizeSahInam / evaM tAvadvAcyam , yAvadapUrvakaraNacaramasthitikhaNDam / tato-'nivRttikaraNaM vidhatte / tatra sthitighAtAdayaH pUrvavat pravartante / ani vRttikaraNe prathamasamayato darzanamohasya dezopazamanA-nidhati-nikAcanAkaraNAni vyavacchidyante / darzanatrikasya sthitiyatkarmA'nivRtti karaNaprathamasamayAdArabhya sthitighAtAdibhirdhAtyamAnaM sthitikhaNDasahasraSu gateSvamaMtipaJcendriyasthitisatkarmatulyaM bhavati / tataH sthitikhaNDasahasrapRthaktve gate caturindriyasthitisatkarmasamAnaM bhavati, tato'pi tAvanmAtraSu sthitikhaNDeSu vajiteSu trIndriyasthitisatkarmatulyaM bhavati / tataH punastAvanmAtreSu sthiti vaNDeSu vyatikrAnteSu dvIndriyasthitisatkarma samAnaM bhavati / tatastAvanmAtreSu sthitikhaNDeSu vyatIteSvekendriyasthitisatkarmatulyaM sthitisacaM bhavati / tato'pi tAvanmAtreSu sthitikhaNDeSu gateSu sthitisacaM palpopamamAtraM jAyate, tato darzanatrikasya sthitisatkarmaNa ekaM saMkhyeyabhAgaM vimucya zeSAn saMkhyeyAn bahUn bhAgAn vinAzayati / etacca karmaprakRticUrNikArAdyabhiprAyeNa proktam / paJcasaMgrahakArAbhiprAyeNa tu palyoSamasaMkhyeyabhAgamAtrasthitisatkarmabhavanAnantaraM sthitisatkarmaNaH saMkhyeyAn bhAgAn vinAzayati / evaM sthitighAtAH sahasrazo gacchanti, tadanantaraM mithyAtvasyA'saMkhyeSabhAgAn vinAzayati, samyaktvamohanIyasamyamithyAtvamohanIyayostu pUrvavat saMkhyeyAn bhAgAn vinAzayati / anena krameNa bahuSu sthitikhaNDeSu gateSu mithyAtvamudayAvalikArahitaM sarva kSINam / yaccAvalikAgatam , tat stibukasakrameNa samyaktvamohanIye prakSipati / tadAnIM samyaktvamohanIya-samyamithyAtvamohanIyayoH sthitisatkarma palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtramavatiSThate / tasyA'saMkhyeyabhAgAn sthitikhaNDena vinAzayati, ekamasaMkhyeyabhAgaM muJcati / tataHprabhRteSu sthitikhaNDeSu vrajiteSu samyamithyAtvamAvalikAmAtramavatiSThate, zeSaM sarva kSINam ,samyaktvamohanIyasya ca sthitisatkarmA'STavarSamAtraM bhavati / aSTavarSamAtrasthitisatkarmA nizcayanayamatena darzanamohanIyakSapaka ucyate / tataH paramAntarmohUrtikAnyanekAni sthiti Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ] khavagaDhI [ gAthA-4 khaNDAni vighAtayati / tatra carama sthitikhaNDe ghAtite'sau kSapakaH kRtakaraNo bhaNyate / asyAM ca kRtakaraNAddhAyAM vartamAnaH kazcit kAlamapi kRtvA catasRNAM gatInAmanyatamAyAM gatau samutpadyate, tadAnIM ca lezyAparAvRttirapi bhavati / evaM darzanatrikakSapaNAyAH prasthApako manuSyo bhavati, niSThApakastvanyatamazcaturgatikaH / yaduktaM karmaprakRticUrNI- 'paDavago u maNUso nivago hoi usu gaIsu" iti / vizeSArthinA tvasmatkRtopazamanAkaraNa vRttitvalokanIyA, tatra vistareNa darzana trikakSapaNAyAH pratipAditatvAt / abaddhAko veditasamyaktvamohanIyazeSo'ntarmuhUrtaM vizramya cAritramohanIyAdikakSapaNAya yatate, yadyasau na tIrtha nAmasatkarmA, tathA coktaM zrIkarmaprakRticUrNo- "aha na baDAuo to svavagaseDhimeva paDivajjati, jati na titthayarasaMtakaMmigo / " iti / baddhAyuSkaH punaryadi tadAnIM kAlaM na karoti, tathApi nAmau tadbhave cAritramohAdikSapaNAya yatate kintUtkRSTataH sAtirekatrayastrizatsAgaropamANi vyatikramyA'vazyaM cAritramohanIyAdikSapaNAya yatate / cAritramohanIyAdikSapaNAya prayatamAno jIva Adau kiM karoti ? ityata Aha- ' ADhavai' ityAdi, apramattaH 'zramaNa: ' zrAmyati tapasyatIti zramaNaH saMyata ityarthaH yathApravRttakaraNamArabhate / ayaM bhAvaH - kSINasaptakaH pramattaguNasthAnakamapramattaguNasthAnakaM ca bahuzaH spRzati, tatazcAritramohanIyAdikSapaNAyogyavizuddhi prApto varSASTakasyopari vartamAno'sau prathamasaMhanano'pramattasaMyato yathApravRttakaraNaM karoti / tatra pUrva - vidapramattazcet, tarhi zukladhyAnopagato'pi anye tu dharmadhyAnopagatAH / idaM tu zatakalaghucUrNikRdAdyabhiprAyeNa bodhyam, tacca na virudhyate, dhyAnazatakakRdbhirapramattAnAmapi pUrva - dharANAM zukladhyAnadvayasya svIkArAt / tathA ca tadgranthaH " savvaSpamAyarahiyA muNao khoNovasaMtamohA ya / jjhAyAro nANadhaNA dhammajjhANassa niddiTThA // 1 // - eecciya puvvANaM puvvadharA suppasatthasaMghayaNA / ..." iti / ayaM bhAvaH- ye dharmadhyAnasya dhyAtAro'pramattasaMyatAdayo bhavanti, ta eva pUrvayoH - pRthaktvavitarkasavicArakatvavitarkA'vicAralakSaNayordhyAyino bhavanti, ayaM tu vizeSaH - suprazastasaMhananAH AdyasaMhananayuktAH pUrvadharAH = caturdazapUrva vidastadupayuktAH, idaM tvapramattasaMyatAnAM vizeSaNam, nirgranthAnAM tu mASatuSAdivadanyathA'pi zukladhyAnopapatteH / tadevaM kSapakazreNi pratipannasya pUrvavidaH zukladhyAnadvayaM na virudhyate / zatakabRhaccUrNikArAdInAmabhiprAyeNa punaH sarve zreNiM pratipattukAmA dharmadhyAnopagatA eva bhavanti, sUkSmasamparAyaM yAvad dharmadhyAnasyaiva svIkArAt / na caitatsvamanISikayA'bhihitam, zatakabhASyakArairapyuktatvAt / tathA ca tadgranthaH Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyavasAyasthAnAni ] yathApravRtta karaNAdhikAraH [ 13 "suhamo'haveyago iha sukkajjhANeNa uhai kamma ti| jaM vuttaM taM AsannavIyarAgattaNamavekkha // 1 // dahavvamanahA U suhamassa u dhammajhANamevegaM / hoI evaM puNa guruyacunnibhippAyao vuttaM // 2 // lahucuniabhippAraNaM sukkajjhANa AiyadubheyaM / na viruddha puvvadharANa hoi sutte jao bhaNiyaM // 3 // " iti / dharmadhyAnazukladhyAnayoH svarUpaM tu kSINakaSAyaguNasthAnakAddhAprarUpaNA'vasare vakSyAmaH // 4 // samprati yathApravRttakaraNe'dhyavasAyasthAnAni teSAM cordhvamukhIM tiryamukhIM ca vizuddhi nirurUpayiSurAha pariNAmaTThANAiM aNusamayamasaMkhalogamettANi / uDDhamuhA'NaMtaguNA sohI tiriyA uchaTThANA // 5 // pariNAmasthAnAnyanusamayamasaGghapalokamAtrANi / UrdhvamukhyanantaguNA zodhistiryak tu SaTsthAnA // 5 // iti pdsNskaarH| 'pariNAmahANAI' ityAdi, 'pariNAmasthAnAni' adhyavasAyasthAnAni 'anusamaya samaye samaya ityanusamayam , "yogyatAvIpsA." (siddhahema0 3-1-40) ityanena mUtreNa vIpsAyAmavyayAbhAvasamAsaH, pratisamayamityarthaH, 'asaGkhyalokamAtrANi' vizuddhibhedenA'saGkhyeyalokAkAzapradezarAzipramANAni bhavanti / nanu yathApravRttakaraNaM pratipannAnAM kAlatrayApekSayA jIvAnAmanantatvenA-'dhyavasAyasthAnAnAmanantatvaM kuto na bhavati ? iti cet , ucyate-satyam , syAdevam , yadi yathApravRttakaraNaM pratipannAnAM sarveSAM jIvAnAmadhyavasAyasthAnAni pRthak pRthaga bhinnAnyeva myuH, tacceha nAsti, bahUnAmekA'dhyavasAyasthAnavartitvAt / yathA kvacidazItizcAritriNo dazasvadhyavasAyasthAneSu vartante, aSTAnAmaSTAnAM cAritriNAmekAdhyavasAyasthAnavatitvAt ,tathevehA'pi yathApravRttakaraNaM pratipannAnAmanantAnAmanantAnAM jIvAnAmekadhyavasAyasthAnavartitvAt te'saMkhyeyeSvevA'dhyavasAyasthAneSu vartante / tena yathApravRttakaraNe pratisamayamasaMkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANyevA'dhyavasAyasthAnAni,na tato'dhikAni / ayamatra vizeSaH-yathApravRttakaraNe pratisamayamadhyavasAyasthAnAnyasaGkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANyabhihitAni,tAni na prathamAdisamayeSu mithastulyAni bhavanti, kintu yathApravRttakaraNasya prathamasamayato dvitIyasamaye'dhyavasAyasthAnAni vizeSAdhikAni bhavanti, tato'pi tRtIyasamaye vizepAdhikAni, evaM tAvad vaktavyAni, yAvad yathApravRttakaraNacaramasamayaH / sthApyamAnAni punaretAni viSamacaturasrakSetramAstRNanti / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] khavagaseDhI [ gAthAH 6-8 athoktA'dhyavasAyasthAnAnAM vizuddhimabhidhatte-'uDDhamuhA' ityAdi, "aNusamayam" iti padasyA'trA'pi sambandhAd , anusamayam UrdhvamukhI 'zodhiH' vizuddhiranantaguNA bhavati, 'tiryak tu' tiryamukhI vizuddhistu 'paTa sthAnA' paTasthAnaviziSTA SaTsthAnapatitetyarthaH / bhAvArthaH punarayam-uttarottarasamaye'dhyavasAyasya vimRzyamAnA vizuddhirUrdhvamukhI vizuddhirbhaNyate, vivakSitaikasamayabhAvinAM bahUnAmadhyavasAyasthAnAnAM mitho vimRzyamAnA vizuddhistiryamukhI vizuddhiniMgadyate / iha yathApravRttakaraNe prathamasamayato dvitIyasamaye vizuddhiranantaguNA bhavati, tato'pi tRtIyasamaye'nantaguNA bhavati, evaM tAvadvaktavyA, yAvaccaramasamayaH / tena yathApravRttakaraNe pratisamayamUrdhvamukhI vizuddhiranantaguNA bhaNitA / tathA yathApravRtta karaNavivakSikasamayabhAvinAmasaGkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANAmadhyavasAyasthAnAnAmekatamasyAdhyavasAyasya vizuddhiranyA'dhyavasAyasthAnavizuddhayapekSayA'nantabhAgavRddhA vA-'saMkhyeyabhAgavRddhA vA saMkhyeyabhAgaddhA vA saMkhyeyaguNavRddhA vA'saMkhyeyaguNavRddhA vA-'nantaguNavRddhA vA bhavati,evaM SaDvidhahAniviziSTA-'pi bhavati / tena yathApravRttakaraNe tiryamukhI vizuddhiH SaTasthAnapatitA / iha yathApravRttakaraNe yA pratisamayamUrdhvamukhI vizuddhiranantaguNA pratipAditA, saikajIvApekSayaiva boddhavyA, nAnAjIvA'pekSayA tu SaTrasthAnapatitA sambhavati / vakSyamANA'pUrvakaraNe tvanekajIvApekSayA'pyUrdhvamukhI vizuddhiranantaguNA na virudhyate, pUrvapUrvasamayabhAvyutkRSTavizodhito'pyuttarottarasamayabhAvijaghanyavizodheranantaguNatvAt / tirya khI vizuddhistu sarvatra nAnAjIvApekSayaivA'vagantavyA, ekajIvasyaikasamaye nAnA'dhyavasAyAnAmasambhavAt // 5 // __yathApravRttakaraNe pratisamayamadhyavasAyasthAnAni vizodhibhedenAsaMkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANi proktAni / samprati vizodhitAratamyamAryAtrikeNa pradarzayati karaNassa paDhamasamaye savvatthovA jahaNiyA sohii| to paDhamasaMkhabhAgaM jAva jahaNNA aNaMtaguNA // 6 // tatto paDhame samaye ukkosA hoae annNtgunnaa| to uvari paDhamasamaye hoi jahaNNA aNaMtaguNA // 7 // evaM hetu uvari ya jAva jahaNNA'sthi carimasamayammi / tatto sesukosA kameNa hunte aNaMtaguNA // 8 // karaNasya prathamasamaye sarvastokA jagharamA zodhiH / tataH prathamasaGkhyabhAgaM yAvajjaghanyA'nantaguNA // 6 // tataH prathame samaya uskRSTA bhavatyanantaguNA / tata upari prathamasamaye bhavati jaghanyA-'nantaguNA ||7|| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15 aghanyotkRSTA ca vizodhiH ] yathApravRttakaraNAdhikAraH evamadha upari ca yAvajjadhanyA'sti crmsmye| tara zeSotkRSTAH krameNa bhavantyanantaguNAH / / 8 / / iti pdsNskaarH| 'karaNasara.' ityAdi, 'karaNasya' prastutatvAd "bhAmA satyabhAmA" iti nyAyAcca yathApravRttakaraNasya prathamasamaye jaghanyA 'zodhiH' vizodhiH sarvastokA bhavati,taditarAsAMprabhUtatvAt / tataH 'prathamasaGkhyabhAgaM' yathApravRttakaraNasya prathamasaGkhyeyabhAgaM yAvajjaghanyA vizodhiranantaguNA / ida muktaM bhavati-yathApravRttakaraNaprathamasamayabhAvijaghanyavizodhito yathApravRttakaraNasya dvitIya samaye jaghanya. vizodhiranantaguNA, tato'pi tRtIyasamaye javanyavizodhiranantaguNA, tato'pi caturthasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA / evaMkrameNa tAvad vaktavyA,yAvad yathApravRttakaraNaprathamasaMkhyeyabhAgacaramasamayabhAvijaghanyavizodhiH / 'tatto' ityAdi, 'tataH' yathApravRttakaraNaprathamasaMkhyeyabhAgacaramasamayabhAvijaghanyavizodhitaH 'prathame samaya' yathApravRttakaraNasya prathame samaya utkaTA vizodhiranantaguNA bhavati, 'tataH' yathApravRttakaraNaprathamasamayabhAvyutkRSTavizodhitaH 'upari' yathApravRttakaraNaprathamasaGkhyeyabhAgasyopari prathamasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA bhavati / evaM' ityAdi, 'evam' anena krameNAdha upari ca vizodhiryattadomithaH sApekSatvAttaratra yacchabdopAdAnAcca tAvad vaktavyA,yAvat 'caramasamaye' yathApravRtta karaNacaramasaMkhyeyabhAgA'ntimasamaye jaghanyA vizodhiH asti' bhavati / iyamatra bhAvanA-yathApravRttakaraNaprathamasaMkhyeyabhAgoparitanaprathamasamayabhAvijaghanyavizodhito yathApravRttakaraNadvitIyasamaya utkRSTA vizodhiranantaguNA bhavati , tato yathApravRtta karaNaprathamasaMkhyeyabhAgoparitanadvitIyasamayaM jaghanyA vishodhirnntgunnaa| tato'pi yayApravRttakaraNatRtIyasamaya utkRSTA vizodhiranantaguNA / tato'pi yathApravRtta karaNaprathamasaGkhyeyabhAgoparitanatRtIyasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA / evaMkrameNA-'dha upari cotkRSTA jaghanyA ca vizodhistAvadabhidhAtavyA , yAvad yathApravRttakaraNacaramasaMkhyeyabhAgacaramasamayabhAvijaghanyavizodhiH,sA ca yathApravRtta karaNacaramasamayabhAvijaghanyavizodhiH / 'tatto' ityAdi, 'tataH' yathApravRttakaraNacaramasamayabhAvijaghanyavizodhitaH 'zeSotkRSTAH' yathApravattakaraNacaramasaMkhyeyabhAgagatA yA anuktAH zeSA utkRSTA vizodhayaH, tAH krameNA'nantaguNA bhavanti / tadyathA-yathApravRtta karaNacaramasamayabhAvijaghanyavizodhito yathApravRtta karaNacaramasaGkhyeyabhAgaprathamasamaya mAvyutkRSTavizodhiranantaguNA bhavati, tato'pi yathApratakaraNacaramasaGkhyayabhAgadvitIpasamayabhAvyutkRSTa vizodhiranantaguNA / tato'pi yathApravRttakaraNa varamapaGkhyayabhAgatRtIya samayabhAvyutkRSTavizodhiranantaguNA / evamanantaguNakrameNottarottarasamaya utkRSTA vizodhistAvad vaktavyA, yAvad yathApravRttakaraNacaramasamayabhAvyutkRSTavizodhiH / adhyavasAyasthAnAnAmanukRSTayAdayastvasmatkRtopazamanAkaraNagatasamyaktvotpAda-- yathApravRttakaraNaTIkAyAM nirUpitAH, tato'vaseyAH, granthagauravamayAnA'tra vitanyante // 6-8 // * yathApravRttakaraNe vizodhitAratamyamAzrityA'dhyavasAyAnAM sthApanA * Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yApravRttakaraNasya tRtIyasamayAja .... caramasaMkhyeya bhAga: . dvitIyasamaya.. prathamasamayAjA - .06. 0 praya thA pravRtta ka ra m: yathApravRttakaraNasya . / dvitIyamaMravyeya samayaH 3. 3samaya: yabhAmaH sya prathamasarale. yathApravRttakaraNa ja :::13. prathamasamayaH khavagadI [ gA . caramasamaya: ja. .. u0 12sa u099samayaH 90samayaH samayaH samayaH) 7samayaH 6samaya pUsamayaH 4samayaH ja.---/.! u0 tRtIyasamaya:. dvitIyasamaya: 2samayaH prathamasamayaH 9samayaH ....niryaksthApitairebhivindubhiradhyavasAyasthAnAni sUcitAni, tAni ca paramArthato'saMkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANi,pUrvapUrvasamayatazcottarottarasamaye vishessaadhikaani| sthApyamAnAni ca viSamacaturasra kSetramAstRNanti / ja0= tattatsamaye prathamabindunA yadadhyavasAyasthAnaM sUcitaM, tasya yA vizodhiH, sA jghnyaa| u0= tattatsamaye'ntimabindunA yadadhyavasAyasthAnaM sUcitaM, tasya yA vizodhiH, sotkRssttaa| zeSabindubhiH sUcitA'dhyavasAyasthAnAnAM yA vizodhiH, sA madhyamA, sA ca mithaH ssttsthaanaatitaa| asatkalpanayA yathApravRttakaraNasya 12 samayAH kalpitAH, tatsaMkhyeyabhAgazca cturptmymaatrH| - etacihnamanantaguNatAM suucyti|| etarhi yathApravRtta karaNe vartamAnasya jIvasya yogAdIn pratipipAdapipurAhamaNavayaNorAlANaM joge vaTTei aNNayare / suauvajoge mai-sua-cakkhu-acakkhUsu vA igakasAye // 9 // (udgItiH) manovacanaudArANAM yoge vartate-'nyatarasmin / zrutopayoge mati zrutaHcakSuracakSuSpu vaikakaSAye // 9 // iti padasaMskAraH / 'maNa' ityAdi, 'manovacanaudArANAM' kSapakazreNiM pratipattukAmo manoyogacatuSkAcanayogacatuSkaudArikakAyayogAnAm 'anyatarasmin' anyatame yoge vartate, audArikamizrakAyayogAdiSu kSapakazreNipratipattyasaMbhavAt / yaduktaM kaSAyaprAbhatacUrNI-"joge tti vihAsA aNNadaro maNajogo aNNadaro cijogo orAliyakAyajogo vA" iti / 'sua0' ityAdi, 'zrutopayoge'kSapakazreNi pratipattukAmaH zrutopayogalakSaNe sAkAropayoge vrtte| kecita tu matyAdyapayogeSvanyatama upayoge vartamAno bhavatIti manyante, tanmataM darzayitukAma Aha-'mai.' ityAdi, 'matizrutacakSuracakSuSyu vA matijJAnopayoga-zrutajJAnopayoga-cakSudarzanopayogA'cakSurdarzanopayogeSvanyatarasminnupayoge vartamAno bhavati,vAzabdo matAntaradyotakaH / yadavAdi kaSAyaprAbhatacUrNI-"ekko uvaeso NiyamA sudovajutto hodUNa khavagasehiM caudi tti ekko uvadeso sudeNa vA madIe vA cakkhudaMsaNeNa vA acakkhudaMsaNeNa vaa|" iti / na ca matizrutajJAnacakSuracakSurdarzanopayogavadavavijJAnena vA manaHparyAyajJAnena vA'vadhidarzanena vA kSapaka Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathApravRttakaraNAdhikAraH vedAdayaH ] [17 zreNi kuto na pratipadyate ? iti vAcyam , siddhAnte'vadhijJAnopayogena vA'vadhidarzanopayogena vA manaHparyAyajJAnopayogena vA kSapakazreNipratipattarasvIkArAt / 'igakasAye' tti 'ekakaSAye' anantAnuvandhinAM kSINatvAd apramattaguNasthAnake ca pratyAkhyAnAvaraNAdInAmudayavirahAt saMjvalanakrodha-mAna-mAyA-lobhAnAm ekasmin anyatame kapAye vartate kSapakazregerArohakaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-kasAye tti vihAsA-aNNadaro ksaayo|" iti // 9 // samprati yathApravRtta karaNaM kurvato jIvasya vedAdikaM prAha purisAINaM ve aNNayaramma ya visujjhyrsukkaae| payaiThiirasapaasA paDucca NeyANi bndhudysNtaaii||10|| (AryAgotiH) puruSAdInAM vede'nyatarasmiMzca vizuddhatarazuklAyAm / prakRti-sthiti-rasa-pradezAn pratItya jJeyAni bandhodayasattvAni // 10 // iti padasaMskAraH / 'purisAINaM' ityAdi, 'vaI' iti pUrvagAthoktapadamatrA'pyanuvartate, tena 'puruSAdInAM' puruSaveda-strIveda-napuMsakavedAnAmanyatarasmin vede vartate kSapakazreNeH pratipattA / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI- 'vedo ya ko bhave tti vihAsA aNNadaro veo|" iti / cakAraH samuccayArtho bhinnakramazca, sa cotaratra yojyH| 'vizuddhatarazuklAyAM ca pUrvapUrvasamayabhAvizuklalezyA'pekSayottarottarasamaye vizuddhatarAyAM zuklalezyAyAM vartate kSapakaNeH samArohakaH, anubhAgApekSayA kaSAyANAmudayasyA'nantaguNahInatvena zubhalezyAyA hAneravasthAnasya cA'sambhavAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"lessA tti vihAsA NiyamA sukkalesA NiyamA vddddhmaannlesaa|" iti / atha yathApravRttakaraNaM vidadhAnamya bandhAdikaM sUcapati-payaI' ityAdi prakRti-sthiti-rasapradezAn 'pratItyasamAzritya bandhudayasantAI' ti,iha saditi nirdezasya bhAvapradhAnatvAt sacchabdena sacaM vyAkhyeyam / bandhodayasacAni 'jJeyAni' svayamevAbhyUhyAni, sugamatvAt , pAThakebhyo vA boddhavyAni / etaduktaM bhavati-yathApravRttakaraNaM kurvato jIvasya prakRtivandhaH sthitibandho rasabandhaH pradezabandhazca jJAtavyaH, evaM prakRtyudayaH sthityudayo rasodayaH pradezodayazca boddhavyaH, tathA prakRtisattA sthitisattA'nubhAgasattA pradezasattA cA'vaseyA / ___atha vineyabuddhivaizadhArtha vistareNa prakRtibandhAdayaH pratipAdyante tatrAdau tAvad mUlaprakRtibandhaH-kSapakazreNi pratipadyamAna AyurvarjazeSANi saptaiva karmANi badhnAti, kSapakazreNyAmAyurvandhA'sambhavAd vizuddhiprakarSAcca / athottaraprakRtivandhaH-matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNA-'vadhijJAnAvaraNa--manaHparyavajJAnAvaraNa kevalajJAnAvaraNarUpaM jJAnAvaraNaprakRtipazcakaM cakSurdarzanAvaraNA-'cakSurdarzanAvaraNA-'vadhidarzanAvaraNa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 khavagaseDhI [ gAthA-10 kevaladarzanAvaraNa-nidrA-pracalAlaga darzanAvaraNaprakRtiSaTkaM sAtavedanIyaM saMjvalanakrodha-mAna-mAyAlobha-puruSaveda-hAsya rati-bhaya-jugupsArUpaM mohanIyaprakRtinavakamuccairgotraM dAnAntarAya-lAbhAntarAyabhogAntarAyopabhogAntarAya-vIryAntarAyalakSaNamantarAyapaJcakaJceti nAmakarmavarjazeSakarmaNAM saptaviMzatiM (27)prakRtIbadhnAti,nAmakarmaNastu devagati-paJvendriyajAti-kriyazarIra-taijasa-kArmagazarIra-vaikriyAGgopAGga samacaturasrasaMsthAna-varNa-gandha-rasa-sparza-devAnupUrvI zubhakhagati-basa-bAdara-paryApta pratyeka sthira-zubha-subhaga susvarA-''deya-yazaHkIguruladhUpaghAta-parAghAta-zvAsoccha vAsa-nirmANarUpA'STAviMzatiprakRtIbadhnAti / tena jaghanyataH kSapakaH paJcapaJcAzatprakRtyAtmakaM (55) bandhasthAnaM badhnAti / kazvijIvastu jinanAmA'pi badhnAtIti nAmakarmaNa ekonatriMzatprakRtIbaMdhanan jIvaH SaTpaJcAzatprakRtyAtmakaM (56) banvasthAnaM badhnAti / anyastu nAmakarmaNaH prAguktadevagatyAyaSTAviMzatiprakRtIrArAhArakazarIrA'hArakAGgopAGgalakSaNaM cA-''hArakadvikaM banAtIti nAmakarmaNastriMzatprakRtInan jIvaH saptapazcAzatprakRtyAtmakaM (57) bandhasthAnaM badhnAti / kazcijjIvaH punarnAmakarmaNaH proktadevagatyAdhaSTAviMzatiprakRtIrAhArakadvikaM jinanAma ca badhnAtI ti nAmakarmaNa ekatriMzatprakRtIbaMdhanan jIvo'STapaJcAzatprakRtyAtmakaM (58) bandhasthAnaM badhnAti / yantrakama bandhasthAnam 55 prakRtyAtmakam prakRtayaH jJAnAvaraNasya 5, darzanAvaraNasya 6, vedanIyasya 1, mohanIyasya 9, nAmnaH 28, gotrasya 1, antarAyasya ca 5 55+jinanAma 55+AhArakadikam 55+AhArakadvikama+jinanAma 58 anvayavyatirekAbhyAM padArthacintA kartavyA / ihAnvayena kRtA prakRtibandhacintA / samprati vyatirekeNa kriyate mUlakarmasvAyuSkasya bandho vyavacchinnaH / uttarakarmasu nAmakarmavarjazeSakarmaNAMstyAnarddhitrikA-'sAtavedanIya-dvAdazakapAya-mithyAtva-zokA'rati-strIveda-napuMsakavedA''yuSkacatuSka-nIcairgotrarUpapaDviMzatiprakRtInAM vandhovyavacchinnaH,nAmakarmaNazca devagativarjagatitrika-paJcendriyavarjajAticatuSkaudArikazarIrodArikAGgopAGga-saMhananapaTaka-prathamasaMsthAnavarjazeSasaMsthAnapaJcaka-devAnupUrvIvarjazeSAnupUrvItrikA'zubhakhagatyAtapodyota-sthAvara-sUkSmA'paryAtasAdhAraNA-'sthirA-'zubha-durbhaga-duHsvarA'nAdeyA-'yazaHkIrtirUpapaTtriMzatprakRtInAM bandhaH smA'paga Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhodayau ] yathApravRttakaraNAdhikAraH [16 cchati / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"thoNagiDitiyamasAda-micchata-bArasakasAya-aradi-soga-itthiveda-Navusayaveda-savvANi ceva AugANi pariyattamANiyAo NAmA o asuhAo savvAo ceva maNasagai-orAliyasarIraMgovaMga-vajjarisahasaMghaDaNamaNasagaipAoggANupuvvoAdAvujjovaNAmAo ca suhAo NIcAgodaM ca edANi kammANi baMdheNa vocchinnnnaanni|"atr"priyttmaanniyaano NAmAo asuhAyo savvAo yeva" ityanena narakatiryagagati-jAticatuSkAyavarjasaMsthAnapaJcakAyavarjasaMhananapaJcaka-narakatiryagAnupUrvI-kukhagatisthAvara-sUkSmA-'paryApta-sAdhAraNA-'sthirA'zubha-durbhaga-duHsvarA-'nAdeyA-'yazaHkIrtirUpAH prakRtayo grAhyAH, tAsAM parAvartamAnA'zumanAmakarmatvAt / / atha sthitibandho'bhidhIyate-saptAnAmapi karmaNAM sthitibandho'ntaHsAgaropamakoTAkoTipramANo bhavati, sa ca sattAgattasthititaH saMkhyAtaguNahIno bhavati / tathA pratyantamuhUrta pUrvapUrvata uttarottarasthitivandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgena hIno hInataro jAyate / idamuktaM bhavati-yathApravRtakaraNaprathamasamaye yaH sthitibandhaH prArabhyate, so'ntamuhUrta yAvat pravartate / tasmin pUrNe'nyaH palyopamasaMkhyeyabhAgena hInaH sthitibandhaH prArabhyate, so'pyantamu hUta yAvat pravartate / evamagre'pi pratyantamuhUrta palyopamasaMkhyeyabhAgena hIno hInataraH sthitibandhaH pravartate / ___ athA'nubhAgabandho vivicyate zubhaprakRtInAM catuHsthAnakamazumAnAM prakRtInAM punaDhisthAnakamanubhAga badhnAti, tamapi pratisamayaM zumAnAmanantaguNavRddhamazubhAnAM cA'nantaguNahInaM badhnAti / samprati pradezabandho'bhidhIyate-utkRSTayogI nidrAdvika-hAsya-rati-bhaya-jugupsA-devadvika-vaikriyadvika-prathamasaMsthAna-zubhakhagati-subhagatrikarUpasaptadazaprakRtInAmutkRSTaM pradezAgraM badhnAti / zeSANAM catvAriMzatprakRtInAmanutkRSTameva pradezaM badhnAti / atra kAraNamasmatkRtopazamanAkaraNagataprathamaupazamikasamyaktvaTIkAto'vaseyam / nAmakarmaNa ekonatriMzatprakRtyAtmakaM bandhasthAnaM tathA triMzatprakRtyAtmakaM bandhasthAnaM badhnannutkRSTayogI krameNa jinanAmna AhArakadvikasya votkRSTapradezAgraM badhnAti, tadAnIM zeSANAM nAmaprakRtInAmanutkRSTapradezAgraM badhnAti / anutkRSTayogI tu nidrAdInAM sarvaprakRtInAmanutkRSTapradezAgraM badhnAti / atha prakRtyudayo nirUpyatemUlaprakRtyudayaH-aSTAnAmapi mUlakarmaNAmudayo vidyate / uttaraprakRtyudayaH-jJAnAvaraNapaJcakaM darzanAvaraNacatuSkamanyataradinIyaM saMjvalanakrodhAdiSvanyatamaH kaSAyo'nyatamo vedo'nyataraM yugalamantarAyapaJcakaM manuSyAyuruccairgotraM ceti nAmavarjazeSaka Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] aaraDhI 1 [. gAthA - 11 rmaNAM jaghanyata ekaviMzatiprakRtInAmudayaH pravartate / nAmakarmaNaH punarvarNa catuSka- taijasa kArmaNazarIrAgurulaghunirmANa- sthirA 'sthira- zubhA - 'zumarUpadvAdazaghra vodayaprakRtInAM tathA manuSyagatiH paJcendriyajAtiraudArikadvikaM prathama saMhananaM SaTsvanyatamaM saMsthAnamanyatarA khagatiH parAghAta ucchvAsa upaghAtastracatuSkaM subhaga Adeyo yazaH kIrtiH svara dvike'nyatarazcetyaSTAdazA'dhra vodayaprakRtInAmudayo bhavati / evaM sarvasaMkhyayA triMzatprakRtInAmudayaH pravartate / itthaM jaghanyata ekapaJcAzatprakRtaya udayanti, anyasya jantornidrAdvike'nyatarA bhaya-jugupsayoranyatarA vodetIti tasya jantordvApaJcAzatprakRtyAtmakamudayasthAnakam, itarasya punarbhayajugupsayoranyatarA tathA nidrAdvike'nyatarA yadvA bhayajugupse udita iti tasya jantostrayaHpaJcAzatprakRtyAtmakamudayasthAnakaM nizca tavyam / kasyacijjantonidrAdvike'nyatarA bhayajugupse codayantIti tasya jantozcatuHpaJcAzatprakRtyAtmakamudayasthAnakaM bhavati / tatraikamudayasthAnakaM bhinnabhinnaprakRtIrAzrityA'nekavidhaM bhavati / tathAhi - kazcit krodhodaya viziSTo jantuH kSapakazreNimArohet | anyAM mAnodayaviziSTaH, itaraH punarmAyodayaviziSTaH, aparastu lobhodayaviziSTaH / evaMvidhAzvatvAro'pi jantavo'sAtodaya viziSTAH sAtodaya viziSTA vA kSapakazreNi pratipitsavo bhaveyuH / itthaM prakRtibhedenai kasyodayasthAnakasya yAvantaH prakArA bhavanti, tAvantastasyo - dayasthAnakasya bhaGgA bhavanti / tatra prathamasyodayasthAnakasya dvApaJcAzadadhikaikAdazazatAni (1152), dvitIyasyASTottaraSaTcatvAriMzacchatAni (4608), tRtIyasya SaSTyadhikasaptapaJcAzacchatAni (5760), turyarUpa va caturadhikatrayoviMzatizatAni (2304) / nyAsastvevaM kArya:-- prathamamudayasthAnakam, prakRtayaH, kaSAyaH, vedaH, yugalam, vedanIyam, saMsthAnam, khagatiH, s 51 4 x 3 x 2 X 2 x 6 X dvitIyamudayasthAnakam prakRtayaH 52, 51 + anyatarA nidrA 5.1 + bhayaH 51+ jugupsA tRtIyamudayasthAnakam prakRtayaH 53, 51 + anyatarA nidrA + bhayaH + jugupsA 51 + 19 51 + bhayaH + jugupsA 4 x 3 x 2 4 x 3 x 2 4 x 3 x 2 caturthamudayasthAnakam, prakRtayaH 54, 51 + bhayajugupse+anyatarA nidrA 4 x 3 x 2 x x x 4 x 3 x 2 x 4 x 3 x 2 4 x 3 x 2 X X X x X x 2 X 2 X 2 x 6 X x 6 x 6 2 2 2 x 6 2 x 6 * 6 x X X X x & X :,svaraH, nidrA, bhaGgAH 2 x 2 - 1152 2 x 2x2=2304 2 x 2 = 1152 = 1152 2 x 2 4608 2 x 2x2= 2304 2 x 2x2= 2304 2 x 2 = 1152 5760 2 x 2x2= 2304 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayaH ] yathApravRttakaraNAdhikAraH [21 ___evaM caturNAmudayasthAnakAnAM samuditabhaGgAzcaturviMzatyadhikASTazatottaratrayodazasahasrANi bhavanti / nyAsaH-1152 + 4608 +5760 + 2304=13824 / ye kSapakazreNI nidrApracalayorudayaM na manyante, teSAM matenA'STAdhikaSaTcatvAriMzacchataM (4608) bhaGgA jnyaatvyaaH| nanu ke AcAryAH kSapakazreNau nidrAdvikodayaM manyante ke punarna svIkurvanti ? iti cet, ucyate--prAcInakarmastavakArAdayastu kSINakapAyadvicAmasamayaM yAvadabhyupagacchanti / tathA cA-tra prAcInakarmastavaH--"niddApayalAe tahA khINaducarimammi udyvocchepro|" etena siddhaM yatkSapakazreNAvapi nidrApracalodayaH karmastavakArAdInAM matena vidyate / uktaM ca merutuGgasUripAdaiH- "anye tu punarAcAryAH kSoNamohadvicaramasamayaM yAvadudaye darzanAvaraNasya catasraHprakRtayaH paJcakaMvA bruvate,kSapakasyA'pi nidraaprclyorudymicchntiityrthH|" saptatikAcUrNikArAdayastu kSapakasya nidrApracalodayaM na manyante / yaduktaM saptatikAcU # "khavagA accantavihatti kAuM teNa niddApayalAgaM udayo natthi, avisuddhassa cAsaMkiliTThassa vA niddodao ti / " upazamazreNau tu sarve'pi zAstrakArA nidrApracalodayamicchanti / na copazamazreNiM pratipadyamAnaH pratisamayamanantagaNakrameNa vizuddhayA pravardhamAno bhavati, nidrodayazca caitanyApAyakAraNamasti, tenopazamazreNau nidrodayaH kathaM bhavati, viziSTacaitanyabhAvAditi vAcyam, yato ya upazamazreNau nidrAdvikamadhye'nyatarasyA udayaH, sa tatra kSaNe sarvAdhivAdhivyAdhivikalpavyapagamasamudbhUtAnanubhUtapUrvasamAdhivilayavizeSe sati yoganidrArUpa evaa'vseyH| nidrApracalodaye'pi pariNAmavizuddhiriSyate eva, anyathA yAmadva yazAyinAmapi munInAmapramattaguNasthAnakA-'navakAzatvena pramatta gaNasthAnakasyA'ntamu hUtobhyadhikaH kAlaHprasajyeta,na cA'yamiSTaH, siddhAMte pramattagaNasthAnakAlasyA'ntamu hUrtamAtratvapratipAdanAt / vairAgyataraGgataraGgitacetasAM ca nidrodaye'pi tathAvidhasusvapnadarzanAt vizuddhaH pariNAmo'nubhavasiddhaH / evaM ye kSapakazreNau nidrAdvikodayaM manyante |tessaaN mate nidrAdvikodayo na vizuddhapariNAmasya pratibandhako bhavati, iti dik / atraikajIvamAzrityotkRSTatazcatuHpaJcAzatprakataya udayamAnAH proktAH, nAnAjIvagocarodayamAnaprakRtayastu saptatirbhavanti / tathAhi-jJAnAvaraNapaJcakaM styAnacitrikavarjadarzanAvaraNaSaTakamantarAyapaJcakaM *ukta ca jayadhavalAkArairapi cAritramohakSapaNA'dhikAre-"kadhaM puNa edassa khINakasA yassa tridiyasukkajmANaggiNA ghAdikammidhaNANi dahamANasa edammi atratyaMtare NiddApayalANamudayavocchedasaMbhavo, jhANapariNAmaviruddha sahavattAdo tti NAsaMkaNijja, avattavasarUvasta, tadudayassa jhANovajuttesu vi saMbhavaM paDi virohaabhaabaado|" Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] aarseDhI [ gAthA - 11 vedanIyadvikaM saMjvalanacatuSkaM navanokaSAyA manuSyAyuruccairgotraM ceti nAmavarjazeSa karmaNAM trayastrizatprakR taya udynti| nAmakarmaNastu dhru vodayA dvAdaza manuSyagati-paJcendriyajAtyaudA rikadvika-vajrarSabhanArA - casaMhanana-saMsthAnaSaTka-khagatidvika-parAghAtocchvAsopaghAta -svaradvika trasacatuSka-subhagAdeya-yazaH kIrtirUpapaJcaviMzatiprakRtayazcodayantIti nAnAjIvApekSayA saptatiprakRtInAmudayo bhavati / na ca karmastavAdigrantheSvapramatta guNasthAna ke SaTsaptatiprakRtInAmudayo nigaditaH, atra yathApravRtta karaNe saptatiprakRtInAmudayaH kathamucyate ? iti vAcyam, tatra saptamaguNasthAnakamAzrityoktatvAdatra ca kSapaka ra dhikAratvena prathamavarjasaMhanana paJcaka- samyaktvamohanIyarUpapaT prakRtInAmudayAsaMbhavAt / adhodayena vyavachinnAH prakRtaya ucyante nAmakarmavazeSakarmaNAM styAnarddhitrika mithyAtva - samyaG midhyAtva- samyaktvamohanIya-dvAdazakaSAya-manuSyavarjAyustraya-nIcairgotrarUpA dvAviMzatiH prakRtayo nAmakarmaNazca manuSyavarjagatitrikA nupUrvIcatuSka- pazca ndriyavarjaja ticatuSka-vaikiyadvikA''hArakadvika-prathamavarjasaMhananapaJcakA''tapodyota- sthAvarasUkSma-sAdhAraNA'paryApta-durbhagA'nAdeyA'yazaH kIrtirUpA ekonatriMzatprakRtaya udayena vyavacchinnA jAtAH / keSAMcijjantUnAM jinanAmakarmaNastvanudayo vidyate, kSINakaSAyaguNasthAnakAdUrdhvaM teSAM tadudayasaMbhavAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "thoNagiddhitiyaM micchattasammatta sammAmicchattabArasakasAya- maNusAugavajjANi AuNANi Nirayagati-tirikkhagaha- devagaipAoggaNAmAo AhAradugaM ca vajjari sahasaMgha uNavajjANi sesANi saMghaDaNANi maNusagaipAoggANupuvvI apajjattaNAmaM asuhatiyaM titthayaraNAmaM ca siyA, NIcAgodaM dANi kammANi udayeNa vocchiNNANi " / atra "Nirayagai - tirikkhagaDa - devagaipAoggaNAmAo" ityanena narakagati - tiryaggati- devagati-manuSyavarjAnupUrvItrika jAticatuSka-vaikriyadvikA - ''tapodyotasthAvara-sUkSma-sAdhAraNaprakRtInAM grahaNaM kartavyam / "asuhatigaM" ityanena durbhagAnAdeyAyazaH kIrtInAM grahaNaM kartavyam / udIraNA tu vedanIyadvika- manuSyAyurlakSaNaprakRtitrayaM varjayitvA zeSANAmudayamAnAnAM prakRtInAM bhavati / tathA coktaM kaSAyaprAbhRtacUrNo- "AugavedaNIyavajjANaM vedijjamANANaM kammANaM pavesago / " atha sthityudayo'bhidhIyate - sarvakarmaNAmudayaprAptasyaikasthitisthAnakasya tathodIraNAkaraNena vedanIyAyurvarjazeSakarmaNAmudayAvalikAyA uparitanAnAmantaH sAgaropamakoTA koTimAtrANAM sthitInAmudayoM bhavati / prarUpyate - udayamAnAnAM prakRtInAmanubhAgo 'jaghanyA'nutkRSTa athAnubhAgodayaH uda vartate / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvakaraNavyAkhyAnam ] apUrvakaraNAdhikAraH [23 atha pradezodayo nirUpyate-udayamAnAnAM prakRtInAmajaghanyAnutkRSTapradezodayo bhavati / samprati kramaprAptA prakRtisattA'bhidhIyate-darzanasaptaka-manuSyAyurvajazeSAyuSkatrikalakSagadazaprakRtivarjazeSA'STAcatvAriMzaduttarazataprakRtayaH (148) kSapakaNerArohakasya sattAyAmutkRSTato bhavanti / yena jIvena jinanAma na baddham , tasya sattAyAM saptacatvAriMzaduttarazataprakRtayo (147) bhavanti / yena tyAhArakasaptakaM na baddham , tasyaikacatvAriMzadadhikazataM (141) prakRtayaH sattAyAM bhAnti / yena tvAhArakasaptakajinanAmarUpA'STaprakRtayo na baddhAH, tasya catvAriMzaduttarazataprakRtayaH (140) sattAyAM bhavanti / itthaM yathApravRtakaraNe catvAri sattAsthAnAni / atha sthitisattA bhaNyate-manuSyAyurvarjAnAM zeSakarmaNAM sthitimattA'ntaHsAgaropamakoTIkoTIpramANA / atha rasasattA nigadyate-azubhAnAM karmaNAM dvisthAnakarasa pattA, zubhAnAM ca catu:sthAnakarasasattA bhavati / atha pradezasattA prtipaadyte-srvprkRtiinaamjghnyaanutkRssttprdeshsttaa| saMkhyeyeSu sthitibandheSu gateSvantarmuhUrtapramANaM yathApravRttakaraNaM parisamApayati // 10 // "yathoddezaM nirdezaH" iti nyAyAd yathApravRtta karaNamabhidhAya dvitIyAdhikAramapUrvakaraNaM pratipAdayitumanAH prAha-- sekAle kuNai apuvakaraNameammi hoai vimohii| gomuttikameNa jahaNNA ukosA aNantaguNA // 11 // anantarakAle karotyapUrvakaraNametasmina bhavati vishodhiH|| gomUtrikAkrameNa jaghanyotkRSTA'nantaguNA // 11 / / iti padasaMskAraH 'sekAle' ityAdi, sezabdo magadhadezaprasiddho'thArthakaH, athazabdazcAtrA'nantarArthako yodhyaH, 'maGgalA-'nantarArambha-prazna-kAtsnyeSvatho atha / " ityamarakozavacanAt / evamagre'pi yathAsthAnaM vyAkhyeyam / 'anantarakAle yathApravRtta karaNavaramasamayAdanantarasamaye 'apUrvakaraNaM' saMsAre'prAptapUrvatvAd arvakaraNavyapadezAha karaNaM karoti' vidadhAti / yaduktaM tattvArthasUtravRttau "sa tataH kSapakazreNiM pratipadya caritraghAtinoH zeSAH / kSapayan mohaprakRtoH pratiSTate zuddhalezyAkaH // 1 // pravizatyapUrvakaraNaM prasthita evaM tato'paraM sthAnam / tadapUrvakaraNamiSTaM kadAcidaprAptapUrvatvAt // 2 // " iti / apUrvANi karaNAni-sthitighAtAdInAM nirvartanAdIni yatreti vyutpattistvanantaragAthayA mUla eva darzayiSyate / ___ athA'pUrvakaraNe vizodhi prAha-eammi' ityAdi, 'etasmin' apUrvakaraNe 'vizodhiH' vizuddhiH 'gomUtrikAkrameNa' gomUtradhArAsadRzakrameNa jaghanyotkRSTA cA'nantaguNA bhvtiityupskaarH| ayaM bhAvaH-ihA'pUrvakaraNasya prathamasamaye'saMkhyeyalokAkAzapradezarAzimAtrANyadhyavasAyasthAnAni Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] . khavagaseDhI [ gAthA 12-13 bhavanti, dvitIyasamaye tadanyAni vizeSAdhikAni bhavanti, tato'pi tRtIyasamaye vizeSAdhikAni, evaM tAvadvAcyAni, yAvadapUrvakaraNacaramasamayaH / etAni sthApyamAnAni viSamacaturasrakSetramabhivyApnuvanti / nanu dvitIyAdisamayeSvadhyavasAyAnAM vRddhau kiM kAraNam ? iti cet , ucyate-pratisamayaM vizuddhayantaH khalviha pratipattAraH svabhAvata eva bahavo vibhinneSyadhyavayAyasthAneSu vartante / atra yathApravRttakaraNacaramasamayabhAvyutkRSTavirodhito'pUrvakaraNaprathamasamaye jaghanyavizodhiranantaguNA / tatastasminneva samaya utkRSTA vizodhiranantaguNAH / tato'pyapUrvakaraNasya dvitIyasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA / tato'pi tasminneva samaya utkRSTA vizodhiranantaguNA, evaMkrameNa tAvad vAcyA, yAvadapUrvakaraNacaramasamayaH / ayaM kramo gomUtrikopamayA darzitaH / tathAhi-gau:balibadaH, tasyAdhvani gacchato vakratayetastataH patitA mUtradhArA gomUtrikA bhaNyate, yathA gomUtrikA vAmabhAgato dakSiNabhAge dakSiNabhAgatazca vAmabhAge vakrAkAreNA''ste, tathaiva jaghanyavizodhita utkRSTavizodhirutkRSTavizodhitazcA'nantarasasamayabhAvijaghanyadhizodhiranantagugakrame ga tiSThati / tenAyaM kramo gomUtrikopamayA drshitH| ihA'pUrvakaraNe'pi yathApravRttakaraNavat pratisamayamUrdhvamukhI vizuddhiranantaguNA,tiryaGamukhI caSaTsthAnapatitA bhavati / navaramUrdhvamukhI vizuddhirnAnAjIvApekSayA'pi pratisamayamanantaguNA bhavati // 11 // sampratyapUrvakaraNaM nAma sAnvarthamiti vyutpipAdayiSurAhabIyakaraNapaDhamasamayao ThiighAo suhAsuhANa thaa| guNasaMkamo asuhapayaDINaM aNubhAgaghAo ya // 12 // aNNo ya dviibaMdho guNaseDhi tti ahigArapaMcatayaM / jugavaM payaTTai tao NAma apuvakaraNaM atthi // 13 // dvitIyakaraNaprathamasamayataH sthitighAtaH zubhA'zubhAnAM tathA / guNasaMkramo'zubhaprakRtInAmanubhAgaghAtazca // 12 // anyazca sthitibandho guNazreNirityadhikAra pazcatayam / yugapatpravartate tato nAmA'pUrvakaraNamasti / / 13 / / iti padasaMskAraH / 'bIyaH' ityAdi, 'dvitIyakaraNaprathama mayataH' apUrvakaraNaprathamasamayAdArabhya 'zubhAzubhAnAM' zubhAnAm AyurvarjasAtavedanIyAdInAm azubhAnAM matijJAnAdharaNAdInAM sthitighAtaH' sthiteH pratyantarmuhUrta palyopamasaMkhyeyabhAgapramANasthityA ghAtaH aparvatanAkaraNenA'lpIkaraNam , 'tahA'ityAdi tathA' tathAzabdaH samuccaye, azubhaprakRtInAm-avadhyamAnAnAmapratyAkhyAnAvaraNAdiprakRtInAM 'guNasaGkramaH' guNena pratisamayamasaMkhyeyaguNakAreNa saGkramaH anyarUpeNa pariNamanam , 'aNubhAgavidhAo ya' tti, ghaNTAlAlAnyAyena 'asuhapayaDINaM'ti padamatrA'pi sambadhyate / tatazcA'yamarthaH-azubhaprakatInAM matijJAnAvaraNAdInAM 'anubhAgaghAtazca' anubhAgasyabahvanantabhAgapramANasya rasasya 'ghAtaH' khaNDanam , cakAraH samuccaye, evamagre'pi / 'aNNo' ityAdi, 'anyazca sthitibandhaH' anyo-yathA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitikhaNDam ] apUrvakaraNAdhikAraH [25 pravRttakaraNasya caramasthitivandhataH palyopamasaMkhyeyabhAgahIna itaro'bhinavaH sthitibandhaH,cakAraH samu. ccaye, 'guNaseDhI' tti 'guNazreNiH' guNena-pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa dalikaMgRhItvA'ntamuhUrtamAtraniSekANAmudayaniSekAdArabhya pratiniSeke'saMkhyeyaguNakAreNa zreNiH-dalaracanA, itizabda iyattA'vadhAraNArthakaH, 'adhikArapaJcatayaM' sthitighAtaguNasaMkramarasaghAtA'pUrvasthitibandhaguNazreNirUpaM yugapatpravartate / tatra paJcA'vayavA asya samudAyasyeti paJcatayam , "avayavAt tayaT" ( siddhahema0 7-1-151 ) iti sUtreNa taddhitatayaTpratyayaH, adhikArANAM paJcatayamiti SaSThItatpuruSasamAsaH, pazcAnAmadhikArANAM samudAya ityrthH| na cAtrA-'dhikArazabdasya paJcazabdasya cA-'bhedAnvaye paJcazabdasyA-'dhikArazabdasApekSatvenA-'sAmarthyAttaddhitA-'nupapattiH, "sApekSamasamartham" iti vacanAditi vAcyam, yataH paJcA'vayavA asya samudAyasyeti paJcatayamiti prathamaM vyutpAdya paJcazabdasyAdhikArazabdamanapekSyeva samudAye'nvayAnnAstyasAmarthyam / pazcAccA-'dhikArANAM paJcatayamityadhikArazabdaH samudAye'nveti, tasya pratyayArthatayA pradhAnatvAt / na tvadhikArazabdasya paJcatayazabdaikadezabhUtapaJcazabdenA-'bhedAnvayaH "padArthaH padArthenA'nveti na tu tadekadezena", iti nyAyAt / tatazcA'dhikArazabdapaJcazabdayoH parasparavArtA'nabhijJayoreva zabdamaryAdayA samudAye'nvaye sati pazcAt saMkhyAyAH paricchedakatvasvabhAvatayA paJcatvasya paricchedyapAlocanAyAM pratyAsattyA'dhikArA eva paricchedyatayA sambadhyante-paJcAnAmadhikArANAM samudAya iti / "tao" ityAdi, 'tataH' adhikArapaJcatayasya yugapatpravartanAd apUrvakaraNaM nAma 'asti' bhavati, apUrvANi-abhinavAni karaNAni-sthitighAtarasaghAtaguNasaMkramaguNazreNisthitibandhAnAM nirdatanAni yasmin tadapUrvakaraNamiti vyutpatterityarthaH // 12-13 // apUrvakaraNaM vyutpAdya tatra pravartamAnasthitighAtA''dInAM svarUpaM vyAjihIrgha rAdau sthitighAtasya svarUpaM prakaTayati ukkosaM ThiikhaNDaM vi pallasaMkhejjabhAgamANaM / khaMDai avaratto saMkhejjaguNaM jAva takkaraNaM // 14 // utkRSTaM sthitikhaNDamapi palyasaMkhyeyabhAgamAnaM khalu / khaNDayatyaparasmAt saMkhyeyaguNaM yAvat tatkaraNam // 14 // iti padasaMskAraH / sthitighAto nAma sthitisatkarmaNo'grimabhAgAt sthitiM ghAtayati / tatra jaghanyataH palyopamasaMkhyeyabhAgamAtraM sthitikhaNDaM pratyantamuhUta vighAtayati / prathamaupazamikasamyaktvotpAda-dezavirati-sarvaviratyanantAnubandhivisaMyojanA-darzanatrikakSapaNAprabhRtiSUtkRSTataH sthitikhaNDaM sAgaropamapRtha Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] khavagaseDhI [ gAthA-14 ktvapramitaM bhavati / iha cAritramohanIyakSapaNAyAM kiyadbhavatIti zaGkAparihArArthamAha-"ukkosaM" ityAdi, utkRSTamapi apizabdasya bhinnakramatvenA'tra yojanAt , sthitikhaNDaM palyasaMkhyeyabhAgamAnaM khalu 'khaNDayati' vighAtayati, darzanatrikakSapaNAyAM ghAtitAvazeSasthitisatkarmaNaH sAgaropamapRthaktvapramANakhaNDA-nirhatvAt kSINasaptakasya sthitisatkarmaNo vRddharasaMbhavAcca / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacI-"jahA daMsaNamohaNIyassa uvasAmaNAe ca daMsaNamohaNIyassa khavaNAe ca kasAyANamuvasAmaNAe ca edesiM tiNhaM AvAsayANaM jANi apuvvakaraNANi tesu apuvvakaraNesu paDhamahidikhaMDayaM jahaNNayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo ukkassayaM sAgarovamapudhattaM, ettha puNa kasAyANaM khavaNAe jaM apuvvakaraNaM tamhi apuvvakaraNe paDhamahidikhaMDayaM jahaNNayaM pi ukkassayaM pi palidovamassa saMkhejjadi. bhaago|" nanUtkRSTaM sthitikhaNDaM palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaM bhavadapi jaghanyataH kiyadguNaM bhavati ? ityata Aha-'avaratto' ityAdi, 'aparasmAt' jaghanyasthitikhaNDAt saMkhyeyaguNamutkRSTasthitikhaNDaM bhavati / nanu jaghanyasthitikhaNDataH utkRSTasthitikhaNDa saMkhyeyaguNaM kiyantaM kAlaM bhavati ? ityataH prAha-'jAva' ityAdi, yAvat 'tatkaraNam' apUrvakaraNam, apUrvakaraNe prathamasthitikhaNDAdArabhya caramasthitikhaNDaM yAvat jaghanyasthitikhaNData utkRSTasthitikhaNDaM saMkhyeyaguNaM bhavatItyarthaH / jaghanyasthitikhaNDaM kasya jantorbhavati, utkRSTaM punaH kasya bhavatIti jijJAsAnoditA vayamabhidadhmahe eko janturdarzanamohanIyaM kSapayitvA yathAsaMbhavaM kAlAntare upazamazreNimArohati, tadAnImevA-'nyo'kSapitadarzanamohanIya upazamazroNi pratipadyate / tata ubhau patataH / patitvA ca dvitIyo janturdarzanatrika kSapayati / tadanantaramubhau jantU yugapat cAritramohakSapaNAmupakramete / tatrA-'pUrvakaraNe prathamajantoH sthitisattvaM dvitIyajantutaH saMkhyeyaguNaM bhavati, yata upazamazreNI ubhayoH sthitisattvaM mithaH sadRzaM jAtam / tataH punadarzanatrikakSapaNA-'pUrvakaraNe dvitIyajantunA svasthitisacaM saMkhyeyaguNahInaM kriyate, prathamajantunA tu svasthitisacaM saMkhyeyaguNahInaM na nivetyete, upazamaNyArohaNataH prAga darzanatrikasya kSapitatvAt / itthaM dvitIyapuruSato prathamapuruSasya sthitisattvaM saMkhyayaguNaM bhavati / evaM prakArAntareNA'pi saMkhyAtaguNaM sthitisattvaM bhAvanIyam / sthitikhaNDasya ca sthitisattvAnusAritvAdapUrvakaraNe dvitIyapuruSasya prathamasthitikhaNDataH prathamapuruSasya prathamasthitikhaNDaM saMkhyeyagaNaM sidhyati / evameva dvitIyapuruSasya dvitIyakhaNDataH prathamapuruSasya dvitIyakhaNDaM saMkhyeyaguNaM bhavati, evaM tAvadvAcyam , yAvadapUrvakaraNasya caramasthitikhaNDam / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"do kasAyakkhavagA apuvakaraNaM Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNasaMkramaH ] apUrvakaraNAdhikAraH samagaM paviTThA,ekkassa puNa dvidisaMtakammaM saMkhejaguNaM ekkasya hidisaMtakammaM saMkhejaguNahINaM, jassa saMkhejaguNahINaM DidisaMtakamma tassa hidikhaMuyAdo paDhamAdo saMkhejaguNahidisaMtakammiyassa ThidikhaMDayaM paDhamaM saMkhejaguNaM, vidiyAdo vidiyaM saMkhenaguNaM, evaM tadiyAdo tadigaM, edeNa kameNa savvamhi apuvvakaraNe jAva carimAdo ThidikhaMDayAdo tti tadimAdo tadima saMkhejaguNaM / " apUrvakaraNaprathamasamayAtprabhRti pratisamayaM palyoSamasaMkhyeyabhAgapramANasthitikhaNDato dalikamutkirati, utkIrya cA-'dhastAt prakSipati / evaM sthitighAtAddhAyA dvicaramasamayaM yAvat palyopamasaMkhyayabhAgapramANAM sthiti dalikApekSayA tanvIM karoti, caramasamaye tu tadgatazeSasarvadalaM gRhItvA-' dhastAt prakSipati, tena tadAnIM sattAyAM palyopamasaMkhyeyabhAgena sthitiyUMnA bhavati / sthitighAtAddhA cA-'ntamuhUrtapramANA bhavati / prathamasthitighAte pUrNe punaH palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaM dvitIyaM sthitikhaNDamutkaritumArabhate, antamuhUrtapramANasthitighAtAddhAyA dvicaramasamayaM yAvat sthitikhaNDagatAM sthitiM pradezApekSayA tanvIM karoti, caramasamaye tu tadgataM zepaM sarva pradezAgramutkIryA-'dhastAta prakSipati, tena tadAnIM satkarmaNi punaH palyopamasaMkhyeyabhAgena sthitiIMnA bhavati / itthaM dvitIyasthitighAtaH pUrNo bhavati / evaMkrameNa saMkhyAtasahasraSu sthitighAteSu gateSvapUrvakaraNaM parisamApti yAti / (pazyantu yantrakam-1) sthitighAtasya vizeSasvarUpaM tu karmaprakRtigranthe upazamanakaraNagatasamyakatvotpAdaTIkAyAM nirUpitam , vizeSArthinA tato-'vaseyam // 14 // samprati guNasaMkramaM nigaditukAma AhaasuhapayaDINa-'saMkhaguNaM daliaMkhivai annaasu| baMdhatAsu sapayaDIsu aNukhaNaM sa guNasaMkamo Neyo // 15 // (udgItiH) azubhaprakRtInAmasaMkhyaguNaM dalikaM kssiptynyaasu| badhyamAnAsu svaprakRtiSvanukSaNaM sa guNasaMkramo jJa yaH / / 15 / / iti pdsNskaarH| 'asuha0' ityAdi, apUrvakaraNaprathamasamayAtprabhRti 'azubhaprakRtInAm' "vyAkhyAnato vizeSapratipattiH" iti nyAyAd abadhyamAnAnAmazubhaprakRtInAmapratyAkhyAnAvaraNAdirUpANAM 'dalika' pradezAgram 'anukSaNaM' pratisamayam 'asaMkhyaguNam' asaMkhyAtaguNaM yena saMkrameNa yattadoH sApekSatvAduttaratra tatpadopAdAnadarzanAd yatpadopAdAnam, badhyamAnAsu 'anyAsu' parAsu 'svaprakRtiSu' svajAtIyaprakRtiSu 'kSipati' saMkramayati, sa guNasaMkramo 'jJayaH' boddhavyaH / yaduktaM kaSAyaprAbhRta Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] khavagaseDhI [ gAthA-16 cUNau~-"je apasatthakammaMsANa bajjhati tesiM kammANaM gunnsNkmojaado|" ayaM bhAvaH guNasaMkrameNA-'parvakaraNaprathamasamaye badhyamAnAsu paraprakatiSdhabadhyamAnA-'zubhapakRtInAM yAvat pradezAgraM saMkramayati, tato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNaM saMkramayati, tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNam / evamagretaneSvapi samayeSu vaktavyam / / 15 // guNasaMkramamabhidhAya rasaghAtaM vyAkhyAtukAma AhakhaMDai aNaMtabhAgA rasassa Natthi ca suhANa rsvaatro| ekkekkammi ThiividhAye rasaghAyA shssaaiN|| 16 // khaNDayatyanantabhAgAn rasasya nAsti ca zubhAnAM rasaghAtaH / ekaikasmin sthitivighAte rasaghAtAH sahasrANi / / 16 // iti padasaMskAraH / 'khaMDaI' ityAdi, tatra 'rasasya' zubhaprakRtInAM pratiSedhasya vakSyamANatvAt sAmarthyAt sattAgatA-'zubhaprakRtInAmanubhAgasya 'anantabhAgAn' anantabahubhAgAn 'khaNDayati' rasaghAtAddhayA vighAtayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"aNubhAgakhaMDayaM ca AgAidaM, taM puNa appasatthANaM kammANamaNaMtA bhAgA / " idamatra hRdayam-rasaghAtAddhA'ntamuhUrtamAtrA bhavati / ekasyAM rasaghAtAddhAyAM sattAgatA-'nubhAgasyA-'nantA bahubhAgA vinAzyante,ekazcA'nantatamabhAgaH satkarmaNi vimucyate / evaM pratirasaghAtAddhamanantabahubhAgAn ghAtayitvaikabhAgaM parityajya pratyantamuhUrtamanubhAgasattvamanantaguNahInaM karoti / azubhAnAM prakRtInAmeva rasaghAto bhavati, ataH zubhAnAM rasaghAtaniSedhAya bhaNati--'Natthi' ityAdi, 'nAsti' na bhavati ca 'zubhAnAM' sAtavedanIyAdInAM rasaghAtaH / 'ekaikasmin'-ekasmin ekasmin "vIpsAyAm" (siddhahema0 7-4-80) iti dvirukta ekshbdH| "plupa cAdAvekasya syAdeH" (siddhahema07-4-81) iti dviktasyaikazabdasya syAdelup bhavati, pratyekasminnityarthaH, sthitighAte rasaghAtAH sahasrANi bhavantIti zeSaH / ayaM bhAvaH-sthitighAtena sahaiva rasaghAtaH prArabhyate, taniSThA tu sthitighAtataH prAgeva bhavati, ekasmin sthitighAte rasaghAtasahasrANAM darzanAt / yadA punarabhinatraH sthitighAtaH prArabhyate, tadA rasaghAto'pi prArabhyate / apUrvakaraNAddhAyAM sthitighAtAnAM sahasratvapratipAdanAdrasapAtA api sahasrANi gacchanti // 16 // athAbhinavasthitibandhaM vyAcikhyAsurAha baMdho aMtokoDAkoDI sattAu sNkhgunnhiinno| Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 ] yantrakam - 1 (citram - 1) apUrvakaraNe citreNa pradarzyamAnaH sthitighAtaH (gAthA - 14) [ khavagaseDI pUrvakaraNaprathamasamaye antaH sAgaropamakoTIkoTIpramANaM sthitisatkarma jaghanyaM sthitikhaNDaM palyopamasaMkhyeyabhAgamAtram, tataH saMkhye yaguNamutkRSTaM sthitikhaNDam, tadapi palyopamasaMkhyeyabhAga pramANam / sthitikhaNDam yabhAgapramANaM palyopamasaMkhye sthitighAtAddhAdvicaramasamayaM yAvat palyopamasaMkhyeyabhAgapramANA sthitirdalikApekSayA tanvI bhavati / sthitighAtAddhAcaramasamaye tatsthitikhaNDagata sarvadalikAni gRhItvA'dhastAt prakSipati, tena tadAnIM sthitisattA palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUnA bhavati / Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vagaseDhI ] badhyamAnAnAM karmapradezAnAM niSekaracanA yantrakam - 2 ( citram - 2 ) apUrvakaraNe citreNa pradarzyamAnaH sthitibandhaH apUrvakaraNe prathamasthitibandhaH abAdhA apUrvakaraNaprathamasthitibandho'ntaH sAgaropamakoTI koTI pramANaH sthitisatkarmatazca saMkhye guNahInaH / apUrvakaraNe prathamasthitibandhAddhAyAM pUrNAyAM dvitIyasthitibandhaH prathamasthitibandhApekSayA palyopamasaMkhyeyabhAgena nyUno bhavati, evamagre'pi / badhyamAnAnAM karmapradezAnAM niSekaracanA [ 29 abAdhA Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svavagaseDhI ] yantrakam - 5 ( citram - 5 ) / apUrvakaraNaprathamasamaye'nusamaya udayavatInAM prakRtInAM guNazreNiH guNazreNyA upari dvitIyAdiniSekeSu vizeSahInakrameNa dalaM dIyate, udayAvalikAvarja karaNadvayakAlato vizeSAdhiko guNazreNyAyAmaH 10000000* 1000000.. -100000... -20000 -1000 .100 -90 00 000 prathamasamayataH samayono guNazreNyAyAmaH guNazreNyA upari dvitIyAdiniSekeSu vizeSahInakrameNa dalaM dIyate / yantrakam - 6 (citram - 6 ) [30 apUrvakaraNa dvatIyasamaye'nudayavatInAM prakRtInAM guNazreNiH 900000000 20000000 *1000000 1-100000 -10000 -9000 -PS 3 *** KA **** anena cinI yamAnaM dalaM sUcitam / 0000 anena cihna ena dIyamAnadalikato vyatiriktaM sattAgataM dalaM sUcitam / udayenaikaniSekaH kSINaH / u= udadyAvalikA / ka = apUrvakaraNaprathamasamaya udadyAvalikAyA uparitanaH prathamo niSeka AsIt so'dhunA codayAvalikAyAM praviSTaH / tasmiMza yad dalamapUrvakaraNaprathamasamaye prakSiptam, tad anena cihna ena sUcitam / dazasaMkhyA tvatrA'saMkhyeyatvena parikalpitA / tenottarottaraguNazreNiniSeke dazaguNakrameNa dIyamAnAni dalikAni citre darzitAni vastutastvasaMkhyeyaguNakrameNa darzayitavyAni / guNaNyA upari prathamaniSeke'saMkhyeyaguNahInaM dalaM dIyate tataH paraM sarvatra vizeSaddInakrameNa / 00 PO Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] yantraka-3.(citram-3) / ( yantrakam-4 (citram-4) [ 30 apUrvakaraNaprathamasamaya udayavatInAM prakRtInAM guNazreNiH apUrvakaraNadvitIyasamaya udayavatInAM prakRtInAM guNazreNiH 0000 100000 0.0000000 60909 1000000 -100000 ..100.00.00 Fort-6000 0000000.0000 OHORDPRO 190/980 guNazreNeruparitaneSu niSekeSu dalikanikSepaH guNazreNyAyAmaH, sa ca karaNadvayakAlato vizeSAdhikaH / tatra cAsaMkhyeyaguNakrameNa dalikaprakSepaH / Media: 10000 00000 00000000000000000000000000 0000000000000000000000000000 00000000000000000000000 9000000 0000000000 DOO guNazreNeruparitaneSu niSekeSu dalikanikSepaH guNazreNyAyAmaH, sa ca prathamasamayApekSayaikasamayena hInaH, tatra cAsaMkhyeyaguNakrameNa dalikaprakSepaH -10.000 *.10...... / .10.. .... / 10001000 -10000.. ...100.00 ..10. ... 000 2000000000000000 100000000000000 an 2000000000..0000 +1000000bhaooooo -0000000 .00000000.leo000 0000000 00000000 -.-..-.-00000000 20000... -00000000 Ppo0000000000 --.-00000000 -200.....lo000000 R:...100000000 1-8000000000000......is Pana90000000 10....0.00.00 410000000000 6.000.00 200ccapaba. 10.6666000 / Roanapatro 1064680.. 10000000 * 10660/0940 HEoooooo 160609 Likooca: 10....0001 120000 16.600000000 000000000 2000 saGketavivaraNam13 (1) 000 ebhiH zUnyairguNazreNitaH prAga niSekaracanA sUcitA / / (2) ....."etaibindubhirapUrvakaraNaprathamasamaye dIyamAnaM dalaM sUcitam / (3) dazasaMkhyA-'trA'saMkhyeyatvena kalpitA, tena guNazreNyAmuttarottaraniSeke dazaguNaM dalaM doyate,vastutastvasaMkhyeyaguNaM'dalaM dIyate / guNazreNicaramaniSekato'saMkhyeyaguNahInaM dalaM taduparitane niSeke prakSipati, tataH sarvatra vizeSahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvadatItthApanA'prAptA bhavati / Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNazreNiH ] apUrvakaraNAdhikAraH [ 26 pUraNe ThiibaMdhe aNNo hojai pallasaMkhabhAgoNo // 17 // (gItiH) bandho'ntaHkoTikoTi sattAyAH saMkhyaguNahInaH / pUrNe sthitibandho-'nyo bhavati palyasaMkhyabhAgonaH // 17 / / iti padasaMskAraH / 'baMdho' ityAdi, apUrvakaraNaprathamasamaye 'bandha' : sthitivandhaH 'antaHkoTikoTi' antaHsAgaropamakoTikoTipramANaH sAgaropamakoTizatasahasrapRthaktvamAtra ityarthaH / nanu tadAnIM sthitisattvamapyantaHsAgaropamakoTikoTimitaM bhavati, dvAviMzatitamagAthAyAM tatpratipAdanadarzanAt, tarhi kiM sthitibandhasthitisatcayostulyatvam, uta vaiSamyamiti zaMkAparihArArthamAha-'sattAu' ityAdi, 'sattAyAH' sthitisatkarmataH saMkhyaguNahInaH sthitibandho bhavati, na tulyaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacI-"tado ThidisaMtakamma ThidibaMdho ca sAgarovamakoDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe baMdhAdo puNa saMtakammaM sNkhejgunnN|" kaSAyaprAbhRtacUrNo sthitivandhataH sthitisattvasya saMkhyeyaguNatvapratipAdanAt sthitisattvataH sthitibandhaH saMkhyeyaguNahInaH sidhyati / apUrvakaraNaprathamasamaye prArabdhaH sthitibandho'ntamuhUtaM yAvatpravartate / prathamasthitivandhe pUrNe yo vizeSastaM darzayati-'pUSNe' ityAdi, 'pUrNe sthitivandhe' prathamasthitibandhe niSThite 'anya' dvitIyaH 'palyasaMkhyabhAgonaH' palyasya-palyopamasya saMkhyabhAgaH-saMkhyAtabhAgaH, tena UnaH-hInaH, "UnArthapUrvAdyaH" ( siddhahema0 3-1-67 ) iti tRtIyAtatpuruSasamAsaH, sthitibandho 'bhavati' jAyate / upalakSaNametad, tena dvitIyasthitibandhe pUrNe tRtIyasthitivandhaH pUrvataH palyopamasaMkhyeyabhAgena hInaH prArabhyate / evaMkrameNa pUrvapUrvataH palyopamasaMkhyeyabhAgena hIno hInataraH sthitibandho jAyate / sthitibandhAddhA sthitighAtAddhayA tulyA bhavati, tena sthitibandhaH sthitighAtazca yugapadArabhyete yugapaniSThAM ca yAtaH / apUrvakaraNe sthitighAtAnAM saMkhyeyatvopalambhAt sthitibandhA api saMkhyeyA vrajanti / ( pazyantu yantrakam-2 ) // 17 / / atha guNazreNiM vivarNayipurAhaguNaseDhIe aAyAmo havae karaNaduga'hiro gliyo| khivai dalaM kamaso ghettaNa-'NusamayaM asaMkhaguNaNAe // 18 // (gItiH) guNazreNerAyAmo bhavati karaNadvikA'dhiko galitaH / kSipati dalaM kramazo gRhItvA-'nusamayamasaMkhyaguNanayA // 18 // iti padasaMskAraH / apUrvakaraNaprathamasamayAdevAyurvarjasaptakarmaNAM guNazreNiH pravartate / tatra guNazreNinikSepaH kiyAn bhavatItyata Aha-'guNaseDhIe' ityAdi, guNazreNeH 'AyAmaH' udayasamayaprabhRtiguNazreNiziraHparyava Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] khavagaseDhI [gAthA-18 sAnaniSekarUpaH 'karaNadvikA'dhikaH'karaNadvikena-apUrvakaraNAnivRtti karaNAbhyAmadhikosa bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI--"apuvakaraNaDAdo aNiyaTTikaraNaDAdo ca visesuttrkaalo|" sacA''yAmo'ntamuhUrtamAtro bhavannapi 'galitaH'galitAvazeSamAtro jJAtavyaH, pUrvapUrvasamaye kSINe zeSeSu zeSeSu samayeSu dalikanikSepo bhavatItyarthaH / nanu niruktaguNazreNyAyAme kena krameNa dalikaM gRhItvA prakSipati ? ityata Aha-'khivaI' ityAdi, 'asaMkhagaNaNAe' iti padaM grahaNakriyAyAM prakSepakriyAyAM cobhayatrA'nveti / 'asaMkhyagaNanayA' asaMkhyayagaNakAreNa 'anusamayaM pratisamayaM dalaM 'gRhItvA' AdAyA'saMkhyeyaguNakAreNa 'kSipati' nikSipati / idamatra hRdayam-apUrvakaraNaprathamasamayAdudayamAnaprakRtInAM sattAgatapredazato dalaM gRhItvA navyazatakakArAdInAM matenodayasamayAdArabhyA-'ntamuhUrtamAtrA-''yAme-'rAMkhyayaguNakAreNa dalaM racayati / tathA cA-'tra navyazatakam-"kathaMpunardalaracanA ? kasmAccArabhya kena ca guNakAreNa vidhIyate jantunetyAhaanusamayaM samaya samayamanulakSIkRtya pratisamayamityarthaH / udayAdudayakSaNAdArabhyA'saMkhyeyaguNanayA'saMkhyAtaguNakAreNa / " kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdInAmabhiprAyeNa tUdayAvalikAyA uparitananiSekAdArabhyA-'ntamuhUrtapramANe AyAme gaNazreNiM karoti, asaMkhyoyagaNakAreNa dalaM racayatItyarthaH / tathA ca tadgranthaH-"guNaseDhI udayAvaliyabAhire nnikkhittaa|" bhAvArthaH punarayam-apUrvakaraNaprathamasamaye dalikamutkIrya guNazreNyAyAmagatottarottaraniSeke'saMkhyoyagaNakrameNa tAvat prakSipati, yAvad guNazreNyAyAmasatkacaramaniSekaH / tadanantaroparitananiSeke 'saMkhyoyaguNahInaM dalikaM nikSipyopari vizeSahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvadatIsthApanA-'prAptA bhavati / punardvitIyasamayo prAtta nasamayagRhItadalato-'saMkhyoyaguNadalamAdAya prathamasamayata ekasamayonaprAktanaguNazreNyAyAme uttarottaraniSeke-'saMkhyeyaguNakrameNa tAvat prakSipati, yAvad guNazreNyAyAmasatkacaramaniSakaH, ekasamayasyodayona veditatvAt / tadanantaroparitananiSeke tu guNazreNyAyAmacaramaniSakato-'saMkhyoyaguNahInaM dalikaM nikSipati, tata UrdhvaM vizeSahInakrameNa prakSipati / evamuttarottarasamo pUrvapUrvato-'saMkhyeyaguNaM dalamAdAya galitA-'vazeSamAtre guNazreNyAyAme-'saMkhyayaguNakrameNa nikSipati / anudayavatInAM prakRtInAM punarguNazreNirubhayeSAM matenodayAvalikAyA uparitananiSekAtprabhRti bhavati / (pazyantu yantrakam-3, 4, 5, 6) // 18 // * AdhikyaM ca jayadhavalAkAraiH sUkSmasamparAyakSINamohacchamasthaguNasthAnakAddhAdvayena kizcidadhika darzitam / tathA ca tadgranthaH-"ettha visesAhiyapamANaM suhumasAmparAiyakhINakasAyaddhAhito visesuttaramidi ghettnvN|" . Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alpabahutvam ] apUrvakaraNAdhikAraH [31 nanu saMsArAvasthAyAM saMkliSTapariNAmA mithyAdRSTiprabhRtyapramattasaMyataparyavasAnAH sarve jIvAH sarvAH sthitI( kAM sthitiM vA-''zrityotkIrNadalikato bahudalamudvartayanti,stokaM tvapavartayanti / madhyamapariNAmAstu yAvad dalamudvartayanti, tAvad dalamapavartayanti / vizuddhapariNAmAH punaH stokamudvartayanti bahu dalamapavartayanti / anutkIrNa sattAgatadalaM tu trividhAnAmapi jantUnAmudvartanAto-'pavartanAto vA'saMkhyeyaguNaM vidyate / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-"akkhavagANuvasAmagassa puNa savvAo hidIo egahidi vA paDucca vaDhIdo hANI tullA vA visesAhiyA visesahINA vA / avaThANamasaMkhejaguNaM / " karaNAbhimukhAnAM tUdvartanAto'pavatenAyAmasaMkhyeyaguNaM dalikaM bhavati, tato'nutkIryamANaM sattAgatadalamasaMkhyeyaguNaM bhavatIti, tarhi kSapakazreNi pratipadyamAnasya jantorudvartanAdInAmalpabahutvaM kathaM bhavatIti zaMkAparihArArthamAha uvaTTaNAa khu asaMkhaguNA aovaTTaNA to sttaa| jaM ukkieNassa asaMkhaMso uvvaTTaNAa hoei // 16 // (gItiH) udvartanAyAH khalpasaMkhyaguNA'pavartanA tataH sattvam / yad utkIrNasya asaMkhyAMza udvartanAyAM bhavati / / 16 / / iti pdsNskaarH| 'uvvadRNAa' ityAdi, 'udvartanAyAH' udvartanAtaH 'khu' tti khalu-nizcayena "hu khu nizcayavitarkasaMbhAvane vismaye" (siddhahema0 8-2-198) iti vacanAt asaMkhyaguNA apavartanA, 'tataH' apavartanAtaH sattA'saMkhyeyaguNA / atra sattAzabdena udvartanA'pavartanAgatadalaM varjayitvA zeSapradezasattA grAhyA / ayaM bhAvaH-ekaniSekaM sarvaniSekAMzcA-''zrityodvaya'mAnapradezAgrato'pavartyamAnapradezAgramasaMkhyeyaguNaM bhavati, tataH sattAgatapradezAgraM yad nodvaya'te, navA'pavAte, tadasaMkhyeyaguNaM bhavati, satAgatadalasatkA'saMkhyeyabhAgamAtrasyauva dalasyotkIrNatvAt / nanUdvartanAto'pavartanA'saMkhyoyaguNA kuto bhavatItyAha-'ja' ityAdi, 'yad' yataH 'utkIrNasya' utkIrNapradezAgrasya 'asaMkhyAMzaH' eko'saMkhyoyabhAga udvartanAyAM bhavati, zeSA bahubhAgAstvapavartanAyAM bhavantItyarthaH / tena kSapakasyodvartanAgatadalato'pavartanAgatadalamasaMkhyoguNaM bhavati / tathAhi-yasmAtkasmAccidapi niSekAt sattAgatadalaM palyopamA'saMkhyabhAgarUpabhAgahAreNa bhaktvaikabhAgamutkirati, zeSAn bahubhAgAn sattAyAM vimuJcati / punarutkIrNadalaM palyA-'saMkhyeyamAgapramANabhAgahAreNa vibhajyaukabhAga udvaya'te bahumAgAzcA'pavartyante, tenedamalpabahutvaM saGgacchate-dalikasyodvartanAto'pavartanA'saMkhyoyaguNA, udvartanAto'pavartanAyAmutkIrNadalasyA'saMkhyeyabahubhAgamAtratvAt / apavartanAto-anutkIryamANadalikasattA-'saMkhoyaguNA, sattAgatadalikasatkA-'saMkhyayabhAgasyotkI Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] khavagaseDhI [ gAthA-20-21 rNatvAt / evaM sarvaniSekAnAzrityA'pi vaktavyam / tathAhi-AgamA-'virodhena sattAgatasarvaniSekagatadalaM palyopamA'saMkhyoyabhAgena bhaktvaikabhAgamutkirati / utkIrNadalaM punaH palyopamA-'saMkhyoyabhAgena vibhajya bhAgamudvartayati bahubhAgAMcA-upavartayati / itthaM sarvaniSekAnAzrityA-'pyudvartanAto dalikA'pavartanA'saMkhyeyaguNA bhavati, tato'nutkIryamANadalikasattA-'saMkhyeyaguNA jAyate / ukta ca kaSAyaprAbhRte "vaDDhIdu hoi hANI ahigA hANIdu taha avtthtthaannN| guNaseDhI asaMkhejjA ca padesaggeNa boddhavvA // 1 // " evaM taccUrNAvapi--"vihAsA, jaM padesaggamukkaDDijadi sA vaDhi tti saNNA / jamokaDDija di sA hANi tti saNNA / ja Na okaDDija di,Na ukkaDDijadi padesaggaM tamavahANaM tti saNNA / edIe saNNAe ekkaM Thidi paDucca savvAo hidIo paDucca appAbahuaM / taM jahA-vaDUDhI thovA, hANI asaMkhejaguNA, avaTThANamasaMkhejaguNaM / " iyaM prarUpaNopazamazreNiM pratipadyamAnasyA-'pi jJAtavyA, vizeSAbhAvAt // 19 // sampratyapUrvakaraNe bandhodayorvyavacchedaM vyAjihIpurAha paDhamaMse'puvvassa u be NiddA surgippbhiitiisaa| chaTuMse hAsaraibhayadugucchA'nte ya baMdhatto // 20 // vocchijjati cha hAsAI udayatto ya ThiibaMdho / paDhamasamayo carimasamammi saMkhejaguNahINo ||21||(upgiitiH) prathamAMze-'pUrvasya tu dve nidra suragatiprabhRtitriMzat / SaSThAMze hAsya-rati-bhaya-jugupsA ante ca bandhataH // 20 / / vyavacchidyante SaT hAsyAdaya udayataH sthitibandhaH / prathamasamayatazcaramasamaye saMkhyeyaguNahInaH / / 21 / / iti padasaMskAraH / 'paDhamase' ityAdi, apUrvakaraNAddhAyAH saptabhAgAH kartavyAH / ekaikamAge saMkhyeyAH sthitibandhA vrajanti / tatra 'apUrvakaraNasya apUrvakaraNAddhAyAH 'prathamAMze' prathamasaptabhAgaparyavasAne tu 'dve nidre' styAnaddhitrikasya prAgeva vyavacchedAt nidrAmacalArUpe bandhato vyavacchidyate iti kriyayA sahA-'nvayaH / iha badhyate, uttaratra na badhyate, tadvandhAdhyavasAyasthAnAbhAvAt / itaH paraM nidrAdvi Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitisattvam ] apUrvakaraNAdhikAraH [ 33 kasya guNasaMkramaH pravartate, tasyA-'zubhA-'badhyamAnatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"evaM ThidibaMdhasahassehiM gadehiM apuvvakaraNaDAe saMkhejadibhAge gade tado niddApayalANaM bandhavocchedo / tAdhe ceva guNasaMkrameNa saMkamati / " 'sura0' ityAdi, tatra 'SaSThAMze' apUrvakaraNAddhAyAH SaSThasaptabhAgaprAnte 'suragatiprabhRtitriMzat' suragatiprabhRtInAM triMzata-triMzatsaMkhyAkA devagatyAdayo bandhato vyavaJchidyante / ayaM bhAvaH-devagatidevAnupUrvIpaJcendriyajAti-vaikriyadvikA-''hArakadvika-taijasakAmaNazarIra--samacaturasrasaMsthAna-varNacatukaHzubhakhagati-trasanavaka-jinanAma-nirmANA-''gurulaghUpaghAta-parAghAta-zvAsocchvAsarUpAstriMzatprakRtayo- pUrvakaraNAddhAyAH SaSThasaptabhAgaparyavasAne bandhato vyavacchidyante , uttaratra na badhyante ityarthaH / ataH paramupaghAtasya guNasaMkramaH pravartate, tasyA-'zubhA-'badhyamAnatvAt / ___'hAsa.' ityAdi, 'hAsya-rati-bhaya-jugupsAH' etAzcatasraH prakRtayaH 'ante' apUrvakaraNasya caramasaptamAgaparyavasAne apUrvakaraNAddhAcaramasamaye ityarthaH, bandhato vyavacchidyante, uttaratra na badhyante ityarthaH / ataH paraM hAsya-rati-bhaya-jugupsAnAM guNasaMkramaH pravatete, azubhA-'badhyamAnatvAt / ___'cha hAsAI' ityAdi, apUrvakaraNasya caramasamaye 'SaT' SasaMkhyAkAH 'hAsyAdayaH' hAsyarati-zokA-'rati-bhaya-jugupsArUpA udayato vyavacchidyante, vizuddhatarapariNAmatvAduttaratra teSAmudayo na bhvtiityrthH| atha sthitibandhaM prakaTayitukAmaH prAha-'Thii.' ityAdi, 'sthitibandhaH' AyurvarjasaptAnAmapi karmaNAM sthitibandhaH 'prathamasamayataH' apUrvakaraNasatkA-''dyasamayatazcaramasamaye saMkhyeyaguNahIno bhavati, saMkhyeyabhAgamAtro bhavatItyarthaH // 20-21 // athA'pUrvakaraNacaramasamaye sthitisattvaM vibhaNipurAha jaM ThiisaMtaM aMtokoDAkoDI apuvAikhaNe / taM saMkhejjaguNaNaM aMte ThighAyasaMkhehi // 22 // ysthitisttvmntHkottikottypuurvaa-''dikssnne|| tatsaMkhyeyaguNonamante sthitighAtasaMkhyaiH / / 22 / / iti pdsNskaarH| 'jaM.' ityAdi, tatra 'apUrvAdikSaNe'apUrvakaraNaprathamasamaye yasthitisatvam 'antaHkoTikoTi' koTikoTInAM-sAgaropamakoTikoTInAm antara-madhye, antaHkoTikoTi, "pAremadhye'pre-'ntaH Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] khabagaseDhI [ gAthA-23 SaSThyAva" (siddhahema03-1-30)ityanenA-'vyayIbhAvasamAsaH, sAgaropamakoTizatasahasrapRthaktvamityarthaH, AsIt iti zeSaH, tat sthitisattvaM sthitighAtasaMkhyaH' saMkhyazabdo-'tra bahutvavAcI, tena sthitighAtasaMkhyAtasahasairghAtitaM sad 'ante' apUrvakaraNacaramasamaye 'saMkhyeyaguNonaM' saMkhyeyaguNahInaM saMkhyoyabhAgamAnaM bhavatItyarthaH / upalakSaNametad , tena sthitibandho-'pUrvakaraNaprathamasamayataaramasamaye saMkhyeyaguNahIno bhavatItyupalakSyate / evaM sthitikhaNDasaMkhyAtasahassairapUrvakaraNaM parisamAptaM bhavati // 22 // . prApratijJAtanavA-'dhikAreSvadhikAradvayaM nirUpya tRtIyA-'dhikAraM vistarato nijigadipurAha-- se kAle aniyaTTi viNAseuM prAivei ThiikhaMDaM / taM hassatto saMkhejjabhAgaahiaMtu ukkosaM // 23 // anantarakAle-'nivRtti vinAzayitumArabhate sthitikhaNDam / tad hrasvataH saMkhyeyabhAgA-'dhikaM tUtkRSTam / / 3 / / iti padasaMskAraH / 'se kAle' ityAdi, 'anantarakAle'apUrvakaraNasya caramasamayAdanantare samaye ityarthaH, 'anivRtti' anivRttikaraNaM bhavati, anivRttizabdena 'bhomo bhImasenaH' itinyAyAd anivRttikaraNaM grAhyam , na vidyate nivRttiH-tulyakAle praviSTAnAM jantUnAM sambandhinAmadhyavasAyasthAnAnAM parasparaM vyAvRttiyasmin tadanivRtti, anivRtti ca tatkaraNaM ca anivRttikaraNam , asya karaNasyo. paryuktavyutpattestiryagamukhI vizuddhirasmin karaNe na bhavati, kevalaM pUrvata uttarottarasamaye UrdhvamukhI vizuddhiranantaguNakrameNA-'vatiSThate / tenA-'dhyavasAyasthAneSu tulyakAlapraviSTajantUnAM vivakSitasamaye ekamevA'dhyavasAyasthAnaM bhavati, na punaryathApravRtta karaNAdivadasaMkhyeyalokapradezamAtrANi / tathAhi-anivRttikaraNaprathamasamaye ye vartante ye ca vRttA the ca vartiSyante, teSAM sarveSAmapyekarUpamevA-'dhyavasAyasthAnam , dvitIyasamaye'pi ye vartante ye ca vRttA ye ca vartiSyante, teSAM sarveSAmekarUpamadhyavasAyasthAnam / evaM tAvad vAcyam,yAvada nivRttikrnncrmsmyH| navaraM prathamasamayabhAvyadhyavasAyasthAnato dvitIyasamare-'dhyavasAyasthAnamanantagaNaM vizuddhaM bhavati / tato'pi tRtIyasamaye 'nantagaNaM vizuddham / evaM pUrvapUrvasamayata uttarottarasamaye'nantagaNaM vizuddhaM tAvad vAcyam,yAvaccaramasamayaH / ata evA-'sya karaNasya yAvantaH samayAstAvantyadhyavasAyasthAnAni pUrvapUrvasamayatazca'nantaguNavRddhAni bhavanti, sthApyamAnAni punarmuktAvalIsaMsthAnena tiSThanti / : athA'nivRttikaraNaprathamasamaye kAryavizeSa pratipAdayati-'viNA0' ityAdi, anivRttikaraNaprathamasamayavartI jIvaH 'sthitikhaNDam' abhinavaM palyopamasaMkhyeyabhAgamitaM sthitikaNDaka "vinAza Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezopazamanAdikaraNavicchedaH ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 35 , yitu' vidhAtayitum ' Arabhate' upakramate / tat ghAtyamAnaM sthitikhaNDaM kimapUrvakaraNa vajjaghanyata utkRSTaM saMkhyeyaguNaM bhavati, uta prakArAntareNeti zaGkAvyudAsAya bhagati - 'taM' ityAdi, 'tat' ghAtyamAnaM sthitikhaNDaM ' hrasvAt ' jaghanya sthitikhaNDAt ' saMkhyeyabhAgAdhika' saMkhyeyatamabhAgenA'dhikamutkRSTa N bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa-- "paDhamaTThidikhaMDayaM visamaM jahaNNayAdo ukkassayaM saMkhejjabhAguttaraM / " kathametadavasIyate ? iti ced zRNuta- anivRttikaraNaprathamasamaye jaghanya sthiti satkarmata utkRSTasthitikarmaNaH saMkhye bhAgenA -''dhikyAta sthitikhaNDasya prAyaH sthitisatkarmAnusAritvAcca jaghanyata utkRSTaM sthitikhaNDaM saMkhyeyabhAgenA'dhikaM bhavati, na tvapUrvakaraNavat saMkhyeyaguNam / , na cAnivRttikaraNaprathamasamaye jaghanyata utkRSTa sthitisatkarma saMkhyeyaguNaM kathaM na bhavatIti vAcyam, tathA svAbhAvyAt / etaduktaM bhavati -- yadyapyapUrvakaraNe jaghanyata utkRSTaM sthitisacaM saMkhyeyaguNaM dRzyate, tathApi tatra tena krameNa sthitighAtaM karoti, yenA-'nivRttikaraNaprathamasamaye ghAtitA'vazeSa sthitisattvaM jaghanyata utkRSTaM kevalaM saMkhyeyabhAgenA -'dhikaM bhavati / , anivRttikaraNaprathamasamaye sthitikhaNDaM vinAzayitumArabhate ityetadupalakSaNam tena tadAnImevA'pUrvakaraNa carama sthitibandhataH palyopamasaMkhyeyabhAgena hInamabhinavaM sthitibandhamabhinavaM ca rasaghAtamArabhate ityupalakSyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "paDhamasamayaaNiyahissa aNNaM dvidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, aNNamaNubhAgakhaMDayaM sesassa bhAgA, aNNo dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hoNo / " iti // 23 // sampratyanivRttikaraNaprathamasamaye dezopazamanAdikaraNatrayasya vyavacchedamanivRttikaraNe prathamasthitibandhaM ca vyAjihIrSu rAha paDhamakhaNe desova samAnikAyaNanihattikaraNAI / vocchinnAiM aMtolakkhaM paDhamo uThiibaMdho // 24 // prathamakSaNe dezopazamanA-nikA canA-nidhattikaraNAni / vyavacchinnAnyantarlakSaM prathamastu sthitibandhaH || 24 // iti padasaMskAraH / 'paDhama 0 ' ityAdi, 'prathamakSaNe' anivRttikaraNaprathamasamaye dezopazamanAnikAcanAnidhattikaraNAni vyavacchinnAni bhavanti, sattAgatasarvakarmaNAM pradezeSu dezopazamanA-nidhatti-nikAcanAkaraNAni na pravartante, tathA sattAgatasarvakarmaNAM sarvapradezA dezopazamanA-nikAcanA-nidhattikaraNairvirahitA . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] gaDhI [ gAthA - 25-26 bhavanti, yathAsaMbhavaM codaya saMkramodvartanA- 'pavartana karaNasAdhyA bhavantItyarthaH / anivRttikaraNe prathamastu turvAkyabhede "syAttu bhede'vadhAraNe" iti vacanAt sthitibandhaH 'antarlakSam ' lakSasya - zata sahatrasya antara-madhye 'pAremadhye'gre 'ntaH SaSThyA vA" ( siddhahema0 3-1-30 ) ityanena sUtreNA'vyayIbhAvasamAsaH, sAgaropamasahasra pRthaktvamAtraH sthitibandho jAyata ityarthaH / yadavAdi kaSAyamAbhUtacUrNI- "DidibaMdho sAgaropamasahassapudhattamaMtosadasahassassa / " iti // 24 // - nivRttikaraNa prathamasamaye sthitisattvaM pratipipAdayiSurAha jaM disataM aMtokoDAkoDI puDhamakhaNe | hojA taM aMtokoDI aniyadvipamakhAmi // 25 // yatsthiti sattvamantaHkoTikoTaya pUrva prathamakSaNe / bhavati tadantaH koTaya nivRttiprathamakSaNe || 25 || iti padasaskAraH / 'jaM' ityAdi, yat sthitisattvaM 'apUrvaprathamakSaNe' apUrvakaraNaprathamasamaye 'antaHkoTikoTi ' sAgaropamakoTizatasahasra pRthaktvamAtramAsIt tat 'anivRtti prathamakSaNe' anivRttikaraNaprathamasamaye 'antaHkoTi 'koTerantaH sAgaropamazatasahasrapRthaktvaM bhavatItyarthaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "TThidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassapudhattamaMtokoDIe / " apUrvakaraNaprathamasamaye saptakarmaNo yat sthitisatkarma sAgaropama koTizatasahasrapRthaktvapramitamAsId, tat pratyekasthitighAtena palyopamasaMkhyeyabhAgonaM bhavat saMkhyAtaiH sthitighAtasahasrairghAtitaM sAgaropamazatasahasra pRthaktvapramitaM bhavatIti phalitArthaH ||25|| sthitisattvasya pramANamabhidhAya samprati trikAlagocaranAnAjIvA 'pekSayA'nivRtti karaNe samAnaM sthitisattvaM sthitikhaNDaM ca pratipipAdayiSurAha-- paDhame ThiikhaMDe pRNe tullaM havai saMtakammaM tu / savvesiM jIvANaM ThiikhaMDaM ya vi havai tultaM // 26 // prathame sthitikhaNDe pUrNe tulyaM bhavati satkarma tu / sarveSAM jIvAnAM sthitikhaNDaM cA 'pi bhavati tulyam ||26|| iti padasaMskAraH / 'paDha' ityAdi, anivRttikaraNe 'prathame' Adime sthitikhaNDe 'pUrNe' apagate 'sarveSAM jIvAnAM yugapatpraviSTAnAM nAnAjIvAnAM 'satkarma tu' sthitisattvaM tu 'tulyaM' samAnaM bhavati / uktaM Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibandhanirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH [ 37 ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"paDhame ThidikhaMDae hade savvassa tullakAle aNiyaTipavihassa ThiisaMtakammaM tullN|" anivRttikaraNe prathamasthitikhaNDe pUrNe sarveSAM jIvAnAM na kevalaM sthitisatkarma mithastulyaM bhavati, kintu sthitikhaNDamapi / tadeva prAha-'ThiikhaNDaM' ityAdi, sarveSAM jIvAnAM 'sthitikhaNDa' dvitIyAdisthitikhaNDaM cA-'pi tulyaM samAnaM bhavati, sthitisattvasya sadRzatvAt sthitikhaNDasya prAyeNa sthitisaccAnusAritvAcca / etaduktaM bhavati-anivRttikaraNe prathame sthitikhaNDe'pagate sati tulyakAle praviSTeSa nAnAjIveSvekatamasya jIvasya dvitIyasthitikhaNDenA'parasya dvitIyasthitikhaNDaM tulyaM bhavati / evamekasya tRtIyasthitikhaNDenetarasya tRtIyaM sthitikhaNDaM sadRkSaM bhavati / evamagre'pi / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"ThidikhaMuyaM pi savvassa aNiyahipaviTThassa vidiyahidikhaNDayAdo vidiyahidikhaNuyaM tullaM, tado pahuDi tadiyAdo tadigaM tullN|" iti // 26 // nanvanivRttikaraNe uttarottarasthitibandhe palyopamasaMkhyeyamAgena sthitinyUnA nyUnatarA bhavati / tatra saMkhyAtaiH sthitibandhairanivRttikaraNasya saMkhyeyabahubhAgeSu gateSu sthitibandhaH kiyAn bhavati ? ityata Aha ThiibaMdhasaMkhagamaNe asaNNitullo pahavai tthiibNdho| cautiduegidiyatullo baMdho aMtare ya bhubNdhaa||27||(giitiH) sthitibandhasaMkhyagamane-'saMjJitulyaH prabhavati sthitibndhH|| catustridvaya kendriyatulyo bandho-'ntare ca bahubandhAH / / 27 // iti pdsNskaarH| 'ThiibaMdhaH' ityAdi, anivRtti karaNe 'sthitibandhasaMkhyagamane' sati sthitibandhasaMkhyAteSu gateSu satsvityarthaH, anivRttikaraNasya saMkhyeyatame bhAge'vaziSyamANe saptAnAM karmaNAM sthitibandhaH 'asaMjJitulyaH' asaMjJisthitibandhena sadRzaH 'prabhavati' jAyate, mohanIyasya sAgaropamasahasracatuHsaptabhAgamAtraH (101044 sA0),jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM sAgaropamasahakhatrisaptabhAgapramANaH (100043 sA0)svasthAne tu mithaH sadRzaH, nAma-gotrayoH sAgaropamasahakhadvisaptabhAgamitaH (100042 sA0 ) svasthAne parasparaM tulyaH sthitibandho bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAtabhacUrNI-"evaM saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu gadesu tado aNNo ThidibaMdho asaNNihidibaMdhasamago jaado|" tataH krameNa catustridvaya kendriyatulyo 'bandhaH' sthiti Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] aarseDhI [ gAthA - 27 bandho bhavati, 'antare ca' madhye ca bahubandhA' bahavaH sthitibandhA bhavanti, na punarasaMjJibandhatulyabandhAdanantaraM caturindriyabandhasamAnaH sthitibandho bhavati, api tvantare bahusthitibandheSu gateSu - caturindriyabandhena tulyaH sthitibandho bhavati, evaM caturindriyabandhatulyasthitibandhabhavanAd bahuSu - sthitibandheSu gateSu trIndriya sthitibandhasadRzaH sthitibandho bhavati / evamagre'pi / saptabhAgamAtraH sA0 bhAvArtha: punarayam - asaMjJisthitibandha tulya sthitibandhabhavanAt saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu satsu caturindriyasthitibandhena sadRzaH sthitibandho bhavati, mohanIyasya sAgaropamazatacatu:), jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sAgaropamazatatrasaptabhAgamitaH (100x 3 sA0), nAma - gotrayostu sAgaropamazatadvisaptabhAgamAnaH (10041 sA0 ) sthitibandho bhavatItyarthaH / tataH punaH saMkhyAteSu sthitivandha sahasreSu vrajiteSu satsu trIndriya-sthitibandhasamAnaH sthitibandho bhavati, mohanIyasya paJcAzatsAgaropamacatuHsaptabhAgamAnaH (XX sA0 ) jJAnAvaraNAdInAM caturNAM paJcAzatsAgaropamatri saptabhAgapramitaH ), '50 44. 7 50x3 -sA0 100x4. no ( nAma - gotrayoH 2544. 25 x 3 -sA0 7 7 paJcAzatsAgaropama dvisaptabhAgapramANaH sA0) sthitibandho bhavatItyarthaH / tataH saMkhyAteSu sthitibandheSvapagateSu satsu dvIndriyasthitibandhenaikAdRkSaH sthitibandho bhavati, mohanIyasya paJcaviMzatisAgaropamacatuHsaptabhAgapramitaH (sA0 10), jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM paJcaviMzatisAgaropamatrisabhAgamAnaH ( 0), nAmagotrayoH paJcaviMzatisAgaropamadvisaptabhAgapramANa: ( 2542 sA0 ) sthitibandho bhavatItyarthaH / tataH punaH sthitibandhasaMkhyAtasahasreSu vyatikrAnteSvekendriya sthitibandha sadRzaH sthitibandho jAyate, mohanIyasya sAgaro pamacatuHsaptabhAgamitaH (sA0 ), jJAnAvaraNadarzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sAgaropamatrisaptabhAgamAtraH (sA0 ), nAmagotrayoH sAgaropamadvibhAgamitaH (sA0 ) sthitibandho bhavati / yuktiyuktametat sarvam, trairAzikena sAdhitatvAt / tathAhi-- yadi saptatisAgaropamakoTikoTisthitikasya mithyAtvamohanIyasyaikasAgaropama sthitiko bandha ekendriye bhavati, tarhi catvAriMzatsAgaropamakoTikoTisthitikasya cAritramohanIyasya kiyAn sthitibandho bhavediti trairAzikena [ 70 sA0 ko0 ko0 / 40 sA0 ko0 ko 0 | 1 sA0 / labdham sA0 / ] mohanIyasya sAgaropamacatuH saptamAtraH sAdhyeta / tathA cAtra trairAzikakaraNasUtram - "pramANamicchA ca samAnajAtI AdyantayostatphalamanyajAtiH / 50x2 7 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibandhanirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH [36 madhye tadicchAhatamAdyahRta syAdicchAphalaM vyastavidhirvilome // 1 // " pramANamatra saptatisAgaropamakoTikoTayaH, icchA ca catvAriMzatsAgaropamakoTikoTayaH, pramANaphalam punaH sAgaropamaH / tataH pramANaphalamicchayA guNyate, tato guNitaM pramANena vimajyate, tadA "zUnyaM zanyena pAtayet" iti vacanAt catvAraH sAgaropamasya saptabhAgA lbhynte| tathA sAgaropamakoTIkoTIsthitikasya mithyAtvamohanIyasyaikasAgaropamamAtraH sthitibandha ekendriye bhavati, tarhi triMzatsAgaropamakoTIkoTIsthitikAnAM jJAnAvaraNAdInAM kiyAn sthitibandho bhavediti trairAzikena [70 sA0 ko0 ko0 / 40 sA0 ko0 ko0 / 1 sA0 / labdham 3 sA0] jJAnAvaraNAdInAM sAgaropamatrisaptabhAgamAtraH sthitibandhaH praaptvyH| tathA saptatisAgaropamakoTikoTisthitikasyaikasAgaropamaH sthitivandha ekendriye bhavati, tarhi viMzatisAgaropamakoTIkoTIsthitikayo ma-gotrayoH kiyAn bhavediti trairAzikena [ 70 sA0 ko0 ko0 / 40 sA0 ko0 ko0 / 1 sA0 / labdham 3 sA0 ] nAma-gotrayoH sthitibandho sAgaropamadvisaptabhAgapramitaH sAdhyaH / evaM dvIndriyAdiSvapi trairAzikena sthitibandhaH sAdhanIyaH, navaraM tatra yathAkramaM paJcaviMzatiguNaH paJcAzadguNaH zatagaNaH sahasraguNazca sthitivandho vaktavyaH / uktaM ca kaSAyaprAmRtacUrNI-"tado saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu gadesu cauriMdiyahidibaMdhasamago jaado| evaM tIiMdiyasamago, bIiMdiyasamago egiMdiyasamago jaado|" iti // 27 // atha lAghavArthyadhikAragAthA bhaNatiThibaMdhabahusahassesu gayesu hoi jaM tu ekakaM / taM NihAmo Natthi visese Niyamo kahimu baMdhaM // 28 // sthitibandhabahusahasra su gateSu bhavati yattvekaikam / tadbhaNiyAmo nAsti vizeSe niyamo kathayAmo bandham / / 28 / / iti pdsNskaarH| 'Thii.' ityAdi, sthitibandhabahusahasreSu gateSu yattvekaikaM bhavati, tat bhaNiSyAmaH / idamuktaM bhavatibahuzabdaH sNkhyaatvaacii| tatazcAyamarthaH-itaH paraM yAni vastUni vakSyAmaH, tepAmekaM sthitibandhasaMkhyAtasahasreSu gateSu vaktavyam , tataH punaH sthitibandhasaMkhyAtasahaseSu gateSvanyadekaM nigaditavyam / tato bhUyaH sthitivandhasaMkhyAtasahasreSu vyatikrAntevitaradekamabhidhAtavyam / evaM saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu gateSvekai bhASitavyam / yathA-'nantaragAthAyAM nAmagotrAdInAM sthitibandhaM vakSyati, sa ekendriyavandhatulyasthitivanyabhavanAt saMkhyAteSu sthitibandhasahateSa gateSu jnyaatvyH| evaM tato'pyagre yadyadvakSyati tattatsaMkhyAtepa sthitivandhasahasreSu gateSu vaktavyam / nanu kimiyaM vyAptiH sarvatra jJAtavyA, utA-'sti kazcid vizeSaH 1 ityata Aha-Natthi' ityAdi, 'vizeSa' Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40] khavagaseDhI [ gAthA-26 prarUpaNAvizeSe niyamo nAsti, saMkhyAteSu sthitibandhasahakheSu gateSu bhavatIti vyAptiniyamo nAstI. tyarthaH, yathA "pUNNe" ityAdi dvAtriMzattamagAthAyAm ekasmin sthitibandhe pUrNe'lpabahutvamabhidhAsyati, tat prAktanabandhataH saMkhyeSu sthitibandheSu gateSu sthitibandhe pUrNe na paktavyama, kintu tasminneva sthitibandhe pUrNe-'bhidhAtavyam / evamanyatrA-'pi, vizeSeNa sAmAnyasya bAdhada rzanAt / atha pratijijJAsurAha-'kahimu baMdha' ti 'kathayAmaH' nirUpayAmaH 'bandhaM' mohanIyAdInAM sthitibandham // 28 // atha pratijJAtameva prAha ega-divaDha-du-pallANi vIsagANaM ya tIsagANaM ya / mohassa ya parivADIa dugassa u saMkhaguNahINo // 26 // eka-dvadhardha-dvipalyAni viMzatikayozca triMzakAnAM ca / mohasya ca paripATayA dvikasya tu saMkhyaguNahInaH / / 26 / / iti padasaMskAraH / 'ega0' ityAdi, ekendriyavandhatusthitibandhabhavanAtsaMkhyAteSu sahaseSu sthitibandheSa vyatikrAnteSu 'viMzatikayozca' viMzatisAgaropamakoTikoTIsthitikayornAma-gotrayorityarthaH, cakAraH samuccaye,evamagre'pi 'triMzatkAnAM' triMzatsAgaropamakoTikoTisthitikAnAM ca jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyANAM cetyarthaH mohasya' mohanIyakarmaNazca sthitibandhaH 'paripATyA' krameNa 'ekadvayardhadvi-palyAni eka-sArdha-dvipalyopamAni bhavati / idamuktaM bhavati-nAma-gotrayoH sthitibandha ekapalyopamamAtro jJAnAvaraNAdInAM sArdhapalyopamamAno mohanIyasya tu dvipalyopamapramito bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"eiMdiyaTTididhaMdhasamagAdo DidibaMdhAdo saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu NAmAgodANaM palidovayaDhidigo baMdho jAdo, tAdhe NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya vedaNIya-aMtarAiyANaM divaDDaelidovamahidigo baMdho mohaNIyassa be palidovamaTTidigo bNdho|" yuktiyuktamidaM vacanam / tathAhi-yadi viMzatisAgaropamakoTikoTisthitikayo ma-gotrayoH sthitibandha ekapalyopamamAtro bhavati, tarhi triMzatsAgaropamakoTikoTisthitikAnAM jJAnAvaraNAdInAM kiyAn sthitibandho bhavediti trairAzikena [ 20 sA0 ko0 ko0 / 30 sA0 ko0 ko0 / 1 palyo0 / labdham 13 palyA0 / ] jJAnAvaraNAdInAM sthitivandhaH sArdhapalyopamamAtraH sAdhyaH / tathA viMzatisAgaropamakoTikoTisthitikayo magotrayoH sthitibandho yadi palyopamapramANo bhavati, tarhi catvAriMzatsAgaropamakoTikoTisthitikasya mohanIyasya sthitibandhaH kiyAn bhavediti rAzikena [20 sA0 ko0 ko0| 40 sA0 ko0 / 1 palyo / labdhe 2 palyo0 ] mohanIyasya sthitibandho dvipalyopamapramito'vApyate / Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibandhanirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 41 tadAnIM sthitibandhA'lpabahutvamitthaM draSTavyam - nAmagotrayoH sarvAlpaH sthitibandhaH, svasthAne tu mithaH sadRzaH, palyopamamAtratvAt / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM vizeSAdhikaH, sArdhapalyopamamAtratvAt / tato mohanIyasya vizeSAdhikaH, dvipalyopamamitatvAt / itaH pUrvamapyanenaiva krameNa sthitibandhA'lpabahutvaM vaktavyam / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUNa - "jAghe NAmAgodANaM palidova mahidigo baMdho, tAdhe appAbahuaM vattaissAmo, taM jahA - NAmAgodANaM ThidibaMdhI thovo, NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya vedaNIya-aMtarAiyANaM ThidibaMdho visesAhio, mohaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / adikkatA savve ThidibandhA edeNa appAbahua vihiNA gadA / " iti / yadA nAma-gotrayoH sthitibandhaH palyopamamAtro bhavati, tadA-nivRttikaraNasya prathamasamayAt sahasraH sthitivAtairvAtitaM sat tatprathamasamayataH saMkhyeyaguNahInaM bhavadapi saptAnAmapi karmaNAM sthitisattvamadyApi sAgaropamazatasahakhapRthaktvapramANaM vidyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"tAdhe ThidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassa pudhantaM / " iti / 'dussa' ityAdi, nAma - gotrayoH palyopamamAtre sthitibandhe pUrNe sati 'dvikasya' nAma - gotrarUpasya sthitibandhaH saMkhyaguNahIno bhavati, prAktanasthitibandhato nAma- gotrayoH saMkhyeyaguNahInaH palyopamasaMkhyeyabhAgamitaH sthitibandho jAyate ityarthaH, yataH prabhRti yasya karmaNaH palyopamamitaH sthitibandho bhavati, tataH paraM tasya karmaNa uttarottara sthitibandhaH saMkhyeyaguNahIno jAyate iti vyApteH / zeSANAM paJcAnAM karmaNAM tu sthitibandhaH prAktanasthitibandhataH pUrvavat palyopamasaMkhyeyabhAgena ho bhavati / yadabhANi kaSAyaprAbhRtacUrNo- " tado NAmAgodANaM palidovamaTThidigo baMdho, puNNe jo aNNo ThidibaMdho so saMkhejjaguNahINo, sesANaM kammANaM ThidibaMdho visesa hoNo |" iti / nAmagotrayoH palyopamamAtre sthititrandhe pUrNa sthitibandhA -- pabahutvamitthaM prarUpayitavyam - nAma - gotrayoH sarvAnpaH sthitibandhaH, sa ca palyopama saMkhyeya bhAgapramANaH / tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM saMkhyeyaguNaH, palyopamasaMkhyeyabhAganyUnasArthapalyopamamAtratvAt / tato mohanIyasya vizeSAdhikaH, palyopamasaMkhyeyabhAgona dvipalyopamamitatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - " tAghe appA bahuaM- NAmAgodANaM ThidibaMdho dhovo, caduNhaM kammANaM dvidibaMdho tullo saMkhejjaguNo, mohaNIyasya dvidibaMdho visesAhio / " iti // 26 // tataH paraM saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu satsu nAmagotrAdInAM sthitivandhaM vaktukAma Aha- Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] . khavagaseDhI [ gAthA-30 saMkhaMsegatibhAguttarapallAi khalu viisgaaiinnN| tAu paraM tIsANaM taheva saMkhejaguNahINo // 30 // saMkhyAMzaikatribhAgottarapalyAni khalu viMzatikAdInAm / tasmAtparaM triMzatAM tathaiva saMkhyeyaguNahInaH // 30 / / iti padasaMskAraH / 'saMkha0' ityAdi, anantaroktA-'lpabahutvakrameNa saMkhyAteSu sthitibandheSu gateSu satsu 'viMzatikAdInAM viMzatikatriMzatkacatvAriMzatkAnAM-nAmadvika-jJAnAvaraNacatuSka-mohanIyAnAM krameNa sthitivandhaH saMkhyAMzaikatribhAguttarapalyAni bhavati, khalu kyAlaGkAre / etaduktaM bhavati-prAguktA-'lpavahutvakrameNa saMkhyAteSu sthitibandhasahakhebu gateSu satsu nAmagotrayoH sthitibandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaH, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM palyopamamAtraH, mohanIyasya tu tribhAgottarapalyopamamito jAyate / yaduktaM kaSAyamAbhRtacUrNI--"edeNa saMkhejANi vidibaMdhasahassANi gadANi, tado NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM palidovamahidigo baMdho jAdo / tAdhe mohaNIyassatibhAguttarapalidovamahidigo baMdho jaado|" iti / idaM vacanaM yuktimadeva / tathAhi-yadi triMzatsAgaropamakoTikoTisthitikAnAM jJAnAvaraNAdInAM sthitibandha ekapalyopamamAtro jAyate, tarhi catvAriMzatsAgaropamakoTikoTisthitikasya mohanIyasya sthitivandhaH kiyAn bhavediti trairAzikena [30 sA0 ko-ko0 / 40 sA-koThako0 / 1 palyo0 / labdham 13plyo0| mohanIyasya sthitibandhastribhAgAdhikapalyopamamAtraH sAdhyate / 'tAu paraM'ityAdi, 'tasmAta'jJAnAvaraNAdInAM palyopamamAtrasthitibandhabhavanAta paraM triMzatAMtriMzasAgaropamakoTikoTisthitikAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAmityarthaH, tahevatti 'tathaiva' tathAzabdaH sAmye, nAmagotravana sthitibandhaH saMkhyeyaguNahIno bhavatIti zeSaH, prAktanasthitibandhato jJAnAvaraNAdInAM saMkhyeyaguNahInaH palyopamasaMkhyeyabhAgamitaH sthitibandho bhvtiityrthH| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado aNNo hidivaMdho cahuNhaM kammANaM sNkhejjgunnhiinno|" itthaM nAma-gotra-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAmuttarottarasthitibandhaH saMkhyeyaguNahIno bhavati, mohanIyasya tu palyopamasaMkhyeyabhAgena hInaH saMjAyate / jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA 'ntarAyANAM panyopamamAtre sthitibandhe pUrNe sthitibandhA'lpabahutvaM cintyate / tadyathA-nAma-gotrayoH sarvastokaH sthitibandhaH, sa ca palyopamasaMkhyeyabhAga-- pramANaH / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM palyopamasaMkhyayabhAgamAtro bhavannapi saMkhyAtaguNo bhavati / tato mohanIyasya saMkhyeyaguNaH, palyopamasaMkhyeyabhAganyUnavibhAgottarapalyopamapramANatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe appAbahuaM-NAmAgodArNa Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibandhanirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 43 hidibaMdho dhovo, caTuNhaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo mohaNIyassa vidibaMdho saMkhejjaguNo / " iti // 30 // tataH paraM saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu vajiteSu sthitibandhamAvizcikISu rAhamohassa pallametto sANaM pallasaMkhabhAgabhiyo / tAparaM savvesiMkammANaM saMkhaguNahINo // 31 // mohasya palyamAtraH zeSANAM palyasaMkhyabhAgamitaH / tasmAtparaM sarveSAM karmaNAM saMkhyaguNahInaH // 31 // iti padasaMskAra | 'mohassa' ityAdi, niruktasthitibandhA'lpabahutvakrameNa saMkhyAteSu sahasreSu sthitibandheSu vrajiteSu satsu 'mohasya' mohanIya karmaNaH 'palyamAtra H ' ekapalyopamamAtraH sthitibandho jAyate, 'zeSANAM uktoddharitAnAM nAma - gotra - jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyarUpANAM ' palyasaMkhya bhAgamitaH' palyopamasaMkhyeyatamabhAgapramANaH sthitibandho bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"edeNeva kameNa saMkhejjANi hiMdibandhasahassANi gadANi, tado mohaNIyassa palidova mahidigo baMdho, sesANaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo hidibaMdho / " 'tA para' ityAdi, 'tasmAt ' mohanIyasya palyopamamAtra sthitibandhabhavanAt paraM 'sarveSAM karmaNAM ' AyurvajanAM saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhaH saMkhyaguNahIno bhavati, prAktana sthitibandhata uttarottarasthitibandhaH saMkhye yaguNena hIno hInataro jAyate ityarthaH // 31 // mohasya palyopamamAtre sthitibandhe pUrNe satyArabhyamANasthitibandhasyA'lpabahutvamabhidhi tsurAha puNe baMdhe'NukamaM tu vIsagAI saMkhaguNo / to vIsa gANa jAya paliyA saMkhejabhAgami ||32|| ( upagItiH) pUrNe bandhenukramaM tu viMzatikAdInAM saMkhyaguNaH / tato viMzatikayorjAyate palyopamA'saMkhyeyabhAgamitaH // 32 // iti padasaMskAraH / 'puNe' ityAdi, tatra 'baMdhe' tti ekavacananirdezAt ekasmin bandhe sthitibandhe 'pUrNe' samAptiM gate, mohanIyasya yaH palyopamamAtraH sthitibandhaH prArabdhaH, tasmin pUrNe ityarthaH, 'viMzatikAdInAM viMzatisAgaropamakoTikoTisthitikatriMzatsAgaropamakoTikoTisthitikacatvAriMzatsAgaropamakoTikoTisthitikarUpANAM nAma gotrayorjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa - vedanIyA - 'ntarAyANAM mohanIyasya cetyarthaH, 'anukramaM tu' kramamanatikramya "yogyatA- vIpsArthA 'nativRttisAdRzye" (siddhahema * Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 ] khabagaseDhI [gAthA-32 3-1-40) iti sUtreNA-'nativRttau avyayIbhAvasamAsaH, turavadhAraNe yathAkramamevetyarthaH, sthitibandhaH saMkhyagaNo bhavati / idamuktaM bhavati-mohanIyasya palyopamamAtre sthitibandhe pUrNe nAma-gotrayoH sarvAlpaH sthitivandhaH, sa ca palyopamasaMkhyeyabhAgamitaH, svasthAne mithastulyaH, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM palyopamasaMkhyeyabhAgamAtro bhavannapi saMkhyeyaguNo bhavati, tato mohanIyasya saMkhyeyagaNo bhavati, so'pi palyopamasaMkhyeyabhAgamAtraH, prAktanasthitibandhasya palyopamamAtratvena sarveSAM karmaNAM palyopamamAtrasthitivandhabhavanAdUrdhvamuttarottarasthitibandhasya saMkhyeyagaNahAnidarzanAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"edamhi hidibaMdhe pUNNe mohaNIyassa hidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva / tAdhe vi appAbahuaM-NAmAgodANaM hidibaMdho thovo, NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-vedaNIya-antarAiyANaM hidibandho saMkhejjaguNo, mohaNIyassa hidibandho sNkhejgunno|" iti / 'to' ityAdi, 'tataH' anantaroktasthitibandhAlpabahutvataH saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu 'viMzatikayoH' nAma-gotrayoH sthitivandhaH 'palyA-'saMkhyeyabhAgamitaH' palyopamA'saMkhyeyabhAgamito jAyate / zeSANAM paJcAnAM tu pUrvavatpalyopamasaMkhyeyabhAgapramitaH sthitibandho bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"edeNa kameNa saMkhejANi dvidibandhasahassANi gadANi, tado apaNo hidibandho,jAdhe NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhejadibhAgoM, tAdhe sesANaM kammANaM hidibaMdho palidovamassa saMkhejadibhAgo / " iti / nAmagotrayoH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamite sthitivandhe jAte sthitibandhAlpabahutvamitthamabhidhAtavyamnAma-gotrayoH sarvastokaH sthitivandhaH, palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAtratvAta, tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM sthitibandho-'saMkhyeyaguNaH, tasya palyopamasaMkhyeyabhAgamAtratvAt, tato mohanIyasya sthitibandhaH palyopamasaMkhyeyabhAgamito bhavannapi saMkhyeyagaNo bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe appAbahuaM-NAmAgodANaM Thidibandho thovo, caduNhaM kammANaM Thidibandho asaMkhejaguNo, mohaNIyassa Thidibandho sNkhejgunno|" tataH ___ anantaroktAlpabahutvakrameNa saMkhyeyeSu sthitibandhasahasraSu gateSu satsu nAma-gotrayoH patyopamA. saMkhyeyabhAgapramANazcaramasthitibandho dUrApakRSTisaMjJako bhavati / tadvayAkhyA ca karmaprakRtigranthe-'smAbhirupazamanAkaraNaTIkAyAM kRtA, tto'vseyaa| dUrApakRSTisaMjJakabandhataH paraM nAmagotrayorasaMkhyeyabahubhAgAH sthitibandhato'pagacchanti / tena tadAnIM nAmagotrayoH prathamasthitibandhaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANo bhavatItyAhurjayadhavalAkArAH / tathA ca tadgranthaH- "evamedeNa appa/bahuvihiNA savvesi kammANaM palido0saMkhejjabhAgigesu saMkhejjesu didibaMdhasahasselu gadesu tado NAmAgodANaM vA pacchime palidovamassa saMkhejja. bhAgige TThidibaMdhe dUrAvakiTTisaMNide saMpatte tado asaMkhejje bhAge didibaMdheNosaramANassa jAdhe NAmAgodANaM palido asaMkhabhAgio paDhamo didibaMdho jaado| tAdhe aNNArisamappAbahuaM hodi tti|" iti / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 45 sthitibandhanirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH prabhRti nAma-gotrayoruttarottarasthitibandho'saMkhyAtaguNahIno jAyate, zeSANAM tu pUrvavat saMkhyAtaguNahIno bhavati // 32 // niruktA-'lpabahutvakrameNa saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu satsu jJAnAvaraNAdInAM mohanIyasya ca sthitibandhamAvizcikIrSa rAha to tIsagANa pallassa asaMkhaMso to ya mohss| pallaasaMkhaMso'ntolakkhaM saMtaM ya sattaNhaM // 33 // tatastrizatkAnAM palyasyA-'saMkhyAMzastatazca mohasya / palyA-'saMkhyAMzo-'ntarlakSaM sattvaM ca saptAnAm / / 33 / / iti padasaMskAraH / 'to' ityAdi, 'tataH' nAma-gotrayoH sthitibandhasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtratvabhavanAt sthitibandhasahasreSu gateSu 'triMzatkAnAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa vedanIyA-'ntarAyANAM bandhaH 'palyasyA'saMkhyAMzaH' palyopamA-'saMkhyeyabhAgapramito bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNo-"tado saMkhejesu Thidivandhasahassesu gadesu tiNhaM ghAdikammANaM vedaNoyassa ca palidovamassa asaMkheja dibhAgo Thidivandho jaado|" yadA jJAnAvaraNAdInAM sthitibandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgamito bhavati, tadA sthitibandhA'lpabahutvaM nigadyate-nAma-gotrayoH sarvastokaH sthitibandhaH, sa ca palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANo bhavati, svasthAne tu mithastulyaH / tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM sthitibandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtro bhavannapyasaMkhyeyagaNo bhavati / tato mohanIyasyA-'saMkhyeyagaNaH, palyopamasaMkhyeyabhAgamAtratvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe appAbahuaM-NAmAgodANaM Thidibandho thovo, cauNhaM kammANaM Thidibandho asaMkhejaguNo, mohaNIyassa Thidibandho asNkhejgunno|" tato jJAnAvaraNAdInAmapyuttarottarasthitibandho-'saMkhyAtagaNahInaH pravartate / mohanIyasya sthitibandhamAvizcikIrSa bhaNati-'taoM ya' ityAdi, 'tatazca' jJAnAvaraNAdInAM panyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANasthitibandhabhavanAcca prAguktA-'lpabahutvakrameNa saMkhyAteSu sthitiva anantarottA-'lpabahutvakrameNa saMkhyAtasthitibandheSu sahasraSu gateSu jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA-'ntarAyANAM caramaH palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaH sthitibandho dUrApakRSTisaMjJako bhavati / tatazcatuNA jJAnAvaraNAdInAmasaMkhyeyabahubhAgAH sthitibandhato'pagacchanti / tena jJAnAvaraNAdInAM prathamasthitibandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtro bhavatIti jayadhavalAkArAH / akSarANi tvevam --"evamedeNa appAbahuavidhiNA puNo vi saMkhejjasahassamettesu dvidibaMdhesu samaikkatesu tado NANAvaraNa-dasaNAvaraNa vedaNIya-aMtarAiyANaM pi durAvakiTTIvisathe saMpatte tado ppahuDi tesi pi asaMkhejje bhAge didibandheNosaramANassa paDhame palido0 asaMkhe0 bhAgie paDibaMdhe jAde tatto pAe aNNArisamappAbahuaM payaTTadi / " Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] kharagaseDhI [ gAthA-33 ndhasahasreSu vyatikrAnteSu 'mohasya' mohanIyasya karmaNaH 'palyA-'saMkhyAMzaH' palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtraH sthitivandho bhavatItyarthaH / itthaM tadAnIM saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhaH panyopamA'saMkhyayabhAgamito bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI--"tado saMkhejjesu hidibandhasahassesu gadesu mohaNIyassa vi palidovamassa asaMkhejadibhAgo Thidibandho jaado|" itaH prabhRti saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAtrastAvad vaktavyaH ,yAvat sthitibandhe vizeSo nAbhidhIyeta / yadA mohanIyasya sthitivandhaH palyopamA'saMkhyeyabhAgapramito bhavati, tadA sthitibandhAlpabahutvaM bhaeyate-nAma-gotrayoH sarvAlpaH sthitibandhaH, svasthAne tu mithaH samAnaH, tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu parasparaM tulyaH, tato mohanIyasyA'saMkhyeyaguNaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "jAdhe paDhamadAe mohaNIyassa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo Thidibandho jAdo, tAdhe appAbahuaM-NAmAgodANaM Thidivandho thovo, caduNhaM kammANaM Thidibandho tullo asaMkhejaguNo, mohaNIyassa hidibandho asNkhejgunno|" itaH prabhRti mohanIyasyA-'pyuttarottarasthitibandho-'saMkhyeyaguNahIno bhavati / yadA mohanIyasya palyoSamA-'saMkhyeyabhAgamito bhavati, tadA sthitisatvaM vibhaNiSurAha'ntolakkhaM' ityAdi, sandhivizleSe satyakAre prApte antolakkhaMti 'antarlakSam' lakSasya-sAgaropamazatasahasrANAmantara-madhye sAgaropamasahasrapRthaktvamityarthaH, 'sattvaM' sthitisatkarma 'saptAnAm' AyurvarjAnAM karmaNAM bhavatIti zeSaH / ayaM bhAvaH-yadA nAma-gotrayoH sthitibandhaH palyopamamAtro'bhavat, tadA-''yurvarjAnAM sarveSAM karmaNAM yat sthitisatvaM sAgaropamazatasahasrapathaktvamAtramAsIt, tat saMkhyAtasahasraH sthitighAtarghAtitaM sadidAnI sAgaropamasahasrapRthaktvapramitaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUau~-"tAdhe hidisaMtakammaM saagropmshsspudhttmNtosdshssss|" // 33 // * jJAnAvaraNAdInAM palyopamA-'saMkhyeyabhAgapramitasthitibandhabhavanAduktasthitibandhA-'lpabahutvakrameNa saMkhyAteSu sthitibandhasahasraSu gateSu satsu mohanIyasya dUrApakRSTi prAptasya jantoH palyopamasaMkhyeyabhAgamitazcaramasthitibandho jAyate, tato mohanIyasya sthitibandhato-'saMkhyeyabahubhAgA apagacchanti, ekabhAgazca badhyate / tadAnIM mohanIyasya prathamaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAnaH sthitibandho bhavatIti jayadhavalAkAraruktam / akSarANi tvevam - "evamedeNANaMtaraparUvideNa appAbahuavihANeNa puNo vi saMkhejasahassamettesu didibaMdhesu vadikkitesu mohaNIyassa vi dUrAvakiTTivisaye jahAkama saMpatte tado pahuDi tassa vi asaMkhejje bhAge didibaMdheNosaramANassa palidovamassAsaMkhejadibhAgio paDhamo didibaMdho samADhato tti / " Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitibandhanirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 800 tataH saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu mohanIyasya sthitibandhaH krameNa jJAnAvaraNAdInAM nAma -gotrayozcA'dhastAd gacchati, tadAvivikISu rAha -- tA saMkhaguNo ekapahAreNei tIsagANa ho / mohabaMdha to bIsagaTThA kameNa - SsaMkhaguNo // 34 // (gItiH) tasmAdasaMkhyeguraNa ekaprahAreNaiti triMzatkAnAmadhaH / mohasthitibandhastato viMzatikA-'dhastAt krameNA - 'saMkhyaguNaH ||34|| iti padasaMskAraH / 'tAu' ityAdi, ' tasmAt ' mohanIyakarmaNaH palyopamA - 'saMkhyeya bhAgapramANasthitibandhabhavanAt sthitibandhasaMkhyasahasra Su gateSu 'eka0' tti "luk" (siddhahema08-1-10) iti sandhisUtreNa 'e' ti padasthe ekAre pare NakArotarA-kArasya lopo jAtaH sandhivizleSe punarakAra: prApta iti kRtvA 'eka pahArekha ' ti 'ekaprahAreNa' ekahelayaiva 'triMzatkAnAM ' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNavedanIyA - 'ntarAyANAmadho 'saMkhyeyaguNo 'mohasthitibandhaH, mohanIyakarmaNaH sthitibandhaH 'eti' gacchati, ekaprahAreNa jJAnAvaraNAdito mohanIyasya sthitibandho 'saMkhyeyaguNahIno jAyate ityarthaH, tatprAktanA mohanIyasaMkhyeya sahasra sthitibandhA jJAnAvaraNAdito 'saMkhyeyaguNavRddhA vyatikrAntAH, sampratyanantarapUrvasthitibandhA'pekSayA mohanIyasthitibandhasyaitAvaddhAnirbhavati, yena jJAnAvaraNAdito 'saMkhyeyaguNahIno mohanIyasthitibandho jAyate, mohanIyasyA- prazastatamatvAt prabhutA hAnirna virudhyate iti bhAvaH / tadAnImalpabahutvamitthaM prarUpayitavyam - nAma - gotrayoH sarvastokaH sthitibandhaH svasthAne tu mithastulyaH, tato mohanIyasyA - 'saMkhyeyaguNaH, tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyASntarAyANAM sthitibandho 'saMkhyeyaguNaH, svasthAne tu mithaH samAnaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "edeNa kameNa saMkhejANi hidibandhasahassANi gadANi tado jamhi aNNo sebaMdha tahi ekkasarAheNa NAmAgodANaM dvidibandho dhovo, mohaNIyassa Didi - bandho asaMkhejaguNo, cadunhaM kammANaM dvidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / " iti / 'to' ityAdi, 'tataH ' jJAnAvaraNAdyapekSayA mohanIyasthitibandhasyA- 'saMkhyeyaguNahInatvabhavanAt sthitibandhasaMkhyAtasahasrapu gateSu mohanIyasthitibandha ekaprahAreNa 'viMzatikA-'dhastAt ' nAma - gotrayoradhastAdasaMkhyeyaguNa eti, nAmagotrato 'saMkhyeyaguNahIno jAyate mohanIyasyA prazasvatamatvena prabhUtahAnisambhavAdityarthaH / idamuktaM bhavati - itaH pUrva ye saMkhyeyasahasrANi mohanI - yasya sthitibandhA vyatikrAntAH, te sarve nAmagotrayoH sthitibandha to - 'saMkhyeyaguNavRddhAH, sampratyekahelayaiva nAmagotrato mohanIya sthitibandho 'saMkhyeyaguNahIno jAyate / tadAnImalpabahutvamabhidhitsurAha - "kameNa " ityAdi, prAgapi nAmagotrayoH sthitibandhato jJAnAvaraNAdInAmasaMkhyeyaguNa Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] khavagaseDhI [gAthA-35 AsIt, mohanIyasya tu samprati nAmagotrato'saMkhyeyaguNahIno jAtaH / tena mohanIyasya nAmagotrayorjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM ca sthitibandhaH krameNA'saMkhyaguNo bhavati / tathAhi-mohanIyasya sthitibandhaH sarvastokaH, tato nAmagotrayorasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu mithastulyaH, tato'pi jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaH, svasthAne tu mithaH sadRkSaH / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"edeNa kameNa saMkhejjANi hidibandhasahassANi gadANi, tado jamhi aNNo hidibandho, tamhi ekkasarAheNa mohanIyassa hidibandho thovo, NAmAgodANaM hidibandhI asaMkhejaguNo, catuNDaM kammANaM hidibandho tullo asNkhejgunno|" iti // 34 // nAmagotrA-upekSayA mohanIyasthitibandhasyA-'saMkhyeyaguNahInatvabhavanAt yadbhavati, tadvakta - kAma Aha to veaNijabaMdho sesANaM tIsagANa uvari u| to sesatIsagANaM TiibaMdho vIsagAe aho // 35 // tasmAd vedanIyabandhaH zeSANAM trizakAnAmupari tu / tasmAt zeSatriMzatkAnAM sthitibandho viMzatika yoradhaH // 35 // iti padasaMskAraH / 'to' ityAdi, 'asaMkhagugo ekapahAreNeI' iti padatrayaM pUrvato'nuvartate / 'tasmAt' nAmagotrasthitivandhato mohanIyasthitibandhasyA'saMkhyeyaguNahInatvabhavanAt saMkhyAteSu sthitivandhasahaseSu gateSu 'vedanIyabandhaH' vedanIyakarmaNaH sthitibandha ekaprahAreNa 'zeSANAM triMzatkAnAM' jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAmupari asaMkhyaguNa eti-gacchati, jJAnAvaraNAdito-'saMkhyeyaguNo jAyate, jJAnAvaraNAdInAmaprazastataratvena prasUtahAnisaMbhavAditi bhAvaH / 'tu'tuH pAdapUraNa / idamuktaM bhavatiitaH prAguttarottarasthitibandho'saMkhyeyaguNahIno bhavan jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM mithaH samAna AsIt, sampratyekahelayaiva jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyANAM prabhUtaH sthitibandho hIyate, yena vedanIyato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNahInaH saMjAyate / tatazca jJAnAvaraNAdito vedanIyasya sthitibandho'saMkhyeyaguNo bhavati / tadAnIM sthitibandhAlpabahutvaM cintyate-mohanIyasya sthitibandhaH sarvastokaH, tato nAma-gotrayorasaMkhyeyaguNaH,tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-ntarAyANAmasaMkhyeyaguNo bhavati, tato-'pi vedanIyAsyA-'saMkhyeyaguNaH / uktaM ca kaSAya prAbhUtacUrNI-"edeNa kameNa saMjANi hidibaMdhasahassANi gadANi, tadojamhi aNNo hidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa ThidibaMdho thovo, NAmAgodANaM ThidibaMdho asaMkhajaguNo tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho asaMkha jaguNo, vedaNIyassa ThidibaMdho asaMkhajaguNo / 'to' ityAdi, 'tasmAt' ghAtitrayato vedanIyasthitibandhasyA-'saMkhyeyaguNatva Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitisattvam ] anivRttikaraNAdhikAraH [ 46 bhavanAt saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu jiteSu satsu 'zeSatriMzatkAnAM' zeSatriMzatsAgaropamakoTIkoTIsthitikAnAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmityarthaH, sthitibandha ekaprahAreNa 'viNshtikyo|' nAma-gotrayoH 'adhaH' adhastAd asaMkhyeyaguNo gacchati, nAmagotrato'saMkhyeyaguNahIno jAyate, jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAmaprazastataratvena prabhUtahAnisaMbhavAdityarthaH // 35 // tadAnIM nAma-gotrato vedanIyasya sthitibandhaH kiyAn bhavati ? ityata Aha tAhe vIsagabaMdhA taiyassa visesaahigo khu / evaMkameNa gacchai baMdho aha bhaNimu ThiisaMtaM // 36 // (upagItiH) tadA viMzatikabandhAt tRtIyasya vizeSAdhikaH khalu / evaMkrameNa gacchati bandho'tha bhaNAmaH sthitisattvam // 36 // iti pdsNskaarH| 'tAhe' ityAdi, 'tadA' yadA jJAnAvaraNAdInAM sthitibandhasyA-'dhastAdasaMkhyaguNo nAmagotrayoH sthitibandho gacchati, tadAnImityarthaH, 'viMzatikabandhAt' nAma-gotrayoH sthitibandhAt 'tRtIyasya' vedanIyakarmaNaH sthitibandho vizeSAdhikaH khalu-nizcayena jAyate, na tato-'dhikaH, viMzatisAgaropamakoTIkoTisthitikanAmagotratastriMzatsAgaropamakoTIkoTIsthitikavedanIyasthitibandhasya tridvibhAgaguNasaMbhavAt / tadAnI sthitibandhAlpabahutvamitthaM nirUpayitavyam-mohanIyasya sthitibandhaH sarvastokaH, tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaH, tato nAma-gotrayorasaMkhyeyaguNaH, tato vedanIyasya vizeSAdhikaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacoM-"evaM saMkhejANi ThidibandhasahassANi gadANi, tado aNNo hidibandho ekkasarAheNa mohaNIyassa hidibandho thovo, tiNhaM ghAdikammANaM hidibandho asaMkhejjaguNo, NAmAgodANaM hidibandho asaMkhejaguNo, vedaNIyassa hidibandho visesaahio|" 'evaMkameNa' ityAdi, 'evaMkrameNa' caramA'lpabahutvakrameNa 'vandho' abhinavo'bhinavaH sthitibandho 'gacchati'' vyatikrAmati / sthitibandhaM vistarato-'bhidhAya samprati sthitisattvaM nijigadiSurAha-'aha' ityAdi, 'atha' athazabdo'nantarArthakaH, sthitibandhaprarUpaNA-'nantaramityarthaH, 'sthitisattvaM' saptAnAmapyAyuvarjAnAM karmaNAM sthitisatkarma 'bhaNAmaH' zabdataH pratipAdayiSyAmaH // 36 // pratijJAtamevA-''ha tatto asaNNitullaM ThiisaMtaM tAu baMdhavva / tA NeyaM jAvaMtappabahuttaM khalu Na paavij||37|| (upagItiH) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ] khavagaseDhI tato'saMjJitulyaM sthitisattvaM tasmAd bandhavat / tAvajjJeyaM yAvadantA-'lpabahutvaM khalu na prApyeta ||37|| iti padasaMskAraH / 'tato' ityAdi, 'tataH' mohanIyasya sthitibandhaH sarvAlpastato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNastato nAma - gotrayorasaMkhyeyaguNastato vedanIyasya vizeSAdhika ityevaMrUpasthitibandhA-'lpabahutvabhavanAt paraM saMkhyeSu sthitibandhasahasreSvatikrAnteSu 'asaMjJitulyaM' asaMjJisthitibandhena tulyaM -sadRzaM 'sthitisattvaM' Ayurvarja saptakarmaNAM sthitisatkarma bhavati, mohanIyasya sthitisattvaM sAgaropamasahasracatuH saptabhAgapramitaM (1000x4 ) jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sAgaropamasaha 6) [ gAthA - 37 stratrisaptabhAgamAnaM (1000 -) nAma - gotrayoH sAgaropamasahasra dvisaptabhAgamAtraM -) bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "edeNeva kameNa saMkhejANi hidibandha sahasANi gadANi tado ThidisaMtakammamasaNNiThidibandheNa samagaM jAdaM / " iti / 'tAu' ityAdi, 'tasmAt ' asaMjJibandha tulyasthitisattvabhavanAtparaM ' bandhavat' sthitibandhavat tAvajjJeyam yAvad 'antA 'lpabahutvam' caramA'lpabahutvam mohanIyasthitisattvaM stokaM tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM sthitisattvamasaMkhyeyaguNaM tato nAma- gotrayorasaMkhyeyaguNaM tato vedanIyasya vizeSAdhikamityevaMlakSaNaM khalu na prApyeta / idamuktaM bhavati - saptAnAmapi karmaNAmasaMjJisthitibandhatulyasthitisattvabhavanAt saMkhyAteSu sthitibandheSu sahasreSu gateSu satsu saptAnAM karmaNAM caturindriyasthitibandhena sadRzaM sthitisaccaM bhavati, mohanIyasya sthitisattvaM sAgaropamazatacatu:saptabhAgamitam (2 4), jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sAgaropazatatrisaptabhAgamAtram (100x3), nAma-gotrayoH sAgaropamazatadvisaptabhAgamAnaM (2002), bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " tado saMkhejjesu Thidibandhasahassesu gadesu cAuriMdiyabingheNa samagaM jAdaM / " iti / 10044 1000X2 7 tataH punaH saMkhyAteSu sthitibandhasahasreSu gateSu satsu trIndriyasthitibandhasamAnaM sthitisakhaM bhavati, mohanIyasya sthitisattvaM paJcAzatsAgaropama catuHsaptabhAgapramitam (2014), jJAnAvaraNAdInAM caturNAM paJcAzatsAgaropamatrisaptabhAgapramitam (20x3 ), nAma-gotrayostu paJcAzatsAgaropamadvisaptabhAgapramita (50X2 ), bhavatItyarthaH / tataH saMkhyAteSu sahasrasthitibandheSu brajiteSu satsu dvIndriyasthitibandhasadRzaM sthitisattvaM bhavati, Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitisattvanirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH [ 51 mohanIyasya sthitisatkarma paJcaviMzatisAgaropamacatuHsaptabhAgapramANam (2544 ), jJAnAvaraNadarzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM paJcaviMzatisAgaropamatrisaptabhAgamitam (2543),nAmagotrayoH paJcaviMzatisAgaropamadvisaptabhAgamAnaM (2542), bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacI-"evaM tIiMdiyabIiMdiyaThidibandheNa samagaM jAdaM / " iti / tato bhUyaH saMkhyAtasthitibandhasahakheSu vyatikrAnteSu sthitisattvamekendriyasthitibandhena sadRzaM bhavati,mohanIyasya sAgaropamacatuHsaptabhAgapramANam (3) jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA'ntarAyANAM sAgaropamatrisaptabhAgamAtram (3) nAma-gotrayoH sAgaropamadvisaptabhAgapramitaM (3) bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacI-"tado saMkhenjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu eiMdiyaThidibandheNa samagaM hidisaMtakammaM jaadN|" atra kaSAyaprAbhUtacUrNikAraiH sthitikhaNDasahasraSu gateSvityuktam , sthitighAtAddhAyAH sthitibandhAddhayA tulyatvenA'nyataropAdAne virodhAbhAvAt / tena vayamapItaH paraM sthitibandhasahasraSu gateSvityasya sthAne sthitikhaNDasahasreSu gateSvityabhidhAsyAmahe / ekendriyavandhatulyasthitisattvabhavanAt saMkhyAteSu sthitikhaNDasahasraSu gateSu satsu nAmagotrayoH sthitisattvaM palyopamamAtraM bhavati, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM sArdhapalyoSamamitaM bhavati, mohanIyasya tu palyopamadvayamAtraM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtaco -"tado saMkhejesu hidikhaMDayasahassesu gadesu NAmAgodANaM palidovamaTTidisaMtakammaM jaadN| tAdhe caduNhaM kammANaM divaDhapalidovamahidisaMtakamma, mohaNIyassa vi beplidovmtthidisNtkmm|" atra yuktistu sthitibandhavadupanyasanIyA, evamagre'pi / tadAnI sthitisavA-'lpabahutvamitthaM prarUpayitavyam-nAmagotrayoH sthitisattvaM sarvastokam , svasthAne mithastunyam / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAyANAM vizeSAdhikam , sArdhapalyopamamAtratvAt svasthAne tu parasparaM tulyam / tato-'pi mohanIyasya vizeSAdhikam , palyopamadvayamAtratvAt / itaH paraM nAma-gotrayoH sthitisattvasya saMkhyeyaguNahAnirbhavati, pratisthitighAtena sattAgatasthiteH saMkhyeyabahubhAgA vinAzyanta ityarthaH, yataH prabhRti yasya karmaNaH palyopamamAtraM sthitisattvaM bhavati, tataH paraM pratisthitighAtena tasya karmaNaH sthitisattvaM saMkhyeyaguNahInaM bhavatIti vyaapteH| zeSANAM paJcAnAM karmaNAM tu palyopamasaMkhyeyamAgamitaM sthitikhaNDaM vinAzayati / tena nAma-gotrayoH palyopamamAtrasthitisattvabhavanAdekasmin sthitikhaNDe ghAtite nAma-gotrayoH sthitisattvaM palyopamasaMkhyeyabhAgapramANaM mavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"edamhi dvidikhaMDaye ukkiNNe gAmAgodANaM palidovamassa saMkhenadibhAgiyaM ThidisaMtakammaM / " jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] aaraDhI [ gAthA - 37 vedanIyA - ntarAyANAM dezona sArdhapalyopamamAtraM sthiti saccam, mohasya punardezona dvivalyopamamAtraM bhavati / tadAnImalpabahutvaM cintyate - nAmagotrayoH sarvastokaM sthitistvam, svasthAne tu mithastulyam, tacca palyopamasaMkhyeyabhAgamAnaM bhavati / tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM saMkhyeyaguNam dezonasApalyopamamitalAt, svasthAne tu mitha ekAdRkSam / tato 'pi mohanIyasya vizeSAdhikam, dezonapalyopamadvayamAtratvAda / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "tAdhe appAbahuaM - savvatthovaM NAmAgodANaM dvidisaMtakammaM catuNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tullaM saMkhejaguNaM, mohaNIyassa ThidisaMtakammaM visesAhiyaM / " iti / 1 i anena sthitisattvA 'lpabahutvakrameNa sthitikhaNDa saMkhyAtasahasreSu gateSu satsu jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyA'ntarAyANAmapi palyopamamAtraM sthitisattvaM bhavati, mohanIyasya tu tribhAgAdhikapalyopamapramitaM jAyate / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " deNa kameNa ThidikhaNDayapudhatte gade tado caunheM kammANaM palidovamaTThidisaMtakammaM, tAdhe mohaNIyassa palidovamatibhAguttaraM ThidisaMtakammaM / " ataH paraM jJAnAvaraNAdInAM pratisthitighAtena sthitisattvaM saMkhyeyaguNahInaM bhavati, vyApteH prAguktatvAt / mohanIyasya tu pUrvavat pratisthitivAtena palyopamasaMkhyeyabhAgaM nAzayati / tena jJAnAvaraNAdInAM palyopamamAtrasthitisattvabhavanAdekasmin sthitighAte pUrNe jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyANAmapi sthitisatvaM palyopamasaMkhyeyabhAga pramitaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " tado hidikhaNDaye pUNe catuNhaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo hidisaMtakammaM / " mohanIyasya tu dezona tribhAgottarapalyopamamAtraM bhavati / tadAnIM sthitisasvA 'lpabahutvaM nigadyate - nAma- gotrayoH sthitisacaM sarvastokam, tacca palyopamasaMkhyeya bhAgamAnam, svasthAne mithastulyaM bhavati, tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNaarater-sntarAyANAM palyopamasaMkhyeyabhAgapramitaM bhavadapi saMkhyeyaguNam, svasthAne tu mithaH sadRzam, tato mohanIyasya saMkhyeyaguNam, tasya dezona tribhAgAdhikapalyopamamAtratvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "tAghe appAbahuaM- savvatthovaM NAmAgodANaM dvidisaMtakamma, caduhaM kammANaM ThidisaMtakammaM tullaM saMkhajjaguNaM, mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhajjaguNaM |" iti / 1 anena sthitisavA pabahutvakrameNa sthitighAtasahasreSu brajiteSu satsu mohanIyasya sthitisattvaM palyopamamAtraM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " tado ThidikhaNDayapudhatteNa mohaNIyassa ThidisaMtakammaM palidovamaM jAdaM / " itaH paraM pratisthitighAtena mohanIyasthitisavamapi saMkhyeyaguNahInaM bhavati, vyApteH prAguktatvAt / itthamitaH paraM sarveSAM karmaNAM pratisthitighAtena sthitisattvaM saMkhyeyaguNahInaM jAyate / tena mohanIyasya palyopamamAtrasthitisattvabhavanAdeka Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitisattvanirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 53 smin sthitighAte pUrNe mohanIyasyA'pi sthitisatkarma palyopamasaMkhyeyabhAgamitaM bhavati / ata eva tadAnIM sarveSAM karmaNAM sthitisattvaM palyopamasaMkhyeyabhAgamAtraM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI -- "tado ThidikhaNDae puNNe sattaNhaM kammANaM palidovamassa saMkha jjadibhAgo ThidisaMtakammaM jAeM / " iti / tadAnIM sthitisattvA'lpabahutvamitthaM nigaditavyam - nAma - gotrayoH sthitisattvaM sarvastokam, tato jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyA'ntarAyANAM saMkhyeyaguNam, tato'pi mohanIyasya saMkhyeyaguNam / tataH paraM saMkhyAteSu sthitighAtasahasreSu vyatikrAnteSu nAma - gotrayoH sthitisattvaM palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " tado saMkhejjesu hidikhaNDayasa hassesu gadesu NAmAgodANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ThidisaMtakammaM jAdaM / " tadAnImapabahutvaM vicAryate - nAma - gotrayoH sthitisacvaM sarvastokaM svasthAne mithaH samAnam, tacca palyopamA'saMkhyeyabhAgamAnam, tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNam, palyopama saMkhyeyabhAgamAtratvAt, svasthAne tu mithaH sadRzam, tato mohanIyasya palyopamasaMkhyeyabhAgamitaM bhavadapi saMkhyeyaguNaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "tAghe appAbahuaM- savvatthovaM NAmAgodANaM ThidisaMtakammaM, cauNhaM kammANaM ThidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM, mohaNIyassa ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / " iti / itaH prabhRti nAmagotrayoH sthitisattvaM pratisthitighAtenA saMkhyeyaguNahInaM jAyate / tataH paramanantaroktA - 'lpabahutvakrameNa sthitikhaNDeSu saMkhyAtasahasreSu vyatIteSu jJAnAvaraNadarzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyANAM sthitisacaM palyopamA saMkhyeyabhAgapramANaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - - " tado ThidikhaNDayapudhatteNa caunhaM kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ThidisaMtakammaM jAdaM / " mohanIyasya tu palyopama saMkhyeya bhAgapramANaM bhavati / tadAnIM sthitisaccA'lpabahutvaM bhaNyate - nAma - gotrayoH sarvastokaM sthitisatkarma, svasthAne -tu mithastulyam, tacca palyopamA'saMkhyabhAgapramANaM bhavati, tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyANAM palyopamA - 'saMkhyeyabhAgamAtraM bhavadapyasaMkhyeyaguNaM svasthAne tu parasparaM sadRzam, tato mohanIyasyA --'saMkhyeyaguNam, palyopamasaMkhyeyabhAgamAtratvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau"tAce appAbahuaM - NAmAgodANaM dvidisaMtakammaM thovaM, cauNhaM kammANaM DidisaMtakamma tullamasaMkhejjaguNaM, mohaNIyassa DidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / " iti / itaH prabhRti jJAnAvaraNAdInAmapi sthitisaccaM pratisthitighAtenA saMkhyeyaguNahInaM jAyate / tato bhUyaH sthitikhaNDa saMkhya sahasra SvatikrAnteSu satsu mohanIya karmaNaH sthitisatkarma palyopamA - saMkhyeyabhAgamAnaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "tado ThidikhaNDayapudhatteNa mohaNIyassa vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo hidisaMtakamma jAdaM / " itthamitaH prabhRti sarveSAM Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] [ gAthA-37 karmaNAM sthitisattvaM palyopamA - saMkhyeyabhAgamitaM tAvadvaktavyam, yAvadvizeSo nA - 'bhidhIyeta / sAmpratamalpabahutvamitthaM draSTavyam - nAma - gotrayoH sthitisattvaM sarvApaM svasthAne tu mithastulyam, tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA 'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaM svasthAne mithaH samAnam, tato mohanIyasyA-'saMkhyeyaguNam / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tAdhe appA bahuaM jadhA-NAmAgodANaM dvidisaMtakamma thovaM, cadupahaM kammANaM ThidisaMtakammaM tullamasaMkha jaguNaM, mohaNIyassa Thidisantakamma asaMkhaM jaguNa / " iti / itaH prabhRti mohanIyasyA - pi sthitisattvaM pratisthitighAtenA - 'saMkhyeyaguNahInaM jAyate / aarseDhI tataH paramuktAnpabahutvakrameNa sthitikhaNDa saMkhyasahasra SvatikrAnteSu satsu mohanIyasya sthitisattvameka prahAreNaiva jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAmadhastAda saMkhyeyaguNaM gacchati, jJAnAvaraNAdito'saMkhyeyaguNahInaM jAyate ityarthaH / idamuktaM bhavati -- itaH prAg jJAnAvaraNAdInAM caturNA sthitisavato mohanIyasya sthitisattvamasaMkhyeyaguNamAsIt, idAnIM punareka sthitighAtena jJAnAvaraNAdInAM sthitisattvato mohanIyasya sthiti saccamasaMkhyeyaguNahInaM saMjAyate / idantvavadheyamanantaroktasthitisattvA 'lpabahutvataH paraM vrajitAnAM saMkhyAtasahasrasthitighAtAnAM dvicarama sthitighAtaM yAvajjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sthitisattvato mohanIyasya sthitisattvamasaMkhyeyaguNaM bhavati sma, caramasthitighAtena tu mohanIyasyaitAvatprabhUtaM sthitisattvaM ghAtayati, yena jJAnAvaraNadarzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sthitisattvato mohanIyasya sthiti satvamasaMkhyeyaguNahInaM bhavati / evamagre'pi yatraikaprahAreNeti vacyate, tatretthameva bhAvanIyam / tadAnIM sthitisattvA 'lpabahutvaM bhaNyatenAmagotrayoH sarvastokaM sthitisattvaM svasthAne tu mithastulyam, tato mohanIyasyA - SsaMkhyeyaguNam, tato'pi jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa- vedanIyA'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaM svasthAne tu parasparaM tulyam / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "edeNa kameNa saMkhejjANi ThidikhaNDayasahassAi gadANi tado NAmAgodANaM ThidisaMtakamma thovaM, mohaNIyassa ThidisaMtakammama saMkha jaguNa, cauNhaM kammANa ThidisaMtakamma tullamasaMkha jjaguNaM / " iti / tataH paramanantaroktasthitisattvA 'lpabahutvakrameNa saMkhyasahasreSu sthitikhaNDeSu vyatIteSu mohanIyasya sthiti satvamekaprahAreNaiva nAmagotrayoradhastAdasaMkhyeyaguNaM gacchati, nAmagotrato'saMkhyeyaguNahInaM jAyate ityarthaH / itaH prAg nAma - gotrayoH sthitisattvato mohanIyasya yatsthitisattvamasaMkhyeyaguNamAsIt, tadataH prabhRtyasaMkhyeyaguNahInaM jAyate / tadAnIM sthitisattvA 'lpabahutvaM pratipAdyate -- mohanIyasya sthitisattvaM sarvAlpam, tato nAma - gotrayorasaMkhyeyaguNam, svasthAne tu mithaH sadRkSam, tato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAyANAM sthitisattvamasaMkhyeyaguNam, svasthAne tu parasparaM samAnam / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tado ThidikhaNDayapughatte Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitisattvanirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH [ 55 gade ekkasarAheNa mohaNIyassa hidisaMtakamma thovaM, NAmAgodANaM hidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM, cauNhaM kammANaM hidisaMtakamma tullamasaMkhejjaguNaM / " iti / anantaroktasthitisattvA-'lpabahutvakrameNa sthitikhaNDasaMkhyasahasraSu gateSu vedanIyasya sthitisattvaM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmuparyasaMkhyeyaguNaM gacchati, jJAnAvaraNAdito'saMkhyeyaguNaM saMjAyate ityarthaH / itaH prAga jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM vedanIyasya ca sthitisattvaM parasparaM tulyamAsIt , ataH prabhRti jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM sthitisattvato vedanIyasya sthitisattvamasaMkhyeyaguNaM jAyate / idAnI sthitisattvA-'lpabahutvamitthaM bhaNitavyam-mohanIyasya sthitisattvaM sarvAlpam , tato nAmagotrayorasaMkhyeyaguNam , tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNam , tato vedanIyasyA-'saMkhyeyaguNam / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado dvidikhaNuyapudhatteNa mohaNIyassa hidisantakamma thovaM, NAmAgodANaM dvidisaMtakamma asaMkhejaguNaM, tiNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammamasaMkhejaguNaM, vedaNIyassa hidisantakammamasaMkhejaguNaM / " iti / tataH paraM saMkhyasahasreSu sthitikhaNDeSu jiteSu jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmuparyasaMkhyeyaguNaM nAmagotrayoH sthitisattvaM gacchati, jJAnAvaraNAdito'saMkhyeyaguNaM bhavatItyarthaH, tato vedanIyasya sthitisattvaM kevalaM vizeSAdhikaM bhavati / prAktu nAma-gotrayoH sthitisattvatojJAnAvaraNa darzanAvaraNA'ntarAyANAM sthitisattvamasaMkhyeyaguNamAsIt , tato vedanIyamasaMkhyeyaguNam , idAnIM punarjJAnAvaraNAdito nAmagotrayoH sthitisatvamasaMkhyeyaguNaM bhavati, nAmagotrayozca sthitisattvato vedanIyasya sthitisattvaM kevalaM vizeSAdhikaM bhavatIti bhAvaH / sthitisattvA'lpavahutvaM punaritthamabhidhAtavyammohanIyasya sthitisattvaM sarvastokam , tato jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNam , svasthAne tu mithaH sadRzam , tato'pi nAma-gotrayorasaMkhyeyaguNam , svasthAne tu mithastulyam , tato vedanIyasya vizeSAdhikam / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado dvidikhaNDayapudhatteNa mohaNIyassa hidisantakammaM thovaM, tiNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM asaMkhejaguNam, NAmAgodANaM ThidisantakammamasaMkhejaguNa, vedaNIyassa ThidisaMtakama visesAhiyaM / " iti // 37 // sAmpratamanivRttikaraNaprathamasamayAtprabhRtyanantaroktasthitisattvA'lpabahutvaM yAvat sarvA prarUpaNA yantrake dazyate / Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 / yantrakam (i) anivRttakaraNaprathamasamaye dezopazamanAnidhattinikAcanAkaraNAni vyavacchinnAni / (ii) , sthitibandho-'ntaHsAgaropamakoTipramitaH, sthitisatkarma punarantaHsAgaropamakoTIkoTIpramANam / (iii) jaghanyasthitikhaNData utkRSTasthitikhaNDaM saMkhyeyabhAgAdhikam / (iv) prathame sthitikhaNDe ghAtite sarvajantUnAM sthitikhaNDaM mithastulyam / evaM sthitisatkarmA'pi / mohanIyasya jJAnAvaraNAdInAm nAmagotrayoH (1) sthitibandhasaMkhyAtasahasraSu gateSvanivRttikaraNasya saMkhyeyatamabhAge zeSe sthitibandhaH 4070 sA0 370 sA0 2070 sA0 asaMjJibandhatulyaH (2) tataH sthitibandhasaMkhyAtasahasreSu vyatikrAnteSu sthitibandhaH 470, 30, 200, caturindriyabandhatulyaH 27, 14, 170, trIndriyabandhatulyaH 17. 75, 50, dvIndriyabandhatulyaH 3. ekendriyabandhatulyaH nAmagotrayoH jJAnAvaraNAdInAm mohanIyasya alpabahutvam (6) tataH sthitibandhasaMkhyAtasahasraSu gateSu bandhaH 1 palyopamam / 1 // palyopamam / 2 palyopame / (1)nAmagotrayoH sthitibandhaH stokaH / sthitisattvaM itaH paraM / / (2) tato jJAnAvaraNAdInAM sNkhyeygunnH| tu sAga0bandhaH saMkhya / (3) , mohanIyasya vizeSAdhikaH / zatasahasraguNahInaH / pRthaktvam / prAktanAH sarve bandhAanenA'lpabahutvakrameNa gatAH / (7) . " , palyasaMkhya- 1 palyopamam / 13 plyopmm| (1) nAmagotrayoH sthitibandho-'lpaH / gAthA-30 bhAgaH / itaH paraM (2) tato jJAnAvaraNAdInAM saMkhyeyaguNaH / ," sNkhygunnhiinH| (3) tato mohanIyasya vizeSAdhikaH / "" () , , , palyasaMkhya- palyAsaMkhya- 1palyopamam / bandhe pUrNe (1) nAmagotrayorbandho'lpaH / gA0-31-32 bhAgaH / bhAgaH / itaH paraM (2) tato jJAnAvaraNAdInAM saMkhyaguNaH , , sNkhygunnhiinH| (3) , mohanIyasya , , , (6) tataH sthitibandhasaMkhyAtasahasreSu gatepu bandhaH palyAsaMkhya- palyasaMkhya- palyasaMkhya- (1) nAmagotrayoH sthitibandhaH stokaH / gA0-32 - bhAgaH, itaH / bhAgaH / bhAgaH / (2) tato jnyaanaavrnnaadiinaamsNkhyeygunnH| ,, prabhRtyasaM (3) , mohanIyasya sNkhyeygunnH| , " . khygunnhiinH| apUrNam khavagaseDhI [ gAthA-37 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-37] bhAgaH yantrakam nAmagotrayoH jJAnAvaraNAdInAm mohanIyasya alpabahutvam (10) tataHsthitibandhasaMkhyasahasreSu gatepubandhaH | palyA-'saMkhya-| palyA-'saMkhya- palyasaMkhya- (1) nAmagotrayoH sthitibandhaH stokaH gAthA bhAgaH bhAgaH bhAgaH | (2) tato jJAnA0 asaMkhyaguNaH 33 itaH prabhRtyasaM. (3) tato mohanIyasyA-'saMkhyaguNaH / khyaguNahInaH (11), (11) " " " " "palyA-'saMkhya-| palyA-'saMkhya- palyA-'saMkhyabhAgaH / (1) nAmagotrayorbandho'lpaH / sattvaM tu bhAgaH itaH prabhRtyasaM- (2) tato jJAnA asaMkhyaguNaH / sAga0sa khyaguNahInaH / (3) tato mohasyA 'sNkhygunnH| hasrapRthaktvam adhomohabandho- - / (1) nAmagotrayoH sthitibndho'lpH| gAthA'saMkhyaguNahIna (2) tato mohniiysyaa-'sNkhygunnH| | 34 ekaprahAreNa (3) tato jJAnA0 asaMkhyaguNaH / (13) " " " " adho mohabandho--- (1) mohanIyasya sthitibndho'lpH| 'gAthA'saMkhyaguNahIna (2) tato naamgotryorsNkhygunnH| | 34 / ekaprahAreNa (3) tato jJAnA0 asNkhygunnH| / 14) " " " " | nAmagotrayoH ghAtitrayasya vedanIyasya mohanIyasya alpabahutvam upari veda (1) mohanIyasya bndho'lpH| nIyabandho' (2) tato nAmagotrayorasaMkhyaguNaH / saMkhyaguNa (3) tato jJAnA0 asNkhygunnH| ---- -- ekaprahAreNa / (4) tato vedniiysyaa-'sNkhygunnH| adho jJAnAva nAmagotrato (1) mohanIyasya sthitibandhaH stokaH raNAdibandho' vizeSAdhikaH (2) tato ghAtitrayasthA-'saMkhyaguNaH / saMkhyaguNahIna (3) tato nAmagotrayorasaMkhyaguNaH / ekaprahAreNa (4) tato vedanIyasya vizeSAdhikaH / (10), " , sttvm| 2070 sA0 / 3800 sAla / 4 saa0| asajJibandhatulyamityarthaH / gA-37 .tataH sthitibandhavat sthitisatkarma tAvad vaktavyam , yAvat paJcadazasthAnoktamalpabahutvaM na prApyeta / khavagaseDhI Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ] khatragaseDhI [ gAthA - 38 tataH saMkhyAteSu sthitikhaNDa sahasreSu gateSvasaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNA jAyate, tAM vyAji - hI rAha carimappabahuttA asaMkhakhaNapavaddhadIraNA hoi / to sAyA khavae jahaNaNaThiisako carime // 38 // carimA - 'lpabahutvAdasaMkhyakSaraNa prabaddhodIraNA bhavati / tato'STakaSAyAn kSapayati jaghanyasthitisaMkramazcarame // 38 // iti padasaMskAraH / 1 'carima 0 ' ityAdi, 'caramAlpabahutvAt ' mohanIyasya sthitisacaM stokaM tato jJAnAvaraNa-darzanAvarA'ntarAyANAmasaMkhyeyaguNaM tato nAmagotrayorasaMkhyayeguNaM tato vedanIyasya vizeSAdhikamityevaMrUpAt saMkhyAteSu sthitikhaNDa sahasreSu gateSu 'asaMkhyakSaNa pravaddhodIraNA' asaMkhyeya samaya prabaddhodIraNA 'bhavati' jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "edeNa kameNa saMkhejANi TTidikhaMDayasahassANi gadANi tado asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / " iti / nanu kA nAmA-saMkhyeyasamayaprabaddhodIraNA ? iti cet, ucyate - itaH pUrvamapakRSTadalaM palyopamA'saMkhyeyabhAgena vibhajya tadekabhAgaM guNazreyarthaM gRhNAti sma, zeSAMzA'saMkhyeyabahubhAgAn guNazreNyuparitananiSekeSu nikSipati sma / guNazreNyarthaM gRhItadalamasaMkhyeyalokAkAzapradezamAtreNa bhAgahAreNa bhaktvA tadekabhAgamudayAvalikAyAM prakSipya bahubhAgAnudayAvalikAyA uparitaneSu guNazreNinipekeSu prakSipati sma tenaikasamaya prabaddhasatkA'saMkhyeyabhAgamitaM dalamudIraNAyAmAgacchati sma, idAnIM punaguNazreNyarthaM gRhItadalaM palyopamA 'saMkhyeyabhAgena vibhajyaikabhAgamudayAvalikAyAM nikSipya bahubhAgAnudayAvalikAyA uparitaneSu guNazreNiniSekeSu nikSipati / tenedAnImudIraNAyAM dalamasaMkhyeyasamayapravaddhamAtraM vartate / ekasamayena yAvaddalaM badhyate, tadekasamayaprabaddhamucyate / itaH prabhRti kSapakasyodIraNAyAma saMkhyeyasamayaprabaddhadalamAgacchati / tasmAt kAraNAd iyamasaMkhyeya samayaprabaddhodIraNA vyapadizyate iti bhAvaH / karmaprakRticUrNi kArAdimatenA-'saMkhyeyasamayapravaddhodIraNA nAma yAvatyaH sthitayo badhyante, tadapekSayA yAH pUrvabaddhAH sattAgatAH samayAdihInAH sthitayastA evodIraNAmupagacchanti, nAnyAH / uktaM ca karmaprakRticUrSikArairupazamanAkaraNe- "jAhe paliovamasta asaMkhejatibhAgaM Ditibandhanti, tammi *; * jayadhavalAkArairapi itthameva vyAkhyAtA saMkhyeyasamaya prabaddhodIraNA / nyagAdi ca taishcaaritrmohopshmnaadhikaare-"hetttth| savvattheva asaMkhejjalogapaDibhAgeNa payaTTamANA udIraNA, ehi pariNAmapA hammeNa puvvattakiriyAkalA vassuvari asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA ca pavattadi / divaGguNahANImetta samayapabaddhANamokaDuNabhAgahArAdo asaMkhejjaguNeNa bhAgahAreNa khaMDideyakhaMDasta asaMkhejjasamayapabaddha pamANassetyudIraNA sarUve ye pvesdNsnnaado| iti / tathaiva cAritramohakSapaNAdhikAre'pi - " XXX X tado pariNAmappA hammeNa savveMsa kammANaM vedijjamANANaM asaMkhejjalogapaDibhAgiyA udIraNA NassiyUNa asaMkhejjANaM samayapabadvANaM udIraNA pAradvA tti eso ettha suttatthasaMgaho tti / " iti / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 kaSAyASTakakSapaNA] anivRttikaraNAdhikAraH kAlejAto kammadvitItobajjhamANahitIo samayAdihINAto tAto hitIto udIraNaM enti, uvarimAu na iMti udoraNaM / " iti / itaH paraM sarvatrA-'saMkhyeyasamayaprabaddhodIraNA jJAtavyA / alpabahutvaM cetthaM prarUpayitavyam, tadAnI pradezodIraNA stokA bhavati, tataH pradezodayo'saMkhyeyaguNo bhavati,udIraNAyA asaMkhyeyasamayaprabaddhatve'pyudayastato'saMkhyeyaguNo bhavatItyarthaH / idantvavadheyam-sarvatra kSapakazreNau tadvayatiriktAvasthAyAM codIraNAdalikata udayadalikamasaMkhyeyaguNaM bhavati / sampratyaSTakapAyANAM kSapaNAM bhaNitukAma Aha--'to' ityAdi, 'tataH' asaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNAtaH saMkhyAteSu sthitikhaNDasahasraSu gateSu 'aSTakapAyAn' apratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNacatuSkalakSaNAn 'kSapapati' badhyamAnAsu paraprakRtiSu saMkramayan kSapayitumArabhate, yadyapyapUrvakaraNataH prabhRti kaSAyASTakasya guNasaMkrama AsIt, kintvitaH prabhRti tasya vizeSaghAto jAyate, tena tasya kSapaNA nigadyate / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado saMkhejjesu ThidikhaMDayasahassesugadesu aTTaNhaM kasAyANaM sNkaamgo|" iti / atrApi 'aTThaehaM kasAyANaM saMkAmago' ityanenA'STAnAM kaSAyANAM kSapaNAyAH prArambhako jJAtavyaH, anyathA teSAM saMkramakastu pUrvamapUrvakaraNe'pyAsIt / tataH paraM saMkhyAteSu sthitikhaNDasahasraSu vyatikrAnteSvAvalikApramANaM sthitisatkarma vimucya zeSaM sarve kaSAyA'STakaM vinAzayati, tadAnIM 'jahaNNa.' ityAdi, carame-caramaprakSepe 'jaghanyasthitisaMkramaH' kapApASTakasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamito jaghanyasthitisaMkramo bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado aTThakasAyA ThidikhaMuyapudhatteNa saMkAmijaMti / aTThaNhaM kasAyANaM apacchimaThidikhaMDae ukkiNNe tesiM saMtakammamAvaliyaM paviTTha sesaM / xxxx aTThaNhaM kasAyANaM jahaNNaTidisaMkamo kassa ? khavayassa tesiM ceva apacchimahidikhaMDayaM carimasamayasaMchuhamANayassa jhnnnnyN|" iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapi-"sesagANaM' ti vuttasesANaMthINagidvitigatarasaNAmA aTThakasAyaNavaNovakasAyA kohasaMjalaNamANamAyAsaMjalaNANaM-e yAsiM chattIsAe kammapagatINaM 'khavaNakkammeNa' tti khavaNaparivADite ceva appaNo carimasaMchobhe vadyamANo aNiyaTijahaNNahigatisaMkamasAmI / " iti / tadAnImeva zIghraM kSapaNAyA'bhyutthitasya guNitakarmA zasya jantorutkRSTapradezasaMkramo bhavati / ukta ca karmaprakRticUrNI-"thINagiddhitigachannokasAyAsattaNAmaaTThakasAyANaM etAsiM cauvIsAe pagatINaM guNitakamaMsitassa aNiyahikaraNe vaTTamANassa ukkosapadesasaMkamo savvasaMkameNa labbhati / " iti / evaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi / / 38 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khabagaseDhI [ gAthA-36 tataH paraM kapAyASTakasyAvalikAmAnaM sthitisatkarma stibukasaMkrameNa pratisamayaM saMkramya kapAyASTakaM sarvAtmanA nirlepayati / sthitikhaNDasahasraSu ca gateSu satsu sthAvarAdiSoDazaprakRtI: kSapayitumArabhate, tadvaktukAma Aha to thaavrtiriniryaayvdgsaahaarnnegviglaaii| thINaddhitigaM ya khavai to baMdhai desaghAINi // 36 // tataH sthAvaratiryaDha nirayA-''tapadvikasAdhAraNakavikalAni / styAnacitrikaM ca kSapayati tato badhnAti dezaghAtIni // 36 // iti padasaMskAraH / ___ 'to' ityAdi, 'tataH' kaSAyASTakasatkakSapaNAtaH paraM saMkhyAteSu sthitighAtasahasraSu gateSu'sthAcaratiryanirayA-''-tapadvikasAdhAraNakavikalAni' sthAvaratiryanirayA''tapadvikamityatra dvikazabdaH pratyekaM sambadhyate / tatazcAyamarthaH-sthAvaradvikam-sthAvara-sUkSmarUpam, tiryadvikam-tiryagagati-tiryagAnupUrvIlakSaNam,nirayadvikaM-narakagati-narakA''nupUrvIsvarUpam,aAtapadvikam-AtapodyotAkhyam,sAdhAraNa-sAdhAraNanAmakarma ca ekavikalAni' ekendriyajAti-dvIndriyajAti-trIndriyajAti-caturindriyajAtirUpANi ca, tata itaretaradvandvasamAsaH, 'styAnacitrika' nidrAnidrA-pracalApracalA-styAnaddhilakSaNaM 'ca' cakAraH samuccayArthakaH 'kSapayati' anantaroktaSoDazaprakRtI zayitumupakramate / ukta ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"tado ThidikhaMuyapudhattaNa NihANiddA-payalApayalA-thINagiDINaM NirayagaditirikkhagadipAoggaNAmANaM saMtakammarasa saMkAmago / " sthitikhaNDapRthaktve gate AvalikApramANaM satkarma vimucya zeSaM sarva SoDazaprakRtInAM sthitisattvaM vinAzayati, tadapyAvalikAmAnaM sthitisattvaM stibukasaMkrameNa saMkramya niruktaSoDazaprakRtIH sarvathA nirlepayati / uktaM ca kaSAyaprAbhatI -"tado ThidikhaMuyapudhatteNa apacchime ThidikhaMDae ukkipaNe edesiM solasaehaM kammANaM ThidisaMtakammamAvaliyambhaMtaraM sesN|" iti / evaM karmaprakRticUrNAvapi"nirayagatitiriyagati-egidiyajAti jAva coriMdijAti NarayANupavvi tiriyA puvvi AyAvaM ujjovaM thAvaraM suhuma sAhAraNaM ee terasa, thoNagiddhitigeNa saha solasa uvari' ti aTThasu kasAtesu khaviesuvari saMkhejjesu hitikhaMDesu gatesu solasa vi jugavaM NarasaMti / " iti / etAsAM poDazaprakRtInAM caramaprakSepe jaghanyasthitisaMkramo bhavati, sa ca panyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANo jJAtavyaH / yathAgarma guNitakarmA zasya cotkRSTapradezasaMkramo bhavati / saptatikAcUrNikArAdibhiH kaSAyA-'STakasthAvarAdiSoDazaprakRtInAM kSapaNA vitthaM pradarzitA aNiyaTibAyare thoNagiDitiga-NirayatiriyaNAmAu / Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ poDazaprakRti kSapaNA ] nivRttikaraNAdhikAraH saMkhejjaime sese tappA ogAu khIyaMti // 1 // aNiyaTTibAre thoNa0 gAhA, aNiyahiaDAe [ a ]saMkhejjesu bhAgesu gatesu dhoNa giDitiganirayagati-tiriyagati-egiMdiya-be0 te 0 - cauriMdiyajAinara - tiriyANupuvIo AyAva ujjIva-dhAvara suhuma sAhAraNamiti eesiM solasaNhaM kammANaM ucalaNavihiNA uvvahijja mANA uvvaTTijamANA paliovamassa asaMkhejjaibhAgamettA ThitI jAyA / tao bajjhamANiyAsu guNasaMkameNa krubhaMtANi krunbhaMtANi khoNANi bhavaMti / etto hai kasAyaTThagaM pi pacchA puMsagaM itthi / to gokasAyaka' bhai saMjalaNakohammi // 1 // [ 61 'eto haNai0 'gAhA, aTThakasAyA apaccakkhANAvaraNapaccakkhANAvaraNA, ee aTThavi puvvaM khavittumADhattA, aMtomuhuttaM svavijjamANA khavijamANA gayA na tAva khaviyA / tattha kara solasa puttANi kammANi khaviumAdattANi khavijjamANANi khavijamANANi aMtare khINANi bhavaMti / pacchA kasAyA uvvalaNavihiNA aMtomuhutteNaM khoyaMtitti eyaM egesiM mataM / aNNe yAyariyA bhaNati solasakammANi puvaM khaviumADhavijjati tao aMtare puvvaM aTThakasAyA khoyaMti, pacchA solasakammANi, esa suttAeso / " iti / saptatikAvRttikAraiH zrImadupAdhyAyapuGgavaizvApItthameva caturviMzatiprakRtInAM kSapaNA nirUpitA, navaraM tairanivRttikaraNAdvAyAH prathamasamaye kaSAyASTakaM palyopamA'saMkhyeyabhAgamitasthitikaM bhavatItyuktam / tathA cAtra saptatikAvRtti:- "tatrA'pUrvakaraNe sthitighAtAdibhirapratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakaM tathA kSapayati sma yathA'nivRttikara pANAM SoDazaprakRtInAmudralanAsaMkrameNodvalyamAnAnAM DAyAH prathamasamaye tat palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtra sthitikaM jAtam | anivRttikaraNAddhAyAH saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu satsu styAnaDiMtrika-narakagati- tiryaggati-narakAnupUrvI - tiryagAnupUrvaka dvitricaturindriyajAti-sthAvarA''podyota - sUkSma-sAdhAraNarUpalyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrA sthitirjAtA / tato badhyamAnAsu prakRtiSu tAni SoDaza karmANi guNasaMkrameNa pratisamayaM prakSipyamANAni prakSipyamANAni niHzeSataH kSINAni bhavanti / ihApratyAkhyAnapratyAkhyAnAvaraNakaSAyASTakaM pUrvameva kSapayitumArabdhaM paraM tatrAdyApi kSINaM, kevalamapAntarAla evaM pUrvoktaprakRtiSoDazakaM kSapitam / tataH pazcAttadapi kaSAyAmantarmuhUrtamAtreNa kSapayati, tathA cAha Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] aaraDhI [ gAthA - 36. 'afreebAyare thoNagiDitiganirayatiriyanAbhAu / saMkhejjaime sese tappAugAo khIyaMte // 1 // etto haNai kasAyaTThagaM pi pacchA napuMsagaM itthoM / to nokasAyachakkaM chugbhai saMjalaNakohammi ||2|" anivRttibAdaraguNasthAnake saMkhyeyatame bhAge zeSe styAnaDitrikaM nirayagati-tiryaggatinAmnI 'tatprAyogyAzca' nirayagatitiryaggatiprAyogyAzca ekendriya-dvIndriya-trIndriya- caturindriyajAti-nirayAnupUrvI tiryagAnupurvI - sthAvarASStapodyota sUkSma- sAdhAraNarUpAH sarvasaMkhyayA SoDaza prakRtayaH kSIyante / tata' ita:' prakRtiSoDazakakSayAdanantaraM niHzeSataH kaSAyASTakaM hanti / anye punarAhuH SoDaza karmANyeva pUrva kSapayitumArabhate, kevalamapAntarAle'STau kaSAyAn kSapayati, pazcAt SoDaza karmANi / " iti / evaM zrImadupAdhyAyapuGgavaviracitakarmaprakRtiTIkAyAmapi dRzyate / itthaM keSAM cidAcAryANAM matenAdau kapAyASTakaM sarvathA kSapayati, tataH saMkhyAteSu sthitikhaNDasahasreSu teSu sthAvaraprabhRtI: poDazaprakRtIH sarvAtmanA kSapayati / anyeSAmAcAryANAM matena prathamataH sthAvaraprabhRtIH SoDazaprakRtInizzeSaM vinAzayati, tataH saMkhyAteSu sthitikhaNDasahasraM Su brajiteSu kaSAyASTakaM sarvathA kSapayati / Avazyaka niyuktikArAdimatena prAk kapAyASTakaM kSapayitumArabhate, tato darzanAvaraNasya tisraH prakRtIrnAmakarmaNazca trayodazaprakRtIH sarvAtmanA yugapat kSapayati, kintu pUrvato'yaM vizeSa:podyatayoH sthAne'paryAptA'prazasta vihAyoga tilakSaNaprakRtidvayaM kSapayati, tataH kaSAyASTakaM sarvAtmanA kSapayati / tathA cAtrAvazyakaniyuktiH - " gatiANupuvvi do do jAtinAmaM ca jAva cauriMdI | apasatyA vihagagatI thAvaraNAmaM ca sumaM ca // 1 // sAhAraNamapajjattaM niddAni ca payalapayalaM ca / yoNaMkhaveti tAhe avasesaM jaM ca ahaM // 2 // evamAvazyakacUrNAvapi - "tattha taheva saMjalaNavaje aTTha vi kasAe egaTTe * uktaM ca dhavalAkArairapi - " evaM kAUNa aNiyadviguNadvANaM pavisiya tattha vi aNiyaTTiaddhAe saMkhejje bhAge apuvvakaraNavihANeNa gamiya aNiyaTTiaddhAe saMkhejadibhAge sese thINagiddhitiyaM nirayagaitirikkhagai - eiMdiya-bIiMdiya-teiM diya- cauridiyajAdi-nirayagai-- tirikhakhagaipAoggANupuvvi AdAvujjovathAvara - suhuma-sAhAraNA tti edAo solasa payaDIo khavedi / tado to muhuttaM gaMtUNa paccakkhANA'paccakkhANAvaraNa ko dhamANamAyAlome akkameNa khavedi / eso saMtakammapAhuDauvaeso / kasAyapAhuDauvaeso puNa aTThAsu khINe pacchA aMtomuhuttaM gaMtUNa solasakammANi khavijjaMti tti / " Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezaghAtirasabandhaH ] anivRttikaraNAdhikAraH [63 ceva khaveti,jAhe tesiM aTThaNhaM kasAyANaM saMkhejatibhAgaM khavemANo gato bhavati,tAhe nAmassa kammassa imAo terasa payaDIo khavei / taM jahA-nirayagainAmaM tiriyagainAmaM egidiyajAtinAmaM beidiya teiMdiya0 cauriMdiyajAtinAmaM nirayANupuvonAmaM tirikkhajoNiyANuputvonAma appasatthavihAyogatinAma thAvaranAmaM suhumanAmaM sAhAraNanAmaM apaja, tahA darisaNAvaraNIyassa imAo tinni payaDIo,taM jahAniddAniddA payalApayalA thINAgiDoya / tAsiM aTThaNhaM sesaM taM pi / " tathaiva bRhatkalpakRtAvapyuktam / tattvaM punaH kevalino vidanti / ___ 'to' ityAdi, 'tataH' SoDazaprakRtikSapaNAtaH sthitighAtapRthaktve gate 'badhnAti dezaghAtIni' dAnAntarAyamanaHparyavajJAnAvaraNAdIni vakSyamANAni karmANi krameNa dezaghAtIni badhnAti, azreNigatA azeSajanAstAni karmANi sarvaghAtInyeva badhnanti, upazamazreNau kSapakazreNyAM vA mahAtmAno vizuddhimAhAtmyena tAni karmANi dezaghAtIni badhnantIti bhAvaH // 36 // nanu kAni tAni karmANi yAni zreNau dezaghAtIni badhyante ? ityata AhadANaMtarAyamaNapajavANa to lAbhaprohidugakammANaM / to supraacakkhubhogANa to cakkhussa ahuvbhogmiigN|40| (AryAgItiH) to vIriyassa rasabaMdho havae desaghAI u| to terasapayaDINa-'ntaraM kuNei ttiibNdhkaalenn||41||(udgiitiH) dAnAntarAya-manaHparyavayostato lAbhA'-vavidvikakarmaNAm / tataH shrutaa-ckssubhogaanaaN tatazcakSuSo'thopabhogamatyoH // 40 // tato vIryasya rasabandho bhavati dezaghAtI tu| tatastrayodazaprakRtInAmantaraM karoti sthitibandhakAlena // 41 / / iti padasaMskAraH / 'dANaM0' ityAdi, sthAvarAdiSoDazaprakRtikSapaNAtaH paraM sthitighAtasaMkhyAtasahasreSu gateSu satsu 'dAnAntarAyamanaHparyavayoH' 'rasabaMdho havae desaghAI' iti vakSyamANaM padatrayaM sarvatra yojyam / tenA-'yamarthaH-dAnAntarAyamanaHparyatrajJAnAvaraNayoH 'rasavandho' anubhAgabandho dezaghAtI 'bhavati' jAyate, anayoranubhAgo dezaghAtI badhyata ityrthH| uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado ThidikhaMuyapudhatteNa maNapajavaNANAvaraNIyadANaMtarAiyANaM ca aNubhAgo desaghAdI jaado|" iti / 'to' ityAdi, 'tataH' dAnAntarAya-manaHparyavajJAnAvaraNasatkadezaghAtirasabandhabhavanAt saMkhyAteSu Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] [ gAthA- 40-41 sthitighAtasahasreSu trajiteSu satsu 'lAbhAvadhidvikakarmaNAM' padaikadezena padasamudAyasya gamyamAnatvAt lAmA - 'ntarAyA - 'vadhijJAnAvaraNA-'vadhidarzanAvaraNa prakRtInAM rasabandho dezaghAtI bhavati, eteSAM karmaNAmanubhAgo dezaghAtI badhyate ityarthaH / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tado ThidikhaMDayapudhatteNa ohiNANAvaraNIya ohidaMsaNAvaraNIya-lAhaMtarAyANamaNubhAgo baMgheNa dezaghAdI jAdo / " iti / nivRttikaraNAdhikAraH 'to' ityAdi, 'tataH' avadhijJAnAvaraNAdInAM bandhe dezaghAtirasabhavanAt sthitikhaNDapRthaktve gate sati 'zrutA'cakSurbhogAnAM ' zrutajJAnAvaraNA-'cakSurdarzanAvaraNa-bhogAntarAyANAM karmaNAM rasabandho dezaghAtI bhavati / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUNa - "tado ThidikhaMDaya dhatteNa sudaNANAvaraNIya acakkhudaMsaNAvaraNIya-bhoga tarAiyANamaNubhAgo baMdheNa dezaghAdI jAdo / " iti / 'tataH ' zrutajJAnAvaraNAdInAM bandhe dezavAtirasabhavanAt paraM sthitighAtapRthaktve 'tIte 'cakSuSaH, cakSurdarzanAvaraNasya rasabandho dezaghAtI bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa - "tado ThidikhaMDayapudhanteNa cakkhudaMsaNAvaraNIyassa aNubhAgo baMdheNa dezaghAdI jAdo / " iti / 'artha' cakSurdarzanAvaraNasya dezaghAtirasabandhabhavanAnantaraM sthitighAtapRthaktve gate sati 'upabhogamatyoH' upabhogAntarAya-matijJAnAvaraNayo rasabandho dezaghAtI bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNauThidiAMDayaputte AbhiNibohiyaNANAvaraNIya paribhoga tarAiyANamaNubhAgo baMdheNa dezaghAdI jAdo / " iti / 'to' ityAdi, 'tataH' upabhogAntarAya - matijJAnAvaraNayo rasabandhasya dezaghAtitvabhavanAt sthitikhaNDapRthaktve gate 'vIryasya' vIryAntarAyasya rasabandho dezaghAtI bhavati / 'tu' tuH pAdapUraNe / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "tado ThidikhaMDayapudhateNa vIriyaMtarAiyassa aNubhAgo baMdhe deghAdI jAdo / " iti / na ca dAnAntarAyAdInAmanubhAgabandhasya dezaghAtitvakaraNe'yaM kramaH kathamavasIyate iti vAcyam, kSapakA'nivRttikaraNe'nubhAgabandhAlpabahutvakramasya tathAvidhatvenA'sya kramasyopapattau virodhAbhAvAt / tathAhi kSapakAnivRttikaraNe vivakSita kAlAvacchedena manaH paryavajJAnAvaraNadAnAntarAyayoryAvAnanubhAgo badhyate, tato'nantaguNo'nubhAgo 'vadhijJAnAvaraNA-'-vadhidarzanAvaraNalAbhAntarAyANAM badhyate, svasthAne tu mithastulyaH / tato'nantaguNaH zrutajJAnAvaraNA cakSurdarzanAvaraNa-bhogAntarAyANAmanubhAgabandho bhavati, svasthAne tu mithaH sadRzaH / tatazcakSudarzanAvaraNasyA'nantaguNo 'nubhAgabandho bhavati, tato'nantaguNo matijJAnAvaraNopabhogAntarAyayoH, svasthAne Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SoDazaprakRtikSapaNA ] anivRttikaraNAdhikAraH [64 tu parasparaM sadRzaH, tato-'nantaguNo vIryAntarAyasya / anena krameNA-'nubhAgabandhA-'lpabahutvasya sadbhAvAt manaHparyavajJAnAvaraNa-dAnAntarAyayorbandhe-'nubhAgasyA'vadhijJAnAvaraNAdito'nantaguNahInatvAt prathamaM tayoranubhAgo dezaghAtI badhyate,tataH paraM pratisamayamavadhijJAnAvaraNAdInAmanubhAgo'nantaguNena hIyamAnaH san sthitikhaNDapRthaktve gate'vadhijJAnAvaraNA-'vadhidarzanAvaraNa-lAbhAntarAyANAmanubhAgo dezaghAtI badhyate / evaMkrameNa zrutajJAnAvaraNAdInAmapi dezaghAtyanubhAgabandho vyutpaadniiyH| asaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNAprabhRtayo yantrake darzyante / yantrakam (1) caramA-'lpabahutvataH sthitikhaNDasaMkhyasahasreSu | asaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNA jAyate / gAthA-38 gateSu (2) tataH sthitikhaNDasaMkhyAtasahasreSu gateSu kaSAyASTakaM kSapayitumArabhate / gAthA-38 kapAyASTakaM sarvathA kSINam , navaramAvalikAmAtramava ziSyate / gAthA-38 (1) tadAnIM kaSAyASTakasya jaghanyasthitisaMkramaH / (2) tadAnImeva guNitakarmA zasyotkRSTa prdeshsNkrmH| ___ AvalikAmAtraM satkarma stibukena saMkramayati / sthAvarAdIH SoDazaprakRtIH kSapayitumupakramate / gA.-36 , , sarvathA vinAzayati / gA.-36 navaramAvalikAmAnaM nAsAM sttvmvshissyte| (1) tadAnIM tAsAM jaghanyasthitisaMkramaH / (2) tadAnImeva yathAgamaM guNitakarmA zasyotkRSTa pradezasaMkramaH / zrAvalikAM stibukena saMkramayati / dAnAntarAyamanaHparyavajJAnAvaraNayoraso dezaghAto badhyate / gAthA-40 lAbhAntarAyAvadhijJAnAvadhidarzanAvaraNAnAM raso dezaghAtI bdhyte| zrutajJAnAvaraNA'cakSurdarzanAvaraNabhogAntarAyANAM raso dezaghAtI bdhyte| cakSurdarzanAvaraNasya raso dezaghAtI badhyate / (10) , . , . upabhogAntarAyamatijJAnAvaraNayo raso dezaghAtI bdhyte| (11), " " vIryAntarAyasya raso dezaghAtI badhyate / mAthA-41 (8) . . . . , Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arrar [ gAthA-42 pratipAdayati- 'to' ityAdi, 'tataH ' athA-nivRtti karaNe nyaM kriyAvizeSaM bandhe dezaghAtira sabhavanAt sthitikhaNDa sahasreSu saMkhyeyeSu gateSu 'trayodazaprakRtInAM' saMjvalana catuSka- navanokaSAyarUpANAM prakRtInAm ' antaram' antarakaraNam-antarmuhUrtamAtrasthitau dalikAbhAvalakSaNaM 'sthitibandhakAlena ' ekavacananirdezAd ekasthitibandhAddhayA 'karoti' adhastAdupari ca kiyatIJcit sthitiM vimucyA'ntarmuhUrtamitamadhyamasthiterniSekANAM dalikazUnyatvamekasthitibandhAddhayA sampAdayatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "tado hidikhaNDayasa hassesu gadesu aNNaM dvidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaNDayamaNo hidibaMdho aMtaradvidIo ca ukkIriDu cattAri vi edANi karaNANi samagamADhato / caNhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyavedaNoprANa medesi terasahaM kammANamaMtara, sesANaM kammANaM Natthi aMtaraM / " iti / tathaiva saptatikAcUrNAvapi - "tao aMtomuttaNaM NavaNhaM nokasAyANaM cauNhaM saMjalaNANaM ca aMtarakaraNaM kareti / " iti / -- 66 ] vIryAntarAyasya satsu bhAvArthaH punarayam - anantAnubandhicatuSka-mithyAtva- samyaG mithyAtva samyaktvamohanIyalakSaNasya darzana saptakasyA- pratyAkhyAnAvaraNacatuSka- pratyAkhyAnAvaraNacatuSkalakSaNakapAyASTakasya ca prAg naSTavena vIryAntarAyasya bandhe dezaghAtirasabhavanAtsthitikhaNDasahastreSu gateSu mohanIyasyA - SvaziSyamANasaMjvalanacatuSka- navanokapAyarUpatrayodazaprakRtInAmantarakaraNaM kartumArabhate, tadAnIM cA'bhinavaM sthitibandhaM sthitighAtaM rasaghAtaM cArabhate, adhastAdupari ca sthitiM vimucya madhyasthAyA antarmuhUrtapramANasthiterdalAni pratisamaya mutriti / ekasthitibandhakAlenA - 'ntamuhUrta pramANAM sthitiM sarvathA dalikAbhAvavatIM karoti, tadAnIM ca sthitibandhAddhayA saha sthitighAtAddhA rasaghAtAdvA ca niSThAM yAtaH, kintu tAvatA kAlena rasaghAtAdvAH sahasrANi gacchanti, ekasmin sthitighAte rasaghAtAnAM sahasratvapratipAdanAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "saMpahi avadiaNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNamaNubhAgakhaMDayaM jo ca aMtare unakIrijjamANe hidibaMdho paeso jaM ca ThidikhaMDayaM jAva aMtarakaraNaDA, edANi samagaM giTThANiyamANANi NiTThidANi / " iti // 40-41 // antarakaraNaM kurvannadhastAt kiyatIM sthitiM parityajati ? ityata Aha bhinnamuhuttaM udiyANaM zrAvaliyA parANa paDhamaThiI / saMDhatthI samAppA purisAI kama so visesahiyA // 42 // (gItiH) bhinnamuhurtamuditAnAmAvalikA parAsAM prathamasthitiH / SaNDhatriyoH samA'lpA puruSAdInAM kramazo vizeSA'dhikA / / 42 / / iti padasaMskAraH / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama sthitinirUpaNam ] anivRttikaraNAdhikAraH [ 67 'bhinna0' ityAdi, antarakaraNe kriyamANe'dhastAd yA sthitirvimucyate, sA prathamasthititvena vyapadizyate / tatra 'uditAnAM' udayavatInAM prakRtInAM 'bhinnamuhUrtam' antarmuhUrta prathamasthitibhavati / 'parAsAm' anuditAnAM - udayarahitAnAM prakRtInAm 'AlikA' AvalikApramANA prathamasthitirbhavati / ayaM bhAvaH - caturSu saMjvalanakrodhAdiSvanyatamasya yasya saMjvalanasyodayaH, trayANAM ca vedAnAM puruSAdInAmanyatamasya yasya vedasyodayaH, tayoH kapAyavedayorantamuhUrta mAtrA prathama sthitibhavati / zeSANAmekAdazaprakRtInAM prathama sthitirAvalikApramANA bhavati, yathA puruSavedodayArUDhajIvasya puruSavedasya prathamasthitirantamuhUrtamAtrA, itaravedadvayasya tvAvalikAmAtrA / evaM strIvedodayena pratipannasya strIvedasya prathamasthitirantamuhUrtamAtrA, anya vedadvayasya punarAvalikAmAtrA, tathaiva napusaMka vedodayena samArUDhasya napuMsaka vedasya prathamasthitirantamuhUrtamitA, anya veda dvikasya tvAvalikAmAtrA | tathA krodhodayena pratipannasya jantoH saMjvalanakrodhasya prathamasthitirantamuhUrtamitA zeSasaMjvalana - trikasya punarAvalikAmAtrA, mAnodayenArUDhasya jantoH saMjvalana mAnasyAntarmuhUrtamAtrA prathamasthitiH, zeSasaMjvalanatrayasya tvAvalikA pramitA / evaM mAyAlo bhayorapi vaktavyA / hAsyapaTkasya tvAvali - kAmAtraiva prathamasthitirbhavati, udayarahitatvAttasya / nUyamAnAnAM sarvAsAM prakRtInAM kiM prathama sthitistulyA bhavati, uta viSamA ? ityata Aha- 'saMDha0' ityAdi, 'paNThastriyo:' napuMsaka vedastrIvedayoH prathama sthitiH 'samA' mithaH samAnA 'alpA' stokA ca bhavati, 'puruSAdInAM' puruSavedakrodhamAnamAyAlobharUpANAM prathamasthitirvizeSAdhikA bhavati / tathAhi - eko napuMsaka vedodayena kSapakazreNiM pratipadyate, anyastu strIvedodayena, tatra prathamajantonapuMsaka vedasya yAvatI prathamasthitirbhavati tAvatyeva dvitIyajantoH strIvedasya prathamasthitirbhavati, sA ca stokA, tataH puruSavedodayena kSapakazreNimArUDhasya jIvasya puruSavedasya prathamasthiti: saMkhyeyatamabhAgena vizeSAdhikA bhavati, saMkhyeyatamabhAgazca vakSyamANahAsyaSaTkakSapaNAkAlamAtra boddhavyaH, etaccAgre vedanAnAtve sphuTIbhaviSyati / puruSavedasya prathamasthititaH krodhodayena kSapakazreNi samArUDhasya krodhasya prathamasthitiH saMkhyeyatamabhAgena vizeSAdhikA bhavati, saMkhyeyatamabhAgaca vacyamANA'zvakarNakaraNAddhAkiTTikaraNAddhAmAtro jJeyaH / krodhaprathama sthitito mAnodayena kSapakazreNimadhigatasya mAnasya prathamasthitiH saMkhyeyabhAgena vizeSAdhikA bhavati, saMkhyeyatamabhAgazca vakSyamANakrodhakiTTikSapaNakAlapramANo nizcetavyaH / mAnaprathama sthitito mAyodayena kSapakazreNiM pratipannasya mAyAyAH prathama sthiti: saMkhyeyabhAgena vizeSAdhikA bhavati, saMkhyeyatamabhAgazca vakSyamANamAnakSapaNAkAlapramito'dhigantavyaH / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaraDhI [ gAthA- 43 mAyAprathama sthitito lobhodayena kSapakazreNiM samadhigatasya lobhasya prathamasthiti: saMkhyeyaabhAgena vizeSAdhikA bhavati, saMkhyeyatamabhAgazca mAyAkSapaNa | kAlamito - vaseyaH / etatsarvamagre kaSAyanAnAtve vyaktI bhaviSyati / / 42 / / 68 ] nanvekacatvAriMzattamagAthAyAM trayodazaprakRtInAmantarakaraNamantarmuhUrta pramANamadhyama sthitigatadalikA'bhAvasampAdanalakSaNaM pratipAditam / tatrA'ntamuhUrtapramANasthitau dalikA-bhAvaM sampAdayaMstatsthitigatadalaM kutra nikSipati ? ityata Aha suyANaM payaDINaM paDhamaThiIe khivei ukkiNNaM / daliaM baMdhaMtINa bAhuvarimavIyagaThiIe // 43 // sodayAnAM prakRtInAM prathamasthitau kSipatyutkorNam / dalikaM badhyamAnAnAmabAdhoparitanadvitIyasthitau / / 43 / / iti padasaMskAraH / 'dayA' ityAdi, 'sodayAnAm' udayena saha vartante iti sodayAH "sahArthastena" (siddhahe0 3-1-24) ityanena bahuvrIhisamAsaH, tAsAm, udayavatInAmityarthaH, prakRtInAM prathamasthitau 'utkIrNam' antarakaraNata uddharitaM dalikaM 'kSipati' nikSipati | 'baMdhaMtINa' ityAdi, badhyamAnAnAM prakRtInAmanutkIryamANAyAmavAdhoparitana dvitIyasthitau antarakaraNata utkIrNa dalikamudvartanAkaraNena prakSipati, udvartanAyAmavAdhAyA atItthApanatvena tatra dalikaM na prakSipati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - " jAo antaradvidoo ukkoraMti, tAsiM padesaggamukkIramANiyAsu dvidosu Na dijjadi / jAsi payaDoNaM paDhamaTThido atthi, tisse paDhamaTThidIe jAo saMpahi vidIo ukkIraMti, tamukoramANagaM padesaggaM saMchuhRdi / adha jAo bajjhati payaDIo tAsimAbAhamadhicchiyUNa jA jahaNiyA NisegaThidI rAmAdiM kADhUNa bajjhamANiyAsu ThidIsu ukkaDDijade / " iti / bhAvArthaH punarayam - (1) yasyAH prakRtervandha udayazca vidyete, tasyA antarakaraNata utkIryamANadala svaprathamasthitau badhyamAnodayamAnAnAM paraprakRtInAM prathamasthitau ca prakSipati, tathA'bAdhAkAlamatikramyA'nutkIryamANAyAM svakIyadvitIya sthitau badhyamAna paraprakRtisatkadvitIyasthitau ca prakSipati, yathA puruSavedArUDhaH puruSavedasyA-'ntarakaraNata utkIryamANadalaM puruSavedaprathamasthitau badhyamAnodayamAnakrodhAdirUpaparaprakRtInAM prathamasthitau ca prakSipati, tathA'bAdhAmatikramyA - 'nukIryamANAyAM puruSavedadvitIyasthitau badhyamAnakrodhAdInAM ca dvitIyasthitau prakSipati / (2) yasyAH prakRterbandho vidyate, udayazca na bhavati, tasyA antarakaraNata utkIryamANadalaM Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI] yantrakam-7 (citram-7) antarakaraNaM kurvataH prathamasthitezcitram (gAthA-42) / tathA antarakaraNaM kurvatotkIryamANadalaM yAsu sthitiSu prakSipyate, tAsAM citram (gAthA-43) antarmuhUrtapramANA sA sthitiH, yasyA dalamutkIryA'ntarakaraNaM kriyate" Due baktnk saGketaspaSTIkaraNam 1=mohanIyasyAnudayavatInAM prakRtInAM prathamasthitiH, tasyAM cA-'ntarakaraNata utkIryamANaM dalaM na prakSipati, sA caavlikaaprmaannaa| 2=anyatamasya yasya vedasya yasya ca kaSAyasyodayaH, tayoH prathamasthitiH, tasyAJcA-'ntarakaraNata utkIryamANaM dalaM prakSipati / ayantu vizeSa:-vedyamAnavedaprathamasthitito vedyamAnakaSAyaprathamasthitivizeSAdhikA bodhyaa| 3-guNazreNeH saGkhyeyatamabhAgaH, taM cA'ntarakaraNaM kurvan ghAtayati / 4badhyamAnAnAM puruSaveda krodha-mAna-mAyA-lobhAnAM dvitIyasthitiH, tasyAM cA'ntarakaraNata utkIrya mANaM dalaM prkssipyte| 5=abadhyamAnAnAM strIveda-napusakaveda-hAspaSaTakAnAM dvitIyasthitiH, tasyAM cA-'ntarakaraNata utkIrya mANaM dalaM na nikSipyate / 6-guNazreNiziraH / ration yatra dalikaM prakSipati, tad -..."anena cihnana drshitm| 2 F or Private &Personal use only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 ] yantrakam-8 (citram-8) ekasthitibandhAddhayA-'ntarakaraNe kRte udayavatInAM prathamasthitiva'itIyasthitizca yantrakam-9 (citram-9) [ khavagaseDhI ekasthitibandhAddhayA-'ntara karaNe kRte'nudayavatInAM prakRtInAM prathamasthitidvitIyasthitizca REEREN dvi tI ya sthitiH dvitIya sthitiH antarakaraNagatA sthitiH, tatra ca mohanIyadalikasya sarvathA'bhAvaH / antarakaraNagatA sthitiH, tatraca mohanIyadalikasya sarvathA'bhAvaH / Food60500boobook udayavatorveda-kaSAyayorantarmuhUrtapramANA prathamasthitiH / anudayavatInAM prakRtInAmAvalikApramANA prathamasthitiH Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dalanikSepa nirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 66 badhyamAnodaya mAnapara prakRtiprathamasthitau eva nikSipati, tasyA udayarahitatvena tatprathama sthityamA - cAt / tathA-'bAdhAmullaGghayA nutkIryamANAyAM svadvitIya sthitau badhyamAnaparaprakRti satkadvitIyasthitau ca prakSipati / yathA krodhodayArUDho mAnAdInAmantarakaraNata utkIryamANapradezAgraM krodhapuruSavedaprathamasthitau prakSipati, tathA vAdhAmatikramyAnutkIryamANAyAM svadvitIyasthitau badhyamAnapuruSavedakrodhAdirUpaparaprakRtInAM dvitIyasthitau ca prakSipati / (3) yasyAH prakRterudayo vidyate, bandhazca na bhavati, tasyA antarakaraNata utkIryamANadalaM svaprathamasthitau badhyamAnodaya mAnaparaprakRtisatkaprathamasthitau ca prakSipati, tathA vAdhAmullaGghayA-S nutkIryamANAyAM badhyamAnaparadvitIyasthitau ca prakSipati, na tu svadvitIyasthitau tasyAzrabadhyamAnatvena svasthAne udvartanAbhAvAt / yathA strIvedakrodhodayArUDhaH strIvedasyA'ntarakaraNata utkIryamANadalikaM svaprathamasthitau krodhaprathama sthitau ca prakSipati, krodhasya badhyamAnatve satyudayamAnatvAt, -tathA-vAdhAmatikramyA'nutkIryamANAyAM puruSavedakrodhAdInAM dvitIyasthitau prakSipati / (4) yasyAH prakRterudayo na vidyate, nA-'pi bandhaH, tasyA antarakaraNata utkIryamANadalaM sabandhodaya-paraprakRtiprathamasthitau eva prakSipati, tasyA udayarahitatvena tatprathamasthityabhAvAt, tathA-s bAdhAM vimucyanutkIryamANAyAM badhyamAnaparadvitIyasthitau eva prakSipati, na tu svadvitIyasthitau, tasyA avadhyamAnatvena svasthAne udvartanAbhAvAt / yathA puruSavedodayArUDhaH napuMsakavedasyA'ntarakaraNata utkIryamANaM dalaM puruSavedAdInAM prathamasthitau avAdhAmatikramya cA'nutkIryamANAyAM puruSaaaraai dvitIyasthitau prakSipati / pazyantu pAThakA yantrakANi 7-8-6 | iti / / 43 / / antarakaraNata utkIryamANapradezAnAM nikSepamabhidhAyA'dhunA niSpAditA'ntarakaraNAnAM kSapakAraNAM vakSyamANAH saptA'dhikArA yugapat pravartante tAn vyAjihIrSu rAha mohassa saMkhavarisA baMdho igaThANiA ya baMdhudayA / tasseva prapuvvI saMkamaNamasaMkramo ya lohassa // 44 // ( gItiH ) taha AvaliMgAsu basu udIraNA saMDhaveyakhavaNA ya / kayaaMtarANa satta - higArA jugavaM payaTTaMte // 45 // mohasya saMkhyavarSA bandha ekasthAnikau bandhodayau / tasyaivA''nupUrvI saMkramaNamasaMkramaca lobhasya // 44 // *yadyapyudayarahitAnAM prakRtInAmAvalikAmAtrA prathama sthitirbhavati, tathApyudayarahita prakRtInAmudayAkAya dalanikSepo na saMbhavati, atastatprathamasthityabhAvAdityuktam / evamagre 'pi yathAsthAnaM bhAvanIyam / Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] khagaDhI tathASStralikAsu SaTsudIraNA SaNDhavedakSapaNA ca / kRtA'ntarANAM saptAdhikArA yugapat pravartante || 4 || iti padasaMskAraH | 'mohassa' ityAdi, (1) 'mohasya' mohanIya karmaNa: ' saMkhyavarSAH ' saMkhyeyavarSapramito 'bandhaH' sthitibandho bhavatIti zeSaH / idamuktaM bhavati -- itaH pUrvamantarakaraNasamAptiM yAvat sAnAmapi karmaNAM sthitibandho - SsaMkhyeyavarpapramANo bhavati sma, ataH prabhRti mohanIyasya saMkhyAtavArSikaH sthitibandho jAyate sa ca pUrvapUrvata uttarottara: saMkhyeyaguNahIno bhavati, bandhasya saMkhyeyavArSikatvabhavanAt, na tu pUrvatrada saMkhyeyaguNahInaH, dvitIya sthitibandhasyA'ntamuhUrtamAtratvaprasaGgAt / zeSakarmaNAM tu pUrvavadasaMkhyeyavarSa pramANaH sthitibandho bhavannuttarottaro 'saMkhyeyaguNahIno bhavatIti prathamo 'dhikAraH / 'iga.' ityAdi, ekasthAnako ca bandhodayau, cakAraH samuccayArthakaH, tatazcA'yamarthaH(2) itaH prabhRti mohanIyakarmaNa ekasthAnako 'nubhAgo badhyate, prAg hi dvisthAnako badhyate s dvitIyo 'dhikAraH / (3) prAg mohanIyasya dvisthAnako 'nubhAgodaya AsIt, itaH prabhRti mohayasyaikasthAnako nubhAgodayo jAyate iti tRtIyo 'dhikAraH / [ gAthA-44-15 1 'tasseva' ityAdi, (4) 'tasyaiva' mohanIyasyaiva 'AnupUrvI saMkramaNam' AnupUrvyA- paripATyA saMkramaNam -saMkramo bhavati / tathAhi - antarakaraNakriyAsamAptyanantaraM napuMsaka vedasya strIvedasya ca dalaM puruSavede saMkramayati, nA - 'nyatra / tathA puruSaveda- hAsyapaTaka rUpa saptaprakRtInAM dalaM saMjvalana - krodhe saMkramayati, nAnyatra / yabhANi kaSAyaprAbhRte "saMhRdi purisavede itthovedaM Nava sayaM ceva / satteva NokasAye NiyamA kohamhi saMhRhadi || 1 ||" iti / tathaiva taccUrNAvapi -- "e disse tadiyAe gAhAe vihAsA, taM jahA - itthIvedaM va' rAyavedaM ca purisavede saMchuhRdi, Na aNNattha / sattaNokasAye kohe saMchuhRdi, paNa aNNattha / " iti / tathA saMjvalanakrodhadalaM saMjvalanamAne saMkramayati, saMjvalanamAnasya pradezAgraM saMjvalanamAyAyAM saMkramayati, saMjvalanamAyAyA dalaM saMjvalanalobhe saMkramayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRte "kohaM ca chuhai mANe mANaM mAyAe NiyamasA chuhai / mAgaM ca chuha lohe paDilomo saMkamo Natthi || 1 ||" iti / anena krameNa mohanIyakarmaNaH pradezAgraM saMkramayati, tenA''nupUrvI saMkrama ucyate / prAktva- Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptAdhikAranirUpaNam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 71 nAnupUrvyA saMjvalanakrodhapradezAgraM puruSavede mAnAdiSu ca saMjvalana mAnasya tu puruSavede krodhe mAyAdiSu ca saMkramayati smeti caturtho'vikAraH / 'asaMkamo' ityAdi, (5) tatra 'lobhasya' saMjvalanalobhasya 'asaMkramaH' saMkramA- bhAvo jAyate / etaduktaM bhavati - prAga hi saMjvalana lobhasya pradezAgraM zeSasaMjvalanatrike puruSavede ca saMkramayati sma, itaH prabhRtyAnupUrvI saMkramasadbhAvena pratilomasaMkramA-bhAvAt saMjvalanalobhasya saMkramo na bhavati / na cAnupUrvI saMkramanirdezAdeva saMjvalanalobhasya saMkramA'bhAvaH sidhyati, punaH kutaH pratipAdyate ? iti vAcyam, ziSya buddhivaizadyArtha mandadhIlokA - 'nugrahArthaM ca tatpratipAdanAt iti paJcamo - 'dhikAraH / 'taha Avali0 ' ityAdi, (6) 'tathA paTsvAvalikAsu' bandhasamayAdArabhya paTsvAvalikAsu vyatikrAntAsveva 'udIraNA' sarvakarmaNAmudIraNA bhavati / zrayaM bhAvaH - mohanIyakarmaNa itarakarmaNAM ca yAH prakRtayo vadhyante, tAsAM paraNAmAvalikAnAM madhye udIraNA na bhavati, kintu paTsvAvalikAsu vyatikrAntAstra, adhunAtananUtanabandhasya tathAvidhasvabhAvatvasaMbhavAt / itaH pUrvaM tu baddhadalaM bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAmudIraNAyAmAyAti sma / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "chamu AvaliyAsu gadAsu udIraNA NAma kiM bhaNidaM hoi ? vihAsA- jahA NAma samayapabaddho baDo AvaliyAdikkato sakko udIredumepamaMtarAdo paDhamasamayakadAdA pAe jANi kammANi bajjhati mohaNIyaM vA mohaNIyavajjANi vA, tANi kammANi chasu AvaliyAsu gadAsu sakkANi udIre, UNigAsu su AvaliyAsu Na sakkANi udIredu / esA su AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti saNNA / " iti / SaSTho'dhikAra | "saMDhave khavaNa" ityAdi, (7) 'paDhaveda kSapaNA ca cakAraH samuccaye, `paNDhavedasya-napuMsakavedasya kSapaNA - vinAzanaM pravartate / etaduktaM bhavati ---- antarakaraNe kRte napuMsaka vedaM kSapayitumupakramate / yaduktaM saptatikAcUrNo - "aMtaraM karetta napuMrAgaveyaM khavetumAhaveti / " kSapaNAvidhizcAyam- prathamasamaye napuMsakavedasya stokaM dalaM puruSavede nikSipya kSapayati, dvitIyasamaye 'saMkhyeyaguNaM prakSipya kSapayati, tato'pi tRtIyasamaye 'saMkhyeyaguNaM nikSipya kSapayati / evaM pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa napuMsakavedadalaM puruSavede prakSipya kSapayati / iti saptamo'dhikAraH / ityete ' kRtAntarANAM' kRtaM - niSpAditam antaram - antarakaraNaM yaiH kSapakaiH, te kRtAntarAH, teSAM sapta- saptasaMkhyA adhikArA yugapat pravartante, na tu vyavadhAnenetyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUNa- tAdhe ceva NavaM sayavedassa ajuttakaraNasaMkAmago / mohaNIyassa saMkhejjavassaDidigo bNdho| mohaNIyassa egaTThANiyA baMdhodayA / jANi kammANi bajjhati, tesiM hasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA / mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo / lohasaMjalaNassa asaMkamo / edANi satta karaNANi aMtaradusamayakade ArANi / " iti / Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 ] [ gAthA-46 antarakaraNe niSpAdite ghAtikarmaNAmanubhAgasatkarma sUkSmaikendriyato'nantaguNahInaM jAyate / nyagAdi ca karmaprakRticUrNau - khavayagassa aNubhAgo jAva aMtarakaraNaM na kIrati, tAva 'ghAtI'' savvaghAtidesaghAtoNaM suhamae giMdiyassa aNubhAgasaMtakammAto anaMtaguNito hoi | aMtarakaraNe kate suhumasta aNubhAgato heTThA bhavati |" iti // 44-45 // yantrakam gaDhI antarakaraNe kRte sapta padArthA yugapat pravartante / ( gAthA-44-45 ) (1) mohanIyasya sakhyAtavArSika sthitibandhaH / (2) mohanIyasyaikasthAnako 'nubhAgabandhaH / (3) mohanIyasyaikasthAnako 'nubhAgodayaH / (4) mohanIyaprakRtInAmAnupUrvI saMkramaH / (5) saMjvalanalobhasyA'saMkramaH / (6) paTsvAvalikAsu gatAsu nUtanabaddha karmaNAmudIraNA / (7) napuMsaka vedasya kSapaNA / ghAtinAmanubhAgasattvaM sUkSmai kendriyato'nantaguNahInam / nanvantarakaraNe kRte sati prathamasamayAdArabhya mohanIyakarmaNo 'nubhAgaviSayako bandha udayaH saMkramaca parasparaM kiM samA hInA adhikA vA bhavanti ? iti zaGkAvyudAsAyavyAharatikayaaMtarANa mohassa baMdhudayasaMkamA rase honti / kapaso aAMtaguNaseDhIe graha te dale bhaNimo // 46 // kRtAntarANAM mohasya bandhodayasaMkramA rase bhavanti / kramazo'nantaguNazreNyA-'tha tAn dale bhaNAmaH || 46 / / iti padasaMskAraH / 'kayaaMtarANa' ityAdi, kRtAntarANAM' niSpAditA - 'ntarakaraNAnAM jIvAnAM 'rase' viSayasaptamIyam, tatazcA'yamarthaH - anubhAgaviSayA 'mohasya' mohanIya karmaNo bandhodayasaMkramAH 'kramazaH ' krameNa anantaguNazreNyA bhavanti / etaduktaM bhavati - antarakaraNa kriyAsamAptitaH paraM vivakSitasamaye mohasya yAvAnanubhAgo badhyate, tatastadAnImevA 'nantaguNo 'nubhAga udayenA - 'nubhUyate, sattAgatapurAtanA-'nubhAgasyA 'nantaguNatvenodayenA-'nubhUyamAnasyA - 'nantaguNatve virodhAbhAvAt / tato'pyanantaguNo 'nubhAgaH saMkramyate / kutaH ? iti cet, ucyate - kSapakazreNau sattAgatA -'nubhAgo'nantaguNahInIbhUyodaye zrAgacchati, saMkrame tu sattAgato 'nubhAgo yAvAn bhavati, tAvAn paraprakratiSu saMkrAmati / tenodayataH saMkrame'nubhAgo'nantaguNo bhavati / yaduktaM kaSAyaprAbhRte"baMgheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio / guNaseDhI anaMtaguNA boDavvA hoi aNubhAge // 1 // " iti / tathaiva taccUrNAvapi - "vihAsA - aNubhAgeNa baMdho thovo, udao anaMtaguNo, kamo anaMtaguNo / " iti / 'mohassa' iti padaM paJcAzattamagAthAM yAvadanuvartate / 'aha' ityAdi, athazabdo'nantarArthakaH, 'tAn' tacchadasya pUrvavastuparAmarzitvAt bandhodayasaMkramAn 'dale' pradezaviSayAn 'bhaNAmaH' bhaviSyatyarthe "satsAmIpye sahad vA " (siddhahema. 5 - 4 - 1 ) ityanena vartamAnA, pradezAgramAzritya bandhAdInAmalpabahutvaM vacyAma ityarthaH ||46 || Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradezabandhA dInAmalpabahutvama ] anivRttikaraNAdhikAraH atha pratijJAtAlpabahutvamuttarottarasamaye 'nubhAgabandhodayau ca vaktukAma Aha honti palese kamaso, baMdhaudayasaMkamA asNkhgunnaa| se kAle se kAle rasavaMdhudayA aNaMtaguNahINA // 47 // (gItiH) bhavanti pradeze kramazo bandhodayasaMkramA asaMkhyaguNAH / anantarakAle-'nantarakAle rasabandhodagAvanantaguNahInau // 47 // iti pdsNskaarH| 'honti' ityAdi, 'pradeze' pradezaviSayA mohanIyakarmaNo bandhodayasaMkramAH 'kramazaH' krameNa asaMkhyaguNA bhavanti / tathAhi-antarakaraNe kRte sati vivakSitasamaye puruSavedAdInAM badhyamAnaprakRtInAM yAvat pradezAgraM badhnAti, tatastadAnImevodayenA-'saMkhyeyaguNaM dalamanubhavati, kiM kAraNam ? iti cet, ucyate-vivakSitasamaye ekasamayaprabaddhadalika bandhe vartate, udIraNAyAM punarasaMkhyeyasamayaprabaddhamAnaM dalikaM vartate, tadAnImasaMkhyeyasamayaprabaddhodIraNAyAH pravartamAnatvAt / udIraNAtathA'pyudaye dalikamasaMkhyeyaguNa bhavati, guNazreNyA prabhUtadalikasya racitatvAt / ato bandhataH sutarAmudaye pradezAgramasaMkhyeyaguNaM sidhyati / tato-'pi saMkramyamANaM dalamasaMkhyeyaguNaM bhavati / atra saMkramazabdena guNasaMkramo yathApravRttasaMkramazca grAhyaH / tena yAsAM napuMsakavedAdInAM prakRtInAM . guNasaMkramo'sti, tAsAmudayamAnapradezato guNasaMkrameNa saMkramyamANaM dalamasaMkhyeyaguNaM bhavati / yAsAM puruSavedasaMjvalanakrodhAdInAM prakRtInAM punaryathApravRttasaMkramo-'sti, tAsAM prakRtInAmudayamAnadalato yathApravRttasaMkrameNa saMkramyamANaM dalikamasaMkhyeyaguNaM bhavati / nanu guNasaMkramabhAgahArasyotkarSaNApakarSaNabhAgahArato-'saMkhyeyaguNahInatvenodayamAnadalikato guNasaMkrameNa saMkramyamANaM dalikamasaMkhyeyaguNamastu, yathApravRttasaMkrameNa saMkramyamANaM dalikamudayagatadalikato'saMkhyAtaguNaM kathaM ghaTate ? yathApravRttasaMkramabhAgahArasyotkarSaNApakarSaNabhAgahArato-'saMkhyeyaguNatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"okaDaDukkaDDaNAe kammarasa avahArakAlo thovo, adhApavattasaMkameNa kammarasa avahArakAlo asNkhejjgunno|" iti / yathApravRtta saMkramabhAgahArasya prabhUtatve saMkramyamANaM dalamudayadalikataH stokaM saMbhavatIti cet, ucyate-samIcInametad, kintUtkarSaNA-'pakarSaNabhAgahAreNa vibhajya yAvaddalamapavartayati, tatsarva guNazreNau na nikSipati, api tu tadasaMkhyeyabhAgamAtrameva / yathApravRttasaMkramabhAgahAreNa punarvibhajyagRhItaM sarva dalaM saMkramayati / tena yathApravRttasaMkramabhAgahArasya prAdhAnyenodayagatadalikato yathApravRttasaMkrameNa saMkramyamANaM dalamasaMkhyeyaguNaM sidhyati / nyagAdi cedamalpabahutvaM kaSAyaprAbhRte "baMdheNa hoi udao ahio udaeNa saMkamo ahio| guNaseDhI asaMkhejjA ca padesaggeNa boDavvA // 1 // " iti / Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] khagaDhI [ gAthA- 47 tathaiva taccUrNAvapi - "vihAsA, jahA - padesaggeNa baMdho thovo, udayo asaMkheguNo, saMkamo asaMkhejjaguNo |" iti / nanvanubhAgabandhodayau kiM svasthAne tulyau vA'dhiko vA hInau vA pravartete ? iti jijJAsAnodita Aha-' -' se kAle' ityAdi 'anantarakAle'- nantarakAle ' vivakSitasamayAdanantaro paritanasamaye tataH paraM tadanantaroparitanasamaye, uttarottarasamaye ityarthaH mohanIyasya rasabandhodayau anantaguNahInau bhavataH, pUrvapUrvasamayata uttarottarasamaye 'nubhAgabandho'nantaguNahIno bhavati / evaM pUrvapUrva samayata uttarottarasamaye'nantaguNahIno 'nubhAgodayaH pravartata ityarthaH / idamatra hRdayamantarakaraNe kRte sati prathame samaye pohanIyasya yAvAnanubhAgo badhyate, tato 'nantarabha / visamaye'nantaguNahIno 'nubhAgo badhyate tatastRtIyasamaye'nantaguNahIno 'nubhAgo badhyate, tatazcaturthasamaye'nantaguNahIno badhyate, vizuddheranantaguNatvAd / evamuttarottarasamaye vaktavyam / tathA'ntarakaraNe kRte sati prathamasamaye yAvAnanubhAga udeti, tato'nantaguNahIno 'nubhAgo dvitIyasamaye udeti, tatastRtIyasamaye 'nantaguNahIna udeti, tato'pi caturthasamaye 'nantaguNahIna udayate / evamuttarottarasamaye nizca tavyaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRte "baMdhodaehiM NiyamA aNubhAgo hodi paMtaguNahoNo x x x x // 1 // guNaseDhI anaMtaguNeNUNAe vedago du aNubhAge x x x x // 2 // guNado anaMtaguNahINaM vedayadi niyamasA duaNubhAge / xxxx // 3 // " iti / tathaiva kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi - "vihAsA- assiM samaye aNubhAgabaMdho bahuo, sekAle anaMtaguNahoNo / evaM samaye samaye anaMtaguNahINo / evamudao vi kAvvo / assiM samae aNubhAgadayo bahugo se kAle anaMtaguNahINo, evaM `savvattha / " iti / idantvavadheyam anena krameNa pratisamayaM hIyamAno 'nubhAgo yathApravRttakaraNaprathamasamayAtprabhRti badhyate udeti ca, tathApi mandabuddhijanAnAM smRtyai atrApyabhihitaH // 47 // uttarottarasamaye'nu bhAgabandhodayau vyAhRtyA'nubhAgasaMkramaM pradezavandhaM cA'bhidhitsurAha-- rasasaMkamo u khaNDe purANe hojjai praNataguNahINo / se kAle se kAle paasabaMdhI cauviho ya // 48 // rasa saMkramastu khaNDe pUrNe bhavatyanantaguNahInaH / anantarakAle 'nantarakAle pradezabandhaJcatuvirdhazca // 48 // iti padasaMskAraH / Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasasakramAlpabahutvam ] nivRttikaraNAdhikAraH [ 75 'rasasaMkamo' ityAdi, rasasaMkramastu' tuH punararthe, mohanIya karmaNo 'nubhAga saMkramaH punaH 'khaNDe' ekavacananirdezAd ekasmin rasakhaNDe 'pUrNe' niSThAM gate 'anantaguNahInaH ' prAktanA - 'nubhAgasaMkramato 'nantaguNahIno bhavati, nArvAk, rasaghAtAddhAyA antarmuhUrta pramANatvAt / rasakhaNDaM yAvana ghAtayati, tAvadanubhAga saMkramastulyo bhavati / tato 'nyad rasakhaNDaM ghAtayitumupakramate tasminnapi ghAtite satyanubhAgasaMkramo 'nantaguNahIno jAyate, tato'rvAganubhAgasaMkramaH sadRzo jAyate / bhAvArthaH punarayam-yAvadvivakSitA 'nubhAgakhaNDaM parisamAptaM na bhavati, tAvadanubhAga saMkramaH sadRzo bhavati / tasminnanubhAgakhaNDe paripUrNe 'nyadanubhAgakhaNDaM prArabhyate, tadA pUrvato 'nantaguNahIno'nubhAgasaMkramo bhavati, prAktanA'nubhAgakhaNDavinAzenA-'nubhAgasatkarmaNo 'nantaguNahInatvasampA-danAt / so'pi caikAdRkSastAvat pravartate, yAvadanubhAgakhaNDaM niSThAM na yAti / kathametadavasIyate ? iti ced - ucyate, rasaghAtakAlasyA'ntarmuhUrtamAtratvenA'ntarmuhUrtaM yAvadekAdRzo'nubhAsaMkramo jAyate, tataH paramabhinavarasaghAtArambhe pUrvato 'nantaguNahIno 'nubhAgasaMkramaH pravartate, prAktanA'nu-bhAgakhaNDavinAzenAnubhAgasatkarmaNo'nantaguNahInatvasampAdanAt / tataH paramanubhAgasaMkramaH sadRzo bhavan rasaghAtAddhAyAM pUrNAyAmanantaguNahIno bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "saMkamo jAva aNubhAgakhaMDayamukkIredi, tAva tattigo tattigo aNubhAgasaMkamo / aNNamhi aNubhAgakhaMDae Adate anaMtaguNahoNo aNubhAgasaMkamo / " iti / 'se kAle se kAle' tti 'anantarakAle 'nantarakAle' pUrvapUrvata uttarottarasamaye ityarthaH, 'pradezabandhaH' sthitirasanirapekSada likasaMkhyApradhAnarUpo bandhacaturvidho vRddho hIno vA saMbhavati / cakAraH samuccayArthaH, sa cAvasthito'pi pradezabandhaH saMbhavatIti saMcinoti, yogasya caturvidhavRddhihAnyavasthAna saMbhavena tatprayojya pradezabandhasya caturvidhavRddhihAnyavasthAnatve virodhAbhAvAt / idamuktaM bhavati - antarakaraNe kRte sati kacijjIvo vivakSitasamaye mohasya yAvat pradezAgraM badhnAti tato 'nantarasamaye yogAnusAreNA'saMkhyeyabhAgavRddhaM vA saMkhyeyabhAgavRddhaM vA saMkhyeyaguNavRddhaM vA-'saMkhyeyaguNavRddhaM vA badhnAti / evamanyo yogAnurUpama saMkhyeya bhAgahInaM vA saMkhyeyabhAgahInaM vA saMkhyeyaguNahInaM vA saMkhyeyaguNahInaM vA badhnAti / yadvA'paro - 'vasthitayogena tAvadeva badhnAti / uktaM ca kaSAyaprAbhRte - " se kAle se kAle bhajjo baMdho padesagge / " tathaiva taccUrNAvapi - "padesabaMdho cauvvihAe vaDDIe cauvvihAe hANIe avaTThANe ca bhajiyavvoM" / iti // 48 // uttarottarasamaye pradezavandhamabhidhAya pradezodayaM pradezasaMkramaM cAbhidhAtukAma grahase kAle se kAle pasaudo asaMkhaguNo / se kAle se kAle dalasaMkamaNaM asaMkhaguNaM // 46 // (upagItiH ) Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] gaDhI anantarakAle 'nantarakAle pradezodayo 'saMkhyaguNaH / anantarakAle 'nantarakAle pradezasaMkramaNamasaMkhyaguNam ||46 // iti padasaMskAraH / [ gAthA-46-50 'se kAle' ityAdi, 'anantarakAle - 'nantarakAle' uttarottarasamaye ityarthaH, 'pradezodayo' mohanIyakarmaNaH pradezodayo - SsaMkhyaguNo bhavati / idamuktaM bhavati - antarakaraNe kRte sati prathamasamaye mohanIyakarmaNaH pradezodayaH stoko bhavati, tato dvitIyasamaye - 'saMkhyeyaguNo bhavati, tato-pi tRtIyasamaye saMkhyeyaguNo jAyate / evamuttarottarasamaye vaktavyam, guNazreNyottarottaraniSeke'saMkhyeyaguNadalikasya racitatvAt / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUrNo -- " padesudayo assi samae thovo, se kAle asaMkhejjaguNo, evaM savvattha / " iti / 'se kAle' ityAdi, antarakaraNe kRte 'anantarakAle'nantarakAle' uttarottarasamaye 'dalasaMkramaNaM' pradezasaMkramo 'saMkhyaguNo bhavati / etaduktaM bhavati - antarakaraNe kRte sati vivakSitasamaye mohanIyasya yAvatpradezAgraM saMkramyate, tato dvitIyasamaye 'saMkhyeyaguNaM saMkramyate, tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNaM saMkramyate, evamuttarottarasamaye'saMkhyeguNakrameNa pradezasaMkramo vaktavyaH / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRte " guNaseDhI asaMkhejjA ca padesaggeNa saMkamo udao / " iti / tathaiva taccUrNAvapi - " padesudao assiM samaye thovo, se kAle asaMkhejjaguNo, savvattha / jahA udao, tahA saMkamo vi kAyavvo / " iti / atra dalasaMkramazabdena yAsAM prakRtInAM guNasaMkramo bhavati, tAsAM dalasaMkramaH pratisamayamasaMkhyeyaguNakAreNa bhavatIti jJAtavyam / yAsAM prakRtInAM punaryathApravRttasaMkramaH pravartate, tAsAM zreNivarjasthAne pradezasaMkramaH pratisamayamasaMkhyeyaguNo na bhavatIti supratItam / zreNau tu yathA-ssgamaM bhAvanIyaH // 49 // sAmprataM vartamAnabhAvilakSaNa kAladvayamAzrityA'nu bhAgabandhodayau vibhaNipurAha ---------- saMpai bahugo udayo tatto baMdho 'tthi tAu aNubhAge / se kAle udayo tatto baMdho 'NaMtaguNahINo // 50 // samprati bahu udayastato bandho'sti tasmAdanubhAge / zranantarakAle udayastato bandho 'nantaguNahInaH || 50 iti padasaMskAraH / 'saMpai' ityAdi, 'aNubhAge' tti padaM umaskamaNinyAyena sarvatra sambadhyate / 'samprati' antarakaraNe kRte sati vivakSitavartamAnasamaye ityarthaH, 'anubhAge' mohasyA- 'nubhAgaviSaya udayo 'bahuka:' prabhUto bhavati, 'tataH' niruktasamaya satkAnubhAgodayAt tadAnImevA - 'nubhAgaviSayo bandho Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasodayAlpabahutvam ] anivRttikaraNAdhikAraH 'nantaguNahIno 'asti' bhavati / 'aNaMtaguNahINo' iti darasthaM padamatrAH'pi sambadhyate / evamagre'pi yojanIyam / 'tasmAt' niruktasamayasatkA'-nubhAgabandhAt 'anantarakAle' niruktasamayasyA-'nantaroparitanasamaye ityarthaH, anubhAgaviSaya udayo'nantaguNahInaH prajAyate, pratisamayamanubhAgodayasya vizuddhimAhAtmyenA-'nantaguNahInatvadarzanAt, sa cA-'vastanasamayabhAvivandhato'pyanantaguNahIno jAyate, iti siddhamanena vidhAnena / 'tato' niruktasamayasyA-'nantaroparitanasamaye yo'nu. bhAgodayaH, tataH ityarthaH, niruktasamayasyA-'nantaroparitanasamaye evA 'nubhAgaviSayo bandho-'nantaguNahIno bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRte "udao ca aNaMtaguNo saMpahibaMdheNa hoi annubhaage| se kAle udayAdo saMpahibaMdho aNaMtaguNo // 1 // " iti / taccUrNAvapi- 'se kAle aNubhAgabaMdho thovo, se kAle ceva udao aNaMtaguNo, assiM samae baMdho aNaMtaguNo, assiM ceva samae udao annNtgunno|" iti / evaM gAthApazcakenA-'ntarakaraNe kRte sati bandhAdInAmalpabahutvAdikamabhihitam / etA eva paJcagAthAH prAgapyapUrvakaraNAdau yathA-''gamaM vyAkhyeyAH // 50 // antarakaraNe niSpAdite mohanIyamAzrityA-'lpabahutvAni (yantrakam) (1) anubhAgabandhodayasaMkramA-'lpabahutvam(gA.46) / (2) pradezabandhodayasaMkramA-'lpahutvam (gAthA-47) (i) mohanIyasyAnubhAgabandho'lpaH / (i) mohanIyasya pradezabandhaH stokH| (ii) tato mohasyAnubhAgodayo'nantaguNaH / (ii) tato mohanIyasya pradezodayo'saMkhyaguNaH / (iii) tato mohsyaanubhaagsNkrmo'nntgunnH| (iii) , , pradezasaMkramo-'saMkhyaguNaH / (3) uttarottarasamaye rasabandhAlpabahutvam (gA.47) (4) uttarottarasamaye rasodayA-'lpabahutvam (gA.-47) (i) prathamasamaye mohasya rsbndho-'lpH|| (i) prathamasamaye mohasya rasodayo'lpaH / (ii) tato dvitIyasamaye mohasya rasabandho'nanta- (ii) tato dvitIyasamaye mohasya rasodayo'naguNahInaH / ntgunnhiinH| (iii) tatastRtIyasamaye , , " (iii) tatastRtIyasamaye , guNahInaH / evamuttarottarosamaye rasabandho'nanta- ntaguNahInaH / evaM muttarottarasamaye rasodayoguNahInakrameNa bhavati / 'nantaguNahInakrameNa bhavati / (5) uttarottarasamaye-'nubhAgasaMkrama:-(gAthA 48) / (6) uttarottarasamaye pradezabandhaH-(gAthA-48) (i) prathamasamaye mohasya yAvAna rasasaMkramo prathamasamayato dvitIyasamaye mohasya pradezabandhabhavati / zcaturvidhahAnyA caturvidhavRddhayA-'vasthAnena vA Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [ gAthA-51 (ii) dvitIyasamaye'pi mohasya tAvAneva rasasaM- / bhavati, yogAnurUpatvAttasya / evaM zeSasamayeSvapi kramo bhavati / bhAvanIyam / (iii) tatastRtIyasamaye'pi mohasya tAvAneva rasa saMkramo bhavati, evaM tAvadvaktavyam, yAvada ntamuhUrtam / (i) tato'nantarasamaye mohasya rasasaMkramo'na ntgunnhiinH| (ii) tato dvitIyasamaye mohasya rasasaMkramastAvA neva / evaM tAvadvaktavyam , yAvadantamuhUrtam / itthamantamuhUrta yAvad rasasaMkramastulyo bhavati, pUrNe tvantamuhUrte'nantaguNahIno jAyate / (7) uttarottarasamaye pradezodayA-'lpabahutvama(gA.46) (5) uttarottarasamaye pradezasaMkramA-'lpabahutvam(i) prathamasamaye mohasya pradezodayo'laH / (gAthA-46) (ii) tato dvitIyasamaye'saMkhyaguNaH / (i) prathamasamaye pradezasaMkramo'lpaH / (iii) tatastRtIyasamaye-'saMkhyaguNa / (ii) tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNaH / evamuttarottarasamaye'saMkhyaguNakrameNa vaktavyaH / / (iii) ttstRtiiysmye'sNkhyeygunnH| evamuttarottarasamaye'saMkhyeyaguNakrameNa vktvyH| (9) rasabandhodayomitho-'lpabahutvam--(gAthA-50). () nyAsa:(i) prathamasamaye mohasya rasodaya stokaH / / anantarasamaye 3 anantarasamaye (ii) tatastasminneva samaye mohasya rasabandho- rasabandhaH 4 meM rasodayaH ___'nantaguNahInaH / (iii) tato-'nantara samaye mohasya rasodayo- vartamAna samaye ra 1 vartamAnasamaye 'nantaguNahInaH / rasabandhaH 2 rasodayaH (iv) tatastadAnImeva mohasya rasabandho -etacihnamanantaguNahInatAM bodhayati / 'nntgunnhiinH| puruSavedodayArUDhasya jIvasya napuMsakavedasatkAM niHzeSataH kSapaNAM strIvedakSapaNAM ca vivarNayipurAha TiikhaMDesu gayesu saMDha savvaM khavei tatto thiM / khavaNaddhAsaMkhaMse, baMdho saMkhavarisA tighAINaM // 51 // (gItiH) sthitikhaNDeSu gateSu SaNDhaM sarva kSapayati tataH striyam / kSapaNAddhAsaMkhyAMze bandhaH saMkhyavarSAstrighAtinAm / / 51 // iti padasaMskAraH / 'ThiikhaMDesu' ityAdi, antarakaraNe kRte sati prathamasamaye dvitIyasthitigataM napuMsakavedasya Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIvedakSapaNA ] anivRttikara NAdhikAraH stokaM pradezAgraM puruSavede saMkramya kSapayati, tato'saMkhyeyaguNaM dvitIyasamaye kSapayati / evaMkrameNa 'sthitikhaNDeSu' sthitikhaNDasahateSu 'gateSu' jiteSu satsu 'paNDa' saveM napuMsakaveda 'kSapayati' napuMsakavedakSapaNAddhAcaramasamaye napuMsakavedaM puruSavede sarvasaMkramaNa saMkramya sarvAtmanA vinAzayatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado saMgvejjesu hidikhaMuyasahassesu gadesu Navusayavedo saMkAmijjamANo sNkaamido|" saptatikAcUNyodo napuMsakavedaM paraprakRtiSu saMkramya vinAzayati,na kevalaM puruSavede ityuktam / tathA ca tadgranthaH- 'aMtarakaraNassa uvarimaThitidaliyaM uccaTijjamANaM uvvaTijamANaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgamettaM jAyaM, taotaMparapagaIsu asaMkhejjaguNeNaM saMchubbhamANaM saMbhamANaM aMtomuhutteNa saMchuDhaM bhavati / evaM napuMsagavedo khiinno|" iti / evaM karmaprakRtiTIkAyAM zrImadupAdhyAyapAdairapi nyagAdi-."antarakaraNaM ca kRtvA napuMsakavedadalikamuparitanasthitigatamuhalanavidhinA kSapayitumArabhate, taccA'ntarmuhUrtamAtreNa palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtraM bhavati / tataH prabhRti badhyamAnAsu prakRti guNasaMkrameNa taddalikaM prkssipti| taccaivaM prakSipyamANaM prakSipyamANamantarmuhUrtamAtreNa niHzeSa kSIyate / " iti / ___tadAnIM caramaprakSepe zIghraM kSapaNAyodyatasya guNitakarmA zasya jantonapuMsakavedasyotkRSTapradezasaMkramo bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNI- "ahavAsigo sattamAsabbhatigo, tassa khavaNAe abbhuSThitassa 'papusage saJcasaMkameNa' NapuMsagavedassa savvasaMchobhe guNitakaMmaMsitassa ukkoso padesasaMkamo labhati / " iti / 'tatto' ityAdi, 'tataH' napusakavedakSapaNAsamanantaraM 'striyaM strIvedaM kSapayati, 'khivei' iti padasya dehalIdIpakanyAyenA-trA'pi sambandhAt / tatra strIvedakSapaNAddhAprathamasamaye strIvedadalaM stokaM kSapayati, tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNaM kSapati,tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNaM kSapayati / evaMkrameNa pratisamayamasaMkhyeyaguNakAreNa kSapayati / strIvedakSapaNArambhasamayAdabhinavaH sthitighAtaH sthitibandho rasaghAtazcArabhyante / 'kSapaNAddhAsaMkhyAMze' prakramAt strIvedakSapaNAddhAyAH saMkhyeyatame bhAge gate-napuMsakavedakSayasyA-'nantarasamayAt prabhRti strIvedakSapaNAddhAcaramasamayaM yAvad yo-'ntarmuhUrtapramANaH kAlaH, sa strIvedakSapaNAddhA vyapadizyate, tasyAH saMkhyeyatame bhAge napuMsakavedakSayAt paraM sthitikhaNDapRthaktvena brajite ityarthaH, 'trighAtinAM' trayANAM ghAtikarmaNAM-jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyANAmityarthaH, 'bandhaH' sthitibandhaH 'saMkhyavarSAH' saMkhyeyavarSapramANo bhavati / prAga ya eteSAM karmaNAM sthitibandho-'saMkhyavarSapramANa AsIt , so-'saMkhyaguNahAnyA hIyamAnaH san samprati saMkhyAtavArSiko jAyate iti phalitArthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"tado se kAle itthivedassa paDhamasamayasaMkAmago, tAdhe aeNaM hidikhaMDayamaNNamaNubhAgakhaMDayamaNNo hidibaMdho ca AraDANi / tado hidikhaMDayapudhatteNa itthiveda . Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] [ gAthA-52-53 kkhavaNaDAe saMkhejjadibhAge gade NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM tihaM ghAdikammANaM saMkhejjavassadvidigo baMdho / " iti / ita UrdhvaM jJAnAvaraNa- darzanAvaraNA'ntarAyANAM sthitibandhaH pratyantamuhUrta saMkhyeyaguNena hIno hInataro bhavati / / 51 / / strIvedasya niHzeSataH kSapaNAM mohasya ca sthitisattvamabhidhitsurAha-- aaDhI tatto ThihakhaMDapuhutteNaM itthaM khavei NissesaM / tA saMtaM mohasya saMkhavAsapamiaM hoI // 52 // tataH sthitikhaNDapRthaktvena striyaM kSapayati nizzeSam / tadA sattvaM mohasya saMkhyavarSapramitaM bhavati // 52 // iti padasaMskAraH / 1 'tatto' ityAdi, 'tataH ' ghAtitraya satkasthitibandhasya saMkhyeyavarSamAtratvabhavanAt sthitikhaNDapRthaktvena strIvedakSapaNAddhAyAH zeSeSu saMkhyeyeSu bahubhAgeSu gateSu 'striyaM' strIvedaM 'niHzeSaM' sarvAtmanA 'kSapayati' vinAzayati / tataH paraM satkarmaNi svasvarUpeNa strIvedasyaikamapi dalaM na vidyate ityarthaH / ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tado DidikhaMDayapudhatteNa itthavedassa jaM ThitisaMtakammaM taM savvamAgAidaM / " iti / guNitakarmA zasya zIghraM kSapaNAyodyatasya jIvasya strIvedasyotkRSTa pradesaMkramo bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNo -- "aTThavAsigo sattamAsamahio khavaNAe ambhuTThito so, 'savvasaMkrobhe' iti guNiyakammaM sigo carimasaMcchro vaTTamANo itthivedassa ukko sapadesa saMkamago |" iti / tadAnIM mohanIyakarmaNaH sthitisattvaM nigaditukAma Aha - 'tAhe' ityAdi, 'tadA' yasmin samaye strIvedaH sarvathA kSapitastasmin samaye ityarthaH, 'mohasya' mohanIyakarmaNaH 'satra ' sthitisatkarma saMkhyavarSa pramitaM' saMkhyAtavarSapramANaM 'bhavati' jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tAdhe ceva mohaNIyassa dvidisaMtakammaM saMkhejjANi vastrANi / " iti / ataH paraM pratisthitikhaNDena mohanIya karmaNaH saMkhyAtagaNahInaM sthitisacaM jAyate, zeSANAM karmaNAM punarasaMkhyeyaguNahInaM bhavati, yato jJAnAvaraNa- darzanAvaraNa- vedanIyA - 'ntarAya- nAma-gotrANAM sthitisattvamadyApi palyopamA 'saMkhyeyabhAgapramANaM vidyate / / 52 / / strIvedakSapaNAyA anantarasamayAt puruSavedahAsyaSaTkalakSaNa saptanokaSAyAn kSapayitumArabhate sa aayari sthitibandha sthitisattvayoralpabahutvaM ca prarurUpayiSurAha - se kAle khavae sattaNokasAye 'ppabahuaM ya / mohassa dvibaMdhI thovo ghAI saMkhaguNo // 53 // (upagItiH) - . Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivRttikaraNAdhikaraH [81 saptakaSAyakSapaNA ] to vIsANa asaMkhaguNo to taiyassa khalu viseshiyo| ThiisaMtaM mohassappaM ghAINaM asaMkhaguNaM // 54 // to vIsANa asaMkhaguNaM to taiyassa khalu viseshiaN| khavaNaddhAsaMkhaMse-'ghAINaM saMkhAvAsigo baMdho // 55 // anantarakAle kSapayati saptanokaSAyAnalpabahutvaM tu / / mohasya sthitibandhaH stoko ghAtinAM saMkhyaguNaH // 53 // tato viMzatikayorasaMkhyaguNastatastRtIyasya khalu vizeSAdhikaH / sthitisattvaM mohasyA.'lpaM ghAtinAmasaMkhyaguNama // 54 // tato viMzatikayorasaMkhyaguNaM tatastRtIyasya khalu vizeSAdhikam / kSapaNAddhAsaMkhyAMze 'ghAtinAM saMkhyavArSiko bandhaH // 55 / / iti padasaMskAraH / 'se kAle' ityAdi 'anantarakAle strIvedakSapaNAyA anantarasamaye 'saptanokaSAyAn' strInapuMsakavedayoH kSINatvAt hAsyapaTaka-puruSavedalakSaNAn 'kSapati' yugapatkSapayitumupakramate / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"se kAle sattaNhaM NokasAyANaM phmsmysNkaamgo|" evaM sapta. tikAcUNAMvapi-"tao satta vi nokasAe jugavaM khavetumADhaveti / " iti / saptatikAcUNikArAdInAM matenA'taH prabhRti hAsyapaTa kaM puruSavede na saMkramayati, kintu saMjvalanakrodhe / tathA cA'tra saptatikAcUrNiH-'tao pabhiti chaNNokasAyA purisavedammi na saMkamaMti, kohasaMjalaNAe sNkmNti|" evamupAdhyAyapuGgavairapyuktam-"tataH SaDnokaSAyAn yugapat kSapayitumArabhate / tataH prabhRti teSAmuparitanasthitigataM dalikaM puvede na saMkramayati, api tu sNjvlnkrodhe|" iti / kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdInAmabhiprAyeNa punarantarakaraNakriyAniSThAtaH prabhRti hAsyaSaTakaM krodhe eva saMkramayati / tathA ca tadgrantha:"antarAdo dusamayakadAdo pAye chaNNokasAye kohe saMchuhadi, Na aNNamhi kamhi vi|" iti / akArasya luptatvAt 'appabahuaM ya' ti 'alpabahutvaM ca' cakAraH samuccaye, tadAnIM ca sthitibandhasthitisacayoH stokabahutvaM vaktavyamiti zeSaH / Adau tAvat sthitibandhA-alpabahutvamabhidhAtukAma Aha-'mohassa' ityAdi, 'mohasya' mohanIyakarmaNaH sthitibandhaH 'stokaH' alpaH, upari maNyamAnakarmaNAM sthitibandhasya prabhUtatvAt / sa ca sNkhyeyvrssprmaannH| tataH 'ghAtinAM' mohanIyasyoktatvAt jJAnAvaraNa darzanAvaraNA-'ntarAyalakSaNAnAM karmaNAmityarthaH, sthitibandhaH saMkhyeyavarSamAtro bhavannapi 'saMkhyaguNaH' saMkhyeyaguNo bhavati / 'to' ityAdi, 'tataH' ghAtitrayasya sthitibandhAd 'viMzatikayoH' viMzatisAgaropamakoTikoTisthitikayo magotrayorityarthaH, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82] kharagaseDhI [ gA0 3-55 'asaMkhyaguNaH' asaMkhyeyaguNaH sthitibandho bhavati, tasyA-'saMkhyeyavarSapramANatvAt / 'tataH' nAmagotrasthitibandhataH 'tRtIyasya' vedanIyakarmaNaH 'khalu' khaluvAkyAlaGkAre sthitivandho-'saMkhyeyavarSapramito jAyamAno'pi vizeSAdhiko bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-sattaNhaM NokasAyANaM paDhamasamayasaMkAmagassa hidibaMdho mohaNIyassa thovo. NANAvaraNa dasaNAvaraNa aMtarAiyANaM hidibaMdho saMkhejjaguNo, NAmAgodANaM DidibaMdho asaMvejjaguNo vedaNIyassa hidibaMdho visesAhio." iti / pUrvavat sthitibandho ghAtikarmaNAM pratisthitighAtAddha saMkhyeyaguNahIno jAyate, nAmagotravedanIyAnAmasaMkhyeyagaNahIno bhavati / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhUtacU -"hidibaMdho NAmA-goda-vedaNIyANaM asaMkhejjaguNahINo, ghAdikammANaM hidivaMdho sNkhejjgunnhiinno|" iti / ___ atha saptanokaSAyakSapaNAprathamasamaye sthitisattvA'lpabahutvaM nigadati-ThiisataM' ityAdi, "sthitisattvaM' sthitisatkarma 'mohasya' mohanIyakarmaNaH 'alpaM stokaM bhavati, upari bhaNiSyamANakarmaNAM sthitisattvasya prabhUtatvAt , tacca saMkhyeyavArpikaM bhavati, tataH ghAtinAM' mohanIyasyAmihitatvAt jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyarUpANAM karmaNAM sthitisattvamasaMkhyagaNaM bhavati, tatyA-'saMkhyeyavarSapramANatvAt / 'tataH' ghAtitrayasthitivandhataH 'viMzatikayoH' nAmagotrayoH sthitisattvamasaMkhyeyavarSapramANaM bhavadapyasaMkhyeyagaNaM bhavati / 'tataH' nAmagotrasthitisaccAt 'tRtIyasya' vedanIyakarmaNaH khalu vizeSAdhikaM sthitisattvaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI"tAdhe ThidisaMtakammaM mohaNIyassa thovaM, tirha ghAdikammANaM hidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM, NAmAgodANaM hidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM, vedaNIyassa hidisaMtakamma visesAhiyaM / " iti / sthitikhaNDapRthaktve gate nAma-gotra-vedanIyAnAM sthitibandhamabhidhAtumanA Aha-'khavaNahAsaMkhaMse' ityAdi, 'kSapaNAddhAsakhyAMze' saptanokaSAyakSapaNAprArambhataH paraM sthitikhaNDapRthaktvena hAsyaSaTakapuruSavedasatkakSapaNAddhAyAH saMkhyeyatame bhAge gate satItyarthaH 'aghAtinAma' nAmagotra vedanIyAnAM 'saMkhyavArSikaH' saMkhyAtavarSapramANo 'bandhaH' sthitibandho bhavati, prAgeteSAM karmaNAmasaMkhyayavarSapramitaH sthitibandha AsIt, samprati saMkhyeyarSapramANo bhavatIti phalitArthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "tado dvidikhaMDayapudhatte gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaDAe saMkhejjadibhAge gade NAmA-goda-vedaNoyANaM saMkhejjANi vassANi dvidibNdho|" iti / itthaM sarveSAM karmaNAM sthitibandha idAnIM saMkhyeyavarSamAtro jAyate / tathA cottarottaraH sthitibandhaH saMkhyeyaguNahIno bhavati // 53-54-55 / / Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivRttikaraNAdhikAraH saptakaSAyakSapaNA ] [83 saptanokapAyasatkakSapaNAddhAyAH saMkhyeyeSu bahubhAgeSu gateSu ghAtikarmaNAM sthitisattvaM puruSavedasyA-''gAlapratyAgAlayorvyavacchedaM ca vaktukAma AhakhAvaNAddhAsakhaMsesu saMtaM saMkhAvAsiaM ghAINaM / AgAlo paDiaAgAloprAliduge ya sesagevocchinnA // 56 // (prAryAgItiH) kSapaNAddhAsaMkhyAMzeSu sattvaM saMkhyavASikaM ghAtinAm / zrAgAlaH pratyAgAla AvalikAdvike ca zeSe vyavacchinnau / / 56 / / iti padasaMskAraH / 'khavaNADA0' ityAdi, 'kSapaNAddhAsaMkhyAMzeSu' aghAtitrayasya saMkhyeyavarSamAtrasthitibandhaprArambhAt paraM sthitikhaNDapRthaktvena saptanokaSAyANAM kSapaNAddhAyAH saMkhyAteSu bahubhAgeSu gateSu satsvityarthaH, 'ghAtinA' strIvedakSapaNAddhAcaramasamaye eva mohasya sthitisatkarmaNaH saMkhyAtavArSikatvapratipAdanAt jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyarUpANAM trayANAM karmaNAM 'sattvaM' sthitisatkarma saMkhyavArSikaM bhavati, saMkhyeyavarSapramitaM jAyate ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUau~ -"tado dvidikhaMDayapudhatte gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaDAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNadasaNAvaraNa aMtarAiyANaM saMkhejjavassahidisaMtakammaM jaadaa|" iti / tataH paramuttarottarasthitighAte pUrNe mohanIyavad jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAmapi sthitisacaM saMkhyeyaguNahInaM bhavati, sthitisatkarmaNaH saMkhyeyavArSikatvAt , aghAtitrayasya ca pUrvavadasaMkhyeyaguNahInaM saMjAyate, sthitisa karmaNo-'saMkhyeyavarSapramANatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado pAe [ghAdikammANaM ] hidibaMdhe hidikhaMDae ca puNNe puNNe hidibaMdhaTTivisaMtakammANi saMkhejjaguNahoNANi,NAmAgodavedaNIyANaM pugaNe DidikhaMDae asaMkhejjaguNahINaM tthidisNtkmm|" iti / ___ 'AgAlo' ityAdi, AgAlaH pratyAgAlazca, uttarasthasya cakArasya vyavahitasambandhatvenA'tra yojanAt 'AvalikAdvike' puruAvedasya prathamasthitau AvalikAdvaye 'zeSe' avaziSTe vyavacchinnau bhavataH / etaduktaM bhavati-Agalanam-AgAlaH, ApUrvako galidhAtuH, "gala bhakSaNe srAve ca" tataH 'bhAvokatroMH' (siddhahema0 5-3-18) ityanena bhAve ghana , dvitIyasthititaH karmapradezAnAmudIraNAprayogeNodaye AgamanamityarthaH / nyagAdi ca karmaprakRticUrNI samyaktvotpAdAdhikAre-"jaM vitIyaThitIto ANeu poggale chubhati; tassa AgAla tti sgnnaa|" iti / pratyAgalanaM pratyAgAlaH, prathamasthititaH karmapradezAnAmudvartanayA dvitIyasthitI gamanamityarthaH / puruSavedasyA''gAlapratyAgAlau tAvat pravartete, yAvat prathamasthiterAvalikAdvayaM zeSaM Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 ] khavagaseDhI [ gAthA-56 bhavati, tato vyavacchidyete, na pravartete ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"pussivedassa do AvaliyAsu paDhamahidIe sesa.su AgAlapaDiAgAlo vocchiNgo / " iti / AgAlapratyAgAlavyavacchedAt paraM prathamasthititaH puruSavedasyodIraNA pUrvavat pravartate / / 56 / / atha puruSavedasya jaghanyodIraNAM caramodayaM ca vyAjihIrgha rAhasamayAhizrAvalisesAa jahaNNA udIraNA hoi| carime samayUNaduzrAvalibaddhamudayaThiI semA // 57 // samayAdhikAvalikAzeSAyAM jaghanyodIraNA bhavati / carame samayonadvadhAvalikAbaddhamudayasthitiH zeSA // 58 // iti padasaMskAraH / 'samayA0' 'samayAdhikAvalikAzeSAyAM' puruSavedasatkAyAM prathamasthitau samayAdhikAvalikAyAM zeSAyAM 'jaghanyodIraNA' ekasamayasthitikA jaghanyasthityudIraNA jaghanyAnubhAgodIraNA ca bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI- "samayAhiyAe AvaliyAe sesAe jahapiNayA tthidiudornnaa|" xxxxx purisavedassa jahaNNANubhAgaudIraNA kassa ? purisavedakhavagasta smyaahiyaavliycrimsmysvedss|' iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapi-"tAe paDhamaThitoe samayAhiyAvalisesAe micchattassa tiNhaM veyANaM cauNhaM saMjalaNANaM sammattassa cajahaNiyA ThitiudoraNA bhvti| paMcavihaaMtarAiyakevalaNANakevaladasaNAvaraNa-cauNhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyANaM eyAsiM vIsAe pagaINaM appappaNo udIraNaMte jahaNiyA aNubhAgaudoraNA hoti " iti / puruSavedasya pradezodIraNA tu tadAnIM guNitakarmA zasya mahAtmana utkRSTA bhavati / tathA coktaM kaSAyaprA. bhUtacUrNI-"purisavedassa ukkassiyA padesudIraNA kassa ? khavagassa samayAhiyAvaliyacarimasamayapurisavedagassa / " iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapi-"yANaM tiNhaM pi appappaNo smyaahiyaavliycrimsmyveygo|" iti / tataH paraM puruSavedasya prathamasthiterAvalikAyAM zeSAyAmityarthaH, puruSavedasyodIraNA vyavacchinnA bhavati / kevalamudayaH pravartate, kathametadavasIyate ? iti ced, zRNuta, vedasya jaghanyA-'nubhAgodayaH kSapakazreNyAmeva prApyate, vizuddheH prAbalyAt / sa ca jaghanyA-'nubhAgodayo jaghanyA-'nubhAgodIraNayA sadRzo na bhavati, yato vedasyodIraNAyAM vyavacchinnAyAM parata AvalikAmatikramya taccaramasamaye * evaM jayadhavalAkArairapi- paDhamavidiyaTTidINamukkaDuNokaDaNavaseNa paropparaM visayasaMkamo AgAlapaDiAgAlo tti bhaNNade / so purisavedapaDhamaTThidIe AvaliyapaDiAvaliyamettasesAe uppAdANucchedeNa vocchiNNo tti bhaNidaM hodi|" iti / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptanokaSAyakSapaNA anivRttikaraNAdhikAraH [85 jaghanyA-'nubhAgodayo jAyate / uktaM ca karmaprakRtI "aNubhAgudao vi jahaeNaM navari AvaraNavigdhaveyANa / saMjalaNalobhasammattANa ya gaMtUNamAvaligaM // 1 // " iti / tathaiva tahokAyAmapi--"navaraM jJAnAvaraNapaJcakA-'ntarAyapaJcaka-darzanAvaraNacatuSTaya-vedatraya-saMjvalanalobha-samyaktvAdInAmudoraNAvyavacchede sati parata AvalikAM gatvA-atikramya tasyA-AvalikAyAzcaramasamaye jaghanyA'nubhAgodayo vktvyH|" iti / tenodIraNAyAM vyavacchinnAyAmapi kevalaM zuddha udayaH pravartate iti siddham / na kevalaM yuktyA sAdhyate, saptatikAcUrNikArairapyuktam / akSarANi tvevam-"tiNhaM veyANa teNa teNa vedeNa seTiM pauivaNNassa aMtarakaraNe kae paDhamahitIra jAva AvaliyA sesa tti tAva udao ya udoraNA ya jugavaM / tato AvaliyAmettaM kAlaM udao ceva / udIraNA nntthi|" iti / puruSavedaM kevalena zuddhenodayenA-'nubhavan puruSavedodayasya dvicaramasamaye saMkhyeyavarSasthitikaM hAsyapaTakaM saMjvalanakrodhe sarvasaMkrameNa sarvAtmanA kSapayan puruSavedasya caramasthitikhaNDaM ghAtayati / kathametadavasIyate ? iti cet, zRNuta-paJcaprakRtyAtmakasattAsthAnasya kAlo jaghanyata utkRSTatazca samayonadvayAvalikAmAtro bhavati, yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI prakRti vibhaktayadhikAre- "paMcaNhaM vittio kevaciraM kAlAdo ? jahaNNukkasseNa doAvalio smyuunnaao|" iti / sa ca jaghanyotkRSTakAla itthaM bhAvanIyaH-puruSavedodayena kSapakazreNiM pratipannaH puruSavedaprathamasthiteciramasamaye sarva hAsyapaTakaM puruSavedasya caikAmudayasthitimAvalikAdvayabaddhanUtanadalaM ca varjayitvA zeSaM puruSavedaM sarvAtmanA kSapayati / tato'nantarasamaye-'rthAt puruSavedaprathamasthiticaramasamaye puruSavedasaMjvalanacatuSkarUpAH paJcaprakRtayaH satkarmaNi vidyante / tena tataH prabhRti paJcaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM prApyate, tacca tAvad bhavati, yAvat samayonAvalikAdvayena baddhanUtanapuruSavedaH krodhe nizzeSataH saMkrAnto na bhavati * / idaM tu nayavizeSaNa bodhyam, sAmAnyena tu puruSavedaprathamasthitidicaramasamaye hAsyapaTke kSINe ApalikAdvayaM yAvat paJcaprakRtyAtmakaM sattAsthAnaM saMbhavati, etacca sUkSmadhiyA paribhAvanIyam / na ca kSapayatu hAsya kaevaM dhavalAkArairapyudayaprarUpaNAyAmuktam / tathA ca tadgrantha:--"pacaNANAvaraNIya-cattAridaMsaNAvaraNIya-sammatta-tiNNive-dalohasaMjalaNa-paMcaaMtarAiyANaM jahaNNao aNubhAga udaokassa ? jo edesi kammANaM jahaNNaaNubhAgaudIrao hodUNa tado AvaliyAe adikkaMtAe so ceva ja NNANubhAgavedao hodi|" iti| ___ * bhAvitazca vameva jayadhavalAkArairapi, tathA ca tadgranthaH-kudo ? kodhasaMjalaNapurisavedodaeNa kkhavagaseDhiM caDidassa savediyaducarimasamae chaNNokasAehi saha khavidapurisavedacirANasaMtassa savediyacarimasamae smyuunndoaavliymetpurisvednnvksmypbddhaannmuvlNbhaadaa| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] khavagaseDhI [gAthA-57 SaTakaM puruSavedodayadvicaramasamaye, paJcaprakRtyAtmakasattAsthAnasatkasya kAlasya samayonAvalikAdvayamAtratvAt, puruSavedasya caramasthitikhaNDaM tadAnImeva dhAtyate ityetat kathamavagantavyam ? iti vAcyam, kaSAyaprAbhRtacUrNI pradezavibhaktyadhikAre uktatvAt / tathAhi-puruSavedo. dayadvicaramasamaye puruSavedasya caramasthitikhaNDaM sarvAtmanA ghAtyate / tathA cAtra kaSAyaprAbhUtacUrNi:-"ducarimasamayasavedassa carimahidikhaMugaM crimsmyvinnhuuN|" tathA karmaprakRticUrNAvapi sattAdhikAre prathamasthiteciramasamaye puruSavedasya caramasthitighAtAddhAyAzcaramasamaye yajjaghanyaM pradezasattvaM bhavati, tata Arabhya ekaikaparamANunA vRddhamuskRSTapradezasattvaM yAvad yAvanti sthAnAni labhyante, teSAmekaM spardhakaM vihitam / tathA cA-tra karmaprakRticUrNiH-- ducarimasamayapurisaveyagassa apacchimaThitikhaMDagassa carimasamae jahaNNagaM padesasaMtaM Adi kAUNa jAva appaNo ukkosaM padesasaMtaM niraMtarANi ThANANi lambhaMti / " iti / atra vedodayadvicaramasamaye-'rthAt puruSavedaprathamasthitidvicaramasamaye sthitighAtAddhAyAzcaramasamayapratipAdanAd etat sUpapadyate, yat puruSavedodayadvi caramasamaye puruSavedasya caramasthitikhaNDaM ghAtyate / anye punarAhuH-puruSavedodayacaramasamaye hAsyaSaTkaM sarvathA kSIyate, hAsyaSaTakakSayasamakAle puruSavedabandhasya vyavacchedapratipAdanAt / ukta ca zrImadupAdhyAyapuGgavaH-"yastu puruSavedena kSapakazreNiM pratipannastasya nokaSAyaSaTkakSayasamakAlaM puruSavedasya bandhavyavaccheda iti / " evaM puruSavedodayacaramasamaye navakavaddhapuruSavedaM vihAya zeSaH puruSavedaH kSIyate iti manyante / - anyacca karmaprakRticUrNikRtA puruSavedasya prathamasthitau samayonadvayAvalikAyAM zeSAyAM puruSavedasya patadgrahatvaM niSiddham / akSarANi tvevam-"tato purisaveyassa paDhama dvitie samaUNaduAvaliAe sesAe purisavedo paDiggaho Na hoti tti te dasa purisavedaNesu causu saMjalaNesu samayUNaduAvaliyamettaM sNkmNti|" iti / tacca matAntaramanyathA vA paribhAvanIyam / kaSAyaprAbhUtacUrNisaptatikAcarNikArAdimatena tu strIvede kSINe puruSavedaH patadgraho na bhavati, yataH kaSAyaprAbhRtacUrNikAramatenA-'ntarakaraNaniSThAtaH prabhRti hAsyaSaTakaM puruSavede na saMkramayati, kevalaM strInapuMsakalakSaNavedadvayaM saMkramayati, tasya ca kSINatvAt na kAMcidapi prakRti puruSavede saMkramayati / saptatikAcarNikArAdyabhiprAyeNa strIvede kSINe hAsyaSaTkaM saMjvalanakrodhe saMkrAmanti, na puruSavede, tacca prAg darzitam / AnupUrvIsaMkramasadbhAvAcca krodhAdayaH puruSavede na saMkrAmanti / hAsyapaTa kasya caramasthitikhaNDaM saMkramayato jantorhAsyapaTa kasya jaghanyasthitisaMkramo Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRttikaraNAdhikAraH [ =9 kaSAyakSapaNA ] jaghanyA'nubhAgasaMkramazca bhavati, pradezasaMkramastu guNitakarmA zasya jantorutkRSTo bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNI - "sesagANaM ti vRttasesANaM dhINagiDitiga-terasaNAmA aTThakasAyaNavaNokasAyA koha saMjalaNamANamAyAsaMjalaNANaM eyAsiM chattIsAe kammapagatINaM 'khavaNakameNa' tti khavaNaparivADite ceva appaNo carimasaMchobhe vahamANo aniyajihaNa DitisaMkramasAmI / x x x x aMtarakaraNe kae uvari jAsiM ghAtikammANaM jahiM jahaNNago hitisaMkramo bhaNito, tAsi appappaNo DANe tahiM jaha orgbhAgako / xxx thINagiDitiga-unnokasAyAsantaNAma- aTThakasAyANaM etAsiM cavIsAe pagatINaM guNitakaMmaMsitassa aNiyaTTikaraNe vaTTamANassa ukkosso padesasaMkamo savvasaMkameNa labhati / " iti / evaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi / tadAnImeva karmaprakRtikA rAdInAmabhiprAyeNa puruSavedodayArUDhasya guNitakarmA zasya kSapakasya puruSavedasyotkRSTa pradezasaMkramo bhavati / akSarANi tvevam - - " tato cuto 'lahuM'ti mAsapuhuttaTThavAsigo 'purisaM saMbhamANassa' tti khavaNAe uvaDiyassa purisavedaM carimasaMlobhaNAe saMchubhamANassa purisavedassa ukkossago padesa saMkamo saMsAre vaciyassa daliyassa guNasaMkameNa saMciyassa carimasaMTho hoi / dohiM AvaliyAhiM bandhavocchedo hohiti tti jaM taMmi kAle dalitaM barDa, taNNa hoti saMsArovaciyaM / mottu sesassa ukkoso padesasaMkamo bhavati / " iti / kaSAyaprAbhRtacUrNikArAdInAM matena punaryo guNitakarmA zaH strIvedodayena vA napuMsaka vedodayena vA kSapakazreNi pratipadyate sa eva puruSavedasyotkRSTataH pradezAgraM saMkramayati, na puruSavedodayArUDhaH kathametadavasIyate iti cet ? ucyate, yaH puruSavedodayena kSapakazreNimadhigacchati, tasya jIvasya vedasya prathamasthitiH strIvedodayArUDhasya vedaprathamasthititaH saMkhye mAgenA'dhikA bhavati, strIvede kSINe kaSAyaprAbhRtakArAdInAM matena puruSavedodayArUDhasya jIvasya puruSavede na kAcidapi prakRtiH saMkrAmati, tena strIvedakSayAdupari kevalaM bandhenaikasamayaprabaddhada likamA gacchati, udayena tu pratisamayamasaMkhya samayaprabaddhadalaM nirjarAmeti, evabhAyato vyayaH prabhUto bhavati, tena puruSavedasyotkRSTa pradezasaMkramo guNitAkarmAzasya strIvedodayArUDhasya napuMsaka vedodayArUDhasya ca jIvasya puruSavedasatkacaramakhaNDAddhAcaramasamaye bhavati, tasyaivotkRSTa pradezasaJcayasambhavAt / na ca karmaprakRticUrNikArAdayo 'pi puruSavedasyotkRSTa pradezasaMkramaH paravedodayenAssrUDhasya guNitakarmA zasya jIvasya kuto na manyante / iti vAcyam, matAntarasambhavena virodhAbhAvAt, tathAhi-- karmaprakRticUrNikArAdayaH puruSavedasya patadgrahatA puruSavedaprathamasthitau samayonadvayAvalikA zeSAyAmapagacchatIti manyante, na tu kaSAyaprAbhRtacUrNisaptatikA cUrNikA Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [ gAthA-57 rAdivat strIde kSINe / yaduktaM karmaprakRticUrNI saMkramakaraNAdhikAre-"tato purisaveyassa paDhamahitIe samaUNaduAvaliAe sesAe purisavedo paDiggaho Na hodi tti / " iti / evaM strIvede kSINe-'pi puruSavedasya patadgrahatvAt hAsyapakaM puruSavede saMkramayati karmaprakR. ticUrNikAramatena / tena puruSavedasya prabhUtasaJcayaH puruSavedodayArUDhasya jIvasya bhavati / yadyapi paravedodayArUDhApekSayA prathamasthitervizeSAdhikatvena pratisamayamudayenA'saMkhyeyasamayaprabaddhaM pradezAgraM paruSavedasya nirjarati, kintu hAsyapaTa kataH pratisamayaM dalika guNasaMkrameNA-''gacchati, ataH paruSavedodayena pratipannasya kSapakasya guNitakarmA zasya jIvasya puruSavedasyotkRSTapradezasaJcayo bhavati, vyayata Ayasya prabhUtatvAt / tena karmaprakRticUrNikArAdInAM matena svodayArUDhasya jIvasya puruSavedasatkotkRSTapradezasaMkramo bhavati / kaSAyaprAbhRtacarNikArAdInAM matena panaH parodayenArUDhasyaiva jIvasya paruSavedasatkotkRSTapradezasaMkramo bhavati, strIvede kSINe paruSavedasya patadgrahatvAbhAvenA-''yato vyayasya prabhUtatvAt / ___ atha puruSavedasya caramodayaM tadAnIM cA-'vaziSyamANaM purupavedasya dalaM prarurUpayiSurAha'carimeM' ityAdi, 'carame' puruSavedodayacaramasamaye 'samayonadvayAvalikAbaddhaM puruSavedasya samayonAvalikAdvayena baddhaM natanapradezAgraM zeSaM vidyate, dvitIyasthitau samayonA-''valikAdvayabaddhadalaM satkamaNyavaziSyate ityarthaH, tathA 'udayasthitiH zeSA' puruSavedasyaikodayasthitiH zeSA bhavati, zeSaH sarvaH puruSavedaH sarvAtmanA kSINaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUau~ - "tado carimasamayasavedo jAdo, tAdhe chaNNokasAyA saMmRddhA / purisavedassa jAo do AvaliAo samayUNAo, ettigA samayapapaDA bidiyaThidIe atthi, sesaM purisavedassa saMtakammaM savvaM saMchuddhaM / " iti / nanu samayonadvayAvalikAbaddha-nUtanapuruSavedadalaM prathamasthiticaramasamaye kuto na sarvathA kSapayati ? iti cet, zRNuta - paruSavedasya prathamato bandhaH pravatate, tena yathA cirakAlabaddhadalaM kSapayati, tathaiva nUtanabaddhadalikamapi kSapati, kintu bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAmeva, nArvAg, bandhAvalikAyAH sakalakaraNA-'yogyatvAt / ataH puruSavedaprathamasthitisatkadvicaramA''valikAyAH prathamasamaye puruSavedasya baddhaM dalika bandhasamayAdArabhyA''valikAcaramasamaraM yAvattadavasthaM tiSThati, tatkSapaNaM nAsti,bandhAvalikAyAH sakalakaraNA-'yogyatvAt / tadanantaraM prathamasthiticaramA''valikAprathamasamayAt prabhRti kSapayitumArabhate, ekasamayena baddhaM dalikaM kSapayitumAvalikApramANaH kAlo gacchatIti kRtvA prathamasthitisatkadvicaramAvalikAprathamasamayena baddhaM dalaM caramAvalikAyAzvaramasamaye sarvathA kSapayati, dvicaramAvalikAdvitIyasamayena baddhaM dalaM caramA jvalikAyAH prathamasamayaM pAvattadavasthaM tiSThati / tatazcaramAvalikAyA dvitIyasamayAt prati pratisamayaM kSapayaMzvaramAvalikA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSavedakSapaNA ] nivRttikaraNAdhikAraH caramasamaye na sarvathA kSapayati, kintyapagata vedaprathamasamaye sarvathA kSapayati, evaM dvicaramAvalikAsatkatRtIyAdisamayairapi baddhadalikaM puruSavedodayacaramasamaye na sarvAtmanA kSapayati / tena puruSa - vedodaya caramasamaye samayonA-''valikAdvayabaddhadalikaM na nizzeSataH kSINaM bhavati, tAvatA kAlena baddhadalaM tadAnIM satkarmaNi vidyate ityarthaH ityalaM prapaJcana / tacca nUtanadalamazvakarNakaraNAddhAyAM tAvatA kAlena payiSyati / " puruSavedodaya caramasamaye jaghanya sthityudayo jaghanyA'nubhAgodayazca bhavati / uktaM ca karmaprakRtau - "Thiiudao vi ThikvayapayogasA ThiiudIraNA ahigo / uThie hasso chattIsA egaudayaThiI // 1 // aNubhAgudao vi jahaNaM navari AvaraNavigdhaveyANa / saMjalaNalobhasammattANa ya gaMtUNamAvaligaM // 2 // " iti / tadAnImeva guNitakarmA zasya jIvasya puruSavedasyotkRSTa pradezodayo bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNo - "saMmattassa cauNhaM saMjalaNANaM tinhaM veyANaM tesiM aTThaNha khavagassa guNiyakaMmaMsigassa appappaNo udayacarimasamate vadyamANassa ukkosato padesudao / " iti // 57 // puruSavedasya carama sthitibandhaM sthitisaccaM ca nijigadipurAha - purisasta varisA solasavarisANi saMjalaNagANaM / baMdho saMtaM ghAighAINaM saMkha saMkhavAsAI // 58 // ( gItiH) puruSasyA- 'STavarSAH SoDazavarSANi saMjvalanAnAm / bandhaH sattvaM ghAtyaghAtinAM saMkhyA 'saMkhyavarSANi / / 58 / / iti padasaMskAraH / [=& 'purisassa' ityAdi, 'puruSasya' puruSavedasya 'bandhaH' sthitibandhaH 'aSTavarSAH' aSTavarSa pramANo bhavati / 'saMjvalanAnAM' saMjvalana krodhamAnamAyA lobhAnAM 'SoDazavarSANi' poDazavarSa pramANaH sthitibandho jAyate, zeSANAM SaTkarmaNAM sthitibandhaH pUrvavat saMkhyeyavarSasahasrapramANo bhavati / na ca strIvedakSapaNAddhAsaMkhyeyatame bhAge gate trayANAM ghAtikarmaNAM saptanokaSAyakSapaNAddhAsaMkhyeyatamabhAge ca vajite'ghAtitrayasya saMkhyeyavarSamAtraH sthitibandho 'bhihitaH, idAnIM punaH saMkhye yavarSa - sahasrapramitaH kuta ucyate ? niruktasthAnataH prabhRti niruktakarmaNAM sthitibandhe pratyantamuhUrta saMkhyeyaguNahAnidarzanAditi vAcyam, tadAnImasaMkhyeyavArSikatvaniSedhAyA'bhihitatvAta, vastutastadAnImapi saMkhyAtasahasravarSamitasthitibandhasyeSTatve'pi saMkhyAtarAzeranekavidhatvena saMkhyAtasahasrANAmapi Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] khavagaseDhI [ gAthA 58 saMkhyAtarAzau samAvezAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "sattaNhaMNokasAyANaM saMkAmayassa carimo hidibaMdho purisavedassa aTThavassANi, saMjalaNANa solasavassANi, sesANaM kammANaM saMkhejjANi vassasahassANi hidibNdho|" iti / ___ atha sthitisattvaM vibhaNiSurAha-'saMta' ityAdi, 'sattvaM' sthitisattvaM 'ghAtyaghAtinAM' ghAtikarmaNAmaghAtikarmaNAM ca yathAsaMkhya saMkhyA-'saMkhyavarSANi saMkhyavarSANyasaMkhyavarSANi ca bhavati / saptanokaSAyakSapaNAddhAsatkasaMkhyeyabhAgazeSataH prabhRti saMkhyeyaH sthitikhaNDasahasrardhAtitaM sad idAnImapi jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAya-mohanIyAnAM sthitisattvaM saMkhyeyavarSamAtraM nAma-gotra-vedanIyAnAM cA-'saMkhyeyavarSapramitamavatiSThate ityarthaH / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "TThidisaMtakammaM puNa ghAdikammANaM caduNhaM pi saMkhejjANi vassasahassANi, NAmA-godavedaNIyANamasaMkhejjANi vssaanni|" iti / ___ tadAnImeva puruSavedasya bandhodayau vyavacchidyamAnau vyavacchinnau bhavataH / kecittUdIraNA sahaiva bandhodayau vyavacchiyete, na tvAvalikAyAH pUrvamudIraNA vyavacchidyate ityAhuH / tathA cAtra saptatikAcUrNi:-"tao khavijjamANA khavijamANA aMtomuhutteNaM to nokasAyachakaM pi chubbhati, saMjalaNakohammi' tti channokasAyA kohasaMjalaNAe sNhaa| tammi ceva samae purisaveyassa bNdhodyodornnvoccheo|" iti / tathaivokta zrImadupAdhyAyapuGgavaiH karmaprakRtiTIkAyAm--"tatsamaye eva ca puvedasya bandhodayodIraNocchedaH / " iti / etacca matAntaraM saMbhavati, anyathA saptatikAcUrNA yevodayavicchedataH prAgudIraNAvicchedo ya uktaH, akSarANi tvevam-"tiNhaM veyANa teNa teNa vedeNa seDiM pauivaeNassa aMtarakaraNe kae paDhamahitIe jAva AvaliyAsesa tti tAva udao ya udoraNa ya jugavaM / tato AvaliyAmettaM kAlaM 'udao ceva, udIraNA natthi / " iti / sa na ghaTeta / atra matadvayasaMgrahArthe saptatikAcUrNikArairubhayathA prarUpitam , yadvA kAraNAntareNa, tadabhiprAyaM tu vayaM na vidmaH / anye punarAhuH-bandhodayo yugapanna vyavacchiyete, kintu prAga bandho vyavacchidyate, tata udayaH / kathametadavasIyate ? iti ced, ucyate-kecit saMjvalanakrodhAdicatuSprakRtyAtmakabandhasthAnakAle puruSavedasaMjvalanakrovatrikarUpacatuSprakRtyAtmakasaMkramasthAnasadbhAve vedodayaM manyante, tena teSAM matena caturvidhavandhakasya jantorveda-kaSAyalakSaNadvikodaye dvAdazabhaGgAH saMbhavanti / tathA cAtra paJcasaMgrahamUlaTIkA-"caturvidhabandhakasyApyAdyavibhAge trayANAM vedAnAmanyatamasya vedasyodayaM kecidicchanti, atazcaturvidhabandhakasyA 'pi dvAdaza dvikodayAt jAnIhoti / " iti / tathaiva saptatikAcUrNiH-"ettha aNNe aNNArisaM paDhaMti / taccedampaMcAo caukkaM saMkamamANassa hA~ti te ceva / veehiM parihoNA cauro carimesu Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nokaSAyakSapaNAyantram ] anivRttikaraNAdhikAraH [61 ksinnesu|" iti / tathaiva saptatikAvRttAvapi nyagAdi--' iha keciccaturvidhabandhasaMkramaNakAle trayANAM vedAnAmanyatamasya vedasyodayamicchanti, tatastanmatena catu. vidhabandhakasyA'pi prathamakAle dvAdaza dvikodaye bhagA labhyante / " iti / itthamidaM sphuTIbhavati, yat puruSavedasyodaye-'pi tadbandho nAsti, vedakaSAyalakSaNadvikodaye'pi krodhamAnamAyAlomAtmakacatuSprakRtyAtmakabandhasthAnasyopalambhAt / napusakavedakSayaprabhRtayo yantrake pradarzyante / (1) (i) antarakaraNaniSpAdanataH saMkhye yasahasrasthitindheSu gateSu napusakavedaH sarvathA kSINo bhavati / gA0-51 ___(ii) tadAnIM guNitakarmA zasya zIghrakSapakasya jIvasya napusakavedasyotkRSTa pradezasaMkramo bhavati / (2) tataH strIvedaM kSapayitumArabhate / gAthA-51 (3) sthitikhaNDapRthaktvena strIvedakSapaNAyAH saMkhyeyatame bhAge gate trighAtikarmaNAM saMkhyeyavArSika: sthi tibandho bhavati / ita Urdhva ghAtitrayasya sthitibandhaH saMkhyeyaguNahInaH / gAthA-52 (4) (i) tataH sthitikhaNDapRthaktvena zeSeSu strIvedakSapaNAddhAyAH sNkhyeybhubhaagessugtessustriivedHsrvaatmnaakssiinnH| (ii) tadAnIM guNitakarmA zasya jIvasya strIvedasyotkRSTapradezasaMkramo bhavati / gAthA-52 (5) tadanantarasamaye saptanokaSAyANAM ksspnnaarmbhH| gAthA-53-54-55 (i) tadAnI sthitibandhAlpabahutvam / (ii) tadAnIM sthitisattvAlpabahutvam (1) mohanIya sthitibandhaH stokaH / (1) mohanIyasya sthitisattvaM stokam (2) tato ghAtitrayasya sthitibandhaH saMkhyeyaguNaH / (2) tato ghAtitrayasya sthitisattvamasaMkhyeyaguNam (3) tato nAmagotrayoH sthitibandho'saMkhyeyaguNaH (3) tato nAmagotrayoH , (5) tato vedanIyasya sthitibandho vishessaadhikH| (4) tato'pi vedanIyasya sthitisattvaM vizeSA dhikam / (6) tataH sthitikhaNDapRthaktvena saptanokaSAyakSapaNAddhAyAH saMkhye yatame bhAge gate'ghAtinAM karmaNAM saMkhyeyavArSika: sthitibandho jAyate / gAthA-55 tataH sthitikhaNDapRthaktvena saptanokaSAyakSapaNAddhAyA. saMkhyeyeSu bahubhAgeSu gateSu jJAnAvaraNadarzanA varaNA'ntarAyANAM saMkhyeyavarSapramitaM sthitisattvaM jAyate / gAthA-56 () puruSavedasya prathamasthitAvAvalikAdvayazeSAyAmAgAlapratyAgAlau vyvcchinnau| (E) (i) puruSavedasya prathamasthitau samayAdhikAbalikAzeSAyAM puruSavedasya jaghanyA sthityudIraNA jaghanyAnu bhAgodIraNA ca bhavati / (ii) tadAnImeva guNitakarmA zasya jIvasyotkRSTa pradezodIraNA bhavati / (10) (i) tata zrAvalikAyAM gatAyAM puruSavedasya caramodayaH / (ii) tadAnIM hAsyaSaTakaM nizzeSa kSINaM samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalaM ca varjayitvA zeSaH puruSavedaH kSINaH / __ apUrNam * uktaJca gomaTasAraTIkAyAmapi-"puruSavedodayena zreNyArUDhe puvedasya bandhavyucchittiH udayavyucchittizca dve yugapadeva / athavA cakSabdAd bandhavyucchitiH udayadvicaramasamaye syAt / " iti / | Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 ] gaDhI (iii) puruSavedasya bandhodayau vyavacchidyamAnau vyavacchinnau / . (iv) kecit bandhodayAbhyAM sahaivaudIraNA vyavacchinnA bhavatIti manyante / (v) ke cidAhuH - puruSavedasya bandhaH prAg vyavacchidyate, tata udayaH / (vi) puruSavedasya jaghanya sthityudayo jaghanyAnubhAgodayo guNitakarmAzasya cotkRSTa pradezodayo bhavati / (vii) sthitibandhaH puruSavedasyASTavarSa pramANaH / catuSkasya SoDazavArSikaH / [ gAthA-58 (viii) 25 99 (ix) zeSANAM SaNAM karmaNAM sthitibandhaH saMkhyAtavArSikaH / (x) ghAtikarmaNAM sthitisattvaM saMkhyeyAni varSANi (xi) aghAtinAM cA'saMkhyeyAni varSANi / (11) tato'zvakarNakaraNAdvAprArambhaH, puruSavedasya baddhanUtanadalaM yathAgamaM pratisamayaM saMkramayati / purupavedasya caramodayasthitimanubhUyA'zvakarNakaraNAdvAyAM pravizati / tatrA'zvakarNakaraNAdvAyAH prathamasamayAt puruSavedasya samayonA - ''valikAdvayena baddhanUtanadalaM saMjvalanakrodhe saMkramayan tAvatA kAlena sarvathA kSapayati / tatra puruSavedakSapaNAcaramasamaye puruSavedasya jaghanyasthitisatkarma jaghanyA'-numAgasatkarma jaghanyayoginA baddhapuruSavedadalikasya jaghanya pradeza sattvaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- 'purisavedassa jahaNNaDidivihattI kassa ? purisavedakhavayassa caramasa mayaaNillevidapurisa vedassa / XXXX purisavedassa jahaNNANubhAgasaMtakammaM kassa? purisavedeNa uvadissa carimasamayaasaMkAmayassa / XXX X puritavedaspa jahaNNayaM padesa saMtakammaM kassa ? carimasamayapurisavedodayakkhavageNa gholamANajahaNNajogaDA vahamANe jaM kammaM baddhaM taM kammamAvaliya samayaavedo saMkrAmedi / jatto pAe kAmedi, tatto pAe so samayapabaDo AvaliyAe akrammaM hodi / tado egasamayamokkidUNa jahaNNayaM padesasaMtaThANaM |" iti / tadAnIM ca svabandhacaramasamayena baddhaM puruSavedaM niHzeSataH sarvasaMkrameNa saMkramayato jantoH puruSavedasya jaghanyaH sthitisaMkramo 'nubhAgasaMkramazca bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI -' kohasaMjaNassa jahaNaDidisaMkamo kassa ? khavayassa ko saMjalaNassa apamihidibaMdhacarimasamayasaMhamANayassa tassa jahaNNayaM, evaM mANamAyAsaMjalaNapurisavedANaM / x x x x kohasaMjalaNassa jahaNNANubhAgasaMkAmao ko hoi ? carimANubhAgavaMdha carimasamayaaNillevago, evaM mANamAyAsaMjalaNapurisavedANaM / " iti tathaiva karmaprakRticUrNAvapi - "tato purisavedaM khaveti, tassa samayUNaduAvaliyabaMdho savvajannago ThitisaMkamo lagbhati / aMtarakaraNe kae uvari jAsi ghAtikammANaM jahiM jahaNNago dvitisaMkamo bhaNito, tAsiM appappaNo dvANe tahiM jahaNNANubhAgasaMkamo / " tadAnImeva karmaprakRticUrNau jaghanya pradeza saMkramo'pyuktaH / tathA ca tadgranthaH- "purisako hamANamAyA saMjalaNANaM 'gholamANeNaM' ti jahaNNagajogiNA ' carimabaddhassa' Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] li {ffecule /// yantrakam - 10 (citram - 10 ) azvakarNakaraNAddhAyAzcitram [ 94 saMkSepato vivaraNam - asmiMzcitre'zvasya karNo darzitaH, sa ca madhyabhAge bAhalyataH prabhUtaH, tato hIno hInataraH, evamevA'zvakaraNAddhAyAM prathame 'nubhAgakhaNDe vinAzite saMjvalanakrodhAdInAM kramazaH sattAgato 'nubhAgo hIno hInataraH bhavati / ihA- 'zvakarNo'nantaguNakrameNa hIno hInataro na sambhavati, kintu vizeSahInaH saMkhyAtaguNahIno vA sambhavati, tena sAdRzyaM kevala hI natvahInataratvAdyApekSayA bodhyam, na tvanantaguNahInatvAdyapekSayA / "lobhavedanakAlasyAdyatribhAgo'zvakarNakararaNAddhA, yathA hyazvakaraNAtale bahusthUlaH krameNA'pakarSato yAvadantaM tAvatarUpastathA vasthitasyopazama kasyoparitanasthiteH pUrvatpaddhakAnAmavatayA vidhAnena tadAkRtibhAvAdanubhAgo'zvakarNa ivAzvakarNastasya karaNAddheti / " iti zrImunicandrasUripAda. zrIzatakacUripaTippane 'zvakarNakaraNAdvArtho vyAkhyAtaH so'pi nA'tra virudhyate kSapakaiNyapUrvakAnAM nirvRtteH / lebhiH mAyA mAna : krodhaH Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 ] yantram - 11 (citram - 11) AdolakaraNAdvAyAzcitram 0-70 oSa krodhaH mAnaH mAyA lobhaH saMkSepato vivaraNam asmiMzcitre Adolo darzitaH, tatra vRkSazAkhAyA rajjyAcAntarAlagata AkArastrikoNIbhUya krameNa hIno etad bhavati, evamevAsyAmaddhAyAM prathamA'nubhAgakhaNDe ghAtite saMjvalanakrodhAdInAmanubhAga satkarmA'nantaguNakrameNa hInaM hInataraM bhavati, iha citre trikoNAkAro vizeSahInakrameNa sambhavati, na tvanantaguNahInakrameNa, tena sAdRzyaM kevalahInatvAdyapekSayA bodhyam / [ khavagaDhI Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAyanAmAni ] azvakarNakaraNAdhikAraH [63 khavaNAe anbhuTTiyassa appappaNo carimasamayabaddhasa 'sagaaMtimetti appappaNo carimasamae chobhe savvasaMkamaNaM jahaNato padesasaMkamo hoti tti / kahaM ? bhaNNaietesiM catuNhaM baMdhavoccheyakAle duAvaliyabaddhalataM mottaNa aNNaM Natthi padesaggaM, taM ca samae samae khIyamANaM aMtime samae aMtimasamayabaddhassa asaMkhejjatibhAgo seso bhavati, teNa carimasamae jahaNNato padesasaMkamo hoi / " iti / kaSAyaprAbhRtacUrNikAraistu caramasamayabaddhapradezAgraM saMkramayata upazamakasya jaghanyapradezasaMkramo 'bhihitaH / tathA ca tadgranthaH- "kohasaMjalaNassa jahaNNao padesasaMkamo kassa ? uvasAmayassa carimasamayabaDo jAdhe uvasAmijjamANoM uvasaMto, tAdhe tassa kohasaMjalaNasa jahaNNao pade sasaMkamo, evaM mANamAyAsaMjalaNapurisavedANaM / iti // 58 // tadevamabhihitastRtIyA-'dhikAraH / samprati "hayakaNNa" ityanenoddiSTasya caturthA-'dhikArasyA-'vasaraH / yadyapi caturthAdhikAraH paJcamA 'dhikAro bAdarakiTTiparyasAnaH SaSThA'dhikA zcetyete.'nivRttikaraNe eva bhavanti, vAdarakiTTivedanacaramasamayaM yAvadanivRttibAdarasamparAyaguNasthAnasyopalambhAt , tathApi kriyAvizeSapratipAdanArthamanivRttikaraNataH pRthagadhikAratvena hayakarNakaraNAddhAdayo nirdiSTAH / anivRttikaraNaM tu bAdarakiTTivedanAddhAcaramasamaye vyavacchetsyati / puruSavedodaye'pagate krodhavedanAddhAyAstrayo bhAgAH krtvyaaH| tatra prathamabhAge hayakarNakaraNAddhA, dvitIyabhAge kiTTikaraNAddhA, tRtIyabhAge ca krodhakiTTivedanAddhA / atha caturthA'dhikAraM hayakarNakaraNAdvAlakSaNaM vibhaNipurAdau tAvad hayakarNa karaNAddhAyAH paryAyanAmAni prAha hykrnnaadolovvttttnnuvvttttnnkrnnshrddhaa| hayakaNNakaraNakAlassa tini NAmANi NeyANi // 56 // (upagItiH) hayakarNA-''dolA-'pavartanodvartanakaraNA-'ddhA / hayakarNakaraNakAlasya trINi nAmAni jJeyAni / / 56 / / iti pdsNskaarH| 'hayakaNNa' ityAdi, 'hayakarNA-''dolApavartanodvartanAkaraNAddhA' karaNAddhAzabdaH pratyekamabhisambadhyate / tatazcA-'yamarthaH-hayakarNakaraNAddhA AdolakaraNAddhA apavartanodvartanakaraNAddhA ca 'hayakarNakaraNakAlasya' azvakarNakaraNAddhAyAH 'trINi' trisaMkhyAkAni nAmAni' paryAyanA. mAni 'jJeyAni' sArthakAni jJAtavyAni / uktaM ca kaSAyaprAbhRtau~ -"assakaNNakaraNa tti vA AdolakaraNe tti ovaTTaNauvvaTTaNakaraNe ti tiNi NAmANi assakapaNa. karaNassa / " iti / etaduktaM bhavati-hayati hinoni vA hayaH // ac" (siddhahepa0 5-1-46) ityanena sUtreNa hidhAto kartari acpratyayaH, azva ityarthaH / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaDhI "ghoTakasturagastArkSyasturaGgo'zvasturaGgamaH / tasya karNaH kaNyate'neneti karNaH, "bhAvAkartrIH " gandharvosa saptavati vAho vAjI yo hariH // 1 // iti vacanAt / ( siddhahema 0 5 -3 - 18 ) ityanena pratyaya, yadvA kiratyanena " iNuvI0 " ( uNAdi 0 182 ) ityanena NapratyayaH / zrotrama - tyarthaH, "karNaH zrotraM zravaNaM ca" iti vacanAt hayakarNavat karaNaM prathame 'nubhAgakhaNDe - 'pagate saMjvalana ko dhaprabhRtisaMjvalana lobhaparyavasAnAnAM kaSAyANAM yathAkramamanantaguNahInA'nubhAgavyavasthApanam hayakarNakaraNam, tasya addhA kAlaH, hayakarNakaraNAddhA azvakarNakaraNAddhetyarthaH, yathA 'zvakaNoM madhyAt prabhRtyA ssi hIno hInataro bhavati, tathaivA 'syAmadvAyAmapi prathame 'nubhAge khaNDe vinaSTe saMjvalana krodhAdInAM sattAgato 'nubhAgaH kramazo 'nantaguNahInatvena vyavasthApyate / sampratyAdolakaraNAddhA vyutpAdyate - Adolyate 'sminniti Adola: "bhAvakartrA : " (siddhahema 0 5-3-18) iti zradhikaraNe ghaJpratyayaH, preGkholanamityarthaH / Adola iva karaNaM saMjvalanakrodhAdInAM yathAkramamanantaguNahInA'nubhAgavyavasthApanam AdolakaraNam, tasyA'ddhA AdolakaraNAddhA / yathA Adole vRkSazAkhAyA rajjvo vA'ntarAlagata AkArastrikoNIbhUya krameNa hIyamAno dRzyate, tathaivA'syAmaddhAyAmapi saMjvalanakrodhAdInAmanubhAga satkarmA - 'nantaguNahInakrameNa dRzyate / atha apavartanodvartana karaNaddhA vyutpAdyate - apavartanaM nAma hAni:, udvartanaM nAma vRddhiH / asyAmaddhAyAM prathame 'nubhAgakhaNDe jite sati kSapakaH saMjvalanakrodhAdInAmanubhAgasatkarma kramazo 'nantaguNahInaM karoti, saMjvalana lobhAdInAmanubhAgasattvaM punaryathAkramamanantaguNavRddhatvena vyavasthApayatItyapavartanodvartanakaraNAddhA vyapadizyate / yadvA-'syAmaddhAyAM prathamA-'nubhAgakhaNDe - 'nubhAgaspardhakAni saMjvalana lobhAdInAM vizeSahInakrameNa dRzyante, saMjvalanakrodhAdInAM punarvizeSAdhikakrameNa dRzyante ityapavartanodvartana karaNAddhA vyapadizyate / pazyantu pAThakA yantrANi 10-11 iti / / 59 / / sampratyazvakarNakaraNAddhAyAH prathamasamaye sthitisattvaM sthitibandhaM ca vibhaNipurAha - ThiisaMtaM saMkha sahassavAsametaM tayANi mohassa / aMtomuhuttaUNo solasavAsapamitra baMdho // 60 // sthitisattvaM saMkhyasahasravarSamAtra tadAnIM mohasya | antarmuhUrtonaH SoDazavarSapramito bandhaH ||30|| iti padasaMskAraH / , 'ThiisataM' ityAdi, tatra 'tadAnIM ' pratyAsatterazvakarNakaraNAdvAyAH prathamasamaye 'mohasya' mohanIyakarmaNaH saMjvalana catuSkasyeti yAvat sthitisattvaM saMkhyasahasravarSamAtraM bhavati, pUrvamapi strIvedakSapaNAddhAcaramasamaye mohanIya karmaNaH sthitisatraM saMkhyeyasahasravarSapramitamAsIt, sthitikhaNDasahasrairghAtitaM sat sampratyapi saMkhyeyasahasravarSapramANaM bhavati, kintu pUrvataH saMkhyeyaguNahInaM bhavatItyarthaH na ca strIvedakSapaNAddhAcaramasamaye puruSavedakSapaNAddhAcaramasamaye ca mohanIyasatkarma saMkhyeya 64 ] gAthA - 60 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasabandha satpayoralpabahutvama ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 65 vArSikramabhihitam | nirukasthAnataH prabhRti saMkhyeyaguNahAnidarzanAd idAnIM saMkhyeyasahasravarSapramitaM mohanIya sthitisatraM kuto bhavyate ? iti vAcyam, tadAnImapi saMkhyeya sahastravarNapramANasatkarmaNa iSTatve'pi saMrUpAtarAzene kavinvAt saMkhyAta sahasrANAmapi saMkhyAtarAzau samAvezAt / evamanyatrA'pi boddhavyam / sthiti eDasahasairvAtitaM sat pUrvavacchetikarmaNAmapi sthitilayaM saMkhyepa - sahasravarSapramANaM nAmagotravedanIyAnAM cA'ghAtikarmaNAmasaMkhyevarSapramitaM jJAtavyam / 1 ghaNTAlAlA nyAyena " tayANi mohassa" iti padadvayamuttatrA'pi sambandhanIyam / 'aMto' ityAdi, tadAnIM 'mohasya' sajvalanacatuSkasya 'bandhaH' sthitibandho 'antarmuhUrtonaH' antamuhUrta nyUnaH SoDazavarSapramito bhavati / etaduktaM bhavati - puruSavedodayacaramasamaye saMjvalana catuSkasya poDazavargamANaH sthitibandha AsIt, sampratyantamuhUrta nyUna SoDazavarNapramANaM sthitibandhamArabhate, ataH prabhRti hi saMjvalanasthitibandhasyA'ntamuhUrtapramANA hAnirbhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUNa--"DidibaMdho solasavassANi aMtomuhUttUNANi / " iti / zeSakarmaNAM tu pUrvavat sthitibandhaH saMkhyeyavarNapramANo jJAtavyaH, pUrva pUrvatazca saMkhyevaguNena hIno hInataro bhavati // 60 // kakaraNa prathamasamaye'nubhAga satkarmaviSayakamalpabahutvamabhidhitsurAha - rasasaMtaM mAssamaha visesAhi kameNa khalu / hojjA kohama | yA lohANaM tavva baMdho vi // 61 // rasasattvaM mAnasyAlpamatha vizeSAdhikakrameNa khalu / bhavati krodhamAyA lobhAnAM tadvad bandho 'pi // 61 // iti padasaMskAraH | 'rasasaMtaM' ityAdi, 'rasasattvam' azvakarNakaraNAddhAyAH prathamasamaye 'nubhAgasatkarma mAnasya 'alpam' stokam, upari bhaNyamAna krodhAdInAmanubhAgasatkarmaNaH prabhUtatvAt / 'aha' tti 'artha' athazabda AnantaryArthaH, mAnasyA'nubhAgasattvaM stokamabhihitaM tadanantaramityarthaH, vizeSAdhikakrameNa bhavati krodhamAyAlobhAnAM rasasattvamiti gamyate / etaduktaM bhavati - azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye saMjvalanamAnasyAnubhAgasaccaM sarvAlyam, tataH saMjvalana krodhasyA - 'nubhAgasatkarma vizeSAdhikam, AdhikyaM cA-'nantai rasaspardhakairdraSTavyam / tato'pi mAyAyA vizeSAdhikam, tato lobhasya vizeSAdhikam / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "aNubhAgasaMtakammaM saha AgAideNa mANe thovaM, kohe visesAhiyaM, mAyAe visesAhiyaM, lohe visesAhiyaM / " iti / atra 'aNubhAgasaMtakammaM saha AgAideNa" itipadatrayeNA - 'zvakarNakaraNAddhAyAM pravizatA jantunA yadanubhAgakhaNDaM ghAtyate, tena saha tAtkAlikA- anubhAgasatkarma bodhyam / * tathA cAhurjayadhavalAkArA api - " ettha saha AgAideNa tti vRtte assakaNNakaraNamADhavaNa jamaNubhAgakhaMDayamA gAidaM teNa saha takkAlabhAviyassa aNubhAgasaMtakammassa edamappAbahuaM kIradi ti bhaNidaM hodi / ettha visesAhiyapamANamaNaMtANi phaddayANi / " iti / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [ gAthA-62 athA-'zvakarNakaraNAddhAprathamasamaye'nubhAgavanyasyA'lpabahutvamatididikSurAha-'tava' ityAdi, 'tadvat' anubhAgasatkarmavat 'bandho'pi' anubhAgabandho-'pi bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI--baMdho vi evameva / " iti / idamuktaM bhavati--azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye mAnasyA'nubhAgavandhaH stokaH, tataH krodhasya vizeSAdhikaH, tato mAyAyA vizeSAdhikaH, tato-'pi lobhasya vizeSAdhikaH // 61 // anubhAgasattvaM rasabandhaM ca prarUpyA 'zvakarNakaraNAddhAyAH prathamasamaye prathamA'nubhAgakhaNDena saMjvalanacatuSkasya ghAtyamAnamanubhAgaM vyAjihIrSa rAha rasakhaMDaM kohAdINa kameNa visesaahiamaha / ghAiadhvasesaphaDDAI lohAdINa'NaMtaguNaNAe // 62 // (udgItiH) rasakhaNDa krodhAdInAM krameNa vizeSAdhikamatha / ghAtitA 'vazeSaspardhakAni lobhAdInAmanantaguNanayA // 2 // iti pdsNskaarH| - 'rasakhaMDa' ityAdi, azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye 'rasakhaMDam' anubhAgakhaNDaM krodhAdInAM krameNa vizeSAdhikaM bhavati / etadukta bhavati-azvakarNakaraNAddhAyAM prathama-'nubhAgakhaNDe krodhasyA-'nubhAgaspardhakAni stokAni, tato mAnasya vizeSAdhikAni, tato mAyAyA vizeSAdhikAni, tato'pi lobhasya vizeSAdhikAni vidyante / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI--aNubhAgakhaMDayaM puNa jamAgAidaM, tassa aNubhAgakhaMuyassa phaddayANi kodhe thovANi, mANe phaddayANi visesAhiyANi, mAyAe phadayANi visesAhiyANi, lobhe phaddayANi visesaahiyaanni|" iti / itaH prAganubhAgakhaNDe ghAtyamAnaspardhakAnAmalpabahutvamitthamAsIt-mAnasya spardhakAni stokAni, tataH krodhasya vizeSAdhikAni, tato-'pi mAyAyA vizeSAdhikAni, tato'pi lobhasya vizeSAdhikAni, anubhAgasattvasya tathAtvenA'nubhAgakhaNDasya cA'nubhAgasatkarmAnurUpatvenA'nubhAgakhaNDagatA'nubhAgasya tathAvidhA-'lpabahutvasaMbhavAt / na cA-'zvakarNakaraNAddhAprathamasamaye-'pi mAnakrodhamAyAlobhAnAM yathAkramamanubhAgasattvaM vizeSAdhikaM krameNa tiSThati, tarhi rasakhaNDA-'lpabahutvasya sattvA'lpabahutvena saha vaiSamyaM kuto dRzyate ? iti vAcyam , azvakarNakaraNAddhAyAM prathame-'nubhAgakhaNDe vinaSTe saMjvalanakrodhAdInAM yathAkramamanubhAgasatkarmaNo-'nantaguNahInatvadarzanAt / yadi ca savAnarUpeNaivA-'zvakarNakaraNAddhAprathamA-'nubhAgakhaNDe rasaspardhakAni bhaveyuH, tarhi tasminnanubhAgakhaNDe pUrNe-'nubhAgasattvaM krodhAdInAmanukramamanantaguNahInaM na syAt / padvA-'pUrvaspardhakakiTTikaraNAdibhirvinAzayiSyamANaM yasyA-'nubhAgasatkarma mandaM mandataraM kRtvA pazcAd niHzeSataH kSapayiSyate, tasyA-'nubhAgaH prabhUtaH prabhUtataro ghAtyate iti / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtitAvazeSarasasattvam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [67 ___ 'ahaM' ityAdi, 'atha' athazabdo-'tra prakaraNAntarasUcakaH, prathamA-'nubhAgakhaNr3e spardhakA'lpabahutvamuktam, samprati ghAtitA-'vazeSA-'nubhAgaspardhakAnAmalpabahutvamabhidhIyate iti sUcayati / ghAtitA'vazeSaspardhakAni' azvakarNakaraNAddhAyAM prathamA-'nubhAgakhaNDena yadanubhAgasatkarma pAtyate, tena rahitamanubhAgasatkarma pUrvaspardhaka-vakSyamANA'pUrvaspardhakalakSaNAni dhAtitA-'vazeSaspardhakAnyucyate, tAni 'lobhAdInAM loma-mAyA-mAna-krodhAnAM krameNa 'anantaguNanayA' anantaguNakAreNA'vatiSThante iti gamyate, lobhasya ghAtitA-'vazeSaspardhakAni stokAni tiSThanti, tato mAyAyA anantaguNAni, tato mAnasyA-'nantaguNAni, tato-'pi krodhasyA-'nantaguNAni tiSThantItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-'AgAidasesANi puNa phaddayANi lobhe thovANi, mAyAe aNaMtaguNANi, mANe aNaMtaguNANi, kodhe aNaMtaguNANi / " iti / nanvazvakarNakaraNAddhAprathamasamaye 'nubhAgasattvaM mAna-krodha-mAyA-lobhAnAM yathAkramaM vizeSAdhikamAsIt, tathA'zvakarNakaraNAddhAyAM prathamAnubhAgakhaNDena krodhAdInAmanukramaM kevalaM vizeSAdhikAni spardhakAni ghAtyante, tarhi ghAtitA-'vazeSA-'nubhAgaspardhakAni lobhAdInAM krameNA-'nantaguNAni kathaM sampadhante ? iti cet, ucyate-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye mAnasyAnubhAgasatkarmataH krodhasyA-'nubhAgasatkarma vizeSAdhikaM bhavati / mAnasthAnubhAgasattvataH krodhasya yAvanti spardhakAnyadhikAni, tAvanti spadhekAni buddhayA-'panIya pRthaka sthApayitavyAni / tataH krodhasyA-'nubhAgakhaNDena samAnaM mAnasyA'nubhAgakhaNDaM buddhayA gRhItavyam / tatazcA-'dhastanamanubhAgasatkarma mAnakrodhayomithastulyaM dRzyate, buddhayobhayorapi sadRzakhaNDagrahaNAt / atha mAnasyA-'vaziSTA-'nubhAgasatkarmaNo-'nantAni khaNDAni kRtvaikaM khaNDaM tatraiva vimucya zeSANi bahUni khaNDAni prAgukta'nubhAgakhaNDena saha vighAtAya gRhNAti, imAni ca gRhyamANAnyanantAni khaNDAni mAnasya sakalA-'nubhAgasatkarmaNo-'nantatamabhAgamAtrANyuparitanapRthaksthApita-krodhA'nubhAgaspardhakato'nantaguNAni bhavanti / uparitanapRthaksthApita-krodhA-'nubhAgaspardhakAni krodhasyA-'nubhAgakhaNDena saha vidhAtayati / itthamazvakarNakaraNAddhAyAM prathamA-'nubhAgakhaNDe krodhasya ghAtyamAnaspardhakato mAnasya ghAtyamAnaspardhakAni vizeSAdhikAni bhavanti / tato ghAtiteSu teSu spardhakeSu ghAtitA-'vazeSaspardhakAni mAnataH krodhasyA'nantaguNAni tiSThanti / ___pradarzyate etatsarvamasatkalpanayA-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye krodhasyA'nubhAgasattvaM trayodazAdhikapaJcazatAnyanubhAgaspardhakAni (513) kalpayitavyam , mAnasya tu dvAdazAdhikapaJcazatI (512) / catuHsaMkhyA cA-'nantarAzitvena parikalpanIyA / evamuparitanaM krodhasyaikaM spardhakaM mAnato-'dhikaM bhavati, tat pRthaksthApayitavyam / tataH krodhasya caturazItyadhikazatatrayaspardhakamAtrakhaNDena (384) sadRzaM mAnasya caturazItyadhikatrizataspardhakamAtraM khaNDaM (384) gRhNAti / atha mAnasyA-'vaziSTASTAviMzatyuttarazataspardhakAnAm (128) anantAni khaNDAni kRtvaikakhaNDaM Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatragaDhI [ gA0-62 68 ] dvAtriMzatspardhakapramANaM (32) tatraiva vimucya zeSANi paraNavatispardhakAni (66) caturazItyadhikatrizataspardhakAtmakAnubhAga khaNDena ( 384 ) saha vighAtAya gRhNAti / imAni ca gRhyamANAni SaNNavatispardhakAni (66) mAnasya sakalA - 'nubhAgasatkarmaNo dvAdazAdhikapaJcazataspardhakalakSaNasyA'nantatamamAgamAtrANyuparitana pRthaksthApitakrodha kA anubhAgaspardhakato 'nantaguNAni bhavanti / uparitanapRthakasthApitako kA'nubhAgaspardhakaM caturazItyadhikatrizataspardhakAtmakA'nubhAgakhaNDena saha ghAtayati / itthaM prathamakhaNDe krodhasya ghAtyamAnapaJcAzItyuttaratrizataspardhakato ( 385) mAnasya ghAtyamAnAnyazItyadhikacatuH zataspardhakAni (480) vizeSAdhikAni bhavanti / tena prathamA -'nubhAgakhaNDe vAtite ghAtitA'vazeSaspardhakAni krodhasyA'STAviMzatyuttarazataM ( 28 ) tiSThanti, mAnasya tu dvAtriMzat (32) / itthaM mAnasya ghAtitA'vazeSadvAtriMzatspardhakataH krodhasyA - 'nantaguNAni ghAtitA'vazeSaspardhakAnyaSTAviMzatyuttarazataM ( 128) bhavanti catuH saMkhyAyA anantatvena pari kalpanAt / evaM mAnasyA 'nubhAgasatkarmato mAyAyA anubhAgasatkarma vizeSAdhikaM vidyate / mAnato yAvanti spardhakAnyadhikAni tAvanti buddhayA pRthak sthApayitavyAni / tato mAnasyA'nubhAgakhaNDena sadRzaM mAyAyA anubhAgakhaNDaM buddhayA gRhItavyam / tato 'dhastanamanubhAgasatkarma mAnamAyayoH samAnaM dRzyate, buddhayobhayorapi sadRzakhaNDagrahaNAt / atha mAyAyA avaziSTA 'nubhAgasatkarmaNo 'nantAni khaNDAni kRtvaikaM khaNDaM tatraiva vimucya zeSANi bahubhAgamAtrANyanantAni khaNDAni prAgutA - snubhAgakhaNDena saha vighAtAya gRhNAti / imAni ca gRhyamANAnyanantAni khaNDAni mAyAyAH sakalA 'nubhAga satkarmaNo'nantatamabhAgapramANAni bhavanti, uparitanapRthaksthApita-mAyA'nubhAga spardhato'nantaguNAni bhavanti / tata uparitana pRthaksthApita - mAyAspardhakAni mAyAyA anubhAgakhaNDena saha ghAtayati / itthaM mAnasya ghAtyamAnaspardhakato mAyAyA ghAtyamAna spardhakAni vizeSAdhikAni bhavanti / tataH prathame 'nubhAgakhaNDe vinAzite ghAtitA'vazeSaspardhakAni mAyAto mAnasyA'nantaguNAni bhavanti / bhAvyate cedamasatkalpanayA - azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye mAyAyA anubhAgasatkarma caturdazAdhikapaJcazatAnyanubhAgaspardhakAni ( 514) kalpayitavyam, mAnasya tu pUrvavad dvAdazAdhikapaJcazatAni (512) / athoparitane mAyAyA dve spardhake mAnato 'dhike staH, te pRthaksthApayitavye | tato mAnasyA- 'zItyadhikacatuzzataspardhakapramANakhaNDena (480) sadRzaM mAyAyA azItyuttara catu:zataspardhakapramANaM (480) khaNDaM gRhNAti / atha mAyAyA avaziSTadvAtriMzatspardhakAnAm (32) anantAni khaNDAni kRtyaikaM khaNDamaSTaspardhakamAtraM (8) tatraiva vimucya zeSANi caturviMzatispardhakAnyazItyadhikacatuHzataspardhakAtmakAnubhAgakhaNDena saha vighAtAya gRhNAti / imAni ca gRhyamANAni caturviMzatispardhakAni (24) mAyAyA sakalA - 'nubhAga satkarmaNazcaturdazAdhikapaJcazata spardhakarUpasyAbhAgamAtrANi bhavanti, uparitana pRthaksthApita-mAyA satkaspardhaka yatazthA 'nantaguNAni / tata Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [EE dhAtitAvazeSarasasattvam ] azvakarNakaraNAdhikAraH uparitanapRthaksthApita-mAyA 'nubhAgaspardhakadvayaM mAyAyA anubhAgakhaNDena saha ghAtayati / itthaM prathame 'nubhAgakhaNDe mAnasya ghAtyamAnA-'zItyadhikacatuHzataspardhakato (480) mAyAyA ghAtyamAnaSaDuttarapaJcarAtaspardhakAni (2-480 + 24=506) vizeSAdhikAni bhavanti / tataH prathame'nubhAgakhaNDa vinAzite mAnasya ghAtitA-'vazeSaspardhakAni dvAtriMzat mAyAyA ghAtitA-'vazeSASTaspardhakato-'nantaguNAni bhavanti, catuHsaMkhyAyA anantatvena grahaNAt / / __ evaM mAyAlobhayorapi vaktavyam / tathAhi-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye mAyAyA anubhAgasatkarmato lomasyA-'nubhAgasatkarma vizeSAdhikaM bhavati / yAvadbhiH spardhakairadhikaM bhavati, tAvanti spardhakAni buddhayA pRthaka sthApayitavyAni / tato mAyAyA anabhAgakhaNDena sadRzaM lobhasyA 'nubhAgakhaNDaM buddhayA gRhItavyam tato-'dhastanamanabhAgasatkarma mAyAlomayoH sadRzaM bhavati, buddhayobhayorapi sadRkkhaNDagrahaNAt / atha lobhasyA-'vaziSTAnubhAgasattvasyA-'nantAni khaNDAni kRtvaka khaNDaM tatraiva vimucya zeSa NyanantAni khaNDAni prAguktA-'nubhAgakhaNDena saha vidhAtAya gRhaNAti / imAni ca gRhyamANAnyanantAni khaNDAni lobhasya sakalA-'nubhAgasatkarmaNo-'nantatamabhAgapramANAni bhavanti, uparitanapRthaksthApitalobhasatkA-'nabhAgaspardhakatazcA-'nantaguNAni bhavanti / tata uparitanapRthaksthApitalobhaspardhakAni lobhasyA-'nubhAgakhaNDena saha ghAtayati / itthaM lobhasya ghAtyamAnaspardhakAni mAyAyA ghAtyamAnaspardhakato vizeSAdhikAni jAyante / tataH prathame-'nabhAgakhaNDe ghAtite mAyAyA ghAtitA-'vazeSaspardhakAni lobhato-'nantaguNAni bhavanti / ___ bhAvyate cedamasatkalpanayA-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye lobhasyA-'nubhAgasatkarma paJcadazAdhikapaJcazatAni (515) anubhAgaspardhakAni kalpayitavyam, mAyAyAzca pUrvavat caturdazAdhikapaJcazatAni (514) athoparitanamekaM spardhaka lobhasya mAyAto-'dhikamasti, tat pRthaksthApayitavyam / tato mAyAyA SaDuttarapaJcazataspardhakapramANakhaNDena (506) sadRzaM lobhasya SaDuttarapaJcazataspardhakapramANaM (506) khaNDaM gRhNAti / atha lomasyA'vaziSTASTaspardhakAnAmanantAni khaNDAni kRtvakaM khaNDaM dvispardhakamitaM (2) tatraiva parityajya zeSANi SaT spardhakAni (6) SaDadhikapaJcazataspardhakAtmakakhaNDena (506) saha vidhAtAyA-5'dadAti / imAni cAdIyamAnAni SaTaspardhakAni (6) lobhasya sakalA-'nubhAgasattvasya paJcadazAdhikapaJcazataspardhakalakSaNasyA'nantatamabhAgamAtrANi bhavanti, uparitanapRthaksthApitalobhasatkaikaspardhakatazcA-'nantaguNAni bhavanti / tata uparitanapRthaksthApitalobhasatkaikA-'nubhAgaspardhakaM lobhasyA-'nubhAgakhaNDena saha ghAtayati / itthamazvakarNakaraNAddhAyAH prathame-'nubhAgakhaNDe mAyAyA ghAtyamAnaSaDuttarapaJcazataspardhakato (506) lomasya dhAtyamAnatrayodazAdhikapaJcazataspardhakAni (1+506+6=513) vizeSAdhikAni bhavanti / tataH prathame-'nubhAgakhaNDe-'pagate mAyAyA pAtitA-'vazeSaspardhakAnyaSTasaMkhyAkAni (8) lobhasya ghAtitA'vazeSaspardhakadvayato-'nantaguNAni bhavanti, catuHsaMkhyAyA anantatvena parikalpanAt // 62 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . azvakarNakaraNAddhA-prathamasamaye'nubhAga satkarma krodhasya 513 spardhakAni mAnasya 512 spardhakAna ghAtitAvazeSaspardhakAni 32 ghAtitAzeSaspardhakAni 12= mAyAyAH 514 spardhakAna lobhasya 515 spardhakAni 00000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 mAnasya prathamA'nubhAgakhaNDe dhAtyamAnaspardhakAni 384 + 66 = 480 00000 ghAtitAvazeSaspardhakAni 8 sparva. 24 0000 ghAtitAvazeSa spardha spardha. 66 0 spadha. krodhasya prathamakhaNDe vAtyamAnaspardhakAni 384 +1=3=5 khaNDe 384 spardhakAna mAyAyA: prathamarasakhaNDe dhAtyamAnaspardhakAni 4 + 24 + 2 = 506 00000000 00 384 spardhakAna mAnavata 480 spardhakAni 00000 mAyAvat 506 spardhakAni 000000 00 O lobhasya prathamarasakhaNDe vAtyamAnaspardhakAni 506+6+1= 513 0 spa. spardha. 2 000 | spardha. 0 000 imAni zUnyAni spardhakAni sUcayanti / azvakarNakaraNAddhAyAM prathamakhaNDe ghAtyamAnaspardhakAni azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye 'nubhAga satkarmaNi spardhakAna ghAtitA'vazeSa spardhakAni 108 b 32 480 512. mAnasya 2 sthApanA 385 513 krodhasya 506 514 mAyAyA 513 515 lobhasya 100 ] aaraDhI gAthA-62 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 101 yantrakam ] azvakarNakaraNAdhikAraH azvakarNakaraNADAyAH prathamasamaye sthitisattvAdonAmalpabahutvAdoni (1) prathamasamaye sthitisatkarma, gAthA-60 / (2) prathamasamaye sthitibandhaH, gAthA- 60 (1) mohanIyasya sthitisattvaM saMkhyeyasaha- / (1) mohasya bandho'ntarmuhUrtanyUnaSoDa- sravarSANi / zavarSamAtraH / (2) jJAnAvaraNAdInAmapi sattvaM saMkhyeyasa- (2) zeSakarmaNAM bandhaH saMkhyAtavArSikaH / hsrvrssaanni| (3) naamgotrvedniiyaanaamsNkhyeyvrssaanni| (3) prathamasamaye'nubhAgasatkarmA'lpabahutvam . gAthA-61 aGkataH (1) prathamasamaye mAnasyA 'nubhAga satkarma stokam / (512) (2) tata. krodhasyAnubhAgasatkarma vizeSAdhikam / (3) tato mAyAyA anubhAgasatkarma vishessaadhikm| (514) (4) tato lobhasyA 'nubhAgasatkarma vizeSAdhikam / (4) prathamasamaye'nubhAgabandhAlmabahutvam, gAthA-61 (1) prathamasamaye mAnasyA'nubhAgabandhaH stokaH / (2) tataH krodhasyA 'nubhAgabandho vizeSAdhikaH / (3) tato mAyAyA anubhAgabandho vizeSAdhikaH / (4) tato lobhasyA'nubhAgabandho vizeSAdhikaH / (513) / stakAni ghAtyanta / (5) azvakarNakaraNAddhAyAM prathamarasakhaNDavartispardhakAnAmalpabahutvam gAthA-62 aGkataH (1) krodhasyAnubhAgaspardhakAni (385) (2) tatomAnasyAnubhAgaspardha__kAnivizeSAdhikAniM ghaatynte| (480) (3) tato mAyAyA anubhAgaspardha kAni vizeSAdhikAni ghaatynte| (5.6) (4) tato lobhasyAnabhAgaspardhakAni vizeSAdhikAni ghaatynte| (513) (6) ghAtitAvazeSaspardhakAnAmalpatrahutvam, gAthA-62 - aGkataH (1) lobhasya ghAtitA'vazeSa___ spardhakAni stokAni / (2) tato mAyAyA ghAtitA'vazeSa_ sprdhkaanynntgunnaani| (8) (3) tato mAnasya ghAtitA'vazeSa sprdhkaanynntgunnaani| (32) (4) tataH krodhasya ghAtitA'vazeSa spardhakAnyanantaguNAni (128) Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.2] khavagaseDhI [ gAthA-63 azvakarNakaraNAddhAprathamasamayAt prabhRti saMjvalanacatuSkasyA-'pUrvaspardhakAni katu mArabhate / tAnyapUrvaspardhakAni kathaM karoti ? ityata Aha saMjalaNajahaNNagapuvvaphaDDagatto aNaMtaguNahINaM / karae ukkosamapuvvaphaDDagaM taM vayaM na puvvaM ti // 63 // (gItiH) sNjvlnjghnypuurvsprdhkaadnntgunnhiinm|| karItyutkRSTamapUrvaspadhakaM tat kRtaM na pUrvamiti / / 63 / / iti padasaMskAraH / 'saMjalaNa.' ityAdi, azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye 'saMjvalanajaghanyapUrvaspardhakAt' saMjvalanakrodha-mAna-mAyA-lobhasatkasvasvajaghanyapUrvaspardhakata utkRSTamapUrvaspardhakamanantaguNahInaM 'karoti' nivartayati / nanvapUrvaspardhakaM kuta ucyate ? ityata Aha-taM' ityAdi, 'tat ' apUrvaspardhaka 'pUrvam ' azvakarNakaraNAddhAtaH prAg na kRtaM-niSpAditamiti hetorapUrvaspardhakamucyate / tAtparyArthaH punarayam - saMsArA-'vasthAyAmaprAptasvarUpANi hayakarNakaraNAdvAyAmeva jaghanyapUrvaspardhakato-'nantaguNahInarasatAmApAdya nirvaya'mAnAni spardhakAnyapUrvaspardhakAnyucyante, azvakarNakaraNAddhAyAmeva labdhasvarUpatvAt / teSAmapUrvaspadha kAnAM yat tIvrAnubhAgakaM sarvotkRSTaspadha kam, tadapi jaghanyapUrvaspardhakato-'nantaguNahInaM bhavati / - apUrvaspardhakasvarUpaparijJAnasya pUrvaspardha kasvarUpaparijJAnapUrvakatvAt prathamatastAvat pUrvaspardhakaH - svarUpamucyate sattAgate ekaikaparamANau jaghanyato'pi sarvajIvA-'nantaguNA rasA'vibhAgAstiSThanti / / rasA-'vibhAgo nAma kevaliprajJAcchedanakenA'vibhAjyo rasasyA-'ntatamo'zaH / satkarmaNyanantakarmaparamANavo vidyante, tatra yeSu karmaparamANuSu sarvastokA rasA'vibhAgA bhavanti, teSAM samRhaH prathamA vargaNA, tasyAM ca karmaparamANavaH prbhuuttmaaH| tata ekena rasA'vibhAgenAdhikA ye paramANavaH, teSAM samudAyo dvitIyA vargaNA, prathamavargaNAta ete paramANavo vizeSahInA bhavanti / tata ekena rasA'-vibhAgena vRddhAnAM paramANUnAM samudAyastatIya vargaNA / evaMkrameNA-'bhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnAmanantatamabhAgatujyA vargaNA vAcyAH / tAvatInAM vargaNAnAM samUhaH spardhakamucyate, ekottararasA'vimAgavRddhayA parasparaM spardhante vargaNA yatra tat spardhakamiti vyutpatteH / etacca spardhakaM prathamaM jJAtavyam / ita Udhvamekena rasA'vibhAgena vRddhaH kazcidapi paramANuH satkarmaNi na prApyate, nA'pi dvAbhyAM rasA-'vibhAgAbhyAM vRddhaH paramANuH satkarmaNi tiSThati, nApi saMkhyeyaiH, nApyasaMkhyeyaiH, nApyanantaH, kintu prathamaspardhakacaramavargaNAtaH sarvajIvA- nantaguNai rasAvibhAgairadhikAH paramANavaH prApyante, teSAM samudAyo dvitIyaspardhakasya prathama Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhaka svarUpam ] azvakaraNAdhikAraH [ 103 vargaNA / dvitIyaspardhakaM kuto bhaNyate ? iti cet ucyate--prathama spardhakaca ramavargaNAta ekottara ra sA'vibhA-gakramaNa vRddheradarzanAt dvitIyaspardhakamucyate, evamagre'pyantarasya darzanAdekottarakrameNa ca vRddheradarzanAt navAni navAni spardhakAni jJAtavyAni / tato dvitIyaspardhake'pi pUrvavadekottarasAvibhAgavRddhayA'bhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnAmanantabhAgakalpA vargaNA vaktavyAH, tAsAM samudAyo dvitIyaspardhakram / tataH punaH sarvajIvA 'nantaguNarasA'vibhAgairantaramabhidhAya sarvajIvA 'nantaguNairabhyadhikAH paramANavaH prApyante, teSAM samudAyastRtIyaspardhakasya prathamavargaNA / tata ekottararasAvibhAgavRddhayA paramANUnAM vargaNA abhavyebhyo 'nantaguNAH siddhAnAmanantabhAgakalpA vaktavyAH / tataH sarvajIvAnantaguNairantaramabhidhAtavyam / evaMkrameNa satkarmaNi sarvANyabhavyebhyo 'nantaguNAni siddhAnantabhAgapramitAni spardhakAni bhavanti / athA'nantaropanidhA - upanidhAnam - upanidhA mArgaNamityarthaH, anantareNopanidhA anantaropanidhA / sA cAtrA'nubhAgaM pradezAgraM cAzritya dvidhA / tatra AdyA-nubhAgApekSayA'nantaropanidhA nAmA'nantaravargaNAtastaduttaravargaNAyAM rasA'vibhAgamArgaNam / dvitIyA pradezApekSayA'nantaropanidhA nAmA-'nantaravargaNAtastaduttaravargaNAyAM pradezApramArgaNam / anubhAgopekSayA'nantaropanidhA'gre vacyate / atha pradezApekSayA - SnantaropanidhA vivicyate / pradezApekSayA 'nantaropanidhA - prathamaspardhakasya prathamavargaNAyAM sarvaprabhUtaM pradezAyaM bhavati, tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM pradezAgra bhavati, evaMkrameNottarottaravargaNAyAM pradezAya pUrvapUrvavargagAto vizeSahInaM vizeSahInaM vaktavyam / paramparopanidhA-paramparayA upanidhA-mArgaNam =paramparopanidhA / sA 'pi dvidhA, anubhAgapradezabhedAt / spardhakavargaNAnAM rasA'vibhAgAnAM paramparayA mArgaNamanubhAgA-pekSayA paramparopanidhA / spardhakavargaNAyAM pradezAnAM paramparayA mArgaNaM pradezAzritA paramparopanidhA vyapadizyate / anubhAgAspekSA paramparopanidhA'gre vacyate / atha pradezApekSayA paramparopanidhA bhaNyate / pradezApekSayA paramparonidhAprathama spardhakasya prathamavargaNAta uttarottaravargagAyAM vizeSahInakrameNa vidyamAnAH pradezAH katipayeSvananteSu spardhakeSu gateSu prApyamANaspardhakasya prathamavargaNAyAM prathamaspardhaka prathamavargaNASasu | tataH punastAvanmAtreSu spardhakeSu vyatikrAnteSu tatratyaspardhakasya prathamavargaNAyAmardhAH pudgalA bhavanti / evamagre 'pi vaktavyam / tatra prathamaspardhaka prathamavargaNAto vizeSahInakrameNa vidyamAnA yAvatyAyAme gate prathama spardhakaprathamavargaNAtaH pradezA ardhA bhavanti, tAvAn AyAmo I Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] svavagaseDhI [ gAthA - 63: dviguNahAniriti paribhASyate / tasyAM cA 'bhavyebhyo 'nantaguNAni siddhAnantabhAgapramANAni spardhakAni bhavanti / ekaikasmin spardhake vargaNAstvabhavyebhyo 'nantaguNAH siddhAnantabhAgamAtrAH prAguktA eva / tatraikadviguNahAnau spardhakAni stokAni bhavanti tata ekasmin spardhaka vargaNA anantaguNA vidyante / nAnAdviguNahAnayaH- prathama spardhakaprathamavargaNAto yAvatyAyAme gate tatratyaspardhaka satka-prathamavargaNAyAM pradezA ardhA bhavanti, sa AyAmaH prathamA dviguNahAniH, tataH punastAvatyAyAme gate tatratya spardhakasya prathamavargaNAyAM pradezA ardhA bhavanti, prathama spardhakaprathamavargaNA - 'pekSayA tu caturbhAgamAtrA bhavanti, sa AyAmo dvitIyadviguNahAniH / tataH punastAvatyAyAme jite tatratyaspardhakasya prathamavargaNAyAM pradezA ardhA bhavanti / prathamavargagA 'pekSayA tvaSTabhAgamAtrAH / sa AyAmastRtIyA dviguNahAniH / evaM sattAgataspardhakeSu yAvatyo dviguNahAnayo labhyante, tA nAnA-dviguNahAnaya ucyante, nAnArUpA dviguNahAnayo nAnAdviguNahAnaya iti vyutpatteH / tAzca pragaNanAto - nantA bhavanti / atrA - 'lpabahutvam - (1) nAnAdviguNahAnayaH stokAH / (2) tato 'nantaguNA dviguNahAniH, ekadviguNahA nigatavargaNAsthAnAnyanantaguNAnItyarthaH / tathA (1) ekadviguNahAnI spardhakAni stokAni bhavanti, (2) tata ekasmin spardhake vargaNA anantaguNAH, tato 'pi nAnAdviguNahAnayosaguNA bhavanti / pratyekaM dviguNahAnyAM spardhakAnAM rAzistulyA bhavati / evaM vargaNAnAmapi / cayaH - prathamaspardhakasya prathamavargaNAto dvitIyavargaNAyAM yAvantaH pradezA hIyante, tAvatAM paramANUnAM samUhazcaya ucyate, evaM dvitIyavargaNAtastRtIyavargaNAyAM hIyamAnAnAM pradezAnAM samudAyo 'pi yo nigadyate / uttarottaravargaNAyAM hIyamAna paramANUnAM samudAyazcaya ucyate iti yAvat / ekasyAM dviguNahAnau cayaH pUrvapUrvavargaNAta uttarottaravargaNAyAM samAnastiSThati / prathamadviguNAnyAM yazcayo bhavati, tato'zvayo dvitIyadviguNahAnau bhavati / tato 'pi tRtIyadviguNahAnau ardho bhavati / evaM pUrvapUrvata uttarottaradviguNahAnyAM cayo'rdho'rdho bhavati, kiM kAraNam ? iti cet, ucyate - prathamadviguNahAnigata prathamavargAtoM dvitIya dviguNahAnigataprathamavargaNAyAM pradezA ardhA bhavanti, tatospi tRtIya dviguNahAnigataprathamavargaNAyAM pradezA ardhA bhavanti, evamagre 'pi / tatra vivakSitadviguNahAnigata prathamavargaNApradezA dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyante, tadA labdhi *ukta ca dhavalAkArairapi - " savvatthovA NANApade saguNahANiTThArAMtara salAgAo / egapadesaguNahANiTThANaMtara maraNaMtaguNaM / ko guNagAro ? abhavasiddhiehiM ataguNo siddhANamaraNaMtabhAgametto / " iti / bhAjyAdbhAjako yAvadvAraM vizuddhayati, tadvArasaMkhyA labdhisaMjJikA bhavati, bhajanaphalaM labdhisaMjJakaM bhavatItyarthaH / yathA 256, 32, anayoH saMkhyayoH SaTpaJcAzadadhikazatadvayalakSaNasaMkhyAto dvAtriMzadra pasaMkhyA'STavAraM vizuddhayati / bhAjyo'tra 256, bhAjakaH 32, labdhizca / atra paTpaJcAzadadhikadvizatasaMkhyA dvAtriMzatsaMkhyayA vibhaktA cellabdhiraSTasaMkhyA bhavatIti vyavahriyate / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhaka gaNitavibhAga: ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 105 labdhistadviguNahAnisatkacayo bhavati / tena prathamadviguNahAnigataprathama vargaNApradezA dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyante, tadA labdhiH prathamadviguNahAnicayo bhavati / prathamadviguNahAniprathamavargAtorghA dvitIya dviguNahAnigataprathamavargaNApradezA dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyante, tadA dvitIyadviguNahAnicayaH prApyate, sa ca prathamadviguNahAnicayato'rdho bhavati, dviguNahAnidvayalakSaNabhAjakasya samAnatve sati bhAjyasyArdhamAtratvAt / evamuttarottaradviguNahAnau cayo'rtho'dhaH sAdhayitavyaH / pradarzyate caitadasatkalpanayA (1) kalpyantAM prathamadviguNahAniprathamavargaNAyAM SaTpaJcAzadadhikadvizatI (256) pradezAH / tena dvitIyadviguNahAnisatkaprathamavargaNAyAM paramANvo 'STAviMzatyadhikazataM (128) tiSThanti / (2) dviguNahAniH SoDazavargaNA mAtrA kalpyate / atha prathamadviguNahAnigataprathamavargaNA satkapradezAH SaTpaJcAzaduttaradvizatI (256) dviguNahAnidvayarUpadvAtriMzatA (32) vibhajyate, tadA labdhazcayo'STau (8) pradezA:, tena prathamadviguNahAnyAM cayo'STapradezamAtro bhavati / dvitIyaguNahAnigataprathamavargaNApradezA aSTAviMzatyadhikazataM (128) dviguNahAnidvayalakSaNadvAtriMzatA (32) bhajyate, tadA labdhazcayazcatvAraH (4) pradezAH / tena prathamadviguNadAnito dvitIyasyAM dviguNahAnau cayo'rdho jAyate / evamanyasyAmapyanantarAnantaradviguNahAnau cayo -sa-Srdho bhavati / atha gaNitavibhAgaH atha sattAgataparamANUnAM vargaNAspardhakAdiracanA - 'satkalpanayA prarUpyate-- kalpyatAM (1) sattAgatakarmapradezA azItyuttarASTapaJcAzacchatAni (5880 ) / (2) nAnAdviguNahAnayazcatasraH ( 4 ) / (3) dviguNahAniH SoDazavargaNA mAtrA (16) / (4) tatraikaikadviguNahAnau spardhA kAni catvAri ( 4 ) | (5) ekaikasmin spardhake vargaNAzcatasaH (4) / (6) kiJcinnyUna sArdhaM dviguNahAniH puna paJcatriMzaduttarasaptazatAni dvAtriMzadbhAgAH (kiJcinyUna 735) kutaH 1 iti cet, ucyate - dviguNahAniH poDazavargaNApramANA, tena sArdhaM dviguNahAnizcaturviMzativargaNApramitA sidhyati, kintu prakRte sA kiJcinnyunA'pekSitA, tena dvAviMzatirvargaNA ekatriMzacca dvAtriMzadbhAgAH (2222 ) iti kalpyate / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ] khavagaseDhI . [gAthA-63 yadyapyekadviguNahAnigataspardhakata ekaspardhake vargaNA anantaguNAH, tato nAnAdviguNahAnayo-'nantaguNA bhavanti, kintu gaNitaprakriyAsaukaryAthai trINyapi padAni catuHsaMkhyakAni kalpitAni / atha prathamadviguNahAnigataprathamavargaNAyAM karmapradezA nirUpyante sattAgatakarmapradezeSu kiJcinyUnasAdviguNahAnyA vibhakteSu prathamadviguNahAnigataprathamavargaNAsatkakarmapradezA labhyante / ataH prakRte paJcatriMzaduttarasaptazataitriMzadbhAgaiH sattAgatakarmapradezeSvazItyutta rASTapaJcAzacchatamiteSu vibhAjiteSu prathamadviguNahAnigataprathamavargaNAsatkAH pradezAH paTpaJcAzadadhikadvizatI (256) labhyante / nyAsaH-prathamadviguNahAniprathamavargaNAkarmapradezAH sattAgataparamANava: kiJcinyUnasArdhadviguNahAniH prakRte'GkataH , , = 58804 32 , , = 256 cayaH-vivakSitadviguNahAnisatkaprathamavargaNAgataparamANavo dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyante, tadA tadviguNahAnisatkazcayo labhyate iti karaNam / prakRte dviguNahAnidvayalakSaNadvAtriMzatA (32) paTapaJcAzadadhikazatadvaye bhAjite cayo-'STaparamANumAtraH prApyate / nyAsa:tattadviguNahAnicayaH = tattadviguNahAniprathamavargaNApradezAH dve dviguNahAnI prakRte'GkataH prathamadviguNahAnicayaH = 256 . 2416 prathamadviguNahAnau prathamavargaNAtaH paramuttarottaravargaNAyAmaSTaparamANubhihInA hInatarAH pradezA bhavanti, cayasyA-'STaparamANumAtratvAt / tathAhi-prathamadviguNahAnisatkaprathamaspardhakasya prathamavarganAyAM paramANavaH SaTpaJcAzaduttaradvizatI (256), dvitIyavargaNAyAmaSTacatvAriMzadadhikadvizatI (248), tRtIyavargaNAyAM catvAriMzaduttaradvizatI (240), caturthavargaNAyAM dvAtriMzadadhikadvizatamitA (232) bhavanti / tataH prathamadviguNahAnisatkadvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM dvizatI caturviMzatizca (224), dvitIyavargaNAyAM SoDazottaradvizatI (216) / evamekaikacayena hInA hInatarAH karmaparamANavastAvadabhidhAtavyAH, yAvaccaturthaspardhakasya caturthavargaNA / tasyAM ca paTtriMzadadhikazataM (136) karmapradezA bhavanti / dvitIyadviguNahAnisatkaprathamAdivargaNAsu karmapradezAH-prathamadviguNahAnezcaturthardhakacatusparthavargaNAsatkebhyaH SaTatriMzadadhikazatapradezebhyo'STaparamANumAtraikacayo vizodhyate, tadA-'STA Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDho ] ( anusandhAnaM SaDadhikazatatamapRSThaSaSThapaGktau ) [ 106 nanu prathama dviguNahAniprathama sarvakaprathamavargagApradeza prAptyarthaM kiJcilyUna sArdhadviguNahAnyA kuto vibhajyante sattAgata sarva pradezAH ? iti cet, ucyate ihAdau tAvat prathamadviguNahAniprathamaspardhaka prathamavargaNApradezatulyapradeza kA dviguNahA nivargaNAmAjyo vargaNAH sthApyAH, asatkalpanayA SaTpaJcAzadadhikadvizatapradezakAH(256) poDaza (16) vargaNAH / sattAmAzritya sarvavaNAstulyapradezakA na bhavanti, parantu prathamavargaNApekSayA dvitIyavargaNAyAmekacayena hInAH pradezA bhavanti, tRtIyasyAM dvAbhyAM cayAbhyAM hInAH, caturthyAM tribhizcayairhInA bhavanti, evaMkrameNa prathamadviguNAnezcaramasardhaka caramavargaNAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNApekSayaiko na dviguNahAnivargaNArAzimAtrai cayairhInAH pradezA bhavanti / tA~zcayAn saGkalayya tepAM prathamavargaNApradezatulyapradezakA vargaNA niSpAdayitavyAH, niSpAdya ca tAsu prAktyAcyAbhyo dviguNahAnivargaNAtramA gAbhyo vargaNAbhyo vizodhitAsu zepAH prathamavargaNApradezatulya pradezakA vargaNAH prathamadviguNahAnisarvapradezaniSpannAH / iha cayAnAM saGkalanaM vargaNAdiniSpAdanAdikaM caivam-"saikapadadhnapadArdhamathai kAdyaGkayutiH kila saGkalitAkhyA " ityanena karaNasUtreNa sarvacayAH saGkalayitavyAH padaM ceha dviguNahAnigArAziH, asatkalpanacA 16 / anena karaNasUtreNA'satkalpanAmAzritya saGkalitAzcayAH (15+1) x15=120 / prathamadviguraNahAnisaGkalitacayaiH prathama dviguNahAnyekacayapradezA guNyante, tadA prathamadviguNahAni sarvacayapradezAH prApyante, asatkalpanayA 120x8=960, te ca prathama dviguNahAniprathama spardhakaprathamavargaNApradezairvibhajyante, tadaikavargaNonadviguNahAnecaturbhA pramANAH prathama dviguNahAniprathamaspardhakaprathamavargaNApradezatulyapradezakA vargaNA labhyante, asatkalpanayA IV=VY,V = *=3 | tAzca dviguNahAnivargaNApramANAbhyo vargaNAbhyo vizodhayitavyAH, vizodhane kRte prathamatrargaNAcaturbhAgAdhikadviguNahAnitricaturbhAgapramANAH prathamadviguNahAniprathamaspardhakaprathamavargaNApradezatulya pradezakA vargaNAH, tAzcA'satkalpanayA 16-33 = 124, | prativargaNaM pradezAstu 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 256, 64 / itthaM yathottaramekaikacayahIna pradezakatvenA'vatiSThamAnAH prathamadviguNahAni sarvavargaNAH svaprathamavargaNApradeza tulyapradezakAH kriyante, tadA straprathamavargaNA pradezatulyapradezakA vargaNAH svaprathamavargaNAcaturbhAgAdhikadviguNahAnitricaturbhAgapramANA bhavanti, asatkalpanayA 12 / evaM zeSadviguNahAnInAmapi vargaNAH svastraprathama spardhaka prathamavargaNApradezatulya pradezakAH kriyante, tadA svasva prathama vargaNApradezatulya pradezakA vargaNAH svasvaprayamavargaNAcaturbhAgAdhikadviguNahAnitricaturbhAgapramANA labhyante, asatkalpanayA 12 / yadi punastAH prathamadviguNahAniprathama spardhakaprathama vargaNApradezatulyapradezakAH kriyante tadA pUrvapUrvadvaguNahAnirvANAasa ardhA bhavanti, asatkalpanayA 63 21 13, uttarottaradviguNahAniprathama vargaNApradezAnAM dviguNahInatvAt / atha prathamadviguNahAnitrarjazeSadviguNahAnInAM prathamadviguNahAniprathamaspardhaka prathama vargaNApradeza tulyapradezakA vargaNAH saGkalayitavyAH, saGkalitAzca tAzvaramadviguNAni pradeza niSpanna prathamadviguNahAniprathamaspardhaka prathama vargaNApradezatulyaprade zakavargaNA hInaprathamadviguNahAnisatkasva prathama varguNApradeza tulyaprade zakasa vargaNApramANA bhavanti, asatkalpanA+ 314+133=1033,(124-133 ) = 1033 / tAzca svaprathamavargaNA caturbhAgAdhikadviguNahA nitricaturbhA pramANAsu prathamadviguNahAnivargaNAsu prakSipyante, tadA prathama dviguNahAniprathama spardhaka prathama vargaNApradezatulyapradezakA vargaNA: kiJcinnyUnasArdhadvi guNahAnipramANA labhyante, asatkalpanayA 124+1033=53 = 223 / etAvatprathamavargaNAmAtrAH pradezAH sattAyAM bhavanti / yata etAvatprathamavargaNAmAtrAH pradezAH sattAyAM bhavanti, tata etAvatIbhirvaNAbhirvibhakteSu pradezeSu prathamadviguNahAniprathamaspardhaka prathamavargaNApradezA labhyante / tathA yata eva dviguNahAnInAM sarvapradezAH svasvaprathama spardhakaprathama vargaNAcaturbhAgAdhikadviguNahAnitricaturbhAgapramANasvasthaprathama spardhaka vargaNApradezatulyaprade zakavargaNAmAtrA bhavanti, tatastAbhiH ( dviguNahAni: + ) tattadviguNAnisakalapradezeSu vibhakteSu tattadviguNahAniprathamaspardhakaprathamavargaNApradezA labhyante / tena natrotarAvikazatatamapRSThe konaviMzatitamapau "dviguNahAni tricaturbhAgI kRtyai0 ityAdikaraNamuktam / Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . pUrvaspardhakagaNitavibhAgaH ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 107 viMzatyadhikazataparamANavo-'vaziSyante, te ca dvitIyadviguNahAnisatkaprathamaspardhakaprathamavargaNAgatA bhavanti, na ca te-'siddhAH, karaNasUtreNa tAvatAmeva lAbhAt / tathA cA-Ja karaNasUtram-prathamadviguNahAnisatkaprathamavargaNAgataparamANuSu dvikena hRteSu dvitIyadviguNahAnisatkaprathamavargaNAgatakarmapradezAH praapynte| etena SaTpaJcAzaduttaradvizatayoDhikena bhAjitayoraSTAviMzatyadhikazatapramitA dvitIyadviguNasatkaprathamavargaNAgataparamANavo labhyante / nyAsaH..... dvitIyadviguNahAniprathamavargaNApradezAH = prathamadviguNahAniprathamavargaNApradezAH prakRte-'Gkato , , , 2 = 128 cayaH-prathamadviguNahAnyAM yazcayaH prAptaH, tada? dvitIyadviguNahAnyAM bhavati / tena dvikena vibhaktaH prathamadviguNahAnigatacayazcatuSparamANvAtmako dvitIyadviguNahAnigatacayo labhyate / nyAsa: dvitIyadviguNahAnau cayaH = prathamadviguNahAnicayaH prakRte.'Gkato , " =3 yadvA dvitIyadviguNahAnisatkaprathamavargaNAsthitaparamANavo dviguNahAnidvayena vibhajyante, tadA dvitIyadviguNahAnisatkacayaH prApyate / anena vidhinA'pyaSTAviMzatyadhikazate dviguNahAnidvayarUpadvAtriMzatA vibhakte cayazcatuSparamANvAtmako labhyate / nyAsa dvitIyadviguNahAnyAM cayaH = dvitIya dviguNa hAniprathamavargaNAgataparamANavaH dve dviguNahAnI , " , = prakRte'Gkato 32 ' evaM pUrvapUrvata uttarottaradviguNahAnau prathamavargaNAyAM paramANavo-'rdhA ardhA bhavanti, tathaiva pUrvapUrvata uttarottaradviguNahAnau cayo-'pya/-'dhoM bhavati / uttarottaravargaNAyAM ca karmapradezA ekaikacayena hInA vaktavyAH / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 ] prathamaM spardhaka dvigu0. cayaH, vargaNA - pra0 dvi0 tR0 ca0 prathamA 8 paramANavaH - 256, 248, 240, 232 128, 124,120,116 64, 60, 60, 58 dvitIya 4 tRtIyA 2 caturthI 1 32, 31, 30, 26 dvitIyaM spardha tRtIyaM spardhakam caturtha spardhaka pra0 dvi0 0 ca0 pra0 dvi0 0 ca0 pra0 dvi0 tR0 ca0 224,216, 208, 200 162, 184, 176, 168160, 152, 144, 136 112, 108, 104,10066, 62,8480, 76,72, 68 56, 54, 50, 504,46, 44, 42 40, 38, 36, 34 28, 27, 26, 25 24, 23. 22.2120, 16, 18, 17 " samprati prakArAntareNaiSaiva vaktavyatA pradazyate-- karmapradezAdInAmasatkalpanA pUrvavat kartavyA / nyAsa: " prastute'Gkato aarseDhI sattAgata- sarvaparamANUnAM vargaNAspardhakAdIni darzayantrakam - " antimadviguNahAnau paramANavaH - nAnAdviguNahAni saMkhyApramANadvikAnAM parasparaM guNanaM kRtvA guNitato rUpaM vizodhyA - 'vaziSTena sattAgataparamANavo vibhaktavyAH, labdhau prApyamANaparamANavazvaramadviguNahAnisatkA bhavanti / etaduktaM bhavati -- satkarmaNi yAvatyo dviguNahAnayo bhavanti, tAvanti dvikAni sthApayitavyAni / tato dvikAni parasparaM guNayitavyAni guNitato rUpaM vizodhyA - 'vaziSTena sattAgataparamANavo vibhaktavyAH, labdhistu caramadviguNahAnigatasakalaparamANurAzirbhavati / antima dviguNahAnigata paramANavaH "" 13 = = sattAgataparamANavaH dviguNaddAnayaH (2) 5880 (2) 4-1 5880 (2x2x2x2) - 1 5880 16-1 362 [ gAthA - 63 -1 zeSAsu dviguNahAni paramANunAmupalabdhiH -- pUrvAnupUrvyA yatitamadviguNahAnyAH paramAkhavo 'bhipretA bhavanti, tAvatsaMkhyAnyUnanAnAdviguNahAnisaMkhyA pramANadvikAni mitho guNayitvA guNitaizvaramadviguNahAnigataparamANavo guNyante, tadA niruktadviguNahAnigataparamANavo labhyante / bhAvArthaH punarayam-ya - yatitamadviguNahAneH paramANavo 'bhipretA bhaveyuH tAvatIM saMkhyAM nAnAdviguNahAnito vyavakalayyA - svaziSTA yAvatI saMkhyA bhavati, tAvanti dvikAni sthApayitvA parasparaM guNayitavyAni guNanaphalaM ca punazvarama dviguNahAnigataparamANubhirguNyate, tadA vivakSitadviguNahAnigataparamANavaH prApyante / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhakagaNitavibhAgaH ] anivRttikaraNAdhikAraH [106 nyAsa: nAnAdviguNahAnayaH-iSTadviguNahAniH vivakSitadviguNahAnyAM paramANavaH = caramadviguNahAniparamANavaH (2) prakRte-'GkataH prathamadviguNahAnyAM pradezAH = 3624 (24-1 = 3624(2)3 = 3624 (2x2x2) = 36248 = 3136 dvitIyadviguNahAnyAM pradezAH == 3624 (2)4-5 3624 (2)2 = 3624(242) = 36244 = 1568 tRtIyadviguNahAnyAM paramANavaH = 3624 (2)4-3 = 3624(2) = 36242 = 784 vivakSitadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmaparamANUnAM nirUpaNam-dviguNahAni tricaturbhAgIkRtyaikarUpasya caturmAgaM saMkalayya saGkalitena tadviguNahAnigataparamANuSu vibhakteSu tadviguNahAnigataprathamavargaNAsatkAH paramANavaH prApyante iti karaNam / / anena karaNena prathamadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmapradezA nirUpyante nyAsa: vivakSitadviguNahAnigataprathamavargaNAyAM paramANavaH tadviguNa hAnigataparamANavaH ( dviguNahAniH) prakRte'GkataH prathamadviguNahAnigataprathamavargaNAyAM paramANavaH = . 3136 (x 16) + 3136 12+ 3136 - 3136 -44 46 uttarottaravargaNAyAmekaikacayena paramANavo hIyante, cayastvaSTaparamANumAtraH prathamavikalpavat saadhniiyH| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gAthA-63 110] khavagaseDhI sampratyanantaroktakaraNena dvitIyadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmapradezA nirUpyante-- dvitIyadviguNahAnigataprathamavargaNAyAM paramANavaH = (1x16)+3 1568 12 +3 1568.44 46 tata uttarottaravargaNAyAmekaikacayena paramANavo hInA hInatarA vaktavyAH, cayastu catuSparamANupramitaH prathamavikalpavat sAdhyaH / evaM zeSadviguNahAnyoH prathamAdivargaNAsu karmapradezAH saadhyitvyaaH| ___ athavA dvitIyavikalpamAzrityakaikadviguNahAnigataparamANUna prApya vakSyamANaprakAreNa prathamAdivargaNAsu karmapradezA abhidhAtavyAH / tattadviguNahAnigataparamANavaH padena vibhaktavyAH / labdhizca madhyamadhanaM bhavati / madhyamadhanaM punarekonapadArdhanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadA tattadviguNahAnigatacayaH prApyate / caye tu dviguNahAnidvayena guNite tattadviguNahAnisatkaprathamavargaNAgataparamANavaH prApyante, tata uttarottaravargaNAyAmakaikacayena hInAH paramANavo vaktavyAH / padaM cA'tra dviguNahAnimAtraM bodhyam / nyAsa: madhyamavanama tattadviguNahAnigatasakalaparamANavaH padam cayaH = madhyamadhanama dva dviguNahAnI _ padam-1 2. tattadviguNahAnigataprathamavargaNAyAM paramANavaH = cayaH 4 va dviguNahAnI uttarottaravargaNAyAmekaikacayena paramANavo hInA vaktavyAH / anayA rItyA'GkataH prathamadviguNahAnigataprathamAdivargaNAsu karmapradezAHprathamadviguNahAnI sakalaparamANavaH = 3136 madhyamadhanam --3136 cayaH (2416) - 16-1 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeuoneujaju uoneonp3 uier khavagaseDho] yantrakam-12 (citram-12) [ 111 asatkalpanayA pUrvaspardhakAnAM racanA Na hA niH / dvitIyadviguNahAniH tasyAmasatkalpanayA sarvasaMkhyayA spardhakAni catvAri (4), SoDaza (16) vargaNAH, SaTtriMzadadhikai katriMzaccha tasaMkhyAkAH ( 3136) tasyAM karmapradezAH 1568 karmapradezAH, paramArthatastu spardhakAni vargaNAH karmapradezAcA 'nantA bhavanti / ga -karmapradezAH, uttarottaravargaNAyAJca te ekaikacayana hInA / | antaram antaram antarama Auo asn leuosied PRIDIOH karmapradezAH 256 ra0100000 karmapradezAH 248 20100001 karmapradezAH 240 ra0100002 karmapradezAH 232 ra0100003 99,997 rasA0 karmapradezAH 224 ra0200000 karmapradezAH 216 20200001 karmapradezAH 208 20200002 karmapradazA. 200 20200003 99, 997 rasA0 karmapradazAH 192 ra0300000 karmapradezAH 184 ra0300001 karmapradezAH 176 ra0300002 karmapradezAH 168 ra0300003 99, 997 rasA0 karmapradezAH 16. ra0 400000 karmapradezAH 152 20400001 kamaMpradezA: 154 ra0400002 karmapradezAH 136 karmapradezA. 128 ra0500000 karmapradezA. 124 ra0 500001 karmapradezAH 10 ra050.002 karmapradazA 116 | prathama pa dha ka m | | dvitI ya pa dha kam | tR tI yasa dha ka m || ca tu tha sa prathamampakama saGketaspaSTIkaraNam1=prathamavargaNA / 2=dvitiiyvrgnnaa| ra0-ekapradeze rasAvibhAgAH rasA-rasAvibhAgAH 3=tRtiiyvrgnnaa| 4-cturthvrvaannaa| Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI] yantrakam-12 (citram-12) pradezApekSayA-'nantaropanidhA prathamadviguNahAnyAM cayo'STapradezAtmakaH, dvitIyadviguNahAnyAM tu tadardhazcatuSpradezAtmakaH / tena prathamadviguNahAnyAmuttarottaravargaNAyAmaSTabhiraSTabhiH pradezai nA hInatarAH pradezA bhavanti, dvitIyadviguNahAnyAM tu caturbhizcaturbhihInA hInatarA bhavanti, asatkalpanayeha citre prathamadviguNahAniprathamavargaNAyAM pradezAH 256, dvitIyavargaNAyAm 248, tRtIyavargaNAyAm 240, evamagre'pi / pradezApekSayA paramparopanidhA atra SoDazavargaNApramANA dviguNahAniH kalpitA / tenA'satkalanayA prathamadvigu gahAnyAH prathamavargaNAyAM ye paTpaJcAzadadhikadvizatasaMkhyAkAH ( 256 ) pradezA bhavanti, tadardhAH pradezA dvitIyadviguNahAniprathamavargaNAyAmaSTAviMzatyuttarazatasaGkhyAkA ( 128 ) bhavanti, tadardhAstRtIyadviguNahAniprathamavargaNAyAM catuSSaSTiH (64) / evamagre'pi / anubhAgApekSayA-'nantaropanidhA prathamadviguNahAniprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH 100000, ekAdhikArate dvitIyavargaNAyAm 100001, evamuttarottaravargaNAyAmekaikenA'dhikA vAcyAH, ihaikaspardhake caturvargaNAnAM kalpanAt caramavargaNAyAm 100003 / 99,997 rasAvibhAgAsvantaratvena kalpitAH, tena prathamadviguNahAnidvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH 200000, evamagre-'pi vaktavyAH / anubhAgA'pekSayA paramparopanidhA prathamadviguNahAniprathamaspardhakaprathamavargaNAgatarasAdhibhAgataH [ 100000 ] dvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAM dviguNAH 200000 rasAvibhAgAH / tRtIyaspardhakaprathamavargaNAyAM tu triguNA: 300000, evamagre'pi prathamadviguNahAniprathamavargaNApekSayA yatisaMkhyaM spardhakaM bhavati, tatsaMkhyaguNA rasAvibhAgAstaspardhakaprathamavargaNAyAM bhavanti / / atha prathamaspardhakaprathamavargaNA tarasAvibhAgato [ 100000 ] dvitIyampardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgA dviguNA: 200000 bhavanti, dvitIyaspardhakaprathamavargaNA tarasAvibhAgataH (200000] tRtIyAkaprathamarvANAyAM vidvibhAgaguNAH / 20000043 ) 300000 bhavanti, tatazcaturthaspardhakaprathamavargaNAyAM catustribhAgaguNAH / 300000x4] 400000 bhavanti / evamagre'pi / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva spardhakagaNitavibhAgaH ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 111 166 -32-3 166 - 46 2 prathamavargaNAyAM karmapradezAH =EX(2x16) DEx32 3256 tata uttarottaravargaNAyAmaSTaparamANulakSaNaikaikacayena hInA hInatarAH karmapradezA nigditvyaaH| evaM zeSadviguNahAnigatavargaNAsu karmapradezA nizcetavyAH / pazyantu pAThakA yantrakam-12 / gaNitavibhAgaH samAptaH / spardhakeSu vargaNAstatra ca paramANUnnirUpya samprati rasA'vibhAgAnabhidadhmahe / anubhAgA-'pekSayA-'nantaropanidhA-prathamaspardhakasya prathamavargaNAyAM sarvastokA rasA'vibhAgA bhavanto'pi sarvajIvebhyo'nantaguNA vidyante / tata ekenAdhikA rasA'vibhAgA dvitIyavargaNAyAM bhavanti / tato'pyekenA-'dhikAstRtIyavargaNAyAma, evaM tAvad vaktavyam , yAvat prathamaspardhakasya caramavargaNA / tato dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasA'vibhAgAH sarvajIvAnantaguNairadhikA bhavanti, prathamaspardhakasya caramavagaNAto dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasA-'vibhAgAnAM mArgaNamapyanantaropanidhA bhaNyate, prathamaspardhakacaramavargaNAto dvitIyaspardhakaprathamavargaNAyA anantaratvAt / dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAtastadvitIyavargaNAyAM rasA'vibhAgA ekenAdhikA bhavanti, tatastattRtIyAyAmekenAdhikAH / evaMkrameNa yatra yatra spardhakadvayasya sandhirbhavati, tatra tatra prAktanavargaNAto-'nantarottaravargaNAyAM rasA'vibhAgAH sarvajIvA'nantaguNaradhikA vaktavyAH, anyatraikena rasA'vibhAgenA'dhikA vaktavyAH / evaM tAvadvaktavyam , yAvaccaramaspardhakasya caramavageNA / anubhAgApekSayA paramparopanidhA-prathamaspardhakasya prathamavargaNAtastatspardhakasyA'nyAsu vargaNAsvanantatamabhAgenAdhikA rasA-'vibhAgA bhavanti, na punarasaMkheyabhAgAdibhivRddhAH tathA prathamaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvanto rasA-'vibhAgA bhavanti, tato dviguNA rasA'vibhAgA dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM bhavanti, tRtIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM tu triguNAH, caturthasya spardhakasya prathamavargaNAyAM tu caturguNA bhavanti / evaM prathamadviguNahAnau yatisaMkhyaM yatisaMkhyaM spardhakaM cintyate, tattatsaMkhyAguNitAH prathamaspardhakasatkaprathamavargaNAgatA rasA'vibhAgAstatisaMkhyasya tatisaMkhyasya spardhakasyA-''divargaNAyAM vktvyaaH| tadevaM prathamadviguNahAnau paramparopanidhA gatA, zeSadviguNahAniSu tu yathAgamaM bhAvanIyA / Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] khavagaseDhI [ gAthA-63 atha gaNitavibhAgaH atha pUrvapUrvaspardhakata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasA'vibhAgAH subodhArtha nirUpyante-prathamaspardhakasya prathamavargaNAto dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM dviguNA rasA'vibhAgA bhavanti, dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAtastatRtIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM tridvimAgagaNA rasA'vibhAgA bhavanti, tRtIyaspardhakasya prathamavargaNAtazcaturthaspardhakagataprathamavargaNAyAM catustribhAgaguNA rasA'vibhAgA bhavanti, caturthaspardhakasya prathamavargaNAtaH paJcamaspardhakagataprathamavargaNAyAM paJcacaturbhAgaguNA rasA'vibhAgA bhavanti, paJcamaspardhakasya prathamavargaNAtaH SaSThaspardhakagataprathamavargaNAyAM paTapaJcabhAgaguNA rasA'vibhAgA bhavanti / idamatra karaNam-prathamadvigaNahAnI yatisaMkhyaM spardhakamuddiSTaM bhavati, ekonatatsaMkhyAvibhaktatatsaMkhyAguNA rasA'vibhAgA uddiSTaspardhakasya prathamavagaNAyAM tatprAktanaspardhakaprathamavargaNAto bhvntiiti| nyAsavivakSitaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAstatprAktanaspardhakaprathamavargaNAtaH = yatitama spardhakaM tatsaMkhyA ga rUponatatsaMkhyA guNA nanvanantarokta karaNena zatatamaspardhakagataprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAstatprAktanaspardhakaprathamavargaNAtaH kiyadgaNA rasAvibhAgA bhavanti ? iti cet, ucyate-zata-navanavatibhAgagaNA bhavanti / nyAsaH zatatamaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAstatprAktanaspardhakavargaNAtaH = 100 guNAH 6 - nanu katitamasya spardhakasya prathamavargaNAyAM rasA'vibhAgAstatprAktanaspardhakaprathamavargaNAtaH prAktanaspardhakagataprathamavargaNAsatkarasA'vibhAgAnAmutkRSTasaMkhyeyabhAgenA-'dhikA bhavanti ? iti cet, zaNuta-jaghanyaparittA-'saMkhyeyatamasya spardhakasya prathamavargaNAyAM bhavanti, kathametadavagantavyam ? iti ceda. ucyate-jaghanyaparittA-'saMkhyeyatamasya spadhekasya prathamavargaNAyAM rasA'vibhAgAH prathamaspardhakasya prathamavargaNAto-'saMkhyeyaguNA bhavanti, tatpUrvavartispardhakasya ca prathamavargaNAyAmutkRSTasaMkhyeyaguNA vidyante, utkRSTasaMkhyeyatamaspardhakasya jaghanyaparittA'saMkhyeyatamaspardhakato'nantarapUrvavartitvAt / __ asatkalpanayA prathamaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH 'ka' iti, tena jaghanyaparittA'saMkhyeyatamaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH kajaghanyaparittAsaMkhyeyamiti, jaghanyaparittA'saMkhyeyatamA Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrva spardhakagaNitavibhAgaH ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 113 spardhakAtpUrvavartinaH spardhakasyotkRSTasaMkhyeyatamaspardhakarUpasya prathamavargaNAyAM punA rasA'vibhAgAka XutkRSTasaMkhyAtamiti / jaghanyaparittA'saMkhyeyatamaspardhakasya prathamavargaNAgatarasA'vibhAgata utkRSTasaMkhyeyatamaspardhakasya prathamavargaNAgatarasA'vibhAgAn vizodhya zeSA rasA'vibhAgA utkRSTasaMkhyeyatamaspardhakasatkaprathamavargaNAgatarasA'vibhAgA'pekSayA'dhikA bhavanti / tena jaghanyaparittA'saMkhyAtam - ka ityetasmAd utkRSTasaMkhyAtam 4 ka ityetadvizodhya zeSa 'ka' vidyate / evaM jaghanyaparittAsaMkhyeyatamaspardhakaprathamavargaNAyAmutkRSTasaMkhyeyatamaspardhakasatkaprathamavargaNA'pekSayA 'ka' ityetai rasA'vibhAgairadhikA bhavanti / nyAsaH (jaghanyaparitA'saMkhyAtam 4 ka)-(utkRSTasaMkhyAtam 4 ka) =(jaghanyaparittA'saMkhyAtama- utkRSTasaMkhyAtam)xka jaghanyaparittA'saMkhyAtam = utkRSTasaMkhyAtam + 1 = (utkRSTasaMkhyAtam +1- utkRSTasaMkhyAtam) x ka -1xka ka nyAsaH- ka= utkRSTasaMkhyAtam 'ka' ityete rasA'vibhAgA utkRSTasaMkhyAtam - ka ityeteSAM rasA'vibhAgAnAmutkRSTasaMkhyeyatamabhAgamAtrA bhavanti ___ utkRSTasaMkhyAtam x ka _ jaghanyAsaMkhyatamaspardhakApekSapUrvavartispardhakAdyavargaNA'vibhAgAH utkRSTasaMkhyAtam ___ ato yasmin spardhake tatpUrvavartispardhakaprathamavargaNAta utkRSTasaMkhyeyabhAgenA'dhikA rasAvibhAgA bhavanti, tatspardhakaM jaghanyaparittA'saMkhyAtatamaM bhavati / __ iyamatra vyAptiH-prathamadviguNahAnau prathamaspardhakataH prabhRti vivakSitaspardhakApekSaprAktanaspardhakaM yatitamaM bhavati, tatspardhakaprathama vargaNAgatarasAvibhAgAnAM tatibhAgenA-'dhikA rasAvibhAgA vivakSitaspardhakasya prathamavargaNAyAM pUrvavartispardhakApekSayA bhavanti / nyAsaHiSTaspardhakAdyavargaNAyAM rasAvibhAgAH prAktanaspardhakAdyavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNArasAvibhAgAH rAdhikA - yatitamaM pUrvaspardhakaM, tatsaMkhyA ato vivakSitaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH = pUrvaspa0pra0va0rasAvibhAgAH+_ pUrvaspa0 pra0va0 ___yatitamaM pUrvaspardhaka, tatsaMkhyA ata eva jaghanyaparittA-'saMkhyeyatamaspardhakaM yAvat pUrvapUrvata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH saMkhyeyabhAgenA-'dhikA bhavanti, tataH paraM jaghanyaparittA-'nantatamaspardhakaM yAvat pUrva Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] aarseDhI [ gAthA - 63 pUrvata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA asaMkhyeyabhAgenA - 'dhikA bhavanti / tathA jaghanyaparittA 'nantatama spardhakaprathamavargaNAyAM rasA'vibhAgAstatpUrvavartispardhaka satkaprathamavargaNAsthitarasAvibhAgataH pUrvavartispardhakasatkaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAnAmamutkRSTA saMkhyAtA saMkhyAta bhAgenA-'dhikA vidyante / tataH paraM sarvatra pUrvapUrvata uttarottaraspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA anantatamabhAgenA - sdhikA bhavanti / samprati vargaNAsu rasAvibhAgAH sUkSmagaNitAnusAreNA'bhidhIyante, anantarokta prarUpaNAyAH sthUlagaNitAnusAreNa darzitatvAt / kathametadavagantavyam ? iti ced, ucyateyadyapi prathama spardhaka prathamavargaNAsatkaikaikaparamANugatarasA'vibhAgato dvitIyaspardhaka prathamavargaNAgataikaikaparamANau rasA'vibhAgA dviguNA bhavanti, tathApi prathama spardhaka prathamavarga yA satkasakalaparamANusthitanikhilarasA 'vibhAgato dvitIyaspardhaka prathamavargaNAsatkasakalaparamANugatA - zeSara sA'vibhAgA dviguNA na bhavanti, kintu kiJcinnyUna dviguNAH, prathama spardhaka prathamavargaNAto dvitIya spardhakaprathamavargaNAsatkasakala paramANUnAM vizeSahInatvAt / evamuttarottaraspardhaka prathamavargaNAyAM paramANUnAM hIyamAnatvAt prathamaspardhakaprathamavargaNAgata sarva rasA'vibhAgatastRtIyaspardhakaprathamavargaNAyAM sakalarasA'vibhAgAH kiJcinnyUnatriguNA bhavanti, caturthaspardhakaprathamavargaNAyAM ca sarvarasA'vibhAgAH kiJcinnyUnacatuguNA bhavanti / nanu teSAM nyUnatvaM kiyadbhavati ? iti cet, ucyate - prathama spardhakaprathamavargaNAtastadvitIya varga - gAyAM paramANava vizeSahInA bhavanti, ekacayena hInA bhavantItyarthaH / tato'pyekena cayena hInAstRtIyavargaNAyAM paramANavo bhavanti, tatazcaturthavargaNAyAmekacayena hInA bhavanti, tato'pyekacayena hInAH paJcamavargaNAyAM bhavanti / evamekacayahInakrameNa tAvad vAcyAH, yAvaccarama spardhakasya caramavargaNA / tasmAt kAraNAt prathamaspardhakasya prathamavargaNAto dvitIyavarga NAyAmekacayena hInAH paramANavo bhavanti, prathamavarga' gAtastRtIyavarga NAyAM cayadvayena hInA bhavanti, caturthavarga NAyAM tribhicayairhInA bhavanti, paJcamavarga NAyAM caturbhizcayaihIMnA bhavanti, anena krameNa caramavarga NAyAme - ko spardhakavarga NArAzimAtraizvayaihanA bhavanti, dvitIyaspardhakasya prathamavarga NAyAM tu prathama spardhaka - prathamavargAta eka spardhakagatavarga NArAzimAtra cayaihInAH paramANavo bhavanti, tRtIyaspardhakaprathamavarga'NAgataparamANavaH spardhakadvayagatavarga'NArAzipramANacayaihanA bhavanti / iyamatra vyAptiH --- prathamadviguNahAnau yatitamaM vivakSitaspardhakaM bhavati, ekonatatsaMkhyAguNitaika spardhakavargaNArAzimAtracayagatAH paramANavaH prathama dviguNahAnI vivakSita spardhakasya prathamavargaNAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNAto hInA bhavanti / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhakagaNitavibhAgaH / azvakarNakaraNAdhikAraH [115 nyAsaH prathamadviguNahAnau prathamaspardhakAdivargaNato vivakSitaspardhakAdivargaNAyAM hIyamAnacayAH = yatitamaM vivakSitaspardhakam, ekonatatsaMkhyA x ekaspardhakavargaNAH . prathamadviguNahAnau prathamaspardhakAdivargaNAto vivakSitaspardhake hIyamAnaparamANavaH = hIyamAnacayAH X ekacayagataparamANavaH tasmAt kAraNAt prathamaspardhakaprathamavargaNAgatanikhilarasAvibhAgato dvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAM nikhilarasAvibhAgA ekaspardhakagatavargaNArAzimAtracayagataparamANubhirdviguNAn prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAgAn guNayitvA guNitainyUnA dviguNA bhavanti, tRtIyaspardhakaprathamavargaNAgatanikhilarasAvibhAgAstu spardhakadvayagatavargaNArAzimAtracayagataparamANubhistriguNAn prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAgAn guNayitvA guNitainyUnAstriguNA bhavanti / nyAsaHsaGketasUciH (1) prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAgAH = ra (2) prathamaspardhakaprathamavargaNAgataparamANavaH (3) ekaspardhakagatavargaNAH dvitIyaspardhakAdivargaNAgatasakalarasAvibhAgAH = 2 (ra x pa) - { (vaX caya)x2xra } tRtIya , , , , = 3 (raxpa) - { (2x2xcaya.)434ra } iyamatra vyAptiH-prathamadviguNahAnau prathamaspardhakaprathamavargaNAgataparamANuto vivakSitaspadhakaprathamavargaNAyAM yAvantaH paramANavo hIyante, tAvadguNitaiH, yAvatithaM prathamadviguNahAnisatkaM vivakSitaM spardhakaM bhavati tatsaMkhyAguNaiH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAgainyUMnAH, yatitamaM vivakSitaspardhakaM bhavati, tatsaMkhyAguNAH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgA vivakSitaspardhakaprathamavargaNAsatkasarvaparamANusthitasarvarasAvibhAgA bhavanti / etaduktaM bhavati-prathamadviguNahAnau prathamaspardhakaprathamavargaNAgataparamANUnapekSyeSTaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvantaH paramANavo hIyante, tAvataH paramANUniSTaspardhakena guNayitvA guNitaM punaH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAgaistADayitvA prApyamANenyUnA iSTaspadha kena guNitAH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANupratibaddhanikhilarasAvibhAgA iSTaspardhakaprathamavargaNAsatkanikhilaparamANusthitasarvarasAvibhAgA bhavanti / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116] nyAsa: saGketasUci:- (1) vivakSitaspardhakam (iSTaspardhakam ) = a (2) prathamaspardhakAdivargaNAto hIyamAnaparamANavaH = ba (3) prathamaspardhaka prathamavargaNAsatkai kaparamANugatarasAvibhAgAH satkasarva sarvarasAvibhAgAH = Da = sa (4) " " " prathama spardhakAdivargApekSayA vivakSitaspardhakaprathamatrargaNAyAM rasAvibhAgAH aX Da 3X2,56,00,000 7,68,00,000 = aGkataH = = = 7,68,00,000 = 5,76,00,000 22 khavagaDhI : nyAsa:-- { ba (a x saM) { 64 (3x1,00,000 ) } {64X3,00,000} 1,12,00,000 chAtra prathamaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvantaH paramANavo bhavanti, tAvanta eva yadi dvitIya spardhakasya prathamavargaNAyAM bhaveyuH tarhi dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM sakalaparamANugatasakalarasA'vibhAgA dviguNAH syuH, dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAmekaikaparamANau rasA'vibhAgAnAM prathamaspardhakaprathama - vargaNAsatkai kai kaparamANugatarasAvibhAgato dviguNatvadarzanAt / parantu prathamaspardhakaprathamavargaNAgataparamANuto dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAmeka spardhakagatavargaNArAzimAtracayaiH paramANavo hInA bhavanti / na yAvantaH paramANavo hIyante, tAvadguNitairdviguNaiH prathama spardhaka prathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasA'vibhAga nAH prathamaspardhakaprathamavargaNAgatasa kalarasA'vibhAgato dviguNA dvitIyaspardhakaprathamavargaNAtaH sakalarasA'vibhAgA bhavanti / evaM prathamaspardhaka prathamavargaNAgataparamANutastRtIyaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvantaH paramANavo hIyante, tAvadguNitaistriguNaiH prathamaspardhA keprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasA -'vi [ gAthA - 63 asatkalpanayA 'GkataH 3 64 nyU nAH prathamaspardhA prathama vargaNAgatasakalarasA 'vibhAgatastriguNAstRtIyaspardhakaprathama vargaNAgatasakalarasA'vibhAgA bhavanti / evamagre 'pi vAcyam / 1,00,000 2,56,00,000 nanu prathamadviguNAnyAM vivakSitaspardhakasya prathamavargaNAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNAtaH kayA vyAptyA paramANavo hIyante 1 iti cet, ucyate - prathamadviguNahAnau yatitamaM vivakSitaspardhakaM bhavati, ekonatatsaMkhyAguNitaika spardhaka vargaNArAzimAtracayagatAH paramANavaH prathama dviguNahAnau vivakSitaspardhakasya prathamavargaNAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNANAto hInA bhavanti / ( ema vyAti 114 tama pRSThe pokA / ) = prathamadviguNahAnau prathamaspardhakAdivargaNAto vivakSitaspardhake hIyamAnacayAH yatitamaM spardhakam, ekonatatsaMkhyA X eka spardhakavargaNAH X cayaH * prathamadviguNahAnau prathamaspardhakAdivargaNAto vivakSita spardhake hIyamAnaparamANavaH = hIyamAnacayAH x ekacayagataparamANavaH Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [117 pUrvaspardhakagaNitavibhAgaH ] azvakarNakaraNAdhikAraH anantaroktavaktavyatA vargaNAsu rasAvibhAgAdIn parikalpya sphuTIkriyate / tathAhi-prathamadviguNahAnau pUrvapUrvaspardhakacaramavargaNAta uttarottaraspardhakaprathamavargaNAyAM saptanavatyuttaranavazatAdhikanavanavatisahasaH (86,667) rasAvibhAgairadhikA rasAvibhAgAH kalpyante, te cehA'ntaratvena vyapadeSTavyAH / cayo'STaparamANumAtraH kalpayitavyaH, ekasmin spardhaka vargaNAzcatasraH parikalpyante / atha prathamaspardhakasya prathamavargaNAyAM paramANavaH SaTpaJcAzadadhikadvizatI (256) kalpyante, tatra caikaikaparamANau rasAvibhAgA ekalakSaM (1,00,000) parikalpyante / dvitIyavargaNAyAM paramANavo'STacatvAriMzadadhike dve zate (248) abhidhAtavyAH, cayasyA'STaparamANumAtratvaparikalpanAt ekaikaparamANau caikAdhikalakSa(1,00,001)rasAvibhAgA vAjyAH,uttarottaravargaNAyAmekaikarasAvibhAgasya vRddha pratipAditatvAt / evaM tRtIyavargaNAyAM paramANavaH dve zate catvAriMzacca (240) ekaikaparamANau ca rasAvibhAgA vyuttaralakSam (100002), caturthavargaNAyAM paramANavo dvAtriMzadadhike dve zate (232) ekaikaparamANau ca rasAvibhAgAsvyuttaralakSama (1,00,003) / tathA dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM paramANavazcaturvizatyuttare dve zate (224), ekaikasmiMzca paramANau rasAvibhAgA ke lakSa (2,00,000), saptanavatyuttaranavazatAdhikanavanavatisahasrANAM (99997) rasAvibhAgAnAmantaratvena parikalpanAt / dvitIyaspardhakasya dvitIyavargaNAyAM paramANavaH SoDazAdhikadvizatI (216) pratyekaslizca paramANau rasA'vibhAgA ekAdhike dve lakSe (200001), tRtIyavargaNAyAM cASTAdhikadvizatI (208) paramANavI rasAvibhAgAzca ekaikaparamANau dvayadhike dve lakSe (200002) / caturthavargaNAyAM ca paramANavo dvizatI (200), ekaikaparamANau ca rasAvibhAgAstryuttare dve lakSe (200003) / tatIyaspardhakaprathamavargaNAyAM paramANavo dvinavataM zataM (162) ekakasmizca paramANau rasAvibhAgAstrINi lakSANi (3,00,000),dvitIyavargaNAyAM paramANavazcaturazItyadhikazataM (184), rasAvibhAgAzcaikAdhikAni trINi lakSANi (300001)tRtIyacaturthavargaNayorekaikacayena hInAH paramANava ekottaravRddhayA ca rasAvibhAgA vktvyaaH| samprati prathamaspardhakaprathamavargaNAto dvitIyAdispardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgA bhAvyante-prathamaspardhakaprathamavargaNAtodvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAmekaspardhakagatavargaNAmAtrAzcatvArazcayA hIyante, ekacayazcA'STaparamANumAtraH, tena dvAtriMzat paramANavo hIyante, tathA prathamaspardhakaprathamavargaNAtastRtIyaspardhakaprathamavargaNAyAM spardhakadvayagatavargaNAmAtrA aSTau cayA hIyante, paramANavastu catuHSaSTiIyante, prathamadviguNahAnau yatitamaM vivakSitaM spardhakaM bhavati, ekonatatsaMkhyAguNitaikaspardhakavargaNArAzimAtracayagatAH paramANavaH prathamadviguNahAnau vivakSitaspardhakasya prathamavargaNAyAM prathamaspardhakaprathamavargaNAto hInA bhavantIti vyApteruktatvenehaikaspardhake catasRNAM vargaNAnAM kalpitatvAt ekacayasya cA'STaparamANumAtratvaparikalpanAt / Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . [ gAthA-63. 118] khabagaseDhI nyAsaH-dvitIyaspardhakAdivargaNAyAM hIyamAnAzcayAH (2-1)44 =144 dvitIyaspardhakAdivargaNAyAM hIyamAnA: paramANavaH=448 tRtIyaspardhakAdivargaNAyAM hIyamAnAzcayAH = (3-1)45 %3D244 tRtIyatpardhakAdivargaNAyAM hIyamAnA paramANavaH =848 evaM zeSaspardhakaprathamavargaNAyAM hIyamAnaparamANavo bhAvanIyAH / atha prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgAH paramANusaMkhyayA SaTpazcAzaduttaradvizatarUpayA guNitA ekaparamANusthitaikalakSarasAvibhAgAH SaTpaJcAzallakSottaradvikoTimitAH (256 4 1,00,000 = 2,56,00000) bhavanti / dvAtriMzatparamANuguNitairdviguNaiH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugataikalakSarasAvibhAgainyunA dviguNAH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANusthitaSaTpaJcAzallakSottaradvikoTirasAvibhAgA dvitIyaspardhakasya prathamavargaNAyAM bhavanti, tathA catuHSaSTiparamANuguNitaistriguNaiH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANusthitaikalakSarasAvibhAga nyU nAstriguNAH prathamaspardhakaprathamavargaNA satkasakalaparamANagatapaTapaJcAzallakSadvikoTirasAvibhAgAstRtIyaspardhakaprathamavargaNAyAMbhavanti, prathamadviguNahAnau prathamaspardhakaprathamavargaNAgataparamANuto vivakSitaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvantaH paramANavo hIyante, tAvadguNitaiH, yAvatithaM prathamadviguNahAnisatkaM vivakSitaM spardhakaM bhavati, tatsaMkhyAguNaiH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANugatarasAvibhAga nyUnAH, yatitamaM vivakSitaspardhakaM bhavati tatsaMkhyAguNAH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANugatasakalarasAvibhAgA vivakSitaspardhakaprathamavargaNAsatkasarvaparamANusthitasakalarasAvibhAgA bhavantIti vyApteruktatvAt / nyAsa :dvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAM sakalarasAvibhAgA = 2 x 25600.80-132 4 (24 100.00)} =51200000-1324000000} =51200000-6400000 =44800000 dRtIya , " = 3 4 25600000-1644 (3 x 100000)} =76800000-1644300000} = 76800000-16200000 =57600000.. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhakagaNitavibhAgaH ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 116 tadevaM dvitIyaspardhakaprathamavargaNAyAM sarvaparamANusthitasakalarasAvibhAgA aSTacatvAriMzallakSottaracatuSkoTimitAH, tRtIyaspardhakAdivargaNAyAM punaH SaTsaptatilakSAdhikapaJcakoTipramANA labhyante / na caitadasiddham,trairAzikavidhinA-'pi yathoktamAnopalabdheH,tathAhi-dvitIyaspardhakAdivargaNAsatkaikaparamANau Dhe lakSe (200000) rasAvibhAgAH parikalpitAH, paramANavaH punazcaturvizatyuttare dve zate (224) / yadi ekaparamANau dve lakSe rasAvibhAgA bhavanti, tarhi caturviMzatyadhikadvizatapramANeSu paramANuSu kiyanto bhaveyuriti trairAzikenA'STAcatvAriMllakSAdhikacatuSkoTimitA rasAvibhAgA labhyante / evaM tRtIyaspardhakaprathavargaNAsatkasakalaparamANusthitanikhilarasAvibhAgAstrairAzikavidhinA bhaNitavyAH / trairAzikakaraNasUtraM ca saptaviMzatitamagAthAyASTIkAyAM nirUpitam / nyAsaH-pramANam | pramANa phalam / icchA / icchAphalam 200000 | 224 / 44800000 labdhA dvitIyaspardhakAdyavargaNAyAm . 1 / 300000 / 12 / 57600000 labdhAstRtIyaspardhakAdyavargaNAyAm evaM pUrvoktavyAptyA caturthAdispardhakaprathamavargaNAyAM sakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgAH prathamaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgataH kiJcinnyUnAzcaturAdiguNAH sAdhyAH / tathA (1) yatisaMkhyaM spardhakamuddiSTaM bhavati, ekonatatsaMkhyAvibhaktatatsaMkhyAguNA rasAvibhAgA uddiSTaspardhakasya prathamavargaNAyAM tatprAktanaspardhakaprathamavargaNAto bhavanti, (2) prathamaspardhakataH prabhRti prathamadviguNahAnau vivakSitaspardhakApekSaprAktanaspardhakaM yatitamaM bhavati, tatspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAnAM tatibhAgenA-'dhikA rasAvibhAgA vivakSitaspardhakasya prathamavargaNAyAM pUrvavartispardhakApekSayA bhavanti, iti yadvyAptidvayaM prAguktam , tatrApi vivakSitaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgAH kizcinnyUnAH sUkSmagaNitAnusAreNa vAcyAH, nyUnapramANaM cA-'nantaroktavidhinaiva sAdhyam / prathamavyAptimAzritya sthApanAvivakSitaspardhakAdivargaNAgatasakalarasAvibhAgAstatprAktanaspardhakAdivargaNAgatasakalarasAvibhAgataH yatitamaM spardhaka, tatsaMkhyA _ rUponatatsaMkhyA-guNAH- bax (axsa)} dvitIyavyAptimAzritya sthApanAvivakSitaspardhakaprathamavargaNAyAM sakalarasAvibhAgAstatprAktanasparthakAdivargaNAgatasakalarasavibhAgataH - pUrvasparSakaprathamavargaNAgataikaparamANusthitarasAvibhAgAH ityetairadhikAH- bax(4xsa) yatitama pUrvaspardhakaM tatsaMkhyA samApto gnnitvibhaagH| samprati ghAtiprakRtIrAzrityA-'nubhAgaspardhakeSTha dezaghAtyAdirasaprarUpaNAjaghanyarasaspardhakAdArabhyA'nantarasaspardhakAnyekasthAnakA'nubhAgaviziSTAni bhavanti / teSAmuparya Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] 'khavagaDhI [ gAthA - 63. nantarasaspardhakAni dvisthAnakA - 'nubhAgakAni bhavanti / punasteSAmuparyanantAni rasaspardhakAni tristhAnakA'nubhAgakAni vidyante, bhUyasteSAmuparyutkRSTarasaspardhaka paryantAnyanantAni rasaspardhakAna catuHsthAnakAs-nubhAgakAni tiSThanti / jaghanyarasaspardhakAt prabhRti sarvANyekasthAnakA'nubhAgakAni dvisthAnakA anubhAgakAnAM ca rasaspardhakAnAmAdyA'nantatamabhAgakalpAni rasaspardhakAni dezaghAtIni vaktavyAni / teSAM sarvotkRSTaM rasaspardhakamutkRSTaM dezaghAtirasaspardhakamucyate / tato dvisthAnakA - SnubhAgakAnAM rasaspardhakAnAmanantatamabhAgasyopari prathamaM jaghanya sarvaghAtirasaspardhakaM vaktavyam | tataH paraM zeSadvisthAnakA - 'nubhAgakAni spardhakAni tricatuHsthAnA'nubhAgaviziSTAni ca sarvANi rasaspardhakAni sarvaghAtIni bhaNitavyAni / teSAM sarvotkRSTaM rasaspardhakamutkRSTasarvaghAtispardhakamucyate / nyAsa : ekasthAnakAnubhAgakAni 100000000000000 1 = sarvajaghanya dezaghAtispardhakam / 2 = sarvAtkRSTaM dezaghAtispardhakam / dvisthAnanubhAgakAni 1000R 1030occo I tristhAnAnubhAgakAni catuHsthAnAnubhAgakAni ooooocor | 3 = sarvajaghanyaM sarvaghAtispardhakam / 4 = sarvotkRSTaM sarvaghAtispardhakam / 00000000 / ghAtiprakRtayo dvividhA bhavanti, dezaghAtisarvaghAtibhedAt / satkarmaNi samyaktvamohanIyavarjadezaghAtiprakRtInAM rasaspardhakAni dezaghAtIni sarvaghAtIni ca bhavanti, samyakatvamohanIyasya tu dezaghAtInyeva, sarvaghAtiprakRtInAM punA rasaspardhakAni sarvaghAtInyeva bhavanti / atha dezaghAtiprakRtInAM rasaspardhakAni vivicyante - kevalajJAnAvaraNaM varjayitvA zeSajJAnAvaraNacatuSkaM cakSuracakSuravadhidarzanAvaraNalakSaNaM darzanAvaraNatrikaM saMjvalanacatuSkaM navanokapAyAH samyaktvamohanIyaM paJcAntarAyA iti SaDviMzatidezaghAtiprakRtInAM jaghanyarasaspardhakasya prathamavargaNAyAM pratyekasmin paramANau rasA'vibhAgA mithastulyA bhavanti / idumuktaM bhavati - akSapakajIvamAzritya matijJAnAvaraNasya jaghanyaspardhakasatkaprathamavargaNAgataikaikaparamANau yAvanto rasA'vibhAgA bhavanti, tAvanta eva rasA'vibhAgAzcaturdarzanAvaraNasya jaghanyaspardhaka satkaprathamavargaNAgataikaikaparamANau vidyante / evaM sarvAsAM dezaghAtiprakRtInAM parasparaM vaktavyAH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau"savvassa akkhavagassa savvakammANaM desaghAdiphaddayANamAdivaggaNA tullA / " iti / evaMvidhAd dezaghAtiprakRtInAM jaghanyarasaspardhakAt prabhRtyutkRSTadezaghAtirasaspardhakaM yAvad rasaspardhakAna dezaghAtIni vaktavyAni / teSAmupari samyaktvamohanIyavarjazeSapaJcaviMzatidezaghAtiprakRtInAM sarvANi rasaspardhakAni sarvaghAtInyavatiSThante / samyakatvamohanIyasya tu sarvotkRSTadezaghAtirasaspardhakAt paraM rasaspardhakaM na vidyate, tasya sarvadhAtirasaspardhakA-'bhAvAt / Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvaghAtispardhakanirUpaNam ] [ 121 atha sarvaghAtiprakRtInAM rasaspardhakAni vivicyante -- satkarmA-pekSayA kevalajJAnAvaraNaM kevaladarzanAvaraNaM nidrApaJcakaM saMjvalanavarjadvAdazakaSAyA mizramohanIyaM mithyAtvamohanIyaM cetyekaviMzatiprakRtInAM dezaghAtIni rasaspardhakAni satkarmaNi na vidyante, apitu sarvaghAtInyeva / tatra mithyAtvavarja zeSa viMzatiprakRtInAM jaghanya sarvaghAtirasaspardhA kasya prathamavargaNAsatkaikaikaparamANau rasAvibhAgAH parasparaM tulyA bhavanti / idamuktaM bhavati kevalajJAnAvaraNasya jaghanyarasaspardhakasatkaprathamavargaNAgataikaikaparamANau yAvanto rasavibhAgAM bhavanti, tAvanta eva rasA'vibhAgAH kevaladarzanAvaraNasya jaghanyarasaspardhA 'kasatkaprathamavargaNAgataikaikaparamANau vidyante, evaM viMzatiprakRtInAmanyo'nyaM draSTavyAH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - " savvadhAdINaM pi mottUNa micchattaM, sesANaM kammANaM savvadhAdINamAdivaggaNA tullA / " iti / azvakarNakaraNAdhikAraH mithyAtvamohanIyasya tu jaghanyarasaspardhakaprathamavargaNAgataikaikaparamANusthitarasA'vibhAgAstaditarasarvaghAtiprakRterjaghanya spardhaka prathamavargaNAgataikaikaparamANau vidyamAne rasAvibhAgaH sadRzA na bhavanti / kiM kAraNam ? iti cet, ucyate - samyaktvamohanIyasya sarvotkRSTadezaghAtirasaspardhakAnantaraM samyaGamithyAtvasya jaghanya rasaspardhakaM prApyate, tatprathamavargaNAyAM mithyAtvavarjazeSasarvaghAtiprakRtInAM jaghanyaspardhakasatkaprathama vargaNAgatarasAvibhAgaiH H sadRzA rasA'vibhAgAstiSThanti / samyaG mithyAtvasya jagha - nyarasaspardhakAdArabhya dvisthAnakA'nubhAgaviziSTAnAM spardhakAnAmanantatame bhAge gate eva mithyAtva - sya jaghanyaM rasaspardhakaM prApyate, tena mithyAtvasya jaghanyarasaspardhakagataprathamavargaNAyAM rasA 'vibhAgA itarasarvaghAtiprakRtisatkajaghanyarasaspardhakaprathamavargaNAgatarasA'vibhAgaistulyA na bhavanti / idaM tvavadheyam - mizravazeSa sarvaghAtiprakRtInAM sarvaghAtispardhakAni tAvadvaktavyAni yAvatsarvotkRSTaM catuHsthAnakA'nubhAgaviziSTaM rasaspardhakaM prApyate, mizrasya tu sarvotkRSTaM sarvaghAtispardhakaM madhyama dvisthAnakA'nubhAgakaM bhavati, agre mizrasyA'bhAvAt / tathA samyaktvamohanIyavarNAnAM sarvAsAM dezaghAtiprakRtInAmutkRSTara saspardhakaM catuHsthAnakaM bhavati, tacca sarvaghAti / samyaktvamohanIyasya tUtkRSTaspardhakaM dvisthAnakarasopetaM bhavati, tathA dezaghAti bhavati / 1 saptacatvAriMzato ghAtikarmaNAmutkRSTaspardhakacaramavargaNAgatarasA'vibhAgA mithastulyA na bhavanti, tathAhi - ( 1 ) samyaktvamohanIya syotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasA'vibhAgA stokA bhavanti, dezaghAtitvAt / ( 2 ) tataH samyaG mithyAtvamohanIyasyotkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, sarvaghAtitvAt / ( 3 ) tato hAsya moha - nIyasyotkRSTa spardhakasya caramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, sarvaghAtitve sati catuHsthAnakAnubhAgavattvAt / (4) tato ratimohanIyasyotkRSTaspardhakasya caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (5) tataH puruSavedasyotkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] aarat [ gAthA - 63 bhavanti / bhavanti / (6) tataH strIvedasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA (7) tataH pracalAyA utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (8) tato nidrAyA utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 6 ) tataH pracalA - pracalAyA utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (10) tato nidrAnidrAyA utkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti ( 11 ) tato jugupsA - mohanIyasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 12 ) tato bhayamohanIyasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (13) tataH zokamohanIyasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (14) tato'ratimohanIyasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (15) tato napuMsaka - vedasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (16-17-18) tato mana:paryavajJAnAvaraNa-styAnarddhi-dAnAntarAyANAmutkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne tu mithastulyAH / ( 16 - 20-21) tato'vadhijJAnAvaraNA - 'vadhidarzanAvaraNalAbhAntarAyANAmutkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne tu mithaH samAnAH / (22-23-24) tato bhogAntarAyA - 'cakSurdarzanAvaraNa- zrutajJAnAvaraNAnAmutkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne tu parasparaM tulyAH / (25) tatazcakSudarzanAvaraNasyotkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 26-27) tato matijJAnAvaraNa- paribhogAntarAyayorutkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne tu mithaH samAnAH / (28) tato'pratyAkhyAnAvaraNamAnasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / (26) tato'pratyAkhyAnAvaraNakrodhasyotkRSTa spardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (30) tato'pratyAkhyAnAvaraNamAyAyA utkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (31) tato'pratyAkhyAnAvaraNalobhasyotkRSTa spardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (32) tataH pratyAkhyAnAvaraNamAnasyotkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasA vibhAgAanantaguNA bhavanti / ( 33 ) tataH pratyAkhyAnAvaraNakrodhasyotkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / ( 34 ) tataH pratyAkhyAnAvaraNamAyAyA utkRSTa spardhaka caramavargarasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (35) tataH pratyAkhyAnAvaraNa lobhasyotkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / ( 36 ) tataH saMjvalanamAnasyotkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 37 ) tataH saMjvalanakrodhasyotkRSTa spardhaka - caramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (38) tataH saMjvalanamAyAyA utkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / ( 36 ) tataH saMjvalana lobhasyotkRSTa spardhaka -- caramavargaNAyAM rasAvibhAgAH vizeSAdhikA bhavanti / (40) tato'nantAnubandhimAnasyotkRSTaspardhaka -- Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtyaghAtira sAlpabahutvam ] zvakarNakaraNAdhikAraH caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 41 ) tato'nantAnubandhikrodhasyotkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (42) tato'nantAnubandhimAyAyA utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (43) tato'nantAnubandhilo masyotkRSTaspardhaka carama vargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / ( 44-45-46 ) tataH kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNavIryAntarAyANAmutkRSTa spardhaka carama vargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne tu parasparaM tulyAH / (47) tato mithyAtvamohanIyasyotkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAga anantaguNA bhavanti / anantaroktasaptacatvAriMzatprakRtito 'nivRttikaraNasthakSapakasya satkarmaNi saMjvalanacatuSkaM vinA dvAdazakapAyA darzana trikaM ca na vidyante, prAgeva kSapitatvAt / tena teSAM rasaspardhakamapi satkarmaNi na bhavati / zeSANAM dvAtriMzatprakRtInAM kSapakasya satkarmaNyanutkRSTaspardhakameva vidyate, ghAtikarmaNAmutkRSTAnubhAgasya mithyAtvaguNasthAna ke evopalambhAt / 1 [ 123 sampratyaghAtikarmaNAM rasaspardhakAni prarUpyante - aghAtiprakRtInAM jaghanyarasaspardhakAt prabhRti catuHsthAnakAnu bhAgaviziSTotkRSTarasaspardhakaparyavasAnAni rasaspardhakAni vAcyA i jaghanyarasaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH parasparaM samAnA avatiSThante, utkRSTa spardhaka - caramavargaNAyAM tu viSamAH / tadyathA - ( 1 ) tiryagAyuSa utkRSTaspardhakasya caramavargaNAyAM rasAvibhAgAH stokA bhavanti / (2) tato manuSyAyuSkasyotkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (3) tato narakAyuSa utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (4) tato devAyuSa utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (5) tatastiyaM - ggaterutkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti (6) tato narakagaterutkRSTa spardhaka - caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 7-8 ) tato 'yazaH kIrttinIcairgotrayorutkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti, svasthAne mithastulyAH / ( 6 ) tato- sAtavedanIyasyotkRSTa spardhaka carama vargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (10) tata audArikazarIranAmakarmaNa utkRSTa spardhakasya caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (11) tato manuSyagaterutkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / ( 12 ) tato vaikriyazarIranAmakarmaNa utkRSTa spardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (13) tata AhArakazarIra nAmakarmaNa utkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (14) tatastaijasazarIranAmakarmaNa utkRSTaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (15) tataH kArmaNazarIranAmakarmaNa utkRSTacaramaspardhakavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (16) tato devagaterutkRSTaspardhaka caramavargaNAyAM rasA vibhAgA anantaguNA bhavanti / (17-18) tato yazaHkIyu ccairgotrayorutkRSTaspardhakasya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ] ... khavagaseDhI [gAthA-64 caramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / (16) sanaH sAtavedanIyasyotkRSTa spardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / tatra vaikriyazarIrAdInAM paJcaprakRtInAmutkRSTAnubhAgaH kSapakeNA'pUrvakaraNaguNasthAnake saJcitaH / sAtavedanIya-yazaHkIttyuccairgotrANAmutkRSTAnubhAgaM sUkSmasamparAyacaramasamaye kSapakaH saMceSyati / zeSANAmutkRSTAnubhAgaM yathAgamaM saMsArA-'vasthAyAM saMcinoti jIvaH / kSapakasya satkarmaNi daivanArakatairyagAyuSkANAM tu sarvathA-'bhAvaH prAg darzita eva / tadevaM prasaGgato ghAtyaghAtikarmaNAM rasaspardhakAni vivarNitAni / samprati prakRtamanusarAmaHevaM vidheSu pUrvaspardhakeSu saMjvalanacatuSkasya yAni pUrvaspardhakAni, tebhyo'saMkhyeyabhAgamitaM pradezAgraM gRhItvA svastrajaghanyapUrvaspardhakagataprathamavargaNAto-'nantaguNahInAnubhAgakAnyanantAnyapUrvaspardhakAnyazvakarNakaraNAddhAprathamasamaye nirvatayati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI--"tado caduNhaM saMjalaNANamapuvvaphaddayAI NAma kredi| tANi kadhaM karedi ? lobhassa tAva lohasaMjalaNassa puvvaphaddaehiMto padesaggassa asaMkhejadibhAgaM ghettUNa paDhamassa desaghAdiphaddayasya heTThA aNaMtabhAge aNNANi apuvvaphaddayANi Nivvattayadi / xxxxxx xxxxx jahA lobhassa apuvaphaddayANi parUvidANi paDhamasamae, tahA mAyAe mANassa kodhassa parUveyavvANi / " evaM zatakacUrNAvapi so puvvaphaDDagANaM hehA aNNANi phaDDagAiM tu / pakarei apuvvAI annNtgunnhiiymaannaaii||1|| na cAtrA'zvakarNakaraNAddhAyAM puruSavedasya samayonA'valikAdvayavaddhanUtanA'nubhAgasaMbhavAt puruSavedasyA-'pUrvaspardhakAni kuto na nirvatayati ? iti vAcyam , kaSAyAmAbhRtacUrNikAraiH saptatikAcUrNikRdbhizca saMjvalanacatuSkasyaivA- pUrvaspardhakAnAmupadiSTatvAt / tathA-cA'tra kaSAyaprAbhRtacUrNi:-"tado caduNhaM saMjalaNANamapuvvaphaddayAiNAma karedi / " iti / tathaiva saptatikAcUNi:-"tattha assakaNNakaraNADAe vadyamANo aNaMtAI samae samae apuvvaphaDagAIcauNhaM saMjalaNANaM karoti / " iti / puruSavedasya tvapUrvaspardhakanivRttiM vinA samayonA'valikAdvayena baddhanUtanA'nubhAgaM bandhAvalikA'pagame'zvakarNakaraNAddhAyAM tAvatA kAlena saMjvalanakrodhe saMkramayati // 63 // nanvazvakarNakaraNAddhAprathamasamaye'pUrvaspardhakAni kati nivartayati ? ityata Aha tANi apuvaannigdugunnhaanniphddddaann'sNkhimbhaago| ettha puNa bhAgahAro aokaDDaNazro asNkhgunno||64|| tAnyapUrvANyekadviguNahAnispardhakAnAmasaMkhyatamabhAgaH / atra punarbhAgahAro'pakarSaNato-'saMkhyaguNaH / / 64 / / iti padasaMskAraH / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 125 apUrvaspardhakaparimANam ] azvakarNakaraNAdhikAraH ___ 'tANi' ityAdi. 'tAni' saMjvalanacatuSkasya pUrvaspardhakAnAmanantaguNahInarasatAmApAdya nivartyamAnAni 'apUrvANi' apUrvaspardhakAni 'ekadviguNahAnispardhakAnAm 'ekasyAM dviguNahAnI yAvanti spardhakAni bhavanti, teSAM 'asaMkhyatamabhAgaH' asaMkhyeyatamabhAgapramitAni bhavanti, etAni cA'nantAni / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tANi pagaNaNAdoaNaMtANi,padesaguNahANihANaMtaraphaddayANamasaMkhejjadibhAgo, ettiyamettANi tANi apuvvaphaddayANi / " iti / nanvasmin prastAva mAgahAraH kiyanmAnaH ? ityAha-'ettha' ityAdi, 'atra' asminnazvakarNakaraNAddhAprathamasamayAkhyaprakaraNe bhAgahAraH punaH 'apakarSaNataH' utkaSaNA'pakarSaNabhAgahArato'saMkhyaguNo jJAtavya iti zeSaH / etaduktaM bhavati-prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAgataparamANuta uttarottaravargaNAyAmekaikacayena nyUnA bhavantaH paramANavo yAvatyAyAme gate'rdhA bhavanti, tAvAn AyAmo dviguNahAnirucyate iti prAgapi pratipAditam / tatraikadviguNahAnI yAvanti spadhekAni labhyante, tAvantyekadviguNahAnispardhakAnIti vyvaahiyte| tAni ca gaNanAto.'bhavyebhyo-'nantaguNAni siddhAnantabhAgakanpAni bhavanti / tathA yena palyopamA-saMkhyeyabhAgenA-zvakarNakaraNAddhAprathamasamaye sattAgatadalikAni vibhajyotmirati jIvaH, sa bhAgahAra ihotkarSaNA-'pakarSaNabhAgahAro vyapadizyate / tatraikadviguNa hAnispardhakAnyutkarSaNApakarSaNabhAgahArato-'saMkhyeyaguNena bhAgahAreNa vibhajyaikabhAgamAtrANyapUrvaspardhakAni nirvaya'nte / / 64 // ____ nanUtkarSaNApakarSaNabhAgahArasya panyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANatvena tato-'saMkhyeyaguNo bhAgahAro-'saMkhyeyapalyopamamito-'pi syAt ? iti paramAzaGkaya prAhaso puNa asaMkhabhAgo pallapaDhamavaggamUlassa / kamaso apubvagANAivaggaNA-utthi ya visesa-hiyA // 65 // (upagItiH) sa punarasakhabhAgaH palyaprathamavargamUlasya / kramazo-pUrveSAmAdivargaNA-'sti ca vizeSAdhikA // 65 / / iti padasaMskAraH 'so' ityAdi, 'saH' azvakarNakaraNAddhAprathamasamayabhAvyutkarSaNA-upakarSaNabhAgahArato-'saMkhyeyaguNo bhAgahAraH punaH 'asaMkhyabhAgaH' asaMkhyayatamabhAgaH kasya ? ityAha-'palla0' ti palyopamaprathamavargamUlasyA-'saMkhyeyatamabhAgakalpo bhvtiityrthH| ___ na ca niruktabhAgahAra utkarSaNAyakarSaNabhAgahArato-'saMkhyeyaguNaH palyopamaprathamavargamUlasyacA'saMkhyeyabhAgakalpa ityetat kathamavasIyate ? iti vAcyam, tatpratipAdakA'lpabahutvasya darzanAt / tathA cA'tra kaSAyaprAbhRtacUrNiH- "paDhamasamayaassakapaNakaraNakArayassa jaM padesaggamokaDDijjadi, teNa kammassa avahAra kAlo thovo, apuvvaphaddaehiM padesaguNahANihANaMtarassa avahArakAlo asaMkhejjaguNo, palidovamavaggamUlamasaMkhejjaguNaM / " iti / Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] khavagaseDhI [ gAthA-65 cUryakSarANAmidaM vyAkhyAnam-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye yAvatpradezAgramapakarSati, tena pramANena karmaNyapahriyamANe yo-'pahArakAlo gaccheta, so-'pahArakAla utkarSaNApakarSaNabhAgahAranAmA stoko bhavati / tato nirvaya'mAnairapUrvaspardhakairapahiyamANe ekapradezaguNahAnisthAnAntare yo-'pahArakAlo vyatikrAmet, sa palyopamA-'saMkhyayabhAgapramito bhavanapyasaMkhyeyaguNo bhavati / idamuktaM bhavati-prathamaspardhakaprathamavargaNAtaH prabhRtyuttarottaravargaNAyAM paramANavo vizeSahInakrameNa tiSThanti / tatra prathamaspardhakaprathamavargaNAto-'bhavyAnantaguNa-siddhAnantabhAgamAtreSu spardhakeSu gateSu prathamaspardhakAdimavargaNA-'pekSayA dviguNahInA bhavanti, tataH punastAvanmAtreSu spardhakeSu vrajiteSu pradezA dviguNahInA bhavanti, punastAvanmAtreSu spardhakeSu gateSu pradezA dviguNahInA bhavanti / tatra dvayordviguNahAnyorapAntarAle yat spardhakajAtaM bhavati, tad ekapradezaguNahAnisthAnAntaramucyate, yadasmAbhirdvi guNahAniriti prAk paribhASitam / azvakaNakaraNAddhAprathamasamayabhAvyutkarSaNApakarSaNabhAgahArato-'pUrvaspardhakairapahriyamANAnAmekapradezaguNahAnisthAnAntaragataspardhakAnAmapahArakAlaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAtro bhavannapyasaMkhyeyaguNo bhavati, tathA cAsau palyopamaprathamavargamUlasyA'saMkhyeyabhAgapramANo bhavatIti kRtvA cUrNikArairapUrvaspardhakairekapradezaguNahAnisthAnAntarasyA'pahArakAlataH panyopamaprathamavargamUlamasaMkhyeyaguNaM bhavatItyuktam / itthamazvakarNakaraNAddhAprathamasamaye utkarSaNApakarSaNabhAgahArato'saMkhyeyaguNena palyopamaprathamavargamUlasya cAsaMkhyeyabhAgapramitena palyopamA'saMkhyeyabhAgalakSaNabhAgahAreNaikadviguNahAnisthitaspardhakAni vibhajyaikabhAgamitAnyapUrvaspardhakAni karoti / / samprati rasAvibhAgAnAzrityA-'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAM darzayati-'kamaso' ityAdi, 'kramazaH' krameNa 'apuvvagANa'tti prAkRtatvAt svArthikaH kapratyayaH, 'apUrveSAM' saMjvalanacatuSkasyA'pUrvaspardhakAnAM 'AdivargaNA' prathamavargaNA vizeSAdhikA 'asti' bhavati, cakAraH pAdapUtyai / idamuktaM bhavati-saMjvalanalobhasya prathamA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalarasAvibhAgato dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNApratibaddhasakalarasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / tatastRtIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsthitasakalarasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / evaM tAvadvaktavyam, yAvaccaramA'pUrvaspardhakaprathamavargaNA / yathA lobhasyA-'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAgatarasAvibhAgAH prarUpitAH, tathaiva mAyAmAnakrodhAnAmapi prathamavargaNAgatarasAvibhAgA vktvyaaH| Wan ukta ca jayadhavalAkArairapi-"edeNa sutteNa okaDDukkaDDaNabhAgahArAdo asaMkhejaguNeNa palidovamapaDhamavaggamUlAdo ca asaMkhebaguNahINeNa palido0 asaMkhe0 bhAgeNa egapadesaguNahANiTThANaMtaraphaddaesu ovaTTidesu jaM bhAgaladdhaM, tattiyamettANi kohAdisaMjalaNANamapuvvaphaddayANi hoti tti eso atthaviseso jaannaavido|" iti| Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhapUrvaspardhakavargaNAvizeSanirUpaNam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 127 idaM tu saMkSiptavyAkhyAnam / atha vistaravyAkhyAnena prarUpyate-iha tAvadazvakarNakaraNAddhAprathamasamo saMjvalanacatuSkasyA'pUrvaspardhakAni karoti / tatra lobhasya prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANau yAvanto rasAvibhAgA bhavanti, tato dvitIyApUrvaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANau dviguNA rasAvibhAgA bhavanti, prathamApUrvaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANau sthitebhyo rasAvibhAgebhyastRtIyApUrvaspardhakaprathamavargaNAsatkaikaparamANau rasAvibhAgastriguNA bhavanti / evaM prathamA'pUrvaspardhakApekSayA yatisaMkhyaM yatisaMkhyamapUrvaspardhakaM bhaveta, tatsaMkhyAguNitAH prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAstatisaMkhyasya tatisaMkhyasyA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM bhavanti / tena prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAtazvaramA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAgatarasAvibhAgA anantaguNA bhavanti, apUrvaspardhakAnAmekadviguNahAnisthitaspardhakasatkA'saMkhyeyabhAgamAtratvenA'bhavyAnantaguNa-siddhAnantabhAgamAtratvAt / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-"jANi paDhamasamaye apuvvaphahyANi NivvattidANi, tattha paDhamassa phaddayassa AdivaggaNA thovaa| carimassa apuvvaphaddayassa AdivaggaNA aNaMtaguNA / " iti / caramA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAtaH prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgA anantaguNA bhavantItyanuktasiddham , prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAto'nantaguNahInarasatAmApAdya-'pUrvaspardhakAnAM nivRtteH| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"puvvaphaddayassAdivaggaNA annNtgunnaa|" iti / tathA prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgato dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgA dviguNA bhavanti / dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAtastRtIyApUrvaspardhakAthamavargaNAyAM rasAvibhAgA ekadvibhAgenA'dhikA bhavanti / tRtIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAtazcaturyApUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAstribhAgenA'dhikA bhavanti / tato'pi paJcamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAzcaturbhAgenAdhikA bhavanti / evaM yatisaMkhyamapUrvaspardhakaM cintyate, ekonatatsaMkhyAmAgenAdhikA rasAvibhAgAstatpUrvavartyapUrvaspardhakApekSayA vaktavyAH / tena jaghanyaparittA'saMkhyeyatamA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA utkRSTasaMkhyeyabhAgenA'dhikA bhavanti, taduparitanA'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAyAM pUrvapUrvato'saMkhyeyabhAgenAdhikAstAvadvaktavyAH, yAvajaghanyaparittA'nantatamaspardhaka prApyate / tata upari pUrvapUrvata uttarottarA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA anantatamabhAgena vRddhA bhavanti / idaM tu prathamavargaNAgataikaparamANumAzritya proktam / ___ atha prathamavargaNAgatasakalaparamANUnAzrityA'bhidhIyate-prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANusthitasarvarasAvibhAgato dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsatkasakalaparamANugatasakalarasAvibhAgA dviguNA na bhavanti, kintu kicinnyUnadviguNA bhavanti, prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANuto dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsthitasakalaparamANUnAmanantamAgena Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] khavagaseDhI [ gAthA-65 hInatvAt / tena prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANusthitasarvarasAvimAgato dvitIyApUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANuSu sakalarasAvibhAgA anantabahubhAgairadhikA bhavanti / dvitIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasarvaparamANusthitasakalarasAvibhAgatastRtIyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsatka-- samastaparamANuSu rasAvibhAgA kiJcinnyUnadvibhAgenAdhikA bhavanti / tatazcaturthA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANuSu rasAvibhAgAH kiJcinnyUnatribhAgenA'dhikA bhavanti / evaM saMkhyeyabhAgenA'dhikAstAvadvaktavyAH, yAvaJjadhanyaparittAsaMkhyeyatamA'pUrvaspardhakaM prApyate / taduparyasaMkhyeyabhAgenA-'dhikAstAvadanugantavyAH, yAvajaghanyaparittAnantatamaspardhakaM prApyate / tata uparyanantatamabhAgenA. 'dhikAstAvadavaboddhavyAH, yAvad dvicaramA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasakalaparamANupratibaddharasAvibhAgatazcaramA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatasamastaparamANuSu sakalarasAvibhAgA anantatamabhAgena vizeSAdhikAH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa ducarimassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapauicchedAdo carimassa apuvvaphaddayassa AdivaggaNA visesAhiyA aNaMtabhAgeNa / " iti / anubhAgamAzritya pUrvApUrvaspardhakAnAM sthApanA apUrvaspardhakAni pUrvaspardhakAni lobhasya'000000000000000002003 4000000000000000000000000000000000000000005 mAyAyAH 10000000000000002003 400000000000000000000000000000000000005 mAnasya 10000000000002003 40000000000000000000000000000005 krodhasya 1000000002003 40000000000000000000000000000000005 saGkatAdInAM vivaraNam-- 1 = lobhAdInAmapUrvaspardhakAnAM jghnyvrgnnaa| tatra lobhA'pUrvaspardhakajaghanyavargaNAyAM stokA rsaavibhaagaaH| mAyA'- , ' vizeSAdhikAH / / mAnasyA -5, , , " " " / krodhasyA-s , , , , , , / 2 = lobhAdInAM caramA'pUrvaspardhakagataprathamavargaNApratibaddhA rasAvibhAgA mithastulyA. / 3% , , , carama , , 4%3D , pUrvaspardhakagataprathamavargaNApratibaddhA rasAvibhAgA mithastulyAH / 5= , caramapUrvaspardhakagatacaramavargaNAyAM rasAvibhAgAH / tatra mAnasya pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgAH stokA bhavanti, tato vizeSAdhikAH krodhasya pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM bhavanti, tato'pi mAyAyAH pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM vizeSAdhikA bhavanti / tato'pi lobhasya pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM vizeSAdhikA bhavanti / azvakarNakaraNAddhAyAM prathame'nubhAgakharaDe ghAtite tu lobhasya pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM rasAvibhAgAH stokA bhavanti, tato mAyAyAH pUrvaspardhakacaramavargaNAyAmanantaguNA bhavanti, tato mAnasya pUrva spardhakacaramavargaNAyAmanantagaNA bhavanti / tataH krodhasya pUrvaspardhakacaramavargaNAyAmanantaguNA bhavanti // 65 // Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvaspardhakAlpabahutvam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [126 nanu saMjvalanacatuSkasyA- pUrvaspardhakAnyekadviguNahAnigataspardhakAnAmasaMkhyeyabhAgamitAni karoti, tatra ki krodhAdInAmapUrvaspardhakAni mithastulyAni nirvartayati, utA-'sti kazcid vizeSaH ! ityata Aha kohAINa apuvvANi phaDDagAiM aNukameNa / kuNae visesaahiyAI paDhamakhaNe ya assakaNNassa // 66 // (gItiH) krodhAdInAmapUrvANi spardhakAnyanukrameNa / karoti vizeSAdhikAni prathamakSaNe cAzvakarNasya // 66 // iti pdsNskaarH| - 'kohAINa' ityAdi, 'krodhAdInAM' krodhamAnamAyAlomarUpANAM caturNA saMjvalanakaSAyANAmapUrvANi spardhakAni 'anukrama' yathottaraM vizeSAdhikAni 'azvakarNasya padaikadeze padasamudAyasyopacArAd azvakarNakaraNAddhAyAH 'prathamakSaNe' prathamasamaye 'karoti' nirvartayati / idamuktaM bhavatiazvakarNakaraNAddhApathamasamaye krodhasyA-'pUrvaspardhakAni stokAni nirvartayati, tato vizeSAdhikAni mAnasya, AdhikyaM cA'nantatamabhAgena jJAtavyam / evamuttaratrA'pi / mAnasyA'pUrvaspardhakato mAyAyA apUrvaspardhakAni vizeSAdhikAni nirvartayati, tato'pi lobhasya vizeSAdhikAni / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"pahamasamae jANi apuvvaphaddayANi NivvattidANi, tattha kodhassa thovANi, mANassa apuvvaphaddayANi visesAhiyANi, mAyAe apunvaphadayANi visesAhiyANi. lobhassa apuvaphaddayANi visesAhiyANi, viseso annNtbhaago|" iti // 66 // nanu saMjvalanakrodhAdInAM nirvaya'mAnA'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAyAM rasA'-vibhAgA mithastulyA bhavanti, uta viSamAH 1 ityata Aha aNubhAge carimazrapubvANa havai paDhamavaggaNA tullaa| lohAINa aNUe avibhAgA khalu visesaahiyakamA // 67 // (gItiH) anubhAge caramA-'pUrveSAM bhavati prathamavargaNA tulyaa|| lobhAdInAmaNau avibhAgAH khalu vizeSAdhikakramAH / // 6 // iti pdsNskaarH| 'aNubhAge' ityAdi, tatra 'lohAINa' tti 'lobhAdInAM' lobhamAyAmAnakrodhalakSaNAnAM kaSAyANAM 'caramA'pUrveSAM' caramA'pUrvaspardhakAnAm 'anubhAge' anubhAgaviSayA prathamavargaNA 'tulyA bhavati' rasA'vibhAgAnAzritya samAnA bhavatItyarthaH / azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye lobhasya caramA-'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM yAvanto rasA'vibhAgA bhavanti, vAvanta eva rasAvi Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] khavagaseDhI [ gAthA-67 bhAgA mAyAyAzcaramA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM bhavanti / evaM mAnakrodhayorapi caramA- pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgA mithastulyA vktvyaaH| yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-"evaM caduNhaM pi kasAyANaM jANi apuvvaphaddayANi, tattha carimassa apuvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDichedaggaM caduNhaM pi kasAyANaM tullamaNaMtaguNaM " iti / / nanu kaSAyacatuSkasya jaghanyAyAM vargaNAyAM kena krameNa rasAvibhAgA bhavanti ? ityata Aha-'lohAINa' ityAdi, lobhAdInAm 'aNau' prathamA'pUrvaspardhakAnAM jaghanyavargaNAyAm 'avibhAgAH' rasA-'vibhAgAH khalu 'vizeSAdhikakramAH' vizeSeNA-'dhikaH kramo yegA te vizeSAdhikakramAH, bhavantIti gamyate / idamuktaM bhavati-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye lobhasya prathamA- pUrvaspardhakajadhanyavargaNAyAM rasAvibhAgAH stokA bhavanti, tato mAyAyAH prathamA'pUrvaspardhakajaghanyavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti, tato mAnasyA'pUrvaspardhakajadhanyavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti, tato'pi krodhasyA'pUrvaspardhakajaghanyavargaNAyAM rasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate-saMjvalanacatuSkasya caramA'pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNA rasAvibhAgAnAzritya mithaH samAnAH, saMjvalanakrodhAdInAmapUrva spardhakAni punaH krameNa vizeSAdhikAni bhavantItyanupadamuktam / tatra caramApUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAH svastrApUrvaspardhakarAzinA bhajyante, tadA lobhAdInAM prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNApratibaddharasAvibhAgAH prApyante, prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgato dvitIyAdyapUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAnAM dviguNAdikrameNAvasthitatvAt / anayA rItyA lobhAdInAmapUrvaspardhakAnAmAdivargasAyAM labdhAH prathamavargaNAgatarasAvibhAgAH krameNa vizeSAdhikA bhavanti, bhAjyarAzeH samAnatve sati bhAjakasya vaiSamyAt / ukta ca kaSAyamAbhRtacUrNI-"tesiM ceva paDhamasamae NivvattidANamapuvvaphaddayANaM lobhassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM thovaM / mAyAe AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / mANassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / kohassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesaahiyN|" iti / idantvavadheyam-yathA saMjvalanacatuSkasya caramA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAsu rasAvibhAgAH parasparaM tulyA bhavanti, tathaivA'nantApUrvaspardhakaprathamavargaNAsu rasAvibhAgA mithastulyA bhavanti, kintu krodhasya yAvantyapUrvaspardhakAni vyatikramyA-'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAzcintyeran , tato mAnasyAdhikAnyapUrvaspardhakAni gatvA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM rsaavibhaagaashcintniiyaaH| tato mAyAyA adhikAnyapUrvaspardhakAni vajitvA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM vimarzanIyAH / tato lobhasyAdhikAnyapUrvaspardhakAni vyatikramyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rsaavibhaagaashcintniiyaaH| tadyathA-krodhasya prathamA'pUrvaspardhakajaghanyavargaNApratibaddharasAvibhAgato mAnasya prathamApUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAn vizodhya meM Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvaspardhaka prathama vargaNArasAvibhAgA ] azvakarNakaraNAdhikAraH 131 rasAvibhAgA zeSatvena prApyante / tairmAnasya prathamA'pUrvaspardhaka prathamavargaNAgatarasA vibhAgA vibhaktavyAH / vibhakteSu ca yad labhyate, tAvanmAtrANi krodhasyA'pUrvaspardhakAni, tataH sAdhikAni mAnasya, tataH sAdhikAni mAyAyAH, tataH sAdhikAni lobhasyA- pUrvaspardhakAni gatvA prApyamANA'pUrvaspardhaka prathamavargaNAyAM rasA'vibhAgA mithaH samAnA bhavanti / punastAvanti spardhakAni vyatikramya prApyamANA'pUrvaspardhaka prathama vargaNAyAM rasAvibhAgA mithastulyA bhavanti / evamanantAnya pUrvaspardhakA ni labhyante yeSAM prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA mithaH sadRzA bhavanti / 1 asatkalpanayA kalpyantAM saMjvalanacatuSkasya pratyekaM caramA pUrva spadhaka prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA dvAcatvAriMzacchatAni ( 4200 ) mithastulyatvAt / kalpyantAM krodhasyA'pUrvaspardhakA paJcaviMzatiH (25) mAnasya triMzat (30), mAyAyAH paJcatriMzat (35), lobhasya catvAriMzat (40), krodhAdInAM krameNApUrvaspardhakAnAM vizeSAdhikatvAt / atha dvAcatvAriMzacchatAni svasvA'pUrvaspardhakarAzinA khaNDyante, tadA krodhasya prathamApUrvaspardhaka prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA aSTASaSTyadhikazataM (4200 --- 25 = 168),mAnasya prathamA pUrvaspardhaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAzcatvAriMzaduttarazataM (4200/30 = 140 ) mAyAyA: prathamA'pUrvaspardhaka prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA viMzatyadhikaM zataM(4200/35 = 120) lobhasya prathamA- pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH paJcAdhikazataM (4200/40 = 105) prApyante / evaM krodhAdInAM prathamA'pUrvaspardhakajaghanyavargaNAsu rasAvibhAgAstulyA na bhavanti / For at prathamaspardhakaprathamavargaNAgatebhyo'STASaSTyadhikazatarasAvibhAgebhyo mAnasya prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgata catvAriMzadadhikazatarasA vibhAgeSu vizodhiteSvaSTAviMzatI rasAvibhAgA (28) avaziSyante, tairmAnaprathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNa / gatacatvAriMzaduttarazatarasA vibhAgA vibha jyante, tadA paJca prApyante, tena krodhasya paJcA - 'pUrvaspardhakAni, mAnasya paTa, mAyAyAH sapta, lobhasya tvaSTau gatvA prathamavargaNAyAM rasAvibhAgAH parasparaM tulyA bhavanti / tadyathA- krodhasya paJcamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM rasAvibhAgAzcatvAriMzadadhikASTazatAni (168 *5 - 840), mAnasya SaSThA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmapi rasAvibhAgAzcatvAriMzadadhikASTazatAni (140x6 = 840), mAyAyAH saptamA'pUrvaspardhaka prathamavargaNAyAmapi rasAvibhAgAzcatvAriMzadadhikASTazatAni (12047 = 840), lobhasyASTamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmapi rasAvibhAgAcatvAriMzadadhikASTazatAni ( 10548 =840) / punaretAvatsvapUrvaspardhakeSu gateSu prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA mithastulyA bhavanti / tadyathA - krodhasya dazamA pUrvagpardhakasya prathamavargaNAyAM rasAvibhAgA zrazItyuttara SoDazazatI (168x10=1680), mAnasya dvAdazA- pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAmapi rasAvibhAgA prazItyutaraSoDazazatI (140 x 12 = 1680) / mAyAyAH paJcadazA- pUrva spardhakasyAdyavargaNAyAmapi rasAvibhAgA azItyuttaraSoDazazatI (120x14 = 1680) / lobhasya viMzatitamA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAmapi rasAvibhAgA azItyuttaraSoDazazatI (105416 - 1680 ) / evamagre 'pi jJAtavyam // 67 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanAmAzritya yantrakam 139] tA 480 420 840 SaSTham 840 apUrvaspardhakam / prathamavargaNAyAM krodhasya mAnasya mAyAyAH | lobhasya apUrvaspardhakam prathamavargaNAyAM krodhasya | mAnasya mAyAyAH lobhasya prathamam rasAvibhAgAH 168 / 140 120 105 viMzatitamam rasAvibhAgA: 3360 2800 | 2400 2100 dvitIyam 336 / 280 240 210 / ekaviMzatitam 3528 2640 2520* 2205 tRtIyam 504 420 315 | 3666 3080 2640 2310 caturthama 672 |560 trayo, 3864 3220 2760 2415 caturvizatitam | 4032 3360 2880 25201 paJcamam 1008 | 840 720 paJcaviMzatitamam 4200+ 3500 3000 2625 saptamam 1176 180 840 3640 3120 2730 1344 1120 aSTamam sapta 3780 3240 / 2835 navamam 1512 1260 1080 aSTA 3620 3360 2940 dazamam 1680* 1400 1200 1050 nava 4060 34803045 ekAdazam 1848 1540 1320 1155 triMzattama 4200+ 3600 | 3150 dvAdazam 2016 1680 1440 1260 ekatriMzatatamam 3720- 3255 trayodazam 2184 1820 1560 1365 dvAtriMzattamam 3840 3360A 2352 caturdazam 1660 1680 1470 trayastriMzattamam 36603465 paJcadazam 2520* 2100 1800 1575 4080 3570 SoDazam 2688 2240 1920 1680* paJcatriMzattam 4200+ 3675 saptadazam 2856 2380 2040 1785 SaTtriMzam 3780 aSTAdazam 3024 2520* 2160 180 saptatriMzam 3885 ekonaviMzatitamama 3162 2660 2280 1665 aSTAtriMzam 3660 navatriMzam 4065 catvAriMzattamam 4200+ khavagaseDhI + * * A + etaizcihnaH sUcitAH prathamavargaNA rasAvibhAgAnAzritya mithastulyA bhavanti / *r-tam ] Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apUrvaspardhakeSu dIyamAnadalam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 133 azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye-'pUrvaspardhakeSvanubhAganirUpaNaM vidhAya dIyamAnaM pradezAgramabhidhAtumanA Aha dei apuvvesu visesUNakameNaM dalaM to dei / pubAIzra asaMkhaguNUNaM sesAsu uNa visesUNaM // 6 // (gItiH) dadAtyapUrveSu vizeSonakrameNa dalaM tato dadAti / pUrvAdau asaMkhyaguNonaM zeSAsu punarvizeSonama / / iti pdsNskaarH| 'deI' ityAdi, 'apUrveSu' prakramAd azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye-'pUrvaspardhakeSu 'dalaM' pradezAgraM 'vizeSonakrameNa' vizeSahInakrameNa dadAti / idamuktaM bhavati-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye sarvapUrvaspadhekebhya utkarSaNApakarSaNabhAgahAreNa vibhajyaikabhAgamAtraM dalaM gRhItvA gRhItaM bhUyaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgena khaNDayitvA bahubhAgapramANaM dalaM pUrvaspardhakeSu nikSeptuM sthApayati / zeSamekabhAgapramitaM dalaM gRhItvA prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalikapramitaM sakalAHpUrvaspardhakavargaNApramANaizcayairadhikaM dalaM prathamA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dadAti, tacca prabhUtaM bhavati, tata ekacayena hInaM dalaM prathamA-'pUrvaspardhakadvitIyavargaNAyAM dadAti / tata ekacayena hInaM dalaM prathamA- pUrvaspardhakatRtIyavargaNAyAM dadAti / evamuttarottaravargaNAyAmekaikacayena hInaM hInataraM dalaM tAvat prakSipati, yAvat caramA-'pUrvaspardhakasya caramavargaNA / dvAbhyAM ca dviguNahAnibhyAM prathamA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadale vibhakte ekacayadalaM labhyate, taccA-'nantatamabhAgapramANaM bhavati / tenottarottaravargaNAyAM vizeSahInaM dalaM dIyate iti sidhyati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"paDhamasamaye NivvattijjamANagesu apuvvaphaddaesu puvvaphaddaehiMto okaDDiyUNa padesaggamapuvvaphaddayANamAdivaggaNAe bahuaM dedi, vidiyAe vaggaNAe visesahoNaM dedi / evamaNaMtarAgaMtareNa gaMtUNa carimAe apuvvaphaddayavaggaNAe visesahoNaM dedi|" iti / itthamanantaropanidhayottarottaravargaNAyAmanantatamabhAgamitenaikaikacayena hInaM dalaM prakSipati / paramparopanidhayA punaH prathamA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAtazcaramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAmasaMkhyeyabhAgahInaM pradezAgraM dadAti, nAdhikam, nivetyemAnA-'pUrvaspardhakAnAmekadviguNahAnigataspardhakasatkA-'saMkhyeyabhAgakalpatvAt / ___atra kecit jaghanyaspardhakataH prabhRti jaghanyA'tItthApanAmAtrANi mandAnubhAgakAnyanantAni sparghakAni vimucyoparitanapUrvaspardhakebhyo-'saMkhyeyabhAgapramANaM pradezAgraM gRhItvA'pUrvaspardhakAni karotItyAhuH, tanna ghaTate, tathAhi-uparitanaspardhakagatA-'saMkhyeyabhAgamitadalAdapUrvaspardhakanicau svIkriyamANAyAmapUrvaspardhakeSu sakalaM dIyamAnaM dalaM sattAgatadalasyA-'nantatamabhAgamAtraM syAt / katham ? iti cet , ucyate--jaghanyA-'tItthApanAyAmanantadviguNAhAnispardhakAnAM darzanAt Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] khabagaseDhI [ gAthA-68 jaghanyAtItthApanAyA uparitaneSu spardhAkeSu sakaladalaM sattAgatasarvadalasyA-'nantatamabhAgamAtraM saMbhavati / na ca jaghanyA-'tItthApanAyAmanantadviguNahAnispardhakAnyasiddhAnIti vAcyam, tathAvidhAlpabahutvadarzanAt / tathAhi-ekadviguNahAnispardhakato-'nantaguNAni spardhakAni jaghanyA-'tItthApanAyo bhavanti / tathA-cA'tra kaSApaprAbhRtacUrNi:-"savvatthovANi padesaguNahANihANaMtaraphaddayANi, jahaNNao Nikkhevo aNaMtaguNo, jahaNiyA aicchAvaNA annNtgunnaa|" iti tathaiva karmaprakRticUrNAvapi bhaNitam-"savvatthovaM padesaguNahANiTThANaMtaraM / jahaNNao Nikvevo aNaMtaguNo / jahaNNitA atitthAvaNA annNtgunnaa|" tena jaghanyAtItthApanAyAmekadviguNahAnispardhakato.'nantaguNAni spardhakAni bhvntiitisiddhm|| nanu gRhNAtu sakalasattAgatadalasyA'nantabhAgapramitaM dalamapUrvaspardhakanirvRttaye virodhAbhAvAditi ced, ucyate-apUrvaspardhakaniva ttaye sakalasattAgatadalasyA-'nantatamabhAge'bhyupagamyamAne satyapUrva spardhakacaramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dalamanantaguNaM syAt, apUrvaspardhakArtha gRhItasyA'nantatamabhAgapramitadalasyaikadviguNahAnispardhakasatkA'saMkhyeyabhAgamAtrA 'pUrvaspardhakeSu prakSepAt / na cA-'stvapUrvaspardhakacaramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmanantaguNaM dalamiti vAcyam, virodhopalambhAt / tathAhi-yadyapUrvaspardhakacaramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dalikamanantaguNaM svIkriyeta, tarhi pUrvA'pUrvayoH spardhakayodRzyamAnadalamekagopucchAkAreNa na syAt, apUrvaspardhakacaramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dRzyamAnadalasyA-'nantaguNatvaprasaGgAt / pratipAdayiSyate ca ekonasaptatimagAthayA pUrvApUrvampardhakayodRzyamAnadalamekagopucchAkAreNa, tena saha virodhaH syAdityarthaH / kiJca kaSAyamAbhRtacUrNI apUrvaspardhakaprathamavargaNAto-'pi pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dalaM vizeSahInamevA'bhihitam, tathA cA'tra kaSAyaprAbhUtacUNiH- "tamhi ceva paDhamasamae jaM dissadi padesaragaM, tamapuvaphahayANaM paDhamAe vaggaNAe bahuaM, puSvaphaddayaAdivaggaNAe visesahINaM / " iti / tena sahA-'pi virodhaH syAt / kecittu prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyA adhastAdanantaspardhakAnyantarayitvA-'pUrvaspardhakAni nivartayati, antaritaspardhakAni punaH zUnyarUpeNa parityajya na nivrtyti| tAvanti spardhakAnyatItthApanAtvena mantavyAnItyAhuH, tadapi nAtikSodakSamam / tathA-'bhyugame'pUrvaspardhakArtha gRhyamANasyA'pakarSitadalasatkA-saMkhyeyabhAgamitasya dalasyA-'tItthApanA sUpapadyata / kintvapakarSitadalasatkA'saMkhyeyabahumAgapramitadalikasya pUrvaspardhakeSu nikSipyamANasyA'tItthApanA ghaTAM kathamRcchet ? tena tathAstrAbhAvyAdevA-'smin prastAve'nubhAgA'pavartanA'tItthApanAM vinA'pi saMbhavati / tattvaM tu bahuzrutA vidanti / itthamavizeSeNasattAgatasarvapUrvaspardhakebhyo 'saMkhyeyamAgamAtra dalaM gRhItvA-'pUrvasparghakAni nivrtyti| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvaspardhakeSu dIyamAnadalam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 135 atha pUrvaspardhakeSu dIyamAnaM dalaM prarurUpayiSurAha-'tao' ityAdi, 'tataH' apUrvaspardhakataH paraM caramA'pUrvaspardhakacaramavargaNAtaH paramityarthaH 'pUrvAdau' pUrvaspardhakAdivargaNAyAM prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmityarthaH, 'asaMkhyaguNonam' asaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / idamuktaM bhavaticaramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM yAvad dalaM dadAti, tato'saMkhyeyaguNahInaM prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dadAti / kiM kAraNam ? iti ced , ucyate-pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalaM sArdhadviguNahAnyA guNyate, tadA sattAgatasakaladalaM prApyate / sattAgatasarvadalamutkarSaNApakarSaNamAgahAreNa vibhajyaikabhAgapramANadalamutkirati / utkIrNadalaM punaH palyopamA-'saMkhyeyabhAgena bhaktvaikabhAgapramANadalamapUrvaspardhakeSu vizeSahInakrameNa dadat caramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalikata ekacayenA'dhikaM dadAti / zeSA-'saMkhyeyabahubhAgapramANaM dalaM vizeSahInakrameNa sarvapUrvaspardhakavargaNAsu dadAti, tatra prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM yAvaddalaM dadAti, tAvaddalaM yadItaravargaNAsvapi dadyAt, tarhi sArdhadviguNahAnipramANavargaNAsu gatAsUtkIrNadalasyA'saMkhyeyabahubhAgapramANaM dalaM parisamApyAd iti kRtvotkIrNadalasyA-'saMkhyeyabahubhAgapramitadalaM sArdhadviguNahAnyA vibhajyate, tadA ya eka bhAgo labhyate, tAvanmAnaM dIyamAnaM dalaM prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM bhavati / tacca prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNApratibaddhaprAktanasattAgatadalasyA-'saMkhyeyabhAgamAtraM bhavati / tena prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dIyamAnadalamapUrvaspardhakacaramavargaNAto-'saMkhyeyaguNahInaM bhavati, caramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM dIyamAnadalasyaikacayenA'dhikapUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalapamitatvAt prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM ca dIyamAnadalasya svapurAtanasattAgatadalasatkA-'saMkhyeyabhAgapramANatvAt / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado carimAdo apuvvaphaddayavaggaNAdo paDhamassa punvaphaddayassa AdivaggaNAe asaMkhejjaguNahIrNa dedi|" iti / nyAsa :sattAgatadalam = prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalam x sArdhadviguNahAniH utkIryamANadalama = sattAgatadalam : utkarSaNApakarSaNabhAgahAraH apUrvaspardhakArthaM gRhyamANaM dalam = utkIryamANadalam : palyopamA- saMkhyeyabhAgaH / pUrvaspardhakeSu nikSipyamANaM dalam = utkIryamANadalam- apUrvaspardhakatayA pariNamanAya gRhItadalama prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dIyamAnaM dalam pUrvaspardhakeSu nikSipyamANaM dalam : sArdhadviguNahAniH = svasattAgatadalam : asaMkhyAtam caramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM dIyamAnadalam = AdyapUrvaspardhakaprathamavargaNAdalam+ekAcayaH / ...caramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAyAM dIyamAnadalataH prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / ___ etarhi pUrvaspardhakAnAM zeSavargaNAsu dalikanikSepaM vaktukAma Aha-'sesAsu' ityAdi, 'zeSAsu' prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAM varjayitvA zeSAsu pUrvaspardhakAnAM sarvavargaNAsu punarvizeSonaM dalaM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] khavagaseDhI [gAthA-66 dadAtIti sambadhyate / tathAhi-prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dIyamAnadalatastadvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dalaM dadAti, vizeSazco-'nantatamabhAgo boddhavyaH / tato'pi tRtIyavargaNAyAM vizeSahInaM dalaM dadAti / evaMkrameNa tAvadvaktavyam , yAvaccaramanikSepaparvaspardhakasya crmvrgnnaa| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado vidiyAe puvaphaddayavaggaNAe visesahoNaM dedi, sesAsa savvAsu puvaphaddayavaggaNa su visesahoNaM dedi / " iti // 8 // dIyamAnadalamabhidhAya sAmprataM pUrvApUrvaspardhakeSu dRzyamAnadalaM prarUpayatidissai daliaM puvvApubvesu phaDDagesu gopuccheNaM / puvvAIa apubvAitto dissai asaMkhabhAgavihINaM // 66 // (aAryAgItiH) dRzyate dalikaM pUrvA-'pUrvaSu spardhakepu gopucchena / pUrvAdAvapUrvAdito dRzyate 'saMkhyabhAgavihInam // 66 / / iti padasaMskAraH / 'dissaI' ityAdi, iha tAvat prathamamanantaropanidhayA dRzyamAnadalaM nirUpayati / tatra dRzyamAnaM dala nAma tadAnIM nikSipyamANadalena sahitaM purAtanasattAgatadalam / apUrvaspardhakeSa yannikSipyamANaM dalaM tadeva dRzyamAnaM dalaM bhavati, tatra purAtanasattAgatadalasyA 'bhAvadarzanAt / pUrvaspardhakepa tvidAnI nikSipyamANadalena sahitaM purAtanasattAgatadalikaM dRzyamAnaM bhavati / tatra 'puvApuvesu" ti 'pUrvAparveSu' pUrvaspardhakeSvapUrvaspardha keSu ca 'gopucchena' gopucchAkAreNa 'dalika' pradezAgraM dRzyate / ayaM bhAvaH-prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dRzyamAnaM dalaM prabhUtaM bhavati / tataH prathamA'pUrvaspardhakadvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dRzyamAnaM dalaM bhavati, nikSipyamANadalasya vizeSahInatvAt / ayaM heturagre'pi yathAsthAnaM yojanIyaH / tato'pi tRtIyavargaNAyAM dRzyamAnaM dalaM vizeSahInaM bhavati, evaM vizeSahInakrameNa tAvadvaktavyam , yAvaccaramA-'parvaspardhakasya caramavargaNA / apUrvaspardhakacaramavargaNAtaH prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dRzyamAnaM dalaM vizeSahInaM bhavati, tato'pi prathamapUrvaspardhakadvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dRzyamAnaM dalaM vidyate / evaM vizeSahInaM vizeSahInaM tAvadvAcyam, yAvaccaramapUrvaspadha kasya caramavargaNA / vizeSazcA-'nantatamabhAgo jJAtavyaH / atha paramparopanidhayA dRzyamAnaM dalaM prarUpayitukAma Aha- "puvvAIa" ityAdi, 'parvAdau' padaikadezena padasamadAyasya gamyamAnatvAt pUrvaspadhakAdivargaNAyAM prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmityarthaH, 'asaMkhyabhAgavihInam' asaMkhyeyatamabhAgena nyUnaM dalaM dRzyate / ukta ca kaSAyaprAbhRtI -"tamhi ceva paDhamasamaye jaM dissadi padesaggaM, tamapuvvaphaddayANaM paDhamAe vaggaNAe bhuaN| puvvaphaddayaAdivaggaNAe visesahoNaM / " iti vizeSathAnA-'saMkhyeyabhAgo boddhvyH| kutaH ? iti cet, zRNuta-apUrvaspardhakAnAmekadviguNahAni. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 ] prathama spardhakam / pU bha yantrakam - 13 (citram - 13) azvakarNa karaNAddhAprathama samaye'pUrvaspardhakeSu pUrvaspardhakeSu ca dIyamAnaM dRzyamAnaM ca dam / antaram antaram ********* / dvitIya sardhakam / / tRtIya spardhakam / spa dhe antaram keci tvantastispardhakAnyatItthApanAtyenAhuH [ lavagaDhI / caturtha spardha kam / / prathama pUrva spardhaka m / ni pUrvaspardhakAna kA saGaketa spaSTIkaraNam - sakalApUrvaspardhakAni vastuta ekadviguNahAnispardhakAnAma saMkhyeyabhAgamAtrANi bhavanti, asatkalpanayAstra catvAri darzitAni 1 = prathamavargaNA / 2 = dvitIyavargaNA / 3 = tRtIyavargaNA / 4 = caturthavargaNA / *= sakalApUrvaspardhakavargaNArAzipramANaizcayairadhikaM prathamapUrva sarva kaprathamavargaNAga nadalikaM prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM dIyate tacca prabhUtam, tata uttarottaravargaNAyAmekaikacayena hInaM hInataraM tAvaddIyate, yAvat caramApUrvaspardhakasya caramavargaNA / etatsarvam ityanena cihna ena sUcitam / 000 = anena cihnana caramApUrvaspardhaka caramavargaNAtaH prathamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dIyata iti sUcitam / * = anena cihna ena pUrvaspardhakeSu purAtanasattAgataM dalaM sUcitam anena cihna ena sUcitasya pUrvaspardhakeSu purAtana sattAgatadalasya savAvara mApUrvaspardhakacaramavargaNApekSayA pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAma saMkhyeyaguNahInaM dalaM dIyate, anyathaikagopucchAkAreNa pUrvApUrvaspardhakeSu dalaM na dRzyeta / prathamapUrvaspardhakaprathamatrargaNAyAM dIyamAnaM dalaM svapurAtanasattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM bhavati / **** = anena cihna ena prathamapUrvaspardhaka prathamavargeNAta uttarottaravargaNAyAM vizeSahInaM dalaM dIyata iti sUcitam / Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137] yantrakam-13 (citram-13) [ khavagaseDhI anubhAgApekSayA'nantaropanidhA-prathamApUrvaspardhakaprathamarvANAyAmanubhAgaH stokaH, tatastadvitIyaNAyAmekarasAvibhAgenA'dhikaH, evamuttarottaravargaNA yAM vAcyaH, navaraM yatra dvayoH spadhekayo. sandhirbhavati, tatrA'dhastanaspardhakacaramavargaNAta uparitanaspardhakaprathamavargaNAyAmanubhAgaH sarvajIvAnantaguNara sAvibhAgairaviko bhavati / yatra ca pUrvApUrvaspardhakayoH sandhirbhavati, tatrA'pUrvaspardhakaca ramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmanubhAgo'nantaguNo bhavati / anubhAgApekSayA paramparopanidhA-prathamApUrvaspardhakasya prathamavargaNAto dvitIyApUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM' rasAvibhAgA dviguNA bhavanti, tRtIyaspardhakaprathamavaNAyAM triguNAH, evaM yatisaMkhyaM spardhakama, tatsaMkhyaguNA rasAvibhAgAH prathamaspardhakaprathamavargaNArasA'vibhAgApekSayA bhavanti / dRzyamAnadalApekSayA-'nantaropanidhA dRzyamAnadalamapUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM prabhUtaM dalaM bhavati, tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInam , evamuttarottara vargaNAyAM tAvadvAcyam , yAvad caramapUrvaspardhakasya crmvrgnnaa| dRzyamAnadalApekSayA paramparopanidhA-prathamApUrvaspardhakata Arabhya yAvat sakalApUrvaspardhakAnAmasaMkhye batamabhAgakalpAnyanantAnyapUrvaspardhakAni vyatikramyante, tAvadapUrvaspardhakaprathamavargaNAto kasyAJcidapi vargaNAyAmanantabhAgahInaM dala dRzyate, tataH paraM sarvApUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM prathamapUrvasardhakaprathamavargaNAyAM cA'saMkhyeyabhAgahInaM dalaM dRzyate / Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasamaye bandhodayau ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 137 spardhakAnAmasaMkhyeyabhAgamAtratvAd apUrvaspardhakaprathamavargaNAta ekadviguNahAnispardhakAnAmasaMkhyeyamArga vyatikramya pUrvaspardhakaprathamavargaNA'vatiSThate / yadyapUrvaspardhakaprathamavargaNAta ekadviguNahAnigataspardhakAnyatikramyeran , tIpUrvaspardhakaprathamavargaNAto dviguNahInAH pradezA bhaveyurardhAH syurityarthaH / atra tvekadviguNahAnispardhakAnAmasaMkhyeyabhAga eva vyatikrAntaH, tenA'parvaspardhakaprathamavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM tiSThati / idamatrA-'vadheyam-na kevalamapUrvaspardhakaprathamavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyabhAgahInaM dalaM dRzyate, api tu prathamA'pUrvaspardhakato yAvat sakalA'pUrvaspardhakAnAM tatprAyogyA'saMkhyeyatamabhAgakalpAnyapUrvaspardhakAni na vyatikramyante, tAvadapUrvaspardhakaprathamavargaNAto-'nantabhAgahInaM dalaM dRzyate, taduparitanasarvA'pUrvaspardhakavargaNAyAmapyasaMkhyeyabhAgahInaM dalaM dRzyate / pazyantu pAThakA yantrakam-13 / iti // 66 / / azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye-'pUrvaspardhakAni prarUpyA-'zvakarNakaraNAddhAprathamasamaye'nubhAgabandhaudayau pratipipAdayipurAhapaDhamasamaye apuvANi phaDDagAiM annNtbhaagmishraaiN| heTThANi parANa udiNNAI baMdho taheva'yaMtaguNUNo // 70 // (AryAgItiH) prathamasamaye-'pUrvANi spardhakAnyanantabhAgamitAni / adhastanAni pareSAmudIrNAni bandhastathaivA'nantaguNonaH // 70 // iti padasaMskAraH / 'paDhamasamaye' ityAdi, 'prathamasamaye' azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye 'apUrvANi' apUrvaspardhakAni 'pareSAM' pUrvaspardhakAnAM ca 'anantabhAgamitAni' anantatamabhAgakalpAnyadhastanAni spardhakAnyudIrNAni bhavanti / idamuktaM bhavati-azvakarNakaraNAddhAyAH prathamasamayena kriyamANasakalA-'pUrvaspardhakebhyaH kiyantazcit pradezAstadAnImevodIraNAprayogeNodayasthitau nikSipyante, na sarve pradezAH / evaM pUrvaspardhakAnAmanantatamabhAgamAtrA'dhastanAlpAnubhAgakapUrvaspardhakebhyaH kiyantazcit pradezA udIraNAprayogeNodayasthitau prakSipyante, na tu taduparitanapUrvaspardhakebhyaH, navA-'dhastanapUrvaspardhakebhyaH sarve pradezAH / itthaM sakalA'pUrvaspardhakAni pUrvaspardhakAnAM cA'-nantatamabhAgamAtrANi sarvANyadhastanapUrvaspardhakAni svasvarUpeNodayanti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "udayaparUvaNA, jahA-paDhamasamaye ceva apuvvaphaddayANi udiNNANi ca aNudiNNANi ca, puvvaphaddayANaM pi Adodo aNaMtabhAgo udiNNo ca aNudiNNo ca / " iti / eteSAmakSarANAmayaM bhAvaH-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye pariNamyamAnasarvA-'pUrvaspadhekabhyaH kiyantazcit pradezA udIraNAprayogeNodayasthitau prakSipyante, apUrvaspardhakAnAM dvitIyasthitAvavasthAnAt, zeSAzca na prakSipyante / ihodaye nikSipyamANAnapUrvaspardhakasatkapradezAnAzritya cUrNikArairapUrvaspardhakAnyudIrNAnItyucyate, anikSi Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] khavagaseDhI [ gAthA-71 pyamANAnapUrvaspardhakapradezAnavalambyA-'pUrvaspardhakAnyanudIrNAnIti vyavahriyate / tathA pUrvaspardhakAnAmanantatamamAgamAtrapUrvaspardhakebhyaH kiyantazcit pradezA udaye nikSipyante, tenA-'nantatamabhAgamitAni pUrvaspardhakAnyudIrNAnIti vyapadizyate, tebhyazca zeSAH pradezA udaye na nikSiptAH, tena tAnyanudIrNAnyApa vyavahriyante / adhastanA'nantatamabhAgamAtrapUrvaspardhakAni varjayitvA zeSANi pUrvaspardhakAnyanudIrNAni jJAtavyAni, tebhya eko-'pi pradeza udayasthitau svasvarUpeNa na prakSipyate ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"uvari aNaMtA bhAgA aNudiNNA / " iti / sAmpratamanubhAgabandhamatididikSurAha-'baMdho taheva' ti 'bandhastathaiva' yathA sANyaparvaspardhakAnyanantabhAgapramANAni ca parvaspardhakAnyudorNAni bhavanti, tathaiva sarvANyaparvaspadhakAnyekasthAnakapUrvaspardhakAnAM cA-'nantatamabhAgapramANAni pUrvaspardhakAni badhyante, anubhAgamAzritya sarvA'pUrvaspardhapheranantatamabhAgapramANapUrvaspardhakaizca sadRzAni spardhakAni badhyante ityarthaH / uktaM ca kaSAyamAbhRtacUrNI-- "baMdheNa nivvattijjaMti apuvvaphadayaM paDhamamAdi kAdUNa jAva ladAsamANaphadayANamaNaMtabhAgo tti / " iti 'taheva' ityanenodayAtidezaM kRtvA bandhe udayato yo vizeSaH, taM darzayati 'aNaMtaguNaNo' ti 'anantaguNonaH' bandha udayato-'nantaguNahIno bhavati, udayamAnaspardhakebhyo badhyamAnaspardhakAnyanantaguNahInAni bhavantItyarthaH // 70 // azvakarNakaraNAddhAprathamasamayamadhikRtya prarUpaNAM kRtvA dvitIyAdisamaye'vapUrvaspardhakAni darzayati aNusamayamasaMkhaguNaM daliaM ghettRNa pakuNei / paDisamayamapuvvANi khalu asaMkhejjaguNahINAI // 71 // (upagItiH) anusamayamasaMkhyaguNaM dalikaM gRhItvA prakaroti / pratisamayamapUrvANi khalvasaMkhyeyaguNa hInAni / / 1 / / iti padasaMskAraH / 'aNusamayamasaMkhaguNaM' ti, anusamayamasaMkhyaguNaM 'dalika' pradezAgra 'gRhItvA' apakRSya pratisamayamasaMkhyeyaguNahInAni 'apUrvANi' apUrvaspardhakAni khalu 'prakaroti' nirvartayati / idamuktaM bhavati-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye yAnyapUrvaspardhakAni kRtAni, tato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNahInAnyanyAnyapUrvaspardhakAni nirvartayati, dalikaM tu prathamasamayato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNamapakarSati / ' tatastRtIyasamaye-'saMkhyeyaguNahInAnyanyAnyapUrvaspardhakAni nivartayati, dalikaM tvasaMkhyeyaguNamapakarSati / evamuttarottarasamaye'saMkhyeyaguNaM dalikamapakRSyA-'saMkhyeyaguNahInAnyanyAnyapUrvaspardhakAni nivartayati / nyagAdi ca kaSAyamAbhRtacUNauM Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAdisamayeSu dIyamAnadalam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [136 "paDhamasamae apuvvaphadayANi NivvattidANi bahuANi / vidiyasamae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi, tANi asaMkhejjaguNahoNANi / tadiyasamae apuvANi apuvvaphaddayANi kadANi,tANi asaMkhejjaguNahINANi / evaM samae samae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi,tANi asaMkhejjaguNahINANi / iti // 71 / / athA-'zvakarNakaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSu dIyamAnaM dRzyamAnaM ca dalaM vivarNayitukAmo bhaNati takkAliasu dei apubvesu dalaM visesUNaM / to puvvillaapuvAdI asaMkhaguNahINadalaM // 72 // (upagItiH) tatto visesahINakameNaM jA puvcrimaashraa| dissai daliaM puvvApuvvesu visesahINakamaM // 73 // (upagItiH) tAtkAlikeSu dadAtyapUrveSu dalaM vizeSonam / tataH prAktanA-'pUrvAdau asaMkhyaguNahInadalam / / 72 // tato vizeSahInakrameNa yaavtpuurvcrmaa| dRzyate dalikaM pUrvApUrveSu vizeSahInakramam // 73 / / iti padasaMskAra / 'takkAliyesu' ityAdi, 'tAtkAlikeSu' tasmin kAle bhavAni tAtkAlikAni "vyAdibhyo NikekaNI" (siddhahema06-3-34) iti sUtreNa Nikapratyayo vA ikaNapratyayo vA, teSu, tatkAlabhAviSvityarthaH, 'apUrveSu' apUrvaspardhakeSu 'dalaM' pradezAgraM 'vizeSonaM' vizeSahInaM dadAti' nikSipati / 'tataH' tAtkAlikA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAtaH 'prAktanA-'pUrvAdo' prAktanasamayakRtApUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInadalaM dadAtIti smbdhyte| 'tataH' prathamasamayakRtA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAto vizeSahInakrameNa yattadoH mithaH sApekSatvAt tAvad dadAti 'yAvatpUrvacaramA' yAvat pUrvaspardhakacaramavargaNA / bhAvArthaH punarayam-azvakarNakaraNAddhAdvitIyasamaye prathamasamayato-'saMkhyeyaguNaM dalamapakRSyA-'saMkhyeyaguNahInAnyanyAnyapUrvaspardhakAni nivartayati / tatra dvitIyasamaye nirvaya'mAnaprathamA'parvaspardhakaprathamavargaNAyAM prabhUtaM dalikaM dadAti, tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dalikaM nikSipati, tato'pi tRtIyavargaNAyAM vizeSahInaM dalaM dadAti / evaM krameNa tAvad dadAti, yAvad dvitIyasamayanirvayamAnacaramA-'pUrvaspardhakasya caramavargaNA / dvitIyasamayanirvaQmAna-caramA-'pUrvaspardhakacaramavargaNAtaH prathamasamayakRtaprathamA-'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInaM dalikaM dadAti, tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dadAti, tatastRtIyavargaNAyAM vizeSahInaM dadAti / evaM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvat prathamasamaya Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14. ] khavagaseDhI [ gAthA-72-73 kRtacaramA'pUrvaspardhakasya caramavargaNA / tataH prathamapUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM vizeSahInaM dalika nikSipati, tato'pi dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dadAti / evaM vizeSahInakrameNa tAvad nikSipati, yAvaccaramanikSapapUrvaspardhakasya crmvgnnaa| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"vidiyasamaye apuvvaphadaesu padesaggassa dijjamANayassa seDhiparUvaNaM vattaissAmo,taM jahA-vidiyasamae apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahuaM dijjadi, vidiyAe vaggaNAe visesahoNaM / evamaNaMtarovaNidhAe visesahINaM dijjadi tAva, jAva jANi vidiyasamae apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi, tado carimAdo vaggaNAdo paDhamasamae jANi apuvaphadayANi kadANi, tesimAdivaggaNAe dijjadi padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / tado vidiyAe vaggaNAe visesahoNaM dijjadi, tatto pAe aNaMtarovaNidhAe savvattha visesahINaM dijjadi / puvaphadayANamAdivaggaNAe visesahoNaM dijjdi| sesAsu vi visesahINaM dijjdi|" iti / yathA dvitIyasamaye dIyamAnadalaprarUpaNA kRtA, tathA zeSasamayeSvapi kartavyA, yaavdshvkrnnkrnnaaddhaacrmsmyH| ___ atha dvitIyAdisamayeSu dRzyamAnadalaM prarUpayati-dissaI' ityAdi, tatra 'pudhApuvvesu' 'tti' 'pUrvApUrveSu' pUrvaspardhakeSvapUrvaspardhakeSu ca vizeSahInakramaM dalikaM dRzyate / tathAhi-azvakarNakaraNAddhAyA dvitIyasamaye nirvayaMmAnaprathamA-'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM prabhUtaM dalikaM dRzyate, tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dRzyate / tato'pi tRtIyasyAM vizeSahInam / evaM vizeSahInakrameNa tAvad vAcyam, yAvad dvitIyasamaye nivartyamAnacaramaspardhakasya caramavargaNA / tataH prathamasamayakRtaprathamA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM vizeSahInaM dalikaM dRzyate / tato dvitIyavargaNAyAM vizeSahInaM dRzyate / evaM vizeSahInakrameNa tAvadabhidhAtavyam , yAvaccaramapUrvaspardhakasya caramavargaNA / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"vidiyasamaye apuvvaphadaesu vA pucaphadaesu vA ekekisse vaggaNAe jaM dissadi padesaggaM, tamapuvvaphaddayaAdivaggaNAe bahuaM / sesAmu aNaMtarovaNidhAe savvAsu visesahINaM / " iti / anena krameNa dRzyamAnadalaM tAvannigaditavyam , yAvadazvakarNakaraNAddhAyAzcaramasamayaH / azvakarNakaraNAddhAyAmanena vidhinA-'pUrvaspardhakAni nirvartayato jIvasya prathame'nubhAgakhaNDe vinaSTe lobha-mAyA-mAna-krodhAnAM yathAkramamanubhAgasatkarmA'nantaguNaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "jahA tadiyasamae esa kamo tAva, jAva paDhamamaNubhAgakhaMuyaM carimasamayaaNukiNNaM ti, tado se kAle aNubhAgasaMtakamme NANattaM / taM jahA-lobhe aNubhAgasaMtakammaM thovaM, mAyAe aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM, mANassANubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM, kohassANubhAgasaMtakammaNaMtaguNaM / " iti / etaca dvASaSTitamagAthayA prAg bhAvitam // 73 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazapadAnAmalpabahutvam / azvakarNakaraNAdhikAraH [141 athA-'zvakarNakaraNAddhAyAM prathame-'nubhAgakhaNDe vinaSTe-'STAdazapadAnAmalpabahutvamabhidhitsurAha igakhaMDe puNNe-'ppAbahugaM aTThArasapayANaM / kohAdoNa apubvAiM phaDDAiM visesaahiyAiM // 74 // (udgItiH) tatto egaduguNahANiphaDDagAiM asaMkhaguNizrANi / tatto aNaMtaguNiyA igaphaDDagavaggaNA honti // 7 // tatto ya vaggaNA kohaapuvvagaphaDDagANa'NataguNA / mANAdINa apubvagaphaDDANaM vaggaNA visesa'hiyA // 76 // (gItiH) lohassa puvvaphaDDANi aNaMtaguNANi vaggaNA siM ya / evaM jAva aNaMtaguNA kohassa khalu vaggaNA hoti // 77 // (gItiH) ekakhaNDe pUrNe-'lpabahutvamaSTAdazapadAnAm / krodhAdInAmapUrvANi spardhakAni vizeSAdhikAni // 74 / / tata ekadviguNahAnispardhakAnyasaMkhyaguNitAni / tebhyo-'nantaguNitA ekaspardhakavargaNA bhavanti / / 7 / / tAbhyazca vargaNAH krodhA-'pUrvaspardhakAnAmanantaguNAH / mAnAdInAmapUrvaspardhakAnAM vargaNA vizeSAdhikAH // 76 / / lobhasya pUrvaspardhakAnyanantaguNAni vargaNAsteSAM ca / evaM yAvadanantaguNAH krodhasya khalu vargaNA bhavanti / / 77 / / iti padasaMskAraH / / 'igakhaMDe' ityAdi, 'ekakhaNDe' "bhAmA satyabhAmA" iti nyAyenAtra khaNDazabdenA-'nubhAgakhaNDaM grAhyam , tatazcAyamarthaH-azvakarNakaraNAddhAyAmekasminnanubhAgakhaNDe 'pUrNe' niSThAM gate ghAtite ityarthaH, 'aSTAdazapadAnAm' aSTAdazasaMkhyakAnAM padAnAM krodhA- pUrvaspardhakAdirUpANAm 'alpabahutvaM' stokabahutvaM bhaNitavyamiti zeSaH / tadeva darzayati-'kohAdINa' ityAdi, 'krodhAdInAm' krodhamAnabhAyAlobharUpANAM 'apUrvANi' prAguktasvarUpANyapUrvANi spardhakAni vizeSAdhikAni bhavanti, vizeSAdhikakrameNa teSAM nivRtteruktatvAt / etaduktaM bhavati (1) saMjvalanakrodhasyA-'pUrvaspardhakAni sarvastokAni, (2) tataH saMjvalanamAnasyA-'pUrvaspardhakAni vizeSAdhikAni, (3) tataH saMjvalanamAyAyA apUrvaspardhakAni vizeSAdhikAni bhavanti (4) tato-'pi saMjvalanalobhasyA- pUrvaspardhakAni vizeSAdhikAni / (5) 'tatto' ityAdi, 'tebhyaH' saMjvalanalobhasyA-'pUrvaspardhakebhya ekadviguNahAnispardhakAni 'asaMkhyaguNitAni' asaMkhyeyaguNAni mavantItyarthaH, kiM kAraNam ? Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] khavagaseDhI [gAthA-74-77. iti ceta, ucyate-ekadviguNahAnispardhakAnAmasaMkhyeyabhAgamitAnyevA-'pUrvaspardhakAni karoti / tena pUrvapadata idaM padamasaMkhyeyaguNaM sidhyati / guNakArazca palyopamaprathamavargamUlasyA-'saMkhyeyabhAgakalpo jJAtavyaH / (6) 'tatto' ityAdi, 'tebhyaH' ekapradezadviguNahAnigataspardhakebhya ekaspardhakavargaNA 'anantaguNitAH' anantaguNA bhavanti / atra spardhakazabdena pUrvaspardhakamapUrvaspardhakaM vA grAhyam, ubhayatrA'pi vargaNAnAM samAnatvAt / yathaikadviguNahAnispardhakAnyabhavyebhyo'nantaguNAni siddhAnAM cA'nantabhAgamitAni, tathaivaikasmin spardhake vargaNA api abhavyebhyo-'nantaguNAH siddhAnAM cAsnantabhAgakalpA bhavanti / kintvekadviguNahAnigataspardhakata ekaspardhakagatavargaNA anantaguNA bhavantItyetadanenA'lpabahutvena jJApitam / (7) 'tatto ya' ityAdi, 'tAbhyazca' ekasparSakagatavargaNAbhyaH 'kohaapuvvagaphaDagANaM' ti, apUrvazabdAt "'kazca"(siddhahema0 8-3-1)ityanena prAkRtasUtreNa svArthe kapratyayaH, evamuttaratrA'pi, krodhA'pUrvaspardhakAnAM' saMjvalanakrodhasatkA-'pUrvaspardhakAnAM vargaNA anantaguNA bhavanti, cakAraH 'tatto' ityasyottaratrA'nuvRtyarthaH / pUrva TekaspardhakagatavargaNA uktAH, asmin pade sakalA'pUrvaspardhakagatavargaNA bhaNyante, apUrvaspardhakAni tvekadviguNahAnigataspardhakAnAmasaMkhyeyabhAgapramitAni gaNanAtazcA-'nantAni kriyante / tena pUrvapadata idaM padamanantaguNaM bhavati / guNakArazcA'bhavyebhyo'nantaguNaH siddhAnAM cA'nantabhAgamAtro boddhavyaH / sa punarekapradezaMdviguNahAnigataspardhakAnAmasaMkhyeyabhAgamAtro bhavati / tAbhyaH-krodhasyA-'parvaspardhakagatavargaNAbhyaH 'mANAdINa' ityAdi, 'mAnAdInAM' mAna-mAyA-lobhalakSaNAnAM krameNa sakalAnAmapUrvaspardhakAnAM vargaNA vizeSAdhikA bhavanti, krodhato mAnAdInAmapUrvaspardhakAnAM krameNa vizeSAdhikatvAt, sarvatraikasmin spardhake vargaNAnAM samAnatvAcca / tathAhi-(8) saMjvalanakrodhasya sakalA-'pUrvaspardhakagatavargaNAtaH saMjvalanamAnasya sakalA-'pUvaspardhakagatavargaNA vizeSAdhikA bhavanti, krodhato mAnasyA-'pUrvaspardhakAnAM vizeSAdhikatvAt / (8) mAnasya sarvA-'pUrvaspardhakavargaNAto mAyAyA nikhilA- pUrvaspardhakagatavargaNA vizeSAdhikAH, mAnato mAyAyA apUrvaspardhakAnAM vizeSAdhikatvAt / (10) tato'pi lobhasya sakalA'pUrvaspardhagatavargaNA vizeSAdhikAH, mAyAto lobhasya nikhilA-'pUrvaspardhakAnAM vizeSAdhikatvAt / (11) tAbhyo 'lobhasya' saMjvalanalobhasya pUrvaspardhakAnyanantaguNAni vaktavyAni / kathametadavasIyate ? iti cet , zRNuta-lobhasyA-'pUrvaspardhakAnAmekadviguNahAnigataspardhakasatkA-'saMkhyeyabhAgamAtratvAt sakalA-'pUrvaspardhakataH pUrvaspardhakasatkAyAmekasyAmeva dviguNahAnau asaMkhyeyaguNAni pUrvaspardhakAni tiSThanti / pUrvaspardhakaviSayakANAM nAnAdviguNahAnInAmanantatvAt sarvA-'pUrvaspardhakataH Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAdazapadAnAmalpabahutvam ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 143 sarvapUrvaspardhakAnyanantaguNAni bhavanti, tathaikaspardhakagatavargaNAto nAnAdviguNahAnInAmanantaguNatvAt sarvA-'pUrvaspardhakagatavargaNAto lobhasya pUrvaspardhakAnyanantaguNAni sidhyanti / nyAsa: sakalapUrvaspardhakAni = ekadviguNahAnigataspardhakAni x nAnAdviguNahAnayaH nAnAdviguNahAnayaH = ekaspardhakagatavargaNAH x anantarAziH .:. sakalAni pUrvaspardhakAni = ekadviguNahAnigataspardhakAni x ekaspardhakagatavargaNAH x anantarAziH nikhilA- pUrvaspardhakAni = ekadviguNahAnigataspardhakAni:asaMkhyAtam sarvA-'pUrvaspardhakavargaNAH = ekadviguNahAnigataspadhekAni x ekaspardhakagatavargaNAH asaMkhyAtam kaspadhakagatavargaNAH ... sarvA'pUrvaspardhakagatavargaNAto lobhasya pUrvaspardhakAni asaMkhyAtam .x 1 dviguNahAnispardhakAni 1 spardhakavargaNAH 4 anaMtarAziH 1 dviguNahAnispardhakAni x 1 spardhakagatavargaNAH ityetAvadguNAni = asaMkhyAtam anantarAzirityetAvadguNAni bhavanti / (12) 'siM ca vaggaNA' ityAdi 'teSAM' lobhapUrvaspardhakAnAM ca vargaNA anantaguNA bhavanti 'aNaMtaguNANi' ityasya liGgavipariNAmAt 'anantaguNA' iti padaM labdham / lobhasakalapUrvaspardhakebhyo lobhasarvapUrvaspardhakAnAM vargaNA anantaguNA bhavantItyarthaH / guNakArazcAtraikaspardhakagatavargaNArAzipramANo jJeyaH / 'evaM' yathA lobhasya pUrvaspardhakAni tadvargaNAzca krameNA'nantagaNAni nigaditAni, tathaiva mAyAdInAM yathAkramaM pUrvaspardhakAni tadvargaNAzcA'nantaguNAni tAvadvaktavyAni, yAvat krodhasya pUrvaspardhakAnAM vargaNAH khalu anantaguNA bhavanti / ayaM bhAvaH (13) lobhasya sakalapUrvaspardhakagatavargaNAto mAyAyAH pUrvaspardhakAnyanantaguNAni vAcyAni / na ca kathametadavasIyate ? iti vAcyam , prathame 'nubhAgakhaNDe ghAtite lomAdInAmanukrama pUrvaspardhakAnAmanantaguNatvadarzanAt / na ca bhavatu nAma saMjvalanalobhapUrvaspardhakato mAyAyAH pUrvaspardhakAnyanantaguNAni prAk pratipAditatvAt / saMjvalanalobhapUrvaspardhakagatavargaNAto mAyAyAH pUrvaspardhakAnyanantagaNAni kuto bhavanti ? iti vAcyam, ekaspardhakagatavargaNAgaNakArato pUrvaspardhakagaNakArasyA-5 nantaguNena bRhattaratvAt / ayaM heturagre-'pi yathAsthAnaM yojanIyaH / ____(14) mAyApUrvaspardhakato mAyAyA vargaNA anantaguNA nizcetavyAH / guNakArazcaikaspardhakagatavargaNApramANo boddhvyH| __ (15) tato mAnasya pUrvaspardhakAnyanantagaNAni boddhavyAni, kAraNaM tu trayodazapadavadbhaNitavyam / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] khavagaseDhI [ gAthA-78 (16) tato mAnasya pUrvaspardhakagatavargaNA anantaguNA abhidhAtavyAH / guNakArazcaikaspardhakagatavargaNArAzimAtro bodhyaH / (17) tataH krodhasya pUrva spardhakAnyanantaguNAni nigaditavyAni / hetustu trayodazapadavad bodhniiyH| (18) tataH krodhasya pUrvaspardhakagatavargaNA anantaguNA abhidhAtavyAH / guNakArazcaikaspardhakavargaNAmito jJAtavyaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-'assakaNNakaraNassa paDhame aNubhAgakhaMDae hade aNubhAgassa appAbahuaMvattaissAmo / taM jahA (1) savvatthovANi kohassa apuvvaphaddayANi, (2) mANassa apuvvaphaddayANi visesAhiyANi, (3) mAyAe apuvvaphaddayANi visesAhiyANi, (4) lobhassa apuvvaphadayANi visesAhiyANi, (5) eyapadesaguNahANihANaMtaraphadayANi asaMkhejjaguNANi (6) eyaphadayavaggaNAo aNaMtaguNAo, (7) kodhassa apuvvaphaddayavaggaNAo aNaMtaguNAo, (8) mANassa apavvaphadayavaggaNAo visesAhiyAo, (9) mAyAe apavvaphadayavaggaNAo visesAhiyAo,(10) lobhassa apuvvaphadayavaggaNAo visesaahiyaao| (11) lobhassa puvvaphadayANi aNaMtaguNANi, (12) tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAo, (16) mAyAe puvvaphadayANi aNaMtaguNANi, (14) tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAo, (15) mANassa puvvaphadayANi aNaMtaguNANi, (16) tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAo, (17) kohassa puvvaphadayANi aNaMtaguNANi , (18) tesiM ceva vaggaNAo annNtgunnaao|" iti / 74-75-76-77 / / azvakarNakaraNAddhAyAM prathame'nubhAgakhaNDe brajite dvitIyamanubhAgakhaNDaM ghAtayitumArabhyate / evaM sahasraranubhAgakhaNDarazvakarNakaraNAddhAsatkA prathamasthitighAtAddhA prathamasthitibandhAddhA ca puuryte| evaM pratisamayamasaMkhyeyaguNahInAnyasaMkhyeyaguNahInAni navAnyapUrvaspardha kAni kurvan sthitighAtasahasrarazvakarNakaraNAddhAyAzcaramasamayaM prApnoti, tadAnIM sthitibandhaM vyAjihIrgha rAha carime samaye mohassa aTuvassapamizro havai baMdho / iyarANa saMkhavassasahassAI bhaNimu ThiisaMtaM // 7 // carame samaye mohasyA-'STavarSapramito bhavati bandha / itareSAM saMkhyavarSasahasrANi bhaNAmaH sthitisattvam / / 7 / / iti padasatkAraH / / carime samaye' ityAdi, 'carame samaye' azvakarNakaraNAddhAcaramasamaye 'mohasya' saMjvalana Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharamasamaye bandhasatte ] azvakarNakaraNAdhikAraH [ 145 krodhamAnamAyAlobhalakSaNasya 'bandhaH' sthitibandho-'STavarSapramito bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"assakaNNakAragassa carimasamaye saMjalaNANaM hidibaMdho avassANi" iti / azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye yo-'ntamuhUtanyUnaSoDazavarSapramANaH sthitibandha AsIta, sa pratisthitibandhAddhamantamuhUrtena hIyamAno bhavannazvakarNakaraNAddhAcaramasamaye-'STavArSiko jAyate ityarthaH / 'iyarANa' ityAdi, itareSAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-'ntarAya-nAma-gotrakarmaNAM saMkhyavarSasahasrANi sthitibandho bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI--"sesANaM kammANaM hidivaMdho saMkhenjANi vassasahassANi / " iti / azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye yaH.saMkhyAtasahasravarSamAtraH sthitibandha AsIt, sa pratyantamu hUta saMkhyeyaguNahIno bhavan saMkhyAteSu sthitibandhasahasraSu gateSvapi saMkhyAtavarSasahasrapramANa eva bhavatIti phalitArthaH / samprati sthitisattvaM vaktukAmaH pratijAnIte-'bhaNimu' ityAdi, sthitisattvaM 'bhaNAmaH'pratipAdayiSyAmaH / atha pratijJAtamevAha ghAINa saMkhavAsasahassANi parANa'saMkhavAsAiM ! evaM hayakaraNakaraNaaddhaM khalu parisamAvei // 7 // ghAtinAM saMkhyavarSasahasrANi pressaamsNkhyvrssaanni|| evaM hayakarNakaraNAddhAM khalu parisamApayati // 76 / / iti padasaMskAraH / 'ghAINa' ityAdi, azvakarNakaraNAddhAcaramasamaye 'ghAtinAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyamohanIyakarmaNAM saMkhyavarSasahasrANi sthitisatvaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"cauNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammaM saMkhejjANi vssshssaanni|" iti / idamatra hRdayam-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye ghAticatuSTayasya saMkhyeyasahasravarSamAtra sthitisattvamAsIt ,tatpratisthitighAtaM saMkhyeyaguNahInaM bhavat saMkhyAtasahasraSu sthitighAteSu brajiteSvapi caramasamaye saMkhyeyasahasravarSapramANaM bhavati / 'parANa' ityAdi, 'parepAm' aghAtinAM nAmagotravedanIyarUpANAmityarthaH, asaMkhyavarSANi sthitisacaM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"NAmAgodavedaNIyANaM hidisaMtakammamasaMkhejjANi vssshssaanni|" iti / etaduktaM bhavati-azvakarNakaraNAddhAprathamasamaye yadaghAtikarmaNAmasaMkhyAtavarSapramANaM sthitisattvamAsIt, tat pratisthitighAtenA-'saMkhyeyaguNahInaM mavat saMkhyAtasahasrasthitighAteSu vyatikrAnteSvapi caramasamaye-saMkhyeyavarSapramitaM tiSThati / 'evaM' ityAdi, 'evaM prAguktavidhinA 'hayakarNakaraNAddhAm' azvakarNakaraNAddhAmantarmuhUrtapramANA khalu 'samApayati' niSThAM gamayati // 7 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gAthA - 80 azvakarNakaraNAddhAM nirUpya "kiTTikaraNa" ityanenoddiSTaM paJcamAdhikAraM kiTTikaraNAvAlakSaNaM vyAcikhyAsurAha- 146 ] gaDhI puNe karaNe ADhave kiTTikaraNaM tammi / nivvattara puvvA puvvaphaDDagatto ya kiTTI // 80 // (upagItiH) pUrNe iyaka Arabhate kiTTikaraNaM tasmin / nirvartayate pUrvA'pUrvaspardhakebhyazca kiTTIH // 0 // iti padasaMskAraH / 1 'puNe' ityAdi, tatra 'hayakapaNe' ti 'hayakarNe' 'bhImo bhImasenaH' iti nyAyena karNakaraNakAle 'pUrNe' vyatikrAnte kSapakazreNi pratipannaH kiTTikaraNam ' ADhavei' tti Arabhate, kiTTikaraNakAlaM pravizatItyarthaH / idamatra hRdayam - hAsyaSaTke savathA kSINe yaH krodhavedanakAlaH, tasya yo vibhAgAH kartavyAH / tatrAdyo vibhAgo'zvakarNakaraNAddhA, dvitIyo vibhAgaH kiTTikaraNAddhA, tRtIyazca kiTTivedanAdvA / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "chasu kammesu saMkruddhesu jo kodhavedagaDA, tisse kodhavedagaDAe tinni bhAgA / jo tattha paDhamatibhAgo (so) assahor karaNA, vidiyo tibhAgo kiTTokaraNaDA, tadiyanibhAgo kiTTIvedagaDA / " iti / idantvavadheyam -- yathA'smatkRtopazamanAkaraNaTIkAyAM cAritramohozamanAdhikAre 'zvakarNakaraNAddhAdayo yathAkramaM vizeSahInA uktAH, tathaivAtrA'pyazvakarNakaraNAddhA, yA hAsyapaTke kSINe zeSakrodhavedanAdvAyAH kiJcidadhikatri bhAgamAtrA, sA prabhUtA / tato vizeSahInA kiTTikaraNAddhA kiJcinnyUna tribhAgapramitA, tato'pi kiTTivedanAdvA kiJcinnyUnatribhAgamitA vidyamAnA'pi vizeSahInA saMbhavatIti vayaM brUmaH 1 kiTTikaraNAddhAM praviSTaH san kiM karoti ? ityAha- 'tammi' ityAdi, 'tasmin ' kiTTi - karaNakAle pUrvApUrvaspardhakebhyaH kiTTI: 'nirvartayate' karoti / idamuktaM bhavati -- kiTTayo nAma saMjvalanAnAM pUrvA-pUrvaspardhakebhyo vargaNA gRhItvA tAsAmanantaguNahInarasatAmApAdyaikottararasAvibhAgavRddheH parityAgenA'nantaguNavRhadantarAlatayA vyavasthApanam / idamatra hRdayam - apUrvaspardhakA ni pUrvapardhA gRhItvA'nantaguNahInarasatAmApAdya tA ekottararamA'vibhAgavRddhayA sthApayati sma | satkalpanayA pUrvaspardhaka satkAnAM yAsAM vargaNAnAmanubhAgA-'vibhAgA zItyuttaraSoDazazatAni, ekAzItyadhikaSoDazazatAni, ( 1680, 1681 ) ityAdi, Asan, pUrvaspardhakeSu tAsAmevA'nantaguNahInarasatAmApAdyaikottaravRddhayA rasAvibhAgA aSTApaSTya tarazatam, ekonasaptatyadhikazatam (168, 166 ) ityAdi, sthApyante sma / kiTTikaraNAddhAyAM tu sarvajaghanyA'pUrvaspardhakato'pyanantaguNahInarasatAmApAdya pUrvApUrvaspardhakAnAM vargaNA ekottararasA'vibhAgavRddhipari Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiyAkhyA ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 147 tyAgena vyavasthApya lobhajaghanyakiTTarArabhya pUrvapUrvato niyamenA'nantaguNavRddhyA tAvad vinyasyati, yAvat krodhasyotkRSTakiTTiH / asatkalpanayA kiTTiSu rasA'vibhAgAH paJca, viMzatiH (5, 20) ityAdi / nayA-pUrvaspardhaka prathamavagaNAtaH krodhasya sarvotkRSTA kiTTirapyanantaguNahInA vartate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"lobhassa jahaNiyA kiTTI aNubhAgehiM thovA, vidiyakiTo aNubhAgehiM aNaMtaguNA, tadiyA kiTTI aNubhAgehiM aNaMtaguNA, evamaNaMtarANaMtareNa savvattha aNaMtaguNA jAva kodhassa carimakihi tti / ukkassiyA vi kiho AdiphaddayaAdivaggaNAe aNaMtabhAgo / " iti / iha saMjvalAnAnAmanubhAgasatkarmA'tyantaM kRzyate-alpIkriyate, tasmAt kiTTiriti vyapadizyate iti saMkSepaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- 'kisaM kammaM kadaM jamhA, tamhA kiho|" iti / kiTTikaraNAddhAprathamasamaye saMjvalanacatuSkasya pUrvApUrvaspardhakebhyo dalaM gRhItvA niruktasvarUpAH kiTTInivartayati / / nanu saMjvalanacatuSkasya pUrvAparvaspardhakebhyo dalikamAdAya kiTTInivartayati, tarhi parvAparvaspardhakeSu kena krameNa pradezAgraM vidyate ? iti cet, zRNuta-saMjvalanakrodhasya sarvapUrvApUrvaspardhakeSu sarvaprabhUtaM dalaM tiSThati, tataH saMkhyeyaguNahInaM saMjvalanalobhasya nikhilapUrvApUrvaspardhakeSu, tato vizeSahInaM saMjvalanamAyAyA nikhilapUrvApUrvaspadhakeSu, tato'pi vizeSahInaM saMjvalanamAnasya sarvapUrvApUrvaspardhakeSu tiSThati / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-antarakaraNe kRte satyAnupUrvIsaMkramadarzanAt SaNNokaSAyANAM puruSavedasya ca dalaM saMjvalanakrodhe eva saMkramayati / tena saMjvalanakrodhasya pUrvApUrvaspardhakeSu sarvaprabhUtaM dalaM bhavati / tathAhi--prAka cAritramohanIyasattAgatadalaM vibhAgadvaye vimaktamAsIt, eko bhAgaH kaSAyANAmAsIt, anyaH punanoMkapAyANAm / tatrA'pi kapAyANAM dalaM cAritramohasakaladalasya kizcidadhikApramANamAsIn / nokaSAyANAM punazcAritramohasatkasakaladalasya kiJcinnyUnAdhapramitamAsIt / anantAnubandhyapratyakhyAnAvaraNapratyAkhyAnAvaraNAnAM kSINatvAt teSAM prabhUtaM dalaM saMkrameNa saMbalanakrodhamAnamAyAlobhalabdham / tena cAritramohanIyasattAgatadalasatkA-'rdhadalaM yat kaSAyasatkamAsIt, taddalaM saMjvalanacatuSTaye vibhaktavyam / vibhakta ca saMjvalanakrodhena mohanIyasattAgatasakaladalasyA-'STabhAgakalpaM dalaM prAptam / evaM saMjvalanamAnena saMjvalanamAyAyAH sarvamohanIyadalasyASTabhAgadezIyaM prAptama, lobhena tu mohanIyasarvadalasya kiJcidadhikA-'STabhAgapramANaM dalaM prAptam , satkarmaNi lobhadalasyetarataH sarvaprabhUtvadarzanAt / tathA cA'trA'lpabahutvam-saMjvalanalobhasya prabhUtaM dalam , tato vizeSahInaM saMjvalanamAyAyAH, tato'pi vizeSahInaM krodhasya, tato'pi mAnasya vizeSahInaM bhavati / evaM pratyekasmin krodhAdikaSAye AsannASTabhAgapramANaM dalaM vidyate / nokapAyasatkasya mohanIyasarvadalasatkakizcinnyUnArdhamAtradalasya saMjvalanakrodhe saMkrameNa prakSepAt kizcinnyUnapaJcASTabhAgapramANadalaM jAyate / lobhe tu kizcidadhikaikASTabhAgapramitaM tiSThati, mAnamAyayoH punaH kiJcinnyUnASTabhAga Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] khavagaseDhI [gAthA-80 pramANaM vidyate / tena krodhasya pUrvApUrvaspardhakeSu sarvaprabhUtaM dalaM vidyate, tacca kizcinnyUnapazcASTabhAgapramANam / tataH saMkhyeyaguNahIna lobhasya pUrvApUrvaspadhekeSu vidyate, kizcidadhikATabhAgapramANatvAt tato vizeSahInaM mAyAyAH pUrvApUrvaspardhakeSu, kiJcinnyUnASTabhAgapramitatvAt / tato'pi mAnasya pUrvApUrvaspardhakeSu kizcinnyUnASTamAgapramitaM bhavadapi vizeSahInaM vidyate / nyAsa: asatkalpanayA mohanIyasattAgatadalam = 'ka' iti klpyte| tadardham= + :: nokaSAyANAM dalam = ka - kizciddalam / ... kaSAyANAM dalam = ka + ,, , : kaSAyacatuSkasya dalam = Asannaka :.ekaikakaSAyasya dalam - -:Asanna gAbha tatra lobhadalasya kiJcidadhikatvAt lobhadalam= + + kikicahalam : mAyAmAnakrodhAnAmekaikasya dalam = kiJcihalam saMjvalanakrodhe nokaSAyadalaprakSepAt krodhadalam = ( -kizciddalam) + (-kiJcihalam) = ++ -(kiJciddalam + kiJcilam) kazcidalam - kiJciddalam / tacca prabhUtaM bhavati / saMjvalanakrodhe dalam =5+ ,, lobhe , - + , , / tena pUrvataH saMkhyAtaguNahInam / , , / tena pUrvato vizeSahInam / ,, mAyAyAM ,, = - 1 8 119 " mAne , - ,, ,, / kintu pUrvato vishesshiinm| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 ] yantrakam - 14 (citram - 14) kiTTikaraNAdvAmAzritya citram .dvitIyasthiti: a nta ra ka ra Na m saGketaspaSTIkaraNam 000 anena cihnana kiTTikaraNAddhAprathamasamayaH sUcitaH / kiTTikaraNAddha / prathamasamayataH prabhRti saMjvalanacatuSkasya dvitIyasthitau saMjvalanakrodha - mAna-mAyA lobhAnAM pUrvApUrvaspardhakebhyo dalamAdAya kiTTIH katumArabhate / 1- kiTTikaraNAddhAyAM pUrvApUrvaspardhakAni vedayati, na tu. kiTTIH, vakSyate caitad caturdazAdhikazatatama gAthayA (114) / * anena cihna ena kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH sUcitaH / 4 anena cihna ena pUrvApUrvaspardhakarUpeNa vidyamAnasya krodhasya prathamasthitiH sUcitA / [ khacaga seDhI kiTTikaraNAddhAcaramasamayaH kiTTIkaraNAddhA 1 kiTTikaraNAddhAprathamasamayaH Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTiparimANam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 146 saMjvalanakrodhAdicatuSTayasya pUrvApUrvaspardhakasthasarvadalamutkarSaNApakarSaNabhAgahAreNa vibhajyaikabhAgamapakarSati / ka apakRSTadalaM punaH panyopamA'saMkhyeyabhAgena khaNDayitvaikakhaNDaM kiTTayarthaM galAti, zeSANi bahUni khaNDAni pUrvAvaspardhakeSu pratipati / tatra kiTTikaraNAddhAprathamasamaye saMjvalanakrodhasya pUrvApUrvasparvakebhyoM dalaM gRhotyA saMcalanakrodhasya kiTTIH karoti, evaM saMjvalanamAnasya pUrvApUrvaspardhakebhyo dalamAdAya saMjvalanamAnasya kiTTInivartayati, saMjvalanamAyAyAH pUrvApUrvaspardhakebhyo dalikaM gRhotvA saMcalanamAyAyAH kiTTIrutpAdayati / saMjvalanalobhasya pUrvApUrvaspardhakebhyaH pradezAgramAdAya saMjvalanalomasya kiTTIrjanayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo-"paDhamasamayakiTTokArago kodhAdo puvvaphadaehito ca apuvvaphadaehiMto ca padesaggamokaDDiyUNa kAhakiToo karedi / mANAdo okaDDiyUNa mANakiTToo karedi / mAyAdo okaDDiyUNa mAyAkiToo karedi, lobhAdo okaDiyUNa lobhakiTIo kredi|" iti // 80 // evaM zatakacUrNAvapyuktam "tatto apuvvaphaDagahehA bahugA karei kittiio| puvvAo ya apuvvehiMto vokaDDiya paese // 1 // " iti / pazyantu pAThakA yntrkm-14|iti // 8 // athotkRSTakiTTaranubhAgaM kiTTiparimANaM ca darzayitukAma Aha jeTThA kiTTI u aNaMtaguNUNA pddhmvggnnaahito| kiTTIyo phaDDassa aNaMtimabhAgapamizrA hoti // 81 // jyeSThA kiTTistvanantaguNonA prathamavargaNAyAH / kiTTayaH spardhakasyA'nantatamabhAgapramitA bhavanti / / 81 / / iti pdsNskaarH| 'jeTThA' ityAdi, tatra 'paDhamavaggaNAhiMto' tti 'prathamavargaNAyAH' apUrvaspardhakasya abhyadhAyi ca jayadhavalAkArairapi-"paDhamasamayakiTTIkArago puvvApuvaphadaehito padesaggassAsaMkhejjadibhAgamokaDDiyUNa puNa okaDDidasayaladavvassAsaMkhejjadibhAgametaM davvaM kiTTIsu nnikkhivdi|" iti / kSapaNAsArakRddhistu apakRSTadalasya bahubhAgamAnaM dala kiMTTiSvekabhAgamAnaM ca pUrvApUrvaspardhakeSu dadAtIti bhaNitam / akSarANi tvevam "kohAdINaM sagasagapuvvApavvagayaphar3ayehito / ukkaDDidaNa davvaM tANaM kiTTI karedi kame // 1 // ukkaTTidadavvassa ya pallAsaMkhejjabhAgabahubhAgo / bAdarakiTTiNibaddho phaDDayage sesaigibhAgo // 2 // " iti / Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15.] khavagaseDhI [ gAthA-82. prathamavargaNAta ityarthaH, 'anantaguNonA' anantaguNahInA 'jyeSThA kidvistu' krodhasya sarvotkRSTA ki TTistu bhavati, jaghanyavargaNAgatAnubhAgato'nantaguNahInarasatAmASAdya kiTTinirvartanasya pratipAditatvAt / nanu prathamasamaye kiyatyaH kiTTayo bhavanti ? ityAha- kiTTIo' ityAdi, 'kiTTayaH' caturNAmapi saMjvalanAnAM viTTayaH spardhakasyA'nantatamabhAgapramitA bhavanti / idamuktaM bhavatiekasmin spardhake vargaNA abhavyebhyo'nantaguNAH siddhAnAM cA'nantatamabhAgamitA bhavanti, tAsAmekA'nantatamabhAgapramANAH kiTTayo nirvy'nte| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"edAo savvAo vicaudhihAo kiTTIo eyaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo pgnnnnaado|" iti // 81 // atha krodhAdInAmekaikakapAyasya kiTTiparimANaM nididikSurAhaegegassa kasAyassa tiNNi tiSiNa ahvaa'nnNtaa| saMgahakiTTI tinni avatarakiTTI annNtaao||2|| (upagItiH) ekaikasya kaSAyasya tisrastisro-'thavA-'nantAH / saMgraha kiTTayastisro-'vAntarakiTTayo-'nantAH // 82 / / iti pdsNskaarH| 'egegassa' ityAdi, kiTTikaraNAddhAyAm "ekasya kaSAyasya' saMjvalanakrodhAdInAmekaikasya kaSAyasyetyarthaH 'tisrastistraH' "vIpsAyAma" (siddhahema0 7-4-80) ityanena dvivacanam, kiTTayo bhavanti, prathamAdisaMgrahakiTTibhedAt / uktaM ca saptatikAcUrNI-"ekakassa kasAyarasa tipiNa tipiNa-paDhamakiTTI, bitiyakiTTI, tatiyakiTTi tti / " iti / 'ahavA' ti 'athavA' prakArAntareNa krodhAdInAmekaikakaSAparayA-'nantAH kiTTayo jAyante / nanu prakAradvayena kiTTiparimANakathane ko'bhiprAyaH ? ityata Aha-'saMgaha0' ityAdi, 'saMgrahakiyastisraH' ekaikakaSAyasya yAstisrastisraH viTTayaH proktAH, tAtipaH kiTTayaH saMgrahakiya iti vyapadizyate ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"ekkakamhi kasAe tiNi tiNNi saMgahakiTTIyo tti evaM tiga tig|" iti / 'avaMtara0' ityAdi, 'avAntarakiTTayo'nantAH' ekaikasya kaSAyasya yA anantAH kiTTaya utpadyante, tA avAntarakiTTayo bhaNyante, gaNanAtazca tA anantA bhavanti / kutaH ? iti cet , ucyate-ekasyAM saMgrahakiTTau anantAnAmavAntarakiTTInAmu. palammAdekaikakaSAyasyA-'nantakiTTayaH sUpapadyante / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI- ekkakisse saMgahakiTTIe aNaMtAo tti edeNa adhavA aNaMtAo jAdA / " iti / // 2 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTiparimANam / kiTTikaraNAddhAdhikAraH atha krodhAdInAmudayeNa pratipannaH kiyatI: saMgrahakiTTIH karoti ? ityataH prAhakohAdINaM udayeNaM paDivanassa kamaso hi / bArasa Nava ccha tiNi ya saMgahakiTTIu jAyante // 83 // (upagItiH) krodhAdInAmudayena pratipannamya bhavanti kramazA hi| dvAdaza nava SaTa tisrazca saMgraha kiyA jAyante / / 3 / / iti padasaMskAraH / 'kohAdoNa' ityAdi, 'krodhAdInAM krodhamAnamAyAlobhalakSaNAnAmudayena 'pratipannasya' kSapakazreNimArUDhasya kramazaH 'hi' nizcayena dvAdaza nava SaT tisrazca saMgrahakiTTayo 'jAyante' utpadyante / uktaM ca kaSAyaprAbhRte - "bArasa Nava cha tiNi ya kiTToo hoti xxx" iti / ____ bhAvArthaH punarayam-krodhodayena kSapakazreNi pratipannazcatuSkaSAyANAM dvAdaza saMgrahakiTTIH karoti, ekaikakamAyasya saMgrahakiTTitrayapratipAdanAt / ukta ca saptatikAcUrNI-"kiTTikaraNakhAe vaTTamANo samae samae cauNhaM saMjalaNANa bArasa kiTTIo kareti, xxx, evaM koheNa pddivnnnnss|" tathaiva kaSAyaprAbhUtacUrNAvapi-"jai koheNa uvahAyadi, tado bArasa saMgahakiTTIo hoti / " iti / - saMjvalanamAnodayena kSapakazreNiM samArUDhaH zeSasaMjvalanatrayasya nava saMgrahakiTTIH karoti, mAnA'zvakarNakaraNAddhAyAH prAk saMjvalanakrodhasya spardhakasvarUpeNa kSapitatvena saMjvalanakrodhasya kiTTayasaMbhavAt / uktaM ca saptatikAcU!-"mANeNa pauivaNNo kohe khavie uvvalaNAlakkhaNeNaM sesANaM tiNhaM kasAyANaM nava kiTToo kareti puvvakameNaM / " iti / evaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi-"mANeNa uvahidassa Nava sNghkittttiio|" iti / / ___ mAyodayena kSapakazreNiM pratipanno mAyAlobhayoH SaT sagrahakiTTInivartayati, mAyAzvakarNakaraNAddhAyAH prAk krodhamAnayoH kiTTipariNAmamRtaM spardhakasvarUpeNa pitatvAt / uktaM ca saptatikAcU -"mAyAe pauivaNNo kohamANehiM khavirahiM sesadgassa cha kiTTIo kareti puvvakameNaM / " iti / tathaiva kaSAyaprAbhUtacUrNAvapi-"mAyAe uvahivassa cha sNghkittttiio|" iti / saMjvalanalobhodayena kSapakazreNimadhigataH saMjvalanalobhasya tikhaH saMgrahakiTTInivartayati, lobhA-'zvakarNakaraNAddhAyA aAk saMjvalanakrodhAditrayastha spardhakasvarUpeNa vinAzitatvAt / uktaM ca saptatikAcUrNI-"lobheNaM pauivaNNo hehatige khavie lobhassa tiNi kiDIo * Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] khavagaseDhI [gAthA-84-85 kreti|" iti / tathaiva kaSAyamAbhRtacUrNAvapi-"lobheNa upaTTidassa tiNi kittttiio|" iti / // 83 // kaSAyacatuSkasya saMgrahakTTiIruktvA sampratyekaikasyAM saMgrahakiTTau kati kiTTayo bhavanti ? tathA pUrvapUrvasamayata uttarottarasamaye kiyatyaH kiTTayo jAyante ? ityAzaGkaya prAha egegAe saMgahakiTTIa avaMtarAa u annNtaa| hoti ya kiTTIao paDisamayamasaMkhaguNahINAzro // 4 // ekaikasyAM saMgrahakiTTI avaantraastvnntaaH| bhavanti ca kiTTayaH pratisamayamasaMkhyaguNahInAH // 84 / / iti padasaMskAraH / 'egegAe' ityAdi, saMjvalanacatuSkasyakaikasyAM saMgrahakiTau avAntarAstu kiyo'nantA bhavanti, ekaikasaMgrahakiTTI avayavakiTTayo'nantA bhavantItyarthaH / 'hoti ya' ityAdi, 'bhavanti ca' jAyante ca 'pratisamaya samaye samaye iti vIpsAyAm "yogyatAvIpsArthAnativRttisAdRzye (siddhahema0 3-1.40) iti sUtreNA-'vyayIbhAvasamAsaH, anusamayamityarthaH; 'kiTTayaH' kaSAyacatuSkasyA'bhinavA'vAntarakiTTayo'saMkhyeyaguNahInAH / idamuktaM bhavati-kiTTikaraNAddhAprathamasamaye bahUravAntaraviTTIH karoti, dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNahInA abhinavA avAntarakiTTInivartayati, asaMkhyeyabhAgamAtrA nivartayatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"vidiyasamae aNNAo apuvAo kiTTIo karedi, paDhamasamae nniyttidkittttiinnmsNkhejjbhaagmettaao|" iti evaM pUrvapUrvata uttarottarasamaye-'saMkhyeyaguNahInA abhinavA kiTTayastAvadvaktavyAH, yAvat kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH // 84 // nanu pratisamaya kiTTitayA pariNamanAya kiyad dalaM gRhNAti ? iti paramAzaGkaya prAhadaliaM u paDikhaNaM ukirai asaMkhaguNiaM ya kiTTINaM / aha kiTTINaM aNubhAgappAbahuaM bhaNijjei // 85 // . dalikaM tu pratikSaNamutkiratyasaMkhyaguNitaM ca kiTTibhyaH / atha kiTTInAmanubhAgAlpabahutvaM bhaNyate // 85 / / iti padasaMskAraH / 'daliaM' ityAdi, tatra 'kiTTINaM' tti prAkRtatvAt 'tAdathya (siddhahema0 2-2-54) iti sUtreNa vihitAyAzcaturthyAH sthAne "caturthyAHSaSThI" (siddhahema08-1-131) iti sUtreNa SaSThI vimaktiH, kiTTibhyaH kiTTitayA pariNamanAyetyarthaH 'dalika' pradezAgraM tu 'pratikSaNam' anusamayam asaMkhyaguNitaM ca 'utkirati' apakarSati / cakAraH pAdapUzaiM / idamuktaM bhavati-kiTTikaraNAddhAprathama Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiSanubhAgAlpabahutvam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 153 samayato-'nantaguNavizuddhatvAd dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA kiTTiSu dadAti, tato-'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA kiTTiSu prakSipati / evaM pratisamayaM vizuddharanantaguNakrameNa pravardhamAnatvAduttarottarasamaye'saMkhyeyaguNamasaMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA kiTTiSu dadAti / anena krameNa tAvadvaktavyam, yAvat kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"jaM padesaggaM samvasamAseNa paDhamasamae kiTTosu dijjadi, taM thovaM, vidiyasamae asaMkhejjaguNaM, tadiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimAdo tti asaMkhejjaguNaM / " iti / __ 'aha' ityAdi, athazabdaH prakaraNAntaraM sUcayati / 'kiTTINaM' ti kiTTInAm 'anubhAgA'lpabahutvam' anubhAgaviSayakA-'lpabahutvaM 'maNyate' pratipAdyate // 8 // atha kiTTikaraNAddhAprathamasamaye kiTTikArasya kiTTigatarasA-'vimAgAnAzritya pUrvagAthAyAM pratijJAtA-'lpabahutvaM vivarNayatilohassa paDhamasaMgahakiTTI jahaNaNagAzra khalu / thovA rasAvibhAgA tatto biiyA'NaMtaguNiA'sthi // 86 // (udgItiH) evaM jAva carimakiTTIe bIyapaDhamAzra'NaMtaguNA / puvvavva jAva aMtimakiTTIe tAu taiyAe // 87 // paDhamAa'NaMtaguNiyA jAvaM carimAzra evaM ya / mAyAe tiNhaM kiTTIsu muNeyA annNtgunnnnaae||8|| (udgItiH) tatto mANagakohANaM tiraha rasAvibhAgA y| kamaso u jAva kohukkosAe hojja'NaMtaguNA // 86 // (upagItiH) lobhasya prathamasaMgrahakiTTayA jaghanyAyAM khalu / stokA rasAvibhAgAstebhyo dvitIyasyAmananta guNitAH santi / / 86 / / evaM yAvaccaramakiTTI dvitIyaprathamAyAmanantaguNA / parvavadyAvadantimakiThau tebhyastRtIyasyAH // 7 // prathamAyAmanantaguNitA yAvat caramAyAmevaM ca / mAyAyAstisaNAM kiTTiSu jJeyA anantaguNanayA |8|| tebhyo mAnakrodhayostisaNAM rasA'vibhAgAzca / kramazastu yAvat krodhotkRSTAyAM bhavantyanantaguNA IIEI / iti padasaMskAraH / 'lohassa' ityAdi, 'lobhasya' saMjvalanalomasya prathamasaMgraha kiyAH 'jaghanyAyAM prathamA'vAntarakTTiau stokA rasA'vibhAgA bhavanti / rasA'vibhAgA iti padamagre'pyanuvartanIyam / 'tebhya: Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 ] khavagaseDhI [gAthA-86-8 saMjvalanalobhaprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA-'vAntarakiTTigatarasavimAgebhyo 'dvitIyasyAM' lobhasya prathamasaMgrahakiTTayA dvitIyA-'vAntarakiTTau 'anantaguNitAH' anantaguNA rasAvibhAgAH 'santi' bhavanti, kiTTigatAnubhAgasya pUrvAnupUrvyA'nantaguNavRddhiM parityajyA-'nyasyA'saMbhavAt / 'evaM' ityAdi, "evaM yAvaccaramakiTTI' evaMzabdasya sAmyArthakatvAt uttarottarA-'vAntarakiTTau anantaguNakrameNa rasAvibhAgAstAvadabhidhAtavyAH, yAvad lomasya prathamasaMgrahakiddezvaramA-'trAntarakiTTI dvicaramA-5vAntarakiTTito'nantaguNAH / _ 'poyapaDhamAa' 'ityAdi, dvitIyaprathamAyAM' atra dvitIyapadena "bhImo bhImasenaH" iti nyAyAt dvitIyasaMgrahakiTTiboddhavyA, tatazcAyamarthaH-saMcalanalobhasya dvitIya saMgraha kiyAH prathamA'vAntarakiTTI prathamasaMgrahakiTTisatkavaramA-'vAntarakiTTigatarasAvibhAgato-'nantaguNA rasAvibhAgA bhavanti, guNakArazca dvAdazasaMgrahakiTTInAM svasthAnaguNakArato.'nantaguNo jJAtavyaH / idamuktaM bhavativivakSitasaMgrahakiTTi satkavaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH santastadutarasaMgrahakiTTisatkaprathamAvAntarakiTTigatarasAvibhAgAjAyante, sa parasthAnagugakAra ucyte| tatatsaMgrahakiTTau vivakSitA-'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgaH yena guNakAreNa guNitAH santastadutarAvAntarakiTTigatarasA'vibhAgA jAyante, sa svasthAnaguNakAra ucyate / uparyukta sarasthAnaguNa kAro dvAdazAnAmapi saMgrahakiTTonAM svasthAnagugakArato'nantagugo jJAtavyaH, krodharatIyasaMgrahakiTTigatacaramAcAntarakiTTayantaratolomaprathamasaMgrahakiTTayantasyAnantaguNatvadarzanAta, AviSkariSyate cedaM kiTTayantaraprarUpaNAyAm / 'puvvavva'ityAdi, 'pUrvavat prathamasaMgrahakiTTivat yattadoHsApekSatvenottaratra yatpadopAdAnAda tAvadvaktavyAH, yAvat 'antimakiTTI' ante bhavA antimA "pazcAdAdyantAgrAdimaH" (siddhahema0 6-3-75) ityanena imapratyayaH / antimA cA'sau kiTTizca, sA-'ntimakiTTiH, tatra, lobhadvitIyasaMgrahakiTTisatkAyAM caramA'vAntarakiTTI ityarthaH, rasA-'vibhAgA vaktavyAH / idamuktaM bhavati lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA-vAntarakiTTigatarasA'vibhAgato dvitIyA'vAntarakiTTI rasA'vibhAgA anantaguNA vidyante, tato'pi tRtIyAvAntarakiTTau anantaguNA rasA'vibhAgA vartante, evaMkrameNa tAvadvaktavyAH, yAvad dvicaramA-'vAntarakiTTitazcaramAvAntarakiTau rasA'vibhAgA anantaguNAstiSThanti / tAu' ityAdi 'tebhyaH' lobhadvitIyasaMgraha kiTTisatkavaramA-bAntarakiTTigatarasA'vibhAgebhyaH 'tRtIyasyAH lobhatRtIyasaMgrahakiTTeH 'prathamAyA~' prathamA'vAntarakiTI anantaguNitA rasA'. vibhAgA bhavanti / tato'pi dvitIyA'vAntarakiTTau anantaguNA rasA'vibhAgA bhavanti / tato'pi tRtIyasyAmavAntarakiTTAvanantaguNA rasA'vibhAgA bhavanti, evaMkrameNa tAvad vaktavyAH, yaavccrmaa'vaantrkittttiH| tadevA-''ha-'jAva carimAa' ti yAvat 'caramAyAM' lobhatRtIyasaMgraha kiTTisatka Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTavanubhAgAlpabahutvam ] [ 155 caramAvAntarakiTTau rasA'vibhAgA dvicaramAvAntara kiTTito'nantaguNA bhavantItyarthaH / ' evaM ' ityAdi, ' evaM ' evaMzabdaH sAdRzyArthakaH, yathA lobhasya tisRNAM saMgraha kiTTInAmavAntara kiTTiSu rasA'vibhAgAH prarUpitAH, tathaivetyarthaH mAyAyAH 'tisRNAM prathama- dvitIya tRtIyarUpANAM saMgraha kiDDInAM kiTTiSu' avAntara kiTTiSvanantaguNanayA rasA'vibhAgA vaktavyAH / cakAraH samuccaye / etaduktaM bhavati saMjvalana - lobhasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkacara mA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgato mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / tato'pi mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTi - satkadvitIyA'vAntaraviTTau rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / evaM tAvadvaktavyAH, yAvanmAyAyAH prathama saMgraha kiTTisatkacaramA'vAntaraviTTauM rasA'vibhAgA dvicaramA'vAntarakiTTito'nantaguNA bhavanti / mAyAyAH prathama saMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgato mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTi satkaprathamA'vAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti tato'pi mAyAyA dvitIya saMgraha - kiTTisatkAyAM dvitIyA'vAntara vidyAvanantaguNA bhavanti, tato mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTi - satkAyAM tRtIyA'vAntaravidvAvanantaguNA rasA'vibhAgA bhavanti / evaMkrameNa tAvadvaktavyAH, yAvad mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTisatkadvicaramA 'vAntara kiTTitazcaramAvAntaravidvau rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTisatkacaramA - 'vAntara kiTTigata rasA'vibhAgato'nantaguNA rasA'vibhAgA mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTisatkAyAM prathamAvAntaravidvau tiSThanti, tato'pi dvitIyAsvAntaraviTTAvanantaguNA rasAvibhAgA vartante, evamanantaguNakrameNa tAvadvaktavyAH yAvat tRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramA'vAntarakiTTiH / kiTTikaraNAddhAdhikAraH 'tatto' ityAdi, 'tebhyo' mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTisatkacara mA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgebhyo 'mAnakrodhayoH ' saMjvalanamAnakrodhayoH 'tisRNAM' saMgraha kiTTitrayasya avAntara kiTTigatA rasA'vibhAgAzca kramazastvanantaguNAstAvadbhavanti yAvat 'krodhotkRSTAyAM' krodha tRtIya saMgraha kiTTi - satkacaramAvAntarakiTTau rasA'vibhAgAH / tathAhi mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgato mAnasya prathama saMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA avatiSThante / tato'pi mAnasya prathamasaMgraha kiTTisatkadvitIyA 'vAntara kiDDAvanantaguNA rasAvibhAgA bhavanti, evaM krameNa tAvadvaktavyAH, yAvat prathamasaMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTigatarasAvibhAgAH / , mAnasya prathama saMgraha kiTTisatkacaramA-jvAntarakiTTito mAnasya dvitIyasaMgraha kiTTisatkaprathamA - SaAntara kiTTau rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / tato'pi dvitIyasaMgraha kiTTisatkadvitIyA'vAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA vartante / evamanantaguNakrameNa tAvadvaktavyAH, yAvanmAnasya dvitIya saMgraha kiTTisatkacaramA-'vAntara kiTTigatarasA 'vibhAgAH / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 aar [ gAthA-66-6 mAnasya dvitIya saMgraha kiTTisatkacaramAvAntarakiTTito mAnasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kaTTigatarasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti tato'pi tRtIyasaMgraha kiTTisatkadvitIyAsaAntara kiTTau rasAvibhAgA anantaguNA bhavanti / evamuttarottarAvAntarakiTTau anantaguNakrameNa rasA'vibhAgAstAvadvaktavyAH, yAvanmAnasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkacara mAjyAntara kiTTigatarasAvibhAgAH / mAnasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgataH krodhasya prathamasaMgraha kisikaprathamA - SantarakiTTI rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / tataH krodhaprathama saMgraha kiTTisatkadvitIyA-vAntaraki rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti / evamuttarottarA-vAntarakiTTa (vanantaguNakrameNa rasA'vibhAgAstAvadvaktavyAH yAvat krodhaprathama saMgraha kiTTi satkacaramAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgAH / krodhaprathama saMgraha kiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgataH krodha dvitIya saMgraha kiTTi satkaprathamA'vAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, tato'pi krodhadvitIya saMgraha kiTTisatkadvitIyA-jvAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA vartante / evamuttarottarAyAntara kiDAvanaguNakrameNa rasA'vibhAgAstAvadabhidhAtavyAH yAvat krodha dvitIya saMgraha kiTTisatkacaramA-vAntara kiTTigatarasA -'vibhAgAH / krodhadvitIya saMgrahakaTTasatkaca (mA jyAntaraviTTigatarasA'vibhAgataH krodhatRtIya saMgraha kiTTi - satkaprathamAvAntaraki rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, tato'pi krodha tRtIya saMgraha kiTTisakkadvitIyAvAntarakiTTau rasA'vibhAgA anantaguNA vartante / evamuttarottarAdhvAntara kiDDAvanantaguNakrameNa rasA'vibhAgAstAvadvaktavyAH yAvat krodha tRtIya saMgraha kiTTisakara mAtrAntarakiTTigatarasAvibhAgAH / apUrvaspardhaka prathamavargaNAyAM krodha tRtIya saMgraha kiDDitkacaramA 'vAntarakiTTino'nantaguNA rasA'vibhAgA anuktasiddhAH, kiTTigatA'nubhAgasya spardhakA'nubhAgato'nantagugahInatvadarzanAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- 'paDhamasamae NivvattidANaM kiTTINaM tivvamaMdadAe appAbahuaM vattaissAma / taM jahA - lobhassa jahaNNiyA kiTTo dhovA, vidiyA kiTTI anaMtaguNA / evamaNaMtaguNAe seDhIe jAva paDhamAe saMgahakiTTIe carima kihi tti / tado vidiyAe saMgaha kiTTIe jahaNNiyA kiTTI anaMtaguNA / esa guNagAro bArasahaM pi saMgaha kiTTINaM satthANaguNagArehiM anaMtaguNo / vidiyAe saMgaha kiTTIe so caiva kamo jo paDhamAe saMgahakiTTIe / tado puNa vidiyAe ca tadiyAe ca saMgahakiTTINamaMtaraM tArisaM ceva / evamedAo lobhassa tiNNi saMgaha kiTTIo / lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimA kiTTI, tado mAyAe jahaNNakiTTI aNaMtaguNA / " Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintarAyabahut pratijJA | kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 157 mAyAe vi teNeva kameNa tiNNi saMgaha kiTTIo / mAyAe jA tadiyA saMgaha kiTTI, tisse carimAdo kiTTIdo mANassa jahaNiyA kiho anaMtaguNA / mANassa vi teNeva kameNa tiSNi saMgahakiTTIo / mANassa jA tadiyA saMgaha kiDDI, tisse carimAdo kodo kodhassa jahaNiyA kiDDI anaMtaguNA / kohassa vi teNeva kameNa tiNNi saMgaha kiTTIo / kodhassa tadivAe saMgaha kiTToe jA carimakiTTI, tado lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNA anaMtaguNA / " iti / 86-87-88-86 / lobhAdInAM kiyo-nubhAgamAzritya pUrvapUrvato 'nantaguNA bhavantItyuktam / tatra guNakAraH sarvatra na samAnaH / tadyathA-lobhasya prathamasaMgraha kiDDa jaiva nyA-vAntarakiTTigatarasA'vibhAgato dvitIyAntaraki rasA'vibhAgA anantaguNA bhavanti, tatra yo guNakAraH, tena guNakAreNa dvitIyA'vAntara kiTTitRtIyAvAntara kiDDayorantarAlagato guNakAro na sadRzaH, api tvanantaguNo bhavati, evamagre'pIti pradarzayituM kiyantarANAmanabahutvaM pratijAnIte yaha saMgaha kiTTI aMtarANa tahadhvaMtaraMtaraNa khalu / bhaNihAmo pAvahuaM jaM zratthi suruvaM // 60 // atha saMgraha kiyantarANAM tathA'trAntarAntarANAM khalu / bhaNiSyAmo 'lpabahutvaM yadasti zrutAnurUpam // 60 // iti padasaMskAraH / 'a' ityAdi, tatra yantaraM nAma dvayoH kiTTayorantarAlagato guNakAraH / kimuktaM bhavati 1 vivacitakiTTitastadanantarakiTTi labdhuM yo gugakAro yujyate, sakiTTiguNakAraH kiyantaramucyate, kiyA- ntarAlapramANasUcako guNakAraH kiyantaramiti saMkSepaH / nanu kiyantarazabdenoparitanakiTTigatarasA'vibhAgato'dhastana kiTTigatarasA'vibhAgAn vyavakalayyaikonazeSarAziH kuto na gRhyate ? ekottara - rasAvibhAgavRddhikramasyAdarzanAditi cet, zRNutaetatsamIcInam / kintvayaM doSa udbhavati - lobhasya prathama saMgraha kiTTisatkacaramA'vAntara kiTTigata* rasAvibhAgAn dvitIya saMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgato vizodhyaikona zeSaM prathama saMgraha kiyantaraM manyeta, dvitIyasaMgraha kiTTisatkaprathamAvAntarakiTTigata rasA'vibhAgAMzca dvitIyasaMgraha kisikadvitIyA'vAntara kiTTigatarasA 'vibhAgato vyavakalayyaikonazeSaM dvitIya saMgraha kiTTi - gata prathamAvAntarakiyantaramabhyupagamyeta, tarhi prathama saMgraha kiyantarato dvitIya saMgraha kiTTigata prathamASvAntarakiTTayantaramanantaguNaM syAt / na cA'stu prathama saMgraha kiyantarato dvitIya saMgraha kiTTi prathamAvAntara kiDDayantaramanantaguNamiti vAcyam, virodhopalambhAt / tathAhi - agre krodhasya tRtIyasaMgrahakigata caramAvAntara Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aaraDhI [ gAthA - 11-13: kiTTayantarato'pyanantaguNaM prathama saMgraha kiTTayantaraM bhavatIti vakSyate, tena saha virodhaH syAt / tasmAdatra kiTTayantarazabdena kiTTiguNakAro grAhyaH / 158 ] tacca kiTTayantaraM dvividham, svasthAnaparasthAna guNakAra bhedenA'vAntara kiTTayantara saMgraha - - kiTTacantarabhedAt / tatrA'vAntarakiTTayantaraM nAma yasyAM kasyAJcit saMgraha kiTTau saMlagnayordvayoravA-ntarakiTTayorantarAlagataH svasthAna guNakAraH / ekaikasyAM ca saMgraha kiTTau avAntarakiTTInAmabhavyebhyo'nantaguNatvAt siddhA'nantabhAgamAtratvAccAvAntara vidUyantarANyanantAni bhavanti, rUponA'vAntarakidvirAzeravAntarakiTTayantaratvena darzanAt / kaSAyaprAbhRtacUrNikArAstu kiTTayantarANi bhaNanti, na tvavAntara kiTTayantarANi / tathA cAtra kaSAyaprAbhRtacUNi "ekkikisse saMgaha kiTTIe : atAo kiTTIo | tAsimaMtarANi vi anaMtANi / tesimaMtarANaM saNNA kiTTIaMtarAiNAma / " iti / iha tvavAntara kiTTInAmantarANi avAntara kiTTayantarANIti vyutpattebalajIvabodhAyA-'vAntarakiTTayantarANItyuktam vastutastUbhayorabhedaH / saMgrahakathantaraM nAma vivakSitasaMgraha kiDigatacaramA'vAntara kiTTi taduttarasaMgrahakigataprathamASvAntarakiTTa corantarAlagataH parasthAnaguNakAraH / saMgraha kiTTInAM dvAdazatvAdantarANAM ca rUpona saMgraha -- kiTTirAzitvAt saMgraha kiTTayantarANyekAdaza bhavanti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau"saMgaha kiTTIeca aMtarANi ekkArasa, tesiM saNNA saMgaha kiTTIaMtarAiNAma / " iti / atha dvividhAnAM viTTayantarANAmalpabahutvaM bhaNituM pratijAnIte- 'aha' ityAdi, athazabdo'dhikArAntara sUcakaH, saMgraha kiTTayantarANAM tathA 'avAntarAntarANAm' avAntaraviTTayantarANAM khalu : 'pabahutvaM' stokabahutvaM 'bhaNiSyAmaH ' prarUpayiSyAmaH / 'jaM' ityAdi, yadalpabahutvaM 'zrutAnurUpaM ' kaSAyaprAbhRtacUrNyAdigranthAnusAra masti, etenA- 'lpabahutvasya kapolakalpitatvaM nirastam // 90 // atha pratijJAtA'lpabahutvaM vibhaNipurAha-- tattha ya lohapaDhamavaMtara kiTTIaMtarAu ADhaviUNaM / kohacarima'vaMtara kiTTiyaMtaraM jAva'NaMtaguNiaM NeyaM // 1 // (AryAgItiH) . to lohassa paDhamasaMgaha kiTTIaMtaraM anaMtaguNaM / to bIyaaMtaramaha tajhyakiTTIaMtaraM praNataguNaM // 62 // ( gItiH ) aha lohagamAyANaMtaraM anaMtaguNiaM taheviyarANaM / kohacarimAu lohaavvAimavaggaNAntaraM viSNeyaM // 3 // (zrAryAgItiH) . Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kintarAlpabahuttram ] kiTTIkaraNAdhikAraH tatra ca lobhaprathamA'vAntara kittttyntraadaarbhy| krodhacaramAvAntara kiTTayantaraM yAvadanantaguNitaM jJeyam // 11 // tasmAllobhasya prathamasaMgraha kiTTaghantaramanantaguNam / tasmAd dvitIyA'ntaramatha tRtIyakriTTayantaramanantaguNana // 62 // atha lobhamA yorantaramanantaguNitaM tathaivetareSAm / krodhacaramAllobhA-pUrvAdivargaNA - 'ntaraM vijJeyam ||13|| iti padasaMskAraH | 'tastha ya' ityAdi, 'tatra ca ' alpabahutvaprarUpaNAyAM ca 'lobhaprathamAvAntara kiTTyantarAd lobhaprathama saMgraha kiTTigata prathamA'vAntarakiTTacantarAd Arabhya 'koSa varamAvAntara kiDa pantara" krodha tRtIya saMgraha kiTTigatacaramAvAntarakiTTayantaraM yAvat krameNAnantaguNitaM jJeyam uttarottarAvAntara kiTTayantaramiti zeSaH / tathAhi - lobhasya prathama saMgraha kiTTigata prathamA-jvAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA lobhasya prathama saMgraha kiTTigata dvitIyA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti sa guNakAraH saMjvalana lobhasya prathama saMgraha kiTTo prathamamavAntarakiTTa cantaramucyate tacca - sarvastokam upari bhaNyamAnapadAnAM prabhUtatvAt / , [ 156 aat lomasya prathama saMgrahakaTTI dvitIyAyAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / saMjvalana - - lobhasya prathamasaMgrahakasitaka dvitIyA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA yena gugakAreNa guNitAH santaH prathama saMgraha kitittRtIyA-vAntara kaTTigatarasA'vibhAgA bhavanti sa guNakAro dvitIyamavAntarakiyantaramucyate tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavatIti phalitArthaH / tato lobhasya prathamasaMgrahakaTTau tRtIyamavAntarakiTTayantaramanantaguNaM nizcetavyam / tata "uttarottarA'vAntara kiTTayantaramanantaguNakrameNa tAvadabhidhAtavyam, yAvat prathamasaMgraha kiTTau dvicaramAvAntarakiTTayantaratazcaramA'vAntarakiTTacantaramanantaguNaM bhavati / prathama saMgraha kiTTi satkadvicaramAvAntara kaTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH santaH prathamasaMgraha kiTTisatkacaramA-vAntarakaTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakArazvara mAdhvAntarakiTTayantaramucyate / atrAha prerakaH -- nanu yathA prathamAvAntara kiTTi dvitIyA- 'vAntara kiTTayo (ntarAlagata guNakAraH prathamamavAntarakiTTacantaramucyate, tathA dvicaramAvAntara kaTTicaramA'vAntarakidvayorantarAlagato guNakAro dvicaramA'vAntara kiDDa cantaraM vaktavyam, caramAvAntara kiTTacantaraM kuto vyapadizyate ? / atrocyate - prathamadvitIyAdIni padAni nAvAntara kiTTInAM vizeSaNAni api tvavAntarakiTTacantarANAM vizeSaNAni / tena prathamA - SvAntara kaTTidvitIyA'vAntarakiTTa yorantarAlagata guNakAraH prathamamavAntara kiTTayantaram, tato'gre dvitIyamavAntarakiTTyantaram / evaM krameNA'ntyamavAntara kiTTyantaraM caramamavAntarakiTTacantaramucyate, * karmadhAraya samAsAt punazvaramA'vAntarakiTTayantaramiti prayujyate / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160] khavagaseDhI [ gAthA-11-63: atha lobhasya prathamasaMgrahakiTTigatacaramA'vAntarakiyantarato lobhasya dvitIyasaMgrahakichau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantagaNaM bhavati / kimuktaM bhavati ? ucyate-dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa gaNitAH santo dvitIyasaMgrahakiTTisatkadvitIyA-'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro dvitIyasaMgrahakiTTau prathamA-'vAntarakiTTayantaramucyate / tacca prathamasaMgrahakiTTigatacaramA'vAntarakiTTayantarato'nantagaNaM bhavati / ___ na ca prathamasaMgrahakiTTisatkacaramA vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH santo dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro'tra kuto na gRhyate ? iti vAcyam , tasya saMgrahakiTTayantaravyapadezabhAktvenopari bhaNiSyamAnakrodhatRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntaraviTTayantarato'pi bRhattaratvAt / evaM sarvatra saMgrahakiTTayantarasya bahattaratvAdavAntarakiTTayantareSu maNiteSveva saMgrahakiTTayantarANi yathAsthAnamagre vakSyante / lomasya dvitIyasaMgrahakiTTigataprathamA-'vAntarakiTTayantarato dvitIyasaMgrahakiTTigatadvitIyAs. vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / evamanantarAnantareNA'nantaguNakrameNa tAvadvaktavyam , yAvad dvitIyasaMgrahakiTTi gatacaramA'vAntarakiTTayantaram / ___lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTigatacaramA'vAntarakiTTayantaratastRtIyasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / tato'nantarAnantareNA'nantaguNakrameNa tAvadvaktavyam , yAvad lomasya tRtIyasaMgrahakiTTo caramA'vAntarakiTTayantaram / tato mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / tato mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTau dvitIyA'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / evamanantagaNakrameNa tAvadvaktavyam , yAvat prathamasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / tato mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantA Nam / tato'pi mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTau dvitIyA'vAntarakiTTayantagmanantaguNam / evamanantarAnantareNA'nantaguNaM tAvadvaktavyam , yAvad mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTI dvitIyA'trAntarakiTTayantaramanantagaNaM bhavati / evamuttarottarA'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM tAvadvaktavyam , yAvad mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTo caramA'vAntarakiTTayantaram / tato mAnasya prathamasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantagaNam / tato mAnasya prathamasaMgrahakiTTau dvitIyA'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / evamuttarottarA'vAntarakiTTayantaramanantagaNaM tAvadvaktavyam , yAvad mAnasya prathamasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTayantarAlpabahutvam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 161 tato mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTI prathamA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / tato mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTau dvitIyA'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / evamuttarottarA'vAntarakiyantaramanantaguNaM tAvadvaktavyam , yAvanmAnasya dvitIyasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / tato mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / tato'pi mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTI dvitIyA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / evamanantarAnantareNA'nantaguNaM tAvadvaktavyam , yAvanmAnasya tRtIyasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / / tataH krodhasya prathamasaMgrahakiTTau prathamA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / tataH krodhasya prathamasaMgrahakiTTau dvitIyA'vAntarakiTTayantaramanantagaNaM bhavati / evamuttarottarA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM tAvadabhidhAtavyam , yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / ____ tataH krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTau prthmaa-'vaantrkittttyntrmnntgunnm| tataH krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTau dvitIyA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / evamanantarAntareNA'nantagaNaM tAvanigaditavyam , yAvat krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTTayantaram / tataH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTau prathamA'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / tato-'pi krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTI dvitIyA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNam / evamuttarottarA'vAntarakiyantaramanantaguNaM tAvad nizcetavyam , yAvat krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTau caramA'vAntarakiTyantaram / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"edIe NAmasaNNAe kiTTIaMtarANaM saMgahakiTTIaMtarANaM ca appAbahuaM vattaissAmo / taM jahA--lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe jahaNaNayaM kiTTIaMtaraM thovaM, vidiyaM kiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / lobhassa ceva vidiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa jAva carimAdo tti aNaMtaguNaM / lomassa ceva tadiyAe saMgahakiTToe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa crimkittttiiaNtrmnnNtgunnN| etto mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtagurNa / evamaNaMtarANaMtareNa mAyAe vi tiNhaM saMgahakiTTINaM kiTTIaMtarANi jahAkameNa aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / etto mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe pddhmkittttiiaNtrmnnNtgunnN| mANassa vi tiNhaM saMgahakiTTINamaMtarANi jahAkameNa aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / etto kodhassa paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / kohassa vi tiNhaM saMgahakiTTINamaMtarANi jahAkameNa jAva carimAdo aMtarAvo tti aNaMtaguNAe seDhIe NedavvANi / " iti / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] khavagaseDhI [ gAthA-11-13 'to' ityAdi, 'tasmAt' krodhatRtIyasaMgrahakiTTigatacaramAvAntarakiTTayantarAt lobhasya prathamasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / idamukta bhavati-lobhasya prathamasaMgrahakiTTisatkacaramA-'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa parasthAnaguNakAro lobhasya prathamasaMgrahakiTTayantaramucyate / tacca caramasvasthAnaguNakAralakSaNakrodhatRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiyantarato-'nantaguNaM bhavati / asmAdeva parasthAnaguNakAramAhAtmyAdekaikasya kaSAyasya tisrastisraH saMgrahakiTTayaH prarUpitAH, anyathaikaikasya kaSAyasya vibhAgatrayaM nopapadyata / 'to' ityAdi, 'tasmAt' lobhaprathamasaMgrahakiTTayantarAt 'dvitIyA'ntaraM' lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / lobhadvitIyasaMgrahakiTTimakacaramA'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA yena guNakAreNa guNitA lobhatRtIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA jAyante, sa guNa kAro lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantaramucyate, tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavatItyarthaH / 'aha' ityAdi, athazabdo'nantarArthakaH / ukta cA'marakoze-'maGgalAnantarArambhapraznakAtsnyeSvayo atha / " iti / tatazcAyamarthaH-lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantarato'nantaraM 'tRtIyAntaraM' lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati, lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantaratastRtIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavatItyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-'tado lobhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM, vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM, tdiysNghkittttiiaNtrmnntgunn|" iti / nanu kiM nAma lobhasya tRtIyasaMgrahakiyantaram ? kiM lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA - vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa gaNitAH santo lomasyaivA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgA bhavanti, sa guNakAro lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarapadena gRhyate ? Ahosvit lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa gaNitA mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA-'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro gRhyate ? na tAvat prathamavikalpaH, saMgrahakiTTayantarA'lpabahutvaprasaGga saMgrahakiTTispardhakAntarA-'lpabahutvasyA-'saMgatasvAt / yathAkathaM saMgatau nirUpitAyAmapyuparitanapadasya mAyAprathamasaMgrahakiTTayantaralakSaNasyA'smAt padAdanantaguNatvaM na sidhyet , kiTTispardhakA'ntarataH kiTTayantarasyA-'nantaguNahInatvasaMmavena virodhopalambhAt / nA'pi dvitIyavikalpaH, upari bhaNyamAnena lobhamAyayorantaramanantagaNamityanena padena siddhatvAt prastutapadasya punaruktadoSavattvena vaiyarthyAt / na ca punaruktadoSamapAkatu lobhamAyayorantaramanantagaNamityetad lobhasatkarma yena gaNakAreNa guNitaM mAyAsatkarma bhavati, sa gaNakAro lobhamAyayorantaramiti vyAkhyepamiti vAcyam , satkarmA'ntarataH kiTTayantarasyA-'nantagaNahInatvadarzanenopari maNyamAnasya mAyAprathamasaMgrahakiTTayantarasya lomamAyA'ntarato'nantaguNatvA'saMbhavAt / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha kiTTayantarAlpabahutvam ] [ 163 atrocyate - (1) lomasya tRtIyasaMgraha kiTTacantaramityanena padena lobhasya dvitIya saMgrahakiTTisatkacaramA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA lobhasya tRtIyasaMgraha kiDDisatkacaramA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro grAhyaH / evaMvidhaguNakArarUpaM tRtIyasaMgraha kiTTayantaraM dvitIya saMgraha kiyantarato'nantaguNaM bhavati / tathAhi - tRtIyasaMgraha kiTTigata sarvAvAntaraviTTayantarANi parasparaM guNayitavyAni, guNitAni ca punardvitIya saMgraha kiTTyantareNa guNAyita-. vyAni tato labdhaM guNanaphalamatra guNakArarUpaM tRtIya saMgraha kiTTyantaraM boddhavyam / tena tRtIyasaMgraha kiyantaraM sutarAM dvitIyasaMgraha kiTTayantarato'nantaguNaM sidhyati, parasparaguNita- tRtIyasaMgrahakisika- sarvAvAntara kiTTacantarai dvitIya saMgraha kiyantarasya guNitatvAt / guNakAro'tra tRtIyasaMgrahakiTTisatkaparaspara guNita sarvA'vAntara kiTTayantaramAtro jJAtavyaH / na cedaM na pratipAdanIyam, anuktasiddhatvAditi vAcyam, lobhamAyayorantaramAhAtmyadarzanAya pratipAditatvAt / tathAhi - dvitIyasaMgrahakintaraguNitatRtIya saMgraha kiTTigata paraspara guNita sarvA'vAntara kiTTacantaralakSaNa tRtIyasaMgraha kiyantarato'pi lobhasya tRtIya saMgraha kiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAyAyAH prathama saMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, tadguNakArasvarUpaM lobhamAyA'ntaramanantaguNaM bhavati / ataH sAphalyamasya padasya / 'aha taiya0' ityAdInAM mUlagAthoktA-'kSarANAmarthastvitthaM kArya : - 'atha' athazabdasyA- 'nantarArthakatvAt dvitIyasaMgrahakiTTayantarato'nantaraM tRtIya saMgraha kiTTayantaramanantaguNaM bhavati, atha - tato'nantaraM lobhamA yo - rantaramanantaguNitaM bhavati / dvitIya saMgraha kiTTayantarato lobhatRtIyasaMgraha kiTTayantaraguNaM bhavati / tato'pi lomamAyayorantaramanantaguNaM bhavatItyarthaH / (2) athavA lobhasya tRtIya saMgraha kiTTisatka-caramA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa saGguNitA lobhasyA'pUrvaspardhakasatkaprathamavargaNAgata- rasA'vibhAgA bhavanti sa guNakAro'tra tRtIyasaMgraha kiyantarapadena grAhyaH saGgatistu kiTTispardhakayostattatkaSAyasambandhitvAd bodhyA / lobhamayAntarapadena ca lobhasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramA'vAntaraviTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAyAprathama saMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro boddhavyaH / na cetthaM vyAkhyAte lobhasya tRtIyasaMgraha kiTTyantarato lobhamAyayorantaramanantagurNa na syAt, saMgraha kiyapUrvaspardhakAntarato kiTTayantarasyA'nantaguNahInatvAditi vAcyam, lobhasya dvitIyasaMgraha kiyantarato lomasya tRtIya saMgraha kiyantaramanantaguNaM prarUpya tataH punarlobhasya dvitIyasaMgraha kintaraM prati nivRtya lobhasya dvitIyasaMgraha kiTTayantarato lobhamAyayorantaramanantaguNaM kiTTikaraNAddhAdhikAraH * abhyadhAyi ca jayadhavalAkArairapi - "lobhassa tadiyasaMgaha kiTTI aMtaramiti vRtte lobhassa vidiyasaMgaTTie carima kiTTI jeNa guNakAreNa guNidA lobhassa ceva tadiyasaMgaha kiTTIe carimakiTTi pAvedi, so guNagAro ghettavvo, puNvuttavidiyasaMga kiTTI-aMtarAdo pariSphuDa me vedassAAMtaguNattadaMsaNAdo / ko ettha guNagAro ? tadiyasaMga kiTTIe paviTTha sesa satthANaguNagArANa maraNopaNa saMvaggo / " iti / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 164] [gAthA-11-63 bhvtiitybhiprettvaat| "aha tahayaH" ityAdyakSarANAmarthastvevaM kAryaH 'artha' lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarato'nantaraM tRtIyasaMgrahakidRyantaramanantaguNaM bhavati, 'atha' athazabdo vikalpArthakaH / yannyagAdi medinIkoze "athAtho saMzaye syAtAmadhikAre ca mnggaale| vikalpAnantarapraznakAtArambhasamuccaye // 1 // " iti // tatazcAyamarthaH-athavA dvitIyasaMgrahakiTTayantarato lobhamAyayorantaramanantaguNitaM bhavati / (3) athavA lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTayantaramityanena lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro'tra grAhyaH, lobhasya mAyAyAzcA'ntaramityanenA'pi sa eva guNakAro vyaakhyeyH| na ca tathAvidhavyAkhyAne punaruktadoSa udbhavatIti vAcyam, pUrva sAmAnyena atha tRtIyasaMgrahakiTTa yantaramanantaguNamityabhidhAya tasyaiva atha lobhamAyayorantaramanantaguNaM bhavatIti vyaakhyaanruupennaa'bhihittvaat| mUlagAthoktA-'kSarArthastvevam -atha dvitIyasaMgrahakiDyantarato'nantaraM tatIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, 'atha' dvitIyasaMgrahakiyantarato-'nantaraM lobhasya mAyAyAzcA'ntaramanantaguNitamityartha iti zeSaH / evamagre'pi yathAsthAnaM samAdhAnatrikaM bhAvanIyama, virodhA'nupalambhAt, vastutaH kevalajJAninAM kevalAdarze eka eva vikalpaH prativimbito bhavati, tathA sa eva sAdhuH, kintu taM te eva jAnanti, bahuzrutA vA / sAmprataM teSAmabhAvAt na jAnImaH, ko vikalpo teSAM jJAnAdarza prativimbita iti kRtvA trayo vikalpAH prtipaaditaaH| etAni trINyapi samAdhAnAnyavalambyA'gre sthApanA pradarzayiSyate / 'aha' ityAdi, atha lobhamAyayorantaramanantagaNitam / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI"lobhassa mAyAe ca aMtaramaNataguNaM / " iti sugamametat, prAga vistarato bhAvitatvAt / atha zeSakaSAyeSvatididikSarAha-'taheva' ityAdi, 'tathaiva' yathA lobhasya saMgrahakiTTayantarANi vyAkhyAtAni, tathaiva 'itareSAM' mAyA-mAna-krodhalakSaNAnAM kaSAyANAM saMgrahakiTTayantarANi atathA cokta jayadhavalAyAmapi-"adhavA tadiyasaMgrahakiTTIe apuvAhayAdivaggaNAe ca aMtaraM tadiyasaMgahakiTTIaMtaramidi ghettavyaM / saMgahakiTTIphadayatarassa vi kathaMci saMgahakiTTIaMtaratteNa Nihe se virodhaabhaavaado| Na tahAbbhuvagame etto uvari mAyAlobhANamaMtarassa aNataguNattavirodhA NehAsaMkaNijjo, lobhassa satthANappAbahue bhaeNamANe evaM hodi tti appaNo apuvaphaddaehiM saMdhANaM kAdUNa puNo tatto NiyattidUNa heTi. mapadaM ceva ghettaNa tatto lobhamAyANamaMtarassANaMtaguNatteNa Ni sAvalaMbaNe nhaasaannuvlNbhaado|" iti / * nyagAdi ca jayadhavalAkArairapi-"adhavA lobhassa tadiyasagahakiTToataramaNaMtaguNaM idi vutte lobhamAyANameva tadiyapaDhamasaMgahakiTTINaM saMdhiguNagAro gheyvvo| Na ca tahAvalaMbijjamANe uvarimasutteNa puNaruttabhAvo vi, tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNamidi sAmaraNaNidde seNa taM kadamamidi saMdehe samuppaeNe tariNarAyaraNamuheNa lobhamAyANamaMtarameva tadiyasaMgahakiTTIaMtaramiha vivakkhiyaM, Na tatto aeNamiAda padupAyaNaTThamuvarimasuttAraMbhe punnruttdosaasNbhvaado|" iti / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha kiTTapansarAlpabahutvam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 165 vyAkhyeyAni / lobha prarUpayatA lobhasya mAyAyAzcAntaramuktam, tatra krodhe yo vizeSastaM darzayati'kohacarimAu' ityAdi, krodhacaramakiTTa:-krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTita Aramya 'lobhA'pUrvAdivargaNAntaraM' lobhaprathamApUrvaspardhakaprathamavargaNAM labdhu yo guNakArI yojyate, sa ityarthaH, anantaguNaM 'vijJa yam' vizeSato'vadheyam / ___ bhAvArthaH punarayam-lobhamAyayorantarato mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati, mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA-'vAntarakiTTigatarasA-'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTayantaramucyate / tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavatItyarthaH / tato'pi mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTisatkAthamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro dvitIyasaMgrahakiTTayantaramucyate; tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"mAyAe paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNataguNaM, vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / " iti / tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, atha mAyAyA mAnasya cA'ntaramanantaguNam / ukta' ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tadiyasaMgahakiTToaMtaramaNaMtaguNaM, mAyAe mANassa ca aMtaramaNataguNaM / " iti| lobhavad vyAkhyeyam, navaraM lobhasthAne mAyA vaktavyA, mAyAsthAne ca mAno bhaNanIyaH / tato'pi mAnasya prathamasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, saMjvalanamAnasya prathamasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA yena guNakAreNa guNitA mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA bhavanti, sa guNakAro mAnasya prathamasaMgrahakiTTayantaraM bhaNyate, tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavatIti bhAvaH / / tato'pi mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati, mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA yena guNakAreNa gaNitA mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTayantaramucyate, tacca pUrvato'nantaguNaM bhavatItyarthaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"mANassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTToaMtaramaNaMtaguNaM / " iti / tato'pi mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, atha mAnasya krodhasya cA'ntaramanantaguNaM bhavati / uktaM ca kssaaypraabhuutcuurnnii-"tdiysNghkittiiaNtrmnnNtgunnN| mANassa kohassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / " iti vyAkhyAnaM tu lobhavat kartavyam, navaraM lomasthAne mAnaH, mAyAsthAne ca krodho vaktavyaH / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 ] khavagaseDhI [ gAthA-11-13 tato'pi krodhasya prathamasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati, krodhasya prathamasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAraH krodhaprathamasaMgrahakiTTayantaraM nigadyate. tacca puurvto'nntgunnmityrthH| tato'pi krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNaM bhavati krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarrATTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa gaNitAH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa gaNakAraH krodhasya dvitIyasaMgrahakidRyantaramabhidhIyate, tacca pUrvapadato'nantaguNaM bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "kohassa paDhamasaMgahakiTTI-aMtaramaNaMtaguNaM, vidiysNghkittttiiaNtrmnnNgunn|" iti / tataH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTayantaramanantaguNam, atha krodhacaramAvAntarakiTTi-lobhaprathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNA'ntaramanantaguNam / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNa taguNa, kodhassa carimAdo kiTTIdo lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe aNtrmnntgunn|" iti / vyAkhyAnaM tu lomatRtIyasaMgrahakiTTivat samAdhAnatrikamAzritya kartavyam, navaraM lobhasthAne krodho vaktavyaH, mAyAyAzca sthAne lobhA'pUrvaspardhakaprathamavargaNA kathanIyA / tathAhikrodhasya tRtIyasaMgrahakiTTayantaramityanena krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTisatkacaramA-'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAro graahyH| sa ca krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantarato-'nantagaNAM bhavati, tato'pi krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTisatkacaramAvAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitA lobhasyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasA'vibhAgA bhavanti, tadguNakArarUpaM krodhatatIyasaMgrahakiTTisatkacaramA-'vAntarakiTTi-lobhA- pUrvaspardhakaprathamavargaNA-'ntaramanantaguNaM bhavatIti prathamavikalpaH / __ prathamasamAdhAnamAzrityA-'satkalpanayA sthApanA kiTTayantarA-kiTTayanubhAlpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgAH 'sa' " , , , prathamAvAntarakiTTayantaram Wan 2 "" ", dvitIyAvAntarakitiH tasyAM rasAvibhAgAH 2 sa ,, ,, dvitIyAvAntarakiTTayantaram | 04 pralobhaprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA-'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA yena guNakAreNa guNitA lobhaprathamasaMgrahakiTTisatkadvitIyA-'vAntarakiTTigatarasAvibhAgA bhavanti, sa guNakAro lobhaprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA-'vAntarakiTTayantaramucyate / prakRte lobhaprathamasaMgrahakiTTa : prathamA-'vAntarakiTTau rasAvibhAgA: 'sa' iti kalpyante, dvitIyA'vAntarakiTTau tu '2 sa' iti / atha dvikena guNitAH 'sa' rasAvibhAgAH (2sa' bhavanti, tena prathamA-'vAntarakiTTayantaraM dvikaM bhavati / evaM dvitIyAdyavAntarakiTrayantarANi darzayitavyAni / dvikaM cA-'trA-'nantatvena kalpitam / tena prathamA-'vAntarakiTTayantarato dvitIyA-'vAntarakiTTapantarasya dviguNatvAd dvitIyA-'vAntarakiTTayantaramanantaguNaM bhavati / .. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasamAdhAna sthApanA ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 160 kiTTayantarA-kiTTayanubhApUrvato'nuvartamAnA prathamasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH lobhaprathamasaMgrahakiTTitRtIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAHsa " " " , tRtIyAvAntarakiTTayantaram , , , , caturthAvAntarakiTTiH x tasyAM rasAvibhAgAH 64sa lobhaprathamasaMgrahakiTTayantaram 32 are lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgAH 2048 aresa "" " , prathamAvAntarakiTrayantarama 16 " " " , dvitIyAvAntarakidiH tasyAM rasAvibhAgAH 12768asa " " " , dvitIyAvAntarakiTTayantarama " , , , tRtIyAvAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgAH 16asa | , , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram " , , , caturthAvAntarakiATTaH tasyAM rasAvibhAgAH 1024 asa lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantaram 64 are lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA: asa " " ," prathamAvAntarakiTTayantaram 128 , , , ,, dvitIyAvAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgAH128asA " , , ,, dvitIyAvAntarakiTTayantaram 256 " , , ,, tRtIyAvAntarakiTTi tasyAMrasAvibhAgAH22738asa " , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram 512 , , , , caturthAvAntarakiTTaH tasyArasAvibhAgAH 256asa lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaram A16384 a * ekaikasyAM sagrahakiTTI trANyavAntarakiTTayantarANi bhavanti, catasRNAmavAntarakiTTInAM priklpnaat| * ekaikasyAM saMgrahakiTTI catasro-'vAntarakiTTayaH kalpitAH / iha sarvasaMgrahakiTTiSvavAntarakiTTayo mithastulyA na bhavanti, kintu granthagauravabhayAd asatkalpanayA tulyAH parikalpitAH, anyathA lobhaprathamasaMgrahakiTTisakasakalA-'vAntarakiTTita krodhatRtIyasaMgrahakiTTisatkasarvA-'vAntarakiTTayaH saMkhyeyaguNAH kalpayitavyAH, lobhaprathamasaMgrahakiTTimaka sarvA-'vAntarakiTTitaH krovatRnoyasaMgraha kiTTisatkasakalAvAntarakiTonAM saMkhyeyaguNatvasya vakSyamANatvAt / A lobhadvitIyasaMgrahakiTTisakacaramA'vAntarakiTTI rasAvibhAgA: 1.24 a3 sa' iti bhavanti, te ca '16381 43' ityanena guNitA lAbhatRtIyasaMgraikiTTimatkacaramA'trAntarakiTTigatA rasAvibhAgAH '256 asa' iti jaataaH| tena 16325 a' ityetad lAbhatRtoyasagrahakiTTayantaraM bhavati / -nyAsaH-lobhatatIyasaMgrahakiTTi caramAvAntarakiTTirasAvibhAgAH = 1024 43 1 (dvitIyasaMgrahakiTTicaramA bAntarakiTTirasAvibhAgA:)416384 are 3 1024416384 asa = 16.77216 asa tathA lomatRtIyasaMgrahakiTTayantaram = 16384 a' - 64 2 ( dvitIyasaMgrahakiTTayantaram )x 12% x 2564512 ( - parasparaguNita toyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayantarANi) Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] mAyAlo bhayorantaram mAyAprathama saMgraha kiTTi prathamAvAntara kiTTiH 35 23 " " " "" "" "" " " 55 " 39 " 99 19 33 " " 19 " " "" 39 " mAyAprathama saMgrahakiyantaram mAyAdvitIyasagraha kiTTaprathamAvAntara kiTTiH "3 " " " 33 12 23 21 " 39 19 "" ` 21 " 93 39 31 39 17 39 mAyAdvitIya saMgraha kiyantaram mAyA tRtIyasaMgraha kiTTiprathamAvAntara kiTTiH " " w " " 32 23 39 r pUrvato'nuvartamAnA prathamasamAdhAnamAzritya sthApanA ,, prathamAvAntara kriTTayantaram dvitIyAvAntara kiTTiH dvitIyAvAntara kiTTayantaram tRtIyAvAntara kiTTiH tRtIyAvAntara kiTTayantaram caturthAvAntara kaTTiH 35 23 " " " 95 "" " 95 35 "" wr 19 "" 99 "" 21 mAyA tRtIya saMgraha kiyantaram mAyAmAnayorantaram mAnaprathama saMgraha kiTTi prathamAvAntara kiTTiH 59 " " prathamAvAntara kiTTiyantaram dvitIyAvAntara kiTTiH dvitIyAvAntara kiTTayantaram tRtIyAvAntara kiTTiH tRtIyAvAntara kiTTayantaram caturthAvAntara kaTTiH " prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntara kiTTiH dvitIyAvAntara kiTTayantaram tRtIyAvAntara kiTTiH tRtIyAvAntara kiTTayantaram caturthAntaraki 35 arrat prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntara kaTTiH *3276= 3 128 a 11 sa 1024 tasyAM rasAvibhAgAH 2 12sa 2048 | tadrarasAvibhAgAH 4066 asa 4066 tasyAM rasAvibhAgAH 256 13 sa a4 tasyAM rasAvibhAgAH 256 a 17 sa 8162 tasyAM rasAvibhAgAH 32 sa 16384 tasyAM rasAvibhAgAH 8 16sa 32768 tasyAM rasAvibhAgAH 4 a20 sa 2 4 tasyAM rasAvibhAgAH 8 a 24sa 65536 = a tasyAM rasAvibhAgAH 8 asa 2 zra tasyAM rasAvibhAgA 16 26 sa 4 a tasyAM rasAvibhAgAH 64 27 sa 16 a 32 a tadrarasAvibhAgAH 2048 34 sa 8 a tadrarasAvibhAgAH 16384 3 sa [ gAthA - 11-13 kiTTayantarA / kiTTyanubhA lpabahutva- gAlpabahutvakramAGkaH kramAGkaH 40 10 11 12 41 13 14 15 42 16 17 18 xxx 43 44 16 13 14 15 16 17 18 16 20 26 * lobhatRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramA 'vAntara kiTTigatA rasAvibhAgA 256 asa' iti bhavanti / te ca '32768 a'' ityanena guNakAreNa guNitA mAyAprathama saMgraha kiTTisatkaprathamA-'vAntara kiTTigatarasAvibhAgAH '128 a 11sa' iti jAtAH / tena '32768 a' ityetad mAyAlo bhayorantaram / tacca prAgdarzitalobha tRtIya saMgraha kiyantarato'nantaguNaM bhavati, dvikasyA- 'nantatvena parikalpanAt / * SaTtriMzadadhikapaJcazato ttarapaJcaSaSTisahasrANAM sthAne 'a' iti kalpyate / 21 22 23 24 25 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasamAdhAnasthApanA] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [166 pUrvato'nuvartamAnA prathamasamAdhAnamAzritya sthApanA kiTTayantarA-1 kiTTayanubhAlpabahutva- gAlpabahutvakramAGkaH kramAGkaH mAnaprathamasaMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiTTayantaram , , , , tRtIyAvAntarakiTTiH " , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram " , , , caturthAvAntarakiTri: mAnaprathamasaMgrahakiTTayantaram mAnadvitIyasaMgrahakiTTi prathamAvAntarrAkaTTiH " " " , prathamAvAntaravidRyantarama "" "" dvitIyAvAntarakiti: "" ", dvitIyAvAntarakiTTayantaram " , , , tRtIyAvAntarakiTri: , , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram " , , , caturthAvAntarakiTTiH mAnadvitIyasaMgrahakiTTayantaram mAnatRtIyasaMgraha kiTTiprathamAvAntarakiTTi " , , , prathamAvAntarakiTTapantarama " , , ,, dvitIyAvAntarakiTTiH " , , ,, dvitIyAvAntarakiTTayantaram " , , ,, tRtIyAvAntarakiTTi , , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram , , , ,, caturthAvAntarakiTTiH mAnatRtIyasaMgrahakiTTayantaram mAnakrodhayorantaram tasyAM rasAvibhAgAH 47sa 32 a tasyAM rasAvibhAgA.128a usa 64 a tasyArasAvibhAgA:8162245sa 64 a | tasyAM rasAvibhAgA: 84degsa 128 a tasyAM rasAvibhAgAH 1024148sa 256 a tasyAM rasAvibhAgAH4 a5degsa 128 a" tasyAM rasAvibhAgA:5125degsa 512 zra tasyAM rasAvibhAgAH 456sa 1024 a tasyAM rasAvibhAgA:40660 2048 a tasyAM rasAvibhAgAH 1282sa 32 12 64 a12 krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA:81624sa " , , , prathamAvAntarakiTTayantaram 4066 a " , , , dvitIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA 5127sa " , , ,, dvitIyAvAntarakiTrayantarama 8162 a " , , , tRtIyAvAntarakiTri. tasyAM rasAvibhAgAH 64asa! ,, , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram 16284 a , , ,.,. caturthAvAntarakiTriH tasyAM rasAvibhAgA:16asa! OM nanu '3212' ityasya ko'rthaH ? ucyate-dvAdaza akArAH pRthak pRthak sthApyAH, tataH paraspara guNayitavyAH / guNanaphalaM ca punarvAtriMzatA guNanIyam / guNakAreNa prAptam 32 a12 iti bhavati / evaM yatra yatra 'a' ityasyopari yo'GkaH sthApito bhaveta, tatsaMkhyakA akArAH sthApayitavyAH, tataH parasparaM guNayitavyA. / SaTtriMzadadhikapaJcazatottarapaJcaSaSTisahasrANAM ca sthAne 'a' iti kalpyata iti tu prAga darzitameva / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] khavagaseDhI [ gAthA-61-13 kiTTayantarA-|kiTTayanubhApUrvato'nuvartamAnA prathamasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH krodhaprathamasaMgrahakiTTayantaram 128 a12 krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAMrasAvibhAgAH20482sa ,, ,, ,, prathamAvAntarakiTTayantaram 32768 a " , , ,, dvitIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH1024164sa , , , , dvitIyAvAntarakiTTayantaram " , , , tRtIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA.1024466sa ,, ,, ,, tRtIyAvAntarakiTTayantaram / , , , ,, caturthAvAntarakiTTiH tasAvibhAgA:2048asA krodhadvitIyasaMgrahakiTTayantaram 256 a12 krodhatRtIyasagrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 81111sa , ,, ,, prathamAvAntarakiTTayantarama 4 are ,, ,, dvitIyAvAntarakiTTiH tasyArasAvibhAgAH 32113sa , ,,, dvitIyAvAntarakiTTayantaram ,, ,, ,, tRtIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:246111 ,, ,, , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram 16 are ,, ,, ,, ,, caturthAvAntara kiTTiH tadrasAvibhAgAH 4096111degsa krodhatRtIyasaMgrahakiTTayantaram 219 krodhacaramAvAntarakiTTi-lobhApUrvaspardhakAdivargaNAntaram | a68 lobhApUrvaspardhakAdivargaNA tadrasAvibhAgAH 44.2 35sa (2) athavA krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH krodhasyaivA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasA'vibhAgA bhavanti, sa guNakAraH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTayantaraM nigadyate, tacca krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTayantarato'nantaguNaM bhavati, tathA dvitIyasaMgrahakiTTayantarata eva prAguktasvarUpaM krodhacaramA'vAntarakiTTilobhA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNayorantaramapyanantaguNaM bhavatIti dvitIyo vikalpaH / . Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya samAdhAnasthApanA ] lobhaprathama saMgraha kiTTi prathamAvAntara kiTTiH 22 ," 12 23 " 39 33 " " " 33 33 33 " " 19 " " 12 :9 " "1 ". 22 lobhaprathama saMgraha kiTTacanta ram lobhadvitIyasaMgraha kiTTaprathamAvAntara kiTTiH " " 19 27 " " 33 " 12 23 23 " 33 93 " " " 33 dw " 55 " 32 " lobha dvitIyasaMgrahaviTTayantaram " lobha tRtIyasaMgraha kiTTi prathamAvAntara kiTTiH " 21 dvitIya samAdhAnamAzrityAsatkalpanayA sthApanA " 33 21 "" " 33 " 31 "" " " " prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntara kiTTiH dvitIyAvAntara kiTTa ghantaram tRtIyAvAntara kaTTiH tRtIyAtrAntara kiTTayantaram caturthAvAntara kaTTiH 33 19 prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntara kaTTi dvitIyAvAntara kiTTapantaram tRtIyAvAntara kiTTiH tRtIyAvAntarakiTTayantaram caturthAtrAntarakaTTiH " prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntara kaTTiH " dvitIyAvAntara kiTTaghantaram tRtIyAtrAntarakiTTiH ," tRtIyAvAntara kiTTacantaram caturthAvAntara kiTTiH 53 lobhatRtIya saMgraha kaTTayantaram lobhA'pUrvaspardhaka prathamavargaNA lobhamAyayorantaram kiTTikaraNAddhAdhikAraH tasyAM rasAvibhAgAH 'sa' 2 tasyAM rasAvibhAgAH 2 sa 4 tasyAM rasAvibhAgAH sa 8 tasyAM rAtribhAgAH 64 sa 32 a tasyAM rasAvibhAgAH 2048 sa 16 tasyAM rasAvibhAgAH 32768a sa 32 tasyAM rasAvibhAgAH 16 sa 64 tasyAM rasAvibhAgAH 102423 sa 64 a tasyAM rasAvibhAgAH asa 128 tasyAM rasAvibhAgAH 128 6 sa 256 tasyAM rasAvibhAgAH 32768a sa 512 tasyAM rasAvibhAgA 256 asa 16 a 228 tadrasAvibhA0 4066 2 3 4 sa 12= zra [ 171 | kiTTayantarA | kiTTyanubhAlpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH kramAGkaH 1 1 2 3 37 4 5 6 38, ka 7 In c phakha 36 2 3 4 5 6 7 8 ha 10 11 12 'ka' ityasmAt 'kha' ityetadanantaguNam / nanu kiM nAma 'kha' ? iti cet, ucyate - lobhatRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTigatarasAvibhAgAH '256a ~sa' ityetAvantaH '16 228' ityanena guNakAreNa guNitA lobhaprathamApUrvaspardhakaprathama vargaNAgatA rasAvibhAgAH '4066 23 sa' ityetAvanto bhavanti / tena '16 2 2 81 ityetad lobhatRtIyasaMgrahaviTTayantaraM bhavati, tacca khasaMjJakam / tatpunaH kasaMjJakato ( lobha dvitIyasaMgraha kiTTayantarato) anantaguNaM bhavati / 4 lobhatRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramAvAntara kiTTipratibaddharasAvibhAgAH '256 a 'sa' ityetAvantaH '128 2' ityanena guNitA mAyAprathama saMgraha kiTTisatkaprathamAvAntara kiTTigatarasAvibhAgAH '32768 asa ityetAvanto bhavanti, tena '128 2' ityetad lobhamAyayorantaram, tacca lobhadvitIyasaMgraha kiTTapanta rato-SnantaguNaM bhavati / evaM mAyAdInAmapi prarUpaNA - 'vaseyA / 46 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] khavagaseDhI [gAthA-61-63 kiTTayantarA-|kiTTayanubhA pUrvato'nuvartamAnA dvitIyasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH mAyAprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH 32768 asa " , , , prathamAvAntarakiTTayantaram 1024 " , , , dvitIyAvAntarakidiH tasyAM rasAvibhAgA:512asa " , , ,, dvitIyAvAntarakiyantarama 204" , , ,, tRtoyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:161sa " ,, ,, ,, tRtIyAvAntarakiTTayantaram ,, ,, ,, caturthAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA: a12sa mAyAprathamasaMgrahakiTTa yantaram 256 are mAyAdvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 256a "sa " , , , prathamAvAntarakiTTayantarama 8112 >> >> >> >> dvitIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH3215sa " " " " dvitIyAvAntarakiTTayantaram 13284 " , , , tRtIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:8 asa " , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram 32768 , , , , caturthAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 4asa ___ mAyAdvitIyasaMgrahakiTTayantaram 512 are 41,ca* mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi tadrasAvibhAgA:2048asa " , , , prathamAvAntarakiTTayantaram 65536 = a " , , , dvitIyAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH20482.sa " , , , dvitIyAvAntarakiTTayantaram 2 a , . , ,, tRtIyAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA 4066asa " " " " tRtIyAvAntarakiTTayantaram 4 a " " " " caturthAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA:16384 a22sa | mAyAtRtIyasaMgrahakiTTayantaram 16384212 mAyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNA tadrasAvi0 4066a235sa* mAyAmAnayorantaram mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:256a2"sa " " ""prathamAvAntarakiTathantarama zra , , .. dvitIyAvAntarakiTTiH 'tadrasAvibhAgA:2048asa | 'ca' ityasmAt 'cha' ityetadanantaguNam / ke paramArthato lobhAdInAM krameNa prathamA'pUrvaspardhakaprathamavargaNApratibaddharasAvibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / iha tu sthUladRSTayA-'dhikatvasyA'vivakSaNAt caturNAmapi kaSayANAM prathamApUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasAvibhAgAstulyA darzitAH / - evamagre'pyane nacihna nA'yamevArtho bodhyaH / vizabdaviziSTo'GkaH pUrvapadattaH svasya vizeSAdhikatvaM bodhayati, zeSAstvanantaguNatAM sUcayanti / 1024 a2 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyasamAdhAnasthApanA] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [173 pUrvato'nuvartamAnA dvitIyasamAdhAnamAzritya sthApanA kiTTayantarA-|kiTTayanubhA lpabahutva- | gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGka: mAnaprathamasaMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiTTa yantaram 6 " . , , tRtIyAvAntarakiTTiH | tadrasAvibhAgA:32768a2"sa " " " " tRtIyAvAntarakiTTayantarama 32 a " " " " caturthAvAntarakiTTiH | tasyAMrasAvibhAgA:16asA __ mAnaprathamasaMgraha kiTTayantaram 204: are mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi H tadrasAtribhAgAH32768asa " , , . prathamAvAntarakiTTayantaram 64 a , , , , dvitIyAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH 32333sa , , , , dvitIyAvAntarakiTTayantaram 128 a , , , , tRtIyAvAntarakiTTi. tadrasAvibhAgA:4066134sa " " " " tRtIyAvAntarakiTTayantaram 256 zra , , , , caturthAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH 16 asa mAnadvitIyasaMgrahakiTTayantaram / 4016 are mAnatRtIyasaMgraha kiTTiprathamAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH a36sa " " " , prathamAvAntarakiTthantarama 512 a " " " " dvitIyAvAntarakiTriH tasyAM rasAvibhAgA.5124degsa " , , , dvitIyAvAntarakiTTathantaram | 1024 a " " " " tRtIyAvAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgAH asa " , , , tRtIyAvAntarakiTTayantarama 2048 a " , , , caturthAvAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH16384 asa __ mAnatRtIyasaMgrahakiyantaram / 16384 asA mAnApUrvaspardhakaprathamavargaNA tadrasAvibhAgAH4066.23 "sakA mAnakrodhayorantaram 8162 are krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi : tadrasAvibhAgAH204846sa " " " , prathamAvAntarakiTTayantaram 4066 a " , , , dvitIyAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH128asa " " " , dvitIyAvAntarakiTTayantaram 8162 a " , , , tRtIyAvAntara kiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 16a50sa , , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram 16384 a " , , , caturthAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 4a52sa . krodhaprathamasaMgrahakiTTayantaram / 16384 are / 46 * 'Ta' ityasmAt 'Tha' ityetadanantaguNam / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntara kiTTiH "" " prathamAvAntara kiTTayantaram "" dvitIyAvAntara kiTTiH dvitIyAvAntara viTTayantaram " tRtIyAvAntara kiTTiH tRtIyAvAntarakiHTTaghantaram caturthAvAntara kiTTiH krodhadvitIya saMgraha kiyantaram krodhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamAvAntara kiTTiH "" ". 59 93 99 99 "" "3 39 "" "" 35 99 " "" 95 39 91 13 "3 "" 33 "" prathamAvAntara kiTTayantaram dvitIyAvAntarakiTTaH dvitIyAvAntara kiTTayantarama " tRtIyAvAntara kiTTiH 99 " tRtIyAvAntarakiTTayantaram caturthAvAntara kiTTiH 99 krodha tRtIyasaMgraha kiyantaram krodhApUrvaspardhaka prathamavargaNA krodhacaramAvAntara ki. hilo bhApUrvaspardhaka prathamavarga Nayorantarama lobhA'pUrvaspardhaka prathama vargaNA 19 23 "3 " pUrvato'nuvartamAnA dvitIyasamAdhAnamAzritya sthApanA 99 "" 95 "" 11 11 " 39 99 29 59 " ,, lobhaprathama saMgraha kiTTiprathamAvAntara kaTTiH 99 91 19 99 "" 19 22 aarseDhI "" 95 tasyAM rasAvibhAgAH 255 32768 a tadrasAvibhAgAH 32768a" sa 65536a = ara tadrasAvibhAgA 32768asa 2 a tasyAM rasAvibhAgAH 6 sa 32768 a tadrasAvibhAgAH 327686 usa 4 a 2 tasyAM rasAvibhAgAH 2 6 6 sa prathamAtrAntara kiTTayantaram dvitIyA'vAntara kiTTiH dvitIyAvAntara kiTTayantaram 8 ara tasyAM rasAvibhAgA. 16a 6 sa 16 2 tasyAM rasAvibhAgA 2567deg sa 16 165 tadrasAvi0 4096a 235sa 16 161 4 tadrasAvi0 4066 235 sa tasyAM rasAvibhAgAH sa 2 tasyAM rasAvibhAgAH 2 sa 4 [ gAthA - 61-63 kiTTayantarA | kiTTacanubhAlpabahutva- gAlpabahutvakramAGkaH | kramAGkaH 41 31 32 33 47 ta (3) athavA krodhasya tRtIya saMgraha kiyantaramityanena krodhasya tRtIyasaMgraha kiTTisatkacaramA'vAntara kiTTigatarasA'vibhAgA yena guNakAreNa saGguNitA lobhasyA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatarasA' vibhAgA bhavanti, sa guNakAro grAhyaH, sa eva ca krodhacaramA'vAntara kiTTilobhA'pUrva spardhaka prathamavargazayorantaraM nigadyate, nAnyaH / sAmAnya vizeSabhAvazca lobhavatpratipAdanIya iti tRtIyo vikalpaH / tRtIya samAdhAnamAzrityAsatkalpanayA sthApanA 34 35 36 tha 48 sa 42 1 43 la 44 45 46 47 48 52 vi kintarA | kaTTanubhAlpabahutva- gAlpabahutvakramAGkaH kramAGkaH 1 39 23 'ta' ityasmAt 'tha' ityetadanantaguNam / yadyapi krodha tRtIya graha viTTayantarataH krodhacaramAvAntara kiTTilobhApUrvaspardhaka prathama vargaNayorantaramanantatamabhAgena hInaM bhavati / tathApi sthUladRSTayA tasyA'vivakSaNAdubhayorapi tulyatA darzitA / zeSaM tu prathamasamAdhAnavad bodhyama | 2 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyasamAdhAnasthApanA] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [175 32 kiTTayantarA-1 kiTTayanubhA pUrvato'nuvartamAnA tRtIyasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva-gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH lobhaprathamasaMgrahakiTTitRtIyAvAntarakiTTiH | tasyAM rasAvibhAgAH8sa / " , , ,, tRtaM yA'vAntarakiTTayAtaram ,, ,, ,, caturthA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 61 sa lobhaprathamasaMgrahakiTTayantaram 32 ara lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTi tasyAM rasAvibhAgA:2048 asA , , , ,, prathamA'vAntarakiTTayantarama " , ", dvitIyA'vAntarakiTri: tadrasAvibhAgAH 32768asa ,,,,,, dvitIyA'vAntarakiTTayantarama " " " , tRtIyA'vAntarakiTTi, tasyAM rasAvibhAgA: 16asa , , , ,. dRtIyA'vAntarakiTTayantaram ,,, ,, ,, caturthA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAtribhAgA 1024 asa lobhadvitIyasaMgraha kiTTayantaram 64 are lobhatRtIyasaMgrahakkiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA: asi ,, ,, ,, ,, prathamA'vAntarakiTTayantarama 128 " ,, ,, ,, dvitIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 128asa , , , ,, dvitIyA'vAntarakiTTayantarama " , , ,, tRtIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:32768asa " , ,, tRtIyA'vAntarakiTTayantarama " , ,, ,, caturthA'trAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA: 2.6asa lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaram = lobhamAyaborantaram 128 are mAyAprathamasaMgraha kiTTiprathamA'vAntarakiTTiH | tadrasAvibhAgA 32718asa " , , , prathamA'trAntarakiTTayantaram 1024 " , , , dvitIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA:5121degsa " , ,, ,, dvitIyAvAntarakiTTayantaram 2048 "" , , tRtIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 16a 'sa " , , , tRtIyAvAntarakiTTayantaram " , , ,, caturthA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH a12sa mAyAprathamasaMgrahakiTTayantarama 256 are 256 lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTigatarasAvibhAgAH '256asa' ityetAvantaH 128 a2 ityanena guNakAreNa gaNitA mAyAprathamasaMgrahakiTriprathamA'vAna rasAvibhAgAH '32768 asa' ityetAvanto bhavanti, tena '128 ara' ityetad lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantaraM bhavati / tadeva ca lobhamAyayorantaraM bhavati, tacca lobhadvitIyasaMgraha kiTTayantarato'nantaguNaM bhavati / evaM mAyAdInAmapi prarUpaNA krtvyaa| zeSaM prathamasamAdhAnasthApanAvad bodhyam / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] khavagaseDhI [ gAthA-11-63 17 - - kiTTayantarA- kiTTayanubhApUrvato'nuvartamAnA tRtIyasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH mAyAdvitIyasaMgraha kiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH25614sa " " " " prathamAvAntarakTTiyantarama 8162 ,, , ,, ,, dvitIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgA.325sa " , , , dvitIyA'vAntarakiTTayantaram 1634 " , , ,, tRtIyA'vAntara kiTTiH tasyAM rasAvibhAgA: 816sa / , , , , tRtIyA'vAntarakidRyantaram 32768 ,, ,, ,, ,, caturthA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH asi mAyAdvitIyasaMgraha kiTTayantaram 512 ara mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA:204816sa "" "" prathamA'vAntarakiTTayantarama 65536-a " , , , dvitIyA'trAntarakiTTi tadrasAvibhAgA:2048aresa ,, , , ,, dvitIyA'vAntarakiTTayantaram " , , ,, tRtIyA'vAntarakiTriH tadrasAvibhAgA:484621sa , , , ,, tRtIyA'vAntarrAkaTTayantaram , , , , caturthA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA:16384122sa mAyAtRtIyasaMgrahakiTTayantaram = mAnamAyayorantaram 1024 ara mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 256125sa " , , , prathamA'vAntarakiTTapantarama """, dvitIyA'vAntarakidiH tadrasAvibhAgAH 204826sa " , , , dvitIyA'vAntara kiTTiyantaram 16 a " , , , tRtIyA'trAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH 32768a27sa " , ,, tRtIyA'vAntarakTTiyantaram " " , , catutho'trAntarrASTiH tasyAM rasAvibhAgA:16arasa maanprthmsNgrhkittryntrm| 2048 are mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgA.32768a 'sa " , , , prathamA'vAntarakiTTayantaram 64 a " , , , dvitIyA'vAntarakiTri: tasyAM rasAvibhAgA.32433sa " , , , dvitIyA'vAntarakiTTayantaram 128 a " , , , tRtIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH406623 " , ", tRtIyA'vAntarakiTrayantarama 256 a " , , , caturthA'vAntara kiTTi : tasyAM rasAvibhAgA:16536sa mAnadvitIyasaMgrahakiTTayantaram 4066ara mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarrAkATTa | tasyAM rasAvibhAgAH a sa / " " " , prathamA'vAntarakiTTayantaram 512 a " " " , dvitIyA'vAntarakiTiH tasyAM rasAvibhAgAH5124sa 34 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyasamAdhAnasthApanA] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [177 kiTTayantarA-kiTTayanubhApUrvato'nuvartamAnA tRtIyasamAdhAnamAzritya sthApanA lpabahutva- gAlpabahutva kramAGkaH / kramAGkaH mAnatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTayantaram 1024 a " , , , tRtIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 8 2 sa , , ,, ,, tRtIyA'vAntarakiTTayantaram 2048 a , , , , caturthA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH16384 usa mAnatRtIyasaMgraha kiTTayantaram krodhamAnayorantaram 8192 are krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH 2048sa | " ,, ,, ,, prathamA'vAntarakiTTayantaram 4096 a " , , , dvitIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 1288sa " , , , dvitIyA'vAntarakiTTayantaram 8192 a " " " , tRtIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 1635degsa , , , , tRtIyA'vAntarakiTTayantaram 16384 a " , , , caturthAvAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH4 a52sa krodhaprathamasaMgrahakiTTayantaram 16384 are krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH a55sa " " " " prathamA'vAntarakiTTayantaram / 32768 a ,, , , , dvitIyA'vAntarakiTTiH | tadrasAvibhAgAH32768 asa " " " " dvitIyA'vAntarakiTTayantaram " " " " tatIyAsvAntarakiTriH tadrasAvibhAgAH32768a58 sa " " " " tRtIyA'vAntarakiTTayantaram . 22 , " " " caturthA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH asa krodhadvitIyasaMgrahakiTTayantaram 32768 a2 krodhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiH tadrasAvibhAgAH 32768asa "" " " prathamA'vAntarakiTTayantaram " " " " dvitIyA'vAntarakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 2asa " , " " dvitIyA'vAntarakiTTayantaram " " " " tRtIyAvAntakiTTiH tasyAM rasAvibhAgAH 168sa " " " " tRtIyA'vAntarakiTTayantaram 16 are " " " " caturthA'vAntarakiTTiH tasyAMrasAvibhAgAH2565 degsa krodhaMtRtIyasaMgraha kiTTayantaram krodhacaramA'vAntara ____ kiTTilobhApUrvaspardhakaprathamavargaNAntaram lobhApUrvaspardhakaprathamavargaNA tasyAM rasAvi040961235sa are 4 are 8 ara 16165 tacaM tu kevalino bahuzrutA vA jAnanti // 91 / 92 / 93 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 ] khavagaseDhI [ gAthA - 94-97 atha dvAdazasaMgraha kiTTInAM pradezA'lpabahutvamavAntarakiTTayalpabahutvaM ca vibhaNipurAha-- aha saMgahakiTTINaM paesaappAbahuttaM / mANassa paDhamasaMgahakiTTIa pasagA thovA // 94 // ( upagItiH ) tatto bIyAe u visesa hi honti mANassa / to tahaAe ahiA to kohassa bijhyAa abbhahiA || 15 || ( udgItiH) to taiAe ahiA to mAyAe' hi kamA tIsu / to lossa kameNaM tI visesAhiA tatto // 96 // kohassa paDhamasaMgahakiTTIe hoMti saMkhaguNA / evamavaMtara kiTTINa'ppA bahuaM muNeyavvaM // 97 // (upagItiH) atha saMgraha kiTTInAM pradezAlpabahutvaM tu / mAnasya prathama saMgraha kiTTau pradezAH stokAH || 94 || tebhyo dvitIyasyAM tu vizeSAdhikA bhavanti mAnasya / tatastRtIyAyAmadhikAstataH krodhasya dvitIyasyAmabhyadhikAH || 95|| tatastRtIyasyAmadhikAstato mAyAyA adhikAH kramAta tisRSu / tato lobhasya krameNa tisRSu vizeSAdhikAstebhyaH || 96 || krodhasya prathama saMgraha kiTTau bhavanti saMkhyaguNAH / evamavAntarakiTTI nAmalpabahutvaM jJAtavyam ||17|| iti padasaMskAraH | 'aha' ityAdi, athazabdaH prakaraNAntarasUcakaH, kiTTyantarANi bhaNitAni, samprati pradezApabahutvaM bhaNanA-vasara iti prakaraNAntaraM sUcayati / 'saMgraha kiTTInAM' dvAdazasaMgraha kiTTInAM 'pradezAlpabahutvaM, pradezaviSayakA'lpabahutvaM tu bhaNyata iti zeSaH / atha pratijJAtA'lpabahutvaM bhaNati - 'mANassa' ityAdi, 'mAnasya, saMjvalanamAnasya prathamasaMgraha 'pasagA' tti "svArthe kazca vA ( siddhahema0 8-2-164 ) iti prAkRtalakSaNena svArthe kapratyayaH, pradezAH stokA bhavanti / atra prabhUtA'nubhAgakA saMgrahakiTTiH prathamA, tato mandAnubhAgakA dvitIyA, tato'pi mandatarA'nubhAgakA saMgrahakiTTistRtIyA'sti / tenA'tra prathama saMgraha - kaTTirityukte vakSyamANasya kiTTivedakasya prathama saMgraha kiddhirjJAtavyA, vedakasya prathamaM tIvrAnubhAga * yadyapi "karmajA tRcA ca" ( siddhama0 3-1-83 ) iti sUtreNa karmaSaSThIsamAso niSidhyate, tathApi vedyavedakabhAvAkhyasambandhavivakSAyAM kiTTivedakaH, nirvartyanirvartakabhAvAkhyasambandhavivakSAyAM ca kiTTi - kAraka iti SaSThyayatnAccheSe" (siddhama0 3-1-76 ) iti sUtreNa SaSThIsamAso na virudhyate / athavA yAjakAderAkRtigaNatvAt karmaSaSThIsamAse 'pi na kAcit kSatiH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha kiTTipradezAlpabahutvam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 179 vedanAt / kiTTikArakasya tvanubhAgamAzritya tRtIyA jJAtavyA, taMtra prabhUtatamA'nubhAgasya sattvAt / evaM tRtIyasaMgrahakiTTirityukte kiTTavedakasyaiva tRtIyasaMgraha kiTTarjJAtavyA, mandatamA'nubhAgasya pazcAd vedanAt, kiTTikArakasya tu saivA'nubhAgamAzritya prathamA boddhavyA, mandatamanubhAgasadbhAvAt / ( 2 ) ' tatto' ityAdi, 'tebhyaH' mAnaprathama saMgraha kiTTigatapradezebhyo mAnasya dvitIyasyAM vizeSa vidyante, tIvrA'nubhAgaviziSTapradezAgrato mandAnubhAgaviziSTapradezAgrasya vizeSAdhikatve virodhAbhAvAt / AdhikyaM ca palyopamA'saMkhyeya bhAgabhAjitaprathama saMgraha kiTTipradezarAzinA jJAtavyam, mAnasya prathama saMgraha kiTTigata pradezarAziM palyopamA'saMkhyeyabhAgena vibhajya labdhaikabhAgenA'dhikAH pradezA mAnasya dvitIyasaMgrahakaTTau bhavantItyarthaH / ( 3 ) 'to' ityAdi, 'tataH ' mAnasya dvitIyasaMgraha kiTTigata pradezebhyaH 'tRtIyAyAM' saMjvalanamAnasya tRtIyasaMgraha kiTTI 'adhikAH ' vizeSAdhikAH pradezA bhavanti / adhikatvaM ca palyopamA - saMkhye bhAgabhAjitamAnadvitIya saMgraha kiTTi pradezarAzinA boddhavyam / ( 4 ) 'to' ityAdi, tataH 'krodhasya' saMjvalanakrodhasya 'dvitIyasyAM ' dvitIya saMgraha kiDau 'abhyadhikAH ' vizeSAdhikAH pradezA bhavanti / ( 5 ) 'to' ityAdi, 'tataH krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTigatasakalapradezataH 'tRtIyasyAM ' tRtIyasaMgraha pradezAH 'adhikA' vizeSAdhikA bhavanti / 'to' ityAdi, tato mAyAyAstisRSu prathamadvitIyatRtIyalakSaNAsu saMgrahakiTTiSu ' kramAt ' krameNa 'adhikA' vizeSAdhikAH pradezA bhavanti / ayaM bhAvaH- ( 6 ) saMjvalanakrodhasya tRtIyasaMgraha kiTTigata sakalapradezataH saMjvalanamAyAyAH prathamasaMgrahakaTTau pradezA vizeSAdhikA bhavanti / ( 7 ) tataH saMjvalanamAyAyA dvitIyasaMgraha kiDau vizeSAdhikAH pradezAstiSThanti / ( 8 ) tato'pi saMjvalanamAyAyAstRtIyasaMgrahakidvau vizeSAdhikAH pradezA vartante 'to ityAdi, 'tataH' mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTigatasarvapradezataH 'lobhasya' 'tisRSu' prathamadvitIyatRtIyarUpAsu saMgraha kiTTiSu krameNa vizeSAdhikAH pradezA bhavanti / etaduktaM bhavati - ( 9 ) mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTigata pradezAgrato lobhasya prathama saMgraha - TTigata samastapradezA vizeSAdhikA bhavanti / (10) tato'pi lobhasya dvitIyasaMgraha kiTTau pradezA vizeSAdhikAstiSThanti / (11) tatospi lobhasya tRtIyasaMgraha kiDau pradezA vizeSAdhikA bhavanti / Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] khavagaseDhI [ gAthA--94-97 (12) 'tatto' ti 'tebhyaH' lobhatRtIyasaMgrahakiTTigatasakalapradezataH 'kohassa' ityAdi, krodhasya prathamasaMgrahakiTTI pradezAH saMkhyaguNA bhavanti / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-(1) mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM thovaM / (2) vidiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / (3) tadiyAe saMgahakiToe padesaggaM visesAhiyaM / viseso palidovamassa asNkhejdibhaagpddibhaago| (4) kohassa vidiyAe saMgahakiTIe padesaggaM visesAhiyaM / (5) tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / (6) mAyAe paDhamasaMgahakiTIe padesaggaM visesAhiyaM / (7) vidiyAe saMgahakiTIe padesaggaM visesAhiyaM / (8) tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / (9) lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / (10) vidiyAe saMgahakiToe padesaggaM visesAhiyaM / (11) tadiyAe saMgahakiTTIe padesaggaM visesAhiyaM / (12) kohassa paDhamAe saMgahakiTTIe padesaggaM saMkhejaguNaM / " iti / ___ anantaroktA'lpabahutvaM kiTTikArakApekSayA tu prathamasaMgrahakiTTisthAne tRtIyasaMgrahakiTTi tRtIyasaMgrahakiTTisthAne ca prathamasaMgrahakiTTimuktvA pratipAdanIyam / tathAhi - (1) mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTI pradezAH stokAH / (2) tato mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (3) tato mAnasya prathamasaMgrahakiTTau pradezA vizeSAdhikAH / (4) tataH krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (5) tataH krodhasya prathamasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (6) tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (7) tato mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTau pradezA vizeSAdhikAH / (8) tato mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTau pradezA vizeSAdhikAH / (9) tato lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (10) tato lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTI pradezA vizeSAdhikAH / (11) tato lobhasya prathamasaMgrahakiTTau pradezA vishessaadhikaaH| (12) tataH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTI pradezAH saMkhyeyaguNAH / nanUktA'lpabahutvaM kathamavasIyate ? iti cet, ucyate-mohanIyakarmaNaH sakalapradezAgraM satkarmaNi sArdhadviguNahAniguNitaprathamavargaNApradezapramANaM vidyate / tatra lobhasya pradezAgra kizcidadhikASTabhAgapramANaM bhavati, saMjvalanamAyAyAH kizcinnyUnASTabhAgamAnaM tiSThati, mAnasyA'pi kiJcinnyUnASTabhAgapramANaM vartate, saMjvalanakrodhasya tu kizcinnyanapazcASTabhAgapramANamasti, no Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahakiTTipradezAlpabahutyama] kiTTikaraNAdAdhikAraH [ 181 kaSAyadalasya tatra prakSiptatvAt / pradezA'lpabahutvaM cettham (1) mAnasya stokaM pradezAgram (2) tato vizeSAdhikaM mAyAyAH, AdhikyaM cA''valikA'saMkhyeyabhAgabhAjitamAnapradezamAtreNa rAzinA boddhavyam / (2) tato'pi lobhasya vizeSAdhikam , AdhikyaM cA''valikA'saMkhyeyabhAgabhAjitamAyApradezamAga rAzinA nizcetavyam, prakRtivizeSasya tathAtvAt / (3) tataH kizcinyUnapaJcaguNaM krodhasya, lasya mohanIyasakaladalapazcASTabhAgapramANatvAt pUrvapadasya tvekASTabhAgapramANatvAt / / kiTTikaraNAddhAprathamasamaye pradezasatkarmAnurUpaM pradezAgramutkirati / (1) tena mAnasyotkIrNapradezAgra stokaM bhavati / tacca kapAyacatuSkasatkotkIrNadalasya kizcinnyUnASTabhAgapramANaM bhavati / (2) tato vizezAdhikaM mAyAyAH, pradezasatkarmaNo vizeSAdhikatvAt / tadapi kizcinnyUnA'TabhAgapramANaM bhavati / (3) tato'pi lobhasya vizeSAdhikamutkIrNa pradezAgraM bhavati, mAyAto lobhapradezasatkarmaNo vizeSA'dhikatvAt / tacca sAdhikASTabhAgamAtraM bhavati (4) tataH krodhasyotkIrNapradezAgra kizcinyUnapazcaguNaM bhavati, lobhasatkarmataH krodhapradezasatkarmaNastAvadguNatvAt / etAnutkIrNapradezAn palyopamA'saMkhyeyabhAgena vibhajya bahubhAgapramANadalaM pUrvApUrvaspardhakeSu nikSipyaikabhAgapramitadalaM saMjvalanacatuSkakiTTitayA parimaNayati / tatra saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya kiMcinnyUnA'STabhAgapramANaM dalaM mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhNAti, tacca stokam / tato vizeSAdhikaM dalaM mAyAkiTTitayA pariNamanAya gRhNAti, tato'pi saMjvalanacatukakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya kizcinyUnASTabhAgapramANaM bhavati / tato vizeSAdhika lobhakiTTitayA pariNamanAya gRhNAti / tacca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya sAdhikASTabhAgapramitaM bhavati / tataH krodhakiTTitayA pariNamanAya saMkhyeyaguNaM dalaM gRhNAti / tacca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya kiJcinnyUnapazcASTabhAgamAtraM bhavati / . atha mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya prathamAdibhedena tisraH saMgrahakiTTInivartayate / tatra mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTau stokaM dalaM dadAti, tasyAstIvA'nubhAgakatvAt / tato vizeSAdhikaM dvitIyasaMgrahakiTTI dadAti, mandAnubhAvakatvAt / tato vizeSAdhikaM prathamasaMgrahakiTTo dadAti, mandatarA'nubhAgakatvAt / evaM mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya vibhAgatraye vibhajanAd mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasyA''sannatribhAgapramANaM dalaM pratyekaM mAnasaMgrahakiTTI dadAti / itthaM kaSAyacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasyA''sannacaturviMzatibhAgapramANaM dalaM mAnasyaikaikasaMgrahakiTTI dIyate / sampratIdameva trairAzikena sAdhyate / tathAhi-yadi saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya kizcinyUnASTabhAgapramANaM dalaM mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItvA saMgrahakiTTitraye dadAti, tabaikasyAM saMgrahakiTTI saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhIta Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 khavagaseDhI [ gAthA--94-97 dalasya kiyadbhAgamAtraM dalaM dadAti ? iti "pramANamicchA ca samAnajAto, aadyntyosttphlmnyjaatiH| madhye tadicchAhatamAdyahRt syAdicchAphalaM / " iti bhAskaratrairAzikakaraNasUtreNa mAnasya pratyekaM saMgrahakiTTau saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasyAsannacaturviMzatibhAgapramANaM dIyamAnaM dalikaM prApyate / nyAsaH--pramANam 3 / pramANaphalam Asanna hai| icchA 1 / icchAphalam Asanna 4 labdhaM maanaiksNgrhkittttidlm| evaM mAyAlobhayorapyekaikasaMgrahakiTTau saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasyAsannacaturviMzatibhAgapramANaM dalaM prakSipyate / atha saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya kiJcinnyUnapaJcASTabhAgapramANaM dalaM saMjvalanakrodhakiTTitayA pariNamanAya gRhaNAti / tatra yat kiMcinnyUnacaturaSTabhAgapramANaM (6) dalaM nokaSAyataH krodhatayA pariNatam , tat krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTI dIyate / zeSaM kiMcinnyUnASTabhAgapramANaM dalaM krodhasya prathamadvitIyatRtIyalakSaNAsu tisRSu saMgrahakiTTiSu dIyate / tena mAnavat krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTI prathamasaMgrahakiTTau ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya grahItasakaladalasyA''sanacaturvizatibhAgapramANaM dalaM prakSipyate / evaM saMjvalanakrodhasya tRtIyasaMgrahakiTTayAmapyAsannacaturviMzatibhAgapramANaM dalaM prakSipyate / tataH krodhatRtIyasaMgrahakiTTayAmAsanacatuviMzatibhAgapramANaM tathA prAga vihitaM nokaSAyataH pariNataM kiMcinnyUnacaturaSTabhAgapramANaM dalaM prakSipyate / itthaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTau prakSipyamANadalaM saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya trayodazacaturvizatibhAgapramANaM (3+243) bhavati / ___ athopasaMhiyate-saMjvalanamAna-krodha-mAyA-lobhAnAM kiTTitayA pariNamanAya dalikaM yathottaraM vizeSAdhikrameNa gRhNAti / gRhItvA ca tRtIyasaMgrahakiTTito dvitIyasaMgrahakiTTau vizeSAdhikaM dadAti, tato'pi vizeSAdhikaM prathamasaMgrahakiTTI dadAti, nokaSAyatazca pUrvApUrvaspardhakarUpakrodhatayA pariNataM dalaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTau dadAti / itthaM mAnatRtIyasaMgrahakiTTi-dvitIyasaMgrahakiTTi-prathamasaMgrahakiTTikrodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasaMgrahakiTTi-mAyAtRtIyasaMgrahakiTTi-dvitIyasaMgrahakiTTi-prathamasaMgrahakiTTilobhatRtIyasaMgrahakiTTi-dvitIyasaMgrahakiTTi-prathamasaMgrahakiTTiSu yathAkrama nikSipyamANaM vizeSAdhikaM dalaM bhavadapi saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasyA''sannacaturvizatibhAgapramANaM bhavati / krodhatRtIyasaMgrahakiTTau tu saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasyAsannatrayodazacaturvizatibhAgapramANaM dalaM nikSipyate / ato lobhaprathamasaMgrahakiTTI saMcalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya nikSipyamANamAsannakacaturvizatibhAgapramANadalataHkrodhasya tRtIyasaMgrahakiTTau prakSipyamANamAsannatrayodazacaturvizatibhAgapramANadalamAsannatrayodazaguNalakSaNaM saMkhyeyaguNaM bhavati / itthaM lobhasya prathamasaMgrahakiTTitaH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTau dalaM saMkhyeyaguNaM bhvti| Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAntara kilpabahutvam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 183 idantvavadheyam - yadyapi mAnasya prathamasaMgraha kiTTigataikaikA'vAntarakiTTigata pradezataH krodha i - tIyasaMgraha kiTTigataikaikA'vAntarakiDau dalaM vizeSahInaM zatatamagAthayA vakSyate, tathApi mAnaprathamasaMgraha kiTTisakalA'vAntara kiTTitaH krodhadvitIyasaMgraha kiTTinikhilA'vAntarakiTTInAM vizeSAdhikatvasya vakSyamANatvAd mAnaprathama saMgraha kiTTisakalA'vAntarakiTTigata sarvapradezataH krodhadvitIyasaMgrahakiTTi samastAvAntarakiTTigata sakalapradezA vizeSAdhikA bhavanti / / sampratyavAntarakiTTyalpabahutvamatididikSurAha - 'eva0' ityAdi, 'evam' yathaikaikasaMgraha kiTTi - gatapradezAnAmalpabahutvaM sArdhagAthAtrayeNa pratipAditam, tathaiva 'avAntara kiTTInAm ' ekaikasaMgraha kiTTi - gatA'vAntarakiTTInAmalpabahutvaM jJAtavyam, vizeSAbhAvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNau - "jahA padesaggeNa vihAsidaM, tahA vaggaNaggeNa vihAsidavvaM / " iti / tathAhi - (1) mAnasya prathama saMgraha kiTTyAmavAntarakiTTyaH stokAH, tAcA - 'nantAH, ekaikasyAM saMgrahakiTTAvanantAnAmavAntarakiTTInAM prAk pratipAditatvAt / (2) tato mAnasya dvitIyasaMgraha kiTTyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / AdhikyaM ca palyopamA'saMkhyeyabhAgabhAjitaprathamasaMgraha kiTTigatA'vAntarakiTTimAtreNa rAzinA jJAtavyam / (3) tato mAnasya tRtIyasaMgraha kiTTyAmavAntara kiTTayo vizeSAdhikA boddhavyAH / (4) tataH krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA boddhavyAH / (5) tataH krodhasya tRtIyasaMgrahakiyAmavAntarakiyo vizeSAdhikA vaktavyAH / ( 6 ) tato mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA abhidhAtavyAH / (7) tato mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA adhigantavyAH / ( 8 ) tato mAyAyAstRtIyasaMgraha kiyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA vAcyAH / (9) tato lobhasya prathamasaMgrahakiTTyAmavAntarakiyo vizeSAdhikA jJAtavyAH / (10) tato lobhasya dvitIyasaMgraha kiTTyAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA avaseyAH / (11) tato lobhasya tRtIyasaMgraha kiyAmavAntarakiyo vizeSAdhikA abhidheyAH / ( 12 ) tato'pi krodhasya prathama saMgraha kiTTyAmavAntaraPage: saMkhyeyaguNA nigaditavyAH / atrApi pUrvavat prathamasaMgraha kiTTirityukte kiTTivedakasya prathama saMgraha kiTTirjJAtavyA / kiTTi - kArakasya tu tRtIyasaMgraha kiTTibaddhavyA / evaM tRtIyasaMgraha kiTTirityukte kiTTavedakasya tRtIyasaMgrahakiTTarjJAtavyA, kiTTikArakasya tu prathama saMgraha kiTTirvoddhavyA / tena kiTTikArakApekSayAlpabahutvamitthaM bhaNanIyam - ( 1 ) mAnasya tRtIyasaMgraha kidvAvavAntarakiTTayaH stokAH / (2) tato mAnasya dvitIya saMgraha kidvAvavAntarakiyo vizeSAdhikA vartante / ( 3 ) tato mAnasya prathama saMgraha kidvAvavAntarakiyo vizeSAdhikA bhavanti / * atra vargaNAzabdenA'vAntarakiTTayo grAhyAH, tAsAm agra - samudAya iti vargaNAgram, tena / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] khavagaseDhI [ gAthA-98 (4) tato'pi krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTayAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / (5) tato'pi krodhasya prathamasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA vidyante / (6) tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA boddhavyAH / (7) tato mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhaNanIyAH / (8) tato mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA abhidhAtavyAH / (9) tato lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTayAmavAntarakiTTayo vizeSAdhikA jJeyAH / (10) tato lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA vAcyAH / (11) tato lobhasya prathamasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayo vizeSAdhikA vaktavyAH / (12) tato'pi krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayaH saMkhyeyaguNA nigaditavyA iti / kathametadavasIyate ? iti cet , zRNuta-vakSyamANaparamparopanidhayA'pi kiTTiSu dRzyamAnapradezAgrasya kevalaM vizeSahInatvasya zatatamagAthayA vakSyamANatvAt prAkpratipAditaM lobhasya prathamasaMgrahakiTTigatapradezata AsannatrayodazaguNaMdalaM gRhaNan lobhatRtIyasaMgrahakiTTigatakiTTita AsannatrayodazaguNalakSaNAH saMkhyAtaguNA avAntarakiDInivartayati, anyathA paramparopanidhayA vizeSahInaM dalaM nopapadyeta // 94-95-96-97 // saMgrahakiTTiSu dIyamAnaM dalaM prarUpya sampratyavAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM nirurUpayiSurAha lohajahaNNagakiTTipahuDikohukosakiTTiaMtAsu / savAsudei dalaM visesahINakameNa khalu // 98 // lobhjghnykittttiprbhRtikrodhotkRssttkittttyntaasu| sarvAsu dadAti dalaM vizeSAdhikakrameNa khalu // 99 / / iti padasaMskAraH / 'loha0' ityAdi, 'lobhajaghanyakiTTiprabhRtikrodhotkRSTakiTTayantAsu' lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA-'vAntarakiTTiprabhRtikrodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTiparyavasAnAsu 'sarvAsu' sarvA'vAntarakiTTiSu 'dalaM' pradezAgraM 'khalu khaluzabdo vAkyA-'laGkAre "niSedhavAkyAlaGkAre jijJAsAnunaye khalu" ityamarakozavacanAt, vizeSahInakrameNa dadAti / idamuktaM bhavati-lobhaprathamasaMgrahakiTTaH prathamA-'vAntarakiTTau prabhUtaM dalaM dadAti, tato'nantabhAgena hInaM dvitIyAvAntarakiTTI dadAti, tato-'pyanantabhAgena hInaM tRtIyA-vAntarakiTTau dadAti / evamanantabhAgahInakrameNa tAvad dadAti, yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA-'vAntarakiMTTiH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA dIyamAnadalikAni ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 185 "paDhamasamae kiTTIsu padesaggassa seDhiparUvaNaM vattaissAmo / taM jahA -lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM, vidiyAe kiTTIe visesahINaM / evamaNaMtarovafuary visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva kohassa carimakiTTi tti / " iti / atha gaNitavibhAgaH / samprati gaNitarItyA dIyamAnadalaM dazyate kiTTikaraNAddhAprathamasamaye pUrvvApUrvvaspardhakebhyo 'saMkhyeyabhAgamAtradalamutkIryotkIrNadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM kiTTitayA pariNamayati / zeSA'saMkhyeyabahubhAgamAtradalaM pUrvApUrvaspardhakeSu dadAti / kiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalikataH prabhUtaM dalikaM lobhaprathama saMgraha kiTTi prathamA'vAntarakiTTau dadAti / tadyathA - kiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalaM padena vibhaktavyam / labdhaM ca madhyamadalamiti vyavahriyate / kiTTirAzica padaM vaktavyaH / madhyamadalaM punarardhIkRtaikonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadaikacayadalaM prApyate / ekacayadalaM tu dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM tADyate, tadA tADitaM dalaM lobhaprathama saMgraha kiprithamAvAntarakiTTI dIyamAnadalaM bhavati / tato dvitIyA - 'vAntaravidvAvekacayena hInaM dadAti / tato dvitIyAvAntarakiTTitastRtIyAvAntarakiTTyAmekacayena hInaM dadAti / evamekacayahInakrameNa tAvad dadAti yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTiH / asatkalpanayA kiTTikaraNAdvAprathamasamaye caturnavatyadhikapaJcaviMzatizatAni ( 2594 ) kiTTI rnirvartayati, kiTTitayA ca pariNamanAya dva-'bje saptAzItikoTayastrayonavatilakSANi paJcA - zItisahasrANi paJcanavatyadhikatrizatAni ( 2879385395 ) dalikAni gRhNAti, dviguNahAnizca saptapaJcAzadadhikaSaTzatAdhikapaJcapaJcAzatsahasrottarapaJcalakSamAtreti kalpyate / atha kiTTitayA pariNamanAya gRhItAni paJcanavatyadhikatrizato ttarapaJcAzItisahasrAdhikatrayonavatilakSottarasaptAzItikoTyadhikadvayabjasaMkhyakAni (2879385395 ) dalikAni catunavatyadhikapaJcaviMzatizata lakSaNena kiTTirAzinA vibhajyante, tadA madhyamadalaM labhyate, tatpunarardhIkRdate kiTTi zinyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM dvikavibhAjitapaJcatriMzadadhikaviMzatisahasrottaradvAviMzatilakSarAzinetyarthaH, vibhajyate, tadaikacayadalamekaM labhyate / tat punardvAbhyAM dviguNahAnibhyAM caturdazAdhikatrizatottaraikAdazasahasrayukta kalakSarUpAbhyAM ( 1111314 ) guNyate, guNane ca kRte lobhaprathamasaMgraha kiTTiprathamA - 'vAntarakiTTau dIyamAnaM dalaM caturdazAdhikatrizatotarekAdazasahatrAdhikaikalakSamAtraM prApyate / nyAsa:---- nirvartyamAnakiTTi rAziH padam = kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalam dviguNahAniH = = 2594 2879385395 555657 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] aGkato khavagaseDhI [gAthA-98 . kiTTayarthaM gRhItadalam madhyamadalam = padam 2879385395 2594 ekacayadalam = madhyamadalam ' (dvaM dviguNahAnI- padama ) 2879385395 : ( 24555657 .... 25941) 2594 2879385395 * ( 1111314 ---.2594 --1) 2594 2879385395 : ( 2222628-2593 ) 2594 2879385395 : 2594 2879385395.2220035 2594 5758770790 - 5758770790 128-2593 tadevamekacayadalamekaM prAptam / lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamADa- ___ = ekacayadalam x dve dviguNahAnI vAntarakiTTI dIyamAnaM dalam / .:. aGkato = 1 4 (24 555657 ) = 1 x 1111314 = 1111314 itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA-'vAntarakiTTI caturdazAdhikazatatrayottarakAdazasahasrAdhikaikA" dazalakSapramitAni ( 11,11,314 ) dalikAni dadAti / tata ekacayena hInAni trayodazAdhikatrizatottaraikAdazasahasrAdhikaikAdazalakSamitAni ( 11,11,313 ) dadAti / evamuttarocarakiTTAvekaikacayena hInAni dalikAni tAvad dadAti, yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA-'vAntarakiTTiH / athavA bhaNitaprakAreNaikacayadalaM jJAtvA cayAH prignnniiyaaH| tadyathA-krodhatRtIyasaMgrahakiTTathA dvicaramA-jvAntarakiTTayAmekazcayaH prakSipyate, tricaramA-'vAntarakiTTau dvau cayau, evaM pazcAnupUvyaikottaravRddhayA cayaprakSepastAvad vAcyaH, yAvad lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTiriti kalpayitvA "saikapadaghnapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila saGkalitAkhyA" ityanena karaNasUtreNa sarve cayAH prAptavyAH / tata ekacayadalaM sarvacayaistAvitavyam / guNanaphalaM ca sarvacayadalaM bhavati / tacca kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasyA-'nantatamabhAgamAtraM bhavati / atha Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA dIyamAnadalikAni ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 187 kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalataH sarvacayadalaM vizodhya zeSaM dalaM kiTTirAzinA vibhajyaikaikakhaNDaM sarvakiTTiSu dadAti / tathA cayadalikata ekonakiTTirAzipramANAMzcayAn lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau dadAti, dvitIyAvAntarakiTTI dvaya nakiTTirAzipramANAMzcayAn dadAti, tata ekaikacayena hInaM tAvad dadAti, yAvat krodhatatIyasaMgrahakiTTidvicaramAvAntarakiTTiH, tena tasyAmekacayadalaM dadAti / tataH krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau cayadalato dalikaM na prakSipati, pUrvoktamekakhaNDadalaM tu prakSipatyeva / evaMkrameNa dalikaprakSepe sati lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau dalaM prabhUtaM nikSipyate, ekonakiTTirAzipramANacayayutaikakhaNDamAtratvAt, tato dvitIyAvAntarakiTTAvekacayena hInaM nikSipyate, dvaya nakiTTirAzipramANacayasamanvitaikakhaNDapramitatvAt / evaM tAvad vaktavyam , yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / / ___ etadevA-'satkalpanayA dazyate-kiTTikaraNAddhAprathamasamaye kiTTirAziH kiTTitayA ca pariNamanAya gRhItaM dalamityetat sarva pUrvavat kalpanIyam / ekacayadalaM pUrvoktarItyaikadalikamAtraM sAdhanIyam / / sarvacayarAzistu "saikapadaghnapadArdhamathaikAdyatayutiH kila sngklitaakhyaa|" ityanena zrIbhAskarakaraNasUtreNaikaviMzatyadhikaikazatocaratrayaHSaSTisahasrAdhikatrayastriMzallakSasaMkhyako(33,63,121) labhyate / tathAhi ekonakiTTiSu cayaprakSepAt padamaukonakiTTirAzistrayonavatyadhikapaJcaviMzatizatamAtramityarthaH, tadekena sahitaM jAtaM caturnavatyadhikapaJcaviMzatizatapramANam ( 2593+1= 2594) / atha caturnavatyadhikapaJcaviMzatizatAni dvikavibhaktatrayonavatyuttarapaJcaviMzatizatalakSaNena padArdhana vibhajyante, tadA sarvacayarAzirekaviMzatyadhikaikazatatrayaHSaSTisahasrottaratrayastriMzallakSamAtraH (33,63,121) upalabhyate / sa caikacayadalenaikasaMkhyakena guNyate, tadA sarvacayadalamekaviMzatyadhikaikazatottaratrayaHSaSTisahasrAdhikatrayaritrazallakSAmitaM ( 33,63,121) bhavati / athoktasarvacayadalaM kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalikebhyaH paJcanavatyadhikatrizatottarapaJcAzItisahasrAdhikatrinavatilakSottarasaptAzItikoTIsaMyuktadvayabjasaMkhyakebhyo (2879385395) vizodhyate, tadA catuHsaptatyadhikadvizatottaradvAviMzatisahasrAdhikaSaSTilakSasaMyuktasaptAzItikoTayadhikadvayabjapramANAni (2879385395-3363121=2876022274) dalikAnyavaziSyante, tAni kiTTirAzinA caturnavatyuttarapaJcaviMzatizatamAnena ( 2594) vibhajyate, tadaikakhaNDamekaviMzatyadhikasaptazatottarASTasahasrAdhikaikAdazalakSadalikapramANaM ( 1108721 ) prApyate / nyAsa :kalpyate kiTTitayA pariNanAya gRhItaM dalam = 2879385395 kiTTirAziH = 2594 dviguNahAniH = 555657 sarvacayAH = ( padam+1) x padam Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] = khavagaseDhI [gAthA--96 aGkataH sarvacayAH = ( 2593+1 ) x 2593 " = 2594 4 2593 = 3363121 ekacayadalam = 1 pUrvoktakaraNenA-'trA-'pi sAdhanIyam .:. sarvacayadalam = 14 3363121 3363121 sarvacayadalarahitaM kiTTitayA pariNamanAya gRhItaM dalam = 2879385395 -- 3363121 2876022274 sarvacayadalarahitaM kiTTayartha gRhItaM dalam ekakhaNDadalam kiTTirAziH prakRte-'Gkata 2876022274 , = 2594 1108721 ___ atha lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamA-'vAntarakiTTAvekakhaNDamekaviMzatyadhikasaptAzItizatottaraikAdazalakSadalamitam (1108721) ekonakiTTirAzipramANAMzca trayonavatyadhikapazcaviMzatizatasaMkhyAkAMzcayAn ( 2593 ) prakSipati, tena tatra dIyamAnAni dalikAni caturdazAdhikazatatrayottaraikAdazasahasrAdhikaikAdazalakSapramitAni [1108721 + (142593 ) = 1111314 ] bhavanti / tato dvitIyA-'vAntarakiTTayAmekakhaNDamekaviMzatyadhikasaptAzItizatottaraikAdazalakSapradezamAtraM ( 1108721) prathamA-'vAntarakiTTayapekSayA caikonacayAn vinavatyadhikapaJcaviMzatisaMkhyakAn ( 2592) prakSipati, tena tatra dIyamAnadalikAni trayodazA-'dhikatrizatottaraikAdazasahasrAdhikaikAdazalakSANi [1108721 + (14 2592 ) = 1111313 ] bhavanti / tataH paramekaikA-'vAntarakiTTayAmekakhaNDadalaM pUrvapUrvatazcottarottarA-vAntarakiTTAvekaikacayahAnyA cayadalaM tAvad dadAti, yAvat krodhtRtiiysNgrhkitttticrmaa-'vaantrkittttiH| anena krameNa dalikaprakSepe sati pUrvapUrvA-'vAntarakiTTita uttarottarA-'vAntarakiTTI dIyamAnadalAnyekacayena hInAni bhavanti, taccatazcaikacayadalasyaikakhaNDadalA-'nantatamabhAgamAtratvAt sarvA'vAntarakiTTiSu dIyamAnadalamanantabhAgahInakrameNa bhavati / gaNitavibhAgaH samAptaH // 98 // anantaropanidhayA kiTTiSu dalaM prarUpya samprati paramparopanidhayA dalaM nirurUpayiSurAha lohassa jahaNNagakiTTitto kohassa jettttkittttiie| daliaM paraMparAa vi dijjei visesahINaM hi // 19 // lobhasya jaghanyakiTTitaH krodhasya jyesstthkittttii| dalikaM paramparayA'pi dIyate vizeSahInaM hi // 99 // iti padasaMskAraH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTiSu dRzyamAnadalikam] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [189 'lohassa' ityAdi, 'lobhasya jaghanyakiTTitaH' saMjvalanalobhasya prathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTigatadalataH 'krodhasya' saMjvalanakrodhasya 'jyeSThakiTTI' tatIyasaMgraha kiTTicaramA'vAntarakiTTI paramparayA'pi 'dalika' pradezAgraM vizeSahInameva hizabdasya "hi hetAvavadhAraNe" ityamarakozavacanenA-'vadhAraNArthakatvAt 'dIyate' prakSipyate / hInatvaM cA-'nantatamabhAgena bodhyam , kiTTirAzerekaspardhakavargaNA'nantatamabhAgamAtratvenaikadviguNahAnigatasthAnA-'nantatamabhAgapramANatvAt / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"paraMparovaNidhAe jahaNiyAdo lobhakiTTIdo ukkassiyAe kodhakiTIe padesaggaM visesahoNamaNaMtabhAgeNa / " iti / / vivakSitasamaye yad dalaM dIyate, tad dIyamAnaM dalaM nigadyate / vivakSitasamaye dIyamAnadalena sahitaM prAktanasattAgatadalaM dRzyamAnaM dalamucyate / kiTTiSu dIyamAnaM prAg dalaM darzitam / samprati kiTTiSu dRzyamAnadalaM nijigadiSurAha - daliaM tu dissamANaM lohajahaNNAu pahuDi kohassa / ukkosaM kiTTi jAva visesUNakkameNa'thi // 10 // dalikaM tu dRzyamAnaM lobhajaghanyAyAH prabhRti krodhasya / utkRSAM kiTTi yAvad vizeSonakrameNA'sti // 100 // iti padasaMskAraH / 'daliaM' ityAdi, tatra dRzyamAnaM dalikaM tu 'lobhajaghanyAyAH' lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTitaH prabhRti 'krodhasya' saMjvalanakrodhasya 'utkRSTAM kiTTi' tRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTi yAvad vizeSahInakrameNa 'asti' vidyate, kiTTiSu vizeSahInakrameNa dalikasya nikSiptatvAt purAtanadalikAbhAvAcca / ___ atha kiTTikaraNAddhAprathamasamaye pUrvApUrvaspardhakeSu dalanikSepavidhirbhaNyate-utkIrNadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM kiTTiSu nikSipati, zepavahvasaMkhyeyabhAgapramANaM dalaM pUrvA-'pUrvaspardhakeSu nikSipatIti prAguktam / tatra prathamA'pUrvaspardhakasya prathamavargaNAyAM krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau nikSiptadalato-'nantaguNahInaM dalaM nikSipati, tata uttarottaravargaNAyAM vizeSahInakrameNa nikSipati / nanu krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau nikSiptadalato'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmanantaguNahInaMdalaM nikSipatItyetat kathamavasIyate ? iti cet, ucyate-krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvanantA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNApradezapramANaM dalaM nikSipyA- pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM purAtanasattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAgaM prakSipati / tena krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTigatapradezato'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmanantaguNahInaM prakSipyata iti labdham / tathAhi-apUrvaspardhaka Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] khabagaseDhI [ gAthA--100 prathamavargaNAgatadale sArdhadviguNahAnyA guNite sattAgatasakaladalaM prApyate, tat sattAgatadalamutkapaNApakarSaNabhAgahAreNa vibhajyaikabhAgamutkirati, tasyA-'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM kiTTiSu nikSipati / tena bahubhAgAn pRthak sthApayitvaikabhAgaM pUrvoktavidhinA vibhajyaikaikAvAntarakiTTau dalaM nikSipati, taccA'nantApUrvaspardhakaprathamavargaNApradezapramANaM bhavati / pRthaksthApitamutkIrNadalabahubhAgapramANaM dalaM sArdhadviguNahAnyA vibhajyaikabhAgamapUrvasparddhakaprathamavargaNAyAM nikSipati / tacca nikSipyamANaM dalamapUrvasparddhakapurAtanadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM bhavati / tena krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau nikSiptadalato'nantaguNahInaM dIyamAnaM dalaM prathamApUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM bhavati / tathA ca dRzyamAnamapi dalaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTigatadalato'nantaguNahInamapUrvasparddhakaprathamavargaNAyAM bhavati, krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvanantA'pUrvasparddhakaprathamavargaNApradezapramANasya dalasya nikSiptatvAt / itthaM satkarmaNi dRzyamAnaM dalaM gopucchAkAradvayena tiSThati, kiTTiviSayakagopucchAkAradalaM spardhakaviSayakagopucchAkAradalaM ceti / ____ anye tu kiTTiSu spardhakeSu caikagopucchAkAreNa dalaM tiSThatItyevaM manyamAnAH krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTI nikSipyamANapradezato'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInaM dalaM prakSipyate, anyathA kiTTispardhakayorekagopucchAkAradalabhaGgaH prasajyeteti vadanti / eteSAM matena kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaM parityajya kiTTikaraNAddhAyAH zeSasamayeSvekasamayapravaddhadalasambandhyanantatamabhAgapramANameva dalaM phiTTitayA pariNataM syAt / katham ? iti cet , zRNuta-yadyutkIrNadalasyA-'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM gRhItvA sAdhikA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalapramANAmekaikAmavAntarakidi kuryAt , tamuvAntarakiTTaya ekapradezadviguNahAnisthAnAnAmasaMkhyeyabhAgamAtrA bhaveyuH, utkIrNadalA-'saMkhyeyabhAgasyaikadviguNahAnigatapradezA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / tacca neSyate, sUtra ekaspardhakagatavargaNA'nantabhAgamAtrANAmavAntarakiTTInAM prarUpitatvAt / tenaikaspardhakagatavargaNA'nantatamabhAgapramANAnAmavAntarakiTTInAM nivRttaya utkIrNadalA'nantatamabhAgapramANaM dalaM grahItavyam / gRhItvA ca sAdhikA'pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatadalapramANAmekaikAM kiTTi kuryAt / anayA rItyA kiTTinivRttaye gRhItaM dalamekasamayapravaddhasyA'nantatamabhAgamAnaM saMbhavati, asaMkhyeyasamayaprabaddhapramANotkIrNadalA'nantatamabhAgapramANatvAt / tena caramasamayaM parityajya zeSasamayevanantatama ___*tathA cokta jayadhavalAkArairapi-"kohacaramakiTTIe NisittapadesaggAdo apuvaphayAdivaggapAe riNavadamAraNapadesaggamavaMtaguraNahINaM hodi / ki kAraNaM ? kodhacarimakiTTIe aragaMtAno apuvvaphayAdivaggaNAo riNakkhiviya puraNo apuvvaphaddayavaggaNAe tattha puvAvaTThidadavvassAsaMkhejjadibhAgamettaM ceva NivikhavamAraNassa tadavaladdhIe baahaannvlNbhaado| ettha doNDa pi davAraNamovadraraNaM Thaviya payadattha visaye sissAraNaM paDiboho kaaynvo| dissamAragadavvaM pi kodhacaramakiTTIe bahuaM, apuvaphaddayAdivaggagAe araNaMtaguragahINamidi daTThavvaM / tado ettha do gopucchApro jAdAo, kiTTIsu eyA gopucchA, puvvA. puvvaphaddaesu aNNA gopucchA tti / " iti| Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 ] yantrakam-15 (citram-15) kiddhikaraNAdvAprathamasamaye kiTTiprarUpaNA citreNa dazyate [ khavagaser3hI In Education International CONCanop .......... RECEMicle staramA Contact .. . n ma .. CRICHINCRENORE za ERINER zarAra 30 lAbhaprathamasaMgrahakidRyantaram NOTICICICIARIES lAmatRtIyasaMgraphithatarama-lAbhamAyayorantaram KARACHAR zamA kAMdhatRtIyasaMg2aruviyantarama-krodhakihilamADaparvamaparyakAlama El/R/ lAbhadvitIyasaMgrahakiTya mAnavatIyasaMgrahakidRthantaram mAnakothayArastaram mAyAtRtIyasaMgrahakriyantaramanmAyAmAnayArakArama Iries NEL CARTONECTION mAyAdvitIyasaMgrahakinyantaram banava-N ME.. mAtaprathamasagrahAkadRyantaram Sta mAnadvitIyasaMgrahakidRtha CONSIDERE.. 3rRROKhub phrAdhadvitIyasaMgrahA ARAC38655 apUrva pAni S JU K prathama- saMgara kidiH dvitIya- saMgrahakiTTiH tRtIya- saMgrahakiTTi prathama- dvitIya tRtIya- prathama dvitIya- saMgraha kiTTiH saMgrahakiTTiH saMgrahakiTTiH saMgRhakiTTiH saMgahakiTTiH tRtIya- saMgrahaphiAI HI prathama- dvitIya tRtIya saMgrahakiTTiH saMzahakihiH mazaikihiH saM va la na lo bhaH saM upa la na mA yA saMghala na mA | naH | saM ba la na krodhaH saMketavivaraNama avAntarakiTTInAmanantatvAdavAntarakiTTayantarANya- | yadyapi lobhaprathamasaMgrahakiTTaH prathamAvAntaraki1 ki-prthmaavaantrkittttiH| pyanantAni bhavanti, ekonA-'vAntarakiTTirAze- dRSantarato dvitIyAvAntarakiTTayantaramanantaguNa2ki dvitiiyaavaantrkittttiH| rabAntarakiTTayantararAzilvAt / tena prakRte trINya- masti, tathApi citre tulyaM darzitam , tAvadava3 ki-tRtIyAvAntarakiTTiH / bAntarakiTrayantarANi bhavanti / kAzasyA'sambhavAt / vastuto-'nantaguNameva / 4.ki-caturthAvAntarakiTTiH / | an (i) uttarottarAvAntarakiTTI dalamekaikacayena hInaM ebamane-'pi / yadyapi paramArthato'vAntarakiTTayo-'nantA | | hInataraM diiyte| ataH paraM puurvsprdhkaani| bhavanti. kintvasatkalpanayA catastra eva (ii) uttarottarAbAntarakiTTayAmanubhAgo-'nanta- kha-kiTTivedakA'pekSayA tRtiiysNgrhkittttiH| drshitaaH| guNakrameNa bhvti| ka-kiTTivedakA'pekSayA prathamasaMgrahakiTTiH / 1 aNprthmaavaantrkittttyntrm| 1.2-3-4.....yathAkramametairaGakairSizeSAdhikakrameNa 2aM dvitiiyaavaantrkittttyntrm| pradezA avAntarakiTTayazca sUcitAH, navaraM dvAdazA3 aMtRtIyAvAntarakiTTayantaram / kana saMkhyeyaguNA jJApitAH / iha citre tu prabhUtAbakAzAbhAvAt tulyA darzitAH / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanayA kiTTiSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 191 bhAgamAtraM dalaM kiTTitayA pariNataM syAt , asaMkhyeyasamayairapyanantatamabhAgasyaiva kiTTitayA pariNatisaMbhavAt / caramasamaye tu pUrvApUrvaspardhakebhyaH sarvadalaM gRhItvA kiTTInivartayati, tena caramasamaye'nantabahubhAgamAtradalaM kiTTitayA pariNataM bhavet / na cA'stu zeSasamayeSu kiTTitayA pariNataM dalamanantatamabhAgamAtramiti vAcyam , virodhopalambhAt / tathAhi-kiTTikaraNAddhAcaramasamaye sarvadalaM kiTTitayA pariNamayati / yadyatra dvicaramasamayaM yAvat kiTTitayA pariNataM dalaM sattAgatadalA'nantatamamAtraM bhavet , tarhi dvicaramasamayatazcaramasamaye kiTTitayA pariNamyamAnaM dalamanantaguNaM bhavet , sattAgatasarvadalasya kiTTitayA pariNamyamAnatvAt / kaSAyaprAbhRtacUrNikArAdibhistvasaMkhyeyaguNakramaNaiva dalaM pratisamayaM kiTTitayA pariNamayatItyuktam , tathA ca tadgranthaH-"jaM padesaggaM savvasamAseNa paDhamasamae kiTTIsu dijadi, taM thovaM, vidiyasamae asaMkhejaguNaM, tadiyasamae asaMkhejaguNaM, evaM jAva carimAdo tti asNkhejgunnN|" iti / tena saha virodhaH syAt / tasmAt prathamavikalpa eva saGgatiM prAJcati / pazyantu pAThakA yantrakam-15 / atha gaNitavibhAgaH atha niruktapadArtho-'satkalpanayA'GkataH pradaryate-saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAyadalikAni dva'bje saptAzItikoTayastrinavatilakSANi pazcAzItisahasrANi trizatAni paJcanavatizca (2879385395) gahaNAti / tasya kiJcinnyUnASTabhAgapramANAni dalikAni catustriMzakoTayo'STAnatilakSANyaSTAdazazatAni triMzaca (34,98,01,830) mAnakiTTitayA pariNamayati, tAni stokAni bhavanti / ___atha saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAyagRhItasakaladalAnAM kiJcinnyUnASTabhAgapramANAni dalikAni SaTatriMzatkoTayo'STAnavatilakSANyaSTAnavatisahasrANyaSTanavatyadhikatrizatAni ca (36,98,98,398) mAyAkiTTitayA pariNanAya gRhNAti / tAni pUrvato vizeSAdhikAni bhavanti / tato vizepAdhikAni saptasaptatyadhikaikAdazasahasrottarA-'STAtriMzatkoTayo (38,00,11,077) dalikAni lobhakiTTitayA pariNamanAya gRhaNAti / tAni ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalasya sAdhikASTabhAgapramANAni bhavanti / tataH krodhakiTTitayA pariNamanAya saMkhyeyaguNAnyekAjaM saptasaptatikoTayaH SaNNavatilakSANi catussaptatisahasrANi navatizca(1,77,96,74,090) dalikAni gRhNAti / tAni ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhI sakaladalasya kiJcinyUnapaJcASTabhAgapramANAni vidyante / tatra mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya tisraH sNgrhkittttiinivrtyti| mAnasya tRtIya Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] khavagaseDhI [ gAthA-100 saMgrahakiTTautu stokAni dalikAni dadAti / tAni ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAnAmAsannacaturviMzatibhAgapramANAnyekAdazakoTayazcatuSpaJcAzallakSANi navasaptatisahasrANi SaTpaJcAzadadhikazataM ca (11,54,79,156) dalikAni bhavanti / tato vizeSAdhikAnyekAdazakoTayaH SaTSaSTilakSANi paJcottarapaJcazatAni ca (11,66,00,505) dalikAni mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTau dadAti, tato'pi vizeSAdhikAnyekAdazakoTayaH saptasaptatilakSANi dvAviMzatisahasrANyekonasaptatyadhikazataMca(11,77,22,169)dalAniprathamasaMgrahakiTTo dadAti / tathaiva mAyAkiTTitayA pariNamanAya gRhItadalikebhyo dvAdazakoTaya ekaviMzatilakSANi SaTsaptatisahasrANi paJcanavatyadhikatrizatAni ca (12,21,76,395) dalAni mAyAtRtIyasaMgrahakiTTau dadAti / tAni ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAnAmAsannacaturvizatibhAgapramANAni bhavanti / tato vizeSAdhikAni dvAdazakoTayo dvAtriMzallakSANi navanavatisahasrANi paJcapaJcAzadadhikatrizatAni ca (12,32,99,355) dalikAni mAyAdvitIyasaMgrahakiTTI dadAti / tato'pi vizeSAdhikAni dvAdazakoTayazcatuzcatvAriMzallakSANi dvAviMzatisahasrANyaSTacatvAriMzadadhikaSaTzatAni ca (12,44,22,648) dalAni mAyAprathamasaMgrahakiTTau prakSipati / / ___lobhakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalebhyaH saptasaptatyadhikadvizatottaraSaTcatvAriMzatsahasrAdhikapaJcapaJcAzallakSottaradvAdazakoTayaH (12,55,46,277) dalAni lobhatRtIyasaMgrahakiTTI dadAti / tAni ca saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAnAmAsannacaturvizatibhAgapramANAni bhavanti / tato vizeSAdhikAni lobhadvitIyasaMgrahakiTTau paJcacatvAriMzadadhikadvizatottarasasatisahasrAdhikaSaTSaSTilakSottaradvAdazakoTayaH (126670245) dalAni dadAti / tato'pi vizeSAdhikAni prathamasaMgrahakiTTI dvAdazakoTayaH saptasaptatilakSANi caturnavatisahasrAgi paJcapaJcAzaduttarapaJcazatAni ca (127794555) dalAni dadAti / ____ saMjvalanakrodhakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalebhyo navatyadhikacatussaptatisahasrottarapaNNavatilakSAdhikasaptasaptatikoTyuttaraikAjasaMkhyakebhyaH (1,77,96,74,090) saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalikAnAM kiJcinyUnacaturaSTabhAgapramANAnyekAjamekacatvAriMzatkoTayo navanavatilakSApyekAzItisahasrANi catvAriMzadadhikacatuzzatAni ca (1,41,99,81,440) nokaSAyataH pariNatakrodhadalikAni tRtIyasaMgrahakiTTI dadAti / zeSANi kiJcinyUnASTabhAgapramANAni paJcatriMzatkoTayaH SaNNavatilakSANi dvinavatisahasrANi paJcAzadadhikaSaTzatAni ca (35,96,92, 650) dalAni krodhasya prathamasaMgrahakiTTi-dvitIyasaMgrahakiTTi-tRtIyasaMgrahakiTTiSu dadAti / tatra krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTayAmekAdazakoTayo-'STanavatilakSANi saptanavatisahasrANi dvicatvAriMzaduttaracatuzzatAni ca (11,98,97,442) dalAni dadAti, tato vizeSAdhikAni prathamasaMgrahakiTTI dvAdazakoTayo dazalakSANyekonaviMzatisahasrANi triMzadadhikacatuzzatAni ca (12,10,19,430) dalAni dadAti / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 193 asatkalpanayA kiTTiSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH tRtIyasaMgrahakiTTau tvekAdazakoTayaH saptAzItilakSANi paJcasaptatisahasrANyaSTAsaptatyuttarasaptazatAni ca (11,87,75,778) dalAni dadAti, tathA prAguktAni nokaSAyapariNatakrodhadalikAnyekA'bjamekacatvAriMzatkoTayo navanavatilakSANyekAzItisahasrANi catvAriMzaduttaracatuzzatAni ca (1,41,99,81,440) prakSipati / tena tRtIyasaMgrahakiTTayAmaSTAdazAdhikadvizatottarasaptapaJcAzatsahasrAdhikasaptAzItilakSAdhikatripaJcAzatkoTyadhikamekAbjaM (1,53,87,57,218) dIyamAnAni dalAni jAyante / mAnatRtIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya caturadhikazatam (104) avAntarakiTTInivartayati, mAnadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya paJcottarazatam (105) avAntarakiTTInivartayati, mAnaprathamasaMgrahakiTTitayA ca pariNamanAya gRhItadalasya paDadhikazatam (106) avAntarakiTTIH karoti / evaM mAyAtRtIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya dazAdhikazatam (110) avAntarakiTTInivartayati, mAyAdvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasyaikAdazottarazatam (111) avAntarakiTTInivartayati / mAyAprathamasaMgrahakiTTitayA ca pariNamanAya gRhItadalasya dvAdazAdhikaM zatam (112) avAntarakiTTInivartayati / ___ lobhatRtIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya trayodazAdhikazatam (113) avAntarakiTTInirvatayati / lobhadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya caturdazottarazatam (114) avAntarakiTTInivartayati / lobhaprathamasaMgrahakiTTitayA ca pariNamanAya gRhItadalasya paJcadazAdhikazatam (115) avAntarakiTTInivartayati / krodhadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasyA-'STAdhikazatam (108) avAntarakiTTInivartayati, krodhaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya navottarazatam (109) avAntarakiTTInivartayati / krodhatRtIyasaMgrahakiTTitayA ca pariNamanAya gRhItadalasya saptAzItyuttarANi trayodazazatAnyavAntarakiTTInivartayati (1387), kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasya prabhUtatvAt / itthaM kiTTitayA pariNamanAya gRhItasarvadalikAnAM paJcanavatyadhikatrizatAdhikapaJcAzItisahasrottaratrinavatilakSAdhikasaptAzItikoTayadhikadvayajamAtrANAM (2,87,93,85,395) caturnavatyadhikapaJcaviMzatizatAni (2594) avAntarakiTTInivartayati / Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 194] khabagaseDhI [gAthA--100 caturnavatitamAdigAthAnAM vRttimAzritya dvAdazasaMgrahakiTTInAM pradezAgrasyA-bAntarakiTTInAM ca yantrakam avAntarakiTTayaH tdlpbhutvm| sakaladalAni / tadalpabahutvam (1) mAnasya tRtIyasaMgraha kiTTI 104 stokA: 115479156 | stokAni (2) mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTau 105 vizeSAdhikAH 116600505 vizeSAdhikAni (3) mAnasya prathamasaMgrahakiTTI 117722169 (4) krodhasya dvitIyasaMgrahakiTau 108 119897442 (5) krodhasya prathamasaMgraha kiTTI 121019430 (6) mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTau 110 122176395 (7) mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTau 111 123299355 (8) mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTI 112 124422648 (9) lobhasya tRtIyasaMgrahaphiTTI 113 125546277 (10) lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTI 114 126670245 (11) lobhasya prathama saMgrahaphiTTo 127794555 (12) krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTI 1387 saMkhyaguNAH 1538757218 saMkhyAtaguNAni (kiJcinnyUna- (1419981400+ (ISadUnatrayotrayodazaguNAH) 118775778) | dshgunnaani|) 115 athA'vAntarakiTTiSu dIyamAnadalaM bhaNyate lobhaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gahItadalikebhyo lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTAvekAdazalakSANyekAdazasahasrANi trizatAni caturdaza ca (11,11,314) dalikAni dadAti / tadAnayanaprakArastu praagdrshitH| tata ekacayena hInAni dalAni lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiTTayAmekAdazalakSANyekAdazasahasrANi trayodazAdhikAni trizatAni ca (11,11,313) prakSipati, prAgekacayasyaikaparamANutvena saMstavAt, tata ekaikacayena hInaM dalaM tAvad dadAti, yAvad lobhprthmsNgrhkitticrmaa-'vaantrkittttiH| tena lobhaprathamasaMgrahakiTTicAmA'vAntarakiTTau dvizatAdhikaikAdazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,11,200) dalAni ddaati| katham ? iti cet , ucyateyatisaMkhyAkAyAmavAntarakiTTayAMdalaM prAptamiSyate, ekonatatsaMkhyAguNitaikacayadalaM prathamA'vAntarakiTTigatadalato vizodhyA'vaziSyamANadalaM tasyAmavAntarakiTTI dIyata ityanena karaNena lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTaH paJcadazAdhikazatatamatvenaikonatatsaMkhyAlakSaNacaturdazAdhikazataguNitaikacayagatadalalakSaNacaturdazAdhikazatadalainyUnAni prathamA'vAntarakiTTigatadalAni dvizatAdhikaikAdazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,11,200) dalAni prakSipati / evamagre'pyanena karaNena dalikanikSepo boddhvyH| atha lobhadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalikebhyo dalAnyAdAya lobhaprathamasaMgrahakiTTi Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanayA kiTTiSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 195 caramA'vAntarakiTTita ekacayena nyUnAni dalAni navanavatyadhikazatAdhikaikAdazasahasrottaraikAdazalakSamitAni (11,11,199) dadAti / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiTTAvaSTAnavatyadhikazatottaraikAdazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,11,198) dalikAni dadAti / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalAni tAvat prakSipati, yAvad lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau SaDazItyuttaraikAdazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,11,086) dalikAni dadAti / ___ tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTAvekacayena nyUnAni dalAni dadAti / tAni ca paJcAzItyadhikaikAdazasahasrottaraikAdazalakSamAtrANi (11,11,085) bhavanti / tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTiritIyA'vAntarakiTTI caturazItyadhikaikAdazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,11,084) dalAni dadAti / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalikAni tAvad dadAti, yAvad lobhtRtiiysNgrhkitttticrmaa'vaantrkittttiH| tena lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau trayaHsaptatyuttaranavazatAdhikadazasahasrAdhikAnyekAdazalakSANi (1110973) dalikAni dadAti / ___ tata ekacayena hInAni mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTI dvAsaptatyadhikanavazatAdhikadazasahasrottaraikAdazalakSANi (11.10,972)dalikAni dadAti / tato mAyAprathamasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTAvekacayena hInAni dalAni prakSipati / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni tAvad dadAti, yAvad mAyAprathamasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTiH / tena mAyAprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvekaSaSTayadhikASTazatottaradazasahasrAdhikAnyekAdazalakSANi (11,10,861)dalikAni prakSipati / tata ekacayena hInAni mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTI SaSTayadhikASTazatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,860) dalikAni prakSipati, tato mAyAdvitIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTAvekonaSaSTayu ttarASTazatAdhikadazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,859) dalikAni dadAti / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalAni tAvad dadAti, yAvanmAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena mAyAdvitIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau pazcAzadadhikasaptazatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,750) dalikAni dadAti / tata ekacayena hInAni mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTAvekonapaJcAzaduttarasaptazatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,749) dalikAni dadAti / tato mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTAvaSTAcatvAriMzaduttarasaptazatAdhikadazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,10748) dalikAni nikSipati / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalikAni tAvat prakSipati, yAvanmAyAtRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena mAyAtRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau catvAriMzadadhikaSaTzatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,640) dalikAni prakSipati / tata UrdhvaM mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTI navatriMzadadhikATazatAdhikadazasahasrottarai Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 / khavagaseDhI [gAthA--100 kAdazalakSANi (11,10,639) dalikAni prakSipati / tataH paraM mAnaprathamasaMgrahakiTTiddhitIyAsvAntarakiTTayAmaSTAtriMzadadhikaSaTzatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,638) dalikAni prakSipati, evamanantarAnantareNaikekacayena hInAni dalikAni tAvad dadAti, yAvanmAnaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena mAnaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTI catustriMzadadhikapaJcazatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,534) dalikAni prakSipati / tata Urca mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAdhyAntarakiTTau trayastriMzadadhikapaJcazatottaradazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,10,533) dalikAni dadAti / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni tAvad nikSipati, yaavnmaandvitiiysNgrhkitttticrmaa'vaantrkittttiH| tena mAnadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvekonatriMzadadhikacatuHzatAdhikadazasahasrottarANyekAdazalakSANi (1110429) dalikAni dadAti / tata UrdhvaM mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTAvaSTAviMzatyadhikacatuHzatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,428) dalikAni dadAti / tataH paraM mAnatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTau saptaviMzatyadhikacatuHzatAdhikadazasahasrottaraikAdazalakSANi (1110427) dalikAni dadAti / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalikAni tAvad dadAti, yaavnmaantRtiiysNgrhkitttticrmaa'vaantrkittttiH| tena mAnatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau paJcaviMzatyadhikatrizatAdhikadazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,10,325) dalikAni prakSipati / tata UvaM krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTI caturvizatyadhikatrizatottaradazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,10,324) dalikAni dadAti / tataH paraM krodhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyAsvAntarakiTTau trayoviMzatyadhikatrizatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,323) dalikAni dadAti / evamanantarAnantareNa kaikacayena hInAni dalAni tAvat prakSipati, yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau SoDazottadvizatAdhikadazasahasrottaraikAdazalakSANi (11,10,216) dalikAni prakSipati / ... tataH paraM krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau paJcadazAdhikazatadvayottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,215) dalikAni prakSipati / tata UrdhvaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTI caturdazAdhikazatadvayottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,214) dalikAni prakSipati / evamanantarAnantareNaikaikacayena hInAni dalAni tAvad dadAti, yAvat krodhdvitiiysNgrhkitttticrmaa'vaantrkittttiH| tena krodhadvitIyasaMgrahakiTicaramA'vAntarakiyAmaSTottarazatAdhikadazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,108) dalikAni prakSipati / atra krovadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau paJcadazAdhikadvizatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,215) dalikAni prakSipyante / mAnasya tu prathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau catustriMzadavikapazcazatottaradaza Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanayA kiTTiSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 197 sahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,534) dalikAni prakSiptAni / kintu mAnaprathamasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTayaH SaDuttarazataM (106) bhavanti, krodhadvitIyasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTayastu vizeSAdhikA aSTottarazataM (108) bhavanti / tena mAnaprathamasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasarvadalikebhyo navaSTiyuktaikazatAdhikadvAviMzatisahasrottarasaptasaptatilakSAdhikaikAdazakoTibhyaH (11,77,22,169) krodhadvitIyasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTigatAni dalAni dvAcatvAriMzadadhikacatuHzatottarasaptanavatisahasrAdhikASTanavatilakSAdhikaikAdazakoTayo (11,98,97,442) vizeSAdhikAni bhavanti / ___tata UrdhvaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau saptAdhikazatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,10,107) prakSipati / tataH paraM krodhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTI paDadhikazatottaradazasahasrAdhikAnyekAdazalakSANi (11,10,106) dalikAni prakSipati / evamanantarAnantareNaikakacayena hInAni dalikAni tAvat prakSipati, yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / tena krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTayAmekaviMzatyadhikasaptazatottarASTasahasrAdhikaikAdazalakSANi (11,08,721) dalikAni prakSipati / ___ itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTitaH prabhRtyanantarAnantareNA'nantatamabhAgena hInaM dIyamAnaM dalaM tAvad bhavati, yAvat krodhtRtiiysNgrhkitttticrmaa'vaantrkittttiH|| prathamasamaye kiTTiSu dRzyamAnadalasya dIyamAnadalato'natirekAdanantaropanidhayA dRzyamAnadalamapyanantarAnantareNa vizeSahInaM bhavati / paramparopanidhayA-'pi dIyamAnaMdalamanantatamabhAgenaiva hInaM bhvti| tathAhi-lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau caturdazAdhikatrizatottaraikAdazasahasrAdhikAnyekAdazalakSANi (11,11,314) dalAni dIyante, krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTau tvekaviMzatyadhikasaptazatottarASTasahasrAdhikAnyekAdazalakSANi (11,08,721) dalAni dIyante / iha ca kiJcidadhikacatuzzatAnAmanantatvena parikalpanAd lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTitaH krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvanantatamabhAgena hInaM dIyate / evaM dRzyamAnamapi dalaM paramparopanidhayA'nantatamabhAgena hInaM bhavati, dIyamAnato dRzyamAnadalasyA-'natirekAt // 10 // etatsarva yantre subodhArthe pradazyate / idantvavaseyam-samAnA'ntarANAM rAzInAM yoga ibhyamANa Adidhanena sahitamantyadhanaM gacchArdhena guNyate, guNane ca kRte sarvadhanaM labhyate / yadukta zronizIthabhASye-"aMtimadhaNamAdijuyaM gacchaddhaguNaM tu svvdhnN|" iti / iha prathamAvAntarakiTTI dIyamAnadalAnyantyadhanama, caramAvAntarakiTTI dIyamAnadalAnyAdidhanam, avAntarakiTTirAzizca gaccha iti / yathA'satkalpanayA mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarrAkaTTau dIyamAnadalAnyaSTAviMzatyadhikacatuzzatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (1110428) antya Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ [ gAthA--100 dvitIya, , , 105 198 ] khavagaseDhI dhanam , mAnatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau dIyamAnadalAni paJcaviMzatyadhikatrizatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSANi (1110325) Adidhanam , gacchazca caturadhikaM zatam (104) / anantaroktakaraNamAzrityASTAviMzatyadhikacatuzzatottaradazasahasrAdhikaikAdazalakSairyutAni paJcaviMzatyadhikatrizatottaradazasahasrasaMyuktakAdazalakSANi tripaJcAzadadhikasaptazatayuktaviMzatisahasrottaradvAviMzatilakSANi (1110428+1110325=2220753) bhavanti / tAni ca gacchArdhena dvApaJcAzallakSaNena guNyate, tadA mAnatRtIyasaMgrahakiTTI dIyamAnasarvadalAni SaTpaJcAzadadhikazatottaraikonAzItisahasrAdhikacatuSpaJcAzallakSayuktaikAdazakoTayaH (115479156) prApyante / evamuktakaraNena zeSasaMgraha kiTTInAmapi pradezA yantre prdrshitaaH| kiDhikaraNADAprathamasamaye'satkalpanayA dIyamAnadalayantrakammAnaH krovaH tRtIyasaMgrahakiTTApavAntarakiTTayaH 104 tRtIyasaMgrahaphiTTAvavAntarakiTTayaH 1387 (1280-5-107) dvitIya , , , , 108 prathama , , , " prathama , , , , 109 mAnasya sakalA'yAntarakiTayaH 315 krodhasya sakalAvAntarakiTrayaH 1604 tRtIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakiTTI dalAni 1110325 tRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau dalAni 1108721 ,, ,, ,, dvitIyA ,, ,, ,, 1110427 ,, ,, ,, dvitIyA ,, , , 1110106 ,, ,, ,, prathamA ,, , , 1110428 ,, ,, ,, prathamA ,, ,, , 1110107 ..tRtIyasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTigatasakaladalAni ..tRtIyasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTigatadalAni =(1110325+1110428)x 104 =(1108721+1110107 )-1307=1538757218 =2220753452=115479156 dvitIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakiTTI dalAni 1110108 dvitIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTI dalAni 1110429 , . , ,, dvitIyA ,, ,, ,, 1110214 " , , dvitIyA ,, ,, , 1110532 " , " , ,, prathamA ,, ,, ,, 1110215 " , , prathamA " " " 1110523.:.dvitIyasaMgrahakiTrisakalA'vAntarakiTrigatasamastadalAni ..dvitIyasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTigatasakaladalAni " =(1110108+ 1110215)x00119897442 =(1110429 +1110533 )x105 116600505 prathamasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau dalAni 1110534 prathamasaMgraha kiTTicaramA'vAntarakiTTI dalAni 1110216 a , ,, ,, dvitIyA ,, ,, 1110638 , , dvitIyA ,, ,, ,, ,, 1110323 " " / ,, ,, ,, prathamA ,, ,, ,, 1110324 , , ,, , prathamA ,, ,, 1110639 " ..prathamasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasakaladalAni |:.prathamasaMgraha kiTTisakalAvAntarakiTTigatasarvadalAni =(1110534-+1110639) 106=117722169 =(1110216+ 1110324)x-10 =121019430 mAnakiTTitayA pariNatAni sarvadalAni krodhakiTTitayA pariNatAni sarvadalAni =(1110325 +1110639) 4 315 =349801830 =(1108721 + 1110324)x1604=1779674090 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 asatkalpanayA dIyamAnadalasya yantram ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 199 kiTTikaraNAddhAprathamasamaye dIyamAnadalayantrakam mAyA lobhaH tRtIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayaH 110 tRtIyasaMgrahakiTTAvavAntarakiTTayaH 113 dvitIya,, , , , 111 dvitIya , , " " prathama , , , " prathama , , " 115 " mAyAyAH sakalA'vAntarakiTTayaH 333 lobhasakalA'vAntarakiTrayaH 342 tRtIyasaMgrahakiTicaramA'vAntarakiTau dalAni 1110640 tRtIyasaMgraha kiTTicaramA'vAntarakiTTau dalAni 1110973 ,, ,, ,, dvitIyA ,, ,, ,, 1110748 ,, ,, ,, dvitIyA' ,, , , 1111084 , ,, ,, prathamA , , , 1110749 , , , prathamA' , , , 1111085 ..tRtIyasaMgraha kiTTisakalA'vAntarakiTTigatasakaladalAni ..tRtIyasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasakaladalAni =(1110640 + 1110749)x 110 =122176395 =(1110973+1111085) 4 113=125546277 dvitIyasaMgrahakiTicaramA'trAntarakiTTI dalAni 1110750 dvitIyasaMgrahakiTicaramA'vAntarakiTTau dalAni 1111086 ,, ,, ,, dvitIyA ,, ,, ,, 1110859 , , , dvitIyA , , , 1111198 ,, ,, prathamA , , , 1110860 , , , prathamA' , , , 1111199 .:.dvitIyasaMgrahakiTisakalAvAntarakiTTigatasarvadalAni ..tRtIyasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasarvadalAni =(1110750 +1110860)x 111 =123291355 =(1111086+1111199) 114 =126670245 142 prathamasaMgrahakiTicaramA'vAntarakiTTau dalAni 1110861 prathamasaMgrahakiTTicaramAdhyAntarakiTTau dalAni 1111200 ,, ,, ,, dvitIyA ,, ,, ,, 1110971 , , , dvitIyA ,, ,, , 1111313 ,, ,, ,, prathamA , , , 1110972 , , , prathamA , , , 1111314 ..prathamasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasarvadalAni ..prathamasaMgrahakiTTisakalA'vAntarakiTTigatasakaladalAni =(1110861 -+-1110972) x 192=124422648 =(1111200+1111314 )46127794555 mAyAkiTTitayA pariNatAni sarvadalAni lobhakiTTitayA pariNatAni sarvadalAni =(1110640 + 1110972)x 222 =369898398 =(1110973+1111314) 4242 =380011077 saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAni(1) mAnakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAni= 349801830 (2) mAyAkiTritayA pariNamanAya gRhItasakaladalAni= 369898398 (3) lobhakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAni= 380011077 (4) krodhakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalAni=1779674090 ::. saMjvalacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasarvadalAni-2879385395 // gaNitavibhAgaH samAptaH // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] aara [ gAthA--101-102 kiTTikaraNAddhAprathamasamaye kiTTinivRttimabhidhAya samprati kiTTikaraNAddhAprathamasamayAt prabhRti kSapakasya mohanIyasthitirasayorapavartanaiva bhavati, tato'nyasya tudvartanA'pavartanA cobhe'pi bhavata iti cikhyApayiSurAha kiTTI kuNamANo ovaTTa so ya na ubvaTTara ovaTTa mohassa ThiirasA NiyamA / ubvaTTara paro u // 101 // (upagItiH) kiTTIH kurvANo'pavartayati mohasya sthitirasau niyamAd / sa ca nodvartayatyapavartayatyudvartayati parastu // 101 // iti padasaMskAraH / 'hiar' ityAdi, kiTTI: 'kurvANaH' nirvartayan prastutatvAt kSapakaH 'mohasya' mohanIyasya sthitirasau niyamAd apavartayati, mohanIyasya sattAgata sthitirasau niyamato hAsyatItyarthaH / 'sa' kiTTikaraNAddhAvartI ca kSapako nodvartayati, mohanIyasya sattAgatasthitirasau na vardhayatItyarthaH / kiTTikAretarasya ko vizeSaH 1 ityata Aha- 'ovaha ' ityAdi, tatra 'parastu' kiTTikaraNAdvAyA adhastAd vartamAno jIvastu turvAkyabhede, mohanIyasya sthitirasAvapavartayatyudvartayati ca / ukta ca kaSAyaprAbhRte "ovaTTaNamuvvaTTaNa kiTTIvajjesu hodi kammesu / ovhaNA ca NiyamA kiTTIkaraNamhi boDavvA // 1 // " iti tathaiva karmaprakRtAvapi - "AbaMdhA ukkaDDhai savvahimokaDhaNA ThiirasANaM / kiTTIvajje ubhayaM, kiTTI ovvaTTaNA ekkA || 1 ||" iti / evaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvapyuktam - "khavago kiTTIkaraNappahuDi jAva saMkamo, tAva oDago padesaggassa Na ukkaDDago / " iti / atha kiraNAddhAyAdvitIyAdisamayeSu yadbhavati tadabhidhAtukAma Aha-- bIyAikhaNe asaMkhaguNakameNaM dalaM tu ghettaNaM / kur3a aho saMgaha kiTTINa apuvvA asaMkhaguNahINA // 102 // ( gItiH ) dvitIyAdisamayeStrasaMkhyaguNakrameNa dalaM tu gRhItvA / karotyadhaH saMgraha kiTTI nAmapUrvA asaMkhyaguNahInAH || 102 || iti padasaMskAraH / 'bIyApaNesu' ityAdi, 'dvitIyAdikSaNeSu' kiTTikaraNAdvAyA dvitIyAdisamayeSu asaMkhyaguNakrameNa 'dalaM' pradezAgra' tu 'gRhItvA' AdAya 'saMgraha kiTTInAM' dvAdazAnAM saMgraha kiTTInAmadhaH 'apUrvA :' abhinavA avAntarakiTTI : 'asaMkhyaguNahInAH ' pUrvasamaya to'saMkhyeya guNahInAH 'karoti' Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAdisamaye'vapUrvAnAntarakiTTayaH] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [201 nirvartayati / apUrvatvaM ca prAktanasamaye tAdRzA'nubhAgakAnAmavAntarakiTTInAmadarzanAdavaseyam, uttarottarasamaye-'nantaguNahInarasatvasaMpAdanAt / idamukta bhavati-pratisamayamanantaguNavRddhayA pravardhamAnAyAM vizuddhau pravarttamAnatvAt kiTTikaraNAddhAyAH prathamasamayato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA prathamasamayato'saMkhyeyaguNahInA abhinavA avAntarakiTTInivartayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jaM padesaggaM savvasamAseNa paDhamasamae kiTTIsu dinadi, taM thovaM / vidiyasamae asaMkhenaguNaM / xxx vidiyasamae aNNAo kiTTIo karedi / paDhamasamaye nnivvttidkittonnmsNkhejdibhaagmettaao|" iti / tAzca abhinavA avAntarakiTTayo dvAdazasaMgrahakiTTInAmavastAt kriyante / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"ekakisse saMgahakiTTIe heTThA apuvAo kiTIo karedi / " iti / tadyathA-saMjvalanakrodhasya tRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTayA adhastAd dvitIyasamaye'nantaguNahInAnubhAgakAH prathamasamayakRtAvAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgamitA apUrvA avAntarakiTTIH karoti, tathA dvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTathA adhastAt prathamasamayakRtAvAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramANA apUrvA avaantrkittttiinirvrtyti| evaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTayA apyadhastAdanantaguNahInAnubhAgakAH prathamasamayakRtAvAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramANA abhinavA avAntarakiTTInivartayati / evameva mAnamAyAlobhAnAM svasvaprathamAdisaMgrahakiTTInAmadhastAdanantaguNahInA'nubhAgakA apUrvA avAntarakiTTIH karoti / yasyAH saMgrahakiyA adhastAd yA apUrvA'vAntarakiTTayaH kriyante, tA apUrvA'vAntarakiTTayastatsaMgrahakiTTisambandhanyo vyapadizyante / itthaM prathamasamayato dvitIyasamaye'saMkhyeyabhAgapramANA mandatarA'nubhAgakA avAntarakiTTaya ekaikasyAM saMgrahakiTTau vardhante / saMjvalanakrodhasya kiTTInAM vinyAsaHdvitIpasamayakRtA apUrvAvAntarakiTTayaH prathamasamayakRtAvAntarakiTTayaH kkkkkkkkkkkxprathamasaMgrahakiTTiH / dvitIyasaMgrahakiTTiH Lu Xie Dai Zheng Juan Zheng Deng Gei Pu Pu kattrakattttttttttt.tRtIyasaMgrahakiTTiH paramArthataH prathamasamayakRtAvAntarakiTTito dvitIyasamayakRtAvAntarakiTTayo- saMkhyeyaguNahInA bhavanti / iha tu dviguNahInA darzitAH, dvikasyA'saMkhyeyatvena parikalpanAt / evaM mAnamAyAlobhAnAmapi nyAso draSTavyaH / tatastRtIyasamaye dvitIyasamayato'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA dvitIyasamayato'saMkhyeyaguNahInA apUrvA avAntarakiTTIrvAdazasaMgrahakiTTisatkasvasvaprathamA'vAntarakiTTayA adhastAd nirvatayati / evaM pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa dalaM gRhItvA'saMkhyeyaguNahInA apUrvAvAntarakiTTIstAvanivartayati, yAvat kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH // 102 / / ** *** ********** Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] aaraDhI [ gAthA-- 103-104 karaNAddhAdvitIyAdisamayeSvavAntaraviTTiSu dIyamAnapradezAgra dRzyamAnapradezAgra ca vibhaNipurAha - dei apuvvaMtatto puvvAdIe asaMkhabhAgUNaM / puvvatAu apuvvAdIa asaMkhaMsauttaraM daliaM // 103 // ( gItiH ) sAsu visesUNaM teNaM tevIsaukUDANi / hote dIsaha daliaM savvattha anaMtabhAgUNaM // 104 // dadAtyapUrvAntAtaH pUrvAdAvasaMkhyabhAgonam / pUrvAntAyA apUrvAdI asaMkhyAMzottaraM dalikam // 103 // zeSAsu vizeSonaM tena trayoviMzatyuSTrakUTAni / bhavanti dRzyate dalikaM sarvatra anantabhAgonam ||104 || iti padasaMskAraH / 'deha' ityAdi, 'bIyAikhaNesu' iti pUrvato'nuvartate, kiTTikaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSu 'apUrvAntAtaH' apUrvAstravAntarakiTTiSu yA antA caramA'vAntarakiTTiH, tataH, caramA'pUrvA'vAntarakiTTita ityarthaH, 'pUrvAda' pUrvAsvavAntaraviTTiSu yA AdiH prathamAvAntarakiTTiH, tasyAm, prathamapUrvA'vAntarakiTTyAmityarthaH, 'asaMkhya bhAgonam' asaMkhyeyabhAgahInaM dalikaM 'dadAti nikSipati / 'puvvatAu' ityAdi, 'pUrvAntAyA: ' pUrvAsvavAntarakiTTiSu yA antA - caramA'vAntarakiTTiH, tataH, caramapUrvA'vAntarakiTTita ityarthaH, 'apUrvAdI' pUrvA'vAntaraviTTisamanantaraM yA apUrvAvAntarakiyo'vatiSThante, tAsu yA AdiH - prathamA - 'vAntara kiTTiH, tasyAm prathamA'pUrvAvAntarakiTTayAmityarthaH, 'asaMkhyAMzottaram' asaMkhyeyabhAgAdhikaM dalikaM dadAti / 'sesAsu' ityAdi, 'zeSAsu' uktetarAsu pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu 'vizeSonaM' vizeSahInaM dalikaM nikSipati / 'teNaM' ityAdi, 'tena' uktadalanikSepakrameNa dvitIyAdisamayeSu dIyamAnadalasya trayoviMzatyuSTrakUTAni bhavanti, na nyUnAdhikAH / tathAhi kiTTikaraNAddhAyAdvitIyasamaye saMjvalanalobhasya prathama saMgraha kidviprathamA'pUrvAvAntarakiTTa sarvaprabhUtaM dalaM dadAti / prathama saMgrahakaTTaprathamA'pUrvAvAntarakiTTizca prathamasaMgraha kiyA adhastAdanantaguNahInA'nubhAgakAsu tadAnIMtanAsvanantAsvapUrvAvAntarakiTTiSu sarvamandAnubhAgakA boddhavyA / evamagre 'pi yathAsthAnaM bhAvanIyam / tataH prathamasaMgrahaviTTidvitIyApUrvA'vAntarakiTTI vizeSahInaM dalaM dadAti, hInatvaM cA'nantatamabhAgena jJAtavyam / evamanantarAnantareNa tAvad vaktavyam, yAvad lobhasya prathamasaMgrahakivicaramA'pUrvAvAntarakiTTiH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa" lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dijjadi, vidiyAe kiTIe visesahoNamaNaMtabhAgeNa, tAva anaMtabhAgahoNaM, jAva apuvvANaM carimAdo ti / " iti Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitI gadisapayeSu dalikanikSepakramaH] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 203 dvitIyasamayena nirvaya'mAnalobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'pUrvAvAntarakiTTI dIyamAnapradezataHprathamasamayakRtalobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgahInaM dalaM dadAti / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado paDhamasamae NivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahoNamasaMkhejadibhAgeNa / " iti / kathametadavasIyate ? iti ced, ucyate-pratisamayamanantaguNavRddhayA vizuddhaH pravardhamAnatvAt phiTTikaraNAddhAyAH prathamatamayato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNaM dalamavAntarakiTTitayA pariNamanAya gahaNAti / apUrvA'vAntarakiTTayastvasaMkhyeyaguNahInA nirvy'nte| atha prathamasamayakRtaprathamAvAntarakiTTA yAvad dalaM prathamasamaye'dAt , yadi tAvadeva dalaM dvitIyasamaye caramApUrvAntarakiTTo dadyAt , tIpUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM sakalaM dalaM dvitIyasamaye kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM syAt , prathamasamayato dvitIyasamaye nivartyamAnakiTTInAmasaMkhyeyaguNahInatvAt kiTTitayA ca pariNamanAya gRhItadalasyA-'saMkhyeyaguNatvAt / bahvasaMkhyeyabhAgapramANadalasya tu nikSepo na syAt / na caitAmApattimapAka bahasaMkhyeyabhAgamAtradalaM yathAvibhAgaM pUrvAvAntarakiTTiSu prakSeptavyamiti vAcyam , yatastathA'bhyupagame pUrvasamayApekSayA dalikasyA-'saMkhyeyaguNatvenA-'pUrvA'vAntarakiTTo dRzyamAnadalataH pUrvAvAntarakiTTo dRzyamAnamapi dalamasaMkhyeyaguNaM syAt / tacca neSTam , pUrvApUrvA'vAntarakiTTiSu dRzyamAnadalikasyaikagopucchAkAreNa vakSyamANatvAt / tenaikaikapUrvAvAntarakiTTau prathamasamaye yAvad dalikaM pradattam, tato'saMkhyeyaguNaM dalamekaikapUrvAvAntarakiTTayAmekaikApUrvAvAntarakiTTau ca dadAti, kintu yAvad dalamekaikApUrvAvAntarakiTTI prakSipyate, tato'saMkhyeyabhAgena hInaM dalamekaikapUrvAvAntarakiTTI dIyate / kutaH ? iti cet, ucyatepUrvA'vAntarakiTTayAM purAtanasattAgatadalamasaMkhyeyabhAgapramANaM vidyate, tathA dvitIyasamaye kevalamapUrvIvAntarakiTTitaH pUrvA'vAntarakiTTI dalamanantatamabhAgena hInaM tiSTati, dRzyamAnadalasya vizeSahInakrameNa vakSyamANatvAt / yadyekaikApUrvAvAntarakiTTau yAvad dalaM dadAti, tAvadeva dalamekaikapUrvAvAntarakiTTayAmapi dadyAt, tIpUrvAvAntarakiTTitaH pUrvAvAntarakiTTau dRzyamAnadalamasaMkhyeyabhAgAdhikaM syAt, pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgapramANasya purAtanadalasya sadbhAvAt / tacca nA'bhipretam, vizeSahInadalasya vakSyamANatvAt / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTitaH prathamasamayakRtalobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTayAmasaMkhyeyabhAgahInaM dalaM dadAti / evamagre'pyapUrvA'vAntarakiTTInAM caramApUrvA'vAntarakiTTitaH pUrvA'vAntarakiTTInAM prathamapUrvA'vAntarakiTTau dIyamAnadalamasaMkhyeyabhAgena hInaM vaktavyam / lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasamayakRtaprathamA'vAntarakiTTito vizeSahInaMdalaM prathamasamayakRtadvitIyA'vAntarakiTTI dadAti / hInatvaM cA'nantatamabhAgena jJAtavyam / tato'pi prathamasamayakRtatRtIyA'vAntarakiTTI vizeSahInaM dadAti / evaM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvad lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prthmsmykRtcrmaa'vaantrkittttiH| uktaJca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado vidi Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] khavagaseDhI [ gAthA 103-104 yAe annNtbhaaghonnN| teNa paraM paDhamasamae NivvattidAsu lobhassa paDhamasaMgahakihIe kiTTIsu aNaMtarANaMtareNa aNaMtabhAgahoNaM dijjamANagaM jAva paDhamasaMgahakiTTIe carimakihi tti / "iti / lobhaprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiyA dvitIyasamayanirvayaMmAnaprathamApUrvA'vAntarakiTTau dalamasaMkhyeyabhAgenAdhikaM dadAti / uktazca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"lobhassa ceva vidiyasamae vidiyasaMgahakiTTIe tisse jahaNiyAe kiTTIe dijjamANagaM visesaahiymsNkhejjdibhaagenn|" iti / kutaH? iti cet, ucyateyadi lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTau yAvaddalaM dadAti, tAvadeva lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvayaMmAnaprathamA'pUrvA'vAntarakiTTI prakSipet, tarhi dRzyamAnadalamekagopucchAkAreNa na tiSThat, api tvasaMkhyeyabhAgena hInaM tiSThet / tathAhi-lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTI nikSipyamANadalikApekSayA'saMkhyeyabhAgamAtraM dalaMpurAtanasattAgataM vidyate / atha prathamasamayakRtaprathamasaMgrahakiTTisatkavaramA'vAntarakiTTI yAvaddalaM dIyate, yadi tAvanmAtrameva dalaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamA'pUrvA'vAntarakiTTau prakSipet , tarhi tatra purAtanasattAgatadalasyA'bhAvena kevalaM dIyamAnadalasadbhAvAllobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamA'pUrvA'vAntarakiTau dRzyamAnaM dalamasaMkhyeyabhAgena hInaM syAt / na ca tadiSyate, pUrvA'pUrvA'vAntarakiTTInAM dRzyamAnaM dalaM yathottaramanantabhAgena hInaM bhavadekagopucchAkAreNa tiSThatIti svIkArAt / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTitolobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvayaMmAnaprathamA'pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM dadAti, / evamasaMkhyeyabhAgAdhike dalike prakSipte dRzyamAnaM dalaM gopucchAkAreNa tiSThati / evamanyatrApi yatrA'saMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM prakSipati, tatredaM kAraNaM prarUpayitavyam / lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamA'pUrvAntarakiTTito dvitIyasamayanirvatyamAnadvitIyA'pUrvA'vAntarakiTTau vizeSahInaMdalaM dadAti, hInatvaM cA'nantatamabhAgena jJAtavyam / evamanantarAnantareNa vizeSahInaM vizeSahInaM tAvad vaktavyam, yAvad lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA dvitIyasamayanirvartyamAna varamA'pUrvA'vAntarakiTTiH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"teNa paramaNaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdo tti / " iti / lobhadvitIyasaMgrahakiTTathA dvitIyasamayanirvaya'mAnacaramA'pUrvA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasamayakRtaprathamApUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgena hInaM dadAti / tataH paramanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM dalaM tAvad dadAti, yAvad lobhdvitiiysNgrhkittttiprthmsmykRtcrmaa'vaantrkittttiH| lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasamayakRtacaramapUrvA'vAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIya Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAdisamayeSu dalikanikSepakramaH ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 205 samayanirvartyamAnaprathamA'pUrvA'vAntarakiTTau dalamasaMkhyeyabhAgenA'dhikaM dalaM dadAti / tataH paramanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM tAvad dadAti yAvad lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasamayanirvartyamAnacaramA pUrvAvAntarakiTTiH / " lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasamayanirvartyamAnacaramA'pUrvA'vAntarakiTTitaH prathamasamayanirvarttita lobha tRtIyasaMgraha kiTTiprathamapUrvA'vAntarakiDDAvasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti, tataH paramanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM tAvad dadAti yAvat prathamasamayakRta lobhatRtIyasaMgrahakiDicaramA'pUrvA'vAntarakiTTiH / prathamasamayakRta lobhatRtIya saMgraha kiDicaramapUrva'vAntarakiTTito dvitIyasamayanirvartyamAnamAyAprathama saMgrahakiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiDau dalamasaMkhyeyabhAgenA'dhikaM dadAti / tataH paramanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM tAvad dadAti yAvad dvitIyasamayanirvartyamAna-mAyAprathama saMgraha kiTTicaramA'pUrvA'vAntarakiTTiH / ukta' ca kaSAyaprAbhRtacUrNI "tado lobhassa carimAdo kiTTIdo mAyAe jA vidiyasamae jahaNNiyA kiTTI, tisse dijjadi padesaggaM visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa, tado puNamaNaMtabhAgahoNaM jAva apuvvANaM carimAdo ti / " mAyAprathamasaMgrahakiTTidvitIyasamaya nirvartyamAnacaramA'pUrvA'vAntarakiTTitaH prathamasamayakRtamAyAprathama saMgraha kiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti, tataH paramanantabhAgena hInaM dalaM tAvad dadAti yAvat prathamasamayakRta - mAyAprathamasaMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / evaM mAyAmAnakrodhAnAM yathAkramaM yatra yatra pUrvA'vAntarakiTTisamanantaramapUrvA'vAntarakiTTiH prApyate, tatra tatra pUrvA'vAntarakiTTau dattadalato'saMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM dadAti / yatra yatra punarapUrvAvAntarakiTTisamanantaraM pUrvA'vAntarakiTTiH prApyate, tatra tatrA'pUrvA'vAntarakiTTau dattadalato'saMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti / anyatra sarvapUrvApUrvA'vAntaravidviSu krameNA'nantabhAgahInaM dalaM dadAti / ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "evaM jamhi jamhi apuvvANaM jahaNNiyA kiTTI, tamhi tamhi visesAhiyamasaMkheja dibhAgeNa, apuvvANaM carimAdo asaMkhejjadibhAgahINaM / Xxx sesesu kiTTiTThANesu anaMtabhAgahINaM dijjamANagassa pade saggassa / " iti / evaM krameNa dalikaM nikSipan dvAdazasu pUrvA'vAntarakiTTisthAneSvasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti, apUrvAvAntarakiTTayAH pUrvA'vAntarakiTTayAzca dvAdazasandhidarzanAt / ekAdazasu cA'pUrvA'vAntarakisthAneSvasaMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM dadAti, pUrvA 'vAntarakiTTapUrvA 'vAntaraviiTTayorekAdazasandhidarzanAt / ukta' ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "edeNa kameNa vidiyasamae NikkhivamANagassa padesaggassa bArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjadibhAgahINaM, ekkArasasu kihiDAsu asaMkhejadibhAguttaraM dijja mANagassa padesaggassa" / iti / Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... 206] khabagaseDhI [gAthA-103-104 __itthaM dvitIyasamaye dIyamamAnadalasya dvAdazasthAneSvasaMkhyeyabhAgahInatvAd ekAdazasthAneSu rA'saMkhyeyabhAgAdhikatvAt tathA zeSeSvanantasthAneSvanantatamabhAgena nyUnatvAd dIyamAnadalasyaipa krama uSTrakUTatulyo jAtaH / yathA uSTrasya pRSThaM pazcimabhAga unnataM bhavati, tataH krameNa IpanimnatayA tiSThat sthAnavizeSe prabhUtanimnaM bhavati, tataH krameNeSanimnatayA tiSThat punarunnataM bhavati / tataH krameNeSanimnatayA tiSThati / tathaivA'trApi lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamApUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalaM prabhUtaM bhavati, tato'nantarAnantareNA-'nantatamabhAgena hInaM bhavad apUrvAvAntarakiTTayAH pUrvA'vAntarakiTTayAzca sandhau sati lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamapUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgena hInaM bhUtvA'dho gacchati / tataH krameNA'nantatamabhAgena hInaM bhavat pUrvA'vAntarakiTTayA apUrvAvAntarakiTTayAzca sandhau sati lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTayAmasaMkhyeyabhAgAdhikaM bhUtvonnataM bhavati / tataH krameNA-'nantabhAgena hInaM bhavati / tena dIyamAnadalamuSTrakUTatulyaM jAtam / ukta ca kaSAyaprAbhatacUrNI-vidiyasamaye dijamANayassapadesaggassa esA uddkuuddseddhii|" iti / ihoSTrakUTazabdena sAdRzyAd nimnonatasthAnAni bodhyAni, tAni ca sarvasaMkhyayA trayoviMzatirbhavanti / tena dIyamAnadalasya trayoviMzatiruSTakUTAnyupapadyante / na ca kUTazabdasya zikharavAcakatvenoSTrakUTazabdena sAdRzyAt kevalAnyunatasthAnAni kuto na gRhyante ? iti vAcyam, yata uSTrakUTazabdena mAdRzyAt kevaleSUnatasthAneSu gRhIteSUSTakUTAnyekAdaza syuH, ekAdazasthAneSvevA'saMkhyeyabhAgAdhikadalikaprakSepAt / na ca tadiSTam, kaSAyaprAbhUtacUAdau trayoviMzatyuSTrakUTAnAM pratipAdanAt / nanUSTakUTazabdena nimnonatasthAneSu gRhItepUSTakUTAnyanantAni syuH, anantAvAntarakiTTiSu dIyamAnadalasyAnantabhAgahInatvena nimnasthAnAnAmanantatvAditi cet, na, yata iha yasmin kiTTisthAne'saMkhyeyabhAgahInaM dalaM dIyate, tanimnatayA vivakSitam / yatra tvanantabhAgahInaM dIyate, tat sadapi nimnaM nimnatayA na vivakSyate, yathA-'nudarA kanyA / yathA dvitIyasamaye dIyamAnadalasya kramo darzitaH, tathaiva kiTTikaraNAddhAyAH zeSasamayeSvapi boddhavyaH, vizeSAbhAvAt / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-"jahA vidiyasamae kiTTIsu padesaggaM, tahA savvisse kiTTIkaraNaDAe dijamANagassa padesaggassa tevosamuhakUDANi / " iti / itthaM kiTTikaraNAddhAyAM dvitIyAdisamayeSvapi dIyamAnadalasya trayoviMzatiruSTakUTAni bhavanti / atha kiTTikaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSu dRzyamAnaM dalaM prarUpayati-'dosaI' ityAdi, tatra 'savvattha' ti sarvatra' sarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTiSu 'anantabhAgonam' anantatamabhAgena Una-hInaM 'dalika' pradezAgraM dRzyate, kiTTikaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSu pUrvApUrvasarvA'vAntarakiTTiSu yathottaraM dRzyamAnaM dalamanantatamabhAgena hIyamAnaM bhavadekagopucchAkAreNa tiSThatItyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI- "dissamANayaM savvamhi annNtbhaaghonnN"| iti / ayaM bhAvaH -kiTTikaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSvapi saMjvalanalobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 ] yantrakam-16 (citram-16) [ khavagaseDhI kiTTikaraNAddhAyA dvitIyasamaye dIyamAnadalasyoSTrakUTaprarUpaNA saGketaspaSTIkaraNamka lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTau prabhUtaM dalaM dIyate / kha=lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyAdyapUrvAvAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa dalaM dIyate / ga-lobhaprathamasaMgrahakidriprathamapUrvAvAntarakiTau lobhaprathamasaMgrahakiTicaramApUrvAvAntarakiTTito'saMkhyeyabhAgahInaM dalaM dIyate / tenA'tra prathama uSTrakUTo bhavati / sa ca 1 ityanena suucitH| gha-tataH paraM lobhaprathamasaMprahakiTTidvitI pAdipUrvAvAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa dalaM diiyte| -lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTau lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvA ntarakiTTito'saMkhyeyabhAgAdhika dalaM dIyate / tenA'tra dvitIya uSTrakUTo bhavati / sa ca 2 ityanenAGkana sUcitaH / idRzAkAra uSTroM 'gobI' (Gobi) ityAkhye vane dRshyte| D.DOLOGEECE ROOT 1 kiTTiH / / 2 kiTTiH // 3 kiTTi / / 1 kiTTiH // 2 kiTTiH // 3 kittttiH|| 1 kiTTiH // 2 kiTTiH // 3 kittttiH|| 1 kiTTiH // 2 kiTTiH // 3 kiTTiH // saM ya la na lo bhaH // saM jva la na mA yA // saM jca la na mA naH // saM gha la na kro dhaH // saMketaspaSTIkaraNam-advitIyasamaye nirvaya'mAnA apUrvAvAntarakiTTayaH / pU-pUrvAvAntarakiTTayaH / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207] yantrakam-16 (citram-16) [khavagaseDhI * anena cihnana apUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM sUcitam ,tacca lobhaprathamasaMgraha kiyAH prathamApUrvAvAntarakiTTau prabhUtaM bhavati, dvitIyApUrvAvAntarakiTTI vizeSahInama , evamuttarottarApUrvAvAntarakiTTI vizeSahInaM vizeSahInaM bhavati / * * *=anena cihna na pUrvAvAntarakiTTiSu purAtanadalaM sUcitam / / 000 anena cihnana pUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM sUcitama, tatra lobhaprathamasaMgraha kiTTayAzvaramApUrvAvAntarakiTTau yad dalaM dIyate, tato'saMkhyeyabhAgena hInaM lobhaprathamasaMgraha kiTTayAH prathamapUrvAvAntarakiTTI dIyate, tatra ( * * * ) anena cihnana sUcitasya purAtanadalasya sattvAt / iha dIyamAnadalasya prathama unakUTaH (1), tata uttarottarapUrvAvAntarakiTTI vizeSahInakrameNa dalaM tAvad dIyate, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTayAH prathamApUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgAdhikaM dIyate, atra dIyamAnadalasya dvitIya uSTrakUTaH, (2) tato vizeSahInakrameNa dIyate / evaMkrameNa dvAdazasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiSu dalike prakSipte ekAdazasthAneSvasaMkhyeyabhAgAvika dIyamAnaM dalaM bhavati, ekAdazasthAnAni ca 2, 4, 6, ityAdiyugmAGka rdazitAni, dvAdazasthAneSu cA'saMkhyeyabhAgahInaM dIyamAnaM dalaM bhavAta / dvAdazasthAnAni ca 1, 3, 5, ityAdyojo'GkaH sUcitAni / anayA rItyA dIyamAnadalasya trayoviMzatiruSTrakUTA bhavanti / zeSasthAneSu vizeSahInakrameNa dalaM dIyate / citre'nekAna uSTrAn parikalpya 23 uSTrakUTA darzitAH, vizeSahAnizca * * * anena cihnana suucitaa| Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA dvitIyAdisamayeSu dalanikSepaH ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 207 sarntaraki mAnaM dalaM prabhUtaM bhavati, tato'nantabhAgena hInaM saMjvalanalobhaprathama saMgraha kiTTi - dvitIyAvAntarakiTTau dRzyamAnaM dalaM vidyate / evamanantarAnantareNa tAvad vaktavyam, yAvat saMjvalanakrodhatRtIya saMgraha kiDicaramA'vAntarakiTTiH / na cA- 'pUrvA'vAntarakiTTiSu yAvad dalaM dIyate, tAvadeva dRzyamAnaM bhavati / pUrvA'vAntaraviTTiSu punardIyamAnadala- purAtanasattAgatadalayoH samudAyo dRzyamAnaM dalaM bhavati / tena caramA'pUrvA'vAntaraviTTitaH prathamapUrvA'vAntaraviTTau dRzyamAnaM dalamadhikaM kuto na bhavati iti cet, ucyate - etat samIcInam / kintu prathamapUrvAvAntarakiTTau dIyamAnadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM purAtanasattAgataM dalaM tathA caramA'pUrvA'vAntarakiTTau dIyamAnadalato'saMkhyeyabhAgena hInaM tasyAM dIyamAnaM dalamityetayoH samudAyasya caramA'pUrvA'vAntarakiTTau dIyamAnadalato'nantabhAgahInatvAccaramA'pUrvAvAntarakiTTitaH prathamapUrvA 'vAntarakidvAvanantabhAgena hInaM dalaM dRzyate / pazyantu pAThakA yantrakam - 16 / -: atha gaNitavibhAgaH : athoparyArthI gaNitAnusAreNa sphuTIkriyate -- prathamasamaye yAvatoM dalikasyAvAntarakiTTIH karoti, dvitIyasamaye tato'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhItvA'bhinavA avAntarakiTTIH kurvan pUrvA'vAntarakiTTIrapi puSNAti, pUrvA'vAntarakiTTiSvapi dalikaM dadAtItyarthaH / tatra dvitIyasamaye kiTTitayA pariNamanAya gRhItasarvadalaM vibhAgacatuSTaye vibhaktavyam / tadyathA - (1) adhastanazIrSacayadalam, (2) adhastanA'vAntarakiTTidalam, (3) ubhayacayadalam, (4) madhyamakhaNDadalaM ceti / (1) adhastanazIrSacayadalam - kiTTikaraNAdvAprathamasamayakRtAyAM sarvajaghanyA'nubhAgakA - 'vAntarakiTTau dalaM prabhUtaM vidyate, tato dvitIyA'vAntarakiDau vizeSahInaM vidyate, tato'pi tRtIyA - vAntaraki vizeSahInam, evaMkrameNa tAvad vidyate, yAvaccaramA'vAntarakiTTiH / atha dvitIyasamaye kiTTitayA pariNamanAtha gRhItadalikato dalamAdAya tena krameNa prathamasamayakRdvitIyAdyavAntarakivayaH pUrayitatryAH, yena sarvA apyavAntarakiTTayaH pradezAgramAzritya prathamasamayakRtaprathamA'vAntara kiTTisadRzA bhaveyuH / prathamasamayakRtadvitIyAdyavAntarakiTTInAM samIkaraNArthaM yAvad dalamapekSyate tAvad dalamadhastanazIrSacayadalamucyate / nanvadhastanazIrSacayadalaM kutaH kalpyate ? iti cet, ucyate - dvitIyasamaya ekaikasyAmavAntarakidvAvabhinavazcaya iSyate, ekaikA - vAntarakiTTa prathamasamayato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNadalikasya prakSepAt / sa ca prathamasamayakRtadvitIyAvAntarakaTTiSu prathamasamayakRta prathamA'vAntarakiTTisadRzAsu kRtAsveva sujJo bhavatIti hetoH pradezAnAzritya prathamasamayakRtadvitIyAdyavAntarakiTTayaH prathamasamayakRtaprathamA'vAntarakiTTitulyAH kriyante / tadevamadhastanazIrSacayadalasya kalpanA sArthakA / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] khavagaseDhI [ gAthA-103-104 (2) adhastanA'vAntarakiTidalam-prathamasamayakRtadvitIyAdyavAntarakiTTiSvadhastanazIrSacayadale prakSipte prathamasamayakRtAH sarvA avAntarakiTTayastulyapradezakA bhavanti / pradezApekSayA tatsadRzAH prathamasamayakRtA'vAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramitA apUrvA'vAntarakiTTayaH prathamasamayakRtatattatsaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTayA adhastAt sthApayitavyAH / sthApitAyAmekaikasyAmavAntarakiTTau yaddalaM bhavati, tadadhastanA'vAntarakiTTidalamucyate / tacca sakalamapUrvA'vAntarakiTTirAziguNitaprathamasamayakRtaprathamAvAntarakiTTigatadalapramANaM bhavati / (3) ubhayacayadalam-adhastanazIrSacayadalike'dhastanA'vAntarakiTTidalike ca prakSipte sarvAH pUrvA'pUrvA avAntarakiTTayaH samAnadalikA jAyante / tAsAM dalikaM gopucchAkAraM kartu caramA'vAntarakiTTayAmekacayamAtraM dalaM prakSipati, dvicaramA'vAntarakiTTI dvau cayau, tricaramA'vAntarakiTTI trIMzcayAn prakSipati, evaMkrameNa dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamApUrvA'vAntarakiTTau pUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / ekacayamitaM dalamubhayacayadalamucyate, pUrvApUrvasUbhayAsvavAntarakiTTiSu prakSipyamANatvAt / sarvA'vAntarakiTTiSu nikSiptAnAM sarvacayAnAM dalaM sarvobhayacayadalaM bhavati / na cobhayacayaH kutaH kalpyate ? iti vAcyam, yataH sarvAH pUrvA'pUrvA'vAntarakiTTayaH pradezApekSayA satkarmaNi samAnA na vidyante, kintu gopucchAkAreNa, pUrvApUrvA'vAntarakiTTiSu dRzyamAnadalasya gopucchAkAreNa pratipAditvAt / kiJca kiTTikaraNAddhAyAH prathamasamaye'vAntarakiTTiSu yazcaya AsIt, dvitIyasamaye sa eva na bhavati, kintvasaMkhyeyaguNo bhavati / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate-prathamasamayakRtA'vAntarakiTTiSu yad dalamAsIt, tat tathA racitamAsIt yathA'vAntarakiTTaya ekadviguhAnisthAnamAtrA abhaviSyaMzcet, prathamA'vAntarakiTTita ekadviguNahAnisthAneSu gateSu dalikamardhamabhaviSyat / atra ca dvitIyasamaye prathamasamayakRtasarvotkRSTapradezakA'vAntarakiTTito'saMkhyeyaguNaM dalamapUrvA'vAntarakiTTau dadAti, vakSyamANaikamadhyamakhaNDasyaikA'dhastanA'vAvAntarakiTTidalato'saMkhyeyaguNatvAt / abhinavAvAntarakiTTayastu pUrvasamayato'saMkhyeyabhAgamAtrA eva nirvaya'nte, tAsu cadalikanikSepaM tathA karoti, yathaikadviguNahAnisthAnamAtrAH kiTTayo-'bhaviSyaMzcet, dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamAvAntarakiTTita ekadviguNahAnisthAneSu gateSu dalamardhamabhaviSyat / evaM prathamasamayato dvitIyasamayayekaikApUrvAvAntarakiTTau nikSipyamANadalasyA'saMkhyeyaguNatvAd dvitIyasamaye cayo'saMkhyeyaguNo bhavet , anyathA prathamasamaye yAvAMzcaya AsIt, tAvAneva cayo dvitIyasamaye'pi bhavet, takadviguNahAnisthAnAni pUrvasamayApekSayA'saMkhyeyaguNAni klpyitvyaani| tacca neSTam, ekadviguNahAnisthAnAnAM naiyatyAt / evaM prathamasamayato dvitIyasamaye cayasyA'saMkhyeyaguNatvAdubhayacayaH kalpyate / tatra krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvekamubhayacayam, dvicaramA'vAntarakiTTau dvA ubhayacayau, tricaramA'vAntarakiTTau trInubhayacayAn prakSipati, evamekottara Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA dIyamAnadalikAni ] kaTTikaraNAddhAdhikAraH [ 209 vRddhayA tAvat prakSipati yAvad lobhaprathama saMgraha kiTTi prathamA'pUrvAvAntarakiTTiH / tena lobhaprathamasaMgraha kiDiprathamA'pUrvAntarakiDDI sarvapUrvA pUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn prakSipati / madhyamakhaNDadalam - dvitIyasamaye kiTTitayA pariNamanAtha gRhItadalata uparyuktadalatrayaM vizodhyA'vaziSTadale pUrvA pUrvA'vA'ntarakiTTirAzinA vibhakta labdha ekabhAgo madhyamakhaNDamucyate / taccaikaikasyAM pUrvAvAntarakiTTyAmapUrvAvAntarakiDau ca dIyate / sarvAsAmavAntarakiTTInAM madhyamakhaNDadalaM sarvamadhyamakhaNDadalamucyate / nanUparyuktadalatrayasya prakSepAdeva sarvAvAntarakiTTiSu dalikaM gopucchAkAreNa jAtam, tarhi madhyamakhaNDaM kutaH parikalpyate ? iti cet, zRNuta prathama samayakRtA'vAntarakiDDInAmasaMkhyeyabhAgamitA eva dvitIyasamaye'pUrvA avAntarakiTTayo nirvartyante, dalikaM ca kiTTitayA pariNamanAtha prathamasamayato'saMkhyeva guNaM gRhyate / uparyuktavibhAgatraye ca yad dalaM dattam, tat kiTTitayA pariNamanAtha gRhIta dalikasyA'saMkhyeyabhAgakalpaM bhavati, adhastanA'vAntarakiTTidalavarjazeSadalikasyA'nantatamabhAgamAtratve satyadhastanA'vAntarakiTTidalikasyA'saMkhyeya bhAgapramANatvAt / kiTTitayA pariNamanAya gRhIta sakaladalata uparyuktadalatrayaM vizodhya zeSaM dalaM tathA dAtavyam, yathA gopucchAkAreNa racitadalaM na vyAhanyeta / ataH zeSadalaM pUrvA pUrvA'vAntarAkedvirAzinA khaNDayate, khaNDane ca kRte prApyamAgamekakhaNDaM madhyamakhaNDamucyate / taccaikaikAvAntarakiTTI dIyate / athoparyuktadalikacatuSTayasyA'lpabahutvamabhidhoyate - (1) sarvAdhastana zIrSacayadalaM sarvastokam, uparitanapadAnAM prabhUtatvAt / ( 2 ) tato'saMkhyeyaguNaM sarvobhayacayadalam / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate - prathamasamaye'vAntarakiTTiSu yAvad dalikamAsIt, tato'saMkhyeyaguNaM dalikamavAntarakaTTiSu dvitIyasamaye bhavati / cayasya ca sattAgatadalikAnusAritvAt pradezApekSayA paurvasamadhikacayata idAnIntanacayo'saMkhyeyaguNo jAyate / tena sarvAvastanazIrSacayadalataH sarvobhayacayadalamasaMkhyeyaguNaM bhavati / (3) tataH sarvA'dhastanAvAntarakiTTidalikamanantaguNaM bhavati / katham ? iti cet, ucyate - ekasyAmeva prathamasamayakRtA'vAntarakiDDau dalaM sarvA'dhastanazIrSacayadalato'nantaguNaM bhavati, prathamasamayakRtaprathamAvAntarakiDAvekadviguNahAnimAtra cayAnAM sadbhAvAt sarvAdharatanazIrSacayAnAM caikadviguNahAnyanantatamabhAgapramANatvAt / tathA sarvA'dhastanazIrSacayadalataH sarvobhayacayadalaM kevalamasaMkhyevaguNaM bhavati / tena sarvobhayacayadalato'pi prathamasamayakRtai kAvAntarakiTTidalamanantaguNaM bhavati / ekA'dhastanAvAntarakiTTidalaM ca prathamasamayakRtaprathamAvAntarakiTTi pradezamAtraM bhavati / tenaikAdhastanAvAntarakiTTidalamapi sarvebhayacayadalato'nantaguNaM bhavati / tathaikA stanAvAntarakiTTidalikasya sarvobhayacayadalato 'nantaguNatvAt sarvA'dhastanAvAntarakidilikaM sarvobhayacayadalato'nantaguNaM sutarAM sidhyati / ( 4 ) tato'pi sarvamadhyamakhaNDadalamasaMkhyeyaguNaM bhavati / kathametadavabudhyate ? iti cet, zRNuta - pUrvoktadalikatri ke pradatte satyavaziSyamANaM dalaM kiTTitayA pariNa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 210 ] [gAthA-103-104 manAya gRhItadalasya bahvasaMkhyeyabhAgakalpaM bhavati, vibhAgatraye'saMkhyeyabhAgamAtrasyaiva dalikasya prakSiptatvAt / ataH sarvA'dhastanA'vAntarakiTTidalato'saMkhyeyaguNaM sarvamadhyamakhaNDadalaM bhavati / (1) adhastanazIrSacayadalasya gaNanavidhiH-prathamasamayakRtaprathamA'vAntarakiTTAvadhastanazIrSacayadalaM nadadAti / prathamasamayakRtadvitIyAvAntarakiTTayAmekamavastanazIrSacayaM prakSipati / prathamasamayakRtatRtIyA'vAntarakiTTI dvAvadhastanazIrSacayo prakSipati, caturthA'vAntarakiTTau trInadhastanazIrSacayAn prakSipati, evaMkrameNa prathamasamayakRtacaramA'vAntarakiTTAvekonAvAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / atha prakSipyamANAH sarvAdhastanazIrSacayAH "saikapadannapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila sNklitaakhyaa|" iti zrIbhAskarAcAryoktakaraNasUtreNa saGkalayitavyAH / padaM cAtraikonaprathamasamayakRtAvAntarakiTTirAzirbodhyam / tataH prathamasamayakRtAvAntarakiTTisatkaikacayagatadale sarvAdhastanazIrSacayairguNite sarvAdhastanazIrSacayadalaM prApyate / nyAsaH-sarvAdhastanazIrSacayadalam = sarvAdhistanazIrSacayAH - prathamasamayakRtakiTTisakaiphacayadalam (2) adhastanA'vAntarakiTidalagaNanavidhiH-apUrvA'vAntarakiTTirAzinA prathamasamayakRtaprathamA'vAntarakiTTigatadale guNite sarvA'dhastanA'vAntarakiTTidalaM prApyate / nyAsaH-adhastanA'vAntarakiTTidalam apUrvA'vAntarakiTTirAziH 4 prathamasamayakRtaprathamA'vAntarakiTTidalam (3) ubhayacayadalagaNanavidhiH-samayadvikena kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalaM padena vibhajyate, tadA labdhimadhyamadalaM bhavati / madhyamadalaM cA/kRtakonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM bhajyate, tadaikobhayacayadalaM prApyate / padaM cAtra prathamasamaya-dvitIyasamayakRtA'vAntarakiTTirAzivaktavyam / nyAsa:-madhyamadala - samayadvikena kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalama padam madhyamadalam ekobhayacayadalam dve dviguNahAnI--padam-1 atha caramapUrvA'vAntarakiTTAveka ubhayacayo dIyate, vicaramapUrvA'vAntarakiTTI dvA ubhayacayo dIyete, tricaramapUrvA'vAntarakiTTI traya ubhayacayA dIyante, evaMkrameNa dvitIyasamayanirvaya'mAnaprathamAvAntarakiTTau sarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayAH prakSipyante / te ca sarve "saikapadannapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila sngklitaakhyaa|" ityanena karaNena saGkalayitavyAH / padaM cAtra sarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAziqhatavyam / nyAsaH-sarvobhayacayAH (padam+1) padam Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA kiTTaSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH ekobhayacayadalaM sarvobhayacayaiguNyate, tadA sarvobhayacayadalaM prApyate nyAsaH -- sarvobhayacayadalam = (padam + 1 ) x- padam -x ekobhayacayadalam 2 (4) atha madhyamakhaNDadalagaNanavidhiH - dvitIyasamaye kiTTitayA pariNamanAya gRhItadalato-'dhastanazIrSacayAdidalatrayaM vizodhya zeSaM dalaM sarvamadhyamakhaNDadalaM bhavati / tacca sarvapUrvA pUrvA'vAntarakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikamadhyamakhaNDaM prApyate / [ 211 apUrvA 'vAntara kaTTiSu dIyamAnaM dalam - sarvA'pUrvA'vAntarakiTTiSvekaikaM madhyamakhaNDamekaikaM cA'dhastanA'vAntarakiTTidalaM ca dIyate / ubhayacayAstu viSamA dIyante / tathAhi -lobhaprathamApUrvA'vAntarakiDa sarvapUrvApUrvAvAntara kiTTirAzipramANA ubhayacayA dIyante / dvitIyA'pUrvAvAntarakidvAveko sarvapUrvA pUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayA dIyante / evaM lobhaprathamasaMgraha kiTTi - prathamApUrvAvAntarakiyapekSayA vivakSitA'pUrvA'vAntarakiTTitisaMkhyAkA kiTTirbhavati, ekonatatsaMkhyAnyUna sarvapUrvA pUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayadalacayAstasyAmapUrvA'vAntarakiTTau dIyante, adhastanazIrSacayadalaM tvapUrvAvAntarakiTTau na dIyate / pUrvAvAntara kiTTiSu dIyamAnaM dalam - sarvapUrvA'vAntaravidviSvekaikaM madhyamakhaNDaM dIyate / tathA lobhaprathama saMgrahakaTTaprathamApUrvAvAntarakiTTayapekSayA yatisaMkhyAkA vivakSita pUrvA'vAntarakiTTiIrbhavati, ekonatatsaMkhyAnyUnasarvapUrvA pUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayAH, tathA prathamapUrvAvAntarakiTTyapekSayA yatisaMkhyAkA vivakSita pUrvA'vAntarakiTTirbhavati, ekonatatsaMkhyAmitA adhastana zIrSacayAstasyAM pUrvA'vAntarakiTTI dIyante / evaM prathamApUrvA'vAntara kiTTAvadhastanazIrSacayadalaM na dadAti, tathA sarvAsu pUrvAvAntara kaTTiSvadhastanA'vAntarakiTTidalaM na dadAti / dRzyamAnadalam- apUrvA'vAntarakiTTau yAvaddIyamAnaM dalaM bhavati, tAvadeva dRzyamAnaM bhavati, purAtanadalasatkarmAbhAvAt / pUrvA'vAntarakiTTa punardIyamAnaM dalaM purAtanasatAgatadalaM cetyetayoH samudAyo dRzyamAnaM dalaM bhavati / adhAdhastanazIrSacayadalAdonavalambya dIyamAnaM dalaM vimRzyate - lobhasya prathamasaMgraha kiTTi prathamA'pUrvA'vAntarakiDAvekamadhyamakhaNDamekA dhastanA'vAntarakiTTidalaM sarvapUrvA pUrvA'vAntarakivirAzipramANAzvobhayacayAH prakSipyante / lobhaprathamasaMgraha kiTTidvitIyA'pUrvA'vAntarakiTTau punarekamadhyamakhaNDamekA'dhastanAvAntarakiTTidalam, ekonasarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAzcobhayacayA nikSipyante / tatastRtIyA'pUrvASvAntarakiTTau dvaya nasarvapUrvA pUrvA'vAntarakidvirAzipramANA ubhayacayA ekamadhyamakhaNDamekAdha stanA'vAntarakiTTidalaM ca nikSipyante, evamanantarAnantareNa lobhaprathama saMgraha kiTTitRtIyAyapUrvA'vAntara Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212] khavagaseDhI [ gAthA--103--104 kiTTiSvekaikena nyUnA ubhayacayAH prakSipyante / ekobhayacayadalasyaikA'vAntarakiTTigatadalAnantabhAgamAtratvAllobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTiprabhRticaramA'pUrvA'vAntarakiTTiparyavasAnAsvapUrvA'vAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM pUrvapUrvato'nantatamabhAgena hInaM bhavati / ___ tataH paraM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTAvekamadhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTisarvA'pUrvA'vAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAJvAntarakiTTirAzimitAzcobhayacayA dIyante, adhastanA'vAntarakiTTidalamadhastanazIrSacayadalaM ca tasyAM na dIyate / itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'pUrvA'vAntarakiTTito lomaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTI dIyamAnaM dalamekAdhastanA'vAntarakiTTidalenaikena cobhayacayena hInaM bhavati / tatraikAdhastanA'vAntarakiTTidalamasaMkhyeyabhAgapramitaM bhavati, ekamadhyamakhaNDadalasyaikAdhastanAvAntarakiTTidalato'saMkhyeyaguNatvAt / ekobhayacayagatadalaM ca lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'pUrvAvAntarakiTTI dIyamAna sakaladalasyA'nantatamabhAgapramANaM bhavati / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'pUrvA'vAntarakiTTau dattadalato'saMkhyeyabhAgenA'nantatamabhAgena ca hInaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTau dIyate, anantatamabhAgasya cA-saMkhyeyabhAge'ntargatatvAd lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'pUrvA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dIyate / __tataH paraM lobhaprathamasaMgraha kiTTidvitIyapUrvA'vAntarakiTTAvekamadhyamakhaNDamekAdhikalobhaprathamasaMgrahakiTTayapUrvA'vAntarakiTTirAzinyUna-sarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayA ekAdhastanazIrSacayadalaM ca dIyante / atra lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTita ekobhayacayena hInamekAdhastanazIrSacayena cA'dhikaM dIyamAnaM dalaM jAtam / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyapUrvA'vAntarakiTTAvekAdhastanazIrSacayagatadalanyUnobhayacayena hInaM dalaM dIyate / ubhayacayagatadalasya lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvavAntarakiTTI dattadalAnantatamabhAgamAtratvAdekAdhastanazIrSacayanyUnobhayadalacayagatadalamapyanantatamabhAgamAtraM bhavati / itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyapUrvA'vAntarakiTTAvanantabhAgena hInaM dIyamAnaM dalaM bhavati / evamanantarAnantareNa tAvad vaktavyam, yAvad lobhprthmsNgrhkitttticrmpuurvaa'vaantrkittttiH| tena lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTAvekamadhyamakhaNDamekonalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvA'pUrvA'vAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayA ekonalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAcA'dhastanazIrSacayAH prakSipyante / __idantvavadheyam-yadyapyuttarottarA'pUrvAvAntarakiTTAvuttarottarapUrvA'vAntarakiTTau cA'nantatamabhAgena hInaM dalaM dIyate, tathApyapUrvA'vAntarakiTTiSu hIyamAno'nantatamabhAga ubhayacayapramANo bhavati, pUrvA'vAntarakiTTiyu tu hIyamAno'nantatamabhAga ekA'dhastanazIrSacayanyUnobhayacayamAtro bhavati / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA kiTTiSu dIyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 213 lobhasya prathamasaMgrahakiTau dIyamAnadalaM vimRzya lobhadvitIyasaMgrahakiTau dIyamAnaM dalaM cintyate-lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTayAmekamadhyamakhaNDamekAdhastanAvAntarakiTTidalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAthobhayacayAH prakSipyante / itthaMlobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTitodvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTAvekobhayacayenaikonalobhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvA'vAntarakiTTirAzipramitA'dhastanazIpaMcayaizca hInamekAdhastanAvAntarakiTTidalena punaradhikaM dalaM dIyate / atrobhayacayagatadalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTau dattadalasyA'nantatamabhAgamAnaM bhavati / tathaiva caramapUrvAvAntarakiTTau dattA'dhastanazIrSacayagatadalamapyanantatamabhAgamAtraM bhavati / tathobhayoH kalApo'pyanantatamabhAgamAtrameva bhavati / adhastanAvAntarakiTTidalaM tvasaMkhyeyabhAgamAnaM bhavati, adhastanAvAntarakiTTidalato dIyamAnamadhyamakhaNDadalasyA'saMkhyeyaguNatvAt / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTau dattadalato lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgenAdhikamanantatamabhAgena ca hInaM dalaM dIyate, anantatamabhAgasya svalpatvena tasmin vyavakalite'pi lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM diiyte| lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyApUrvAvAntarakiTTAvekamadhyamakhaNDamekAdhastanAvAntarakiTTidalamekAdhikalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvakiTTirAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAzcobhayacayAHprakSipyante / tena lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyA'pUrvA'vAntarakiTTAvekobhayacayena hInaM dalaM dIyate / ekobhayacayadalasya cA'nantarapUrvavartyavAntarakiTTI dattadalA- . 'nantatamabhAgamAtratvAdanantarapUrvavartyavAntarakiTTI dattadalato-'nantatamabhAgena hInaM dalaM dIyate / evamanantarAnantareNa tAvad vaktavyam, yAvad lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'pUrvA'vAntarakiTTiH / tataH paraM lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTayAM lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAdhastanazIrSacayanyUnaikobhayacayAdhikakAdhastanAvAntarakiTTidalamAtragA'saMkhyeyabhAgena hInaM dIyate, yato lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTayAmekamadhyamakhaNDamekonalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTidvitIyasaMgrahakiTTayapUvAghAntarakiTTirAzivirahitasarvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAMzca prakSipati sma, lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTayAM tvekaM madhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvA'vAntarakiTTidvitIyasaMgrahakiTTayapUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAdhastanazIrSacayAMzca nikSipati / tataH paraM lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTivadanantarAnantareNaikA-'dhastanazIrSacayanyUnaiko Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] khavagaseDhI [gAthA--103-104 bhayacayamAtreNA'nantatamabhAgena hInaM dalaM tAvad dIyate, yAvad lobhdvitiiysNgrhkitttticrmpuurvaa'vaantrkittttiH| ___ tataH paraM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTayAM lobhadvitIyasaMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTita ekonalobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAdhastanazIrSacayayuktakobhayacayadalanyUnaikAdhastanA'vAntarakiTTidalamAtreNA'saMkhyeyabhAgenAdhikaM dalaM dIyate / yato lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTayAmekaMmadhyamakhaNDamekonalobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAna ekanyUnalobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnadhastanazIrSacayAMzca prakSipati sma, tRtIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTI tvekaM madhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAMstathaikAdhastanAvAntarakiTTidalaM prakSipati / tataH paraM lobhaprathamasaMgrahakiTTayapUrvAvAntarakiTTivaduttarottarAvAntarakiTTayAmekobhayacayapramANenA'nantatamabhAgena hInaM pradezAgra tAvad dIyate, yAvad lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTiH / tataH paraM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTayAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANA'dhastanazIrSacayanyUnaikobhayacayAdhikaikAdhastanAvAntarakiTTidalapramANenA'saMkhyeyabhAgena hInaM dalikaM prakSipyate, yato lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTayAmekaM madhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzyekonalobhatRtIyasaMgrahakiTTayArvAvAntarakiTTirAzinyUnasa vAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAnekAdhastanAvAntarakiTTidalaM cAdAt , lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI tvekaM madhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTilobhatRtIyasaMgrahakiTTayapUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzimAtrAdhastanazIrSacayA~zva prakSipati / ___tataH paraM lobhprthmsNgrhkittttipuurvaavaantrkittttivduttrottraavaantrkittttyaamdhstnshiirsscynyuuno| bhayacayapramANenA-'nantatamabhAgena hInaM dalikaM tAvad dadAti, yAvad lobhtRtiiysNgrhkitttticrmpuurvaavaantrkittttiH| anayaiva rItyA mAyA-mAna-krodhAnAM saMgrahakiTTayavAntarakiTTiSu dIyamAnadalasya kramo vAcyaH / idamatrAvadheyam- yathA lobhaprathamasaMgrahakiTTayAmapUrvAvAntarakiTTayAH pUrvAvAntarakiTTayAzca sandhau sati caramA'pUrvAvAntarakiTTitaH prathamapUrvAvAntarakiTTayAM dalikamubhayacayAdhikAdhastanAvAntarakiTTidalapramANenA'saMkhyeyabhAgena hInaM dIyate, na tathA zeSAsvekAdazasaMgrahakiTTiSu, kintu kiJcinnyUnakAdhastanAvAntarakiTTidalapramANenA-'saMkhyeyabhAgena hInaM dIyate, tatra prathamapUrvAvAntarakiTTayAmadhastanazIrSacayAnAmapi prakSepAt / tathA sarvatra pUrvAvAntarakiTTayA apUrvAvAntarakiTTayAzca sandhau sati pUrvavartisaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTita uttaravartisaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTayAM dalaM Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA kiTTaSu dRzyamAnadlam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 215 kiJcinnyUnaikAdhastanAvAntarakiTTidalapramANenA'saMkhyeyabhAgenAdhikaM dIyate / zeSAsvanantAsu pUrvAvAntarakaTTiSu yathottaramekAdhastanazIrSacayanyUnobhayacayamAtreNA'nantabhAgenA'pUrvAvAntarakiTTiSu ca yathottaramubhayacayapramANenA'nantatamabhAgena nyUnaM dalikaM dIyate / tathA'pUrvAvAntarakiyA: pUrvAvAntarakiTTayAzca sandhisthAnAni dvAdaza, pUrvAvAntarakiTTyapUrvAvAntarakiTTayozca sandhisthAnAnyekAdaza bhavanti / tena dIyamAnada likamAzrityAsaMkhyeya bhAgahAnisthAnAni dvAdaza, asaMkhyeyabhAgavRddhi sthAnAni caikAdaza bhavanti / tathA dIyamAnadalikApekSayA'nantabhAgahAnisthAnAnyanantAni bhavanti, pUrvA pUrvAvAntarakiTTInAmanantatvAt / athA'dhastana zIrSacayAdidalikamAzritya pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dRzyamAnaM dalaM dazyate--apUrvA'vAntarakiTTiSu dRzyamAnaM dalaM dIyamAnadalato nA'tiriNakti / tena dIyamA nadalavallobhaprathama saMgraha kiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTaprabhRtilobhaprathama saMgraha kiDicara mA'pUrvA'vAntarakiTTi paryavasAnAsva pUrvA'vAntarakiTTidhvanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM dRzyamAnaM dalaM bhavati / lobhaprathamasaMgrahakiDicaramA'pUrvA'vAntaraviTTito lobhaprathama saMgraha kidviprathamapUrvA'vAntarakiDDAvapi dRzyamAnaM dalamanantatamabhAgena hInaM bhavati / kathametadavasIyate ? iti cet, zRNuta - lobhaprathamasaMgraha kiDicaramApUrvAvAntara kiDAvekamadhyamakhaNDamekonalobhaprathamasaMgraha kiyapUrvAvAntarakiTTirAzinyUsarvAvAntaravidvirAzipramANA ubhapacyA ekAdhastanAvAntarakiTTidalaM cetyeteSAM trAtaM dIyamAnaM dalaM bhavati, tadeva ca dRzyamAnaM dalaM bhavati / lobhaprathamasaMgraha kiTTi prathamapUrvA'vAntarakiTTau tvekamadhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTyapUrvA'vAntarakiTTirAzinyUna sarvA'vAntarakiTTirAzimAtrAca ubhayacayA dIyante, purAtanasattAgataM punardala me kA'dhastanA'vAntara kiTTidalapramANaM vidyate / tena dRzyamAnaM dalaM lobhaprathama saMgrahavi.TTicara mA'pUrvA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgraha kiTTi prathamapUrvA'vAntara kiTTAvekobhayacayena hInaM bhavati, adhastanAvAntarakiGkidalasthAne purAtanasattAgatadalasya bhAvAt / ekobhayacayasya cA'nantatamabhAgapramANatvAdanantatamabhAgena hInaM dRzyamAnaM dalaM jAyate / lobhaprathamasaMgrahadvitIyapUrvAvAntarakiDAvekamadhyama khaNDamekAdhikalobhaprathamasaMgrahakaTTapUrvAvAntarakiTTirAzinyUna sarvAvAntarakidvirAzipramANA ubhayacayA ekAdhastanazIrSacayadalaM cetyetad dIyamAnadalaM bhavati / atha niruktAvAntarakiTTa purAtanasattAgatadalasyaikA'dhastana zIrSacayadalanyUnA'dhastanAvAntarakiTTidalamAtratvAt purAtana sattAgatadalaM dIyamAnadalaM cetyetayoH samudAyo dRzyamAnadalamekamadhyamakhaNDamekAdhikalobhaprathama saMgraha kiTTyapUrvA'vAntaravidvirAzinyUna sarvAvAntarakidvirAzimAtrA ubhayacayA ekAdhastana zIrSacayadala - purAtana sattAgatadalayoH kalApo'dhastanAvAntarakiTTidalapramANazvetyeteSAM samudAyo bhavati / tena lobhaprathama saMgraha kiTTi prathamapUrvA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgraha kiTTi dvitIya pUrvA'vAntara kiTTau dRzyamAnaM dalamekobhayacayena hInaM tiSThati / Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] khavagaseDhI -103-104 nyAsaH saGketasUciH(1) ekamadhyamakhaNDam =ma (5) lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAdhAntarakiTTirAziH pU (2) ekAdhastanAvAntarakiTTidalam =a (6) ubhayacayAH u (3) sarvAvAntarakiTTirAziH =sa (7) adhastanazIrSacayAH =adha (4) lobhaprathamasaMgrahakiTTayapUrvAvAntarakiTTirAziH =apU (8) purAtanasattAgatadalam lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTau dRzyamAnaM dalam = ma + 2 sa-(apU-1) u+ a = ma + sa-apU + 1 u+ a lobhaprathamasaMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTayAM dRzyamAnaM dalam = ma + (sa-apU) u + pu = ma + (sa-apU) u +a :: prathamapUrvAvAntarakiTTigatapurAtanadalamadhastanAvAntarakiTTidalatulyam .:. lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramApUrvAvAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTau dRzyamAnaM dalamekobhayacayena hInaM tiSThati / tathA lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAdhAntarakiTTau dRzyamAnaM dalam =ma+ sa--(apU+1) u+1adha+pu =ma+ sa-apU-1 / u+ a :: purAtanasattAgatadalamekAdhastanazIrSacayena nyUnamadhastanAvAntarakiTTi dalapramANam .:. lobhaprathamasaMgraha kiTTiprathamapUrvAdhAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTayAM dRzyamAnaM dalamubhayacayena hInaM bhavati tataH paramuttarotarAvAntarakiTTau dRzyamAnaM dalamekobhayacayena hInaM tAvad vaktavyam , yAvad lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / iha yadyapi pUrvapUrvata uttarottarAvAntarakiTTau dIyamAnadalamekAdhastanazIrSacayanyUnaikobhayacayena hInaM bhavati, tathApyuttarottarAvAntarakiTTayAmekobhayacayena hInaM dalaM dRzyamAnaM bhavati, pUrvasamayakRtAsvavAntarakiTTiSu yathottaraM purAtanasattAgatadalasyaikaikAdhastanazIrSacayena hInatvAt / ___ nyAsaH- saGketasUciH pUrvavad bodhyaa| prAktanapUrvAvAntarakiTTito nikSepamAzrityottarapUrvAvAntarakiTTau hIyamAnaM dalam = 1u-1adha , , kiTTataH purAtanasattAmAzrityottarapUrvAvAntarakiTTau ,, = 1adha .:. , , kiTTita uttarottarapUrvAvAntarakiTTI hIyamAnaM dalam =1adha+1u--1adha =1u __atha lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTayAM dRzyamAnaM dalamekobhayacayena hInaM bhavati / katham ? iti cet , ucyate-lobhaprathamasaMgrahakiTicaramapUrvAvAntarakiyAmekamadhyamakhaNDamekonalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTiAzinyUnasarvAvAntarakiTTirAzimAtrA ubhayacayA ekonalobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzimAtrAzcA'dha Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ seTI ] 1 saMgraha kiTTiH lo 2 saMgraha | 3 saMgraha kiTTiH kiTTiH bhaH 1 saMgrahakiTTiH mA yantrakam - 17 (citrama017) kiTTikaraNAddhAdvitIyasamaye dIyamAnadalaprarUpaNA 2 saMgrahakiTTiH 3 saMgrahakiTTiH yA 1 saMgrahakiTTiH mA 2 saMgrahakiTTiH kiTTiH 3 saMgraha- / 1 saMgrahakaTTa na kro 2 saMgraha - kiTTiH [ 297 3 saMgrahakiTTiH dhaH saGketa pokaraNam apU=apUrvA vazantarakiTTayaH, tAzca tattatsaMprakiyA adhastAt nirvartyante, paramArthato'nantAH pUrvAvAntara kiTTInAJcAsaMkhyeyabhAgapramANA bhavanti, iha dve eva darzite, prabhUtAvakAzAbhAvAt / | pU= pUrvAvAntara kiTTayaH, tAzca kiTTikaraNaprathama samaye nirvartyante / paramArthato'nantA apUrvAvAntara kiTTitazcA'saMkhyeyaguNA bhavanti, ihA'satkalpanayA - pUrvAvAntara kiTTibhyAM tulye dve eva darzite, prabhUtAvakAzAbhAvAt / 0=anena cihna ena adhastA nAvAntara kiTTidalaM sUcitama, tacca lobhaprathama saMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntara kiTTidalapramANaM bhavati / adhattanAvAntara kiTTidalamekaikasyAmapUrvAvAntara kiTTau dadAti / --anena cihna ena madhyamakhaNDadalaM sUcitam taca sarvAsu pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dadAti paramArthata ekamadhyamakhaNDadalaM lobhaprathama saMgraha kaTTi - prathama pUrvAntara kaTTidalato'saMkhyeyaguNaM bhavati / (((0) pi Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavaga seDho] yantrakam-17 (citram-17) [ 297 / anena cihna nobhayacayadalaM sUcitama, lobhaprathamasaMgraha kiyAH prathamApUrvAvAntarakiTTI pUrvApUrbhAvAntarakiTTirAzi pramANAta anantAna asatkalpanayA stracatvAriMzad (48) ubhayacayAn prakSiAti / tato yathAttaramekaikena honAnubhava cayA pratisati / te prakSiSu sarga avAntarakiyA pradezApekSayA gopucchAkAreNa saMsthitA bhavanti / ... anena cihnana pUrvAvAntarakiTTiSu purAtanasattAgatadalaM sUcinam , taccottarottarapUrvAvAntarakiTTI vizeSa hInakrameNa bhavati / x anena cihnana adhastanazIrSacayadalaM sUcitam , lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIya pUrvAdhAntarakiyAmekAvastanazIrSa cayaM prakSipati, tata eko taravRdvayA'dha 6.nazIrSacayAna pUrvAvAntarakiTTiSu tAvat prakSipati, yAvat krodhatRtIyasaMgrahakiTicaramapUrvAvAntarakiTTiH, tenA'satkalapana yA krodhatRtIyasaMgra ikiTTi. caramapUrvAvAntarakiTau trayoviMzatimadhastanazIrSacayAna prakSipati / adhastanazIrSa cayadale prakSipta sarvAH pUrvAvAntarakiTTayo lobhaprathama saMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakilipradeza lyapradezakA bhavanti / dIyamAnadalanirUpaNamlobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamApUrvAvAntarakiTTI dIyamAnam 1 2 ityanena sUcitaM dalaM prabhUtaM bhavati / tato vizeSahInakrameNa dIyamAnamanantAsvapUrdhAvAntara kiTTiSu bhavati, iha dve evA'pUrvAvAntarakiTTI parikalpite, tenaikasyAmapUrvAdhAntakiTTI vizeSahInaM dIyamAnaM dalaM bhavati / tato'saMkhye yabhAgahInam / A ityanena sUcitaM dIyamAnaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTau bhavati, tato vizeSa honam X / A ityanena sUcitaM dIyamAnaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTI bhvti| evaM krameNA'gre'pi dalikanikSepo vaktavyaH / dRzyamAnaM dalaM tUttarottarAvAntarakiTo vizeSahInakrameNa bhavati / ma Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA kiTTiSu dRzyamAnadalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH 1 stanazIrSacayA ityetAvanti dIyamAnadalikAni tathaikonalobhaprathamasaMgraha kiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAvastanazIrSacayadalanyUnA'dhastanAvAntarakiTTidalamAtrANi purAtanasattAgatadalAnItyeteSAM samudAyo dRzyamAnaM dalaM bhavati / lobhadvitIyasaMgraha kiTTiprathamA pUrvAvAntarakiyAM tvekaM madhyamakhaNDamekAdhastanAvAntarakiTTidalaM lobhaprathamasaMgraha kiTTipUrvA pUrvAvAntarakiTTirAzinyUna sarvAvAntarakiTTirAzipramANAzrobhayacayA ityeteSAM vAto dRzyamAnaM dalaM bhavati / tena lobhaprathama saMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIya saMgraha kiTTi prathamApUrvAvAntarakiTTayAM dRzyamAnaM dalamekenobhayacayena hInaM sampadyate / nyAsaH - saGketasUciH pUrvavad boddhavyA / lobhaprathama saMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTau dRzyamAnaM dalam =ma+2 sa--(apU+pU - 1) (3+ ( pU--1) adha+pu =ma+2 sa---(apU+pU--1) (3+ (pU--1) adha+a-- (pU- 1) adha: pu-a-- (pU-- 1) adha =ma+2 sa - (apU+pU - 1) (3+a =ma+2 sa--apU---pU+1 (u+a lobhadvitIyasaMgraha prathamApUrvAvAntarakiTTau tu dRzyamAnaM dalam =ma+2 sa - (apU+pU) (u+a ma + - sa-apU--pU ) ( u+a .. lobhaprathama saMgraha kiTTicaramapUrvAvAntara kiTTito lobhadvitIyasaMgraha kiTTiprathamApUrvAvAntara kiTTayAmubhayacayena hInaM dRzyamAnaM dalaM bhavati / tataH paraM lobhaprathama saMgraha kiTTivallobhadvitIyasaMgrahakidvAvapyuttarottarA'vAntarakiTTA vekaikobhayacayena nyUnaM nyUnataraM dalaM tAvad dRzyate, yAvallobhadvitIyasaMgraha kiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTiH / [ 217 tato lobhadvitIyasaMgrahakiDicarama pUrvA'vAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamA'pUrvA'vAntarakiTTAko bhayacayena nyUnaM dRzyamAnaM dalaM bhavati / tacca pUrvavad bhAvanIyam / tataH paraM pUrvavat sarvA'vAntarakiTTiSu yathottaramekaiko bhayacayena hInaM hInataraM dRzyamAnaM dalaM tAvad vaktavyam, yAvat krodhatRtIyasaMgraha kiDicaramapUrvA'vAntarakiTTiH / itthaM dvAdazasaMgrahakaTTa sarvA'vAntarakiDayaH pradezAzramAzritya pUrvapUrvato'nantatamabhAgena nyUnA nyUnatarAstiSThanti gopucchAkAreNa vidyanta ityarthaH / pazyantu pAThakA yantrakam - 17 / / iti // 104 // kiTTiSu dIyamAnaM dRzyamAnaM ca dalaM nirUpya samprati narakagatyAdimadhyAt katiSu mArgaNAsu baddhapradezA' kiTTi kArANAM kiTTivedakAnAM ca kiTTiSu niyamato vA bhajanayA vA vidyate 1 iti parapraznaM samAdhAtukAma Adau yAsu mArgaNAsu baddhakarmadalaM niyamataH sattAyAM vidyate, tAH saMgRhya prAhanaratiriyaigapaNiMditasaduorAliya sarIrajogesu / maNavayajogacaukka napuM caukasAyamaggaNAsu ya // 105 // (gItiH ) Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] khagaDhI NANANANadugAviraisAmaiacakkhudugachalesAsu / bhavamicchuvasamaveyagakhAiasammesu saNNiiyarAsu // 106 // (gItiH ) AhArammiya baddha asA hoanti niyamatto | kiTTIkArANaM kiTTaveagANaM ya saMtammi // 107 // (upagItiH) [ gAthA - 105-107 naratiryagekendriyapazca ndriyatrasadvayaudArikazarIrayogeSu / manovacoyogacatuSke napuM catuSkaSAyamArgaNAsu ca // 105 // jJAnA'jJAnadvikA'viratisAmAyikacakSurdvikaSaTlezyAsu / bhavya mithyAtvopazamavedakakSAyika samyaktveSu saMjJItarayoH || 106 // AhAre ca baddhapradezA bhavanti niyamataH / kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca sattAyAm || 107|| iti padasaMskAraH | 'nara0' ityAdinA naraprabhRtimArgaNAsthAneSu baddhakarmapradezAH kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca sattAyAM niyamato vartanta iti sUcitam / iha vizeSanirdezAbhAve'pi manuSyAdimArgaNAsu baddhamohanIyadalasyaiva prarUpaNA'vaseyA, kiTTiprarUpaNAyAH prastutatvAt kiTTiSu ca mohanIya pradezAgrasyaiva bhAvAt / atra ceyaM mArgaNAsthAnapratipAdikA gAthA " gaidie ya kAe joe vee kasAyanANe ya / saMjamadaMsaNalesA bhavasamme sanniAhAre | // 1 // / " tatra gatizcaturdhA, naraka-tiryag-nara- devagatibhedAt / indriyaM paJcadhA, sparzana - rasana-prANa-cakSuHzrabhedAt / indriyagrahaNena ca tadupalakSitA ekendriya-dvIndriya-trIndriya-caturindriya-paJvendriyA grAhyAH / kAyaH SoDhA, pRthivyaptejovAyuvanaspatitra sakAyabhedAt / yogaH pazcadazavidhaH satyamanoyogo'satyamanorogaH satyAsatyamanoyogo'satyAmuSamanoyogaH satyavAgyogo'satyavAgyogaH satyAsatyavAgyogo'satyAmRgyogo vaikriyakAyayogo vaikriyamizrakAya roga AhArakakAyayoga AhArakamizrakAyayoga audArikakAyayoga audArikamizra kAyayogaH kArmaNakAyayozceti / vedastrividhaH strIpuruSanapusakavedabhedAt / kAyazcaturdhA, krodha - mAna-mAyA-lobha bhedAt / jJAnaM paJcadhA, matijJAna - zrutajJAnA - 'vadhijJAna- manaH paryAyajJAna- kevalajJAnabhedAt / jJAnagrahaNena cAjJAnamapi tatpratipakSabhUtamupalakSyate / tacca trividham matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgajJAnabhedAt / itthaM jJAnamArgaNAsthAnamaSTadhA | saMyamaH=cAritram, sa ca paJcadhA, sAmAyikasaMyamaH chedopasthApana saMyamaH parihAravizuddhikasaMyamaH sUkSma samparAyasaMyamo yathAkhyAta saMyamazceti, saMyamagrahaNena taddezabhUta statpratipakSabhUtazca yathAkramaM dezasaMyamo'saMyama copalakSyata iti saMyamamArgagAsthAnaM saptavA / darzanaM caturvidham, cakSuracakSuravadhikevaladarzanabhedAt / lezyA SaDvidhA, kRSNa-nIla-kApota- tejaH-padma-zukralezyAbhedAt / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgaNAsu baddhamabhajanIyaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 219 bhavyaH siddhigamanayogyaH, bhavyagrahaNena tatpratipakSabhUto'bhavyo'pi grAhyaH / tena bhavyamArgaNAsthAnaM dvividhaM boddhavyam / samyaktvaM trividham , kSAyikaupazamikakSAyopazamikabhedAt / samyaktvagrahaNena tatpratipakSabhUtaM mizraM sAsvAdanaM mithyAtvaM ca gRhyate / itthaM samyaktvamArgaNAsthAnaM poDhA / saMjJI viziSTasmaraNAdirUpamanovijJAnasahitendriyapaJcakasamanvitaH, tatpratipakSabhUta ekendriyaadiruupo'sNjnyii| so'pi saMjJigrahaNena sUcitaH / itthaM saMjJimArgaNAsthAnaM dvividham / AhArayati-gRhaNAtyojaAhAra-lomAhAra-kavalAhArANAmanyatamamityAhAraH, AhAraka ityarthaH, AhArakagrahaNena tatpratipakSabhUtamanAhArakamArgaNAsthAnamapi grAhyam / tenA''hArakamArgaNAsthAnaM dvividham / itthaM caturdazamUlamArgaNAsthAnAnAmetAnyuttaramArgaNAsthAnAni catuHsaptatirbhavanti / granthAntare tAni dvApaSTiruktAni, atra tu yogamArgaNAyA uttaramArgaNAsthAnAnAM paJcadazAnAM bhAvitatvAd dvAdazabhiradhikAnyabhihitAni / mArgaNAnAM vizeSapratipattaye tvasmadgurucaraNakRta-mArgaNAdvAravivaraNAkhyagrantho'valokanIyaH, tatra vistareNa mArgaNAnAM vyAkhyAtatvAt / ___ atha prakRtamanusarAmaH-narAdayaH kRtadvandvAH saptamyA nirdiSTAH / naraH-manuSyagatiH, tiryagatiryaggatiH,indriyazabdaHpratyekaM sambadhyate, "dvandvAnte zrUyamANaM pdNprtyekmbhismbdhyte|" iti nyAyAt / tatazcAyamarthaH-ekendriyaH, paJcendriyaH, trasa:-trasakAyaH, dvayaudArikazarIrayogau-audArikakAyayogaudArikamizrakAyayogalakSaNauca,tata itaretaradvandvasamAsaH,teSu, 'maNavayajogacaukke'ti catuSkapadaM pratyekaM sambadhyate, manoyogacatuSke satyA-'satyasatyAsatyA'satyAmaSalakSaNe, vacoyogacatuSke satyA'satyasatyAsatyA'satyAmapalakSaNe ca 'napucaukasAyamaggaNAsuya' tti 'napucatuSkaSAyamArgaNAsu ca' napuMsakavedamArgaNAyAM krodha-mAna-mAyA-lobhalakSaNacatuSkaSAyamArgaNAsu, cakAraH samuccayArthaH, 'NANA0' ityAdi, dvikazabdaH pratyekaM sambadhyate / tatazcAyamarthaH-jJAnadvikaMmatijJAnazrutajJAnalakSaNam , ajJAnadvikaM matyajJAna-zrutAjJAnalakSaNam , aviratiH, sAmAyikaH, cakSukiM-cakSurdarzanA'cakSadarzanalakSaNam, SaDalezyAH kRSNanIlakApotatejaHpadmazuklalezyArUpAH, tata itaretaradvandvasamAsaH, tAsu, 'bhava0' ityAdi, bhavyo-bhavyamArgaNAsthAnam , mithyAtvaM mithyAtvamAgaNAsthAnam , ataH paraM samyaktvapadaM pratyekaM yojyam , upazamasamyaktvam aupazamikasamyaktvam , vedakasamyaktvaM kSAyopazamikasamyaktvAparaparyAyam , kSAyikasamyaktvam , tata itaretaradvandvasamAsaH, teSu, 'saNNiiyarAsu' tti 'saMjJItarayoH' saMzyasajJinoH 'AhAre' AhArakamArgaNAsthAna ityarthaH, cakAraH samuccayArthaH, sarvasaMkhyayA dvAcatvAriMzanmArgaNAsthAneSu (42) 'baddhaposA' ityAdi, 'baddhapradezAH' baddhamohanIyakarmapradezAH, 'kiTTikArANAM' kiTTIH kurvate-nivartayanta iti kiTTikArAH "karmaNo'Na" (siddhahema0 5-1-72) iti sUtreNa kartari aNpratyayaH, teSAm , kihiveyagANaM' ti, vedayanti-anubhavantIti vedakAH, "NakatRcau" (siddhahema0 5-1-48) iti sUtreNa katari Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] khavagaseDhI [ gAthA-105-107 NakapratyayaH, kiTTInAM vedakAH kiTTivedakAH, atra "karmajA tRcAca" (siddhahema0-3-1-83) iti sUtreNa SaSThIsamAse pratiSiddhe'pi yAjakAderAkRtigaNatvAt "yAjakAdibhiH" (siddhahema03-1-78) ityanena SaSThIsamAsaH / yadvA karmaNo'vivakSAyAM vedyavedakabhAvalakSaNasambandhamAtre kiTTizabdAt "zeSe" (siddhahema0 2-2-81) ityanena SaSThI vibhaktiH / tataH sambandhaSaSThayAH "SaSThayayatnAccheSe" (siddhahema0 3-1-76) ityanena sUtreNa samAsaH, teSAm , cakAraH samuccayArthaH, 'saMtammi' ti gAthAyAM nirdezo bhAvapradhAnaH, tasmAt 'saMtammi' ityanena sattA vyAkhyeyA, sattAyAM bhavanti / bhAvArthaH punarayam-vivakSitakAle baddhakarmadalikamudvartanAkaraNenopayupari gatvotkRSTataH karmA'vasthAnakAlaM yAvat sattAyAM vidyate / tataH paramavazyameva nijINaM bhavati, tathA vivakSitakAle baddhakarmadalikamudvartanAkaraNenopayu pari gatvA jaghanyato'pi palyopamA'saMkhyeyabhAgonakA'vasthAnakAlaM yAvad niyamataH satkarmaNi tiSThati, vakSyamANanilepanasthAnAnAM kevalaM palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / ayaM niyamo-'zreNyapekSayA draSTavyaH, kSapakazreNI baddhakarmapradezAgrasyA'ntamuhUrtakAlenA'pi nirjaraNAt , upazAntamohAdibhizca baddhakarmaNaH samayamAtreNa nirjaraNAt / / __nanvantaHkoTikoTisAgaropamAdyalpasthitikaM baddhakarmadalikaM jaghanyato'pi yAvat palyopamA'saMkhyeyabhAgonakAvasthAnakAlaM kathaM tiSThet ? iti cet , ucyate-bandhakAle'lpasthitikaM yat karma baddham , tasya bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAmudvartanAkaraNena katipayAni dalikAni yathAsambhavamuparitanasthitiSUdvartayati jIvaH / udvartitadalikeSUdayAvalikayA'prApteSu punaH katipayAni dalikAnyuparitanAsu sthitiSUdvartayati / evaMvidhayA punaH punarudvartitAni dalikAni palyopamA'saMkhyeyabhAgonakarmA'vasthAnakAlamavazyameva sattAyAM vidyante / yadyapi karmAvasthAnakAle'pavartanAsaMkramAdInyapi bhavanti, tathApi vivakSitasamaye baddhalikamudvartanAkaraNamAhAtmyAt palyopamA' saMkhyeyabhAganyUnakarmAvasthAnakAlamavazyaM tiSThati / tataH paraM sarvAtmanA nirjaritumarhati / ____ atha manuSyagatau baddhamohanIyadalaM kSapakasya sattAyAM niyamato'vatiSThate / kathametadavaseyam ? iti cet , ucyate-manuSyagatAveva kSapakazreNeH saMbhavAt tadbhave ca baddhakarmadalasya karmA'vasthAnakAlasyA'natikrAntatvAt sarveSAM kSapakANAM satkarmaNi manuSyagatI baddha dalaM niyamato vidyate / idamatrA'vadheyam-manuSyagatau baddhamohanIyadalaM sattAyAM jaghanyato'nantaskandhamAnaM bhavati / taca stokam / tato'saMkhyeyaguNaM manuSyagatau baddhamohanIyadalamutkRSTato vidyate / tatra pUrva karmAvasthAnakAle manuSyatvenA'pariNamya gatyantarata AgatasyA'thavA sakRnmanuSyatvenotpadya krameNa kAlaM kRtvA gatyantare karmA'vasthAnakAlaM tato'pi vA'dhikaM kAlaM vyatikramya tata Agatasya yathAsaMbhavaM kSapitakAzalakSaNayuktasya zIghraM kSapaNodyatasya satkarmaNi manuSyagatau baddhakarmadalaM jaghanyaM saMbhavati / tathA karmAvasthAnakAle guNitakazividhinA yathAsaMbhavamanekavAraM manuSyatvenotpadya cireNa kSapakazreNimArohato jIvasya sattAyAM manuSyagatau baddhakarmaNa utkRSTapradezAgra vidyate / Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 221 mArgaNAsu baddhamabhajanIyaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH tathA tiryaggatau baddhamohanIvadalaM kSapakANAM satkarmaNi niyamato vartate, tiryaggatau mohanIyaM baddhvA tato nirgatya zeSagatitraye karmA'vasthAnakAlasyA'natikrAntatvena sarvathA tasya vinAzA'darzanAt / tathAhi-tiryagagatau karmadalaM baddhvA tato nirgatya zeSagatitraya utkRSTataH sAgaropamazatapRthaktvakAlaM bhrAmyati / tataH paraM kSapakazreNimaprAptoHjanturavazyameva tiryaggatyAmutpadyate, yatastiryagagaterutkRSTato'pyantaraM saadhiksaagropmshtpRthktvmsti| tathA coktaM jIvasamAsavRttA antaradvAre zrImanmaladhAragacchIyahemacandrapAdaiH-"tAvattiryaggaternirgatya zeSagatitraye paryaTatAM punarapi tiryaktvaprApto jaghanyato'ntamuhUrtamutkRSTatastu sAtirekasAgaropamazatapRthaktvamantaraM bhavati, sAtirekatvaM cAlpatvenehAnuktamapi svayameva draSTavyam / " iti / itthaM kSapakazreNau vartamAno jantuH sAgaropamazatapRthaktvataHprAk tiryagagatAvavazyamevA''sIt / tena tiryaggatau baddhadalamidAnIM tasya jantoH satkarmaNi vidyata eva, tatra baddhakarmaNaH karmA'vasthAnakAlasya vyatikrAntAbhAvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"edassa khavagassa dugadisamajidaM kammaM NiyamA atthi / taM jahA-tirikkhagadisamajjidaM ca maNusagadisamajjidaM ca |"iti| idamatrAvaseyam-tiryaggatau baddhadalaM satkarmaNi jaghanyato'nantaskandhamAtraM bhavati / tacca stokam / tatastiryaggatau baddhadalaM satkarmaNyutkRSTato'saMkhyeyaguNaM vidyate / tatraikendriyabhave kSapitakamAMzalakSaNena karmA'vasthAnakAlaM paripAlya tato nirgatya zeSagatiSu sAdhikasAgaropamazatapRthaktvakAlaM paribhramya kSapakazreNi pratipadyamAnasya jantoH sattAyAM tiyaggatau baddhakarmadalaM jaghanyato vidyate / tathA tiryaggatAveva guNitakamAMzalakSaNayukto yaH karmA'vasthAnakAlaM vyatikramayan prabhUtaM karmadalikamupacinoti / sa tiryaggatito nirgatya manuSyagatau yadi zIghra kSapakazreNimArabhate, tarhi tasya jIvasya sattAyAM tiryaggatau baddhakarmadalikamutkRSTa tiSThati / evamagre'pi yathAsaMbhavaM vaktavyam / ekendriyamArgaNAyAM baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamato vidyate, yata ekendriyasyotkRSTamapyantaraM sAtirekasAgaropamasahasradvayapramANaM samasti / uktaM ca jIvasamAse'ntaradvAre"egiMdiyANa tskaalo|" iti / tathaiva taTTIkAyAmapi-"pRthivyAyekendriyANAM jIvAnAM tadbhAvaM parihRtyA'nyatrotpannAnAM punarapyekendriyatvaprAptau jaghanyato'ntarmuhUrtamutkRSTatastu trasakAlo'ntaraM bhavati / sa cehaiva granthe pUrva kAladvAre trasajIvakAlAbhidhAnaprakrame nirdiSTaH saatireksaagropmshsrddhylkssnno'vgntvyH|" iti / etena kSapaka utkRSTataH sAtirekasAgaropamasahasradvayAt pUrvamavazyamevaikendriyatvenAsIt / atastatra baddhakarmadalasya karmAvasthAnakAlo naa'tikraantH| tena kSapakasyaikendriyabhave baddhadalaM satkarmaNi niyamato vidyte| Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] aarseDhI [ gAthA-- 105-107 atha paJcendriyamArgaNAsthAne badalaM kSapakasya satkarmaNi vidyate, kSapakazreNeH paJcendriyatvA'vinAbhAvitvAt / evaM kAye baddhakarmadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamato vidyate, kSapakazreNestrasatvA'vinAbhAvitvAt / ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUrNau- "tasakAiyaM samajjidaM NiyamA atthi / "iti / audArikakAyayogamArgaNAyAmaudArikamizrakAyayogamArgaNAyAM catasRSu manoyogamArgaNAsu catasRSu ca vacanayogamArgaNAsu baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamena vidyate, caramabhave'pi niruktadazayogAnAM darzanAt / ukta ca kaSAyaprAbhUte " orAlie sarore orAliyamissae ca joge du / caduvidhamaNava cijogeca abhajjAXXXXX // 1 // " iti / tathaiva taccUrNAvapi - "orAliyeNa orAliyamissayeNa cauvviddeNa maNajogeNa caviNa vacijogeNa baDANi abhajjANi / " iti / tathA napuMsaka vedamArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vidyate, utkRSTato'pi napuMsaka vedAntarasya sAdhikasAgaropamazatapRthaktvamAtratvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRte - " XXXNavu sayae sammatte / kammANi abhajjANiXX / " iti / tathaiva taccUrNAvapi - "XXXNavu sayavedeNa ca evaM bhAvabhUdeNa baddhANi NiyamA atthi / " iti / I 1 krodha-mAna-mAyA-lobharUpacatuSkaSAyamArgaNAsu baddhapradezAgra kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vartate, manuSyabhave'pyantamuhUrtataH paraM kaSAyodayaparAvRttidarzanAt / ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - kohamANamAyAlo bhovajutte hiM baDANi abhajiyavvANi / " iti / matijJAnamArgaNAyAM zrutajJAnamArgaNAyAM ca baddhadalaM niyamato vidyate, caramabhave'pi matijJAnazrutajJAnayordarzanAt / tathA matyajJAnamArgaNAyAM zrutAjJAnamArgaNAyAM ca baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vartate, mithyAtvasahacaritatvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "sudaNANe aNNANe, madiNANe aNNANe, edesu uvajogesu puvvabaDANi formA asthi / " iti / atra matyajJAnazrutAjJAnayorhetubhAvanA tu tayormithyAtvasahacaritatvAd vakSyamANamithyAtvavat kAryA / aviratimArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vidyate, vartamAnabhave'pi jaghanyataH sAvikatrarvASTakaM yAvadaviratimArgaNAyAH pravRttatvAt / sAmAyikasaMyamamArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamena varttate saMyamamRte kSapakazreNerasaMbhavAt zeSasaMyamAnAmapi sAmAyika saMyamapUrvakatvAt / " Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgaNAsu baddhamabhajanIyaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 223 cakSu darzanamArgaNAyAmacakSurdarzana mArgaNAyAM ca baddhadalaM kiDikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkamaNi niyamato bhavati, vartamAnabhave'pyanayormArgaNayoH kSapakasya niyamato darzanAt / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRte- "kammANi abhajjANi du aNagAraacakkhudaMsaNuvajoge / " iti / kRSNAdiSaTlezyAmArgaNAsu baddhapradezAgra kiDikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vidyate, vartamAnamanuSyabhave'pi lezyAyA antarmuhUrta kAlena parAvRtteH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "chasu lesAsu sAdeNa asAdeNa ca baddhANi abhajvANi / " iti / bhavyamArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vartate, bhavyasyaiva kSapakazreNyArohaNAt / mithyAtvamArgaNAyAM baddhadalaM niyamena kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi vidyate / kathametadavasIyate 1 iti cet, ucyate- saMsArastho janturmithyAtvarahitadazAyAmutkRSTataH sAdhike dva SaTSaSTI sAgaropamANAM sthAtumarhati, yato mithyAtvotkRSTAntaraM tAvanmAtram / uktaM ca paJcasaMgrahA'ntaradvAre zrImanmalayagirisUripAdaiH- "mithyAdRSTeH parityaktamithyAtvasya bhUyastadbhAvapratipattAvutkRSTamantaraM dve SaTSaSTI atarANAM sAgaropamANAm / kathaM dve SaTSaSTI sAgaropamANAm ? iti cet, ucyate kazcinmithyAdRSTiH samyaktvamAsAdya SaTSaSTisAgaropamANi yAvat samyaktvavAnavatiSThate, tatastadanantaramantarAle'ntamuhUrtakAlaM samyaGamithyAtvamanubhUya bhUyo'pi SaTSaSTisAgaropamANi yAvat samyaktvamanubhavati / tata etadanantaraM ko'pi mahAtmA muktipadavImAsAdayati, ko'pi punaradhanyo mithyAtvaM pratipadyate, tatra yo mithyAtvaM pratipadyate, tasya mithyAtvaparibhra zakAlAdArabhya bhUyo mithyAtvaM pratipadyamAnasyA'ntaraM dve SaTSaSTI sAgaropamANAM bhavataH / nanvevaM samyaGmithyAtva sambandhinA'ntarmuhUrtenAdhike dve SaTSaSTI sAgaropamANAM prApyete, tatkathamadhikRtasUtre te paripUrNe ukte ? ucyate, stokatvAttadantarmuhUrtaM na vivakSitamityadoSaH / " iti / itthaM mithyAtvotkRSTASntarasya karmA'vasthAna kAlato nyUnatvAd mithyAtvamArgaNAyAM baddhadalaM kiDikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamena vartate / uktaM ca kaSAyaprAbhRte - "XXmicchattaNavu sae ca sammate, kammANa abhjaanniXXX|" iti / aupazamikasamyaktvamArgaNAyAM baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamena vidyate / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate - kArmagranthikA'bhiprAyeNa SaDviMzatisatkarmA jI aupazamisamyaktvaM labdhcaiva yathAkramaM kSAyopazamikasamyaktva kSAyika samyaktve'znute / tathotkRSTato mohanIyasya SaDviMzatiprakRtisthAnasyA'ntaraM sAdhike sAgaropamANAM dvo paTpaSTI proktam tathA cAtra Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] khavagaseDhI [gAthA 105-107 kaSAyaprAbhRtacUrNi:--"chavvIsavihattIe kevaDIyamantaraM ? jahaNNaNaM palidovamassa asNkhejdibhaago| ukkasseNa be chAvahisAgaropamANi saadireyaanni|" iti / tadevaM paDviMzatiprakRtisthAnavirahasya sAgaropamasAtirekaSaTSaSTidvayapramANatvAt SaDviMzatisattAkasya ca jIvasyaupazamikasamyaktvena vinA kSAyopazamikasamyaktva-kSAyikasamyaktvayoralAbhAt kSapakazreNimArUDhena jIvena sAgaropamasAtirekapaTaSaSTidvayakAlAbhyantarayaupazamikasamyaktvamavazyameva labdham / sAtirekayozca dvayoH SaSaSTayoH sAgaropamANAM karmAvasthAnakAlato nyUnatvAdopazamikasamyaktvamArgaNAyAM baddhapradezAH kSapakasya satkarmaNi niyamato bhavanti / kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamena vidyate / kathametadavasIyate? iti cet , ucyate-kSAyikasamyaktvasyotkRSTato'pi kAlaH sAtirekatrayastriMzatsAgaropamapramANo bhavati, yata ekaviMzatiprakRtyAtmakasattAsthAnakotkRSTakAlaH sAtirekatrayastriMzatsAgaropamamAtraH / abhyadhAyi ca kaSAyaprAmatacUNau~-"ekkAvosAe vihattI kevaciraM kAlAdo ? jahaNNaNa aMtomuhattaM, ukkasseNa tettIsaM sAgarovamANi sAdireyANi / " iti / kSAyikasamyaktvasya ca kSapakazreNAvavazyaMbhAvitvAt kSAyikasamyaktvatazca prAka kSAyopazamikasamyaktvasya niyamena darzanAt tathA karmA'vasthAnakAlasya sAdhikatrayastriMzatsAgaropamato'dhikatvAt kSAyopazamikasamyaktvamArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamato vidyate / kSAyikasamyaktvamArgaNAyAM baddhadalaM niyamena kSapakasya satkarmaNi vidyate, kSAyikasamyaktvamRte kSapakaNerasaMbhavAt / saMjJimArgaNAyAM baddhaDhalaM niyamena kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi vidyate, saMjJina eva ksspkshrenniprtipttH| ___ asaMjJimArgaNAyAmapi baddhadalaM niyamena kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmagi vidyate / kathametadavasIyate? iti cet , ucyate-paMjina utkRSTataH kAyasthitiH sAtirekasAgaropamazatapRthaktvapramANA lakSyate / nyagAdi ca zroprajJApanAsUtre kAyasthitidvAre-"saNNoNaM bhaMte ! pucchA, go0 ! ja0 aMto0 u0 sAgarovamasatapuhuttaM saatiregN,|" iti / ayaM bhAvaHkazcit jantubhUyo bhUyaH saMjJitpadyate, tadA sAtirekasAgaropamazatapRthaktvakAlaM yAvat / tataH paramavazyamevA'saMziSUtpadyate / tenotkRSTasaMjJikAyasthiterAga niyamato'yaM kSapako'saMjJitvenAsIt / itthaM saMjJisatkAyAH kAyasthiteH karmA'vasthAnakAlato nyUnatvAdasaMjJimArgaNAyAM baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi niyamena vidyte| AhArakamArgaNAyAM baddhadalaM niyamena kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi vidyate / sugamametat , AhArakANAmeva kSapakazreNyArambhAt / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgaNAsu baddhaM bhajanIyaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 225 na ca kiTTikaraNAdvAyAM kiTTivedakamAzritya prarUpaNA'saMgateti vAcyam , prakRtaprarUpaNAmAzritya kiTTikArataH kiTTivedakaM prati vizeSAbhAvena tasyA aduSTatvAt // 105-106-107 // ____ atha yAsu mArgaNAsu baddhakarmadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi vikalpena vidyate, tAH saMgRhya prAha nirayasuravigalapuDhavIjalAnalapavaNavaNassaIsu taha / veuvvaahaargdugkmmnnjogitthipurisveasu||108||(giitiH) ohivihaMgamaNesu taha desviriprihaarcheasu| ohigadaMsaNamissAsAyaNaNAhAragesu bhayaNAe // 109 // (gItiH) nirayasuravikalapRthivIjalA'nalapavanavanaspatiSu tthaa| vaikriyAhArakadvikakArmaNayogastrIpuruSavedeSu // 108 // avadhivibhaGgamanassu tathA dezaviratiparihAracchedeSu / ___avadhidarzanamizrAsvAdanAnAhArakeSu bhajanayA ||109||iti pdsNskaarH| 'niraya0' ityAdi, baddhapradezAH kiTTikArANAM kiTTivedakAnAMca satkarmaNIti pUrvato'nuvartate, tacca yathAsthAnaM yojniiym| nirayAdayaH kRtadvandvA nirdissttaaH| bhajanayeti sarvatra sambadhyate / tathAhiniraye-narakagatau sure-devagatau ca baddhapradezAH kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi 'bhajanayA' vibhASayA vidyante, kasyacit kSapakasya satkarmaNi vidyante, kasyacit punarna vidyanta ityarthaH / uktaMca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"devagadisamajidaM ca NirayagadisamajidaM ca bhajiyavvaM / " iti / bhAvArthaH punarayam-devagatau narakagatau vA'gatvA marudevyAdivat tiryaggatita Agatya manuSyagatau kSapakazreNiM pratipannasya satkarmaNi devagatau narakagatau vA baddhakarmadalaM na vidyata eva / yadvA devagati narakagatiM vA gatvA'pi tatra ca karmadalaM baddhvA tato nirgatya zeSagatitraye vA tiryagagatau vA karmA'vasthAnakAlaM tato'pi vA'dhikaM kAlaM vyatikramya manuSyagatA Agatasya kSapakasya satkarmaNyekamapi dalaM devagatau narakagatau vA baddhaM na vidyate, karmA'vasthAnakAlataH paraM baddhakarmadalasya satkarmaNyadarzanAt / / ___yaH kazcijjanturdevagatau narakagatau vA samutpadya karmA'vasthAnakAlAbhyantare manuSyo bhUtvA kSapakazreNimArohati / tasya niruktagatibaddhadalaM satkarmaNi vidyate, yato niruktagatibaddhadalasya karmA'vasthAnakAlo nAtikrAntaH / ___idantvavadheyam -devagatau vA narakagatau vA baddhakarmadalaM jaghanyenaikakarmaparamANuH satkarmaNi vartate, utkRSTatastvanantakarmadalikAni / idamatrA'lpabahutvam-(1) devagatau vA narakagatau vA baddhakarmadalaM satkarmaNi jaghanyataH stokam , utkRSTatastvanantaguNam / Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] aarseDhI [ gAthA - 108-109 'vigala' tti vikaleSu- dvIndriyatrIndriyacaturindriyalakSaNamArgaNAsthAneSu baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi vibhASayA tiSThati / kathametadavagantavyam ? iti cet, ucyatedvIndriyAditayA'nutpadyaikendriyata Agatasya kSapakazreNiM pratipannasya jantoH satkarmaNi dvIndriyAdimArgaNAsu baddhakarmadalaM na vidyate, athavA vikalendriyatayotpadyaikendriyabhaveSu karmA'vasthAnakAlaM tato'pi vA'dhikakAlaM vyatikramya kSapakazreNimArUDhasya satkarmaNi dvIndriyAdimArgagAsu baddhadalaM na vidyate / yaH punadvandriyAditayA samutpadya karmAvasthAnakAlAbhyantare manuSyagatau kSapakazreNi pratipadyate, tasya satkarmaNi dvIndriyAdimArgaNAsu baddhakarmadalamupalabhyate, karmA'vasthAnakAlasyAnatikrAntatvAt / 'puDhaat' tti pRthivIkAye baddhadalaM kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca satkarmaNi bhajanayA vidyate / tadyathA - yaH kacijjantuH pRthivI kAyamagatvA'thavA gatvA'pyanyatrA'pkAyAdiSu karmA'vasthAnakAlaM paripAlya manuSyagatau kSapakazreNiM samArohati, tasya satkarmaNi pRthivIkAya mArgaNAyAM baddhadalaM na vidyate, yaH punaH pRthivIkAyaM gatvA karmA'vasthAnakAlAbhyantare manuSyagatau kSapakazreNimArohati, tasya satkarmaNi pRthivIkAya mArgaNAyAM baddhadalaM niyamena vidyate / 'jalAnalapavaNa' tti 'jale' akAyamArgaNAyAm 'anale' tejaHkAya mArgaNAyAM 'pavane' vAyukAyamArgaNAyAM ca baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi vibhASayA vartate / bhAvanA tu pRthivIkAyavat kAryA / 'vanaspatI' vanaspatikAyamArgaNAyAM ca baddhakarmadalaM kSapakasya satkarmaNi bhajanayA bhavati / kathametadavagamyate ? iti cet, zRNutavanaspatikAyato nirgatasyA'nyatra pRthivIkAyAdau karmA'vasthAnakAlaM yAvat proSya manuSyagatau kSapakazreNi pratipannasya satkarmaNi vanaspatikAye baddhadalaM na vidyate, yato vanaspatikAye baddhakarmadalasya karmA'vasthAnakAlo'tikrAntaH / yaH punarvanaspatikAyato nirgatya karmA'vasthAnakAlAbhyantare kSapakazreNiM samArohati, tasya satkarmaNi vanaspatikAye baddhadalaM niyamena vidyate, baddhakarmasambandhikarmA'vasthAnakA lasyAnatikrAntatvAt / abhihitaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " puDhavi kAiya-AukAiya-te ukAiya-vAukAiya-vaNapphadikAiesa etto ekkekeNa kAraNa samajjidaM bhajiyavvaM / " iti / ' tathA ' tathAzabdaH samuccaye, 'veuvvAhAragadugakammaNa0 ' ityAdi, dvikazabdaH pratyekaM sambadhyate, vaikriyadvikaM vaikriyakAyayogatanmizrakAyayogalakSaNam AhArakakam=AhArakakAyayogA''hArakamizrayogalakSaNaM kArmaNakAyayogaH puruSavedaH strIvedazva, teSu, baddhadalaM kSapakasatkarmaNi bhajanayA vidyate, niruktamArgaNAsthAneSvagatvA'thavA gatvA'pi karmA'vasthAnakAlaM tato'dhikaM kAlaM vA pratipakSamArgaNAsthAneSUSitvA kSapakazreNi samArUDhasya satkarmaNi niruktamArgaNAsu baddhakarmadalaM na vidyate / tatra gatvA karmA'vasthAnakAlAbhyantare kSapakazreNimArUDhasya tu tatra baddhadalaM satkarmaNi niyamato vidyate / vyAhAri ca kaSAyaprAbhRtacUrNau-"sesajogesu baDANi bhajjANi / xxxitthIe puriseNa sammAmicchAiTThiNA ca evaM bhAvabhUdeNa baDANi bhajjANi / " iti / Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArgaNAsu baddhaM bhajanIyaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 227 'ohivihaMgamaNassu'tti, tatra 'ohi' ti avadhijJAne, na tu svavadhidarzanamArgaNAyAm, vibhaGgasAhacaryAt, vibhaGgajJAne, 'bhImo bhImasenaH' iti nyAyena manaH zabdAd manaH paryAyajJAne ca, na tu manoyoge, tatrA - bhajana yo ktatvAt baddhadalaM vibhASayA kSapakasya satkarmaNi vidyate / niruktamArgaNAsthAnatraye karmA'vasthAnakAlAbhyantare'vazyaMbhAvigamanAvirahAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "ohiNANe aNNANe maNapajjavaNANe edesu tisu uvajogesu puvvavANi bhajiyavvANi / " iti / 'taha desa' tti tathA dezaviratimArgaNAyAm 'parihAra' tti padaikadezena padasamudAyasya gamyatvAt parihAravizuddhikasaMyamamArgaNAyAM chede-chedopasthApanasaMyamamArgaNAyAM ca baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi vibhAvayA vidyate / kathametadavabudhyate ? iti cet, ucyate - niruktamArgagAsthAnAnyaprApyA'thavA prApyA'pi karmA'vasthAnakAlamaviratyAdimArgaNAsu vyatikramya kSapakazreNimavigatasya jantoH satkarmaNi niruktamArgaNAsu baddhadalaM na vidyate yastu niruktamArgaNAsthAnAni samadhigatya karmA'vasthAnakAlAbhyantare kSapakazreNimArohati, tasya satkarmaNi dezaviratyAdimArgaNAsu baddhadalaM niyamena vidyate / 'ohiga0' ityAdi, tatra 'ohiga' tti avadhidarzanamArgaNAyAm, 'missa' tti mizramArgaNAyAM ca baddhalaM kSapakasya satkarmaNi bhajanayA vidyate karmA'vasthAna kAlAbhyantara etayormArgaNAsthAnayoH prAptau niyamAbhAvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRte - " aha ohidaMsaNe puNa uvajoge hoMti bhajANi / XXX missage bhajjA / " iti / 'AsAyaNa' tti AsvAdana samyaktvamArgaNAyAM baddhadalaM vibhASayA satkarmaNi vidyate, karmAsasthAnakAlAbhyantare niruktamArgaNAyA lAbhe niyamAnupalambhAt / anAhArake - anAhArakamArgaNAyAM baddhadalaM satkarmaNi bhajanayA vidyate, saMsArAvasthAyAmAhArakamArgaNAyA vigrahagatAveva lAbhAd vigrahagate zcotkRSTAntarasyA'saMkhyeyotsarpiNyavasafrpaNIkA umAtratvena karmAvasthAnakA lAbhyantare prakRtamArgaNAyA avazyaMbhAvavirahAt / itthaM saptaviMzatimArgaNAsthAneSu vaddhadalaM prastutakSapakasatkarmaNi vibhAvayA vartate, karmAvasthAnakAle nirutamArgagAgamananiyamAbhAvAt // 108 - 109 // atha yeSu paJcamArgaNAsthAneSu baddhadalaM niyamataH satkarmaNi na vidyate, tAnyabhidhitsurAha tathA cokta' jayadhavalAkArairapi - "sAsaraNasammAiTTiraNA ca baddhAriNa bhayarigajjANi tti eso fa prattho ettha vakkhAyavvo, missariNadda sassedassa desAmAsayabhAveNa pavRttiprabbhuvagamAdo / " iti / "2 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] khavagaseDhI [gAthA-110-111 kevaladugaabhaviyasuhumaahakkhAyesu nniymtto|| baddhaposA Natthi ya saMte saMbhavaabhAvatto // 110 // (upagItiH) kevaladvikA'bhavyasUkSmayathAkhyAteSu niyamataH / baddhapradezA na santi ca sattAyAM saMbhavA-'bhAvAt // 110 // iti padasaMskAraH / 'kevaladugaH' ityAdi, kRtadvandvAH saptamyA nirdiSTAH kevldvikaadyH| tatra 'kevaladvike' kevalajJAnakevaladarzanalakSaNe baddhapradezAH kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM ca sattAyAM niyamato 'na santi' na bhavanti / ayambhAvaH-jIvaH sayogiguNasthAnakaM labdhcaiva kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca prApnoti, anena kSapakeNa tu na kadApi syogigunnsthaankmaasaaditm| kiJca sayogiguNasthAnake mohanIyavandhasaMbhavo'pi nAsti, anivRttivAdarasamparAyacaramasamaye tadvinchedAt / ato-'nayo yormArgaNayorbaddhadalaM satkarmaNi niyamato na vidyate / _ 'abhaviya' ti abhavyamArgaNAyAM baddhapradezAH kSapakasya satkarmaNi niyamato na vidyante, abhavyasya siddhigamanA'yogyatvena kSapakazreNipratipatyasaM navAt / ___ 'sahuma' tti "bhImo bhImasenaH" iti nyAyAt mUkSmasamparAyasaMyamamArgaNAyAM baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamena na vidyate, saMbhavAbhAvAt / na ca karmA'vasthAnakAlAbhyantarayupazamazreNimAruhya sUkSmasamparAyaguNasthAnakamAsAditavato jIvasya niruktamArgaNAyAM baddhadalaM satkarmaNi kuto na saMbhavati ? iti vAcyam , mohanIyadalasyeSTatvena mUkSmasamparAyamArgaNAyAM mohanIyasya bandhAbhAvAt / evamagre'pi / ____ yathAkhyAte-yathAkhyAtasaMyamamArgaNAyAM baddhadalaM satkarmaNi niyamena na vidyate / kutaH ? iti cet, ucyate-yathAkhyAtasaMyama upazAntamohAdiguNasthAnakeSu prApyate / na ca tatra mohanIyabandho'sti, tena tatra baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi na bhavati / nanu niruktapaJcamArgaNAsu baddhapradezAH satkarmaNi kuto na vidyante ? ityata Aha-saMbhavaabhAvatto' tti sambhavAbhAvAt / sugamametad vyAkhyAtatvAt // 110 // caturdazamArgaNAnAmuttaramArgaNAsthAneSu baddhadalaM satkarmaNi cintayitvA samprati yeSu sAtodayAdisthAneSu baddhamohanIyadalaM niyamataH kSapakasya sattAyAM vidyate, tAni saGgrahya prAha sAyAsAyesupajjattApajjattagesu ca / egidiyANa ca asaMkhijjesu bhavesu Niyamatto ||111||(upgiitiH) sAtAsAtayoH paryAptAparyAptakayozca / ekendriyANAJcA'saMkhyeyeSu bhaveSu niyamataH // 111 // iti padasaMskAraH / Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 229 sAtodayAdiSu baddhaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH 'sAyAsAyesu' ityAdi, 'baddhapaasA saMtammi' iti padadvayaM pUrvato'nuvartate / 'sAtAsAtayoH' sAtodayasthAne'sAtodayasthAne ca 'paryAptA'paryAptakayoca paryAptajIvabhede-'paryAptajIvabhede caikendriyANAmasaMkhyeyeSu bhaveSu ca baddhapradezAH kSapakasya sattAyAM niyamato vidyante / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate-manuSyatiryavantamuhUrtakAlena sAtAsAtodayayoH parAvRtteH kSapakazreNipratipattezca manuSyagatAvevopalambhAt sAtA'sAtayoddhadalikaM kiTTikArasya kiTTivedakasya ca kSapakasya satkarmaNi niyamena vidyate / tadbhave'pi paryAptatvAt paryAtajIvabhede baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamena vidyate / aparyAptasambandhyutkRSTavirahasya karmAvasthAnakAlataH saMkhyeyaguNahInatvAdaparyAptajIvabhede baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamana vidyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-pajjattaNa apajjattaNa micchAidviNA sammAiTiNA NavusayavedeNa ca evaMbhAvabhUdeNa baDANi NiyamA asthi "xxxsAdeNa asAdeNa ca baddhoNi abhajjANi / " iti / / nanvekendriyANAmasaMkhyeyeSu bhaveSu baddhadalaM niyamataH kSapakasya satkarmaNi vidyataityetat kathamavasIyate ? iti cet, ucyate-trasakAyasya kAyasthitirutkRSTato'pi saMkhyAtavarSAdhikasAgaropamadvisahasrapramANA'bhihitA / yaduktaM zrIprajJApanAsUtre kAyasthitipade-"tasakAie NaM bhaMte ! tasakAie kAlao kevaciraM hoi ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM do sAgarovamasahassAI saMkhejjavAsabbhahiyAiM / " iti / tathaiva jovasamAsavRttAvapi-"diguNaM ca sAtirekasAgaropamasahasraM sAnAM kAyasthitiH, dviguNena ca saMkhyeyavarSAdhikasAgaropamasahasravyamavagantavyam / " iti / ekendriyasya tUtkRSTato bhavasthitiH saMkhyeyA''valikApramANA bhvti| atha jaghanyato bhavAnAM lAbhAya saMkhyeyavarSAdhikasAgaropamasahasradvayalakSaNatrasakAyakAyasthitinyUnajaghanyakarmA'vasthAnakAla ekendriyabhavapramANAbhiH saMkhyeyAvalikAbhirvibhaktavyaH, vibhakte ca palyomA-'saMkhyeyabhAgapramANA ekendriyabhavAH prApyante / itthaM jaghanyato'pi palyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANeSvekendriyabhaveSu baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi niyamato vidyate, niruktabhaveSu baddhadalikasambandhikarmA'vasthAnakAlasyA'natikrAntatvAt / utkRSTataH punaH sAdhikavaryASTakanyUnakarmA'vasthAnakAle'ntarmuhUrtakAlena vibhakte yallabhyate, tanmAtreSvekendriyabhaveSu baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi vartate // 111 // samprati yAvatsu trasabhaveSu baddhadalaM satkarmaNi vidyate, tAvatastrasabhavAn vyAharan liGgakarmazilpAdiSu baddhadalaM bhajanayA sattAyAM prAha Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] aaraDhI eguttaravuDDhI saMkhatasabhavesu baddhadalamatthi / saMtammi savvaliMgesu kamma sippaguruThiirasesu vA // 112 // ( gItiH ) ekottaravRddhayA saMkhyatrasabhaveSu baddhadalamasti / sattAyAM sarvaliGgeSu karmazilpagurusthitiraseSu vA ||112 || iti padasaMskAraH / 'eguttaravuDDhIe' ityAdi, ekottaravRddhyA 'saGkhyatra sa bhaveSu' saGkhyAmarhantIti saMkhyA 3, 'daNDAderyaH' (siddhahema 0 6-4-168) iti sUtreNa yapratyayaH, saMkhyeyA ityarthaH teSu sabhaveSu baddhadalaM kSapakasya sattAyAm 'asti' bhavati / tadyathA - yaH kacijjIna ekendriyato nirgatya manuSyatvena samutpanno marudevyAdivat kSapakazreNimArohati, tasya jIvasya sattAyAmekasmiMstra sabha baddhadalaM vidyate / yaH kacijjIva ekendriyato nirgatya trasatvenotpadyate, tato mRtvA manuSyatvenotpannaH kSapakazreNiM pratipadyate / tasya jIvasya satkarmaNi sabhavaye baddhadalaM vartate / evaM triSu caturSu yAvat tatprAyogyasaMkhyAteSu nirantaratrasabhaveSu baddhadalaM satkarmaNi vidyate, saMkhyeyavadhikasAgaropamasahasradvayalakSaNa kAvasthitau nirantaraM saMkhyeyatratabhavebhyo'vikAnAmasaMbhavAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRte [ gAthA-- 112 "eiMdiyabhavaragahaNehiM asaMkhejjehiM NiyamasA baddhaM / egAdeguttariyaM saMkhejjehi ya tasabhavehiM // | 1 ||" iti / kasthAnakAlAbhyantare'saMkhyeyA api bhavA saMbhavanti, karmA'vasthAnakAlessaMkhyeyavArAn yAvad dezaviratiprApteH, dezavirateca sabhava eva lAbhAditi vAvyam, atra nairantaryeNaikAdhikakrameNa trasabhavAnAM vyAkhyAnAt, asaMkhyeyavArAn yAvad dezaviratiprAptestu sthAvarabhavairantarayitvA nirdiSTatvAt / atha liGgAdiSu baddhadalaM satkarmaNi bhajanayA darzayati- 'savvaliMgesu' ityAdi, sarvaliGgaSu badalaM kSapakasya satkarmaNi 'vA' vibhAvayA vidyate, liGgazabdenAtra tApasa-parivrAjaka -yatyAdidravyaliGgAnAM grahaNaM kartavyam / tatra yo jantuH karmA'vasthAnakAlAbhyantare tApasaliGgamapratipadya kSapakazreNimArohati, tasya satkarmaNi talliGga baddhadalaM na vidyate, yena karmA'vasthAnakAlAbhyantare tApasaliGga pratipadya kSapakazreNiH pratipannA, tasya satkarmaNi talliGga baddhaM dalaM niyamato vidyate / evaM marudevyAdivad bhavacakra karmA'vasthAnakAlAbhyantare yatiliGgamapratipadya yaH kSapakazreNiM pratipadyate, tasya satkarmaNi yatiliGga e baddhadalaM na vidyate, yaH punarthatiliGga' karmA'vasthAnakAlAbhyantare pratipadya kSapakazreNimArohati, tasya satkarmaNi niruktaliGga baddhadalaM niyamato vidyate / evaM zeSaliGgapu bhajanA bhAvanIyA / yadasyadhAyi kaSAyaprobhRtacUrNo - "savvaliMgesu bhajjANi / " iti / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmazilpAdiSu baddhaM dalam ] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 231 'kamma0 ' ityAdi, karmAdayaH kRtaindrAH saptamyA nirdiSTAH, tatra karmasu - aGgAraprabhRtilakSaNeSu baddha kSapakasya satkarmaNi vibhASayA vidyate / ayaM bhAvaH - ye ya ArambhA anivirAdhanArUpAH, te te'GgArakarmocyante / tadyathA - kASThadAhenAGgAraniSpAdanaM bhraSTrakaraNAdyanekavidhamaGgArakarma / ukta ca yogazAstre - "aGgArabhrASTrakaraNaM kumbhAyaH svarNakAritA ThaThAratveSTakAviti yaGgArajIvikA / " iti / evaM zeSANAM karmaNAM vyAkhyAnaM granthAntarAdavaseyam / evaMprakAreSvaGgArAdiSu karma baddha kSapakasya satkarmaNi vibhASayA vidyate, karmA'vasthAnakAlAbhyantara eteSAmavazyaM - bhAvaniyamAnupalambhAt / zilpeSu baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi vibhASayA vidyate / tatra zIlyata iti zilpam, pampAzilpAdayaH (uNAdi0 300) iti sAdhuH, nRtyAdikaleti yAvat / uktaM cA'bhidhAnacintAmaNau - " zilpaM kalA vijJAnaM ca / " iti / karmA'vasthAnakAlAbhyantare zilpAni zikSitavataH kSapakasya satkarmaNi zilpeSu baddhadalaM vidyate, karmA'vasthAnakAlAbhyantare'zikSitavatastu na vidyte| uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "kamma-sippesu bhajjANi / " iti / " gurusthitirasayoH- utkRSTasthityAmutkRSTarase ca baddhadalaM kSapakasya satkarmaNi vibhASayA vidyate / atra mugvodaka Aha- nanUtkRSTasthitimutkRSTAnubhAgaM ca kSapako na baghnAti, tarhi vibhApayA'pi satkarmaNyutkRSTasthityAmutkRSTA'nubhAge ca baddhadalaM kathaM saMbhavati ? iti atrocyate - utkRSTasthititrantrakAle baddhaM karmadamutkRSTasthitau baddalapuvyate, evamutkRSTA'nubhAgabandhakAle baddhaM karmadalamutkRSTAnu bhAge baddhadalamabhidhIyate tavca kSapakasya satkarmaNi bhajanayA vidyate, yena kSapakeNa karmA-'vasthAnakAlAbhyantara utkRSTasthitibandhakAla utkRSTA'nubhAgabandhakAle ca karmadalaM baddham, tasya satkarmaNyutkRSTasthityAmutkRSTA'nubhAge ca baddhadalaM vidyate, yena kSapakeNa karmA'vasthAnakAlAbhyantare sarvatraivA'nutkRSTasthitiranutkRSTA'nubhAgazcA'vadhyata / tasya satkarmaNyutkRSTasthityAmutkRSTAnubhAge ca baddhadalaM na vidyate, saMbhavavirahAt / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUrNI- "ukkassa Didi - baddhANi ukkassaaNubhAgabaDANi ca bhajidavvANi / " iti / ihotkRSTasthityanubhAgau mohanIyasyaiva gRhyete tasyaiva prastutatvAt / yadyapi saptAnAmapi karmaNAmutkRSTasthitigrahaNe na kacid doSaH, tathApyutkRSTAnubhAgaH zubhAnAM grahItuM na zakyate, zubhAnAM gotra - vedanIya-nAmarUpANAM karmaNAmutkRSTAnubhAgasya kSapakasUkSmasamparAyacaramasamaye bandhasadbhAvena kiTTikaraNAddhAyAM tadasambhavAt / / 112 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturdazamArgaNAnAmuttaramArgaraNAsu baddhadalasya bhajanIyA'bhajanIyA ca sattA (gAthA:-105-106-107-108-106-110) 1 gatiH 2 indriyam 3 kAyaH 4 yogaH 5 veda: 6 kaSAyaH 7 jJAnam 8 saMyamaH 6 darzanam 10 lezyA 11 bhavyaH 12 samya-13 saMjJI 14pAhAyAsu baddhadalaM manuSyaH ekendriyaH trasakAya: 4manoyo0 napuMsaka: 4 kaSAyAH matijJAnam aviratiH cakSudarza- |6 lezyAH bhavyaH katvam saMjJI raka: sattAyAM niyamato tiryaga paJca ndriyaH 4vaco ,, zru ta , sAmAyi-- nam mithyAtvam asaMjJI AhAraka: vidyate, tA: 1audAmatya, ka: pracakSurda praupazami0 rika: zra tA" kSAyopa1tanmizra: kSAyikam sarvasaMkhyayA 10 | / 2 / 6 zamikam / yAsu baddhadalaM naraka: sattAyAM vibhASayA suraH vartate, tA: dvIndriyaH pRthivI- vaikriyaH strIveda: trIndriyaH kAyaH tanmizraH puruSaveda: caturi- apkAyaH AhAraka: ndriyaH teja:kAyaH tanmizraH vAyukAya: kArmaNa: vanaspati avadhi0 dezavi- avadhidarzana manaHparyA ratiH nam vibhaGgajJA-parihAra0 1 nam chedopa0 mizramArgaNA sAsvA-- danam anAhAraka: 127 prabhavyaH yAsu baddhadalaM sattAyAM niyamato na vidyate, tA: kavalajJA- sUkSmasaM0 kevalanam yathAkhyA0 darzanam sAtasAtAdiSu baddhadalikasya bhajanIyA'bhajanIyA ca sattA (gAthA-111-112) yatra baddhadalikasya sattA niyamAt bhavati- yatra baddhadalikasya sattA vikalpena bhavati(1) sAtavedanIyodayaH (1) sarvaliGgAni (2) asAtavedanIyodayaH (2) aGgArAdikarmANi (3) paryAptajIvabhedaH (3) zilpam (4) aparyAptajIvabhedaH (4) utkRSTasthitiH (5) asaMkhyeyA ekendriyabhavAH 5) utkRSTAnubhAgaH ekataH prabhRti saMkhyeyeSu trasabhaveSu badalikasya sattA bhavati (gAthA-112) Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 233 kiTTikaraNAddhAyAM rasavedanam] kiTTikaraNAddhAdhikAraH sAmprataM manuSyagatyAdimArgaNAsu sAtodayAdisthAneSu ca baddhadalaM satkarmaNi niyamato yad vidyate, tat sarvakiTTiSu prakSiptaM bhavatItyetadabhidhAtukAma Aha khavagANaM saMte Niyamatto kahiyadaliaM tu vtttti| sabaTTiIsu taha savvAsukiTTIsu NiyameNaM // 113 // kSapakANAM sattAyAM niyamataH kathitadalikaM tu vrtte| sarvasthitiSu tathA sarvAsu kiTTiSu niyamena // 113 / / iti padasaMskAraH / 'khavagANaM' ityAdi, 'kSapakANAM' kiTTikArANAM kiTTivedakAnAM cetyarthaH, sattAyAM niyamataH 'kathitadalika' manuSyagatyAdimArgaNAsu sAtodayAdisthAneSu ca baddhatvena kathitaM pradezAgraMtu 'sarvasthitiSu' mohanIyasya jaghanyasthititaH prabhRtyutkRSTasthitiM yAvat sarvasthitisthAneSu tathA sarvAsu kiTTiSu lobhaprathamAvAntarakiTTita Arabhya krodhacaramA'vAntarakiTTi yAvat sarvAvAntarakiTTiSu 'niyamena' abhajanayA vartate / ukta ca kaSAyaprAbhRte "edANi puvvabaddhANi hoti savvesu hidivisesesu| savvesu cANubhAgesu NiyamasA savvakiTTIsu ||1||iti / yAsu mArgaNAsu baddhakarmadalikaM bhajanayA bhavati, tAsu baddhadalaM jaghanyata ekasthityAmekAvAntarakiTTau ca vidyate, tata ekottaravRddhikrameNotkRSTataH sarvasthitiSu sarvAvAntarakiTTiSu ca vidyata ityapi jJAtavyam // 113 // kiTTikaraNAddhAyAM vartamAno jIva kiM spardhakAni vedayate? uta kiTTIrapyanubhavati? ityAzaGkAvyudAsAya prAha kiTTIkaraNe puvApubvAiM phaDDagANi aNuhavai // paDhamaTTiIa AvaliMgAsesAe samattaddhA // 114 // kiTTikaraNe pUrvApUrvANi spardhakAnyanubhavati / prathamasthityAmAvalikAzeSAyAM samAptAddhA // 114 / / iti pdsNskaarH| 'kiTTI' ityAdi, 'kiTTikaraNe' kiTTikaraNAddhAyAM vartamAnaH kSapakaH pUrvApUrvANi spardhakAni' pUrvaspardhakAnyapUrvaspardhakAni ca 'anubhavati' vedayate, kiTTIstu na vedayate / yadabhihitaM kaSAyamAbhRtacUrNI-"kiTTIo kareMto puvvaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca vededi, kiTTIoNa vedayadi / " iti / yathA'zvakarNakaraNAddhAyAmapUrvaspardhakAni kurvANaH kSapakaH pUrvaspardhakaiH sahA- pUrvaspardhakAnyapi vedayati sma, tathA kiTTikaraNAddhAyAM kiTTInivartayan kiTTInaM vedayati, kintu kiTTikaraNAddhAyAmapi pUrvavat pUrvApUrvaspardhakAni vedayatIti phalitArthaH / Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] khagaDhI [ gAthA-- 115 samprati kiTTikaraNAddhAyAH samAptimabhidhatte - ' paDhamahiIa' ityAdi, 'prathamasthita ' pUrvA pUrvaspardhakatayA vidyamAnasya saMjvalanakrodhasya prathamasthityAmAvalikAzeSAyAM 'samattA' ti addhA - prastutatvAt kiTTikaraNAddhA samAptA bhavati / nigaditaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "kiTTIkaraNaDA giTThAyadi paDhamaTThidoe AvaliyAe sesAe / " iti // 114 // atha kiTTikaraNAddhAcaramasamaye sthitibandhaM vyAjihIrSu rAha kikaraNassa carime baMdho mohassa caumAsA / aMtomuhuttaahiyA parANa saMkhiyasahassavAsAI // 115 // (udgagItiH) kiTTikaraNasya carame bandho mohasya caturmAsAH / antarmuhUrtAdhikAH pareSAM saMkhyasahasravarSANi // 115 // iti padasaMskAraH / 'ago ityAdi, 'kiTTikaraNasya kiTTikaraNAdvAyAH 'carame' caramasamaye 'mohasya' saMjvalana - catuSkasya pratyekaM bandhaH' sthitibandho'ntamuhUrttAdhikAJcaturmAsA bhavati / vyAhAri ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "kiTTIkaraNaDAe carimasamae saMjalaNANaM ThidibaMdho cattAri mAsA aMtomuhutta bhahiyA / " iti / nanu gAthAyAM caturmAsA iti samasta nirdezo'sAdhuH, yato "vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha karmadhArayazca" (siddhama03 - 1 - 96 ) iti sUtreNa karmadhAraya samAsasiddhau 'saMkhyA samAhAre ca dviguzcAnAmnyayam" (siddhahema 03 - 1 - 99 ) ityetatsUtrArambho niyamArthaH / niyamAkAraca'yam - - saMkhyAvAci pareNa nAmnA samAhArasaMjJAtadvitottarapada eva samasyate, nA'nyathA / tena catvAro mAsA iti caturmAsA iti samAso 'vizeSaNaM vizeSyeNaikArthaM karmadhArayazca" ( siddhahema03-1-99 ) ityanena sUtreNA'pi na bhavet yathA'STau pravacanamAtara iti cet, maitram, catuHsaMkhyakA mAsA iti madhyamapadalopAccaturmAsAH / ayaM bhAvaH - Adau catuzzabdasya saMkhyAzabdena saha bahubrIhisamAsaH, tatazcatuH saMkhyakazabdasya mAsazabdena karmadhAraya samAso madhyamapada lopazveti na kavid doSaH / azvakarNakaraNAddhAyAzvaramasamaye yo'STavarpapramANaH sthitibandha AsIt sa pratisthitibandhAddhaM hIno hInataro bhavan kiTTikaraNAddhAcaramasamaye'ntarmuhUrtAdhikacatupramANo bhavatItyarthaH / 'parANa' ityAdi, 'pareSAM mohanIyavarNAnAM jJAnAvaraNAdInAM SaNNAM sthitibandhaH saMkhyasahasravarSANi bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo -- "sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / " iti / athakarNakaraNAddhAcaramasamaye yaH saMkhyeyavarSasahasrapramANaH sthitibandhaH zeSakarmaNAmAsIt, sa saMkhyeyaguNena hIno hInataro bhavannidAnImapi saMkhyeyavarSa - sahasramAtro bhavati, saMkhyeyasahasrANAM saMkhyeyabhedatvAdityarthaH // 115 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTikaraNAddhAcaramasamaye sattA] kiTTikaraNAddhAdhikAraH [ 235 atha kiTTikaraNAddhAcaramasamaye sthitisacaM nigaditukAma Ai ThiisaMtaM mohassa'DavAsA aNtomuhuttabhhiaa| ghAINa saMkhavarisasahassANi asaMkhavaccharA'nnANaM ||116||(giitiH) sthitisattvaM mohasyASTavarSA antarmuhUrtAbhyadhikAH / ghAtinAM saMkhyavarSasahasrANyasaMkhyavatsarA anyeSAm / / 116 / / iti padasaMskAraH / 'ThiisaMta' ityAdi, tatra mohasya' saMjvalanacatuSkasya sthitisattvam antarmuhUrtA'bhyadhikAH' antarmuhUrtakAlenA'vikA aSTavarSA bhavati, avakarNakaraNAddhAcaramasamaye mohanIyakarmaNo yat sthitisacaM saMkhyAtavArSikaM bhavati sma, tat saMkhyeyamahalasthitighAtairghAtitaM sadidAnImantamuhUrtAvikASTavarSapramANaM jAyata ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- ceva kiTThIkaraNaDAe carimasamaye mohaNIyassa ThidisaMtakammaM saMkhejjaNi vassasahassANi hAidUNa aTThavassigamaMtomuhuttabbhahiyaM jAdaM / " iti / _ 'ghAINa' ityAdi, 'ghAtinAM' mohanI pasyoktatvAd mohanIyavarjazeSaghAtikarmaNAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyalakSaNAnAM trayANAM karmaNAM sthitisacaM kiTTikaraNAddhAcaramasamaye saMkhyavarSasahasrANi bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUryo-"tiNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakamma saMkhejANi vssshssaanni|" iti / 'asaMkha0' ityAdi, tatra 'anyeSAm' aghAtikarmaNAM nAma-gotra-vedanIyAnAM sthitisacam 'asaMkhyavatsarAH' asaMkhyeyAni varSasahasrANi bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI"NAmAgodavedaNoyANaM ThidisaMtakammamasaMkhez2ANi vassasahassANi / " iti / ghAtitrayasyA'ghAtitrayasya cA'zvakarNakaraNAddhAcaramasamaye'nukrama saMkhyeyavarSasahasrapramitamasaMkhyeyavarSapramANaM ca yat sthitisacamAsIt, tat pratisthitighAtakAlena hInaM bhavat saMkhyAteSu sthitighAteSu gateSvapi yathAkrama saMkhyeyasahasravarSamAtramasaMkhyeyavarSasahasrapramitaM caiva vidyata ityarthaH // 116 // samAptaH kiTikaraNADAkhya; paJcamo'dhikAraH / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] 0 0 2 0 0 | 0 0 * 9 * 0 0 2 0 O 0 0 O O 0 0 aarseTI kikiraNAddhAcaramasamayamAzritya citram | 0 sarva dalaM kiTTitayA 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 O 0 0 0 * dvitIyasthitiH 0 0 0 0 0 0 pariNatam 0 a nta ra ka ra Na m 0 0 O 0 0 0 O 3 0 KHy * etaccihnamuparitanIM sthiti sUcayati / 0 0 0 etAni zUnyAni karmalikAni sUcayanti / 1= AvalikApramANA prathamasthitiH, tasyAM ca pUrvApUrva spardhakAni / 2 = kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * 0 0 0 O 0 0 0 3 [ citram (a) tadAnIM mohanIyasya sthitibandho'ntarmuhUrtAdhikAJcatvAro mAsAH ( gAthA - 115 ) ba) tadAnIM zeSakarmaNAM sthitibandhaH saMkhyeyAni varSasahasrANi / ( gAthA - 115 ) (sa) tadAnIM mohanIyasya sthitisattvamantarmuhUtAdhikAnuvarSa pramitam / (gAthA- 116 ) (da) tadAnIM ghAtikarmaNAM sthitisattvaM saMkhyAtavArSikam (gAthA- 116 ) (na) tadAnImaghAtikarmaNAM sthitisattvamasaMkhye yavarSapramitaM bhavati / ( gAthA - 116 ) 3= tadAnIM samayona dvayAvalikAbaddhanUtanadalamA tralikAmAtraprathamasthitigataM ca dalaM varjayitvA zeSaM sarva moha nIdalaM kiTTitayA pariNamayati / samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalaM kiTTitayA na pariNatam / Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhaprathama saMgraha kiTTiprathama sthiti: ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [237 atha "yathoddezaM nirdezaH " iti nyAyena kramaprApta SaSThamadhikAraM kiTTivedanAddhAkhyaM vivarNayipurAha tatto ya kohapaDhamaM okaDDhitta karei paDhamaThi / veyai baMdho mohassa u caumAsA parANa puvvatto // 117 // (gItiH) * tatazca krodhaprathamAmapakRSya karoti prathamasthitim / vedayatibandha mohasya tu caturmAsA pareSAM pUrvoktaH // 117 // iti padasaMskAraH / ' tatto' ityAdi, 'tatazca' kiTTikaraNAddhAcaramasamayAccA'nantaraM kSapakaH ' krodhaprathamAM' krodhaprathamasaMgraha kiTTimapakRSya prathamasthiti 'karoti' nirvartayati 'vedayati' anubhavati ca / atra cazabdAbhAve'pi cazabdArthaH samuccayaH pratIyate / yathA aharaharnayamAno gAmazvaM puruSaM pazum / vaivasvato na tRpyati surAyA iva durmadI // 1 // ityatra cazabdamantareNApyekasyAM nayanakriyAyAM gavAdInAM samuccIyamAnatayA samuccayapratItirastyeva, tathA prastute'pi kSapakalakSaNa ekasmin kartari karaNa-vedana kriyayoH samuccayazcazabdaM vinA'pi pratIyata iti bhAvaH / uktaM ca saptatikAcUrNI- "kiTTokaraNa DAe niTThidAe koheNa paDivaNNo sekAle paDhamakiTTIdaliyaM vidiyaThidigayaM ukkaDDhettu paDhamaThitiyaM karei vedeha ya / " iti / idamatra hRdayam-kiTTikaraNAdvAyAM krodhAdInAM yA prabhUtA'nubhAgakA tRtIyA saMgrahakiTTirAsIt, sA kiTTivedakasya prathamA saMgraha kiTTirjJAtavyA, evaM kiTTikArasya yA prathamA saMgraha kiTTirAsIt, sA kiTTivedakasya tRtIyA saMgrahakiTTibaddhavyA, pazcAnupUrvyA saMgrahakaTTInAM vedanAt / na ca kiTTi - karaNAddhAyAM yA prathamasaMgraha kiTTirAsIt, saivA'tra grahItavyA, viparyAsasya gauravAditi vAcyam, virodhopalambhAt / tathAhi trakSyata ekaviMzatyadhikazatatamayA (121) gAthayA krodhAdInAM vedyamAnAyAH saMgraha kiyA asaMkhyeyavahubhAgA vadhyante vedyante ceti / tatra bandha udayazcA'nubhAgamAzritya pratisamayamanantaguNahInakrameNa pravartete / tena kiTTikArasya yA prabhUtAnubhAgakA tRtIyA saMgraha kiTTiH saivAdau vedavitavyA, anyathA prathama saMgraha kiTTivedanAdvAyAM pUrNAyAmanantarasamaye dvitIyasaMgraha kiTTiM vedayaMstasyA bahusaMkhyeyabhAgAn badhnIta vedayecca / tathA ca sati tAtkAliko bandhodayAvanubhAgamAzritya pUrvasamayato'nantaguNI prasajyetAm kiTTikArasya prathama saMgraha kiTTito dvitIya saMgraha kiTTayA anantaguNatvAt / na ca tadiSyate, pratisamayamanantaguNavizuddhayAM pravardhamAnasya kiTTivedakasya bandhodayayoranubhAgamAzrityA'nantaguNahInatvAt / na cAtrAdau tRtIyasaMgrahakiTTi vedayatItyucyatAmiti vAcyam pUrvamaharSibhiH kaSAyaprAbhRtacUrNikArasaptatikAcUrNikArAdibhiH prathamaM prathamasaMgraha kiTTiM vedayati, tato dvitIyAM tatastRtIyAmityutatvAd iti dig / " Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] khavagaseDhI [ gAthA-118 atha kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye dvitIyasthitigatakovaprathamasaMgrahakiTTitaH pradezAna samAkRSya prathamasthitiM karoti / vedanakAlasya pazcAnupUrvyA vizeSAdhikatvena vakSyamANatvAt krodhavedanakAlasya sAdhikatribhAga krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlatazcA''valikayA'dhikakAle krodhaprathamasaMgrahakidRthAH prathamasthitiM karoti / tatra dalanikSepavidhizvA'yam-udayaniSeke stokaM dalaM prakSipati, tato'nantaraniSeke'saMkhyeyaguNaM prakSipati / tato'pyasaMkhyeyaguNaM tRtIyaniSeke prakSipati / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvat prakSipati, yAvat krodhaprathamasaMgrahakihivedanakAlata AvalikayA'dhikAM sthiti prApnoti / tato dvitIyasthitigataprathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalikaM prakSipati / tata Urdhva vizeSahInakrameNa prakSipati / yasmin samaye krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitiM karoti, tasminna va samaye krodhaprathamasaMgrahakiTTi vedayatyapi / / ___atha kiTTivedanAddhAprathamasamaye sthitibandhaM bhaNati-'baMdho' ityAdi, bandhaH' sthitibandhaH mohasya' mohanIyakarmaNastu'caturmAsAH' cAturmAsiko bhavati, prAktanasamaye yo'ntamuhUrtA'dhikacAturmAsiko jAyate sma, sa idAnImantamuhUrtena hIno bhUtvA cAturmAsiko jAyata ityrthH| 'pareSAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAya-nAma-gotra-vedanIyarUpANAM karmaNAM bandhaH pUrvokto bhavati, paJcadazAdhikazatatamagAthayA zeSakarmaNAM saMkhyeyavarSasahasrANi yaH sthitibandhaH proktaH, sa kiTTivedanaprathamasamaye'pi saMkhyeyasahasravarSANi bhavati, kintu pUrvataH saMkhyeyaguNahIno bhavatItyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"kihoNaM paDhamasamayavedagassa saMjalaNANaM ThidibaMdho cattAri mAsA, NAmagodavedaNIyANaM ceva ghAdikammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vssshssaanni|" iti // 117|| kiTTivedanAddhAprathamasamaye prathamasthitimuktvA samprati prathamasthitau dvitIyasthitau ca dalikAvasthAnaM prArUpayiSuH saMgrahagAthAM bhaNativeijjamANa kiTTIa dalamasaMkhaguNaNAa pddhmtthiiie| carimaNi segA bIyapaDhame asaMkhaguNamuvari tu visesUNaM // 118 // (gItiH) vedyamAnakiTTayA dalamasaMkhyaguNanayA prthmsthitau|| caramaniSakAd dvitIyaprathame'saMkhyaguNamupari tu vizeSonam // 118 // iti padasaMskAraH 'veijja0' ityAdi, vedyamAnakiTTayAH' yA saMgrahakiTTidyate, tasyAH 'prathamasthitau' Adimasthitau 'dalaM' pradezAgram 'asaMkhyaguNanayA' asaMkhyeSaguNakAreNa bhavatIti zeSaH, asaMkhyeyaguNakrameNa prathamasthitau dalikasya prakSiptatvAt, vedyamAnasaMgrahakiTTayA udayaniSeke stokaM dalaM bhavati, tato dvitIyaniSeke'saMkhyeyagaNaM bhavati, tato'pi tRtIyaniSeke'saMkhyeyaguNaM bhavati, evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvad vaktavyam , yAvad vedyamAnasaMgrahakiTTiprathamasthitezvaramaniSeka ityarthaH / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamasthitidvitIyasthityodalAvasthAnam ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 239 'carimaNisegA' ityAdi, caramaniSakAt' vedyamAnasaMgrahakiTTiprathamasthitezvaramaniSekato 'dvitIyaprathame' vedyamAnasaMgrahakiTTidvitIyasthitiprathamaniSeke dalikamasaMkhyeyaguNaM bhavati,prathamasthiteryazcaramanipekaH, tasyoparyantarakaraNaM parityajya dvitIya sthiteyaH prathamaniSakaH, tasmin prathamasthiticaramanipekato'saMkhyeyaguNaM dalaM bhavatItyarthaH / kathametadavasIyate? iti cet, ucyate-vedyamAnasaMgrahakiTTipradezasatkarmaNo'saMkhyeyabhAgamAtraM dalaM dvitIyasthititaH saMkhyAtaguNahInAyAM prathamasthitau yathAvibhAgaM prakSiptam, sattAgatadalA'saMkhyeyabhAgasyotkIrNatvAt / dvitIyasthitau tu bahvasaMkhyeyabhAgamAtradalaM dvitIyasthiteH saMkhyevAvalikAmAtratvena prathamasthititaH saMkhyAtaguNAyAM vizeSahInakrameNa tiSThati / tena prathamasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM bhavati / kiJca prathamasthitiM kurvatA prathamasthiticaramabhiSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalikaM prakSiptam, tenA'pi sidhyati-prathamasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM bhavatIti / atha dvitIyasthiterditIyAdinipekeSu dalikAvasthAnaM darzayati-'uvari' ityAdi' 'uparitu' vedyamAnasaMgrahakiTTidvitIyasthitiprathamanipekasyopari tu 'vizeSonaM' vizeSahInakrameNa dalikaM bhavati / idamukta bhavati-vedyamAnasaMgrahaphiTTidvitIyasthiteH prathamaniSekato dvitIyasthitidvitIyaniSeke vizeSahInaM dalikaM bhavati, tato'pi tRtIyanike vizeSahInaM dalamavatiSThate, evaM vizeSahInakrameNa tAvadvaktavyam , yAvad vedyamAnasaMgrahakiTTidvitIyasthitezvaramaniSekaH / yaduktaM kaSAyaprAbhataco--"jaM kiTiM vedayade, tisse udayahidIe padesaggaM thovaM, vidiyAe hidIe padesaggamasaMkhejaguNaM / evamasaMkhejaguNaM jAva paDhamahidIe carimahidi tti / tado vidiyahidIe jA AdidvidI, tIse asaMkhejaguNaM, tado savvattha viseshiinnN|" iti| iyaM tu saMgrahagAthA / saMgrahagAthA nAma saMkSepagAthA, sarvAsAM vedyamAnakiTTInAM dalikAvasthAnasyaikayaiva gAthayA kathanAt / prakRte tu krodhaprathamasaMgrahakiTTayA vedyamAnatvAt krodhaprathamasaMgrahakiyAH prathamasthitau dalikamasaMkhyeyaguNakrameNa tiSThati, tataH prathamasthitezvaramaniSekato dvitIyasthiteH prathamaniSeke-'saMkhyeyaguNaM tiSThati, tato vizeSahInakrameNa tAvadvaktavyam , yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTiddhitIyasthitezvaramanipekaH / ayamoM yathAsthAnaM krodhadvitIyAdivedyasaMgrahakiTTiprarUpaNAvasare bhaavniiyH| avedyamAnasaMgrahakiTTayAstu prathamasthityabhAvAd dvitIyasthitiprathamaniSekataH prabhRti caramaniSekaM yAvat pradezAgra vizeSahInakrameNa tiSThati / tadevaM darzitaM saMgrahakiTTiyanantaropanidhayA dlikaavsthaanm| samprati paramparopanidhayA tat pratipAdyate, sarvAsAM vedyamAnA'vedyamAnasaMgrahakiTTInAM dvitIyasthitezvaramaniSekataH prathamaniSeke'saMkhyeyabhAgAdhikaM dalaM bhavati, sthitisatkarmaNo Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 ] kiTTavedanAdvAdhikAraH [ gAthA- 119 varSapRthaktvamAtratvAt / idamukta' bhavati - dvitIyasthitiniSekeSu pradezAgra vizeSahInaM tena krameNa tiSThati, yena prathamaniSekataH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate pradezAgra dviguNahInaM bhavet / atra tu sthitisatkarmaNo varSapRthaktvamAtratvAccaramaniSekaH palyopamA'saMkhyeyabhAgasyA'saMkhyeyabhAga eva ga prApyate, tena dvitIyasthitiprathama niSekagata pradezAgrato dvitIyasthiticaramaniSekagatapradezAya vizodhite zeSo'saMkhyeyabhAgaH prApyate, sa ca varSapRthaktvasamayabhAjitapalyopamA'saMkhyeyabhAgapramANaniSekabhAgahAreNa dvitIyasthitiprathamaniSekaM vibhajya yallabhyate, tanmAtro bhavati / yaduktaM kaSAyaprAbhUte "vidiyahidiAdipadA suddhaM puNa hodi uttarapadaM du / seso asaMkhejjadimo bhAgo tisse padesagge // 1 // " iti / tathaiva taccUrNAvapi - "vidiyAe dvidIe ukkassigAe padesaggaM tisse caiva jahaNNigAdo TThidodo suddhaM suddha sesaM palidovamassa asaMkhejadibhAgapaDibhAgiyaM / " iti // 118 // kiTTavedanAdvAyAH prathamasamaye sthitiSu dalikAvasthAnaM prarUpya samprati vedyamAnasaMgraha - kiTTyAstaditarAsAM ca prathamasthitau dvitIyasthitau cA'nubhAgAvasthAnaM pratipipAdayipurAha - veijjamANa kiTTIe savvaThiIsu honti savvA kiTTI | navaraM udaye khala majjhimA'tthi savvA parANa biiyaThiIe // 119 // (AryAgItiH) vedyamAna kiyAH sarvasthitiSu bhavanti sarvAH kiTTayaH / navaramudaye khalu madhyamAH santi sarvAH parAsAM dvitIyasthitau // 119 // iti padasaMskAraH / 'veijja0' ityAdi, 'vedyamAnakiTTayAH ' vedyamAna saMgraha kiTTayAH 'sarvasthitiSu' sarveSu prathamasthitinipekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca sarvAH 'kiTTayo' avAntarakiTTayo bhavanti / sAmAnyenA'bhidhAyA'pavAdaM darzayati- 'navaraM' ityAdi, navaram' udaye' udayaniSeke khalu 'madhyamAH'asaMkhyebhAgapramANAstatrAnubhAgakA mandAnubhAgakAca varjayitvA zeSA avAntarakiTTayaH 'santi' vidyante, asaMkhyeyabhAgapramANA'vAntarakiDDInAM madhyamAvAntara kiTTirUpeNa pariNatatvAt / idamuktaM bhavativedyamAnasaMgraha kiyAH sarvA avAntarakiyo dvitIyasthiterekaikaniSeke bhavanti, ekaikasyA avAntarakiTTyAH pradezAstasmiMstiSThantItyarthaH / na ca kazcid dvitIyasthitiniSekastAdRzo'sti, yasmin kasyAzcidavAntarakiTTayAH pradezA na bhaveyuH / prathamasthitau tvayaM vizeSa:- dvitIyasthitigatasarvA - vAntarakiTTibhyaH pradezAgramutkIryodayasamayAdArabhya prathamasthiticara maniSekaM yAvadekaikA'vAntara Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitiSvavAntarakiTTInAmavasthAnam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [241 kiTTipradezAn prakSipati, kintUdayasamaye'saMkhyeyabhAgapramANAnAM tIvrAnubhAgakAnAM mandAnubhAgakAnAM cAvAntarakiTTInAM pradezAn madhyamAvAntarakiTTisvarUpeNa pariNamayati / evaM kiTTivedanAddhAdvitIyAdisamayeSvapyudaye praviSTAnAmasaMkhyeyabhAgapramANAnAmavAntarakiTTInAM pradezAn madhyamAvAntarakiTTisvarUpeNa pariNamayati, tenodayaniSeke sarvA avAntarakiTTayo na bhavanti, kintu bahvasaMkhyeyabhAgapramANA madhyamA bhavanti, zeSaprathamasthitiniSakeSu tu vedyamAnasaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTayo bhavanti / na codayasamaye'nubhAgahAso'siddha iti vAcyam , kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdInAM vacanaprAmANyena tasya siddhatvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNikAraiH-"tado tisse udayAvaliyAe udayasamayaM mottaNa sesesu samaesu jA saMgahakiTTI vedijamANigA, tisse aMtarakiToo savvAo tAva dharijjaMti, jAva Na udayaM paviTThAo tti / udayaM jAdhe paviTThAo, tAdhe ceva tisse saMgahakiTTIe aggakihimAdi kAdUNa uvari asaMkhejjadibhAgo jahaNiyaM kihimAdi kAdUNa heTThA asaMkhejjadibhAgo ca majjhamakiTTIsu pariNamati / " iti / athA'vedyamAnasaMgraha kiTTInAmanubhAgAvasthAnaM prarurUpayiSurAha-savvA' ityAdi, tatra 'parAsAM' vedyamAnasaMgrahakiTTito'nyAsAmavedyamAnasaMgrahakiTTInAmityarthaH, dvitIpasthitau' dvitIyasthitigatasarvaniSekeSu 'sarvAH' avedyamAnasaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTayo bhavanti, ekaikAvAntarakiTTayAH pradezA dvitIyasthitigataikaikaniSeke tiSThantItyarthaH / prathamasthiterabhAvAt prathamasthitAvavedyamAnasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayo na bhavanti / ___ iyaM tu saMgrahagAthA / tena prakRte krodhaprathamasaMgrahakiTTayA vedyamAnatvAt krodhaprathamasaMgrahakiTTayAH sarvA'vAntarakiTTayaH sarveSu dvitIyasthitiniSekeSUdayaniSekaM ca varjayitvA sarveSu prathamasthitiniSekeSu bhavanti, udayaniSeke punarbahvasaMkhyeyabhAgapramANA madhyamA avAntarakiTTayo bhavanti / avedyamAnAnAM krodhadvitIyAdisaMgrahakiTTInAM dvitIyasthitisarvaniSekeSu sarvA avAntarakiTTayo bhavanti / evaM zeSasaMgrahakiTTivedanaprarUpaNAvasare'pyayamartho bhAvanIyaH / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUreM-"kodhassa paDhamasaMgahakihi vedaMtassa tisse saMgahakiTTIe ekekA kiTTI vidiyahidIsu savvAsu paDhamahidIsu ca udayavajAsu ekkakA kiTTI savvAsu hidIsu / udayaTTidIe puNa vedijamANiyAe saMgahakiToe jAo kiTTIo, tAsimasaMkhejjA bhaagaa| sesANamavedijjamANigANaM saMgahakiTTINamekekA kiTTI savvAsu vidiyahidIsu, paDhamahidIsu Natthi / " iti // 119 // atha kiTTivedanAddhAprathamasamaye mohanIyasya sthitisattvamanubhAgasacaM cAbhidhAtukAmaH prAha Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 ] khavagaseDhI [gAthA-120 ThiisaMtaM mohassa varisaTTagaM desaghAi rasasaMtaM / NavaraM samayUNAvaliyAe kohassa savvaghAi bhave // 120 // (gItiH) sthitisattvaM mohasya varSASTakaM dezaghAti rasasAttvam / / navaraM samayonAbalikAyAM krodhasya sarvaghAti bhavet ||120||iti padasaMskAraH / 'ThiisaMta' ityAdi, tatra 'mohasya' kiTTivedanAddhAprathamasamaye saMjvalanakrodha-mAna-mAyAlobhAtmakamohanIyasya sthitisacaM varSASTakaM bhavati, prAktanasamaye'ntamuharttAdhikAnyaSTau varSANi yat sthitisaccamAsIt, tat kiTTivedanakAlaprathamasamaye'STavArSikaM jAyata ityarthaH / zeSakarmaNAM tu sthitisattvaM pUrvavadavaseyam / tathAhi-mohanIyavarjaghAtitrayasya sthitisacaM saMkhyeyasahasravarSapramANamaghAtitrayasya cA'saMkhyeyAni varSANi bhavati / kintu pUrvata ekasthitikhaNDena hInaM bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"kiTokaraNe Nihide kiTINaM paDhamasamayavedagassa NAmAgodavedaNIyANaM vidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi, mohaNIyassa ThidisaMtakammamaha vassANi / tiNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vssshssaanni|" iti| atha mohanIyasyA-'nubhAgasattvaM bhaNati-'desaghAi' ityAdi, tatra saMjvalanakrodha-mAna-mAyAlobhAtmakamohasya 'rasasacam' anubhAgasattvaM dezaghAti bhavati / tatrApi dvisamayonadvathAvalikAbaddhanUtanA'nubhAgaH satkarmaNi spardhakarUpeNa vidyate, kiTTikaraNakAle kiTTirUpeNa bandhAbhAvAt zeSaH sarvo'nubhAgaH kiTTisvarUyo vartate / yadabhyadhAyikaSAyaprAbhRtacUrNI-"saMjalaNANaM je do AvaliyabaMdhA dusamayUNA, te desaghAdI, taM puNa phaddayagadaM / sesaM kittigdN|" iti / krodhasyAnubhAgasattAyAmapavAdaM darzayati-'NavaraM' ityAdi, navaraM 'samayonAvalikAyAM' ekasamayanyUnodayAvalikAyAM 'krodhasya' saMjvalanakrodhasya rasasacaM sarvaghAti bhavati, tatra purAtanA'nubhAgasatkarmaNo vidyamAnatvena sarvaghAtitve virodhAbhAvAt / yat pratyapAdi kaSAyaprAbhRtacUrNI"aNubhAgasaMtakammaM kohasaMjalaNassa jaM saMtakammaM samayUNAe udayAvaliyAe chaTTidalligAe taM savvaghAdi / " iti / bhAvArthaH punarayam-kiTTikaraNAddhAyA vicaramasamayaM yAvat kiTTitayA pariNatasakalapradezAgrataH spardhakagatasakalapradezAgramasaMkhyeyaguNaM bhavati, spardhakagatagatasakalapradezasatkarmaNo'saMkhyeyabhAgamAtrasya dalasya kiTTitayA pariNatatvAt / kiTTikaraNAddhAcaramasamaye tu spardhakagataM sarva dalaM phiTTitayA pariNamayati, navaraM krovasva vimucyamAnaprathamasthiticaramA''valikAmAtrasthitigataM saMjvalanacatuSkasya ca samayonA''valikAdvayena baddhanUtanadalagatamanubhAgasatkarma kiTTitayA na pariNamayati, udayApalikAgatatvAd nUtanabaddhatvAcca / kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye krodhasya prAGamuktA''valikAyAH prathamaniSekagataM dalaM saMkrameNa kiTTitayA pariNamyate / tena phiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye krovasya samayona Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAntara kiTTInAM bandha udayazva ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 243 vimucyamAnAvalikAgatamanubhAga satkarma spardhakasvarUpeNa sarvaghAti vidyate, udayAvalikAyAM prAktanAnubhAgasya sadbhAvena sarvaghAtitvasaMbhavAt / tathA saMjvalanacatuSkasya dvisamayonA''valikAdvayabaddhanUtanadalagatA - SnubhAga satkarma spardhakarUpeNa dezaghAti vidyate, kiTTikaraNAdvAyAM dezaghAtispardhakAnAM bandhAt / zeSaM sarvamanubhAgasatkarma kiTTigataM bhavati // 120 // tarhi kiTTavedanAdvAprathamasamaye kiTTInAM bandhaM vedanaM cA'bhidhitsurAha - ko hAipaDhamasaMga hakiTTIe bahuasaMkhabhAgamiA / majjhimakiTTI bajjhate veijjati kohapaDhamAe // 122 // ( gItiH ) krodhAdiprathama saMgraha kiyA bahvasaGkhyabhAgamitAH / madhyamakiyo badhyante vedyante krodhaprathamAyAH || 121 || iti padasaMskAraH / 'ko hAi0' 0' ityAdi, kiTTivedanAdvAprathamasamaye 'krodhAdiprathama saMgraha kiyA H ' krodha-mAnamAyA- lobha lakSaNAnAM saMjvalanakaSAyANAM prathamasaMgraha kijhyA: 'bahvasaGghayabhAgamitAH ' bahvasaMkhyeyabhAgapramANA: 'madhyamaTTiyo' madhyamAvAntara kiDayo badhyante, krodhAdInAM zeSa saMgraha kiTTInAmavAntarakiyo na badhyante / krodhaprathamAyAH saMjvalanakrodhaprathama saMgraha kiyA bahvasaMkhyeyabhAgapramANA madhyama kiyo 'vedyante' anubhUyante, zeSAH saMgrahakiyo na vedyante / pratipAditaM ca zrIkaSAyaprAbhRtacUrNo - " tAhe kohassa paDhamAe saMgaha kihoe asaMkhejA bhAgA udiNNA, edisse ceva kohassa paDhamAe saMgaha kiTTIe asaMkhejA bhAgA bajjhaMti, sesAo do saMgahakiTTIo Na bajjhaMti, Na vedijjati / xxx kiTTINaM paDhamasamayavedagassa mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe kiTTINAmasaMkhejjA bhAgA bajnaMti, sesAo saMgaharuhoo Na bajjhati, evaM mAyAe, evaM lobhassa vi / " iti / 1 , bhAvArthaH punarayam-kiTTivedanAdvAyAH prathamasamaye'pUrvaspardhakAni na badhnAti, kintu sarvajaghanyA'vAntara kiTTi paryavasAnAstattatpApaprathama saMgraha kiTTavAntara kiTTInAmekAsaMkhyeya bhAgapramANA adhastanIrmandAnubhAgakA avAntara kiTTIstathA sarvotkRSTAvAntarakiTTiparyavasAnA asaMkhyeya bhAgapramANA uparitanI: prabhUtAnubhAgakA avAntarakiTTIrvarjayitvA zeSA madhyamAH saMjvalanacatuSTayasya prathamasaMgraha kiyavAntarakiTTIbaMdhnAti tattadavAntarakiTTigatAnumAgato hInAnubhAgakA adhikAnu nAgakA cAcAntaraharastra | evaM krodhasya prathama saMgrahakaTTa sarvAvAntarakiTTI nAma saMkhyeya nAgapramANA athastanIrmandAnubhAgakA asaMkhyeyabhAgamAtrI zvoparitanIH prabhUtAnubhAgakA avAntarakiDImuktvA zeSA madhyamA'vAntarakiTTIrvedayati / idantvavadheyam - krodhaprathama saMgraha kiyA badhyamAnA'vAntara kiTTayo vedyamAnA'vAntaraviTTito vizeSahInA bhavanti, bandhata udayasyA'nantaguNatvena badhyamAnA'vAntarakiTTito vedyamAnA'vAntarakiTTInAM vizeSAdhikatvasya vakSyamANatvAt / / 121|| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 ] khavagaseDhI [citram 0 | * * sarva * kiTTigataM deg lam 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 krodhaprathamasaMgrahakiTTerdvitIyasthitiH 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 .000 antarakaraNam ( 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / krodhaprathasaMgrahakiTrivedanAddhAcaramasamayaH 1krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamaya saGketaspaSTIkaraNam1 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaya udayasamayAdArabhyA'saMkhyeyaguNakrameNa svavedanakAlata Avali. kAdhikAyAM sthitau dalaM prakSipya prathamasthitiM karoti / (gAthA-117) 2 krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitiH, sA ca krodhakiTTivedanakAlasya sAdhikatribhAgamAnA prathamasaMgraha kiTTivedanakAlatazcA''valikayA'dhikA / (gAthA-117) 3 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhA (a) krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanaprathamasamaye saMjvalanacatuSkasya sthitibandhazcatvAro maasaaH| (gA0-117) (ba) tadAnIM zeSakarmaNAM sthitibandhaH saMkhyeyavarSasahasrANi bhavati (gAthA-117) 4=krodhaprathamasaMgrahakiTTidalamudayasamayAdArabhya prathamasthiticaramasamayaM yAvadasaMkhyeyaguNakrameNA'vatiSThate / (gAthA-118) 5=dvitIyasthitiprathamaniSekaH, tasmiMzca prathamasthiticaramaniSekato'saMkhyeyaguNaM dalamavatiSThate (gAthA-118), tataH paraM vizeSahInakrameNa bhvti| 6=dvitIyasthitigatakrodhaprathamasaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTibhyaH pradezA AkRSya prathamasthitau prakSipyante / (gAthA-119) 7 asaMkhyeyabhAgapramANAstItrAnubhAgakA avAntarakiTTayastathA 8=asaMkhyeyabhAgapramANA mandAnubhAgakA avAntarakiTTayo madhyamAyAntarakiTTisvarUpeNa pariNatAH / evaM pratisamayamudayasamaye madhyamAvAntarakiTTisvarUpeNa pariNamanti / (gAthA-119) krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye mohanIyasya sthitisattvamaSTavarSapramitaM bhavati / (gAthA-120) 9-krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamaye samayonAvalikAgatamanubhAgasattvaM sarvaghAti bhavati / (gA0-120) 10-udayasamaye spardhakagatAnubhAgaH saMkrameNa kiTTitayA pariNataH / (gAthA-120) / 11 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye dvisamayonAvalikAdvayabaddhanUtanadalaM dezaghAtispardhakagataM tisstthti| krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamayataH prabhRti krodha-mAna-mAyA-lobhAnAM prathamasaMgrahakiTTerbahvasaMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTayo badhyante / ( gAthA-121 ) / Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [245 kiTTInAmalpabahutvam] kiTTivedanAddhAdhikAraH sAmpratamadha upari ca vimucyamAnA'vAntarakiTTInAM madhyamA'vAntarakiTTInAM cA'lpabahutvaM vaktukAma Aha kohapaDhamAa heTThimaNubhayA thovA tao havijjanti ahiA heTThimudiNNA tatto uvarillaaNubhayA ahiaa||122||(giitiH) tatto uvarimudiNNA visesaahiyA havanti tatto vi / honti asaMkhejjaguNA ubhayAu avantarA kiTTI // 123 // krodhaprathamAyA adhastanAnubhayyaH* stokAstato bhavanti / adhikA adhastanodIrNAstata uparitanAnubhayyo'dhikAH // 122 / / tata uparitanodI vizeSAdhikA bhavanti tato'pi / bhavantyasaMkhyeyaguNA ubhayyo-'vAntarAH kiTTayaH // 123 / / iti pdsNskaarH| 'koha0' ityAdi,iha khalvadhastanIrasaMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIruparitanIzcA'saMkhyeyabhAgapramANA antarakiTTIvimucya zeSA avAntarakiTTayo badhyante, tathaivA'dhastanIrasaMkhyeyabhAgapramitA uparitanIzcA-'saMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIH parityajya zeSA avAntarakiTTayo vedyante / kintu badhyamAnAvAntarakiTTito vedyamAnAvAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / tatra yA avAntarakiTTayo na badhyante, nApi svarUpato vedyante, tA anubhayya ucyante / yadyapi sarvakiTTigatadalamAkRSya prathamasthitiM karoti, tathApi kiyatIzciduparitanyo'dhastanyazcAvAntarakiTTaya udayaniSeke madhyamAvAntarakiTTisvarUpeNa pariNamanti / tatra madhyamAvAntarakiTTirUpeNa pariNatA mandAnubhAgakA adhastanA'nubhayo vAntarakiTTaya ucyante, tIvrA'nubhAgakAstUparitanA'nubhayyo'vAntarakiTTayo nigadyante / adhastanyo mandAnubhAgakA yA avAntarakiTTayaH kevalaM vedyante, na badhyante,tA adhastanodIrNA avAntarakiTTayo vyavahniyante / uparitanyastItrAnubhAgakA yA avAntarakiTTayaH kevalaM vedyante,na badhyante,tA uparitanodIrNA avAntarakiTTayo vyapadizyante / yA madhyamA avAntarakiTTayo vadhyante vedyante ca,tA ubhayyo'vAntarakiya ucyante / atha gAthoktA'lpabahutvaM vyAkhyAyate-'krodhaprathamAyAH' krodhaprathamasaMgrahakiTTayA adhastanA'nubhayyo'vAntarAH kiTTayaH 'stokAH' alpA bhavanti, tAzca kodhaprathamasaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramANA mandAnubhAgakA na badhyante, nApi svasvarUpeNa vedyante / 'tataH' adhastanAnubhayAvAntarakiTTito adhikAH' vizeSAdhikA adhastanodIrNA avAntarakiTTayo bhavanti,tAzcAvAntarrAkaTTayaH kevalamanubhUyante,na badhyante / 'tataH' adhastanodIrNAvAntarakiTTita uparitanAnubhayyo vAntarakiTTayo 'adhikAH' vizeSAdhikA bhavanti, tAzca tIvrAnubhAgakA avAntarakiTTayo na badhyante, nApi svasvarUpeNa vedyante / 'tataH' uparitanAnubhayAvAntarakiTTita uparitanodIrNA avAntarakiTTayo ayaM prayogaH siddhahamavyAkaraNAdyanusAreNa noyH| pANinIyA hi ubhayazabdAd do pratyayaM necchanti, tatastanmatAnusAreNA'dhastanAnubhayA iti prayogo bhavet / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] khavagaseDhI [gAthA-124 vizeSAdhikA bhavanti, tAzcAvAntarakiTTayaH kevalaM vedyante, na badhyante / 'tato'pi' uparitanodIrNAvAntarakiTTito'pi, ubhayyaH yA avAntarakiTTayo badhyante vedyante ca, tAH, asaMkhyeyaguNA bhavanti , uparitanodIrNA'vAntarakiTTInAM krodhaprathamasaMgrahakiTTigatasakalA'vAntarakiTTayasaMkhyeyabhAgapramANatvAt , etAsAM ca krodhaprathamasaMgrahakiTTigatasakalA'vAntarakiTTibahvasaMkhyeyabhAgapramANasvAt / guNakArazcAtra palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtraH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtau~ -"paDhamAe saMgahakiTTIe hehado jAo kiTTIo Na bajjhaMti, Na vedijjaMti, tAo thovAo / jAo kiDIo vedijjati, Na bajhaMti, tAo visesaahiyaao| tisse ceva paDhamAe saMgahakiTTIe uri jAo kiDIo Na bajjhaMti, Na vedijjaMti, tAo visesAhiyAo / uvari jAo vedijjati, Na bajjhaMti, tAo visesaahiyaao| majhe jAo kiToo bajjhaMti ca vedijjati ca , tAo asNkhejgunnaao|" iti // 122-123 // atha kiTTivedanAddhAprathamasamavAnprabhRti mohanIyasyA'nabhAgA'pavartanAmutkRSTAnubhAgabandhodayAlpabahutvaM ca vyAjihIpurAha mohassa'NubhAgANa aNusamayovaTTaNA gurU kittttii| gomuttiyAa udaye baMdhe'NukhaNaM aNaMtaguNahINA // 124 // (gItiH) mohasyA'nubhAgAnAmanusamayA'pavartanA guruH kittttiH| gomUtrika yodaye bandhe'nukSaNamanantaguNahInA // 124 // iti padasaMskAraH / 'mohassa0' ityAdi, 'mohasya' kiTTivedanAddhAprathamasamayataH prabhRti mohanIyakarmaNo'nubhAgAnAmanusamayApavartanA bhavatItyupaskAraH / nirUpitaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"kiTTINaM paDhamasamayavedagappahuDi mohaNIyassa aNubhAgANamaNusamayovaTTaNA / " iti / ayambhAvaH-pUrva kiTTikaraNAdvAyAM kiTTIH kurvataH kSapakasya rasaghAto'ntamuhUrtakAlena bhavati sma, itaH prabhRti saMgrahakiTTi bhedena yo dvAdazavidhaH kiTTisvarUpo'nubhAgo'sti,tasya tanaye samaye'nantaguNahAnyA ghAto bhavati, sa ghAto'nusamayApavartanA vyapadizyate / jJAnAvaraNAdikarmaNAM tu pUrvavadantamuhUrttakAlenA'nubhAgaghAto jApate / tathA saptAnAmapi sthitighAtaH pUrvavat pravartate / 'gurU' ityAdi, 'guruH kiSTiH' kiTTivedanAddhAyAH prathamasamayataH prabhRtyutkRSTAvAntarakiMTTigomUtrikayodaye bandhe ca 'anukSaNaM'pratisamayamanantaguNahInA bhavati / idamuktaM bhavati-kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye krodhaprathamasaMgraha kiyA yA anantA madhyamA avAntarakiTTaya udayanti, tAsu yA saryoskRSTA'vAntarakiTTiH, sA prabhUtA'nubhAgakA bhavati / tataH kiTTivedanAddhAyAH prathama eva samaye krodhaprathamasaMgrahakiyA yA anantA madhyamA aAntarakiTTayo adhyante,tAsu yA sarvotkRSTA'vAntarakiTTiH, sA'nantaguNahInA bhavati / tato dvitIyasamaya udayayutkRSTA'vAntarakiTTirantaguNahInA bhavati / tato - Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhodaya yorutkRSTAvAntara kiTTiH ] [ 247 spi dvitIya eva samaye bandhayutkRSTA'vAntarakiTTiranantaguNahInA bhavati / tato'pi tRtIya samaya udaya utkRSTA'vAntarakiTTiranantaguNahInA bhavati / tatastRtIya sminnevasamaye bandha utkRSTA'vAntarakiviranantaguhInA bhavati / evaM gomUtrikayA tAvadvaktavyam, yAvat kiTTivedanAdvAyAzvaramasamayaH / tatra goH = calivardaH, tasyA'dhvani gacchato vakratayetastataH patitA gomUtradhArA gomUtrikA nigadyate, yathA gomUtrikA vakrAkAreNa vAmabhAgato dakSiNabhAge dakSiNabhAgataca vAmabhAge patati, tathotkRSTAvAntarakiTTirapyanantaguNahInatvenodayato bandhe bandhatazvodaye tiSThati / tenA'nantaguNahInakramo gomUtrikopamayA darzitaH / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "paDhamasamayakiTTIvedagassa ko kiTTI udaye ukkassiyA bahugI, baMdhe ukkassiyA anaMtaguNahINA / vidiyasamaye udaye ukkassiyA anaMtaguNahINA, baMdhe ukkassiyA anaMtaguNahINA / evaM savvisse ko vedagaDAe / " iti // 124 // gomUtrikA bandhodayAvAntara kiTTInAmutkRSTarasamAzritya citram 1 1 reeNNNr badhyamAnAvAntarakiTTayaH 3 kiTTavedanAddhAdhikAraH 1 2. tRtIyasamayaH 000000000003 udadyamAnAvAntarakiTTayaH pooog 0000000000000 2 caturthasamayaH saGketaspaSTIkaraNamja=jaghanyAvAntara kiTTiH / u = utkRSTAvAntarakiTTiH / - = etaccihnamanantaguNahInatAmAvedayati / 1 = badhyamAnAvAntara kiTTayaH stokAH / 2= badhyamAnAvAntarakiTTita udadyamAnAvAntarakiTTayo vizeSAdhikAH / 3=evamagre'pi bandhodayayorgomUtrikayA'nantaguNahInakrameNa tattatsamayotkRSTAvAntara kiTTirvAcyA / atha kiTTavedanAddhAyAM bandhodaya jaghanyAvAntarakiTTyalpabahutvamavAntaravidvighAtaM ca vaktu kAmaH prAha gomuttI paDikhaNaM baMdhe udaye anaMtaguNahINA / hassA NAsa saMga kiTTINuvarimaasaMkhaMsaM // 125 // gomUtrikA pratikSaNaM bandhayudaye'nantaguNahInA | . hrasvA nAzayati saMgrakiTTI nAmuparitanA'saMkhyAMzam // 125 // iti padasaMskAraH / 1 2 dvitIyasamayaH gomUtrika yA'nantaguNakrameNotkRSTAvAntarakiTTayaH 2 prathamasamayaH Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aarseDhI [ gAthA-- 125 'gomuttIa' ityAdi, gomUtrikayA 'pratikSaNaM' pratisamayaM bandha udaye ca anantaguNahInA 'havA' jaghanyA - 'vAntarakiTTirbhavati / idamukta' bhavati - kiTTivedanAdvAyAH prathamasamaye krodhasya yA madhyamA avAntarakiyo badhyante, tAsu yA sarvajaghanyA'nubhAga kA'vAntarakiTTirbhavati, sA prabhUtA'nubhAgakA bhavati, tataH kiTTivedanAdvAyAH prathama eva samaye krodhasya yA madhyamA avAntarakiMTTaya udayanti, tAsu yA sarvajaghanyAnubhAga kAvAntarakiTTiH sA'nantaguNahInA bhavati / tataH kiTTivedanAdvAyA dvitIyasamaye bandhe sarvajaghanyA'vAntarakidiranantaguNahInA bhavati, tato'pi dvitIya eva samaya udaye sarva jaghanyA'vAntarakiTTiranantaguNahInA bhavati, evaM gomUtrikayA tAvadvaktavyam, yAvat kiTTivedanAdvAyAtmasamayaH / yathA gomUtrikA vakrAkAreNa vAmabhAgato dakSiNabhAge patati, dakSiNa bhAgatazca vAmabhAge prapatati, tathA jaghanyA'vAntarakiTTirapyanantaguNahInatvena bandhata udayayudayatazca bandhe'vatiSThate / tenA-'nantaguNahInakramo gomUtrikopamayA darzitaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNau"paDhamasamae baMdhe jahaNNiyA kiTTI tivvANubhAgA, udaye jahaNNiyA kiTTIanaMtaguNahoNA / vidiyasamaye baMdhA jahaNNiyA kiTTI aNaMtaguNahINA, udaye jahaNiyA anaguNahoNA / evaM savvirase kiTTovedagaDAe samaye samaye NivvaggaNAo jahaNNiyAo viy|" iti / gomUtrikA bandhodayAvAntarakiTTInAM jaghanyarasamAzritya citram reeyiNbr 248 ] badhyamAnAvAntarakiTTayaH u Uu 00000 3 caturthasamayaH udayamAnAvAntarakiTTayaH goog tRtIyasamayaH 000000 ja0000000 3 gomUtrikayA S'nantaguNahInakrameNa jaghanyAvA 0000000000000009 ntarakiTTayaH dvitIyasamaya: prathamasamayaH saMketa spaSTIkaraNam-ja=jaghanyAvAntarakiTTiH / u = utkRSTAvAntarakiTTiH / - = etaccihnamanantaguNahInatAmA vedayati / 1 = evamagre'pi bandhodayo mUtrikA'nantaguNahInakrameNa tattatsamayajaghanyAtrAntara kiTTirvaktavyA / athA'nantaroktagAthayA pratipAditAyA mohanIyA'nubhAgAnAmanusamayApavartanAyAH phalaM darzayati- 'NAsaha ' ityAdi, tatra 'saMgraha kiTTInAM' dvAdazAnAM saMgraha kiTTInAmuparitanA'saGkhyAMza 'nAzayati' vighAtayati, kiGkivedanA prathamasamaye dvAdazasaMgrahakaTTInAM tIvrAnubhAgakA asaMkhyeyabhAgamA anantA avAntarakiTTI rapavartya nandAnu nAgakA'vAntarakiTTisvarUpeNa sthApayatIti tAtparyam / avAvi ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "kiTTINaM paDhamasamayavedago bArasaNhaM pi saMgaha Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgraha kiTTisaMkramadalakramaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 249 kiTTINamaggamAdi kADhUNa ekvekisse saMgaha kiTTIe asaMkhejjadibhAgaM viNAsei / " iti / evaM dvitIyAdisama yeSvapyasaMkhyeya bhAgapramANAstIvAnubhAgakA avAntarakiTTIrghAtayati / / 125 / / nanu kasyAH saMgrahakiGkhyA dalaM kutra saMkramayati, kiM sarvatra, utA'sti tatra kacid vizeSaH ? iti pRSTa uttarayati saMgaha kiTTINa dalaM heTThe saMkAmae Na uNa upiM / saMkAmai tAsa dalaM tAvaM jAva sagaheTThimA paDhamA // 126 // ( gItiH ) saMgrahakaTTInAM dalamadhastAt saMkramayati na punarupari / saMkramayati tAsAM dalikaM tAvad yAvat svAdhastanA prathamA || 126 // iti padasaMskAraH / 'saMgaha0' ityAdi, kiTTivedaka: 'saMgrahakiTTInAM' dvAdazAnAM saMgraha kiTTInAM 'dala' pradezAgramadhastAt saMkramayati, na punarupari / nanvadhastAt kiM sarvatra saMkramayati ? utA'sti kazcit vizeSaH ? ityata Aha-'saMkAmai' ityAdi, tatra 'tAsAM' dvAdazasaMgrahakiTTInAM dalaM tAvat saMkramayati, yAvat svAsnA 'prathama' prathama saMgraha kiTTiH, na tato'pyadhastAt / atra tattatkaSAyasya dvitIyasyAM tRtIyasyAM ca saMgraha kiTTApavartanAsaMkrameNa dalaM saGkramayati, paraprathamasaMgraha kiTTau tu yathApravRttasaMkrameNa, badhyamAna prakRtInAM paraprakRtau yathApravRttasaMkramasadbhAvAt / tadyathA - krodhaprathama saMgraha kiyA: pradezAgra krodhasya dvitIyasaMgrahakaTTA tathA tRtIyasaMgraha kiTTayAmapavartanAsaMkrameNa mAnasya ca prathama saMgraha kiDau yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati, na tato'pyadhastAnmAnadvitIyAdisaMgraha kiTTiSu / krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTi pradezAgramapavartanAsaMkrameNa krodhasya tRtIyasaMgraha kiTTau mAnasya ca prathama saMgraha kiTTau yathApravRttasaMkrameNa saMkramavati, na tato'stAt / krodhasya tRtIyasaMgraha kiTTayA dalaM yathApravRttasaMkrameNa mAnasya prathamasaMgrahakidvAveva saMkramayati, nAnyatra / evaM mAnasya prathama saMgraha kiyA: pradezAgramapavarta - nAsaMkrameNa mAnasya dvitIyasaMgraha kiTTI tathA tRtIyasaMgraha kiTTau mAyAyAzca prathama saMgraha kiTTI yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati, nAnyatra / mAnasya dvitIyasaMgrahakiyA dalamapavartanAsaMkrameNa mAnasya tRtIyasaMgraha mAyAyAzca prathama saMgraha kiTTI yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati / mAnasya tRtIya saMgraha kidilaM yathApravRttasaMkrameNa mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTyAmeva saMkramayati / 1 mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTyA dalamapavartanAsaMkrameNa mAyAyA dvitIya saMgrahakiTTau tathA tRtIyasaMgraha lobhasya ca prathama saMgraha kiTTI yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati, na tato'dhastAt / mAyAyA dvitIyasaMgraha kiyA: pradezAgramapavartanAsaMkrameNa mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTau lobhasya ca prathama saMgraha - kiyAM yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati / mAyAtRtIya saMgraha kiyA: pradezAgraM yathApravRtta saMkrameNa lobhaprathama saMgrahakaTTAveva saMkramayati / Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 ] khavagaseDhI . [ gAthA-127-130 - lobhasya prathamasaMgrahakiTTayAH pradezAgramapavartanAsaMkrameNa lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTI tRtIyasaMgrahakiTTau ca saMkramayati / lobhasya dvitIyasaMgrahakiyA dalamapavartanAsaMkrameNa lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTAveva saMkramayati / lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAH pradezAgramanyatra kutracidapi na saMkramayati, AnupUrvIsaMkramasadbhAvAt kiTTi vedakAnAM ca mohanIpasyodartanAbhAvAt // 126 / / atha saMkramyamANapradezaniyamaM darzayati jaM saMgahakiTTi aNuhavae tayaNaMtarAa iyrtto| saMkAmai daliaM saMkhaguNaM appabahuaM bhaNimo // 127 // . yAM saMgrahakiTTimanubhavati tadanantarAyAmitarataH / saMkramayati dalikaM saMkhyaguNamalpabahutvaM bhaNAmaH ||127||iti padasaMskAraH / . 'ja' ityAdi, yAM saMgrahakiTTimanubhavati, tadanantarAyAM saMgrahakiTau 'itarataH' itarasaMgrahakiTTI saMkramyamANapradezAgrataH saMkhyaguNaM 'dalikaM' pradezAgra saMkramayati / zeSAsu saMgrahakiTTiSu saMkramyamANadalasya pramANaM vakSyamANA'lpabahutvena vyaktIbhaviSyati / athA'lpabahutvaM pratijAnIte'appa0' ityAdi, 'alpabahutvaM' saMkramyamANapradezAnAM stokabahutvaM 'bhaNAmaH' nirUpayAmaH / krodhadvitIyAdisaMgrahakiTTInAM kati pradezAn mAnaprathamAdisaMgrahakiTTiSu saMkramayatIti zaGkAsambandhinirNayapratipAdanaparamalpabahutvaM prarUpayAma ityarthaH // 127 / / ___sAmprataM pratijJAtameva prAhakohabiiyataiyatto mANagapaDhamAa mANagatigatto / mAyApaDhamAe mAyA tigatto ya lohapaDhamAe / / 128 / / (gItiH) lohapaDhamAu tabbiiyAe tAu cia taiyAe / saMkAmei paasA visesaahiakkameNa tatto vi / / 129 / / (udgItiH) kohapaDhamAu mANapaDhamAa saMkhejjaguNiA to| taiyAa visesahiA to saMkhaguNA ca kohabiiyAe ||130||(udgiitiH) krodhadvitIyatRtIyAbhyAM mAnaprathamAyAM mAnatrikAt / mAyAprathamAyAM mAyAyAstrikAJca lobhaprathamAyAm // 12 // lobhaprathamAyAstadvitIyasyAM tasyA eva tRtIyasyAm saMkramayati pradezAn vizeSAdhikakrameNa tato'pi // 129 // krodhaprathamAyA mAnaprathamAyAM saMkhyeyaguNitAMstataH / tRtIyasyAM vizeSAdhikAMstataH saMkhyaguNAMzca krodhadvitIyasyAm ||130||iti pdsNskaarH| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahakiTTisaMkramadalAlpabahutvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH / [251 'kohabiiyataiyatto' ityAdi, 'krodhadvitIyatRtIyAbhyAM' krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTitaH tRtIyasaMgrahakiTTitazca 'mAnaprathamAyAM' mAnasya prathamasaMgrahakiTTI, tato'pi 'mAnatrikAt' mAnasya prathamasaMgrahakiTTito dvitIyasaMgrahakiTTitastRtIyasaMgrahakiTTitazca 'mAyAprathamAyA' mAyAprathamasaMgrahakiTTI, tato'pi 'mAyAyAstrikAcca' mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTito dvitIyasaMgrahakiTTitastRtIyasaMgrahakiTTitazca'lobhaprathamAyAM' lobhasya prathamasaMgrahakiTTI, tato'pi 'lobhaprathamAyAH' lobhasya prathamasaMgrahakiTTitaH 'tadvitIyasyAM' lobhadvitIyasaMgrahakiTTo 'tasyA eva' lobhaprathamasaMgrahakiTTita eva paJcamyantatatpadena lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH parAmarzAt , 'tRtIyasyAM' lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTau vizeSAdhikakrameNa pradezAn saMkramayati / 'tatto vi' ityAdi, 'tato'pi' lobhaprathamasaMgrahakiTTau saMkramyamANebhyaH pradezebhyo'pi 'krovaprathamAyAH' krodhasya prathamasaMgrahakiTTitaH 'mAnaprathamAyA' mAnasya prathamasaMgrahakiTTau 'saMkhyeyaguNitAn' saMkhyeyaguNAn pradezAn saMkramayati / 'tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTita eva 'tRtIyasyAM' krodhatRtIyasaMgrahakiTTau vizeSAdhikAn pradezAn saMkramayati / 'tataH' krodhaprathamasaMgrahakiTTita eva 'krodhadvitIyasyAM' krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTau saMkhyaguNAMzca pradezAn saMkramayati / ___idamuktaM bhavati-kiTTivedakAddhAyAH prathamasamaye krodhasya dvitIyasaMgrahakiyAH pradezAgra yathApravRttasaMkrameNa mAnasya prathamasaMgrahakiTTau sarvastokaM saMkramayati / tato vizeSAdhika krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTayA dalaM yathApravRttasaMkrameNa mAnasya prathamasaMgrahakiTTau saMkramayati, mandAnubhAgakAyAM saMgrahakiTTI pradezAgrasyAdhikatvena pUrvapadApekSayA saMkramyamANadalasyAdhikyasya nyAyyatvAt / tato'pi vizeSAdhikaM mAnasya prathamasaMgrahakijhyAH pradezAgraM yathApravRttasaMkrameNa mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTau saMkramayati / nanu caturnavatitamaprabhRtigAthAsu mAnasya prathamasaMgrahakiTTau pradezAgra stokaM bhavati, tato vizeSAdhika mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTau bhavati / tato vizeSAdhika mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTI pradezAgra bhvti| tato vizeSAdhika krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTaudalaM bhavati, tato'pi vizeSAdhikaM dalaM krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTI bhavatIti stokabahutvamuktam / atra punaH pradezasaMkramaprarUpaNA'vasare mAnatRtIyasaMgrahakiTTito'pi vizeSAdhikapradezakAyAH krodhadvitIyasaMgrahakiyAH pradezAgraM yathApravRttasaMkrameNa mAnaprathamasaMgrahakiTTau stokaM saMkramayati / tatastatraiva krodhatRtIyasaMgrahakiTTayA dalaM vizeSAdhikaM yathApravRttasaMkrameNa saMkramya tato vizeSAdhikaM mAnasya prathamasaMgrahakiTTayA dalaM yathApravRttasaMkrameNa mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTo saMkramayati / idaM ca nopapadyate, alpatarapradezasattAkamAnaprathamasaMgrahakiTTayA adhikaM dalaM mAyAprathamasaMgrahakiTTau saMkramayati bahupradezasattAkakrodhatRtIyasaMgrahakiTTayAzca dalaM stokaM mAnaprathamasaMgrahakiTTI saMkramayatIti yuktivirodhAd, iti cet, maivam, tathAsvAbhAvyAt kutracit pradezasaMkrama AdhArAnurUpo bhavati, kutracidAdheyA'nurUpo bhavati, kvacit punarubhayAnurUpo bhavati / atrA''dhArAnurUpaH pradezasaMkramaH pravartate / tena krodhatRtIyasaMgrahakiTTisaMkramyamANadalapatadgraharUpA''dhAramAnaprathamasaMgrahakiTTipradezasatkarmApekSayA mAnaprathamasaMgrahakiTTisaMkra Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] aarseDhI [ gAthA - 128-130 myamANadalapatadgrahalakSaNAdhAramAyAprathama saMgrahakiTTi pradezasatkarmaNo vizeSAdhikatvAt pradezasaMkramo vizeSAdhikaH sidhyati / kiJca pUrvamaharSivacanaprAmANyAdadhyasAvupapadyate, AgamopapattigamyatvAt tattvasya / yaduktamadhyAtmopaniSadi - "anarthAyaiva nArthAya jAtiprAyAzca yuktayaH / hastI hantIti vacane prAptAprAptavikalpavat // 1 // jJAyeran hetuvAdena padArthA yadyatIndriyAH / kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAt teSu nizcayaH // 2 // Agamopapattizca sampUrNa dRSTilakSaNam / atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye || 3 || " iti evamagra e'pi lobhaprathamasaMgrahakiTTidalaM lobhadvitIyasaMgraha kiTTI saMkramyamANadalato lobha tRtIyasaMgrahako vizeSAdhikaM saMkramyate tathA krodhaprathama saMgraha kiTTi pradezAgra mAna prathama saMgraha kiTTyAM saMkramyamANadalataH krodhatRtIya saMgrahakaTTau vizeSAdhikaM saMkramyata iti vakSyate, tatrA'pItyameva bhAvanIyam / atha mAyAyAH prathamasaMgraha kiTTI mAnasya prathamasaMgraha kiTTayAH saMkramyamANapradezato mAnasya dvitIya saMgraha kiyA dalaM yathApravRttasaMkrameNa mAyAyAH prathamasaMgrahako vizeSAdhikaM saMkramayati, to mAyAprathama saMgrahako saMkramyamANamAnadvitIya saMgraha kiTTipradezAgrato mAnasya tRtIyasaMgraha kiyA dalaM yathApravRttasaMkrameNa mAyAyAH prathamasaMgraha kiDau vizeSAdhikaM saMkramayati / tato mAyAyAH prathama saMgraha kaTTidalaM yathApravRttasaMkrameNa lobhasya prathamasaMgrahako vizeSAdhikaM saMkramayati / tato mAyAyA dvitIya saMgraha kiTTipradezAgraM yathApravRttasaMkrameNa lobhasya prathama saMgraha kiTTo vizeSAdhika saMkramayati / tato vizeSAdhikaM mAyAyAstRtIyasaMgraha kiTTayA dalikaM yathApravRttasaMkrameNa lobhasya prathamasaMgrahako saMkramayati / tato lobhasya prathama saMgraha kiyA: pradezAgramapavartanAsaMkrameNa lobhasya dvitIya saMgrahako vizeAdhika saMkramayati, sarvatra pradezasatkarmaNo vizepAdhikatvAt / nanu krodhadvitIyAdisaMgraha kiTTInAM dalaM mAnAdInAM prathamasaMgrahakaTTA yathApravRttasaMkrameNa saMkramayati, atra punarlobhaprathama saMgraha kiTTayA dalaM lobhadvitIya saMgrahakaTTau paraprakRtyabhAvAdapavartanAsaMkrameNa saMkramayati, tarhi yathApravRttasaMkramabhAgahArata utkarSApakarSaNabhAgahArasyA'saMkhyeyaguNahInatvAd yathApravRttasaMkrameNa saMkramyamANadalato'pavartana saMkrameNa saMkramyamANadalamasaMkhyeyaguNaM syAt, vizeSAdhikaM kuta ucyate ? iti cet, bhagyate etatsamIcInaM bhAgahAravivakSayA, kintu nAsbhAgahAro vivakSitaH, api tu vizovimAhAtmyAi yathApravRttasaMkrama bhAgahAra utkarSaNApakarSaNabhAgahArAnusAreNa pravartate / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate - anenA'lpabahutvenAsmin Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahakiTTisaMkramadalAlpabahutvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [253 / prakaraNa utkarSaNApakarSaNabhAgahArAnusAreNa yathApravRttasaMkramabhAgahAraH pravartata iti sidhyati / tasmAd mAyAtRtIyasaMgrahakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTipradezasatkarmaNo vizeSAdhikatvena pUrvapadato lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH pradezAgraM lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTau vizeSAdhikaM saMkramayati, anyathA'saMkhyeyaguNaM syAt / lobhadvitIyasaMgrahakiTTau saMkramyamANalobhaprathamasaMgrahakiTTidalato'pi lobhasya prathamasaMgrahakiTTayA eva dalaM lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTau vizeSAdhikaM saMkramayati, tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTayAH pradezAgraM mAnasya prathamasaMgrahako saMkhyeyaguNaM saMkramayati, lomaprathamasaMgrahakiTTipradezasatkarmataH krodhaprathamasaMgrahakiTTipradezasatkarmaNastrayodazaguNatvena krodhaprathamasaMgrahakiTTisaMkramyAmANapradezAgrasya saMkhyAtaguNatvopalambhAt / tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTaH pradezAgra krodhasyaiva tRtIyasaMgrahakiTTI vizeSAdhika saMkramayati / tato'pi krodhasya prathamasaMgrahakiTTayA dalaM krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTau saMkhyeyaguNaM saMkramayati / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate-prAktanapatadgrahato'sya patadgrahasya vizeSahInatve'pi vedyamAnasaMgrahakiTTisamanantarasaMgrahakiTTo saMkramyamANadalasya saMkhyeyaguNatAyAH saptaviMzatyadhikazatatamagAthayoktatvAt pUrvapadataH saMkhyeyaguNaM krodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM krovadvitIyasaMgrahakiTTI saMkramati / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"paDhamasamayakiTovedagassa kohassa vidiyakiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / kohassa tadiyakiTodo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa paDhamAdo saMgahakiTTodo mAyoe paDhamakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa vidiyAdo saMgahakiTodo mAyAe paDhamasaMgahakiToe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa tadiyAdo saMgahakiTodo mAyAe paDhamasaMgahakiToe saMkamadi padesaragaM visesAhiyaM / mAyAe paDhamasaMgahakiTTIdo lobhassa paDhamasaMgahakiToe saMkamadi padesaragaM visesAhiyaM / mAyAe vidiyAdo saMgahakiTodo lobhassa paDhamAe saMgahakiTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe tadiyAdo saMgahakiTodo lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / lobhassa paDhamakiTTIdo lobhassa ceva vidiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / lobhassa ceva paDhamasaMgahakiTodo tassa ceva tadiyasaMgahakiTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / kohassa paDhamasaMgahakiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiToe saMkamadi padesaragaM saMkhejjaguNaM / kohassa ceva paDhamasaMgahakiTodo kohassa ceva tadiyasaMgahakiToe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] - khabagaseDhI / gAthA--128-130 kohassa paDhama(saMgaha)kiTTIdo kohassa ceva vidiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / " iti / pazyantu pAThakA yantrakam-18 / atha gnnitvibhaagH| vivakSitasaMgrahakiTTito yaddalaM saMkrameNA-'nyasaMgrahakiTTi gacchati, tad vyayadalaM vyapadizyate / anyasaMgrahakiTTitaH saMkrameNa vivakSitasaMgrahakiTTau yaddalamAgacchati, tad Ayadalamucyate / tatra krodhaprathamasaMgrahakiTTAvanyasaMgrahakiTTito dalaM nAgacchati, tena tasyAmAyadalaM na bhavati, lobhatRtIyasaMgrahakiTTitathA'nyAM saMgrahakiTTi dalaM na gacchati, tena tasyAM vyayadalaM na bhavati / kiTTikaraNAddhAyAM dvAdazasaMgrahakiTTInAM sarvA'vAntarakiTTayaH pradezAgramAzritya gopucchAkAreNa tiSThanti sma, sarvamandAnubhAgakalomatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTita Arabhya sarvatIvA'nubhAgakAM krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTi yAvat sarvA'vAntarakiTTayo'nantatamabhAgahInakrameNa tiSThanti smetyarthaH / atha kiTTivedanAddhAprathamasamayataH prabhRti dvAdazasaMgrahakiTTidalasya gamanAgamanadarzanAt paurvasamayikaH svasthAnagopucchAkAro vinazyati / tatra svasthAnagopucchAkAro nAma pradezApekSayakacayahAnyA vivakSitasaMgrahakiTTisambandhyuttarottarA'vAntarakiyA avasthAnam / tathA paJcaviMzatyuttarazatatamagAthayA dvAdazasaMgrahakiTTayu paritanA'saMkhyeyabhAgamAtrAvAntarakiTTinAzasyAbhihitatvAt parasthAnagopucchAkAro vinazyati / parasthAnagopucchakAro nAma vivakSitasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTitastadanantaroparitanasaMgrahakiTTiprathamAdhvAntarakiTTI dalasyaikacayena hInatayA'vasthAnam / kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaya ubhayoH svasthAnaparasthAnagopucchAkArayo zo jAyate / tadevaM svasthAnagopucchAkAraH saMkramato vyayadalena vinazyati, parasthAnagopucchAkArazcaikaikasaMgrahakiTTayu paritanA'saMkhyeyabhAgamAtrINAmavAntarakiTTInAM ghAtato praNazyati / na ca svasthAnagopucchAkAraH saMkramato vyayadalena naSTa Ayadalena punaH kuto na viracyate ? iti vAcyam, AyavyayadalayoH samAnatvAbhAvAt / tathAhi-kasyAJcit saMgrahakiTTayAmAyadalato vyayadalamadhikaM bhavati, kasyAMviddhInaM bhavati, parasyAM punarAyadalameSa na bhavati, tenA''yadalena svasthAnagopucchAkAraH punane viracyate / / __ atha svasthAnagopucchAkAraracanA bhaNyate ekaikasaMgrahakiTeruparitanA asaMkhyeyabhAgapramANA yA avAntarakiTTayo'nusamayA'pavartanayA ghAtyante, tAsAM dalaM ghAtadalamucyate / ghAtyamAnAcA'vAntarakiTTayo ghAtA'vAntarakiTTayo vyavahiyante / atha ghAtadalato vyayadalapramANaM dalaM gRhItvA tattatsaMgrahakiTTInAM ghAtA'vAntarakiTTirahitAsu sarvAsvavAntarakiTTiSu vyayadale datte tattatsaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTiSvekagopucchAkAreNa dalaM dRzyate / Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] [ khavagaseDhI yantrakam-18 (citram-18) dvAdazasaMgrahakiTTInAM saMkramyamANapradezAnAzritya citram - 060000 *44*xx * * * * * * * * * 1. kirA ra saMki kisa kisa kisiphiriH saMki saMkI: mizi: saMgrA- hira saM jvalana lo saM va la na mA yA saM ya la na mA naH saM va la na krodhaH saMketaspaSTIkaraNa anena cihna na vivakSitasaMgrahakiTTito 'nantarasaMgrahakiTTaudalaM saMkrAmatIti sUcitam ( gAthA 126 ) 0000 anena cihnana prathamasaMgrahakiTTito tRtIyasaMgrahakiTTI dalaM saMkrAmatIti sUcitam , tathA mAyAdvitIyasaMgraha kiTTito lobhaprathamasaMgraha ki dRyAmapi saMkramyamANadalamanenaiva cihna na sUcitam / (gaathaa-126|| * anena cihnana prathamasaMgrahakiTTito.'nantarakaSAyaprathamasaMgraha kiTTau dalaM saMkrAmatIti sUcitam / (gAthA-126) - - - anena cihna na dvitIyasaMgrahakiTTito-'nantarakaSAyaprathamasaMgrahakiTau dalaM saMkrAmatIti sUcitam , tathA mAyAprathamasaMgraha kiTTito mAyAtRtIya saMgrahakiTTAvapi saMkramyamANadalamanenaiva cihnana sUcitam / * Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ] yantrakam-18 (citram-18) [ khabagaseDhI 1,2,3.. etairaGa phairyathAkramaM saGakramyamANadalaM vizeSAdhikaM sUcitama / navaraM dazamAGkata ekAdazAGkaH saMkhyeyaguNaM sUcayati, tathaiva dvAdazAitastrayo dazAGko-'pi saMkhyeyaguNaM sUcayati (gAthA - 128. .129. 130) / ka-asaMkhyeyabhAgapramANAstIvAnubhAgakA avAntara kiTTayo 'nusamayApavartana yA naashynte| (gAthA-125) tAzca A ityanena cihana drshitaashcitre| kha=asaMkhyeyabhAgapramANamandAnubhAgakA avAntarakiTTayo nodayanti. ga-asaMkhyeyabhAgapramitAzca tIvrAnubhAgakA avAntarakiTTayo nodayanti, tAzca 000 ityanena cihna na sUcitAH (gAthA-121) / ghabahvasaMkhyeyabhAgapramANamadhyamAvAntarakiTTaya udayanti (gAthA-121) / OM iha citrakArasya skhalanA jAtA, anyathA mAyAdvitIyasaMgraha kiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTo saMkrayamANaM dalama - - - ityanena cihnana darzayitavyam / * ihA'pi citrakArasya skhalanA jAtA, anyathA mAyAprathamasaMgraha kiTTito mAyAtRtIyasaMgraha kiTTau saMkramyamANaM dalama 000 ityanena cihna na darzayitavyam' Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA gopucchAkAraracanA] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 255 atha parasthAnagopucchAkAraracanA nigadyate lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTayA uparitanAsvasaMkhyeyabhAgamAtrISvavAntarakiTTiSudhAtitAsu tatsaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTigatadalatastadanantarasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTayAmekAdhikaghAtA'vAntarakiTTirAzipramANacagairhInaM dalaM jAyate / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate-lobhatRtIyasaMgrahakiTeruparitanAnAmasaMkhyeyabhAgapramitAnAmavAntarakiTTInAM ghAtAt prAga lobhatatIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTito dvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau dalamekacayena hInaM vidyate sma / athoparitanAsvavAntarakiTTiSu ghAtitAsvidAnI yA lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH, tato dvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau dalamekAdhikaghAtA'vAntarakiTTirAzipramANacInaM vidyate, asaMkhyeyabhAgapramANA'vAntarakiTTInAM ghAtitatvAt / tena lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA ghAtadalato ghAtAvAntarakiTTirAzipramANacayAn lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau prakSipati / prakSipteSu ca ghAtA'vAntarakiTTirAzipramANacayeSu lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTayAmekacayena hInaM dalaM dRzyate / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyAdyavAntarakiTTiSu tRtIyasaMgrahakiTTiyAtA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAMstAvat prakSipati, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTiyAtitA'vazeSA'vAntarakiTTiSu caramA'vAntarakiTTiH / itthaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTata Arabhya lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTi yAvad dalaM gopucchAkAreNa sampadyate / atha lobhadvitIyasaMgrahakiTTayA ghAtitA'vazeSAsu yA caramA'vAntarakiTTiH, tato lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTAvekAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTighAtA'vAntarakiTTirAzipramANacayInaM dalaM vidyate / kiM kAraNam ? iti cet ? ucyate-dvitIyasaMgrahakiTeparitanAnAmavAntarakiTTInAMghAtAt prAg lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTisatkaprathamA'vAntarakiTTayAmekacayena hInaM dalaM vidyate sma / samprati lobhadvitIyasaMgrahakiTeparitanA asaMkhyeyabhAgapramitA avAntarakiTTayo ghAtyante, tena lobhadvitIyasaMgrahakiTerghAtitAvazeSAvAntarakiTTiSu yA caramA'vAntarakiTTiH, tadapekSayakAdhikalobhadvitIyasaMgraha kiTTighAtA'vAntarakiTTirAzipramANacayInaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau jAyate / tathA lobhadvitIyasaMgrahakiTTelobhatRtIyasaMgrahakiTTayAzca parasthAnagopucchAkAraracanAyai tRtIyasaMgrahakiTTidhAtAvAntarakiTTirAzipramANacayAnAM dvitIyasaMgrahakiTTathavAntarakiTTiSu prakSiptatvAt tAvadbhirapi cayInaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTausampadyate / itthaM lobhadvitIyasaMgrahakiTerghAtitAvazeSA'vAntarakiTTiSu yA caramA'vAntarakiTTiH, tato lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTI dalamekAdhikadvitIyasaMgrahakiTTitRtIyasaMgrahakiTTighAtA'vAntarakiTTirAzipramANAcayInaM jAyate / tena lobhaprathamasaMgrahakiTTiyAtadalato dalaM gRhItvA lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau lobhadvitIyasaMgrahakiTTitRtIyasaMgraha Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] khavagaseDhI [ gAthA- 128-130 kiTTidhAtA'vAntarakiTTi rAzipramANAMzcayAn prakSipati / vayeSu ca prakSipteSu lobhadvitIya saMgraha kiTTi - caramA'vAntarakiTTito lobhaprathama saMgraha kiTTi prathamA'vAntarakiTTyAmekacayena nyUnaM dalaM jAyate / tataH paraM lobhaprathama saMgraha kiTTidvitIyAdyavAntarakiTTiSu lobhadvitIyasaMgraha kiTTi - tRtIyasaMgraha kiTTi - ghAtA'vAntarakiTTipramANAMzcayAMstAvat prakSipati, yAvallobhaprathama saMgraha kiyA ghAtitA'vazeSAvAntakiTTiSu caramA'vAntara kiTTiH / evamagre 'pi vivakSita saMgrahakiTTayA adhastAd yAvatyaH saMgraha kiTTayo vyatikrAmanti, tAvatsaMgrahakiTTInAM ghAtA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn vivakSitasaMgraha kiTTighAtadalato vivakSita saMgraha - kiTTiprathamAvAntarakiTTiprabhRticaramA'vAntarakiTTi paryavasAnAsvavAntara kiTTiSu prakSipati / tathAhimAtRtIyasaMgraha kiyA avAntaraviTTiSu svaghAtadalato lobhasaMgraha kiTTitrayaghAtA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / mAyAyA dvitIya saMgraha kiyavAntaraviTTiSu svaghAtadalato lobhasaMgraha kiTTitrayasya mAyA tRtIyasaMgraha kiTTyAca ghAtA'vAntara kiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / mAyAprathama saMgraha - kiTTavAntara kaTTiSu svaghAtadalato lobhasaMgraha kiTTitrayasya mAyAsaMgraha kiTTidvayasya ca ghAtA'vAntarakiTTizipramANAMzcayAn prakSipati / mAnatRtIya saMgraha kiTTavAntarakiTTiSu svaghAtadalato lobhasaMgraha kiTTitrayasya mAyAsaMgraha - kiTTitrayasya ca ghAtAvAntarakiTTirAzizramANAMzcayAn prakSipati / mAnadvitIya saMgraha kiyavAntarakiTTiSu ghAtadalato lobhasaMgraha kiTTitrayasya mAyAsaMgraha kiTTitrayasya mAnatRtIyasaMgraha kiTTyAca ghAtA'vAntara kiTTirAzipramANAMzrayAn prakSipati / evaMkrameNa ghAtadalato mAnaprathama saMgraha kiTTavA - ntarakaTTiSu saMgraha kiyaSTakasya, krodhatRtIyasaMgraha kiTTavAntara kiTTiSu saMgraha kiTTinavakasya, krovadvitIyasaMgraha kiTTavAntaraviTTiSu saMgraha kiTTidazakasya, krodhaprathama saMgraha kiyavAntaraviTTiSu saMgrahakiyekAdazakasya ghAtA'vAntarakiTTirAzipramitAMcayAn prakSipati / anena krameNa ghAtadale prakSipte lobhatRtIya saMgraha kidviprathamAvAntara kiTTitaH prabhRti krodhaprathama saMgraha kiTTicaramA'vAntarakaTTi yAvat sarvA antarakiTTayaH pradezApramAzrityaikagopucchAkAreNa tiSThanti / (padayantu pAThakA yantrakam - 19) Ayadalasya nikSepavidhiraya saMkramato nirvartyamAnAvAntarakiTTInAM prarUpaNA'vasare vakSyate, Ayadalasya saMkramadalato'natirekeNa saMkamadalato'vAntarakiTTInAM nirvRtteH / svasthAnagopucchAkAracanAyai parasthAnagopucchAkAraracanAyai ca yad dalaM prakSiptam, tat sarvaM sarvaghAtadalA - saMkhyeyabhAgamAtraM bhavati / tathA 'vedyamAna saMgraha kiTTie saMkramadalato'pUrvA'vAntarakiTTIrnirvartayan saMkramadalataH pUrvApUrvAvAntara kiTTiSvadhastanazIrSacayAdibhedena dalaM prakSepsyati / vedyamAna saMgrahakiTTau tvAyada lAbhAvena saMkramA'pUrvArvAntarakiTTIranirvartayan tatpUrvAvAntarakiTTiSu vakSyamA Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] [ khavagaseDhI yantrakam-19 (citram-19) lobhasaMgrahakiTTitrayaparasthAnagopucchAkAraracanApradarzanArtha citram 1oooooooooooooooooooooo 1.00000000000000000000 00000000000000000000001 0000000000000000000000 oooooooooooooooooooo 0000000000000000000000 10000000000000000000000 oooooooooooooooooooooo I COOO 0000 00000000000000 L-ObDOO00000000000000001 cho beoooooooooooo60s 10000000000000000000000 Toco Oooooooooooooooo 2359901234567912 000000000000000000 Od 1000000000000000000 looooooooooo cooooo 0000000000000000000 Oooooooooooooooooooo looo000000000000000R 1000000000000000000 F0000000000000000 b00000000000000000 P0000000000000000 00000000000000000 0000000000000000001 000000000000000000 12345678511231140 000000000000000000l 100000000000000000000 looDo000000000000000 R3567821012345920 lobhatRtIyasaMgrahakiTTiH lobhadvitIyasaMgrahakiTTiH lobhaprathamasaMgrahakiTTiH anusamayApavartanayA ghAte jAte-'vAntarakiTTInAM sthApanA E ooooooo oooooo oooooo 0000000000000000000 00000000000000000000 00000000000000000000 0000000000000000000 00000000000000000000 co00000 000000000oooo 00000000000000000000 boooooooo00000000000 00000000000000000000 00000000000000000000 00000000000000000000 00000000000000000000/ 2256109545678920 boo000000000000000 000000000000000000 pooD000000000000ool boOooooooooooooooo booooooooooooooooo po0000000000000000 boo000000000000000 boo000000000000000 booooooooooooooood bopQG DODOODOOOOO 921450891012345710 p000000000000000 0000000000000000 Doo0000000000000 Too0000000000000 Loo000000000000d boooooooooooooo 14aa560810921456 lobhatRtIyasaMgrahakiTTiH lobhaprathamasaMgrahakiTTiH lobhadvitIyasaMgrahakiTTiH parasthAnagopucchAkAraracanA p000000000000000 po00000000000000 Doooooooooooooooooog 00000000000000006600 00000000000000000000 apoo0000000000000ODd 00000000000000000000 00000000000000000000 00000000000000000000 fooooooooo00000000000 00000000000000000000 0000000000000000000d 0000000000000000000 ooooob00000000000003 000000000000000000ba 12345678910181565.56 . . . . . . . . . . . . . ....... .. ... 000000000000000000 000000000000000000 000000000000000000 pooooo000000000000 booe no ooo ooo o oooo * 000000000000000000 500000000000000000 ppoo0000000000000ol 50000002888860000 Sooboo000000001 booooo00ooo cooboe booo00000000000 000000000000000 boooooo oooooOood b000000000000004 1217500145 264kathadeshat) lobhatRtIyasaMgrahakiTTiH lobhadvitIyasaMgrahakiTTiH lobhaprathamasaMgrahakiTTiH saMkSepato vivecanam (1) (a) iha paramArthata ekaikasaMgrahakiTTayAmavAntarakiTTayo-'nantA bhavanti, kintvasatkalpanayA lobhatRtIya Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] citram-19 [ khavagaseDhI ___ saMgrahakiTTau dvAviMzatiH (22) avAntarakiTTayAH parikalpitAH, lodvitIyasaMgrahakiTTI viMzatiH (20), lobhaprathamasaMgrahakiTTI cASTAdaza (18) / (ba) kiTTivedanAddhAprathamasamaye'nubhAgApavartanayakai kasaMgrahakiTTayA dve'vAntarakiTTI ghAtyete,paramArthatantu sarvAvAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramANA abAntarakiTTayo ghAtyante / (2) avAntarakiTTInAM ghAte jAte lobhatRtIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakiTTito lobhadvitIyasagrahAkaTTiprathamA vAntarakiTTA ekAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTivAtAvAntarakiSTTirAzipramANaizcaryahInaM dalaM jAyate, iha tvasatkalpanayA dve'vAntarakiTTI ghAtite, tena tribhizcaryahInaM dalaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAghAntarakiTau bhavati,yato yAviMzatitamAvAntarakiTTirAsIt ,saivA'dhunA crmaavaantrkittttibhvti| tadyotanAya citre lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTI trayodaza (13) zUnyAni darzitAni, lobhadvitIyasaMgraha prathamAvAntarakiTau ca daza (10) / evaM lobhaprathamasaMgraha kiTTiprathamAvAntarakiTTAyapi bodhyam / (3) (a) lobhadvitIyasaMgrahakiTTidhAtadalato dalamAdAya lobharitIyasaMgrahaphiTTiprathamAvAntarakiTTI lobha tRtIyasaMgrahakiTTighAtAvAntaraphiTTirAzipramANAMzcayAna asatkalpanayA tu dvau cayau prakSipati, tataH paraM sarvAsu lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyAdyavAntaraphiTTiSu prakSipati, taddyotanAya citrasyoparitane bhAge .. bindudvayaM darzitam / dalaprakSene jAte lobhatRtIyasaMgraha kiTTitaH prabhRti lobhadvitIyasaMgraha kiTTicaramAtrAntarakiTiM yAvat so avAntarakiTTaya ekagopucchAkAreNa bhavanti / (ba) lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiSu dalikaprakSepe jAte lobhadvitIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakihito lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTo paramArthata ekAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTi-dvitIyasaMgra. hakiTTighAtAvAntarakiTTirAzipramANacaurasatkalpanayA tu paJcabhizcayahI dalaM bhavati, tadyotanAya citre lobhadvitIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakiTau bindu dvayasahitazUnyAni dvAdaza (12), lobhaprathama saMgrahakiTTiprathamAtrAntarakiTTo tu sAta (7) / atha lobhaprathamasaMgrahakiTi prathamAvAntarakiTau lobhatRtIya saMgrahakiTTi-dvitIyasaMgrahakiTTighAtAvAntarakiTTirAzipratrANAMzcayAna asatkalpana yA tu catuzcayAna prakSi pati / tataH paraM sarvAsu lobhaprathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiSu tAvatazcayAna prakSipati / prakSipteSu ca teSu lobhatRtIyasaMgrahakiTriprathamAvAntarakiTTiprabhRtilobhaprathamasaMbahakiTicaramAvAntarakiTTiparyavasAnAH sarvAvAntarakiTTaya ekago pucchAkAreNa bhavanti / gopucchAkAraracanAyAM sampannAyAM zeSaghAtadalaM vizeSahInakrameNa dIyate / yathA lobhasya tisraH saMgrahakiTTIH sthApayitvA prarUpaNA darzitA, tathaiva zeSakapAyANAmapi saMgrahakiTTIrupayapari sthApayitvA drshyitvyaa| Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghAtadalanikSepavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [257 // NA'dhastanazIrvacayAdirUpaM yad dalaM dAsyAMte, tat sarva sarvaghAtadalA'saMkhyeyabhAgamAtrameva bhaviSyati, taca ghAtadalata eva dAsyati / tena tad dalaM pRthak sthApayitavyam / tannikSepavidhistvane saptatriMzadadhikazatatamagAthAyASTIkAyAM vakSyate / / ___ anantaroktadalatrayamapi sarvaghAtadalA- saMkhyeyabhAgamAtraM bhavati / sarvaghAtadalatazyopayuktadalatrayaM vizodhya zeSasarvaghAtadalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTitaH prabhRti krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTi yAvad ghAtA'vAntarakiTTirahitAsu sarvAsvavAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa nikSepaNIyam / nikSepavidhizvetthaM iSTavyaH-zeSaghAtadalaM vibhAgaithe vibhajanIyam / tatrA''dyo vibhAga uttaradalam , dvitIyastvAdidalam / __ athottaradalaM dayate-zeSaghAtadale padena vibhakte madhyamadalaM prApyate / tato madhyamadalamIMkRtakonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM bhajyate, tadaikacayadalaM prApyate / padaM cAtra ghAtarahitAnAM sarvA'vAntarakiTTInAM rAzirvaktavyam / tataH krodhasya prathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvekaM cayaM prakSipati / krodhaprathamasaMgrahakiTTidvicaramA'vAntarakiTau dvau cayo prakSipati, evaM pazcAnupUvyakottaravRddhayA cayAn dadallobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamA'vAntarakiTTI padapramANAMzcayAn prakSipati / "saikapadannapadArdhamathaikAdyatayutiH kila sNklitaakhyaa|" ityanena karaNena cayAn saGkalayya ghAtarahitAnAM sarvAnAntarakiTTiSu prakSipAti / saGkalitacayaizca guNitamekacayagatadalaM sarvocaradalaM sampadyate / nyAsaH-- zeSaghAtadalam madhyamadalam padam madhyamadalam .:. ekacayagatadalam dviguNa hAnI-- (pada-1) sarvacayAH (pada+1) padam sarvottaradalam sarvacayAH ekacayagatadalam athA''didalaM pradaryate-zepaghAtadalata uttaradalaM vizodhyA'vaziSTadalamAdidalamucyate, AdidalaM ca padena bhajyate, tadaikamAdidalakhaNDaM prApyate / AdidalakhaNDaM ghAtarahitAsu sarvA'cAntarakiTTiSu dadAti / nyAsa: Adidalam =zeSaghAtadalam-uttaradalama Adidalam ekamAdidalakhaNDampa dA Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] khavagaseDhI [ gAthA--131-132 atha nikSepakramo bhaNyate-krodhasya prathamasaMgrahakiTTigharamA-'vAntarakiyAmAdidalata ekamAdidalakhaNDamuttaradalatazcaikacayaM dadAti / krodhaprathamasaMgrahakiTTidvicaramA'vAntarakiTTayAmAdidalata ekamAdidalakhaNDamuttaradalatazca dvau cayau prakSipati / evaM pazcAnupUrvyA ghAtarahitasarvA'vAntarakiTTiSvakottaravRddhayA cayAnekaikaM cAdidalakhaNDaM tAvad dadAti, yaavllobhtRtiiysNgrhkittttiprthmaa'vaantrkittttiH| evaMkramaNa dale prakSipte zeSasarvaghAtadalaM parisamAptaM bhavati, sarvA'vAntarakiTTayazcaikagopucchAkAreNa sampadyante / samApto gaNitavibhAgaH // 128-129-130 // __saMkramadalA'lpabahutvaM gAthAtrayeNoktam / samprati saMkramadalato'vAntarakiTTIH kena vidhinA nivartayatIti vaktavyam / tatrA'pi saMkramadalato'vAntarakiTTinivRttararvAg bandhapradezato-'vAntarakiTTinivatiH pratipAdanIyA, saMkramAvAntarakiTTinitiprarUpaNAyAmupayogitvAt tasyAH / tena bandhapradezAdapUrvA'vAntarakiTTInAM nivRttiM pratipipAdayiSurAha baMdhapaasA Nivattae apubbA avantarA kittttii| paDhamANa cauNha avaMtarakiTTIaMtarasutu // 131 // ___ bandhapradezAd nivartayatyapUrvA avAntarAH kittttiiH|| prathamAnAM catasRNAmavAntarakiTTayantareSu tu // 131 / / iti padasaMskAraH / . 'baMdhapaasA' ityAdi, 'bandhapradezAd' jAtyAmekavacanam , bandhapradezebhyaH 'catasRNAM' krodhamAnamAyAlobhasambandhinInAM catuHsaMkhyAkAnAM 'prathamAnAm' AdyasaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayantareSu tu 'apUrvA' abhinavA avAntarAH kiTTInivartayati, na tu vakSyamANasaMkramadalavat saMgrahakiTTInAmadhastAdapi / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-catasRNAM prathamasaMgrahakiTTInAM madhyamA evA'vAntarakiTTayo badhyante, na tu saMgrahakiTTisarvajadhanyAvAntarakiTTiApi tato hInA / tena saMgrahakiTTayA adhastAd bandhadalAdapUrvA'trAntarakiTTayo na nirvaya'nte // 130 // nanu bandhapradezato'pUrvA'vAntarakiTTIH kiM sarvA'vAntarakiTTayantareSu nirvatayati ? utAsti kazcid vizeSaH ? iti, ucyate-na tAvat sarveSvavAntarakiTTayantareSu / atha yatiSyavAntarakiTTayantareSu gateSvapUrvA avAntarakiTTInivartayati, tadabhidhitsurAha gaMtUNa asaMkhaguNiapallapaDhamavaggamUlaThANANi / egigabaMdhaapubbaM kiTTi khalu kiTTiaMtare kuNai // 132 // (gItiH) gtvaa'sNkhygunnitplpprthmvrgmuulsthaanaani| ___ ekaikabandhA'pUrvA kiTTi khalu phiTTayantare karoti // 132 // iti pdsNskaarH| 'gaMtUNa' ityAdi,tatra 'asaMkhyaguNitapalyaprathamavargamUlasthAnAni' asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlamAtrANyavAntarakiTTayantarANi' gatvA' ullaGghanya 'kiTTayantare' avAntarakiTTayantara ekaikabandhA'pUrvA' Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhApUrvAvAntarakiTTInAmantaram ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 259 vAntarakiTTi khalu 'karoti' nivartayati / bhAvArthaH punarayam-uparitanamadhastanaM cA'saMkhyeyabhAgaM muktvA zeSA avAntarakiTTayobadhyante / tatra jaghanyAvAntarakiTTayA dvitIyAvAntarakiTyAzca yadantaraM bhavati, tat prathamamavAntarakiTTayantaramucyate / dvitIyAvAntarakiTTayAstRtIyAvAntarakiTTayAzcAntaraM dvitIyamavAntarakiTTayantaramabhidhIyate,evamagra'pi vaktavyam / tatra prathamAvAntarakiTTayantare bandhadalato'pUrvAvAntarakiTTi na nivrtyti| dvitIye'pyavAntarakiTTayantare bandhadalato'pUrvA'vAntarakiTTi na nivartayati / evaM prathamAdavAntarakiTTayantarAdasaMkhyeyapanyopamaprathamavargabhUlapramANAnyavAntarakiTTayantarANi gatvA bandhadalata ekAmapUrvA'vAntarakiTTi nivartayati, tataH punarasaMkhyeyapalyopamagrathamavargamUlapramANAnyavAntarakiTTayantarANi vyatikramya dvitIyAmapUrvA'vAntarakiTTi nivartayati / tato'pyasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlamAtrAvAntarakiTTayantarANyullaGghanya tRtIyAmapUrvA'vAntarakiTTi nivartayati / evaMkrameNa tAvadvaktavyam, yAvad bandhapradezato nirvaya'mAnacaramA'pUrvA'vAntarakiTTiH, sA coparitanAnAmasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAnAMbandhe vartamAnAnAmavAntarakiTTInAmadhastAniyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"kiToaMtarANi aMtaraTTadAe asaMkhejANi palidovamapaDhamavaggamUlANi, ettiyANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTo nnivvttijjdi| puNo vi ettiyANi kiToaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTI nnivvttijjdi|" iti / anayA rItyA bandhapUrvA'vAntarakiTTayasaMkhyeyabhAgamAtyo bandhApUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte / nyAsaH-nivartyamAnabandhApUrvAvAntarakiTTayaH= ra.. bandhapUrvAvAntarakiTTirAziH vAvAntarAkaTTayaH- asaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlAni atha gaNitavibhAgaH / . lobhasya kiTTitayA pariNataM dalaM sArdhadviguNahAniguNitaikasamayaprabaddhapramANaM bhavati / ekadviguNahAnizcA'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANA'sti / niruktadalasya ca tisraH saMgrahakiTTayo nirvartitAH / tata ekaikasaMgrahakiTTo sArdhadviguNahAnitribhAgaguNitaikasamayaprabaddhapramANaM sakalA'vAntarakiTTitayA dalaM pariNataM bhavati / yadi sAdviguNahAnitribhAgaguNitaikasamayaprabaddhapramANena dalenaikaikasaMgrahakiTTau sakalA'vAntarakiTTayo nirvartitAH, tapekasamayaprabaddhapramANena dalena kati bandhA'pUrvA'vAntarakiTTayo nirvatyairan ? iti trairAzikena sAvanIyA bandhA'pUrvAvAntarakiTTayaH / asatkalpanayA (1) dviguNahAniH SoDaza (16) kalpyatAm / sArdhadviguNahAniH caturvizatiH (24) / (2) ekasamayaprabaddhadalam ='a' kalpyatAm 'lobhasaMgrahakiTTitayA pariNataM dalam ekasamayaprabaddham sArdhadviguNahAniH 'prakRte lobhasaMgrahakiTTitayA pariNataM dalam=24xa=24 a ato lobhasyaikasaMgrahakiTTitayA pariNataM dalam=24 a:38 a Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] khavagaseDhI [gAthA-133-134 lobhasyaikasaMgrahakiTTitayA pariNatadalasya '8 a' ityasya dvAsaptatiravAntarakiTTayo nirvartitA iti kalpyatAm / 8 a' ityanena dvAsaptatiH (72) avAntarakiTTayo nirvaya'nte, tarhi 'a' ityanena katyavAntarakiTTayo nirvayeran ? "pramANamicchA ca samAnajAtI, aadyntyosttphlmnyjaatiH| madhye tadicchAhatamAdyahRt syAdicchAphalam / " iti zrIbhAskarakaraNasUtreNa prAptavyo bndhaapuurvaavaantrkittttiraashiH| tadyathA-atra pramANam= 8 a', icchA='a', pramANaphalam =72 / tata icchAhataM phalamidam-72xa=72 a, tacca 8 a' iti Ayena-pramANena hRt icchAphalam= 72 a:8 a=9 / ata ekasamayaprabaddhana nava (9) bandhA'pUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte / tAzca paramArthataH sArdhapradezadviguNahAnitribhAgabhAjitakasaMgrahakiTTayavAntarakiTTipramitAH satyaH pUrvA'vAntarakiTTayasaMkhyeyabhAgapramANA bhavanti / ____ atha nava (9) bandhA'pUrvA'vAntarakiTTibhirekasaMgrahakiTTisakalapUrvA'vAntarakiTTayo'ntaryante, tayaMkabandhA'pUrvA'vAntarakiTTayAH kati pUrvA'vAntarakiTTayo'ntaryeran ? iti trairAzikenA'ntaraM sAdhanIyam / pramANamatra 9, pramANaphalam 72, icchA 1 / 'pramANamicchA0' ityanantaroktabhAskaravacanena icchAguNitaM pramANaphalamidam-7241-72, tacca 9 iti pramANena bhaktavyam, tadA icchAphalamidam-18 / tacca sArdhadviguNahAnirbibhAgamAtram , caturvizateH sAdviguNahAnitvena parikalpanAt / aSTAviti ca rAzirasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlakalpo bhavati, sArdhadviguNahAnyA tribhAgamAtratvAt / tenaikaikA'pUrvAvAntarakiTTirasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAvAntarakiTTayantarANi gatvA gatvA nirvaya'te / evaM mAyAmAnakrodhAnAM prathamasaMgrahakiTTAvapi prarUpayitavyam , navaraM lobhaprathamasaMgrahakiTTitaH krodhaprathamasaMgrahakiTTautrayodazaguNaM dalaM sthApayitvA prarUpaNA vidheyaa||132|| // samApto gaNitavibhAgaH // atha bandhadalataH pUrvA'pUrvAvAntarakiTTiSu dalanikSepavidhi vibhaNiSurAhabaMdhAdipuvakiTTIa paesaggaM bahuM deI / tatto visesahINakameNa jA heTThimA apuvAe // 133 // (udgItiH) tatto apuvakiTTIa aNaMtaguNaM tao deii| puvvAa aNaMtaguNUNaM evaM jAva baMdhacarimakiTTI // 134 // (udgItiH) bandhAdipUrvakiTTI pradezAgraM bahu dadAti / tato vizeSahInakrameNa yAvadadhastanA'pUrvasyAH // 133 / / tato'pUrvakiTTA anantaguNaM tato dadAti / pUrvasyAmanantaguNonamevaM yAvad bandhacaramakiTTiH // 134 // iti padasaMskAraH / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 261 ___ 'baMdhAdi0' ityAdi. 'bandhAdipUrvakiTTI' bandhaprathamapUrvA'vAntarakiTTI pradezAgra 'bahu' prabhUtaM dadAti / idamukta bhavati-catasRNAM prathamasaMgrahakiTTInAmadhastanamuparitanaM cA'saMkhyeyabhAgaM parityajya zeSA madhyamA avAntarakiTTIbadhnAti / atha madhyamA'vAntarakiTTisvarupeNa yamanubhAgaM badhnAti, sa pUrvA'vAntarakiTTisvarupo'pUrvAntarakiTTisvarupazca bhavati / tatra bandhe yA sarvajaghanyA'nubhAgakA'vAntarakiTTiH, tasyAM prabhUtaM pradezAgra bandhadalato dadAti / 'tatto' ityAdi, tataH paraM bandhadvitIyAdipUrvA'vAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvad 'apUrvasyAH' bandhApUrvA'vAntarakiyA 'adhastanA' adhastanabandhapUrvAvAntarakiTTiH, anyathaikagopucchAkArabhaGgaH prasajyeta / jaghanyavandhapUrvA'vAntarakiTTita ArabhyA'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu bandhapUrvA'vAntarakiTTiSvanantatamabhAgahInakrameNa pradezAgraM dadAti, prathamAdavAntarakiTTayantarAdasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANeSvavAntarakiTTayantareSu gateSu satsu bandhA'vAntarakiTTinivRttidarzanAditi bhAvaH / 'tatto' ityAdi, 'tataH' bandhaprathamA'pUrvAntarakiTTitaH prAga yA bandhapUrvA'vAntarakiTTistata ityarthaH, 'apUrvakiTTI' bandhaprathamApUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNaM pradezAgraM dadAti / 'tataH' bandhaprathamApUrvA'vAntarakiTTitaH pUrvasyAM bandhAvAntarakiTTau 'anantaguNonam' anantaguNahInaM pradezAgraM dadAti / sampratyatididikSurAha-evaM' ityAdi, evaM' yathA bandhapUrvAvAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa dalikaM dadAti, yAvadapUrvakiTTiraprAptA bhavati / tato'pUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNaM dalikaM dadAti, tataH pUrvAvAntarakiTTAvanantaguNahInaM dadAti, tathaiva tAvadabhidhAtavyam, yAvad 'bandhacaramakiTTiH' bandhacaramapUrvAvAntarakiTTiH / bhAvArthaH punarayam-bandhapUrvAvAntarakiTTiSu yathottaramanantabhAgena hInaM dadAti / bandhapUrvAvAntarakiTTito'nantarAyAM bandhA'pUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNaM dalaM prakSipati, tato'nantarAyAM bandhapUrvAvAntarakiTTAvanantaguNahInaM dalaM dadAti, tato bandhapUrvA'vAntarakiTTiSu yathottaramanantabhAgena hInaM dalikaM dadAti / evaMkrameNa tAvadvaktavyam , yAvad bndhcrmpuurvaavaantrkittttiH| uktazca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"bajjhamANayassa padesaggassa NisegaseDhipakhvaNaM vattaissAmo-tattha jahaNiyAe kiToe bajjhamANiyAe bahuaM / vidiyAe kiTTIe visesahoNamaNaMtabhAgeNa, tadiyAe visesahoNamaNaMtabhAgeNa / cautthIe visesahoNaM / evamaNaMtarovaNidhAe tAva visesahoNaM jAva apuvvakihimapatto tti / apuvvAe kiTTIe aNaMtaguNaM / apuvvAdo kiTodo jA aNaMtarakiTTI, tattha aNaMtaguNahoNaM, tado puNo aNaMtabhAgahoNaM / evaM sesAsu savvAsu / " iti||134|| . bandhapradezato'vAntarakiTTinivRtti vistarato-'bhidhAya saMkramadalato'vAntarakiTTinirvRtti vyAcikhyAsurAha Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ] khavagaseDhI gAthA-135-136 kuNae vajjiya kohapaDhamaM tu egArasANa he?mmi| taha'vaMtarakiTTIaMtaresu saMkamadalA apuvAo // 135 // [gItiH ] karoti varjayitvA krodhaprathamAM tvekAdazAnAmadhastAt tathA'vAntarakiTTayantareSu saMkramadalAdapUrvAH // 135 // iti pdsNskaarH| 'kuNae' ityAdi, tatra'krodhaprathamAM' krodhaprathamasaMgrahakiTTi tu vayitvA zeSANAmekAdazAnAM saMgrahakiTTInAmadhastAt tathaikAdazAnAM saMgrahakiTTInAbhavAntarakiTTayantareSu 'saMkramadalAt' saMkramapradezAgrAd 'apUrvAH' apUrvA'vAntarakiTTIH karoti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jAo saMkAmijjamANiyAdo padesaggAdo apuvAo kiTTIo NivvattijjaMti, tAo dusu ogAsesu / taMjahA-kiTTIaMtaresu ca saMgahakiToaMtaresu c|" iti / atra krodhasya prathamasaMgrahakiTTi varjayitvA zeSANAmekAdazAnAM saMgrahakiTTInAmavastAd yo'vakAzaH, sa saMgrahakiTTayantaraM jJAtavyaH / tathA krodhaprathamasaMgrahakiTTi varjayitvA zeSakAdazasaMgrahakiTTInAM saMlagnayodvayoH svasvAvAntarakiTTayomadhye yo'vakAzaH, so'vAntarakiTTayantaraM vAcyaH / na ca saMkramadalataH krodhaprathamasaMgrahakiTTayA adhastAt tathA krodhaprathamasaMgrahakiTeravAntarakiTTayantareSvapUrvI avAntarakiTTayaH kuto na nirvaya'nta iti vaktavyam, tasyA vinAzyamAnatvena tatra saMkramA'pUrvAvAntarakiTTinirvartanA'bhAvAt / tadevaM krodhaprathamasaMgrahakiTTo bandhapradezata evA'pUrvA avAntarakiTTayo nirvaya'nte / mAna-mAyAlobhAnAM ca prathamasaMgrahakiTTI bandhapradezataH saMkramapradezatazcA'pUrvAvAntarakiTTayo nirvayante / krodhAdInAM zepAsvaSTAsu saMgrahakiTTiSu kevalaM saMkramapradezata evA'pUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nta iti phalitArthaH / idantvavadheyambandhapradezataH krodhAdiprathamasaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayantareSu nirvaya'mAnA apUrvAvAntarakiTTayaH stokA bhavanti, ekasamayaprabaddhapradezAgreNa tAsAM nivRtteH / tato'saMkhyeyaguNAH saMkramapradezataH krodhAdInAM dvitIyAdyekAdazasaMgrahakiTTInAmadhastAt krodhAdInAM caikAdazasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayantareSu nirvaya'mAnA apUrvA avAntarakiTTayo bhavanti, saMkramapradezAgrasyA'saMkhyeyasamayabaddhamAtratvAt / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"bajjhamANayAdo thovAo Nivvattedi / saMkAmijjamANayodo asNkhejjgunnaao|" iti // 135 / / sAmprataM saMkramadalato nirvaya'mAnA'pUrvAvAntarakiTTInAmalpabahutvamabhidhattesaMkamao NivvattijamANakiTTIsu sNghNtrjtto| hoMti avaMtarakiTTIaMtarajAo asaMkhaguNiA'puvvA // 136 // (AryAgItiH) ___ saMkramato nirvaya'mAnakiTTiSu saMgrahAntarajAbhyaH / bhavantyavAntarakiTTayantarajA asaMkhyaguNitA apUrvAH // 136 / / 'saMkamao' ityAdi, 'saMkramataH' saMkramadalato nirvaya'mAnakiTTiSu 'saMgrahAntarajAbhyaH' Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkramA pUrvAvAntara kiTTI nAmalpabahutvam ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 263 saMgrahakiyantarajAbhyo'pUrvAvAntara kiTTibhyo 'vAntaraviTTyantarajAH 'asaMkhaguNitApuvvA' ti "zeSa saMskRtavat siddham' (siddhahema0 8-4-448) iti prAkRtalakSaNadarzanAd AkAro'kAreNa saha dIrgho jAtaH, vizleSe cA'kAraH prAptaH tena 'asaMkhaguNiA apuvvA' tti 'asaMkhyaguNitAH' asaMkhyeyaguNA apUrvA :- apUrvAvAntarakiTTayo 'bhavanti' jAyante / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNauM- "jAo saMgaha kiTTIaMtaresu, tAo dhovaao| jAo kiTTIaMtaresu, tAo asaMkheja guNAo / " iti / ayaM bhAvaH - kiTTivedanAdvAyAH prathamasamaye saMkramadalataH krodhaprathamasaMgraha kiTTi varjayitvaikAdazasaMgraha kiTTInAmavastAt tathA tAsAmevaikAdaza saMgraha kiTTInAmavAntarakiyantareSvapUrvA avAntarakiTTayo nirvartyanta iti prAguktam / tatra krodhaprathama saMgrahakiddhiM parityajyaikAdazasaMgrahakiTTInAmadhastAd yo'vakAzaH, sa saMgraha kiTTayantaram / tatra yA apUrvA avAntarakiTTayo jAyante, tAH saMgraha kiTTayantarajA ucyante / tathA krodhaprathama saMgrahakiddhiM vihAyaikAdaza saMgraha kiTTInAmavAntarakiyantareSu yA apUrvA avAntaraviiDayo jAyante, tA avAntaraviiTTayantarajA vyapadizyante / tatraikAdazasaMgrahakiyantareSu yAvatsaMkramadalikato'pUrvAvAntarakiTTI rnirvartayati, tato'saMkhyeyaguNaM saMkramadalikamAdAyaikAdazasaMgrahakiTTI nAmavAntarakiTTayantareSvapUrvAvAntarakiTTIniMSpAdayati / tena saMgraha kiyantarotpannApUrvAvAntarakiTTito'vAntarakiTTyantarotpannA'pUrvAvAntarakiyo'saMkhyeyaguNA bhavanti / saMgrahakiTTayantarajA apUrvAvAntarakiTTayo nirantaraM tiSThanti, na tu pUrvAvAntaraviTTibhirvyavahitAH, tatra pUrvAvAntarakiTTInAmabhAvAt / avAntara kiTTayantarotpannAstvapUrvAvAntarakiTTayo na nirantaramavatiSThante, api tu vivakSitasaMgrahakiTTyAH sarvajaghanyapUrvAvAntarakiTTitaH palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAge gate sati / tathAhi --vivakSitasaMgraha kiTTayAH prathamapUrvAvAntarakiTTi dvitIyapUrvAntarakiTTayoryadantaraM bhavati, tat prathamamavAntarakiTTayantaram / tatra saMkramadalato'pUrvAvAntarakiTTiM na nirvartayati, evaM dvitIye'vAntarakiTTayantare'pyapUrvAvAntarakiTTiM na nirvartayati / evaMkrameNa palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgamAtrANyavAntarakiTTyantarANi vyatikramyA'vAntarakiTTyantarayekAmapUrvA'vAntarakiddhiM nirvartayati / tataH punaH palyopamaprathamavargamULa saMkhyeyabhAgamitAnyavAntarakiMTTayantarANi gatvaikAmapUrva'vAntarakisiM nirvartayati, tataH punaH palyopamaprathama vargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANAnyavAntarakiTTayantarANyullaGghaye kAmapUrvA'vAntarakiTTi nirvartayati / evaM tAvadvaktavyam, yAvat saMkramapradezAgrato nirvartyamAnA caramA'pUrvAvAntarakiTTiH / na cA'vAntarakiyantareSu palyopamavargamUlA'saMkhyeyabhAgamAtrANi sthAnAni gasyaikaikA'pUrvA'vAntarakiTTirnirvartyata ityetatkathamavasIyate 1 iti vAcyam, agrimagAthayA dalanikSepavidhAnAvasare palyopamaprathama vargamUlA'saMkhyeyabhAgamAtrasyA'ntarasya pratipAdayiSyamANatvAt / Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] khagaDhI : atha gaNitavibhAgaH / samprati dvAtriMzadadhikazatatamagAthoktabandhApUrvAvAntarakiTTInAmetaddAthoktasaMkramApUrvAvAntaraki TTInAM cAntarAdikaM gaNitarItyA pradarzyate - ekasamayaprabaddha dalamasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANasArdhadviguNahAnyA guNayitavyam, guNane ca kRte lobhasya kiTTitayA pariNataM dalaM labhyate, tatpunatrikeNa bhAjitaM sadekasaMgraha kiTTisakalA'vAntarakiTTitayA pariNataM dalaM bhavati / tataH sArdhadviguNahAnitribhAgaguNitaikasamayaprabaddhadalamutkarSaNApakarSaNabhAgahAreNa bhajyate, tadaikaikasaMgraha kiTTarutkIrNadalaM prApyate / samprati tUtkIrNadalena nirvartyamAnA'pUrvAvAntara kiTTInAM pramANamiSyata itikRtvA sAguNahAni tribhAgaguNitaikasamayabaddha dale nai kaika saMgraha ki yadi sakalASvAntarakiyo nirvartitAH, tatkIrNana kiyatyo'pUrvA'vAntarakiTTayo nirvatryeran ? iti trairAzikena sAdhanIyAH saMkramadalato nirvartyamAnA apUrvAvAntaraviiTTayo lobhaprathamasaMgraha kiTTI / asatkalpanayA (1) ekadviguNahAniH = 16 : sArdhadviguNahAniH = 24 | (2) ekasamayaprabaddha dalam = 'a' (3) lobhaprathama saMgraha kiTTau nirvartitA avAntarakiTTayaH = 72 / (4) utkarSApakarSaNabhAgahAraH =4 | (5) asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlAni ca 8 iti kalpyatAm / - lobhatri saMgraha kiTTitayA pariNataM dalam = 24 =24 a -- . lobhaprathamasagraha kiTTitayA kiyo nirvartitAH " ?? . utkarSaNApakarSaNabhAgahAraH =4 -- lobhaprathama saMgraha kiTTita utkIrNadalam = 8 a / = 2 [ gAthA-136 - =24 3/3=8 a, tasya ca 72 avAntara 'a' ityanena dvAsaptatiH ( 72 ) avAntarakiyo nirvartitAH, tarhi '2 a' ityanena kiyatyospUrvA'vAntarakiTTayo nirvatyeran 1 pramANamicchA ca samAnajAto. AdyantayostatphalamanyajAtiH / madhye tadicchAhatamAdyahRt syAdicchAphalaM / " iti zrI bhAskara vacanena sAdhyAH / tathAhipramANam = 8a, pramANaphalam = 72, icchA = 2 a, icchAhatamidam - 72x2a = 144a, Adyena - pramANena hRt icchAphalam - 144 a/8 a = 18 / evamaSTAdaza (18) apUrvA'vAntarakiya utkIrNadalato nirvartyante, tAzca paramArthata utkarSaNApakarSaNabhAgahAra bhAjitai kasaMgraha kiTTigatAJvAntaraki TTi pramANA bhavanti / utkarSaNApakarSaNabhAgahArasya palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANatvAt saMkramadalato nirvartyamAnA apUrvAvAntarakiyo lobhasyaikasaMgraha kiTTA palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgabhAji - taikasaMgrahakiTTigatAvAntarakiTTiyamANA bhavanti / 1 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA bandhasaMkramApUrvAvAntara kiTTayaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH nyAsaH- lobhaprathamasaMgraha kiTTau sarvAH saMkramApUrvA trAntarakiTTayaH = tatsaMgraha kiTTigatA 'vAntarakiTTayaH palyopama prathamavargamUlAsaMkhyabhAgaH yadyapi dvAtriMzadadhikazatatamagAthAyASTIkAyAM bandhApUrvAvAntarakiTTirAzirgaNitarItyA darzitaH, tathApIha saMkramApUrvAntarakiTTirAzinA saha tulanAM kartuM punaH pradarzyate / evamantaramapi / lobhasya bandhadalam 'a', ekasamayabaddhatvAt / bandhadalato 'nantatamabhAgamAtraM dalaM pRthak sthApayitvA zeSaM bandhApUrvAvAntarakidvitvena pariNamayati / sthUladRSTayA 'a' iti dalaM bandhA'pUrvAvAntara kiTTitayA pariNamayati, anantatamabhAgasyAvivakSaNAt / yadi '8 a' ityanena dalena dvAsaptatiH (72) avAntarakiyo nirvartitAH, tarhi 'a' ityanena katyavAntarakiTTayo nirvayeran ? iti trairAzikena natra ( 9 ) avAntarakiya: sAdhyante / tAca paramArthato'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlabhAjitalobhaprathama saMgraha kiTTigatAvAntarakiTTiyamANA bhavanti / tena bandhA'pUrvAvAntarakiTTitosaMkhyeyaguNAH saMkramA'pUrvAvAntarakiTTayo nirvartyanta iti sidhyati, utkarSaNApakarSaNabhAgahArato'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlAnAma saMkhyeyaguNatvAn / athA'ntaraM sAdhyate - aSTAdazasaMkramA'pUrvAvAntaraviTTibhirekasaMgraha kiTTi sarvapUrvAvAntarakiTTayo dvAsaptatisaMkhyAkA antaryante, to kasaMkramA'pUrvAvAntarakiTTyAH kati pUrvAvAntarakiTTayo'ntarayitavyAH 1 iti trairAzikena sAdhanIyamantaram / tadyathA - pramANamatra 18, pramANaphalam 72, icchA 1 / "pramANamicchA 0 " iti zrI bhAskara vacanenecchAguNitaM pramANaphalamidam-72x1=72, tacca 18iti pramANena bhaktavyam, tadA icchAphalam 3 = 4, tacca paramArthata utkarSaNApakarSaNabhAgapramANaM bhavat palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAga pramitaM bhavati / [ 265 yadyapi prathamato'ntatazcA'saMkhyeyabhAgaM vihAya pUrvAvAntarakiTTaya ekaikabandhApUrvAvAntarakiTTayA vyavadhIyante, tathApi sthUladRSTyA sarvapUrvAvAntarakiTTayo vyavadhIyanta iti kalpyate, asaMkhyeyabhAgasyAvivakSaNAt / yadi navabhirvandhApUrvAvAntarakiTTibhirekasaMgraha kiTTisarvapUrvAvAntarakiTTayo dvAsaptatisaMkhyAkA antargante, thokyaa bandhApUrvAvAntarakiyA kiyatyaH pUrvAvAntarakiTTayo vyavadhAtavyAH 1 iti trairAzikena vyavadhIyamAnAH pUrvAvAntara kiTTayaH sAdhyAH / 72 nyAsaH -- pramANam =9, pramANaphalam = 72, icchA-1, icchAphalam - =< 9 asatkalpanayA - sSTau (8) paramArthatastvasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAH pUrvAvAntara kiTTIratikramyaikAM bandhA'pUrvAvAntarakiTTi nirvartayati, saMkramA'pUrvAvAntarakiTTistvasatkalpanayA catasraH (4) paramArthataH taH punaH palyopama prathamavargamUlA - 'saMkhyeyabhAga pramANAH pUrvA'vAntarakiTTIrullaGghaya nirvartyante / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] khavagaseDhI [ gAthA-137 tena saMkramApUrvAvAntarakiTTInAmantaraM stokataraM bhavati, bandhApUrvAvAntarakiTTayantarato'saMkhyeyaguNahInaM bhavatItyarthaH // 136 / / ||gnnitvibhaagH samAptaH // atha saMkramapradezAgrato nirvaya'mAnApUrvAvAntarakiTTiSu dalanikSepamatidezena bhaNati saMgahaaMtarajAsu Nikhevo kiTTikaraNabba baMdhava / parajAsu pallamUlAsaMkhaMso aMtaraM NavaraM // 137 // saMgrahAntarajAsu nikSepaH kiTTikaraNavad bandhavad / parajAsu palyAlAsaMkhyAMzo'ntaraM navaram ||137||iti padasaMskAraH / 'saMgaha0' ityAdi, 'saMgrahAntarajAsu' saMgrahakiTTayantarajAsthapUrvA'vAntarakiTTiSu 'nikSepaH' dalanikSepaH kiTTikaraNavad boddhavya iti shessH| 'pAjAtu' avAntarakiTTayantarajAsvapUrvAvAntarakiTTiSu 'bandhavad' bandhA'pUrvA'vAntarakiTTivad dalanikSepo boddhavya / sAmAnyenA'tidizyA'ntaraviSayakamapavAdamAha--'palla' ityAdi, tatra navaraM 'palyamUlAsaMkhyAMzaH' palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgamAtramantaraM jJeyam / bandhApUrvAvAntara kiTTidalanikSepe'ntaramasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANamAsIt / iha tu palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANaM jJAtavyamiti bhAvaH / yadabhyadhAyi kaSAyaprAbhUtacUNau~-"jAo saMgahakiTTIaMtaresu, tAsiM jahA kiTIkaraNe apuvvANaM NivvattijamANiyANaM kiTTINaM vidho, tahA kaayvvo| jAo kiTToaMtaresu, tAsiM jahA bajjhamANaeNa padesaggeNa apuvvANaM NivvattijamANiyANaM kihoNaM vidhI, tahA kaayvvo| Navari thovadaragANi kiToaMtarANi gaMtUNa saMchanbhamANapadesaggeNa apuvvA kihI NivvattijamANigA dissdi| tANi kiTTIaMtarANi pagaNaNAdo palidovamavaggamUlassa asNkhejdibhaago|" iti / . bhAvArthaH punarayam-saMgrahakiTTayantarajAsvapUrvAvAntarakiTTiA kiTTikaraNasadRzo yo dalanikSepa uktaH / tatra sAdRzyArtha uSTrakUTAkArApekSayA bodhyaH, anyathA sAdRzyaM na saMbhavati, / tathAhikiTTikaraNAddhAyAM pratisamayamavAntarakiTTitayA'saMkhyeyaguNakrameNa dalaM pariNamyate sma, tena pUrvAvAntarakiTTigatadalata uttarottarasamaye'saMkhyeSaguNaM dalaM kiTTitayA pariNamyate sma / tathA'pUrvAvAntarakiTTiSu yathottaramanantatamabhAgena hInaM dalikaM dadaccaramA'pUrvAvAntarakiTTitaH prathamapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti sma, tato'nantabhAgena hInaM hInataraM dadaccaramapUrvA'vAntarakiTTitaH prathamA'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyabhAgenAvika dalaM dadAti sma / kiTTivedanAddhAyAM punastAdRzo dalanikSepo na saMbhavati / kutaH ? iti cet, ucyate Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkramApUrvAvAntarakiTTiSu dalanikSepaH] kiTTivedanAddhAdhikAraH [267 kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamaye mohanIyasarvadalasya kiTTitayA pariNatatvAt kiTTivedanAddhAyAzca prathamasamaye pUrvasattAgatadalA'saMkhyeyabhAgamAtradalasyotkaraNAt pUrvA'vAntarakidvigatadalikApekSayA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalamapUrvA'vAntarakiTTitayA pariNamanAyotkirati, evaM dvitIyAdisamayedhvapi / yadyapi pratisamayaM kiTTivedanAddhAyAmapyasaMkhyeyaguNaM dalamutkirati, tathApyutkIryamANaM sarva dalaM pUrvasattAgatasarvadalAsaMkhyeyabhAgapramANaM bhvti| tena kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye saMgrahakiTTayantarotpannAsvavAntarakiTTiSu yA caramApUrvAvAntarakiTTiH,tasyAM nikSipyamANadalato'saMkhyeyaguNahInaM prathamapUrvAvAntarakiTTaudalaMnikSipati,anyathA pUrvApUrvA'vAntarakiTTInAM dRzyamAnaMdalamekagopucchAkAreNa na syAt / evaM caramapUrvAvAntarakiTTito'saMkhyeyaguNaM prathamAyAM saMgrahakiTTayantarotpannAyAmavAntarakiTaunikSipati, anyathA dRzyamAnadalasya gopucchAkArabhaGgaH prasajyeta / ihoSTrakUTApekSayA tu sAdRzyArthaH sUpapadyate, asaMkhyeyaguNahAnerasaMkhyeyaguNavRddha copalambhena nimnonatatvopalambhAt / tathA'vAntarakiTTayantarajAsvapUrvA'vAntarakiTTiSu bandhA'pUrvAvAntarakiTTisadRzo yo dalikanikSepaH pratipAditaH / tatra sAdRzyArtho'ntarApekSayA jJAtavyaH / yathA bandhA'pUrvAvAntarakiTTiSu pUrvA'vAntarakiTTIrantarayitvA'ntarayitvAdalaM prakSipati, tathA'vAntarakiTTayantarajAsu saMkramApUrva'vAntarakiTTiSvapi pUrvA'vAntarakiTTIrantarayitvA'ntarayitvA dalaM prakSipati, na tu nairantaryeNa, anyathA sAdRzyaM na saMbhavati / tadyathA-yathA bandhajadhanyapUrvAvAntarakiTTito yathottaramanantabhAgena hInaM hInataraM dalikaM dadadasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANabandhapUrvA'trAntarakiTTiSu gatAsu bandhapUrvAvAntarakiTTito bandhA'pUrvAvAntarakiTTAvanantaguNaM dattvA tadanantarabandhapUrvA'vAntarakiTTAvanantaguNahInaM dalaM dadAti sma, tathA saMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTitaH saMkramajaghanyapUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dattvA saMkramadvitIyAdipUrvA'vAntarakiTTiSvanantabhAgena hInaM hInataraM dalikaM dadat palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANAsu pUrvA'vAntarakiTTiSu gatAsu na saMkramA'pUrvA'vAntarakiTTAvanantaguNaM dalaM datvA'nantarasaMkramapUrvAvAntarakiTTAvanantaguNahInaM dadAti, api tu saMkramA'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNaM dalaM datvA'nantarasaMkramapUrvAvAntarakiTTayAmasaMkhyAtaguNahInaM dadAti, anyathA saMkramapUrvAvAntarakiTTito'vAntarakiTTayantarajAyAM saMkramA'pUrvAvAntarakiTTau dRzyamAnadalasyA'nantaguNatvaprasaGgena gopucchAkArabhaGgaH prasajyeta / ato bandhavadityatra sAdRzyArtho'ntarApekSayA bodhyH| tena kiTTivedanAddhAprathamasamaye dalikanikSepa itthaM prarUpayitavyaH-sarvamandAnubhAgakA yA lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTiH, tasyA adhastAt kiTTivedako lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantare yA apUrvAvAntarakiTTInivartayati, tAsu yA sarvajaghanyA'nubhAgakAvAntarakiTTiH, tasyAM prabhUtaM dalikaM dadAti / tato dvitIyasyAM lomatRtIyasaMgrahakiTTayantarajAyAmapUrvAvAntarakiTTAvanantabhAgena hInaM dalaM dadAti, tato'nantarAnantareNa vizeSahInakrameNa dalaM tAvad dadAti, yAvallobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarajacaramA'pUrvAvAntarakiTTeiH / lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntaraki Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 ] khavagaseDhI [ gAthA-137 TTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNahInaM dalaM dadAti, tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTayAmanantatamabhAgena hInaM dalaM dadAti / evaMkrameNa tAvad dadAti, yAvat palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANA lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTayo vyatikrAmanti, tato'nantarAyAM saMkramato nirvAmAnAyAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamAyAmavAntarakiTTayantarajAyAM saMkramA'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNaM dalaM nikSipati / tato'nantarAyAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAdhAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / tata uttarottarasyAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvA'vAntAkiTTayAmanantabhAgena hInaM dalaM dadAti / yatra ca pUrvAvAntarakiTTayA apUrvAvAntarakiTTayAzca sandhirbhavati, tatra pUrvA'vAntarakiTTito'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeSaguNaM datvA'pUrvA'vAntarakiTTito'nantarapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / zeSA'vAntarakiTTiSvanantatamabhAgena hInaM dalaM dadAti / evaMkrameNa dadallobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiDyantarajAyAM prathamAyAmapUrvAvAntarakiTTApasaMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tato vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvallobhAtIyasaMgrahakiTTayantarajA caramA'pUrvAvAntarakiTTiH / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarajacaramA'pUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTathAmasaMkhyAtaguNahInaM dalaM dadAti / tataH paraM yathottaramanantabhAgena hInaM hInataraM dadAti / navaraM palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANAsu pUrvA'vAntarakiTTiSu gatAsu yatra yatra pUrvA'vAntarakiTTaravAntarakiTTayantarajAyAcA'pUrvA'vAntarakiTTeH sandhirjAyate, tatra tatra pUrvA'vAntarakiTTito'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dalaM dattvA'pUrvAvAntarakiTTito'nantarapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyAta guNahInaM dadAti / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito lobhaprathamasaMgrahakiTTayantarajAyAM prathamAyAmapUrvAvAntarakiTTayAmasaMkhyAtaguNaM dalaM dadAti / tata uttarotarA'pUrvAvAntarakiTTau vizeSahInaM dalaM tAvad dadAti, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTTayantarajA caramA'pUrvAvAntarakiTTiH / tato lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNahInaM dalaM nikSipati / tataH paramanantarAnantareNa sarvatra vizeSahInakrameNa dalaM tAvad dadAti, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / navaraM palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANAsu pUrvA'vAntarakiTTiSu gatAsu yatra yatra pUrvAvAntarakiTTarapUrvA'vAntarakiTezca sandhirbhavati, tatra tatra pUrvAvAntarakiTTito'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dalaM dattvA'pUrvAvAntarakiTTito'nantarapUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM prakSipati / ___ tato lobhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakihito mAyAtRtIyasaMgrahakiTTayantarajAyAM mAyAprathamA'pUrvAvAntarakiTTayAmasaMkhyAtaguNaM dalaM dadAti / tataH sarvatra lobhavad vaktavyam / ayambhAvaH--yathA lobhasaMgrahakiTTitraye dalanikSepa uktaH, tathaiva mAyAmAnayoH saMgrahakiTTitraye . Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagasedI ] [ 269 yantrakam-20 (citram-20) / kiTTivedanAdvAyAM saGkramadalato bandhadalatazca pUrvApUrvAnAntarakiTTipu dalikaprakSepaH 11111111111 *11111111111111 01111211311110111 11111111111: 11:11111111 / / / mAnAmA 12IL ||11-11-11 GK000 Od AN 2. 9M ma 123456789012345678901234567890 123.123456789012345678901234567861234567860123456789012345 lo bha tR tI ya saM ya ha ki TTiH / lo bha dvi tI ya saMgraha ki TTiH / lo bha prathama saMgraha ki TriH / saGketaspaSTIkaraNam*=anena cihnana tattatsaMgrahakiTTayA adhaH saMkramadalato nirvaya'mAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM darzitam / asatkalpanayA lobhasya tRtIya saMgrahakiTTayA adhastAt pUrvAvAntarakiTTayazcatasro niya'nte, dvitIyasaMgrahakiTTayA adhastAt tisraH (3), prathamasaMgrahakiTTayAzcA'dhastAd dve (2) / paramArthatastvanantA adhastanyo'pUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte, avAntarakiTTayantareSu ca nirvaya'mAnApUrvAvAntarakiTTito'saMkhyeyaguNahInA nirvaya'nte / .. = anena cihnana pUrvAvAntarakiTTiSu purAtanasattAgatadalaM sUcyate / paramArthataH pUrvAvAntarakiTTayo-'pyanantAH, asatkalpanayA tRtIyasaMgrahakiTTI 20, dvitIyasaMgrahakiTTI 18, prathamasaMgrahakiTTau 16 / ---=anena cihnana pUrvAvAntarakiTTiSu saMkramadalato dIyamAnaM dalaM sUcitam / 0000=anena cihna nA'vAntarakiTTayantareSu nirvaya'mAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM sUcitam , tAzcA'pUrvAvAntarakiTTayo'satkalpanayA lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTau 9, dvitIyasaMgrahakiTau 8, prathamasaMgrahakiTTau ca 5, paramArthatastvanantAH, pUrvAvAntarakiTTInAM cA'saMkhyeyabhAgapramANAH / ekaikA cA'pUrvAvAntarakiTTiyoH pUrvAvAntarakiTTayorantare nirvaya'te, tathA palyopamaprathamavargabhUlA'saMkhyeyabhAgamAtreSvavAntarakiTTayantareSu gateSu nirvaya'te, asatkalpanayA tu dvayoravAntarakiTTayantarayovrajitayonivartyate ....= anena cihnana bandhapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM sUcitam, asatkalpanayA bandhapUrvAvAntarakiTTayaH 15 kalpitAH, vastuto-'nantAH / atredamava dheyam-lobhaprathamasaMgrahakiTTau bandhajaghanyapUrvAvAntarakiTTayA upari bandhotkRSTapUrvAvAntarakiTTayAzcA'dhastAd saMkramadalato'vAntarakiTTayantareSu Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] yantrakam-20 (citram-20) / niya'mAnA apUrvAvAntarakiTTayo'pi bandhapUrvAvAntarakiTTitvena gRhyanta iti / A anena cihnana bandhApUrvAvAntarakiTTau dIyamAnaM dalaM sUcitam , asatkalpanayA dve bandhA'pUrvAvAntarakiTTI, vastuto'nantA banyA pUrvAvAntarakiTTayaH, asaMkhye yapalyopamaprathamavargamUla pramANAsu ca bandhapUrvAvAntarakiTTiSu gatAskaikA bandhApUrvAvAntarakiTTinivartyate, iha tvasatkalpana yA paJcasu bandhapUrvAvAntarakiTTiSu gatAsu nirvaya'te / bandhadalikanikSepaHcitre lobhaprathamasagrahakiTTI yA paSThAvAntarakiTTiH, sA lobhaprathamasaMgraha kiTTayA bandhaprathamapUrvAvAntarakiSTiH, tasyAM prabhUtaM dalikaM dadAti, tacca* ityanena cihnana sUcitam , tato vizeSahI nakrameNA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAspasatkalpanayA paJcapu bandhapUrvAvAntarakiTTiSu tAvad dadAti, yAvad bandhApUrvAvAntarakiTTayA adhastanI bandhapUrvAvAntarakiTTiH, asatkalpana yA tu dshmo| tato'nantaguNaM dalikaM bandhaprathamApUrvAvAntarakiTTI dadAti, tacca / ityanena cihnana sUcitam / tadanantaraM bandhapUrvAvAntarakiTTayAmasakalpanayA lobhaprathamasaMgrahakiTyA dvAdazyAmavAntarakriyAmanantaguNa hInaM dalaM dadAti, tacca * ityanena cihna sUcitam , tato vizeSahonaM dadAti / evaMkrameNAgre'pi bandhadalikanikSepo vaktavyaH ( gAthA 133-134) 'kiTTikaraNavva' ityasyoSTrakUTAkArApekSayA saMkramadalikaprakSepaH lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannAyAM prathamApUrvAvAntarakiTau prabhUtaM dalikaM dadAti, tacca * ityanena cihnana sUcitam , tato vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvallobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarolpannacaramApUrvAvAntaraphiTTiH, asatkalpAna yA lobhatRtatIyasaMgrahaTTiyAzcaturthA vAntarakiTTiH / tato'saMkhyeyaguNahInaM dalika lobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI citre tu paJcamAvAntarakiTTau dadAti, tacca - - - ityanena cihnana sUcitam , tadevamatra dalanikSepasyo TrakUTA kAraH / tato vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvat palyopamaprathama mUlA'saMkhyeyabhApramAgA lobhatRtIyasaMgrahakiTTi pUrvAzantarakiTTa go vyatikrAmanti / iha tu citre prabhUtAva kAzA bhAvAna tAvatyo'trAntarakiTayo na darzitAH, kintu dve etra pUrvAvAntarakiTTI darzite / tataH saGkramadalato nirvaya'mAnAzaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamAyAmavAntaraphiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTayAmasaMkhyevaguNaM dalikaM prakSipati, tacca 0 0 0 ityanena cihna irzitam / tato'nantarAyAM pUrvAvAntarakiTTayAM citre tvaramAvAntarakiTAvasaMdhye ghaguNaM hInaM dalikaM dAti, tacca- - - ityanena cihna sUcitam / tato vizeSahInakrameNa palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeyabhAgapramANAtu pUrvAvAntamiTTiSu dalika prakSipati, tataH punarlobhatRtI:saMgrAmiTerdvinI sthAnavAntarakiTTayantarotpannA vAmapUrvAvAntarakiTTAvasaMkhye yaguNaM dalikaM prakSipati, tatastadanantarAyAM pUrvAvAntarakiTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM prakSiAti / tato vizeSahI krameNa palyopamaprathamavargamU yAsaMkhyeyabhAgapramAgAsu pUrvAvAntarakiTTiSu prakSipati / tadevaM 'bandhanva' ityasya sAdRzyArtho'ntarApekSayA bodhyaH / evamagre'pi daliphaprakSepo vAcyaH / 'kiTTikaraNava' ityasya nairanta yApekSayA saGkramadalikaprakSepaH lobhatRtIyasaMgraha kiTTayantarotpannAyAM prathamAyAmapUrvAvAntarakiTTau prabhUtaM dalikaM dadAti, tato dvitIsvAM vizeSahI lam, tato'pi tRtIyasyAM vizeSahIlama, 'kiTTikaraNavva' ityasya sAdRzyArtho nairantaryApekSayA jJeyaH / lobhatRtIyasaMgrahakiTicaramApUrvAvAntaraphiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamapUrvAvAntarakiTTAvanantaguNahInaM dalaM dadAti, tato vizeSahInakrameNa palyopamaprathama mUlA'saMkhyeyabhA pramANAsu pUrvAvAntarakriTTiSu dadAti, tato'nantaguNaM dalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamAyAmavAntarakiTTayantarotpannAyAmapUrvAvAntarakiTTI dadAti / tatastadanantarapUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNahInaM dalaM prakSipati, tato vizeSahInakrameNa prakSipati / evamagre'pi dalikaprakSepo vAcyaH / / evaM zeSakaSAyANAmapi saMgrahakiTTInAM citraM darzayitavyam / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA'vAntarakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 269 krodhasya ca tRtIyasaMgrahakiTTi-ritIyasaMgrahakiTTayodalanikSepo vaktavyaH / krodhaprathamasaMgrahakiTTau tu saMkramadalato'pUrvAvAntarrAkaTTayo na nirvayante / atha prakArAntareNa dalikanikSepavidhiAkhyAyate-saMgrahakiTTayantarajAyAvaramA'pUrvAvAntarakiTTeH prathamapUrvA'vAntarakiTezca sandhau sati saMgrahakiTTayantarajacaramA'pUrvA'vAntarakiTTitaH prathamapUrvAvAntarakiyAmanantaguNahInaM dalaM dadAti / kiTTikaraNavad' ityatra sAdRzyArthazva narantaryApekSayA bodhyaH, yathA kiTTikaraNAddhAyAmekaikasaMgrahakiTTayapUrvAvAntarakiTTiSu nirantaraM dalamanantabhAgena hInaM dadAti, tathaiva kiTTivedanAddhAyAM saMgrahakiTTeravastAt nirvatyamAnAsu saMgrahakiTTayantarajAsvapUrvAvAntarakiTTiSu yathottaraM nirantaramanantatamabhAgena hInaM hInataraM dalaM dadAti / pUrvA'vAntarakiTeravAntarakiTTayantarajAyAzcA'pUrvAvAntarakiTeH sandhau sati pUrvAvAntarakiTTito'vAntarakiTTayantarajAyAmapUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNaM dalaM dadAti, apUrvAvAntarakiTTito'nantarapUrvA'vAntarakiTTayAmanantaguNahInaM dalaM dadAti / 'bandhavad' ityatra sAdRzyArthazca prAgvadantarApekSayA boddhavyaH / anena vikalpena dalanikSepavidhiritthaM prarUpayitavyaH-lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvAvAntarakiTeradhastAd yA apUrvA'vAntarakiTTaya utpadyante, tAsu yA sarvajaghanyA'nubhAgakA bhavati, tasyAM prabhUtaM dalikaM dadAti / tato dvitIyasyAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannAyAmapUrvAvAntarakiTTau vizeSahInaM dalaM prakSipati / tato'nantarAnantareNa vizeSahInaM dalaM tAvad dadAti, yaavllobhtRtiiysNgrhkittttyntrotpnncrmaa'puurvaavaantrkittttiH| lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTAvanantaguNahInaM dalaM dadAti / tataH paramanantarAnantareNA'nantabhAgena hInaM tAvad dadAti, yAvat saMkramA'pUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati / ___tataH pUrvAvAntarakiTTitaH saMkramA'pUrvAvAntarakiTTAvanantaguNaM dalaM dadAti / tato'nantaguNahInaM dalaM pUrvAvAntarakiTTau dadAti / tataH paraM sarvatra yathottaramanantabhAgena hInaM dalaM dadAti / navaraM yatra yatra pUrvAvAntarakiTTerapUrvAvAntarakiTezca sandhirjAyate, tatra tatra pUrvAvAntarakihito-'pUrvAvAntarakiTTAvanantaguNaM dalaM dadAti, apUrvAvAntarakiTTitavAnantarapUrvAvAntarakiTTayAmanantaguNahInaM dalaM dadAti / evaM lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTiprathamasaMgrahakiTTayormAyAmAnayoH saMgrahakiTTitraye krovasya ca tRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTayordalanikSepo vaktavyaH, vizeSAbhAvAt / itthaM yathAgamaM vyAkhyAnadvayaM darzitam , tattvaM tu kevalino vidanti / pazyantu pAThakA yantrakam-20 / atha gaNitavibhAgaH OM atha saMkramadalasya bandhadalasya cA'dhastanazIrSacayadalAdibhiH prarUpaNA kriyate--anyasaMgrahakiTTito vivakSitasaMgrahakiTTi saMkramato yad dalaM gacchati, tad Ayadalamiti prAk paribhASitam , Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 ] aarseDhI [ gAthA-- 137 tena saMkramadalamevA''yadalaM bhavati, na tadvyatiriktam / krodhaprathama saMgrahakiTTiM ca parityajyaikAdazasaMgrahakiTTiSvAyadalato'dhastanazIrSacayAdidalaM dadAti, krodhaprathama saMgrahakiTTau tu krodhaprathama saMgraha - kiTTighAtadalato dadAti / evamagre 'pi vedyamAnasaMgraha kiyAmAyadalAbhAvena ghAtadalato'dhastanazIrSacayAdidalaM dadAti / (1) adhastanazIrSacayadalam - lobhasya tRtIyasaMgraha kiTTi prathamapUrvAvAntarakiTTau prabhUtaM dalaM vidyate sma, tato lobhatRtIyasaMgraha kividvitIyapUrvAvAntarakiTTyAmekacayena hInaM dalam, tato'pyekacayena hi lobhatRtIyasaMgraha kiTTitRtIyapUrvAvAntarakiTTau vidyate sma / evaMkrameNa tAvad vidyate sma yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH / atha kiTTavedanAddhAyAH prathamasamaye sarvapUrvAvAntarakiyastena krameNa pUrayitavyAH, yena sarvapUrvAvAntarakiTTayaH pradezAnAzritya lobhatRtIyasaMgraha kiTTi prathamapUrvAvAntarakiTTitulyA bhaveyuH / tato lobhaprathama saMgraha kiTTi dvitIyapUrvAvAntarakiyAmekacayaM dadAti, lobhatRtIyasaMgraha kiTTitRtIya pUrvAvAntarafast at a prakSipati / evamekottaravRddhayA cayAMstAvat prakSipati yAvat krodhAdvitIya saMgraha kiTTi - caramapUrvAvAntarakiTTiH / ete ca dIyamAnacayA adhastanazIrSacayA ucyante / anena krameNaikAdazasaMgrahakaTTInAM pUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnA adhastanazIrSacayAH " saikapadaghnapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila saGkalitAkhyA" iti karaNasUtreNa saGkalayitatryAH / padaM cAtra rUponaikAdazasaMgraha kiTTisarvapUrvA'vAntarakiGkirA zirjJAtavyam / ekacayagatadalamekAdazAnAM saMgrahakiTTInAmadhastanazIrSacayaiguNyate, tadaikAdazasaMgraha kiDInAM sarvA'dhastanazIrSacayadalaM prApyate / padama nyAsaH - ekAdazasaMgraha kiTTInAmadhastanazIrSacayAH = (padam + 1 ) x 2 padam ekAdaza saMgraha kiTTInAM sarvAdhastanazIrSacayadalam = (padam +- 1)x - 2 ekAdaza saMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTiSu deyaM sarvA'dhastanazIrSacayadalamAyadalato dAtu pRthak 'sthApayitavyam / atha krodhaprathama saMgrahakriTTi prathamapUrvAvAntarakiyAmekAdazasaMgrahaGkiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / tata ekottaravRddhayA cayA~stAvat prakSipati, yAvat krodhaprathama saMgrahakaTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / anena krameNa krodhaprathamasaMgraha kiTTi pUrvAvAntarakiMTTiSu dIyamAnAzcayAH "vyekapadannacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayugdalitaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM tat sarvadhanaM gaNitaM ca taduktam ||1||" ityanena karaNasUtreNa saMkalayitavyAH / x ekacayagatadalam Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 gaNitarItyA'vAntarakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [271 atra mukham Adidhanam , taccaikAdazasaMgrahakiTTipUrvAntarakiTTirAzipramANacayAH, antyadhanaM dvAdazasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANacayAH, cayazcaiko jJAtavyaH, ekottaravRddhayA cayAnAM darzanAt / padaM ca krodhaprathamasaMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTirAzirboddhavyam / nyAsaH-antyadhanam=(padam--1)xcayaH+Adidhanam antyadhanama+-Adidhanam madhyamadhanam sarvadhanam= madhyamadhanam padam .:. vedyamAnakrodhaprathamasaMgrahakiTTeH sarvAdhastanazIpacayAH madhyamadhanam padam sarvA'dhastanazIrSacayairguNitamekacayagatadalaM krodhaprathamasaMgrahakiTTeH sarvA'dhastanazIrSacayadalaM jAyate / tacca ghAtadalato dA pRthak sthApayinavyam / nyAsa:-krovaprathamasaMgrahakiyAH sarvAdhastanazIrSacayadalam tatsarvAdhastanazIrSacayAH ekacayadalam (2) adhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalam-pUrvAvAntarakiTTiSvadhastanazIrSacayadale yathAyogyaM prakSipte sarvAH pUrvAdhAntarakiTTayaH pradezApekSayA sadRzA jAyante / ekAdazasaMgrahakiTTInAmadhastAd yA apUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte, tAH pradezAgramAzritya lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTitulyAH sthApayitavyAH / sthApitApAvaikaikasyAmavAntarakiTTo yad dalaM bhavati, tadadhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamucyate, ekAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekAdazasaMgrahakiTTayantarajA'pUrvAvAntarakiTTirAzinA guNyate, tadA sarvA'dhastanA'pUrvAdhAntarakiTTidalaM labhyate / taccA''yadalato dAtuM pRthak sthApayitavyam / vedyamAnakrodhaprathamasaMgrahakiTTayA adhastAdapUrvA'vAntarakiTTayo na nivartyante saMkramadalAbhAvAt uktakiTTirAzistvavAntarakiTTayantare tanApUrvAvAntarakiTTirAzito'saMkhyepaNahInaH / (3) avAntarakiyantarotpannA'pUrvAvAntarakiTidalam-avAntarakiTTayantareSu yA apUrvA'vAntarakiTTayo nirvaya'nte, tAsAmekaikA'pUrvAvAntarakiTTau lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatapradezatulyaM pradezAgraM prakSeptavyam / ekasa rAmapUrvAvAntarakiTTau yad dalaM prakSipyate, tadekA'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTidalamuvyate / taccaikAdazasaMgrahakiTTInAM sarvA'vAntarakiyantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTirAzinA guNyate, tadA sarvA'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTidalaM labhyate / etatsarvamApadalato dAtuM pRthak sthApayitavyam / avAntarakiTTayantarotpannA' pUrvAvAntarakiTTInAM rAzizcaikAdazasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTInAmasaMkhyeSabhAgapramito jJAtavyaH, yataH palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgapramANAnu parvAvAntarakiTTiyu gatAsvekaikA'pUrvA'vAntarakiTTi nirvaya'te / krodhaprathamasaMgrahakiTTo tvavAntarakiyantareSvapUrvA'vAntarakiTTayaH saMkramadalato na nirvatra nte, tatra saMkramadalAbhAvAt / (4) ubhayacayadalam-pUrvoktadalatraye yathAyogyaM prakSipte saMkramapUrvA'pUrvAvAntarakiTTaye Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] khavagaseDhI [ gAthA-137 bandhapUrvAvAntarakiTTayazca samAnadalikA jAyante, tAsAM dalikaM gopucchAkAraM kartuM krodhaprathamasaMgrahakiTezvaramapUrvAvAntarakiTTayAmekaM cayaM prakSipati / asau ca prakSipyamANazcaya ubhayacaya ucyate, dvicaramapUrvAvAntarakiTTI dvA ubhayacayo prakSipati / evaMkrameNa pazcAnupUrvyA lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvAvAntarakiTTau bandhasaMkramasarvapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn prakSipati / navaraM bandhapUrvAvAntarakiTTiSvanantabhAgadalanyUnAnubhayacayAn prakSipati, bandhamadhyamakhaNDabandhacayarUpeNa tAvaddalasya prakSepsyamAnatvAt tathA bandhA'pUrvAvAntarakiTTiyUbhayacayasthAne vakSyamANabandhApUrvAntarakiTTicayAn bandhadalato dAsyati / nanvekobhayacayaH kiyaddalapramANo bhavati ? iti cet, ucyate- mohanIyasattAgatasarvadalaM padena vibhajyate, tadA madhyamadalaM prApyate / tatpunarIkRtaikonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadaika ubhayacayaH prApyate / padaM cAtra bandhasaMkramasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAziqhatavyam / nyAsaH ___ madhyamadalama-mohanIyasarvadalama padam eka ubhayacayaH madhyamadalam - dviguNahAnidvayam- (padam-1) samprati krodhaprathamasaMgrahakiTTau prakSipyamANamubhayacayadalaM pradarzyate-krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTayAmekamubhayacayaM prakSipati, krodhaprathamasaMgrahakiTTidvicaramapUrvAvAntarakiTTo dvA ubhayacayau prakSipati / evaMkrameNa krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI krodhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn prakSipati / anena krameNa krodhaprathamasaMgrahakiTTo prakSipyamANA ubhayacayAH "saikapadaghnapadArdhamathaikAdyayutiH kila sngklitaakhyaa|" iti zrIbhAskarakaraNasUtreNa saGkalayitavyAH / padaM cA'tra krodhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAziqhatavyam / krodhaprathamasaMgrahakiTTisarvobhayacayairekobhayacayadalaM guNyate, tadA krodhaprathamasaMgrahakiTTisarvobhayadalaM prApyate / ubhayacayadalaM ca pUrvAvAntarakiTTiSu ghAtadalato dIyate, bandhA'pUrvAvAntarakiTTiSu tu bandhadalato dIyate / bandhadalatazcabandhApUrvAvAntarakiTTiSu kiJcinnyUnobhayacayadalaM yad dIyate,tabandhapUrvAvAntarakiTTicayadalamiti paribhASiSyAmahe / tacca vakSyamANaprakAreNa saMkalayya sarvobhayacayadalato vizodhayitavyam / vizodhite ca tasmin zeSataH punaranantabhAgapramANadalaM vizodhavitavyam, pUrvApUrvabandhAvAntarakiTTiSu bandhamadhyamakhaNDabandhacayadalasvarUpeNA'nantabhAgapramANadalasya dAyiSyamANatvAt / zuddhazeSamubhayacayadalaM ghAtadalato dAtavyam / Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA'vAntarakiTTiSu dalanikSepavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 273 nyAsaH krodhaprathamasaMgrahakiTTI nikSipyamANAH sarvobhayacayAH = (padam+1) x padam , , ,, sarvobhayacayadalam = sarvobhayacayAH 4 ekobhayacayadalam ,, ,, ,, ghAtadalato dAtavyamubhayacayadalam =sarvobhayacayadalam-bandhApUrvAvAntarakiTTicayadalam -(bandhamadhyamakhaNDam+bandhacayadalam) athaikAdazasaMgrahakiTTInAmubhayacayadalamucyate-krodhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTayAmekAdhikakrodhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn prakSipati / krodhadvitIyasaMgrahakiTTidvicaramapUrvA'vAntarakiTTI dvayadhikakrodhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn nikSipati / evaM pazcAnupUvyakottaravRddhayA cayAna pUrvA'pUrvAvAntarakiTTiSu tAvad dadAti, yAvallobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvAvAntarakiTTiH / ekAdazasaMgrahakiTTiSu "vyekapadanacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayuga dalitaM tat / madhyadhanaM padasaguNitaM tat sarvadhanaM gaNitaM tduktm||1||" iti gaNitakaraNasUtreNa saGkalayitavyAH prakSipyamANobhayacayAH / mukham Adidhanam , taccAkAdhikakrodhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayAH / antyadhanaM dvAdazasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANA ubhayacayAH, lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau tAvatAM cayAnAM prakSepAt / padamekAdazasaMgrahakiTTipUrvApUrvA'vAntarakiTTirAziqhatavyam / cayazcaiko boddhavyaH, ekottaravRddhaH / _____ ekAdazasaMgrahakiTTInAmubhayacayairekobhayacayadalaM guNyate, tadaikAdazasaMgrahakiTTisarvobhayacayadalaM prApyate, tacca vakSyamANena mAnamAyAlobhaprathamasaMgrahakiTTivandhApUrvAvAntarakiTTicayadalena krodhavarjakaSAyatrayabandhapUrvA'pUrvAvAntarakiTTiSu ca nikSepyasyamAnabandhamadhyamakhaNDabandhacayadalena nyUnaM vaktavyam , tAvaddalasya bandhadalato dAsyamAnatvAt / nyAsaH-- antyadhanam = (padam-1) 4 cayaH + Adidhanam madhyamadhanama antyadhanam + Adidhanam 2 .:.ekAdazakiTTInAM sarvobhayacayAH madhyamadhanam 4 padam ..ekAdazasaMgrahakiTTiSu prakSipyamANaM sarvobhayacayadalam = ekAdazasaMgrahakiTTInAM sarvobhayacayAHxekobhayacayadalam Ayadalato nikSipyamANaM sarvobhayacayadalam / = sarvobhayacayadalam-krodhavarjakaSAyatrayaprathamasaMgrahakiTibandhApUrvAvAntarakiTTicayadalam --(krodhavarjakaSAyatrayabandhamadhyamakhaNDam + krodhavarjakaSAyatrayabandhacayadalam ) Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] khatragaseDhI [ gAthA-137 (4) madhyamakhaNDadalam-ekAdazasaMgrahakiTTInAmadhastanazIrSacayadalamadhastanA'pUrvA'vAntarakiTTidalamavAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTidalamubhayacayadalaJveti caturvidhaM dalamAyadalato vizodhya zeSamAyadalaM madhyamakhaNDadalamucyate, taccaikAdazasaMgrahakiTTibandhApUrvAvAntarakiTTirAzirahitapUrvA'pUrvAkiTTirAzinA vibhajyate, tadaikamadhyamakhaNDadalaM praapyte| tacca ya AcAryA apUrvAvAntarakiTTitastadanantarapUrvA'vAntarakiTTI nikSipyamANaM dalamasaMkhyAtaguNahInaM manyante, teSAM matena lobhatRtIpasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatadalA'saMkhyeyabhAgapramANaM bhavati / ye punarapUrvAvAntarakiTTitastadanantarapUrvAvAntarakiTTau nikSipyamANaM dalamanantaguNahInaM svIkurvanti, teSAmabhiprAyeNa lomatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatadalA'nantatamabhAgamAtraM bhavati / idaM ca madhyamakhaNDamekaikamekAdazasaMgrahakiTTInAM bandhApUrvAvAntarakiTTirahitAsu sarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTiSyavizeSeNa dAtavyam / niruktakamadhyamakhaNDadalaM krodhaprathamasaMgrahakiTTipUrvAdhAntarakiTTirAzinA guNyate, tadA krodhaprathamasaMgrahakiTTisarvamadhyamakhaNDadalaM prApyate / tacca ghAtadalato dAtavyam / ekaikamadhyamakhaNDadalaM cakrodhaprathamasaMgrahakiTTisarvapUrvAvAntarakiTTiSvavizeSeNa dAtavyam / triMzadadhikazatatamagAthAyASTIkAyAM pRthaksthApitaghAtadalAt krodhaprathamasaMgrahakiTTI yathAyogyamadhastanazIpaMcayadalamubhayacayadalaM madhyamakhaNDadalaM ceti dalatraye prakSipte pRthaksthApitaM ghAtadalaM parisamAptaM bhavati / zeSAsu saMgrahakiTTiSu yathAyogyaM paJcavidhe dalike prakSipte sarvamAyadalaM parisamAptaM bhavati / / ___atha bandhadalaM bandhA'pUrvAvAntarakiTisamAnakhaNDadalAdibhirvivicyatekiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye mohanIyasya bandhata AgataM dalaM bandhadalamucyate / mohanIyaikasamayaprabaddhadalaM mAnAdiSu vibhajati / tatra mAne stokaM dalaM dadAti / tato vizeSAdhikaM krodhe dadAti, tato mAyAyAM vizeSAdhikaM dadAti, tato'pi vizeSAdhika lobhe dadAti / idaM ca bandhadalaM prathamasaMgrahakiTTAveva dIyate, tasyA eva badhyamAnatvAt / samprati vandhadalaM vibhAgacatuSTaye sthApayitavyam(1) bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDam (2) bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalam , (3) bandhavayadalam (4) bandhamadhyamakhaNDadalaM ceti / tatra sarvabandhadalato'nantatamabhAgamAtraM dalaM bandhamadhyamakhaNDA) bandhacayadalArthaM ca pathaksthApayitavyam, zeSabahvanantabhAgapramANadalaM bandhA'pUrvAvAntarasamAnakhaNDadale bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadale ca vibhajati / ' (1) bandhA'pUrvAvAntarakisimAnakhaNudalam-bandhadalatazcatussaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayantareSu yA apUrvA'vAntarakiTTaya utpayante, tAsu bandhadalataH prAguktaikasaMkramamadhyamakhaNDAdhikaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatadalaM dAtavyam , taccaikaM bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDamuvyate / sarvavandhA'pUrvAdhAntarakiTTirAzinA ca saMkramamadhyamakhaNDAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvavAntarakiTTigatadale guNyate, tadA sarvabandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM prApyate / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA bandhadalanirUpaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 275 (2) bandhApUrvAvAntarakiTicayadalam-krodhAdInAM prathamasaMgrahakiTerasaMkhyeyabhAgapramANA adhastanIruparitanIzvA'vAntarakiTTIrvimucya zeSAH prathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayo badhyante, tatrA'pi tattatkaSAyabandhacaramapUrvAntarakiTTedhastAdasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANA bandhapUrvAvAntarakiTTIrullaGghaya bndhcrmaa'puurvaavaantrkittttirnivyte| tataH paraM punarasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANA bandhapUrvAvAntarakiTTIrvyatikramya bandhadvicaramApUrvAvAntarakiTTirnivaya'te / tataH punarasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANA bandhapUrvAvAntarakiTTIrullaGghaya bandhavicaramApUrvAvAntarakiTTinirvaya'te / evaM pazcAnupUrdhyA tAvad nirvatyete, yAvat tattatkapAyabandhaprathamApUrvAvAntarakiTTiH / tena krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTita Arabhya pazcAnuA yatisaMkhyAkA krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTirbhavati, tatsaMkhyAkA bandhApUrvA'vAntarakiTTicayAH krodhaprathamasaMgrahakiTTivandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTau prksseptvyaaH| tato'saMkhyepapalyopamaprathamavargamUlapramANaindhApUrvAvAntarakiTTicayairadhikA bandhApUrvAvAntarakiTTicayA bandhadvicaramApUrvAvAntarakiTTau prkssepnniiyaaH| tato'pyasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANairadhikA bandhavicaramApUrvAvAntarakiTTau prakSeptavyAH / evaMkrameNa tAvat prakSeptavyAH, yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTivandhaprathamApUrvAvAntarakiTTiH, anyathA dRzyamAnaM dalaM bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTiSvekagopucchAkAreNa na syAt / tathAhi-bandhapUrvAvAntarakiTTiSu saMkramadalato'dhastanazIrSacayadale prakSipte bandhapUrvA'vAntarakiTTayaH pradezAnAzritya lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTipradezatulyA jAyante sma / tataH punastAsvekaM saMkramamadhyamakhaNDaM yathAyogyaM cobhayacayAH prakSipyante / ekaikasyAM bandhA'pUrvAvAntarakiTTau tu saMkramamadhyamakhaNDAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'pUrvAvAntarakiTTigatapradezapramANameva dalamekabandhApUrvo'vAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM prakSiptam / yadi bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayA na prakSipyeran, tarhi bandhapUrvAvAntarakiTTito bandhA'pUrvAvAntarakiTTI dRzyamAnaM dalaMbandhapUrvAvAntarakiTTI prakSiptairubhayacayainyunaM syAt / na ca tadiSyate, dRzyamAnadalasya gopucchAkAreNa nirUpayiSyamANatvAt / tena pUrvA'pUrvAvAntarakiTTiSudalikaM gopucchAkAraM kakrodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTita Arabhya pazcAnupUrvyA yatisaMkhyAkA krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTirbhavati, tatsaMkhyakA bandhApUrvAvAntarakiTTicayAstatra nikSipyante / tataH paramasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANA bandhapUrvA'vAntarakiTTIyatikramya bandhadvicaramA'pUrvAvAntarakiTTiH prApyate, tena bandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTayapekSayA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANairadhikA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayA bandhadvicaramA'pUrvAvAntarakiTTI prakSipyante / evaM pazcAnupUSyakaikasyAM bandhA'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANairadhikA adhikatarA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAstAvat prakSipyante, yAvat krodhasya bandhaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiH / "vyakapadanacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayugdalitaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM tat sarvadhanaM gaNitaM ca taduktam // 1 // " iti gaNitakaraNa Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] | gAthA - 137 sUtreNa krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH saGkalayitavyAH / mukhaM cAtra krodhaprathamasaMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTi prabhRtikrodhabandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTiparyavasAnA'vAntarakiTTirAzipramANA bandhA'pUrvAvAntara kaTTicayAH, antyadhanaM krodhaprathamasaMgraha kiDicaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtitadbandhaprathamApUrvAvAntarakiTTi paryavasAnAvAntarakiTTirAzimAtrabandhApUrvAvAntarakiTTicayAH, cayathAsaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH, padaM tu krodhaprathama saMgraha kiTTeravAntarakiTTayantareSu jAyamAnAnAmapUrvAvAntarakiTTInAM rAzirjJeyam / aarseDhI ekabandhA'pUrvA'vAntarakiTTicayagatadalaM krodhaprathama saMgraha kiTTeH sarvairbandhA'pUrvAvAntarakiGkicayate, tadA krodhaprathamasaMgraha kiTTi sarvabandhA'pUrvAvAntarakiDicayadalaM prApyate / nyAsaH -- antyadhanam = ( padam - - 1 ) x cayaH 8 + mukham madhyamadhanam = _antyadhanama+mukham 2 krodhaprathama saMgraha kiTTeH sarve bandhApUrvAvAntara kiTTicayAH = madhyamadhanam x padam krodhaprathama saMgraha kiTTeH sarveSAM bandhApUrvAvAntarakiTTicayAnAM dalam = ekatrandhApUrvAvAntarakiTTicayadalam sarve bandhApUrvA bAntara kiTTicayAH X evaM mAnasya prathama saMgraha kiTTibandhacaramA'pUrvAvAntarakidvau krodhacaramapUrvAvAntarakiTTita Arabhya mAnaprathama saMgraha kiTTibandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTiM yAvat yAvatyo'vAntaraviiTTayo vyatikrAmanti, tAvanto bandhApUrvA'vAntarakiTTicayAH prakSeptavyAH / tataH krodhavadasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANeradhikA adhikatarAH pazcAnupUrvyottarottarabandhA'pUrvAvAntarakiTTau prakSeptavyAH / te ca "vyekapadaghna0 " ityAdi karaNasUtreNa saGkalayitavyAH / mukhaM cAtra krodhacaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtimAna prathamasaMgrahakiTTibandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTiparyavasAnAvAntaraviTTirAzipramANA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH, antyadhanaM krodhaprathamasaMgrahakiDicaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtimAna prathamasaMgraha kiTTibandhaprathamApUrvAvAntarakiTTiparyavasAnAvAntarakiTTirAzipramANA bandhApUrvAvAntarakiTTicayAzcayazcAsaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANabandhApUrvAvAntara kiTTicayAH, padantu mAnaprathama saMgraha kiTTibandhA'pUrvAyAntarakiTTInAM rAzirjJAtavyam / ekabandhA'pUrvA'vAntarakiGghricayagatadalaM mAnaprathamakiTTeH sarvairdhandhApUrvAvAntarakiTTicayaite, tadA mAnaprathama saMgraha kiTTisarvabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM prApyate / nyAsaH -- antyadhanam - (padam - - 1 ) x caya: + mukham madhyamadhanam = _antyadhanam+mukham 2 * atra cayaH=asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH / atrA'pi caya: =asaMkhyAta palyopamaprathama vargamUlapramANabandhApUrvAvAntara kiTTicayAH / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 277 gaNitarItyA bandhadalanirUpaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH mAnaprathamasaMgrahakiTTeH sarve bandhApUrvAvAntarakiTTicayAH madhyamadhanam padam mAnaprathamasaMgrahakiTTisarvabandhApUrvA'vAntarakiTTicayadalam =ekabandhApUrvAvAntarakiTTicayagatadalam sarve mAnaprathamasaMgrahakiTibandhApUryAyAntarakiTTicayAH / - evaM mAyAlobhayorapi prathamasaMgrahakiTTeH sarvavandhApUrvAvAntarakiTTicayadalaM prApaNIyam / navaraM mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTeH sarvabandhApUrvAvAntarakiTTicayAnAM prAptaye mukhaM krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapU. vAntarakiTTiprabhRtimAyAprathamasaMgrahakiTTibandhacaramApUrvAvAntarrAkaTTiparyavasAnAvAntarakiTTirAzipramANA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH, antyadhanaM krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtimAyAprathamasaMgrahakiTTibandhaprathamApUrvAvAntarakiTTiparyavasAnAvAntarakiTTirAzimAtrA bandhApUrvAvAntarakiTTicayAH, padaM tu mAyAprathamasaMgrahakiTTibandhApUrvAvAntarakiTTirAziqhatavyam / lobhasya prathamasaMgrahakidrau sarvabandhA'pUrvA'vAntarakiTTicayAnAmavAptaye tu mukhaM krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtilobhaprathamasaMgrahakiTibandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTiparyavasAnAvAntarakiTTirAzipramANA bandhA-'pUrvA'vAntarakiTTicayAH, antyadhanaM krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiprabhRtilobhaprathamasaMgrahakiTTivandhaprathamApUrvAvAntarakiTTiparyavasAnAvAntarakiTTirAzipramANA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH, padantu lobhasya prathamasaMgrahakiTTibandhA'pUrvAvAntarakiTTirAzitivyam / ___tatazcaturNAmapi krodhAdInAM prathamasaMgrahakindhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM saGkalayitavyam / saGkalitazca sarvabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM bhvti| nanvekabandhApUrvAvAntarakiTTicayadalaM kiyanavati ? iti ced , ucyate-saMkramadalaprarUpaNAprastAve yadekobhayacayadalaM prAk sAdhitam, tadanantabhAgena nyUnamekabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM bhavati, DARB / bandhAvAntarakiTTiSveva tasya prakSepAt bandhapadamupAtam, tatrA'pyapUrvAsveva nikSepAdapUrvapadopAdAnam / __ (3) bandhacayadalam-vandhadalasya yo'nantatamabhAgo bandhamadhyamakhaNDArthabandhacayadalArtha ca pRthaksthApita AsIt, sa padena vibhaktavyaH / vibhakte ca madhyamadalaM labhyate, taccaikonapadArdhanyUnadviguNahAnidvayena vibhajyate, tadaikavandhacayagatadalaM prApyate / padaM tvatra saMjvalanacatuSkasya bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAziqhatavyam / nyAsaH anantatamabhAgamAnaM bandhadalam madhyamadalam padam ekabandhacayagatadalama= _ madhyamadalam dviguNahAnidvayam - (padam-1) krodhaprathamasaMgrahakiTebandhacaramapUrvAvAntarakiTTAvekabandhacayaM dadAti,krodhaprathamasaMgrahakiTTebandhadvicara Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAsaH 278 ] khavagaseDhI [ gAthA-137 mapUrvAvAntarakiTTI dvau bandhacayo dadAti / evamekottaravRddhikrameNa bandhacayAn bandhapUrvAvAntarakiTTiSu tAvad dadAti, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTTibandhajaghanyapUrvAvAntarakiTTiH / te ca bandhacayAH "saikapadanapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila sngklitaakhyaa|" iti gaNitakaraNasUtreNa saGkalayitavyAH / padaM tvatra krodhamAnamAyAlobhAnAM badhyamAnapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzirboddhavyam / ___ ekabandhacayagatadalaM sarvabandhacayaiguNyate, tadA sarvabandhacayadalaM prApyate / sarvabandhacayAH = (padam + 1) x padam sarvabandhacayadalam=ekabandhacayagatadalam sarvabandhacayAH / (4) bandhamadhyamakhaNDadalam-prAguktAd bandhadalA'nantatamabhAgapramANadalAt sarvabandhacayaMdalaM vizodhya zeSavandhadalaM bandhamadhyamakhaNDadalaM bhavati,tacca badhyamAnapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikaM bandhamadhyamakhaNDaM prApyate / taccaikaikaM bandhamadhyamakhaNDaM sarvAsu bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTiSvavizeSeNa dAtavyam / ekabandhamadhyamakhaNDadalaM caikabandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalasyAnantatamabhAgakalpaM bhavati / ___ badhyamAnapUrvAvAntarakiTTiSu saMkramobhayacayadalaM badhyamAnA'pUrvAvAntarakiTTiSu ca bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM yenA-'nantatamabhAgena hInaM prAkSipyata, so'nantatamabhAgo bandhamadhyamakhaNDe yathAyogyaM ca bandhacayadale prakSipte paripUryate / atha bandhadalasya saMkramadalasya ghAtadalasya ca nikSepavidhirbhaNyate-tRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTizca na badhyate, tena tatra paJcavidhasaMkramadalata eva dalikaM yathAsaMbhavaM dIyate / prathamasaMgrahakiTTI tu bandhadalataH saMkramadalatazca dalikaM yathAyogyaM dIyate,vedyamAnasaMgrahakiTTI ca bandhadalato ghAtadalatazca yathAyogyaM dalaM prakSipyate / tathAhi-lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannA yA sarvaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiH, tasyAM saMkramadalata ekA'dhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekamadhyamakhaNDaM sarva pUrvA'pUrvAdhAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn dadAti / tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpanna dvitIyA'pUrvAvAntarakiTTau saMkramadalata ekAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekamadhyamakhaNDamekonasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn dadAti / itthaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpanna dvitIyA'pUrvAvAntarakiTTayAmanantatamabhAgarUpeNaikobhayacayena hInaM dadAti / tataH paraM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannatRtIyAdyapUrvAvAntarakiTTiSu saMkramadalana ekaikAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekaikamadhyamakhaNDamekottarahAnyA cobhayacayA~stAvat prakSipati, yAvat tRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTiH / itthaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA pUrvAvAntarakiTTi Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA bandhAdidala nikSepavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [279 yAvat pUrvapUrvata uttarottarAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalamanantabhAgasvarUpeNaikaiko bhayacayena hInaM bhavati / tato lobhatRtIyasaMgraha kiTTi prathamapUrvAvAntara kiTTau saMkramadalata ekamadhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgraha kiyantarotpannA'pUrvAvAntara kiTTi rAzinyUna sarva pUrvA pUrvAvAntara kidvirAzipramANAMcobhayacayAn prakSipati / tadevaM lobhatRtIyasaMgrahakidRyantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgraha kiTTiIprathama pUrvAvAntarakiTTAvekA'dhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalenaiko bhayacayena ca hInaM dalaM dadAti / itthaJca lobha tRtIyasaMgraha kiyantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIya saMgrahakaTTaprathama pUrvAvAntaraki mAnadala saMkhye guNahInaM bhavati, madhyamakhaNDato'dhastanA'pUrvAyAntarakiTTidalasyA'saMkhyeyaguNatvAt, yeSAM matena punarlobha tRtIya saMgrahakaTTaprathama pUrvAvAntara kiTTidalA'nantatamabhAgapramANaM madhyamakhaNDaM bhavati, teSAM matena dIyamAnadalamanantaguNahInaM vaktavyam / evamagre 'pi / tataH paraM lobha tRtIyasaMgraha kiTTidvitIyapUrvA'vAntarakiTTI saMkramadalAdekamadhyamakhaNDa me kAdhastanazIrSacayamekAdhikalo bhatRtIyasaMgraha kiTTayantarotpannA'pUrvAvAntara kaTTirAzinyUna sarva pUrvA pUrvAvAntarakiTTizazipramANAMvobhayacayAn prakSipati / tena lobhatRtIya saMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIya saMgrahakiTTiddhitIya pUrvAvAntara kiTTI dIyamAnaM dalamekAvastanazI ciyenA'dhikamekobhayacayena ca hInaM. bhavati / itthaM labhatRtIyasaMgraha kiTTitrathama pUrvAntara kaTTito lobhatRtIyasaMgraha kiTTidvitIya pUrvAvAntarakiTTyAmekAdhastanazIrSacayadalanyUnobhayacayadalena hInaM dadAti / ekobhayacayadalasya prAkana pUrvAyAntarakiTTipatitadalikA'nantatama bhAgamAtratve satyadhastanazIrSacayasyo bhayacayadalato'pi hInatvAllo bhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgraha kiTTidvitIya pUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalamanantabhAgena hInaM bhavati / evamagre 'pi yathAsaMbhavaM bhAvanIyam / 1 tata UrdhvaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTitRtIyAdipUrvAyAntarakiTTiSu palyopama prathama vargamUlA saMkhyeyabhAgapramANAsu saMkramadalata ekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAne kottara hAnyobhayacayAnekaikamadhyamakhaNDaM ca tAvat prakSipati, yAvallobha tRtIya saMgraha kiTTa saMkramadalato nirvartyamAnA'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTaraprAptA bhavati / tato lobhatRtIyasaMgraha kiTTavAntaraviTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTau saMkramadalata ekAvAntarakiTTyantarotpannA'pUrvAvAntara kiTTidalamekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntara kiTTiprabhRtivyatikrAntA'vAntarakiTTirAzinyUna sarvapUrvA pUrvAcAntarakiTTirAzipramANAMcobhayacathAn prakSipati / itthaM prAktana pUrvAvAntarakiTTito'syAmavAntarakiTTayantaro - tpannA'pUrvAvAntarakiTTau dIyamAnadalamasaMkhyeyaguNaM bhavati, lobhatRtIyasaMgraha kiTTidvitIyA'vAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntara kiTTi rAzipramANA'dhastanazIrSacayagatadalayuktaikamadhyamakhaNDagatadalata ekA'vAntarakiTTyantarotpannA'pUrvAcAntarakiTTidalasyA'saMkhyeyaguNatvAt yeSAM matena punarlobhatRtIyasaMgraha kiTTaprathama pUrvAvAntarakiTTidalA'nantabhAgapramANaM madhyamakhaNDaM bhavati, teSAM matena dIyamAna dalamanantaguNaM jAyate / tato'nantarAyAmuparitanyAM lobhatRtIyasaMgraha kiTTipUrvA'vAntara Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] khavagaseDhI [ gAthA-137 kiTTayAmekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvA'vAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTeirAzipramANAnubhayacayAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcA'dhastanazIrSacayAn prakSipati / itthaM prAktanA'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTito'syAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTau dIyamAnadalamasaMkhyeyaguNahInaM jAyate, asyAM pUrvAvAntarakiTTau nikSipyamANadalAdadhastanazIrSacayasahitamadhyamakhaNDalakSaNAdavAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTidalasyA'saMkhyeyaguNatvAt / yeSAM matena punaravAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTidalaM nikSipyamANAdhastanazIrSacayamadhyamakhaNDadalato'nantaguNaM bhavati, teSAM matenA'nantaguNahInaM jAyate / tata uttarottarAvAntarakiTTayAmekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvat prakSipati, yAvallobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH, navaraM palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAge gate yatra yatrAvAntarakiTTayantare'pUrvAvAntarakiTTi nirvartayati, tatra tatrA'dhastanazIrSacayAn na prakSipati, kintu tatsthAne'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTidalaM dadAti / itthaM pUrvAvAntarakiTTito'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dIyamAnaM dalaM bhavati, hetustu prAgavad bhAvanIyaH / matAntareNa tva'nantaguNaM bhavati / tathA'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvantarakiTTitaH pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dIyamAnaM dalaM bhavati, matAntareNa tvanantaguNahInaM bhavati / ... tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTo saMkramadalAdekA'dhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn prakSipati / idaM ca dIyamAnaM dalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito'saMkhyeyaguNaM bhavati, matAntareNa tvanantaguNaM bhavati / tato lobhadvitIyasaMgrahakidRyantarotpannadvitIyAdyapUrvAvAntarakiTTiSvekaikamadhyamakhaNDamekaikAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekottarahAnyA cobhayacayAMstAvat prakSipati, yaavllobhdvitiiysNgrhkittttyntrotpnncrmaa'puurvaavaantrkittttiH| tena lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTitaH prabhRti lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTiM yAvat sarvAsvapUrvA'vAntarakiTTiSvekaikobhayacayena hInaM prakSipyamANaM dalaM bhavati, ubhayacayasya cA'nantatamabhAgamAtratvenA'nantatamabhAgena hInaM dIyamAnaM dalaM bhavati / tataH paraM lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI saMkramadalata ekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnadhastanazIrSacayAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTilobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarajA'pUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzyobhayacayAna prakSipati / itthaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalamasaMkhyAtaguNahInaM bhavati, hetustu prAgvad bhAvanIyaH, matAntareNa tvanantaguNahInam / tataH paraM lobhadvitIyasaMgrahakiTTeH pUrvAvAntarakiTTiSvavAntarakiTTaya Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA bandhAdidalanikSepavidhiH] kiTTivedanAddhAdhikAraH [281 ntarotpannA'pUrvAvAntarakiTTiSu ca dIyamAnaM dalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTivat tAvad vaktavyam , yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / ___tata UvaM lobhaprathamasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTI saMkramadalata ekAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvo'pUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn prakSipati / idaM ca lobhaprathamasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTau dIyamAnaM dalaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTito'saMkhyeyaguNaM bhavati, matAntareNa tvanantaguNam / hetustu prAgvat apazcanIyaH / tataH paramekottarahAnyobhayacayAnekaikAdhastanA'pUrvAvAntarakiTTidalamekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvad dadAti, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAcAntarakiTTiH / __tataH paraM lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTitaH prabhRti dalaM dAtumupakramate / tatra lobhaprathamasaMgrahakiTebadhyamAnatvena caturvidhavandhadalAt paJcavidhasaMkramadalAcca pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalaM yathAyogyaM dadAti / kintvasaMkhyeyabhAgapramANA mandAnubhAgakA asaMkhyeyabhAgamitAzca tItrAnubhAgakA yA avAntarakiTTayo na badhyante, tAsu kevalaM saMkramadalata eva dalaM dadAti / tathA bandhA'pUrvAvAntarakiTTiSu kevalaM bandhadalata eva dalaM dadAti, / tadyathA-lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTau saMkramadalata ekaMmadhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnadhastanazIrSacayAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvIvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvopUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn prakSipati / itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTayantarotpannacaramA'pUrvAvAntarakihito lobhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalamasaMkhyeyaguNahInaM bhavati, matAntareNa tvanantaguNahInam / hetustu prAgvat prarUpayitavyaH / tataH paraM lobhaprathamasaMgrahakiTTayAH pUrvAvAntarakiTTiSu saMkramatazca nirvaya'mAnA'pUrvAvAntarakiTTiSu lobhatRtIyasaMgrahakiTTivad dalaM tAvat prakSipati, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTerjaghanyA bandhapUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati / tato lobhaprathamasaMgrahakiTTisatkAyAM jaghanyAyAM bandhapUrvAvAntarakiTau saMkramadalata ekamadhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnadhastanazIrSacayAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamApUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANobhayacayadalaM caikobhayacayadalA'nantatamabhAgena hInaM prakSipati, bandhamadhyamakhaNDabandhacayadalarUpeNaikobhayacayadalA-'nantatamabhAgamAtrasya dalasya bandhadalataH prakSipyamANatvAt / bandhadalataH punarekaM bandhamadhyamakhaNDa sarvabandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzca bandhacayAn dadAti / tataH paraM bandhadalata ekaikaM bandhamadhyamakhaNDamekottarahAnyA ca bandhacayAn prakSipan saMkramada Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] khavagaDhI lato lobhatRtIyasaMgraha kiTTavat tAvat prakSipati yAvadasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlamAtrabandhapUrvA'vAntarakiTTiSu gatAsu lobhaprathama saMgraha kiTTibandhaprathamA'pUrvAvAntara kiTTitaH prAktanI lobhaprathamasaMgrahakiTTibandhapUrvAvAntarakiTTiH, navaramubhayacayadalamanantatamabhAgena hInaM dadAti, tAvaddalasya bandhacayabandhamadhyamakhaNDarUpeNa prakSepAt / tato lobhaprathama saMgraha kiTTavAntarakiTTayantarotpannabandhaprathamA'pUrvAvAntarakiTTau bandhadalata ekaM bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDaM lobhatRtIya saMgraha kiTTyantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiviprabhRtivyatikrAntapUrvA'pUrvAvAntaraviTTizazinyUna sarvapUrvA pUrvAvAntabandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAn lobhaprathama saMgraha kiTTibandhaprathama pUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabandhapUrvAvAntaraviTTirAzinyUna sarvabandhapUrvA pUrvAyAntara kivirAzipramANAn bandhacayAnekaM ca bandhamadhyamakhaNDaM dadAti / tasyAM saMkramadalato dalikaM na dadAti / itthaM prAktana pUrvAvAntarakiTTau dIyamAnabandhadalato'syAmapUrvA'vAntarakiTTI dIyamAnaM bandhadalamanantaguNaM bhavati, bandhamadhyamakhaNDabandhacayadalata ekabandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalasyA'nantaguNatvAt / rakiTTirAzipramANAn tataH paramanantarAyAM lobhaprathama saMgraha kiTTi pUrvAvAntarakiTTau saMkramadalato lobha tRtIyasaMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiviprabhRtivyatikrAnta pUrvA'vAntarakiTTizazipramANAnadhastanazIrSacayAnanantatamabhAgena hInaM lobhatRtIyasaMgraha kiTTayantarotpannaprathamApUrvA'vAntara kiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvA'pUrvAvAntarakaTTirAzinyUna sarva pUrvA'pUrvAvAntara kiTTirAzipramANobhayacayagatadalamekaM ca madhyamakhaNDaM bandhadalataH punarekaM bandhamadhyamakhaNDaM lobhaprathama saMgraha kiTTibandhaprathamapUrvAtrAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabandha pUrvApUrvAvAntara kidvirAzinyUna sarvabandhapUrvA pUrvAvAntarakiTTizazipramANAMca banvacayAn prakSipati / itthaM prAktanabandhA'pUrvAvAntarakiTTI nikSiptadalato'syAM pUrvAvAntarakiTTau nikSipyamANabandhadalamanantaguNahInaM jAyate, bandhamadhyamakhaNDavandhacayadalasya bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAna khaNDadalato'nantaguNahInatvAt / tataH paraM saMkramadalata ekottarahAnyobhayacayAne kottaravRddhayA cA'dhastanazIrSacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDa bandhadalataH punarekottarahAnyA bandhacayAnekaikaM ca bandhamadhyamakhaNDaM tAvad dadAti, yAvallobhaprathamasaMgrahakiTTibandhacaramapUrvAvAntarakiTTiH, navaraM yatra yatra saMkramadalato'pUrvA'vAntarakiTTi nirvartayati, tatra tatra saMkramadalato'vastazIrSacayadalasthAne'vAntarakiyantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTidalaM dadAti tathA'saMkhyAtapalyopama prathamavargamUla pramANAsu bandhapUrvA'vAntarakiTTiSu gatAsu yatra yatra badalato'pUrvAvAntara kiTTi nirvartayati, tatra tatrobhayacayasthAne bandhadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAnadhastanazIrSacayasthAne ca bandhadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM dadAti, saMkramamadhyamakhaNDaM tu tatra na prakSipati / tato lobhaprathama saMgraha kiTTibandhacaramapUrvAvAntara kiTTyA uparitana pUrvAvAntarakiTTerArabhya lobhaprathamasaMgrahakivicaramapUrvAvAntara kaTTiM yAvat pUrvApUrvAvAntarakiDiSvadhastanA'pUrvAvAntara kiDDi [ gAthA - 137 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhaprathamasaMgrahakiTTau bandhAdidalanikSepavidhiH ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 283 dalaM varjayitvA zepasaMkramadalacatuSTayaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTivad yathAyogyaM prakSipati / yathA lobhasya saMgrahakiTTivaye prakSipyamANadalasya vidhirabhihitaH, tathaiva mAyAmAnayoH saMgrahakiTTitraye krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTo dvitIyasaMgrahakiTTau ca dalanikSepavidhirbhaNitavyaH, vizeSAbhAvAt / anena vidhinA krodhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTi yAvad dale prakSipte sarva saMkramadalaM parisamApta bhavati / atha krodhaprathamasaMgrahakiTau dalanikSepavidhirabhidhIyate--krodhaprathamasaMgrahakiTTo saMkramadalaM na bhavati, tena tasyAM saMkramadalataH saMgrahakiTTayantare'vAntarakiTTayantare cA-'pUrvAvAntarakiTTIne nivartayati / kintu patharasthApitaghAtadalato yathAyogyamadhastanazIcayAn madhyamakhaNDamubhayacayAMzca dadAti / caturvidhavandhadalAcca yathAyogyaM bandhadalaM dadAti / tathAhi-krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTau ghAtadalata ekaM madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnavastanazIrSacayAn lobhattIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAna prakSipati / tataH paraM ghAtadalata ekaikamadhyamakhaNDamekottarahAnyobhayacayAnekottaravRddhayA cA'dhastanazIrSacayAn pUrvAvAntarakiTTiSu tAvat prakSipati, yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTivandhaprathamapUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati / tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhaprathamapUrvAvAntarakiTau ghAtadalata ekobhayacayasyA'nantabhAgena hInaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantatpannaroprathamA'pUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUvopUvo'vAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANobhayacayadalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntarakiTTipramANAnadhastanazIrSacayAnekaM ca madhyamakhaNDaM prakSipati, bandhadalatazcaikaM bandhamadhyamakhaNDaM lobhaprathamasaMgrahakiTTivandhaprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabandhapUrvApUvAntarakiTTirAzinyUnasarvabandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzca bandhacayAn prakSipati / tataH paraM ghAtadalata ekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM bandhadalata punarekaikaM bandhamadhyamakhaNDamekottarahAnyA ca bandhacayA~stAvat prakSipati, yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhacaramapUrvA'vAntarakiTTiH, navaramasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu bandhapUrvAvAntarakiTTiSu gatAsu yatra yatra bandhadalato'pUrvAvAntarakiTTi nirvartayati, tatra tatrobhayacayasthAne bandhadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAnadhastanazIrSacayasthAne ca bandhadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM dadAti, ghAtadalatazca madhyamakhaNDaM na prakSipati / anena krameNa krodhaprathamasaMgrahakiTTibandhacaramapUrvAvAntarakiTTi yAvad bandhadale prakSipte sarvabandhadalaM parisamAptaM bhavati / tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramabandhapUrvAvAntarakiTeranantarAyAmuparitanyAM krovaprathamasaMgraha Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] khavagaseDhI [ gAthA--138 kiTTipUrvAvAntarakiTTau ghAtadalata eka madhyamakhaNDaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvAvAntarakiTTirAzipramANAnadhastanazIrSacayAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTayantarotpannaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMthobhayacayAn prakSipati / tataH paraM ghAtadalata ekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvata prakSipati, yAvat krodhprthmsNgrhkitttticrmpuurvaavaantrkittttiH| anena vidhinA krodhaprathamasaMgrahakiTTicaramapUrvA'vAntarakiTTi yAvad ghAtadale prakSipte sarvaghAtadalaM parisamApta bhavati / ___ iha dIyamAnadalasyA'nantAnyuSTrakUTAni bhavanti / tathAhi-yathoSTakUTaM nimnamunnataM ca bhavati, tathaiveha dIyamAnaM dalamapi kutracit prabhUtaM bhavati, kvacit stokaM bhavati, kutracitpunaradhikaM bhavati, punaH kvaciddhInaM bhavati, avAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTInAJcA'nantatvAd dIyamAnadalasyA'nantAnyuSTakUTAni kiTTivedanAddhAprathamasamaye bhavanti / yathA kiTTivedanAddhAyAH prathamasamaye dalanikSepavidhirabhihitaH, tathaiva kiTTivedanAddhAdvitIyAdisamayeSvapyabhidhAtavyaH / pazyantu pAThakA yantrakam-21 / ||gnnitvibhaagH samAptaH // dRzyamAnadalaM tu sarvapUrvApUrvAvAntarakiTTiSvanantatamabhAgena hInaM bhavati // 137 // tadevaM pratipAdito dliknikssepvidhiH| sAmprataM saMkramavazAt krodhAdiprathamasaMgrahakiTTervaddhadalaM kadA dvAdazasaMgrahakiTTiSu bhavati ? iti parazaGkAvyudAsApa prAha paMcamaAlIe kohabaddhadaliaM tu sbvkittttiisu| mANAdINa vi baddhadaliaM jahAsaMbhavaM geyaM // 138 // paJcamA''valikAyAM krodhabaddhadalikaM tu sarvakiTTiSu / / mAnAdInAmapi baddhadalikaM yathAsaMbhavaM jJeyam / / 138 // iti padasaMskAraH / 'paMcama0' ityAdi, tatra 'krovabaddhadalika krodhaprathamasaMgrahakiTTibaddhadalaM tu bandhasamayAt paraM paJcamA''valikAyAM sarvakiTTiSu' saMkrameNa dvAdazasaMgrahakiTTiSu bhavatIti zeSaH / idamatra hRdayamkrodhaprathamasaMgrahakidivedanAddhAprathamasamaye yat krodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM badhnAti, tadAvalikAM yAvat tadavasthaM tiSThati, bandhAvalikAgatakarmaNaH sakalakaraNA'yogyatvenA'pavartanAsaMkramaparaprakRtisaMkramayorabhAvAt / tato dvitIyA''valikAprathamasamaye krodhasya saMgrahakiTTidvaye mAnasya ca prathamasaMgrahaphiTTo saMkramayati, na tato'dhastanISu, kasyAzcit saMgrahakiTerdalaM svAdhastanaprathamasaMgrahakiTTi yAvat saMkramayati, na tato'dhastAdityuktatvAt / itthaM kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakoSaprathamasaMgrahakiTTidalaM dvitIyA''valikAyAM krodhasaMgrahakiTTitraye mAnasya ca prathamasaMgrahakiTTau bhavati / Ava Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] pantrakam-21 (citram-21) [khavagaseDI kiTTivedanAddhAprathamasamaye gaNitarItyA pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalikaprakSepaH citrai saGghatam-09 AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAN TAASALALAMALAAAAAAAAAAAAALAAN 2144AAAAAAAAAAT AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAN AAAAAAAAAAAAAAAAAAAY 11111111111111111111111111111111 HILLIHI11111111111111111 1111111111111111 1111111111111111111INITIL ITILLH111111111111LIMILITIIIIIII+IIHITHI 11111111111111111111111111111 111111111111111111 1 111111111111ILLIANT HAR 100 RA RAR 04 HAPATRA SAR AAAAA - -- - - yaSaSadhApana ena e panapa pavAparaba prapUnUpa panapa panapa padhadhapUnpUna papapapannpU na papan pa.pUna papa dhadhapapUnagapaJbabababababababababanappU lobhasya tR tI ya saM ha ki TTiH / dvi tI ya saM na ha ki TTiH / pra tha ma saMgraha ki TriH saketaspaSTIkaraNam dha-saMgraha kiTTInAmadhastAd nirbaya'mAnA apUrvAvAntarakiTTayaH, tAzca lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTau catasraH (4), dvitIyasaMgrahakiTau tisraH (3), prathama saMgraha kiTTayAJca dve (2), vastuto'nantAH, avAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTitazcA'saMkhyeyaguNahInAH / pU-pUrvAvAntarakiTTayaH, tAzcA'satkalpanayA lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTau 20, dvitIyasaMgrahakiTTau 18, prathamasaMgraha kiTTau 16 / nU avAntarakiTTayantareSu saMkamadalato nivartyamAnA apUrvAvAntarakiTTayaH, tAzca tRtIyasaMgrahakiTTau nava (9), dvitIyasaMgrahakiTTayAmaSTau (8),prathamasaMgrahakiTTI ca paJca (5) / vastuto'nantAH pUrvAvAntarakiTTInAM cA'saMkhyeyabhAgapramANAH / ekaikA cApUrvAvAntarakiTTiH palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeyabhAgapramANe dhvavAntarakiTTayantareSu gateSu nirvaya'te, asatkalpanayA~ tu dvyorvaantrkittttyntryojityornirvy'te| babandhapUrvAvAntarakiTTayaH, tAzcA'satkalpanayA paJcadaza ( 15 ) vastuto-'nantAH / iha prathamasaMgrahakiTTI bandhaprathamapUrvAvAntarakiTTayA pari nirvatyemAnasaMkramApUrvAvAntarakiTTayo'pi bandhapUrvAvAntarakiTTitvena bodhyaaH| ba a=bandhApUrvAvAntarakiTTayaH, vastuto'nantAH, iha tvasatkalpanayA dve bandhApUrvAvAntarakiTTI kalpite, ekaikA ca bandhApUrvAdhAntarakiTTiH paJcasu bandhapUrvA vAntarakiTTiSu gatAsu nirvaya'te / vastutastvasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu gatAsu nivrtyte|| anena cihnana adhastanApUrvAvAntarakiTTidalaM sUcitam, tacca lobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTidalapramANaM bhavati, adhastanApUrvAvAntara kiTTidalaM ca saMgrahakiTTInAmadhastAd nirvaya'mAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu prakSipati / ---=anena cihnana madhyamakhaNDadalaM sUcitam, ekamadhyamakhaNDadalaM ca lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTidalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM matAntareNa Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] yantrakam-21 (citram-21) [khavagaseDho anena cihnana ubhayaca yadalaM sUcitam, lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTau kaSAyacatuSkapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzi pramANAnubhayacayAna prakSipati, tata ekaikena hInAn prakSipati / x=anena cihnana adhastanazIrSacayadalaM sUcitama , lobhatRtIyasaMgrahakiTTayA dvitIyapUrvAvAntara kiTTayAmekamadhastanazIrSacayaM prakSipati, tRtIyasyAM dvau, caturthI trIna, ekamekottaravRddhacA'dhastanazIrSacayAna prakSipati, tena lobhaprathamasaMgrahakiTicaramapUrvAvAntarakiTTAvekonalobhasaMgrahakiTTiyapUrvAdhAntara kiTTirAzipramANAnanantAnadhastanazIpacayAna, asatkalpanayA tu catuSpaJcAzattamapUrvAvAntarakiTTI tripaJcAzadadhastanazIrSacayAna nikSipati / ...anena cihna na pUrvAvAntarakiTTiSu purAtanadalaM sUcitam, taccottarottarapUrvAvAntarakiTTau vizeSahInakrameNa bhavati / / 0 0 0=anena cihnana avAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTidalaM sUcitam , tacca lobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTidalapramANaM bhavati / avAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTidalaM cAvAntarakiTTayantareSu nirvaya'mAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu prakSipati / 1=bandhacayayuktabandhamadhyamakhaNDam , lobhaprathamasaMgrahakiTTibandhaprathamapUrvAvAntarakiTTI kaSAyacatuSkabandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAn bandhacayAn prakSipati, tata ekaikena hInAna hInatarAn bandhAna prakSipati, tathA bandhamadhyamakhaNDaM sarga bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTiSyavize meNa nikSipati / etatsarvamanena cihnana sUcitam / 2=bandhApUrvAvAntarakiTTicayadalam , lobhapathamasaMprahakiTibandhaprathamApUrvAvAntarakiTTau lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTi prabhRtivyatikrAntAvA. ntarakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAna bandhApUrvAvAntarakiTiva yAna prakSipati / tato'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlarAzipramANehInAn , asatkalpanayA tu SaDbhihIMnAn bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAna prakSipati / anena krame gA'nantAsu bandhApUrvAvAntarakiTTiSu bandhApUrvAdhAntarakiTTicayadalaprakSepo vaktavyaH / iha tu dve eva bandhApUrvAvAntarakiTTI kalpite, tena dvayoreva darzitaH / / +anena cihnana bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM sUcitam , taJca saMkrama madhyamakhaNDAvikalobhatRtIyasaMgrahaphiTTi prathamapUrvA vAntarASTidalapramANaM bhavati / bandhApUrvAvA tarakiTTisamAnakhaNDadalaM caikaikabandhApUrvAvAntarakiTTI dIyate / saMkramadalato dIyamAnadalamlobhatRtIyasaMgrahakiTTayA adhastAt niya'mAnAyAM prathamApUrvAvAntarakiTTI dIyamAnadalama (#1) ityetaizcihna sUcitaM prabhUtaM bhavati / dvitIyApUrvAvAntarakiTTAvekacayena hInaM bhavati, tato vizeSahInakrameNa tAyad vaktavyama , yAvallobhatRtIyasaMgraha kiTTayA adhastAd nirvaya'mAnA caramApUrvAdhAntarakiTTiH / lobhatRtIyasaMgrahakiTTayA adhastAd nirvaya'mAnacaramApUrvAvAntaraphiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTipratha napUrvAdhAntarakiTTI dIyamAnam (I A ) ityAbhyAM sUcitaM dalamasaGkhyeyaguNahInaM bhavati, matAntareNa tvanantaguNahInaM bhavati, tatra (...) ityanena cihna na sUcitasya purAtanadalasya sattvAt / tato vizeSatrI vizeSahInaM dalam (XIA) ityetaH sUcitaM palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeyabhAgapramANAsu lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTiSu dIyate, asatkalpana yA tvekasyAmavAntarakiTau do yane, tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTayA avAntarakiTyantarotpanna prathamApUrvA vAntarakiTTI dIyamAnam (12) ityetaiH sUcitaM dalamasaMkhyeyaguNaM matAntareNa tvanantaguNaM bhavati, tatra ( 00 0 ) ityanena sUcitadalasyA'pi prakSepAt / tato'nantara-pUrvAvAntarakiTTau dIyamAnama ( x IA) ityetaiH sUcitadalamasaMkhye yaguNahInaM matAntareNa tvanantaguNahInaM bhavati, tatra (....) ityanena sUcitasya purAtanadalasya sattvAt / evamagre 'pi / bandhadalato dIyamAnailam-lobhaprathamasaMgrahakiTTibandhaprathamapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnam 1 ityanena sUcitaM dalaM prabhUtaM bhavati, tato vizeSahInakrameNA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu asatkalpanayA tu paJcasu bandhapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM dalaM bhavati / tato'nantarAyAM bandhaprathamApUrvAvAntarakiTrI dIyamAnama + 1 2 ityataH sUcitaM dalamanantaguNaM bhavati, tadanantarabandhapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnam 1 ityanena sUcitamanantaguNahInaM bhavati / evamagre'pi vaktavyam / Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 285 dvAdazasaMgrahakiTTiSu krodhabaddhadalam ] kiTTivedanAdvAdhikAraH likA yAvat saMgrahakiTTicatuSTayayeva tiSThati, saMkramAvalikAgatakarmaNaH sakalakaraNAyogyatvAt / tataH paraM krodhaprathamasaMgrahakiTTito mAnaprathamasaMgrahamiTTayAmAgataM dalaM tatsaMkramA''valikAyAM pUrNAyAM tRtIyA''valikAyAH prathamasamaye mAnasya zeSasaMgrahakiTTidvaye mAyAyAzca prathamasaMgrahakiTTau saMkramayati, na tato'dhastAt , hetustupUrvavad bhaavniiyH| tena tRtIyA''valikAyAM kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakrodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM saMgrahakiTTisaptake bhavati / tataH paraM yat kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakrodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTi saMprAptam , tat saMkramA''valikAyAM vyatikrAntAyAM caturthA''valikAprathamasamaye mAyAyAH zeSasaMgrahakiTTidvaye lobhasya ca prathamasaMgrahakiTTau saMkramayati, na tato'dhastAt, hetustu pUrvavad boddhavyaH / itthaM kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakrodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM caturthAvalikAyAM dazasu saMgrahakiTTiSu bhavati / tataH paraM yat kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakrodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTi saMprAptam, tat saMkramA''valikAyAmatikrAntAyAM paJcamA''valikAprathamasamaye lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTI tRtIyasaMgrahakiTTau cApavartanAsaMkrameNa saMkramayati, AnupUrvIsaMkramadarzanAt / evaM kiTTivedanAddhAprathamasamayabaddhakrodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM paJcamA''valikAyAM dvAdazasu saMgrahakiTTiSu bhavati / uktaJca kaSAyaprAbhRte "jA cAvi bajjhamANI AvaliyA hodi paDhamakiTTIe / puvvAvaliyA NiyamA aNaMtarA cadusu kiTTIsu // 1 // tadiyA sattasu kiTTIsu cauttho dasasu hoi kittosu| teNa paraM sesAo bhavaMti savvAsu kiTTIsu // 2 // " iti / tathaiva taccUrNAvapi-"jaM padesaggaM bajjhamANayaM kodhassa, taM padesaggaM savvaM baMdhAvaliyaM kohassa paDhamasaMgahakiTTIe dosai / tado AvaliyAdikaMtaM tisu vi kohakiTTIsu dosai, mANassa ca pddhmkittoe| evaM vidiyAvaliyA cadusu kiTTIsu dosai / tado ja padesaragaM kohAdo mANassa paDhamakiTTIe gadaM, taM padesagaM tado AvaliyAe puNNAe mANassa vidiyatadiyAsu mAyAe ca paDhamasaMgahakiToe sNkmdi| evaM tadiyA AvaliyA sattasu kiTosu tti bhaNNai / jaM kohapadesaggaM saMchunbhamANayaM mAyAe paDhamakiToe saMpattaM, taM padesaggaM tatto AvaliyA dikkataM mAyAe vidiyatadiyAsu ca kiTTIsu lobhassa ca paDhamakiTTIe sNkmdi| evaM cauttho AvaliyA dasasu kiTosu tti bhaNNai / jaM kohapadesaggaM saMchunbhamANaM lobhassa paDhamakiTTIe saMpattaM, tado AvaliyAdikaMtaM lobhassa vidiyatadiyAsu kiTTIsu dIsai / evaM paMcamI AvaliyA savvAsu kiTTIsu tti bhaNNai / " iti / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] khavagaseDhI [gAthA-139 ___ athA'tididikSurAha--'mANAdINa' ityAdi, 'mAnAdInAmapi' mAna-mAyAlobhAnAmapi 'baddhadalika' prathamasaMgrahakiTTibaddhapradezAgraM sarvasaMgrahakiTTiSu yathAsaMbhavaM jJeyaM' jJAtavyam / tadyathA-mAnaprathamasaMgrahakiTTibaddhapradezAgra caturthAvalikAyAM navasvapi saMgrahakiTTiSu bhavati, mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTibaddhapradezAgraM tRtIyAvalikAyAM SaTsvapi saMgrahakiTTiSu bhavati, lobhaprathamasaMgrahakiTTibaddhadalikaM dvitIyAvalikAyAM tisRSu saMgrahakiTTiSu bhavati / bhAvanA tu sugamA // 138 // prAga ekaviMzatyadhikazatatamagAthAyAM madhyamA'vAntarakiTTayo vedyanta ityuktam / tatrodayasthitau kati samayaprabaddhAH prakSiptA bhavanti ? kati cAkSiptA bhavanti ? evaM kati bhavabaddhA udayasthitau nikSiptA bhavanti ? iti parazaGkAM vyapanunudiSurAha udayaThiIe chaNhaM AvaliyANaM havanti acchUDhA / samayapabaddhA chUDhA sesA taha savabhavabaddhA // 139 // udayasthitau SaNNAmAvalikAnAM bhavantyakSiptAH / samayaprabaddhAH kSiptAH zeSAstathA sarvabhavabaddhAH / / 139 / / iti pdsNskaarH| 'udayaThiIe'ityAdi, 'udayasthitau' kiTTivedakaiH svodayaniSeke SaNNAmAvalikAnAM samayaprayaddhA 'akSiptA' udIraNAkaraNenAnikSiptA bhavanti / kathametadavasIyate ? iti cet , bhaNyate--antarakaraNe niSpAdite ye karmapradezA badhyante, te niyamata AvalikApaTkA'bhyantare nodayanti, kintu SaTsvAvalikAsu vyatikrAntAsveva, tena SaDAvalikAsamayagrabaddhA udayasthityAmudIraNAkaraNena na prakSipyante / na kevalaM kiTTivedakaiH svodayasthitau SaDAvalikAsamayaprabaddhA akSiptA bhavanti, kintvantarakaraNaniSpAdanataH SaTsvAvalikAsu gatAsu sarvaiH kSapakaiH svodayasthitau paDAvalikAsamayaprabaddhA na kSipyante / yadabhyadhAyi kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jatto pAe aMtaraM kadaM, tatto pAe samayapabaddho chasu AvaliyAsu gadAsu udIrijadi / aMtarAdo kadAdo tatto chasu AvaliyAsu gadAsu teNa paraM chaNhamAvaliyANaM samayaprabar3A udaye achuDA bhavaMti / " iti / idamuktaM bhavati-antarakaraNasamAptiprathamasamaya ekAvalikAsamayaprabaddhA udayasthityAmakSiptA bhavanti, bandhAvalikAgatakarmaNaH sakalakaraNA'yogyatvenA-''valikAbaddhakarmaga udayAbhAvAt / antarakaraNasamAptidvitIyasamaye'pyekAvalikAsamayaprabaddhA udayasthitAvakSiptA bhavanti, antarakaraNasamApteradhastAd baddhakarmaNa AvalikAM yAvatsakalakaraNA'yogyatvenAvalikAyAM vyatikrAntAyAM krameNodIraNAprayogeNodayAt / evaMkrameNA-'ntarakaraNasamAtiprathamasamayataH prabhRtyAvalikAcaramasamayaM yAvadAvalikAsamayaprabaddhA udaye'kSiptA bhavanti / tataH paraM samayAvikAvAlekAsamayaprabaddhA udaye'kSiptA bhavanti, antarakaraNasamAtiprathamasamayabaddhapradezAgrasyAvalikApaTke gata. udIraNA . Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ udayasthitau bhavasamayaprabaddhanirupaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [287 bhavanAt / taduparitanasamaye dvisamayAdhikAvalikAsamayaprabaddhA udaye'kSiptA bhavanti, taduparitanasamaye trisamayAdhikAvalikAsamayaprabaddhA udaye'kSiptA bhavanti, evamekaikasamayavRddhayA tAvadvaktavyam, yAvadantarakaraNasamAptitaH samayonAvalikASaTkasya caramasamayaH / tadAnIM hi samayonapaDAvalikAsamayaprabaddhA udaye'kSiptA bhavanti / tadanantarasamaye SaNNAmAvalikAnAM samayaprabaddhA udayaniSeke'kSiptA bhavanti, tata urca sarvatra SaNNAmAvalikAnAM samayaprabaddhA udayasthito akSiptA bhavanti / 'chuDhA' ityAdi, tatra 'zeSAH' SaDAvalikAnAM samayaprabaddhAn varjayitvA zeSAH sarve samayabaddhAstathA sarvabhavabaddhA udayasthito 'kSiptA' udIraNAkaraNena prakSiptA bhavanti / ayambhAvaH-yadi karmAvasthAnakAlAbhyantaresaMcitayatsamayaprabaddhasyaiko'pi karmaparamANurudaye prakSipyate,tarhisa samayaprabaddha udaye kSipta iti vyAkhyAnAt SaDAvalikAnAM samayaprabaddhAn parityajya zeSAH sarve samayaprabaddhA udaye vartante / evaM yadi karmA'vasthAnakAlAbhyantara vivakSita ekasmin bhave baddhAnAM samayaprabaddhAnAmekasamayaprabaddhasyaiko'pi karmaparamANurudaye prakSipyate, tarhi vivakSitabhavabaddha udaye nikSipta iti vyAkhyAnAt sarve bhavabaddhA udaye prakSiptA bhavanti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"bhavabahA puNa NiyamA savve udaye saMchuhA bhvNti|" iti / itthaM samayaprabaddhA udayasthitI prakSiptA aprakSiptAzca bhavanti, bhavaprabaddhAH punaH sarva udayasthitau prakSiptA bhavanti // 139 / / udayasthitau samayaprabaddhA bhavabaddhAzca prarUpitAH, samprati kSapakasyaikasyAM sthitau samayaprabaddhazeSakANi bhavabaddhazeSakANi ca pratipAdanIyAni / iha tAvadekasmin samaye baddhaH pradezapiNDaH samayaprabaddha ucyate, tatra karmA'vasthAnakAlAbhyantare yathAsaMbhavaM veditasya yasya samayapravaddhasya veditazeSaM yatpradezAgra satkarmaNi bhavati, anantarasamaye codayasthitiM varjayitvA zeSAsu sthitiSu. tasya samayabaddhasyaiko'pi pradezo na vartiSyati, udayasthitiM tvapakarSaNa prApsyati, tatpradezAgraM samayaprabaddhasya zeSakaM vyapadizyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jaM samayapabaddhassa vedidasesagaM padesaggaM dissai, tammi aparisesidammi egasamaeNa udayamAgadammi tassa samayapabahassa aNNo kammapadeso vA Natthi, taM samayapabahasesagaM NAma / " iti / na ca karmA'vasthAnakAlAbhyantare samayaprabaddhasya veditazeSamudaye vartamAnaM pradezAgra samayaprabaddhazeSakaM kuto nocyate ? iti vAcyam , yatastathAvidhe vyAkhyAna ekasyAmevodayasthitau zeSakasyA'vasthAnasvIkAraprasaGgaH syAt / na cedamiSyate, anekAsu sthitiSu samayaprabaddhazeSakasya vakSyamANatvAt / samayaprabaddhasya jaghanyataH zeSakamekaM dalaM bhavati, dvevA dale zeSake bhavataH, trINi vA dalAni zeSakANi bhavanti / evaMkrameNotkRSTato'nantakarmadalikAni zeSakANi bhavanti / evaM bhavabaddhazeSakANyapi vyAkhyeyAni / nyagAdi ca Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] khavagaseDhI [gAthA-140 kaSAyaprAbhRtacUrNI-"evaM ceva bhavabaddhasesayaM / " iti / tathAhi-ekasmin bhave baddhaH pradezasamUho bhavabaddha ucyate / tatra karmA'vasthAnakAlAbhyantare yathAsaMbhavaM veditasya yasya bhavabaddhasya veditazeSaM yatpradezAgra satkarmaNi vidyate, anantarasamaye codayasthitiM muktvA zeSAsu sthitiSu tasya bhavabaddhasyaikamapi dalaM na vasya'te, udayasthiti tvapau~Na prApsyati, tatpradezAgra bhavabaddhazeSakamucyate |jghnyto bhavabaddhazeSakamekaM bhavati, utkRSTatastvanantAni bhavabaddhazeSakANi bhavanti / nanvekasthitI katInAM samayaprabaddhAnAM bhavavadvAnAM ca zeSakANi vidyante ? iti parapraznaM samAdhAtukAmaH prAha egaThiIa igAhiyakameNa khalu samayabhavapabaddhANaM hojjanti sesagAI jeTThAu paliyaasaMkhabhAgassa // 140 // (gItiH) ekasthitAvekAdhikakrameNa khalu samayabhavaprabaddhAnAm / bhavanti zeSakANi jyeSThAt palyAsaMkhyabhAgasya // 140 / / iti padasaMskAraH / "egaThiIa" ityAdi, 'ekasthitau kSapakasyaikasyAM sthitA ekAdhikakrameNa 'jyeSThAt' utkRSTataH palyA'saMkhyabhAgasya palyopamA'saMkhyAtabhAgamAtrANAM 'samayabhavapabahANaM'ti "dvandvAntezrayamANaM padaM pratyekamabhisambadhyate / " iti nyAyAt samayaprabaddhAnAM bhavaprabaddhAnAM ca zeSakANi bhavanti / khluvaakyaalngkaare| ayaM bhAvaH-kSapakasyaikasyAM sthitau jaghanyata ekasamayaprabaddhasyaikasmAt prabhRtyanantAni karmaparamANurUpANi zeSakANi vidyante / evamekasyAM sthitau dvayorvA samayaprabaddhayoH zeSakANi bhavanti, trayANAM vA samayaprabaddhAnAM zeSakANi vartante / evamevaikottaravRddhayA samayaprabaddhAnAM zeSakANi tAvad dvAcyAni,yAvadekasthityAmutkRSTataH palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitAnAM samayapravaddhAnAM zepakANi / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI kSapakaprarUpaNA'vasare-"ekkamhi hidivisese kadiNhaM samayapabahANaM sesANi hojjAsu ? ekassa vA samayapabahassa, doNhaM vA, tiNhaM vA, evaM gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejadibhAgamettANaM samayapabaDANaM / " iti / tathA kSapakasyaikasthitau jaghanyata ekasya bhavanabaddhasya zeSakANi bhavanti, dvayorvA bhavaprabaddhayoH zeSakANi vidyante,evamekotaravRddhayotkRSTataH palyopamA'saMkhyAnabhAgapramANAnAM bhavaprabaddhAnAM zeSakANyekasyAM sthitau vidynte| uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI kSapakaprastAve-"bhavabahasesayANi vi ekkamhi Thidivisese ekassa vA bhavabaDassa, doNhaM vA, tiNhaM vA, evaM gaMtUNa ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM bhvbhaannN|" iti / evamakSapakasyA'pyekasyAM sthito samayaprabaddhazeSakANi bhavapravaddhazeSakANi ca prarUpavitavyAni,vizeSAbhAvAt / nyagAdi ca kaSAyaprAbhUtacUrNAvakSapakaprarUpaNA'vasare-"ekamhi Thidivisese ekkassa vA Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayaprabaddhazeSakasahitasthityalpabahutvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [289 samayapabaddhassa sesayaM doNhaM vA tiNhaM vA ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaddhANaM / evaM ceva bhvbddhsesaanni|"iti / idamatrA'vadheyam-kSapakasyA'kSapakasya caikasthitAvutkarSeNa bhavaprabaddhato'saMkhyeyaguNAnAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi bhavanti // 140 // tadevaM darzitamekasyAM sthityAmekasamayaprabaddhataH prabhRtyutkRSTataH palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrANAM samayaprabaddhAnAM zeSakANAmavasthAnam / tatra kimekasamayapraddhazeSakaviziSTAH sthitayaH stokA bhavanti ? Ahosvit palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrANAM samayaprabaddhAnAM zeSakaiviziSTA sthitayaH ? ityAdike pRSTe'lpabahutvaM prAha igasamayapabaddhassa tu seseNa ThiI juA'ppagA'NegANaM / honti asaMkhaguNA pallaasaMkhaMsapamiANa ca asaMkhaMsA // 141 // (AryAgItiH) ekasamayaprabaddhasya tu zeSeNa sthitayo yutA alpakA anekeSAm / / bhavantyasaMkhyaguNAH palyA-'saMkhyAMzapramitAnAM cA'saMkhyAMzAH // 141 // iti pdsNskrH| 'iga0' ityAdi, ekasamayaprabaddhasya tu 'zeSeNa' zeSakeNa'yutAH' mizritA avirahitA ityarthaH, sthitayaH 'alpakAH' stokA bhavanti / kSapakasya varSapathakttamAtrasthitiSvekasamayaprabaddhazeSakeNA'virahitAH sthitaya AvalikA'saMkhyeyabhAgapramitA bhavantyo'pi sarvastokA bhvntiityrthH| 'NegANaM' ityAdi, tato 'anekeSAM' dviprabhRtitatprAyogyA'saMkhyAtaparyavasAnAnAM samayaprabaddhAnAM zeSakeNA'virahitAH sthitayo'saMkhyaguNA bhavanti, ekasamayaprabaddhazeSakayuktasthitito'nekasamayaprabaddhazeSakA'virahitasthitInAmasaMkhyAtaguNatvasya nyAyyatvAt / nanUtkRSTato'nekasamayapravaddhazeSakeNAvirahitAH kati sthitayo bhavanti ? ityata Aha--'palla0' ityAdi, 'palyopamA'saMkhyAMzapramitAnA' palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitAnAM samayaprabaddhAnAMzeSakeNA'virahitAHsthitayo 'asaMkhyAMzAH' kSapakasya varSapRthaktvamAtrasthitehvasaMkhyeyabhAgamAtryo bhavanti, tena zeSANAM tatprAyogyA'nekasamayaprabaddhAnAM zeSakeNA'virahitAH sthitaya AvalikA'saMkhyeyabhAgapramANA bhavantyaH sakalasthitInAmasaMkhyeyabhAgamAtryo bhavanti / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"jAo tAo avirahidahidoo, tAo egasamayapabaddhasesaraNa avirahidAo thovAo / aNegANaM samayapabaddhANaM sesaeNa avirahidAo asNkhejjgunnaao| palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM samayapabaDANaM sesaeNa avirahidAo asaMkhejjA bhaagaa|" iti / atra mugdhacodako bhaNati-nanvekasamayaprabaddhasya zeSakeNA-'virahitAH sthitayaH stokAH, tato dvayoH samayaprabaddhayoH zeSakeNA-virahitA vizeSAdhikAH, tato'pi trayANAM samayaprabaddhAnAM zeSakeNA'vivirahitA vishessaadhikaaH| evaMkrameNA''valikA'saMkhyeyabhAge ca gate dviguNA ityAdikrameNa palyo Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaDhI [ gAthA - 142 pamA'saMkhyeyabhAgapramANAnAM samayaprabaddhAnAmalpabahutvaM kuto na bhaNyate ? iti atrocyate -- kSapakasya varSapRthaktvato'dhikAH sthitayo na saMbhavanti / yadyekasamayaprabaddhataH prabhRtyekottaravRddhayA palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAnAM samayabaddhAnAM zeSakamAzritya sthAnAni prArUpayiSyanta, tarhi tAni varSapRthaktvapramANasthitito'saMkhyAtaguNAnyabhaviSyan / na cA'stu varSa pRthaktvato'saMkhyeyaguNAni sthAnAnIti vAcyam, varSapRthaktvato'dhikasthiterasaMbhavena tato'dhikatarANAM sthAnAnAmabhAvAt / itthamekottaravRddhayA samayabaddhAnAM zeSakeNA'virahitAnAM sthitInAM prarUpaNA na saMbhavati, ato yathAsaMbhavamanekasamayaprabaddha zeSakeNA'virahitAH sthitaya ekasamayaprabaddhazeSakeNA'virahitasthitito'saMkhyAtaguNA vAcyAH, tato'saMkhyeyaguNAH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtra samayapravaddhazeSakeNA'virahitAH sthitayaH / / 141 / / 290 ] athaikasamaya prabaddhasyaikabhavaprabaddhasya ca zeSakANi jaghanyata utkRSTatazca katiSu sthitiSu tiSThanti ? iti pRSTe prAha khaNabhavapabaddhasesANi igaThiIe igAhi kameNaM / samayAhiaudayAvaliyaM vajjiya savvagaThiIsu // 142 // kSaNabhavaprabaddhazeSANyekasthitAvekAdhikakrameNa / samayAdhikodayAvalikAM varjayitvA sarvasthitiSu || 142 || itipadasaMskAraH / 'khaNa0' ityAdi, 'kSaNabhava pravaddhazeSANi' ityukta ekasamayabaddhasyaikabhavaprabaddhasya ca zeSakANItyartho grAhyaH / na caikazabdo'nukto'pi kuto gRhyate ? iti vAcyam, "vyAkhyAnato vizeSapratipattiH / " iti nyAyAzrayaNAt / tatraikasamayaprabaddhasyaikabhavaprabaddhasya ca zeSakANyekasthita vartanta iti zeSaH, ekAdhikakrameNa samayAdhikodayAvalikAM varjayitvA 'sarvasthitiSu' antarakaraNe dalikAbhAvAt kSapakasya sarveSu prathamasthitiniSekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca vartante / idamuktaM bhavatiekasamayaprabaddhasyaikabhavaprabaddhasya ca zeSakANi jaghanyata ekasyAM sthitau vartante, dvayorvA sthityorvartante, tisRSu vA sthitiSu vartante, evamekottaravRddhayotkRSTataH samayAdhikodayAvalikAM parityajya zeSAsu kSapakasya varSapRthaktvamAtraprathamasthitiyuktadvitIyasthitiSvekasamayabaddha kANyavatiSThante / na ca samayAdhikAvalikAyAmekasamayaprabaddhasya zeSakANi kuto na vartante ? iti vAcyam, teSAM lakSaNabhaGgaprasaGgAt / tathAhi-udayasthitau samaya prabaddhasya zeSakANi na saMbhavati, anantarasamaye nirlepayiSyamANAnAM karmapradezAnAM zeSakatvena vyutpAdanAt udayasthitau ca tAtkAlikanirlepanadarzanena zeSakatvavyutpattau virodhasyodbhavanAt / na ca tathApyudayAvalikAyA uparitanaprathamasthitau samayaprabaddhazeSakANi saMbhavantIti vAcyam, anantarasamaye tasyAH sthiterudayAvalikAyAM pravikSyamANatvAdudayAvalikAgatakarmaNazca sakalakaraNA'yogyatvenA'nantarasamayayudayAvalikAgatakarmadalAnAmaparSaNenodayasthitau " Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthitiSu bhavasamayaprabaddhAnAmavasthAnam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [291 prakSepA'yogAt / evamudayAvalikAgatatRtIyAdisthitiSvapi na saMbhavati / nandayasthitaruparitanA yA'nantarA dvitIyasthitiH, tasyAM kuto na saMbhavanti ? iti cet, ucyate-apakarSagenA'nantarasamayayudayasthitau nizzeSato nirlepayiSyamANAH karmapradezAzzeSakatvena vyutpAditAH, anantaradvitIyasthitigatapradezAstUdayasthitAvapakarSaNena na prakSipyante, kintu svabhAvato'dhastanasthitikSayenodayasthitau pravizanti / yadvA vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti nyAyenodayasthiteranantaroparitanasthitAvapyekasamayaprabaddhasya zeSakANi tiSThantItyabhyupagantavyam / evamekabhavaprabaddha zeSakANyapi nirUpaNIyAni / uktazca kaSAyaprAbhatacUrNI-"samayaprabaDasesayamekammi Thidivisese, dosu vA, tIsu vA, egAdieguttaramukkasseNa vidiyahidIe savvAsu hidosu paDhamahidIe ca samayAhiyaudayAvaliyaM mottaNa sesAsu savvAsu hidIsuxxxxxxr" iti / evamekabhavaprabaddhazeSakeSu granthAntarasaMvAdo draSTavyaH / kSapakasyaikasamayaprabaddhasya zeSakANyutkarSato varSapRthaktvasthitiSu dRzyante, adhikasthiterabhAvAt / akSapakasya tvadhikAsvapi sthitiSu dRzyante / tathAhi-ekasamayaprabaddhazeSakANi jaghanyata ekasyAM sthitau tiSThanti, yadvA dvayoH sthityostiSThanti, yadvA tisRSu sthitiSvavatiSThante / evamekottaravRddhayotkRSTato'kSapakasya palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAsu sthitiSvekasamaya prabaddhazeSakANi vrtnte| uktazca kaSAyaprAbhUtacUNyomakSapakaprastAve-"samayaprabaDasesayamekisse ThidIe hojja, dosu tIsu vA, ukkasseNa palidovamassa asNkhejdibhaagesu|" iti // 142 // ___ tadevamabhihitam-vivakSitaikasamayabhavaprabaddhazeSakANi jaghanyata ekasyAM sthitau vartante, utkRSTatazca samayAdhikodayAvalikAvarjasasthitidhiti / tatra kimekasyAM sthityAM yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi vidyante, te prabhRtA bhavanti ? uta dvayAdisthitiSu yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANyavatiSThante, te prabhUtAH ? iti parazaGkAvyapanodAya pAhajANaM samayapabaddhANaM sesANigaThiIa te thovA / dosuahiA AvaliasaMkhaMse u duguNA ya javamajhaM // 143 // (gItiH) yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSANyekasthitau te stokAH / dvayoradhikA AdhalikA'saMkhyAMze tu dviguNAzca yavamadhyam // 143 / / iti padasaMskAraH / 'jANaM' ityAdi, yeSAM samayaprabaddhAnAM 'zeSANi zeSakANyekasthitAvavatiSThante, te samayaprabaddhAH stokA bhavanti / tadyathA-yasya samayaprabaddhasya zeSakANyekasyAmeva sthitAvavatiSThante, tasyaikA zalAkA grahItavyA / tataH punarapyanyasyaikasya samayaprabaddhasya zeSakANyanyasyAmekasyAM sthitau vidya Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 ] aarseDhI [ gAthA--143 nte, tasya dvitIyaikA zalAkA grahItavyA / evaM yasya samayaprabaddhasya zeSakANyekaikasthitAbavatiSThante, tasya tasyaikaikA zalAkA grahItavyA, gRhItAca sarvAH zalAkAH stokA bhavanti / 'dosu' ityAdi, 'dvayoH' tato yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi dvayoH sthityoravatiSThante, te 'adhikAH' vizeSAdhikAH, yasya yasya samayaprabaddhasya zeSakANi sthitidvaye vidyante, tasya tasyaikaikA zalAkA grahItavyA, gRhItAca sarvAH zalAkA: pUrvapadato vizeSAdhikA bhavantItyarthaH / tato yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi tisRSu sthitiSvavatiSThante, te samayapravaddhA vizeSAdhikA bhavanti / evamekottaravRddhayApannasthitiSu samayapravaddhA vizeSAdhikakrameNa gacchanti / 'AvalikA'saMkhyAMze tu ' AvalikA saMkhyeyabhAge gate tu dviguNAH samayaprabaddhA bhavanti / cakAraH samuccayArthako bhinnakramatha, tatazcAyamarthaH - yavamadhyaM cA''valikA'saMkhyAMze=prathamasthAnataH prabhRtyAvalikA'saMkhyAtabhAgapramANadviguNavRddhisthAnA'tikrame yavamayaM prApyata iti bhAvaH / " idamatra tAtparyam -- yeSAM samayabaddhAnAM zeSakAnyekasyAM sthitau vartante, te samayaprabaddhAH stokAH, tato yeSAM samayabaddhAnAM dvayoH sthityorvartante, te vizeAdhikAH, tato yevAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi tisRSu sthitiSu vartante, te vizevAdhikA bhavanti / evaM vizeAdhikakrameNA''valikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu prathamasthAnataH samayaprabaddhA dviguNA bhavanti, idaJca prathamaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu samayaprabaddhA dviguNA bhavanti, idazca dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam, tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu samayaprabaddhA dviguNA bhavanti / idaJca tRtIyaM dviguNavRddhisthAnam / anena krameNAssvalikA saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / atha kiM nAma yavamadhyam ? iti cet, ucyate - yathA yavAkhyadhAnyavizeSaH prArambhabhAgato vizeSAdhikakrameNa tAvadvardhate, yAvat tasya madhyasthAnam / tato vizeSahIna krameNa tAvaddhIyate, yAvat tasya paryantabhAgaH, tathaivaikottaravRddhayApannasthitiSu samayapravaddhA vizeSAdhikakrameNa tAvad vardhante, yAvadAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtrANi sthAnAni / tata ekottaravRddhayApannasthitiSu samayabaddhA gacchanti, yAvaccaramasthAnam / tata upamayeha yavamadhyamucyate / tato yavamadhyasyAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANasthitilakSaNasyoparyekottaravRddhayApannasthitiSu samayaprabaddhA vizeSahInakrameNa gacchanti / yavamadhyata AvalikA saMkhyeyabhAgapramANasthAneSu gateSu dviguNahInAH samayabaddhA bhavanti, tataH punaretAvatsu sthAneSyatIteSu samayaprabaddhA dviguNahInAH sampadyante / evaMkrameNa yavamadhyasyopari tAvad gacchanti, yAvad varSapRthaktvamAtrasthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate, madhye cA'saMkhyeyadviguNahAnisthAnAni vyatikrAmanti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa"samayapabaddhassa ekkkssa sesagamekisse dvidIe, te samayapabaDA thovA / je dosu ThidIsu, te samayapabaDA visesAhiyA / AvaliyAe asaMkhejjadibhAge . Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdisthitiSu samayaprabaddhAlpabahutvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 293 dugunnaa| AvaliyAe asaMkhejjadibhAge javamajhaM / tado hAyamANaTThANANi vAsapudhattaM / " iti / evaM bhavaprabaddhAnAmapi yavamadhyAdiprarUpaNA kartavyA, vizeSAbhAvAt / __ akSapakasyA'pyekAdisthitiSu samayaprabaddhAnAmavasthAnakramaH kSapakavajjJAtavyaH, navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNavRddhisthAnaM dviguNahAnisthAnaM vA bhavati, evaM panyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSvakSapakasya yavamadhyaM jAyate, kSapakasya tvAvalikA'saMkhyeyabhAge saMjAtam / tathAhi-yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANyakSapakasyaikasyAmeva sthitau bhavanti, te samayaprabaddhAH stokAH / tato yeSAM samayapravaddhAnAM zeSakANyakSapakasya dvayoH sthityoravatiSThante, te samayaprabaddhA vizeSAdhikA bhavanti / evamekottaravRddhyApanasthitiSu samayaprabaddhA vizeSAdhikakrameNa gacchanti / palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrasthAneSu gateSu samayaprabaddhA higuNavRddhA bhavanti / idaM cAyaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu samayabaddhA dviguNA bhavanti / idaM dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkrameNa palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANeSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu satsu yavamadhyaM prApyate / yavamadhyasthAne palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANasthitilakSaNe sarvaprabhUtAH samayaprabaddhA bhvnti| tato yavamadhyasyoparyekottaravRddha yApanasthitiSu samayaprabaddhA vizeSahInakrameNa gacchanti / palyopamA'saMkhyeyabhAge ca gate dviguNahInAH samayaprabaddhA bhavanti / tataH punaH palyopamA'saMkhyAtabhAge'tIte samayaprabaddhA dviguNahInA bhavanti / evaMkrameNa yavamadhyasyAdhastanasthAnato'saMkhyAtaguNeSu sthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / tatra nAnAdviguNavRddhihAnisthAnAni stokAni bhavanti / tato dviguNahAnyorantarAlavartIni sthAnAnyasaMkhyeyaguNAni / evaM bhavabaddhA api prarUpayitavyAH, vizeSAbhAvAt / uktaJvedameva bhaGgayantareNa kaSAyaprAbhUtacUau~ / tathA ca tadgrantha:-"samayapabaddhasesayANi ekkamhi hidivisese jANi, tANi thovaanni| dosu Thidivisesesu visesAhiyANi / tisu Thidivisesesu visesAhiyANi / palidovamassa asaMkhejjadibhAge jvmjhN| NANaMtarANi thovANi, egaMtaramasaMkhejjaguNaM / evaM bhavabaDasesayANi / " iti / cUrNisUtrANAmayaM bhAvaH-ekasya samayaprabaddhasya bhavabaddhasya ca veditazeSaH karmapradezo'nantarasamayayudayasthitiM prApto nizzeSa nirlepayidhyamANo yathAsaMkhyaM samayaprabaddhazeSakaM bhavabaddhazeSakaM cocyate / tatrA'kSapakasyai kasyAM sthitI vartamAnasya samayaprabaddhazeSakasyaikA zalAkA grahItavyA / punaranyasamayaprabaddhazeSakasyaikasyAM sthitAvavatiSThamAnasya dvitIyA zalAkA grahItavyA / evamekasthityAmavatiSThamAnAnAM samayaprabaddhazeSakANAmekaikA zalAkA grahItavyA / tathA dvayoH sthityoryatsamayaprabaddhazeSakaM vidyate, tasyaikA zalAkA grahItavyA / punaranyasamayaprabaddhazeSakaM yad dvayoH sthityorvidyate, tasya dvitIyA zalAkA grahItavyA / evaM dvayoH sthityoravatiSThamAnAnAM samayabaddhazeSakANAmekaikA zalAkA grahItavyA / evaMkrameNaikottaravRddhyApannasthitiSvavatiSThamAnAnAM samayaprabaddhazeSakANAmekaikA Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] khavagaseDhI [ gAthA--144 zalAkA grhiitvyaa| tatraikasthityAmavatiSThamAnAnAM samayaprabaddhazeSakANAM gRhItAH sarvAH zalAkAH stokA bhavanti / tato dvayoH sthityoravatiSThamAnAnAM samayaprabaddhazeSakANAM gRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / evaM vizeSAdhikakrameNa palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANasthAneSu gateSu zalAkA prathamasthAnApekSayA dviguNA bhavanti, idazca prathamaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punaretAvatsu sthAneSu vajiteSu zalAkA dviguNA bhavanti, idaJca dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkrameNa panyopamA'saMkhyeyabhAgapramANeSu dviguNavRddhisthAneSu vrajiteSu yavamadhyaM labhyate / tasyopari zalAkA hIyamAnA gacchanti / palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANeSu ca sthAneSu gateSu dviguNahInAH zalAkA bhavanti / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu zalAkA dviguNahInA bhavanti / evaMkramaNa dviguNavRddhisthAnato'saMkhyaguNeSu dviguNahAnisthAneSu gateSu satsu caramasthAnaM prApyate / tatra nAnAdviguNavRddhihAnisthAnAni stokAni, dviguNavRddhihAnisthAnAnAM sarvAH sampiNDitAH zalAkAH stokA bhavantItyarthaH, tato vivakSitasthAnato yAvatsu sthAneSu gateSu dviguNavRddhisthAnaM prApyate, tAnyekAntarasaMjJakAnyasaMkhyeyaguNAni bhavanti / evameva bhavabaddhazeSakANi niravazeSaM prarUpayitavyAni, vizeSAbhAvAt / pazyantu pAThakA yantrakam-22 // 143 // samprati samayaprabaddhazeSakANAM bhavabaddhazeSakANAM cAdhArabhUtA anAdhArabhUtAzca sAmAnyasthitIrasAmAnya sthitIzca prarurUpayiSurAhasesANi jaTThiIe sA sAmaNNA parA asAmaNNA / egA igAhiakamA niraMtarA''valiasaMkhabhAgamiA // 144 / / (gItiH) zeSANi yasthitau sA sAmAnyA praa'saamaanyaa| ekaikAdhikakramAd nirantarA AvalikA'saMkhyabhAgamitAH ||144||iti pdsNskaarH| 'sesANi' ityAdi 'zeSANi' samayaprabaddhazeSakANi bhavabaddhazeSakANi ca 'yasthito' yasyAM sthitau vidyante "yatrA'nyat kriyApadaMna zrUyate tatrA'stirbhavantIparaH prayujyate" iti nyAyadarzanena astinA ca bhavatirvidyatirityAdInAM grahaNAd vidyanta iti kriyApadAbhidhAnam , sA zeSakANAmAdhArabhUtA sAmAnyA sthitirucyate, tatra samayabhavaprabaddhazeSakAkhyakarmapradezAnAmitareSAM ca karmapradezAnAM sAdhAraNatvenAvasthAnAt / 'parA' sAmAnyato'nyA, yasyAM sthitau samayapravaddhazeSakANi bhavabaddhazeSakANi ca na vidyante, sA asAmAnyA sthitirucyata ityarthaH / samayaprabadvazeSakANAM bhavabaddhazeSakANAM cA''dhArabhUtAH sthitayaH sAmAnyAH, teSAmanAdhArabhUtAH sthitayo'sAmAnyA vyapadeSTavyA iti saMkSepArthaH / uktazca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ekkamhi Thidivisese jamhi Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] .. .. aneka CA moma yantrakam 22 (citram -22) [khavagaseDhI etaccihnasUcitAni vivakSitasamayaprabaddhasya zeSakANyekasyAM sthitau vartante (gAthA 142) / anena cihnana sUcitAni vivakSitasamayaprabaddhasya zeSakANi dvayoH sthityorvtisstthnte| va etaccihnasUcitAni vivakSitasamayaprabaddhasya zeSakANi tisRSu sthitissvvtisstthnte| yadyapi vivakSitasamayaprabaddhazeSakANyadhikAdhikatarAdhikatamAsu sthitiSu cihnAntarairdarzayitavyAni, tathApIhA'vakAzAbhAvAd na darzitAni / cha etaccihnasUcitAni vivakSitasamayaprabaddhazeSakANi samayAdhikodayAbalikAvarjasarvasthitiSu vartante / etacihnasUcitasthityAM palyomA-'saMkhyeyabhAgapramANasamayaprabaddhAnAM zeSaphANi vidyante ( gAthA 140 ) / asatkalpanayA idRzAH sthitayaH 72 / . . . . . bindavaH zeSakato bhinnAni karmadalikAni sUcayanti / e=ekasamayaprabaddhazeSakayuktA: sthitayaH / / ane=anekasamayaprabaddhazeSakayuktAH sthitayaH / / alpabahutvam-ekasamayaprabaddhazeSakayuktAH sthitayaH stokAH gAthA 141), asatkalpanayA citre (2) sthitI darzite / tato'nekasamayaprabaddhazeSakayuktAH sthitayo-'saMkhyaguNAH (gAthA 141), asalkalpanayA citre 12 sthitayo darzitAH / tatazcitre kRSNasamacaturasrapratarAtmakacihna na sUcitAH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrasamayaprabaddhazeSakayuktAH sthitayo'saMkhyaguNAH, asatkalpanayA citre 72 sthitayo drshitaaH| u-samayAdhikodayAvalikA, yasyAM samayaprabaddhazeSakANi na vidyante / (gAthA-142) / a=etadakSarasUcitasthityAM vivakSitaikasamayaprabaddhasya zeSakANi vidyante (gAthA 140) / ba= , , , vivakSitadvisamayaprabaddhazeSakANi vrtnte| sa= , , , , tri" , " " / Da= , , , catuH,, , , / ka-prastutacitraM taM.kSapakamAzritya darzitam , yasya kSapakasyotkRSTata ekasamayaprabaddhazeSakANi samayAdhikodayAvalikAvarjAsu sarvAsu sthitiSvavatiSThante / tena prastutacitre vakSyamANasvarUpAH sAmAnyasthitaya eva dazitAH / nAnAjIveSu punaH keSAJcit kSapakANAM sAmAnyasthitayo nirantarA na bhavanti, kintu samayaprabaddhazeSakavirahitAbhirasAmAnyasthitibhirantaritA bhavanti / tAzca vakSyante gAthAdvayena ( 144-145 ) / A etacihna na sUcitazeSakANyekasyAM sthitau yeSAM samayaprabaddhAnAm, te stokAH, ( gAthA 143 ) asatkalpanayA citre 8 / manapA antara-karaNam Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] yantrakam - 22 (citram - 22 ) [ khavagaseDhA = etacihna ena sUcitazeSakANi dvayoH sthityoryeSAM samayapravaddhAnAma, te vizeSAdhikAH, asatkalpanayA 12 / = etaccihnasUcitazeSakANi tisRSu sthitiSu yeSAM samayaprabaddhAnAm, te vizeSAdhikAH, asatkalpanayA 16 / yeSAM samayaprabaddhAna zeSakANi catasRSu sthitiSu vartante, te vizeSAdhikAH, asatkalpanayA 24 citre tvavakAzAbhAvAd na darzitAH, evamagre'pi / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi paJcasu sthitiSu vartante, te vizeSAdhikAH, asatkalpanayA 32 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi SaTsu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 24 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi saptasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 16 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANyasu sthitiSu vartante te vizeSahInAH, asatkalpanayA 12 / yeSAM samayabaddhAnAM zeSakANi navasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 8 | yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi dazasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 6 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANyekAdazasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 4 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi dvAdazasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 3 / yeSAM samayaprabaddhAnAM zeSakANi trayodazasu sthitiSu vartante, te vizeSahInAH, asatkalpanayA 2 / yayoH samayaprabaddhayoH zeSakANi trayodazasthitiSu, tau 2 yeSAM samayaprabaddhAnAM te 3 4 "" " 39 22 39 99 " " *** " "" " " 39 23 39 w " " 39 dr "" dvAdaza 35 " ekAdaza" daza nava " " " 23 "" " " 22 99 aSTa sapta SaT paJca " catuH tri "1 22 " " " " " ,, 6 39 " 8 " 12 16 24 16 " dvayoH sthityoH, te 12 ekasthitau te 8 , 24 ,, 32 - carama-sthAnam ihA''valikA 'saMkhyeyabhAgaH samayadvayapramANaH kalpitaH, tena prathamasthAnataH sthAnadvaye gate dviguNAH samayaprabaddhAH SoDaza (16) bhavanti / punaH sthAnadvaye gate samayaprabaddhA dvAtriMzat (32) bhavanti / AvalikASsaMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSvasatkalpanayA dvitIyadviguNavRddhisthAne yavamadhyaM labhyate / yavamadhya zyoparyakottaravRddhayApannasthitiSu samayapratradvA vizeSahInakrameNa tAvad gacchanti, yAvad varSapRthaktvasthAneSvasatkalpanayA'STamasthAne caramasthAnaM prApyate / yavamadhyata uparyAvalikA saMkhyeyabhAgapramANasthAneSu gateSva satkalpana sthAnadvaye gate dviguNahInAH samayapraba: poDaza (16) bhavanti, punaretAvatsu sthAneSu gateSu samavaddhA 6 guNahInA bhavanti / evaM krameNa tAtradvAcyAH, yAvaccaramasthAnam / dviguNahInAH dviguNahInA : dviguNahInA : yavamadhyama higuNAH prathama sthAna bhU Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyA'sAmAnyasthitinirUpaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 295 samayapabaddhasesayamatthi, sA hidI sAmaNNA tti NAdavvA / jammi Natthi, sA hidI asAmaNNA tti NAdavvA / " iti / __ atha jaghanyata utkRSTatazca nirantaraM kiyatyo'sAmAnyasthitayo bhavanti ? iti parapraznamuttarayitu bhaNati-'egA' tti 'ekA' jaghanyata ekA'sAmAnyA sthitirbhavati, na ca jaghanyataH sAmAnyA sthitirekA bhavatItyartho'tra kuto na gAte ? iti vAcyam , pratyAsatyA'sAmAnyasthitereva grahaNasaMbhavAt / 'igAhiakamA' ityAdi, tata ekAdhikakramAd 'nirantarAH' sAmAnyasthitibhiranantaritA utkRSTataH kSapakasyA''valikA'saMkhyeyabhAgamitA asAmAnyasthitayo bhavanti, na tato'dhikAH / ayambhAvaH-dvayoH pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye jaghanyata ekA'sAmAnyasthitirbhavati, punayoH pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye dve'sAmAnyasthitI nirantaraM bhavataH / punayoH pAzcayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye tisro'sAmAnyasthitayo nirantaraM bhavanti, evamekottaravRddhayotkRSTato nirantaraM kSapakasyA''valikA'saMkhyeyabhAgapramitA asAmAnyAH sthitayo bhavanti, na tato'dhikAH, AvalikA'saMkhyeyabhAge ca gate niyamataH sAmAnyasthitInAM sadbhAvAt / uktaJca kaSAyaprAbhUtacUNau~-"evamasAmaNNAo dvidIo ekkA vA do vA ukasseNa aNubaddhAo AvaliyAe asNkhejdibhaagmettiio|" iti / ____ atra codaka Aha-nanu dvAcatvAriMzaduttarazatatamagAthAyAM jaghanyata ekasthitau samaya- . prabaddhazeSakANi bhavaprabaddhazeSakANi ca vidyanta ityuktam / tataH pArizeSyAt kSapakasya bhavasamayaprabaddhazeSakai rahitA bhavasamayaprabaddhAnAmanAdhArabhUtA asAmAnyAH sthitayo nirantaramutkRSTato varSapRthaktvamAvyaH saMbhavanti, kSapakasya varSapRthaktvamAtrasthitikatvAt , AlikA'saMkhyeyabhAgapramANA eva utkRSTataH kuto nirUpyate ? iti, atrocyate-naiSa doSaH, dvAcatvAriMzadadhikazatatamagAthAyAM hyekasamayaprabaddhasyaikamavaprabadvasya ca zeSakamAzritya tathA prarUpitam , atra tu nAnAsamayaprabaddhAnAM nAnAbhavabaddhAnAM cApi zeSakANyAzritya nirantaramAvalikA'saMkhyeyabhAgamitA eva utkRSTato'sAmAnyasthitayo bhavantIti prarUpyate / ayaM bhAvaH-jaghanyata ekasamayaprabaddhasyaikabhavaprabaddhasya ca zeSakANyekasyAM sthitau vartante, zeSAsu sthitiSu niruktasamayaprabaddhasya niruktabhavaprabaddhasya ca zeSakAmi na vidyanta ityukta dvAcatvAriMzadadhikazatatamagAthAyAm , na tatra yathAsaMbhavaM nAnAbhavasamayaprabaddhazeSakANAmanekasthitiSvavasthAnasya niSedhaHpratipAditaH / asAmAnyasthitayastvekabhavasamayapravaddhanAnAbhavasamayaprabaddhAnAM zeSakANAmabhAva eva vyapadizyante / itthaM vivakSitaikasamayapravaddhasya zeSakANAM jaghanyata ekasthitau sadbhAvena zeSAsu sthitiSu tadabhAve'pi yathAsaMbhavaM vivakSitabhavasamayaprabaddhato bhinnaikabhavasamayabaddhanAnAbhavasamayaprabaddhAnAM zeSakANAmapratiSedhAdutkRSTato varSapRthaktvamAtryo'sAmAnyasthitayo na labhyante, kintUtkRSTato nirantaramAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANA evaM prApyante / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] khavagaseDhI [ gAthA-145 akSapakasya tUtkRSTato nirantaraM palyopamA'saMkhyeyabhAgamitA asAmAnyAH sthitayo vartante, na tvAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANAH / uktazca kaSAyaprAbhRtacUrNAvakSapakaprarUpaNA'vasareasAmaNNAo hidIo ekA vA do vA tiNi vA, evamaNubaddhAo ukasseNa palidovamassa asNkhevdibhaago|" iti / idamukta bhavati-ubhayoH pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye jaghanyata ekA'sAmAnyasthitirbhavati, punaI yo pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye dva'sAmAnyasthitI bhavataH / evaMkrameNa dvayoH pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhyayutkRSTataH palyopamA'saMkhyeyabhAgamitA asAmAnyasthitayo bhavanti // 144 // atha nirantarA'sAmAnyasthitInAmalpabahutvaM vyAjihIpurAhaekkekkeNaM thovA tAa kameNaM visesahiaao| AvaliasaMkhabhAge duguNA taha hoi javamajhaM // 145 // ekaikena stokAstAH krameNa vizeSAdhikAH / AvalikA'saGkhyabhAge dviguNAstathA bhavati yavamadhyam // 143 // iti padasaMskAraH / 'ekakeNa' ityAdi (1) 'ekaikaina' ekaikarUpeNa stokAH, kAH ? ityAha-'tAa' ti tA:asAmAnyasthitayaH, tacchabdena pratyAsatyA'sAmAnyasthiteH parAmarzAt 'kameNaM' ityAdi, krameNa vizeSAdhikA asAmAnyasthitayo bhavanti, dvikena vizeSAdhikA bhavanti, trikeNa vizeSAdhikA bhavanti, evamekottaravRddhayApannA'sAmAnyasthitayo vizeSAdhikA vizeSAdhikA bhavantItyarthaH / 'Avali0'ityAdi, AvalikA-'saMkhyabhAge' AvalikA'saMkhyeyabhAge gate'sAmAnyasthitayo dviguNA bhavanti / AvalikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu ca dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM praapyte| tadeva prAha-taha' ityAdi, tathA yavamadhyaM bhavati, AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyata ityrthH| uktazca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ekokaNa asAmaNNAo thovAo, dugeNa visesAhiyAo, tigeNa visesaahiyaao| AvaliyAe asaMkhejadimAge dugunnaao| AvaliyAe asaMkhejadibhAge javamaujhaM / " iti / bhAvArthaH punarayam-kSapakasya sthitisatkarma varSapRthaktvapramitaM bhavati / tatra dvayoH pArzvayorekA vA'nekA vA sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye caikA'sAmAnyasthitirvidyate, tasyA ekA zalAkA grahItavyA / punadvayoH pArzvayorekasyAmanekAsu vA sAmAnyasthitiSu satISu madhye'nyaikA'sAmAnyasthitivartate, tasyA dvitIyaikA zalAkA''dAtavyA / evaMkramaNakaikA'sAmAnyasthiterekaikA zalAkA grahItavyA / / evamubhayoH pArzvayorekA'nekA vA sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye ca nirantaraM dva'sAmAnyasthitI Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 297 prathamamatena sAmAnyAsAmAnyasthitinirUpaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH bhavataH, tayorekA zalAkA grhiitvyaa| tataH puna yoH pArtha yorekA'nekA vA sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye ca nirantaramanye dva- sAmAnyasthitI bhavataH, tayoditIyaikA zalAkA grahItavyA / uktarItyA'sAmAnyasthitidikAnAmekaikA zalAkA grahItavyA / evamekottaravaddhayA''valikA'saMkhyeya bhAgamAtrINAmasAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / tatraikaikarUpeNa yA asAmAnyasthitayo bhavanti, tAsAM gahItAH sarvAH zalAkAH stokA bhavanti, tAzca zalAkA AvalikA'saMkhyeyabhAgapramANA bhavanti / tato dvikarUpeNa yA asAmAnyasthitayaH, tAsAM gRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti, AdhikyaM cAvalikA'saMkhyayabhAgena prathamapadagatazalAkAH khaNDayitvaikakhaNDena bodhyam, AvalikA'saMkhyeyabhAge gate dviguNavaddhikathanAt / tatastrikasvarUpeNa vidyamAnAnAmasAmAnyasthitInAM sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / tatazcatuSkarUpeNa vidyamAnAnAmasAmAnyasthitInAM sarvAH zalAkAH vizeSAdhikA bhavanti / evamekottaravaddhayApananirantarA'sAmAnyasthitInAM zalAkA vizerAdhikakrameNa tAvad gacchanti, yAvad yavamavyam / prathamasthAnata AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu vizeSAdhikasthAneSu gateSu nirantarA-'sAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkAH prathamasthAnApekSayA dviguNA bhavanti, idaM cA''yaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu vajiteSu prathamadviguNavRddhisthAnato'sAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNA bhavanti, prathamasthAnatazca caturguNAH, idaM ca dvaitIyIkaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu sthAneSu gateSu dvitIyaDiguNavRddhisthAnato nirantarA'sAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNA bhavanti, idaM ca tRtIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkramaNA''valikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / yavamadhye'pi nirantarAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANA'sAmAnyasthitInAM sarvAH zalAkA AvalikA'saMkhyayabhAgapramANA eva bhavanti / tato yavamadhyasyoparyekottarakrameNa vRddhAMnAM nirantarA- sAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSahInakrameNa gacchanti, AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtrevu ca sthAneSu gateSu zalAkA dviguNahInA bhavanti, idaM ca prathamaM dviguNahAnisthAnam / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu nirantarA'sAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNahInA bhavanti, idaM ca dvitIyaM dviguNahAnisthAnam / evaMkrameNA'saMkhyAteSu dviguNahAnisthAneSu gateSu prathamasthAnagatanirantarA'sAmAnyasthitInAM zalAkAbhiH samAnAH zalAkAH prApyante, tato'pyuparyekottarakrameNa vRddhAnAM nirantarA'sAmAnyasthitInAM zalAkA hIyamAnA gacchanti, yAvaccaramasthAnasya zalAkAH prApyante / tAzcA''valikA'saMkhyeyabhAgapramANA bhavantyaH sarvastokA bhavanti / tathA sarvANyapi sthAnAnyAvalikA'saMkhyoyabhAgamAtrANi bhavanti / asatkalpanayA nirantaraikaikA'sAmAnyasthitInAM zalAkAH sarvasaMkhyayA'STau, tato vizeSAdhikA nirantarA'sAmAnyasthitidvikAnAM zalAkA dvAdaza, tato vizeSAdhikA nirantarA'sAmAnyasthititrikANAM zalAkAH poDaza, tato vizeSAdhikA nirantarA'mAnAnyasthiticatuSkANAM zalAkA caturvizatiH, tato vizeSAdhikA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aarseDhI [ gAthA - 145 nirantarA'sAmAnyasthitipaJcakAnAM zalAkA dvAtriMzat / atra cA'satkalpanayA yavamadhyamam / tato vizeSahInA nirantarA'sAmAnyasthitiSaTkAnAM zalAkAzcaturviMzatiH, tato vizeSahInA nirantarA'sAmAnyasthitisaptakAnAM zalAkAH SoDaza, tato vizeSahInA nirantarA'sAmAnyasthityaSTakAnAM zalAkA dvAdaza, tato vizeSahInA nirantarA'sAmAnyasthitinavakAnAM zalAkA aSTau tato vizeSahInA nirantarA'sAmAnyasthitidazakAnAM zalAkA: paT / tato vizeSahInA nirantarA - sAmAnyasthityekAdazakAnAM zalAkAzcatasraH / tato vizeSahInA nirantarA - sAmAnya sthiti dvAdazakAnAM zalAkAstisraH, tato vizeSahIna / nirantarA'sAmAnyasthititrayodazakAnAM zalAke / paramArthato dviguNavRddhisthAnAntaramAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtram, asatkalpanayA punaH sthAnadvayamAtraM parikalpitam / tena prathamasthAnataH sthAnadvaye gate zalAkA dviguNA SoDaza bhavanti, tataH punaH sthAnadvaye gate dviguNA dvAtriMzad / atra cA'satkalpanayA yavamadhyam, yataH paramArthata AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu satsu yavamadhyaM prApyate, asatkalpanayA punardviguNavRddhisthAnadvaye gate yatramadhyaM labhyate / yavamadhyasyopari sthAnadvaye gate zalAkA dviguNahInAH SoDaza bhavanti, tataH punaH sthAnadvaye te zalAkA dviguNahInA aSTau bhavanti, tataH punaH sthAnadvaye gate zalAkA dviguNahInAzcatasro bhavanti / evamagre 'pi / nirantarA - sAmAnyasthititrayodazakAnAM paramArthatastvAvalikA saMkhyeyabhAgapramANAnAmasAmAnyasthitInAM zalAkAzcaramasthAnam / 298 ] nirantarAsAmAnya sthinitrayodazakAnAM zalAke nirantarAsAmAnya sthitidvAdazakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnya sthityekAdazakAnAM zalAkA: nirantarA sAmAnyasthitidazakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnyasthitinavakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnya sthityaSTakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnya sthitisaptakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnya sthitiSaTakAnAM zala | kA nirantarAsAmAnyasthitipaJcakAnAM zalAkA: nirantarAsAmAnyasthiticaturakANAM zalAkAH nirantarAsAmAnyasthititrikANAM zalAkA: nirantarAsAmAnyasthitidvikAnAM zalAkA: nirantara kA sAmAnyasthitInAM zalAkAH yavamadhyasya citram 2 3 4 6 8 12 16 : 4 32 24 16 12 carama-sthAnam dviguNahInAH dviguNahInA : diguNahInA : yavamadhyam dviguNAH prathama sthAna m Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyamatena sAmAnyA'- sAmAnyasthitinirUpaNam ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 299 akSapakasyA'pyasAmAnyasthitInAM prarUpaNaivameva kartavyA, navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu dviguNavRddhirdviguNahAnirvA bhavati, na tvAvalikA saMkhyeyabhAgapramiteSu sthAneSu gateSu / evaM palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate, tathA sarvANi sthAnAni palyopamA'saMkhyeyabhAgamitAni bhavanti / (2) athavA 'ekkeNa thovA' ityAdInAmakSarairekaikena sAmAnyasthitisthAnakenA'ntaritAnAmasAmAnyasthitInAM zalAkA: stokA bhavantItyAdyartho vyAkhyeyaH / tathAhi - dvayoH pArzvayorekaikA sAmAnyasthitirvidyate, madhye caikA'sAmAnyasthititaH prabhRti yAvatyo'sAmAnya sthitayo bhavanti, tAsAM sarvAsAmekA zalAkA grahItavyA / punaranyatra dvayoH pArzvayorekaikA sAmAnyasthitirbhavati, madhye caikA vA'nekA vA yAvatyo'sAmAnyasthitayo bhavanti, tAsAM dvitIyaikA zalAkA grahItavyA / evamekaikayA sAmAnyasthityA'ntaritAnAmasAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / tata ubhayoH pArzvayodve dve sAmAnyasthitI bhavataH madhye ca yAvatyo'sAmAnyasthitayo bhavanti, tAsAmekA zalAkA grAhyA / punaranyatrobhayato'nye dva e dva e sAmAnyasthitI bhavataH, madhye ca yAvatyo'sAmAnyasthitayo vidyante, tAsAM dvitIyaikA zalAkA grahItavyA / evaM dvAbhyAM dvAbhyAM sAmAnyasthitibhyAmantaritAnAmasAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / itthamekottarakrameNa vRddhAbhiH sAmAnyasthitibhirantaritAnAmasAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / tatraikaikayA sAmAnyasthityA'ntaritAnAmasAmAnyasthitInAM saMpiNDitAH sarvAH zalAkAH stokA bhavanti, dvAbhyAM dvAbhyAM sAmAnyasthitibhyAmantaritAnAmasAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / AdhikyaM cA'dhastanazalAkA AvalikA saMkhyeyabhAgena khaNDayitvaikakhaNDena jJAtavyam, AvalikA'saMkhyepabhAge gate dviguNavRddheH / tato'pi tisRbhistisRbhiH sAmAnyasthitibhirantaritAnAmasAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkA vizeSA'dhikA bhavanti / evamAvali - kA'saMkhyeya bhAgapramANeSu sthAneSu gateSu tatratyasthAne'sAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkA: prathamasthAnato dviguNA bhavanti idaM ca prathamaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu sthAneSu gateSu tatratyasthAne'sAmAnya sthitInAM zalAkA dviguNA bhavanti, idaM ca dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkrameNA''valikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / tato yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa zalAkA gacchanti / yavamadhyatazcAvalikA saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu zalAkA dviguNahInA bhavanti / idaM cAdyaM dviguNahAnisthAnam / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu sthAneSu gateSu tatratyasthAne'sAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNahInA bhavanti, idaM ca dvitIyaM dviguNahAnisthAnam / evaMkrameNa yavamadhyasyAdhastanadviguNavRddhisthAnato'saMkhyeyaguNeSu dviguNahAnisthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300] khavagaseDhI [gAthA-145 akSapakasyA'pyekasAmAnyasthititaH prabhRtyekottarakrameNa vRddhAbhiH sAmAnyasthitibhirantaritAnAmasAmAnyasthitInAM nirUpaNaM kSayakavat kartavyam , navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAge gate'sAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNavaddhA dviguNahInA vA bhavanti, palyopamA'saMkhyeyabhAge ca gate yavamadhyaM prApyata iti vaktavyam / (3) yadivedaM vyAkhyAnAntaraM kartavyam- 'ekakeNaM' ityAdi, ekaikaina stokAH / kAH ? tAH= sAmAnyasthitayaH, "vicitrA sUtrANAM zailo" iti nyAyena vyavahitasyA'pi catuzcatvAriMzadadhikazatatamagAthoktasAmAnyasthitipadasya tacchabdena parAmarzAt / idamatra hRdayam-ubhayoH pAcorekA vA'nekA vA-'sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye caikasAmAnyasthitirvidyate, tasyA ekA zalAkA grahItavyA / tataH punarubhayoH pArzvayorekA vA'nekA vA 'sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye cA'nyaikA sAmAnyasthitirbhavati, tasyA dvitIyaikA zalAkA grahItavyA / evamasAmAnyasthitInAM madhye sthitAyA ekaikasyAH sAmAnyasthiterekaikA zalAkA grahItavyA / evameva dvayoH pArzvayorekA vA'nekA vA'sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye ca nirantare dva sAmAnyasthitI bhavataH, tayorekA zalAkA grahItavyA / punaranyatra dvayoH pArzvayorekA vA'nekA vA'sAmAnyasthitayo bhavanti, madhye va nirantare'nye du sAmAnyasthitI bhavataH, tayorekA dvitIyA zalAkA grahItavyA / evaM nirantarasAmAnyasthitidvikAnAmekaikA zalAkA grAhyA / tato nirantarasAmAnyasthititrikANAmekaikA zalAkA grAhyA / tato nirantarasAmAnyasthiticatuSkANAmekaikA zalAkA grahItavyA / evamekottarakrameNa vRddhAnAM nirantarasAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / tatraikaikarUpeNa vidyamAnAnAM sAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkAH stokAH / 'kameNaM' ityAdi, vikarUpeNa vidyamAnAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / AdhikyaM cA'dhastanazalAkA AvalikA'saMkhyeyabhAgena vibhajyaikakhaNDena jJAtavyam , AvalikA'saMkhyeyabhAge gate DiguNavRddhaH / tato'pi trikarUpeNa sthitAnAM sAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / evamekottaravaddhikrameNa nirantaraM sthitAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSAdhikakrameNa gacchanti / AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu ca sthAneSugateSu tatratyasthAnasya zalAkAH prathamasthAnato dviguNavaddhA bhavanti, idaM cAyaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu tatratyasthAne nirantarasAmAnyasthitInAM zalAkA guiNA bhavati, idaM ca dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkrameNA''valikA'saMkhyeyabhAgapramiteSu dviguNavaddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / atha yavamadhyasyoparyekottarakrameNa vRddhAnAM nirantarasAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSahInakrameNa gacchanti / yavamadhyasya coparyAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu sthAneSu gateSu tatratyasthAne nirantarasAmAnyasthitInAMzalAkA dviguNahInAH, ardhA bhavantItyarthaH / idaM ca prathamaM dviguNahAnisthA Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyena caturthena ca matena sAmAnyAsAmAnyasthitayaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 301 nam / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu nirantarasAmAnyasthitInAM zalAkA dviguNahInAH, idaM ca dvitIyaM dviguNahAnisthAnam / evaMkrameNA'saMkhyAteSu dviguNahAnisthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / zalAkA: akSapakasyA'pyasAmAnyasthitibhirantaritAnA me kAdinirantara sAmAnyasthitInAM kSapakavat rUpayitavyAH, navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAge gate zalAkAnAM dviguNavRddhatvaM dviguNahInatvaM ca vAcyam, palyopamA'saMkhyeyabhAge ca vrajite yavamatryaM vaktavyam, na tvAvalikA saMkhyeyabhAge / (4) athavA 'ekkekeNa thovA' ityAdyakSarairekaikenA'sAmAnyasthitisthAnenA'ntaritAnAM kSapakasya sAmAnyasthitInAM zalAkAH stokA bhavantItyAdyartho vyAkhyeyaH / tathAhi - dvayoH pArzvayorekaikA'sAmAnyasthitirvidyate madhye caikasAmAnyasthititaH prabhRti yAvatyaH sAmAnyasthitayo vidyante, tAsAmekA zalAkA grahItavyA / tataH punadvayoH pArzvayoranyaikaikA'sAmAnyasthitirvidyate, madhye ca yAvatyaH sAmAnyasthitayo vartante, tAsAM dvitIyaikA zalAkA grAhyA / evamekaikayA'sAmAnyasthityA'ntaritAnAM sAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grAhyA / tataH punaH yoH pArzvayo dosAmAnyasthitI bhavataH madhye ca yAvatyaH sAmAnyasthitayastiSThanti, tAsAmekA zalAkA grahItavyA / punadva dvayoH pArzvayoranye sAmAnyasthitI bhatrataH, madhye ca yAvatyaH sAmAnyasthitayo vartante, tAsAM dvitIyaikA zalAkA grahItavyA / evaM dvAbhyAM dvAbhyAmasAmAnyasthitibhyAmantaritAnAM sAmAnyasthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / evamekottarakrameNa vRddhAbhirasAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnya sthitInAmekaikA zalAkA grahItavyA / tatraikaikayA'sAmAnyasthityA'ntaritAnAM sAmAnyasthitInAM gRhItAH sarvAH zalAkAH stokA bhavanti / bhyAmasAmAnya sthitibhyAmantaritAnAM sAmAnyasthitInAM saMgRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / adhivayaM cAdhastanazalAkA AvalikA saMkhyeyabhAgena khaNDayitvaikakhaNDena boddhavyam / tatastisRbhistisRbhiH sAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnyasthitInAM saMgRhItAH sarvAH zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / evamAvalikA saMkhyeya bhAgapramANeSu sthAneSu gateSu tatratyasthAnasya gRhItAH sarvAH zalAkAH prathamasthAnato dviguNA bhavanti, idaM cAdyaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punarAvalikA saMkhyeyabhAgapramANeSu sthAneSu vajiteSu tatratyasthAnasya gRhItAH sarvAH zalAkA dviguNA bhavanti idaM ca dvitIyaM dviguNavRddhisthAnam / evaMkrameNA ''valikA'saMkhyeyabhAgapramANeSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / tato yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa zalAkA gacchanti / yavamadhyatazcAvalikA'saMkhyeyabhAge gate zalAkA dviguNahInA bhavanti / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAge gate zalAkA dviguNahInA bhavanti / evaMkrameNa yavamadhyasyA'dhastanadviguNavRddhi - sthAnato'saMkhyeyaguNeSu dviguNahAnisthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 ] aara 1 gAthA-- 145 akSapakasyApyasAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnyasthitInAM prarUpaNA kSapakavadvidheyA, navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAge dviguNAvRddhA dviguNahInA vA sAmAnyasthitInAM zalAkA bhavanti / palyopamA'saMkhyeyabhAge ca gate yavamadhyaM prApyate, na tvAvalikA'saMkhyeyabhAga iti vaktavyam / tathAhi - ekaikayA'sAmAnyasthityA'ntaritAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkAH stokAH, tato dvAbhyAM dvAbhyAmasAmAnyasthitibhyAmantaritAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSAdhikA bhavanti / evaM palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu prathamasthAnataH zalAkA dviguNavRddhA bhavanti, evaMkrameNa palyopamAsaMkhyeya bhAgamAtreSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu dvayoH pArzvayoH palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitAbhirasAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkA yavamadhyamutpAdayati / tato yatramadhyasyoparyekottaravRddhayApannA'sAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnyasthitInAM zalAkA vizeSahInakrameNa gacchanti / yavamadhyatazca palpopamAsaMkhyeyabhAge gate zalAkA dviguNahInA bhavanti / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate zalAkA dviguNahInA bhavanti / evaMkrameNa tAvadvaktavyam, yAvadyavamadhyasyA'dhastanasthAnato'saMkhyAtaguNeSu sthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / caramasthAne ca palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANA'sAmAnyasthitibhirantaritAnAM sAmAnyasthitInAM zAkAH sarvastokA bhavanti / atrA'kSapakasya nAnAdiguNavRddhihAnisthAnAni stokAni bhavanti / tato dvayordviguNavRddhayodviguNahAnyo'ntare yAni sthAnAni, tAnyasaMkhyeyaguNAni jJAtavyAni / uktaJca kaSAyaprAbhRtacUrNAvakSapakaprastAve - "sAmaNNaDidoo ekkaMtaridAo thovAo, duaMtaridA visesAhiyA / evaM gaMtRRNa palidovamassa asaMkhejjadibhAge [javamajjhaM ] / NANAguNahANisa lAgANi thovANi, ekkaMtaramasaMkhejjaguNaM / " iti / idamuktaM bhavati - prathamasthAnataH palyopamA'saMkhye prabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu prathamaM dviguNavRddhisthAnaM prApyate, tasyaikA zAkA grahItavyA, tataH punastAvanmAtreSu sthAneSu gateSu dvitIyaM dviguNavRddhisthAnaM labhyate / tasyaikA dvitIyA zalAkA grahItavyA, evamekaikasya dviguNavRddhisthAnasyaikaikA zalAkA grAhyA / tathA yavamadhyasyopari palyopamA'saMkhyeyabhAge gata ekaikaM dviguNahAnisthAnaM prApyate / tasyaikaikA zalAkA grahItavyA / tatra dviguNavRddhihAnisthAnAnAM sampiNDitAH sarvAH zalAkAH stokA bhavanti / tato dvayordvaguNavRddhayodviguNahAnyo'ntare yAni sthAnAni tAnyasaMkhyeyaguNAni bhavanti, vivakSitasthAnato yAvatsu sthAneSu gateSvekaM dviguNabuddhisthAnaM dviguNahAnisthAnaM vA prApyate tAvanti dvayordvigugahA-yordviguNavRddhayorvA'pAntarAlavatIMnyekAntarasaMjJakAni sthAnAni bhavanti tAni ca pUrvato'saMkhyeyaguNAni bhavantItyarthaH / / 145 // atha kSapakato'kSapakasya yosvizeSaH, taM vibhaNipuranyacca pratijijJAsurAha- Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhavyaprAyogye nirlepanasthAnanirUpaNam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 303 saMpai abhavvapAugge aavliyaaasNkhbhaagtthaanne| pallAsaMkhaMso ti viseso Neyo iANi bhaNimo aNNaM // 146 // (AryAgotiH) sampratyabhavyaprAyogya aavlikaa'sNkhybhaansthaane| palyA'saMkhyAMza iti vizeSo jJeya idAnI bhaNAmo'nyat // 146 // iti padasaMskAraH / 'saMpaI' ityAdi, samprati 'abhavyaprAyogye abhavyaprAyogyaviSaye, yatra bhavyasiddhikAnAmabhavyasiddhikAnAM ca sthitibandhAnubhAgavandhAdipariNAmAH sadRzA bhavanti, so'bhavyaprAyogyaviSayaH, tatra, AvalikA'saMkhyabhAgasthAne 'palyA'saMkhyAMzaH' palyopamA- saMkhyeyatamabhAga iti 'vizeSaH' anantaroktagAthASaTake yathAsambhavaM vizeSo jJayo' bodhyaH, zeSaM tu thapakavadabhavyaprAyogye'pi bodhyam / etatsarvaM yathAsthAnaM tatraivA'smAbhirbhAvitam, ato neha punaH prapaJcyate / na ca kSapakAdhikAre'kSapakANAM prarUpaNA'saGgateti vAcyam , yato bhavyajanAnAM zaGkAvyudAsAya granthakRdanyAnapi padArthAn adhikArAntare'pi prarUpati, anyathA lakSaNekacakSuSo vidvajjanA api saMzayyAnA bhaveyu:-kSapakasya samayaprabaddhAdikamavalambya yAvatI prarUpaNA kRtA, akSapakasya kiM tAvatyeva sambhavati ? utA'sti kazcit tatra vizeSaH ? iti / sampratyabhavyaprAyogye'nyat pratipipAdayiSuH pratijAnIte-'iANi' ityAdi, idAnIm 'anyat' samayaprabaddhAdInAM sambandhyanyad nirlepanasthAnAdikaM 'bhaNAma' : pratipAdayiSyAmaH // 146 // samprati pratijJAtaM nirvAhayannAdau tAvat samayaprabaddhAnAM nirlepanasthAnAnyabhidhitsurAhapillevaNaThANAI pallassa asaMkhabhAgamettANi / aNNe bhaNaMti kammaavaTThANassa u asaMkhaMsA // 147 // nirlepanasthAnAni palyasyA'saMkhyabhAgamAtrANi / anye bhaNanti karmA'vasthAnasya tvasaMkhyAzAn // 147 // iti pdsNskaarH| 'NillevaNaThANAI' ityAdi, nirlepanasthAnAni 'palyasya' palyopamasyA'saMkhyabhAgamAtrANi / idamuktaM bhavati-tatra vivakSitaikasamayena vivakSitaikabhavena ca baddhakarmapradezA bandhA''valikAyAM vyatikrAntAyAM sAntaraM nirantaraM cA'nubhUyamAnA yasmin samaye sarve niHzeSato'nubhUyante, sa yathAkramaM niruktasamayaprabaddhasya niruktabhavaprabaddhasya ca nirlepanasthAnamucyate, tadAnImeva niHzeSato nirlepanAt / tatrA'pi vivakSitakarmA'vasthAnakAlasya prathamasamaye yo baddhaH karmapradezasamUhaH, sa bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM sAntaraM nirantaraM codayenA'nubhUyamAno'pi bandhasamayataH prabhRti karmA'vasthAnakAlasya bahUnasaMkhyeyayabhAgAn yAvad na nizzeSata udayenA'nubhUyate / karmA'vasthAnakAlasya tu palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtre kAle zeSe sati yasmin samaya udayona sarvathA nirlepyate, sa samayaH prathama Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] [ gAthA-- 147 nirlepanasthAnam / athavA tasminnanirlepya taduparitanasamaye niHzeSata udayena nirlepyate, sa dvitIyaM nirlepanasthAnam / yadvA tasminnanirlepya taduparitanasamaye niHzeSata udayena nirlepyate, sa tRtIyaM nirlepanasthAnam / evaMkrameNaiko taravRddhayA tAvadvaktavyam yAvat karmA'vasthAnakAlasya caramasamayaH / evaMkrameNa sarvasaMkhyayA nirlepanasthAnAni palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAni bhavantyapyasaMkhyeyapalyApama prathama vargamUla pramANAni bhavanti / aaraDhI yadvA vivakSitakarmA'vasthAna kAlasya prathama pamaye'nekai jIvairyo baddhaH karmapradezasamUhaH, sa bandhAvalikA'tikrame sAntaraM nirantaraM codayenAnubhUyamAno'pi bandhasamayataH prabhRti karmAvasthAnakAlasya bahUnasaMkhyeyabhAgAn yAvanna niHzeSata udayenA'nubhUyate, karmA'vasthAnakAlasya tu jaghanyataH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtre kAle zeSe sati yasmin samaye kenacijjIvena niruktasamayabaddha udayena niHzeSaM nirlepyate sa samayaH prathamaM nirlepanasthAnam / dvitIyasmin samaya itareNa jIvena niruktasamayabaddho nirlepyate sa dvitIyaM nilepanasthAnam, tRtIyasamaye'pareNa jIvena niruktasamayaprabaddho nirlepyate sa tRtIyaM nirlepanasthAnam / evaM krameNa tAvad vAcyam, yAvat karmAvasthAnakAlasya caramasamayaH / itthamapi nirlepanasthAnAni palyopamA'saMkhyeyabhAgamitAni bhavanti, vizeSaparimANataH punarasaMkhyeyapalyopama prathamavargamUlapramANAni bhavanti / 'aNNe' tti 'anye' apara AcAryapAdAH 'bhaNanti' pratipAdayanti / kim ? ityata Aha- 'kamma0 ' ityAdi, karmA'vasthAnakAlasya tu 'asaMkhpAMzAn' vahnasaMkhyabhAgamAtrANi nirlepanasthAnAni / idamuktaM bhavati-vivakSitakarmA'vasthAnakAlasya prathamasamaye yo baddhaH karma pradezasamudAyaH, sa bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM yathAsaMbhavamanubhUyamAno'pi bandhasamayataH prabhRti palyopamA'saMkhyeyabhAgaM yAvad na niHzeSato nirlepyate, bandhasamayatastu palyopamA-SsaMkhyeyabhAge gate yasmin samaye niHzeSata udayena nirlepyate sa samayaH prathamaM nirlepanasthAnam / athavA taduparitanasamayayudayena sarvathA nirlepyate sa dvitIyaM nirlepanasthAnam, yahA taduparitanasamaya udayena sarvathA nirlepyate sa tRtIyaM nirlepanasthAnam / evamekasamayottaravRddhayA tAvad vaktavyam, yAvat karmA'vasthAnakAlasya caramasamayaH / yadvA karmA'vasthAnakAlasya prathamasamaye'nekai jIrvairyo baddhaH karmapradezasamUhaH, sa bandhAvalikAyAmapagatAyAM yathAsaMbhavamanubhUyamAno'pi bandhasamayAt prabhRti palyopamA'saMkhyeyabhAgaM yAvad na nizzeSato nirlepyate, tata ekena jIvena bandhasamayataH palyopamA'saMkhyeyabhAge vyatIte yasmin samaye niruktasamayaprabaddho nirlepyate sa samayaH prathamaM nirlepanasthAnam / dvitIyasamaye'nyena jIvena niruktasamayaprabaddho nirlepyate sa dvitIyaM nirlepanasthAnam / tRtIyasamaye'pareNa nirlepyate sa tRtIyaM nirlepanasthAnam / evamekasamayottaravRddhacA tAvad trAcyam, Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanayA nirlepanasthAnanirUpaNam ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 305 yAvat karmA'vasthAnakAlacara masamayaH / tena karmA'vasthAna kAlasya bahvasaMkhyevabhAgapramANAni samayaprabaddhasya nirlepanasthAnAni / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tattha puvaM gamaNijjA pillevaNaDANANamuvadesaparUvaNA / ettha duviho uvadeso / ekkeNa uvadeseNa kammadvidoe asaMkhejjA bhAgA pillevaNadvANANi / ekkeNa uvaeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / jo pavAijjai uvaeso, teNa uvadeseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo, asaMkhejjANi vaggamUlANi NillevaNaDANANi / " iti / asatkalpanayA karmAvasthAna kAlaH sahasra samayamAtra H (1000) kalpyate / palyopamA'saMkhyeyabhAgazca paJcAzatsamayapramANaH (50) parikalpyate / prathamamatena kacijjIvaH karmAvasthAnakA prathamasamaye pradezAgra baddhvaikapaJcAzadadhikanavazatatamasamaye (951) sarvathA nirlepayati, tena sa samayo jaghanyanirlepanasthAnam / yadvA dvipaJcAzadaaaaaaaa ( 952) sarvAtmanA nirlepayati, tena sa dvitIya nirlepanasthAnam / yadvA tripaJcAzadadhikanavazatatama samaye (953) sarvathA nirlepayati, tena sa tRtIya nirlepanasthAnam / evaMkrameNa paJcAzad (50) nirlepanasthAnAni labhyante / paramArthatastu tAni palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrANi bhavantyapyasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANAni bhavanti / I vakSyamANabhavabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnaM tu paJcapaJcAzadadhikanavazatatame (955) samaye prApyate, samayaprabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnAdUrdhvamantarmuhUrtapramANasthAneSu gateSu tasya labhyamAnatvAdantamuhUrta kAlasya ca catussamayapramANatvakalpanAt / dvitIya matena tu karmAvasthAna kAlaprathamasamayabaddhapradezAgramekapaJcAzattame ( 51 ) samaye sarvathA nirlepyate, tena sa samayo jaghanyanirlepanasthAnam, yadvA dvipaJcAze (52) samaye sarvAtmanA nirlepyate, tena sa dvitIyaM nirlepanasthAnam / evaMkrameNa paJcAzaduttaranavazatAni (950) nirlepanasthAnAni labhyante, paramArthatastAni karmAvasthAnakAlavahna saMkhyeyabhAgapramANAni bhavanti // 147 // tadevaM bhaNitAni nirlepanasthAnAni, athaikajIvamAzritthA'tItakAle jaghanyanirlepanasthAnaprabhRtyutkRSTanirlepanasthAnaparyavasAneSu nirlepanasthAneSu nirlepitAnAM samayabaddhAnAM nirlepanakAlamanantaropanidhayA paramparopanidhayA cA'bhidhAtukAma Aha jIvassa jahaNNagaNillevaNaThANe aIakAlambhi / pilleviyANa samayapavaddhANA'ppo gao kAlo // 148 // tatto bIye ahio tatto taiye visesa hio / paliovamassa ya asaMkhejjaMse hoae duguNo // 149 // (upagItiH ) Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ] ... khavagaseDhI [gAthA--148-150 ThANaasaMkhaMse javamajha pallassa chednnasNkhNso| NANAguNahANI to asaMkhaguNamaMtaraM duguNahANINaM ||150||(aryaagiitiH) jIvasya jaghanyanirlepanasthAne'tItakAle / nirlepitAnAM samayaprabaddhAnAmalpo gataH kAlaH // 148 / / tato dvitIye'dhikastatastRtIye vizeSAdhikaH / palyopamasya cA'saMkhyeyAMze bhavati dviguNaH / / 149 / / sthAnA'saMkhyAMze yavamadhyaM palyasya cchedanA'saMkhyAMza: / nAnAguNahAnayastato'saMkhyaguNamantaraM dviguNahAnyoH // 151 / / iti padasaMskAraH / 'jIvassa' ityAdi, tatra 'aIakAlammi' ti atItakAle 'jIvasya ekavacananirdezAd ekajIvasya jaghanyanirlepanasthAne nirlepitAnAM samayaprabaddhAnAm 'alpaH' stokaH kAlo 'gato' vyatikrAntaH / bhAvArthaH punasyam-asaMkhyeyapalyopamaprathamavargabhUlapramANAni nirlepanasthAnAni pUrvamuktAni / tatra yat prathamaM nirlepanasthAnam, tatra punaH punaH sthitvA samayaprabaddhAn nirlepayata ekajantoratItakAlAbhyantare yo'nantasamayapramANaH kAlo vyatikrAntaH, sa sampiNDitaH stoko bhavati / 'tatto' ityAdi, tato dvitIye nirlepanasthAne 'adhiko vizeSAdhikaH kAlo vyatikrAntaH, jaghanyanirlepanasthAnato dvitIyasmin nirlepanasthAne punaH punaH sthitvA samayabaddhAna nirlepayata ekajantoratItakAlAbhyantare vyatikrAntaH kAlo vizeSAdhiko bhavatItyarthaH / AdhikyaM ca pUrvoktanirlepanakAlaM palyopamA'saMkhyeyabhAgena bhaktvaikabhAgena jJAtavyam, palyopamA'saMkhyoyabhAge gate dviguNavRddhisthAnasya vakSyamANatvAt / 'tataH' atItakAlayekajIvasya dvitIyanirlepanasthAne nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntakAlatastRtIyasmin nirlepanasthAne nilaMpitasamayaprabaddhAnAM vyAtikrAntakAlo vizeSAdhiko bhavati / ukta ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"adIde kAle egajIvassa jahaNNae pillevaNaThANe jillavidapuvvANaM samayapabaddhANameso kAlo thovo, samayuttare visesaahio|" iti / evamanantaropanidhayA vizegAdhikakrameNa tAvad vaktavyAm, yAvad yavamadhyAmaprAptaM bhavati, yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa tAvad vaktavyam, yAvadutkRSTanirlepanasthAnam / ___atha paramparopanidhayA bhaNati-'paliova0' ityAdi, 'palyopamasya cA'saMkhyAMze' asaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlamAtreSu ca sthAneSu gateSu prastutakAlo dviguNo bhavati, / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"palidovamassa asaMkhejjadibhAgamette dugunno|" iti / idamatra hRdayAmjaghanyanirlepanasthAnAt palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtra nirlepanasthAneSu gateSu tatratyanirlepanasthAne'tItakAlayokajIvasya nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntakAlo jaghanyanirlepanasthAnavyatikrAnta Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayaprabaddhAnAM jaghanyAdinirlepanasthAneSu kAla:] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 307 kAlato dviguNo bhavati / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtranirlepanasthAneSu gateSu tatratyanirlepanasthAne vyatikrAntaH kAlo guiNo bhavati / evaMkrameNa dviguNavaddhisthAnAni tAvadvaktavyAni, yAvad yavamadhyAna / vataH palyopamA'saMkhyayabhAgapramANanirlepanasthAnAtikrame prApyamANanirlepanasthAne vyatikrAntakAlo dviguNahIno bhavati / tataH punaretAvatsthAnAtikrame nirlepanasthAne vyatikrAntakAlo dviguNahIno bhavati / evaM guNahAnisthAnAni tAvad vAcyAni, yAvat sarvotkRSTaM nirlepanasthAnam / 'ThANaasaMkhaMse' ityAdi, 'sthAnA'saMkhyAMze' nirlepanasthAnAnAmasaMkhyeyatame bhAge yavamadhyaM bhavati / yadabhyadhAyi kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ThANANamasaMkhejjadibhAge jvmjhN|" iti / idamuktaM bhavati-nirlepanasthAnAnAmekasaMkhyeyatamabhAge'saMkhyAtadiguNavRddhisthAneSu vrajiteSu satsu yavamadhyaM prApyate, tasyoparyasaMkhyeyatameSu bahuSu bhAgeSu nirlepanakAlo hIyamAno gacchati / tena vRddhisthAnato hAnisthAnAnyasaMkhyeyaguNAni bhavanti / - atha nAnAdviguNahAnisthAnAni kiyanti bhavanti? ityata Aha--'pallassa' ityAdi, 'palyasya' palyopamasya'chedanA'saMkhyAMzaH' ardhacchedanakAnAmasaMkhyeyabhAgamAtrANi 'nAnAguNahAnayo' nAnAtiguNahAnisthAnAni bhavanti / bhAvArthaH punarayam-palyopamagatasamayA dvikena punaH punastAvacchidyante, yAvadekasamayaH, tatra yatikRtvo vibhajyante, tatsaMkhyApramANAni palyopamasyArdhacchedanakAni bhavanti, yathA SaTpazcAzaduttaradvizatayorardhacchedanakAnyaSTau / palyopamasyArdhacchedanakAnAM cA'saMkhyeyabhAge yAvantyardhacchedanakAni prApyante , tAvanti nAnAdviguNahAnisthAnAni bhavanti / tathAhi-yavamadhyasyopari palyopamA'saMkhyeyabhAge gata ekaM dviguNahAnisthAnaM prApyate, punastAvatsu sthAneSu gateSvenyadekaM dviguNahAnisthAnaM prApyate, evaMkrameNa yavamadhyasyoparitanAni dviguNahAnisthAnAni tAvad vaktavyAni, yAvaccaramasthAnam / tathA yavamadhyasyA'dhaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gata ekaM dviguNahAnisthAnaM prApyate, punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate'nyadekaM dviguNahAnisthAnaM labhyate, evaMkrameNa tAvadvaktavyam , yAvat prathamasthAnam / pUrva tUArohaNena pratipAditam , tena yavamadhyasyA'dhastanAni sthAnAni dviguNavaddhisthAnAni proktAni, samprati svadhastanasthAnAnyadho'vataraNena pratipAdyante, tena dviguNahAnisthAnAnyabhidhIyante / etAni sarvANi yavamadhyasyoparitanAnyadhastanAni ca dviguNahAnisthAnAni nAnAdviguNahAnisthAnAni vyapadizyante / tAni punaH sarveSu nirlepanasthAneSu dviguNahAnyekA'ntarasthAnaivibhakteSvaikakhaNDapramANAni bhavanti, parimANataH punaH palyopamArdhacchedanakA'saMkhyayabhAgamAtrANi / vivakSitasthAnato yAvatsu sthAneSu gateSu nirlepitasamayaprabaddhAnAM kAlo? bhavati, tAvanti sthAnAni dviguNahAnyantaramucyante / athA'lpabahutvamabhidhatte-'to' ityAdi, tataH' nAnAdviguNahAnisthAnebhyo 'asaMkhyaguNam' asaMkhyeyaguNaM dviguNahAnyorantaram, dvayorDiguNahAnyorekA'pAntarAle yAni sthAnAni, tAni nAnAdviguNahAni Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 ] khavagaseDhI [ gAthA--151 sthAnato'saMkhyeyaguNAni bhavantItyarthaH / nyagAdi ca kaSAyamAbhRtacUrNI-"NANAguNahANihANaMtarANi thovANi, eyaguNahANihANaMtaramasaMkhejaguNaM / " iti // 148-149-150 // tadevaM nirUpita ekajIvamAzrityA'tItakAle jaghanyAdinirlepanasthAneSu nirlepitasamayapravaddhAnAM nirlepanakAlaH, samprati tamatididikSurAha evaM bhavabaddhANa paraM lahu pillevaNaTThANaM / gaMtu asaMkhaThANANuppiM egattha doNha javamajhaM // 15 // . evaM bhavabaddhAnAM paraM laghu nirlepanasthAnam / gatvA'saMkhyasthAnAnAmuparyekatra dvayoryavamadhyam // 152 / / iti pdsNskaarH| 'evaM' ityAdi, 'evam' evaMzabdaH sAdRzyArthakaH, yathA'tItakAlayekajIvasya jaghanyAdinirlepanasthAneSu nirlepitAnAM samayapravaddhAnAM vyatikrAntaH kAlo nirUpitaH, tathaiva bhavabaddhAnAM nirUpaNIya iti gamyate / sAmAnyenAtidizya vizeSaM darzayati-paraM' ityAdi, paraM' navaraM 'laghu' prastutatvAd bhavabaddhAnAM jaghanyaM nirlepanasthAnam 'asaMkhyasthAnAnAmupari gatvA' samayabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnataH paramasaMkhyeyasthAnAni gatvA labhyata iti zeSaH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI"bhavabaDANaM pillevaNahANaM jahaNNagaM samayapabahassa NillevaNahANANaM jahaNNAdo asaMkhejAo hidIo abbhussariyUNa / " iti / ___ tathAhi-ekasmin bhave saJcitAnAM samayapravaddhAnAM samUho bhavabaddha ucyate / sa ca bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM sAntaraM nirantaraM cAnubhUyamAnaH karmA'vasthAnakAlasya bahuSpasaMkhyevatamabhAgeSu gateSu yasmin samaye sarvathA nirlepyate, sa samayo bhavabaddhasya jaghanyaM nirlepanasthAnam , anyena jIvena taduparitanasamaye niHzeSato'nubhUyate, sa dvitIyaM nirlepanasthAnam / evaMkrameNa tAvadvaktavyam , yAvatkarmA'vasthAnakAlasya caramasamayaH / etAni sarvANi nirlepanasthAnAnyasaMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlamAtrANi bhavanti / tatra bhavabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnaM samayaprabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnato'saMkhyeyAnAM nirlepanasthAnAnAmupari prApyate / kathametadavasIyate ? iti cet , zRNuta-tirazci manuSye votpadya jaghanyato'ntamuhUrtapramANa AyuSi karmapradezAMstAvat badhnAti, yAvad Ayurna samAptimeti / tasminnantarmuhUrtapramANe manuSyasya tiratho vA bhave saJcitAH samayapravaddhA antarmuhUrtasamayamAtrA bhavanti / etAvatsamayabaddhAnAM samUha ekabhavabaddha ucyate / tasya bhavasya prathamasamayena baddhakarmapradezA bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM sAntaraM nirantaraM cA'nubhUyamAnAH karmA'vasthAnakAlasyA'saMkhyeyatameSu bahuSu bhAgeSu gateSu yasmin samaye niHzeSato nirlepyante, sa samayaH samayaprabaddhasya jaghanyaM nirlepanasthAnaM bhavati / tadAnIM ca prathamasamayonaniruktabhavabaddhAna niHzeSato nirlepitAH / tataH krameNa samayonA'ntamuhUrtapramANAH samayaprabaddhA yasmin samaye niHzeSato Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavabaddhAnAM jaghanyAdinirlepanasthAneSu kAlaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [309 nirjariSyanti, sa samayo niruktabhavabaddhasya javanyaM nirlepanasthAnamiti kRtyobhayojaghanyaM nirlepanasthAnamekatra na prApyate, kintu samayabaddhajaghanyanirlepanasthAnasyoparyantamuhUrtasamayapramANeSu nirlepanasthAneSu gateSu bhavabaddhasya jaghanyaM nirlepanasthAnaM prApyate / na ca yasmin samaye bhavaprathamasamayaprabaddho nilepyate, tasminneva samaye zeSAH samayabaddhAH kuto yugapanna nirlepyanne, bhavabaddhasamayabaddhayorekA jaghanyanirlepanasthAnalAbhasaMbhavAd ? iti vAcyam , prathamasamayaprabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnataH prabhRti samayottarakrameNa nirlepyamAnAnAM samayaprabaddhAnAM svastrajaghanyanirlepanasthAnato ganirlepanatrasaGgAdantarmuhUrtapramANabhavadvitIyAdisamayasaMgRhItasamayapraba ddhAnAM ca jaghanyakarmA'vasthAnakAlataH karmA'vasthAnakAlasya nyUnatvaprasaGgAt / iha samayaprabaddhavadatItakAla ekajIvasya jaghanyanirlepanasthAnAdiSu nirlepitabhavavaddhAnAM nilepanakAlo'nantaropanidhayA paramparopanidhayA ca bhAvanIyaH, tatrobhayorbhavabaddhasamayaprabaddhayoryavamadhyamekatra bhavati, na tu jaghanyanirlepanasthAnasya bhedAd yavamadhyamanyatra bhavatItyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhatacUrNI--"jamhi ceva samayapabaddhaNillevaNahANANaM javamajha, tamhi ceva bhavabaDaNillevaNahANANaM jvmjhN|" iti / tadeva prAha-egattha' ityAdi, tatra 'dvayoH' bhavabaddha-samayaprabaddhayorakatra yavamadhyaM bhavati / bhAvArthaH punarayam-bhavabaddhAnAM yajjaghanyaM nirlepanasthAnaM bhavati, tatra punaH punaH sthitvA bhavabaddhAn nirlepathata ekajantoratItakAlAbhyantare yo'nantasamayapramANaH kAlo vyatikrAntaH, sa samuditaH stokaH, tato bhavabaddhasya dvitIye nirlepanasthAne bhavavaddhAn nirlepayato jantoratItakAle vyatikrAntaH kAlo vizeSAdhikaH / evamanantarAnantareNa vizeSAdhikastAvad vaktavyaH, yAvad yavamadhyam / yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa tAvad vaktavyam, yAvaccaramanirlepanasthAnam / jaghanyanirlepanasthAnataH palyopamA'saMkhyeSabhAge gate vyatikrAntaH kAlo dviguNo bhavati, tataH punaH palyopamAsaMkhyeyabhAge gate vyatikrAntaH kAlo dviguNo bhavati / evaMkrameNa dviguNavRddhisthAnAni tAvadvaktavyAni, yAvad yavamadhyam / yavamadhyasyopari niruktakramaNa dviguNahAnisthAnAni tAvadvaktavyAni, yAvaccaramanirlepanasthAnam / yatra ca samayaprabaddhAnAM yavamadhyaM prApyate sma, tatraiva bhavabaddhAnAM yavamadhyaM prApyate / na ca samayaprabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnato'ntamuhUrtapramANAni nirlepanasthAnAnyullaGghaya bhavabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnasya lAbhAdubhayoryavamadhyamekatra kathaM prApyate, yuktivirodhAd ? iti vAcyam , pUrvamaharSibhistathaivoktatvAdatIndriyapadArtheSu ca kevalayuktaraprAdhAnyAt / tadevaM samayaprabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnaM pUrva prApyate, tato'ntamuhUrtapramitAni nirlepanasthAnAni gatvA bhavabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnaM prApyate, samayaprabaddhaprarUpaNAvasare proktayavamadhyaM tvakatra prApyate / tena bhavabaddhayavamadhyasyAdhastananirlepanasthAnataH samayaprabaddha Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 ] [ gAthA-- 152-153 yavamabhyasyA'dhastananirlepanasthAnAnyantarmuhUrta pramANairnirlepanasthAnairadhikAni bhavanti / yavamadhyasyAdhastananirlepanasthAnato'saMkhyeyaguNAni yavamadhyasyopari nirlepanasthAnAni gatvA samayabaddhAnAM bhavabaddhAnAM caikatra caramanirlepanasthAnaM prApyata iti phalitArtha: / / 151 / / athA'tItakAlAbhyantarayekAdipradezAgreNa ye samayaprabaddhA nirlepitAH tAn vistarata aaraDhI AvivikISu rAha paNa aIespANilleviyA tu samayapabaddhA / kamaso ahiyA ThANaasaMkhaMse ca duguNA tahA javamajjhaM 152 (AryAgItiH ) NANatarANi pallassa chedaNaasaMkhabhAgamettANi / to egaaMtaramaNaMtaguNaM bhaNiyaM suammi khalu // 153 // ekapradezenA'tIte'lpA nirlepitAstu samayaprabaddhAH / kramazo'dhikAH sthAnA'saMkhyAMze ca dviguNAstathA yavamadhyam / / 152 / / nAnAntarANi palyasyacchedanA'saMkhyabhAgamAtrANi / tata ekAntaramanantaguNaM bhaNitaM zrute khalu // 153 // iti padasaMskAraH / 'ega0' ityAdi, atItakAle pUrvoktA'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlamAtra nirlepana sthAneSu yatra vA tatra vA kadAcidekaikena pradezena zeSIbhUtena samayaprabaddhA nirlepitAH, kadAcit dvAbhyAM dvAbhyAM pradezAbhyAM nirlepitAH, kadAcitpunastribhistribhiH pradezairnirlepitAH, evaM krameNotkRSTa to'nantapradezaiH zeSIbhUtaiH samayaprabaddhA nirlepitAH / tatra 'atIte' atItakAle pUrvoktanirlepanasthAneSu yatra vA tatra vA 'ekapradezena' ekaikena karmapradezena zeSIbhUtena nirlepitAstu samayabaddhAH sarve militvA'nantarAzikA bhavanto'pi 'alpAH ' stokAH uparitanAnAmadhikatvapratipAdanAt / 'kamaso ahiyA' tti kramazo 'adhikA' vizeSAdhikAH / ayaM bhAvaH- tato dvAbhyAM dvAbhyAM karmapradezAbhyAM zeSIbhUtAbhyAM nirlepitAH samayabaddhA vizeSAdhikA vAcyAH / tatastribhistribhiH karmapradezaiH zeSIbhUtairnirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikA abhidhAtavyAH / evaM vizeSAdhikakrameNA'nantAni sthAnAni vaktavyAni / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUrNo - "adIde kAle je samayapabaDA ekkaNa padesaggeNa pillevidA, te thovA / vehiM padesehiM visesAhiyA, evamaNaMtarovaNidhAe aANi dvANANi visesAhiyANi / " iti / evamanantarAntareNa vizeSAdhikakrameNa 'sthAnASsaMkhyAMze' sthAnAnAm = anantarAzikAnAM sarveSAM sthAnAnAmasaMkhyeyatame bhAge ca gate nirlepitAH samayapravaddhA 'dviguNA' dviguNavRddhA bhavanti / idamuktaM bhavati - jaghanya sthAnataH sakalasthAnAnAmasaMkhyeyatame bhAge gate samayabaddhAdviguNavRddhA bhavanti / tataH punastAvanmAtreSu sthAneSu gateSu nirlepitAH samayaprabaddhA dviguNavRddhA bhavanti / tataH punastAvanmAtreSu sthAneSu trajiteSu samayaprabaddhA Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAdipradezairnirlepitasamayaprabaddhAH] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 311 dviguNavRddhA bhavanti / evaM sarvasthAnAnAmasaMkhyeyabhAge gate yavamadhyamapi prApyate, tadvayAjihIpurAha-'tahA javamajha ti 'tathA' evaM yavamadhyam, yathA sthAnAnAmasaMkhyoyabhAne samayaprabaddhA dviguNA bhavanti, tathaiva yavamadhyamapi sthAnAnAmasaMkhyoyatame bhAge prApyata ityarthaH / idamatra hRdayamekaparamANuta Arabhya ekasamonotkRSTato nirlepyamAnAnakasamayApravaddhA'saMkhyoyabhAgapramANAnantaparamANUn yAvadekottarakrameNa yAvanti sthAnAni labhyante, tAvatAmabhavyomyo'nantaguNAnAM siddhAnAM cA'nantabhAgamAtrANAM sthAnAnAsaMkhyoyatamabhAge yavamadhyaM bhavati / yadyapi dviguNavRddhisthAnamapi sthAnAnAmasaMkhyoyatamabhAge prApyate, evaM yavamadhyamapi, tathApyasaMkhyAteSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM labhyate, bhAjakasyA'saMkhyeyatvenAsaMkhyeya bhedatvAt / yavamadhyasyopari dviguNavRddhisthAnato'saMkhyaguNAni dviguNahAnisthAnAni bhavanti / nanu sthAnAnAmasaMkhyeyabhAge yavamadhyamuktam , tadatra kaH pratibhAgaH? iti cet, ucyate-palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtraH / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"ThANANaM palidovamassa asaMkhejajjadibhAgapaDibhAge jvmjh| iti / bhAvArthaH punarayamsakalAni sthAnAni palyopamA'saMkhyeyabhAgena vibhaktavyAni / tato labdhaikabhAgapramANAni sthAnAnyullavaya yavamadhyaM prApyate, tasyopari vizeSahInakrameNa nirlepitAH samayaprabaddhA bhavanti, yavamadhyatazca sthAnAnAmasaMkhyoyatamabhAge gate dviguNahInA bhavanti, punastAvatpramANeSu sthAneSu vrajiteSu dviguNahInA bhavanti, evaM dviguNahInA dviguNahInAstAvadabhidhAtavyAH, yAvaccaramasthAnam / ___ atha nAnAdviguNahAnisthAnAni vaktukAmo'bhidhatte-'NANaMtarANi' ityAdi, 'nAnAntarANi nAnAprakarANi antarANi-dviguNavRddhidviguNahAnirUpANi madhyagatAni sthAnAni, ayaM bhAvaH-ekaikena pradezena zeSIbhUtena nirlepitAH samayaprabaddhAH stokA bhavanti,tatodvAbhyAMdvAbhyAMpradezAbhyAM zeSIbhatAbhyAM nirlepitA vizeSAdhikA bhavanti, evaM vizeSAdhikakrameNA'nanteSu sthAneSu gateSu dviguNavRddhA bhavanti, idaM cAdyaM viguNavRddhisthAnam, tasyaukA zalAkA sthApyA, tataH punastAvatsu sthAneSu vyatikrAnteSu punardviguNavRddhA bhavanti, idaM ca dvitIyaM dviguNavaddhisthAnam, tasyaikA zalAkA sthaapyaa| evaMkrameNa yAvanti dviguNavRddhisthAnAni labhyante, tAvatyaH zalAkAH sthApyAH, tato yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNA'nanteSu sthAneSu gateSu samayaprabaddhA dviguNahInA bhavanti, idaM ca prathama dviguNahAnisthAnam, tasyaikA zalAkA sthApayitavyA / tataH punastAvanmAtreSu sthAneSugateSu dvitIyaM dviguNahAnisthAnam,tasya dvitIyakA zalAkA sthApyA / evaMkrameNa yAvanti dviguNahAnisthAnAni bhavanti,tAvatyazzalAkAH sthaapyaaH| dviguNavRddhisthAnAnAM sthApitasarvazalAkA dviguNahAnisthAnAnAM ca sthApitasarvazalAkA militvA yAvatyaH zalAkA bhavanti, tAvanti nAnAntarANi bhavanti / tAni pramANataH kati bhavanti ? ityata Aha-'pallasya' ityAdi, 'palyasya' palyopamasya 'chedanakA'saMkhyabhAgamAtrANi' ardhacchedanakAnAmasaMkhyeyabhAgapramANAni bhavanti / uktaca kaSAyaprAbhRtacUrNI"aMtarANi aMtaravidAe palidovamacchedaNANaM pi asNkhejjdibhaago|" iti / 'to' Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 ] aarseDhI [ gAthA-- 154 ityAdi, 'tato' nAnAdviguNahAnisthAnebhya 'ekAntaramanantaguNaM' dvayordviguNavRddha yo guNahAnyorvaikasminnantarAle yAni sthAnAni tAnyanantaguNAni 'zrute' kaSAyaprAbhRtacUrNyAdilakSaNe 'khala' nizcayena 'bhaNitaM ' prarUpitAni / tathAhi - nAnAguNahAnisthAnAni palyopamA'rdhacchedanakAnAmadhyasaMkhyeyabhAgapramANAni bhavanti / tAni stokAni, tato dvayordvaguNavRddha yordvaguNahAnyorvai kA'pAntarAlavartIni sthAnAnyanantaguNAni bhavanti / yadabhihitaM kaSAyaprAbhRtacUNa - NANaMtarANi thovANi / ekkaM taramaNaMtaguNaM / " iti / nanu teSAmanantaguNatvaM kutaH sidhyati ? iti ced, zRNuta - sakalAni sthAnAnyanantAni bhavanti tAni ca nAnAdviguNahAnisthAnalakSaNapalyopamArdhacchedana kA saMkhyeyabhAgena vibhajyante, tadaikabhAgamAtrANi dvayordviguNavRddhayordvaguNahAnyorvaikA'ntarAlavartIni sthAnAni prApyante, tAni cA'nantAni, anantarAzeH palyopamArdhacchedana kA'saMkhyeyabhAgena vibhAjitatvAt / iha nAnAguNahAnisthAnAni stokAni, asaMkhyeyatvAt / tebhyo dvayordvaguNavRddhayordviguNahAnyorvai kA'pAntarAlavatIni sthAnAnyanantaguNAni, pramANato'nantatvAt / evaM bhavabaddhAnAmapi yavamadhyAdiprarUpaNA kartavyA, vizeSAbhAvAt / / 153 / / atha samayabaddhAnAM bhavabaddhAnAM ca nirantaranirlepanakAlaM prarUpayati egasamaiyo 'NusamayaNillevaNakAlago pahUo Io / AliasaMkhaMse duguNUNo AvaliasaMkhabhAgo jeTTo // 154 // ( AryAgItiH ) ekasAmayiko'nusamayanirlepanakAlaH prabhUto'tItaH / AvalikA saMkhyAMze dviguNona AvalikA'saMkhyabhAgo jyeSThaH || 154 || iti padasaMskAraH / 'ega0' ityAdi, ekasAmayiko'nusamayanirlepanakAlaH prabhUto 'atIto' vyatikrAntaH / etaduktaM bhavati - anusamayanirlepanakAlo nAma samayabaddhAnAM bhagavaddhAnAM vA nirantaranirlepanakAlaH / sa ca jaghanyata ekasamayapramANo bhavati / ubhayoH pArzvayoste sthitI uditaH, yayoH samayabaddhA vA bhavabaddhA vA na nirlepyante, madhye caikasyAmudayamAnasthityAmekasamayamAtryAM nirlepyante sa ekasAmayiko'nusamayanirlepanakAla ucyate, evamubhayoH pArzvayoste sthitI anubhUyete, yayoH samayaprabaddhA bhavavaddhA vA na nirlepyante, madhye ca dvayornirantarasthityornirlepyante, sa dvisAmayiko'nusamayanirlepanakAla ucyate, evamekottaravRddhayA nirantaramanusamayanirlepana kAla utkRSTata AvalikA saMkhyeyabhAgapramANo labhyate / tatraikasyA'kSapakasyA'tItakAla ekasAmayikaH samayapravaddhAnAM bhavavaddhAnAM vA'nusamayanirlepana kAlaH prabhUto 'atIto' vyatikrAntaH, akSapakasyA'tItakAle dvayoH pArzvayoranirlepanasthityorudayo jAtaH, madhye caikA nirlepanasthitirudeti sma, punaH kadAcid dvayoH pArzvayoranirlepanasthityorudayo jAtaH, madhye caikA nirlepanasthitirudeti sma / evaM punaH punarlabdhaH samudito' Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 313 kSapakAkSapakayoranusamayanirlepanakAlaH] kiTTivedanAddhAdhikAraH 'nantasamayapramANa ekasAmayiko'nusamayanirlepanakAla: prabhRtaH / tato dvisAmayiko'nusamayanirlepanakAlo vizeSahInaH, tatastrisAmayiko'nusamayanirlepanakAlo vizeSahInaH / evaMkrameNa AliasaMkhaMse' tti'AlikA'saMkhyAMze' AvalikA'saMkhyeyabhAge 'dviguNono' dvigunnhiinH| idamuktaM bhavati-prathamasthAnata AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSvekasAmayikanirlepanakAlato dviguNahIno jJeyaH, tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu dviguNahIno bodhyAH / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu dviguNahIno jJeyaH / evaMkrameNa tAvadvAcyam, yAvaccaramasthAnam / nAnAdviguNahAnisthAnAnyAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtrANi bhavanti, sakalasthAnAnAmapyAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / kSapakasyA'pItthamevA'nusamayanirlepanakAlaH prarUpayitavyayaH / tathAhi-ekasAmayikaH samayaprabaddhAnAM bhavabaddhAnAM vA'nusamapanilepanakAlaH prabhRtaH, sa cA'tItakAle nAnAkSapakApekSayA'nantasamayapramANaH, ekakSapakaM tvAzrityA''calikA'saMkhyeyabhAgapramANo jJAtavyaH, tato vizeSahIno dvisAmayikaH samayaprabaddhAnAM bhavavaddhAnAM vA'nusamayanirlepanakAlaH, so'pi nAnAkSapakApekSayA'nantasamayapramANaH, ekakSapakaM tu pratItyA''calikA'saMkhyeyabhAgapramANaH / evaM vizeSahInakrameNa gacchanAvalikA'saMkhyeyabhAgiko'nusamayanirlepanakAlo dviguNahIno bhavati / sa ca nAnAkSapakApekSayA'nantasamayapramANaH, ekakSapakA'pekSayA tvAvalikA'saMkhyeyabhAgapramANaH / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"khavagassa vAakkhavagassa vA samayaprabaddhANa bhavabahANaM aNusamayaNillevaNakAlo egasamaio bahugo / dusamaio visesahoNo / evaM gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejadibhAge dugunnhonno|" iti / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahIno bhavati / nAnAdviguNahAnisthAnAnyAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtrANyAvaseyAni, sarveSAM sthAnAnAmAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / athotkRSTonusamayanirlepanakAlaM bhaNati-"Ava0' ityadi, tatra jyeSThaH' utkRSTaHkSapakasyAkSapakasya vA'nusamayanirlepanakAla AvalikA'saMkhyeyabhAgo jJAtavyaH, nAdhikaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ukassao vi aNusamayaNillevaNakAlo AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / " iti // 154 // athA'nirlepanasthitibhirantaritanirlepanasthitInAmudayena nirlepitAnAM samayaprabaddhAnAM bhavabaddhAnAM cA'lpabahutvamakSapakasyA'tItakAlamAzrityA'bhidhitsurAha egasamayaMtareNaM appA nnilleviykkhnnpbddhaa| kamaso ahiA duguNA pallAsaMkhejabhAgammi // 155 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 ] aarseDhI javamajjhaM ThANaasaMkhejar3abhAge taheva bhavavaddhA / guru pillevaNa aMtaramasaMkhabhAgo u pallassa // 156 // ekasamayAntareNA'lpA nirlepitakSaNaprabaddhA: / kramazo'dhikA dviguNAH palyA saMkhyeyabhAge // 155 / / yavamadhyaM sthAnA'saMkhyeyatamabhAge tathaiva bhavabaddhAH khalu / guru nirlepanAntaramasaMkhyabhAgastu palyasya || 156 || iti padasaMskAraH | 'ega0' ityAdi, ekasamayAntareNa 'nirlepitakSaNaprabaddhAH ' nirlepitasamaHprabaddhAH 'alpA : ' stokAH / idamuktaM bhavati - akSapakasyA'tItakAle dvayoH pArzvayorekaikA'nirlepanasthitirudeti, madhye caikasyAM vA'nekAsu vodayamAnAsu nirlepanasthitiSu yAvantaH samayaprabaddhA nirlepitAH, te gaNayitavyAH, tataH punadvayoH pArzvayorekaikA'nirlepana sthitirudeti, madhye codayamAnAsu nirlepanasthitiSu yAvantaH samayaprabaddhA nirlepitAH, te gaNayitavyAH / evaM punaH punarekaikA'nirlepanasthityantareNa nirlepitAH sarve samuditAH samayabaddhAH stokA bhavanti, te ca nAnAkarmA'vasthAnakAlA'pekSayA'nantAH, ekakarmA'vasthAnakAlaM tvAzrityA'saMkhyeyA bhavanti / [ gAthA - 155-156 'kamaso' ityAdi kramazo 'adhikAH' vizeSAdhikA bhavanti / idamuktaM bhavati - ekasamayAntareNa nirlepitasamayapravaddhato'tItakAle dvisamayAntareNa nirlepitAH samayabaddha vizeSAdhikA bhavanti / tathAhi - atItakAle dvayoH pArzvayodve dveo'nirlepanasthitI uditaH madhye caikasyAmane - kAsu vodayamAnAsu nirlepanasthitiSu nirlepitAH samayavaddhA vizepAvikA bhavanti, te ca nAnAkarmA'vasthAnakAlApekSayA'nantAH, ekakarmA'vasthAnakAlaM tvAzrityA'saMkhyeyAH / evamagre 'pi vaktavyam | AdhikyaM caikasamayAntareNa nirlepitasamayapravaddhAn palyopamA'saMkhyeyabhAgena bhaktvaikakhaNDena jJAtavyam, palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNatvAt / tato dvisamayAntareNa nileMpitasamaya prabaddha tastrisamayAntareNa nirlepitAH samayapravaddhA vizeSAdhikAH, tatazcatu samayAntareNa nirlepitasamayapravaddhA vizeSAdhikAH / evaMkrameNa palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNA bhavanti / tadevAha - - ' duguNo' ityAdi, tatra 'palyAsaMkhyeyabhAge' palyopamasyA'saMkhyeyabhAge gate 'dviguNA: ' dviguNavRddhA bhavanti / ayambhAvaH - atItakAle dvayoH pArzvayoH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtryo'nirlepanasthitaya udayanti madhye codayamAnAsu nirlepanasthitiSu nirlepitAH samayaprabaddhA ekasamayAntareNa nirlepitasamayabaddhato dviguNA bhavanti / te ca nAnAkarmA'vasthAnakA - lApekSayA'nantAH, ekakarmA'vasthAnakAlaM tvAzrityAsaMkhyepA bhavanti / tataH punaH palyopamAsaMkhyeyabhAge gate nirlepitAH samayaprabaddhA dviguNA bhavanti / evamasaMkhyAteSu dviguNavaddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate, tadabhidhitsurAha - 'javamajjhaM' ityAdi, yavamadhyaM 'sthAnA'saMkhyeyatamabhAge' sarvasthAnAnAmasaMkhyeyatame bhAge gate bhavatIti zeSaH / bhAvArthaH punarayam - sakalAni sthAnAni Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekasamayena nirlepitabhavasamayaprabaddhAH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 315 palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAni bhavanti, utkRSTato nirlepanAntarasya palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANatvasya vakSyamANatvAt / tatra sakalasthAnAnAmasaMkhyeyatamabhAgamAtreSu sthAneSu gateSu yavamadhyaM prApyate / tato yavamadhyasyopari samayottarakrameNa vRddhasamayAntareNa nilepitasamayaprabaddhA vizeSahInA vizeSahInA bhavanti, palyopamA'saMkhyeyabhAge ca gate dviguNahInA bhavanti / tataH punaH palyopamAsaMkhyayabhAge brajite dviguNahInA bhavanti / evaMkrameNA'saMkhyeyadviguNahAnisthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / __taheva' ityAdi, 'tathaiva' yathaikasamayAdyantareNa nirlepitasamayaprabaddhA vizeSAdhikakrameNa nirUpitAH,palyopamA'saMkhyeyabhAge ca gate dviguNA darzitAH, tathaiva bhavabaddhA api bodhyAH, sthAnAnAM cA'saMkhyeyatamabhAge yavamadhyaM jJAtavyam / yadabhyadhAyi kaSAyaprAbhRtacUrNI-"akhavagassa egasamaeNa aMtareNa NillevidA samayapabaddhA vA bhavabaDA vA thovA, dusamaeNa aMtareNa NillevidA visesAhiyA, evaM gaMtUNa palidovamassa asaMkhejadibhAge duguNA / ThANANamasaMkhejadibhAge javamajhaM / " iti / atha caramasthAnasya spaSTapratipattaye bhaNati-guru' ityAdi, 'guru' utkRSTa nirlepanA'ntaramasaMkhyabhAgastu palyasya bhavati, utkRSTato'pyakSapakasyA'nirlepanasthitayaH palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANA eva nirantaramudayanti, etAbhyo'dhikA anirlepana sthitayo na saMbhavantItyarthaH / tathA coktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-"ukkassaM pi pillevaNaMtaraM palidovamassa asNkhejdibhaago|" iti| kSapakasya tUtkRSTato'pyanirlepana sthitaya AvalikA'saMkhyeyabhAgamitA nirantaramudayanti, tAbhyo'dhikAH, tena kSapakasyotkRSTa nilepanA'ntaramAvalikA'saMkhyeyabhAgapramitaM bhavati // 155-156 // ___ athaikasamayena nilepyamAnabhavasamayaprabaddhAn nirlepitabhavasamayaprabaddhAnAM cAlpabahutvaM vyAjihIrSa rAhasamayammi pahuDi igao pllaasNkhNskhnnbhvpbddhaa| Nillevijjanti igegeNaM pilleviyA thovA // 15 // kamaso ahiA pallaasaMkhaMsammi duguNA tahA javamajhaM / NANaMtarehi egaMtaracheyaNayAi khalu asNkhgunnaaii||158|| (AryAgItiH) samaye prabhRtyekataH palyAsaMkhyAMzakSaNabhavaprabaddhAH / nirlepyanta ekaikena nirlepitAH stokAH / / 157 / / kramazo-'dhikAH palyA'saMkhyAMse dviguNAstathA yavamadhyam / nAnAntarebhya ekAntaracchedanakAni khalvasaMkhyaguNAni // 158 // iti padasaMskAraH / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] [ gAthA - 157-158 vA 'samaye' ityAdi, 'samaye' ekavacananirdezAd ekasmin samaye 'ekataH' pratyAsacyA ekasamayabaddhAdekabhavaprabaddhAcca prabhRti palyAsaMkhyAMzakSaNa bhavaprabaddhAH ' palyopamA'saMkhyeva bhAgapramANAH samayabaddhA bhavavapraddhA nirlepyante / idamuktaM bhavati - ekasmin samaya ekaH samayabaddha nirlepyate, evamekasmin samaye dvau samayaprabaddhau bhavavaddhau vA nirlepyataH, evamekottaravRddhayA tAvad vaktavyam, yAvadekasmin samaye palyopamA'saMkhyAta bhAga pramitAH samayaprabaddhA bhavabaddhA vA nirlepyante / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "ekkareNa samaeNa pillevijjaMti samayapabaDA vA bhavabaDA vA ekko vA, do vA tiSNi vA ukkasseNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / " iti / arrat 'igegeNaM' ityAdi, atItakAlayekasmin samayayekaikena nirlepitAH 'stokAH' alpAH samayabaddhA bhavabaddhA vA bhavanti / kramazo 'adhikA: ' vizeSAdhikA bhavanti / idamatra hRdayam - ekasamaye ekasamayabaddha ekabhavaprabaddho vA nirlepitaH, anyasminnekasamaye punarekasamayaprabaddha ekabhavabaddho vA nirlepitaH / anena krameNA'tItakAla ekaikasamayapravaddhA ekaikabhavavaddhA vA yAvanto nirleSitAH, te sarve'nantarAzipramANA bhavanto'pi stokA bhavanti / tata ekasamaye dvisamayabaddhA dvividdhA vAtItakAle nirlepitA vizeSAdhikA bhavanti, AdhikyaM ca prAguktapadaM palyopamAsaMkhyeyabhAgena khaNDayitvaikakhaNDapramANena jJAtavyam / tato'pyekasamaye nirlepitA stritri samayaprabadvAstritribhavaprazraddhA vA vizeSAdhikA bhavanti / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUNauM - "ekkekeNa pillevijjati, te thovA, doNNi NillevijjaMti visesAhiyA / tiSNi Nillevijjati visesAhiyA / " iti / evaM vizeSAdhikakrameNa gacchantaH panyopamA'saMkhyeyatamabhAge gate dviguNA bhavanti, idaJca prathamaM dviguNavRddhisthAnam / tataH punaH palyopamA - 'saMkhyeya mAge gate dvitIyaM dviguNavRddhisthAnaM labhyate / tataH punaH palyopamA - 5-saMkhyeyabhAge gate tRtIyaM dviguNavRddhisthAnaM prApyate / evaMkrameNa palyopamA 'saMkhyeyabhAgapramANeSu dviguNavRddhisthAneSu trajiteSu yavamadhyaM prApyate / tadeva darzayati- 'palla0 ' ityAdi, 'palyAsaMkhyAMze' palyopamA'saMkhyeyabhAge gate 'dviguNA: ' ekasmin samaye nirlepitA samayabaddhA bhavaprazraddhA vA dviguNA bhavanti, 'tathA yavamadhye ' palyopamAs - saMkhyeyabhAge ca gate yavamadhyaM bhavatIti zeSaH / ayambhAvaH - prathamasthAnataH palyopamA'saMkhyeyabhAge gata ekasamaye nirlepitebhya ekaikasamayapravadvebhya ekaikamA prabaddhebhyazca yathAkramaM tatprAyogyapalyopamA'saMkhyeyabhAgamitA ekasamaye nirlepitAH samayabaddhA bhavapravaddhAzca dviguNA bhavanti / ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUNa - " evaM gaMtRRNa palidovamassa asaMkhejjadibhAge duguNA / " iti / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dvitIyaM dviguNavRddhisthAnaM labhyate / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge vyatikrAnte tRtIyaM dviguNavRddhisthAnaM prApyate / evamasaMkhyAteSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yavamadhyaM jAyate / yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa vaktavyAH, I palyo . Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSapakamAzritya trayodazapadAnAmalpabahutvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 317 pamA'saMkhyeyabhAge ca gate dviguNahInA nigaditavyAH / evaM dviguNahInA dviguNahInAstAvadabhidhAtavyAH, yAvad yavamadhyasyA'vastanasthAnebhyo'saMkhyAtaguNeSu sthAneSu gateSu caramasthAnaM prApyate / athA'lpabahutvamabhidhatte-'NANaMtarehi' ityAdi, 'nAnAntarebhyo' nAnAprakArebhyo'ntarebhyo dviguNavRddhihAnirUpebhyo madhyagatebhyaH sthAnebhyo nAnAdviguNavRddhihAnisthAnebhya ityarthaH, 'ekAntaracchedanakAni'dvayoguiNahAnyordviguNavRddhayokA'ntare sthitAnAM sthAnAnAmardhacchedanakAnyasaMkhyaguNAni bhavanti / nyagAdi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"NANaMtarANi thovANi, ekaMtaracchedaNANi vi asaMkhejaguNANi / " iti / idantvavadheyam-nAnAdviguNavRddhihAnisthAnebhyo dviguNahAnisthAnA'ntarArdhacchedanakAnAmapyasaMkhyeyaguNatvAd dvayordviguNahAnyodiguNavRddhayorvekA'pAntarAlavatIni sthA- . nAni sutarAmasaMkhyAtaguNAni sidhyanti / tAni ca palyopamaprathamavargamUlA-'saMkhyeyabhAgamitAni, anantaravakSyamANagAthAya ekasamayena nirlepitasamayaprabaddhataH palyopamaprathamavargamUlasyA-'saMkhyeyaguNatvena vakSyamANatvAt // 157-158 // athA'kSapakasya trayodazapadAnAmalpabahutvamabhidhAtukAma AhajeTTho'NusamayaNillevaNakAlo'ppo tao ige samaye / NilleviyA u bhavabaddhA tatto ya samayapabaddhA // 159 // to khaNapabaddhasesayarahiyaThiI tAu vaggamUlaM ya / pallassa to pasaguNahANiThANaMtaraM tatto // 160 // bhavabaddhANaM NillevaNaThANAiM kamA asNkhgunnaaii| samayapabaddhANaM pillevaNaThANANi uNa visesa hiAI // 161 // (AryAgItiH) aNusamayaaveyaNakAlo'saMkhaguNo u khaNapabaddhassa / aMto kammaThiIe to'NusamayaveyaNaaneho // 162 // tAu aveyaNakAlo sabvo to savvago u veyaNakAlo / kamaso ya asaMkhaguNo to kammaThiI visesaahiA hojjA // 163 // (AryAgotiH) jyeSTho'nusamayanirlepanakAlo'lpastata ekasmin samaye / nirlapitAstu bhavabaddhAstebhyazca samayaprabaddhAH // 159 / / tebhyaH kSaNaprabaddhazeSaka-rahitasthitayastAbhyo vargamUlazca / palyasya tataH pradezaguNahAnisthAnAntaraM tataH // 160 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] khavagaseDhI [gAthA-159-163 bhavabaddhAnAM nirlepanasthAnAni kramAdasaMkhyaguNAni / samayaprabaddhAnAM nirlepanasthAnAni punarvizeSAdhikAni // 161 // anusamayA'vedanakAlo'saMkhyaguNastu kSaNaprabaddhasya / antaH karmasthityAstato'nusamayavedanA'nehAH // 162 / / tasmAdavedanakAlaH sarvastataH sarvastu vedanakAlaH / kramazazvA'saMkhyaguNastataH karmasthitirvizeSAdhikA bhavati // 163 / / iti padasaMskAraH / 'jeTTho' ityAdi, 'jyeSThaH' utkRSTo'nusamayanirlepanakAlo 'alpaH' stokaH, sa ca samayaprabaddhAnAM bhavaprabaddhAnAM vA grAhyaH, sa punaH pramANata AvalikA'saMkhyeyabhAgamAtro bhavati / 'kramA asaMkhaguNAI' ti 'kramAdasaMkhyaguNAni' vakSyamANAni SaTpadAni kramAdasaMkhyeyaguNAni vaktavyAni / tadyathA-tao' ityAdi, 'tataH' utkRSTA'nusamayanirlepanakAlata ekasmin samaye nilapitAstu bhavabaddhA asaMkhyoyaguNA bhavanti, palyopamA'saMkhyoyabhAgapramANatvAt / na cA'yaM heturasiddha iti vAcyam , ekasmin samaya utkRSTataH palyopamA'saMkhyoyabhAgamAtrANAM bhavabaddhAnAM nirlepanasya prAkprarUpitatvAt / 'tatto ya' ityAdi, tebhyazcaikasamaye nilaMpitabhavabaddhebhya ekasmin samaye nirlapitAH samayaprabaddhA asaMkhyeyaguNA bhavanti / ete'pi palyopama'saMkhyeyabhAgapramANA bhavanti, kintvekasmin bhavabaddhe nirlepyamAne'saMkhyevasamayaprabaddhA nilepyante, jaghanyato'pyekabhavabaddhe'ntamuhartamAtrANAM samayaprabaddhAnAM saMbhavAt / tena pUrvapadato'saMkhyAtaguNamidaM padaM sidhyati / 'to' ityAdi, 'tebhyaH' ekasmin samaye nilaMpitasamayaprabaddhataH 'kSaNaprabaddhazeSakarahitasthitayaH' samayaprabaddhazeSakaivirahitA asAmAnyalakSaNA nirantarAH sthitayo'saMkhyAtagaNA bhavanti, etA api palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAH, kintvekasamaye nilepitasamayaprabaddhato'saMkhyeyaguNAH palyopamaprathamavargamUlasya cA'saMkhyebhAgamAyo bhavanti, etAbhyo vargamUlasyA'saMkhyoyaguNatvAt / etAsAM palyopamA-'saMkhyoyabhAgamAtratvaM ca catuzcatvAriMzadadhikazatatamagAthAyASTIkAyAmasAmAnyasthitiprarUpaNAvasare prAkpratipAditam / _ 'tAu' ityAdi, 'tAbhyaH' samayaprabaddhazeSakavirahitAbhyaH sthitibhyaH 'palyasya' palyopamasya vargamUlaM' prathamavargamUlamasaMkhyAtaguNaM bhavati, sugamametad / tataH pradezaguNahAnisthAnAntaramasaMkhyoyaguNam , asaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANatvAt / tathAhi bandhasamaye'vAdhAkAlAdUrdhva prathamasthitisthAne yad dalaM niSiJcati, tato vizeSahInaM dalaM dvitIyasthitisthAne niSiJcati / tato'pi vizeSahInaM tRtIyasthitisthAne niSiJcati / evaM vizeSahInakrameNa tAvad niSiJcati,yAvaccamasthitisthAnam / tatra prathamasthAnataH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtra sthAneSu gateSu prathamasthAnApekSayA dalaM dviguNahInaM bhavati / tataH punaretAvatsu sthAneSu gateSu dalaM dviguNahInaM bhavati / evaM tAvad Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSapakamAzritya trayodazAdAnAmalpabahutvama ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 319 vAvyam , yAvaccaramasthAnam / iha vivakSitasthAnato yAvatsu sthAneSu gateSu dalaM diguNahInaM bhavati, tAvanti sthAnAni pradezadviguNahAnisthAnAntaramucyante, taccA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANam / yaduktaM paJcasaMgrahaTIkAyAm--"ekasmin dviguNahAnyorantare yAni niSekasthAnAni, tAni asaMkhyeyaguNAni, teSAmasaMkhyeyAni palyopamavargamUlAni parimANaM iti kRtvA / " iti / tato bhavabaddhAnAM nirlepanasthAnAnyasaMkhyeyaguNAni bhAnti / etAnyapyasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramitAni prAkprarUpitAni, kintu pUrvato'saMkhyeyaguNAni boddhamAni / tataH punaH samayapravaddhAnAM nirlepanasthAnAni vizeSAdhikAni bhavanti, AdhikyaM cA'ntamuhartasamayarAzimAtreNa jJAtavyam / kathametadavagantavyam ? iti cet , ucyate-samayaprabaddhAnAM jaghanyanirlepanasthAnato'ntamuhUrtapramANAni nirlepanasthAnAnyullaGghaya bhavabaddhAnAM jaghanyaM nirlepanasthAnaM prApyate, caramanirlepanasthAnaM tvekatra / tena bhavabaddhanirlepanasthAnataH samayaprabaddhanirlepanasthAnAnyantamuhUrtapramANanirlepanasthAnairadhikAni bhavanti / tataH kasthityA antara-madhye karmAvasthAnakAlAbhyantara ityarthaH, "kSaNapravaddhasya' ekavacananirdezAd ekasamayaprabaddhasyA'nusamayA'vedanakAlastu tuzabdasya bhinnakramatvenA'tra yojanAd, 'asaMkhyaguNaH' asaMkhyeyaguNo bhavati / karmA'vasthAnakAlasya prathamasamaye saJcitasamayabaddhasya bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANaM nirantaravedanakAlaM vyatikramya yatra vA tatra vA karnA'vasthAnakAlAbhyantare nirantaramavedanakAla utkRSTato'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANo labhyate, udvartanA'pavartanAvalenotkRSTato nirantarametAvatAM niruktasamayaprabaddhaviziSTaniSekANAM zUnyatvasampAdanAt / sa ca niruktasamayapravaddhasyA'nusamayAvedanakAla ucyate, parimANatazcA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANo bhavati, kintu pUrvapadato'saMkhyeyaguNo bhavatIti jJApyate'nenAlpabahutvena / atha vakSyamANAnAM trayANAM padAnAmasaMkhyeyaguNatvaM bhavatIti prakaTayitukAmaH prAha-'to' 'ityAdi, 'khaNapabaddhassa' ityanuvartate, 'tataH' karmAvasthAnakAlAbhyantare nirantarAvedanakAlataH 'anusamayavedanAnehA' anehaHzabdaH kAlavAcakaH, yaduktamabhidhAnacintAmaNau-"syAt kAla: samayo diSTAnehasau sarvamUSakaH / " iti / karmA'vasthAnakAlAbhyantarayekasamayaprabaddhasya nirantaravedanakAlo'saMkhyaguNo bhavatItyarthaH / ekasmin samaye baddhapradezasamUho bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAmasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANaM kAlaM nirantaraM vedyate, tAvAn kAlaH samayaprabaddhasyA'nusamayavedanakAla ucyate, sa cA'-saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlamAtro bhavan pUrvato'saMkhyAtaguNo bhavati / tAu' ityAdi, 'tasmAt karmA'vasthAnakAlAbhyantara ekasamayaprabaddhasya nirantaravedanakAlAt sarvo'vedanakAlo'saMkhyaguNo bhavati / ayaM bhAvaH-ekasamayaprabaddho bandhAvalikA'tikrame'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlamAnaM kAlaM yAvanirantaraM vedyate, tataH kadAcid vedyate, kadAcina vedyate / Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] aarseDhI | gAthA - - 159-163 ar karmAvasthA kAlAbhyantare sAntaranirantarasvarUpeNa yAvantaM kAlaM na vedyate, samuditastAvAn kAlaH sarvA'vedanakAlo bhaNyate, pUrvapadatathA'saMkhyAtaguNo bhavati / so'pyasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlamAtro bhavati / 1 'to' ityAdi, 'tataH' karmA'vasthAnakAlAbhyantarayekasamayabaddhasya sarvA'vedanakAlataH 'sarvastu vedanakAla:' karmA-vasthAna kAlAbhyantara ekasamayaprabaddhasya sarvo vedanakAlo'saMkhyaguNo bhavati / idamukta' bhavati - ekasamayaprabaddho bandhAvalikAyAM vyatikrAntAyAM nirantaraM palyopamA'saMkhyeyabhAgaM yAvad vedyate, tata ekasamayataH prabhRti samayottaravRddhikrameNotkarSataH palyopamA'saMkhyeyabhAgaM yAvanna vedyate / tataH punarniruktasamayaprabaddhaH samayottaravRddhikrameNotkRSTato nirantaraM palyopamA'saMkhyeyabhAgaM yAvad vedyate / tataH punarekAdisamayairantarayitvA vedyate, evaM karmA'vasthAnakAlAbhyantare yAvantaM kAlaM niruktasamayabaddha vedyate, samuditastAvAn kAlaH sarvavedanakAla ucyate, pUrvapadatazcA'saMkhyA - taguNo bhavati, sa ca karmA'vasthAna kAlasya bahusaMkhyeya bhAgapramANo boddhavyaH, pUrvapadasya palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtratvena karmA'vasthAnakAlA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt asmAcca padAt karmAvasthAnakAlasya vizeSAdhikatvAt / 'to' ityAdi, 'tataH' karmA'vasthAnakAlAbhyantare samayabaddhasya sarvavedanakAlAt 'karmasthitiH' karmA'vasthAnakAlalakSaNA sthitirvizeSAdhikA bhavati / niruktasamayabaddhasya sarvavedanakAlaH sarvA'vedanakAlazvobhau militvA karmAvasthAnakAlo bhavataH / atha niruktasamayabaddhasarvAvedanakAlasya sarvavedanakAlA'saMkhyeyabhAga pramANatvAt karmA'vasthAna kAlaH sarvavedanakAlataH sarvA'vedakakAlena vizeSAdhiko bhavati / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "appAbahuaM(1) savvatthovamaNusa mayaNillevaNakaMDayamukkassayaM / (2) je egasamaeNa pillevinaMti bhavabaDA, te asaMkhejjaguNA / (3) samayapabaDA egasamaeNa pillevijjaMti asaMkhejjaguNA / (4) samayapabaDasesaeNa virahidAo NiraMtarAo hiMdIo asaMkhejjaguNAo / (5) palidovamavaggamUlamasaMkhejjaguNaM / (6) NisegaguNahANiTThANaMtaramasaMkhejjaguNaM / (7) bhavabaDANaM NillevaNadvANANi asaMkhejjaguNANi / (8) samayapabasti pillevaNANANi visesAhiyANi / (9) samayapabaDassa kammaTThadoe aMto aNusamayaavedagakAlo asaMkhejjaguNo / (10) samayapabaDassa kammadvidIe aMto aNusamayavedagakAlo asaMkhejjaguNo / (11) sabvo avedagakAlo asaMkhejjaguNo / (12) savvo vedagakAlo asaMkhejjaguNo / (13) kammaTThidI visesAhiyA / " iti / / 159 - 160 - 161-162-163 / / ? Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhavyaprAyogyaprarUpaNAzritayantrakam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 321 . abhavyaprAyogyaprarUpaNAmAzritya yantrakam (1) nirlepanasthAnAni (a) nirlepanasthAnAni palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitAni bhavanti / (gAthA-147 ) (ba) matAntareNa tu karmA'vasthAnakAlabahvasaMkhyeyabhAgamAtrANi bhavanti / ( gAthA-147 ) (2) ekajIvamAzritya nirlepanasthAneSu nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntakAlAlpabahutvam(1) atItakAle jaghanyanirlepanasthAne nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntaH kAlo'lpaH / (gAthA-148-149) (2) tato'tItakAle dvitIyanirlepanasthAne nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntaH kAlo vizeSAdhikaH / (3) tato'tItakAle tRtIyanirlepanasthAne nirlepitasamayaprabaddhAnAM vyatikrAntakAlo vizeSAdhikaH / evaM vizeSAdhikakrameNa tAbadvaktavyam , yAvad yavamadhyam / yavamadhyasyoparitana uttarottaranirlepanasthAne vyatikrAntaH kAlo vizeSahInakrameNa tAvadgacchati, yAva. dutkRSanirlepanasthAnam / paramparopanidhayA tu jayanyanirlepanasthAnataH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate vyatikrAntakAlo dviguNo bhavati / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate vyatItaH kAlo dviguNo bhavati / evaM tAvadvAcyam , yAvad yavamadhyam / tasyopari palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahIno bhavati, tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahIno bhavati / evaM tAvadvaktavyam , yAvadutkRSThanirlepanasthAnam / / (3) alpabahutvam(1) nAnAdviguNahAnayaH stokAH, tAzca palyopamA'rdhacchedanakA'saMkhyeyabhAgapramANAH / ( gAthA--150 ) (2) tAbhyo dviguNahAnyarantaramasaMkhyeyaguNam / / (4) ekajIvamAzritya bhavabadvA'pekSayA prarUpaNamsamayaprabaddhavad bhavabaddhAnapyAzritya vaktavyam , navaraM samayaprabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnato'ntamuhUrtapramANeSu sthAneSu gateSu bhavabaddhasya jaghanyanirlepanasthAnaM prApyate / (gAthA-151) (5) ekAdipradezainirlepitabhavasamayaprabaddhAnAmalpabahutvam(1) ekapradezena nirlepitAH samayaprabaddhAH stokA bhavanti / ( gAthA--152) (2) dvAbhyAM pradezAbhyAM nirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikA bhavanti / (3) tribhiH pradezairnirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikA bhavanti / ___ evaM vizeSA'dhikakrameNa tAvadvaktavyam , yAd yavamadhyam / yavamadhyasyoparyekottaravRddhathApanapradezainirlepitasamayaprabaddhA vizeSahInakrameNa tAvad gacchanti, yAvaccaramasthAnam / atha paramparopanidhayA'-lpabahutvam-- ekapradezena nirlepitasamayaprabaddhataH sakalasthAnAsaMkhyeyabhAge gate nirlepitasamayaprabaddhA dviguNA bhavanti, tataH punastAvatsthAneSu gateSu nirlepitasamayaprabaddhA dviguNA bhavanti / evaM tAvadvaktavyam , yAvad yavamadhyam / Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] khavagaseDhI [abhavyaprAyogyaprarUpaNAzritayantrakam yavamadhyasyopari sakalasthAnA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahInA bhavanti, punastAvanmAtreSu sthAneSu gateSu dviguNahInA bhavanti / evaM tAvadvaktavyam , yAvaccaramasthAnam / evaM bhavabaddhA api bodhyaaH| (6) alpabahutvam(1) tatra nAnA'ntarANi stokAni / ( gAthA--153) (2) tata ekAntaramanantaguNam / (7) atItakAlayekajIvamAzrityA'nusamayanirlepanakAlAlpabahutvam(1) ekasAmayiko'nusamayanirlepanakAlaH sarvaprabhUtaH / (gAthA--154 ) (2) tato dvisAmayiko'nusamayanirlepanakAlo vizeSahInaH / (3) tatastrisAmayiko'nusamayanirlepanakAlo vizeSahInaH / (4) tatazcatuHsAmayiko'nusamayanirlepanakAlo vizeSahInaH / evaM tAvadvaktavyam , yAvadAvalikA'saMkhyeyabhAgaH / paramparopanidhayA'lpabahutvam-ekasAmayikA'nusamamanirlepanakAlata AvalikA'saMkhyeyabhAge gate'nusamayanirlepanakAlo dviguNahIno bhavati / tataH punarAvalikA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahIno bhavati / evaM tAvadvaktavyam , yAvaccaramasthAnam / (8) ekAdisamayAntareNa nirlepitabhavasamayaprabaddhAnAmalpabahutvam-- (1) ekasamayAntareNa nirlepitasamayaprabaddhAH stokAH ( gAthA--155--156 ) (2) tato dvisamayAntareNa nirlepitasamayaprabaddhA vizeSA'dhikAH / (3) tatastrisamayAntareNa nirlepitasamayaprabaddhA vizeSA'dhikAH / evamekottaravRddhyApannasamayAntareNa nirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikakrameNa tAvadvaktavyAH, yAvad yavamadhyam / tato yavamadhyasyoparyekottaravRddhayApannasamayAntareNa nirlepitasamayaprabaddhA vizeSahI makrameNa gacchanti, yAvaccaramasthAnam / tatra prathamasthAnataH palyopamA-'saMkhyeyabhAgamAtrasthAneSu gateSvekaM dviguNavRddhisthAnaM prApyate / punastAvanmAtreSu sthaanessugtessudvigunnvRddhisthaanNlbhyte| evmgre'pi| sarvasthAnAnAJcA'saMkhyeyabhAge yavamadhyaM prApyate / tata ekottaravRddhayApannasamayAntareNa nirlepitAH samayapravaddhA vizeSahInakrameNa gacchanti, palyopamAsaMkhyeyabhAgamAtrasthAneSu ca gateSu dviguNahInA bhavanti, punastAvanmAtreSu sthAneSu gateSu dviguNahInAH / evaM tAvad vAcyam , yAvaccaramasthAnam / evaM bhavabaddhA api bodhyaaH| (9) ekasamaye nirlepitabhavasamayaprabaddhAH-- ekasamaye jaghanyata ekasamayaprabaddho ekabhavabaddho vA nirlepyate / utkRSTataH punarekasamaye palyo - - - Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhavyaprAyogyaprarUpaNAzritayantrakam ] kiTTavedanAddhAdhikAraH pamA'saMkhyeyabhAgamitAH samayaprabaddhA bhavaprabaddhA vA nirlepyante / ( gAthA-- 157 ) anantaropanidhayA'lpabahutvam (1) ekasamaya ekaikena nirlepitAH samayaprabaddhAH stokAH / (2) tata ekasamaye dvAbhyAM dvAbhyAM nirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikAH / (3) tata ekasamaye tribhistribhirnirlepitAH samayaprabaddhA vizeSAdhikAH / evamekottaravRddhayA nirlepitAH samayaprazraddhA vizeSAdhikakrameNa tAvad vAcyAH, yAvad yavamadhyam / yavamadhyasyopari vizeSahInakrameNa tAvadvAcyam, yAvaccaramasthAnam / paramparopanidhayA'lpabahutvam -- ekasamayayekaikena nirlepitebhyaH samayaprabaddhebhyo bhavabaddhebhyo vaikasamaye nirlepitAH palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtrAH samayaprabaddhA bhavabaddhA vA dviguNA bhavanti / tataH punaH palyopamA - saMkhyeyabhAge gate dviguNA bhavanti / tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dviguNA bhavanti / evaM krameNA saMkhyeyeSu dviguNavRddhisthAneSu gateSu yatramadhyaM prApyate / yavamadhyasyopari palyo mA'saMkhyeyabhAge gate dviguNahInA bhavanti, tataH punaH palyopamA'saMkhyeyabhAge gate dvigugahInA bhavanti, evaM tAvadvAvyam, yAvaccaramasthAnam / (10) alpabahutvam (gAthA-- 159-163) (1) anusamayanirlepanakAlaH stokaH / (2) tata ekasamayena nirlepyamAnA bhavabaddhA asaMkhyaguNAH / (3) tata ekasamayena nirlepyamAnAH samayaprabaddhA asaMkhyaguNAH / (4) tataH samayaprabaddhazeSaka-virahitA nirantarasthitayo'sakhyeyaguNAH / (5) tataH palyopamasya vargamUlamasaMkhye yaguNam / (6) tataH pradezaguNahAnisthAnAntaramasaMkhye yaguNam (7) tato bhavabaddhAnAM nirlepanasthAnAnyasaMkhye yaguNAni / (8) tataH samayaprabaddhAnAM nirlepanasthAnAni vizeSAdhikAni / (9) tataH karmA'vasthAnakAlAbhyantare samayaprabaddhasyA'nusamayA'vedanakAlo'saMkhyaguNaH / (10) tataH karmA'sthAnakAlAbhyantare samayaprabaddhasyA'nusamayavedana kAlo'saMkhyaguNaH / (11) tataH karmAvasthAnakAlAbhyantare samayaprabaddhasya sarvo'vedana kAlo'saMkhyeyaguNaH / (12) tataH karmA'vasthAnakAlAbhyantare samayaprabaddhasya sarvavedana kAlo'saMkhyeyaguNaH / (13) tataH karmA'vasthAnakAlo vizeSAdhikaH / [ 323 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aarseDhI [ gAthA - 164 paJcaviMzatyadhikazatatamagAthAyAM dvAdazasaMgraha kiTTInAmuparitanIrasaMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIrghAtayatItyuktam / atha krodhaprathama saMgraha kiTTeravAntaraviTTayaH kena krameNa kati ca dvicaramasamayaM yAvad ghAtitA bhavanti ? iti zaGkAmapanetumAha- 324 ] jA durimasamayamasaMkhaguNUNakameNa kohapaDhamAe / naTTA kiTTI paDhamakhaNAbaMdhaasaMkhabhAgapamiyA tA // 164 // ( gItiH ) yAvad dvicaramasamayamasaMkhyaguNonakrameNa krodhaprathamAyAH / ser: yaH prathamakSaNA'bandhA'saMkhyabhAga pramitAstAH || 164 || iti padasaMskAraH / 'jA' ityAdi, yAvad 'dvicaramasamayaM krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAdvAyA upAntyasmayam 'asaMkhyaguNonakrameNa' asaMkhyeya guNahInakrameNa 'krodhaprathamAyAH' krodhaprathama saMgraha kiTTayAH 'kiTTayaH' avAntarakiyo 'naSTAH' nAzaM prAptAH / parimANataH sarvavinaSTAvAntarakivayaH kati bhavanti ? ityata Aha - 'paDhama 0 ' ityAdi, 'prathamakSaNAbandhA'saMkhya bhAga pramitAH' krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamayavartibandhavirahitA'vAntara kiTTyasaMkhyeya bhAgapramANAH 'tAH ' krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamayaprabhRtidvicaramasamayaparyavasAneSu samayeSu vinaSTAH samuditAH sarvA atrAntarakiTTayo bhavanti / idamukta bhavati - kiTTivedanAddhA prathamasamaye krodhaprathama saMgraha kiyA uparitanyo'saMkhyeyabhAgamitA avAntarakiyo'nusamayA - 'pavartanAcalena vinAzayati, tAzca prabhUtA bhavanti / prathamasamaya to dvitIye samasaMkhya guNahInA vinAzayati, tato'pi tRtIya samaye'saMkhyeya guNahInA vinAzayati / na cottarottarasamaye vizuddheranantaguNatvAdavAntarakiTTInAM nAzo'saMkhyeyaguNahInakrameNa kuto jAyate ? iti vAcyam, tathAsvAbhAvyAt / tato'pi caturthasamaye'saMkhyeyaguNahInA avAntarakiTTI nAzayati evamasaMkhyeyaguNahInakrameNa tAvaktavyam, yAvatkrodhaprathama saMgraha kiTTivedanAdvAyAdvicaramasamayaH / caramasamaye tu samayonAvalikAdvyabaddhanUtanAvAntara kiTTIrAvalikAmAtraprathamasthitigatA'vAntarakiTTI varjayitvA nikhilAH krodhaprathama saMgraha kiTTavAntaraviiTTayo nAzyante, tena yAvad dvicaramasamaya ityuktam / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNo- "kiTTIo jAo paDhamasamaye viNAsi - jjati, tAo bhugoo| jAo vidiyasamaye viNAsijjaMti, tAo asaMkhejjaguNahINAo / evaM tAva ducarimasamayaaviNaTukohapaTamasaMgahakiTTI ti / " iti / krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye yAvatyaH krodhaprathamasaMgraha kiTTeravAntarakiyo na badhyante, tAsAmasaMkhyeyabhAga pramitA evA'vAntarakiTTayaH krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAddhAdvicaramasamayaM yAvad vinAzitAH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "edeNa savveNa ticarimasamayameIo savvakaTTIsu paDhama (vidiya) samayavedagassa kodhassa paDhamakiTTIe abajjhamANiyANaM kaTTaNamasaMkhejjadibhAgo / " iti / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 325 krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH yathA krodhaprathamasaMgrahakiTTayA avAntarakiTTInAM vinAzakramo darzitaH, tathaiva zeSANAmapyekAdazasaMgrahakijhyavAntarakiTTInAM pratisamayaM vinAzakramastAvadavagantavyaH, yAvatsvasvavedanakAlasya dvicaramasamayaH // 164 // pUrvoktavidhAnena krodhaprathamasaMgrahakiTTi vedayan krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM samayA'dhikA''valikAzeSAyAM ca pravartamAnapadArthAn nirurUpayiSuH saMgrahagAthayA sarvAsAM saMgrahakiTTInAM svasvaprathamasthitau dvathAvalikAzeSAyAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM ca pravartamAnapadArthAn darzayati-- veijjatAiThiIa duAvalisesayAa aagaalo| chiNNo khaNuttarAvalisesAa jahaNNudIraNA'ntudao // 165 / / (gItiH) vedyamAnAdisthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlaH / / chinnaH kSaNottarA''valikAzeSAyAM jaghanyodIraNA'ntodayaH // 165 // iti padasaMskAraH / 'veijja0' ityAdi, 'vedyamAnAdisthitau' yA saMgrahakiTTidyate, tasyAH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlaH 'chinno' vyavacchinno bhavati, tathA 'kSaNottarAvalikAzeSAyAM vedyamAnasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikA''valikAzeSAyAM 'jaghanyodIraNA' jaghanyasthityudIraNA 'antodayaH' caramodayazca jAyate / athA'syAH saMgrahagAthAyA arthaH prastutamanusRtya paribhAvyate-krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM prAguktasvarUpa AgAlo vyavacchidyate / samayAdhikAvalikAzeSAyAM ca krodhasya jaghanyasthityudIraNA bhavati / tathAhi-krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikA''valikAzeSAyAM prathamasthiticaramaniSekata udaye dalaM prakSipataH kSapakasya krodhasya jaghanyA sthityudIraNA jAyate / na ca dvitIyasthitita udIraNA kuto na jAyate ? iti vAcyam , prathamasthiterAvalikAdvaye zeSa AgAlasya vyavacchinnatvAt / tathA krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM krodhaprathamasaMgrahakiTTayAzcaramodayo bhavati / tataH paraM tasyA udayo na pravartate, krodhadvitIyasaMgrahakiTTayA udayAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtau~ -"kohassa paDhamakihiM vedayamANasa jA paDhamahidI, tisse paDhamahidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe edamhi samaye jo vihI, taM vihiM vattaissAmo / taM jahA-tAdhe ceva kohassa jahaNNago tthidiudiirgo| kohapaDhamakiTTIe carimasamayavedago jaado|" iti / evamagre'pi vedyamAnakrodhadvitIyAdisaMgrahakiTTInAM prarUpaNA yathAvasaraM kartavyA // 165 // atha krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye saptAnAM karmaNAM sthitibandhaM vyAjihI rAhaaMtomuhuttahINA baMdho mohassa sayadiNA ghAINaM / aMtomuhuttahINA dasavAsA saMkhavAsapamio'nANaM // 166 // (AryAzItiH) Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 ] khavagaDhI antarmuhUrtahInA bandha mohasya zatadinA ghAtinAm / antarmuhUrtahInA dazavarSAH saGkhyavarSapramito'nyeSAm // 166 // iti padasaMskAraH / 1 'aMto0 ' ityAdi, tatra krodhaprathama saMgraha kiTTiprathamasthitau samayAdhikA''valikAzepAyAM 'mohasya' saMjvalanacatuSkasya 'bandhaH ' sthitibandhaH antarmuhUrtahInAH zatadinA bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau --"cadusaMjalaNANaM ThidibaMdho ve mAsA cattAlIsaM ca divasA aMtomuhuttaNA / " iti / bhAvArthaH punarayam - kiTTivedanA prathamasamaye saMjjalanacatuSkasya sthitibandhAturmAsika AsIt, sa krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye'ntarmuhUrtta nyUnazatadivasamAtro jAyate / itthaM krodhaprathama saMgraha kiTTavedanakAle sthitibandhasyA'ntarmuhUrtAdhikaviMzatidinairhAnirjAtA / yuktiyuktaiSA, trairAzikena sAdhitatvAt / tathAhi-- krodhavedanAdvAyAzcaramasamaye sthitibandho dvaimAsiko bhaviSyati yaH krovaprathama saMgraha kiTTivedanaprathamasamaye cAturmAsika AsIt / tena krodhasaMgraha kitriyavedanakAle dvimAsapramito mohasya sthiti etra | yadi krodhasaMgraha kitriyavedana kAle sthitibandho dvimAsapramANo hIyate, tarhyekasyAH krodhasaMgrahakiTTyA vedanakAle kiyAn sthitibandho hIyeta ? iti trairAzikamavalambya pramANakalamicchayA guNayitvA pramANena vibhajyate, tadA sthitibandhasya hAnirlabhyate / pramANamatra saMgraha kiTTitrika vedanakAlaH, pramANaphalaM mAsadvikamicchA caikasaMgrahakiTTivedanakAlaH / tena pramANaphalaM SaSTidivasa lakSaNamicchayaikalakSaNayA guNyate, tadA SaSTirlabhyate, sA punastrikarUpeNa pramANena vibhajyate, tadA labdhA viMzatirdivasAH / nyAsaH - pramANam pramANaphalam icchA icchAphalam 3 / 2 mAsau / 1 / 20 divasAH [ gAthA- 166 itthaM trairAzikena viMzatidinamitaH sthitibandhaH krodhasyaikaika saMgraha kiTTivedanakAle parihAtavyaH, kintu krodhadvitIyasaMgraha kiTTikAlatastRtIyasaMgraha kiTTivedanakAlataJca krodhaprathama saMgraha kaTTi - vedakAlasya vizeSAdhikatvasya vakSyamANatvAdantarmuhUrtAdhikaviMzatidina pramANo hIyate krodhaprathamasaMgrahafagaraat | kovasya dvitIya saMgraha kiTTivedanakAle tRtIya saMgraha kiTTivedanakAle ca yathAsaMbhavamantarmuhUrtanyUnaviMzatidinaiH sthitibandho hIyate / 'ghAI' ityAdi, 'ghAtikarmaNAM mohanIyasyotatvAjjJAnAvaraNa-darzanAvaraNa -'ntarAyANAmityarthaH, sthitibandho'ntamuhUrtahInA dazavarSA bhavati / kiTTivedanAdvAprathamasamaye yaH sthitibandhaH saMkhyAtavArSika AsIt, sa idAnImantamuhUrta nyUnadazavarSApramANo jAyata ityarthaH / pratipAditaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "tinhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho dasavassANi aMtomuhuttaNANi / " iti / Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye sthitisattA ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 327 'saMkha0' ityAdi, tatra 'anyeSAM' nAma-gotra-vedanIyalakSaNAnAmaghAtikarmaNAM sthitibandhaH 'saMkhyavarSapramitaH' saMkhyAtasahasravarSamAtro bhavati / kiTTivedanAddhAprathamasamaye-'ghAtikarmaNAM sthitibandhaH saMkhyAtavArSiko'bhavat , tataH saMkhyAteSu sthitibandheSu gateSu krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye'pi saMkhyAtasahasravarSapramANa eva bhavati, navaramasau kiTTivedanAddhAprathamasamayabandhataH saMkhyeyaguNahIno bhavati / // 166 // atha krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye saptAnAmapi karmaNAM sthitisattvamabhidhattesaMtaM mohassaMtomuhuttahINaaDamAsahiachaddA / ghAiaghAINa kamA saMkhAsaMkhavarisA NeyaM // 167 // sattvaM mohasyA'ntarmuhUrtahInA'STamAsAdhikaSaDabdAH / ghAtyaghAtinAM kramAt saGkhyA'saGghayavarSA jJeyam / / 167 / / 'saMta' ityAdi, tatra krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye 'mohasya' saMjvalanacatuSkasya 'saca' sthitisattvam 'antamuhUrtahInASTamAsAdhikaSaDabdAH' antamuhUrtanyUnASTamAsAdhikaSaDvarSA bhavati / atrA'bdazabdo hi varSavAcakaH, "sa saMparyanUbhyo varSa hAyano'bdaM samA zarat" iti hemIyavacanAt / "abdo varSe darastrAse" iti liGgAnuzAsanavacanAca pustvam / bhAvArthaH punarayamkiTTivedanAddhAprathamasamaye saMjvalanacatuSkasya yat sthitisattvamaSTavArSikamAsIt, tat krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye'ntamuhUrtanyUnA'STamAsA'dhikaSaDvarSapramitaM bhavati / itthamantamuhUrtAdhikaSoDazamAsaiH krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAle mohanIyasthitisattvasya hAnirjAtA / sA ca yuktiyuktA, rAzikena sAdhitatvAt / tathAhi-krodhavedanAddhAyAzcaramasamaye sthitisattvaM caturvarSapramitaM bhaviSyati, yat krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye'STavArSikamAsIt / tadevaM krodhasaMgrahakiTTityavedanakAle sthitighAtaizcaturvarSamAtraM sthitisacaM ghAtyate / yadi krodhasaMgrahakiTTitrayavedanakAle caturvarSapramitaM sthitisattvaM ghAtyate, tokasyAH krodhaprathamasaMgrahakiTervedanakAle kiyat sthitisacaM ghAtyeta ? iti pramANaphalamicchayA guNayitvA pramANena vibhajyate, tadecchAphalaM caturmAsAdhikavarSapramANaM prApyate / nyAsaH- pramANam pramANaphalama icchA icchAphalam 3 / 4 vrssaanni| 1 / caturmAsAdhikavarSaH / itthaM trairAzikena caturmAsAdhikavarSapramANaM sthitisatvaM krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAle ghAtayitavyam , paraM krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAlatastRtIyasaMgrahakiTTivedanakAlatazca krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlasya vizeSAdhikatvasya vakSyamANatvAt tatrA-'ntarmuhUrtAdhikaSoDazamAsapramANaM sthitisattvaM ghAtyate / zeSayostu dvayoH saMgrahakiTTayorvedanakAle yathAyogyamantamuhUrtanyUnaSoDazamAsapramitaM sthitisattvaM ghAtayiSyate / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 ] khavagaseDhI [gAthA-167 'ghAiaghAINa' ityAdi, 'pAtyaghAtinA jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM nAma-gotra-vedanIyAnAM ca karmaNAM sthitisacaM krameNa saGkhyA'saGkhthavarSA bhavati / kiTTivedanAddhAprathamasamaye ghAtikarmaNAM saGkhyAtavarSamitamaghAtikarmaNAM cA'saGkhyAtavarSamitaM sthitisatvamAsIt , tataH krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAle saMkhyAteSu sthitighAteSvatikrAnteSvapi ghAtitrayasya sthitisacaM saMkhyAtavarSANyaghAtitrayasya cA-'saMkhyAtavarSANi vidyate, kintu yathAkrama saMkhyeyaguNahInamasaMkhyeyaguNahInaM ca bhavatItyarthaH / uktaJca kaSAyaprobhRtacUrNI-"ghAdikammANaM ThidisaMtakamma saMkhejANi vassANi, sesANaM kammANaM ThidisaMtakammamasaMkhajANi vassANi / " iti / ___krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye krodhaprathamasaMgrahakiTerudayasamayAdhikAvalikAgataM samayonadvathAvalikAvaddhaM ca nUtanaM dalaM varjayitvA zeSaM krodhaprathamasaMgrahakiTTisarvadalaM gRhItvA'saMkhyeyabhAgapramANadalaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTitRtIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTiSu mAnaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvA'vAntarakiTTiSu ca yathAsaMbhavaM saMkramayati / zeSavahvasaMkhyeyabhAgapramANadalataH krodhadvitIyasaMgrahakiTeradhastAdapUrvA'vAntarakiTTInivartayati / itthaM krodhaprathamasaMgrahakirbahvasaMkhyeyabhAgakalpaM dalaM saMjvalanakrodhadvitIyasaMgrahakiTTI saMkramayati / krodhaprathamasaMgrahakiTTisakaladalasya ca trayodazacatuviMzatibhAgapramANatvAt krodvitIyasaMgrahakiTTI dalaM mohanIya sakaladalasya caturdazacaturvizatibhAgamAnaM (14) jAyate / itthaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTau dalamitarasaMgrahakiTTayapekSayA caturdazaguNaM bhavati / itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evamavAntarakiTTayo'pi vaktavyAH / nanu yadyatra bahvasaMkhyeyabhAgapramitadalamadhastanA-'pUrvA'vAntarakiTTitayA pariNamyeta, tarhi krodhadvitIyasaMgrahakiTeravAntarakiTTayantarotpannA-'pUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnasarvadalato-'saMkhyevaguNaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAna sarvadalaM syAt / tathA'bhyupagame ca prAguktaM yat SaTtriMzaduttarazatatamagAthAyASTIkAyAM saMgrahakiTTayantarotpannA-'pUrvAvAntarakiTTiyu nikSiptasarvadalato-'vAntarakiTTayantarotpannApUrvAvAntarakiTTiSvasaMkhyeyaguNaM dalaM dIyata iti, tena saha virodhaH syAditi, maivam , prAka sarvadalasyA'saMkhyeyabhAgamAnaM dalamapUrvAvAntarakiTTitayA pariNamayati sma / idAnIM tu krodhaprathamasaMgrahakiTTipratibahudalaM tiIyasaMgrahakiTTitayA prinnmyti| tenA'vAntarakiTTayantareSu nirvaya'mAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnadalato'saMkhyeyaguNaM dalaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTayantare nivartyamAnAsvapUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnaM bhavati / pUrvavat krodhadvitIyasaMgrahakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTiSu dIyamAnadalato'vAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTiSvasaMkhyeyaguNadalanikSepAbhyupagame tvekaikasminnavAntarakiTTayantare trayodazA'pUrvA'vAntarakiTTayo niSpAdaSitavyAH, dvitIyasaMgrahakiTTipurAtanasattAgatadalatastrayodazaguNatvAtkrodhAthamasaMgrahakiTTidalasya / ekaikasminnantare trayodazA'pUrvAvAntarakiTTinityabhyupagame tu pUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalanikSepa itthaM prasajyeta Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avAThAra kiThThayaH (rasa) krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAddhAdvicaramasamayaM yAvat krodhasaMgraha kiTTInAM dalikApekSayA -'vasthAnam bhavAntara kidrayaH avAntara kiThThayaH (I) krodhatRtIyasaMgraha kiTTiH krodhadvitIyasaMgraha kiTTiH kro dha pra tha saM gra ki krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalamudayAvalikAgataM ca dalaM varjayitvA sarvadalasya bahasaMkhyeyabhAgamAtradalaM krodhadvitIyasaMgraha kiTTitayA pariNamayati / tena krodhadvitIya saMgraha kiTTisakaladalaM caturdazacaturviMzatibhAgapramANaM (34) jAyate / evaM krodhadvitIyasaMgrahakiyA atrAntarakiyo-pi caturdazacaturviMzatibhAgapramANAH sampadyante / tenopari darzitacitrato 'smiMzcitre krodhadvitIya kiTTayAyAma ekacaturviMzatibhAgenA'dhiko darzitaH / krodhatRtIyasaMgraha kiTTiH ko od dvi tI * ThTha ya ma ki dR: saM gra ha ho TTiH ki shsh khagaDhI ] yantrakam 23 (citram - 23) [ 329 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kodvitIyasaMgraha kiTTivedanAdvAprathamasamayaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 329 krodhadvitIya saMgraha kiTTipUrvA'vAntarakiTTito'pUrvA'vAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dalaM datvA yathottaraM dvAdazasvavAntarakiTTayantarotpannA-'pUrvAvAntarakiTTiSu vizeSahInaM dadyAt / tataH punaH pUrvA'vAntara kiTTyAmasaMkhyeyaguNahInaM prakSipet / tato 'pUrvA 'vAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM prakSipet / tataH paraM yathottaraM dvAdazasvavAntaraviTTyantarotpannApUrvAvAntarakiTTiSu vizeSahInaM dalaM dadyAditi svIkartavyam, anyathaikagopucchAkArabhaGgaH prasajyeta / na ca kutracidapi granthe'nena prakAreNa dalanikSepavidhirbhaNitaH, tena krodhadvitIya saMgraha kiTTevAntarakiTTayantarotpannA-'pUrvA'vAntaraki dviSu dIyamAnadalataH krodhAdvitIya saMgraha kiyantarotpannA'pUrvAvAntara kiTTiSvasaMkhyeyaguNaM dalaM dIyamAnaM bhavati / dIyamAnadalasya cA- saMkhyeyaguNatvAt krodhAdvitIyasaMgraha kiTTeravAntarakiTTyantarotpannA'pUrvA'vAntara kiTTitaH krodhadvitIyasaMgraha kiTTayantare'saMkhyeyaguNA apUrvA'vAntarakiyo nirvartyate / evamagre 'pi tattatsaMgraha kiTTivedana kAlacaramasamaye yathAyogyaM bhAvanIyam / pazyantu pAThakA yantrakam - 23 / zeSa saMgraha kiTTi pradezasaMkramastu pUrvavad bhaNitavyaH, vizeSAbhAvAt // 167 // paJcaSaSTyadhikazatatama paTSaSTyadhikazatatamarUpagAthAdvayaM samAzritya yantrakam - (1) krovaprathama saMgrahakaTTaprathamasthiterAvalikAdvaye zeSa AgAlo vyavacchidyate / ( gAthA - 165) (2) yadA krodhaprathamasaMgraha kiTTiprathamasthiteH samayAdhikAvalikA zeSA bhavati, tadA (ka) krodhasya jaghanyasthityudIraNA / (gAthA - 165) (kha) krodhaprathama saMgraha kiTTezcaramodayaH / ( gAthA - 166) (ga) saMjvalana catuSkasya bandho'ntarmuhUrta nyUnazatadivasAH / (gha) zeSaghAtitrayasya sthitibandho'ntarmuhUrta nyUnadazavarSAH / (Ga) aghAtikarmaNAM sthitibandhaH saMkhyAtavArSikaH / (ca) saMjvalana catuSkasya sthitisattvamantarmuhUrta nyUnASTamAsAdhikaSaDvarSAH / (gAthA - 167) (cha) zeSaghAtikarmaNAM sthitisattvaM saMkhyAtavArSikam / (ja) nAmagotravedanIyAnAM sthitisattvamasaMkhyeyavarSapramitam / (jha) krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAdvicaramasamayaM yAvat krodhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamayabandhavirahitA'vAntarakiTTI nAma saMkhyeyabhAgamAcyo'vAntarakiTTayo nAzyante, caramasamaye tUdayasamayAdhikAvakAgataM samayodvAvalikAbaddhanUtanaM ca dalaM varjayitvA zeSaM sarva krodhaprathama saMgraha kiTTipratibaddhadalaM yathAsaMbhavaM krodhadvitIyasaMgraha kiTTitRtIyasaMgraha kiTTimAnaprathamasaMgraha kiTTitayA pariNamayati / krodhaprathama saMgraha kiTTicaramodayaM paripAlya kSapako yatkaroti, tadAhasekAle oDhittu biikiTTiM kuNei paDhamaThihaM / tAhe ca eva veyai bIyaM kohassa kiTTiM tu // 168 // anantarakAle'pakRSya dvitIyakiTTiM karoti prathamasthitim / tadAnIM caiva vedayati dvitIyAM krodhasya kiTTi tu || 168|| iti padasaMskAraH / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] khagaDhI [ gAthA-- 169 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' krovaprathama saMgraha ki dvivedanAdvAsamApteranantarasamaya ityarthaH, 'dvitIyakihiM' kramaprAptatvAt krodhAdvitIyasaMgraha kiTTimapakRSya dvitIyasthitisthitakrodhadvitIya saMgraha kiTTigata pradezAgramutkIryetyarthaH, udayasamayAdArabhya dvitIya saMgraha kiTTivedanakAlata avaliyAsdhikA sthitidhvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'prathamasthiti' pratyAsacyA krodhadvitIyasaMgrahakidvayAH prathamasthitiM karoti / uktaJca kaSAyaprAbhUtacUrNI - " se kAle ko hassa vidiyakiTTIe padesaggamokaDDiyUNa kohassa paDhamaTThidiM karedi" / iti / aSTAdazA'dhikazatatamaikonaviMzatyuttarazatatamagAthoktaM sthitiSu vedyamAnA vedyamAna saMgraha kiDDInAM pradezAvasthAnamanubhAga'-vasthAnaM cA'trApi bhAvanIyam / 'tAhe' ityAdi, tadAnIM caiva krodhadvitIyasaMgraha ki dviprathama sthitikaraNasamayayeva 'dvitIyAM kiTTi' krodhasya dvitIyAM saMgrahakiTTi tu 'vedayati' anubhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa"tAdhe kohassa vidiyakiTTIveyago / " tathaiva saptatikAcUrNAvapi - "tammi samae bitikiTTIo daliyaM ukkaDidattu paDhamaThitiM karei vedeha ya / " iti / / 168 / / atha krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedana prathamasamaye krodhaprathama saMgraha kiTTeH kiyad dalaM satkarmaNi vidyate ? iti jijJAsAyAM saMgrahagAthayA kathayati -- ijmANa kI paDhamasamammi puvvakiTTI | sesaM dukhaNUNaduAvalibaddha udaya AvaligayaM ya // 169 // ( gItiH ) vedyamAna kiyAH prathamasamaye pUrva kaTTayAH / zerpA dvikSaNonadvayAvalikAbaddhamudayAvalikAgataM ca // 169 // iti padasaMskAraH / 'veijja0' ityAdi, 'vedyamAna kiyAH prathamasamaye' vedyamAna saMgraha kiTTivedanakAlaprathamasamaye 'pUrvakiDayA:' vedyamAna saMgraha kiyapekSayA prAktana saMgraha kidvayAH 'zeSa' avaziSyamANapradezAgraM tu dikSaNonadvayAvalikAbaddhaM nUtanamudayAvalikAgataM ca bhavati, tato'nyaddalasyAnyakiTTitayA pariNatvAt / iha prathama sthiterudayAvalikAgataM krodhaprathama saMgraha kiTTidalaM yathAkramaM stibukasaGkrameNa vedyamAna saMgrahako saMkramya vinAzayati, dvisama yona yAvalikAbaddhanUtana dalamapi yathAgamaM vedyamAna saMgrahako saMkramya vinAzayati / yadukta' kaSAyaprAbhRtacUrNI - "jaM saMgahakihiM vededRNa tado se kAle aNaM saMgaha kihiM pavedayadi, tado tisse puvvasamayavedidAe saMgaha kiTTIe je do AvaliyabaMdhA dusamayUNA AvaliyapaviTThA ca assi samae vedijjamANigAe saMgaha kiTTIe payogasA saMkamati / " iti / athopayuktasaMgraha Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhaprathama saMgraha kiTTeH zeSadalam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 331 gAthA prastutamAzritya vyAkhyAyate - krodhaprathama saMgraha kiTTivedanAdvAcaramasamaye samayona yAvalikAbaddhanUtanadalaM samayAdhikA''valikAgataM ca pradezAgra muktvA krodhaprathama saMgraha kiTTayAH sarvadalaM saMGkAntam / atha krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanAdvAprathamasamaye nUtanabaddhadalamapiM yathAyogyaM saMkramayati, tena dvisamayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalaM krodhaprathama saMgraha kiTTerdvitIyasthitau vidyate / tathA krodhaprathama saMgrahakiTTiprathamasthitirudayAvalikApramANA'vaziSyate, prAguktasamayAdhikAvalikAta udayenaikasya niSekasya kSINatvAt / itthaM krodhaprathama saMgraha kiyA dvisamayonadvayAvalikAbaddhanUtanadlamudayAvalikA gataM ca dalaM krodhadvitIya saMgrahakiTTivedanAdvAprathamasamaye vidyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"tAdhe kohassa paDhamakiTTIe saMtakammaM do AvaliyabaMdhA dusamayUNA sesA, jaMca udayAvaliyaM pavi, taM ca sesaM paDhamakiTTIe / " iti / prathamasthiterudayA''-valikAgataM ca dalaM kramazaH stibukasaMkrameNa vedyamAnasaMgraha kiTTau saMkramya nAzayati / evamagre 'pi zeSANAM krodhadvitIya saMgraha kiTTiprabhRtilobhadvitIyasaMgraha kiTTiparyavasAnAnAmudayAvalikAgataM dalikaM vedya mAnasaMgraha kiDau stibukasaMkrameNa saMkramya vinAzayati / yadukta saptatikAcUrNau sUkSmasamparAyaprarUpaNAvasareatIyammi AvaliyA haDDiyAo, tAo savvattha vetijjamANIsu thibugasaMkrameNaM vipaccati / eso puvvamavakkhANio attho, ao iyANi bhaNito " iti / zrImanmalayagiripAdAdayastu tRtIyasaMgraha kiTa TerevAvalikAgataM dalaM stibukasaGkrameNa saMkramayati, prathamasaMgraha kiTTidvitIya saMgrahakiyostu yathAsvaM dvitIya saMgraha kiGitRtIya saMgraha kiyantargataM vedyata ityAhuH / tathA ca tadgranthaH -- pUrvoktAzcAvalikAstRtIyakiTTigatAH zeSIbhUtA api vedyamAnAsu paraprakRtiSu stibukasaGkrameNa saGkramayati, prathamadvitIyakiTTigatAzca yathAsvaM dvitIyatRtIyakayantargatA vedyante / " iti / idantu bodhyam-iha niSekavivakSayA krodhaprathamasaMgrahakiTTeH samayonAvalikAmAtrI prathamasthitiH krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedana prathamasamaye bodhyA, udayAvalikAgataprathamaniSekadalasya krodhadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNatatvAt / kAlavivakSayA punaH krodhaprathama saMgraha kiTTiprathamasthitirAvalikAmAtrI, yata udayaniSekasya saMkrAntatve'pi prathamasthiticaramaniSeka AvalikAyA ante prApyate, taM niSekamAzritya kAlavivakSayA krodhaprathamasaMgrahakaTTiprathamasthitirAvalikApramANA bhavati, yathA'bAdhAyAM dalanikSepAbhAve'pi sthitivaramaniSekamAzritya bhaNyate / evaM krodhatRtIyAdisaMgraha kiTTivedanAdvAprathama samaye'yamartho bhAvanIyaH / // 169 // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 ] khavagaseDhI [gAthA-170 krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanaprathamasamayamAzritya yantrakam (1) krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAyAH prathamasamaya udayasamayAdArabhya svavedanakAlata AvalikayA'dhikAyAM sthitau dalamasaMkhyeyaguNakrameNa prakSipya krodhadvitIyasaMgraha kiTTayAH prathamasthitiM karoti / / (2) kAlavivakSayA''valikApramANA niSekavivakSayA tu samayonA''valikApramANA krodhaprathamasaMgrahakiTTiprathama sthitirvshissyte| (3) udayaniSekagataM krodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM dvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNatam / (4) prathamasthityAmudayAvalikAgataM dvitIyasthitau ca dvisamayonadvayAvalikAbaddhaM krodhaprathamasaMgrahakiTTidalamava shissyte| (5) sthitiSu vedyamAnA'vedyamAnasaMgrahakiTTInAM pradezAvasthAnamanubhAgAvasthAnaM cA'STAdhikazatatamaikonaviMzatyuttarazatatamagAthoktamatrA'pi bodhyam / krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasamayataH prabhRti svavedanakAlacaramasamayaM yAvat krodhaprathamasaMgrahakiTTivedakavidhimatididikSurAha-- baMdho udao NAso sNkmnnmpuvkittttinnivttii| kiTTIappAbahuaM posathovabahuaM ya paDhamavva // 170 // (gItiH) bandha udayo nAzaH saMkramaNamapUrvakiTTinirvRttiH / kiTTayalpabahutvaM pradezastokabahutvaM ca prathamAvat / / 170 // iti pdsNskaarH| 'baMdho' ityAdi, bandha udayo nAzaH saMkramaNamapUrvakiTTinittiH kiTTayalpabahutvaM pradezAlpabahutvaM ca 'prathamAvat' krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakA lavajjJAtanyam / tathAhi-krodhadvitIyasaMgrahakiTeparitanIradhastanIzva'saMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIvarjayitvA zeSA madhyamAH svasvarUpeNA'vAntarakiTTaya udayanti, badhyante ca / tatrApi bandhata udaye vizeSAdhikA avAntarakiTTayo bhavanti, tathA bandhodayayorjaghanyotkRSTato'lpabahutvaM gomUtrikayA vaktavyam / .. avAntarakiTTinAzo'pi prathamasaMgrahakiTTivad bodhyaH / idamukta bhavati-yathA krodhaprathamasaMgrahakiTTivedakaH sarvasaMgrahakiTTInAmuparitanIrasaMkhyeyabhAgamitA avAntarakiTTIziyati sma, tathA krodvitIyasaMgrahakiTTivedako'pi saMgrahakiTTInAmuparitanIrasaMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIvinAzayati / krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedakasya saMkramo'pi krodhaprathamasaMgrahakiTTivedakavajjJAtavyaH / tathAhikrodhadvitIyasaMgrahakiTTidalaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTI mAnaprathamasaMgrahakiTTau ca saMkramayati / krodhatRtIyasaMgrahakiTTidalaMmAnaprathamasaMgrahakiTTAveva saMkramayati / mAnaprathamasaMgrahakiTTidalaMmAnasya dvitIyasaMgrahakiTTI tRtIyasaMgrahakiTTau mAyAyAzca prathamasaMgrahakiTTI saMkramayati / mAnadvitIyasaMgrahakiTTidalaM mAnatRtIya Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAdvAyAM saMkramAdiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 333 saMgrahakiTau mAyAprathamasaMgrahakiTTau ca saMkramayati / mAnatRtIyasaMgrahakiTTidalaM mAyAprathamasaMgrahakiTTAveva saMkramayati / mAyAprathamasaMgrahakiTTidalaM mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTI tRtIyasaMgrahakiTTau lobhaprathamasaMgrahakiTTau ca saGkramayati, mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTidalaM tRtIyasaMgrahakiTTau lobhaprathamasaMgrahakiTTau ca saMkramayati / mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTidalaM lobhasya prathamasaMgrahakiTTayAmeva saMkramayati, lobhasya prathamasaMgrahakiTTidalaM lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTau tRtIyasaMgrahakiTTau ca saMkramayati / lobhadvitIyasaMgrahakiTTidalaM lomatRtIyasaMgrahakiTTau saMkramayati / lobhatRtIyasaMgrahakiTTidalaM tvanyatra na saMkramayati, anAnupUrvIsaMkramA'bhAvAt / nyagAdi ca kaSAyaprAbhUtacUau~-"ettha saMkamamANayassa padesaggassa vidhiM vattaissAmo / taM jahA-kohavidiyakiTTIdo padesaggaM kohatadiyaM ca mANapaDhamaM ca gacchadi / kohassa tadiyAdo kiTodomANassa paDhamaM ceva gacchadi / mANassa paDhamAdo kiTodo mANassa vidiyaM tadiyaM mAyAe paDhamaM ca gcchdi| mANassa vidiyakiTTIdo mANassa tadiyaM ca mAyAe paDhamaM ca gacchadi / mANassa tadiyakiTTIdo mAyAe paDhamaM gacchadi / mAyAe paDhamAdo padesaggaM mAyAe vidiyaM tadiyaM ca lobhassa paDhamakiDiM ca gcchdi| mAyAe vidiyAdo kiTTIdo padesaggaM mAyAe tadiyaM lobhassa paDhamaM ca gacchadi / mAyAe tadiyAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa paDhamaM gacchadi / lobhassa paDhamAdo kiTodo padesaggaM lobhassa vidiyaM tadiyaM ca gacchadi / lobhassa vidiyAdI padesaggaM lobhassa tadiyaM gcchdi|" iti / idamatrA'vadheyama-"jaM saMgahakihi" ityAdi saptaviMzatyadhikazatatamagAthAyA vyAkhyAnAt krodhadvitIyasaMgrahakiTTitaH krodhatRtIyasaMgrahakiTTAvitarasaMgrahakiTTayapekSayA saMkhyAtaguNaM dalaM saMkramayati, zeSA'lpabahutvaM ca pUrvavat svayamevohanIyam , sugamatvAnnAbhidhIyate / yathA krodhaprathamasaMgrahakiTTi vedayan saMgrahakiTTayantareSu niSpAdyamAnA'pUrvA'vAntarakiTTito'vAntarakiTTayantareSu niSpAdyamAnA'pUrvAvAntarakiTTIrasaMkhyeyaguNA nivartayati sma, tAsu ca dalanikSepaM karoti sma, tathaiva krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedako'pi karoti / saMgrahakiTTInAM pradezAnAmavAntarakiTTInAM cA'lpabahutvaM prathamasaMgrahakiTTivedakavajjJAtavyam , navaramatraikAdazasaMgrahakiTTIrAzritya pradezAnAmavAntarakiTTInAM cA'lpabahutvamabhidhAtavyam , tatrA'pi krodhadvitIyasaMgrahakiTerdalamitarasaMgrahakiTTitaH saMkhyAtaguNaM vaktavyam , krodhaprathamasaMgrahakiTTibahvasaMkhyeyabhAgamAtradalasya tatra prakSiptatvAt / evamavAntarakiTTayo'pi vaacyaaH| tathAhi-mAnasya prathamasaMgrahakiTTI pradezAH stokA bhavanti / tato vizeSAdhikA mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTI bhavanti, AdhikyaM Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 ] khavagaseDhI [ gAthA-170 ca pUrvapadagatapradezAn palyopamA'saMkhyeyabhAgena khaNDayitvaikakhaNDena bodhyam / evamagre'pi svasthAne vaktavyam / tato vizeSAdhikAH pradezA mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTAvabhidhAtavyAH / tato vizeSAdhikAH pradezAH krodhasya tRtIyasaMgrahakiTTau nizcetavyAH / AdhikyaM ca pUrvapadagatapradezAnAvalikA'saMkhyeyabhAgena bhaktvaikakhaNDena jJAtavyam / evamagre'pi parasthAne vaktavyam / tato vizeSAdhikAH pradezA mAyAyAH prathamasaMgrahakiTTI vaktavyAH / tato vizeSAdhikAH pradezA mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTI nizcetavyAH / tato vizeSAdhikAH pradezA mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTau bhaNitavyAH / tato vizeSAdhikA lobhasya prathamasaMgrahakiTTau mntvyaaH| tato'pi vizeSAdhikA lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTo vaacyaaH| tato'pi lobhatRtIyasaMgrahakiTTau pradezA vizeSAdhikA avagantavyAH / tataH saGkhyAtaguNAH pradezAH krodhasya dvitIyasaMgrahakiTTI nigaditavyAH, guNakArazcAtra caturdazarAziH / tathAhi-lobhatRtIyasaMgrahakiTTau mohanIyadalasya caturviMzatibhAgapramANaM dalaM vidyate / krodhadvitIyasaMgrahakiTTAvapi svadalaM mohanIyasakaladalasya caturvizatibhAgapramANaM vidyate sma, trayodazacaturvizatibhAgapramANaM ca krodhaprathamasaMgrahakiTTidalaM krodhadvitIyasaMgrahakiTTayAM saMkrameNa prakSiptam , tena tasyAM caturdazacatuviMzatibhAgapramitaM dalaM jAyate / taccA'dharatanarAzinakacaturviMzatibhAgalakSaNena vibhajyate, tadA guNakasaMkhyA caturdaza prApyate / / ____saMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayo'pyanenA'lpabahutvakrameNa vaktavyAH, dalikAnusAreNaivA'vAntarakiTTirAzidarzanAt / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNI-"kodhavidiyakiTTIe paDhamasamayavedagassa ekkArasasu saMgahakiTTIsu aMtarakiToNamappAbahuaMvattahassAmo / taM jahAsavvatthovAo mANassa paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiToo, vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiToo visesAhiyAo, tadiyAe gahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo kohassa tadiyAe saMgahakiTIe aMtarakiTIo visesAhiyAo / mAyAe paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTIo visesAhiyAo, vidiyAe saMgahakiTIe aMtarakiToo visesAhiyAo, tadiyAe saMgahakiToe aMtarakiToo visesAhiyAo / lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTIo visesAhiyAo, vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTIo visesAhiyAo, tadiyAe saMgahakiToe aMtarakiTTIo visesAhiyAo, kohassa vidiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo saMkhejjaguNAo / padesaggassa vi evaM ceva appaabhuaN|" iti // 170 // nanu krodhadvitIyasaMgrahakiTervedakasya bandhaH "paDhamavva" ityanenAtidiSTaH, tatra krodhaprathamasaMgrahakiTTi vedayan sarveSAM kaSAyANAM prathamasaMgrahakiTTi badhnAti sma / atra kiM dvitIyasaMgrahakiTTi vedayan sarveSAM dvitIyasaMgrahakiTTi badhnAti ? utA'sti kazcid vizeSaH ? iti jijJAsAyAM saMgrahagAthayA bhaNati * Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedyamAna saMgraha kiTTikAle bandhaH ] kiTTavedanAddhAdhikAraH santrata kasAyarasa aNuhavae tu jaM kiTTiM / taM caiva baMdhai parANaM paDhamaM baMdhae na paraM // 171 // [ 335 vedyamAnasya kapAyasyAnubhavati tu yAM kiTTim / tAM caiva badhnAti pareSAM prathamAM badhnAti na parAm || 171 || iti padasaMskAraH / 'veijja0 ' ityAdi, 'vedyamAnasya' anubhUyamAnasya tu 'kapAyasya' krova - mAna-mAyA-lobhAnAmanyatamakapAyasya 'yAM kiTTi prathama saMgraha kiTTidvitIyasaMgraha kiTTitRtIyasaMgraha kivInAmanyatamAM yAM saMgrahakiTTimanubhavati, tAM caiva saMgrahakiddhiM badhnAti / 'parANaM' ityAdi, 'parepAm' avedyamAnaka pAyANAM prathamAM saMgrahakiTTiM badhnAti, na 'parAM' dvitIya saMgraha kiTTitRtIyasaMgraha kiTTilakSaNAmanyAm / uktaJca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "jassa jaM kihiM vedayadi, tassa kasAyassa taM kihiM baMdhadi, sesANaM kasAyANaM paDhamakiTTIo baMdhadi / " iti / iyaM ca saMgrahagAthA / tena prakRte'syAH saMgrahagAthAyA vyAkhyAnaM darzyate - krotiIya saMgrahakahiM vedayan kSapakaH krodhasya dvitIyasaMgraha kiTTi badhnAti, mAnAdInAM tu prathama saMgraha kiTiM badhnAti / evamagre 'pi yathAsthAnaM bhAvanIyam / I anena vidhinA krodhadvitIyasaMgraha kiTTi vedayato jIvasya krodhAdvitIyasaMgraha kiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzepAyAM 'veijjaM 0 ' ityAdi paJcaSaSTyadhikazatatamagAthA prastutamAzritya vyAkhyAyeta / tathA hi- krodhadvitIyasaMgraha kiTTi prathamasthitau dvayAvalikAzepAyAmAgAlo vyavacchidyate / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "kohassa vidiyakihiM vedayamANassa jA paDhamaTThidI, tisse par3hadie Avaliya-paDiAvaliyAe sesAe AgAla - paDiAgAlo vocchiSNo / " iti / na ca kiTTikaraNAtprabhRti mohanIyakarmaNa udvartanA na bhavatItyukta mekottarazatatamagAthAyAm / tena prastuta prathamasthitito dvitIyasthitau pradezagamanalakSaNasya pratyAgAlasya vyavacchedo vyarthaH, pravRttasyaiva vicchedasya nyAyyatvAditi vAcyam, dvitIyasthititaH prathamasthitAvapavartanayA dalierssannasya saMbhavena tanniSevasyAssvazyakatvenA''gAlavyavacchedasya nyAyyatvena tatsAhacaryAt pAThamaGgabhayAdvA cUrNikArANAM pratyAgAloktisaMbhavAt / tataH samayonA''valikAyAM gatAyAM krodhaprathama saMgraha kiTTi prathamasthitau samayA'dhikA''valikAzeSAyAM prathamasthiticarama niSetaH krodhamudaye prakSipataH kSapakasyaika sthitipramANA krodhasya jaghanya sthityudIraNA bhavati / tadAnIM caiva dvitIyasaMgraha kiDicaramodayaH pravartate, tataH paraM krodhatRtIyasaMgraha kiTTivedanAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa - "tisse ceva paDhamahidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe tAhe kohassa vidiyakiTTIe carimasamayavedago / " iti // 171 // 55 samAhitaM ca jayadhavalAkArairapi jai vi ettha kiTTIkaraNadvApAraMbhappahUDi moharaNIyassa uDDaNAbhAveraNa paDhamaTThidIdo vidiyaTTidigmi padesasaMcAro gatthi, to vi vidiyaTThidodo paDhamaTThidIe zroDijamApa degassa enhimaraNAgamaNaM pekkhiyUraNAgAlapaDizrAgAlavocchedo giTTio |" iti / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavAseDhI [gAthA-172 - yantrakam (gAthA-170) (1) krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamayataH prabhRti krodhadvitIyasaMgrahakiTTayA adhastanIrupari ___ tanIzcA'saMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIvarjayitvA zeSA avAntarakiTTIbadhnAti vedayati ca / (2) badhyamAnAvAntarakiTTita udayamAnA avAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / (3) pratisamayamanusamayApavartanAghAtenoparitanA'saMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIrghAtayati / (4) krodhaprathamakiTTivedakavat saMgrahakiTTayantareSyavAntarakiTTayantareSu cA'pUrvAvAntarakiTTIniyarta yati / (5) ekAdazAnAM saMgrahakiTTInAM pradezAlpabahutvamavAntarakiTTayalpabahutvaJca caturnavatitamAdigAthAbhiryathA' bhihitam , tathaivA-'tra bodhyam , navaraM lobhatRtIyasaMgrahakiTTitaH krodhadvitIyasaMgraha kiTTayAH pradezA ____ avAntarakiTTayazca saMkhyeyaguNA vAcyA / / (6) krodhadvitIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthityAM dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyvcchidyte| (7) krodhadvitIyasaMgraha kiyAH prathamasthitau samayAdhikAthalikAzeSAyAM krodhasya jaghanyasthityudIraNA bhavati / (8) krodhadvitIyasaMgraha kiTTayAH prathamasthityAM samayAdhikAvalikAzeSAyAM krodhadvitIyasaMgrahakiTTayAzcara modayaH / atha caramodaye saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhamabhidhitsurAha carime baMdho mohassa desaUNA diNA asII u| ghAINadapuhuttaM parANa saMkhiyasahassavarisAiM // 172 // (gItiH) carime bandho mohasya dezonA dinA azItistu / ghAtinAmabdapRthaktvaM pareSAM saMkhyasahasravarSANi // 172 / / iti padasaMskAraH / 'carima' ityAdi, 'carameM krodhadvitIyasaMgrahakiTTayu dayacaramasamaye krodhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayA'dhikA''valikAzeSAyAmityarthaH, 'mohasya' saMjvalanacatuSkasya 'bandhaH' 'sthitibandho' 'dezonAH' antamuhartanyUnA 'azItistu' azItisaMkhyAkAstu 'dinAH' divasA bhavati, krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamayaprarUpaNA'vasare dvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle sthitibandhasyA'ntamuhartanyUnaviMzatidinapramANahAnestrairAzikena sAdhitatvAt / 'ghAINa' ityAdi, ghAtinAM karmaNAM sthitibandho 'abdapRthaktvaM' varSapRthaktvaM bhavati / atra ghAtizabdena jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyA grAhyAH, mohanIyabandhasya pRthagabhihitatvAt / ayaM bhAvaH--mohanIyasya sthitibandho vizeSato dezonA'zItidivasAH proktaH / iha tu sAmAnyena ghAtikarmaNAM sthitibandha ucyate, tena mohanIyasya sthitibandho dezonA'zItidivasA bhavati, varSapRthaktvaM tu dhAtivacanena jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM jAyate, anyathA pRthaga mohanIyasthitibandhavidhAnasya vaiyarthyaM prasajyeta / krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye ghAtitrayasya Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAdvA'nte bandhasatte] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 337 sthitibandho'ntamuhartanyUnadazavarSapramANa AsIt , sa krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle saMkhyAteSu sthitibandheSu gateSu krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye varSapathaktvamAtro jAyate / __'parANaM' ityAdi, 'pareSAM' trayANAmaghAtikarmaNAM nAma-gotra-vedanIyalakSaNAnAM sthitibandhaH 'saMkhyasahasravarSANi bhavati, krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamayataH pratisthitibandhamaghAtikarmaNAM sthitivandho hIyamAnaH sannidAnImapi saMkhyAtasahasravarSapramANo bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tAdhe saMjalaNANaM ThidibaMdho ve mAsA vIsaM ca divasA desuunnaa| tiNhaM ghAdikammANaM hidibaMdho vAsapudhattaM / sesANaM kammANaM hidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / "iti // 172 // atha krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye saptAnAmapi karmaNAM sthitisatcamabhidhitsurAhamohassa desaUNA caumAsa'hiapaNahAyaNA ghAINaM / saMkhasahassavarisagAiM iyarANaM asaMkhabarisA saMtaM // 173 // (AryAgItiH) mohasya dezonAzcaturmAsAdhikapaJcahAyanA dhAtinAm / saGkhyasahasravarSANItareSAmasaGkhyavarSAH sattvam // 173 / / iti pdsNskaarH| 'mohassa' ityAdi, krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAdAyAzcaramaptamaye 'mohasya' saMjvalanacatuSkasya saca' sthitisattvaM caturmAsAdhikapaJcahAyanAH' ca bhirmAsairadhikAni pazcavarSANi jAyate, krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaprarUpaNA'vasare krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle'ntamuhUtanyUnapoDazamAsaiH sthitisattvasya hAnestrairAzikena sAdhitatvAt / ayaM bhAvaH-krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye mohanIyasya yasthitimatvamantamuhartanyUnA'STamAsAdhikaSaDvarSapramANamAsIt , tat krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle'ntamuhUrtonapoDazamAsai_naM sadantamuhUrtanyUnacaturmAsA'dhikapaJcavarSapramANamidAnIM jAyate / _ 'ghAINaM' ityAdi, tathA 'ghAtinAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM sthitisacaM 'saGkhayasahasravarSANi' saMkhyAtasahasravarSapramitaM vidyata iti zeSaH, 'pareSAm' aghAtikarmaNAM-nAmagotra-vedanIyAnAM sthitisacam 'asaMkhyavarSAH' asaMkhyAtavArSikaM vidyate / krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye ghAtyaghAtikarmaNAM yasthitisattvaM krameNa saMkhyeyAsaMkhyeyavarSAgyAsIt , tat saMkhyAtasthitighAtasahasra _titaM sat krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamayA'pekSayA ghAtyaghAtinAM krameNa saMkhyeyA'saMkhyeSaguNahInaM bhavadapi saMkhyeyA'saMkhyeyavarvato nyUnaM na bhavatItyarthaH / uktaM ca kaSAyamAbhRtacUNa -"saMjalaNANaM lidisaMtakammaM paMca vassANi cattAri mAsA aMtomuhuttaNA / tiNhaM ghAdikammANaM hidisaMtakammaM saMkhenjANi vassasahassANi / NAmAgodavedaNoyANaM takammamasaMkhejANi vassANi / " iti / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] [ gAthA- 174 tathA krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye krodhadvitIyasaMgraha kiTa TerudayasamayAdhikAvalikAgataM samayonayAvalikAbaddhaM ca navInaM dalaM parityajya zeSaM krodhadvitIya saMgrahakaTTeH sarvaM dala gRhItvA'saMkhyeyabhAgapramANadalaM krodha tRtIyasaMgraha kiTTermAnaprathamasaMgraha kiTTezva pUrvA'pUrvAvAntarakiTTiSu yathAyogyaM saMkramayati / zeSavadvasaMkhyeyabhAgamAtradalataH krodhatRtIyasaMgraha kiTTaradhastAdapUrvA'vAntarakiTTIrnirvartayati / tena krodhadvitIyasaMgraha kiTTibahvasaMkhyevabhAgapramANaM dala ko tRtIyasaMgraha kiTTI saMkramyate / itthaM tasyAM dalaM mohanIyasakaladalasya paJcadazacaturviMzatibhAgakalpaM ( 23 ) jAyate, krodhadvitIya saMgrahakiTTisambaddhasya caturdazacaturviMzatibhAgapramANasya dalasya tadAnIM tattayA (= krodha tRtIyasaMgrahakiTTitayA pariNatatvAt / tathA krodhatRtIyasaMgraha kiTTI dalamitara saMgraha kiyapekSayA paJcadazaguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTInAM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evaM krodhatRtIya saMgrahakaTTeravAntarakiyospi bodhyAH || 173 || aarat yantrakam (1) mohanIyasya sthitibandho'ntarmuhUrta nyUnAzItidivasAH / (2) zeSaghAtitrayasya sthitibandho varSapRthaktvam / (3) aghAtitrayasya sthitibandhaH saMkhye yavarSasahasrANi / (4) mohanIsya sthitisattvamantarmuhUrta nyUnacaturmAsAdhikAH paJca varSAH / (5) ghAtitrayasya sthitisattvaM saMkhyAtasahasravarSANi / (6) aghAtitrayasya sthitisattvamasaMkhyeyavarSANi / (7) samayAdhiko dayAvalikAgatadalaM samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadakaM ca varjayitvA'saMkhyeyabhAgamAtraM dalaM mAnaprathama saMgraha kiTTau prakSipya zeSaM krodhadvitIyasaMgraha kiTTibahasaMkhyeyabhAgapramANaM dalaM krodhatRtIyasaMgraha kiTTitvena pariNamayati / tena krodhatRtIyasaMgraha kiTTidalaM mohanIyasakaladalasya paJcadazacaturviMzatibhAgakalpaM ( 2 ) jAyate / evaM krodha tRtIyasaMgraha kiTTeravAntara kiTTayo'pi vAcyAH / krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanavidhiM paripAlya tadanantarasamaye yatkaroti, tad vyAjihIrSu rAhasekAle taiyaM kiTTiM okaDDhittu AimaThihaM u / kuNae des arevva ya se saparUvaNA yA // 174 // anantarakAle tRtIyAM kiTTimapakRSyA''dimasthitiM tu / karoti vedayati dvitIyAvacca zeSaprarUpaNA jJeyA || 174 || iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' krodhAdvitIyasaMgraha kiTTivedanAdvAsamApteranantarasamaya ityarthaH, 'tRtIyAM kiTTi ' dvitIyasthitisthako tRtIya saMgraha kiTTigata pradezAgramapakRSyodayasamayAdArabhya zeSakrodhavedanakAlata AvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'Adimasthiti' Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodha tRtIyasaMgraha kiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 339 krodha tayasaMgrahakaTTeH prathamasthitiM tu karoti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - " tado se kAle kohassa tadikiTTIdo padesaggamokkaDDiyUNa paDhamaDidiM karedi / " iti / 've' ti tadAnImeva 'vedayati' krodhatRtIyasaMgrahakiTTimanubhavati ca, ukta ca saptatikAcUrNI - "tao se kAle kohassa tatiyakihoo daliyaM kaGkSintu tatiyakiTTIe paDhamaThitiM kareti vedeti ya / " iti / atra navaSaSTyadhikazatanama saMgrahagAthA prakRtamanulakSya vyAkhyeyA / tadyathA-krothatRtIya saMgraha kiTTivedanAdvAyAH prathamasamaye krodhAdvitIyasaMgraha kiTTerdvisamayonadvayAvalikAbaddha nUtanadalaM dvitIyasthitau prathamasthitau codayA''valikAgataM ca dalaM satkarmaNi vidyate, tato'dhikaM na vidyate, zeSasarvadalasya krodha tRtIya saMgraha kiTTimAnaprathama saMgraha kiTTitayA pariNatatvAt / atha krodhatRtIya saMgraha kiTTivedanavidhau krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanavidhimatididikSurAha'boyavva' ityAdi, 'dvitIyAvacca' krodhAdvitIya saMgraha kiDivacca 'zeSa prarUpaNA' bandhodayanAzasaMkramA'pUrvAvAntarakiTTi nirvRcyavAntarakiTTayalpabahutvAdiprarUpaNA 'jJeyA' jJAtavyA, vizeSAbhAvAt / yadabhANi kaSAyaprAbhRtacUNa- "jo vidiyakihiM vedayamANassa vidhI, so ceva vidhI tadikihiM vedayamANassa vi kAyavvo / " iti / navaraM saMgraha kiTTInAM pradezAgramavAntarakiTTIcAzritya dazapadakamalpabahutvaM jJeyam / tatrA'pi lobhatRtIyasaMgraha kiTTeH pradezebhyaH krodhatRtIyasaMgraha kiTTeH pradezAH saMkhyAtaguNA bhavanti / evamavAntarakiyo'pi / ekasaptatyadhikazatatama saMgrahagAthA prastutamanulakSya bhAvanIyA / tathAhi - krodhatRtIyasaMgraha kiTTi - manubhavan kSapakaH krodhasya tRtIyasaMgrahakiddhiM badhnAti, mAnAdInAM tu prathamasaMgrahakahiM badhnAti / evaMvidhAna ko tRtIyasaMgraha kiTTiM vedayato jIvasya krodha tRtIyasaMgraha kiTTi prathamasthitau dvayAvakAzeSAyAM 'veijja' 0' ityAdi paJcaSaSTyadhikazatatama saMgrahagAthA prakRtamAzritya vyAkhyeyA / tathAhi-krodhatRtIyasaMgraha kiTTi prathamasthiterAvalikAdvaye zevayAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikApramANAM prathamasthitimanubhUya krodhatRtIyasaMgraha kiTTi prathamasthiteH samayAdhikAyAmAvalikAyAM zeSAyAM krodhasya jaghanyasthityudIraNA krodha tRtIyasaMgrahakiTTeva caramodayo jAyate / itthaM triH krodhasya jaghanyasthityudIraNA krodhakiTTivedanAdvAyAM jAtA / krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaya eva saMjvalanakrodhasya jaghanyAnubhAgodIraNA guNitakarmAzasya ca kSapakasya saMjvalana krodhasyotkRSTa pradezodIraNA ca bhavati / pratyapAdi ca karmaprakRticUrNau -- "paMcavihaaMtarAiyakevalaNANakevaladaMsaNAvaraNacaunhaM saMjalaNANaM vahaM NokasAyANaM evAsi vosAe pagaINaM appappaNo udIraNaMte jahaNiyA aNubhAgaudIraNA hoti / xxx ghAtikammANaM savvesiM aNubhAgaudIraNammi Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340] khavagaseDhI [ gAthA--175 jassa jo jo jahaNNasAmI bhaNito, so ceva ukkosapadesaudoraNAe ukkosasAmo guNiyakammaMsigo ya jaanniyvvo|" iti / tathaiva kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi"kohasaMjalaNassa jahaNNANubhAgaudoraNA kassa ? khavagassa crimsmykohvedgss| xxx kohasaMjalaNassa ukkassiyA padesudoraNA kassa ? khavagassa crimsmykodhvedgss|" iti / evaM jaghanyA'nubhAgodayo guNitakamAMzasya cotkRSTapradezodayo vAcyaH, saMjvalanatrikasya jaghanyA'nubhAgodIraNotkRSTapradezodIraNayoH svAminA tulyatvAd yathAkramaMjaghanyAnubhAgodayotkRSTapradezodayayoH svAminAm / evamagre'pi mAnamAyayorbhAvyam / krodhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM krodhasya caramodayaH,tataH paraM tasya kSapakasya krodhodayA'bhAvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tadiyakihiM vedemANassa jA paDhamahidI, tisse paDhamahidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe carimasamayakodhavedago jahaNNago tthidiudiirgo|" iti // 174 // ___ atha krodhatRtIyasaMgrahakiTTayA udayacaramasamaye mohanIyasya sthitibandhaM sthitisacaM ca nirurUpayiSurAha carimudaye saMjalaNANaM ThiibaMdho dumAsio hoi| ThiisaMtaM uNa cattAri hoi varisANi mohassa // 175 // caramodaye saMjvalanAnAM sthitibandho dvaimAsiko bhavati / __ sthitisattvaM punazcatvAri bhavati varSANi mohatya // 175 / / iti padasaMskAraH / ___'carimudaye' ityAdi, 'caramodaye' krodhatRtIyasaMgrahakiTTicaramodaye kodhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAmityarthaH, 'saMjvalanAnAM' saMjvalanakrodha-mAna-mAyA-lobhAnAM sthitibandho dvaimAsiko bhavati, krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye yaH sthitivandho'ntamuhUrtanyUnA'zItidivasA bhavati sma, sa krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanakAle trairAzikasAdhitairantamuhUtanyUnaviMzatidivasIno bhavan samprati dvimAsapramANo jAyata ityarthaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe ThidibaMdho saMjalaNANaM do mAsA puipunnnnaa|" iti / saMjvalanakrodhasya tveSa jaghanyasthitibandhaH / yadabhyadhAyi zrImanmalayagiripAdaiH sthitibandhaprarUpaNAvasare"saMjvalanacatuSTayapuruSavedAnAmanivRttibAdarakSapakaH tadvandhasya yathAsvaM caramasthitibandhe vartamAno jaghanyasthitibandhakaH tabandhakeSvasyaivAtivizuddhatvAt / " iti / tathA tadAnImeva saMjvalanakrodhasya sarvajaghanyA'nubhAgabandho jAyate / yaduktaM zrImanmalayagiripAdairanubhAgabandhasvAmitvaprastAve-"puruSavedasaMjvalanacatuSkayoranivRttibAdaraH kSapakaH svabandhavyavacchedasamaye samayamekaM tathA, tasyApi tadvandhakeSvativizuddhatvAt / " iti / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 341 atha sthitisacaM darzayati -- 'ThiisaMta' ityAdi, krodhatRtIya saMgraha kiTTiprathamasthiteH samayAdhikA''valikAyAM zeSAyAM 'mohasya' saMjvalanacatuSkasya sthitisacaM punazcatvAri varSANi bhavati / idamuktaM bhavati - krodhAdvitIyasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye saMjvalanacatuSkasya yat sthitisaccamantamuhUrta nyUna caturmAsAdhikapaJcavarSANyAsIt tat trairAzikena sAdhitairantarmuhUrta nyUnaSoDazamAsairhInaM sat caturvArSikaM jAyate / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUrNau-saMtakammaM cattAri vassANi puSNANi / " iti / zeSANAM trayANAM ghAtikarmaNAM sthitisattvaM saMkhyeyAni varSasahasrANyaghAtitrayasya cA'saMkhyeyavarSasahasrANi bodhyam, pUrvamuktatvAd iha nA'bhihitam / "vyavahAranayazcalitameva calitamiti manyate, nizcayastu caladapi calitamiti" zrIvyAkhyAprajJaptivRttikAravacanAt nizcayanayena vyavacchidyamAnAH saMjvalanakrodhasya bandhodayodIraNA yugapad vyavacchinnAH / uktaM ca saptatikAcUrNau- " XXX khivaMto khivaMto jAva tatiyakiTTivedagaDAe carimasamao, tAva Agao / tammi samae kohasaMjalaNAe baMdhodaodIraNA ya jugavaM phihaMti / " iti / krodhasya tRtIyasaMgrahakaTTivedanacaramasamaye samayAdhikAvalikAgataM dalaM samayonA''vali - kAdvayabaddhanUtanadalaM ca vihAya zeSakrobadalato mAnaprathama saMgraha kiTTeH pUrvAvAntaravidviSvavAntarakiTTayantarotpannA'pUrvAvAntarakiTTiSu cA'saMkhyeyabhAgapramANadalaM datvA zeSavahvasaMkhyeyabhAgamitaM dalaM mAnaprathama saMgraha kiTTeradhastAda pUrvAvAntarakiTTiSu saMkramayati / yaduktaM saptatikAcUrNo- "saMtakammaM pi samayUNa AvaliyabaddhaM mottaNaM savvaM mANammi pakkhittaM / " iti / tena mAnaprathamasaMgrahakiDau dalaM SoDazacaturviMzatibhAgapramANaM ( 2 ) jAyate, saMjvalana krodhatRtIyasaMgrahakiTTisambaddhapaJcadazacaturviMzatibhAgapramANadalasya ( 2 ) tadAnIM mAnaprathama saMgraha kiTTitayA pariNatatvAt tathA mAna prathama saMgraha kiTTidalamitara saMgraha kiyapekSayA SoDazaguNaM jAyate, itarasaMgraha kiMTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evaM mAnaprathama saMgrahakiTTevAntarakiyo'pi jJAtavyAH // 175 // krodhatRtIya saMgrahakiTTivedanAdvAprarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthakrodhatRtIyasaMgraha kiTTipradezApramapakRSya krodha tRtIya saMgraha kiyA: prathamasthitiM karoti vedayati ca / (2) krodhadvitIyasaMgraha kiyA dvisamayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalaM dvitIyasthityAmudayAvalikAgataM cadalaM prathamasthitau vidyate / (3) zevaM krodhadvitIyasaMgraha kiTTivedanavad bodhyam, navaraM saMgraha kiTTInAM pradezAzramavAntara kiTTIzcAzritya dazapadakamalpabahutvaM vAcyam / tatrA'pi lobhatRtIyasaMgraha kiTTipradezebhyaH krodhatRtIyasaMgraha kiTTipradezAH saMkhyeyaguNA vaktavyAH / evamavAntarakiyo'pi / (4) krodhasya tRtIyasaMgraha kiTTaii badhnAti, mAnAdInAM tu pUrvavat prathamAm / (5) krodha tRtIyasaMgraha kiTTayAH prathamasthiterAvalikAdvaye zeSa AgAlo vyavacchidyate / Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] khavagaseDhI / gAthA--176 pUrvato'nuvartamAnaM krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAprarUpaNAyantrakam (6) krodhatRtIyasaMgrahakiTTayAH prathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAm / (ka) krodhatRtIyasaMgrahakiTTayAzcaramodayaH / (kha) krodhasya jaghanyasthityudIraNA jaghanyasthityudayazca / (ga) krodhasya jaghanyAnubhAgodIraNA jaghanyAnubhAgodayazca / (gha) guNitakAMzasya jIvasya krodhasyotkRSTapradezodIraNotkRSpradezodayazca / (Ga) saMjvalanAnAM sthitibandho dvaimAsikaH / (ca) saMjvalanakrodhasya jayanyasthitibandhaH / (cha) saMjvalanakrodhasya jaghanyA'nubhAgabandhaH / (ja) saMjvalanAnAM sthitisattvaM catvAri varSANi / (jha) nizcayanayamatena saMcalanakrodhasya bandhodayodIraNA vyavacchidyamAnA yugapad vyavacchinnAH / (ba) samayAdhikodayAvalikAgatadalaM samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalaM ca varjayitvA zeSakrodhadalasya mAnaprathamasaMgraha kiTTitvena pariNAmaH / tena mAnaprathamasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasya SoDazacaturviMzatibhAgakalpaM (34) jAyate / evaM mAnaprathamasaMgrahakiTTeravAntarakiTTayo'pi bodhyAH / / atha krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanavidhi paripAlyA'nantarasamaye yatkaroti, tadabhidhitsurAhasekAle mANapaDhamakiTTi okaDDhiUNa pddhmtthiiN| kuNae veyai savo ya vihI kohapaDhamavva NAyabvo // 176 // (gItiH) anantarakAle mAnaprathamakiTTimapakRSya prathamasthitim / karoti vedayati sarvazca vidhiH krodhaprathamAvajjJAtavyaH // 176 / / iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAsamApteranantarasamaye 'mAnaprathamakiTTi' dvitIyasthitisthamAnaprathamasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSyodayasamayAdArabhyA'saMkhyeyaguNakrameNa mAnavedanAddhAyAH sAdhikatribhAge mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlatastvAvalikayA'dhikAsu sthitiSu nikSipan 'prathamasthiti' mAnaprathamasaMgrahakiDiprathamasthiti 'karoti' nirvartayati / yadavAdi kaSAyaprAbhatacUrNI-"se kAle mANassa paDhamakihimokaDDiyUNa paDhamahidi karedi / " iti / 'veyaI' tti tadAnImeva mAnaprathamasaMgrahakiTTi ca 'vedayati' anubhavati / uktaM ca saptatikAcUrNI-"tao se kAle mANassa paDhamakiTIo daliaM okaDhittu paDhamaThiti kareti vedei tAva, jAva aMtomuhuttaM / " iti / tadAnIM prathamasthitau yat krodhadalamudayAvalikAyAM vidyate, tat pratisamayaM vedyamAnamAnaprathamasaMgrahakiTTau stibukasaMkrameNa saMkramya vinAzayati / yatpunardvitIyasthitau dvisamayonAvalikAdvayena baddhadalaM vidyate, mAnaprathamasaMgrahakiTTi vedapamAnena tAvatA kAlena puruSavedavat saMkrameNa tat saMkramayatA jIvena caramaprakSepe'saMkramyamANe saMjvalanakrodhasya jaghanyasthitisacaM jaghanyA'nubhAgasatvaM ca prApyate / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"kohasaMjalaNassa jahaNNahidivihattI kassa ? Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 343 khavagassa carimasamayaaNillevide kohasaMjalaNe / XxxkohasaMjalaNassa jahaNNayamaNubhAgasaMtakammaM kassa ? khavagassa crimsmyasNkaamyss|" iti / ___ tathA krodhodayacaramasamaye jaghanyayoginA baddhakrodhasya tadAnIM jaghanyaM pradezasatkarma bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"kohasaMjalaNassa jahaNNayaMpadesasaMtakammaM kassa ? carimasamayakodhavedageNa khavageNa jahaNNajogaTThANe jaM bahaM, taM jaM velaM carimasamayaaNillevidaM, tassa jahaNNayaM saMtakammaM / " iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapi"jahannagaM saMtakammaM 'NiyagasaMtakammaMte' tti appappaNo saMtakammarasa aMte bhavati / " iti / tadAnIM caramaprakSepe saMkramyamANe saMjva Thanakrodhastha jaghanyasthitisaMkramo jaghanyA'nubhAgasaMkramazca jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"kohasaMjalaNassa jahaNNahidisaMkamo kassa ? khavayassa kohasaMjalaNassa apacchimahidibaMdhacaramasamayasaMchuhamANayassa tassa jahANayaM / xxx kohasaMjalaNassa jahaNNANubhAgasaMkAmao ko hoi ? carimANubhAgabaMdhassa crimsmyannillevgo| "iti / tathA karmaprakRticUrNikArAdInAmabhiprAyeNa krodhodayacaramasamaye jaghanyayogena baddhanUtanakrodhadaliko jIva idAnIM krovasya jaghanyapradezasaMkramaM karoti / tathA cAtra karmaprakRticUrNi:-"purisakohamANamAyAsaMjalaNANaM' 'gholamANeNa' tti jahaNNagajogiNA 'carimabaddhassa' khavaNAe abhuTTiyassa appappaNo carimasamayabaddhassa 'sagaaMtima tti appappaNo carimasamayalobhe satvasaMkameNaM jahaNato padesasaMkamo hoti tti / " tathaiva paJcasaMgrahe'pi "pusaMjalaNatigANaM jahaNNajogissa khavagaseDhIe / sagacarimasamayabaddhaM jaM chubhai sagaMtime sme||1||" iti / kaSAyaprAbhUtacUrNikArANAmabhiprAyeNa tadAnIM jaghanyapradezasaMkramaM na karoti, tairupazamakasyaiva jaghanyapradezasaMkramasya pratipAditatvAt / tathA ca tadgranthaH-"kohasaMjalaNassa jahaNNao padesasaMkamo kassa ? uvasAmayassa carimasamayapabaDo jAdhe uvasAmijamANo uvasaMto, tAdhe tassa kohasaMjalaNassa jahaNNao padesasaMkamo, evaM mANamAyAsaMjalaNapurisavedANaM / " iti / ___'savvo' ityAdi, sarvazca 'viviH' vedanAdividhiH'krodhaprathamAvat' krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanavajjJAtavyaH, vizeSAbhAvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"jeNeva vihiNA kodhassa paDhamakiTTI vedidA,teNeva vidhiNA mANassa paDhamakihiM vedydi|" iti / idamuktaM bhavatiyathA krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAmadhastanIruparitanIzcA'saMkhyeyabhAgapramANA avAntara Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] khavagaseDhI [gAthA-177 kiTTIvarjayitvA zeSA abadhyantA'vedyanta ca / tatrApi vandhata udaye'vAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti sma / saMjvalanAnAM prathamasaMgrahakiTTireva badhyate sma, pratisamayamanusamayA'parvatanAghAtena uparitanyo'vAntarakiTTayo ghAtyante sma, yathAyogyaM saMgrahakiTTayantareSvavAntarakiTTayantareSu cA'pUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte sma, pUrvApUrvA'vAntarakiTTiSu dalanikSepaH, saMgrahakiTTigatAnAmavAntarakiTTInAmalpabahutvaM saMgrahakiTTipradezAgrA'lpabahutvaJcetyAdividhiH prarUpitaH, tathaiva mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM prarUpayitavyaH / navaraM bandhaH saMjvalanatrikaprathamasaMgrahakiTervaktavyaH, tathA navasaMgrahakiTTigatAnAmavAntarakiTTInAmalpabahutvaM vaktavyam , tatrApi lobhatRtIyasaMgrahakiTTito mAnaprathamamaMgrahakiTTeravAntarakiTTayaH saMkhyAtaguNA bhnnitvyaaH| evaM navasaMgrahakiTTInAM pradezAgrasyA'pyalpabahutvaM vaktavyam, pradezasaMkramA'lpabahutve saMkramAvalikAyA vizeSastu svayameva bhaavniiyH| ___evaMvidhAnena mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthiterAvalikAdvaye zeSe paJcaSaSTayadhikazatatamasaMgrahagAthA prastutApekSayA vyAkhyeyA / tathAhi-mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAyAM gatAyAM mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthiteH samayAdhikA''valikAyAM zeSAyAM mAnasya jaghanyasthityudIraNA jAyate / tadAnIMcaiva mAnaprathamasaMgrahakiTTezvaramodayaH pravartate / // 176 // ___sAmprataM mAnaprathamasaMgrahakiTTisatkodayacaramasamaye mohanIyakarmaNaH sthitibandhaM sthitisacaM cA''vizcikIrSu rAha carimudaye saMjalaNatigassa u paNNAsavAsarA bNdho| aMtomuhuttaUNA cattA mAsA havai saMtaM // 177 // caramodaye saMjvalanatrikasya tu pazcAzadvAsarA bandhaH / antarmuhUrtonAzcatvAriMzanmAsA bhavati sattvam // 177 / / iti padasaMskAraH / 'carimudaye' ityAdi, 'caramodaye' saMjvalanamAnaprathamasaMgrahakiTerudayacaramasamaye mAnaprathamasaMgrahakiTTiprathamasthito samayAdhikA''valikAzeSAyAmityarthaH, 'saMjvalanatrikasya' saMjvalanamAna-mAyA-lobharUpasya tu 'bandhaH' sthitivandhaH 'paJcAzadvAsarA' paJcAzadivasAH (50) antamuhUrtonA bhavati / samprati mohanIyasya sthitisattvamabhidhitsurAha-'cattA'ityAdi, catvAriMzanmAsAH,ghaNTAlAlAnyAyena' aMtomuhuttaUNA' iti padamatrA'pi yojyam / tatazcA'yamarthaH-antama honAzcatvAriMzanmAsAH (40) 'sacaM' saMjvalanatrikasya sthitisacaM 'bhavati' jAyate / vyAhAri ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"edeNa kameNa mANapaDhamakihiM vedayamANassa jA paDhamahido, tisse paDhamavidoe jAdhe samayAhiyAvaliyasesA, tAdhe tiNhaM saMjalaNANa ThidibaMdho mAso vosaM ca divasA aMtomuhattaNA / saMtakammaM tiNi vassANi cattAri Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 345 mAsA ca aNtomuhuttnnaa|" iti / idamuktaM bhavati-krodhavedanAddhAcaramasamaye saMjvalanAnAM sthitibandho yo dvaimAsika AsIt , sa mAnavedanAdvAyAzcaramasamaya ekamAsapramANo bhaviSyati / tena mAnasaMgrahakiTTitrayavedanakAle triMzadivasapramANaH sthitibandho hIyate / yadi mAnasaMgrahakiTTitrayavedanakAle sthitivandhastrizadivasapramAgo hIyate, taya kasyAH saMgrahakiTedanakAle kiyAn sthitibandho hIyeta ? iti trairAzikena dazadivasA labhyante / nyAsaH-- pramANam pramANapha Tham icchA icchAphalam 3 / 30 divsaaH| 1 / 10 divasAH evamekasyA mAnasaMgrahakiTervedanakAle sthitibandho divasadazakamAtraH parihAtavyaH, kintu mAnadvitIyasaMgrahaphiTTivedanakAlatastRtIyasaMgrahakiTTivedanakAlatazca mAnaprathamasaMgrahakiTervedanakAlasya vizeSAdhikatvAdantamuharvAdhikadazadivasapramitaH sthitibandho hIpate, mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle tRtIyasaMgrahakiTTivedanakAle ca pratyekaM yathAsaMbhavamantamuhUrtanyUnadazadivasapramANo hIyate / itthaM mAnaprathamasaMgrahaphiTTivedanakAle sthitivandhasyA'ntamuhUrtAdhikadazadivasAnibhavanAd mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye sthitibandho'ntamuhUrtanyUnaviMzatidivasAdhikamAsapramito bhavati / evaM saMjvalanatrikasya sthitisacahAnirappantamahAdhikASTamAsapramANA trairAzikena sAdhayitavyA / tathAhi-krodhavedanAddhAcaramasamaye saMjvalanAnAM sthitisacaM catvAri varSAgyAsIt, mAnavedanAddhAcaramasamaye tu dvivArSikaM bhaviSyati / itthaM mAnasaMgrahakiTTitra pavedanakAle sthitighAtaivarSadvayamAtraM sthitisacaM ghAtyate / yadi mAnasaMgrahakiTTitrayavedanakAle caturviMzatimAsapramANaM sthitisacaM ghAtyate, taIkasyA mAnasaMgrahakiTervedanakAle kirasthitisacaM ghAtyeta ? iti / trairAzikenA'TamAsAH prApyante / nyAsaH- pramANam pramANaphalam icchA icchAphalam 3 / 24 mAsAH / 1 / 8 maasaaH| kintu mAnaprathamasaMgrahakiTervedanakAlaH prabhUto bhavati, dvayostu stoka iti mAnasya prathamasaMgrahakiTervedanakAle'ntamahAdhikASTamAsapramitaM satcaMghAtyate, zeSayostu dvayoH saMgrahakiTTayoH pratyekaM vedanakAle'ntamuhartanyUnA'STamAsapramANaM ghAtyate / atha caturvato'ntamuhUrtAdhikASTamAseSu vizodhiteSvantamuhUrtanyUnacaturmAsAdhikatrivarSapramANaM sthitisacaM mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye jAyate / trayANAM ghAtikarmaNAM sthitisatkarma saMkhyeSavarSasahasrANyaghAtikarmaNAM cA'saMkhyeyayAni varSasahasrANi bodhyam , pUrva nigaditatvAd iha noktam / tadAnIM ca mAnaprathamasaMgrahakiTerudayasamayAdhikAvalikApramANaprathamasthitigataM dvitIyasthitigataM ca samayonA''valikAdvayabaddhaM nUtanaM dalaM vihAya zeSaM mAnaprathamasaMgrahakiTTelamAdAya tatazcA'saMkhyeyabhAgamAnaM dalaM yathAyogyamanyatra saMkramyA'vaziSTaM sarvadalaM mAnadvitIyasaMgrahakiTaTeradhastAt saMkramayati / itthaM mAnadvitIyasaMgrahakiTTI dalaM mohanIyasakaladalasya saptadazacaturvizatibhAgapramANaM (36) jAyate, mAnaprathamasaMgrahakiTTipratibaddhasya SoDazacaturviMzatibhAgapramANasya dalasya Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 ] khavagaseDhI [ gAthA-177 tadAnIM mAnadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNatatvAt / tathA mAnadvitIyasaMgrahakiTTau dalamitarasaMgrahakiTTayapekSayA saptadazaguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturvizatibhAgapramANatvAt / evaM mAnadvitIyasaMgrahakiTTaravAntarakiTTayo'pi jnyaatvyaaH||177|| mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanavidhiyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAnaprathamasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya mAnaprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasthitiM karoti vedayati c| (2) mAnavedanAddhAprathamasamayAtprabhRti mAnaprathamasaMgrahakiTeradhastanIruparitanIzvA'saMkhyeyabhAgamitA ___avAntarakiTTIvarjayitvA zeSA avAntarakiTTIbadhnAti vedayati ca / (3) badhyamAnA'vAntarakiTTita udayamAnA'vAntarakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / (4) saMjvalanatrikasya prathamasaMgrahakiTTi badhnAti / (5) pratisamayamanusamayA'pavartanAghAtenoparitanA'saMkhyeyabhAgapramANAvAntarakiTTIrghAtayati / (6) yathAyogyaM saMgrahakiTTayantareSvavAntarakiTTayantareSu cA'-pUrvAvAntarakiTTInivartayati / (7) navasaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayalpabahutvaM pUrvavad vaktavyam , navaraM lobhatRtIsaMgrahakiTTito mAna prathamasaMgrahakiTeravAntarakiTTayaH saMkhyeyaguNA nigaditavyAH / (8) evaM navasaMgrahakiTTInAM pradezAlpabahutvamapi bhaNitavyam / __ mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM krovasya caramaprakSepe'saMkrayamANe (9) saMjvalanakrodhasya jaghanyasthitisattvam / (10) saMjvalanakrodhasya jaghanyA'nubhAgasatkarma / (11) krodhodayacaramasamaye jaghanyayoginA baddhakrodhasya jaghanyapradezasatkarma bhavati / caramaprakSepaM saMkramayato jIvasya tu (12) saMjvalanakrodhasya jaghanyasthitisaMkramaH / (13) saMjvalanakrodhasya jghnyaanubhaagsNkrmH| (14) karmaprakRticUriNakRdabhiprAyeNa krodhodayacaramasamaye jaghanyayogena baddhasya nUtanakrodhadalikasya jaghanyapradezasaMkramo bhavati / (15) mAnaprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / (16) mAnaprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitausamayAdhikAvalikAzeSAyAMmAnasya jaghanyasthityudIraNAbhavati / (17) mAnaprathamasaMgrahakiTTeH prathAsthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM mAnaprathamasaMgrahakiddezcaramodayaH / ___mAnaprathamasaMgrahakiTTerudayacaramasamaye (18) saMjvalanatrikasya sthitibandho'ntamuhUrtanyUnapaJcAzadivasapramANaH / (19) saMjvalanatrikasya sthitisattvamantamuhUrtanyUnacaturmAsAdhikatrivarSamAtram / (20) jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM saMkhyAtavarSasahasrANi sthitisatkarma / (21) nAmagotravedanIyAnAmasaMkhyeyavarSasahasrANi sthitisatkarma / (22) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonAvalikAdvayabaddhaM ca dalaM muktvA zeSaM prabhUtaM mAnaprathamasaMgraha kiTTidalaM yathAsaMbhavaM mAnadvitIyasaMgrahakiTTitvena pariNatam / tena mAnadvitIyasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasya saptadazacaturvizatibhAgakalpaM (34) jaayte| | (23) itarasaMgraha kiTTayapekSayA mAnadvitIyasaMgrahakiTTeH pradezA avAntarakiTTayazca saptadazaguNA jAyante / Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [347 etarhi mAnaprathamasaMgrahakiTezvaramodayasamanantaraM yatkaroti, tadabhidhAtukAma AhasekAle mANaviiyakiTTi okaDDhiUNa pddhmtthiii| karae veyai aNNo sambo vihI ya puvabba // 178 // anantarakAle mAnadvitIyakiTTimapakRSya prathamasthitim / ___ kurute vedatyanyaH sarvo vidhizca pUrvavad // 178 / / iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlasamAptito'nantarasamaya ityarthaH, 'mAnadvitIyakiTTi' saMjvalanamAnasya dvitIyasaMgrahakiTTipradezAnapakRSyodayasamayAdArabhya kizcinnyUne mAnavedanAddhAyAstribhAge svavedanakAlatastvAvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'prathamasthiti' mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthiti'karoti' nirvatayati / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"se kAle mANassa vidiyakiTodo padesaggamokaDDiyUNa paDhamahidi karedi / " iti / 'veyaI' tivedayati tadAnImeva mAnadvitIyasaMgrahakiTTaH prathamasthitimudayenA'nubhavati / abhANi ca saptatikAcUrNI-"tao se kAle mANassa bitiyakiTIo da la ' ukkadvittu paDhamahitiM karei vedei yaxxxi" iti / 'aNNo' ityAdi, anyaH sarvo vidhiH pUrvavajjJAtavyaH / idantvavadheyam--atra mAnasya dvitIyasaMgrahakiTTiyadhyate, zerayostu prathamA / tathA mAnadvitIyasaMgrahakiTeravAntarakiTTayaH pradezAzca lobhatRtIyasaMgrahakiTTitaH saMkhyeyaguNA bhavanti / paJcaSaSTayadhikazatatamagAthA prastutamAzritya bhAvanIyA / tathAhi-mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthiterAvalikAdvaye zeSayAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAyAM vyatikrAntAyAM mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikA''valikAzeSAyAM mAnasya jaghanyasthityudIraNA jAyate, tadAnIM ca mAnadvitIyasaMgrahakiTezvaramodayo bhavati, tadanantaraM mAnatRtIyasaMgrahakiTerudayAt // 178 // mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye saMjvalanatrikasya bandhaM satvaM ca vyAjihIpurAha aMtammi mohabaMdho cattAlIsA diNA u desUNA / saMtaM desUNA battIsA mAsA kasAyANaM // 179 // ante mohabandhazcatvAriMzad dinAstu dezonAH / sattvaM dezonA dvAtriMzadmAsAH kaSAyANAm / / 179 / / iti padasaMskAraH / 'aMtammi' ityAdi, 'ante' mAnadvitIyasaMgrahakiTTayAzcaramodaye mAnadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAmityarthaH, 'mohabandho' mAnamAyAlobharUpANAM kaSAyANAm, krodhasya kSINatvAt , sthitibandho 'dezonAH' antarmuhUrtanyUnAzcatvAriMzad (40) dinAstu bhavati, trairAzikasAdhitairantarmuhUrtanyUnadazadinairmAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM hIno jAta ityarthaH / Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 ] aareer [ gAthA - 179 'saMta' ityAdi, tatra 'kaSAyANAM' trayANAM saMjvalanAnAM 'sattvaM' sthitisattvaM 'dezonA' antarmuhUrtaparihInA dvAtriMzanmAsA bhavati, trairAzi kasAdhitairantarmuhUrta nyUnASTamAsairmAna dvitIyasaMgraha kiTTivedanAdvAyAM ghAtitaM sadidAnImetAvajjAyata ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI- "teNeva vihiNA saMpattI mANassa vidiyakihiM vedayamANassa jA pahamaTThidI, tisse samayAhiyAvaliyasesA tti, tAthe saMjalaNANaM ThidibaMdho mAso dasa ca divasA desRRNA / saMtakamma do vastrANi aTThe ca mAsA desRNA / " iti / trayANAM ghAtikarmaNAM sthitisacaM pUrvavat saMkhyeyAni varSasahasrANyaghAtitrayasya cA'saMkhyeyAni varSasahasrANi nizcetavyam, pUrvamabhihitatvAd iha na gaditam / tathA mAnadvitIyasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye mAnadvitIyasaMgraha kiyA udayasamayAdhikAvalikAgataM samayonadvayAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM vimucya zeSaM mAnadvitIyasaMgraha kiTTelaM gRhItvA tatazcA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM yathAyogyamanyatra saMkramya zeSasarvadalaM mAnatRtIyasaMgraha ki TeradhastAt saMkramayati, itthaM mAnatRtIyasaMgraha kiDau dalaM mohanIya sakaladalasyA'STAdazacaturviMzatibhAgakanyaM ( 5 ) jAyate, mAnadvitIya saMgraha kidvayAH saptadazacaturviMzatibhAga pramANadalasya tadAnIM mAnatRtIya saMgraha kiTTitayA pariNatatvAt / tathA mAnatRtIya saMgraha kiTTidalamitara saMgraha kiyapekSayA'STAdazaguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramitatvAt / evaM mAnatRtIyasaMgraha kiyA avAntarakiyo'pi nizcetavyAH // 179 // mAnadvitIya saMgraha kiTTivedana prarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAnadvitIyasaMgraha kiTTigatapradezAzramapakRSya mAnadvitIyasaMgraha kiTTiprathamasthitiM karoti vedayati ca / zeSavidhistu pUrvavad bodhyaH / (2) mAnadvitIyasaMgraha kiTTeH prathamasthitau dvayAvali kAzevAyAM mAnadvitIyasaMgraha kiTTe rAgAlo vyava cchidyate / mAnadvitIyasaMgraha kiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzepAyAm (3) mAnadvitIyasaMgraha kiTTe rudaya caramasamayaH | (4) saMjvalanamAnasya jaghanyasthityudIraNA / (5) saMjvalanatrikasya sthitibandho'ntamuhUrta nyUnacatvAriMzadivasAH / (6) saMjvalanatrikasya sthitisattvamantarmuhUrta nyU nASTamAsAdhikadvivarSapramitam / (7) jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM sthitisattvaM saMkhyeyAni varSasahasrANi / nAmagotra vedanIyAnAM sthitisattvamasaMkhye yavarSasahasrANi / (9) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonAlikAdvayabaddhaM ca nUtanaM dalikaM varjayitvA zeSaM prabhUtaM mAnadvitIyasaMgraha kiTTidalaM yathAgamaM mAnatRtIyasaMgraha kiTTitayA pariNamyate / tena mAnatRtIyasaMgraha kiTTi dalaM mohanI sarva dalasyA'STAdazacaturviMzatibhAgakalpaM ( 2 ) jAyate / (10) mAnatRtIyasaMgraha kiTTidala mitarasaMgraha kiTTayapekSayA'STAdazaguNaM bhavati / (11) evaM mAnatRtIyasaMgraha kiTTe ravAntara kiTTayo'pItarasaMgraha kiTTI nAmavAntarakiTTibhyo'STAdazaguNA bhavanti / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [349 mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanavidhi paripAlya yatkaroti, tad vibhaNipurAhasekAle mANataiyakiTTi ukiriya karai pddhmtthiiN| veyai mohassa tu baMdho mAso'nte duvarisA saMtaM // 180 // __ anantarakAle mAnatRtIyakiTTimulkIrya karoti prathamasthitim / vedayati moisya tu bandho mAso'nte dvivarSoM sattvam // 180 // iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAsamAptito'nantarasamaye 'mAnatRtIyakiTTi' mAnatRtIyasaMgrahakiTTipradezAgramutkIryodayasamayAdArabhyA'saMkhyeyaguNakrameNa stravedanakAlata AvalikayA'dhikAsu sthitiSu nikSipan 'prathamasthiti' mAnatRtIyasaMgrahakiTerAdimasthiti 'karoti' nivartayati / abhyadhAthi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"se kAle mANatadiyakiTodo padesaggamokkaDDiyUNa paDhamahidi karedi / " iti / 'veyaI' tti tathA tadAnImeva 'vedayati' mAnatRtIyasaMgraha kiTTiprathamasthitiM cAnubhavati / avAdi ca saptatikAcUrNI-"tato se kAle mANassa tatiyakiTTIo daliaM ukkaDhittu paDhamahitiM kareti vedei y|" iti / tadAnIM prathamasthityAmudayAvaligataM dvitIyasthitau ca dvisamayonadyAvalikAbaddhaM nUtanaM dalaM mAnadvitIyasaMgrahakiTTisambandhi vidyate / zeSA sarvA prarUpaNA pUrvavatkartavyA, vizeSA'bhAvAt / navaraM mAnasya tRtIyasaMgrahakiTTimeva badhnAti, zeSayostu prathamAm , mAnatRtIyasaMgrahAkaTTeravAntarakiTTayaH pradezAzva yathAsaMkhyaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTevAntarakiTTitaH pradezebhyazca saMkhyeyaguNA bhavanti / evaMkrameNa mAnatRtIyasaMgrahakiTTi vedayataH kSapakasya mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAyAmatikAntAyAM mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthiteH samayAdhikAvalikAyAM zeSAyAM mAnasya jaghanyasthityudIraNA mAnatRtIyasaMgrahakiTTayAzca vedanacaramasamayo bhavati / itthaM mAnakiTTivedanAddhAyAM mAnasya trirjaghanyasthityudIraNA jAtA / tathA tadAnImeva saMjvalanamAnasya jaghanyA'nubhAgodIraNA guNitakarmAzasya ca jantoH saMjvalanamAnasyokRSTapradezodIraNA jAyate / evaM saMjvalanamAnasya jaghanyA'nubhAgodayo guNitakarmAzasya ca mAnasyotkRSTapradezodayo jAyate / 'mohassa' ityAdi, tatra 'ante' mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye 'mohasya' saMjvalanamAnamAyAlobharUpamohanIyakarmaNastu bandho mAso bhavati, mAnadvitIyasaMgrahakidivedanacaramasamayatastrairAzikasAdhitairantamuhUrtanyUnadazadivasIno bhavannakamAsikaH sthitibandho jAyata ityrthH| sa ca mAnasya sthitivandhaH sarvajaghanyo jJAtavyaH / evamanubhAgabandho'pi mAnasya jaghanyo jAyate / 'saMta' ityAdi, saMjvalanatrikasya sthitisattvaM dvivarSoM' varSadvayaM jAyate, mAnadvitIyasaMgrahakidvivedanacaramasamayA'pekSayA trairAzikasAdhitA'ntamuhartanyUnASTamAsInaM sad dvivArSikaM jAyata ityarthaH / uktaM Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] khavagaseDhI [ gAthA--180 ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe carimasamayavedago / tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso pauivuNNo / saMtakammaM ye vassANi paDivuNNANi / " iti / nizcayanayApekSayA tadAnIM mAnasya bandhodayodIraNA vyavacchidyamAnA vyavacchinnAH, tathA samayAdhikodayAvalikAgataM dalaM samayonadvayAvalikAbaddhaM ca nUtanadalaM vimucya zepaM mAnadalamAdAya tatazcA'saMkhyeyabhAgapramANaM yathAyogyamanyatra saMkramyA'vaziSTaM sarvadalaM mAyAprathamasaMgrahakiTeradhastAt saMkramayati / uktazca saptatikAcUrNI-"xxvedei ya kameNa tAva, jAva samayAhiyAvaliyA sesa tti / tammi samae mANassa baMdhodayodoraNA ya jugavaM phiti / saMtakammaM pi samayUNaduAvaliyabaddhaM mottaNa savvaM mAyAe saMchuddha / " iti / itthaM tadAnIM mAyAprathamasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasyaikonaviMzatiMcaturviMzatibhAgapramANaM (19) jAyate, mAnatRtIyasaMgrahakiTTisambaddhasyA'STAdazacaturvizatibhAgapramANadalasya tadAnIM mAyAprathamasaMgrahakiTTitvena pariNatatvAta / tathA mAyAprathamasaMgrahakiTTidalamitarasaMgrahakiTTayapekSayakonaviMzatiguNaM bhavati, itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evaM mAyAprathamasaMgrahakiTTaravAntarakiTTayo'pi vaktavyAH // 180 // mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanaprarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAnatRtIyasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitiM karoti vedayati ca / zeSavidhiH pUrvavad bodhyaH / (2) mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaya udayAvalikAgataM dvitIyasthitau ca dvisamayonadvayA valikAbaddhaM nUtanaM dalaM mAnadvitIyasaMgrahakiTTisatkaM satkarmaNi vidyate / (3) mAjasya tRtIyasaMgrahakiTTi badhnAti, zeSayostu prthmaam| (4) mAnatRtIyasaMgrahakiTTeravAntarakiTTayaH pradezAzca lobhatRtIyasaMgrahakiTTitaH saMkhyeyaguNAH / (5) mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM mAnasyAgAlo vyavacchidyate / (6) mAnatRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAm / (ka) mAnasya jaghanyasthityudIraNA jaghanyasthityudayazca / (kha) guNitakarmA zasya jantorutkRSTapradezodIraNotkRSTapradezodayazca / (ga) saMjvalanatrikasya sthitibandha ekmaasprmaannH| (gha) mAnasya sarvajaghanyasthitibandhaH / (Ga) mAnasya sarvajaghanyA'nubhAgabandhaH / (ca) saMghala natrikasya sthitisattvaM dvivArSikam / (cha) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonadvayAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM vihAya zeSaM sarva mAnatRtIyasaMgrahakiTTidalaM yathAgamaM mAyAprathamasaMgrahakiTTitvenapariNamayati / tenamAyAprathama saMgrahakiTTidalaM mohanIyasarvadalasyaikonaviMzaticaturviMzatibhAgakalpaM (36) bhavati / (ja) mAyAprathamasaMgrahakiTTeravAntarakiTTayaH pradezAca itarasaMgrahakiTTita ekonaviMzatiguNAH / (jha) nizcayanayApekSayA mAnasya bandhodayodIraNA vyavacchidyamAnA vyvcchinnaaH| Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAprathama saMgraha kiTTivedanavidhiH ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 351 mAnatRtIyasaMgraha kiTTivedanavidhimanupAlyA'nantarasamaye yatkaroti, tadAvizcikISu rAha-- sekAle mAyAsss ki ukkiriya karai paDhamaThihUM / des aNNo savvo ya vihI puvvavva NAyavva // 181 // anantarakAle mAyAssdimakiTTimutkI karoti prathamasthitim / vedayatyanyaH sarvazca vidhiH pUrvavajJAtavyaH || 181 / / iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle ' mAnavedana caramasamayasamanantarasamaye 'mAyA''dimakaTTi dvitIyasthitisthamAyA prathama saMgraha kiTTi pradezAgramutkIryodayasamayAd mAyAvedanakAlasya sAdhikatribhAge mAyAprathama saMgraha kiTTeve danakAlataH punarAvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'prathamasthitiM' mAyA prathama saMgraha kiTTerAdimasthiti 'karoti' nirvartayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "tado se kAle mAyAe paDhamakiTTIe padesaggamokkaDDiyUNa paDhadiM karedi / " iti / 'veyai' tti tadAnImeva mAyAprathama saMgrahakiTTeH prathamasthitiM 'vedayati' anubhavati ca / ukta casaptatikAcUrNau- "tao se kAle mAyAe paDhamakiTTIo daliyaM okaDDhettu paDhamaThitaM karei vedei ya kameNa tAva, jAva aMtomuhuttakAlaM / " iti / tadAnIM yad mAnatRtIyasaMgraha kiTTidalaM prathamasthityAmudayAvalikAgataM vidyate, tad vedyamAnamAyAprathama saMgrahaki pratisamayaM stikasaMkrameNa saMkramya vinAzayati, dvitIyasthitau ca yad dvisamayonA''valikAyena baddhanUtanadalaM vidyate, tat puruSavedavat tAvatA kAlena saMkramayatA jantunA caramaprakSepe'saMkramyamANe saMjvalanamAnasya jaghanyasthitisattvaM jaghanyAnubhAgasattvaM ca, tathA jaghanyayogena mAnacaramasamaye pradeza baddhavatA jantunA mAnasya jaghanya pradezasatkarma prApyate / caramaprakSepe ca saMkramyamANe mAnasya javanyasthitisaMkramo jaghanyA'nubhAgasaMkramaca bhavati / karmaprakRticUrNikArAdInAmabhiprAyeNa punarmAnajaghanya pradeza saMkramo'pi bhavati / 'aNNo' ityAdi, anyaH sarvaca vidhiH pUrvavajjJAtavyaH, vizeSAbhAvAt / navaramatra mAyAlobhayorubhayoH prathamasaMgrahakiTTirvadhyate / lobhatRtIya saMgraha kiTTito mAyAprathama sagraha ki TeravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyeyaguNA vaktavyAH / evaMvidhAnena mAyAprathama saMgraha kidviprathama sthitau dayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAvyatikrame mAyAyA jaghanyasthityudIraNA jAyate, mAyAprathama saMgrahakiTTezva caramodayaH // 181 // atha mAyAprathama saMgraha kiTerudayacaramasamaye mohanIyasya sthitibandhaM sthitisacaM prakAzayitukAmaH prAha ca Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 352 ] [gAthA-182 saMjalaNadugassa tu baMdho desUNapaNavIsadivasAiM / carime saMtaM desUNavIsamAsA muNeyav // 182 // saMjvalanadvikasya tu bandho dezonapaJcaviMzatidivasAni / / carame sattvaM dezonaviMzatimAsA jJAtavyam / / 182 / / iti padasaMskAraH / 'saMjala0' ityAdi, tatra 'carame' mApAprathamasaMgrahakiTTivedana caramasamaye 'saMjvalanadikasya' mAyA-lobhalakSaNasya kaSAyadvayasya 'bandhaH sthitibandho 'dezonapaJcaviMzatidivasAni' antarmuhUrtanyUnapazcaviMzatidinAni bhvti| tathAhi-mAnavedanacaramasamaye saMjvalanAnAM yaH sthitivandha ekamAsapramANa AsIt , mAyAvedanAddhAcaramasamaye sa paJcadazadivasapramANo bhaviSyati / itthaM mAyA saMgrahakiTTitrayavedanakAle paJcadazadivasapramANaH sthitivandho hIyate / / ___ yadi mAyAsaMgrahakitriyavedanakAle paJcadazadivasamAtraH sthitibandho hIyate, takasyA mAyAsaMgrahakiTervedanakAle kiyAn sthitibandho hIyeta ? iti trairAzikena paJcadivasA labhyante / nyAsaH- pramANam pramANaphalam icchA icchAphalam . 3 / 15 divasAH / 1 / 5 divasAH / tatrApi pazcAnupUrvyA saMgrahakiTTInAM vedanakAlasya vizeSAdhikatvAnmAyAprathamasaMgrahakiTTivedanakAle'dhikaH sthitibandho hIyate, tato hIno mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle, tato'pi hInataro mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanakAle / tenA'ntarmuhUrtAdhikapazcadivasapramANaH sthitibandho mApAprathamasaMgrahakiTTivedanakAle hIyate / tatazcA'ntamuhUrtanyUnapaJcaviMzatidivasapramANaH sthitivandho mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye jAyate / _ 'saMta' ityAdi, 'saca' mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye saMjvalanadikasya sthitisattvaM 'dezonaviMzatimAsAH' antarmuhUrtanyUnaviMzatimAsapramANaM jJAtavyam / tathAhi-mAnavedanAddhAcaramasamaye mohasya sthitisacaM divArSikamAsIt , tad mAyAvedanAddhAcaramasamayayekavarSapramitaM bhaviSyati / itthaM mAyAsaMgrahakiTTitrayavedanakAle dvAdazamAsapramANaM sthitisacaM ghAtyate / yadi mAyAsaMgrahakiTTitrayavedanakAle dvAdazamAsapramANaM sthitisatvaM ghAtyate, tarkhekasyA mAyAsaMgrahakiyA vedanakAle kiyasthitisacaM ghAtyeta ? iti trairAzikena catvAro mAsA labhyante / nyAmaH-- pramANam pramANaphalam icchA icchAphalam 3 / 12 mAsAH / 1 / 4 mAsAH / pazcAnupUrvyA saMgrahakiTTInAM vedanakAlasya vizeSAdhikatvAd mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanakAle'dhikaM sthitisacaM pAtyate / tato hInaM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanakAle ghAtyate / tato hInataraM mAyAtatIyasaMgrahakiTTivedanakAle ghAtyate, tenA'ntarmuhUrtAdhikacaturmAsapramANaM sthitisacaM mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanakAle pAtyate / tatazca mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye sthitisacamantamuhUrtanyU Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAprathamasaMgraha kiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 353 nASTamAsAdhikavarSamAtraM bhavati / vyAhRtaM ca kavAyagrAmRta -"edeNeva vihiNA saMpatto mAyApaDhamakiTiM vedayamANassa jA paDhamahidI, tisse samayAhiyAvaliyA sesAtti, tAdhe ThidibaMdho doNhaM saMjalaNANaM paNuvosaM divasA desUNA / ThidisaMtakammaM vassamaha ca mAsA desUNA / " iti / jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM sthitisacaM tu saMkhyeyAni varSasahasrANi, nAmagotravedanIyAnAM cA'saMkhyeyAni varSasahasrANi bodhyam, pUrvamabhihitatvAd iha noktam / tadAnIM codayasamayAdhikAvalikAgataM samayonA-''valikAdvayabaddhaM ca nUtanaM dalaM vihAya zeSaM mAyAprathamasaMgrahakiTTidalaM gRhItvA tatazcA'saMkhyeyabhAgamAtraM yathAyogyamanyatra saMkramya zeSasarvadalaM mAyAdvitIyasaMgraha kiTaTeradhastAdapUrvAvAntarakiTTitayA pariNamayati, itthaM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTI dalaM mohanIyasakaladalasya viMzaticaturviMzatibhAgapramANaM (34) jAyate, mAyAprathamasaMgrahakiTTidalasyaikonaviMzaticaturviMzatibhAgapramitasya tadAnIM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTitathA pariNatatvAt / tathA mAyAdvitIyasaMgrahakiTTidalamitarasaMgrahakiTTayapekSayA viMzatiguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evaM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTekhAntarakiTTayo-'pi vAcyAH // 182 // mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanaprarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAyAprathamasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya mAyAprathamasaMgrahakiTTayAH prathamasthitiM karoti vedayati c| zeSavidhistu pUrvavad bodhyaH, navaraM saMjvalanadvikasya prathamasaMgrahakiTTi badhnAti / tathA'vAntarakiTTayalpabahutvaM pradezAlpabahutvaJca SaTpadakaM vAcyam , tatrA'pi lobhatRtIsaMgraha kiTTito mAyAprathamasaMgraha kiTTeravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyeyaguNA vAcyAH / mAyAprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAyAM mAnasya caramaprakSepe'saMkramyamANe (2) saMjvalanamAnasya jaghanyasthitisattvaM jaghanyA'nubhAgasatkarma ca / / (3) mAnodayacaramasamaye jaghanyayoginA baddhasaMjvalanamAnasya jaghanyapradezasatkarma bhavati / (4) caramaprakSepaM saMkramayato jIvasya tu saMjvalanamAnasya jaghanyasthitisaMkramo jaghanyAnubhAgasaMkramazca / (5) tathA karmaprakRticUNikRdabhiprAyeNa mAnodayacaramasamaye jaghanyayogena baddhasya nUtanamAnadalikasya jaghanyapradezasaMkramo bhavati / (6) mAyAprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyvcchidyte| (7) mAyAprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM mAyAyA jaghanyasthityudIraNA (8) mAyAprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM mAyAprathamasaMgrahakiTTezvaramodayaH / ___mAyAprathamasaMgrahakiTTerudayacaramasamaye (9) saMjvalanadvikasya sthitibandho'ntamuhUrtanyUnapaJcaviMzatidivasapramANaH / (10) saMjvalanadvikasya sthitisattvamantarmuhUrta nyUnASTamAsAdhikaikavarSamAtram / (11) ghAtitrayasya saMkhyAtavarSasahasrANyaghAtitrayasya cAsaMkhyeyavarSasahasrANi sthitisatkarma / (12) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonAvalikAdvayabaddhaM ca dalaM muktvA zeSaM prabhUtaM mAyAprathamasaMgraha kiTTidalaM yathAsaMbhavaM mAyAdvitIyasaMgrahaphiTTitvena pariNatam / tena mAyAdvitIyasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasya viMzaticaturviMzatibhAgakalpaM (33) jaayte|| (13) itarasaMgrahakiTTayapekSayA mAyAdvitIyasaMgrahakiTTeH pradezA avAntarakiTTayazca viMzatiguNA jaaynte| Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] khavagaseDhI [ gAthA--183 mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAH samApteranantaraM yatkaroti, tad nijigadipurAhasekAle paDhamaThiiM mAyAbIyAu karai aNuhavae'nte / desUNA vIsadiNA baMdho mohassa solamAsA saMtaM // 183 // (AryAgItiH) anantarakAle prathamasthiti mAyAdvitIyasyAH krotynubhvtynte|| dezonA viMzatidinA bandho mohasya SoDazamAsAH sattvam // 183 // iti pdsNskaarH| 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mAyAprathamasaMgraha kiTTivedanakAlapamAptito'nantarasamaya ityarthaH, 'mAyAdvitIyasyAH' gamyasya yavantasyotpUrvakakRdhAtoH karmaNi paJcamI vibhaktiH, tatazcAyamarthaH-mAyAdvitIyAmutkIrya-mAyAdvitIyasaMgrahakiTTipradezAgramutkIryodayasamayAdArabhya svavedanakAlata AvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'prathamasthiti' mAyAdvitIyasaMgrahakiTaTeH prathamasthitiM karoti / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-se kAle mAyAe vidiyakiTodo padesaggamokaDDiyUNa paDhamahidiM karedi / " iti / 'aNuhavae' ti 'anubhavati' tathA tadAnImeva mAyAdvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitiM vedayati / abhihitaM ca saptatikAcau~-"tao se kAle mAyAe bitiyakiToo daliaM okaDhittu paDhamaThitiM karei vedei ya / " iti / tadAnImudayAvalikAgataM prathamasthitau dvitIyasthitau ca dvisamayonadvayAvalikAbaddhamabhinavaM mAyAprathamasaMgrahakiTTidalaM satkarmaNi vidyate / anyaH sarvavidhiH pUrvavajjJAtavyaH, navaraM mAyAyA dvitIyasaMgrahakiTTibadhyate, lobhasya tu pUrvavat prathamA / lobhatRtIyasaMgrahakiTTito mAyAdvitIyasaMgrahakiTTaravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyeyaguNA boddhavyAH, tathA mAyAddhitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAyAM gatAyAM mAyAyA jaghanyasthityudIraNA jAyate, mAyAdvitIyasaMgrahakiTaTezca caramodayaH pravartate / _ 'ante' carame mAyAdvitIyasaMgrahakiTerudayacaramasamaya ityarthaH, mohasya mAyAlobhAtmakasya mohanIyakarmaNo banyo 'dezonA' antamuhUrtanyunA viMzatidinA jAyate / atha mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye sthitisatvaM bhaNati--'solamAsA' ityAdi, 'desUNA'tipadamatrA'pi yojyam , dezAnA-antamuhartanyUnAH SoDazamAsAH 'sattvaM' sthitisacaM jAyate, bandhasya satvasya ca trairAzikasAdhitapramANena hAnidarzanAt / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-tAdhe ThidibaMdho vosaM divasA desUNA, ThidisaMtakammaM solasa mAsA desUNA / " iti / ghAtitrayasya sthitisattvaM saMkhyeyAni varSasahasrANyaghAtitrayasyA'saMkhyeyAni varSasahasrANi jJeyam , pUrva pratipAditatvAt neha nigaditam / tadAnImudayasamayAdhikAvalikAgataM samayonAdvayAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM parityajya zeSaM sarva mAyAdvitIyasaMgrahakiTTidalaM gRhItvA Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAyAdvitIyasaMgraha phiTTivedanavidhiH ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 355 tatathA'saMkhyevabhAgamAtraM yathAyogyamanyatra saMkramya zeSasarvadalaM mAyA tRtIya saMgraha kiTTeradhastAdapUrvAvAntarakiTTitathA saMkramayati / itthaM mAyAtRtIyasaMgraha kiTTidalaM mohanIya sakaladalasyaikaviMzaticaturviMzatibhAgapramANaM (34) jAyate, mAyAdvitIyasaMgraha kiTTidalasya viMzaticaturviMzatibhAgatramitasya tadAnIM mAyA tRtIyasaMgraha kiTTitayA pariNatatvAt / tathA mAyAtRtIyasaMgraha kiTTidalamitarasaMgraha kiTTayapekSayaikaviMzatiguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTInAM pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramANatvAt / evaM mAyA tRtIyasaMgraha kiTa dekhAntarakiyo'pi vaktavyAH // 183 // mAyAdvitIya saMgraha kiTTivedana prarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAyAdvitIyasaMgraha kiTTigatapradezAgramapakRSya mAyAdvitIyasaMgraha kiTTi prathamasthitiM karoti vedayati ca / zeSavidhistu pUrvavad bodhyaH / navaraM mAyAyA dvitIyasaMgraha kiTTiM badhnAti, lobhasya tu pUrvavat prathamAm, tathA'vAntarakiTTayalpabahutvaM pradezAlpabahutvaJca paJcapadakaM vaktavyam, tatrA'pi tRtIyasaMgraha kaTTito mAyAdvitIyasaMgraha kiTTeravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyeyaguNA vAcyAH / (2) mAyAdvitIyasaMgraha kiTTeH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM mAyAdvitIyasaMgraha kiTTe rAgAlo vyavacchidyate / mAyAdvitIyasaMgraha kiTTaprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAm (3) mAyAdvitIyasaMgraha kiTTe rudaca caramasamayaH / (4) saMjvalanamAyAyA jaghanya sthityudIraNA / (5) saMjvalanadvikasya sthitibandho'ntarmuhUrta nyUnaviMzatidivasAH / (6) saMjvalanadvikasya sthitisattvamantarmuhUrta nyUnacaturmAsAdhikaikavarSapramitam / (7) jJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyANAM sthitisattvaM saMkhyeyAni varSasahasrANi / (8) nAmagotravedanIyAnAM sthitisattvamasaMkhyeyavarSasahasrANi / (9) samayAdhiko dayAvalikAgataM samayonAvalikAdvayabaddhaM ca nUtanaM dalikaM varjayitvA zeSaM prabhUtaM mAyAdvitIyasaMgraha kiTTidalaM yathAgamaM mAyAtRtIyasaMgraha kiTTitayA pariNamyate / tena mAyAtRtIyasaMgraha kiTTidalaM mohanIyasarvadalasyaikaviMzaticaturviMzatibhAgakalpaM (34) jAyate / (10) mAyAtRtIyasaMgraha kiTTidalamitara saMgraha kiTTayapekSayaikaviMzatiguNaM bhavati / (11) evaM mAyAtRtIyasaMgraha kiTTe ravAntarakiTTayo'pItarasaMgraha kiTTI nAmavAntarakiTTibhya ekaviMzatiguNAH / mAyAdvitIyasaMgraha kiTTivedanAddhAsamAptitaH paraM yatkaroti, tadabhidhAtukAma Aha sekAle paDhamaThihaM mAyAtaiyAu kuNai aNuhavae / paNNarasadiNA baMdho saMjalaNadugassa carimudaye // 184 // anantarakAle prathamasthitiM mAyAtRtIyAyAH karotyanubhavati / paJcadazadinA bandhaH saMjvalanadvikasya caramodaye || 184 // iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mAyAdvitIyasaMgraha kiTTivedanAddhAsamAptito'nantarasamaye 'mAyAtRtIyAyAH' mAyAtRtIyAmutkIrya - mAyAtRtIyasaMgraha kiTTi pradezAgramutkIryodayasamayAdArabhya mAyA Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] khavagaseDhI [ gAthA--185 vedanakAlata AvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa dalaM prakSipan 'prathamasthiti' mAyAtRtIyasaMgrahakiTeH prathama sthitiM 'karoti' nivartayati / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"se kAle mAyAe tadiyakiTodo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaThidiM karedi / " iti / 'aNuhavaI' ti anubhavati' tadAnImeva ca mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitiM vedayate / pratyapAdi ca saptatikAcUrNI-"tao se kAle mAyAe tatiyakiTIo daliyaM okaDhittu paDhamaThitiM karei aMtomuhuttapamoNaM vedei ya / " iti / tadAnImudayAvalikAgataM prathamasthitau dvitIyasthitau ca dvisamayonadvayAvalikAbaddhaM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTidalaM satkarmaNi bhavati / anyaH sarvavidhiH pUrvavajjJAtavyaH / navaraM mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTibadhyate, lobhasya tu pUrvavat prathamA / lobhatRtIyasaMgrahakiTTito mAyAtRtIyasaMgrahakiTeravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyAtaguNA bhavanti / evaMvidhAnena mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonAvalikA'tikrame mAyAyA jaghanyasthityudIraNA jAyate, mAyAtRtIyasaMgrahakiTTayAzcodayacaramasamayaH / tadAnIM saMjvalanamAyAyA jaghanyAnubhAgodIraNA guNitakamAMzasya ca jantormAyAyA utkRSTapradezodIraNA jAyate / tadAnImeva mAyAyAzcaramodayo bhavati, anantarasamaye lobhasyodayAt / udIraNAvat saMjvalanamAyAyA jaghanyAnubhAgodayo guNitakamozasya ca kSapakasya mAyAyA utkRSTapradezodayo bhavati / / 'paNNa' ityAdi, tatra 'carimudaye' tti'caramodaye' saMjvalanamAyAyA udayacaramasamaye mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitI samayAdhikAvalikAzepAyAmityarthaH, 'saMjvalanadikasya' mAyAlobharUpasya kaSAyadvayasya 'bandhaH' sthitivandhaH pazcadazadinA bhavati / mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye vihitasthitibandhaH krameNa hInaH san mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM trairAzikasAdhitapramANena hIno bhRtvedAnI paJcadazadivasamAtro jAyata ityrthH| niradezi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tAdhe mAyAe crimsmyvedgo| tAdhe doNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho aDamAso pddivunnnno|" iti / ayaM ca sthitibandho mAyAyAH sarvajaghanyasthitibandhaH / mAyAyA anubhAgabandho'pi tadAnIM sarvajaghanyo bhavati // 184 // atha mAyAvedanacaramasamaye mohanIyavarjAnAM SaNNAM karmaNAM sthitibandhaM mohanIyasya ca sthitisattvamabhidhitsurAha ghAINaM mAsapuhuttaM iyarANaM ya saMkhavarisANi / ThiisaMtaM duNhaM saMjalaNANaM hoi igavAso // 185 // ghAtinAM mAsapRthaktvamitareSAM ca saJjayavarSANi / sthitisattvaM dvayoH saMjvalanayorbhavatyekavarSaH // 185 / / iti padasaMskAraH / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 357 'ghAINa' ityAdi, mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye 'ghAtinAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM karmaNAM sthitivandho mAsapRthaktvaM bhavati / krovadvitIyasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye yastrayANAM ghAtikarmaNAM sthitibandho varSapRthaktvamAtra AsIt , sa krameNa hIyamAnaH san mAyAvedanAddhAcaramapamaye mAsapRthaktvapramito jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho mAsapudhattaM / " iti / ___ 'iyarANaM ityAdi, 'itareSAm' aghAtikarmaNAM nAmagotravedanIyarUpANAM ca sthitivandhaH saGkhathavarSANi bhavati, pUrvamapi saMkhyAtavArSika AsIt , saMkhyAtasthitibandheSu gateSvapIdAnI saGkhyAtavArSiko bhavati, navaraM pUrvataH saMkhyeyaguNahIno bhavati / nizcayanayamatamAzritya tadAnImeva vyavacchidyamAnA mAyAyA bandhodayodIraNA yugapad vyavacchinnAH / nyagAdi ca saptatikAcUrNI-"tammi samae mAyAe baMdhodaodIraNA ya jugavaM phiti / " iti / atha sthitisattvamabhidhatte 'duNha' ityAdi, 'dvayoH saMjvalanayoH' mAyAlobharUpayoH kaSAyayoH sthitisattvamekavarSo 'bhavati' jAyate / mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayoktasthitisattvataH kramazo hIno bhavad mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanakAle trairAzikasAdhitapramANena hInaM bhUtvedAnImekavarSaamitaM jAyata ityarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ThitisaMtakammamekaM vassaM paDivuNNaM / " iti // 185 // atha SaTkarmaNAM sthitisacaM lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanaM cA'bhidhAtukAma AhaghAiaghAINa kamA sNkhaasNkhiysmaashssaaiN| sekAle paDhamaThiiM kuNei lohapaDhamAu veyai y||186|| (gItiH) ghAtyaghAtinAM kramAt saMkhyAsaMkhyasamAsahasrANi / anantarakAle prathamasthitiM karoti lobhaprathamAyA vedayati ca // 186 / / iti padasaMskAraH / ghAi0' ityAdi, mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye ghAtyaghAtinAM karmaNAM kramAt sthitisattvaM saMkhyAsaMkhyasamAsahasrANi jAyate, mohanIyaspoktatvAccheSaghAtitrayasya sthitisatvaM saMkhyAtAni varSasahasrANyaghAtitrayasya cA'saMkhyeyAni varSasahasrANi bhavatItyarthaH / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tiNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejANi vassasahassANi / idaresiM kammANaM ThidisaMtakammamasaMkhejjANi vassasahassANi / " iti / tadAnImevodayasamayAdhikA''valikAgataM samayonadvayAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM varjayitvA zeSa mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidalaM gRhItvA tatazcAsaMkhyeyabhAgamAnaM dalaM lobhaprathamasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntara Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] khavagaseDhI [ gAthA--186 kiTTitvena pariNamya zeSaM sarvadalaM lobhaprathamasaMgrahakiTeradhastAdapUrvAvAntarakiTTitayA saMkramayati / tathA cokta saptatikAcUrNI-fxxxvedei ya tAva, jAva samayAhiyAvaliyA sesa tti / tammi samaye xxxxxxxx saMtakamma pi samaUNaduyAvaliyAbaddha mottUNa sesaM savvaM lobhasaMjalaNammi pakkhittaM / " iti / itthaM lobhaprathamasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasya dvAviMzaticaturviMzatibhAgapramANaM (31) jAyate, mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidalasyaikaviMzaticaturviMzatibhAgapramitasya tadAnIM lobhaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNatatvAt / tathA lobhaprathamasaMgrahakiTTidalamitarasaMgrahakiTTayapekSayA dvAviMzatiguNaM jAyate, itarasaMgrahakiTTayoH pratyekaM dalasyaikacaturviMzatibhAgapramitatvAt / evaM lobhaprathamasaMgrahakiTTevAntarakiTTayo'pi vaktavyAH / mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanaprarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthamAyAtRtIyasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitiM karoti vedayati ca / zeSavidhistu pUrvavad bodhyaH / yo vizeSaH, sa daryate(a) mAyAtRtIyasaMgraha kiTTivedanAddhAprathamasamaya udayAvaliphAgataM dvitIyasthitau ca dvisabhayonadvayA valikAbaddhaM nUtanaM dalaM mAyAdvitIyasaMgrahakiTTisatkaM satkarmaNi vidyate / (ba) mAyAyA tRtIyasaMgrahakiTTi badhnAti, lobhasya tu pUrvavat prathamAm / (sa) abAntarakiTTayalpabahutvaM pradezAlpabahutvaJca catuSpadakaM vaktavyam / tatrA'pi mAyAtRtIyasaMgrahaki TeravAntarakiTTayaH pradezAzca lobhatRtIyasaMgraha kiTTitaH saMkhyeyaguNA vaacyaaH| (2) mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau dvadhAvalikAzeSAyAM mAyAyA AgAlo vyavacchidyate / (3) mAyAtRtIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAm / (ka) mAyAyA jaghanyasthityudIraNA jaghanyasthityudayo jaghanyAnubhAgodIraNA jaghanyAnubhAgadayazca / (kha) guNitakarmA zasya jantorutkRSTapradezodIraNotkRSTapradezodayazca / (ga) saMjvalanadvikasya sthitibandhaH paJcadazadivasapramANaH / (gha) mAyAyAH sarvajaghanyasthitibandhaH / (Dha) mAyAyAH sarvajaghanyA'nubhAgabandhaH / (ca) saMjvalanadvikasya sthitisattvamekavarSapramANam / (cha) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonadvayAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM vihAya zeSaM sarva mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidalaM yathAgamaM lobhaprathamasaMgrahakiTTitvena pariNamayati / tenalobhaprathama saMgrahakiTTidalaM mohanIyasarvadalasya dvAviMzaticaturviMzatibhAgakalpaM (34) bhavati / (ja) lobhaprathamasaMgrahakiTTeravAntarakiTTayaH pradezAzcetarasaMgrahakiTTito dvAviMzatiguNAH / (jha) nizcayanayApekSayA mAyAyA bandhodayodIraNA vyavacchidyamAnA vyavacchinnAH / atha lobhavedanakAlaM vivarNayiSurAha- 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanakAlasamAptito'nantarasamaye 'lobhaprathamAyAH' lobhaprathamasaMgrahakiTTipradezAgramutkIryodayasamayAdArabhyA'saMkhyeyaguNakrameNa bAdaralobhavedanakAlasya sAdhikadvibhAgapramANAsu lobhavedanakAlasya ca sAdhikatribhAgamitAsu lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlatastvAvalikayA'dhikAsu sthitiSu Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 359 nikSipan 'prathamasthiti' saMjvalanalobhaprathamasaMgrahakiTerAdimasthitiM karoti / avAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado se kAle lobhassa paDhamakiTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamahidi karedi / " iti 'veyai ya' tti 'vedayati ca' tadAnImeva lobhaprathamasaMgrahakiTTimanubhavati ca / yaduktaM saptatikAcUrNI-"tao se kAle lobhassa paDhamakiTIo daliyaM okaDhittu paDhamaThitiM karei aMtomuhattappamANamenaM, taM ca lobhaveyagaDAe tibhAgo vedei y|" iti / tadAnIM prathamasthitAvudayAvaligataM yad mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidalaM vidyate, tat pratisamayaM saMjvalanalobhe stibukasaMkrameNa saMkramya vinAzayati / dvitIyasthitau ca dvisamayonA''valikAdvayena baddhaM yad mAyAtRtIyasaMgrahakiTTidalaM vidyate, tat tAvatA kAlena puruSavedavat saMkramayatA jantunA caramaprakSepe'saMkramyamANe saMjvalanamAyAyA jaghanyasthitisacaM jaghanyA'nubhAgamacaM ca, tathA jaghanyayoginA baddhanUtanadalikasya jaghanyapradezasatkarma prApyate / tadAnIM ca caramaprakSepe saMkramyamANe saMjvalanamAyAyA jaghanyasthitisaMkramo jaghanyazcAnubhAgasaMkramo bhavati / karmaprakRticUrNikArAdonAmabhiprAyeNa mAyodayacaramasamaye jaghanyayoginA jantunA baddhanUtanamAyAdalikasya tadAnIM jaghanyapradezasaMkramo'pi jAyate / / zeSasarvavidhiH pUrvavad veditavyaH, navaraM lobhasyaiva prathamasaMgrahakiTTibadhyate, avAntarakiTTayalpabahatvaM pradezA'lpabahutvaJca tripadakaM vaktavyam, tatrA'pi lobhatRtIyasaMgrahakiTTitolobhaprathamasaMgrahakiTTInAmavAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyAtaguNA bhavanti / ___ evaMvidhAnena lobhaprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samathonAvalikAyAM gatAyAM prathamasthiteH samayAdhikAvalikAyAM zeSAyAM saMjvalanalobhasya jaghanyasthityudIraNA bhavati, tadAnIM ca lobhaprathamasaMgrahakiTezvaramodayaH // 186 // atha lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye saptAnAmapi karmaNAM sthitibandhaM mohasya ca sthitisacaM nijigadiSurAha carime baMdho lohassa muhutto taheva saMtaM vi / baMdho ghAINa diNapuhuttamaghAINa vaccharapuhuttaM // 187 // (gItiH). carame bandho lobhasya muhUrtAntastathaiva sattvamapi / bandho ghAtinAM dinapRthaktvamaghAtinAM vatsarapRthaktvam / / 187 / / iti padasaMskAraH / 'carime' ityAdi, 'carame' lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAzcaramasamaye 'lobhasya' saMjvalanalobhasya 'bandhaH' sthitibandho 'muhUrtAntaH' antarmuhUrtaM bhavati / mAyAtRtIyasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye yaH sthitibandhaH paJcadazadivasapramANa AsIt , sa krameNa hIno bhavan sampratyanta Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 360 [ gAthA-188 muhUrtapramito jAyata ityarthaH / 'taheva' ityAdi, 'tathaiva sacamapi' lobhasya sthitisattvamapi sthitibandhavadantamuhUrtapramANaM bhavati / abhihitaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tAdhe lobhasaMjalaNassa ThidibaMdho aMtomuhuttaM / hidisaMtakammaM pi aMtomuhuttaM / " iti / idamatrA'vadheyam-ubhayorantamuhUrtamAtratve'pi sthitibandhataH sthitisattvaM saMkhyeyaguNaM bhavati / 'baMdho' ityAdi, tatra 'ghAtinA' mohanIyasyoktatvAjjJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarASANAM 'bandhaH' sthitibandho dinapRthaktvaM lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanacaramasamaye bhavati, yo mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye mAsapathaktvapramita AsIt / 'aghAtinAM' nAmagotravedanIyAnAM sthitivandho 'vatsarapRthaktvaM' varSapRthaktvaM bhavati, yo mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye tatprAyogyasaMkhyeyavarSapramANa AsIt / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"tAdhe lobhasaMjalaNassa ThidibaMdho aMtomuhuttaM / tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho divasapudhattaM / sesANaM kammANaM vAsapudhattaM / " iti // 187 // mohanIyasya sthitisattvamuktam / atha SaNNAM karmaNAM sthitisacaM pradarzayitukAma Aha ghAINaM saMtaM saMkhasahamsANi varisANa hojjei / tiNha aghAINa asaMkhejAiM vaccharANi khalu // 188 // ghAtinAM sattvaM saMkhyasahasrANi varSANAM bhavati / trayANAmaghAtinAmasaMkhyeyAni vatsarANi khalu // 188 / / iti padasaMskAraH / 'ghAINaM' ityAdi, lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye 'ghAtinAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM karmaNAM 'sarca' sthitisacaM varSANAM saMkhyasahasrANi bhavati, pUrvamapi mAyAvedanAddhAcaramasamaye jJAnAvaraNAdInAM sthitisacaM saMkhyeyavarSasahasramAtramAsIt , tato'ntamuhUrtapramANAyAM lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM gatAyAM saMkhyeyaguNahInaM bhavadapi saMkhyeyavarSasahasatramANaM vidyata ityarthaH / 'tiNha' ityAdi, lobhaprathamasaMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye trayANAmaghAtinAM karmaNAM nAmagotravedanIyalakSaNAnAM sthitisacaM khalpasaMkhyeyAni 'vatsarANi' varSANi bhavati, sugamamidam / yat pratipAditaM kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ghAdikammANaM ThidisaMtakamma saMkhenjANi vassasahassANi, sesANaM kammANamasaMkhejANi vassANi / " iti / ___ tadAnImevodayasamayAdhikAlikAgataM samayonadvathAvalikAbaddhaM ca nUtanaM dalaM vihAya zeSa lobhaprathamasaMgrahakiTTidalaM gRhItvA tatazca yathAyogyamanyatra kizciddalaM saMkramya zevasarvadalaM lobhadvitIyasaMgrahakiTeradhastAdapUrvAvAntarakiTTitayA saMkramayati / itthaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTidalaM mohanIyasakaladalasya trayoviMzaticaturvizatibhAgapramANaM (33) jAyate, lobhaprathamasaMgrahakiTTigatasya dvAviMzaticaturviMzatibhAgapramANasya dalasya tadAnIM lobhadvitIyasaMgrahakiTTitayA pariNatatvAt / tathA lobha Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lobhathamasaMgrahakiTTivedanavidhiH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 361 dvitIyasaMgrahakiTTidalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTidalatastrayoviMzatiguNaM jAyate, lobhatRtIyasaMgrahakiTTidalasyaikacaturvizatibhAgapramANatvAt / evaM lobhadvitIyasaMgrahakiTeravAntarakiTTayo'pi jnyaatvyaaH||188|| lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanaprarUpaNAyantrakam (1) dvitIyasthitisthalobhaprathamasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya lobhaprathamasaMgraha kiTTayAH prathamasthitiM karoti vedayati c| zeSavidhista parvavada bodhyaH, navaraM saMcalanalobhasya prathamasaMgrahakirti banAti / tathA'vAntarakiTTayalpabahutvaM pradezAlpabahutvaJca tripadakaM vAcyam , tatrA'pi lobhatRtIyasaMgrahakiTTito lobhaprathamasaMgraha kiTeravAntarakiTTayaH pradezAzca saMkhyeyaguNA vAcyAH / lobhaprathamasaMgraha kidivedanAddhAyAM mAyAyAzcaramaprakSepa'saMkramyamANe (2) saMjvalanamAyAyA jaghanyasthitisattama / (3) saMjvalanamAyAyA jaghanyA'nubhAgasatkarma / (4) mAyodayacaramasamaye jaghanyayoginA baddhamAyAyA jaghanyapradezasatkarma bhavati caramaprakSepaM saMkramayato jIvasya tu (5) saMjvalanamAyAyA jaghanyasthitisaMkramaH / (6) saMjvalanamAyAyA jaghanyAnubhAgasaMkramaH / (7) karmaprakRtiriNakRdabhiprAyeNa mAyodayacaramasamaye jaghanyayogena badasya nUtanamAyAdalikasya jaghanyapradezasaMkramo bhavati / (8) lobhaprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / (9) lobhaprathamasaMgrahakiTTeH prathamasthito samayAdhikAvalikAzeSAyAM lobhasya jaghanyasthityudIraNA / (10) lobhaprathamasaMgrahakiTTeH prathalasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM lobhprthmsNgrhkiddeshcrmodyH| - lobhaprathamasaMgrahakiTerudayacaramasamaye (11) saMjvalanalobhasya sthitibandho'ntarmuhUrtapramANaH / (12) saMjvalanalobhasya sthitisattvamapyantamuhUrtamAtram / (13) jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyANAM sthitibandho divasapRthakttvaM bhavati / (14) vedanIya-nAma-gotrANAM sthitibandho varSapRthaktvaM bhavati / (15) ghAtitrayasya saMkhyAtavarSasahasrANyaghAtitrayasya cA'saMkhyeyavarSANi sthitisatkarma / / (16) samayAdhikodayAvalikAgataM samayonAvalikAdvayabaddhaM ca dalaM muktvA zepaM prabhUtaM lobhaprathamasaMgraha phiTTidalaM yathAgamaM lobhadvitIyasaMgraha kiTTitvena pariNatam / tena mAyAdvitIyasaMgraha kiTTidalaM __ mohanIyasakaladalasya trayoviMzaticaturviMzatibhAgakalpaM (33) jaayte| (17) itarasaMgrahakiTTayapekSayA lobhadvitIyasaMgrahakiTTeH pradezA avAntara kiTTayazca trayoviMzatiguNAH / lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAsamAptito'nantarasamaye yatkaroti, tad vyAjihIpurAhasekAle lohabiiyamokkaDDittu paDhamaTTiiM tu krijjaa| veyai tAhe lohagabiiyAtaiyAu kuNai ya suhumkittttii|189(aaryaagiitiH) anantarakAle lobhadvitIyAmapakRSya prathamasthitiM tu karoti / vedayati tasmin kAle lobhadvitIyAtRtIyAbhyAM karoti ca sUkSmaTTiIH / / 189 // iti padasaMskAraH / ___ 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAsamAptito'nantarasamaya ityarthaH, 'lobhadvitIyAM' lomadvitIyasaMgrahakiTTipradezAgramapakRSya lobhavedanAddhAyA dvitIye tribhAgayudaya Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 362 ] [gAthA--190 samayAdArabhya svavedanakAlata AvalikayA'dhikAsu sthitiSvasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipan 'prathamasthiti' lobhadvitIyasaMgrahakiTTeH prathamasthitiM tu 'karoti' nirvartayati / ukta ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tatto se kAle lobhassa vidiyakiTTIdo padesaggamokaDDiyUNa paDhamaThidi kredi|" iti / tathaiva saptatikAcUrNAvapi-"tao se kAle lobhassa bitiyakiTTIo daliaM okaDhittu paDhamaTThitiM karei bIyatibhAgame / " iti / 'veyaitti 'vedayati. tadAnImeva ca lobhadvitIyasaMgrahakiTaTeH prathamasthitimanubhavati / iyaM ca dvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhA sUkSmakiTTikaraNAddhA'pyucyate, asyAM sUkSmakiTTInAM nivRtteH / atha sUkSmakiTTinivRttiM darzayati-'tAhe' ityAdi, 'tasmin kAle' lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanaprathamasamaya eva 'lobhadvitIyAtRtIyAbhyAM' lobhadvitIyasaMgrahakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTitathA'saMkhyeyabhAgapramitaM dalikaM gRhItvA sUkSmakiTTIH 'karoti' nirvartayati, anyathA tRtIye tribhAge sUkSmakiTTivedanaM nopapadyeta / na ca lobhatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAyAM sUkSmakiTTikaraNaM pratipAdyatAmiti vAcyam , lobhatRtIyasaMgrahakiTeH svasvarUpeNA'nudayAt / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"tAdhe ceva lobhassa vidiyakiTTIdo ca tadiyakiTodo ca padesaggamokaDDiyUNa suhumasAparAiyakiTTIo NAma karedi / " iti / tathaiva saptatikAcUrNAvapi-"taM veyaMto vitiyakiTIo taiakiTIo ya daliyaM ghettaNaM suhamasaMparAiyakiToo karei / " iti // 189 // nanu tAH sUkSmakiTTIH kutra kathaM ca karoti ? iti pRSTa AhasuhumA kiTTIo taiyAe he?mmi kuNai khalu khavago / tA suhumA kohapaDhamasaMgahakiTTibva paNNatA // 190 // sUkSmAH kiTTIstRtIyasyA adhastAtkaroti khalu kSapakaH / / tAH sUkSmAH krodhaprathamasaMgrahakiTTivan prajJaptAH // 190 / / iti padasaMskAraH / 'suhamA'ityAdi, tatra 'khavago' tti 'kSapaka' kSapakazreNimArUDho jIvo lobhadvitIyasaMgrahakiyi vedayamAnaH khalu sUkSmAH kiTTIH 'tRtIyasyAH' lobhatRtIyasaMgrahakiTeradhastAt karoti, lobhatRtIyasaMgrahakiTTeH sarvajadhanyAvAntarakiTeradhastAdanantaguNahInarasatAmApAdya sUkSmakiTTInAM sarvotkRSTAM sUkSmakiTTi nirvartayati, tato'dhastAd dvicaramasUkSmakiTTim , tato'pyadhastAt tricaramasUkSmakiTTim, evaM tAvad nirvartayati, yAvat prathamasUkSmakiTTiriti tAtparyam / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"tAsi suhumasAMparAiyakiTTINaM kamhi hANaM ? tArsi hANaM lobhassa tadiyAe saMgahakiTIe hehrdo|" iti / 'tA' ityAdi, 'tAH' lobhatRtIyasaMgrahakiTTedhastAd nirvaya'mAnAH 'sUkSmAH' sUkSmakiTTayaH Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM saMkramyamANadalam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 363 krodhaprathamasaMgrahakiTTivat 'prajJaptAH' nirUpitAH pUrvamaharSibhiriti zeSaH / pratipAditaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"jAriso kohassa paDhamasaMgahakiTTI, tArisI esA suhumsaaNpraaiykittttii|" iti / bhAvArthaH punarayam-(1) yathA krodhaprathamasaMgrahakiTTaravAntarakiTTaya itarasaMgrahakiTTInAM pratyekamavAntarakiTTibhyaH saMkhyAtaguNA Asan , tathaiva krodhakiTTivedanAddhAprathamasamayavartinIbhyaH krodhaprathamasaMgrahakiTTivarjazeSasaMgrahakiTTInAM pratyekamavAntarakiTTibhyaH saMkhyAtaguNAH sUkSmakiTTayo bhavanti / itthaM sUkSmakiTTInAM pramANaM "kohapaDhamasaMgahakiTTivva" ityanena sUcitamiti prathamo vikalpaH / (2) athavA yathA krodhaprathamasaMgrahakiTTirapUrvaspardhakAnAmadhastAdanubhAgApekSayA'nantaguNahInA kriyate sma, tathaiva lobhatRtIyasaMgrahakiTeradhastAdanubhAgApekSayA'nantaguNahInAH sUkSmakiTTayaH kriyanta iti dvitIko viklpH| (3) yadivA yathA krodhaprathamasaMgrahakiyavAntarakiTTayo jaghanyAvAntarakiTTitaH prabhRtyutkRSTAvAntarakiTTi yAvadanubhAgApekSayA'nantaguNakrameNa tiSThanti sma, tathaiva sUkSmakiTTayo'pi jaghanyasUkSmakiTTitaH prabhRtyutkRSTasUkSmakiTTi yAghadanubhAgA'pekSayA'nantaguNakrameNa vidyanta iti tRtIyo vikalpaH // 19 // atha sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM saMkramaparipATiM darzayitukAma Ahalohassa viiyakiTTitto taiyAa taha suhumkittttiisu| taiyatto suhumAsusaMkamai dalaM na aNNattha // 191 // lobhasya dvitIyakiTTitastRtIyasyAM tathA sUkSmakiTTiSu / tRtIyAtaH sUkSmAsu saMkrAmati dalaM nA'nyatra // 191 / / iti padasaMskAraH / . 'lohassa' ityAdi, lobhasya' saMjvalanalobhasya dvitIyakiTTito' dvitIyasaMgrahakiTTito 'dalaM' pradezAgraM saMjvalanalobhasya 'tRtIyasyAM' tRtIyasaMgrahakiTTI tathA sUkSmakiTTiSu saMkrAmati / 'taiyatto' ityAdi, 'tRtIyAto' lobhatRtIyasaMgrahakiTTito sUkSmAsu kiTTiSu dalaM saMkrAmati, nA'nyatra, AnupUrvyA saMkramasya pravartamAnatvAt kiTTivedanAddhAyAM codvartanA'bhAvAt // 191 // atha saMkramyamANapradezAgrasyA'lpabahutvaM vyAjihIrgha rAhasuhumAsu taiyatto'ppaM bIyAu taiyAa saMkhaguNaM / to bIyatto suhumAsu dalaM saMkamai saMkhaguNaM // 192 // sUkSmAsu tRtIyAto'lpaM dvitIyasyAstRtIyasyAM saMkhyaguNam / tato dvitIyAtaH sUkSmAsu dalaM saMkrAmati saGkhyaguNam // 192 / / iti padasaMskAraH / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] khavagaseDhI [ gAthA-193.194 'suhumAsu' ityAdi, 'sUkSmAsu' sUkSmakiTTiSu 'tRtIyAtaH' lobhatRtIyasaMgrahakiTTito 'alpa' stokaM 'dalaM' pradezAgramapavartanAsaMkrameNa saMkrAmati / tataH 'boyAu' ityAdi, 'dvitIyAtaH' lobhadvitIyasaMgraha kiTTitaH 'tRtIyasyAM' lobhatRtIyasaMgrahakiTTau saMkhyaguNaM dalaM saMkrAmati, lobhatRtIyasaMgrahakiTTidalato dvitIyasaMgrahakiTTidalasya trayoviMzatiguNatvena saMkhyeyaguNatvAt / 'to' ityAdi, tato 'dvitIyAto' lobhadvitIyasaMgrahakiTTitaH 'sUkSmAsu' sUkSmakiTTiSu saMkhyeyaguNaM dalaM saMkrAmati, lodvitIyasaMgrahakiTTito'nantaravedyamAnatvena tatra saMkhyeyaguNadalasaMkramasya nyAyyatvAt / nyagAdi ca kaSAyamAbhRtacUrNau-"suhamasAMparAikiTTIsu kIramANIsu lobhassa carimAdo bAdarasAMparAiyakiTTIdo suhusAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / lobhassa vidiyakiTodo carimabAdarasAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaragaM saMkhejaguNaM / lobhassa vidiyakiTTIdo suhumasAMparAiyakiToe saMkamadi padesaggaM saMkhejaguNaM / " iti / pazyantu pAThakA yantrakam-24 // 192 // atha sUkSmakiTTInAM pramANaM jijJApayipuralpabahutvaM bhaNatithovA Asi avantarakiTTI kohapaDhamAa kohakhaye / mANapaDhamAa mANe khIge mAyApaDhamagAe // 193 // mAyANAse lohapaDhamAa pddhmkhnnkysuhumkittttii| kamaso abhahiAo sagasaMkhejjaimabhAgeNaM // 194 // stokA AsannavAntarakiTTayaH krodhaprathamAyAH krovakSaye / mAnaprathamAyA mAne kSINe mAyAprathamAyAH // 193 / / mAyAnAze lobhaprathamAyAH prathamakSaNakRtasUkSmakiTTayaH / kramazo'bhyadhikAH svasaMkhyeyatamabhAgena // 194 / / iti padasaMskAraH / 'thovA' ityAdi, tatra 'kroprathamAyAH' krodhaprathamasaMgrahakiTTaravAntarakiTTayaH stokA Asan / 'avantarakiTTI ti padamagre'pi sthAnatraye'nuvartate / 'krovakSaye' saMjvalanakrovatRtIyasaMgrahakiTaTermAnaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNAme sati 'mAnaprathamAyAH' mAnaprathamasaMgrahakiTeravAntarakiTTayaH, 'mANe ityAdi, 'mAne' mAnatRtIyasaMgrahakiTTI 'kSINe' mAyAprathamasaMgrahakiTTitayA pariNatAyAM 'mAyAprathamAyAH' mAyAprathamasaMgrahakiTaTeravAntarakiTTayaH, 'mAyAnAze' mAyAtRtIyasaMgrahakiTerlobhaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNamane sati 'lobhaprathamAyAH' lobhaprathamasaMgrahakiTTaravAntarakiTTayaH, 'prathamakSaNakRtasUkSmakiTTayaH' sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamayanirtitasakSmakiTTayazca 'kramazaH' yathAkramaM svasaMkhyeyatamabhAgenA'bhyadhikAH / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNI"kohassa paDhamasaMgahakiTIe aMtarakiToo thovAo, kohe saMchuddhe mANassa paDhama Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] yantrakam-24 (citram-24) [ khavagaseDhI sUkSma kiTiSu saMkramyamANailasya nirUpaNam loma-tRtIya-saMgraha-kiki ka 00 4U lobhasya sUkSma kiya: lobha dvitIya saMgraha ki di: saGketaspaSTIkaraNam =tRtIyasaMgraha kiTTayA avAntarakiTTayaH / / *==lobhatRtIyasaMgraha kiTTeH sarvajaghanyAvAntarakiTTiH, tasyA adhastAt anantaguNahInarasatAmApAdya caramasUkSma kiTTirnirvaya'te, sA ca A ityanena cihnana sUcitA / tasyA adhastAt dvicaramasUkSma kiTTiH, evaM pazcAnupUrdhyA tAvad vaktavyA, yAvat prathamasUkSmakiTTiH (gAthA-190) / (1) 0000 anena cihnana lobhatRtIyasaMgrahakiTTitaH sUkSma kiTTiSu pradezAgraM sakrAmatIti sUcitam , (gAthA-191), tacca stokam , upari bhaNya mANasya prabhUtatvAt (gAthA-592) (2) ... anena cihnana lobhadvitIyasaMgrahakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAM dalikaM sakrAmatIti sUcitam (gAthA-190), tacca pUrvapadataH saMkhyeyaguNaM bhavati, (gaathaa-192)| / (3) - - - anena cihna na lobhadvitIyasaMgraha kiTTitaH sUkSmakiTTiSu saGkramyamANadalaM sUcitam (gAthA-191), tacca pUrvapadataH saMkhyeyaguNaM bhavati (gaathaa-192)| Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmakiTTipramANapratipattaye'lpabahuttram ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 365 saMgaha kiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo | mANe saMkruddhe mAyAe paDhamasaMga - hakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / mAyAe saMchuDAe lobhassa paDhamasaMgahakihoe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / suhumasAMparAiyakihoo jAo paDhamasamaye kadAo, tAo visesAhiyAo / eso viseso aNaMtarANaMtareNa saMkhejjadibhAgo / " iti / bhAvArtha: punarayam - (1) krodhaprathamasaMgrahakiTTidala mohanIya sakaladalasya trayodazacaturviMzatibhAgapramANamAsIt / tacca prAga darzitam / avAntarakiTTayazca dalikAnusAreNa bhavanti sma, tena krodhaprathama saMgraha kiTTevAntarakiyospi mohanIyasa kalAvAntarakiTTInAM trayodazacaturviMzatibhAgapramANA ( 33 ) bhavanti sma, tava stokAH uparitanAnAM padAnAM vizeSAdhikatvAt / , (2) tataH saMjvalanakrodha tRtIyasaMgraha kiTTI mAnaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNatAyAM mAnaprathamasaMgrahakiTTeravAntarakiTTayaH saMkhyeyabhAgenA'dhikA bhavanti sma / kathametadavagantavyam ? iti cet, uyate - ko tRtIyasaMgraha kiTTidale mAnaprathama saMgraha kiTTitayA pariNate mAnaprathama saMgraha kiDidalasya SoDazacaturviMzatibhAgamAtratvAd (33) mAnaprathama saMgraha kiTTevAntarakiyo'pi mohanI yasa kalAvAntarakiTTInAM poDazacaturviMzatibhAgapramitA ( 3 ) jAyante sma / tena krodhaprathama saMgrahakiTTigatAbhyaratrayodazacaturviMzatibhAgapramitAbhyaH ( ) avAntarakiTTibhyaH svasaMkhyeyabhAgenA'dhikAH krodhe mAnatayA sarvathA pariNate mAnaprathama saMgraha kiTTe ravAntarakiTTayo bhavanti sma / (3) tato mAnatRtIyasaMgrahakaTTau mAyAprathama saMgrahakiTTitayA pariNatAyAM sNkhyeybhaagen| 'dhikA mAyAprathama saMgrahakiTTe ravAntaravidvayo jAyante sma / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate - mAnatRtIya saMgraha kiTTidale mAyAprathama saMgraha kiTTitayA pariNate mAyAprathama saMgraha kiTTidalasyaikonaviMzaticatuviMzatibhAgapramANatvAd (3) mAyAprathama saMgraha kiTTavAntarakiyo'pyekonaviMzaticaturviMzatibhAgapramANA jAyante sma / tena mAnaprathama saMgraha kiTTigatAbhyaH SoDazacaturviMzatibhAgapramitAbhyo ( ) avAntarakiTTibhyaH svasaMkhyeyabhAgenA'dhikA mAne mAyAtayA sarvathA pariNate mAyAprathama saMgraha - kiTTevAntarakiyo bhavanti sma / (4) tato mAyAtRtIya saMgraha kiTTau lobhaprathama saMgrahakiTTitayA pariNatAyAM lobhaprathama saMgrahakiTTevAntarakiTTayaH saMkhyeyabhAgenA'dhikA bhavanti sma / kathametad nizcIyate ? iti cet, ucyate---mAyAtRtIyasaMgraha kiTTidale lobhaprathama saMgraha kiTTitayA pariNate lobhaprathama saMgraha kiTTidalasya dvAviMzaticaturviMzatibhAgapramANatvAd ( 33 ) lobhaprathamasaMgrahakiTTipratibaddhA'vAntarakiyo'pi dvAviMzaticaturviMzatibhAgapramANA ( 3 ) jAyante sma / tena mAyAprathamasaMgraha kiTTipratibaddhAbhya Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] khavagaseDhI [ gAthA-195 ekonaviMzaticaturviMzatibhAgapramANAbhyo (16) avAntarakiTTibhyaH svasaMkhyeyabhAgenA'dhikA mAyAyAM lobhatayA sarvathA pariNatAyAM lomaprathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayo jAyante sma / tato'pi lobhadvitIyasaMgrahakiTTi vedayataH prathamasamayakRtasUkSmakiTTayo vizeSAdhikA bhavanti / nanu lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye sattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAgamAnaM dalikaM gRhItvA sUkSmAH kiTTIH karotIti prAguktam / atha mAyAtRtIyasaMgrahakiTTau lobhaprathamasaMgrahakiTTitayA pariNatAyAM mohanIyasakaladalasya dvAviMzaticaturviMzatibhAgakalpena dalena nirtitAbhyo lobhaprathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTibhazcaturviMzaticaturviMzatibhAgapramANamohanIyasakaladalasyA'saMkhyeyabhAgakalpena dalena vizeSAdhikAH sUkSmakiTTIH kathaM nirvatayet ? yato'saMkhyeyabhAgapramANadalena lobhaprathamasaMgrahakiTTathavAntarakiTTInAmasaMkhyeyabhAgapramitA eva sUkSmakiTTikaraNaprathamasamaye sUkSmakiTTayo nivartayitavyA iti cet , ucyate-satyam , yadi prathamasamayayekaikasUkSmakiyAM bAdarasaMgrahakiTTigatekaikAvAntarakiTTidRzyamAnadalatulyaM dalaM prakSipet , tIsaMkhyeyamAgapramANAH sUkSmakiTTInirvatayet / kintu sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye bAdarasaMgrahakiTTiprativaddhaikaikAvAntarakiTTau yAvad dalaM dRzyamAnaM bhavati, tato'saMkhyeyaguNahInaM dalamekaikasyAM sUkSmakiTTauprakSipati / kathametadavasIyata ? iti cet , ucyatedvizatatamagAthayA sUkSmakiTTito bAdaraprathamAvAntarakiTTayAmasaMkhyeyaguNaM dalaM dRzyamAnaM vakSyati / sUkSmakiTTau ca dRzyamAnasya dalasya dIyamAnadalato'natiriktatvAd bAdarAvAntarakiTTidRzyamAnadalataH sUkSmakiTTI dIyamAnaM dalamasaMkhyeyaguNahInaM sidhyati / tena sattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAgakalpaM dalaM gRhItvaikaikavAdarAvAntarakiTTidRzyamAnadalato'saMkhyeyaguNahInaM dalamekaikamUkSmakiTTayAM tathA prakSipati, yathA mAyAyAM lobhakiTTitayA pariNatAyAM lobhaprathamasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTitaH sUkSmakiTTayo vizeSAdhikAH samutpadyante / ata eva mAyAyAH sarvathA lobhatayA pariNato satyAM lobhaprathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTitaH prathamasamayakRtasUkSmakiTTInAM vizeSAdhika na virudhyate / pazyantu pAThakAH yantrakam-25 // 193-194 // kiTTikaraNAddhAyAM yena vidhinA kiTTInivartayati, tenaiva vidhinA sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM sUkSmakiTTInivartayati / etadeva vistarato vibhaNipurAha karai suhumakiTTIu asaMkhaguNUNakameNa aNusamayaM / paDisamayamasaMkhaguNakameNa dalaM dei suhumAsu // 195 // karoti sUkSmakiTTIrasaMkhyaguNonakrameNA'nusamayam / pratisamayamasaMkhyaguNakrameNa dalaM dadAti sUkSmAsu // 195 / / iti padasaMskAraH / 'karaI' ityAdi, tatra 'anusamaya samaye samaye 'asaMkhyaguNonakrameNa' asaMkhyeyaguNahInakrameNa sUkSmakiTTIH 'karoti' nirvartayati / ayaM bhAvaH-lobhadvitIyasaMgrahakiTTi vedayan sUkSmakiTTi Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDI ] lo ****** 1 bhaH ......................... *****... yantrakam - 25 (citram - 25) kovaprathama saMgraha kiTTivedanaprathama samayataH saMgraha kiTTavAntarakiTTInAM citram 2 1 kA krA saMjvalanakrodhasya nAze sati citram 3 mA 1 bhaH bhaH 3 3 2 1 mA yA 1 mA naH 3 3 2 mA mA 3 saMjvalanamAne kSINe citram avAntarakiyo vizeSAdhikAH 'avAntakiyo avAntarakiMdRyaH stokAH(23) U: 1 1 naH vizeSAdhikA: (i) yA mAyAyAM kSayaM gatAyAM citram avAntarakiyoM 'vizeSAdhikA: (22) 'lo bhaH lobha dvitIyasaMgraha kiTTi prathamasamaye sUkSma kiTTInAM citram sukSmakiya vizeSAdhikAH. [ 366 saGkataspaSTIkaraNamH - 1 - prathama saMgraha kiTTiH / 2- dvitIyasaMgraha kiTTiH / 3 - tRtIyasaMgraha kiTTi : (pRSTa parAvartayantu pAThakAH) Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sekhavagaDhI ] saMkSepatazcitravivaraNamH - (citram - 25 ) (1) krodhaprathama saMgraha karavAntarakiTTayaH prathamacitre darzitAH / tena tAH stokAH / (2) krodhe kSINe mAnaprathama saMgraha kiyA avAntara kiTTayaH dvitIyacitre darzitAH / tena tAH krodhaprathamasaMgraha kiTTavAntarakiTTitaH saMkhye bhAgenA -'dhikAH / AdhikyaM ca citre spaSTatayA darzitam / (3) mAne kSINe mAyAprathama saMgraha kiTTezvAntara kiTTayaH saMgraha kiTTavAntarakiTTitaH saMkhyeyabhAgenA 'dhikAH / AdhikyaJca citre sumpaSTam / [ 366 tRtIyacitre pradarzitAH, tena tA mAnaprathama (4) mAyAyAM kSINAyAM lobhaprathama saMgraha kiyA avAntarakiTTaya caturthacitre darzitAH tena tA mAyAprathamasaMgrahakiTTayavAntarakiTTitaH saMkhyeyabhAgenA-'dhikAH, AdhikyaM ca citre spaSTam / (5) lobhadvitIyasaMgraha kiTTivedanaprathamasamaye kRtAH sUkSma kiTTayo lobhaprathama saMgraha kiTTavAntarakaTTito saMkhyeyabhAgenA-'dhikAH / AdhikyaM ca citre suspaSTam / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmakiTTiA dalanikSepavidhiH ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 367 karaNAddhAprathamasamaye sUkSmakiTTIH prabhUtA nirtayati, tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNahInA apUrvAH sUkSmakiTTInivartayati, tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNahInA apUrvAH sUkSmakiTTInivartayati / evaM pratisamayamasaMkhyeyaguNahInakrameNA'pUrvAH sUkSmakiTTIstAvad nirvartayati, yAvat sUkSmakiTTikaraNAddhAcaramasamayaH / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"suhumasAMparAiyakiTIo jAo paDhamasamae kadAo, tAo bhugaao| vidiyasamaye apuvAo koraMti asNkhejjgunnhonnaao| aNaMtarovaNidhAe savvisse suhamasAparAiyakiTIkaraNaDAe apuvvAo suhumasAMparAiyakiToo asakhejjaguNahINAe seDhIe korNti|" iti / __atha sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM vartamAno'nantaguNavRddhAyAM vizuddhayAM pravardhamAnaH sUkSmakiTTiSu pratisamayamasaMkhyAtaguNakramaNa dalaM prakSipatIti jJApanArthamAha-pauisamaya0' ityAdi, pratisamayamasaMkhyaguNakrameNa dalaM sUkSmAsu kiTTiSu 'dadAti' nikSipati / tathAhi-sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye sakSmakiTTiSu stokaM dalaM dadAti / tato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNaM dalaM sakSmakiTTiSu dadAti tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNaM dalaM sUkSmakiTTiSu dadAti / evaM pratisamayamasaMkhyaguNakrameNa sUkSmakiTTiSu dalaM tAvad dadAti, yAvat sUkSmakiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaH / bhaNitaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI "suhumasAMparAiyakiTIsu paDhamasamaye padesaggaM dijjadi, taM thovaM, vidiyasamaye asNkhejjgunnN| evaM jApa carimAdo tti asaMkhejjaguNaM / " iti // 195 / / sUkSmakiTTiSu sAmAnyato dalanikSepaM vidhAya sAmAnyajJAnasya vizeSajijJAsAyAM hetutvAt prathamasamaye kriyamANAsu sUkSmakiTTiSu vizeSato dalanikSepavidhi prasaGgatazca bAdarakiTTiSu dalanikSepavidhiM vibhaNiSurAha paDhamasuhumAa dei dalaM bahu uppiM visesahINakameNaM bAdarapaDhamAma asaMkhaguNUrNa uvarimAsu ya visesUNaM // 196 // (AryAgItiH) prathamasUkSmAyAM dadAti dalaM bahUpari vizeSahInakrameNa / bAdaraprathamAyAmasaMkhyaguNojamuparitanISu ca vizeSotam // 196 // iti padasaMskAraH / 'paDhama' ityAdi, sattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAgapramitaM dalikaM gRhItvA sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye 'prathamasUkSmAyAM' prathamasamayena yAH sUkSmakiTTayo kriyante, tAsAM yA sarvajaghanyA kiTTiH, sA prathamasUkSmakiTTirucyate, tasyAm , 'dalaM' pradezAgra 'bahu' prabhUtaM dadAti / 'uppiM' ityAdi, 'upari' prathamasUkSmakiTTayA upari vizeSahInakrameNa dalaM dadAti / bhAvArthaH punarayam-sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye jaghanyAyAM sUkSmakiTTI prabhUtaM pradezAgraM dadAti / tato'nantabhAgena hInaM dvitIyasyAM sUkSmakiTTau dadAti / tato'pyanantabhAgena hInaM tRtIyasyAM sUkSmakiTTau dadAti / Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 ] khavagaseDhI [ gAthA-196 evaM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti , yAvaccaramasUkSmakiTTiH / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNI-"suhumasAMparAiyakiTosu paDhamasamaye dijamANagassa padesaggasa seTiparUvaNaM vattahassAmo / taM jahA-jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / bidiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa / tadiyAe visesahINaM / evamaNaMtarovaNidhAe gaMtUNa carimAe suhumasAMparAiyakiTIe padesaggaM visesahoNaM / " iti / pUrvArdhasthaM 'dei dalaM ti padavyamuttarArdhe'pyanuvartate / lobhadvitIyasaMgrahakilobhatRtIyasaMgrahakiTezcAvAntarakiTTayo bAdarakiTTaya ucyante / tatra 'bAdarapaDhamAa' ti 'bAdaraprathamAyAM' caramasamakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakidviprathamAvAntarakiyAmityarthaH, 'asaMkhyaguNonama' asaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / tata uparitanISu ca vAdarakiTTiSu 'vizeSonaM' vizeSahInaM yathAkramaM nikSipati / yadavAci kaSAyaprAbhUtacUrNI-"carimAdo suhumasAMparAiyakiTTIdo jahaNNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe dijamANagaM padesaggamasaMkhejaMguNahINaM / tado visesahINaM / " iti / idamatra hRdayam-sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye caramasUkSmakiTTito'saMkhyeyaguNahInaM dalaM lomatRtIyasaMgrahakiTeH prathamapUrvAvAntarakiTTI prakSipati, tato'nantabhAgena hInaM dvitIyapUrvAvAntarakiTTau prakSipati / tato'pi vizeSahInaM tRtIyapUrvAvAntarakiTTau prakSipati, evaM vizeSahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvallomatRtIyasaMgrahaTTiyapUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati, tato'pUrvAvAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dalaM prakSipati / nanu prastutagranthe kaSAyamAbhatacUrNI ca bAdarA'pUrvAvAntarakiTTInAM nivRttistAsu ca dalanikSepo noktaH, tatra tu bAdarakiTTiSu vizepahInakrameNa dalanikSepaH pratipAditaH, na tvantare nirvaya'mAnAyAmapUrvA'vAntarakiTyAmasaMkhyeyaguNaH, ato-'nukto dalanikSepaH prAmANiko bhavituM nArhati ? iti cet , maivam , yataH kiTTivedanAddhAprathamasamaye prakRtagranthe kaSAyaprAbhatacUrNI ca vedyamAnasaMgrahakiTTita itarasaMgrahakiTTAvapUrvAvAntarakiTTInAM nivRttistAsu ca dalanikSepo'bhihitaH / tataH kiTTivedanAddhAzeSasamayeSvanukto'pyukto jJAtavyaH, apratiSedhAt / uktArthasya ca punaH kathane granthagauravaM parityajya phalavizepAntarA'saMbhavaH / na ca kiTTivedanAddhAprathamasamayapravartamAnaprarUpaNAyAH zeSasamayeSvapratiSedhe'pi kiTTivedanAddhAyAM sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamayataH prabhRtyapUrvAvAntarakiTTayo na nirvaya'nte, dalanikSepasya bAdarakiTTiSu vizeSahInakrameNa vihitatvAditi vAcyam , dalanikSepasya sAmAnyato vizeSahInakrameNavihitatvena tathA'niSTatvAt / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate--tRtIyasaMgrahakiTTo saMkramyamANadalataH sUkSmakiTTiSu saMkhyAtaguNaM dalaM saMkramyate, tacca darzitaM dinavatyadhikazatatamagAthayA / tena sUkSmakiyAM saMkramyamANadalatastRtIyasaMgrahakiTTo saMkramyamANadalaM saMkhyAtaguNahInaM jAyate, tathA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayo'pi sUkSmakiTTitaH saMkhyAtaguNahInA bhavanti, lobhatRtIyasaMgraha Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdarakiTTaSu dalaprakSepaH ] [ 369 , kiTTyavAntarakiTTInAM mohanIyasa kalAvAntarakiTTaye kacaturviMzatibhAgapramANatvAt sUkSmakiDInAM punamohanIya kalAvAntara kaTTi dvAviMzati caturviMzatibhAgakalpAbhyo lobhaprathama saMgraha kiTTavAntarakiTTibhyo'pi vizekatvAt / tena yadi caramasUkSmakiTTito'saMkhyeyaguNahInaM dalaM lobhatRtIya saMgrahakidviprathamAvAntarakiTTau prakSipya vizeSahInakrameNa sUkSmakiTTInAM saMkhyeyabhAgapramANAsu lobhatRtIyasaMgraha kiTTigatA'vAntarakiTTiSu dalaM prakSipet tarhi tRtIyasaMgraha kiTTau nikSipyamANaM dalaM sUkSmakiTTiSu nikSipyamANadalato'saMkhyAtaguNahInaM syAt / tatazca dvinavatyadhikazatatamagAthayA sUkSmakiTTiSu saMkramyamANadalataH saMkhyAtaguNahInaM dalaM tRtIyasaMgraha kiTTau saMkramayatIti yaduktam, tad na saGgaccheta / saMkramyamANadalasyA'lpabahutvaM tu saMgamayitumapUrvA'vAntarakiyo nirvartathitavyAH, tAsAM nirvRttistvavAntarakiTTayantareSu saMbhavati / kutaH ? iti cet, ucyate- caramasUkSma kiTTitaH prathamabAdarakiTTAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAtIti vihitam, yadi lobhatRtIyasaMgraha kiTTayantare lobhatRtIyasaMgrahakiya pUrvAvAntarakiTTIH kuryAt, tarhi lobha tRtIya saMgraha kiTTi pUrvAvAntara kiTTibhiH sahA'bhinavAnAM kriyamANAnAM lobhatRtIyasaMgraha kiyavAntarakiTTInAM dalamekagopucchAkAreNa katu caramasUkSmakiTTito'saMkhyeyaguNaM dalaM nikSipet / na cA'nena vidhAnena dalanikSepo'bhihitaH / tenedAnIM lobhatRtIyasaMgraha kiyantare lobhatRtIyasaMgraha kiyapUrvAvAntaraviiTTayo na nirvartyante / kintu tRtIyasaMgraha kiTTevAntarakiyantareSu nirvartyante, tAtha na nirantarAH, kintu pUrvavat lyopamA prathama vargamUlA'saMkhyepabhAgapramANAsu pUrvAvAntarakiTTiSu vrajitAsve kaikA pUrvAvAntara kaTTarna / kiTTavedanAdvAdhikAraH atha prastutamanusarAmaH- tato'pUrvA'vAntarakiTTitaH pUrvA'vAntaravidvAvasaMkhyAtaguNahInaM dalaM dadAti / tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti yAvadapUrvA'vAntarakiTTiraprAptA bhavati / tato'pUcavAntarakiTTAvasaMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tataH pUrvA'vAntaravidvAvasaMkhyeyaguNahInaM dalaM dadAti / tata UrdhvaM vizeSahInakrameNa dadAti / evaMkrameNa pUrvA'vAntarakiTTiSu tAvad dadAti, yAvallobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / tato lobhatRtIyasaMgraha kiTTicaramapUrvAvAntarakiTTau dIyamAnadalato vizeSahInaM dalaM lobhadvitIyasaMgrahakaTTeH prathamAvAntarakiTTau dadAti, tato'pi vizeSahInaM dvitIyasyAmavAntarakiTTau dadAti, tato'pi vizeSahInaM tRtIyasyAm / evaMkrameNa tAvad dadAti yAvallobhadvitIya saMgraha kiTTicaramAntarakaTTiH / navaraM yatra yatra bandhApUrvAvAntarakiTTirnirvartyate, tatra tatra prAktanAvAntarakiTTI dabandhadalato'nantaguNaM bandhadalaM dadAti bandhApUrvAvAntarakiTTyAM ca dattabandhadalato bandhapUrvAvAntarakiTTI bandhadalamanantaguNahInaM dadAti / Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] khavagaseDhI [ gAthA-196 atha gnnitvibhaagH| lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAvaramasamaye lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayo lobhatRtIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTayazcaikagopucchAkAreNa tiSThanti sma / lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamaye lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTitaH sUkSmakiTTiSu, dvitIyasaMgrahakiTTitastu tRtIyasaMgrahakiTTau sUkSmakiTTiSu ca pradezAgraM saMkramayati / tena svasthAnagopucchAkAro vinazyati / tathA'nusamayA-'pavatainAghAtena lobhadvitIyasaMgrahakiTTestRtIyasaMgrahakiTezvoparitanIrasaMkhyeyabhAgamAtrIravAntarakiTTIvinAzayati / tena parasthAnagopucchAkAro vinazyati / idamuktaM bhavati-lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAnAntarakiTTau dalamekacayena hInamAsIt / sAmprataM lobhatRtIyasaMgrahakiTTaruparitanIrasaMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIvinAzayati / tenA'saMkhyeyabhAgamAtrISvavAntarakiTTiSu ghAtitAsu lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTito lomaratIyasaMgrahakiTTiprathamA-'vAntarakiTTAvekAdhika-ghAtA'vAntarakiTTirAzipramANacayInaM dalaM jAyate / / ___ atha ghAtadalato lobhatRtIyasaMgrahakidRyavAntarakiTTiSu lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiSu ca yathAyogyaM dalaM datvA svasthAnagopucchAkAro racayitavyaH / / parasthAnagopucchAkAraracanam lobhadvitIyasaMgrahakiTeryAtA'vAntarakiTTInAM ghAtadalaM gRhItvA lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTau tRtIyasaMgrahakiTTighAtA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati, tataH paraM lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyA-''dyavAntarakiTTiSu tAvatazcayAMstAvat prakSipati, yAvalobhadvitIyasaMgrahakiTTiyAtitA'vazeSacaramA'vAntarakiTTiH / itthaM ghAtadalato dalike prakSipte lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTitaH prabhRti lobhadvitIyasaMgrahakiTe_titAvazeSacaramA'vAntarakiTTi yAvata pradezAgra gopucchAkAreNa dRzyate / idaM ca sukhAvabodhArthamasatkalpanayA dazyate / kalpyantAM lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTau viMzatiravAntarakiTTayastRtIyasaMgrahakiTTau ca dazAvAntarakiTTayastathA lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTayAmekakoTI (1,00,00,000 ) pradezAH, cystveklkssprdeshmaatrH| sthApanA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiH prathamA dvitIyA tRtIyA caramA (dazamI) 10000000 9900000 1800000 9100000 / lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiH prathamA dvitIyA tRtIyA caramA (20 tamI) pradezAH 9000000 8900000 8800000 7100000 / atha lobhatRtIyasaMgrahakiTezvatasro (4) lobhadvitIyasaMgrahakiTTevA'STAvavAntarakiTTayo pAtyanta iti kalpyatAm / tatazcatasRSvavAntarakiTTiSu ghAtitAsu lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTI paJca Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . 371 ] yantrakam-26 (citram-26) [ khabagaseDhI sUkSma kiTTikaraNAddhAprathamasamaye vAdarakiTTInAM parasthAnagopucchAkAraracanA bAdarakiTTInAM sthApanA saMkSepato vivecanam iha paramArthato lobhatRtIyasaMgrahakiTau lobhadvitIyasaMgrahakiTTau cA-'nantA avAntarakiTTayo bhavanti, kintvasatkalpanayA tRtIyasaMgrahakiTTau daza (10),dvitIyasaMgrahakiTTIca viMzatiH (20) drshitaaH| atha tRtIyasaMgrahakiTTayAzcatasraH (4) dvitIyasaMgrahakiTTayAzcASThAvAntarakiTTayo'nusamayA-'pavartanayA ghAtyante / tAzca paramArthatastattatsaMgrahakiTTayA asaMkhyeyabhAgapramANAH / lobhatRtIyasaMgrahakiTTi prathamAvAntarakiTTau 1,00,00,000 pradezAH / tato 12 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 3 14 15 16 17 18 19 yathottaraM 1,00,000 pradezAtmakacayena hInA lo bha tR to ya saMgraha ki TiH bha dvi tI ya saMgraha ki tiH / hInatarAH / tena tRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntara| lo | kiTTau 91,00,000, dvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau ca 90,00,000 pradezAH, ekacayena hInA ityarthaH, citre hAnidarzanArtha lobhatRtIyasaMgrahakiTTI dvAdaza (12) bindavo lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTayAJcaikAdaza (11) bindavo drshitaaH| asaMkhyeyabhAgapramANAnAM bAdarakiTTInAM ghAte jAte vAdarakiTTInAM sthApanA ___ asaMkhyeyabhAgapramANAnAM bAdarakiTTInAM ghAte jAte-'satkalpanayA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAzcatastRNAmavAntarakiTTInAM ghAte jAte tRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTita ekAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTighAtAvAntarakiTTirAzipramANaiH paJcabhizcaryahInAH pradezA dvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTrI, yato yA SaSThI avAntarakiTTirAsIna ,saibA-'dhunA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayAzvaramAvAntarakiTTiH, tasyAM ca 9500000 pradezAH,tena 500000 pradezaihInA dvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTI 9000000 pradezA bhavanti / tadyotanAya citre lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTau 13 bindavaH, lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTayAJca 11 bindavo darzitAH, evaM ca bindudvayahAnirdarzitA, uparitane citre tvekabinduhAnirdarzitA / lobhatRtIyasaMgrahakiTTiH lobha-dvitIya-saMgraha-kiTTiH T KAJALRM4MTKXXILAIGARM RKARINAKAL. COM SALARAKICHIKI RAJSIL.JAGRICKMAKAL 1383000NO600XNJLLN830889 RA TWITTER 8.66300036383 XXRAKA33004308304638 30LSKINERNMENEERICRA AITRINAKKAR XXLL20RRICULALI . 2 . . 35"ONR Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371 ] LORDLIRLOD . A CICCHCHOCOROSCRISIC CAMERA MANORRENTS 10........ CROBACCOMSCHOKANCS yantrakam-26 (citram-26) [ khavagaseDhI parasthAnagopucchAkAraracanA ____ calobhatRtIyasaMgrahakiTTighAtAvAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau prakSipati / ekaikaca yasya ca 100000 pradezAtmakatvakalpanAt 400000 pradezAn prakSipati / tena lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTayAM 9400000 pradezA bhavanti / tadevaM lobhatRtIyasaMgraha kiTTicaramAvAntarakiTTipradezataH (.95000006) lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTayAmekacayena (100000 hInAH pradezA bhavanti / tadyotanAya prastucitre lobha tRtIyasaMgrahakiTicaramAvAntarakiTau 13 bindavaH, lobhadvitIyasaMgrahaki123456789 10 11 12 TTiprathamAvAntarakiTTau ca 12 bindavo darzitAH / tataH paraM sarvatra tAvataH lodvitIyasaMgrahakiTTiH (400000) pradezAn nikssipti| prakSipteSu ca teSu pradezeSu sarvA'vA ntarakiTTaya ekagopucchAkAreNa pradezApekSayA bhavanti / RECCCCXXXKARA 06.28 ....... LALKILLMILM NILE . 0. ......... ..... 2356 lobhatRtIyasaMgrahakiTTiH SANA VIDEO Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasthAnaparasthAnagopucchAkAraracanAH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 371 navatilakSANi (9500000) pradezA bhavanti, SaSThA'vAntarakiTTitvAt tasyAH / lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau tu pradezAH pUrvavad navavilakSANi (9000000) vidyante / tadevaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTito lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTopazcalIMnAH pradezA bhavanti, ekacayasya caikalakSapradezamAtratvAt paJcabhizcayaiIMnA bhavanti / lobhadvitIyasaMgrahakiTezvA'TAsvavAntarakiTTiSu ghAtitAsu caramA'vAntarakiTTI pradezA navasaptatilakSANi (7900000)bhavanti / ___ avAntarakiTTInAM ghAte jAte sthApanA lobhatRtIyasaMgrahakiTTayapAntarakiTTi : prathamA dvitIyA tRtIyA / caramA (SaSThI) pradezA : 10000000 9900000 9800000 9500000 lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiH prathamA dvitIyA tRtIyA caramA (dvAdazI) pradezA : 9000000 8900000 8800000 7900000 tena dvitIyasaMgrahakiTTighAtadalato dalamAdAya lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTitaH prabhRti ghAtitAvazeSacaramAvAntarakiTTi yAvat sarvAsvavAntarakiTTiSu lobhatRtIyasaMgrahakiTTighAtAvAntarakiTTirAzipramANAzcatvArazcayAH prakSeptavyAH,ekavayasya caikalakSapradezapramitatvAccaturlakSANi pradezAH prakSeptavyAH / evaM prakSipteSu pradezeSu parasthAnagopuccharacanA jAyate / pazyantu pAThakA yantrakam-26 / sthApanA lobhatRtIyasaMgrahakiTyayAntarakiTTi : prathamA dvitIyA tRtIyA caramA (SaSThI) pradezA : 10000000 9900000 9800000 9500000 lobhadvitIyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTiH prathamA dvitIyA tRtIyA / caramA (dvAdazI) pradezA : 9400000 9300000 9200000 8300000 iha lobhatRtIyasaMgrahakiTau saMkramato'pUrvAvAntarakiTTInivartayan saMkramadalataH pUrvAvAntarakiTTiSvapi madhyamakhaNDAdirUpeNa dalaM prakSipati / vedyamAnasaMgrahakiTTI tu svapUrvAvAntarakiTTiSu vakSyamANA'dhastanazISecayamadhyamakhaNDobhayacayadalaM yad dAsyati, tadghAtadalata eva dAsyati / tacca pRthaksthApayitavyam / atha svasthAnagopuccharacanAya prakSiptadalaM tathA parasthAnagopuccharacanAya dattadalaM pRthaksthApitaM ca lobhadvitIyasaMgrahakiTTivakSyamANA'dhastanazIrSacayamadhyamakhaNDobhayacayadalamityetaddalasamUhaH sarvaghAtadalato vizodhya zeSasarvaghAtadalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTitaH prabhRti lodvitIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTi yAvat sarvAsu ghAtarahitAsvavAntarakiTTiSu vizeSahInakrameNa prakSipati / gaNitarItyA ca nikSepaH kiTTivedanAddhAprathamasamayavad darzayitavyaH / atha tRtIyasaMgrahakiTTau sUkSmakiTTiSu ca saMkrameNA''gatadalasya lobhadvitIyasaMgrahakiTeca badhyamAnatvena tatra bandhata Agatasya dalasya tathA pRthaksthApitaghAtadalasyA'dhastanazISacayadalAdibhiH prarUpaNA kriyate Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 ] khavagaseDhI [ gAthA-196 tatrAdau tAvat sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye bAdarakiTTitaH sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalaM vibhAgadvaye vibhajanIyam-(1) sUkSmakiTTicayadalaM (2) sUkSmakiTTisamAnakhaNDadalaM ceti / atha sUkSmakiTicayadalam-sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalaM padena vibhaktavyam / vibhakte ca madhyamadalaM prApyate / tadapyIkRtaikonapadArdhanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyA vibhajyate, tadaikasUkSmakiTTicayadalaM prApyate / taca vakSyamANasUkSmakiTTisamAnakhaNDasyA'nantatamabhAgamAtraM bhavati / padaM tvatra sUkSmakiTTirAzirbodhyam / caramasUkSmakiTTayAmekaM sUkSmakiTTicayaM dadAti, vicaramasUkSmakiTTI dvau sUkSmakiTTicayA dadAti / evaM pazcAnusUyakottaravRddhayA tAvad dadAti, yAvat prathamasUkSmakiTTiH / te ca sakSmakiTTicayAH"saikapadadhnapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila saMkalitAkhyA" iti karaNasatreNa saGkalayitavyAH / saGkalitaiH sarvaiH sUkSmakiTTicayairekasUkSmakiTTicavagatadalaM guNyate, tadA sarvasUkSmakiTTicayadalaM prApyate / sUkSmakisimAnakhaNudalam-sUkSmakiTTitayA pariNamanApa gRhItasakaladalataH sUkSmakiTTicayadalaM vizodhya zeSadalaM sUkSmakiTTisamAnakhaNDadalamuvyate / taca sUkSmakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikaM sakSmakiTTisamAnakhaNDaM prApyate / tacca vakSyamANavAdarakiTTisaMkramamadhyamakhaNDato'saMkhyeyaguNaM bhavati / ekaikasyAM ca sUkSmakiTTAvavizeSeNaikaikaM sUkSmakiTTisamAnakhaNDaM dAtavyam / atha bAdarAvAntarakiTonAmadhastanazIrSacayAdidalaM nirUpyate (1) adhastanazIrSacayadalam-lobhasya tRtIyasaMgrahakiTTeH prathamapUrvAvAntarakiTTau prabhUtaM dalaM vidyate, tata ekacayena hInaM dvitIyapUrvAvAntarakiTTo vidyate / evaMkrameNa tAvad vidyate, yAvalobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / samakiTTikaraNAddhAprathamasamaye sarvapUrvAvAntarakiTTayastena krameNa pUrayitavyAH, yena sarvapUrvAvAntarakiTTayaH pradezAnAzritya lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTitulyA bhaveyuH / ato lomatRtIyasaMgrahakiTTerditIyapUrvAvAntarakiTTAvekacayaM dadAti / tRtIyapUrvAvAntarakiTTI dvau cayau dadAti / evamekottaravRddhayA tAvad dadAti, yApallobhatRtIyasaMgrahakiTTivaramapUrvA'vAntarakiTTiH / nikSipyamANAzcaite cayA adhastanazIcayA ucyante / te ca "saikapadadhnapadArdhamathaikAyaGkayutiH kila sngklitaakhyaa|" iti gaNitakaraNasUtreNa sngklyitvyaaH| padaM tvatrakonalobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzirbodhyam / saGkalitA'vastanazIciyarekAvastanazIrSacayadalaM guNyate, tadA tRtIyasaMgrahakiTTisarvA-'dhastanazIrSacayadalaM prApyate / tacca lobhanRtIyasaMgrahakiTTau saMkramyamANadalato dAtu pRthaksthApayitavyam / Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhastanazIrSacayAdidalam ] kidivedanAddhAdhikAraH [ 373 nyAsa: tRtIyasaMgraikiTTeH sarve'dhastanazIrSacayAH = (padam + 1) 4 / tRtIyasaMgrahakaTTisavistanazIpacayadalam :- savistanazIrSacayAH ekAdhastanazIrSacayadalam tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTau lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / tato lobhadvitIyasaMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiyAmekAdhikAn lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati, evamekottaravRddhyA tAvatprakSipati, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramAvAntarakiTTiH / anena krameNa lobhadvitIyasaMgrahakiTTI dIpamAnAzcayAH "vyekapadanacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayugdalitaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM tat sarvadhanaM gaNitaM ca taduktam / " iti gaNitakaraNasUtreNa saGkalayitavyAH / atra mukham= Adidhanam , tacca lobhtRtiisNgrhkittttipuurvaavaantrkidviraashiprmaannaashcyaaH| cayazcaiko jJAtavyaH, ekottaravRddhidarzanAt / padaM tu lobhadvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakiTTirAzirbodhyam / nyAsa:antyadhanam = (padam - 1) x cayaH + Adidhanam antyadhanam + Adidhanama madhyadhanam = ra .:. lonadvitIyasaMgrahakiTTeH sarve'dhastanazIpacayAH = madhyadhanam 4 padam dvitIyasaMgrahakiTTisarvA'dhastanazIcayairekA'dhastanazIciyadalaM guNyate, tadA lobhadvitIyasaMgrahaphiTTisakalA'dhastanazIrSacayadalaM prApyate / tacca ghAtadalato dAtu pRthaksthApayitavyam / (2) apUrvAvAntarakiTTidalam-lobhatRtIyasaMgrahakiTaTeravAntarakiTTayantareSu yA apUrvAvAntarakiTTayo nirvaya'nte, tAtAmekaikasyAmapUrvAvAntarakiTTo lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatapradezatulyaM dalikaM prakSeptavyam , ta cai kA'pUrvAvAntarakiTTidalamucyate / tatpunarlobhatRtIyasaMgrahakiTTerapUrvAvAntarakiTTirAzinA guNyate, tadA lomatRtIyasaMgrahakiTTisarvA'pUrvAvAntarakiTTidalaM prApyate / tacca tRtIyasaMgrahakiTTo saMkrameNa prApyamANadalato dAtuM pRthaksthApayitavyam / apUrvA'vAntarakiTInAzca rAzilAbhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvA'vAntarakiTTI nAmasaMkhyevamAgapramANo jJAtavyaH, palyopamaprathamavargamUlAsaMkhyeyabhAgamAtrISu pUrvAvAntarakiTTiSu brajitAsvekaikasyA apUrvAvAntarakiTenitteH / (3) ubhayacayadalam-pUrvoktadala ye yathAyogyaM prakSipte sarvapUrvA'pUrvAvAntarakiTTayaH samAnadalikA jAyante / tAsAM dalikaM gopucchAkAraM kartuM lobhadvitIyasaMgrahakiTezvaramAvAntarakiTTAvekaM cayaM prakSipati / dvicaramAvAntarakiTTI dvau cayau prakSipati / evaMkramaNa pazcAnupUrtyA lobhattIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTo pUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzcayAn prakSipati / prakSipyamANacayAthobhayacayA ucyante / sUkSmakiTTitayA pariNamyamAnaM mohanIyadalikaM varjayitvA zeSa mohanIyasattAgata Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 ] khavagaseDhI [ gAthA--196 dalaM padena vibhajyate, tadA madhyamadalaM prApyate / tatpunarIkRtaikonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadaikakhaNDaM yallabhyate, tadekobhayacayadalaM bhaNyate / padaM tvatra bAdarapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAziqhatavyam / ___ iha lobhadvitIyasaMgrahakiTTisarvAvAntarakiTTiSu nikSipyamANA ubhayacayAH "saikapadannapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila saGkalitAkhyA" iti karaNasUtreNa saMkalayitavyAH / padaM tvatra lobhadvitIyasaMgrahakiTTathavAntarakiTTirAzirbodhyam / ___ saMkalitairubhayacayairekobhayacayadalaM guNyate, tadA lobhadvitIyasaMgrahakiTTisarvobhayacayadalaM prApyate / ubhayacayadalaM ca lobhadvitIyasaMgrahakiTTeH pUrvAvAntarakiTTiSu ghAtadalato bandhApUrvAvAntarakiTTiSu tu bandhadalato dIyate / tatra bandhadalato bandhApUrvAvAntarakiTTiSu kizcinnyUnobhayacayadalaM yad dIyate, tad bandhApUrvAvAntarakiTTicayadalamiti paribhASivyate / tacca vakSyamANaprakAreNa saGkalayya sarvobhayacayadalato vizodhayitavyam / vizodhite ca tasmin zeSataH punaranantatamabhAgamAtraM dalaM vizodhanIyam, tAvadalasya bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTipu bandhacayavandhamadhyamakhaNDasvarUpeNa bandhadalato dAsyamAnatvAt / zuddhazeSamubhayacayadalaM ghAtadalato dAtavyam / __ tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTAvekAdhikalobhadvitIyasaMgrahakiTTisakalAvAntarakiTTirAzipramANAnubhayacayAn prakSipati / tataH pazcAnupUvyakottaravRddhayobhayacayAn prakSipati / te ca "vyekapadanacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayuga dalitaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM tat sarvadhanaM gaNitaM ca taduktam / " iti karaNasUtreNa saGkalayitavyAH / mukhamAdidhanam , taccAkAdhikalobhadvitIyasaMgrahakiTTinakalAvAntarakiTTirAzipramANAzcayAH / cayastvekaH, ekottaravRddheH / padaM tu lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzibodhyam / nyAsaH-lobhatRtIyasaMgrahakiTTau nikSipyamANAH sarva ubhayacayAH--. antyadhanam = (padam - 1) + cayaH + mukham madhyadhanama = antyadhanam + Adidhanama .. lobhatRtIyasaMgrahakiTTau nikSipyamANAH sarva ubhayacayAH -- madhyadhanam 4 padam / tRtIyasaMgrahakiTTisarvobhayacayairekobhayacayadalaM guNyate, tadA lopatRtIyasaMgraha kiTTisarvobhayacayadalaM prApyate / tacca saMkramadalataH pRthaksthApayitavyam / (4) madhyamakhaNDam-lobhatRtIyasaMgrahakiTTau nikSipyamANamadhastanazIrSacayadalamapUrvA'vAntarakiTTicayadalamubhayacayadalaJceti dalatrayaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTau prApyamANasaMkramadalato vizodhya tRtIyasaMgrahakiTTeH zeSasaMkramadalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTipUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikamadhya Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bandhadalanirUpaNam ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 375 makhaNDaM prApyate / taca lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTigatadalasyAsaMkhyeyabhAgamAnaM bhavati / matAntareNa tvananta mAgamAtraM saMbhavati / iha prakaraNe prathamamatamAzritya sarva prarUpayiSyate dvitIyamataM tu pratItya svayameva bhAvanIyam , kiTTivedanAdvAprathamasamaya ubhayamatena darzitatvAt / / niruktakamadhyamakhaNDadalaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTipUrvAvAntarakidvirAzinA guNyate, tadA lobhadvitIyasaMgrahakiTTaH sarvamadhyamakhaNDadalaM prApyate / tacca ghAtadalato dAtavyam / ekaikamadhyamakhaNDaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTisarvapUrvA'vAntarakiTTiSvavizeSeNa dAtavyam / ___lobhadvitIyasaMgrahakiTTAvadhastanazIpacayadalamubhayacayadalaM madhyakhaNDadalaM ceti dalatrike yathAyogyaM prakSipte svasthAnaparasthAnagopuccharacanA'vasare pRthaksthApitaM ghAtadalaM parisamAptaM bhavati / lobhatRtIyasaMgrahakiTTau ca yathAyogyamadhastanazIrSa cayAdidalacatuSTaye datte tRtIyasaMgrahakiTTayAmAgataM saMkramadalaM parisamAptaM bhavati / atha bandhadalaM bandhA'pUrvAvAntarakiSTisamAnakhaNudalAdibhirvivarNyate lobhadvitIyasaMgrahakiTTiyate / tena tadvandhata AgataM dalamapi yathAyogyaM vibhajanIyam / tatra bandhadalaM vibhAgacatuSTaye sthApayitavyam / (1) bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM (2) bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM (3) bandhacayadalaM (4) bandhamadhyamakhaNDadalaM ceti / (1) bandhA'pUrvAvAntarakiTisamAnakhaNDadalam-bandhadalato lobhadvitIyasaMgrahakiTTayAmavAntarakiTTayantareSu yA apUrvAnAntarakiTTayo nirvayante, tAsAmekaikasyAmavAntarakiTTI bandhadalata ekasaMkramamadhyamakhaNDAdhikalobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTidalaM dAtavyam / taccaikaM bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDamucyate / bandhA'pUrvAvAntarakiTTirAzinaikAndhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDaM guNyate, tadA sarvavandhApUrvA'vAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM prApyate / nyAsaH-ekabandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalam = 1 saMkramamadhyamakhaNDam + lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTidalam / sarvabandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalam = 1 bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalam - bandhApUrvAvAntarakiTTirAziH / (2) bandhA'pUrvAvAntarakiTicayadalam-yadekobhayacayadalaM prAk sAdhitam , tadanantatamabhAgena nyUnamekavandhApUrvAvAntarakiTTicayadalaM bhaNyate, - atha lobhadvitIyasaMgrahakiTeradhastanIruparitanIzvA'saMkhyeyabhAgapramANA avAntarakiTTIvimucya zeSA lobhadvitIyasaMgrahakiTeravAntarakiTTayo badhyante / tatrA'pi bandhacaramapUrvAvAntarakiTTedhastAdasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANA bandhapUrvA'vAntarakiTTIyatikramya bandhacaramApUrvAvAntarakiTTinirva Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] khavagaskheDhI [ gAthA--196 yate / tasyAM ca lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTita Arabhya pazcAnupUA yatisaMkhyAkA lobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhacaramA'pUrvA'vAntarakirbhivati, tatsaMkhyAkA bandhA'pUrvA'vAntarakiTTicayAH prakSepaNIyAH / tataH punarasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu pUrvAvAntarakiTTiSu gatAsu dvicaramabandhApUrvAvAntarakiTTirnirvaya'te, tatra bandhacaramA'pUrvAvAntarakiTTito'saMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlarAzipramANairvandhApUrvAvAntarakiTTicayairadhikA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAH prakSeptavyAH / evaM pazcAnupUrvyA bandhA'pUrvAvAntarakiyAmasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANairadhikA adhikatarA bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAstAvad dAtavyAH, yAvad bandhaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiH / ete ca nikSipyamANAH sarve bandhApUrvA'vAntarakiTTicayAH "vyekapadanacayo mukhayuk syAdantyadhanaM mukhayuk dalitaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM tatsarvadhanaM gaNitaM ca taduktam / " iti karaNasUtreNa saGkalayitavyAH / mukhamAdidhanam , taccAtra lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiprabhRtibandhaprathamA'pUrvAvAntarakiTTiparyavasAnA'vAntarakiTTirAzipramANA bandhApUrvA'vAntarakiTTicayAH, cayazcA'saMkhyeyapalyopamaprathamavargamUlapramANabandhApUrvA'vAntarakiTTicayAH / padaM punarlobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhA'pUrvA'vAntarakiTTirAzijJAtavyam / nyAsa: antyadhanam = ( padam - 1) x cayaH + Adidhanam / madhyadhanam = antyadhanam + aadidhnm| .:. lobhadvitIyasaMgrahakiTTisarvabandhApUrvAvAntarakiTTicayAH = madhyadhanam x padam / lobhadvitIyasaMgrahakiTTayAH sarvandhApUrvA'vAntarakiTTicayairekabandhApUrvA'vAntarakiTTicayadalaM guNyate, tadA lobhadvitIyasaMgrahakiTTeH sarvavandhA'pUrvA'vAntarakiTTicayadalaM prApyate / (3) bandhacayadalam-bandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalaM bandhApUrvA'vAntarakiTTicayadalaM ca bandhadalato vizodhya zeSaM bandhadalaM padena vibhajanIyam / vibhakta ca madhyamadalaM prApyate / tadapyIkRtaikonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadaikabandhacayagatadalaM prApyate / padaM tvatra lobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAziftavyam / iha lobhadvitIyasaMgrahakiTerbandhacaramAvAntarakiTTAvekaM bandhacayaM dadAti, bandhadvicaramAvAntarakiTTI dvau bandhacayau dadAti, evaM pazcAnupUvyakottaravRddhathA bandhapUrvApUrvAvAntarakiTTiSu tAvad dadAti, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhajaghanyapUrvAvAntarakiTTiH / te ca bandhacayAH "saikapadannapadArdhamathaikAdyaGgyutiH kila saGkalitAkhyA" iti gaNitasUtreNa saMkalayitavyAH / padaM tvatra lobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzirbodhyam / ekabandhacayadalaM sarvabandhacayaiguNyate, tadA sarvabandhacayadalaM prApyate / Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA sUkSmavAdarakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 377 (4) bandhamadhyamakhaNDam-bandhadalataH pUrvoktabandhadalatrayaM vizodhya zeSabandhadalaM bandhapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikaM bandhamadhyamakhaNDaM labhyate / taccaikaikaM bandhamadhyamakhaNDaM bandhapUrvApUrva rAvAntarakiTTiSvavizeSeNa dAtavyam / vadhyamAnapUrvAvAntarakiTTiSu yenA'nantatamabhAgena hInaM saMkramobhayacayadalaM badhyamAnA'pUrvAvAntarakiTTipu cobhayacayApekSayA yenAnantatamabhAgena hInaM bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayadalaM prakSipyata, so'nantatamabhAgo vandhamadhyamakhaNr3e yathAyogyaM ca bandhacayadale prakSipte paripUryate / atha sUkSmakiTiSu lobhasaMgrahakidriye ca dIyamAnadalavidhirbhaNyate sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye prathamasUkSmakiTTayAmekaM sUkSmakiTTisamAnakhaNDaM sUkSmakiTTirAzipramANAMzca sUkSmakiTTicayAn dadAti / idaM ca dIyamAnaM dalaM sarvaprabhUtaM bhavati / tataH paraM dvitIyasUkSmakiTTayAmekaM sUkSmakiTTisamAnakhaNDamekonasUkSmakiTTirAzipramANAMzca samakiTTicayAn dadAti / itthaM prathamasUkSmakiTTito'syAM dIyamAnaM dalamekasUkSmakiTTicayena hInaM bhavati, sakSmaphiTTicayasyA'nantatamabhAgamAtratvAdanantatamabhAgena hInaM dIyamAnadalaM bhavati / tataH paramuttarottarasUkSmakiTTAveka sUkSmakiTTisamAnakhaNDamekottarahAnyA ca sUkSmakiTTicayA~stAvad dadAti, yAvacaramasUkSmakiTTiH / ekasUkSmakiTTicayasyA'nantatamabhAgamAtratvAduttarottarasUkSmakiTTI dIyamAnaM dalamanantabhAgena hInaM bhavati / itthaM sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalaM parisamAptaM bhavati / ___ atha lobhatRtIyasaMgrahakiTi-caramasUkSmakiTTita UcaM bAdarajaghanyakiTTisvarUpAyAM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAdhAntarakiTTo saMkramadalata ekaM madhyamakhaNDaM bAdarapUrvA'pUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn dadAti / idaM ca dIyamAnaM dalaM caramasUkSmakiTTI dIyamAnadalato-:saMkhyAtaguNahInaM bhavati, sUkSmakiTTisamAnakhaNDato madhyamakhaNDasyA-'saMkhyeyaguNahInatvAdubhayacayadalasyA cA'nantatamabhAgamAtratvenA'kizcitkaratvAt / ___ tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTAvekA'dhastanazIrSacayadalamekonabAdarapUrvApUrvAvAntarakiTTipramANAnubhacayAnekaM ca madhyamakhaNDaM dadAti / itthaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntAkiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnadalamekA'dhastanazIrSacayenAdhikamakobhayacayadalena ca hInaM bhavati / tena lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvA'vAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTau dIyamAnadalamekA'dhastanazIpacayadalanyUnaikobhayacayadalena hInaM bhavati / adhastanazIrSacayadalasyobhayacayadalato hInatvAllobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTau dalamanantatamabhAgena hInaM dadAtIti sidhyati / evamagre'pi bhAvanIyam / lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyapUrvAvAntarakiTTitaH paramekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvat Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 ] khavagaDhI [ gAthA - 196 " prakSipati yAvadapUrvAvAntarakiTTaraprAptA bhavati / apUrvAvAntarakiTTau caikA'pUrvAvAntara kaTTidalaM lobha tRtIya saMgraha kiTTaprathamapUrvAvAntara kiTTiprabhRtivyatikrAntabAdarapUrvAvAntarakiGgirAzinyUnavAdarasarvapUrvA'pUrvAvAntaraviTTirAzipramANobhayacayAnekaM ca madhyamakhaNDaM dadAti / tena prAktanapUrvAvAntarakiTTI dIyamAnadalato'syAM dIyamAnadalamasaMkhyAtaguNaM bhavati, prAktana pUrvAvAntarakiDau prakSiptamadhastanazIrSacayadalaM madhyamakhaNDadalaM cetyetaddaladvayato'pUrvAvAntarakiTTidalasyAsaMkhyeyaguNatvAt / tato'nantarAyAmuparitanyAM lobhatRtIyasaMgraha kiTTipUrvAvAntarakidvAvekaM madhyamakhaNDaM bAdaraprathamapUrvAvAntarakidviprabhRtivyatikrAntabAdarapUrvA pUrvAcAntarakidvirAzinyUnavAda ra sarvapUrvA pUrvAvAntarakihirAzipramANAnubhayacayAn vAdaraprathamapUrvAzantarakiviprabhRtivyatikrAntAdarapUrvAvazantara kiMDizazipra mANA'dhastanazIrSacayAMca prakSipati / tena prAktanA'pUrvAvAntarakidvito'syAM pUrvAntarakiTTo dIyamAnadalamasaMkhyeyaguNahInaM jAyate, asyAM nikSipyamANA'vastanazIrSacayamadhyamakhaNDadalasyA'pUrvAvAntara kaTTidalato'saMkhyeyaguNahInatvAt / tata uttarottarA'vAntarakiTTyAmekottaravRddhayA'dhastana zIrSacayAne kota rahAnyo bhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvatprakSipati, yAvallobhatRtIya saMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH, naraM palyopamaprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAge gate yatra yatrA - pUrvAvAntaraviddhiM nirvartapani, tatra tatrA'vastanazIrSacayAnna prakSipati, kintu tatsthAne'pUrvAvAntara kiDidalaM dadAti / tena pUrvA'vAntarakiGkito'pUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalamasaMkhyeyaguNaM tathA'pUrvAvAntarakiTTitaH pUrvA'vAntarakiDa dIyamAnaM dalamasaMkhyAtaguNahInaM bhavati / atha lobhadvitIyasaMgraha kihi: - ataH paraM lomadvitIyasaMgrahako dalaM dAtumupakramate / asyA badhyamAnatvena caturvidhabandhadalAd vedyamAnatvena ca trividhaghAtadalAd yathAyogyaM dalaM dadAti / tatrA'saMkhyeyabhAgamitA mandAnubhAgakAstItrAnubhAgakAca yA avAntarakiyo na vadhyante, tAlu ghAtadameva dadAti / bandhA - pUrvAvAntarakiTTiSu kevalaM bandhadalaM dadAti, na ghAtadalam / tathAhi - romadvitIyasaMgraha kiTTi prathamapUrvAvAntarakiTTI ghAtadalAdekaM madhyamakhaNDaM vAdaraprathamapUrvAvAntarakiTTibhUtivyatikrAnta pUrvAvAntarakiTTirAzipramANA'dhastanazIrSacayAn vAvara prathama pUrvAvAntaraviTTiprabhRtivyatikAntabAdarapUrvA'pUrvAvAntarakiTTirAzinyUnabAdarasarvapUrvA pUrvAvAntaraki dvirAzipramANo bhayacayAM dadAti / tena lobhatRtIyasaMgraha kiDicaramapUrvAvAntara kiTTito lobhadvitIya saMgraha kiTTi prathama pUrvAvAntarakiTTI dIyamAnaM dalikamanantatamabhAgena hInaM jAyate, lobhatRtIya saMgraha kiDicaramA'vAntarakiyapekSayA'dhastanazIrSacayadalanyUnaiko bhayacayadalena hInadalasya prakSeyAt / tato lobhadvitIyasaMgraha kiTTidvitIyAdipUrvAvAntarakiTTiSu ghAtad lAdekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAne kotta rahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvad dadAti, yAvallobhAdvitIyasaMgraha kiTTibandhaprathama pUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA bAdarakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 379 tato lobhadvitIya saMgrahakirjaghanyAyAM bandhapUrvAvAntarakiTTau ghAtadalata ekaM madhyamakhaNDaM bAdaraprathamapUrvA'dhAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabAdarapUrvAvAntarakiTTirAzipramANA'dhastanazIrSacayAn bAdaraprathamapUrvAnAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntavAdarapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyanavAdarasarvapUrvApUrvAvAntaraphiTTirAzipramANopayacayadalaM caikobhayacayadalA'nantatamabhAgena hInaM dadAti, ekobhayacayadalA'nantatamabhAgapramANadalasya bandhacayavandhamadhyamakhaNDarUpeNa prakSipyamANatvAt / bandhadalataH punarekaM bandhamadhyamakhaNDaM bandhasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAMzca bandhacayAn prakSipati / / tataH paramasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu pUrvAvAntarakiTTiSu bandhadalAdekottarahAnyA bandhamAnekaikaM ca bandhamadhyamavaNDaM ghAtadalataH punarekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvad dadAti, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamavandhA'pUrvAvAntarakiTTiraprAptA bhavati / navaramubhayacayadalamanantatamabhAgenahInaM prakSipati, bandhacayavandhamadhyamakhaNDarUpeNa tAvadalasya prakSepAt / ___ tato lobhaktiIyasaMgrahakiTTiprathamavandhA'pUrvAvAntarakiTTI bandhadalata ekaM bandhA'pUrvAvAntarakiTTipamAnakhaNDaM lobhattIyasaMgrahakiTTiprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnabAdarasarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANAn bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAn lobhadvitIyasaMgrahakiTTivandhaprathamapUrvAdhyAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabandhapUrvA'vAntarakiTTirAzinyUnabandhasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzimaprANAn bandhavayAne ca bandhamadhyamakhaNDaM dadAti / ghAtadalatastu tasyAM dalaM na prakSipati / itthaM prAktanapUrvAvAntarakiTau dIpamAnabandhadalato'syAmapUrvAvAntarakiTTau dIyamAnavandhadalamanantaguNaM bhavati, bandhacaya-bandhamadhyamakhaNDadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayabandhA'pUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDadalasyA'nantaguNatvAt / tataH paramanantarAyAM pUrvAvAntarakiTTau ghAtadalato bAdaraprathamapUrvA'vAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvA'vAntaraphiTTirAzipramANA'dhastanazIrSacayAMstathA'nantatamabhAgena hInaM bAdaraprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntavAdarapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnavAdarasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANobhayacayadalamekaM ca madhyamakhaNDaM prakSipati / bandhadalataH punarekaM bandhamadhyamakhaNDaM bandhaprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntavandhapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzinyUnavandhasarvapUrvApUrvAvAntarakiTTirAzipramANAn bandhacayAn prakSipati / itthaM prAktanabandhApUrvAvAntarakiTTau nikSiptadalato'syAM pUrvAvAntarakiTTI nikSipyamANabandhadalamanantaguNahInaM bhavati, bandhacaya-bandhamadhyamakhaNDadalasya bandhApUrvAvAntarakiTTicaya-bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnadalato'nantaguNahInatvAt / tataH paraM ghAtadalata ekottarahAnyobhayacayAnekottaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM bandhadalataH punarekottarahAnyA bandhacayAnekaikaM ca bandhamadhyamakhaNDaM tAvad dadAti, Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] . khavagaseDhI / gAthA-197 yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTibandhacaramapUrvAvAntarakiTTiH, navaramasaMkhyAtapalyopamaprathamavargamUlapramANAsu pUrvAvAntarakiTTiSu gatAsu yatra yatra bandhA'pUrvAvAntarakiTTirnirvayate, tatra tatrobhayacayasthAne bandhadalato bandhA'pUrvAvAntarakiTTicayAnadhastanazIpacayasthAne ca bandhA'pUrvA'vAntarakiTTisamAnakhaNDaM dadAti, ghAtadalatazca madhyamakhaNDaM na dadAti / lobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramabandhapUrvA'vAntarakiTeparitanapUrvA'vAntarakiTTau ghAtadalata ekaM madhyamakhaNDaM bAdaraprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabAdarapUrvAvAntarakiTTirAzipramANA'dhastanazIrSacayAn bAdaraprathamapUrvAvAntarakiTTiprabhRtivyatikrAntabAdarapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzinyUnabAdarasarvapUrvApUrvA'vAntarakiTTirAzipramANA~zcobhayacayAn prakSipati / tataH paraM ghAtadalata ekottaravRddhayA-'dhastanazIrSacayAnekottarahAnyobhayacayAne kaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvad dadAti, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramapUrvAvAntarakiTTiH / pazyantu pAThakA yntrkm-27| samApto gnnitvibhaagH| itthaM bhaNitaH sUkSmakiTTikaraNAddhAprathamasamaye dalanikSepavidhiH // 196 // uttarottarasamaye'saMkhyeyaguNahInA apUrvasUkSmakiTTInivartayatIti pratipAditaM paJcanavatyadhikazatatamagAthayA / atha tAH kutra nirvatayati ? kiM kiTTikaraNAddhAvat pUrvAsAmevAdhastAd nirvatayati, uta krodhAdikiTTivedanAddhAvadubhayatra ? kAzca stokA nirvatayati, kAca prabhUtAH ? iti pRSTa Aha vIyAikhaNesu apuvvA puvvANantaresu he? ya / kuNae heThe'ppA tAu aMtaresu asaMkhaguNA // 197 // dvitIyAdikSaNeSvapUrvAH pUrvAsAmantareSvadhastAcca / karotyadhastAdalpAstAbhyo'ntareSyasaMkhyaguNAH / / 197 / / iti padasaMskAraH / 'boyAikhaNesu' ityAdi, dvitIyAdikSaNeSu' sUkSmakiTTikaraNAddhAyA dvitIyAdisamayeSu 'pUrvAsAM' pUrva sUkSma kiTTInAm 'antareSu' dvayodvayoH pUrvasUkSmakiTTayormadhye yAnyantarANi, teSu, 'adhastAcca' pUrvasUkSmakiTTInAzcA'dhastAjjaghanyapUrvasUkSmakiTerapyadhastAdityarthaH, 'apUrvAH' apUrvasUkSmakiTTIH 'karoti' nivartayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"suhumasAMparAiyakiTTIkArago vidiyasamaye apuvvAo suhumasAMparAiyakiToo karedi, asaMkhejaguNahoNAo / tAo dosu ThANesu karedi / taM jahA-paDhamasamae kadANaM hehA ca aMtare ca / " iti / kaSAyaprAbhatacUrNikRdbhistRtIyAdisamayeSu dvitIyasamayabhAvyapUrvasUkSmakiTTiAnekRttiratidiSTA / tena tRtIyAdisamayeSvapi kSapakaH pUrvasUkSmakiTeradhastAt sUkSmakiTTayantareSu cA'pUrvasUkSmakiTTInivartayatIti sidhyati / adhastAt 'stokAH' alpA apUrvasUkSmakiTTIH karoti, Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] cha sUkSmakiTTisamAnakhaNDam sUkSmakiTTicayadalam | purAtana dalam | madhyamakhaNDadalam ubhayacayadalam **28 566 00 00 00 30000 2005 1899 1908 1905 2006 YOUR 10000 482000 Aw sU * x MP kSma pazyantu 2 a 3 a 4 a pUa yantrakam - 27 (citram - 27) sUkSma kiTTikaraNAddhAprathamasamaye sUkSmakiTTiSu cAdarakiTTiSu ca dalikanikSepaH adhastanazIrSacayadamm apUrNavAntara kaTTidalam 6 a 9 a [ SandhacayayuktabandhamadhyamakhaNDam C [2] bandhApUrvAcAntarakiTTisamAnakhaNDadalam 9a nyAyavAntara kaTTicayadalam 10a FTER ki DAT hw BOULARTA - VOL. XIX XXXX 23 24 25 262 2820 20 232 yaH 12345678 lobhatRtIya saMgraha kiTTiH NEXT pU - pUrvAvAntarakiTTayaH / tAcASTAdaza (18) atra parikalpitAH, vastuto'nantAH / 3 a -- pUrvAvAntara kaTTiSu purAtanaM dalam, taccottarottarapUrvA'vAntara kiTTau vizeSahInam / aloo EMA 10 CONCER 200 2 GO [ labagaDhI EXIG 31 poa 1000550 000000 CORDS 123 557 9 10 11 12 13 14 lobha - dvitIya - saMgraha - kiTTiH saMketaspaSTIkaraNam 1. ....32 - yadyapi paramArthataH sUkSma kiTTiyo 'nantA nirvartyante, kintya saskalpanayA dvAtriMzat (32) parikalpitAH / 1 a - taca sUkSmakiTTisamAnakhaNDaM pratyekaM sUkSma kiTTI dIyate / 2 bha - asatkalpanayA prathamAyAM sUkSma kiTTau dvAtriMzat sUkSmakiTTicayAn prakSipati, vastutastyanantAn sUkSmakiTTicayAn prakSipati, tato'satkalpanayA dvitIyasyAmekatriMzat / evamekottarahAnyA tAvat prakSipati, yAvacacaramasUkSmakiTTiH / Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 ] yantrakam - 27 (citram - 27) 4 a - sarvapUrvA pUrvAvAntara kiTTizvekaikaM madhyamakhaNDaM dadAti, navaraM bandhA'pUrvAvAntarakiTTau na dadAti / 5 a - lobhatRtIyasaMgraha kiTTaprathamAvAntara kiDau sarva pUrvA pUrvAvAntara kiTTirAzipramANAn asatkalpanayA dvAviMzatimubhayacayAna prakSipati / tataH [ khagaDhI paraM yathAkramamekottarahAnyA prakSipati / 6 a - lobha tRtIyasaMgraha kiTTidvitIya pUrvAcAntarakiyAmekAcastana zIrSacayaM prakSipati, tataH paraM yathAkramamekottaravRddhayA pUrvAtrAntarakiTTiSu tAvat prakSipati, yAvallabha dvitIyasaMgraha kiTTicaramapUrvAvAntara kiTTiH / tena lobha dvitIyasaMgraha kiTTicarama pUrvAvAntara kiTTayAma satkalpanayA saptadaza ( 17 ) adhastana zIrSacayAna prakSipati, asatkalpanayA pUrvAvAntara kiTTInAmaSTAdazatvAt / vastutastvanantAnadhastanazIrSacayAna prakSipati paramArthataH pUrvAvAntara kiTTInAmanantatvAt / adharatanazIpacayeSu prakSiptaSu sarvapUrvAvAntara killya pradezakA bhavanti / a pU saMkramadalato nirvartyamAnA pUrvAvAntara kiTTiH / asatkalpanayA dve 'pUrvovAntara kiTTI kalpite, tRtIyA paSThI ceti, vastuto'nantA apUrvAvAntarakiyo ni / 7 a - tacca lobhatRtIyasaMgraha kiTTiprathama pUrvAyAntarakiTTidalapramANaM bhavati / apUrvAvAntarakiTTI cA pUrvAvAntara kiTTidalaM dadAti / bapU bandhapUrvAvAntara kaTTiH, tAcAtra paT kalpitAH, vastuto 'nantA bhavanti / A 8 a - ekAdazAvAntara kiTTI = bandhacaramapUrvAtrAntarakiTTau ekaM bandhacayaM prakSipati / tataH paramekottaravRddhayA tAvat prakSipati yAvad bandhaprathamapUrvAvAntara kaTTiH / itthaM bandhaprathama pUrvAvAntara kiTTayAma satkalpanayA 'STau bandhacayAn prakSipati, asatkalpanayA bandhapUrvA pUrvAvAntara kiTTI nAmatyAta paramArthatastvanantabandhacayAn prakSipati, paramArthato bandhapUrvA pUrvAvAntara kiTTInAmanantatvAt / bandhamadhyamakhaNDaM ca sarvAsu bandhapUrvAparyAvAntara kiniSyavizeSeNa prakSipati / etatsarvam anena cihna ena sUcitam / ba apU - bandhA - pUrvAvAntarakiTTiH / atsakalpanayA dve bandhApUrvAvAntarakiTTI kalpite, vastutastu tA anantAH / 9 a - tacca saMkramamadhyamakhaNDAdhika lobhatRtIyasaMgraha kiTTi prathama pUrvAcAntarakiTTidalapramANam / bandhApUrvAyAntarakiTTau tad dadAti / 10 a - navamyAmayAntarakidrau=bandha caramA pUrvAvAntarakiTTayAM paD (6) bandhApUrvAvAntara kaTTicayAn prakSipati, tasyA lobhadvitIyasaMgraha kiTTicaramAtrAntarakiTTayapekSayA paSThakiTTitvAta / vastutastvanantAn bandhApUrvAvAntara kaTTicayAn prakSipati, vastuto lobhadvitIyasaMgraha kiTTicara mAtrAntarakiTTayapekSayA bandhacaramApUrvAtrAntarakiyA anantatama kiTTitvAt / bandhadvicaramApUrvAvAntara kiTTau ca bandhacaramApUrvAvAntara kiyapekSayA'satkalpanayA tribhiradhikAn bandhApUrvAyAntara kiTTicayAn ( =9) prakSipati, vastuto'saMkhye yapalyopamaprathamavargamUlairavikAn prakSipati / i sA'satkalpanayA paSThI kiTTi, bandhA pUrvAyAntarakiTTidvayakalpanAcca saiva bandhaprathamApUrvAvAntara kaTTiH / sarvasUkSma kiTTaSu dRzyamAnaM dalaM vizeSahInakrameNa vidyate, evaM bAdarAvAntarakaTTiyapi, navaraM sUkSmacaramakiTTito bAdaraprathamAvAntara kiDDau vizeSahInaM dalaM na bhavati, kintya saMkhyeyaguNaM bhavati / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [381 pUrvApUrvasUkSmakiTTiSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH tAbhyaH 'antareSu' pUrvasUkSmakiTTayantareSvasaMkhyaguNA apUrvasUkSmakiTTIH karoti / yadukta kaSAyaprAbhUtacUrNI-heTThA thovAo, aMtaresu asNkhejjgunnaao|" iti // 197 // atha pUrvApUrvasUkSmakiTTiSu dalanikSepaM vibhaNipurAha dei daliaM apubasuhumakiTTitto aNaMtarAe tu / puvasuhumakiTTIe hINamasaMkhejjabhAgeNaM // 198 // pubAu asaMkhaMsAhiyaM annNtrapuvkittttiie| sesAsupubbApuvAsu kameNaM visesUNaM // 199 // dadAti dalikamapUrvasUkSmakiTTito'nantarAyAM tu pUrvasUkSmakiTTayAM hInamasaMkhyeyabhAgena // 198 / / pUrvasyA asNkhyaaNshaadhikmnntraapuurvkittttii| zeSAsu pUrvApUrvAsu krameNa vizeSonam // 199 // iti padasaMskAraH / 'dei' ityAdi, tatrA'pUrvasUkSmakiTTito'nantarAyAM tu pUrvasUkSmakiTTayAmasaMkhyeyabhAgena hInaM dalikaM dadAti / 'puvvAu' ityAdi, 'pUrvasyAH' pUrvasUkSmakiTTito 'anantarA'pUrvakiTTI' anantarApUrvasUkSmakiTTI 'asaMkhyAMzAdhikam' asaMkhyeyabhAgAdhika dalaM dadAti / 'sesAsu' ityAdi, 'zeSAsu' uktoddharitAsu'pUrvApUrvAsu' pUrvasUkSmakiTTiSvapUrvasUkSmakiTTiSu ca krameNa 'vizeSonam' anantatamabhAgena hInaM dalaM dadAti / idamuktaM bhavati-sUkSmakiTTikaraNAddhAyA dvitIyasamaye prathamasamayakRtajaghanyakiTeradhastAd yAH sUkSmakiTTIH karoti, tAsAM sarvajaghanyA'dhastanA- pUrvasadhamakiTTau dalikaM prabhUtaM dadAti / tato dvitIyasyAmadhastanA-'pUrvasUkSmakiTTAvanantabhAgena hInaM dalaM dadAti, tato'nantarAntareNA'nantabhAgena hInaM tAvaddadAti, yAvaccaramA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTiH / ___ tataH paraM caramA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTito'saMkhyAtabhAgena hInaMdalaM prathamasamayakRtaprathamasUkSmakiTTilakSaNAyAM prathamapUrvasUkSmakiTTau dadAti / atra kAraNaM tu kiTTikaraNAddhAyAM pUrvAvAntarakiTTayapUrvAvAntarakiTTayoH sandhau yathA prarUpitam , tathaivA-'nugantavyam , vizeSAbhAvAt / tato dvitIyAdiSu pUrvasamakiTTiSu vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvadantarajA'pUrvasUkSmakiTTiraprAptA bhavati / tato'ntarajA-'pUrvasUkSmakiTTayAmasaMkhyeyabhAgAdhikaM dalaM dadAti, tato'saMkhyeyabhAgena hInaM dalaM tadanantarapUrvasamakiTTau dadAti, tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvaccaramapUrvasakSamakiTTiH, navaraM yatra yatrA'pUrvasUkSmakiTTirnivatyate, tatra tatra prAktanapUrvasUkSmakiTTito'saMkhyeyabhAgAdhikaM dalikaM dadAti, tadanantarapUrvasUkSmakiTTo cA'saMkhyeyabhAgena hInaM dalaM dadAti / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"vidiyasamaye dijamANagassa padesaggassa seDhipakhvaNA-jA vidiyasamae jahaNiyA suhumasAMparAiyakiTTo, tisse padesaggaM dinadi bahuaM / Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 ] khagaseDhI [gAthA - 198-199 vidiyAe kiTTIe anaMtabhAgahoNaM / evaM gaMtRRNa paDhamasamara jA jahaNiyA suhumasAMparAiya kiTTI, tattha asaMkhejadibhAgahINaM / tatto anaMtabhAgahoNaM jAva apuvvaM NivvattijamANagaM Na pAvadi, apuvvAe NivvattijjamANigAe kiTTIe asaMkhejjadibhAguttaraM pucvaNivyattidaM paDivajjamANagassa padesaggassa asaMkheja dibhAgahINaM / paraM paraM paDivajamANassa anaMtabhAgahINaM / " iti / yathA dvitIyasamaye sUkSmakiTTiSu dala nikSepavidhiH prarUpitaH, tathaiva tRtIyAdi samayeSvapi tAvat grarUpayitavyaH, yAvatsUkSmakiTTikaraNAddhAcaramasamayaH / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUrNo- "jo vidiyasamae dijja mANagassa padesaggassa vidhI, so caiva vidho sesesu vi samaesu jAva carimasamayabAdarasaMparAiyo tti / " iti / bAdara kiTTiSu dalanikSepastu prathamasamayavajjJAtavyaH / atha gaNitavibhAgaH / sAmprataM sUkSma kiTTikaraNAddhAyA dvitIyasamaye dalikanikSepo'vastanazIrSacayAdiprarUpaNayA spaSTIkriyate / sUkSmakiTTikaraNAddhAdvitIyasamaye prathamasamayato'saMkhyAtaguNaM dalaM sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhNAti / atha dvitIyasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalaM vibhAgapaJcake vidha janIyam - (1) adhastanazIrSacayadalam (2) adharatanA'pUrva sUkSmakiTTisamAnakhaNDadalam (3) antarajA--pUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDadalam (4) ubhayacayadalaM (5) madhyamakhaNDadalaM ceti / (1) athA'dhastanazIrSacayadalam - sarvAH pUrva sUkSmakiTTI : prathama samayakRta jaghanya sUkSmakiTTigata pradeza tulyAH katu dvitIyapUrva sUkSma kiTTA bekacayaM dadAti tRtIya pUrvasUkSma kiDI dvau cayA~ dadAti / evamekottaravRddhayA tAvad dadAti yAvaccaramapUrvasUkSma kiTTiH / ete ca cayA adhastanazI cyA ucyante / sarvAdhastana zIrSacayAtha "saikapadannapadArtha mathaikAdyaGkayutiH kila saMkalitAkhyA / " iti karaNasUtreNa saGkalayitavyAH / padaM tvatraikonapUrvasUkSma kiTTirAzirbodhyam / ekA'dhastazIrSacayadalaM sarvA'dhastanazIrSacayegu Nyate, tadA sarvA'dhastanazIrSacayadalaM prApyate / (2) adhastanA'pUrva sUkSmakiTTisamAnakhaNDadalam - pUrvasamayakRta prathamasUkSmakiTTigatapradezatulyA adhastanA'pUrvasUkSmakiTTayaH sthApayitavyAH / sthApitAyAJcaikaikasyAM kiTTau yad dalaM bhavati, tadekA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalamucyate / ekA'dhastanApUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDadalamadhastanA'pUrvasUkSma kiDirAzinA guNyate, tadA sarvA'dhastanA'pUrvasUkSma kiTTidalaM prApyate / Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhastanazIrpacayAdidalama ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 383 (3) antarajA'pUrvasUkSmakiTisamAnakhaNDadalam-pUrvasamayakRtaprathamasUkSmakiTTigatapradezatulyA antarajA'pUrvasakSmakiTTayaH sthApayitavyAH / sthApitAyAJcaikaikasyAM sUkSmakiTTau yad dalaM bhavati, tadekAntarajA-'pUrvasUkSmakidvisamAnakhaNDadalamucyate / ekA'ntarajA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalamantarajA'pUrvasUkSmakiTTirAzinA guNyate, tadA sarvA-'ntarajA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalaM prApyate / (4) ubhayacayadalam-pUrvoktadalatraye yathAyogyaM prakSipte sarvapUrvA'pUrvasUkSmakiTTayaH samAnadalikA jAyante / tAsAM dalikaM gopucchAkAraM katu caramapUrvasUkSmakiTTayAmekazcayaH prakSepaNIyaH, vicaramapUrvasUkSmakiTTI dvau cayau prakSepaNIyo / evaMkrameNa pazcAnupUyoM cayAstAvat prakSeptavyAH, yAvad dvitIyasamaye kriyamANaprathamA'dhastanA-'pUrvasUkSmakiTTiH / te ca "saikapadaghnapadArdhamathaikAyaGkayutiH kila sNklitaakhyaa|" iti karaNasUtreNa saMkalayitavyAH / padaM tvatra pUrvApUrvasUkSmakiTTirAzitivyam / ete ca cayA ubhayacayA ucyante / sarvobhayacayairekobhayacayagatadalaM guNyate, tadA sarvobhayacayadalaM prApyate / nanvekobhayacayagatadalaM kiyad bhavati ? iti cet, ucyate--prathamasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalaM dvitIyasamaye ca sUkSmakiTTitayA pariNa manAya gRhyamAgadalamiti daladvayaM padena vibhajyate, tadA madhyamadalaM prApyate / tatpunarIkRtaikonapadanyUnAbhyAM dvAbhyAM dviguNahAnibhyAM vibhajyate, tadaikobhayacayadalaM prApyate / padantvatra samayadvayakRtasUkSmakiTTirAziravagantavyam / nyAsa:madhyamadalama samayadvaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhiitdlm| padam madhyamadalam ekobhayacayadalam = (padam -1) dve dviguNAhAnI-- (5) madhyamakhaNDadalam--dvitIyasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalataH pUrvoktAdhastanazIpacayAdidalacatuSTayaM vizodhya zeSadalaM madhyamakhaNDadalamucyate / tacca pUrvApUrvasUkSmakiTTirAzinA vibhajyate, tadaikaM madhyamakhaNDaM prApyate / ekamadhyamakhaNDadalaM cA'dhastanApUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalato'saMkhyeyaguNaM bhavati / ekaikaM madhyamakhaNDaM sarvapUrvApUrvasUkSmakiTTiSvavizeSeNa dAtavyam / lobhatRtIyasaMgrahakiTTisaMkramadalasyA'dhastanazIrSacayAdivibhAgacatuSTayaM lobhadvitIyasaMgrahakiTTayAzca ghAtadalasyA-'dhastanazIrSacayAdivibhAgatrayaM bandhadalasya ca bandhApUrvAvAntarakiTTisamAnakhaNDAdivibhAgacatuSTayaM pUrvavadavaseyam / Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] khavagaseDhI [ gAthA-198-199 ___ atha pUrvApUrvasUkSmakiddiSu dalanikSepo bhaNyate-dvitIyasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya gRhItadalAt prathamA-'dhastanApUrvasadhamakiTTAvakamadhastanA'pUrva sakSamakiTTisamAnakhaNDaM pUrvApUrvasUkSmakiTTirAzipramANAnubhayacayAnekaMca madhyamakhaNDaM dadAti / tacca dIyamAnaM dalaM prabhUtaM bhavati, upari dIyamAnadalasya hInatvAt / tato dvitIyA-'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTayAmekamadhastanA-'pUrvakiTTisamAnakhaNDamekonapUrvApUrvasakSamakiTTirAzipramANAnubhayacayAnekaM ca madhyamakhaNDaM dadAti / itthaM prathamA-'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTito dvitIyA-'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTayAmekobhayacayena hInaM dalaM dadAti / ubhayacayadalasyA'nantatamabhAgamAtratvAt prathamA-'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTito dvitIyA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTAvanantatamabhAgena hInaM dalaM dadAtIti sidhyati / tataH paraM tRtIyAdyadhastanA'pUrvasUkSmakiTTiSvekaikamadhastanA-'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDamekaikaM madhyama khaNDamekottarahAnyA cobhayacayAMstAvat prakSipati, yAvaccaramA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTiH / tataH paraM prathamapUrvasUkSmakiTTAvekaM madhyamakhaNDaM sarvA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTirAzinyUna-pUrvApUrvasUkSmakiTTirAzipramANAMzcobhayacayAn dadAti / tadeva caramA-'dhastanA'pUrvasamakiTTitaH prathamapUrvasUkSmakiTTayAmekobhayacayenaikena cA'dhastanA-'pUrvasUkSmakiTTi samAnakhaNr3e na hInaM dalaM dadAti / ityazca caramA-'dhastanA-'pUrvasUkSmakiTTitaH prathamapUrvasUkSmakiTTI dIyamAnadalamasaMkhyeyabhAgena hInaM jAyate, ekamadhyamakhaNDadalata ekA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalasyA'saMkhyevaguNahInatvAdumayacayadalasya cA'dhastanA'pUrvasamakiTTisamAnakhaNDadalA'nantatamabhAgamAtratvAt / tato dvitIyapUrvasUkSmakiTTAvekamadhastanazIpacayamekaM madhyamakhaNDamekAdhikA-'dhastanA-'pUrvasUkSmakiTTirAzinyUnapUrvApUrvasUkSmakiTTirAzipramANA~cobhayacayAn dadAti / tena prathamapUrvasUkSmakiTTito'syAM dIyamAnadalamanantabhAgena hInaM jAyate / kathametadavasIyate ? iti cet ucyate-prathamapUrvasUkSmakiTTito'syAM dIyamAnadalamekA'dhastanazIrSacayenA'dhikaM jAyate, ekonayacayena ca hInam / tenaikA'dhastanazIrSacayadalanyUnaikobhayacayadalena hInaM dIyamAnadalaM prathamapUrvasUkSmakiTTito dvitIyapUrvasUkSmakiTTau jAyate / adhastanazIrSacayadalasya kevalamubhayacayadalA-'saMkhyeyabhAgamAtratvAdubhayacayadalasya cA'dhastanA'pUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDadalAnantatamabhAgamAtratvAt prathamapUrvasUkSmakiTTito dvitIyapUrvasUkSmakiTTAvanantabhAgena hInaM dIyamAnaM dalaM bhavati / evamagre'pi bhAvanIyam / tataH paraM tRtIyAdipUrvasUkSmakiTTipvakaikaM madhyamakhaNDamekottaravRddhayA-'dhastanazIrSacayAnekotarahAnyA cobhayacayAn yathAkramaM palyopamA'saMkhyabhAgamAtrAravasaMkhyAtAsu sUkSmakiTTiSu tAvatprakSipati, yAvadantarajA'pUrvasakSmakiTTiraprAptA bhavati / __antarajApUrvasUkSmakiTTAvekaM madhyamakhaNDaM prathamA'dhastanA'pUrvasUkSmakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvasUkSmakiTTirAzinyUnasarvapUrvApUrvasUkSmakiTTirAzipramANAnubhayacayAnekaM cA'ntarajA'pUrva Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] yantrakam-27 a [ 385 sUkSmakiTTikaraNAddhAdvitIyasamaye prIyamayadalanikSepavidhiH vavava IDOORoo fol 2 6 .01 120456789021 22 marA 25 2012 marA 25678263.1345633383530 saGketaspaSTIkaraNam apU=dvitIyasamaye nirvatyamAnA-'dhastanApUrvasUkSmakiTTiH, asatkalpanayA sarvAdhastanApUrvasUkSmakiTTayastisraH (3), vastuto-'nantAH / pU-pUrvasUkSmakiTTiH, asatkalpanayA pUrvasUkSmakiTTayo dvAtriMzat , (4, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 19, 20 21, 22, 24, 25, 26, 27, 29, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 39, 40, 41, 42) / / aM=sUkSmakiTTayantare nirvaya'mAnA apUrvasUkSmakiTTiH, asatkalpanayA'ntarajA'pUrvasUkSmakiTTayaH sapta (8, 13, 18, 23, 28, 33, 38) / Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] 000anena cihna nA-'dhastanApUrvasUkSmakiTTisamAnakhapaDaM sUcitam , taccaikaikAdhanastanApUrvasUkSmakiTTau dIyate / ekAdhastanApUrvasUkSmakiTTisamAna khaNDadalaM tu prathamasamayakRtajaghanyapUrvasUkSmakiTTipradezatulyam / .."anena cihnana pUrvasUkSmakiTTiSu purAtanadalaM sUcitam , taccottarottarapUrvasUkSmakiTTI vizeSahInakrameNa bhavati / a-adhastanazIrSacayadalam / * pradezApekSayA sarvapUrvasUkSmakiTTIH prathamasamayakRtajaghanyapUrvasUkSmakiTTipradezatulyAH kartuM dvitIyapUrvasUkSmakiTTayAmekAdhastanazIrSacayaH prakSipyate, tRtIyapUrvasUkSmakiTTI dvA adhastanazIpacayau, caturthapUrvasUkSmakiTTau trayo-'dhastanazIrSacayAH, evamekottaravRddhayA pUrvasUkSmakiTTiSu tAvat prakSipyante yAvaccaramapUrvasUkSmakiTTiH, tasyAmasakalpanayaikatriMzad (31) adhastanazIrSacayAH prakSipyante, pUrvasUkSmakiTTInAM dvAtriMzattvAt , vastutastvanantA adhastanazIrSacayA nikSipyante, pUrvasUkSmakiTTInAM paramArthato'nantatvAt / / * antarajApUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalama , tacca sUkSmakiTyantare nirvaya'mAnAyAmekaikasyAmapUrvasUkSmakiTTI dIyate / ekAntarajApUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDadalaM tu prathamasamayakRtajaghanyapUrvasUkSmakiTTipradezatulyam / / anena cihnana madhyamakhaNDaM sUcitam , taccaikaikaM pUrvApUrvasUkSma kiTTiSu dIyate, ekamadhyamakhaNDadalaM jaikAdhastanApUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDa dalato vaikAntarajApUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalato vA'saMkhye yaguNaM bhavati / uubhayacayadalam / caramasUkSmakiTTayAmeka ubhayacayaH prakSipyate, dvicaramasUkSmakiTTo dvA ubhayau prakSipyete, tricaramasUkSma kiTTau traya ubhayacayAH prakSipyante, evamekottaravRddhayobhayacayAH pUrvApUrvasUkSmakiTTipu tAvat prakSipyante,yAvat prathamAdhastanApUrvasUkSmakiTTi , tasyAM ca pUrvApUrvasUkSmakiTTirAzipramANA ubhayacayAH prakSipyante, asatkalpanayA tu dvAcatvAriMzat (42), vastuto'nantAH, paramArthataH pUrvApUrvasUkSmakiTTInAmanantatvAt / anena krameNa dalike prakSipta prathamAdhastanApUrvasUkSmakiTTI prakSipyamANaM sarvadalam | A ityanena sUcitaM prabhUtaM bhavati, tato vizeSahInakrameNa tAvat , yAvaccaramAdhastanApUrvasUkSmakiTTiH, asatkalpanayA tu tRtIyA sUkSmakiTTiH / tato'saMkhyeyabhAgena hiinm| A ityanena sUcitaM dIyamAnaM sarvadalaM prathamapUrvasUkSmakiTTI,asatkalpanayA tu caturthasUkSmakiTTau / tato dvitIyAdipUrvasUkSmakiTTiSu palyopamA'saMkhyeyabhAgapramANAsvasaMkhyAtAsvasatkalpanayA tu tisRSu sUkSmakiTTiSu vizeSahInakrameNa tAvad bhvti,yaavdntrjaapuurvsuukssmkittttirpraaptaa| tatastadanantarAntarajA'pUrvasUkSmakiTTA asatkalpanayA'STamasUkSmakiTTayAmasaMkhyeyabhAgenAdhikam *IA ityanena sUcitaM dIyamAnaM dalaM bhavati, tadanantarapUrvasUkSma kiTTAvasaMkhyeyabhAgahInama / A ityanena sUcitaM dIyamAnaM dIlaM bhavati,tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvad bhavati, yAvaccaramapUrvasUkSmakiTTiH, navaraM yatra yatrA'pUrvasUkSma kiTTirnirvaya'te, tatra tatra prAktanapUrvasUkSmakiTTito'saMkhyeyabhAgAdhikam , tadanantarapUrvasUkSmakiTTau cAsaMkhyeyabhAgena hInaM dalaM diiyte| evaM sUkSmakiTTikaraNAddhAyAH zeSasamayeSvapi vktvym| dRzyamAnadalaM sUkSma kiTTikaraNAddhAyAH sarvasamayeSu sarvapUrvApUrvasUkSmakiTTiSu vizeSahInakrameNa bhavati / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNitarItyA sUkSma kiTTaSu dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 385 sUkSmakaTTisamAnakhaNDaM dadAti / itthaM prAktanapUrva sUkSmakidvito'syAmapUrva sUkSma kiTTI dIyamAnaMdalamasaMkhyeyabhAgAdhikaM jAyate / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate- pUrvasUkSmakiTTito'syAmantarajA--pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDamadhikaM dadAti, tacca madhyamakhaNDasyA'saMkhyeyabhAgamAtraM bhavati, tena pUrvasUkSmakiTTito 'saMkhyeyabhAgAdhikaM dalikamasyAM sUkSmakiTTau dIyamAnaM dalaM bhavati / atra yadyapi pUrvasUkSmakiTTita ekobhayacayena niruktA'dhastanazIrSacayaizca hInaM dalaM dadAti, tathApi teSAmantarajA pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalA'nanta bhAga mAtra tvenA'kiJcitkaratvam / tato'nantarAyAM pUrvasUkSmakidvAvekaM madhyamakhaNDaM prathamA'dhastanA'pUrvasUkSma kiGkiprabhRtivyatikrAntapUrvApUrvasUkSmakiTTirAzinyUna sarvapUrvA pUrvasUkSma kiTTirAzipramANAnubhayacayAn prathamapUrvasUkSmakiTTiprabhRtivyatikrAntapUrvasUkSmakiTTi pramANA'dhastanazIcayAn prakSipati / tena pUrvavartyantarajA pUrva - sUkSma kiTTito'nantarapUrvasUkSma kiDDI dIyamAnaM dalamasaMkhyeyabhAgahInaM jAyate madhyamakhaNDadalatoantarajA'pUrvasUkSmakiTTisamAnakhaNDadalasyA'saMkhyeyaguNahInatvAt / tata UrdhvamekottarahAnyobhayacayAnekocaravRddhayA'dhastanazIrSacayAnekaikaM ca madhyamakhaNDaM tAvad dadAti yAtraccaramapUrvasUkSmakiTTiH, navaraM palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitAstrasaMkhyAtAsu pUrvasUkSmavidviSu vajitAsu yatra yatrA'pUrvasUkSmakiviM nirvartayati, tatra tatrA'dhastanazIrSacayasthAne'ntarajA'pUrvasUkSma kiTTisamAnakhaNDaM dadAti / tena pUrvA pUrvAsUkSmakiTTisandhau sati pUrvasUkSma kiTTito'pUrva sUkSma kiyAma saMkhyAta bhAgenAdhikaM tathA'pUrvasUkSmakiTTeH pUrvasUkSmakiTeza sandhI satyapUrvasUkSmakiTTitaH pUrvasUkSma kiTTayAma saMkhyeyabhAgena hInaM dIyamAnadalaM jAyate, zeSAsu pUrvasUkSmakiTTiSu vizeSahInakrameNaiva dIyamAnadalaM bhavati / itthaM dvitIyasamaye sUkSmakiTTitayA pariNamanAya yahalaM gRhItam, tatsarva prakSiptaM bhavati / ( pazyantu yantra kam-27 a ) tataH paraM bAdarapUrvApUrvAvAntarakiTTiSu dalaM nikSipati / tatra lobhatRtIyasaMgrahakiDDau caturvidhasaMkramadalAllobhadvitIyasaMgrahakiTTau ca trividhaghAtadalAccaturvidhatrandhadalAd yathAyogyaM dalaM nikSipati / tatra caramasUkSmakiTTito lobhatRtIya saMgraha kiGgiprathama pUrvAvAntarakiDau dalamasaMkhyAtaguNahInaM dadAti, tataH zeSAsvapi sUkSma kiDikara gAddhAprathama samayavad bhAvanIyam, vizeSAbhAvAt / iti gaNitavibhAgaH / yathA sUkSmakiTTikaraNAddhAyA dvitIyasamaye gaNitarItyA dalikanikSepo bhaNitaH, tathaiva tRtIyAdisamayeSu bhaNitavyaH / // / 198-199 // atha sUkSmakiTTikaraNAddhAyAM dRzyamAnadalaM vivarNayiSurAha-- paDhamasumAu carimaM jAvaM dIsaha dalaM visesUNaM / toya asaMkhaguNaM bAyara paDhamAa uvariM viseNaM // 200 // ( gItiH) Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 ] khavagaseDhI [ gAthA-200-201 prathamasUkSmAyAzcaramAM yAvad dRzyate dalaM vizeSonam / tatazcA'saMkhyaguNaM bAdaraprathamAyAmupari vizeSonam / / 200 // iti padasaMskAraH / 'paDhama0' ityAdi, 'prathamasUkSmAyAH' prathamasUkSmakiTTitaH prabhRti 'caramAM' caramasUkSmakiTTi yAvad 'dalaM' pradezAgra 'vizeSonaM' vizeSahInaM dRzyate / 'to' ityAdi, 'tataH' caramasUkSmakiTTitazcA'saMkhyaguNaM dalaM 'bAdaraprathamAyAM' lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamAvAntarakiTTI dRzyate / 'uvariM' ityAdi, upari vizeSonaM dRzyate / idamuktaM bhavati-sakSmakiTTikaraNAddhAyAH prathamasamayAt prabhRti caramasamayaM yAvat prathamasUkSmakiTTau prabhUtaM dalaM dRzyate / tato vizeSahInaM dalaM dvitIyasyAM sakSmakiTTI dRzyate / evaM vizepahInakrameNa tAvad dRzyate, yaavccrmsuukssmkittttiH| caramasUkSmakiTTitaca lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNaM dalaM dRzyate / kiM kAraNam ? iti cet , uvyate-bAdarakiTTigatadalasyA'saMkhyeyabhAgapramitameva dalaM gRhItvA bAdarakiTTito vizeSAdhikAH sUkSmakiTTIH karoti / tena caramasUkSmakiTTito lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTAvasaMkhyAtaguNaM dalaM dRzyate / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"suhumasAMparAiyakiTokAragassa kiTosu dissamANapadesaggassa seDhipakhvaNaM / taM jahA-jahaNiyAe suhumasAMparAiyakiToe padesaggaM bahugaM, tatto aNaMtabhAgahINaM jAva carimasuhumasAMparAiyakiSTi tti / tado jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiToe padesaggamasaMkhejaguNaM / esA seDhiparUvaNA jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti|" tato lobhatRtIyasaMgrahakiTTiprathamA'vAntarakiTTito vizeSahInaM dalaM lobhatRtIyasaMgrahakiTTidvitIyA'vAntarakiTTau dRzyate / tataH paramanantarAnantareNa vizeSahInakrameNa tAvad dRzyate, yAvallobhadvitIyasaMgrahakiTTicaramA'vAntarakiTTiH // 20 // ____ lobhadvitIyasaMgrahakiTTi vedayato jIvasyAvalikAtrikamAtraprathamasthitibhavanAnantaraM yo vizeSaH pravartate, taM vibhaNiSurAha jA AvalitigasesA paDhamaThiI tAva saMkamei dalaM / bIyatto taiyAe tao paraM saMkamei suhumAsu // 201 // (gItiH) yAvadAvali kAtrikazeSA prathamasthitistAvat saMkrAmati dalam / dvitIyAtastRtIyasyAM tataH paraM saMkrAmati sUkSmAsu // 201 / / iti padasaMskAraH / 'jA' ityAdi, lobhadvitIyasaMgrahakiTTi vedayataH kSapakasya yAvad AvalikAtrikazeSA 'prathamasthitiH' lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitirbhavati, tAvad 'dvitIyAto' lobhadvitIyasaMgrahakiTTitaH 'tRtIyasyAM' lobhatRtIyasaMgrahakiTTau dalaM saMkrAmati / 'tato' lobhadvitIyasaMgrahakiTTi Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 387 bAdarakiTTInAM sarvathA sUkSmakiTTiSu saMkramaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH prathamasthiterAvalikAtrikA-paraM lobhadvitIyasaMgrahakiTTito dalaM 'sUkSmAsu' sUkSmakiTTiSveva saMkrAmati, prAktUbhayatrA'pi saMkrAmati smetyarthaH / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"lobhassa vidiyakiDiM vedayamANassa jA paDhamahidI, tisse paDhamahidIe jAva tiNi AvaliyAo sesAo, tAva lobhassa vidiyakiTTIdo lobhasa tadiyakiTTIe saMchunbhadi pdesggN| teNa paraM Na saMchubbhadi, savvaM suhumasAMparAiyakiTTIsu sNchubbhdi|" iti / prathamasthitau dvathAvalikAzeSAyAmAgAlo vyavacchidyate / tataH samayonA''valikAyAM gatAyAM lobhasya jaghanyasthityudIraNA jAyate / tadAnImeva bAdaralobhasya caramodayaH // 201 // atha lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthito samayAdhikAvalikAzeSAyAM bAdarakiTTInAM sarvathA sUkSmakiTTitayA pariNati pratipipAdayipurAha khaNaahiAvalisesAe biiyAtaiyagANa svvdlN| saMkAmai suhumAsu vajjiya NavabaddhamAvaligayaM ya // 202 // (gItiH) kSaNAdhikAvalikAzeSAyAM tu dvitIyAtRtIyayoH sarvadalam / saMkramayati sUkSmAsu varjayitvA navabaddhamAvalikAgataM ca / / 202 / / iti padasaMskAraH / 'khaNa0' ityAdi, lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau 'kSaNAdhikA''valikAzeSAyAM' samayAdhikAvalikAzeSAyAM 'navabaddhaM' dvitIyasaMgrahakiTTeH samayonadyAvalikAbaddhaM dvitIyasthitistham 'AvalikAgataM tasyA evodayAvalikAyAM praviSTaM ca prathamasthitigataM dalikaM varjayitvA dvitIyAtRtIyayoH' lobhadvitIyasaMgrahakiTTitRtIyasaMgrahakiTTayoH sarvadalaM 'sUkSmAsu' sUkSmakiTTiSu saMkramayati, sUkSmakiTTitayA pariNamayatItyarthaH / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUNau~-"lobhassa vidiyakihiM vedayamANassa jA paDhamahidI, tisse paDhamahidoe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe tAdhe jA lobhasa tadiyakiTTI, sA savvA NiravayavA suhumasaMparAiyakiTTIsu saMkatA / jA vidiyakiTI, tisse do AvaliyA mottaNa samayUNe udayAvaliyapaviThaM ca sesaM savvaM suhumasaMparAiyakiTTIsu saMkaMtaM / " iti // 202 // lobhadvitIyasaMgrahakiTTiprathamasthitau samayAdhikAvalikAzeSAyAM mohanIyasya yazcaramasthitibandho jAyate, tamabhidadhaccheSakarmaNAmapi sthitibandhaM bhaNatilohassa muhuraMto baMdho ghAINa divsNto| havai aghAINaM vAsaMto aha bhaNimu ThiisaMtaM // 203 // (upagItiH) lobhasya muhUrtAntarbandho ghAtinAM divasAntaH / bhavatyaghAtinAM varSAntaratha bhaNAmaH sthitisattvam / / 203 / / iti padasaMskAraH / Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 ] khavagaseDhI [ gAthA--204 'lohassa' ityAdi, lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye 'lomasya' saMjvalanalobhasya 'muhUrtAntaH' muhUrtasya antara-madhye, antamuhUrtamAtra ityarthaH, 'bandhaH' sthitibandho 'bhavati' jAyate, mohanIyasyA'ntamuhUrtamAtraH sthitivandho bhavatItyarthaH / ayaM ca mohanIyasya sarvajaghanyasthitibandhaH / evaM mohanIyasyAnubhAgabandho'pi sarvajaghanyo bhavati / 'ghAINa' ityAdi, 'ghAtinAM' mohanIyasyoktatvAjjJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'nnarAyarUpANAM karmaNAM sthitivandho 'divasAntaH' divasasya-ahorAtrasya antara=madhye bhavati, lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye yo ghAtitrayasya sthitibandho divasapRthaktvamAtra AsIt , sa krameNa hIyamAnaH san sampratyantarahorAtrapramANo jAyata ityarthaH / 'aghAINaM' ityAdi, tadAnIM cA'ghAtinAM karmaNAM nAmagotravedanIyalakSaNAnAM sthitibandho 'varSAntaH' varSasyA'ntarjAyate / pratipAditaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI--"tamhi ceva lobhasaMjalaNassa ThidibaMdho aMtomuhattaM tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho ahorattassa aMto / NAmAgodavedaNIyANaM bAdarasAMparAiyassa jo carimo ThidibaMdho, so saMkhejjehiM vassasahassehiM hAiDNa vassassa aMto jaado|" iti / ___ atha pratijijJAsurAha-'aha' ityAdi, 'artha' sthitibandhaprarUpaNAnantaram , AnantaryArthakatvAd athazabdasya, 'bhaNAmaH' pratipAdayAmaH, kim ? ityAha-'ThiisaMtaM' ti 'sthitisaca' saptAnAmapi karmaNAM sthitisatkarma // 203 // atha pratijJAM nivarvoDhukAmaH saptAnAmapi sthitisattvaM vyAharati lohassa muhattaMto saMkhasahassavarisA ya ghAINaM / hojjei aghAINa uNa asaMkhejjavarisA carime // 204 // lobhasya muhUrtAntaH saMkhyasahasravarSAzca ghAtinAm / / bhavatyaghAtinAM punarasaMkhyeyavarSAzcarame / / 20 / / iti padasaMskAraH / 'lohassa' ityAdi, tatra'carimeM' tti 'carame' lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamaye 'lobhasya' saMjvalanalobhasya sthitisacaM 'muhurtAntaH' antarmuhUtaM bhavati / 'saMkha0' ityAdi, tatra 'ghAtinAM' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyarUpANAM ca karmaNAM sthitisacaM saMkhyasahasravarSA bhavati / 'aghAINa' ityAdi, 'aghAtinAM' nAma-gotra-vedanIyalakSaNAnAM karmaNAM punaH sthitisattvamasaMkhyeyavarSA bhavati, lobhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayataH paraM saMkhyAteSu sthitighAteSu gateSu sthitisatvaM hInaM sadidAnImapyetAvad bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"carimasamayabAdarasAMparAiyassa mohaNIyassa hidisaMtakammamaMtomuhattaM / xxx Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anivRttikaraNasamApti: ] kiTTavedanAddhAdhikAraH [ 389 tinhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANixxxx NAmAgodavedaNoyANaM 'ThidisaMtakammamasaMkhejjANi vastrANi / " iti / nizvayanayamAzritya tadAnImeva vyavacchidyamAnaH saMjvalana lobhasya bandho vyavacchinnaH / evaM cAdarakaSAyasyodayodIraNe vyavacchinna tathA'nivRttivAdarasamparAyaguNasthAnakAddhA'pi vyavacchinnA / yaduktaM saptatikAcUrNo- "evaM aMtomuhuttaM kiTTIo kareti tAva, jAva lobhassa bitipaTTiIe paDhamaTThito samayAhiyAvaliyasesa tti / tammi samae lobhasaMjalaNAe baMdhavoccheo, bAyarakasAyANaM udaodIraNAvoccheo ya anikAlavoco ya jugavaM bhavaMti / " iti / tadevaM samarthitA bAdarakiTTivedanAdvA / tasyAM ca samarthitAyAM samAptamanivRttikaraNanirUpaNam // 204 // ekAdhikadvizatatamaprabhRtigAthAH samAzritya yantrakam (1) yAtrallo bhadvitIyasaMgraha kiyA AvalikAtrikapramANA prathamasthitiH zeSA bhavati, tAvad dvitIyasaMgrahakaTTitastRtIyasaMgraha kiyAmapi dalaM saMkrAmati / tataH paraM dvitIyasaMgraha kiTTidalaM tRtIyasaMgraha kiTTau na saMkrAmati, kintu sUkSma kiTTiSveva / (2) lobha dvitIyasaMgraha kiTTaprathamasthiterdvayAvalikayoH zeSayorAgAlo vyavacchidyate / (3) lobha dvitIyasaMgraha kiTTiprathamasthiteH samayAdhikAvalikAyAM zeSAyAm (ka) lobhasya jaghanyasthityudIraNA bhavati / (kha) samayonadvayAvalikAbaddhanUtanadalamudayAvalikApraviSTadalaM ca varjayitvA zeSaM sarva bAdarakiTTidalaM sUkSma kiTTitayA pariNamayati / (ga) mohanIyasya sthitibandho'ntamuhUrtamAtraH / (gha) ghAtitrayasya sthitibandho 'ntarahorAtram / (Ga) aghAtitrayasya sthitibandho'ntavarSam / (ca) lomasya sthitisattvamantarmuhUrtam / (cha) ghAtitrayasya sthitisattvaM saMkhyeyasahasravarSANi / (ja) aghAtitrayasyA'saMkhyeyavarSAH sthitisattvaM bhavati / (jha) mohanIyasya sarvajaghanyasthitibandhaH / (Ja) mohanIyasya sarva jaghanyAnubhAgabandhaH / (Ta) nizcayanayamAzritya (a) tadAnIM vyavacchidyamAnaH saMjvalanakaSAyasya bandho vyavacchinnaH (ba) tadAnIM vyavacchidyamAne bAdarakaSAyasyodayo dIraNe vyavacchinna / (sa) evamevAnivRttikaraNaguNasthAnakAddhA'pi vyavacchinnA / Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 ] khabagaseDhI [gAthA-205-207 anivRttivAdarasamparAyaguNasthAnakasamAptisamanantaraM sUkSmasamparAyaguNasthAnakaM pratipadyate / tena sUkSmasamparAyaguNasthAnake prakriyAvizeSa pradarzayitukAmaH prAha sekAle suhumaguNahANaM paDivajae tayANi ya / guNaseTiM karai suhumakiTTI ukkiriya veyai ya // 205 // anantarakAle sUkSmaguNasthAnaM pratipadyate tadAnIJca / / guNazreNiM karoti sUkSmakiTTIrutkIrya vedayati ca // 205 / / iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' bAdarakiTTivedanAddhAsamAptito'nantarasamaye 'sUkSmaguNasthAnaM' sUkSmasamparAyaguNasthAnakaM pratipadyate, pariNAmamAhAtmyAt / tadAnIM kiM karoti ? ityata Aha'tayANiM ya' ityAdi, tadAnIJca 'sakSmakiTTI' samakiTTigatapradezAnutkIya guNazreNi' guNena-udayasamayAdArabhyA'saMkhyeyaguNakAreNa zreNi-pradezaracanAM 'karoti' nivartayati / udayasamayataH prabhRtyasaMkhyeyaguNakrameNa dalikaM nikSipya prathamasthitiM vidadhAtItyarthaH / 'vedayati ca tadAnIJcaiva sUkSmakiTTIranubhavati / yaduktaM saptatikAcUrNI--tao sekAle suhumasaMparAigakiTTIo daliaM okaDDittu paDhamahitiM karei / tatiyatibhAgamettaM vedei ya, tao suhumasaMparAio vuccai / " iti / evaM zatakacUrNAvapiH "vAyararAgeNa kayA suhumo veei suhumkittoo| tamhA suhumakasAo suhumo suDappa yogappa // 1 // " iti // 205 // nanu guNazreNinikSepaH sUkSmakiTTivedanAddhAprathamasamaye kiyAn bhavati ? tathA guNazreNyAM taduparitanasthitiSu ca dalikanikSepaH kathaM bhavati ? ityAzaGkAvyudAsAya prAha suhumaguNatto guNaseDhINikkhevo visesabbhhio| tattha asaMkhaguNakameNaM NikhivijjA pasaggaM // 206 // carimAu asaMkhaguNaM aMtaraAimmi tAu ya visesUNaM / uvari tao bIyAimmi tAu saMkhaguNahINayaM to hINaM // 207 // (AryAgotiH) sUkSmaguNato guNazreNinikSepo vizeSAbhyadhikaH / tatrA'saMkhyaguNakrameNa nikSipati pradezAgram / / 206 / / caramAdasaMkhyaguNamantarAdau tasmAcca vizeSonam / upari tato dvitIyAdau tasmAt saMkhyaguNahInaM tato hInam / / 20 / / iti padasaMskAraH / Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmasamparAyaprathamasamaye dalaprakSepaH ] kiTTavedanAdvAdhikAraH [ 391 'sumaguNatto' ityAdi, 'sUkSmaguNataH ' padaikadeze padasamudAyasyopacArAt sUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhAto 'guNazreNinikSepo' mohanIyasya guNazreNyAyAmo'ntarasthitInAM saMkhyeyabhAgakalpo bhavan vizeSAdhiko bhavati / bhaNitaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "guNaseDhiNikkhevo sumasAMparAiyaDAdo visesuttaro / " iti / evaM jJAnAvaraNAdInAmapi galitAvazeSaguNaNinikSepaH sUkSmasamparAyAddhAto vizeSAdhiko bhavati, navaraM mohanIyaguNazreNinikSepataH zeSakarmaNAM tAtkAlikagalitAvazeSa - guNazreNinikSepo'ntamuhUrta kAlenA'dhiko bhavati, kSINakaSAyaguNasthAnakAlasyo'pari zeSakarmaguNazreNizirodarzanAt / atha mohanIyaguNazreNau tadupari ca dalanikSepaM bhaNati'tattha' ityAdi, 'tatra' sUkSmasamparAyAddhAto vizeSAdhikA''yAmalakSaNe guNazreNinikSepe'saMkhyaguNakrameNa pradezA' 'nikSipati' prakSipati / ayambhAvaH sUkSmakiTTigatasya dalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalamutkIryotkIrNasya ca dalasyA'saMkhyeyabhAgapramitaM dalaM gRhItvodayaniSeke stokaM dalaM dadAti / tadanantaroparitana dvitIyaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tato'pi tRtIyaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / evamasaMkhyAtaguNakrameNa tAvad dadAti yAvadantamuhUrtapramANaguNazreNinikSepasya caramaniSekaH / avAci ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "tado padesaggamokaDDiyUNa udaye thovaM diNNaM / aMtomuhuttaDamettamasaMkhejaguNAe seDhoe dedi / " iti / tato bahvasaMkhyeyabhAgapramitaM dalaM gRhItvA 'caramAt' pratyAsacyA guNazreNinikSepacaramaniSekato'saMkhyaguNaM pradezam 'antarAda' antarakaraNa prathamaniSeke nikSipati / idamukta' bhavati - idAnImatI sthApanAM varjayitvA sarvatra dalanikSepaM karoti, tenA'ntarakaraNaM na saMbhavati, tathApyanivRttikaraNe niSpAditasyA'ntarakaraNasya guNazreNiM varjayitvA yeSu niSekeSu dalanikSepaM karoti, te "bhUtapUrvakastadupacAraH" iti nyAyenA'ntarakaraNaniSekA bhaNyante, teSAM ca prathamaniSeke guNazreNizirasa uparitane prathamaniSeka iti yAvat, guNa ciramanito'saMkhyeyaguNaM dalikaM nikSipati / 'tAu' ityAdi, 'tasmAt ' antaraprathamaniSektaca vizeSonaM dalamupari yathAkramaM nikSipati, yAvadantaracaramaniSekaH, tasyopari bhinnakrameNa dalikanikSepapratipAdanAt / atha dvitIyasthitiprathamaniSeke dalanikSepaM vyAhatu kAmaH prAha - 'tao' ityAdi, ' tataH' antakaraNacaramaniSekato 'dvitIyAdau' dvitIyAyAH -- dvitIpasthityA Adau - prathamaniSeke 'saMkhaguNahoNayaM'ti kapratyayasya svArthikatvAt saMkhyaguNahInaM dalaM prakSipati / samavAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNau -- "guNaseDhisosagAdo jA aNaMtaraThThidI, tattha asaMkhejjaguNaM / tato visesahoNaM tAva, jAva puvvasamaye aMtaramAsI tassa aMtarassa carimAdo aMtaradvidodo tti puvvasamaye jA vidiyahidI, tisse AdiTThadoe dijjamANagaM padesaggaM saMkhejjaguNahoNaM tatto visesahINaM / " iti / ihApi dvitIyasthitivyapadezastu "bhUtapUrvakastadupacAraH" iti nyAyAd bodhyaH / ayaM bhAvaH - sUkSmasamparAyaguNasthAnakaprathamasamaye sattAgatadalasyA'saMkhyeyabhAga pramitaM dalamutkIrya 1 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 ] khavagaseDhI [ gAthA-206-207 tasyaikA'saMkhyeyabhAgapramitaM dalaM gRhItvA guNazreNau nikSipya zeSAn bahUnasaMkhyeyabhAgAn guNazreNerupari nikSipati / tatrApi bahvasaMkhyeyabhAgamAtradalasya bahUn saMkhyeyabhAgAnekaM vA saMkhyeyabhAgamantarasthitiSu vizeSahInakrameNa nikSipya zeSadalaM dvitIyasthitau samayA'dhikA''valikApramANAtItthApanAnyUnAyAM vizeSahInakrameNa prakSipati / iha yathA prathamapakSe doSAbhAvaH, tathA dvitIye'pi / tathAhi-apakRSTasarvadalasyA-'saMkhyeyabhAgapramANaM dalamantarasthitiniSekataH saMkhyAtaguNahIneSu guNazreNiniSekeSu yathAvibhAgaM dadAti, bahasaMkhyAtabhAgapramitadalasya ca saMkhyeyatamabhAgaM pRthaksthApya bahUn saMkhyeyabhAgAn yathAvibhAgaM guNazreNiniSekataH saMkhyAtaguNeSvantarasthitiniSekeSu dadAti / itthaM guNazreNicaramaniSekato'ntarasthitiprathamaniSeke dIyamAnadalamasaMkhyeyaguNaM jAyate, saMkhyAtaguNaniSekeSvasaMkhyAtaguNadalikasya prakSepAt / tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvaddadAti, yAvadantarasthiticaramaniSekaH / pRthaksthApitaikasaMkhyeyabhAgantvantarasthititaH saMkhyAtaguNeSu dvitIyasthitiniSekeSu yathAvibhAgaM nikSipati / itthamantarasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke dIyamAnaM dalaM saMkhyAtaguNahInaM jAyate, saMkhyAtaguNaniSekeSu saMkhyeyabhAgamAtradalikasya prakSipyamANatvAditi prthmpkssH| __ atha dvitIyapakSo vyutpAdyate-apakRSTasakaladalasyA'saMkhyeyabhAgaH pUrvavad guNazreNiniSekeSu dAtavyaH / zeSANAM bahvasaMkhyeyabhAgAnAM saMkhyeyatamabhAgamantarasthitiniSekeSu yathAvibhAgaM nikSipati / itthamapi guNazreNicaramaniSekato'ntarasthitiprathamaniSeke dIyamAnaM dalamasaMkhyeyaguNaM jAyate, saMkhyAtaguNaniSekeSvasaMkhyAtaguNadalikasya nikSipyamANatvAt / tataH zeSAn bahusaMkhyayabhAgAn samayAdhikA'valikArUpAmatItthApanAM varjayitvA dvitIyasthitisarvaniSekeSu vizeSahInakrameNa dadAti / itthamapyantarasthiticaramaniSakato dvitIyasthitiprathamaniSeke dIyamAnaM dalaM saMkhyeyaguNahInaM bhavati, antarasthitau dIyamAnadalato dvitIyasthitau dIyamAnadalasya saMkhyeyaguNatve'pyantarasthitiniSekato dvitIyasthitiniSekANAM saMkhyeyaguNatvAt / evaMkrameNa dalikaprakSepastAvadvAcyaH, yAvat sUkSmasamparAyaguNasthAnake prathamasthitighAtaH pUrNo bhavati, navaraM prathamasthitighAtAddhAcaramasamayayutkIrNasya dalasya bahasaMkhyeyabhAgamAtradalasya ___ jayadhavalAkArA apiprathamapakSaM pradarya dvitIyapakSe'pi doSAbhAvaM svIkurvanti / tathA ca tadgranthaH"kudo ? aMtaradidIsu puzvuttadavvassa saMkhejje bhAge riNasiMciyUraNa puNosesasaMkhejjadibhAgametadavvamaMtarAyAmAdo saMkhejjaguragavidiyaTTivIe jahApavibhAgaM riNasiMcamAraNassa paripphuDamevedammi saMdhivisaye dijjamAraNapadesaggassa sNkhejjgurnnhiirnnttdNsrnnaado|xxxx jaivi ettha aMtaradidIsu prokaDDidasayaladavvassa saMkhejadibhAgamettameva davvaM riNasiMcadi, vidiyaTTidIe ca saMkhejje bhAge riNasiMcadi tti gheppai / to vipayadatthasiddhIe patthi paDibaMdho, aMtarAyAmAdo vidiyaTTidomAyAmassa (ssA)saMkhejjaguNattamassiyUNa tassa siddhIe baahaannuvlNbhaado|" iti / Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmasamparAyaprathamasthitighAtacaramasamaye dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 393 saMkhyeyatamabhAgamevA-'ntarasthitiSu nikSipati, na tu prathamavikalpena bahusaMkhyeyabhAgAn / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-sUkSmakiTTivedanAddhAyAM prathamasthitighAtAddhAyA dvicaramasamayaM yAvat sthitikhaNDagatadalasyA'saMkhyeyabhAgamAtrameva dalamutkIrNaM bhavati, apakarSaNabhAgahAreNa mohanIyadalaM bhaktvaikabhAgasyotkaraNAt / tena sthitikhaNDagatadalabahvasaMkhyeyabhAgamAtradalaM prathamasthitighAtAddhAcaramasamaye gRhyate, tacca mohanIyasarvadalasya saMkhyeyabhAgamAnaM bhavati, sthitighAtena mohanIyasya ghAtyamAnasthitInAM tatsthitisatkarmasaMkhyeyabhAgapramANatvasya vakSyamANatvAt / tathA sthitighAtena ghAtyamAnasthititaH saMkhyAtaguNahInA antarasthitayo bhavanti, alpabahutvasya vakSyamANatvAt / atra yadyutkIrNadalasya bahusaMkhyeyabhAgamAtraM dalamantarasthitau prakSipyaikasaMkhyeyatamabhAgapramANaM dalaM dvitIyasthitau prakSipet , tIntarasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke dRzyamAnaM dalamekagopucchAkAreNa na syAt , ghAtyamAnasthitiniSekataH saMkhyAtaguNahIneSantarasthitiniSekeSu ghAtyamAnasthitigatabahusaMkhyeyabhAgapramitadalaprakSepasvIkArAt / kintvantarasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke dRzyamAnaM dalaM saMkhyAtaguNahInaM prasajyeta / vakSyati ca prathamasthitighAte pUrge navottaradvizatatamagAthAyAM guNazreNiM muktvoparitananiSekeSu dRzyamAnaM dalikaM gopuchAkAreNa tiSThanoti / tena saha virodhaH syAt / tasmAt prathamasthitighAtAddhAcaramasamayayutkIrNadalasyA'saMkhyeyabhAgapramitaM dalaM guNazreNiniSekeSu prakSipya zeSabahvasaMkhyeyabhAgamAtradalasya saMkhyeyabhAgapramANaM dalamantarasthitiniSekeSu nikSipya bahusaMkhyeyabhAgapramANaM dalaM sthitikhaNDarahitadvitIyasthitiniSekeSu nikSipati / tathAhi-sUkSmasamparAyakAle prathamasthitighAtAddhAyAzcaramasamaye mohanIyadalasya saMkhyeyabhAgamAnaM dalamunkirati, ghAtyamAnasthitikhaNDasya sthitisatkarmasaMkhyeyabhAgapramANatvAt , utkIrya cotkIrNadalasyA'saMkhyeyabhAgamAnaM dalaM gRhItvodayasamayataH prabhRtyasaMkhyeyaguNakrameNa tAvat prakSipati, yAvad gunnshrennishirH| bahvasaMkhyeyabhAgapramANadalatastu dalamAdAya guNazreNizirasa uparitane'ntarasthitiprathamaniSeke gaNazreNicaramaniSekato'saMkhyeyaguNaM dalaM prakSipati / tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvadantarasthiticaramaniSekaH / tataH paraM dvitIyasthitiprathamaniSeke saMkhyAtagaNahInaM dalaM prakSipati / tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvad ghAtyamAnarahitadvitIyasthiticaramaniSekaH / nanvantarasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke saMkhyAtaguNahInaMdalaM prakSipatItyetat kathamavasIyate ? iti cet , ucyate-prathamasthitighAtAddhAdvicaramasamayaM yAvad dvitIyasthitigatasarvadalasyA'saMkhyeyabhAgakalpaM dalamantarasthitau nikSiptam / prathamasthitighAtAddhAcaramasamaye tu sthitikhaNDataH sarva dalamutkIryotkIrNadalasya saMkhyeyabhAgamAnaM dalamantarasthitiniSekeSu nikSipati,bahusaMkhyeyabhAgapramANaM ca saMkhyAtaguNeSu dvitIyasthitiniSekeSu nikSipati / tatra dvitIyasthiterekaikaniSeke purAtanasattAgatadalasya saMkhyeyabhAgamAtraM dalaM nikSipyamANaM bhavati, tatazca saMkhyAtaguNaM dalamantarasthiterekai Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 ] khavagaseDhI [ gAthA-206-207 kaniSeke nikSipati, anyathA sthitighAte pUrNe dRzyamAnadalamekagopucchAkAreNa navAdhikadvizatatamagAthAyAM yadvakSyati, tannopapadyeta / itthamantarasthiticaramaniSekato dvitIyasthiteH prathamaniSake saMkhyAtaguNahInaM dalaM prakSipati / pazyantu pAThakA yantrakam-28 / / atha gaNitavibhAgaH / gaNitarItyetthaM darzayitavyam-antarasthitiniSekaiH sthitikhaNDaniSekarAzirvibhajyate, tadA saMkhyAtarUpANi labhyante, antarasthitiniSekataH sthitikhaNDasya saMkhyeyaguNena bRhattaratvAt / tAni saMkhyAtarUpANi pRthakpRthak sthApayitavyAni / atha saMkhyAtarUpaiH sthitikhaNDasarvaniSekAn khaNDayitvA pRthakpathaksthApiteSu saMkhyAtarUpeSvekaikaM khaNDaM dAtavyam / tatraikarUpe lamvaniSekAH sarvAntarasthitiniSekapramANA bhavanti / athaikarUpe prAptaniSekAn gRhItvA'ntarasthitiniSekarAzinA vibhajyaikaikaniSekamantasthiterekaikaniSeke prakSipet / itthazca jAte prakSepe'ntarasthiticaramaniSeke dvitIyasthitiprathamaniSekato dRzyamAnadalaM kiJcidadhikaM jAyate, purAtanadalasya tatra sacAt / tato dvitIyarUpe prAptaniSekAn saMkhyAtarAzinA vibhajyaikakhaNDamantarasthitiniSekeSu yathAvibhAgaM punanikSipati, zeSANi bahUni khaNDAni gRhItvA yathAvibhAgaM dvitIyasthitiniSekeSu nikSipati, saMkhyAtarAzizvA'trAntarasthitiniSekarAzibhAjitaguNazreNivarjazeSA'dhAtyamAnasthitisatkarmaniSekapramANo boddhvyH| evaM tRtIyAdirUpeSu sthApitaniSekagatadalamantarasthitiniSekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca yathAgamaM nikSipati / evaMkrameNa nikSipato jIvasyA'ntarasthiticaramaniSeke nikSiptasaMkaladalato dvitIyasthitiprathamaniSeke nikSiptasakaladalaM saMkhyAtaguNahInaM bhavati / athAsatkalpanayA dayate--kalpyantAM guNazreNinikSepaniSakAzcatvAraH (4), antarasthitinikA aSTau (8), prathamasthitikhaNDaM punarvAtriMzabhiSekamAtram (32), zeSadvitIyasthitistvaSTacatvAriMzadadhikadvizataniSekapramANA (248),prathamasthitighAtAddhAyAzca dvicaramasamayaM yAvadantarasthitiprathamaniSeke nikSiptadalAni SaT sahasrANi (6000) / tata uttarottaraniSeke dalikadazakarUpeNa (10) cayena hInAni hInatarANi tAvanikSiptAni, yAvadantarasthiticaramaniSekaH / tenA'ntarasthiticaramaniSake triMzadadhikanavapaJcAzacchatamAtraM (5930) dalaM prakSiptam / atha dvitIyasthitiprathamaniSekayekalakSamAtraM (100000) dalaM kalpyam / tata uttarottaraniSeke viMzatidalikAtmakacayena hInaM hInataraM dalaM tAvat kalpyam, yAvat prathamasthitikhaNDacaramaniSakaH / tena prathamasthitikhaNDacaramaniSeke dalamazItyadhikapaJcapaJcAzacchatanyUnalakSamAtram / iha yadyapi dvitIyasthitiprathamaniSekataH prabhRti prathamasthitikhaNDacaramaniSekaM yAvad dalika vizeSahInaM bhavati, tathApi vizeSahInatvaM na vivakSaNIyam, gaNitaprakriyAsaukaryalAbhAd akizcitkaratvAcca / ato dvitIyasthatiprathamaniSekataH prathamasthitikhaNDacaramaniSekaM yAvadekaikasmin niSekayekalakSamAtra dalaM boddhavyam / Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ] yantrakam-28 (citram-28) [ 394 206-207 gAthAdvayamAzritya sUkSmasamparAyAddhAprathamasamaye dIyamAnadalaprarUpaNA 208 gAthAmAzritya sUkSmasamparAyAddhAprathamasamaye dRzyamAnadalaprarUpaNA 210 gAthAzcAzritya sUkSmasamparAyAddhAdInAmalpabahutvam / atItthApanA .... * * ..dAyamAna:::dalama:::::........ * sthiti sa tA ga ta dalama xxx Xx prathAsthitivaNDam ya xx xxx xxx rAta tI xxxx di * * * ** * * *x * xxxx x xxxx * R * * * * * xxxbxx xx dvitIyasthiti. prathamaniSekaH / * * * * antaracarama*antarasthiti niSekaH * * * * * anlarakaraNaprathamAnaka / guNazreNi 1 caramaniSeka saGketavivaraNama: 1- sUkSmasamparAyAddhA, sA ca stokA (gAthA-206, 210) / 2- guNazreNinikSepaH, sa ca sUkSmasamparAyAddhAto vizeSAdhikaH (gAthA-206, 210) tasmiMzca dIyamAnaM dalaM yathottaramasaMkhyeyaguNakrameNa bhavati (gaathaa-206)| evaM dRzyamAnamapi (gAthA-208) 3- antarasthitiniSekAH, te ca guNazreNinikSepataH saMkhyeyaguNAH (gAthA-210) / A antarakaraNaprathamaniSeke guNazreNicaramaniSekato-'saMkhyeyaguNaM dIyamAnaM dalam / tato yatho___ttaraM vizeSahInaM vizeSahInam (gAthA-207) / evaM dRzyamAnamapi (gaathaa-208)| (pRSThaM parAvartayantu) Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI] (citram-28) [394 .(i) antarasthiticaramaniSekato dvitIyasthitiprathamanipeke saMkhyeyaguNahIna dIyamAnaM dalam / tataH paramatItthApanAM varjayitvA yathottaraM sarvatra vizeSahInakrameNa dIyamAnadalam (gaathaa-207)| (ii) dRzyamAnaM tvantarasthiticaramanipekato dvitIyasthitiprathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalam / tataH paraM yathottaraM sarvatra vizeSahInaM vizeSahInam (gAthA-208) / 4- prathamasthitikhaNDama , taccA-'ntarasthitiniSekebhyaH sNkhyeygunnm| (gAthA-210) sUkSmasamparAyAddhAprathamasamaye mohanIyasthitisattA prathamasthitikhaNDataH saMkhyeyaguNA (gAthA-210) . . . laghubhibindubhirguNazreNyAM dalaM darzitam / * anena cihnanA-'ntarasthitau dalaM sUcitam / * anena cihnana prathamasthitikhaNDarahitadvitIyasthitau purAtanadalaM sUcitam / 0 00 etaiH zUnyairdvitIyasthitau dIyamAnaM dalaM drshitm| ..... etairubhirbindubhiH prathamasthitikhaNDe dalaM darzitam / Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asatkalpanayA sUkSmasamparAprathamasamaye dalanikSepaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 395 athA'ntarasthitinikairaSTabhiH (8) sthitikhaNDarAzibhatriMzad vibhajyate, tadA saMkhyAtarUpANi catvAri (32=4) labhyante / tAni ca pRthakpRthaksthApayitavyAni 1-1-1-1 / atha saMkhyAtarUpezcaturbhiH (4) sthitikhaNDagataniSekA dvAtriMzad (32) bhajyante, tadaikakhaNDamaSTaniSekapramANaM prApyate (318) / taccaikaikaM khaNDaM pRthaksthApitasaMkhyAtarUpeSu dAtavyam / 111 / itthamekarUpe'STau niSekAH prApyante, te cA'ntarasthitipramANA bhavanti / ekarUpe ca prAptaniSekA aSTau (8) antarasthitirAzinA'STarUpeNa bhajyante, tadaikaniSeko labhyate / sa cA'ntarasthiterekaikaniSeke prakSeptavyaH / dIyamAnayekaikaniSekayekalakSamAtradalasya kalpitatvAdantarasthiterekaikasmin niSeke lakSasaGkhyaM dalikaM prakSipati / tenA'ntarasthiticaramaniSeke dvitIyasthitiprathamaniSekataH kiJcidadhikaM dalaM jAyate, tatra purAtanadalasya triMzadadhikanavapazcAzacchatamAtrasya saccAt / dvitIyarUpe prAptA'STaniSekagatadalamaSTalakSamAtraM saMkhyAtarAzinA vibhaktavyam / saMkhyAtarAzizvAtrA'ntarasthitirAzinASTAkhyena guNazreNivarjasarvA'dhAtyamAnasthitiniSekeSu paTapaJcAzadadhikadvizatamAtreSu vibhakteSu dvaatriNshllbhyte| (246=32) / tenaikakhaNDaM paJcaviMzatisahasradalapramANaM (800000=25000) bhavati / tatastadekaM khaNDaM gRhItvA'STaniSekamAtrevantarasthitiSu yathAvibhAgaM prakSipati / tenA'ntarasthiterekaikasmin niSeke sAdhikatrisahasramAtraM dalaM prakSipati / dvitIyasthitau tu bahUni khaNDAni pAdonASTalakSadalaniSpannAni yathAvibhAgaM (775000) prakSipati, tena dvitIyasthitiprathamaniSeke'pi sAdhikatrisahasramAnaM dalaM prakSiptaM bhavati / __evaMkrameNa tRtIyAdirUpeSu prAptaniSekAn gRhItvA yathAvibhAgamantarasthitinipekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca tathA prakSipati, yathA'ntarasthitiniSekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca dRzyamAnaM dalaM gopucchAkAreNa bhavatIti / anena krameNa dalike prakSipte dvitIyasthitiprathamaniSeke prakSipyamANAni dalikAni sarvasaMkhyayA sAdhikaikaviMzatisahasramAtrANi jAyante (sAdhikAni 21000), antarasthiAtecaramaniSeke tu sAdhikaikaviMzatisahasrottaralakSamAtrANi (sAdhikAni 121000) bhavanti / itthamantarasthiticaramaniSeke dattadalikato dvitIyasthitiprathamaniSeke dIyamAnadalaM saMkhyeyaguNahInaM jAyate // 206-207 // dIyamAnadalaM prarUpya sUkSmasamparAyAdvAprathamasamayataH prabhRti dRzyamAnadalaM nirurUpayipurAhadIsai aMtarapaDhamaM jAva dalamasaMkhaguNakameNaM ttto| hINakameNaM bIyAimmi asaMkhaguNamuvari tu visesUNaM // 20 // (AryAgItiH) dRzyate'ntaraprathamaM yAvad dalamasaGkhyaguNakrameNa tataH / hInakrameNa dvitIyAdAvasaMkhyaguNamupari tu vizeSonam / / 208 / / iti padasaMskAraH / Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [ gAthA--208 _ 'dIsaI' ityAdi, tatra 'antaraprathamam' antarakaraNaprathamaniSekaM yAvad 'dalaM pradezAgram 'asaMkhyaguNakrameNa' asaMkhyAtaguNakrameNa dRzyate / idamukta bhavati-sUkSmasamparAyAddhAprathamasamayayudayasthitau stokaM dalaM dRzyate / tato dvitIyaniSeke'saMkhyAtaguNam , tato'pi tRtIyaniSeke'saMkhyAtaguNam , evaMkrameNa tAvad dRzyate , yAvad guNazreNiziraH / tato'pi guNazreNiziraso'nantaroparitananiSeke'ntarakaraNaprathamaniSeka ityarthaH, asaMkhyeyaguNaM dalaM dRzyate, dIyamAnadalato dRzyamAnadalasyA'natiriktatvena dIyamAnadalavad dRzyamAnadalasyA'pi tthaavidhkrmopptteH| 'tatto' ityAdi, 'tataH' antarasthitiprathamaniSekataH paraM 'hInakrameNa' vizeSahInakrameNa dalaM dRzyate, yAvadantarasthiticaramaniSekaH, dvitIyasthitiprathamaniSeke'saMkhyeyaguNadRzyamAnadalasya pratipAdanAt / ayaM bhAvaH-antarasthitiprathamaniSekato'ntarasthiterdvitIyaniSeke vizeSahInaM dalaM dRzyate , tato'pi tRtIyaniSeke vizeSahInaM dRzyate, evaMkrameNa tAvad dRzyate, yAvadantarasthitezvaramaniSekaH, antarasthitau dRzyamAnadalasya dIyamAnadalato'natirekeNa tathAvidhakramopapatteH / 'boyAimmi' 'dvitIyAdau dvitIyasthitiprathamaniSeke'ntarasthiticaramaniSekato'saMkhyaguNaM dalaM dRzyate / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate--antarasthitau sattAgatasakaladalasyA'saMkhyeyabhAgamA dalaM prakSiptam , utkIrNasya sakalasyA'pi dalasya mohanIyasakaladalA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / bahvasaMkhyAtabhAgapramANadalaM cA'ntarasthititaH saMkhyAtaguNeSu dvitIyasthitiniSekeSu yathAvibhAgaM tiSThati / tenA'ntarasthitito dvitIyasthitiprathamaniSeke dRzyamAnaM dalamasaMkhyeyaguNaM bhavati / 'uvari' ityAdi, 'upari' dvitIyasthitiprathamaniSekasyopari tu 'vizeponaM' vizeSahInaM dalaM yathottaraM dRzyate / idamukta bhavati-dvitIyasthitiprathamaniSeke dRzyamAnadalato dvitIyasthitidvitIyaniSeke dalaM vizeSahInaM dRzyate, tato'pi tRtIyaniSeke vizeSahInam / evaM vizeSahInakrameNa tAvad dRzyate, yAvad dvitIyasthiticaramaniSekaH / anena krameNa dRzyamAnaM dalaM tAvadvaktavyam , yAvatsUkSmasamparAyAddhAyAM prathamasthitikhaNDaM niHzeSato notkIyate, prathamasthitikhaNDe tUtkIrNa uttaragAthayA dvitIyAdisthitighAteSu dRzyamAnadalasya bhinnakrameNa pratipAdanAt / uktaM ca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa udaye dissadi padesaggaM thovaM / vidiyAe hidIe asaMkhejaguNaM diisdi| (evaM) tAva jAva (guNaseDhisosayaM ti) guNaseDisIsayAdo aNNA ca ekkA Thidi tti / tatto visesahoNaM tAva, jAva carimaaMtarahidi tti| tatto asNkhejgunnN| tatto viseshonnN| esa kamo tAva, jAva suhumasAMparAiyassa paDhamaDhidikhaMDayaMcarimasamayaaNillevidaM ti|" // 208 // prathamasthitighAte pUrNe dvitIyAdisthitighAtakAle dIyamAnaM dRzyamAnaM ca dalaM vibhaNipurAha-- Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 ] [khavagaseDhI yantrakam-29 (citram-29) sUkSmasamparAyAddhAyAM dvitIyAdisthitighAtAvasare dRzyamAnadalaprarUpaNA vAyamasvatiH antaracaramaniSekaH / {dvitIyasthitiprathamaniSekaH antara (antaraprathama(niSekaH 2 (guNazreNezvarama niSekaH saGketavivaraNam: 1-guNazreNinikSepaH, tasmi~zcottarottaraniSeke'saMkhyeyaguNakrameNa dalikaM dRshyte| 2-sa ca guNazreNeruparitanaH prathamaniSekaH, tasmi~zca guNazreNicaramaniSekato'saMkhyeyaguNaM dalaM dRzyate / tataH paraM sarvatra vizeSahInakrameNa dalaM dRzyate / tenA-'ntaracaramaniSekato dvitIyasthitiprathamaniSeke vizeSahInaM dalaM dRzyate / evamanyatrA-'pi / yathA dRzmAnaM dalaM citre darzitam , tathaiva dIyamAnamapi dalaM bodhyam / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIyAdisthitighAtakAle dIyamAnaM dRzyamAnaJca dalam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH bIyAiTTiighAyesu N guNaseDhiuvarillapaDhamaNisegaM / jAvaM dijjaMtaM dIsaMtaM ya asaMkhaguNakamA to hINaM / 209 | (AryAgItiH) dvitIyAdisthitighAteSu guNazreNyuparitanaprathama niSekam / yAtrad dIyamAnaM dRzyamAnaJcA'saMkhyaguNakramAt tato hInam ||209 || iti padasaMskAraH / [ 397 'coyAi0' ityAdi, dalamiti padaM pUrvato'nuvartate / 'dvitIyAdisthitighAteSu' sUkSmasamparAyAddhAyAM prathamasthitighAte pUrNe dvitIyAdisthitighAteSu 'guNazreNyuparitanaprathamaniSekaM yAvad' guNazreNeruparitanaM prathamaniSekaM yAvada saMkhyaguNakramAd dIyamAnaM dRzyamAnaJca dalaM bhavati / 'to' ityAdi, 'tato' guNazreNeruparitanaprathamaniSekataH paraM 'hInaM' vizeSahInaM vizeSahInaM dIyamAnaM dRzyamAnaJca dalikaM bhavati / idamuktaM bhavati - sUkSmasamparAyAddhAyAM prathamasthitighAte pUrNe dvitIyasthitighAtaprathamasamayataH prabhRti sattAgatasakaladalA'saMkhyeyabhAgamAtraM dalamutkIryotkIrNadalA'saMkhyeyabhAgapramitaM ca dalaM gRhItvodayaniSeke stokaM dalaM dadAti / tato'nantaradvitIyaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tato'pyasaMkhyeyaguNaM tRtIyaniSeke / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvatprakSipati, yAvadguNazreNiziraH / tata utkIrNadalasya bahvasaMkhyeyabhAgapramANAd dalAd dalamAdAya guNazreNizIrSasyoparitane prathamaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tato vizeSahInakrameNa tAvad dadAti yAvadatItthApanA'prAptA bhavati, navaraM sthitighAtAddhAyAzcaramasamaye sattAgatadalasya saMkhyeyabhAgamAtradalamutkIrya sthitikhaNDapramANAmatItthApanAM varjayitvA zeSasthitiSu pUrvoktakrameNa dalaM dadAti / evaMkrameNa tAvadvaktavyam, yAvatsUkSmasamparAyaguNasthAnake mohanIyasya carama sthitighAtaH / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNau - "vidiyAdo ThidikhaMDayAdo okaDDiyUNa (jaM) padesaggamudaye dijjadi, taM thovaM / tado dijjadi asaMkhejjaguNAe seTIe tAva, jAva guNaseDhososayAdo uvarimANaMtarA ekkA Diti tti, tado visesahINaM / etto pAe humasAMparAiyassa jAva mohaNIyassa ThidighAdo tAva eso kamo / " iti / evaM dRzyamAnamapi dalaM guNazreNeruparitanaM prathamaniSekaM yAvadasaMkhyeyaguNakAreNa bhavadupari mohanIyacaramaniSekaM yAvad vizeSahInakrameNa tiSThati / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhRtacUNa - "paDhame ThidIkhaMDa pillevide (jaM) udaye padesaggaM dissadi, taM thovaM / vidiyAe ThidIe asaMkhejjaguNaM / evaM tAva, jAva guNaseDhisosayaM / guNaseDhisosayAdo aNNA ca ekA Thiditti asaMkhejjaguNaM dissadi / tatto visesahINaM jAva ukkassiyA mohaNIyassa Thiditti / " pazyantu pAThakA yantrakam - 29 // 209 // nanu prathamasthitikhaNDe ghAtite guNazreNiM muktvA zeSasthitiSu dalamekagopucchAkAreNa kuto bhavati ? iti zaGkAM samAdhAtukAmo'lpabahutvaM bhaNati - Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aarseDhI 398 ] suhumaddhA thovA tatto guNaseDhI visesaanbhahiA / tatto'ntaraM paDhamakhaMDaM taha saMtaM kameNa saMkhaguNaM // 210 // ( gItiH ) sUkSmAddhA stokA to guNazreNirvizeSAbhyadhikA / tato'ntaraM prathamakhaNDaM tathA sattvaM krameNa saMkhyaguNam // 210 // iti padasaMskAraH / [ gAthA-210 'suhumaDA' ityAdi, 'sUkSmAdvA' sUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhA 'stokA' alpA, uparitanapadAnAM prabhUtatvadarzanAt / ' tatto' ityAdi, 'tataH' sUkSmasamparAyAddhAtaH 'guNazreNiH ' sUkSmasamparAyaprathamasamaye sUkSmakiTTidalamutkIrya yA guNazreNiH kriyate sA vizeSAbhyadhikA bhavati, guNazreNinikA vizeSAdhikA bhavantItyarthaH / 1 'to' ityAdi, 'tato' mohanIyaguNazreNiniSekato'ntaraM prathamakhaNDaM tathA 'saccaM ' sthitisattvaM krameNa pratyekaM saMkhyaguNaM bhavati / antarasAhacaryAt prathamasthitikhaNDaM sthitisacaM ca mohanIyasya grahItavye / idamuktaM bhavati - mohanIyaguNazreNiniSekato'ntarasthitiniSekAH saMkhyAtaguNA bhavanti / tato'pi sUkSmasamparAyAddhAyAM ghAtyamAnaM mohanIyaprathamasthitikhaNDaM saMkhyAtaguNaM bhavati, tato'pi mohanIyasya sthitisattvaM saMkhyAtaguNaM tiSThati / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUNa" savvatthovA suhumasAMparAiyaDA, paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa mohaNIyassa guNaseDhiNikkhevo visesAhio | aMtaradvidIo saMkhejjaguNAo, suhumasAMparA - yassa paDhamaDidikhaMDayaM mohaNIye saMkhejjaguNaM paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa mohaNIyassa ThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / " iti / nanvavataraNe yadabhihitam, prathama sthitikhaNDe ghAtite guNazreNi muktvA zeSasthitiSu dalamekagopucchAkAreNa kuto bhavatIti zaGkAtryudAsAyeda - malpabahuttramavatIrNamiti, tatkathaM saGgacchate ? iti cet, ucyate - antarasthitiniSekataH saMkhyAtaguNAH prathamasthitikhaNDagataniSekA bhavanti, tena prathama sthitighAtAddhAcaramasamaya utkIrNadalato'ntarasthitiniSekeSu dvitIyasthitiniSekeSu ca dalikaM tena krameNa prakSipati, yena dRzyamAnadalamekagopucchAkAreNa jAyate / prathamasthitikhaNDagataniSekato'ntarasthitiniSekANAM bahutve tu dRzyamAnaM dalamantarasthiticarama niSekato dvitIyasthitiprathamaniSeka ekacayena hInaM na syAd / tatazcA'ntarasthitiniSekeSu dvitIyasthitiniSekeSu caikagopucchAkAreNa dalaM na syAt / tenedamalpabahutvamekagopucchAkAradalasAdhanAyA'laM bhavati // 210 // sUkSmasamparAyAddhAprathamasamaye sUkSmakiTTInAM prathamasthitiM kRtvA vedayatIti prAk sAmAnyata uktam | sAmAnyajJAnasya ca vizeSajijJAsA hetutvAt samprati vizeSataH sUkSmakiTTInAmudayaM vivarNapurAha Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedyamAnAvedyamAnasUkSmakiTTayaH, tAsAJcAlpabahutvam ] phiTTivedanAddhAdhikAraH [ 399 suhumANa heTThimA uvarillAa asNkhbhaagmetiio| na aNuhavejjante sesA veijjanti kiTTIo // 211 // sUkSmANAmadhastanya uparitanyazcA'saMkhyabhAgamAbhyaH / nA-'nubhUyante zeSA vedyante kiTTayaH / / 211 // iti pdsNskaarH| 'suhumANa' ityAdi, sUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhAprathamasamaye 'sUkSmANAM' sUkSmakiTTInAm 'adhastanyaH' mandAnubhAgakAH 'uparitanyazca tIvrAnubhAgakAzcA'saMkhyeyabhAgamAcyaH sUkSmakiTTayo 'nA-'nubhUyante' udayena na vedyante / nanu kAH sUkSmakiTTayo vedyante ? ityAha-'sesA ityAdi, 'zeSAH' uparyuktAdanyAH, uparitanyo'dhastanyazcAsaMkhyeyabhAgamAtryo yAH sUkSmakiTTayo'vedyamAnAH,tAbhyo'nyA . bahvasaMkhyeyabhAgamAgyo madhyamA'nubhAgakA ityarthaH, 'kiTTayaH sUkSmakiTTayo 'vedyante' udayenA-'nubhUyante / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUrNI-"se kAle pddhmsmysuhumsaaNpraaio| tAdhe suhamasAMparAiyakiToNamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / " iti / idamuktaM bhavati-prathamasamaye dvitIyasthititaH sarvasUkSmakiTTibhyo dalikamapakRSya prathamasthitiM karoti / tatrA'saMkhyeyabhAgapramANAstIvAnubhAgakA mandAnubhAgakAzcodayaniSeke madhyamakiTTisvarUpeNa pariNamya vedayati, itthamasaMkhyeyabhAgapramANAnAM svarUpeNa vedanAbhAvAccheSA bahvasaMkhyeyabhAgapramANA madhyamasUkSmakiTTIrvedayati / evaM dvitIyAdisamayeSvapi sUkSmakiTTivedanavidhirvaktavyaH, navaraM pUrvapUrvasamayata ucarocarasamaye-'saMkhyeyabhAgenA'dhikA adhikatarA uparitanyaH sUkSmakiTTayaH svarUpeNa na vedyante, tathA-'pUrveNA'saMkhyeyabhAgenA'dhikA adhikatarA adhastanyaH sUkSmakiTTayo vedyante / evaM tAvadvaktavyam , yAvatsUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhAcaramasamayaH / / 211 // udIrNA-'nudIrNasUkSmakiTTIrabhidhAya samprati tAsAmalpabahutvaM vibhaNiSurAhaheTThillA aNudiNNA thovA tatto visesahiaao| uvarillA tatto ya asaMkhejjaguNA udinnnnaao||212|| adhastanyo'nudIrNAH stokAstato vishessaadhikaaH|| aritanyastatazcA'saMkhyeyaguNA udIrNAH / / 212 // iti padasaMskAraH / 'hehillA' ityAdi, sUkSmasamparAyAddhAprathamasamaye 'adhastanyo' mandAnubhAgakA anudIrNAH sUkSmakiTTayaH stokA bhavanti, yA mandAnubhAgakAH sarvasUkSmakiTTayasaMkhyeyabhAgapramANAH sUkSmakiTTayo na vedyante, tAH stokA bhvntiityrthH| 'tatto' ityAdi, 'tataH' anudIrNA-'dhastanasUkSmakiTTitaH 'uparitanyaH' tIvAnubhAgakA anudIrNAH sarvasUkSmakiTTayasaMkhyeyabhAgapramANA bhavantyo'pi vizeSAdhikAH / 'tatto' ityAdi, 'tataH' anudIrNoparitanasUkSmakiTTita udIrNA madhyamA'nubhAgakAH sUkSmakiTTayo'saMkhyeyaguNA bhavanti, pUrvottAnAmanudIrNoparitanasUkSmakiTTInAmasaMkhyeyabhAga Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 ] khavagaseDhI [ gAthA--213 pramANatvAd , AsAM ca bahasaMkhyeyabhAgapramANatvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhatacUrNI-"heDhA aNudiNNAo thovAo, uvari aNudiNNAo visesaahiyaao| majjhe udiNNAo suhumasAMparAiyakiToo asNkhejjgunnaao|" iti / evaM sUkSmasamparAyaguNasthAnAddhAyAH zeSasamayeSvapi bhAvanIyam , vizeSAbhAvAt // 212 / / evaMvidhinA saMkhyAteSu sthitighAtasahasraSu gateSu mohanIyasya caramasthitighAtakAle yadbhavati, tadvaktukAma Aha suhumaddhAe saMkhejjaibhAge sesage viNAsei / guNaseDhisaMkhabhAgaM antimakhaNDaM vighAtaMto // 213 // sUkSmAddhAyAH saMkhyeyatamabhAge zeSake vinAzayati / guNazreNisaMkhyabhAgamantimakhaNDaM vighAtayan / / 213 / / iti padasaMskAraH / 'suhumaDAe' ityAdi, saMkhyAtaiH sthitighAtasahasraH 'mUkSmAddhAyAH' sUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhAyAH 'saMkhyeyatamabhAge zeSake' bahuSu saMkhyAtabhAgeSu gateSvekasmin saMkhyeyatama mAge zeSe 'antimakhaNDa' mohanIyasya caramasthitikhaNDaM "vighAtayan' vinAzayan 'guNazreNisaMkhyabhAgam' agrato guNazreNinikSepasya saMkhyeyatamabhAgaM 'vinAzayati' ghAtayati / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"suhumasAMparAiyassa saMkhejjesu ThidikhaMDayasahassesu gadesu jamapacchimaM ThidikhaMDayaM mohaNIyassa, tamhi hidikhaMDaye ukkIramANe jo mohaNIyassa guNasediNikkhevo, tassa guNasediNikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgo AgAido / " iti / bhAvArthaH punarayam-sUkSmasamparAyAddhAyAH saMkhyeyatame bhAge zepe mohanIyasthitikhaNDamantamuhUtamAtraM ghAtayati, tathA yaH sUkSmasamparAyAddhAto vizeSAdhiko guNaginikSepaH prAguktaH, tasyA'grataH saMkhyeyatamabhAgamapi ghAtayati / ghAtayazca sUkSmasamparAyAddhAcaramasamaye'bhinavaguNazreNiziro nivartayati / evaM sUkSmasamparAyajIvazvaramasthitikhaNDena guNazregipaMkhoyabhAgapramAganiSekAMstatazca saMkhyAtaguNAnanyAnuparitananiSekAn ghAtagata / tadAnoM dalanikSepastvanantAvakSyamAgAkAreNa saMbhAvyate, darzanamohakSapaNAdhikAre samyaktvamohanIyadalanikSepasya kaSAyaprAmatacUrNikArAdibhistathApratipAditatvAt / atha dalaprakSepakramaH-mohanIyacaramasthitighAtAddhAprathama pamaye dalikamutkIryodayaniSeke stokaM dalaM prakSipati / tato dvitIyaniSeke'saMkhyeyaguNaM dalaM nikSiti, tato'pi tRtIyaniSeke'saMkhyeyaguNam / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvatprakSipati, yAvat sUkSmasamparAyAddhAcaramaniSekalakSaNamabhinavazreNiziraH / tato'nantaraniSeke'saMkhye guNahInaM dalaM dadAti / tataH paraM vizeSahInakrameNa tAvadadAti, yaavtpuraatngunnshrennishirH| tataH paramanantaraniSeke'saMkhyevaguNahInaM dadAti / tata Urdhva vizeSahInakrameNa tAvat dadAti, yAvadatItthApanA'prAptA bhavati / ayaM dalanikSepakramastA Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTivedanAddhAdhikAraH [401 dhadvaktavyaH, yAvad mohniiycrmsthitighaataaddhaadvicrmsmyH| caramasamaye tu dalamutkIryodayaniSeke stokaM dalaM dadAti, tato'saMkhyeyaguNaM dvitIyaniSeke dadAti, tato'pi tRtIyaniSeke'saMkhyeya guNaM dadAti, evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvaddadAti, yAvatsUkSmasamparAyAddhAcaramaniSaka: 5 // 213 // sUkSmasamparAyAddhAyAH saMkhyeyatamabhAge zeSe mohanIyasthitighAtAddhAyA dvicaramasamayaM yAvad dIyamAnadalikaprarUpaNA / crmsthitikhnnddaayaamH| Boo0000000 200000000 1 sUkSmasamparAyAddhA, tasyAM cA'saMkhyeyaguNakrameNa dalaM prakSipyate / 2=guNazreNerabhinavakirA 3-zuNazreNinUtanazirasa uparitanA'nantaranipekaH, tasmizca guNazreNinUtanazirasi prakSitAda dA dasaMkhyeyaguNahInaM dalaM prakSipyate / tataH paraM vizeSahI nakrameNa nikSipyate / 4=guNazreNinikSepasyA'grataH saMkhyeyatamabhAgaH, sa ca caramasthitikhaNDe dhAtyate / 5-guNazreNeH purAtanaziraH / 6-guNazreNipurAtanazirasa aritano'nantaraniSe,tasmaeNizca guNazreNipurAtanazIprakSiptadalato'saMkhyeya. guNahInaM dalaM prakSipyate / tataH paraM vizeSahInakrameNa / ...anena cihnana dIyamAnaM dlNsuucitm|"anen cihnana ghAtyamAjasthitI purAtanasattAgA dala sacitama / * anena cihnanA'ghAtyamAnasthitau purAtanasattA-taM dala sUcitam / 7=mohanIya crmsthitighaataaddhaayaashcrmsmyH| tadAnIM mohanIyasarvadalamutkIrya gaNazreNijUtanazI yAvadasaMkhyeyaguNakrameNa dalaM dIyate, na tataH param / ajayadhavalAkArairapyanenaiva krameNa dalikanikSepo darzitaH / akSarANi tvevam-"saMpahi carimadidikhaMDayassa paDhamasamaye ukIrijamAraNapadesaggassa seDhiparUvarakhaM sattasacidaM vattahassAmo tAce ceva paDhamaphAlIdavvamokaDDiyUraNa udaye padesagaMthovaM dedi / se kAle asaMkhenaguNaM dedi / evamasaMkhejaguNAe seDhIe riNakkhivamAraNo gacchadi, jAva suhumasAMparAiyacaramasamayo ti / evaM ca eNhi mohaNIyassa guNaseDhisIsayamidi ghettavvaM / tatto uvarimANaMtaradidIe asaMkhejaguNahIraNaM dedi| tatto visesahINaM riNaksivamAraNo gacchadi jAva cirAgaguragaseDhisosayaM patto tti / tado uvarimAraNaMtarAe ekkisse TidIe asaMkhejaguNahINaM Nikkhivadi / tatto paraM samvattha visesahIraNaM ceva riNakkhivadi, jAva apparako carimadidimaicchAvaraNAvaliyametteraNa apatto tti / evaM vidiyAdiphAlIsu vi riNavadamAriNayAsu erisI ceva dikhamAraNagassa seDhiprarUvaraNA NivvAmohamaNugaMtavvA, jAva carimaTTidikhaMDayassa ducarimaphAli ti| puraNo carimaphAlidavvaM ghettUNa udaye padesagaM thovaM dedi / se kAle asNkhejgurnnN| evamasaMkhejaguragAe seDhIe mikkhivamAraNo gacchadi, jAva suhumasAMparAiyacarimaTThidi ti|" iti / Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arrat mohanIyacaramasthitikhaNDe ghAtite yadbhavati tadvaktukAma Aha-carime khaMDe NaTThe tu Natthi mohassa ThighAo / ThiisataM uNa suhumaddhApamiaM hoi mohassa // 214 // (upagItiH) 402 ] carame khaNDe naSTe tu nAsti mohasya sthitighAtaH / sthitisattvaM punaH sUkSmAddhApramitaM bhavati mohasya || 214 || iti padasaMskAraH / 'carime' ityAdi, 'carame khaNDe' mohanIyakarmaNazcaramasthitikhaNDe naSTe tu 'mohasya' mohanIyakarmaNaH sthitighAto 'nAsti' na bhavati zeSANAM jJAnAvaraNAdInAM karmaNAM sthitighAtAdayaH pUrvavat pravartante / uktaM ca saptatikA cUrNI - "tao pabhiti mohassa Thiti - ghAo Natthi, sesANaM kammANaM ThidighAtAdao pavattaMti ceva / " iti / tathaiva kaSAprAbhRtacUrNAvapi, navaraM kaSAyaprAbhRtacUrNikArairjJAnAvaraNAdikarmaNAM sthitighAtAdInAM pravRtirna darzitA, pUrvataH pravRttAnAM pratiSedhAbhAvenA'nuktasiddhatvAt / akSarANi tvevam "tamhi ThidikhaMDaye ukkiNNe tadoppahUDi mohaNIyassa Natthi ThidighAdo / " iti / atha tadAnIM sthitisattvaM prarUpayati- 'ThiisaMta' ityAdi, mohanIyacaramasthitikhaNDe vinaSTe 'mohasya' mohanIyakarmaNaH sthitisacaM punaH 'sUkSmAddhApramitaM ' zeSasUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhApramANaM 'bhavati' jAyate, nAdhikam / nyagAdi ca kaSAyamAbhRtacUrNo- "jattiyaM suhamasAMparAiyaDAe sesaM, tattiyaM mohaNIyassa ThidisaMtakammaM sesaM / " iti / tadapi pUrvapUrvasamayata uttarottarasamaya ekaikasamayena hInaM hInataraM bhavati, udayenaikaikaniSekasyA'nubhavanAt // 214 // I [ gAthA-214-216 mohanIyacaramasthitikhaNDaM ghAtayitvA sUkSma kiTTIrudayenA'nubhavato jIvasya sUkSmasamparAyaguNasthAnakakAle samayAdhikAvalikAzeSe lobhajaghanyasthityudIraNAdayaH padArthAH pravartante, tAn vyAjihISu rAha samayAhiyaAvalisesamma TiiudIraNA jahaNaMte / tinhaM ghAINaM baMdho taha saMtaM muhutto // 215 // NAmadugassa aDamuhuttA taha taiyassa bArasa muhuttA / baMdhI saMtaM tu aghAINa asaMkhejjavAsANi // 216 // samayAdhikAvalikAzeSe sthityudIraNA jaghanyA'nte / trayANAM ghAtinAM bandhastathA sattvaM muhUrtAntaH || 215 / / nAmadvikasyA'STamuhUrtAstathA tRtIyasya dvAdaza muhUrtAH / bandhaH sattvaM tvaghAtinAma saMkhyeyavarSANi // 216 || iti padasaMskAraH / Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSmasamparAye jaghanyasthityudIraNAdayaH ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 403 'samayA0' ityAdi, samayAdhikAvalikAzeve sUkSmasamparAyaguNasthAnakAle "luk" (siddhahema 0 8-1-11) iti prAkRtasandhilakSaNena luptA''kArasya darzanAt 'jahaNNA' tti' jaghanyA sthityudIraNA prastutatvAllobhasya, tadAnImekaniSekata udIrayataH kSapakasya saMjvalanalobhasya jaghanya sthityudIraNA jAyata ityarthaH / uktaM ca karmaprakRticUNa- "samaraNa ahigA AvaliyAM samayAhiAvaliyA, tAe samaeNa ahigAe AvaliyAe 'paDhamaThitoe u sesavelAe' ti aMtarakaraNe kae mUllillA Tito padamaThito, uvarillA Thito bitoyaThito / tAe paDhamaThitIe samayAhiyAvaliyasesAe micchattassa tinhaM veyANaM cauNhaM saMjalagANaM sammattassa ya jahaNiyA ThitiudIraNA bhavati / " iti / lobhasya jaghanyasthityudIraNA bhavatyetadupalakSaNam tena saMjvalanalomasya jaghanyAnubhAgodIraNA guNita karmAzasya ca jIvasya lobhasyo kaSTapradezodIraNopalakSyete / avAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNyAmanubhAgodoraNA'dhikAre pradezodoraNA'dhikAre ca - "lohasaMjalaNassa jahaNNANubhAgaudIraNA kassa ? khavayassa samayAhiyAvaliyacarimasamayasakasAyassa | xxxxx lohasaMjalaNassa ukkassiyA padesudoraNA kassa ? khavagassa smyaahiyaavliycrimsmysksaayss|" iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapyanubhAgodIraNA'dhikAre pradezodIraNAdhikAre ca - "khavaNAe' tti khavaNAe abbhuTTiyasya 'vigghakevalasaMjalaNANa yasanokasAyANaM sayasayaudoraNaMte' tti paMcavihaaMtarAiya- kevalaNANa- kevaladaMsaNAvaraNaca unhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyANaM eyAsi vosAe pagaINaM aSpaSpaNo udoraNaMte jahaNiyA aNubhAgaudIraNA hoti / xxxxx ghAdikammANaM savvesiM aNubhAga udIraNammi jassa jassa jo jo jahaNNasAmI bhaNito, so ceva ukkosapadesaudoraNAe ukkosasAmI guNiyakammaMsigo ya jANiyavvo / " iti / tadAnImeva lobhasyaikasamayapramANo jaghanyasthitisaMkramo jaghanyA'nubhAga saMkramazca jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNau sthitisaMkramAdhikAre'nubhAgasaMkramAdhikAre ca - " lobhasaMjalaNassa jahaNNaDidisakamo kassa ? AvaliyasamayAhiyasakasAyarasa khavayassa / xxx lohasaMjalaNassa jahaNNANubhAgasaMkAmao ko hoi ? samayAhiyAvaliyacarimasamayasakasAyo khavago / " iti / nizcayanayamAzritya sUkSmasamparAyaguNasthAnakakAle samaya dhikA''valikAzeSe vyavacchidyamAnA saMjvalana lobhasyodIraNA vyavacchinnA / tataH paraM kevalena zuddhodayena lobhasUkSmakiTTIranubhavan krameNa sUkSmasamparAyaguNasthAnacaramasamayaM prApnoti / abhyadhAyi ca saptatikAcUrNo- "taM ova Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ] khavagaseDhI [ gAthA-215-216 TTiyaThitiM udaodIraNAhiM veda'to gao tAva, jAva samayAhiyAvaliyasesa tti / tammi samae udIraNA puvvuttA phiTTA / udaeNa ceva vedeti tAva, jAva carimasamao tti / " tadAnIM ca lobhasya jaghanyA'nubhAgodayoguNitakamAMzasya ca saMjvalanalobhasyotkRSTapradezodayo bhavati / nyagAdi ca karmaprakRtiTIkAyAM zrImanmalayagiripAdairanubhAgodayAdhikArepradezodayAdhikAre ca-"navaraM jJAnAvaraNapaJcakA'ntarAyapaJcakadarzanAvaraNacatuSTayavedatrayasaMjvalanalobhasamyaktvAnAmudIraNAvyavacchede sati parata AvalikA gatvA = atikramya tasyA AvalikAyAzcaramasamaye jaghanyA'nubhAgodayo vAcyaH / xxx tathA mohAnAM = mohanIyaprakRtInAM samyaktvasaMjvalanacatuSkavedatrayAkhyAnAmaSTAnAMguNitakarmAzasya kSapakasya svasvodayacaramasamaye utkRssttprdeshodyH|" iti / ___ atha sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye sthitivandhaM sthitisacaM cAbhivAtukAma Aha'aMte' ityAdi, 'ante' mUkSmasamparAyaguNasthAnakAddhAcaramasamaye 'trayANAM ghAtinAM' mohanIyabandhasya vyavacchinnatvAjjJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM 'bandhaH' sthitivandhaH 'tathA' tathAzabdaH samuccayArthakaH 'sattvaM' sthitisacaM 'muhUrtAntaH' antamuhUrtamAnaM bhavati / bhAvArthaH punarayam-anivRttibAdarasamparAyaguNasthAnakAddhAyAzcaramasamaye ghAtitrayasya yaH sthitibandho'ntarahorAtrapramANa AsIt, sa krameNa hIyamAnaH sampratyantamuhUrta jAyate / sthitisattvaM punaranivRttikaraNabAdarasamparAyacaramasamaye saMkhyeyavarSANyAsIt, tatkrameNa saMkhyAtasahasraH sthitighAtIyamAnamidAnImantamuhUrtapramANaM jAyate / pratyapAdi ca kaSAyaprAbhUtacUrNI--"jAdhe carimasamayasuhumasAMparAiyo jAdo,tAdhexxx tiNhaMghAdikammANaM DidibaMdhoaMtomuhuttaM / tiNhaMghAdikammANaM hidisNtkmmaNtomuhutt|'' iti / ayaM ca caramasthitibandho jJAnAvaraNapazcakasya darzanAvaraNa catuSkasyA'-tarAyapaJcakasya ca sarvajaghanyo jJAtavyaH / uktaM ca karmaprakRtiTIkAyAM zrImadupAdhyAyapuGavaiH-"jJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNacatuSkA'ntarAyapaJcakasAtavedanoyayazaHkoyuccaiautrANAM sUkSmasamparAyakSapakazcaramasthitibandhe vartamAno jaghanyasthitibandhakaH, tabandhakeSvasyavA'tivizuddhatvAt / " iti / tathA sUkSmasamparAyacaramasamaya eva jJAnAvaraNAdInAM caturdazAnAM jaghanyA'nubhAgabandho jAyate / avAdi ca karmaprakRtiTokAyAm-"jJAnAvaraNapaJcakadarzanAvaraNacatuSTayA'ntarAyapaJcakarUpANAM caturdazAnAM prakRtInAM kSapakaH svabandhavyavacchedasamaye vartamAnaH samayamekaM tathA, tabandhakeSu tasya vizuddhatamatvAt / ' iti / idamatrA'vadheyam-mUkSmasamparAyacaramasamaye kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNayoranubhAgabandho jaghanyo bhavannapi sarvaghAtI bhavati, bandhe tayoranubhAgasya dezaghAtitvA'nupalambhAt / zeSANAM dvAdazAnAM prakRtInAmanubhAgabandho dezaghAtI bhavati, anivRttikaraNe'pi dezaghAtitvapratipAdanAt / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUkSprasamparAyacaramasamaye bandhaH sattvaJca ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 405 athA'ghAtikarmaNAM sthitibandhaM bhaNati - 'NAmadugassa' ityAdi, 'nAmadvikasya' nAma - gotrarUpasya 'bandhaH ' sthitiyantraH sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye'STamuhUrtA bhavati, yonivRttivAdarasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye'ntarvarSapramANa AsIt, sa krameNa hIyamAna idAnImaSTamuhUrtapramANo jAyata ityarthaH / 'taiyassa' ityAdi, 'tRtIyasya' vedanIyasya sthitibandho 'dvAdaza muhUrtA' dvAdazamuhUrtapramANo bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "jAghe carimasamayasuhumasAMparAiyo jAdo, tAdhe NAmAgodANaM ThidibaMdho aTTha muhuttA, vedaNIyassa ThidibaMdho bArasa muhuttA / " iti / I ayaM sthitibandho yazaHkIcyu ccairgotrayoH sAtavedanIyasya ca sarvajaghanyo jJAtavyaH / tadAnImeva ca yazaHkI ccai gatriyoH sAtAvedanIyasya ca sarvokRSTA'nubhAgabandho jAyate / pratipAditaM ca karmaprakRtiTIkAyAm - "tathA'pramattasaMyato devAyuSa utkRSTA'nubhAgasvAmI sarvebhyastadbandhakebhyo 'syA'tivizuddhatvAt / sAta vedanIyayazaH kItyu - caitrANAM sUkSmasamparAyacaramasamaye vartamAnastathA, tadubandhakebhyo'syaivAtivizuddhatvAt / " iti / 'saMta' ityAdi, sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye 'saccaM ' sthitisacaM turvAkyabhede 'aghAtinAM' nAmagotra vedanIyarUpANAM karmaNAm 'asaMkhyeyavarSANi' asaMkhyeyavarSamAtraM bhavati / tadAnIM yathAsamayaM caturo vArAnupazamazreNimAruhya kSapakazreNi zIghraM pratipannasya guNita karmAzasya jIvasya sAtavedanIyayazaH kI cairgotrANAmutkRSTa pradezasacaM bhavati / yaduktaM karmaprakRticUrNI - "guNiyakammaMsigo cattAri vAre kasAe uvasAmeti, uvasAmeMtassa bahugA puggalA lambhaMtitti kAuM tato vippameva khavaNAe anbhuDito, tassa suDumarAgassa suhumarAgacarimasamate vaTTamANassa sAya - jasa- uccAgoyANaM ukkosaM padesasaMtaM / " iti / tathA tadAnImeva guNita karmAzasya jIvasya nidrAdvikiA'sAtavedanIya-nIcairgotra- prathamavarjasaMsthAnapazvavA'nAdyasaMhananapaJcakA'zubhavarNAdinavakopaghAtAprazasta vihAyoga tyaparyAptA'sthirA'zubha- durbhaga- duHsvarA'nAdeyA'yazaH kIrttirUpANAM dvAtriMzatprakRtInAmutkRSTapradezasaMkramo jAyate / uktaM ca karmaprakRticUrNau - "kammaca ukke' daMsaNAvaraNavetaNijjaNAmagotesu 'asubhANaM abajjhamANINa' NiddAdugaasAtAveyaNijjaAdillavajja saMThANasaMghayaNaM kuvaNNaNavagaM uvaghAtaapasatthavihAyagatiapajjattagaathirAdichakka gaNItAgota eyAsiM battIsAe kaMmANaM khavagassa 'suhumarAgaMte' suhumarAgassa carimasamae ukkoso padesasaMkamo, guNitakaMmaMsitassa guNasaMkameNa labbhati saMchobha ityarthaH / " iti / Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 ] [ gAthA--215-216 nizcayanayamAzritya vyavacchidyamAnaH sUkSmasamparAyacaramasamaya eva jJAnAvaraNapaJcakadarza - nAvaraNacatuSkA'ntarAyapaJcako cai gotra yazaH kIrttInAM bandho vyavacchinnaH, evaM vyavacchidyamAne mohanI - yasyodayasave'pi vyavacchinne // 215-216 // aarseDhI yantrakam (gAthA - 215-216) sUkSmasamparAyAddhAyAM samayAdhikAvalikAzeSAyAm (1) saMjvalanalobhasya jaghanyasthityudIraNA / (2) saMjvalanalobhasya jaghanyA - 'nubhAgo dIraNA / (6) guNita karmAzasya jIvasya lobhasyotkR pradezo dIraNA / (4) saMjJalanalobhasya jaghanyasthitisaMkramaH / (5) saMjvalanalobhasya jaghanyA - 'nubhAgasaMkramaH / (6) nizcayanayamAzritya saMjJalanalobhasyodIraNA vyavacchidyamAnA vyavacchinnA / sUkSma samparAyAddhAyAzcaramasamaye (7) saMjvalana lobhasya jaghanyA'nubhAgodayaH / (8) guNitakarmAzajIvasya saMjJalata lobhasyotkRSTapradezodayaH / (9) jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyANAM sthitibandho'ntamuhUrtamAtraH, sa ca sarvajavanyaH / (10) jJAnAvaraNadarzanAvaraNA'ntarAyANAM sthiti sattramantarmuhUrtamAtram / (11) jJAnAvaraNadarzanAvaraNA-'ntarAyANAM jaghanyo- 'nubhAgabandhaH / (12) nAmagotrayora muhUrtamAtraH (8) sthitibandhaH / (13) vedanIyasya dvAdazamuhUrtapramANa: (12) sthitibandhaH / (14) yazaHkI cairgotrayoH sAtavedanIyasya ca sarvajaghanyasthitibandhaH / (15) yazaHphI caitrasativedanIyAnAmutkRSTA 'nubhAgabandhaH / (16) nAmagotra vedanIyAnAM sthitisattvamasaMkhyeyavarSANi / (17) guNitakarmA jIvasya yazaH kItyuccaitrasAtavedanIyAnAmutkRpradezasattvam / (18) guNitakarmAzajIvasya nidrAdvikA'sAtavedanIya nIcairgotra - prathamavarja saMsthAnapaJcaka prathamavarjasaMhananapacakA-zubhavarNAdinavakopaghAtA'prazastavihAyogatya paryAptA'sthirA 'zubha - durbhaga-duHsvarA-'nAdeyA yazaH kIrttirUpANAM dvAtriMzatprakRtInAm (32) utkRSupradezasaMkramaH / (19) nizcayanayamAzritya -- (a) mohanIyasyodayasattve vyavacchidyamAne vyavacchinne / (ba) jJAnAvaraNapaJcaka - darzanAvaraNacatuSkA-'ntarAyapaJcakoccairgotra yazaH kItInAM bandho'pi vyavacchidyamAno vyavacchinnaH / atha kiTTikSapaNAM nigamayannAha - khaviA egArasa kiTTI aNuhavaNeNa saMkameNaM ya / dukhaNUNa duAlI saMkameNa ya aNuhavaNeNa suhumAo // 217 // (gItiH) kSapitA ekAdaza kiyo'nubhavanena saMkrameNa ca / dvikSaNodvadhAvalike saMkrameNa cA'nubhavanena sUkSmAH || 216 || iti padasaMskAraH / Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kiTTikSapaNAyA upasaMhAraH] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 407 'khaviA' ityAdi, 'kSapitAH' vinAzitAH' ekAdaza kiTTayaH' krodhaprathamasaMgrahakiTTiprabhRtilobhadvitIyasaMgrahakiTTiparyavasAnA ekAdazasaMkhyakAH saMgrahakiTTayaH 'anubhavanena' vipAkodayasvarUpeNa vedanena 'saMkrameNa ca yathAsaMbhavamanyasaMgrahakiTTiSu saMkrAntyA ca / idamuktaM bhavati-krodhaprathamasaMgrahakiTTayAdivedanAddhAprathamasamayataH prabhRti svasvavedanAddhAcaramasamayaM yAvat tattatsaMgrahakiTTathavAntarakiTTIrudayena vedayamAno'nyasaMgrahakiTTayavAntarakiTTitayA ca pariNamayan kSapayati sma, etacca prAg vistareNa paribhAvitam / 'dukhaNaNaH' ityAdi, "dvikSaNonadvayAvalike' dvisamayonadvayAvalikAbaddhAH kiTTayaH, svasvavedanAddhAyAM kSINAyAmapi yA dvisamayonadvathAvalikAbaddhAH kiTTayastattatsaMgrahakiTTisvarUpeNa tiSThanti sma, tA ityarthaH, 'saMkrameNa vedyamAnasaMgrahakiTTau saMkrameNa kSapitAH, svastravedanAddhAyAM kSINAyAM dvisamayonadvayAvalikAbaddhakiTTInAM saMkrameNaiva kSapaNAsaMbhavAt / cakAro'nuktasamuccayArthako bhinnakramazca, sa caikAdazasaMgrahakiTTiprathamasthiticaramAvalikAgatAvAntarakiTTIrlobhatRtIyasaMgrahakiTTizcA'pi saMkrameNaiva kSapayati smeti sacinoti / 'anubhavanena' vipAkodayasvarUpeNa vedanena 'sUkSmAH' sUkSmakiTTayaH kSapitAH, na tu paratra saMkramaNa, patadgrahA'bhAvAt / uktaM ca kaSAyaprAbhRte "paDhamaM vidiyaM tadiyaM vA vedeMto vi saMchahaMto vaa| carimaM vedayamANo khavedi ubhaeNa sesAo // 1 // evaM taccUrNAvapi-" paDhamaM kohassa kihiM vedeMto vA khavedi, adhavA avedaMto sNchuhNto| je do AvaliyabaMdhA dusamayUNA, te avedato khavedi, kevalaM saMchuhaMto ceva / paDhamasamayavedagappahuDi jAva tisse kiTIe carimasamayavedago ti tAva evaM kiTiM vedeto khvedi| evamedaM pi paDhamakiTiM dohiM payArehiM khavedi-kiMcikAlaM vaideto, kiMci kAlamaveyeMto sNchuhNto| jahA paDhamakiTiMkhavedi, tahA vidiyaMtadiyaM cautthaMjAva ekkArasami tti, bArasamIe bAdarasAMparAiyakiToe avvavahAro / 'carimaM vedemANo'tti ahippAo-jA suhamasAMparAiyakiTI, sA carimA,tado taM carimakiTiM vedato khavedi, Na saMchuhaMto / sesANaM kiToNaM do do AvaliyabaMdhe dusamayUNe carime saMchuhaMto ceva khavedi, Na vedeMto / carimakiTiM vajja do AvaliyadusamayUNabaMdhe ca vaja ja sesakihINaM, tamubhaeNa khvedi|" iti // 217 // mohanIyasya sarvathA kSapaNAM vyAhRtya kiTTivedanakAlasyA-'lpabahutvaM bhaNati, anyathA kiTTivedanakAlAnugamo na syAt , kiM krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanakAlo'lpa AsIt ? uta sUkSmakiTTivedanakAlaH ?Ahosvid itarasaMgrahakiTTivedanakAla iti ? suhumagakiTTIveyaNakAlatto jAva kohpddhmaae| veyaNakAlaM kAlo ahio pacchANupubbIe // 218 // Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408] khavagaseDhI [gAthA-218 sUkSmakiTTivedanakAlato yAvat krodhaprathamAyAH / vedanakAlaM kAlo'dhikaH pazcAnupUrvyA // 218 / / iti padasaMskAraH / 'suhuma0' ityAdi, prAkRtatvAt svArthikaH kapratyayaH, sUkSmakiTTivedanakAlataH prabhRti 'krodhaprathamAyAH' krodhaprathamasaMgrahakiTTayA vedanakAlaM yAvat 'kAlaH' kiTTivedanakAla: 'adhiko' vizeSAdhiko bhavati / idamukta bhavati-lobhasya sUkSmakiTTivedanAddhA sarvastokA bhavati , tato lobhasya dvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA'bhidhAtavyA, AdhikyaM ca saMkhyeyatamabhAgena boddhavyam / evamagre'pi / tato'pi lobhasya prathamasaMgrahakiTTivedanAddhA vizepAdhikA vAcyA / tato mAyAyAstRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA vaktavyA / tato mAyAdvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA'bhidheyA / tato mAyAprathamasaMgrahakiTTivedanAddhA vizepAdhikA nigaditavyA / tato mAnatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA vaktavyA / tato mAnadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA kathayitavyA / tato mAnaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA'bhidhAtavyA / tataH krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA bhaNitavyA / tataH krodhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhA vizeSAdhikA vyAhartavyA / tato'pi krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhA vizepAdhikA prarUpayitavyA / yaduktaM kaSAyaprAbhUtacUrNI-pacchimakihimaMtomuhuttaM vedayadi, tisse vedagakAlo thovo, ekkArasamIe kiTTIe vedagakAlo visesAhio, dasamIe kiTIe vedagakAlo visesAhio, NavamIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| aTThamIe kiTTIe vedagakAlo visesaahio| sattamoe kiToe vedagakAlo visesAhio, chaTThIe kihoe vedagakAlo visesAhio, paMcamoe kiTTIe vedagakAlo visesAhio, cautthoe kiTTIe vedagakAlo visesAhio, tadiyAe kiToe vedagakAlo viseMsAhio, vidiyAe kiToe vedagakAlo visesAhio, paDhamAe kiTTIevedagakAlo visesAhio / viseso sNkhejjidibhaago|" iti / AvazyakAdigranthAbhiprAyeNa mohanIyasya kSapaNetthaM pratipAdanIyA tadyathA-hAsyaSaTakasya kSapaNAtaH paraM puruSavedaM khaNDavayaM karoti / tatra khaNDadvayaM yugapatkSapayati, tRtIyakhaNDaM tu saMjvalanakrodhe prakSipati / tataH saMjvalanakrodhaM khaNDatrayaM karoti / dva' khaNDe yugapatkSapayati, tRtIyakhaNDaM tu mAne prakSipati / tataH saMjvalanamAnaM khaNDatrayaM karoti / khaNDadvayaM yugapat kSapayati, ekakhaNDaM tu mAyAyAM prakSipati / tataH saMjvalanamAyAM trINi khaNDAni karoti, khaNDadvayaM yugapatkSapayati, ekakhaNDaM tu saMjvalanalobhe prakSipati / tataH saMjvalanalobhaM khaNDatrayaM karoti / khaNr3e yugapat kSapayati / ekakhaNDaM tu saMkhyeyAni khaNDAni karoti, tebhya ekaM saMkhyeyatamakhaNDaM muktvA zeSANi sarvakhaNDAni pRthaka pRthaka kAlabhedena kSapayati bdrsmpraayH| tataH sUkSmasamparAyaguNasthAnakavartI kSapaka ekaM saMkhyeyatamabhAgamasaMkhyeyAni khaNDAni karoti, Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 409 kaSAyanAnAtvam ] kiTTivedanAddhAdhikAraH tAnyapi samaye samaya ekai kSapayati / kSapitalobhazca yathAkhyAtacAritrI chadmasthavItarAgo bhavati / akSarANi tvevam .. "tAhe NapusagavedaM, tAhe itthivedaM, tAhe chakaM hAsa-rati-arati-bhayasoga-dugaMchAo, tAhe pumavedaM tinni bhAge kareti / do bhAge jugavaM, egaM saMjalaNakohe chubhati / tAhe saMjalaNakohaM tinni bhAge kareti, do bhAge jugavaM khati, egaM bhAgaM saMjalaNe mANe chubhai / tAhe taM pi tinni bhAge kareti / do bhAge jugavaM khaveti / egaM saMjalaNamAyAe chuhai, tAhe taM pitinni khaMDAi kareti, do bhAge jugavaM khaveti, egaM saMjalaNe lobhe chuhai, tAhe taM pi tinni bhAge kareti, do bhAge jugavaM khaveti, egaM bhAgaM saMkhejAiM khaMDAI kareti / ettha bAdarasaMparAyo khavao tAhe khaveti, (egaM saMkhijaimaM bhAgaM mottaNa savvaM khaveti) jaM saMkhejatimaM khaMDaM, taM asaMkhejje bhAge kareti / te'vi kameNa khaveti, tattha khavago suhmsNpraao| jAhe taM pi khavitaM bhavati, tAhe khavagaNiyaNTho lambhati / " iti // 218 // sUkSmasamparAyaguNasthAnakaM yAvadadhastAduktA sarvA prarUpaNA puruSavedakrodhodayena pratipannasya jJAtavyA / kSapakazreNiM punaH kazcijjantuH puruSavedakrodhodayena pratipadyate, kazcitpunaH puruSavedamAnodayenA-''rohati, anyaH puruAvedamAyodayena, itaraH puruSavedalobhodayena, parastu strIvedakrodhodayena / puruSavedodayavat strIvedodayasyApi catvAro vikalyA vaktavyAH, evaM napusakavedodayasyA-'pi catvAro vikalpA bhaNitavyAH / itthaM sarvasaMkhyayA vikalpA dvAdaza bhavanti / tatra sUkSmasamparAyaguNasthAnakaM yAvat puruSavedakrodhodayena kSapakazreNiM pratipannasya mohanIyakSapaNAvidhidarzitaH / samprati bhinnabhinnakaSAyodayena bhinnabhinnavedodayena ca kSapakazreNi pratipadyamAnAnAM kriyAbhedo vaktavyaH, anyathA tanirNayo na syAt / na ca trikAlamAzritya sarvakSapakANAmanivRttikaraNe pariNAmasAhazyAt kriyAbhedaH kathaM ghaTet ? iti vAcyam, karaNapariNAmAnAM sAdRzye'pi bhinnabhinnavedakaSAyodayalakSaNasahakArikAraNopalambhena kriyAbhede virovA-'bhAvAt / tatra sarveSAM kSapakANAM puruSavedAdimiH krodhAdibhizca kSapakazreNiM pratipannAnAmantarakaraNakriyAtaH prAka kazcidapi bhedo nAsti / uktaJca kaSAyaprAbhatacUrNI-"aMtare akade nntthinnaannt|" iti antarakaraNe kriyamANe yo bheda upalabhyate, taM pradidarzayipuH prathamaM tAvat prathamasthitibhedamAviSkaroti mANAdIhiM caDiANaM paDhamaThiI u mANapahuDINaM / kohAdigadutikhavaNaddhAjuakohapaDhamaTTiipamANA // 219 // (gItiH) mAnAdibhirArUDhAnAM prathamasthitistu mAnaprabhRtInAm / ___ krodhAdya kadvitrikSapakAddhAyutakrodhaprathamasthitipramANA // 219 / / iti padasaMskAraH / 'mANA' ityAdi, 'mAnAdibhiH' mAnamAyAlobhalakSaNaiH kaSAyaiH' ArUDhAnAM' kSapakazreNi Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410] .. khavagaseDhI [ gAthA--219 pratipannAnAM kSapakANAM 'mAnaprabhRtInAM' mAna-mAyA-lobharUpANAM kaSAyANAM prathamasthitistu 'krodhAdheka-dvi-trikSapaNAddhAyutakrodhaprathamasthitipramANA' krodhAdInAM krodha-mAna-mAyAnAm eka-dvi-vikSapaNAddhAyuktakrodhaprathamasthitipramitA bhavati / idamukta bhavati-ekasya-krodhasya yA'ntamuhUrtapramANA kSapaNAddhA, tayA yuktA'ntarakaraNe kriyamANe krodhaprathamasthitiyavatI bhavati, tAvatI mAnodayena kSapakazreNiM samArUDhasya jIvasya mAnasya prathamasthitirbhavati / nanu krodhodayArUDhaH krodhaprathamasthitiM vedayanneva yathAyogyaM saMkrameNa vedanena ca krodhasaMgrahakiTTitrayaM kSapayati / tena krodhakSapaNAdvAyAH krodhaprathamasthitAvevA-'ntarbhAvasambhavAt krodhakSapaNAddhAyutakrodhaprathamasthitipramANA mAnaprathamasthitirityatra krodhakSapaNAddhAyuteti vizeSaNasya vaiyarthenA'nupAdeyatvamiti cet , maivam , yato'ntarakaraNe kriyamANe krodhodayA''rUDhasya jIvasyA'ntarakaraNasyA'dhastAd yAvatI krodhasthitirbhavati, yasyAM ca sthito'ntarakaraNaM kRtvA tato yathAkramaM vedatrikaM kSapayitvA-'zvakarNakaraNAddhAM ca samApya kiTTikaraNAddhAyAzcaramasamayaM prApnoti, tAvatI sthitiH krodhaprathamasthitiratra vivakSitA / dvitIyasthitito dalaM gRhItvA krodhasaMgrahakiTTitrayasya yathAkramaM prathamasthitiM kRtvA vedayan sakrameNa yAvatA kAlena krodhaM kSapayati, tAvAn kAlastu krodhakSapaNAddhA vyapadizyate / evamagre'pi mAnAdInAM kSapaNAddhA vyAkhyeyA / itthamantarakaraNakriyAprArambhaprathamasamayaprabhRtikiTTikaraNacaramasamayaparyavasAnAddhA krodhaprathamasthitiH, krodhaprathamasaMgrahakiTTivedanAddhAprathamasamayaprabhRtitRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaparyavasAnA tu krodhakSapaNAddhati vivekaH, tena krodhakSapaNAddhA krodhaprathamasthito nA-'ntarbhavati / anantarbhAvAd na vizeSaNasya vaiyarthyam , avaiyarthyAca nA'nupAdeyatetyalaM prasaGgena / __mAnodayArUDhaH krodhakSapaNAddhAyuktakodhaprathamasthitipramANAM mAnaprathamasthitiM vedayan yathAkrama vedatrayasya krodhasya ca kSapaNAmazvakarNakaraNAddhAM kiTTikaraNAddhAM ca parisamApayati / tasya jIvasya krodhasya prathamasthitirna bhavati / yadAhuH kaSAyaprAbhRtacUrNI-"antarakaraNe kade kohassa paDhamahidI Natthi, mANassa asthi / sA kemmahaMto ? jaddehI koheNa uvaDhidassa kohassa paDhamahidI kohassa ceva khavaNaDA, tabeho ceva emmahaMtI mANeNa uvahidassa mANassa pddhmhidii|" iti / ___mAyodayena kSapakazreNiM samArUDhasya jIvasya mAyAyAH prathamasthitiH krodhamAnakSapaNAddhAyuktakrodhaprathamasthitipramitA bhavati / krodhakSapaNAddhAprAga vyAkhyAtA / mAnasaMgrahakiTTitrayaM vedanena saMkrameNa ca yAvatA kAlena kSapayati, tAvAn kAlo mAnakSapaNAddhA vyapadizyate / itthaM krodhasya kSapaNAddhA mAnasya kSapaNAddhA krodhodayena cA''rUDhasya krodhaprathamasthitirityetattrayapramANA mAyodayena samArUDhasya mAyAyAH prathamasthitibhavati / uktaJca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"koheNa uvaDhidassa Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnAdibhirArUDhAnAM kriyAbhedaH] kiTTivedanAdvAdhikAraH [411 jammahaMtI kohassa paDhamahidI, kohassa ceva khavaNaddhA mANassa ca khavaNahA, mAyAe uvahidassa emmahaMtI mAyAe paDhamahidI / " iti / ____ lobhodayena kSapakazreNiM samadhigatasya jantorlobhasya prathamasthitiH krodha-mAna-mAyAsambandhikSapaNAddhA-nvitakrodhaprathamasthitipramANA bhavati / pratyapAdi ca kaSAyamAbhRtacUrNI"jabeho koheNa uvahidassa kohassa paDhamahidI, kohassa mANassa mAyAe ca khavaNaDA, taddehI lobheNa uvahidassa pddhmhido|" iti / ata eva dvAcatvAriMzattamagAthoktAlpabahutvaM mUpapadyate // 219 // atha mAnAdikaSAyodayena pratipannAnAM kSapakANAM kriyAbhedamabhidhitsurAhaiga-du-ti-khavaNaM kiyA kameNa hayakaNNakiTTikaraNAiM / mANAIhiM caDio karai viNAsai tao sesaM // 220 // eka-dvi-tri-kSapaNAM kRtvA krameNa hayakarNa-kiTTikaraNe / / mAnAdibhirArUDhaH karoti vinAzayati tataH zeSam / / 220 / / iti padasaMskAraH / 'igaduH' ityAdi, tatra 'mAnAdibhiH' mAnamAyAlobhalakSaNaiH kaSAyaiH 'ArUDhaH' kSapakazreNiM pratipannaH 'eka-dvi-tri-kSapaNAm' ekazca dvau ca trayazcetyekadvitrayaH, teSAM kSapaNA, tAm , tatazcAyamarthaH-ephasya-krodhasya, dvayoH-krodhamAnayoH, trayANAM-krodhamAnamAyAnAM kSapaNAM-vinAzaM 'kRtvA' vidhAya 'krameNa hayakarNakiTTikaraNe krameNA'zvakarNakaraNaM kiTTikaraNaM ca karoti 'viNAsai' ityAdi, tatra 'tataH' kiTTikaraNAddhAparisamApteH paraM 'zeSa' yathAsaMbhavaM mAnAditrayarUpaM mAyAlobharUpaM vA lobhalakSaNaM vA mohanIyaM 'vinAzayati' yathAkramaM kiTTisvarUpeNa kSapayati / ayamasya bhAvArtha:-krodhodayena samArUDhaH purugvedakSapaNA-'nantaraM yadA-'zvakarNakaraNAdvAyAM saMjvalanacatuSkasyA-'pUrvaspardhakAni nirvartayati, tadA mAnodayena kSapakazreNiM pratipannaH saMjvalanakrodhaM pUrvaspardhakasvarUpeNaiva kSapayati, prakArAntarA-'saMbhavAt / tataH krodhodayArUDhaH saMjvalanacatuSkasya kiTTikaraNAddhAmArabhate, mAnodayapratipannastu kSapitakrodho-'zvakarNakaraNAddhAmArabhate, tatra ca saMvanatrikasyA-'pUrvaspardhakAni karoti / tena mAnodayArUDhasya jIvasyaikasya krodhasya kSapaNAddhAnantaramazvakarNa karaNAdvA pravartata iti sUpapannam / tataH krodhodayena pratipannasya krodhasaMgrahakitriyavedanakAla lakSaNaH krodhakSapaNAkAlaH pravartate, mAnodayena tu pratipannasya kiTTikaraNAddhA pravartate, tadAnIM ca saMjvalanatrikasya navAnAmeva saMgrahakiTTInAM nirvartanaM saMbhavati, krodhasya prAgeva spardhakasvarUpeNa kSINatvAt / taca tryazItitamagAthayA darzitam / tataH krodhodayena samArUDho mAnasaMgrahakiTTiprathamasthitiM kRtvA mAnakSapaNAddhAmArabhate, tadAnImeva ca mAnodayArUDho'pi mAnakSapaNAddhAmupakramate / samavAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jamhi koheNa uvahido assakaNNakaraNaM karedi,mANeNa uvahido tamhi kAle kohaM khavedi,koheNa uva Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] aaraDhI [ gAthA - 220 dissa jA kiTTIkaraNaDA, mANeNa uvadissa tamhi kAle assakaNNakaraNaDA | koheNa uvadissa jA kohassa khavaNaDA, mANeNa uvadissa tamhi kAle kihokaraNaDA / koheNa ucaTThidassa jA mANassa khavaNaDA, mANeNa uvadissa tamhi ceva kAle mANassa khavaNaDA / " iti| mAnakSapaNAdvA prathamasamaye tu mAnodayA''rUDhasya kiTTivedanAdvAprathamasamaye mohanIyasya sthitisacaM carvAdhikaM jAyate, krovatRtIya saMgraha kiTTivedanAdvAcaramasamaye mohanIyasthitisatkarmaNazcaturvArSikatvapratipAdanAt / abhANi ca kaSAyaprAbhRtacUNamANeNa uvadissa paDhamasamaya kiTIvedagassa dvidisaMtakammaM cattAri vastrANi / " iti / tataH paraM sarvaprarUpaNA krodhodayArUDhavadavizeSeNa kartavyA / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI"ento pAe jahA koheNa uvadissa viho, tahA mANeNa uvadissa / " iti atha mAyodayena pratipannasya vizeSo'bhidhIyate-- krodhodayArUDhaH puruSavedakSapaNA'nantaraM yadAsakarNakaraNAddhAyAM saMjvalana catuSkasyA'pUrvaspardhakAni karoti, tadA mAyodyArUDhaH kSapakaH pUrvaspardhakasvarUpeNaiva krodhaM saMkramya kSapayati / tataH krodhodayArUDhaH kiTTikaraNAddhAM pravartayati, mAyodayArUDhastu pUrvaspardhasvarUpeNaiva mAnaM saMkramya kSapayati / tataH krovodayArUDhaH krodhasaMgraha kiTTitrayaM kSapayati, tadAnIM mAyodayapratipannastvazvakarNa karaNAddhAmArabhamANo mAyAlomayo ra pUrvasparvakA karoti / itthaM dvayoH = kodhamAnayoH kSapaNAnantaraM mAyodayena pratipannasyA'zvakarNakaraNAddhA pravartate / tataH krodhodayArUDho mAnaM kSapayati, mAyodayena samArUDhastu mAyAlo bhayoH paT saMgrahakaTTIH karoti / tataH krodhodayena pratipanno mAyAkiTTIrvedayan mAyAM vinAzayati, mAyodayena kSapakazreNimadhigato'pi mAyAyAH kiTTIrvedayan mAyAM kSapayati / nyagAdi ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "koheNa uvado jahi assakaNNakaraNaM karedi, mAyAe uvadvido tamhi kohaM khavedi / koheNa do jahi kiTTIo karedi, mAyAe uvadvido tamhi mANaM khavedi | ko do jahi kodhaM khavedi, mAyAe uvaTThido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / koheNa ucaTThido jamhi mANaM khavedi, mAyAe uvaDido tamhi kiTTIo karedi / koheNa uvahido jamhi mAyaM khavedi, tamhi ceva mAyAe uvadvido mAya khavedi / " iti / mAyAkiTTivedanAddhAprathamasamaye tu mAyodayA''rUDhasya jIvasya mohanIyasya sthitisacaM dvivArSika bhavati, krodhodayArUDhasya mAnatRtIya saMgraha kiTTivedanAddhAcaramasamaye sthitisatkarmaNo dvivArSikatvasaMstavAt / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "mAyAe uvadissa paDhamasamayakiTTI vedagassa ve vassANi mohaNIyassa hidisaMtakammaM / " iti / tataH paraM kSapitamAyaH krodhodayArUDavad mAyodayArUDho'pi lobhaM kSapayati / uktaJca kaSAyaprAbhRtacUrNau - "etto pAe lobhaM khavemANassa Natthi NANattaM / " iti / samprati yo lobhodayena kSapakazreNi pratipadyate, tasya bhedo darzyate-- krodhodayArUDhaH puru Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedanAnAm ] kiTTavedanAdvAdhikAraH [ 413 pavedakSapaNa -'nantaramava karNa karaNAddhAnAM saMjvalanacatuSkasyA- pUrvasparzvakAni karoti, lobhodayArUDhaH pUrvaspardhasvarUpeNaiva saMjvalanako kSapayati / tataH krovodayArUDhaH saMjvalanacatuSkasya kiTTI: karoti, lobhodayena pratipannastu pUrvasparvakasvarUpeNaiva mAnaM kSapayati / tataH krodhodayena kSapakazreNi samArUDaH krovaM kSapayati, lobhodayena kSapakazreNimadhigatastu pUrvasparvakasvarUpeNaiva mAyAM kSapayati, krodhodayena kSapakazreNiM samArUDo mAnaM kSapayati, lobhodayArUDastvazvakarNa karaNAddhAmArabhamANo lobhasyA-pUrvaspardhakAni nirvartayati / itthaM trayANAM krodhamAnamAyAnAM kSapaNAtaH paraM lobho - dayArUDo 'zvakarNa karaNAddhAmArabhate / tataH krodhodayArUDo mAyAM kSapayati, lobhodayena pratipannastu saMjvalana lomasya tisraH saMgraha kiTTIH karoti / tataH krodhodayena kSapakazreNimadhigataH kiTTigataM lobhaM kSapayati, lobhodayArUDho'pi kiTTigataM lomaM kSapayati / abhihitaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa"koheNa uvahido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, lobheNa uvaDido tamhi kohaM khavedi / koheNa uvaTThido jamhi kiTTIo karedi, lobheNa uvadvido tamhi mANaM khavedi / koheNa uvadvido jamhi kohaM khavedi, lobheNa uvavido tamhi mAyaM khavedi / koheNa uvadvido jamhi mANaM khavedi, lobheNa uvahido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / koheNa uvadvido jamhi mAyaM khavedi, lobheNa uvaDido tamhi kIo karedi / koheNa uvadvido jamhi lobhaM khavedi, tamhi ceva lobheNa uvahido lobhaM khavedi / " iti / lonaM kSapayato jIvasya kiTTivedanAddhA prathamasamaye mohanIyasthitisacame - kavarSamAtraM bhavati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "lobheNa uvadissa paDhamasamayako - vedagassa mohaNIyassa hidisaMtakammamekaM vassaM / " iti / tataH krodhodayArUDhavat tAva - davam yAvatsUkSmasamparAyacaramasamayaH || 220 // , nibhinna pAyodayena kSapakazreNi pratipannAnAM kriyAbhedo darzitaH / samprati bhinnabhinnavedodayena kSapakazreNiM samArUDAnAM kriyAbhedamAvivikISuH prathamatastAvat strIvedodayena pratipannasya jIvasya kriyAbhedaM darzayati itthI khalu purisudayeNaM paDivannassa itthakhavaNAMtaM / paDhamaThihaM ThAve aveA satta jugavaM viNAsei // 222 // (gItiH ) strI khalu puruSodayena pratipannasya strIkSapaNAntAm / prathamasthitiM sthApayatyavedA sapta yugapad vinAzayati || 221 || iti padasaMskAraH / 'itthI' ityAdi, 'strI' strIvedodayena kSapakazreNiM samArUDo jIvaH 'khalu' khalurvAkyAlaGkAre, puruSavedodayena pratipannasya jantoH 'strIkSapaNAntAM' striyAH - strIvedasya kSapaNAkSapaNAkAlo'nte yasyAH, sA, tAm 'prathamasthitiM' prastutatvAt strIvedasya prathamasthitiM sthApayati, puruSavedodayA Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ gAthA-221 rUDhasyA-'ntarakaraNakriyAprathamasamayaprabhRtistrIvedakSapaNAddhAcaramasamayaparyavasAnA puruAvedasya yAvatI prathamasthitirbhavati, tAvatIM prathamasthitiM strIvedasya strIvedodayArUDho jIvaH sthApayatItyarthaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "jaddeho purisavedeNa ucaTThidassa itthovedassa vavaNADA, tadeha itthovedeNa uvadissa itthovedassa paDhamaTThido / " iti / ata eva dvAcatvAriMzattama gAthayA pratipAditaM prathamasthityalpabahutvaM sUpapadyate / antarakaraNaniSpAdanataH pUrvaM kriyAbhedo nAsti / antarakaraNaM vidhAya niruktastrIvedaprathama sthitiM vedayan puruSavedodayA''rUDhavad napuMsakavedaM parikSapya tataH strIvedaM kSapayati / strIvedaprathamasthiterissa feardvaye zeSe strIvedasyAgAlo vyavacchidyate / tataH paraM strIvedaprathama sthita samayAdhikAvafokAzeSAyAM strIvedasya jaghanyasthityudIraNA bhavati / uktaM ca karmaprakRticUrNau - "tAe paDhamaThitoe samayAhiyAvaliyasesAe micchattassa, tinhaM veyANaM, caunhaM saMjalaNANaM, sammattassa ya jahaNNiyA ThitiudIraNA bhavati / " iti / tadAnImeva jaghanyA--- bhAgodIraNA guNitakarmAzasya ca kSapakasyotkRSTa pradezodIraNA jAyate / ukta ca karmaprakRticUryAmanubhAgodoraNA'dhikAre pradezodoraNA-'dhikAre ca "paJcavihaaMtarAiyakevalaNANa kevaladaMsaNAvaraNa- caunhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyANaM eyAsiM vIsAe pagaINaM appappaNI udIraNaMte jahaNiyA aNubhAgaudIraNA hoti / xxx dard tihaM pi aSpaSpaNo samayAhiyAvaliyacarimasamayaveyago / " iti / tathaivA'bhihitaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvapyanubhAgodIraNAdhikAre pradezodIraNAdhikAre ca"itthivedassa jahaNNANubhAgaudIraNA kassa ? inthivedakhavagassa samayAhiyAvaliya carimasamayasavedassa / xx itthavedassa ukkassiyA padesudIraNA kassa ? khavagassa samayAhiyAvaliyacarimasamayaitthivedagassa / " iti / 414 ] aara tataH paraM yadA strIvedasya caramasthitikhaNDaM saMkramayati, tadA tasya jIvasya strIvedasya jaghanyasthitisaMkramo bhavati / tadAnImeva ca strIvedasya varamA'nubhAgakhaNDaM saMkramavato jaghanyAbhAgasaMkramo'pi bhavati / atra zrImanmalayagiripAdAdayastu strIveodayArUDasyaiva jaghanyasthitisaMkramo bhavati, nA'nyavedodayArUDhasya, strIvedodayArUuspodayo dIraNAbhyAM prabhUtAyAH sthitestroTanAdityAhuH / ukta N cataiH karmaprakRtivRttau - "strIvedena ca pratipanno napuMsakavedakSayAnantaramantarmuhUrtena kAlena strIvedaM kSapayati / etAvatA ca kAlenodayodoraNAbhyAM bahvI sthitistrudayati / yadyapi ca puruSavedenApi pratipannasyaitAvAn kAlo labhyate, tathApi tasya strovedasatke udayodoraNe na bhavata iti / strovedapratipannasyaiva strIvedasya jaghanyasthitisaMkramaH, na zeSasya / " iti / evamanubhAgasaMkramo'pi jaghanyaH strIvedodayArUDhasyaiva boddhavyasteSAM matena / anye tu trayANAmanyatamena vedena pratipannasya caramasthiti 1 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strIvedodayena kSapakazreNerArohaNam ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 415 khaNDaM saMkramayato jIvasya strIvedasya jaghanyasthitisaGkramo bhavati / iyaM ca teSAM yuktiH-strIvedodayArUDho yasmin sthAne strIvedaM sarvathA saMkramayati, tasminneva sthAne puruSavedodayArUDho napuMsakavedodayArUDhacA'pi / tadevaM vedatrayArUDhAnAmekasmin sthAne strIvedasya sarvathA saMkramaNAinyatamavedenArUDhAnAM kSapakANAM strIvedasya jaghanyasthitisaMkramo bhavati, sthityudayodIraNayoH satyorapi tAbhyAM sthitighAtA'bhAvAt / ukta cakarmaprakRticUrNiTippanake zrImanmunicandrasUripAdaiH"strIvedasya tu vedatrayeNArUDhasya jaghanyasthitisaMkramo labhyate / sarvatrApi svasthAne eva tasya kSayAditi / evamanubhAgasaMkramo'pi drssttvyH|| ___ tadAnIM yathA puruSavedodayArUDhasya guNitakAzasya strIvedasyotkRSTapradezasaMkramo bhavati, na tathA strIvedodayArUDhasya strIvedasyotkRSTapradezasaMkramaH, udayodIraNAbhyAM katipayAnAM dalAnAM kSapitatvAt / strIvedaprathamasthiticaramasamaye strIvedasya jaghanyA-'nubhAgodayo guNitakAzajantovotkRSTapradezodayo jAyate / tadAnImeva strIvedasya jaghanyasthitisacaM jaghanyA'nubhAgasacaM ca bhavataH / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUrNI sthitivibhaktyadhikAre'nubhAgavibhaktyadhikAre ca"itthivedassa jahaNNahidivihattI kassa ? carimasamayaithivedodayakhavayassa / xxxxitthivedassa jahaNNayamaNubhAgasaMtakammaM kassa ? khavayassa carimasamayaitthivedayassa / " iti / ___nizcayanayamAzritya tadAnImeva vyavacchidyamAnaH puruSavedasya bandho vyavacchinnaH, strIvedasya codayasacce vyavacchidyamAne vyavacchinne / uktaM ca saptatikAcUrNI-"emeva itthivaeNa vi uvaTThiyassa, navari napuMsagaveo paDhamaM khijaitti / tao aMtomuhutteNa itthiveyassa udayasaMtakavao purisaveyabaMdhavocchee ya jugavaM bhavai / " iti / / _ 'aveA' ti 'avedA' na vidyate vedo-vedodayo yasyAH, sA'vedA, apagatavedAmAnuSItyarthaH, strIvedaM parikSapyA'ntarmuhurtakAlena 'satta' ityAdi, 'sapta' hAsyapaTakapuruSavedarUpANi saptakarmANi yugapat sarvAtmanA kSapayati, nA'vaziSyate samayonadvayAvalikAbaddhaH puruSavedaH, antamuhurtAt prAgeva strIvedakSayacaramasamaye puruSavedabandhocchedAt / puruSavedodayArUDhastu vedodayacaramasamaye samayonAvalikAdvayabaddhanUtanapuruSavedadalaM muktvA zeSaM puruSavedaM hAsyaSaTakena saha parikSapya tato-'vedabhAve tAvatA ajayadhavalAkArairapyuktam-esthitthivedodayakkhavayassetti vayaNaM sesavedodayakkhavayapaDisehaphalaM / NiratthayamidaM visesaNaM, aNNavedodaeNa vi caDhidassa khavayassa jahaNNaDhidisaMkamAvirohAdo / Na ca sodaya-parodaehi caDhidANaM khavayANamitthivedacarimaTThidikhaMDayammi visarisabhAvo atthi, Nava'sayavedasseva tadaNuvalaMbhAdo / tamhA aNNadaravedodaillassa khavayassetti sAmittaNi so kAyavyo tti / ettha parihAro-- saccamedamudAharaNamettaM tu itthivedodayakkhavayAvalaMbaNaM, NedaM taMtamiti ghettavyaM / xxxxxxxx. tamhA sodae vA parodaeNa vA payadasAmittamaviruddhaM / " iti / Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] khavagaseDhI [gAthA-222 kAlena puruSavedaM sarvathA kSapayati sma / udyaJca kaSAyaprAbhUtacUrNI-"tado avagatavedo sattakammaMse khvedi| sattaNhaM pi kammANaM tullA khvnnddaa|" iti / evaM saptatikAvRttyAmapyuktam // 221 // atha napuMsakavedodayena kSapakazreNiM pratipannasya kriyAbhedo draSTavyaH / tatrA-'ntarakaraNaniSpAdanataH prAk kriyAbhedo nAsti / antarakaraNaki prArambhato yaH kriyAbhedaH, taM darzayati saMDho ThAvai paDhamaThiiM itthIpaDhamaThiimiaM khavai / veadugaM jugavaM avagayaveo satta parikhavai // 222 // paNDaH sthApayati prathamasthiti strIprathamasthitimitAM kSapayati / vedadvikaM yugapadapagatavedaH sapta parikSapayati / / 222 / / iti padasaMskAraH / 'saMDho' ityAdi, 'paNDhaH' napuMsako-napuMsakavedodayena kSapakazreNiM pratipanno jIva ityarthaH, 'prathamasthiti napuMsakavedasyA-''dimasthiti strIvedaprathamasthitipramitAM sthApayati, strIvedodayena kSapakazreNi pratipanno yAvatI strIvedasya prathamasthiti sthApayati, napuMsakavedodayA''rUDho'pi napusakavedasya tAvatIM prathamasthiti sthApayati, parAvedastrIvedayoH prathamasthiti na sthApayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jammahaMto itthovedeNa uvaTTidassa itthIvedassa paDhamahidI, tammahaMtI NavusayavedeNa uvaDidassa Navusayavedassa pddhmhido|" iti / ata eva dvAcatvAriMzattamagAthoktAlpabahutvaM sUpapadyate / tataH krameNa prathamasthiticaramasamayaM prApto jIyo 'vedadvika' strIvedana sakavedalakSaNaM yugapat 'parikSapayati' sarvAtmanA vinAzayati, na tu purugvedodayArUDayad napaM samvedaM yathAsthAnaM parikSapya tataH strIvedaM kSapayatItyarthaH / ayaM bhAvaH-napusakavedodayArUDo'pyantarakaraNakiyAM parisamApya napusakavedaM kSapayitumArabhate, taM ca pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa kSapayan gacchati / yadA puruAvedodayArUDho napuMsakavedaM sarvathA kSapayati sma,na tadA-'yaM napuMsakododayArUDho napuMsakavedaM sarvAtmanA kSapayati, kintu tataH prabhRti napusakavedena saha rakhIvedamapi kSapayitumupakramate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"jaddehI purisavedeNa uvahidassa Navusayavedassa khavaNaDA, taddehI NavusayavedeNa uvahidassa Navusayavedassa khavaNaDA gadA, Na tAva Nasayavedo khoyadi, tado se kAle itthivedaM khavedumADhatto NasayavedaM pi khavedi / " iti / tato vedadvayaM krameNa kSapayan napuMsakavedaprathamasthitau dvayAvalikAzeSAyAM napuMsakavedasyAgAlo vyavacchidyate / tataH paraM napusakavedaprathamasthitau samayAdhikAvalikAzevAyAM napusakavedasya jaghanyasthityudIraNA jAyate / tadAnImeva napuMsakavedasya jaghanyA-'nubhAgodIraNA guNitakarmA zasya ca jIvasyoskRSTapradezodIraNA jAyate / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNAvanubhAgodoraNA-'dhikAre pradezodoraNA-'vasare ca-"Navusayavedassa jahaNNAnubhAgudIraNA kassa ? Navusayavedakhava Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nasakavedodayena kSapakazreNeH pratipattiH ] kiTTivedanAdvAdhikAraH [ 417 ysssmyaahiyaa''vliycrimsmysvedggss|xxnnvusyvedssukkssiyaa padesudIraNA kassa ? khavagassa smyaahiyaavliycrimsmynnvusyvedgss|" iti / tathaiva karmaprakRticUrNAvapi-tataH paraM yadA napuMsakavedodayArUDho napuMsakavedasya caramasthitikhaNDaM saMkramayati, tadA tasya jIvasya napuMsakavedasya jaghanyasthitisaMkramo bhavati, purugvedodayArUDhasya tu sa na bhavati sma / atreyaM yuktiH yadA jIvaH puruSavedodayena kSapakazreNimArohati, sa yasmin sthAne napusakatredaM sarvathA kSapayati, tata UrdhvamantamuhUrtaM gatvA napuMsakavedodayArUDho napusakavedaM sarvAtmanA kSapayati / arvA cA-'lpavizuddhatvena puruSavedodayArUDho napuMsakavedasya sthitiM sarvajaghanyAM na karoti, napusakavedodayArUDhastvantamuhUrtamUvagatvA strIvedena saha napusaMkavedaM sarvathA kSapayan napuMsakaveisya sarvajaghanyAM sthiti saMkramayati, antamuhUrtakAle prabhUtavizuddhayA prabhUtAyAH sthiterapavartitatvAt / uktaJca zrImunicandrasUripAdaiH karmaprakRticUrNiTippanake-"yadA puruSavedena strIvedena codayamAgatena kSapakazreNimArohati jantuH, tadA napusakavedasya svasthAna eva kssyaadjghnysthitisNkrmH| tadA tasya manAgazuddhatvena sarvajaghanyanapuMsakavedasthitikaraNA'bhAvAt / yadA tu napusakavedodayenArohati, tadA napuMsakavedaM jugavaM khaveti tti vacanAt strovedena saha kSayaM nayatIti tadA tasya jaghanyasthitisaMkramo labhyate, zuddhatvena sthitInAM bahvapavartitatvAt / " iti / evaM nasakavedodayArUDhasya napuMsakavedasya jaghanyA'nubhAgasaMkramo'pi vAcyaH / yaduktaM kaSAyaprAbhRtacUNyAm-Navu sayavedayassa jahaNNANubhAgasaMtakammaM kassa ? khavagassa caramasamayaNasayavedayassa / " iti / ___napuMsakavedaprathamasthiticaramasamaye napuMsakoisya jaghanyA'nubhAgodayo guNitakAMzasya ca jantoutkRSTapradezodayo jAyate / tadAnIM ca sarvasaMkrameNa napuMsakavedaM strIvedaM ca puruSavede saMkramya sarvAtmanA kSapayati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"purisavedeNa uvahidassa jamhi itthIvedo khoNo, tamhi ceva NavusayavedeNa uvahidassa itthiveda-NasayavedA ca do vi saha khijaMti / " iti / evaM saptatikAvRttAvapi-"yadA tu napusakavedena pratipadyate, tadA prathamataH strIveda-napusakavedau yugapat kSapayati / " iti / yathA puruSavedodayArUDhasya caramasthitikhaNDasaMkrame napuMsakodotkRSTapradezasaMkramaH prAg darzitaH, na tathA napusaMkavedodayapratipannasya napusakavedasyotkRSTapradezasaMkramo bhavati, katipayAnAM dalikAnAmudayodIrNAbhyAM kSapitatvAt / nizcayanayamAzritya tadAnImeva vyavacchidyamAnaH puruSavedasya bandho vyavacchinnaH, evaM vyavacchidyamAne napuMsakavedasyodayasattve'pi vyavacchinne / uktaM ca saptatikAcUrNI-"NapuMsagavaeNa Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] khavagaseDhI [ gAthA--223 uvaTThiyassa napuMsaka-itthiveyasaMtakkhae purisaveyabaMdhavocchee ya jugavaM kae tassa ekkArasasaMtaM / " iti / ___'avagaya0' ityAdi, strIvedanapuMsakavedakSayAnantaram 'apagatavedaH' apagato vyavacchinno vedo cedodayo yasya, sajIvo'pagatavedaH, vyavacchinnavedodayo jIva ityarthaH, antamuhUrtakAlena 'sapta' puruSaveda-hAsyaSaTakalakSaNAni saptasaGkhyAni karmANi yugapat sarvAtmanA kSapayati, antarmuhUrtAt prAgeva napuMsakavedakSayacaramasamaye puruSavedavandhocchedena samayonadvayAvalikAbaddhapuruSavedasyAvaziSTatvAbhAvAt / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado avagayavedo satta kammaMse khavedi / sattaNhaM kammANaM tullA khvnnddaa|" iti / evaM saptatikAvRttyAdAvapi / // 222 // bhinnabhinnavedodayena pratipannAnAM kriyAbhedadarzanAt strIvedanapuMsakavedodayArUDhAnAM jIvAnAM puruSavedasya jaghanyasthitibandho na bhavatItyAvizcikIrSurAha itthIsaMDhANaM purisassa jahaNNo na hoi tthiibNdho| sesaM tu purisaveavva bhAsiyaM vedaNANattaM // 223 // strISaNDhayoH puruSasya jaghanyo na bhavati sthitibndhH| zeSaM tu puruSavedavad bhASitaM vedanAnAtvam / / 223 / / iti padasaMskAraH / 'itthI' ityAdi, 'strIpaNDhayoH' strIvedodayena pratipannasya napuMsakavedodayA''rUhasya cetyarthaH 'puruSasya' puruSavedasya jaghanyasthitivandho-'STavarSapramANo na bhavati / kathametadavasIyate ? iti cet , ucyate-puruSavedasya jaghanyasthitivandhaH puruSavedodayArUDhasya prathamasthiticaramasamaye bhavati sma, strInapuMsakavedodayena pratipannAnAM kSapakANAM vedasya prathamasthitiH puruSavedodayArUDhavedaprathamasthititaH saMkhyeyabhAgapramANayA hAsyapaTakakSapaNAddhayA hInA bhavati, sA ca prAg darzitA dvAcatvAriMzattamagAthayA'nantaroktagAthadvayena ca / puruSavedasya caramasthitibandhastu vedaprathamasthiticaramasamaye bhavati / tena strInapuMsakodayapratipannAnAM puruSavedasya caramabandhaH puruSavedodayArUDhato'rvAg bhavati, arvAka ca vizuddheralpatvAt puruSavedodayArUDhavajjaghanyasthitibandho na bhavati / upalakSaNametad , tena strIvedanapuMsakavedodayA-''-rUDhAnAM puruSavedasya jaghanyA nubhAgabandho'pi na bhavati / tathA prAguktAH puruSavedasya jaghanyasthityudIraNA-jaghanyA'nubhAgodIraNotkRSTapradezodIraNAjaghanyAnubhAgodayotkRSTapradezodayA na bhavanti, puruSavedodayAbhAvAt , parAyedasya ca jaghanyasthitisattA-jaghanyAnubhAgasattA-jaghanyapradezasattA - jaghanyasthitisaMkrama-jaghanyA-'nubhAgasaMkrama-jaghanyapradezasaMkramA na bhavanti, puruSavedodayacaramasamayabandhamAzritya niruktAnAM lAbhAt / 'sesaM' ityAdi, uparyuktAdanyaccheSam, tacca puruSavedavadavaseyam , vizeSA'bhAvAt / atha nigamayati-"bhAsiyaM' ityAdi, 'bhASitaM' kathitaM 'vedanAnAtvaM vedamAzritya kriyAbhedaH, bhinnabhinnavedodayena samArUDhAnAMkSapakANAM kriyAbhedaH pratipAdita ityarthaH / pazyantu pAThakA yantrakam-30 // 223 // Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] yantrakam-30 (citram-30) [ khavagasehI bhinnabhinnakaSAyodayena bhinnabhinnavedodayena ca kSapakazreNi pratipannAnAM karmakSapaNAyAcitram kopasva prakSAsthiti- bhAra kAma prathama-sthiti: samAvasva mAnata jama rijAla mAvAyAH pramA-miti bhasya manodazya Eter: saurabhya prathama sthiti: padamta .biti | madAdayA zi sapigatasya modana sakaSi pratirAmya IDDLA mAnAdaveba napasakaveto. dayArUDhaH strIvedodayA puruSavedoda yArUDhaH krodhodayArUDhaH mAnodayArUDhaH . mAyodayArUDhaH . dayArUDhaH saGketaspaSTIkaraNam vAmapArve napusakavedodayArUDhasya jIvasya napuMsakavedasya prathamasthitiH stokA darzitA, sA ca strIvedaprathamasthitipramANA / tasmAt kAraNAt strIvedanapuMsakavedayoH prathamasthitirmithastulyA bhavati / tato hAsyaSaTkatapaNAkAlamAtreNa saMkhyeyabhAgenAdhikA puruSavedasya prathamasthitirbhavati, yataH strIvedasya prathamasthitiH puruSavedodayArUDhastrIvedakSapaNAddhAcaramasamayaparyavasAnA, puruSavedasya tu prathamasthitihosyaSaTakakSapaNAddhAcaramasamayapayevasAnA / (gAthAH-42, 221, 222 ) / 1=napusakavedaprathamasthiticaramasamayaH, tadAnIM strIveda-napuMsakavedalakSaNaM vedadvayaM yugapat kSapayati / tadAnImeva napuMsakavedasya jaghanyAnubhAgodayo jaghanyasthitisattvaM jaghanyAnubhAgasattvaM guNitakarmA - zasya ca jIvasya tadutkRSTa pradezodayaH, puruSavedasya'ca bandhocchedo vAcyaH / . 2=tadAnIM strovedodayArUDhaH puruSavedodayArUDhazca napuMsakavedaM sarvathA kSapayataH / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 ] yantrakam-30 (citram-30) [ khavagaseDhI ra strIvedaprathamasthiticaramasamayaH, tadAnI strIvedaM sarvathA kSapayati, strIvedasya jaghanyAnubhAgodayo jaghanyasthitisattvaM jaghanyAnubhAgasattvaM guNitakamAMzasya ca tadutkRSTapradezodayaH, puruSavedasya ca bandhocchedaH / 3-tadAnIM puruSavedodayArUDhaH strIvedaM sarvAtlanA kSapayati / 4-strIvedodayArUDho napuMsakavedodayArUDhazcA-'vedau hAsyaSaTakaM puruSavedavca kSapayantau tadAnIM sarvathA yugapat kSapayataH / 5-puruSavedodayArUDhasya puruSavedaprathamasthiticaramasamayaH, tadAnIM hAsyaSTakaM nizzeSa kSINama , samayonayAvalikAbaddhanUtanadalaM ca varjayitvA zeSaH puruSavedaH kSINa: (gAthA-57 ) tathA puruSavedasya jaghanyAnubhAgodayo guNitakAzasya jIvasya tadutkRSpradezodayo'zvArpikaH sthitibandhaH saMjvalanAnAM SoDazavarSapramANaH sthitibandhaH, vyacchidyamAnazca puruSavedasya bandho vyavacchinnaH / citre puruSavedaprathamasthititaH krodhodayArUDhAzvakarNakaraNAddhAkiTTikaraNAddhArUpasaMkhyeyabhAgenA'dhikA krodhodayArUDhakrodhaprathamasthitirdarzitA (gaathaa-42)| mAnodayArUDhamAnaprathamasthitiH krodhodayArUDhakrodhakSapaNAddhAyuktakrodhaprathamasthitipramANA, tena krodhodayArUDhakrodhaprathamasthitito mAnodayArUDhamAnaprathamasthitiH saMkhyeyabhAgenA'dhikA / mAyo dayArUDhamAyAprathamasthitiH krodhodayArUDhakrodhamAnakSapaNAddhAyuktakrodhaprathamasthitipramANA, tena mAnodayAbaDhamAnaprathamasthitito mAyodayArUDhamAyAprathamasthitiH saMkhyeyabhAgenA'dhikA / lobhodayArUDhalobhaprathamasthitiH krodhamAnamAyAkSapaNAddhAyuktakrodhaprathamasthitipramANA, tena lobhodayArUDha'prathamasthitiyodayArUDhamAyAprathamasthititaH saMkhyeyabhAgenA'dhikA / ( gAthA-42, 219) mAnAdibhiH kSapakazreNi pratipannAH krodhAdIn pUrvaspardhakasvarUpeNaiva kSapayitvA-'zvakarNakaraNaM kiTTikaraNaM cArabhante (gAthA-220) / ka-krodhatRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaH, tadAnIM saMjvalanacatuSkasya sthitibandho dvimAsapramANaH, krodhasya jaghanyasthitibandho jaghanyA'nubhAgabandhazca / saMjvalanacatuSkasya sthitisattvaM catvAri vrssaanni| kha-mAnatRtIyasaMgraha kiTivedanAddhAcaramasamayaH, tadAnIM saMjvalanatrikasya sthitibandha ekamAsamAtraH, mAnasya jaghanyasthitibandho jaghanyAnubhAgabandhazca, saMjvalanatrikasya sthitisattvaM varSadvayamAtram / ga-mAyAtRtIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaH, tadAnIM saMjvalanaddhikasya sthitibandhaH paJcadaza divasAH, mAyAyA jayanyasthitibandho javanyAnubhAgavandhazca saMjvalanadvikasya sthitisattvamekavarSapramANam / gha-lobhadvitIyasaMgrahakiTTivedanAddhAcaramasamayaH, tadAnI lobhasya sthitibandhaH sthitisattvaM cAntarmuhUtama, anivRttibAdarasamparAyAkhya-navamaguNasthAna phasya ca samAptiH ta Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSINa kaSAyaguNasthAna jham ] asaMgatakaSAyAddhAdhikAraH [ 419 tadevaM samAptaH SaSTho'dhikAraH / tatsamAptau ca samApto mohanIyakSapaNAvidhiH / mohanIye ca kSINe paresAM karmaNAM vinAzo'vazyaMbhAvI / yadukta zrItattvArthasUtrabhASyakAraiH "pUrvArjitaM kSapayato yathoktaH kSayahetubhiH / saMsArabojaM kAryena mohanIyaM prahIyate // 1 // tato'ntarAyajJAnaghna-darzanaghnAnyanantaram / prahIyante'sya yugapat troNi karmANyazeSataH // 2 // garbhasUcyAM vinaSTAyAM yathA tAlo vinazyati / tathA karma kSayaM yAti mohanoye kSayaM gate // 3 // " iti / tena zeSANAM trayANAM ghAtikarmaNAM kSapaNaprakriyAM didarzayiSuH saptamA-'dhikAraM vivarNayati sekAle'vagayakasAyaguNaM lahae sa ptthkkhaayo| ThiirasarahiyaM taiyaM baMdhai payaippaasehiM // 224 // anantarakAle-'pagatakapAyaguNaM labhate sa prAptA-'thAkhyAtaH / sthitirasarahitaM tRtIyaM badhnAti prakRtipradezAbhyAm / / 224 / / iti padasaMskAraH 1 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' mohanIyanizzeSakSayAnantarasamaya ityarthaH 'sa' jitamohaH kSapakaH 'prAptA-'thAkhyAtaH' mohanIyaparikSayAt prApta labdham athAkhyAtam athazabdo'tra yAthAtathye, AG abhividhau, A samantAd yAthAtathyena-kavAyodayAbhAvena niraticAratvAt pAramArthikarUpega khyAtaM tadathAkhyAtaM yena, sa prAptA-'thAkhyAtaH, 'apagatakakSAyaguNaM' padaikadeze padasamudAyasyopacArAd apagatakapAyaguNasthAnakaM kSINamohaguNasthAnakamityarthaH, 'labhate' aznute / nanu prAptakSINakaSAyaguNasthAnakaH kiM karoti ? ityata Aha-Thii0' ityAdi, sthitirasarahitaM 'tRtIyaM sAtavedanIyakarma prakRtipradezAbhyAM badhnAti, tadvandhasya yoganimittakatvAt / idamuktaM bhavati-sthitibandho rasabandhazca kaSAyapratyayau / kSINakaSAyaguNasthAnake ca kaSAyAbhAvAt sthitirasauna badhyate / prakRtivandhaH pradezabandhazca yogapratyayau / kSINakaSAyaguNasthAnake ca gAtrasacArAdirUpayogasadbhAvAt sAtavedanIyasya prakRtivandhaH pradezabandhazca jAyate / ayaM ca sAtavedanIyabandha IryApathikakarmabandha ucyate / ayambhAva:-"Ira gatipreraNayoH" ityasmAd bhAve dhyaNpratyayaH, IraNam-IryA=gamanam , tasyAstayA vA panthAH IryApathaH, tatra bhavam IryApathikam / vyutpattinimittametad, yatastiSThato'pi tadbhavati / pravRttinimittaM tu gAtrasazcarAdirUpeNa yogena yatkarma badhyate, tadIryApathikam , yoganimittakamityarthaH / tacca prathamasamaye badhyate,kaSAyAbhAvena sthityabhAvAd dvitIyasamaye vedyate,tRtIyasamaye cA-'karmatAmeti / tacca prakRtitaH sAtavedanIyaM bhavati, sthitito dvisamayasthitikamanubhAvato'nuttaropapAtikasukhAtizAyi,pradezatazcaH sthUla rUkSa-zukla-manda-mahAvyaya-bahupradezam / Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] [ gAthA-224 tathA coktam AcArAGgaTIkAyAM zrImadbhiH zolAGgAcAryapAdaiH - " tadevaM sUkSmataragAtrasaJcArarUpeNa yogena yatkarmma badhyate, tadoryApathikam - IryAprabhavam, IryAhetukamityarthaH tacca dvisamayasthitikam, ekasmin samaye baddhaM dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye tadapekSayA cA'karmatAmeti / kathamiti ? ucyate yatastatprakRtitaH sAtavedanoyamakaSAyatvAt sthityabhAvena badhyamAnameva parizaTatti, anubhAvatoSnuttaropapAtika sukhAtizAyi, pradezataH sthUlarUkSa zuklAdibahupradezamiti / " iti / tathaiva sUtrakRtAGgavRttAvapi - "yA'sAvakaSAyiNaH kriyA, tayA yad badhyate karma, tatprathamasamaya eva baddhaM spRSTaM cetikRtvA tatkriyaiva baDaspRSTetyuktA tathA dvitIyasamaye veditetyanubhUtA, tRtIyasamaye'tijIrNA / etaduktaM bhavati-karma yoganimittaM badhyate, tatsthitizca kaSAyAyattA, tadabhAvAcca na tasya sAmparAyikasyeva sthitiH, kintu yogasadbhAvAd badhyamAnameva spRSTatAM saMzleSaM yAti / dvitIyasamaye tvanubhUyate tacca prakRtitaH sAtavedanIyaM sthitito dvisamayasthitikamanubhAvataH zubhA. nubhAvamanuttaropapAtikadevasukhAtizAyi, pradezato bahupradezamasthirabandhaM bahuvyayaM ca / " iti / aarat tathA zrImacchIlAGgAcAryairoryApathikakarmapratipAdikeyaM gAthA darzitA - "appaM bAyaramauyaM bahu ca lukkhaM ca sukilaM caiva / maMdaM mahavvataM ti ya sAtabahulaM taM kammaM // 1 // " athAsya arthaH pratipAdyate - IryApathikakarma sAtAvedanIyaM 'appaM' ti 'alyaM' stokaM sthititaH kaSAyabhAvena sthitibandhasyA- yogyatvAt prathamasamaye karmarUpeNa pariNatasya dvitIyamaye veditasya tRtIyasamaye cA'karmatAmApannasyA'lpatvamucyata ityarthaH / bAdaraM = sthUlaM pariNAmataH, tathAvidhasUkSmapariNAmavirahAt / na cA'nubhAgato bAdaraM kuto na bhaNyate, sUkSmasamparAyato'nantaguNavizuddherupalambhAd ? iti vAcyam, kapAyAbhAvena tatpratyayA 'nubhAgabandhasyA 'bhAvAt / nanvevaM tarhi kArmaNavargaNAskandhAH karmatvena pariNamanakAle sarvajIvA'nantaguNA'nubhAgakA bhavanti, anyathA karmatvena pariNatyanupapatteriti / tat kathamupapadyatA'nubhAgabandhAbhAvaH ? iti cet, bhaNyate - iha jaghanyAnubhAgabandhasthAnajaghanyavargaNAto'nantaguNahInarasa viziSTakArmaNavargaNAskandhAnAmapi bandho na virudhyate,yato yadyapIryApathikakarmaNo jaghanyAnubhAgabandhasthAnAdyavargaNAto'nantaguNanarasatA bhavati, kevalayogapratyayatvAt, tathApi nAmapratyayotkRSTavargaNAto yogapratyayAdyaspardhakAdya vargayA anantaguNatvAdIryApathikakarmaskandhAH sarvajIvAnantaguNarasA'vibhAgakAH / uktaJca karmaprakR Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IryA pathikakarmanirUpaNama] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [421 ticUniTippanake zrImunicandrasUripAdaiH-"tatra ca yo'kaSAyAvasthAbhAvI, tasya jaghanyaspardhakAyavargaNA'pi nAmapratyayikaspardhakotkRSTavargaNAto'nantaguNarasAvibhAgA, kaSAyapratyayikasarvajaghanyAnubhAgasthAnakajaghanyaspardhakAdyavargaNAtaH punaranantaguNahonarasAvimAgA, tuccharasatvAd yogapratyayikabandhasya / " iti / kapAyapratyayajaghanyarasabandhasthAnatathA'sya bandhasyA'nantaguNahInatvAt kAyapratyayAnubhAgavandharahitatvAcA'nubhAgabandho nAstIti bhaNitam / ata eva yathA sthitvapekSayaryApathikakarmA'lpaM bhaNitam , tathA rasA'pekSayA'pyalpaM bodhyam / uktazca karmaprakRticUrNiTippanake-"alpaM stokaM kaSAyAbhAvena tatpratyayasthityanubhAgApoDhatayA alpasthityanubhAgatvAt / tathAhi-tatkarma prathamasamaye baDam, dvitIyasamaye veditaM tRtIyasamaye nirjIyata iti| anubhAgatastu kaSAyapratyayasarvajanyAnubhAgasthAnasya sarvajaghanyaspardhakAdapyanantaguNahonarasamiti / " iti / 'ma uaM' ti mRdu anubhAvataH, mRdvanubhAvakamityarthaH / uktazcAcArAGgavRttau-"bAdaraM pariNAmato'nubhAvato mRhanubhAvam / " iti / yadvA svarUpadarzakaM vizeSaNamidaM mRdusparzapratipAdakam , taijasavargaNAyA uparitanakArmaNAdivargaNAgatapudgaleSu mRdusparzasyA'vasthitidarzanAt / ukta ca vargaNAdhikAre zrImadupAdhyAyapAdaiH-'tatra mRdulaghurUpau hau sprshaavvsthitau"| iti / na caitad vyAkhyAnamasiddhamiti vAvyam , granthAntare'pi tathAvyAkhyAtatvAt / uktaM ca karmaprakRticUrNiTippanake "mRdu, karkazAdisparzAbhAvena / " iti / ___'bahuaM ti bahu pradezataH / idamukta bhavati-sakaSAyajIvairbadhyamAnasAtavedanIyapradezataH saMkhyAtaguNAH pradezAH kSINamohaprabhRtiguNasthAnake badhyante, sAtavedanIyarUpasyaikasyaiva karmaNo badhyamAnatvena sarveSAM gRhyamANapradezAnAM sAtavedanIyarUpatvAt sakaSAyaguNasthAnakeSu tu yathAsaMbhavamaSTAnAM saptAnAM paNNAM karmaNAM badhyamAnatvena pradezAnAM yathAvibhAgaM tattatkarmarUpeNa pariNamyamAnatvAt kSINakaSAyAdiguNasthAnakApekSayA tatra vedanIyapradezAnAM stokatvopalambhAt / itthaM sakapAyapradezabandhato-'kaSAyasAtavedanIyapradezabandhasya saMkhyAtaguNatvAd IryApathikakarmaNo bahutvaM sunirUpitaM bhavati / cazabdo'nuktasamuccayArthakaH, tena sugandhi succhAyaM cetyapi jJAtavyam / 'lakkhaM' ti rUkSaM sparzataH, cirakAlAvasthAnaguNA'nanugatatvAt / 'mukkilaM' ti zuklaM varNataH, IyopathikakarmaskandhAH zuklavarNA bhavantItyarthaH / evakAro'vadhAraNe, sa ca sarvatra sambandhanIyaH, tato'lpameva bAdaramevetyavaM sarvatra vipakSakSepo draSTavyaH / 'maMda' ti mandaM lepataH, sthUlacUrNamuSTimRSTakuDayApatitalepavat / 'mahavvataM' ti mahAvyayam , ekasamayenaiva sarvapradezAnAM niHzeSato nirjIrNatvadarzanAt / 'sAtabahulaM' ti sAtabahulamanuttaropapatikasukhAtizAyitvAt // 224 // ___ atha kSINakaSAyaguNasthAnake sthitighAtAdIn vivarNayiSurAha Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 ] arrat hojjA puvvavva chakammANaM ThiirasavidhAyaguNaseDhI / daliaM paDucca guNasedinijjarA uNa asaMkhaguNA // 225 // [ gAthA--225-223 bhavanti pUrvavat SaTkarmaNAM sthitirasavivAtaguNazreNayaH / dalikaM pratItya guNazreNinirjarA punarasaMkhyaguNA ||225|| iti padasaMskAraH | 'hojjA' ityAdi, tatra 'SaTkarmaNAM ' jJAnAvaraNa - darzanAvaraNAntarAya vedanIya- nAma- gotrANAM 'sthitira savighAtaguNazreNayaH' sthitighAto rasaghAto guNazreNizca pUrvavad bhavanti / idamukta bhavati - kSINakaSAyaguNasthAnake trayANAM ghAtikarmaNAmantarmuhUrtapramANaM sthitikhaNDaM ghAtayati, anubhAgakhaNDena punaH sattAgatA'nubhAgasya bahvanantabhAgAn ghAtayati / tathA nAma - gotra-vedanIyAnAM sthitikhaNDama saMkhyAtavarSapramANaM ghAtayati, tathA teSAmevA - zubhaprakRtInAM sattAgatA'nubhAgasya bahvanantabhAgAnanubhAgakhaNDena vinAzayati / tathA sthitighAtaM kurvan pradezAgramutkIryokI - rNadalasyA'saMkhyeyabhAgapramANaM dalaM gRhItvodayaniSeke stokaM dalaM dadAti, tato 'saMkhyeyaguNaM dvitIyaniSeke dadAti / tato-pi tRtIyaniSeke 'saMkhyeyaguNaM nikSipati / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvat prakSipati yAvat kSINaka pAyaguNasthAnakato vizeSAdhikAdvAyAM guNazreNicara maniSekalakSaNaguNazreNiziraH / tato bahasaMkhyeyabhAgamAtradalAd dalamAdAya guNazreNi caramanipekato 'saMkhyeyaguNaM dalaM guNaNizirasa uparitane prathama niSeke prakSipati, / tato vizeSahInakrameNa tAvadadAti, yAvadatItthApanAprAptA bhavati / zeSAghAtikarmaNAM prarUpaNA'smatkRtopazamanAkaraNaTIkAyAM darzanamohakSapaNAdhikAre pratipAditasamyaktvamohanIyakSapaNAvadavasevA, vizeSAbhAvAt / 1 atha sUkSmamparAto guNazreNI vizeSaM darzayati- 'daliaM' ityAdi, 'dalika' pradezAtra 'pratItya ' Azritya ' guNazreNinirjarA' sUkSmasamparAyacaramasamayabhAviguNazreNinirjarAtaH kSINakapAyaprathamasamayabhAviguNazreNyA karmapradezAnAM parizATanam 'asaMkhyaguNA' asaMkhyeyaguNaM bhavati, punarvAkyabhede, yaduktaM tattvArtha sUtra - "samyagdRSTi-zrAvaka-viratA-'nantaviyojaka-darzanamohakSapakopazamakopazAntamohakSapaka-kSINamoha-jinAH kramazo'saMkhyeyaguNani rjarAH / " iti / // 225 // uktavidhinA tAvad nirUpaNIyam yAvat kSINakaSAyaguNasthAnakasya bahusaMkhyeyabhAgA gatA bhavanti / tata ekasmin saMkhyeyatamabhAge zeSe yadbhavati tadarzayitukAma Aha-- sesamma saMkhabhAge khINakasAyarasa haNai jhANeNa / antimakhaMDeNaM tassa uvarimaThihaM tighAINa || 226 // zeSe saGkhyabhAge kSINakaSAyasya hanti dhyAnena / antimakhaNDena tasyoparitanasthi trighAtinAm // 226 // iti padasaMskAraH / Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnasya karmakSayakAraNatA ] kiTTivedanAddhAdhikAraH [ 423 'sesammi' ityAdi, tatra 'kSINakaSAyasya' kSINakavAyaguNasthAnakAddhAyA antarmuhUrtapramANAyAH 'saMgkhyabhAge' saMkhyeyatamabhAge zeSe 'antimakhaNDena' trayANAM ghAtikarmaNAM caramasthitikhaNDena 'trighAtinA' trayANAM ghAtikarmaNAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA'ntarAyarUpANAM 'tasya' tacchabdasya pUrvavastuparAmarzitvenA'nantaroktakSINakaSAyasya parAmarzAt kSINakaSAyaguNasthAnakasyoparitanasthiti dhyAnena 'hanti' vinAzayati / 'jhANeNa' ityanena karmakSaye heturuktaH, dhyAnamantareNa krmonmuulnaa'nupptteH| atra karmakSaye dhyAnasya hetutvapratipAdikA tattvArthavRttyuktakArikA "prApnoti paraM hAdaM himAtapAbhyAmiva vimuktam / tena dhyAnena yathAkhyAtena ca saMyamena ghAtayati // zeSANi ghAtikarmANi yugapadaparaJjanAni ttH| kAtyA'nmastakazUcyAM yathA hatAyAM hato bhavati tAlaH / karmANi kSIyante tathaiva mohe hate kAtsnyAt // " iti / tathaivoktaM dhyAnazatake-'pi jaha cirasaMciyamiMdhaNamanalo pavaNasahio duyaM dahai / taha kammaMdhaNamamiyaM khaNaNa jhANANalo uhai // 1 // jaha vA ghaNasaMghAyA khaNaNa pavaNAhayA vilayamiti / jhANapavaNAvahUyA taha kammaghaNA vilijati // 2 // " iti / idamatra hRdayam-saMkhyAtaH sthitighAtasahasraH kSINakaSAyaguNasthAnakasya bahusaMkhyAtabhAgeSu gateSu satsu ghAtikarmaNAmantamuhUrtapramANaM caramasthitikhaNDaM ghAtayan guNazreNinikSepasya saMkhyeyatamabhAgamapi vinAzayati, dhyAnamupagataH kSINakarAyaguNasthAnakasyoparitanIrghAtikarmaNAM guNazreNisaMkhyeyatamabhAgamAtrIstatazca saMkhyeyaguNA anyAH sthitIzvaramasthitikhaNDena ghAtayatItyarthaH / dalanikSepakramastu mohanIyacaramasthitikhaNDavat saMbhavati / trayANAM ghAtikarmaNAM caramasthitikhaNDe ghAtite jJAnAvaraNapazcaka-darzanAvaraNaSaTakA-'ntarAyapaJcakarUpa-poDazaprakRtInAM sthitisattvaM zeSakSINakaSAyaguNasthanakAlapramANaM jAyate, navaraM nidrAdikasya samayonaM bhavati / tataH paraM ghAtikarmaNA sthitighAto na bhavati / tacca vakSyatyaSTAviMzatyadhikadizatamagAthAyAm / zeSANAM trayANAmaghAtikarmaNAM tu bhavatyeva / uktaM ca saptatikAcUrNI-"evaM khoNakasAyadyAaMtomuhuttapamANamettAe saMkhejesu bhAgesu gatesu saMkhejaime sese paMcaNANAvaraNa-chaiMsaNAvaraNa-paMcaNhamaMtarAigANaM eesiM solasaNhaM kammANaM ThitisaMtakammaM savvovaTTaNAe uvvahettu sesakhINakasAyahAsamaM karei / tao pabhiI eyAsiM ThitighAo phiTo, sesANaM Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] aareDhI [ gAthA--227 1 asthi caiva / navaraM niddAdugassa ekkeNa samaeNa UNiyaThirti Thavei, daliyaM paDucca, kAlo u tullo / " iti // 226 // , nanu bhavatA proktam- dhyAnena kSINakaSAyaguNasthAnasyoparitanIM ghAtikarmasthitiM vinAzayatIti / tat kiM nAma dhyAnam ? katividhaM ca tat ? iti cet, ucyate - dhyAyate - cintyate tacamaneneti dhyAnam, ekAgracintAnirodha ityarthaH / agram - Alambanam ekaM ca tadagraM cetyekAgram / calaM cittameva cintA, tasya nirodhaH = ekatra vyavasthApanamanyatrA'pracAraH, ekAgra = ekAvalambane cintA nirodha ityekAgracintAnirodhaH / evaMsvarUpaM dhyAnaM caturvidham, Arta-raudra-dharmya-zuklabhedAt / kintu dvayoreva dharmya-zuklAkhyayornirvANa sAdhanatvena karmakSayakAraNatvam zeSayostu bhavakAraNatvena karmabandhaprayojakatA / yaduktaM dhyAnazatake "ahaM rudda dhammaM sukaM jhANAi tattha aMtAI / nivvANasAhaNAI bhavakAraNamaharuhAI // 1 // " iti / iha ca karmakSayasyA'dhikRtatvAt karmakSayakAraNalakSaNavizeSaNaM puraskRtya dhyAnasya dvaividhyaM pratipipAdayipurAha - kammakhayakAraNaM jhANaM duvihaM dhammasuka bheatto / ekkeka hoi cavihaM NAyavvaM pavayaNatto // 227 // , karmakSayakAraNaM dhyAnaM dvividhaM dharmyazuklabhedAt / ekaikaM bhavati caturvidhaM jJAtavyaM pravacanataH || 227 // iti padasaMskAraH / 'kamma0' ityAdi, 'karmakSayakAraNaM' jJAnAvaraNAdikarmavinAzanibandhanaM 'dhyAnam uktazabdArthaM 'dvividhaM' dviprakAraM bhavati, dharmyazuklabhedAt / tatra dharmAt kSamAdilakSaNAdanapetaM dharmyam, "hRdya-padya tulya-mUlya- vazya-pathya- vayasya- dhenuSyA- gArhapatya janya-dharmyam" (siddhahema07-1-11) iti nipAtanAd yapratyayAntaH / zucam aSTavidhakarmalakSaNAM klamayati-lapayati-nirasyatIti zuklam, yadvA zuklaM-nirmalaM karmakSayahetutvAt / yadvA zodhayatyaSTaprakAraM karmamalamiti zuklam / atha dharmyasya zuklasya ca dhyAnasya cAturvidhyamupavarNayati- 'ekkeka' ityAdi, 'ekaikaM dharmyaM zuklaM ca pratyekaM punaH 'caturvidhaM' catuSprakAraM bhavati, 'jJAtavyaM tacca bodhyaM 'pravacanataH' jinendrapraNItA''gamataH, na vistareNa pradarzyata iti bhAvaH / atha dhyAnadvayasya kiJcit svarUpaM varNyate, anyathA mandabuddhijanAnAM tadviSayakabodho na syAt / tatrAdyaM dharmyadhyAnaM caturvidhamAjJAvicayA - 'pAyavicaya-vipAkavicaya-saMsthAnavicayabhedAt / tatrAdau tAvad AjJAvicayaH - kuzalakarmANyAjJApyante prANino'nayetyAjJA sarvajJa praNItAgama ityarthaH, tasyA vicayaH=paryAlocanamityAjJAvicayaH / tathAhi - kevalAlokena vinAzitA - zeSasaMzaya Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjJAvicayAkhyamapAyavicayAkhyaJca dharmadhyAnam ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 425 timirANAM tIrthakRtAM sunipuNAM sUkSmadravyAdhupadarzakatvAd matyAdipratipAdakatvAcca, dravyAdezApekSayA'-nAdyaparyavasitAM, sarvajIvanikAyahitAm , anekAntaparicchedAtmikA, mahAyAM sarvottamatvAd, aparimitAm ekasUtrasyA'nantArthakatvAd , ajitAM parapravacanairaparAjitatvAd , mahArthoM pUrvAparAvirodhitvAdanuyogadvArAtmakatvAnnayagarbhatvAcca, mahAnubhAvAM caturdazapUrvavidAM sarvalabdhisampannatvAt prabhUtkAryakaraNAcca, mahAviSayAM sakaladravyAdiviSayatvAd , akuzalajanadurjeyAM naigamAdinaya-bhaGgapramANa-gamagahanAmAtrAM cintayet / yaH punarjJAnAvaraNodayena matidaurbalyAt tathAvidhAcAryAbhAvAd vA jJeyagahanatvAdvopayukto'pi duravigamyAM bhagavadAjJAM nA-'vayudhyate, so'pItthaM dhyAyet--parairanupakRte'pi dharmopadezAdinA parAnugrahoyuktAnAM jitarAgadoSANAmapitathavAdinAM bhagavatAM tIrthakRtAM vacanamaghitathameva, rAgadveSA'bhAvenavitathakAraNA'nupalambhAditi / uktaM ca dhyAnazatake "suniuNamaNAinihaNaM bhUyahiyaM bhUyabhAvaNamahagcha / amiyamajiyaM mahatthaM mahANubhAvaM mahAvisayaM // 1 // jhAijA niravajaM jiNANamANaM jgppiivaannN| aNiuNajaNaduNNeyaM naya-bhaMga-pamANa-gamagahaNaM // 2 // tattha ya maidobbaleNa tavihAyariyavirahao vA vi / NeyagahaNattaNeNa ya NANAvaraNodaeNaM ca // 3 // heUdAharaNAsaMbhave ya sai suTu jaM na bujjhejaa| savvaNNumayamavitahaM tahAvi taM ciMtae maimaM // 4 // aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jagappavarA / jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAdiNo teNaM // 5 // " iti / atha dvitIyamapAyavicayAkhyaM dharmadhyAnamucyate-apAyAH vipadaH zArIramAnasAni duHkhAnItyekArthAH, teSAM vicayaH-cintanam / tathAhi-iha khalu janmajarAmaraNasaMvyAptasaMsArasAgare sAMsArikasukheSvavitRptacetasaH sacA rAgadva SakaSAyA''zravAdiSu pravartante, te ca narakAdigatiSu cakramyante / kecit punarihaitra kRtavairAnubandhAH parasparamAkrozavadhAyapAyabhAjo dRzyante klizyante cetyAdi bhavacakra bhramatAM jantUnAmihalokaparalokApAyA~zcintayato-'pAyavicayAkhyadharmadhyAnaM bhavati / uktaMca dhyAnazatake "rAgabosakasAyA''savAdikiriyAsu vaTTamANANaM / iha-paraloyAvAe jhAijA vajaparivajI // 1 // " tathA cAtra zrIkalikAlakalpatarukalpAnAM zrImadharibhadrasUrIzvarANAM taTTIkA"rAgadveSakaSAyA''zravAdikriyAsu pravartamAnAnAmihaparalokApAyAn dhyAyet , Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] khavagaseDhI [gAthA-227 yathA rAgAdikriyA aihikA-''muSmikavirodhinI, ukta ca "rAgaH sampadyamAno'pi duHkhado duSTagocaraH / mahAnyAdhyabhibhUtasya kupathyAnnAbhilASavat // 1 / / tathAdveSaH sampadyamAno'pi tApayatyeva dehinam / koTarastho jvalannAzu dAvAnala iva drumam // 2 // tathAdRSTayAdibhedabhinnasya rAgasyAmuSmikaM phalam / dIrghaH saMsAra evoktaH, sarvajJaH sarvadarzibhiH // 3 // ityAdi, tathA"dosAnalasaMtatto iha loe ceva dukkhio jiivo| paralogaMmi ya pAvo pAvai nirayAnalaM tatto // 1 // " ityAdi, tathA kaSAyAH krodhAdayaH, tadapAyAH punaH koho pAiM paNAsei mANo vinnynaasnno| mAyA mittANi nAsei, lobho savvaviNAsaNo // 1 // koho ya mANo ya aNiggahIyA mAyA ya loho ya pvddhmaannaa| cattAri ee kasiNA kasAyA siMcaMti mUlAI puNabbhavassa // 2 // " tathA-''zravAH-karmabandhahetavo mithyAtvAdayaH, tadapAyAH punaH "micchattamohiyamaI jIvo ihaloga eva dukkhAiM / niraovamAhaM pAvo pAvai pasamAiguNahoNo // 1 // " tathA"ajJAnaM khala kaSTaM krodhAdibhyo'pi sarvapApebhyaH / artha hitamahitaM vA na vetti yenAvRto lokaH // 1 // " tathA"jIvA pArviti, ihaM pANavahAdaviraIe paavaae| niyasuyaghAyaNamAI dose jaNagarahie pAvA // 1 // paralogaMmi vi evaM AsavakiriyAhi ajie kamme / jIvANa ciramavAyA nirayAigaI bhamaMtANaM // 2 // " ityaadi| AdizabdaH svagatA-'nekabhedakhyApakaH, prakRti-sthityanubhAvapradezabandhabhedagrAhaka ityanye, kriyAstu kAyikyAdibhedAH paJca, etAH punaruttaratra nyakSeNa vakSyAmaH / vipAkaH punaH 'kiriyAsu vaTTamANA kAigamAIsu dukhiyA jIvA / iha ceva ya paraloe saMsArapavaDhayA bhaNiyA // 1 // " Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipAkavicAkhyaM tRtIyaM dharmadhyAnam ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 427 tatazcaivaM rAgAdikriyAsu vartamAnAnAmapAyAn dhyAyet, kiMviziSTaH sanni tyAha-'varjyaparivarjI' tatra varjanIyaM varjyam - akRtyaM parigRhyate, tatparivarjI- apramatta iti gAthArthaH / " iti / atha vipAkavicayAkhyaM tRtIyaM dharmadhyAnamucyate-vi-vividho viziSTo vA pAko vipAkaH - anubhAva ityarthaH, narakAdigatiSu karmaNAM vipAkasya vicayaH -paryAlocanamiti vipAkavicayaH / jJAnAvaraNAdikamaSTaprakArakaM karma prakRtisthityanubhAgapradeza bhedabhinnamiSTAniSTavipAkapariNAmaM jaghanyamadhyamotkRSTasthitikaM vividhavipAkam / tayathA- jJAnAvaraNAd durmedhastvam, darzanAvaraNAccakSurAdivaikalyaM nidrAyudbhavatha, asAtAvedanIyAd duHkhaM sAtavedanIyAtsukham, mohanIyAd viparItagrAhitA cAritranivRttizca, AyuSo'nekabhavaprAdurbhAvaH nAmno'zubhaprazastadehAdinivRttiH, gotrA - ducca nIca kulotpattiH, antarAyAdalAbha ityAdikarmavipAkaM cintayato vipAkavicayAkhyaM tRtIyaM dharmadhyAnaM bhavati / uktaM ca dhyAnazatake "payai-Thii-paesA 'NubhAvabhinnaM suhAsuhavihattaM / jogANubhAvajaNiyaM kammavivAgaM viciMtejA // 1 // atha saMsthAnavicayanAmadheyaM caturthaM dharmadhyAnamucyate- saMsthAnam-AkAravizeSo lokasya dravyANAM ca / saMsthAnasya vicayo - anusmaraNamiti saMsthAnavicayaH / na kevalaM lokasya dravyANAM ca saMsthAnaM cintayeccaturthadharmadhyAnopagataH, api tu SaDdravyANAM lakSaNA''sana-vidhAna-pramANAni tathotpAvyAdiparyAyAnapi cintayet / uktaM ca " jiNadesiyAi lakkhaNa-saMThANA-SSsaNa-vihANa-mANAI / uppAyaiibhaMgAi pajjavA je ya davvANaM // 1 // " iti / iha lakSaNaM dharmAstikAyAdInAM gatyAdi / tathA saMsthAnaM mukhyavRcyA pudgalaracanAkArarUpaM parimaNDalAdyajIvAnAm uktaM ca "parimaMDale ya vaTTe taMse cauraMsa Ayate ceva / " iti / jIvazarIrANAM ca samacaturasrAdi, uktaJca Jain Education International "samacauraMse naggohamaMDale sAi vAmaNe khujje / huDe vi saMThANe jovANaM cha muNeyavvA // 1 // " iti / tathA dharmAdhamaryorapi lokakSetrApekSayA saMsthAnaM bhAvanIyam / lokasaMsthAnaM cetthaM bhAvanI - yam - adholoko vetrAsanasaMsthAnaH, tiryaglokaH punarjhallarIsaMsthAnaH, Urdhvalokastu mRdaGgasaMsthAnaH / yaduktaM jIvasamAse "heTThA majjhe uvariM vettAsaNa-jhalarI-muiMganibho / majjhimavitthArAhiya codasaguNamAyao loo // 1 // " Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 ] khavagaseDhI [gAthA--227 AsanAni cA'trAdhAralakSaNAni, dharmA'stikAyAdInAM lokAkAzAdIni svasvarUpANi vA / tathA vidhAnAni-dharmAstikAyAdInAM bhedAH / pramANAni ca dharmAstikAyAdInAmevAtmIyAni, tathA dharmAstikAyAdInAmutpAdasthitivyayAdiparyAyAH / utpAdAdiparyAyeSu ceyaM yuktizzAstravAsamucaye pratipAditA zrIharibhadrasUripAdaiH "ghaTa-maulI-suvarNArthI nAzotpattisthitiSvayam / zoka-pramoda-mAdhyasthaM jano yAti sahetukam // 1 // payovrato na dadhyatti na payo-'tti ddhivrtH| agorasavato nobhe, tasmAttattvaM trayAtmakam // 2 // " iti / iha dharmAstikAyo vivakSitasamayasambandharUpA-'pekSayotpadyate, tadanantarA'tItasambandharUpA'pekSayA tu nazyati, dharmAstikAyatvena tu nitya iti / paJcAstikAyamayo lokaH, sa ca kAlato-'nAdhanidhanaH / kSetratazca lokastrividhaH, adholokAdibhedaiH / tatrA'pyaSTAnAM kSitInAM gharmAdyAnAM pRthvInAmekaviMzateghanodadhidhanavAtatanuvAtAtmakAnAM dharmAdisaptapRthivIvalayAnAM jambUdIpaprabhRtisvayambhUramaNadvIpaparyavasAnAnAmasaMkhyeyadvIpAnAM lavaNaprabhRtisvayaMbhUramaNaparyavasAnAnAmasaMkhyeyAnAM sAgarANAM sImantakaprabhRtyapratiSThAnAvasAnAnAM caturazItilakSANAM (84,00,000) nirayANAmasaMkhyeyAnAM jyotiSkAdisambandhivimAnAnAM dvAsaptatilakSottarasaptakoTInAm (7,72,00,000) asurAdidazanikAyasambandhinAM bhavanavAsyAlayarUpabhavanAnAmasaMkhyeyAnAM vyantaranagarANAM sthAnAni, vyomAdipratiSThAnaM ca lokasthitividhAnamityAdi cintayato jIvasya caturthaM dharmadhyAnaM bhavati / kiJca sAkArAdyapayogalakSaNo jIvo nitya audArikAdizarIrebhyaH pRthagbhUto-'mUrtaH svajJAnAvaraNAdikarmaNAM kapibhoktA cA'sti / tasya jIvasya svakarmajanito janmAdijalo vyasanazatavApadaH kaSAyapAtATho mohanIyakarmAvarto mahAbhayAnako jJAnAvaraNakarmodayajanitA'jJAnavAyupreritasaMyogaviyogavIcisantAno'nAdyaparyavasito'zamaH saMsArasAgaro-'stItyAdi caturthadharmadhyAnopagato dhyAyati / kiMbahunA bhASitena , nizzeSa jIvA-'jIva-puNya-pApA-''zrava-saMvara-nirjarA-bandha-mokSAkhya-navapadArthavistaropetaM dravyAstikAyAdisarvanayasamanvitaM jinendrabhASitaM siddhAntaM dhyAyato jIvasya caturthaM dharmadhyAnaM bhavati / yaduktaM dhyAnazatake "paMcatthikAyamaiyaM logamaNAiNihaNaM jiNakkhAyaM / NAmAibheyavihiyaM tivihamaholoyabheyAiM // 1 // khii-valaya-dova-sAgara-niraya-vimANa-bhavaNAisaMThANaM / vomAipaihANaM niyayaM logaTiivihANaM // 2 // Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmadhyAnasya svAminaH ] apagatakaSAyAdvAdhikAraH uvaogalakkhaNamaNAinihaNamatthaMtaraM sarorAo / jovamarUviM kAriM bhoyaM ca sayassa kammassa // 3 // tarasa ya sakammajaNiyaM jammAijalaM kasAyapAyAlaM / vasaNasayasAvayamaNaM mohAvattaM mahAbhImaM // 4 // aNNANamArueriya saMjoga vijogavIisaMtANaM / saMsArasAgaramaNorapAramasuhaM viciMtejA ||5|| kiM bahunA ? savvaM ciya jIvAipayatthavittharoveyaM / savvanaya samUhamayaM jhAejA samayasambhAvaM // 6 // " iti / atha dharmadhyAnasya dhyAtAro nigadyante - apramattaguNasthAnakavartiprabhRtikSINakaSAyaguNasthAnakavarttiparyavasAnA jIvA dharmadhyAnasya dhyAtAraH / te ca darzana - jJAna - cAritralakSaNaratnatraya - vairAgyabhAvanAbhirbhAvitAtmAno'niyate ca deze kAla Asane vartamAnA vAcanApRcchanAdyAlambanayuktA - stejaHprabhRtilezyAkA bhavanti / uktAzca dhyAnazatake bhAvanA- deza - kAlA-''sanA -''lambana-lezyAH / akSarANi tvevam-- "puvvakaya bhAso bhAvaNAhi jhANassa joggayamuvei | tAo ya nANa- daMsaNa-caritta-veragganiyatA (jaNiyA) o // 1 // NANe NiccabhAso kuNai maNodhAraNaM visuddhiM ca / nANaguNamuNiyasAro to jhAi sunicalamaIo || 2 || (iti jJAnabhAvanA ) saMkAidosara hio pasama-thejAiguNagaNoveo / hoi asaMmUDhamaNo daMsaNasuDoi jhAmi // 3 // (iti darzanabhAvanA) navakammANAyANaM porANaviNijjaraM subhA''yANaM / cAritta bhAvaNAe jhANamayatteNa ya samei // 4 // ( iti cAritra bhAvanA) suvidiyajagarasabhAvo nissaMgo nibbhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNo jhANaMmi sunicalo hoi ||5|| ( iti vairAgyabhAvanA ) niccaM ciya juvai-pasU-napuM saga-kusolavajjiyaM jaINo / ThANaM viyaNaM bhaNiyaM visesao jhANakAlami // 6 // thirakayajogANaM puNa muNoNa jhANe suniccalamaNANaM / bhAmaMmi jaNAipaNe supaNe raNe va Na viseso ||7|| [ 429 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] khavagaDhI to jattha samAhANaM hoja maNo-vagaNa-kAyajogANaM / bhUovarohara hio so deso jhAyamANassa // 8 // ( iti dhyAturdezaH pratipAditaH) kAlo-vi sociya jahiM jogasamAhaNamuttamaM lahai / na u divasa-nisAvelAiniyamaNaM zAiNo bhaNiyaM // 9 // ( iti kAlo dhyAtuH) jaci dehAvasthA jiyA Na jhANovarohiNI hoi / -jhAijA tadavattho Thio nisaNNo nivvaNNo ca // 10 // savvAsu vaTTamANA muNao jaM desa-kAla-ceTThAsu | varakevalAilAbhaM pattA bahuso samayapAvA || 11 || (iti dhyAturAsanAni ) AlaMbaNAi vAyaNa-pucchRNa-pariyahaNA'NuciMtAo / sAmAiyAiyAI sammAvassayAI ca // 12 // visamami samArohai daDhadavvAlaMbaNo jahA puriso / sutAikAlambo taha jhANavaraM samAruhai || 13|| (iti dhyAyakasyAlambanAni) hoMti kamavisuddhAo lesAo pIya-pamha-sukAo / dhammajjhANovagayassa tivvamaMdAibheyAo || 14 || (iti dhyAyino lezyAH) [ gAthA - 227 nave jIvA dharmadhyAnopagatA ityetat kathamavasIyate ? iti cet, ucyate - liGga ena / ayaM bhAvaH=liGgyate'neneti liGgam / yathA dhUmAtmakaliGgana parvato vahnimAniti jJAyate, tathaiva zraddhAnAdiliGga jJAyante yadete jIvA dharmadhyAyina iti / tacca liGgamAgamopadezata AjJAnisargatazca tIrthaGkaraprarUpitadravyAdipadArthAnAM zraddhAnam, avitathA eta ityAdilakSaNaM, jinasAdhuguNotkIrtanaprazaMsAvinayadAnasampannatA zruta-zIla-saMyamaramaNazca / uktaM ca dhyAnazatake "Agama uvaesA - SSNANisaggao jaM jiNapaNoyANaM / bhAvANaM saddahaNaM dhammajjhANassa taM liGga N // 1 // jiNasAhUguNakittaNa-pasaMsaNA viNaya-dANa saMpaNNo / suasIlasaMjamarao dhammajjhANI muNeyacvo ||2||" iti / atra Agama: - sUtram, tadanusAreNa kathanamupadezaH, nisargaH -svabhAvaH / tadevaM gataM dharmadhyAnam / pUrvaatar: ayat dharmadhyAnavalena mohanIyakarma nizzeSato vinAzya kSINakaSAyagusthAnakaM pratipadyate / pUrvavitkSapakastu zatakalaghucUrNikArAdyabhiprAyeNa zukladhyAnenA'pi mohanIyaM parikSapayya kSINakaSAyaguNasthAnakaM pratipadyate / tattvArthasUtrakRdAdyabhiprAyeNa sarve dharmadhyAnopagatA eva mohanIyaM kSapayati, tataH kSINakaSAyA bhavanti, upazAntamohaprabhRtiguNasthAneSu Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRthaktvavitarkasavicArAkhyaM prathamazukladhyAnam ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 431 zukladhyAnasvarAt / kSINakaSAyaguNasthAnake tu sarveSAM matenAdyazukladhyAnadvayamapi bhavati / ataH zukladhyAnadvayaM saprabhedaM prarUpyate , zukladhyAnam -- zukladhyAnaM caturvidham pRthaktvavitarkasavicArAdibhedAt / tatrAdyaM pRthaktvavitarkasavicAram, dvitIyamekatvavitarkA vicAram, tRtIyaM sUkSmakriyamapratipAti caturthaM ca vyuparatakriyamanivatIti / 9 atha prathamaM zukladhyAnaM pRthaktvavitarkasavicAraM vivicyate-- pRthaktvaM bhedaH, vitarkyate=Alocyate padArtho yena sa vitarkaH karaNe ghaJpratyayaH, matijJAnavikalpa ityarthaH, tadanugataM zrutamapi vitarko vyapadizyate, tadabhedAt / atha vyutpacyantaraM darzyate--vigataM tarka-vitarka saMzayaviparyayA 'petaM zrutajJAnamityarthaH / vicaraNaM vicAraH, arthavyaJjanayogeSu saMkrAntirityarthaH, tatrA'rthaH paramANvAtmAdiH, vyaJjanam - arthasya vAcako zabdaH, yoga: = manovAkkAyayogasvarUpaH, teSu saMkrAntivicAra ucyata iti yAvat / arthAd vyaJjane saMkrAmati, vyaJjanAdarthe, manoyogAt kAyayoge, kAyayogAd vAgyoge, vAgyogAt kAyayoga ityAdau saMkrAmati / tatazca pRthaktvena = ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena pRthutvena vA vistIrNabhAvenetyanye vitarkaH = zrutaM yasmin dhyAne tatpRthaktvavitarkam, yadvA pRthaktvena = ekadravyAzritAnAmutpAdAdiparyAyANAM bhedena pRthutvena vA virtako vikalpaH pUrvagatazrutAlambano nAnAnayAnusaraNalakSaNo yasmin dhyAne, tatpRthaktvavirtakam / vicAreNa =arthAdiSu saMkrAntyA saha vartate, tat savicAram, arthAd vyaJjanaM saMkrAmati vyaJjanAdarthamityAdi, tenedaM savicAramucyata ityarthaH, pRthaktvavitarka ca tat savicAraM ceti pRthaktvavitarkasavicAraM prathamazukladhyAnamityarthaH / yaduktaM dhyAnazatake "upAya ThitibhaMgAi pajjayANaM jamegadavvaMmi / nANAnayANusaraNaM puvvagayasuyANusAreNaM // 1 // saviyAramattha- vaMjaNa- jogaMtarao tayaM paDhamasukaM / hoti puhuttaviyaka saviyAramarAgabhAvassa || 2 ||" iti / tathaiva tadvRttAvapyuktaM kalikAlata modivAkaraiH zrImaDaribhadrasUripAdaiH- "vicAraH-arthavyaJjanayogasaMkrama iti, Aha ca-artha-vyaJjana-yogAntarataH - artha:-dravyaM, vyaJjanaM= arthAdvayaJjanaM zabdaH, yogaH- manaHprabhRti, etadantarataH = etAvadbhedena savicAram, saMkrAmatIti vibhASA, takam - etad prathamazuklaM AdyazuklaM bhavati / kiM nAmetyata Aha-pRthaktvavitarka savicAra, pRthaktvena bhedena vistIrNabhAvenA'nye vitarkaH zrutaM yasmin tattathA / " iti / Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 ] khagaDhI [ gAthA - 227 atha prakArAntareNa vyutpAdyate-pRthaktvam anekatvaM tena sahagato vitarkaH pRthaktvavitarkaH pRthaktvameva vA vita-vitarkapurogaM - pRthaktvavitarkam, pRthaktvaJcAtra paramANujIvAdAvekadravya utpAda-vyayadhauvyAdiparyAyA'nekanayArpitatvam / pRthaktvena pRthaktve vA tasya cintanaM vitarkasahacaritaM pRthaktvavitarkam, pRthaktvavitarka ca tat savicAraM ceti pRthaktvavitarkasa vicAram / idamuktaM bhavati-trayANAM yogAnAmanyatame yoge vartamAna uttamasaMhanano jIvaH prAk paramANyAtmAdikavAcakazabdaM gRhNAti / tatastatsvarUpaM cintayati, tatastatparyAyaM cintayati, tatastadarthaM nAnAnayaiH pUrvagatabhaGgizrutajJAnabalena pUrvavit taditarastu marudevyAdivadanyathA cintayati, "pUrvagatazrutAnusAreNa pUrva-vidaH, marudevyAdonAM tvanyathA / " iti dhyAnazatakavRttau pratipAdanAt / granthAntarAbhiprAyeNa tu marudevyAdInAM nizcayato bhAvasUtrayogasvIkArAd na virudhyate teSAmapi yathoktazrutajJAnabalena cintanam / yaduktamupadezarahasyavRttau - "yeSAmapi marudevyAdInAM vyavahArato nopalabhyanta ete, teSAmapi nizcayata etatsattvamabhyupagantavyam, tatphalasya saMpannatvAt, ata evAdye pUrvavida ityAdikamupapadyate, kevalajJAnaprAptiyogyatayA'numIyamAnasyAss zukladvayasya tatra bhAvataH pUrvavittvaM vinA'saMbhavAt / " iti / tataH zabdArthayoH svarUpavizecintApratibandhaH praNidhAnam / tato'ntarmuhUrtakAle gate paryAyAntaraM cintayati, athavA dravyAntaraM guNAntaraM vA tenedaM dhyAnaM sapRthaktvamucyate / kacitpunararthAdarthAntaraM gacchati, zabdAcchadAntare saMkrAmati / anyaH punaH pUrvayogato 'nyatarasmin yoge vA saMkrAmati, tenedaM dhyAnaM savicAraM bhaNyate / zrutajJAnaaa cintayati tena savitarkacyate / uktaM ca guNasthAnakakramArohe-- "svazuddhAtmAnubhUtAtmabhAvazrutAlambanAt / antarjalpo vitarkaH syAt yasmiMstatsavitarkajam ||1|| arthAdarthAntare zabdAcchandAntare ca saMkramaH / yogAyogAntare yatra savicAraM taducyate // 2 // dravyAd dravyAntaraM yAti guNAdyAti guNAntaram / paryAyAdanya paryAyaM sapRthaktvaM bhavatyataH ||3||" iti / saMkSepata ekasmin paramANvAdau dravya utpAda -sthiti-bhaGga-mUrtA'mUrta-nityA'nityAdiparyAyANAM dravyAstikAdinAnAnayaizvintanaparaM prathama zukladhyAnam / na ca arthAdarthA'ntaraM gacchato jantorthyAnavinAzo bhavediti vAcyam, cittasyA'nyatra gamanAbhAvena dhyAnanAzA'bhAvAt / atha dvitIyaM zukladhyAnamekatvavitarkA'vicAraM nirUpyateekatvena=abhedena=utpAdAdiparyAyANAmanyatamaikaparyAyAlambanatayetyartho vitarkaH - vyaJjana Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekatvavitarkA'vicArAkhyaM dvitIyazukladhyAnam ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 433 rUpo'rtharUpo vA yasya tattathA idamapi pUrvagatazrutAnusAreNaiva bhavati, na vidyate vicAraH=artha-vyaJjanayorekatarasmAditaratra tathA manaHprabhRtInAmanyatamAdanyatra saJcAro nirvAtagRhagatapradIpasyeva yasya tadavicAram | ekatvavitarkaM ca tadavicAraM cetyekatvavitarkA vicAraM dvitIyazukladhyAnamucyate / uktazva "jaM puNa sunippakaMpaM nivAyasaraNappadIvamiva cittaM / upAya- Thii-bhaMgAiyANamegaMmi pajAe // 1 // aviyAramatthavaMjaNajogaMtarao tayaM biiyaM sukkaM / puvvagayasuyAlaMbaNamegattaviyakamaviyAraM ||2||" iti / idamukta' bhavati - ekasya bhAva ekatvam, ekatvagato vitarka ekatvavitarkaH / yatraka eva yogastrayANAmanyatamastathA-'rtho vyaJjanaM caikameva paryAyA- 'ntarA 'narpitamekaparyAyacintanam - utpAdavyayadhauvyAdiparyAyANAmekasmin paryAye nirvAta gRhapratiSThitapradIpavad niSprakampaM pUrvagatazrutAnusAri cittaM nirvicAramarthavyaJjanayogAntareSu tadekatvavitarkA vicAram | advitIyadhyAna ekaM dravyaM paryAyaM guNaM vA cintayati, tena ekatvapadamupAdIyate / ekayogena nizcalasya cintayato 'rthAd vyaJjane vyaJjanAdarthe yogAdanyayoge saMkramaNaM - vicAro na bhavatItyavicArapadamupAdIyate zrutAnusAreNa cintyate, tena vitarkapadopAdAnam / ukta ca guNasthAnakakramArohe "nijAtmadravyamekaM vA paryAyamathavA guNam / nizcalaM cintyate yatra, tadekatvaM vidubu dhAH // 1 // yaJjanArtha yogeSu parAvartavivarjitam / cintanaM tadavicAraM smRtaM saddhyAnakovidaiH ||2|| nijazuddhAtmaniSTaM hi bhAvazrutA 'valambanAt / cintanaM kriyate yatra savitarka taducyate // 3 // tathA tattvArthaTIkAyAmapi zrIsiddhasenagaNibhiH-- "kSINakaSAyasthAnaM, tat prApya tato vizuddhalezyaH san / ekatvavitarkA'vicAraM dhyAnaM tato 'dhyeti // 1 // ekArthAzrayamiSTaM yogena ca kenacit tadekena / dhyAnaM samApyate yat kAlo'lpo'ntarmuhUrtazca ||2 // zrutamucyate vitarkaH, pUrvAbhihitArthanizcitamatezca / dhyAnaM tadiSyate yena tena savitarkamiSTaM tat // 3 // Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] khavagaseDhI [ gAthA--228 arthavyaJjanayogAnAM saMkrAntirudito hi vicAraH / tadabhAvAt tadadhyAnaM proktmvicaarmrhdbhiH||4||" iti / ayaM mahAtmA zukladhyAnItyetadavavA-'saMmoha-viveka-vyutsargarUpaliGga Ayate / tatropasargaH pariSahazca na bibheti, nA'pi cAlyate dhyAnAdityavadhaliGgam / atyantagahaneSu padArtheSu devamAyAsu ca na muhyatItyasaMmohaliGgam / zarIrAdAtmAnaM pRthak pazyatIti vivekaliGgam / dehopadhInAM saGga tyajatIti vyutsargaliGgam / uktaM ca dhyAnazatake "avahA-saMmoha-vivega-viusaggA tassa hA~ti liMgAiM / liMgijai jehiM muNo sukkajjhANovagayacitto // 1 // cAlijai bobhei ya dhIro na parisahovasaggehiM / suhamesu na saMmujjhai bhAvesu na devamAyAsu // 2 // dehavivittaM pecchai appANaM taha ya savvasaMjoge / dehovahivosaggaM nissaMgo savvahA kuNai // 3 // tathaiva tattvArthavRttAvapi zrIsiddhasenagaNipAdaiH "vyutsargavivekA(tsaMmohAvyayaliGgamiSyate zuklam / na ca sambhavanti kAtnyena tAni liGgAni mohavataH // 1 // vyutsargaH saGgatyAgaH dehopadhInAM vivekaH / protyaprotivirahitaM dhyAyaMstadupekSapakaH prasannaM saH // 2 // " iti zukladhyAnasya dhyAtA zuklalezyAka eva bhavati / abhyadhAyi ca dhyAnazatake-"sukkAe lesAe do tatiyaM paramasukalessAe / " iti / zeSaM zakladhyAnadvayamA yathAvasaraM vakSyate / / 227 // dhyAnabalena yathAkhyAtasaMyamabalena ca ghAtitrayasya caramasthitikhaNDaM ghAtayitvA kSINakaSAyaguNasthAnasyA'vaziSTA'ddhAmAtraM sthitisacaM kriyata iti pratipAditaM SaDviMzatyadhikadvizatatamagAthayA / atha caramasthitikhaNDe ghAtite yadbhavati, tadA''vizcikI rAha carime khaMDe ukiNNammi tighAINa Natthi ThiGghAo samayahiaAlisese hassaThiiudIraNA tighAINaM // 228 // (gItiH) carame khaNDa utkIrNe trighAtinAM nAsti sthitighAtaH / / samayAdhi kAlikAzeSe hrasvasthityudIraNA trivAtinAm / / 228 / / iti pdsNskaarH| 'carimeM ityAdi, dehalodIpakanyAyena 'ghAINaM' ti padamatrApi sambadhyate, 'trighAtinA' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyarUpANAM karmaNAM carame khaNDe' antime sthitikhaNDe 'utkIrNe' ghAtite ghAtikarmaNAM sthitighAto 'nAsti' na bhavati / nAma-gotra-vedanIyarUpANAM trayANAmaghAtikarmaNAM tu sthitighAtAdayaH pUrvavat pravartante, pratiSedhAbhAvAt / itaH prabhRti jJAnAvaraNAdInAM dalaM kevalamudayodIraNAbhyAmasaMkhyeyaguNakrameNa kSapayati / 'samayAdhikAvalikAzeSe' kSINakaSAyaguNasthAnakAle samayA Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthityudIraNAdayaH ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 435 dhikAvalikAmAtre zeSetrighAtinAM jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyarUpANAM karmaNAM 'hasvasthityudIraNA' jaghanyasthityudIraNA bhavati / samayAdhikAvalikApramANasthitisattvasya caramaniSekata udIraNAprayogeNodayaniSeke dalaM nikSipato jantorekasthitipramANA jaghanyasthityudIraNA jAyata ityarthaH / upalakSaNametad, tena tadAnImeva kevalajJAnAvaraNa-kevaladarzanAvaraNa-pazcA'ntarAyANAM, sarvotkRSTacaturdazapUrvadharaM ca pratItya mati-zratajJAnAvaraNa-cakSaracakSadarzanAvaraNAnAM, prAptaparamAvadhikasyAtmano-'vadhijJAnAvaraNA-'vadhidarzanAvaraNayorvipulamatibhRtazca manaHparyavajJAnAvaraNasya jaghanyA'nubhAgodIraNA jaayte| guNitakAzasya ca zIghraM kSapakazreNimArUDhasya jJAnAvaraNapaJcaka-darzanAvaraNacatuSka-pazcA'ntarAyarUpacaturdazaprakRtInAmutkRSTapradezodIraNA jAyate, navaraM labdhAvadhijJAnasya jantoravadhijJAnAvaraNA-5vadhidarzanAvaraNayorutkRSTapradezodIraNA na bhavati, avadhiprAptau prabhUtAnAM karmapudgalAnAM parizaTanAt, tathA sarveSAMkSapakANAM caturdazAnAM matijJAnAvaraNAdInAM jaghanyasthitisaMkramo jaghanyA-'nubhAgasaMkramazca jAyata ityupalakSyate / yaduktaM karmaprakRticUrNI-cakkhudaMsaNAvaraNa-acakkhudaMsaNAvaraNa-kevaladasaNAvaraNa-paMcaaMtarAiya-paMcavihaNANAvaraNajahaNiyahidisaMkamasAmI khoNakasAto samayAhiyAvaliyasese vhmaanno| xxx aMtarakaraNe kae uvari jAsiM ghAtikammANaM jahiM jahaNNago vitisaMkamo bhaNito, tAsiM appappaNo hANe tahiM jahaNNANubhAgasaMkamI / ke te ? bhaNNai-NavaNokasAyA cattAri saMjalaNA NiddA payalA paMcaNANAvaraNa cattAri saNAvaraNa paMca aMtarAyamiti-etesiM egUNatIsAe pagatoNa aMtarakaraNassa uvariMjahaNNagahitisaMkamo bhvti|xxchumtthkhiinnraagetti khoNakasAya tti 'caudasa samayAhiyAvaliyaThitie' (paJca)NANAvaraNa-dasaNAvaraNacaukaM paMcaNhamaMtarAiyANaM eyA seM codasaNhaM kammANaM samayAhiyAvaliyasesAe Thitie jahaNiyA ThitiudIraNA bhavati |xxxsuykevli = cauddasapuvvI savvukosapajjavehiM tassa mai-ya-cakkhu-acakkhuNaM udoraNA maMdatti kAuM teNa AbhiNivohiyaNANAvaraNa-suyaNANAvaraNa-cakkhudaMsaNAvaraNANaM acakkhudaMsaNAvaraNANaM jahaNNANubhAgudoraNA khavaNAe abbhuSTriyasya khoNakasAyarasa samayAhiyAvaliyAsese vaTTamANassa / 'vipulaparamohigANaM maNaNANohodugassAvi' tti-vipulamaNapajjavaNANissa maNapajjavaNANAvaraNassa tasseva khoNakasAyassa / ohiNANAvaraNANaM ohidaMsaNAvaraNANaM vi paramohissa khoNakasAyassa samayAhiyAvaliyasese vahamANassa / ' xxcauNhaM NANAvaraNoyANaM tiNhaMdasaNAvaraNIyANaM sutakevalo vA iyaro vA savve vi ukkosa (paesa) udoraNAsAmI, maNapajjavaNANAvaraNIyassa vi laDisahio vA iyaro vA ukkosudornnaasaamii|ohinaann-ohidNs-nnaavrnniiyaannN (jassa) laMbhoNasthi,tassa ukkosiyA pdesudornnaa|lddishi Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] khagaseDhI [ gAthA-229 yassa bahuyA ohidugAvaraNapoptA khijjati tiNecchijai ldd'ii| evaM saMkheveNa bhaNiyaM, tahAvi asaMmohaNimittaM visesayaraM bhaNAmi-ohiNANAvaraNavajANaM cauNhaM NANAvaraNANaM cakkhu-acakkhu-kevaladasaNAvaraNIyANaM etesiM sattaNhaM ukkasiyA padesaudoraNA samayAhiyAvaliyasese chaumatthassa, tasseva ohidugassa ohirahiyassa ukkosiyA padesudoraNA / " iti tadAnIM vyavacchidyamAnA ghAtitrayasyodIraNA vyavacchinnA / / 228 // tataH paraM kevalamudayena ghAtikarmatrayaM vedayan kSINakapAyaguNasthAnasya dvicaramasamayaM prApnoti, - tadA nidrAdvikakSayaM tatazca caramasamaye caturdazaprakRtInAM kSayaM pradidarzayiSurAha-- vocchinnA santudayA niddadugassa tu ducrimsmye-'nte| NANaMtarAyacaudaMsaNANa phiTTanti santudayA // 229 // vyavacchinnI sattodayau nidrAdvikasya tu dvicaramasamaye'nte / / jJAnAvaraNA'ntarAyacaturdarzanAvaraNAnAM bhrazyataH sattodayau / / 229 / / iti padasaMskAraH / 'vocchinnA' ityAdi, tatra 'ducarimasamaye' tti 'vicaramasamaye dvitIyazcAmo yasmAt =yata Arabhya caramasamayo dvitIyo bhavati, sa vicaramaH pRSodarAditvAt tIyalopaH, yadi vA dvI caramau yasmAdyata Arabhya dvau samayo caramau bhavataH, sa dvicaramaH, tataH samayazabdena saha karma dhArayasamAsAd dvicaramasamayaH, ubhayathA'pi sAmayikyA paribhASayA caramasamayAinantaraM pAzcAtyaH samayaH, tasmin , kSINakaSAyaguNasthAnasya caramasamayAdanantaraprAktanasamaya ityarthaH, 'nidrAdikasya' nidrApracalAkhyasya 'santudayA' ti gAthAyAM saditi nirdezasya bhAvapradhAnatvena sadityanena sattAyA vyAkhyeyatvAt sattodayau vyavacchinnau bhavataH, tataH paraM nidrAdvikaM satkarmaNi na dRzyata ityarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado ducarimasamaye niddaapylaannudysNtvocchedo|" iti / evaM krmstvaadaavpi| tuzabdo vizeSArthakaH, sa cA-'nyeSAmAcAryANAM matena nidrAdvikasya satvameva vyavacchidyate, udayastu pUrvamapi kSINakarAyaguNasthAnakena bhavatIti vizinaSTi, yadukta zrImanmerutuGgAcAryapAdaiH saptatikAbhASyavRttI-"tasya ca mohavarjazeSakarmaNAM sthitighAtAdayaH pUrvavatpravartante, yAvat kSoNamohADAyAH saMkhyeyA bhAgA gacchantyeko-'vatiSThate / tasmizca bhAge jJAnAvaraNA'ntarAyapaJcaka-darzanAvaraNacatuSka-nidrAdvikarUpANAM SoDazaprakRtInAM sthitiM sarvA'pavartanayA'pavartya kSoNamohADAsamAM vidhatte, kevalaM nidrAdvikasya svarUpaM pratotyaikasamayonAM karmatvamAtrA-'pekSayA tu tulyAM, ko'rthaH ? kSINamohasya dvicaramasamaye nidrAdvikasya dalika stivukAH darzanAvaraNaprakRticatuSke saGkramayiSyanti, saMkramaca dalikaM kiJcit svarUpaM jahAtIti Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSINa kapAyAddhAyA dvicaramasamayaH ] apagata ko yAddhAdhikAraH nidrAdrikatvalakSaNasvakIyarUpAvasthAnamAzritya samayonA kSINamohADAsamA sthitiH / atha ca saMkramAntyasamaye prakRticaturdazakarUpatayA (prakRticatuSakarUpatayA) sthitvA tena sAkaMkSeSyatoti, paraprakRtirUpakarmatvamAtrApekSayA tulyeti, tadukta karmaprakRtiTokAyAm-'anudayavataM hi caramasamaye stivukrasaMkrameNodayavatISu prakRtiSu madhye prakSipati, tatsvarUpeNa vA-'nubhavati, tena caramasamaye tAsAM dalikaM svarUpeNa na prApyate, kintu pararUpeNa' ityAdi / evamagre pyanudayavatkarmaNAM samayonatA bhAvanIyA / sA ca kSINAhA'dyApantamuhartanAnA, nataH prabhRti ca tAsAM sthitighAtAdayaH sthitAH, zeSANAM tu bhavatyeva / tAzca prakRtonidrAdrikavarjamudayodoraNAbhyAM vedayamAnastAvad gato yAvat samayAdhikAvalikAmAnaM zeSaH, tatrodIraraNA nivRttA, tata AvalikAM yAvadudayenaiva kevalena vedayate, yAvat kSINamoDAyA vicaramasamayaH / tatra ca nidrAdikaM stivukasaMkramaNodayavatISu prakRtiSu saMkrAntatvAt svarUpasattApekSayA kSINam / ata eva 'udaye puNa khavagANaM cattAri u daMsaNAvaraNe' iti sUtreNa kSapaka zreNyAM nidrAdvikodayaH prAgnyaSedhi-yata udayavatonAM prakRtInAM prAksaMkramAbhAvAtsvarUpeNa prAntyasamayaM yAvaddalikaM dRzyate, etayozca dalikaM vicaramasamaya eva kSINaM, ato jJAyate-nidrAdikasya kSapakazreNAvudayo nAstIti / taduktaM cUau~--"ducarimasamae evaM nidAdugaM khoNaM udayAbhAvAu' atra 'udayAbhAvAu' iti yasmAdetayoH kSapakazreNAvudayAbhAvo'ta ete stivukasaMkrAntyA dvicaramasamaya eva kSoNe ityarthaH / " iti keSAzcidAcAryANAmabhiprAyeNa kSINakaSAyaguNasthAnakadvicaramasamaye nidrAdikena saha devagati-devAnupUrvI-vaikriyazarIrA-''hArakazarIra-vanabhanArAcavarjasaMhananapaJcakA-'nuditasaMsthAnapaJcakarUpacaturdazaprakRtayo-'pi savato vyavacchidyante, atIrthakarapratipattastu jinanAmakarmaNo'pi sattvato vyavaccheda iti / yaduktamAvazyakacUrNI-"anne bhaNaMti-jattha nidaM payalaM ca khaveti, tatva nAmassa imAo payaDookhaveti, taMjahA-devagati devANupuvvo viuvviyadugaM paDhamavajAiM paMca saMghayaNAI paMca saMThANAiM titthagaranAmaM jadi atitthgro|" iti / anyatrA-'pi pratipAditam "vosamiUNa niyaMTho dohi u samae hiM kevale sese / paDhamaM nidaM payalaM nAmassa imAu payaDIo // 1 // devagai-ANupuvvI-uvviya-saMghayaNapaDhamavajAiM / annayaraM saMThANaM titthayarAhAranAmaM ca // 2 // " evaM bRhatkalpavRttAvapyabhihitam / / Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ]. ... khabagaseDhI. .... .. ... ... .. gAthA--229 tataH paraM kSINakaSAyaguNasthAnakacaramasamaye kevalajJAnAvaraNakevaladarzanAvaraNa-dAna-lAbha-bhogopabhoga-vIryA-'ntarAyANAM tathA sarvotkRSTacaturdazapUrvadharaM pratItya matijJAnAvaraNa-zratajJAnAvaraNa-cakSurdarzanAvaraNAcakSurdarzanAvaraNAnAM, prAptAvadhijJAnAMzca jIvAnAzrityA'vavidvi kasya tathA vipulamatiM pratItya manaHparyatrajJAnAvaraNasya jaghanyAnubhAgodayo jAyate, tathA guNitakamAMzasya zIghra kSapakazreNimArUDhasya caturdazaprakRtInAM matijJAnAvaraNAdInAmutkRSTapradezodayo jApate, navaraM prAptA'vadhilabdhikasya na vAcyaH, avadhiprAptau prabhUtAnAM pradezAnAM parizaTanAt / uktazca karmaprakRtivRttau-"navaraM jJAnAvaraNapaJcakA'ntarAyapaJcaka-darzanAvaraNacatuSTaya-vedatraya-saMjvalanalobha-samyaktvAnAmudIraNAvyavacchede sati parata AvalikAM gatvA-atikramya tasyA AvalikAyAzcaramasamaye jaghanyAnubhAgodayo vaacyH| xxx 'AvaraNa' ti AvaraNaM-paJcaprakAraM jJAnAvaraNaM catuSpakAraM darzanAvaraNaM 'vigdha' tti paJcaprakAramantarAyaM etAsAM caturdazaprakRtInAM laghukSapaNayA-zIghrakSapaNArtha abhyudyatasya / vividhA hi kSapaNA laghukSapaNA cirakSapaNA c| tatra yo'STavArSika eva saptamAsAbhyadhikaH saMyama pratipannaH, tatpratipattyanantaraM cA'ntarmuhUrtena kSapakazreNimArabhate / tasya yA kSapaNA, sA laghukSapaNA / yastu prabhUtena kAlena saMyamaM pratipadyate, saMyamapratipaterapyUvaM prabhUtena kAlena kSapakazreNimArabhate, tasya yA kSapaNA, sA cirakSapaNA / tayA ca prabhUtAH pudgalAH parizaTanti, stokA eva ca zeSA bhavanti / tato na tayA utkRSTaH pradezodayo labhyate, tata ukta laghukSapaNayA'bhyusthitasyeti / tasya guNitakAzasya kSINamohaguNasthAnakacaramasamaye guNazreNizirasi vartamAnasyotkRSTapradezodayo bhavati / navaraM 'ohoNa NohilaDissa' tti avadhyoravadhijJAnAvaraNA'vadhidarzanAvaraNayoranavadhilabdhikasyA-'vadhiladhirahitasya kSapaNAyosthitasyokRtTaH pradezodayo vAcyaH / avadhijJAnaM hyutpAdayato bahavaH pudgalAH prishttnti-kssoynte| tato nA'vadhiyuktasyotkRSTapradezodayalAbha ityanavadhilabdhiyuktasyetyuktam / " iti / tadAnImeva mUlakarmA'pekSayA jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-'ntarAyANAmuttarakApekSayA ca paJcajJAnAvaraNa--caturdarzanAvaraNa-pazcA'ntarAyANAM jaghanyasthityudayo bhavati, kamaprakRtivRttau zrImanmalayagiripAdaiH "* SaTtriMzatprakRtInAM jaghanyaH sthityudayaH samayamAaukasthityudaya paTatriMzatprakRtayo nAmataH punarimAH-jJAnAvaraNapaJcakaM darzanAvaraNacatuSkaM sAtavedanIyamasAtavedanIyaM saMjvalanalobho vedatrikaM samyaktvamohanIyaM mithyAtvamohanIyaM catvAryAyuSmANi manuSyAti-paJcendriyajAti-trasa-bAdara-paryApta-subhagA-''deya-yazaHkIrtayo jinanAmoccairgotramantarAyapazcakaM ceti / Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSINakaSAyAddhAyAzcara marAmayaH ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 439 pramANo veditavyaH, samayamAtrA caikA sthitiH caramasthitiravaseyA / " ityuktatvAd nirutakarmaNAM ca caramasthiteH kSINakaSAyacaramasamaya eva labhyamAnatvAt / granthAntarAbhiprAyeNa tu niruktakarmaNAM jaghanya sthityudayaH svodIraNAvyavacchedAt paramAvalikAM yAvat pratisamayaM bhavati, udIraNA'pavartanayorvyavacchinatvena kevalodayena prati samayamekaikasyAH sthiteH kSayAt * / evameveha granthe mohanIyasya jaghanyasthityudayaH sUkSmasamparAyacaramAvalikAcaramasamaye nAmagotrayo'yogikevaliguNasthAna caramasamaye prathamamatena bhAvanIyaH, dvitIyamatena tu mohanIyasya jaghanyasthityudayaH sUkSmasamparAyacaramAvalikApramANe kAle nAmagotrayozcA'yogikevaliguNasthAnAddhApramANe'ntamuhUrta kAle pratipAdanIyaH / uktanItyA puruSavedAdInAmapi jaghanyasthityudayaH svamatyA yathAsthAnaM paribhAvanIyaH / nizcayanayamAzritya kSINaka pAyaguNasthAnakacaramasamaye zrIyamANAni trINi ghAtikarmANi nizzeSataH kSINAni, tadabhidhAtukAma Aha-- 'ante' kSINakaSAyaguNasthAnakacaramasamaye 'NAta0' tti padaikadeze padasamudAyopacArAt jJAnAvaraNA-'ntarAya caturdarzanAvaraNAnAM-prati-zrutA-'vadhi-manaHparyAya-kevalajJAnAvaraNa-cakSuracakSuravadhikevaladarzanAvaraNa-dAna-lAbha-bhogopabhoga-vIryAntarAyarUpANAM caturdazaprakRtInAmityarthaH, 'santudayA' ti prAkRtatvAd "dvivacanasya bahuvacanam" (siddhahema08-3-130) ityanena sUtreNa bahuvacanam, sattodayau 'phihanti' ti 'bhrazyata' : vyavacchidyate / uktaM ca saptatikA cUrNau- "AvaraNamaMtarAe chaumattho carimasamayammi ti eyAsi coddasahaM pagaDoNaM udayasaMtakhao khoNakasAyarasa carimasamae bhavati / " iti / tathaivoktaM kaSAyaprAbhRtacUrNAvAvazyakacUrNau cA'pi / itthaM kSINamoha guNasthAnakacaramasamaye zeSANi trINi ghAtikarmANi parikSIyante / na ca tadAnImeva ghAtikarmavadaghAtikarmANi kuto na parizaTanti, karmatvanobhayeSAmapyavizeSatvAd ? iti vAcyam, aghAtikarmaNAM tadAnIM palyopamA-'saMkhyeyabhAgapramANasthiteH sadbhAvena karmA-pekSayA'vizeSatve'pi nAma-gotrA -''yurvedanIyAnAM prazastA'prazastatvenA- prazastajJAnAvaraNAdito vilakSaNatvAt / tayathA - mohanI - yasyA-'prazastataratvAt sUkSmasamparAyaguNasthAnaka eva tatkSayo jAtaH / jJAnAvaraNAdInAmaprazastatvAt kSINakaSAyaguNasthAnake tadvinAzo jAyate / aghAtikarmaNAM tu prazastA prazastatvAt kSINakaSAyaguNasthAnake'pi tatkSayo na bhavati, kintvayogikevaliguNasthAnake / evamaghAtikarmaNAM prazastAprazastatvaprayukta vaicitryasya sadbhAvAt kSINakaSAyaguNasthAnake tAni nizzeSato na kSIyante / * uktaJca dhavalAkArairapi - "gAraNAvaraNIya daMsaraNAvaraNIya aMtarAiyAraNaM jaharapaTThidiudI kassa ? carima (samaya) chau matthamAdi kAraNa jAva zrAvaliyacarimasamayachadumattho tti / " Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatragaseDhI [ gAthA--229 nizcayanayA'bhiprAyeNa yasminneva samaya AvaraNakSayaH, tasminneva samaye kevalajJAnamutpadyate, kriyAkAla- niSThAkAlayoraikyena kSIyamANasya kSINatvAt / 440 ] vyavahAranayA'bhiprAyeNa tu yasmin samaya AvaraNakSayaH, tadanantarasamaye kevalajJAnasyotpattiH, kriyAkAla-niSThAkAlayorbhedenA-''varaNakSayasamaye zrIyamANatvAt kSIyamANasya cA'kSINatvAt / uktaJca zrIvizeSAvazyakabhASye-- "AvaraNakvayasamae nicchanayassa kevaluppattI / tatto 'NaMtarasamae vavahAro kevalaM bhaNai // 1 // " iti / bhAvArtha: punarayam - zrutAkhyapramANaviSayIbhUtasyAnantadharmAtmakasya vastunaH- svAbhipretaikAM - - staditarAM - zaudAsInyato nIyate = jJAyate yenA - 'bhiprAyavizeSeNa, sa nayaH, sa ca yadyapi dravyArthikaH paryAyArthikazca nizcayo vyavahAratha, dravyAtmako bhAvAtmakaca, kriyAtmako jJAnAtmakazcetyAdivividharUpaH zAstrAntareSu dRzyate, tathApyatra vyavahAra-nizcayau vidhicyete, tayorevA-trA'dhikRtatvAt / tatrAdau tAvad vyavahAranayAbhiprAyo vyaktIkriyate tathAhi - yadavidyamAnam, tadutpadyate, na tu vidyamAnam, asatkAryavAdI hi vyavahAranayaH / tatrA'numAnapramANamAha-yad vidyamAnam, na tat kenacit kriyate, yathA pUrvaniSpanno ghaTaH / atha kRtamapi kriyate, tadA kriyatAM nityamiti kriyAnyApArAnuparamaprasaGgaH, kiJcaivaM sati naikasyA'pi kAryasyA'nantakAlenA'pi parisamAptiH syAt, apica yadi kRtamapi kriyate, tarhi ghaTAdikArya utpAdye cakrabhramaNAdikriyAyA vaiyarthyA-sspattiH, kAryasya prastutakriyAyAH prAgeva saccAt / pratyakSavirodhazca satkAryavAde, yataH pUrvaM mRtpiNDAdyavasthAyAmasadeva ghaTAdikAryaM kumbhakArAdivyApAreNotpadyamAnaM dRzyate / nanu yasminneva samaye kAryaM prArabhyate, tasminneva samaye niSpadyate, ato niSpannameva tat kriyate, kriyAkAla-niSThAkAlayorabhedAt / itthaM ca sadutpadyata iti cet, na, utpadyamAnAnAM hi ghaTAdInAM pradIrghaH kriyAkAla: pratyakSapratItaH, yato mRdAnayana- tatpiNDavidhAna-cakrAropaNa-zivakAdividhAnAdicirakAlenaiva ghaTAdyutpattirdRzyate, na tu ghaTAdyArambhakAla eva / nanu bhavatu nAma dIrghaH kriyAkAla:, ghaTAdikAryaM tvArambhasamaye'pyupalabhyata iti cet, maivam, yataH kriyArambhakAle ghaTAdikAryaniSpattirna dRSTA kenacit nA'pi zivaka-sthAsa - koza- kuzUlAdikAle, kintu dIrghakriyA kAlaparisamAptisamaye ghaTAdikAryaM dRzyate, tasmAt kriyAkAlaparyanta eva ghaTAdikAryasattvaM yujyate, na tu pUrvam, tatrA- 'nupalabhyamAnatvAt / tadevaM kriyAkAle kAryaM nAsti, anupalabhyamAnatvAt, kintu tanniSTAkAla eva tatrauvopalabdheH / tato nAssvaraNaM zrIyamANaM kSINam, kriyAkAle tasya kSIyamANatvAt, niSTAkAla eva ca kSINatvAt, kriyAkAla-niSThAkAlayozcA'tyantaM bhedAt / tayoraikye tu kriyAkAle'pi kAryasya saccAt kriyAvaiyarthyaprasaGgaH / Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayavyavahAra yo rnirUpaNam ] apagatakaSAyAddhAdhikAraH [ 441 na ca samAnakAlabhAvinoH kriyA-kAryayoH kAryakAraNabhAvo yujyata iti vAcyam, samAnakAlabhAvinoH savyetaragoviSANayoH parasparaM kAryakAraNabhAvaprasaGgAt / na cA''varaNe zrIyamANe kevalajJAnotpattiryukteti vAcyam, kSIyamANasya kriyAkAlatvAt tatkAle ca kAryasaccAbhyupagame kAryakAraNabhAvavyavasthAbhaGgaprasaGgAt / itthaM zrIyamANatAnantarasamaye kSINa eva tadAvara kevalajJAnaM yujyate, asya niSThAkAratvAt / kriyAkAla- niSThAkAlayozcaikyaM prativihitameva, iti vyavahAranayaH / atha nizcayanayaH paribhAvyate - padasatkAryavAdinA vyavahAranayenA'bhidhIyate yadavidyamAnam tadutpadyate, na tu vidyamAnamiti, tatra satkAryavAdI nizcayanayo brUte - vidyamAnamevotpadyate, nA'vidyamAnam, pramANayati ca - nA'vidyamAnamutpadyate, abhAvatvAt khapuSpavad / athA'vidyamAnamapi jAyate, tarhi kharaviSANamapi jAyatAm, asaccAvizeSAt / api cA'satkAryavAdinA nityakaraNAdayo ye doSA udbhAvitAH, te tatpakSe'pi samAnA eva / tathAhi - atrA'pi zakyate vaktumidam - yadyasat kriyate, tarhi kriyatAM nityam, asattvA'vizeSAt / na caitramekasyA- 'pi kAryasthAnantenA-'pi kAlena parisamAptiyujyate, kharaviSANadezye cA'sati kArye kriyAvaiphalyamityAdi / kiJca vyavahAranayamatenoko duSparihAryataratvam / vidyamAnasyaiva kAryasya kenA'pi paryAyavizeSeNa karaNaM sambhavati, loke'pi satAmAkAzAdInAM paryAyavizeSA -''dhAnA-pekSayA karaNasya rUDhatvAt / kharaviSAkalpe vasati kArye na kenA- 'pi prakAreNa karaNaM saMbhavati / athotpadyamAnAnAM ghaTAdInAM pradIrghaH kriyAkAlaH pratyakSapratIta iti yaduktam, tatrocyatepratisamayamutpadyamAnAnAM parasparavilakSaNAnAM mRtkhanana - saMharaNa- rAsabhapRSThAropaNa -'mbhaH secana-parimadana - piNDavidhAna-bhramaNa - cakrAropaNa-zivaka-sthAsa- koza-kuzulAdikAryANAM yadi pradIrghaH kriyAkAlo dRzyate, tarhi ghaTasya kimAyAtam / ayamatra bhAvaH - pratisamayaM vilakSaNA eva kriyAH, vilakSagAnyeva ca mRtkhananAdIni kAryANi, ghaTastu caramasamaye prArabdhaH, tatraiva ca parisamAptaH / tataca pratisamayabhinnAnAmanekakAryANAM yadi dIrghaH kriyAkAlo bhavati, tarhi caramaikakriyAkSaNamAtra bhAvini ghaTe dIrgha kriyAkAlapreraNaM vyavahAranayasyA'lpajJatAM sUcayati / atha kriyArambhakAle ghaTAdikAryaniSpattirna dRSTA kenacidityAdikaM yaduktam, tat pratividhIyate na khalu prArambhakAle ghaTaH prArabdhaH, kintu mRtkhanana - cakramastakamRtpiNDAropaNAdikAryANi prArabdhAni na cAnyArambhe'nyad dRSTam, paTArambhe ghaTavat / na hi zivakAdayo ghaTaH, ataH zivakAdikAle ghaTadarzanaM kathaM syAt ? anyArambhakAle 'nyasya darzanAnupapatteH / vyavahAranayastu pratisamayakAryakoTInirapekSatvena sthUlamatitvAt pratisamayaM zivakAdikAryasambandhinamapi kAlaM ghaTakAlamadhyavasyati, tena zivakAdikAle'pi ghaTadarzanama Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 ] khagaDhI [ gAthA--229 bhikAGkSati / ayambhAva:vaH - pratisamayamaparA - 'parANyeva zivakAdIni kAryANyutpadyante dRzyante ca, tAni ca tathotpadyamAnAni vyavahAranayo nA'vabudhyate, ghaTotpattinimittaiveyaM sarvA'pi mRccakracIvarAdisAmagrItyevaM kevalaghaTAbhilApayuktatvAt, tatastannirapekSa eva sthUlamatitayA sarvamapi kAlaM ghaTakAlatvena manyate, tatazca prAktanakriyA samayeSvanutpannatvAd ghaTamadRSTvaivaM brUte - kriyAkAle ghaTAtmakaM kAryaM na dRzyata iti idaM tu nAvabudhyate, yaduta caramakriyAsamaya eva ghaTaH prArabhyate, prAktanakriyAkAle tu zivakAdInyevA -''rabhyante, anyArambhe cA'nyad na dRzyata eveti / nanu yadi prathamasamayAdArabhyA'parA - 'parANi zivakAdIni kAryANyArabhyante, tarhi ko'yazvaramasamaya niyamaH, yena prathamasamaye ghaTAdIni kAryANi na samutpadyanta ityucyata iti cet, na, na hyakAraNaM kAryamutpadyate, atiprasaGgAt / tenA'ntyasamaya eva ghaTAdikAryasya kAraNaM vidyate, atastatraiva kAryamutpadyate, anvayavyatirekAbhyAM kAryakAraNabhAvasya gamyamAnatvAt / itthaJca dIrghakriyAkAlaparisamAptisamaye ghaTAdikAryaM dRzyata ityuktam, tadyuktameva, tadAnImeva tasya prArabdhatvAt / tacca kAryaM kriyAsamaye kriyamANaM kRtameva samayasya niraMzatvAt / yacca kRtam, tat sadeva / tataH sadeva kriyate, nA'sat yacca sat, tadupalabhyata eva / itthaM kriyAkAla - niSThAkAlayorabhedaH / tatazca yasminneva samaya AvaraNakSayaH, tasminneva samaye kevalajJAnotpAdaH, kriyAkAla-niSThAkAlayorbhede tvanyatra kAle kriyA, anyatra ca kAryotpattiriti syAt tacca na yuktam, kriyAvirahe'pi kAryotpatyabhyupagamaprasaGgana kiyA prArambhAtpUrvamapi kAryotpattiprasaGgAt / , * nanu vyavahAranayenAssvaraNasya kSaye kevalajJAnotpattiriSyate na tvAvaraNe kSIyamANe / tatra vikalpa dvayamavatarati - kimAvaraNakSayakAle kriyA samasti, navA ? yadi nAsti, tarhi kriyAM vinA-varaNakSaye ko'nyaH hetuH 1 na ko'pItyarthaH, athA'styAvaraNakSayakAle tadhetubhUtA kriyA, tayA ca tatkSaya vidhIyate, tarhi balAdAyAtaM kriyAkAla-niSThAkAlayoraikyam / kiJca yadi kriyAkAlayAvaraNakSayo nAsti, tarhi pazcAdapyasau na syAt, akriyatvAt / yadi ca dvitIyasamaye kriyAnyuparatyAmakriyasya sata AvaraNakSayo'bhyupagamyate, tarhi kriyAvinta - prathamasamaye kriyAyA vaiyarthyaM syAt, tAmantareNA'pyAtraraNakSayopapatteH kriyAvirahita dvitIyasamayavad / anyacca zrIvivAhaprajJaptau " NijjarijjamANe NijjipaNe" ityuktam, ataH kSIyamANaM kSINameveti na kriyAkAla-niSThAkAlayorbhedaH / evamAvaraNakSIyamANatAsamaya AvaraNasya kSINatvena pratibandhakavirahAt kevalajJAnotpattiH kena nivArayituM zakyate ? yadi cAvaraNakSIyamANatAsamaye pratibandhakAbhAve'pi kevalajJAnaM notpadyate, taduttarakAle tu pazcAdutpadyate, tarhyakAraNaH syAt kevalotpAdaH, tatacA kAraNata eva tadvinAzaH sampadyeta / tasmAt kevalajJAnasya tadAvaraNasya ca prakAza-tamasoriva yugapadevotpAda- vinA " Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcaya vyavahArAtmakaM jinamatam ] apagatakapAyAkhAdhikAraH [443 zAyabhyupagantavyau, yathA hi yasminneva samaye tamaso vinAzaH, tasminneva samaye pradIpAdiprakAzasyotpattirbhavati / evamatrA'pi yasminneva samaya AvaraNasya kSayaH, tasminneva samaye kevalajJAnasyotpattiH, tatra hi samaya AvaraNasya kSIyamANasya kSINatvAt kevalajJAnasyotpadyamAnasyotpanatvAt / __. tadevaM darzitau nizcayanaya-vyavahAranayA AkSepaparihArAbhyAm / jinamataM tUbhayanayAtmakam / tena kriyAkAla-niSThAkAlayorbhedAbhedaH / tatazca nizcayanayena kSINakaSAyacaramasamaye kevalajJAnasyotpattiH, vyavahAranayena tvanantarasamaye, tanmatena ca sA'nantaragAthAyAM pratipAdayiSyata ityalaM vistareNa // 229 / / kSINakaSAyacaramasamayamAzritya yantrakam (1) kevalajJAnAvaraNa-kevaladarzanAvaraNa-paJcA'ntarAyANAM jaghanyA'nubhAgodayo jAyate (2) sarvotkRScaturdazapUrvadharasya matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa-cakSurdarzanAvaraNA-'cakSurdarzanAvaraNAnAM ja ghanyA'nubhAgodayo bhavati / (3) vipulamatimanaHparyAyajJAnabhRto jIvasya manaHparyAyajJAnAvaraNasya jaghanyAnubhAgodayo jaayte| (4) guNitakAzasya zIghrakSapaNAyodyatasya matijJAnAvaraNa-zrutajJAnAvaraNa-manaHparyavajJAnAvaraNa-kevala'jJAnAvaraNa-cakSurdarzanAvaraNA-'cakSurdarzanAvaraNa-kevaladarzanAvaraNa-pazcA'ntarAyarUpANAM dvAdazaprakRtI nAmutkRSTapradezodayo bhavati / (5) guNitakAzasyA'vadhilabdhirahitasya zIghra kSapakazreNimArUDhasyA'vadhijJAnAvaraNA'vadhidarzanAvara NayorutkRSTapradezodayo bhavati / (6) trINyapi ghAtikarmANi kSIyamANAni sarvathA kSINAni / (7) nizcayanayAbhiprAyeNA''varaNakSayasamaya eva kevalajJAnamutpadyate / samAptaH sptmaadhikaarH| Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 ] khavagaseDhI [ gAthA-230 sampratyaSTamA-'dhikAraM pratipipAdayiSurAdau tAvad vyavahAranayamatamAzritya kevalajJAnAdilAbhaM samarthayati sekAle pAvei sajogiguNaM lahai kevalaM NANaM / taha kevalaM darisaNaM NirantarAyaM ca vIriyamaNaMtaM // 230 // (gItiH) anantarakAle prApnoti sayogiguNaM labhate kevalaM jJAnam / tathA kevalaM darzanaM nirantarAyaJca vIryamanantama / / 230 // iti padasaMskAraH / 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' ghAtikarmakSayAdanantarasamaye jIvaH 'sayogiguNaM' padaikadeze padasamudAyopacArAt sayogiguNasthAnakaM prApnoti' AsAdayati / tatra manaHparyayajJAnibhiranuttaradevAdibhirvA manasA paSTo vyAkaraNAya manovargaNApudgalAnAdAya manoyogaM yunakti kevalI bhagavAn, tena bhagavato manoyogo ghaTate / dezanA''mantrANAdau vAgyogyapudgalAnAdAya vacanayogaM prayunakti / tatrA'pi ca satyavAgyogo-'satyAmRSavAgyogazceti dvA eva vAgyogI bhagavataH, netarau dvau bhedau, vItarAgatvAt sarvajJatvAcca / AgamanAdau ca kAyayogaH, tadyathAbhagavAn kAryavazataH kutazcit sthAnAd vivakSite sthAne samAgamchet , yadivA kvApi ganchet , athavA tiSThet, UrdhvasthAnena vA-'vatiSTheta nipIdevA, tathAvidhazramApagamAya tvagvartanaM vA kuryAt, athavA vivakSite sthAne tathAvidhasAmpAtikasattvAkulAM bhUmimavalokya tatparihArAya janturakSAnimittamullavanaM pralaGghanaM vA kuryAt / evaM bhagavataH kevalinaH yogatrayasya sadbhAvAt yogena saha vartata iti sayogI, yadvA yogo vIryaparispanda iti suprasiddham , saha yogena vartanta iti sayogA manovAkkAyAH, te santyasyeti sayogI, "ato'nekasvarAt" (siddhahema07-2-6) ityanena sUtreNa inpratyayaH / sayogino guNasthAnakaM sayogiguNasthAna kam, tat kSINaghAtikarmA labhate / nanu sayogiguNasthAnakaM labhamAnaH punaH kimAsAdati ? ityata Aha-'lahai'ityAdi, 'labhate' AsAdayati kevalaM jJAnaM tathA kevalaM darzanaM nirantarAyaM ca vIryamanantam , tathAzabda-cakArazabdo samuccayAthauM, anantapadaM ca antyadIpakanyAyena pratyekamabhisambayate, tatazcAyamarthaH-anantakevalajJAnamanantakevaladarzanaM nirantarAyaJcA'nantavIryaM prAptasayogikevaliguNasthAnako'znuta iti / ukta ca tattvArthasUtravRttau zrImadbhiH siddhasenagaNipAdaiH "tasya hi tasmin samaye kevalamutpadyate gatatamaskam / jJAnaM ca darzanaM cAvaraNadyasaGkSayAcchuddham // 1 // vIrya nirantarAyaM bhavatyanantaM tathaiva tasya tadA / kalpAtItasya mahAtmano'ntarAyakSayaH kAtAt // 2 // " iti / Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalajJAnanirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 445 tadAnIM ca mUlakarmA-pekSayA catvAryaghAtikarmANyuttarakarmA-pekSayA tu paJcanavatiH karmANi jaradvastrakalpAni jAyante / prAptakevalajJAnakevaladarzano bhagavAn trikAlasahitaM sarvalokAlokaM yugapat pazyati / yadavAdi tattvArtha sUtravRttau - citraM citrapaTanibhaM trikAlasahitaM tataH salokamimam / pazyati yugapatsarvaM sAlokaM sarvabhAvajJaH // 1 // " iti tathaivAvazyakA'niyuktyAmapi - "saMbhinnaM pAsaMtI logamalogaM ca savvao savvaM / taM natthi jaM na pAsai, bhUyaM bhavvaM bhavissaM ca // 1 // " iti / sa ca bhagavAn kevalajJAnena sarvaM jAnIta iti sarvajJa ucyate, kevaladarzanena sarvaM pazyatIti sarvadarzI bhaNyate, yaduktaM vAcakamukhyaiH zrIprazamaratau " kRtsne lokAloke vyatItasAmpratabhaviSyataH kAlAn / dravya-guNa- paryAyANAM jJAtA draSTA ca sarvArthaiH // 1 // " iti / sayogiguNasthAnakaprathamasamaye mahAtmanaH kevalajJAnopayogo bhavati, dvitIyasamaye kevaladarzanopayogaH, tRtIyasamaye punaH kevalajJAnopayogaH, caturthasamaye kevaladarzanopayogaH, evaMkrameNa jJAnadarzanopayogau parAvartete | atha kevalajJAnAdInAM svarUpaM kiJciduvyate - kevalam = asahAyaM = matyAdijJAnarahitam, jJAnaM = saMvedanam, kevalaM ca tajjJAnaM ceti kevalajJAnam, taccAnantam, aparyavasAnatvAdanuccheditvAcca / yA sarva jIvAjIvAdidravyANAM prayogavitra lobhavajanyotpAdavyayatrauvyAdiparyAyANAM bhAvasya paricchitteH kAraNaM kevalajJAnaM bhavati, kSetrAdInAmapi dravyatvAt kevalajJAnaM sarvadravya-kSetra - kAla-bhAvaparicchedakaM bhavati / itthaM ca jJevasyA - S'nantyAt kevalajJAnamapyanantaM sunizcitaM bhavati / tacca zAzvatamapratipAti ca, tatra zazvad bhavaM zAzratam, sadopayogavadityarthaH, pratipatanazIlaM pratipAti, na pratipAti = apratipAti, sadA 'vasthAyItyarthaH / uktaM cAgame - "taM ceva kevalaNANaM savvadavvANaM pariNAmassa savvabhAvANaM ca pariNAmassa vinnattikAraNaM bhavati, egagahaNe tajjAtoyANaM savvesiMti kAUNa davvabhAvaggahaNeNa savvakhettapariNAmassa savvakAlapariNAmassa ya donha vi vinnattikAraNaM bhavati / jamhA ya savvadavva- khetta-kAla- bhAvANaM cauNha vi savvapariNAmANaM vinnatikAraNaM bhavati / ato taM kevalaNANaM anaMtaM daTThavvaM ti / tattha davvapariNAmo NAma- davvaM duvihaM bhavati / taM jahA jIvadavvaM ajIvadavvaM ca, Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 ] . khavagaseDhI [ gAthA-230 tassa duvihassAvi davvassa jo uppAyaTThitibhaMgehiM pajAyabhAvo so davvapariNAmo bhannati, tattha khettagahaNeNa AgAsathikAyassa gahaNaM kayaM, tassa khettapariNAmo parapaccaio poggalatthikAyAdiNo davve paDucca bhavatIti tattha kAlapariNAmo NAma samayAvaliyamuhuttAdI aNegabhedo bhavati, bhAvapariNAmo NAma egaguNakAlAdo aNegabhedo daTTavvo tti / etesiM cauNha vi davva-khetta-kAla-bhAvANaM jo pariNAmo, tassa savvapariNAmassa vinnattikAraNamaNataM kevalaNANaM bhavatIti / tattha vinnattikaraNaM vinnattikAraNaM vA, jANitavvagasAmatthajuttaM ti vA, vinnattiheubhUyaM ti vA egaThA, jahA ya kevalaNANaM bhavati, tahA sAsataM apauivAdo egavihaM ca bhavati / tattha egavihaM NAma AbhiNibohiyanANAdibhedaviuttaM ti vuttaM bhavati / " iti / evaM kevaladarzanamapi pratipAdanIyam / na ca jJAnadarzanayorekataropayogena sakalalokAlokapratyakSasaMbhave'nyasya vaiyApattiriti vAcyam , AgamagranthedhUpayogadvayasya jJAnadarzanalakSaNasya krameNa pratipAditatvAt / uktaM ca kevalanANuvauttA jANaMtI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThI hi'NaMtAhiM // 1 // " iti / anantavIryasyopalakSaNatvAd anantadAna-lAbha-bhogopabhogalabdhaya AvirbhavantItyupalakSyate, dAnAntarAyANAM saMkSINatvAt / / IryApathikakarmabandhastu kSINakapAyavad bhavati / arhadbhaktipramukhaviMzatipuNyasthAnavizeSA''rAdhanAd yena prAk tIrthakunnAmakarma samupArjitam , tasya niruktanAmakarmaNa udayo bhavati, tadudayAca bhUmimaspRzan kanakakamale svapAdau nidadhat surAsuranarendraH stUyamAnazcatustriMzadatizayasamanvito-'STamahApratihAryazrIyuktaH pRthvItale dharmatIrthaM pravartayan saddezanAbhizca tIrthakannAmakarma vedayan viharati / ukta ca guNasthAnakakramArohe "sa sarvAtizayayuktaH, sarvAmaranarairnataH / ciraM vijayate sarvottamaM tIrthaM pravartayan // 1 // vedyate tIrthakRtkarma, tena saddezanAbhiH / bhUtale bhavyajIvAnAM pratibodhAdi kurvatA // 2 // " iti / sayogiguNasthAnakaprathamasamaye tIrthakRtkarmaNa utkRSTasthityudayodIraNe bhavataH // 230 // atha trayodazaguNasthAnakasya kAlaM guNazreNiM ca pradarzayitukAma Aha Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayogikevalinaH kAlaH ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH hasso bhinnamuttaM jeTTo sUpuvvakoDI se / kAlo avaTTiyA guNaseDhI AyojikAa pari // 231 // hrasvo bhinnamuhUrta jyeSTho dezo na pUrvako Tistasya / kAlo - svasthitA guNazreNirAyojikAyAH pari || 231|| iti padasaMskAraH / 'hasso' ityAdi, 'hrasvaH' jaghanyo 'bhinnamuhUrtam' antarmuhUrtam 'jyeSThaH' utkRSTo 'dezonapUrvakoTiH' sAdhikA'STavarSa nyUnapUrvakoTivarSapramANo bhavati / kaH? ityAha- 'se kAlo' tti 'tasya' labdhasayogI guNasthAnasya kAlaH / bhAvArtha: punarayam - yathA- pUrvakaraNa guNasthAnakavartI jaghanyata ekasamayaM saMyatatvena sthitvA paJcatvaM gacchati, na tathA prAptasayogiguNasthAnakaH, kintu jaghanyato 'ntamuhUrtaM yogitvena sthitvA - yogiguNasthAnakaM samprApya nirvANameti / tena sayogiguNasthAnakasya jaghanyakAlo'ntarmuhUrtaM bhavati / yaH pUrvakoTiyuko saptamAsA 'bhyadhikavarSASTake prAptasaMyamaH kSapakazreNimArohati, so'ntamuhUrta kAlena sayogiguNasthAnakaM samAsAdyotkRSTato dezonapUrvakoTivarSANi tatra tiSThati, tataH zailezIM pratipadya niHzreyasamaznute / evaM sayogiguNasthAnakasyotkRSTakAlaH sAdhikavarSASTakanyUnapUrvakoTivarSapramANo labhyate / [ 447 samprati sayogiguNasthAnake guNazreNi prapaJcayati- 'avaDiyA' ityAdi, 'avasthitA' pradezAgramAzritya kAlaM ca pratItyA'vasthitA guNazreNirbhavati / kiM sarvatra sayogiguNasthAnake -'vasthitA guNazreNirbhavati ? iti cet, na kiM tarhi ? ityAha-- ' AyojikAa pari' tti 'AyojikAyAH pari' parizabdena varjyavarjakabhAvasambandho dyotyate / tena AyojikAzabdAt "paryapAbhyAM varjye" (siddhahema02-2-71 ) ityanena sUtreNa paJcamI vibhaktiH, AyojikAM varjayitvetyarthaH, vakSyamANA''yojikAkaraNAt prAk sarvatra sayogiguNasthAnake guNazreNiravasthitA bhavatIti phalitArthaH / idamatra hRdayam - sayogikevaliguNasthAnakaprathamasamayataH prabhRti kSINakaSAyaguNasthAnakaguNazregyapekSayA saMkhyeyaguNahInaH sayogikevaliguNazreNinikSepo bhavati / sa cA 'vasthitaH, pUrvapUrvasamaye kSINe uparyupari vardhanAt / tadevaM kAlato 'vasthitA guNazreNiH / tathA sayogiprathamasamaye kSINakapAyaguNazreNyAM pariNamanAya gRhItadalato 'saMkhyeyaguNaM dalaM gRhNAti, chadmasthapariNAmataH kevalipariNAmAnAM vizuddhatamatvaneva kSINakaSAyaguNazreNitaH sayogiguNasthAnakaguNazreNeH zAstre - saMkhyeyaguNatvapratipAdanAt / dalaca gRhItvA guNazreNiziro yAvadasaMkhyeyaguNakrameNa prakSipati / dvitIyasamaye'pi tAvadeva dalaM gRhItvA guNazreNiziro yAvadasaMkhyeyaguNakrameNa dalaM prakSipati, pariNAmAnAmavasthitatvAt / evaM pratisamayaM devadalaM gRhItvA guNazreNiziro yAvadasaMkhyeyaguNakrameNa nikSipati / evaM guNazreNyarthaM pratisamayaM dalikamavasthitaM tAvad gRhNAti, yAtradAyojikAkaraNaM nArabhate / tena dalikA 'pekSayA sayogiguNasthAnaguNazreNiyojikAkaraNataH prAgavasthitA bhavati // 231 // navayojikAkaraNaM kadA karoti ? ityata Aha Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] kharagaseDhI [gAthA-232-233 AyojigAkaraNamAugammi aMtomuhuttasesammi / karae ahavA AvassayakaraNamavassakaraNaM vA // 232 // AvajiyakaraNaM vA-''vajjIkaraNaM tao samugghAyaM / kuNae jassAutto taIAIiM pahUAI // 233 // AyojikAkaraNamAyuSyantamuhUrtazeSe / karotyathavA-''vazyakakaraNamavazyakaraNaM vA / / 232 / / AvarjitakaraNaM vA-''varjIkaraNaM tataH samudghAtam / karoti yasyAyustastRtIyAdIni prabhUtAni / / 233 / / iti padasaMskAraH / 'Ayoji0' ityAdi, tatrA-'ntamuhartazeSa AyuSyAyojikAkaragaM karoti, ayambhAvaHsarvo'pi kevalI bhagavAn jaghanyato'ntamuhUtakAlamutkRSTatazca dezonapUrvakoTivarSapramANaM kAlaM vihRtya svAyuSyantamuhUrtamAtra zeSa AntamA hartikamAyojikAkaraNamudayAvalikAyAM karmapudgalanikSepavyApArarUpamudIraNAvizeSAtmakamArabhate / iyamatra vyutpattiH-A-maryAdayA yojanaM-kevalidRSTayA zubhAnAM yogAnAM vyApAra ityAyojikA, "bhAve" (siddhahema05-3-122) sUtreNa bhAve NakapratyayaH, AyojikAyAH karaNamityAyojikAkaraNam / uktaM ca zrImanmalayagiripAdaiH-"iha sarvo'pi sayogikevalI samudghAtAdarvAka AyojikAkaraNamAntamu hartikamudayAvalikAyAM karmapudgalaprakSepavyApArarUpamudoraNAvizeSAtmakamArabhate / atha AyojikAkaraNamiti kaH zabdArthaH ? ucyate, AG maryAdAyAm, A-maryAdayA kevalidRSTayA yojanaM vyApAraNaM, zubhAnAM yogAnAmiti gamyate, AyojikA, tasyAH karaNamAyojikAkaraNam / iti / 'ahavA' ityAdi, athavAzabdo matAntarayotakaH, athavA-'nye prAhuH-svAyuSyantamuhUrtazeSe kevalI bhagavAn AvazyakakaraNaM karotIti / kaH zabdArthaH ? ucyate-avazyaMbhAvaH Avazyakam , "corAdeH" (siddhahema07.1-73) iti sUtreNa bhAve akaJcatyayaH, Avazyakena avazyaMbhAvena karaNamityAvazyakakaraNam , yathA loke sATakena kakSAM baddhvA tataH paraM kRtAvazyakakakSAvandhakaraNo yoddhamupakramate tathA-'ntamuhUrtAyuHzeSeNa sarvakevalinA sidhyatA prathamamevedaM karaNamavazyaM kartavyamityAvazyakakaraNam / yaduktamAvazyakacUrNI-"sarve ca bhagavantaH kevalinastIrthakarAzca niyamAdAvazyakaraNaM kurvanti / " iti / 'avazyakaraNaM vA' vAzabdo matAntaradyotakaH, evamagra'pi, avaike bhaNanti-sayogIkevalI bhagavAnantarmuhUrtapramANa AyuSi zeSe-'vazyakaraNaM karotIti,sarvakevalibhiHsiddhayadbhiravazyaMkriyamANatvAdavazyakaraNamiti vyapadizyate, avazyaMkriyata ityavazyakaraNamiti vyutptteH| abhyadhAyi cA''-vazya Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyojikAkaraNAdinirUpaNam ] [ 449 kacUrNI - "svopAttamanuSyAyuSo'ntaHprakSayavazAd bhuktasyA'ntarmuhUrtazeSe sidhyatparyAyAbhimukhA avazyakaraNaM kurvantoti / kathamidamavazyakaraNamiti prazne, pradazyateanvarthatvAdavazyakaraNasaMjJAyAH bhAskaravat, avazyakaraNIyatvAdavazyakaraNam / kathamiyamanvartheti dazyate - arthamanugatA yA saMjJA sA 'nvarthA, arthamaGgIkRtya pravartata ityarthaH / katham ? iha yathA bhAskarasaMjJA anvarthA, kathamanvarthA ? bhAsaM karotIti bhAskaraH iti yo bhAsanArthaH, tamaGgIkRtya pravartate ityanvarthA, tathA - 'vazyakaraNamiti iyaM saMjJA anvarthA, kathamiti cet, brUmahe avazyaMkriyate ityavazyakaraNaM iti yo'vazyakaraNArtho'vazyakartavyatA, tamaGgIkRtya pravartate, yasmAt, tasmAt sarvakevalibhiH siddhyadbhiravazyaM kriyamANatvAdavazyakaraNamityanvarthasaMjJAsiddhiH / " iti / sayogiguNasthAnAdvAdhikAraH 'Avajji0' ityAdi, tatra 'vA' athavA pare bhaNanti- 'AvarjitakaraNaM' karotIti / nanvAvarjitakaraNaM kuto vyapadizyate ? iti cet, ucyate - Avarjitasya - tathAbhavyatvena mokSagamanaM pratyabhimukhIkRtasya karaNaM zubhayogavyApAraNamityAvarjitakaraNam / yadavAdi kaSAyaprAbhRtacUrNo - "aMtomuhutte Auge sese tado AvajjidakaraNe kade tado kevalisamugdhAdaM karedi / " iti / tathaivAvazyakavRttAvapi - "kecidAvarjitakaraNamityAhuH / ayaM zabdArthaH - Avarjita:abhimukhIkRtaH / Avarjitasya tathAbhavyatvena mokSagamanaM prati abhimukhIkRtasya karaNaM-kriyA-zubhayogavyApAraNam AvarjitakaraNam / " iti / 'AvajakaraNam' kAkAkSigolakanyAyena vAzabdo'trA''pi sambadhyate, vA = athavA vizeSAvazyaka bhASyakArAdayo haribhadrasUripAdAdayazca bhaNanti - kevalI bhagavAnantarmuhUrta mAtra AyuSi zeSa AvarjIkaraNaM karotIti / uktaJca bhASyakRdbhiH " tatthAjya se sAhiyakammasamugdhAyaNaM samugdhAo / taM gantumaNo puvvaM AvajjIkaraNamabhei || 1 ||" iti / evaM zrImadharibhadrasUripAdairapyAvazyakavRttau - "iha samudghAtaM prArabhamANaH prathamamevA - SsarjIkaraNamabhyeti / " iti / nanvAvarjIkaraNaM kuto vyavahriyate ? iti cet, bhaNyateAvarjanam = Avarja:, ApUrvakAd varjidhAtorbhAve ghaJpratyayaH, AtmAnaM prati mokSasyA'bhimukhIkaram - Atmano mokSaM pratyupayoga ityarthaH, mayA'dhunedaM kartavyamityevaMrUpaH, yadvA Avarjyate-abhimukhIkriyate'nenetyAvarjaH, udayAvalikAyAM karmaprakSeparUpo vyApAra ityarthaH, yaduktaM bhASyakRdbhiHAvajjaNamuvaogo vAvAro vA tadatthamAIe / aMttomuhuttamettaM kAuM, kurue samugdhAyaM // 1 // " iti / Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] aareer [ gAthA- 232-233 Avaya vA yaNpratyayAntazabdaH, tadarthastu mokSaM pratyabhimukhIkartavya iti, anAvarjasyAssnAvarNyasya vAssvarjasyA''varjyasya vA karaNam abhUtatadbhAvavivakSAyAM "kRbhvastibhyAM karmakartRbhyAM prAgatattva cviH (siddhama0 7-2-126 ) ityanena citrapratyaye satyAvarjIka - raNamiti / nanvAvarjIkaraNa zabdavyutpattyavasare AvarjaH = udadyAvalikAyAM karmaprakSeparUpavyApAra ityuktam, taccA-'yuktam, AvarjIkaraNAtpUrvamapyudIraNAyAH pravartamAnatvenodayAvalikAyAM karmaprakSeparUpavyApArasya pUrvamapi pravRttatvena vizeSAbhAvAditi cet, ucyate - satyametad, kintvAvarja kiraNAtpUrvaM yA pradezodIraNA bhavati sA stokA bhavati, AvarjIkaraNe tvadhikA / kathametadavasIyate ? iti cet, ucyatekarmaprakRticUrNikAraistIrthakunnAmakarmaNo jaghanya pradezodIraNA ''vajIkaraNAt prAg darzitA / akSarANi tvevam - "titthakaranAmAe paDhamasamate kevalimAdikAuM jAva AjojokaraNassa akArago tAva jahaNNapadesudoraNA / " iti / tena jJAyate - AvarjIkaraNe pradezodIraNA viziSTA jAyata iti / tatazrodayAvalikAyAM karmakSeparUpavyApArasya pUrvaM sacce 'pyAvarjIkaraNAvasthAyAM zubhayogavyApAravizeSeNa viziSTapradezoDIraNAyAH sadbhAvAt samasti vizeSo'tra / asti ca sayogikevalino 'pi vizuddhitAratamyahetuH zubhayogavyApAravizetaH / na ca sayogikevalyAdInAM vItarAgANAmekasyaiva saMyamasthAnasya tatra tatra pratipAdanAdAvarjIkaraNe vizuddhitAratAmyamasiddhamiti vAcyam, saMyamasthAnasyaikatvena tadAzritavizuddhitAratAmyasyAbhAve'pi zubhayo gavyApAravizeSAdhInasya tasyA'kSatatvasyA'bhyupagamanIyatvAt sayogikevalino hi vizuddheH sadaikarUpatvA'bhyupagame tu taccaramasamaye manuSyagatyAdInAM dvASaSTiprakRtInAmutkRSTapradezodIraNA nopapadyeta, api tu sarvadaiva sayogyavasthAyAM sampadyeta, vizuddheravizeSatvAbhyupagamAt / tacca neTam yato vizuddhivizeSamAzritya sayogikevalicaramasamaya eva manuSyagatyAdInAmutkRSTaprade zodIraNA tatra tatra pratipAdyate / tathA coktaM zrIkarmaprakRtivRttau - "sayogokevalI 'ante' - caramasamaye, udIrako yAsAM tA yogyantodorakAstAsAM - manujagatipaJcendriyajAtyaudArikasaptakataijasasaptakasaMsthAnapaTkaprathama saMhananavarNAdivizatyaguruladhUpaghAtaparAdhAtavihAyogatidvikatrasabAdaraparyAptapratyeka sthirA sthira zubhAzubhasubhagAdeyayazaH kIrttinirmANatIrthakaroccaitrANAM dviSaSTisaMkhyAnAM prakRtonAM sayogikevalI caramasamaye utkRSTapradezodIrakaH / tathA kevalinaH svaradvikaprANApAnayoH 'nijakAnte' - svasvanirodhakAle utkRSTA pradezodIraNA / tathAhi svaranirodhakAle susvaraduHsvarayoH, prANApAnanirodhakAle ca prANApAnanAmna utkRTA pradezodoraNA / iha sarvakarmaNAmutkRSTapradezodIraNAyAmeSA paribhASA - yo yaH svasvodoraNAdhikArI, sa tasya karmaNaH sarvavizuddha utkRSTa pradezodIraNAsvAmI veditvyH|" iti / tadevaM sayogino 3 , Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvarjIkaraNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 451 vizuddhitAratamyahetoH zubhayogavyApAravizeSasya siddhau zubhayogavyApAravizeSAdAvarjIkaraNe viziSTA pradezodIraNA nirAbAdhA sidhyati / tatazca yujyata eva nirukta AvarjazabdArthaH / nanvevaM tAva karaNaM kurvannudayAvalikAyAM karmadalaM kSapati, tatazcaivA-''yuSA saha samAnAni zeSakarmANi bhaviSyanti, kiM vakSyamANena samudghAteneti vAcyam , AvarjIkaraNe viziSTapradezodIraNAsadbhAve-'pi tAdRzaviziSTasthitighAtAdInAM samudghAtena vinA-'nupapatteH / idaM cA-''varjIkaraNamAntamuhRrtikaM bhavati, yadukta zrIprajJApanAsUtre-"kaisamaie NaM bhaMte ? goyamA ! asaMkhejasamaie aMtomuhuttie AunjIkaraNe pannatte / " iti / / na ca prajJApanAdiSvAvarjIkaraNasya kAlo'bhihitaH, kintu ya AcAryA AyojikAkaraNAdikaM karotIti avate, teSAM matenA-''yojikAkaraNAdikAlaH kiyadbhavati ? iti na nizcIyata iti vAcyam , zabdabhedena bhede'pyarthabhedA'bhAvAt / na ca "taM gaMtumaNo puvvaM AvajjIkaraNamabbhei / " iti vacanAt kevalisamudghAtakAriNa eva jIvasyA-''varjIkaraNaM bhavati, na tvanyeSAM jIvAnAmiti samastyarthabhedo'pIti vAvyam, tAdRzavAkyAnAM tAdRzaniyamaparatve mAnA'bhAvAt , pratyuta-nanu yadi sarvo'pi kevalyAvarjIkaraNaM kurute, tarhi samudghAtasya kArakaH kiM pUrvamAvarjIkaraNaM kurute, uta samudghAtamityAzaGkAvyudAsAya samudghAtAt prAgAvarjIkaraNaM karotIti niyamapradarzanaparatvasya tAdRzavAkyAnAM samarthanIyatvAt / niruktakaraNaprathamasamaye nAma-gotra-vedanIyAnAM pradezAgramutkIryodayaniSeke stokaM nikSipati / tato dvitIyaniSeke-'saMkhyeyaguNaM pradezAgra prakSipati / evaM tAvadvaktavyam , yAvat zeSasayogiguNasthAnakAlA-'yogiguNasthAnakAlato vizeSAdhike kAle guNazreNiziraH prApyate / ayaM ca guNazreNinikSepaH prAkpratipAditasayogiguNazreNinikSepataH pradezAgramAzrityA-'saMkhyeyaguNam , kAlaM pratItya punaH saMkhyAtaguNahIno bhavati, yataH sayogiguNazreNito-'yogiguNazreNiH pradezAnazrityA-'saMkhyeyaguNA, kAlaM pratItya punaH saMkhyaguNahInA bhavati / guNazreNizirastaH paramuparitana ekasminniSeke'saMkhyAtaguNaM dalaM prakSipati, tata urdhva vizeSahInakrameNa prakSipati / evamayogiguNasthAnakasya guNazreNiM niruktakaraNakAle viracayati, ayogiguNasthAnake tu kevalaM pratisamayamasaMkhyeya guNaM nirjarayati / yaduktaM prajJApanAvRttau zrImaDaribhadrasUripAdaiH-teSu ca zaileSosamayeSu 'puvvaraiyaM caNaM kammaM tiAujjokAle ceva guNaseDho kreti|" iti / uktakaraNaM vidhAya kevalisamudghAtamArabhate, taM vivarNayiSurAha-'tao' ityAdi, 'tataH' uktakaraNasampAdanAnantaraM sayogikevalI samudghAtaM karoti, kaH ? ityAha-'jassA0' ityAdi, yasya sayogikaMvalinaH 'AyuSTaH' AyuSkakarmataH tRtIyAdIni' vedanIyAdIni karmANi 'prabhUtAni' adhikasthitikAni bhavanti, sa samudghAtaM karoti, na tvAyojikAkaraNavat sarve Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 ] arrat [ gAthA--232-233 kevalinaH / nanu samuddhAta iti kaH zabdArthaH ? iti cet, ucyate-samyak = apunarbhAvena ut = prAbalyena ghAto - vedanIyAdInAM karmaNAM hananaM vinAzo yasmin prayatnavizeSe, sa sadghAta ityucyate, atha vyutpacyantaraM darzyate - saM= sAmastyena ut- prAbalyena ghAto - hananaM zarIrAd bahirjIva pradezAnAM nissAraNamiti samudghAtaH, "hanaMkU hiMsAgatyoH" iti hanudhAtorgatyarthakatvAd nissAraNasya cA'pi gativizeSatvAt / ayaM bhAvaH - prabhUtasthitikasya vedanIyAderAyuSA saha samIkaraNArthaM jIvapradezAnAmUrdhvamadhastiryak zarIrAd bahirnissAraNaM samuddhAta ucyata iti yAvat, yathA cA-''rdrAzATikA vistAritA satI kSipraM zubhyati, tathaiva vistAritAnAM jIvapradezAnAM karmoMdakaM zIghraM zuSyati, yadukta zrIbhadrabAhusvAmibhiH " nAUNa veaNijaM aibahuaM AuaM ca thovAgaM / gaMtRRNa samugdhAyaM khavaMti kammaM niravasesaM // 1 // jaha ullA sADoA Asu sukai viralliA saMtI | taha kammalahuasamae vaccaMti jiNA samugdhAyaM || 2 ||" iti / tathaivAssvazyakacUrNyamapi - " sigdhaM kammaM khavijjati to samugdhAo samo AyuSo karmaNAM udghAtaH samudghAtaH savve jIvapadeze visAreti / " iti / evama nyatrA'pyuktam "AyuSi samApyamAne zeSANAM karmaNAM samAptiH / na syAt sthitivaiSamyAd gacchati tataH samudghAtam // 1 // sthityA ca bandhanena ca samokriyArthaM hi karmaNAM teSAm / antarmuhUrtazeSe tadA-SSyuSi samujjighAMsati saH // 2 // Ardra virallitaM sad vastraM maGkSveva nanu vinirvAti / saMveSTitaM tu na tathA, tathA hi karmaNAM mUrttatvAt // 3 // " snehakSayasAmyAt ( sthitibandhaheturhi) snehaH sa ca hoyate samudghAtAt / kSINasnehaM zaTati hi, bhavati tadalpasthiti ca zeSam // 4 // AyuSkasyA'pi virallitasya na hAsyate sthitiH kasmAt / iti vA coyaM caramazarIro'nupakramAyuryat kaGkaTukavat // 5 // " iti / yeSAM mahAtmanAmAyuSkakarmato vedanIyamadhikasthitikaM bhavati, te niyamAt samudghAtaM kurvanti, yeSAM punarAyuSkakarmaNA saha svabhAvata eva samasthitikAni vedanIyAdikAni karmANi jAyante, te samudghAtaM na kurvanti / nyagAdi cAssvazyakacUrNau - " yeSAM bahu sadeyamasti, AyucAlpamavatiSThate, te niyamAtsamudghAtaM kurvanti netara iti / " atItakAle'nanta ketralinaH samudghAtamakRtvA siddhiM prAptAH, yaduktaM prajJApanAsUtre - Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogaguNasthAnAddhAdhikAraH jassAueNatullAtiM bandhaNehiM ThitIhi ya / bhavovaggahakammAI samugdhAyaM se Na gacchai // 1 // tUrNaM samugdhAtaM anaMtA kevalo jiNA / jaramaraNavippamukkA siddhiM varagaI gayA ||2||" iti / atra badhyanta iti bandhanAni "bhujipatyAdibhyaH karmApAdAne " (middhahema 05-3-128) ityanena karmaNi anapratyayaH, karmapudgalA ityarthaH, taiH, zeSaM sugamam / uktazca vAcakamukhyairapi-" yasya punaH kevalinaH karma bhavatyAyuSo'tiriktataram / sa samudghAtaM gatavAnatha gacchati tatsamokatu m // 1 // " iti / tatrApyAvazyakacUrNikArAbhiprAyeNa yeSAM mahAtmanAmantarmuhUrtAtprabhRti paNmAsa AyuSi zeSe kevalajJAnamutpannam, te niyamAt samudghAtamArabhante, zeSAstu vibhASayA kecidArabhante, kecid netyarthaH yadvA zeSA nA -''rabhanta ityarthaH / uktaM cA''vazyakacUrNo - "ye 'ntarmuhartamAdikRtvotkarSeNa A mAsebhyaH SaDbhya AyuSo 'vaziSTebhyaH abhyantare AvibhUta kevalaparyAyAH, te niyamAtsamudghAtaM kurvanti, ye tu SaNmAsebhyaH upariSTAdAvirbhUtakevalajJAnAH zeSAste samudghAtakAd[samudghAtakaraNAd] bAhyAH, te samudghAtaM na kuvantotyarthaH, athavA-'yamarthaH - zeSAH samudghAtaM prati bhAjyAH, kasmAt ? yasmAt SANmAsikA'vaziSTe AyuSi AvirbhUtikevalajJAnaparyAyebhyaH kevalibhyaH sakAzAt SaDbhyo mAsebhyaH ye upari samayottaravRddhyA'vaziSTe AyuSi zeSe AvirbhUtakevalinaH, te zeSAH samudghAtaM prati bhAjyAH / kecitsamudghAtaM kurvanti kecinneti / " tathaiva guNasthAnakakramArohavRttAvapi - samudghAta karaNe matAntarANi ] "tathaivA'nyatrApi - 'chammAsAusese, utpannaM jesiM kevalaM nANaM / te niyamA samudghAyA sesA samugdhAya bhaiyavvA // 1 // ukta ca mUlArAdhanAkAraM ravi - "jesi zrAusamAI' gAmagodAi vedaraNIyaM ca / te 'akadasamugdhAdA jiragA uvaraNamaMti selesi // 1 // jesi havaMti visamAriNa sAmagodAuvedaraNIyANi / te tu kadasamugdhAdA jiragA uvaraNamati selesi // 2 // ThidisaMtakammasamakararaNatthaM savvesi tesi kammAraNaM / tomuttasese jaMti samugdhAdAummi // 3 // " iti / * uktaM ca mUlArAdhanAkArairapi - " ukkassaera chammAsAugasesammi kevalI jAdA / vaccati samugdhAdaM sesA bhajjA samugdhAde // 1 // " iti / dhavalAkArAstu "yativRSabhopadezAtsarvaghAtikarmaNAM kSIraNakaSAyacaramasamaye sthiteH sAmyAbhAvAt sarve'pi kRtasamudghAtAH santo nivRttimupaDhokante / yeSAmAcAryAragAM lokavyApikevaliSu viMzatisaMkhyAniyamasteSAM matena kecit samudghAtayanti kecinna samudghAtayanti / " ityAhuH / [ 453 Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ] khavagaseDhI [ gAthA-232-233 guNasthAnakakramArohagranthe tu___ "yaH SaNmAsAdhikAyuSko labhate kevalodgamam / karotyasau samudghAtamanye kurvanti vA navA // 1 // " ityuktam / tattvamatra kevalino bahuzrutA vA vidanti / kecidAhaH-jaghanyato-'ntamuhUrtamAtra AyuSi zeSa utkRSTataH punaH SaNmAsapramANa AyuSi zeSe samudghAtaM karotIti, tanna samIcInam, yato'ntamuhUrtamAtra AyuSi zeSa AyojikAkaraNaM kRtvA samudghAtamArabhate, tena samudghAtaprArambhe tasyAyuH SaNmAsamAtraM na saMbhavati / kiJca bhagavatA''ryazyAmena prajJApanAyAmAyojikAkaraNAnantaraM prAtihArikapIThaphalakAdInAM pratyaparNamevoktam , na tu grahaNam , tenA-'ntamuhUrtamAtrazeSAyuSkaH samudghAtamArabhate, na tu pANmAsikAyukaH / yadi SaTsu mAsesu zeSesu samudghAtamArabheta, tarhi SaTsu mAsesu kadAcidapAntarAle varSAkAlasambhavAt tanimitta pIThaphalakAdInAmAdAnamapyupapadyata, na ca tatsUtrasammatamiti kRtvotkRSTataH pagmAseSu zeSesu samudghAtaM karotIti mataM nirastam / ukta ca bhASyakAraiH kammalahuAe samao bhinnamuhuttAvasesao kaalo| anne jahannameyaM chammAsukkosamicchaMti // 1 // tato'naMtaraselesIvayaNao jaM ca pADihAroNaM / paccappaNameva sue iharA gahaNaM pi hojAhi // 2 // " iti / iha karmalaghutAnimittaM samudghAtasya samayaH avasaro bhinnamuhUrtAvazeSa kAlaH, zeSa sugamam // nanu prabhUtasthitikasya vedanIyAderAyuSA saha samIkaraNArthaM samudghAtArambha iti bhavatA yat proktam , tadayuktam , kRtanAzAdidoSaprasaGgAt / tadyathA-prabhUtakAlopabhogyasya vedanIyAdeH stokena kAlenA-'pagamasampAdanAt kRtanAzaH, tathopagame ca vedanIyAdivacca kRtasyA-'pi karmakSayasya punarvinAzasambhavena mokSe-'pi karmotpattyA tataH punazcyutiH prasajyeteti cet, na, kRtanAzAdidoSA-'prasaGgAt, tathAhi-yathA pratidivasaM setikAparibhogyena varSazataparibhogyasya kalpitAhArasya bhasmakavyAdhinA tatsAmarthyataH stokadivasainizeSataH paribhogAna kRtanAzopagamaH, tathA karmaNo'pi vedanIyAdestathAvidhazubhAdhyavasAyAnubandhAdupakrameNa sAkalyato-'nubhavAnna kRtanAzalakSaNadoSaH prasajyate / dvividho hi karmaNo-'nubhavaH, pradezato vipAkatazca / tatra pradezataH sakalamapi karmA-'nubhUyate, na tadasti kiJcitkarma, yatpradezato-'pyananubhUtaM sat kSayamupayAti, tataH kathaM kRtanAzadoSApattiH ? atra kSayo nAma bandhapariNAmena jIvapradezaiH saha pariNatAnAM karmapudgalAnAM bandhapratipakSamokSapariNAmaiH prakSipyamANAnAM teSAM jIvapradezato nimUlato-'pagamanam, sarvathA nAzastu Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [455 kRta nAzAdido pratividhAnam ] sayogiguNasthAnAdvAdhikAraH nA-'bhyupagamyate syAdvAdavAdibhiH, jIvapradezataH pRthagbhUtAnAmakarmasvarUpeNa pariNatAnAmapi karmapudgalAnAM pugalasvarUpeNa parikSayA-'nupalambhAt "nA-'sato vidyate bhAvo, nA-bhAvo vidyate sataH" itinyAyAt / tena yathA maNermalAdeAvRttiH kSaya iti vyapadizyate, tathaivA''tmapradezataH karmaNAmapagamanaM kSaya iti pribhaassyte| sa ca kSayaH pradezato vipAkatazca bhavati / vipAkataH karmaNo'nubhavastu bhajanIyaH, kizcitkarma vipAkato-'nubhRtaM sat kSayamupagacchati, kizcitpunaH vipAkato-'nanubhUtameva, anyathA mokSA-'bhAvaH prasajyeta / tathAhi-yadi vipAkAnubhavata eva sarvakarmadalaM parikSapaNIyamiti niyamaH syAt, tayasaMkhyAteSu bhaveSu tathAvidhavicitrA-'dhyavasAyavizeparyannarakagatyAdikaM karmopArjitam , tasya nakasmin manuSyAdAveva bhave'nubhavaH, svasvabhavanibandhanatvAt tathAvidhavipAkAnubhavasya / krameNa ca svasvabhavA-'nugamenA-'nubhave nArakAdibhaveSu cAritrA'bhAvena prabhUtatarakarmasantAnasaJcayAt, tasyA-'pi ca svasvabhavA-'nugamenA-'nubhavopagamAt kuto mokSaH ? tasmAt sarva karma tripAkato bhajanayA'nubhUyate, pradezataH punaravazyamevA-'nubhavanIyamityabhyupagantavyam , yadukta zrIvivAhaprajJaptau-"tattha NaM jaM taM paesakamma, taM NiyamA veyai, tattha NaM jaM aNubhAgakamma, taM atthegaiaM veei, atthegaiaMNo veei|" iti / evaM ca na kazcid doSaH / na ca tathApi dIrghakAlabhogyatayA yad vedanIyAdikaM karmopArjitam , atha ca pariNAmavizeSAdupakrameNA-'vAgera tadanubhavati, tataH kathaM na kRtanAzadoSaprasaGgaH ? iti vAcyam , bandhakAle tathAvidhA-'dhyavasAyavazata AdAvupakramayogyasyaiva bandhAt , uktaM ca bhASyakRdbhiH "udayakhayakkhayovasamovasamA jaM ca kammuNo bhaNiyA / davvAdipaMcagaM pati juttamuvakamaNamatto-'vi // 1 // " iti / kiJca jinavacanaprAmANyAdapi vedanIyAdikarmaNAmupakramo mantavyaH / na caivaM karmakSayasyopakramaheturyena mokSataH punazcyutiprasaGgaH, mokSAddhi pracyAvayitu rAgAdayaH samarthAH, te ca nimUlakA kapitA iti bhavatA yatuktaM 'tathopagame vedanIyAdivacca kRtasyA'pi karmakSayasya' ityAdi, na tatsamyagupapannamiti sthitam / / nanu yadA vedanIyAdikamatiprabhRtaM sarvastokaM cA-''yuSkam ,tadA samadhikavedanIyAdighAtArthaM samudvAtamArabhatAm , vedanIpAdikasya sopakramatvAt / yadA tvadhikamAyuSkaM stokaJca vedanIyAdikam , tadA kA vArtA ?, na khalvAyuSka tya ghAlAya samudghAtaH kalpate, caramazarIriNAmAyuSo nirupakramatvAt, "caramasarorA ya niruvakammA / " iti vacanAt , tadayuktam , evaMvidhabhAvasya kadAcanA'pyabhAvAt / tathAhi--sarvadaitra vedanIyAyevAyuSaH sakAzAdadhikasthitikaM bhavati, na tu kadAcidapi vedanIyAdita AyuSkam / na ca kuto-'yaM niyamaH, yena vedanIyAdita AyuSkamadhikasthitikaM na bhavati ? iti vAcyam , tathArUpajIvapariNAmasvAbhAvyAt / idamuktaM bhavati-yathA-''yurva Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] khavagaseDhI [ gAthA-232-233 rjAnAM jJAnAvaraNAdikarmaNAM saptAnAM dhruvabandhaH, AyuSastvadhruvabandhaH, so'pi niyata eva kAle strabhavatribhAgAdizeSarUpe, uktaM ca "siya tibhAge siya tibhaagtibhaage|" iti / tatra bandhavaicitryaniyame na svabhAvAt paraH kazcid heturasti, tathaivehA'pyAyupo vedanIyAdito-5dhikasthitikatvA-'bhAve svabhAvavizeSa eva niyAmakaH pratipattavyaH / itthaMbhUta evAtmanaH pariNAmaH, yena jIvasyA-''yuSkaM vedanIyAdinistulyaM nyUnaM vA bhavati, na kadAcanA-'pyadhikam / nanu kRtakRtyo'pi sayogikevalI bhagavAn samudghAtaM karotIti na yujyate, kRtakRtyatvavyAghAtaprasaGgAditi cet , na, samudghAtenaivA-''yuSkato'dhikasthitikAnAM vedanIyAdInAM karmaNAM kSapaNIyatvenaikAntataH kRtakRtyatvA-siddheH / na caitadaniSTam , dharmadezanAdinaivodIrNatIrthakRnAmakarmaNaH kSapaNIyatvenA-'pyekAntato bhagavataH kRtakRtyatvA-'siddheriSTatvAt , yaduktaM vizeSAvazyakabhASye negaMteNa kayattho jeNodinna jiNiMdanAma se| tadavaMjjhaphalaM tassa ya, khavaNovaoyameva jo||1||" iti / rAgadvaSarAhityalakSaNaM tu kRtakRtyatvaM tatra bhagavati nirAbAdhameva / nanu vedanIyAdInAM prabhRtasthitikAnAmAyuSA saha samIkaraNArthaM samudghAtArambhaH, tatra bhavatu nAma samudghAtena nAma-gotrayoH karmakSapaNA, tadudIraNAyAH pravRttatvAt , vedanIyasya tUdIraNA-'bhAvAt kathaM yujyeta tatkSapaNA ? iti cet, maivam , yato na kevalamudIraNayaiva karmakSapaNA bhavati, api tvapavartanAdibhirapi / vakSyante ca samudghAtAvasthAyAM sthitighAtAdayaH, na hi vedanIyasya sthitighAtAdayo vyavacchinnAH, tena bhavantyeva samudghAtAvasthAyAM vedanIyasya sthitighAtAdayo'pavartanAdibhiH, tatazca na kiJcidanupapannam / na ca yadyapavartanAdimirjAyamAnasthitighAtAdInAzritya samudghAto bhaNyate, tIpUrvakaraNAdivapi : samudghAtavyavahAraH syAditi vAcyam , viziSTa prayatnena zarIrAd bahirjIvapradezAnAM yanissAraNam , tatprayojyasya prAvalyena ghAtasya samudghAtatvavivakSaNAt / yatta prajJApanAvRttI samudghAtazabdapratipAdanA-'vasare "prAbalyana kathaM ghAta iti cet, ucyate-iha vedanAdisamudghAtapariNato. bahUn vedanoyAdikarmapradezAna kAlAntarAnubhavayogyAnudoraNAkaraNenAkRSyodayAvalikAyAM prakSipyA-'nubhUya ca nirjarayatItyuktam , tadapi tatra vedanAdisamuddhAteSu yasya yasya karmaNo ghAta udIraNAyAH prayojakatvaM sambhavati, tattatkarmaghAte tad yojyam / viziSTaprayatnena zarIrAd bahinissAraNasya karmaghAtaprayojakatvaM tu vedanAdisarvasamudghAteSvapi samasti, na tatra kasyacit vipratipattiH // 232-233 nanu yaH kevalI bhagavAn samudghAtaM karoti, sa kathaM karoti ? iti pRSTai bhaNati Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevalisamudghAtanirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [457 daMDa-kavADa-payara-logapUraNANi kamaso caukhaNesu paDhamasamaye paesA vitthArai bahuasaMkhabhAgamiA // 234 // (gItiH) daNDa-kapATa-pratara-lokapUraNAni kramazazcatuHkSaNeSu / / prathamasamaye pradezAn vistArayati bahvasaMkhyabhAgamitAn / / 234 / / iti padasaMskAraH / 'daMDa0' ityAdi, pUrvagAthAtaH' kuNae' iti kriyApadamanuvartate / daNDa-kapATa-pratara-lokapUraNAni 'kramazaH' krameNa 'catuHkSaNeSu catuSu samayeSu karoti samudghAtagato jIvaH / tadyathA-prathamasamaye daNDaM karoti, dvitIyasamaye kapATam , tRtIyasamaye prataram , caturthe ca samaye lokapUraNaM karoti / idamatra hRdayam-prathamasamaya audArikakAyayogastho bAhalyataH svazarIrapramANamUrdhvamadhazca lokAntaparyantamAtmapradezAnAM daNDaM karoti, atha daNDa iti ko-'rthaH 1 daNDa iva daNDaH / ka upamArthaH ? yathA mUla-madhyA-'grayUyodhaHsamapradezaH parivRttapayoyo daNDo bhavati, tathaiva samudghAtakaraNavazAdhyemadhazca lokAntaM prAptAnAM bAhalyataH svazarIrAvagAhanAgatAnAmAtmapradezAnAM daNDAkAreNA'vasthAnAd daNDatvasiddhiH / dvitIyasamaya audArikamizrakAyayogasthaH pUrvapazcimadizordakSiNottaradizayorvA''tmapradezAnAM tiryaprasAraNena lokAntagAminaM kapATaM karoti / atha kapATa iti ko'rthaH ? kapATa iva kapATaH / ayamupamArthaH-yathA pUrvapazcimadizostiryag vistIrNo dakSiNottaradizohrasva UrdhvA-'dhodizayorucchritaH, yadvA-'pAgudadizostiryavistIrNaH prAgnatyagdizohrasva UrdhA-'dhodizayorucchitaH kapATaH zabdhate, tathaiva samudghAtakaraNavazAt pUrvapazcimadizayodakSiNotaradizorvA bAhalyataH svazarIrAvagAhanAprAptAnAmAyAmatazcaturdazarajjuSu vistRtAnAM viSkambhatazca lokAntaM yAvad nirgatAnAmAtmapradezAnAM kapATA''kAreNa darzanAt kapATatvasiddhiH / tRtIyasamaye kArmaNakAyayogasthaH pUrvapazcimayodakSiNottAyodizorvA-''tmapradezAnAM prasAraNena lokAntaprApi prataraM karoti / atha ca prataramiti ko-'rthaH ? prataramiva prataram / ayamupamArthaH-yathA ghananicitanirantarapracitA'vayavasaMsthitaM parivRttaM sthAlaka sphalakaM vA loke prataraM bhaNyate, tathA samudghAtakaraNavazAd nirgatAnAmAtmapradezAnAM pratarasaMsthAnenA'vasthAnAt prataratvaM sidhyati / yadabhihitamAvazyakacUrNI-"atha tRtIyasamayeprataraM kurvanti, tatsAmAyikazca kArmaNakAyayogo bhavati / atha prataramiti ko'rthaH ? prataramiva prataram / ka upamAnArthaH ? yathA-ghananicitAvayavasaMsthitaM parivRttaM sthAlakaM sphalakaM vA loke prataramityucyate, tathA''kAramaparamapi tathA AkAzamapi] parasparapradezasaMsarga()vicchedaparivRttaparyAyeNA-'vasthitaM prataramiti prasiddham / " iti / idameva prataraM kaizcidAcArya rucakazabdena vyavahriyate, yadAhuH zrotattvArthavRttikArAH zrosiDasenagaNipAdAH-"daNDa-kapATaka-rucakakriyA-jagatpUraNaM catuHsamayam / " iti / anyaizca manthAnazabdena vyapadizyate, yadAhuH zroharibhadrasUripAdAH-"tRtIyasamaye tadeva kapATaM dakSiNottaradigyaprasAraNAnmanthasadRzaM manyAnaM karoti / " iti / Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI . 458 ] [ gAthA--235 caturthasamaye kArmaNakAyayogastho lokapUraNaM karoti, pratarAvasthAyAmapUritAnyavakAzAntarANi pUrayitvA kevalI sarvavizvavyApI bhavati / iha jIvasamAsavRttau zrImaladhArihemacandrasUripAdairAkSepa-parihArAbhyAM tRtIyasamaye-'ntarANAmuddharaNamitthaM darzitam-"nanu lokamadhye sthito yadA kevalo samudghAtaM karoti, tadA tRtIye-'pi samaye lokaH pUryate eva, kiM caturthasamaye'ntarapUraNeneti, naitadevaM, lokasya madhyaM hi marumadhya eva sambhavati, tatra ca prAyaH samudaghAtakartuH kevalino'sambhava eva, anyatra ca samudghAtaM kurvatastasya tRtIyasamaye'ntarANyuDarantyeveti paribhAvanoyam / " iti / atha samudghAtakaraNe daNDAdIni kurvato mahAtmano vidhivizeSa pradarzayitukAma Adau tAvat prathamasamaye pravartamAna vidhi bhaNati-'paDhamasamaye' ityAdi, 'prathamasamaye' samudghAtakaraNA'ddhAyAH prathamasamaye 'bahvasaMkhyabhAgamitAn pradezAn' asaMkhyeyabhAgapramANAn jIvapradezAn svazarIre parityajya zeSAn bahvasaMkhyeyabhAgamitAn jIvapradezAn bAhalyataH svazarIramAna Urdhvamavazva lokAntagAmini caturdazarajjvAyAme daNDAkAre 'vistArayati' prasArayati / yadukta.mAvazyakacUrNI"athadaMDakakaraNeko vidhiriti prazna mahe-iha vyAvahArikanayavazAt ye asaMkhyayA jIvapradezAH, te sarve'pi budhyA asaMkhyeyA bhAgAH kRtAH, tatra prathamasamaye daNDakakArANAmasaMkhyayA bhAgA nirgacchanti, asaMkhyayabhAgo'vatiSThate, tatastaireva asaMkhyayairjIvapradezabhAgaiH svazarorAnnirgatahi daMDakamabhinivartayaMtaH aSTau jIvamadhyapradezAn sAMtatikaparasparAviyoginorucakasaMsthitAn cakrivaiDUryapaTalayorubhayo ratnAdyavasthAyiSu rucakasaMsthitalokamadhyapraviSTASTAkAzapradezeSu saMsthApya caturdazarajjvAyataM daMDakaM kurvantIti / " na ca kuto jIvapradezadaNDasya svazarIraviSkambhavAhalyopetatvameva, na tu tannyUnA'tiriktaviSkambhavAhalyayuktatvamiti vAcyam , jIvasyA-'nuzreNigamanasvabhAvatvAt / ihA-'nuzreNigamanaM nAma yAsvAkAzazreNiSu jIvo'vagADhaH, tA aparityajyA''tmano gamanam / bahvasaMkhyeyabhAgamAtrajIvapradezAn vistArayannapi daNDAvasthAyAM lokA-'saMkhyeyabhAgamAtra kSetraM vyApnoti, na tvadhikam // 234 // atha daNDaM kurvataH sthityanubhAgayovinAzaM darzayati ThiisaMtassa asaMkhaMsA ThiikhaMDeNa NAsai rasaM tu| ghAyei bahuaNaMtaMsamitaM aNubhAgakhaMDeNaM // 235 // sthitisattvasyA-'saMkhyAMzAna sthitikhaNDena nAzayati rasaM tu / / ghAtayati bahvanantAMzamitamanubhAgakhaNDena // 235 / / iti padasaMskAraH / 'ThiisaMtassa' ityAdi, 'sthitisatvasya' vedanIyAdikarmaNAM sthitisattAyAH 'asaMkhyAMzAna' asaMkhyeyabhAgAna sthitikhaNDena 'nAzayati' vidhAtayati. vedanIyAdikarmaNAM sthiterasaMkhyeyabhAgAn kRtvaikamasaMkhyeyabhAgaM tatraiva vimucya bahvasaMkhyeyabhAgAn sthitikhaNDena ghAtayatItyarthaH / Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAvasthAyAM rasavAtaH ] [ 459 'rasaM' ityAdi, rasaM tvanubhAgasacasya bahvanantAMzamitamanubhAgakhaNDena ghAtayati / idamukta' bhavati-azubhakarmaNAM sattAgatA'nubhAgasyA'nantAn bhAgAn kRtvaikAnantatamabhAgapramitamanubhAgaM tatraiva parityajya vahnanantabhAgamAtra manubhAgamanubhAgakhaNDena vinAzayati / yaduktamAvazyakacUrNau" tasyedAnIM manuSyA'vasthAyAM yA palyopamA 'saMkhyeya bhAgamAtrA karmatrayasatkakarmasthitiravatiSThate, sA buddhayA asaMkhyeyabhAgAH kriyante, tataH prathamasamaye daMDaka - kAraka ( : ) satkarmasthiterasaMkhyeyAn bhAgAn hanti, asaMkhyeyabhAgo'vatiSThate, yazcAmuSyAmavasthAyAM karmatrayAnubhavaH, sa buddhayA anantabhAgAH kriyante, tatosadya nyagrodha- sAti-kuJja- vAmana huMDasaMsthAna-vajranArAca nArAcA'rdhanArAca - kolikA-saMprAptapATikAsaMhananA-Sprazasta varNa- gandha-rasa-sparzopaghAtA-S-prazasta vihAyogatya paryAptakA'sthirA'zubha- dubhaMga- duHsvarA'nAdeyA'yazaH kortti-nocairgotrasaMjJikAnAM paJcaviMzateraprazastAnAM prakRtInAM prathamasamaye daMDakakAra kA ( ko ) nubhavasyA'nantAn bhAgAn hanti, anantabhAgo'vatiSThate / " iti tathaiva kaSAyaprAbhRtacUrNyAmapyazubhaprakRtInAmanubhAga vAto darzitaH / akSarANi tvevam - "paDhamasamae daMDaM karedi / tamhi Thidoe asaMkheje bhAge haNai / sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNaMte bhAge haNadi / " iti / sayogiguNasthAnAddhAdhikAra: AvazyakacUrNikArAdayastu prazastAnAmadhye konacatvAriMzatkarmaNAmanubhAgo'prazasta prakRtyabhAgamadhye pravezena ghAtyata iti manyante / tathA ca taddvranthaH- " tatsAmayikameva saha dya-manuSyadevagati paJcendriyajAtayaudArika-vaikriyASShAraka-taijasa-kArmaNazarIra-samacaturasrasaMsthAnaudArika-vaikriyakA--SShArakazarorAGgopAGgavajrarSabhanArAcasaMhanana-prazastavarNagandha-rasa sparza manuSyadevagatiprAyogyA - SSnupUrvyagurulaghu-parAvAtA - SStapodyotocchravAsa - prazasta vihAyogati trasa bAdara-paryApta - pratyekazarIra sthira - zubha-subhagasusvaissdeya - yazaH kIrtti nirmANa - torthakaroccairgotrasaMjJikAnAmekonacatvAriMzataH prazastAnAmapi yo'nubhavaH, tasyA'prazastaprakRtyanubhavadhAtA 'nupravezenaiva ghAtanaM jJeyam, samudghAtamAhAtmyametad / " iti / nanvekonacatvAriMzacchubhaprakRtiSu madhya Atapodyotayo grahaNaM vyartham, anivRttikaraNe tayoH kSayasyai konacatvAriMzattamagAthayA pratipAditatvAditi cet, ucyate - kArmagranthikAbhiprAyeNa tatra tayoH kSINatve'pyAvazyaka niyuktikArAdyabhiprAyeNa na tayostatra kSayo jAtaH, tadabhiprAyakamiha tayorgrahaNam, na tu kArmagranthikA -'bhiprAyakam / tena tayorgrahaNaM na vyartham / pUrvatra tu paJcaviMzatyazubhaprakRtiSu madhye'prazasta vihAyogatyaparyAptanAmakarmaNograhaNaM kArmagranthikA'bhiprAyakam AvazyakaniyuktikArAdyabhiprAyeNA'nivRttikaraNa eva tayoH - , Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 ] khavagaDhI [ gAthA- 236 kSayasyaikonacatvAriMzattamagAthAyASTIkAyAM darzitatvAt / itthamekatrA -''tapodyatayoranyatra cA'prazastavihAyogatyaparyAptanAmakarmaNogra haNenAvazyakacUrNikRtA matadayaM jJApitamityasmAkaM pratibhAti / taccaM tu kevalino bahuzrutA vA vidanti / sthitighAto rasaghAtazca pratisamayaM bhavati, na tu pratyantamuhUrtam / evaM sthitighAtarasaghAtau tAvadvaktavyau, yAvat samudghAtasya paJcamasamayaH kaSAyaprAbhRtacUrNikAramatena tu yAvaccaturthasamayaH / / 235 / / atha samudghAtakaraNasya dvitIyasamaye kAryavizeSaM jijJApayipurAhabIyasamaye kavADe vitthArai bahuasaMkhabhAgamiA / jIaursA ThighAo rasaghAo ya puvvavva // 236 // dvitIyasamaye kapATe vistArayati bahasaMkhyabhAgabhitAn / jIvapradezAn sthitighAto rasaghAtazca pUrvavat ||236|| iti padasaMskAraH | 'boyasamaye' ityAdi, 'dvitIyasamaye' samudghAtasya dvitIyasmin samaye prAGmuktA'saMkhyeyabhAgasya bahusaMkhya bhAgamitAn 'jIvapradezAn' AtmapradezAn kapATe vistArayati / idamuktaM bhavatidaNDaM kurvatA prathamasamaye ye-'saMkhyeyabhAgamAtrAH pradezA vimuktAH teSAmasaMkhyeyabhAgAn kRtvaikA-saMkhyeyatamabhAgaM tatraiva zarIre parityajya zeSAn brahvasaMkhyeyabhAgabhAvAnAtmapradezAn niSkramayati / tena prathamasamaye niSkramitapradezato dvitIyasamaye niSkramyamANapradezA asaMkhyeyaguNahInA bhavanti / tAniSkramitAn jI pradezAn pUrvapazcima dizodakSiNottaradizayorvA prasArayan pArzvato lokAntagAminaM kapATaM karoti / uktaJcAssvazyakacUrNI- "atha kapATakaraNe ko vidhiriti prazna brUmahe, ataH prathamasamayanirgatAtmapradeza sakAzAt yo 'saMkhyeya bhAgo'vatiSThate ityukta, sa buDA punarapi asaMkhyeyAn bhAgAn gataH, tato dvitIyasamaye kapATakArakANAM asaMkhyeyA bhAgA niSkrAmaMti, asaMkhyeyabhAgo'vatiSThate, anekaira saMkhyeyairbhAgairnirgatairetaiH kapATakaM kurvanti / tatra ye nirgatAste prathamasamaya nirgatAtmapradezasakAzAt asaMkhyeyaguNahInA asaMkhyeyabhAga ityarthaH / " iti / kapATastho'pi lokasyA'saMkhyeyabhAgamAtraM kSetraM vyApnoti, kintu daNDasthajIvasya kSetrataH kapATasthasya kSetramasaMkhyeyaguNaM bhavati, daNDavAhanyataH kapATa vAhanyasyA'saMkhyepaguNatvAt / atra prerako bhaNati nanu prathamasamayato dvitIyasamaye 'saMkhyeyaguNaM kSetramasaMkhya guNahInA jIvapradezAH kathaM vyAptumarhanti ? iti ucyate dvitIyasamaye pUrvapazcima dizeordakSiNottara dizayorvA yathA zarIrAvacchinnadaNDa kSetrato jIvapradezA vistRNanti tathA zarIrA'navachinnadaNDakSetrato'pi / tatra tadAnIM zarIrAvacchinnadaNDagatA - 'vagAhanAto nirgatya ye pradezA pUrvapazcima dizordakSiNottara Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kapATAvasthAyAM sthitighAtarasaghAtau ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 461 dizayorvA vistRNanti, te prathamasamaye svazarIrato nirgatya daNDAkAreNa saMsthitebhyaH pradezebhyo'saMkhyAtaguNahInA bhavanti, yataH prathamasamaye zarIragatajIvapradezAnAM bahrasaMkhyeya bhAgamAtrA daNDAtmaka kSetraM vyAptAH, dvitIyasamaye tu prathamasamayamuktaikA saMkhyeyabhAgasya bahvasaMkhyevabhAgapramitA jI pradezA zarIrato vinirgatAH / kintvanu zreNigamanAduparyadhazca zarIrA 'navacchinnadaNDa gatA'vagAhanA to -'pi nirgatya pradezAH prabhUtaM kapATakSetraM vyApnuvanti, te ca prabhUtAH / itthaM prathamasamayato dvitIyasamaye zarIrato niSkramyamANAnAmapUrvANAM jIvapradezAnAmasaMkhyeyaguNahInatve'pi na virudhyate'saMkhyeyaguNa kSetrasya vyApanam / evamagre 'pi / ra aur at mahAtmano sthitighAtaM rasaghAtaM cA'tididikSurAha - 'ThiighAo' ityAdi, sthitighAto rasaghAtazca pUrvavad bhavataH / ayaM bhAvaH - prathamasamaye yA saMkhyeyabhAga pramANA sthiti: parityaktA, tasyA asaMkhyeyabhAgAn kRtvaikamasaMkhyeyabhAgaM satkarmaNi vimucya bahasaMkhyeyabhAn vinAzayati kapATasya kArakaH / tathA prathamasamaye yo'nantatamabhAgapramANo'nubhAgaH satkamaNi parityaktaH, tasyA'nantabhAgAn kRtvaikamanantatamabhAgaM satkarmaNi parityajya bahvanantabhAgAn vinAzayati / nyagAdi cAssvazyakacUrNI - "atha dvitIyasamaye kapATakArakasya sthityanubhAvaghAne ko vidhiriti prazne'bhidadhmahe prathamasamayaghAtita satkarmasthiteH sakAzAt yo'saMkhyeya bhAgo'vatiSThate ityukta asAvapi buDA punarasaMkhyeyabhAgAH kriyante, tasya kapATakArako 'pyasaMkhyeyAn bhAgAn hanti, asaMkhyeyabhAgo'vatiSThate, tato 'nubhavasyApi prathamasamayaghAtanAnubhavasakAzAt yo'vaziSTo'nanto'nubhavo'vatiSThata ityuktaM, asAvapi buddhayA punaranantabhAgAH kriyante, tasya kapATakAro'nantAn bhAgAn hanti, punaranantabhAgo'vatiSThate / " iti / tathaiva kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi - " tado vidiyasamae kavADaM karedi / tammi sesigAe ThidIe asaMkhejje bhAge haNai / sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNaMte bhAge haNai / " iti / AvazyakacUrNikRdAdayo maharSayastu kapATaM kurvan zubhaprakRtInAmapyanubhAgamazubhaprakRtyanubhAgaghAtanA'nupravezanena ghAtayatIti manyante / akSarANi tvevam"ayamapi cA'prazastaprakRtyanubhavaghAtanAnupravezanenaiva prazastaprakRtyanubhavaghAtanaM karotIti jJeyam / " iti / / 236 // etarhi samudghAtasya tRtIyasamaye prataraM kurvataH kriyAvizeSaM darzayati ------ taiyasamaye bahuasaMkhabhAgamettA - 'ppaNo pasA ya / vitthAraha payare ThiirasANa ghAo u puvvavva // 237 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 ] khavagaseDhI [gAthA--237 tRtIyasamaye bahvasaMkhyabhAgamAtrAnAtmana: pradezAMzca / vistArayati pratare sthitirasayo_tastu pUrvavat / / 237 / / iti padasaMskAraH / / 'taiyaH' ityAdi, tRtIyasamaye samudghAtasya tRtIyasamaye bahvasaMkhyeyabhAgamAtrAn 'AtmanaH' jIvasya pradezAn dakSiNottaradizayoH pUrvAparadizorvA vistArayati, cakAraH pAdapUraNe / idamukta bhavati-kapATaM kurvatA dvitIyasamaye ye-'saMkhyeyabhAgamAtrAH svazarIre pradezAH parityaktAH, teSAmasaMkhyeyabhAgAn kRtvaikA-'saMkhyeyabhAgaM'tatraiva zarIre vimucya zeSAn bahvasaMkhyeyabhAgAn niSkramayati, te ca niSkramitAH pradezA dvitIyasamayaniSkramitapradezato-'saMkhyeyaguNahInA bhavanti / tAn niSkramitAn jIvapradezAn dakSiNottaradizayoH prAkpratyadizorvA prasArayan dvitIyasamayakRtakapATaM lokAntaprApi prataraM karoti, avakAzAntarANi tUddharanti / ukta cA-''vazyakacUNauM-"atha tRtIyasamaye pratarapUrakANAM ko vidhiriti prazna pratibamahe, tato dvitoyasamaye nirgatAtmapradezasakAzAt yo-'saMkhyeyabhAgo'vatiSThate. ityukta asAvapi buddhayA punarasaMkhyeyabhAgAH kRtAH, tatastRtIyasamaye pratarakArakANAmasaMkhyeyabhAgA niSkAmanti, asaMkhyeyabhAgo-'vatiSThate, tairasaMkhyeyairbhAgairnigataretaiH prataraM pUrayaMti / tatra ye niSkrAntAste dvitIyasamayaniSkrAntAtmapradezasakAzAdasaMkhyeyaguNahInAH / " iti / tRtIyasamaye pratarAkAreNa jIvapradezAn vistArayan bhagavAn lokasya bahvasaMkhyeyabhAgAn spRzati, yato'vakAzAntarANAmapUritatvAdasaMkhyeyabhAgo na spRzyate / / uktaJcA''vazyakavRttau-"tRtIyasamaye tadeva kapAdaM dakSiNottaraM pUrvAparaM vA digvayaprasAraNAt mathisadRzaM manthAnaM lokAntaprApiNamAracayati, evaM ca prAyo lokasya bahu pUritaM bhavati, manthAntarANyapUritAni jIvapradezAnAmanuzreNigamanAt / " iti / evaM prajJApanAvRttAvapi / na ca pramANatayopanyastagranthe manthAnakArakasya lokabahasaGkhyabhAgamAnaM kSetraM pratipAditam , na tu pratarakArakasyeti vAcyam , zabdabhedena bhede'pyarthabhedena bhedA-'bhAvAt / na cA'stIhA'rthabhedena bhede kiJcit pramANam / na ca svadehapramANabAhalyAdakhaNDadaNDAvacchinnarUpAt kapATamadhyabhAgAdeva kapATasya manthAnIkaraNam , na tvakhaNDasya kapATastha / evaJca lokAntagAmI pUrvAparavistIrNo dakSiNottaravistIrNo vaikaH kapATaH, itarastu dakSiNottaravistIrNaH pUrvAparavistINoM vA / itthaM kapATadvayAtmaka eva manthAnaH / tatazca tRtIyasamaye'vakAzAntarAgyapyuddharanti, caturthasamaye tu tatpUraNaM bhavati / evamaSTasAmayikatvavacanamapi na virudhyata ityastyarthabhedena bhede pramANamiti vAcyam , etAdRzamanthAnArthA-'bhyupagame mathikaraNAvasthAyAM snAtakasya lokA-'saMkhyeyabhAgapramANAvagAhanAprasaGgena vyAkhyAhaprajJaptivRttigranthoktavacanena saha virodhodbhavAt / tathAhi- bhavadabhiprAyeNa manthAnakaraNakAle snAtakasyAvagAhanA lokA'saMkhyeyabhAgamAtrI syAt , lokA'saMkhye Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratarAvasthAyAM sthitighAtarasaghAtau ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 463 yabhAgadrayamAtrA'vagAhanAyA api lokA'saMkhyeyabhAgamAtratvAt / tatazca vyAkhyAprajJaptivRttI zrImadabhayadevasUripAdaiH "asaMkhejesu bhAgesu hojatti madhikaraNakAle bahorlokasya vyAptatvena stokasya cA'vyAptatayoktatvAllokasyA'saMkhyeyeSu bhAgeSu snAtako vrtte|" iti yadu tam , tena saha virovaH syAt / tata urdhvamadhazca lokAntagAminastathA pUrvAparadizordakSiNottarayorvA lokAntaprApasyA-'khaNDasya kapATasya tRtIyasamaye mnthaaniikrnnmbhyupgntvym| evaMca susidhyatyeva snAtakasya mathikaraNakAle lokAhasaMkhyeyabhAgamAgAvagAhanA, jIvapradezAnAmanuzreNigamanena bahorlokasya pUritatvAdavakAzAntarANAM cA-'pUritatvAt / kizca pratarameva kecid manthAnaM prAhuranye tu rucakamiti prAg darzitam / tadevaM zabdabhede'pi nAstIhA'rthabhedaH / nanu syAdevam , kintu manthAnamiva manthAnaM karotIti tatra tatra pratipAdyate, tarhi tatra ka upamArthI ghaTate, na hyakhaNDakapATAd manthAne kriyamANe manthAnA-''kRtiH sampadyate ? iti cet, ucyate-mathyate'neneti manthAnaH, "saMstuspRzi0" (uNAdi0276) iti sUtreNa manthidhAtorAnapratyayaH, yathA manthAnena dadhidhanAvasthA pracyAvyate, tathA samudvAtatRtIyasamayasatkAvasthAvizeSeNA-'ghAtitrayasya sthiti-rasau hrAsyate / tadevaM ghaTata upamArtha ityasmAkaM matiH / tatvaM tu kevalino bahuzrutA vA jAnanti / atha prataraM kurvataH sthitighAtaM rasaghAtaM cA-'tiditi-'Thii0' ityAdi, sthitirasayorghAtastu pUrvavajjJAtavya iti zeSaH, turvAkyabhede / idamukta bhavati-samudghAtakaraNasya dvitIyasamaye yA sthitirvimuktA, tasyA asaMkhyeyabhAgAn kRtvaikA'saMkhyeyabhAgaM satkarmaNi vihAya bahvasaMkhyeyabhAgAn vinAzayati prataraM nirvartayan , tathA satkarmaNi dvitIyasamaye parityaktA'nubhAgasyA'nantAn bhAgAn kRtvakamanantatamabhAgaM satkarmaNi vimucya zeSAnanantAn bhAgAn vighAtayati / nyagAdi cA-cazyakacUrNI-"atha tRtIyasamaye pratarapUrakasya sthityanubhavaghAtane ko vidhiriti prazne'bhisaMvAdoyate, tato dvitIyasamayaghAtitasatkarmasthiteH sakAzAt yo'saMkhyeyabhAgo'vaziSTo-'vatiSThata ityukta, asAvapi buddhayA punarasaMkhyayabhAgAH kriyante, tasya pratarapUrako'saMkhyeyAn bhAgAn hanti, asaMkhyeyabhAgo-'vatiSThate, tato-5nubhavasyA-'pi dvitIyasamayaghAtitAnubhavasakAzAt yo'vaziSTo-'nanto-'nubhavo-'vatiSThate ityukta, asAvapi buddhayA punaranantabhAgAH kriyate, tasya pratarapUrako-'nantabhAgAn hanti, anantabhAgo-'vatiSThate / iti / tathaiva kaSAyaprAbhRtacUrNAvapi"tado tadiyasamae maMthaM karedi, ThidiaNubhAge taheva Nijjarayadi / " iti / ___ AvazyakacUrNikArAdInAmabhiprAyeNa tadAnIM prazastaprakRtyanubhAgasyA-'pyaprazastaprakRtyanubhAgavAtanA-'nupravezena ghAtanaM bhavati, yaduktamAvazyakacUrNI-"ayamapi cADaprazastaprakRtyanubhavaghAtanAnupravezanenaiva prazastaprakRtyanubhAgaghAtanaM karotIti jJeyam" iti // 237 // Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] khavagaseDhI [gAthA-238 atha samudghAtaM pratipannasya caturthasamaye kAryavizeSa vyAjihI rAhavitthArei cautthasamaye bhuasNkhbhaagmiaa| jagapUraNe paasA ThiirasaghAo u pubabva // 238 // (upagItiH) vistArayati caturthasamaye bahusaMkhyeyabhAgamitAn / jagatpUraNe pradezAn sthitirasaghAtastu pUrvavad // 238 // iti padasaMskAraH / 'vitthAreI' ityAdi, tatra 'caturthasamaye' samuddhAtasya caturthasamaye bahvasaMkhyeyabhAgamitAn 'pradezAn' jIvapradezAn jagatpUraNe vistArayati, tRtIyasamayoddharitAvakAzAntareSu svAtmapradezAn prasArya nikhilaM lokaM svAtmapradezaiH pUrayatItyarthaH, tadAnImekaikajIvapradeza ekaikA-''kAzapradezamavagAhya tiSThati / bhAvArthaH punarayam-prataraM kurvatA ye-'saMkhyeyabhAgamAtrapradezAH svazarIre parityatAH, teSAmasaMkhyeyabhAgAn kRtvaikA-'saMkhyeyabhAgagatAn svazarIrAvagAhanIyA-'vakAzapramANAn jIvapradezAn tatraiva zarIre sthApya zeSAn bahvasaMkhyeyabhAgapramitAn jIpradezAn niSkramya tRtIyasamayoddharitAvakAzAntarANi pUrayati / itthaM samudghAtakaraNasya caturthasamaye kevalI bhagavAn nikhilalokavyApI bhvaaii| yadabhihitam AvazyakacUrNI-"tatastRtIyasamayanirgatAtmapradezasakAzAt yo-'saMkhyeyabhAgo'vatiSTate ityuttam , asAvapi vuDanyA punarapyasaMkhyeyA bhAgAH kriyante, tatazcaturthasamaye lokapUrakANAmasaMkhyeyabhAgA niSkAmanti, arsakhyeyabhAgo'vatiSThate, tatastairasaMkhyayabhAgainiSkrAntarete lokaniSkuTAn pUrayaMti, tatra ye niSkrAntAste tRtIyasamayaniSkrAntAtmapradezasakAzAdasaMkhyeyaguNahInAH, yazcA'dhunA-saMkhyayabhAgo'vatiSThate-'sau svazarIrAvagAhyAvakAzapramANa iti / " 'Thiirasa0' ityAdi, 'sthitirasaghAtastu' samudghAtakaraNasya caturthasamaye sthitighAto rasaghAtazca pUrvavad bhavati, turvAkyabhede / ayamatrAzayaH-tRtIyasamaye parityaktakA-'saMkhyeyabhAgapramAgasthiterasaMkhyeyabhAgAn kRtvaikamasaMkhyeyabhAgaM satkarmaNi pratiSThApya tadAnIM zeSAnasaMkhyeyabhAgAn ghAtayati, tathA tRtIpasamaye satkarmaNi muktA-'nubhAgasyA-'nantabhAgAn kRtvaikamanantatamabhAgaM satkarmaNi vihAya caturthasamaye zeSAnanantAn bhAgAn ghAtayati, yanigaditam AvazyakacUrNI-"atha caturthasamaye lokapUrakasya sthityanubhAgaghAtane ko vidhiH ? ityabhilapAmaH-tatastRtoyasamayaghAtitasatkarmasthiteH sakAzAd yo'vaziSTo-'saMkhyayabhAgo-'vatiSThate ityukam , asAvapi vuDyA punarasaMkhyeyabhAgAH kriyante, tasya lokapUrako-saMkhyeyAn bhAgAnhanti, asNkhyeybhaago-'vtisstthte| tato'nubhavasyA'pi tRtIyasamayaghAtitAnubhavasakAzAt yo'vaziSTo'nanto'nubhavo'vatiSThate ityukta asAvapi buddhayA punaranantabhAgAH kriyante, tasya lokapUrako'nantAn bhAgAn hanti, anantabhAgo'vatiSThate / " iti / Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaga pUraNAdInAM saMharaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [465 atrA-'pi prazastaprakRtInAmanubhAgamaprazastaprakRtyanubhAgaghAtanA'nupravezena ghAtayatIti manyanta AvazyakacUrNikArAdayaH / tathA cAtra AvazyakacUrNi:-"ayamapi ca aprazastaprakRtyanubhavaghAtanA-'nupravezanena prazastaprakRtyanubhavaghAtanaM karotIti jJeyam / " iti / kaSAyaprAbhRtacUrNI loke pUrNe yogasyaikavargaNA bhavati, tena sarvAtmapradezeSu yogastulyo bhavatItyuktam / tathA cAtra kaSAyaprAbhRtacUNi:-"loge pUNNe ekA vaggaNA jogassa tti samajogo tti nnaayvvo|" iti / ayaM bhAvaH-pamudghAtasya caturthasamaye lokapramANanikhilAtmapradezeSu yogA'vibhAgAstulyA bhavanti, na tvekottaravRddhayA vargaNArUpeNa tiSThanti, tena spardhakAnyapi na bhavanti / itthaM sarvAtmapradezeSu yogA'vibhAgAnAM tulyatvAd ekaiva vargaNA bhavati, tato yogaH sarvatra samAno bhavati / yadA paJcamasamaye lokapUraNamupasaMhRtya prataraM karoti, tadA punarekottaravRddhyA yogA'vibhAgA vargaNArUpeNa prAdurbhavanti, yogaspardhakAni labhyanta ityarthaH / itthaM punarAtmapradezeSu yogo viSamo bhavati // 238 // atha lokapUraNA-'vasthAyAM sthitisattvaM jagatpUraNAdInAJca saMharaNaM vyAjihIrSurAha taiyAINaM aMtomuhuttattA ThiI u aautto| saMkhaguNA tatto saMharae jgpuurnnaaiinni||239|| tRtIyAdonAmantarmuhurtamAtrA sthitistu AyuSTaH / saMkhyaguNA tataH saMharati jagatpUraNAdIni / / 239 / / iti padasaMskAraH / 'taiyAINaM' ityAdi, 'tRtIyAdInAM' nAma-gotra-vedanIyAnAM sthitirantamuhUrtamAtrA bhavatIti zeSaH, tuH punararthe bhinnakramazca, 'AyuSTaH' AyuSkasthititaH punaH saMkhyaguNA bhavati, adyApyAdhuSA saha samAnA na jAtetyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"loge puNNe aMtomuhuttaM Thidi Thaveti, sNkhejgunnmaauaado|" iti / tathaivA-''vazyakacUrNAvapi-"evaM pUrNalokasya karmatrayasatkarma AyuSaH sakAzAt saMkhyeyaguNaM jAtaM anubhavosnantaH / " iti / atha vistAritAnAtmapradezAn paJcamasamathAtprabhRti pratilomaM saMkocayatItyetadabhidhitsurAha'tatto' ityAdi, 'tataH' samudghAtasya caturthasamayAt paraM 'jagatpUraNAdIni' jagatpUraNa-pratarakapATa-daNDarUpANi 'saMharati' yathoktakramAt pratilomamupasaMharati / etaduktaM bhavati-samudghAtagato OM dhavalAkArAstu mahAvAcakA''ryanandInAmabhiprAyeNA-''yuSkataH zeSakarmANi saMkhyeyaguNAni bhavanti samuddhAtacaturthasamaye, prAryamaGa kSaraNAmabhiprAyeNa punarAyuSkatulyasthitikAni bhavantIti badanti / akSarANi tvevam-"mahAvAcayANamanjamakhusamasAraNamuvadeseraNa loge pUNNe pAusamaM karedi / mahAvAcayAraNamajaNaMdoraNaM uvadeseNa aMtomuhuttaM havedi sNkhejgurnnmaauaado|" iti / Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [gAthA-240-241 jIvaH samudghAtasya pazcamasamaye'ntarANA pradezAn saMhRtya pratare tiSThati, SaSThe samaye pratarasthaH pradezAn saMhRtya kapATe vartate, saptamasamaye kapATaM saMkocya daNDe tiSThati, aTamasamaye tu daNDaM saMhRtya svazarIrastho bhavati , yaduktaM vAcakamukhyaH "daNDaM prathame samaye kapATamatha cottare tathA samaye / manthAnamatha tRtIye lokavyApI caturthe tu // 1 // saMharati paJcame tvantarANi manthAnamatha punaH paSThe / saptamake tu kapATaM saMharati tato'STame daNDam // 2 // " iti // 239 / / atha samudghAtasya paJcamAdisamayeSu kriyAvizeSa pratipipAdayipurAdau tAvat pazcamasamayabhAvinaM kriyAvizeSa pratipAdayati paMcamasamaye payare ThAnto bhusNkhbhaagpmiytthiiN| nAsai rasaM tu rasasaMtassa bahuaNaMtabhAgamiyaM // 24 // paJcamasamaye pratare tiSThana bahusaMkhyabhAgapramitasthitim / nAzayati rasaM tu rasasattvasya bahvanantabhAgabhitam // 240 / / iti padasaMrakAraH / "paMcamaH' ityAdi, 'paJcamasamaye' samudghAtasya paJcamasamaye 'atare' jagatpUraNaM saMhatya pratare tiSThan kevalibhagavAn bahusaMkhyabhAgapramitasthiti' sthitisattAyA bahUn saMkhyeyabhAgAn 'nAzayati' vighAtayati, 'rasam' anubhAgaM 'tu' tuH punararthe, rasasacasya bahvanantabhAgamitaM nAzayati, kAkAkSigolakanyAyena 'nAsaI' iti padasyA-trA'pi yojanAt / ayaM bhAvaH-caturthasamaye parityaktasya sthitisatkarmaNaH saMkhyeyabhAgAna kRtvA paJcamasamaye pratarastha eka saMkhyabhAgaM satkamaNyavasthApya zeSAn saMkhyeyAn bhAgAn vinAzayati, tathA prAjhuktasyA-'nubhAgasyA-'nantAn bhAgAn kRtvaikamanantatamabhAgaM satkarmaNyavasthApya zeSAn bahananantabhAgAn vinAzayati, yadabhihitam AvazyakacUrNI--"atazcaturthasamayaghAtitasthitisatkarmaNaH sakAzAt yA asaMkhyayabhAgapramANA'vaziSTA sthitiravatiSThata ityukta, sA buddhayA saMkhyeyA bhAgAH kriyante / paMcamasamaye pratarasthaH saMkhyeyAn bhAgAn hanti, saMkhyayabhAgo'vatiSThate, caturthasamayaghAtitA'nubhavasakAzAt ananto'vaziSTo-anubhavo-'vatiSThate ityuktaM asAvapi buddhacA anantA bhAgAH kriyante, tasya paMcamasamaye pratarastho'nantAn bhAgAn hanti, anantabhAgo'vatiSThate / " iti // 240 // adhunA samudghAtAddhAyAH SaSThe samaye kAryavizeSa pratipAdayati chaTTakhaNe ThAnto u kavADammi ThiiM rasaM ya pubabva / nAsai ThiirasaghAyaddhA khalu aMtomuhuttamiA // 241 // Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudghAtAbasthAyAM yoganirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 467 SaSThakSaNe tiSThastu kapATe sthiti rasaM ca pUrvavat / nAzayati sthitirasaghAtAddhA khalvantamuhUrtamitA // 241 / / iti padasaMskAraH / 'chaTTakhaNe' ityAdi, 'SaSThakSaNe' samudghAtakaraNasya SaSThaM samaye 'kapATe' prataraM saMkSipya kapATe tiSThaMstu sthitiM rasaM ca pUrvavat nAzayati / prAgekasAmayikI sthitighAtAddhA rasaghAtAddhA cA''sIt, ataH prabhRti yo vizeSaH, taM darzayati--'Thii0' ityAdi, addhApadasya pratyekaM sambandhAt sthitighAtAddhA rasaghAtAddhA ca 'khalu' nizcayena 'antarmuhUrtamitA' antamuhUrtatramANA bhavati, na tu sAmayikI / ayamasya bhAvaH-paJcame samaye satkarmaNi sthApitasthiteH sakhyeyAn bhAgAn kRtvA SaSThe samaye kapATastha eka saMkhyeyabhAgaM tatraiva vimucya zeSAn saMkhyeyAn bhAgAn dhAtayitumupakramate, tebhyaH pratisamayaM katipayaM dalamutkirati, antamuhUrte pUrNe tu saMkhyAtabhAgAH niHzeSato ghAtyante, tena saptamAdisamayeSvabhinavasthitiM ghAtayituna gRhaNAti, kintu prAg gRhItAmeva dalikotkaraNena ghAtayati / tathA paJcamasamaye muktA-'nubhAgasyA'nantAn bhAgAn kRtvA SaSThe samaye kapATastha ekamanantatamabhAgaM satkarmaNyeva nidhAya zeSAnanantAn bhAgAn ghAtayitumupakramate, antamuhUrtakAlena nizzeSato vinAzayati, prAktaneSu paJcasu samayeSu tu sthitighAtAddhA rasaghAtAddhA caikasAmayikI samAsIt / ukta cA''vazyakacUrNI-"eSu daNDakAdiSu paMcasu samayeSu sAmAyikaM kaNDakamutkIrNamitikRtvA samaye samaye sthityanubhavaghAto jJeyaH / atha kimidaM kaNDakamiti prazne mahe-kaNDakamiva kaNDakaM, kaH upamArthaH ? yathA loke taroH khaNDabhAgaH aMzaH kaNDakamityabhidhoyate, tathA kamatarorapi khaNDaM kaNDakamiti sihaM, ataH paraM SaSThasamayAdArabhya sthitikaNDakamanubhAgakaNDakaMvA antamuhUrtakamutkirati / kaNDakaM yataH kirti-kssipti-vinaashytotyrthH|" iti / kaSAyaprAbhRtacUrNikArANAmabhiprAyeNa daNDAdIni kurvataH samayacatuSTaye sthitighAtakAlo'nubhAgaghAtakAlazcaikasAmayikaH, paJcamasamayAtprabhRti tvAntauhUrtikaH / tathA ca tadgranthaH"edesu cadusu samaesu appasatthakammaMsANamaNubhAgassa aNusamayaovaTTaNA, egasamaio hidikhaMDayassa ghAdo / etto sesigAe ThidIe saMkheje bhAge haNai / sesassa aNubhAgassaaNaMte bhAge hnni| etto pAe hidikhaMDayassa aNubhAgakhaMDayassa ca aMtImuhuttiyA ukkiirnnddaa|" iti / tacaM tu kevalino bahuzrutA vA vidanti // 241 // idAnIM saptamasamaye-'STamasamaye cA'vasthAvizeSa samudghAtasamayASTake ca yogaM cintayati sattamasamaye daMDe ThAai aTramakhaNe sriirttho| paDhamaTThamasamayesu jogo orAlio hoi // 242 // sattama-chaTTha-viiyasamayesu misso ya kammaNo jogo| taiya-turiya-paMcamasamayesu nirumbhei to jogaM // 243 // Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI , . 468 ] [ gAthA-242-243 saptamasamaye daNDe tiSThatyaSTamakSaNe zarIrasthaH / prathamA'Smasamayayoryoga audAriko bhavati // 242 // saptama-SaSTha-dvitIyasamayeSu mizrazca kArmaNo yogaH / tRtIya-turiya-paJcamasamayeSu niruNaddhi tato yogam / / 243 / / iti padasaMskAraH / 'sattamaH' ityAdi, 'saptamasamaye samudghAtasya saptamasamaye daNDe' kapATaM saMhRtya daNDe tiSThati, daNDasthasya mahAtmanaH sthitighAto'nubhAgaghAtazca pUrvArabdhA eva pravartete, tayoraddhAyA AntauhUrtikatvAt / 'aTThama0' ityAdi, tatra 'aSTamakSaNe' samudghAtasyA-'STame samaye 'zarIrasthaH' svazarIrapraviSTA''tmapradezako bhavatIti zeSaH / atrA-'pi sthitighAto'nubhAgaghAtazca pUrvArabdhA eva pravatete / antamuhUrte pUrNe sthitighAto'nubhAgaghAtazca pUrNau bhavataH / tataH punaranyasthitikhaNDamanubhAgakhaNDaM ca ghAtayitumupakramate / taccA-'ntamuhUrtakAlena niHzeSato vinAzayati / evamAntauhUrtikaH sthitighAtakAlo'nubhAgaghAtakAlazca tAvadavagantavyau, yAvat sayogiguNasthAnakacaramasamayaH / tAvati kAle'mRni sarvANi sthitikhaNDAnyanubhAgavaNDAni ca saMkhyeyAni vyatikrAmanti, yadabhihitam AvazyakacUrNI-"tadanena vidhinA-'ntarmuhUrtapUraNacaramasamayA'nantarameva kRtsnaM kaNDakaM utkIrNamityavaseyaM utkIrNa naTamityarthaH / evaM pratisamayamantamu hartikaH sthityanubhavakaNDakaghAtako jJeyaH tAvadyAvat sayogino'ntyasamaya iti / evametAni sarvANyapi saMkhyayAni sthityanubhavakaNDakAni jJeyAni / " iti / ___ tAvatkAle sarvANyamUni sthitikaNDakAnyanubhAgakaNDakAni cA-'saMkhyeyAni vyatikrA. mantIti granthAntare dRzyate, tathA cAtra zrImalayagirIyA-''vazyakavRttiH-"ataH paraM SaSThasamayAdArabhya sthitikaNDakamanubhAgakaNukaM cA'ntamuhartena kAlena vinAzayati, SaSThAdiSu ca samayaSu kaNukasya pratisamayamekaikaM zakalaM tAvadutkirati, yAvadantamuhUrtacaramasamaye sakalamapi tatkaNDakamutkIrNaM bhavati / evamantamuhUrtikAni sthitikaNDakAnyanubhAgakaNDakAni ca ghAtayan tAvadveditavyaH, yAvatsayogyavasthAcaramasamayaH / sarvANyapi cAmUni sthitynubhaagknnddkaanysNkhyeyaanyvgntvyaani|" iti / tat tvazuddha pratibhAti, sthitikhaNDasyA-''valikA-'saMkhyeyabhAgamAtratvasvIkAraprasaGgAt / katham ? iti ced, ucyate-samudyAtacaturthasamaye vedanIyAdInAM karmaNAM sthitisaccamAyuSkasthitisatkarmataH saMkhyeyaguNaM jAyate / tacca drshitmekonctvaariNshddhikdvishttmgaathyaa| AyuSkasthitisatkarma tvantamuhUrtapramANaM bhavati,antamuhUtamAtra AyuSi zeSe samudyAtArambhAt / tena vedanIyAdInAM sthitisatkarma samudyAtapaJcamAdisamayeSu saMkhyeyAvalikAto'dhikaM na bhavati / yadi samudghAtabhavanAt paramasaMkhyeyAni sthitikhaNDAni vyatikrameyuH, tarhi saMkhyeyAvali Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudghAtAvasthAyAM yogaH] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [469 kAnAmasaMkhyeyairvibhajanAdekasthitikhaNDamAvalikA'saMkhyeyabhAgamAtraM syAt / tasmAt saMkhyeyasthitikhaNDAni vyatikrAmantItyAvazyakacUrgikArAdInAM vacanaM nyAyyaM pratIyate / evamanubhAgakhaNDAnyapi saMkhyayAni prakArAntareNa sAdhayitavyAni / / ____ atha samudghAtAvasthAyAM yogazcintyate-na tAvad manoyogo vAgyogo vA saMbhavati, prayojanA'bhAvAt / uktaM ca dharmasAraprakaraNe-"manovacasI tu tadA na vyApArayati, prayojanA'bhAvAt / " iti / tathaiva AvazyakacUAmapi-"tattha samugghAtassa maNavaijogo Nasthi / " iti / kAyayogo-'pyodArikAdinA-'vasthitaH sarveSu samayeSu, kiM tarhi ? ityAha'paDhamaH' ityAdi, 'prathamASTamasamayayoH' samudghAtasya prathamasamaye-'STamasamaye ca 'yoga audArikaH' audArikakAyayogo bhavati / ____'sattamaH' ityAdi, 'saptama-paSTha-dvitIyasamayeSu' samuddhAtapratipannasya saptamasamaye SaSTa samaye dvitIyasamaye ca 'mizraH' audArikamizrakAyayogo bhavati / cakAraH samuccaye, sa cottaratra yojyaH / 'kammaNo' ityAdi, tatra 'tRtIya-turiya-paJcamasamayeSu' samudghAtaM gatasya jIvasya tRtIyasamaye caturtha samaye pazcamasamaye ca 'kArmaNo yogaH' kArmaNakAyayogo bhavati, bahirevaudArikAd bahutaravyApArasadbhAvena kArmaNakAyayogamAtraceSTanAt / kArmaNakAyayogI ca niyamato'nAhArako bhavati / tena tRtIya-caturtha-paJcamasamayeSu samudghAtagato niyamato-'nAhArako bhvti| uktaJcomAsvAtipAdaiH "audArikaprayoktA prthmaassttmsmyyorsaavissttH| mizrIdArikayoktA saptama-SaSTha-dvitIyeSu // 1 // kArmaNazarorayogo caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin bhavatyanAhArako niyamAt // 2 // " iti / evaM bhASyakRbhirapi"na kira samugdhAyagao maNavaijogappaoyaNaM kuNai / orAliyajogaM puNa jujai paDhamahame samae // 1 // ubhayavvAvArAo tammIsaM bIya-chaTTha-sattamae / ti-cauttha-paMcame kammayaM tu tammattaceThAo // 2 // " iti 'nirumbhai' ityAdi, tatra 'to' tti 'tataH' samudghAtanivattitaH paraM 'jogaM' ti manovAkAyayogalakSaNaM yogaM niruNaddhi / ayaM bhAvaH-samAptasamudghAtaH kevalI bhagavAn kAraNavazAd yogatrayaM prayukte / katham ? iti cet, ucyate -anuttarasurAdipRSTaH satyamasatyAmRSaM vA manoyogaM prayuGkte, AmantraNAdau satyamasatyAmRSaM vA vAgyogaM prayukte, kAyayogazca phalakapratyarpaNAdau / nyagAdi ca bhASyakAraiH Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 470 ] khavagaseDhI [gAthA-242-243 viNivattasamugdhAo tini vi joe jiNo pauMjejja / saccamasaccAmosaM ca so maNaM taha vaIjogaM // 1 // orAliyakAogaM gamaNAI pAuihAriyANaM vaa| paccappaNaM karejA joganirohaM tao kurue // 2 // " iti / evamAvazyakacUrNikArairapyuktam-"tato paDiyAgato tivihaM pi jogaM jujati, vaijogassa saccAijogaM jujati, cautthaM AmaMtaNAdI, maNe vi ete ceva joge doSiNa, te puNa kiha hoja ? maNasA puccheja koi, tesiM maNasA vAgareti, aNuttaro aNgo vA devamaNuyo, kAyajogaM gaccheja vA ciTThaNaThThANaNisIyaNatuyaTaNANi gacchaNe ukkhevaNasaMkhevaNaullaMghaNapallaMghaNatiriyaNikvevaNAdoNi, pADihAriyaM vA poThakAdi pccpinnejaa|" iti / ayaM sayogI kevalI bhagavAn nivANa yiyAsuH samudghAtataH pratinivatto'ntamuhartamAste, tato yogaM niroddha prayatate / kutaH ? iti cet ? ucyate-sati yoge dvisAmayikasthitikasya sAtavedanIyakarmabandhasya pravRttatvena karmAdAnasantatisadbhAvAdAtmano mokSo na syAt / ato yoganimittakavandharodhArthaM lezyAnirodhArthaM ca yoganirodhamArabhate, yadabhyadhAthi siddhasenIyatattvArthavRttau sa tato yoganirodhaM karoti lezyAnirodhamabhikAGkSan / samasamayasthitibandhaM yoganimittaM sa hi rurutsan // 1 // samaye samaya karmAdAne sati santatena mokSaH syAt / yadyapi hi na mucyante, sthitikSayAt pUrvakarmANi // 2 // nokarmaNANi vIrya yogadravyaNa bhavati jIvasya / / tasyA'vasthAne nanu siddhaH samayasthitibandhaH // 3 // " iti / tatra yoganirodhavyAkhyAnaM dvividham , saMkSepavistarabhedAt / saMkSiptavyAkhyAnaM bhUle na darzitam , sugamatvAt / tathAhi-samudghAtato nivRtto-'ntamuhUrte gate yoganirodhaM kurvan prathamameva yA'sau zarIrasambaddhA manaHparyAtiH, yayA ca pUrva manodravyagrahaNaM kRtvA bhAvamanaH prayuktavAn, karmasaMyogavighaTanAya mantrasAmarthena viSamiva sa bhagavAnanuttareNA-'cintyena nirAvaraNena karaNavIryeNa tadvayApAra niruNaddhi / tadyathA-paryAptasaMkSipaJcendriyajaghanyayogino yo manoyogo bhavati, tato-5pyasaMkhyeyaguNahInaM manoyogaM pratisamayaM nirutvannantamuhUrtena kAlena sarvathA niruNaddhi / tataH paryAptadvIndriyajaghanyavacanayogato-'saMkhyeyaguNahInaM vacanayogaM pratisamayaM nirudhAno'ntamuhUrtakAlena niHzeSato niruNaddhi / evaM prathamasamayotpannasUkSmapanakasya jaghanyayogato'saMkhyeyaguNahInaM kAyayogaM pratisamayaM nisandhAno'ntamuhUrtena sarvathA niruNaddhi, yaduktaM vizeSAvazyakabhASye Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganirovanirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [471 "pajattamittasannissa jattiyAiM jhnnjogiss| hoti maNodavvAiM tavvAvAro ya jammatto // 1 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niruMbhamANo so| maNaso savvanirohaM kuNai asaMkhejasamaehiM // 2 // pajattamettabiMdiyajahannavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae samae nirubhaMto // 3 // savvavaijogarohaM saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhamapaNayassa paDhamasamayovavannassa // 4 // jo kira jahannajogo tadasaMkhejaguNahoNamekeke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca mucaMto // 5 // rubhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvayAmei // 6 // " iti / tathaivoktaM prajJApanAyAmapi-"se NaM bhaMte ! jahA sajogo sijjhati jAva aMtaM kareti ? go0 ! no iNaTTha samaThe, se gaM puvvameva saNNissa paMciMdiyapajattayassa jahapaNajogissa hehA asaMkhejaguNaparihoNaM paDhamaM maNajogaM niraMbhati, tato aNaMtaraM beiMdiyapajattagassa jahaNNajogissa hehA asaMkhijaguNaparihoNaM doccaM vatijogaM niru bhti| tato aNaMtaraM ca NaM suhamassa paNagajovassa apajattayassa jahaNNajogissa hehA asaMkhejaguNaparihoNaM tacaM kAyajogaM niru bhti|" iti / yoganirodhasya vistRtavyAkhyAne tu dvividha upadeza, ekastAvadAvazyakacUrNikArAdInAm, aparaH punaH kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdonAm / ihA-''vazyakacUrNikArAdInAmabhiprAyega yoganirodhaM vistarataH prathamaM vyAkhyAsyate, tataH kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdInAM matena / nanu dvividha upadezaH prAmANiko bhavitu nA-'haMti, tIrthakadaNadhArAdInAmekatarasyaivopadezasya saMbhavena tasyaiva prAmAgyasaMbhavAditi cet, ucyate-satyametad-tIrthakRdAdInAmekatara evopadeza AsIditi / kintu samprati kelinaH zratakevalinazcAbhAvAd na ke-'pyAcAryA idaM vastu samarthAH, ayamevopadezaH satyaH, anyo-'satya iti / tena yathAsampradAyamupadezaH prAptaH, tathaiva taM samarthayanti / ata ubhAvapyupadezI zAstre nivanddhavyo, anyathaikatarasya nivandhanenetarasyopadezasya lopaH prasajyeta, na ceSTApattiH, kevalizratakevaliviraheNaidaMyugInAnAzcA-''cAryANAM tathAvidhaviziSTajJAnAbhAvenA-'satyetaropadezalopasyA-'nivAraNAt // 242-243 // atha prathamata AvazyakacUrNikArAdInAM matena yoganirodhaM vibhaNipurAha Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] khavagaseDhI [ gAthA-244 bAyaravaya-maNa-ussAsa-kAyajogA nirumbhai kameNa / tatto suhumavayaNa-maNa-tanujogA tti iguveso||244|| bAdaravaco-mana-ucchavAsa-kAyayogAn niruNaddhi krmenn| tataH sUkSmavacana-manastanuyogAnityekopadezaH / / 244 // iti padasaMskAraH / 'bAyara' ityAdi, 'bAdaravaco-mana-ucchvAsa-kAyayogAn' samudghAtaM gatvA'gatvA vA bAdaravacoyogaM bAdaramanoyogamucchvAsaM bAdarakAyayogaM ca 'krameNa' paripATayA niruNaddhi / 'tatto' tti 'tataH' bAdarayoganirodhataH paraM 'sUkSmavacana-manastanuyogAn' "indrAdau dvandvAnte ca zrayamANaM padaM pratyekaM smbdhyte|" iti nyAyAt sUkSmavacanayogaM sUkSmamanoyogaM sUkSmatanuyogaM ca krameNa niruNaddhi, 'iti' itizabdaH samAptiyotakaH, samAptaH eka upadezaH' AvazyakacUrNikArAdInAmabhiprAyaH / ayaM bhAvaH-samudghAtaM parisamApya samudghAtamapratipannastvAyojikAkaraNaM vidhAyA-5 ntamuhUrtaM gatvA kevalI bhagavAn bAdarakAyayogabalena bAdaravacanayogaM niroddhamupakramate, antamurtena kAlena vacanayogaM sarvathA niruNaddhi / tato'ntamuhartamAste, yoganirodhaM na karotItyarthaH / tato bAdarakAyayogopaSTambhAd bAdaramanoyogaM niroddhamArabhate, antama hUtakAlena niHzeSato bAdaramanoyogaM niruNaddhi / uktaM ca tatvArthavattI "bAdaratanvA pUrva vAGmanase bAdare sa niruNahi krameNaiva / AlambanAya karaNaM hi tadiSTaM tatra viiryvtH||1||" iti / manoyoganirodhAnantaramantamuhUrta sthitvA vAdarakAyayogabalenocchvAsaM nirohumupakramate, antamuhartakAlena cocchavAsaM sarvAtmanA niruNaddhi / tato-'ntamuhUrta vizramya bAdarakAyayogavalena bAdarakAyayogaM niroddha pravartate, antamuhUrtakAlena taM sarvAtmanA nijhagaddhi, yaduktam AvazyakacUrNI-"tataH svazarIraM praviSTo'ntarmuhUrtamAste, tata uparyanantarasamaya eva yAdaravAgyogAn rodadhumArabdhaH, tato'ntamuhUrtapUraNasamaya eva bAdarakAyayogabalAdhAnAd bAdaravAgyogo nirudhyamAno niruDaH, tato bAdaravAgyogaM nirudhyA-'ntamuhUrtamAste, na bAdarayoganirodhaH pravartata ityarthaH, tata uparyanantaraM bAdaramanoyogaM niroDumArabdhaH, tato'ntarmuhUrtasyA-'ntye samaye bAdarakAyayogopaSTaMbhAt bAdaramanoyogo nirudhyamAno niruDaH / tato'ntarmuhUrta sthitvoparyanantarasamaya eva ucchvAsaniHzvAsau niroDamArabdhaH, tato'ntamuhUrtasyA-'ntye samaya bAdarakAyayogopaSTambhAt ucchvAsaniHzvAsau nirudhyamAnau niruhau, tato'ntarmuhUrta sthitvoparyanantarasamaya eva bAdarakAyayorga nirodhumArabdhaH, tato'ntamuhUrtasyA'ntye samaye bAdarakAyayogo nirudhyamAno niruddhaH, tatsthaH tameva kSapayatItti Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakacUrNikArAdInAM matena yoganirodhaH ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 473 ayuktamiti cet, na, dRSTatvAt, tadyathA-kArapatrikA krakacena staMbhe chidikriyAM prArabhamANaH tatsthastameva chinatti, tathA kAyayogopaSTaMbhAt kAyayoganirodho-'pyavaseyaH / " iti / atra zrIzatakacUrNikArAdayastu sUkSmakAyayogopaSTambhena bAdarakAyayogaM niraNaddhItyabhidadhate / tathA cA-'tra zrIzatakacUrNi: "yAdarataNumavi NiruNaDi tao suhumeNa kAyajogeNa / Na Nirujjhae u suhumo jogo sai bAyare joge // 1 // " iti / bAdarakAyayoganirodhaprathamasamayataH prabhRtyantamuharta yAvat pUrvaspardhakAnAmadhastAd yogasyA'pUrvaspardhakAni karoti / tata Urca yogasya kiTTIH kartu mArabhate, antarmuhUrtakAlena ca sarveSAM pUrvA-'pUrvaspardhakAnAM kiTTIH karoti,yogaspardhakAni ca svarUpato nizzeSaM nAzayati, yaduktaM zrItattvArthavRttau "nAzayati kAyayogaM sthUlaM so'puurvphddddkokRty|| zeSasya kAyayogasya tathA kiTTIzca sa karoti // 1 // " iti / kiTTikaraNacaramapamayAdanantaramantarmuhUrtaM yAvat kiTTigatayogo bhavati, tadAnIM ca na kiJcidapi karoti, yadukta zrImanmalayagiripAdaiH paJcasaMgrahavRttau-"kiTTikaraNA-'vasAnAnantaraM ca pUrvaspardhakAnyapUrvaspardhakAni ca naashyti| tatsamayAdArabhya ca antarmuhUrta yAvat kiSTigatayogo bhavati / na cAtra kiJcidapi karoti / " iti / tataH sUkSmakAyayogavalena sUkSmavacanayoga niroddhamArabhate, antamuhUrtena ca kAlena sarvathA niruNaddhi / tato'ntamuhUrtamAste, nA'nyasUkSmayoganirodhe prayatate, tataH sUkSmakAyayogavalAdhAnAt sUkSmamanoyogaM niroddhamArabhate / antamuhUrtakAlena sUkSmamanoyogaM sarvAtmanA niruNaddhi, niruddha sUkSmamanoyogo-'ntamuhUrtamAste, anyayoganirodhaM na karoti / tato'ntamuhUrtapramANakAlasyoparyanantarasamaye sUkSmakAyayogopaSTambhAt sUkSmakAyayoga nirodhumArabhate, ukta ca AvazyakacUrNI-"atra kAyayogaM nirudhana pUrvaspardhakAnAmadhastAdapUrvaspardhakAni karoti / atha kimidaM spardhakamiti prazne vyAcakSmahe-spardhakamiva spardhaka, ka upamArthaH ? yathA loke zAliphalakakANazAnAM samudAyAt muSTirbhavati, yA spardhakamiti zabdyate,kathamiti tadvivRNmahe-'sparddha-saMharSe' iti zabdAd bhavati spardhakaM saMharSaH samudAyaH piNDa + mUlA-''rAdhanakArA api sUkSmakAyayogabalena bAdarakAyayoga niruNaddhIti manyante, tathA ca tadgranthaH 'bAdaravacijogaM bAdareNa kAyeNa bAdaramaNaM ca / bAdarakAyaM pi tadhA rubhadi suhumeNa kAeraNa // 1 // " iti / Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 ] khavagaseDhI [gAthA-244 ityanarthAntaraM, atha keSAM saMgharSa iti prazne vyAcakSmahe-iha yathA bahU samudAyaH kSaNe (kaMDaka) saMbhavati / bahUnAM ca kANukasthakANazAnAM [zAliphalakaNAnAM] samudAyAt muSTiriti bhavati, tathA zAliphalakaNatulyAnAmasaMkhyeyAnAM lokAnAM ye pradezAstatpramANapramitAnAmavibhAgaparicchedAnAM bhAvaparamANusajitAnAM samudAyAt kANasatulyA vargaNA bhavati / evamasaMkhyeyA vargaNA zreNyA asaMkhyeyabhAgapramANA ekajove bhavanti / tAsAM ca bahukANDasthakaNakANazasamudAyotpannamuhitulyAnAM asaMkhyeyAnAM vargaNAta zreNyAH asaMkhyeyabhAgamAtrANAM samudAyAdekaM spardhakaM bhavati / evamasaMkhyayAni spardhakAni zreNyA asaMkhyeyabhAgamAtrANyekajIve snti| - atha kimidaM pUrvaspardhamAni apUrvaspardhakAnIti ca prazne vyAcakSmaheyAni paryAptiparyAyeNa pariNamitAtmanA pUrvameva yoganirvartanArthamupAttAni, yAni cAnAdau saMsAre punaH punaryoganityarthaM pUrvamupAttAnyAtmanA, tAni pUrvaspardhakAni ityabhidhIyaMte, tAni ca sthUlAni / yAnyadhunA kriyante, tAni sUkSmANi, na ca tathAlakSaNAni anAdau saMsAre paribhramatA AtmanA kadAnidapyupAttAni ityato'pUrvaspardhakAni vyaakhyaaynte| . athA- pUrvaspardhakakaraNe ko vidhiriti prazne-'bhidadhmahe-adhastAtpUrvaspadrdhakAnAmAdivargaNA yAstAsAM avibhAgaparicchedA ye, teSAmayaM yogajadharmAnugrahAdasaMkhyeyAn bhAgAnAkarSati, asaMkhyeyabhAgaM sthApayati, jovapradezAnAmapi ca asaMkhyayabhAgamAvarSayati *, asaMkhyeyAn bhAgAn sthApayati, evaM prathamasamaye, dvitIyasamaye prathamasamayAkRSTAvibhAgaparicchedAnAM asaMkhyeyebhyo bhAgebhyaH sakAzAdasaMkhyeyaguNahonaM bhAgamAkarSayati, asaMkhyeyabhAgamAkarSayatItyarthaH, jIvapradezAnAmapi ca prathamasamayAkRSTajIvapradezAsaMkhyeyabhAgasakAzAdasaMkhyeyaguNabhAgamAkarSayati,asaMkhyeyabhAgAnAkarSayatotyarthaH / etena vidhinA-S'kRSya yogajadharmAnugrahAdapUrvaspardhakAni karoti / evaM samaya samaye bhAgaM karoti, yAvatpUrNo-'nta ___ * nanu kiM nAma jItrapradezAnAmAkarSaNam ? na cA-''tmapradezAnAma gAinAM dvitribhAgapramANAM kartuM jIvapradezAnAM saGkocanaM taditi vAcyam , sUkSmakriyA-'pratipAtidhyAnasAmarthyena niruktA'vagAhanAnivRttevakSyamANatvAditi cet , ucyate prathamasamaye'saMkhyeyabhAgamAtrajIvapradezAn pUrvaspardhakaprathamavargaNAto'saMkhyeyaguNahIne yoge pariNamayati, tato'saMkhyeyaguNAjIvapradezAn pUrvaspardhakaprathamavargaNAto-'saMkhyeya. guNahIne yoge dvitIyasmin samaye pariNamayati, tato'pyasaMkhyeyaguNAjIvapradezAMstRtIyasamaye / evamagre'pi / itthaM hIne hInatare yoge jIvapradezAnAM pariNamanaM jIvapradezAnAmAkarSaNamucyate, yogasyA-'lpIkaraNaM tu yogA'vibhAgAnAmAkarSaNaM bhaNyata ityala vistareNa / . Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvazyakacUrNI yogakiTTinirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [475 muhUrta iti / kiyanti punaH spardhakAni karotIti prazne bamahe-zreNyA asaMkhyeyabhAgamAtrANi, zreNivargamUlasyA-'pyasaMkhyeyabhAgamAtrANi, pUrvaspardhakAnAmapyasaMkhyeyabhAgamAtrANi / evamapUrvaspardhakakaraNe samApte ata Udhvamuparyanantarasamayameva kRToH kartu mArabdho'ntarmuhUrtena sarvAH karoti / ___atha kimidaM kRSTiriti prazne'bhidhoyate, karmaNaH karzanaM kRSTiH, alpIkaraNamityarthaH, atha kRSTaH karaNe ko vidhiriti prazne vyAcakSmahe-pUrvaspardhakAnAmapUrvaspardhakAnAMcAdhastAt yA AdivargaNAH, tArAmavibhAgaparicchedA ye, teSAmayaM yogajadharmAnugrahAta asaMkhyeyAn bhAgAn karSati, asaMkhyeyabhAgaM sthaapyti| jIva. pradezAnAmapyasaMkhyeyAn bhAgAn karSati, asaMkhyeyaM bhAgaM sthApayati / evamAkRSyAkRSya prathamasamaye kRSToH karoti / atha hitoyasamaye prathamasamayAkRSTAnAmavibhAgaparicchedAnAmasaMkhyeyebhyo bhAgebhyaH sakAzAta asaMkhyeyaguNahInaM bhAgamAkaSayati, asaMkhyeyabhAgamAkarSayatItyarthaH, jIvapradezAnAmapi prathamasamayAkRSTajovapradezAsaMkhyeyabhAgasakAzAdasaMkhyeyaguNaM bhAgamAva.rSayati, asaMkhyeyAn bhAgAnAkarSayatItyarthaH / evamanena vidhinA-S'kRSyA-5'kRSya kRSTIH karoti / evaM samaye2 kRSTayaH kriyamANAH kriyante tAvadyAvaJcaramasamayakRSTiriti / tatra prathamasamayAH(...ye) kRSTayaH kRtA asaMkhyeyaguNAstato dvitIyasamaye asaMkhyayaguNahonAH / evaM samaya samaye asaMkhyayaguNahInayA zreNyA kRtAstAvadyAvadantamuhUrta iti, tatra yAH kRTayaH prathamasamayakRtAstA asaMkhyeyaguNAH kRtAH dvitIyasamayakRtAbhyaH sakAzAd / atha yAH dvitIyasamayakRtAstAH prathamasamayakRtakRSTipramANAH kathaM bhavaMtIti prazne'bhidhIyate-palyopamasya(...syA-)saMkhyeyabhAgena guNitAH prathamasamayakRtAH kRSTayaH zreNyA asaMkhyayabhAgapramANAH, evaM dvitIyAdiSvapi samayaSu zreNyA asaMkhyayabhAgapramANAH tAvadyAvatkRSTikaraNasyA-'ntasamaya iti evaM sarvA api kRSTayaH zreNyA asaMkhyeyabhAgapramANAH pUrvaspardhakebhyo'pUrvaspardhakebhyazcAsaMkhyayabhAga iti / sarvAsAM kRSTInAmasaGakhyeyabhAgapramANatulyatvAt sarvasyAH kRSTigatAyAH asaMkhyeyatAyAH tulyatvamiti cet , na, pUrvAbhyaH pUrvAbhyaH sakAzAd uttarAbhya uttarAbhyo asaGkhyeyaguNahInayo:(...yA) zreNyA kRtatvamityuktatvAt / evaM kRSTikaraNAvasAnAnantarasamaye pUrvaspardhakAnyapUrvaspardhakAni ca nazyanti, ato'nantarasamaya eva sUkSmavAgyogaM nirodhumArabdhaH, tato-'ntamuharte pUrNe sUkSmakAyayoga Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 ] khavagaseDhI [gAthA-244 balAbhidhAnAt sakSmavAgyogo nirudhyamAno niruddhaH, tato niruddhavAgyogo'ntamuhUrtamAste, na sUkSmayoganirodhaM prati varttate ityrthH| tata uparyanantarasamaya eva sUkSmamanoyogaM niroddhamArabdhaH, tato'ntamuhUrte pUrNe sUkSmakAyayogopaSTambhAt sUkSmamanoyogo nirudhyamAno niruhH| tato'ntamuharta sthitvA uparyanantarasamaya eva sUkSmakAyayogaM nirodhumaarbdhH|" iti / sUkSmakAyayogaM nirandhAnaH prathamasamaye kiTTInAmasaMkhyeyabhAgAn nAzayati, ekaM cA-' saMkhyayabhAgaM muJcati / dvitIyasamaye prAGamuktasyaikabhAgasyA-'saMkhyeyAn bhAgAn vinAzayati, ekaM ca parityajati, evaMkrameNa kiTTIstAvad nAzayati, yAvat sayogiguNasthAnakacaramasamayaH, yaduktaM paJcasaGgrahavRttI-"sUkSmakAyayogaM nirundhAnaH prathamasamaye kiTTInAmasaMkhyeyAn bhAgAn nAzayati, ekastiSThati / dvitIyasamaye tasyaivaikasya bhAgasyoddharitasya saMbandhino'saMkhyeyAn bhAgAn nAzayati, eka uddharati / evaM samaye samaye kiTTIstAvannAzayati, yaavtsyogyvsthaacrmsmyH|" iti| sUkSmakAyayogaM ca nirundhAno vakSyamANasvarUpaM sUkSmakriyA'pratipAti zukladhyAnaM dhyAyati, yadabhihitam AvazyakacUrNI-"tato'ntamuharte pUrNe sUkSmakAyayogopaSTambhAt sUkSmakAyayogo nirudhyamAno niruddhaH / asyAmavasthAyAM sUkSmakriyApratipAtidhyAnaM dhyAyati / " iti / tRtIyazukladhyAnasAmarthyAcca badanodarAdivivarapUNena saMkucitadehatribhAgavartipradezo bhavati / guNasthAnakakramArohe tu yoganirodha itthaM pratipAditaH "bAdare kAyayoge'smin sthitiM kRtvA svbhaavtH| sakSamIkaroti vAkacittayogayugmaM sa bAdaram // 1 // tyaktvA sthUlaM vapuryogaM sakSmavAkacittayoH sthitim / kRtvA nayati sakSmatvaM, kAyayogaM tu bAdaram // 2 // susUkSmakAyayoge'tha sthitiM kRtvA punaH kSaNam / nigrahaM kurute sadyaH sakSmavAkacittayogayoH // 3 // tataH sUkSme vapuryoge sthitiM kRtvA kSaNaM hi saH / sUkSmakriyaM nijAtmAnaM cidrUpaM vindati svayam // 4 // " iti / tatvaM tu kevalino bahuzrutA vA vidanti / nanvayuktamidaM yoganirodhavyAkhyAnam, sato hi nirodhaH saMbhavati / na cA-'tra bAdarakAyayoge sUkSmakAyayoge vA vartamAnasya mahAtmano manoyogo vacanayogo vA saMbhavati, ekakAlAvacchedenaikasyaiva yogasya siddhAnte pratipAditatvAt, ato-'sato manoyogasya vAgyogasya vA nirodho Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSAyaprAbhRtacUNikArAdimatena yoganirodhaH ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 477 na saMbhavatIti cet ? ucyate - satyametad, ekakAlAvacchedena eka eva yogaH pravartamAno bhavati, kintu manoyogasya vacanayogasya kAyayogasya cotpAdikA yA zaktiH, tasyA nirodhaM karotyantamuhUrtazeSAyuSkaH sayogikevalI / tatra pUrvaM bAdarayogotpAdikAM zaktiM ruddhi, tataH sUkSmayogotpAdikAM zakti niruNaddhi / kAraNe kAryopacArAca vAdaramano-vacana-kAyayogaM sUkSmamano-vacana-kAyayogaM ca niruddhIti vyapadizyata iti na kazcana doSaH // 244 // samprati dvitIyopadezena yoganirodhaM vivarNayitukAmaH prAharumbhai bAyaramaNa-vaya-ussAsa- taNU kameNa vIyamayA / vAyarataNUa bhinnamuhuttreNa'ntomuhuttamaccAsaM // 245 // (gItiH ) ruNaddhi bAdaramano-baca-ucchvAsa- tanUH krameNa dvitIyamatAt / bAdaratanvA bhinnamuhUrtenA'ntarmuhUrtamatyAsam // 245 / / 1 'rumbhai0 ' ityAdi, tatra 'dvitIyamatAt' kaSAyaprAbhRtacUrNikArAdInAM matamapekSya 'bAdara mano-caca-ucchvAsa- tanUH' bAdarapadasya pratyekamabhisambandhAd bAdaramanoyogaM bAdaravacanayogaM bAdarocchvAsaM vAdakAyayogaM ca krameNa 'vAdaratanvA' bAdarakAyayogabalenA'ntamuhUrtamatyAsaM 'bhinnamuhUrtena' antarmuhUrta kAlena nirugaddhi / ayambhAvaH kriyAvyavadhAyakA - 'rthe vartamAnAd atipUrvakAd asidhAtoH "kAlena tRSyasvaH kriyAntare" (siddhahema 05-4-82 ) ityanena Nam pratyayaH, yata AntamauhUrtika yoganirodhakriyA'ntamuhUrtakAlA tyAsena vyavadhIyate / tatazcAyamarthaH - bAdaramanoyogaM nirudhya antarmuhUrtaM vyatikramya vAdaravacanayogamantarmuhUrtena niruNaddhi / tato bAdaravacanayogaM nirudhyA'ntamuhUrta vyatikramya bAdarocchvAsamantamuhUrta kAlena niruNaddhi / evamagre 'pi / tathAhisamudghAtAd nivRtto'ntarmuhUrta vizramya yoganirodhamAraMbhate / tatra yojanaM yogaH, jIvasya parispanda iti yAvat / sa ca trividhaH, mano vacaH - kAyabhedAt / tatrA - 'pyekai ko dvividhaH, sUkSma- bAdarabhedAt / yoganirodhAt prAk sarvatra bAdarayoga evA ''sIt / samprati kevalI bhagavAn bAdarakAyayogopaTambhAd vAdaramanoyogaM niroddhamupakramate, antarmuhUrta kAlena ca niruNaddhi / tato bAdaramanoyoganirodhAnantaramantarmuhUrtaM gatvA bAdarakAyayogamavaSTabhyA'ntamuhUrta kAlena bAdaravacanayogaM niruNaddhi / tato'ntarmuhUrta vyatikramya bAdarakAyA yogenAntamuhUrtena sarvathA bAdarocchvAsaM niruNaddhi / tato'ntarmuhUrtamatItya bAdarakAyayogena bAdarakAyayogamantarmuhUrta kAlena sarvathA niruNaddhi / abhyadhAyi ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "eto aMtomuhuttaM gaMtUNa bAdarakAyajogeNa bAdaramaNajogaM Niru bhai / tado aMtomuhutte bAdarakAyajogeNa bAdaravacijogaM Niru bhai / tado aMtomuhuteNa bAdarakAyajogeNa bAdaraussAsaNissAsaM Niru bhai / tado aMtomuhutteNa bAdarAyajogeNa tameva bAdarakAyajogaM Niru bhai / " iti / tathaivoktaM prazamarativRttikAraiH zrImadharibhadrasUrIzvarairapi - " antarmuhUrtacatuSTaya samanviteSu prathamaM manoyogaM bAdaraM 1 Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-246-247 478 ] khavagaseDhI (1), evaM bAdaravAgyogaM (2) tata ucchvAsaM (3) tataH kAyayogaM (4) apAntarAle ekasya 2 antarmuhUrtasya vizramyetyaSTAvantarmuhurtA iti / " // 245 // ___ abhihito bAdarayoganirodhaH kaSAyaprAbhUtacUrNikArAdInAmabhiprAyeNa, sAmprataM tanmatena sUkSmayoganirodhaM vivarNayiSurAha suhumeNa kAyajogeNa kamA suhumANi caumaNAINi / rumbhai gaMtUNaM gaMtUNaM aMtomuhuttaM tu // 246 // sUkSmeNa kAyayogena kramAt sUkSmANi caturmanaAdIni / ruNaddhi gatvA gatyA--'ntamu hutaM tu // 246 / / itipadasaMskAraH / 'suha meNa' ityAdi, 'sUkSmeNa kAyayogena' mUkSmakAyayogavalena kramAt sUkSmANi 'caturmanaAdoni' catuHsaMkhyAkAni manoyogavacanayogocchvAsakAyayogarUpANi 'antarmuhUrta tu' antamuhUrtapramANaM tu kAlaM gatvA gatvA 'ruNaddhi' niruNaddhi / bhAvArthaH punarayam-bAdarakAyayoganirodhA'nantaramantamuharta gatvA sUkSmakAyayogabalAt sUkSmamanoyogaM niruNaddhi / tataH sUkSmamanoyoganirodhAnantaramantamuhartakAlena sUkSmakAyayogopaSTambhAt sUkSmavacanayogaM niruNaddhi, tataH sUkSmavacanayoganirodhAnantaramantamuhUrtakAlena sUkSmakAyayogopaSTambhAt sUkSmocchavAsaM niruNaddhi / tato-'ntamuhUrtaM gatvA sUkSmakAyayogabalena sUkSmakAyayogamapi niruNaddhi / uktaca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"tado aMtomuhuttaM gaMtRRNa muhumakAyajogeNa suhamamaNajogaM Niru bhai / tado aMttomuhutteNa suhumakAyajogeNa suhamavacijogaM niru bhai / tado aMtomuhattaNa suhamakAyajogeNa suhumaussAsaM Niru bhai / tado aMtomuhutta gaMtUNa suhamakAyajogeNa suhumakAyajogaM NibhamANo imANi karaNANi karedi xxi" iti // 246 // atha sUkSmakAyayogaM nirundhAno yatkaroti, tadAha suhumaM sarIrajogaM NirumbhamANo apuvvphddddaanni| kuNai paDhamasamayA pahuDi pubbaphaDDANa he?mmi // 247 // sUkSmaM zarIrayoga nirundhAno- pUrvaspardhakAni / / karoti prathamasamayAt prabhRti pUrvaspardhakAnAmadhastAd / / 247 / / iti padasaMskAraH / 'suhumaM' ityAdi, sakSmakAyayogA'valambanenaiva sakSma 'zarIrayoga' kAyayogaM nisandhAnaH 'prathamalamayAt' sUkSmakAyayoganirodhaprathamasamayataH prabhRti 'pUrvaspardhakAnAM' yogasya pUrvaspardhakAnAmadhastAd apUrvaspardhakAni karoti' nirvartayati / idamuktaM bhavati-paryAptiparyAyeNa pariNatAtmanA pUrvameva yoganivRtyarthaM yAni yogaspardhakAnyupAttAni, yAni cA-'nAdau saMsAre punaH punaryoganirvartanArtha pUrvamupAttAnyAtmanA, tAni sarvANi pUrvaspardhakAni vyapadizyante / teSAM svarUpaM tu bandhanakaraNAdito-'vaseyam / tAni pUrvaspardhakAnyadhunA sUkSmIkRtyA-'pUrvaspardhakAni . Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasyA-'pUrvaspardhakanirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH kriyante / na caivaMbhUtAnyanAdau saMsAre bhramatA''tmanA kadAcidapi kRtAni, tenA'pUrvaspardhakAni vyapadizyante // 247 // nanvapUrvaspardhakakaraNe ko vidhiH ? iti pRSTa AhapuvvagaphaDDANaM paDhamavaggaNAa viriyAvibhAgANaM / taha jIvapaosANa okar3a DhijjA asaMkhaMsaM // 248 // pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAyA vIryA'vibhAgAnAm / tathA jIvapradezAnAmapakarpatyasaMkhyAMzam / / 258 / / iti padasaMskAraH / / 'puvvagaH' ityAdi, pUrvaspardhakAnAM prathamavargaNAyAH 'vIryA'vibhAgAnAM' yogA'vibhAgAnAM tathA 'jIvapradezAnAM' pUrvaspardhakapratibaddhAnAM jIvapradezAnAm 'asaMkhyAMzam' asaMkhyeyabhAgamapakarSati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"paDhamasamae apuvvaphaddayANi karedi puvvaphaddayANaM hehado / AdivaggaNAe avibhAgapauicchedANamasaMkhejadibhAgamokaDadi / jIvapadesANaM ca asaMkhejadibhAgamokaDadi / " iti / idamukta bhavati-pUrvaspardhakaiSu lokAkAzapradezapramitA jIvapradezAstiSThanti / tatra pUrvaspardhakaprathamAdivargaNAbhyo-'saMkhyeyabhAgapramANAn jIvapradezAnapakRSya pUrvaspardhakajaghanyavargaNAgatavIryA-'vibhAgasatkA'saMkhyeyabhAgapramANavIryA-'vibhAgaviziSTAnyapUrvaspardhakAni nirvatayati / tataH pUrvaspardhakaprathamavargaNAgatavIryA 'vibhAgato'saMkhyeyaguNahInA vIryA-'vibhAgA apUrvaspardhakacaramavargaNAyAM bhavanti / te-'pi punarasaMkhyevalokAkAzapradezapramitAH / evamapUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmapyasaMkhyeyalokAkAzapradezarAzipramANA vIryA-'vibhAgA bhavanti / kintvayaM vizeSaH-prathamA-'pUrvaspardhakaprathamavagaNAyAM vIryA'vibhAgAH stokA bhavanti, tato dvitIyavargaNAyAmekenAdhikA vIyaryAvibhAgA bhavanti, tato'pye phenA'dhikAstRtIyavargaNAyAM bhavanti / evamekottaravRddhayA-'gre'pi vargaNA vaktavyAH / ___ atha vyavahAranayenA'pakRSTajIvapradezAnAM prakSepo nigadyate-apUrvaspardhakakaraNaprathamasamaye pUrvaspardhakebhyo'saMkhyeyabhAgapramitAn jIvapradezAnAdAyA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAM prabhUtAnAtmapradezAn dadAti, alpayoge pariNamyamAnajIvapradezAnAM prabhUtatvasaMbhavAt / tato vizeSahInAnapUrvaspardhakasya dvitIyavargaNAyAmAtmapradezAn dadAti, tato-'pi vizeSahInA~stRtIyavargaNAyAm / evaM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvadapUrvaspardhakacaramavargaNA / apUrvaspardhakacaramavargaNAtaH pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyAtaguNahInAnAtmapradezAn dadAti / tata UrdhvaM vizeSahInakrameNa tAvad dadAti, yAvat pUrvaspardhakacaramavargaNA / atra jIvapradezAn dadAtItyanena tAvanto jIvapradezAH prathamAdivargaNAgatayogA'vibhAgeSu pariNamantIti grAhyam, na hyamUrtAnAM jIvapradezAnAmAdAnapradAnau saMbhavataH prmaarthtH| prathamasamaye kriyamANAnyapUrvaspardhakAni sUcizreNerasaMkhyeyabhAgamAtrANi bhavantyapi pUrvaspardhakAnAmasaMkhyeyabhAgapramANAni bhavanti // 248 // Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] khavagaseDhI [ gAthA-249-250 nanvapUrvaspardhakAni kiyantaM kAlaM kena ca krameNa karoti, evaM jIvapradezAMzca kena krameNA'pakarSati ? ityata AhakuNae apuvvaphaDDANi muhurAMto asNkhgunnhaanniie| taha jIvapaasA u asaMkhejjaguNakameNa okddddijjaa||249||(aaryaagiitiH) karotyapUrvaspardhakAni muhUrtAntarasaMkhyaguNahAnyA / ' tathA jIvapradezAMstvasaMkhyeyaguNakrameNA-'pakarSati // 249 // iti padasaMskAraH / 'kuNae' ityAdi, tatra 'muhUrtAntaH' antarmuhUrtam 'asaJjayaguNahAnyA' asaGkhyAtaguNahInakrameNA-'pUrvaspardhakAni 'karoti' nirvartayati / bhAvArthaH punarayam-prathamasamaye yAvantyapUrvaspardhakAni karoti, tato'saMkhyeyaguNahInAni prathamasamayakRtA-'pUrvaspardhakAnAmadhastAdapUrvaspardhakAni dvitIyasamaye karoti / tato'pyasaMkhyeyaguNahInAni tRtIyasamaye, evamasaMkhyeyaguNahInakrameNA-'pUrvaspardhakAni tAvat karoti, yAvadantarmuhUrtacaramasamayaH / 'taha' ityAdi, apUrvaspardhakAni kurvan jIvapradezAMstvasaMkhyeyaguNakrameNA-'pakarSati, turvAkyabhede / ayaM bhAvaH- apUspardhakAni kurvan prathamasamaye yAvato jIvanadezAnapakarSati, tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNAjIvapradezAnapakarSati, tato'pi tRtIyasamaye'saMkhyeyaguNAn / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAbadapakarSati, yAvadantamuhUrta caramasamayaH / ukta ca kaSAyaprAbhRtacUNau~-"evamantomuhuttamapuvvaphaddayANi karedi asaMkhejaguNahoNAe seDhoe, jodhapadesANaM ca asaMkhejaguNAe seDhIe / " iti / / / 249 // atha yogamyA'pUrvaspardhakAnAM pramANamabhidhitsurAha iha seDhivaggamUlassa asaMkhaMso apuvphddddaaiN| hunte asaMkhabhAgo puvillANaM vi phaDDANaM // 250 // iha zreNivargamUlasyA-'saMkhyAMzo'pUrvaspardhakAni / bhavantyasaMkhyabhAgaH pUrveSAmapi spardhakAnAm / / 250 / / iti padasaMskAraH / 'iha' ityAdi, 'iha' yoganirodhaprakaraNe'pUrvaspardhakAni 'zreNivargamUlasya' sUcizreNiprathamavargamUlasya 'asaMkhyAMzaH' asaMkhyayabhAgamAtrANi bhavanti / nanu yogasya pUrvaspardhakAnyapi sacizreNiprathamavargamUlA'saMkhyeyabhAgamAtrANi santi, ta bhayeSAM ko vizeSaH ? ityata Aha-'asaMkhabhAgo' ityAdi, apUrvaspardhakAni pUrveSAmapi spardhakAnAm 'asaMkhyabhAgaH' asaMkhyayabhAgapramANAni bhavanti, nA'dhikAnItyarthaH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"apuvvaphaddayANi seDhIe asNkhejdibhaago| sedivaggamUlassa vi asaMkhejadibhAgo / puvvaphahayANaM pi asaMkhejadibhAgo savvANi apuvvaphaddayANi / " iti // 250 // Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogakiTTinirUpaNam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [481 apUrvaspardhakakaraNAddhAmantarmuhUrtapramANAM vyatikramya sayogikevalI yogakiTTIH karotItyetadabhidhitsurAha tatto puvvA'puvvehiM phaDDehiM kuNei kittttiio| heTThammi apuvvANaM seDhiasaMkhejjabhAgamiA // 251 // ___ tataH pUrvApUrvebhyaH spardhakebhyaH karoti kiTTIH / adhastAdapUrveSAM zreNyasaMkhyeyabhAgabhitAH / / 251 // iti padasaMskAraH / 'tatto' ityAdi, 'tataH' apUrvaspardhakakaraNAddhAsamAptitaH paraM pUrvApUrvebhyaH spardhakebhyaH 'apUrvapAm' apUrvaspardhakanAmadhastAt 'zregyasaMkhyeyabhAgamitAH' sUcizreNerasaMkhyeyabhAgapramANAH 'kiTTIH' yogasya kiTTIH 'karoti' nirvartayati / nanu kA nAma kiTTiH ? iti cet , ucyateekotaravRddhiM parityajyA-'saMkhyeyaguNahInaikaikavargaNAsthApanena yogasya karzanaM kRSTiH alpIkaraNamityarthaH / tathAhi-apUrva spardhakakaraNAdvAyAM pUrvaspardhakato-'saMkhyeyaguNahInaM yogaM kRtvA yogA-'vibhAgAnAkottaravRddhathA vargaNAH sthApayitvA sUcizreNesaMkhyabhAgapramANAbhirvargagAbhirekaikA'pUrvaspardhakaM racayati sma / tAni ca sarvANi nirvaya'mAnAnyapUrvaspardhakAni sUcizreNerasaMkhyeyabhAgapramANAni jAyante sma / kiTTikaraNa kAle 'pUrva spardhakaprathamavargaNAto-'pyasaMkhyeyaguNahInaM yogaM kRtvA yogA'vibhAgAnAmekotaravRddhi vihAyotkRyakiTTito'saMkhyeyaguNahInakrameNa kiTTIstAvat sthApayati, yAvat prathamakiSTiH, yatA jaghanyakiTTito.'saMkhyeyaguNakrameNa tAvat sthApayati, yAvadutkRSTakiTTiH / utkRSTakiTTAyapyapUrvaspardhakaprathamavargaNAto'saMkhyeyaguNahInA vIryA'vibhAgA bhavanti / anena krameNa yogasyA'lpIkaraNaM kiddhiriti vyapadizyate // 251 / / nanu kiTTikaraNAddhAprathamasamaye kiTTikaraNe ko vidhiH ? ityata AhaokaDDhae apubAivaggaNAe asNkhbhaagmiaa| avibhAge taha jIvapaasA vi asNkhbhaagmiaa||252|| apakarpatyapUrvAdivargaNAyA asaMkhyabhAgamitAna / adhibhAgAMtathA jIvapradezAnapyasaMkhyabhAgamitAn // 252 // iti padasaMskAraH / 'okaDDhae' ityAdi, tatra 'apUrvAdivargaNAyAH' kiTTikaraNaprathamasamaye'pUrvaspardhakaprathamavargagAyAH 'asaGkhyabhAgamitAn' asaMkhyeyabhAgapramitAn 'avibhAgAn vIryA-'vibhAgAn 'apakarSati' AkarSati / 'taha' ityAdi, 'tathA' tathAzabdaH samuccaye, 'jIvapradezAnapyasaMkhyabhAgamitAn' pUrvA'pUrvaspardhakaprativaddhAnAM lokAkAzapradezapramitAnAmAtmapradezAnAmapyasaMkhyeyabhAgapramitAn jIvapradezAnAkarpatItyarthaH / uktazca kssaaypraabhRtcuurnnii-"apuvvphddyaannmaadivggnnaaeavibhaagpddicchedaannmsNkhejdibhaagmokddudi| jiivpdesaannmsNkhejdibhaagmokddudi|" iti / Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482] khavagaseDhI [gAthA-253-254 pUrvApUrvaspardhakebhyo'saMkhyeyabhAgamitAn jIvapradezAnAdAyA-'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyA asaMkhyeyabhAgapramANavIryA-'vibhAgakAH kiTTIH karoti, tena caramakiTTAvapyapUrvaspardhakaprathamavargaNAto-5saMkhyeyaguNahInA vIryA'vibhAgA bhavanti / atha yogakiSui jIvapradezAnAM prakSepakramo'bhidhIyate-kiTTikaraNAddhAprathamasamaye pUrvApUrvaspardhakebhyo-'saMkhyeyabhAgapramitAn jIva dezAn gRhItvA prathamakiTTa prabhUtAn jIvapradezAn nikSipati / tato vizeSahInAna dvitIyakiTTau nikSipati, tato'pi tRtIyasyAM kiTTI vizepahInAn / evamuttarottarakiTTI vizemahInakrameNa tAvannikSipati, yAvaccaramakiTTiH / caramajhiTTiAna kiTTiSu sarvaprabhUtavIryA'vibhAgakA kiTTiH / prathamakiTTi ma kiTTiSu sarvA'lpavIryA'vibhAga kA phiTTiH / caramakiTTito'pUrvaspardhakaprathamavargaNAyAmasaMkhyeyaguNahInAn jIvapradezAn prakSipati / tato vizeSahInAn dvitIyavargaNAyAM nikSipati / tata upari vizeSahInakrameNa prakSipati // 252 // nanUttarottarasamaye ki.madhikA adhikatarAH kiTTIH karoti, uta hInA hInatarAH? evaM jIvapradezAn kiM vRddhikrameNA'pakarSati, Ahosvid hInakrameNa, kiyatIzca sarvAH kiTTIH karoti ? iti pRSTe gAthAdvayana prativakti aMtomuhuttakAlamasaMkhaguNUNakameNa kittttiio| karae okaDDhai jIvapaase uNa asaMkhaguNaNAe // 253 // (gItiH) kiTTIguNagAro pallAsaMkhaMso havanti kittttiio| seDhIasaMkhabhAgo apubbaphaDDANa uNa asaMkhaMso // 254 // (gItiH) antamuhUrtakAlamasaMkhyaguNonakrameNa kiTTIH / karotyapakarSati jIvapradezAn punarasaMkhyaguNanayA // 253 / / kiTTiguNakAraH palyA-'saMkhyAMzo bhavanti kiTTayaH / / zreNyasaMkhyabhAgo-'pUrvaspardhakAnAM punarasaMkhyAMzaH / / 251 / / iti padasaMskAraH / 'aMto' ityAdi, 'antamuhUrtakAlaM' antarmuhUrtaM yAvad 'asaGkhathaguNAnakramaNa' asaMkhyeyaguNahInakrameNa 'kiTTIH' apUrvakiTTIH 'karoti' nirvartayati / 'apakarSati' AkarSati jIvapradezAn punaH 'asaGkhyaguNanayA' pratisamayamasaMkhyeyaguNakAreNa / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNI-"ettha aMtomuhattaM kiTTIo karedi, asaMkhejaguNahINAe seDhoe, jovapadesANamasaMkhejaguNAe seddhiie|" iti / idamatra tAtparyam-kiTTikaraNaprathamasamaye sUcizreNe saMkhye bhAgapramANAH kiTTIH karoti, tAzca prabhUtAH, tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNahInAapUrvAH kiTTIH karoti, tato-'pi tRtiiysmye-'sNkhyeygunnhiinaaH| evama saMkhyeyaguNahInakrameNa tAvat karoti, yAvadantama hatapramANAyAH kittttikrnnaaddhaayaashcrmsmyH| tathA yogA-'vibhAgAnAzritya prAktanasamayakRtajaghanyakiTTito-'pyasaMkhyeya Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogakiTTiguNakAraH ] yogaguNasthAnAddhAdhikAraH [ 483 guNahInA tAtkAlikotkRSTA kiTTarbhavati / tathA kiTTikaraNAddhAprathamasamaye 'saMkhyeyabhAgatramitAn yAnU jIvapradezAnapakarSati, te stokAH, tato dvitIyasamaye 'saMkhyeyaguNAn jIvapradezAnapakarSati, tato'pyasaMkhyeyaguNAMstRtIyasamaye / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvadapakarSati yAvat kiDDikaraNA ddhAyAzvaramasamayaH / prathamasamaye fairy jIvapradezAnAM nikSepavidhiH prAgabhihitaH / samprati zeSasamayeSu bhaNyateprathamasamayato dvitIyasamaye'saMkhyeyaguNAn jIvapradezAnAkRSya dvitIyasamaye kriyamANAyAM prathamA - pUrvakaTTI prabhUtAn jIvapradezAn nikSipati, tato dvitIyA - pUrvako vizeSahInAn / evaM vizeSahI takrameNa tAvat prakSipati, yAvaccaramA'pUrva kiTTiH / caramA - pUrvakiTTitaH prathamasamayakRtAyAM prathamapUrvakadvAvasaMkhyeyabhAgahInAn jIvapradezAn nikSipati, tata UrdhvaM vizepahInakrameNa tAvat prakSipati, yAvaccaramapUrvakiTTiH / spardhakeSu nikSepaH prathamasamayavad vaktavyaH / evaM zeSeSu sarveSu samayeSu nikSepo'bhidhAtavyaH, navaraM pUrvapUrvasamayata uttarottarasamaye'pUrvAH kiTTIrasaMkhyeyaguNahInakrameNa nirvarta - yati, jIvapradezAn punarasaGkhyAtaguNakrameNA 'pakarSati / " 'kaTTI' ityAdi, kiTTiguNakAra : 'palyA - 'saGkhyAMza:' palyopamA'saMkhyeyabhAgamAtro jJAtavya iti gamyate, ukta N ca kaSAyaprAbhRtacUNa- "kihI guNagAro palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / " iti iha kiTTiguNakAra ityukta (1) tAtkAlikakiTTirAzau yena guNakAreNa guNite prAktana samayakRtakivirAziH prApyate sa guNakAraH palyopamA - saMkhyeyabhAgapramANaH kiTTiguNakAro boddhavyaH / (2) yadivaikaM jIvapradezamAzritya prathamakihigata yogA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH santo dvitIyakaTTigatA yogA - 'vibhAgA bhavanti, sa guNakAraH palyopamA - 'saMkhyeyabhAga pramANaH fairyNakAra iti vyapadizyate / ayaM guNakAro dvitIyAdividviSvapi tAvadabhidhAtavyaH, yAvaccaramakiTTiH / caramakiTTigataikajIva pradezasthavIryA - 'vibhAgAH palyopamA'saMkhyeyabhAgena guNitA apUrvasparzvaka prathamavargaNAgataikajIva pradezasthavoryA'vibhAgA bhavanti / tato dvitIyAdivargaNAsvanantarAnantare - pradezasthavIryA vibhAgA vizeSAdhikA bhavanti / (3) yadvA prathamakiTTigata sakalajIva pradezAnAM sakalavIryA'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAH santo dvitIya kiTTigata sakalajIvapradezAnAM sakalavIryAvibhAgA jAyante, sa guNakAraH palyopamA'saMkhyeyabhAgapramitaH kiTTiguNakAra iti vyavahriyate / evaM dvitIya kiTTigata sakalajIvapradezapratibaddhasarvavIrya -'vibhAgA yena guNakAreNa guNitAstRtIyakiTTigatasakalajIva pradezapratibaddha sarvavIryA'vibhAgA bhavanti, sa palyopamA -'saMkhyeyabhAgamAtraH kiTTiguNakAraH / evamagre 'pi vaktavyaH / idantvavadheyam -- carama - prathamA-pUrvaspardhaka prathamavargaNAgatasamasta jIvapradezapratibaddha sakalavIryAvibhAgA asaMkhyayaguNahInA bhavanti, AtmapradezAnAmasaMkhyeyaguNahInatvAt / Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] [ gAthA-- 255 atha kiTTikaraNAddhAyAM nirvartitakiTTInAM pramANaM vyAharati- 'havanti' ityAdi, tatra 'kige: ' yogakiya: ' zreNyasaGghayabhAgaH ' sUcizreNerasaMkhyeyabhAga pramANA 'bhavanti' jAyante / nanvapUrvaspardhakAnyapi sUcizreNerasaMkhyeyabhAgamAtrANi jAyante sma tebhyaH kiM kiTTayo hInAH, utA 'dhikAH ? na tAvadadhikAH, kiM tarhi ? ityAha- 'apuvvaphaDDANa' ityAdi, apUrvaspardhakAnAM 'punaH ' punazzabdo vAkyabhede 'asaGkhyAMza:' asaMkhyeyabhAgamitAH kiTTayo bhavanti, nA-'dhikAH / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUNa - "kiTTIo seDhoe asaMkhejjadibhAgo / apuvvaphaddayANaM pa asaMkhejjadibhAgo / / " iti / tathA kiTTikaraNAddhAyAM nirvartitAH sarvAH kiTTayaH sUcizreNiprathamavargamUlasyA'saMkhyeyabhAga pramitA eva bhavantIti phalitArthaH, kathametadavasIyate ? iti cet, ucyate- apUrvaspardhakAnAM sUcizreNiprathamavargamUla satkA'saMkhyeyabhAga pramANatvaM prAkpratipAditam nirvatikiTTInAM cA-pUrvaspardhaka satkA - saMkhyeyabhAgamAtratvena sutarAM sUcizreNiprathamavargamUlA-'saMkhyeyabhAgapramitatvaM sidhyati / , aaree jIvapradezAnAzritya prathamakiTTitaH prabhRti caramakiTTi yAvad vizeSahInakrameNa kiyastinti, vIryA vibhAgAnAzritya punarasaGkhyAtaguNakrameNa vidyante // 253-254 // atha kiraNAddhA samAptAyAM yadbhavati tadvyAjihIrSu rAha kiTTIkaraNe sammatte sekAle viNAsaha sajogI / savvANi ubhayaphaDDAI jogo tassa kiTTigao // 255 // kiraNe samApte - nantarakAle vinAzayati sayogI / sarvANyubhayaspardhakAni yogastasya kiTTigataH || 255 || iti padasaMskAraH / 'kiTTI 0 ' ityAdi, 'kiTTikaraNe samApte' antarmuhUrtapramANAyAM kiTTikaraNAddhAyAM samAptAyAm 'anantarakAle ' anantarasamaye 'sayogI' nirudhyamAnasUkSmakAyayogo mahAtmA sayogikevalI bhagavAn 'sarvANyubhayaspardhakAna' samastAni pUrvA'pUrvaspardhakAni vinAzayati, sarvANi pUrvApUrvaspardhakAna kiTTitayA pariNamayatItyarthaH / 'jogo' ityAdi, yogastu samAptakiTTikaraNasya 'tasya' sUkSmakAyayogaM nirundhAnasya mahAtmanaH 'kiTTigataH' tataH prabhRtyantarmuhUrtaM yAvat kiTTigato bhavati / abhihitaJca kaSAyaprAbhRtacUrNI - "kiTTIkaraNaDe piTThide se kAle puvvaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca NAsedi / aMtomuttaM kiTTIgadajogo hodi / " iti / labdhakiTTigatayogo mahAtmA sayogiguNasthAnakavicaramasamayaM yAvat sarvakaTTInAmasaMkhyeyabhAgamitAH kiTTIrvinAzayati, yatazcaramasamaye bahvasaMkhyeyabhAgamitA vinAzayati / uktaM cakaSAprAbhRtacUrNI - "kiTTINaM carimasamaye asaMkheje bhAge NAsedi / " iti / Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogiguNasthAnAddhAdhikAraH tRtIyazukladhyAnanirUpaNam ] [ 485 atra kiDDIrnAzayati nAma tathAvidhaprabhUtayogA'vibhAgakavidviSvavasthitAn jIvapradezAnalpatara yogA-'vibhAgakiTTiSu pariNamayati / na ca tAvatISu kiTTiSu sthitAH pradezA niryogakAH kriyanta ityartho gRhyate, ekasminnAtmani jIvapradezAnAM sayogatvA'yogatvA'nupapatteH // 255 // nanu sUkSmakAyayogaM nirundhAnaH kiM dhyAnaM dhyAyati ? ityata Ahasuhumata rumbhanto jhAyai suhumakiriyaM apaDivAi | carime samaye savvAo kiTTIo viNAse || 256 // sUkSmatanuM rundhAno dhyAyati sUkSmakriyamapratipAti / carame samaye sarvAH kiTTIrvinAzayati || 256 || iti padasaMskAraH / 'sumataNu" ityAdi, 'sUkSmatanu' sUkSmakAyayogaM 'rundhAnaH' nirundhAnaH sayogikevalI mahAtmA sUkSmakriyamapratipAti dhyAnaM dhyAyati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNo - "suhumakiriyaSpaDivAdijhANaM jhAyadi / " iti / evaM tattvArthavRttAvapi - "tamapi sa yogaM sUkSmaM nirurutsan sarva paryAyA'nugatam / dhyAnaM sUkSmakriyamapratipAtyupayAti vitamaskam // 1 // " iti / saptaviMzatyadhikadvizatatamASTIkAyAM prAkpratijJAtam zeSaM zukladhyAnadvayamagre yathAvasaraM vakSyata iti / atastRtIyaM sUkSmakriyamapratipAtizuklaM vivarNayAmaH, caturthantvagre 'yogikevaliguNasthAnakA'dhikAre vakSyAmaH / 1 sUkSmA kriyA = kAyayogalakSaNA yasmin dhyAne, tat sUkSmakriyam pratipatatItyevaMzIlaM pratipAti, na pratipAtItya pratipAti, etaddhyAnAnantaraM vyuparatakriyA - 'nivRttidhyAnopalambhenA-'dhaHpratipAtAbhAvAt / sUkSmakriyaM ca tadapratipAti ceti sUkSmakriyA-pratipAti / sUkSmakAyayogaM nirundhAna idaM tRtIyazukladhyAnamupagacchati, yadavAdi dhyAnazatake "nivvANagamaNakAle kevaliNo daraniruDajogassa / suma kiriyA niyahiM taiyaM taNukAyakiriyassa // 1 // " iti / nanvekAgracintAnirodha iti dhyAnazabdArthaH tarhi kevalino manaso'bhAvAd dhyAnaM kathamidhyate ? iti cet, ucyate - samIcInametad - kevalajJAnadarzanopayogena pratyakSIkRtasakalapadArthasya kevalina ekAgracintAnirodhalakSaNaM dhyAnaM na ghaTata iti, kintu (1) dhyAnamiva dhyAnamiti vyutpattisamAzrayaNAd na kacid doSaH / ka upamArthaH ? ucyate yathA pRthaktvavitarkasavicAraikatvavitakA'vicArarUpazukladhyAnadvayaM dharmadhyAnaM copagato jIvAdipadArthAMzcintayan karmANi kSapayati, tathA sUkSmakriyA-pratipAtidhyAnopagato manaso'bhAvenA-satyAmapi cintAyAM karmANi kSapayati / ataH karma Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 ] aarseDhI [ gAthA - 256 dahanasAmAnyAd yuktameva bhagavato dhyAnam, yadabhihitam AvazyakacUrNI- "iha yathA pRthaktveka va vitarkapUrvazukladhyAnadrayapariNata AtmA'rthAn cintayan sAmparAyikaM dahati, yathA vA dharmasya dhyAne pariNataH karmaparvataM kSapayati, tathA sUkSmakriyA-pratipAtivyuparata kriyAnivRttidhyAnadvaya paraNito'pyAtmA asatyAmapi cintAyAM karma kSapayatItyataH karmakSapaNasAmAnyAt dhyAnamiva dhyAnamiti siDam / " iti / na ca dhyAnasya karmakSapaNa sAmarthyamasiddhamiti vAcyam, pUrvamaharSibhirthyAne karmavinAzasAmarthyasya pratipAditvAt / tathA cAtra dhyAnazatakam - "aMbara- loha-mahoNaM kamaso jaha mala-kalaMka-paMkANaM / sojhAva yaNasose sAheti jalA'NalAiccA // 1 // taha sojjhAisa matthA jIvaMbara - loha - mei NigayANaM / jhANa-jala-SNalasUrA kamma-mala-kalaMka- paMkANaM // 2 // tApo soso bheo jogANaM jhANao jahA niyayaM / taha tAva - sosa bhaiyA kammassa vi jhAiNo niyamA ||3||" iti / (2) yadvA yathA chadmasthasya sunizcalaM mano dhyAnaM bhaNyate, tathaivA'sya sayogikevalino yogatyAsoyabhicArAt sunizcalaH kAyo dhyAnamucyate, itthaM yuktameva bhagavato dhyAnam, nizcalatvasAmAnyAt, tathA cotaM dhyAnazatake - 2 "jaha chaumatthassa maNojhANaM bhaNNai suniccalo saMto / taha kevaliNo kAo suniccalo bhannai jhANaM // 1 // " iti / (3) athavA manovizeSa eva dhyAnamityanaikAntikam / idamuktaM bhavati yathA dhyai cintAyAm, tathA dhyaidhAtuH kAyayoganirodhe'pi, nAnArthatvAd dhAtUnAm, yadukta' - "nipAtAzcopasargAzca dhAtavazceti trayaH / anekArthAH smRtAH loke pAThasteSAM nidarzanam // 1 // " iti / ataH sayogikevalinAM kAyanirodhaprayatnasvarUpaM dhyAnamupapadyate / uktaM ca vizeSA''vazyakabhASyakAra maharSibhiH- "jhANaM maNoviseso tadabhAve tassa saMbhavo katto / bhaNNai bhaNiyaM jhANaM samae tivihe vi karaNaMmi // 1 // sudaDhappayattavAvAraNaM niroho va vijamANANaM / jhaNaM karaNANamayaM na u cittanirohamittAgaM // 2 // hoja na maNomayaM vAiyaM ca jhANaM jiNassa tadabhAve / kAyanirodhapattayassa bhAvamiha ko nivArei // 3 // Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayogikevalikAlatulyasthitikaraNAdikam ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [487 jai chaumatthassa maNonirohamettappayattayaM jhANaM / kaha kAyajogarohappayattayaM hoi na jiNassa ? // 4 // " iti / tathaiva guNasthAnakakramArohe'pi "chadmasthasya yathA dhyAnaM manasaH sthairyamucyate / tathaiva vapuSaH sthairya dhyAnaM kevalino bhavet // 1 // " kiJca jIvoyoga sadbhAvAjinAgamavacanaprAmANyAca sidhyati sayogikevalino dhyAnam / tRtIyazukladhyAnopagataH kAyayoge paramazuklalezyAyAM ca vartate, yaduktaM dhyAnazatake "paDhamaM joge jogesu vA mayaM bitiyamekajogammi / taiyaM ca kAyajoge sukkamajogaMmi ya cautthaM // 1 // sukAe lesAe do tatiyaM prmsukklesaae| thirayA jiyaselesiM lesAIyaM paramasukaM // 2 // " iti / tRtIyazukladhyAnaM dhyAyana vedanIyAdInAM ca sthitighAtAdIn kurvan yogakiTTIva vinAzayan sayogiguNasthAnakacaramasamayaM prApnoti, tadAnIM yogaM nimUlato nAzayati, tadvayAjihIpurAha'carimeM' ityAdi, 'carame samaye' sayogikevaliguNasthAna syAntyasamaye 'sarvAH'azeSAH 'kiTTIH' yogakiTTIH 'vinAzayati' niHzeSato nAzayati, itthaM nizcayanayamAzritya sayogikevaliguNasthAnakacaramasamaye sarvAtmanA yogakiTTinAzo jAyamAno jAtaH / tadevaM samarthito yoganirodhaH / ____ atha sayogikevalIcaramasamaye'yogikevalikAlatulyasthitikaraNa-jaghanyasthitisaMkramAdayo bhaNyante-sayogikevaliguNasthAnakacaramasamaye caramasthitighAtena nAma-gotra-vedanIyAnAmayogiguNasthAnakoparitanasthitiM ghAtayitvodaye stokaM dalaM dadAti, tato-'nantare dvitIyasminiSeke-'saMkhyeyaguNaM dalaM dadAti / tato-'pi tRtIyaniSeke-'saMkhyeyaguNaM dadAti / evamasaMkhyeyaguNakrameNa tAvad dadAti, yAvadayogikevaliguNasthAnakasya caramasamayaH / itthaM sayogiguNasthAnakacaramasamaye sarvAgyapi karmANyayogikevaliguNasthAnakakAlasamasthitikAni jAtAni, yeAM ca karmaNAmayogyavasthAyAmudayA'bhAvaH,teSAM sthiti svarUpaM pratItya samayonAM vidadhAti / sAmAnyataH sattAkAlaM tu pratItyA-'yogyavasthAsamAnAmiti / kutaH ? iti cet, ucyateanudayavatyaH prakRtayazcaramasamaye stibukasaMkrameNodayavatISu saMkramiSyanti, tena caramasamaye svarUpeNa na prApsyante, kintUdayavatprakRtirUpeNa prApsyante / tenodayavatInAM prakRtInAM dalikaM kAlamAzrityA'yogicaramasamayaM yAvat svasvarUpeNa sthAsyati, udayarahitAnAM prakRtInAM dalikaM tu dvicaramasamayaMyAvat svarUpeNa, caramasamaye stibukasaMkramaNena tAsAM saMkramayiSyamANatvena parasvarUpeNopalambhAt / yadvA yeSAM karma gAmayogikaivaliguNasthAnakayudayo bhavati, teSAmayogikevaliguNasthAnakAla Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] khavagaseDhI - [gAthA-256 pramANA sthitirbhavati, yeSAM tUdayo na bhavati, teSAM nivekamAzritya samayonA bhavati, prathamaniSekasya stibukasaMkrameNa saMkrAntatvAt / kAlamAzritya tvayogiguNasthAnakakAlapramANA bhavati, yathA bandhevAdhAsthitau dalA'bhAve-'pi sthitizvaramaniSakamAzritya bhaNyate, tathaivAtrA'pi cAmaniSekamAzritya sthitirayogiguNasthAnakAlapramANA bhagyate / pratyapAdi ca sAtikAcUrNI-"tassa carimasayogikevalissa kammANi uvvahijamANANi uvvahijamANANi savvovaTTaNAe uvvahiyANi ajogikevalikAlasamaThitiyANi jAyANi / jesiM kammANaM ajogimmi udao natthi, tesiM Thita samaUNaM Thavei daliaM paDucca na kAlaM / " iti| tathA sayogiguNasthAnakacaramasamaye narakadvika-tiryadrika-paJcendriyajAtirahitazeSajAticatu. STaya-sthAvara-sUkSma-sAdhAraNA-''tapodyotanAmAni varjayitvA zeSANAM nAmakarmanavatiprakRtInAM (90) vedanIyadvikasya gotradvikaraya ca jaghanyasthitisaMkramo bhavati / abhyadhAyi ca karmaprakRticUrNI"carimasajoge jA asthi,tAsiM so ceva'jogaMtiyA cauNautI puvvavaNiyA,tAsiM so ceva sajogikevalI carimovaTaNe vadyamANo saamo|" iti / tadAnImeva manuSyagatipaJvendriyajAtyaudArikasaptaka-taijasasaptaka-prathamasaMhanana-saMsthAnaSaTaka-varNAdiviMzatika-prazastA'prazastakhagati-parAghAtopaghAtA-'gurulaghu-tIrthaGkara-nirmANa-basa-bAdara-paryApta-pratyeka-sthirA'sthira-zubhA-'zubha-subhagA-''deya-yazaHkIcyuccairgotrarUpANAM dvApaSTiprakRtInAM (62) jaghanyasthityudIraNA guNitakarmAzasya ca mahAtmana etAsAM prakRtInAmutkRSTapradezodIraNA jAyate / iha karmaprakRticUrNikArAdibhiH svaradvikasyocchvAsasya ca prakRtyudIraNotkRSTapradezodIraNe krameNa vAgyoganirodhakAla ucchvAsanirodhakAle ca darzite, akSarANi tvevam-"ussAsaNAmassa ANapANupanjattIe pajattA savve udoragA sussaradussarANaM bhAsApajattoe pajjattagA udorgaa| 'savvaNaNassAso bhAsA vi ya jA Na rujjhaMti' savvaNNaNaM kevaloNaM ussAsabhAsAto jAva Na nirujjhaMti, tAva udIreti, parattha udayAbhAvAto sthi udIraNA / xxxxsaraNirohakAlammi sussaradussarANaM so cevukkosapadesudIrato(...go) ANapANuNirohasamate so ceva kevalI ANapANaNaM / iti / teSAM jaghanyasthityudIraNA punaH sayogikevalicaramasamaye proktA,akSarANi tvevam- "maNuyagati-paMcidiyajAti-urAliyasattagaM chasaMThANa-paDhamasaMghayaNaM uvaghAyaM paraghAyaM ussAsaM pasatthApasatthavihAyagati-tasaM bAyaraM pajattagaM patteyasarIraM subhagaM susaraM dusaraM AejjaM jasaM titthakaraM uccAgoyaM, ettAo battIsaM dhuvodIraNAtetIsasahitAto paNasahi hoti / etAsiM udIraNate tti sayogikevalicaramasamaye jahaNiyA hidiudIraNA hoi / " iti / tadatra prakRtyudIraNAbhAve kathaM sthityudIraNA bhavati ? iti vayaM na vidmaH teSAM ko'bhiprAya iti / Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ susvara-duHsvarocchvAsAnAmudayaviccheda AkSepa-parihArau ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [489 *ato vayamapi tathaiva darzayAmaH / na caikAntena yuktyupanyAsa AgrahaH kAryaH, atIndriyapadArtheSu tarkANAmakiJcitkaratvAd AgamopapattigamyamAnatvAcca tatvasya, yaduktaM yogavindau duHSamAndhakArapradIpairjinapravacanakuzalaiH zrIharibhadrasUripAdaiH "yatnenA'numito'pyarthaH kuzalairanumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 1 // jJAyarana hetuvAdena padArthA ydytiindriyaaH| kAlenaitAvatA prAjJaiH kRtaH syAtteSu nizcayaH // 2 // na caitadevaM yattasmAcchuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH // 3 // " iti / uktazcA'nyatrA'pi-"Agamazcopapatizca sampUrNa dRSTilakSaNam / ___atIndriyANAmarthAnAM sadbhAvapratipattaye // 1 // " iti / evaM caramasamaye paJcapaSTiprakRtInAM jaghanyasthityudIraNA bhavati / athavA karmaprakRticUrNikArAdibhiryaduktaM sayogikevaliguNasthAnakacaramasamaya ucchvAsasya jaghanyasthityudIraNA bhavatIti, tat sAmAnyenA-'bhihitam , "vyAkhyAnato vizeSapratipattinahi saMdehAdalakSaNam / " iti nyAyenocchvAsaM nirundhAnasya sayogikevalinazcaramasamaya ucchavAsasya jaghanyasthityudIraNA bhavati / evaM vAgyogaM nirundhataH sayogikevalinazcaramasamaye susvara-duHsvarayojaghanyasthityudIraNA bhavatIti vyAkhyeyam . / tatvaM tu kevalino bahuzrutA vA vidanti / . dhavalAkArAstu susvaraduHsvarayorucchavAsasya ca prakRtyudayaM krameNa vAgayoganirodhakAlamucchavAsanirodhakAlaM ca yAvat pratipAdayanti / akSarANi tvevam - "ussAssAraNApAraNapajjattIe pajjattayado jAva carimasamaya ussAsarigarohakAramro ti tAva vedno| xxx sussaradussarANaM ko vedapro? bhAsApajattIe pajjattado jAva bhAsArigarohassa akAro tti' iti / evamutkRSTapradezodIraNAmapi nirUpayanti / kintu prakRtyudorANAM jaghanyasthityudIraNAM ca sayogikevalicaramasamayaM yAvad vyAharanti / akSarANi tvevam - "ussAsaNAmAe micchAiTipahuDi jAva sajogi carimasamayo ti [udIraNA] xxx sussaradussarANaM micchAiTippahuDi jAva sajogikevalicaramasamo tti udiirnnaa| xxx agurulaghupra--uvaghAda-paraghAda-ussAsa-pasatthApasatthavihAyagadi-tasa-bAvara-pajjasa-patteyasarIra-thirAthira-suhAsuha-subhaga-sussara-dussara-prAdejja-jasagitti-titthayara-riNamiNaNAmAraNaM jahaNgaTTidiudIro ko hodi? carimasamayasajogI / " iti / itthaM vAgyogocchavAsayoH prAga niruddhatvAt susvara-duHsvarocchavAsAnAM prakRtyudayaM dhinA sayogiketralicaramasamaye teSAM prakRtyudIraNA jaghanyasthityudIraNA ca kathaM bhavetAm? udayAbhAve udIraNA'yogAditi nA-'vabudhyate tadabhiprAyaH / vyAkhyAtazcaitadarthaH satkarmapaJjikAyAmapi--"etya jAva sayogikevalicarimasamayo tA ussAsamudIredi tti utte ussAsagirohaM kareMtakevalicarimasamayo jAva tAvedassussAsudIraNA jova-padesAraNaM paripphaMdamussAsaruvaM ca karedi / tatto paraM te doSiNa vi kajjAriga karedumasatthA hodUraNa tattha phalaM sagarUveNaM padesariNajjaraM raNa karedi tti vattavvaM // " iti / Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aarseDhI 490 ] [ gAthA - 257-259 tathA taijasasaka-mRdu laghuvarjazubhavarNAdinavakA 'gurulaghu-sthira-zubha-subhagA -''deya-yazaH- kIrtinirmANoccai gotra - tIrtha karanAmnAM paJcaviMzatisaMkhyakAnAmutkRSTA 'nubhAgodIraNA, kRSNa-nIla durabhigandhatikta-kaTu-zIta- rUkSA-sthirA - zubharUpANAM ca navAnAM prakRtInAM jaghanyAnubhAgodIraNA bhavati / uktaJca karmaprakRticUrNI - " sajogikevalissa aMte savvovaTTaNAe vahamANassa subhapagato, kayarAsiM ? bhannai - veja tigasa tagaM subhavannekkArasagaM mauya-lahuhoNaM agurulahugaM thira- subha-subhagaM ArajaM jasaM nirmiNaM uccAgoyaM titthakaranAmArNa eyAsiM paNuvIsANaM pagatINaM ukkosANubhAgaudIraNA lambhati / kakkhaDagurugahoNaM kuvaNNaNavarga adhiraM asubhaM etesiM NavaNhaM kammANaM sajogikevalicarimasamae jahaNNANubhAgudIraNA / " iti / yogikevaliguNasthAnakaca hama samaya audArikasa taka taija prasaptaka-prathamasaMhanana- saMsthAna paTakagharNAdiviMzatika--prazastA-'prazastakhagati--parAghAtopaghAtA-gurulaghu-nirmANa-pratyeka-sthirA -'sthirazubhA-'zubharUpANAM dvApaJcAzatprakRtInAM (52)jaghanya sthityudayo guNitakarmAzasya ca mahAtmana utkRSTapradezodayo bhavati, susvaraduHsvarayorucchvAsasya ca jaghanya sthityudayo guNitakarmAMzasya cokRSTa pradezadayaH prAgeva krameNa vAgyoganirodhacaramasamaya ucchvAsanirodhacaramasamaye ca bhavati sma / tathA taijasasaptava - mRdulaghuvarjazubhavarNAdinava kA'gurulaghu-sthira-zubha-subhagA ''deva-yazaH kIrtti-nirmANa- tIrthakarocegotra lakSaNAnAM paJcaviMzatiprakRtInAmutkRSTAnubhAgodayo kRSNa-nIla-durabhigandha-tita-kaTu-zIta- rUkSAsthirA - zubharUpANAM ca navAnAM jayanyA'nubhAgadayo bhavataH udIraNAtulyatvAttayoH // 256 // atha sayogikevaliguNasthA tatra caramasamaya udayavicchedaM gAthAtrayeNa pratipAdayaticarimasamaye sajogissa ya aNNayarassa veyaNIyassa / orAliyaduga- tejasa-kammaNa-saMThANaLakA // 257 // taha paDhamasaMghayaNa vaNNacaukkANa taha doNha khagaINaM / agurula huya uvadhAya-paradhAya nimmANaNAmANaM // 258 // patta ya-thirA thira-NAmANa taha suhA'muhANa vocchiSNo / udao puvvaM ciya susara dussarussAsaNAmANaM // 259 // caramasamaye sayoginazcA'nyatarasya vedanIyasya / audArikadvika- taijasa-kArmaNa-saMsthAnaSaTkAnAm / / 257 / / tathA prathama saMhanana-varNacatuSkayostathA dvayoH khagatyoH / agurulaghUpaghAta- parAghAta nirmANanAmnAm / / 258|| Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayogikevali caramasamayaH ] sogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 491 pratyeka-sthirA-'sthiranAmnAM tathA zubhA-'zubhayorvyavacchinnaH / udayaH pUrvameva susvara-dussvarocchvAsanAmnAm / / 259 / / iti padasaMskAraH / / 'carimasamaye' ityAdi, tatra 'sayoginazca sayogikevalinazcaramasamaye ca 'anyatarasya vedanIyasya' sAtA-'sAtayoranyataravedanIyakarmaNaH 'audArikaTika-taijasa-kArmaNa-saMsthAnaSaTakAnAm' audArikadvikasya audArikazarIraudArikAGgopAGgarUpasya tejasasya taijasazarIranAmakarmaNaH kArmaNasya kArmaNazarIranAmakarmaNaH saMsthAnapaTakasya samacaturasra-nyagrodhaparimaNDala-sAdi-bAmana-kubja-huNDa lakSaNasya ca, tathA 'prathamasaMhanana-varNacatuSkayoH' prathamasaMhananasya vajrarSabhanArAcasya varNacatuSkasya-varNa-gandharasa-sparzAkhyasya ca, tathA 'dvayoH khagatyoH' prazastavihAyogateraprazastavihAyogatezca 'agurulaghUpaghAtaparAghAta-nirmANanAmnAm' agurulaghunAmakarmaNa upaghAtanAmakarmaNaH parAghAtanAmakarmaNo nirmANanAmakarmaNazca 'pratyeka-sthirA-'sthiranAmnAM' pratyekanAmakarmaNaH sthiranAmakarmaNo-'sthiranAmakarmaNazca 'zabhA-'zabhayoH' zubhanAmakarmaNo-'zabhanAmakarmaNazcodayo vyavacchinnaH / tatraikataraM vedanIyaM yadayogikevalinA na vedayitavyam , tat sayogikevalicaramasamaya udayato vyavacchidyate,ayogiguNasthAnake vedanIyodayasya parAvRtterabhAvAt / tathA nAmakarmaNo'pyuktaudArikadvikAdiprakRtayo vyavacchinodayA bhavanti, utaratrodayA-'bhAvAt / iha mUle sayogikevaliguNasthAnakavaramasamaye nAmakarmaNaH saptapaSTibhedAnAzritya paDviMzatinAmakottaraprakRtInAmudayavicchedo-'bhihitaH, vyadhikazatabhedA~stvavalambya dvApaJcAzatprakRtInAmudayavicchedo vaktavyaH, audArikadvikamapanIyaudArikazarIraudArikA'GgopAGgaudArikaudArikabandhanaudArikataijasabandhanaudArikakArmaNabandhanaudArikataijasakArmaNabandhanaudArikasaMghAtanalakSaNaudArikasaptakasya taijasa-kArmaNalakSaNazarIradvayamamapanIya taijasazarIra-taijasataijasabandhana-taijasakArmaNavandhanatejasasaMghAtana-kArmaNazarIra-kArmaNakArmaNabandhana-kArmaNasaMghAtanAkhyataijasasaptakasya varNacatuSkazcA-'panIya kRSNa-nIla-lohita-hAridra-zukla-tikta-kaTu-kaSAyA-''mla-madhura-surabhi-durabhi-guru-laghu-mRdu-kharazItoSNa-snigva-rUkSarUpaviMzatiprakRtInAM prakSepAt / . nanu sayogikevalicaramasamaye susvara-duHsvarocchvAsanAmakarmaNAmapyudayavicchedaH kuto noktaH ? ityata Aha-'puvvaM' ityAdiH, pUrvameva 'susvara-duHsvarocchvAsanAmnAM' susvaranAmakarmaNo duHsvaranAmakarmaNa ucchvAsanAmakarmaNazcodayo vyavacchinnaH, vAgayoganirodhakAle susvara-duHsvarayorucchvAsanirodhakAle cocchvAsasyodayo vyavacchinna ityarthaH / yaduktaM saptatikAcUrNI-"tammi ceva samae orAliya-teyA-kammaigasarorasaMbaDANaM baMdhaNa-saMghAya chanhaM saMThANANaM paDhamasaMghayaNa-orAliyaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-aguru0 uvaghAya-parAghAya-vihaga02patteya-thirAthira-subhAsubha-nimeNaNAmANa eesiM kammANaM udaodIraNANaM voccheo, UsAsa-sarA heDao niruddaa|" iti / atra cUrNikArairnAmakarmaNa evodayodIraNAvicchedaH pradarzitaH, tenA-'nyataravedanIyasyodayavicchedo nollikhitaH / Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492] khavagaseDhI [ gAthA-260 sayogicaramasamaye sarvathocchvAsanirodhaM manyanta AvazyakacUrNikArAdaya ityasmAkaM matiH / yaduktamAvazyakacUrNI-"tAhe ANapANuNirohaM kAuM ajogo bhavati / " iti / sUkSma kriyA-'pratipAtidhyAnasAmarthena saMsthAnapramANamucchAyapramANaM ca krameNa hrAsayataH kevalinazcaramabhave yat saMsthAnapramANamucchAyapramANaM ca bhavati, taducchAyapramANatastribhAgahInau saMsthAnocchAyau niruddhayogasya mahAtmanaH sayogikevalicaramasamaye bhavataH,yato mukhazravaNodarAdividharANi svAtmapradezaiH pUritAni bhavanti, yaduktamAvazyakacUrNI-"jAiM ca se sarore kammaNivvattiyAiM muhasavaNasirodarAdicchiddAiM tAni viyoemANo2 tibhAgUNaM padesogAhaNaM kreti|" iti / evaM vAcakamukhyairapi "carimabhave saMsthAnaM yAdRg yasyocchyapramANaM c| tasmAt tribhAgahInAvagAhasaMsthAnapariNAhaH // 1 // " iti // 257-258-259 / / atha sayogikevaliguNasthAnacaramasamaye ye sapta padArthA yugapad vyavacchidyante,tAn vyAjihIrgha rAha kiTTI jogo ThiirasaghAo NAmadugudIraNA lesaa| baMdho taiyajjhANaM ya satta antammi vocchiNNA // 260 // kiTTayo yogaH sthitirasaghAto nAmadvikodIraNA leshyaa|| bandhastRtIyadhyAnaM ca saptA-'nte vyavacchinnAH // 260 / / iti padasaMskAraH / 'kiTTI' ityAdi, 'kiTTayaH prAganirUpitazabdArthAH sarvA yogakiTTayaH 'yogaH' jIvapradezaparispandanalakSaNaH karaNavIryamityarthaH, sthitirasaghAto 'nAmadikodIraNA' nAma-gotrayorudIraNA 'lezyA' zuklalezyA 'vandhaH' sAtavedanIyasyeryApathikavandhaH 'tRtIyadhyAnaM' sUkSmakriyA-'pratipAtinAmadheyaM dhyAnaM ca sarvasaGkhyayA 'sapta' saptamaGkhayakAH padArthA 'ante' sayogikevaliguNasthAnakasya caramasamaye yugapad 'vyavacchinnAH' apunarbhAvenA-'pagatA bhavanti / na caiSA saptapadArthavyavacchittiH svamanISikayA-'bhihitA, pUrvamaharSibhiruktatvAt / tathA cA-''huH zrImanmalayagiripAdAH-"tasmiMzca sayogyavasthAcaramasamaye sUkSmakriyA-pratipAtidhyAnaM sarvAH kiTayaH sa dyabandho nAmagotrayorudoraNA yogaH zuklalezyA sthityanubhAgaghAtazceti saptapadArthAH yugpddhyvcchidynte|" iti / bhAvArthaH punarayamsayogiguNasthAnakacaramasamaye sarvA yogakiTTayo vyavacchidyante, sarvathA tannAzasya darzitatvAt / yogakiTTInAM vyavacchinnatvAd yogo'pi vyavacchiyate / na ca phiTTInAM nAzena yogavyavacchedo'nuktaH siddhaH, kutaH padArthAntaratvenopadizyata iti vAcyam , mandabuddhijanAnAM sukhAyodhAya pratipAditatvena virodhA-'bhAvAt / * karaNavIryarUpasya yogasya vyavacchedAt sthitighAtarasaghAtalakSaNA-'pavartanA, udIraNA lezyA bandhazca nivartante, teSAM yoganimittatvAta "nimi tA-5mAve naimittikasyApyabhAvaH" iti nyAyopalambhAcca / tRtIyadhyAnasya phalaM yoga Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sayogiguNasthAnakAddhAcaramasamayaH ] sayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 493 nirodhaH, tena yoganirodhalakSaNaphale samutpanna tatkAraNaM sUkSmakriyA-pratipAtidhyAnaM nivartate, prayojanasiddheH / itthaM sUkSmakriyA'pratipAtidhyAnavalena niruddhakAyayogo vigatalezyo dehe sthitospi nirvANaM yiyAsuH kevalajJAnI bhagavAn niSkriyo bhavati / uktaM ca 1 "dhyAne dRDhA -S-pite paramAtmani nanu niSkriyo bhavati kAyaH / prANApAtanimeSonmeSaviyukto mRtasyeva // 1 // dhyAnA - SrpitopayogasyA- 'pi na vAGmanasakriye yasmAt / antarvarttitvAduparamatastena tayordhyAnena nirodhanaM neSTam || 2 || satataM tena dhyAnena niruddhe sUkSmakAyayoge'pi / niSkriyadeho bhavati sthito'pi dehe vigataleiyaH ||3||" iti // 260 // tadevaM samarthito'STamo'dhikAraH / sayogikevaliguNasthAnakacaramasamaye pravartamAnapadArthAnAM yantrakam / (1) udayapratInAM prakRtInAna yogiguNasthAnakA dvApramANAM sthitiM vidadhAti / (2) anudayavatInAM prakRtI nAma yogiguNasthAnakAdvApekSayA samayonAM sthiti nirvartayati / (3) narakadvika-tiryadvika- paJcendriyavarja jAticatuSTaya-sthAvara - sUkSma-sAdhAraNA-''tapodyotavajInAM zeSANAM nAmakarmavatiprakRtInAM (90) vedanIyadvika-govadvikayozca jaghanyasthitisaMkramo bhavati / (4) manuSyagati-paJcendriya jAtyaudArikasataka- tai jasasaptaka- prathama saMhanana- saMsthAnapaTka-varNAdiviMzatika-khagatidvika-parAghAtopaghAtocchvAsA- gururuvu tIrthaGkara-nirmANa trasa bAdara-paryAta pratyeka sthirA-sthira-zubhA-Szubha-subhaga-susvara- duHsbarA''deya yazaH kI tyurucairgotrarUpANAM paJcaSaSTiprakRtInAM (65) jaghanyasthityudIraNA bhavati / suduH strarocchvAsa varjAnAM niruktamanuSyagatyAdInAM jaghanyasthityudIraNA bhavati / (5) anantaroktapaJcaSadhi'iprakRtInAm (65) utkRSTa pradezodIraNA guNitakarmAzajIvasya bhavati / athavA susvara-duHsvarocchvAsavarNAnAM zeSANAM dvASaSTiprakRtInAm (62) utkRSTapradezodIraNA bhavati / (6) taijasasaptaka- mRdulaghutrarjazubhavarNAdinatrakA 'gurulaghu-sthira-zubha-subhagA ''deya-yazaH kIrtti nirmANoccairgotra tIrthakaranAmnAM paJcatriMzatikarmaNAm (25) utkRSTAnubhAgodoraNA bhavati / (7) anantaroktAnAM paJcaviMzatiprakRtInAmutkRSTAnubhAgoiyo bhavati / (8) kRSNa - nIla- durabhigandha-tikta-kaTu-zIta- rUkSA 'sthirA 'zubharUpANAM navaprakRtInAM (9) jaghanyA- 'nubhAgodIraNA bhavati / (9) anantaroktanatraprakRtInAM jayanyA- anubhAgodayo bhavati / (10) audArikadvika--taijasa- kArmaNazarIra-saMsthAnapaTka-prathama saMhanana-varNacatuSka--khagatidvikA 'gurulaghUpaghAtapaghAta-nirmANa-pratyeka sthirA --'sthira - zubhAzubhA - 'nyataravedanIyarUpANAM saptatriMzatiprakRtInAm (27) udayo vyavacchidyate / nAmakarmaNastryadhikazata bhedAstvAzritya tripaJcAzatprakRtInAmudyo vyavacchidyate / (11) caramabhavApekSayA dehaH saMsthAnata ucchAyatazca tribhAgahIno bhavati / (12) saptapadArthAnAM vyavacchittiH / tadyathA (1) yogakiTTInAM sarvathA vinAzaH / (4) nAmagotrayorudIraNAyA vyavacchedaH / (6) sAtavedanIyabandhasyocchedaH / (2) yogasya vinAzaH / (3) sthitighAta - rasaghAtayorvicchedaH / (5) zuklalezyAyA ucchedaH / (7) sUkSmakriyA - 'pratipAtidhyAnasyA-'pagamaH / Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 ] khabagaseDhI gAthA-261 samprati navamamadhikAramayogiguNasthAnakAkhyaM pratipAdayitukAma AhasekAle lahai ajogiguNaTThANamuvayAi jhANaM ca / vocchiNNakiriyamaMtomahattapamiaMca selesiN||261|| anantarakAle labhate-'yogiguNasthAnakamupayAti dhyAnaM c|| vyavacchinnakriyamantamuhUrtapramitAM ca zailezIm // 261 // iti pdsNskaarH| 'sekAle' ityAdi, 'anantarakAle' sayogikevaliguNasthAnacaramasamayAdanantarasamaya ityarthaH, 'ayogiguNasthAnaka' yogaH-manovAkkAyavyApArarUpo vidyate-'syeti yogI "ato-'nekasvarAt" (siddhahema07-2-6) itisUtrega inpratyayaH, na yogItyayogI,tasya guNasthAnamityayogiguNasthAnam , tat 'labhate' prApnoti / tadAnIM cA-'nyatki prApnoti ? ityata Aha-'uvayAi jhANaM ca' ityAdi, 'upayAti prApnoti dhyAnaM ca 'vyavacchinnakriyam' vyavacchinnakriyA'pratipAti caturthazuklaM 'antamuhUrtapramitAM ca hasvAkSarapaJcakolcAraNakAlapramANAM ca zailezIm , cakAraH samuccaye / uktaM ca bhASyakRdbhiH "rubhai sa kAyajogaM saMkhAIehi ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvaNAmei // 1 // taNurohAraMbhAo jhAyai suhumakiriyANiyaTiM so| vucchinnakiriyamappaDivAI selesikAlammi // 2 // " iti / evamAvazyakacUrNikArairapi nigaditam-"pacchA samucchinnakiriyaM jhANaM aNuppaviTTho jAvatieNaM kAleNaM aturiyaM avilaMvitaM IsopaMcarahassakkharA ka kha ga gha Ga' ete uccArijaMti, evatikAlaM selesiM paDivajjadi / " iti / nanu kiM nAma vyucchinnakriyamapratipAti dhyAnam ? iti cet, ucyate-vyucchinnA vyuparatA kriyA sUkSmakAyayogalakSaNA yasmin, tat, na pratipatanazIlamityapratipAti / uktaM ca tattvArthavRttau "kAyikI ca yadeSA'pi sUkSmoparamati kriyA / anivarti tadapyukta dhyAnaM vyuparatakriyam // 1 // iti / nanu manaso-'bhAvena yogA-'bhAvena ca prayatnavizeSA'bhAvAdayogino dhyAnaM kathaM bhavitumarhati ? iti ceta. ucyate-pUrvaprayogAta sidhyatyayogino dhyAnam , yathA kulAlacakra bhramaNanimittadaNDAdeH kriyAnivartane-'pi pUrvA-'bhyAsAd bhrAmyati, tathA manaHprabhRtisarvayogoparame-'pi pUrvavihitadhyAnasaMskArAdayogino dhyAnaM bhavatItyarthaH / (2) tathA jIvopayogarUpabhAvamana:saccAdayogino dhyAnaM bhavitumarhati (3) tathA dhyAnakAyeM--karmanirjaraNe hetutvAdayoginodhyAnamupapa Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyavacchinnakriyA-pratipAtidhyAnam ] ayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 495 dyate, yathA putrakAryAdaputro'pi putro bhaNyata iti / kiJca (4) dhyaidhAtoranekArthatvena 'dhyai ayogitve' ityabhyupagamAd (5) jinAgamavacanaprAmANyAccA'yogino dhyAnaM sidhyati / uktaM ca vizeSAvazyakabhASye " yaaruogao vi ya kammaviNijjaraNaheuto vA vi / saddatthabahuttAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 1 // cittAbhAve visayA suhumovaraya kiriyAi bhaNNaMti / jovovaogasambhAvao bhavatthassa jhANAI ||2||" iti / atra pUrvaprayogAditi hetu: kAraNopapattaye, pUrvasaMskArarUpahetvanapAyAt / jIvopayogarUpabhAvamanaH sadbhAvAditi dvitIyo heturlakSaNopapattaye, bhAvamanaH sthairyarUpalakSaNopapatteH / dhyAnakArya-karmaniraNe hetutvAditi heturvyavahAropapattaye / anekArthatvAditi zabdA'rthopapattaye, jinAgamavacanaprAmANyAditi ca pramANopapattaya iti dvAtavyam / atra sUkSmagrahaNAt sUkSmakriyA'nivartino grahaNam, uparatagrahaNAra vyuparata kriyA'pratipAtino grahaNam / paratakriyA'nivartiSyAne vartamAnasya mahAtmano bandha-lezyA - yogAdayo na bhavanti, sayogikevalicaramasamaye vyavacchinnatvAt uktaM ca zatakacUrNI "jogAbhAvAo puNa dusamayaMThito Na kammabandhoti / jhANapasaMhArA tibhAgasaMkuciyaniyadeho // 1 // lesAkaraNaNiroho jogaNiroho ya taNuNiroheNa / aha bhaNio vinneo bandhaNiroho vi ya taheva // 2 // eso ajogibhAvo jogaNiroheNa pattaguNaNAmo / appaDivAyajjhANI saccaNNU savvadaMsI ya || 3 ||" iti / nanu yadi cittAbhAve'pyayogino dhyAnamiSyate, tarhi siddhasya kathaM neSyate ? iti cet, ucyate--siddhAnAM prayatnavizeSAbhAvAt karmanirjarAdiprayojanAbhAvAcca na siddhAnAM dhyAnaM bhavitumarhati ukta ca vizeSAvazyakabhASye "jai amaNassa vi jhANaM kevaliNo taM na siddhassa ? 1 bhaNNai jaM na payatto tassa jao na ya nirurvvaM // 1 // " tathA cAtra taTTIkA - " yadyamanaskasyA'pi kevalino dhyAnamiSyate, tarhi fest kimiti nAbhyupagamyate ! bhaNyate 'trottaram, yadyasmAt tasya siddhasya kAraNA-bhAvena prayatno nAsti, na ca yogalakSaNaM niroDavyamasti, ataH prayatnAbhAvAt prayojanAbhAvAcca na siddhasya dhyAnamiti / " iti / Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 ] khavagaseDhI [ gAthA-262-264 itthaM zailezI prAptaH caturtha vyavacchinnakriyA-'pratipAtizukladhyAnaM dhyAyati |uktN ca tasseva ya selesIgayassa selovva nnippkNpss| vochinnakiriyamappaDivAijjhANaM paramasukaM // 1 // " iti / nanu kA nAma zailezI ? ucyate-zilAbhinivRttAH zailAH parvatAH,zailAnAmizaHzailezaH meruparvataH, tasyeyaM zailezI, meruvad niSkampatvAt sthiratetyarthaH / athavA 'zIla samAdhau' iti dhAtvarthadarzanAt zIlaM samAdhAnam, tacca nizcayataH sarvasaMvaraH, tasya IzaH svAmI zIlezaH, sayogikevalino yoganimittakakarmAdAnopalambhAt nizzeSataH saMvaro nAsIt,ayoginA bhagavatA tu yogasyA-pi niruddhatvAd bhavati sakalasaMvarastasya mahAtmanaH / zailezasyeyamavasthA zailezI / uktaM ca zrImabhASyakRdbhiH seleso kila merU selesI hoi jA tdclyaa| houM va aseleso selesIhoi thirayAe // 1 // solaM va samAhANaM nicchayao savvasaMvaro so ya / tasseso soleso solesI hoi tayavatthA // 2 // " iti atha zailezyAH kAlo bhaNyate-nA-'tizITurnA-'tisthiraiH, kintu madhyamarItyA yAvatA kAlena 'a i u R lU' ityetAni paJca hrasvA-'kSarANyudgIyante, tAvAn zailezyAH kAlo boddhavyaH / uktaM ca vizeSAvazyakabhASye-- ___ "hassakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / atthai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 1 // " iti // 26 // nanu zailezIprApto-'yogikevalI bhagavAn kiM karoti ? ityata Aha puvaraiyakammaM khavai asaMkhaguNakkameNa gayaleso / ducarimasamaye saMThANa-athira-saMghayaNachakkaM tu // 262 // agurulahucaukkaM paNataNusaMghAyA khagai-suradugaM ca / vIsA vaNNAI taha baMdhaNapannarasagaM nimiNaM // 263 // aMgovaMgatigaM taha patteyatigasusaramapajatta / sAyaM va asAyaM vA nIaM chijjanti snttto||264|| pUrvaracitakarma kSapayatyasaMkhyaguNakrameNa gatalezyaH / dvicaramasamaye saMsthAnA-'sthira-saMhananaSaTakaM tu // 262 // . agurulaghucatuSkaM paJcatanusaMghAtAni khagati-suradvikaM ca / viMzatirvarNAdayastathA bandhanapaJcadazakaM nirmANam / / 263 / / .. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvicaramasamaye vyavacchidyamAnAH prakRtayaH ] ayogiguNasthAnakAddhAdhikAraH [497 ____ aGgopAGgatrikaM tathA pratyekatrikaM susvaramaparyAptam / - sAtaM vA-sAtaM vA nIcaM vyavacchidyante sattAtaH / / 264 / / iti pdsNskaarH| 'puvvaraiya0' ityAdi, 'pUrvaracitakarma' pUrvam-AyojikAkaraNAdikAle guNazreNiM kurvatA yadasaMkhye guNakrameNa racitamAyurvajavedanIyAdInAM karmadalam , AyuSastu guNazreNyabhAvenA'saMkhyeyaguNakrameNa dalikaracanA'bhAvAt , tat pUrvaracitakarma, yaduktaM prajJApanAvRttau zrImadharibhadrasUripAdaiH-"puvvaraiyaM ca NaM kamma' AujjI [jIvA na bhedopacAre ] kAle ceva guNasehI kareti, guNappahANA seDhora, AukammasamayamittakAlaM guNaseTiM raeti, paDhamasa. mae vedaNIyAdikammapadese thove raeti, bitiyAdisu asaMkhijaguNe2 raeti / " iti / 'gatalezyaH' gatA apagatA lezyA yasya, sa gatalezyaH, alezyo-'yogikevalI bhagavAnityarthaH, asaGkhayaguNakrameNa kSapati, ayogiprathamasamaye sthitikSayeNodayavatInAM vipAkato-'nudayavatInAM ca stibukasaMkrameNa saMkramya pradezato vedanIyAdiprakatInAM pUrvaracitakarmadalaM stokaM vinAzayati, tato dvitIyasamaye-'saMkhyeyaguNaM kSapayati, tato'pi tRtIyasamaye-'saMkhyeSaguNam / evamuttarottarasamaye'saMkhyeyaguNakrameNa dalaM ksspytiityrthH| yadavAdiSustatrabhavanta Aya-zyAmAH prajJApanAyAm-"xxx ajogayaM pAuNittA IsiM hassapaMcakravarucAraNaDAe asaMkhejasamaiyaM aMtomuhuttiyaM selesiM paDivajaha, puvvaraiyaguNaseDhoyaM ca NaM kamma, tose selesimaDAe asaMkhejAhiM guNaseDhIhiM (asaMkheje) kammakhaMdhe khavayati / " iti / tathaiva zrImanto bhASyakRto-'pi "tadasaMkhejaguNAe guNaseDhoe raiyaM purA kamma / samae samae khaviyaM kamaso selesikAleNaM / / 1 / / " iti / evaM sthitighAtAdirahito'yogikevalI bhagavAn sthitikSayeNodayavatInAM pradezAgra vipAkato'nudayavatInAM punaH prakRtInAM vedyamAnaprakRtiSu stibukasaMkramaNa saMkramya pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa kSapayanayogiguNasthAnakasya dvicaramasamayamupagacchati, tadAnIM tasya mahAtmanaH katInAM prakRtInAM sattAvicchedo jAyate ? ityata Aha-'ducarima0' ityAdi, 'dvicaramasamaye' dvitIyazcaramo yasmAt-yata ArabhyA-'ntimasamayo dvitIyo bhavati, sa dvicaramasamayaH, tasmin , ayogiguNasthAnakasya caramasamayAt prAktanasamaya ityarthaH 'saMsthAnA-'sthira-saMhananaSaTakaM tu SaTakazabdasya pratyekaM sambandhAt saMsthAnaSaTakaM-samacatura-nyagrodhaparimaNDala-sAdi-vAmana-kubja-huNDasaMsthAnAkhyam ,asthiraSaTakam asthiropalakSitaM SaTakam asthirA-'zubha-durbhaga-duHsvarA-'nAdeyA-'yazaHkIrtirUpam,saMhananaSaTakaMbajrarSabhanArAca-RSabhanArAca-nArAcA-'rdhanArAca-kIlikA-sevArtasaMhananarUpam,turvAkyabhede, 'agurulaghucatuSkam' agurulaghUpadhAtaparAghAtocchvAsAkhyaM 'paNataNusaMghAyA' ti prAkRtatvAt puMstvanirdezaH, 'paJcatanusaMghAtAni paJcazabdasya pratyekamabhiyojanAt paJcatanavaH audArika Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '498 ] khabagaseDhI [ gAthA-262264 vaikriyA-''hAraka-taijasa-kArmaNa-zarIrarUpAH, paJcasaMghAtAni audArika kriyA-''hAraka taijasa-kArmaNasaMghAtalakSaNAni 'khagatisuradvikaM ca' kizabdasya pratyeka sambandhAt khagatitika-prazastavihAyogatyaprazastavihAyogatirUpaM suradvikaM devagati-devAnupUrvIlakSaNam , cakAraH samuccayArthaH, 'vIsA vaNNAI' ti 'viMzatirvarNAdayaH' kRSNa-nIla-lohita-hAridra-zuklavarNa-surabhi-durabhigandhatikta-kaTu-kavAyA''mla-madhurarasa-guru-laghu-mRdu-khara-zItoSyasnigdharUkSasparzAkhyAH prakRtayaH 'tathA' tathAzabdaH samuccaye 'bandhanapaJcadazakaM' bandhanAnAM paJcadazakamiti andhanapaJcadazakam, paJcadazAnAM bandhanAmaudArikaudArikaudArikataijasaudArikakArmaNaudArikataijasakArmaNa-vaikriyavaikriya-kriyataijasa kriyakArmaNa-vaikriyataijasakArmaNA-''hArakAhArakA - ''hArakataijasA-''-hArakakArmaNA-''hArakataijasakArmaNataijasataijasa-taijasakArmaNa-kArmaNakArmaNAkhyAnAM samudAya iti yAvat , 'nirmANaM' nirmANanAmakarma 'aMgovaMgatigaM' ti 'aGgopAGgatrikam' audArika-vaikriyA-''hArakA-'GgopAGgarUpaM patteyatigaM' ti 'pratyekatrika' pratyekopalakSitatrikaM atyekanAmakarma sthiranAmakarma zubhanAmakarma cetyarthaH, 'susvaraM' susvaranAmakarma 'aparyAptam' aparyAptanAmakarma ca 'sAyaM' ityAdi, 'sAtaM vA' sAtavedanIyaM vA 'asAtaM vA' asAtavedanIyaM vA, sAtavedanIyodayena zailezI pratipannasyA-'sAtavedanIyamasAtavedanIyodayena punaH zailezImadhigatasya sAtavedanIyamityarthaH, 'nIcaM nIcegotraM cetyetAH sarvasaMkhyayA dvayazItiprakRtayaH 'santatto' tti sattAtaH 'chidyante' svarUpa sattAmadhikRtya kSapyamANAH kSapitA ityarthaH, caramasamaye stivukasaMkrameNodayavatIyu mUlaprakRtyabhinnAsu paraprakRtiSu tAsAM saMkramaNAt / pratyapAdi ca kamastave "devadugapaNasarIraM paMcasarIrassa baMdhaNaM ceva / paMceva saMghAyA saMThANA taha ya chakaM ca // 1 // tini ya aMgovaMgA saMghayaNaM taha ya hoi chakkaM ca paMceva ya vaNNarasA do gaMdhA aTTha phAsA ya / / 2 / / agurulahuyacaukaM vihAyagaidugathirAthiraM ceva / suhasussarajuyalA vi ya patteyaM dUbhagaM ajasaM // 3 // " iti / zrIkarmastavakRdbhiraSTacatvAriMzadadhikazataprakRtIrAzritya sattAvicchedo'bhihita iti tairvandhanapazcakasyaiva sattAvicche do darzitaH, asmAbhistvaSTApaJcAzaduttarazataprakRtIravalambya sattAvicchedaH pratipAdita iti bandhanapaJcadazakasya sattAvicchedaH prarUpitaH / idamatrA'vadheyam-prAganupArjitA-''hArakasaptakasya jIvasyA-''hArakasaptakasya sattAvicchedo na draSTavyaH, tasya tatsatkarmA'bhAvAt / tadanantaramayogiguNasthAnakacaramasamaye trasa-bAdara-paryApta-subhagA-''deya-yazaHkIrti-manuSyagImanuSyAyuH-paJcendriyajAti-jinanAmakarmoccairgotrA-'nyataravedanIyarUpANAM dvAdazaprakRtInAM jaghanya Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayogikevalicaramasamayaH ] ayogiguNasthAnAddhAdhikAraH sthityudayo guNinakarmAzasya ca bhagavato manuSyAyurvarjazeSANAmekAdazAnAM prakRtInAmutkRSTapradezodayo jAyate / / 262-263-264 // atha caturdazA 'yogiguNasthAnakacaramasamaya udayasaccavicchedamaspRzadgatiM ca vibhaNipurAhacarimammi ratasatigaM paNidiyuccajasasubhagaAijjaM / sAyamasAyaM va jiNaM vA gUNA ya udayatto // 265 // aNuputrI sattAccheaM viMti iyare durimakhaNe / sijjhai khaNeNa samayappa asaaMtaramaphusamANo // 266 // carame naratrasatrikaM paJcendriyocca yazaH subhagAdeyam | sAtamasAtaM vAjinaM vaiko nAzca yataH || 265 // narAnupUrvI sattAcchedaM truvantItare dvicaramakSaNe / sidhyati kSaNena samaya pradezAntaramaspRzan || 266 / / iti padasaMskAraH / 'carimammi' ityAdi, 'Dijjanti santatto' itipadadvayaM pUrvato 'nuvartate, 'carame' ayogikevaliguNasthAnakasya caramasamaye 'naratrasatrika' trikazabdasya pratyekaM yojanAt naratrika= manuSyagati-manuSyAnupUrvI - manuSyA''yurAkhyaM trasatrikaM trasa bAdara-paryAptalakSaNaM 'paJcendriyovcayazassubhagA-''devam' paJcendriyAdayaH kRtasamAhAradvandvasamAsAH prathamayA nirdiSTAH, paJcendriyajAtiruJcairgotraM yshHkiirttin|mkrm subhaganAmakarmA - ''deva nAmakarma ca 'sAtamasAtaM vA' vAkaro vikalpArthakaH, sAtodayena zaileza pratipannasya sAtan, asAtodayenA'dhigatasya tvasAtam, ekatarasya dvicaramasamaye vyavacchedAt 'jiNaM vA' tti atrApi vAkAro vikalpArthakaH, 'jinaM' jinanAmakarma tIrthakRta Azritya, sAmAnyakevalinastu pratItya tanna ti sarvasaGkhyayA tIrthakRta AzrityaitAstrayodaza prakRtayaH sAmAnyakevalinazca pratItya dvAdaza prakRtayaH sattAtaH chiyante apunarbhAvena kSIyante / uktaM ca vizeSAvazyaka bhASyakRdbhi::- I "maNuyagaijAita sabAyaraM ca pajjattasubhayamAejaM / annayaraveyaNijjaM narAumucaM jaso nAma // 1 // saMbhavao jiNanAma narANuputrvI ya carimasamayammi | sesA jiNasaMtAo ducarimasamayammi nihaM ti || 2 ||" iti / [ 499 tathaiva zrImanmalayagiripAdairapi - " caramasamaye ca sAtAsAtA 'nyataravedanIyamanuSyagati-manuSyAnupUrvI - manuSyAyuH paJcendriyajAti-trasa-subhagA-deya-yazaH kIrtti paryApta bAdara - tIrthakaroccairgautra rUpANAM trayodazaprakRtInAM sattAvyavacchedaH / " iti / Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] khabagaseDhI [ gAthA 265-266 __ nanvaudArikazarIrAdivad manuSyAnupUrvInAmakarmA-'yogikevalidvicaramasamaya eva sarvathA parikSapaNIyam,udayAbhAvAt,caramasamaye tatsattAvicchedaH kathaM ghaTAM prAzcati ? iti cet,ucyate-AnupUrvI. nAmAni sarvatra svasvagatisahagatAnyeva parikSIyante, yathA'nivRttibAdarasamparAye narakAnupUrvI-tiryagAnupUyau~ svasvagatisahacarite kSINe, tathaivehA'pi manuSyAnupUrvI manuSpagatyA saha kSayaM gacchati / manuSyagatizca caramasamaye kSIyate, udayavatvAt tasyAH, tena manuSyAnupUrvyapi caramasamaye kSIyate, yaduktaM saptatikAbhASyavRttau zrImerutuGgasUripAdaiH-'anye tvaacksste-aanupuuyo hi sarvatra svasvagatisahara ritA eva / ato yathA narakagati-tiryaggatI svasvAnupUrvIbhyAM sahA-'nivRttibAdarasamparAye kSIyete, ato'tra trayodazaprakRtikSayo, dvicaramasamaye tu vispttikssyH|" iti / ___ atha caramasamaya udayavicchedaM bhaNati-'egUNA' ityAdi, 'ekonAH' anupadaM yA manuSyagatyAdaya uktAH, tA ekayA manuSyAnupUrvI rakSagayA prakRtyA UnA:-hInA udayato vyavacchidyante, dvAdazaprakRtaya udayato-upagacchantItyarthaH, AnupUrvInAmnaH kSetravipAkitvena bhavA-''yAntarAlagatAveva tadudayo bhavati,tena bhavasthasyA-'yogikevalino manuSyAnupUrvyA udayo na saMbhavatIti dvAdaza prakRnayo manuSyagati-manuSyAyuH-paJcendriyajAti-trasa-bAdara-paryApta subhagA-''deya-yazaHkIyuccaigotrA-'nyataravedanIyatIrthakRtkarmarUpA ayogiguNasthAnakacaramasamaya udayato vyavacchidyante, etAvatInAM prakatInAmudayavicchedo jAyata ityarthaH / uktaMca zrIkarmastave "annayaraveyaNIyaM maNayAU maNuyagai ya bohavvA / paMciMdiyajAI vi ya tasa-subhagA-5ejja-pajjattaM // 1 // bAyara jasakitto vi ya titthayaraM uccagoyayaM ceva / eyA bArasa payaDI ajogicarimaMmi vocchinnA // 2 // " iti / idamatrA-'vadheyam-atIrthakRdbhiH sAmAnyakevalibhistIrthakRnnAmakarmavarjA anantaroktA ekAdaza prakRtaya udayato vyavacchidyante / atha sattAvicchede matAntaraM darzayati-'naraANuH' ityAdi, tatra 'dvicaramakSaNe' ayogikevaliguNasthAnakadvicaramasamaye 'manujAnupUrvIsattAccheda' manuSpAnupUrvyAH sattAvicchedam 'itare' anye AcAryA 'brAnti' vadanti, udayA-'bhAvAt / tena teSAmAcAryANAM matenA-'yogikevaliguNasthAnakavicaramasamaye * trisaptatiprakRtInAM satAvicchedo jAyate, caramasamaye tu dvAdazaprakRtInAm / uktaM ca zrImalayagiripAdaiH paJcasaMgrahavRttau-"anye punarAhuH-manuSyAnupUrvyA vicaramasamaye vyavacchedaH, udayAbhAvAt / udayavatInAM hi stibukasaMkramAbhAvAt svasvarUpeNa * nAmakarmaNasyadhikazatabhedA~stvAzritya tryazItiH prakRtayaH sattAto vyavacchedaM yAnti / .. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aspRzadgatyAdikam ] ayogiguNasthAnAddhAdhikAraH [ 501 caramasamaye dalikaM dRzyate eveti yuktastAsAM caramasamaye sattAvyavacchedaH / AnupUrvI nAmnAM tu caturNAmapi kSetravipAkitayA bhavApAntarAlagatAvevodaya:, tena na bhavasthasya tadudayasambhavaH, tadasambhavAccA'yogyavasthAdvicaramasamaye eva manuSyAnupUrvyAH sattAvyavacchedaH iti tanmatena dvicaramasamaye trisaptatiprakRtInAM sattAvyavacchedaH, caramasamaye dvAdazAnAmiti / " idantvavayam - sAmAnyakevalino'dhikRtya caramasamaya ekAdazaprakRtInAM sattAvicchedasteSAM matena bhavati / tattvaM tvatra kevalino bahuzrutA vA vidanti / atha kSINevAtikarma yadbhavati tadvakkukAma Aha- 'sijjhai' ityAdi, tatra 'kSaNena' ekavacananirdezAd ekasamayena samaya pradezAntaramaspRzan 'sidhyati ' kevalajJAnopayAgenopayukta RjuzreNyA siddhiM gacchati / uktaM ca kaSAyaprAbhRtacUrNikArai:- "selesi aDAe jhoNAe savvakammavipmuko esamaeNa siddhiM gacchai / " iti / tathaivA''ha bhagavAn bhASyakAra:"riuseDhopaDivanno samayapaesaMtaraM aphusamANo / egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so || 1 ||" iti / RjuzreNyA samayAntaraM svA 'vagADhapradezAntaraJcA-'spRzanneva yAvatsvAkAzapradezeSvavagADhaH, tAvataH pradezAnavagAhamAnaH kevalajJAnopayukto lokAntaM gacchatItyarthaH / yaduktamAvazyakacUrNo- "jathA ujjuseDhipatto jattie jovo avagAhe, tAvatiyAe avagAhaNAe uDDhaM ujjugaM gacchati, Na vaMkaM, aphusamANagato, bitiyaM samayaM Na phusati, ahavA jesu avagADho je ya phusati, uDDhamapi gacchramANo tatie ceva AgAsapadese phuse mANo gacchati, saro'pi tato'dhike pariperaMteNa bahiM, egasamapaNaM asarIreNaM akuDileNa vA uDDha gaMtA, na tiryaga adho vA bhramati vA, sAgArovautte sijjhati / " iti / kSINeSvaghAtikarmasu jIva-caramabhavazarIrayoviMyogaH sidhyamAnasya gatiloMkAntaprAptizcetyetattrayamekasamayenA'cintyasAmarthyAd yugapad bhavati / yaduktaM zrItattvArthabhASye- "karmakSaye dehaviyoga- sidhyamAnagati-lokAntaprAptayo hyasya yugapadekasamayena bhavanti / " iti kecidAhuH - karmakSayakAlo dehaviyogAdisamakAla eva bhavatIti / uktaJca saptatikAcUrNau"tato kammavimokkhasamae ceva uDDhaM gacchati lokAntam / " iti / matadvayamapi tattvAvRttau saGgRhItam / akSarANi tvevam - tadanantaramiti kRtsnakarmakSayAnantaraM anu santatameva muktaH sannUrdhvameva gacchatiXXXXtasya acintyasAmarthyAccaitat sarva yugapad bhavati dehaviyogAdi / kecidAhuH karmakSayakAlazca dehaviyogAdisamakAla eva bhavatIti / " iti / ayamatra viveka:-vyavahAranayena kriyAkAla-niSThAkAlayorbhedaH, reader bhedaH / tena prathamamatena karmakSayAnantaraM dehaviyogAdi bhavati, dvitIyamatena tu sarva yugapad bhavati / Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 ] khavagaseDhI [ gAthA-265-266 nanvakarmakasya mahAtmanaH siddhigamane ko hetuH ? sakarmakasyaiva saMsAre gamanAdikriyAdarzanAditi cet, ucyate-pUrvaprayogAdasaGgatyAd bandhacchedAt tathAgatipariNAmAcca sidhyato mahAtmano gatirna virudhyate, yadukta vAcakamukhyaH-"tadanantaramUvaM gacchantyAlokAntAt / pUrvaprayogAd asaGgatvAt bandhacchedAt tathAgatipariNAmAcca / " iti / tathAhi-(1) yathA kulAlacakra cakrabhramaNahetukulAladaNDAdivyApAroparame-'pi pUrvaprayogAd bhrAmyati, tathA yoganirodhA'bhimukhasya kriyayA yogena yaH prayogo janitaH, sa kSINe-'pi yoge gatiheturbhavati, tena pUrvaprayogeNA-'karmaNo'pi sidhyamAnasya gatirbhavati / yathA ca dhanuSA puruSaprayatnena preritasyeSorgatikAraNavirame-'pi pUrvaprayogAd gatirjAyate, tathaiva karmavimuktasya sidhyamAnasya jIvasya gatirjAyate / ukta ca zrImadbhASyakRdbhiH "jaha dhagu purisapayatteriesuNo bhiNNadesagamaNaM tu / gaikAraNavigamammi vi siddhaM puvvppogaao||1|| jahavA kulAlacakkaM kiriyAheuvirame vi sakiriyaM / puvvappaogao cciya taha kiriyA muccamANassa // 2 // " iti / . (2) atha yuktyantaramupavarNyate-asaGgatvAd gurumRtikAlepaliptA-'-dhonimagnakramA'panItamRttikAlepajalamaryAdordhvagAmitathAvidhA-'lAbuvat sidhyamAnasya gatirbhavati / idamukta bhavati-yathA gurumRtikAlepairAliptamalAvu ghanamRtikAlepaveSTanotpAditagauravena jale nimajjati, tarayA-'dbhirlepA-'pagame ca lepasaGgavinimukta jalasyordhvatalaM yAvat svabhAvato gacchati / evaM jIvo-'pyaSTavidhakarmamRtikAveSTitaH, tatsaGgAcca saMsArasAgarasya bhavajale nimajjati, karmasaGgAcA-'dharitaryagUdhaM ca gacchati, aSTavidhakarmamatikAlepavigame ca sidhyamAno mahAtmA svabhAvata Urca gachati, UrcagauravadharmatyAt jIvAnAm / uktaca AvazyakaniyuktikAraiH "jaha te salAbhakAle ceva tahA gaisabhAvayAmiti / pariNamai taggaiM vA levA-'vagame jahAlA // 1 // " iti / * (3) atha tRtIyA yuktiH pradazyate-chinnabandhanatvAt sidhyamAnasya jIvasya gatirjAyate, eraNDaphalabat / iyamatra bhAvanA-badhyate'neneti bandhanam-yathairaNDaphalasyA-''tapazaSkakozarUpabandhanApagame gatirbhavati, tathaiva sidhyato jIvasya karmavandhanocchede gatiH saMjAyate / ukta cAvazyakaniyuktIkAraiH * evaM mUlarAdhanAkArairapyukta m saMgajaharaNeNa valahadayAe uDDhaM payAdi so jiivo| jadha lAugo alegro uppadadi jale nibuDDo vi // 1 // " iti / Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ simAnasya gate rupapattiH ] ayogiguNasthAnAddhAdhikAraH "eraNDAi phalaM jaha bandhaccheeriyaM duyaM jAi / taha kammabaMdhaNacchreyaNerio jAi siddho vi // 1 // " iti / (4) atha caturthI yuktirvivicyate karmavimukto jIvaH sakRdUrdhvaM gacchati, tathAsvAbhAvikapariNAmAd, agnidhUmavat / ayamasya bhAvArtha:- yathA agnidhUmava svabhAvata UrdhvaM gacchati, tathaiva jIvo-pe svabhAvata UrdhvaM gacchati, Urdhvagaurava dharmatvAt / na ca jIvAnAmUrdhvagauravadharmatve saMsAriNAmadhastiryag ca gatiH kuto jAyate ? iti vAcyam, tasyAH karmopAdhijanyatvAt / tadyathA - karmarahitAnAM jIvAnAmUrdhvaM gatirbhavati / karmasaGgAttu tiryagUrdhvamadhazca gatiraniyamena bhavati / yaduktaM tattvArthabhASyakAraiH [ 503 tadanantaramevordhvamAlokAntAt sa gacchati / pUrvaprayogA'saGgatvabandhacchedordhva gauravaiH : 11211 kulAlacakra dolAyA-miSau vA'pi yatheSyate / pUrvaprayogAt karmeha tathA siddhagatiH smRtA ||2|| mRllepasaGganirmokSAd, yathA dRSTA'psvalAvunaH / karmasaGgavinikSAt tathA siGagatiH smRtA // 3 // eraNDayantrapeDAsu bandhacchedAd yathA gatiH / karmabandhavicchedAt siddhasyApi tatheSyate // 4 // UrdhvagauravadharmANo jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANa: pulA iti coditam ||5|| trisastiryagUrdhva ca loSTavAyvagnivItayaH / svabhAvataH pravartante, tathordhvaM gatirAtmanAm // 6 // atastu gativaikRtyameSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAcca prayogAcca tadiSyate // 7 // adhastiryagathordhva ca jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvameva tu taddharmA bhavati kSINakarmaNAm ||8||" iti / nanu karmarahitAnAM jIvAnAM svabhAvata eva UrdhvaM gatirbhavati, tarhi lokAntAdUrdhvamaloke kuto na gacchanti karmavimuktA jIvAH ? iti cet, ucyate - dharmAstikAyo hi gatyupagrAhakaH / lokasyordhvaM dharmAstikAyA-'bhAvena gatyupagrAhakAbhAvAt parataH sidhyamAnAnAM jIvAnAM gatirna bhavati, alAbuvat / idamuktaM bhavati yathA'lAvu mRttikAlepA'pagamAdUrdhvaM gacchat svayametra jalamastakapraviSTaM bhavati, na parato gacchati, upagrAhakajaladravyA- 'bhAvAt / evaM sidhyamAno jIvo - 'pi lokAntAdUrdhvaM gatyupagrAhakadharmAstikAyA'bhAvAd na yAti yaduktaM tattvArtha bhASye Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504] khavagaseDhI --- - - ... [ gAthA-267 "tato'pyUrdhvagatisteSAM kasmAnAstIti cenmtiH| dharmAstikAyasyAbhAvAt , sa hi heturgaH na paraH // 1 // " iti // 265-266 // ayogiguNasthAnake pratipAditapadArthAnAM yantrakam / (1) ayogiguNasthAnakaprathamasamaya eva vyavacchinnakriyA-'nivRttizukladhyAnaM pratipadyate / (2) ayogiguNasthAnakaprathamasamaya eva zailezImupagacchati / (3) zailezyAH kAlo'ntamuhUrtamAtraH, sa ca aiuRla ityetadakSarapaJcakoccAraNakAlapramito jJeyaH / (4) pratisamayamasaMkhyeyaguNakrameNa dalikaM nirjarayati / (5) dvicaramasamaye saMsthAnaSaTkA-'sthiraSaTka-saMhananaSaTkA-gurulaghucanuSka-paJcazarIra-paJcasaMghAtana-khagatidvika-devadvika-baNodiviMzatika-paJcadazabandhana-nimoNAGgopAGgatrika-pratyeka-sthira-susvara-zubhA-'paryApta nIce rgotrA-'nyataravedanIyarUpANAM dvayazItiprakRtInAM (82) sattAvyavacchedaH / (6) caramasamaye manuSyatrika-trasatrika-paJcendriyajAti-subhagA-''deya-yazaHkIrti-tIrthaGkaranAmoccairgotrA-'nya___ taravedanIyAkhyAnAM trayodazaprakRtInAM (13) sattAvicchedaH / (7) anyeSA matena dvicaramasamaye manuSyAnupUrvI sattvato vyavacchidyate, udayAbhAvAta / (8) tadanantaraM samaya-pradezAntaramaspRzanneka samayena lokAntaM gacchati / (9) ekasminneva samaye dehaviyoga-sidhyamAnagati-lokAntaprAptayaH / nizcayanayApekSayA tu karmakSaya-dehaviyo gAdi sarva yugapad bhavati / 10) sidhyamAnasya gtiH-puurvpryogaadsnggtvaabndhcchedaattthaagtiprinnaamaacc| atha siddhAnAmavasthitiM nirUpayatikammaTThagakkhayatto laddhA jIve hi jehi atttthgunnaa| IsIpabbhArAe uDDhaM te-'vaTThiA hunti // 267 // karmA-'-STakakSayAllabdhAH jIvai rssttgunnaaH| ISatprArabhArAyA Urca te-'vasthitA bhavanti // 267 / / iti padasaMskAraH / 'kammaTTa0'ityAdi, 'karmASTakakSayAd' jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-vedanIyA-''yurnAma-gotrA-'ntarAyakarmanAzAd yairjIvaH 'labdhAH' prAptA 'aSTaguNAH' anantajJAna-darzana-kSAyikasamyaktva-kSAyikacAritrAvyAbAdhasukhA-'kSayasthityamUrtAnantAvagAhanA-'nantavIryAkhyAH 'te' labdhA'STaguNAH siddhA IpatprAgbhArAyA UrdhvamavasthitAH santi' vartante, neha saMsAre pracyavante, karmavIjasya dagdhatvAt / atha vistareNa vyAkhyAyate-mUlakarmA-'pekSayA mohanIyakarma sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye niHzeSato kSayamupagatam / kSINakaSAyaguNasthAnakacaramasamaye jJAnAvaraNa-darzanAvaraNA-'ntarAyakarmANi kSINAni, ayogicaramasamaye ca nAmAgotra-vedanIyarUpANi catvAri karmANi yugapad vinaSTAni / uttarakarmA'pekSayA tvanantAnubandhinazcatvAro mithyAtva-mizra-samyaktvamohanIyAni ceti . Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAnAnau guNAH ] uttara karmApekSayA kSapaNopasaMhAraH [ 505 mohanIya karmaNaH sapta prakRtayo 'viratasamyagdRSTi-dezavirata-pramattA 'pramatta guNasthAnakAnAmanyatame guNasthAne kSapitAH / tato'nivRttibAdarasamparAyaguNasthAnakasya bahuSu saMkhyeyabhAgeSu gateSvapratyAkhyAnAvaraNAH krodhAdayazcatvAraH pratyAkhyAnAvaraNAzca krodhAdayazcatvAro nAzamApAditAH, tato narakagatinarakAnupUrvI tiryaggati-tiryagAnupUrvyaM ekendriya-dvIndriya-trIndriya- caturindriyarUpA caturjAtaya AtapamudyotaM sthAvaraM sUkSmaM sAdhAraNaM nidrAnidrApracalApracalAstyAnarddhayazca vilayaM prApitAH, tato napuMsaka veda unmUlitaH, tataH krameNa strIvedo hAsyaSaTkaM puruSaveda: saMjvalanaH krodho mAno mAyA ceti sarvasaMkhyayA'nivRttivAda ra samparAya guNasthAnake SaTtriMzatprakRtayo samUlakASaM kaSitAH / tataH sUkSmasamparAyaguNasthAnakacaramasamaye saMjvalana lobhaH parikSapitaH / tataH kSINakaSAyaguNasthAnakasya dvicaramasamaye nidrApracalAkhyaM nidrAdvikaM pralayaM prApitam, caramasamaye tu jJAnAvaraNapaJcaka-darzanAvaraNacatuSkA-'ntarAyapaJcakarUpAzcaturdaza prakRtayo samUlakA kaSitAH / ayogikevalino dvicaramasamaye devagatiraudArikAdizarIrapaJcakamaGgopAGgatramodArikaudArikAdibandhanapaJcadazakamaudArikAdi saMghAtapaJcakaM saMhananaSaTkaM saMsthAnaSaTkaM varNAdiviMzatikaM devAnupUrvI prazastakhagatiraprazastakhagatiraguruladhUpaghAtaM parAghAtamucchvAsaM nirmANaM pratyekaM sthiraM zubhaM susvaramaparyAptama sthirA 'zubha- durbhaga- duHsvarA-'nAdeyA'yazaH kIrttirUpaM prakRtipadkamanyataraM vedanIyaM nIcairgotraM ceti dvayazItiH prakRtaya unmUlitAH, tIrthakarA 'yogikevalicaramasamaye ca nAmakarmaNo manuSyagati-paJcendriyajAti- manuSyAnupUrvI trasa bAdara-paryApta subhagA ''deya-yazaH kIrtti - tIrthakara nAmakarmANyanyataravedanIyamuccairgotraM manuSyAyuzceti sarvasaMkhyayA trayodazaprakRtayo nAzamApAditAH, atIrthakarA-yogikevalicaramasamaye tvetA eva dvAdaza tIrthakaranAmakarmavajaH / evamaSkarmakSayAd aSTau guNAH prAdurbhavanti / tatra (1) jJAnAvaraNakarmakSayAt siddhAnAmanantaM kevalajJAnaM bhavati (2) darzanAvaraNa karmakSayA siddhAnAmanantaM kevaladarzanaM bhavati / (3) darzana mohanIvakSayAt kSArthikaM samyaktvam (4) cAritramohanIyAcca kSAyikaM cAritraM jAyate / yadavAci guNasthAnakakramAroheanantaM kevalajJAnaM jJAnAvaraNasaMkSayAt / anantaM darzanaM caiva darzanAvaraNakSayAt // 1 // guDa samyaktva cAritre kSAyike mohanigrahAt / xxxxxxxxx ||2||" iti / atra bahu vaktavyamasti tattvadhyAtmataparikSAdigranthAntarato 'vaseyam / (5) vedanIyakSayAdanantamanupamamanyAvAdhaM zAzvataM ca siddhAnAM sukhaM bhavati, tathA coktamAgame " na vi atthi mANusANaM taM sokkhaM na viya satrvadevANaM / jaM siddhANaM sokkhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 1 // suragaNasuhaM samattaM savvaDApiMDiyaM anaMtaguNaM / na ya pAvai muttisuhaM NaMtAhi vi vaggavaggUhiM ||2|| Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI ! gAthA-267 siddhassa suho rAsI savvApiMDito jai havejjA / so'vagbhaito savvAgAse na mAijjA // 3 // jaha nAma koI miccho nagaraguNe bahuvihe viyANato / na caei parikaheuM uvamAi tahiM asaMtoe ||4|| jaha savvakAmaguNiyaM puriso bhottUNa bhoaNa koi / tanhA hA vimuko aclijja jahAamiatatto ||5|| ia savvakAlatittA aDalaM nivvANamuvagayA siddhA / sAsayamavvAbAhaM ciTThati suho suhaM pattA || 6 ||" iti / (6) AyuHkSayAdakSayasthiti: (7) vighnakSayAdanantaM vIryam (8) nAmagotra yozca kSayAd amUrtA-'nantA'vagAhanA / yaduktaM guNasthAnakakramArohe " xxxanante sukhavIrye ca vedyavighnakSayAt kramAt // 1 // AyuSaH kSoNabhAvatvAt siddhAnAmakSayA sthitiH / nAmagotrakSayA devA-mUrtA'nantA'vagAhanA ||2||" iti / anyatrA'pyuktam" tassa varanANa - daMsaNavara - suha-sammatta-caraNa-niccaThiI / avagAhanA anaMtAmuttANaM khaiyaviriaM ca // 1 // nANAvaraNAI kammANaM aTTha je ThiA dosA / tesu gaesu paNAsaM ee aTTha vi guNA jAyA // 2 // " iti / mohanIyakarmakSayajanyaM guNadvayaM kSAyikasamyaktvacAritrAkhyam, nAma - gotrakSayajanyastveka evA'mUrtA'nantA 'vagAhanAkhya ityatra paribhASaiva zaraNam / nanvavagAhanA kathamAtmano guNaH ? tasya vyomaguNatvena vyavasthitatvAt / yadavAdi vAcakamukhyaiH zrItasvArtha sUtre' AkAzasyA'vagAhaH / " iti / na ca vyomnaH sAmAnyato 'vagAhanAguNavattve'pyanantAnAmekatrA- 'vagAhanA''tmano'sAviti vAcyam anantAnAmapyamUrtatvena pratighAtA'bhAvena vyomnaivaikatrA'vagAhanAdAnAditi cet, 506 ] pratighAtasya nAmakapanItazarIrajanitatvena zarIrA'bhAvaprayuktapratighAtA 'bhAvena nirukA vagAhanAyAH sambhavAt, tasyAzcA''tmaguNatvAt / na ca tathApi tadavagAhanAyA nAmakarmakSayajanyatvamastu, na gotrakSayajanyatvamiti vAcyam, nAmagotrayormilitayoreva tatra tatropanyAsavalenaikasmin guNe nAma- gotrarUpakarna prayakSa yajanyatvayojanAt, gotrakarmakSayajanyasya vizeSavyavahArA'bhAvabhAjI guNasya save-pi prAdhAnyena nAmakarmakSayajanyasyA - 'vagAhanAguNasyaiva vA gotrajanyatvasvI kArAt / aSTavidhakarmakSayAdyaiH siddhairete kevalajJAnAdayo'STau guNAH prAptAH, te IpatprAgbhArAyA UrdhvaM sthitAH santi, na punariha saMsAre samAgacchanti, karmatrIjasyA- 'tyantaM dagdhatvAt yadavAdi tattvArtha bhASyakAraiH Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhazilAnirUpaNam ] siddhAnAmavasthitiH [507 "dagdhe boje yathA'tyantaM prAdurbhavati nA-kuraH / karmayoje tathA dagdhe nArohati bhavAGakuraH // 1 // " iti / nanvIpatprAgabhArA kisvarUpA ? iti cet, ucyate-savArthasiddhavaravimAnAvaM lokasya mUrdhanyAyAmaviSkambhAbhyAM pazcacatvAriMzayojanalakSapramANA (45,00,000), uttAnacchatrAkRtiH paridhigaNitenaikonapazcAzadadhikadvizatottaratriMzatsahasrAdhika vAcatvAriMzacchatasahasrAdhikaikakoTIyojanapramitA (1,42,30, 249), madhyabhAge yojanA'STakavAhalyA-''yAmaviSkambhAbhyAM cA-'STayojanapramANA, tato madhyabhAgAt parataH sarvAsu dikSu vidikSu ca kramazaH pratiyojanamagulapRthaktvena hInA hInatarA prAnte cA-'GgulasaMkhyeyabhAgapramANA satI makSikApatrAdapi tanutarA bhavati, aupapAtikasUtre tu "aMgulassa asaMkhejjabhAgaM bAhalleNaM paNNattA" ityuktam , evaM prajJApanAdisUtreSvapi / iyazca pRthivIkAyikairnirvartitA manoharA surabhizca / tathA coktamAvazyakaniyuktI "IsopabhArAe sIAe joaNammi logNto| bArasahiM joyaNehi siddhI savvatthasiddhAo // 1 // nimmaladagarayavannA tusAragokhorahArasarivannA / uttANayachattayasaMThiA a bhaNiA jiNavarehiM // 2 // egA joyaNakoDI bAyAlIsaM ca syshssaaii| tIsaM ceva sahassA do cava sayA auNavannA // 3 // bahumajjhadesabhAe ahava ca joyaNAi baahllN| carimaMtesu a taNuI aMgulasaMkhijjaI bhAgaM // 4 // gaMtUNa joyaNaM joyaNaM tu parihAi aMgulapuhuttaM / tIse vi a peraMte macchiapattAu taNuayarA // 5 // " iti / evaMbhUtAyA IratyAgabhArAyAH pRthivyA Urdhva siddhAH sthitAH, idaM tu sAmAnyena siddhAnAmavasthAnaM bhaNitam , vizeSataH punarevaMbhUtAyA IpatmAgabhArAyAH pRthivyA upari yadyojanam, tasya yojanasya yaH krozaH, tasyoparitane SaDbhAge svacaramabhavasaMsthAnasya tribhAgahInA-'vagAhanayA siddhA atiSThante / yaduktamAgame iMsIpabhArAe uvariMkhalu joaNassa jo koso| kosassa ya chanbhAe siDANogAhaNA bhnniaa|" iti / nanu prastutagAthayA karmASTakaprakSayAdanantajJAnAdyaSTaguNasaMprAptilakSaNo mokSaH pratipAdyate, sa ca vicAryamANo niruktalakSaNo nopapadyate, kintu buddhayAdivizeSaguNocchedarUpa ityaadyaahurnaiyaayikaadyH| tathAhi-tadatyantavimokSo'pavargaH (go0 1-1-22) iti gotamasUtre tatsarvanAmnA sarveSAmAtmavizeSaguNAnAM bodhanAd navAnAmAtmavizeSaguNAnAM buddhayAdInAmatyantocchedo mokSa Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 ] khavagaseDhI [ gAthA-267 iti sidhyati,yaduktaM zrIjayantabhaTTaiAyamaJjaryAm-"taditi prakrAntasya duHkhasyAvamarzaH na ca mukhyameva duHkhaM bAdhanAsvabhAvamavamRzyate, kintu tatsAdhanaM tadanuSaktaM ca sarvameva, tena duHkhena viyogo'pavargaH, asti ca pralayavelAyAmAtmano duHkhaviyogaH, sa svapavargoM na bhavati, sargasamaye punarakSoNakarmAzayA'nurUpazarorAdisambandhe sati duHkhasambhavAdatastavyAvRttyarthamatyantagrahaNam , Atyantiko duHkhavyAvRttirapavargo na sAvadhikA / dvividhaduHkhAvamarzinA sarvanAmnA sarveSAmAtmaguNAnAM duHkhavadavamarzAdatyantagrahaNena ca sarvAtmanA tadviyogA'bhidhAnAnavAnAmAtmaguNAnAM buddhi-sukha-duHkhecchA-dveSa prayatna-dharmA-dharma-saMskArANAM nirmU locchedo'pavarga ityuktaM bhavati / yAvadAtmaguNAH sarve nocchinnA vAsanAdayaH / tAvadAtyantiko duHkhavyAvRttirnA'vakalpate // 1 // dharmA'dharmanimitto hi sambhavaH sukhaduHkhayoH / mUlabhUtau ca tAveva stambhau saMsArasadmanaH // 2 // taducchede tu tatkAryazarorAdyanupaplavAt / nAtmanaH sukha-duHkhe sta ityaso mukta ucyate // 3 // icchA-dveSa-prayatnAdi bhogAyatanabandhanam / ucchinnabhogAyatano nAtmA tairapi yujyate // 4 // prANasya kSatpipAse dve lobhamohau ca cetsH| zItA-S'tapo zarIrasya SaDUmirahitaH zivaH // 5 // tadevaM navAnAmAtmaguNAnAM nimU locchedo'pavarga iti yaducyate, tadevedamuktaM bhavati-tadatyantaviyogo'pavarga iti / " evaM vyomazivAcAryairapi prazastapAdabhASyasya vyomavatyAkhyavRttau pratipAditam-"navAnAmAtmavizeSaguNAnAmatyantocchittirmokSa iti / " pramANayanti ca navAnAmAtmavizeSaguNAnAM santAno'tyantamucchidyate, santAnatvAditi, nA'yaM heturasiddhaH, vyApyatvenA'bhimatasya santAnatvasya buddhayAdilakSaNe pakSe pravartamAnatvAt / nA'pi viruddhaH, sapakSe pradIpAdAvupalambhAt / nA'pyanaikAntikaH, vipakSe paramAvAdAvavRteH, nA'pi kAlAtyayApadiSTaH, viparItArthopasthApakayoH pratyakSA-''gamayoranupalambhAt / nA'pi satpratipakSaH, sAdhyAbhAvasAdhakA'numAnA-'sambhavAt / ___ Agamo-'pyatra "na ha vai sazarIrasya priyAprayayorapahatirasti, azarIraM vAvasantaM priyApriye na spazataH / " iti sukhAderabhAvabodhakaH / . Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikAnAM pUrvapakSa: ] [ 509 tacca na ca santAnocchede kazcid heturvAvyaH, nirhetukavinAzasya pratiSedhAditi vAcyam, jJAnasya mithyAjJAnavyavacchedakrameNa niHzreyasahetutvena pratipAdanAt / upalabdhaJca mithyAjJAnanivRttau samyagjJAnasya sAmarthyaM zuktikAdau / na cottarakAlabhAvinA mithyAjJAnenA'pi samyagjJAnasya nivRttiH sambhavati, tatsantAnocchedasya vivakSitatvAt / yathA hi samyagjJAnAd mithyAjJAnasantAnocchedaH kriyate, naivaM mithyAjJAnAt samyagjJAna santAnocchedaH, samyagjJAnasya yathArtha - viSayatvena balIyastvAd / nivRtre ca mithyAjJAne tanmUlakA rAgAdayo'payanti, kAraNAbhAve kAryasyA'nutpAdAt, rAgAdyapAye ca tatkAryarUpA manovAkkAyapravRttirvyAvartate, tadvyAvRttau ca dharmAdharma yoranutpattiH / ArabdhazarIrendriyaviSaya kAryayordharmA'dharmayoH sukhAdiphalopabhogAt prakSayaH, anArabdha-tatkAryayozca saJcitayorapi tayorupabhogAdeva prakSaya iti taccajJAnasya mithyAjJAnavyavacchedakrameNa mokSahetutvamasti / yadAhunyAyabhASyakArAH - "yadA tu tattvajJAnAnmithyAjJAna'mapaiti, tadA mithyAjJAnApAye doSA' apayanti, doSA'pAye pravRtti rapaiti, pravRtyapAye janmA'paiti, janmA'pAye duHkha mapaiti, duHkhApAye ca Atyantiko 'pavargaH niHzreyasamiti / " : mokSasvarUpavicAraH evameva vaizeSikadarzanaprazastapAdabhASye'pi pratipAditam - "jJAnapUrvakAntu kRtAdasaGkalpita phalAdviguDe kule jAtasya duHkhavigamopAya jijJAsorAcAryamupasaGgasyotpannaSaTpadArthatattvajJAnAsyA'jJAnanivRttau viraktasya rAgadveSAyabhAvAt tajjayodharmAdharmotpattau pUrvasaJcitayozcopabhogAnnirodhe santoSasukhaM zaroraparicchedaM cotpAdya rAgAdinivRttau nivRttilakSaNaH kevalo dharmaH paramArthadarzanajaM sukhaM kRtvA nivartate / tadA nirodhAt nirbIjasyASStmanaH zarIrAdinivRttiH, punaH zarIrAdyanuspattau ' dagdhendhanavadupazamo mokSa iti / " ihA''rabdhazarIrAdidharmAdharmavat sacitayorapi dharmA-dharmavorupabhogAdeva prakSayo bhaNitaH, AgamazcAtra "nA'bhuktaM kSIyate karma kalpakoTizatairapi "" ityevaMrUpa etadarthasaMvAdakaH / anumAnamapyasti -- pUrvakarmANyupabhogAdeva kSIyante, karmatvAt, yad yat karma tat tad upabhogAdeva kSIyate, yathA- S'rabdhazarIraM karma, tathA caitat karma / tasmAdupabhogAdeva kSIyate karma / na copabhogAt (1) dehAdiSvAtmabuddhayAdikaM midhyAjJAnam (2) mithyAjJAnAdanukUleSu rAgaH, pratikUleSu ca dveSaH, rAgadveSAdhikArAccA'sUyerSyA - mAyA lobhAdayo doSAH (3) iha pravRttisAdhanau dharmA'dharmau pravRttizabdenA'bhihitau yathA'nnasAdhanAH prANAH "annaM vai prANinaH prANAH" iti / (4) zarIrendriyabuddhInAM nikAyaviziSTaH prAdurbhAvo janma / " (5) bAdhanAlakSaNaM pratikUlavedanIyaM duHkham / (6) yathA dagdhendhanasyA'nalasyopazamaH = lAdimIrahitasyA'vasthAnam, tadvadatyantaM vizeSaguNairviyuktasyA - SS - tmano 'vasthAnaM mokSa iti / (7) uddhRto'yaM zlokaH prazastapAdabhASyavyomavatyAdAvapi / Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51. ] khavagaseDhI [gAthA-267 prakSaye karmAntarasyotpatteravazyaMbhAvAt saMsArAnucchedaH / ayaM bhAvaH-"mA hiMsyAt sarvabhUtAni" iti zrutisadbhAvAt prANimAtrasya vadho-'niSTaH / upabhogastu prANyupamardanAdikaM vinA na saMbhavatItyupArjitaprANivadhAdinimittakakarmaphalopabhogAya janmAntaramAvazyakam / tatrA'pyupabhogena punaH prANivadhAdinimittakakarmopArjanaM syAt , tatphalopabhogAya punarjanmAntaramAvazyakamiti kathaM saMsArasyocchedaH syAditi vAcyam , 'samAdhivalAdutpannatattvajJAnasyA'vagatakarmasAmotpAditayugapadazeSazarIradvArA'vAptA'zeSabhogasya karmAntarotpattinimittamithyAjJAnajanitA'nusandhAnavikalasya karmAntarA'nutpattyA saMsAracchedopapatteH / / etaduktaM bhavati-samAdhibalAllabdhataccajJAno yogI nikhilanijakarmasAmAr2yA jJAtvA tadupabhogayogyAni teSu teSUpapattisthAneSu tAni tAni sendriyANi zarIrAdIni nirmAya sakalakarmaphalamanubhavati / na ca tatpravRttiH punarjanmane kalpate, kSINaklezatvAt , yaduktaM zrIgotamena "na pravRttiH pratisandhAnAya kSINaklezasya / " (go04-1-64) iti / na ca mithyAjJAnAbhAve tatvajJAnina upabhogA-'bhilASasyaivA'sambhavAt kAyavyUhadvArA saJcitayordharmAdharmayorupabhogo nopapadyata iti vAcyam , yata upabhogaM vinA karmaNAM prakSayA'nupapattitastatvajJAninastadupabhogA-'bhilApAbhAve'pi karmakSayArthitvena tasya tatra' pravRttirghaTate, vaidyopadezenA-''turasyevoSadhAcaraNe, yathaiva hyAturasyA'nabhilapitakaTukakkAthAdyAcaraNe vyAdhiprakSayArtha pravRttidRzyate, tadvayatirekeNa vyAdhiprakSayo'nupapannaH, tathaivA-trA'pi / nanu tatvajJAnAdeva sazcitakarmakSayo'stu, yaduktaM vyAsamuninA bhagavadgItAyAm "yathaidhAMsi samiDo'gnirbhasmasAt kurute'rjuna / jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAt kurute tathA // 1 // " iti cet , na, tatvajJAnasya sAkSAt karmavinAze vyApArA-'bhAvAt / tatvajJAnaM hi nikhilazarIrotpattidvAreNopabhogAt karmaNAM vinAze vyApriyata ityagnirivopacaryata iti vyAkhyeyaM bhagavadgItAvacanam , na tu sAkSAt / tatazca 'nA'bhuktaM karma' ityAdinA saha "yathaidhAMsi" ityAdyasya na kazcid virodhaH / na ca tacajJAninAM karmavinAzastatvajJAnAdbhavatu, itareSAntUpabhogAditi vAvyam , jJAnena karmavinAze prasiddhodAharaNA-'bhAvAt / kecitta vidyamAnAnyapi karmANi na janmAntarazarIrANyArabhante, mithyAjJAnajanitasaMskArasya sahakAriNo virahAdityAhuH, taduktaM nyAyamaJjaryA zrIjayantabhaTTai:-"tadanye na manyante, na sarvAtmanAkarmaNAM dAhaH, kintu svarUpeNa satAmapi sahakArivaikalyAt svakArya 1 uktaM ca prazastapAdabhASyavyomavatyA-samAdhibalAdutpannatattvajJAno hi karmaNAzca sAdhyamarya viditvA yugapaccharIrANi nirmaayopbhog.........|" iti / (2) karmaphalopabhoge Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikAnAM pUrvapakSa: ] mokSasvarUpavicAra: karaNodAsInatA teSAM bhavati, bhRSTAnAmiva bojAnAmaGkurakaraNakauzalahAni:, yataH sAmagrI kAryasya janikA, na kevalaM kAraNamato na karmANyeva kevalAni phalopabhoga yogyazarorendriyAdijanmanimittatAmupayAnti, kintu mithyAjJAnena doSaizca sahitAni tadukam - 'avidhAtRSNe dharmAdharmau ca janmakAraNa " miti tatvavidazca tattvavitvAdeva nA'vidyA mithyAjJAnAtmikA bhavati, doSANAM tu prazame darzita eva kramaH, tadabhAve bhavantAvapi dharmAdharmau na bandhAya kalpete, na hi svakAryamaGkurAdi kusUlavartIni bojAni janayitumutsahante, bhRSTabIjAnAmapi svarUpazaktirapi tAnavaM gatA, tadvatkarmaNAM svarUpazakti zaithilyaM mA bhUt, tathApi kusUlavartibIjavat sahakArivaidhuryAt kAryA'nArambhaH / " iti / tanna, anutpAditakAryasya karmalakSaNasya janyabhAvasyA- prakSayAd nityatvaprasakteH, pratiyogitAsambandhena dhvaMsatvAvacchinna prati tAdAtmyasambandhena janyabhAvatvena hetutvamiti kAryakAraNabhAvalopapattezca / nanvanAgatayordharmA'rdhamayorutpattipratiSedhe sati tacajJAninAM nitya naimittikA'nuSThAnaM kimartham ? iti cet, pratyavAyaparihArArthamiti brUmaH / na ca mithyAjJAnA-'bhAve duSkarmaNo'bhAvAt kasya parihArArthaM nityanaimittikA'nuSThAnamiti vAcyam, yato mithyAjJAnA'bhAve 'kAmyaniSiddhAcaraNanimittasyaiva pratyavAyasyA'bhAvaH, na punarnityanaimittikAdivihitA'nanuSThAna nimittasya, akurvan vihitaM karma pratyavAyena lipyata ityAgamAt / taduktaJca--nityanaimittikaireva kurvANo duritakSayam / tathA ca jJAnaM ca vimalIkuvaMnnabhyAsena tu pAcayet // 1 // abhyAsAt pakka vijJAnaH kaivalyaM labhate naraH / kevalaM kAmye niSiddhe ca pravRttipratiSeghataH // 2 // nitya naimittike kuryAt pratyavAyajihAsayA / mokSArthI na pravartteta tatra kAmya - niSiddhayoH // 1 // [ 511 na cetthaM mithyAjJAnadhvaMsAdikrameNa vizeguNocchedaviziSTAtmasvarUpamuktyabhyupagame tAdRzamuktestavajJAna kAryatvAdanityatvamiti vAcyam, yataH kiM vizeSaguNocchedasyA'nityatvamApAdyate, tadviziSTAtmano vA ? na tAvat prathamo vikalpaH yato vizeSaguNocchedaH pradhvaMsarUpaH / janyasya bhAvasyaiva vinAzitvaM prasiddham, na tu dhvaMsasya / nA'pi dvitIyavikalpaH, yatastadviziSTAtmano (1) kAmyaM = yAgaH, niSiddhaM vipravadhAdi / (2) kaivalyaM = sakalAtmavizeSaguNoccheda viziSTAtmasvarUpaM niHzreyasam / Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 ] khavagaseDhI [ nAtha 67 bhAvatve'pi nityatvena kAryatvAbhAvAnA'nityatvam / na ca tathApi buddhayAdivinAze tadvata Atmano'pi nAzaH syAdeveti vAcyam , guNaguNinostAdAtmyA'bhAvAt / atra pratividhIyate-'yattAvaduktam 'navAnAmAtmavizeSaguNAnAM santAno'tyantamucchidyate, santAnatvAdityatrA-''tmanaH kiM sarvathA bhinnAnAM buddhayAdivizeSaguNAnAM santAnasyocchedaH sAdhyate, utA-'bhinnAnAm , Ahosvit kazcid bhinnAnAm ? tatra prathamapakSe tAvadAzrayA'siddho hetuH, Atmato'tyantabhinnAnAM buddhayAdivizeSaguNAnAmasatkalpatvAt santAnasya dharmiNo'siddhaH / tathA teSAM bhavanmate svasaMveditatvA'nabhyupagamAt jJAnAntaragrAhyAtve cA-'navasthAdidoSaprasaGgAt , ajJAtAnAJca sacAsiddhaH punarapyAzrayAsiddhaH 'santAnatvAd ' iti hetuH| ___ nA-'pi dvaitIyikaH pakSaH kakSIkaraNAhaH, AtmanaH sarvathA- bhinnAnAM buyAdivizeSaguNAnAmucchedasAdhane tadvata Atmano'pyucchedaH syAt / tatazca kasyA'so mokSaH ? nA'pi tArtIyikaH pakSaH, kathaJcidbhadasya tu naiyAyika-vaizeSikAdibhiranabhyupagamAt , tadabhyupagame'pi sarvathA tadu chedA'siddhiH, kathaJcidanucchedasyA'pyevaM prasiddhaH / tathA-'bhyupagame cA-'smanmatamevA-'GgIkRtaM prekSAvatA / abhyupagamyata eva hi syAdvAdavAdibhiguNaguNinoH kathizcadbhedaH, tena "nahammi ya cha umathie nANe" ityAgamAt kSAyopazamikamanyAdijJAnAnAM vinAze'pi mokSAvasthAyAM kSAyikakevalajJAnasyA-'nucchedaH / / kiJca santAnatvaM hetutvenopAdIyamAnaM kiM sAmAnyarUpamabhipretam , una vizeSarUpam ? tatra prathamapakSe svarUpAsiddho hetuH, buddhayAdivizeSaguNeSu tejodravyavizeSe ca sattAsAmAnya vyatirekeNA'parasAmAnyasyA'sambhavAt / na ca santAnatvasya sattArUpaparasAmAnyarUpatve na tasya svarUpAsiddhatvamiti vAcyam , yataH sattAsAmAnyarUpatve santAnatvasya 'sat sat' iti pratyayahetutvameva syAt, na punaH 'santAnaH santAnaH' iti pratyayahetutvam , anyathA dravyaguNakarmasvarUpAdeva 'sat sat' iti pratyayopapatteH sattAkalpanAyA vaiyarthyam / kizca sattAsAmAnyarUpatve gaganAdinA vyabhicAraH, atyannocchedA-'bhAve'pi gaganAdau sattAsAmAnyarUpasya santAnatvasya hetoH sadbhAvAt / / api ca santAnatvasAmAnyasya buddhayAdiSu vRttimattA samavAyena bhavateSyate, samavAyasya ca sammatitarkAdivRttigrantheSu nyakSeNa niSiddhatvAt punarapi santAnatvahetoH svarUpAsiddhatA / nA'pyaparasAmAnyarUpaM santAnatvaM sambhavati, yato vizeSaguNAzritA jAtiH khalu santAnatvaM na sAdharmyadRSTAnte tejodravye pradIpAdAvasti, guNavRttitvAt , tena sAdhanavikalo dRSTAntaH / (1) pR0 508 paM0 25 / (2) sAdhyAbhAve-'pi / Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikamatakhaNDanam / mokSasvarUpavicAraH [ 513 atha vizeSarUpaM santAnatvaM hetuH / tatra vikalpacatuSkamavatarati-(1) kimupAdAnopAdeyabhUtaghuddhayAdikSaNalakSaNapravAharUpam ?(2) uta kAryakAraNabhAvalakSaNapravAharUpam ? (3) Ahosvit svatantram aparAparakSaNotpattimAtram ? (4) athavA ekAzrayA-'parAparakSaNotpattimAtram ? iti / tatra na tAvadAdyo vikalpaH, tAdRzasantAnatvasyA'nyatrA'-'pravRttyA-'sAdhAraNA'naikAntikatvAd abhyupagamavirodhaprasaGgAcca / abhyupagamavirodhazcettham-na khalu naiyAyika-vaizeSikAdibhikSuddhayAdikSaNAnAmupAdAnopAdeyabhAvaH svIkriyate, tasya saugatAnAM sammatatvAt , naiyAyikAdibhistu samavAyikAraNA''tmato-'samavAyikAraNA-''tma-manaHsaMyogato-'dRSTAdezca nimittakAraNAdAtmaguNotpattisvIkArAt / etenaiva dvitIyapakSo'pi prativihitaH, buddhayAdikSaNAnAM kAryakAraNabhAvasya tairanaGgIkArAt / pralayapralIna-buddhayAderapyAtmana eva punarbuddhayAdhutpAdAGgIkArAt / / tRtIyapakSe'pi vyabhicAraH, aparA-'pareSAmutpAdukAnAM ghaTa-paTa-kaTAdInAM santAnatve'pyatyantamanucchedAt / caturthapakSo'pi na ramaNIyaH, yatastAdRzaM santAnatvaM nAsti pradIpa iti sAdhanavikalo dRSTAntaH / paramANupAkajarUpAdibhizca vyabhicArI hetuH, tathAvidhasantAnatvasya tatra sadbhAve'pyatyantocchedAbhAvAt / ____ api ca santAnatvamapi bhaviSyati, atyantAnucchedazcA'pIti, viparyaye hetorvAdhakapramANA'bhAvena sandigdhavipakSavyAvRttikatvAdanaikAntikaH / viruddhazcA'yaM santAnatvahetuH, zabda-buddhi-pradIpAdiSvapyatyantAnucchedavatyeva santAnatvasya vyavasthAnAt / na hyekAntanityeSvivaikAntA-'nityeSvapyarthakriyAkAritvalakSaNaM sacaM saMbhavati,tatra tatra sthAdvAdagrantheSu pratiSiddhatvAt / sAdhyavaikalyaM ca dRSTAntasya, pradIpAderatyantocchedA-'bhAvAt , taijasaparamANUnAM khalu bhAsvararUpaparityAgenA'ndhakArarUpatayA-'vasthAnAt / na ca pradIpAdInAmuttarapariNAmasyA-'pratyakSatvena teSAmucchedo vinizcetu zakyaH, anyathA paramANUnAM pArimANDalyaguNAdhAratayA pratyakSato-'gRhItAnAmasacaM prasajyeta / atha teSAM tadrUpatayA-'numAnAt pratipatte 'yaM doSa iti cet , prakRte'pyanumAnAt sA pratipattiH kiM neSyate / yathAhi sthUlakAryapratipattistadaparasUkSmakAraNamantareNA'sambhavinI paramANusattAmavabodhayati, tathA madhyasthitidarzanaM pUrvAparakoTisthitimantareNA'sambhavi tAM sAdhayatIti / na ca dhastasyA-'pi pradIpasya vikArAntareNA-'vasthAnA-'bhyupagame pratyakSabAdheti vAcyam , vAristhite tejasi bhAsvararUpA-'bhyupagame'pi tadAdhopapatteH / athoSNasparzasya bhAsvararUpAdhikaraNatejodravyA'bhAve'lambhavAdanumAnatastatrAnudbhUtabhAsvararUpasya parikalpanam ,tarhi pradIpAderanupAdanotpa (1) dRSTAnte pradIpe (2) uSNavAristhite / (3) vahnau / Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 ] khatragaseDhI [ gAtha-267 tivadantyAvasthAto'parA para pariNAmA -''dhAratvamantareNa saccakRtakatyAderanupapatteratyantA-S -'nucchedo'pi parikalpyatAm, avizeSAt / prayogazcA'yam - pUrvAparasvabhAvaparihArA 'GgIkArasthitilakSaNapariNAmavAn pradIpaH, saccAt kRtakatvAcca ghaTAdivad / itthamanumAnato'pi pradIpAdi santAnA'nucchedaH kiM na kalpyate, anyathA santAnacaramakSaNasya kSaNAntarA'janakatvenA-'rthakriyAkAritvavirahAdasa siddhe pUrva pUrva kSaNAnAmapi tathAbhUtatvaprasaGgAd vivakSitakSaNasyA'pyasaccaM syAt / tatazca dRSTAntasya pradIpasya buddhayAdipakSasya cA'saccaprasaGgAt kathamanumAnaM pravarteta ? itthaM zabda-buddhi-pradIpAdInAM samAne nAtyantika ucchedo'bhyupagantavyaH, anyathA vivakSitakSaNe'pi saccAbhAvaH syAt / tadevaM sarvatrA'tyantA'nucchedavatsveva buddhipradIpAdiSu santAnatvasya vRtteH kathaM na tasya viruddhatvam ? satpratipakSazcA'yaM santAnatva hetuH, tathAhi buddhyAdi santAno nA'tyantocchedavAn, , sarvapramANA'nupalabhyamAnatathocchedatvAt / yo hi sarvapramANAnupalabhyamAnatadhocchedaH, na sa tavenAbhyupagamyaH, yathA pArthivaparamANupAkajarUpAdisantAnaH, tathA cA'yam, tasmAnnA'tyantocchedavAniti / na ca navAnAmAtma vizeSaguNAnAM santAno'tyantamucchidyate, santAnatvAdityanumAnapramANAdeva santAnocchedopalabdheH sarvapramANA'nupalabhyamAnatathocchedatvamasiddhamiti vAcyam, kadoSaduSTatvenA'nanumAnatvapratipAdanAt / kAlAtyayApadiSTazvAyaM santAnatvahetuH, viparItArthopasthApakottA'numAnena bAdhitapakSanidezAnantaraM prayuktatvAt / kizca navAnAmAtma vizeSaguNAnAM santAno 'tyantamucchidyate, santAnatvAdityanumAnAt kimindriyajAnAM buddhyAdInAmucchedaH sAdhyamAno'sti ? utA'tIndriyANAm ? asthA tatrAdyapakSe siddhasAdhanam, asmAbhirapi tatra buddhayAdiguNAnAmindriyajA nAmucchedasvIkArAt / dvitIyapakSo'pi na niravadyaH, atIndriyANAM teSAmatyantocchede muktau kasyacidapi pravRcyanupapatteH / sarvo hi mokSArthI niratizaya sukhajJAnAdiprAptyabhilASeNaiva pravartate, na punaH sakalabuddhyAdivizeSaguNocchedAbhilASeNa tAdRzocchedasya kenacidapyanabhilapaNIyatvAt / na ko'pi svAtmAnaM zilAzakalakalpamapagatasakalasaMvedanaM jaDaM sampAdayituM prayatate / yadi mokSAvasthAyAM svAtmA pAtrANadezIyo jaDo bhavet tarhi kRtaM mokSeNa, saMsAra eva varamastu / ata eva bhavadupahAso'pi zrUyate 1 varaM vRndAvane ramye zRgAlaizca sahoSitam / na tu vaizeSikoM muktiM gotamo gantumicchati // 1 // " iti api ca upahAsaM vidadhatA mahAkavizrIharSeNA-'pi naiSadhamahAkAvye bhaNitam Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ neyAyikamatakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH muktaye yaH zilAtvAya zAstramUce sacetasAm / gotamaM tamavekSyaiva yathA vittha tathaiva sH||1||" iti 'bhavatpaThitA-''gamastvanyathA-'pi vyAkhyAtuM zakyate / tathAhi-sazarIrasya-gaticatuSTayavartina AtmanaH priyA-'priyayoH parasparA-'nuSaktayoH sukha-duHkhayoH, apahatiH abhAvo nAsti, saMsAriNAM kadAcidapi kevalaM sukhaM kevalaM vA duHkhaM nAstItyarthaH, azarIraMgaticatuSTayA-'nyatamA-'vartinaM tu vAvasantaM yaluka , atizayena vasantaM priyApriyeparasparAnuSaktaM sukhaduHkhe na spRzataH, AtmasvarUpatvena sadaiva kevalasukhasyaiva sadbhAvAditi / / nanu parasparA'nupaktatvaM kuto budhyate, na ca dvandvasamAsakaraNAt tad gamyata iti vAcyam , yato yathA dhavakhadirau chindrItyAdau chidAyAH pratyekamanvayo bhavati, tathA'trApi parasparA-'nanupaktayoH sukhaduHkhayohaNaM syAditi cet , ucyate-ekasatve'pyubhayaM nAstIti pratItibalAt ghaTavatyapi bhUtale ghaTapaTau na sta iti vAkyAd yathA ghaTapaTobhayatvAvacchinnapratiyogitAkA'bhAvo budhyate, tathaiva muktau sukhAdisattve'pi tAtparyavazAduktazratyA priyA'priyobhayatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvaH pratipAdyate / tena ___ "sukhamAtyantikaM yatra buDigrAhyamatondriyam / taM vai mokSaM vijAnIyAt duSpApamakRtAtmabhiH // 1 // iti smRtirapyuktArthAnupAtinI saGgacchate / ___ yadvA-'priyazabdasAnnidhyAd bhavaduditAgamasthau priyA'priyazabdo vaiSayikasukha-duHkhapratipAdanaparau vyAkhyAyete, tato'pi na kAcid vipratipattiH / kiJca muktau buddhayAdivizeSaguNAnAmabhAvaH kiM kAraNA'bhAvAdiSyate ? uta viruddhatvAdiSyate ? na tAvat prathamavikalpaH, na hi jJAnAdivizeSaguNatvAvacchinna prati zarIrAdenimittakAraNatvam , IzvarajJAnAdike vyabhicArAt ,kintvindriyajabuddhayAdivizeSaguNatvAvacchinna pratyeva zarIrAdenimittakAraNatvamabhyupagantavyam , na tu mokSAvasthAjJAnasukhAdikatvAvacchinna pratyapi / na ca saMsArAvasthAjJAnasukhAdikasya zarIrAdinirUpitakAryatvam, mokSAvasthAjJAnasukhAdikasya tvanyanirUpitakAryatvamiti mokSAvasthAjJAnasukhAdikaM prati kAraNAntarakalpane gauravamiti vAcyam , "mokSe sukhamanuttamam" ityAdyAgamavalena muktau jJAnasukhAdInAM siddhau tadutpatteranyathAnupapalyA kalpite kAraNe kalpanAgauravasya prAmANikatvena dUSaNatvavirahAt / nanu tathApi muktAvapi buddhayAdiguNAnAM janyabhAvatvAt teSAM dhvaMsaH syAt , tatazca na (1) pR0 508 paM030 / Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 ] khavagaseDhI ! gAthA-267 teSAmanantatvam , yataH pratiyogitAsambandhena dhvaMsatvAvacchinna prati tAdAtmyasambandhena janyabhAvatvena kAraNamiti kAryakAraNabhAva iti cet ,na, abhAvavat kasyacid bhAvasyA-'pyavinAzasambhavAd janyabhAvatvena nAzahetutve mAnAbhAvAcca / etaduktaM bhavati-yathA janyasya dhvaMsasya vinAzA-'bhAvena vinAza-janyAbhAvayoH kAryakAraNabhAvo na sambhavati, tathaivA-''gamasiddhasya muktA'vasthAjJAnasukhAdikasya vinAzAbhAvena vinAza-janyabhAvayorapi na kAryakAraNabhAvaH / nanu yadyevaM nAzajanyabhAvageH kAryakAraNabhAvavirahaH, tarhi pathA janyasya kasyacid ghaTAdyAtmaka gAvasya nAzo bhavati, kasyacicca muktAvasthAjJAnasukhAdikasya na bhavati, tathA-'janyasyA'pi kasyacid nAzaH, kasyacicca neti cet , maivam , nAzakAraNAnAM nAzyaniSTatayaiva hetutvena doSA-'bhAvAt / ayaM bhAvaH-mudgarasaMyogAdeH kAraNatAniyAmakena sambandhavizeSeNa svasamavApisaMyogAdinA nAzye ghaTAdau vRtyA ghaTAdinAzaM prati mudgarasaMyogAde zakAraNatA,tena nA-janyasya nAzA-''pattiH,nAzakAraNavirahAt ,evameva muktAvasthAyAM na jJAnasukhAdinAzA-''pattiH / na ca zarIrAyabhAvasya tAdRzajJAnasukhAdivinAzaM prati hetutA samastIti vAcyam , abhAvasya tucchatvena nAzakAraNa yA-'yogAt / ___ api ca pratiyogitAsambandhena nAzaM prati janyabhAvatvena hetutve svIkRte kAraNatA-vacchedako janyatvaM na prAgabhAvapratiyogitvaM grahItuM zakyate, gurubhUtatvAt , kintu kAlikasambandhena ghaTatvAdimaccasya kAraNatAvacchedakatvakalpanamucitam , laghubhRtatvAt / etaduktaM bhavati-kAlikasambandhena ghaTatvAdimattvasya janyamAtravRttitA naiyAyikaiH svIkriyate, kAlA'tiriktanityapadArthe tu ghRttiH kAlikasambandhena nA-'bhyupagamyate "nityeSu kAlikA-'yogAt" iti vacanAt / tatazca pratiyogitAsambandhena nAzaM prati janyabhAvatvaM heturityatra prAgabhAvapratiyogitvA-'pekSayA laghutvena kAlikasambandhena ghaTatvAdimattvasyaiva kAraNatAvacchedakatvakalpanamucitam , tatrA-'pi ghaTatvAdimavasyaivA'vacchedakatvaM na paTatyAdimacasyeti vinigavirahAt , ghaTatva-paTatvAdimacAdInAmavacchedakatvaM vAcyam / tathA ca satyavacchedakAnAM nAnAtvaM syAt / kiJca janyabhAvatvena nAzahetutve'pi muktaunasukhAdidhvaMsaH,yato yogpavibhuvizeSaguNAn svottaravartiyogyavibhuvizeSaguNA nAzayantIti naiyAyikasiddhAntasadbhAvAt pratiyogitAsambandhena yogyAtmavizeSaguNanAzaM pratyekAdhikaraNyAvacchinnamvapUrvavRttitAsambandhena yogyavizeSaguNatvena hetutvamityapi naiyAyikamate kAryakAraNabhAvo'sti, muktau tu yogyavizeSaguNotpattyabhAvAd na pUrvavizeSaguNAnAM nAzaH syAt / tatazca muktyavasthAyAmapyanantajJAnAdikaM nirAdhAdham / anantAtIndriyajJAnasadbhAvazca yathA bhavati, tathA sayogikevali-guNasthAnAdhikAra AgamarItyA darzitaH / anantAtIndriyasakalapadArthaviSayakajJAnasAdhakamanumAnapramANamapyasti / tadyathA-jJAnatAratamyaM kvacid vizrAntam, tAratamyazabdavAcyatvAt , parimANavaditi / Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikamatakhaNDanama ] mokSasvarUpavicAraH [ 517 ____ atha viruddhatvAd muko jJAnAvanASa iSyata iti cet , na, svarUpeNa kasyacit virodhA-s bhAvAt / pratibandhakakarmApAyopetasvAtmanaH svarUpamevA'nantajJAnAdiviziSTatvam , na ca svarUpeNa saha virodho nyAyyaH / abhyupagate ca virodhe mahezvarajJAnAdInAmapyabhAvaH prasajyeta, avizeSAt / anyacca pradIpanirvANavAdinaH saugatAd bhavataH ko vizeSaH, saugatena hi svarUpeNA-''tmano'sacamabhyupagatam , yadyuktaM saundaranandamahAkAvye zrIbhadantAzvaghoSaNa "yasminna jAtinaM jarA na mRtyuna vyAdhayo nA-'priyasamprayogaH / necchAvipannapriyaviprayogaH kSemaM padaM naiSThikamacyutaM tat // 1 // dIpo yathA nittimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcidvidizaM na kAJcit snehakSayAt kevalameti zAntim // 2 // evaM kRtI nittimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaMna kAJcidvidizaM na kAzcit klezakSayAt kevalameti zAntim // 3 // " iti / bhavatA tu sato'pyasyAtmano buddhayAdiguNavikalatvamabhyupagamyate, buddhayAdiguNavikalatAyAzca pramANAbhAvAdasattvam / buddhayAdiguNavikalatvaM hi sarUpaM kena pramANena pratIyate-kiM pratyakSeNA'numAnena vA ? atha pratyakSeNa, tarhi kimindriyapratyakSeNa, uta yogigratyakSeNa / na tApadAyena, mokSe tasyA-'sambhavAt / nA'pi dvitIyena, yogibhirAtmano'nantajJAnAdimattvena pratIteH / nA'pyanumAnataH pratIyate, yata indriyapratyakSAbhAve bhavanmate-'numAnasyA-'nudayaH "tatpUrSakaM trividhamanumAnam" (gau-1-1-5) iti gautamavacanAt / ___ 'yaduktam 'tattvajJAnasya mithyAjJAnavyavacchedakrameNa niHzreyasahetutvena pratipAdanAt" ityAdi, tadupapannam , sakalabuddhayAdiguNocchedastu nopapadyate, tattvajJAnAd viparyayajJAnavyAvRttikrameNa dharmA-'dharmayostatkAryasya zarIrAderabhAvepyanantAtIndriyajasakalapadArthaviSayakasamyarajJAnaprazamasukhAdisantAnasya vyAvRtterabhAvAt / yaccoktam-"ArabdhazarIrendriyaviSayakAryayordharmAdharmayoH sukhAdiphalopabhogAt prakSayaH" ityAdi , tadapyapezalam , tadupabhogasamaye'parakarmanimittasyA-'bhilApapUrvakasya manovAkkAyavyApArasvarUpasya sambhavAdavikalakAraNasya pracuratarakarmaNaH sadbhAvAt kathamAtyantikaprakSayaH syAt / yaccopabhogAt sakalakarmaprakSaye'numAnamupanyastam , tadapyasundaram , yataH karmatvahetuH santAnatvavadasiddhayAyanekadoSaduSTaH, tena na prakRtasAdhyasAdhakaH / (1) pR0 509 paM0 2 / (2) pR0 509 paM0 9 (3) pR0 509 paM0 24 / Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 ] [ gAthA - 267 'yacca "samAdhibalAdutpannattattvajJAnasyA 0" ityAdi proktam, tadapyasaGgatam, abhilArUpa rAgAdyabhAve bhavadabhiprAyeNa RddhivizeSavatA yoginA taccajJAnAdavagatakarmasAmarthyena nAnAzarIrANi vidhAyA - 'GganAdya pabhogA 'sambhavAt, tatsambhave vA'vazyaMbhAvI nRpatyAderivA'tibhAgino yogino'pi pracuratarakarmotpAdaH / asgaseDhI zyacca "yata upabhogaM vinA karmaNAM prakSayA'nupapattitastacvajJAninastadupabhogA'bhilASAbhAve'pi tatra karmakSayArthitvena tasya pravRttirghaTate vaidyopadezenASSturasyevauSadhAcaraNe" ityAdyuktam tadapyabhidhAnamAtram, Aturo'pi nIrugbhAvAbhilASeNaitra pravartata auSadhAdyAcaraNe / na ca mumukSormukti sukhA'bhilASeNa pravartamAnasya sarAgatvaM syAditi - vAcyam, sUkSmasamparAye rAgavigamasya prAka prasAdhitatvAt / ataH kathaM proktadRSTAntAdabhilAparahitasya taccajJAninastattvajJAnamAtrAt karmakSayArthitayA stryAdyupabhogaH sAdhayituM zakyaH, - dASTantikayorvaiSamyAt / 'yaccoktam 'tattvajJAnasya sAkSAt karmavinAzevyApArAbhAvAt / tattvajJAnaM hi nikhilazarIrotpattidvAreNopabhogAt karmaNAM vinAze vyApriyata" ityAdi, tadapyavicAritA'bhidhAnam, dRSTaviparItakalpanAprasaGgAt, manuSyAdizarIrAdisacce ca zUkarAdizarIrA 'nutpatteH / idamuktaM bhavati vAmadeva saubhariprabhRtInAM kAyavyUha zravaNAt taccajJAnena tattatphalopabhogocitakAryaM nirmAya bhogena karmakSaya bhavatIti paramatam, etaccA 'yuktam ; nahyekadaikasya jIvasyAnekAnyaudArikAdizarIrANi dRSTAni, kAyavyUhAbhyupagame tu dRSTaviparItAnAmekadaiva zUkara- khara- mRga-turagamanujAdinAnAzarIrANAM kalpanaM prasajyate / kiJca tatvajJAninAM tattaccharIraphalopabhogAya zUkara-turaGga-vihaGga - zRgAla-biDAla-kukkurAdizarIraparigrahopagama ekasmin bhave bhavasahasrasAGkaryaM syAt / tathA keSAJcit tatvajJAninAM narakAdiduHkhajanaka brahmahatyAdiprayojakAdRSTasya sadbhAve nAraka - brahmaghAta kAdizarIropagrahaH syAt / na cA'stvetad kA vipratipattiH ? iti vAcyam, brahmaghAtinAM taccajJAnAnupapatteH / na ca narakAdiduHkhajanaka - brahmahatyAdiprayojakAdRSTasyA'bhAve satyeva tattvajJAnotpattirasti tatazca na tattvajJAninAM nAraka - brahmaghAtakAdizarIraparigraha iti vAcyam, tulyanyAyena zUkara turaGgakuraGgazarIrotpAdakA-'dRSTaviraha eva tacajJAnotpattiriti vaktu N zakyatvAt / na ca " nAbhuktaM kSIyate karma" iti smRtyA saha virodhaH syAditi vAcyam, "vyAkhyAnato vizeSapratipattiH" iti nyAyena prArabdhakarmaparatvena vyAkhyAnAt / tadevaM sakalakarma na kevalaM sukhaduHkhAdiphalopabhogAt kSIyate, na vA taccajJAnAt / kintu prArabdhaM karma sukhaduHkhAdiphalopabhogAd nazyati, saJcitaM tu mithyAjJAnanivRttyAdikrameNa pApakriyAnivRttilakSaNa cAritropahitAt taccajJAnAt praNazyati, yatastAdRzastaccajJAna , (1) pR0 510 paM0 6 / (2) pR0 510 paM0 14 (3) pR0 510 paM0 21 / Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naiyAyikamatakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH [ 519 syevAn prabhAvaH, yattasminnudite cirakAlasazcitAnyapi karmANyapi sahasaiva vilayaM gacchanti / tena 'yathaidhAMsi" ityAdi, zailezIkaraNasarvasaMvararUpacAritropavAhitatattvajJAnAne sAkSAt sazcitakarmakSaye kAraNateti vyAkhyeyam , na tu paramparayA kAyavyUhadvArA / evaJca ___ "bhidyate hRdayagranthizchidyante srvsNshyaaH| kSIyante cAsya karmANi tasmin dRSTe pArAvare // 1 // " iti zrutivacanamapi saGgaccheta / kizca tAdRzataccajJAnasya sazcitakarmakSaye sAmarthyamuSNasparzadRSTAntena bodhyam / tathAhi-tAhazatacajJAnasyA-''gAmikarmA'nutpAdasAmarthyavata saJcitakarmaprakSaye'pi sAmarthya samastyeva, yathA bhAvizItasparzA'nutpattau samarthasyoSNasparzastha pUrvapravRttazItasparzanAze'pi sAmarthya dRSTam / idantvavadheyam-pariNAmijIvAdipadArthasArthaviSayameva jJAnaM tacajJAnam , na tvekAntanityAnityAtmAdiviSayakam , tasya viparItArthagrAhakatvena mithyAtvavyapadezAt / mithyAjJAnasya tu muktihetutvaM parairapi neSyate / yacyoktaM-"tattvajJAninAM karmavinAzastattvajJAnAdbhavatu" iti,tadupapannam , samyagdarzanacAritrovahitasamyagjJAnasya bhUta-bhAvikarma sambandhapratighAtakatvena mukti pratyavandhyakAraNa tvAt / yattu 'itareSAntUpabhogAd" ityabhihitam , tadanupapannam , upabhogena karmakSayAnupapattedarzitatvAt / yattu tacajJAninAM nityanaimittikAnuSThAnaM pratipAditam , tadiSTameva syAdvAdavAdinAm , kevalajJAnotpatteH prAk kAmyaniSiddhAnuThAnaparihAreNa nityanaimittikayoJjanAvaraNAdiduritakSayanimittatvAd mokSaprAptihetutvAcca / kintu kevalajJAnalAbhottarakAlaM zailezIkaraNAvasthAyAM sakalabhavopagrAhikarmanirjarasvarUpAyAM sarvakriyApratiSedha eva syAdvAvAdavAdibhirabhyupagamyate; tatazca nA. 'dRSTasyotpattiH, aatyntikyaastnnimittprvRttinivRttH| yaccoktam "na cetthaM mithyAjJAnadhvaMsAdikrameNa vizeSaguNocchedaviziSTAtmasvarUpamuktyabhyupagame tAdRzamuktestattvajJAnakAryatvAdanityatvamiti vAcya"mityAdi,tad na yuttam , vizeSaguNocchedaviziSTAtmasvarUpamuktaH prativihitatvAt , buddhayAdInAmAtyantikocchedasya pramANavAcitatvAt , AtmanazcekAntanityatvavirahAt , buddhayAdInAM ca kazcidAtmanA saha tAdAtmyAt / nanvevaM yadi syAdvAdavAdibhirbuddhi-sukha-duHkhecchA-dveSa-prayatna-dharmA'dharma-saMskArANAM vizeSaguNAnAmucchedo mokSo neSyate, tarhi dharmA-'dharmAdInAM tatrA-'nuvRttiprasaktyA saMsAra-mokSayo(1) pR0 510 paM0 24 / (2) pR0 517 paM0 25 / (3) pR0 511 paM0 15 / (4) pR0 511 paM0 25 / Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 520 ] khavagaDhI [ gAthA-267 ravizeSaH syAditi cet, maivam, yadyapyuktavacyA sarvAtmanA buddhayAdivizeSaguNAnAmucchedo mokSaH pratiSidhyate, tathApi kathaJcit teSAmuccheda iSyata eva / , tathAhi - buddhizabdena jJAnamucyate tacca paJcavidham mati zrutA'vadhi manaH paryAya- kevalamedAt / tatrAdyaM jJAnacatuSkaM kevalajJAnalAbhakAle vyavacchidyate, kSAyopazamikatvAt / yaduktamAvazyakaniyukta - "uSpannaMmi aNaMte naTThammi a chAumanthie nANe / " iti / kevalajJAnaM tu nikhiladravya paryAyasAkSAtkArisvarUpaM kSAyikatvena niSkalaGkAtmasvarUpatvAt samastyeva / sukhaM tu vaiSayikaM tu tatra nAsti, tannimittasya vedanIyasya samUlakAkSaM kapitatvAt / yattu niratizayamakSayamanapekSamanantaM sukham tat tatra prabhUtaM vidyate / > " duHkhaM tu na vidyate, tasyA-'dharmamUlatvAt taducchedAcca taducchedopapatteH / nandevaM sukhamapi na sambhavati, tanmUlasya dharmasyocchedAt / na ca dharmasyocchedo'siddha iti vAcyam "puNyapApakSayo mokSaH" ityAgamavacanena tatsiddheriti cet, maivam, vaiSayikasya sukhasya dharmamUlatvAdastu taduccheda:, na punaranapekSasyA'pi sukhasyocchedaH / icchAdveSayostu samastyevA'bhAvaH tayormohabhedatvAt, mohasya ca samUlakASaM kapitatvAt / prayatnazca kriyAvyApAragocaro nAsti, kRtakRtyatvAt / vIryAntarAyakSayopanatastu bhavatyeva, dAnAdilabdhivad | dharmA-rdhamayostu puNyapApA - 'paraparyAya borucchedo bhavatyeva tadabhAve mokSasyA'sambhavAt / saMskArastu matijJAnavizeSo'sti; matijJAnasya ca kSINaka pAyaguNasthAnake "nammi a chAumathie nANe" iti vacanAd vyavacchitteH saMskAro'pyucchidyate / kecid naiyAyika-vaizeSikAdayaH punaH prAhuH - samAnakAlIna samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnedezo duHkhadhvaMso mokSa iti / tatra ca yad yat svasamAnakAlInasvasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvasamAnadezamidAnIntanaduHkhadhvaMsAdi tattadbhinno duHkhadhvaMso mokSa iti vaktavyam, anyathA caramaduHkhadhvaMsasamAnakAlIna samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvasthA 'prasiddhiprasaGgaH / vastutastu samAnakAlInavizeSaNasyA'nAvazyakatayA samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvA'sahavRttiduHkhadhvaMso mokSa iti niduSTaM lakSaNam / iha duHkhadhvaMsa ityuktau saMsAriNAmapi yatkiJcid duHkhAdInAnAtmavizeSaguNAnAM dhvaMsasadbhAvAt saMsAriNAmapi muktatvavyapadezaH syAdityativyAptivAraNAya vRtyantam / tatrA'pyasahavRtItyetAvanmAtre'bhihite 'sambhavaH syAt, duHkhadhvaMsasya kenacidatyantAbhAvAdinA sahavRttitvAt / abhAvA'sahavRttItikathane'pyasambhavadoSastadavastha eva / prAgabhAvA- sahavRttItibhaNane'pi saMyogAdipratiyogika prAgabhAvAdikamAdAyA- 'sambhavaH, duHkhadhvaMsakAle 'pi saMyogAdaya utpatsyanta iti pratIteH sarvajanaprasiddhatvena saMyogAdiprAga mAtra sahavRttitvAd duHkhadhvaMsasyeti pratiyogitayA duHkhapadopAdAnam / Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvardhamAnopAdhyAyamatena mokSAnumAnam ] mokSastrarUpavicAra: [ 521 tathA mahApralayamabhyupagacchatAM naiyAyikAnAM matena caramamukta jIvagataduHkhadhvaMsasya duHkhaprAgabhAvA-'sahavRttitAyAH sattve- 'pi dvicaramAdimuktagataduHkhadhvaMse duHkhaprAgabhAvavRttitAyAH sccaadvyaa| tena samAnAdhikaraNeti duHkhaprAgabhAvasya vizeSaNam / sAmAnAdhikaraNyaJca vizeSyIbhUtaduHkhadhvaMsanirUpitaM bodhyam / pramANayanti ca prAJcaH - duHkhasantatiratyantamucchidyate, santatitvAt, pradIpa santativaditi / tadasat santAnatvahetoranekadoSaduSTatayA prAkpradarzitatvAt / " AtmakAlA'nyavRttidhvaM papratiyogyavRttiduHkhatvaM duHkhaprAgabhAvA'nadhikaraNavRttidhvaMsa pratiyogivRtti, satkArya mAtravRttitvAt, pradIpatyavaditi zrIvardhamAnaprabhRtayaH prAhuH | athAdapakSa vicAryate-Atma kAlato'nyo ya AkAzAdiH, tadvRttiryaH zabdAdidhvaMsaH, tatpratiyogino ye zabdAdayaH, tatrA-vRtti duHkhatvamiti pakSa: / 9 atha padakRtyam-duHkhatvamityuktau zabdAdivRttitvenA'rthAntaram, tadvAraNAya pakSavizeSaNam, bAvasthA-'sphUrtidazAyAM tatsAmarthyAt / bAdhajJAne jAte tu vyarthaM syAt uktaMca zrIpadmanAbhamizreNA'pi prazastapAdabhASyasya setuvyAkhyAyAm - " nanu bAdhAdeva zabdavRtyarthAntaravAraNe AtmakAlAnyavRttidhvaMsapratiyogyavRttIti pakSavizeSaNaM varDamAnopAdhyAyaiH kimupAttamiti cenna, bAlAn prati bAdhasphuraNArthaM tadupAdAnAt, bAdhabodhavatAM tasya vaiyarthyAt, anyathA mahAnasAdivahnirahitaparvato vahnimAn dhUmAdityanumAnApatteH / " iti / tatrA'pyavRttiduHkhatvamityetAvanmAtre bhaNita AzrayAsiddhiH, duHkhatvasya duHkhavRttitvAt 1 dhvaMsapratiyogyavRttiduHkhatvetyuktAvapyAzrayAsiddhistadavasthA, duHkhatvasya duHkhadhvaMsapratiyogivRttitvAt / kAlA- 'nyavRttidhvaMsa pratiyozyavRttiduHkhatvetyuktAvapyAzrayAsiddhirna nivartate / tathAhi - kAlA'nyo ya AtmA, tadvRttiyoM duHkhadhvaMsaH, tatpratiyogivRttitvAd duHkhatvasyAzrayAsiddhistadavasthA | AtmA'nyavRttItyAdyabhidhAne 'pi saivAzrayA'siddhiH, tadyathA- AtmAsnyo yaH khaNDakAlaH, taddvRttiyoM duHkhadhvaMsaH, idAnIM duHkhaM dhvastamiti khaNDakAle duHkhadhvaMsapratIteH, tatpratiyogivRttitvAd duHkhatvasyA''zrayAsiddhirna nivartate / na cAtmakAlapadopAdAne 'pyAtmakAlato 'nyA dik tadupAdhiH kAlopAdhirAtmopAdhirvA, tadvRttiryo duHkhadhvaMsaH, tatpratiyogiduHkhavRttitvAd duHkhatvasyA''zrayAsiddhistadavasthaiveti vAcyam, upalakSaNena tadgrahaNAt / ayambhAtraH - kAletyupalakSaNam tena dik tadupAdhiH kAlopAdhizca gRhyante / AtmetyupalakSaNam, tena tadupAdheH zarIrAderyahaNam tena nA''zrayAsiddhiH / , atha sAdhyaM vicAryate - duHkhaprAgabhAvA'nadhikaraNaM mahApralayaH, tadvRttiyoM duHkhadhvaMsaH, tatpratiyogaduHkhanirUpitavRttitA'sti duHkhatve, duHkhatvasya duHkhe vartamAnatvAt / Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 ] khabagaseDhI [gAthA-267 duHkhatrAgabhAvA-'nadhikaraNatvaJceha duHkhaprAgabhAvA-'dhikaraNabhinnatvam , tenAtmA duHkhaprAgabhAvA'nadhikaraNaM na bhavatyeva, anyo-'nyAbhAvavRtteH sAmayizyA anaGgIkAreNa duHkhaprAgabhAvA-'dhikaraNasyA''tmano duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNatvA-'sambhavAt / evaJcAtmano duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNatvavirahAd na pratyekamuktyA -'rthAntaram / yadyapyevaM vyAkhyAte vyomAdidaHkhaprAgabhAvAnadhikaraNaM bhavatyeva, tathA-'pi tadvatidhvaMsapratiyogivRttitvaM bAdhitameveti pakSadharmatAmAhAtmyena kAlavizeSa evaM gRhyate, na tvAkAzAdiH sa eva ca sarvamuktikAlaH, sa eva ca mahApralayakAlaH / nanu digeva tathA kuto na bhavati, kAlavad dizo-'pi sarvA-''dhAratvena caramaduHkhadhvaMsA''dhAratvasambhavAt ? iti cet, na, digdravyasyaikatvena duHkhaprAgabhAvAdhikaraNasya tdbhinntvaa'smbhvaat| atha digupAdhiH ko'pi duHkhaprAgabhAvAnadhikaraNa-duHkhadhvaMsAdhikaraNaM bhaviSyatIti cet , na, tAdRzo digupAdhiH ko'pi sRSTidazAyAM nAsti / prAdhyAdaya eva digupAdhayaH, te ca duHkhaprAgabhAvA-'dhikaraNameva, mahApralayadazAyAM tu pramANAbhAva eva digupAdhau, prAcyAdivyavahArAbhAvAt / prastutaprAcyAdestatrA'GgIkaraNe-'pi tasya duHkhaprAgabhAvA-'dhikaraNatvameva / anyaprAcyAdestadvilakSaNasya digupAdhe_--'GgIkAre pramANAbhAvaH / tasmAt kAla evaM gRhyate / na ca kAlasyA-'pyekatvena duHkhaprAgabhAvA-'dhikaraNatvAt kathaM tadbhinnatvam ? iti vAcyam , kAlopAdhivizeSasya tathAtvAt / sa ca 'tadAnIM mahApralayo bhaviSyatIti pratItibalAt caramadhvaMsarUpaH svIkAryaH / atha padakRtyam-vRttimadityuktau siddhasAdhanam , duHkhatvasya duHkhe vidyamAnatvAt / pratiyogivRttItyuktAvapi siddhasAdhanam , duHkhA-'tyantA-'bhAvapratiyogini duHkhe vidyamAnatvAd duHkhatvasya / duHkhadhvaMsapratiyogivRttItyabhidhAne-'pi siddhasAdhanaM tadavastham, yatkiJciduHkhadhvaMsasya svIkRtatvena duHkhadhvaMsapratiyogidaHkhanirUpitavRttitAyA daHkhatve sacAt / prAgabhAvAnadhikaraNavRttidhvaMsetyAdhuktau dRSTAntAsiddhiH, pradIpA-'vayavAnAM pradIpaprAgabhAvA-'nadhikaraNatvavirahAt / daHkhaprAgabhAvAnadhikaraNetyAdyabhidhAne tu bhavatyeva snggtiH| yataH pradIpAvayavA duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNabhRtAH,tadvattiyaH pradIpadhvaMsaH, tatpratiyogipradIpanirUpitavRttitAyAH pradIparatve saccAt / daHkhAnadhikaraNetyAyuktoM khaNDapralayakAle'pi sarvamuktisiddhiH syAt , adRSTAdyatiriktAnAM duHkhAdInAM tatra virahAt / tena duHkhagrAgabhAvAnadhikaraNetyAyuktam , labhyate ca khaNDapralaye daHkhaprAgabhAvaH, duHkhAdyutpAdakA'dRSTasya saccAt / duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNavRttyabhAvapratiyogivRttItyuktau duHkhA-'nyonyAbhAvamAdAya prakRtA-'nyasiddhaH, tathAhi-daHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNaM vyoma, tadvattioM daHkhAnyonyAbhAvaH, tatpratiyogi duHkham , tannirUpitavRttitA duHkhatve saMsArAvasthAyAmapi samasti / tasmAd duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNavRttidhvaMsapratiyogivRttIti sUpapannam / Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvardhamAnopAdhyAyamokSAnumAnasya pratividhAnam ] mokSasvarUpavicAraH __ [ 523 - atha hetoH padakRtyam-vRttitvetyuktA Atmatve vyabhicAri,AtmatvasyA''tmani vRttitvAt / tadyathA-hetuH samastyAtmatve,sAdhyaM tu nAsti,Atmatvasya tAdRzadhvaMsApratiyogivRttitvAt / tena kAryapadopAdAnam / kAryavRttitvetyabhidhAne-'nantatve vyabhicAri, dhvaMsA-'pratiyogitvarUpasyA-'nantatvasyA'kArya AtmAdAviva kAryAdhvaMse-'pi sattvAt / ayambhAvaH-dhvaMsasyA-'vinAzazAlitvAdanantatvaM kAryabhUtadhvaMse vartata eva / tenA-'nantatve kAryAvRttitvaM hetuH samasti, sAdhyaM tu tAdRzadhvaMsapratiyogivRttitvaM nAsti, anantatvasya tAdRzadhvaMsA-pratiyogivRttitvAt / mAtrapadopAdAne tu na vyabhicAraH / anantatvasyA''tmAdau nitye-'pi vidyamAnatvena kAryAmAtravRttitvavirahAt / na ca duHkhatvAdInAM kAlAkhyanityapadArthavRttitvAt kAryamAtravRttitA'siddhati vAcyam , asAdhAraNavRttevivakSitatvAt / na ca sukhatva-dharmatvA'dharmatva-dveSatvAdiSu vyabhicAra iti vAcyam , pakSasamatvAt / kAryamAtravRttitvetyukto dhvaMsatve vyabhicAraH, dhvaMsasya kAryatvena dhvasatve kAryamAtravRttitA'sti, kintu tatra sAdhyaM nAsti, dhvastasya dhvaMsAbhAvena dhvaMsatvasya tAdRzadhvaMsApratiyogivRttitvAt / tavyabhicAravAraNAya saditi kAryasya vizeSaNam / ___ tadevaM sarvamuktisiddhau caitradaHkhatvAdikaM pakSIkRtya tattanmuktiH sAdhyA, prayogazcetthamcaitraduHkhatvaM caitraduHkhaprAgabhAvAnadhikaraNavRttidhvaMsapratiyogivRtti, satkAryamAtravRttitvAt / athoktAnumAnamitthaM pratividhAtavyam-niruktAnumAnamasat-(1) bAdhAt (2) aprayojakatvAt (3) anabhimatasiddhiprasaGgAca / (1) tathAhi-duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNavattiyoM duHkhadhvaMsaH, tasya daHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNe vRttirabhAvIyavizeSaNatAsambandhenA'bhyupagamyate yadi, tadA bAdhaH, duHkhadhvaMsasya tatsamavAyikAraNe eva tena sambandhena vRtteH, na tu mahApralayayiti naiyAyikairabhyupagatatvAt / yatkiJcitsambandhamAtreNa tvabhyupagame tadabhAvavavRttitAdirUpavyabhicAritAdisambandhena daHkhadhvaMsasyA-''kAzAdAvapi vRttena prkRtsiddhiH| ____ kAlika-daizikavizeSaNatAnyatarasambandhena vRttitvoktAvapi kAlopAdhijanyapadArthavRttitvena na prakRtasiddhiH / tathAhi-yathA kAlikasambandhenA'STadravyAtiriktasya kAlasyA-'dhikaraNatvaM bhavati, tathaiva kAlikasambandhena svasamAnakAlInajanyapadArthamAvasyA'pyadhikaraNatvaM naiyAyikaiH svIkriyate, yata idAnIM tadAnImityAdipratItiviSayatA-'STadravyAtiriktakAlasya na janyabhAvavaiziSTayamantareNeti janyabhAvaH kAlAvacchedakaH / tatazca janyabhAvasyA'pi kAlatvamiti kAlakRtavizeSaNAtmakena kAlikasambandhena svakAlInajanya padArthamAvasyA-'dhikaraNatvam / tena prastutA'numAne kAlikasambandhena duHkhadhvaMsasya duHkhaprAgabhAvA-'nadhikaraNe janyapadArthe vRtterna prakRtasiddhiH, sRSTAvapi ttstvaat| (2) na kevalaM hetusAdhyayoH sahacArabhUyodarzanameva sAdhyasiddhayarthamupayujyate, kintu vyabhicArazaGkAyAmupasthitAyAM satyAM tannivartakatarko'pi / sa tu iha nAsti, kAryakAraNAdibhAvavirahAt / Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 524 ] gaDhI [ gAthA - 267 tadyathA-vyabhicArazaGkA punarittham, astu satkAryamAtravRttitvam, mA'stu duHkhaprAgabhAvA'nadhikaraNavRttidhvaMsapratiyogivRttitvamiti, tasyAmupasthitAyAM na tadbAdhakaH ko'pi kAryakAraNabhAvAdimUlakatarkoM labhyate, vahnidhUmAdivat hetusAdhyayoH kAryakAraNabhAvAdivirahAt / (3) aprayojakatve'pi satsAdhyasAdhakabhAvA - 'bhyupagame svanabhimatasiddhiprasaGgaH / anabhimatasAdhyaM pratyapi niruktahetoravizeSAt / tadyathA, - AtmakAlA -'nyavRttiprAgabhAvapratiyogyavRttiduHkhatvaM duHkhadhvaMsA'nadhikaraNavRttiprAgabhAvapratiyogivRtti, satkAryamAtravRttitvAt pradIpatvavadityanumAnena yasmAt pUrvaM na kasyacid duHkhasyotpattiH, tAdRzaH kAlaH sidhyati, evaM duHkhasthAne sukhAdikaM prakSipyA''tmakAlAnyavRtti prAgabhAvapratiyogivRtti, satkAryamAtravRttitvAt, pradIpatvavadityanumAnena yatpUrvaM na kasyacit sukhAderutpattiH tAdRzakAlaH sidhyati, tatazca saMsArasya sAditvaM sidhyati, taccAbhimatam / prAbhAkarAstu prAhuH - AtyantikaduHkhaprAgabhAvo mokSa iti / na ca yadyAtyantikaduHkhaprAgabhAvo mokSa ityabhyupagamyate, tarhi duHkhaprAgabhAvasyAnAdikAlataH pravRttatvAt kRtyasAdhyatve - nAspuruSArthatvaM prasajyata iti vAcyam, yato duHkhaprAgabhAvasyA -'nAditve'pi pratiyogijanakA -'dharmavinAzadvArA tatsaMrakSaNIyatvarUpaM kRtisAdhyatvaM samasti / tathAhi -- kRtyadhInataccajJAnenA'dharmanAze sampanne taduttarakSaNe duHkhasAmagrIviraheNa duHkhAnutpatta duHkhaprAgabhAvaparipAlanaM saMpadyate / tadevaM kSemasvarUpajanyatA prAgabhAve'pi samasti, tena samastyeva prAgabhAvasya kRtisAdhyatvam, loke'pi yathA survaNaprAptau kRtirdRzyate, tathA suvarNAdi saMrakSaNe'pi / tatazca nA- puruSArthatvApattiH / etatsarvamapyasAram, yato 'nAdiH sAnto'bhAvaH prAgabhAvaH, sa ca niyamena svapratiyoginamutpAdayati, svapratiyogyutpAde ca punaH saMsAritvApattiH / na ca sahakAriNo viraheNa prAgabhAvena svapratiyogiduHkhaM notpAdyata iti vAcyam, tathAsati tAdRkprAgabhAvasya bhAvikAle'pyantaviraheNa tasyA'tyantAbhAvatvaprasaGgaH / atyantAbhAvasya ca nityatvena kRtisAdhyatvavirahAd na puruSArthatvam / kiJcA - sstyantikaduHkhaprAgabhAvo mokSa iti kathane kaH pratiyogI ? na tAvat samAnAdhikaraNaM bhAviduHkham, muktau tasyA'saccAt / bhAviduHkhasadbhAve tu punarAvRttiprasaGgaH / nA'pi samAnA - dhikaraNamatItaM vartamAnaM vA duHkhaM pratiyogitayA vaktuM zakyate, tatpratiyogikaprAgabhAvasya vinaSTatvAt / nA'pi vyadhikaraNaM duHkhaM pratiyogi, anyavRtti duHkhasyAnyavRttyatyantAbhAvanirUpitaiva pratiyogitA, na tvanyavRtti prAgabhAvanirUpitA, prAgabhAvasya svapratiyogisamavAyideza eva vRtterabhyupagamAt / nA'pi sAmAnAdhikaraNyavaiyadhikaraNavivakSAzUnyaM duHkhamAtraM pratiyogIti vaktuM zakyate, svaparAvRtte du:khasyAprAmANikatvAt / aparaca mokSasya tAdRzAtyantikaduHkhaprAgabhAvarUpatvakalpane kadApyajanyasya duHkhasyAsaccena tatprAgabhAvasyApyalIkapratiyogikatvAdasatram, tathA ca tadrUpamokSasyApyasaccApattiH / Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSe kAnicid matAni tatkhaNDanAni ca ]. mokSasvarUpavicAraH [ 525 nanu yadyevamAtyantikaduHkhaprAgabhAvo na kRtisAdhyaH, tarhi duHkhAnutpAdamuddizya prAyazcittAdau kathaM pravRttiH, duHkhAnutpAdasya duHkhaprAgabhAvasvarUpatvAt tasya cA'sAdhyatvAt ? iti cet , kAmam , prAyazcittena pApadhvaMsadvArA kiyantaM kAlaM duHkhaprAgabhAvA'nupAlanamastyeva, kintu naitAvatA tasyAlIkapratiyogikatvam , pApAntaramAsAdya prAgabhAvena duHkhajananAd / na hi bhAvini maraNe jJAte'pi prakRtarogine bhepajadAnasya vaiphalyam / mokSe tu kadApi duHkhajananaM na saMbhavati, tatazcA'tyantAbhAvatvavyapadezaprasaGgaH / duHkhotpattisambhave ca punaH saMsArAvAptiH / / kecit tu naiyAyikA AhuH-duHkhA'tyantAbhAvo mokSa iti / duHkhenA'tyantaM vimuktazcaratIti zruteH / tadapyatimandam ,atyantAbhAvasya nityatvena kRtisAdhyatvavirahAt / na cA-'tyantAbhAvasambandhaH sAdhyata iti vAcyam , utpattimato bhAvasya nAzaniyamena tAdRgutpattimatsambandhanivRttau muktAnAmapi saMsAritvaprasaGgAt / na ca duHkhasAdhanadhvaMsa eva svavRttiduHkhA-'tyantAbhAvasambandhaH, tannivRttizca na bhavati, dhvaMsasyA-'vinAzitvAt , tatazca na punaH saMsAritvaprasaGga iti vAcyam , duHkhasAdhanadhvaMsAtmakasambandhasambaddhaduHkhAtyantAbhAvasya mokSatvakalpanA-'pekSayA lAghavAd viziSTaduHkhasAdhanadhvaMsasyaiva mokSatvakalpanAyA nyAyyatvAt / ___ athAstu viziSTaduHkhasAdhanadhvaMso mokSa ityapi na yuktisaGgatam , yato dattaphalAnAM duHkhasAdhanAnAmadRSTAnAM nivRttirayatnasiddhA / adattaphalAnAM tu nivRttiranAgataduHkhA-'nutpattimabhisandhAya samIhitA , tena duHkhAnutpAda eva prayojanam , sa ca duHkhaprAgabhAvasvarUpaH, tasya ca mokSatvAnupapattiH prAgdarzitaiva / atha bhavati duHkhadhvaMsastomo mokSa ityAhuH kecit / yatkiJciduHkhadhvaMso-'smadAdisaMsAriNAmapyasti, tena kathitaH stoma iti / tanna, yataH stomaH kathamapi mokSopAyatvenAbhimatatattvajJAnAdinA na sAdhyaH, samagrasaMsArakAle bhinnabhinnakAlotpannatattadduHkhadhvaMsAnAM stomAntargatatvena tattatkAlInaduHkhopabhogAdibhireva niSpannatvAt / tattvajJAnottaramapi tasya( tatvajJAnasya)duHkhaprayojakaduritavidhvaMsakatvena duHkhAnutpAdasampAdakatvameveti kathaM duHkhadhvaMsastomasya sAdhyatvam ? ____ api ca tAkastomasya yAvatvasaMkhyArUpatve tasyA'pekSAbuddhijanyatvena na mokSopAyatvenAbhimatatatvajJAnAdisAdhyatvam / tattaduHkhadhvaMsasvarUpatve tu duHkhasya yogyavibhuvizeSaguNatvena taddhvaMsasya svatastRtIyakSaNaniSpannatvAd na mokSopAyabhUtataccajJAnasAdhyateti kathamapi na mokSo duHkhadhvaMsastomarUpo ghaTAM prAzcati / (iti naiyAyikAdyabhimatamokSasvarUpapratividhAnam / ) Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 526 ] khavagaseDhI [ gAthA-267 tautAtitAstvAhuH-nityaniratizayasukhAbhivyaktirpokSa iti / yaduktaM vijJAnamAnandaM brahmA" iti / ayambhAvaH-saMsArAvasthAyAmavidyAsaMsargasya pratibandhakatvAt paramAnandasvabhAvatAyAH pratipattirna bhavati / yadA'vidyAyA vinivRttiH,tadA paramAnandasvabhAvatAyAH svarUpeNA'bhivyaktirbhavati,yathA rajjvAdidravyasyAvidyAtastattvAgrahaNA-'nyathAgrahaNAbhyAM svarUpaM na prakAzate, kintu sAdisvarUpaM prakAzate / avidyAyA nivRttau tu tasya svarUpaM prakAzata eva / evaM brahmaNo'pyanAdyavidyAsaMsargAt tattvAgrahaNA'nyathAgrahaNAbhyAm AnandasvabhAvatA na prakAzate, mumukSuprayatnena tu yadA'nAdyavidyA vinivartate, tadA''nandasvarUpapratipattirbhavati, saiva mokssH| dRzyate ca zratiH-'AnandaM brahmaNo rUpaM tacca moksse'bhivyjyte|" iti| na ceha zrutau 'brahmaNaH' ityasya paSThayantatvena paSTayA jJApyate brahmaNA saha bhedaH, na tvabheda iti vAcyam , 'rAhoH ziraH' ityAdivadabhede'pi paSTIdarzanAt / nanu nityasukhasyAtmA'bhinnatvenAtmanazvA'nubhUyamAnatvena nityasukhasya sadaivAnubhavaH prasajyeta, sukhamAtrasya svagocarasAkSAtkArajanakatvaniyamAditi cet ,satyam ,sukhamanubhUyata eva / na ca to haM jAnAmItyanuvyavasAyavad ahaM sukhamityapi pratyayaH kuto na bhavati ? iti vAvyam , yato'vidyAdoSAt bhramAdevA-'nubhUyamAnasyA'pi sukhasya sukhatvenA-'nanubhavanAt sukhavatvena vA duHkhavatvena vA pratIteH , yathA bhramadazAyAM vizeSyatvenA'nubhUyamAnAyA api rajjyA rajjutvenA'nanubhavanAt sapatvena pratIteH, yogAbhyAsenA'vidyAnivRttito-'pagate bhrame svarUpalAbhAt sukhatvenA'nubhavo bhavatyeva / pramANazcAtrA-''tmA sukhasvabhAvaH, atyantapriyabuddhiviSayatvAt , ananyaparatayopAdIyamAnatvAcca, vaiSayikasukhavat / yad yad evaMvidham , tat tat sukhasvabhAvam , yathA vaiSayikaM sukham , tathA cA-''tmA, tasmAta sukhasvabhAva aatmaa| na cA-'tyantapriyabuddhiviSayatvamasiddham , sarvajanaiH strI-dhana-putrAdisarvapadArthata Atmano'tyantapriyatvasyA-'nubhavAt / uktaJca "bahadAraNyake"tadetatpreyaH putrAtpreyaH, anyasmAt sarvasmAdantarataraM yadayamAtmA AtmAnameva priyamupAsIta / " iti / evaM sarvavedAntasiddhAntasaMgrahe'pyuktam "AtmanaH sukharUpatvAdAnandatvaM svalakSaNam / parapremAspadatvena sukharUpatvamAtmanaH // 1 // sukhahetuSu sarveSAM prItiH sAvadhirIkSyate / kadApi nA'vadhiH prIteH svAtmani prANinAM kvacit // 2 // AtmA-'taH paramapremAspadaH sarvazarIriNAm / yasya zeSatayA sarvamupAdeyatvamRcchati // 3 // eSa eva priyatamaH putrAdapi dhanAdapi / / anyasmAdapi sarvasmAdAtmAyaM prmaantrH|| 4 // " iti (1) bRhadAraNyake 3-9-28 / (2. 1-4-8 / Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ totA titAnAM mokSamatam, tatkhaNDanaM ca ] mokSavarUpa vicAra: ananyaparatayopAdIyamAnatvaheturapi nA'siddhaH, tathAhi - loke strIputradhanAdikamapyAtmArthamupAdIpate, AtmA tu nAnyArthamupAdIyate / uktaM ca sarvavedAntasiddhAntasaMgrahe'pi - " pravRttizca nivRttizca yacca yAvacca ceSTitam / AtmArthameva nA'nyArthaM nAtaH priyatamaM (maH ) paraH || 1 ||" iti / tathA''tmA sukhastrabhAtraH, mukhyapreyobuddhiviSayatvAd nirupacaritapreyazabdavAcyatvAdvA, vaiSayikasukhavat / rAgiNAM | tathA sumukSupravRttiriSTArthaprAptyarthA prekSApUrva kAripravRttitvAt kRpIvalAdiprekSApUrva kAripravRttivat / evaJca zAstrIya upadeza iSTArthaprAtyarthaH, upadezatvAt, anyopadezavat / pratipAditaM caitat vAtsyAyana bhASye'pi " nobhayamanarthakam " / ( a0 1 0 1 sU0 22 ) iti mokSasukhA'nabhyupagame tu tatpravRcyupadezayorvaiphalyaprasaGgaH / [ 527 , niratizayatvaJca sukhasyAnumAnato'pi siddham / tadyathA - sukhatAratamyaM kvacidvizrAntam, tAratamyazabdavAcyatvAt parimANatAratamyavaditi / evaMvidhairanumAnaiH sukhasvabhAvatApratItiH / atra pratividhIyate yat tAvat "vijJAnamAnandaM brahme" tyAdyAgamavacanenoktAnumAnaizvAtmanaH sukhasvabhAvatvaM pratipAdyate, tatsukhaM kimanityaM samasti ? uta nityam ? na tAvat prathamapakSaH, AtmanastatsvabhAvatvena tasyA'pyanityatvaprasaGgAt / atha nityamiti cet, tatra vikalpadvayamavatarati---nityasukhamAtmasvarUpaM kiM svaprakAzakam ? uta_ tadbhinnapramANAntaraprameyam ? na tAvat prathamavikalpaH, AtmasvarUpavat svaprakAzasukhAnubhavasyaiva sadaiva saccena muktasaMsAriNoravizeSaprasaGgAt / na cA'nAdyavidyayA''cchAditatvAt svaprakAzA''nandasaMvedanaM saMsAriNAM na bhavati, yogAbhyAsena tvanAdyavidyAnivRttI AcchAdakAbhAvAt svaprakAzA-''nandasaMvittirjAyata eva / uktaM ca- siddhAntavindAvapi - " yadyapi saMsAradazAyAmavidyAvRtasvabhAvatvAdAtmA paramAnandarUpatayA na prathate (prakAzate), tathApi tattvavidyayA'vidyAnivRttau svaprakAzatayA svayameva paramAnandasvarUpatayA prakAzate / "iti vAcyam, yata AcchAdyate'prakAzasvabhAvaM vastu, svaprakAzaM tu kenAcchAdyate / nanu savitA tatprakAzazca svaprakAzaH, AcchAdyate ca meghAdinA, tataH kuta ucyate - svaprakAzaM tu kainA -''cchAdyate ? iti cet, ucyate na hi meghAdinA svaprakAzaH savitA tatprakAzo vA''triyate, AvRtatve hi divasarajanyora - vizeSaH syAt, dRzyate ca vizeSaH, tasmAd na svaprakAzo kenAcidAtriyate / astu vA meghAdinA svaprakAzasya savitustatprakAzasya cA-''varaNam, tayorvyatiriktatvAd meghAde:, avidyAyAstu tuccharUpatvAt na tasyA AvRttilakSaNA'rthakriyAkAritvam, yat tuccha " Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 528 ] khatragaDhI [ gAthA-267 rUpam, na tad arthakriyAkAri, yathA mRgatRSNikA jalam tuccharUpA cA-vidyA bhavadbhiriSTA / tasmAd na tathA''triyate sukham / uktaJcA - 'nyatrA - 'pi - "meghA api raveranye svarUpeNa ca vAstavAH / tattvAnyatvAdyacintayA tu nA-'vidyA''varaNakSamA || 1 ||" iti / nA'pi dvitIyavikalpaH, pratyakSAdipramANavAdhitatvAt / tathAhi - na tAvat pratyakSapramANena mokSe nityasukhaM vyavasthApyate, asmadAdIndriyajanyapratyakSasya tatra vyApArAbhAvAt, yogipratyakSaM tvevaM pravartate, utA - 'nyathetyadyApi vivAdAspadam / " nApi nityasukhaM vyavasthApayitumupanyastAnumAnapramANAni samarthAni teSAM pratividhAsyamAnatvAt / "vijJAnamAnandaM brahma" ityAdyAgamo 'pi na nityasukhaM sAvayitumalam, tasyaiva prAmANyA'sambhavAt / guNavadbhavatRNAmeva vacanasya hi prAmANyam bhavatA tu svAgamo'pauruSeyo'bhyupagamyate / na cA-'pauruSeyatvenaiva prAmANyamiti vAcyam, apauruSeyatvasya niyuktikatvAt / tathAhivacanaM khalu vaktroccAryamANameva / atha vacanaJca, avaktRkaM ceti mAtA me vandhyetivat kathaM na vyAhatam ? astu vA''gamasya prAmANyam, kintvasA Agamo'nyathA'pi vyAkhyAtuM zakyate, atyantaduHkhAbhAve gauNArthe sukhazabdavRttitvA'bhyupagamAt / tathAhi - loke na kevalaM mukhya eva zabdAnAM prayogaH, kintu gauspi / yathA jvarabhArAdisaMtaptA janA jvarAdyapagame sukhino vayaM jAtAH, tathA kASThAdiparihAre sukhino vayaM sampannAH / abhihitazca nyAyavAtsyAyana bhASye 'pi - "Atyantike ca saMsAraduHkhAbhAve sukhavacanAd Agame'pi satyavirodhaH / yadyapi kazcidAgamaH syAd muktasyAtyantikaM sukhamiti / sukhazabda Atyantike duHkhAbhAve prayukta ityevamupapadyate / dRSTo hi duHkhAderabhAve sukhazabdaprayogo bahulaM loke / " iti / evaM zrIvyomAcAryairapyuktam- - " mukhye hi bAghakopapatteH gauNa iti / tathAhi - duHkhAbhAve'yamAnandazabdaH prayukto dRSTaH, sugvazabdo duHkhAbhAve, yathA bhArAkrAntasya vAhikasya tadapAya iti / " evamanyatrA - 'pyuktam "cirajvara ziroyadivyAdhiduHkhena kheditAH / sukhino vayamadyeti tadapAye prayuJjane // 12 // " iti / " tRSAzuSyatyAsye pibati salilaM svAdu surabhi, kSudhArtaH san zAlIna kavalayati zAkAdivalitAn / pradIpte rAgAgnau sudRDhataramAzliSyati vadhU, pratIkAro vyAdheH sukhamiti viparyasyati janaH // 1 // " iti / tadevaM muktAtmani sukhaM naikAntenAnityam, nApyekAntena nityam, kintu nityAnityameva / dravyato tathaiva Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAdamatena nityAnityasukhama ] mokSasvarUpavicAraH [529 nityaM paryAyatazcA'nityaM sukhamAtmani svIkriyate syAdvAdibhiH / nanu sukhasya nityAnityatve AtmanastatsvabhAvatvena tasyA'pi tathAtvaprasaGga iti cet, satyametat, kintviSTApattireSA, AtmanastathAtvAt / Atmana ekAntanityatvAbhyupagame tu vaiSayikabhogAderapyanupapatti darzayiSyate / na ca dravyataH sukhasya nityatve kathitayordvayornityatvapakSa saMbhavino vikalpayoranyatarasyAbhyupagame kathaM na doSaprasaktiH ? iti vAcyam, yataH prathama vikalpasyA'bhyupagame karmaNAmAvArakanvenA'bhimatatvAd doSAbhAvaH / dvitIya vikalpastvanabhyupagamamAtrAdeva nirastaH / ayambhAva:prathamavikalpe naiyAyikAdibhirbhahasarvajJAdIn pratyevA-''vArakA-'vidyAyAstucchatvaM vaktuM zakyate, syAdvAdibhistu jJAnAvaraNAdikarmaNAmAvArakatvenA'bhyupagamaH, tAni ca karmANi sukhata AtmatazcA'rthAntarANi, tatazca yujyate teSAmAvArakatvaM meghAdivat / dvitIya vikalpastvanabhyupagamamAtrAdeva nirastaH / atha naiyAyikAdayaH zaGkante - nanu mokSAvasthAyAM nityAnityasukhAbhyupagame tadrAgeNa pravRttau mokSAbhAvaH prasajyate, rAgasya bandhahetutvAd / nirAnandaduHkha nivRtterabhyupagame tu rAgAbhAvAt syAdeva mokSaH / na ca nirAnandanirvijJAna mokSA'bhyupagame prekSAtratAM tatra pravRttirna syAt, tathAhite sopAdhika-sAvadhika parimitA -''nandaniSyandAt nirviNNAH svargAdapyadhikamanavadhika niratizayanaisargikAnandatajjJAnarUpapradhAnaprayojanapUrtyarthameva pravartante / yadi ca mokSAvasthAyAM na sukhaM na ca jJAnam, tadA''tmA jaDa: pASANanirvizeSa eva bhavet evaJca te nirNayeyuH -- kRtamapavargeNa, saMsAra eva varamastu / yatra tAvadantarA'ntarA duHkhakaluSitamapi kiyadapi sukhamanubhujyate / cintanIyaM tAvadidam - kimalpasukhAnubhavo bhavyaH ? uta sarvasukhocchedaH ? iti sukharUpaprayojanavirahAt prekSAvatAM mokSe pravRttiranupapanneti vAcyam - yato na prayojanAnuvarti pramANaM bhavitumarhati yadi kebhyazcid nirAnando mokSo na rocate, kAmaM mA rocatAm, na tvapramANaka Anandastatra kalpayitu N yogyaH / api ca prekSAvanto lAbhAtirekakAGkSiNaH / te khalu evaM vicArayanti-duHkhasaMsparzazUnyazAzvatika sukhasaMbhogA'saMbhavAd duHkhasya cA'vazya hAtavyatvAdanayoH sukhaduHkhayorekabhAjanapatitaviSamadhunormadhUtpanna sukhakaNikApekSavipaprayojyatIvratara maraNAdiduHkhajanakayoriva vivekahAnasya daHzakyatvAd ubhe'pi sukhaduHkhe tyajyetAmiti saMsArAd mokSaH zreyAn yatastatra duHkhaM sarvathA na syAt / varamiyatI kAdAcitkI sukhakaNikA parityaktA, na tatkRte duHkhabhAra iyAn vyUDhaH / tatazca sthitametad- nirAnandamokSe'pi na prekSAvatAM pravRttirvirudhyata iti, sukhAtmakamokSAbhyupagame tu tadrAgeNa tatra pravRttau kuto mokSa : 1 iti / atrocyate-yo hi sAMsArika sukhaviSayarAgaH, sa eva rAgo bandhanAtmakaH, tasya viSayA'rjanarakSaNAdipravRttidvAreNa saMsArahetutvAt / anante ca sukhe yadyapi rAgaH, I tathApi nAsau bandhanA (1) pR0 535 paM0 27 (2) pR0 527 paM0 17 Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 530 ] khavagaseDhI [ gAthA - 267 tmakaH, indriyaviSayArjanAdinivRttihetutvAt / spRhAmAtro'pyasAvasaGgAnuSThAne sati parAM koTimArUDhasya nivartate, yaduktam -- "mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattamaH / " iti / api ca nyAyamatena duHkhanivRcyAtmakamokSe 'GgIkRte 'pi duHkhaviSayakadveSeNa mokSe prayatamAnasya mumukSormokSAbhAvaH prasajyate, rAgavad dveSasyApi bandhahetutvAt / nanu rAgadveSau hi saMsArakAraNamityavabodhati mumukSuH, tatazca sa kathaM duHkhadveSaM kuryAt ? dveSaM vinaivatasya mokSArthapravRttirbhavatItyarthaH / bhavatu vA mokSasya duHkhanivRttirUpatvAd duHkhanivRttezva duHkhadveSamUlakatvena dveSa AvazyakaH, tathApi na sa bandhahetuH / dveSo hi sa bandhahetuH, ya utpannaH san svaviSaye manovAkkAyaiH zAstraviruddhAM pravRttiM kArayati, zAstraviruddhArthAcaraNe cA'dharmAdyutpattidvAreNa zarIrAdigrahaNam, tannibandhanasukhaduHkhe jAyete / ayaM tu mumukSorviSayeSu dveSaH sakalapravRttivirodhitvAd dharmAdharmAnutpattau zarIrAdyabhAvaprayojakatvAd na kevalaM bandhanirodhAya, kintu svAtmaghAtAya pravartata iti cet, na, yato mokSasukhArthakarAge'pi samAnameva / 'yaccoktaM "duHkhasaMsparzazUnyazAzvatika sukhasambhogA'sambhavAdityatra zAvatikaM nAma kimanAdyanidhanam ? yadvA ''dimadapi pradhvaMsavadaparyavasAnaM sukhaM vivakSitam ? tatra prathama vikalpe tAdRzasukhaM tAvat prekSAvatAmupAditsAgocaro na bhavati, nityasiddhatvena viSayasiddhastadicchApratibandhakatvAt / dvitIyavikalpe duHkhasaMsparzazUnyaM tAdRzaM sukhaM saMbhavatyeva, Atmano mUlabhUtasvAbhAvika sukhA'bhAve saMsArAvasthAyAM sukhAbhAsasyAnupapatteH / aparyavasAnaM ca tat vinAzakAraNAbhAvAt / tasya vinAzakAraNaM hi vedanIyAdikarma, vinAzazcAtra tirobhAvo bodhyaH, vedanIyAdikarma ca samUlakA kaSitam, mithyAtvA 'virati kaSAya-yogalakSaNAnAM ca karmotpattikAraNAnAmabhAvAd na punarapi krmnirmitiH| na ca sAditvA'bhyupagame tadutpAdakakAraNamAvazyakam, iha tu kAraNAbhAvaH, tena tAdRzasukhotpattiranupapanna eti vAcyam, sAditvasyAtra/ virbhAvarUpatvAt, svAbhAvika sukhasya ca tasya sakalakarmoparamaprayojyatvAt / yadapi "sukhaduHkhayozcaika bhAjanapatitaviSamadhunormadhUtpanna sukhakaNikApekSaviSaprayojyatIvratara maraNAdiduH khajanakayoriva vivekahAnasya duHzakyatvAd ubhe'pi sukhaduHkhe tyajyetA" mityuktam, tadapyasAram, vaiSayikasukhasya tAdRzatvAt / vaiSayikaM sukhaM hi madhudigdhadhArAkarAlamaNDalAgragrAsavad duHkharUpaM bhavati, ato yuktA mumukSUNAM tajjihAsA, kintu sA - sstyantika sukha lipsUnAmeva mumukSUNAM sambhavati, na tu duHkhAbhAvakAGkSiNAm / ye'pi viSamadhunI ekatra pAtre saMpRkte parityajyete, te'pi jIvanAdisukhalipsayaiva / I kiJca prANinAM saMsArAvasthAyAM du:khanivRtteriSTatve 'pi sukhanivRttiraniSTA, tathaiva mokSA (1) pR0 529 paM0 21 / (2) pra0 529 paM0 22 / Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhilASanibarhaNaM sukhamiti mataM talkhaNDanaJca ] mokSasvarUpavicAraH [531 vasthAyAmapi duHkhanivRtteriSTatve-'pi sukhanivRttiraniSTA / tato yadi tvadabhimato mokSaH kevaladuHkhAbhAvarUpaH syAt , tadA na prekSAvatAmiha pravRttiH syAt , sukhahAneraniSTatvAdaniSTe cA-'pravRtteH / na ca yathA rAgAndhatayA pAradArye bhAvinarakAdiduHkhA-'nuvandhitvaM na vedyate, tathA sukhahAneraniSTatvaM virAgibhine vedyate, tatazca pravRtteravyAghAta iti vAcyam ,vaiSayikasukhe'niSTatvapratisandhAne'pi mumukSUNAM prazamaprabhavasukhe'niSTatvA-'pratisandhAnAt / na ca mokSAvasthAyAM duHkhAbhAva eva paramasukham , na tadvayatirittam , duHkhAbhAve'pi sukhazabdaprayogAditi vAcyam , yato'duHkhitasya bhavadabhiprAyeNa duHkhAbhAvAtmakasukhavato-'pi jIvasya viziSTamadhurazabdAdiviSayopabhogena sukhAtizayasyAnubhavikatvena duHkhAbhAve sukhatvApAdanaM niyuktikam / tathAhi-yatrA'pi kSutpipAsApIDitasya janasyA-'nnapAnAdiprAptI tRptau satyAM kSutpipAtAdiduHkhaM nivartate, tatrApi zakulyAdhanavizeSA''mlamadhurAdipAnavizeSaiH sukhavizeSo jAyata eva, dRzyate ca laukikAnAM janAnAM sukhArthamannapAnAdivizeSopAdAnam / na cocitA dRSTaviparItakalpanA / tathA sukhasya bhAvarUpatvAd yujyate tatrA'nnapAnAdivizeSasAmagrayA'tizayA-''dhAnam , duHkhAbhAvasya tu tucchatvena na yujyate tatrA-'tizayAdhAnam / ye'pi prAhuH-yadApi pUrva duHkhaM nAsti, tadA-'pyabhilASasya duHkhasvabhAvatvAt tannibahaNasvabhAvaM sukhamiti, te'pi na samyaka pratipannAH / tathAhi-abhilApAkhyaduHkhanivRttireva sukhamiti teSAM matamevaMrUpam-yasyaiva yatrA-bhilASaH, sa eva tadviSayopabhAgena sukhI, nAnya iti viSayA abhilASaM niva] tameva sukhayanti / anyathA yadekasya sukha sAdhanam , tat sarveSAmapyavizeSeNa syAt / na ca tathA bhavati / yaduktam "ekasya viSayo yaH syAt svAbhiprAyeNa puSTikRt / anyasya dveSyatAmeti sa eva matibhedataH // 1 // " iti / evamekapuruSe-'pi yadA kAmanivRttyA sukhitvam , tadApi yasyaiva viSayasyAbhilASo nivRttaH, sa eva tasya sukhasAdhanam , nAnyo viSayaH / tasmAdabhilASanivRttireva sukhamiti / tadasaGgatam , nirabhilApasyApi janasya viSayavizepopabhoge sati vizeSAhlAdotpatterdarzanAt / na ca tatrA'kAmasyA-'pi jIvasya viziSTaviSayasamparkeNa kAmA-abhivyaktau jAtAyAM viSayopabhogadvAreNa tanivRttireva sukhamiti vAcyam , yato nA'vazyaM viSayopabhogo'bhilApanibarhaNaH / uktazca mahAbhArate na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavatmava bhUya evA-'bhivardhate // zrIpataJjalinApyuktam- "bhogAbhyAsamanuvardhante rAgAH kauzalAni cendriyANAm / " iti| pArAzaryo- pyAha Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 532] khavagaseDhI [gAthA-267 tRSNAkhaniragAdheyaM duSpUrA kena pUryate / yA mahadbhirapi kSiptaH pUraNa reva khanyate // 1 // iti kizcA-'bhilASanivRttiranyathA'pi-viSayeSu doSadarzanAdito'pi sambhavati / viSayeSu doSAzcetthaM draSTavyAH asau taralatArAkSI piinottunggghnstnii| vilupyamAnA kAntAre vihagairadya dRzyate // 1 // vibhAti bahirevAsyAH padmagandhanibhaM vapuH / antarmajjAsthiviNamUtramedaH kRmikulAkulam // 2 // asthIni pittamuccArAH klinnAnyantrANi zoNitam / iti carmapinaI satkAminIti vidhIyate // 3 // medograntho stanau nAma to svarNakalazau katham / viSThAhato nitambe ca ko'yaM hemazilAbhramaH // 4 // mUtrAmRgdvAramazuci cchidraM kledi jugupsitam / tadeva hi ratisthAnamahoH puMsAM viDambanA // 5 // prItiryathA nijAsyotthaM lihataH zoNitaM zunaH / zuSka sthani tathA pusaH svadhAtuspandinaH striyAm // 6 // vyAttAnanA vivRttAkSI vivarNA shvaasghughuraa| kathamadya na rAgAya mriyamANA tapasvinI // 7 // aho vraNe varAko'yamakAle tRSitaH phaNI / prasAritamukho'pyAste zoNitaM pAtumAgataH / / 8 / / kimanenAparADaM naH svabhAvo vastunaH svayam / spazyamAno dahatyagniriti ko'smai prakupyati // 9 // nAnukUlaH priye hetuH pratikUlo na vipriye / svakarmaphalamaznAmi kaH suhRtkazca me ripuH // 10 // " iti| viSayadopadarzanaprayuktAbhilASanivRttisukhaM tu viSayopabhogAdhInAbhilApanivRttisukhApekSayA-'tiviziSTataram / kintu bhavanmate tatkathaM saMghaTet ? yato bhavanmatamanusRtya viSayeSu doSadarzanena jAyamAnaM sukhaM viSayopabhogotpannasukhena tulyaM syAt , sukhatvenabhimatAbhilApanivRttarabhAvarUpAyA avizeSAt / na caikatrA-'bhilASAtirekAt tannivRttau sukhAtirekAbhimAnaH, anyatrA-'nyatheti vAcyam , yato'bhilApAtirekeNa prayasyantaM prApto'rtho na tathA prINayati, yathA'prArthitaH prayAsA- dvinopanataH / lokavyavahAro'pyevameva, yatnasahasraNa prAptaH klezaprApto'yamiti, na tena tathA - Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 533 nityasukhasya saMvedanasya nityatve'nityatve cApattiH ] mokSasvarUpavicAraH mukhinaH, yathA'prArthitaprAptena / tanna duHkhAbhAvamAtraM sukhaM vaktaM yujyate nApyabhilApanivRttimAtram , kintu tadvayatirekeNa svarUpataH sukhamastIti, tadevaM siddho mokSa AnandasvarUpaH, tadrAgeNa ca tatra pravRttirna bandhAya kalpate, vaiSayikasukharAgavirahAt / ____nanu naiyAyikamate duHkhena nirviSNasya mumukSoricchAvicchedAd vairAgyamapi jAyate, tatazca mokSaH / paramAnandalipsUnAM syAdvAdinAM matena tu mumukSoricchAvattvAd vairAgyavyAhatiH syAt , tataH kutasteSAM mokSaH ? iti cet ,na ,duHkhadveSe sati prazAntatvavyAghAtaprasaGgena mokssaabhaavprsktH| ayaM bhAvaH-na kevalaM viraktAnAmeva mokSe'dhikAraH, kintu prazAntAnAmapi / yathA sukhecchAvaccAd mumukSovairAgyavyAghAtaprasaGga upapAdyate, tathaiva duHkhadveSamantareNa na mumukSoduHkhanAzAnukUlaH prayatna iti dveSarAhityalakSaNaprazAntatvasya vyAghAtaH prasajyate / tatazca prazAntatvavyAhatyA kuto mokSaH ? etena yattu yogarDisAdhyaniratizayAnandamayIM jIvanmuktimuddizya pravRttaH kAraNavazAt paramamuktimAsAdayatIti na yuktam , viraktAnAM mokSe'dhikArAditi tadapi nirastam / kiJca necchAvicchedasAmAnyaM vairAgyapadArthaH, yena niratizayAnandalipsUnAM vairAgyahAnyA mokSo na syAt , kintu vaiSayikasukhecchAvicchedasya vairAgyapadArthatvam / yadi icchAvicchedasAmAnyasya vairAgyapadArthatvam , tadA naiyAyikAnAM matena caramaduHkhanasarUpamuktyAmicchayA pravRnina syAt / kintu duHkhadveSAdeva duHkhadhaMsAnu kU uprayatnaH syAt / na ca duHkhadveSAd duHkhanAzAnukUraprayatno bhavatyeveti vAcyam , mUrchA-maraNAdI pravRttiAsaGgAt / na ca jAyata eva bahutaraduHkhajarjarakalevarANAM maraNAdau pravRttiriti vAcyam , tasyA avivekapravRttitvAt / nanu puruSArthatve vivekA'nupayoga iti cet , satyameva, pazukalpAnAM janAnAM na vivekopayogaH, na tu prekSAvatAm , prekSAvanto hi yathAvat prayojanaM pramAyaiva pravartante / taduktam ___"duHkhAbhAvo'pi nA-vedyaH puruSArthatayeSyate / na hi mUrkhAdyavasthArtha pravRtto dRzyate sudhIH // 1 // " iti / atha punarnaiyAyikAdayaH zaGkante-astu kutazcid mokSe nityasukham tasya saMvedanaM kiM nityamasti, ? utA-'nityam ? nityamiti cet , mukta-saMsAriNoravize prasaGgaH,sukha-tatsaMvedanayorubhayorapi nityatvena saMsArAvasthApAmapi tatsavAt / api cendriyajanyasukhena nityasukhasya sAhacaryA-'nubhavaprasaGgAd nityA-'nityasukhadvayopalambhaH syAt ,indriyajanyaduHkhena ca sAhacaryA'nubhavaprasaGgAd sukha-duHkhayoyugapad grahaNaM syAt , nityasukhasya sadaiva sacAt / yaduktaMnyAyavAtsyAyanabhASye-"sukhavannityamiti cet, saMsArasthasya muktenA'vizeSaH, yathA muktaH sukhena tatsaMvedanena ca sanityenopapannastathAsaMsArastho-'pi prasajyata iti, ubhayasya nityatvAt / abhyanujJAne ca dharmAdharmaphalena sAhacarya yogapadyaMga t| yadidamutpattisthAneSu dharmAdharmaphalaM sukhaM duHkhaM vA saMvedyate paryAyeNa, tasya ca nityasaMvedanasya ca saha Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 534] khavagaseDhI [gAthA-267 bhAvo yogapacaM gRhyata, na sukhAbhAvo nA-'nabhivyaktirasti, ubhayasya nityatvAt / " iti| atha vadeta saMsArAvasthAyAM nityasukhasaMvedanasya pratibaddhatvAd na muktasaMsAriNoravizeSaprasaGgaH, navA sukhadvayopalambhaH, nA'pi sukhaduHkhayoyugapadgrahaNamiti cet , na, nityasukhanityasaMvedanaM kena pratibadhyate ? (1)kiM zarIrAdinA 1(2) athavA vaiSayikasukhAnubhavena ?(3) utA'vidyayA ? utasvid bAhyavyAsaGgena ? (1) na tAvat prathamavikalpaH, zarIrAde gArthatvAd bhogasya ca sukhaduHkhasaMvedanAdirUpatvAd na tena pratibadhyate, na hi yad yadartham , tat tasyaiva pratibandhakaH / yadAhuAyavAtsyAyanabhASyakArAH "zarIrAdisambandhaH pratibandhaheturiti cet , na,zarIrAdInAmupabhogArthatvAt viparyayasya cA'nanumAnAt / syAnmatam , saMsArAvasthasya zarIrAdisambandho nityasukhasaMvedanahetoH pratibandhakaH, tenAvizeSo nAstIti, etaccA'yuktam , zarIrAdaya upabhogArthAH, te bhogapratibandhaM kariSyantItyanupapannam / " iti / zarIrAdeH sukhapratibandhakatvAbhyupagame tu zarIrAdighAtakasya hiMsAphalaM na syAt , loke pratibandhakavighAtakasyopakAritvena prsiddhH|| - (2) atha vaiSayikasukhA-'nubhavenetyapi na yuktam , yataH sukhasaMvedanasyA'nutpattilakSaNo vinAzalakSaNo vA pratibandho bhavitumarhati, kintu na prakRte'nyataralakSaNaH pratibandhaH saMbhavati, sukha-tatsaMvedanayorubhayorapi nityatvasvIkArAt / / (3) nA-'pi tRtIyavikalpaH,avidyAyAstucchatvena sukhajJAnaprativandhalakSaNArthakriyAkAritvavirahAt / (4) nA'pi turyo vikalpaH, yato vyAsaGgo nAma Atmano rUpAdiviSayajJAnotpattau viSayAntare jJAnA-'nutpattiH, athavendriyasyaikasmin viSaye jJAnajanakatvena pravRttasya viSayAntare jJAnA'janakatvam / na cA-'nayoranyataro vyAsaGgoyujyate, sukhasya tatsaMvedanasya cobhayornityatvA'bhyupagamAt / tadevaM nityasukhasaMvedanasya nityatve duSparihAryA doSAH / athA'stu nityasukhasaMvedanamanityamiti cet , tarhi mokSAvasthAyAM tadutpattikAraNaM vaktavyam , anitysyaa'nutpttidhrmktvaa'nupptteH| na ca yogajadharmApekSa AtmamanaHsaMyogo'samavAyikAraNamiti vAcyam , muktau yogajadharmasyA-'sambhavAt / athAcaM saMvedanaM yogajadharmAdutpadyate, tata uttarottaraM vijJAnaM pUrvapUrvata utpadyata ityapyasAram , pramANA-'bhAvAt / tathAhi-na hi zarIrasambandhAnapekSaM kiJcidapi vijJAnaM jJAnotpattI sahakArikAraNam , zarIrasambandhA'pekSasyaiva jJAnasya jJAnAntarotpattiM prati sahakAritvadarzanAt / na ca muktau nityazarIrAdInAM kalpanayA-'nityasaMvedanopapattiH syAditi vAcyam , yataH zarIrAdInAM kAryatvena na nityatvam , pramANabAdhitatvAt / Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahanayena RjusUtrAdinayena ca mokSavicAraH mokSasvarUpa vicAraH [ 535 3 asadetat sarvam, asmadabhiprAyA-parijJAnena pralapitatvAt na hi syAdvAdibhirekAntena nityaM sukhasaMvedanaM svIkriyate, nA'pyekAntato'nityam, kintu sukhavad nityAnityamabhyupagamyate, ato na kazcana doSaH / dravyato nityaM paryAyatazcA'nityaM sukhajJAnAdikamAtmani svIkurvatAM syAdrAdinAmayaM vivekaH - saGgrahanayAnusAreNa AtmanaH sukhajJAnAdisvabhAvaH sendriyazarIrAdyapekSAkAraNarUpAvaraNena pracchAdyate gRhA-'vasthitaprakAzyapadArtha prakAzakatvasvabhAvaH pradIpa iva tadAvArakazarAvAdinA, sendriyazarIrAdyapekSAkAraNarUpA''varaNApagame tu jIvasya viziSTa prakAzyapadArthaprakAzakatvasvabhAvo 'yatnasiddha:, zarAvAdyapagame pradIpasyeveti / ata eva kathaJcid nityatvapakSe na doSaH / yata na ca zarIrAdyapekSAkAraNavirahAd muktau sukhajJAnAdikaM na sambhavatIti vAcyam, AvRtasukhajJAnAdikaM pratyeva zarIrAdInAM kAraNatA, na tvanAvRtasukhajJAnAdikaM prati / tatazca muktau na sukhajJAnAdikaM virudhyate / yadi sendriyazarIrAdirUpANAmAvArakANAmabhAvAt sukhajJAnAdInAmabhAvaH preryate, tarhi tulyayuktyA pradIpAvArakANAM zarAvAdInAmabhAve pradIpocchedaprasaGgaH / nanu zarAvAdInAM pradIpaM prati na janakatvamiti na zarAvAdyabhAve pradIpasyA'bhAvaH, sukhajJAnAdikaM prati tu zarIrAdInAM janakatvamiti syAdeva zarIrAdyabhAve sukhajJAnAdyabhAva iti cet, ucyate -padyapi zarAvAdInAM pradIpaM prati na janakatA, tathApyAvRtapradIpapariNatiM prati na kenacit nivArayituM zakyA, yadi cA''vRtapradIpapariNatiM prati zarAvAdInAM janakatvaM na syAt, tadA zarAvAdInAmAvArakatvamapi na bhavet / tasmAt pradIpaM prati zarAvAdInAM janakatvavira he'pyAvRtapradIpapariNatiM prati janakatA'sti, evaM prakRte'dhyAvRtasukhajJAnAdikaM prati zarIrAdInAM kAraNatvamastyeva, na tvanAvRta sukhajJAnAdikaM prati / tatazcana kAcidanupapattiriti / api copalabhyate saMsArAvasthAyAmapi vAsIcandanakalpAnAM samavRttInAM tasyaiva bhAvanAviziSTadhyAnA-'vasthitAnAM sendriyazarIrAdivyApArA'janyaH paramAhlAdarUpo'nubhavaH, vazAduttarottarAvasthAmAsAdayataH paramakASTAgatiH saMbhAvyata eva / RjusUtrAdinayAnusAreNa tvAtmanaH svarUpabhUtAnandajJAnAdisvarUpatA mokSAvasthAyAmutpadyata eva, zuddhanayairuttarottara vizuddhaparyAya mAtrAbhyupagamAd, sukhajJAnAdInAM kSaNasvarUpatAyAH kSaNasattayA'pi siddheH, tasyAH kSaNatAdAtmyaniyatatvAt, kSaNasvarUpe tathAdarzanAt / yadyekAntanityasyA 'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvatA Atmano'bhyupagamyate, tarhi tasya vaiSayikasukhaduHkhopabhogo'pi nopapadyate, Atmani tAdRzopabhogasvarUpasya prAktanA bhogasvarUpato bhinnatvAt / sa ca svarUpabhedo'pracyutAnutpannasthiraikasvabhAvAtmani kathaM saGgaccheta 1 ekasvabhAvasyA'nyasvabhAvasvIkAreNa svasvabhAva parityAgaprasakteH sukhajJAnAdikaM cottarasukhajJAnAdyutpAdanasvabhAvam yacca yadA yatsvabhAvam " 9 tat tadA tadutpAdane nA-'nyApekSam, yathA'ntyA bIjAdikAraNasAmagrayaGkarotpAdane / tadupAda Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536] khabagaseDhI [gAthA-267 nasvabhAvazca pUrvasukhajJAnAdikSaNaH / ata eva kathaJcidanityatvapakSe na kazcid doSaH / na ca saMsArAvasthAyAM caramajJAnAdikSaNasyottarasukhajJAnAdyutpAdanasvabhAvatA-'siddhati vAcyam , yato'janakatvena tasyA'rthakriyAkAritvavirahAdavastutvApattestajanakasya dvicaramasukhajJAnAdikSaNasyA-'vastutvam , tatazca tajanakasya tricaramasukhajJAnAdikSaNasyetyevaM nikhilasantAnasyA-'vastutvaprasaGgaH / "kRtazcAyaM viveko muktidvAtriMzikAyAmapi RjusUtrAdibhirjJAnasukhAdikaparamparA / vyaGga camAvaraNocchittyA saGgraheNeSyate sukham // 1 // " iti| vyavahAranayAnusAreNa tu prayatnasAdhyaH karmakSayo mokssH| karmakSayazcA'smin granthe vistareNa darzita eva / ___ yaccA-'nanyatvena zrutau zravaNam "vijJAnamAnandaM brahma" iti / tadapi nAsmadabhyupagamavAdhakam , samastajJeyavyApino jJAnasyA-jvaiSayikasya cA-''nandasya svasaMveditasya mokSAvasthAyAM sakalakarmarahitAtmasvarUpabrahmA-'bhedena kathaJcidabhISTatvAt / / __ yaccokam "mumukSuprayatnena tu yadA'nAdyavidyA vinivartate,tadA-''nandasvarUpapratipattirbhavati,saiva mokSaH" ityabhihitam ,tattu yuktameva,aSTavidhapAramArthikakarmapravAharUpA'nAdyavidyAvilayenA-'nantasukhajJAnAdisvarUpapratipattilakSaNamokSaprApteriSTatvAt / navaraM karmapravAharUpA-'nAdyavidyA pariNAminI paudgalikI Atmato vyatiriktA vastusvarUpA pratipattavyA, na tu tuccharUpA / yA ca"AnandaM brahmaNo rUpaMtacca mokSe'bhivyajyate / " iti zratidarzitA ,sA'pi nA'smatpakSabAdhikA, abhivyakteH svasaMviditA-''nandasvarUpatayA tadavasthAyAmAtmana utpatterabhyupagamAt / ye punarekAntanityasukhasiddhayarthamanumAnaprayogAH pradarzitAH, te tu na yuktAH, toranaikAntikatvAdidoSA-''krAntatvAt / tathAhi-AtmA sukhasvabhAvaH,anyantapriyabuddhiviSayatvAt ,ananyaparatayopAdIyamAnatvAccetyatra atyantapriyabuddhiviSayatvamananyaparatayopAdIyamAnatvaJca yatsAdhanamupa. nyastam , tadanaikAntikam , duHkhAbhAve'pi tasya sadbhAvAt / atyantapriyabuddhiviSayatvaJcA-'siddham , duHkhitAyAmapriyabuddhapi madbhAvAt / ananyaparatayopAdIyamAnatvamapyasiddham , sukhAdyarthamupAdAnAt / etena yadapi "AtmA sukhasvabhAvaH, vastutve sati mukhyapreyobuddhiviSayatvAd nirupacaritapreyobuddhiviSayatvAdA" ityuktam , tadapi pratyuktam , prAguktAzeSadoSAnuSaGgAt / mukhyapreyobuddhiviSayatvaM nirupacaritapreyaH zabdavAcyatvaJcA'siddham , duHkhitAyAM tadabhAvAt / / viruddhazca hetudvayam , sukhasvabhAvatvaviparItAyA duHkhAbhAvasvabhAvatAyA evA-'smAt siddhaH, tathAhi--ayamAtmA duHkhAbhAvasvabhAvaH, vastutve sati mukhyapreyobuddhiviSayatvAd nirupacaritapreyaHzabdavAcyatvAdvA rAgiNAM vaiSayikaduHkhAbhAvavaditi / (1) pR0 526 paM07 (2) pR0 526 paM0 8 / (3) pR0 526-527 (4, pR0 526 paM0 18 / Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedAntinAmabhiprAyeNa mokSanirUpaNam ] mokSasvarUpavicAraH [ 530 ___ 'yadabhihitam-"mumukSupravRttiriSTArthaprAptyarthA, prekSApUrvakAripravRttitvAt" ityAdi, tadapyapezalam , pravRttyupadezayoranyathAsiddhatvAt / bhavet sAdhyasiddhiH,yadi prekSAvatAM pravanyupadezayoriSTArthaprAptyarthatvaM bhavet , tayostvanyathA'pi darzanAd na prakRtasAdhyasAdhakatvam / tathAhina hi prekSAvatAM kevalaM pravRtyupadezayoriSTaprAptyarthatvam , api tvAturANAM cikitsAzAstrArthA-'nuSThAyinAmaniSTapratiSedhAyA-'pi pravRtyupadezau dRzyete, ataH kathamiSTaprAptyarthatA pravRtyupadezalakSaNahetudvayena siddhayati ? kizcA-'breSTazabdena kimabhipretaprayojanamabhidhIyate ? uta sukham ? yadi prathamapakSaH, tarhi kathamAtmanaH sukhasvabhAvatvaM sidhyeta ? sAGkhayAdimAnyA-'pavargasiddhiprasaGgazca, anyamatA'nuyAyinAM sAGkha yAdInAmapi mumukSUNAM pravRtyupadezayostadiSTA'pavargalakSaNaprayojanasAdhakatvAt / na ca pravRtteH prekSAvacavizeSaNopAdAnAd na sAGkhayAdimAnyA-'pavargasiddhiprasaGga iti vAcyam , prekSAvadaprekSAvatovivekasyA'zakyatvAt / tadyathA-na hi bhavanmatAnuyAyinaH prekSAvanto na sAMkhyamatAnusAriNa iti vivekaH kartuM zakyaH,pramANabAdhitaikAntanityatvAdisvabhAvAGgIkAreNa sarveSAmapyaprekSAvatvasiddheH / atheSTazabdena sukhamabhidhIyate, tarhi sAdhyavikalaM dRSTAntam , na hi kRSIvalAdInAM kRSyAdipravRttiH sukhArthA bhavati, dhAnyAdiphalaniSpattyarthatvAttasyAH / ___ yacca "sukhatAratamyaM kacidvizrAntam , tAratamyazabdavAcyatvA"dityuktam , tadapyuktimAtram , paratvAdinA vyabhicArAt , parAparAdibuddhiprakarSasamadhigato hi paratvAdiprakarSastAratamyavAcyo na kacid vizrAmyati / kizca duHkhe'pyevaM paramaprakarSaH prasajyate / tathAhi-duHkhatAratamyaM kvacid vizrAntam , tAratamyazabdavAcyatvAt , parimANatAratamyavat / na ca duHkhaparamaprakarSo bhavadbhirapISTa iti duHkhaparamaprakarSeNApi vybhicaarH| sAdhyatAM voktAnumAnairmokSAvasthAyAM sukham , tatra nityAnityasukhasya sattvAt / na tvekAntanityasukham , tasya pramANabAdhitatvAt / / (iti tautAtitAbhimatamokSasvarUpasya pratividhAnam / ) ye punarvedAntina AhuH-avidyAyAM nivRttAyAM vijJAnasukhAtmakaH kevala AtmA mokSa iti,te-'pi nirastAH,jJAnasukhAtmakabrahmaNo nityatve muktasaMsAriNoravizeSApAtAt ,tAdRzA-''tmanazca kRtisAdhyatvavirahAt / na ca jJAnasukhAtmakabrahmaNo nityatvena sAdhyatvavirahe-'pyavidyAnivRttiH kRtisAdhyeti vAcyam , avidyAyA asatvena nityanivRttatvAt , anirvacanIyatAyAzcA-'nirvacanIyatvAt / etaduktaM (1) pR0 527 paM0 8 / (2) pR0 527 paM0 12 / Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 538 ] khavagaseDhI [ gAthA-267 bhavati-avidyA kiM sadrapA svIkriyate ? utA-'sadrUpA ? na tAvat prathamapakSaH, brahmaNa iva tasyA api nivRtterasambhavAt ,tannivRtyabhyupagame cA-'vizeSeNa brahmaNo'pi nivRttiprasaGgAt / yadi cA'sattvarUpA, tadA sA nityanivRttA, na tannivRttiH kRtisAdhyA / nanvavidyA na sadrUpA, nA'sadra pA, kintvanirvacanIyeti cet , maivam , yayA-'nirvacanIyatayA-'vidyA tatkAryANi cA-'nirvacanIyAni bhaNyante, sA nirvacanIyA na vA ? prathamapakSe sattvena nirvacanIyA cet , tIdvaitabhaGgaH, brahmabhinnAyAstasyA api saccopagamAt / asatvena cet , tarhi kathaM tayA kharaviSANakalpayA-'vidyayA uparaJjanam ? athA'nirvacanIyatA-'pyanirvacanIyeti dvitIyapakSaH samAzriyate, tadA'nirvacanIyatAyA nirvaktumazakyatvena svruupto-'phaarH| (iti vedAntisvIkRtamokSasvarUpasya pratividhAnam / ) tridaNDinastvAhuH-AnandamayaparamAtmani jIvAtmalayo mokSa iti / tatra yadi paramAtmani jIvAtmalayo nAma ghrANa-rasana-cakSuH-zrotra-sparzAkhya-paJcajJAnendriya-vAkpANi-pAda-pAyUpasthalakSaNapaJcakarmendriya-mana:-zabda-sparza-rUpa-rasa-gandhatanmAtrAvasthita--pRthivyapa-tejo--vAyvAkAzarUpapaJcabhUtAtmakaliGgazarIrA-'pagamena jIvAtmanaH paramAtmatvAvAptiH, tarhi siddhAnta eva, nAmakarmakSayeNa syAdvAdibhirapi tatsvIkArAt / atha yadi layo nAmopAdhizarIranAza aupAdhikajIvasya nAza iti cet , na, jIvanAzastha sarvaiH prekSAvadbhirakAmyatvena tAdRzamokSasya puruSArthatvaM na syAt / kepAzcid duHkhajaritAnAM jIvanAzaH kAmyatvena dRzyata iti tu prekSAvatAM parSadi vakta na yujyate, avivekinAM tathApravRttaH / kizca paramAtmani paramabrahmasphulliGgakalpajIvAtmalayo mokSa ityabhyupagame paramAtmana upacayaprasaGgaH syAt , ghRtAdau ghRtAntarapravezavat , api copacaye saiva brahmasattaMti vaktuM na zakyate, sattAntarasvIkAre ca bhvtsiddhaantprityaagaaptteH| (iti tridaNDimatAnuyAyimokSasvarUpakhaNDanam / ) saugatAstu prAhuH- nirupaplavA citsantatirmokSa iti / uktazca cittameva saMsAro rAgAdiklezavAsitam / / tadeva tairvinirmuktaM bhavAnta iti kathyate // 1 // " iti / ayaM bhAvaH-jJAnakSaNapravAhavyatiriktasyA-''tmano'sambhavAt kasyA-'nantajJAnasukhAdisvabhAvatvaM saMbhavati ? muktisvAtmadarzino na bhavatyeva, yato ya AtmAnaM sthiratvAdisvarUpaM pazyati, tasyAtmani sthiratvAdiguNadarzanena sneho bhavati, snehAcca sukhAdiSu tRSNAzIlaH san sukhAdiSu Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddhAbhiprAyeNa mokSasvarUpam ] mokSasvarUpavicAraH : [539 tatsAdhaneSu ca doSAnupekSya zucitvAdiguNAnAropayati / guNAMzca pazyan mameda'mityAdyadhyavasman sukhasAdhanAnyupAdatte,tato yAvadAtmadarzanam ,tAvat saMsAra eva / yaduktaMpramANavArtike zrIdharmakIrtinA yaH pazyatyAtmAnaM tatrA'syAhamiti zAzvataH snehaH // (1-219) snehAta sukheSu tRSyati tRSNA doSAMstiraskurute / guNadarzI paritRSyan mameti sukhasAdhanAnyupAdatte // (1-220) tenA-''tmAbhinivezo yAvat tAvat sa sNsaare| Atmani sati parasaMjJA svaparavibhAgAt parigrahadveSau / / (1-221) anayoH sampratibaddhAH sarve doSAH prjaaynte|" iti / tathA ca tadIyA zrImanorathanandikRtA vRttiH-"yaH pazyatyAtmAnaM tatrA''tmano'sya draSTurahamiti zAzvato-'napAyI sneho bhvti| snehAda-AtmasnehAtsukheSu tRSyatitRSNAvAn bhavatIti, tRSNA ca sukhasAdhanatvenA'dhyavasitAnAM vastUnAM doSAnazucitvAdIn tiraskurute pracchAdayati doSatiraskaraNAt / guNadarzI-zucitveneSTaguNAn pazyan paritRSyan mameti mamedaM sukhamiti garDa mAnastasya-mukhasya sAdhanAni garbhagamanAdInyupAdatte / tenA-''tmadarzanamUlatvena janmAderAtmAbhiniveza yAvattAvat sa AtmadarzI saMsAra eva / na kevalaM janmaprabandhastasya doSA api samastAH santItyAha-Atmani sati tato'nyasmin parasaMjJA-parabuDirbhavati / svaparavibhAgAcca kAraNAt svaparayoryathAkramaM parigraho-'bhiSvaGgo dveSaH parityAgastau bhavataH / anayoranunayapratiSedhayoH sampratibaddhAH sarve doSArAgamAtsaryeAdayaH prajAyante / " iti| nairAtmyabhAvanAtastu nirupaplavacitsantatilakSaNo mokSo jAyata eva / nanvavacchedakatAdisambandhena jJAnaM prati tAdAtmyAdinA zarIrAdeH kAraNatvAd muktyavasthAyAM zarIrAdinimittakAraNavirahe jJAnasya sambhava eva nAstIti tazcitsantateH sambhavaH ? iti cet maivam , yato na jJAnaM prati naiyAyikAdivat zarIrAdInAM kAraNatvamabhyupagamyate, kintu pUrvapUrvavijJAnakSaNAnAmevottarottaravijJAnakSaNaM prati kAraNatvam / na ca suSuptau jJAnA-'bhAvena taduttaraM kAraNavirahAd jJAnasantatirvyavacchidyateti vAcyam , tatrApi jJAnasya satvAt / na ca suSuptAvasthAyAM jJAnasadbhAve jAgradavasthAto vizeSo na syAt , ubhayatrA'pi svasaMvedyajJAnasya sadbhAvA-'vizeSAditi vAcyam ,yataH suSuptau 'middhenA-'bhibhUtatvaM jJAnasyA-'sti, ato vishesso'styubhyorvsthyoH| na ca tathA-'pyabhibhUtajJAnakSaNato rAgadveSakaluSitajJAnakSaNatazca krameNa kathamanabhibhUtajJAnakSaNasya rAgadveSavinimuktajJAnakSaNasya cotpattiH syAd ? iti vAcyam , pUrvapUrvajJAnakSaNAnAM tattadatizayavatvenA (1) atijADyenAtinidrayA vaa| Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 540 ] khabagaseDhI .. [gAthA-267 'viziSTAdapi viziSTotpatteH svIkArAt / tatazcA-'viziSTAt suSuptajJAnakSaNataH sopaplavajJAnakSaNatazca krameNa viziSTaM jAgrajjJAnaM nirupaplavajJAnaM cotpadyate / ___ na ca nairAtmyadarzanabhAvanAmupagacchatAM saugatAnAM niranvayavinazvaracitsantatau 'baddho'haM mokSyAmI'tyAdikamuddizya yatno na syAditi vAcyam , adhyavasAyAnusAreNA'pi yatnAt / / etaduktaM bhavati-na kevalaM yathAvastveva yatnaH, api tu yathA'dhyavasAyamapi / yathA rajjumapi sarpatvenA'dhyavasyatastatparityAgaH, tathaiva baddho'haM mokSyAmItyAdivyApAraH syAdeva / tathAhiniranvayacitsantatyAmuttarottarakSaNAnAmatyantanAnAtve-'pi dRDhataraikatvAdhyAropeNA-''tmAbhisandhAnAt tasya mithyA'dhyAropasya vyavacchedArthamasatyapi niraMzAdisvabhAve moktaryAtmani nairAtmyAbhyAsasvarUpo yatnaH kartavyaH / yaduktaM pramANavArtike mithyAdhyAropahAnArthaM yatno'satyapi moktari // (1 / 194) nairAtmyabhAvanAlakSaNayatnavirahe tvAtmAbhisandhAnA-'nivRtterindriyAdiSUpabhogakAraNatvena gRhI. teSvindriyAdiSvAtmIyabuddhernivArayitumazakyatvAt snehasadbhAvena vairAgyasyA'sambhavAt kuto mokSaH ? yaduktaM pramANavArtike upabhogAzrayatvena gRhoteSvindriyAdiSu / / svatvadhIH kena vAryeta vairAgyaM tatra tatkutaH // 1 // (1 / 229 / ) nanvindriyAdipu nopabhogAzrayatvabuddhinibandhanasvatvabuddhita AtmIyasneho jAyate . yenA'yaM doSo bhavet , kintu tatra guNadarzanata AtmIyasnehaH prabhavati,atastadviruddha doSadarzane snehanivRttito vairAgyamupapadyate / indriyAdiSu ca doSadarzanaM svayameva bhAvyam / evaM vairAgyopapattaimuktirapyupapanneti cet , na, yata upabhogAzrayatvabuddhinivandhanasvatvabuddhita eva snehasyA''virbhAvo'bhyupagantavyaH / yathA-''tmIyacakSurAdiSu kANatvAdidoSadarzane-'pi snehasyAvirbhAvaH, parakIyeSu cakSurAdiSu guNadarzane'pi snehAbhAvaH / AtmIyeSvapyatIteSu svadehacyuteSu cA'GgAvayaveSu guNadarzane'pyAtmIyabuddhiparityAgAd na sneho bhavati / tasmAdupabhogAzrayatvabuddhinibandhanasvatvabuddhitaH sneho bhavati / tatazca vairAgyavyAhatiH, tadvayAhatezca kuto mokSaH ? na ca tadbhAvanA'bhAve'pi kAyaklezalakSaNatapasaH sakalakarmaprakSayAd mokSo bhaviSyati, kiM nairAtmyabhAvanayA ? iti vAcyam , yataH kAyaklezasya karmaphalatvena nArakAdikAyasantApavat tapastvamanupapannam / kiJca vicitrazaktikaM karmabhavati,anyathA vicitrasukhaduHkhapradAnAdyanupapattiH syAt / tacca kathamekasmAt kAyaklezamAtrAt kSayaM gacchet , atiprasaGgAt ? yaduktaM pramANavArtike phalavaicitryadRSTazca zaktibhedo-'numIyate / karmaNAM tApasaMklezAt naikarUpAt tataH kSayaH // "(2-275) iti / Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddhAbhipretamokSasvarUpakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH [541 na ca tapaH karmazaktInAM saMkareNa kSayakaraNazIlamiti kRtvaikarUpAdapi tapaso vicitrazaktikAnAM karmaNAM kSaya iti vAcyam , evamabhyupagame svalpaklezenaivaikopavAsAdinA-'pyazeSasya karmaNaH kSayApattiH, anyathA zaktisAGkaryA-'nupapattiH, anyatrA-'pyuktam karmakSayAdimokSaH sa ca tapasastaca kaaysntaapH| karmaphalatvAnnArakaduHkhamiva kathaM tapastat syAt // 1 // anyadapi caikarUpaM tacitrakSayanimittamiha na syAt / tacchaktisaMkarakSayakArItyapi vacanamAtraM tu // 2 / / aklezAt stoke'pi kSoNe sarvakSayaprasaGgo yat / " iti / tasmAd nairAtmyabhAvanAprakarSavizeSato nirupaplavA citsantatirmokSa iti sthitam / atha pratividhIyate- 'yat tAvaduktam-'jJAnakSaNapravAha.' ityAdi, tadavicAritA'bhidhAnam , jJAnakSaNapravAhavyatiriktaM mauktikakaNanikarAnusyUtaikasUtrakalpamanvayidravyamAtmAnamantareNa kRtanAzA-'kRtA-''gamAdidoSaprasaGgAt smaraNAdyanupapattezca / / etaduktaM bhavati-bauddhAstAvajjJAnakSaNaparamparAmAtramevAtmAnaM manyante, na tu muktAphalajAtA-'nusyUtaikasUtrakalpamekamanvayi dravyam / atastanmate pUrvajJAnakSaNena yat sadanuSThAnam , asadanuSThAnaM vA kRtam , tatphalaM na bhuGkte pUrvajJAnakSaNaH, tasya niranvayavinaSTatvAt / uttarakSaNena ca phalopabhogasvIkAre-'kRtA''gamaH, tena svayaM tAdRzAnuSThAnAkaraNe-'pi tatphalasyopabhogAt / atha saMsArabhaGgadoSaH-pUrvakarmAnusAreNaiva janmAntaraM bhavati / pUrvajJAnakSaNAnAM tu niranvayavinAzAd na teSAM kazcidapyabhisambandha uttarajJAnakSaNaiH saha / ataH kenopabhujyate pUrvakarmANi janmAntare ? tadupabhogA'bhAve ca kiM janmAntaram ? tadabhAve ca saMsAravilopApattiH / mokSabhaGgadoSaH-apunarbhAvena karmabandhanAd vimuktirmokSapadArthaH , sa ca bauddhamate na ghaTate, Atmana evA-'bhAvAt / tathAhi-bauddhamate-'nvayidravyamAtmaiva nAsti, tatazca kaH pretya sukhIbhavanAya yatiSyate / saMsArI jJAnakSaNaH kathamaparajJAnakSaNasukhAya ghaTiSyate, ? na hi duHkhI devadatto yajJadattasukhAya ceSTamAno dRSTaH, kSaNasya tu duHkhaM svarasavinAzitvAt tenaiva sAdhaM dhvastam / na ca santAnena pUrvottarakSaNeSu sukha-duHkhAdyupapattiriti vAcyam , santAnasyA-'vAstavatvAt , vAstavatve tu saMjJAntareNA-''tmana evA-'bhyupagamaprasaGgAt / ___ atha smRtyanupapattiH,-pUrvabuddhyanubhUte-'rthe nottarabuddhInAM smRtiH sambhavati, tato-'nyatvAt, santAnAntarabuddhivat / na hyanyadRSTo-'rtho-'nyena smaryate,anyathaikena dRSTo-'rthaH sarvaiH smaryeta / smaraNA-'bhAve ca kautaskutI pratyabhijJAprasUtiH, tasyAH smaraNA'nubhavayorubhayoH satoreva sambhavAt / (1) pR0 538 paM0 27 Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatragaDhI [ gAthA-267 padArthadarzanaprabodhitaprAktana saMskArasya hIndriyavyApAravataH pramAtuH sa evAyami' tyAkAreNa pratyabhijJA samutpadyate / nanu syAdayaM doSaH, yadyavizeSeNA'nyadRSTaM paraH smaratItyucyetA-'smAbhiH / asmatkathanaM tvevam-smaraNakSaNasyA'nubhavakArikSaNena saha kAryakAraNabhAvasvIkArAt smRtirupapadyate / tatraikasantAnapatitAnAM kSaNAnAM tadutpattisambandhena sambaddhAnAM pUrvottarakSaNayorhetuhetumadbhAvo nirvivAdaH / tathA cAnubhUtavijJAnakSaNasya svasantAne'nubhavAtmakaramRtibIjAdhApakatvam / ato nAnupapattiH smaraNasya, kAlAntare smRtyAtmakakAryotpatteH / taduktaM bodhicaryAvatArapaJjikAyAm - "kAryakAraNabhAvapratiniyamAdeva smRtya bhAvo 'pi nirastaH / ekasyAnugamAtmano 'bhAvAt na smartA kazcidiha vidyate, kiM tarhi ? smaraNameva kevalamAropavazAt smaryamANavastuviSayam / na ca atra smarturabhAve'pi kazcid vyAghAtaH / anubhUte hi vastUni vijJAnasaMtAne smRtibIjAssdhAnAt kAlAntareNa saMtatiparipAkahetoH kAryamutpadyate / ' iti cet, na, yatastAdRzAnyatvasyA'parAnyatvA'vizeSAt bhavanmate kAraNasya niranvayanAzAcca kAryasyetarasya ca kAraNena saha samAnarUpeNAtyantAsambaddhatvam / phalataH kAryavaditarasyApi smaraNatvApattiH, itaravad vA kAryasyA'pi smaraNatvAnupapattistadavasthaiva | nAma 542 ] api cAnubhavakSaNasya niranvayanAzAt tatsantAne smRtibIjAdhAnAnupapattireva, anyathA tatsantAna - taditarasantAnayoranubhavakSaNAsambaddhatvAvizeSeNetara santAne kathaM smRtibIjAdhAnasya nApattiH ? api ca kAryakAraNabhAvAt smRtirityatra na kazcid vAdiprativAdiprasiddho dRSTAnto 'sti / nanu yathA raktakarpAsacIje upte phalaM raktavarNaM labhyate, tathaiva yasmin santAne vAsanA'dhi - vasati, tatraiva karmavAsanAyAH phalaM bhavati / yaduktam "yasminneva hi saMtAne AhitA karmavAsanA / phalaM tatraiva saMghate karpAse raktatA yathA || 1 ||" iti / tadevaM santAne'nubhava-smaraNayoraikAdhikaraNyamiti cet, na yata etat sarvamapyasundaram sAdhanadUSaNayorasambhavAt / tadyathA - anvayAdyasambhavAd na sAdhanam, nahi 'yatra yatra kAryakAraNabhAva:, tatra tatra smRtiH, karpAse raktatAvadi' tyanvayaH sambhavati, nA-'pi yatra yatra smRtyabhAvaH, tatra tatra na kAryakAraNabhAvaH' iti vyatirekaH / 'yatra yatrA -'nyatvam, tatra tatra na smRtirityatra cAsiddhyAdyanudbhAvanAd na dUpaNam / na hi 'tato'nyatvAt' iti hetoH karpAse raktatAvadityanena kazcid doSaH pratipAdyate bhavanmate karpAsa - syA'pi kSaNikatvena kAlabhedena tasyA -'nyatvAt / Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [543 bauddhAbhimatamokSasvarUpakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH kiJca yadyanyatve-'pi kAryakAraNabhAvAt smRterutpattiriSyate, tadA ziSyA-''cAryAdibuddhInAmapi kAryakAraNabhAvasadbhAvena smatyAdiprasaGgaH, na caikasantAnatve satIti vizeSaNAd noktaprasaGga iti vAcyam , bhedA-'bhedapakSAbhyAM tasyopekSaNAt / tathAhi-kSaNaparamparAtastasyA-'bhede hi kSaNaparamparaiva saH / tathA ca santAna iti na kiJcidatiriktamuktaM syAt / bhede tu kiM pAramArthiko-'pAramArthiko vA-'sau bhedaH ? apAramArthikatve'sya tadeva dUSaNam , akizcitkaratvAt / pAramArthikatve kiM sthiro vA kSaNiko vA ? kSaNikatve santAninirvizeSo-'yam / sthirazcet , .. Atmaiva saMjJAntareNa pratipanna iti / evaM smRtirna ghaTate'nvayidravyA-''tmAbhAve / api ca smRtyabhAve nihitapratyunmArgaNapratyarpaNAdivyavahArANAM lopaH syAt / 'yaccoktaM "muktistvAtmadarzino na bhavatyeva, yato ya AtmAnaM sthiratvAdirUpaM pazyati" ityAdi, tat satyam , kintvajJo jano yaH svaM sthiraM manyamAno duHkhAnuSaktaM ca sAdhanaM sthirasukhasAdhanatvena pazyan snehAt sAMsArikeSu sukhasAdhaneSu pravartate, apathyAdau mUrkhA''turavat , tasyaiva muktina bhavati, yastu hitAhitavivekajJo'tAcika-tAdAtvikasukhasAdhanaM svyAdikaM parityajyAtmasnehAt tAcikA-''tyantikasukhasAdhane mokSamArge pravartate, pathyAdiSu caturAturavat , tasya muktirniSpratyUhaiva / uktaJca __ "tadAtvasukhasaMjJeSu bhaavessvjnyo'nurjyte| hitamevAnurudhyante praparokSya priiksskaaH||1|| iti / yacca "pUrvapUrvavijJAnakSaNAnAmevottarottaravijJAnakSaNaM prati kAraNatva"mityuktam , tadapyanvayidravyasvIkRtyaivopapannam , anvayidravyA'svIkAre tu bandhamokSAdivyavasthA'pi nopapadyate / niranvaye hi citsantAne-'nyo baddhaH, anyazca mucyata ityaapdyte| atha santAnaikyAd baddhasyaiva muktiH ? iti cet , na, yato yadi santAno'kSaNikaparamArthasan , tadA-''tmaiva santAnazabdena proktaH, atha saMvRttisan , tadA santAnasya paramArthAsacAd anyo baddho'nyazca mucyate' iti tadavastham / tatazca baddhasya muktyarthaH prayAso na syAt / yacca "pUrvapUrvajJAnakSaNAnAM tattadatizayavattvena"ityAyuktam ,tadapi kathamupapadyeta, yadyatizayA-''dhAyakatvenA-'vasthitamanvapidravyaM na svIkriyeta ? na ca santAnA-'pekSayA-'tizayo yukta iti vAcyam , tasyaivA-'vAstavatvAt / "yacca "niranvayacitsantatyAmuttarottarakSaNAnAmatyantanAnAtve'pi dRDhatarai(1) pR0 538 paM0 28 (2) pR0 539 paM0 24 (3) pR0 539 paM0 30 (4) pR0 540 paM0 8 Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544] khabagaseDhI [ gAthA-267 katvAdhyAropeNAtmAbhisandhAnAt" ityAdhuktam , tadapi vacanamAtram / evamabhyupagate kuto nairAtmyadarzanam ? athA-'sti zAstrasaMskArajamiti cet , tarhi naikatvAdhyavasAyo-'skhaladrapaH, tataH kuto muktyarthaM pravRttiH ? kiJcA-'sati pUvottarajJAnakSaNavyApake'nvayini dravya Atmani svasaMviditaikatva pratyayasya pratyakSasyA-'nupapattiH syAt / athA'satyapyAtmanyAropitaikatvaviSayaH pratyayaH prAdurbhaviSyatIti cet , na, yataH svAtmani 'yat sat , tat kSaNika mityanumAnAt kSaNikatvaM nizcinvataH samAropitaikatvaviSayakavikalpasvarUpapratyayasya nivRttiprasaGgaH, nizcayA-''ropamanasovirodhAt / nivartata evA-''ropitaikatvamiti cet , tarhi 'sahajasyA-''bhisaMskArikasya cAtmadarzanasyA-'bhAvAt tadaiva tanmUlarAgAdinivRttito mokSaH syAt / na cAyamekatvaviSayaH pratyayaH pratisaMkhyAnena nivartayitumazakyatvAnmAnaso vikalpaH / tathAhi anumAnabalAt kSaNikatvaM vikalpayato'pi naikatvapratyayo nivartate, pratyakSabuddhitvAt / zakyante tu pratisaMkhyAnena nivArayituM kalpanAH, na punaH prtykssbuddhyH| tato yathA-'zvaM vikalpayato-'pi godarzanAd na gopratyayAtmako vikalpaH, tathA kSaNikatvaM vikalpayato'pyekatvadarzanAd naikatvapratyayAtmakavikalpaH / na cA-'yaM pratyayo bhrAntaH,bhrAntatve tu sakalasyA-'pi pratyayakSasya bhrAntatvaprasaGgaH,bAhyA-'bhyantareSu bhAveSvekatvagrAhakatvenaivA'zeSapratyakSANAM prvRttiprtiiteH| tatazca pratyakSasyA'bhrAntatvavizeSaNaM yaduktam ,tadasaMbhAvyeva syAt / tadevamekatvagrAhiNaH svasaMvedanapratyakSasyA-'bhrAntasya kazcidekatvamantareNa nopapattiH tena naikatvAbhAvaH / kizcA'nubhUyamAnasyA-'pyekatvasyA-'nekatvena saha virodhAbhyupagame grAhyagrAhakasaMvittilakSaNaviruddharUpatrayAdhyAsitajJAnasyaikatvavirodhaH syAt , ekanIlAdyarthakSaNasyA-'pi caikadA svaparakAryajanakatvAjanakatvalakSaNaviruddhadharmadvayA-'dhyAsitasyaikatvavirodhaH prasajyeta / __ yacca "nairAtmyAbhyAsAdirUpo yatnaH karttavyaH" ityuktam , tadapi na saGgatam , nahi nairAtmyA-'bhyAso'pi kAlAntarA-'vasthAyyanusandhAtAraM vinopapadyate / tathA yo hi nigaDAdibhirbaddhaH, tasyaiva mokSakAraNaparijJAnA-'nuSThAnA'bhisandhivyApAre sati mokSa ityaikAdhikaraNye satyeva bandhamokSavyavasthA loke prasiddhA / iha tvanyaH kSaNo baddhaH, anyasya ca muktikAraNaparijJAnam , itarasya cA-'nuSThAnA-'bhisandhirvyApArazceti vaiyadhikaraNyAt savemayuktam / kizca sarvo-'pi prekSApUrvakArI 'kiJcididamato mama syAt' ityanusandhAnenaiva pravartate / iha ca kastathAvidho mArgA-'bhyAse pravarttamAno 'mokSo mama syAdi' tyanusandadhyAt- kiM kSaNaH ? santAno vA ? na tAvat prathamapakSaH, tasyaikakSaNasthAyitvena nirvikalpatayA caitAvato vyApArAn (1) prAmyajanasambandhinaH / (2) paNDitajanasambandhinaH / (3) pR0 540 paM0 9 / Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddhAmimatamokSasvarUpakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH kartumasamarthatvAt / nA'pi dvatIyikaH pakSaH, tasya santAnivyatiriktasya saugatairanabhyupagamAt / kiJcaikAntA-'nityatve vastuno'rthakriyAkAritvavirahAd nairAtmyabhAvanA mithyArUpaiva / mithyAjJAnasya ca na saugatairapyabhyupagamyate niHzreyasahetutvam / / ___kizca niranvayavinazvaratvAbhyupagame mokSArthaH prayAso vyartha eva syAt , tathAhi- rAgAdyuparamo hi bhavanmate mokSaH, tatra yadyaparamo nAma rAgAdikSaNavinAzaH, tadA sa nirhetukatayA-'yatnasiddhaH, tena tadartho-'nuSThAnAdiprayAso vyartha eva syAt / . atha rAgAdyuparamo nAma bhAvirAgAdikSaNasyA-'nutpAdaH, sa ca sAdhyo-'nuSThAnAdineti na vaivarthyamanuSThAnAdInAmiti cet , na, utpAdAbhAvo hyanutpAdaH, tasyApyabhAvarUpatvAt kathamanuSThAnAdinotpattiH ? etena santAnocchedastadanutpAdo vA mokSa ityapi pratyuktam , kSaNocchedA'nutpAdavat santAnocchedA'nutpAdayorapyabhAvarUpatvena kutazcidutpatteranupapatteH / 'yacca "upabhogAzrayatvena gRhIteSu" ityAdyuktam , tadapyavicAritAbhidhAnam , heyopAdeyatatvajJA hyAtyantikasukhasAdhanamupabhogAzrayamAtmIyaM cA-'bhimanyante, na tAdAtvikasukhasAdhanam , te hi vivekina evaM bhAvayanti- idaM rAjyAdikaM na sukhAya bhavati, yato-'neke luNTAkAH zatravo rAjyamAnAmanti, tadvAraNacintA cAharnizaM bhavati / tadevaM rAjyaM naihikasukhAya bhavati / nA'pi rAjyena pAralaukikaM sukhaM bhavati, rAjyopabhoganimittakA-'zubhakarmopArjanena narakagatyAdau gamanAt / nA-'pi taralatArAkSI kAminI sukhAya bhavati, yataH kAminyAH prItiH svapatiM pratyapi marudbhUtadhvajA'zcalavad capalA / capalatvAcca prIteryasmistasyA anurAgaH,svArthavyAghAte tasyaivopaghAtAya yatate sA / api ca dantacchadacchadmanA pizitaM vitanya matsyAn iva manuSyAdIn narakAdidurgetijAle pAtayati / tena strIrapi naihikapAralokikasukhAya bhavati / muktiramaNI tu ratnatrayasAdhyA nityAnandamayI, yatra kadAcidapi duHkhakaNikA na bhavatIti / ___ evaM bhAvayatAM teSAM rAjyayoSitpramukheSu duHkhahetuSu sukhalezasAdhanatvasadbhAve-'pyanyadAtyantikasukhasAdhanaM ratnatrayaM pazyatAM kutasteSvAtmIyabuddhiH, yatastato nivRttinai syAt / nanu tathApi lezataH sukhahetutvasyA'pi tatra sambhavena duHkhahetutve yAvatA-'zena sukhahetutA, tAvatA-'zenendriyAdIn svopakArakAn manyamAnasteSvAtmIyabuddhiM na parityajatIti cet , na, teSAM sukhalezasAdhanatvajJAnenA-'nyasya cAtyantikasukhasAdhanasya nirviSA'nnasyeva darzanena sukhalezasAdhanasya viSayuktakSIrAdivat parityAgAt / yaccoktam-"kANatvAdidoSadarzane'pi" ityAdi , tadapyasmadabhiprAyA'nabhi (1) pR0 540 50 15 (2) pR0 540 paM0 21 / Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 546 ] khabagaseTI 1 gAya- 267 1 jJAnAt pralapitam yato na surUpatvAdiguNadarzanena sneho bhavatItyasmAbhiriSyate, kintUpabhogAzrayeSu tAdAtvikasukhAkhyaguNadarzanAt sneho bhavati / vivekinAM copabhogAzrayeSu duHkhahetutvAkhyamAtyantikaM doSaM pazyatAM nopabhogAzrayeSu tAdAtvikasukhAkhyasya guNasya darzanamasti / tena tanabandhanasnehasya vyAvRtteH kathaM doSadarzanaM snehasya bAdhakaM na syAt ? nanu taddoSaM pazyatAM yadyapi tatkAle'nurAgiNI matizcalitA, tathApi tatrAsau naiva sarvathA viraktaH, punastadguNalezadarzanenA'nurAgasambhavAt / yaduktaM pramANavArtike yadyapyekatra doSeNa tatkSaNaM calitA matiH / / (1 / 241) faredo naiva tatrA'pi kAmova vanitAntare / " iti cet, na, ajJa eva hyupabhogAzrayeSu tAdAtvika duHkhahetutvAkhyasya doSasya darzanena viraktaH san tAdAtvikasukhahetutvAkhyasya guNasya darzanAt punaranurajyate / heyopAdeyataccajJastu du:khahetutvAkhyasyAsstyantikadoSasya darzanena virakto na tAdAtvika sukhahetutvAkhyasya tAdAtvikaguNasya darzanAt punastatrAnurajyate, AtyantikasukhasAdhaneSu tasyAtyantikasukha hetutvAkhyaguNadarzanasadbhAvena tAdAtvikaguNadarzana virahAt / nanUpabhogAzrayeSvindriyAdiSu duHkhahetutvaM pazyan virajyate'sau, tarhyAtmanyapi virajyatAm, duHkhahetutvasya tatrA'pyavizeSAt / tatrA'virAge tvanyatrA - 'pi na virajyeta, vizeSA'bhAvAditi cet, ucyate - kimetadajJamAtmAnaM pratItya bhaNyate ? uta prajJam ? yadi prathamapakSaH, tarhi virajyata eva, heyopAdeyataccajJAnavikalAnAM duHkhahetau svAtmani vairAgyAt svAtmaghAtAdau pravRtteH / atha dvitIyaH pakSazcet, tarhi heyopAdeyatattvajJA na virajyante, yatastaistatra na duHkhahetutvaM pratisandhIyate, kintvAnyantikasukhahetutvamabhisandhIyate / 'yaccoktaM "kAyaklezasya karmaphalatvena" ityAdi, tadapyacarvitA'bhidhAnam, hiMsAdiviratirUpavratopavRhasya kAyaklezasya karmaphalatve 'pi tapastvA 'virodhAt / vratA-virodhI hi kAyaklezaH karmanijarAhetutvAt tapo'bhidhIyate / na caivaM nArakAdikAyaklezasya tapastvaprasaGga iti vAcyam, tasya hiMsAdyaveizapradhAnatayA tapastvavirodhAt / ataH prekSAvatAM nArakaklezena samAnatA mumukSukA klezasyA''pAdayituM na zakyA / yacca zaktisaGkarapakSe "svalpaklezenaivai0 " ityAdi proktam, tat satyameva, vicitrakarmaphaladAnasamarthAnAM karmaNAM zaktisaGkare sati sUkSmamamparAyacaramasamaye kSINamohAntyasamaye 'yogikevalicaramasamaye cA-klezataH svalpenaiva dhyAnarUpeNa tapasA prakSayA'bhyupagamAt / kintu niruktazaktisaGkaro bahutarakAyaklezasAdhya iti yuktastadartho'nekavidhopavAsAdikAyaklezAdyanuSThAnaprayAsaH, tamantareNa tatsaGkarAnupapatteH / (1) pR0 540 paM0 26 / (2) pR0 541 paM0 3 / Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pradIpanirvANavAdibauddhAbhimatamokSasvarUpakhaNDanama ] mokSasvarUpavicAraH [547 apare punarAhuH-pradIpanirvANavat sarvathA jJAnasantAnocchedo mokSa iti / pramANaJcA-'tra khaDigano nirAzravaM cittaM nopAdeyakSaNamArabhate; mahakArirahitatvAt ,tAdRzadIpazikhAvaditi / iha khaDigazabdena pratyekabuddho grAhyaH / / atha pratividhIyate-caudramate vinAzasya nirhetukanvasvIkArAd uktasvarUpamokSA-'bhyupagame mokSopApasya vaiyrthyprsnggH| yaca "khagino nirAzravam" ityAyanumAnapramANamupanyastam , tadasaGgatam , buddhacittena hetoranekAntAt / hitaiSitvA-'bhAve satIti vizeSaNopAdAnAd na vyabhicAra iti cet , na,hitaiSitvA-'bhAvasyA-'siddhatvAt / samAnaM hi hitaipinvaM khaDgi-sugatayorAtma-jagadviSayam / nanu jagadviSayahitaiSitvA'bhAve satIti vizeSaNamupAdeyam , khaDigani tu jagadviSayahitaiSitvAbhAvo'styeva, tasyA-''tmamAtraviSayahitaiSitvAt , tatazca na vyabhicAra iti cet , maivam , yataH sugatasya kRtakRtyeSu hitaiSitvAnAvena tasyA-'pi sakalajagadviSayahitaiSitvavirahAd na vyabhicArasya parihAraH / kRtakRtyeSvapi hitaiSitvA'bhyupagame tu kRtkRtytvvyaaghaatprsnggH| na ca dezataH kRtakRtyeSu sugatasya hitaiSitvamasti,khaDiganastu neti vAcyam,khaDigano'pyuttareSu svacitteSu hitaiSitvasyopalambhAt / itthaM khaDgino na hitaiSitvAbhAvaH siddhaH / nApi caramatvavizeSaNaM deyamiti vAcyam , tasyA-'pyasiddhatvAt pramANA'bhAvAcca / nanu nirAzravaM khaDgicittaM caramam , svopAdeyA-'nArambhakatvAt , vartisnehAdizUnyapradIpAdikSaNavaditi cet ,na,anyonyAzrayA-''patteH / tathAhi-siddhe sati hi tasya svopAdeyA-'nArambhakatve caramatvasya siddhiH, caramatvasiddhau ca svopAdeyAnArambhakatvasiddhiH / / kiJcA'ntyacitkSaNasyArthakriyAkAritvavirahe'vastutvaprasaGgaH, 'yat sat , tat karotI'ti mvIkArAt / antyacitkSaNasyA-'vastutve ca tajanakasyopAntyacitkSaNasyA'pyavastutvaprasaGgaH, avastujanakatvAt , tatastajjanakasyetyevaM niHshesscitsntaansyaa-'vstutvprsktiH| na ca svasantAnavarticitkSaNasyA-'janakatve-'pi santAnAntaravartiyogijJAnasya jananAda nA-'zeSasya citsantAnasyA-'vastutvaprasaktiriti vAcyam ,rasAderekakAlasya rUpAderavyabhicAryanumAnAbhAvaprasaGgAd / etaduktaM bhavati-yathA-'ntyacitkSaNasya sajAtIyakAryA-janakatve-'pi vijAtIyayogijJAnajanakatvamabhyupagamyate, tathaiva rUpAdeH sajAtIyarUpAyAkhyakAryA-janakatve'pi vijAtIyarasAdilakSaNakAryasya janakatvamabhyupagantavyam / tatazca tamasvinyAmAmraphalarasA-''svAdanAd rUpAnumAnamavyabhicAri na syAt / tathA-'nabhyupagame tu na virudhyate-'vyabhicAryanumAnam , ekasAmagrayadhInatvena rUparasayoniyamena rUparasalakSaNakAryadvayajananAt / svIkriyate ca bhavatA rasA-''svAdanAdavyabhicAri rUpAnumAnam / tatazcaikasAmagrayadhInatvena rUparasayorniyamena kAryadvayA-''rambha Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 548] khavagaseDhI [gAthA-267 katvamurarIkartavyam ,tathA-'bhyupagate ca samAnakAraNasAmagrIjanyatvenA-'ntyacitkSaNa-yogijJAnakSaNayorapi kAryadvayA-''rambhakatvaM kuto na syAt ? syAdevetyarthaH / api ca kathaM sajAtIyakArye 'nupayoginazcaramajJAnakSaNasya vijAtIyakArye bhavatyupayogaH ? tasmAd na jJAnasantAnocchedo mokssH,kintvnntjnyaanaadisvruupH| (iti saugatA-'bhimatamokSasvarUpapratividhAnam / ) anye punarAhu:-svAtantryaM mokSa iti / tatra yadi svAtantryaM prabhutA, tadA madaH / atha cet karmanivRttiH,tadA-'smAkameva siddhAntaH,vyavahAranayena karmakSayasya mokSatvena pratipAditatvAt / cArvAkAstu-AtmahAnaM mokSa ityAhuH, tanna, yato vItarAgajanmA-'darzananyAyenA-'' smano nityatvaM siddham , nityatvena ca siddhasyA-''tmanaH sarvathA hAtumazakyatvam / paryAyArthatayA tvAtmahAne'pyAtmahAnasthA'nuddezyatvam / sAGghayAstu-prakRtipuruSavivekakhyAtibalenoparatAyAM prakRtau puruSasya svarUpeNA-'vasthAnaM mokSa iti avate / etaduktaM bhavati-sAGkhayamate paJcaviMzatistaccAni / yaduktaM sAGghayakArikAyAmIzvarakRSNaiH mUlaprakRtiravikRtirmahadAdyAH prakRtivikRtayaH sapta / Souzakastu vikAro na prakRtirna vikRtiH puruSaH // 1" // iti / tatra prItyatrItivipAdAtmakAnAM lAyayoSaSTambhagauravadharmANAM paramparopakAriNAM trayANAM guNAnAM saca-rajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH / yaduktaM zrIkapilena sUtram-"savarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtiH..." ityAdi (1-61) / saccAdikaM tvozvarakRSNaH kArikAyAmitthaM vyAkhyAtam sAvaM laghu prakAzakamiSThamupaSTambhakaM calaM ca rajaH / guru varaNakameva tamaH pradopavaJcA-'rthato vRttiH // 1 // " iti / prakRtizva pradhAnamavyaktaJcetyanantaram / sA cA-'nAdimadhyAntA-'nakya vA sAdhAraNA-'zabdA-'sparzA-'rUpA-'vyayA / evaMvidhA ca prakRtiH sarvotpattimatAM nimittamasti / yaduktaM zrIvAcaspatimizreNa sAtattvakaumudyAm-"vizvasya kAryasaMghAtasya sA mUlam, na tvasyA mUlAntaramasti,anavasthAprasaGgAt / nacA-'navasthAyAM pramANamastIti bhaavH|'' iti / prakRtevuddhiru payate, sA ca mahadityaparaparyAyA / yo-'yamadhyavasAyo gavAdipu pratipattiHevametad , nA'nyathA, gorevA'yam , nAzvaH, sthANurevA-'yam , na puruSa ityeSA buddhiH,tasyAstvaSTI rUpANi / tatra dharma-jJAna-vairAgvaizvaryAkhyAni catvAri sAcikAni, tatpratipakSabhUtAni tvadharmAdIni catvAri tAmasAni / (1) pR0 536 paM0 9 / Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAJjayamalena paJcaviMzatitattvAni] mokSasvarUpavicAraH [549 buddheH kAryo-'haGkAraH / sa cA-'bhimAnAtmakaH, ahaM zabde, ahaM sparze, ahaM gandhe, ahaM rase, ahamIzvaraH, asau mayA hataH, sasacco-'haM haniSyAmItyAdipratyayarUpaH / ahaGkArAt paJcatanmAtrANyubhayaM cendriyamiti kAryadvayamutpadyate / tatra paJcatanmAtrANi zabdatanmAtrAdInyavizeSarUpANi sakSmaparyAyavAcyAni / zabdatanmAtrAcchabda upalabhyate, evaM sparza-rUpa-rasa-gandha-tanmAtrebhyaH spadiya upalabhyante / __athobhayendriyaM bAhyA-'bhyantarabhedenaikAdazavidham / tatra cakSuH zrotraM nANaM rasanaM tvagiti paJcajJAnendriyANi bAvapANipAdapAyUpasthAH paJca karmendriyANi / ekAdazaM ca manaH / paJcatanmAtrebhyaH paJca mahAbhUtAni samutpadyante / tathAhi-zabdatanmAtrAdAkAzaM zabdaguNam , zabdatanmAtrasahitAt sparzatanmAtrAd vAyuH zabdasparzaguNaH, zabdasparzatanmAtra sahitAd rUpatanmAtrAt tejaH zabdasparzarUpaguNam ,zabda-sparza-rUpatanmAtrasahitAd rasatanmAtrAdApaH zabda-sparza-rUpa-rasaguNAH, zabda-sparza-rUpa-rasatanmAtrasahitAd gandhatanmAtrAt zabda-sparza-rUpa-rasa-gandhaguNA pRthivI jAyate / purupastvamUrtazcetanaH sAkSAdakartA-'bhoktA niSkriyo niguNo nityaH, yaduktaM zrIvijJAnabhikSuNA sAGkSayapravacanabhASye-"prakRteH kAryo mahAn mahattattvam ,mahadAdInAM svarUpaM vizeSazca vakSyate, mahatazca kAryo-'haGkAraH / ahaGkArasya kAryadvayam , tnmaabraannyubhymindriyshc| tatrobhayamindriyaM bAhyA-'bhyantarabhedenaikAdazavidham / tanmAtrANAM kAryANi paJcasthUlabhUtAni / sthUlazabdAt tanmAtrANAM sUkSmabhUtatvamabhyupagatam / puruSastu kAryakAraNavilakSaNaH / " iti / prakRti-puruSayoH saMyogastvandhapaguvat / yaduktam IzvarakRSNaiH sAGghayakArikAyAm"paGgvandhavadubhayorapi saMyogastatkRtaH srgH|" iti / puruSasya ca caitanyazaktiviSayaparicchedazanyA, arthA-'dhyavasAyasya buddhivyApAratvAt / buddhistabhayamukhadarpaNAkArA, tatastasyAM caitanyazaktiH pratibimbate, indriyadvAreNa ca buddhau sukha-duHkhAdayo viSayA pratisaGkrAmanti / tataH sukhyahaM duHkhyahamityupacAraH / AtmA hi svaM buddhito'vyatiriktaM manyate / mukhyatastu buddhareva viSayaparicchedaH / tathA cAhuH sAMkhyatattvakaumudyAM zrIvAcaspatimizrA:-"sarvo vyavahartA-''locya matvA 'ahamatrA-'dhikRtaH' ityabhimatya 'kartavyametanmayA' ityadhyavasyati,tatazca pravartate iti lokasiddham / tatra yo-'yaM kartavyamiti vinizvayazcitisannidhAnA-S'pannacaitanyAyA buddhaH so'dhyavasAya:-truDerasAdhAraNo vyaapaarH|" iti / ___acetanA-'pi buddhizcicchaktinnidhAnAccaitandavatIva pratibhAsate / yaduktaM sAGkhayakArikAyAmIzvarakRSNaH-"tasmAttatsaMyogAdacetanaM cetanAva diva liGgam / " iti / anumAnapramANamapyasti-acetanA jJAnAdayaH, utpattimaccAditi / Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 550 ] khavagaseDhI [gAthA-267 yadA tu "duHkhaheturiyaM prakRtiH, nA-'nayA saha saMsargo yuktaH" iti vivekakhyAtirbhavati, tadA prakRtirnivartate,kRtakAryatvAt / yathA pAriSadyAn nRtyaM darzayitvA nRtyAd nartakI nivartate / yaduktaM sAGghayakArikAyAm-"raGgasya darzayitvA nivartate nartakI yathA nRtyAt / puruSasya tathA-tmAnaM prakAzya vinivartate prakRtiH // 1 // " iti / nivRttAyAM ca prakRtau ca puruSasya svarUpeNA-'vasthAnaM mokSa iti / svarUpaM ca cetanAzaktirapariNAminyapratisaMkramA pratidarzitaviSayA'nantA ca, atastadAtmaka eva muktAtmA. na punarAnandAdisvabhAvaH, tasya prakRtikAryatvAta , tasyAzca nivRttatvAt / nanu puruSo niguNo'pariNAmI,kathaM tasya mokSaH, mucebandhanavizleSArthatvAt , savAsanaklezakarmAzayAnAM ca bandhanasamAmnAtAnAM puruSe'pariNAminyasambhavAt ? ata eva na tasya pretyabhAvA-'paranAmA saMsAro'pyasti, niSkriyatvAditi cet , na, yataH prakRtireva nAnAzrayA sanI vadhyate saMsarati mucyate ceti, puruSe tu bandha-mokSa saMbhArA upacaryante / yathA jayaparAjayau bhRtyagatAvapi svAminyupacayete, jayaparAjayA-''zrayeNa bhRtyAnAM tadbhAgitvAt jaya-parAjayaphalasya ca zokalAbhAdeH mvAmini sambandhAt , tathA bhogApadhargayoH prakRtigatayorapi vivekAgrahAt puruSe sambandha iti / ___ atra pratividhIyate-yA khalu prakRtyAdiprakriyA darzitA,sA-'nupapannaiva / anupapAttastvagre darzavipyate / 'yaJcoktam- "prakRti-puruSayoH saMyogastvandhapaguvat / " iti, tadayuktam , yatastayoH saMyogaH kena kRtaH, kiM prakRtyA ? Ahosvid AtmanA ? na tAvat prakRtyA, tasyAH sarvagatatvena muktAtmano-'pi tatsaMyogaprasaGgAt / athA-''tmanA, tarhi sa zuddhacaitanyasvarUpa AtmA kimarthaM prakRtimAdatte ? athA-'stu vA kenacit kRtaH saMyogaH, kintvasau saMyogaH kiM sahetuko nirhetuko vA ? yadi nirhetukaH, tadA muktAtmano'pi tathAvidhasaMyogo balAdApadyate / atha sahetukazcet ,tarhi tAdRzasaMyogahetuH kiM prakRtirasti ? utA-''tmA? sAMkhyeranyasya kasyacidapyanabhyupagamAt / AdyapakSe, sA prakRtiryathA saMsAtmanaH prakRtisaMyoge hetuH, tathA muktAtmano-'pi syAt , kUTasthanityazuddhacaitanyasvarUpatvenobhayorapyavizeSAt , niyAmakA-'bhAvAcca / ___ atha dvitIyapakSazcet , tarhi sa AtmA prakRtyAtmanoH saMyoge hetutvaM pratipadyamAnaH kiM svayaM prakRtisaMyuktaH san heturbhavati ? uta tadviyuktaH ? Aye tasyA-'pi prakRtisaMyogaH katham ? ityanavasthA / dvitIye punaH sa prakRtirahita AtmA zuddhacaitanyasvarUpaH san kimarthaM prakRtyAtmanoH saMyoge hetutvaM pratipadyata iti vaktavyam , yadi niSprayojanam , tarhi muktAtmano'pi prakRtisaMyogaprasaGgaH / yadi saprayojanam , tAllekhanIyaM 'kiM tat prayojanam' iti / nanu puruSasya didRkSAsadbhAvAt prayojanarUpeNa darzanamiti cet , na, muktAnAmapi didRkSAsvIkAraprasaGgena darzanApatyA teSAmapi prkRtisNyogprsktH| (1) pR0 549 paM0 19 / Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikSAyAH khaNDanam ] mokSasvarUpa vicAraH [ 551 . na cAnAyabaddhasyaiva puruSasya didRkSA bhavati,baddhamuktasya tu baddhAvasthAyAdarzanasaMpAdanena didRkSAyAstRptatvAt sA na muktAvasthAyAM bhavatIti na muktA didRkSAsvIkAraprasaGgaH, aMto noktApattiriti vAvyam , yato'nAyabaddhasyA-'pi puruSasyendriyAdirahitatvena na tasya didRkSA saMbhavati / api ca nA'dRSTe vastuni didRkSA saMbhavati, iha tu bhavatA-'dRSTAyAM prakRtau didRkSA'bhyupagamyate, taccAyuktam / nanu 'draSTumicchA' didRkSeti kRtvA sahajaiveha didRkSA, sA cendriyAdivirahe prAgdarzanavirahe cA'pi na virudhyata iti cet , maivam , yato didRkSAyAH sahajatvA-'bhyupagame AtmanastannivRttirna syAt ,AtmanaH svAbhAvikaguNatvena tasya svIkAryatvAt / nahi AtmanaH kazcit svAbhAvikaguNo vinivartate / astu vA tannivRttiH, kintu tannivRttyabhyupagame Atmano-'pi nivRttiprasaGgaH, abhinnatvAt / nanu didRkSAnivRttau satyAmapyAtmano na nivRttiH, bhavyatvavaditi cet , maivam , dRSTAntadAntikayovaiSamyAt / tathAhi-bhavyatvaM na kevalajIvarUpam , kintu karmavaddhajIvarUpam / didRkSA tu kevalajIparUpA, anAdikAlataH puruSasya mahadAdInAM sambandhAbhAve-'pi didRkSAsvIkArAt / itthaM dRSTAntadAAntikayovaiSamyAd na yujyate vaktum bhavyatvavadi' ti / api ca mahadAyabhAve-'baddhasya yathA didRkSA svIkriyate, tathA baddhamuktasyA'pi svIkartavyA, ubhayatrApi mahadAyabhAvasyAvizeSAt / - nanvesvabhAvaiva didRkSA, yA mahadAdivikAradarzanAvaM kaivalyAvasthAyAM nivartata iti cet, na, yataH kaivalyAvasthAtaH pUrva didRkSAyAH sadbhAvaH, pazcAbA'bhAvaH ityatra kiM pramANam ? kizca mahAdAdinivRttau satyAM kaivalyAvasthAyAM didRkSAyA nivRtterabhyupagamAt sA prakRtisvarUpA prakRtitulyA vA syAt , puruSasvarUpA'bhyupagame didRkSAnivRtyA puruSasya kUTasthanityatvavyApAtaprasaGgAta / evaJca prakRtivad didRkSA puruSato vyatiriktA sidhyet , tatazca puruSasya didRkSeti vastuM na yujyeta / kizca didRkSA prakRtisvarUpA'pi na sambhavati, abaddhasya prakRtivirahadazAyAmami tadabhyupagamAt / nA-'pi prakRtitulyA kAcidatiriktA, prakRti-puruSAbhyAmanyasya sAyaranabhyupagamAt / tasmAdasatkalpA didRkSeti paryavasyati / athA-'stu kalpitA didRkSati cet ,na, yataH kalpitAyAM kathaM pramANapravRttiH 1 tadevaM dihakSAyA anupapannatvena tatprayojyasya darzanasyA'pyanupapacerna yujyate puruSasya prakRtisaMyoge hetutA / kizcAyamAtmA prakRtimupAdadAnaH pUrvAvasthAM kiM jahyAnavA ? AdyapakSe aatmno'nitytvaapttiH| dvitIye tu tadupAdAnameva durghaTam , nahi bAlyAvasthAmaparityajan devadattastaruNatvaM pratipadyate / tanna sAGkhayamate prakRtisaMyogo ghaTate / / Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551]. svavagaseDhI [ gAthA-267 api ca-dhapaGguvaditi yo dRSTAntaH proktaH so'pi prakRte'saGgata eva dRSTAntadArzantikayorvaiSamyAt / tathAhi - andhapavozcetanatvAd 'idamitthamevA 'smadiSTaM kAryaM setsyatItyavadhAryA-'nyo'nyApekSayoH tayoH pravRttiryuktA, na tu prakRti-puruSayoH, prakRteracetanatvAt / etena prakRtyupadhAnavilaye svarUpeNA - ''tmano 'vasthAnaM mokSa ityapi nirastam, yataH saMyogasyAnupapannatvAd viyogo durghaTaH, saMyogapUrvakatvAdviyogasya / 'yaccoktaM "puruSasya ca caitanyazaktirviSaya paricchedazUnyA iti, tadapya vicAritAbhidhAnam, yatazcicchaktirviSayaparicchedazUnyA ceti parasparaviruddhaM vacaH / 'citai saMjJAne' cetanam cityate vA'nayeti bhAve karaNe vA kvippratyayaH / yadi sA svaparaparicchedAtmikA nA'bhyupagamyate, tadA sA cicchaktireva na syAt, ghaTavat / na cA-mUrtAyAzcicchakte buddhau pratibimbodayadvArA viSayaparicchedAropo bhavatIti vAcyam, pratibimbasya mUrtadharmatvenA'mUrtacicchakterAkAzavat pratibimvAnupapatteH / api ca kartRtva-bhoktRtvAdidharmaviraheNa puruSasya sukhaduHkhabhogAzrayatvavyavahAro nopapadyeta / na vA''ropitataddbhogasambandhena tathAvyavahAropapattiH syAditi vAcyam, AropitasambandhArthamapi tathAbhogAnAropApekSayA tathAbhogAropasya vailakSaNyaprayojakatvena puruSasya nUtanasvarUpApannatvasyAvazyakatvAt, apracyutaprAcInarUpasya ca sataH puruSasyA''ropitasyApi sukhaduHkhAdibhogasya vyapadezA naItvAt / tatpracyavane tu prAvatanarUpatyAgenottararUpAdhyAsitatvena pariNAmAntarApacyA kUTasthanityatvahAniH / na ca yathA sphaTikAdInAM tathApariNAmamantareNA'pi japAkusumAdInAmupadhAnena sphaTikAkAdau raktimAdyAropo bhavatyeva, tathaiva puruSasya pariNAmamantareNA'pi sukhAdibhogazAliprakRtyupadhAnena bhogAropo bhaviSyatIti vAcyam, sphaTikAdAvapi tathApariNAmenaiva raktimAropasamarthanAt, anyathA kathamandhopalAdau nAropaH ? tathApariNAmA 'bhyupagame ca balAdAyAtaM cicchakte rAropitakartRtvAdidharmaviziSTapariNAminityatvam / 'yacca "acetanA-'pi" ityAdi proktam, tadapyayuktam, na hi caitanyavati puruSe pratisaGkrAnte darpaNasya caitanyA-'vAptiH, caitanyA 'caitanyayoraparAvartisvabhAvatvena zakreNA'pyanyathA kartu - mazakyatvAt / kiJca zarIrAderapyevaM cetanatvapratItiprasaGgaH, cetanatvasaMsargasyA'vizeSAt / na ca zarIrAdyasambhavI buddhyAderAtmanA saMsargavizeSo 'stIti vAcyam, yataH kathaJcittAdAtmyaM vinA ko 'nyaH saMsargavizeSaH ? AtmA'ha STakRtakatvAdivizeSasya ca zarIrAdAvapi bhAvAt / api ca " acetanA 'pi caitanyavatIva pratibhAsate" ityatreva zabdenA''ropo dhvanyate / na cA''ropa upapadyate, tasya bAdhajJAna (1) pra0 549 paM0 20 / (2) pR0 549 paM0 29 / Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAGkhacAbhimatamokSasvarUpakhaNDanam ] mokSasvarUpavicAraH [ 553 nivartyatvAt / tathAhi -sAGkhyamate vivekakhyAtidazAyAM bAdhajJAnasya saccenAropanivRttiH syAt, tathA ca sati tatra prArabdhakarmAdhInasukhaduHkhabhoge caitanyasaMvadenAnupapattiH syAt / 'yacca "acetanA jJAnAdaya utpattimattvAdityanumAnapramANamupanyastam, tadapyasundaram, yato hetoranubhavena saha vyabhicAraH, tasya cetanatve'pyutpattimattvAt / na cA'nubhavaH kathamutpattimAn ? iti vAcyam, parApekSatvAd yuddhAdivat / na ca parApekSatvamasiddhamiti vAcyam "buddhayadhyavasitamarthaM purussshcetyte| " iti vacanopalambhAt / buddhayadhyavasitArthAnapekSatve tvanubhavasya sarvatra sarvadA puso-nubhavaprasaGgena sarvasya sarvadarzitvApattestadupAyA - 'nuSThAnavaiyarthyaprasaGgaH / yadi punaranubhavasAmAnyaM nityamanutpattimadeveti matam, tadA jJAnAdisAmAnyamapi nityatvAdanutpattimad bhavet tatazcA'siddha utpattimanvAditi hetuH / , atha jJAnAdivizeSANAmutpattimaccAt proktaheturnA -'siddha iti cet, na, yatastulyanyAyenA'nubhavavizeSANAmapyutpattimattvaM siddhayati, tatazcotpattimatvaheturanaikAntikaH kathaM na syAt ? syAdeve - tyarthaH / na cA'nubhavasya vizeSA na santIti vAcyam, vastutvavirodhAt / tadyathA-nA'nubhavo vastu, vizeSakUTara hitatvAt kharaviSANavat / na coktaheturAtmanA vyabhicArI, tasyA'pi sAmAnyavizeSAtmakatvAt / 9 api cotpattimacahetuH kAlAtyayApadiSTaH, jJAnAdInAM svasaMvedanapratyakSatvena cetanatvaprasiddheH pratyakSavAdhitapakSA-'nantaraM prayuktatvAt / tadevaM nA'cetanA jJAnAdayaH, svasaMviditatvAd, anubhavavat / tatazca cicchaktereva viSayAdhyavasAyo ghaTate, na tu tadvyatiriktAyA jaDarUpAyA anyasyAH kasyAzcit / ata eva dharmAdyaSTarUpatA'pi buddherityapyabhidhAnamAtrameva, dharmAdInAmAtmadharmatvAt / yaca " evaMvidhA ca prakRtiH sarvotpattimatAM nimitta" mityAdi proktam, taduktavatA bhavatA saMjJAntareNa karmaiva pratipannam, tasyaivaivaMvidhatvAdacetanatvAcca / 'yacca "buddha: kAryo'haGkAraH" ityAdi proktam, tadapyasaGgatam, ahaGkArasyA'bhimAnAtmakatvenA''tmadharmasyA-'cetanata utpAdA'yogAt / yacca "vAk-pANi-pAda- pAyUpasthAH paJca karmendriyANi' ityabhihitam, tadapyapezalam, itarA-'sAdhya kAryakAritvavirahAt / tadyathA - parapratipAdanA - ''dAna- viharaNa - malotsargAdayo'nyairapizarIrAvayavairaGgulyAdibhiH sAdhayituM zakyante, tatazca na kevalaM vAgAdibhiH sAdhyante / tena vAgAdInAmindriyatvavyapadezo nocitaH / yadItarA - 'sAdhya kAryakAritvavirahe'pi vAgAdInAmindriyatvaM pari 1 (1) pR0 549 paM0 31 (2) pR0 548 paM0 24 / (3) pR0 549 paM0 2 / (4) pR0 549 paM0 8 Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 554 ] khavAseDhI [gAthA-260 kalpyate, tInyA-'GgopAGgAdInAmindriyatvavyapadezaH kena vAryate ? anyA'GgopAGgAdInAmindriyatvasvIkAre tvindriyasaMkhyA pratiniyatA na syAt / 'yacca vyomAdInAM zabdAditanmAtrajatvaM pratipAditam , tadapi na saGgatam ,pratItivirodhAta / kizca bhavatA zabdAditanmAtraM vyomAdikAryasya pariNAmikAraNaM svIkriyate, AkAzasya ca guNo'pi zabda evorarI kriyate / taccA'yuktam , nahi pariNAmikAraNaM svakAryasya guNo bhavitumarhati, tataH "zabdaguNamAkAza"miti vAGmAtrameva / yattu"yadA tu duHkhaheturiyaM prakRtiH,nA'nayA saha saMsargo yuktaH iti vivekakhyAtirbhavati,tadAprakRtinivartate" ityAdyaktam ,tadapyayuktikA'bhidhanAm , tatra hi keyaM vivekakhyAti ma ? prakRti-puruSayoH svena svena rUpeNA'vasthitayo dena pratibhAsanamiti cet , sA kasya, prakRteH puruSasya vA ? tato'nyasya sAMkhyairanabhyupagamAt / na tAvat prakRteH, vivekakhyAteH 'prakRterahaM pRthak' ityAkArakatvenaitAdRzavivekakhyAteH prakRterasaMbhavAt / nApyAtmanaH, tasya saMvedanadharmarahitatvAt / na ca prakRtau jAyamAnA'pi sA puruSa samAropyata iti vAcyam , prakRtastadasaMbhavasyoktatvAt / astu vA yasya kasyacid vivekakhyAtiH, kintu prakRtiryathA vivekakhyAtijanmataH prAka kRte'pi zabdAdhupalambhe punastadartha pravartate,tathA vivekakhyAtau jAtAyAmapi punastadarthaM pravartyati, pravRttilakSaNasya svabhAvasyA'napetatvAt / ___'yastu "yathA pAriSadyAn nRtyaM darzayitvA nRtyAd nartakI nivartate"iti dRSTAnta upanyataH,so'pi bhavadiSTavighAtakArI, nartakI khalu yathA nRtyaM pAriSayebhyo darzayitvA nivRttA'pi tatkutUhalAt punaH pravartate,tathA prakRtirapi puruSAyAtmAnaM darzayitvA nivRttA'pi punaH kuto na pravarteta ? atha vadet-prakRtiH kulavadhUvad lajAzIlA'sti / tathAhi-asUryampazyA hi kulavadhUstrapA-''krAntA pramAdAd vigalitazirozcalA cedAlokyate parapuruSeNa, tadA'so tathA prayatate, yathA pramattAmenAM puruSAntarANi na punaH pazyanti / evaM prakRtirapi kulavadhUto'pyadhikA vivekena na punadrakSyata iti, tadayuktam , svabhAvatyAgasyA'sambhavAt / etaduktaM bhavati-dRSTA'pi prakRtiH saMsAradazAvad mokSe'pyAtmano bhogAya svabhAvato vAyuvat pravartata , pravRtcAtmakasvabhAvasya nityatvena tadA-'pi sattvAt / na khalu pravRttisvabhAvo vAyuranyena dRSTaH sa~staM prati nijasvabhAvAduparamati / tatazca kuto mokSaH syAt 1 tadA tatsvabhAvasyA'sace tu prakRternityakarUpatAhAniH, pUrvasvabhAvatyAgenottarasvabhAvopAdAnasya nityaikarUpatAyAM virodhAt / nanu prakRteH pariNAminityatvA-'bhyupagame na virodha iti cet , ucyate-prakRteH pariNAminityatvaM yathA'bhyupagamyate, tathA-''tmano-'pi pariNAminityatvaM svIkriyatAm , tasyA'pi prAktanasukhAdyupabhoktRtvasvabhAvaparityAgena mokSe tadabhoktRtva(1) pR0 549 paM0 9 (2) pR0 550 paM0 2 / (3) pR0 550 50 3 / Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNipratipattau matadvayam ] khavagaseDhI [555 svabhAvA-'bhyupagamAt , amuktatvAdisvabhAvaparihAreNa muktatvAdisvabhAvopAdAnAca / siddhe cAtmanaH pariNAminityatve sukhajJAnAdipariNAmaH pariNAmitvaM tasyA'bhyupagantavyam , anyathA mokSAbhAvaH / tatazca sAGkhyaparikalpito mokSo na ghaTAM zcati / kintu yathokto'nantasukhajJAnAdisvarUpaH / yacca 'prakRtireva nAnAzraya satI badhyate saMsarati mucyate ce" tyAdi proktam , tadapyapezalam , yato-'nAdibhavaparamparAnubaddhayA prakRtyA saha puruSasya yo vivekAgrahalakSaNo'viSvagbhAvaH, sa eva bandhapadArthaH, na tadanyaH kazcit / tasmAt puruSasya bandhaH / atha ca yasya bandhaH, tasyaiva mokSaH, bandha-mokSayoraikAdhikaraNTAda / tasmAt puruSasyaiva mokSaH / / 267 / / (iti sADhayasvIkRtamokSasvarUpapratividhAnam ) tadevaM pratipAditAH siddhAnAmaSTau guNA anntjnyaanaadyH| samprati zreNipratipattI matadvayaM didarzayipurAha egabhave do seDhI khalu kammaggaMthiyAhipAyeNaM / AgamaahipAyeNaM puNa seDhI havai aNNayarA // 268 // ekAve dve zreNI khalu kArma:nthikAbhiprAyeNa / .. AgamAbhiprAyeNa punaH zreNirbhavatyanyatarA / / 268 // iti pdsNskaarH| 'egabhave' ityAdi, 'ekabhave' ekasmin bhave kArmagranthikAbhiprAyeNa khalu dve zreNI' upazamazraNiH kSapakazreNizca bhvtH| AgamAbhiprAyeNa punarekasmin bhave 'anyatarA' upazamazreNikSapakazreNyorekatarA zreNibhavati / ayaM bhAvaH-ekasmin bhava utkRSTato dvirupazamazreNiM pratipadyate jIva iti tUmayasammatam / kintu kAma pandhikA AhuH-yasmin bhave dvau vArA upazamazreNiM yo jIvaH pratipadyate, sa eva tasmin bhave hatIyavAramupazamazreNi kSapakazreNiM vA na pratipadyate / yastvekavAramupazamazreNiM samArohati, tasya bhaveda se kSapakaNistasmin bhava iti / yaduktaM saptatikAcUrNI-"ukkoseNaM egabhave do vAgao uvasamaseTiM pativajjati, jo duve vAre uvasamasehiM pauivajjai, tassa NiyamA tammi bhave khavagaseDhI natthi / jo ekassi uvasamaseTiM pativajjai, tassa sva.gaseDho hojA vA / " iti / saiddhAntikAstvAhuHyasmin bhave sakRdapyupazamazreNiM yo jIvaH pratipadyatetasmin bhave sa kSapakazreNiM na pratipadyata iti / yaduktaM bRhatkalpabhASye "evaM apparivaTi sammatte devamaNuyajammesu / annayaraseDhivajjaM bhaveNaM ca savvAiM // 1 // " iti / tathaivA'nyatrA'pyuktam "mohopazama ekasmin bhave diH syAdasantatam / yasmin bhave tapazamaH kSayo mohasya tatra na // 1 // " iti // 268 // (1) pR0550 pR011 Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 556 ] khavagaseDhI [ gAthA 269 ___ samprati ziSyapraziSyAdivaMze zAstrArthasyA'vyavacchedAyA'ntimamaGgalaM kurvan svasya copakAriNo gurUn stuvannAha kammamalavimuko sirivIro jayai siripemsuuriiso| jayae taha tassisso paNNAso bhANuvijayakkho // 269 // karmamalavimuktaH zrIvIro jayati shriipremsuuriishH| jayati tathA tacchiSyaH pannyAso bhAnuvijayAkhyaH // 269 // iti padasaMskAraH / 'kamma'0 ityAdi karmamalavimuktaH' karma-jJAnAvaraNAdikam , tadeva malaM karmamalam , tena vimuktaH virahitaH, kSapakaNisarati zukladhyAnasalilena prakSAlita pharmamala ityarthaH, 'zrIvIraH' tatra "rAja dIptau" virAjate zobhate dhanaghAtikarmasaMghAtavidAraNA'nantaraprAptAtulakevala zriyA prakAzate vA'nanyamahAtapastejaseti vIraH, vipUrvakarAjadhAtoroNAdikaDapratyayo dIrghatvaM ca bAhulakAt / yadvA "Irika gati-kampanayoH" vi=vizeSeNa apunarbhAvena Irte yAti zivaM kampayatyAsphoTayatyapanayati karma veti vIraH "lihAdibhyaH" (siddhahema0 5-1-50) ityanena sUtreNa krtrycprtyyH| yadvA "IraNa kSepe" vi-kiyatkSapitakarmasAdhvapekSayA vizeSata Irayati kSipati tiraskarotyazeSANi karmANIti vIraH, kartaryacapratyayaH / yadvA vidArayati karmArisaMghAtamiti vIraH, pRSodarAditvAd iSTarUpaniSpattiH, athavA'ntaraGgamohamahIpatimahAbalanirdalanArthamanantaM tapovIrya vyApArayatIti vIraH / yaduktam vidArayati yatkarma tapasA ca virAjate / tapovIryayutastasmAdora iti smRtaH // 1 // iti / yadvA "zUracArabhaTo vIro vikrAntazcAtha |"(shlokaangkH 365) ityabhidhAnacintAmaNikozavacanAt vIrayati sma kaSAyopasargaparipahAdizatruvargamabhibhavati smeti vIraH,pUrvavat kartaryacapratyayaH,yadvA vIrayati sma rAgAdizatran prati parAkramayati smeti vIraH,acpratyayaH pUrvavat / athavA IraNam IraH, "bhAvA'koMH " (siddhahema0 5-3-18) ityanena bhAve ghaJpratyayaH, jJAnamityarthaH, "sarve gatyarthA jJAnArthAH" iti vacanAt / tato vi-viziSTa Iro jJAnaM yasya, sa vIraH, AbhiruktAbhivyutpattibhirbhagavatazvaramajinezvarasya svArthasampadaM bodhitavAn / yadvA NyantaIradhAtuH,vi-vizeSeNa Irayati-mokSaM prati bhavyaprANino gamayatIti vIraH, kartaryacapratyayaH pUrvavad / yadivA vi= viziSTA nikhilabhuvanajanamanazcamatkAriNI I: lakSmIH tAM rAti bhavyebhyaH prayacchatIti vIraH, "rAMka dAne"iti dhAtoH"Ato Do'hAvAmaH" (siddhahema0 5.1-76) ityanena sUtraNa katari ddprtyyH| AbhyAM dvAbhyAM vyutpattibhyAM bhagavataH parArthasampattiM jJApitavAn / zriyA samastajagajantujAtacetazcamatkAriparamArhantyamahAmAhAtmyavistAryazokavRkSAyaSTamahAprAtihAryazobhayA catustriMza Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthasya padArthasaMgrahakArAH ] khavagaseDhI [ 557 datizayazobhayA vA lokAlokAkalpitabhAvakalApakalanaikakuzalavimalakevalajJAnalakSmyA vA yukto vIraH zrIvIraH,jayati indriya-viSaya-kaSAya-pariSahopasarga-ghAtikarmAdizatrugaNaparijayAt sarvAnapyatizete / __atha svasyopakAriNo guruvaryAn stauti-'siri0' ityAdi, 'zrIpremasUrIzaH' zrImadvijayapremasUrIzvaro 'jayati' indriyaviSayAdiripuparijayAd atizete / ayaM bhAvaH-caramatIrthapateH zrIvardhamAnasvAminaH paTTadharo gaNabhRt zrIsadharmasvAmI jAtaH, tadanu paTTadharAH zrImajjambUsvAmiprabhavasvAmiprabhRtayo jAtAH / tataH krameNa zrIvIrAna trayaHsaptatitamaH (73 ) paTTadharo nyAyAmbhonidhiH pratikSiptalumpAkamato vizuddhacAritro vijayAnandasUrIzvaro'bhUt / tatpaTTadharo niHspRhaziromaNi-saccAritracUDAmaNi-zrImadvijayakamalasUrIzvara AsIt , tatpaTTadharaH pAThakavaryazrImadvIravijayavineyaratna-paramagItArtha'zeSazemuvIzAlikulavidvasthamAna-sakalAgamarahasyavedi-bhImakAntAdiguNagariSThazrImadvijayadAnasUrIzvaro'bhUt / tatpaTTavaraH siddhAntamahodadhi-karmazAstraniSNAta-karmasiDi-saMkramakaraNa--mArgaNAdvArAdigrantharacayitR-zrImadvijayapremasUrIzvaro viSayakapAyendriyAdizatrugaNaparijayAd atizete / yuktA hi teSAM stavanA, pravrajyApradAnasamyagjJAnadAnAditasteSAnAsannopakAritvAt / ___atha svapraguruM stoti 'taha'ityAdi-'tathA'tathAzabdaH samuccaye, 'tacchiSyaH tasya anantaroktazrImadvijayapremasUrIzvarasya 'ziSyaH' antevAsI pannyAso "bhAnuvijayAkhyaH" tapastejasA nirjitabhAnudhAmA bhAnuvijayanAmA syAvAdanayapramANavizArada-pravacanaprabhAvaka-taporatna-paJcasUtra-lalitavistarAdhanekagranthavivecako 'japati' AcAmlavardhamAnatapaAdiviprakRSTatapazcaraNena tarkazAstrAdhyayanAdhyApanAdinA ca naktaMdivaM viSayendriyAdiripunikaraparijayAd atizete // 269 / / samprati kSapakazreNigranthapadArthasaMgrahakArAn prAhaiha khavaNapayatthA saMgahiyA tassissasuppasissehi / jayaghosa-sudhammANaMda-hemacaMda-guNarayaNehi // 270 // iha kSapaNapadArthAH saGgRhItAstacchiSya-supraziSyaiH / / jayaghoSa sudharmAnanda-hemacandra-guNaratnaiH // 270 / / iti padasaMskAraH / 'iha' ityAdi,iha 'kSapaNapadArthAH' prastutatvAt karmakSapaNApadArthAH 'saMgRhItAH' karmaprakRtisaptatikA-kaSAyaprAbhRtAdi-taccUrNi-tavRtti-taTippanakAdibhyaH samAhRtAH, kaiH ? ityAha'tassissa.' ityAdi, 'tacchiSya-supraziSyaiH' tasya panyAsazrImadbhAnuvijayasya, ziSyazca supraziSyAzca ziSyasupraziSyAH, taiH, 'jayaghoSa-sudharmAnanda hemacandra-guNaratnaiH' tatpuruSagarbhadvandvasamA. satvAt padaikadezena ca padasamudAyasya gamyamAnatvAd munizrIjayaghoSavijayena zobhanena munizrIdharmAnandavijayena munizrIhemacandravijayena muniguNaratnavijayena ca mallakSaNena / Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 558 ] khavagaseDhI [ gAthA. 271 ayambhAvaH- syAdvAdanayapramANavizAradadharma dezanA dakSa - pannyAsa zrImadbhAnu vijayagaNivarANAM ziSyaH prazAntamUrttiH svAdhyAyarasiko munizrIdharmaghoSavijayaH, tasya ziSyo dAkSiyanidhirajusvabhAva AgamakarmaprakRtyAdigranthapaTuvaiyAvRttyAdinA labdhagacchAdhipatiprasAdo munizrIjayaghoSavijayaH / tathoktapannyAsavaryANAM ziSyaH karmaprakRtiprabhRtidravyAnuyoge gaNitAnuyoge cA'pratimazemuSIzAlI zaGkotthAnatatsamAdhAnakuzalo munizrIdharmAnandavijayaH / tathoktapannyAsavaryANAM prathama ziSyaH pannyAsapadAlaGkRtaH sampAditagacchaprItiH svAdhyAyacaraNa karaNeSvananya prerakaH zrImatpadmavijayagaNyAsIt, tacchiSyo dezanAdakSo gaNitAnuyoge'pi pratyutpannamatiH zAntasvabhAvo munizrI hemacandra vijayaH / tathA syAdvAdanayapramANavizAradAdi vizeSaNaviziSToktapannyAsaryANAM ziSya madIyaguruvaryo bhImabhavodadhyuddhArako jyeSTasahodaracaro'STamatapa Adi viprakRSTatapazcArI munimatallajo jitendra vijayaH, tacchiSyo guNaratna vijayo mallakSaNaH / etaizcaturbhirmunibhiH suvihitagacchanAyaka zrImadvijayapremasurozvaraprAdhyApitaiH karmaprakRti - saptanikA- kaSAyaprAbhRtAdigranthebhyaH karmakSapaNApadArthAH saMgRhItAH, na tu kapolakalpitAH / etena granthasya sarvajJamUlakatvaM darzitam || 270 // atha padArthasaMgrahAnantaraM kim ? ityAha tatto ya khavagaseDhI jiendasissaguNarayaNavijayeNaM / raiyA ettha bahusuyA kivAa khaliyaM visohantu // 272 // tatazca kSapakazreNirjitendra ziSyaguNaratna vijayena / racitA 'tra bahuzrutAH kRpAyAH skhalitaM vizodhayantu || 271 || iti padasaMskAraH / ' tatto' ityAdi, 'tataH' karmakSapaNApadArthasaMgrahaNAnantaraM 'jitendra ziSyaguNaratnavijayena' jitendrasya = anantaroktavizeSaNaviziSTasya munirAjazrI jitendra vijayanAmnaH pUjyagugeH ziSyeNa= antevAsinA gacchAdhipacaraNayugalamupAsamAnena guNaratnavijayena mallakSaNena ' kSapakazreNiH ' prastuta granthasvarUpA racitA / sampratyAtmana auddhatyaM pariharan bahuzruteSu bahumAnaM prakaTayan saMzodhanaviSaye ca prArthanAM vidadhAnaH prAha-'ettha' ityAdi, 'atra' kSapakazreNyAkhyagranthe 'bahuzrutAH ' AgamavidaH 'kRpAyA:' atra 'gamyayapaH karmAdhAre' (siddhahema 0 2-1-45 ) ityanena sUtreNa karmaNi paJcamI vibhaktiH, mamopari kRpAM vidhAyetyarthaH, 'skhalitaM' kRtaprayatnasyA'pi chadmasthasyA''varaNAdisAmarthyAdanAbhogakRtaM skhalanaM 'parizodhayantu' apanayantu yatra skhalanaM syAt, tatredaM padaM na samyak idaM tu samyagityazrutAnusAripadamapanIya zrutAnusAripadaM prakSipantu, na punastairupekSArUpo'prasAdaH kartavya iti bhAvaH / / / 271 / / Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vRttikRtaH zrIvIrajinAdInAM prazastiH ] khavagaseDhI atha prazastiH naumi zrIvIranAthaM gaNadharasunutaM pAdayugmaM yadIyaM zakrandrAdidhunAthaiH stuta iha bharate tIrthanAtho'ntimo yaH / prAptA bhavyAzca yasyAmRtasamavacasA bodhiratnaM tvaneke , pravrajyAM yasya pArzve zivasadanaphalAM corarIkRtya siddhaaH||1|| (sragdharA) AsIcchI vIravibhoH paTTe gaNabhRt sudharmanAmA saH / tacAdarzi vizAlaM yadRbdhaM dvAdazAGgamadbhatam // 2 // (gItiH) . tatpaTTadharA jainapravacanalakSmyA vilAsino dadatAm / zrIjambUsvAmi-prabhavaprabhu-zayyambhavAdyAH zam // 3 // (vipulAyaryA) yadvidyAcchavito bhagaH kimuta khaM bhItyA'dhigamyA'Tati, / zubhro yadyazauccayaH kimuta khe paryeti candracchalAt / kArehetaye vyadhuH kimuta ye karmaprakRtyAyudhaM dAste zivazarmasUriguravaH karmapraNA balam // 4 // (zArdUlavikrIDitam ) dRbdhaH saptanika.grantho yairbhaGgAtipAdakaH / nityaM mayi prasIdantu te tadgranthavidhAyinaH // 2 // (anuSTup ) saMdarbho nirmito yairguNagaNanikaraiH prAbhRtAntaH * kaSAyo yatkIrtijyotiSedaM tribhuvanabhavanaM zubhrarUpaM cakAsti / bahvajJAnena mUDhAn bhuvanabhavijanAn ye prakAzaM ca ninyuH, satsarIndrAn stuve tAn guNadharavibudhAn karmamarmApahatyai // 6 / / (sragdharA) saMkSipya zatakAdIn * yairnirmitaH paJcasaMgrahaH / sarvadA vijayantAM te, zrIcandrarSimahattarAH // 7 // (anuSTup) zrApAragataH prajJAzAlI maguprabhurjayatu dhIraH / zrInAgahastidevo jayatAcchIkarmamarmavijJazca // 8 // (gItiH) dRbdhA cUrNirjinamatabudhairyairjanAnAM hitAya , zreNizranthe jaDamatirahaM cUrNimAzritya yeSAm / jAtaH zakto balavirahito yaSTiyogAt yathA syAt , karmajJAMstAn zamadamayutAMzcUrNikArAn stuve'haM / / 9 // (mandAkrAntA) * kaSAyaprAbhRtapranthaH / 6 zataka-saptatikA-kaSAyaprAbhRta-satkarma-karmaprakRtipranyAn / Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 560 ] aarseDhI [ zrImanmunicandrasUrIzvarAdInAM prazastiH kuzAgradhIbhirniramAthi yaijJaiH subhavyasandohasarojasUryaiH / TippanaM zrIzatakAdicUrNerjayantu te zrImunicandrapAdAH // 10 // yaizvAritreNa tulyo na bhavati kamanastasya vai haMsagatvAd yeSAM kSAntyA tu sAmyaM vrajati ca na vidhustasya saMgrAmakRccAt / yaiH sacchIlena tulyo na bhavati girizo rAgavaccAd bhavAnyAM sUrIndrA bhaveyuH sumalayagirayaH suprasannAH sadaiva // 11 // vidvanmanyAH kupakSAH svavacanapaTutAM darzayanto jagatyAM yai revanta pratApaiH kalitimiraharaizcakrire kauzikaughAH / yaiH prAptaM prAjJavayaiH khalu vijayapadaM kovidAnAM sabhAyAM jIyAsuste yazobhAgvijayapadayutAH pAThakA vandanIyAH // 12 // vIrAdvahnituraGgamasammitapaTTe (73) zrutodadhidharaH / nyAyAmbhodhirjIyAcchrIvijayAnandasUrIzaH / / 13 / / tatpaTTadharo jayatAt sa zrImadvijayakamalasUrozaH / meruriva vibudhasevyo yo gambhIrazca jaladhiriva // 14 // tatsAmrAjye zrIvIravijayasaMjJAH svaziSyadAnayutAH / pAThakavaryAH kAmaM rejuH kumate maharyakSAH || 15 // ( upendravajrA ) " sajjJAnaM darzanaM sat suvimalacaraNaM ceti ratnatrayIyaM prAptA bhanyairyato'bdheriva kila bhapatiH zrIH sudhA cA-''diteyaiH / zuddhaM mArga kriyAkhyaM prakaTayati tu gauryasya heleriva sma, jIyAt saddAnasUriH sa vijayakamalAcAryasatpaTTadhArI // 16 // cAritrAMzvanvite yacchazadhara udite tasya paTTAdrizRGga bhavya vAtAbdhivelA vipulazamayutA prAjyamullAsamAptA / yaH pUjyaH prItipAtraM raviriva samabhUt sAdhukokavrajAnAM vizve siddhAntavijJo jayatu sa suguruH premasUrIzavaryaH // 17 // zrI karmasiDigumphaH sumArgaNAdvAravivaraNagranthaH / saMkramakaraNazranthaca viracitAstena buddhimatA // 18 // brahmA * viSNuH suraiH / (sragdharA) (sragdharA) ( payAryA) (payA) (vipulAryA) (sragdharA) (sragdharA) ( payAryA) Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gurUNAM saMzodhakAnAM ca stutiH ] khavagaDhI yasyopAstimavApya vai caraNayorlabdhvA yadIyAM kRpAM bhavyAnAmupakArikA kSapakasacchre NirmayA gumphitA / eSA yena vizodhitA suguruNA svopajJaTIkAyutA, jIyAt karmakRtAntavit sa vijayazrIpremasUrIzvaraH // 20 // ( zArdUlavikrIDitam ) gulyAsskAzo meyaH prasRtAdibhizca pAthodhiH / syAM ca yadi sahasramukhastadA samarthastadupakRtIktum ||21|| ( gItiH ) buddhiH karkaza narka tarkaNakalADhyA vidyate yasya hi, muktistrIM tapasA sadA jigamiSoH kAyaH kRzo yasya ca / santi prajitA aneka taruNAH zrutvA ca yaddezanAM // 23 // I naH pAyAt praguruH sa bhAnuvijayaH pannyAsavaryo gaNI // 22 // ( zArdUlavikrIDitam ) tacchiSyo mama pUjyo guruH sahodaracaro tapazcArI | bhavajaladhitAraNatarItulya jitendra vijayo jayatu zrI matsiddhAntamahodadhi vijayapremasUriyaryANAm pUjyAnAmAdezAt tadIyasatpreraNAtaca racitA jitendra vijayAntiSadA sAdhuguNaratnavijayena / svopajJavRttiyuktA kSapakazreNirbhavihitAya saMzodhiteyaM vijayodayasurozairvizAradainyaye / Agama-karma prakRtigrantheSu tathA vipazvidbhiH ||26|| ( > munivarajayaghoSa vijaya-dharmAnanda-munihemacandraizca / 112811 ||25|| ( payAryA yugmama ) " anyaizca sAdhuvRSabhaiH paropakAravyasanabhAgbhiH // 27 // ( yugmam ) chAdmasthyAd mati mAndyAd vA yatkiJcid viruddhamAgamataH / syAduktaM tacchodhyaM bahuzrutairmayi kRpAM kRtvA // 28 // ( payAryA) mArudharapiNDavADAnagarasthAyijanapaGktiratnAbhyAm / // 29 // ( gItiH ) zrI hIrAcanda - zrAddhavaraacaladAsatAtakAbhyAM tu cArudivAlI - nandIjananIkAbhyAM krameNa putrAbhyAm / zreSThi zreSTha ratanacandAkhya-zreSThikhuba candanAma syAm ||30|| (gItiH) namimandira nirmApayitubhyAmudyApanAdikAribhyAm / zrIvRttiyutakSapakazreNimudrApitA svavittena // 31 // (gItiH) tathAhi payAryA ) [ 561 (,,) Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 ] arraDhI karmendhanaM jvalitamAzu jinena yena, dhyAnAnalena samavApi zivaM ca yajjApasiMhanadanena palAyate ca yena / , karmadvipo'navarataM sa namirna iSTAm // 1 // ( vasantatilakA) tadvimbadarzanAt sarvo lokaH samyaktvamaznutAm / kSapakazreNimAruhya samprApnotu zivazriyam // 2 // [ mudraNe dravyasahAyAH (anuSTub ) samasti zrImadabudAcala- rANakapurAdimahAtIrtha parimaNDitazrI marudharA'paranAmarAjasthAnadeze zrIvizvAnandadAyakacaramazAsanapatizrIvardhamAnaprabhuprAsAdaparibhUSitaM prakRSTapuNyabhAkprANiparivRtaM piNDavADA (piNDaravATaka )nAmanagaram / tatrA'vAtsIt zreSThizreSThasamanAjInAmA''rhato dharmakarmarataH / tasya dharmotsAhI vyavahArihIrakaH hIrAcandanAmA putraH samajAyata / tasya horAcandAkhyazreSThinaH supAtradAnAdinA svakarmatimiraharaNadIpAvalIva divAlinAmnIbhAryA zIlAlaGkAradhAriNI viMzatisthAnakatapo vArSikatapa-upadhAnatapaHprabhRti vikRSTatapazcAriNI sajjana zreNiratnaM ratanacandanAmAnaM bharatajanatArAgaNacandraM bharatacandranAmAnamamRtasukhAkAGkSI amRtalAlAbhidhaM ca trINi putraratnAni dharamonAmnIM ca putrIM prAsUta / tatrAdyasya jinadharmaparAyaNA zIlAdiviziSTaguNAlaGkArAlaGkRtA gurujanopAsikA dharamInAmnI sadharmiNI, yasyAH paJcamaGgalamahAzrutaskandhopacArarUpopadhAnatapaHsamAptitaH paramupadhAnatapaH kAritapasvijaneSu bahudhanavyayena prathamato mAlAropaNaM vyadhApi jinadharmAnurAgaraJjitena tena vyavahAriNA / tasya ratanacandAkhyasya zreSThinaH putrI hemakAntihemalatA sampratyapi nandati / iha ca piNDavADA nagare manarUpajInAmA muttAvaMzIyo'nyo mahebhyaH samAsIt / tena catu:SaSTyadhika konaviMzatitamavaikramAbde (1964) dhvajAropaNaprasaGga ekapaJcAzadadhikasaptazata rUpyakANi (751) zrIsaGghAya samarpya kulaparamparAgataM jinaprAsAdasyopari dhvajAropaNaM vyadhatta / tasya ca putraH sthairye'cala va acaladAsanAmA'jAyata / acaladAsanAmnazca zreSThino dharmakAryanandinI nandInAmnI jAyA bhUrisubhAgyA'bhavat / yayA paJcazatAcAmla-vArSikatapa upadhAnatapo - viMzatisthAnakatapaHsiddhacakrasamArAdhana - navanavatizrIzatruJjaya mahAtIrthayAtrAdyanekadharmakRtyAni vyadadhata svajIvane / kiJca SoDazAdhikadvisahasratamavarSe (2016) zrIvardhamAnasvAmipratiSThAprasaGga dhvajAropaNotsarpaNA'vasare 'dhvajAropaNalAbhaviraha AjIvanaM sahakAraphalaM nAsvAdeye' ti svadRDhasaMkalpaH prakaTito yayA prazAntastrabhAvAya sajjanabhagaNacandrAya svaputrAya khubacandAbhidhAya dharamI - phulI- chogotyetAbhyazca svaputrIbhyaH / tasyA nandIzramaNopAsikAyAH putrasya zreSThakhubacandanAmno dAna- zIla- tapaHprabhRtiviziSTaguNamaddetAvaMzIyaH 'ucchAmaNI bakhate' iti bhASAyAm / Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudraNe dravyasahAyAH ] khavAseDhI [563 vibhUSitA dharmaparAyaNA badAmInAmnI gRhiNI kulAcAracaraNavaryA samastyadyApi / tathA dInatAgrISmahemanta iva hemantaH puNyapRthvIndra iva narendrazca sukhayantI damayantI dharmavasumatI hasumatI ca putraputryo vinayAnvitA nandanti / ekadA puNyaprAptasamRddhizAlibhyAM zreSThikhuvacanda-ratanacandanAmabhyAM krameNa hArabhaginIpatibhyAmagnirathavizrAmasthAne ( sTezana ) sirohorounAmake'nekayAtrikANAmahadarza virahaM saMlakSya samyagdarzanAdivizuddhaye bhavyaM navyaM jinamandira nirmApayitu saGkalpaH kRtaH / tatazcaturdazAdhikaviMzatizatatamavaikramAbde (2014)zrIsirohIroDAbhidhe'gnirathavizrAmasthAne ramye bhUmibhAge jinaprAsAdanirmApaNArtha zilAropaNaM vyadhatta tAbhyAm / tataH krameNa sapAdalakSa. rUpyakavanavyayena mahAmaNDapamaNDitaM cArupaJcAlikAparivRtaM tuGgatoraNarAjiSNu sAkSAtsiddhAlayopamaM zrIjinagehaM nirmApya tatra vairAgyavArAMnidhizrImadvijayayazodevasUrivara-zrImadmAnavijayAdyakAdazapannyAparA-'nekasthavira-bAla-yuva-vRddha-zatAtItaziSyaprazidhyamunivrAtaparivRtaiH pratikSiptalumpAkamata-nyAyAmbhovizrImadvijayAnandasUrIzvarapaTTadharaniHspRhaziromaNi-saccAritracUDAmaNi-zrImadvijayakamala sUrIzvarapadRdhAri-pAThakavarazrImadIravijayavineyaratna-sakalAgamarahasyajJa-paramagItArthA'zepazemuSIzAlikulavidvasyamAna-zrImadvijayadAnasUrIzvarapaTTadharaiH svagurupradattasiddhAntamahodadhipadadhAribhirgacchAdhipatibhiH zrImadvijayapremasarIzvaraiH pratiSThApitam arbudAcalatIrthAtsamAnItaM prazamarasakandakalpaM zrInAthanaminAthamUlanAyakavimbaM poDazottaraviMzatizatatamavikramIyavarSe (2016)mAdhavamAse zuklapakSe caturthyA tithau zubhe ca muhUrte mahatA mahena / tadAnImanyAnyapi pratiSThApitAni darzanamAtrAd duritadhvaMsInizreSThiratanacanda-khubacandadravyanirmApitAni catvAri zrIcandraprabhasvAmyAdivimbAni / api ca taddine harSAtirekeNa caturvidhaH saGgho'nekavidhasAmagrIbhirmiSTAnnAdibhiH satkAritaH sanmAnitazca vinayavacanapratipacyA puNyabhAgbhyAM tAbhyAm / tadanu tadvaSa tanmAsatatpakSasya SaSThayAM tithyAM zrIpiNDavADAnagarasthadvipaJcAzaddevakulikAkalitavizvAnandadAyakajinamandire zrIvIravibhumUlanAyakabimbasya pratiSThAvasara ekAdhikapaJcasaptatisahasrarUpyakotsarpagena svamAtRmanorathapUraNAyottuGgaprAsAdazikhare dhvajAropaNaM kRtavAn sotsAhastajjinagehe nirmApitaikadevakuliko vadAnyaH khubacandanAmA shresstthii| tataH saptadazAdhikaviMzatizatatame (2017)vaikramAbde zrIpiNDavADAnagare varSAvAsaM kRtavati gacchAdhipatau zrImadvijayapremasUrIzvaraprabhau vandanAdikArthamAgatavantau zreSThIratanacandrakhuSacandanAmAnau / zratazca pUjyagacchAdhipatizrImukhAt prAcInakarmazAstrAdhAreNa saralasubodhapaddhatyA bahuvistarAbhinavakarmazAstrANAM nirmANodantaH / tataH zrutabhaktinibhRtacetaso timikozataGgataralakamalAvyayena suvarNagirivat sthirAM mokSazriyaM prAptukAmau tau dazasahasrANi rUpyakANi kSapaka Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 564] khavagaseDhI [anyApAdi zreNigrantharatnamudraNAdyartha karmazAstraprakAzanapravaNAyai prakAzakasaMsthAyai dAtuM nizcitavantau / tataH kAlAntare hRdgadena kAlaM gate'pi vadAnye ratanacandAkhye tadIyena svIyena ca dravyeNa paJcazatAcAmlasiddhacakratapaArAdhanAdinimittakasAdharmikavAtsalyazAntisnAtramahotsavapUrvakodyApanAdikAni puNyakAryANi vyadadhata khubacandAbhidhena zreSThinA viMzatyadhikaviMzatizatatamavaikramAbde (2020) piNDavADAnagare varSAvAsaM kRtavati gacchAdhipatau / epa caikasaptatyadhikadvizatamUlagAthAkaH (271)anumAnataH sapAdasaptadazasahasrazlokapramANayA sayantracitrakasvopajJavRttyA vibhUSitaH kSapakazreNigranthastayo ratanacanda-khubacandazreSThipuGgavayordravyasAhAyyena prakAzyata iti kRtasukRtau tAvanye ca bhavyAtmAno'syAH paThanapAThanasvAdhyAyAdinA krameNa zukladhyAnena kSapakazreNimAruhya niHzreyasamaznuvatAmiti / svopajJavRttiyuktA kSapakazreNiranumAnataH pramitA / zlokaiH sapAdasaptadazasahasra rastyanuSTubhiH // 32 // (vipulAryA) zizuceSTApyeSA mama na bhavati hAsyAspadaM kRtinAM yasmAddhi yathAzakti zubhe yatanIyamiti te prAhuH // 33 // (upagItiH) yAvad ghaNTAyete'rkendU suragirigaje jayatu tAvat / ibhagajayuganayanamite 2488 vIrAbde nirmitA vRttiH // 34 // (pathyAryA) svopajJatapakarAvRttiracanena ta gurAratnena / kuzalaM yadApi tena napaka zreNi jagata samAruhyAt // 35 // (gItiH) iti samAptA prazastiH / tatsamAptau ca samAptA * zrImattapogacchagaganAGgaNadinamaNi-suvihitagacchAdhipati-siddhAntamahodadhi-saccAritracUDAmaNi karmazAstraniSNAta--prAtaHsmaraNIyAcAryaziromaNi-zrImadvijayapremasUrIzvarAntevAsi. syAdvAdanayapramANavizArada-panyAsapravarazrImadbhAnuvijayagaNivayaMziSyapraziSyazrImadgacchanAyakaprAdhyApita-vAcaMyamamatallikA-jayaghoSavijaya-dharmAnandavijaya-hemacandravijaya -guNaratnavijayasaMgRhItakarmakSapaNApadArthakAyA munipuGgavajitendravijayacaraNAravindacaJcarIkAyamANA-'ntiSadA muni-guNaratnavijayena viracitAyAH ksspkshrenneHsvopjnyvRttiH| //////////// //////////////////////////////////////////////////////////////////// Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www www wwwww w w wm wwwww usssseifa [INDEXES ] www wwwwwwwwwwwwww wwwww www. ww.jainelibrary.org Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaM pazaTama - kSapakazreNimUlagAthAH :: paNamia siripAsajiNaM surasurnnriNdvNdiaNnnaahN|| khaMDai aNaMtabhAgA rasassa Natthi ya suhANa rsghaao| vucchAmi khavagaseDhiM saparahiaTu gurupsaayaa|| / / ekkekkammi ThiividhAye rasaghAyA sahassAI // 16 // tattha ya Nava ahigArA ahApavattakaraNaM taha hvei| baMdho aMtokoDAkoDI sattAu saMkhaguNahINo / karaNamapuvvaM havae saveaaNiyaTTikaraNaM ca // 2 // puNNe ThiibaMdhe aNNo hojjai pallasaMkhabhAgoNo // 17 // hayakapaNa-kiTTikaraNa-tayaNuhava-avagayakasAyaaddhA ya / (gItiH) taha asthi sajogiguNaTThANamajogiguNaThANaM ca / / 3 / / guNaseDhIe AyAmo havae karaNaduga'hio glio| aNacaugaM diTThitigaM ca khaviya ujjamai sesakhavaNAe khivai dalaM kama so ghettUNa-'NusamayaM asaMkhaguNaNAe ADhavai appamatto ahApavattakaraNaM samaNo ||4|| // 18 / / (gItiH) pariNAmaTANAI aNusamayamasaMkhalogamettANi / ubaTTaNAa khu asaMkhaguNA ovaTTaNA tao sattA / uDDhamuhA'NaMtaguNA sohI tiriyA u chaTThANA // 5 // jaM ukkiNNasta asaMkhaMso uThvaTTaNAa hoei // 19 // karaNassa paDhamasamaye savvatthovA jahaNiyA sohii| (gItiH) to paDhamasaMkhabhAgaM jAva jahapaNA aNaMtaguNA // 6 // paDhamase'puvvassa u be NiddA surgippbhiitiisaa| tatto paDhame samaye ukkosA hoae annNtgunnaa|| chaTThase hAsaraibhayadugucchA'nte ya bNdhtto|| 20 // to utrari paDhamasamaye hoi jahaNNA aNaMtaguNA / / 7 / / vocchijjati cha hAsAI udayatto ya tthiibNdho| evaM he? uvari ya jAva jahaNNA'tthi carimasamayammi paDhamasamayao carimasamayammi saMkhejjaguNahINo tatto semukkosA kameNa hunte aNaMtagaNA // 8 // // 21 / / upagItiH) maNadhayaNorAlANaM joge vaTTei aNNayare / jaM ThiisaMtaM aMtokoDAkoDI apuvvaaikhnne| suauvajoge maisuacakhuacakkhUsu vA igakasAye taM saMkhejjaguNUNaM aMte saMkhaThiighAyehiM // 22 / / // 9 // (udgItiH) purisAINaM ve aNNayarammi ya visujjhyrsuskaae| sekAle aNiyaTTi NAseu ADhavei ThiikhaMDaM / payaiThiirasapaasA paDucca NeyANi bandhudayasaMtAI taM hassatto saMkhejjabhAgaahiyaM tu ukkosaM // 23 / / // 10 / / (AryAgItiH) paDhamakhaNe desovasamaNAnikAyaNanihattikaraNAI / sekAle kuNai apuvakaraName ammi hoai visohI / vocchinnAiM aMtolakkhaM paDhamo u Thiibadho // 24 // gomuttikameNa jahaNNA ukkosA aNantaguNA / / 1 / / jaM ThiisaMtaM aMtokoDAkoDI apuvvapaDhamakhaNe / bIyakaraNapaDhamasamayao ThiighAo suhAsuhANa tahA / hojjA taM aMtokoDI aniyaTTipaDhamakhaNammi // 25 / / guNasaMkamo asuhapayaDINaM aNubhAgaghAo ya // 12 // paDhame ThiikhaMDe puNNe tullaM havai saMtakammaM tu / aNNo ya dviibaMdho guNaseDhi tti ahigArapaMcatayaM / savvesiM jIvANaM ThiikhaMDaM ca vi havai tullaM / / 26 / / jugavaM payaTTai tao NAma anuvakaraNaM asthi // 13 // ukosaM ThiDakhaNDaM pi pallasaMkhejabhAgamANa kh| saMkhaThiibaMdhagamaNe asaNNitullo pahavai tthiibNdho| khaMDai avaratto saMkhejaguNaM jAya takkaraNaM // 14 // cautiduegidiyatullo baMdho aMtare ya bahubaMdhA / / 27 / / bhasuhapayaDINa daliaMtu asaMkhaguNaM pakhivai annaasu| (gItiH) bajhaMtIsu sapayaDIsu aNukhaNaM sa gunnsNkmonneyo|15| | ThiibaMdhabahusahassesu gayesu hoi jaM tu ekkekaM / (gItiH) / taM bhaNihAmo Nasthi visese Niyamo kahimu baMdhaM / 28 / Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 566 ] prathamaM pariziSTam [ mUlagAthAH ega-divaDDha-du-pallANi vIsagANaM ca tIsagANaM c| mohassa saMkhavarisA baMdho igaThANiA ya bdhudyaa| mohamsa ya parivADIa dugasta u sNkhgunnhiinno||21|| tasseva ANuputrIsaMkamaNamasaMkamo ya lohss||44|| saMkhaM legatibhAguttarapallAi khalu vIsagAINaM / / (gItiH) tAu paraM tIsANaM taheva saMkhejjaguNahINo // 30 // taha AvaligAsu chasu udIraNA saMDhaveakhavaNA y| mohassa pallametto sesANaM pllsNkhbhaagmio|| kayaaMtarANa satta'higArA jugavaM payaTTate // 45 // tAu para savvesiM kammANaM sNkhgunnhiinno|| 31 // / kayaaMtarANa mohassa baMdhudayasaMkamA rase honti / puNe baMdheDaNukamaM tu vIsagAINa sNkhgunno| / kamaso aNaMtaguNaseDhIe aha te dale bhaNimo // 46 / / to bIsagANa jAyai pliyasNkhejjbhaagmio||32|| honti paase kamaso baMdhaudayasaMkamA asaMkhaguNA / (upagItiH) sekAle sekAle rasabaMdhudayA aNaMtaguNahINA // 47 // to tIsagANa pallassa asaMkhaMso tao ya mohassa / (gItiH) pallaasaMkhaMso'ntolakkhaM saMtaM ca sattaNhaM / / 33 / / rasasaMkamo u khaNDe puNNe hojai annNtgunnhiinno| tAu asaMvaguNo ekAhAreNei tIsagANa aho| sekAle sekAle pasabaMdho cauviho ya // 48|| mohaTThiibaMdho to vIsAheTThA kamA asaMkhaguNo ||34|| | sekAle sekAle pasaudayo asaMkhagaNo / (gIti: sekAle sekAle dalasaMkamaNaM asaMkhaguNaM // 49 / / to veaNijjabaMdho sesANaM tIsagANa uvariM tu / (upagItiH) to sesatIsagANaM ThiibaMdho vIsagANa aho / / 35 / / saMvai bahugo udayo tatto baMdho-'tthi tAu annubhaage| tAhe vIsagabaMdhA taiyassa visesaahigo khu / sekAle udayo tatto baMdho-'NaMtaguNahINo // 50 // evaMkameNa gacchaha baMdho aha bhaNima ThiusaMtaM // 36 // ThiikhaMDesu gayesu saMDhaM savvaM khavei tatto thiM / (upagItiH) khavaNaddhAsaMkhaMse baMdho saMkhabarisA tighAINaM // 51 / / tatto asaNNitullaM ThiisaMtaM tAu baMdhaca / (gItiH) tA NeyaM jAvaMtappabahuttaM khalu Na pAvijja // 37 // tatto ThiikhaMDapuhutteNaM itithaM khavei NissesaM / (upagotiH) tAhe saMtaM mohassa saMkhavAsapamizra hoi / / 52 / / carimappabahuttAu asaMkhakhaNapabadbhudIraNA hoi / to'TukasAyA khatrae jahaNNaThiisaMkamo carime // 38 // sekAle khavae sattaNokasAye'pabahuraM ca / to thAvaratirinirayAyavadugasAhAraNegavigalAI / mohassa TiibaMdho thovo ghAINa saMkhaguNo // 53 // thIddhiti ca khavai to baMdhai desaghAINi // 3 // (upagItiH) dANaMtarAyamaNapajjavANa to lAbhaohidugakammANaM / to vIsANa asaMkhaguNo to taiyassa khalu viseshio| to suaacakkhubhogANa tao cakkhussa avabhogamaINaM ThiisaMtaM mohassa'ppaM ghAINaM asaMkhaguNaM // 54|| // 40 // (AryAgItiH) to vIsANaasaMkhaguNaM to taiyassa khalu visesa'hiaM to vIriyasa rasabaMdho havae desaghAI u| khavaNaddhAsaMkhase'ghAINaM saMkhavAsigo baMdho / / 5 / / to terasapayaDINa-'ntara kuNei ThibaMdhakAleNa / / 4 / / (gItiH) (udgItiH) khavaNAddhAsaMkhaMsesu saMtaM saMkhavAsiaM ghAINaM / bhinnamuhuttaM udiyANaM AvaliyA parANa pddhmtthiii|| AgAlo paDiAgAlo sese AligAduge vocchinnA saMDhatthINa samA'pyA purisAINa kamaso visesa'hiyA // 56 / / (AryAgItiH) // 42 / / (gItiH samayAhiaAvalisesAa jahaNNA udIraNA hoi / sudayANaM payaDINaM paDhamaThiIe khivei ukkiNNaM / / carime samayUNaduAvalibaddhaM tahudayaTTiI sesA // 5 // daliaM bajhaMtINa abAhuvarimabIyagaThiIe // 43 // (gItiH) Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthAH ] prathama pariziSTam purisassa aTThavarisA solasavarisANi sNjlnngaannN| aNusamayamasaMkhaguNaM daliaM ghettaNa pakuNei / baMdho saMtaM pAiaghAINaM saMkha-'saMkhavAsAI / / 5 / / paDisamayamapuvvANi khalu asaMkhejjaguNahINAI (gItiH) // 1 // (upagItiH) hyknnnnaadolovbttttnnuvvttttnnkrnnaddhaa| takAliesu dei apubvesu dalaM visesUrNa / hayakaNNakaraNakAlassa tinni NAmANi NeyANi / 59 / to pubillabhapuvvAIbha asaMkhagaNahINadalaM // 72 / / (upagIti:) (upagItiH) ThiisaMtaM saMkhasahassavAsamettaM tayANi mohassa / tatto ghisesahINa kameNaM jA puvaantimagA / aMtomuhuttaUNo solasavAsapamio bNdho|| 60 // dIsai dalibhaM puvApuvesu visesahINakamaM // 73 / / rasasaMtaM mANassappamaha visesAhiakkameNa khalu / (upagItiH ) igakhaMDe puNNe'pAbahugaM hojAi kohamAyAlohANaM tavva baMdho vi // 61 // aTArasapayANaM / kohAINa bhapuvvAiM phaDDAI visesaahiyAI / / 74 / / rasakhaMDa kohAINa kameNa visesabhahiamaha / (udgItiH) ghAia-'vasesaphaDAiM lohAINa 'NaMtaguNaNAe // 62 / / tatto egaduguNahANiphaDDagAI asaMkhaguNimANi / (udgItiH) saMjalaNajahaNNagapuvaphaDagatto aNaMtaguNahINaM / tatto aNaMtaguNiA igaphaDagavaggaNA honti / / 7 / / tatto ya vaggaNA kohaapudhagaphagANa'NaMtaguNA / karae ukkosamapuvaphaDagaM taM kayaM na puvvaM ti / / 63 / / mANAINa apuvvagaphaDDANaM vaggaNA vises'hiaa||76|| (gItiH) (gItiH) tANi apughvaannigdugunnhaanniphddddaann'sNkhimbhaago| lohassa puvvaphaDANi aNaMtaguNANi vaggaNA siM ca / ettha puNa bhAgahAro okaDDhaNao asaMkhaguNo // 64 // evaM jAva aNaMtaguNA kohassa khalu vaggaNA hoti / / 7 / / so puNa asaMkhabhAgo pallapaDhamavaggamUlassa / (gItiH) kamaso apuvvagANAivaggaNA'sthi ya visesa'hiA carime samaye mohassa aTThavAsapamio havai bNdho| // 65 // (upagItiH) iyarANa saMkhavAsasahassAI bhaNimu ThiisaMtaM / / 78 // kohAINa apuvvANi phaDagAiM aNukameNa / ghAINa saMkhavAsasahassANi parANa uNa asNkhsmaa| kuragae visesaahiyAI padamakhaNe ya assakaNNassa evaM hayakaNNakaraNaaddhaM khalu parisamAvei // 79|| // 66 / / ( udgItiH ) puNNe hayakapaNe ADhavei kiTTikaraNaM tammi / bhaNubhAge carimabhapuvvANa havai paDhamavaggaNA tullaa| nivvattai puvApuThvaphaDagatto ya kiTTIo / / 80 // lohAINa aNUe bhavibhAgA khalu visesahiykmaa| (upagItiH) // 67 / / (gItiH) jeTThA kiTTI u aNaMtaguNUNA pddhmvggnnaahiNto| dei apuvvesu visesUNakameNaM dalaM to deha / kiTTIo phaDussa aNaMtimabhAgAmiA hoti / / 8 / / puvAIa asaMkhaguNUNaM sesAsu uNa visesUNaM // 68 / / egegassa kasAyarasa tiNNi tiSiNa ahavA'NaMtA / (gItiH) saMgahakiTTI tinni avaMtarakiTTI aNaMtAo // 82 // dIsai daliaM puvvApuvvesu phar3agesu gopuccheNaM / (upagItiH) puvAIa apuyAitto dIsai asaMkhabhAgavihINaM kohAINaM udayeNaM paDivanassa kamaso hi / // 69 // (mAryAgItiH) pArasa Nava ccha tiNNi ya saMgahakiTTIu jAyante / paDhamasamaye apuvvANi phaDagAi bhnnNtbhaagmiaaii| // 83 // (upagItiH) hehANi parANa udigNAI baMdho taheva'NaMtaguNUNo egegAe saMgahakiTTI avaMtarAbha u bhaNaMtA / mo (bhAyogItiH) / tihiriiyopttmmysmvgnnhiinnaao| Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 568 ] prathamaM pariziSTam [ mUlagAthAH daliaMtu paDikhaNaM ukkiAi asaMkhaguNinaM ca kiTTINaM / / lohassa jahaNNagakiTTitto kohassa jeTThakiTTIe / aha kiTTINaM aNubhAgappAbahuaM bhaNijjei // 85 // / daliaM paraMparAa vi dijjei visesahINaM hi||99|| lohassa paDhamasaMgahakiTTIa jahaNNagAa khalu / / daliaMtudissamANaMlohajahaNNAu pahuDi kohassa / thovA rasAvibhAgA tatto biiyAa'NaMtaguNiA'sthi / ukkosaM kiTTi jAva visesUNakkameNa'sthi / / 100 / / // 86 // (udrItiH) kiTTI kuNamANo ovaTTai mohassa ThiirasA nniymaa| evaM jAva caramakiTTIe bIyapaDhamAa'NaMtaguNA / so ya na ubaTTai ovaTTai ubaTTai paro u // 101 / / putravva jAva aMtimakiTTIe tAu taiyAe // 8 // / bIyAikhaNesu asaMkhaguNakameNaM dalaM tu ghettUNaM / paDhamAa'NataguNiA jAcaM carimAma evaM ca / kuNai aho saMgahakiTTINa apuvvA asaMkhaguNahINA mAyAe tiNhaM kiTTIsuNeyA aNaMtaguNaNAe / 188 | // 102 / / (gItiH) (udgoti.) dei apuvvaMtatto puvAIe asaMkhabhAgUNaM / tatto mANagakohANaM tiNha rasAvibhAgA ya / pubaMtAu apuvAIa asaMkhaMsauttaraM dliaN||103|| (gItiH) kamaso u jAva kohukkosAe hoja'NaMtaguNA / / 86|| sesAsu visesUNaM teNaM tevIsauTTakUDANi / (upagItiH) aha saMgahakiTTIaMtarANa taha'vaMtaraMtarANa khalu / honte dIsai daliaMsavvattha aNaMtabhAgUNaM // 104 / / bhaNihAmo appAbahuaM jaM asthi suaaNurUvaM // 9 // naratiriyaigapaNiditasaduorAliyasarIrajogesu / tattha ya lohapaDhama'vaMtarakiTTIaMtarAu ADhaviUNaM / maNavayajogacauke napucaukasAyamaggaNAsu ca kohacarima'vaMtarakiTTiaMtaraM jAva'NataguNiaM NeyaM // 105 / / (gItiH) NANANANadugAviraisAmaiacakkhudugachalesAsu / ||9shaa (AryAgItiH) bhavamicchavasamaveyagakhAimasammesu saNNiiyarAsu to lohassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaraM aNataguNaM / // 106 / / (gItiH) to bIyaaMtaramaha taiyakiTTIaMtara aNaMtaguNaM // 92 / / AhArammi ya baddhapatresA hoganti Niyamatto / (gItiH) kiTTIkArANaM kiTTiveagANaM ca saMtammi // 10 // aha lohagamAyANaMtaraM aNaMtaguNinaM taheviyarANaM / (upagItiH) kohacarimAu lohaapuvAimavaggaNAntaraM viNNeyaM / nirayasuravigalapuDhavIjalAnalapatraNavaNassaIsu th| // 93 / / (AryAgItiH) aha saMgahakiTTINaM pasaappAbahuttaM tu / veuvvaahaargdugkmmnnjogisthipurisvesu||108|| (gItiH) mANassa paDhamasaMgahakiTTIa pasagA thovA / / 94 / / ohivihaMgamaNesu taha desviriprihaarchesu| (upagItiH) ohigadaMsaNamissAsAyaNaNAhAragesu tatto bIyAe u visesa'hiyA honti mANassa / bhayaNAe // 109 / / (gItiH) to taiAe ahiA to kohassa biiyAa bhanbhahiA kevaladugaabhaviyasuhumaahakkhAyesu Niyamatto / // 95 / / (udgItiH) baddhaposA Natthi ya saMte saMbhavabhabhAvatto // 110 / / to taiAe ahiA to mAyAe'hiA kamA tIsu / (upagItiH) to lohassa kameNaM tIsu visesAhiA tatto // 96 / / sAyAsAyesu pajjattApajjattagesu ca / kohassa paDhamasaMgahakiTTIe hoti saMkhaguNA / egidiyANa ya asaMkhijjesu bhavesu nniymtto||111|| evamavaMtarakiTTINa'ppAbahuaM muNeyavyaM // 97|| (upagItiH) (upagItiH) eguttaravuDDhIe saMkhatasabhavesu baddhadalamasthi / lohajahaNNagakiTTipahuDikohukkosakiTTiaMtAsu / saMtammi sabaliMgesu kammasippaguThiirasesuvA savAsudei dalaM visesahINakkameNa khalu // 98 // / // 112 / / (gItiH ) Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthA: prathamaM pariziSTam [569 khavagANaM saMte Niyamatto kahiyadaliaM tu paTTei / / jaM saMgahakiTTi aNuhabae tayaNaMtarAma iyaratto / savvaThiIsutaha savvAsu kittttiisunniymennN||113|| / saMkAmai daliaMsaMkhaguNaM apbhuaNbhnnimo||127|| kiTTIkaraNe puvvApubAI phaGgANi aNuhavai / kohabiiyataiyatto mANagapaDhamAa mANagatigatto / paDhamA?Ia AvaliMgAsesAe samattaddhA // 114|| mAyApaDhamAe mAyAatigatto ya lohpddhmaae||128|| kiTTikaraNassa carime baMdho mohassa caumAsA / (nItiH) aMtomuhuttaahiyA parANa saMkhiyasahassavAsAiM lohapaDhamAu tabbiiyAe tAu cima taiyAe / // 115 / / (udgItiH) saMkAmei pabhesA visesaahiakkameNa tatto vi ThiisaMtaM mohassa'DavAsA aMtomuhuttaabbhahiA / // 129|| (udgItiH) ghAINa saMkhabarisasahassANi asaMkhavaccharA'nnANaM kohapaDhamAu mANapaDhamAa saMkhejjaguNiA to / // 116 / / (gItiH) taiyAa visesahiA to saMkhaguNA ya kohabiiyAe tatto ya kohapaDhamaM okaDDittuM karei paDhamaThiiM / // 130 / / (udgItiH) veyai baMdho mohassa u caumAsA parANa puvutto baMdhaposA Nivvattae aputrA avantarA kiTTI / // 117 / / (gItiH) paDhamANa cauNha avantarakiTTIaMtaresu tu // 131 // veijjamANakiTTI dalamasaMkhaguNaNAa pddhmtthiiie| gaMtUNa asaMkhaguNiapallapaDhamavaggamUlaThANANi / carimaNisegA bIyapaDhame asaMkhaguNamuvari u vise- egigabaMdhaapudhvaM kiTTi khalu kiTTiaMtare kuNai sUNaM // 118 / / (AryA gItiH) // 132 / / (gItiH) veijjamANakiTTIe savvaThiIsu honti savyA kiTTI / baMdhAipuvakiTTI pasagaM bahu dei / navaraM udaye khalu majjhimAthi savvAparANabiiyaThiIe / tatto visesahINakameNa jA hehimA apuvAe // 119 / / (AryAnItiH) // 133 // (udgItiH) ThiisaMtaM mohassa varisaTTha desaghAi rasasaMtaM / tatto ayuvakiTTIa aNaMtaguNaM sao dalibhaM dei / NaraM sama pUNAli gae kohassa savvaghAi bhave puvA aNaMtaguNUNaM evaM jAva baMdhacarimakiTTI // 120 / / (gItiH) // 134 / / (ripucchandaH) kohAipaDhamasaMgahakiTTIe bahuasaMkhabhAgamiA / kuNara vajjiya kohapaDhamaM tu egArasANa heTummi / majjhimakiTTI bajhaMte veijjati kohapaDhamAe // 121 / / taha'vaMtarakiTTIaMtaresu saMkamadalA apuvaao||135|| . (nItiH) (gItiH) kohapaDhamAa heTThimaNubhayA thovA to havijjaMti / saMkamao NivyattijjamANakiTTIsu sagahaMtarajatto / ahimA heTThimudiNNA to ubarillaaNubhayA ahiA hoti avaMtarakiTTI aMtarajAo asaMkhaguNiA'puvvA // 122 // (gotiH) ___ // 136 / / (AryAgItiH) tatto uvarimudiNNA visesaahiyA havanti tatto vi| saMgahaaMtarajAsu Nikhevo kiTTikaraNavya baMdhava / hoti asakhejjaguNA ubhayAu avantarA kittttii||123|| parajAsu pallamUlAsaMkhaMso aMtaraM NavaraM // 137 / / mohassa'NubhAgANa aNusamayovaTTaNA gurU kiTTI / gomuttiyA udaye badhe'NukhaNaM aNaM guNahINA / 124 // kohagabaddhadalaM paMcamAvaliyA savvakiTTIsu / (gItiH) mANAINa vi baddhadaliaM jahAsaMbhavaM NeyaM // 138 // gomuttI paDikhaNaM baMdhe udaye aNaMtaguNahINA / / udayaThiIe chaNhaM AvaliyANaM havanti acchuuttaa| hassA NAsai saMgahakiTTINuvarimaasaMkhaMsaM // 125 // | samayapabaddhA chUDhA sesA taha savva bhavabaddhA / / 139 / / saMgahakiTTIga dalaM heTe saMkAmae Na uNa udhi / egaThiIbha igAhiyakameNa khalu samayabhavapabaddhANaM / saMkAmai tAsa dalaM tAvaMjAva saahehimaapddhmaa||126|| hojjanti sesagAI jedvAu paliyaasaMkhabhAgassa (gItiH) // 140 / / (gotiH) Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [Xoo] iGgasamayapabaddhassa u seseNa ThiI juA'pagA'gANaM / hanti asaMkhaguNA pallabhasaMkhaM sapaAiNa ya asaMkhasA ||14|| (AryAgItiH) khaNabhavapabaddhasesANi igaThiIe igAhi kameNaM / samayAbhaudayAvaliyaM vajjiya savagaThiI su / / 152 / / jANaM samayapavaddhANa sesANi igaTTiIbha te thotrA / dosu mahimA bhAvaliasaMkhaMse u duguNA ya jaba majjhaM // 143 // (lalitA) sAMNi jaTTiIe sA sAmaNNA parA bhasAmaNNA / egA igAhikamA nirantarA''valiasaMkhabhAgamiA || 144 || ( gItiH) eka rhi thovA tAa kameNaM vizesaahibhAo / raria bhAge duguNA taha hoi javamajjha / 145 / / saMpai abhavvapAuge bhAvaliyAasaMkhabhAgaTThANe / pallAsaMkhaMso ttiviseso Neyo iANi bhaNimo aNNaM // 143 // ( AryAgItiH) pillevaNaThANAi pallassa asaMkhabhAgamettANi / rod bhaNati kammabhavadvANamsa u asaMkhaMsA || 147 // jIvassa jaiNNagaNillevaNaThANe bhaI akAlammi | pilletriyANa samayabaddhANA'ppo gao kAlo // 148 // tato bIye ahi tatto taiye visesahio | palio massa ya asaMkhejjaMse hobhae duguNo // 149 // (upagItiH ) ThANaasaMkhaMse javamayaM pallassa chedaNaasaMkhaMso / guNahANI to asaMkhaguNamaMtaraM duguNahANINaM / || 150 || ( AryAgItiH ) evaM bhavabaddhA paraM lahu pillevaNaTThANaM / gaMtu asaMkhaThANApi ettha doNha jatramajyaM // 151 // ( udgItiH) ega seNa aIeppA NilletriyA u samayapabaddhA / kama so ahiyA ThANaasaMkhaMse ya duguNA tahA javamajjhaM || 152 || (AryAgItiH) NANatarANi pallassa cheaNaasaMkhabhAgamettANi / to egabhaMta ramaNaMtaguNaM bhaNiyaM suammi khalu || 153 || egasamaiyo'NusamayaNillevaNakAlago pahUo'Io duguNa prathama pariziSTam [ mULagAthAH / AvalimasaMkhabhAge jeTTho AvaliasaMkhaMso || 154 || ( gAthA ) ega samayaMtareNaM appA pilleviyakkhaNapatraddhA kamaso ahiA duguNA pallAsaMkheja bhAgammi / / 155 / / javamajjhaM ThANabhasaMkhejjaibhAge taddeva bhavavaddhA / guru pillevaNa aMtaramasaMkhabhAgo u pallassa || 156 / / samammi pahuDio pallAsaMkhaMsakhaNabhavapatraddhA / pille vijjanti igegeNaM Nille viyA thotrA // 157 // kamaso ahibhA palla asaMkhaMsammi duguNA tathA javamajjhaM / gANaMtarehi egaMtarache yaNayAi khalu asaMkhaguNAI / / 158 / / ( AryAgItiH) kAlo'po tabho ige samaye / Nillo triyA u bhavabaddhA tatto ya samayapabaddhA // 159 // to khaNapatraddhasesa yarahiyaThiI tAu vaggamUlaM ca / pallarasa to pabhesaguNahANiThANaMtaraM tatto // 160 // bhavadvANaM NillavaNaThANAI kamA asaMkhaguNAI / samayapatraddhANaM NillavaNaThANANi uNa visesahiAi ||16|| ( bhAryAgItiH) aNumayabhaveyaNakAlo'saMkhaguNo ukhaNapabaddhassa / tokammaThiIe to'NusamayaveyaNaaneho || 162|| tA aveyaNakAlo sanvo to savago u veyaNakAlo / kamaso ya asaMkhaguNo to kammaThiI visesaahiyA hojjA // 163 // (AryAgItiH) jAducarimasamagramasaMkhaguNUNakrameNa koipaDhamAe / khaNA baMdhaasaMkhabhAgapamiyA tA / / 164 // (gItiH) tAiTiI duA lisesayAbha AgAlo / chiSNo khaNuttarAvali se sAtha jahaSNudIraNA'ntuo // 165 // (gItiH) tattaNA baMdho mohassa sayadiNA ghAINaM / aMtomuhuttINA dasavAsA saMkhavAsapani bho'nnANaM // 166 // ( AryAgItiH ) saMtaM mohassaMto muhutta hoNaaDamAsahigachaddA | ghAIghAINa kamA saMkhAsaMkhavarisA NeyaM // 167 sekAle oDhattu viikiTTi kuNei paDhamaThihaM / tA caiva sa veyai bI koissa kiTTi tu // 168 / / Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAyAH ] prathane pariziSTam veijjamANakiTTIa paDhamasamayammi puvakiTTIe / | sekAle paDhamaThiI mAyAtaiyAu kuNai aNuvae / sesa dukhaNUNaduAvalibaddhaM udayaAraligayaM ca | paNNarasadiNA baMdhosaMjalaNadugassa crimudyo|184|| // 169 // [gItiH] | ghAINaM mAsapuhuttaM iyarANaM ca saMkhabarisANi / baMdho udao NAso saMkamaNamapuvakiTTiNiJcattI / | ThiisaMtaM duNhaM saMjalaNANaM hoi igvaaso||185|| kiTTIappAbahuaMpagresathova bahuraM capaDhamavva / / 170 / / / ghAiaghAINa kamA saMkhAsaMkhiyasamAsahassAI / (gItiH ) sekAle paDhamaThiikuNei lohapaDhamAu veyai y||186|| veijjamANagassa kasAyassa aNuivae u jaM kiTTi / (gItiH) taM cetra baMdhai parANaM paDhamaM baMdhae na paraM // 171 / / carime baMdho lohassa muhuttanto taheva saMtaM pi / carime baMdho mohassa desaUNA diNA asII u / baMdho ghAINa diNapuhuttamaghAINa baccharapuhuptaM // 187 / / ghAINapuDuttaM pr| Na saMkhiyasahassavarisAI / / 172 / / (gItiH) (gItiH) ghAINaM saMtaM saMkhasahassANi varisANa hojjei / mohassa desaUNA caumAsa'hiapaNahAyaNA ghaaiinnN| tiNDa aghAINa asaMkhejjAi baccharANi khalu sakhasahassavarisagAI iyarANaM asaMkhavarisA saMta // 188 // // 173 / / (AryAgItiH) sekAle loibiiyamokaDa Dhittu paDhamaTThiiM tu krijjaa| sekAle taiyaM kiTTi okaDDhittu AimaThiI tu / veyai tAhe lohagabiiyAtaiyAu kuNai ya suhuma kiTTI kuNae veyai bIyavva ya sesaparUvaNA NeyA // 174 / / // 189 / / (AryAgItiH) carimudaye saMjalaNANaM ThiibaMdho dumAsio hoi / suhamA kiTTIko taiyAe heTThammi kuNai khalu khavago / ThiisaMtaM puNa cattAri hoi varisANi mohassa // 175 // | tA suhumA kohapaDhamasaMgahakiTTivva paNNattA // 190 / / sekAle mANapaDhamakiTTi okaDhiUNa paDhamaThiiM / lohassa biiyakiTTitto taiyAa taha suhumkittttiisu| kuNae veyai sambo ya vihI kohapaDhamantra NAyavyo taiyatto suhumAsu saMkamai dalaM na aNNastha // 191 / / // 176 / / (gItiH ) suhumAsutaiyatto'ppaM bIyAu taiyAa saMkhaguNaM / carimudaye saMjalaNatigassa u paNNAsavAsarA bNdho| to bIyatto suhumAsu dalaM saMkamai saMkhaguNaM / / 192 / / aMtomuhuttaUNA cattA mAsA havai saMtaM // 177|| thovA Asi avantarakiTTI koharaDhamAa kohkhye| sekAle mANaviiyakiTTi okaDDhiUNa pddhmtthiiN| mANapaDhamAa mANe khINe mAyApaDhamagAe // 16 // karae veyai aNNo sambo vi vihI ya putryavya / 178| mAthANAse lohapaDhamAa pddhmkhnnkysuhumkittttii| aMtammi mohabaMdho cattAlIsA diNA u desuunnaa|| kamaso abbhahiAo sAsaMkhejjaimabhAgeNaM // 194 / / saMtaM desUNA battIsA mAsA kasAyANaM // 179|| karai suhumakiTTIu asaMkhaguNUNakkameNa aNusamayaM / sekAle mANataiyAMkarTi ukkiriya karai pddhmtthiiN| paDisamayamasaMkhaguNakameNa dalaM dei suhumaasu||195|| veyai mohassa u baMdho mAso'ntammi duvarisA saMtaM paDhamasuhumAa dei dalaM bahu upi visesahINakameNaM / // 180 / / (gItiH) bAyarapaDhamAa asaMkhaguNUNaM uvarimAsu ya visesUrNa sekAle mAyA''imakiTTi ukviriya karai pddhmtthiii| // 196 / / (ArSAnItiH) veyai aNNo samyo yavihI putravaNAyavvo // 18 // bIyAivaNesu apuvA puyANa'ntaresu hetu ya / saMjalaNA gassa u baMdho desuunnpnnviisdivsaaii| . kuNae he?''ppA tAu aMtaresu asaMkhaguNA // 197 / / carime saMtaM desUNavIsamAsA muNayanvaM // 182 // | dei daliaM apuvasuhumakiTTitto aNaMtarAe u / sekAle paDhamaThii mAyAbIyAu karai annuhve'nte| | puvasuhumakiTTIra hINamasaMkhejja nAgeNaM // 198 / / desUNA vIsadiNA baMdhomohassa solamAsA saMtaM / puvAu asaMkhaMsAhiyaM aNataraapuvakiTTIe / // 183 // (AryAgItiH) - sesAsu puvApuvAsu kameNaM visesUNaM // 166 / / Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 572 ] prathamaM pariziSTam [ mUlagAyAH paDamasuhumAu carimaM jAvaM dIsai dalaM visesuurnn|| carime khaMDe Na? u Nasthi mohassa tthiighaao| to ya asaMkhaguNaM bAyarapaDhamAa uvariM visesUNaM / ThiisaMtaM puNa suhumaddhApamizra hoi mohassa // 214 / / // 200 // (gItiH) (upagItiH) jA AvalitigasesA paDhamaThiI tAva saMkamei dlN| samayAhiyaAvalisesammi ThiiudIraNA jhnnnnNte| bIyatto taiyAra tao paraM saMkamei suhumAsu // 201 / / tiNDaM ghAINaM baMdho taha saMtaM muhuttaMto // 215 / / / / (gItiH) NAmadugassa aDamuhuttA taha taiyarasa bArasamuhuttA / khaNaahizrAvalisesAe biiyAtaiyagANa savvadalaM / badho saMtaM tu aghAINa asaMkhejjavAsANi // 216 / / saMkAmai suhumAsu vajjiya NavabaddhamAvaligayaM ca khaviA egArasa kiTTI aNuhavaNeNa saMkameNaM ca / // 202 / / (gItiH) dukhaNUNaduAvaliyA ya saMkameNa'NuhaveNa suhumAo lohassa muhuttaMto baMdho ghAINa divasaMto / // 217 / / (gItiH) ivaha aghAINaM vAsaMto aha bhaNimu ThiisataM / / 203 / / suhumagakiTTIveyaNakAlatto jAva kohapaDhamAe / (upagItiH) veyaNakAlaM kAlo ahio pacchANupuvIe // 218 / / lohassa muhuttaMto saMkhasahassabarisA ya ghAINaM / mANAIhiM caDiANaM paDhamaThiI u mANapahuDINaM / hojjei aghAINa uNa asaMkhejabarisA carime // 204 // kohAiegadutikhavaNaddhAjuakohapaDhamaThiimANA sekAle suhamaguNahANaM paDivajae tayANi ca / // 219 / / (gItiH) guNaseTiM karai suhumakiTTI ukiriya veyai ya // 285 / / igadutikhavaNaM kiccA kameNa hykpnnkittttikrnnaaii| suhumaguNatto guNasedINikkhevo visesanbhhio| mANAIhiM caDio karai viNAsai tao sesaM // 220 / / tattha asaMkhaguNakameNaM NikhivijjA pasaggaM / 206 / itthI khalu purisudayeNaM paDivannassa ithikhavaNAMtaM / carimAu bhasaMkhagaNaM aMtaraAimmi tAu ya visesnn| paDhamaThii ThAvei aveA satta juAvaM viNAsei jvari tabhI bIyAimmi tAu sakhaguNahINayaM to hINa // 221 / / (gItiH) // 207 // (AryAgItiH) saMDho ThAvai paDhamaThiI itthIpaDhamaThiimibhaM khavai / pIsaha maMtarapadama jAva dalamasaMkhaguNakameNaM ttto| veadugaM jugavaM avagayaveo satta parikhavai / / 222 / / hINakameNaM bIyAimmi asaMkhaguNamuvari u visesUNaM itthIsaMDhANaM purisassa jahaNNo na hoi tthiibNdho| // 208 // (AryAgItiH) sesaM tu purisaveavva bhAsi veaNANattaM / / 223 / / bIyAiTThiAghAyesu guNase Dhi ubarillapaDhamaNisegaM / sekAle'vagayakasAyaguNaM lahae sa pttikkhaayo| jAvaM dijataM dIsaMtaM ca bhasaMkhaguNakamA tohINaM / 209 / / ThiirasarahiyaM taiyaM baMdhai payaippaasehi // 224 // (AryAgItiH) hojjA pavvavva chakammANaM tthiirsvidhaaygunnseddhii| muhumaddhA thovA tatto guNaseDhI visesabbhhiaa| daliaM paDucca guNaroDhinijjarA uNa asaMkhaguNA / / 225 / / tatto'ntaraM paDhamakhaMDaM taha saMtaM kameNa saMkhaguNaM sammi saMkhabhAge khINakasAyassa haNai jhANeNa / // 210 / (gItiH ) antimakhaMDeNaM tassa uvarimaThiiM tighAINa / / 226 / / humANa heTThimA uvarillAa asNkhbhaagmettiio| kammakhayakAraNaM jhANaM duvihaM dhammasukkabheatto / na aNuhavijjante sesA veijjati kiTTIo // 211 / / ekkekkaM hoi cauvihaM NAyavvaM pavayaNatto / / 22 / / heDhillA aNudiNNA thovA tatto visesahiaao| carime khaMDe ukkiNNammitighAINaNatthi tthiighaao| svarillA tatto ya asaMkhejjaguNA udiNNAo samayahiAvalirose hassaThiiudIraNA tighAINaM // 212 / / // 228 // (gItiH) muhumaddhAra saMkhejjaibhAge sage viNAroi / vocchinnA saMtudayA nidaduHgassa u ducarimasamaye'nte / guNasedisaMkhabhAgaM antimakhaNDaM vighAyaMto // 21 // NANaMtarAyacaudasaNANa phiTati sannudayA / / 226 / / . Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAthAH ] prathama pariziSTama sekAle pAvei sajogiguNaM lahai kevalaM NANaM / ( suhumeNa kAyajogeNa kamA suhumANi caumaNAINi / taha kevalaM darisaNaM NirantarAyaM ca vIriyamaNaMtaM rumbhai gaMtUNaM gaMtUNaM aMtomuhuttaM tu // 246 / / // 230 / / (gItiH) | suhumaM sarIrajogaM NirumbhamANo apavvaphaDDANi / hasso bhinnamuhuttaM jeTTo desUNapuvakoDI se / kuNai paDhamasamayA pahuDi puvaphaDDANa heTThammi / / 247 / / kAlo avaTThiyA guNaseDhI AyojikAa pari / / 231 // paJcagaphaDDANaM paDhanavaggaNAa viriyAvibhAgANaM / AyojigAkaraNamAugammi aMtomahattasesammi / taha jIvapaasANaM okaDhijjA asaMkhaMsaM // 248 / / karae ahavA AvassayakaraNamavassakaraNaM vA / 232 / / kuNae apavvaphaDDANi muhurtato asaMkhaguNahANIe / AvajjiyakaraNaM vA.''vajjIkaraNaM tao samugghAyaM / taha jIvapaasA u asaMkhejjaguNakkameNa okaDDhijA kuNae jassAutto taiAIiM pahUAI // 233 / / // 246 // (AryAgItiH) daMDa-kavADa-payara-logapUraNANi kamaso cukhnnesu| iha seDhivaggamUlassa asaMkhaMso apuvaphaDDANaM / paesA vitthArai bahuasaMkhabhAgamiA hunte asaMkhabhAgo puvvillANaM pi phaDDANaM // 2.50 / / // 234 // (gItiH) tatto puvvA'puvvehiM phaDDehiM kuNei kiTTIo / ThiisaMtassa asaMkhaMsA ThiikhaMDeNa NAsai rasaM tu / heTThammi aputrANaM seDhiasaMkhejjabhAgamiA // 251 / / ghAyei bahuaNaMtaMsamizra aNubhAgakhaMDeNaM // 235 / / okaDDhae apuvvAivaggaNAe asaMkhabhAgamiA / bIyasamaye kavADe vitthArai bhuasNkhbhaagmiaa| avibhAge taha jIvapasAva asNkhbhaagmiaa||252|| jIvapaasA ThiighAo rasaghAo ya pucavva / / 236 / / aMtomuhuttakAlamasaMkhaguNUNakkameNa kiTTIo / taiyasamaye bahuasaMkhabhAgamettA'paNo posA ya / karae okaDDhai jIvapaase uNa asaMkhaguNaNAe vitthArai payare ThiirasANa ghAo u puvvavva // 237 / / // 253 / / (gItiH) vitthArei cautthasamaye bahuasaMkhabhAgamiA / kiTTIguNagAro pallAsaMkhaMso havanti kiTTIo / jApUraNe paesA ThiirasaghAo u pugvavva // 238 / / seDhIasaMkhabhAgo apavva phaDANa uNa asNkhNso||254|| (gItiH) (upagItiH) kiTTIkaraNe sammatte sekAle viNAsai sajogI / taiyAINaM aMtomuhuttamettA ThiI u Autto / sa vANi ubhayaphaDDAiM jogo tassa kiTTigao // 255 / / saMkhaguNA tatto saMharae jagapUraNAINi // 239 / / paMcamasamaye payare ThAnto bahusaMkhabhAgapamiThiiM / suhumara gurumbhanto jhAyai suhamakiriya apddivaaii| carime samaye sabAo kiTTIo viNAsei // 256 / / nAsai rasaM tu rasasaMtassa bahuaNaMtabhAgamiyaM // 240 / / carimasamaye sajogissa ya aNNayarassa veyaNIyassa / chaTThakhaNe ThAnto u kavADammi ThiirasaM ca putvavva / orAliyaduga teya kmmnn-sNtthaannchkkaann||257|| nAsaha ThiirasaghAyaddhAkhalu aMtomuhuttamiA // 241 // taha paDhamasaMghayaNavaNNaca ukkANa taha doNha khgiinnN| sattamasamaye daMDe ThAai aTTamakhaNe sarIrattho / agurulahuyauvaghAyaparaghAnimmANaNAmANaM // 258 / / paDhamaTThamasamayesu jogo orAlio hoi // 242 / / / pattethirAthiraNAmANa tahasuhAsuhANa vocchinnnno| sattamachaTTabiiyasamayesu misso ya kammaNo jogo| udao puvvaM cia susaradussarussAsaNAmANa / / 259 / / taiya-turiya-paMcamasamayesu nirumbhei to jogaM // 243 // | kiTTI jogo ThiirasaghAo NAmadugudIraNA lesA / bAyaravayamaNaussAsakAyajogA nirumbhai kameNa / | baMdho taiyajjhANaM ca satta aMtammi vocchinnnnaa||260|| tatto suhumavayaNamaNataNu jogA tti iguveso|244| / taNatAtti iguveso|244|| sekAle lahai ajogiguNaTThANamuvayAi jhANaM ca / rumbhai bAyaramaNa-baya-ussAsa-taNU kameNa biiymyaa| | | vocchinnakiriyamaMtomuhuttapamizaM ca selesiN||261|| bAyarataNUa bhinnamuhatteNa'ntomuhattamaccAsaM / puvvaraiyakammaM khavai asaMkhaguNakkameNa gyleso| // 245 / / (gItiH) | ducarimasamaye saMThANaathirasaMghayaNachakkaM tu // 262 / / Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 574 ] dvitIyaM pariziSTam [ mUlagAthAnAmAdyAMzaH bhagurulahucaukkaM paNataNusaMghAyA khagaisuradugaM ca / egabhave do seDhI khalu kammagaMthiyAhipAyeNaM / bIsA vaNNAI taha baMdhaNapannarasagaM niminn|263|| | AgamaahipAyeNaM puNa seDhI havai aNNayarA aMgovaMgatigaM taha pattayatigaM susaramapajjataM / // 268|| sAyaM va asAyaM vA nIaM chijanti snttto||264|| kammamalavimukko sirivIro jayai siripemsuuriiso| carimammi NaratasatigaM pnnidiyuccjssubhgaaijj| jayae taha tassiso paNNAso bhANuvijayakkho sAyamasAyaM va jiNaM vA egUNA ya udayatto / / 26 / / // 269 / / NaraagupuJvIsattAcche biti iyare ducrimkhnne| iha khavaNapayatthA saMgahiyA tssisssusspsissehi| sijjhaikhaNeNa smyppsaNtrmphusmaanno||26|| / jayaghosa sudhammAraNada-hemacaMda-guragarayaNehiM // 270 / / kammaTThagakkhayatto laddhA jIvehi jehi aTThaguNA / satto ya khavagaseDhI jiendsissgunnryrgvijyernnN| IsIpabbhArAe uDDhe te'trahiA hunti // 26 // / raiyA ettha bahusuyA kivAakhaliyaM visohntu|271|| dvitIyaM ziza akArAdikrameNa kSapakaNimUlagAthAnAmAdyAMzAH Da 112 263 prAdhAMzaH gAthAGkaH / prAdyAMzaH gAthAGka: prAdyAMzaH gAthAGkaH egasamayaMtareNaM 155 aMgovaMgatigaM 264 igakhaMDe puNNe'ppA. 74 aMtammi mohabaMdho itthI khalu purisudayeNaM 221 eguttaravuDDhIe egegassa kasAyassa aMtomuhuttakAla 253 itthIsaMDhANaM purisassa 223 evaM jAva carimakiTTIe aMtomuhuttahINA 166 igadutikhavaNaM kiccA 220 egegAe saMgahakiTTI magurulahucaukkaM iga samayapabaddhassa 141 evaM bhavabaddhANa paraM 151 bhaNacaugaM diTThitigaM iha khavaNapayatthA 270 aNubhAge carima0 evaM hetu uvari ya 8 iha seDhivaggamUlassa 250 bhaNusamayaaveyaNa. 162 o aNusamayamasaMkhaguNaM okaDDhae apuvAi0 252 ukkosaM ThiikhaNDa bhaNNo ya TiibaMdho 14 ohivihaMgamaNesu 109 bhasuhapayaDINa udayaThiIe chaNhaM 139 maha lohagamAyANaMtaraM 93 ubaTTaNAa khu asaMkhaguNA 19 kammakhayakAraNaM 227 bhaha saMgahakiTTIaMtarANa 90 kamaso ahiA pallaasaMkha0 158 bhaha saMgahakiTTINaM ekkekkeNaM thovA 145 kammaTugakkhayatto 267 egaThiIa igAhiya0 140 kammamalavimukko 269 A egadivaDhadupallANi 29 kayaaMtarANa mohassa bhAyojigAkaraNa 232 egapazreseNa aIe'ppA 152 karai suhumakiTTIu bhAvajjiyakaraNaM egabhave do seDhI khalu 268 karaNassa paDhamasamaye bhAhArammi ya baddhaposA 107 | egasamazyo'Nusamaya0 154 / kiTTIkaraNassa carime 115 94 233 . Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlagAyAnAmAdyAMzAH ] zrAdyAMza: gAthAGkaH 255 101 254 kiTTIkaraNe putraputrA 114 kiTTIkaraNe sammatte kiTTI kuNamANo kiTTIguNagAro pallA. kiTTI jogo ThiirasaghAo 260 kuNae apuJcaphaDDANi kuNae vajjiya kohapaDhamaM 135 kevala dugaabhaviya0 249 110 kohagabaddhadalaM kopamA 138 bhiyA 122 130 128 kohapaDhamAu mANagaDhamA koviyata iyatta kohassa paDhamasaMga koNa atrvANi kohaNaM udayeNaM ko hAipaDhamasaMga kiTTIe kha khaMDa anaMtabhAgA khaNaahiAvalisesAa khaNabhavapabaddha se sANi khavagANaM saMte niyamatto khavaNAdvAsaM khaMsesu khaviA egArasa kiTTI ga gaMtUna asaMkhaguNia0 guDhI Ama gomuttI paDikhaNaM gha ghAghAI kamA caramapabahuttAu carimammi NaratasatigaM 97 66 83 121 16 202 942 113 56 217 186 ghAINaM taM 188 185 ghAINaM mAsapuhuttaM ghAI saMkhavAsasahassA Ni 79 ca 132 18 125 38 265 dvitIyaM pariziSTam prAdyAMzaH gAthAGkaH carisamaye sajogissa 257 caramA asaMkhaguNaM 207 caramudaye saMjala tigassa 0 177 caramudaye saMjaNANaM 175 carime khaMDe ukkiNammi 228 carimekhaMDe 214 172 187 78 carime baMdho mohassa cari baMdho lohassa carime samaye mohassa cha chaTThakhaNe ThAnto u ja 127 saMkaTTi aNue jaM ThisataM to koDAkoDI 22 jaM ThiisaMtaM atokoDAkoDI 25 156 201 143 164 javamajjhaM ThANaasa0 jA AvalitigasesA jANaM samayapaddhANa jAducarimasamayama0 jIvassa jahaNNaga0 148 jeTTho kiTTI u anaMtaguNUNA 81 jeo'Nusamaya0 159 eo ThANaasaMkhaMse javamajjhaM ThikhaMDe gaye su 241 ThiisataM saMkhasahassa0 ThiisaMtassa asaMkhaMsA 28 ThibaMdha bahusadasse su ThiisataM mohassassvAsA 116 ThiisataM moissa varisaTTagaM 120 Na aNupuvvIsa tAcche aM pillevATANAI NANANANadugAvirai0 NANaMtarAgi palla sa 150 51 60 235 266 147 106 153 prAdyAMza: NAmadugassa aDamuhuttA ta 237 taiyasamaye bahuasaMkha * taiyAI to muhuttamettA 239 kAla dei tatto aputra kiTTI 72 tatto asaNNitullaM tatto urimudiNA tatto egadguNahANi tatto ThikhaMDapuhutteNaM tatto paDhame samaye tatto vAhiM tatto bIyAe u visesa0 tato bIye ahio tatto mAgako hANaM tattoya ko paDhamaM tattoya khavagaDhI [ 575 gAthAGkaH 216 tatto ya vaggaNA tatto visesahINakameNa tattha ya Natra ahigArA tattha ya lohapaDhama0 taha AvaliMgAsu taha paDhamasaMghayaNa0 tA aveyaNakAlo tA asaMkhaguNo tANi aputrvANi0 tA vIsabaMdhA to khaNabaddha se saya0 to Ae ahiA to tIsagANa to thAvara tirinirayA0 to lohassa paDhamasaMga60 to vIriyasa rasabaMdho to bIsANa asaMkhaguNaM tovIsANa asaMkhaguNo to aNijjabaMdha 134 37 123 75 52 7 251 95 149 89 117 271 76 73 2 91 45 258 163 34 64 36 160 96 33 39 92 41 55 54 35 Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 576 ] prAdyAMza: tha thotrA Asi antarakiTTI 193 da daMDakavADa para loga pUraNANi 234 dalitu dissamANaM dalitu paDaNaM 100 85 dANatarAyaNa 40 208 69 68 dIsai aMtarapadamaM dIsai dali dei ave gAthAGkaH deva atatto dei daliaM avya0 na naratiriyaiga jiMdi0 nirayasuravigalaputrI0 pa paMcamasamaye pare paDhamaM se purasa paDhamakhaNe desova samaNA paDhamasamaye anuvANi paDhamasuhumAa dei dalaM paDhamasuhumAu carimaM paDhamANaMtaguNiA paDhame ThiikhaMDe puNNe patteyathirathiraNAmANaM paNamiya siripAsajiNaM pariNAmaTThANAI puNe baMdhe'NukamaM puNNe hayakapaNe ADhavei purisassa aTThavarisA purisAINaM ve pucagaphaDDANaM puvvaraiyakrammaM khabara putrAu asaMkhaMsAhiaM paMcamasamaye pare 103 198 105 108 240 20 24 70 196 200 88 26 259 1 5 32 80 58 10 248 262 199 240 dvitIyaM pariziSTam zrAdyAMza: ba baMdhapasA vittae aroga kaTTIa baMdha tokoDAphoDI baMdhI udao NAso gAthAGkaH bAyaravayamaNa usAsa0 bIyakaraNa damasamayao bIsamaye kavADe * bIyA rakhaNe bAikhaNe asaMkha anuvA Margar bha bhavadvANaM Nillo traNa0 bhinnamuhuttaM udiyANaM ma 131 133 17 170 244 12 236 197 102 209 ra rakhaMDa ko hAI rasako ukhaNDe rasasaMtaM mANassa'ppamadda rumbhai bAyaramaNavaya0 la 161 42 maNatrayaNorAlANaM 9 213 124 mAyANAse lohapa mAa0 194 mohabhAga mohassa deUNa mohassa pallametto mohassa saMkhavarisA 173 31 44 62 48 61 245 98 lohajahaNagakiTTio lohapamA tabbiyAe 199 lohassa jahaNNagakiTTitto loharula paDhamasaMga kiTTI lohassa puvvaDDANi 99 56 77 [ mUlagAthAnAmAdyAMzAH zrAdyAMzaH gAthAGkaH 191 lossa viTTatto loharasa muhato baMdho 203 loharasa muhutto saMkha0 204 va citrei utthasamaye 238 beijjatA iThiIa 165 beijja mANakiTTI dala0 118 veijjamAnakiTTIya padama0 169 veijjramANakiTTI ra 119 171 veijja mANagarasa vocchijjanti cha hAsAI bocchinnA santudayA 21 229 sa saMkamao vvitti0 saMkhaMsegatibhAguttara0 saMbaMdhaNe saMgahaaMtarajAsu gaTTI da saMjalaNajahaNNaga0 rAMjaNagassa u saMta mohassaMto DhoThA paDhamahiM saMpa abhavvapAugge 50 242 bahugo upayo sattamachabiiyasamayesu 243 sattamasamaye daMDe samayammi pahuDa igao 157 samayAhi AvalisesAa 57 samayAhiyaAvalisesamma 215 sAyAsAyesu pajjattA 111 suyANaM payaDI 43 247 sumaM sarIrajogaM suhumakiTTI veyaNa kAlatto 218 sumaguNatto guNaseDhI 206 suhumaddhAe saMkhejja0 213 136 30 27 137 126 63 182 16 222 146 Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chandasAM sUcI ] prAdyAMza: gAthAGkaH suhumaddhA thovA tatto humata rumbhanto suhumA kiTTIo taiyAra humANa DimA mAsu tattopaM 210 256 190 211 192 246 sumeNa kAyajogeNa sekAle aniyi 23 sekAle okaDhattu 168 sekAle kuNa 11 sekAle khavae satta0 53 174 sekAle taiyaM kiTTi sekAle paDhamaThi mAyAta0 184 tRtIyaM pariziSTam gAthAGkaH prAdyAMzaH sekAle paDhamaThi mAyAvI0 183 sekAle pAve sajogiguNaM 230 sekAle mAtaikiTTiM 180 sekAle mANa mahiM 176 kAmAkaTTi 178 sekAle mAyAmaki 181 sekAle lahai ajogi0 261 189 sekAle lohabiiyao sekAle'vagAyakasAyaguNaM 224 205 49 226 sekAle sumaguNA sekAle sekAle sesamma saMbhAge (1) prAryAgIticchandaH ( skandhacchandaH ) - yasya prathame'rdhe dvAtriMzad (32) mAtrA, evaM caramArve'pi tad AryAgIticchandaH / tasmiMzca gAthA: - 10, 40, 56, 69, 70, 91, 93, 118, 119, 136, 141, 146, 150, 152, 158, 161, 163, 166, 173, 183, 186, 196, 207, 208, 209, 249 / (2) uddrIticchandaH - vRvIyaM pariziSTam kSapakazreNimUlagranthasya cchandasAM sUcI [ you gAthAGkaH prAdyAMza: sANi jaTThie sA sesAsu visesUNaM so asaMbhAgo ha kaNNa kiTTikaraNa0 kaNNAdo loago isso bhinnamuttaM lA hojA putravatra kammA honti pase kama so 144 104 yasya prathame'rdhe saptaviMzatiH (27) mAtrAH, carame tu triMzat (30), tad udgIticchanda / tasmiMzca gAthAH-9, 41, 62.66, 74, 86, 88, 95, 115, 129, 130, 133, 151 / (3) upagIticchandaH yasya prathame'rdhe saptaviMzatimAtrAH (27), evaM * vizeSArthinA kalikAlasarvajJazrImadAcArya hemacandrasUrIzvararacita chandonuzAsana matralokanIyam / 65 carame'rdhe'pi tad upagIticchandaH / tasmizca gAthAH21, 32, 36, 37, 49, 53, 56, 65, 71, 72, 73, 80, 82, 83, 89, 94, 97, 107, 110, 111, 146, 203, 214, 238 / (4) gAthacchandaH -- 3 59 231 212 225 47 prathame'traMzad (38) mAtrA:, , carameSrdhe tu saptaviMzatiH (27), tad gAthacchandaH / tasmiMzca gAthA - 154 (5) gIticchandaH yasya prathame'rdhe triMzad (30) mAtrAH, evaM carame'rdhe 'pi tad gIticchandaH / tasmiMzca gAthAH15, 17, 18, 19, 27, 34, 42, 44, 47, 51, 55, 57, 58, 63, 67, 68, 76, 7, 92, 102, 103, 105, 106, 108, 109, 112, 116, Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 578 ] caturtha pariziSm [ TIkAntargatagranthAnAM sUciH 117, 120, 121, 122, 124, 126, 128, 132, / 236, 212, 252, 260, 263, 264, 265, 266, 135, 140, 144, 164, 165, 166, 17, 267. 268, 269, 271 / 172,176, 180,186, 187,200,201,202, (7) ripucchanda:210, 217, 216, 221, 228, 230, 234, 245, yasya prathame'rtha ekatriMzad (31) mAtrAH, evaM 253, 254 / caramA 'gi, tad rimucchandaH / tastrica gAthA-134 (6) pathyAryAcchanda: (8) lalita cchandaHyasya pratharme'rdhe triMzad (30) mAtrAH, carame'rdhe yasya prathame'rdhe ekatriMzad (31) mAtrAH, tu saptaviMzatiH(27), ubhayodhA'rdhayorAyadvAdazamAtrA- evaM carameza, tad lalitAcchandaH / tammizva thAsamanantaraM yatirbhavati, tat pathyAcchindaH, tamiva 143 / idama bAjAdheyam-ripucchandasi sapamANa: gAthAH-1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 13, 14, paJca rAtraH, lalitonchandasi tu tRtIyANaH / 22,30,31,35,38, 39,43, 45,48,84,96, (9) vibhulAryAcchandaH-- 101,104, 123, 125, 127, 137, 139, 145, __idaM chandaH pathyAcchindovad bhavati, natra 148, 155, 156, 160, 178, 181, 184, 188, | ramamminnAyA dazamAtrAH saMlaGghana yanirbhavati / vi. 193, 205, 212, 218, 220, 231, 233, 237, / lAryAcchandasi ca zega aAzIti thA bhavanti / cAturtha pariziSTa akArAdikrameNa kSaramazreNikA'ntaH pramANatayA sanuvRtAnAM granthAnAM nAmnAM sUciH 1 adhyAtmopaniSad 252 13 adezAhasyavRttiH 432 2 anyatrA'pi 437, 452, 489, 528, 541, 14 aupapAtikasUtrama-507 3 abhidhAnacintAmaNikozaH 231, 319, 556 15 karmaprakRtiH (mUlagranthaH) 85,89, 200 4 amarakozaH 23, 162, 184,189 16 karmaprakRticUrNiH 12, 58, 59, 72, 79, 5 bhAgamaH (jaina:) 445, 505, 507, 512 80, 83, 84, 86-89, 92, 134, 339, 6 AgamaH (jainetaraH) 508 509 343,403, 405, 414, 435, 450, 488, 7 AcArAGgaTIkA 420, 421 460 8 AvazyakacUrNiH 10, 62, 409,437, 439, 448/ 17 karmaprakRtiTippanama 415, 417, 420, 421 449, 452, 453,457 *-469, 472,473, 18 karmaprakRtiTIkA (zrImanmalayagirIyA) 90, 85, 476, 477, 486, 492, 501 404,414, 438, 19 karmaprakRtiTIkA (zrImadupAdhyAyakRtA) 79,404, 9 AvazyakaniyuktiH 62, 445, 507, 520 405, 450 10 bhAvazyakavRttiH (hAribhadrI) 449 20 karmastavaH 498, 500 11 AvazyakavRttiH (malayagirIyA) 462, 468 / / 21 kaSAyaprAbhRtam (mUlam ) 32, 70, 72-77, 12 uktaM ca 7, 427, 433, 446, 456, 493, 151, 200, 222,-224, 227, 230, 233, 240,285, 407 fa dakSiNapArve pRSThAko darzitaH / * yatra '-' etavidaryate, tatra vAmapArzvastha pRSThAGkataH prabhRti dakSiNapArzvastha pRSThADU yAvat pRSThAkA bodhyAH / Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAntargatagranthAnAM sUcI ] 22 kaSAyaprAbhRtacUrNiH 16, 17, 19, 22, 26, 28-33, 35-37, 39-55, 58.60, 63, 64, 66, 68. 70-75, 76-88, 60, 90, 93, 95, 96, 124, 125, 127-130, 133138, 140, 144, 145, 147, 149 - 153. 156, 158, 161, 162, 164-166, 182, 183, 184, 186, 161, 200-205. 221227, 230, 231, 233-235, 239-243, 246-248, 253, 256, 261-263 266. 285-289, 291-296, 302, 305-313 315-310, 320, 324-326, 328, 330, 331, 333-335, 337, 339-344, 340351, 353, 354, 356, 357, 356, 360, 362-364, 367, 368, 380-382, 386-388, 361, 366 -400, 402-405, 400-418, 420, 436, 449, 456 463, 465, 460, 477, 479-485 23 guNasthAnakamArohaH ( mUlagrantha. ) 432, 433, 446, 454, 456, 487, 505, 506 24 guNasthAnakakamAroha vRttiH 453 25 gautamasUtram 507, 517 26 jIvasanAsaH ( mUlagranthaH ) 321, 427 27 jIvanAsattiH 221, 229, 458 28 tatrArthasUtram 422, 506 29 tatvArtha sUtrabhASyam 419, 501, 503 30 tattvArtha sUtravRttiH 23, 423, 433, 434, 444, 445, 470, 472, 473, 485, 494, 501 31 tathA coktam 8 32 taduktaJca 511, 533 33 dharmasAra prakaraNam 469 34 dhyAnazatakam 12, 423- 425, 427-431, 434, 485-487 35 dhyAnazatakaTIkA 425, 431, 432 36 navyazatakam 30 37 nizItha bhASyam 197 38 naiSadhamahAkAvyam 514 39 nyAyamaJjarI 508, 510 caturtha parizim 40 nyAyavAtsyAyanabhASyam 528, 533 41 paJcasaMgrahaH (mUlagranthaH) 343, 42 paJcasaMgrahamUlaTIkA 10 43 paJcasaMgrahaTIkA (malabArIyA) 223, 319, 473, 476, 500 44 prajJAnanAsUtram 224, 229, 451, 452, 451, 497 45 prajJAnavRttiH (hAribhadrI) 451, 490 43 prajJApanAvRtti (mala girIyA] 456 47 pramANavArttikaH 539, 540, 546 48 pramANavArtikavRtti: 539 49 prazamaratiH 445 50 prazastanAdabhASyasya vyomavRttiH 508 51 prAcInakarmastavaH 21 52 bRhatkalpabhAm 555 53 bRhadAraNyakama 526 54 bodhicaryAvatAra paJjikA 542 55 bhagavadgItA 510 56 mahAbhAratam 531 57 muktidvAtriMzikA 536 58 medinIkozaH 164 59 yat pratyapAdi 7 [ 579 60 yattu 533 61 yaduktama 4, 6-8, 486, 521, 530, 531. 542, 555 62 yogabinduH 489 63 yogazAstram 231 64 liGgAnuzAsanam 327 65 (nyAya) vAtsyAyanabhASyam 527 66 vizeSAvazyakabhASyam 440, 456, 470, 495, 496 67 vizeSAvazyakabhASyaTIkA 495 68 vaizeSika darzana prazastapAdabhAdhyam, 509 69 vyAkhyAprajJaptiH 341, 442, 445 70 vyAkhyAprajJaptivRttiH 341, 463 71 zataka cUrNiH 124, 149, 390, 473, 495 72 zakabhASyam 12 Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 580 ] paSama pariziSTam [ TIkAntargatapranthakArANAM sUcI 73 zAstravArtAsamuccayaH 428, 81 sAyapravacanabhASyam 549 74 zrutiH 510, 519, 526 82 siddhahemazabdAnuzAsanam 5, 6, 7, 9, 25 28 75 saptatikAcUrNiH 60,66,59, 81, 85, 90, 151, 31 34, 36, 39,43, 68, 72, 83, 93, 237,330, 331, 339, 341, 342, 347, 94, 150, 152, 154, 178, 219, 220, 349, 351, 354, 356-359, 362, 389, 231, 234, 263, 403, 424. 439, 444, 390,402, 403, 415, 417, 423, 439, 447, 448, 450, 453, 463, 477, 464, 488, 491, 501, 555 76 saptatikAbhASyavRttiH 436, 500 83 siddhAntabinduH 527 77 samatikAvRttiH 61, 91, 417 78 sarvavedAntasiddhAntasaMgrahaH 526, 527 84 sUtrakRtAGgavRttiH 420 79sAGkhyakArikA 548, 549 85 setuvyAkhyA 521 80 sAGkhyatattvakaumudI 548 86 saudaranandamahAkAvyam 517 paJcamaM pariziSTama akArAdikrameNa kSapakazreNiTIkA'ntargatAnAM granthakRnnAmnAM sUco 1 abhayadevasUripAdAH 463 2 asmadgurucaraNAH 219 3 AryazyAmAH 497 4 AvazyakacUrNikArAH 453, 470, 471, 492 494 5 AvazyakaniyuktikArAH 459, 502 6 IzvarakRSNAH548, 549, 7 upAdhyAyapuGgavAH 61, 79, 81, 86, 90, 404, 421 8 umAsvAtipAdAH 469 9 zrIkapilaH 548 10 karmaprakRticUrNikArAH 488, 489 11 karmastavakRtaH 498 12 kaSAyaprAbhRtacarNikArAH 471.477.581 13 kArmapranthikAH 459, 555 14 gotamaH 510 15 (saptatikA) cUrNikArAH 491 16 jayantabhaTTAH 508, 510 17 tattvArthabhASyakArAH 503, 506 18 tattvArthavRttikArAH 457 19 tautAtitAH 526 20 zrIdharmakIrti. 539 21 dhyAnazatakakRtaH 12 22 nyAyabhASyakArAH 509, 534 23 paJcasagrahakArAH 11 24 pataJjaliH 531, 25 padmanAbhamizra: 521 26 prAbhAkarAH 524 27 pArAzayaH 531, 28 bhaTTasarvajJAdayaH 529 29 zrIbhadantAzvaghoSaH 517 30 bhadrabAhusvAminaH 452 31 bhASyakArAH 449, 445, 454, 455, 469, 494, 496, 497, 501, 502 32 bhAskaraH 182, 187, 210, 260, 264, 265 33 manorathamandina: 539 34 zrImanmalayagirisUripAdAH 340, 404, 438, 448,473,492, 499 500 . Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAnta ticyAkaraNasUtrANi ] 35 zrImanmalayagiri pAdAdayaH 331, 414, 36 municandrasUripAdAH 415, 417, 421, 37 merutuGgasUrayaH 21, 436, 500 38 zrImAnaprabhRtayaH 521 39 vAcaspatimizrAH 548. 549 40 vAcakamukhyAH 445, 453, 466, 492, 502, 506 41 vijJAnabhikSuH 549 42 vizeSAvazyakabhASyakRtaH 449, 486, 499 43 vyAsamuniH 510 44 vyoma zivAcAryAH 508, 528 1 ac (5-1-49) 5, 93 2 atone svarAta (7-2-6) 444, 494 3 avayavAt tayaT (7-1-151) 25 4 Ato DoshvAvAmaH (5-1-76) 556 5NuvI0 (uNAdi 182) 94 6 karmajA tRcA ca (3.1 83) 220 karmaNo'N (5-1-72) 219 7 8 kAlena tRSyastraH kriyAntare (5-4-82) 477 : kRbhvastibhyAM karmakartRbhyAM prAgatattve citraH (7-2-126) 450 10 kriyAvizeSaNAt (2-2-41) 7 bhraSThaM pariziSTam kSapakazreNiTIkA'ntargatAni vyAkaraNasUtrANi 11 kacita (5-1-171 ) 5 12 caturthyAH paSThI (83-131) 152 13 corAdeH (7 1-73) 448 SaSThaM pariziSTam 14 jINazIdIbudhvatrimIbhyaH kit (uNAdi-261 ) 6 15 NakatRcau (5-1-48) 219 16 tAdRrthye (2-2-94) 152 17 te lugvA ( 3-2-108) 5 18 dvivacanasya bahuvacanam (8-3-130) 439 19 nAmyupAntyamI0 (5-1-54) 5 45 zataka (laghu) cUrNikA eya: 473 46 zataka iccUrNikArAH 47 zatakabhASyakArAH 12 48 zIlAGgAcAryAH 420 49 siddhasena gaNayaH 433, 434, 444, 457 50 saidvAntikAH 555 [ 58 1 51 prazamarativRttikArA haribhadrasUrIzvarAH 477 52 haribhadrasUrIzvarAH 425, 428, 431, 449, 451, 457, 489, 497 53 zrIharSaH 514 54 maladhAra gacchIyA hemacandrapAdAH 229, 458 20 pampAzinAdayaH ( uNAdi 300 ) 231 21 paryamAbhyAM varjye (2-2-71) 447 22 pazcAdAdyantAmAdima: ( 6-2-75) 154 23 pAremadhye 'gre 'ntaH SaSThayA vA (3-1-30) 34, 36 24 pRSodarAditvAt ( 3-2-155) tIyalopaH 436 25 chupa cAdAvekasya syAdeH ( 7-4-81 ) 28 26 bhAvAkartrIH (5-3-18 ) 83, 94, 556 27 bhAve ( 5-3-122 ) 448 28 bhIvRdhi0 (uNAdi 387) 5 29 bhujipatyAdibhyaH karmApAdAne (5-3-128 ) 453 30 yAjakAdibhiH ( 3-1-78) 220 31 yogyatAtrI sA0 (3.1-40) 43, 152 32 lihAdibhyaH ( 5.1-50 ) 556 33 luk ( 8-2-11 ) 403 34 vAyasi0 (ugAdi 423) 5 35 vizeSaNaM vizeSyeNaikArtha0 ( 3-1-96) 234 36 vIpsAyAm (7-4-80 ) 28, 150 30 zeSaM saMskRtavat siddham ( 8-4-448) 263 38 zeSe (22-81) 220 39 SaSThayanAccheSe ( 3-1-76 ) 220 Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 582 saptamamamaM ca pariziSm [ nyAyA gaNitasUtrANi ca 40 saMstusmRzi0 (uNAdi 276) 463 44 svArthe kazca vA ( 8-2-164 ) 178 41 saGkhyA samAhAre ca dviguzcA0 (3-1-99) 234 45 hu khu nizcayavirtakasambhAvanavismaye 42 satsAmIpye sadvadvA (5-4-1) 72 (8-2-198 ) 31 43 sahastena (3-1-24) 9.68 46 hRdyapadya0 (71-11) 424 saptamaM Tibha kSapakoNiTIkAntargatA nyAyAH 1 antyadIpakanyAyaH 444 2 kAkAkSigolakanyAyaH 449, 466, 3 ghaNTAlAlAnyAyaH 24, 95, 344, 4 DamarukamaNinyAyaH 76 5 dehalIdIpakanyAyaH 434 6 dvandvAnte zrUyamANaM padaM pratyekamabhisambadhyate 5, 9, | 219, 288, 472 7 nimittAbhAve naimittikasyApyabhAvaH 492 8 padArthaH padArthenA-'nveti, na tu tadekadezena 25 9 bhAmA satyabhAmA 141 10 bhImo bhImasenaH 10, 34, 146, 154,227, 228 11 bhUtapUrvakastadvadupacAraH / 391 12 yatrA'nyat kriyApadaM na zrUyate, tatrAstirbhavantIparaH prayujyate 294 13 yathodazaM nirdezaH 10, 23, 237 14 vicitrA sUtrANAM zailI 300 15 vyAkhyAnato vizeSapratipattiH 290, 291, 489, 518 16 sarve gatyarthA jJAnArthAH 556 17 sApekSamasamartham 25 eTama pATi kSapakoNiTokA'ntargatAni gaNitakaraNasUtrANi 1 aMtimadhaNamAdijuyaM gacchaddhaguNaM tu svvdhnN| 197 // (2) pramANamicchA ca samAnajAtI, aadyntyosttphlmnyjaatiH| madhye tadicchAhatamAdyahat , syAdicchAphalaM vyastavidhirvilome // 1 // pR0 39, 182, 260, 264, 265 (3) vyekapadaghnacayo mukhayuk , syAdantyadhanaM mukhadalikaM tat / madhyadhanaM padasaMguNitaM, tat sarvadhanaM gaNitaM ca taduktam / / 1 / / pR0 270 273, 275, 373, 374, 376 4 zUnyaM zUnyena pAtayet 39 5 saikapadaghnapadArdhamathaikAdyaGkayutiH kila saGkalitA. khyA / 186, 187, 201, 257, 270, 272, 278 , 372, 374, 376, 382, 383 Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatakapUrNiTippanam / nabarma pariziSTam navamaM pariziSTama azItitamagAthaikAzItitamagAthApUrvArdha-dvayazItitamagAthA-vyazItitamagAthA-caturazItitamagAthApUrvArdha-paDazItitamagAthAprabhRtitrinavatitamagAthAparyavasAnAbhirgAthAbhiH pratipAditasya padArthasya saMvAdaka zrImanmunicandrasUripAdaviracitazatakacUrNiTippanam tato'sAvantamuhUrtamanusamayavihitA(ta)pUrvApUrva | bhavati, sa prathamaH / ayaM ca sarvAsAmapi saMgrahakiTTInAM sardhakasamUhaH pratisaMjvalanakaSAyaM saMgrahana yAbhiprAyataH / sthaankittttiigugkaarebhyo'nntgugH| evamasyA evaM tisrastisraiti dvAdazakiTTIyugapat karoti, tulyAnta- - saMgrahakiTTayA yadanantarAziguNitA caramakiTTI etattR. rANAmanantAnapi ekatayA gaNanAd vyatitaH punarekai- tI yakiTTayAdikiTTI bhavati, sa dvitIyaH, eSa ca prAga kA'nantazaH iti / kiTTayo nAma ekaikarasAvibhAgotta- guga kArAdanantagugaH, evaM tRtIyAdayo'I yathotaramaraparamANupracayalAvaNAsamUhasvabhAvAnAM kaSAyarasa- nantaguNAstAvanneyAH, yA kAdazyAH saMgraha kiyAH sardhakAnAM dalikasyA'pavartanayA tyAjitaspardhakarUpa. | kroyadvitIyAyAH caramakiTTIguNakAra ekAdaza iti / sya parasparamanantaguNarasAntaratayA'vibhAgAstathAhi. ye tu sarvAsvapi saMgrahakiTTISu svasthAne'vAntarakilobhasya pUrvaspardhakAnAM prAgavihitApUrvaspardhakAnAM ca | TTInAM yathottaramanantaguNA api guNakArAste sarve'pi dalikamAdAya sarvajaghanyApUrvasarddhakAdivargaNAto'na- prathamadvitIyakiTTayantaraguNakArAdapi anntgunnhiinaaH| ntaguNahInAM tulyarasadalikasaMcayAtmikAM prathamakirTi ata eva sAmAnyataH prathamAt saMgrahakiTTa yantaraguNakAkaroti / evamato'pi anantaguNarasAntarAM dvitIyAM, rAdanantaguNahInena ekena guNakAreNa guNitatayA tato'pi tRtIyAmevaM yAvat prathamatribhAgAntyakiTTI- vRddhibhAvAt sadRzAntaratAyAM anantAnAmapi saMgrahAmiti / etAzca kathaMcit tulyAntaraguNakAratayA ana bhiprAyato avAntarakiTTInAmekatvam / yazca saMgrahakintA api ekaiveti / yathA lobhasya tisro''....... / TTInAM parasparaM vizeSyaH (pa), so anyasmAdantaraguNakArAevaM prathama vibhAgAntyakiTTIto'nantaguNavRddhara dekAdazabhedAditi / punarapi sphuTatarAvabodhAya asasAvibhAgAM yathottaramanantaguNAbhyadhikAnantAntarAla- dbhAvakalpanayA kiJciducyate / kila dvAdazasvapi kiTTIsamU svabhAvAM dvitIyAmevaM tRtIyAM ca karoti / saMgrahakiTTISu anantA api avAntarakiTTayastisrayathA lobhasya tisro'nantA vA, tathA pratyekaM pazcAnu / stisra iti SaTtriMzat , atra ca prathamakiTTI anantapUrvyA mAyAdInAmapi / paraM dvAdazA'pi saMgraha kiTTayaH rasA'pi kila dazarasAvibhAgA etadviguNAvibhAgA svasthAnasadRzAvAntarakiTTIguNakArA uttarottaraM ca sva- dvitIyA, taccaturguNAvibhAgA tRtIyA, evaM ythotrmnsthaanaadnntgunnvRddhaantraalaaH| tathAhi dvAdazAnAM saMgra. ntaguNA api avAntarakiTTayaH pUrvapUrvadviguNaguNakArahakiTTInA kAdazAntarANi / ekAdaza cAntaraguNakA guNitatayA dvitIyAdInAM saMgrahakiTTInAM prathamakiTTIrAstatra lobhasya prathamasaMgrahakiTTayAzvaramakiTTI yadana rekA dazApi parihRtya tAvattepA(thA?)vaccaramA'trAntara. ntarAziguNitA tasyaiva dvitIyasaMgra kiyA. prathamakiTTI / kiTTItti / etAH punarekAdazApi saMgraha kiTTayantaraguNa Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 584 : navamaM pariziSTam .. [zatakacUrNiTippanam kArairanantAnantarUpairapi koTidazakAdikairyathottaramana- 1 ( 1, 67, 77, 216) ityantimaH paJcatriMzattamo ntaguNairapi dazaguNaiH koTIkoTisahasradazakaparyantaire- dvicaramAvAntarakiTTIguNakArastAvat svayamabhyUhya kAdazabhirAdito'pi caramA'vAntarakiTTIguNakArAda- guNitaphalAnugatA sudhiyA vAcyeti (?) / etAzca nantaguNairapi sAdhikapaJcaguNa :(561644)prAcyaca- | dvAdaza kosaMjvalanodayena kSapakazreNimArohato ramakiTTInAM guNanena bhavanti / atra ca guNakArasa dRSTiH bhavanti / mAnasaMjvalanodayena kSapitasaMjvalanakopasya 10 20 / 80 koTi 800 | koTi 6400 / zeSamAnAditrayasya nava / mAyodayena tu kSINAdyadvaya- koTayaH10 8 / 16 _ sya SaT / lobhodayena cAdyatrayakSaye kevalalobhasya evaM dviguNadviguNaguNakAraguNitatayA'ntarAntarA ca lisraH / taduktaM - saMgrahakiTTayantarAnugatA yaavt| solasa dotti (donni ) sayAi sattetari huti taha- bArasa nava cha ttini ya kiTTIpo hoti ahavaNaMtAmo sahassAI / sattaTThIlakkhehiM samaggalA egakoDI y|| ekke kammi kasAye tigatigamahavA aNaMtAno // 1 // / pariziSTAni samAptAni / * kAyaprAbhRtagAthA-163 Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddhisaMmArjanapatrakam pRSTham paGaktiH azuddhiH zuddhiH pRSThama paGkti azuddhiH zuddhiH 2 14 cAgame hyAgame 31 11 uvaTTaNAa uvaTTaNAa 2 25 zrIpAzca0 sbiidhaagh 31 16 bhAvane vimmaye 0bhAvanavismaye 3 4 dIkSavyAjA0 dIkSAnyAjA0 32 15 bandhodayo bandhodayayo0 3 17 panyAsapAdo panyAsoM 32 17 chaTTase yathA kAra: chaTuMse khavagaseDhI 33 4 9 15 "kAyavva sekAle" "sekAle kuNai" guNasakrameNa guNasaMkamaNa 33 23 ThiighAyasaMkhehiM saMkhaThiighAyehi 10 6 ayogiketraliguNasthAnakaJca ayogi 33 25 sthitighAtasaMkhyaH saMkhyasthitighAtaH guNasthAnakaJca 19 11 sattAgatta0 33 26 yasthititvam yasthitisattvam sattAgata. 34 2 SaSTayA va" SaSThayA vA" 19 20 sapta 0paJcaka 20 5 parAdhAdeyo parAghAtamucchavAsa 34 3 sthitighAtasaMkhyaiH saMkhyasthitighAtaiH 34 5 upalakSa "lakSyate 4 mupaghAta trasacatuSka 34 8 0dvaya drayaM subhagamAdeyaM 20 6 triMza0 nAmakarmaNastriMza. 34 10 TTi viNAseu di NAseu 22 6 vyavachinnAH vyavacchinnAH 34 12 vinAzayitu nAyitu 34 26 0tazca'nanta0 22 16 AuNANi bhAugANi 0tazcA'nanta. 22 27 uparitanA0 NAse 34 28 viNA0 uparitanI0 24 10 nAza 34 29 vinAzanantarasasamaya0 nantarasamaya0 25 22 vi 35 1 anivRtti0 savedAnivRtti.* 25 26 sthitiM ghAtayati sthitevinAzaH 35 2 kimapUva0 kimapUrva0 27 20 0 Na'saM0........ 0Na dalibhaM tu 36 6 sAgaropama0 sAgarovama0 ............. khivA asaMkhaguNaM pakhivAi 36 12 padasaskAraH padasaMskAraH 27 21 baMdhaMtAsu bajhaMtIsu 36 22 pUSNe puNe 36 23 20 21 ||15shaa (udgItiH) // 15 / / (gItiH) ca ya A 28 3 0pakRtInAM 0prakRtInAM 37 16 ThiibaMdhasaMkha0 saMkhaThiibaMdha0 28 7 ca yaWan 37 18,20 sthitibandhasaMkhya0 saMkhyasthitibandhaH 28 21 dvikta0 dvirukta. 37 20 saMkhyAteSu saMkhyAtasahasreSu 29 2 pUNNe 37 26 0prAtabhR0 prAbhRta0 30 9 zredazato 0pradezato 38 16 trisabhAga0 trisaptabhAga. 30 11 kathaMpuna0 kathaM punaH 38 18 mohanIyasyasA0 mohanIyasya sA0 30 27 yantrakama yantrakAriNa 38 25 saptamAtraH saptabhAgamAtraH sarvatra praSThazirasyapanyastasakSmAkSarapaGakitaH paDhaktyako bodhyaH / # iyaM zuddhiH 111, 130, 141, 152 gAthAsvapi bodhyaa| A iyaM zuddhiH 26,29, 33, 39, 53, 77, 85, 88, 105, 107, 160, 169, 170, 185, 202, 205, 209, 217, 241, 260 gAthAsvapi bodhyA / iyaM zuddhiH 37, 39, 41, 43, 45, 47, 49, 51, 53, 55, 57, 59, 61, 63.65, 67,6971, 73, 75, 70,79, 81, 83, 85, 87, 89, 91, pRSThadhvapi bodhyA / -_ pi puNNe Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 586 ] azuddhisaMmArjanapatrakama puNe zAHiARAOK 36 8 40 65 23 dezaghAto dezavAtI 39 11 40 66 28 bhinnamuhurta0 bhinnamuhUrta 31 20 0sahasrasu sahasraSu 68 8, 14 baMdhaMtINa bajhaMtINa 39 21 niyamo niyamaH 68 12 sahArthastena sahastena 40 3 pRNNe vaktavyama 68 26 nukIrya nukIrya vaktavyam / palidovaya0 palidovama0 66 2,14 0prakRtiprathama- prakRtereva prathama40 29 40 sA0 ko0 40 sA0 ko0 ko sthitI eva sthitI 41 27 mohaNIyasya mohaNIyamsa | 69 citram 0188888888888887 42 7 nAmadvika-jJAnA- nAmAdidvikajJAnA varaNacatuSka0 varaNAdicatuSka0 70 14 0yanIyai0 0nIyalyaiH 42 8 tribhAguttara0 tribhogottara0 71 16 mepamaMtarAdo mevamaMtarAdo 42 12 gadANi, tado gadANi, NAmAgovANaM 71 19 paSTho'dhikAra pAho'dhikAraH palidobamassa saMkhe- 72 8 sakhyAtavASikaH saMkhyAtavArSika: jjadibhAgo baMdho,tado 72 13 vyudAsAyacyAharati vyudAsAya vyAharati 43 23 palyopamA0 palyA0 74 27 virdhazca vidhazca 44 24 palyopamA'saM0 palyopamasaM0 75 1 rasasakramA0 rasasaMkramA0 45 24 bandheSu sahasraSu bandhasahasraSu 75 11 nubhAsaMkramonubhAgasaMkramo 46 16 mohanIyasya mohanIyasya bandhaH 77 21 rasabandho'lpaH / rasabandhaH prabhUtaH 46 29 vadikkitesu vadikkatesu 77 21 rasoiyo'lpaH / rasodayaH prabhUtaH 47 5 kameNa'saMkhaguNo kamA asaMkhaguNo 78 19 rasodaya stokaH / rasodayaH prabhUtaH 47 6 saMkhyeguNa saMkhyaguNa 79 3 napusakaveda napuMsamavedaM 47 7 krame..."guNa: kramAdasaMkhyaguNaH 79 4 sarvasaMkramaNa sarvasaMkramaNa 47 29 'kameNa' 'kamA' 76 19 khivei khavei 48 12 u 80 7 mohasya mohassa 48 26 vedanIyAsyA0 vedanIyasyA0 80 15 pradesaMkramo pradezasaMkrano 81 5 ||5shaa 50 18 sAgaromazata sAgaropamazata0 // 55 / / (gItiH) 81 6 tu 55 16 0sattvatojJAnA0 0sattvato jJAnA0 15 bandhataH sattvataH 56 14 saMkhyeyaguNaH vizeSAdhikaH 82 25 saMkhyeyarSa saMkhyeyavapa0 56 21 palyAsaM0 palyasaM0 83 5 Aliduge ya sesage sese AligAduge 58 21 cUHNi cUrNi 83 6 vASikaM vArSika 58 23 cUrSi00cUrNi 83 . AvalikAdvike cazeSe zeSa AvalikAdike 58 24 TThitibaMdhaMti dviti bandhanti 83 14 jnaa| jaadN| 59 23 0NavaNokkasAyA 0NavaNokasAyA 84 2 pussivedassa purisa vedassa 59 24 jahaNNaTThigati0 0jahaNNagaTThiti0 84 7 baddhaH // 54 // baddhaM tahudayaTTiI sesA // 57 / (gItiH) 61 23 sthAvarA''podyo0 0sthAvarA''tapodyo0 84 9 baddhamudayasthitiH baddhaM tathodayasthitiH 62 7 sUkSma0 sUkSma 85 3 jahaNNaM jahaNNo 62 23 thINaMkhaveti thINaM khaveti 85 11 tatA tato 63 7 thINAgiddhIya thINagiddhI ya 85 25 paca0 paMca0 65 11 *saMkhyAtasahasraSu gateSu pRthaktve gate / 85 31 0laMbhADA lNbhaado| Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 20 0 valikAyAM ze0 86 28 saMkrAnasi 87 67 0sakra 87 11 0 prakRtikArA0 87 25 guNinA karmAzasya 88 4 hAsyapaTka 89 17 bandhaM sthiti 12 22 tUdIraNA vidma 0 sahasrasthitindheSu cakSa "tiH 92 3 satrau0 92 14 jaghanyayogitA 90 90 91 8 91 34 93 12 catu0 93 12 0 paryasAnaH 93 12 dhikAzca0 93 14 0kara dayo 93 19, 27 vtraNau0 93 28 hinoni 63 29 hAta 94 3 saptavati 94 4 kaNyate 94 9 0nubhAge khaNDe 94 11 bhAvakaryoH 14 rajjvoH 64 94 21 yantra kANi 95 1 0 satpayo0 95 8 sajvalana 96 9,10 0dI0 97 98 15 99 5 99 10 gRhItavyam 102 120dvAyAmeva 102 23 0stRtIya 17 gRhItavyam "9 * khaNDa 103 3 0gakramaNa 103 4 0kottarasA0 103 14 bhanubhAgoo 0 valikAze0 saMkrAmati saMkao 0 prakRti cUrNikArA0 guNita karmAzaya hAsyapaTka 0bandhaM saMcalanAnAM bandha SaTkarmasthiti0 0 ttadIraNayA vidmaH sahasrasthitibandheSu caza "ttiH sahaivo0 jaghanyayoginA ca tRtIyAdhikArazca 0 o paryavasAnaH dhikArazca 0 0karaNe pRthakpRthagadhikAratvena sahAnivRttikaraNAdayo 0vaTTaNa u0 hinoti hidhAto: saptitI karNyate *nubhAgakhaNDe bhAvA kartrIH rajjvAH yantra ke sattvayo0 saMjvalana0 zuddhimAnapatrakam * I0 prahItavyam * khaNDe prahItavyam 0ddhAyAmeva vastRtIyA 0gakrameNa 0kottararasA0 anubhAgA0 103 24 paramparonidhA " 27 0 syaprathama0 105 2 *labdhistad0 105 13.15 0jyate 105 13,15 labdhazca0 14 dvitIyaguNa0 dw "" 105 25 puna punaH 106 30 0rdhakacatuspartha* * spardhakacaturtha* 106 30 108 6 109 1 paTatriMza0 dvitIya 113 9 jaghanyaparitA 115 9,12 bhavanti / 116 20 na yAvantaH 110 4 109 23 3924(2) punarasakheya0 punara saMkhyeya0 112 50 vargaNAtastatR0 0 vargaNAtastu0 112 12 prathamavagaNAyAM prathamavargaNAya 112 14 nyAsa nyAsaH bhavanti / bhavanti / 17 rasA 113 1 pUrva0 pUrva 113 5 0 vibhAgAn utkRSTa0 0vibhAgeSu vizo dhiteSu zeSA rasAvibhAgA jaghanyaparittAsaMkhyeyatama parvakaprathamavargaNAyAmutkRSTa0 jaghanyaparittA0 116 21 vargaNAtaH 116 29 vargaNANato 196 1,34 0spardhake 121 124 16 125 21 125 26 120 10 ra sampardhaka 120 23 idumukta rasavibhAgA kapAyA0 6 uu patriMza0 dvitIyA anivRttikaraNA0 azvakarNa karaNA0 4-1 390x (24-1 paramparopanidhA 0sya prathama0 0 stadU0 0jyante puna rasakha 0 utkarSaNAya0 labdhAzca0 dvitIyadviguNa0 oTTidesu striguNA ukta iti / (gItiH) [ 580 vaktavyAH / tena yAvantaH vAyAM vargaNAta spardhakAdimavargaNAyAM rasaspardhaka0 idamukta rasAvibhAgA kaSAya0 punara saMkhya0 utkarSaNApa0 126 21 pUrvaspardhakAnAM pUrvaspardhakAnAm 126 27 bhokaDDukaDaNa0 okaDakaDaNa* 126 29 127 6 128 11 129 6 oTTide gAstriguNA X (udgItiH) Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 588 ] mazuddhisaMmArjanapatrakam lobha. 10. 0 3 . Asaras. 131 spadhaka0 spardhaka0 131 12 vibhAgA vibhAgAH 131 29 0paJcadazA0 0caturdazA0 131 30 0viMzatitamA0 0SoDazA0 132 4 ekaviMzatitam ekaviMzatitamam 132 17 catuviMzatitam caturvizatitamam 132 13 triMzattama triMzattamam 132 18 paJcatriMzattam paJcatriMzattamama 134 5 kapApa0 kapAya0 " 18 saptatima0 saptatitama0 134 20 caNiH cUNiH 135 24 dalama dalam 165 26 ekAcaya. ekacaya0 136 3 vizeSazco0 vizeSazcA0 136 8,6,12 dissai dIsaha 137 27 spadhekabhyaH spardhakebhyaH 139 10 puvvacarimAA puvaantimagA, 136 11 dissai dIsai 139 14,21 yAvatpUrvacaramA yAvatpUrvAntimA 140 4 0kSapa"gaNA kSepaNA 140 14 'dissaI' 140 22 sesAmu 141 5,9,230dINa 0INa 141 24 0rUpANAM rUpANAma 142 10-11 gANaM' ti(1) gANa tti.... svArthe kazca vA (siddha hema08-2-160) 142, 17 mANAdINa mANAINa 142 25 spardhagata0 spardhakagata0 144 25,26 vassa0 0vAsa0 145 13 parAI parANa uNa asaMkhasamA / 145 15 pare.."Ni pareSAM punrsNkhysmaaH| 145 22 asaM0 'punarasaMkhyasamAH' asaM0 146 15 mohozamanA0 mohopazamanA0 147 17 SaNNoka. SaDnoka0 147 25 0prabhUtva. 0prabhUtatva0 151 2 mudayeNa mudayena 151 17 0cUrNo 151 20 sagraha. saMgraha 152 3 kohAdINa kohAINa 152 21 ra 'dIsaI' sesAsu 153 18 kiTTIsu muNeyA kiTTIsuNeyA 153 28 guNA guNAH 154 2 rasavibhAgebhyo rasAvibhAgebhyo 154 17 kiTTayantasya kiTTayantarasya 158 9 cUNi cUrNiH -- 158 11 aMtarAiNAma aMtarAi NAma 160 28 gaNaM guNaM 162 27,28 upari"padasya upari bhaNya mAnasya lobhamAyayorantaramanantaguNamityasya lobhatRtIyasaMgrahakiTTanyatarapadena siddhatvAduparitanapadasya 163 18 0ntaraguNaM 0ntaramanantaguNaM 166 9 0NaMguNaM 0NaMtaguNaM 16711,17,190kiTTi kiTriH 167 30 lAbha 167 35 a"sa asa 168 8,26,31 tadrarasA0 tadrasA0 174 13 kiTTa: kiTTiH 176 22 kiTriyantarama kidrayantarama vAnta 0vAntara0 178 3 u 178 20 0bahutvaM bhaNanA00bahutvabhaNanA0 181 14 parimaNayati pariNamayati 181 16 tato'pi tadapi 185 25,27 0kalakSa0 0kAdazalakSa 186 6 2220035 2 2220035 , 19 hInAni hInAni lobhaprathama saMgrahakiTTidvitIyAvAntarakiTTI 187 18 vibhajyante guNyante 191 9 0kramaNaiva 0krameNaiva 191 22 pariNanAya pariNamanAya 191 22 bhavanti / bhavanti / ihA'satka lpanayA darzitasaMkhyAkAni mAyAkiTTitayA pariNatAni dalikAni saMjvalanacatuSkakiTTitayA pariNamanAya gRhItasakaladalikAnAM kizcidadhikASTabhAgapramANAni bhavanti, kintu tAni paramArthataH kiJcinyUnASTabhAgapramANAni / . Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddhisaMmArjanapatrakam [ 589 194 16 1419981400 1416981440 260 26 ( udgItiH) (ripucchandaH ) 199 30 saMjvalaca0 saMjvalanaca0 , 28 nA'pUrvasyAH nyapUrvasyAH 200 6 ||101||(upgiitiH) // 101 / / tato dadAti tato dalikaM dadAti , 12 kiTTikAre0 nanu kiTTikAre0 261 2 'baMdhAdi'0 'baMdhAI 201 14 krodha.............. 261 4 svarupeNa svarUpeNa pra0 krodhapra0 261 5 rupo""svarupazca rUpo'pUrvAvAntara202 4,5 0dI0 kiTTisvarUpazca 202 25 tadAnIMtanAsva0 tadAnIMtanISva0 261 8 adhastanA' 'adhastanI' 204 28 0mApUrvA 0mapUrvA 261 11 prathamA...." 205 8 0saM prathamabandhapUrvA208 12 pUrvApUrvasU0 pUrvApUrvAsU0 vAntarakiTTito'saM0 , 16 pratipAditvAt pratipAditatvAt 261 12 bandhA'vA0 bandhApUrvA'vA0 213 25 0mekona 0mekAdhastanA 266 12 boddhavya / boddhavyaH / pAntarakiTTidalamekona. 269 12 prAga"kSayA anantavRddhi214 21 0cayAn 0cayAn hAnyapekSayA 219 18 maggaNAsuya' maggANAsuca 271 2,3 antya"cayAH 223 25 sammate sammatte 271 28 nirvatya nirvaya 227 2 maNassu maNesu 271 30 kiya kiTTayo 230 29 savvaliMgesu 272 23 0bhayadalaM savvaliMgesu ca bhayacayadalaM antya .........."pAt 4 233 18 jIva jIva: 274 2 (4). 234 8 (udgagItiH) / (udgItiH) 278 2 bandhapUrvAvAnta0 bandhapUrvApUrvAvAnta 235 10 ceva tAhe ceva 284 19 paMcama...."tu kohagabaddhadala 237 7. mAsA mAsAH paMcamAvaliyA 237 22 0tamayA 0tamyA 284 20 mANAdINa 238 23 // 118 / / (gItiH) ||118||(aaryaagiitiH) 284 21 pazca...""kaM tu krodhabaddhadalaM 239 25 0vedyasaMgraha vedyamAnasaMgraha paJcamAvalikAyAM 247 5 goH gauH 284 23 'paMcamalaM tu 'kohaga0' ityAdi, 247 5 gomUtradhArA mUtradhArA 'krodhabaddhadalaM' 247 12 kayA gomUtrikayA 287 1 nirupaNam nirUpaNam 249 10,14 0tanA tanI 287 10 saMcitayatsa0 saJcitasya yatsa. 254 16 gopucchakAro gopucchAkAro 289 7 viziSTA viziSTAH 254 26 0tanA asaMkhyeya0 0tanyo'saMkhyeya0 289 13 padasaMsakaraH padasaMskAraH 255 3,8 0tanAsvaH tanISva0 290 30 0parSaNenA0 0pakarSaNenA. 255 6,200tanAnAM tanInAM 261 2 .paritanA paritanI 255 22 0tanA asaMkhyeya00tanyo'saMkhyeya0 291 5 0kSayeno0 0kSayeNo0 256 30 pUrvArvAntara0 pUrvAvAntara0 291 8,16,0prabaddha 0pabaddha0 259 11 coparitanAnAM coparitanInAM 291 22 0NaM sesANigaThi0 0Na sesANi igaTThi. 260 16 vhAnirvibhAga0 0hAnitribhAga. 261 23 (gItiH) (lalitA) 26. 23 baMdhAdi0 baMdhAi0 292 4 dosu dosu , 23 deI 292 23 prabaddhA gacchanti prabaddhA hIyamAnA 6. 25 to dalibhaM deza gacchanti dei Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezonA ophaD tatra 59.] mazuddhisamArjanapatrakam 297 16 dvaitIyIkaM dvaitIyika 337 28 caNa cUrNI 301 22 stisRbhiH sA0 stisRbhira tA0 340 6 evaM jaghanyA0 evaM saMjvalanakrodhasya 307 10 0tamabhAge'saM0 tamabhAgapramANeSvasaM0 __ jaghanyasthityudayo jaghanyA0 308 7 // 15 // // 151 / / (udgItiH) 340 16 uNa puNa 309 26 vaya kSaya 341 24 0dhya krodhatRtIca0 0 krodhatIya. 309 30 tvakatra tvekatra 347 4 sayo vihI sayo vi vihI 310 1 chedaNa cheaNa 347 6,16 sarvo sarvo'pi 310 26 jantarAntareNa / nantarAnantareNa 343 4 mA monte mAsommi 311 14 0Gghaya 0Gghaya 311 29 pallava 349 4 // 18 // / 18 / (gIti:) pallassa 312 15 Io Io duguNUNo 349 23 *mAnasya jaghanyA0 0mAnasya jaghanya312 16 Ali.''gItiH) AvaliasaMkha sthityudo javanyAbhAge jeTTho Avali. 350 10 0viMzatiH viMzati0 saMkhaMso // 154 (gAthaH) 351 12 paDha paDhama312 17 0tItaH) tIto dviguNonaH 351 24 prathamasa0 prathamasaM0 312 18 Ava"jyeSThaH lobhatRtIyasaM0 ApalikA'saMkhya 353 18 lobhatRtIsaM0 __bhAge jyeSTha AvaliphA'saMkhyAMzaH 354 25 dezAnA0 313 4 'AliasaMkhaMse tti 'duguNUNo' ityAdi, 356 7 opha 356 15 0mAyAyA jaghanyA00mA pAyA java313 22 'Ava.' .."tatra 'jeho' ityAdi, nyasthityudayo jaghanyA0 315 20 tAbhyo0 na tAbhyo 358 20 0nubhAgadayazca nubhAgodayazca 316 4 bhavapraddhAzva bhavaprabaddhAzca 356 24 vi 318 30 masthitika ramasthiti 361 1 lobhathama lobhaprathama 321 19 dviguNahAnyara0 dviguNahAnyora0 361 32 mokkaDhitta mokaDDittu 323 2 (gAthA-157) (gAthA-157-258) 364 9 suhusAMparAiya0 suhumasAMparAiya0 323 19 asakhye 10 asaMkhyeya0 365 9 prAga prAga 325 13 veijja) veijjaM0 365 22 viMzati. viMzati. 328 24 pratibahudalaM pratibaddhabahudalaM / 366 8 kiTTimazcatu0 kiTTibhyazcatu0 329 13 paJca""zritya / agAlavicchedAdikaM 366 12 sakhyeyamAga0 saMkhyayabhAga0 samAzritya 367 21 bAdara0 bAyara 329 17 (gAthA-166) (gAthA-165) 372 11,26,0padadhanaka 0padadhna0 329 30 tAhe ca eva tAhe ceva sa 375 8 madhyakhaNDadalaM madhyamakhaNDadalaM 326 32 caitra caiva sa 377 6 prakSipyata prAkSipyata 330 11 tu 'vedayati' tu sa 'vedayati' 380 30 kiTTIni0 kiTTa ni. 330 22 0NatvAt 0NatatvAt 280 30 lyA alpA 332 20 0zca'saMkhyeya0 / 0zvA'saMkhyeya0 382 10 saMparAiyo sAMparAiyo 334 20 gahakiTTIe saMgahakiTTIe 382 19 sarvAH pradezApekSayA 335 15 veijja0 veijjaM0 sAH 336 19 carime carame 384 13 tadeva tadevaM 337 16 catubhirmAsai0 / caturbhirmAsai0 / 385 13 nekottaravRddhayA nekottaravRddhayA. pi Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [591 azuddhisamArjanapatrakam 385 16 pUrvApUrvAyUkSma pUrvApUrvasUkSmA 436 5 ukkasiyA ukosiyA 389 23 antavarSam antarvam 442 26 zrIvivAhaprajJaptI zrIvyAkhyAprajJaptI 390 10 tayArNiya tayANiM ca 443 6 jinamataM jinamataM 390 24 totAu carimao bIyAimmi u 444 17 kevalinaH kevalino 390 28 tato" smAta carimato dvitIyAdau 446 18 dAnAntarAyANAM dAnAntarAyAdInAM 391 24 antakaraNa antarakaraNa. 443 22 pratihAyaka prAtihArya 392 29 saMkhejadibhAgamettamevavaM saMkhejjadi- 447 8 sayogIguNa0 sayogiguNa bhAgamettameva taIAII taiAII 393 210 dalatastu0 dalatastvekasaMkhyeyabhAgamA 448 9 yasyAyustastR0 yasyAyuSTAtR0 vimAna 451 5 vivAyato neta vAcyama, 400 9 neti cet, na, 451 20 guNam guNaH 402 4 ThiisaMtaM uga ThiisaMtaM puNa 451 22 0zAmazritya zanAzritya 484 5 obhAnodayogu0 0bhAgodayo gu0 453 31 dhavalApharAstu dhavalA. rAstu 405 5 muhUrtA muhUrtA 453 31 sarvavAti karmaNAM / sarvAvAtikarmaNAM 405 10 ccaigotrayoH .ccotrayoH 455 53 zrIvivAhaprajJaptI zrIvyAkhyAprajJaptI 406 33 duAlI......"NeNa duAvaliyA 458 26 nitaM mizra vyAkhyAprajJapti 462 30 vyAkhyAhaprajJapti0 yasaMkrameNa'guhaveNa 406 35 ke"nena 472 3 tanujogA 0taNujogA ke ca saMkrameNAnubhavena 477 25 kAyAyoge. kAyayoge0 407 12 anubhavanena anubhavena 478 3 muhurtA muMhartA 409 26 mA gAdIhiM mA gAI hiM 480 5 okaDaDhijjA okaD dijjA 409 27 kohAdiga0 kohAiesa0 480 20 vi diipamANA ThiimANA 482 14 gAthAdvayana gAthAdvayena 0pramAgA 0mAnA 484 5 'avvaphaDANa' ___'apuvaphaDDANa' 420 3 412 24 mAya khavedi mAyaM khavedi 484 24 samAtakiTTikaraNasya tasya' 'tasya' samA414 31 anye tu anye tu prAhuH takiTTikaraNasya 415 2 bhavati bhavatIti 490 25 ciya 416 2 udyaJca uktaJca 485 6 ADivAi apaDivAI 417 20 vedasya" bhAgo00vedasya jaghanya- 485 29 dvaya dvayaM sthitisattvaM jaghanyAnubhAga- 497 27 samacatutra samacaturasrasattvaM jaghanyAnubhAgo0 499 2 sthityudayoguNita0 sthityudayo guNita. 418 13 vedaNANattaM veaNANattaM 500 24 naraAgu0 NaraaNu0 421 28 omevetyavaM mevetyevaM 504 24 vedanIyA. vedanIyamohanIyA0 422 30 sthi sthiti 504 30 nAma......"rUpANi vedanIyAss423 1 kiTTivedanAddhA0 apagatakaSAyA0 - yuSka-nAma-gotrarUpANi 423 25 ghAtikarmaNA ghAtikarmaNAM 505 25 tattvadhyAtmata0 tattvadhyAtmamata0 423 26 0zatamagAthAyAma zatatamagAthAyA / 506 10 (6) AyuHkSayAdakSayasthitiH, (6) vi432 15 vizaSa0 vizeSa. nakSayAinantaM vIryam, 434 25 samayahiaAli0 samayahiAvali0 | (7) vighnAyAdanantaM vIryam (7)AyuHkSayA dakSa yasthitiH 435 28 vaTThamANassa vaTTamANassa 508 65 santAnatvAditi santAnatvAt , 435 31 daMsa-NAvara0 daMsaNAvara0 pradIpasantAnavaditi E EEEEEEEEEEEEEEEE vi ci Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 592 ] mazuddhisamAjanapatrakama jAna 5121 15 0dbhedaH, tena dbhadaH, tathA 546 3 bhavatI bhavatIti suNAnAM kathaJciduccheda- 547 17 diti diti siddhamiti ceta. vadanucchado'pi, tena 548 12 prakRtipuruSavila vi0 515 21 prathama...... yataH nahi prathamavikalpaH 550 5 tathA prakAzya tathAtmAnaM prakAzya kasya kAraNasyA'bhAvaH ? 550 15 anupapAtta0 anupapatti0 zarIrAderiti cet , maivam , na hi | 551 2 baddhAvasthAyA baddhAvasthAyAM 517 6 yadyuktaM yaduktaM 552 29 ityatreva zabdena ityatrevazabdena 520 21 0'samAne deze 'samAnadeze pradIpasantAnavaditi 524 26 anyavRtti yato'nyavRtti0 553 3 saMvadenA0 sabadanA 525 3 kAmam satyam 554 9 bhivanAm bhidhAna 525 6 vaiphalyam / vaiphalyam / 558 19 citA0 racitA0 ma 525 15 ityapi iti, tadapi 559 8 vmabhRtam pAcaryam 527 6 preyazabda0 preyaHzabda0 590 275 0yogAt yogAd 528 31 dravyato tatra dravyato 562 5 iSThAma 529 11 nityAnityasukha0 sukha0 563 30 tibhikozataGga. timi ko zataraGga. 529 25 vyUDhaH / / vyUDho voddhvyH| 565 ko02 paM0 5 24 Thiiyadho ThibaMdho 530 23 0zcaikabhAjana0 0rekabhAjana0 567 1 110do ThobaTTaNa0 0do ThobaTTaNa0 532 28 sukhatvenabhimatA0 sukhatvenAbhimatA0 567 2 380masakha0 0masaMkha0 533 30 yogapadyaM yogapay 19 132 bhAgANa bhAgANaM 573 2 21 apavvaphaDDANa apuvvaphaDANa 536 27 preyaH zabda0 0preyaHzabda0 574 29 *dhmmaannd0| dhammANaMda 539 16 0bhiniveza bhinivezo 575 2 23 jeTho jeTThA 540 12 0tteritvena terupabhogAzrayatvena 578 2 6 tasmizca tasmiMzca 540 21 parakIyeSu parakIyeSu 580 220 paJcasagrahakArAH paJcasaMgrahakArAH 541 3 evaM yata evaM 581 1 5 zrIvadhamAna0 zrIvardhamAna0 542 12 heto"nAma hetoH smaraNaM nAma | 581 2 3 0cUrNikArAH cUrNikArAH 12 544 14 pratyayakSasya pratyakSasya 582 1 17 141 15, 141 545 12 gRhateSu gRhIteSvi0 16 12 mahInA mahinA ITAm Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svavagaseDho( kSapakazreNi )granthanI mUlagAthAoMno gujarAtImAM bhAvAnuvAda Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI-bhAvAnuvAda (1) surendro, asurendro ane narendrothI vaMdana karAyela zrIpArzvanAtha bhagavatane mana-vacana-kAyAthI namaskAra karI svaparanA hita mATe gurumahArAjanI kRpAthI kSapakazreNi graMthane kahIza. (2-3) - kSapakazreNigraMthamAM navaadhikAra che. te A pramANe 5 kiTTikAddA. 6 kikrivedanAhvA. apagatakaSAyAdI. 1 yathApravRttakaryuM. 2 apUrvakaraNa, 3 1savedAnivRttikaraNa, 4 azvakaNuM karNASThA. UM 8 sayAgikevaliguNusthAnaka 9. aAgiguNusthAnaka (4) anaMtAnubaMdhi krAdha-mAna-mAyA-lAbha tathA mithyAtvamaiAhanIya-mizrameAhanIya- samyakatvameAhanIya A danasasakane kSaya karIne, janyathI (echAmAM ochA ) antarmuhUta kALa pachI ane utkRSTathI (vadhAremAM vadhAre) sAdhika (kaIka adhika) 33 sAgaropama kALa pachI zeSakamanA kSaya mATe jIva-AtmA prayatna kare che. zeSakarmAMnA kSaya mATe prayatna karatA te AtmA 6 ThThA ane 7 mA guNusthAnakane anekavAra spaze che. pachI 7 mA guNasthAnake te zramaNAtmA yathApravRttakaraNa kare che. (5) adhyavasAyA -- aMtarmuhUta pramANu yathApravRttakaraNanA dareka samayamAM asaMkhya leAkAkAzanA pradezapramANu adhyavasAyA haiAya che ane te yathApravRttakaraNanA prathama samayathI mAMDIne uttarAttarasamaye vizeSAdhika heAya che. pUrva pUrva samayanI apekSAe uttarAttara samaye vicArAtI adhyavasAyeAnI vizuddhi urdhvamukhI vizuddhi kahevAya che, prastuta yathApravRttakaraNamAM te dareka samaye anaMtaguNI hAya che. A anaMtaguNI urdhvamukhI vizuddhi eka jIvanI apekSAe samajavI. aneka jIvAnI apekSAe te raSasthAnapatita jANavI. vikSita eka samayamAM asa Mkhyeya- leAkAkAzapradezapramANu adhyavasAyeAnI paraspara vicArAtI vizuddhitiya kamukhI vizuddhi kahevAya che. te aneka jIvAnI apekSAe ja samajavI. A tiyasmukhI vizuddhi SaTUsthAnapatita hoya che. 1. vedanA udayavALuM anivRttikaraNa, anivRttikaraNaguNasthAnakanA bahusaMkhyAtabhAgA sudhI vedanA udaya hAya che. 2. 1 anaMtabhAga, 2 asaMkhyAtabhAga, 3 sakhyAtabhAga, 4 saMkhyAtaguNu, 5 asaMkhyAtaguNa, huM ane taguNu, Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khabagaseDhI [ gAthA 6-13 (6-7-8) yathApravRttakaraNanA prathamasamaye jaghanya vizuddhi sauthI theDI hoya che. tenA karatAM bIjA samaye jaghanya vizuddhi anaMtaguNa hoya che. tenA karatAM trIjA samaye anaMtaguNuM, e rIte yathApravRttakaraNanA prathama saMkhyAmAM bhAga sudhI jaghanyavizuddhi anaMtaguNI anaMtaguNI kahevI. yathApravRttakaraNanA prathama saMkhyAmAM bhAganA caramasamayanI vizuddhi karatAM nIce yathApravRttakaraNanA prathamasamaye utkRSTa vizuddhi anaMtaguNa hoya che. tenA karatAM yathApravRttakaraNanA prathama saMkhyAmA bhAganA uparanA prathamasamaye jaghanyavizuddhi anaMtaguNI hoya che. e rIte nIce upara kramazaH utkRSTa ane jaghanyavizuddhi yathApravRttakaraNanA caramasamaya sudhI kahevI. yathApravRttakaraNanA caramasamayanI jaghanyavizuddhithI yathApravRttakaraNanA caramasaMkhyAtamAM bhAganA prathamasamaye utkRSTavizuddhi anaMtaguNI hoya che. tenA karatAM bIjA samaye utkRSTavizuddhi anaMtaguNa hoya che. A rIte yathApravRttakaraNanA caramasaMkhyAtamA bhAganA caramasamaya sudhI utkRSTa vizuddhi anaMtaguNI anaMtaguNI kahevI. (9-10) yathApravRttakaraNa karate jIva, manoyoga-vacanayoga-dArikakAyega, A traNa gemAMthI game te eka pegamAM, saMjvalanodha-mAna-mAyA-lebha, A cAra kaSAyamAMthI game te eka kaSAyamAM, temaja zrutapagamAM vartate hoya che. matAMtare mati-mRta-cakSudarzana-acakSudarzana A cAra upagamAMthI koI eka upayogamAM varte che. puruSaveda-veda-napuMsakaveda, A traNa vedamAMthI keI eka vedamAM ane pUrva pUrvasamayathI uttarottarasamaye vizuddhatara thaphalalezyAmAM vate che. prakRti, sthiti, rasa ane pradezane AzIrIne baMdha, udaya, sattA sugama hevAthI svayaM jANI levI. (11) yathApravRttakaraNanA anaMtarasamaye sapaka AtmA apUrvakaraNa kare che. apUrva karaNamAM ayavasAyanI vizuddhi gomUtrikAnA AkArapramANe jaghanya ane utkRSTa anaMtaguNI hoya che. jema gomUtranI dhArA prathama DAbI bAju paDe, pachI vakrAkRtithI jamaNI bAju paDe, pachI pharI DAbI bAju paDe. te ja rIte apUrvakaraNamAM prathamasamayanI jaghanya vizuddhi karatAM utkRSTavizuddhi anaMtaguNI hoya che. tenA karatAM bIjA samaye jaghanyavizuddhi anaMtaguNI hoya che. tenA karatAM te ja bIjA samaye utkRSTa vizuddhi anaMtaguNa hoya che. tenA karatAM trIjA samaye jaghanyavizuddhi anaMtaguNI hoya che. A kamathI apUrvakaraNanA caramasamaya sudhI jaghanya-utkRSTa vizuddhi hoya che. tethI mUtrikAnI upamAthI vizuddhikrama batAvyo che. pAMca apUrva adhikAra : (12-13) apUrvakaraNanA prathama samayathI ja (1) zubha temaja azubhakarmonI papamanA saMkhyAmAM bhAga pramANa sthitino ghAta. (2) abadhyamAna azubhakarmanA pradezono guNasaMkrama. (3) azubhakamanA rasane ghAta, (4) apUrva sthitibaMdha ane 1. juo - kSapakazreNi TIkA pR. 16 uparanuM citra. 2. gomUtrikAkRti mATe juo kSapakazreNi TIkA pR. 247. Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 14-19] bhAvAnuvAda (5) guNazreNi. A pAMca pahelAM kadI prApta nahi thayelA apUrva adhikAra ahIM ekI sAthe pravarte che. tethI A karaNa apUrvakaraNa kahevAya che. (14) 1 sthitighAtaH sthitivAta eTale sthitisattAnA azcima bhAgamAMthI sthitine ghaTADavI. te A pramANe - jaghanya sthitikhaMDa 55manA saMkhyAmAM bhAga pramANa hoya che. temaja utkRSTa sthitikhaMDa paNa papamanA saMkhyAmAM bhAgapramANa hoya che. temAM jaghanya karatAM utkRSTa sthitikhaMDa saMkhyAtaguNe hoya che. ukta sthitikhaMDamAMthI dareka samaye thoDA thoDA karma pradeza prahaNa karI nIcenI sthitimAM nAMkhI aMtarmuhUtakALamAM vivakSita sthitikhaMDanI sarvasthitimAMthI sarva pradezane khAlI karI nAkhe che. tethI eTalI sthiti sattAmAMthI ochI thAya che. A rIte jIva apUrvakaraNamAM saMkhyAtA-sthitighAto kare che. (15) 2 guNasaMkrama : sattAmAM rahelI abadhyamAna azubhaprakRtinA dalikane badhdhamAna svajAtIya prakRtimAM dareka samaye asaMkhya guNa asaMkhyaguNa dalikane nAMkhe- saMjamAve che. dA. ta. sattAmAM rahela apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA dalikane vartamAnamAM baMdhAtI mehanIyanI prakRtiomAM saMkramAve. (16) 3 rasaghAta ? rasaghAta eTale rasane ghaTADe. dareka aMtarmuhUrte sattAmAM rahela azubhaprakRtinA bahuanaMtabhAgapramANa rasano sapaka nAza kare che. eka sthitighAta daramyAna AvA hajAre rasaghAta thAya che. zubhaprakRtinA rasane ghAta thato nathI. (17) 4 apUrva sthitibaMdha : apUrvakaraNanA prathamasamaye sthitibaMdha aMtaHkaTAkeTIsAgarepamapramANa thAya che. sthitisattA paNa aMtaHkoTAkoTIsAgarepamapramANa hoya che. paNa sthitisattA karatAM sthitibaMdha saMkhyAtaguNahIna hoya che. apUrvakaraNanA prathamasamaye zarU thayela sthitibaMdha aMtarmuhUrta sudhI cAle che. aMtamuhUrta pUrNa thayA pachI, pUrvakaratAM palyopamanA saMkhyAmAM bhAga pramANa e che e bIje navo sthitibaMdha zarU thAya che. te paNa aMtamuhUrta sudhI cAle che. apUrvakaraNamAM AvA apUrva sthitibaMdha saMkhyAtA thAya che. (18) 5 guNazreNiH guNazreNi eTale asaMkhyaguNakame dalinI racanA. apUrva karaNamAM sattAgatakamaMdaliDemAMthI pratisamaya asaMkhyaguNa karmapradezane grahaNa karIne aMtamuhUrta pramANa niSekenA udayaniSekathI mAMDI chellA niSeka sudhI asaMkhyaguNa krame dalikanI racanA chava kare che, paNa anudayavatI prakRtinA pradezane udayAvalikAnA uparanA niSekathI mAMDIne guNazreNinA caramaniSeka sudhI guNazreNinA AyAmamAM asaMkhyayaguNanA krame nAMkhe che. guNazreNine AyAma (nikSepa) apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa A be karaNanA kALathI kaMIka adhika hoya che. A guNazreNi AyAma galitAvazeSa hoya che eTale ke jema jema eka eka niSeka anubhavAto jAya, tema tema AyAma ocho thatuM jAya. ' (19) sattAmAM rahelA mehanIyakarmanA pradezamAMthI asaMkhyAtamA bhAga jeTalA pradezane ukheDIne (laIne) temAMnA asaMkhyAtamAbhAgapramANa pradezanI chava udvartana kare Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navagaseDhI [gAthA 20-27 che. bAkInA bahuasaMkhyAtabhAgonI apavartana kare che. tethI udUvartAnAmAM jeTalA pradeza hoya che. tenA karatAM apavartanamAM asaMkhyaguNa hoya che. tenA karatAM sattAgata (nahi ukheDelA) pradeza asaMkhyAtaguNa hoya che. (20-21) ahIM apUrvakaraNanA sarakhA sAta bhAga kalpIe to temAMnAM pahelA bhAgane aMte nidrA ane pracalAne baMdha viccheda thAya che, devadvika, paMcendriya jAti, vaikriyadrika, AhAraddhika, tejasakAmaNuzarIra, samacaturasasaMsthAna, varNa, gaMdha, rasa, sparza, zubhakhagati, nirmANa, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, zvAsozvAsa, jinanAma, trasadazakanI nava-(yazakIti sivAya) A trIsa prakRtino chaThThA bhAganA aMte baMdha vichera thAya che. apUrvakaraNanA caramasamaye hAsya, rati, bhaya, jugupsA-A cAra prakRtiene baMdha vicacheda thAya che. ane hAsya, rati, zeka, arati, bhaya, jugupsA A cha prakRtine udaya vicacheda thAya che. (22) apUrvakaraNanA prathamasamaye thatA sthitibaMdha karatAM tenA caramasamaye saMkhyAtaguNahIna sthitibaMdha thAya che. apUrvakaraNanA prathama samaye je aMtaHkaDAkaDI sAgaropamapramANu sthitisattA hatI te saMkhyAtasthitighAtothI ochI karAtI karAtI caramasamaye saMkhyAtaguNahIna thAya che. (23) apUrvakaraNanI samAptinA anaMtarasamaye jIva anivRttikaraNa kare che. temAM apUrvakaraNanI jema navA sthitikhaMDane ane rasakhaMDane nAza karavAne prAraMbha kare che. ahIM jaghanyasthitikhaMDa karatAM utkRSTa sthitikhaMDa saMkhyAtabhAgamAtra ja adhika hoya che. je apUrvakaraNamAM saMkhyAtaguNa adhika hate. (24) anivRttikaraNanA prathamasamaye sarva karmonA sarvadalikanI deze pazamanA, nidhatti ane nikAcanA vicacheda pAme che. arthAt anivRttikaraNanA prathamasamayathI dezathI upazamita niddhata ane nikAcita pradeze sattAmAM rahetA nathI. temaja navA baMdhAtA karma pradezanI dezapazamanA nidhatti ke nikAcanA thatI nathI. anivRttikaraNamAM prathamasthitibaMdha aMtarlakSa sAgaropama-lAkha sAgaropamathI paNa ochA hoya che. (25) apUrvakaraNanA prathamasamaye je sthitisattA aMtaHkeDIkeDIsAgaropamapramANa hatI. tenA karatAM anivRttikaraNanA prathamasamaye sthiti sattA saMkhyAtaguNahIna rahe che. 26) anivRttikaraNano prathamasthitikhaMDa naSTa thaye chate ekI sAthe pravezelA sarva jIvonA paraspara sthitisattA ane sthitikhaMDa tulya hoya che. (27) anivRttikaraNamAM saMkhyAtA sthitibaMdhe gayA (thayA) pachI jyAre anivRttikaraNanA kALane saMkhyAta bhAga bAkI rahe tyAre AyuSya sivAyanA sAtakarmane sthitibaMdha asaMkSipaMcendriyanA sthitibaMdhanI tulya thAya che. tyArabAda saMkhyAtasthitibaMdha gAyA (thayA) pachI caturindriyanA sthitibaMdha tulya, tyArabAda saMkhyAtasthitibaMdha gayA (thayA) pachI trIndriyanA sthitibaMdha tulya tyArabAda saMkhyAta sthitibaMdhe gayA Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 28-34] bhAvAnuvAda (thayA) pachI dvIndriyanA sthitibaMdha tulya ane tyArabAda sa`khyAta sthitimA gayA ( thayA ) pachI ekendriyanA sthitiba MdhanI tulya sthitimadha thAya che. (28-29-30-31) have anivRttikaraNamAM saMkhyAtahajAra sthitiba MdheA gayA bAda je sthitima dhAddhi eka eka vastu ane che te kahIzuM. paNa saMkhyAtahajAra sthitibadhAnA gamanane niyama keAI keAI vizeSa sthaLe lAgu na pADave. sthitibadha : ekendriyajIvanA sthitibaMdha samAna sthitiba`dha thayA bAda saMkhyAtA hajAra sthitimA gayA ( thayA ) pachI nAma-gAtrakamanA eka pakScApama, jJAnAvaraNu danAvaraNu, veDhanIya ane antarAyanA dADha palyApama ane meAhunIyanA e patyeApama sthitibaMdha thAya che. tyArapachI dareka aMtarmuhUte nAmagAtranA uttarAttara sthitiba`dha saMkhyAtaguNahIna thAya che. bAkInA pAMcakarmAnA pahelAMnI jema patyeApamanA saMkhyAtamA bhAga hIna thAya che. A krame saMkhyAtahajAra sthitibadhA gayA ( thayA ) pachI nAmageAtrane sthitibaMdha paDyeApamanA sakhyAtamA bhAgapramANa thAya che. jJAnAvaraNAdi cAra karmonA eka palyApama ane meAhanIyane ekatRtIyAMzaadhika eka palsepama (1) thAya che. tyArapachI dareka aMtarmuhUte jJAnAvaraNAdi cArane paNa uttarAttara sthitiba`dha saMkhyAtaguNahIna thAya che. meAhunIyanA pahelAMnI jema patcApamanA saMkhyAtabhAgahIna thAya che. A krame paNa saMkhyAtAhajAra sthitibaMdheA gayA pachI meAhanIyane sthitibaMdha eka patyeApamapramANe thAya che. bAkInA cha karmAnA pakSe pamanA saMkhyAtamA bhAgapramANe thAya che. tyArabAda dareka a MtarmuhUte sAte karmAnA uttarAttara sthitibaMdha sakhyAtaguNuhIna thAya che. (32-33) mAhanIyanA eka pacepamapramANu sthitiba`dha pUrNa thayA pachI thatA sthitibaMdhanuM apamahutva A pramANe hoya che -- nAmagAtrane sthitibadha thADA. tenA karatAM jJAnAvaraNAdi cArakarmAnA saMkhyAtaguNeA. tethI meAhanIyane saMkhyAtaguNA. A krame saMkhyAtahajAra sthitiba`dha gayA pachI nAmagetranA sthitiba`dha paDye pamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa thAya che ane tyArapachI e banne karmAnA uttarAttara sthitibaMdha asaMkhyAtaguNahIna thAya che. ane zeSakarmAne pUrvavat saMkhyAtaguhIna thAya che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitibaMdheA gayA (thayA) pachI jJAnAvaraNAdi cArakarmAnA sthitibadha patyeApamanA asa MkhyAtamA bhAgapramANa thAya che ane te pachI A cArane sthitibaMdha uttarAttara asaMkhyeyaguNahIna thAya che. e ja rIte sakhyAtahajAra sthitibaMdheA thayA pachI mehanIyanA sthitibaMdha paNa paceApamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa thAya che, ane tyAre sAtakarmInI sthitisattA atakSasAgaropama eTale ke lAkha sAgarApamathI paNa ochI rahe che. havethI sAtekamane uttarottara sthitibaMdha asaMkhyayaguNaThThIna thAya che. (34) tyArakhAnlR saMkhyAtahunnara sthitibaMdhe gayA pachI mADunIyane sthitibadha ekIsAthe ghaTIne jJAnAvaraNAdi cAranA sthitiba Mdha karatAM asaMkhyeyaguNahIna thAya che. tyArabAda sa MkhyAtatujAra sthitibadhA gayA pachI mehanIyane sthitibaMdha ekIsAthe ghaTIne Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [gAthA 35-41 nAmagAtranA sthitima dha karatAM asa MkhyeyaguNahIna thAya che. tethI sthitima dhanuM alpamahatva A pramANe ane-meAhanIyanA sthitiba`dha thADA. tenA karatAM nAmageAtranA asaMkhyaguNA tenA karatAM jJAnAvaraNAdi cAranA asaMkhyaguNe. (35-36) tyArabAda saMkhyAtahajAra sthiti dhA gayA pachI jJAnAvaraNa, danAvaraNa ane aMtarAya A traNane sthitibaMdha ekIsAthe ghaNA eche thavAthI tenA karatAM vedanIyanA sthitibaMdha asa dhyeyaguNa thAya che. tyArabAda saMkhyAtahujAra sthitimA gayA ( thayA ) pachI nAmageAtranA sthitibaMdha karatAM jJAnAvaraNAdi traNanA sthitibaMdha ekIsAthe ghaTIne asaMkhyaguNahIna thAya che ane te vakhate vedanIyanA sthitimadha nAmageAtranA sthitibaMdha karatAM vizeSAdhika hoya che. ahIM sthitima dhanuM alpabahutva A pramANe che meAhanIyane sthitibaMdha thADe. tenA karatAM jJAnAvaraNAdi traNanA asaMkhyeyaguNu. tenA karatAM nAmagAtranA asaMkhyaguNu. tenA karatAM vedanIyane vizeSAdhika. Ama anivRttikaraNamAM uttarAttara sthiti dheA thayA kare che. yatabak (37) sthitisattA : uparyudegkta alpabahutvanA kramathI sakhyAtahupara sthitidhAta thayA pachI sAtakanI sthitisattA asannInA sthitima dhatulya thAya che. tyArapachI chellA alpabahutvasudhI je rIte sthitibadhA kahI gayA chIe te ja rIte sthitisattA paNa samajavI. (38) sthitisattAnA chellA alpabahutva bAda saMkhyAtahAra sthitighAta thayA pachI asaMkhyAtasamayaprabaddha kadilakAnI udIrA thAya che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thayA pachI cAra apratyAkhyAnAvaraNakaSAya, cAra pratyAkhyAnAvaraNukaSAya A ATha prakRtione sattAmAMthI kSaya thAya che ane te ja samaye A kaSAya aSTakane jaghanyasthitisa krama thAya che. 16 prakRtinA kSaya ane maiAhakanuM aMtarakaraNa : (39-40-41) tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thaI gayA pachI sthAvara, sUkSma, tiya cagati, tiya cAnupUrvI, narakagati, narakAnupUrvI, Atapa, udyota, sAdhAraNa, ekendriya, dvIndriya, trIndriya, caturindriya jAti, ane thINadvitrika A seALa prakRtinA kSepaka AtmA sattAmAMthI kSaya kare che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thayA pachI dAnAntarAyAdi prakRtiene dezaghAtI rasa khAMdhe che. te A rIte - 16 prakRtionA kSaya thayA bAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thayA pachI dAnAMtarAya ane manaHpavajJAnAvaraNanA dezaghAtI rasa khAMdhe che. tyAramAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thaI gayA pachI lAlAMtarAya, avadhijJAnAvaraNa tathA avadhidarzanAvaraNane dezaghAtI rasa khAMdhe che. tyArabAda saMkhyAta hajAra sthitighAta thaI gayA pachI zrutajJAnAvaraNa ane acakSudanAvaraNanA dezaghAtI rasa khAMdhe che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thaI gayA pachI cakSuda nAvaraNane dezaghAtI rasa khAMdhe che. tyArabAda saMkhyAtahAra sthitighAta thaI gayA pachI upabheAgAMtarAya ane matijJAnAvaraNunA dezadhAtI rasa khAMdhe che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thaI 1. sthitiba`dha sAthe sthitiSThAta paNa thAya che ane te bannene kALa paNa sarakhA che. Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 42-50] bhAvAnuvAda gayA pachI vItarAyana dezaghAtI rasa bAMdhe che. tyArabAda saMkhyAtahajAra sthitighAta thaI gayA pachI saMjavalanacatuSka ane nava nekapAya A mehanIyanI 13 prakRtinuM aMtarakaraNa kare che. arthAta upara nIcenI sthiti cheDI vaccenI aMtarmuhUrta pramANa sthitigata dalikone samaye samaye khAlI kare che. A aMtarakaraNanI kriyA eka sthitibaMdhanA aMtamuhUrta pramANa kALamAM samApta thAya che. (42) aMtarakaraNakriyA vakhate udayavALI prakRtinI prathama sthiti aMtamuhUrta pramANa ane anudayavatI prakRtinI prathama sthiti AvalikA pramANa hoya che. napuMsakaveda ane strIvedanI prathamasthiti sauthI thoDI tathA banI parasparatulya. tenA karatAM puruSavedanI prathamasthiti vizeSAdhika. tenA karatAM krodha, mAna, mAyA ane lebhanI prathama sthiti kramazaH vizeSAdhika hoya che. (43) aMtarakaraNa karatI vakhate upara nIcenI sthitinI vaccenI aMtarmuhUrta pramANu sthitimAMthI pradezane upADI upADIne udayavALI prakRtinI prathamasthitimAM nAMkhe ane badhyamAnaprakRtionI abAdhArahita dvitIya sthitimAM nAMkhe che. (44-45) aMtarakaraNanI kriyA pUrNa thayA pachI mohanIyane (1) saMkhyAtavarSa pramANa sthitibaMdha (2) ekaThANIye rasabaMdha (3) ekaThANIe radaya (4) AnupUrvI saMkrama (5) lebhane asakama (6) navA baMdhAtAM sarvakarmonI baMdhAyA bAda cha AvalikA gayA pachI udIraNuM ane (7) napuMsakavedanI kSapaNuM A sAta adhikAravastuo ekI sAthe pravarte che-thAya che. (46) aMtarakaraNanI kriyA pUrNa karanAra jIvane vivakSita kaI eka samaye, mehanIyakamane rasabaMdha, rasadaya ane rasasaMkrama anukrame anaMtaguNa hoya che. have dalijene AzarIne baMdha-udaya ane saMkrama kahIzuM. (47-48-49) pradezabaMdha, pradezadaya ane pradezasaMkrama anukrame asaMkhyAtaguNa hoya che. pUrva pUrva samayanI apekSAe uttarottara samaye mohanIyane rasabaMdha ane rodaya anaMtaguNahIna hoya che. rasakhaMDane ghAta thayA bAda rasasaMkrama anaMtaguNahIna thAya che. ane uttarottara samaye pradezabaMdha veganA anusAre cAra prakAre thAya che. te A pramANe-asaMkhyAtabhAgavRddha, saMkhyAtabhAgavRddha, saMkhyAtaguNavRddha ane asaMkhyAtaguNavRddha athavA asaMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtabhAgahIna, saMkhyAtaguNahIna ane asaMkhyAtaguNahIna pradezabaMdha thAya che. temaja yaMga je avasthita hoya te avasthita pradezabaMdha paNa thAya che. uttarottarasamaye pradezodaya ane pradezasaMkramaNa asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa hoya che. (50) vivakSita kaI eka samayamAM mohanIyane rodaya vadhAre hoya che. tenA karatAM te ja samaye rasabaMdha anaMtaguNahIna hoya che. tenA karatAM anaMtara samaye radaya 1. aMtarakaraNanI nIcenI sthiti e prathamasthiti ane uparanI sthiti e dvitIyasthiti. juo- kSapakazreNi TIkAmAM citra naM. 7 Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navaseDhI [gAthA 51-59 anaMtaguNahIna hoya che. tenA karatAM te ja samaye rasabaMdha anaMtaguNahIna hoya che. (51-para) aMtarakaraNa kriyA pUrNa thayA bAda saMkhyAtahajAra sthitikhaMDe gayA pachI kSapaka napuMsakadane sarvathA apAve che. tyArabAda strIvedane khapAvavAno prAraMbha kare che strIvedanI kSapaNAnA kALane saMkhyAtame bhAga vItyA pachI jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa-aMtarAya A traNa ghAtikarmano sthitibaMdha saMkhyAtavarSa pramANa thAya che. tyArabAda sthitikhaMDa- pRthakatva gayA pachI strIvedane sarvathA khapAvI de che ane tyAre mehanIyakarmanI sthitisattA saMkhyAtavarSanI rahe che. (53-54-55) strIvedane sarvathA kSaya karyAbAda jIva sAta nekaSAyanA kSayane prAraMbha kare che. te vakhate sthitibaMdha ane sthitisattAnuM a95bahatva A pramANe hAya che - mehanIyane sthitibaMdha De. tenA karatAM bAkInA traNa ghAtikarmone saMkhyAtaguNa. tenA karatAM nAmazetrane asaMkhyAtaguNa ane tenA karatAM vedanIyane vizeSAdhika hoya che. mehanIyanI sthitisattA thaDI. tenA karatAM bAkInA traNa ghAtikarmonI asaMkhyaguNa. tenA karatAM nAmazetranI asaMkhyaguNI ane tenA karatAM vedanIyanI vizeSAdhika hoya che. sAta nekaSAyanI kSapaNunA kALane saMkhyAtame bhAgI gayA pachI traNa aghAtikane sthitibaMdha saMkhyAtavarSapramANa thAya che. (56) sAta nokaSAyanA kSapaNA ddhA(kSapaNA kALa)nA saMkhyAtabhAgI gayA pachI traNa ghAtikarmanI sthitisattA saMkhyAnA varSonI rahe che. puruSavedanI prathamasthiti e AvalikA pramANe bAkI rahe tyAre puruSavedane AgAla- pratyAgAla viccheda pAme che. bIjI sthitimAMthI udIraNAkaraNadvArA pradezonuM udayamAM AvavuM te AgAla. prathamasthitimAMthI udvartanAkaraNadvArA bIjI sthitimAM pradezanuM javuM te pratyAgAla. (57-58) puruSavedanI samayAdhika eka AvalikA pramANe prathama sthiti bAkI rahe tyAre puruSavedanI jaghanyasthityudIraNuM ane jaghanyAnubhAge dIraNA thAya che. eka samayajUna be AvalikA pramANa kALamAM baMdhAyeluM puruSavedanuM dalika ane puruSavedanI udayasthiti, puruSavedanI prathamasthitinA caramasamaye bAkI rahe. te sivAyanA sAte nekaSAyanA sarva pradezane kSaya thAya che. te vakhate puruSavedane sthitibaMdha ATha varSa pramANa, saMjvalana catuSkane seLavarSapramANa thAya che. ghAtikanI sthiti sattA saMkhyAtavarSa ane avAti- karmanI asaMkhyAtavarSa hoya che. (59) puruSavedanA udayavicchedanA anaMtarasamaye jIva adhakaNukaraNa kare che. puruSavedeAdayanA viccheda pachI saMjvalanAdhanA udayanA bAkI rahelA "kaMIka adhika trIjA bhAgapramANukALa"ne adhakaNuM karaNaddhA kahevAya. tenAM traNa nAmo che. (1) azvakarNa. karaNuddA (2) AdelakaraNoddhA (3) apavartanadvartanakaraNadA. 1 juo - kSapakazreNi TIkAmAM citra naM. 10. 2 juo - citra naM. 11. Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 60-67]. bhAvAnuvAda A nAma sArthaka che. jema ghaDAne kAna madhyabhAgamAM pahoLuM hoya che, pachI sAMkaDo thatuM jAya che, e ja rIte puruSavedane udayaviccheda thayA bAda eka rasaghAta samApta thaye chate kedha, mAna, mAyA ane lebhane rasa anukrame anaMtaguNahIna(e) bane che. athavA puruSavededayanA vicacheda thayA pachI pUrva spardhake karatAM anaMtaguNahIna rasavALAM apUrvapardhake kare che. tethI paNa A prakriyAnA kALane azvakakaraNuddhA kahevAya che. AdolakaraNaddhAne artha paNa A rIte samajavo. Adola eTale hIMcake. vRkSanI zAkhAne hIMcake baMdhAya tyAre banne bAjunI derInI vaccene bhAga vadhu pahoLo hoya che. tyAra bAda nIce sudhI saMkecA ochA thatA jAya che. apavartana eTale ochuM thavuM. udvartana eTale vadhavuM. puruSavededayanA viccheda pachI eka rasaghAta thaye chate saMjavalana kedha-mAna-mAyA-lobhane kamazaH rasa anaMtaguNahIna bane che tathA lebha-mAyA-mAna-krodhane anukrame anantaguNavRddha (adhika) bane che athavA pUrvaspardhake karatAM apUrva spardhakano rasa anaMtaguNahIna hoya che ane apUrva spardhake karatAM pUrvaspardha kene rasa anaMtaguNaadhika hoya che tethI apavartadvartanakaraNukALa kahevAya che. (60) azvakarNakaraNanA prathamasamaye mehanIyanI sthitisattA saMkhyAtahajAra heya che ane cAre prakAranA saMjavalana kaSAyane baMdha aMtamuhUrtapUna 16 varSa pramANa thAya che. (61) rasasattAnuM a5bahatva-mAnanI rasasattA DI. tenA karatAM krodha, mAyA ane lebhanI anukrame vizeSAdhika hoya che. e rIte sabaMdhanuM paNa a5mahatva jANavuM. - (62) dha, mAna, mAyA ane lebhane rasakhaMDa anukrame vizeSAdhika hoya che. prathama rasakhaMDane ghAta thayA pachI lebha-mAyA-mAna-krodhanA bAkI rahelA spardhake anukrame anaMtaguNa hoya che. (63) saMjavalana kaSAyanA jaghanya pUrva spardhaka karatAM utkRSTa apUrvaspardhakane paNa anaMtaguNahIna rasavALuM kare che. AvAM spardhaka zreNi sivAyanI kaI paNa avasthAmAM pahelAM na karelAM hovAthI apUrva spardhaka kahevAya che. (64-65) apUrvaspardhake eka dviguNahAnispardhakenA asaMkhyAtabhAga pramANa hoya che. ahIM bhAgahAra (bhAjaka) utkarSaNapakarSaNabhAgahArathI asaMkhyAtaguNa ane palyopamanA prathamavargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. uttarottara apUrvaspardhakanI prathamavargaNAo vizeSAdhika hoya che. (66) azvakarNakaraNanA prathamasamaye anukrame krodha-mAna-mAyA-lebhanA apUrva spardhaka vizeSAdhika hoya che. (27) cAre saMjavalanakaSAyanA caramaapUrvaspardhakanI prathamavANAe rasanI apekSAe tulya hoya che. lebhAdinI jaghanyavargaNAmAM rasanA avibhAge anukrame vizeSAdhika hoya che. arthAta lebhanA prathamaapUrvaspardhakanI jaghanyavargaNAmAM rasAvibhAge ceDA. tenA karatAM Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. khagaseDhI [gAthA 68-77 mAyAnA prathamaapUrvaspardhakanI jaghanyavargaNAmAM vizeSAdhika. tenA karatAM mAnanI jaghanyavargaNAmAM vizeSAdhika. tenA karatAM krodhanI jaghanyavargaNAmAM rasAvibhAga vizeSAdhika hoya che. (68) kSapakazreNi upara ArohaNa karato AtmA apUrva spardhakomAM vizeSahInakrame dalika Ape che tenAMkhe che). apUrva spardhakanI caramavagaNA karatAM pUrva spardhakanI prathamavagaNAmAM asaMkhyAtaguNahIna dalika Ape che. tyAra bAda pUrvaspardhakanI badhI vargaNAomAM vizeSahInakame dalika Ape che. (69) apUrvaspardhakanI jaghanyavargaNAthI mAMDI pUrva spardhakanI caramavagaNA sudhI dazyamAna dalika gopucchAkAre (gAyanA puchaDAnA AkAre) kramazaH vizeSahIna hoya che. apUrva spardhakamAM vartamAnamAM apAtuM ja dalika dazyamAna dalika. pUrva spardhakomAM dazyamAna dalika eTale vartamAnamAM apAtAM dalikanI sAthe sattAmAM raheluM junuM dalika. prathamaapUrva spardhakanI prathama vargaNAnAM dalike karatAM prathamapUrva spardhakanI prathama vargamAM dazyamAna dalike asaMkhyAtabhAgahIna hoya che. (70) adhakakaraNane prathama samaye apUrva spardhake ane anaMtabhAgapramANa nIcenA maMdarasavALA pUrva spardhake udayamAM hoya che. e rIte baMdha paNa samaja. mAtra vizeSatA e ke udaya kastAM baMdhamAM anaMtaguNahInarasa hoya che. (71-72-73) pratisamaya asaMkhyAtaguNakrame dalike laIne kSepaka AtmA asaMkhyAtaguNahIna navAM apUrva spardhake kare che. vivakSita kaI eka samaye banAvAtAM apUrvaspardhakomAM anukrame vizeSahIna dalike Ape che. ane caramaapUrvaspardhakanI caramavargaNu karatAM pUrva samaye banAvela prathamaapUrvaspardhakanI prathamavargaNAmAM asaMkhyaguNahIna dalike Ape che. tyAra bAda pUrva spardhakanI caramavargaNA sudhI kramazaH vizeSahIna vizeSahIna dalike Ape che. pUrva-apUrva badhAM spardhAmAM dazyamAnadalika anukrame vizeSahIna vizeSahIna hoya che. (74-75-76-77) azvakarNakaraNaddhAmAM eka rasakhaMDane ghAta thayA bAda aDhAra padanuM a5bahatva A rIte hoya che - (1) krodhanA apUrva spardhake DAM. (2) tenA karatAM mAnanA vizeSAdhika (3) tenA karatAM mAyAnA vizeSAdhika. (4) tenA karatAM lobhanA vizeSAdhika. (5) tenA karatAM ekadviguNahAninA spardhake asaMkhyAtaguNAM, kAraNa ke apUrvaspardhake ekadviguNahAninA spardhakenA asaMkhyAtamA bhAga pramANa ja karAya che. (6) tenA karatAM ekaspardhakanI vargaNAe anaMtaguNa. (7) tenA karatAM krodhanA sarva apUrvaspardhakelI vaNAo anataguNI. (8) tenA karatAM mAnanA apUrvakanI vargaNAo vizeSAdhika. (9) tenA karatAM mAyAnA apUrva spardhakanI vaNAo vizeSAdhikA (10) tenA karatAM lobhanA apUrvapakanI vaNao vizeSAdhika. (11) tenA karatAM 1. juo - "kSapakazreNi' TIkA citra naM 13. Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 78-89]. bhAvAnuvAda pUrva spardhake anaMtaguNAM. (12) tenA karatAM tenI vargaNue anaMtaguNa. (13) tenA karatAM mAyAnA pUrva spardhake anaMtaguNAM. (14) tenA karatAM tenI vargaNuo anaMtaguNI. (15) tenA karatAM mAnanA pUrva spardhake anaMtaguNAM. (16) tenA karatAM tenI vagaNuo anaMtagaNuM. (17) tenA karatAM kodhanA pUrva spardhake anaMtaguNa. (18) tenA karatAM tenI vaNuo anaMtaguNI. (78) azvakakaraNanA caramasamaye mohanIyane-saMjvalanajhedhAdi cAra kaSAyane sthitibaMdha ATha varSa pramANa thAya che. ane bAkInA karmone saMkhyAtahajAra varSa hoya che. (79) sthitisattA-cAra ghAtikarmanI sthitisattA saMkhyAtahajAra varSa ane traNa aghAtikarmonI asaMkhyAtA hajAra varSa thAya che. A rIte kSepaka AtmA azvakarNakaraNane kALa pUrNa kare che. (80) azvakakaraNa pUrNa karIne AtmA kiSTikaraNaddhAmAM praveza kare che. kiTrikaraNakALamAM AtmA pUrva-apUrva spardhA mAMthI kidio kare che. kiTi eTale je vargaNuM ekettara rasAvibhAganA kamavALI hatI. tene rasa ghaTADavAthI pUrva pUrvakaratAM anaMtaguNa AMtarAvALA sarakhA rasAvibhAgene dharanAra kamapradezane samUha. (81) lAbhanA prathamaapUrvaspardhakanI prathamavagaNA karatAM utkRSTa rasavALI paNa kiSTi rasanI apekSAe anaMtaguNahIna hoya che. cAre kaSAyanI kikrio ekaspardhakanI vagaNanA anaMtamA bhAga pramANa hoya che. (82) eka eka kaSAyanI traNa athavA anaMta kidie thAya che. traNa kikrio thAya che te saMgrahakiThThio ane anaMta kiThThio thAya che te avAMtarakidio kahevAya che. (83) krodhanA udaye kSapakazreNi mAMDanArane 12 saMgrahakikrio thAya. mAnanA udaye zreNi mAMDanArane 9 saMgrahakiThThio thAya. mAyAnA udaye zreNimAMDanArane 6 saMgraha kiThThio ane lebhanA udaye zreNipara caDhanArane 3 saMgrahakidie thAya che. (84) eka eka saMgrahakiTrimAM anaMta avAMtarakiThThio hoya che. dareka samayamAM apUrvaavAntarakiThThio asaMkhyAtaguNahIna thAya che. arthAt prathamasamaye jeTalI kikrio kare che, tenA karatAM bIjA samaye asaMkhyAtaguNahIna, tenA karatAM trIjA samaye asaMkhyAtaguNahIna, ema uttarottara samaye asaMkhyAtaguNahIna apUrvakiThThio kare che. (85) pUrva pUrva samaya karatAM uttarottara samaye kikrio mATe dalika asaMkhyAtaguNa grahaNa kare che. have kidienA rasanuM alpabadutva kahevAya che. (86-87-88-89) lebhanI prathamasaMgrahakiSTinI prathama avAMtarakiTimAM rasAvibhAge ceDA, tenA karatAM bIjI avAMtarakiTrimAM anaMtaguNA. tenA karatAM trIjI avAMtara kidimAM anaMtaguNA. e rIte lebhanI prathamasaMgrahakidinI elI avAMtarakiSTi sudhI samajavuM. tenA karatAM lebhanI bIjI saMgrahakiSTinI prathamaavAMtarakiSTimAM rasAvibhAgo anaMtaguNA. tenA karatAM bIjI avAMtarakiTrimAM anaMtaguNa. A rIte lebhanI bIjI saMgraha Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 khavagaseDhI [gAthA 90-97 kiTvinI caramaavAMtarakiTTa sudhI samajavuM. tenA karatAM leAbhanI trIjI saMgrahakiTTinI prathama avAMtarakiTTimAM rasAvibhAge anaMtaguNuA. A rIte leAbhanI trIjI saMgrakiTTanI caramaavAMtariddhi sudhI samajavuM. e ja rIte mAyAnI traNa kiTTi, mAnanI traNa kiTTi ane dhanI traNa kiTTinI avAMtarakidRiemAM rasAvibhAgAnuM alpamarhutva kahevuM. (90) have sa'prakiia Mtara ane avAMtarakiEaMtaranuM alpamahutva kahIzuM. saMgrahakiTTiaMtara - vivakSita sa`grahakiTTinI chellI avAMtarakiTTinA rasAvibhAge je guNuka dvArA guNavAthI anatara uparanI sa'bahukiTTinI prathamaavAMtarakiTTinA rasAvibhAge prApta thAya te guNuka sa'grahakiTTi aMtara kahevAya. avAMtarakaTTi tara te te saMgrahakiTTinI vivakSita avAMtarakiTTinA rasAvibhAgA je guNuka dvArA guNavAthI te vikSita avAMtarakiTTanI anaMtarauparanI avAMtarakakaTTanA rasAvibhAgA prApta thAya te guNuka avAMtaraTTiaMtara kahevAya. (91-92-93) kiTTiaMtarAnuM alpabahutva--aAbhanI prathamasaMgrahakiTTinuM paheluM avAMtarakaTriaMtara alpa-nAnuM. tenA karatAM bIjI avAMtarakaTriaMtara anaMtaguNuM. tenA karatAM trIjuM anaMtaguNuM. A rIte lebhanI prathamasatrahakiTTinA chellA avAMtarar3hiaMtara sudhI samajavuM. tenA karatAM leAbhanI bIjI saMprakiTTanuM paheluM avAMtarakar3hiaMtara anaMtaguNuM che. tenA karatAM bIjI avAMtarakiTTaatara ana MtaguNuM, A rIte leAbhanI bIjI saMgrahakiTTinA chellA avAMtarakaTriaMtara sudhI alpamahutva samajavuM. lAbhanI trIjI sa MgrahakiSTi, mAyAnI 1 lI, 27, 37, mAnanI 1lI, ra7, 37, krAdhanI 1lI, 27, 3jI sa'pratikiTTanAM avAMtarakaTTitA kramazaH anaMtaguNAM kahevAM-samajavAM. krAdhanI trIjI saMgrahakiTTanA chellA avAMtariTTiMtara karatAM lebhanuM paheluM sa Mgrahakir3hitara ana tanu jANavuM. tenA karatAM lAbhanuM bIjuM saMprakiTTiMtara anaMtaguNuM che. A rIte lAlanI trIjI, mAyAnI 1lI, 27,3jI mAnanI 1lI, 27, 37, dhanI 1lI, ra7, 3jI saMgrahakiTTienAM aMtarA kramazaH anaMtaguNAM kahevAM. khAsa yAda rAkhA-- lebhanI pahelI saMgrahiTTanuM paheluM avAMtariTTiaMtara eTale--leAbhanI pahelI saMgrahiTTanI pahelI avAMtaraSTi ane bIjI avAMtarakiEvaccenA guNaka. leAlanI pahelI sakiTTanuM chellu avAMtarakiTriaMtara eTale leAlanI pahelI saMgrahakiTTinI upAMtya avAMtaraTTi ane anya avAMtarikiTTa vaccenA guNaka. leAlanuM paheluM saMgrahakiTTiMtara eTale--leAlanI pahelI saMgrahakiTTinI chellI avAMtarikiTTa ane leAbhanI bIjI saMgrahakiTTinI prathamaavAntarakiTTi vaccenA guNuka. A rIte bAkInA kigniaMtaro paNa samajavAM, (94-95-96-97) saMgrahakiTTionA pradezAnuM alpabahu - mAnanI pahelI saMhikiTTanA samagrapradezeA gheADA. tenA karatAM mAnanI bIjI sakiTTinA pradeze! vizeSAdhika. tenA karatAM mAnanI trIjI saMgrahekiTTinA pradezA vizeSAdhika, tenA karatAM krodhanI bIjI saMgrahakiTrinA pradeze vizeSAdhika. tenA karatAM krodhanI trIjI saMgrakinA Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 gAthA 98-104] bhAvAnuvAda pradeza vizeSAdhikA tenA karatAM mAyAnI pahelI saMgrahakidinA pradeze vizeSAdhika. tenA karatAM mAyAnI bIjI saMgrahakiSkrinA pradeza vizeSAdhika. tenA karatAM mAyAnI trIjI saMgrahakidinA pradeza vizeSAdhika. tenA karatAM lebhanI pahelI saMgrahakidinA pradezo vizeSAdhika. tenA karatAM lobhanI bIjI saMgrahakiSTinA pradeza vizeSAdhika. tenA karatAM lebhanI trIjI saMgrahakidinA pradezo vizeSAdhika. tenA karatAM konI pahelI saMgraha kidinA pradeza saMkhyAtaguNa hoya che. uparyukta alpAbahatva kiTTidakanI apekSAe jANavuM. kiTTikArakanI apekSAe ahIM vizeSa e samajavuM ke jyAM cAre kaSAyanI pahelI saMgrahakiSTi kahevAmAM AvI che, tyAM trIjI ane jyAM trIjI kahevAmAM AvI che tyAM pahelI saMgrahakiTTi kahevI. A rIte te te saMbahakidionI avAMtarakidionuM paNa kidivedaka ane kiTTikArakanI apekSAe alpabadutva kahevuM (98-9-100) eka eka avAMtarakidimAM apAtuM dalika- lebhanI pahelI saMgrahakidinI pahelI avAMtarakidithI mAMDI kedhanI trIjI saMgrahakiSTinI chellI avAMtarakiSTi sudhI dareka avAMtarakidimAM anukrame vizeSahIna dalika apAya che. paraMpare panidhAthI paNa lebhanI pahelI saMgrahakidinI pahelI avAMtarakiSTi karatAM krodhanI chellI avAMtarakidimAM paNa karmalike vizeSahIna ja apAya che. e ja rIte dazyamAnadalika paNa sarva kidiemAM vizeSahInakrame hoya che. (101) kiTio karato jIva mohanIyanI sthiti ane rasanI niyamA apavatane kare paNa udvartanA na kare. kiSTikaraNanI pUrva avasthAmAM rahelA cha udvartanA apavartanA bane kare che. (12) kiSTikaraNanA dvitIyAdi samayamAM dareka samaye asaMkhyaguNa dalika laIne te te sarahakidinI nIce asaMkhyAtaguNahIna apUrvaavAMtarakiThThio kare che. (103-104) dvitIyAdi samayamAM dIyamAna dalika- chellI apUrva avAMtarakidimAM jeTaluM dalika Ape che tenA karatAM pahelI pUrvaavAMtarakiTimAM asaMkhyAtabhAgahIna Ape che ane chellI pUrvaavAMtarakiTrimAM jeTaluM dalika Ape che tenA karatAM uparanI anaMtara pahelI apUrva avAMtarakiTTimAM asaMkhyAtabhAgaadhika Ape che. bAkInI badhI pUrvApUrva avAMtarakiThThiomAM anukrame vizeSahIna dalika Ape che. tAtparya e che ke lebhanI pahelI saMgrahakidinI nIce karAtI apUrva kidiomAM je prathama apUrva avAMtarakirdi hoya che. temAM sauthI vadhAre dalike Ape che. tenA karatAM bIjI apUrva avAMtarakidimAM anaMtabhAgahIna, tenA karatAM trIjI apUrva avAMtarakidimAM anaMtabhAgahIna dalike Ape che. Ama kamazaH chellI apUrva avAMtarakiSTi sudhI anaMtabhAgahIna dalike Ape che. lebhanI pahelI saMgrahakiSTinI chellI apUrvaavatarakiSTi karatAM lebhanI bIjI saMgraha kidinI pahelI pUrva avAMtarakidimAM asaMkhyAtabhAgahIna dalike (pradeze) Ape che. tyAra bAda vizeSahInakame uttarottara pUrva avAMtarakidimAM lebhanI pahelI saMgrahakidinI chellI pUrva Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagaNeDhI [gAthA 105-09 avAMtarakidi sudhI dalike Ape che. lebhanI pahelI saMgrahakidinI chelI pUrvaavAMtarakiSTi karatAM lebhanI bIjI saMgrahakidinI pahelI apUrva avAMtarakidimAM asaMkhyAtabhAgaadhika dalika nAMkhe che. tyAra bAda uttarottara apUrva avAMtarakidimAM vizeSahInakrame nAMkhe che. A rIte zeSa saMgrahakiTTinI avAMtarakikriomAM paNa dalikaprakSepane kema samajavuM. A rIte dalikaprakSepa karavAthI kiTrikaraNanA dvitIyAdi samaye 12 sthAnamAM asaMkhyAtabhAgahIna ane 11 sthAnamAM asaMkhyAtabhAgaadhika dIyamAna dalika hoya che. zeSa sthAnamAM vizeSahIna krame hoya che. tethI dIyamAnadalikanA 23 uSTrakUTa- UMTanA zikhare (DhekA) thAya che. gebInA raNanA UMTanI pIThane bhAga UMco hoya che. pachI kramazaH nIco thato jAya che. sthAnavizeSamAM zarUAta karatAM vadhAre nIce thayA pachI thoDe thaDa nIce thaI UMce thAya (je ke UMcAI dheDI theDI vadhe che paraMtu tenI ahIM apekSA-vivekSA nathI) tyAra bAda punaH kramazaH nIce thAya che. tema ahIM lebhanI pahelI saMgrahakiSTinI pahelI apUrva avAMtarakidimAM dIyamAna dalita sauthI vadhAre hoya che. tyAra pachI kramazaH vizeSahIna thatuM jAya che. apUrva avAMtarakiSTi ane pUrva avAMtarakiTrinI saMdhi thaye chate lobhanI pahelI saMgrahakidinI pahelI pUrvaavAMtarakiTrimAM dIyamAna dalika asaMkhyAtabhAgahIna hoya che. tyAra bAda vizeSahIna vizeSahIna thatuM jAya che. pUrva-apUrvAvatarakidinI saMdhi thaye chate lebhanI bIjI saMgrahakilphinI pahelI apUrva avAMtarakiTrimAM asaMkhyAtabhAgaadhika dIyamAnadalika hoya che. tyAra bAda uttarottara apUrva avAMtarakiTrimAM diyamAnadalika vizeSahIna vizeSahIna hoya che. A rIte dIyamAnadalika uSTrakUTanA AkAratulya thAya. ahIM UMTanI pIThanAM UMcANa ane nIcANavALAM sthAne uSTrakUTa tarIke gaNavA. mAtra UMcANavALAM sthAne gaNIe te agiAra ja uSTrakUTa thAya. bAre saMgrahakiSTinI pUrva-apUrva avAMtarakiTiomAM anukrame anaMtabhAgahIna dazyamAna dalika hoya che. (105-106-107) have gatyAdi mArgaNAomAMthI kaI mArgaNAomAM baMdhAela dalika niyama ke vikalpa hoya te batAvAya che. manuSyagati-tiryaMcagati-ekendriya-paMcendriyatrasakAya-audArika kAyayoga- baudArikamizrakAga, satya-asatya-satyAsatya ane asatyAmRSA ema cAra manega, e ja pramANe cAra vacanaga-napuMsakaveda-dha-mAna-mAyA-labhamatijJAna-zrutajJAna-matyajJAna-zrutajJAna-avirati - sAmAyikasaMyama-acakSudarzana-cha lezyAbhavya-mithyAtva-pazamikasamyaktva kSApathamikasamyaktva, kSAyikasamyaktva-saMjJI-asaMjJI ane AhAraka A 42 mAgaNaemAM baMdhAyeluM mohanIyakamanuM dalika kiTTikaranAra ane kiTivedanArane sattAmAM niyama heya che. (108-19) narakagati-devagati-ndriya-trIndriya-caturindriya-pRthvIkAya-aSkAyateukAya-vAyukAya-vanaspatikAya-vaikriyakAga -vaikriyamizrakAyayoga- AhArakakAyayogaAhArakamiznakAyogakAmaNukAyoga-strIveda-puruSaveda-avadhijJAna-virbhAgajJAna-mana 1. juo - kSapayazreNi TIkAmAM citra naM. 16. Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 110-117] pa+vajJAna - dezivarati - parihAravizuddhisaMyama-chedepasthApanIyasa'yama-avadhidarzana-mizra- sAsvAdanasamyaktva ane anAhAraka A 27 mAgaNuAomAM baMdhAyeluM meAhanIyanuM dalika kiTTikAraka ane kiiveDhakane sattAmAM bhajanAe (vikalpe) hAya che. bhAvAnuvAda (110) kevalajJAna-kevaladana-abhavya-sUkSmasa'parAya ane yathAkhyAtasaMyama A pAMcamANuAomAM baMdhAyeluM mAhanIyanuM dalika kiTTikAraka ane kidbhivedakane sattAmAM niyamA hAtuM nathI, kAraNa ke kevalajJAna-kevaladana mAga`NAmAM jIva hajI gayA ja nathI sUkSmasarparAya-yathAkhyAtamAgaNAmAM jIvanuM gamana vikalpe saMbhavita che paNa tyAM mehu nIyanA baMdhaviccheda heAya che. ane abhavya jIvane teA kSapakazreNinI ja prApti thatI nathI. 15 (111) zAtA ane azAtAvedanIyanA udayamAM, paryApta-aparyApta jIvabhedamAM, ekendriyanA asaMkhyAtAlavAmAM baMdhAyeluM meAhanIyanuM dalika kiTTikAraka ane kiTTivekane sattAmAM niyamA haiAya che. (112) ekathI mAMDIne trasakAyanA saMkhyAtA bhavAmAM moMdhAyeluM mAhanIyanuM lika kiTTikAraka ane kiTTivekane sattAmAM heAya che. tApasa-nigranthAdi sali geAmAM, aMgArAdi kama ane zilpamAM tathA utkRSTasthitibaMdhakALe, utkRSTarasaba dhakALe baMdhAyeluM mehanIyanuM dalika kiTTikAraka ane kiTvivedakane sattAmAM bhajanAe (vikalpe) hAya che. (113) kSepakanI sattAmAM niyamA kaheluM dalika kSepakanI sasthitie ane sa kidRiemAM niyamA hoya che. (114) kiTTikaraNAddhAmAM pUrva apUrva rasaspa spardhakanA udaya hAya che. krAdhanI prathamasthiti eka kikrikaraNAddA samAsa thAya che. keAne anubhave che arthAt te ubhaya AvalikApramANu bAkI hoya tyAre (115) kiTTikaraNanA caramasamaye mAhanIyane sthitibaMdha aMtarmuhUta adhika cAra mahInA ane zeSa karmonA saMkhyAtahajAra varSa thAya che. (116) kiTTikaraNanA caramasamaye mAhanIyanI sattA 8 varSe, zeSa traNa dhAtikanI saMkhyAta hajArava ane adhAtikamanI asaMkhyAtavaSa hAya che. (117) kiTTikaraNanA anaMtara samaye krAdhanI pahelI saMgrahiTTanI sa` avAMtarakidRiemAMthI pradeze kheMcI aMtarmuhUta sthitinA uttarottara niSekamAM asaMkhyeyaguNukrame nAMkhIne kredhanI pahelI saMgrahakiTTinI prathamasthiti race che ane te ja samayathI tene 1. kriTTikaraNanA caramasamaya pachIne kreAdhane je vedanakAla bAkI rahe che tenA traNa bhAga karavA. temAMnA pahelA bhAga karatAM khIjo vizeSahIna. bIjA karatAM trIjo vizeSahIna. temAMnA eka AvalikA adhika pahelA tRtIya bhAgapramANa tadUta jANavuM. e rIte mAna-mAyA-lAbhanI te te saMgrahakiTTinI prathamasthitinuM aMtarmu dUta samajavuM. 2. juo -- citra kSapakazreNi TIkA rR. 244, Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navagaseDhI (gAthA 118-124 anubhave che. tyAre mehanIyane sthitibaMdha cAra mahInA ane zeSa karmone pUrve kahI gayA chIe te pramANe jANa. (118) vedyamAnasaMgrahakidinuM dalika prathamasthitimAM asaMkhyaguNukrame hoya che. prathamasthitinA caramaniSeka karatAM dvitIya sthitinA prathamaniSekamAM asaMkhyaguNa dalika (pradeze) hoya che. tenA uparanA dvitIyAdinikamAM vizeSahInakrame hoya che. (119) vedyamAnasaMgrahakiSTinI prathama ane dvitIya ane sthitinA badhA niSekamAM badhI ya avAMtarakiThThio hoya che. mAtra udayasamaye asaMkhyAtabhAgapramANa tIvrarasavALI ane maMdarasavALI avAMtarakiThThio madhyamarasavALI thaI jatI hovAthI madhyamaavAMtara- kiTio hoya che. (12) kidivedananA prathama samaye mehakarmanI sthitisattA AThavarSa hoya che ane rasasarA dezaghAtI hoya che. mAtra eka samaya nyUna udayAvalikAmAM sarvaghAtI rasasattA hoya che. (121) krodha-mAna-mAyA-lebhanI pahelI saMgrahakidinI asaMkhyAtabhAgapramANa tIvarasavALI ane maMdarasavALI avAMtarakiThThio cheDIne bahuasaMkhyAtabhAgapramANe madhyama rasavALI kikrio baMdhAya che. krodhanI pahelI saMgrahakidinI bahuasaMkhyAtabhAgapramANa madhyama avAMtarakidie anubhavAya che. baMdha karatAM udayamAM kiTio vizeSAdhika hoya che. (122-123) je asaMkhyAtabhAgamANa maMdarasavALI avAMtarakidie baMdhAtI nathI temaja anubhavAtI paNa nathI. te nIcenI anubhaya avAMtarakirdi kahevAya che ane tevI tIvarasavALI uparanI anubhaya avAMtarakiSTi kahevAya che. je tIrasavALI avAMtarakidie mAtra anubhavAya che te uparanI udIrNa avAMtarakiThThio kahevAya. je asaMkhyAtabhAgapramANa maMdarasavALI avAMtarakikrie mAtra anubhavAya che te nIcenI udIrNa avAMtarakiThThio kahevAya ane je avAMtarakidie baMdhAya che ane anubhavAya paNa che te ubhayaavAMtarakiThThio kahevAya che. a5bahatva-kodhanI prathama saMgrahakiTTinI nIcenI anubhaya avAMtarakioi sauthI DI. tenA karatAM nIcenI udIrNa avAMtarakidie vizeSAdhika. tenA karatAM uparanI anubhaya avAMtarakiSTie vizeSAdhika. tenA karatAM uparanI udIrNa avAMtarakiSTie vizeSAdhikA tenA karatAM ubhaya avAMtarakidi asaMkhyAtaguNa hoya che. (124) kidivedananA prathamasamayathI mehanIyakarmanA anubhAganI anusamaya apavartana thAya che. eTale ke mehanIyane rasa samaye samaye anaMtaguNahIna karAya che. pahelAM aMtamuhUrta aMtarmuhUrte anaMtaguNahIna karAto hate. kitrivedakAlanA dareka samayamAM utkRSTa avAMtarakiSTi udayamAM ane baMdhamAM gemUtrikAnA jevA kamathI anaMtaguNahIna rasavALI hoya che. eTale ke kiTiMvedanAddhAnA prathama samaye udayamAM rahelI utkRSTa avAMtarakidi sauthI vadhAre rasavALI. tenA karatAM te ja Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 125 130 ] bhAvAnuvAda 17 samaye badhamAM rahelI utkRSTa aAMtarika ana MtaguNuhInarasavALI. tenA karatAM bIjA samaye udayamAM rahelI utkRSTa avAMtarakiTTi anaMtaguNuhInarasavALI hAya che. tenA karatAM te ja samaye baMdhamAM vartatI utkRSTa avAMtarika ana'taguNuhInarasavALI heAya che. tenA karatAM trIjA samaye uddayamAM rahelI utkRSTa avAMtariTTi anaMtaguNuhInarasavALI hoya che. tenA karatAM te ja samaye badhamAM vartatI utkRSTa avAMtariddhi anaMtaguNuhInarasavALI hAya che. A kramathI dareka samaye udaya ane baMdhamAM utkRSTa aAMtarika anaMtaguNuhIna- rasavALI heAya che, tethI geAmUtrikAnI upamAthI krama darzAkhyA che. (125) kikrRivedanakALamAM dareka samaye aMdha ane udayamAM jaghanya avAMtarakiTTi gAmUtrikAnA jevA krame anaMtaguNahInarasavALI heAya che. eTale ke kiCivedanakALanA pahelA samaye madhamAM jaghanya avAMtarakir3hi sauthI vadhAre rasavALI. tenA karatAM te ja samaye udayamAM jaghanya avAMtari anaMtaguNuhInarasavALI. A kramathI uttarottara samaye badha ane udayamAM jaghanya avAMtaraTTi anaMtaguNahInarasavALI hAya che. tethI uktakrama geAmUtrikAnI upamAthI batAvavAmAM AvyeA che. kiEivedananA dareka samaye mAre saMgrahakiienI uparanI tIvrarasavALI asaMkhyAtabhAgapramANa avAMtarakiTTinA nAza kare che arthAt vadhAre rasavALI kiTTiene ochA rasavALI banAve che. (126) kidbhivedanAddhAmAM samakieinA pradezeAne nIce saMkramAve paNa upara nahi. eTale ke AchA rasavALI saMgakiTTaemAM saMkramAve. nIcenI paNa badhI kiTTiemAM nahi paraMtu peAtAnI nIcenI eka pahelI saMmaTTi sudhI saMkramAve. dA. ta. dhanI pahelI saMgrahakiTTanA pradeze dhanI khIjI, trIjI ane mAnanI pahelI saMgrahiTTamAM saMkramAve. krodhanI bIjI saMgrakiTrinA pradeze krAdhanI trIjI ane mAnanI pahelI saMgrakiTTimAM saMkramAve. (127) AtmA je saMgrahiTTane anubhavatA hAya, te saMgrahakiTTanI ana tarasaMgraha- kiTTimAM anyasaMgrahakiTTi karatAM sa`khyAtaguNA pradeze! saMkramAve che. have sa'kramAvAtA pradezAnuM apabahutva kahIzuM. (128-12-130) alpamahatva - (1) krodhanI bIjI saMgriikaTTamAMthI mAnanI pahelI saMgakiTTimAM sauthI gheADA pradeze| saMkramAve. (2) tenA karatAM kaiAdhanI trIjI saMgrahakiTTimAMthI mAnanI pahelI saMgrahakiTTimAM vizeSAdhika saMkramAve. (3) tenA karatAM mAnanI pahelI saMprakiTTamAMthI mAyAnI pahelI saMgrahakiTTimAM vizeSAdhika saMkramAve. (4) tenA karatAM mAnanI bIjI saMgrahakiTTamAMthI mAcAnI pahelI saMgrahiTTamAM vizeSAdhika saMkramAve. (5) tenA karatAM mAnanI trIjI sagrahakiTTimAMthI mAyAnI pahelI saMgrahakiTTimAM vizeSAdhika saMkramAve che. (6) tenA karatAM mAyAnI pahelI saMgrahakiTTamAMthI leAlanI pahelI saMgrahakiTrimAM vizeSAdhika saMkramAve. (7) tenA karatAM mAyAnI mIjI saMgrahakiTTamAMthI leAbhanI pahelI sa'grahakiTTimAM vizeSAdhika saMkramAve. (8) tenA karatAM mAyAnI trIjI saMgrahakiTTimAMthI leAbhanI pahelI saMgrahakiTTimAM vizeSAdhika saMkramAve. (9) tenA karatAM lAbhanI pahelI 3 Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 khabagaseDhI [gAthA 131-137. saMgrahakiTrimAMthI lebhanI bIjI saMgrahakiTrimAM vizeSAdhika saMkramAve. (10) tenA karatAM lebhanI pahelI saMgrahakiSTimAMthI lebhanI trIjI saMgrahakiTrimAM vizeSAdhika saMkramAve che. (11) tenA karatAM krodhanI pahelI saMgrahakiTrimAMthI mAnanI pahelI saMgrahakiTrimAM saMkhyAtaguNa saMkramAve che. (12) tenA karatAM krodhanI pahelI saMgrahakiSTimAMthI krodhanI trIjI saMgrahakiSTimAM vizeSAdhika saMkramAve che. (13) tenA karatAM krodhanI pahelI saMgrahakiTrimAMthI krodhanI bIjI saMgrahakiSTimAM saMkhyAtaguNuM pradeze saMkramAve che. (131) baMdha(baMdhAtA pradezamAMthI cAre prathama saMgrahakidionI avAMtarakihienAM AMtarAomAM apUrva avAMtarakiThThio banAve che. tene baMdha apUrvaavAMtarakidio kahevAya. (132) eka eka baMdha apUrva avAMtarakihi palyopamanA asaMkhyAtA prathama vargamULa pramANu avAMtarakiTriaMtarI gayA pachI banAve che. (133-134) baMdhaavAMtarakirdiomAM dalanikSepa-baMdhanI pahelI pUrva avAMtarakiSTimAM jIva karma pradeza (dalike) vadhAre Ape (nAkhe) che. tyAra bAda baMdhaapUrvaavAMtarakiTinI nIcenI palyopamanA asaMkhyAtA prathamavargamULapramANu baMdhapUrva avAMtarakikrio sudhI vizeSahInakrame pradezane prakSepa kare che. tyAra pachI baMdhaprathamaapUrva avAMtarakidimAM anaMtaguNA pradeza (karmalike) Ape che. tyAra bAda baMdhapUrvaavAMtara kidimAM anaMtaguNahIna pradeza Ape che. tyAra bAda baMdhapUrva avAMtarakiSimAM vizeSahIna pradezo Ape che. A rIte baMdha utkRSTa avAMtaraki isudhI dalike Ape che. (135) saMkramapradezamAMthI apUrva avAMtarakirdio-kaidhanI pahelI saMgraha kidine choDIne bAkInI 11 saMgrahakiTionI nIce ane tenI avAMtarakirdionAM AMtarAemAM saMkramapradezomAMthI apUrva avAMtarakiTio banAve che. (136) alpabadutva-saMgrahakidinI nIce saMkramapradezamAMthI banAvAtI apUrva avAMtarakikrio karatAM avAMtarakidionAM AMtarAomAM banAvAtI apUrva avAMtarakiThThio asaMkhyaguNI hoya che. ' (137) dalikaprakSepa-saMgrahakiTionI nIce banAvAtI apUrva avAMtarakiTiomAM pradeza(karmalika)ne nikSepa kiSTikaraNanI jema samaja. avAMtarakihienAM AMtarAomAM banAvAtI apUrva avAMtarakiThThiomAM pradezone nikSepa baMdhaapUrva avAMtarakidionI jema samajavo. mAtra aMtara palyopamanA vargamULanA asaMkhyAtamAM bhAgapramANu kahevuM, je baMdhaapUrva avAMtarakithiomAM nikSepa kahetI vakhate 55manA asaMkhyAtA prathamavargamULapramANu kahevAmAM AvyuM hatuM. 1. phodhanI prathama saMgrahakidinI sarva avAMtarakidionA asaMkhyAtamA bhAgapramANa tIvra ane maMda rasavALI avAMtarakidio choDIne je avAMtarakioi baMdhAya che, te baMdhaavAMtarakirdi kahevAya che. temAM pahelAM banAvelI ke saMkramapradezathI banAvAtI avAMtarakidi badhI baMdhapUrvaavAMtarakiTi kahevAya ane je baMdhapradezamAMthI navI ja banAvAya, tene baMdhaapUrvaavAMtarakidi kahevAya. Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 138-143] bhAvAnuvAda (138) koI vivakSita samaye baMdhAyeluM krodhanuM dalika pAMcamI AvalikAmAM saMkrama dvArA bAre saMgrahakidiemAM hoya che. te A rIte-vivakSita samaye baMdhAyeluM krodhanI pahelI saMgrahakiSTinuM dalika eka AvalikA sudhI emane ema ja rahe che, (bIje kyAMya teno saMkrama thatuM nathI.) kAraNa ke baMdhAvalikAgata sakaLakaraNane ayogya che. bIjI AvalikAnA prathama samayathI mAnanI pahelI saMgrahakidi sudhI ene saMkrama thAya. mAnanI pahelI saMgrahakidimAM AveluM krodhanuM dalika eka AvalikA sudhI tyAM ja rahe che, kAraNa ke seMkamAvalikAgata sakalakaraNane ayogya che. mAnamAM AveluM krodhanuM dalika trIjI AvalikAnA prathama samaye mAyAnI pahelI saMgrahakidi sudhI saMkramAve che. te dalikane cothI AvalikAnA prathamasamaye lobhanI pahelI saMgrahakidi sudhI saMkramAve che. pAMcamI AvalikAnA prathamasamaye lebhanI bIjI ane trIjI saMgrahakikrimAM saMkramAve che. Ama kodhanuM baddhadalika pAMcamI AvalikAnA prathamasamaye bAre saMgrahakidiomAM hoya che. mAnanuM cothI AvalikAmAM nava saMgrahakidiomAM, mAyAnuM trIjI AvalikAmAM cha saMgrahakidiomAM, ane lobhanuM bIjI AvalikAmAM traNa kiTrimAM hoya che. (139) vivakSita samaye baMdhAyelAM dalikone samUha te samayamabaddha kahevAya ane vivakSita bhavamAM baMdhAyelAM dalikene samUDa bhavabaddha kahevAya che. udayaniSekamAM cha AvalikAnA samayaprabaddho udIraNuthI aprakSita hoya che, kAraNa ke udIraNuM che AvalikA pachI thAya che. zeSa sarva samayamabaddho tathA bhavabaddho prakSipta-udayaniSekamAM nAMkhelA hoya che. (140-141-142-143) vivakSita kaI eka sthitimAM (niSekamAM) jaghanyathI eka samayamabaddha hoya che. be samayaprabaddho, traNa samayaprabaddho, cAra samayaprabaddho, ema eka eka vRddhivALA samayamabaddho utkRSTathI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. vivakSita samaye baMdhAyelA pradeze udayadvArA sAMtaraniraMtara bhegavAtA bhogavAtA bAkI rahelA ane anaMtara samaye je sarvathA bhagavAI javAnA hoya, te pradeza bhAgakALanA pUrva samaye samayamabaddhazeSaka kahevAya. e ja rIte vivakSita bhavamAM baMdhAyelA pradeza bhAgakALanA anaMtara pUrva samaye bhavabaddhazeSaka kahevAya, a85bahuva-ekasamayaprabaddhazeSakavALI sthitio DI. tenA karatAM asaMkhyasamayaprabaddhazeSakavALI sthitio asaMkhyAtaguNI. tenA karatAM papamanA asaMkhyAtamAM bhAgapramANasamayaprabaddhazeSakavALI sthitie asaMkhyAtaguNI hoya che, kAraNa ke tevI sthitie sattAgatasthitionA bahuasaMkhyAtabhAgapramANa hoya che. eka samayamabaddhazeSaka jaghanyathI mAtra eka sthitimAM hoya che ane utkRSTathI eka samaya adhika udayAvalikA cheDIne sarva sthitimAM hoya che. je samayamabaddhonAM zeSake eka sthitimAM hoya te samayaprabaddho a5. tenA karatAM je samayamabaddhonAM zeSake be sthitimAM rahelAM hoya te samayamabaddho vizeSAdhika. A rIte anaMtare nidhAe vizeSAdhika vizeSAdhika samayamabaddho kahevA. Ama prathamasthAnathI AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga pramANu sthAne jaIe tyAre samayamabaddho dviguNa thAya che. tyAMthI pharI AvalikAnA asaM. Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagaseDhI [gAthA 144-15ra khyAtabhAgapramANa sthAne jaIe tyAre pharI samayaprabaddha dviguNa thAya che. A rIte AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa dviguNavRddhinAM sthAne jaIe tyAre yavamadhya prApta thAya che. yavamadhyanI upara anaMta ropanidhAe samayaprabaddho vizeSahIna vizeSahIna hoya che. paraMpare panidhAe AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge dviguNahIna dviguNahIna hoya che. (144) je sthitimAM samayaprabaddhazeSaka hoya te sAmAnya sthiti kahevAya. je sthitimAM samayamabaddhazeSaka na hoya, te asAmAnya sthiti kahevAya. jaghanyathI eka asAmAnya sthiti hoya eTale ke AjubAjumAM sAmAnya sthiti ane vacce eka asAmAnya sthiti. e rIte AjubAju sAmAnya sthiti ane vacce niraMtara be asAmAnya sthitio, niraMtara traNa asAmAnya sthitimAM hoya che, e pramANe ekattaravRddhinA krame utkRSTathI AvalikAnA asaMkhyAtabhAgapramANa niraMtara asAmAnya sthitio hoya che. (145) eka eka asAmAnya sthitimAM sauthI theDI. tenA karatAM niraMtara babbe asAmAnya sthitio vizeSAdhika. tenA karatAM niraMtara traNa traNa asAmAnya sthitio vizeSAdhika. A rIte vizeSAdhika vizeSAdhika hoya che. AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAgapramANa sthAne jaIe tyAre dviguNa thAya che. AvAM dviguNavRddhinAM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthAne jaIe tyAre yavamadhya prApta thAya che. (146) have abhavyaprAgya viSayaka prarUpaNuM karIe chIe-abhavya prAgya prarUpaNA eTale bhavya ane abhivyane AzirIne je prarUpaNA tulya hoya tevI akSaka jIne AzarIne prarUpaNa. kSapakane AzarIne samayaprabaddho vagere je je bAbatamAM AvalikAne asaMkhyAtamo bhAga kahyo che te te bAbatamAM popamano asaMkhyAtamo bhAga kahe. have abhavyaprAyogya nilepanasthAnAdi bIjI vastuo kahIzuM ke je kSepakane AzIrIne kahI nathI. (147) palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa nilepanasthAne che. keTalAkanA mate nile panasthAne karma avasthAnakALanA bahu asaMkhyAtabhAgapramANa hoya che. tAtparya e che ke vivakSita samaye bAMdheluM karma gheDuM thoDuM sAMtara-niraMtara bhogavAtuM zreNi sivAyanI avasthAmAM vahelAmAM vaheluM pApamanA asaMkhyAtabhAgahIna karma avasthAnakALa pachI sarvathA nilekhita-khAlI thAya che. utkRSTathI karmaavasthAnakALanA caramasamaye nilepita thAya che. eTale palyopamanA asaMkhyAtamAbhAga jeTalA nilepanasthAna prApta thAya che, keTalAkanA mate vivakSita samaye je karma baMdhAya te vahelAmAM vaheluM pApamanA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI thoDuM thoDuM sAMtara niraMtara bhegavAyA pachI sarvathA nileMpita thAya che. tethI temanA mate karmaavasthAnakALanA ghaNuM asaMkhyAtabhAgapramANu nile panasthAne prApta thAya che. (148-149-150) eka jIvanI apekSAe bhUtakALamAM jaghanya-nilepanasthAnamAM nipita samayamabaddhone pasAra thayele kALa sauthI ocho. tenA karatAM bIjA nirlepana 1. te te karmanI sthiti. 2. sattAmAMthI khAlI thayelA. Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 151-154] bhAvAnuvAda 1 sthAne vizeSAdhika. tenA karatAM trIjA nile panasthAne vizeSAdhika. A kramathI palyeApamanA asaMkhyAtamA bhAganA nirlepanasthAne nile pitasamayaprabaddho prathamasthAna karatAM dviguNu (bamaNA) thAya che. tyAra bAda punaH lyeApamanA asaMkhyAtabhAga jaIe tyAre pharI dviguNu thAya. A rIte dviguNavRddhinAM asaMkhyAtAM sthAne che. e ja rIte yavamadhyanI upara jaI e tyAre dviguNahAninAM sthAna prApta thAya che, pahelethI sanile pana sthAnAnAM asaMkhyAtamA bhAgapramANa nile`pana sthAneA jaIe, tyAre cavamadhya prApta thAya che. nAnAdviguNavRddhi hAninAM sthAnA patyeApamanA achedanakanA asa`khyAtamA bhAgapramANu hAya che. tenA karatAM e dviguNavRddhi ke hAninI vaccenA AMtarAmAM rahelAM sthAne asaMkhyAtaguNAM haiAya che. (151) evI rIte nilepita bhavabaddonA paNa vyatikrAMta kALa jANavA. paraMtu bhavabaddhonuM jaghanyanile panasthAna, samayapramaddonAM aMtarmuhUtanA samaya pramANu asaMkhyAtAM nile panasthAnAnI upara heAya che. bannenuM yavamadhya eka ja sthAne prApta thAya che. (152-153) vivakSita samaye baMdhAyelA samayaprabaddho peAtAnAmAMthI phakta eka ja ka`pradeza khAkI rahevA dvArA niapita thayA haiAya tevA samayaprabaddho theADA. tenA karatAM e kama pradeza zeSa rahevA dvArA nile`pita thayelA samayapramaddho vizeSAdhika. A rIte vizeSAdhika sthAnA anaMtAM kahevAM, prathamasthAnathI sasthAnAnA asa MkhyAtamA bhAga jaI e tyAre samayaprabaddho dviguNu thAya, pharI eTalAM sthAnA jaIe tyAre punaH dviguNu thAya, A rIte asaMkhyAtAM dviguNavRddhinAM sthAne jaI e tyAre sarva sthAneAnA asaMkhyAtamA bhAganA sthAne yavamadhya prApta thAya che. alpamahutva-nAnAdviguNuhAninAM sthAne thADAM, kAraNa ke te asaMkhyAtAM che. tenA karatAM eka dviguNavRddhi ke hAninA AMtarAmAM rahelAM sthAne anaMtaguNAM che, kAraNa ke te abhavyathI anaMtaguNAM che. (154) AgaLa pAchaLanA samayeAmAM anile pana sthitine udaya heAya ane vacamAM je eka, be, vagere samayeA sudhI nile pana-sthitine niraMtara udaya heAya te anusamaya nile panakALa kahevAya. bhUtakALamAM eka sAmayika anusamaya nile pana kALa sauthI vadhAre vyatikrAMta thayA che. niraMtara e, niraMtara traNa Adi samayavALA anusamaya nile panakALa vizeSahIna vizeSahIna vyatikrAMta thayA che. prathama sthAnathI AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgapramANa sthAne jaI e tyAre anusamayanile panakALa dviguNuhIna thAya che. pharI teTalAM sthAneA jaIe tyAre punaH dviguNahIna thAya. A krame utkRSTa anusamayanileCpana kALa sudhI kahevuM. utkRSTa anusamayanile pana kALa paNa AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgapramANa che. 1. kAI eka vivakSita saMkhyAne eka saMkhyA sudhI adhIM ardhI karatAM jeTalA adha bhAgA thAya, tene achedanaka kahevAya. dA. ta. 16 saMkhyAnA 4 adha bhAge!-8-4-201 A pramANe thAya. 16 nA a chedanaka 4 kahevAya. 2. sthiti bhogavavA dvArA samayaprabaddomAMthI sa`thA ka pradezeA khAlI na thatA hAya, theADA paNa sattAmAM bAkI rahI jatA hAya tevI sthitine uya. Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avagaseDhI [gAthA 155-164 (155-156) atItakALamAM eka samayanA AMtare nile`pita-karAyelA samayaprabaddho gheADA, e samayanA AMtare nile`pita samayaprabaddho vizeSAdhika. 'A krame paDyeApamanA asa khyAtamAM bhAgapramANa sthAneA jaIe, tyAre prathamasthAnathI dviguNu samayaprabaddho thAya. pharI eTalAM sthAneA jaIe tyAre enA karatAM dviguNa thAya. AvAM dviguNavRddhisthAnA sarva sthAnAnA asaMkhyAtamA bhAgapramANa jaI e tyAre yavamadhya Ave. A ja rIte bhavabaddo paNa jANavA. nilepanamAM ekAdisamayanuM je AMtaruM paDe che, te utkRSTathI patyeApamanA asa MkhyAtabhAgapramANa jANavuM. 22 (157-158) eka samayamAM ekathI mAMDI paDyeApamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa samayapramaddo ane bhavaddo nile`pita karAya che. atItakALamAM eka samayamAM nile pita karAyelA 1-1 samayapramatno ke bhavabaddhI thADA, tenA karatAM eka samayamAM nileOpita karAyelA 2-2 samayaprabaddho ke bhavabaddho vizeSAdhika. A krame palle pamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa samayaprabaddho ke bhavabaddho prathamasthAna karatAM dviguNu thAya. pharI teTalAM sthAne jaI e tyAre dviguNu thAya. AvAM dviguNavRddhisthAnA palyApamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa jaI e tyAre yavamadhya prApta thAya che. alpamahutva-nAnAdviguNavRddhi-hAninAM sthAne thADAM. tenA karatAM eka dviguNavRddhi ke hAninA AMtarAmAM rahelAM sthAnAnAM achedanA paNa asaMkhyAtaguNAM haiAya che. (1pa-163) apabahutva-(1) utkRSTa anusamaya nile pana kALa gheADA. (2) tenA karatAM eka samaya nile pita bhavabaddho asaMkhyAtaguNA. (3) tena karatAM eka samayamAM nile pita samayapramaddho asaMkhyAtaguNA, (4) tenA karatAM samayapramaddhazeSakathI rahita sthitie ( asAmAnyasthitie ) asaMkhyAtaguNI. (5) tenA karatAM palyApamanuM prathamavaga mULa asaMkhyAtaguNuM. (6) tenA karatAM sthitiniSekeAnA pradezeAnI dviguNu-hAninAM sthAne asa khyAtaguNAM. (7) tenA karatAM bhavabaddhonAM nile`panasthAnA asaMkhyAtaguNAM. (8) tenA karatAM samayaprabaddhanA nile panasthAnA vizeSAdhika. (9) tenA karatAM ka avasthAnakALamAM eka samayaprabaddhanA anusamayavedanakALa (nira MtaravedanakALa) asaMkhyAtaguNeA. (10) tenA karatAM ka avasthAnakALamAM eka samayaprabaddhane niraMtaraavedanakALa asaMkhyAtaguA. (11) tenA karatAM ka avasthAna kALamAM sAMtara niraMtara samudrita (bhegeA maLIne) eka samayapramaddhane avedanakALa asaMkhyAtaguNA. (12) tenA karatAM kama avasthAnakALamAM sAMtaraniraMtara samudghina-eka samayaprabaddhanA vedanakALa asaMkhyAtaguNeA. (13) ane tenA karatAM kamaavasthAnakALa vizeSAdhika che. (164) : kaveidanakALanA prathamasamaye krodhanI 1lI saprakiCnI asaMkhyAtabhAgapramANa (gA. 125 je avAMtariddhionA nAza karAya che. te sauthI vadhAre. tenA karatAM bIjA samaye nAza karAtI kiTTie asaMkhyAtaguNahIna. tenA karatAM trIjA samaye nAza karAtI kiTTie asaMkhyAtaguNuhIna. A rIte uttarottara samaye asaMkhyAtaguNuhInakrame avAMtarikiTTanA nAza karAya che. krodhanI pahelI saMprakiEivedanakALanA dvicaramasamaya sudhI Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 gAthA 8-104] bhAvAnuvAda nAza karAyelI krodhanI pahelI saMgrahakiSTinI avAMtarakiThThio, kidivedananA prathamasamaye nahIM baMdhAtI avAMtarakioinA asaMkhyAtamAM bhAgapramANa hoya che. A rIte zeSa saMgrahakilphinI nAza karAyelI avAMtarakidie te te saMgrahakilTivedanakALanA dvicaramasamaya sudhI jANavI. (165) vedyamAna (anubhavAtI) saMgrahakiSTinI prathamasthiti be avalikA pramANa bAkI rahe tyAre vedyamAna saMprahakidine AgAla viccheda pAme che. eka samaya adhika AvalikA pramANu zeSa hoya tyAre jaghanyasthitinI udIraNuM thAya che ane udayane e chello samaya hoya che. (166-167) sthitibaMdha tathA sthitisarA-krodhanI 1lI saMgrahakidinA udayanA chellA samaye mohanIya sthitibaMdha aMtarmuhUrtanyUna 100 divasapramANe, jJAnAvaraNa, dazanAvaraNa ane aMtarAyane aMtarmuhartanyUna 10 varSa pramANa zeSa traNa aghAtakarmano saMgAtavarSapramANa thAya che. mehanIyanI sthitisattA 6 varSa ane aMtarmuhUrtapUna 8 mahinA. bAkI rahelAM traNa ghAtikarmonI saMkhyAtavarSa ane aghAtikarmonI asaMkhyAtavarSa jANavI. (168) krodhanI 2jI saMgrahakidinuM vedana-anaMtara samaye krodhanI 2jI saMgraha kidinI sarva avAMtarakioimAMthI pradezo kheMcIne aMtarmuhartasthitinA uttarottara niSekamAM asaMkhyAtaguNakramathI nAMkhI 2 jI saMgrahakidinI prathamasthiti kare che. ane te ja samayathI krodhanI 2 cha saMgrahakidine anubhavavA mAMDe che. (169) vedyamAna saMgrahakiSTinA prathamasamaye, vedyamAna saMgrahakiSTinI pahelAMnI saMgrahakidinuM be samayapUna be AvalikAmAM navuM baMdhAyeluM ane udayAvalikAmAM raheluM dalika zeSa rahe, kAraNa ke bAkInuM sarva dalika svavedananA caramasamaye enI pachInI saMgrahakidirUpe pariNAma pAmI jAya che. (170) kidine baMdha, udaya, nAza, saMkrama, apUrvaavAMtarakidionuM banAvavuM, avAMtarakidionuM a5bahatva ane saMgrahakidionA pradezonuM alpabaddhatva krodhanI 1 lI saMgrahakidinA vedanakALamAM je pramANe kahyuM che te pramANe krodhanI 2 jI saMgrahakidinA vedakALamAM paNa samajavuM. (171) vedyamAna kaSAyanI je saMgrahakiSTi anubhavAtI hoya, te ja saMgrahakidi baMdhAya. avedyamAnakavAyanI 1 lI ja saMgrahakidi baMdhAya, paNa anya saMgrahakidi baMdhAtI nathI. (172-173) krodhanI 2jI saMgrahakidivedananA caramasamaye mehanIyane sthitibaMdha aMtarmuhUtapUna 80 divasa, zeSa traNa ghAtikane varSapRthakRtva, traNa aghAtine saMkhyAta hajAra varSa thAya che. mehanIyanI sthitisattA 5 varSa ane aMtarmuhurtajUna 1. eka AvalikA adhika bIjA tRtIya bhAgapramANu. juo-TippaNu pR. 15 upara. Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI 24 [gAthA 174-188 4 mahinA. zeSa traNa ghAtikameA~nI sakhyAta hajAra varSoM ane traNa aghAtikAnI asa khyAta-hajArava hAya che. (174) anaMtara samaye krodhanI 3jI sagrahakiTTanI sarvAM avAMtaraTTiemAMthI pradezeA khecIne aMtarmuhUta sthitinA uttarAttara niSekamAM asaMkhyeyaguNukrame nAMkhI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI anubhave che. (175) krodhanI 3 jI samakiCivedananA caramasamaye cAre saMjavalanane sthitibadha 2 mahinA ane sthitisattA 4 varSa hAya che. (176-177) anaMtara samaye krodhanI 1 lI saMgakiTTanI jema mAnanI prathamasthiti kare ane te ja samayathI anubhave che. kiveidananA caramasamaye 3 saMjavalananA sthitibadha aMtarmuhUta nyUna 50 divasa ane sthitisattA aMtarmuhUrtanyUna 40 mahinA hAya che. (178-179) anetara samaye krodhanI 2 jI samakiTTanI jema mAnanI 2 jI saMgrahakigninI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI anubhave che. mAnanI 2 jI saMgrahakiEivedananA caramasamaye sa javalanakaSAyane sthitimadha aMtarmuhUrtanyUna 40 divasa ane tenI sthitisattA aMtarmuhUtanyUna 32 mahinA thAya che. (180) anaMtara samaye krodhanI 3 jI saMgrahiTTanI jema mAnanI 3jI saMgraha kiTrinI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI vede che. mAnanI 3 jI saMgrahiEvedananA caramasamaye mehanIyano sthitibadha 1 mahinA ane sthitisattA 2 varSa rahe che. (181-182) ana tara samaye krodhanI 1 lI saMgrahiTTanI jema mAyAnI 1 lI saMgrahakiTTinI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI vede che. mAyAnI 1 lI saMgrahakidbhivedananA caramasamaye saMjavalana mAyA ane lAbhanA sthitimadha aMtarmuhUta nyUna 25 divasa ane sthitisattA AMtarmuhUrtanyUna 20 mahinA hAya che. (183) ana'tarasamaye krodhanI 2 jI saMgrahakiTTinI jema mAyAnI 2 jI saMgrahakigninI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI vede che. tenA caramasamaye meAhunIyane sthitibaMdha aMtarmuhUta nyUna 20 divasa ane sthitisattA aMtarmuhUtanyUna 16 mahinA thAya che. (184-185-186) anaMtarasamaye krodhanI 3 jI sa'grakiTTinI jema mAyAnI 3 jI saMgrahakiTTinI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI vede che. mAyAnI 3 jI saMgrahakiTTi vezvananA carama samaye r saMjavalanane sthitibaMdha 15 divasa, bAkInAM traNa ghAtikarmAne mAsapRthakktva, 3 aghAtikarmAnA sakhyAtavaSa tathA 2 sa MjavalananI sthitisattA 1 varSa, zeSa traNa dhAtikarmAMnI sakhyAta vaSaeN ane traNa aAtikarmAMnI asaMkhyAtava hoya che. (187-188) ana'tarasamaye krodhanI 1 lI saMgrahiTTanI jema lAbhanI 1lI saMgrahakiTTinI prathamasthiti kare che ane te ja samayathI veDhe che. lelanI 1lI sa MgrahakiCivedananA caramasamaye lAzane sthitimadha tathA sthitimattA atarmuhUrta pramANa. zeSa traNa ghAti1. eka AvalikA adhika trIjA tRtIyabhAga pramANu. jIe-TippaNu pR. 15 upara. @ Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 gAthA 189-199] bhAvAnuvAda karmano sthitibaMdha divasa pRthakRtva. traNa aghAtikane varSa pRthakRtva. zeSa traNa ghAtakarmonI sthiti sattA saMkhyAtavarSa ane aghAtikarmonI asaMkhyAtavarSa hoya che. (189) anaMtarasamaye krodhanI 2jI saMgrahakiSkrinI jema lobhanI 2 jI saMgrahakidinI prathamasthiti kare che, ane te ja samayathI vedavA mAMDe che tathA lebhanI 2 jI ane 3 jI saMgrahakidimAMthI pradezo laIne sUkSmakikrio kare che. (1990) kSepaka AtmA lebhanI trIjI saMgrahakidinI nIce je sUkSmakikrio kare che, te sUmakikrione krodhanI 1 lI saMprakiTTi jevI zAstramAM kahI che. ' (191) lobhanI rajI saMgrahAdimAMthI dalika 3jI saMgrahakiTrimAM ane sUkSmakikriomAM saMkrame che. 3jI saMgrahakidimAMthI sUkSmakidiomAM ja saMkrame che, anyatra saMkramituM nathI. (1992) lebhanI 3jI saMgrahakiTrimAMthI sUkSmakikriomAM saMkrama, dalika a9pa. tenA karatAM 2jI saMprakidimAMthI 3jImAM saMkrama, dalika saMkhyAtaguNuM. tenA karatAM 2jI saMgrahakidimAMthI sUphamakiThThiomAM saMkrama, dalika saMkhyAtaguNuM hoya che. ' (193-194) sUmakidienuM pramANu-kodhanI 1lI saMgrahakidinI avAMtara kikrio thoDI. tenA karatAM krodhano kSaya thayA pachI mAnanI 1 lI saMkiTTinI avAMtara kidio vizeSAdhika. tenA karatAM mAnane kSaya thayA pachI mAyAnI 1lI saMgrahakiTTinI avAMtara vidio vizeSAdhika. tenA karatAM mAyAno nAza thayA pachI tebhanI 1lI saMgrahakidinI avatarakiThThio vizeSAdhika. tenA karatAM sUkSmakiSTikaraNanA prathama samaye sUphamakiThThio vizeSA dhika hoya che. ahIM sarvatra vizeSAdhika eTale saMkhyAtabhAgaadhika ema samajavuM. (15) uttarottara samaye asaMkhya guNahInAkramathI sUkSmakidi kare che tathA uttarattara samaye asaMkhyAtaguNakramathI pradezane sUkSmakidiomAM Ape che. ( 19) sUkSma ane bAdaravidiomAM dalikaprakSepa-1lI sUkamakidimAM vadhAre pradezo Ape che. tenA karatAM 2jI sUmakiTrimAM vizeSahIna pradeza Ape che. tenA karatAM 3jImAM vizeSahIna. A rIte chellI sUphamakidi sudhI vizeSahInakamathI pradezo Ape che, chellI sUphamakiSTi karatAM bAdara prathamakiTrimAM eTale ke lobhanI 3jI saMgrahakidinI 1lI avAMtarakidimAM asaMkhyAtaguNahIna pradezo Ape che. tyAra bAda dvitIyAdi avAMtarakirdiomAM vizeSahIna vizeSahIna Ape che. (17) sUphamakiSTikaraNanA dvitIyAdi samayamAM pUrva sUmakikrionI nIce ane pUrva sUmakikrionAM AMtarAomAM apUrvasUmakiThThio kare che. pUrvasUkSmakidionI nIce je apUrva sUkSmakikrio karAya che, tenA karatAM pUrva sUkSmakiThThionAM AMtarAomAM karAtI apUrva sUmakidio asaMkhyaguNI hoya che. ' (198-19) pUrva-apUrvasUmakiSTiemAM dalika prakSepa-apUrvasUmakidinI apekSAe tenI anaMtara pUrvasUmakidimAM pradeza asaMkhyAtabhAgahIna Ape che. pUrva sUkSma kidinI apekSAe anaMtara apUrvasUmakidimAM pradeza asaMkhyAtabhAgaadhika Ape che. bAkInI sarva pUrva-apUrvakidiomAM anukrame vizeSahIna vizeSahIna pradeza Ape che. Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 navagaseDhI [gAthA 200-208 (200) dazyamAnadalika-sUmakikiraNakALamAM 1lI sUkamakiTrithI mAMDI chellI sUkSmakirdi sudhI anukrame dazyamAna dalika vizeSahIna vizeSahIna hoya che. chelI sUkSmakidinI apekSAe bAda prathamakidimAM dazyamAna dalika asaMkhyaguNuM hoya che. tyAra pachI uttarottara bAdarakiTrimAM vizeSahIna vizeSahIna hoya che. (21) lebhanI 2jI saMgrahakitinI prathamasthiti traNa AvalikA pramANa bAkI rahe tyAMsudhI 2jI saMgrahakiSTimAMthI dalika 3jI saMgrahakiSTimAM paNa saMkrame che. tyAra bAda sUkSmakidiomAM ja saMkrame che. ' (22-203) lebhanI racha saMgrahakidinI prathama sthiti samayAdhika AvalikA pramANa bAkI rahe tyAre udayAvalikAmAM rahelAM ane eka samayanUna be AvalikAmAM baMdhAyelAM daliko cheDIne lebhanI 2jI saMgrahakidi ane 3jI saMgrahakidinA zeSa sarva pradezane sUkSmakikriomAM saMkramAvI de che. lebhanI 2jI saMgrahakiSTinI samayAdhika AvalikA pramANa prathama sthiti bAkI rahe eTale ke 2jI saMgrahakidinA udayane caramasamaya hoya tyAre tene (mahanIyana) sthitibaMdha aMtarmuhUrta, bAkInAM traNa ghAtikarmone aMtardivasa (divasanI aMdara) ane traNa aghAtikane aMtarvaSa (varSanI aMdara) thAya che. have sthitisattA kahIzuM. (204) lebhanI 2jI saMgrahakidivedananA caramasamaye lebhanI sthitisattA aMtahata, bAkInAM traNa ghAtakarmonI saMkhyAtavarSa ane zeSa traNa avAtikarmonI asaMkhyAtavarSa rahe che. (205) anaMtarasamaye kSapaka AtmA sUkSmasamparAyaguNasthAnaka prApta kare che. te ja vakhate sUkSmakiThThiomAMthI pradezo kheMcIne guNazreNi kare che ane te ja samayathI sUmakiTriene anubhave che. (206-207) sUkSmasaMparAyaguNasthAnakanA kALa karatAM guNazreNinikSepa(AyAma) vizeSAdhika che. tenA uttarottara niSekamAM asaMkhyAtaguNukramathI pradezane nikSepa kare che. guNazreNinA caramaniSeka karatAM asaMkhya guNapradeze aMtarakaraNanA prathamaniSekamAM nAMkhe che. tyAra bAda tenA uttarottara niSekamAM vizeSahIna vizeSahIna pradeza nAMkhe che. aMtarakaraNanA caramaniSeka karatAM dvitIya sthitinA 1lA niSekamAM saMkhyAtaguNahIna pradeza Ape che. tyAra bAda uttarottara niSekamAM vizeSahIna vizeSahIna pradeza Ape che (28) sUmasaM5rAyanA 1lA samayathI mAMDIne aMtarakaraNane prathamaniSeka sudhI dazyamAna dalika asaMkhyAtaguNukrame hoya che, tyAra bAda aMtarakaraNanA caramaniSeka sudhI uttarattara niSekamAM vizeSahIna hoya che. aMtarakaraNanA caramaniSeka karatAM 2jI sthitinA prathama nikamAM dazyamAnadalika asaMkhyaguNuM hoya che. tyAra bAda uttarottara niSekamAM vizeSahIna vizeSahIna hoya che. 1. jo ke sUkSmaparAyaguNasthAnakanA 1 lA samaye aMtarakaraNanA badhA niSekamAM dalanikSepa thato hevAthI aMtarakaraNa rahetuM nathI, chatAM anivRttikaraNamAM je aMtarakaraNa karAyuM hatuM, temAMthI guNazreNinA nike cheDI bAkInA niSeke "bhUtapUrvadattasutrA" e nyAye aMtarakaraNanA niSake kahevAya che. Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 209-220] bhAvAnuvAda 27 (209) dvitIyAdi sthitighAta vakhate udayasamayathI mAMDI guNazreNinA uparanA prathamaniSeka sudhI dIyamAna ane dRzyamAna dalika asaMkhyAtaguNukrame heAya che. tyAra bAda uttarAttara niSekamAM vizeSahIna vizeSahIna heAya che. (210) sUkSmasa'parAyaguNusthAnakanA kALa alpa. tenA karatAM guNazreNinA AyAma (nikSepa) vizeSAdhika. tenA karatAM AMtarakaraNanA niSeke saMkhyAtaguNuA. tenA karatAM sUkSmasaparAyaguNusthAnakamAM ghAta karAtA prathamasthitikhaMDa sakhyAtaguNeA. tenA karatAM mahunIyanI sthitisattA saMkhyAtaguNI. (211) sUkSmakiTTinA asaMkhyAtabhAgapramANu nIcenI ma`darasavALI ane uparanI tIvrarasavALI kidRie anubhavAtI nathI. bAkInI madhyamarasavALI kiTTie anubhavAya che. (212) alpamahatva-nIcenI anudINu samAkiTTae thADI. tenA karatAM uparanI anudINu sumakiTTie vizeSAdhika. tenA karatAM uttINuM sUkmakiTTae asaMkhyAtaguNI. (213) sUkSmasa parAyaguNasthAnakanA saMkhyAtame| bhAga bAkI rahe tyAre kSapaka AtmA mAhanIyanA aMtima sthitikha'DanA ghAta karatA mADunIyanI guNazreNinA saMkhyAtamA bhAgane paNa nAza kare che. (214) meAhanIyanA caramasthitikhaDanA nAza karyAM bAda tenA sthitighAta thatA nathI. bAkInAM kAMne pUrvanI jema thayA kare che. mADunIyanA caramasthitighAta thayA bAda tenI sthitisattA sUmasa'parAyaguNusthAnakanA zeSakALapramANu hAya che. (215-216) sUkSmasa parAyanA samayAdhika AvalikApramANa kALa bAkI rahe tyAre meAhanIyakama (lAbha)nI jaghanyasthitinI udIraNA thAya che. sUkSmasa parAyanA caramasamaye traNa ghAtikanA badha a MtarmuhUta. nAmagAtranA 8 muhUta ane vedanIyanA 12 muhUta thAya che. traNa ghAtikarmAMnI sthitisattA saMkhyAtAva ane aghAtikarmAnI asaMkhyAtava hoya che. (217) 11 saMprekiTTaene (lAbhanI 37 sivAya) kSaya(vinAza) anubhava ane saMkramathI thAya che, e samayanyUna be AvalikAmAM boMdhAyelAM 11 sa`grakiTTienAM dRlikAnA ane leAbhanI 3jI saMgrahakiTTinA kSaya phakta sa MkramathI thAya che. sUkSmakiTTaenA anubhavathI (udaya dvArA) kSaya thAya che. (218) miTTivedananA kALathI mAMDIne krAdhanI 1lI sa MgrahiiTTanA vedanakALa sudhI padmAnupUrvIthI vedanakALa vizeSAdhika heAya che. (219) mAnanA udaye kSapakazreNi mAMDanArane mAnanI prathamasthiti krodhanA kSapaNAhAsahita kreAdhanI prathamasthitipramANa, mAyAnA udaye kSapakazreNi mAMDanArane mAyAnI prathamasthiti krodha ane mAnanA kSapaNAhAsahita krAdhanI prathamasthitipramANa, lAbhanA udaye kSapakazreNa mAMDanArane lAbhanI prathamasthiti krodha-mAna-mAyAnA kSapaNAkALasahita krAdhanI prathamasthitipramANu hAya che. (220)mAnanA udayathI kSapakazreNi mAMDanAra kreAdhanA kSaya karI, mAyAnA udayathI kSapakazreNi para caDanAra krAdha ane mAnanA nAza karI ane leAbhanA udayathI ArahaNa karanAra Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khavagaseDhI [ gAthA 223-232 krAdha-mAna-mAyAne vinAza karI kramazaH azvakakaraNa ane kikrikaraNa kare che. tyAra mAda mAhanIyakane kiTTisvarUpe khapAve che. (221) puruSavedanA udayathI kSapakazreNa mAMDanAra AtmA je sthAne strIvedane sathA khapAve che, te sthAna sudhI srIvedathI zreNi mAMDanAra AtmA strIvedanI prathamasthiti kare che. strIvedodayanA viccheda pachI aMtarmuhUta bAda sAta nAkaSAyane ekIsAthe khapAve che. (222) strIvedanA udayathI kSapakazreNi mAMDanAra strIvedanI jeTalI prathamasthiti rAkhe che, teTalI napuMsakavedanA udayathI kSapakazreNi mAMDanAra napuMsakavedanI prathamasthiti rAkhe che ane napuMsakave temaja strIvedane ekIsAthe khapAve che. vededayanA viccheda pachI aMtarmuhUta mAda sAta nekaSAyane ekIsAthe nAza kare che. 28 (223) srIveda ane napuMsakavedanA udayathI kSapakazreNi mAMDanArane puruSavedanA jaghanya sthitibaMdha thatA nathI. bAkInI prakriyA puruSavedAyathI kSapakazreNa mAMDanAranI jema jANavI. A rIte bhinna bhinna veDhanA udayathI kSapakazreNi mAMDanAranA prakriyAbheda kahyo. (224) sUkSmasa parAyanA anaMtarasamaye yathAkhyAtasayamane pAmate kSepaka AtmA kSINakaSAyaguNasthAnakane prApta kare che ane te ja samayathI sthiti-savinAnuM ane prakRtipradezavALu kama (zAtA vedanIya) bAMdhe che. A kamabaMdhane iA~pathika baMdha kahevAya che. (225) traNa ghAtika ane traNa aghAtikanAM sthitiAta, rasaghAta ane guNazreNi pUrvInI jema kare che. likanI apekSAe sUkSmasa`parAya karatAM guNazreNinirA asaMkhyaguNI che. (226) kSINakaSAyaguNasthAnakanA sa MkhyAtamA bhAga khAkI rahe, tyAre aMtimasthitikhaMDa dvArA kSINukaSAyaguNasthAnakanI uparanI traNa ghAtikameinI sthitinA dhyAnadvArA ghAta kare che. (227) ka kSayanuM kAraNabhUta dhyAna e prakAre che-(1) dhama dhyAna (ra) zuladhyAna. A banne dhyAnanA 4-4 prakAra AgamazAsrothI jANI levA. (228) traNa ghAtikanA caramasthitikhaMDano nAza thayA bAda tene sthitighAta thatA nathI. kSINakaSAyaguNasthAnakane kALa eka samaya adhika eka AvalikA bAkI rahe tyAre ghAtikanI jaghanyasthityudIraNA thAya che. (229) kSINakaSAyaguNasthAnakanA dvicaramasamaye nidrAdvikanAM udaya ane sattA viccheda pAme che. caramasamaye 5 jJAnAvaraNu 4 darzanAvaraNa 5 aMtarAya A 14 prakRtienAM udaya ane sattA vaccheda pAme che. (230) ana tarasamaye kSapaka sayeAgakevaliguNasthAnaka prApta kare che ane te ja samaye anaMta kevalajJAna, anaMta kevaladana ane ana MtavIryane prApta kare che. (231) A guNusthAnakanA jadhanyakALa aMtarmuhUta ane utkRSTakALa dezeAnapUva keTi varSAM hoya che. AryeAjikAkaraNa na kare tyAMsudhI A gugutthAnake guNazreNi avasthita hoya che. (232) aMtarmuhUta jeTaluM AyuSya bAkI rahe tyAre kSepaka AyeAjikAkaraNa kare che. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 233-244] bhAvAnuvAda keTalAka AcAryo A karaNane AvazyakakaraNa, keTalAka avazyakaraNa keTalAka AvajitakaraNa ane keTalAka AvAjIkaraNa kahe che. (233) tyAra bAda, jemane vedanIyAdi karmonI sthiti AyuSya karatAM adhika hoya te AtmAo kevalisamuddaghAta kare che. (234-235) kevalisa muddaghAta-4 samayamAM anukrame daMDa, kapATa, pratara ane lokapUraNa kare che. prathamasamaye daMDa karatI vakhate eka asaMkhyAtabhAgapramANu jIvapradezane svazarIramAM rahevA daI bAkInA bahuasaMkhyAtabhAgapramANa jIvapradezane vistAre che. ane tyAre sthitikhaMDa dvArA sthitisattAnA ghaNA asaMkhyAtabhAne ane rasakhaMDa dvArA sasarAnA ghaNA anaMta bhAgone nAza kare che. (236) bIjA samaye kapATa karatI vakhate, pahelA samaye bAkI rahelA eka asaMkhyAtamAbhAga pramANa pradezanA asaMkhyAtA bhAge karI, eka asaMkhyAtamo bhAga pitAnA zarIramAM rAkhI bAkInA bahuasaMkhyAtabhAgapramANa Atmapradezane vistAre che. sthitighAta ane rasaghAta pUrvanI jema kare che. (237) trIja samaye pratara karatI vakhate, bIjA samaye bAkI rahelA pradezanA asaMkhyAtabhAge karI eka asaMkhyAtamA bhAgane svazarIramAM rAkhI bAkI rahelA bahu asaMkhyAtabhAne vistare che. ahIM paNa sthitighAta ane rasaghAta pUrvavat thAya che. (238) cethA samaye lokapUraNa karato jIva trIjA samaye bAkI rahelA eka asaMkhyAtamAM bhAgapramANu svapradezane vistAre che, tyAre AtmAno eka eka pradeza eka eka AkAzapradeza upara hoya che. ahIM sthitighAta ane rasaghAta pUrvanI jema thAya che. (239) lekapuraNa vakhate vedanIyAdi karmonI sthitisattA aMtarmuhUrta pramANa hoya che ane te AyuSyanI sthitisattA karatAM saMkhyAtaguNa hoya che. tyAra bAda pUrvoktakamathI UlaTA kame lekapUraNa vagerene saMharI le che. (240) pAMcamA samaye prataramAM vartAto AtmA ghaNA saMkhyAtabhAgapramANa sthitine ane ghaNA anaMtabhAgamamANa rasane ghAta kare che. | (241) chaThThA samaye kapATamAM vatate pUrvavat sthiti ane rasano nAza kare che. mAtra ahIMthI sthitighAtaaddhA ane rasadhAtaaddhA aMtamuhUrta pramANu hoya che. pahelA pAMca samayamAM te eka sAmayika hato. (242) sAtamA samaye kapATanuM saMharaNa karI daMDamAM varte che. AThamA samaye daMDanuM saMharaNa karI zarIrastha jIvapradezovALa bane che. (243) samudraghAta avasthAmAM 1lA ane 8mA samaye dArikAyayoga, 2jA, daTA ane 7mA samaye audArikamizrakAra ane 3jA, kathA temaja pama samaye kArmasukAyayoga hoya che. samuddaghAta pachI kSepaka ganiSedha kare che. (244) vividha yogano niSedha-samuddaghAta karanAra samuddaghAtanI samApti karIne ane bIjA je AjikAraNa karIne aMtamuhUrta pachI bAdarakAyayuganA baLathI aMta. Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. khagaseDhI [gAthA 25-252 muhUrtakALamAM bAdaravacanagane, tyAra pachI aMtarmuhUta sudhI vizrAma karyA bAda bAdarakAya ganA balathI aMtarmuhUrvakALamAM bAdaramanegane, tyAra pachI aMtarmuhUrta sudhI vizrAma karyA bAda bAdarakAyayeganA baLathI aMtamuhUrtamAM ucchavAsane ane tyAra pachI aMtarmuhUrta sudhI vizrAma karyA bAda 'bAdarakAyeganA baLathI aMtamuhUrtamAM bAdarakAya gane nirodha kare che. bAdarakAyayoga nirodhanA prathama samayathI aMtamuhUrta sudhI yoganAM apUrvaspardhake kare che. tyAra bAda aMtarmuhUrta sudhI caganI kikrio kare che. kiSTikaraNanA ana tarasamaye sUkSmakAyayeganA baLathI sUmavAgyegane nirodha kare che. tyAra bAda aMtahasudhI vizrAma karI aMtamuhUrtakALamAM sUkSma manoyogano virodha kare che. tyAra bAda aMtarmuhUrta sudhI vizrAma karI sUkAyoganA nirodhane prAraMbha kare che. sUmakAyoganirodhanA 1lA samaye yogakidionA ghaNA asaMkhyAtabhAgeno nAza kare che, eka asaMkhyAta bhAga bAkI rAkhe che. 2 jA samaye te bhAganA ghaNe asaMkhyAtabhAgone nAza karI eka asaMkhyabhAga bAkI rAkhe cheA rIte uttarottara samaye kikrione nAza sagikevalinA caramasamaya sudhI kare che. AvazyakacUrNikAra vagere maharSiono A abhiprAya che. (245-246-247) kaSAyamAtacUrNa kAranA abhiprAya : bAdarakAyogana. AlaMbanathI pahelAM bAdaramanovegane nirodha kare. tyAra bAda aMtamuharta sudhI vizrAma karI aMtamuhUrta kALamAM bAdaravacanagano virodha kare, tyAra bAda aMtamuhUrta sudhI vizrAma karI bAdarakAyayoganA AlaMbanathI aMtamuhUrvakALamAM bAdarazvAsozvAsane nirodha kare. tyAra bAda aMtamuhUrta kALa sudhI vizrAma karI bAdarakAyogathI bAdarakAyogane nirodha kare. tyAra bAda aMtamuhUta pachI sUkSmakAyegathI aMtarmuhUrtakALamAM sUmamanagane, tyAra bAda e ja rIte sUmavacanagane, tyAra bAda e ja pramANe sUkSma zvAse zvAsano nirodha kare. tyAra bAda aMtamuhUrta pachI sUrmakAyAgane nirodha karate jIva prathamapUrva spardhakanI nIce veganAM apUrva spardhake kare che. (248-249) pUrvapardhakenI prathamavargaNAnA asaMkhyAtamAbhAgapramANu vIryAvibhAge ane jIvapradeza kheMce che ane tenAM apUrva spardhako kare che. dvitIyAdi samayathI asaMkhya guNahInakamathI apUrva spardhA ke banAve che ane Atmapradeza asaMkhya guNakamathI kheMce che. (25) ganAM apUrvapardhakanuM pramANu-yoganAM apUrvapardhako sUcizreNinA vargamULanA asaMkhyAmAM bhAga pramANa ane pUrvapardhake nA paNa asaMkhyAtamA bhAga pramANa hoya che. (251) aMtarmuhUrta sudhI ganAM apUrva spardhake karyA pachI pUrva-apUrva spardhakemAMthI apUrva spardhakonI nAce sUcizreNinA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kiTio kare che. (22) gakiphrikaraNanA prathamasamaye apUrva spardhakanI prathama vargaNAnA asaM. khyAtamA bhAga pramANa vIryAvibhAge ane pUrvApUrvaspardhakemAM rahelA sarvAtmapradezamAMthI asaMkhyAtamA bhAgapramANa pradezane kheMce che. 1. samakAyeganA baLathI bAdarakAyayogane nirodha kare che A pramANe AvazyakaTIkAkAra vagere mahApuruSo mAne che. Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 253-264 | bhAvAnuvAda (253) aMtamuhurta kALa sudhI asaMkhyaguNahInakrame kiTio kare che. ane jIvapradezane asaMkhyanukrame bece che. kidiguNakAra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. kidiguNakAra eTale (1) uttarottara samaye karAtI kihiene je guNaka dvArA guNavAthI pUrvapUrva samaye karelI kiTionI saMkhyA prApta thAya te guNaka. (2) athavA jIvanA eka pradezane AzIrIne vivakSita kiTTinA vIryAvibhAgone je guNaka dvArA guNavAthI tenI anaMtara uparanI kiTinA rasAvibhAge prApta thAya te guNaka. (3) athavA vivakSita kidimAM rahelA sarva jIvapradezanA vIryAvibhAgane je guNaka dvArA guNavAthI tenI anaMtara uparanI kiTrimAM rahelA sarva pradezanA vIryAvibhAge prApta thAya te guNaka. (255) kiTrikaraNanI samAptinA anaMtarasamaye pUrva-apUrvaspardhakone nAza kare che ane tyArathI mAMDI aMtamuhUrta sudhI kiTiMgata vega pravarte che. (256) sUkSmakAyegane nirodha karanAra jIvane sUkSmakriyApratipAtI nAmanuM trIjuM dhyAna hoya che. sogikevaliguNasthAnakanA caramasamaye bAkI rahelI sarva gakiThThione nAza kare che. (257-158-59) udayaviccheda-vedanIyanI be prakRtimAMthI eka (zAtA ke azAtA), audyArika zarIra, dArika aMge pAMga, tejasakAmaNa zarIra, 6 saMsthAna, 1luM saMghayaNa, varNa, gaMdha, rasa, sparza, zubhAzubhakhagati, agurulaghu, upaghAta, parAghAta, nirmANa, pratyeka, sthira, asthira, zubha, azubha A 27 prakRtinA udayane vida thAya che. susvara, duHsvara ane ucchavAsanAmakarmane udayavicacheda pahelAM thayelo che. (260) sagikevaliguNasthAnakanA caramasamaye (1) kidi (2) roga (3) sthitighAta ane rasaghAta (4) nAma ane getranI udIraNa (5) lezyA (6) baMdha (7) sUphamakriyApratipAtI dhyAna A 7 padArthone vicheda thAya che. (261) anaMtarasamaye agikevaliguNasthAnakane sparza vyavacchinnakriyApratipAtI nAmanuM cothuM zukladhyAna ane aMtarmuhUrtakAlapramANa zailezI prApta kare che. | (262-363-264) alezI ane agI kevalibhagavAna AyojikAkaraNa vakhate navA racAyelA karma pradezane asaMkhyaguNakamathI khapAve che. ayogikevaliguNasthAnakanA dvicaramasamaye (kapAtya samaye) 6 saMsthAna, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, apayaza 6 saMghayaNa agurulaghu, upaghAta, parAghAta, uchuvAsa audArikAdi 5 zarIra, pa saMghAtana, zubhAzubhavihAgati, devagati, devAnupUrvI, 5 varNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza, 15 baMdhana, nirmANa, 3 aMge pAMga, pratyeka, sthira, zubha, susvara, aparyApta, zAtA athavA azAtA, ane nIcatra A 82 prakRtione sattAmAMthI viccheda thAya che. 1 vacanaganA nirodha vakhate susvaraduHsvara ane usanirodha vakhate usatAmakarmane udaya vicacheda thAya che. Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra. navagAmeThI [gAthA 265-271 (265) agikevaliguNasthAnakanA caramasamaye manuSyagati, manuSyAnupUrvI, manuSyAyuSya, trasa, bAra, paryApta, pacaMdriyajAti, yazakIrti, subhaga, Adeya ane zAtA ke azAtA A 12 ane jinanA bAMdheluM hoya te 13 prakRtine sattAmAMthI viccheda thAya che. (13 prakRtione viccheda tIrthakara bhagavAnane AzIrIne thAya) tathA manuSyAnupUrvI sivAya upayuta prakRtione udaya vicacheda thAya che. (266) keTalAka AcArya bhagavaMte kahe che ke manuSyAnupUrvInI sattAne paNa viccheda agikevaliguNasthAnakanA caramasamaye thAya che. A karma kSayanI prakriyAnI aMte samayAMtara ane pradezAMtarane nahi paite AtmA e ja samaye siddha thAya che. (267) jJAnAvaraNAdi ATha karmanA kSayathI siddha thayelA AtmAo kevalajJAnAdi ATha guNa prApta kare che ane teo ItyAgabhArA nAmanI pRthvI upara lekArane sparzane rahelA che. jJAnAvaraNanA kSayathI anaMtakevalajJAna, darzanAvaraNanA kSayathI anaMtakevaladarzana, vedanIyanA kSayathI anaMta sukha, mohanIyanA kSayathI kSayikasamyakatva-kSAdhikacAritra, AyuSyanA kSayathI akSayasthiti, nAma-zetranA kSayathI amUna-anaMta avagAhanA ane aMtarAyanA kSayathI anaMtavIrya A ADa guNe temane prApta thAya che. (268) kAgrathika te eka bhavamAM banne zreNi (kSapakazreNi ane upazamazreNi) hoI zake che. saiddhAMtika mate eka bhavamAM bemAMthI koI paNa eka ja zreNi hoya che. (269) kSapakazreNirUpa sarevaramAM karmamalane dhoI nAMkhanAra zrI vIrabhagavaMta jaya pAme. paramaguru pU0 AcArya bhagavAna zrImad vijayapremasUrIjI mahArAja tathA temanA aMtevAsI ziSyaratna pU. paM. bhAnuvijayajI gaNivarya paNa jaya pAme. (270) A graMthamAM (1) pU. paM. bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSyaratna pUche munirAjazrI dharmaghoSavijayajI ma.nA ziSyaratna pU0 munirAjazrI jayaghoSavijayajI ma0, (2) pUpa0 bhAnavijayajI gaNivaryAnA ziSyaratna pU. munirAjazrI dharmAnandavijayajI ma., (3) pU. paM. bhAnavijayajI gaNivaryanA ziSyaratna svargagata pUpaM zrI padmavijayajI gaNivaryanA ziSyaratna pU. munirAjazrI hemacaMdravijayajI ma., (4) tathA pU. paM. zrI bhAnuvijayajI gaNivaryanA ziSyaratna munirAjazrI jitendravijayajI. mahArAjanA ziSya muni guNaratnavijaye karma prakRti, saptatikA, kaSAyaprAbhUta vagere prAcIna graMthomAMthI karmakSapaNAnA padArthono saMgreDa karyo che. (ra71) padArtha saMgraha karyA pachI pU0 munirAjazrI jitendravijayajI ma.nA ziSya guNaratnavijaye A khavaraseDhI(kSapakazreNi)graMthanI racanA karI che. A graMthamAM chasthatAdinA kAraNe thaelI alanAe bahuzruta-gItArtho kRpA karI sudhAre e ja eka prArthanA. navaseDhI (kSapakazreNi) mULa gAthAone gujarAtImAM bhAvAnuvAda samApta. - Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryadeva-zrImadvijayapremasUrIzvara-karmasAhitya-jaina-granthamAlAyA mudritamanthAH rU0 1 khavagaseDhI (kSapaka-zreNiH) svopajJavRttisaMvalitA 21-00 (pustakokArA) 2 khavagaseDhI (kSapaka-zreNiH) svopajJavRttisaMvalitA 25-00 (pramAkArA) 3 baMdhavihANe mUlapayaDi-ThiDbaMdho (sthitibandhaH) premaprabhATIkAsamalakRtaH 21-00 (pustakAkAraH) / 4 baMdhavihANe mUlapayaDi-ThibaMdho (sthitibandhaH) premaprabhATIkAsamalaGkRtaH 25-00 (prasAkAra:) 5 khavagaseDhI vistRtaprastAvanA-mUlagAthAsaMskRtacchAyA-gurjarabhAvAnuvAdayuktA 2-25 6 khavagaseThI (mUlagAthAH) mudrayamANAnyau 1 baMdhavihANe mUlapayaDi-rasabaMdho (rasabandha :) premaprabhATIkAsamalaGkRta : paesabaMdho (pradezabandhaH) -: prakAzikA : bhAratIya-prAcyatattva-prakAzana-samitiH, piNDavADA (raajsthaan)| Jain Education Internet jaeNkeTa . dIpaka prinTarI . amadAvAda