Page Text
________________
योगिगुणस्थानाद्धाधिकारः
तृतीयशुक्लध्याननिरूपणम् ]
[ ४८५
अत्र किड्डीर्नाशयति नाम तथाविधप्रभूतयोगाऽविभागकविद्विष्ववस्थितान् जीवप्रदेशानल्पतर योगा-ऽविभागकिट्टिषु परिणमयति । न च तावतीषु किट्टिषु स्थिताः प्रदेशा निर्योगकाः क्रियन्त इत्यर्थो गृह्यते, एकस्मिन्नात्मनि जीवप्रदेशानां सयोगत्वाऽयोगत्वाऽनुपपत्तेः ॥ २५५ ॥ ननु सूक्ष्मकाययोगं निरुन्धानः किं ध्यानं ध्यायति ? इत्यत आहसुहुमत रुम्भन्तो झायइ सुहुमकिरियं अपडिवाइ | चरिमे समये सव्वाओ किट्टीओ विणासे || २५६॥
सूक्ष्मतनुं रुन्धानो ध्यायति सूक्ष्मक्रियमप्रतिपाति ।
चरमे समये सर्वाः किट्टीर्विनाशयति || २५६ || इति पदसंस्कारः ।
'सुमतणु" इत्यादि, 'सूक्ष्मतनु' सूक्ष्मकाययोगं 'रुन्धानः' निरुन्धानः सयोगिकेवली महात्मा सूक्ष्मक्रियमप्रतिपाति ध्यानं ध्यायति । उक्तं च कषायप्राभृतचूर्णो - "सुहुमकिरियSपडिवादिझाणं झायदि ।" इति ।
एवं तत्त्वार्थवृत्तावपि -
“तमपि स योगं सूक्ष्मं निरुरुत्सन् सर्व पर्यायाऽनुगतम् ।
ध्यानं सूक्ष्मक्रियमप्रतिपात्युपयाति वितमस्कम् ॥ १ ॥” इति । सप्तविंशत्यधिकद्विशततमाष्टीकायां प्राक्प्रतिज्ञातम् शेषं शुक्लध्यानद्वयमग्रे यथावसरं वक्ष्यत इति । अतस्तृतीयं सूक्ष्मक्रियमप्रतिपातिशुक्लं विवर्णयामः, चतुर्थन्त्वग्रे ऽयोगिकेवलिगुणस्थानकाऽधिकारे वक्ष्यामः ।
1
सूक्ष्मा क्रिया = काययोगलक्षणा यस्मिन् ध्याने, तत् सूक्ष्मक्रियम् प्रतिपततीत्येवंशीलं प्रतिपाति, न प्रतिपातीत्य प्रतिपाति, एतद्ध्यानानन्तरं व्युपरतक्रिया - ऽनिवृत्तिध्यानोपलम्भेना-ऽधःप्रतिपाताभावात् । सूक्ष्मक्रियं च तदप्रतिपाति चेति सूक्ष्मक्रिया-प्रतिपाति । सूक्ष्मकाययोगं निरुन्धान इदं तृतीयशुक्लध्यानमुपगच्छति, यदवादि ध्यानशतके
"निव्वाणगमणकाले केवलिणो दरनिरुडजोगस्स ।
सुम किरिया नियहिं तइयं तणुकायकिरियस्स ॥ १ ॥” इति ।
नन्वेकाग्रचिन्तानिरोध इति ध्यानशब्दार्थः तर्हि केवलिनो मनसोऽभावाद् ध्यानं कथमिध्यते ? इति चेत्, उच्यते - समीचीनमेतद् - केवलज्ञानदर्शनोपयोगेन प्रत्यक्षीकृतसकलपदार्थस्य केवलिन एकाग्रचिन्तानिरोधलक्षणं ध्यानं न घटत इति, किन्तु (१) ध्यानमिव ध्यानमिति व्युत्पत्तिसमाश्रयणाद् न कचिद् दोषः । क उपमार्थः ? उच्यते यथा पृथक्त्ववितर्कसविचारैकत्ववितकाऽविचाररूपशुक्लध्यानद्वयं धर्मध्यानं चोपगतो जीवादिपदार्थांश्चिन्तयन् कर्माणि क्षपयति, तथा सूक्ष्मक्रिया-प्रतिपातिध्यानोपगतो मनसोऽभावेना-सत्यामपि चिन्तायां कर्माणि क्षपयति । अतः कर्म
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001698 |
| Book Title | Khavag Sedhi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Premsuri |
| Publisher | Bharatiya Prachyatattva Prakashan Samiti |
| Publication Year | |
| Total Pages | 786 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Karma |
| File Size | 24 MB |