Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhana zrI mahAvI kendra ko kobA. // amataM tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrImadvAlmIkIyarAmAyaNam THE VALMIKIYARAMAYANA zrI govindarAjIya-rAmAnujoya- tanizlokI - mahezvaratIrthoyAkhyAmpAkhyAcatuSTayAlaGkRtaM munimAvaprakAzikA - satyatIrthIyAdivyAspoTrsa TippaNI saMcalitaM ca For Private And Personal Use Only Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mahApurANam 1. brahma mahApurANam 11. liMga mahApurANam 2. pana mahApurANam 12. vArAha mahApurANam 3. viSNu mahApurANam 13. skanda mahApurANam 4. ziva mahApurANam 14. vAmana mahApurANam 5. nAradIya mahApurANam 15 kUrma mahApurANam 6. mArkaNDeya mahApurANam 16. matsya mahApurANam 7. agni mahApurANam 17 garuDa mahApurANam 8. bhAgavata mahApurANam 18. brahmANDa mahApurANam 6. bhaviSya mahApurANam 16. vAyu mahApurANam 10. brahmavaivarta mahApurANam 20. viSNudharmottarapurANam harivaMza purANam : devIbhAgavatam vAsuki purANam : kAlikA purANam kalkipurANam : ekAmrapurANam saura purANam : narasiMha purANam [mahAbhArata-nIlakaMThI TIkA sahita] For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zrImadvAlmIkIyarAmAyaNam TIETALHIKIYA RAMAYANA [bI-govindarAjIya-rAmAnujIya-samizlokI-mahezvaratI yAcapaNyAcyA catuSTayAlamataM munimAvaprakAzikA-satyato yAviNyAyoita TippacI saMvalitam ] dvitIya saNa : ayodhyAkAma AMAR PUBLICATION VARANASI (INDIA) For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 1 500.00 Published by: Ms. Amar Publication Satti Chuutra Varanasi (U.P.) Printed by : Jain Amar Printing Press Delhi-7 For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // atha zrImadvAlmIkirAmAyaNe ayodhyAkANDam // zrIbhUSaNAdivyAkhyAcatuSTayAlaMkRtaM munibhAvaprakAzikAdilyAkhyobRtaTippaNAMsaMbalitaM ca // For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Manyar Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ayodhyAkANDam // 2 // Searn 205 challA kala For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavn Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir zrIsItAlakSmaNabharatazatrughnahanumatsametazrIraghunandanaparabrahmaNe namaH / zrImate rAmAnujAya namaH // zrAvadhAvaM zaThAreH zamadamavapuSaH phullavakAravindAdAlocyAlocya vAcA prakRtimadhurayA procya viddhajanebhyaH / govindAryaH sudhIzaH kuzikakulamaNigUDhagADhAzayADhyaM samyak sAketakANDaM sarasajanamude sAdaraM vyAkaroti // prathama kANDe " etasminnantare viSNuH" ityAdinA " yato vA imAni " ityAdizrutipratipAditaM jagatkAraNatvam "ahaM vedmi mahAtmAnam" ityA / dinA puruSasUktoktamahApuruSatvam "tvamanAdiranirdezyaH" ityAdinA acintyavaibhavatvam ityevaM sarvasmAtparatvamuktam " adhika menire viSNum" ityAdinA taditareSAmaparatvaM ca / samprati tasya heyapratyanIkakalyANakatAnatA pratipAdyate dvitIyakANDena / athavA pUrva vakSyamANadharmAnuSThAnopayogi gacchatA mAtulakulaM bharatena tadAnaghaH / zatrughno nityazatrughno nItaH prItipuraskRtaH // 1 // tayA rAmAyaNapuruSANAM mahAkulaprasUtatvamahAgurukRpAlabdhadhanurvedarahasyatvatatsaMvAdabhUtatATakAtATakayAdinirAsaharadhanurbhaGgavaiSNavacApaparigrahaprabhRti / guNAH sahadharmacAriNIyogazca saprapaJca darzitAH / atha tadanuSThitAH pitRvacanaparipAlanAdisAmAnyadharmAH bhagavacchepatvapAratandhyabhAgavatAbhimAnaniSTA rUpavizeSadharmAzca pratipAdyante / pUrvakANDe lakSmIyogo darzitaH / atra bhUmiyogaH pradarzita ityapi truvate / pUrva paratvamuktam atra saulabhyamityapyAhuH / / pUrva lakSmIviziSTaM prApyasvarUpamuktam, prAptRrUpajIvasvarUpamatra nirUpyate / tatra prathamamatirahasyatayAvazyavijJAtavyA laghUpapAdanAM bhAgavatAbhimAna niSThAM zatrunAnuSThAnamukhena darzayati-gacchateti / gacchatA vartamAnanirdezena zatrughnagamanasya bharatagamanenekakAlatvAvagamAdasivasanAdivattasya tadeka zrImadayodhyAkANDe vyAkhyeyAni vyAkriyante-gacchateti / mAtulakulaM mAtulagRham , tadA pitRbhrAtranujJAnantaram / anaghaH sodaro lakSmaNo balavantaM rAmamAzritaH mayApi mahadAzrayaH kartavya ityevaMvidhakaluSabuddhirahita ityarthaH / nityazatrughnaH-nityazatravaH kAmAdayaH tAna hantIti tathA / nIta:-mAtulagRhavAsajanitasaukhyAdika NI munibhAvaprakAzikA-bhanayaH janmaprati lakSmaNo rAmamiva bharatAnuvarsanena mAtRpitRmAtRviyogaduHkharahitaH / nityazaH-niyamaH cakSuHzrotrAdIni indriyANi tAni jantIti nityazatrughnaH jitendriya iti yAvat / dRSTivitApahAriNi rAme AsaktaM kSurindriyaM nigRhya maratena saha gatatvAjitendriyatvaM pratyakSasiddham // 1 // viSama0-anayaH-ahamapi dAzarathiH mama Atranuvartane kimityevam , ayaM na viyate yasya saH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 2 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin sa0 1 pAratantryaM gamyate / mAtulakulaM mAtulagRham / dvitIyayA bharatoddezyasyaiva zatrughnAMdezyatvAvabodhanAccheSyuddezyoddezya katvarUpaM pAratantryamucyate / bhagava TI. a.kA. utpAratantryarUpaM bhAgavatatvamAha bharateneti / bharata iti rAjyasya bharaNAditi sahasrAnIka nirvahaNAt / rAme vanaM gate tadanusAriNi ca lakSmaNe rAjani ca tridazasadanamupasedupi kevalarAmAjJayA prAjyarAjyabhAranirvAhakaraNenetyarthaH / tadA tadgamanakAla eva / anena svAnukUlacandratArAvalAdyanapekSaNoktyA pAratantryameva vizeSitam / anaghaH asmin prakaraNe apazabdana kevalarAmabhaktirucyate, svazeSibhUta bharatoddezyatAkAreNa hi zatrughnasya rAmabhaktiruddezyA ataeva vakSyati - "nAhaM svapimi jAgarbhitamevArya vicintayan" iti / "jagrAha bharato razmIn zatruprazchatramAdade" iti ca / aniSTAvahasya pApazabda vAcyatvAt svazeSibharatoddezyatvAkAraM vinA rAmabhakteraniSTAvahatvAttasyApatvam " na sukRtaM na duSkRtaM sarve pApmAno'to nivarttante " iti zrutau sukR tasya mumukSAraniSTAvahatvena pApmatvavyapadezAt / zatrughnaH zatrUna lavaNAsurAdIn haniSyatyayamiti bhAvipratisandhAnena zatrubha itivasiSTena kRtanAma dheyaH / nityazatrughnaH nityazatravo jJAnandriyANi, zarIre nityaM sannidhAya viSayAntaraprAvaNyarUpaviparItakAryakAritvAtH tAn hantIti nityazatrughnaH / indriya nigrahavAnityarthaH / puMsAM dRSTicittApahAriNyapi na manendriyaH : rAmaviSayabhaktiH svAdhikAraviruddheti tannivarttanamasya kAryyameva / nIta ityuktaM na tu yayA viti, tenAcidvatpAratantryamuktam / prItipuraskRtaH kiM karomi jyeSThAnuvarttanaM kaniSTena kAryamitividhiparatantro na gataH api tu prItiprerito'gaccha dityuktam tenAcito vyAvRttiruktA / prItireva hyacetanApekSayA cetanasya vizeSaH / bhagavatpAratantryaM tu cetanAcetanasAdhAraNameva yadyatyantasAragrAhI puruSaH syAttadA zatrubhavadbhAgavata paratantratayA varttitavyamiti vyaJjitam / vyaJjanAvRttyAbhimatArthapradarzanaM hyuttamakAvyakRtyam // 1 // tanikI-mAtulakulaM mAtulagRhama" kulaM janapada gRhe " iti nighaNTuH / bharatasya mAtulakulamuddebhyam, zatrunnamya tu bharataH / yudhAjitkhalu bhrtmevaanetumaagtH| gacchati vartamAnanirdezana bharatagamanakAle gantavyamiti manasi na sthitam na ca dazarathena rAmeNa vAnujJAta iti vyajyate / bharatena rAme vanaM gate lakSmaNe tadanuvartini daza rathaM svargata anenaiva rAmarAjyaM bharnavyamini bhAvijJAnayato vasiSThAcyabharatanAmadheyena tadA svasyApi rAjaputratvena nakSatrAnuguNamuhUrtAdike vicAraNIye'pi tanmuhUrta eva svasyApi sumuhUrta iti gtH| anaghaH kaamaadihetukvysnrhitH| yadvA etadapekSayA ayodhyA sthitajanansarvopyapavAnaMva, tasya rAmabhaktimizra bharatabhaktitvAt / rAmabhakteH pApatvaM mvAdazyabharatabhaktivirodhitvAta / atrazyavirodhitvameva hi pApatvama, pApApakSayA puNyampotkRSTatvepi svadRzyamA avirodhitvAtkhalu pApatvam / prathamAvadhiniSThA caramAvadhi niSTAvirodhinI / zatrunaH jananakAle saMhananadarzanenAyaM nakalazatru mahatAM bhaviSyatIti niSThena nAmakaraNaM kanam / asyAmanuSyatvAt "amanuSyakartRkaM ca" iti Thak / nitya For Private And Personal Use Only // 2 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zatrughnaH nityazatruna kAmAdInantaHzavana hantIti tathoktaH, indriyajayavAniti yAvata / na ca 'pumAM cittApahAriNam' ityuktaviSaya nimagnendriyaH / tathA tadarzanaM bharataprItisaphalatvena bharatasyAtipAvanatvabuddhaH anagha ityuktama / adhikabhogyatvaM tu nityazatrughna iti tena na punruktiH| nItaH chAyAvata svayaM dravyatvepi jAtiguNavat pAratantryaM prApta motipuraskataH jyeSThAnuvartitvaM vidhipreritavaM na bhavati api tu ayodhyAyAM bharatakaGkaya bahubhirvibhajya gRhyate, tatra caTakenaiva mayA bhAktuM zakyamiti bhaniritaH // 3 // sa tatra nyavasadbhAtrA saha satkArasatkRtaH / mAtulenAzvapatinA putrasnehena laalitH||2|| tatrApi nivasantau tau tarpyamANau ca kaamtH| bhrAtarau smaratAM vIrau vRddhaM dazarathaM nRpam // 3 // rAmabhakto bharataH kathaM taM vihAya mAtulakule nyavasadityapekSAyAM rAmAbhimAnaviSayabhUtazatrughnasahavAsAdityAha-sa iti / saH bharataH / tatra mAtulagRhe / azvapatinA mAtulena yudhAjitA / satkArasatkRtaH jAtyazvapradAnAdinA pUjito'pi putrasnehana putraviSayalehatulyanehena laalitH| viziSTabhojanAcchA danAbharaNapradAnAdibhirUpalAlito'pi san bhrAtrA zatrughnena saha nyavasat bhrAtRsaMhenaiva tatra sthitaH, na tu mAtulopalAlanamAtrAditibhAvaH / yadvA saH zatrughnaHbhrAtrA saha lAlita itynvyH| "sahayukte'pradhAne" iti tRtiiyaa| azvapatiH svastrIyAdapi zatrughramatizayena lAlitavAnityarthaH / athavA bhrAtrA saha nyavasat rAmeNa saha nyavasat, sadA rAmacintayA tena saha vartamAna iva sthita ityarthaH // 2 // tatrApIti / tatra sarvopalAlanabhUyiSThe maatulgRhe| nivasantAvapi kAmataH kaamymaansrvaabhimtvstubhiH| tRtIyAtheM tsiH| tarpyamANau ca santoSyamANAvapi / vIrau mahotsAhau / tau bhrAtarau bharata zatrughnau / vRddhaM nRpaM jIrNa mahIpatiM dazarathaM smaratAM asmaratAm "anityamAgamazAsanam" ityaDabhAvaH / dazaratho vRddho'bhUnna rAjyabharaNe samyak kSamate apIdAnI rAmaM yuvarAja kArayediti acintayatAmiti bhaavH||3|| manema vinA asatkalpamiti dhiyA nIta iti bhAvaH / prItipuraskRtaH-prItyA bharataviSayohena puraskRtaH, prItiprerita ityrthH|||| sa iti / sa bharataH Kolputrasnehena putramheneva // 2 // tatrApIti / apinA sthalasaukhyaM dyotyate / talmANau cetyatra cakAro'pyarthaH / kAmataH "sArvavibhaktikastasiH" kAmaiH abhimata padArtharityarthaH / smaratAm asmaratAm / aDabhAva ArSaH / zeSatvavivakSAbhAvAnna SaSThI / vRddhaM smaratAmityatra zuzrUSAkAlo'tIta iti dharmalopabhiyA pitaraM smRta For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA .bha. TI.a.kAM. rAjApIti / mahAtejAH satputralAbhakRtaniravadhikatajaskaH / rAjA dazarathaH / mahendravaruNopamau tadvannirapAyamaitrIsampannau / proSito dezAntaragato / nira vadhikaprItiviSayabhUtau ubhau bharatazacannau sutau sasmAra, sarvasaMpatsamRddhasyApi me putradvayAsannidhAnameva nyUnatetyasmaraditi bhaavH| ubhAviti smRti vipaye taartmyaabhaavoktiH||4|| rAmalakSmaNasannidhAne kathamitaraputrasmaraNamityavAha-sarva iti / tuzabda uktazaGkAvyAvRtyarthaH / catvAraH caturdhA vasthitAH / puruSarSabhAH puruSottamAH / sarve avizeSeNa tasya dazarathasya zarIrAdinirvRttAH nisspnnaaH| catvAro bAhava iva iTAH priyA evAsan / abhUto rAjApi tI mahAtejAH sammAra proSitau sutau / ubhau bharatazavannau mahendravaruNopamA // 4 // sarva eva tu tasyeSTAzcatvAraH purussrssbhaaH| svazarIrAdinirvRttAzcatvAra iva vaahvH||5|| teSAmapi mahAtejA rAmo ratikaraH pituH / svayambhUriva bhUtAnAM babhUva gunnvttrH||6|| sa hi devarudIrNasya rAvaNasya vdhaathibhiH| athito mAnuSe loke jajJe viSNuH sanAtanaH // 7 // pmaa| ayogavyavacchedArthe evakAraH / loke kasyaciJcaturpu bAhuSu satsu yathA tasyaikopi nApriyo bhavati, evaM taSu putreSvakApi nAniSTo'bhUdityarthaH / upamAne svazarIravinivRttatvotyA eteSu rAjJaH svazarIravinirvRttatvAbhimAnamAtramityuktam // 6 // evaM caturNA priyatvAvizepe'pi rAme guNAtireka kRtaprItivizeSo'stItyAha-tepAmiti / teSAmiti nirdhAraNe paSTI / bhUtAnAM prANinAM madhye svayambhUH brahmeva / teSAM putrANAM madhye guNavattaraH atizayena guNavAn / mahAtejAH tAhagguNaprakAzakaniravadhikatajaskaH rAmaH pitU ratikaro babhUva / niratizayaprItiH rtiH||6|| kathamitarApekSayA guNavattaratva vantAviti tAtparyam // 3-5 // caturNA guNavattayAbhimatatvamabhidhAya rAmasya niratizayaguNavattayA abhimatatvamAha-teSAmapi mahAtejA iti / bhUtAnAM devAdibhUtAnAM madhye guNavattaraH / svayambhaH caturmukhaH / pituH viSNoH yathA prItikaro babhUva tathA teSAM caturNA madhye guNavattaro rAmaH pituH dazarathasya ratikaro bbhuuvetyrthH||6|| rAmasya atimAnuSaguNayogitvaM sahetukamAha-sa hItyAdinA / hizabdo'vadhAraNe / udIrNasya dRptasya rAvaNasya vadhArthibhirdevaiH arthitaH prArthitaH sanAtano nityo muni-saMcAmiti / bhUtAnAmindrAdInAm svayaMbhUH nA pituH svapitaviNoH pyeSTaputratvAt yathA prItikaraH taba ratikaraH priyakaro babhUva / yadvA rAmaH pituH teSAM pAnRNAM ca prItikaraH svayaMbhUH pituH viSNodha bhUtAnAM ca yathA prItikaraH tathaivetyarthaH / viSNormayAdibhUtajanakatvaM " yato vA imAni bhUtAni jAyante " iti zrutvA " AtmanaH prathamaM putraM brahmANamamujadvibhuH / tatazcarAcaraM vizva viSNuvizvajaganmayaH / / " yA nuzAsaniko kaprakriyayA ca siddhameva // 6 // la // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mityapaMkSAyAM viSNoH pradhAnAvatAratvAdityAha-sa hIti / hIti "ajAyamAno bahudhA vijAyate" itizrutiprasiddhiM dyotayati / devaH na bananyaprayojana / rArthitaH kiMtu prayojanAntaraparaiH, na kevalaM prayojanAntaraparaiH apitu "Izvaro'hamahaM bhogI" ityevaM durabhimAnibhiH, mado'pi dIvyatidhAtorartha eva / narakA sukhadhe svakAryaniSpattyanantaraM pArijAtanimittaM kRSNanaiva yoddhamupakrAntarityarthaH / udIrNasya udbhaTasya / " udIrNa udbhaTaH" ityAdyamaraH / naisargika kausalyA zuzubhe tena putreNAmitatejasA / yathA vareNa devAnAmaditirvajapANinA // 8 // sa hi rUpopapannazca viiryvaannsuuykH| bhUmAvanupamaH mRnurguNairdazarathopamaH // 9 // garveNa sarva jagadvinAzayata ityarthaH / vadhasyArthatve heturayam / gavaNasya yairvaro dattamtAneva nilayAniSkAsayata ityarthaH / vadhArthibhiH ekasya saMhAreNa / rAjyamakhilaM sukhena vartipyata itiprpnnH| ArthitaH prArthitaH, nopAsitaH / mAnuSe loke yatra devA api manuSyagandhamasahamAnAichardanapUrvakaM kunsynto| yojanAdupari sthitvA havirAdadate tepi yasya manuSyasthAnIyAH so'smin mAnupe loka jAtaH, hanta kimidaM solabhyamiti bhaavH| jaje na nRsiNhaadi| vadAvirbhUtaH / sa jajJe rAmo jajJe / loko hi dazamAsAn garbha'vasthAya jAyate, ayaM tu " tatazca dvAdaze mAse" ityuktarItyA tatopyadhikakAlaM garbha sthitvA jajJe / viSNuH vyApakaM vastu vyApyaikadezasya matputro'yaminyabhimAnyamabhUt / sanAtanaH nityavastvevamAtmAnamanyathAcakAra // 7 // na kevalaM piturevAnandakarAmAturapItyAha-kausalyeti / amitatejasA aparimitaparAkrameNa / tena rAmeNa putreNa / kausalyA devAnAM vareNa bajrapANinA indreNa aditi / yathA aditirikha zuzubhe vabhau / tena santuSTAsIdityarthaH // 8 // guNavattara inyuktaM prapaJcayati-sahItyAdinA / saH rAmaH rUpopapannaH saundaryayuktaH, cakAreNa rupaudAryaguNeH'inyuktIdAyyAdikaM samuccIyate / bIyavAn mRganAbhigandhavat mbayamavikRta eva parapAM vikArakArI anasuyakaH / guNeSu dopAviSkaraNa kAmasUyA avidyamAnA asUyA ysyaasaavnsuuykH| bhUmAvanupamaH mUnuH bhUmAva tattulyaH putrH| kausalyAtiriktAyAH kasyAzcidapi nAstItyarthaH / divi tu viSNuH rAmarUpamsana jaje AvirbabhUva, ato vakSyamANaguNAH marve natra maMbhaveyuriti bhAvaH // 7||8||mvbhaavsiddhgunnaatytvN varNayati-sa hIni / popapannaH satyanI yam-"dazapakSI vihaGgamaH" ini: zauka: zI . sarakho eva sadasanyo nApAyayaH / nasya mRcaH "mamyakrama varAdAyAsamA viSNorabhedataH / yAyAmavasamAH proktAH prakRtizca samA'samA ||" iti vArAhe // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir % % % % % vA.rA.bhU. aditavrapANirastyeveti bhAvaH / guNairAkAraGgitaceSTAbhiH dshrthopmH| dIpAdutpannapradIpavat / / 9 / / atha dazarathAdAdhikyamAha-sa iti / tuzandena bhAdazarathAdalakSaNyamucyate |saaraamH paruSa paruSavacanaM kenaciducyamAno'pi / uttaram uttaravacanaMna pratipadyate,na bdtiityrthH| apizabdenatakRtvAsAtAsa dhArikha nAstIti gamyate / uttarApratipattI hetuH nityaM prazAntAtmeti / akrodhanasvabhAva ityarthaH / na kevalamuttarApratipattiH kiMtu taM parupavaktAraM prati mRdupUrva sAntvapUrva ca bhApate // 10 // athAsya kRtajJatvamAha-kathaJciditi / kayazcitkRtena "yathA tathA nApi"ityuktarItyA kRtena / yadvA yAdRcchikapAsa satu nityaM prazAntAtmA mRdupUrva prabhASate / ucyamAno'pi paruSaM nottaraM pratipadyate // 10 // kathaJcidupakAreNa kRtenaikena tuSyati / na smaratyapakArANAM zatamapyAtmavattayA // 1 // zIlavRddhairjJAnavRddhaivayovRddhaizca sajjanaiH / kathayannAsta vai nityamasrayogyAntareSvapi // 12 // GgikatayA kRtena / yadvA prayojanAntaraparatayA kRtena, kathaJcitkRtena ahRdayatayA kRtena, kathaJcitkRtena patrapuSpAdyanyatamena kRtena / yadA svasmAt kiJcitphalalAbhAya kRtena / yadvA "sAGketyaM pArihAsyaM vA stobhaM helanameva vA" ityevaM kRtena upakAreNa aNvapi mahattvenAbhimanyamAnasya bhagavatobhita prAyeNopakAraNetyuktam / kRtena kartuMmIpsitena / "AzaMsAyAM bhUtavacca" iti ktH| ekena sakRtkRtena / tuSyati sadA prItiM prApnoti / toSaphalasya kadA cidapi na kSaya iti bhaavH| evamupakAreNa tuSyannapakAreNApi kiM kupyati? netyAi-na smaratIti / apakArANAM samyakRtAparAdhAnAm / zatamapi asa iyayamapi "zataM sahasramayutaM sarvamAnantyavAcakam" ityukteH| na smarati na cintayati, kaH punaH kopasyAvakAza iti bhAvaH / ubhayatra hetumaai| Atmavattayeti / vazIkRtamanaskatayetyarthaH / yadvA AtmavattayA jJAnavattayA " udArAH sarva evaite / na kazcinnAparAdhyati / ityevamadhyavasAya vattayetyarthaH // 11 // athAsya guNavarddhakaM satsaGgamAha-zIlavRddhairiti / zIlaM sadAcAraH, sajanairiti viSvapyanupajyate / zIlavRddhaiH sadAcArasampannaiH sajanaiH kathayannAsta / tessaha sUkSmatarAcAravizeSAn pratipAdayannAstetyarthaH / jJAnavRddhaH paripakamokSavipayibhiH / "mokSe dhIjJAnam" itya // 4 // maraH / tAdRzaiH sajanaiH kathayannAsta, taivedAntarahasyamudghATayanAstetyarthaH / kyovRdaiH sajanaiH kathayannAsta kramAgatasampradAyavizepAna kthynnaastetyrthH|| palAvaNyanidhiH / anasUyakaH-guNeSu doSAvikaraNamasUyA tadrahitaH ||9||s ceti / svajanena paruSamucyamAno'pi paruSamuttaraM na pratipadyate na prayacchati, kint| prazAntAtmA sana mRduparva vacana miti zeSaH / bhASate // 10 // 11 // zIlavRddhairiti / zIlavRddhaH sadAcArasampannaH, vayovaddhaH dIrghAyu-sampannaH, jJAnavRddhaiH laukika %% &% For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sajanairiti sAmAnyoktyA grAmakulAditAratamyaM na tenAitamityucyate / tRtIyayA teSAmapradhAnatvAvagamAtsvayameva teSAmarthavizeSaM darzayatIti / sUcitam / nityamityanena nedaM kAdAcitkamityucyate / vizeSaNatrayAntacakAreNa jJAnazIlavayovRddhaH zIlajJAnavRddhaH jJAnavayovRddhaH zIlavayovRddhazceti / samuccIyate / nedaM nityAgnihotravat kvacitsamaya ityAha astreti / atrANAM yogyaH abhyAsaH 'yogyo guNanikAbhyAsaH' iti vaijayantI / tasyAntareSu ava buddhimAna madhurAbhASI pUrvabhASI priyamvadaH / vIryavAnna ca vIryeNa mahatA svena vismitH|| 13 // na cAnRtakatho vidvAna vRddhAnAM prtipuujkH| anuraktaHprajAbhizca prajAzcApyanuraJjate // 14 // kAzeSvapi / apizabdena samayAntaretatkathanaM kiM punAyasiddhamityuktam, satsaGgati vinA kSaNamapi na tisstthtiityrthH||12|| parAyattasakalavyApAratvamAhabuddhimAniti / buddhimAn prazastabuddhiH / kathaM sarve janAH sukhaM vaseyurityevaM sarvadA lokasaMrakSaNacintApara ityrthH| madhurAbhASI mdhurbhaassnnshiilH| yadyakti tanmadhurameva vadatItyarthaH / pUrvabhASI atinIcaM pratyapi svayameva pUrva bhASamANa ityrthH| priyaMvadaH priyavAgvacanazIlaH / "priyavaze vadaHkhac" iti / tAcchIlye khc| "khityanavyayasya" iti hrsvH| "aruddhipadajantasya-"iti mumaagmH| zatruviSayapi priyvcnshiilH| vIryavAn Azritavirodhinirasana kssmH| pUrva vIryavAnityavikRtatvamuktamiti na punruktiH| mahatA svena vIryeNa na vismitaH Azritasakalavirodhinirasane kRte'pi "nAtisvasthamanA, pAyayo" ityuktarItyA kiM kRtaM mayetyaparyApta eva sthitH| "garvaH syAdvismayo madaH" ityamaraH / vartata iti zepaH // 13 // na ceti / sa iti shessH| sa rAmaH anRtakatho na bhavati, kathA prabandhakalpanA anRtA asatyA kathA yasya saH tathA / kalpitetivRttakAsatkAvyAlApavarjita ityrthH| vettiiti| vidvAn / videH shturvsuH| anRtakathAbhAvazca na tadajJAnAt, kintu tdvy'tvjnyaanaadityrthH| vRddhAnAM pUrvoktatrividhavRddhAnAm / pratipUjakA prtyu| damyapUjakaH / brAhmaNapratipUjaka iti pAThe-bAlavRddhasAdhAraNyena brAhmaNamAtrapUjAparaH / "dazavarSazca brAhmaNaH zatavarSazca kSatriyaH / pitAputrI smRtau / vedikajJAnapUrNaH / sajanairiti trayANAM vizepyam / askhayogyAntareSu asvAbhyAsAvakAzeSu / etAdRzaiHsajanaiH saha kathayan, zAkharahasyamiti zeSaH / Asta tiSThati sma cetyarthaH / apizabdena sajanasallApAnahakAlepvapi tatsallApadyotanAtsadbhissallApaH sArvakAlika iti dyotyate // 12 // buddhimAniti / buddhimAna prazasta dhImAna / madhurAbhASI mdhurbhaassnnshiilH| pUrvabhASI-AgatAna prati prathamabhASaNena svAbhimukhyatvaM dyotayatItyarthaH / priyambadaH parahitavacanazIlaH / vIryavAniti pareSAmAzcaryakAriNApi svakIyavIryeNa svayaM na vismitaH, aprAptagarva ityarthaH // 13 // na ceti / na cAnRtakathA anRtavacano na bhavati / anuraktaH prajAbhiranu / For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.ga.bha. www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viddhi " ityApastambaH / prajAbhiH paNDitapAmarAvizeSeNa sarvAbhiH prajAbhiH anuraktaH anurAgaviSayIkRtaH / tatra hetumAha prajAzcApyanuraJjate, anuraa yatItyarthaH / antarbhAvitaNyanto'yam / svayaM pUrve prajA raJjayitvA tatastAbhiranurakto bhavatItyarthaH / cApayaH sarvatroktaguNasamuccayArthAH // 14 // sAnu krozeti / sAnukrozaH sadayaH "kRpA dayAnukampA syAdanukozaH" ityamaraH / dayA hi nAma paraduHkhAsahiSNutvam / jitakrodhaH vazIkRta kopH| na tvavazena kodha utpadyata ityarthaH / trahma vedaH tadvidantIti brAhmaNAH / "tadadhIte tadveda" ityaN / pratyudgamyapUjakaH pratipUjakaH / trAhmaNAnAM pratipUjaka iti yAja OM kAditvAt SaSThIsamAsaH / dInAnukampI dIneSu vizeSato'nukampAdAn / vizeSo nAma yatra dIno dRSTaH tatraiva sthitvA dAnamAnAdikaraNam / dharmajJaH sAmAnya sAnukrozo jitakrodho brAhmaNapratipUjakaH / dInAnukampI dharmajJo nityaM pragrahavAn zuciH // 15 // kulocita matiH kSAtraM dharma svaM bahu manyate / manyate parayA kI mahat svargaphalaM tataH // 16 // nAzreyasi rato vidvAnna viruddhakathAruciH / uttarottarayuktau ca vaktA vAcaspatiryathA // 17 // vizeSadharmmajJaH / pragrahavAn niymvaan| "abhayaM sarvabhUtebhyo dadAmyetadvataM mama" iti vakSyati / zuciH parasvAnAkAMkSI / "yo'rthe zuciH sa hi zucirna mRdvArizuciH zuciH" iti manusmaraNAt // 15 // kulocitamatiriti / kulocitamatiH ikSvAkurvazocitadayAdAkSiNyazaraNAgata saMrakSaNAdidharmeka pravaNabuddhiH / svaM kSAtraM dharme duSTanigrahapUrvakaM prajAparipAlanarUpam / bahumanyate gauraveNa jAnAti / " zreyAnU svadharmaH " iti zravaNAt / paratvA pAdakadharmebhyopi janitvArjitaM kSatradharme gauraveNa pazyatItyarthaH / bahumAne hetumAha manyata iti / tataH kSatradharmAt parayA kI mahat svargaphalaM bhavatIti manyate jAnAti / svavarNasvAzramocitadharmaH kIrtidvArA svargasAdhanamiti jJAtvA kSatradharme viziSyAnutiSThatItyarthaH // 16 // neti / | azreyasi niSphale karmaNi / na rataH na saktaH, kAdAcitkalIlAkarma na duSyatIti bhAvaH / dyUtAdiSu na sakta ityarthaH / tatra heturvidvAniti raJjitaH, prajAzcApyanuraJjate anuraJjayatItyarthaH / anena parasparAnurAgo darzitaH // 14 // sAnukroza iti / sAnukrozo dayAvAn / dInAnukampI dInAnukampatayA tadabhitoSitArthaprApaka ityarthaH / ataH sAnukroza ityanena na paunaruktyam / pragrahavAn niyamanavAn, duSTanigrAhaka ityarthaH // 15 // kuleti / kulocitamatiH ikSvAku kulocitadayAdAkSiNyazaraNAgatasaMrakSaNAdidharmaika pravaNabuddhiH, kSAtradharma duSTanigrahapUrva kama jAparipAlanarUpaM paraM dharma bahu manyate, gauraveNa jAnIte ityarthaH / manyata iti / tataH kSatradharmAtsaJjAtayA kIrtyA svargaphalaM sAdhyatayA manyate jAnAtItyarthaH // 16 // neti / azreyaskarakarmaNi niSiddhakarmaNi viruddhakathA ruciH, pApakathA For Private And Personal Use Only TI.a.kA. ma0 1 // 5 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie - 1Mna viruddhakathArUciH dharmaviruddhagrAmyAlApAdiSu rucirahitaH / uttarottasyukto laukikavaidikaviSayottarottarayuktikakSyAyAM vAcaspatiryathA bRhaspati rikha / vaktA apratihatavAgvyavahAraH // 17 // aroga iti / "yuvA syAt sAdhu yuvAghyAyakaH AziSTho dRDhiSTho baliSThaH" ityAdizrutyartho'nena prati pAdyate / arogaH AdhivyAdhirahitaH, anena AziSThaityuktamazanasAmarthyamAzIrvAdaviSayatvaM coktam / taruNaH yuvA / vAgmI prazastavAk / anena yuvA arogastaruNo vAgmI vapuSmAna deshkaalvit| loke puruSasArajJassAdhureko vinirmitH||18|| satu zreSThairguNairyuktaH prajAnAM paarthivaatmjH| bahizcara iva prANo babhUva guNataH priyaH // 19 // samyagvidyAvatasnAto yathAvatsAGgavedavit / iSvastre ca pituHzreSTho babhUva bharatAgrajaH // 20 // lAghyAyaka ityuktamuktam / vapuSmAn prazastazarIraH, anena baliSTha ityuktaM kAyabalamuktam / dezakAlapit adhyayanadezakAlajJaH, anena sAdhu zabdArthoM vivRtH| puruSasArajJaH sakRddarzanamAtreNa puruSahRdayasarvasvajJaH / "sAro bale sthirAMze ca" ityamaraH / loke ekaH advitIyaH / sAdhuriti vinirmitaH nizcitaH / "apakAriSu yaH sAdhuH sa sAdhuriti kIrtitaH" ityuktasAdhuvizeSatvajJApanam // 18 // sa iti / zreSThaH ukteranyaizca gunnairyuktH| pArthivAtmajaH bahizvaraH prANa iva prajAnAM guNataHguNeH priyo babhUva // 19 // samyagiti / kecidvidyAmAtreNa vAtAH, kecidvatamAtreNa sAtA, rAmastu pAvidyAvatAbhyAM traatH| "adhItya sAyAt" itismRtyuktarItyA samyamvedAnadhItya vratAni ca kRtvA kRtasamAvartana ityarthaH / yathAvat tattvataH sAGveda pAvit sAGgatvedArthajJaH / anayA pRthaguktyA adhyayanamakSararAzigrahaNaphalamityavagamyate / ipAH amantrakAH zarAH, akhANi samantrakAH / senaanggtvaa|| dekavadbhAvaH / iSvastraviSaye piturdazarathAt zreSThaH, dazarathAdavarAH khalitare dhanvina iti bhAvaH / bharatAgrajaH asminnarthe bharatena nirUpaNIyo raamH| sakto na bhavatItyarthaH / vAcaspatiryamA padaspatirica uttarottarayukto kakSyAyAM vastutattvaparIkSAyAM svoktArthanirvAhArtha vaktA, uttarottarapramANopanyAsacatura ityarthaH // 17 // aroga iti satkarmAnuSThAnasAmarthya darzitam / dezakAlavita tattaddharmAcaraNayogyadezakAlajJa ityarthaH / puruSasArajJaH sakadarzanamAtreNa puruSavalajJaH / sAdhuH ziSTaH / kSINadoSa iti yAvat // 18 // sa tviti / prANatvena nirUpaNAta prajAnAM rAmabhadrAdadhikamabhimatavastu nAstIti dyotyate // 19 // sampagiti / MI"vedamadhItya snAyAta" iti smRteH / akhilavedAdhyayanavratAcaraNAnantarabhAvisnAtakakarmayuktaH / iSvakhe-ipako manbahInA, akhANi mantrapUrvakANi / iyA For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie vA.rA.bha. "maheSvAse mahAprAjJe bharate svayamAgate" iti rAmasya vacanAt // 20 // kalyANati / abhijanaH mAtRpitRvaMzaH kalyANaH zobhanaH abhijano yena / sa tathA / tatra hetuH sAdhuriti / nidApa ityarthaH / nadInaH zobhahetuSu satsvapyakSobhyAntaHkaraNaH / satyavAk atikRcchepi styvcnnirtH| RjuH / svArAdhyaH / abhivinItaH suzikSitaH // 21 // dhameti / dharmakAmArthatattvajJaH "na pUrvAhamadhyAdvAparAhAmaphalAna kuryAta" itismRtyuktarItyA pUrvAhA diSu kAleSu karttavyadharmArthakAmajJa ityarthaH / smRtimAna jJAtAviSaye vismaraNarahitaH / pratibhAnavAn "prajJA navanavonmeSa zAlinI pratibhA viduH" kalyANAbhijanaH sAdhuradInaH satyavAgRjuH / vRddhairabhivinItazca dvidharmArthadarzibhiH // 2 // dharmakAmArthatattvajJaH smRtimAna pratibhAnavAn / laukike samayAcAre kRtakalpo vizAradaH // 22 // nibhRtaH saMvRtAkAro guptamantraH sahAyavAn / amovakrodhaharSazca tyAgasaMyamakAlavit // 23 // dRDhabhaktiH sthiraprajJo nAsadvAhI na durvacAH / nistandrirapramattazca svadoSaparadoSavit // 24 // iti proktalakSaNapratibhAnayuktaH / laukike lokakapramANake / samayAcAra saangketikaacaare| "saGketastu samayaH" ityamaraH / kRtakalpaH kRtasaMsthApana vizAradaH tadAcaraNasamarthaH // 22 // nibhRta iti / nibhRtaH viniitH| "vazyaH praNeyo nibhRtavinItaprazritAH samAH" ityamaraH / saMvRtAkAraH hRdi / sthitakartavyArthavyatrakegitAkAragopanacaturaH / saMvRtatvaM gUDhatvaM, gutamantraH phalaparyantamanyairaviditamantra ityarthaH / sahAyavAn prazastamantrayuktaH amogha , krodhahapaH phalaparyavasAyikopasantoSaH / tyAgasaMyamakAlavit vastunyAgatatsaMgrahaNakAlavit // 23 // dRDhabhaktiriti / dRDhabhaktiH devaguvAdiSu nizcala ityatra ekavadbhAvaH // 20 // kalyANeti / kalyANAbhijanaH kalyANAnAM janmabhUmiH / mAdhuH vedpraamaannyaabhyupgnnaa| adInaH Abhahetusahasrapvapi akSobhyAntaH karaNaH / satyavAk-atikRcchUkAvapi pavASacananirataH / majaH karaNatrayAvayuktaH / abhivinInaH zikSitaH // 1 // amaMni / dhrmkaamaarthnvjaa-paahaa|| madhyAhAparAhakAle kartavyatayA dharmArthakAmAn jAnAtItyarthaH / pranibhAnavAna "prajJAM navanavonmeSazAlinI pratibhA viduH" ityukA pranibhA, pranibhAnaM tadvAn / laukika iti / lokike lokvidite| samayAcAre saangkenikaacaare| kRtakalpaH kRtakozalaH, ivinItaH // 22 // nibhRta ini| saMyunAkAra:-gRhAbhiprAyaH guptamantraH phalaparyantamanyairaviditamantra ityrthH| nyAgasaMyamakAlavita tyAgassatpAtradAnama maMyamaH nyAyenArjanam tayoH kAlajaH // 23 // hani / iTabhaktiH AzriteSu muni0-dharma iti / dharmakAmArthatajana:-" cAMdvArarAvayAhAna kalAn kRyAna " iti gautama dhamaktiprakriyayA vAhAdikA kartavyanayA dharmArthakAmAn jAnAnAtvaH // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bhaktiH / sthiraprajJaH bhaktijanyAprakampyatattvajJAnaH, ataeva nAsadgrAhI nAsadarthagrAhI / asajjanasaMgrahaNarahito vA / na durvacAH na prussbhaassii| nistandriH AlasyarahitaH, sarvadA zAstraparizIlanapara ityarthaH / ataevApramattaH zAstrArtheSvanavadhAnarahitaH / svadoSaparadopavit loke kazcit pazyati paradoSa AtmadoSaM na pazyati ayaM tu na tathA. paradoSavatsvadoSaM ca pazyatyevA vakSyati bharataM prati "zirasA yAcatastasya vacanaM na kRtaM mayA" iti||24||shaastrjny zAstrajJazca kRtajJazca purussaantrkovidH| yaHpragrahAnugrahayoryathAnyAyaM vicakSaNaH // 25 // satsaGgrahapragrahaNe sthAnavinnigrahasya ca / AyakarmaNyupAyajJaHsandRSTavyayakarmavit // 26 // iti / zAstrajJaH saanggvedaatiriktvidyaasthaanjnyH| kRtaM kRtAntaM siddhAntaM jAnAtIti kRtjnyH| ataH kathaMcidupakAreNa kRtenaikena tuSyatItyanena na punaruktiH KalpuruSANAmantaraM tAratamyaM tatra kovidaH pnndditH| puruSadarzanamAtreNAyaM sAdhurayamasAdhuriti tattatsvarUpavizeSajJa ityarthaH / yaH prsiddhH| pragrahaH mitrAdi svIkAraH, anugrahaH svIkRtaparipAlanam / tayoH yathAnyAyaM yathAzAstraM vicakSaNaHsamarthaH,zAstramaryAdAmanatikamya mitrsviikaaraadikRdityrthH| "supsupA" itisamAsaH // 25 // saditi / satAM saMgrahe svIkAre pragrahaNe paripAlane ca, vicakSaNa iti zeSaH / nigrahasya asannigrahasya ca sthAnavit avakAzavit / "avakAze sthitau sthAnam" ityamaraH / AyakarmaNi nyAyaprAptadhanArjanakarmaNi upAyajJaH puSpebhyo madhu madhukara iva apIDanena prajAbhyo dhanamAdAtuM]d dRDhasnehaH / yadvA anusaraNIyavasiSThadazarathAdiSu dRDhAnurAga ityarthaH / sthiraprajJA-sthirA vismRtirahitA prajJA yasya saH / sthiraprAjJaH iti pAThe-sthiraH sarvadA sarvairapyavicAlyaH prAjJaH svabhAvo yasya / nAsadAhI-asadarbhagrAhI na bhavatIti samAsaH / yadvA astpurussprigrhrhitsvbhaavH| na durvacAH parodvejakavacanarahitaH / svadoSaparadoSavita svaranthapararandhajJaH // 24 // kutajJaH pareNa AtmArtha kRtamupakAramalpamapi bahutayA svopakAratvena jAnAtIti tathoktaH / puruSAntarakovidaH purusstaartmyjnyH| yadvA Antaram abhiprAyaH, parapuruSagUDhAbhiprAyajJa ityrthH| pramahAnugrahayoryathAnyAyaM vicakSaNaH prathamamAtmIyatvena parigrahaH pragrahaH, anugraho nAma parigRhItasya nairantaryeNAnuvartanam tayoryathAnyAyaM yuktAyuktavicArAnatikramaH, tatra vicakSaNaH nipuNaH // 25 // satsakahapragrahaNe satsakahe sajanasvIkAre, pragrahaNe| tatparipAlane / yathAnyAyaM vicakSaNa iti pUrveNAnvayaH / ekavadbhAvaH / yadvA satsaGgrahaH-sadAcAraH, tasya pragrahaNe anuSThAna ityarthaH / sthAnavinigrahasya ca duSTanigrahasya - muni0-ya iti / pragrahAnugrahayoH-pramahaH zaraNAgatasya prathamasvIkAraH, anumaho nAma svIkRtasya paripAlanama, tayoryathAnyAyaM nyAyamanatikramya vicakSaNaH rakSituM samarthaH / yuktAyuktavicAramanatikramya karaNacatura ityarthaH / satsamahaH sadAcAraH, tasya prakarSaNa grahaNe samarthaH / sthAnavit nirahasya ca dunigrahasya sthAna vit cakArAnchiSTaparipAlane ca / yadA prahaH karAdInAM pramahaNam, anugrahaH tasmin sAvazeSagrahaNam / kRtAgasAmaparAdhAnusAreNa vacanasya mokSaNasya ca yathAzAstramanupAne nipuNaH / lattaigrahapramahaNe-sattAM dUrasyAnAM saDmahe svIkAre pragrahaNa prakarSeNa kSetradAnabhUSaNAdibhiH sthitikaraNe praNaye vA vicakSaNaH // 26 // For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. catura ityrthH| saMdRSTavyayakarmavit "kazcidAyasya cAIna caturbhAgena vA punH| pAdabhAgaitribhivApi vyayaH saMcodyate budhaiH // " ityAdizAstrAvagatavyaya TI.a.kAM. mrmjnyH||26||shresstthymiti / zAstrasamUheSu vedavedAGgeSu zreSThayaM mahAtAtparyajJatvaM praaptH| vyAmizrakeSu saMskRtabhASAtmakakAvyanATakAlaGkArAdiSu ca zreSTayaM prApta ityanuSaGgaH / arthadharmoM saMgRhya sukhatantraH sukhaparatantraH / arthadharmasaMgrahaNapUrvakameva sukhasevI, natu kevalakAmaparatantra ityarthaH / na cAlasaH artha zreSTacaM zAstrasamUheSu prApto vyAmizrakeSu c| arthadharmoM ca saMgRhya sukhatantro na cAlasaH // 27 // vaihArikANAM zilpAnAM vijJAtArthavibhAgavit / Arohe vinaye caiva yukto vAraNavAjinAm // 28 // dhanurvedavidA zreSTho loke tirthsmmtH| abhiyAtA prahartA ca senaanyvishaardH|aprdhRssyshc saGgrAme kruddhairapi suraasuraiH||29|| dharmasaMgrahe nirAlasyaH // 27 // vaihArikANAmiti / vahArikANAM vihAraprayojanAnAM "tadasya prayojanam " iti ThakU / zilpAnAM gItavAditrANAM citra karmAdInAM ca vijJAtA vizeSajJaH / arthavibhAgavit "dharmAya yazase'rthAya Atmane svajanAya ca / paJcadhA vibhajana vittamihAmutra ca shobhte||" ityukta vibhAgavit / vAraNavAjinAM gajAnAmazvAnAM ca / Arohe ArohaNe, vinaye Aruhya zikSaNe ca yuktaH samarthaH // 28 // dhnurityrdhaadhikH| dhanurAdisva rUpapratipAdako vedo dhanurvedaH, upavedatvAdanuvaidasya vedatvam tadvidA madhye zreSTaH, samarmadhanurvedavidityarthaH / loke sarvatra atirathAnAM apratihatastha / gatInAM sammataH pUjitaH / "matibuddhi-" ityAdinA ktH| "tena ca pUjAyAm" iti samAsapratiSedhAbhAva ASaH / abhiyAtA zatrusamAgamAnantaraM / sthAnavit / samayajJaH cakArAcchiSTAnupAlanasya samayajJa ityarSaH / AyakarmaNi nyAyaprApyadhanasampAdanakarmaNi / upAyajJaH tadviSayopAyajJaH, puSpebhyo madhu madhukara dl iva prajAbhyo'pIDanenaiva dhanaM sampAdayituM catura ityarthaH / saMdRSTavyayakarmakRta " kazcidAyasya cArthena caturbhAgena vA punaH / pAdabhAgastribhirvApi vyayaH saJcodyate tathA // " iti zAstradRSTavyayakarmajaH // 26 // zreSThayamiti / zAstrasamUheSu nyAyavaizeSikavedAntAdizAstrasamaheSu / vyAmizrakeSu saMskRtaprAkRtAdibhASAtmakakAvya nATakAlaGkArAdiSu zreSThacaM zreSThatA nipuNatAM prApta ityrthH| arthadharmI saGgRhya anurudhya sukhatantraH kAmapradhAnaH arthadharmAparityAgena kAmasevItyarthaH / na cAlasaH kartavyakAryeSu nirutsAhatvamAlasyaM tadrahitaH // 27 // vaihArikANAM vinodArthAnAM citrakarmAdInAM vijJAtA / kina arthavibhAgavita "dharmAya yazApa Atmane / svajanAya ca / paJcadhA vibhajana vittamihAmutra ca zobhate // " ityuktaprakAreNArthavibhAgavit / vAraNavAjinAmArohe ArohaNe vinaye vividhagatinayane zikSaNepi yuktaH sannaddhaH // 28 // dhanuriti / abhiyAtA zatrUNAmabhimukhaM yAtA / prahartA zatraNAm / senAnayavizAradaH senAnavazvakrAdivyUhanyAsaH taba vizAradaH nipuNaH // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir na prahartumicchati kiMtu svayameva yatra zatravastatra gacchati, tatrApi na durgapradezAvalambanena yAti kintvabhiyAtA abhimukhaM yAtA / pradartA ca abhi gamya na yAMdheodhayati kintu svayameva nAsIre sthitvA prathamaM praharati / senAnayavizAradaH svayaM praharannapi na svasenA chedayati kintu paraduravagAha cakravyUhAdivibhAgena senaapraapnnsmrthH| apradhRSyazca pradharSayitumazakyaH, sarvathA vijayItyarthaH / saMgrAme praNatyA tu jetuM zakya ityrthH| na kevalaM manuSyaiH, surAsuraiH parasparavirodhaM vihAya militairapi na copazAntaiH kuddhaiH krodhaparavazaiH // 29 // evaM kalyANaguNaparipUrNatvamuktam / atha heyapratyanIkatva anasUyo jitakrodho na dRpto na ca matsarI / na cAvamantA bhUtAnAM na ca kAlavazAnugaH // 30 // evaM zreSThaguNairyuktaH prajAnAM pArthivAtmajaH / sammatastriSu lokeSu vasudhAyAH kssmaagunnaiH| buddhayA bRhaspatestulyo vIryeNApi zacIpateH // 31 // tathA sarvaprajAkAntaiH prItisaJjananaiH pituH| guNairviruruce rAmo dIptaH sUya ivAMzubhiH // 32 // tamevaM vratasampannamapradhRSyaparAkramam / lokapAlopamaM nAthamakAmayata medinI // 33 // mAi-anasUya iti / anasUyaH asUyArahitaH / jitakrodhaH krodhpaarvshyrhitH| na dRptaH na garviSThaH / na ca matsarI parasampadviSaye dveSarahitaH "mtsro| nyazubhaSe" ityamaraH / naca kAlavazAnugaH sattvarajastama pradhAnakAlAnuguNasattvarajastamoguNo na bhavati, kevalasattvamatirityarthaH // 30 // uktaguNopasaMhArapUrvakaM guNAntarANyAha-evamiti / evam uktaprakAreNa / pArthivAtmajaH rAmaH / prajAnAM madhye zreSThailokottarairguNeryuktaH / triSu lokeSu sammataH puujitH| kSamAguNeH kSamArUpaguNaiH / bahuvacanaM prakArabhedAbhiprAyeNa / vasudhAyAH bhUmestulya iti vakSyamANamanuSajyate // 31 // upasaMharatitatheti / tathA pUrvoktarItyA / sarvaprajAkAntaiH strIbAlayuvavRddhAnAM priyaH / pituHprItisaJananaiH, dRSTAntArthamidam / piturikha sarveSAM priyrityrthH| evaMbhUte guNaiH rAmaH svataH sundaraH svato dIptaH sUryorDazubhirikha viruruce babhau // 32 // evaM rAmaguNAn pradarya tatkRtaM bhUmyupalakSitasakalalokaprAvaNyaM anasUya iti / parakRtAsUyArahitaH, na ca matsarI parasampadviSaye dveSarahitaH / na cAvamantA bhUtAnAM prANinAmavamAnakartA na bhavati / na ca kAlavazAnugaH kAlavazaH kAlapAratantryam, tadanusArI na bhavatItyarthaH / "dazavarSasahasrANi dazavarSazatAnica / vatsyAmi mAnuSe loke pAlayan pRthivImimAm // " iti bhagavataiva kAla niyamasyAktatvAta // 30 // vasudhAyAH kSamAguNaH kSAntipradhAneguNeriti madhyamapadalopI smaasH| vasudhAyAstulya iti pareNa sambadhaH / buddhacA bRhaspatestulyo vIryeNApi zacIpateriti // 21 // 32 // tamevamiti / medinIzabdena medinIsthajanA lakSyante / yadvA medinI tadadhiSThAnadevatA, akAmayata sujanadurjanAnugrahanina For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha..darzayati-tamevamiti / evaGgaNasampannatvavat, batasampannaM AzritasaMrakSaNarUpavratasaMpannam / apradhRSyaparAkramaM akuNThaparAkamam / sarve lokapAlA upamA TI.a.kA. yasya taM rAmaM medinI nAthaM akAmayata bhUme thatvocito'bhUdityarthaH / athavA evaM bAlakANDoktarItyA vratasampannaM 'rAmastu sItayA sArddham ' ityukta rItyA krIDArasasampannam / apradhRSyaparAkramaM virodhivarga nivartya sAtmyabhogapradam / lokAn pAlayatIti lokapAlaH, samastopabhogasAdhanasampanna ityrthH| upa samIpe mA lakSmIH sItArupA yasya saH upmH| lokapAlazvAsAvupamazceti smaasH| taM lakSmyA bhogAnanubhavantaM rAmaM medinyapi nAthamakAmayata, etaistu bahubhiryuktaM guNairanupamaiH sutam / dRSTvA dazaratho rAjA cakre cintAM parantapaH // 34 // atha rAjJo babhUvaivaM vRddhasya cirjiivinH| prItireSA kayaM rAmo rAjA syAnmayi jIvati // 35 // eSA hyasya parA prItirhRdi saMparivartate / kadA nAma sutaM drakSyAmyabhiSiktamahaM priyam // 36 // svayaMvareNa kaNThe mAlikAM dAtumaicchadityarthaH // 33 // tani0-evaM vRnasampannaM lokapAlaH upendraH tasya sthitikartRtvenAvatArAtsa upamA yasya taM nAthatvenAkAma yata / medinIzabdana maMdinIsthAyinI janA lakSyante " mazcAH kozanti " itivaditi kecit / medinI tadadhiSThAnadevatA akAmayata / ziSTaparipAlanaduSTanigrahayo | maMdinyA evaM harSahetutvAt / tthoktm-'bhuumihtnRpvyaajdtyaaniikshtaayutaiH| AkrAntA bhUribhAreNa brahmANaM zaraNaM yayau // " iti // 33 // na kevalaM lokastaM nAthamakA mayata rAjApItyAha-etairiti / etaiH pUrvoktaiH / bahubhiH asaGghayayaiH anupamaiH loke kutrApyetAdRzaguNAdarzanAdasadRzaiH guNaiH yuktaM sutaM dRSTvA rAjA rAjyabharaNazrAntaH / paraMtapaH zatrusaMhAravyagraH dazarathaH / cintAM manorathaM cakre // 34 // tAmeva cintAM spaSTayati athetyAdinA svargamavAmuyAmityantenaatheti / atha rAmaguNadarzanAnantaram / cirajIvinaH vRddhasya, vayovRddhasyeti jJAnavRddhavyAvRttiH / vRddhatvAt prItirityucyate / evam-evaMprakAreNetyarthaH / mayi jIvati rAmaH kathaM rAjA syAdityeSA prItirbabhUva / atra kathamityukti kaikeyIvaradAnakRtavinazaGkApratisandhAnena // 35 // prIterautkavyamAha-epeti / atrAnte itikaraNaM draSTavyam / drakSyAmi ityeSA parA niratizayA priitiH| asya dazarathastha / hRdi saMparivartate samyak avicchinnamanuvartate // 36 // // 8 // hayomedinyA harSahetutvAditi jJeyam // 33 // 34 // cintAprakAramAha-athetyAdi svargamavApnuyAmityantena / mayi jIvati satyeva zrIrAmaH katham kenopAyena rAjA sthAdityeSA prItiH cintA / prIyate anayA cintayeti vyutpattyA prItizabdasya cintAparatvam, rAjJo babhUvetyanvayaH // 35 // eSeti / drakSyAmItyatretikaraNaM draSTavyam / / For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir atha rAmasya rAjatvavAMgyatAnusandhAnaM dazarathasya darzayati zlokatrayeNa-vRddhikAma iti / vRddhikAma ityanenApUrvezvaMyapradatvamuktam / sarvabhUtAnyanukampa yatIti sarvabhUtAnukampanaH / kartari lyuTa / anena bhraSTaizvaryasAdhakatvamuktam / mamAtmaja iti zepaH / dAne santApahAritve ca dRSTAntamAha vRSTimAn / parjanya iveti / loke vipaye mattaH priyataraH atizayena prItimAn / prANAtIti priyH| pacAyaca // 37 // pUrva priyataratvamuktam, atra taddhatuguNa vRddhikAmo hi lokasya sarvabhUtAnukampanaH / mattaH priyataro loke parjanya iva vRSTimAn // 37 // yamazakrasamo vIyeM bRhaspatisamo mtau| mahIdharasamo dhRtyAM mattazca guNavattaraH // 38 // mahImahamimAM kRtsnAmadhitiSTanta maatmjm| anena vayasA dRSTvA yathAsvargamavApnuyAm // 39 // ityetairvividhaistaistairanyapArthivadurlabhaiH / ziSTairapari meyaizca loke lokottarairguNaiH ||40||tN samIkSya mahArAjo yuktaM samuditaiH zubhaiH / nizcitya sacivaiH sArddha yuvarAja mamanyata // 41 // divyantarikSe bhUmau ca ghoramutpAtajaM bhayam / saJcacakSe ca medhAvI zarIre cAtmano jarAm // 42 // vattaratvamucyate-yamazakasama iti / pratyekaM sAmyAnahatvAdyamazakretyuktam // 38 // mahImiti / yathAsvarga svasadRzaM svasukRtAnurUpaM svargamityarthaH / / yadA yathAsvarga yathAbhUtasvarga 'yastvayA saha sa svargaH' ityuktarAmasaundaryAnubhavasvargamityarthaH // 39 // itIti zlokadvayamekAnvayam / iti pUrvokta / pArItyA / vividhastestestattatkAryabhedana prasiddhaH / anyapArthivadurlabheH sAmAnyarAjadurlabhaiH / ziSTeH uktavyatiriktasozIlyAdibhiH aparimeyaH asaGkhyayaH / katipayaguNAH pradarzitAH ziSTAstvaparimeyA iti bhAvaH / loke lokottareloka kutrApyevaM lokottaraguNA na santItyarthaH / smuditH| svAbhAvikaiH zubhaiH kalyANatamaiguNayuktaM taM rAmaM samIkSya mahArAjo dshrthH| sacivaiH sArddha nizcitya yuvarAjamamanyata, ayaM yuvarAjo bhavediti nizcitavAnityarthaH // 40 // 41 // atha sadyo rAmAbhiSekakarttavyatAhetuM svavipattisUcakaM dunimittamAtmano jarAM cAlocitavAnityAha-divIti / prItiH cintA / asya dazarathasya hRdi saMparivartata ityanvayaH // 36-38 // mahImiti / anena vayasA kRtsnA mahIM adhiSThitamAtmajaM dRSTvA yathA svargamAnuyAmiti prItiH hRdi saMparivartata iti pUrveNa sambandhaH // 39 // 40 // itItyAdi / lokottarairguNarityasya yuktamiti pUrveNa sambandhaH / uktavyatiriktasozIlyAdibhiH smu| pAditairmilitaiH // 41 // divIti / utpAtajama-AtmAniSTasUcakotpAtasacitam / divyotpAtaH dakSatrAdivakRtam / antarikSotpAtaH-mahAvAtapariveSasandhyAdigdha For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. divyantarikSa bhUmau ca yAnyutpAtAni tajaM bhayamityarthaH / tAni coktAni jyoti zAstre-" svarbhAnuketunakSatragrahatArAcandrajam / divi cotpadyate TI.a.kA. yacca taddivyamiti kIrtitam / vAyvabhrasandhyAdigdAhapariveSatamAMsi ca / khapuraM cendracApaM ca tadvidyAdantarikSajam / bhUmAvutpadyate yacca sthAvaraM vAtha sa. jaGgamam / tadaikadezikaM bhaumamutpAtaM paricakSate / / " iti / bhayAvahAni ghorANi, divyAdhutpAtAnIti phalitArthaH / medhAvI sUkSmadarzI, rAjA saMcacakSe / pUrNacandrAnanasyAtha zokApanudamAtmanaH / loke rAmasya bubudhe saMpriyatvaM mahAtmanaH // 43 // Atmanazca prajAnAM ca zreyase ca priyeNa ca / prAptakAlena dharmAtmA bhaktyA tvaritavAnapaH // 44 // nAnAnagaravAstavyAna pRthagjAnapadAnapi / samAninAya medinyAH pradhAnAna pRthivIpatIn // 45 // dRSTavAn sacivAyoktavAniti vA, AtmanaH zarIre jarAM ca saMcacakSe / khyAnabhAva ArSaH // 42 // evaM rAmAbhiSeke hetudvayamuktam. sarvalokapriyatvaM ca / hetumAha-pUrNacandrAnanasyeti / atha utpAtadarzanAnantaram / pUrNacandrAnanasya tdvtsrvsntaaphrsth| mahAtmanaH mahAmateH rAmasya / loke viSaye saMmi yatvaM kIdRzam ? AtmanaH svasya zokApanudaM utpAtAdibhayanivartakaM samyaka priyatvaM bubudhe anusandadhAvityarthaH // 13 // evamanusandhAnaprayojanamAhakeAtmana iti / AtmanaH prajAnAM ca zreyase hitArthAya priyeNa ca priyAya ca / caturthyatheM tRtiiyaa| dharmAtmA dharmazIlaH / dharmeNa prANisaMrakSakaH nRpaH prApta kAlenopalakSitaH san / bhaktyA prItyA tvaritavAn prAtakAlatvaM svasya vRddhatvaM rAmayauvanaM vasantakAlo vaa||44|| nAnati / nAnAnagareSu vasantIti - nAnAgarakhAstavyAH tAn "vasestavyatkari Nica" iti katari tavyatpratyayaH / pRthagjAnapadAn janapadAntarasthAn / medinyAH bhuvaH / pradhAnAn na kevalAnavAntaranRpatInityarthaH / pRthak samAninAyeti vA // 45 // mAdiH / bhaumotpAtaH sthAvarajaGgamavikAraH, sthAvaravikAraH bhUkampazilApAtavRkSaraktasravaNAdiH, jaGgamavikAraH manuSyAdijAtIyapazupakSyAdyutpattiH, patatrividho I pAta bhayaM saMcacakSe kthyaamaas| sacivAnAmiti zeSaH / jarAdarzanaM ca rAmAbhiSekakAraNAntaramiti matvoktam, na tatpAtatveneti drssttvym||42|| pUrNeti / AtmanaH || svasya zokApanudaM sukhAvaha loke mahAtmano rAmasya saMdhiyatvaM sarvAnandakaratvam / bubaMdhe jJAtavAna // 43 // Atmana iti / priyeNa prItyA hetunA ca bhaktyA zrIrAmaparipA litAH prajAH dhanyA bhavanviti prajAviSayabhanyA ca AtmanaH prajAnAM ca zreyase nRpo dazarathaH prAptakAle prAptAvasare, tvaritavAna / rAmAbhiSekamiti zeSaHthAnAnA For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie niti / zroSyata ityanantaramitikaraNaM draSTavyam / anAnayane hetumAha tvarayeti / dUravattitvAditibhAvaH / kekayarAjAnamityatra samAsAntavidhe ranityatvAdRjabhAvaH // 16 // tAn vezmanAnAbharaNairiti / prathamaM vezmanAnAbharaNaiH pratipUjya pazcAttAn dadazenyaH // 17 // darzanaprakAramevAhaatheti / pravivizuH, sabhAmiti zepaH / zeSAH kekayarAjajanakabhinnAH // 18 // atheti / rAjavitIrNeSu rAjadatteSu / niyatAH niyatadezAdhipatyAH, na tu kekayarAjAnaM janakaM vA narAdhipaH / tvarayA cAnayAmAsa pazcAttau zropyataH priyam // 46 // tAn vezma nAnAbharaNairyathAI pratipUjitAn / dadarzAlaGkRto rAjA prajApatiriva prajAH // 17 // athopaviSTe nRpatau tasmin parabalArdane / tataH pravivizuH zeSA rAjAno lokasammatAH // 48 // atha rAjavitIrNeSu vividheSvAsaneSu ca / rAjAnamevAbhimukhA niSeduniyatA nRpAH // 19 // sa labdhamAnavinayAnvitairnRpaiH purAlayairjAnapadaizca mAnavaiH / upopaviSTairnRpatirbhUto bI sahasracakSurbhagavAnivAmaraiH // 5 // ityAce zrImadayodhyAkANDe prathamaH sargaH // 1 // tataH pariSadaM sarvAmAmantrya vsudhaadhipH| hitamuddharSaNaM caivamuvAca prathitaM vacaH // 1 // antaraGgA vA pAdAprasAraNAdiniyamayuktA vA // 49 // sa iti / landhamAnaH prAptabahumAnaiH / purAlayaH nAnAnagaravAsibhiH / upopaviSTeH rAjavacana zravaNAdareNa mandamandaM samIpaM prAptaH nRpaiH mAnavaizca vRto nRptiH| bhagavAn mahAtmyavAn / sahasracakSuH indra iva babhau // 50 // iti zrIgovindarAja viracite zrIrAmAyaNabhUpaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne prathamaH sargaH // 1 // atha rAmAbhiSekasya sarvasammatatvaM darzayati dvitIye-tata M ityAdi / tataH rAjAdinivezAnantaram / pariSadaM paurajAnapadasamUham / Amanya abhimukhIkRtya / hitaM zreyaskaram / uddharSaNaM utkUlaharSajanakam / prathitaM / nagareti / nAnAnagareSu vasantIti nAnAnagaravAstavyAH // 45 // naviti / pazcAt priyaM rAmAbhiSeka zroSyata iti vicArya tvarayA zva eva abhiSekSyAmIti / saMbhrameNeti zeSaH // 46 // tAniti / vezmanAnAbharaNaiH pratijinAn ramya gogRhabhUSaNapradAnAdinA svena satkRtAnityarthaH / prajApatiH brahmA // 47 // M atheti / zeSAH janakakekayarAjavyatiriktAH / rAjavitIrNeSu gajJA itteSu // 48 // 49 // sa iti / labdhamAnaH lbdhstkaarH| upopaviSTaH sahastracakSuH indrH||50|| iti zrImahezvaranIviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAH ayodhyAkANDavyAkhyAyAM prathamaH sargaH ||1||nt iti / pariSadamAsthAnamaNDapa For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ko jA.rA.bhU. prakaTArtham / evaM vakSyamANarItyA // 1 // prathitamuvAcetyuktaM vizadayati-dundubhisvanakalpeneti / dundubhisvanakalpena bherIsvanasadRzena / ISadasamAptau 10kalpapapratyayaH / gambhIreNa gambhIrArthena / anunAdinA dizaH prtidhvnytaa| svareNa mahatA-mahatA svareNa nAdayan jImUta iva megha iva sthitaH rAjAsa.2 uvAca / punaH svaraH kIdRzaH 1 rAjalakSaNayuktena prabhAvAnurUpeNa kAntena mRdunA rasayuktena mAdhuryavatA // 2 // 3 // svakRtarAjyaparipAlanasya puurvkRt| dundubhisvanakalpena gmbhiirennaanunaadinaa|svrenn mahatA rAjAjImUta iva nAdayan // 2 // rAjalakSaNayuktena kAntenA nupamena c| uvAcarasayuktena svareNa nRpatirnupAn // 3 // viditaM bhavatAmetadyathA me rAjyamuttamam / pUrvakairmama rAjendraH sutavatparipAlitam // 4 // so'hamikSvAkubhiH pUrvenarendraiH paripAlitam / zreyasA yoktakAmo'smi sukhAI makhilaM jagat // 5 // mayApyAcaritaM pUrveH pnthaanmnugcchtaa| prajA nityamanidreNa yathAzaktyabhirakSitAH // 6 // pAlanAdavizeSa sUcayannAha-viditamiti / ante itikaraNaM draSTavyam / uttamaM vipulaM me etadrAjyaM mama pUrvakaiH pUrvaiH rAjendraH raghuprabhRtibhiH sutavatpari pAlitam / atipremNA surakSitamityetadbhavatAM viditaM "ktasya ca vartamAne" iti SaSThI / bhavadbhirviditamityarthaH // 1 // astu, tataH kimityatrAhaso'hamiti / saH tadvaMzyo'ham / ikSvAkubhiH ikssvaakuvNshyH| sarveH narendraiH paripAlitam, ataeva sukhAI akhilaM jagat rAjyaM zreyasA sukhena adhunApi yoktuM kAmayata iti yoktukAmaH asmi / "tuM kAmamanasorapi" iti makAralopaH / yoktumicchAmItyarthaH // 5 // nanu bhavatkRtaM pAlanamevAsmAkaM zreya ityatrAha-mayApIti / pUrvaH rAjabhiH AcaritaM kSuNNaM panthAnaM maryAdAm anugacchatA anusaratA / nityaM anidreNa jAgarUkeNa mayApi prajAH yathAzaktya gatajanam, hitamuttaratra zreyaskaram / uddharSaNam AnandajanakamityarthaH / prathitam arthagariSThatayA prasiddhamityarthaH // 1 // dundubhIti / anunAdinA pratidhvaninA svareNa nAdayana, diza iti zeSaH / gambhIreNa mahatA svareNovAceti parveNa sambandhaH |raajeti| rAjalakSaNayuktena rAjavAkyAnurUpalakSaNayuktena / mAdhuryarasayuktena nRpati dezarathaH, nRpAnuvAca // 3 // viditamiti / me rAjyaM mayedAnI pAlpamAnaM rAjyamityarthaH / mama pUrvakaiH rAjendramanvAdibhiH, yathAsutavat putreNa tulyaM paripAlitam / etatparipAlanam, bhavatAM bhavadbhirviditamityarthaH // 4 // tataH kim ? tbaah-sohmiti| ikSvAkubhirikSvAkuvaMzyairnarendraH paripAlitaM mukhAI jagat zreyasA zrIrAmA bhiSekarUpeNa yokkAmosmi // 5 // matkRtaM paripAlanaM bhavadanubhavasAkSikamityAha-mayeti / pUrvairikSvAkuprabhRtibhirAcaritaM panyAnaM sanmArga prajAparipAlanarUpam / / For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bhirkssitaaH| yathAzaktIti vinyoktiH||6|| tahIdAnImapi tathaiva rakSyatAmityavAha-idamiti / kRtstrasya lokasya janasya hitaM caratA kurvatA mayA M idaM zarIraM bhavatAM pratyakSaM hIti bhAvaH / pANDarasyAtapatrasya zvetasya chatrasya / chAyAyAM jaritaM sAtajaraM kRtam, jarAparyantamekacchatratayA parAkramanidhi, bhUtvA mayA niyamena lokahitamAcaritamityarthaH // 7 // tarhi samprati kiM karttavyamityatrAha-prApya varSasahasrANIti / bahUni varSasahasrANi paSTivarSasahasra idaM zarIraM kRtsnasya lokasya caratA hitm| pANDarasyAtapatrasya cchAyAyAM jaritaM mayA // 7 // prApya varSasahasrANi bahUnyAyUMSi jIvataH / jIrNasyAsya zarIrasya vizrAntimabhirocaye // 8 // rAjaprabhAvajuSTAM hi durvahAmajitendriyaiH / parizrAnto'smi lokasya gurvI dharmadhuraM vahan // 9 // so'haM vizramamicchAmi putraM kRtvA prajAhite / sanikRSTAnimAn sarvAnanumAnya dvijrssbhaan||10||anujaato hi mAM sarverguNaijyeSTho mmaatmjH| purandarasamo vIrye rAmaH prpurnyjyH||13 parimitAnyAyUMSi prApya jIvataH krameNa jIrNasthAsya zarIrasya / vizrAnti rAjyabhArAdviratim / abhirocaye icchaami| etena yayAtivadviSayacApalena naM rAjyAdviramyata iti darzitam // 8 // itaHparaM rAjyavahanAzaktI nimittamAha-rAjeti / rAjaprabhAvaiH zauryAdibhiH juSTAM sevitumahIm / ajite ndriyaiH viSayaparaiH / durvahAM tAdRzaprabhAvarahitaivoDhumazakyAm / gurvI bahusAdhananirvAhyAm / lokasya dharmadhuraM dharmasthApanarUpabhAraM vahantrahaM parizrAnto 'smi // 9 // vivakSitamartha darzayati-sa iti / saH evaM zrAnto'haM prajAhite prajArakSaNaviSaye / putraM kRtvA niyamya / sannikRSTAn antaraGgabhUtAn / imAn sarvAn dvijarSabhAn brAhmaNazreSThAn / anumAnya kRtAnumatikAn kRtvaa| mAnayateya'ntAllyap / vizramaM zrAntinivRttimicchAmi // 10 // kaste putro yauvarAjye niyojyobhimatastatrAha-anujAta iti / vIrye viSaye purandarasamaH indrtulyH| taulyamevAha pareSAM zatrUNAM purANi jayati / svAdhInIkarotIti parapuraJjayaH / asaMjJAyAmapi je khajArSaH / rAmaH rAmanAmakaH mama jyeSTha AtmajaH / savaiguNaiH zauryAdibhiHmAmanujAtaH "anurlakSaNe"|| anugacchatA anusaranA / nityamanidreNa sadA jAgamakeNa / yathAzakti-sAmarthyAnurUpeNa // 6 // idamiti / lokasya hitaM zreyaH caratA kurvatA Atapatrasya chAyAyAM | jaritaM jarAnvitama, anena sarvakAlaparyaTana vyajyate, na tu viSayAsaktyati bhAvaH / evaM prayAsena rAjyamekacchacamabhUditi tAtparyam // 7 // prApyeti / varSasaha srANi SaSTivarSasahasrANi prApya vahanyAyUMSi vatsarazatamapAnekapurUSAyUMSi // 8||raajeti / rAjaprabhAva juSTau rAjatejasA pAlitAm // 9 // so'hamiti / prajAhite. putraM kRtvA, niyujyatyarthaH / anumAnya anumati prApayya / anujJApyeti pAThe-anujJA kArayitverthaH // 10 // anujAta iti / anujAta:-anumRtya jAtaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. M2211 www.kobatirth.org ityanuH karmapravacanIyaH / tadyogAnmAmiti dvItIyA / madguNAn sarvAnanuprApya jAta ityarthaH / nanu 'mattazca guNavattaraH / aparimeyaizca loke lokottarairguNaiH' iti pUrvamuktam, kathamidAnImanujAto hi mAM sarverguNairityucyate purandarasama iti ca / ucyate - " anyA madhyasthacintA hi vimadabhyadhikodayA " itinyAyena pauramukhena rAmasya sarvAbhyadhikaguNatAM vaktumevamuktamiti dhyeyam / ataeva vakSyati "bahavo nRpa kalyANA guNAH putrasya santi te " iti // 11 // tamiti / taM svaguNatulyaguNam / dharmabhRtAM dhArmikANAM varaM puruSapuGgavam / puSyeNa nakSatreNa yuktaM candramiva sthitaM tadvadatyujjvalam ! taM candramiva puSyeNa yuktaM dharmabhRtAM varam / yauvarAjye niyoktAsmi prItaH puruSapuGgavam // 12 // anurUpaH sa vai nAtho lakSmIvAlakSmaNAgrajaH / trailokyamapi nAthena yena syAnnAthavattaram // 13 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yadvA puSyanakSatre'bhiSekakaraNAt puSyeNa candramivetyuktam / yauvarAjye niyoktAsmi / yadrA candramiva sthitaM taM vaH puSyeNa yauvarAjye niyoktAsmI tyarthaH // 12 // dazarathavacanaM vAlmIkistattvajJatayA zlAghate anurUpa iti / sa rAmaH anurUpaH anuguNaH nAthaH, lokasyeti zeSaH / anurUpatve hetuH lakSmIvAniti / aparicchinnatejaska ityarthaH / tatrApi heturlakSmaNAgraja iti / "lakSmaNo lakSmivarddhanaH " ityuktam / yadvA anurUpatve heturlakSmaNAgraja iti / lakSmaNa iva sarvatra svAzrite premazAlItyarthaH / athavA anurUpa ityAdi nityAnapAyinyA lakSmyA viziSTaH parijanaparyanto rAmaH sarvasya nirupA dhikaH zeSI / dazarathastu rAjyapAlanApAdhikazeSI / vai iti zrutyAdiprasiddhiM dyotayati "dAsabhUtAH svataH sarve hyAtmAnaH paramAtmanaH" ityAdyukteH / tasya nirupAdhikazeSitve nimittamAha trailokyamiti / trayo lokA eva trailokyam / caturvarNAditvAtsvArthe SyaJ / trailokyamapi yena nAthena nAthavattaram atizayena nAthavat / rAmasya rakSakatvAvalokane kiyanmAtraM trailokyamiti bhAtItyarthaH / athavA anena zlokena rAmasya paratvamucyate-saH rAmaH anu rUpo nAthaH sahajazeSI jagataH anye tu krmaanugunntyaaNpaadhikaaH| anukUlaM rUpaM yasya so'nurUpaH / "samaH samavibhaktAGgaH / candrakAntAnanam" ityAdyukta nirupamasaundaryyazAlidivyamaGgalavigraha ityarthaH / anukUlaM svarUpaM yasyAsAvanurUpaH / zataguNitottarakrameNa niratizayadazAziraskatayA 'bhyasyamAnA nandarUpa ityarthaH / " Anando brahma " iti dyuktam / anugataM rUpaM yasyAsAvanurUpaH, sarvavyApItyarthaH / anurUpaH anupraviSTacarAcarAdikazarIraH, sarva rAmasyAtimAnuSazaktiyogaM prakaTayani- tamiti / puSyeNa nakSatreNa yuktaM candramiva prakAzamAnaM taM rAmaM yauvarAjye niyoktAsmi niyokSye // 12 // anurUpa iti For Private And Personal Use Only TI.a.kA. ma0 2 // 11 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Ju zarIrItyarthaH / anurUpaH anusyUtarUpaH / paravyUhavibhavAntAmyarcAvatArarUpeNa nAnAvatArazAlItyarthaH / anurUpaH oH rudrasya rUpaM zarIraM tadvilakSaNa shriirH| "vapurvirUpAkSamalakSyajanmatA digambaratvena niveditaM vasu" ityAyuktarUpavilakSaNarUpaH punnddriikaaksstvaadiyuktH| usvarUpabhinna iti trimUrti sAsAmyaM ca nirasyate / vInAM pakSiNAM nAtho vinAthaH haMsaH tatsambandhI vainAthaH / annyaadivRddhiH| haMsavAhanaH caturmukhaH tatsahitaH savainAthaH nAbhipadmasthala| sthitacaturmukha ityarthaH / vainAtho garuDavAhano yaa| nAthatve heturlakSmIvAniti / nityayoge matupa / "hrIzca te lakSmIzca patnyo" "aprameyaM hi tattejo yasya anena zreyasA sadyaH saMyojyavamimAM mahIm / gataklezo bhaviSyAmi sute tasminnivezya vai // 4 // yadIdaM me'nurUpArtha mayAsAdhu mumantritam / bhavanto me'numanyantAM kathaM vA karavANyaham // 15 // sAjanakAtmajA" "vedAntAstattvacintAM murabhidurasi yatpAdacihnastaranti" iti| patnIviziSTatvavat parijanaviziSTatvamAha lakSmaNAgraja iti / lakSmaNa zabda: kairyaparamAtrIpalakSaNArthaH / agraja iti tatrirupyatvAtnayA AzritapAratantryamuktam / nanu kathamayamanurupo nAthaH ? brahmaruddhAdayopi hi snti| nAthA ityatrAha trailokyamapIti / kRtakamakRtakaM kRtakAkRtakamityuktaM samastaM jagadityarthaH / yananAthena naathvditynenendraadivyaavRttiH| tarapA brhmrudraadi| vyaavRttiH| tannAthatvasyaitanmUlatvAt "yugakoTisahasrANi viSNumArAdhya pdmbhuuH| punastrailokyadhAtRtvaM prAptavAniti zuzruma // mahAdevaH sarvamedhe mahAtmA pAhutvAtmAnaM devadevA babhUva" ityAdi smRtayaH tatra mAnam lokyaM nAthAttaraM rakSyApekSayA rakSakatvarAdhiketyarthaH // 13 // aneneti / imAM mayA cira) kAladhRtAM mahIM tasmin jyeSThe sute nivezya, mahIpAlanamA nikssipyettrthH| anena tatrivezarUpeNa zreyasA ca mahAmavaM sadyaH saMyojya gatakezaH gatarAjya bharaNaklezA bhaviSyAmi / rAmAbhiSekasya dve phale, mayAH zreyonA vizrAntizceti bhAvaH / / 14 // yadIti / idaM rAmAbhiSekarUpaM kArya me rAjyabharaNa dhAntasya vRddhasya me yadyanurUpAthai ucita prayojanakaM cet mayA vA sAdhu sumantritaM yadi samyak vicAryArabdhaM cedityarthaH / tadA bhavantaH me mahyam / anu / yena lakSmIyuktena nAyena trailokyamapi nAyavattarama, caturmukhendrAdaya iva nAyavanmAtraM na, kintu nAthavattaram anurUpasvAmikam / sa lakSmaNAgrajaH trailokyAntargatAnA vo yuSmAkam anurUpI nAthaH syAditi yojanA // 13 // aneneti / imAM cirakAladhRtAM mahIM sute sanivezya anena tannivezarUpeNa zreyasA mahIM sanniyojya takkezo bhaviSyAmIti sambandhaH // 14 // caliH / me idanabhirekarU kAryama anurUpArthaM bhavatAmanukUlArtha yadi mayA sAdhu sumantritaM yadi me tada bhavanto'nulA For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.ga.bha. TI.a.kA ma manyantAM anumati kurvntu| idaM me anukUlArtha catkathaM vAnyatkaravANi // 15 pale priyaM tat kriyatAmityatrAha-yadyapIti / eSA rAmAbhiSekaviSayA prItiryadya pyasti tathApyanyaddhitamasti ceccintyatAm / nanu kastvattodhikadItyatrAha anyeti |mdhysthaanaaN rAgadveparahitAnAM cintAvicAraH anyA anyAdRzI svamA cintAto vilakSaNA / tadeva vailakSaNyamAi vimardAbhyadhikodayeti / vimardaina pUrvAparapakSasaGgharSaNena hetunA abhyadhikodayA adhikArthaprAdurbhAvA hi // 16 // yadyapyaSA mama prItirhitamanyadvicintyatAm / anyA madhyasthacintA hi vimardAbhyadhikodayA // 16 // iti bravantaM muditAHpratyanandannRpA nRpam / vRSTimantaM mahAmegha lardanta iva bhinnH|| 17 // snigdhonunAdI saJjajJe tatra hrsssmiiritH| janAghodghaSTasannAdo vimAnaM kampayanniva / / 18 // tasya dharmArthaviduSo bhAvamAjJAya sarvazaH / brAhmaNA janamukhyAzca paurajAnapadaiH saha // 19 // sametya mantrayitvA tu smtaaNgtbuddhyH| Ucuzca manasA jJAtvA vRddhaM dazarathaM nRpam // 20 // itIti / iti pUrvoktaprakAreNa / avantaM nRpaM dazaratham / nRpAH pariSadgatA rAjAnaH / vRSTimantaM varSa mahAmecaM nardantaH kekArvantaH bahiNa iva mayUrA iva / muditAH santaH pratyanandan prAzaMsan / / 17 // snigdha iti / tatra sabhAyAm / snigdhaH snehaabhivynyjkH| anunAdI prtidhvnikaarii| janauSoduSTaH jana sasamUhotpAditaH sannAdaH samIcInazabdaH / vimAnaM tadAsthAnamaNDapavimAnaM kampayanniva saJajJe, na kevalaM rAjAna eva sarve'pi janAH tacchrutvA santuSTA ityarthaH // 18 // tasyetyAdi zlokadrayamekAnvayam / brAhmaNAH vasiSThAdyAH janamukhyAH rAjAnazca pAranAgarikaH jAnapadazca / sametya saMyujya / mantrayitvA yuktAyuktaM vicArya / dharmArthaviduSaH svasya vAIke yuvarAjasthApanaM dharmaH prajAnAmarthasAdhanaM ceti jAnataH tasya dazarathasya / bhAvaM vacanamUlatAtparyam / / sarvazaH sarvaprakAreNa, dezakAlegintAdibhiH / AjJAya A samantAta jJAtvA / samatAM sAmyaM gatAH buddhayo yeSAM te tthoktaaH| aikamatyaM prAptAH sntH| manyantAm mamAnujJA prayacchata / kathaM vA karavANi, bhavatAmanumati vinatyarthaH kiM karavANInivArthaH // 15 // nanu bhavadhikaH ko vA hitAhitavicArasamarthastatrAhayadyapItyAdinA / yadyapi eSA rAmAbhiSekaviSayA cintA mama prItiH priyA, nathApyato'nyadbhitamasti cedvicintyatAma / tathAhi vimardaina vicAreNa abhyadhikodayA adhikaphalA madhyasthAnAM cintA anyAhazI svajanacinnAvilakSaNA // 16 // itIti / pratyanandana prazaMsApUrvakamanIcakraH // 17 // nigdha iti / janaudhodaSTa sannAdaH samyahanAdaH yasya vimAnaM ganyasthAnama // 18 // 15 // namyenyAdi / samatAgatabuddhayaH samatAgatAH sAmyamekyaM gatAH buddhayA yeSAM // 20 // 21 // // 12 // E For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie manasA ca jJAtvA pratyekaM svasvahRdayena nizcitya vRddha nRpaM vakSyamANavacanAI dazarathamUcuH // 19 // 20 // vRddhaM nRpamiti kavinA sUcitamartha drshytianeketi| he pArthiva ! tvaM janekapasAhasraH sahasrANyeva sAhasrANi / svArthe aN / anekAni varSasAhasrANi yasya sa tathA / vRddho'sIti vizeSaNamahinA ati vRddhosIti gamyate / saHzavRddhastvaM pArthivaM pRthivIzAsanAI yuvarAjAnaM yuvarAjam / samAsAntasyAnityatvAnna "rAjAhaHsakhi-" ityAdinA Taca / anekavarSasAhasro vRddhastvamasi pArthiva / sa rAmaM yuvarAjAnamabhiSiJcasva pArthivam // 2 // icchAmo hi mahAbAhuM raghuvIraM mahAbalam / gajena mahatAyAntaM rAmaM chatrAvRtAnanam // 22 // abhiSiJcasva yathA rAmo yuvarAjo bhavati tathAbhiSiJcetyarthaH // 21 // nanu rakSake mayi vidyamAne kimartha rAmAbhiSeko'pekSyata ityAzaGkAyAM na hi vayaM / rakSaNArtha tamapekSAmahe kintu saundaryavizeSAnubhavArthamityAhuH-icchAma iti / icchAma iti bahuvacanena sarvepAmicchAvaipampAbhAva uktaH / mahAbAhumiti " AyatAzca suvRttAzca" ityuktarItyA sahajabAhusaundarya tatkAlAGkuzAkarSaNAdivyApAravizeSazvocyate / (icchAma ityAdi) icchAmaH abhissekptttt| bandhAdiyuktatayA sthitaM draSTumicchAmaH / icchAmAtramasmAkam, kAryanirvahaNaM bhavadhInam / icchAmaH asmAkamicchA vartate 'zreyAMsi bahuvighrAni ityevaMvidhayo'smAbhirlabhyate kim / icchAmaH abhiSekaH siddhayatu vAna vA icchA niSpratibandhA / sundaravastudarzane icchA pravarttate khalu / icchAmaH sarvaprakAreNa rakSakatvAdAcA prArthayitumazaktA manasA icchaamH| bhavadabhiprAyajJAnena idAnImicchAma iti vdaamH| keSAMcidasti na keSAMciditi na,kintu sarve icchaamH| hi sarvalokaprasiddhaM khalu / 'janauSoduSTasannAdo vimAnaM kampayanniva' iti sarvajanakolAhalena tava gRhaM vizliSTabandhaM khalu / akAmayata medinI tvayi nirvAhake satyeva bhUmiH svayambaraM kRtavatI khalu / tvayi karagrahaM kurvati rAmakAmanA na yukteti dhvanyate / kAmukInAM na maryAdA khalu / lokapA lopamaM viSNusadRzam / ataeva vRtavatI bhUmiH / medinI madhukaiTabhavasAvitragandhenopar3atA "sarvagandhaH" iti rAmasaugandhyena vAsayitumakAmayata karpUracanda nAdikamiva svazeSakoTau kRtavatI / nAthaM saugandhyAsaugandhyayoH svasyaiva zeSiNo bhogyatayA tadvipravAsanAnivartanena svazeSarakSakam / mahAbAhuM bAhu valasyAlakSyA khalviyam / 'zaktastrailokyamapyekaH' iti na kevalaM kosalarAjyaM laGkArAjyamapi rakSituM zaktirasti / mahAbAhuM "AyatAzceti AjAnu icchAma iti / vizeSaNasAmarthyAta kRtAbhiSekamiti labhyate / mahatA gajena zatrunayAkhyena AyAntamAgacchantam / chatreNa asAdhAraNena zvetacchatreNa AvRtAnanaM rAmaM News For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bhU. // 13 // sa.2 MbAhuzca" iti ca mahApuruSalakSaNadarzanena na jJAyate kim / vibhUtidvayanirvAhakabAhuH khlu| mahAbAhuM 'bAhucchAyAmavaSTabhya' iti chAyAsmadrakSaNe na paryAptATI .a.kAM. kim / " rarakSa dharmeNa balena caiva" iti dharmabalamapyastItyAhuH raghuvIram / dInAn dAnena rAghavaH' iti prasiddhaH khalu / 'AnRzaMsyaM paro dharmaH' iti parepAmapyupadezaparyantaM khalu rakSaNam / raghuvIraM radhvapekSayAsyaiva dharmiSThatA jJAyate khalu / raghu prati kSudhArtasya maraNe tava pApaM na bhavatItyukte tUSNI sthitavAn / ayantu " apyahaM jIvitaM jahyAm" iti khalUktavAn / mahAbalaM manobalayuktam "nahi pratijJA saMzrutyAna tyajeyaM / etadvataM mama" iti| iti tadvacanaM zruvA rAjA teSAM manaHpriyam / ajAnanniva jijJAsuridaM vacanamabravIt // 23 // zrutvaiva vacanaM yanme rAghavaM patimicchatha / rAjAnaH saMzayo'yaM me kimidaM brUta tattvataH // 24 // vakSyati / gajena mahAtAyAntaM gajena tvayAdattakirITapaTTabandhAdiyuktaH zatrunayenAgacchati cettadA jJAyate / gajena na sthAdinA, mattamAtaGgagAminamiti / tadmanopamAnagatimatA / mahatA atyunnatena srvshktimtaa| AyAntaM mahAvIthImadhye pratigRhAGgaNamAgatam |aayaantN "ekaH svAduna bhunIta" iti putra kalatrAdibhiH shaanubhvrsmaasvaadyaamH| rAmaM saundaryaguNaiH sakalamanoraJjakam |chtraavRtaannN dRSTidoSaparihArAyAntareNa chatreNAvRtamukham / dRzyAdRzyaka dazatayA sAkalyena mukhadarzanAbhilASamutpAdayantam / antaraGgasuhRdbhiAtAtapaparimlAnatAzayA bhUcakracchantreNAcchAditamukhapaGkajam / chatrAvRtAnanaM 5 N" ekacchavAM mahIM bhute" iti lakSaNazAstrakathitasamavRttavizAlottamAGgatvavyAkena niraGkuzaprazAsanavazIkRtanikhilabhUpAlapalayatAnirUpakeNa chatreNa pANDareNa parabhAgabhAvamApannena nitarAM prakAzitendIvarasadRzamukhaM, vizadIkRtamuktam / raghuvIramiti gajaskandhAvasthAnasUcito vIryavizeSa ucyate / mahAbalaM mattamAtaGgamapi tRNIkRtya gamanasamartham / mahAgajena zatrunayanAyAntaM gacchantamityanubhavasAkSikA supamAvizeSaH sUcyate / rAmaM svasaundaryeNa I gajamalaGkurvANamiva sthitam / chatrAvRtAnanaM vadanaprabhAmaNDaleneva chatrAvaraNena janitasaundaryam / etairabhiSekAnantarabhAvibhirvizeSaNairabhiSekaH karttavya Miti vyaJjanAvRttyA prArthyate // 22 // itIti / iti pUrvoktaprakAreNa / tadvacanaM teSAM paurAdInAM vacanaM zrutvA tadvacanabhaGgacaiva teSAM manaHpriyaM manaH MsantoSaM jAnanapyajAnanniva / jijJAsuH tanmukhenaiva jJAtumicchuH / idaM vakSyamANaM vacanamabravIt // 23 // zrutveti / he rAjAnaH ! me vacanaM zrutveva natu pUrvA // 13 // icchAmaH prArthayAmaH // 22 // itIti / ajAnaniva-rAmasya sarvAtizAyitvaM tadabhiSekasya sarvasammatatvaM ca jAnanapi ajAnaniSa prajAmukhAjijJAsuH // 23 // zvatveti / mavacanAnantaraM vacanaM vinaiva matsuto rAjatvena vRta iti mama saMzayo jAyate tannivRttirbhavadbhiH kAryeti bhAvaH / hiMsakahastApatitAH prajAH kadA nistAra For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahar Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie paraM paryAlocya rAghavaM rAmaM pati rAjAnaM icchatheti yat, ayaM me saMzayaH saMzayahetuH / vidheyApekSayA pulliGgatA / saMzayaprakAramAha kimidamiti / idaM / rAghavAbhiSekaprArthanaM kim kiMnimittakamiti tattvato brUta, aba nimittaM yAthAtathyena kathayatetyarthaH // 24 // tani0-yadyasmAta kAraNAt me vacanaM zrutvaiva saka cvaNamAtreNavetyarthaH / rAparva pati rAjAnaM icchatha / hiMsakahastApatitAH kadA nistariSyAma itivanavatA zIghamAkozaH kimarthamiti bhAvaH / ataH me ayaM buddhI pari vartamAnaH saMzayo jAtaH / iyamicchA matpAlanavaiguNyAdvA tasya guNavattaratvAddeti sandeho bhavatIti bhaavH| idaM rAmasya rAjAzaMsanaM kiMnimittakamityarthaH / tattvato brUta saMzaya vicchedo yathA syAttathA brUta // 24 // punaH saMzayaM vizinaSTi-kathamiti / mayi dharmeNa pRthivImanuzAsati bhavantaH mamAtmajam atimugdhaM yuvarAjaM draSTuM katha kathaM nu mayi dharmeNa pRthivImanuzAsati / bhavanto draSTumicchanti yuvarAja mamAtmajam // 25 // te tamUcurmahAtmAnaM paurajAnapadaiH saha / bahavo nRpa kalyANA guNAH putrasya santi te // 26 // micchanti ? mayi ciraM svasukhanirabhilASatayA rAjyaparipAlanajAgarUke tiSThati mamApatyaM patimabhilapatha,ko vA me'parAdha itibhAvaH // 25 // tanika-upa kAntakArya samyagjAtaM rAjaloka eva tvarata ityatihRSTaH taM harSa gopayana taireva vAcayitavyamiti manasi kRtvAha-kathamiti / SaSTivarSasahasrANi AtmasukhamanapekSya yuSma kSaNe yatkartavyaM tadevAnveSitam / balavAna durbalaM yathA na bAdhate tathA rakSitam / mayA kiMcidukke bhavAnevetaHparamanuzAdhi krameNa rAmAbhiSeko bhaviSyati bhavataH priyaM cenadvA kartavyamityanuktvA kimevamucyata iti praSTurabhiprAyaH // 25 // na te kazcidaparAdhaH kintu tava putrasya guNAnAmaparAdha ityAhuH-ta iti / te rAjAnaH porajAnapadaiH saha paNDitapAmarAvizeSeNa sarve aikamatyaM prApyetyarthaH / mahAtmAnaM mahAbuddhiM taM guNagrAhiNaM dazarathaM UcuH / he nRpetisambodhanena tAratamya jJatoktA / te putrasya bahavaH kalyANA guNAssanti / taba tu nRparipAlanameko guNa itibhAvaH / rAmaprazaMsayA tasyAsUyA mAbhUditi te putrasyetyuktam / tadatizayassApi tvatsambandhakRta itibhaavH| guNA iti bahuvacananaiva bahutte siddhepi bahava ityuktyA asatyeyaguNatvamuktam / putrasya guNA ityanena / janmasiddhatvoktyA guNAnAM svAbhAvikatvamuktam / kalyANAH akhilheyprtyniikaaH| Azrayasambandhena zubhIbhUtAvA "guNAHsatyajJAnaprabhRtaya uta tvadgata pyAma itivadbhavatAmAkrozaH kimarthamiti tAtparyam // 24 // svaharSa gopayana taireva vAcayitavyamiti manasi kRtvAha-kathamiti / pRthivImanuzAsati sati-yuSmadrakSaNaM kurvati sati / vayaM tvayA samyageva paripAlitAH // 25 // tvayi doSagandho nAstIti tAtparyAttathApi tvatputrakalyANaguNabAhulyAdazIkRtamAnasarasmAbhirevamukta For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir dA.rA.bha. tayA zubhIbhUyaM yAtAH" ityabhiyuktoktaH / atra " svAbhAvikAnavadhikAtizayAsaGghayeyakalyANaguNagaNaH " iti yAmunAcAryavacanamanusandhe TI.a.kA. yam // 26 // tani0-zatrubANabAdhito na bhavati lokaH kiMtu tava putraguNairbaddhaH, guNajiterasmAbhirevamuktam na kAryabuddhibhirityuttaramAhuH-ta iti / te anubhUtA rAmaguNAH sa02 mahAtmAnaM etAdRzaputrapitRtvena mahAnubhAvaM kalyANAH maGgalakatAnAH bahavaH asNkhyaataaH| te putrasyetyAzrayalakSaNyam / guNAH santi 'sarva vAkyaM sAvadhAraNam' itinyAyena guNA eva santi / naikopi doSa iti vyaJjitam // 26 // ke te guNA ityAkAMkSAyAM tAna vaktuM pratijAnIte-guNAniti / he deva he rAjan ! guNavataHprazastabahu guNAna guNavato deva devakalpasya dhImataH / priyAnAnandanAna kRtsnAna pravakSyAmo'dya tAna zRNu // 27 // divyairguNaiH zakrasamo rAmaH satyaparAkramaH / ikSvAkubhyo'pi sarvebhyo hyatirikto vizAMpate // 28 // rAmaH satpuruSo loke satyadharmaparAyaNaH / sAkSAdrAmAdvinivRtto dharmazcApi zriyA saha // 29 // guNakasya devakalpasya devatulyasya / dhImataH rAmasya / priyAn iSTAn / AnandanAn prItijanakAn / tAn prasiddhAn / kRtsnAna guNAn / adya prApta KAkAle zRNu pravakSyAmaH / guNavato guNAnityanena guNAnAmanAropitatvena svAbhAvikatvamuktam / devakalpasyetyanena guNAnAM sambhAvitatvam / dhiimtaa| ityanena guNAnAM madhye jJAnasya prAdhAnyamuktam, brAhmaNA AgatA vasiSThopyAgata ityatra vasiSThasyeva / priyAnityanena .kalyANatvam, AnandanA nityanena niratizayatvam, kRtsnAnityanenAsaMkhyeyatvaM ca vivakSitam / etAvatparyantaM kimartha noktamityapekSAyAM bhavatpranakAla evAsmadukteravasara Vityayetyanena sUcayanti pravakSyAma iti / pravacanotyA bhagavadgaNopadeze'dhikAritAratamyaM nAsti / ajAnatA jAnadbhiHzrotavyamityeveti sUcitam / zRNvityanena rAmaguNazravaNe niratizayAnandamano bhaviSyasi / kathaJcinmanaH saMstabhya zrotavyamityuktam // 27 // divyairiti / divyaiH amAnuSaiH / guNaH zoryavIyaryAdibhiH / zakasamaH indrasamaH / satyaparAkramaH amoghavikramaH / ikSvAkubhyaH ikssvaakuvNshyebhyH| sarvebhyotiriktaH samadhikaH "atiriktH| samadhikaH" ityamaraH / zauryAdibhiriti shessH| rAjJo manaHprINanAya sambodhayanti vizAMpata iti| vizAM prajAnAM pate // 28 // rAma iti / loke rAma eva mityAhuH-te tamiti / te rAjAnaH, kalyANaguNAH maGgalasvabhAvAH itarapuruSadurlabhAH bahavo guNAssantItyarthaH // 26 // guNAniti / priyAn zatrUNAmapi prItijanakAna 14 // AnandanA aniSTanivAraNapUrvakeSTaprApakatvena AnandajanakAn zauryAdIn // 27|| divyairiti| divyaiH amaanussaiH| ikSvAkubhyaH ikssvaakuvNshprbhvebhyH||28||raam iti| x vAkyamidaM bhagavadrAmAnujamuniviracite gAtravepi vizate / svAbhAvikAnavadhikAtizayezitRtvam ' iti ca yAmunAcArthavacanaM pratibhAti / For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir satpuruSaH, ripUNAmapi vatsala ityrthH| satyadharmAveva parAyaNaM paramA gatiryasya saH satyadharmaparAyaNaH / satyadharmakanirata ityrthH| kizca dhrmH| zriyA tatphalabhUtayA saMpadA saha rAmAtsAkSAvyavadhAnena vinivRttaH niSpannaH, dharmArthayoritaranirapekSatayA nirvAhaka ityarthaH // 29 // rAmaniSThaguNa samudAyasyaikatrAsambhavAdekaikaguNayogena candrAdIna dRSTAntayanti-prajeti / prajAsukhatve prajAnAM sukhakaratve candrasya tulyaH / kSamAguNaviSaye vasudhAyAH14 bhUmeH tulyH| buddhyA buddhyasAdhAraNadharmeNa bRhaspatestulyaH / vIrya viSaye zacIpateH saakssaattulyH| " sAkSAtpratyakSatulyayoH" itymrH|| 30 // prajAsukhatve candrasya vasudhAyAH kSamAguNaiH / buddhayA bRhaspatestulyo vIrye sAkSAcchacIpateH // 30 // dharmajJaH satyasandhazca zIlavAnanamUyakaH / kSAntaH sAntvayitA zlakSNaH kRtajJo vijitendriyaH // 33 // mRduzca sthiracittazca sadAbhavyo'nasUyakaH // 32 // priyavAdI ca bhUtAnAM satyavAdIca raaghvH| bahuzrutAnAM vRddhAnAM brAhmaNAnAmupAsitA // 33/ dharmajJa iti / dharma sAmAnyavizeSarUpamazeSaM jAnAtIti dharmajJaH / satyA amoghA sandhA pratijJA yasyAsau stysndhH| "sandhA pratijJA maryAdA" itymrH|| zIlavAna zIlaM hi nAma mahato mandaiH saha nairandhyeNa saMzleSaH tadvAn / anasUyakaH guNeSu doSAviSkaraNamasUyA tdrhitH| bahuvrIhau kap / zAntaH kSamAvAn / kSamA abAdhitAparAdhasahiSNutvam / zamerUditvAt pakSe neTa / na kevalaM sahiSNuH aparAdhiSu, sAntvayitA kupitAn duHkhitAMzca prati sAntvavAdI / lakSaNaH priyaMvadaH / "samau zlakSNapriyaMvadau" itymrH| kRtajJaH svalpamapi sakRtkRtamupakAraM bahutayA jAnanityarthaH / vijitendriyaH viSaya caaplrhitH||31|| mRduriti / mRdutvaM samAzritajanavizleSabhIrutvam / cittasthairya nAma atisaGkaTepyaGgIkRtaviSayaparityAgarAhityam / sadA bhavyaH) kuzalaH AzritAdhIno vA // 32 // priyavAdI "satyaM brUyAt priyaM brUyAnna brUyAtsatyamapriyam" ityuktarItyA priyavAditvepi styvaadiityrthH| dharmaH zriyA saha rAjyalakSmyA saha rAmAdvinirvRttaH AvirbhUtaH // 29 // rAmabhadraniSThaguNasamudAyasya jagatyekatra vAsAsambhavAdekaikaguNayogena candrAdIna dRSTAntayatiprajeti / prajAsukhatve prajAsukhakaratve // 30 // dharmajJa iti / anasUyakaH na vidyate asUyA anyaviSayiNI yasya saH, uttaratra na vidyate asUyA svaviSayiNI anyakRtA yasya sa tathokta iti na punaruktiH / satyasandhaH satyA sandhA pratijJA yasya sH| sAntvayitA kupitAna duHkhitAn prati sAntvavacanena du:khaM prshmyitaa| zlakSNaH priyaM vdshiilH||31|| mRduriti / mRduH sukaropAsyaH, sthiracittatvaM nAmAtisaGkaTe'pyaGgIkRtaparityAgarAhityam // 32 // priyavAdI ceti bhUtAnAM prANinAM priyAvAdI satya SH For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bha. priyavAdI ca, ckaaro'vdhaarnnaarthH| priyavAdyeva natu satyamapyapriyaM vdtiityrthH| na brUyAt satyamapriyam' iti smaraNAt / bhUtAnAM bhavanamAtropA | TI.a.kA. dhikAnAM sarveSAM janAnAM styvaadii| satyaM brUyAditi vihitasatyavacanaH / cakAreNa priyamapyasatyaM na vadatItyavadhAryate / yadvA satyamiti prlokhit| mucyate / "satyena lokAn jayati" iti prayogAnusArAt / priyavacanasya niSiddhasAdhAraNatvAdadRSTavirodhipriyaM na vadatItyarthaH / rAghavaH raghu rAkSasasaMvAdAdiSu priyasatyavacanaM prasiddhamiti kulAgato dharma ityarthaH / etAdRzajJAnavattvaM pustakanirIkSaNAdinA paNDitaMmanyatayA vA na bhavatI tenAsyehAtulA kIrtiryazastejazca varddhate / devAsuramanuSyANAM sarvAstreSu vizAradaH // 34 // samyagvidyAvatasnAto yathAvat sAGgavedavit // 35 // tyAha bahuzrutAnAmiti / bahubhya AcAryebhyo bahubhiH zAstraiH bahudhA bahuprakAreNa zrutameSAmastIti teSAm / vRddhAnAM zIlavayovRddhAnAm / brAhmaNAnAM uktalakSaNeSu kSatriyeSu satsvapi brAhmaNAneva jJAnArthamupAsta ityarthaH / priyavAdItyAdi / priyavAdI grISmadharmasantaptasthale pravarSI balAhaka iva suzItalaM vacanaM vaktItyarthaH / kimIzavacanaM divyAntaHpurasya mAtApitrAdInAM vasiSTAdInAM vA ? netyAha-bhUtAnAM sattAyogisakalapadArthAnAM ca priyavAdI kiM sarvatra priyameva vadati ? netyAha-satyavAdI bhUtahitAdRSTArthavacana ityarthaH / priyahitavAdItibhAvaH / kimidaM viruddhaM dvayamaghaTitaghaTanAsAmarthyA dityapekSAyAM na tathA kintu kulaprabhAvAdityAha-rAghava iti / evaMvidhaguNaH kiM sagoM vartate ? netyAha-bahiti / sambhAvitaguNairatRptassan punarapyati zayAya jJAninAM prAGgaNaM gatvA tiSTatItyarthaH / yatkiMcicchravaNamAtreNa tRptAnAM jJAnAdivRddhAnAM "sarvataH sAramAdadyAtpuSyebhya iva paTpadaH" ityukta rItyA bahubhyaH sAragrahaNaM kRtavAnityarthaH / brAhmaNAnAM "sA vidyA yA vimuktaye" ityuktabrahmavidyAniSThAnAM natu "vidyA'nyA zilpanepuNam" ityuktAnya vidyAniSThAnAm / upAsitA tadahaM gatvAnuvayitA natu svagRhe tAnAnIya zrotA // 33 // vRddhopAsanasiddhAn guNAnAha-teneti / tena samRddhopAsa nena / kIrtiH audAryAdiguNanimittA prathA, yazaH parAkramAdinibandhanA prathA / yadA kIrtiHprathA / yazastatkAraNabalAdAnAdikam, tejaH parAbhibhavana // 15 // sAmarthyam // 34 // samyagiti / vidyAvratasrAtaH / "vedamadhItya snAyAt" iti smRtiprakriyayA nikhilavedAdhyayanajara.paraNAnantarabhAvisnAnakarma vAdI coti priyarUpasatyavAdI // 33 // teneti / tena pUrvoktaguNajAtana. kIrtiH zauryAdinibandhanA prasiddhiH, yazaH parAkramAdivyAparajAnitaprasiddhiriti For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yuktaH / samyak gurukulavAsAdyaGgamAhitatayA sAGgavedavit / "zikSA vyAkaraNaM chando niruktaM jyotiSaM tathA / kalpazceti vyAhRtAni vedAGgAni manI pibhiH|" ityuktaanggshitvedaarthjnyH| yathAvat yathAsampradAyam // 35 // gAndharve ca saGgItazAstre'pi / saamgaanopyukttvaaditibhaavH| kalyANAbhijanaH prishuddhobhyvNshH| sAdhuH svayaM prishuddhH| adInAtmA kssobhhetussvpykssobhyaantHkrnnH||36|| dvijairiti / dhamAdhanapuNaH dharmArthapratipAdanakuzalaiH svArthe / annprtyyH| zreSThaiH abhijnvidyaavRttyuktH| abhivinItaH sarvataH suzikSitaH // 37 // yadeti / grAmArtha ityatra grAmetyavibhaktikanirdezaH / grAmasya nagarasya gAndharve ca bhuvi zreSTo babhUva bhrtaagrjH| kalyANAbhijanaH sAdhuradInAtmA mhaamtiH|| 36 // dvijairabhivinItazca zreSTairdharmArthanaipuNaiH // 37 // yadA vrajati saGgrAmaM grAmArthe nagarasya vA / gatvA saumitrisahito nAvijitya nivarttate // 38 // saGgrAmAtpunarAgamya kuJjareNa rathena vA / paurAna svajanavannityaM kuzalaM paripRcchati // 39 // putrepvaniSu dAreSu preSyaziSyagaNeSu ca / nikhilenAnupUcci pitA putrAnivaurasAn // 40 // zuzrUSante ca vaH ziSyAH kaccit karmasu daMzitAH / iti naH puruSavyAghraH sadA rAmo'bhibhASate // 41 // vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH / utsaveSu ca sarveSu piteva parituSyati // 42 // vArthe prayojane nimitte nAvijitya nivartate ityabhidhAnAt rAmasya subAhumArIcaviSaye jetRtvavadanyatrApi zatruviSaye jetRtvamabhUdityavagamyate // 38 // saMgrAmAditi / sphuttm||39||kushlprshnprkaarmaah-putressviti / preSyaH bhRtyH| nikhilena kAtsnyena / AnupUryAt pradhAnakramaNa pRcchtiitynussjyte||40|| VzuthUpanta iti / daMzitAH sannaddhAH "sannaddho varmitaH sajA daMzitaH" ityamaraH // 41 // satpuruSasambhAvitaguNAnabhidhAya rAmasya saadhaarnngunnaanaah-vys| neSviti / manuSyANAM divyAntaHpurasthitamAtRprabhRtInAM na bhavati kintu manuSyANAm ADhayadaridradvijAditAratamyAnAdareNa manuSyajAtyAkAntAnAm / / vivekH|| 34 // 35 // gAndharva iti / gAndharva saGgItazAvapi / kalyANeti / adInAtmA kSobhahetusahasravapi akSubhitAntaHkaraNaH // 36 // dvijairiti / abhi.. vinItaH zikSitaH // 37 // yadeti / grAmArthamityatra grAmetyavibhaktikanirdezaH / grAmasya nagarasyArthe prayojanaviSaye // 38-40 // zuzrUSanta iti / daMzitAH avahitAH / puruSavyAghraH puruSazreSThaH // 41 // vyasaneviti / manuSyANAM prANimAtrasya vyasaneSu kRcchreSu, bhRzaM bhavati duHkhitaH sAkSAdduHkhabhAgbhyopi For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. vyasaneSu alpAnalpavicAramantareNa vyasanapadArtheSu / bhRzaM vyasanavatoyAdRzaM tAdRzaM na kintu paGkamanagaja iva svamAhAtmyAnuguNaM yAvatsattAkaM ca TI .a.kA. duHkhito bhavati natu dinakrameNa vismarati, idaM duHkhaM matparipAlanavaiguNyena khallAgatamiti nitarAM duHkhito bhavati / "hIreSA tu mamAtulA"iti vkssyti| ma02 utsaveSu putrajananAdiSu sarveSu putrIjananAdyanAdaraviraheNa dvAri cUtakisalayamAlAbandhanamupadhIkRtya prvRttessvityrthH| piteva putrAdInAM putrAdyutsaveSu yH| pituH paritoSo jAyate sa dvividhaH / pAmarANAmarthalAbhalaukikasahAyanimittaH, paNDitAnAM svottArakatvanimittazca / evamubhayavidhaparitoSo rAmasyA / satyavAdI maheSvAso vRddhasevI jitendriyaH / smitapUrvAbhibhASI ca dharma sarvAtmanA zritaH // 43 // samyagyoktA zreyasAM ca na vigRhyakathAruciH / uttarottarayuktau ca vaktA vAcaspatiryathA // 44 // subhrUrAyatatAmrAkSaH sAkSA dviSNuriva svayam / rAmo lokAbhirAmo'yaM shauryviirypraakrmaiH||45|| prajApAlanatattvajJo na raagophtendriyH| zaktastrailokyamapyeko bhoktuM kinnu mahImimAm // 46 // pyasti "pranRtyanti pitaamhaaH| yadyeko'pi gayAM brajet" itivat / "manuSyANAM sahasreSu kazcidyatati siddhye|bhujnmshsraante diSTayA yastu prpdyte||" iti pratyAzAsambhavAt / atra parizabdo vIpsAyAM vartate / atrApi bhRzamityanuvartate // 42 // satyavAdIti / atisaGkaTAvasthAyAmapi styvcnshiilH|| sarvAtmanA dharma zritaH atidurghaTadazAyAmapi dharma na tyjtiityrthH||4||smygiti| zreyasAM samyagyoktA smpaadkH| na vigRhyakathArUciH"na vigRhyakathAM / kuryAt" itinissiddhyorjlpvitnnddyonivRttraagH| nivRttarAgatvaM kimavatkRtvAt ? netyAha uttareti // 44 // uktakalyANaguNAnurUpAkArasaubhAgyamAhasubhUriti / zUrasya bhAvaH zauryam, tacca maraNanirbhayatvam / "zUro maraNanirbhayAt" itivacanAt / vIrya svayamavikRtassan parAn vividhamIrayati / vidrAvayatIti vIraH, tasya bhAvo vIryam / duSpravezacakravyUhAdiviziSTasainyayuktAna devAsurAnapi yenotsAhenAkramati sa parAkramaH // 45 // prajeti / adhikaduHkho bhavati / duHkhakartRbhiH svaduHkhaM bihAya nivAraNIyaM mahaduHkhaM prApnotItyarthaH / pitevetyatrApi bhRzamityasuSajyate / parituppati sAkSAjanaka iva Ananda // 16 // yukto bhavatItyarthaH // 42 // 43 // na vigRhya kathAruciH-vigRhya kalaI kRtvA jalpavitaNDAtmakakathArucirna bhavatItyarthaH // 44 // subhUriti / zauryavIryaparAkramaiH zaurya yuddhe nirbhayena pravezasAmarthyam , vIrya svasyAvikRtasyaiva pareSAM vikArApAdakatvam, parAkramastu yuddhe laghusaJcAraH // 45 // 46 // For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie "rAmo rAjyamupAsitvA" ityuktarItyA prjaapaalnttvjnyH| na rAgopahatendriyaH indriyacApalarahita iti na samAsaH / bhoktuM pAlayitum // 46 // neti / niyamAt niyamena badhyAna zAstrato vadhyAna hantyeva / avadhye zAstrataH avadhye viSaye // 17 // yunaktIti / yatra yasmin puruSe tuSyati taM tuSTo'sau artha rabhilaSitapadAthaiH yunakti yojayati // 48 // zAntairiti / zAntaiH zamapradhAnaH sarvaprajAnAM kAntaH kaamymaanH| sarvajanabhogyarityarthaH / ata eva prItisaJja nnaiH| dAnta iti paatthe-ymniymaadiruuptp-kleshshH| "tapaH klezasaho dAntaH" itymrH| dIptaH grISmAdikAlikaH // 49 // tamiti / medinI medinIsthala nAsya krodhaH prasAdazca nirartho'sti kadAcana / hantyeva niyamAdhyAnna vadhye na cakupyati // 47 // yunaktyartheH prahRSTazca tamasau yatra tuSyati // 48 // zAntaiH sarvaprajAkAntaiH prItisaJjananairnRNAm / guNairviruruce rAmo dIptaH sUrya ivAMzubhiH // 49 // tamevaDaNasampannaM rAmaM satyaparAkramam / lokapAlopamaM nAthamakAmayata medinI // 50 // vatsaH zreyasi jAtaste diSTayAsau tava rAghava / diSTyA putraguNairyukto mArIca iva kaashypH||51|| balamArogyamAyuzca rAmasya viditaatmnH| devAsuramanuSyeSu sagandharvorageSu ca // 52 // AzaMsate janaH sarvo rASTre puravare tthaa| Abhyantarazca bAhyazca paurajAnapado janaH // 53 // striyo bRddhAstaruNyazca sAyaMprAtaH smaahitaaH| sarvAna devAnnamasyanti rAmasyAtheM yshsvinH|| 54 // janatA // 50 // vatsa iti / tava dizyA bhAgyena / zreyasi zreyonimittam / vatsaH putro jAtaH / putraguNairyuktaH 'putrAno narakAtrAyate" itivyutpatti siddhapitRtArakaguNeryuktaH / mArIcaH marIceH putraH / kAzyapaH kshypgotrH||51|| balamiti zlokadvayamekAnvayam / devAsuramanuSyeSu sarvo janaH rASTra itararASTre puravare itarapuravare ca vartamAno jnH| AbhyantaraH antaHpuracArI janaH / paurajAnapadaH svapurasvajanapadastho janazca / viditAtmanaH prasiddha zIlasya rAmasya balAdikamAzaMsate prArthayate / manuSyazabdo'tra devAdisAhacaryAdRSivacanaH // 52 // 53 // striya iti / striyaH atigambhIratayA sv| zahantIti / niyamAddhanti, avazyaM hantItyarthaH // 47 // yunaktIti / yatra jane tupyati tamathairdhanairyunakti yojayati // 48-10 // vatsa iti / te vatsastava diSTayA bhAgyena zreyasi asmAkaM hitaviSaye jAtaH / putraguNaiH / putrocitaguNairyuktaH / mArIcaH marIciputraH // 51 ||blmiti / devAsuramanupyeSu puravare vartamAnassarvopi janaH rAghavasya balArogyAdikam AzaMsata iti yojnaa||52|| AzaMsate prArthayate / AbhyantaraH atyntsevkH||53shaastriy iti / samAhitAHsAvadhAnArAmasyArthe raamaabhyudyvissye| muni0-vasa rati / te vAsaH tA diSTayA mAzyena tapAiena zreSasi jAtaH, janAnAM zreyasi jAtaH / diSTayA putragugeryuktaH-punApno narakAtrAyata iti vyutpatteH pitatArakaguga yuktaH // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.ga.bha. // 17 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hRdayaM vyaktamanAviSkurvantyaH / vRddhAH karaNapATavarahitAH, atyalastayA sarvatrAnAdaraM kurvantyaH / taruNyaH yauvanamadAndhatayA vivekazUnyAH / sAyaMprAta rityupalakSaNam, trisandhyamityarthaH / tena maGgalAzAsanakAlaniyamoktiH / samAhitAH sAvadhAnAH / anena rAmaguNagRhItatayA svArasikapremakatvena samanaskatvamuktam / sarvAn devAniti premakaluSitatayA nyUnAdhikavibhAgamantareNa laukikavaidikavibhAgamantareNa ca namasyantIti rAmarakSyA neva devAn rAmarakSakAn manyanta iti premAndhyakASThA darzitA / rAmasyAyeM rAmasya balArogyAdiprayojanasiddhacaiva svaprayojanaM nAntarIyakamiti teSAmAyAcitaM deva tvatprasAdAtsamRyatAm // 55 // rAmamindIvarazyAmaM sarvazatrunibarhaNam / pazyAmo yauva rAjyasthaM tava rAjottamAtmajam // 56 // taM devadevopamamAtmajaM te sarvasya lokasya hite niviSTam / hitAya naH kSipramudArajuSTaM mudAbhiSektuM varada tvamarhasi // 57 // ityArSe zrIrAmA0 vA0 A0 ayodhyAkANDe dvitIyaH sargaH // 2 // teSAmaJjalipadmAni pragRhItAni sarvazaH / pratigRhyAbravIdrAjA tebhyaH priyahitaM vacaH // 1 // tasyaiva prayojanamuddizya / yazasvinaH devatAntaranamaskArasya rAmaprayojana paryavasitatvAt rAmapremapAravazyena kRtatvAcca svarUpaviruddhadevatAntara | bhajanarUpamayazo nAstItyarthaH // 54 // teSAmiti / AyAcitaM rAmAbhiSekarUpAbhimatArthaprArthanam / samRddhayatAM saphalaM bhavatu // 55 // rAmamiti indIvarazyAmamiti samudAyazobhoktA / sarvazatrunibarhaNamiti svasaundaryAtizayadarzanamagra cittatvarUpakAmAdizatrunibarhaNamityarthaH / pazyAmaH drakSyAmaH / "vartamAnasAmIpye vartamAnavadvA " iti bhaviSyadarthe laT // 56 // tamiti / deveti sambuddhiH / devadevaH viSNuH tatsadRzamiti vA / niviSTaM dattAvadhAna mityarthaH / udArajuSTaM audAryayuktam / bhAvapradhAno nirdezaH / udArairjuSTaM sevitamiti vA // 57 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmba rAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvitIyaH sargaH // 2 // evaM nizcitAbhiSekasya sambhArasambharaNapravRttistRtIye - teSAmiti / pragRhItAni prakarSeNa gRhItAni teSAmiti / AyAcitaM prArthanAm // 55 // rAmamiti / pazyAmaH samRddhyatAM saphalaM bhavatu // 56 // tamiti / devadevopamaM viSNutulyam / hite zreyasi niviSTam abhinivezavantam, hitatatparamityarthaH / udArairguNairjuSTaM yuktam // 57 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDa vyAkhyAyAM dvitIyaH sargaH // 2 // teSAmiti / aJjalipadmAni padmamukulAkArAnaJjalIna // 1 // 2 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 3 // 17 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassarsur Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zirasi baddhAnItyarthaH / aJjalirUpANi padmAni analipadmAni, aJjalInAM padmamukulAkAratvAtatyapadmazabdaH padmamukulaparaH pratigRhya viikssnnvcnprty| alibhiryathAyogamaJjalInAM pratigrahaH // 1 // aho iti / ahosmIti sandhirArSaH // 2 // itIti / rAjA dshrthH| iti puuktiriityaa| tAn prArthanAparAn / brAhmaNAn / abhyarcya madhuravacanaiH sammAnya / teSAmevopazRNvatAM teSu upazRNvatsu satsveva vasiSTuM vAmadevaM cedamatravIt // 3 // abhiSekaviSayaniratizayA / dareNa taducitakAlaM prazaMsatti-caitra iti / caitraH yathetarebhyaH pradhAnabhUto rAmaH tathA mAsAntarebhyo'yaM maasH| zrImAn yathA sarvasukhAvahatvAdAmaH sapeSAM / ahosmi paramaprItaH prabhAvazcAtulomama / yanme jyeSThaM priyaM putraM yauvarAjyasthamicchatha // 2 // iti pratyarcya tAn rAjA brAhmaNAnidamabravIt / vasiSTaM vAmadevaM ca teSAmevopazRNvatAm // 3 // caitraH zrImAnayaM mAsaH puNyaH pusspitkaannH| yauvarAjyAya rAmasya sarvamevopakalpyatAm ||4||raajnystuuprte vAkye janaghoSo mahAnabhUt / zanaistasmin prazAnte ca janaghoSe janAdhipaH / vasiSThaM munizArdUlaM rAjA vacanamabravIt // 5 // abhiSekAya rAmasya yatkarma saparicchadam / tadadya bhagavana srvmaajnyaapyitumiipi||6||tcchutvaa bhUmipAlasya vasiSTho dvijsttmH| AdidezAgrato rAjJaHsthitAna yuktAn kRtAJjalIn // 7 // suvarNAdIni ratnAni balIna sarvoSadhIrapi / zuklamAlyAMzca lAjAMzca pRthaka cmdhusrpissii||8|| rAjA tathA sarvasukhakaratvAdasau sarvamAsAnA rAjA / ayaM mAsaH abhiSekamanorathasamaya eva sannihitaH / ayaM mAsaH avtaarheturekhaabhissekhetuH| puNyaH ramaNIyaH puNyavarddhano vA / puSpitakAnanaH asmatprayatvAlaMkRtanagaravalakSaNyena svayamevAlaMkRtavanaH / yadA rAmasya kanakakirITadhAraNasamaye svayaM kusuma mukuTadhArI vanapradezo jAtaH // 4 // rAjJa iti / vasiSThazabdo vAmadevasyApyupalakSaNaparaH, vasiSTaM vAmadevamiti dvayoH prastutatvAt 'evaM vyAdizya vipro tauM ityupavikSyamANatvAcca prAdhAnyAdasiSTasyopAdAnam / janaghoSaH ciraprArthitarAmAbhiSekaviSayosmanmanorathaH phalita ityevNruupH||5|| abhiSekA yati / saparicchadaM sopakaraNam // 6 // taditi / yuktAna rAjakAryaniyuktAna sumantrAdIn / adhikAriNa itiyAvat // 7 // suvarNAdInIti / balIna upa itIti / pratyarcya pratyAbhinudya teSAM samAgatAnAM nRpANAmupazRNvatAM teSUpazRNvatsu satsu / vasiSThaM vAmadevaM ca brAhmaNAMzca idaM vakSyamANaM vAkyamabravIt // 3 // 4 // rAjJa iti / janaghoSaH cirakAlapArthito rAmAbhiSekaviSayo'smanmanorathaH phalita ityevaMrUpo mahAnabhUt / vasiSThamiti vAmadevasyAppupalakSaNam // 5 // saparicchadaM / sopakaraNam // 6 // taditi / yuktAna adhikAriNa iti yAvat // 7 // suvarNeni / balIna pUjAimyANi / pRthaka ca madhusarpiSI paramparamamiline kSaudravRte / ahatAni For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 18 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir haaraan| "karopahArayoH puMsi baliH" itymrH| oSadhayaH trIhimudrAdayaH / zuklamAlyAMzceti liGgavyatyaya ArpaH / pRthakpRthak pAtragRhIte madhusarpiSI kSaudra ghRte / ahatAni " ISaddhItaM navaM zvetaM sadRzaM yantradhAritam / ahataM tadvijAnIyAdaive pitrye ca karmaNi // " ityuktajalaprakSAlanAdiguNayuktAni / cAmaravyajane cAmararUpavyajane / zAtakumbhAnAM sauvrnnaanaam| hiraNyazRGgaM hiraNyAlaMkRtazRGgam / samayaM sampUrNAviyavam / upasthApayata prApayata / agnyagAraM agnihotra ahatAni ca vAsAMsi rathaM sarvAyudhAnyapi / caturaGgabalaM caiva gajaM ca zubhalakSaNam // 9 // cAmaravyajane zvete dhvajaM chatraM ca pANDaram / zataM ca zAtakumbhAnAM kumbhAnAmanivarcasAm // 13 // hiraNyazRGgamRSabhaM samagraM vyAghracarma ca / upasthApayata prAtaramyagAraM mahIpateH // 11 // yaccAnyatkiJcideSTavyaM tatsarvamupakalpyatAm // 12 // antaH purasya dvArANi sarvasya nagarasya ca / candanasragbhiranyantAM dhUpaizca prANahAribhiH || 13 || prazastamantraM guNavaddadhi kSIropasecanam / dvijAnAM zatasAhasre yatprakAmamalaM bhavet // 14 // satkRtya dvijamukhyAnAM zvaH prabhAte pradIya tAm / ghRtaM dadhi ca lAjAzca dakSiNAzcApi puSkalAH || 15 || sUrye'bhyuditamAtre vo bhavitA svastivAcanam / brAhmaNAzca nimantryantAM kalpyantAmAsanAni ca / AvadhyantAM patAkAzca rAjamArgazca sicyatAm // 16 // gRham | anyat gandhapuSpAdikam / eSTavyaM apekSaNIyam // 8-12 // antaHpureti / antaHpurasya rAjagRhasya sarvasya nagarasya dvArANi sarvANi nagaradvArANI tyarthaH / ghrANahAribhiH prANadvArA purussaakrsskaiH|| 13 // prazastamiti / sahasrameva sAhasram / zatasAhasrazabdo parimita vcnH| viSayasaptamI / alaM payryAptiM "alaM bhUSaNa paryAptizaktivAraNavAcakam "ityamaraH / zatasAhasraviSaye prakAmaM atyartha, paryAptaM prAzastyAdiguNaviziSTaM yadunaM bhavettatsampAdyatAmityarthaH // 14 // satkRtyeti / dvijamukhyAnAM dvijamukhyebhyaH satkRtya dIyatAm tadannamiti zeSaH / puSkalAH saMpUrNAH // 15 // sUrya ityAdi / sUrye abhyuditamAtre sUryo nUtanAni cAmaravyajane camaravAlanirmite vyajane / zAtakumbhAnAM sauvarNAnAm / hiraNyazRGgaM suvarNAlaGkRtazRGgam / samagramakhaNDam / upasthApayata prApayata // 11 // yaccAnyaditi / eSTavyam apekssnniiym| maGgalavyamityarthaH / / 12 / / 13 / / prazastamantraM mRSTAnnam / zatasAhaba zabdo'parimitavAci vissyH| tat alaM paryAptam / prakAma mabhimataM bhavet / dadhikSIropasecanaM dadhikSIrasaMskAravata guNavat vyaJjanopetam // 14-16 // For Private And Personal Use Only TI.a. ka sa ||18||
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dayAnantarameva zvaH paredyuH / svastivAcanaM bhavitA tadarthe brAhmaNAzca nimantryantAm AhUyantAm / AsanAni teSAmiti zeSaH / AbadhyantAM pratigRhamiti | zeSaH // 16 // sarva iti / tAlaivacaranti jIvantIti tAlAvacarAH nartakAdayaH / kakSyAM dvitIyAmiti antaH kakSyAyAmabhiSekapravRttaMstatra ca brAhmaNairvasta vyatvAditi bhAvaH // 17 // devAyatanacaityeSu devagRheSu catuSpatheSu cetyarthaH / annabhakSaiH saha varttantaiti sAnnabhakSAH / annamodakahastA itiyAvat / mAlya sarve ca tAlAvacarA gaNikAzca svalaMkRtAH / kakSyAM dvitIyAmAsAdya tiSThantu nRpavezmanaH // 17 // devAyatanacaityeSu sAnnabhakSAH sadakSiNAH / upasthApayitavyAH syurmAlyayogyAH pRthakapRthaka // 18 // dIrghAsibaddhA yodhAzca sannaddhA mRssttvaassH| mahArAjAGgaNaM sarve pravizantu mahodayam // 19 // evaM vyAdizya viprau tau kriyAstatra suni SThitau / cakratuzcaiva yaccheSaM pArthivAya nivedya ca // 20 // kRtamityeva cAbrUtAmabhigamya jagatpatim / yathokta vacanaM prIto harSayuktau dvijarSabhau // 21 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pradAnayogyAH mAlyayogyAH / madhyama padalopisamAsaH / mAlyArthasAdhanAni pRthakpRthagiti, devAyatanacaityayoriti zeSaH / brAhmaNairdevatAH pUjanIyA ityarthaH | // 18 // dIrghAsibaddhA iti / dIrghAsibaddhAH baddhadIrghAsayaH / " praharaNArthebhyaH pare niSTAsaptamyau bhavataH " iti niSThAyAH paranipAtaH / mahAnudayo rAmA bhiSekarUpAbhyudyo yasmin taM mahodayam // 19 // evamiti / viprau vasiSThavAmadevau / kriyAH purohitakarttavyAH / tatra rAjagRhe / vyAdizya AjJApya / yaccheSaM dAsIparijanAdyAnayanaM tadapi pArthivAya rAjJe nivedya cakratuH // 20 // kRtamiti / atha jagatpatiM rAjAnamabhigamya / yathoktavacanam uktavacana 26 tAlAbacarAH tAlairavacaranti jIvantIti tAlAvacarAH nartakagAyakAdayaH / kakSyAM dvAram // 17 // devAyatanacaityeSu devagRheSu caityeSu rathyAvRkSeSu ca / sAnnabhakSAH annabhakSaiH saha vartanta iti tathA annamodakahastA iti yAvat / mAlyayogyAH mAlyapradAnayogyAH // 18 // dIrghAsibaddhAH baddhadIrghAsayaH, mRSTavAsasaH dhautAmbarAH, mahodayam mahAna zrIrAmAbhiSekarUpaH udayo yasminnityaGgaNavizeSaNam // 19 // evamiti / vipro vasiSThavAmadevau kriyAH rAmAbhiSekopayogIni kAryANi vyAdizya adhikAriNAmAjJApyetyarthaH / zeSaM yat kAryaM vihitaM tatpArthivAya nivedya cakraturiti sambandhaH // 20 // kRtamiti / yathoktavacanamuktavacanamanatikramya prItau harSayukto prItirmanogatAnandaH, harSaH tajjanyo romAJcAdizarIra vikAraH / tau yathoktavacanam uktavacanAnatikrameNa sarva kRtamityabrUtAmityanvayaH // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prA. rA.bhU. // 19 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manatikramya kRtamiti prItau harSayuktau / prItirmanogato harSaH, mAnasaprItijanyaromAJcAdizarIravikAro harSaH tadyuktI / pUrvazloke nivedyetyanena zeSa sampAdanaviSayanivedanamuktam / anUtAmiti pUrvoktasakalasiddhiviSayamiti na punaruktiH // 21 // tata iti / kRtAtmA suzikSitabuddhiH / zIghrAgamana iturayam / " AtmA jIve dhRtau buddhau " ityamaraH // 22 // 23 // atheti / atha sumantranirgamanAnantaram / tatra prAsAde / samAsInAH samyagupaviSTAH / tataH sumantraM dyutimAn rAjA vacanamabravIt / rAmaH kRtAtmA bhavatA zIghramAnIyatAmiti // 22 // sa tatheti prati jJAya sumantro rAjazAsanAt / rAmaM tatrAnayAJcakre rathena rathinAM varam // 23 // atha tatra samAsInAstadA dazarathaM nRpam / prAcyodIcyAH pratIcyAzca dAkSiNAtyAzca bhUmipAH // 24 // mlecchAcAryAzca ye cAnye vanazailAntavAsinaH / upAsAJcakrire sarve taM devA iva vAsavam // 25 // teSAM madhye sa rAjarSirmarutAmiva vAsavaH / prAsAdastho rathagataM dadarzAyAntamAtmajam // 26 // gandharvarAjapratimaM loke vikhyAtapauruSam / dIrghabAhuM mahAsattvaM mattamAtaGgagAminam // 27 // prAcyA ityAdau "dhuprAg- " ityAdinA yadAdayaH zaiaupikA bhavArthAH / mlecchAcAryAH mlecchaprabhavaH / antazabdaH pradezavAcI / prAcyetyAdinA zailAnta vAsina ityantena mUlabhRtya zreNisuhRdvipATavikamiti SaDavidhabalopAsyatvaM sArvabhaumacihnamuktam // 24 - 26 // gandharvarAjetyAdi / gandharvarAjapratimaM bhogasrotaHprAvaNyavepasaundaryeSu gandharvarAjaupamyam / na kevalaM bhogadhArArasikatvena vIrarasAnabhijJatvamityAha loke vikhyAtapauruSam / pauruSopayukta saMhananavattvamAha dIrghabAhumiti / na kevalaM zirISapuSpasukumAra bAhutvenAntaHsArararAhityamityAha mahAsattvamiti / tadanuguNagativizeSamAha mattamAtaGga gAminamiti / sagarvasalIlagamanaM madAlasagamanaM vA vivakSitam / candrakAntAnanaM candrAnanamityukte pyAhlAdakatvAdisiddherniratizayAhlAdakatvaM dyotayituM tata iti / kRtAtmA suzikSitabuddhiH // 22-26 // gandharvarAjetyAdi lokatrayamekaM vAkyam / gandharvarAjapratimaM gandharvazreSTha sundaramityarthaH / gandharva rAjaupamyAna kevalaM bhogamAtrarasikatvam, kintu vIrarasAbhijJatvamapItyAha - vikhyAtapauruSamiti / pauruSApayukta saMhananavattvamAha- dIrghabAhumiti / na kevalaM zirISakusuma sukumArabAhutvenAntaH sArarAhityamityAha- mahAsattvamiti / tadanuguNagativizeSamAha mattamAtaGgagAminamiti / sagarvasalIlagamanaM madAlasagamanaM vA vivakSitam / candrAnanamityanenAhlAdakatvasiddhe niratizayAhlAdakatvaM dyotayituM kAntetyuktam / tena pratyavayavazobhAvatvaM darzitam / rAmaM vigrahaguNaiH svarUpaguNaizca | ramayantam / samudAyazobhAvatvamAha- atIvapriyadarzanamiti / rUpaudAryaguNaiH rUpaM vigrahaH, audAryamanubhavitRbhyonubhavadAnaM guNyate sadAnusandhIyata iti guNa iti | // 19 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa03
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAntazabdaH / candrAtkAntAnanamiti vigrahaH / anenAvayavazobhAvattvamuktam / rAmaM vigrahaguNaiH svarUpaguNaizca ramayantam / samudAyazobhAvattvamAha atIva priyadarzanamiti / nirantaradarzanepi pratikSaNaM navanavIbhUtadarzanam / rUpaudAryaguNaiH rUpaM vigrahaH, audArya anubhavitRbhyonubhavadAnam / "ya AtmadA vaLadA " itizruteH / guNyate sadAnusandhIyata iti guNaH / " guNastvAvRttizabdAdijyendriyAmukhyatantuSu " iti nighaNTuH / tena sadAnusandhIyamAnaM sauzIlyamucyate / aho mahAnayamasmAdRzeSu kSudreSvapyatisaMzleSeNa vartata iti sarvadAnusandhIyamAnatvAt / puMsAmiti kaThinacittAnAmapi kimuta candrakAntAnanaM rAmamatIva priyadarzanam / rUpaudAryaguNaiH puMsAM dRSTicittApahAriNam // 28 // dharmAbhitaptAH parjanyaM hlAdayantamiva prajAH / na tatarpa samAyAntaM pazyamAno narAdhipaH // 29 // avatArya sumantrastaM rAghavaM syandanottamAt / pituH samIpaM gacchantaM prAJjaliH pRSThato'nvagAt // 30 // sa taM kailAsazRGgAbhaM prAsAdaM narapuGgavaH / Aruroha nRpaM draSTuM saha sUtena rAghavaH // 31 // sa prAJjalirabhipretya praNataH piturantike / nAma svaM zrAvayan rAmo vavande caraNau pituH // 32 // strINAmiti bhAvaH / yadvA puMzabdena strIpuMsasAdhAraNamAtmamAtramucyate "pumAneko vyavasthitaH " iti zrIviSNupurANe prayogAt / tena suranara tiryagAdibhedabhinnAnAM strIpunnapuMsakabhedabhinnAnAM sarveSAM dRSTicittApahAra uktaH / vakSyati rAmavirahe sthAvarajaGgamavastumAtraM parimlAnamiti / yadvA puMsAmapi rAmaM pazyatAM strIbhUtvAhamamumanubhaveyamityabhilASo bhavati / yathAhuH- " pAJcAlyAH padmapatrAkSyAH svAyantyA jaghanaM ghanam / yAH striyo dRSTavatyastAH pumbhAvaM manasA yayuH // " itiM / pazyamAna iti nirnimeSadarzanamuktam / na tatapaiMti pratikSaNamanubhavepi navanavapremAspadatayA na tRpti 7 rabhUdityarthaH // 27-29 // avatAryeti / avatAraNaM hastapradAnAdinA // 30 // 31 // sa prAJjaliriti / abhipretya prApya / praNataH " daNDavat praNamedbhUmA cupetya gurumanvaham " ityuktaprakriyayA daNDavat praNata ityarthaH / svaM nAma zrAvayan " zarmeti brAhmaNasyoktaM varmeti kSatriyasya ca " itivacanAdrAmavarmA sadAnusandhIyamAnaM sauzIlyamucyate / mahAnayamasmAdRzeSvapyatikSudrepyatisaMzleSeNa vartata iti sadAnusandhIyamAnatvAt / puMsAmiti kaThinacittAnAM dRSTicittApahAri Nama, kimuta khINAmiti bhAvaH // 27 // 28 // dharmAbhitaptA iti / dharmAbhitaptAH prIpnAbhitaptAH prajAH hrAdayantaM parjanyabhiva sthitam samAyAntam svasamIpa mAgacchantaM rAmaM narAdhipo dazarathaH pazyamAnaH san na tarSa tRptiM na prAptaH atra pazyamAna ityanena nirnimeSadarzanamuktam / na tanarNetyanena pratikSaNamanubhave navanava For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 20 // .a.kA. bAsa03 hamasmi bho iti zrAvayannityarthaH // 32 // aJcalo gRhya analiM pragRhya "sakthini karNe vA gRhItvA" iti mahAbhASyakAravacanAt / aJjalAviti karmaNi saptamI // 33 // tasmai iti / abhyuditam unnatam // 34 // taditi / AsanavaraM prApya tadAsanaM svayaiva prabhayA vyadIpayat / vimalo ravirudaye meruM / prApyeva / sUryasya pradhAnameruprApteH sAkSAdabhAvAt atra meruzabdenAstAdisamIpavartI sAvarNimerurucyate / udayazcottaravarSasthitasiddhapuravAsijanApekSayA / / taM dRSTvA praNataM pAyeM kRtAJjalipuTaM nRpaH / gRhyAJjalau samAkRSya sasvaje priyamAtmajam // 33 // tasmai cAbhyuditaM samyaGmaNikAJcanabhUSitam / dideza rAjA ruciraM rAmAya prmaasnm||34|| tadAsanavaraM prApya vyadIpayata raaghvH| svayaiva prabhayA merumudaye vimalo raviH // 35 // tena vibhrAjatA tatra sA sabhAbhivyarocata / vimalagrahanakSatrA zAradI dyaurivendunA // 36 // taM pazyamAno nRpatistutoSa priyamAtmajam / alaMkRtamivAtmAnamAdarzatalasaMsthi tam // 37 // sa taM sasmitamAbhASya putraM putravatAM vrH| uvAcedaM vaco rAjA devendramiva kaashypH|| 38 // iyamudayAstamayavyavasthA sUryasiddhAnte AryabhaTTe ca prasiddhA-"bhUvRttapAde pUrvasyAM yavakoTIti vishrutaa| bhadrAzvavarSe nagarI svarNaprAkAratoraNA // yAmyAyAM / bhArate varSa laGkA tdvnmhaapurii| pazcime ketumAlAkhye romaketi ca kIrtitA / udasiddhapurI nAma kuruvarSe pratiSThitA // udayo yo laGkAyAM so'stamayaH / savitureva siddhapure / madhyAhne yavakoTyAM romakaviSaye ardharAtraM syAt // bhAratAdiSu varSeSu tadvadeva paribhraman / madhyodayArddharAtrAMstu kAlAn kuryAtprada kssinnm||" iti // 35 // teneti / vidhAjatA prakAzamAnena / vimalagrahanakSatreti dRSTAntabalena dazarathavasiSThAdibhirIpatprakAzitatvamavagamyate // 36 // tamiti / pazyamAnaH pazyan / AdarzatalasaMsthitamityanena rAmasya mukhanAsikAcaraNAdisarvAvayavena pitRsarUpatvamAveditam // 37 // sa iti / sasmita premAspadatayA tRptirnAbhUditi sUcyata iti rahasyam // 29-32 // tamiti / aJjalo gRhya gRhItvA taM samAkRSya, sasvaje AliliGga // 33 // taditi / rAghavaH AsanavaraM prApya svayaiva prabhayA svazarIrakAntyA tadAsanaM vyadIpayata, bhAsamAnaM cakAretyarthaH // 34 // teneti / sA sabhA vasiSThadazarathAdibhirdhAjitApi tena rAmeNaiva vyarocata vizeSeNa cakAze / nakSatrAdiyuktA dyaurinduneva // 35 // 36 // tamiti / alaMkRtamAdarza sthitamAtmAnaM dRSTvA yathA tuSyati janaH tadA dazarathaH zrIrAmaM dRSTrA tutoSetyarthaH // 37 // AbhASya rAmeti sambodhya // 38 // 39 // // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir miti kriyAvizeSaNam / AbhASya rAmati sambodhya // 38 // rAmasyaiva rAjyAbhiSekAItAmabhivyaJjayatrAha-jyeSThAyAmiti / Atmajassuta aurs| ssutH||39|| yata iti / puSyayogenati " prakRtyAdibhya upasaGkhyAnam" iti tRtIyA / puSyeNa candramaso yogaH puSyayogaH / tadupalakSitakAla ityrthH| puSyanakSatrayukte divasa ityrthH||40|| kAmata iti / kAmataH prakAmaM guNavati, tvyiitishessH| yadyapi bhavAn sarvaguNasampannastathApi putrasnehAdbhavate / jeSThAyAmasi me panyAM sadRzyAM sadRzaH sutH| utpannastvaM guNazreSTho mama rAmAtmajaH priyaH // 39 // yatastvayA prajAzcemAH svaguNairanuraJjitAH / tasmAttvaM pupyayogena yauvarAjyamavApnuhi // 40 // kAmatastvaM prakRtyaiva vinIto guNavAnasi / guNavatyapi tu snehAtputra vakSyAmi te hitam // 41 // bhUyo vinayamAsthAya bhava nityaM jitendriyaH / kAmakrodhasamutthAni tyajethA vyasanAni ca // 42 // parokSayA vartamAno vRttyA pratyakSayA tathA / amAtya prabhRtIH sarvAH prakRtIzcAnuraJjaya // 43 // kishcidupdishaamiityrthH||41||bhuuy iti| bhUyo vinayaM sAtizayavinayam / kAmakrodhasamutthAni vyasanAni "strI dyuutmRgyaamdyvaakpaarussyopdnnddtaaH| arthasandUSaNaM ceti rAjJAM vyasanasaptakam // " ityuktAni vyasanAni / arthasandUSaNaM pitrAdisaJcitArthasya nAzanam / yadA "mRgayAkSo divAsvApaH parivAdaH |triyo mdH| tauryatrikaM vRthAdhvA ca kAmajodazako gunnH||" ityetAni kAmajAni "paizunyaM sAhasaM droha IrSyAsUyArthadUSaNam / vAkdaNDayozca pAruSyaM krodha jopi gunno'ekH||" ityuktAni kodhajAni ca vyasanAni // 42 // parokSayati / apratyakSayA vRttyA takSaprabhRtikAntikAnAM parokSo bhUtvAdhikRtamukhena yatkA - yaNi saMvidhatte sA parokSavRttiH / avyavadhAnenAmAtyAdIn yayA vRttyAnugRhNAti sA pratyakSavRttiH, tAbhyAM vartamAnaH san amAtyaprabhRtIH sarvAH prkRtiishcaanuraytismbndhH| yadvA parokSayA cAramukhataH parokSAnubhavasiddhayA vRttyA svapararASTravRttAntavicAreNa saha vartamAno bhava, tathA pratyakSayA nityaM yathAkAla yata iti / puSyayogena candramasaH pussynksstryogenoplkssitH|| 40 // kAmata iti / tvaM prakRtyA svabhAvata eva kAmataH atyartha guNavAnasi, ato guNavati tvayi na mayopadeSTavyam, api tu srahAdityaM vakSyAmIti yojanA / / 41 // bhUya iti / dazarathopadezavAkye sarvatrAnvayaH kAryaH kAmeti / kAmajAni vyasanAni-khIta mRgayAmadhusevanAni, krodhajAni-vAkpAruSpadaNDapAruSyajAtAni, tyajethAH prihretyrthH|| 42 // parokSayeti / amAtyAdInAM pratyakSo bhUtvA yatkAryANi saMvidhatte / For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 21 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAsthAnamAsthAya svAnubhavAM dvayathoktavRttAntavicAro bhava, amAtyaprabhRtIH sarvAH prakRtIH amAtyasenAnIpurarakSiNaH paurajAnapadAH sarvaprajAzvAnuraJjaya43 koSThAgAretyAdi zlokadvayamekAnvayam / koSTAgArANi ayutaniyutAdisaGkhyadhAnyarAzigrAhINi koSTarUpatayA nirmitAnyagArANi / AyudhAgArANi samagra | nijavalApekSitASTAdazavidhAyudhapratiSThAgArANi / taiH saha sannicayAn nicIyante eSviti nicayAH / navaratnahemarajatavastrAbharaNAdisampUrNAstattatkozAH koSTAgArAyudhAgAraiH kRtvA sannicayAn bahUn / tuSTAnuraktaprakRtiryaH pAlayati medinIm // 44 // tasya nandanti mitrANi labdhvAmRtamivAmarAH / tasmAttvamapi cAtmAnaM niyamyaivaM samAcara // 45 // tacchrutvA suhRdastasya rAmasya priyakAriNaH / tvaritAH zIghramabhyetya kausalyAyai nyavedayan // 46 // sA hiraNyaM ca gAzcaiva ratnAni vividhAni ca / vyAdideza priyAkhyebhyaH kausalyA pramadottamA // 47 // athAbhivAdya rAjAnaM rathamAruhya rAghavaH / yayau svaM dyutimadvezma janaughaiH pratipUjitaH // 48 // te cApi paurA nRpatervacastacchrutvA tadAlAbhamiveSTamAzu / narendramAmantrya gRhANi gatvA devAn samAnarcurabhiprahRSTAH // 49 // ityArSe zrIrAmAyaNe zrImadayodhyAkANDe tRtIyaH sargaH // 3 // tAn / tuSTAnuraktaprakRtiriti uktanicayabalAditizeSaH / mitrANi sAmantAH / AtmAnaM manaH || 14 ||45 || tAdIti / tat rAmAbhiSekaprastAvanam // 46 // seti / priyAkhyebhyaH priyaM rAmAbhiSekamAcakSata iti priyAkhyAH / " cakSiGaH khyAJ " iti khyAJAdezaH // 47 // atheti // 48 // ta iti / AnarcuH rAmAbhiSeka vighnavAraNAya // 49 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne tRtIyaH sargaH // 3 // sA pratyakSA vRttiH, parokSayA vRttyA takSaprabhRtikarmAntikAnAM parokSo bhUtvA adhikRtapuruSamukhena yatkAryANi saMvidhatte sA parokSA vRttiH // 43 // koSThAgAreti / koSThAgAraM dhAnyagRham antargRhamiti kecit / koSThAgArAyudhAgAraissaha sanicayAn satAM prazastavastUnAM nicayAn kRtvA saMpAdyetyarthaH // 44-46 // seti / priyAkhyebhyaH priyaM rAmAbhiSekarUpam / AcakSanta iti priyAkhyAstebhyaH // 47 // 48 // te ceti / iSTalAbhamiva sthitaM tadrAmAbhiSekaprastAvavacanaM zrutvA devAn samAnarcuH / zrIrAmAbhiSeko nirvighno bhUyAditi iSTadevatArAdhanaM kRtavanta ityarthaH // 49 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM tRtIyaH sargaH // 3 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 3 // 21 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org evaM pUrvavicAritamapi rAmamAhUyoktamapi rAmAbhiSekaM punarmantribhiH kAlavizeSa nirNayapUrvakaM rAmamAhUya savizeSamupadizati caturthe - gateSvityAdinA zlokadvayamekAnvayam / abhiSecya iti nizvayaM cakra iti sambandhaH // 3 // 2 // atheti / antagRhamAvizyetyanena mantriNAmapi visarjanaM siddham AmantrayAmAsa niyojayAmAsetyarthaH / Anayetyatra itikaraNaM dRSTavyam || 3 || pratigRhyeti / AnayituM AnetumityarthaH / iDArpaH // 4 // dvAHsthairiti / gateSvatha nRpo bhUyaH paureSu saha mantribhiH / mantrayitvA tatazcakre nizcayajJaH sa nizcayam // 1 // zva eva puSyo bhavitA vo'bhiSecyastu me sutaH / rAmo rAjIvatAmrAkSo yauvarAjya iti prabhuH // 2 // athAntargRhamAvizya rAjA dazaratha stadA / sUtamAmantrayAmAsa rAmaM punarihAnaya // 3 // pratigRhya sa tadvAkyaM sUtaH punarupAyayau / rAmasya bhavanaM zItraM rAmamAnayituM punaH // 4 // dvAHsthairAveditaM tasya rAmAyAgamanaM punaH / zrutvaiva cApi rAmastaM prAptaM zaGkAnvi to'bhavat // 5 // pravezya cainaM tvaritaM rAmo vacanamabravIt / yadAgamanakRtyaM te bhUyastadbrahyazeSataH // 6 // tamu vAca tataH suto rAjA tvAM draSTumicchati / zrutvA pramANamatra tvaM gamanAyetarAya vA // 7 // iti sUtavacaH zrutvA rAmo'tha tvarayAnvitaH / prayayau rAjabhavanaM punardraSTuM narezvaram // 8 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tasya sumantrasya punarAgamanaM rAmAya dvAHsthairAveditam / rAmazvApi prAptamAgataM sumantraM zrutvaiva zaGkAnvito'bhavat / kimabhiSekavighnaH kazcidAsIt utAnyaH kazcidupappuvo'bhUditi zaGkA // 5 // pravezyeti / bhUyaH punaH te yadAgamanakRtyaM tadabrUhIti sambandhaH // 6 // tamiti / sUtaH zrutvA, rAmavAkyamitizeSaH / tataH rAmavAkyazravaNAnantaram / rAmamuvAca kathamiti ? he rAma! rAjA tvAM draSTumicchati / atra dazarathasamIpe / gamanAya itarAya agamanAya c| tvaM pramANaM gateSviti / nizcayajJaH idaM kAryamasminnavasare kartavyamiti nizcayajJa ityarthaH / nizcayaM rAmAbhiSekaviSayanizcayam // 1 // zva iti / ' rAmro yauvarAjye'bhiSecyo'stu' iti nizvayaM cakra iti pUrveNa sambandhaH // 2 // atheti / AmantrayAmAsa AjJApayAmAsa / AnayetyanantaramitikaraNaM draSTavyam // 3 // 4 // dvAHsthairiti / tasya sutasya punarAgamanaM dvAHstharAveditaM vijJApitaM sUtaM prAptaM punarAgataM zrutvaiva zaGkAnvito'bhavat idAnImeva vistRSTasya punarAgamane kiM kAraNamiti vicArAnvito 'bhavat // 5 // 6 // tamiti / tataH raamvaakyshrvnnaanntrm| zrutvA rAjavAkyamiti zeSaH / inarAya AgamanAya vA tvaM pramANaM nirNetA // 7-11 // For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rA.ma. // 22 // kartA, zIghraM gacchetyarthaH / itarazabdasya sarvanAmakAryAbhAva ArSaH // 7-9 // pravizanniti / rAghavaH piturbhavanaM pravizanneva dUrAtpraNipatya kRtAJjaliH san , TI.a.kA. pitaraM dadarza / dUrAtpraNipAto vinayAtizayAt // 10 // praNamantamiti / samIpe punaH praNamantamityarthaH // 11 // rAmeti / vRddhosmItyanantaraM dIpAyu .4 zAriti vRddhatvavivaraNam / yadvA jJAnavRddhatvavyAvRttaye dIrghAyuriti / "vidhihInamasRSTAnna mantrahInamadakSiNam / zraddhAvirahitaM yajJaM tAmasaM paricakSate // " taM zrutvA samanuprAptaM rAmaM dazaratho nRpaH / pravezayAmAsa gRhaM vivAH priyamuttamam // 9 // pravizanneva ca zrImAna rAghavo bhavanaM pituH / dadarza pitaraM dUrAt praNipatya kRtaanyjliH||10|| praNamantaM samutthApya taM pariSvajya bhuumipH| pradizya cAsmai ruciramAsanaM punarabravIt // 11 // rAma vRddho'smi dIrghAyurbhuktA bhogA myepsitaaH| annavadbhiH RtuzataistatheSTaM bhUridakSiNaiH // 12 // jAtamiSTamapatyaM me tvamadyAnupamaM bhuvi / dattamiSTamadhItaM ca mayA puruSasattama // 13 // anubhUtAni ceSTAni mayA vIra sukhaanypi| devarSipitRviprANAmanRNosmi tathAtmanaH // 14 // ityannAdihInasya yajJasya nindanAdanavadbhirityAdivizeSaNam / RtuzataiH jyotiSyomAdyazvamedhaparyantayAgabhedaiH / iSTaM yajanaM kRtam // 12 // jAtamiti / iSTamapatyam abhimatamapatyam / iSTaM dattam abhimataM vastu dattam / / 13 // devarSIti / devAnAmanRNaH kratuzataiH, RSINAmanRNo'dhyayanena, pitRRNA / manRNo'patyotpAdanena, viprANAmanRNo dattena, Atmano'nRNaH sukhAnubhavena / yadyapi brahmacaryAdi RNatrayaM zrutisiddham / "jAyamAno vai brAhmaNastribhi RNavAjayate / brahmacaryeNa RSibhyo yajJena devebhyaH prajayA pitRbhyaH" iti / tathApi RNapaJcakamiti matAntaram / yadvA RNatrayavyapadezaH prAdhAnyAdita lArayorupalakSaNatvAdvA / nanu devAdInAM paJcAnAM kathamuttamarNatvam ? abAhuH-devAnAmindriyAdhiSThAtRNAM jitendriyatAkArakatvenopakArakatvAta, RSINAM vAgupakArakatvAt, pitRNAM tanUpakArakatvAt, viprANAM kamAdhInasarvasaMskArasAdhanenAghanAzakatvAt, AtmanaH zarIrandriyasaGghAtarUpasya jJAnaprakAzA hetutvenopakArakatvAca tadapratyupakAraH puruSasya RNameva / anyatra coktam-"aniSiddhasukhatyAgI pazukha na saMzayaH" iti // 14 // rAmeti / yatheSTam-yathAvat / tathA iSTaM kRtam // 12-14 // For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir na kiJciditi // 15 // adyati / spaSTam // 16 // api ceti / azubhAna azubhasUcakAn / dAruNAn bhayaGkarAn / nIlavarNastrIpariSvaGgAdIn / ulkA / nirgatajvAlAnirghAtaH ameghaashniH||17||avssttbdhmiti| nakSatra janmanakSatram / avaSTabdham AkrAntam / atretikaraNaM draSTavyam / devajJAH jyotissikaaH| "sAMvatsaro jyotipiko devajJagaNakAvapi" ityamaraH / sUryAGgArakarAhubhiH aheravaSTabdhamityAvedayantIti smbndhH||18|| dunimittaphalamAha-prAyeNeti / / na kiJcinmama karttavyaM tavAnyatrAbhiSecanAt / ato yattvAmahaM bayAM tanme tvaM kartumarhasi // 15 // adya prakRtayaH sarvAstvAmicchanti narAdhipam / atastvAM yuvarAjAnamabhiSekSyAmi putraka // 16 // api cAdyAzubhAna rAma svapne pazyAmi dAruNAn / sanirdhAtAdivolkA ca patatIha mahAsvanA // 17 // avaSTabdhaM ca me rAma nakSatraM dAruNe graMhaiH / Avedayanti daivajJAH muuryaanggaarkraahubhiH|| 18 // prAyeNa hi nimittAnAmIdRzAnAM smudbhve| rAjA hi mRtyumApnoti ghorAM vApadamRcchati // 19 // tadyAvadeva me ceto na vimuJcati rAghava / tAvadevAbhiSiJcasva calA hi prANinAM matiH // 20 // adya candrobhyupagataH puSyAt pUrva punarvasU / zvaH puSyayogaM niyataM vakSyante daiva cintakAH // 21 // tataH puSye'bhiSiJcasva manastvarayatIva mAm / zvastvAhamabhiSekSyAmi yauvarAjye paraMtapa // 22 // Rcchati RcchativetyarthaH // 19 // taditi / cetaH tvAmabhiSekSyAmIti buddhiH| na vimuJcati mAmitizeSaH / kuto buddhivimocanaprasaktirityatrAha calA hIti / mAvantarAdiprArthanAdibhiriti bhAvaH // 20 // adyati / puSyayogaM puSyeNa candrasya yogam / niyataM abhiSekaniyatam, prazastamityarthaH / deva / cintakAH grahacArajJAH / vakSyante vadanti // 21 // tata iti / abhipizcasva abhiSikto bhava / tvarayatIvetIvazabda evakArArthaH // 22 // tavAbhiSecana vinA mama kartavyaM kimapi neti bhAvaH // 15 // 16 // apiceti / azubhAnazubhasUcakAnutpAtAn, sanirghAtA azanipAtasahitA ulkaanirgtjvaalaa| dizolketi sandhirAH / divaH antarikSAt patati // 17 // avaSTabdham AkrAntam / devajJAH jyotirvidaH // 18 // 19 // taditi / tatasmAdyAvadeva me ceto na vimuhyati tvAmabhiSekSyAmItyevaMvidhA buddhiryAvannopaiti tAvadevAbhiSiJcasva abhiSikto bhava // 20 // adyeti / punarvasU tannAmakaM nakSatram / puSyayogaM candrasya puSya yoga, niyatam abhiSekaniyatam, prazastamityarthaH / devacintakAH ahasArajJAH, vakSyante badantItyarthaH // 21 // tata iti / abhiSiJcasva abhiSikto bhava // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.ga.bha. // 23 // tasmAditi / adyaprabhRti etadaharArabhya nizA upvruunvyaa| "varazyarthasya pratiSedho vaktavyaH" iti bhojananivRttyarthasya vaserakarmakatvAdava sakarmakatva TI.a.kA. pAmArSam / nizAyAmupavastavyamityarthaH / darbhaprastaro dAstaraNam // 23 // suhRda iti / evaMvidhAni abhipekAdimahAzreyorUpANi // 24 // kekyraajaay| rAjyazulkaM dattvA kaikeyIvivAhaM kRtavAn, taM vRttAntaM dRdikRtvAha-viproSita iti / ayaM vRttAntaH saptottarazatatame sageM "purA bhrAtaH pitA naH sa mAtaraM / tasmAttvayAdyaprabhRti nizeyaM niyatAtmanA / saha vadhvopavastavyA darbhaprastarazAyinA // 23 // suhRdazcApramattAstvAM rakSa ntvadya smnttH| bhavanti bahuvinAni kAryANyevaMvidhAni hi||24|| viproSitazca bharatoyAvadeva puraaditH|taavdevaa bhiSekaste prAptakAlo mato mama // 25 // kAmaM khalu satAM vRtte bhrAtA te bharataH sthitH| jeSThAnuvartI dharmAtmA sAnukrozo jitendriyaH // 26 // kintu cittaM manuSyANAmanityamiti me mtiH| satAM tu dharmanityAnAM kRtazobhica rAghava // 27 // te samudrahan / mAtAmahe samAzrauSIdrAjyazulkamanuttamam // " iti spaSTIbhaviSyati / prAptakAla ityatretikaraNaM draSTavyam // 25 // kAmamiti / vRtte / AcAre // 26 // atyantadhAmaSTAnAmapi cetazcaJcalatvAt / mitrabhedAdinAnyathA bhavatItyAha kinviti / kintu tathApItyarthaH / yadyapi "kAma khalu jAsatAM vRtte" ityAyuktaguNaviziSTatayA sa na zaGkAspadIbhUtaH, tathApi manuSyANAM manuSyatvasAdharaNyena zaGkitaM cittam anityaM caJcalamiti me" matiH, mama nishcyityrthH| sAmAnyaprayuktadoSo vizepe na saMkramata ityAda satAM viti| tuzabdaH pakSavyAvRttyarthaH / dhamanityAnAM dharmakaniratAnA kRtazobhi kRtena parasparopakAreNa zobhate natu bhedaM prApnoti / rAghava raghuvaMzotpannastvaM svavaMzaprabhAvaM na jAnAsi kim ? anye tvevaM vyAcakSate-dharma, tasmAditi / vadhvA saha sItayA saha / upavastavyam upopya, nizAyAmupavastavyAmityarthaH // 23 // suhRda iti / evaMvidhAni zubhodarkANi // 24 // kekayarAjAya / rAjyazulkaM dattvA dazarathaH kaikeyIvivAhaM kRtavAna, taM vRttAntaM hRdi kRtvAha-viproSita iti / yadvA bharatasya sAdhuvRttaM jAnanapi tadyAvadeva me cetaH' ityAdinA rAmasnehAdrAjA yathA svacittamapi zaGkitavAn tathaiva bharatacittamapi zakate viproSita iti // 25 // nanu sadguNaviziSTe bharate naivaM zaGkA yuktA ityata Aha kAma miti // 26 // tathApi manuSyANAM calacittatayA bharatepi rAjyalobho bhavediti me mtiH| anityaM cacalam / nanvasanmanuSyANamiva cittaM caJcalam na tusatAmityAzaGkayA parabodhanAdinA satAmapi cittasya cAcalyaprAptiH sambhAvitetyAha satAM ceti / dharmanityAnAM dharmaniranAnAm / kRtazobhi kRtena parakRtamitrabhedAdinA zobhituM zIla masyAstIti kRtazobhi / yadvA kRtazobhi kRtenaiva kAryeNa zobhi, na tu karipyamANena / ayaM bhAvA-badidAnImeva rAmAbhiSekaH kriyate tahi bharatacittasyApi For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin nityAnAM dharmaniratAnAM cittaM kRtazobhi kRtena parakRtamitrabhedAdinA zobhitaM zIlamasyAstIti kRtazobhIti / apare tvAduH satAM cittaM kRtena kAryeNa zobhate natu kariSyamANena / kRtaM kAryamanumodate natu kariSyamANamitibhAva iti // 27 // itIti / abhiSecane viSaye ityuktaH sa rAmaH vrajetyanujJAta iti sambandhaH // 28 // pravizya ceti / rAjJoddiSTe'bhiSecane iti nimittasaptamI / rAjJoddiSTamabhiSekaM kathayitumityarthaH // 29 // ityuktaH sobhyanujJAtaH zvobhAvinyabhiSecane / vrajeti rAmaH pitaramabhivAdyAbhyayAdgRham // 28 // pravizya cAtmano vezma rAjJoddiSTe'bhiSecane / tatkSaNena ca nirgamya mAturantaHpuraM yayau // 29 // tatra tAM pravaNAmeva mAtaraM kSaumavAsi nIm / vAgyatAM devatAgAre dadarzAyAcatIM zriyam // 30 // prAgeva cAgatA tatra sumitrA lakSmaNastadA / sItA cAnAyitA zrutvA priyaM rAmAbhiSecanam // 31 // tasmin kAle hi kausalyA tasthAvAmIlitekSaNA / sumitrayA SvAsyamAnA sItayA lakSmaNena ca // 32 // zrutvA puSyeNa putrasya yauvarAjyAbhiSecanam / prANAyAmena puruSaM dhyAya mAnA janArdanam // 33 // tathA sanniyamAmeva so'bhigamyAbhivAdya c| uvAca vacanaM rAmo harSayaMstAmidaM tadA // 34 // tatreti / pravaNAM svAsAdhAraNadevatAsaktacittAm / kSaumavAsinIM vratopayuktakSaumavastradharAm / vAgyatAM yatavAcaM, maunavatImityarthaH / zriyaM saMpadam / AyAcatIM prArthayantIm / rAmAyetizeSaH // 30 // prAgiti / prAk rAmAgamanAt pUrvameva sumitrA priyaM rAmAbhiSecanaM zrutvA AgatA, lakSmaNazca tadA sumitrAgamana kAle AgataH / sItA tu paratantratvAtsvayaM nAgatA kintu dAsIbhirAnAyitA // 31 // tasminniti / tasmin rAmAgamanakAle / putrasya puSyeNa yauva rAjyAbhiSecanaM zrutvA sumitrAdibhiranyAsyamAnA / prANAyAmena prANAyAmapUrvakam / puruSaM puruSasUkta pratipAdyapuruSazabdavAcyaM janArdanaM nArAyaNaM dhyAya mAnA dhyAyantI amIlitekSaNA tasthau // 32 // 33 // tatheti / tathA pUrvoktarItyA / sanniyamAM samIcInaniyamAm // 34 // harSo bhavet yadi na kriyate tadA rAjyAzA bharatasya bhavediti atastvaritamAtmAnamabhiSiktaM kurvityarthaH // 27 // itIti / zvobhAvinyabhiSecane ityuktaH sa rAmaH vrajetyanujJAta iti sambandhaH // 28 // 29 // tatreti / pravaNAM purussottmaaraadhnttpraam| vAgyatAM bAiniyamavatIm / rAmAthai zriyaM rAjyalakSmIm / AyAcatIM prArthaya ntIm // 30 // 31 // tasminnityAdi / dhyAyamAnA tasthAviti pUrveNa sambandhaH / anvAsyamAnA upAsyamAnA / / 32-34 // For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir vA.rA.bhU. // 24 // pa ambeti / me pituHzAsanaM yathA tathAbhiSekaH zvo bhaviteti sambandhaH // 35 // sItayeti / sItayA mayApi saha tulyatayA iyaM rajanI etaddinarAtriHTI .a.ko upavastavyA asyAM rjnyaamupvstvymityrthH| kiM tvayaivocyate ? netyAi evamiti // 36 // yAnIti / maGgalAni maGgalakarmANi // 37 // etaditi / ipAsa.4 bASpakalaM vAkyaM harSabASpeNa kalamavyaktamadhuraM vAkyaM IpadvAkyam // 38 // vatseti / hatAH bhavantvitizeSaH / jJAtIn bandhUn // 39 // kalyANa iti / amba pitrA niyukto'smi prajApAlanakarmaNi / bhavitA zvobhiSeko me yathA me zAsanaM pituH // 35 // sItayApyupava stavyArajanIyaM mayA saha / evamRtvigupAdhyAyaiH saha mAmuktavAna pitA // 36 // yAni yAnyatra yogyAnizvobhAvi nybhissecne| tAni me maGgalAnyadya vaidehyAzcaiva kAraya // 37 // etacchrutvA tu kausalyA cirakAlAbhikAMkSitam / harSavASpakalaM vAkyamidaM rAmamabhASata // 38 // vatsa rAma ciraJjIva hatAste paripanthinaH / jJAtIna me tvaM zriyA yuktaH sumitrAyAzca nandaya // 39 // kalyANe bata nakSatre mayi jAto'si putraka / yena tvayA dazaratho guNairArAdhitaH pitA // 40 // amoghaM bata me kSAntaM puruSe pusskrekssnne| yeyamikSvAkurAjyazrIH putra tvAM saMzrayiSyati // 41 // ityevamukto mAtredaM rAmo bhrAtaramabravIt / prAJjaliM prahamAsInamabhivIkSya smayanniva // 42 // kalyANe atizobhane nakSatre mayi jAto'si / bateti santoSe / "khedAnukampAsantoSavismayAmantraNe vata" ityamaraH / mayetipAThe-mayA hetunetyrthH|| yena-yena kAraNena // 40 // amoghamiti / puSkarekSaNe puNDarIkAkSe, puruSe nArAyaNe vissye| mekSAntaM vratopavAsAdiklezasahanam / amoghaM saphalam / saaphlye| hetumAha yeyamiti / sA saMzrayiSyatItizeSaH // 11 // itIti / smayanniva, samandasmita ityrthH| santopAtizayenAtravIditi bhAvaH // 12 // me pituH zAsanaM yathA tathA me abhiSeka zvo bhaviSyatIti sambandhaH // 35 // 36 // maGgalAni maGgalakarmANi // 37 // 38 // vatseti / paripandhinaH zatravaH hatA bhavantviti zeSaH / jJAtIn bandhana // 39 // kalyANa iti / mayA jAto janitaH // 40 // amoghamiti / bateti harSe / puruSe paramapuruSaviSaye / me kSAntama vratopavAsasahanam |amoghN saphalaM jAtam / sAphalye detumAha yeyamiti // 41 // 42 // M // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir lakSmaNeti / dvitIyamantarAtmAnaM dvitIya prANam // 43 // saumitra iti / bhogAn bhogyapadArthAn / iSTAn abhimatAn / rAjyaphalAni anarghyaratra vastrAbharaNAdIni // 44 // itIti / sItAM cAbhyanujJApya, mAtRbhyAmitizeSaH // 45 // iti zrIgo zrIrA pItA. ayodhyAkANDa0 caturthaH sargaH // 4 // lakSmaNemAM mayA sAI prazAdhi tvaM vasundharAm / dvitIyaM me'ntarAtmAnaM tvAmiyaM zrIrupasthitA // 43 // saumitre bhuGkSaya bhogAMstvamiSTAn rAjyaphalAni ca / jIvitaM ca hi rAjyaM ca tvadarthamabhikAmaye // 44 // ityuktvA lakSmaNaM rAmo mAtarAvabhivAdya c| abhyanujJApya sItAM ca jagAma ma nivezanam // 45 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye ayodhyAkANDe caturthaH srgH||4|| saMdizya rAmaM nRpatiHzvo bhAvinyabhiSecane / purohitaM samAhUya vasiSTaM cedamabravIt // 1 // gacchopavAsa kAkutsthaM kArayAdya tapodhana / zrIyazorAjyalAbhAya vadhvA saha yatavratam // 2 // tatheti ca sarAjAnamuktvA vedavidAM vrH| svayaM vasiSTho bhagavAn yayau rAmanivezanam // 3 // upavAsayitu rAma mntrvnmntrkovidH| brAhma rathavaraM yukta mAsthAya sudRDhavataH // 4 // sa rAmabhavanaM prApya pANDarAbhraghanaprabham / tisraH kakSyA rathenaiva viveza munisattamaH // 5 // athopavAsasya purohitasaGkalpamantrAdisAdhyatvAtpurohitaM saMdizati paJcame-saMdiiyeti / vratopavAsAdikaM kurvityanujJApya // 1 // gaccheti / kAkutstha samupavAsaM kaary| "hakAranyatarasyAm" iti vikalpena kAkutsthazabdasya karmasaM // 2 // tathetIti // 3 // brAjhaM brAhmaNavahanayogyam, yuktaM vaajibhi| yuktam, AsthAya yayAviti pUrveNa sambandhaH // 4 // sa iti / pANDarAbhradhanaprabhaM pANDarAbhramUrtasadRzaprabham / "ghano meghe mUrtiguNe triSu mUrte nira dazarathena svasminivezitarAjyabhogaM saubhrAtrAtizayena lakSmaNAyattaM karoti-lakSmaNeti / antarAtmAnam prANam // 43 // saumitra iti / bhogAn bhogyapadArthAn / rAjyaphalAni anaryavastrAbharaNAdIni / jIvitaM rAjyamanyatsarvaM ca tvadarthameva abhiSekasamaye prArthaye, anyathA sarva niSprayojanameveti bhAvaH // 44 // itIti / abhyanu jJApya sItA sItAyai anujJA dApayitvA / mAtRbhyAmiti zeSaH // 45 // iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNatatvadIpikA ayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturthaH srgH||4|| maMdizya vratopavAsAdikaM kurvityanujJApya // 1-3 // upavAsayitumiti / brAhmaM brAhmaNArohaNayogyam / yuktaM sajIkRtam / yayAviti pUrveNAnvayaH // 4 // sa iti| 20 For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. ntare" ityamaraH // 5 // tamiti / tvaranniva ivazabdo vaakyaalngkaare| mAnayiSyan maannaadeto| "lakSaNahetvoH kriyAyAH" iti hetvarthe zatapratyayaH / TI.a.kAM. // 25 // 4 // 6 // abhyetyeti / sthAbhyAzaM sthasamIpam // 7 // sa iti / prazritaM vinItaM "vinItaprazritau samo" ityamaraH / sambhASya kuzalapanaM kRtvA / sabhAsa05 tamAgatamRrSi rAmastvaranniva ssmbhrmH| mAnayiSyan samAnArha nizcakrAma nivezanAt // 6 // abhyetya tvara mANazca sthAbhyAzaM manISiNaH / tato'vatArayAmAsa parigRhya sthAtsvayam ||7||s cainaM prazritaM dRSTvA sambhASyAmi prasAdya ca / priyAI harSayana rAmamityuvAca purohitH|| 8 // prasannaste pitA rAma yauvarAjyamavApsyasi / upavAsaM bhavAnadya karotu saha sItayA // 9 // prAtastvAbhAbhiSektA hi yauvarAjye narAdhipaH / pitA dazarathaH prItyA yayAti nahuSo yathA // 10 // ityuktvA sa tadA rAmamupavAsaM yatavratam / mantravat kArayAmAsa vaidehyA sahitaM muniH ||11||tto yathAvadrAmeNa sa rAjJo gururrcitH| abhyanujJApya kAkutsthaM gayo rAmanivezanAt // 12 // suhRdbhistatra rAmopi sahA sInaH priymvdaiH|sbhaajito vivezAtha tAnanujJApya srvshH||13 haSTanArInarayutaM rAmavezma tadA babhau / yathA matta dvijagaNaM praphullanalinaM saraH // 14 // sa rAjabhavanaprakhyAttasmAdA jilezanAt / nirgatya dadRze mArga vasiSTho jana saMvRtam // 15 // vRndavRndairayodhyAyAM rAjamArgAH smnttH| babhUvurabhisambAdhAH kutUhalajanairvRtAH // 16 // jyeti pAThe-kuzalapraznAdhInaprIti janayitvetyarthaH / "samAja prItisevanayoH" ityasmAddhAta rASoM lyap / priyAI priyakathanAIm // 8-11 // tata iti / kAkutsthamabhyanujJApya anuyAntaM rAmaM nivartasvetyuktvA yayau niyayau // 12 // sudinyAdi spaSTam // 13-15 // vRndavRndariti / vRndAnu pANDarAbhraghanaprabham pANDarAbhrasyeva ghanA sAndrA prabhA yasya tata / kakSyAH dvArANi ||5||tmaagtaai- ivazabdo vAkyAlakAre / mAnayiSyan sammAnADeto // 25 // 6 // 7 // sa ceti / saMbhASya kuzalaM pRSThA / sabhAjyeti pAThe-kuzalapraznAdinA prIti janayitvatyaH / abhiprasAdya stutibhiriti zeSaH / priyA priyakatha nAham // 8 // 9 // prAtariti / abhiSektA abhiSekSyati // 10-15 // bRndavRndaiH bRndAnugatAni vRndAti roSA tAni taiH sambhUya sthitarityarthaH / vRndaM vRndamiti For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie baddhAni vRndAni yeSAM te vRndvRndaaHtaiH| kutUhalajanaiH vRtA rAjamArgAH abhisambAdhA nibiDA babhUvuriti yojnaa| vRndavRndamitipAThe-vRndavRndaM yathAbhavati / tathA, sthitairiti zeSaH // 16 // jnvRndti| janavRndAnyeva UrmayaH teSAM saGgharSaH anyonyaghaTTanaM, harSaH AnandodrekaH tAbhyAM janitaH svano'syAstIti / svanavAn tasya / etena sAgaropamA samarthitA // 17 // sikteti / tadahaH tasminnahani / vanamAlinI alaGkArArtha vircitkmukkdlyaadivnpti| janavRndormisaGgharSaharSasvanavatastadA / babhUva rAjamArgasya sAgarasyeva nisvanaH // 17 // siktasaMmRSTarathyA hitadaharvana maalinii| AsIdayodhyA nagarI smucchritgRhdhvjaa|| 18 // tadA hyayodhyAnilayaH sastrIbAlAbalo janaH / rAmA bhiSekamAkAMkSannAkAMkSadudayaM rkheH|| 19 // prajAlaGkArabhUtaMcajanasyAnandavarddhanam / utsuko'bhUjjanodraSTuMtamayodhyA mahotsavam // 20 // evaM taM janasambAdhaM rAjamArga purohitH| vyRhanniva janaucaM taM zanai rAjakulaM yayau // 21 // zubhrAbhrazikharaprakhyaM prAsAdamadhiruhya saH / sarmAyAya narendreNa zakreNeva bRhsptiH||22|| yukteti yAvat // 18 // tadati / sastrIbAlAbalaH abalAH balarahitAH vRddhA iti yAvat / rAmAbhiSekamAkAsannAkAGgadudayaM kheriti / rAmAbhiSekArtha udayamAkAidityarthaH / zvo rAmAbhiSeka iti vArtA yadA samajani tadAprabhRti rAmAbhipekAdarAtizayena AhAranidrAdivyApArAn vihAya paradivasasUryo dayamAkAGkAdati bhAvaH // 19 // prajAlaGkArabhUtamiti / prajAlaGkArabhUtaM prajAlaGkaraNahetubhUtaM prajAlaGkArapracurAmiti vA // 20 // evAmiti / rAjamArga pazyanniti shepH| taM janaucaM vyUhanniva rAmAbhiSekajanitAnandanirbharaM janauSaM tatratatra samUhIkurvanniva zanaiH rAjakulaM rAjagRhaM yayau // 21 // 22 // pAThe-kriyAvizeSaNam / atizayena bandIbhavanaM yathA bhavati tathA / kutahalajanaiH-rAmAbhiSekadarzanakutUhalasaMpannajanairiti mdhympdlopH| vRtAH yuktAH / ayodhyAyAM rAjamArgAH abhisaMbAdhAH saMmardayuktAH babhUvuriti yojanA // 16 // janeti / janavRndomisaMgharSaharSasvanavataH janavRndAnyeva UrmayaH teSAM saMgharSaH anyonyasaMgharSaNam / harSa AnandodrekaH / tAbhyAM svano'myAstIti svanavAna, tasya rAjamArgasya nisvanaH // 17 // sikteti / siktA jalasiktAH / saMmaSTAH zodhitAH / rathyA vIthayo / yasyAssA tathoktA / tadahaH tasminnahAni / vanamAlinI kdliikrmukaadivircitshrenniiyuktaa|smucchritgRhdhvjaa samucchritagRheSu dhvajA yasyAssA tthoktaa| ayodhyA AsIt // 18 // tadeti / sakhIvAlAvalA abalA balarahitAH, vRddhA iti yAvat / janaH rAmAbhiSekamAkAMkSana vo rAmAbhiSeka iti vArtAzravaNAiverudayamAkAMkSa dityarthaH // 19 // prajAlaGkArabhUtaM prajAlaGkArahetubhUtam // 20 // evamiti / rAjamArga pakSyanniti zeSaH / vyUhatriva vibhajanniva // 21-23 // 22 For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 26 // www.kobatirth.org tamiti / nRpo dazarathaH / rAjAsanaM svAdhiSThitaM siMhAsanaM hitvA pratyutthAyetyarthaH / papraccha kiM rAmasyopavAsaH kArita itIti zeSaH / saH vasiSThaH tasmai dazarathAya / tat upavAsakaraNam // 23 // teneti / tadA dazarathasamutthAnakAle / tulyaM yugapat // 24 // 25 // taditi / vidIpayan tejo vizeSeNa dyotayan // 26 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcamaH sargaH // 5 // tamAgatamabhiprekSya hitvA rAjAsanaM nRpaH / papraccha sa ca tasmai tat kRtamityabhyavedayat // 23 // tena caiva tadA tulyaM sahAsInAH sabhAsadaH / AsanebhyaH samuttasthuH pUjayantaH purohitam // 24 // guruNA tvabhyanujJAto manujaughaM visRjya tam / vivezAntaHpuraM rAjA siMho giriguhAmiva // 25 // tadagryarUpaM pramadAgaNAkulaM mahendravezmapratimaM niveza nam / vidIpayaMzcAru viveza pArthivaH zazIva tArAgaNasaGkalaM nabhaH // 26 // ityArSe * zrImadodhyAkANDe paJcamaH sargaH // 5 // gate purohite rAmaH snAto niyatamAnasaH / saha patnyA vizAlAkSyA nArAyaNamupAgamat // 1 // pragRhya zirasA pAtrIM haviSo vidhivattadA / mahate daivatAyAjyaM juhAva jvalite'nale // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin atha rAmasyAbhiSekasannAhaM darzayati SaSThe gata ityAdi / purohite gata ityasannidhAnakRtarAjasaguNanimittakanAstikyavyAvRttiH / srAta iti kAyazuddhiH / niyatamAnasa iti manaHzuddhiH / sahapatnyeti zrIraGgavigrahAnubhavasAgarataraNasya sahAyoktiH / "patyunoM yajJasaMyoge" iti dIkSAniyamasya patnIsahAyatvokti zva tRtIyayA ArAdhanakAle sItAyA upakaraNasamarpaNaparatA vyajyate / vizAlAkSyeti rAmavigrahAnubhavAdapi zrIraGgavigrahasya niratizayapriyAspadasvena nirnimeSAnubhava uktaH / vizAlAkSyA nArAyaNamiti sItA netravAgurAnAkRSTatayA sItAyA aprAdhAnyam, nArAyaNasya svAbhIpsitatamatvena prAdhAnyaM coktam / atra nArAyaNa iti zrIraGganAyaka ucyate, uttaratra tasyaiva vibhISaNAya dAnokteH // 1 // tani0 atra vizeSyAnupAdAnAdvizAlAkSIzabdasya lakSmyAM rUDhiprAyatvaM vyajyate / ataeva "Rte mAyAM vizAlAkSIM taba pUrvaparigraham" ityatra vizAlAkSIzabdena lakSmIrUpavizeSyaM vyajyate / atra nArAyaNa iti zrIraGgannAyaka ucyate / upAgamadi tyatra agamadityanena bhagavanmandiraprAtikathanAdupazabdena nivedanaparyantabhagavadArAdhanaM vyajyate // 1 // pragRhyeti / zirasA pAtrI pragRhyeti " upari hi devebhyo dhArayati " teneti / tulyaM tulyakAlaM samuttasthurityanvayaH // 24-26 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcamaH sargaH // 5 // // gata iti / nArAyaNamupAgamat upAsAJcakre // 1 // pragRhyeti / mahate devatAya nArAyaNAya // 2 // For Private And Personal Use Only zrI. a. kA. sa0 [6] // 26 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir iti shrutirupbRNhitaa| mahate devatAya niratizayamahimavate devtaay| "taM devatAnAM paramaMca daivatam" itishruteH| nArAyaNAyetyarthaH / nArAyaNamupAgamadityupA kramAt ghyAyannArAyaNaM devamityuttaratroktezca / tena mahate devatAyeti mahAdevavAcitvabhrAntinirastA / na ca vyastasya vibhinnavibhattyantasyaikapadatvamekA vA zaktirasti, mahAdevazabdasyAkhaNDasya zive zaktAvapi khaNDapadadvayasya prastutaparadevatAvarudasyAprastutAnyadevatAvAcakatvakalpanamandhatAmisranipAla zeSaM ca haviSastaMsya prAzyAzAstrAtmanaH priyam / dhyAyannArAyaNaM devaM svAstIrNe kuzasaMstare // 3 // vAgyataH saha vaidehyA bhUtvA niyatamAnasaH / zrImatyAyatane viSNoH zizye naravarAtmajaH // 4 // ekayAmAvaziSTAyAM rAyAM prativibudhya sH| alaGkAravidhiM kRtsnaM kArayAmAsa vezmanaH // 5 // tatra zRNvan sukhA vAcaH mUtamAgadhavandi nAm / pUrvI sandhyAmupAsIno jajApa ytmaansH||6|| tuSTAva praNatazcaiva zirasA madhusUdanam / vimalakSaumasaMvIto vAcayAmAsa ca dvijAn // 7 // takaduritAdRSTaM vinA na zakyate // 2 // zeSamiti / AtmanaH priyamAzAsya zrIraGgArpitahavizeSa svasyAtyantapriyatvenAnusandhAya / nArAyaNaM zrIraGganAyakaM / / adhyAyana kuzasaMstare kuzamaye zayanIye / "zayanIye saptatantau saMstaraH parikIrtitaH" itinighaNTuH / vaidehyA saheti ubhayorapyekazayyAyAM jitendriyatvaM dhvanitam / zrImati "vimAnaM praNavAkAram" ityAdyuktavedatrayasArabhUtapraNavAkAre / "RcaH sAmAni yajUpi / sA hi zrIramRtA satAm" iti shruteH| viSNorAyatane zrIraGgadhAni / zizye zayanaM kRtavAn / naravarAtmajaH svasya sAkSAdbhagavadatAratvepi zrIraGgavigrahAcaupasarjanabhAvaH svAvatArAnumatakSatriya dharmAnuguNaH // 3 // 4 // ekayAmAvaziSTAyAmiti / alaGkAravidhi alaGkAravidhAnam / "vidhividhAne daivepi" ityamaraH // 5 // tatreti / sUtAH sUtakulo tpannAH puNyazlokadevatAkIrtakAH, mAgadhAH magadhadezotpannAH vNshaavlikiirtkaaH| bandinaH stutipAThakAH / sandhyAM sandhyAdhidevatA sUryam / upAsInaH15 dhyAyan / niyatamAnasaH niyatamanaskaH, ananyacitta itiyAvat / jajApa gaaytriimitishessH|| 6 // tuSTAveti / sandhyopAsanAnantaram madhusUdana sUryAnta zeSa haviHzeSaviziSTam / prAzya bhakSayitvA / AtmanaH priyamAzAsya anusandhAya / kuzasaMstare kuzamaye zayanIye / viSNorAyatane gRhA bhUtaviSNorAlaye // 3 // 4 // eketi / alaGkAravidhim alaGkAravidhAnam // 5 // tatreti / sRtamAgadhavandinAm-stAH paurANikAH, mAgadhAH vaMzazaMsakAH, SandinaH stutipAThakAH // 6 // tuSTA For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. sa06 Rata zivartinaM nArAyaNaM tuSTAva " mitrasya" ityAdinati zeSaH / zirasA praNataH dnnddvtprnntH| vimalakSaumasaMvItaityanena nUtanavastraparivRttyA prAtagoNamAna // 27 // muktam / vAcayAmAsa svastivAcana kArayAmAsetyarthaH / / 7 // teSAmiti / tUryaghoSAnunAditaH tuuryghossaanubndhinaadyuktH||8|| kRtopavAsamiti / pramuditaH santuSTaH abhUt // 9 // tata iti| purI zobhayituM cake purazobhotpAdanArtha saMmArjanAlepanavitAnamAlikAbandhanakAdikamakarodityarthaH // 30 // teSAM puNyAhaghoSo'tha gambhIramadhurastadA / ayodhyAM pUrayAmAsa tUryaghoSAnunAditaH // 8 // kRtopavAsaM tu tadA vaidehyA saha rAghavam / ayodhyAnilayaH zrutvA sarvaH pramudito janaH // 9 // tataH paurajanaH sarvaH zrutvA rAmA bhiSecanam / prabhAtAM rajanIM dRSTvA cake zobhayituM purIm // 10 // sitAbhrazikharAbheSu devatAyataneSu ca / catuSpatheSu sthyAsu caityapvaTTAlakeSu ca // 11 // nAnApaNyasamRddheSu vaNijAmApaNeSu ca / kuTumbinAM samRddheSu zrImatsu bhavaneSu ca // 12 // sabhAsu caiva sarvAsu vRkSeSvAlakSiteSu c| dhvajAH samucchritAzcitrAH patAkAzcAbhavaMstadA // 13 // naTanartakasaGghAnAM gAyakAnAM ca gAyatAm / manaHkarNasukhA vAcaH zuzruvuzca tatastataH // 14 // sitAbhrazikharAbheSvityAdi / caityeSu bauddhAlayeSu / aTTAlakeSu prAkAropari yuddhAthai parikalpitacatusstambhamaNDapaSviti yAvat / AlakSitaSu / AsamantAllakSiteSu samunnatatvAt dUrAdapyakSigocareSvityarthaH / dhajAH sacihnAH, patAkAH cihnarahitAH / samucchritAH baddhAH // 11-13 // naTeti / naTAH nATakAH abhinayakartAraH, nartakAH kevalAGgahArakRtaH / manaHkarNasukhAH "saMzrave madhuraM vAkyam" ityuktarItyA zravaNamAtreNa sukhakarAH pazcAnmanasazcAhA dakA ityarthaH / zuzruvuH janA iti zeSaH // 14 // veti / vAcayAmAsa, svastivAcanamiti zeSaH // 7 // teSAmiti / tUryaghoSAnunAditaH tUryaghoSAnuvandhanAdiyuktaH // 8 // 9 // tata iti / zobhayituM cakke ala kartu pracakrame // 10 // sitAveti / aTThAlakeSu prAkAropari yuddhArtha parikalpitacatuHstambhanirbhitamazceSviti yAvat // 11 // 12 // sabhAsviti / AlakSiteSu A samantAllakSiteSu / unnateSu vRkSeSu / dhvajAH sacihAH, patAkAH cihnrhitaaH||13||nttnrtksngghaanaam-nttaaH nATacaM kArayitAraH, nartakAH naattykrtaarH||14||15|| IN27 // For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie RAJAST rAmeti / mithaH anyonyaM "mitho'nyonyam" itymrH| catvareSu aGgaNeSu gRheSu strIbhiH bahiraGga janezca kathAbAriki rAnabhavAditatvamuktam / / // 15 // 16 // kRtapuSpopahAra iti / kRtapuSpopahAraH kRtapuSpabaliH // 17 // prakAzakaraNArthamiti / prakAzakaraNArtha vitAnakamukakadalyAdisamagratA janitatimiratirohitavastuprakAzanArtham / yadvA nizAgamanazayA prakAzakaraNArtham dIpavRkSAn vRkSAkAradIpastambhAn, abhiSekAnantaraMgajaskandhAdhi rAmAbhiSekayuktAzca kathAzcakrurmitho jnaaH| rAmAbhiSeke samprApte catvareSu gRheSu ca // 15 // bAlA api krIDa mAnA gRhadvAreSu sngghshH| rAmAbhiSekasaMyuktAzcarevaM mithaH kthaaH|| 16 // kRtpusspophaarshcdhuupgndhaadhivaasitH| rAjamArgaH kRtaH zrImAn porai rAmAbhiSecane // 17 // prakAzakaraNArthaM ca nishaagmnshngkyaa| dIpavRkSAMstathA cakra ranurathyAsu sarvazaH // 18 // alaGkAraM purasyaivaM kRtvA ttpurvaasinH| AkAMkSamANA rAmasya yauvarAjyAbhiSeca nam // 19 // sametya saGghazaH sarve catvareSu sabhAsu ca / kathayanto mithastatra prazazaMsurjanAdhipam // 20 // aho mahAtmA rAjAdhyamikSvAkukulanandanaH / jJAtvA yo vRddhamAtmAnaM rAmaM rAjye'bhiSekSyati // 21 // sarve hyanugRhItAH sma yanno rAmo mahIpatiH / cirAya bhavitA goptA dRssttlokpraavrH|| 22 // rUDhatayAbhiSekAlaGkArapradarzanArtha nirgamanAtpUrva yadi kAryavazAnizA syAttadA rAmAlaGkArapradarzanArthaM dIpavRkSAn / anurathyAsu rathyAsu rathyAsu / vibhakte lugabhAva aapH| nizAgamanazaGkayA rAmasya prakAzakaraNArtha anurathyAsu sarvazaH sarvaprakArAn dIpavRkSAn cakruzca / tthaashbdshvaarthH|| 18 // alaGkAra mityAdizlokadvayam ||12||20||prshNsaamevaah-aho ityAdi / sarvepyanugRhItAH sma, devenetishessH| naH asmAn goptA bhavitati smbndhH| dRSTa vAlA iti| rAmAbhiSavasaMyuktAH rAmAbhiSekArtha saMyuktAH militaaH|"bhvedbhissvH snAnam" iti vizvaH (abhiSava iti paatthH)||16||17|| prakAzakaraNArtha nizAgamana zahUyA zrIrAmAbhiSekamahotsave parisamAptaeva nizAsamepyatIti zaGkayA dIpavRkSAn vRkSAkArAnadIpastambhAn / anuradhyAsu sarvAsvapirathyAsu // 18-22 // sarva iti / satyatI-AkAkSamANAH syAntaH / kAdikSapAtodhAnam / tena kAkSidhAtoH parasmepAditvena kathamAtmanepadatvamiti zaGkAnAkAzaH // 19 // dRSTo sAto loko pena sa raSTalokaH / parA: lokotamatvena prasidA namAdayaH avarA yasmAditi parAvaraH / dAlokavAsI parAvarazceti vA / paro'vastha loko zo yeneti vA / " kasArAH karmadhAraye " iti paranipAtaH // 22 // * * * * For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. ... vA.rA.bhU. zalokaparAvaraH dRSTe ye loke parAvare utkRSTApakRSTavastunI yena sa tthoktH||20-21|| evaMvidhamiti ! zrutavRttAntAH shrutraamaabhissekvaartaaH| ataeva MaildigbhyaHprAptAH jAnapadA janAH evaMvidhaM kathayatAM paurANAMzazuvuH / evaMvidhaM vAkyajAtamityarthasiddham // 26 // te viti / pUrvadine sakalajanasannidhau rAmA // 28 // bhiSekasya pratizrutatvAdrAmasya purImiti nirdissttvaanRssiH||26|| janapiriti / visarpadbhiH nAnAdezebhya jAgacchadbhiH / utpAdita itizeSaH / udIrNa anuddhatamanA vidvAn dharmAtmA bhrAtRvatsalaH / yathA ca bhrAtRSu snigdhastathAsmAsvapi rAghavaH // 23 // ciraJjIvatu dharmAtmA rAjA dsho'nghH| yatprasAdenAbhiSiktaM rAmaM drakSyAmahe vayam // 24 // evaMvidhaM kathayatAM paurANAM zuzruvustadA |digbhyo'pi zrutavRttAntAH prAptA jAnapadA jnaaH||25|| te tu digbhyaH purIM prAptA draSTuM raamaabhissecnm| rAmasya pUrayAmAsuH purIM jAnapadA janAH // 26 // janaughestairvisarpadbhiH zuzruve tatra nisvanaH / parvasUdIrNavegasya sAgarasyeva nisvnH||27|| tatastadindrakSayasannibhaM puraM didRkssubhirjaanpdairupaagtH| samantataH sasvanamAkulaM babhau samudrayAdobhirivArNavodakam // 28 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdIkAvye zrImadayodhyAkANDe SaSThaH srgH||6|| vegasya ujjRmbhitavegasya // 27 // tata iti / indrAyaH indragRham "nivezaH zaraNaMkSayaH" itymrH| ayodhyApurasyAmarAvatIsAdRzye vaktavye tatsArabhUtendra bhavanadRSTAntIkaraNAdayodhyAyA atiramaNIyatA dyotyate / jAnapadaiH samantataH Akulamiti sambandhaH / samudrayAdobhiH samudrAntatitimitimiGilAdi jantubhiH / "yAdAMsi jalajantavaH" ityamaraH / karNAvataMsAdipadavadavizleSapradarzanAya samudrazabdaH / yadvA samudyAdobhiH samudragAminIbhirnadIbhiH "yAdo napuMsakam" iti yAdaHzabdasya nadIvAcakatvepi napuMsakatvaM pANinIyaliGgAnuzAsanoktam / udakazabdena sasvanatvamuktam // 28 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paThaH sargaH // 6 // anugRhItAH paramezvareNeti zeSaH / dRSTalokaparAvaraH-dRSTe lokaparAvare utkRSTApakRSTavastunI yena saH tathoktaH / / 22-24 // evamiti / zrutavRttAntAH digbhyaH prAptA janapadAH janAH paurANAM kathAH zuzruburityanvayaH // 25 // 26 // janoriti / udIrNavegasya utkRSTavaMgasya // 27 // tata iti / indrakSayaH indranivAsaH, amarAva, tIti yAvat / ayodhyAnagaraM samudrayAdobhiH-samudrAntarvatimistimitimiGgalAdijalajantubhiH // 28 // iti zrImahe zrIrAmA tatvadI0 SaSThaH sargaH // 6 // sa.-" bhUmividyutsarikatAvanitAbhidhAnAni " iti liGgAnuzAsanasUtre saridvAcinAM zabdAnA strItvamabhizApa "yAdo napuMsaka vAdazzabdassaridAca kodhi zrIvaH sthAna " iti yAdazzandasya nadIvAcakatyokta samudrapAdobhiH samudrasaMgatanadIbhiriveti vA // 28 // - an For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir atha rAvaNavadhakAtibhirdevairAviSTamantharAvAkyAdrAmAbhiSekavighnaH pratipAdyate-jJAtidAsIti / pUrvasameM 'gate purohite' ityAdinA 'tUryaghoSAnunAditaH / ityantena pUrvadivase abhiSekAGgabhUtatratopavAsAdikamAcarato rAmasya vRttAntamabhidhAya 'kRtopavAsaM tu tadA' ityArabhya sargaparyantena rAmAbhiSekazravaNa , janitAnandanirbharANAM paurANAM jAnapadAnAM ca janAnAM rAmAbhiSekadivasaprAktanavRttAntamabhidhAya vAcaHkramavartitvApiH pUrvadivasapravRttakaikeyIvRttAntaM vakumupakramate jJAtidAsItyAdinA / kekeyyAH jJAtidAsI kekeyIbandhudAsI "sagotrabAndhavajJAtibandhusvasvajanAH samAH " ityamaraH / yatojAtA hai jJAtidAsI yatojAtA kaikeyyAstu sahoSitA / prAsAdaM candrasaGkAzamAsaroha yadRcchayA // 1 // siktarAjapathA remyAM prakIrNakusumotkarAm / ayodhyAM mantharA tasmAtprAsAdAdanvavaikSata // 2 // patAkAbhivarAhAbhivajaizca samalaMkRtAm / vRtAM chandapathaizcApi ziraHnAMtajanaitAm // 3 // ytrkutrcijaataa| avijJAtadezamAtApitR ketyarthaH / ataH kaikeyyAjJAtidAsItvamapi svodarapapUraNArthaM kRtamityavagantavyam / sahopitA shaavsthitaa| mantharAyAH kekeyyA sahAvasthAnamapi hAsyahetubhUtakubjAtvanibandhanam / yadRcchayA svairatayA / " yadRcchA svairatA" ityamaraH / yadvA yatojAtA yataH kutazcijAtA / tAdRzInAmayodhyAyAM jananAsambhavAt / yadA tannAma jAtinirUpaNAyogyatayA tathA nirdezaH / AcAryAstu-devarevaM svakAryArtha kaikeyI bhedayituM preSiteti devarahasyasya gopyatayA tathAnideza ityaahuH||1||siktraajpthaamiti / prAsAdAdanyavakSata pUrvazzoke ArohaNasyoktatvAtprAsAdA dityasyAnvakSatetyanena smbndhH| "adhikaraNe copasaGkhyAnam" ityadhikaraNelyablope pnycmii| prAsAde sthitvA prekSatetyarthaH / / 2 / / ptaakaabhirityaadi| pUrvasarga gate purohite rAmaH' ityArabhya 'pUrvA sandhyAbhupAsInaH' ityantena granthasandarbheNa sUryodayaparyantaM rAmavRttAntamanuvarNya saMprati kaikeyyAH pUrvadivasavRttAnta / manusandhatte jJAtidAsItyAdinA / kaikeyyAH jJAtInAM bandhUnAM dAsI yatojAtA yatrakutracijAtA, avijJAtamAtApitRketyarthaH / ato'syAH kekeyyA dAsItvamapi svodarapUraNArtha svIkRtamityavagantavyam / sahoSitA kaikeyyA saha sthitA / candramaMkAzaM sudhAdhavalitatvAta / prAsAda harmyam // 1 // siteti / prAsAdAta prAsAdamadhi ruhyetyarthaH / lyaglope pacamI / kRtsnAmayodhyAm anvakSata / etaccAbhiSekadivasApUrveyurvRttAntamiti jJeyam // 2 // pnaakaabhiriti| varAhAbhiH zreSTAbhiH / enAkAbhiH 1. kAma / 5 prakIrNakamalotpalam / 3 vRttAM svacchandapadhagaH / vRtAMjAnapadavApi / kunnipazcApi / 4 balAlandagapattiAma ise pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org nA.rA.bha. // 29 // varAhAbhiH zreSThAbhirityarthaH / chandapathairvRtAM svacchandagamanayogyopavIthIbhirAvRtAm / ziraHsAtaiH zirasA sAtaiH, rAmopAyanArtha maalymodkhstaiH| zukaTI .a.kA. divagRhadArAmiti zuklAni sudhAdhavalitAni devagRhadvArANi yasyAm / brahmaghoSAbhinAditAM brahmayopeH vedapArAyaNaghoSaiH abhinAditAm / " vedastattvaM tapo brahma" itymrH| rAmAbhiSekasya tirazcAmapyAnandAvahatvAt 'prahRSTavarahastyazvAM sampraNarditagovRSAm' ityuktam / govRSAH gopuGgavAH / pradRSTamuditaH / / mAlyamodakahastaizca dvijendrairabhinAditAm / zukladevagRhadvArA sarvavAditranisvanAm // 4 // saMprahRSTajanAkIrNA M brahmaghoSAbhinAditAm / prahRSTavarahastyazvAM saMpraNarditagovRSAm // 5 // prahRSTamuditaiH paurairucchritadhvajamAlinIm / ayodhyAM mantharA dRSTvA paraM vismymaagtaa||6||prhrssotphullnynaaN pANDarakSaumavAsinIm / avidUra sthitAM dRSTvA dhAtrI papraccha mantharA // 7 // uttamenAbhisaMyuktA harSeNArthaparA stii| rAmamAtA dhanaM kiM nu janebhyaH samprayacchati // 8 // atimAtrapraharSo'yaM kiM janasya ca zaMsa me / kArayiSyati kiM vApi saMprahRSTo mahIpatiH // 9 // prahRSTAH sanAtaromAJcAdigAtravikArAH, muditAH mAnasasantoSayuktAH taiH / ucchitetyA prkRtotsvkRtdhvjsmbndhucyte| dhvajezca samalaMkRtAmityatra nitybdhvjtvmuktm||3-6||hotphullnynaamiti / dhAtrIm upamAtaram / "dhAtrI syAdupamAtA"ityamaraH / praharSotphullanayanAmityAdivizeSaNAdiyaM rAmopamAtA // 7 // uttameneti / arthaparA satI arthaparA satyapi / uttamena harSeNAbhisaMyuktA dhanaM prayacchati kim / yadvA arthaparA uttarottarArthAbhivRddhayai dhanaM / prycchti| nAmagrahaNasyAsahyatvAdAmamAtetyuktiH // 8 // atimAtreti / janasyAyamatyantapraharSazca kiM kimartham kiMnimittaM vA, mahIpatiH kiM karma kArayi suukssmdhvjH| dhvajaiH sthuuldhvjaiH| channapathaiHpUritaninonnatapradezairmArgaH tH| kRtAm alaMkRtAm / chandapadhairiti pAThe-chandapathAnAma utsavAdiSu janabhUyastvena svairapraveza nirgamanArthaprAkArAdibhaGgena ye kriyante te jnyeyaaH| zirassnAtajanaH kRtamaGgalasnAnajanaiH vRtA, mAlpamodakahastaizca zrIrAmopAsanArthaM mAlyamodakarUpamaGgaladravyANi MhasteSu dadhAnerityarthaH / zukkAni sudhAdhavalitAnidevagRhANAM dvArANi yasyAM taam| brahmaghoSAbhinAditAm brahma vedaH / prahaSTAH sanAtaromAmAdigAvadhikArAH, muditAH|MI mAnasasantoSayuktAH taiH saMpraNaditagovRSAm-zrIrAmAbhiSekAttirazcAmapi mahaSoM jAta ityarthaH // 3-6 // prahati / dhAtrI bAlAnAM stanyapradAyinIm // 7 // uttmenetyaadi| arthaparA dhanasaMgrahaparApi kausalyAyo pradveSAdaryaparetyuktavatI rAmamAtA janebhyaH dhanaM saMprayacchati kiM nu kiM kAraNam / / 8 / / janasya atimAtra praharSI dRzyata iti shessH| For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Syati // 9 // vidIryamANeti / harSeNa vidIryamANA antargata harSotkaTyA deha poSamukhavikAsAdinA bahiH prasaraNAt vidIryamANeopalakSitA / parayA mudA AcacakSe svanirbharAnandasandohaparivAhasya pAtrabhUtA kAcilabdheti paramAnandayuktA satI pratikUlAyai tasyai akathanIyamapyakathayaditi bhAvaH / rAghave zriyaM rAghave nyasyamAnAM rAjyalakSmIm // 10 // zva iti / puSyeNa yukte zvaH uttaradine / jitakrodhamanaghamityabhiSekopayukta guNa jAtopalakSaNam vidIryamANA harSeNa dhAtrI tu parayA mudA / AcacakSe'tha kubjAyai bhUyasIM rAghavazriyam // 10 // zvaH puSyeNa jitakrodhaM yauvarAjyena rAghavam / rAjA dazaratho rAmamabhiSecayitA'nagham // 11 // dhAtryAstu vacanaM zrutvA kubjA kSipramamarSitA / kailAsazikharAkArAt prAsAdAdavarohata // 12 // sA dahyamAnA kopena mantharA pApadarzinI / zayAnAmetya kaikeyImidaM vacanamabravIt // 13 // uttiSTha mUDhe kiM zeSe bhayaM tvAmabhivarttate / upaplutamaghaughena kimAtmAnaM na budhyase || 14 || aniSTe subhagAkAre saubhAgyena vikatthase / calaM hi tava saubhAgyaM nadyAH srota ivoSNage // 15 // evamuktA tu kaikeyA ruSTayA paruSaM vacaH / kubjayA pApadarzinyA viSAdamagamatparam // 16 // yauvarAjyenAbhiSecathitA, yauvarAjyArthamabhiSecayitetyarthaH // 11 // dhAtryA iti / avarohata avAruhRt // 12 // 13 // uttiSTheti / upaplutaM upahataM aghaughena adhaM duHkhaM " aMhoduHkhavyasaneSvadham " ityamaraH / "ogho vRnde'mbhasAM raye" ityamaraH // 14 // aniSTa iti / vastutaH rAjJo'niSTe subhagA OM kAre ApAtataH saubhAgyavatIva bhAsamAne ! asubhagAkAra iti vA chedraH / saubhAgyena hetunA vikatthase mamaiva saubhAgyamastItyAtmAnaM zlApase iyamuktiH pUrvakAlikAtmazlAghAparetyavagantavyA / idAnIM matsaubhAgyasya kA hAnirityatrAha calaM hIti / uSNaM gacchatItyuSNagaH grISmakAlaH OM tasmin / nadyAH srota iva calaM kSINamityarthaH // 15 // evamiti / paruSaM vaca uktA " apradhAne duhAdInAm " ityapradhAne karmakArake niSThA // 16 // OM kimatra kAraNam // 9 // vidIryamANA romAJcitagAtrA / rAghavazriyaM rAghave nyasyamAnAM zriyaM rAjyalakSmIm // 10 // anaghaM bhrAtRSu vaiSamyarUpadoSarahitam // 11-13 // aghaughena duHkhaparamparayA upaplutaM pIDitamAtmAnam / kiM na budhyase kiM na jAnAsi // 14 // aniSTa iti / subhagAkAre shobhnaakaare| aniSTe bharturapriye / saubhAgyena pativAllabhyena / vikatthase AtmAnaM vRthA zlAghase / uSNage uSNaM gacchatItyuSNage nidAghakAle // 15 // sA viSaNNatareti / rAghavaM bhedayantI rAmaM prati kaikeyyA virodhaM For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Si Kalassagarsur Gyarmandir TI.pra.kA vA.rA.bha. // 3 // kaikeyIti / kaccit kSemam, mahmamiti zeSaH // 17 // mandhareti / krodhasaMyuktA rAmAbhiSekAvicAraNAditi bhAvaH // 18 // sati / viSAdayantI bhedaya ntIti zatadvayaM hetvartham / rAjyazriyo jJAtigAmitvAniSTaprakAzanena viSAdahetave sAmAnyataH putratvaprayuktarAmaviSayastahamadanaralA natyarthaH // 19 // kaikeyI tvabravItkubjAM kaccit kSemaM na manthare / viSaNNavadanAM hi tvAM lakSaye bhRzaduHkhitAm // 7 // mantharA tu vacaH zrutvA kaikeyyA madhurAkSaram / uvAca krodhasaMyuktA vAkyaM vAkyavizAradA // 8 // sA viSaNNatarA bhUtvA kubjA tasyA hitaiSiNI / viSAdayantI provAca bhedayantI ca rAghavam // 19 // akSayyaM sumahaddevi pravRttaM tvaddhi nAzanam / rAmaM dazaratho rAjA yauvarAjyabhiSekSyati // 20 // sAsmyagAdhe bhaye magnA duHkhazokasamanvitA / dahyamAnAnaleneva tvddhitaarthmihaagtaa||21|| tava duHkhena kaikeyi mama duHkhaM mahadbhavet / tvadvRddhau mama vRddhizca bhavedatra na saMzayaH // 22 // narAdhipakule jAtA mahiSI tvaM mahIpateH / ugratvaM rAjadharmANAM kathaM devi na budhyase // 23 // dharmavAdI zaTho bhartA zvazNavAdI ca dAruNaH / zuddhabhAvena jAnISe tenaivamatisandhitA // 24 // akSayyamiti / akSayyaM azakyapratIkAram / tvavinAzanaM tvdvinaashH| bhAve lyuT // 20 // sati / duHkhazAMkasamanvitA anabhimatarAmAbhiSekazravaNajanita vyasanajaM duHkham, abhimatabharatAbhiSekarAhityajaH zokaH tAbhyAM samandhitA // 21 // nanu mama duHkhAdihetau sati kutaste duHkhaprasaktirityatrAhataveti // 22 / / nanu rAmAbhiSekamAvaM kathaM me duHkhaheturityatrAha-narAdhipeti / ugratvaM krauryam // 23 // nanu matpriyaH kathamaniSTaM kariSyatItyatrAhadharmavAdIti / dharmavAdIva bhAsamAnaH / vastutaH zaThaH gUDhavipriyakRt / zlakSNavAdI kaNThAdupari priyavacanazIlaH / dAruNaH krUrakarmakArI / evambhUtamenaM janayantItyarthaH // 19 // akSayyamiti / madvinAzanaM svadvinAzakaram // 20 // seti / dugvazokasamanvitA-zokaH pralApAdiH, duHkhaM manovyathA tAbhyAM samanvitA tvaddhitArtha tvadIyaduHkhaM parihartumityarthaH // 21 // 22 // narAdhipeti / upatvaM krauryam // 23 // dharmavAdIti / vAimAbeNa dhArmika, vanutastu zaThaH gUDhavipiyakArI lakSaNavAdI tvAM prati kaNThAdupari priyvcnshiilH| dAruNaH kRrhRdyH| zuddhabhAve iti smbodhnm| zuddhahadaye ! namevaMvidhaM na jAnIye,pavaM poMktarItyA nena dazarathena // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zuddhasvabhAvenopalakSita jAnISe / tathA na mantavyam, yatastenaivam atisandhitA vaJcitA // 24 // zaThatvamevAha-upasthitamiti / upasthitaM tatkAlo | citatayA bhASitam / anarthakaM tvadarthanAzanam / tvayi sAntvam anusaraNaM prayuAnaH kausalyAmarthena yojayiSyati / / 25|| atisandhAnaprakAramAha-apa vAhyeti / apavAhya udvAsya / kAlamarhatIti kAlyam / a]i yat / zvaHprAtarityarthaH // 26 // zatruriti / he bAle mugdhe ! AgAmyananabhijJe iti / upasthitaM prayuJjAnastvayi saantvmnrthkm| arthenaivAdya te bhartA kausalyAM yojayiSyati // 25 // apavAhya sa duSTAtmA bharataM tava bandhuSu / kAlye sthApayitA rAmaM rAjye nihatakaNTake // 26 // zatruH patipravAdana mAtreva hitkaamyyaa| AzIviSa ivAGkena vAle parihRtastvayA // 27 // yathA hi kuryAta so vA zatrurvA prtyupekssitH| rAjJA dazarathenAdya saputrA tvaM tathA kRtA // 28 // pApenAnRtasAntvena bAle nityasukhocite / rAmaM sthApayatA rAjye sAnubandhA hatA hyasi // 29 // yAvat / patipravAdena pativyapadezena / zatruH channahRdayaH zAtravaH patiH / tvayA RjuprakRti kayA mAtreva sapazizu poSayivyeva / hitakAmyayA hitaprApaNe cchayA / AzIviSa iva channaviSaH sarpa iva / aGkena utsaGgena / parihataH paridhRta ityarthaH / yadA aGkena parihataH aGkAnna parihataH kintaGka evaM dhRto plaalitH| yathA sarpapopayitrI bAlA sarpasyAntarviSamajJAtvA kedalaM hitakAmyayAGke sarpamupalAlayati tathA tvamapi bAlA bhartuH kuTilahRdayamajAnatI vizvasya tamale upalAlayasItyarthaH / yathAGkopalAlita AzIviSaH kadAciddhitaparAmapi poSayitrI dazeta, evaM te bhApi vizvastAM tvAmarthahInA kAra| yeta / atassa AzIvipa iva nAnusaraNIyastvayeti bhAvaH // 27 // evaM gamyamartha vizadayati-yatheti // 28 // pApeneti / sAnubandhA putrmitraadipri| atisandhitA atyantaM vacitetyarthaH // 24 // upasthitaH tvatsamIpe sthitaH / upasthitamiti pAThe sAntvavizeSaNam / upasthitaM tatkAlocitamiti yAvat / sAntvaM priyavacanam / anarthakaM nirarthakaM phalarahitaM tvayi prayuJAnaH arthena rAjyarUpaprayojanena kausalyAmeva yojayiSyati // 25 // apavAdyeti / bharataM vandhupvapavAdya bandhudarzanavyAjenAnyatra nItvA kAlyaM AgAmi zvaH prAtaHkAle rAmaM rAjye sthApayitA sthApayiSyati // 26 // zatruriti / he bAle ! patipravAdena pativyapadezena | zatruH, mAtreva hitakAmyayA hitakAmanAyuktatayA hitAcaraNena mAtreva mAtRtulyayA tvayA aDrenAzIviSaH sarpa iva paridhRta iti yojanA / parihata iti pAThe-bAle aparihata iti chedaH / patirUpaH sAkSAcchatrustvayA aparihRtaH / vastutastu tyAjya eveti durbuddhimupadizatIti jJeyam // 27 // 28 // pApeneti / mAnubandhA putra For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pa.rA.bhU. // 3 // sa07 karasahitA // 29 // seti / vismayadarzane AzcaryAvahajJAnayukte / tattatkAlocitakartavyanirUpaNacatura ityarthaH / yadvA anena hitakaraNahetudazarathavazI TI.a.kA. karaNasAdhanasaundarya sUcyate // 30 // evaM devAvezavazAdviparItavAkyayA mantharayoktApi kaikeyI mahAkulaprasUtatyA satprakRtiH satI rAmAbhiSekaM svahitaM / manyamAnAha-mantharAyA iti // 32-33 // idaM viti / etatpriyamAkhyAtuH AkhyAcyAste kiMvA karomIti sambandhaH / etanme priyamAkhyAtamitipAThe sA prAptakAlaM kaikeyi kSipraM kuru hitaM tv| trAyasva putramAtmAnaM mAM ca vismayadarzane // 30 // mantharAyA vacaH zrutvA zayAnA sA zubhAnanA / uttasthau harSasampUrNA candralekheva zAradI // 31 // atIva sA tu saMhRSTA kaikeyI vismyaanvitaa| ekamAbharaNaM tasyai kubjAyai pradadau zubham // 32 // dattvA tvAbharaNaM tasyai kubjAyai pramadottamA / kaikeyI mantharAM dRSTvA punarevAbravIdidam // 33 // idaM tu manthare mahyamAkhyAsi paramaM priyam / etanme priyamAkhyAtuH kiM vA bhUyaH karomi te // 34 // rAmevA bharate vAhaM vizeSa noplkssye| tasmAttuSTAsmi yadrAjA rAmaM rAjye'bhiSe kSyati // 35 // na me paraM kiJciditastvayA punaH priyaM priyAhe suvacaM vacaH param / tathA hyavocastvamataH priyottaraM paraM varaM te pradadAmi taM vRnnu||36|| ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye ayodhyAkANDe saptamaH srgH||7|| AkhyAtaM etatpriyamuddizya te bhUyaH kiMvA karomIti sambandhaH // 34 // nanu sapatrIputre kathaM tavaitAdRzI prItirityavAha-rAma iti // 35 // neti / he / priyAheM priyadAnAhe ! me itaHparaM rAmAbhiSekakathanAdanyata kiJcit priyaM abhimatam / paraM vacastvayA punarna suvacaM vaktuM zakyam / hi yasmAt kAraNAt / tvaM tathA sarvapriyebhyo'dhikaM priyaM rAmAbhiSekarUpam / avocaH uktavatI / ataH priyottaraM prItiviSayeSu zreSTham "uparyudIcyazreSTheSvapyuttaraH" itymrH| paraM / anyam / varaM varaNIyaM vastuvizeSaM te tubhyaM pradAmi / taM vRNu vRNISvati yojanA // 36 // iti zrIgo zrIrAmA0 pItA. ayodhyAkANDa0 saptamaH sargaH // 7 // mitrAdisahitA // 29 // seti / sA tvaM prAptakAlaM prAptAvasaram / vismayadarzane adbhutadarzane, tatkAlocitopAyavicArakuzale ityarthaH // 30-33 // idamiti / me // 31 // patatmiyaM bhUyaH AkhyAtuM te kiMvA karomIti sambandhaH / AkhyAtamiti pAThe-AkhyAtametatpriyamuddizya te bhUyaH kiM karomIti sambandhaH // 34 // 35 // na me paramiti / he priyA ! me itaHparaM rAmAbhiSekAdanyat kizcida priyamabhimatam paraM vacaH zreSThaM vacaH tvayA punarna vacaM vakumazakyam / hi yasmAtkAraNAt tvaM tathA For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander atha kumatijanasaMsargavazena mahatAmapi kadAciccittacalanaM syAdityamumartha dyotayannAda-mantharetyAdi / abhyasUya asUyAM kRtvA / enAM pratIti zeSaH / kopaduHkhasamanvitA hitaM na zRNotIti kopaH, AmamiSyatyanartha iti duHkham // 1 // harSamiti / he bAlize ajJe ! asthAne anucitakAle, harSa kRt| *vatyasi kimidam ? aba kAraNaM na jAnAmi / asthAnakRtatvamAha shoketi||2|| manaseti / idaM rAmAbhiSekarUpaM mahavyasanaM prApya tenaiva hetunA zocitavye mantharA tvabhyasUyainAmutsRjyAbharaNaM ca tat / uvAcedaM tato vAkyaM kopaduHkhasamanvitA // 1 // harSa kimidamasthAne kRtavatyasi bAlize / zokasAgaramadhyasthamAtmAnaM nAvabudhyase // 2 // manasA prahasAmi tvAM devi duHkhArditA stii| yacchocitavye hRSTAsi prApyedaM vyasanaM mahat // 3 // zocAmi durmatitvaM te kA hi prAjJA praharSayet / areH sapatnIputrasya vRddhiM mRtyorivAgatAm // 4 // bharatAdeva rAmasya rAjyasAdhAraNAdbhayam / tadvicintya viSaNNAsmi bhayaM bhItAddhi jAyate // 5 // viSaye hRSTAsIti yat,atohaM duHkhArditA satI tvAM manasA prahasAmi yathonmattaprabhudarzane // 3 // evaM bAlizatvamanvayamukhena darzayitvA vyatirekamukhenApi darzayati-zocAmIti / te durmatitvaM duSTavuddhitvam zocAmi / materduSTatvamanarthaviSayaprItijanakatvam / mRtyoriva sapatnIputrasyArerAgatA vRddhi kA hi prAjJA kA vA prshstbuddhiH| praharSayet praharSasAdhanaM kuryAt / "tatkaroti-" iti Nic / harSa iti karaNe gham prtyyH| laalyeditivaarthH||4|| uktAM vyasanamahattA darzayati-bharatAditi / rAjyaM sAdhAraNaM yasya tasmAdbharatAdeva rAmasya yadyaM tadvicintya viSaNNAsmi / rAmasya bhayamastu, bharatasya kimityata Aha bhaya 5I abocaH tathA sarvapriyebhyodhikaM priyaM zrIrAmAbhiSekarUpamavocaH uktavatyasi anaH priyottaraM priyAkhyAnasyottaraM pAritoSikarUpa paramanya vara varaNIyaM vastuvizeSa te tubhyaM pradadAmi / taM vRNu vRNISveti yojanA // 36 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyo saptamaH sargaH // 7 // manthareti / abhyasUya asUyAM kRtvA // 1 // harSamiti / bAlize mUrkhe ! asthAne apraharSaviSaye harSa kRtavatyasi, idaM kiM citramityarthaH / AtmAnaM tvA // 2 // manaseti / yadyasmAnmahadidaM vyasanaM rAmarAjyaprAptirUpAM vipadaM prApya zocitavye hRSTAsi tasmAt duHkhAditA paramaduHkhena pIDitAahaM tvAM manasA ahasAmi // 2 // shocaamiiti| ne tava / durmatitvaM duSTapuddhitvam / materduSTatvamanarthaviSayaprItijanakatvam / mRtyoriva mRtyutulyasya sapatnIputrasya areH zatroH zrIrAmasya AgatAM prAptA vRddhi - rAjyazriyaM kA hi prAjJA UhApohasamarthA kA hi kA vA praharSayet praharSasAdhanaM kuryAt // 4 // bhrtaaditi|raajysaadhaarnnaat rAjyaM sAdhAANaM yasya tasmAdbharatAdeva rAmasya / For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 32 // bA.rA.bhU. miti / yaH yasmAdbhItaH sa tasya bhayamavazyamutpAdayati, vyAtrasarpAdiviSaye tathA darzanAditi bhAvaH // 5 // yadyapi lakSmaNazatrughnayorapi rAjyaM sAdhAraNaM tathApi tayoH paratantratvAnna bhayaprasaktirityAha-lakSmaNa iti / sarvAtmanA sarvaprakAreNa manovAkkAyerityarthaH / ato rAmasya na lakSmaNAdbhayamiti bhAvaH / zatrubhasya bharataparatantratvena na tataH pRthagbhayamityarthaH // 6 // bharatAdevetyatra hetvantaramAha - pratyAsanneti / pratyAsannena sannikRSTena krameNa punarvasupuSya lakSmaNo hi maheSvAso rAmaM sarvAtmanA gataH / zatrughnazcApi bharataM kAkutsthaM lakSmaNo yathA // 6 // pratyAsannakrameNApi bharatasyaiva bhAmini / rAjyakramo viprakRSTasvayostAvatkanIyasoH // 7 // viduSaH kSattracAritre prAjJasya prAptakAriNaH / bhayAt pravepe rAmasya cintayantI tavAtmajam // 8 // subhagA khalu kausalyA yasyAH putro'bhiSekSyate / yauva rAjyena mahatA zvaH puSyeNa dvijottamaiH // 9 // nakSatrajananakameNa / bharatasyaiva rAjyaM prAptamiti zeSaH / kanIyasoH kaniSThayoH / rAjyakramaH rAjyaprAptikamastu / viprakaSTaH vyavahitaH / satyapi pAratantrye rAjyaviSaye sarveSAmabhilApastulyaH / yathA bharatasyetizaGkAyAM prathamaM rAmasya rAjyaM prAptaM tato bharatasya tato lakSmaNa zatrughnayoH / tathA ca prathamo dvitIyaM jighAMsati, ato rAmAdbhayaM bharatasyaiveti bhAvaH // 7 // evaM rAjyakamo bharatasya sannihito'stu tathApi rAme prathamaprAptimati vidyamAne kA bharatasya rAjyazaGketyatrAha viduSa iti / viduSaH svata eva vivekazAlinaH / viziSya kSatracAritre rAjanIto / prAjJasya prAptakAriNaH avilambena kAlo citakartavyArtha kAriNaH rAmasya / bhayAddhAvyanarthakaraNabhayAt / tavAtmajam uktavaiduSyAdirahitam cintayantI pravepe / paSThI cAtra sambandhasAmAnye // 8 // kaikeyyA ISyoMtpAdanArtha kausalyAsaubhAgyaM darzayati-subhagetyAdinA / subhagA bhAgyazIlA / yauvarAjyeneti hetau tRtIyA // 9 // bhayaM yadasti tadbhayaM vicintya viSaNNAsmi / kutaH ? hi yasmAdbhayaM bhItAddhi jaayte| bhIto rAmaH svabhayahetubhUtaM bharataM sarvaprakAreNApi nirAkuryAditi bhAvaH // 5 // lakSmaNazatruprayorapi rAjyasAdhAraNyaM kiM na syAdityAzaGkaya tayostatparatantratvAnna sAdhAraNyamityAha-lakSmaNo hIti / sarvAtmanA sarvaprakAreNa rAmaM gataH prAptaH // 6 // lakSmaNazatrughrayo rAjyasAdhAraNyAbhAve yuktayantaramAha-pratyAsannakrameNeti / pratyAsatrakrameNa janmapratyAsaktikrameNApi bharatasyaiva rAjyakramaH sannihita iti zeSaH / yavIyasorlakSmaNazatrughnayoH rAjyakramo viprakRSTaH dUrApAsta ityarthaH // 7 // viduSa iti / kSatracAriSe rAjanItiviSaye / viduSaH prApta kAriNaH avilambena kAlocitakartavyArthakAriNaH rAmasya bhayAt // 8 // kaikeyyA IpyotpAdanArthe kausalyAsaubhAgyaM darzayati-subhagetyAdinA / yauvarAjyeneti For Private And Personal Use Only 21.37.ant. sa0 8 // 32 //
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin rAmato bharatasyaiva kausalyAto'syA anartha darzayati-prAptAmiti / rAmAbhiSekeNa sumahatIM zriyaM prAptAm / pratItAM khyAtAm / " pratIte prathitakhyAta vitta vijJAtavizrutAH" ityamaraH / hatadvipaM adharIkRta sapatnIkAm / tAM kausalyAm / upasthAsyasi seviSyase // 10 // na kevalaM tabaikasyA dAsyaM kiMtu tvadanubandhi janasyApItyAha evamiti / tava dAsyaM prAptaM cedityarthaH // 11 // hRSTA iti / rAmamahiSyA ekatvepi 'rAmasya paramAH striyaH' iti bahuvacananirdezaH pari prAptAM sumahatIM prItiM pratItAM tAM hatadviSam / upasthAsyasi kausalyAM dAsIvattvaM kRtAJjaliH // 10 // evaM cettvaM sahAsmAbhistasyAH preSyA bhaviSyasi / putrazca tava rAmasya prepyabhAvaM gamiSyati // 11 // hRSTAH khalu bhaviSyanti rAmasya paramAH striyaH / aprahRSTA bhaviSyanti snuSAste bharatakSaye // 12 // |cArikAbhiprAyeNa / bharatakSaye bharatasya dAridyarUpakSaye sati / nanvatra strIzabdo bhAryApara eva / 'supAste bharatakSaye' iti supAzabdasAhacaryAt / ata eva sundarakANDe sItayAMcyate- "piturnidezaM niyamena kRtvA vanAnnivRttazcaritatratazca / strIbhizca manye vipulekSaNAbhistvaM raMsyase vItabhayaH kRtaarthH||" iti| yuddhakANDe ca darbhazayanavarNane "bhujaiH paramanArINAmabhimRSTamanekadhA" ityuktam / nahi bhujairbhunAbhimarzo bhAryAbhyonyatra sambhavati / uttarakANDe cAzvamogho pakrame "mAtaracaiva sarvA me kumArAH strIgaNAni ca / agrato bharataM kRtvA gacchantvaye samAdhinA // " iti darzitam / atra strIgaNa kumAravyapadezo binA sItA atiriktabhAsadbhAvaM sambhavati / kiJca zrutArthApattirapi rAmasya sItAtiriktadharmadArasadbhAve pramANam / na hyapatrIkasya yajJAnuSThAnaM sambhavati bhogadArA antarAsambhavana rAmasyaikadAratratatvaM bhRguzApapAlanaM ca / sItApratikRtikaraNaM tu sItA snehabahumAnArtham / atrocyate - rAmasyaikadAravratatvaM sarvasiddham / tacca patnyantarasambhavena snggcchte| na ca yajJakaraNAnupapattiH sItApratikRtikaraNena tadupapatteH / ata evAttarakANDe vakSyati " kAJcanIM mama patnIM ca dIkSA yajJakarmaNi / agrato bharataH kRtvA gacchatvaye mahAmatiH // " iti sItApratikRte dIkSAhitvaM patnItvaM ca / punazcottaratra " na sItAyAH parAM bhAryA tre sa raghunandanaH / yajJeyajJe ca pattyartha kAJcanI jAnakIbhavat // " iti / nahi vacanavirodhe nyAyaH pravartate / anena vacanena pratyakSazrutyaviruddhena vidUrabhAya 'nanukUlabhAryazca bhAryApratikRtiM kRtvA zrautasmArtakarmANi kuryAditi vidhirunnIyate / smRtizca tathAvidhA paThyate / yathA hemAdrI detau tRtIyA // 9 // prAptAmiti / pratItAM vizrutAm // 10 // 11 // hRSTA iti rAmasya paramAH striya ityanena bahuvacanena sItAsakhya ucyante, snuSA itya For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 33 // www.kobatirth.org "dUrabhAryo nanukU ubhAryazca darbhapilairbhAryApratinidhiM vidhAya pArvaNaM kuryAt " iti / patnI karttavyAni karmANyadhvaryuryajamAno vA kuryAt / yathA tasyA masamarthAyAM patnIvinAzAbhAvAnnAgrervinAzaH / yattu yena kenaciduktaM sItApratikaraNaM sItA snehabahumAnArthamiti tattuccham / saMtyaktabhAryAyAM snehabahu mAnakaraNasyAvadyAvaddatvAt / 'mAtarazcaiva sarvA me kumArAH strIgaNAni c|' ityatra me mAtaraH bharatAdInAM kumArAH striyazcetyarthaH / dArAntarasambhavepi teSAM dharmArthatvena prajArthatvAbhAvena rAmasya kumArAbhAvAttatsahacaritastrIgaNAzca bharatAdInAmeveti suvyaktam / evaM ca " rAmasya paramAH striyaH / parama tAM vA paramaprItAM bruvantIM mantharAM tataH / rAmasyaiva guNAn devI kaikeyI prazazaMsa ha // 13 // dharmajJo gurubhirdAntaH kRtajJaH satyavAkchuciH / rAmo rAjJaH suto jyeSTho yauvarAjyamato'rhati // 14 // bhrAtRRna bhRtyAMzca dIrghAyuH pitRvatpAlayiSyati / santapyase kathaM kubje zrutvA rAmAbhiSecanam // 15 // bharatazcApi rAmasya dhruvaM varSazatAtparam / pitRpaitAmahaM rAjyamavAptA puruSarSabhaH // 16 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin nArINAm / strIbhizca manye " ityAdiSu bhogaprasaJjanena dharmadAraparatvAsambhavAt sAdhAraNAdiparigrahazaGkA navakAzAJcAnyaparatvamavaseyam / paramAH striya iti paricArikAntarbhAvena / strIbhizva manya iti svavinAze rUyantarasambhAvanayA / paramanArINAmityasya kavivacanatvena zrIbhUmyAdyabhimarzaviSayatvAcceti | dik // 12 // rAmasyaivaMvidhaguNatve hi tvaduktA doSAH syustadeva nAstIti mULe kuThAraM nidhAtItyAha-tAmiti / aprItAmiti padacchedaH / kSobha hetau nitarAM vidyamAnepyakSobhyamanaskatvAddevIti tAmRSiH zlAghate // 13 // mantharoktarAjyasAdhAraNyaM nivartayati-dharmajJa iti / dAntaH damitaH / dAntastu damite " ityamaraH / zikSita ityarthaH / kRtajJaH satputrasamAcArajJa ityarthaH // 14 // atha bharatAnarthazaGkAM pariharati-bhrAtRniti // 15 // rAjyaM ca bharatasya kramAdbhaviSyatItyAha-bharata iti / varSazatAtparaM rAmarAjyAtparamityarthaH / dazavarSasahasrANi rAmo rAjyaM pAlayiSyatIti kaikeyI na jAnAti ato lokarItyA vadatIti jJeyam / avApteti luT / svAnantaraM bharatasya rAjyalAbhAya samprati tasmai yauvarAjyaM dAsyatItyarthaH // 16 // trApyevameveti jJeyam / bharatakSaye bharatagRhe // 12 // tAmiti / paramaprItAmityatra param aprItAmiti chedaH // 13 // mantharoktaM rAjyasAdhAraNyaM nivartayati-dharmajJa ityAdinA / gurubhirdAntaH gurubhistuzikSita ityarthaH // 14 // 15 // bharata iti / varSazatAtparaM rAmarAjyAnantaramityarthaH / anyadA dazavarSasahasrANItyukti For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa08 // 33 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir seti / prApte ucite / abhyudaye rAmAbhiSekarUpe shobhne| vartamAne pratyAsanne sati kalyANe bharatAbhiSekarUpe bhaviSyati ca kimartha paritapyasa iti sambandhaH / 17 // evaM putrAnArthazAM parihatya svAnarthazaGkA pariharati-yatheti / mAnyaH bhumaanyH| bhUyaH bhRzam / avahetumAha kausalyAta iti / atiriktam / abhyadhikaM yathA bhavati tathA // 18 // mAbhUdarSazatAtparaM bharatasya rAjyalAbhaH, tathApi rAjyalAbhasaukhyamastItyAha-rAjyamityAdinA / / 19 // 20 // sA tvamabhyudaye prApte vartamAne ca manthare / bhaviSyati ca kalyANe kimarthaM paritapyase // 17 // yathA me bharato mAnyastathA bhUyo'pi rAghavaH / kausalyAto'tiriktaMcaso'nuzuzrUSate himAm // 18 // rAjyaM yadi hi rAmasya bharatasyApitattathA / manyate hi yathAtmAnaM tathA bhrAtR'stu raaghvH|| 19 // kaikeyyA vacanaM zrutvA mnthraabhRshduHkhitaa| dIrghamuSNaM vinizvasya kaikeyImidamabravIt // 20 // anarthadarzinI maukhyaanaatmaanmvbudhyse| zokavyasanavistIrNe majjantI duHkhasAgare // 21 // bhavitA rAghavo rAjA rAghavasyAnu yaH sutH| rAjavaMzAttu kaikeyIbharataH prihaasyte||22|| anarthadarzinIti / anarthadarzinI anarthamevArthatvena drshnshiiletyrthH| yadvA arthAdarzinI prayojanAnabhijJetyarthaH / mauAt avimRzyakAritvAt / / MIzokavyasanavistIrNe vilApahetuH zokA, vyasanaM vipat "vyasanaM vipadi aMze" ityamaraH / yadvA zokaH iSTaviyogajaM duHkham, bharatasya rAjyabhraMzena / vanaprApaNajaM duHkhamiti yAvat / vipat svasya sukhaaiNshH| duHkhasAgare sapatnIsavArUpe / majantI tathAbhUtamAtmAnaM nAvabudhyase / / 21 // varSazatAtpara mityuktabharatarAjyaprApti nirAkaroti-bhaviteti / rAghavasyAnu rAghavAnantaram / tasya yaH sutaHsa rAjA bhaviSyati / parihAsyate nirvAsyate / gatyarthAdase virodhAta / avAptA avApsyati // 16 // sA tvamiti / abhyudaye rAmAbhiSekarUpe prApta samAsanne sati / kalyANe bharatAbhiSekarUpe niyatakAle na bhaviSyati sati kimartha paritapyase // 17 // yatheti / tathApi tatopi bharatAdapi bhUyaH ati zayena rAghavo maanyH| kutaH! kausalyAta iti // 18 // na kevalaM varSazatAtpara midAnImapi bharatasya rAjyamastItyAha-rAjyaM yadi hIti // 19 // 20 // anarthadarzinIti / zokavyasanavistIrNe-bilApahetuH zokaH / vyasanaM vipat // 21 // zrIrAmAnantaramapi bharatasya rAjyaM nAstItyAha-bhaviteti / rAghavo rAjA bhavitA bhaviSyati yadi tarhi rAghavasya yaH sutaH sa eva rAjA bhaviSyatItyarthaH / * * For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bha. // 34 // TI.a.kA. sa. 8 NijantAt karmaNi ltt||22|| ukte'the hetumaah-nhiiti| bhAmini kopane! "kopanA saiva bhAminI" ityamaraH / anayaH niitivirodhH||23|| tsmaaditi| rAjyatantrANi rAjyaparipAlanAdivyApArAn / "tantraM svarASTravyApAre" iti vaijayantI // 24 // evaM rAjyabhraMzamuktyA rAjyAlAbhe'pi rAjyasukhaM bharata syAstIti kaikeyyoktaM pariharati-asAviti / atyantanirbhagnaH sutarAM pracyASitaH / vatsale putravatsale ! // 25 // jyeSThe vartamAne bharatasya rAjyayogyatA na hi rAjJaH sutAH sarve rAjye tiSThanti bhAmini / sthApyamAneSu sarveSu sumahAnanayo bhavet // 23 // tasmAjjyeSThe hi kaikeyi rAjyatantrANi paarthivaaH| sthApayantyanavadyAGgi guNavatsvitareSvapi // 24 // asAvatyantanirbhagnastava putro bhvissyti| anAthavat sukhebhyazca rAjavaMzAcca vatsale // 25 // sAhaM tvadarthesamprAptAtvaM tu mAMnAvabudhyase / sapatni vRddhau yA me tvaM pradeyaM dAtumicchasi // 26 // dhruvaM tu bharataM rAmaH prApya rAjyamakaNTakam / dezAntaraM vA nayitA lokA ntaramathApi vA // 27 // bAla eva hi mAtulyaM bharato naayitstvyaa| sannikarSAcca sauhArda jAyatesthAvareSvapi // 28 // bhAvAt kiMkuma ityavAha-seti / tvadarthe tvatputrarAjyabhraMzaparihArakathanArthamityarthaH / sapatrivRddhAviti "DyApoH-" itihasvaH / yA tvaM sapatrivRddhau pradeyaM pAritoSikaM dAtumicchasi sAtvaM nAvabudhyasa ityanvayaH // 26 // asAvatyantanirbhagna ityuktaM vivRNoti-dhruvamityAdinA // 27 // rAmakartRkaM / bhAvyaniSTaM pradarya kaikeyIkRtamapyanartha darzayati-bAla iti / mAtulyaM mAtulasambandhigRhamityarthaH / nAyito hi prApitaH khalu / anena kA hAnirityA zaGkaya hAnimeva darzayati-sannikarSAditi / sthAvareSvapi vRkSagulmAdisthAvareSvapi / sannikarSAca atyantasamIpAvasthAnAcca sauhArda jAyate anyonya rAjavaMzAtparihAsyate nirvAsyate / bharatasya tatvatAnAM ca rAjyaprAptirAIva nAstIti bhaavH|| 22 // nanu zrIrAmAnantaraM rAmasutAnAM bharatasatAnAM ca rAjya prAptirbhavatvityAzaGkaca sarvasvAtantrye rAjyaM zithilaM bhavadityAha-nahIti / anayA rAjyazaithilyarUpaH // 23 // tasmAditi / rAjyatantrANi rAjyAGgAni hastya vAdIni // 24 // asAviti / vatsale he putravatsale ! // 25 // sAhamiti / yA tvaM sapatrivRddhau satyAM pradeyaM pAritoSikaM dAtumicchasi, tato mAM nAvabudhyasa iti M yojanA / (arhasIti pAThe-ahevAcarasi icchasItyarthaH ) // 26 // dhruvamiti / nayitA nayiSyati // 27 // rAmakRtaM bhAvyaniSTaM pradarya kaikeyIkRtamapyanartha pradarza satya-bhAmini tejasvini ! // 11 // viSama-vatsale sarvatra dayAzIle ! // 25 // arhasi AhebAcarasi iNDasIpyarthaH // 26 // // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMzleSarUpaH suhRdbhAvo jAyate / rAjJo rAmabharatAdiSu kimuta tAdRzasannikarpastvayA vighaTita iti bhAvaH // 28 // bharatasyAsannidhAne'pi zatrughnasannidhAne bharate prItiH syAttadapi nAstItyAha-bharatasyApIti / anuvazaH vidheyH| samaM bharatena saha / anuvazatvamupapAdayati lakSmaNo hIti / hi yasmAt rAma lakSmaNa ivAsI zaumaH bharataM gataH AzritaH // 29 // sthAvareSvapItyuktamupapAdayati-zrUyate hIti / vanajIvibhiH vanodbhUtakASThajIvibhiH / chettavyaH prApta bharatasyApyanuvazaH zatrughnopi smaagtH| lakSmaNo hi yathA rAmaM tathAsau bharataM gataH // 29 // zrUyate hi dvamaH kshcicchettvyovnjiivibhiH| sannikarSAdiSIkAbhimocitaH paramAdbhayAt // 30 // goptA hi rAmaM saumitrirlakSmaNaM cApi rAghavaH / azvinoriva saubhrAtraM tayoloMkeSu vizrutam // 3 // tasmAnna lakSmaNe rAmaH pApaM kiMcitkariSyati / rAmastu bharate pApaM kuryAditi na sNshyH||32|| tasmAdrAjagRhAdeva vanaM gacchatu te sutaH / etaddhi rocate mA bhRzaM cApi hitaM tava // 33 // evaM te jJAtipakSasya zreyazcaiva bhaviSyati / yadi cedbharato dharmAt pitryaM raajymvaapsyti||34|| cchednkaalH| kazcit dumaH tasmAcchedanarUpAta paramAdbhayAt / ipIkAbhiH ipiikaaknnttkbhulgulmaiH| sannikAt paritaH privaarnnruupaat| mocita iti zrUyate hi / janaparamparayeti zeSaH / svayaM nityAntaHpuravartitvena tatsAkSAtkArAbhAvAt zrUyata ityuktiH||30|| goptetyAdi / pApaM vadham // 3 // // 32 // tasmAditi / tasmAt paapkrnnaaddhetoH| rAjagRhAta kekayarAjagRhAt / na vihAgatya marttavyamiti bhAvaH // 33 // evamiti / dharmAt pitranumati yati-bAla iti / mAtulyaM mAtulagRham / nAyitaH prApitaH / anena kA hAnirityAzaya hAnimeva darzayati-satrikarSAditi / sthAvarevapi tRNagulmalatA dipvapi,sannikarSAta atyantasannidhAnAta sauhArda jAyate anyonyasaMzleSarUpasuhRdbhAvo jAyate / prAjJeSu rAmabharatAdiSu sauhArda kimu vaktavyam / tAdRzasannikarSastvayA vighaTita iti bhAvaH // 28 // zatrughne vA sanikRSTe tadIyanehAgarate rAmasya sauhArda bhaveta, sopyasanikRSTa ityAha-bharatasyeti / lakSmaNo hIti / hi yasmAta // 29 // sthAvarevapi sannikarSAdretoH sauhArdamiti yaduktaM tadevopapAdayati-zrUyate hItyAdinA / banajIvibhiH vnodbhuuttrnnkaasstthjiivibhiaadhaadibhiH| chettavyaH kazcid drumaH iSIkAbhiH kaNTakapracurakhetRNalatAdibhiH santrikarSAddhetoH paramAdbhayAta chedanarUpabhayAt / mocitaH AcchAdya rakSita iti zrUyate hoti yojanA / tasmAta sannikarSoM rakSaNakAraNamiti tAzasannikarSastvayaiva parihRta iti prghttttikaarthH||30-32||tsmaaditi| tasmAtpApakaraNAddhetoHrAjagRhAta kekayarAjagRhAdeva / etaddhIti satya-rAjagRhAna-tamAmaphAnmatulapurAta / yA yalopanimittA paJcamI / asmAigRhAzA parisyAyetyarthaH / / 23 / / For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. ||35|| www.kobatirth.org rUpAt / bharato rAjyaM yadyavApsyati evaM cette jJAtipakSasya bandhuvargasya zreyazvApi bhaviSyati // 34 // rAjyAnavAptAvaniSTamAha sa iti / sahajo ripuH sapatnIputratvAt sahajaH zatruH, te sa bAlaH bharataH rAmasya vaze kathaM jIviSyati // 35 // evamanarthapauSkalye tatparihArAya karttavyamAha - abhidrutamiti / pracchAdyamAnaM abhibhUyamAnam || 36 || darpAditi / kathaM vairaM na yAtayet vaizyAtanaM vairazuddhiH tAM tvayi dAsyApAdanena sampAdayedityarthaH // 37 // upasaM sa te sukhocito vAlo rAmasya sahajo ripuH / samRddhArthasya naSTArtho jIviSyati kathaM vshe||35|| abhidbhutamivAraNye siMhena gajayUthapam / pracchAdyamAnaM rAmeNa bharataM trAtumarhasi // 36 // darpAnnirAkRtA pUrva tvayA saubhAgyavattayA / rAmamAtA sapatnI te kathaM vairaM na yAtayet // 37 // yadA hi rAmaH pRthivImavApsyati prabhUtaratnAkarazailapattanAm / tadA gamiSyasyazubhaM parAbhavaM sahaiva dInA bharatena bhAmini // 38 // yadA hi rAmaH pRthivImavApsyati dhruvaM praNaSTo bharato bhaviSyati / ato hi saJcintaya rAjyamAtmaje parasya caivAdya vivAsakAraNam // 39 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkI AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTamaH sargaH // 8 // evamuktA tu kaikeyI kopena jvalitAnanA / dIrghamuSNaM vinizvasya mantharAmidamabravIt // 1 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir harati yadetyAdinA // 38 // kaikeyyanarthamuktvA bharatAnarthamAha-yadA hIti / rAjyaM rAjyakAraNam | parasya rAmasya // 39 // iti zrIgovinda * zrIrAmA 0 pItAmbarA0 ayodhyAkANDa * aSTamaH sargaH // 8 // atha rAmaguNajJApi kaikeyI kAryaparairdevaiH kSubdhahRdayA satI mantharAvacanamanumoditavatItyAha - eva ardhatrayamekaM vAkyam / bharataH dharmAt rAjadharmAta pitryaM rAjyaM yadyavApsyati etaddhi mahyaM rocate tavApi bhRzaM hitam evaM sati te tava jJAtipakSasya bandhuvargasya zreyazcaiva bhaviSyatItyanvayaH / / 33-35 / / abhidrutamiti / pracchAdyamAnam AkramyamANam // 36 // darpAditi / saubhAgyavattayA pativAllabhyena kathaM vairaM na yAta *yeta vairaniryAtanaM kathaM na kuryAdityarthaH // 37 // 38 // yadeti / Atmaje bharate / rAjyaM rAjyaprAptikAraNam / saJcintayatu parasya rAmasya vivAsakAraNaM saMcintaya // 39 // iti zrImahezvaratIrthavira0 zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM aSTamaH sargaH // 8 // evamukteti / evamuktA mantharayA pUrvarItyA bodhitA // 1 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 9 // 35 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mityAdi / kopena dAsyaprAptizravaNajakopena || 1 || 2 || mantharAyA atikuzala buddhiyogaM dRSTvA tAmevopAyaM pRcchati idamiti / idaM prastuta kAryopayogisAdha nam / sampazya saJcintaya // 3 // evamiti / rAmArtha rAmAbhiSekarUpaprayojanam ||4|| hanteti / hantazabdo harSe vartate / svAbhimatarAmavivAsana pUrvaka bharatA bhiSekopAyapraznanibandhano'tra harSaH varasmaraNahetuko vA / me mattaH kevalaM rAjyaM kRtsnaM rAjyaM " nirNIta kevalamiti triliGgaM tvetyoH " ityamaraH // 85 // adya rAmamitaH kSipraM vanaM prasthApayAmyaham | yauvarAjye ca bharataM kSipramevAbhiSecaye // 2 // idaM tvidAnIM saMpazye kenopAyena manthare / bharataH prApnuyAdrAjyaM na tu rAmaH kathaJcana // 3 // evamuktA tayA devyA mantharA pApadarzinI / rAmArthamupahiMsantI kaikeyImidamabravIt // 4 // hantedAnIM pravakSyAmi kaikeyi zrUyatAM ca me / yathA te bharato rAjyaM putraH prApsyati kevalam // 5 // kiM na smarasi kaikethi smarantI vA nigRhase / yaducyamAnamAtmArthaM mattastvaM zrotu micchasi // 6 // mayocyamAnaM yadi te zrotuM chando vilAsini / zrUyatAmabhidhAsyAmi zrutvA cApi vimRzyatAm // 7 // zrutvaivaM vacanaM tasyA mantharAyAstu kaikayI / kiJcidutthAya zayanAt svAstIrNAdidamabravIt // 8 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kimiti / he kaikeyi! tvaM ucyamAnaM tvayA bahuzaH kathyamAnaM AtmArthe AtmaprayojanaM mattaH zrotumicchasIti yat atastanna smarasi kim smarantI vA nigU se kimiti yojanA // 6 // mayeti / chandaH abhilASaH "chandaH padye'bhilASe ca" ityamaraH // 7 // zrutveti / kiJcidutthAnamAdarAtizayAt / adyeti / itaH nagarAt // 2 // 3 // evamukteti / rAmA rAmAbhiSekaprayojanam / upahiMsantI vidyAtapantI // 4 // hanteti haveM / kaikeyI svamatAnuvartinI jAteti hrssH| te putro bharataH kevalaM bharata eva yathA yenopAyena rAjyaM prApsyati tamupAyaM me mattaH zrUyatAm, tavopAyajJAnAbhAve matsakAzAcchUyatAmityarthaH // 5 // kiM na smarasIti / he kaikeyi ! yat yasmAt mayA ucyamAnaM AtmAyeM AtmaprayojanopAyaM / mattaH matsakAzAdeva / zrotumicchasi atastamupAyaM na smarasi kim ? smarantI vA nigrahase AcchAdayasi kim ? // 6 // mayeti / he vilAsini ! mayocyamAnaM tvatprayojanamiti zeSaH / ne chandaH icchA yadi // 7 // 8 // viSama0 vaM prapazya AlocayetyarthaH / tadupAyAparaMjJAnepi me mataH ayam // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 36 // utthAnaheturna zayyAdoSa ityAzayenAha-svAstIrNAditi // 8 // kathayeti / kathaya tvaM mamopAyamityasya vivaraNaM kenetyAdi // 9||10||vrN smArayituMgItha ko pUrvakathAmAha-tavetyAdi zlokadvayamekAnvayam / he kekeyi! devAsure devAsurasambandhini yuddhe / tava patiH devarAjasya sAhyakRt sAhAyyakRtsan / rAjarSibhiH svAzritaiH saha tvAM nopAdAya daNDakAn prati dakSiNAM dizaM AsthAya prApya / yatra timidhvajo vartate tadvaijayantAkhyaM puramagacchaditi sambandhaH // 12 // 12 // kathaya tvaM mamopAya kenopAyena mnthre| bharataHprApnuyAdrAjyaM na tu rAmaH kathaJcana // 9 // evamuktA tayA devyA mantharA paapdshinii| rAmArthamupahiMsantI kubjA vacanamabravIt // 10 // tava daivAsure yuddhe saha rAjarSibhiH ptiH| agacchattvAmupAdAya devarAjasya sAhyakRt // 13 // dizamAsthAya vai devi dakSiNAMdaNDakAn prti| vaijayantamiti khyAtaM puraM yatra timidhvajaH // 12 // sa zambara iti khyAtaH zatamAyo mahAsuraH / dadau zakrasya saGghAmaM devasaGgha rnirjitH|| 13 // tasmin mahati saGgrAme puruSAna kSatavikSatAn / rAtrau prasuptAna nanti sma tarasAsAdya rAkSasAH // 14 // tatrAkaronmahadyuddhaM rAjA dshrthstdaa| asurazca mahAbAhuH zastraizca zakalIkRtaH // 15 // apavAhya tvayA davi saGghAmAnnaSTacetanaH / tatrApi vikSitaH zastraiH patiste rakSitastvayA // 16 // kastimidhvajaH sa kIdRzaH sa kamaparAdhaM kRtavAnityavAha-sa iti / devasaGghaH anirjitaH devasaGghAn parAbhUya zakAya yuddhaM dadAvityarthaH // 13 // tasmi niti / kSatA bANazUlAdibhiH saJjAtavraNAH, vikSatAH khaDgaparazupaTTizAdibhirvividha prahatAH tAn rAtrau suptAn / pranti smetyabhidhAnAt purupANAM kSata vikSatatvaM divAyuddhakRtamityavagamyate / rAkSasAH asuraaH||14||tvti / tatra prasuptapradeze / tadArAtrI // 15 // apavAdyeti / he devi ! naSTacetanaH muunychitH| mahopAyam amoghopAyam (mahopAyamiti pAThaH) vara smArayituM pUrvakathAmAha taveti / zlokadvayamekaM vaakym| he devi! tava patiH devAsure yuddhe devarAjasya sAhyakRta sahAyabhUtassana tvAmupAdAya dakSiNAM dizamAsthAya Azritya sthitAna daNDakAna prati agacchata vaijayantaM paraM cAgalchan / timidhvajaH zambaraH // 9-12 // sa iti / / surairanirjitaH devasaGkha sahitasya zakrasya saMgrAma ddau|| 13 / / tasminniti / kSatavikSatAn-kSatAH zUlAdibhiH sanAtatraNAH, vikSatAH khagaparazupaTusAdibhiH vividha prahanAH tAna, rAbI prasuptAna prAnti smetyanena puruSANAM kSatavikSanatvaM divaayuddhkRtmityvgmyte||14|| tatreti / tatra suptpdeshe| tadA prhaarkaale||15||apvaahyeti / 16 // For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir te patiH tvayA sArathyaM kuNiyA saGgrAmAt / apavAhya anyatra nItvA / rakSitaH zItopacArairAgyAyitaH / tatra yatrApavAhitastasmin sthale / zastrevikSataH punayuddhe zastraiH vikSataH san lyA rkssitH| tato'pavAhya rakSita iti yojanA // 16 // tuSTenetyarddhamekaM vAkyam / dvidhA rakSaNAt dvau varau dattAviti bhAvaH // 17 // sa iti / ico pamityahIthai liG / tena dazarathena / tat varaM tathA icchayA dadAnItyuktam // 18 // kathamidaM tvayA jJAtamityatrAha-anabhi tuSTena tena dato te dvau varauzubhadarzane // 17 // satvayoktaH patidevi yadeccheyaM tadA varau / gRhIyAmiti tattena tathetyuktaM mahAtmanA // 18||anbhijnyaa hyahaM devi tvayaiva kathitA purA / kathaiSA tava tu snehAnmanasA dhAryate mayA // 19 // rAmAbhiSekasambhArAnigRhya ca nivartayAtau varau yAca bhartAraM bharatasyAbhiSecanam / pravAjanaM tu rAmasya tvaM varSANi caturdaza // 20 // caturdaza hi varSANi rAme pravAjite vanam / prajAbhAvagatasnehaH sthiraH putrI bhaviSyati // 21 // krodhAgAraM pravizyAdya kruddhavAzvapateH sute / zepvAnantarhitAyAM tvaM bhUmau malinavAsinI // 22 // mA smainaM pratyudIkSethA mA cainamabhibhASathAH / rudantI cApi taM dRSTvA jagatyAM zokalAlasA // 23 // kSeti // 19 // rAmAbhiSeketyAdisArdha zloka ekaanvyH| nigRhya balAtkRtya, bharimitizeSaH / rAmapravrAjanabharatAbhiSecanarUpI to varau yAcasva // 20 // caturdazasaGkhyA kimarthetyatrAha-caturdazati / prajAbhAvamatasnehaH prajAnAM bhAvaM abhiprAyaM gataH prAptaH sneho yasya sa tathoktaH / sthiraH aprakampyaH // 23 // evamupAyamupadizya upAyapravartanaprakAramAha-krodheti / praNayakalahAdinA kruddhAH striyo yatra vasanti tat krodhAgAram / anantarhitAyAM anAstRtAyAm | // 22 // mA smeti / taM dRSTvA rudantI zokalAlasA ca satI enaM mA pratyudIkSethAH mA cainamabhibhASathA ityanvayaH / jagatyAM bhUmo, zayAneti zeSaH // 23 // naSTacetanaH muuchitH| tvayA sAradhyaM kurvANayA / apavAhya anyatra nItvA rakSitaH, tatrApi tasmin sthale / zabaivikSataH punayuddha vizeSeNa tvayA rakSita itynvyH| tatrApi rakSita ityanena tatopyanyatra nItvA rakSita iti // 16-20 // caturdazeti / prajAbhAvagatasnehaH-prajAnAM bhAvagataH hRdayagataH snehaH svaviSayaka snehaH yasmin sa tathoktaH / sthiraH aprakampyaH bhaviSyati // 21 // krodhAgAraM kruddhAH striyo yatra zerate tatkrodhAgAram / malinavAsinI malinavatradharA satI ana ntahitAyAm anAvRtAyAM bhUmau zeSva zayitA bhava // 22 // mA smainamiti / enaM dazarathaM mA pratyudIkSethAH, na pazyedityarthaH / mAbhibhASethAH sambhASaNaM na kuru / - 10. For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 37 // TI.a.ko evaMkaraNe jhaTiti kAryasiddhirbhaviSyatItyAha-dayiteti / atra dayitAtvaviSaye / tvatkRte tvatpItinimittam // 24 // 25 // neti / mandasvabhAve alssv| bhAve ! saubhAgyabalaM saundaryabalam // 26 // varadAnavyatirikta maNyAdikaM ca na svIkurvityAha-maNIti / maNayaH ratnAni muktAzcetyekavadbhAvaH / mnnimukt| dayitA tvaM sadAbha ratra me nAsti sNshyH| tvatkRte sa mahArAjo vizedapi hutAzanam // 24 // na tvAM krodhayituM zakto na kruddhAM pratyudIkSitum / tava priyArtha rAjA hi prANAnapi parityajet // 25 // na hyatikramituM zaktastava vAkyaM mhiiptiH| mandasvabhAve buddhayasva saubhAgyabalamAtmanaH // 26 // maNimuktaM suvarNAni ratnAni vividhAni ca / dadyAddazaratho rAjA mA sma teSu manaH kRthAH // 27 // yau tau daivAsure yuddhe varau dazaratho'dadAt / tau smAraya mahAbhAge so'rtho mA tvAmatikramet // 28 // yadA tu te varaM dyAt svayamutthApya rAvavaH / vyavasthApya mahArAja tvamimaM vRNuyA varam // 29 // rAmaM pravrAjayAraNye nava varSANi paJca ca / bharataH kriyatAM rAjA pRthivyAH pArthivarSabhaH // 30 // caturdaza hi varSANi rAme pravAjite vanam / rUDhazca kRtamUlazca zeSaM sthAsyati te sutaH // 31 // ratnAni zreSTavastUni " ratnaM svajAtizreSThe'pi" ityamaraH / / 27 // yau tAviti / yattacchabdaprayogaH prasiddhyatizayadyotanArthaH / tau smAraya dAtavya | tvenetizeSaH / so'rthaH rAmavivAsanabharatAbhiSekarUpArthaH / mAtikameta sarvathA siddhayatyevetyarthaH / rAjJaH satyapratijJatvAditi bhAvaH // 28 // yadeti / / rAghavaH dazarathaH vyavasthApya satye sthApayitvA // 29 // 30 // caturdazeti / rUDhaH prasiddhaH abhivRddho vA, kRtamUlaH svavazIkRtamUlabala ityrthH| zeSa jagatyAM bhUmau zokalAlasA taM bhartAraM dRSTvA rudantI bhaveti zeSaH // 23 // yadyevaM kriyate tarhi mama bhartRparityAgarUpo'nartha eva syAdityata Aha-dayiteti / sadA sarvAvasthAsvapi / atra asminnarthe // 24-27 // yo tAviti / adadAditi chedaH / so'rtha iti chedaH / sortho mA tvAmatikramet asmaJcintitArthaH / rAmavivAsanabharatA bhiSekarUpo'rthaH tvA mAtikrameta mAtikramata, dazarathena maNiratnAdinA lobhitA satI prakrAntaM kArya (madhye)na parityaktamaIsIti bhAvaH // 28 // yadA viti rAghavaH dazarathaH utthApya tvAmiti zeSaH / te tubhyaM varaM dadyAdyadi tadA mahArAja dazarathaM vyavasthApya satye sthApayitvA // 29 // varamabhinIya darzayati-rAmamiti / atra zloka itikaraNaM draSTavyam / tathA ca iti varaM vRNuyA iti pUrveNAnvayaH // 30 // caturdazati / rUDhaH lbdhprtisstthH| kRtamUlA vazIkRtamUlabalaH / zeSa caturdazI // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir caturdazavarSavyatiriktaM puruSAyupazeSam // 31 // rAmapavAjanamiti / rAmapravrAjanaM ceti cakAreNa bharatAbhiSekaH samuccIyate // 32 // evamiti / rAmorAma ityatra arAma iti pdcchedH| arAmo bhaviSyati / idAnImeva prakRtisnehapAtraM na bhvissytiityrthH| yadvA rAmo bhaviSyati eka eva bhaviSyatI tyarthaH // 33 // yeneti / kRtamUlaH ruuddhmuulH| kRtamUla ityasyaiva vivaraNaM sNgRhiitetyrdhm| saMgRhItamanuSyazcenyatra bhaviSyatItyanuSajyate / saMgRhItAH anu / rAmapravAjanaM caiva devi yAcasva tNvrm| evaM siddhayanti putrasya sarvArthAstava bhAmini // 32 // eva pravAjitazcaiva rAmo'rAmo bhaviSyati / bharatazca hatAmitrastava rAjA bhaviSyati // 33 // yena kAlena rAmazca vanAtpratyAga mipyati / tena kAlena putraste kRtamUlo bhaviSyati / saMgRhItamanupyazca suhRdbhiH sArddhamAtmavAn // 34 // prAptakAlaM tu te manye rAjAnaM vItasAdhvasA / rAmAbhiSekasambhArAnigRhya vinivarttaya // 35 // anarthamartharUpeNa grAhitA sA tatastayA / hRSTA pratItA kaikeyI mantharAmidamabravIt // 36 // sA hi vAkyena kubjAyAH kizorIvo tpthnggtaa| kaikeyI vismayaM prAptA paraM paramadarzanA // 37 // rnyjitaaH| manuSyAH paurajAnapadAH yena sa tthoktH| tatra heturAtmavAniti // 34 // prAptakAlamiti / prAptakAlam abhimataprArthanocitakAlam / vItasAdhvasA / / vigtbhyaa| amuMkAlaM prAptakAlaM manye tena vinivartayeti smbndhH||35|| anarthamiti / anartha viruddhArtham / artharUpeNa anukUlArtharUpeNa / grAhitA bodhitA tathaiva pratItA jJAtavatI, ataeva dRSTA seti pratItetyasyopapAdanametat / kizorI vaDavA / utpathaM amArgam / prmdrshnaa,puretishessH||36||37|| varSavyatiriktapuruSAyuSakAlam / ataH punarAgamanepi na rAmasya rAjyAzeti tAtparyam // 31 // 32 // evamiti / rAmo'rAmo bhaviSyatIti svayameka eva bhaviSyati / ramayatyAnandayatIti rAmaH / munInAmiti zeSaH / / 33 // yeneti sArdhazlokamekaM vAkyam / tena kAlena caturdazasaMvatsarAtmakena kAlena / te tava putraH saMgRhIta manuSyassana suhRdbhissAI kRtamUlo bhaviSyatItyanvayaH // 34 // prAptakAlamiti / bItasAdhvasA tyaktabhayA satI tvaM rAjAnaM nigRhya nirbandhena svAdhInaM kRtvA rAmAbhiSekasambhArAnivartaya, patantrivartanaM prAptakAlaM manya ityarthaH / abhiSekasambhAranivartanasyAyameva kAla ityarthaH // 35 // anarthamityAdi zlokadvayamekAnvayam / anartha rAmavivAsanarUpam, vastutaH svasyaiva prtikuulmityrthH| artharUpeNa anukUlArtharUpeNa / grAhitA pratibodhitA / pratItA tayaiva gRhItArthI, ata eva hRssttaa||36|| seti| For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 38 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kubja iti / nAbhijAnAmIti etAvatkAlamitizeSaH / pRthivyAM yAvatyaH kubjAH santi tAsAM sarvAsAM madhye tvamuttamA buddhinizvaye viSaye / anena kubjAnAM prAyeNa buddhitaikSNyamastIti dyotitam // 38 // tvameveti / samavabuddhayeyamiti zaki liG // 39 // santIti / dussaMsthitAH duHsannivezAH // 40 // kubje tvAM nAbhijAnAmi zreSThAM zreSThAbhidhAyinIm / pRthivyAmasi kubjAnAmuttamA buddhinizvaye // 38 // tvameva tu mamArtheSu nityayuktA hitaiSiNI / nAhaM samavabuddhayeyaM kubje rAjJaH cikIrSitam // 39 // santi dussaMsthitAH kubjA krAH paramapApikAH / tvaM padmamiva vAtena sannatA priyadarzanA // 40 // uraste'bhiniviSTaM vai yAvatskandhAt samunnatam | adhastAccodaraM zAtaM sunAbhamiva lajjitam // 41 // paripUrNa tu jaghanaM supInau ca payodharau / vimalendu samaM vaktramaho rAjasi manthare // 42 // jaghanaM tava nirghuSTaM razanAdAmazobhitam / jaGke bhRzamupanyaste pAdau cApyAyatAvubhau // 43 // tvamAyatAbhyAM sakthibhyAM manthare kSaumavAsinI / agrato mama gacchantI rAjahaMsIva raajse||44|| ura iti / te uraH abhiniviSTaM abhinivezavat sat skandhAbhyAM sparddhamAnaM sat yAvatskandhAt skandhaparyantaM samunnatamityutprekSA / adhastAt uraso 'dhastAt sthitaM sunAbhaM zobhananAbhi / yogavibhAgAdaca / udaraM urasaH sajAtIyasya unnatiM dRSTvA lajjitamiva zAtaM kRzam ||41|| paripUrNamiti / pari pUrNa pRthulam // 42 // jaghanamiti / upanyaste saMzliSTe susanniveze vA / Ayatau dIrghau // 43 // tvamiti / sakthibhyAM UrubhyAM "sakthi kIve pumAnUruH utpathaM gatA amArga gatA kizorI baDhavA, parabhadarzanA sundarI / yadvA param atyantam adarzanA viruddhadarzanA paraM vismayaM prAptA kaikeyI mantharAmabravIditi sambandhaH // 37 // kubja iti / zreSThAbhidhAyinAM zreSThavacanamabhidadhAti vaktIti tathA hitopadezaM kurvantImityarthaH zreSThAM tvAM nAbhijAnAmi / zreSThatvamevAha pRthivyAmiti / buddhinizvaye uttamAsi || 18 || mama hitAcaraNenApi tavottamatvamityAha tvameveti / hitaiSiNI bhavasIti zeSaH / rAjJaH cikIrSitaM kartumiSTaM rAmA bhiSekam // 39 || santIti / dussaMsthitAH duSTAvayavasaMsthAnavizeSayuktAH tvaM priyadarzanA sundarI, tvaM padmamitra vAtena sannatA namrAsi yathA sahajasundaraM padmaM vAtena namramapi na nindyate tathA vAtodrekAt vakratAmApatrApi tvaM na nindyAsIti bhAvaH // 40 // ura iti / uraH vakSaH abhiniviSTam abhitaH pArzvayorniviSTan / samasanni vezam yAvatsaMsthAnam, madhya iti yAvata / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH / yAvatskandhAtsamunnatamiti pATha yAvatskandhAt skndhpryntm| samunnatam ucchritm| adhastAva vakSasodhaH pradeze sthitamiti zeSaH / sunAbhaM zobhananAbhi, udaraM ca lajitamiva zAtam, urasa unnatiM dRSTvA trIDitamiva kRzamityarthaH / adhastAcaiva saMjJAnamiti pAMThe sunAbhazabdenodaramucyate // 41 // 42 // jaghanamiti / razanAdAmazobhitaM sata nirghuSTaM zabdAyamAnam, upanyaste samIcInAvayavasaMsthAnayukte // 43 // tvamiti / " For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 9 // 38 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ityamaraH / upalakSaNe tRtIyA // 14 // Asanniti / anyAH laukikyaH mAyAH // 45 // taveti / sthagu uronismRtonnatavikRtAvayavavizeSaH / sthaghoNaM nAsikAkArarathAvayavavizeSaH / "smRtiya'tItaviSayA matirAgAmigocarA / buddhistAtkAlikI jJeyA prajJA kAlikI matA // " ityuktaviSayavibhAgena Asan yAH zambare mAyAH shsrmsuraadhipe| sarvAstvayi niviSTAstA bhUyazcAnyAH sahasrazaH // 45 // tavedaM sthagu yaddIrgha sthaghoNamivAyatam / matayaH kSatravidyAzca mAyAzcAtra vasanti te // 46 // atra te pratimokSyAmi mAlAM kubje hiraNmayIm / abhiSikte ca bharate rAghave ca vanaM gate // 47 // jAtyena ca suvarNena suniSTaptena manthare / labdhArthA ca pratItA ca lepayiSyAmi te sthagu // 48 // mukhe ca tilakaM citraM jAtarUpamayaM zubham / kArayiSyAmi te kubje zubhAnyAbharaNAni ca // 49 // paridhAya zubhe vastre devateva caripyasi // 50 // candramAhvayamAnena mukhenApratimAnanA / gamiSyasi gati mukhyAM garvayantI dviSajanam // 51 // materbAhulyam / trividyAH rAjanItayaH / mAyAH vicitrkutsitshktyH| atra sthaguni // 46 // 47 // jAtyeneti / uttamasvarNajAtau bhavaM jAtyam / digaa| ditvAt yat / suniSTaptena sudrutena suvarNena / lepayiSyAbhi suvarNaka kenAlaGkariSyAmItyarthaH / yadvA candanasaMghRSTasuvarNena saha lepayiSyAmItyarthaH / pratItA santuSTA // 48 // mukha iti / jAtarUpamayaM suvarNamayam / citraM nAnAratnakhacitatayA nAnAvarNam / tilakaM tilakAkAraM bhUSaNam // 49 // 20 // candramiti / / AyatAbhyAM sakthibhyAmUrubhyAm // 14 // 45 // taveti / sthagu vistRtonnatAvayavasaMnivezam, vakSa ityarthaH / rathaghoNaM cakrarandhrasamIponnatapradezaH, tadvadAyatam / pArzvayoH samasaMnivezaH madhye unnato lokavilakSaNo vakSoSizeSaH sthgushbdaarthH| tataH kimata Aha mataya iti / matayaH "smRtiya'tItaviSayA matirAgAmi gocarA / budristAtkAlikI jeyA prajJA baikAlikI matA // " ityuktaviSayavibhAgena materbAhulyama / kSatravidyA rAjanItayaH, mAyAH vicitrakutsita zaktayaH / atra, sthaguni / vasanti tiSThanti // 46 // atreti / atra te tava sthaguni mAlA pratimokSyAmi sthApayAmi // 47 // kizca jAtyeneti / labdhArthA prAptamanorathA pranItA saMtuSTA jAtyena zuddhena suvarNenAlaMkRtaM te sthagu candanAdinA lepayiSyAmItyarthaH / jAtyena jAto bhavaM jAtyam / tena suvarNena lepayiSyAmi, uttamasuvarNakRtena kA kinAlaGkariSyAmIti vArthaH / candanasaMvRSTasuvarNena lepayiSyAmIti vAryaH / jAtyasuniSTaptasuvarNakRtabhUSaNena lepayiSyAmi guptaM karipyAmIti vArthaH / tathAvidha suvarNasadRzacandanAdinA lepayiSyAmItivArthaH // 18-50 // candramiti / candramAhvayamAnena candra muhuH sparddhamAnena dviSajane garva kurvantI mukhyAM gatiM gami For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Sh Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org bhA.rA.bha. TI.a.kA. AhvayamAnena sparddhamAnena "spAyAmAGaH" ityAtmanepadam / mukhena hetunA apratimAnanA apratidvandvamukhI / dviSajanaM matsapatnIjanaM prati / garvayantI garva kurvntii| garvazabdAttatkarotIti NyantAt zatrAdi / svArtha Ninityeke / mukhyAM tRNIkRtasarvajanAm / gatiM pAdanyAsavizeSam / gamiSyasi kariSyasi / tavApi kubjAH kubjAyAH sarvAbharaNabhUSitAH / pAdau paricariSyanti yathaiva tvaM sadA mama // 52 // iti prazasyamAnA sA kaikeyImidamabravIt / zayAnAM zayane zubhra vedyAmagnizikhAmiva // 53 // gatodake setubandho na kalyANi vidhIyate / uttiSTha kuru kalyANi rAjAnamanudarzaya // 54 // tathA protsAhitA devI gatvA mantharayA saha / krodhAgAraM vizAlAkSI saubhAgyamadagarvitA // 55 // anekazatasAhasraM muktAhAraM vraanggnaa| avamucya varA hANi zubhAnyAbharaNAni ca // 56 / / tato hemopamA tatra kubjAvAkyavazaMgatA / saMvizyabhUmau kaikeyI mantharAmida mabravIt // 57 // iha vA mAM mRtAM kubje nRpAyAvedayiSyasi / vanaM tu rAghave prApte bharataHprApsyatikSitim // 18 // na suvarNena me hyoM na ratnairna ca bhUSaNaiH / eSa me jIvitasyAnto rAmo yadyabhiSicyate // 59 // atho punastAM mahiSIM mahIkSito vacobhiratyarthamahAparAkramaiH / uvAca kubjA bharatasya mAtaraM hitaM vaco rAmamupetya cAhitam // 6 // odanapAkaM pacatItivanirdezaH // 51-53 // gatodaka iti / he kalyANi! kuru mduktprkaarmitishessH| rAjAnamanudarzaya, kossaagaarmitishessH| yadvA / anudarzaya pratIkSasvetyarthaH // 54 // tathA protsAhitetyAdi zlokatrayamekAnvayam / anekazatasAhavaM bahumUlyamiti yAvat "zatamAnaviMzatika-" ityaa| dinA kiitaarthe'nn|| 55-57 / / iheti / nRpAya madupekSakAya // 28 // 29 // kaikeyInizcayaM draDhayati-atho iti / rAmamupetya rAmamuhitya // 60 // 61 // pyasi // 51-53 // evaM vRthAjalpena kAlAtyayo mAstviti tvarayati gatetyAdi / rAmAbhiSekAnantaraM baragrahaNaM vyarthamityarthaH / rAja namanudarzaya, rAjAgamanaM pratIkSasvetyarthaH / yadA rAjAnamanudarzaya krodhAgAramiti zeSaH // 54 // 55 // anekazatasAhasra bahumUlyam avamucya tyaktvA // 5 // hemopamA suvarNAGgI // 5 // heti / he kubje ! rAghave vanaM prApte sati bharataH kSiti prApsyatIti nRpAya kekayarAjAya AvedayiSyasi no cediti zeSaH / mAndikoSAgAre mRtAM satI vA kekaya rAjAyAvedayiSyasi / yadvA madupekSakAya dazarathAyAvedayiSyasi / yadi me sAMtvanA tadA rAghave vanaM prApte bharataH kSitiM prApayati nata pkssaantrmityrthH||56||5|| // 39 // For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir tatheti / atividdhA atiduHkhitA nidhAya hastI hRdaya iti vismayAbhinayaH / ativismitA atisnigdhA / kathaM madaniTaM kariSyatIti / kupitA rAmA bhiSekapravartakaM bhartAramuddizya kupitetyarthaH // 62 // 63 // ahamiti / ito gacchatIti vartamAnasAmIpye laT // 64 // atheti / medinImadhizizye prapatsyate rAjyamidaM hi rAvavo yadi dhruvaM tvaM sasutA ca tsyse| ato hi kalyANi yatasva tattathA yathA sutaste bharato'bhiSekSyate // 6 // tathAtividdhA mahiSI tu kubjayAsamAhatAvAgipubhirmuhurmuhuH / nidhAya hastau hRdaye'ti vismitA zazaMsa kubjAMkupitA punaH punH||32|| yamasya vAmAM viSayaM gatAmito nizAmya kunje prtivedyissysi| vanaM gate vA sucirAya rAghave samRddhakAmo bharato bhaviSyati // 63 // ahaM hi naivAstaraNAni na srajo na candanaM naanyjnpaanbhojnm|n kiJcidicchAmi na ceha jIvitaM na cedito gacchati rAghavo vanam // 64 // athaitaduktvA vacanaM sudAruNaM nidhAya sarvAbharaNAni bhAminI / asaMpRtAmAstaraNena medinI tadAdhizizye patiteva kinnarI // 65 // udiirnnsNrmbhtmovRtaannaatthaavmuktottmmaalybhuussnnaa| narendrapatnI vimalA babhUva sA tamovRtA dyauriva manatArakA // 66 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe navamaH sargaH // 9 // "aghizIisthAsAM karma" itisaptamyarthe dvitIyA // 65 // udIrNeti / udIrNaH utkaTaHsaMrambhaH kopaH sa eva tamaH tena vRtaannaa| vimalA pUrva vimalA tamovRtA niilaabhryukttmovRtaa| manatArakA astamitatArakA // 66 // iti zrIgo zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA ayodhyAkANDavyAkhyAne navamaH sargaH // 9 // atho iti / atyarthamahAparAkramaiH mahArairvacobhiru palakSitA // 60 // 61 // nayeti / kupitA, rAjAnaM pranIti shessH| atividdhA saMtatA muhurmuhuH samAhatA pIDitA zazaMsa uvAcetyarthaH // 62 // yamasyeti / atra zloke itipadaM kekayarAjAyeti padaM vA dazarathAyeti padaM vA adhyAhAryam / / 63 / / ahamiti / nAnanapAnabhojana mitytraikvdbhaavH| AstaraNAni citrakambalAdIni // 64 / ayeti / aba mandarAsamIpe pratijJAnantaram sarvAbharaNAni nidhAya nikSipya, bhUmAviti zeSaH / puNya kSayAt bhUmau patitA kinarIva medinI medinyAm adhizizye / satamyarve dvitIyA / asaMvRtA mudutalpAdinA anAcchAditAm // 69 // udIrNeti / tadA zayana M kAle, udIrNaH udiktasaMrambhaH krodha eva tamaH tena vRtamAnanaM yasyAstA nayoktA, vimanAH durmanAH manatArakA astamitatArakA dyauH AkAzamiva sthitA // 66 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM navamaH sargaH // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pA.ga.bha. 1201 atha pUrvoktaM kaikeyIkodhamavicAlyatvamucanAyAnuvadan rAjJaH kaikeyIdarzanAnunayoM darzayati-vidarziteti / vidarzitA viparItaM bodhitA TI.a.kA. digdhaviddhA viSaliptabANena prhtaa| "viSAkte digdhaliptako" ityamaraH // 1 // nizcityeti / sA kaikeyI kRtyaM kartavyaM puroktarItyA manasAsa. nizcitya / sarvaM tvaduktaM samyagiti mantharAyai AcacakSetisambandhaH // 2 // sA dInetyardhatrayamekaM vAkyam / dInA atra svodyogaH phaliSyati / vidarzitA yadA devI kubjayA pApayA bhRzam / tadA zete sma sA bhUmau digdhaviddhava kinnarI ||1||nishcity manasA kRtyaM sA samyagiti bhAminI / mantharAyai zanaiH sarvamAcacakSe vickssnnaa||2|| sA dInA nizcayaM kRtvA mantharAvAkyamohitA / nAgakanyeva nizvasya dIrghamuSNaM ca bhAminI / muhUrta cintayAmAsa mArgamAtmasukhAvaham // 3 // sA suhRccArthakAmA ca tanizamya sunizcayam / babhUva paramaprItA siddhi prApyeva mantharA // 4 // atha sA marSitA devI samyaka kRtvA vinizcayam / saMvivezAbalA bhUmau nivezya bhRkuTI mukhe // 5 // naveti zaGkayA dInA / mArga upAyam / etadardhatrayaM nizcityeti pUrvazlokAt pUrvameva nivezanIyam / arthasaGgatisvArasyAt // 3 // seti / taM , nizcayaM iha vA mAM mRtAm ' ityAdinA pUrvasargAntoktanizcayam / nizamya zrutvA / siddhiM nizcayaphalam / prApyeva prItA // 4 // atheti / punaH / vidarziteti / viparItamartha grAhitA yadAbhavat tadA digdhaviddhA digdhena viSAktena bANena biddhA pratihatA kinarIva // 1 // nizcityeti / sA svayaM manasA kRtya mantharopadiSTaM kArya nizcitya yuktamevaitaditi nirdhArya AvAbhyAmAlocitaM sarva samyageveti mantharAya zanairAcacakSa ityanvayaH // 2 // sA dInetyAdi sArdhazloka ekaanvyH| dInA svodyogo bhaviSyati vA naveti nizcayAbhAvAt nizcayaM kRtvA svodyogaH phalipyatIti nizcayaM kRtvA AtmasukhAvaha mArga taM nizcitopAyaM muhUrta cintayAmAsa // 3 // seti / mantharA suhRta paramArthabhUtA / arthakAmA kaikeyIkAryaparA / nizcayaM kaikeyI taM kAryanizcayaM nizamya jJAtvA siddhiM prApyeva paramaprItA babhUva / saMvivezAbalA bhUmAviti punaH saMvezanoktirbhukuTIkaraNavizeSakathanArtham // 4 // 5 // // 4 // viSama-kinarI kAmarUpapradhAno jAtivizeSaH // 1 // satya vApayA nikRtinAnyA asuryo| "anahIMyAvayA''kSaptA kaikeyA api sadgatiH / tvA tu bharata neSA gata nirayAniti / tathApi sA pAyadAvezAcakAra vappazomanan / nikrati ma sA zikSA mayA tamasi zAmpate " iti tAtparya nirNaye navame AcAryoktaH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin saMvezanAbhidhAnaM ropasUcaka bhrukuTIkaraNamAlyabhUSaNApavedhAdivizeSapradarzanArtham / bhrukuTIM krodhajanitAkAravizeSam ||5|| pUrva tyaktabhUSaNAdInAmaudAsI nyena bhUmau vizeSaM darzayati tata iti / yAnyapyaviddhAni tAni bhUmiM prapedire natu manUSikAm / krodhAtizayasUcanAya bhUmAvutsarjanam ||6|| vyAkIrNatva dyotanAya tAni varNayati tayetyAdinA // 7 // krodhAgAra iti / gatasattvA kSINavelA, vigatAsuritivArthaH / " dravyAsu vyavasAyeSu sattvamastrI tu tatazcitrANi mAlyAni divyAnyAbharaNAni ca / apaviddhAni kaikeyyA tAni bhUmi prapedire // 6 // tayA tAnyu paviddhAni mAlyAnyAbharaNAni ca / azobhayanta vasudhAM nakSatrANi yathA nabhaH // 7 // krodhAgAre nipatitA sA babhau malinAmbarA / ekaveNI dRDhaM badhvA gatasattveva kinnarI // 8 // AjJApya tu mahArAjo rAghavasyAbhiSecanam / upasthAna manujJApya praviveza nivezanam // 9 // adya rAmAbhiSeko vai prasiddha iti jajJivAn / priyAhI priyamAkhyAtuM vivezAntaH puraM vazI // 10 // sa kaikeyyA gRhaM zreSThaM praviveza mahAyazAH / pANDarAbhramivAkAzaM rAhuyuktaM nizAkaraH // 11 // jantuSu" ityamaraH // 8 // AjJApyeti / AjJApya sumantrAdInniyamya / abhiSecanaM abhiSecanasAdhanaM prati / upasthAnaM AsthAnam, sad ityarthaH / anu jJApya anujJAM kArayitvA / yadvA paJcamasarge 'guruNA tvabhyanujJAtaH' ityuktatvAdvasiSTha evopasthAnazabdenocyate // 9 // adyeti / rAmAbhiSekaH adya vai idAnImeva prasiddha iti jajJivAn / itaHpUrva kaikeyyAH zrotumavakAzo nAstIti jJAtavAnityarthaH / sarvamasya vaze vartata iti vazI svatantraH / ataH svayameva priyAha kekayI prati priyamAkhyAtumantaHpuraM viveza // 10 // sa iti / svavAdhaka kaikeyIyuktatvAdvAhuyuktamityuktam // 11 // tata iti / apaviddhAni tyaktAni // 6 // 7 // krodhAgAra iti / gatasatyeSa gatAsuriva // 8 // AjJApyeti / abhiSecanam abhiSekasAdhanam / pratijJApya niyamya sumantrAdIniti zeSaH / upasthAnaM sadaH / anujJApya anujJAM kArayitvA sabhyairanujJAna ityargaH // 9 // adyeti / rAmAbhiSekaH, adyaiva dadAnImeva prasiddha iti jajJivAna itaH pUrva kaikeyyA jJAtumavakAzo nAstIti jJAtavAnityarthaH / ataH svayameva miyAhI kaikeyI prati priyamAkhyAtuM antaHpuraM vivesh| paJcamasarge "vivezAntaHpuraM rAjA siMho giriguhAmiva " ityuktasyaivAntaHpurapravezasya punaH kathanaM kathAsaGgatyartham // 10 // sa iti / atra gRhasya kekedhIyuktatayA pANDarAva rAhuyuktAkAzasAhadayaM draSTavyam // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.ga.bha. // 4 // atha dazarathasya kaikeyIvacanakartavyatvAya rAmAbhiSekavighnamiyaM kariSyatIti buddhyanutpAdAya ca ratibhAvoddIpanAnyantaHpure darzayati-zuketyAdi / vAdivaravasaMghuSTaM vINAdicaturvidhavAdyavAnunAditam "tataM vINAdikaM vAdyamAnadaM murajAdikam / vaMzAdikaM tu supiraM kAMsyatAlAdikaM dhanam / caturvidha midaM vAdyaM vAditrAtodhanAmakam // " ityamaraH / kujAdInAM priyAnukUlyahetutvAitivRddhihetutvam // 12 // latAgRheH citragRhezvopalakSitam / dAntAH zukabarhiNasaMdhuSTaM krauJcahaMsastAyutam / vAdivaravasaMdhuSTaM kubjAvAmanikAyutam // 12 // latAgRhaizcitragRhaizcampakA zokazobhitaiH / dAntarAjatasauvarNavedikAbhiH samAyutam // 13 // nityapuSpaphalairvRkSairvApIbhizcopazobhitam / dAntarAjatasauvarNaiH saMvRtaM paramAsanaiH // 14 // vividhairannapAnazca bhakSyaizca vividhairapi / upapannaM mahAhezca bhUSitastri divopamam // 15 // tat pravizya mahArAjaH svamantaHpuramRddhimat / na dadarza priyAM rAjA kaikeyIM zayanottame // 16 // sa kAmabalasaMyukto ratyartha manujAdhipaH / apazyan dayitAM bhAryA papraccha viSasAda ca // 17 // na hi tasya purA devI tAM velaamtyvrttt| na ca rAjA gRhaM zUnyaM praviveza kadAcana // 8 // tato gRhagato rAjA kaikeyIM paryaTacchatA yathApuramavijJAya svArthalipsumapaNDitAm // 19 // dntnirmitaaH| nityapuSpaphalairiti dohadavizeSAditijJeyam // 13 // 14 // vividhairiti / bhakSyaiH apUpAdibhiH bhUpitaiH strIjanairitizeSaH / ataeva tridivo pamam // 15 // 16 // sa iti / kAmavalasaMyukta uddIpanadarzanAducitakAlatvAcceti bhAvaH / ataeva ratyartha prapaccha va gatAsItyevam / pratyuttarAbhAvAdiSa sAda ca // 17 // viSAdahetumAha-na hIti / tAM velAM rativelAm // 18 // tata iti / kaikeyI svArthaliptuM svaprayojanaparAm / avijJAya yathApura zuketi / rutAyutaM katayuktam / kubjAvAmanikAyutam kubjAH gaDulAH / vAmanikAH hasvAH / dAntAH hastidantaH kRtAH // 12-16 // sa iti / kAmabalaM manma thodrekA, ttsNyuktH| ata eva ratyarthe bhAryAmapaDyana papraccha / pratIhArImitizeSaH / viSasAda ca // 17 // viSAdahetumevAha-nahIti / hi yasmAt purA pUrva devI kaikeyI, tasya dazarathasya tAM velAm AgamanasamayaM nAtyavartata naatikraantvtii| pUrva bharturAgamane divyAlaGkArayuktA sasmitA kaikeyI bharturAnandaM janayantI satI taM samayaM nAtikrAmati, idAnIM cAtikrAntati viSAdaH / na ceti / zUnyaM kaikeyIrahitaM gRham // 18 // tata iti / svArthalipsuM svArtha bharatAbhiSekarUpaM landhu // 41 // For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra yathApUrva / paryapRcchata prtihaariimitishessH| pUrvamadarzanakAle yathA pRcchati tathApRcchadityarthaH // 12||20||prtihaaryaa iti / bhUyaH atizayena / adarzanaviSAdAdapi krodhAgArapravezazravaNAdatizayena viSasAda lulitavyAkulendriyaH lulitAni cUrNitAni vyAkulAni svasvaviSayagrahaNAsamarthAni indri yANi yasya sa tathoktaH // 21 // tatreti / atathocitAM bhUmizayanAnIMm // 22 // rAmAbhiSekasaMrambhe sapanImAtuHkrodhastAnimitta iti kuto rAjA pratihArI tvathovAca santrastA sukRtAJjaliH / deva devI bhRzaM kruddhA krodhAgAramabhidvatA // 20 // pratihAryA vacaH zrutvA rAjA prmdumnaaH| viSasAda punarbhUyo lulitavyAkulendriyaH // 21 // tatra tAM patitAM bhUmau zayAnA matathocitAm / pratapta iva duHkhena sopazyajagatIpatiH // 22 // sa vRddhastaruNI bhAryA prANebhyo'pi garIyasIm / apApaH pApasaGkalpAM dadarza dharaNItale // 23 // latAmiva viniSkRttAM patitAM devatAmiva / kinnarImiva nirdhUtAM cyutAmapsarasaM yathA // 21 // mAyAmiva paribhraSTAM hariNImiva saMyutAm / kareNumiva digdhena viddhAM mRgayunA vne||25|| na jJAtavAnityatrAha-sa iti / akuTilatvAt vyAmohAcca na jJAtavAniti bhAvaH // 23 // tadarzanasya dussahatvamAha-latAmiveti / patitA bhUgatAM nie'tAm "dhUbh kmpne"| vyAkulitAmitiyAvat / cyutAM diva itizeSaH // 24 // mAyAmiti / vAmImiva paribhraSyAmityapi pAThaH-vAmI vaDavAM / "vAmyazvavaDavA" itymrH| saMyatAM vAgurayA badAm / digdhena vipaliptavANena / "vipAte digpaliptakau" itymrH| mRgayunA vyAghena / samyagbhUgatatvA / kAmAm , apaNDitAm AgAmikAryAnabhijJAm / yadhApuraM yathApUrvam / avijJAya adRSTvA / pUrva yathA adarzanakAle pRcchati tathA paryapRcchata, pratIhArI mitishessH| Su19 // pratihArIti / pratihArI dauvArikI, he deva! devI kruddhA krodhAgAramabhidutetyuvAca // 20 // pratihAryA iti / punaH bhayodhika viSasAdeti adarzanamAtreNa prathama prAptaviSAdasya krodhAgArabhavezazravaNAdviSAdAdhikyam / lulitavyAkulendriyaH / lulitAni kSubhitAni vyAkulAni cakSalAni indriyANi yasya sa tathoktaH // 21 // tatreti / tatra krodhAgAre, atathocitAma adhazzayanAdyanucitAm // 22 // sa iti / pApasaGkalpAm-pApaH rAmAbhiSekavidhAtAnukUlaH saGkalpo manoratho yasyAstAm // 23 // latAmiti / viniSkRttAM chinnAm / patitAM puNyakSayAtsvargAtparibhraSTAma, devatAmiva sthitAma, cyutAM svargacyutAma, mAyAmiva paribhraSTA paramohanArtha prayuktA mAyAmiva sthitAm , saMyatA vAgurAdinA baddhAma, hariNImiva sthitAm bane mRgayunA vyAdhena karjA, digdhena viSAlitavANena viddhA pradatAm kareNuM kariNImiva sthitAm bhAryA dadazeti pUrveNAnvayaH // 24 // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 42 // itpadayanIyatvadarzanIyatvavilulitavarNatvanizceSTatvasantApAvahatvAni kramAlatAdyaupamyena labhyante // 25 // mahAgaja iti / abhisaMtrastacetanaH / / abhitaH samyak vastA cetanA buddhiryasya / kimarthecchuH uta rogagrastAuta kuddheti trAsaH / kamalapatrAkSImiti kAmitvadye tanam // 26 // 27 // neti / sa... mahAgaja ivAraNye snehAtparimamarza tAm / parimazya ca pANibhyAmabhisantrastacetanaH // 26 // kAmI kamalapatrAkSI muvAca vanitAmidam // 27 // na te'hamabhijAnAmi krodhamAtmani saMzritam / devi kenAbhizaptAsi kena vAsi vimAnitA // 28 // yadidaM mama duHkhAya zeSe kalyANi pAMsuSu / bhUmau zeSe kimartha tvaM mayi kalyANacetasi // 29 // bhUtopahatacitteva mama cittapramAthinI // 30 // santi me kuzalA vaidyAstvabhituSTAzca sarvazaH / sukhitAM tvAM kari pyanti vyAdhimAcakSva bhAmini // 31 // kasya vA te priyaM kArya kena vA vipriyaM kRtam / kaH priyaM labhatAmadya ko vA sumahadapriyam // 32 // mArodIrmA ca kAstviM devi samparizoSaNam / avadhyo vadhyatAM ko vA ko vA vadhyo vimucyatAm // 33 // daridraH ko bhavatvATyo dravyavAna vApyakiJcanaH // 34 // Atmani tvayi mayi vA abhizaptA parupitA // 28 // yaditi / pAMsuSu zeSa iti yat idaM mama duHkhAyeti sambandhaH // 29 // bhUtopahatacitteva pizAcagrasta citteva // 30 // rogapakSaM pariharati-santIti / abhitussttaaHdaanmaanaadibhiH||31|| krodhapakSe parihAramAha-kasya veti / kasyeti tRtIyArthe paSThI / kena vA / tepriyaM kRtmityrthH| priyApriyakAriNoH phalamAha kaH priyamiti // 32 // maarodiiriti| mArodIH rodanaM mAkAH / samparizoSaNaM kAyakkezam // 33 // 34 // mahAgaja iti / araNye mahAgajaH pUrvoktavizeSaNayuktAM kareNumivetyanuSajyate / nehAta tAM kaikeyI parimuzya parispRzya, abhisaMtrastacetanaH kiM kariSyati kiM vadiSyatItyAmasaMtrastA cetanA dhIryasya sa tathA / kAmI dazarathaH / banitAmidamuvAcetyanvayaH // 27 // na te'hamiti / he devi ! Atmani mayi saMcita | te taba krodhaM krodhakAraNam, ahaM nAbhijAnAmi kenAbhiyuktA ninditA vimAnitA nirAkRtA tatsatvaM kathayeti bhAvaH // 28 // yadidamiti / he kalyANi / tvaM pAMsuSa zeSe lUThasIti yat idaM parivartanaM mama duHkhAya bhavati / kalyANacetasi kica anapakAriNIti yAvat / mayi jIvati sati zeSaH / tvaM kimarthaM zeSeSnean zayitAli, bhUtopahatacitteva-prahAviSTacineva // 29 // 30 // santIti / kuzalA:-sarvavyAdhinivAraNakuzalAH, abhituSTAH, madIyasatkArairiti zeSaH / / sarvazaH-sarvaprakAreNa, vyAdhimAcakSveti vyAdhiprayuktaM cecchayanAmiti zeSaH // 31 // kasya vetyAdi / tvayA kasya vA priyaM kArya kena vA vipriyaM kRtam pakSadvayanimittopi krodho mAtsvityAha-kaH priyamityAdi / ko vA mattaH priyaM labhatA ko vA apriyaM labhatAm // 32 // parizoSaNam kAyakezaH // 33 // 34 // For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir arthecchApakSaM pariharati-ahamiti / mama jIvanenApi hetunA tvatpriyaM vyAintuM notsahe, latpriyArtha jIvitamapi prityjaamiityrthH| Atmani balaM tvayi vidyamAnaM vAllabhyaM balam // 35-37 // cakraM sUryasya rathacakram, AjJA vaa| prAcInA ityAdi prAcInAdidezAH ye santItizeSaH / tatra teSu dezeSu dhanadhAnyam ahaM caiva madIyAzca sarve tava vshaanugaaH| na te kiJcidabhiprAyaM vyAhantumahamutsahe // 35 // Atmano jIvitenApi brUhi yanmanasecchasi / balamAtmani jAnantI na mAM zaGkitumarhasi // 36 // kariSyAmi tava prItiM sukRtenApi te zape // 37 // yAvadAvarttate cakraM tAvatI me vasundharA / prAcInAH sindhusauvIrAH saurASTrA dakSiNApathAH // 38 // vaGgAGgamagadhA matsyAH samRddhAH kAzikosalAH / tatra jAtaM bahudravyaM dhanadhAnyamajAvikam // 39 // tatovRNISva kaikeyi yadyattvaM manasecchasi // 40 // kimAyAsena te bhIru uttiSThottiSTha zobhane / tattvaM me brUhi kaikeyi yataste bhayamAgatam // 41 // tatte vyapanayiSyAmi nIhAramiva razmivAn // 42 // tathoktA sA samAzvastA vaktukAmA tadapriyam / paripIDayituMbhRyo bhartAramupacakrame // 43 // ityArSe0 zrIrAmAyaNe zrImadayodhyAkANDe dazamaH sargaH // 10 // d yadastIti shessH| tataH tatra // 38-40 // kimiti| AyAsena bhuushynaayaasen| tat bhayanimittam / razmivAna suuryH||41||42|| tathati / paripIDa yituM pratijJAkaraNena nirbandhayitum // 43 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dazamaH sargaH // 10 // na te kinidityAdi / te tava abhiprAyam / abhipretaM manoratham kiSita kizcinmAtramapi vyAhantum ahaM notsahe, ataH Atmano jIvitenApi yadicchasi tad hi / yadvA Atmano jIvitenApi nijajIvitenApi hetunA tvatmiyaM vyAhantuM notsaha iti vArthaH / balabhiti / Atmani tvayi, balaM mAmakamemAkhyaM balaM jAnantI satI mAM zadvituM nAIsi, tvayi matpremNo garIyastvAcchaGkA na kAryetyarthaH / sukRtenApi zape, kimutAnyairiti bhAvaH / yadvA Atmani mayi balaM dusskr| syApi saMpAdanasAmarthya jAnantI satI manorathaH siddhyati vA naveti zaGkA kartuM nAhasItivArthaH // 35-37 // yAvadityAdi / cakraM bhUcakram AjJAcakraM vA sUryamaNDalaM vA yAvadAvartate, tAvatI tAvadvistIrNA vasundharA bhUmiH, me mama, AdhIneti zeSaH / prAcInA ityAdi / ye janapadAH santi, tatra teSu, jAtaM yaddhanadhAnyAdikamasti tataH teSu dravyeSu, yattvaM manasecchasi tavRNISveti yojanA // 38-41 // tditi| razmivAna sUryaH // 42 // tathokteti / samAzvastA vizvAsa For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie sa011 vA.rA.bha. atha 'vyavasthApya mahArAjaM tvamimaM vRNuyA varam' iti mantharayopadiSTamanutiSThati-tamityAdinA // 1 // naasmiiti| viprakRtA roggrstaa| nAryakAmA'smI TI.a.kAM. tyapi draSTavyam / nigrahAnugrahapakSaM manasi kRtvAi-abhiprAyaH abhipretorthaH, astiitishessH| tvayA kRtaM tvayA pratizrutam / tamicchAmIti smbndhH||2|| pratijJAmiti / pratijJA pratijAnISva zapathaM kurvityarthaH // 3 // taamiti| ISadusmitaH bhavadAjJAkAriNi mayi kiM zapatheneti kizcidudtasmitaH / yadvA / tuM manmathazarairviddhaM kAmavegavazAnugam / uvAca pRthivIpAla kaikeyI dAruNaM vcH||1|| nAsmi viprakRtA deva kena cinnAvamAnitA / abhiprAyastu me kazcittamicchAmi tvayA kRtam // 2 // pratijJA pratijAnISva yadi tvaM kartumicchasi / atha tayAhariSyAmi yadabhiprArthitaM mayA // 3 // tAmuvAca mahAtejAH kaikeyiimiissdusmitH| kAmI hastena saMgRhya mUrddhajeSu zucismitAm // 4 // avalipte na jAnAsi tvattaH priyatamA mama / manujo manuja vyAghrAdAmAdanyo na vidyate // 5 // tenAjayyena mukhyena rAghaveNa mahAtmanA / zape te jIvanAheNa brUhi yanmanase cchasi // 6 // yaM muhUrtamapazyastu na jIveyamahaM dhruvam / tena rAmeNa kaikeyi zape te vacanakriyAm // 7 // abhipretkrnnmiiptkrmityutsmitH| yadvA zaGkitarogAdyabhAvAt hastena sUrdajeSu saMgRhmati ziro'GkekRtveti bhAvaH / svAbhimukhIkaraNAya veNImavalambye tivArthaH // 4 // avalipta iti / avalipte saubhAgyagarvite ! mama tvattaH priyatamA vINAM madhye tvattaH priyatamA nAsti / rAmAdanyo manujaH priyatamo na vidyate iti jAnAsIti sambandhaH // 5 // teneti / jIvanAheNa jIvanAdapi pUjyena // 6 // asyaiva vivaraNam-yamiti / te vacanakiyAM tava vacanakaraNaM prApitA, bhUyaH paripIDhayitumiti nijabhazaSanAdipIDita evaM pUrva bhartAram abhiyavacanena punaH paripIDayitumupakAntavatItyarthaH // 45 // iti zrImahencaratIrtha viracitAyo zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDamyAkhyAyAM dazamaH sargaH // 10 // 1 // nAsmIti / viprakRtA abhibhUtA, me kazcidabhimAyo'bhiprArthI nIyo'sti, tvadekasaMpAyaH taM tvayA kRtaM saMpAditamicchAmIti sambandhaH // 2 // pratijJAmiti / kartumicchasi yadi tadA pratijJAmavazyakartapyatAviSayiNI prati jAnIya / atha anantaram / yanmayA prArthitaM tabAhariSyAmi // 3 // tAmiti / ISadusmitaH bhavadAjJAkAriNi mayi zapathAkAlA pUSeti ugatasmitaH // 4 // ava lipta iti / avalile maDhe zrINAM madhye tvattA niyatamA mama na vidyate nAsti, puruSANAM madhye manujanyAnAtpuruSaSThAnAmAvanyo manujaH bhiyatamo na vidyataMuvi pani na jAnAsi // 5 // teneti / ajayyena zo jetumazakyena, mukhyena zreSThaNa, jAva tbRhiitynvyH||6|| jIvanAheNeti priyatamatvaM prakAzitam, tadeva priyatamatvaM darzayati-yamiti / muhUrtam alpakAlam / te tava / pacanakriyA vacanakaraNam / rAmeNa For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratItizeSaH // 7 // Atmaneti / AtmanA svadehena / AtmajaiH bharatAdibhiH / anyaizva priyabandhubhizca / mUlyabhUtereteye rAmaM vRNe sarvAn paritya jyApi rAmameva parigRhAmIti bhAvaH // 8 // bhadraiti / he bhadre ! me hRdayaM etat etAdRzamanusRzya zapathavacanAnusAritvena nirdhArya uddharasva ujjIvaya / etat vAGmanasayore karUpyam / samIkSya samyagAlocya / yatsAdhu iSTaM manyase tadabrUhi, tvadabhISTakaraNameva maSjIvanam / anyathA na jIvAmItyarthaH // 9 // AtmanA vAtmajaizcAnyairvRNe yaM manujarSabham / tena rAmeNa kaikeyi zape te vacanakriyAm // 8 // bhadre hRdayamapyetadanumRzyo ddharasva me / etatsamIkSya kaikeyi brUhi yatsAdhu manyase // 9 // balamAtmani pazyantI na mAM zaGkitumarhasi / kariSyAmi tava prItiM sukRtenApi te zape // 10 // sA tadarthamanA devI tamabhiprAyamAgatam / nirmAdhyasthyAcca harSAcca babhASe duHsahaM vacaH // 11 // tena vAkyena saMhRSTA tamabhiprAyamAgatam / vyAjahAra mahAghoramabhyAgatamivAntakam // 12 // balamiti / Atmani baThaM tvathi vidyamAnaM dRSTicittApahArisaubhAgyavalam // 10 // seti / tadarthamanAH mantharopadiSTarAmavivAsana pUrvaka bharatAbhiSeka rUpArthamanAH / abhiprAyamAgataM svAbhimatazapathaM prAptaM nirmAdhyasthyAt nirgatamadhyasthabhAvAt, pakSapAtAdityarthaH // 11 // uktamartha savizeSa zapa ityanvayaH // 7 // Atmaneti / AtmanA mayA vA AtmajaiH putraiH anyaiH prANibhiH AtmAnamitarAnAtmajAMzca vihAyApi yo varaNIyastena rAmeNetyanvayaH // 8 // bhadra iti / he bhadre ! yadetanme hRdayamabhiprAyaH sarvathA tvadvacanakriyAviSayakaH / yadvA hRdayamapi etat etAdRzam / vAganusArItyanumRzya vicArya, tvadamISTakathanena mAmuddharasva asmAduHkhAduddhara / etadapi etanmaduddharaNamapi kartavyaM naveti ca samIkSya vicArya ataH paraM yatsAdhu taba hitaM manyase tadbrUhi / athavA tatvAna sayoraikyaM nirIkSya batsAdhu manyasa iti vArthaH // 9 / nAtra siddhyasiddhizaGkA kartavyetyAha- balamiti / Atmani tvayi / balaM matpremarUpaM balam / pazyantI jAnantI satI mAM zaGkituM nAIsi matpatiH madIyaM kAryaM kariSyati vA na veti sandehaM mAkArSIrityarthaH // 10 // seti / tadarthamanAH tasmin saGkalpite'rthe mano yasyAH sA tamabhiprAyamAgatam AnukUlyaM prAptaM dazarathaM nirmAdhyasthyAt svaputrapakSapAtAt harSAcca patirapi sarva svakArya kariSyatItyAnandAccetyarthaH / durvacaM zatrUNAmapi vaktu mazakyaM vacaH babhASe bhASitumAlocanaM kRtavatI // 11 // teneti / tena vAkyena rAmazapathapUrvakasya vacanakriyAvAkyena saMhRSTA / tamabhiprAyaM putrarAjyarAmaprabrAjana 1 nirmAdhyasthAdava 22 mAtmanaH / itipAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA..INmAi-teneti / tena vAkyena zapathapUrvakaM tvadabhimataM kariSyAmItyuktadazasthavacanena // 12 // dazarathavAkyaM dRDhIkartuM narasya dharmAdharmasAkSibhUtA devatA .a.kA. zrAvayati-yathA kameNeti / krameNa priyaputrasukatakramaNa / yathA zapasi varaM dadAsi ca tathA tacchRNvantviti sambandhaH // 13 // candrAdityAviti / grahAH . .. yathA krameNa zapasi varaM mama dadAsi c| tacchRNvantu trayastriMzaddevAH sAnipurogamAH / / 13 // candrAdityo nabhazcaiva grahA rAtryahanI dishH| jagacca TathivI caiva sagandharvA sarAkSasA // 14 // nizAcarANi bhUtAni gRheSu gRhadevatAH / yAni cAnyAni bhUtAni jAnIyurbhASitaM tava // 15 // satyasandho mahAtejA dharmajJaH susamAhitaH / varaM mama dadAtyeSa tanme zRNvanta devatAH // 16 // iti devI mahepvAsaM parigrahyAbhizasya c| tataHparamavAcedaM varadaM kAmamohitama / // 7 // smara rAjan purAvRttaM tasmin devAsure rnne| tatra cAcyAvayacchatrustava jiivitmntraa|| 18 // tatracApi mayA deva yattvaM smbhirkssitH| jAgratyA yatamAnAyAstato me prAdadAvarI // 19 // tau tu dattau varau deva nikSepo mRgayAmyaham / tavaiva pRthivIpAla sakAze satyasaGgara // 20 // nvgrhaaH| jagat lokaH / "loko viSTapaM bhuvanaM jagat" ityamaraH / lokazcAtra svarga eva // 14-16 // itIti / parigRhya dharmapAzena saMyamya / abhi zasya sarvA devatAHsAkSitvena zRNvantvityuguSya // 17 // smreti| pUrvavRttamevAha taMtrati / tatra rAtriyuddhe / antarA madhye / tava jIvitam acyAvayat acAra layat / zastraprahArAdinA mUcchau prApitavAnityarthaH // 18 // tatreti / yatamAnAyAH sArathye yatnaM kurvaannaayaaH||19|| tau tviti / he pRthavIpAla ! taba rUpAbhiprAyam / abhyAgatam akasmAdAgatam antakamiva mahAghoraM rAjJaH prANaharam vyAjahAra vyAhata nizcitavatI // 12 // rAjapratijJAyA duSkaraghorArthaviSayakatvA dviphalatvazaGkayA tatpratijJAmazeSasAkSIkaraNena sthirIkaroti-yathA krameNetyAdi / yathAkrameNa atipriyaputrasukRtAdiparigrahakrameNa, zapasi zapathaM karoSi tatpUrvaka varaM mama dadAsi ca abhISTaM dAtuM nizcitavAnasi nAtra sandehaH kila, nadeva tvannizcayaM devAiyaH zRNvantu // 13 // jagata parokSasvargAdibhuvanam, pRthivI pratyakSabhuvana devatA iti uktaprakAreNa devI maheSvAsaM rAjAnaM parigRhya svamate sthApya // 14 // 15 // satyasandha ityAdinA svavacanakRtisthairyAyaivAbhizasya tamuvAca // 16 // 17 // kimuvAnetyata Aha-smareti / taba rAtriyuDe, zatruH zambaraH, tava jIvitamantarA prANaM binA tvAmacyAvayata pracyutavIryamakarota / athavA taba rnne| antarA madhye // 4 // zatruH tava jIvitamacyAvayata acAlayata, amehayaditi vArthaH // 18 // tatreti / tatra raNe, he deva ! yadyasmAta tvaM mayA samabhirakSitaH tataH tasmAt yata mAnAyAH taba rakSaNe yatnaM kurvantyAH jAgratyA jAgarUkAdhAH me mama varau pradadAH dattavAnasi // 19 // tau tu dattAviti / he pRthivIpAla ! tava sakAze nikSeparUpeNa For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sakAze eva nikSepau nikSepatvena sthApitau / tau tu varau tAveva varau / mRgayAmi anveSayAmi, icchAmItyarthaH // 20 // taditi / varamiti jAtyekavaca nam // 21 // vAdamAtreNeti / vAGmAtreNa pUrvadattavarasmAraka vacanamAtreNa / kaikeyyA svavaze kRtaH rAjA vAhamAtreNa mRgazabdAnukAriNA lubdhakakathi tina / Atmano vinAzAya pAzaM mRga iya vAgurAM mRga iva dharmapAzaM pracaskanda gatavAn / " skandira gatizopaNayoH " itidhAtuH / varapradAnamaGgIcakA tat pratizrutya dharmeNa na ceddAsyasi me varam / adyaiva hi prahAsyAmi jIvitaM tvadvimAnitA // 21 // vAGmAtreNa tadA rAjA kaikeyyA svavaze kRtaH / pracaskanda vinAzAya pAzaM mRga ivAtmanaH // 22 // tataH paramuvAcedaM varadaM kAmamohitam / varau yo me tvayA deva tadA dattau mahIpate // 23 // tau tAvadahamadyaiva vakSyAmi zRNu me vacaH // 24 // abhiSekasamArambho rAghavasyopakalpitaH / anenaivAbhiSekeNa bharato me'bhiSecyatAm // 25 // yo dvitIyo varo devadattaH prItena me tvayA / tadA devAsure yuddhe tasya kAlo'yamAgataH // 26 // nava paJca ca varSANi daNDakAraNyamAzritaH / cIrAjinajaTAdhArI rAmo bhavatu tApasaH // 27 // bharato bhajatAmadya yauvarAjyamakaNTakam / eSa me paramaH kAmo dattameva varaM vRNe // 28 // adya caiva hi pazyeyaM prayAntaM rAghavaM vanam // 29 // retyarthaH / yadvA vAgurAM prApto mRga iva pracaskanda zoSaNaM prApta ityarthaH // 22 // tata ityAdi // 23 // tAviti / tau varau vakSyAmi tau varau vibhajya pradAtuM prakAraM vakSyAmItyarthaH // 24 // abhiSeka samArambha iti / abhiSekasamArambhaH abhiSekasAmagrI / ya iti zeSaH / abhiSekeNa abhiSekasAmayyA // 25 // 26 // naveti / cIraM valkalam // 27 // vilambavyAvRttyarthamAha-bharata ityAdinA / dattameva natu nUtanaM kiJcidarthaye // 28 // 29 // sthApitoM tau varo mRgayAmi yAca ityanvayaH | 2 // prakRtamupasaMharati-taditi / tattasmAta dharmeNa mahyaM varadvayaM dAsyAmIti pratizrutya pratijJAM kRtvA dAsyasi na ceta tabaiva sakAze adyaiva jIvitaM prahAsyAmIti // 22 // vAmAtreNeti / vAGmAtreNa pUrvadattavarasmArakavacanamAtreNa pAzaM varapradAnAbhyupagamasaMjJam pracaskanda praviveza, vizeSato varasvarUpe anukte satyeva tau varo me dhArayasItyetAvanmAtra evAbhihite ananukUlavarapradAnAbhyupagamasaMjJaM pAzamAtmano vinAzAya prAptavAna / ka iva ? vAGmAtreNa gItena mRgazabdAnukaraNena vA vazIkRtaH pAzaM vAgurAM mRga iva / / 22 / / varo yo ma iti / to tAvadadyaiva vakSyAmi mama dAtavyavarA vimAviti vibhajya vakSyAmi tanme vacaH zRNu / / 23 / / 24 / / abhiSeketyAdi / yaH kalpitaH / aneneti yojanA / / 25-27 // eSa iti / dattameva varaM vRNe iti na For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. TI.a.kA. 12 // 45 // satyatyAvazyakarttavyatvamAi-sa iti / rAjarAjaH sa tvaM satyasaGgaraH satyapratijJaH bhava / tena satyasaGgaratvena kulAditrayaM rakSa / satyasya rakSakatvamupapAda yati paratreti / nRNAM hitaM styvcH| paratravAse svargalokAdivAse / anuttamaM atyantottamasAdhanaM vadanti // 30 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA yaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne zrImadayodhyAkANDavyAkhyAne ekAdazassargaH // 11 // atha satyapAzabaddhasya rAjJaH zokaM varNayati-tata iti / pratatApa sa rAjarAjo bhava satyasaGgaraH kulaM ca zIlaM ca hi rakSa janma ca / paratravAse hi vadantyanuttamaM tapodhanAH satyavaco hitaM nRNAm // 30 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrIbhadayodhyAkANDe ekAdazaH sargaH // 11 // tataH zrutvA mahArAjaH kaikeyyA dAruNaM vacaH / cintAmabhisamApede muhUrta pratatApaca // 1 // kiMnu me yadi vAsvapna zcittamoho'pi vA mama / anubhUtopasargovA manasovApyupadravaH / iti saJcintya tadrAjA nAbhyagacchattadA sukham // 2 // mumUccheti yAvat // 1 // cintAM vivRNoti-kiM nviti / kiMnviti sAmAnyAkAreNa cintA svaduHkhAvahasya rAmAbhiSekavighnasya satsvabhAvayA kaikeyyA kathanAsambhavAdidaM pAramArthikaM na bhavati svamo yadi vaa|athvedaanii nidrAyA asaMbhavAJcittamohaH bhramo vA / idAnI bhramakAraNAbhAvAdanubhUtopasoM vaa| janmAntarAnubhUtAnAmarthAnAM upasargaH bhAvanA vA / smaraNamiti yAvata / janmAntarepyevaMvidhAvasthAyA asambhAvitatvAdAha manasa upadravo vA / rogaja vikAro vA / unmAda iti yAvat / pratatApa cetyetadanuvadati itIti // 2 // tvanyAyena tvA nirbadhnAmIdAnIma, na jhuttamaNenAdhamarNAhaNagrahaNaM tasya tatkAlapIDetyetAvatA doSa ityAzayaH // 28 // 29 / / imamevAthai spaSTamupadizati-sa rAjarAja iti / rAjarAjaH prasiddhaH / tvaM satyaso bhava, tenaiva hetunA kulAdikaM rakSa / satyasaGgaratvameva svajanmAdirakSaNasAdhanamiti kuta ityatrAha pAtretyAdi / paratravAse paralokaviSaye hitaM vadanti // 30 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAma ekAdazaH sargaH // 11 // tata iti / dAruNam azanipAtakalpaM vacaH zrutvA naSTasaMjJaH san cintAmabhisamApede // 1 // tAmeSa cintA darzayati-kiMnu me iti / sAmAnyavicAraH, cittamohaH cittabhrAntirvA, anubhUtopasargaH anubhUtAnAM padArthAnAmupasargaH nAzA, suSuptirityarthaH / manasa upadravaH rogavizeSo vA For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratilabhyetyAdi zlokatrayamekAnvayam / vyathitaH duHkhitaH / vikuvaH vihvalaH / "viDavo vihvalaH" ityamaraH / maNDale ahitunnddikyntrmnnddle|| 3-6 // pratilabhya cirAt saMjJAM kaikeyIvAkyatADitaH / vyathito vikuvazcaiva vyAghrIM dRSTvA yathA mRgaH // 3 // asaMvRtAyA mAsIno jagatyAM dIrghamucchrasana / maNDale pannago ruddho mantrairiva mahAviSaH // 4 // aho dhigiti sAmarSo vAca mukkA narAdhipaH / mohamApedivAn bhUyaH zokopahatacetanaH // 5 // cireNa tu nRpaH saMjJAM pratilabhya suduHkhitaH / kaikeyImabravIt kruddhaH pradahanniva cakSuSA // 6 // nRzaMse duSTacAritre kulasyAsya vinAzini / kiM kRtaM tava rAmeNa pApe pApaM mayApi vA // 7 // yadA te jananItulyAM vRttiM vahati rAghavaH / tasyaiva tvamanarthAya kiMnimittamiho tA // 8 // tvaM mayAtmavinAzArthaM bhavanaM svaM pravezitA / avijJAnAnnRpasutA vyAlI tIkSNaviSA yathA // 9 // jIvaloko yathA sarvo rAmasyAha guNastavam / aparAdhaM kamuddizya tyakSyAmISTamahaM sutam // 10 // kausalyAM vA sumitrAM vA tyajeyamapi vA zriyam / jIvitaM vAtmano rAmaM na tveva pitRvatsalam // 11 // parA bhavati me prItirdRSTvA tanayamagrajam / apazyatastu me rAmaM naSTA bhavati cetanA // 12 // tiSThelloko vinA sUrya sasyaM vA salilaM vinA / na tu rAmaM vinA dehe tiSThettu mama jIvitam // 13 // nRzaMsa iti / kiM pApaM kRtamityanvayaH / pApam aparAdhaH // 7 // yadeti / vRttiM zuzrUSAM tasyaiva tadevetyapi bodhyam / tasyaiva na tu tatputrAdeH / tadaiva na tu kAlAntare zuzrUSAbhAvadazAyAm // 8 // tvamiti / nRpasutetyatretikaraNaM draSTavyam // 9-13 // eteSAM madhye kA vA'vasthA mama vartata ityarthaH // 2 matilabhyetyAdizlokatrayamekaM vAkyam / viklavaH vihvalaH / asaMtAyAmiti / jagatyAM bhUSi, maNDale yantramaNDale, dhigiti vAcamuktvA bhUyaH punarapi mohaM mUrcchAm ApedivAn prAptavAn // 36 // nRzaMsa iti / nRzaMse kare ! duSTacAritre duSTavyApAre ! // 7 // yadeti / jananItulyAM svajananItulyAM vRttiM zuzrUSAM vahati karoti, kinnimittaM kena nimittena udyatA // 8 // ayaM svakRtAnartha ityAha-tvamiti / avijJAnAt avicArAta / nRpasutetyatretikaraNaM draSTavyam // 9 // jIvaloka itiM / sarvopi jIvalokaH, yadA sarvadApi yogyatAbalAt rAmasya guNastavamAha, tasmAditi zeSaH / uddizya vyAjIkRtya na tveva tyajeyamityanukarSaH // 10 // 11 // parA utkRSTA / cetanA jIvitam // 12 // tiSThediti / lokaH sUrya vinA tiSThet, kiJcitkAlaM tiSThedityarthaH / For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zA.rA.bha. // 46 tadalamiti / epa nishcyH| rAmavivAsanarUpanizcayaH / apite caraNAviti / apiH prazrArthakaH // 14 // 15 // athetyAdi lokatrayamekAnvayam / atheti prshre| tvaM bharatasya priyApriya viSaye mAM jijJAsase jJAtumicchasi tadidAnImapi bharato'bhiSicyatAmiti yattadastu tadvaktamucitam / tvayA pUrvama012 rAghavaM prati "sa me jyeSThaH sutaH" ityAdi yadhyAhRtaM tat priyavAdinyA khayA sevArtha mama manoraJjanArtha rAmakRtazuzruSArtha vA kathitaM bhavet , rAma tadalaM tyajyatAmeSa nizcayaH pApanizcaye / api te caraNau mUrdhA sTazAmyeSa prasIda me // 14 // kimidaM cintitaM pApe tvayA paramadAruNam // 15 // atha jijJAsase mAM tvaM bharatasya priyaapriye| astu yattattvayA pUrva vyAhRtaM rAghavaM prati // 16 // sa me jyeSThaH sutaH zrImAn dharmajyeSTha itIva me / tattvayA priyavAdinyA sevArtha kathitaM bhavet // 7 // tacchrutvA zokasantaptA santApayasi mAM bhRzam / AviSTAsi gRhaM zUnyaM sA tvaM paravazaM gatA // 18 // vivAsanoktistena viruddhatyarthaH / parIkSArthamapi bharato'bhiSicyatAmityeva vaktumucitam / na tu rAmo vivAsyatAmityetat puurvaaprvirodhaaditibhaavH| rAmavivAsanoktizca bharate prItiparIkSArthamevAstvityata Aha taditi / tat rAmAbhiSecanaM zrutvA zokasaMtaptA satI mAM bhRzam atinirbandhena sntaapysi| kiJca paravazaM parabodhanavazaM gatA satI / zUnyaM gRhaM krodhAgAram / AviSTAsi praviSTAsi / idaM sarva parIkSArthatvena saMgacchata iti bhAvaH / zUnyagrahariti pAThe-zUnyeherAviSTA pizAcAdibhirAviSTetyarthaH // 16-18 // rAmaM binA jIvitaM kSaNamAtramapi na tiSTheta, sthAtuM na zakrayAdityarthaH // 13 // taditi sArdhazlokamekaM vAkyam / eSa nizcayaH rAmavivAsanarUpanizcayaH // 14 // 15 // athenyAdi zlokatrayamekaM vAkyam / bharatasya priyApriye snehAsnehayorviSaye mAm atha jijJAsase jJAtumicchasi kim ? astu-jijJAsaiva bhavatu, bharatasmehajijJAsA kRtetyetAvatA gamagaNAtizayapakSapAto na mandIbhavatItyAzayaH / tvayA rAghavaM prati sa me jyeSThasutaH zrImAn dharmajyeSTha iti pUrva yadayAhRtaM tat priyavAdinyA H // 46 // tvayA sevArtha rAmakRtazabhUSArtha kathitaM bhaveta / yadvA mama sevArtha mama vicchedena tvayi vartanAya kathitaM bhavet / kutaH ? tcchrveti| tat prastutaM rAmAbhiSecana zrutvA zokasaMtaptA sanI tvaM mAM bhazaM saMtApayasi / tatra kAraNamutprekSate AviSTeti / paravazaM gatA sA tvam zanpam agocaraM grahaM bhUtapizAcAdikam AviSThA prAptAsi / ganye iti pAThe vivekazUnye iti kaikeyyAH saMbodhanam // 16-18 // For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie kulAnarthakaraM cadaM vacanamityAha-ikSvAkUNAmiti / nayasampanne etAvatkAlaM nItizAlini / yatra ikSvAkukulamadhye / te matirevamidAnI vikRtA viparItA jaataa| tatra kule / ayaM saMnihitaH / sumahAnanayaH anarthaH sNpraaptH| satprakRteviparItabuddhiH kulasthAnarthaheturitibhAvaH // 19 // pUrvAparaparyAlocanayA tvavacanaM na zraddheyaM cetyAha-nahIti / ayuktam ahitamiti yAvat / na zraddadhAmi idamahitaM vipriyakaraNamiti zeSaH // 20 // tvatprItivirudaM cedaM vacana ikSvAkUNAM kule devi samprAptassumahAnayam / anayo nayasampanne yatra te vikRtA matiH // 19||n hi kiJcidayuktaM vA vipriyaM vA purA mama / akarostvaM vizAlAkSi tena na zraddadhAmyaham // 20 // nanu te rAghavastulyo bharatena mhaatmnaa| bahazo hi subAle tvaM kathAH kathayase mama // 21 // tasya dharmAtmano devi vane vAsaM yshsvinH| kathaM rocayase bhIru nava varSANi paJca ca // 22 // atyantasukumArasya tasya dharme dhRtaatmnH| kathaM rocayase vAsa maraNye bhRzadAruNe ||23||rocysybhiraamsy rAmasya shubhlocne| tava zuzrUSamANasya kimarthaM vipravAsanam // 24 // rAmo hi bharatAdbhUyastava zuzrUSate sadA / vizeSaM tvayi tasmAttu bharatasya na lakSaye // 25 // mityAha-nanvityAdi / te rAghavaH bharatena tulyo nanu tulyaH khalu / atra tvavacanameva pramANamityAha bahuza iti / bahuza itynenaahRdyttvvyaavRttiH| subAle itykuttiltvvyaavRttiH||21|| tasyeti / dharmAtmana ityanena vanavAsahetubhUtAkRtyarAhityamuktam / bhIru iti tava ca dharmabhIrutvaM ka gatamiti bhAvaH // 22 // rAmasaukumAryAnucitaM cedamityAha-atyanteti // 23 // zuzrUSAdarzanenApi rAmo na nivAsanAI ityAha-rocayasIti / taba zuzrUSa mANasyetyatra "na lokAvyaya-" ityAdinA niSiddhApi SaSThayArSI bodhyA ||24||shushrussmaannsyetyetduppaadyti-raamo hIti // 25 // ikSvAkUNAmini zlokadvayamekaM vAkyam / yatra yasmin nayasampanne rAme te yato vikRtA matirutpannA yatazca tanmUlo mahAnayamanayaH zreSThaguNakajyeSThaputrAbhiSeka nivRttirUpAnarthassampadyate / yataH purA pUrva mama vipriya pratikUlam ayuktaM lokaviruddhaM kArya vA nAkaroH tena kAraNena idaM tvayoktaM vibhiyaM na zraddadhAmi satyamiti vizvAsaM na karomi, kintu bharate mama neho'sti vA naveti manasaH parIkSArthamevedaM kRtamiti manya iti bhAvaH // 19 // 20 // na zradadhAmItyaba hetumAha-nanviti / AmantraNe nanazabdaH / me mahAtmanA na bharanena rAghavastulyA, bharata iva premAspadIbhUta iti mama, satridhAvini shessH| bahuzaH kathAH kathayase ataH tvayA aprigapatamini na vizvAsaM karomIni bhAvaH // 21 // nasya nathA priyasyetyarthaH // 23-25 // Pe For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir bA.rA.bha. 4 // 47 // na kevalaM zuzrUSevevaM vacanakAraNam apitu pramANAdikamapItyAha-zuzrUSAmiti / gauravaM pratipattiH / pramANa pUjA / vacanakriyA uktkrnnm||26||privaadaattii .a.kA. dikamapi rAmavivAsakAraNaM nAstItyAi-bahUnAmiti / strIsahasrANAmupajIvinAM ca sambandhI parivAdo nopapadyate / bahUnAmiti vizeSaNena tanmadhye ekayA ekena vA strIpuruSAvizeSeNa parivAdastatsambandhI paribhavaviSayavAdaH apavAdaH nindA vA rAghave nopapadyate na dRzyate // 27 // avikAsana zazrUSAM gauravaM caiva pramANaM vacanakriyAm / kaste bhUyastaraM kuryAdanyatra manujarSabhAt // 26 // bahUnAM strIsahasrANAM bahUnAM copajIvinAm / parivAdo'pavAdo vA rAghave nopapadyate // 27 // sAntvayan sarvabhUtAni rAmaH zuddhena cetsaa| gRhNAti manujavyAghraH priyvissyvaasinH||28|| satyena lokAn jayati dInAna dAnena rAghavaH / gurun zuzrUSayA vIro dhanuSA yudhi zAtravAn // 29 // nimittabhUtAn bhUyo guNAn darzayati sAntvayannityAdi / anena vAGmanaHkAyairjanaraJjakatvamuktam / priyaH abhiissttprdaanaiH| gRhNAti saMgRhNAti // 28 // satye / nati / satyena bhuuthiten| lokAn svargAdivaikuNThaparyantAn / jayati svAdhInAna karoti / dInAn daridrAn / dAnena dhanapradAnena / jayati vazIkaroti / gurun zuzrUSayA jayati svahitopadezapravaNAn karoti / zAtravAn zatrUn / dhanuSA dhanuHpradarzanamAtreNa na tu bANaprayogeNa / yudhi yuddha / natu kapaTavRttyA / jayati nirasyatItyarthaH / vIra iti sarvatra sambadhyate / dayAvIrastyAgavIro vidyAvIraH parAkamavIra ityevam / colamahIpatiH kadAcitsannihitaM madhyamavIthi bhaTTArakaM prati 'AtmAnaM mAnuSaM manye' iti vadana rAmaH kathaM jaTAyuSo mokSaM dattavAniti papraccha / sopi satyena lokAn jayati' ityuktyA mahatI bahumati zuruSAmiti / zuzrUSAM sevAm / gauravaM bahumAnam / prabhANaM pratipattiH / vacanakriyA uktakaraNam / te tava / manujarSamAt rAmAdanyatra rAma vinA kA bhUyastarama atyantaM kuryAta, atastadIyavanavAsaM kathaM rocayasIti bhAvaH // 26 // bahUnAmiti / bahUnAM snIsahasrANAM madhye ekayApi kRtaH parivAdaH akAryakaraNanimitta samUlamayazaH, upajIvinA madhye ekenApi kathito'pavAdaH asyAkalpitaM nirmUlamayazaH rAghave nopapadyate na vidyata ityarthaH // 27 // kuta ityAha-sAntvaya niti / sarvabhUtAni sarvaprANinaH / zuddhena cetasA. sAntvayana rAmaviSayavAsinaH svadezasthAna janAna priyaiH iSTAryadAnaH gRhAttisvavazIkarotIti yojanA // 28 // satyenoti / satyena lokAna jayati vazIkaroti / dInAna dAnena jayati samRddhAn karoti / guruna zapayA jayati vazIkaroti Anandayati // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie mavAptavAnitpatijhamatra jJeyam // 29 // satyAdIni ca na kaadaacitkaaniityaai-stymiti| tapaHprabhRti guNapadakaM pUrvazcoke'rthasiddhamanyate-dAnaM paraloka prayojanam / tapaH shaastrvihitbhojnnivRttyaadiruupH| tyAgaH aihikaprayojanaH prItyarthaH / mitratA sarvasuhattvam / zaucaM nAnajanyazuddhiH ArjavaM pr| cittAnuvartitvam / viyA tattvajJAnam / guruzuzrUSA guroHzubhUSA pAdasaMvAinAdiparicaryA // 30 // tasminniti / Arjavasampanna iti dAnAdisampattarapyupa satyaM dAnaM tapastyAgo mitratA zaucamArjavam / vidyA ca guruzuzrUSA dhruvANyetAni rAghave // 30 // tasminnArjava sampanne devi devopame katham / pApamAzaMsase rAme maharSisamatejasi // 31||n smarAmyapriyaM vAkyaM lokasya priyavAdinaH / sa kathaM tvatkRte rAmaM vakSyAmi priyamapriyam // 32 // kSamA yasmin damastyAgaH satyaM dharmaH kRtajJatA / apyahiMsA ca bhUtAnAM tamRte kA gatirmama // 33 // mama vRddhasya kaikeyi gatAntasya tpsvinH| dInaM lAlapyamAnasya kAruNyaM kartumarhasi // 34 // lakSaNam / pApaM vivAsanarUpam / AzaMsase prArthayasi // 31 // neti / lokasya jnmaatrsy| priyavAdinaH priyavadanazIlasya, kimutAsmAkamiti bhaavH| zarAmasya sambandhi apriyaM viSAsanaviSayaM vAkyaM na smarAmi smartumapi nazanomItyarthaH / saH tadasmartA aham / tvatkRte paruSoktimatstrIkRte / rAmaM sarvasya / ramayitAram / priyaM ramayitRtvAbhAvepi putratvena priyaM prati kathamapriyaM vakSyAmi // 32 // kSameti / yasmin kSamAdayo vartante tamRte mama kA gatiH koza vA rakSakaH tAdRzaM rakSakaM kathaM tyakSyAmIti bhaavH|| 33 // mameti / gatAntasya gataHprAptaH antazcaramakAlo yena / tasya vRddhatvepi prAptacaramakAlasye satyamiti / satya satyavacanam, dAna satpAtradAnam, tyAgaH pratyakSaH aihikaprayojanaH, devatodezena dravyatyAgo vA, mitratA satsu mainI, zaucaM bAhyAbhyantarazuddhi, ArjavaM kapaTarAdityam / etAni sarvANi rAghave dhruvANi // 30 // tasminniti / Arjavasampanne kapaTarUpadopavarjite maharSivacchamAdiguNasampanne / kathaM pApaM vanavAsAtma kam / AvazaMsase prArthayase ||31||n smarAmIti / lokasya priyavAdino rAmasya / apriyam vivAsanaviSayakaM vAkyam / na smarAmi smartumapi na zakromi, so'haMpriyaM taM rAma tvatkRte abhiyaM vanaM gacchati vAkyarUpaM kathaM vakSyAmIti yojanA / yadvA apriyaM vAkyAmiti rAmavakRta rAmaviSayakaM vA na smarAmi / kutaHza priyavAdina iti, tvatkRte navavacanakriyAsampAvanArdham abhiyaM kathaM vakSyAmIti yojanA // 32 // kSameti / kSamA antarindriyanigrahA, damA bahirindriyanigraha, dharmaH nityakarmASThAnam prANinAmahiMsA ca yasmina rAme vasatIti pratyekamamisambadhyate, tamRte mama kA matiH // 33 // mameti / matAntasya matAyuSaH tapasvinI For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jA.rA.bhU. // 48 // sa012 parthaH / tapasvinaH zocanIyAvasthasya / lAlapyamAnasya punaHpunaH kathanazIlasya / mama myiityrthH| sambandhasAmAnye SaSThI // 34 // pRthivyAmiti / sAgaTI .a.kAM. rAntAyAmityanena kRtsnAyAmiti labhyate / yatkiciddhanam adhigamyate labhyate tatsarvaM tava tubhyaM daasyaami| manyuH raamvissykodhH||35|| anlimiti| kAma karomi, alipUrvakaM pAdavandanaM karomItyarthaH / zaraNaM rakSit / adharmaH pratijJAbhaGgarUpaH, rAmAbhiSekamanujAnIhItyarthaH // 36 // itiityaadishokr| pRthivyAM sAgarAntAyAM yatkiJcidadhigamyate / tatsarva tava dAsyAmi mA ca tvAM manyurAvizet // 35 // aJjaliM kurmi kaikeyi pAdau cApi sTazAmi te| zaraNaM bhavarAmasya mAdhoM mAmiha sTazet // 36 // iti duHkhAbhisantaptaM vilapantamacetanam / ghUrNamAnaM mahArAjaM zokena samabhiplutam // 37 // pAraM zokArNavasyAzu prArthayantaM punaH punH| pratyuvAcAtha kaikeyI raudrA raudrataraM vcH|| 38 // yadi dattvA varau rAjan punaH prtynutpyse| dhArmikatvaM kathaM vIra pRthivyAM kathayiSyasi // 39 // yadA sametA bahavastvayA rAjarSayaH saha / kathayiSyanti dharmajJA statra kiM prativakSyasi // 40 // yamekAnvayam / acetanaM muucchitm| ghUrNamAnam itastato vivartamAnam / zokena bhAvirAmavirahasmaraNaduHkhena / samabhiplutaM smygbhivyaaptm||37||paarN antam, rAmAbhiSekamiti yAvat / atha kRtsnam / iti vacovizeSaNam / "ArambhaprazrakAtsnyeSvathoatha" itymrH| raudrA bhyngkrvikaaraa| rAmAbhiSeka nivartanaviSaye yadyadvaktavyaM tatsarvamuvAcetyarthaH // 38 // dhArmikatvaM svIyamitizeSaH // 39 // kathayiSyanti upakAriNyAH kaikeyyAH kiM pratyupakRta dInasya dInaM lAlapyamAnasya alapataH mama kAruNyaM dayAM kartumarhasi // 34 // pRthivyAmiti / bhUmau dravyajAtayastatsarva tava dAsyAmi tvaM manyu mA viza // 35 // analimiti / kurmi karomi / rAmasya zaraNaM rakSitrI bhava, adharmaH satyavyatikramarUpaH / iha rAmAbhiSekarUpakAryaviSaye / mAM mAspRzet mAspRzatu yathA adharmaprAptina // itIti / acetanaM mUrdhvAgatama, ghUrNamAnaM pUrNamAnazarIram // 37 // pAramiti / zokArNavasya, Azu zIghra, pAraM nistAramA pralapantaM prArthayantam , raudrataram atidAruNaM vacaH pratyuvAceti dvayoranvayaH // 38 // yadIti zlokadrayamekaM vAkyam / pRthivyAM yadA rAjarSayaH tvayA saha sametA bhavanti tatsamAje tvaM tvadIyaM dhArmikatvaM kathayiSyAsi teca madviSayavaradAnAdiprasaGgaM yadA kathayiSyanti tadA tAn prati kiM prativakSyasi kimuttaraM dAsyasi ? For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir samiti kadAciddharmaprasaGge vakSyanti / tatra tadA / kiM prativakSyasi kIdRzaM pratyuttaraM dAsyasi // 40 // yasyA iti / prasAde sati jIvAmi prasAdena jIvAmI tyarthaH / prasAdamevAha yA ceti Ayaca mAM mUcchitadazAyAM raNAdanyatrApanIyAbhyapAlayat / ziziropacArAdinA rrkssetyrthH| tasyAHmayA mithyA asatyaM kRtamiti vakSyasi / kimiTikAkuH / tasmAdadya pratijJA nirvaheti bhAvaH // 41 // kilbipatvamiti / kilbiSatvam apayazorUpamAlinyam / narendrANA yasyAH prasAde jAvAmi yA ca mAmabhyapAlayat / tasyAH kRtaM mayA mithyA kaikeyyA iti vakSyasi // 41 // kilbiSatvaM narendrANAM kariSyasi narAdhipa / yo dattvA varamacaiva punaranyAni bhaassse||42|| zaibyaH zyenakapotIye svamAMsaM pakSiNe dadau / alarkazcakSuSI dattvA jagAma gatimuttamAm // 43 // mityanena sajAtIyeSvekena kRtamapayazaH sarvAnapi spRzati sarve rAjAna evaMvidhA iti / anyAni varadAnaviruddhAni // 42 // duSkarasyApi prati jJAtasya karttavyatvaM pUrvacakravartyanuSThAnena darzayati-zainya iti / zaivyo rAjA zyenakapotIye zyenakapotayorvirodhe prApte / pakSiNe zyenAya / svamAMsaM kapotamAMsapratinidhitvena dadau / itthaM kila paurANikI gAthA-indrAgrI zyenakapoto bhUtvA zainyaudArya parIkSituM bhakSakabhakSyabhAvamApanno zevyasamIpa mAgato / tatra kapoto'bhayArthI zaivyAGkamAviveza / tasmai ca so'bhayaM dadau / tataH zyenena madbhakSaNaM daivavihitaM tyajetyukte nAhaM tyajeyam, apitu tatpratinidhimAMsameva dadAmItyukte tArha tvanmAsameva me prayaccha nAnyadityukte svamAMsamapi sarve dattavAniti / alarkazca rAjarSiAhmaNAyAndhAya varaM prati dharmajJeti vyaGgayoktiH // 39 // 40 // na kimapi prativacanaM zakyamityAha-yasyA iti / yasyAH kaikeyyAH, prayatne yuddhe mUrSichatadazAyA raNAdanyatra sthApanayanAdiprayatne sati jIvAmi, yA mAmabhyapAlayata zItopacArAdinA rarakSa / tasyAH kaikeyyAH / pratijJAtaM vacanamiti zeSaH / mithyA asatyaM kRtamiti vakSyasIti sopahAsaM vaakym|| 41 // kilvipatvamiti / narendrANI kilviSatvam apayazorUpaM mAlinyaM kariSyasi, yastvamadyeva varaM datvA punaranyAni bhASase mithyAvAdena| tvayA rAjakulaM sarvamayazoprastaM jAtamityAzayaH // 42 // duSkarasyApi pratizrutasya paripAlanaM darzayati-zaibya ityAdi / tvadazyaH shaivyH| satyaparipAlanAya dattAbhayapotarakSaNAya, tanmAMsArSine iyenAya svAMsameva pratinidhitvena dadau, na tu kapotamiti zyenakapotIye AkhyAne zrUyate / tathAhi-indrAnI zyena kA kapotarUpI bhUtvA zaibyaudAryajijJAsayA bhakSakabhakSyabhAvamApanI zaivyasamIpaM gato, tataH kapotaH zaivyAI viveza, tasmai ca sobhayaM dadau / tataH zyenena madbhakSaNaM kapotaM tyajetyukte-nAhaM tyajeyam apitu tatpranidhimAMsameva dadAmItyukte, tArha tvanmAsameva prayacchani pratipAdite svamAsameva sarva dattavAniti kthaa| For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 4 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutya tana rAjacakSupA svacakSuH pratisandhAne arthite svacakSuSI dattvA uttamAM gatiM jagAma // 43 // kiMca sAgaraH samudro devaiH prArthito velAnatilaGghanAya TI.a.kaoN. tattebhyaH pratizrutyA'dyApi velAM nAtivarttate / tasmAttvamapi pUrvazevyAdivRttAntamanusmaran samayaM pratijJAm / anRtaM mithyAbhUtaM mAkArSIH // 44 // evaM nyAyamuktvA tadanumodamAnaM pratyAha-satvamiti // 45 // svasiddhAntamAha- bhavatviti / madukto rAmavivAsanapUrvako bharatAbhiSekaH dharmoM vA adharmo vA sa0 [12 sAgaraH samayaM kRtvA na velAmativarttate / samayaM mAnRtaM kArSIH pUrvaM vRttamanusmaran // 44 // sa tvaM dharmaM parityajya rAmaM rAjye'bhiSicya ca / saha kausalyayA nityaM rantumicchasi durmate // 45 // bhavatvadharmo dharmo vA satyaM vA yadi vAnRtam / yattvayA saMzrutaM mahyaM tasya nAsti vyatikramaH // 46 // ahaM hi viSamadyaiva pItvA bahu tavAgrataH / pazyatastai mariSyAmi rAmo yadyabhiSicyate // 47 // ekAhamapi pazyeyaM yadyahaM rAmamAtaram / aJjaliM pratigRhNantIM zreyo nanu mRtirmama // 48 // bharatenAtmanA cAhaM zape te manujAdhipa / yathA nAnyena tupyeyamRte rAmavivAsanAt // 49 // bhavatu' rAmaM pratrAjayAraNyam' ityAdimaduktaM vacanaM satyaM samIcInaM vA anRtaM asamIcInaM vA bhavatu, tvayA yanmahyaM saMzrutaM zapathapUrvakaM dAsyAmIti pratijJAtaM tasya vyatikramo'nyathAbhAvo nAstIti yojanA // 46 // vyatikrame kiM kariSyasItyatrAha - ahamiti // 47 // kausalyAto'pyadhikaM bhogaM tava dAsyAmItyatra tatprAdhAnyaM na saha ityAha-ekAhamiti / aJjaliM pratigRhNantIM rAjamAtRtvena sarveSAmiti zeSaH / zreyaH tadA tadapekSayeti yadrA AhArakAMkSiNaH zyenasya zaraNArthinaH kapotasya virodhe, anyata samAnam / alarkazca rAjarSiH / brAhmaNAya yAcamAnAya varaM pratizrutya tena rAjana ! taba cakSuSA mama cakSuH pratisandhAtavyam' iti pRSThe svacakSurdatavAn / sAgaraH devaiH prArthito velAnatilaGghanasamayaM tebhyaH pratizrutya na velAmativartate / yadyevamataH kimata Aha-samayamiti / pUrvavRttaM zaiyyAdInAM vRttamanusmarana tvaM ca samayaM varau dAsyAmIti saGketamanRtaM mAkArSIH // 43-45 / / siddhAntamAha bhavatviti maduktarAmavivAsapUrvaka bharatAbhiSekaH dharmo vA samIcInaM vA atharmo vA asamIcInaM vA bhavatu tvayA yanmahyaM saMzrutaM zapathapUrvakaM dAsyAmIti, tasya vyatikramaH anyathAbhAvo nAstIti yojanA // 46 // vipakSe bAdhakamAha-ahaM hIti // 47 // aJjaliM pratigRddhantImiti / rAmamAtRtvena sarvalokAnAmiti zeSaH // 48 // bharateneti / he manujAdhipa ! rAmavivAsanAhate anyena ratnAdinA yathAhaM na tupyeyaM tathA AtmanA prANabhUtena bharatena te saba samIpa iti zeSaH / zaSe For Private And Personal Use Only // 49 //
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir shessH||18-50|| zrutveti / vanavAsaizvaryarUpaM vRtaM varamitisambandhaH // 51 // nAbhyabhASatati / prekSatAnimiSa iti nirantaracintAvazAt krodhAdA nirnimeSaprekSaNam // 52 // tAmiti / duHkhazokamayImiti anucitabharatAbhiSekAt duHkham, rAmavivAsanAcchokaH // 53 / / sa iti / zapathaM kRtaM etAvaduktvA vacanaM kaikeyI virarAma ha / vilapantaM ca rAjAnaM na prativyAjahAra sA // 50 // zrutvA ca rAjA kaikeyyA vRtaM paramazobhanam / rAmasya ca vane vAsamaizvaryaM bharatasya ca // 51 // nAbhyabhASata kaikeyIM muhUrta vyAkulendriyaH / prekSatAnimiSo devIM priyAmapriyavAdinIm // 52 // tAM hi vacasamAM vAcamAkarNya hRdayApriyAm / duHkhazokamayIM ghorAM rAjA nasukhito'bhavat // 53 // sa devyA vyavasAyaM ca ghoraM ca zapathaM kRtam / dhyAtvA rAmati nizvasya cchinnastarurivApatat // 54 // naSTacitto yathonmatto viparIto yathAturaH / hRtatejA yathA so babhUva jgtiiptiH||55|| dInayA tu girA rAjA iti hovAca kaikayIm // 56 // anarthamimamarthAbhaM kena tvmupdrshitaa| bhUtopahatacitteva avantI mAM na lajjase // 57 // zIlavyasanametatte nAbhijAnAmyahaM purA / bAlAyAstattvidAnI te lakSaye viparItavat // 58 // sveneti shessH| nizvasyeti azakyapratIkAratvAditi bhAvaH // 54 // naSTacitta iti / naSTacittaH kalupitahRdayaH / unmattaH unmAdI / viparItaH sanipAtAdinA vipriitprkRtiH| AturaH vyAdhitaH / " vyAdhito'paTurAturaH" ityamaraH / hatatejAH mntraaphtviiryH||55|| dInayati // 56 // anarthamityAdi / upadArzatA bodhitA // 57 // zIlavyasanaM sadRttabhraMzam, "vyasanaM vipadi bhraMze" itymrH| nAbhijAnAmi kintu shiilmevaabhijaanaami| zapathaM karomi / / 49 // 50 // zrutveti / paramazobhanamityatra azobhanamiti chedaH / kaikeyI prekSata, kopAditi zeSaH // 51-53 // sa iti / ghoraM vyavasAyaM / kataM zapatham / sveneti shessH| nizvasyeti azakyapratikriyatvAt // 54 // naSTacitta iti / viparItaH sannipAtAdinA vipriitH| AturaH vyaadhigrstH| hatatajAH || mantrahatavIryaH tathA babhUva // 55 // 56 // anarthamiti / upadarzitA bodhitA, bhUtopahatacitteva pizAcAkrAntahRdayeva mA prati buvantI satIna ljse||5|| zIlabhyasana For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 50 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tatra hetumAha bAlAyA iti / idAnIM prauDhatAyAM tat zIlaM viparItavat viparItatvavat / bhAvapradhAno nirdezaH / svArthe vatirvA // 58 // kuta iti / kuto nimittAt // 59 // evaMvidhamityasyaiva vivaraNam - rASTra iti / vane rAghavamiti AsInamityanuSaGgaH / etena bhAvena bharatAbhiSekarUpeNa / virama mA prava tiSThAH / anRtena anRtapadavAcyena etena vA rAmavivAsanarUpeNa bhAvena vA virameti sambandhaH // 60 // nRzaMsa iti / nRzaMse nirdaye / tatra hetuH pApa kuto vA te bhayaM jAtaM yA tvamevaMvidhaM varam // 59 // rASTre bharatamAsInaM vRNISe rAghavaM vane / viramaitena bhAvena tvametenA nRtena vA / yadi bhartuH priyaM kAryaM lokasya bharatasya ca // 60 // nRzaMse pApasaGkalpe kSudre duSkRtakAriNi / kinna duHkhamalIka vA mayi rAme ca pazyasi // 61 // na kathahite rAmAddharato rAjyamAvaset / rAmAdapi hitaM manye dharmato balavattaram // 62 // kathaM drakSyAmi rAmasya vanaM gaccheti bhaassite| mukhavarNa vivarNataM yathaivendumupayutam // 63 // saGkalpa iti / rAmavivAsanarUpapApasaGkalpe / tatrApi hetuH kSudra iti / alpamatike / tatrApi hetuH duSkRtakAriNIti / janmAntare pApakAriNItyarthaH / duHkhaM duHkhanimittam / alIkaM apriyam / "alIkaM tvapriye'nRte " ityamaraH ||61||62 // kathamiti / vanaM gaccheti mayA bhASite sati vivarNe viparItavarNatva miti / etat idAnImutpannaM zIlavyasanaM sadvRttibhraMzanam purA nAbhijAnAmi bAlAyAH te tatra tat zIlaM viparItavata viparItaM lakSaye jAnAmi // 58 // kuto vati / kuto nimittAtte bhayaM jAtaM yena bhaganaivaMvidhaM varaM vRNISe // 59 // varamevAha - rASTra iti / bharataM rASTra rAjye AsInaM santam bane rAghavam AsInaM santaM vRNISe virameti / bharturdazarathasya nama lokasya janasya bharatasya na yadi priyaM kArya tarhi etena bharatAbhiSakarUpeNa bhAvena abhiprAyeNa anRtena pApajanakena etena bhAvena rAmAbhiSekavighAtaviSayakeNAbhiprAyeNa ca virama mA pravartasva / vAzabdassamuccaye / bharatAbhiSekaviSayAM rAmAbhiSekavidhAtaviSayAM ca buddhiM nivarta |yeti bhAvaH // 60 // nRzaMsa iti / duHkhaM duHkhasAdhanam / alIkam aparAdham // 61 // vyarthakhedaM makke zanamityAha--na kathaJciditi / rAmAdRte rAmaM vinA bharataH kathaJcidapi rAjyaM nAvaseta nAkrAmeta, anena yathAbhAgazaH caturNAmeva rAjyamanumanyasvatyuktam / yadvA bharatasyAbhiSeke rAmasya kevalavRddhasya mama samIpe'vasthAnaM vA'numanyasva, nAnyathA tvatprayojanamityupadezaH / nAvasedityatra hetumAha rAmAditi / hi yasmAt bharataM rAmAdapi dharmeNa balavattaram atizayitadharmavantaM manya iti yojanA|| 62 // katha satya0 - anRtena katanAma harivisDena, mAvena abhiprAyeNa // 60 // vanaM gaccheti mamA mASite uktaM satyapi / svaM kathaM vakSyati, tasya vadatipriyavAditi bhAvaH / upataminduM yathA tamiva vivarNa mukha varNa AdarzAdI kayaM yAmIti sambandhaH // 62 // For Private And Personal Use Only TI. a.kA. sa0 [12 // 50 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie mApAditam / rAmasya mukhavarNam upaplutaM rAhuyastabhiva kathaM drakSyAmIti smbndhH||63|| tAmiti / tAM buddhisthA sukRtA mantribhiH saha sutu nizcitAm / atha suhRdbhissaha nizcitAM buddhim apAvRttAM adharottarIkRtAM kathaM drakSyAmi anubhvissyaami||64|| kimiti| bateti khede / aikSvAkaH raamH| rAjyamakAra yat kimakarIta iti mA kiNvkssyntiitismbndhH| yadA bAlaH ajJaH dazarathaH ghuNakSatalipinyAyena devAciraMrAjyamakaroditi mA vakSyanti kimiti||65|| tAM hi me sukRtAM buddhiM suhRdbhiH saha nizcitAm / kathaM drakSyAmyapAvRttAM parairiva hatAM camUm // 64 // kiM mAM vakSyanti rAjAno nAnAdigbhyaH samAgatAH / bAlo batAyamaikSvAkazciraM rAjyamakArayat // 65 // yadA tu bahavo vRddhA guNavanto bahuzrutAH / pariprakSyanti kAkutsthaM vakSyAmi kimahaM tadA // 66 // kaikeyyA klizyamAnena putraH pravAjito mayA |ydi satyaM bravImyetattadasatyaM bhaviSyati // 67 // yadeti / yadA zvaprAtaH vRddhAH kAkutsthaM prakSyanti ka gato rAmaH kuto nAbhiSikta iti prakSyanti, tadAhaM kiM vakSyAmi pratyuttaram // 66 // kaikeyIvarapradAna nimittaM pravAjita ityucyatAmityatrAha-kaikeyyeti / kaikeyyA kizyamAnena pUrvadattau varau bharatAbhiSekarAmavivAsanarUpeNa dAtavyAvityuktavatyA kekeyyA pIbyamAnena mayA pratrAjita ityetatsatyaM yadi bravImi tadA tat rAmamabhipekSyAmIti vacanaM asatyaM bhaviSyati, tadvAgho na sambhavati / pUrvapravRttatvAditi | miti / bhASite ukte sati, mayeti zeSaH / upaplutaM rAhaprastam / in, yathA candramiva viparItavarNa kathaM drakSyAmIti // 13 // tAmiti / sukRtA sampakamavarti tAm, aba hetuH-suhadbhissaha nizcitA buddhiM rAmAbhiSekaviSayiNI buddhimapAvRttAM kathaM drakSyAmi // 64 // kimiti / bAlo batAyamiti / bAlo mUDhaH ayamai| kSvAkaH dazarathaH cirakAlaM kathaM rAjyamakArayat akaroditi nAnAdigbhyaH samAgatA rAjAnaH mAM vakSyantIti yojanA / bateti khede // 15 // yadeti / vRddhAH kAkutsthaM pariprakSyanti, parasparamiti zeSaH / rAmo dazarathena kimartha nirvAsita iti rAmamuddizya yadi vakSyanti tadAhaM kimuttaraM dadyAm , uttarAsphurtemaunameva bhaji pyAmIti prmaarthH|| 55 // nanu kekecyA vizyamAnena mayA rAmaH prasthApita ityuttaraM dIyatAmata Aha-kekeyyeti / kekeyyA vizyamAnena pUrva sAmAnyena datto varau idAnIM bharatAbhiSekarAmavivAsanarUpeNa dAtavyAvityuktavatyA kaikeyyA pIDacamAnena mayA rAmaH prasthApita ityeta satyaM yadi pravImi tatpUrvoktaM pUrveArvasiSTha 1raamH| iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 51 // bhaavH||67|| kimiti / kiM mAM vakSyati, matputreNa te kimaparAddhamityevaM vakSyatIti bhAvaH / pritivakSyAmi, na kimapItyarthaH // 68 // yadetyAdi TI.a.ko. lokadvayamekAnvayam / yadA yadA upatiSThati tattaducitakRtyenopAste tadAtadA satkArAhA tava kRte na satkRtA / tava vipriyaM bhaviSyatIti sA na satkRta tetyarthaH / paricaryAkAle dAsIvatparicarati na mahiSItvaM puraskaroti / dyUtakrIDAdisamaye sakhIva vyavaharati / dharmAnuSThAnasamaye bhAryAvat bhAryayA yathA kiM mAM vakSyati kausalyA rAghave vanamAsthite / kiJcainAM prativakSyAmi kRtvA vipriyamIdRzam // 68 // yadA yadA hi kausalyA dAsIvacca sakhIva ca / bhAryAvadbhaginIvacca mAtRvaccopatiSThati // 69 // satataM priyakAmA me priyaputrA priyaMvadA / na mayA satkRtA devI satkArArhA kRte tava // 70 // idAnI tattapati mAM yanmayA sukRtaM tvayi / apathyavyaJjanopetaM bhuktamannamivAturam // 71 // viprakAraM ca rAmasya samprayANaM vanasya ca / sumitrA prekSya vai bhItA kathaM me vizvasiSyati // 72 // vartitavyaM tathA vartate na tu mahiSItvAbhimAnena joSamAsta ityrthH| bhAryAntaravivAhasamaye bhaginIvat sodarIva / upalAlayati zarIrapoSaNAdidazAyAM mAtRvaddhitaparA tiSThatItibhAvaH // 69 // 70 // idAnImiti / idAnIM tvadaujanyadarzanakAle tvayi vissye| mayA yatsukRtaM supacaritaM tat apathyavyatra nopetaM dadhyAdyupaskRtamannam AturaM vyAdhitamiva mAM tapati tApayati / antarbhAvitaNyartho'yam / tvayyupacArAkaraNe samprati mama tApa eva na bhavet / etA hAvAllabhyAbhAvAditibhAvaH // 71 // viprakAramiti / viprakAraM viparItaprakAram, abhiSekatiraskAramityarthaH / vanasyeti karmaNi paSThI / bhItA matputrasya / vAmadevAdisahitarAjasabhAyAmuktaM rAmAbhiSekaviSayapratijJAvAkyam asatyaM bhaviSyati // 67 // 68 // yadA yadeti tattacitakAla ityarthaH / kausalyA sevAyAM dAsIva, paramarahasyakathane sakhIva, dharmAcaraNe bhAyeMva. hitAzaMsane bhaginIva, mRSTAnnadAne mAtRvacopatiSThate sevata ityrthH|| 69 // 70 // idAnImiti / idaaniiN| rAmavivAsa sati yanmayA tvayi sukRtaM zobhanaM karma zuzrUSAlakSaNa kRtaM tat apathyadhyannanopetaM sata bhuktamannaM yathA AturaM rogiNaM / ti tApayati / / 71 / / viprakAra ? miti / vanasya saMprayANaM prayANAtmakaM rAmasya viprakAraM mayA kRtamapakAraM prekSya bhItA sumitrA meM mahyaM kathaM vizvasipyati sakalAkAnandakaramapi rAmaM tyakAmasya / dazarathasthana kibidakAryamastIti sumitrA mayi vizvAsa na karipyatIti bhAvaH // 72 // For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir viprakAraH kimuteti bhItA / me mAm // 72 // kRpaNamiti / zroSyatIti yat tat kRpaNaM kaSTam vateti yojanA // 73-76 // satImiti / pUrva satI tvena jJAtAM tvAmidAnImanena vyApAreNa asatI satI asatItvena sthitAM vyavasyAmi / kathamiva ? rupiNI dRSTipriyAM viSasaMyuktAM madirAM madyavizeSa kRpaNaM bata vaidehI zropyati dvayamapriyam / mAM ca paJcatvamApannaM rAmaM ca vanamAzritam // 73 // vaidehI bata me prANAn zocantI kSapayiSyati / hInA himavataH pArthe kinnareNeva kinnarI // 7 // na hi rAmamahaM dRSTvA pravizantaM mahAvane / ciraMjIvitumAzaMse rudantIM cApi maithilIm // 79 // sA nUnaM vidhavA rAjyaM saputrA kArayiSyasi / na hi pravAjite rAme devi jIvitumutsahe // 76 // satIM tvAmahamatyantaM vyavasyAmyasatI satIm / rUpiNIM viSasaMyuktAM pItveva madirAM nrH|| 77 // anRtairbahu mA sAntvaiH sAntvayantI sma bhASase / gItazabdena saMruddhaya lubdho mRgamivAvadhIH // 78 // anArya iti mAmAryAH putravikrAyikaM dhruvam / dhikkariSyanti rathyAsu surApaM brAhmaNaM yathA // 79 // pItvA naraH pAnAnantaraM tAmasatI duSTAmadhyavasyati tathA kAryakAle tvAmasatImadhyavasthAmItyarthaH // 77 // anRteriti / anRtaH sAntvariSTavacanaiH mAM sAntvayantI satI bhASase sma / ataH gItazabdena mRgavazIkaraNahetugAnazabdena saMrudhya mRgaM lubdhaH vyAdhaH iva mAmavadhIH // 78 // anArya iti / kapaNamiti / paJcatvamApanaM mAM, rAma vanamAzritaM cetyapriyadvayaM vaidehI kRpaNaM dainyayuktaM yathA tathA zropyati, bateti khede // 73 // tadeva sItAkArpaNyaM pradarzyatevaidehItyAdi / me mama / raamvivaasnaadivyaapaarennetishessH| zocantI prANAn kSapayiSyati / yadvA madartham upalakSaNametat / rAmArtha zonantI prANAna kSapa yiSyatIti vaarthH| bateti khede // 74 / sItAyA iva mamApi prANakSapaNaM prAptamityAha-na hIni // 75 // seti / nUnaM dhruvam // 76 // satImini / satIm ApAta ramaNIyasadvRttavatIma, zuzrUSAdinA satItvena pratInAm asatI satI patimArakatvena sarvathA asatI bhavantI vyavasyAmi nibinomi / rUpiNI cArurUpatayA madirA pItvA vikAreNa viSasaMyuktati yathA jAnAti nadhetyarthaH // 77 // anRtariti / sAntvaiH iSTavacanaiH / gItazabdena gItadhvaninA // 78 // anAryaH pApIti mAM putra vikrAyikaM kaikeyIrupamUlyena purva vikrItavantam, prAmyasukhArtha putraM tyaktavantamityarthaH / dhikkariSyanti vihipyantIti yAvat // 79 // 1thata mabANAn / 2 pravasantam / 3 rAmetrAjite devi nAI jIvitumutsahe ini pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kA.rA.bhU. 7 putravikrAyikaM putramUlyena strIsukhakretAraM mAm AryAssantaH ayamanAryaH putravikrayapApakAditi dhikkariSyanti // 79 // etAdRzaduHkhasyAnanubhUtatvAdra vipAdAtizayena vismayate-aho iti / kRcchraM kaSTaM " syAt kaSTaM kRcchram" ityamaraH / etAdRzaduHkhakRcchre kadAcidapi mayA na prApte ityarthaH / kiJca yasmin varapradAnaviSaye / tava vAcaH kSame evaMvidhaM duHkhaM purAkRtam / azubhamivAzubhaphalamiva prAptam // 80 // saukhyArtha kRtaM tvadrakSaNaM svanAzAya pariNata aho duHkhamaho kRcchraM yatra vAcaH kSame tava / duHkhamevaMvidhaM prAptaM purAkRtamivAzubham // 80 // ciraM khalu mayA pApe tvaM pApenAbhirakSitA / ajJAnAdupasampannA rajjurudbandhinI yathA // 81 // ramamANastvayA sArddhaM mRtyuM tvAM nAbhilakSaye / vAlo rahasi hastena kRSNasarpamivAspRzam // 82 // mayA hyapitRkaH putraH sa mahAtmA durAtmanA / taM tu mAM jIva loko'yaM nUnamAkroSTumarhati // 83 // bAlizo vata kAmAtmA rAjA dazaratho bhRzam / strIkRte yaH priyaM putraM vanaM prasthA payiSyati // 84 // vrataizca brahmacaryaizca gurubhizcopakarzitaH / bhogakAle mahatkRcchraM punareva prapatsyate // 85 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin miti khidyati - ciramityAdinA // 81 // ramamANa iti / nAbhilakSaye kiMtvaspRzamiti yojanA // 82 // mayeti / apitRkaH pitRkRtarakSaNAdirahita ityarthaH / AsIditi zeSaH / taM tathAvidhaM mAm / AkroSTum AkrozaM kartum ||83 // AkozaprakAramAha- bAliza iti / bAlizaH mUrkhaH " mUrkhavaidheya bAlizAH " ityamaraH // 84 // vratairiti / vrataiH kANDavataiH / brahmacaryaiH madhumAMsavarjanAdibrahma cAridharmaiH / gurubhiH gurukRta zikSAdibhiH / bhogakAle aho duHkhamiti / kRcchraM kaSTam, yatra yasmin varadAnaviSaye "cIrAjinajaTAdhArI rAmo bhavatu tApasaH " ityetAdRzIstava vAcaH yataH kSame, ataH purA kRtamazubhameva azubhaphalameva evaMvidham aparihAryatvena avazyAnubhAbhyaM duHkhaM prAptamiti sambandhaH // 80 // saukhyArtha kRtaM tvadrakSaNaM svavinAzAya pariNatamiti khidyate ciraMkhalvityAdinA / upasampannA kaNThalagnetyarthaH // 81 // bAla iti / vAlo hastena kRSNasarpa yathA spRzati tathA tvAmapi ajJAnAda hastena aspRzam ajJAnA nAkapANigrahaNaM kRtadAnasmIti bhAvaH // 82 // taM tvityAdi / mahAtmA putro mayA jIvatApi apitRkaH piturahitaH kRtaH, tataH loko mAm AkroSTuM ninditum arhati // 83 // AkrozaprakAramevAha bAliza iti // 84 // vratairiti / upakarzitaH prApitakArthaH // 85 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 12 // 52 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gArhasthyAvasthAyAm / / 85 // nAlamiti / saH putraH vanaM pravajetyuktaH san dvitIyaM vacanaM parihAravacanaM mAM prati bhASituM nAlam, kintu bADhamityeva vkssyti| baatthmitynggiikaaroktiH||86|| yadIti / me mayA banaGgacchati codito rAmaH pratikUlaM vanaM pratyagamanaM yadi kuryAttadA me priyaM syAt / vatsastu tantra kariSyati // 87 // zuddhabhAvaH shuddhhRdyH| me bhAvaM hRdayaM na jJAsyati / mAM zuddhatayA jAnana mama vacanahRdayaM na jnyaasytiitibhaavH| nAlaM dvitIyaM vacanaM putro mAM pratibhASitum / savanaM pravrajetyuktobADhamityeva vkssyti||86|| yadi me rAghavaH kuryAdvanaM gaccheti coditH| pratikUlaM priyaM me syAnna tu vatsaH kariSyati // 87 // zuddhabhAvo hi bhAvaM me na tu jJAsyati raaghvH| sa vanaM pravrajetyukto bADhamityeva vakSyati // 88 // rAghave hi vanaM prApte sarvalokasya dhikRtam / mRtyurakSamaNIyaM mAM nayiSyati yamakSayam ||89||mRtemyi gate rAme vanaM mnujpunggve| iSTe mamajane zeSe kiM pApaM prtiptsyse||9|| kausalyAM mAM ca rAmaM ca putrau ca yadi hAsyati / duHkhAnyasahatI devI mAmevAnumariSyati // 91 // kausalyAM ca sumitrAM ca mAM ca putraitribhiH saha / prakSipya narake sA tvaM kaikeyi sukhitA bhava // 92 // mayA rAmeNa ca tyaktaM zAzvata satkRtaM guNeH / ikSvAkukulamakSobhyamAkulaM pAlayiSyasi // 93 // ato bADhamityeva vakSyatIti smbndhH||88|| rAghava iti / sarvalokasya sarvajanasya "lokastubhuvane jane" itymrH| dhikRtaM dhikaraNam / akSamaNIyaM kSantumazakyam, kintu mRtyurmA yamakSayaM yamagRhaM nayiSyati // 89 // mRta iti / zeSe kausalyAdau / kiM pApaM kamanyAyaM pratipatsyase cintayiSyasi / / 90 // kausalyAmiti / putrI lakSmaNazatrunau / devI sumitrA // 91 // kausalyAmiti / atra narakazabdena duHkhaM lakSyate // 92 // mayeti / AkulaM kSubhitaM / nAlamiti / dvitIyaM vacanaM parihArarUpaM pratibhASituM notsahate sa vADhamityeva vakSyati // 86 // yadIti / vanaM gaccheti mayA bhASite pratikUlaM yadi kuryAttahi me priyaM / / syAt / vatsaH zrIrAmastu pratikUlaM na kariSyati // 87 // zuddhabhAva iti / zuddhabhAvaH rAghavaH meM bhAvaM vanaM gacchetyevaMrUpam // 88 // rAghava iti / sarvalokasya dhikRtaM dhikAram / akSamaNIyaM sodumazaktam // 89 // mRta iti / iSTe manmatAnusAriNi jane kiMpApaM kIdRzaM duHkham , manovAgagocaramiti yAvat / pratipatsyase, kariSyasi // 90 // kauslyaamityaadi| putrI ceti lakSmaNazatrughnI, devI sumitrA, kausalyA mAM ca rAmaM ca yadi hAsyati tadA duHkhAnyasahatI maamevaanumrissyti| rAmaviyogena kausalyAmaraNasya sambhAvitatvAlakSmaNasya rAmaniyatasahagamanAcchabunnasya devAdadya bharatena sahagamanAcca tAbhyAM mayA ca rahitA sA mAmevAnumari pytiityrthH||91|| kausalyAmiti / narake duHkhe // 92 // mayati / AkulaM kSubhitaM yathA tathA pAlayiSyasi / / 93 // 94 // For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bha. // 53 // pAlayiSyasi // 93-96 // tvamityAvardhatrayamekAnvayam / akIdivayarUpAtaM rAjaputrIvAdena rAjaputrIvyapadezena mama vezmani nyavasaH / paribhavaHTo .a.kA? mahAjanasamakSaM dhikkaarH| avajJA kSudratvena prtipttiH|| 97 // 98 // yasyeti / sUdAH paackaaH| ahaMpUrvAH ahamahamikAvantaH / prazastam "AyuHsa.12 priyaM cedbharatasyaitadrAmapravAjanaM bhavet / mA sma me bharataH kArSIt pretakRtyaM gatAyuSaH // 94 // hantAnArye mamA mitre sakAmA bhava kaikayi / mRte mayi gate rAme vanaM puruSapuGgave // 95 // sedAnIM vidhavA rAjyaM saputrA kAra yiSyasi // 96 // tvaM rAjaputrIvAdena nyavaso mama veshmni| akIrtizcAtulA loke dhruvaH paribhavazca me / sarvabhUteSu cAvajJA yathA pApakRtastathA // 97 // kathaM rathaivibhuryAtvA gajAzvaizca muhurmuhuH| padbhyAM rAmo mahAraNye vatso me vicariSyati // 98 // yasya tvAhArasamaye sUdAH kuNDaladhAriNaH / ahaMpUrvAH pacanti sma prazastaM pAnabhojanam // 99 // sa kathaM nu kaSAyANi tiktAni kaTukAni ca / bhakSayana vanyamAhAraM suto me vartayiSyati // 10 // mahAIvastrasaMvIto bhUtvA cirasukhoSitaH / kASAyaparidhAnastu kathaM bhUmau nivatsyati // 1.1 // kasyaitadAruNaM vAkyamevaMvidhamacintitam / rAmasyAraNyagamanaM bharatasyAbhiSecanam // 102 // sattvabalArogyasukhaprItivivarddhanAH / rasyAH snigdhAH sthirA yA AhArAH sAtvikapriyAH // " ityuktaprakAreNa zreSTham // 99 // sa iti / kaSAyAditraya rUpaM vanyamAhAraM bhakSayan kathaM nu vartayiSyati kenaprakAreNa jIviSyati // 100 // mahAti / mahAheNa atizlAghyena vastreNa / saMvItaH sNvRtH| cirsukho| pitaH cirakAlaM sukhaastrnnossitH| kApAyaparidhAnaH kapAyeNa raktaM kApAyam / kASAyaM paridhAnaM vastraM yasya sa tthoktH||101|| kasyeti / rAmasyAraNya hantetyardha bhinnaM vAkyam // 95 // 96 // tvamityardhatrayamekaM vAkyam / rAjaputrIvAdena rAjaputrIti vyapadezamAtreNa loke apratyakSepyakIrtiH, paribhavaH mahAjanasamakSa dhikkAraH, avajJA avamatiH, yato nyavasaH ata patatsarva meM bhaviSyatIti bhAvaH // 27 // 98 // yasyeti / sadAH pAcakAH, ahaMpUrvAH ahaGkArapUrvAH / prazasta pAnabhojanaM sAtvikAhAraH // 99 // sa kathaJciti / kaTukAni cetpatra kandamUlAnIti vizaMpyamadhyAhAryam / vartayiSyati jIviSyati // 10 // 101 // kasyeti / / For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir gamanaM bharatasyAbhiSecanamityevaMvidhametadvAkyaM kasya kenopadiSTamityarthaH / yadA kasya sahyamitizeSaH ||2||dhigiti / zaThAH gUDhaviSayakAriNyaH / kausalyAdiSu tadasambhavAdAha na bravImIti // 3 // anarthabhAva iti / mannimittaM matkAraNakaM rAme rAmanimittakaM vA // 4 // parityajeyuriti / kRtsnaM jagat MgacchatIti vyutpattyA jagacchabdena jIvavarga ucyate / sarvazabdena sthAvarajAtamucyate / kupitaM tvAM pratIti zeSaH // 5 // ahamiti / ahaM punaH ahaM tu / M dhigastu yoSito nAma shtthaaHsvaarthpraassdaa|n bravImi striyaH sarvA bharatasyaiva mAtaram // 3 // anarthabhAve'rthapare nRzaMse mamAnutApAya niviSTabhAve / kimapriyaM pazyasi mAnimittaM hitAnukAriNyathavApi rAme // 4 // parityajeyuH pitaro hiputrAna bhAryAH patIMzcApi kRtaanuraagaaH| kRtsnaM hi sarva kupitaM jagat syAdadRSTvaiva rAmaM vyasane nimagnam // 5 // ahaM punardevakumArarUpamalaMkRtaM taM sutamAvajantam / nandAmi pazyannapi darzanena bhavAmi dRSTvA ca punaryaveva // 106 // matsvabhAvaH laukikebhyo bhinnH| devakumArarUpAnasargasundaram / alaMkRtam alaGkArairatizayitazobham / candrakAntAnanamityasya hadi viparivartamAnatvAtta mityuktam / sutaM saundaryAyabhAvepi sutatvaprayuktapremAspadam / AvajantaM 'mattamAtaGgagAminam' ityuktarItyA gamana kAlikasambhramavizeSazAlinam / darza samasyAraNyagamanaM bharatasyAbhiSekakarmaNaH phalam / yadvA etada kasya Rgsya vAkyamupadezaH // 102 // kaikeyyAH dorjanyaM dRSTvA dazarathaH strImA nindaati-dhigmviti| PalyoSito dhigastu nAma, striyo nindyA ityarthaH / nanu strImAtranindA kathaM kriyate ! sAdhvInAM vidyamAnatvAdityata Aha neti / sarvAH khiyo dhigasviti na bravImi, kintu bharatasyaiva mAtaraM dhigastviti bravImImi yojanA // 103 // anarthabhAve-anarthaH svaparAnarthasAdhanabhUnaH bhAvaH abhiprAyo yamyAH sA nathA, niviSTo nivezito bhAvo duSTabhAvo yasyAH sA tathA, arthapare svArthasAdhanapare ! manimittaM maddhetukam / kimapriyam apakAraM pazyAmi kRtyajagaddhitAnukAriNi game vA // 104 // parityajeyuriti / kRtAnurAgatvaM putrapatibhAryANAM tyAgAnaucityahetuH, yathocitaM liGgavipariNAmaH putrAdiSu yojyH| apizadAtpatayazca kRtAnugagA bhAryAstyajeyu riti yojyam / kizca rAmaprabrAjanasAdhanaM tvadyApAraM dRSTvA rAmaM ca tvadazAdvayasane nimagnaM dRSTvA sarva jagata tvAM pratyeSa kupitaM syAt // 205 // antataH svamya gharAmaM vinA jIvanavyatirekaM darzayipyan tadanvaye svajIvanAnanvayaM darzayani-ahamityAdinA / Avajantam AgacchantaM pazyannaI darzanena tamya dUradarzanenApi nandAmi / / satyA -devakumArarUpaM devasya hareH kumAro mArastasya rUpamiva mAM yasyAsI tathoktaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 54 // TAIsa.12 nena mAnasajJAnena pazyannapi nandAmi / dRSTvA punaH sAkSAtkRtya tu yuveva bhavAmi, yuvavaddhRSTapuSTAGgo bhavAmi // 6 // vineti / pravRttiH snycaarH| cetanA buddhiHTI .a.kAM vajradharapakSe pravRttizabdena jIvanaviSayapravRttirucyate // 7 // vinAzakAmAmiti / mohAt AvAsayaM, gRha itishessH| sI srpjaatiH| jAtilakSaNo kii| tvaM mohAdaDUna dhRtAsi / tena adhAraNena // 8 // mayeti / salakSmaNena rAmeNa mayA ca hIno bharatastvayA saha puraM rASTra bAndhavAMzca nihatya prazAstu purAdi vinApi sUryeNa bhavetpravRttiravarSatA vacadhareNa vApi / rAmaM tugacchantamitaH samIkSya jIvenna kazcittviti cetanA me // 107 // vinAzakAmAmahitAmamitrAmAvAsayaM mRtyumivAtmanastvAm / ciraM batAGkena dhRtAsi sI mahAviSA tena hato'smi mohAt // 108 // mayA ca rAmeNa ca lakSmaNena prazAstu hIno bharatastvayA saha / puraM ca rASTraM ca nihatya bAndhavAna mamAhitAnAM ca bhavAbhiharSiNI // 109 // nRzaMsavRtte vyasanaprahAriNi prasahya vAkyaM yadihAdya bhaassse| na nAma te kena mukhAtpatantyadho vizIryamANA dazanAH sahasradhA // 110 // hananarUpaM prazAsanaM karotu / mamAhitAnAM zatrUNAM ca abhiharSigI bhavetisambandhaH // 109 // nRzaMsavRtta iti / nRzaMsavRtte krUravyApAre ! vyasanaprahAriNi kSate prahAranyAyena vipadi prhrnnshiile| rAmavirahAsahanaM vipat tatra prahAraH punaHpunazcodanam / tvam iha deze / adyAsmin kAle / prasava pati svAtantryaM tiraskRtya / yadvAkyaM bhASase tatra te mukhAt dazanAH sahasradhA vizIrNAH santaH kena nAma hetunA na patantIti sambandhaH // 11 // Agatamantike dRSTvA ciravRddhopyahaM punaryuveva yuvabadbhavAmi hRSTapuSTAntarbahiHparikaro bhavAmItyarthaH // 106 // vineti / hizabdo yadyapyarthe, sUryeNa vinA yadyapi pravRttiH savArarUpA bhavet / tathA bajradharaNa avarSatApi, pravRttijIvanarUpA yadyapi syAt tathApi rAmamito gacchantaM samIkSya kazcidapi ananubhUtarAmasvamA bopi loko na jIvediti me cetanA dhIH, mama jIvanaM tu kaimunikasiddhamiti bhAvaH // 207 // vinAzeti / sA~ sarpalakSaNAmohAdaDUna dhRtAsi, tena avadhAraNena ca vAtanA // 108 // mayeti / ahitAnAmabhiharSiNI mamAmiveSa snehayuktA bhavetyarthaH // 109 // nazaMseti / vyasanaprahAriNi ApApadravakAriNi / iha deze agha kAle|VIman prasahya patipatnIbhAvaM tiraskRtya krUraM vAkyaM bhASase yat ataH te dazanAH kena nAma hetunA mukhAdvizIrNamAnA na patanti / na jAna iti zeSaH // 11 // viSama-mama ahitAnA zatrUNAm , abhimASaNazIlA maba vArtAkaraNayogpabAndhavAmAvAditi bhAvaH // 1.9 // For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir na kinyciditi| rAmaH ahitamapriyaM ca kiJcidraco nAha, paruSANi bhApituM na vetti / jJAnapUrvakatvAt bhASaNasya kutastatprasaktiriti bhaavH| na kevalaM paruSAvedanaM pratyutAbhirAmavAdini sarvapriyabhApiNi / guNairnityaM saMmate rAme kathaM nu doSAna pravAjanahetUn bravIpi // 111 // pratAmyati / pratAmya glAni | bhaja / tAmyaterloNa madhyamapuruSekavacanam / prajvala kupitA bhava / praNazya naSTA bhava / sahasrazaH sphuTitA satI mahIM vrajavA, bhRgoH pata vetyarthaH / kekaya na kiJcidAhAhitamapriyaM vaco na vetti rAmaH paruSANi bhASitum / kathaM nu rAme hyabhirAmavAdini bravISi doSAna guNanityasammate // 19 // pratAmya vA prajvala vA praNazya vA sahasrazo vA sphuTitA mahIM vraja / na te kariSyAmi vacaH sudAruNaM mamAhitaM kekayarAjapAMsani ||112||kssuropmaaN nityamasatpriyaMvadA praduSTabhAvAM svakulopaghAtinIm / na jIvituM tvAM viSahe'manoramAM didhakSamANAM hRdayaM sabandhanam // 113 // na jIvitaM me'sti kutaH punaH sukhaM vinAtmajenAtmavataH kuto ratiH / mamAhitaM devi na kartumarhasi sTazAmi pAdAvapi te prasIda me|| 114 ||s bhUmi pAlo vilapannanAthavata striyA gRhIto hRdye'timaatryaa| papAta devyAzcaraNau prasAritAvubhAvasaMspRzya yathAtura stathA // 15 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dvAdazaH srgH|| 12 // rAjAnAM pAMsani dUSaNi // 12 // kSuropamAmiti |kssropmaa tadvatkrUrAm / asatpriyaMvadA mithyA priyavAdinIm / praduSTabhAvAM prakarSeNa duSTahRdayAm / amano ramAmiti pdcchedH| sabandhanaM samUlaM prANarUpamUlasahitam "prANavandhanaM hi saumyamanaH" itishruteH| sadindhanamitipAThe-hRdayameva sadindhanam / didhakSamANAM dgdhumicchntiim| tvAM jIvituM jIvayitum / na viSahe notsahe // 13 // neti / ratistvadviSayeti shessH| yadevamata Aha mamAhitamiti / AtmavataH jIvata ityrthH||14|| sa iti| atimAtrayA amaryAdayA striyaa| hRdaye gRhItaH tadadhInahRdaya ityrthH| bhUmipAlopitAM nigrahItumasamartha ityrthH| anAthavadvilapana / na kiJciditi / guNanityasaMmate guNAnAM nityasammate // 111 // pratAmyeti / sahasrazo vA sphuTitA mahIM vraja tathApi na te vacaH kariSyAmati sambandhaH // 112 // MisropamAmiti / asatpriyaMvadA mithyA priyavAdinIm , amanoramAmiti chedaH / sabandhanaM hRdayaM "prANabandhanaM hi saumyamanaH" iti zruteH / tvAM jIvituM notsaha / iti sambandhaH // 113 // 114 // sa bhUmipAla iti / atimAtrayA atikrAntamaryAdayA striyA hRdaye marmaNi gRhItaH prasAritau praNAmaparihArabuddhacA anyatra satya-prasAritI praNAma kuryAdityanyatra prasAritI // 115 // For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bha. vAM jIvayituM notsahe te pAdau spRzAmi prasIdetyanavasthitavacanAni bhaassmaannH| prasAritAvityanenAnAdara uktaH / asaMspRzyetyanena pispRkSAyAmeva TI.a.kAM. // 55 // mUrchA jAteti gamyate // 115 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvAdazaH sargaH // 12 // sa013 na te kariSyAmi vacaH' ityuktvApi dharmapAzabaddhatayA pazcAttaptaH punastAM sAntvayati trayodaze-atadaImityAdi zlokadvayamekAnvayam / atadaI tAdRza atadarha mahArAjaM zayAnamatathocitam / yayAtimiva puNyAnte devalokAtparicyutam // 1 // anartharUpA siddhArthA hyabhItA bhayadarzinI / punarAkArayAmAsa tameva varamaGganA // 2 // tvaM katthase mahArAja satyavAdI dRDhavataH / mama cemaM varaM kasmAdvidhArayitumicchasi // 3 // evamuktastu kaikeyyA rAjA dshrthstdaa| pratyuvAca tataH kruddho muhUtta vihvalanniva // 4 // mRte mayi gate rAme vanaM mnujpunggve| hantAnArye mamAmitre sakAmA sukhinI bhava // 5 // svargepi khalu rAmasya kuzalaM daivatairaham / pratyAdezAdabhihitaM dhArayiSye kathaM bata // 6 // duHkhAnaham / atathocitam adhaHzayanAnucitam / anartharUpA pAparUpA / asiddhArthA aniSpannaprayojanA / abhItA lokApavAdabhItirahitA / bhaya drshinii| dazarathasyeti zeSaH / yadrA abhayadarzinI dazarathasya bhympshytiityrthH| tameva varaM pUrvadattameva varamuddizya mahArAjam AkArayAmAsa sambodha MyAmAsa / yadA dAtavyatvena grAhayAmAsetyarthaH / vastutastvekavacanasvArasyAt varaM zreSThaM dazarathaM svAbhimatakathanAyAhvayAmAsetyarthaH // 1 // 2 // tvamiti / vidhArayitum RNatvena dhArayituMcyAvayituMvA vizeSeNa dhaaryitumaadaatumitivaarthH||3|| vihvalan mUrcchan ||4||5||svrg iti / rAmasya kuzalaM prati devataiH prasArito devyAzcaraNau asaMspRzya Aturo yathA Atura iva tathA papAta, dAruNaM papAtetyarthaH / anena cittavaivazyaM yotitam // 115 // iti zrImahezvaratIrtha || viracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvAdazaH sargaH // 12 // atha satyapAzabaddhatvena na te kariSyAmi vaca iti dRDhaM vaktumazanu / vana to punarapi prasAdayati-atadarhamiti / atadaI strIpraNAmAnaham / atathocitaM pUrvamananubhUtatAhagvyasanam, zayAnaM bhUmau patitam // 1 // anrthruupeti| anartharUpA pAparUpA, asiddhArthA aniSpannaprayojanA, abhItA janApavAdAdabhItA, abhayadarzinI-dazarathasya prApta bhayamagaNayantI / bhayadarzinIti chede rAmAt // 55 // bharatasya bhayadarzinI / tameva varaM pUrvadattavaramevoddizya mahArAjamAkArayAmAsa sambodhayAmAsa // 2 // tadevAha-tvamiti / satyavAdI dRDhavrata iti katyase svAtmAnaM lAdhase / vidhArayituM vizeSeNa dhArayitum RNatvena dhArayitum // 3-5 // rAmapravAsanaduHkhena mRtvA svarga gatasyApi me sukhaM nAstItyAha-svarga iti / svargepi daivatai For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pratyAdezAdabhihitaM dhikkArapUrvamabhihitaM vAkyaM kathaM dhArayiSye sahiSye / mUDhaH strIhetoH kathaM guNavatputraM tyaktavAnasItyabhihitaM zrutvA kathamAtmAnaM dhAra shyissye| tathA ca rAmapravAsane iha paratra ca mama saukhyaM nAstItyarthaH // 6 // nanu satyapratijJatvanirvAhArtha rAmaH pratrAjita iti vaktavyamityatrAha-kaikeyyA iti| mayetyanantaramitikaraNaM draSTavyam / tadasatyaM bhaviSyati'vasvAhamabhipekSyAmi yauvarAjye parantapa' itirAmoddezenoktaM vAkyamasatyaM bhaviSyatItyarthaH // 7 // kaikeyyAHpriyakAmana rAmaHpravAjito mayA / yadi satyaM bravImyetattadasatyaM bhaviSyati ||7||aputrenn mayA putraH zrameNa mahatA mahAn / rAmo labdho mahAbAhuH sa kathaM tyajyate mayA // 8 // zUrazca kRtavidyazca jitakrodhaH kssmaaprH| kathaM kamalapatrAkSo mayA rAmo vivAsyate // 9 // kathamindIvarazyAma dIrghabAhuM mahAbalam / abhirAmamahaM rAmaM preSayiSyAmi daNDakAn // 10 // sukhAnAmucitasyaiva duHkhairanucitasya ca / duHkhaM nAmAnupazyeyaM kathaM rAmasya dhImataH // 11 // yadi duHkhamakRtvAdya mama saMkramaNaM bhavet / aduHkhArhasya rAmasya tataH sukhamavApnuyAm // 12 // nRzaMse pApasaGkalpe rAmaM satyaparAkramam / ki vipriyeNa kaikeyi priyaM yojayase mama // 13 // aparityAge hetvantarANi darzayati-aputreNetyAdi // 8-10 // sukhAnAmiti / duHkhairiti SaSThayarthe tRtIyA // 11 // yadIti / aduHkhAIsya rAmasya duHkhamakRtvA mama saMkramaNaM yadi bhavet tatastadA sukhamavApnuyAm / saMkramaNaM tRNajalaukAnyAyena dehaadehaantrpraaptiH| paJcatvamitiyAvat // 12 // nRzaMsa iti / rabhihita rAmasya kuzalaM pratyAdezAta prativedhAt / lyablope paJcamI / kathaM bata dhArayiSye sahippe, iha rAmasya kuzalaM pratiSidhya tatra devataiH pRSTaM kathaM sahiSya ityrthH| athavA svarge'pi rAmasya kuzalaM prati devataiH pratyAdezAta pratyAdezaM dhikkAraM kRtvAbhihitaM vAkyam , kathaM bata dhArayiSye sahiSye / bateti khede // 6 // nanu satyapAzAta pratyAdiSTavAnasmItyuttaraM brUhItyatrAha-kaikeyyA iti / kaikeyyAH pratizrutArthapradAnena mayA rAmaH pravAjitaH tatsatyaM yadi bravImi tarhi tadrAmamabhiSekSyAmIti vacanam asatyaM bhaviSyatItyarthaH // 7-10 // sukhAnAmiti / duHkhairanucitasyeti SaSThayarthe tRtIyA // 11 // sarvathA rAmasya duHkhAkaraNameva svahitamityAha-yadIti / aduHkhAhasya rAmasya duHkhamakRtvA iha sukhitasya mama kAlAntare saMkramaNaM lokAntaragamanaM yadi bhaveta tataH tArha svargepi sukhamavApnuyAmityanvayaH // 12 // nRzaMsa iti / kimartha viniyeNa anabhimatadaNDakAraNyagamanena // 13 // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pa.rA.bha. // 56 // TI.a.kA. sa013 mama priyaM rAmaM vipriyeNAnabhimatadaNDakAraNyagamanena / kiM kimarthaM yojayase // 13 // akIrtirityardham / bhaviSyatItizeSaH // 14 // tatheti / tasya vilapataH tasmin vilapati satItyarthaH // 15 // sA triyAmeti / atriyAmA yAmatrayavattvaM vihAyAtidIrdhetyarthaH // 16 // tatheti / Artavat mahA akIrtiratulA loke dhruvaH paribhavazca me // 14 // tathA vilapatastasya pribhrmitcetsH| astamabhyAgamat sUryo rajanI cAbhyavarttata // 15 // sA triyAmA tathAtasya candramaNDalamaNDitA / rAjJo vilapamAnasya na vyabhAsata zarvarI // 16 // tathaivoNaM vinizvasya vRddho dazaratho nRpH| vilalApAttavadduHkhaM gaganAsaktalocanaH // 17 // na prabhAtaM tvaye cchAmi nize nksstrbhuussnne| kriyatAM me dayA bhadre mayAyaM racito'JjaliH // 18 // athavA gamyatAM zIghraM nAha micchAmi nighRNAm / nRzaMsA kaikayIM draSTuM yatkRte vyasanaM mahat // 19 // evamuktvA tato rAjA kaikeyIM sNytaanyjliH| prasAdayAmAsa punaH kaikeyI cedamabravIt // 20 // sAdhuvRttasya dInasya tvadgatasya gtaayussH| prasAdaH kriyatAM devi bhadre rAjJo vishesstH||21|| rogAdinA pIDita iva / duHkhaM vilalApa / zRNvatAM yathA duHkhaM bhavati tathA vilalApetyarthaH // 17 // neti / prabhAtaM prabhAtatvam / bhAve niSThA / atra praka raNe bhartsanaprasAdanAbhyAM punaHpunaH kriyamANAbhyAM dharmamapi tyaktuM na zaknomi na putramapIti gamyate // 18 // athaveti / nighRNAM nirdayAM pratyuta nRzaMsA rAm // 19 // 20 // sAdhavattasyati / svagatasya tvadekazaraNasyetyarthaH / gatAyuSaH alpAvazeSamatItAyuSa ityarthaH // 21 // tatheti / yA rAjJaH svanivezapravezakAlAtpUrva sUryo'stamagamata rajanI cAbhyavartata / sA triyAmA rajanI vilapatastasya rAjJaH na vyabhAsata na prakAzata, vilApenaiva rAtrikAlo vyatIta ityarthaH / atha sA zarvarI vyabhAsata vibhAtA cetyAvartya yojanA // 15 // tatheti / Artavata mahArogAdinA pIDita iva duHkhaM zRNvatAM yathA duHkha bhavati tathA vilalApatyarthaH // 16 // 17 // atha dumkhavazAdrAcyA avyuSTi prArthayate-na prabhAtamiti / bhAve niSThA / tvayA na prabhAtamiti / tvatkartRkamaprabhAta miti yAvata / me mahyam prabhAte sati rAmavivAsanaM bhaviSyatItibhayAditi bhAvaH // 18 // athavA gamyatAM zIghramiti / rAjyeti zeSaH / nIdarzanaM rAjyAmeva bhavati tadatyaye prajA AyAnti rAjJaH sakAzam ato'syA darzanaparihAro bhaviSyatItyAzayaH // 19 // 20 // sAdhviti / tvadgatasya satyavazagatvAtvadadhInasya satya-yo yAmA yasyAH sA triyAmA / AdyantayorayAmayotheSTAkAlatvena dinaprAyatvAt / yadvA trIn dhamAdIn yApayati niravakAzIkaroti, kAmapradhAnatvAt / antarmAvitaSparthAdyAte: " artistumuhamRdhati zubhAyAvApa diyakSinIbhyo man" iti man // 15 // // 55 // For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zUnya iti / zUnye nirjane pradeze / idaM rAmAbhiSecanam , na samudAhRtaM khalu kiMtu sarvajanasannidhau samudAhRtamityarthaH / yadvA zUnyena dInena mayetyarthaH / 22-24 // vizuddhabhAvasyeti / tAmrakSaNasya, duHkhAtizayenetizeSaH / azrukalasya azrupUrNasya / kaliH kAmadhenuH / vicitra prasAdanabhartsanasahita zUnye na khalu suzroNi mayedaM samudAhRtam / kuru sAdhu prasAdaM me bAle sahRdayA hyasi // 22 // prasIda devi rAmo me tvaddattaM rAjyamavyayam / labhatAmasitApAne yazaH paramavApnuhi // 23 // mama rAmasya lokasya gurUNAM bharatasya ca / priyametadguruzroNi kuru cArumukhakSaNe // 24 // vizuddhabhAvasya hi duSTabhAvA tAmrakSaNasyAzrukalasya rAjJaH / zrutvA vicitraM karuNaM vilApaM bharturnRzaMsA na cakAra vAkyam // 25 // tataH sa rAjA punareva mUJchitaH priyAmaduSTAM pratikUlabhASiNIm / samIkSya putrasya vivAsanaM prati kSitau visaMjJo nipapAta duHkhitH||26|| itIva rAjJo vyathitasya sA nizA jagAma ghoraM zvasato manasvinaH / vibodhyamAnaHpratibodhanaM tadA nivArayAmAsa sa rAjasattamaH // 27 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe trayodazaH srgH|| 13 // tvAt // 25 // 26 // itIti / pratibodhanaM zaGkhapaTahavINAdikaM pratibodhanasAdhanam / yadvA vaitAlikaiH kriyamANaM pratibodhanam // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne zrImadayodhyAkANDe trayodazaH sargaH // 13 // gatAyuSaH alpAvazeSamatItAyuSaH // 21 // zanya iti / zanye nirjanapradeze idaM rAmAbhiSecanaM na samudAhRtaM khalu, kintu rAjasabhAyAmudAhRtam / athavA zUnyena / 1. praNaSTasarvAhambhAvena mayA idamudAhRtamitivArthaH // 22 // tadeva darzayannAha-prasIdeti / tvaddattaM labhatA tvayA varabalAt gRhItameva rAjyam, rAmaprItyartha rAmAya dehI tyarthaH // 23 // 24 // vizuddheti / azrukalasya azrupUrNasya // 25 // tata iti / tadrAtre prAka nityaM priyAm aduSTo pativratA tatkAle devAt pratikUlabhASiNI tAM samIkSya putrasya vivAsanaM prati triyamANaM tadvaraM ca samIkSya paryAlocya ciraparicitamatvAtto dhikatu prayAsalabdhaM putraM ca tyaktam azaknuvan kartavyamUDho mUcchitaH, kSitau visaMjJaH papAtetyarthaH // 26 // itIti / pratibodhanaM bodhanasAdhakamaGgalagItAdikam // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyA zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM trayodazaH sargaH // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 5 // atha rAmavivAsananirdhAraNaM darzayati cturdshe-putretyaadi||1|| pApamiti / saMzravaM dAsyAmIti pratijJAm / saMzrutya kRtvetyarthaH / pAkaM pacatItivanniTI .a.kA. deshH| pApaM pratijJAtAkaraNarUpaM pApaM kRtvaiva kSititale sannaH avasannaH san zepe / kimidaM sthityAM maryAdAyAM satyaparipAlanarUpAyAM " maryAdA dhAraNA sthitiH" ityamaraH / sthAtumarhasi // 2 // idameva yuktamiti darzayati-AhurityAdinA / satyarUpaM dharmamAzritya hi mayA pracoditaH // 3 // putrazokAditaM pApA visaMjJaM patitaM bhuvi / viveSTamAnamudrIkSya saikSvAkamidamabravIt // 1 // pApaM kRtvaiva kimidaM mama saMzrutya saMzravam / zeSe kSititale sannaH sthityAM sthAtuM tvamarhasi // 2 // AhuH satyaM hi paramaM dharma dharmavido janAH / satyamAzritya hi mayA tvaM ca dharmapracoditaH // 3 // saMzrutya zaivyaH zyenAya svAM tanuM jgtiiptiH|prdaay pakSiNe rAjan jagAmagatimuttamAm // 4 // tathA hyalarkastejasvI brAhmaNe vedpaarge| yAcamAne svake netre uddhRtyA vimanA dadau // 5 // saritAM tu patiH svalpAM maryAdA stymnvitH| satyAnurodhAtsamaye velAM svAM nAtivartate // 6 // lAprANasaGkaTe kathaM satyaM pAlanIyamityatrAha-saMzrutyetyAdinA // 4 // tatheti / yAcamAne brAhmaNe / avimanAH suprasannamanAH san netre dadau / tasmA itishessH||5|| saritAmiti / saritAM patiH smudrH| maryAdA satyamanvitaH belA nAtivartata iti maryAdArUpaM satyaM prAptaH san / satyAnurodhAta svakRtasatyAnuvartanAt / samaye saGkalpitakAle / svAM velAM svalpAmapi nAtivartata itismbndhH|| 6 // atha kaikeyI mannimittaM rAjA vA mriyatAM tanimittamahaM vA mriya iti sarvathA nizcityAha-putreti / sA pApA kaikeyI // 1 // pApamiti / mama saMzravaM varadAnapratijJA saMzrutya aGgIkRtya, tadakaraNarUpaM pApaM kutvaiva sannaH viSaNNaH sana zeSe kimidaM na kimapi prayojanam, ataH sthiyAM satyaparipAlanamaryAdAyAM sthAtuM tvamarhasi // 2 // Ahuriti / satyaM satyarUpaM dharmam Azritya uddizya mayA pracoditaH prabodhitaH // 3 // nanu satyaparipAlane prANasaMzayo jAyata ityAzaGkaya prANAdapi satyameva rakSaNIyamiti sadRSTAntamAha-saMzrutyetyAdi lokaddhayena // 4 // 5 // saritAmiti / saritA patiH satyamanvitaH satyaM prAptaH san satyAnurodhAt svakRtasatyo // 5 // llaGghanabhaSAt / svarUpAM sulapayAM maryAdA svAvadhibhUtAm / svAM velAm / samaye vRddhikAlepi nAtivartate // 6 // satya-madartha rAjA liyate cegmiyatA pratyAH | ArabdhakArya tu nasyAmamiti nirNayAha-putretyAdi / viSTamAnaga, vizamdo'tra ripripamiH pAdAcitra naja] / aceSTamAnam // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ka satyamiti / satyameva ekapadaM brahma ekaM mukhyam / " eke mukhyAnyakevalAH" ityamaraH / padyata iti padaM paramaprApyam, brahmetyarthaH / yadA ekaM padaM praNavarUpaM vAcakaM yasya tattathA "omityekAkSaraM brahma" iti smRteH| satye dharmaH pratiSThitaH satyameva dharmasya parA kASThetyarthaH / akSayA vedAzca satya meva prAdhAnyena prtipaadyntiityrthH| paraM prayojanaM satyenevApyate // 7 // satyamiti / atrAdau tasmAdityupaskAryam / dhRtA sthirA / varadaH sarveSAM sarvapa satyamekapadaM brahma satye dharmaH pratiSThitaH / satyamevAkSayA vedAH satyenaivApyate param // 7 // satyaM samanuvartasva yadi dharme dhRtaamtiH| sa varaHsaphalo me'stu varadohyasi sattama // 8 // dharmasyehAbhikAmArtha mama caivAbhyacodanAt / pravAjaya sutaM rAmaM triH khalu tvAM bravImyaham // 9 // samayaM ca mamAghemaM yadi tvaM na krissysi| agrataste parityaktA parityakSyAmi jIvitam // 10 // evaM pracodito rAjA kaikeyyA nirvizaGkayA / nAzakat pAzamunmoktuM bali rindrakRtaM yathA // 11 // udbhrAntahRdayazcApi vivarNavadano'bhavat / sa dhuryo vai parispandana yugacakrAntaraM yathA // 12 // vihvalAbhyAM ca netrAbhyAmapazyanniva bhUmipaH / kRcchrAddhairyeNa saMstabhya kaikeyImidamabravIt // 13 // vrprdH|| 8 // dharmasyeti / abhikAmArtha prItyartham / dharmAbhivRddhasamitiyAvat / mama priyAyA itizeSaH / samanaskatvajJApanAya trirityuktam // 9 // samayamiti / samayaM rAmavivAsanaM / parityaktA upekssitaa||10|| evamiti / evaM trivImItyevam / pAzaM satyapAzam / unmoktuM mocayitum / baliH mhaabliH| indrakRtam indradvAropendrakRtaM pAzaM patrayadAnapratijJArUpaM padacayAdAnAnigalaM vA // 11 // uddAntahRdaya iti / sa rAjA yugacakrayorantaraM parispandana ke gacchan / dhuryoM yathA anahAniva / udbhrAntahRdayo vivarNavadanazcAbhavat // 12 // vihvalAbhyAmiti / vihvalAbhyAM kSubdhAbhyAm / apazyanniva andha iva satyamiti / satyam ekapadam ekapadarUpaM brahma, praNava iti yAvat / paraM parabrahma // 7 // 8 // dharmasyeti / dharmasya lokasiddhiprayojakasya abhikAmArtha pAlanArtha kriyamANAta mamAbhicodanAta preraNAta putra rAmaM pravrAjaya evaM tvAmahaM khalu vitrivAraM bravImi // 9 // samayamiti / samayaM rAmavivAsanam / parityaktA nirAkutA // 10 // evamiti / pAzaM satyapAzam / unmokuM pramocayituM / bali: indrakRtam upendravAmanakRtaM padatrayapratizravarUpam // 11 // uddhAntahRdaya iti / saH dazarathaH yugacakrAntaraM parispandana gugacakrayorantaraM pravizana dhuyaH pAlIvadaM iva uddhAntahRdayaH pivaNevadanazcAbhavat // 12 // vidyalAbhyAmiti / saMstabhya viddalaM cittamiti zeSaH // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir . thA.rA.bha.zasthitaH bhUmipaH kRcchrAt labdhena dhairyeNa saMstabhya, duHkhAtizayajanitakSobhaM niruddhayetyarthaH // 13 // ya iti / he pApe ! anau agnisamIpe / sAmIpye TI.a.kA. // 58 // saptamI / mantrakRtaH mantrasaMskRtaH / yaH pANirmayA dhRtaH taM tyajAmi, tatprayuktavyavahAraM tyjaamiityrthH| ata eva svajaM svasmAt jAtamapi tava putraM tvayA saha tyajAmi // 14 // prayAteti / udayanaM prati udayaM pratilabhya tvarayiSyatIti sambandhaH // 15 // rAmeti / tadartha rAmAbhiSekArtham upa yaste mantrakRtaH pANiragnau pApe mayA dhRtaH / taM tyajAmi svajaM caiva tava putraM saha tvayA // 14 // prayAtA rajanI devi sUryasyodayanaM prati / abhiSekaM gurujanastvarayiSyati mAMdhruvam ||15||raamaabhisseksmbhaaraistdrthmupklpitaiH| rAmaH kArayitavyo me mRtasya slilkriyaam|| 16 // tvayA saputrayA naiva karttavyA salilakriyA |vyaahntaasyshu bhAcAre yadi rAmAbhiSecanam // 17 // na ca zakromyahaM draSTuM dRSTvA pUrva tathAsukham / hataharSa nirAnandaM punarjanamavAmukham // 18 // tAM tathA bruvatastasya bhUmipasya mhaatmnH|prbhaataa zarvarI puNyA candranakSatrazAlinI // 19 // kalpitaiH rAmAbhiSekasambhAraiH rAmAbhiSekasAmagrIbhiHsaha gurujanastvarayiSyatIti pUrveNa sambandhaH / yadvA abhiSekasAmadhyeva salilakiyAsAmagrI bhavanvityarthaH // 16 // tvayeti / vyAhantAsIti luNmadhyamapuruSekavacanam // 17 // na ceti / tathAsukhaM tAdRzasukhayuktam / janaM dRSTvA punaH hataharSe hataharSavikAram / nirAnandaM ataevAvAGmukhaM janaM draSTuM na zaknomi / / 18 / tAmiti / tasya buvataH tasmin buvtiityrthH| puNyetyuktiH anantaraM rAmadarzana athAniSTAyA aniSTaputrasya ca tyAga evaM dharma iti matvAha-yasta iti| mantrakRtaH 'gRbhNAmi' iti mantreNa saMskRtaH, pANiH pANigrahaH, agnau agnisannidhau yo mayA dhRtaHM taM tyajAmi tatprayuktaM vyavahAraM tyajAmi / kitha svarja svasmAjAnamapi tava putraM tvayA saha tyajAmi // 14 // mahatA prayatnena pravartitamidaM kArya mayA azakyanivA raNamityAzayenAha-prayAteti pAdatrayAdhikazloka ekAnvayaH / udayanaM prati udayaM pratilabhya tadarthamupakalpiteH abhiSekArtha saMvRtaH rAmAbhiSekasabhAraH abhiSeka rAmA bhiSekaM prati mAM gurujanaH tvarayiSyAta dhruvam ato rAmaH kRtAbhiSekaH kArayitavyaH gurujanAturodho mayA kartavyaH tasyApi nyAyaprAptatvAdityarthaH // 15 // 16 // tvayeti / tvayA rAmAbhiSeke vignite mama maraNasyAvazyakatvAttadAnIM salilakriyA tvayA na kartavyetyAha-me mRtasyetyAdi / salilakriyA rAmaH karotviti shessH| byAhantAsi byAhaniSyasi yadi tadA tvayA salilakriyA na kartavyeti yojanA // 17 // na ceti / tvavacanamanutiSThan ahaM pUrva rAmAbhiSekavelAyAM tathAsukhaM / tAdRzasukhayukta janaM dRSTvA idAnI hataharSam ata eva nirAnandaM punaH draSTuM na zaktomIti sambandhaH // 18 // tAmiti / tathA 'bruvataH azakyAnuSThAnatayA buvata ityrthH| // 58 // For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie sambhavAt // 19 // tata iti / roSamUJchitA krodhena vyAptA // 20 // kimidamiti / gararujopamaM viSajanitavyAdhisadRzam / aGgajopamamitipAThesarvAGgavyAptamahAvyAdhisadRzamityarthaH / aGgeti sambodhanaM vA / aviSTam aklezaM yathA bhavati tathA AnAyayitumiti sambandhaH ||21||22||s iti / tataH pApasamAcArA kaikeyI pArthivaM punH| uvAca paruSaM vAkyaM vAkyajJA roSamUJchitA // 20 // kimidaM bhASase rAjan vAkyaM gararujopamam / AnAyayitumakliSTaM putraM rAmamihArhasi // 21 // sthApya rAjye mama sutaM kRtvA rAma vanecaram / nissapatnAM ca mAM kRtvA kRtakRtyo bhaviSyasi // 22 // sa nunna iva tIkSNena pratodena hayottamaH / rAjA pracodito'bhIkSNaM kaikeyImidamabravIt // 23 // dharmabandhena baddho'smi naSTA ca mama cetnaa| jyeSThaM putraM priyaM rAmaM draSTumicchAmi dhArmikam // 24 // tataH prabhAtAM rajanImudite ca divAkare / puNye nakSatrayoge ca muhUrte ca samA hite // 25 // vasiSTho guNasampannaH ziSyaiH parivRtastadA / upagRhyAzu sambhArAn praviveza purottamam // 26 // siktasammArjitapathAM patAkottamabhUSitAm / vicitrakusumAkIrNI nAnAsragbhirvirAjitAm // 27 // saMhRSTamanujo petAM samRddhavipaNApaNAm / mahotsavasamAkINA rAghavArthe samutsukAm // 28 // banunnaH vyathitaH / pratodena totreNa / abhIkSNaM punaHpunaH / "punaHpunaH zazvadabhIkSNamasakRtsamAH" ityamaraH // 23 // dharmabandheneti / dharmabandhena dharmapAzena / baddhosmInyanena rAmavivAsanaM manAganujJAtam / draSTumicchAmi gamanAtpUrvamitizeSaH // 24 // tata ityAdi paramadijerityantamekaM vAkyam / prabhAta rajanI prabhAtAyAM rajanyAM samAhite sannihite sati // 25 // praviveza purottamam ityanena vasiSTho nagarabAhyasaravA sAnAdyanuSThAnaM kRtvA purI praviSTavAnityavagamyate // 26 // 27 // samRddhavipaNApaNAM samRddhAH vipaNAH vikrayyAH yeSAM te samRdavipaNA ApaNAH niSadyAH yasyAM tAm / samu zarvarI puNyA nirantararAmacintAsametatvAt // 19 // 20 // kimidamiti / aGgajopamaM dehajanitavyAdhisadRzam // 21 // 22 // sa iti / nunnaH vyAdhitaH, pratodena toSeNa // 23 // dharmabandheneti / cetanA dhIH // 24 // tata iti / prabhAtAyAM rajanyAM praviveza / purottamamityanena vasiSThaH sarapyA rAnaM kRtvA praviSTa bAnityavagamyate // 25 // 26 // siktetyAdi / samRddhavipaNApaNAM samRddhAH krayavikrayapadArthA yeSu te samRddha vipaNA tAhazA ApaNA yasyAM tAm // 27-33 // // For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 59 tsukAM samutsukajanAm // 28-30 // taditi / taM janaM paurAdijanam / vyaticakrAmetyanenAntaHpuradvAravedikAM prApta iti gamyate / viveza vedikAyA lATI.a.kA. miti shessH||31|| sa iti / viniSkAntam svagRhAditi zepaH / dvAre antaHpuradvAre / priyadarzanamityanenAbhiSekArthamAtmAnamalaMkRtyAgata ityuktam / // 32 // tamiti / kSipramAcakSveti vasiSThaH provAcetisambandhaH // 33 // ima ityAdi / kAJcanAH kaanycnmyaaH| gaNodakaghaTAH gaNodakapUrNapaTAH / atr| candanAgarudhUpaizca sarvataH paridhUpitAm / tAM purIM samatikramya purandarapuropamAm // 29 // dadarzAntaHpuraM zreSThaM nAnA dvijagaNAyutam / paurajAnapadAkIrNa brAhmaNairupazobhitam / yajJavidbhiH susampUrNa sadasyaiH paramadvijaiH // 30 // tadantaHpuramAsAdya vyaticakrAma taM janam / vasiSThaH paramaprItaH paramarSiviveza ca // 31 // sa tvapazyadiniSkAntaM sumantraM nAma saarthim|dvaare tu rAjasiMhasya sacivaM priyadarzanam // 32 // tamuvAca mahAtejAH sUtaputraM vizAradam / vasiSThaH kSipramAcakSva nRpatermAmihAgatam // 33 // ime gaGgodakaghaTAH sAgarebhyazca kaanycnaaH| audumbaraM bhadrapIThamabhiSe kArthamAhRtam // 34 // sarvabIjAni gandhAzca ratnAni vividhAni ca / kSaudraM dadhi ghRtaM lAjA darbhAH sumanasaH payaH // 35 // aSTau ca kanyArucirA mattazca varavAraNaH / caturazvo rathaH zrImAna nistriMzo dhanuruttamam // 36 // vAhanaM narasaMyuktaM chatraM ca zazisanibham / zvete ca vAlavyajane bhRGgArazca hiraNmayaH // 37 // hemadAmapinaddhazca kakumAna pANDaro vRssH| kesarI ca caturdaSTro harizreSTho mahAbalaH // 38 // Ahatamityetadvacanavyatyayena sambadhyate / ime iti chedamapi / sAgarebhya AhatA ime udakaghaTA ityadhyAhAreNa yojyam ||34||kssaudrN madhu ||35||'cturshvo rathaH zrImAn nistriMzo dhanuruttamam' ityatra-tu iti gAyatryAzcaturthAkSaram / nistriMzaH khaDgaH // 36 ||bhRnggaarH kanakAlukA // 37 // kesarI prshstkesrH|| ime gaNodakaghaTA iti / kAzcanA: jalapUrNakAdhanaghaTAH / kSaudram madhu / aba gAyatryAzcaturthAkSaram / caturazca ityasya zlokasya dvitIyAkSareNa tu ityanane saMgrahAti"caturazvo rathaH zrImAna nikhizo dhanuruttamam / vAhanaM narasaMyukta chavaM ca zazisannibham / " iti / nikhiMzaH khagaH / bhuGgAraH kanakAlukA / dhanUrakusumasadRza For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander harizreSThaH azvottamaH // 38 // 39 // vyAghratanuH vyAghracarmetyayaH / nagamo vaNijaH / "nagamo vaNijo vaNik " ityamaraH // 40 // 11 // samudite samyagbyakte // 42 // 43 // pUrvoditam ayaM sarvadA anivArya iti rAjJA pUrvamuktam // 44 // sa iti / ajajJivAn ajJAta siMhAsanaM vyAghratanuH samiddhazca hutAzanaH / sarvavAditrasaGghAzca vezyAzcAlaMkRtAH striyaH // 39 // AcAryA brAhmaNA gAvaH puNyAzca mRgapakSiNaH / paurajAnapadazreSThA naigamAzca gaNaiH saha // 40 // ete cAnye ca bahavaH prIyamANAH priya mvadAH / abhiSekAya rAmasya saha tiSThanti pArthivaiH // 41 // tvarayasva mahArAja yathA samudite'hani / puNye nakSatrayoge ca rAmo rAjyamavApnuyAt // 42 // iti tasya vacaH zrutvA mUtaputro mahAtmanaH / stuvannRpatizArdUlaM praviveza niveshnm||43|| taMtu pUrvoditaM vRddhaM dvArasthA rAjasammatam / na zekurabhisaMroddhaM rAjJaH priycikiirssvH||44|| sa samIpasthito rAjJastAmavasthAmajajJivAn / vAgbhiH paramatuSTAbhirabhiSTotuM pracakrame // 45 // tataH sUto yathAkAlaM pArthivasya nivezane / sumantraH prAJjalirbhUtvA tuSTAva jagatIpatim // 46 // yathA nandati tejasvI sAgaro bhAska rodye| prItaH prItena manasA tathAnandadhanaH svataH // 47 // vAn // 45 // tata iti / yathAkAlaM prAtaHkAlAIm // 46 // yatheti / bhAskarodayepi samudravRddhirastyeva / yadvA bhAsaH karotIti vyutpattyA hiraNmayapAtram / narasaMyuktaM vAhanaM zivikAdi / kesarI prazastakezaraH / caturdaSTraH sanAtacaturdantaH / hari zreSThaH azvottamaH / vyAghratanuH vyAghracarma / hemadAmapinaddhaH hemadAmabaddhaH / naigamAH zreNImukhyAH, adhyApakA vA / gaNe: svavIthistha janaiH // 34-41 // tvarayasva mahArAjamiti / samudite zreyaskare ahani yathA rAmo rAjya mavApnuyAt tathA dazarathaM tvarayasveti sambandhaH // 42 // 43 // tamiti / pUrvoditam ayaM sadA na nivAraNIya iti rAjJA pUrvameyoktam // 44 // sa iti / tAmavasthA yathoktarUpAm atighorAm / ajajJivAna ajJAtavAn / paramatuSTAbhiH paramatoSahetubhiH // 45 // tata iti / yathAkAlaM prabhUtakAlAham // 46 // yatheti / bhAskarodaye bhAsaH karotIti vyutpatyA bhAskaraH puurnncndrH| tasyodaye prItena pratiphalitacandratejasA prItena manasA prItaH sAgaro yathA nandati tathA AnandadhanaH AnandapUrNaH san svato nanda tathA Anandadhana ityatra nanda Anandaghana iti tantreNa padacchedaH // 47 / / For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Si Kalassagarsur Gyarmandir I.a.ko // 6 // bhAskarazcandraH // 17 // 48 // vedA iti / sahAGgavidyAH anggbhuutshikssaadividyaashitaaH| brahmANaM bodhayanti mRSTayupayogitattadarthabodhaM jnynti| tathAi manuH-"nAma rUpaM ca bhUtAnAM kRtyAnAM ca prapaJcanam / vedazabdebhya evAdI devAdInAM cakAra sH||" iti ||49||aadity iti / bhUtagharA sarvaprANidharAM pRthivIM bodhayati vizeSaNadvArA pRthvIbodhanam, adya bodhayAmItyanvayaH // 50 // uttiSTheti / kRtakautukamaGgalaH kRtaM kautuka indramasyAM tu velAyAmabhituSTAva mAtaliH / so'jayadAnavAn sarvAMstathA tvAM bodhayAmyaham // 48 // vedAH sahAGgavidyAzca yathA hyAtmabhuvaM vibhum / brahmANaM bodhayantyadya tathA tvAM bodhayAmyaham // 49 // AdityaH saha candreNa yathA bhUtadharAM zubhAm / bodhayatyadya pRthivIM tathA tvAM bodhayAmyaham // 50 // uttiSTAzu mahArAja kRta kautukmngglH| virAjamAno vapuSA meroriva divAkaraH // 50 // somamUryoM ca kAkutstha zivavaizravaNAvapi / varuNa zcAnirindrazca vijayaM pradizantu te // 52 // gatA bhagavatI rAtriH kRtaM kRtyamidaM tava / budhyasva nRpazArdUla kuru kAryamanantaram // 53 // udatiSThata rAmasya samagramabhiSecanam / paurajAnapadaizcApi naigamaizca kRtAJjaliH // 54 // svayaM vasiSTho bhagavAn brAhmaNaiH saha tiSThati / kSipramAjJApyatAM rAjan rAghavasyAbhiSecanam // 55 // hetubhUtaM maGgalAcaraNaM yena sa tathoktaH, sarvAnandotpAdanAya kRtadehAlaGkAra ityarthaH / yadvA kautukam utsvH| kRtotsavArthamaGgalAnuSThAna ityarthaH / merordivA kara iva divAkarasya pradhAnamerorutthAnaM merusambaddharathAkSadvAreti jJeyam // 50 // 52 // gateti / sarvAnandakararAmAbhiSekamahotsavopayuktatvAdAtrirbha gavatIti stUyate // 53 // udatiSThateti / "udo'nUrvakarmaNi" ityAtmanepadam / upsthitmityrthH| abhipecanaM abhiSekasAdhanam / upatiSThatIti indramiti / asyAM velAyAm udayavelAyAm // 48 // 49 // Aditya iti / bodhayatyadya pRthivImiti, udayAstamayAbhyAmiti zeSaH // 50 // kRtakautukamaGgala kRtAni kautuke abhiSekotsave maGgalAni yena sa tathoktaH, sarvAnandotpAdanAya kRtadehAlaGkAra ityarthaH / / 51 // 52 / / ganeti / tava yatkRtya kartavya rAmAbhiSekAya, asmadAdibhiH tadidaM sarva kRtam // 53 // udatiSThateti / abhiSecanam abhiSekopakaraNam samayamudatiSThata upasthita mityarthaH / negameH vaNigjanaiH // 54-56 // // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir pAgantaram // 54-57 // itIti / sAntapUrva sAmapUrva "sAma sAntvam" itymrH| arthvditinirdeshH| prAtaHkAlaprabodhasya sarvavijayahetutvAt // 18 // tataH sa rAjetyAdi / sutaM prati sannaharpaH nsstthrssH| bhUyo nikRntasi kaikeyIvAkyakRttAni marmANi bhUyopyanucitakAlastutibhirnikRntasItyarthaH / atra yathA hyapAlAH pazavo yathA senA hyanAyakA / yathA candraM vinArAtriryathA gAvo vinA vRSam // 56 // evaM hi bhavatA rASTra yatra rAjA na dRzyate // 57 // iti tasya vacaH zrutvA sAntvapUrvamivArthavat / abhyakIryata zokena bhUya eva mhiiptiH||58|| tataH sa rAjA taM sUtaM sannaharSaHsutaM prati / zokaraktekSaNaH zrImAn udIkSyovAca dhArmikaH / vAkyaistu khalu mamANi mama bhUyo nikRntasi // 59 // sumantraH karuNaM zrutvA dRSTvA dInaM ca pArthivam / pragRhItA aliH kiJcittasmAdezAdapAkramat // 60 // yadA vaktuM svayaM dainyAnna zazAka mhiiptiH| tadAsumantramantrajJA kaikeyI pratyuvAca h||6|| sumantra rAjA rajanIM raamhrsssmutsukH| prajAgaraparizrAnto nidrAyA vazameyivAn // 2 // tadgaccha tvaritaM sUta rAjapuna yazasvinam / rAmamAnaya bhadra te nAtra kAyo vicAraNA // 63 // sa manyamAnaH kalyANaM hRdayena nananda ca / nirjagAma ca samprItyA tvarito rAjazAsanAt // 64 // sumantrazcintayAmAsa tvaritaM coditstyaa| vyaktaM rAmAbhiSekArthamihAyAsyati dharmavit // 65 // iti sUto matiM kRtvA harSeNa mahatA vRtH| nirjagAma mahAbAhU rAghavasya didRkSayA // 66 // itizabdo'dhyAhAryaH // 59 // karuNaM dInavAkyam // 6 // yadeti / mantrajJA rAjanItyanusAreNa svakAyoMcitavicArazetyarthaH // 6 // sumanveti / rajanI miti atyantasaMyoge dvitIyA / prajAgaro nidraakssyH| vicaarnnetynntrmitishbdodhyaahrtvyH| iti pratyuvAcetyanvayaH // 62 // 63 // sa iti| rAja bhavitA / luT (bhavitA iti pAThaH ) yatra raassttr| rAjA bhavAn na dRzyate ataH sannidhehIti bhAvaH // 57 // itIti / sAntvapUrvam arthavadiva arthavadeva sArthakameva / / 58 // tata iti / zokaraktekSaNaH rodanena raktAkSaH / bhUyo nikRntasIti / kaikeyIkaravacaHkRttamarmANaM punarapyadhikaM stutivAkyainikuntasIti // 59 // sumantra iti / apAkramata , bhIta iti zeSaH // 6 // yadeti / dainyaM satyapAzavandhanajaM kaikeyIviSayakam / mantrajJA svakAryavaktavyavicArajJA // 6 // ata eva mithyApyAha-sumantreti / rAmaharSasamutsukaH rAmAbhiSekasanutsukaH // 62 // 63 // sa iti / sa manyamAnaH kalyANamiti nAtra kAryA vicAraNA itica For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. 16pamyama zAsanAdityuktiH rAjasammatamiti buddhyA // 64-66 // sAgaradasaGkAzAditi / sAgarahadaH smudraantrgthRdH| purAntarvatyantaHpuratvAtsamudrasthahadopATI.a.kA. pamyam / janasambAdhaM janernibiDam // 67 // tata iti / purastAdo mahIpatIn vilokayan pazcAt paurAna dadarza / mahAdhanAn upahArapANIn / upasthira sAgarahadasaGkAzAt sumantro'ntaHpurAcchubhAt / niSkamya janasambAdhaM dadarza dvaarmgrtH||67 // tataH purastAt sahasA vinirgato mahIpatIn dvAragato vilokayan / dadarza paurAna vividhAn mahAdhanAnupasthitAn dvAramupetya viSTitAn // 68 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturdazaH srgH|| 14 // te tu tAM rajanImuSya brAhmaNA vedapAragAH / upatasthurupasthAnaM saha rAjapurohitAH // // amAtyA balamukhyAzca mukhyA ye nigamasya ca / rAghavasyAbhiSekArthe prIyamANAstu snggtaaH||2|| udite vimale sUrye puSye cAbhyAga te'hani / lagne karkaTake prApte janma rAmasya ca sthite| abhiSekAya rAmasya dvijendrrupakalpitam // 3 // kAJcanA jalakumbhAzca bhadrapIThaM svalaMkRtam / rathazca samyagAstIrNo bhAsvatA vyAghracarmaNA // 4 // tAn upasthAnaM sadaH kurvtH|| 68 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne caturdazaH sargaH // 14 // atha rAmAbhiSekasAmagrIsannidhAnamAha paJcadaze-te viti / uSya uSitvA / upasthAnaM sdH||1|| nigamasya purasya " nigamo nizcaye vede pure pathi vaNikpathe" iti vaijayantI // 2 // udita iti / upakalpitam, abhiSekArthadravyajAtamiti shessH||3||upklpitmev prapaJcayati-kAJcanA ityAdi / mAyAvinyA tayoktavizvAsAt rAjazAsanAta rAjJaH sammatamiti buddhacA // 64-68 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAtyAyAm ayodhyA allkANDavyAkhyAyo caturdazaH sargaH // 14 // rAjAjJayA rAjadvAre militAnAM rAjJAM parasparasambhASaNamAha-te vityArabhya apazyanto'bruvan ko nu rAjJo nAmatibodhaMInsan yedityantena pranthasandarbheNa / to rajanIM rAmAbhiSekoyuktarajanIm / uSya uSitvA / dvAre paurAH snggtaaH||1||2|| udita iti / ahani puSye puNyanakSatre abhyAgate sati rAmasya janma prApte sthite karkaTake lagne ca ahanyabhyAgate sati rAmasthAbhiSekAya dvijendra upakalpitam, upakaraNajAtamiti zeSaH // 3 // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir atra bhaantiitynussjyte||4|| gaGgeti / AhataM, vartate itishessH| yAzcAnyAssarita ityatra tAbhyazcetyanukRSyAhRtamiti pUrveNa smbndhH| ye ca hRdAH kUpAH yAni sarAMsi / atra tu tebhya itydhyaahaarH| AhataM jalamiti pUrveNa smbndhH||5||praagvaahaa iti| prAgvAhAH pUrvAbhimukhapravAhAH godAvarIkAveryAdayaH UrdhvavAhAH urvodgatapravAhA: naimissaarnnysthbrhmaavrtrudraavrtaadisrovishessaaH| UrdhvavAhAH pratyagvAhAH ityapyAhuH / UrjAdvahantItyUddhavAhAH / nirjharA gaGgAyamunayoH puNyAt saGgamAdAhRtaM jalam / yAzcAnyAH saritaH puNyA hradAH kUpAH sarAMsi ca // 5 // prAgvAhA zcordhvavAhAzca tirygvaahaassmaahitaaH| tAbhyazcaivAhRtaM toyaM samudrebhyazca sarvazaH // 6 // salAjAH kSIribhizchannA ghaTAH kAJcanarAjatAH / padmotpalayutA bhAnti pUrNAH paramavAriNA // 7 // kSaudraM dadhi vRtaM lAjA darbhAH sumanasaH pyH| vezyAzcaiva zubhAcArAHsarvAbharaNabhUSitAH // 8 // candrAMzuvikacaprakhyaM kAJcanaM ratnabhUSitam / sajaM tiSThati rAmasya vAlavyajanamuttamam // 9 // candramaNDalasaGkAzamAtapatraM ca pANDaram / sajja dyutikaraM zrImadabhiSekapura skRtam // 10 // pANDarazca vRSaH sanjaH pANDaro'zvazca sNsthitH| prasRtazca gajaH zrImAnaupavAhyaH pratIkSate // 11 // aSTau ca kanyA mAGgalyA sarvAbharaNabhUSitAH |vaaditraanni ca sarvANi vandinazca tathA pare // 12 // itikecit / tiryagvAhAH dakSiNottarAbhimukhapravAhAHgaNDakIzoNabhadrAdayaH // 6 // salAjA iti / kSIribhiH azvatthodumbarAdibhiH pUrva jalakumbhamAtra muktam / atra tadvizeSa iti na punruktiH||7|| kSaumiti / kSaudraM madhu / sumanasaH kusumAni / zubhAcArAH aJjanasragalakaraNAdimaGgalaveSayuktAH ||8||cndraaNshuvikcprkhyN vikacacandrAMzusaMdRzam / vikacatvaM vistRtatvam / yadA candrAMzava iva vikacA vistRtA prakhyA kAntiryasya tattathA / kAJcanaM / kAJcanadaNDam / saja gandhapuSpAdibhiralaMkRtam // 9 // cndrmnnddleti|abhissekpurskRtm / abhiSekAya puraskRtam ||10||paannddr iti / prasRtaHprakarSeNa / savanmadaH / aupavAhyaH rAjavAhyaH "rAjavAhyastvaupavAhyaH" itymrH||11|| mAGgalyAH maGgalArhAH / vAditrANi vINAdicaturvidhavAdyAni // 12 // yAzceti tAbhyaH jalamAhRtamiti sambandhaH // 5 // prAgvAhA iti / parvataghaTTAdinA UrdhvavAhAH tirygvaahaaH||6|| salAjA iti| kSIribhiHkSIrayuktaH, pallaveriti zeSaH|7| | candreti / candrAMzuvikacamakhya candrAMzuvadvikacA prakhyA yaspa tathoktam / sajjamudyuktam, gandhapuSpAdibhiralaMkRtamityarthaH // 9 // candramaNDalati / abhiSekapuraskRtaM prakSAlitam // 10 // pANDara iti / prasutaH prakarSeNa sravanmadaH, aupavAhyaH raajbaahyH| "rAjavAhyastvaupavAhyaH" itymrH||11|| aSTau ceti / vAditrANi vINAdi For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie bA.rA.bhU. .a.kA. // 6 // ikSvAkUNAmiti / ikSvAkUNAM rAjye abhiSecanamuddizya yathA samdhriyeta, vstujaatmitishessH| tathA jAtIyamanagharanAdivastujAtaM AdAya te mahIpatayaH rAja vacanAta rAjaputrAbhiSecanamuddizya tatra rAjabhavanadvAre samavetAH mahIpatimapazyantaH rAjJaH ko nu naH prativedayedityanuvanniti yojanA // 13 // 14 // ikSvAkUNAM yathA rAjye sambhriyetAbhiSecanam / tathA jAtIyamAdAya rAjaputrAbhiSecanam // 13 // te rAjavacanAttatra samavetA mahIpatim / apazyanto'bruvan ko nu rAjJo naH prativedayat // 14 // na pazyAmazca rAjAnamuditazca divaakrH| yauvarAjyAbhiSekazca sajjo rAmasya dhImataH // 15 // iti teSu bruvANeSu sArvabhaumAn mahIpatIn / abravIttAnidaM sarvAna sumantrI raajstkRtH|| 16||raamN rAjJo niyogena tvarayA prasthito'smyaham / pUjyA rAjJo bhavantastu rAmasya ca vizeSataH // 17 // ayaM pRcchAmi vacanAtsukhamAyuSmatAmaham / rAjJaH sampratibuddhasya yaccAgamanakAraNam // 18 // ityuktvAntaHpuradvAramAjagAma purANavit / sadAsaktaM ca tadvezma sumantraH praviveza ha // 19 // tuSTAvAsya tadA vazaM pravizya sa vishaaNpteH| zayanIyaM narendrasya tadAsAdya vyatiSThata // 20 // neti / sajaH sampannasAdhana ityarthaH // 15 // 16 // rAmamiti / rAmaM prasthitaH, Anetumiti zeSaH / yasmAt pUjyAstasmAt AyupmatAM yuSmAkaM vacanAt rAjJaH sukhaM pRcchAmi / yaccAgamanakAraNaM darzanAyAnAgamanahetuH taM ca / ayamavilambena pRcchAmi // 17 // 18 // purANavit sAmantarAjAnu vrtnruuppuraatnvRttaantjnyH| sadAsaktaM sarvadA anivAritam // 19 // tuSTAveti / zayanIyaM zayanayogyaM gRham // 20 // caturvidhavAdyAni // 12 // ikSvAkUNAmiti / ikSvAkUrNA rAjye abhiSecanamuddizya yathA saMniyeta, vastujAtamiti zeSaH / tathA jAtIyaM tAdRzamanardharatnAdivastu jAtam AdAya te mahIpatayaH, rAjavacanAdrAjaputrAbhiSecanamuddizya, taba rAjadvAri samavetAH mahIpatimapazyantaH nArAjJaH ko nu prativedayediti sambandhaH // 13 // 14 // neti / sajjaH smpnnsaadhnH|| 15||16||raammiti / rAmaM prasthitaH, Anetumiti zeSaH / rAjJo niyogena rAmamAnetuM yadyapipasthitaH tathApi bhavantopi rAjJorAmasya ca pUjyA iti kRtvA bhUyo rAjJaH samIpaM gatvA AyuSmatAM yuSmAkaM vacanAt saMpratibuddhasyApi rAjJaH Agamanasya nirgamanasyApi kAraNaM sukhaM pRcchAmi // 17 // 18 // itIti / purANavita cirakAlakathAbhijJaH / sadAsaktaM satatamanivAritam / athavA asaktam anirodham // 19 // tuSTAveti / zayanIyaM zayanagRham / AsAdya vyati satya-vizAM pate: vizAM prajAnAM pateH patyuH / nanu kathaM pateriti "patiH samAsa evaM " iti samAse visaMjJAvidhAnAta iti cet ! na, patirityAkhyAtaH patiH / NI Tilope " aca : " ityauNAdaka daH / ayaM patizabdaH 'patiH samAsa evaM ' ityatra na gRhyate, lAkSaNikazcAt // 20 // // 2 // 1 For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // sa iti / atyAsAdya atizayena prApya / atisamIpaM prApyetyarthaH / tiskaraNimantarA javanikAmAtraM vyavadhAnaM kRtvetyarthaH / rAghavaM dazaratham / punastotra | karaNaM sUtasya vijJApanAtpUrve stuteH kuladharmatvAt // 21 - 24 // pratibuddhaya jJAtvetyarthaH || 25 ||26|| kaikeyyuktaM nidrAparavazasya rAjJo'numataM na veti na so'tyAsAdya tu tadvezmatiraskaraNimantarA / AzIrbhirguNayuktAbhirabhituSTAva rAghavam // 21 // somasUryo ca kAkutstha, zivavaizravaNAvapi / varuNazcAgnirindrazca vijayaM pradizantu te // 22 // gatA bhagavatI rAtriH kRtaM kRtyamidaM tava / budhyasva nRpazArdUla kuru kAryyamanantaram // 23 // brAhmaNA balamukhyAzca naigamAzcAgatA nRpa / darzanaM prati kAMkSante pratibudhyasva rAghava // 24 // stuvantaM taM tadA sUtaM sumantraM mantrakovidam / pratibudhya tato rAjA idaM vacanamabravIt // 25 // rAmamAnaya sUteti yadasyabhihito'nayA / kimidaM kAraNaM yena mamAjJA pratihanyate // 26 // na caiva samprasupto'hamAna yehAzu rAghavam / iti rAjA dazarathaH sUtaM tatrAnvazAt punaH // 27 // sa rAjavacanaM zrutvA zirasA pratipUjya tam / nirjagAma nRpAvAsAnmanyamAnaH priyaM mahat // 28 // prapanno rAjamArga ca patAkAdhvaja zobhitam / hRSTaH pramuditaH sUto jagAmAzu vilokayan // 29 // saMzayitavyamityAha-na cetyAdinA // 27 // 28 // prapanna iti / hRSTaH romAJcAJcitagAtraH / pramuditaH saJjAtamAnasAnandaH // 29 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SThata // 20 // sa iti / atyAsAdya atizayena samIpaM prApya tiraskariNImantarA yavanikAmAtraM vyavadhAnaM kRtvA / rAghavaM dazarathaM tuSTAva // 21 // 22 // kRtakRtyamidaM taveti / anuSTheyamanuSThitaM rAmAbhiSekasaMbharaNaM sampannamityarthaH // 23 // nigamo vANijyaM tatsambandhino naigamAH // 24 // stuvantamiti / pratibuddhaya jJAtvA / idama bravIt // 25 // tadevAha - rAmamiti / he sUta rAmamAnayeti anayAbhihito'si yat 'apratiSiddhamanumattam' iti nyAyena tasyaiva madAjJAtvAt seyaM mamAjJA prati hanyate nAnuSThIyata itIdaM kiMkAraNaM kiMkAraNakamityarthaH // 26 // na ca nidrAparavazasya rAjJa idamanumataM vA naveti saMzayitavyaM tvayetyAha-na caiveti / tatra kaikeyInimittakAyeM / anvazAt anuzAsti sma 27 // 28 // prapatra iti / hRSTo romAJcitagAtraH / muditaH saJjAtamAnasAnandaH, rAjamArga vilokayatriti For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 63 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin sa iti / rAmAdhikaraNAH rAmamadhikRtya pravRttAH / hRssttvt| svArthe vatiH // 30 // 31 // mahAkavATetyAdi / mahAkavATavihitaM nirmitamaddAkavATam / vitardi zatazobhitaM vedikAzatazobhitam / " syAdvitardistu vedikA " ityamaraH / kAJcanapratimaikAyaM kAJcanapratimAbhiH ekAgraM nirantaram / yadvA kAJcanaprati mAbhiH ekAni mukhyAni agrANi zikharAyANi yasmin tattathoktam / maNividrumatoraNaM maNividrumapracuravahirdvArayuktam "toraNo'strI vahirdvAram" ityamaraH sa sutastatra zuzrAva rAmAdhikaraNAH kathAH / abhiSecanasaMyuktAH sarvalokasya hRSTavat // 30 // tato dadarza ruciraM kailAsazikharaprabham / rAmavezma sumantrastu zakravezmasamaprabham // 31 // mahAkavATAvihitaM vitardizatazobhitam / kAJcanapratimaikAgraM maNividrumatoraNam // 32 // zAradAbhraghanaprakhyaM dIptamerugRhopamam / maNibhirvaramAlyAnAM sumahadbhiralaMkRtam // 33 // muktAmaNibhirAkIrNa candanAgarudhUpitam / gandhAnmanojJAna visRjaddArduraM zikharaM yathA // 34 // sArasaizca mayUraizca vinadadbhirvirAjitam / sukRtehAmRgAkIrNe sukIrNa bhaktibhistathA // 35 // manazcakSuzca bhUtAnAmAdadattigmatejasA / candrabhAskarasaGkAzaM kuverabhavanopamam // 36 // mahendradhAmapratimaM nAnApakSisamA kulam / meruzRGgasamaM sUto rAmavezma dadarza ha // 37 // // 32 // zAradAbhraghanaprakhyaM zAradAzramUrtisadRzam / "ghano meghe mUrtiguNe triSu mRttau nirantare " ityamaraH // 33 // dAduraM malayasaMnikRSTazcandano utpattisthAnabhUto girirdarduraH, tatsambandhi dAduram // 34 // sukRtedAmRgAkIrNe dvArabhittistambhAdiSu suSThu racitaiH IhAmRgaiH vRke AkIrNa "kokastvI hAmRgo vRkaH " ityamaraH / bhaktibhiH sukIrNa suSThu racitam // 35 // tigmatejasA tIvratejasA " tigmaM tIvraM kharam " ityamaraH / atishyittejse| tyarthaH // 36 // rAmavezma dadarza hote punarvacanasya sAmAnyoktasya vizeSaNavizeSakathanArthatvAnna punaruktiH / bhagavato vAlmIkeriyaM hi zailI // 37 // sambandhaH // 29 // sa iti / rAmAdhikaraNAH rAmamadhikRtya pravRttAH, abhiSecanasaMyuktAH abhiSecanaprasaGgayuktAH, hRSTavat hRSTo'bhUt // 20 // 31 // mahAkavATeti / mahAkavATavihitaM mahAkavATayuktam / vitardizatazobhitaM vedikAzatazobhitam / kAJcanapratimaikAgram / kAJcanyaH pratimA yasmin kAJcanapratimam, ekaM mukhyaM amaM yasya tattathoktam / maNividrumatoraNaM maNividumamacuravahirdvArayuktam / zAradAzraghanaprakhyaM zAradAzrANAmiva ghanAH sAndrAH prakhya manAH yasmin tattathoktam / maNibhi varamAlyAnAmiti / varamAlyAnAM svarNapuSpamAlyAnAm alaGkAravartibhiH mahadbhiH mahAdIptimadbhirmaNibhiralaMkRtam / darduraH mlystikRssttcndngiriH| sukRtehAmRgAkIrNe For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 [15 // 63 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir upasthitairiti / upAdAya upAyanAnIti zeSaH / samAkAntaiH smaagtaiH|| 38||unmukhaiH utsukaiH| udagram unnatam // 39 // kubjakairAtakAvRtaM kirA tAnAM svalpazarIrakANAM samUhaH kairAtakaM " pRzniralpazarIraH syAtkirAtaH sa ca kathyate" iti halAyudhaH / upasthitaiH samAkIrNamityAdikamapi upasthitaiH samAkIrNa jnrnyjlikaaribhiH| upAdAya samAkAntaistathA jAnapadairjanaiH // 38 // rAmAbhiSekasumukhai runmukhaiH samalaMkRtam / mahAmeghasamaprakhyamudagraM bhuvibhUSitam // 39 // nAnAratnasamAkIrNa kubjkairaatkaavRtm||40|| sa vAjiyuktena rathena sArathinarAkulaM rAjakulaM vilokayan / varUthinA rAmagRhAbhipAtimA purasya sarvasya manAMsi raJjayat // 41 // tataH samAsAdya mahAdhanaM mahat prahRSTaromA sa babhUva saarthiH| mRgairmayUraizca samAkulolvaNaM gRhaM varAhasya zacIpateriva // 42 // sa tatra kailAsanibhAH svalaMkRtAH pravizya kkssyaastridshaalyopmaaH| priyAnarAna rAmamatesthitAn bahUnapohya zuddhAntamupasthito rthii||43|| sa tatra zuzrAva caharSayuktArAmAbhiSekArthakRtA janAnAm / narendramUnorabhimaGgalAssarvasya lokasya giraH prahRSTaH // 44 // rAmavezmetyanena sambadhyate // 40 // svaajiyukteneti| varUthinA sthaguptimatA / "sthaguptirvarUtho nA" itymrH| purasya purasthajanasya / raJjayat arnyjyt| Mine|| tata iti / samAkulolbaNam itastataH samAkulejanerulbaNam atizayenolvaNaM vA / varAhasya zreSThavastvahasya, rAmasyati zeSaH // 42 // sa iti / apojha atikramya / zuddhAntam antaHpuram // 43 // sa iti / rAmAbhiSekArthakRtArAmAbhiSekArtha prayuktA ityrthH| abhimaGgalArthAH abhito maGgalapratipAdana muSTha kRtaiH IhAmRgaiH AkIrNam / bhaktibhiH barddhakInAM sUkSmacitrazilpaiH sUtkIrNa suSTu ut nibiDaM kIrNa vyAptam / tigmatejasA atizayitazobhayA Adadat AkarSat / / upasthitaH samIpavartibhiH / analikAribhiH nmskurvdbhiH| upAyanAni gRhItvA samAkrAntaH samAgataH samAkIrNam / unmukhaiH utsukaiH udaya prazastam / kubjakairA vatakAvataM karajeH kirAtAnAM svalpazarIrANAM smheshcaavtm| yadA kamjaiH kairAtakaH kirAtasamUhezyAvRtam ||32-40||svaajiykteneti / vAjiyatana rthenetytr| caraJjayan samAsaidityadhyAhAryam / tatassamAsAdyetyuttaraloke anuvAdAta / varUthinA "rathaguptivaMrutho nA " ityamaraH // 41 // tata iti / samAkulolvaNam atizayena samAkulam / varAhasya rAmasyeti zeSaH // 42 // sa iti / vyapohya atikramya zuddhAntam antaHpuram / upasthitaH prAptaH // 43 // sa taveti / prahaSTaH For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. pryojnaaH||44|| mahendrasadmapratimamiti / vezma rAmAvAsabhUtaM gRharAjam // 45 // upasthitairiti / kovyA koTisaGkhyayA / parAH parAIsaGkhyayA ca TI .a.kA. saGghayayaiH, sarvAntasaGkhyA praarddhH||46|| tata iti / prabhinnaM mattam / "prabhinno garjito mattaH" itymrH|| 17 // svalaMkRtAniti / vallabhAna rAja . sa.15 priyAn // 48 // taditi / adrikUTAcalameghasannibham adizikhareNa nizcalameghena ca sadRzam / mahAvimAnottamavezmasaGghavat mahAvimAnasahitottamavezma mahendrasadmapratimaM tu vezma rAmasya ramyaM mRgapakSijuSTam / dadarza meroriva zRGgamuccaM vibhrAjamAnaM prabhayA sumantraH // 45 // upasthitairaJjalikArakaizca sopAyanairjAnapadaizca mtyaiH| koTayA parAddhaizca vimuktayAnaiH samAkulaM dvArapartha dadarza // 46 // tato mahAmeghamahIdharAmaM prabhinnamatyaGkuzamaprasahyam / rAmaupavAhyaM ruciraM dadarza zatruJjayaM nAgamudana kAyam // 47 // svalaMkRtAna sAzvarathAna sakuJjarAnamAtyamukhyAna zatazazca vallabhAn / vyapohya mUtaH sahitAna samantataH samRddhamantaHpuramAviveza // 48 // tadadrikUTAcalameghasannibhaM mahAvimAnottamavezmasaGghavat / avAryamANaH praviveza sArathiHprabhUtaratnaM makaro yathArNavam // 49 // ityArSe zrIrAmAyaNe zrImadayodhyAkANDe paJcadazaH srgH||15|| samUhayuktam "vimAno'strI devayAne saptabhUmau ca samani" itinighaNTuH // 19 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ra ayodhyAkANDavyAkhyAne pnycdshssrgH|| 15 // atihaH, rAmAbhiSekArthakatAH rAmAbhiSakArtha prayuktAH janAnAM giraH zuzrAva / athavArAmAbhiSekaprayojanaM karma kurvantItirAmAbhiSekArthakRtAH teSAM giraH zuzrAvota yojanA / abhimaGgalArthAH abhito maGgalapratipAdakaH arthoM yAsAM girA tAstathA // 44 // 45 // upasthitairiti / koTayA kottiislyyaa| parArdhezca parArddha / saGkhyaizca // 46 // tata iti / prabhinnaM mattam, atyakuzam atikrAntAGkuzam / zatruJjayaM zatruJjayAkhyaM nAgam / udanakAyam unntaaprshrii|| 47 // 48 // tada 64 drIti / adrikUTena girizikhareNa nizcalameghena ca tulyam / mahAvimAnebhyaH devayAnebhyaH uttamAnAM vezmanAM saGghastadvat // 49 // shriimheshvrtiirthvircitaayaa| zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM pathadazassargaH // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 9 9 evaM sumantrasya rAmopasthAnamuktvA rAmasya dazarathopasthAnamAha SoDaze-sa tadityAdi // 1 // 2 // tani0-janAkulaM abhiSekaM draSTumAgatapaurajAnapadAdila janasaGkalam antaHpuradvAraM samatItya / dvArasyAtibhogyatayA klezena vizleSo vyajyate // 1 // tatreti / kASAyiNaH kApAyavastradhAriNaH / rAmaprItyarthamalaGkAra knyckaalNkRtaanityrthH| vRddhAn paJcanavativayaskAn / te khalvantaHpure sthApyA bhavanti / kSetrapANIn yathA rAmo dhanurdhatvA lokaM rakSayati tathA sa tadantaHpuradvAraM samatItya janAkulam / praviviktAM tataH kakSyAmAsasAda purANavit // 1 // prAsakArmukabibhradbhi yuvabhidRSTakuNDalaiH / apramAdibhirekAgraiH svanuraktairadhiSThitAm // 2 // tatra kASAyiNo vRddhAna vetrapANIna svalaMkR tAn / dadarza viSThitAna dvAri syadhyakSAna susamAhitAn // 3 // te samIkSya samAyAntaM rAmapriyacikIrSavaH / saha sotpatitAH sarve svAsanebhyaH ssmbhrmaaH||4|| tAnuvAca vinItAtmA sUtaputraH prdkssinnH| kSipramAkhyAta rAmAya sumantro dvAri tiSThati ||5||te rAmamupasaGgamya bhartuH priyacikIrSavaH / sahabhAryAya rAmAya kSipramevAcacakSire // 6 // prativeditamAjJAya sUtamabhyantaraM pituH| tatraivAnAyayAmAsa rAghavapriyakAmyayA // 7 // tepi vetrANi dhRtvA rAmaM rakSantIti bhAvaH / svalaMkRtAn rAmazcakravartigRhe kRtamajano bhuktvA yadA punardivyAntaHpuramupayAti tadA cakravati / vadantaraGgatayA ca tamutsaGge nivezya pariSvajya madhyAnAya visarjayanti tena kuGkumapaGkeH kastUrikAdidivyAGgarAgaizvAlaMkRtAn svalaMkRtAn rAmasItA laGkArebhyo'pyayamalaGkArotizayita iti bhAvaH // 3 // 4 // tAniti / prakarSeNa dakSiNaH pradakSiNaH / sevAnipuNa ityarthaH / "dakSiNe saralodAro" ityamaraH / tiSThatItyatra itikaraNaM dRSTavyam / tiSThatItyAkhyAtetyanvayaH ||5||6||prtiveditmiti / prativeditaM dvAHsthaiH niveditaM pituH abhya sa iti / praviviktAm asambAdhAm // 1 // prAsakArmukavibhradbhiriti / prAptakArmuketyatra 'supo muluk-' iti dvitIyAyA luka / yadvA prAsakArmukaM bibhratIti prAsa kArmukavibhrataH taiH| dvivacanApam // 2 // tatreti / kApAyiNaH kASAyavastradhAriNaH // 3 // 4 // tAniti / pradakSiNaH sevAnipuNaH / kSipramiti dvAri tiSThatItyAkhyAta IMvdtetynvyH||5||6|| pratIti / prativeditaM dvAssthavijJApitaM sutaM piturabhyantaramAptam AjJAya jnyaatvaa| tatraiva sItayA sahAvasthAnasthala eva // 7 // 8 // H satya-purANavita purANAm aNaH gatiH / gatyarthAdaNateH bhAve akArapratyayaH / taM vettIti purANavin / anena rAjabhavanakauzalaM sUlyate // 1 // sabhAryAya bhAryAsahitAya, sabhAsu AryAya vA / sabhAnA sakAntInAm aryAya svAmine vA / (sabhAya ca / iti pAThaH) // 6 // %%%% For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir . bA.ga.bhU.. Hu ntaram antrngg| tatraiva yatra sItayA saha sthitaH ttraivetyrthH| rAghavapriyakAmyayA rAghavasya dazarathasya priyecchayA / rAma ityadhyAhArAjAtamiti / vaizravaNa TI.a.kA. saGkAzaM tadvadanavadhikaizvaryasampannam / yadvA yathA vaizravaNo dAtA 'kAmezvaro vaizravaNo dadAtu" itishruteH| tathA parisaravartinAM svasaundaryAnubhavasarvasvaM dadAtI tyrthH| upaviSTaM 'saha patnyA vizAlAkSyA nArAyaNamupAgamat' ityuktarItyA bhagavaddhyAnaparatayAvasthitam / svalaMkRtaM dhyAnAnukUlAJaliyuktam / divya taM vaizravaNasaGkAzamupaviSTaM svalaMkRtam / dadarza sUtaH parya3 sauvarNe sottaracchade // 8 // varAharudhirAbheNa zucinA ca sugndhinaa| anuliptaM parAyena candanena parantapam // 9 // sthitayA pArzvatazcApi vaalvyjnhstyaa| upetaM sItayA bhUyazcitrayA zazinaM yathA // 10 // mAlAlaMkRtaM vA taM sUto dadarza / utkarSakASThAbhUmibhUtaM rAmaM nikarSasImAbhUmibhUto dadarza, ko'yaM bhAgyAtizaya iti bhaavH| paryaGke tAdRzaizvaryyasAmadhyanurU pApUrvasaMsthAnapratimAvizeSaviziSTaparyaH / ata epa hyuttaratra "paryaGkamayyAstaraNaM nAnAratnavibhUSitam / tamapIcchati baidehI pratiSThApayituM tvayi // " iti suyajJe tat sthApayiSyati / sauvaNe upayyupaviSTasadRze / kAJcanagiriH kAlameghamiva rAmaM bhAsayatItyarthaH / sottaracchade puSpahAsa sukumArarAmadehA nuguNamRdutarAstaraNayukta, paryaGkavidyoktarItyA muktAnubhAvyadivyavepamaho sUto'nvabhUditi saushiilyaatishyoktiH|| 8 // sakacandanavanitAH' ityukta bhogyavastuSvAdo divyamAlyayogamuktvA divyacandanayogaM darzayati-varAharudhirAbheNeti / varAharudhiramatiraktavarNamiti prasiddham / tatsadRzena kuGkamamitra tayetibhAvaH / sItAkarakamalAnuliptatayA tatkAntimizratvamucyate / zucinA sItAkarasparzapUtena / tatkarasparzakRtazaityavizeSa samuccinoti cshbdH| sugandhinA 'sarvagandhaH' ityasya zriyopyavizeSAttatkarasparzajanitanivadhikagandhena / parAddhana kAntAnuliptatayA zreSThena candanena / anulitaM pazcAda liptam / anena sItAGgarAgakaraNAnantaratvaM gamyate / parantapam etAdRzasaundaryAnubhavavirodhinivartakam // 9 // athApAkRtavanitAyogaM darzayati-sthitI yeti / cApIti nipAtaH pUrvoktasamuccaye / pArthataH sthitayA candanAnuliptagAtraM kAntaM kRtvA vAlavyajanaM haste kRtvA pArzve sthitayA sItayA bhUyaH upetaM / varAheti / parAdhyena zreSThena / bhUyaityasya virAjamAnamiti zeSaH / dadarzati pUrveNa sambandhaH / sthitayetyatra bhUyaHzabdaprayokurayamabhiprAyaH-yaH kevala evaM sakala lokahadayAni harati saH sItayA sahitaH kiMpunariti // 9 // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAraNa gADhamAmi / azA ityatra virAjamAnamitri zeSa ityAhuH / tadAnIntanA vinayena pArzvatazcAmaramupavIjya punastAtkAlikasuSamAvizeSabalAtkAreNa gADhamAzliSTam / bhUya ityatra virAjamAnamiti zeSa itypyaahuH| tdaaniintnaa| tizayaM dRSTAntamukhena spaSTIkaroti citrayeti / caitrapaurNamAsyAM citrAkhyatArakayopetam uditaM zazinamiva sthitam / citrayetyanena tatkRtAtizaya uktH| upetamityanena raktavarNatvam zazinamityanena sItAliGganonmRSTacandanavakSaskatvamuktam / evambhUtaM dadarzati dRSTisAphalyamuktam // 10 // ziraso vAcazca / taM tapantamivAdityamupapannaMsvatejasA / vavande varadaM vandI vinayajJo vinItavat // 11 // prAJjalistu sukhaM dRSTvA vihAra zayanAsane / rAjaputramuvAcedaM sumantro rAjasatkRtaH // 12 // kausalyA suprajA rAma pitA tvAM draSTumicchati / mahiSyA saha kaikeyyA gamyatAM tatra mA ciram // 13 // evamuktastusaMhRSTo narasiMho mhaadyutiH| tataH sammAnayAmAsa sItAmidamuvAca ha // 14 // devi devazca devI ca samAgamya mdntre| mantrayete dhruvaM kiJcidabhiSecanasaMhitam // 15 // sAphalyamAha-tamiti / vavanda iti zirasa tAphalyamuktam / vandIti vAksAphalyam / varadaM svAnubhavarUpavarapradam, vinItavat vinIto yathA sASTAGgaM vandata tthetyrthH|| 11 // tanika-AdityamityekatvamavivakSitam / divi sUryasahasrati vAkyAntarAnurodhAt / yahA Adityamivetyukte vivakSitasiddhAvapi tpntmaaditymive| tyuktyA yugapaduditaravisahasrasamuditatejaHpuamiva tapantamiti lAyate / tenAbhUtopamA vyjyte| svatejaseti svAbhAvikAsAdhAraNatejasA na vanyakatena anyasAdhAraNena cetyarthaH / tapantamAdityamiva tejasopapannamitisambandhaH / indIvarazyAmamiti svabhAvataH zmAmavarNasyAdityavarNatvoktyA pradIpe vaya'ntarasthitanIlavyaktivat paritaH pramRta / zukabhAsvaratejaHpuavaca vigrahakAntyorvyavasthiti?tyate / taM vaizravaNetyAraNya svatejasetyantena dhyeyazubhAzrayAkAravizeSo vyajyate // 11 // prAJjaliriti / vihArazaya / / nAsana iti dvandvakavadbhAvaH / vihAraH gtiH|| 12 // kausalyeti / suprajAH, tvyetishessH| yadA kausalpAyAH suprajaH suputra! asicprtyyaantH||13|| evamiti / sammAnayAmAsa, sUtamitizeSaH / / 14 // devIti / madantare madartham / "antaramavakAzAvadhiparidhAnAntarddhibhedatAdayeM" ityamaraH / abhiSecana / tamiti / vinItavat vinItaH san // 11 // prAJjaliriti / bihArazayanAsana ityekavadbhAvaH / rAjJa ekAntavihArazayanAsaneSu rAjasatkRtaH sumantraH rAjJa ekAnta vihArAdipvapi samIpavartItyarthaH // 12 // kausalyeti / kausalyA suprajAH suputreNa tvayeti shessH|| 13 // 14 // devIti / he devi ! devazca devIca mAtApitarau / madantare madarthe / abhiSecanasaMhitam abhiSekopayuktam / kizcit kizcidvicAropetam / dhruvaM mantrayete vicAraM kurvAte // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 66 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | saMhitam abhiSecanasambandhi madarthaM kiJcinmantrayete vicArayataH || 15 || mahiSyA sahetyuktatyonneyamarthaM darzayati- lakSayitveti / sudakSiNA sukuzalA ata eva rAjJo'bhiprAyaM lakSayitvA vRddhatvAt bharatAgamanaparyantaM na vilambaH kArya iti rAjAzayaM jJAtvA matpriyakAmA satI rAjAnaM prati madarthe madAbhiSekaM saJco dayati / etadAnukUlyaM tvatsaubhAgyaphalamityAha madirekSaNa iti // 16 // sandigdhokti janitAM sItAzaGkAM vArayati seti / prahRSTA mayItizeSaH / hita lakSayitvA hyabhiprAyaM priyakAmA sudakSiNA / saJcodayati rAjAnaM madarthaM madirekSaNe // 16 // sA prahRSTA mahArAjaM hitakAmAnuvarttinI / jananI cArthakAmA me kekayAdhipateH sutA // 17 // diSTyA khalu mahArAjo mahiSyA priyayA saha / sumantraM prAhiNodbhUtamarthakAmakaraM mama // 18 // yAdRzI pariSattatra tAdRzo dUta AgataH / dhruvamadyaiva mAM rAjA yauvarAjye'bhiSekSyati // 29 // hanta zIghramito gatvA drakSyAmi ca mahIpatim / saha tvaM parivAreNa sukhamAsva ramasva ca // 20 // patisammAnitA sItA bharttAramasitekSaNA / AdvAramanuvatrAja maGgalAnyabhidadhyuSI // 21 // kAmA, lokasyetizeSaH / mahArAjaM bhartAram anuvartinI me arthakAmA, bhavatIti zeSaH // 17 // 18 // yAdRzIti / tatra antaHpure / yAdRzI pariSat pari saravartI janaH, tAdRzastattulyo dUtaH // 19 // inteti / inteti harSe / parivAreNa paricArikAsaGgena / ramasva vRttakIrttanena ratA bhava // 20 // atha sItA rAmasya saundaryAlaMkRtivizeSAnAlokya kiMvA bhaviSyatIti kaluSitahRdayA tasmai maGgalamAzAsAnAnuvrajati-patisammAniteti / patisammAnitA atra mahiSyA sahetyuktyA unneyArthamutrayati-lakSayitvetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / kekayAdhipateH sutA svasya hitAya rAjasaumukhyAdiprayojanAya / kAmam atyantaM rAjAnamanuvartata iti hitakAmAnuvartinI jananI me arthakAmA madarthavRddhayapekSiNI sA kaikeyI vRddhena mayA avilambena rAmAbhiSekaH kArya iti rAjJo 'bhiprAyam / lakSayitvA Alocya sudakSiNA samartha ata eva rAjJaH priyakAmA hRSTA satI madarthaM madabhiSekaM prati raJjayatIti rAjA taM mahArAjaM codayatIti manya ityanvayaH // 16 // 17 // kuta evamityata Aha-diSTayeti / mama arthakAmaM karotIti tathA sumantraM prAhiNota // 18 // yAdRzIti / tatra antaHpure / yAdRzI madarthaikaprayojanA pariSat, tAdRzaH madarthaikaprayojanaH // 19 // hanteti / hanteti harSe / parivAreNa sakhIsaGgena saha sukham anvatiSTha ramasva // 20 // patIti satya0 - prayojanakAmeti prayoktanye yadarthakAmeti punaH punarAha tena mannivRttikAmetyartho rAmasya saMmataH satya aprati padamavasammata iti jJAyate / / 17 / / For Private And Personal Use Only // 66 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobaith.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir patyA svakaNThAdunmucya dattamuktAmAliketyarthaH / pAdapallavasparzapUrvakaM sAnvitota bhttttaarkaaH| tadaIvajJApanAya talakSaNyaM darzayati sIteti / sItA lAGgalapaddhatiH, tajjatvAtsItA / ayonijAbhAvena svasmAdvilakSaNAyAM tasyAM tAdRzI prItiruciteveti bhAvaH / asitekSaNA rAmeNa mAlAyAM dattAyA miyamapi locanAbhyAM kuvalayamAlAM dattavatI / bharimAdvAramanuvabAja AtmAnamanavarataM hRdaye vibhrato rAmasya virahAsahatayA svagamanayogyadezaparyyanta rAjyaM dvijAtibhirjuSTaM rAjasUyAbhiSecanam / kartumarhati te rAjA vAsavasyevalokakRt // 22 // dIkSitaM vratasampannaM varAjinadharaM shucim| kuraGgazRGgapANi ca pazyantI tvAM bhajAmyaham // 23 // pUrvI dizaM vacadharo dakSiNAM pAtute ymH| varuNaH pazcimAmAzAM dhanezastUttara dizam // 24 // manujagAma / maGgalAnyabhidadhyuSI abhidhyAyantI kimasya saundaryyasya hAnirbhaviSyatIti kaluSitahRdayA maGgalAzAsanapUrvakamanavavAja ||21||mlaa bhidhyAnameva darzayati-rAjyamiti / dvijAtibhiH brAhmaNeH juSTaM sevitaM rAjasUyAbhiSecanaM rAjasUyayAge yo'bhiSekaH 'athAbhiSicyate' ityucyamAnaH tadarham anena mahArAjyavattvaM gamyate / kartuM dAtum / lokakRt brahmA // 22 // dIkSitamiti / dIkSitaM sakRSNAjinam / navanItAbhyaktaM yajamAnaveSaM draSTumicchAmItyAha vratasampannam / RSiNopavastavyamityukte mama saukumAryAnuguNamevamuktamiti matvA caturguNamupavAsaM karoti shrddhyaa| tadAha smpnnmiti| varAjinadharaM vastra dhAraNAdapyajinadhAraNasyotkarSa ucyate / zuciM kAmapi striyaM mAspRza dharmapatnItvena sItAsparza na doSa iti muninoktepi zaGkayA sItAvastradazAspazaipi sAnaM karoti / kuraGgazRGgapANi ca ekavastradharo dhanvItyetadapekSayA kaNDUyanAthai kRSNaviSANakRtazobhAtizaya ucyate / pazyantItvAM bhajAmyahaM bhAviphalA pApekSAyAM katAyAmAntarAlikaphalamarthasiddhameva / ato'bhiSekAntarAyaviraho na praarthitH| yathA sAvitrI bhattAraM darzayitvAnenAhamanekapatrA syAmityathita vtii| tena siddhaM bhartuH pUrNAyu prArthanam / tadvat pazyantIti hetau zatpratyayaH / drshnaarthmityrthH| darzanArtha hi bhagavantaM bhajante ata iyamapi tathaivAha // 23 // pUrvAmiti / uttarI dizamityanantaraM iti maGgalAnyabhidadhyuSIti yojyam / bhartRviSayatvena na vAcoktavatIti bhaavH||24 // abhidadhyuSI abhidhyAyantI // 21 // rAjyamiti / idAnIM rAjyaM rAjyasiddhi prati dvijAdibhirjuSTaM prayuktam AbhiSecanaM yauvarAjyAbhiSecanaM kartum ahati / kAlAntara rAjasUyAhamahArAjAbhiSecanamapi karotu, lokakRta brahmA / tato rAjasUyayAge dIkSitatvAdidharmakaM tvAM bhajAmi bhajiSye // 22-24 // For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 67 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin atheti / kRtakautukamaGgalaH anuSThitAbhiSekArthamaGgalaH // 25 // parvatAditi / dvAri prathamadvAri / prahlAalipuTam aJjalipuTo'syAstItya aliputtH| matvarthI yocpratyayaH / prahRzvAsAva alipuTazveti karmadhArayaH / tam // 26 // athetyAdizlokadvayam / arthinaH rAmadarzanArthinaH abhiSekArthino vA / vaiyAtraM vyAghra carmapari atha sItAmanujJApya kRtakautukamaGgalaH / nizcakrAma sumantreNa saha rAmo nivezanAt // 25 // parvatAdiva niSkramya siMho giriguhAzayaH / lakSmaNaM dvAri sopazyat prahvAJjalipuTaM sthitam // 26 // atha madhyamakakSyAyAM samAgamya suhRjjanaiH / sa sarvAnarthino dRSTvA sametya pratinandya ca // 27 // tataH pAvakasaGkAzamAruroha rathottamam / vaiyAghraM puruSavyAghrI rAjataM rAjanandanaH // 28 // meghanAdamasambAdhaM maNihemavibhUSitam / muSNantamiva cakSUMSi prabhayA sUryavarcasam // 29 // kareNuzizukalpaizca yuktaM paramavAjibhiH / hariyuktaM sahasrAkSo rathamindra ivAzugam / prayayau tUrNamAsthAya rAghavo jvalitaH zriyA // 30 // sa parjanya ivAkAze svanavAnabhinAdayan / niketAnniryayau zrImAn mahendrAdiva candramAH // 31 // chatracAmarapANistu lakSmaNo rAghavAnujaH / jugopa bhrAtaraM bhrAtA rathamAsthAya pRSThataH // 32 // tato halahalAzabdastumulaH samajAyata / tasya niSkramamANasya janaughasya samantataH // 33 // vRtaM " dvaipavaiyAghrAdaJ " ityaJ / rAjataM rajatavikAram / rAjantamiti ca pAThaH ||27||28|| meghanAdamityAdi / meghasyeva nAdo yasya sa meghanAdastam | asambAdhaM sambAdharahitam / ucitavistAramityarthaH // 29 // kareNuzizukalpairiti / kareNuzizukalpaiH kalabhasadRzaiH // 30 // sa iti / AkAze svana vAn nAdavAn / parjanya iva megha iva / "parjanyau rasadabdendrau " ityamaraH / abhinAdayan rathena diza iti zeSaH / mahendrazabdaH udadyAdviparaH // 31 // chatra | cAmarapANiriti / ekahastena chatram aparahastena cAmaraM ca dhArayannityarthaH / jugopa AtapAdibhyaH iti bhAvaH // 32 // tata iti / halahalAzabdaH kalakalA atheti / kRtakautukamaGgalaH anuSThitAbhiSekArthamaGgalaH // 25 // 26 // arthinaH abhiSekArthinaH // 27 // tata iti / vaiyAghraM vyAghracarmayuktam // 28 // meghanAdamiti / asa bAdhaM vipulam // 29 // kareNviti / kareNuzizukalpaiH kalamanibhaiH // 30 // sa parjanya iti / AkAze svanavAn nAdavAn parjanya iva nAdayana, rathasvanena dizo nAda yatrityarthaH // 31 // 32 // tata iti / halahaletyanukaraNam / tasyeti saptamyarthe SaSThI / tasminniSkramaNakAle // 33 // 34 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 16 // 67 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie ca zabdaH / tasya niSkamamANasya tasminniSkamamANe sati janau ghasya halahalAzabda itynvyH|| 33 // tata iti / hayanAgazabdo tadAruDhaparau // 34 // agrata iti / rUpitAH liptAH / AzaMsavaH rAmazreya AzaMsamAnAH // 35 / / tata iti / tataH tatra vIthyAm / tadA nirgamanakAle // 36 // harmyavAtA tatohayavarA mukhyA nAgAzca girisnnibhaaH|anujgmustdaa rAmaM zatazo'tha sahasrazaH // 34 // agratazcAsya sannaddhAzcandanAgarurUSitAH / khaDgacApadharAH zUrA jagmurAzaMsavo janAH // 35 // tato vAdivazabdAstu stutizabdAstu vandinAm / siMhanAdAzca zUrANAM tathA zuzruvire pathi // 36 // harmyavAtAyanasthAbhibhUSitAbhissamantataH / kIrya mANaH supuSpaudhairyayau strIbhirarindamaH // 37 // rAmaM sarvAnavadyAGgayo rAmapiprISayA tataH / vacobhiragryairharmyasthAH kSitisthAzca vavandire // 38 // nUnaM nandati te mAtA kausalyA maatRnndn| pazyantI siddhayAtraM tvAM pitryaM rAjya mavasthitam // 39 // sarvasImantinIbhyazca sItAM siimntiniivraam| amanyanta hi tA nAryoM rAmasya hRdayapriyAm // 40 // tayA sucaritaM devyA purA nUnaM mahattapaH / rohiNIva zazAGkena rAmasaMyogamApa yA // 41 // iti prAsAda zRGgeSu pramadAbhirnarottamaH / zuzrAva rAjamArgasthaH priyA vAca udAhRtAH // 42 // sa rAghavastatra kathAprapaJcAn zuzrAva lAkasya samAgatasya / AtmAdhikArA vividhAzca vAcaH praSTarUpasya puro janasya // 43 // yanasthAbhiriti / harmyavAtAyanasthAbhiH prAsAdgavAkSasthAbhiH // 37 // rAmamiti / rAmapiprIpayA raampriinnnecchyaa| vavandire tuSTavuH / " vadi / abhivAdanastutyoH" iti dhaatuH||38|| stutiprkaarmevaah-nuunmityaadi| nandatItyatretikaraNaM draSTavyam / tasya vavandira iti pUrvaNa smbndhH|| siddhayAtraM saphalagamanaM ataeva pitryaM rAjyam / avasthitaM adhiSitam // 39 // uttarazcokAyahetutvenAi-sarveti / hi yasmAtkAraNAt / evaM tasmAt tayA sucaritamityuktarItyA pramadAbhirudIritA iti yojanA // 40-42 / / sa iti / kathAprapaJcAn lokikakathAvistArAn / AtmAdhikArAH AtmAna agrata iti / AzaMsavaH bhadramiti zeSaH // 35 // 36 // hamyeti / vAtAyanaMgavAkSaH ||37||raammiti / rAmapinISayA rAmaprINanecchayA / vavandire astuvan // 38 // stuti prakAramevAha-nUnamiti nindatItyatretikaraNaM dRSTazyam / upasthitaM praatvntm| siddhayAtraM saphalagamanam // 39 // sarveti / di yasmAt tA nAryaH sItA sarvasImantinIbhyo barAmamanyanta, tasmAtpramadAbhirudAhatA tayA sucaritamityAdivAcaH zuzrAveti sambandhaH // 40-12 // sa iti / AtmAdhikArAH AtmAnamadhikRtya prvRttaaH||43|| For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahar Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie vA.rA.bha. // 6 // madhikRtya pravRttAH / puraH purasya sambandhino janasya // 43 // eSa iti / zriyaM gamiSyan gacchati zriyaM prAptuM gacchati // 44 // lAbha iti / asya TI.a.kA. janasyAyameva lAbhaH yadeSa sarva rASTra prapatsyate asmin manujAdhipe sati kazcit jAtu kadAcit / kiJcanApyapriyaM priyAbhAvaM duHkhamaniSTaM ca na pazyet / / // 45 // saghoSavadbhiriti / svastikasUtamAgadhaiH svastikAH jayajayetimaGgalaM prayuJjAnAH, bandinaH ityarthaH / sUtAH brAhmaNyAM kSatriyAjAtAH saarthye| eSa zriyaM gacchati rAghavo'dya rAjaprasAdAdipulAM gamiSyan / ete vayaM sarvasamRddhakAmA eSAmayaM no bhavitA prazAstA // 44 // lAbho janasyAsya yadeSa sarva prapatsyate rASTramidaM cirAya / na hyapriyaM kiJcana jAtu kazcit pazyanna duHkhaM manujAdhipe'smin // 45 // sa ghoSavadbhizca hayairmataGgajaiH purassaraiH svstiksuutmaagdhaiH| mahIyamAnaH pravaraizca vAdakairabhiSThato vaizravaNo yathA yayau // 46 // kareNumAtaGgarathAzvasaGkalaM mahAjanaughapratipUrNacatvaram / prabhUtaratnaM bahupaNyasaJcayaM dadarza rAmo ruciraM mahApatham // 46 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SoDazaH sargaH // 16 // stutikarmaNi ca niyuktAH / "brAhmaNyAM kSatriyAtsUtaH" ityamaraH / mAgadhAH kSatriyAyAM vaishyaajaataaH| rAjJA prabodhanakarmaNi niyuktAH "mAgadhaHkSatri yAvizoH" itymrH||46|| kareNviti / rAmo mahApathaM dadazetyanvayaH // 17 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne poDazaH sargaH // 16 // eSa iti / rAghavaH vipulAM zriyaM gamiSyan gacchatIti yojanA / sarvasamRddhakAmaH samRddhasarvakAmaH // 43 // lAbha iti / eSa sarva rASTra prapatsyata iti yat ayameva lAbhaH,II asmin rAme manujAdhipe / kazcana yaH kazcidapi, kicana svalpamapi apriyaM priyAbhAvam , duHkhamaniSTaprAptiM ca jAtu kadAcidapi / na pazyet na prApnuyAt // 44 // 45 // sa ghoSavadbhiriti / svastikAH jayajayativAdino bandina ityarthaH / sUtAH brAhmaNyAM kSatriyAjAtAH, kSatriyAya vaizyAjAtAH mAgadhAH / ete rAjJaH pratibodhana karmaNi yuktAH // 46 // 47 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAyAyAM SoDazaH srgH|| 16 // % 4 For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie atha rAmasya rAjasamIpagamanaM saptadaze-sa rAma ityAdi / patAkAdhvajasampannaM patAkAH anAmAGkitAH, tadaGkitAni dhvajAni // 1 // sagRheriti / madhyena vIthImadhyena / prakRtyAditAttRtIyA // 2 // kIdRzaM rAjamArga yayAvityAkAMkSAyAmAha-candanAnAmityAdinA / kSImakauzAmbarasya kSauma sarAmo rathamAsthAya samprahRSTasuhRjjanaH / patAkAdhvajasampannaM mahAhAgarudhUpitam / apazyannagaraM zrImAnAnAjanasamA kulam // 1 // sa gRhairabhrasaGkAzaiH pANDarairupazobhitam / rAjamArga yayau rAmo madhyenAgarudhUpitam // 2 // candanAnAM ca mukhyAnAmagarUNAM ca saJcayaiH / uttamAnAM ca gandhAnAM kSaumakauzAmbarasya ca // 3 // abuiddhAbhizca muktAbhiruttamaiH sphATikairapi / zobhamAnamasambAdhaistaM rAjapathamuttamam // 4 // saMvRtaM vividhaiH paNyairbhakSyairuccAvacairapi / dadarza taM rAjapathaM divi devapathaM yathA // 5 // ddhykssthvilaajdhuupairNgrucndnaiH| nAnAmAlyopagandhaizca sadAbhyarcitacatvaram // 6 // dukUlam / "kSomaM dukUlam" ityamaraH / kauzAmbaraM kauzeyam / aviddhAbhiH akRtarandhrAbhiH, nUtanAbhiriti yAvat / sphATikaiH sphttikaiH|| svArthe aNpratyayaH / taM rAjapathaM sakalabhAgyayuktam rAjamArgamityarthaH / yadvA prathamasya rAjapathapadasya dadarzetyanena sambandhaH / dvitIyasya vakSyamANena yayAvityanena sambandhaH // 3-5 // dadhyakSatahavirita / abhyarcitacatvaraM pratipUjitAGgaNam " aGgaNaM catvarAjire " ityamaraH / sarAma iti / patAkAdhvajasampannam patAkAbhiH nAmAGkitAbhiH, dhvajaiH gruddaadicihnitaiH||1|| sa gRheriti / madhyena ubhaya zreNImadhyadezena // 2 // kIDazaM rAjamArgamata Aha-candanAnAmiti / kSImakauzAmbarasya ca kSImaM dukUlam , kauzAmbara kozayam // 2 // aviddhAbhiH prathamoktarAjapathamityasya dadazetyanena smbndhH| dvitIyoktarAja pathamityasya uttaroktena yayAvityanena sambandhaH / zobhamAnamiti / asambAdhaiH vivicya sthApiteH // 4 // paNyaiH krayadravyaiH // 5 // dadhIti / aciMtacatvaraM| satya-sampraSTasuddhajanaH sampraSTAH samyakaprahAbhUtAH / atItaNya?praSTazabdaH / suhRdaH zobhanamanaskAH janAH yeneti vA / rAmassa ityanuktvA uktvA ca sarAma rati sadA sadAra evaM racUdAra iti mAvamAvidhakAra kaviriti zeyam / patAkAcajasampannam-patAkA saubhAgya tasyAH vajAH tAsUcakAH ketavaH / " patAkA vaijayantyAM syAtsaubhAgye nATakAGkayoH " iti medanI / " bajaH matAkA ketuba" iti dhanaapaH / ptaakaa| anAmAditAH, savitAni pajAni tergakatAdicihaH inyubhaye vyAkaraNe nirmUlabhAvAdAlocanIye / zrImAn rAmaH | nAnAjanasamAkulam-nAnAvidhAH janAH jana janma na vidyate janaM yeSA te ajanAH, tadupalakSitajarAmaraNAdirahitAH muktAstarasamAkulaM nagaraM yatyuttarAdAkRSyate / prAdurbhAvArthAjaneH " halaca" iti dhani "janivaghyoSa" iti viniSece janetirUpam / 'janaM jananam bhardayatIti janArdanaH 'pati gItAbhASyotiH / tathAca muktasthAne svadhAmeva rAmo nagaramidaM dadarzati dRSTAntadASTAntikatayA vA yojanA draSTavyA / samanvita miti pADe tu STo'rthaH / nAnAjanAya te samanayo mantrajapaparAH taH itaM prAptama / vizeSaNavizeSyatvasya kAmacAritvAna paurvAparyapranyuktAnupAttiH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA. // 69 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yathArhamiti vIkSaNa bhrUkSepavacanAJjalipraNAmAdibhirityarthaH // 6 // 7 // pitAmahairiti / adyAbhiSiktastvaM pitAmahAdyairAcaritaM taM prasiddhaM mArge maryAdAmanupAlaya // 8 // yatheti / rAme rAjani sati / sarve vayaM tataH pUrvasmAtra sukhataraM yathA bhavati tathA vatsyAmaH || 9 || alamiti / bhuktena AzIrvAdAna bahUna zRNvan suhRdbhiH samudIritAn / yathA cApi sampUjya sarvAneva narAn yayau // 7 // pitAmahairAcaritaM tathaiva prapitAmahaH / adyopAdAya taM mArgamabhiSikto'nupAlaya // 8 // yathA sma lAlitAH pitrA yathA pUrvaiH pitAmahaiH / tataH sukhataraM rAme vatsyAmassati rAjani // 9 // alama hi bhuktena paramArthairalaM ca naH / yathA pazyAma niryAntaM rAmaM rAjye pratiSThitam // 10 // tato hi naH priyataraM nAnyat kimidbhaviSyati / yathAbhiSeko rAmasya rAjyenAmitatejasaH // 11 // bhojanena / paramArthaiH paramapuruSArthasAdhanabhUtaiH, japahomadhyAnAdibhirityarthaH / rAjye pratiSThitaM abhiSiktam, punaH svagRhAya niryAntam / yathA yathAvat pazyAma / prArthanAyAM loT // 10 // tata iti / rAjyenAbhiSeko rAjyAyAbhiSekaH / sa yathA priyatarastathA tato'nyatpriyataraM kiJcinnAsti // 11 // pUjitAGgaNam / yathA vA yathArhameva rakSaNoktibhrUvikSepaNavacanAJjalibhiryathocitamityarthaH // 6 // 7 // pitAmaheriti / Acaritam anuSThitam, abhiSiktonupAla yeti vRddhAnAM vacanam // 8 // yatheti / rAme rAjani sati tatopi sukhataraM vatsyAmaH // 9 // alamiti / rAmaM rAjye pratiSThitam abhiSiktam / rAjamArge niryAntam adya pazyAma yathA sAkSAtkumoM yadi etatsukhalAbho yadi tadA bhuktena aihikaviSayeNa tajjanyasukhena ca tathA paramArthaH paramaiH zreSThaiH arthaH svargAdibhiH tajjanya sukhaizca naH asmAkam alaM mAstu // 10 // kathamevamityata Aha- tata iti / amitatejasaH rAmasya, rAjyena raajypraaptihetunaa| abhiSeko yathA abhiSeka iti yat satya0 - samudIritAnityatra samudra ityapi padavibhAgaH / etena nityamudo rAmasya suhRdIritAzIrvAdazravaNaM tadanujighRkSayetyuktaM bhavati // 7 // pitRpitRbhiH pitAmahaH / tatpitRbhiH prapitAmahaH / pitAmaheritichedo yA piteti prathamA tRtIyArthe yaH pitA teneti zeSo yA / pitrA dazarathena / mahatsabai rityasya yayAviti pUrveNAnvayaH / etenottaratra pitretyanuvAdAyoga iti nirastam // 8 // pitAmahaH pitAmahAdibhiH / karNA ca saptAnAm ' ityatra yahuvacanamAparthe yathA citrA lAlitAH yathA ca pitAmahAdibhiH tathA tvayA lAlitAssanto vatsyAma iti lAlanaM tritayasAdhAraNam / tataH sukhataramiti vizeSokteH / " zailA ivojatAH santaH kintu prakRtikomalA "itivayatirekAlaGkAraH // 9 // bhuktena mAve ktaH / bhojanena aham paramA artha yebhyastaiH paramArtheH itaraviSayeralam / "alaM bhUSaNaparyAptivAraNe ca nirarthake " itivizvaH / bhojanAdi nirarthakamiti mAvaH / etena "namaH svasti" ityanena caturthyA mAnyatvAt kathaM tRtIyeti zaGkAnavakAzaH tatra paryAptyarthAlaMzabdayoga evaM caturthyAH kAzikAdAvukeriti bhAvaH / tatprApyaphalasya tAdRzarAma darzanena siddheH / paramArthaH paramAH pramANAni vedAntA iti yAvat / vicAritastadarthastamitivArthaH // 10 // priyataramityetayityAsenAbhiSekapadenApyanveti / yacAbhiSekaH viyataraH tathAnyapriyataraM nAstItyarthaH / For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 [17 // 69 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir etA iti / udAsInaH stutizravaNena nirvikaarH| AtmasampUjanIH AtmasampUjAjananIH mnohrssjnniirvaa| mahApathaM rAjamArgam // 12 // nahIti / / kazcidapi naraH manazcakSuSI vA tasmAt apAkraSTuM nivartayituM na zakroti kimuta nArIjana itibhAvaH / atikAnte dUragate'pi kimuta sannihita ityA etAzcAnyAzca suhRdAmudAsInaH kathAH zubhAH / AtmasampUjanIH zRNvan yayau rAmo mahApatham // 12 // na hi tasmAnmanaH kazcicakSuSI vA narottamAt / naraH zanotyapASTamatikrAnte'pi rAghave // 13 // yazca rAmaM na pazyettu yaM ca rAmo na pazyati / ninditaH sa vaselloke svAtmApyenaM vigarhate // 14 // zayaH // 13 // yazceti / cakAro bhitrakamaH / rAmaM ca darzanakAla eva paripUrNAmRtasarasi majayantamapi / yastu atizayitavailakSaNyasampa nopi / na pazyet stutisallApasatkArAyabhAvepi acetanavilakSaNAkAreNa cakSurviSayaM na karoti / ataeva yaM rAmo'pi na pazyati narasyAbhimukhya hi tataH AbhiSekajanyabhUmAnandabrahmasAkSAtkArajanyasukhAta / priyataraM premAtizayAspadam anyat kizcit na bhaviSyati // 11 // etA iti / udAsInaH anutsukH| AtmasaMpUjanIH manoharSajananIH // 12 // nahIti / rAghave atikrAntepi dRSTipathamatItepi sakalajanamanonayanasaMmohanAkArAnubhavajanitena vAsanAvalena purataH paridRzyamAna iva sthitAt tasmAnnarottamAt manazcakSuSI vA apAkraSTuM nivartayitum kazcidapi naraH pumAnna zakroti, narA apyevaM nAryaH kimuteti bhAvaH // 13 // yazceti / svAtmApyenaM vigarhate-rAmeNa sakRdayadRSTaM tasya sAnidhyAsAnnidhyayAH cakSurmanobhyAmapazyantaM ca lokA eva na kevalaM vigarhante apitu svAtmApi, svaya priyataramiti napuMsakanirdezastu abhiSeketarasAmAnyasya priyataratvaniSedhArthaH / rAjyeneti tRtISA hetau / rAjye nAmitatejasa iti chedo vA / nAmitAni pravIkatAni tejAti parAkramAH yasya saH nAmitatejAH / nAnyatkidhidityasmAnnetyanuvartate / sa na bhavatIti na nAmitatejAH amitatejAstaspa | rAjya iti satamI nimittArthe / "nimittAkarmayoge" iti smaraNAta / yahA bhAmita samyakpAramita tejo yasya sa tathA sana mavatIti nAmitatejAH, tasya / nasamAsosAviti nanu / "sejo dhAni parAkrame" ityamaraH // 11 // udAsIna ityanena sAkSAlakSmIstutyaspada phiyaditi sUcitaM bhavati / pUrvamAzIrvAdAnityuktyA itareSA mAzIrvAdarUpA api vAco bhagavati sevArUpA iti dhanapati-AtmasaMpUjanIrityanena / yadvA nAtmapadena rAmaprahaH kintu stAvakamahaH / AtmanaH suhRdaH saMpUjayantItyAtmasaMpUjinyastAH / tatama magavastavanamAtmanA sveSAM saMpUjanarUpameva bhavatItyuktaM bhavati / yathokta bhAgavate-" yadyajano magavate vidadhIta mAnaM tacAtmane pratimukhasya yathA mukhazrIH " // 12 // janamanonayanarabane rAme itthaMbhAva Avazyaka iti tadadRSTa jananindAmukhena baDhayati-ya iti / yo janaH rAmaM na pazyeta nAvalokayet / manonayanasva prasaktavAna thApeDA / "pazvArthazvAnAlocane " iti jJAnasAmAnyepi dRzaH prayogAt / rAmopi yaM janaM na pazpati ratamuddhArabhya iti na dhyAvati, sa janaH sarvalokeSu nindito bhavati / na kevalamenAvat / api tu svamanopi ena vigiti vigarhate / lokanindAlakSaNakizcitkArya vidhAtumupAntasya janasya punaH svAtmakartRkagarhaNa rUpavaivakSikakAryAntaraM vidhAmupAdAnarUpAnbAdeze " dvitIyATau snaH" ityenAdezaH / izistra bhaktipUrvakadarzanArthakaH / rAmo na pazyatIpacApi dRziH prasAdapUrvakadarzanArtha iti bodhyam / anyathA sarvadA sarvacasya For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir thA.rA.bhU. // 7 // bhagavAn kaTAkSayati / saH rAmamadRSTvA tatkaTAkSAviSayaH nindito vaset yAvatkAlaM ninditaH syAt / loke ninditaHsyAttaM ninditumanaIH kopi janoTI .a.kA. nAstItibhAvaH / loke viSayapravaNaH kazcitsatyAmapi lokagIyAM svayaM santuSTo bhavati na tathetyAha svAtmApyenaM vigarhata iti| svAntaHkaraNamapyenaM vize sarveSAM hi sa dharmAtmA varNAnAM kurute dayAm / caturNI hi vayassthAnAM tena te tamanuvratAH // 15 // paNa garhate, rAmAdarzanAllokagaIyA ceti bhAvaH // 14 // sarveSAmiti / saH rAmaH caturNI varNAnAM sarveSAmapi janAnAm / saptamyarthe sssstthii| vayaH sthAnaM mapi durbhAgyaM mA dhigiti vigarhata ityarthaH / athavA yazca rAmaM svadezasthaM na pazyet yaM ca svadezastham ata eva rAmopi na pazyati, sosAvaparokSarAmabrahmA tubhavAdRSTahIna ihAmutra ca loke sarvenindito vaset, aprayAsato bhagavadaparokSakRtimAtreNa muktisampAdanAdRSTAbhAvAnAsya kadApi saMsArottAra ityarthaH / ata evAsyAtmA antaryAmI bhagavAnapi enaM vigarhate, pApiSTho'yaM muktimapi sAkSAtkRtya na janmoddhRtavAniti vArthaH // 14 // sarveSAmiti / hi yasmAt sa rAmaH caturNA varNAnAM sarveSAM janAnAM ca / vayaHsthAnAmiti dvitIyAntametat / vadhaH sthAnaM pramANaM yasyAstAm vayo'nurUpAM dayAM kurute / athavA vayaHsthAnA bAlyAdi| rAmastha yaM ca rAmo na pazyatItyuktirayuktA svAt / kuto rAmadarzanaspa lokottaratvaM loke ityataH zRGgavAhikayA darzayati-ya iti |ii aM na pazyatIti chedaH / yo rAmaH / co hetvarthe / yasmAnna pazyati pazyatIti pazyo jIvaH tabAdAcaratIti pazyati, sa neti na pazyati / tam aM bhagavadAtmaka rAmama, I lakSmIH, na pazyet sAkalyena na jAnIyAt / enan etAdRzaM rAmam yazcAtmA janaH vigarhate nindati, sa sarveSu lokeSu su suSTha ninditaH / yamityatra-I+bham iti sthite yaNAdeze yam iti bhavati / " lakSmIrIkAra ucyate " / " akAro vAsudevaH syAt " ityubhayatrAnekArthavanimajarI / "yadA pazya: pazyate rukmavarNam" ityAdi zrutivyAkhyAnAvasare ' pazyatIti pazyo jIvaH' iti TIkoktaH / "pAnA-" iti zaH / yasmAdAzarathihonAdidAnanidAna mAnavAdInAM tasmAtasminmanonayanasamAsajane sajanAnAM yuktamiti vA vakti-ya iti / carAmam-carANAM cetanAnAM ramAtAmarasabharamavAdInAm A samyak mA sampat pratipattiA yena sa carAmo rAmaH taM na pazyedyaH sa kimapi na pazyati / atimUr3ha iti yAvat / tatsvarUpamAvasitena tenaiva nirUpayati carAma iti / careSu amaH daridraH ajJAnI ca, ata eva sarvalokavininditaH / tatsambandhino vA te stubantItyata ukta svAmeti / svakIya AtmA dehI, svakIyassoMpi jana iti yAnat / api svasve stavananimise satyapi / idamakAryam ayamanArthaH stena iti matipUrvaka garhayatIti bhAvaH / tuH sarvatrArthe pramANaprasiddhiyotakaH // 14 // zrIrAmadayodayasya tattadAnurUpa nirUpayatiHissarveSa sa hIti / saH devadAnavAdiSu, hi yasmAt / sa rAmaH / dharmAramA dharmabuddhiH / pArakabAdAdAnAdika vAdA dharmAtmA / tena te janAH tamanupratAH / " dhArakabAda bhagavAn / pRthidhI dharmamUni / AtatatvAca mAtRtvAt " ityAdeH / parasumerapratyakSatvAtkathametajJAyata ityataH zRGgapAhikayAnusAhyAn prAyati-varNAnAmityAdinA / catugoM varNAnAM brAhmaNAdInAm / tatrApi vapassthAnAma, uparIti zeSaH / saptamparthe SaSTI vA / yathAsaMbhava dayA kurute / hI yetadarthasya sarvAnubhavasiddhitAmAha-vayasthAnAmiti / dayAvizeSaNaM vA / vayasA garaDena / upalakSaNapA zepamahaH / tAbhyAM sthAnaM yayA sA vayassthAnA tAm, mArgabhUtagaruDazeSAbhyAM prApyamuktisthAnaprApikA daveti bhAvaH / parA vayastho'tirasatvAimA, ano vAyuH hinoti vayasthAnAviti hi vayasthAnA dayA / tI nau ca ' ini dhAtumbAspAnAta / sarveSAM hirati pADe-na kevala caturNA varNAnAma, apitu sarveSAmityarthaH / kurata ityAvartita saptamyantam / kutsitazabdakartRka pAdAviyarthaH / iktaM ca bhAgavata pacamarakara" na janma nUna mahato na saubhAga na cAGga buddhinI For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pramANaM yasyAstAM vayo'nurUpAM dayAm / hi yasmAtkAraNAt kurute tena kAraNena te tamanutratA ityanvayaH / vayasthAnAM vRddhAnAmiti vA sarvavizeSaNam // 15 // catuSpathAniti / catuSpathAn zRGgATakAni / devapathAn devAlayAn / caityAni caityavRkSasthAnAni / AyatanAni sabhAdIni ca pariharan apra catuSpathAna devapathAMzcaityAnyAyatanAni ca / pradakSiNaM pariharan jagAma nRpateH sutaH // 16 // sa rAjakulamAsAdya meghasaGghopamaiH zubhaiH / prAsAdazRGgairvividhaiH kailAsazikharopamaiH // 17 // AvArayadbhirgaganaM vimAnairiva pANDaraiH / varddhamAnagRhaizcApi ratnajAlapariSkRtaiH // 18 // dakSiNaM pariharan pradakSiNaM yathA bhavati tathA jagAmeti sambandhaH || 16 || sa ityAdi / rAjakulaM rAjagRhaM "kulaM gRhe'pi " ityamaraH / varddhamAnagR hai : varddha vayassthAnAm ajJAnAmapi dayAM muktiparyantAmanugrahaM kuruta iti vArthaH / tena kAraNena sarve taM hi tameva anuvratAH anusRtAH // 15 // catuSpathAniti / caityAni caityavRkSasthAnAni / AyatanAni sabhAdIni ca / pradakSiNaM yathA tathA pariharan atikrAman // 16 // sa iti / rAjakulaM rAjagRham prAsAdazRGgaiH prAsAdasthazikharaiH kRtistoSahetuH / tairyagvisRSTAnapi no vanaukasazcakAra sakhye bata lakSmaNAgrajaH / suromuro vAtha naro'thavAnarassarvAtmanA yasyukRtajJamuttamam / bhajeta rAmaM manujAkRti hariMya uttarAnanavatkosalAn divam / " iti / | kevalaM dharmAtmA cet na kSatradharmA rAma ityato netyapyanenAha - sarveSusahidharmAtmeti / sarveSAmarINAmiSavaH 'zarAstAn soDhuM zIlamasyAstIti sarveSusahI, sacAsau dharmAtmAcetyarthaH / " supajAtI-" iti Nini pratyaye sAhIti bhavitavyam, kathaM sahIti cet saMjJApUrvaka vidheranityatvAddyabhAvaH / yadvA " ghanarthe kavidhAnam" iti ke samasyAstItIni na vRddheH prasaktiriti bodhyam / nanyeva tUSNImasahiSNoH zarasahanaM na mahavAhamityato vAha-sarvesaddidharmAtmeti / sarvasya sarvasya idhavaH kSeptuM yasmin tatsarveSu dhanuH tasya saMvAraNaM nivAraNaM hApayatIti 'sarveSusAhI, tataH karmadhArayaH / hiMsArthAdvatyarthAdvA parveH " dhAtvAdebhvastaH " iti satyevasya madhye sarva iti bhavati / "sarvo zeSa rudraH / sarvastu zarvo bhagavAJdAnbhuH kAlaJjaraH (naH) zivaH" iti zrutiH mAnudIkSitodAisanAmanidhAne / "saH kopevAraNe" iti vizvaH / dhanurmanako vA // 11 // devapathAn devAlayamArgAn / caityAni yajJasthAnAni / azvatyAdimUlabaddhavedikA vA / zrAyatanAni devAlayAn / 'ciJ capane ' ityasmAt " cityAgnicitye ca " iti nipAtanAt kyaci " svasya " iti tuki pUrvasUtrAdAvityanuvartanAdagnivAcakacityazabdaniSpatiH / tasmAcca " tasvaMdam" ityaNi vaizyamiti bhavati / tena na punaruktiH / yadvA caityAni vasiSThAdigurvantargatabhagavadbhUpANi / yathoktaM saptamAdhyAvagItA mAdhyodAhRtasya " AcArya caityavapuSA svagarti vyanaMkSIt " ityekAdazaskandhalokasya vyAkhyAyAM "caityaM cittastham iti prameyadIpikAyAm pradakSiNaM pariharan pUrvoktacatuSpathAdIn pradakSiNaM yathA bhavati tathA dakSiNabhAge samsyajan / nRpatesta ityekaM vA padam / " ghaSThaSA Akroze " ityluk| anena jagatpit rAmasya dezarathasutatvAyAcukroza kaviriti yotyate // 16 // vividhAn vIn pakSiNaH dadhata iti vivi dhAni taiH / "viH pakSiparamAtmanoH " itivizvaH // 17 // vardhamAnagRhaiH - dakSiNaGkArarahitaiH / uktaM caitanmatsyapurANe vAstuprastAve paTuttaradvizatatamAdhyAye" pazcimadArahIne tu nandyAvarta pracakSate / dakSiNadvAra hInaM tu vardhamAnamudAhRtam // " iti / najAlapariSkRteH rasnAnAM jAlaM samUhastena / yadvA-ratnAtmakAni jAlAni gavAkSAsteH pariSkRteH / " jA gavAkSa AnAye " itivizvaH // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir HTI.T.ital // 71 // mAnalakSaNAdhiSThAnasametagRheH / pRthivyAM gRhavaram, pRthivyAmadvitIyamityarthaH / piturvezma pitRvAsasthAnam // 17-19 // sa iti / vAjibhiH rathayukta / jibhiH| padAtiH pAdacArI // 20 // sa iti / zuddhAntam antaHpuram // 21 // 22 // iti zrIgo zrIrAmA* pItAM* ayo0 saptadazaH sargaH // 17 // tatpRthivyAM gRhavaraM mahendrabhavanopamam / rAjaputraH piturvezma praviveza zriyA jvalan // 19 // sa kakSyA dhanvibhi guptAstisro'tikramya vaajibhiH| padAtirapare kazye dve jagAma narottamaH // 20 // sa sarvAH samatikramya kakSyA dshrthaatmjH| sannivartya janaM sarvaM zuddhAntaM punarabhyagAt // 21 // tataH praviSTa piturantikaM tadA janaH sa sarvo mudito nRpaatmje| pratIkSate tasya punarvinirgamaM yathodayaM candramasaH saritpatiH // 22 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptadazaH sargaH // 17 // sa dadarzAsane rAmo niSaNNaM pitaraM zubhe / kaikeyIsahitaM dInaM mukhena parizuSyatA // 1 // sa pituzcaraNau pUrvamabhi vAdya vinItavat / tato vavande caraNau kaikeyyAH susamAhitaH // 2 // rAmetyuktvA ca vacanaM bASpaparyAkulekSaNaH / zazAka nRpatirdIno nekSituM nAbhibhASitum // 3 // sa iti / Asane paryaGke / 'mUcchito nyapatattasmin paryaGke hemabhUSite' ityuttaratra vakSyamANatvAt / mukhenetyupalakSaNe tRtIyA // 1 // 2 // rAmeti / AvArayadbhiH AkramadbhiH, barddhamAnagRhaiH atpunnatanirmANAyAradhArA hai|| ratnajAlapariSkRtaiH navaratnasamahAlaMkRtaH, etaiH parivRtaM piturvezma rAjaputraH zrIrAmaH praviveza // 17-19 // sa iti / vAjibhiH rathayuktavAjibhirityarthaH // 20-22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAm ayodhyA kANDavyAkhyA saptadazaH sargaH // 17 // sa iti / Asane paryaGke, mukhenopalakSitam // 1 // sa iti / vinItabat vinItaH san // 2 // rAmeti / na zazAka // satya-mahendasadanasya upamA vega tAmahendrasadanopamam / anena gRhabaraminyucitAmiyuktaM bhavati // 19 // padAtiH padArasana / atikrampatyaveti // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir nAbhibhASituM raametysmaaddhikmityrthH||3|| taditi / apUrvam adRSTapUrvam / rAmopItyapizabdena duHkhasahasrasadbhAvepyakSubhito rAmo dazarathaviSA dasya svahetukatvamAzaGkaya bhayamApanna ityavagantavyam // 4 // indriyarityAdizlokadvaye dRSTvA bhayamApanna ityetadanukRSya sambadhyate / upaplutaM rAhu tadapUrva narapatedRSTvA rUpaM bhayAvaham / rAmo'pi bhayamApannaH padA sTaSTveva pannagam // 4 // indriyairaprahRSTaistaM zoka santApakarzitam / nizvasantaM mahArAjaM vyayitAkulacetasam // 5 // UrmimAlinamakSobhyaM kSubhyantamiva sAgaram / upaplutamivAdityamuktAnRtamRrSi yathA // 6 // acintyakalpaM hi pitustaM zokamupadhArayan / babhUva saMrabdhataraH samudra iva parvaNi // 7 // cintayAmAsa ca tadA rAmaH pitRhite rtH| kiM svidadyaiva nRpatirna mAM pratyabhinandati // 8 // anyadA mAM pitA dRSTvA kupito'pi prsiidti| tasya mAmadya saMprekSya kimAyAsaH pravartate // 9 // yastam / uktAnRtamRrSi yathA RSimiva sthitam, nistejaskamityarthaH // 5 // 6 // acintyakalpAmiti / acintyakalpam, asambhAvitamityarthaH / upa dhArayan vicArayan / saMrabdhataraH smbhraanttrH||7||cintyaamaaseti / kiMsvit kiMvA // 8 // adyaivetyevakAravyavacchedyamAha-anyadeti / AyAsaH rAmetyakSaradvayoJcAraNAbhyadhikamiti zeSaH // 3 // taditi / apUrvam adRSTapUrvam / rAmopItyapizabdena duHkhasahasrasambhavepi akSubhito rAmo dazarathaviSAdasya svahetu katvamAzaGkaya bhayamApanna ityavagamyate // 4 // indriyairiti / indriyarityAdizlokadvaye dRSTvA bhayamApana ityetadanukRSya sambadhyate / apahaSTaH khinnaH, vyathitaM khinnama, AkulaM sambhrAntaM ceto yasya tam / svatejovizeSAt akSobhyamapi kSubhyantam / upaplutaM ketuprastam // 5 // 6 // acintyeti / pituH taM zokam acintya kalpam atyantAsaMbhAvyam avadhArayan cintayana AtmIyatvena svIkurvaniti vA / saMrabdhataraH saMkSubhitaH babhUva // 7 // kiM sviditi / kiMsvit kimetat / adyaivetyevakAreNa vyavacchedyamucyate // 8 // anyadeti / anyadA pUrvakAle, parokSe mAM prati kupitopi dRSTvA prasIdati, tasya kimAyAsaH pravartate kimetaditi sa: I satya-zlokAta nA hAyanuvartate / nA puruSaH panana padA spazvA yathA mapa prAmoti tathA rAmopi duHkhitatvenAipUrva narapatiko vA bhayamApana ityarthaH / " bhIpAsmAna" ityAdaH sarvabhISakasya rAmasya bhavam adhinA garhayAmAsa kaviriti zeyam / apUrvamityetadbhayapadenA yanveti / apUrva bhavam abhayamityarthaH / sadA abhayamApanna hati yataH ataH bhayamApana ityapi gahitamityarthaH // 4 // zocatItizokaH zokahetuH, tajja nitasantApena karzitam / nizvasantamityannavizeSaNatvena prasaktanizvAsAH buddhadhA vivakenAbhedasambandhenomipadArthenAnvIyante / UbhimAlina zikhAditvAdiniprapayAntaM padam / tathA ca zvAsoholakalolaiH sahitam / ata eva kSubhyantai calantam / uktamanta yena sa raktAnRtaH samiva vidyamAnam / kavimityanena antoktamahApApakaratvamiti manvantasya vanapani / acintyaH kalpaH rAjJaH kadAcidapyetAdRzazokAdika bhavati vetyAdiko yasya so'piNyakalpastam // 5-7 / / kupitaH, anyammA iti zeSaH / parokSe maya kRSitopIti jyANyAta parobhAparokSaprItimAtramAtrabAdAmaspetyu pekSyA / mAM samprezya sthitaspa // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. TI.a.ko. cittaklezaH / iti cintyaamaasetynvyH||9|| 10 // kaJciditi / nAparAddhamaparAdho na kRtH| ajJAnAt pramAdAt // 13 // 12 // zArIra iti zArIraH santApo vyaadhiH| mAnaso'bhitApa aadhiH| durlabhaM hIti puNyapApArabdhatvAnmAnupazarIraspati bhAvaH // 13 // kaciditi / mAtRNAmiti nidA sa dIna iva zokAttoM viSaNNavadanadyutiH / kaikeyImabhivAdyaiva rAmo vacanamabravIt // 10 // kaccinmayA nAparAddha majJAnAdyena me pitaa| kupitastanmamAcakSva tvaM caivainaM prasAdaya // 1 // aprasannamanAH kiM nu sadA mAM prati vtslH| vivarNavadano dIno na hi mAmabhibhASate // 12 // zArIro mAnaso vApi kaccidenaM na bAdhate / santApo vAbhitApo vA durlabhaM hisadAsukham // 13 // kaccinna kiJcidbharate kumAre priyadarzane / zatrunne vA mahAsattve mAtRNAM vA mamA zubham // 14 // atoSayanmahArAjamakurvan vA piturvacaH / muhartamapi neccheyaM jIvituM kupite nRpe // 15 // yatomUlaM naraH pazyet prAdurbhAvamihAtmanaH / kathaM tasminna varteta pratyakSa sati daivate // 16 // kaccitte paruSa kizcidabhimAnAt pitA mm| uktobhavatyA kopena yatrAsya lulitaM mnH|| 17 // raNe paSThI / kaciditi prshne| kiJcidazubhaM na kcciditismbndhH||14||15|| yata iti / iha jagati / naraH Atmano dehsy| prAdurbhAvam utpattim / yatomUlaM yatkAraNakaM pazyet pratyakSe daivate sati siddhe tasmin pitari kathaM na vatteta, taze eva vattatetyarthaH // 16 // kaccitta iti / te abhimAnAta rAmaH zokArtassana vacanamabravIditi sambandhaH // 9 // 10 // kaJciditi / nAparAddham aparAdho ma kRtaH / ajJAnAta pramAdAt // 11 // 12 // zArIra iti / zArIrassantApo vyAdhiH, mAnaso'bhitApa AdhiH evaM na bAbhate kaJcit kutaH prANinAM sukham , sadA durlabhaM hItyarthaH // 13 // kazciditi / mAtRNAM vA viSaya iti zeSaH / azubhaM na kaJcit // 14 // atoSayanniti / nRpe kupite sati kimu vaktavyamityarthaH // 15 // yata iti / yo naraH / ihAtmanaH prAdurbhAva zarIrasya paripaham / yatomUlaM yanmUlaM yatkAraNakaM pazyet jAnIyAta / alagArSaH / so'sau vivekI, uktahetoreva pratyakSe devate siddhe sati, tasmina pitari pitrAnukalye, na kathaM vartate vartetevetyarthaH // 16 // kaJciditi / te tava kopena abhimAnAt garveNa vA mama pitA paruSam uktaH kaJcit, yatra yena mano lulitaM kaluSitam // 17 // 18 // NI viSama-dIna va viSaNNavadanadyutirikha sa rAmaH / zokAta vanamanIditi sambandhaH // satya-viSayavadanAnA pratismAt sa viSaNNavadanAtiH / teSAM grutirikha yutiritivArthaH / yena denyAdika deva devesAMcA nAstIti yotayati kaviH / mabhitrAyavepanena rAjamaryAdA yogate // 10 // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie tava vAbhyAt / kopena vA rAma pitA bhavatyA kiJcitparupamuktaH kaccida / yatra yenAsya manaH lulitaM kaluSitam // 17 // etaditi / kiMnimittamityA yAcakSveti pUrvoktasya sarva saMgrahaH // 18 // evamiti / evam iti / dhRSTa pratyakSato rAmAniSTavacanaviSayavaikravyarahitam ||19||n rAjeti // 20 // etadAcakSva me devi tattvena pariSTacchataH / kiMnimittamapUrvo'yaM vikAro manujAdhipe // 18 // evamuktA tu kaikeyI rAghaveNa mhaatmnaa| uvAcedaM sunirlajjA dhRSTamAtmahitaM vcH||19|| na rAjA kupito rAma vyasanaM nAsya kiJcana / kiJcinmanogataM tvasya tvadbhayAnnAbhibhASate ||20||priyN tvAmapriyaM vaktuM vANI nAsyopavartate / tadavazyaM tvayA kArya yadanenAzrutaM mama // 21 // eSa mahyaM varaM dattvA purA mAmabhipUjya ca / sa pazcAttapyate rAjA yathAnyaH prAkRtastathA // 22 // atisRjya dAnIti varaM mama vishaaptiH| sa nirartha gatajale setuM vandhitumicchati // 23 // dharmamUlamidaM rAma viditaM ca satAmapi / tatsatyaM na tyajedrAjA kupitastvatkRte yathA // 24 // yadi tadrakSyate rAjA zubhaM vA yadi vAzubham / kariSyasi tataH sarvamAkhyAsyAmi punastvaham // 25 // tvadbhayAdityasya vivaraNam-priyamiti / AzrutaM pratijJAtam // 21 // tatkimityapekSAyAM sAmAnyato darzayati-epa ityAdinA // 22 // atisRjyeti / AtisRjya pratijJAya / gatajale setuM bandhitumicchatIti dAnasya pUrvameva kRtatvAt idAnI tatparihAravyApAro vyartha iti bhAvaH // 23 // dharmamUlamiti / idaM jagaddharmamUlam / idaM ca satAM viditaM sadbhirviditam / "ktasya ca vartamAne" iti SaSThI / tattasmAtsatyaM satyarUpadharmam / rAjA tvatkRte tvatprayojanAya / mayi kupitaH san yathA na tyajet tathA kurvityarthaH // 24 // tarhi tadvizeSato vaktavyamityatrAha-yadIti / zubhamazubhaM vA tatpratijJAtaM rAjA yat / evamiti / sunirlajjA patyurevaM kezakaraNaM kathaM vakSyAmIti lajjArahitA / dhRSTam pratyakSato vanaM gacchetyevaMvacanakadhASTopetaM yathA tathA / Atmahitam svaputrAbhiSeka viSayaM manogataM vacaH uvAca // 19 // 20 // priyamiti / AzrutaM pratizrutam // 21 // kiM tabAha-eSa iti // 22 // atisajyeti / pratizcatya, jale gate setuM bandhitumicchati / dAnasya parvameva prattatvAta tatprayuktavyavahAracintA vyardhetyarthaH // 23 // dharmamUlamiti / idaM satyam / dharmasya mUlamiti satAmapi viditam II ItalataH tatsatyaM satyavacanamA svakate tvanniminama tvitprayojanAntarAyavazAta mayi kupino rAjA kopadoSeNa yathAna tyajeta tathA kurviti zeSaH // 24 // dazarayAtrA miva rAmamapi pratijJAvAkyaM vAcayitumupakramate-yadItyAdinA / rAjA yakSyate tatkariSyasi yadi, tataH tAhi rAjJo vivakSitamahamevAkhyAsyAmItyarthaH // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. TI.a.kA. vakSyati tat tvaM kariSyasi yadi tadA rAjJo vivakSitamahamevAkhyAsyAmItyarthaH // 25 // rAjaiva kuto na vadatItyatrAha-yadIti / na vipatsyate yadi viphalaM na bhaviSyati cedityarthaH // 26 // etaditi / vyathitaH guruvacanaM kariSyati naveti sandehasya viSayo'smIti santapta ityarthaH // 27 // vyathA yadi tvabhihitaM rAjJA tvayi tanna vipatsyate / tato'hamabhidhAsyAmi na hyeSa tvayi vakSyati // 26 // etattu vacanaM zrutvA kaikeyyA samudAhRtam / uvAca vyathito rAmastAM devIM nRpasannidhau // 27 // aho dhiGnArhase devi vaktuM mAmIdRzaM vcH| ahaM hi vacanAdrAjJaH pateyamapi pAvake / bhakSayeyaM viSaM tIkSNaM majjeyamapi cArNave // 28 // niyukto guruNA pitrA nRpeNa ca hitena ca // 29 // tadbrUhi vacanaM devi rAjJo yadabhikAMkSitam / kariSye pratijAne ca rAmo dviAbhibhASate // 30 // tamArjavasamAyuktamanAryA satyavAdinam / uvAca rAmaM kaikeyI vacanaM bhRzadAruNam // 33 // purA daivAsure yuddhe pitrA te mama rAghava / rakSitena varau dattau sazalyena mahAraNe // 32 // mevAha-aho ityAdinA // 28 // niyukta iti / gurutvapitRtvanRpatvahitaparatvAni vacanakaraNadetavaH / kariSye tadityanukarSaH // 29 // taditi / yatkArya mabhikAMkSitaM tadvacanaM tadviSayavacanaM brUhi / tatkArya kariSye, pratijAne ca pratijJA karomi ca / rAmo dviAbhibhASate vinA pratijJayA rAmo dviruktiM na / yadIti / rAjJA rAjAnumatyA, mayA yadabhihitaM tat tvayi na vipatsyate na vyartha bhaviSyati yadi tato'hamevAbhidhAsyAmi / vadatu rAjevetyata Aha nahIti / tvadapriyatvAta, tvanmukhamavalokyeti zeSaH // 26 // etaditi / vyathitaH guruvacanollaDanamanayA mayi zaGkitamiti santaptaH // 27 // aho iti / IdRzam yadi kariSyasItyakaraNazaGkAvacanamityarthaH // 28 // niyukta iti / guruNA ihAmutra hitopadeSTA // 29 // tadbUhIti / pratijAne ca pratijJA karomi / tadeva sthirI |kriyate rAmo dviAbhibhASata iti / prathamaM yadvAkyaM vadati tatparihAravacanaM na kathayatItyarthaH // 30 // 31 // pureti / sazalyena pazcAcchalyApAkaraNapUrvakaM mayA | satya0-3dRzam yAH ramAyAH hak yasmin mayi taM mAm / deza pUrvokta vacaH vaktuM nAIse, atastvayaivamukta mAM dhik / sAkSAnmAladevatApiramA nitya mAM kAmayate, tAzasya mama kimalparAjyeneti rAmabhAvamA vizvakAra kaviriti kSepam / nAIse nAIsi / " candrAdayastu manyante sarvasmAdubhayaM padam" ityukterAtmanepadatvam // 28 // na pitRtvaM hiraNyakazivAdivadityAha-hiteneti / tadapi nopasenAdivadityAha-nUpeNeti / tadapi na dhRtarASTravadityAha-guruNeti // 29 // rAma iti parokSoktyA svasya yathArthavAditvaM sArvajanInamiti sUcayati // 30 // devAsure maccayAnpratyayAnto'yam / kartRtvasambandhena devAsuraviziSTe yuddha ityarthaH / mahAraNe devAsurakhuddhAntargatadevasahAyArtha gatavakatake mahAraNe ityarthaH / tena na paunaruktyam / mama / sambanyasAmAnye dhsstthii| sa ca prakRte kartRravarUpaH / mayA rakSitena / sazalyena zasahitena / na tAvanmAtreNa, sazalyena pANasahitenetyarthaH / kSatriyANAM zarAdidhAraNenodIraNaM zapathajJApaka miti bhAvaH / " zalyaH zaGkI kAre vaMzadhikAyAM ca somare " itivizvaH // 32 // // 73|| For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir karotItyarthaH // 30-32 // tatreti / tatra varapradAnanimittam // 33 // 34 // sannideza iti / sannideze niyamane // 35 // bharata iti / yadetadabhipecanam / tatra me yAcitorAjA bharatasyAbhiSecanam / gamanaM daNDakAraNye tava cAdyaiva rAghava // 33 // yadi satyapratijJaM tvaM pitaraM kartumicchasi / AtmAnaM ca narazreSTha mama vAkyamidaM zRNu // 34 // sanideze pitustiSTha yathA'nena pratizrutam / tvayAraNya praveSTavyaM nava varSANi paJca ca // 35 // bharatastvabhiSicyeta yadetadabhiSecanam / tvadarthe vihitaM rAjJA tena sarveNa rAghava // 36 // sapta sapta ca varSANi dnnddkaarnnymaashritH| abhiSekamimaM tyaktvA jaTAjinadharo vasa // 37 // bharataH kosalapure prazAstu vasudhAmimAm / nAnAratnasamAkIrNI savAjirathakuJjarAm // 38 // abhiSekasAdhanam / tvadarthe vihitaM tena sarveNa rAjJA bharato'bhiSicyateti yojanA // 36-38 // rakSitena // 32 // tatreti / tatra-dvayorvarayormadhye, ekena bharatasyAbhiSecanam anyena tava daNDakAraNyagamanam // 33 // yadIti / AtmAnaM ceti tvayA madukta the| kRteH sazapathaM pratijJAtatvAdityAzayaH // 34 // sannideza iti / sannideze niyogasampAdane // 35 // abhiSecanam abhiSekopakaraNam // 36-38 // sa-bhaSA bharatasyAbhiSecanaM tavAyava daNDakAraNye gamana cAdIva rAjA yAcitaH / gauryudyate paya itivatpradhAnakarmatvAdrAjJastavAcakAprathamA / " gauge karmaNi duhyAdeH" iti vacanAn / kaikeyyA: satsvabhAva mayanayoktyA nirUpayati-daNDakAraNya iti / he Aya! he daNDaka akhilazikSaka ! tvam areNa sahito yaH araNyaH tasmin, sudhAsamudraye yAcitaH yA ramayA AcitaH samyak sambadaH, niyAviyogIti yAvat / atatarDa pralpaye a iti bhavati / anya viSNoHkhII " puMyogAdAcyAyAm " iti hI / " akAro vAsudevaH sthAlakSmIrIkAra utpate" ityabhidhAnAt / I+AcitaH iti sthite yaNAdeze yAcita iti bhavati / tasya taveti / pUrvavatsarvam // 33 // satyapratijJa kartumicchasItyanena tasya sAmAbhAvAnmatkArya taba haste vinyastamiti banayati / pitaraM satyapratijhaM kartumarhasItpanenaiva rAmapratijJAyAH satyatvalAbhe pi bacanaM dADharyAyayuktaM bhavati / svaputrasyAbhilaSitaM narazreSThatvaM pAravazyena rAme prayuktam / yathoktaM karNAmRte-"saumitre ka dhanurdhanurdhanuriti vyamA giraH pAntu vaH" iti / zrImA vate pazcame dvitIye pUrvaciti prati AgnIdhavacanam-" kA tvaM cikIrSasi ca ki munivarya zaile" ityAdi / tattAparSe ca"parihAsapralApAdiSvanAM vAga bhavet kacit / " ityAdi pUrvavasvabhAvAnuguSpaM coyam // 34 // sanideze AjJAyAm / kaikeyyA rAjamaryAdayA dvAdaza caturvizalyAdi varSaparyantamaraNyaM praveSTavyamiti vaktavye 'nava varSANi paza ca' iti caturdazavarSoktistu rAvaNasyAyuSAM caturdazavarSAgAmevAvaziSTatvAt / dvAdazetyuktI tadananAdikamarazAntavyamiti bhavati / adhikoktau tu joSaM vastavyamiti bhavati / atazcaturdazeti devo vAdayAmAseti jJAtavyam // 15 // abhiSekazabdasya dhajantavepi tavizeSaNasyaidazabdasya napuMsakatvamupapadyate vizeSyapadArthasyAbhiSecanaspa napuMsakatvAt / yathoktam " sambandhamanuvAtaiSyate " iti mahAbhASyabyAkhyAnAvasare kayaTena " sambadhyata sambandham / karmaNi vaJ / napuMsakasyAbhidheyatvAnapuMsakanirdezaH" iti / 545 For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bhU. eteneti / etena varadvayapradAnanimittena // 39 // 40 // itIti / ivazabdena anyAnyapi paSANi bahUnyuktAnIti gamyate / zokaM mukhavaivarNAdikA // 74 // etena tvAM narendro'yaM kAruNyena smaaplutH| zokasaMkliSTavadano na zaknoti nirIkSitum // 39 // etat kuru narendrasya vacanaM rghunndn|styen mahatArAma tArayasva narezvaram // 40 // itIva tasyAM paruSaM vadantyAM na caiva rAmaH praviveza zokam / pravivyathe cApi mahAnubhAvo rAjA tu putravyasanAbhitaptaH // 41 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTAdazaH sargaH // 18 // bAhyavikAram / pravivyathe cApi rAmavikArAdarzanenApyadhikaM vivyatha ityarthaH // 41 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarakhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTAdazaH srgH||18|| eteneti / etena varadvayapAdAnaniminena // 39 // 40 // itIti / zokaM mukhavaivAdibAhyavikAram / na praviSya ca mAnasapyA ca na prAptavAna, rAjA tu) putravyasanaM bhAviSiyogavyasanam // 41 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAruyAyAM ayodhyAkANDapyAkhyAyAM aSTAdazaH sargaH // 18 // upapAdiva nipuNatarama " pAzAnajanatA svAryA putayaH " pazuvAsA vApara kare " ucyate aniyattalimAnAM vizeSaNapadAnA vizeSyapadalivamedha " iti na sarva niyamaH / " ahameveda sAsmi | bhajAgatA mAramAnaM rAbaMdaga, " ityAdI mAnidhArAn / samarimarako vipadaMzabdavAnapusakatvAt / kintu "kacilizAnAmarthadharmatyamiti pakSa vizeSyapadapratipAdyArthaliGgavamasti" lAdinA / " manyA me savAliparAja tirena, aniyutAyoge sati nimiyAnusaraNa na tu nimidhamastAti prayogaH " ityAdinA tatraiva yAdupAye khaSTamukteH / abhiyuktAsaratha bhagavAn vAlmIkiriti / nirU | tAntavameva " devamabhISaNatanama, " zyetAyAbhavAnabhUtAyAH "amIbAhaHkhatapazyati" iti TokAyA: vyAkhyAnAvasare vyAkhyAtAraH / yadvA idamityastAraNpamityanenAnvayaH / imamiti pAThe tunAnupapattiH // 37 // pavAravasta jilama" ityAtmanepadama / srotamamiti padaccheda yadi satyAprati giramAmAnaM venyumAbhyAM pratizatavAgamAt atrApi nigamanakAle svenAtmanA sahitavAsI narezvaravetyuttarapadalopi samAse narotamamitivAdonagaNo bhavati / tataba svaM noma claavetyrthH| uttaramokAdiyAna yatai / lokaH yena saMkiSTabadanaH nirIkSituM na zaknoti sa yamAramA dharmarAjaH kurunarendrasya dhRtarASTraspa bacana miva | 10 // cazamda svArthe / yathA rAjA putravyavAmitataH sadhA rAmo neti ativaSTAntaH / alipta ityanena rAmasya putratvaM pujAmanarakanAyakatvaM lokasAdhAraNaM na bhavati, api tu saMsAratArakatvamasyeti | // 7 // KlokottarasantApaM sUkyati // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taditi / maraNopamamiti lokadRSTyA // 1 // evamiti / itaH asmAnnagarAt // 2 // idaM tviti / yadyapyetena kAruNyena samApluta ityanabhinandane heturuktaH / / tathApi matsvabhAvaM jAnan kimarthaM nAbhinandatItyAheti bodhyam / yathApuraM yathApUrvam // 3 // manyuriti / manyuH dainyam / "manyurdenye Rtau kudhi" ityamaraH / / tadapriyamamitraghno vacanaM maraNopamam / zrutvA na vivyathe rAmaH kaikeyIM cedamabravIt // 1 // evamastu gamiSyAmi vanaM vastumahaM tvitaH / jaTAjinadharo rAjJaH pratijJAmanupAlayan // 2 // idaM tu jJAtumicchAmi kimarthaM mAM mahIpatiH / nAbhinandati durddharSo yathApuramarindamaH // 3 // manyurna ca tayA kAryo devi brUmi tavAgrataH / yAsyAmi bhava suprItA vanaM cIrajaTAdharaH // 4 // hitena guruNA pitrA kRtajJena nRpeNa ca / niyujyamAno visrabdhaH kiM na kuryAmahaM priyam // 5 // alIkaM mAnasaM tvekaM hRdayaM dahatIva me / svayaM yannAha mAM rAjA bharatasyAbhiSecanam // 6 // ahaM hi sItAM rAjyaM ca prANAniSTAn dhanAni ca / hRSTo bhrAtre svayaM dadyAM bharatAyApracoditaH // 7 // mitravImi // 4 // hiteneti / hitena hitapareNa / guruNetyanena rAmasya tasmAnmantravizeSasvIkAro'stIti gamyate / kRtajJena svakRtavarapradAnAbhijJena // 5 // alIkamiti / alIkam apriyam / mAnasaM manasi varttamAnam // 6 // tavAprItirbhaviSyatIti noktavAnityAzaGkayAha- ahaM dIti / sItAM dhanurbhaGgakAla iti tadudbhiyamiti / maraNopamaM lokadRSTacA // 1 // evamastviti / evamastu bharatAbhiSeko'stu, ahaM gamiSyAmi // 2 // 3 // manyuriti / bhUmi bravImi // 4 // hiteneti / kRtajJena svakRtavaramadAnAbhijJena / visrabdhaH nirvizaGkaH // 5 // alIkamiti / rAjA mAM svayameva bharatasyAbhiSecanaM nAheti yat idamekam alIkaM duHkham mAnasaM manasi vartamAnaM sat me hRdayaM daddatIveti sambandhaH // 6 // kathaM saGkocena vinAyamartho rAjJA vakuM zakyata ityatrAha ahaM hIti / apracodita iti bharata satya0-amitraghnaityanena svasya madhyAyAtAntarAya nivArakatvepi svasaGkalpAnusArakaikavacanamiti mAnayAmAsa mAtaramiti sUcayati // 1 // durddharSaH | ArSaH khal / ato " mASAyAM zAsiyudhiziSi- " ityAdinA vArtikena ||3|| rAjA bharatasyAbhiSecanaM mAM prati svayaM nAhetyetat mAnasaM manaslambandhi yadalIkamapriyaM tanme hRdayaM mano dahatyevetyanvayaH / yadvA he vame abame / yadyapi " avayAvamAdhamAvare phAH kutsite" dati dhAtoravateramapratyaye'vama iti bhavati / tathApyapUrvakAnmAdhAtorauNAdike pratyaye apagatAvagatikatvena prayojakena prayojyaM nIcatvaM lakSyata iti nAnupapattiH / "vaSTimAguriralopam" iti smaraNAt / nIce kaikevi rAjA svayaM yasmAdetannAha tasmAttava mAnasaM manasi vidyamAnaM janAnAmalI kama priyayaM bharatasyAbhiSecanaM khadRdayaM dahati ra vismaye / AzvaryamityarthaH // 6 // iSTAnityetadyathAyogyaM vipariNataM san sItAmityAdinAnveti For Private And Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmande vA.rA.bha- // 5 // bhAvaH // 7 // kiM punariti / pitrA pracoditastava priyakAmArthaM pratijJAmanupAlayaMzca dadyAmiti kiMpunaH // 8 // taditi / imaM rAjAnaM tvamAzvAsaya athUNi TIkA muJcatIti yat idaM kiMnu, nirhetukamityarthaH // 9 // 10 // daNDaketi / piturvAkyamavicArya vanaM gaccheti pitrA noktamiti vicAramakRtvetyarthaH / samA: sa.19 kiMpunarmanujendreNa svayaM pitrA prcoditH| tava ca priyakAmArtha pratijJAmanupAlayan // 8 // tadAzvAsaya hImaM tvaM kiM nvidaM yanmahIpatiH / vasudhAsaktanayano mandamazrUNi muJcati // 9 // gacchantu caivAnayituM dUtAH zIghrajavairhayaiH / bharataM mAtulakulAdadyaiva nRpazAsanAt // 10 // daNDakAraNyameSo'hamito gacchAmi satvaraH / avicArya piturvAkyaM samA vastuM caturdaza // 11||saa hRSTA tasya tadvAkyaM zrutvA rAmasya kaikayI / prasthAnaM zraddadhAnA hi tvarayAmAsa rAghavam // 12 // evaM bhavatu yAsyanti dUtAH zIghrajavaihayaiH / bharataM mAtulakulAdupAvarttayituM narAH // 13 // tava tvahaM kSama manye notsukasya vilambanam / rAma tasmAditaHzIghraM vana tvaM gantumarhasi // 14 // saMvatsarAn // 11-13 // ayaM yAvadbharatAgamanaM vilambiSyate cenmahAnanayaH syAt, bharatasya jyeSThadhAtRbhaktatvAditi matvAi-tava viti / utsukasya bharatA snehena tvatsnehena vA pratijJAmanupAlayanniti / heto zatapratyayaH / pratijJApAlanAddhetozca // 7 // 8 // taditi / madviSayakaniyogasaGkocena jagatIpatiH mandama bhUNi muvatIti yata idaM kinnu kiM kAraNam ? nirhetukmityrthH| tat tasmAt idaM dazarathamAzvAsayeti yojanA // 9 // 10 // anivRtte svakArye kathamAzvAsa yAmItyata Aha-daNDaketi / piturvAkyamavicArya yuktAyuktavicAramakRtvavetyarthaH // 11-13 // taveti / utsukasya gamanotsukasya / bilambanaM tava gamanavilambam / baraHsan svayameva dayAt / tatrApi manujendreNa svayaM sAkSAt pitrA pracoditassan dayAmiti tu kiM punarvAcyAmityanvayaH / etena tvadapatyaM madapatthaM pureti vadArthatasamarthana mamApi satimiti campate / dvitIya pracodita ityetattRtIyAkana tatpanenAnveti / tena pracoditazabdayorna paunaruktyam / taba ca priyakAmArthamityanena taba priyo yaH kAmaH kAmAvatAro yo bharatastadarthamityapyarthassUcito navati / zubharato marata iti matimataH zrImato rAmasya sItAM dadyAminyuktina laukikarItiviruddhA bhavati hRSTa iti kavayatA kavinA'sUcIti nAnaucitA bhAlocanIyA bhagavatIti mantavyam // 7 // 8 // mantam bhavAcyamidaM kimiti vamIti lajA // 75 // yuktam / vasudhAsaktanayana ityanena tvameva mAputrasaGgonmUlanasya mUlamiti kSamAmIkSate kSamAnAtha iti dhvanayAzakAra / (hImantam iti paatthH)||9|| kulATa gRhA / mAtulakulAt na viyate tulA yasya tat mAtu bhatulam taba tAkula caMti tasmAdityagenAsarazakulavAsI bharato na savAlo bhavatItyarthaH cito bhavati / / 10 // SESS For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie www.kabatirth.org bhiSekadarzanotsukasya gamanotsukasya vA // 14 // brIDAnvita iti / nRpo brIDAnvitaHsan svayaM nAbhibhASata iti yat etat na kinycidvicaaraanhai| bIDAM vinA kAraNAntarAbhAvAt |mnyuH svayaM nAbhibhASata ityAgrahaH dainyaM vA // 15 // 16 // pigiti / uktAsatyavacanaM shrutvetibhaavH|| 17 // rAma vrIDAnvitaH svayaM yacca nRpastvAM nAbhibhASate / naitatkiJcinnarazreSTha manyureSopanIyatAm // 15 // yAvattvaM na vanaM yAtaH purAdasmAdabhitvaran / pitA tAvanna te rAma nAsyate bhokSyate'pi vA // 16 // dhikkaSTamiti nizvasya rAjA zokapari plutH| mUcchito nyapatattasmin paryaGke hemabhUSite // 17 // rAmopyutthApya rAjAnaM kaikeyyAbhipracoditaH / kazaye vAhato vAjI vanaM gantuM kRtatvaraH // 18 // tadapriyamanAyA vacanaM dAruNodayam / zrutvA gatavyatho rAmaH kaikeyIM vAkyamabravIt // 19 // nAhamarthaparo devi lokmaavstumutsuhe| viddhi mAmRSibhistulyaM kevalaM dharmamAsthitam // 20 // iti / kRtatvaraH abhUditizeSaH // 18 // 19 // neti / lokamAvastuM loke vastum / "upAnvadhyAksaH" itikarmatvam / dharmam Asthitam Azritam / / kSama yuktam na manye // 14 // kuta ityata Aha-trIDAnvita iti / yato'yaM svasatyasya pArapAtyadarzanavrIDAnvitaH / yacca kizcidapi tvAM prati nAbhibhASate etat anabhibhASaNamuddizya nAnyatkicitkAraNaM tvayA cintyam yata evamato he narazreSTha ! manyuH denyam, tvadavilambagamanenApanIyatAmityarthaH // 19 // itaba [vilambo na yukta ityAha-yAvaditi // 16 // zokapariplutaH zokana vyAptaH // 17 // rAma iti / kRtatvaraH, babhUveti zeSaH // 18 // taditi / dAruNodayam dAruNottaram // 19 // nAhamiti / aham arthaparaH dhanaparaH na kintu lokamAvastuM janaM saMgrahItum notsaha iti vA, kintu kevalaM dharmamevAsthitaM viddhi // 20 // d viSama-svayaM nAmibhASata iti yat etat anamibhASaNam / na kiJcit nAnyatkAraNakam / svadavilambagamanAbhAva evAsya kAraNam / ata eSa manyuH rAjJo dainyam / vadavilambagamanenApanIyatAm / tvayeti zeSaH // 11 // sa0-kapibhiH mamAdibhistulya, vimyAna sAvityarthaH / gatyarthasya RSadhAtormAnArthatvAt zAnitamatvAimAdInAm / vimala nirduSTam / bhAsthitaM samyasthitam / dharma dharmarAjamiva / etena 'etakurunarendrasya iti kaikeyuktasya bhUtarASTravacanAinaM gantumupataM dharmarAjamina mAmapi viddhItyanenottarayAmAsa rAma iti sUcayati / yahA nAhamarthaparaH / hi yasmAt vit sarvAH / mAcana supetyAha-mAmuSibhistulyamiti / mA na vidyate bhUSA mithyAtvaM yeSu tAni mAmUSANi bhASaNAni tAni santi ve! te tathA tAmaSibhiyalimAndhAtrAdimiH / "suppA" iti mAnUSApadayoH samAsaH / napuMsakatvena svitye ata in / testulya mA vidyItyA vartitenAnvayaH / mahantAdisaGgatazcettathA kuryA mAhe sadheyAha-neti / ahamarthaparaH ahakArI / yA arthaparaH artheSaNAvAnetyarthaH / nA pumAn / mahamarthapara:-ahamayaH ahaGkAranivRttistatpara iti vA / " arthomiSeyara vastuprayojananivRttiSu " ityabhidhAnAna / / 20 // For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie ghAsa anena rAjyAya bharatAgamanaM pratIkSate rAma iti kaikeyIzaGkA vAritA // 20 // yaditi / atrabhavataH pUjyasya pituH kRtameveti viddhItizeSaH // 21 // ii .a.kA. 6 // nahIti / zuzruSA paadsNvaahnaadiH| vacanakriyA vacanakaraNam // 22 // 23 // neti / guNam ArjavaudAryAdiguNam / nAzaMsase na jAnIpa ityarthaH / iishvrtraaii| yadatrabhavataH kiJcicchakyaM kartuM priyaM myaa| prANAnapi parityajya sarvathA kRtameva tat // 21 // nahyato dharmacaraNaM kiJcidasti mahattaram / yathA pitari zuzrUSA tasya vA vacanakriyA // 22 // anuktopyatrabhavatA bhavatyA vacanA daham / vane vatsyAmi vijane varSANIha caturdaza // 23 // na nUnaM mayi kaikeyi kiJcidAzaMsase guNam / yadrAjAna mavocastvaM mamezvaratarA satI // 24 // yAvanmAtaramApTacche sItAM cAnunayAmyaham / tato'dyaiva gamiSyAmi daNDa kAnAM mahadvanam // 25 // bharataH pAlayedrAjyaM zuzrUSecca piturythaa| tathA bhavatyA karttavyaM sa hi dhrmssnaatnH||26|| yantaniyantrI // 24 // adyaiva gantavyamityuktam, tatra yatkiJcidvilamba yAcate-yAvaditi / mAtaraM yAvadApUcche sItAM cAnunayAmi tAvadanujJA shessH| tataH tadanantaram / adyaiva dine / daNDakAnAM mahadanaM daNDo nAmakSAkusutastasya rAmAzApAtpaSTuivarSeNa vinAzitaM sadaraNyamabhUva dAI tannAmA daNDakamityucyate / "saMjJAyAM kan" itikanpratyayaH / pradezabhedAt bahuvacanam // 25 // bharata iti / dharmaH sanAtana ityatra / atrabhavataH pUjyaspa pituH anyadapi yatkivit mayA prANAnapi parityajya kartuM zakyamasti, tat kRtameveti viddhItyarthaH // 21 // nizcayahetumAhajohoti / ebhUSA pAdasaMvAhanAdilakSaNA / vacanakriyA vacanakaraNam // 22 // anukta iti / atrabhavatA pUjyena pitrA sAkSAvaThaktopi 'amatiSiddhamanumatam' dinyAyena bhavatyA pacanAdeva kevalamahaM bane vatsyAmi // 23 // na nUnamiti / yat mamezvaratarA satI svadacanakAriNaM mA bharato'bhiSektavya iti niyujya rAjA jaya bhavocaH ayAciSThAH, ato mayi guNam ArjavalakSaNam kividapi nAzaMsase, na vicArayasItyarthaH // 24 // yAvaditi / yAvanmAtaramApRcche sItA cAnuna misAyanujJA kRrviti zeSaH / tAvatparyantaM vilamba iti vaa| tato'nantaram adyaiva dine daNDakAnAM vanaM daNDakA nAma janapadA zukrazApena bnmbhuut||25||26|| sa0-atrabhavataH pUjyasya pituH / yadvA bhavato bhavatyAH / so sekapravRttimapena "eNli nocyate bIca pucchaktimatI kacit" ityukezca triyA api puMliGgazabdavApyetA // 21 // tvadabhilaSitamadanavAsopi rakSovi pUrvaka sajanAvanahe tAranyAha-vijana iti / vi viruddha jana janma yayoste vijane rakSasI rAvaNakumbhakarNarUpe te / vatsyAmi hanidhe / "vaba hiMsAyAm " ilapasmATi spapratyaye "sari " iti ca "ato .6 // donoM yami" iti dI vasyAmIti rUpama / "varasA baraspAgi bo ripum" iti saMgrahAmAyaNaprarogAt / iDanAva aarssH| vayavAtuna kaunuyo mAvakarmaprakriyAyAM "vadha hiMsAyAM halantaH" iti "vadhiH pratyantaraH" - kAzikAyatI prakAzya " hiMsAyAmiti bhUgAdI pADhAt" iti saptamAyApatUnIpapAdIpa " jAnavayozva" iti sUtradhyApadamayataH prasido'stIti na vadanveSagapAsaH // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie dharmApekSayA yulliGgatvam // 26 // sa iti / bASpamazaknuvan, niroddhamiti zeSaH // 27 // vanditveti / niSpapAta nijaMgAma // 28-30 // AbhiSecanikamiti / AbhiSecanikam abhiSekaprayojanakam / bhANDam upakaraNajAtam / pradakSiNakaraNaM "prazastamAGgalyadevatAyatanacatuSpathAdIn prada sarAmasya vacaH zrutvA bhRzaM duHkhahataH pitaa| zokAdazaknuvan bASpaM prasaroda mahAsvanam // 27 // vanditvA caraNau rAmo visaMjJasya pitustthaa| kaikeyyAzcApyanAyA niSpapAta-mahAdyutiH // 28 // sa rAmaH pitaraM kRtvA kaikeyIMca pradakSiNam / niSkramyAntaHpurAttasmAt svaM dadarza suhRjjanam // 29 // taM bASpaparipUrNAkSaH pRsstthto'nujgaamh| lakSmaNaH / paramakruddhaH sumitrAnandavarddhanaH // 30 // AbhiSecanikaM bhANDaM kRtvA rAmaH pradakSiNam / zanairjagAma sApekSo dRSTiM ttraavicaalyn||31||n cAsya mahatIM lakSmI raajynaasho'pkrssti|lokkaantsy kAntatvAcchItarazmeriva ksspaa||32|| kSiNamAvartayet " ityAdidharmazAstrokanabhayAt natu tadAsatyA / dRSTiM tatrAvicAlayana svayaM tatra nirapekSa ityarthaH / sApekSa bharatasyAnenAbhiSeko sviti prArthanAsahitaH zanairjagAma, taba devatAsAnnidhyasambhavAditi bhAvaH ||31||n ceti / lakSmI mukhavikAsam / rAjyanAzaH rAjyatraMzaH // 32 // sa iti / bApamazanudhana niroddhamiti zeSaH // 27 // vanditveti / niSpapAta nizcakrAma // 28-30 // AbhiSecanikAmiti / abhiSecanaprayojanam / bhANDama upakaraNam / AbhiSecanikabhANDapradakSiNaM / prazastamAGgalyadevatAyatanacatuSpadhAdIn pradakSiNamAvartayet" ityAdidharmazAstrolajanabhayAta na tu tdaasttyaa| sApekSaH| apagatA IkSA apekSA, apekSayA sahitaH sApekSA, nirapekSa ityarthaH / ata eva taba AbhiSecanikamANhe dRSTimavicAlayana abhavartayana jagAmeti sambandhaH / yadvA sApekSA apekSA adhovIkSaNa tayuktaH sApekSaH / yadvA sApekSaH vanaM pratIti zeSaH / spaSTamanyat // 31 // na ceti / lakSmI mukhaprasAdam / kAntatvAta avi sa-mumitrAyAH sumitrANAM ca bhAnandamayatIti smitraanndvrdhnH| prAtaramanAturo rAmamanujagAmeti mitrANi japira iti bhAvaH // 30 // sApekSa na vidyate paH pAlako peSA te apAH teSu dakSA, sd| baneTeti yAvat / tayA sahitaH saapekssaaH| nIrakSakasamakSaNApekSo rAmaH // 31 // kaviH pAravazyena zrIrAmasvarUpaM nirUpayati-jacAsyeti / mahatI lakSmI zobhA sampada vA nApakarSati / kutaH / tatrApthAha tantraH / svatantra iti yAvat / etena candrapakSe kAntatvAditi hetUktiH, rAmacandrapakSe tadanuktiriti pUjateti doSo nAvakAza smtaa| rati bhAvaH / yadA yaH mahatI lakSmI svamA sampadaMza apakarSati vatra gacchati tatra neSyati tasya rAjpanAzo netyarthaH / yathoka saMgraharAmASaNe "catra yAti khusantatiketustaka saMpadatulA na vipattiH" ityAdi / yasmAdayaM rAjyanAzaH na vidyate AzA yasya sa nAzaH / niSkAma iti yAvat / rAjye nAzaH rAjyanAzaH / namo buddhayA vivekenAnvayaH / athavA vyadhikaraNo nIhiH / lokakAntasya lokamanoharaspa kAntavAnmano zaharApAt zItaracandramasaH pa sa yathA : lakSmI nApakarSati / yA lokakAntasya janamanoharasva rAmasya kAntavAddhetoH rAjyanAzaH lakSmI nApakarSatipathA zItarAmaH kSapaH na taveti matirekASTAntaH // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TI.a.ko. vA.rA.bha. // 77 // rAmasya mukhavevAdizarIravikArAbhAvamabhidhAya mAnasavikArAbhAvamapyAha-na vanamiti / sarvalokAtigasya tulyamAnAvamAnasya, paramayogIzvarasye tyrthH||33|| pratiSidhyetyAdi / vyajane vAlavyajane // 34 // dhArayanniti / rAmasya paraduHkhAsahiSNutvAduHkhazabdena suhRjanaduHkhadarzanajaM duHkhmucyte| na vanaM gantukAmasya tyajatazca vasundharAm / sarvalokAtigasyeva lakSyate cittavikriyA // 33 // pratiSidhya zubhaM chatraM vyajane ca svalaMkRte / visarjayitvA svajanaM rathaM paurAMstathA janAn ||34||dhaaryn manasA duHkhamindriyANi nigRhya ca / pravivezAtmavAna vezma mAturapriyazaMsivAn // 35 // sarvo hyabhijanaH zrImAna zrImataH styvaadinH| nAlakSayata rAmasya kiJcidAkAramAnane // 36 // ucitaM ca mahAbAhurna jahA~ hrssmaatmnH| zAradaH samudIrNIzuzcandrasteja ivAtmajam // 37 // vAcA madhurayA rAmaH sarva sammAnayan janam / mAtuHsamIpaM dhIrAtmA praviveza mahAyazAH // 38 // taM guNaiH samatAM prApto bhrAtA vipulavikramaH / saumitriranuvatrAja dhArayan duHkhamAtmajam // 39 // apriyazasivAn apriyamabhidhAtukAmaH / kasuH samAsAbhyAsalopa ArSaH // 35 // sarva iti / AkAraM vikRtAkAram |shriimaan rAmAbhiSekArthe kRtA lngkaarH||36||ucitmiti| ucitaM yogyam, sahajamityarthaH // 37 // etAdRzadurdazAyAmapiramapitRtvarUpaM rAmazabdArtha prkttyti-vaaceti||38||tmiti nAzikAntiyuktatvAt // 32 // na vanamiti / sarvalokAtimasyeva tulyapriyApriyasya yogina iva // 33 // pratiSiddha ceti / gyajane vAlanyajane // 34 // dhArapana ke manasA dukhamiti / svjnshoksmrnnjnitmityrthH| na tu tasya svakIyaM kizcidduHkhamasti / tadevAha AtmavAniti / saakssaatkRtnitynirtishyaanndaatmaa| apiyazaMsivAn priyamabhidhAtukAmaH // 35 // sA hIti / abhijanaH abhito vartamAnajana: / AkAraM vikAram / nAlakSayata nApazyat // 36 // ucitamiti / | satya-sarvalokAtigasya muktasya / cittavikriyA manovikAraH yathA na lakSyate tatheti yojanA | navanagantukAmasya navana deva devazva kriyamANaM stavanam / vasuriva vasuH / "vasurdhanAdhipe" iti vizvAyukteH / dhanAdhipamiva vidyamAnaM dazaratham / vasu dhanamudipa rAvaNAdihananena puSpakamu rahatU gharAM ca yajataH sarvalokAtigatyeva cittavikiyA lakSyate // 33 // samatA prAptaH sukhaduHkhAdibhissamatvaM gtH| saumitriH guNaiH zubhadharmeH / taM rAmam / anuvAja tadeva vizadayati-dhArayanniti / yaH guNaH satvAdipiH / bhAmajaM jamANam / upalakSaNaSA sarvasupavagrahaH / duHkha-duHkha sukhaM ceyertha : / "duHkhamiti samprota sukhaM khamiti coSyate" iti gItAtAtparyodAtAbhidhAnAt / "durazomanaduHkhayoH " iti vizvaH / dhArayan mamata prAptaH te saumitriH guNairapradhAnaiH samatA prApta iti tamanuvabAjetyarthaH / " guNo mauA | mapradhAne " ityArabhya " satvAdyAvRttirajju " ityabhidhAnAt / yathA vipulavikramo vRdhamaH guNaiH vayavakaramA vakragati vihAya samatAM prApto bhavati tathetyarthaH // 39 // " For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir guNaiH sukhaduHkhAdibhiH / samatAM prAptaH, samAnasukhaduHkha ityarthaH // 39 // pravizyeti / arthavipatti arthanAzam / suhRjjanasya AtmavipattizaGkayA prANanAzazayA, vikriyAM na jagAma / svavikiyAspharaNe suhajano nazyaditi zaGkayA svavikriyAM rAjyanAzA nAdarzayadityarthaH // 10 // , iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAvyAkhyAne adhyodhyAkANDavyAkhyAne ekonaviMzaH sargaH // 19 // tasminniti / aartshbdH| pravizya vezmAtibhRzaM mudAnvitaM samIkSya tAM cArthavipattimAgatAs / na caiva rAmo'tra jagAma vikriyAM suhRjjana syAtmavipattizaGkayA ||40||ityaace zrIrAmAyaNevAlmIkIye Adi zrImadayodhyAkANDe ekonviNshHsrgH||19|| tasmiMstu puruSavyAne niSkAmati kRtAJjalau / Artazabdo mahAn jajJe strINAmantaHpure tadA // 1 // kRtyeSvaco ditaH pitrA sarvasyAntaHpurasya ca / gatiryaH zaraNaM cApi sa rAmo'dya pravatsyati // 2 // KArtAnAM yAdRzaH zabdastAdRza ityarthaH // 1 // kRtyeSviti / antaHpurasya kRtyeSu kartavyeSu viSaye / gatiH kartRtvena prApyaH / zaraNaM rakSitA / "zaraNaM ucitaM svAbhAvikam // 37-39 // pravizyeti / arthavipattim-abhiSekavighAtam / AtmavipattizaGkayA prANanAzazaGkayApi // 40 // iti zrImahezvara / tIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyo ekonaviMzaH sargaH // 19 // // 1 // kRtyeSviti / yaH pitrA anodita eva sarvasya sa0-atibhaza mun yasyAH sA tathA tathA sahitam / arthavipatti rAjyAparyasya vipattim / vizaraNaM vinAzanamitiyAvat / sukhajanasya-lakSmaNAdeH / AtmavipattizaDyA svaprayuktApattizaGkayA, naca vikriyAM cintAM jagAmetyarthaH / janaspa-daNDakAraNyavAsijanasya / AtmanA svata evaM aparAdha vinaiva bhAgatA yA vipattiH viruddhabhUtA kharAdisenA takyA suddhata zomanamanaskassan jagAmetyeSyapAyenoktiH / yadvA mukhajanasya kAvyAderiti // 40 // sarAma ityanena satI sItApi patimanumamiSyatIti bhAvamAvizvakAra kaviriti jJeyam / yahA nArya mAnako rAmaH apitu dAnavabadana ityyaah-kRtyeviti| pitrA catu makhena, brahmaNApi yaH kRtyeSvacoditaH / pitAmahasyApi brahmaNaH pitRtvamapyavirudam / " pitaramasya mUrddhan " ityAdiprayogAt / "tathA pitAmahAyAna pitaro nAma kIrtitAH" ityetasya mAyoktezca / kRtyeSacoditaH sarvasvatantra iti yAvata / pitrA napaNA saha / mantaHpurasya dehAntargatatatvAbhimAnisargasya / gatiH zaraNaM ca / soyaca pravatsyatIti tadicchayaiva nipAmiketi bhAvaH / yeSu viSiSu in avayatIti kRtyevaka pAna kRtyeSvacA pitrA dazarathena antaHpurajanasya gatiH zaraNamiti sAstanaeva uditaH uktaH rAmaH ayapravatsyatItyarthaH / "kRtyaM videSikAryayoH" iti vizvaH / " kRtya viziSi kArye ca " iti ramasaH // 2 // | For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander vA.rA.bha. gRharakSitroH" ityamaraH // 2 // kausalyAyAmiti / yuktaH sAvadhAnaH / vartate zuzrUSate ||3||n krudhyatIti / yaH abhizapto'pi parupamukto'pinaTI a.kA. ttaakuyti| krodhanIyAni koghahetukarmANi varjayana kruddhAn kevalamAgraheNa kupitAna prasAdayaMzvavarttate,saH itaH asmaaddeshaatprvtsyti| hanteti shessH||4|| sa. 20 kausalyAyAM yathA yukto jananyAM vartate sdaa| tathaiva vartate'smAsu janmaprabhRti rAdhavaH // 3 // na krudhyatyabhi zapto'pi krodhanIyAni varjayan / kruddhAn prasAdayan sarvAn sa ito'dya pravatsyati // 4 // abuddhirvata no rAjA jIvalokaM caratyayam / yo gatiM sarvalokAnAM parityajati rAghavam // 5 // abuddhiriti / yaH sarvabhUtAnAM gatiM rAghavaM parityajati sa no rAjA abuddhiH san lokAn carati bhakSayati nAzayatItyarthaH / "cara gatibhakSaNayoH" janasya antaHpurasya ca kRtyeSu pravartate, yogatiH prApyastha prAptimArgaH / zaraNaM prApyaM cApi yazcetyarthaH // 2 // yuktaH sevAtatparaH // 3 // na krudhyatIti / yaH abhizaptopi zrutapAruSyo'pi na krudhyati / krodhanIyAni anyakrodhotpAdakAni ca karmANi anukampayA varjayana na kudhyati / krodhanIyAni varjayannityanena svastha krodhakriyAkartRtva karmatvapratiSedhaH // 4 // abuddhiriti / yo rAjA sarvabhUtAnAM gatiM rAghavaM parityajati sa rAjA abuddhiH durmatiH, jIvalokaM parati bhakSayati nAzayatIti // 5 // GI sa0-yuktaH zomanaH / "yukta zoSaNam" iti kA nirNayaTIkoke / upAyasampanI vA / yato yasmAt rAmAta janmaprabhRti sRSTavAyaSTakam / bhasmAsu bhasmadapakakSitaprajAsu / yathA vartate tathA kausalyAvAM jananyAmapi pAvatete iti sApi jananI / tathApi to jananItvena vyatanodAma iti tattapopulyaM rAmasya karuNAkaratAca manyate |||ayN rAjA dazarathaH akAla iti narapatitamya itarAssabhIyanti-bhava | rAjA dazarathaH sarvabhUtAnAM gati rAyana parityajati tato'bissan jIraloka parati / jIvo'syAstIti jIvaH savAsau lokazceti jIvalokaH, ta jana cetanamAtrama, pUrNamiti yAvat / parati gachati anusaratIti yAvat / yhaa| yo rAghavaM pAralyajati / ralayorabhedAt rAghavaM lAghavaM manoharavaM sa parityajatItyarthaH / "lapuragurau ca manojJe nissAre vAgyavat" iti medinI / sadaSTaM cediSTasiddhiH spAdityato vAha ya iti / yo rAdha pariyajati saH ayaM zubhAvaha parinyajati / ato nAyamityadhikam / athavA yogatimityeka padana / yogena svabhAvasiddhayogena tiH Anando yasya sa yogatiH / "Ananda tIti vadet" iti bhAgavatatApayaktiH / prasAdayanityanuvartate / ratyaya rateH ayo daivaM ratyayo manmathaH / rati bhayata iti vA egagastama / gogenaiva kaikelyAssambandhenaiva tirAnando yena taM svayaM manmatha prasAdayameva rApA parityajati ato'yudhirvata / phalitamayabhilapati-rAjeti / rAjA caratyayaM carati bhayo yasmin karmaNi tayathA bhavati tathA carAyayaM gatadevama " ehIDAdayo'nya padArthe " itpanena caratyayabhilyatra ti supA samAsaH / ajIvalokana vidyate jIvo pasmin so'jIvaH sa cAsI lokazca ta svazarIra carati Acarati / padA po rAmaH / cala: bakyorabhedAt / ralayorabhedAt yAH lakSyAH varaH IvaraH / yA: balaM yasmAdili vA AjigantA sabAsau vilaya AjIbalaH / yahA AyA yuddhe valaM vasthAsau AjIbalaH, yaH sa parityajati so'ka dAvameva paratItyarthaH / yadvA rAjAjIvala: rAkSe rAjani vA candrAya candrevA rAjA zAhe kSatriye naye" tyamaraH / bhAjIvalam bhAgyAM balaM yasya balo rAhuH saH akaM zirorahita yayA bhavati tathA carati yena taM rAma parityajati so'budita / ApatibhyAM va itINi AjiH / "kadikArAt-" iti jI / " AjibhavettayAjI ca" iti dvirupakozaH For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir itidhAtuH // 5 // itIti / AcukuzuH nindati sma / cukuzuH ruruduH||6|| sa iti / vyAlIyata lajjAduHkhabhareNa zayyAyAM vilIno'bhUdityarpaH // 7 // KArAma iti / bhRzamAyastaH 'vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH' ityuktaguNavattayAntaHpurAtasvanazravaNenAtizayena saatduHkhH| nizvasaniva iti sarvA mahiSyastA vivatsA iva dhenvH| patimAcukruzuzcaiva sasvaraM cApi cuRzuH // 6 // sa hi cAntaHpure ghoramAtazabdaM mhiiptiH| putrazokAbhisantaptaH zrutvA vyAlIyatAsane ||7||raamstu bhRzamAyasto nizvasanniva kunyjrH| jagAma sahito bhrAtrA mAturantaHpuraM vshii||8|| so'pazyatpuruSaM tatra vRddhaM prmpuujitm| upaviSTaM gRhadvAra tiSThatazcAparAn bahUn // 9 // dRSTaiva tu tadA rAmaM te sarvesahasotthitAH / jayena jayatAM zreSThaM varddhayanti sma rAghavam // 10 // pravizya prathamAM kakSyAM dvitIyAyAM dadarza sH| brAhmaNAn vedasampannAna vRddhAna rAjJAbhisatkRtAn // 13 // praNamya rAmastAna vRddhAMstRtIyAyAM dadarza sH| striyo vRddhAzca bAlAzca dvaarrkssnnttpraaH|| 12 // varddhayitvA prahRSTAstAH pravizya ca gRhaM striyH|nyvedynt tvaritA rAmamAtuH priyaM tadA // 13 // kausalyApi tadA devI rAtriM sthitvA samAhitA / prabhAte tvakarot pUjAM viSNoH putrahitaiSiNI // 14 // kuJjaraH paraduHkhasyAparihAryatAM matvA guptaduHkhassan, kuJjara iva nizvasannityarthaH / vazI svAyattIkRtendriyaH // 8 // sa iti / puruSaM dvArapAlAdhyakSam // 9 // dRSTveti / jayena vijayasveti jayAziSA // 10-12 // vardhayitveti / vayitvA jayAziSetizeSaH // 13 // kausalyeti / rAtri rAtrau "kAlAvano zAitIti / mahipyaH patimAcukrazuH nininduH / sasvaraM cApi cukshuHruruduH||6|| sa hIti / Asana eva vyalIyata duHkhabhareNa vilIno'bhavat // 7 // rAma iti / AyastaH svajanaduHkhaprAptakhedaH // 8 // sa iti / puruSa dvArAdhyakSam // 9 // dRSTyeti / jayeti vijayI bhavetizabdenetyarthaH // 10-12 // varddhayitvA, jayAziSeti zeSaH // 13 // kausa "apaH zubhAhI viviH" ityamarakha / bhAjIpapaneneti bhAjIpaH pRtistarimana se bhayaM yasyAsAvAjIvalaH sokaM yathA bhavati tathA / pUrvaparitaga / majIvaH zavaH tAlA kAntiryasya sojInalaH / zarakAntimA nityarthaH / " Ajobo jIvikA vArtA " yamaraH / "kaM ziraH ke mukham" iti ratnamAlA / "dIlI lA laM mayeca prakIrtitam / " iti vizvaH // 5 // - For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 79 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin 7" ratyantasaMyoge " iti dvitIyA / samAhitA niyamayuktA // 14 // seti / juhoti hAvayati, ata eva hAvayantImiti vakSyati / brAhmaNairitizeSaH // 15 // pravizyetyAdi / devakAryanimittamiti dravyajAtamiti zeSaH // 16 // dadhItyAdi / haviSaH havIMSi // 17 // lAjAniti / kRsaraM tiThaudanam / dadhyakSata sA kSaumavasanA hRSTA nityaM vrtpraaynnaa| amiM juhoti sma tadA mantravat kRtamaGgalA // 15 // pravizya ca tadA rAmo mAturantaHpuraM zubham / dadarza mAtaraM tatra hAvayantIM hutAzanam / devakAryanimittaM ca tatrApazyat samudyatam // 16 // dadhyakSataM ghRtaM caiva modakAn haviSastathA // 17 // lAjAn mAlyAni zuklAni pAyasaM kRsaraM tathA / samidhaH pUrNakumbhAzca dadarza raghunandanaH // 18 // tAM zukukSaumasaMvItAM vratayogena karzitAm / tarpayantIM dada zadbhirdevatAM devavarNinIm // 19 // sA cirasyAtmajaM dRSTvA mAtRnandanamAgatam / abhicakrAma saMhRSTA kizoraM vaDavA yathA // 20 // sa mAtaramabhikrAntAmupasaMgRhya rAghavaH / pariSvaktazca bAhubhyAmupAghrAtazca mUrddhani // 21 // tamuvAca durAdharSa rAghavaM sutamAtmanaH / kausalyA putravAtsalyAdidaM priyahitaM vacaH // 22 // mityArabhya vAkyAntaram, ato na kriyAdvayavirodhaH / pUrva devakAryanimittamiti dravyANi sAmAnyenoktAni / atha vizeSeNeti vivekaH // 18 // tAmiti / tarpayantIM prINayantIm // 19 // seti / abhicakAna abhimukhaM jagAma / kizoram azvabAlakam / vaDavA azvanI // 20 // sa iti / upasaMgRhya lyeti / rAtriM sarvasyAM rAjyAm // 14 // seti / agniM juhotIti brAhmaNeneti veditavyam / tadevAha hAvayantImiti / devakAryeti / haviSaH havIMSi / kRsaraM tilodanam // 15-18 // tAmiti / devatAM tarpayantIm // 19 // seti / abhicakrAma abhimukhaM jagAma // 20 // sa iti / abhikrAntam AbhimukhyenA sa0-juholisma svayamevAjuhot / nanu khINAM vedAvikArAbhAvAtkathaM hotItyuktamiti cena dazarathasya vaivasvatamanubena tatpamyAH kausalyAyAH mAnavItvenottamastrItvAdvedAdhikArasambhavAt " AhurapyuttamastrINA madhikAraM tu vaidike" ityAdismRteH / taduktaM vAmane " bhaviSyadantare bhUtvA manurvaivasvato bhavAn / tava vaMze bhavAmyaGga rAmo dAzarathiH svayam punardazaratho bhUtvA svamevAsi pitA mama / madasapiNDadAnena muktiste bhavitA dhruvam // " iti // 11 // na kevalaM svayaM juhoti api tu brAhmaNairapItyAha hAvayantIti / juhotAMti pUrvamukteH / svArthe vA Nic / / 16 / / For Private And Personal Use Only sa0 20 // 79 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir abhivAdya / sthita itishessH||2||23|| rAmAnujIyam dharma cApyucitamitpatra dharma copahitaM kule itipAThaH // 23 // satyapratijJamiti / abhipekSyatItyatra hetuH idAnImapyabhiSeko nArabdha iti nAzaGkanIyamiti bhaavH| pazya jAnIhi // 24 // dattamityAdi zlokadvayamekAnvayam / sa rAghavaH / bhojanena nimantritaH vRddhAnAM dharmazIlAnAM rAjarSINAM mahAtmanAm / prApnuhyAyuzca kIrti ca dharma copahitaM kule // 23 // satyapratijJaM pitaraM rAjAnaM pazya rAghava / adyaiva hi tvAM dharmAtmA yauvarAjye'bhiSekSyati // 24 // dattamAsanamAlabhya bhojanena nim ntritH| mAtaraM rAghavaH kiJcidvIDAtprAJjalirabravIt // 25 // sa svabhAvavinItazca gauravAcca tadAnataH / prasthito daNDakAraNyamApraSTamupacakrame // 26 // devi nUnaM na jAnISe mahadbhayamupasthitam / idaM tava ca duHkhAya vaidehyA lakSmaNasya ca // 27 // gamiSye daNDakAraNyaM kimanenAsanena me| viSTarAsanayogyo hi kAlo'yaM mAmupasthitaH // 28 // caturdaza hi varSANi vatsyAmi vijane vane / madhumUlaphalairjIvana hitvA munivadAmiSam // 29 // san dattamAsanam / Alabhya spRSTvA / daNDakAraNyaM prasthito'ham ApraSTuM gamanaM nimanvayitum / upacakrame udyogamakArSamiti mAtaramatravIditisambandhaH yadvA dattamiti bhojanena nimantritaH bhojanArtha nimntritH| bhojanArtha dattamAsanamAlabhya tiSThan dattAsane upavezanAbhAvepi sparzamAtra kAryamityAga mAt kiJcidrIDAt evaM buvantyai mAtre kathaM mayA prasthAnaM kathanIyamiti lajayA abravIt // 25 // kimarthamAsanamupalabhya nopaviSTavAnityavAha-sa iti / |gorakhAt mAtari bahumAnAt / prasthitaH prsthaatumudytH| ApraSTum anujJA kArayitum / upacakrame upakrAntavAn // 26 // abravIdityuktamAhadevItyAdi / bhayaM taveti zeSaH / idaM vakSyamANaM vacanaM duHkhAya, tathApi vakSyAmItyarthaH // 27 // idaMzabdArthamAi-gamiSya iti / anena rtnmyen| viSTaretyAdi / viSTaro nAma pnycviNshtidrbhnirmitstaapsaasnvishessH| "pazcAzadbhirbhavedbrahmA tadardaina tu viSTaraH" iti smRteH||28|| caturdazeti / gatAm / upasaMgRhya abhivAdya, sthita iti zeSaH // 21-23 // satyapratijJAmiti / rAjAnaM pazya, gatveti zeSaH / kausalyAyAH rAmasya rAjanivezagamanAdivyApA rAnabhijJatvAt rAjadarzananiyogAdi // 24 // dattamAsanamityAdizlokadvayamekaM vAkyam / rAghavaH bhojanena nimanvitaH san dattamAsanam Alabhya spRSThA, svabhAva vinItaHgauravAt mAtRtvaprayuktagauravAca nataH sana daNDakAraNyaM prasthitaH gantumupakrAnto'ham / ApraSTuM gamanamAmanyarSitum / upacakrame udyogamakArSam, iti mAtaramabravI diti sambandhaH // 25-27 // gamiSya iti / viSTarAsanaM nAma-avicchinnAprapakSaviMzatidarbhanirmitAsanamityarthaH // 28 // caturdazeti / AmiSazabdena sUdaiH saMskRtaM mAMsa For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU 8nA munivat vatsyAmIti sambandhaH / atrAgiSazabdena sUdaiH saMskRtaM mAMsamucyate / kevalaM mAMsasvIkArasyottaratra vakSyamANatvAt "idaM medhyamidaM INITI.a.kA. svAduniSTaptamidamaninA" iti // 29 // kuta evamityavAha-bharatAyati / / 30 // sa iti / so'hamityarthaH / laghutvapradarzanAya pada cATo cetyu tam / caturdazetyukte hi gauravaM gamyate / vanyAni vanasambandhIni / vAnaprasthayogyakarmANIti yAvat / AsevamAnaH Acaran / vartayan jIvanaM kurvan // 3 // bharatAya mahArAjo yauvarAjyaM prayacchati / mAM punardaNDakAraNye vivAsayati tApasam // 30 // sa SaT cASTau ca varSANi vatsyAmi vijane vane / AsevamAno vanyAni phalamUlaizca vartayan // 31 // sA nikRtteva sAlasya yaSTiH parazunA vane / papAta sahasA devI devateva divazyutA // 32 // tAmaduHkhocitAM dRSTvA patitAM kadalImiva / rAma stUtthApayAmAsa mAtaraM gatacetasam // 33 // upAvRttyotthitAM dInAM vaDavAmiva vAhitAm / pAMsukuNThitasarvAGgI vimamarza ca pANinA // 34 // sA rAghavamupAsInamasukhAtA sukhocitA / uvAca puruSavyAghramupazRNvati lakSmaNe // 35 // yadi putra na jAyethA mama zokAya rAdhava / na sma duHkhamato bhUyaH pazyeyamahamaprajAH // 36 // eka eva hi vandhyAyAH zoko bhvtimaansH| aprajAsmIti santApona hyanyaH putra vidyate // 37 // seti / sA putroktaM zrutavatI / sAlasya vRkSasya " anokahaH kuTaH sAlaH" ityamaraH / parazuneti haThAt chedanajJApanAya, nagare tathA chedanAbhAvAt vana ityuktam // 32 // tAmiti / gatacetasaM mUcchitAm // 33 // upAvRttyeti / upAvRttyotthitAM zramanivRttyartha bhuvi veSTanaM kRtvotthitAm / vAhitAM bhAra vahanaM prApitAm // 34 // seti / asukhArtA duHkhArtA // 35 // yadIti / he putra! tvaM yadi na jAyethAH, ataH ajananAt / bhUyaH atizayitam / duHkham iSTaputra vizleSajam na pazyeyam / aprajAH vandhyA // 36 // idamevopapAdayati-eka iti / anyaH vizeSajaH, bhUluNThanAdiH kAyikazca / aprajAsmItyasijabhAva bhakSyabhojyAdikaM lakSyate, "idaM medhyamidaM svAdu niSTaptamidamAgninA" iti uttaratra kevalamAsasvIkArasya vakSyamANatvAt // 29 // 30 // sa iti / AsevamAnaH Acarana vanyAni vAnaprasthayogyAni karmANi / vartayan jIvanaM kurvan // 32 // seti / yaSTiH zAkheva papAta // 32 // 33 ||,upaavRttyeti / bAhitA pUrva bhAraM prApitAm / upA vRttya zramanivRttyarthaM bhuvi veSTanaM kRtvA utthitAM baDavAmiva sthitAm // 34 // seti / upAsInaM sevamAnam // 35 // 36 // yadIti / yadi mama zokAya na jAyethA- atastahi // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir aarssH||37||nti / patipauruSe satyapi kalyANaM jyeSTha patnItvocitagrAmAbharaNAdyaizvaryarUpaM zubham / sukhaM vA bhartRsammAnanAdijanitasaukhyaM vaa| api putra iti api-sambhAvanAyAm / putre sati tabalAt pazyeyamiti mayA sthitamityarthaH // 38 // bhUtaduHkhamuktvA bhaviSyahuHkhamAha-seti / sA evaM sukha plbhmaanaa| bahUnItyukteH pUrvamapi svalpAni santIti gamyate / amanojJAni parupANi / paruSANItyukte manojJamizratvamapi prtiiyet| vAkyAnina tu sUcaka na dRSTapUrva kalyANaM sukhaM vA patipauruSe / api putre tu pazyeyamiti rAma sthitaM mayA // 38 // sA bahUnyamanojJAni vAkyAni hRdayacchidAm / ahaM zroSye sapatnInAmavarANAM varA satI // 39 // ato duHkhataraM kinnu pramadAnAM bhavi pyati / mama zoko vilApazca yaadRsho'ymnntkH||40|| tvayi sannihitepyevamahamAsaM niraakRtaa| kiM punaHproSite tAta dhruvaM maraNameva me||43||atyntN nigRhItAsmi bhrturnitymtntritaa| parivAreNa kaikeyyAHsamAvApyathavA vraa||42 padAni / hRdayacchidAM bhartRhRdayavaikalyakAriNInAm / aparANAM svenaiva tathA vaktumucitAnAM sapatnInAM natu svAdhInAnAm / varA satI svasyApyavaratve na kiJciduHkhamitibhAvaH / krodhena sapatnInAmiti bahuvacanoktiH / tatra haThAt svagRhaM mAgacchetyuktiH, kopena bharnusakAzAt niryAhItyuktiH, aputrAyAH kimutsavenetyuktiH ityevamAdIni sapatnIvAkyAni boddhyaani||39|| ata iti / ataH sapatnIvAkyazravaNajAhuHkhAt / pramadAnAM kiM nu duHkhataram,tasmAnmama zoko vilApazca yAdRzaH iyattayA vaktumazakyaH / anantakaH dusspaarH||40|| uktaM duHkhaM nidarzayati-tvayIti / balavati tvayi sannihite'pi, evaM bhavadanu bhUtaprakAreNa, niraakRtaa| tvayi proSite kiM punaH ato me maraNaM dhruvamiti yojanA // 4 // atyantamiti / bharnuH bhA nigRhItA ahaM atantritA apradhAnIkRtAsmi / "tanvaM pradhAne siddhAnte" iti nighaNTuH / ataH kaikeyyAH parivAreNa dAsIjanena samA kRtAsmi / athavA vicAryamANe avarA nyUnA aprajA apyaham / bhUyaH bahutaram / evaMvidhaM duHkhaM na pazyeyamiti sambandhaH // 36 // 37 // na dRSTapUrvamiti / patyuH pauruSam anurAgato rajanavizeSaH, tasmin sati yat prApyaM kalyANa prazastavastrAbharaNAdijanyasaubhAgyAdhikyaM tathA sukhaM vA patisaMbhogajanyam tat mayA na dRSTapUrvam / athApi putre'pi cotpanne putranibandhanaM tadubhayaM pati kartRkaM pazyeyamiti mayA AsthitamityarthaH // 38 // seti / sAhaM varA jyeSThA, avarANAM kaniSThAnAm // 39 // ata iti / ataH sapatnIvAkyazravaNAta yAdRzaH iyattayA dhvkumshkyH| anantakaH apAraH // 40 // 11 // atyanteti / parivAreNa dAsIjanena samA vA, athavA avarA tato'pi nikRSTA vA syAm // 42 // For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sa0 vA.rA.. kRtAsmi // 42 // duHkhAntaramAha-ya iti| tvayi proSite yaH svajanaH mAM sevate paricarati / anuvartate priyoktiM karoti / so'pi kaikeyyAH putraM bharata manvIkSya tadbhayAdityarthaH / nAbhibhASate nAbhibhASeta // 43 // nityakodhatayeti / kharavAdi paruSavacanazIlam / tat pUrvAnubhUtam / durgatA agatikA // 44 // yo himA sevate kazcidathavApyanuvarttate / kaikeyyAH putramanvIkSya sa jano nAbhibhASate // 43 // nityakrodhatayA tasyAH kathaM nu kharavAditat / kaikeyyA vadanaM draSTuM putra zakSyAmi durgtaa||44|| daza sapta ca varSANi tava jAtasya rAghava / AsitAni prakAMkSantyA mayA duHkhaparikSayam // 45 // dazeti / tava jAtasya tvayi jAte sati / daza sapta ca varSANi duHkhaparikSayaM prakAsantyA tava yauvarAjyenoti bhaavH| mayA sukhamAsitAni AsthitAni / nanu"UnapoDazavarSoM me rAmo rAjIvalocanaH" iti vizvAmitraM prati dazarathavacanAt vivAhAnantaram "upitvA dvAdaza samA ikSvAkUNAM nivezane" ityupari sItayA vakSyamANatvAcca rAmasyAzAviMzativarSANi vartante / tatkathaM daza sapta ca varSANAtyucyate iti cet, naiSa doSaH / atra jAtasyetyuktiH dvitIyajanmApekSayA "garbhakAdazeSu rAjanyam" iti bahuvacane garbhanavamamArabhya kSatriyasyopanayanakAlatvokteH / "vayasA paJcaviMzakaH" iti sItA api ca tvayi proSite bharate ca rAjani kaikeyyAH putramanvIkSya yo hIdAnI sevate kazcit athavApyanuvartate,madiSTassaoNpijano nAbhibhASate // 43 // api camadviSaye tasyAH nityakrodhatayA kharavAdinaM paruSavacanazIlam / liGgavyatyaya ArSaH / (kharavAdinamitipAThaH) durgatAdurdazApanA // 44 // tava jAtasya tvayi jAtesati daza sapta pAca varSANi duHkhaparikSayaM prakakSityA mayA sukhamAsitAni AsthitAni / natu "UnaSoDazavarSoM me rAmo rAjIvalocanaH" iti vizvAmitramuddizya dazarathenoktatvAt vivAhAnantaram " upitvA dvAdaza samA ikSvAkRNAM nivezane" ityupari sItayA anasUyA~ prati vakSyamANatvAcca rAmasya aSTAviMzativarSANi vartante, tatkathaM sapta dazavarSANItyucyata iti cet ! na; aba jAtasyetyuktiH "garbhekAdazeSu rAjanyam" ityuktopanayanaprAptadvitIyajanmAvivakSayA, na tu prathamajanmataH / upanayanakarmaNA dvijAnAM dvitIyajanmatvaM yAjJavalkyenoktam-"mAturyadane jAyante dvitIyaM monivandhanAt / atrAsya mAtA sAvitrI pitA tvAcArya ucyate // brAhmaNakSatriyavizasta casmAdete dvijAtayaH // " iti / yadvA tava jAtasya tvayi jAte upanayanAnantaraM daza sAta varSANi duHkhaparikSayaM prakAntyA mayA AsitAni, upanayanaprabhRti sutAH pariNamanta iti mAtRNAM manaso nirvRtirbhavati / upanayanaM tu 'gamakAdaze rAjanyam' iti sUtravyAkhyAne garbhakAdazeppiti bahuvacanena garbhanava ma-garbhadazama-garbhAzaya kAdazAni gRhItAni / rAjavaryasya raghunAthasya tu garbhanavame zuddhASTame varSe upanayanaM kRtam, ataH upanayanAnantaraM saptadaza varSANi jAtAni / atra vivAhAtpUrva // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vacanAt vacanAntaravirodhaparihArAdikaM bAlakANDa eva kRtam 'UnaSoDazavarSoM me' ityatra // 45 // taditi / sahituM soDhuM ciraM notshe| jIrNApi sapatnI durvAkyazravaNaduHkhena jIrNApi / viprakAram apakArarUpaM duHkhamityanvayaH // 16 // apazyantIti / kRpaNajIvikA dInajIvanam / vartayiSyAmi kari / tadakSayamahaM duHkhaM notsahe sahituM ciram / viprakAraM sapatnInAmevaM jIrNApi rAghava // 46 // apazyantI tava mukhaM paripUrNazaziprabham / kRpaNA vartayiSyAmi kathaM kRpaNajIvikAm // 47 // upavAsaizca yogaizca bahubhizca prishrmaiH| duHkhasaMvardhito moghaM tvaM hi durgatayA mayA // 48 // sthiraM tu hRdayaM manye mamedaM yanna dIryate / prAvRSIva mahAnadyAH sTaSTaM kUlaM navAmbhasA // 49 // mamaiva nUnaM maraNaM na vidyate na cAvakAzo'sti yamakSaye mama / yadantako'dyaiva na mAM jihIrSati prasahya siMho rudatI mRgImiva // 50 // sthiraM hi nUnaM hRdayaM mamAyasaM na bhidyate yaddhavi naavdiiryte| anena duHkhena ca dehamarpitaMdhruvaM hyakAle maraNaM na vidyate // 51 // dhyAmItyarthaH / "AjIvo jIvikA vArtA vRttirvartanajIvane" ityamaraH // 17 // upavAsariti / yogaH devatAdhyAnaH / prishrmHvtaiH| moghaM niSphalaM yathA bhavati tathA / durgatayA bhAgyarahitayetiyAvat // 18-10||sthirN hIti / anena duHkhena arpitam Ahatam mama hRdayaM na bhidyate iti yat dvAdaza, vivAhAnantaraM dvAdaza, pakSarvize vanapraveza iti vivekaH / kuta evaM saMkhyA nirNaya iti cet, rAmasya vanapravezasamaye pakSaviMzativarSatvAt / tathAhi-vizvA / mitraM prati dazarathena ' unaSoDazavarSoM me rAmo rAjIvalocanaH' ityuktasya UnaSoDazavarSatvasya dvAdazavarSe paryavasAnAt / kutaH "bAlo dvAdazavarSoyamakRtAstrazca rAghavaH" iti tadanurUpeNa rAvaNaM prati mArIcenoktatvAt / pANigrahaNasamaye rAmo dvAdazavArSika:, sItayApi rAvaNasaMnyAsinaM prati "uSitvA dvAdaza samA ra ikSvAkUNAM nivezane" ityuktatvAta "taba trayodaze varSe rAjAmantrayata prabhuH" iti tayaivoktatvAJca vanavAsArambhamabhipretya " mama bhartA mahAtejA vayasA pazca viMzakaH" ityuktatvAca rAmasya vanapravezaH paJcaviMza iti siddham // 45 // tadakSayamiti / evaM jIrNApi sApatnyakathAyogyavayovalakSayaM prAptApi / akSayaM niravadhi kama davaM sapatnInAM viprakAraM nirAkaraNaM ca sahita soham ciraM notsahe // 46 // apazyantIti / kRpaNajIvikAM kupaNajIvanama // 47 / / upavAsairiti / dAkhaM yathA tathA moghaM vyartha saMvarddhitosi, yadi vipravatsyasIti zeSaH / durgatayA bhAgyazUnyayA // 48 // sthiraM tviti / yadyasmAta na dIryate tvadiprayogazravaNepIti zeSaH 49 // 50 // sthiraM hIti / yasmAtkAraNAt mama hRdayaM dehaM ca anena duHkhena arpitaM vyAptamapi na bhidyate na dvidhA bhavati nAvadIryate na zakalIbhavati tasmAt For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.pra.kA. sa020 pA.rA. taH sthiraM hi nAzarahitameva / dehaM ca nAvadIrvata iti yat ataH Ayasam ayonirmitam, nUnam / tathAhi akAle avihitakAle maraNaM na vidyate dhruvam // 82 // 1 // 51 // idaM tviti / idaM vakSyamANaM duHkhaM tu pUrvaduHkhebhyo vilakSaNam / tadevAha yaditi / yasmAnme apatyakAraNAta kRtAni vratAni dAnAni, saMyamAH idaM tu duHkhaM yadanarthakAni me vratAni dAnAni ca saMyamAzca hi / tapazcataptaM yadaMpatyakAraNAt suniSphalaM bIjamivopta mUpare // 12 // yadi hyakAle maraNaM svayecchayA labheta kazcidguruduHkhakarzitaH / gatAhamayaiva paretasaMsada vinA tvayA dhenurivAtmajena vai||53|| athApi kiJjIvitamadya me vRthA tvayA vinA candranibhAnanaprabha / anuvrajiSyAmi vanaM tvayaiva gauH sudurbalA vtsmivaanukaaNkssyaa|| 54 // bhRzamasukhamamarSitA tadA bahu vilalApa samIkSya rAghavam / vyasanamupanizAmya sA mahat sutamiva baddhamavekSya kinnarI // 55 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe viMzaH sargaH // 20 // dhyAnAni ca. anarthakAni jaataani| "sAmAnye napuMsakam" iti napuMsakatvam / taptaM tapazca Upare uptaM bIjAmiva suniSphalamAsIt / idantu duHkhamitya nvayaH ||52||'dhruvN kAle maraNaM na vidyate' ityetat sakArya darzayati-yadi hIti / yadi labheta tadAI paretasaMsadaM yamasabhAMgatA syaamitynvyH||53|| atheti / athApi akAlamaraNAbhAvepi / kijIvitaM kutsitajIvitam vRthA sudurbalA, adhIretiyAvat / anukAjhyA vAtsalyena // 54 // bhRzamiti / / // 8 // Ayasam apasA nirmitam / ataH akAle IzvaranirmitAdvayatiriktakAle / na vidyate na labhyate // 51 // idaM tviti / vratAdIni anarthakAni jAtAnIti yat tadida mahaduHkham / anarthatve dRSTAntaH-Upare uttam ata eva suniSphalaM bIjamiva / / 52 // yadi hIti / kazcidapi guruduHkhakarzitaH akAle svecchayA maraNaM yadi labheta| tIhaM tvayA vinA paretasaMsadaM yamalabhAm adyaiva gatA syAm, tanu na labhyata iti zeSaH // 53 // athApIti / athApi maraNAsambhavepi tvayA binA me kiJjI vitaM kutsita jIvitam vRthA abhikADayA bAtsalyena vatsamanu gAriva tvayA saha vanaM brajiSyAmi // 54 // bhRzamiti / asuSavaM duHkham / amarSitA asahamAnA |raaghvN samIkSya pilalApa, api ca bhAvi madyasanaM ca rAmaviyogamUlaM sapalyAdisampAdyam upanizAmpa paryAlAcya ca satyapAzavaddhaM sutaM rAmamavekSya yathoktanimittavatI For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir asukhaM duHkham / amarpitA sodumazakkA / jyasanaM rAmavizeSabhavaM vyasanam / upanizAmya Alocya // 55 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNa bhUSaNe pItAmbarAkhyAne jayodhyAkANDavyAkhyAne vizaH sargaH / / 20 / / evamupakAntasya pitRvacanaparipAlanasya sthairyamasmin sagai pratipAdyate tathA tu vilapantIM tAM kosalyAM rAmamAtaram / uvAca lakSmaNo dInastatkAlasadRzaM vacaH // 1 // na rocate mamA pyetadAya yadrAghavo vanam / tyaktvA rAjyazriyaM gaccheta striyA vAkyavazaM gtH||2|| viparItazca vRddhazca viSayezca prdhrpitH| nRpaH kimiva na brUyAJcodhamAnaH samanmathaH // 3 // nAsyAparAdhaM pazyAmi nApi doSaM tathAvidham / yena nirvAsyate rASTrAdanavAsAya raaghvH||4|| tatheti / tatkAlasadRzaM kausalyAduHkhakAlocitam / etena vakSyamANalakSmaNavacanaM kevalaM kausalyAzAMkazAntyartham, natu sahRdayamiti gamyate // 1 // Mna rocata iti / mamApi mahyamapi / striyAH kaikeyyAH // 2 // nanu nAI kekeyIvacanAt gacchAmi, kiMtu rAjavacanAdityAzaGkacAi-viparIta iti / viparItaH viparItavayodharmA / tatra hetuH vRddhatvaM viSayaprarSitatvaM ca / viSayAH shbdaadyH| nanu parizuddha prati zabdAdiviSayAH kiMkuyurityatrAi samanmatha iti / codyamAnaH kaikeyyetizeSaH / ivazabdo vAkyAlaGkAre // 3 // nanu rAmadoSAdevAstu vivAsanam tatrAha nAsyeti / aparAdhaM rAjadroham / doSaM mhaa| kivarIva pilalApetyarthaH // 55 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM viMzassargaH // 20 // tathA tviti / / tatkAlasadRzaM rAmaSiyogahetukausalyAduHkhapratIkArocitam ||1||n rocata iti / gacchediti yata tanmamApi na rocate // 2 // viparIta iti / viparItaH viparIta thAcetaskaH / samanmatha: manobhuvA dhrssitH| AkRSTaH codyamAnaH, khiyeti zeSaH / kimiva na yAta ayuktazatamapi brUyAdeva, ato na zraddheyamiti bhAvaH // 3 // nanu vivAsanasya kathaM rAjadoSaprayuktatA rAmadoSaprayuktataiva kasmAnna sthAdityatrAha neti / asya rAmasya yena hetunA rAghavo nirvAsyate tathAvidhaM nirvAsanayogyam / aparAdha rAjadrohama doSaM / mahApAtakam na pazyAmi // 4 // 1 rAghavaH / aI hanipye pittaraM buddhaM kAmavazaM gatam / ciyA buktaM ca nirlaja dharmAyuktaM na yathA / ispadhikaH paatthH| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sh Mavrin Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bhU. ilcan paatkaadikm|tthaavidhN nirvaasnyogym||4||raamaanu0-neti / aparAdhaM rAjadroham / dorSa mahApAtakAdidoSam / tathAvidhaM nirvAsanayogyam / etacchrokAnantaraM nataM pazyAmIti zlokATI .a.kAM. doSAbhAve kiM pramANamityAzaGkaya na tAvacchanda ityAha-neti / svamitropi sutarAM zatrurapi / nirastopi kenacidaparAdhena tiraskRtopi / naraHsa. 21 asurazcedvadet parokSamapi pratyakSe kA katheti bhaavH| doSa yaM kazcidapi udAharet vadet / taM loke kutrApi na pazyAmi // 5 // nApyanumAnaM pratyakSaM na taM pazyAmyahaM loke parokSamapi yo nrH| svamitropi nirastopi yo'sya doSamudAharet // 5 // devakalpamR-- dAntaM ripUNAmapi vatsalam / avekSamANaH ko dharma tyajet putramakAraNAt // 6 // tadidaM vacanaM rAjJaH punarvAlyamupe yuSaH / putraH ko hRdaye kuryAdrAjavRttamanusmaran // 7 // yAvadeva na jAnAti kazcidarthamimaM nrH| tAvadeva mayA sArddhamAtmasthaM kuru zAsanam // 8 // mayA pArzva sadhanuSA tava guptasya rAghava / kaH samartho'dhikaM kartuM kRtAntasyeva tiSThataH // 9 // nirmanuSyAmimA sarvAmayodhyAM manujarSabha / kariSyAmi zaraistIkSNaiyadi sthAsyati vipriye // 10 // bharatasyAtha pakSyo vA yo vA'sya hitamicchati / sarvAnetAna vadhiSyAmi mRdurhi paribhUyate // 11 // cityAha-devakalpamiti / devakalpam " ISadasamAptau-" ityAdinA kalpappratyayaH / devasamAnaM nityazuddhamitiyAvat / Rju karaNatrayAnvayuktam prajAchandAnuvartinaM vaa| dAntaM damitam, gurubhiH shikssitmityrthH| nigRhItendriyaM vA / ripUNAM kaikeyyAdInAmapi vatsalam / dharma dharmasvarUpam / putra kAraNe satyapi tyAgAnaIsambandham / avekSamANaH pazyan / yadvA dharmamavekSamANaH dhArmikaH akAraNAt doSa vinApi tyajet // 6 // taditi / bAlyaM bAlabhAvam, kAmapAravazyAmityarthaH / rAjavRttaM rAjanItim // 7 // yAvaditi / zAsyata iti zAsanaM rAjyam / AtmasthaM kuru svAdhIna kurvityarthaH // 8 // mayeti / tavAdhikaM kattuM tava pauruSAdadhikaM pauruSaM kartumityarthaH // 9 // nirmanuSyAmiti / vipriye prAtikUlye // 10 // bharatasyeti / pakSyaH sahAyabhUto vargaH / / 11 // astu, rAmasyApyaparAdha ityabAha-neti / svamitropi sutarAM zatrurapi, nirastopi apakRtopi / yaH naraH parokSamapi asannidhAnapi / asya rAmasya doSaM vadet taM na pazyAmi // 5 // devakalpamiti / devakalpa devasamAnam, Rjum karaNatrayArjavayuktam / dAnta damitam, gurubhiH zikSitamityarthaH / mAtRNAM kaikeyyAdInAmapi viSaye near vatsalaM snigdham / dharma dharmavigraham // 6 // taditi / bAlyaM bAlabhAvama, kaampaarvshymityrgH| rAjavRttaM prAcInarAjadharmam / anusmarana Alocayan ||jaaraam pratyAhayAvaditi / imamartham asmatpravAsanarUpamartham / kazcidapi yAvadeva na jAnAti tAvat tataH pUrvameva / zAsanaM zAsyata iti zAsanam rAjyam / Atmastham AtmAdhIna / kuru // 8 // kathamevaM zakyamityatrAha-mayeti / adhikaM kartuM tavAjJAmatilacAbhyadhikaM kartumityarthaH // 9 // nirmaanupybhiti| vibhiye prAtikUlye // 10 // bhrt| For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir protsAhita iti| amitrabhUto yadi zatrupakSasahAyabhUtazcedityarthaH // 12 // svoktArthe dharmazAstraM pramANayati-guroriti / avaliptasya garvitasya / protsAhito'yaM kaikeyyA sa duSTo yadi naH pitA / amitrabhUto nissaGgaM vadhyatAM badhyatAmapi // 12 // gurorapyava liptasya kAryAkAryamajAnataH / utpathaM pratipannasya kArya bhavati zAsanam // 13 // balameSa kimAzritya hetuM vA puruSarSabha / dAtumicchati kaikeyyai rAjyaM sthitamidaM tava // 14 // tvayA caiva mayA caiva kRtvA vairamanuttamam / kAsya zaktiH zriyaM dAtuM bharatAyArizAsana // 15 // anurakto'smi bhAvena bhrAtaraM devi tttvtH| satyena dhanuSA caiva datteneSTena te zape // 16 // dIptamagnimaraNyaM vAyadi rAmaH pravekSyati / praviSTaM tatra mAM devi tvaM pUrvamavadhAraya // 17 // harAmi vIryAduHkhaM te tamaH sUrya ivoditH| devI pazyatu me vIrya rAghavazcaiva pazyatu // 18 // [haniSye pitaraM vRddhaM kaikeyyAsaktamAnasam / kRpaNaM ca sthitaM bAlye vRddhabhAvena grhitm||||]etttu vacanaM zrutvA lakSmaNasya mhaatmnH| uvAca rAmaM kausalyA rudantI zokalAlasA // 19 // utpatham amaryAdAm / / 13 // balamiti / balaM rAjatvaprayuktabalam / hetuM varadAnarUpahetuM vA // 14 // 15 // anurakta iti / dattena dAnena / iSTena syeti / pakSe bhavaH pakSyaH / mitram anyo vA yo'sya hitamicchati // 11 // protsAhita iti / protsAhitaH itaH asmadvivAsanArtham / nissaGga nirvicAram // 12 // svoktArthe dharmazAstraM pramANayati-guroriti / avaliptasya kaamaadybhibhuutsy| utpatham apatham / zAsanaM daNDanam // 13 // balamiti / tava sthitaM dharmataH prAptam idaM rAjyama asmadabhibhavasamartham, kiM balam tvadIyarAjyaharaNe kaM vA hetumAzritya kaikeyya dAtumicchati tadubhayamapi nAstItyarthaH / / 14 // 15 // jJAtitvAvizeSAt tvaM vaa| kathaM vizvAsanIya ityatrAha-anurakta iti / bhAvam antarAbhiprAyam // 16-19 // pa rAjA kaikeya tavopasthita klasa rAjya dAtumizchati kila / sarika balamAviya kaikeyAH svasya vA / athavA atItAnAgata maNasya kaviravAmayati balamityAdinA / he puruSottama ! eSa rAjA kiyya yadAtumicchati tattavaivopasthitam // 15 // devi ! bhavatI pazyatu rAghavakSa pazyatu / devIti dii| devI kaikeyI / rApayo dazarathaH // 18 // svamapi bAlye mIraye sthitam ata eva garhitam / damAyena pAtvayyudiktayA bhakyA " bhAvo bhaktiriti proktA " iti tAtparyoktiH / haniSpAmi / padampatyayena na mama (vanaspephazaraNaspa janakahananako atyaya iti kavirbhAvamAviSkaroti / kapaNa: kadaryaH || For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir .rA.bha. devArcanAdinA // 16-19 // bhrAturiti / zrutam vaakyjaatmitishessH| paramadhAnikarAmamAtRtvAcApalaM vihAya yadi rocate ityuktavatI // 20 // // 8 // rAmAnu0-dhAturiti / zrutaM vaakyjaatmitishessH| yatrAnantaraM tattvamityatra yatrAnantaraM kAryamiti pAThaH samyaka / paramadhAmakarAmamAtRtvAccApalaM vihAya yadi rocate ityuktavatIsa. 21 bhrAtuste vadataH putra lakSmaNasya zrutaM tvayA / yadatrAnantaraM kAryaM kuruSva yadi rocate // 20 // na cAdhamya vacaH zrutvA sapalyA mama bhASitam / vihAya zokasantaptAM gantumarhasi maamitH|| 21 // dharmajJa yadi dharmiSTho dharma caritu micchasi / zuzrUSa mAmihasthastvaM cara dhrmmnuttmm||22|| zuzrUSurjananIM putraH svagRhe niyato vsn| pareNa tapasA yuktaH kAzyapatridivaM gataH // 23 // yathaiva rAjA pUjyaste gauraveNa tathA hyaham / tvAM nAhamanujAnAmi na gantavya mito vanam // 24 // tvadviyogAnna me kArya jIvitena sukhena vA / tvayA saha mamazreyastRNAnAmapibhakSaNam // 25 // AST" yadi zakroSi" itivat // 20 // pitRvacanaparipAlakasya rAmasya lakSmaNavacanamasadyamiti jJAvAha-na cetyAdinA // 21 // dharmajJati / " ebhyA mAtA garIyasI" itivacanaM hadi nidhAyAha-zathapa mAmiti // 22 // zathapuriti / kazyapaputreSvekaH svagRhe mAtRzuzrUSArUpamahAtapasA tridivaM prApta savAniti gamyate // 23 // yatheti / nAnujAnAmi anujJA na karomi // 24 // 25 // cAturiti / anAvasare anantaraM kartavyaM tatvaM kArya tat yadi rocate tatkuruSa // 20 // guruvacanaM kathaM vA na kAryamityAzaya, naitadguruvacanam kintu sapantyA coktamityAha-na ceti / adhaya' sapatnyA kekeyyA / bhASitam uktaM vacaH zrutvA mAM vihAya gantuM nArhasi // 21 // "ebhyo mAtA garIyasI" iti vacanaM hadi nidhAyAha-dharmajJati / atizayena dharmavAn dharmiSThaH, dharma pitRvAkyakaraNarUpaM dharmam caritumicchasi // 22 // zuzrUSuH zuzrUSaNaM kurvana, tridivaM gata ityanena iha loke pUrva mAtRzuzrUSAvalena prAjApatyapadaM prAptavAnityavagantavyam // 23 // yatheti / nAnujAnAmi anujJA na karomi // 24 // tvadviyogAditi / tvadviyogAta sa-kAzyapo gruddH| mAturamRtadAnena tridivaM gataH / karmavizeSAtpratipadaM svarga sApayAmAsa tapaseti kathA bhAratokkAnusandhevA // 23 // "pituHsahasaM mAtA tu gauraveNAtiArampate" iti smRteH / ki rAjAkA vihAyatA tvadAjJAkaraNe vinigamakamiti zaGkAnavakAzaH // 24 // svadriyogAnimittAjIvitena kiM kAryam ? na kimapItyarthaH / indriyApATa cet kiM jIvitenetyataH sukheneti / zobhanendriyavatetyarthaH / tRNAnAM makSaNaM Apa ityanena / vadaviyogena pAvamapi mameSTamapi vanyate / he rAma ! mAtAra mayi evaM vadantyAM bhavane nihAya vane gAmItyetattava vacanaM na yuktamiti sambodhayati asahamameti / mama sahitaH sahamamaH sa na bhavatIti asahamamaH / ve yuktena sahasya sabhASaH / akArya jIvitena nityajIvanena / akArya mukhena nityasusena viviyogAt-taba viziSTayogasvadviyogaH tasmAddhetoH tvayA saha mama zreyaH / me rakhayA asahanetyarthaH / mAturmamaitamleyo sAtauti nacitramiti dRSTAgnamukhenAcaSTe tRNAnAmapIti / tRNAnA tRNAjIvAnAm bhakSaNa bhaspa svapompamuktisthAnaspakSaNa utsavo yasmin tacchyo mavati phimumametyarthaH / "masvabhUmizca" iti medinI / "kAlavizeSotsatyoH kssnn."(pmrH||29|| For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org yadIti / prAyaM prAyopavezana, anazanadIkSAmiti yAvat // 26 // tata iti / nirayazabdena duHkhaM lakSyate / adharmAta pippalAdaviSaye kRtAdupakArAt / brAhmaNanimittakA hiMsA trahmahatyeti vyutpattyA pippalAdotpAditakRtyayA samudrasya prAptaM duHkhaM trahmahatyetyucyate / yadi tvaM yAsyasi vanaM tyaktvA mAM zokalAlasAm / ahaM prAyamihAsipye na hi zakSyAmi jIvitum // 26 // tatastvaM prApsyase putra nirayaM lokavizrutam / brahmahatyAmivAdharmAt samudraH saritAM patiH // 27 // vilapantIM tadA dInAM kausalyAM jananIM tataH / uvAca rAmo dharmAtmA vacanaM dharmasaMhitam // 28 // nAsti zaktiH piturvAkyaM samatikramituM mama / prasAdaye tvAM zirasA gantumicchAmyahaM vanam // 29 // RSiNA ca piturvAkyaM kurvatA vrata cAriNA / gaurhatA jAnatA dharma kaNDunApi vipazcitA // 30 // 47 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin pippalAdena kRtyotpAdanaM ca " pippalAdasamutpanne kRtye lokabhayaMkari / pASANaM te mayA dattamAhArArthaM prakalpitam // " iti prasiddham / sAkSAtsamudra kartRkabrahmahatyAyA azravaNAdevaM vyAkhyAtam / yadvA zuzrUSurityatra kAzyapaH pUrvajanmani mAtRzuzrUSAM kRtvA tatphalatvena divaM gatvA prajApatitvaM ca gata vAniti purANakathA / uttaratra samudraH kila mAtRduHkhajananarUpAdharmAdbrahmahatyAM brahmahatyAprApyanaraka vizeSAn prAptavAniti paurANikI kathA // 27 // 28 // nAstIti / zaktiH utsAhaH / pitRvacanasya tvadvacanApekSayA prAthamikatvAditi bhAvaH // 29 // madvipattikaraM kathaM kariSyasItyatrAha - RSiNe paraM me jIvitAdinA na kicitkAryam yadevamatastvayeti // 25 // yadIti / prAyaM prAyopavezanam anazanadIkSAmiti yAvat // 26 // tata iti / nirayaM duHkham / samudra adharmAt pippalAdamuniviSayakRtAparAdhAt / brahmahatyAmiva brAhmaNanimittakA hiMsA brahmahatyeti vyutpatyA pippalAdotpAdita kRtyayA samudraprAptaM duHkhaM brhmhtyetyucyte| pippalAdena kRtyotpAdanaM ca " pippalAdasamutpanne kRtye lokabhayaGkari ! " iti vacanAt samudrakartRkabrahmahatyAyA azravaNAdevaM vyAkhyAtam // 27 // 28 // pitRvAkyamatikramituM zaktirnAsti tvadvacasaH kartavyatvepi pitRvacanasya prathamataH prAptatvena prAbalyAgapatranuSThAnAsambhavAzca pitRvacanaM prathamaM kartavyam // 29 // api ca pitRvAkyagauraveNa govadhamAtRvadhAdikapi pUrvarmahAtmabhiH kRtam / atra tu pitRvAkyakaraNabo duHkhamAtraM mAturiti kutaH pitRvacanAkaraNa kadAcidudroha samudra varmA vipadanirmitAni cArika kriyAyAH pratimantraNena nivAraNalakSaNahananAtyA samudreNa sampAditA / tayA cAnuvabhUSa duHkhamiti paurANikI kathA / " karmaNA manasA vAcA sarva sadA azajananaM prokamahiMsA vaha yogibhiH" iti caturantApayokteH / atra pratimantraNena pippalAdazezajananAya samuhaM prAptA // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir TI.a.kA. // 85 // tyaadinaa||30-32|| etairiti / aklIbam akAtaram, akliSTamitiyAvat // 33 // 34 // nti| apUrvam abhinavam / abhipretaH aGgIkRtamityarthaH / sarva mammata itivaarthH| tena candrakRtatArAgamanAdivyAvRttiH / nanu"dRSTodharmavyatikramaH sAhasaM ca pUrveSAm" iti mAtRvadhAdikaM sAhasatvena ninditamiti cennaH sa0 21 asmAkaM ca kule pUrva sagarasyAjJayA pituH / khanadbhiH sAgarairbhUmimavAptaH sumahAnu vadhaH // 31 // jAmaTyena rAmeNa reNukA jananI svayam / kRttA parazunA'raNye piturvacanakAriNA // 32 // etairanyaizca bahubhirdevi devasamaiH kRtam / piturvacanamaklIvaM kariSyAmi piturhitam // 33 // na khalvetanmayakena kriyate pitRzAsanam / etairapi kRtaM devi ye mayA tava kIrtitAH // 34 // nAhaM dharmamapUrva te pratikUlaM pravartaye / pUrverayamabhipreto gato mArgo'nugamyate // 35 // tade tattu mayA kArya kriyate bhuvi naanythaa| piturhi vacanaM kurvanna kazcinnAma hIyate // 36 // tAmevamuktvA jananI lakSmaNaM punarabravIt / vAkyaM vAkyavidA zreSThaH zreSThaH sarvadhanuSmatAm // 37 // tava lakSmaNa jAnAmi mayi sneha manuttamam / vikramaM caiva sattvaM ca tejazca sudurAsadam // 38 // mama mAturmahaduHkhamatulaM shubhlkssnn| abhiprAyamavi (bhijJAya satyasya ca zamasya ca // 39 // sAhasasya pitRniyuktavyatiriktaviSayatvAt / vyAkhyAtRbhistadudAharaNamajJAnavijRmbhitam / "pituH zataguNaM mAtA gauraveNAtiricyate" ititu zuzru pASAmAtre natu vacanakaraNe, pitureva niyantRtvAt / ata eva "mAtA bharA pituH putro yasmAjAtaH sa eva saH" iti vcnenaapyvirodhH|| 35 // taditi / patattasmAtkAraNAt bhuvi kAya kartavyam, etat pitRvacana mayA tvanyathA na kriyata iti smbndhH| hi yasmAt pitRvacanaM kurvan kazcinna hIyate nAma / nAmeti prasiddhau // 36 // tAmiti / punaH anantaramityarthaH // 37 // 38 // mameti / satyasya dharmasya abhiprAya rahasyam / avijJAya mama mAtuH atula mityAzayenAha RSiNetyAdi // 30 // avAptaH sumahAn vadhaH ityanena prANAnapi parityajya pitRvAkyaM paripAlanIyam, kimuta kiyatkAlavanavAsamAtreNetyAzayaH d // 31 // parazunA svayaM kRttetisvahastenaiva chinnetyarthaH // 32 // etairiti / aklIva kAtaryarahitam // 33 // 34 // neti / apUrva pUranAcaritam, pratikUlaM pUrvAcAra // 8 // paviruddhama, utArthasyaivAnvayamakhena pratipAdana pUrvariti / Abhipreta: anggiikRtH||35|| tadetaditi / tattasmAtkAraNAta / kAya kataSpatyUna mAtamavAsanA karaNa kriyate nAnyathA akRtyaM na kriyata ityarthana kadhinAma hIyata iti mAtrAdeH kicidaduHkhotpAdanAditi zeSaH // 5 // tAmiti / lakSmaNaM punarabavIditi alpunaHzabda AnantaryavAcI // 37 // 38 // mama mAturiti / tvaduHkhaM mama mAturduHkhamapi jAnAmyeva, athApi mayA tu satyasya zamasya ca AbhiprAyaM rahasyam jJAtvA / For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mahadduHkhaM jAyata itizeSaH / dharmarahasyaM jAnannapi tvaM kimarthamevaM vadasItibhAvaH // 39 // dharmatattvamAha dharmoM hIti / loke puruSArtheSu dharmaH paramaH prAtha mikaH pradhAnabhUtaH / tataH kimityatrAha dharme satyaM pratiSThitamiti / dharmaikaparyavasAyi satyamityarthaH / uttamaM mAtRvacanApekSayA utkRSTam / etat pitRvacanaM ca dharmasaMzritaM dharmaikaphalakam // 40 // evaM satyavacanaM pitRvacanakaraNaM ca dvayamapi dharmanimittamityuktam / tatra satyasya karttavyatvamAha-saMzrutyeti dharmoM hi paramo loke dharme satyaM pratiSThitam / dharmasaMzritametacca piturvacanamuttamam // 40 // saMzrutya ca piturvAkyaM mAturvA brAhrANasya vA / na karttavyaM vRthA vIra dharmamAzritya tiSThatA // 41 // sohaM na zakSyAmi piturniyogamati vartitum / piturhi vacanAdvIra kaikeyyA'haM pracoditaH // 42 // tadenAM visRjAnArthI kSatradharmAzritAM matim / dharmamAzraya mANyaM madiranugamyatAm // 43 // tamevamuktvA sauhArdAdabhrAtaraM lakSmaNAgrajaH / uvAca bhUyaH kausalyAM prAJjaliH zirasA nataH // 44 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dharmamAzritya tiSThatA dharmarUpaphalamicchatA // 41 // pitRvacanakaraNasya karttavyatvamAha-sohamiti / pratijJAtavAnahamityarthaH / niyogam AjJAm / pitR vacanatvAbhAvaM pariharati piturhati / pitRvacanakaraNaM satyaM ca ekaikameva dharmamUlaM kAryam kiMpunarmilitamiti bhAvaH // 42 // evaM satyarahasyamuktvA zamasya tattvamAha taditi / anAryo duSTAm pitaramapi hatvA rAjyaM kuryAmityevaMrUpAm / kSatradharmAzritAM kevalazUradharmAzritAm / raudrazAThyasahita kSatra dharmAzritAmitivArthaH / kSatradharmasya tathAtvaM pratipAditaM mahAbhArate rAjadharme - " kSatradharmo mahAraudraH zaThakRtya iti smRtaH " iti / tAdRzIM matiM visRja yuSmadduHkhahetutvepi satye pravartyate / yuSmAbhiH satyAdeH rahasyamavijJAya vidyata ityarthaH / athavA mayi snehAtsatyasya zamasya ca abhiprAyaM tattvam abhijJAya tvad duHkhaM tvayoktaM duHkhavyaJjakavAkyam mama mAtuH mahadduHkhaM dustaraduHkhanimittaM bhavati, atastvayA evaM na vaktavyamitivArthaH // 39 // dharmohi / dharmaH paramaH sarvapuruSArtheSu uttamaH / dharme satyaM pratiSThitaM prazastaM kAraNam / etaduttamaM pradhAnam / ahaM piturvacanaM dharmasaMsthitaM yathA tathA kariSye pratijAne ca // 40 // pitRvAkyakaraNasya mayA pratizrutatvAnna laGghanIyamityAha-saMzrutyati // 41 // 42 // taditi / anAryAm azubhAm / pitaramapi hatvA rAjyaM kariSyAmItilakSaNAM buddhiM pitRvAkyAkaraNe kaparAm madbuddhiH pitRvAkyakaraNaikaparA, anugamyatAmanuvartyatAm // 43 // 44 // For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 86 // bA.ga. kintu dharmamapyAzraya, mA taikSNyam / itaH paramapi kraurya mAzraya / madbuddhiH mama buddhiH / anugamyatAm anuvartyatAm / lokAyatavatkevalanItirnAzrayaNIyA the kintu dharmamAzritA nItirityarthaH / asmin hi zAstre dharmasthApanamucyate, sthApanaM ca dharmamantareNa kevalanItirevArthasAdhanamiti lokAyatamatanirAsena anumanyasva mAM devi gamiSyantamito vanam / zApitAsi mama prANaiH kuru svastyayanAni me // 45 // tIrNapratijJazca vanAta punareSyAmyahaM purIm / yayAtiriva rAjarSiH purA hitvA punardivam // 46 // zokaH sandhAryatAM mAtarhRdaye sAdhu mA zucaH / vanavAsAdihaipyAmi punaH kRtvA piturvacaH // 47 // tvayA mayA ca vaidehyA lakSmaNena sumitrayA / pitu niyoge sthAtavyameSa dharmaH sanAtanaH // 48 // amba saMhRtya sambhArAn duHkhaM hRdi nigRhya ca / vanavAsakRtA tam // 49 // etadvacastasya nizamya mAtA sudharmyamavyagramavikvaM ca / mRteva saMjJAM pratilabhya devI samIkSya rAmaM punarityuvAca // 50 // yathaiva te putra pitA tathAhaM guruH svadharmeNa suhRttayA ca / na tvAnujAnAmi na mAM vihAya suduHkhitAmarhasi gantumevam // 51 // pravarttanam / tena tatratatra lakSmaNamukhena lokAyate pravartite upanyaste tannirAsena rAmeNa dharmaH sthApyata iti rahasyam // 43 45 // kiM te madvacanaM na karttavyamityAzaGkaya prathamapravRttapitRvacanakaraNAnantaraM kriyata ityAha-tIrNapratijJa iti / yayAtiH svargAta bhraSTaH punaH svarga gata iti mahAbhArate prati ddham // 46 // 47 // na kevalaM mamaivAyaM bhAraH kintu guSmAkamapItyAha tvayetyAdikena // 48 // amyeti / sambhArAn pUjAdravyANi // 49 // etaditi / avyagram anAkulam / " vyayo vyAsakta AkulaH" ityamaraH / avivam avilam dRDhanizcayapratipAdakamityarthaH / mRteya mUrcchiteti yAvat // 50 // yatheti / suhRttayA sraMhena / evaM suduHkhitAmiti sambandhaH // 51 // zApitAsi zapathaM prApitAsi, gamananirodhaM mAnurviti zeSaH // 4 // tIti / purA diyA puna vargAt patitaH punarbhUmiM hitvA divaM gato yathA ||46||jaa tvayeti / pituH rAjJo dazarathasya // 48 // ambeti ! sambhArAt abhiSekasambhArAna, saMhatya visRjya niyanivArya, banavAsakatA vanavAsAya nizcitA // 49 // etaditi / dharmyam avyayam dhairyayuktam / avivam akAtaram / mRteva mUcchiteva // 50 // yatheti / svadharmeNa poSaNAdinA, suhattayA zarIrasambandhena ca // 51 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [21 // 86 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nanUktaM rAjaniyogastvayApyanuvartanIya iti tatrAha kimiti / lokena paralokena / svadhayA pitRlokaprAptisiddhayA kiM prayojanamityarthaH / amRtena svarga lokaprAptisiddhenAmRtena kiM prayojanam ? kRtsrAdapi jIvalokAt AnandahetubhUta mahaloM kA dhuparitanalokAntarvartijIva varNAt, sannihitAditizeSaH // 52 // evaM mAtRkAruNyepi dharma eva sthiro'bhUdityAha - narairiti / nrairgjgraahibhiH| ulkAbhiH sAdhanaiH apohyanAnaH nivAryamANopi / adhyAnaM mArgam / anu kiM jIviteneha vinA tvayA me lokena vA kiM svadhayA'mRtena / zreyo muhUrtta tava sannidhAnaM mameha kRtsnAdapi jIva lokAt // 52 // narairivolkAbhirapodyamAno mahAgajo'dhvAnamanupraviSTaH / bhUyaH prajajvAla vilApamenaM nizamya rAmaH karuNaM jananyAH // 53 // sa mAtaraM caiva visaMjJakalpAmArtta ca saumitrimabhiprataptam / dharme sthito dharmyamuvAca vAkyaM yathA sa evArhati tatra vaktum // 54 // ahaM hi te lakSmaNa nityameva jAnAmi bhakti ca parAkramaM c| mama tvabhiprAyamasannirIkSya mAtrA sahAbhyardasi mAM suduHkham // 55 // dharmArthakAmAH kila tAta loke samIkSitA dharmaphalI dayeSu / te tatra sarve syurasaMzayaM me bhAryeva vazyAbhimatA suputrA // 56 // praviSTo mahAgaja iva mAtrAdivAkyena vAryamANopi dharmamanupraviSTo rAmaH bhUyaH prajajvAla saMkhdho'bhUt, svamArga eva sthito bhUdityarthaH / atra narairityupa mAnagatabahuvacanena punaH saumitriNApi tathaivoktamiti gamyate / ataeva mAtaraM saumitriM ceti vakSyate // 53 // sa iti / tatra tasmindharmasaGkaTe / atikRcchrA sthAyAm etAdRzadha meM kaniSNAta puruSAntarasyAbhAvAt sa evAItIti vAlmIkiH stauti // 54 // ahamiti | abhyasi vyathayasi // 55 // dharmo hi kimiti / tvayA vinA iha loke kiM jIvitena prANadhAraNena, lokena itarabandhujanena ca ? svadhyA pitRlokamA tisiddhayA sudhayeti pAThe devabhogyena vastunA c| amRtena apunarbhavena ca kiM prayojanam ? kRtsnAjIvalokAdapi sarvalokasthita jIvalokasAnnidhyAdapi muhUrtamapi tava sannidhAnaM zreya ityarthaH // 52 // narairiti / rAtrau ulkAbhiH alAteH apohyamAnaH utsAryamANaH gajaH dhvAntam abhipraviSTo bhUtvA bhItyA yathA bRMhitaiH prajajvAla tpto'bhuut| evaM svajananyAH vilApaM nizamya | abhyadhikaM prajajvAla // 53 // sa iti / tatra dharmasaGkaTe / rAmaH yathovAca tathA vaktuM sa evAIti vipyapi lokeSu na kopIti RSiH stA~ti // 54 // ahamiti / abhiprAyaM dharmaikaniSThArUpam / abhpadesi khinnosi vyathayasIti vA // 55 // dharmasya sarvapuruSArthamUlatvAdekasyaiva dharmasyAnuSThAne dharmArthakAmAnAM phalaprAptirbhaviSyatItyabhisandhA For Private And Personal Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie TI.a.kAM. pA.rA.bha. paramo loke' ityAdinA pUrva saGkaheNoktaM prapaJcayati-dharmeti / tAteti sAntvasambodhane / kileti prasiddhau / loka iti mokSavyAvRttiH / dharmaphalodayeSu nedharmasya phalabhUtAnAM sokhyAnAmudayeSu prAptiSu / samIkSitAH upAyatvena nizcitAH ye dharmArthakAmAH te sarve tatra dharma syuH / dharma evAnuSThite saukhyAti zayapradA nasvabhAvAH sarve puruSArthAH siddhayantIti bhAvaH / avArthe me asaMzayaM saMzayo nAsti / arthAbhAve'vyayIbhAvaH / uktArthe dRssttaantmaah-bhaayeN| yasmiMstu sarve syurasanniviSTAdharmo yataH syAttadupakrameta / deSyo bhavatyarthaparo hi loke kAmAtmatA khalvapi na prazastA // 57 // tyAdi / yathA bhAryA vazyA anukUlA satI dharma janayati, abhimatA priyA kAmam,suputrA satI artham / sulakSaNasulagnaprabhavaputre jAte hi piturAH siddhya KAntIti tathA sarvapuruSArthAnAM dharma evaM nidAnam / tathAhi dho hi dhamaheturarthahetuH kAmyamAnasrakcandanavanitAdihetuzca, ato dharma eva samAzrayaNIya iti bhaavH| yadvA loke dharmAdayaH phalasAdhanatvena samIkSitAH zAstrAdibhikhagatAste sarve tatra phalodayeSu syuH samarthAH syuH / me azaMsayaM mayA nizcitamityarthaH / yathA uktaguNaviziSTA bhAryA phalasAdhanaM tatheti / asmin pakSe adhyAhArAdikkezo nAsti uttarazlokAnurUpyaM ca // 56 // evaM dhrmaa| dInAM phalasAdhanatvaM nirNItam teSvavizeSAdanyatamasyAzrayaNIyatve prApte Ai-yasminniti / yasmin karmaNi AzrIyamANe / sarve arthAyalaMpaH asanni viSTAHna pravizanti, na sambhavantIti yAvat / kintu yato dharmaH yasmAddharma eva syAttadArabheta / athavA yasmin karmaNi sarva dharmArthakAmAH asaMniviSTAH syuH avidyamAnA bhaveyuH tat karma nopakrameta / yataH yasmAtkarmaNaH dharmaH syAt tadupakrameta / prathamayojanAyAmarthakAmayoH saMnineze ko doSa ityatrAha dveSya iti / tasmAdarthakAmo parityajya kevaladharmaparo bhavedityarthaH // 27 // yAha-dharmeti / dharmaphalodayeSu dharmaphalabhUtAnAM saukhyAnAmudayeSu prAptiSu ye dharmArthakAmAH samIkSitAH khalu kAraNatvena sabhyaga dRSTAH khalu / manvAdibhiriti zeSaH / te sarve dharmArthakAmAH taba tasminneva dharma asaMzayaM syuH trayopyanuSThitA bhaveyuriti me matamiti / atra dRSTAntaH-bhAyati / ekaiva bhAyoM pUrvakRtapuNyena labdhA bhartu zyA anukalA dharma janayati, abhimatA bhiyA kAmaM janayati, suputrA satI artha smpaadyti||56|| yasminniti / yAsmin karmaNi sarva dharmArthakAmAH asnnivissttaaH| syuH avidyamAnA bhaveyuH tatkarma nopakrameta / yataH yasmAta karmaNaH dharmaH syAda taduSakrameta " arthazAstrAnu balabaddharmazAstramiti sthitiH" iti smaraNAt / kuta // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir yato dharma evaM kartavyaH ata Aha-gururiti / guruH dhanurvedanItizAstrAdyupadezAt / yadivetyekanipAto vAtheM / apicativat / dharma satyapratijJatvarUpa mavekSya tatparipAlanAyetyarthaH / yatkArya vyAdizet niyuJjIta tatkarma anRzaMsavRttiH ko na kuryAt, yo na karoti sa kevalaM nRzaMsa itibhAvaH // 58 // sa iti / soham anRzaMso'haM / pituH pratijJA varadAnahetukabharatAbhiSekamadvivAsanarUpAMpratijJAmakartuM na shkromi|avshyN kuryAmityarthaH / tatra hetumAha sa guruzca rAjA ca pitA ca vRddhaH krodhAt praharSAda yadi vApi kAmAt / yadyAdizet kAryamavekSya dharma kastaM na kuryAdanRzaMsavRttiH // 58 // sa vai na zaknomi pituH pratijJAbhimAmakartuM sakalAM yathAvat / sa hyAvayostAta gururniyoge devyAzca bhartAsa gatiHsa dhrmH|| 59 // tasmin punarjIvati dharmarAje vizeSataH sve pathi vartamAne / devI mayA sArddhamito'pagacchet kathaMsvidanyA vidhaveva nArI // 6 // sA mA'numanyasva vanaM vajantaM kuruSva naH svastyayanAni devi| yathA samApte punarAvajeyaM yathA hi satyena punryyaatiH||6|| hiiti| AvayoH mama bharatasya cetyarthaH / niyoge guruH prabhurityarthaH / devyAH kausalyAyAH / tathA ca devyApi tadvacanaM nAtikramaNIyamiti bhAvaH / dharmaH alaukikazreyassAdhanam // 59 // devyAzcetyasyAzayamuhATayati-tasminniti / dharmarAje dharmapravartake / vizeSataH pUrvarAjApekSayA viziSya / sve pathi svAsAdhAraNe pathi dharmamArge / vartamAne svamaryAdAnatilavinItyarthaH / tasmin gatibhUte bhartari jIvati devI kRtAbhiSekA mahiSI, sahadharmacA riNIti yAvat / mayA putreNa saha / anyeva yA kAcit strIva / kathaMsvit kathaM vA vanam apagacchet, abhartRkAyA eva putreNa saha vanagamanamucitamiti |bhAvaH // 60 / / seti / sA jIvadbhartRkA kham / mA mAm / anumanyasva anujAnIhi / itaHpUrva vanagamanaM prati sItAbhiprAyasyAparijJAtatvAta "dIptamani maraNyaM vA yadi rAmaH pravekSyati / praviSTaM tatra mAM devi tvaM pUrvamupadhAraya / " ityuktyA lakSmaNAbhiprAyasya jJAtatvAcca naH ityetadAvayorityasminnarthe ityata Aha deSya iti / arthaparaH kavalArthaparaH / kAmAtmatA kevalakAmaparatA // 57 // gururiti / gurutvaM dhanurvedAyupadezAt // 58 // sa iti / imAM sakalA saMpUrNAm akartuM na zaknomi niyoge prabhuriti zeSaH / mAtuH svena saha gamananiSedhAyAha devyAti / bhartRtvAtsa evAsthA gatiH, na tu putraH / sagatiH sadharma iti / pAThe-tena sagatiH samAnagatireSA / sahi tacchandasya buddhisthaparAmarzakatvAttena sahavAsa evAsyA dharmaH, na tu mayA saha bAsa ityarthaH // 59 // 60 // seti / For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. DI.a.kA. varttate / "asmado dvayozva" itidvivacane bahuvacanAdezAdevaM vyAkhyAtam / evaJca sati "anujJAtazca bhavatA pUrvameva yadasmyaham " itivakSyamANalakSmaNa 88 // vacanaM copapadyate / svastyayanAni zobhanaprAptiprArthanAni / samApte caturdazavarSAcaraNIye vrate samApte / yathA punarAgaccheSaM tathA svastyayanAni kuruSa / sa0 21 punarAgamane nidarzanamAha yatheti / svargAzyuto yayAtiH yathA satyena satyavacanena / aSTakAdidauhitrokta satyavacanena punaH svargamagacchattathetyarthaH / yazo hyahaM kevalarAjya kAraNAnna pRSThataH kartumalaM mahodayam / adIrghakAle na tu devi jIvite vRNe'varAmadya mahI madharmataH // 62 // prasAdayannaravRSabhaH svamAtaraM parAkramAjjigamiSureva daNDakAn / athAnujaM bhRzamanuzAsya darzanaM cakAra tAM hRdi jananIM pradakSiNam // 63 // ityArSe zrIrAmAyaNe Adi : zrImadayodhyAkANDe ekaviMzaH sargaH // 21 // tathoktaM mahAbhArate - "AtiSThasva rathaM rAjan vikramasva vihAyasam / vayamapyatra yAsyAmo yatra loko bhaviSyati // ityAdinA // 61 // yaza iti / kevala rAjyakAraNAt dharmavirahita rAjyahetoH / mahodayaM mahAphalam yazaH pRSThataH kartum upekSitumahaM nAlaM na samarthosmi / kiJca adIrghakAle caJcale / jIvite prANadhAraNe / nimittasaptamIyam / taDidvacaJcalajIvitanimittam avarAM tucchaprayojanabhUtAM mahIm apamatA na vRNe na svIkaromi // 62 // prasAdayanniti / parAkramAt ' rAma tasmAditaH zIghraM vanaM gantuM tvamarhasi ' ityukta ke keyiiprernnaat| anujaM darzanaM svamatam anuzAsya pradazyetyarthaH / zAsirdvikarmakaH / hRdi pradakSiNaM cakAra, pradakSiNaM kartu saGkalpitavAnityarthaH / lokaprasiddhAstrayaH puruSArthAH, teSu sarvamUlatvAditarayoH sApAyatvAcca dharma evAzrayaNIya iti sthApitaM bhavati // 63 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekaviMzaH sargaH // 21 // samApte caturdazavarSAcaraNIyate samApta ityarthaH // 61 // yaza iti / kevalarAjyakAraNAt dharmavirahitarAjyahetoH / mahodayaM mahAphalam / yazaH prAptarAjyaM tyaktvA pitRvAkyaparipAlanaM kRtavAnityevaMrUpaM yazaH / pRSThataH kartu tiraskartum, nAlaM na zaknomi / jIvite adIrghakAle sati avarAM tucchAM mahIm arthato na vRNa iti sambandhaH / / 62 / / prasAdayanniti / parAkramAta "rAma tasmAditaHzIghraM vanaM gantuM tvamarhasi " ityukta kaikeyIpreraNAt / anujaM darzanaM svamataM, dharmarahasyamityarthaH / anuzAsya upadizya tAM jananIM pradakSiNaM kRtvA hRdi gantuM manazcakAretyarthaH // 63 // iti zrImahe 0 zrIrAmAyaNatattva0 ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekaviMzaH sargaH // 21 // // 88 // satya0-parAkramAt lopanimittA mI zIryamAzritya / darzanaM dharmarahasyam / hRdi vyApan pradakSiNaM cakAra / yahA parAkramAt parasyAH zatrutAyAH sapatnyAH akramAt jyeSThe satyapi kaniSThasya rAjya dApanaprayatnarUpAn // 63 // 1 For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir atha rAmaH saumitraH kaikeyIviSayaM roSamupazamayati-athetyAdizcokadvayamekaM vAkyam / savizeSamantaraGgajanApekSayA sAtizayam / amarSitaM prAptAsahanam / roSavisphAritekSaNaM krodhavistAritanayanam / AsAdya abhimukhIkRtya / suhattvAdivizeSaNaM kopepyanupekSaNIyatvAya / sattvaM sarvaviSayakaM svaM balam / / dhiryeNa dhArayan aprakaTayan / AtmavAna prazastamanAH, vazyamanaska ityrthH|| 1 // 2 // nigRhyetyupakaptamiti ca zlokadvayamekAnvayam / roSa pitrAdi viSa atha taM vyathayA dInaM savizeSamamarSitam / zvasantamiva nAgendraM roSavisphAritekSaNam // 1 // AsAdya rAmaH saumitriM suhRdaM bhrAtaraM priyam / uvAcedaM sa dhairyeNa dhArayan sattvamAtmavAn // 2 // nigRhya roSa zokaM ca dhairyamAzritya kevalam / avamAnaM nirasyemaM gRhItvA harSamuttamam // 3 // upaklaptaM hi yatkiJcidabhiSekArthamadya me| sarva visarjaya kSipraM kuru kArya niratyayam // 4 // saumitre yo'bhiSekArthe mama smbhaarsmbhrmH| abhiSekanivRttyarthe so'stu sambhAra sambhramaH // 5 // yasyA madabhiSekArthe mAnasaM paritapyate / mAtA me sA yathA na syAt savizaGkA tathA kuru||6|| yam / zokaM madviSayam / ropazokayonigrahe hetumAha dhairyamAzrityeti / kevalamiti dhairyanarantaryamucyate / avamAnam aarbdhaabhissektyaagpuurvkvngmnm|| nirasya nijadaurbalyakRtatvAbhAvAnivArya / uttamaM harSa satyaparipAlanena pitaraMtArayiSyAma iti buddhijanyam / me'bhiSekArthamupakaptaM sampAditaM yatkiJcidala kArAdikaM tatsarve visrjy| niratyayaM nirapAyaM, satyaparipAlanopayuktaM / kArya valkaladhAraNAdikaM kuru ||3||4||saumitr iti / sambhArasambhramaH sambhArasampA danaviSayotsAhaH / abhiSekanivRttyarthe abhiSekanivRttirUpavanavAsArthe / sa sambhArasambhramo'stu vanavAsocitasAdhanasampAdanaviSayo bhvtvityrthH||5|| yasyA iti / madabhiSekArthe madabhiSekaprayojanatipaye / mAtA kaikeyI savizaGkA lakSmaNena sammanya rAjyaM punaH kiM rAmo ahiSyatIti zaGkAvatI // 6 // ametyAdizlokadvayamekaM vAkyam / savizeSama sAtizayama, visphAritama AsAdya abhimukhIbhUya dhairyaNa hetunA satvaM cittAvikRtim dhArayantravAca // 1 // 2 // nigRhyetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / avamAnaM pitRnimittaM jAtam / upakRtaM saMbhRtam, niratyayaM nAzarahitam, nirvighnamiti yAvat / kArya vanavAsopayuktavalkalAdyA nayanarUpaM kuvityuvAcetipUrveNa sambandhaH // 3 // 4 // saumitra iti / saMbhArasambhramaH saMbhArasaMpAdanotsavaH / abhiSekanivRtyartha-abhiSekanivRttiH arthaH prayojanaM yasya | sa tathoktaH tasmin / sambhArasamnamo'stu banavAsocitasAdhanasampAdanaviSayo bhvtvityrthH||5|| yasyA iti / madabhiSekArthe madabhiSekanivRttinimittaM, mAnasaM| For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. patasyAH kekeyyAH / zaGkAmayaM zaGkArUpam / svArtha mayada / prAcurye vA // 7 // neti / mAtRNAM piturvA viSaye kadAcana kRtaM buddhipUrvamapi vipriyaMTI .a.kA. // 8 // vana smarAmi / abuddham abuddhipUrvakamapi vipriyaM na smarAmi // 8 // satya iti / satyaH satyavacanaH / satyAbhisandhaH satyapratijJaH / satyaparAkramaH sa. 22 amoghpraakrmH| paralokabhayAt paralokasambandhibhayahetoH, paralokahAneritiyAvat / nirbhayo'stu pratiSThitasatyatAditi bhAvaH // 9 // tasyeti / tasya tasyAH zaGkAmayaM duHkhaM muhUrtamapi notsahe / manasi pratisaJjAtaM saumitre'hamupekSitum // 7 // na buddhipUrva nAbuddhaM smarAmIha kadAcana / mAtRNAM vA piturvAhaM kRtamalpaM ca vipriyam // 8 // satyaH satyAbhisandhazca nityaM satyaparA kramaH / paralokabhayAdIto nirbhayo'stu pitA mama // 9 // tasyApi hi bhavedasmin karmaNyapratisaMhRte / satyaM neti manastApastasya tApastapecca mAm // 10 // abhiSekavidhAnaM tu tasmAt saMhRtya lkssmnn| anvagevAhamicchAmi vanaM gantumitaH punH||17|| dazarathasyApi / asminnabhiSekakarmaNi / apratisaMhRte anivartite sti| satyaM neti mama varadAnaviSayasatyaM neti manastApo bhaveta, tasya tApaH mA~, tapet tApayedityarthaH // 10 // abhiSeketi / anvaka anupadameva / "anvaganvakSamanugenupadam" ityamaraH / itaH asmAnagarAt // 11 // paritapyate, sA me mAtA kausalyA yathA cet savizaGkA na syAt tathA kuru / pitRvAkyaparipAlanasya rAmakartavyasya alpakAlasAdhyatvAt tadvipaye tvayA na viSe dhattavyamityupadezenetyarthaH / yadvA yasyA iti me mAtA kaikeyIti pArthaH / spaSTamanyat // 6 // kuta ityata Aha-tasyA iti / tasyAH manasi pratisanAtaM zaGkAmayaM zaGkA rUpaM duHkham upekSituM notsahe // 7 // na buddhIti / mAtRNAM piturvA buddhipUrvam abuddham abuddhipUrva vA alpamapi viniyam kadAcana kadAcidapi na kRtaM nasmarAmi ceti / sambandhaH // 8 // satya iti / satyaH styvishissttH| satyAbhisandhaH baradAnaviSaye styprtijnyH| paralokabhayAt paralokamayahetorasatyAt // 9 // tasyeti / tasmin karmaNi apratisaMhate anivrtite| satyaM neti asmadvacanaM satyaM bhaviSyati vAnaveti tasyApi manastApo bhavet tasya dazarathaspa tApo mAM tapet tApayet // 10 // abhisseketi| 89 // satya-tasyAH kausalyAyAH / manasi pratisAtaM zaGkAmaya jIvanpunarAgamiSpati navati zaGkAmakam / duHkham udIkSituma upekSitum // 7 // paralokamayAdItaH paralokamapam pAtapati prApaSatIti para VlokamayAt pApaM tasmAdrItaH // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org abhiSecayitA / luT // 12 // mayIti | spaSTam // 13 // buddhiriti / yena mayA ithaM buddhiH vanavAsabuddhiH / praNItA zikSitA / manazca susamAhitaM sthirIkRtam / taM mAM saMkkeSTuM kezayituM nAhami, ataH pratrajiSyAmi mAciraM mAstu vilambaH || 14 || pUrvasarge dharmo'stItyuktam, adhunA prasaGgAddharmAtiriktaM devaM kiJcidasti phalapradamiti darzayan asmatpravAse na kaikeyInimittam, ataH sA na ninditavyetyAha-kRtAnta ityAdinA / kRtAntaH daivam / "kRtAnto yamasiddhAntadevA mama pravAjanAdadya kRtakRtyA nRpAtmajA / sutaM bharatamavyagramabhiSecayitA tataH // 12 // mayi cIrAjinadhare jaTAmaNDaladhAriNi / gate'raNyaM ca kaikeyyA bhaviSyati manassukham // 13 // buddhiH praNItA yeneyaM manazca susamA hitam / taM tu nArhAmi saMkteSTaM pravajiSyAmi mAciram // 14 // kRtAntastveva saumitre draSTavyo matpravAsane / rAjyasya ca vitIrNasya punareva nivartane // 15 // kaikeyyAH pratipattirhi kathaM syAnmama pIDane / yadi bhAvo na devo'yaM kRtAntavihito bhavet // 16 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kuzalakarmasu " iti nighaNTuH / daivaM ca prAktanAdRSTamityeke / Izvara evetyAcAryAH / draSTavyaH kAraNatveneti zeSaH / vitIrNasya dattasya // 15 // kRtAnta evatyeva kAravyavacchedyamAha- kaikeyyA iti / devaH devIsambandhI kaikeyIsambandhI / ayaM bhAvaH ayamabhiprAyaH / kRtAntavihito yadi na bhavet tadA mama pIDane anvageva anupadaM zIghrameva // 11 // mameti / ayyamam amyAkulam // 12 // 13 // buddhiriti / yena mantharAdijanena / iyaM buddhiH abhiSekatyAgAdhyavasAyaH / praNItA pravartitA / tasmin manazca susamAhitaM sthirIkRtam / taM janamapi / saMkSTuM klezapitum / nArhAmi na zaknomi / kiMpunaH pitarau / ataH pravajiSyAmItyarthaH yadvA buddhiriti, yena pitrA iyaM buddhiH praNItA ayamabhiSekatyAgAdhyavasAyaH pravRttaH pituranugrahAdeva tadIyasatyaparipAlanArtham abhiSekatyAgalakSaNAdhyava sAyaH pravRtta iti bhAvaH / manazva susamAhitam yasya zikSopadezAbhyAM manasaH sauguNyaM jAtamityarthaH / taM tathAvidhaM pitaraM saMkTuM satyapAzena saMkkezayituM nAhami mAciraM zIghraM matrajiSyAmi // 14 // evaM pavAsaM nizcitya tatra kaikeyyA nimittatvazaGkayA kruddhasya lakSmaNasya krodhanivRttaye Aha- kRtAnta iti / kRtAntaH devameva 7) matpravAsane draSTavyaH, kAraNatveneti zeSaH / vitIrNasya prAptasya rAjyasya // 15 // kRtAntastvevetyavadhAraNAMzamAha- kaikeyyA iti / kRtAntavihinaH kRtaH anto yeneti vyutpattyA kRtAntazabdena kAlaH / tena vihitaH bhAvaH abhiprAyaH na bhavedyadi mama pIDane kaikeyyAH pravRttiH adhyavasAyaH kathaM syAditi yojanA // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir - vA.rA.bha. kaikeyyAHpratipattiH buddhiH kathaM syAt / pIDanamiti lakSmaNabaddhayA // 16 // rAmAnu-kaikeyA iti / kRtAntavihitaH kRtaH anto yeneti vyutpattyA kRtAntazabdena kAlarI .lA ucyate / tena vihitaH kAlacAdita ityrthH| ayaM bhAvaH ayamabhiprAyaH / devaH devasambandhI na bhavedyadi mama pIDane kaikeyyAH pratipattiH kathaM syAditi yojnaa||16|| jAnAsIti / he saumya! mAtRSu me antaraM bhedaH "antaramavakAzAvadhiparidhAnAntardibhedatAdarthe " iti nighnnttuH| yathA na bhUtapUrva tathA jAnAsi / tasyA api kaikeyyA jAnAsi hi yathA saumya na mAtRpu mamAntaram / bhUtapUrva vizeSo vA tasyA mayi sute'pi vA // 17 // sobhiSeka nivRttyarthaH pravAsArthezca durvcaiH| ugrairvAkyairahaM tasyA nAnyadaivAtsamarthaye // 18 // kathaM prakRtisaMpannA rAjaputrI tathAguNA / brUyAt sA prAkRteva strI matpIDAM bhartRsannidhau // 19 // yadacintyaM tu tadaivaM bhUteSvapi na hanyate / vyaktaM mayi ca tasyAM ca patito hi viparyayaH // 20 // api / mayi vA sute bharate vA vizeSo yathA na bhUtapUrvaH tathA jAnAsi hi // 17 // sa iti / so'ham evamanubhUtatadvAtsalyo'ham / vAkpairiti heto tRtiiyaa| devAdanyat buddhibhedakAraNaM na samarthaye na nizcinAmi // 18 // kathamiti / prakRtiH saadhusvbhaavH| "prakRtiH paJcabhUteSu svabhAve mUla KIkAraNa " iti nighaNTuH / prakRtisampannA saadhusvbhaavsmpnnaa| rAjaputrI mhaakulprsuutaa| tathAguNA puurvaanubhuutdyaadisdgunnaa| sA kaikayI prAkRtava strI duSprakRtikA duSkulA guNalezazUnyA kSudrA strIva / bhartRsannidhau na tu yasya kasyacit sannidhau, natu dUtyAdimukhena / matpIDAM mama niravadhikaleha pAtrasya pIDA, na tvapriyamAtraM kathaM brUyAt vyaktaM vadet natu sUcayeta, tasmAdevamevAtra kAraNamiti // 19 // yaditi / yadacintyam acintyaprabhAvaM devN| pAtadeva sarveSyapi bhUteSu na hanyate sarvatrApyapratihataphalapradAnasvabhAvaM vartate vyaktam atra saMzayo nAsti / ataeva hi mayi tasyAMca viparyayaH parItyam / / devakAraNakameva kaikeyyA bhAvavaiparItyamityatra tasyAH sahajabhAvaM smArayati jAnAsIti / he saumya ! mAtRSu mama antaraM vaiSamyaM yathA na bhUtapUrvam tasyAH kaikeyyAH sute bharate mayi ca vizeSaH vaiSamyaM yathA na bhUtapUrva tathA jAnAsi kim ?ato daivakRtaM vaiSamyamiti nizcaya iti bhAvaH // 17 // ayameva mama nizcaya ityAha sa iti / so'hamabhiSekanivRtiprayojanairvAkyaizca tasyA evaM pravartane devAdanyanna kizcidapi samarthaye kAraNatayA nizcinomi // 18 // devametasyA bhAvabhedaheturityAha kmiti| prakRtisampannA na tu svabhAvadAruNA, tathAguNA patatkSaNAtprAganubhUtatAdRkparamakalyANaguNA ca bhataMsanidhI ca kathaM kuryAt ? yadi na devavihatA iti shessH| 17 // 19 // ida viSaye na kevalaM tasyA eva devavazatvam, mamApItyAha-yaditi / hi yasmAt yatkAryam acintyam Igvidhamiti cintayitumazakyam bhUteSu na hanyate / For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie mayi hastagatarAjyabhraMzarUpaH, tasyAM pUrvasthitavAtsalyApagamarUpaH / patitaH prAptaH // 20 // evaM prabalamapi devaM pauruSeNa nivartyatAmityavAha-ka iti| kriyata iti karma kAryam / phalarUpakAryato'nyatra yasya grahaNaM jJAnasAdhanam / na dRzyate kAryekAnumeyaM yasya svruupmityrthH| tena phalAtpUrvamajJAyamAnena devena / kaH pumAna yoddhamutsahate, kastaM nivArayituM samartha ityarthaH // 21 // nanu karmaNo'nyatretyuktaM kiM tatkarma tabAha-sukhaduHkhe iti / aba bhayazabdena kazca devena saumitre yoddhamutsahate pumAn / yasya na grahaNaM kiJcit karmaNo'nyatra dRzyate ||21||sukhduHkhe bhaya krodhau lAbhAlAbhau bhavAbhavau / yacca kiJcittathAbhUtaM nanu daivasya karma tat // 22 // RSayopyugratapaso devenAbhiprapI DitAH / utsRjya niyamAMstIvAna bhrazyante kAmamanyubhiH // 23 // asaGkalpitameveha yadakasmAt pravarttate / niva tyArambhamArabdhaM nanu devasya karma tat // 24 // KdzAntirucyate / bhavAbhavau utpattivinAzau / yacca kiJcittathAbhUtam acintyakAraNakaM loke dRzyate / tatsarva devasya karma kAryam nanu hItyarthaH // 22 // devaprAbalyameva draDhayati-RSaya iti / RSayaH vishvaamitraadyH| niyamAna vratopavAsAdIn / kAmamanyubhiriti vyaktibahutvAt bahuvacanam / bhrazyante,RSitvA diti shessH||23|| yacca kizcittathAbhUtamityetadvizadayati-asaGkalpitamiti / iha asmin loke / Arabdham upakAntam / Arambha kArya nivartya asaGka bhUtairjanaH anyathA na kriyate tadaivaM tu devakRtameva, ataH vyaktaM spaSTaM mayi tasyAM ca viparyayaH patitaH prAptaH mayi viparyayo hastagatarAjyabaMzarUpaH tasyA pUrvasthita KovAtsalyApagamarUpaH // 20 // nanu kathaM devasya prAbalyama, tatsatve vA kimmAnam ! ityatrAha-kazciditi / yasya devasya, grahaNaM jJAnasAdhanam karmaNaH kAryabhUtAt phalAt anyatra na dRzyate tena devena ko vA yoddhamutsahate tadeva ko vA nivArayituM zakta ityrthH| ayamarthaH-karmaNo'nyatra na dRzyata ityanena devasya nityAnumeyatayA yoddhamazakyatvAtprAvalyam / ata eva tatsatve anumAnaM pramANamityuktamiti // 21 // ato devameva prabalam, pauruSa kAkatAlIyamityAzayenAha sukhaduHkhe iti / bhavAbhavI bandhamokSI yacca kicita tathAbhUtam acintyakAraNakaM kAryamasti tatsarva devasya nanu karma kAryam // 22 // devamAvalyameva draDhayati-RSaya iti / RSayaH vizvAmitrAdayaH, niyamAna iTAna dRDhaniyamAna / vazyante abhibhUyante / kAmamanyubhiritibahuvacanaM vyaktibAhulyAt // 23 // idAnIM prArabdhasya lakSaNamAha-asaGkalpitamiti / iha asmina loke / Arabdham Arambham , upakrAntaM kArya nivartya asaGkalpitameva yatkAryam akasmAdRSTahetuM vinA pravartate tadevasya JNN For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir lpitam acintitameva yatkAryam akasmAt jhaTiti pravarttate tadevasya karma // 24 // upadezaphalamAha-etayetyAdizlokadvayena / tattvayA avAdhitayA etyaa| TI.a.kAM. // 21 // buddhyaa| AtmAnam antaHkaraNama / AtmanA svayameva upadezaM vintyrthH| saMstabhya nizcalIkratyAsthitasya me abhiSeke vyAhatepi paritApona vidyte| sa012 tasmAt tattvasyevarUpatvAt / anuvidhAya anusRtya / AbhiSecanikIm abhiSekaprayojanika kriyAm alaGkaraNAdi / pratisaMhAraya nivrty||25||26|| etayA tattvayA buddhayA sNstbhyaatmaanmaatmnaa| vyAhate'pyabhiSeke me paritApo na vidyate // 25 // tasmAdaparitApaH saMstvamapyanuvidhAya mAm / pratisaMhAraya kSipramAbhiSecanikI kriyAm // 26 // ebhireva ghaTaiH sarverabhiSecanasambhRtaiH / mama lakSmaNa tApasye vratasnAnaM bhaviSyati // 27 // athavA kiMmamaitena rAjadravyamatena tu / uddhRtaM me svayaM toyaM vratA dezaM kariSyati // 28 // mAca lakSmaNa santApaM kArkIlakSamyA vipryye| rAjyaM vA vanavAso vA vanavAso mhodyH||29|| ebhiriti / tApasye tApasayogye karmaNItyarthaH / abhiSecanasambhRtaiH abhiSecanAya sampAditaH // 27 // ghaTasthajalaiH tApasyavratasrAne kriyamANepi rAjya lipsayA snAnaM kRtavAniti kaikeyyAH zaGkA mAbhUditi snAnaM niSedhati-athaveti / rAjadravyamatena rAjadravyatvena sammatena / raajydrvymyenetipaatthe-raajyaarth| mnggldrvyprcurennetyrthH| vratAdezaM vrataniyamam ||28||maa ceti / rAjyaM vA vanavAso vA ubhAvapi tulyau / vicAryamANe vanavAsa eva mahodayaH mahAphala, karma kArya nanviti yojanA // 24 // upadiSTaM buddhiyogamupasaMharati-patayeti / tattvayA yathArthayA / AtmAnamantaHkaraNam / AtmanA saMstabhya svenaiva niyamya / yadi ItiSThasi tadA me abhiSeke vyAhatepi paritoSo na vidyate na bhavati // 25 // uktAnuvAdapUrvakaM tatkAlakartavya niyur3e-tasmAditi / tasmAdupadiSTavuddhiyogavalAda paritApassana tvamapi mAmanuvidhAya anusRtya / AbhiSecanikI kriyA tatprayojanikI kriyAm / alaGkArAdikarma kSipraM pratisaMhAraya // 26 // ebhiriti / tApasye tApasayogye karmaNi / abhiSecanasambhRtaiH ghaTAdisthajalaiH / vratanAnaM vratasaGkalpApekSitaM snAnaM bhaviSyati // 27 // nApaspatratasnAne kriyamANepi rAjyalipsayA snAna 5 // 11 // katavAniti kaikeyyAH zaGkA mAbhUditi snAnaM niSedhati-athaveti / rAjyadravyamayena rAjyAbhiSekasAdhanamaGgaladravyapracuraNetyarthaH / vratAdezaM vratAdhikAraM karial pyati // 28 // mA ceti / rAjyaM vA vanavAso veti rAjyaM yathAvatpAlanena dharmasAdhanamastu vanavAso vA tapassAdhanamastu, tathApi tayormadhye vizeSostItyAha vanavAso mahodayaH, prajAnAM kRtyAkRtyacintAdyAkSeparAhityena satataM tapaHpravRnisAdhanatvAt viziSya pitRvAkyaparipAlanaprayojanavattvAca mahodayaH mahAbhyudaya For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rAjyavyApArakezAbhAvAt apUrvadarzanasaukhyAceti bhAvaH // 29 // mahatA prabandhenoktaM saMgraheNa darzayati-neti / yavIyasI kaniSThA / kAniSThyaM mahiSItrayA pekSayA, na te'mbA madhyametyatra madhyamAtvaM srvraajptnypekssyaa| devAbhipannA devAviSTA / tathAprabhAvaM tAzaprabhAvayuktam, apratihataprabhAvamityarthaH // 30 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvAviMzaH sargaH // 22 // pUrva devasya prabalatvena rAjyaviparyaye na lakSmaNAsmina khalu karmavighne mAtA yviiysytishngkaayaa| daivAbhipannA hi vadatyaniSTaM jAnAsi daivaM ca tathAprabhAvam // 30 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dvAviMzaH sargaH // 22 // iti bruvati rAme tu lakSmaNo'dhazzirA muhuH / zrutvA madhyaM jagAmeva manasA duHkhaharSayoH // 1 // tadAtu badAbhRkuTI bhruvormadhye nararSabhaH / nizazvAsa mahAsarpo bilastha iva roSitaH // 2 // tasya duSprativIkSaM taddhRkuTIsahitaM tdaa| babhau kruddhasya siMhasya mukhasya sadRzaM mukham // 3 // agrahastaM vidhunvaMstu hastihastamivAtmanaH / tiryagUrva zarIre ca pAtayitvA zirodharAm // agrANA vIkSamANastu tiryag bhrAtaramabravIt // 4 // vana saMtApaH kAryaH / dharmasya sarvazreyassAdhanatvAt tanmUlabhUte pitRvacanakaraNasatye avazyaM kartavye mAtRvacanaM ca pazcAttanatvAtpazcAtpAlanIyamityetAvat sayuktikamupapAditam / tatra pauruSameva balaM balIyaH / devabalaM tu durbalAnusaraNIyam, dharmazvArthakAmavirodhena karttavya iti pUrvapakSaM pUrva saMgraheNa lakSmaNavAkye noktaM punastanmukhena prapaJcayan saMgraheNa siddhAntaM ca darzayati-itItyAdinA / rAme muhuH suvati sati, lakSmaNaH svAnabhyupagamabhUcanAyAdhazzirAssan zrutvA duHkhaharpayormadhyaM dharme sthiro'bhUditi harSe rAjyaM tyakSyatItiduHkhaM ca manasA jagAma na tu vAcA pratipAditavAn / ivazabdenAsthiratvamucyate / uttarakSaNe mAdhyasthyatyAgasya vakSyamANatvAt // 1 // tadeti / tuzabdena pUrvAvasthAto vilakSaNAvasthA mUcyate / dhruvormadhye lalATe dhukuTI kRtvetyrthH| bilasthaH petti| kAbilasthAnatu vlmiiksthH| tadAnIM ropAsambhavAt // 2 // tasyeti / duSprativIkSam abhimukhatayA durnirIkSaM tasya mukhm||3||krodhvikaarN darzayatisAdhanam // 29 // upadiSTaM paramaprayojanaM nigamayati-na lakSmaNeti / devAbhipannAH prArabdhaprastAH tvaM ca devaM yathAprabhAva jAnAsi, ato nAtizaGkanIyA // 30 // ke iti zrImahezvaratIrthaviracitAya zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvAviMzaH sargaH // 22 // iti yuvatIti / duHkhaharSayormadhya jagAma / jyeSThasya dharme dhairya dRSTvA kiSiprahRSTaH rAjyatyAgaM dRSTvA duHkhitazca, eSA duHkhaharSayormadhyagatiH // 1-3 // agrahastaM vidhunvaniti / evaM rAmeNa kSamApaNAya gRhIta satya-roSitaH anyena ko prASitaH / sarpanidarzanena zeSAtmakatAvizeSa kaviravagamayAmAsetyabaseyam // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA KAsa.23 bA.rA.bhU agrhstmityaadisaaiishlokH| agraM hastasya agrhstH| ekdeshsmaasH| pUrvAparAdivyatiriktasthalepi kacidasti / agraM cAsau hastazca agrahastaH 19"hastazabdo hastAvayave upacaryate" iti vAmanaH / zarIre urasi, adha ityarthaH / yadvA zirodharAm zarIre tiryagUrva cakArAdadhazca pAtayitvA krodhA tizayena vividha zirovidhUnanaM kRtvetyarthaH / agrAkSNA kaTAkSeNa tiryagvIkSamANassana abravIt // 4 // asthAna iti / dharmadoSaprasaGgena pitRvacanapari asthAne sambhramo yasya jAto vai sumahAnayam / dharmadoSaprasaGgena lokasyAnatizayA // 5 // kathaM hyetadasambhrAntastvadvidho vaktumarhati / yathA daivamazauNDIraM zauNDIra kSatriyarSabha // 6 // pAlanarUpadharmahAniprasatyA / lokasya anatizaGkayA atizaGkAparihArAya mayA'nanuSThite loko dharma tyajatIti zaGkAparihArAya cetyrthH| evaMvidhakArya dvayArtha yasya prasiddhasya te jAto'yaM sumahAn sambhramaH vanagamanatvarA, asthAne anavakAze ayukta ityarthaH / "avakAze sthitau sthAnam" ityamaraH // 5 // tathAtvamevopapAdayati-kathamityAdinA / he zauNDIra samartha ! devamapi nirAkarnu kSametyarthaH / kSatriyarSabha kSatriyazreSTa ! tvaM azoNDIra mazaram etat daivaM yathA samartha vadasi evamasambhrAntastvadvidhaH kathaM vaktumarhati ? na kathamapi / azUraH saMbhrAntaHkSatrabandhurevAsamartha devamanusartumarhatItyarthaH asthAna ityAdizlokadvayasyaivaM vArtha:-dharmahAniprasattyA lokasyAnAtizayA AnatiH pUjA, tadviSaye zaGkayA loko mAmadhArmiSTha iti na puujyeditishyetyrthH| yasya te ayuktaH sumahAn sambhramo bhrAntiH jAtaH dharmahAniloMkAnatyabhAvo vA sarvAtizAyinaste kiM kariSyatIti ssannityarthaH / tiryagUyamiti / zirodharI grIvAm tiryagya zarIre cakArAdadhazca pAtayitvA krodhAtizayena zirodhUnanaM kRtvetyrthH| aprANA kaTAkSeNa tiryagvI kSamANaH // 4 // asthAna iti / dharmadoSaprasaGgena dharmaH pitRvacanaparipAlanam doSaH tasyAkaraNam prasaGgena prAptyA, dharmahAniprasaktayetyarthaH / hetunA lokasya anatizaGkayA pitRvacanamakurvana asmAna kathaM rakSiSyatItizaGkA, tadabhAvo'natizaGkA tayA ca hetunA yasyeti sumahAn sambhramaH vanagamanatvarAjAtaH, ayamayuktaH bhrAntimUla evetyarthaH // 5 // tathAtvamevAha-kathamiti / azoNDIram asamartham akizcitkarameva devaM pravalamiti yathA tvaM vadasi, evaM zauNDIraH satya-lokasyAnatizatayA rAmaH pitRvacanaM nAkaroditi lokazaGkA mAbhUditi yuddhayA / asthAne aviSaye vanavAsAdau / yaH sampramo jAtaH aba dharmadoSaprasaGgena tadvirodhaprasaktyA asthAne ayukta ityaavRttenaanvyH||5|| 1 zauNTIta kSatriyarSabhaH / iti tIrthAyapAThaH / pa. // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bhAvaH / bhramasadbhAvaM vyatirekamukhena draDhayati-kathamiti // 6 // devAlambanasya bhramatvamupapAdayati-kimiti / kRpaNaM "buddhipauruSadInAnAM jIvi keti bRhaspatiH" ityuktarItyA durbulekaparigrAhyatayA zocyam / azaktaM zaktihInaM pauruSaM tiraskRtya kAryakaraNAkSamam / devaM kinnAma abhizaM / sasi abhiSTauSi / azaktatvAdeva na kAryAnumeyo devasadbhAvaH / asadbhAvAdeva tadavalambanaM te bhrama ityarthaH / evaM devakRtasyAnatilaGghanIyatvaM pari kinnAma kRpaNaM daivamazaktamabhizaMsasi / pApayoste kathaM nAma tayoH zaGkA na vidyate // 7 // santi dharmopadhAH / zlakSNA dharmAtmana kiM na budhyase / tayoHsucaritaM svArtha zAThyAt prijihiirsstoH||8|| yadi naivaM vyavasitaM syAddhi | prAgeva rAghava / tayoHprAgeva dattazcasyAdaraHprakRtazca sH||9|| hRtam, pitRvAkyaparipAlanarUpadharmadopaprasaGga pariharati pApayoriti / pApayo kaikeyiidshrthyopiye| te zaGkA pApitvazaGkA kathaMnAma na vidyate paapinau| to tvayi pApaM kartumicchataH, atastadvacanAkaraNe na dharmahAniritibhAvaH // 7 // nanu dharmiSThayostayoH kathaM pApitvazaGketyatrAha-santIti / dharmaH upadhA byAjo yeSAM te dhrmopdhaaH| zlakSNA dharmAcaraNakajhukena svadopapidhAnacaturAH,santi loka itishessH| he dharmAtman dharmakapravaNasvabhAva! zAvyAgUDha vipriyakAritvAt / svArtham abhiSekarUpamasmatprayojanaM parijihIrSatoH parihartamicchato tayoH kaikeyIdazarathayoH sucaritaM maTha mantritaM kiMna budhyse||8|| viparyaye'niSTaM prasaJjayati-yadIti / he rAghava ! prAgeva abhiSekAtpUrvameva / evam uktaprakAreNa / tayoH kaikeyIdazarathayoH / vyavAsitaM nishcyH| yadi devamapi nirAkartuM samarthaH / kazcittvadvidhaH kSatriyarSabho yadyasambhrAntaH syAttathAsau kathametadvanumarhati, na kathamapi // 6 // kinAmeti / ataH kRpaNaM dIna, svApekSArtha || karaNe puruSAntaraM prArthayamAnamityarthaH / azaktam svayaM purataH sthitvA yatkizcitkartumasamartham daivapadArtha prAkRtavata kinnAbhizaMsasi / evaM devAlambanavAdaM pratIkSya dharmadoSaprasaGgaM pariharAti pApayoriti / pApAtmanostayoH kaikeyIdazarathayorviSaye te kathaM nAma zaGkA pApAtmakatvazaGkA na vidyte| pApayostayorvAkyAkaraNe nirduSTasya te dharmahAniprasaktinAstIti bhAvaH // 7 // nanu, dharmAvalambanavyavahArayostayoH kathaM pApazaGkAprasaktiH / tatrAha-santIti / dhapidhAH dharmaH upadhA vyAjazchalo yeSAM te, tathA lakSNAH dharmAcaraNakacakena svadoSapidhAnacaturAssanti / loka iti zeSaH / he dharmAtmana dharmakapravaNasvabhAva ! zAkyAta gUDhavipriyakAritvAt svArtham ITalabhiSekamasmatprayojanaM parijihIrSatIH parihartamicchato tayoH kaikeyIdazarathayoH sucaritaM suSTha mantritaM kiMna budhyasa iti yojanA // 8 // yadIti / herAghava ! evaM yadi zAmyena tvadarthaharaNaM prAgevAbhivekaprastAvAtpUrvasmin kSaNa eva tayostAbhyAM na vyavasitaM na saGketitaM yadi syAt tahi sa varaH prAgeva asmAtkAlAtpUrva For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir rA.bha. na syAt tadA prakRtaH pUrvameva prasaktaH sa varazca prAgeva dattaH syAt / kiMceti caarthH| ayaMbhAvaH-bharatAyAvazyaM rAjyaM deyam, rAmasya jyeSThatvena tadviSayoTI .a.ko, bhiSeka Arabhyate tadAnIM tvayA varadvayaM praSTavyaM tabyAjena rAmo vivAsyate bharatobhiSicyata iti kaikeyIdazarathAbhyAM saGketitam / anyathA sA varadvayaM kimetAvatparyantaM na yAceta, ayAcitamapi tat nItijJo rAjA vA kuto na pUrvameva pariharediti // 9 // astu tathA, tataH kimityatrAha-lokavidviSTa lokavidviSTamArabdhaM tvadanyasyAbhiSecanam / notsahe sahituM vIra tatra me kSantumarhasi // 10 // yeneyamAgatA dvaidhaM tava buddhirmahAmate / sa hi dharmo mama dveSyaH prasaGgAdyasya muhyasi // 11 // kathaM tvaM karmaNA zaktaH kaikeyIvazavartinaH / kariSyasi piturvAkyamadharmiSThaM vigarhitam // 12 // yadyayaM kilbiSAddhedaH kRto'pyevaM na gRhyate / jAyate tatra me duHkhaM dharmasaGgazca garhitaH // 13 // [tavAyaM dharmasaMyogo lokasyAsya vigrhitH|] miti / lokavidviSTaM jyeSThaM parityajya kaniSThasyAbhiSecanAt / lokavidveSaviSayamityArambhakriyAvizeSaNam / me tatra asahanaviSaye kSantumarhasi // 10 // yathAkathaJcit pitRvacanaM kartavyameveti manyAnaM rAmaM pratyAha-yeneti / iyaM te buddhiH yena pitRvacanaparipAlanarUpadharmeNa / dvaidha bhedam / AgatA prAptA nAbhiSicye vanaM pravekSyAmIti / yasya prasaGgAtprastAvAt muhyasi akaraNe pratyavAyaH syAditi mohaM prApnoSi, sa dharmoM mama dveSyaH // 11 // moha vizada yati-kathamiti / karmaNA pauruSakarmaNA, zaktaH pratIkArasamartha ityrthH| taM kaikeyIvazavartitvAdevAdharmiSThaM vigahitaM ca vAkyaM kathaM kenaprakAreNa moI vinA kariSyasi // 12 // tvanmodAdeva me duHkhamityAha-yadIti / ayaM bhedaH abhiSekavidhAtAtmA viparyAsaH / kilbiSAt mRpAvarakalpanAt |kRtopi| kAla eva dattazca bhavet / hi yasmAt prakRtazca saH puraiva pravRttaH sa varaH / ayaM bhAvaH-pUrva yadi varapratijJA tadAnImeva varadAnaM yuktam idantu viruddham tadAnI varaprakramaH prakrAntasya varasya dazaratha eva sthApanam atrAvasare tasya viniyoga iti, tasmAdvarapradAnaM satyamiti na manya iti // 9 // lokavidviSTamiti / jyeSTha pAretyajya kaniSThasyAbhiSecanAllokadveSaviSayam / taba me tadviSayakaM mama prativacanAparAdham // 10 // yeneti / yena pitRvacanaparipAlanarUpadharmeNa dvaidhamAgatA pUrva nAGgAkAra ityevaM bhedaM prAptA, yasya prasar3Ata madyasi akaraNe pratyavAyaH syAditimoha prAnoSItyarthaH / sa dharmoM mama deyaH // 11 // // 93 // kathamiti / karmaNA zaktaH pratIkArakarmaNA // 12 // yadyayamiti / ayaM bhedaH abhiSekakAryavidhAtaH kilbiSAt kapaTAta kRtopi, tAbhyAmiti zeSaH / evaMvidhaH kilviSakRta iti, yadi yataH kAraNAt na gRhyate, tvayetizeSaH / tatra tasmAddhetoH me duHkhaM jAyate kapaTakRtamapyarthaM zrIrAmaH sAdhutayA gRhAtIti me vyathA jAyata For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir evaM kilvipakalpita iti yadi na gRhyate / tatrAgrahaNanimitte / me duHkhaM jAyate / dharmasaGgazca etAdRzadharmasaGgazca vigrhitH|| 13 // tasmAt manasApi tana karttavyamityAha-manasetyAdinA // 14 // mama vivAsanaM daivakRtam natu kaikeyIkRtamiti pUrva rAmoktamanUdya pariharati-yadyapItyAdinA / tayoH pitro pratipattiH abhiSekavighaTanaviSayA buddhiH / devI cApi devakRtaiveti te matam, yadyapi tathApi te tvayA tata upekSaNIyam / tadapi daivamapi mama na rocate / 15 // upekSaNIyatAyAM hetumAha-viklava iti / viklavaH kaatrH| vIryahIna ityasya pratiyogitayoktaM vIrA iti / vivava ityasya pratiyogitayoktaM manasApi kathaM kAmaM kuryAstvaM kaamvRttyoH| tayostvahitayonityaM zazvoH pitrabhidhAnayoH // 14 // yadyapi prati pattiste daivI cApi tayormatam / tathApyupekSaNIyaM te na me tadapi rocte||15|| viklavo vIryahIno yaH sa daivmnuvrtte| vIrAH sambhAvitAtmAnona daivaM pryupaaste|| 16 // devaM puruSakAreNa yaH samarthaH prabAdhitum / na daivena vipannArthaH puruSaH so'vasIdati // 17 // drakSyanti tvadya daivasya pauruSaM puruSasya ca / daivamAnuSayoradya vyaktA vyaktirbhaviSyati // 18 ||ady matpauruSahataM daivaM drakSyanti vai jnaaH| yadaivAdAhataM te'dya dRSTaM rAjyAbhiSecanam // 19 // saMbhAvitAtmAna iti / saMbhAvitaH samyak prApitaH dRDha itiyAvat / AtmA mano yeSAM te tathA, dhIrA ityarthaH / nopAsate nAzrayanti // 16 // kuto nAzrayantItyapekSAyAM pauruSavato daivena prayojanahAnyabhAvAdityAha-devamiti / puruSakAreNa puruSabalena / devaM bAdhitum atikramya vartitum yaH samarthaH sapa devena vipannArthaH vihataprayojanaH san nAvasIdati na klizyati // 17 // puruSakArApekSayA devasya durbalatve pratyakSa pramANayati-drakSyantIti / paurussN| sAmarthyam / vyaktiH prabaladurbalavivekaH / vyaktA sphuyA bhaviSyati // 18 // tadeva spaSTamAi-adyeti / yadaivAt yasmAdevAt / AhataM vinitam / te rAjyAbhiSecanaM dRSTaM tadevaM matpauruSahataM drakSyanti / / 19 // ityarthaH / kikSa dharmasaGgazca garhitaH evaMvidhadharmAcaraNaM lokabiruddhamityarthaH // 13 // 14 // yadyapIti / tayoH pitroH pratipattiH abhiSekavighaTanaviSayA buddhiH daivI cApi devakRtaiveti te matA, yadyapi tathApi te tvayA upekSaNIyam tadapi devamapi me na rocata iti yojanA // 15 // viklava iti / sambhAvitAtmAnaH sarvalokopa zlAghanIyayazovIyaryAdimantaH // 16 // devamiti / puruSakAreNa pauruSeNa na deneti / vipannArthaH hataprayojanaH // 17 ||drkssyntiiti / devasya ca pauruSasya ca pauruSaM zauryam / vyaktiH prabaladurbalavivekaH / vyaktA sphuTA bhaviSyati // 18 // adyeti / abhiSecanaM yadaivAt yasmAdevAdAhataM vinitaM sat dRSTaM tadevaM - For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalgarsur Gyanmandir www.kabatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bha. // 14 // atyaGkazamiti / atyazam atikAntAGkuzavyApAram / uddAmaM chinnanigalam / mabalotaMmadavalAbhyAM garviSTham / pradhAvitaM durnivAraM svacchandagamanaM gajaTI .a.ko miva durnivAratvena tvabhimataM devaM pauruSeNa nivartaye // 20 // lokapAlA iti / te prsiddhaaH| he rAma! te tavAbhiSecanamiti vA / navihanyuH na vihantuM shktaaH| sa. 23 kRtsnAH anyuunaagaa23|| rAjatvaM siddhavatkRtyAha-rAjaniti / mithaH rahasi / "mithonyonyarahasyayoH" iti vaijyntii| tathA tvAM pratyuktaprakAreNa // 22 // atyaGkazamivoddAmaM gjmdbloddhtm| pradhAvitamahaM devaM pauruSeNa nivartaye // 20 // lokapAlAssamastAste nAdya rAmAbhiSecanam / na ca kRtsnAstrayo lokA vihanyuH kiM punaH pitA // 21 // yairvivAsastavAraNye mitho rAjan sama thitaH |arnnye te vivatsyanti caturdaza samAstathA // 22 // ahaM tadAza chetsyAmi pitustasyAzca yA tava / abhiSekavighAtena putrarAjyAya vartate // 23 // madralena viruddhAya na syAdaivabalaM tthaa| prabhaviSyati duHkhAya yathograM pauruSaM mama // 24 // Urva varSasahasrAnte prajApAlyamanantaram / AryaputrAH kariSyanti vanavAsaM gate tvayi // 25 // pUrva rAjarSivRttyA hi vanavAso vidhiiyte| prajA nikSipya putreSu putravatparipAlane // 26 // ahamiti / tattasmAt yA tavAbhiSekavidhAtena dvAreNa putrarAjyAya vartate pravartate / tasyAH pituzca AzAm atitRSNAm AzA digatitRSNayoH "| iti vaijayantI // 23 // maddaleneti / malena viruddhAya janAya / mamograM pauruSaM duHkhAya yathA prabhaviSyati tathA daivabalaM na syAta sukhAya na bhaveta ||24||n kadAcidapi bharatasya rAjyaprAptirastItyAha-Umiti / Urdhvamityasya vivaraNaM varSasahasrAnta iti / prajApAlyaM prajApAlanam / svArthe / yatpratyayaH / urdhva varSasahasrAnte tvayi vanaM gate sati vAnaprasthAzramasthe sati anantaraM prajApAlyam Aryasya te putrAH kariSyanti // 25 // madukta matpauruSahataM janA drakSyanti // 19 // atyaGkuzamiti / atyanuzam atikrAntAGkuzavyApAram , uddAmam utkRSTadAmam , vizRGkhalamityarthaH / pradhAvitam Abhi mukhyenAgatam // 20 // 22 // yairiti / mithaH rahasye // 22 // ahamiti / tadAzA tAmAzAm // 23 // madaleneti / mahalena, viruddhAya viruddhajanasya ugraM pa.mama pauruSa yathA duHkhAya prabhaviSyati tathA devabalaM tasya na syAta tathA sakhAyana prabhaviSyatItyarthaH // 24 ||n kadAcidapi bharatasya rAjyamAtirastItyAha-vi. Urddhamiti / varSasahasrAnte tvayi vanavAsaM prApte stiityrthH| prajApAlya prajApAlanam / AryaputrAH Aryasya tava putrAH, tadAnImapi rAjyaparipAlane nAnyasyAva kAza ityarthaH // 25 // svoktavanavAsaH azeSajanasammata ityAha-parvarAjarSivRttyeti / putravata prajApAlananimittam prajAH puSeSu nikSippa pazcAddhi vanavAsaH / pUrva // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eva vanavAsaH pUrvasammata ityAha-pUrveti / putreSu prajAH putravatparipAlane paripAlananimittaM nikSipya / pUrvarAjarSivRttyA tadAcAreNa vanavAso vidhIyate // 26 // sa cetyAdizlokadvayamekAnvayam / he rAma ! sa tvaM rAjani dazarathe evamanekAgre calacitte avyavasthitacitte sati / rAjyavibhramazaGkayA rAjyasya vividhacalanazaGkayA / Atmani rAjyaM necchasi cedadaM tava rAjyaM ca rakSeyam / kathamiva ? velA sAgaramiva / nocedvIralokabhAk mAbhUvam / te sa cedrAjanyanekAgre rAjyavibhramazaGkayA / naivamicchasi dharmAtman rAjyaM rAma tvamAtmani // 27 // pratijAne ca te A mA vIralokabhAk / rAjyaM ca tava rakSeyamahaM veleva sAgaram // 28 // maGgalairabhiSiJcasva tatra tvaM vyASTato bhava / ahameko mahIpAlAnalaM vArayituM balAt // 29 // na zobhArthAvimau bAhU na dhanurbhUSaNAya me / nAsirabandha nArthA na zarAstambha hetavaH / amitradamanArthaM me sarvametaccatuSTayam // 30 // na cAhaM kAmaye'tyarthe yaH syAt zatrurmato mama / asinA tIkSNadhAreNa vidyaJcalitavarcasA / pragRhItena vai zatruM vajriNaM vA na kalpaye // 31 // tubhyaM pratijAne ca // 27 // 28 // maGgalairiti / maGgalaiH maGgaladravyayuktairjalaiH / abhiSiJcasva AtmAnaM vasiSThAdibhiritizeSaH / tatra abhiSekakarmaNi / vyApRtobhava, vyAsaktacittobhavetyarthaH / alaM paryAptaH / vArayituM nivArayitum // 29 // na zobhArthAvityAdisArddhazlokamekaM vAkyam / neti / Abandha nArthAya ApAtato vIrabhUSaNatayA kaTayAM bandhanarUpaprayojanAyetyarthaH / stambhahetavaH kevalaM lakSyabhUtastambhahetavaH / tUNyAM sthApanahetava iti vA // 30 // na cAhamityAdisArdhazlokaH / yaH mama atyarthaM zatruH zAtayitA / mataH syAt, parIkSakairiti zeSaH / tamahaM na kAmaye tasya sthitiM na saha ityarthaH / rAjarSivRttyA tadAcAreNa vanavAso vidhIyate // 26 // sa cetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / he rAma ! rAjani dazarathe, evamanekAme calacitte pratikUle sati / rAjya vibhramazaGkayA rAjyasya vividhacacanazaGkayA Atmani rAjyaM rAjatvaM necchasi cet nAGgIkaroSi ceta taba rAjyaM rakSeyam anyathA jIralokabhAkU mAbhUvamiti te | pratijAnaM ityanvayaH // 27 // maGgalairiti / maGgalaiH maGgaladravyayuktaiH jalairabhiSiJzvasva AtmAnam, vasiSThAdibhiriti zeSaH / tatra abhiSekakarmaNi vyApRto bhava vyamacitto bhava / vArayituM nivArayitum / aham alaM paryAptaH // 29 // tvadiSTAvaraNaprayojanAyaiva mama bAhuvIryAdikamityAha-na zobhanArthAvityAdisArdhazlokamekaM vAkyam / asHi khaGgaH AbandhanArthAya / A badhyata ityAbandhanam alaGkAraH, tadarthaM na tathA stambhahetavaH stambhaH tUSNIMbhAvaH // 30 // na cAhamiti / yaH zatrurmataH zatrutvena mama sammataH syAt taM na kAmaye na samatvena gaNayAmItyarthaH / indro'pi samo na bhavatItyAha asineti / vidyaJcalitavarcasA pragRhItena anena khaGgena cheda For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 95 // khA.rA.bhU. kintvasinA vajriNamapi zatruM na kalpaye na sthApayAmi, inmItyarthaH / tIkSNadhAraNa tIkSNAgreNa / vidyuccalitavarcasA vidyudiva calitaM nirgataM varcaH sphuliGgaTI.a.kaoN. OM rUpaM yasya tena // 31 // khaGgeti / khagakRtamardanena cUrNIkRtairgahanA kAnanamiva nirantarA ataeva duzvarA saMcArAyogyA ca bhavitA bhaviSyati // 32 // saH 23 khaDgadhAreti me khaDgadhArayA khaDgakoTyA hatAH ata eva savisphuliGgatvAddIpyamAnAH jvalitAH adraya iva savidyuto meghA iva ca sthitAH dvipAH zatru 7 khaDganiSpeSaniSpiSTairgahanA duzvarA ca me / hastyazvanarahastoruzirobhirbhavitA mahI // 32 // khaDgadhArAhatA me'dya dIpyamAnA ivAdrayaH / patiSyanti dvipA bhUmau meghA iva savidyutaH // 33 // baddhagodhAGgulitrANe pragRhItazarAsane / kathaM puruSamAnI syAt puruSANAM mayi sthite // 34 // vahubhizcaikamatyasyanne kena ca bahUn janAn / viniyokSyAmyahaM bANAna nRvAjigajamarmasu // 35 // adya me'straprabhAvasya prabhAvaH prabhaviSyati / rAjJazcAprabhutAM kartu prabhutvaM ca tava prabho // 36 // adya candanasArasya keyUrAmokSaNasya ca / vasUnAM ca vimokSasya suhRdAM pAlanasya ca // 37 // | gajAH / bhUmau patiSyanti // 33 // baddheti / godhA jyAghAtavAraNam / "godhA talaM jyAghAtavAraNe" ityamaraH / godhArUpAGgulirakSakakavacavati mayi sthite sati puruSANAM madhye kazcitkathaM puruSamAnI zUramAnI syAt / sarve strIprAyA bhaviSyantItyarthaH // 34 // bahubhiriti / ahaM bahubhirbANairekaM zUram atyasyan prakarSeNa kSipan / "prakarSe laGghanepyati" ityamaraH / ekena bANena bahUn kSudrAn atyasyan anena prakAreNa nRvAjigajAnAM marmasu marmasthaleSu / bANAnviniyokSyAmi visarjayiSyAmi / ataH kathameko bahUn iniSyatIti na cintanIyamitibhAvaH // 35 // adyeti / atraprabhAvasya astramAhAtmyasya / prabhAvaH pratApaH " pratApamAhAtmyayoH prabhAvaH syAt " iti vaijayantI // 36 // adyetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / candanasArasya candanapaGgasya / keyUrAmokSaNasya aGgadadhAraNasya / "keyUramaGgadam " ityamaraH / vasUnAM dhanAnAM vimokSasya tyAgasya / suhRdAM pAlanasya zatrubhyo rakSa nAnurUpaM vajriNamapi na kalpaye, kimutaanymityrthH||31|| khaGgeti / khaDganippeSaniSpiSTeH khaGgakRtamardanena cUrNIkRtairityarthaH / gahanA kAnanamiva nirantarA / ata eva duzvarA // 32 // 33 // baddhagodheti / godhA jyAghAtavAraNam / mayi sthite puruSamAnI AtmAnaM puruSazreSThaM manyamAnaH zUrAbhimAnI kathaM syAdityarthaH // 34 // bahubhiriti / atya sthana prakarSeNa kSipana bahubhirbANairekaM puruSam ekena vANena // 35 // atheti / atraprabhAvasya astramAhAtmyasya prabhAvaH pratApaH // 36 // adyetizlokadvayamekaM vAkyam / OM // 95 // For Private And Personal Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Nasya c| anurUpI rAjaputratvena yogyAvapi imo bAhU / he rAma! tatsarvaM vihAya te abhiSecanavinasya kartRNAM nivAraNe viSaye karma krissytH||37||38|| tvadAjJAtvekAvazyambhAvinItyAha-travIhIti / bravIhi bahi / viyujyatAM mayA viyojyatAm // 39 // evaM pistareNa pUrvapakSamupanyastavantaM lakSmaNa mati anurUpAvimau bAhU rAma karma krissytH| abhiSecanavighnasya kartRNAM te nivAraNe // 38 // bravIhi ko'dyaiva mayA viyujyatAM tvaasuhRtpraannyshHsuhRjnaiH| yathA taveyaM vasudhA vaze bhavettathaivamAMzAdhi tavAsmi kiGkaraH // 39 // vimRjya bAppaM parisAntvya cAsakRt salakSmaNaM raaghvvNshvrddhnH| uvAca pitrye vacane vyavasthitaM nibodha mAmeva hi saumya stpthe||40|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe trayoviMzaHsargaH // 23 // taM samIkSya tvavahitaM piturnirdezapAlane / kausalyA bASpasaMruddhA vaco dharmiSTamabravIt // 3 // adRSTaduHkho dharmAtmA sarvabhUtapriyaMvadaH / mayi jAto dazarathAt kathamuJchena vartayet // 2 // pUrva vistRtaM siddhAntaM saGgraheNAha-vimRjyeti / bASpaM rAmAsaMpatijam / rAghavavaMzavarddhanaH raghoH sambandhI rAghavaH / rAghavazvAsau vaMzazceti vizeSaNasamAsaH Kallsatpathe pitrye vacane vyavasthita nizcalaM mAM nibodha jAnIhi / sarvathAhaM pitRvacanaM na tyjaamiityrthH| "jIvatorvAkyakaraNAta pratyabda bharibhoja / nAt / gayAyAM piNDadAnAca vibhiH putrasya putratA // " itismaraNAditibhAvaH // 40 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne trayoviMzaH sargaH // 23 // atha dhaya'sya rAmanizcayasyAnumodanaM kausalyA karoti-taM samIkSapetyAdinA / taM rAmaM samIkSya nizcitya / avahitaM sAvadhAnam / nirdezo niyogaH // 3 // adRSTaduHkha iti| ucho nAma-daivAtyakINInAM bIhyAdidhAnyAnAmagulyA ekaiko grahaNam / candanasArasya candanottamasya keyUrAmokSaNasya ca aGgadadhAraNasya anukUlau ahauM te abhiSekasya vighnakartRNAM nivAraNe viSaye he rAma ! karma kariSyataH // 37 // 38 // vIhIti / viyajyatAM niyujyatAm // 39 // khIvazyapitRvacanaM na kartavyamityuktavantaM lakSmaNaM prati sarvAtmanA pitRvacanamanulanIyamityuttaramAha-vimajyeti / bAppaM lakSmaNanayanajaM vimujya pitrorvacane vyavasthitaM pratiSThitam mA nibodha / he saumya ! eSa.hi satpathaH samIcInaHpanthAH "jIvatorvAkyakaraNAtpratyabdaM bhUri KalbhojanAta / gayA piNDadAnAca bibhiH putrasya putratA // " iti nyAyAdityAzayaH // 40 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM shriiraamaaynnttvdiipikaakhyaayaa| MayodhyAkANDavyAkhyAyAM trayoviMzaH sargaH // 23 // tamiti / avahitaM sAvadhAnam, nirdezapAlane AjJApAlane maGgalabhaGgabhItyA saMruddhacAppA // 1 // aSTeti / ka For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. // 96 // kaNizagrahaNaM tu zilameva / idaM phalamUlAdyAharaNaM lakSayati / vartayet jIvet // 2 // yasyeti / bhRtyAH bhttaaH| dAsAH daasykraaH| mRTAni shlaaghyaani||3|| ka iti / vivAsyata itiyat / etat kaHzraddadhedaNavatputravivAsanasya asambhAvitatvAta, zraddheyatve vA kasya bhayam na bhavet, mamApyevaM vivAsanaM bhavi pyatIti // 4 // nUnamiti / sarva sukhaduHkhAdikam / Adizana pradizan / kRtAntaH daivam / yatra devenimitte // 5 // ayantvityAdizlokatrayamekaM vAkyam / yasya bhRtyAzca dAsAzca mRSTAnyannAni bhuJjate / kathaM sa bhokSyate nAtho vane mUlaphalAnyayam // 3||k etacchU ddadhet zrutvA kasya vA na bhavedbhayam / guNavAn dayito rAjA rAghavo yadivAsyate // 4 // nUnaM tu balavAn loke kRtAntaH sarvamAdizan / loke rAmAbhirAmastvaM vanaM yatra gamiSyasi ||5||ayN tu mAmAtmabhavastavAdarzana mArutaH / vilApaduHkhasamidho ruditAzruhRtAhutiH // 6 // cintAbASpamahAdhUmastavAdarzanacittajaH / karzayitvA bhRzaM putra nizvAsAyAsasambhavaH // 7 // aba vizleSajanitazokasyAgnisamAdhirucyate / AtmabhavaH dehajaH adarzanamArutaH zokAgmeradarzanajatvAt tasya mArutatvanirUpaNam / vilApaduHkhaM pralApaja duHkhaM tadeva samidhA yasya tasya tadardhakatvAt "ApaJcaiva halantAnAm" iti smicchndaahaap| ruditAbhUNi rodanajAzrUNi, tAnyeva hutA kSiptA Ahuti yasya, cintAbAppaH cintoSmA sa eva mahAdhUmo yasya / tavAdarzanena hetunA cittaja iti hetumaatroktiH| Agamanacittaja iti pAThAntaram / niHzvAsa ucchena kSetrapatitavrIhyAdikaNizagrahaNamuJchaH, tena vartayet jIvet / bhavAniti zeSaH // 2 // yasyeti / bhRtyA mantrimukhyAH bhartu yogyAH / dAsAH bhujiSyAH, dAsya iti yAvat ||shaak iti / evaMvidho rAghayo nirvAsyata iti yat etacchutvA rAjAnaM kA zraddadheta kaHzraddadhyAt / kasya vA bhayaM na bhaveta! ||4aanuunmiti / sarvamAdizan sukhaduHkhaM prayacchana kRtAnto vidhirSalavAn yatra deve sati tvaM vanaM gamiSyasi // 5 // ayaM tvityAdi zlokatrayamekaM vAkyam / AtmabhavaH dehajaH / adarzanasya zokAgni pravarddhakatvAnmArutatvanirUpaNam / vilApaduHkhasamidhaH vilApaduHkhAnyeva samidho yasya saH / ruditAzrUNyeva hutAH kRtahomAH Ahutayo yasya sH| cintAbASpa satya-mAmAtmabhavastavetyekaM padama / mA ramA mASA Atmabhavo brahmA tAnyA stayo yasyAsau tathoktaH // 6 // tavAgamane cintA yaspa tat AgamanacintaM manaH tasmAnApata iti tthaa| nizvAsApAsayoH / saMbhayo yasmAsa tathA (tatrAgamanacintajaH iti pAThaH) // 7 // // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir evAyAsaH puruSaprayatnaH samidAdijanyAneH puruSaprayatnajatvAttathA nirUpaNam / tvayA jalasthAnIyena, vihInAM mAM zoka evAniH zokAni vaitaanikaagniH|| kayitvA shusskiikRty| himAtyaye ziziratauM / kakSaM gulmam / citrabhAnuH vanyo'gniriva mAM pradhakSyati bhasmIkariSyati // 6-8 // kathaM hIti / uttraa| tvayA vihInAmiha mAM zokAgniratulo mahAn / pravakSyati yathA kakSaM citrabhAnurhimAtyaye // 8 // kathaM hi dhenuH svaM vatsaM gacchantaM nAnugacchati / ahaM tvA'nugamiSyAmi putra yatra gamiSyasi // 9 // tathA nigaditaM mAtrA tadAkyaM puruSarSabhaH / zrutvA rAmo'bravIdvAkyaM mAtaraM bhRzaduHkhitAm // 30 // kaikeyyA vaJcito rAjA mayi caarnnymaashrite| bhavatyA ca parityakto na nUnaM vartayiSyati // 11 // bhartuH kila parityAgo nRzaMsaH kevalaM striyaaH| sa bhavatyA na kartavyo manasApi vigarhitaH // 12 // yAvajjIvati kAkutsthaH pitA me jgtiiptiH| zuzrUSA kriyatAM tAvat sa hi dharmassanAtanaH // 13 // evamuktA tu rAmeNa kausalyA zubhadarzanA / tathetyuvAca suprItA rAmamakliSTakAriNam // 14 // evamuktastu vacanaM rAmo dharmabhRtAM varaH / bhUyastAmabravIdvAkyaM mAtaraM bhRzaduHkhitAm // 15 // mayA caiva bhavatyA ca karttavyaM vacanaM pituH / rAjA bhartA guruHzreSThaH sarveSAmIzvaraH prabhuH // 16 // do tathetyupaskAryam // 9 // tatheti / tathA nigaditamiti svavAcopyaviSayatvaM darzayati muniH // 10 // kaikeyyeti / na vartayiSyati na jIviSyatI tyarthaH // 11 // bharturiti / nRzaMsaH nRzaMsatvam, siddhayatItizeSaH / manasApi na karttavyaH, na cintanIya ityrthH|| 12 // yAvaditi / saH zuzrUSA / dharmA zApekSayA puMlliGgatvam // 13 // evamiti / zubhadarzanA dharmAbuddhirityarthaH // 14 // dAArthe punarAhetyAha-evamityAdinA // 15 // myeti| uttarAdiausA mahAdhamaH cintomaiva mahAdhUmo yasya sH| adarzanacittajaH adarzanena hetunA cittajaH / nizvAsAyAsasambhavaH nizvAsAnAmAyAsaH AvartanaM tena sambhavo vRddhiryasya sH| sa mAM kayitvA mAM pradhakSyatIti sambandhaH // 6-9 // yatheti pAThaH / yathA nigaditaM yena prakAreNa nigaditam tadvAkyaM zrutvA AtmAnugamanaM zrutveti yAvat // 10 // kaikeyyeti / vavitaH prityktH| na vartayiSyati na jIviSyati // 11 // bharturiti / kevalaM nRzaMsaH atyantapApahetuH, manasA na kartavyaH na cintniiyH| tatra hetuH For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU. ||9jaat sa024 ityupaskAryam / prAthamikapitRvacanaparipAlanAnantaram // 16||vv vacanaM kariSyAmItyAha-imAnIti / imAnItyalpattajJApanAya vihRtpetyanena keza TI.a.kA. rAhityamuktam // 17 // 18 // evamanumatarAmavanagamanasvanagaravartanApi punaH sapatnIsmaraNAdanugamanamarthayate-AsAmiti / vanyAM mRgImiva yathA vanyA mRgii| imAni tu mahAraNye vihRtya nava paJca ca / varSANi paramaprItaH sthAsyAmi vacane tava // 17 // evamuktA priyaM putra bASpapUrNAnanA tdaa| uvAca paramArtA tu kausalyA putravatsalA // 18 // AsAM rAma sapatnInAM vastuM madhye na me kSamam / naya mAmapi kAkutstha vanaM vanyAM mRgImiva / yadi te gamane buddhiH kRtA piturapekSayA // 19 // tAM tathA rudatIM rAmo rudana vacanamabravIt // 20 // jIvantyA hi striyA bhartA daivataM prabhureva ca / bhavatyA mama caivAdya rAjA prabhavati prabhuH // 21 // na hyanAthA vayaM rAjJA lokanAthena dhImatA / bharatazcApi dharmAtmA sarvabhUtapriyaMvadaH / bhavatI manuvarteta sa hi dharmarataH sadA // 22 // yathA mayitu niSkAnte putrazokena pArthivaH / zramaM nAvApnuyAtkiJcidapramattA tathA kuru // 23 // dAruNazcApyayaM zoko yathainaM na vinAzayet / rAjJo vRddhasya satataM hitaM cara samAhitA // 24 // vratopavAsaniratA yA nArI prmottmaa| bhartAraM nAnuvarteta sA tu pApagatirbhavet // 25 // vane saMtuSTA vartate tathAimapi varte na bhavantaM keshyissyaamiitibhaavH| piturapekSayA pituricchayA // 19 // tAmiti / rudan 'vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH' ityuktaguNaviziSTo'pi rAmo mAtRvyasanaM dRSTvA pitRvacanaparipAlanarUpadharmavighnabhayAdeyaNa sthitavAn / idAnI vanagamanAnumati labdhvA svasneha pradarzanena mAtRvyasanaM nivartayituM ruditavAnityavagamyate // 20 // 23 // nahIti / rAjJA, sanAthA itishessH| rAjJA sanAthAH, vayaM na hyanAthA ityarthaH / sapatnI madhyavAsadoSa pariharati bharatazcApIti // 22 // 23 // dAruNa iti / hitaM caretyatra tathetizepaH // 24 // patizuzrUSaNameva patnyAH paramo dharma ityanvayavyatire garhitaH // 12-16 // pitavAkyakaraNAnantaraM tvacchabhUSAmapi kariSyAmItyAha-imAnIti / vihatyetyanena vanavAsasya mRgayAvallIlAtvaM darzitam / vacane sthAsyAmi sAmityatra raammnvii-9|| ditydhyaahaarH| piturapekSayA pituricchayA / / 19-21 // atha sapatnI madhye bastuM duSkara iti yaduktaM taba parihAramAha bharata iti // 22-26 // satya-pamA na vidyate yamaH antako yasyAH sA tAn / mUtpuracAyAtaduttamaM nApAta ityAdRttyA vAnvayaH // 19 // jIvasyA hi triyA bhartA prabhuriti laukikasAmAnyanyAyoktiH / prakRte nigamayati vcnmnusstthaasyaami||17||18|| aGgIkRtavanavAsApikosalyA sapatnIkatadaHkhasmaraNAta punazca rAghavAnugamanamabhi For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Sivi Kalassagarsuri Gyarmandir kAbhyAM zlokadvayena darzayati-vrateti / pApasya gatiH phalamiva phaLaM yasyAHsA tathA // 25 // ninamaskArApi bhrtRbhinnaadvijaadivissynmskaarrhitaapi26|| upasaharati-zuzrUSAmiti / loke purA dRSTaH purAtanalokAcArasiddha ityrthH| vede zrutaH vedAvagata ityarthaH / smRtaH smRtyavagatazcetyarthaH // 27 // tRSNImava sthAne enAM duHkhamAkramiSyatIti ghiyA duHkhavicchedanArtha kAlakSepasAdhanaM vidhatte-anIti / agnikAryeSu zAntikapauSTikahomeSu / sumanobhizcetyatra cakA bhartRzuzrUSayA nArI labhate svargamuttamam / api yA nirnamaskArA nivRttA devapUjanAt // 26 // zuzrUSAmeva kurvIta bhartuH priyahite rtaa| eSa dharmaH purA dRSTo loke vede zrutaH smRtaH // 27 // agnikAryeSu ca sadA sumanobhizca devtaaH| pUjyAste matkRte devi brAhmaNAzcaiva suvratAH // 28 // evaM kAlaM pratIkSasva mamAgamanakAMkSiNI / niyatA niyatAhArA bhartRzuzrUSaNe ratA // 29 // prApsyase paramaM kAmaM mayi pratyAgate sati / yadi dharmabhRtAM zreSTho dhAra yiSyati jIvitam // 30 // evamuktA tu rAmeNa bASpaparyAkulekSaNA / kausalyA putrazokArtA rAmaM vacanamabra vIt // 31 // gamane sukRtAM buddhiM na te zaknomi putrk| vinivartayituM vIra nUnaM kAlo duratyayaH // 32 // gaccha putra tvamekAgro bhadraM te'stu sadA vibho / punastvayi nivRttetubhaviSyAmigatalamA // 33 // pratyAgate mahAbhAge kRtArthe critvrte| piturAnRNyatA prApte tvayi lappaye paraM sukham // 34 // reNa candanatAmbUlAdIni samuccIyante, agnikAryeSu kriyamANeSu sumanaHprabhRtibhiH devatAtrAhmaNAzca pUjyA ityarthaH // 28 // evamiti / niyatA nAnAdi niyamayuktA / niyatAhArA madhumAsAdivarjanena zuddhAhArA // 29 // prApsyasa iti / bhartRjIvanaputrAgamanayoH satoreva hi paramakAmaprAptisambhava itibhAvaH // 30 // 31 // gamana iti / sukRtAM suhRDhAmityarthaH // 32 // gacchati / gatakamA gatakkezA // 33 // pratyAgata iti / mahAbhAge mhaabhaagdheye| AnRNya zuzrUSAmiti / zrutaH zrutibhiH, smRtaH smRtibhiH // 27 // svaviyogajaduHkhavismaraNArtha kAlakSepa vidhatte agnIti / agnikAryeSu zAntikapauSTikahomeSu, AhutibhiH sadAdevatAHsumanobhiH pusspaiH||29|| prApayasa iti / dharmabhRtAM zreSThaH dazarathaH, yadi jIvitaM dhArayiSyati // 30-33 // pratyAgata iti / AnRNyatAm anRNatAm // 34 // cAvatyA iti / rAjA mAyAH prbhuH| bhagavan ! sacirasya tArAjA ka prabhurityata aah-prtiiti| prabhuvadAcaratItyarthaH / atona rAjaprabhuprabhavatipadAnA pInaspamiti peSam // 21 // zrutaH prasiddhaH,INI loke janaviSaye smRtaH smRtisiddhaH / yadvA veda I iti chedaH / eSa dharma iti loke ahaM veda I lakSmIda / na kevalamAvAma, apitu zrutaH zrutisiddhaH / smRtazcetyarthaH // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU 980 tAm anRNatAm / svArthe Syam // 34 // kRtAntasyeti / Acchidya chittvA, anyathAkRtvetyarthaH // 35 // gaccheti / sAnA sAntvarUpeNa // 36 // kSaNamAtra mapyadarzanAsahiSNutvAta pratyAgamanakAla idAnImeva sambhavediti prArthayate-apIti / yat yena caturdazavarSAntena kAlena vanAtpratyAgataM tvAM punaH pazyeyaM / kRtAntasya gatiH putra durvibhAvyAsadAbhuvi / yastvAM saJcodayatime vacaAcchidya rAghava // 35 // gacchedAnI mahA sa. 25 bAho kSemeNa punraagtH| nandayiSyasimA putra sAmnA vAkyena cAruNA // 36 // apIdAnIM sakAlaH syAt vanAt pratyAgataM punH| yattvAM putraka pazyeyaM jaTAvalkaladhAriNam // 37 // tathA hi rAma vanavAsanizcitaM samIkSya devI parameNa cetasA / uvAca rAmaM zubhalakSaNaM vaco babhUva ca svastyayanAbhikAMkSiNI // 38 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturvizaH srgH|| 24 // sA'panIya tamAyAsamupasTazya jalaM shuciH| cakAra mAtA rAmasya maGgalAni manasvinI // 1 // sa kAla idAnImevApi syAt / apizabdaH sambhAvanAyAm / " api-sambhAvanApraznagardAzaGkAsamuccaye" iti vaijayantI / yat yatretivArthaH // 37 // tatheti / vanavAsanizcitaM nizcitavanavAsam / parameNa cetasA, AdareNetiyAvat / svastyayanaM maGgalam abhikAsituM zIlamasyA astIti tathA // 38 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne caturvizaH sargaH // 24 // tAnyeva svastyayanAni darzayatisetyAdi / AyAsaM kezam / apanIya tyaktvA |jlmupspRshy aacmyetyrthH| "upasparzastvAcamanam" itymrH| rodanasyAzucitADetutvAt devatAprArthanA kRtAntasyeti / vaca Acchidya nirAkRtya tvAM sacodayatIti yat, banAyeti zeSaH / tato durvibhAjyA // 35 // gaccheti / zlakSNena nIrAgadoSeNa / cAruNA manohareNa / sAmnA sAntvavacanena // 36 // kSaNamAtramapyadarzanAsahiSNutvAta pratyAgamanakAla idAnImeva sambhavediti prArthayate-apIdAnImiti / yasmin kAle vanAtmatyAgataM tvAM punaH pazyeyaM sa kAla idAnImeva syAta, zIghraM gaccheti bhAvaH // 37 // tayeti / parameNa AdareNa svastyayanaM maGgalamamikAvituM zIlamasyA iti tathA // 38 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturvizaH sargaH // 24 // seti / AyAsaM duHkham / apanIya viniiy| sa-yA mA ramA sA manasvinyapi yastha maGgalAni maGgayate gamyate AbhyAmiti majhau pAdau tau lAnti svIkurvanti viSayokurvantIti tAni pAdasaMvAhanAdIni / cakAra kAraSyati ca / zuci jalaM bhUtvA pralaye tasya atArAmasya ataH prAtaH ArAmo banaM yenAsau tathoktastasya / anivAryavanavAsabuddhitvena rAmasya prAptetyuktiH / iyaM manasvinI kausalyA mAlAni svastyayanAni cakAreti tu jalaM jaDam aham / upaspRzya viSayI katyetyarthaH / " zrIva rUpiNyulagAyapAdayoH" ityAdeH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir nasya zucinA karttavyatvAdupasparzanamuktam / ataeva zucirityucyate / maGgalAni maGgalAzAsanAni ||1||neti / zIghra vinivartasva, caturdazavarSAnta / itizeSaH / satAM kame abhiSecane // 2 // ymiti| pAlayasi apracyutamanutiSThasi |dhRtyaa priityaa| niyamena smgrtyaa|s vaiprsiddhodhrmH| rAghavazArdUla raghu // kulazreSTha! abhirakSatu abhito rakSatu / punarddharmapadaprayogAt sa eva rksstvityucyte||3|| yebhya iti| caityeSu catuSpatheSu |aaytnessu devatAgRheSu / te devA iti na zakyase vArayituM gacchedAnI raghUttama / zIghraM ca vinivartasva varttasva ca satAM krame // 2 // yaM pAlayasi dharma tvaM dhRtyA ca niyamena ca / sa vairAghavazArdUla dharmastvAmabhirakSatu // 3 // yebhyaH praNamase putra caityeSvAyataneSu ca |te ca tvAmabhirakSantu vanesaha mhrssibhiH||4|| yAni dattAni te'strANi vizvAmitreNa dhImatA / tAni tvAmabhirakSantu guNaiH samuditaM sdaa||5|| pitRzuzrUSayA putra mAtRzuzrUSayA tthaa|styen camahAbAho cirnyjiivaabhirkssitH||6|| samitkuza pavitrANi vedyazcAyatanAni c| sthaNDilAni vicitrANi zailA vRkSAHkSupA hRdaaH| pataGgAH pannagAH siMhAstvA rakSantu narottama // 7 // svasti sAdhyAzca vizve ca marutazca mhrssyH| svasti dhAtA vidhAtA ca svasti pUSA bhago'ryamA // 8 // siddham // 4 // yAnIti / samuditaM zreSTham // 5 // 6 // samidityAdisArghazcoka ekAnvayaH |vnyaaH smitkushaadyH| pramAdakRtapratyavAyasahiSNavaH santo vanecarantaM bhavantaM rakSantviti vaakyaarthH| pavitrANi darbhagranthayaH / vedyaH anidhiSNyAni, sthaNDilAni devapUjAsthalAni teSAmalaGkArabhedAt saMsthAnabhedAca vaicitryam / vRkSagrahaNaM ltaaderpyuplkssnnm|kssupaaH hrasvazAkhAziphAyuktA vRkssvishessaaH| "hasvazAkhAziphaH kSupaH" itymrH| vRkSavizeSaNaM yaa| hrasvazAkhAvRkSeSveva prAyazo devatAssannidhata ityaitihyAt / pataGgAH pakSiNaH // 7 // svastItyAdi / kurvantvityanuSaGgaH / svasti ghAtatyAdau karo jalamupaspRzya Acamya / maGgalAni maGgalabacanAni cakAra // 1 // na zakyasa iti / satAM krame satA mArge // 2-4 // yAnIti / guNaiH samuditaM sadguNasampannam // 5 // 6 // Ka samiditi / kSupA dvasvazAkhAziphAyuktAH vRkSAH " dvasvazAkhAziphaH kSupaH" ityamaraH / pataGgAH pkssinnH||7|| svasti sAdhyA iti / svasti kurvantviti " sa-pitRzuzrUSayA " pitA mAtrA " spekazeSeNa mAtRpitRzuzrUSayA / mAtRzuvaSayA jhAnizuzrUSayA // // viSa0-samidAdipadena tadadhiSThAbhyo devatA upalakSyante // 7 // sa-vidhAtA sRSTikartA ) dhAtA bamjayoniH / pUSA sUryaH / mAga: aizvaryAdiH / artha sarvasvAmin rAma ! mA pramANam // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander vitydhyaahaarH| sAdhyAH devtaavishessaaH| vizve vizvedevAH / marutaH vaayvH| dhAtRvidhAtRzabdo devatAvizeSavAcako / pUSAdizabdAH dvAdazasaGkhyAkA TI.a.ko, ||9||dityaavaantrbhedvaackaaH // 8 // 9 // muhUrtaH dinasya triMzo bhaagH| smRtiHdhyAnam / dhRtiH aikAvyam, niSpannayogaitiyAvat / dharmaH shrutismRtyuditH| lokapAlAzca te sarve vaasvprmukhaastthaa|Rtvshcaiv pakSAzcamAsAssaMvatsarAH ksspaaH||9|| dinAni ca muhartAzca svasti kurvantu te sdaa|smRtidhRtishc dharmazca pAtu tvAM putra srvtH||10|| skandazca bhagavAna devaHsomazca sbRhsptiH| saptarSayo nAradazca te tvAM rakSantu sarvataH // 11 // yAzcApi sarvataH siddhA dizazca sadigIzvarAH / stutA mayA vane tasmin pAntu tvAM putra nityazaH // 12 // zailAH sarve samudrAzca rAjA varuNa eva ca / dyaurantarikSaM pRthivI nadyaH sarvAstathaiva ca // 13 // nakSatrANi ca sarvANi grahAzca sahadevatAH / ahorAtra tathA sandhye pAntu tvAM vanamAthi tam // 14 // Rtavazcaiva Sada puNyA mAsAH saMvatsarAstathA / kalAzca kASThAzca tathA tava zarma dizantu te // 15 // yaM pAlayasItyatra pitRvAkyaparipAlanaja evokta iti na punruktiH||10||sknd iti / skandaH sanatkumAraH "taM skanda ityAcakSate" iti dahara vidyAyAM tthaabhidhaanaat| kumAro vA // 11 // yAzcApIti / sarvataH siddhAH prsiddhaaH|| 12 // zailA iti / zailAH kulaparvatAH / samudrasannidhAnAt zailA vRkSA ityatra kSudraparvatAH / rAjA kuberaH / grahAH kujaadyH| sahadevatAH tadabhimAnidevatAsahitAH / ahorAtre tadabhimAnidevate / ato na punaruktiH // 13 // 14 // Rtava iti / RtumAsAdizabdAstadadhidevatAparAH kecidAhuH / asmin prakaraNe prAyazaH punaruktayaH putrrkssnnvissyprempaarvshykRtaaH| agreNa sambandhaH / dhAtA AdhArakarmapradhAno bhagavAna virAT vissnnuH| vidhAtA sraSTA, sa eva sargavidhAyakaH prjaaptyaatmaa| pUSA bhago'rthameti revtyaadinksstrdevtaaH| asmin prakaraNe punaruktayaH putrapremapAravazyAdityavagantavyAH // 8-16 // sa0- melyukta vikRNoti-zrutizceti // 10 // tasmin bane kAnane akAraprakSeSeNa avane rakSaNaviSaye / mayA stutA ityanenAnvayaH / nityazaH sadAmodaH yaH taM vA pAntu // 12 // tavacApi SaTacAnye iti pATe-patAdhAnya prAyanena vivAdimAnasambandhimyo'nye bayAH / devAdimAnena ye phatamo mAsAssaMvatsarAH kalAH kASThAzcetyanvayaH / evaM cena punariH / ammapadasvArasya ceti aipam // 15 // 7I // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org iti / zarma sukham / "zarmazAtasukhAni ca " ityamaraH // 15 // mahAvana iti / AdityAH devaaH||16|| rAkSasAnAmiti / rAkSasAdisambandhi bhayam / sambandhasAmAnye SaSThI / tebhyo bhayamityarthaH // 17 // plavagA iti / pUvagAH vaanraaH| daMzAH vnmkssikaaH| "daMzastu vanamakSikA" ityamaraH / sarIsRpAH mahAvane vicarato muniveSasya dhiimtH| tavAdityAzca daityAzca bhavantu sukhdaassdaa||16||raaksssaanaaN pizAcAnoM raudrANAM krUrakarmaNAm / kravyAdAnAJca sarveSAM mAbhUtputraka te bhayam // 17 // plavagA vRzcikA daMzA mazakAzcaiva kaanne| sarIsRpAzca kITAzca mAbhUvan gahane tava // 18 // mahAdvipAzca siMhAzca vyAghrA RkSAzca daMSTriNaH / mahiSAH zRGgiNo raudrA na te druhyantu putraka // 19 // nRmAMsabhojanA raudrA ye cAnye sattvajAtayaH / mA ca tvAM hiMsiSuH putra mayA saMpUjitAstviha // 20 // AgamAste zivAH santu siddhayantu ca parAkramAH / sarvasampattayerAma svastimAna gaccha putraka // 21 // svasti te'stvAntarikSebhyaH pArthivebhyaH punaHpunaH / sarvebhyazcaiva devebhyo yecate paripanthinaH // 22 // guruH somazca sUryazca dhanado'tha ymstthaa|paantu tvAmarcitA rAma daNDakAraNyavAsinam // 23 // girisarpAH / gahane vne| mAbhUvan hiMsakA mAbhUvannityarthaH // 18 // mahAdvipA iti / RkSAH bhallUkAH / na te druhyantu "krudhadruha-" ityAdinA caturthI // 19 // nRmAMsabhojanA iti / sattvajAtayaH sattvasya jAtirjanma yeSu te sattvajAtayaH / krUrajantava ityarthaH // 20 // AgamA iti / Agamyanta iti AgamAH maargaaH| sarvasampattaye vanyaphalamUlAdisampattaye // 21 // svastIti / AntarikSebhyaH antriksscaaribhyH| pArthivebhyaH pRthivIvartibhyaH lAsakAzAt / paripanthinaH zatravaH // 22 // gururityAdi / pRthakpRthak militAzca rakSanvityartha iti na punaruktiH // 23 // rAkSasAnAmiti / bhayaM rAkSasAdisambandhi bhayam, tebhyo bhayamityarthaH // 17 // plavagA iti / plavagAH kapayaH, dezAH vanamakSikAH, kakSAH bhallUkAH / sattvajAtayaH satvasya balasya jAtirjanma yeSu prANiSu te sattvajAtayaH / zaktimantaH krUrajantaba ityarthaH // 18-20 // AgamA iti / AgamAH AgamanayogyA, mArgA ityarthaH / sarvasampattaya iti / vanavAsApekSitAH phalamUlAdayaH, santviti zeSaH // 21 // svastIti / pArthivebhyaH pRthivyAM bhavAH pArthivAH devebhyaH sakAzAte svastya sA-kanyAdAnAM kRtavikatapakamAMsabhujAm / yathotaM kAzikAyAm-" kRtavikRtapakazabdasya kanyAdezaH" iti / dAmdArgavapi "RvyAdaH kRtapakamAMsabhugucyate" iti // 17 // AntarikSebhyaH zamyAdinyaH / pArthivenyaH bhUkampAdinyaH / mayA aciMtA iti hetoHte parivandhinaH / asAdhAste va pAntu iti vA // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 10 // RSimukhAcyutAH nirgtaaH| tvayA gRhItAzceti zeSaH // 24 // sarvalokaprabhuriti / bhUtabhartA naaraaynnH||25|| itIti / itItyatra mtvetishessH||26||27||ii .a.vaM. ghRtamiti / upasampAdayAmAsa / homAyetizeSaH // 28 // upAdhyAya iti / zAnti sApadravazAntim / anAmayam ArogyaJca, uddizyeti zeSaH / huta agnirvAyustathA dhUmo mantrAzcarSimukhAcyutAH / upasparzanakAle tu pAntu tvAM raghunandana // 24 // sarva lokaprabhubrahmA bhUtabhartA tthrssyH| ye ca zeSAH surAste tvAM rakSantu vanavAsinam // 25 // iti mAlyaiH suragaNAn gandhaizcApi yazasvinI / stutibhizcAnukUlAbhirAna yatalocanA // 26 // jvalanaM samupAdAya brAhmaNena mhaatmnaa| hAvayAmAsa vidhinA rAmamaGgalakAraNAt // 27 // ghRtaM zvetAni mAlyAni samidhaH zvetasarSapAna / upasampAdayA mAsa kausalyA paramAGganA // 28 // upAdhyAyaH sa vidhinA hutvA zAntimanAmayam / hutahavyAvazeSeNa bAhya balimakalpayat // 29 // madhudadhyakSataghRtaiH svasti vAcya dristitH| vAcayAmAsa rAmasya bane svastyayana kriyAH // 30 // tatastasmai dvijendrAya rAmamAtA yshsvinii| dakSiNAM pradadau kAmyAM rAghavaM cedamabravIt // 31 // yanmaGgalaM sahasrAkSe sarvadevanamaskRte / vRtranAze samabhavattatte bhavatu maGgalam // 32 // yanmaGgalaM suparNasya vinatA 'kalpayat purA / amRtaM prArthayAnasya tatte bhavatu mngglm|| 33 // havyAvazeSeNa hutahavizzeSeNa / bAhyaM homasthAnAbahirbhavam // 29 // madhviti / mdhvaadidrvydkssinnaabhirdttaabhiH| dvijAn svasti vAcya puNyAhaM vAca yitvetyarthaH / svastyayanakriyAH svstyynkriyaaprtipaadkmntraanityrthH||30|| tata iti / kAmyAm abhISTAm // 31 // yanmaGgalamiti / vRnanAze stviti yojanA / ye ca te paripanthinaH tebhyazca // 22 // 23 // agniriti / RSimukhAccyutAH tvayA gRhItAzceti zeSaH // 24-27 // upasampAdayAmAsati, homAyeti zeSaH // 28 // upAdhyAya iti / anAmayamArogyam, udiiyeti shessH| hutahalyAvazeSeNa hutAnA havyAnAmavazeSeNa / bAgaM homasthAnAdvahirbhavam / baliM // 10 // lokapAlabalim // 29 // mdhvityaadi| svasti vAcya svastivAcanamuddizya dvijAna madhvAdimirupalakSitAna kRtvA rAmasya bane svastpastvityevaM svastyayana kriyAH svastyayanapratipAdakamannAna vAcayAmAsa // 30 // 31 // yanmaGgalamiti / tranAze putranAzanimitte // 32-34 // For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org | vRtranAzanimitte // 32-34 // trIniti / vikramAn pAdavikSepAn // 35 // Rta iti / zubhamaGgalAH maGgalAnAmapi maGgalAH, maGgaladravyANAmapyati zayadAyakA ityarthaH // 36 // itIti / zeSAn akSatAni / gandhaizca samAlabhya vilipya / "samAlambho vilepanam " ityamaraH / siddhArtho dRSTaphalAm / vizalya amRtotpAdane daityAn ghrato vajradharasya yat / aditirmaGgalaM prAdAttatte bhavatu maGgalam // 34 // trIn vikramAn praka mato viSNoramitatejasaH / yadAsInmaGgalaM rAma tatte bhavatu maGgalam // 35 // RtavaH sAgarA dvIpA vedA lokA dizazca te / maGgalAni mahAbAho dizantu zubhamaGgalAH // 36 // iti putrasya zeSAMzca kRtvA zirasi bhAminI / gandhaizcApi samAlabhya rAmamAyatalocanA // 37 // auSadhIM cApi siddhArthI vizalyakaraNIM zubhAm / cakAra rakSAM kausalyA mantrairabhijajApa ca // 38 // uvAcAtiprahRSTeva sA duHkhavazavarttinI / vAGmAtreNa na bhAvena vAcA saMsajjamAnayA // 39 // Anamya mUrdhni cAtrAya pariSvajya yazasvinI / avadat putra siddhArthoM gaccha rAma yathAsukham // 40 // arogaM sarvasiddhArthamayodhyAM punarAgatam / pazyAmi tvAM sukhaM vatsa susthitaM rAjavartmani // 41 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin karaNI ca antargata zalyanirgamanakAriNIM ca / oSadhIM mUlikAM mantrairabhimantraya rakSAM cakAra, rakSAhetutvena haste babandhetyarthaH / punarjajApa ca // 37 // 38 // uvAceti / atiprahRSTeva duHkhavazavartinyapi putramukhodyAsArthamati santuSTeva bhAvayantItyarthaH / asaMsajjamAnayA skhalantyetyarthaH // 39 // kena prakAreNovAce tyatrAha-Anamyeti / Anamya Anamayya / siddhArthaH siddhaprayojanaH / gacchetyatretikaraNaM draSTavyam ||40|| arogamiti / sarvasiddhArtha siddha sarvaprayojanam / trIniti / trIn vikramAna padavikSepAn // 35 // Rta iti / zubhamaGgalAH maGgalAnAmapi maGgalAH, maGgaladravyANAmapyatizayadAyakA ityarthaH // 36 // itIti / putrasya rAmasya zirasi zeSAn zvetAkSatAna kRtvA gandhaizca samAlabhya candanevilipya siddhArthA dRSTavIryAm oSadhIM mAlikAM vizalyakaraNIm antargatazalya nirgamanakAriNI mAlikAM ca gulikIkRtya zubhAM rakSAM cakAra, rakSAhetutvena haste babandhetyarthaH / tAM mantrairabhijajApa ca // 37 // 38 // uvAceti / saMsajjamAnayA antaH khedagadgadayA // 39 // kena prakAreNovAcetyatrAha-Anamyeti / Anamya gacchetyatra itikaraNaM draSTavyam ||40|| arogamiti / sarvasiddhArtha siddhasarvaprayojanam // 41 // For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bhU. // 102 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pazyAmi drakSyAmi // 41 // praNaSTeti / praNaSTaduHkhasaGkalpA saGkalpaH mAnasaM karma, vane rAmasya kimbhaviSyatIti cintAtmaka ityarthaH // 42 // | // 43 // maGgalairiti / vadhvAH sruSAyAH sItAyAH / kAmAn kAmyamAnavastrAbharaNAdIni // 44 // 45 // tadA kausalyoktasya vAcAmagocaratvAdAhapraNaSTaduHkhasaGkalpA hrssvidyotitaannaa| drakSyAmi tvAM vanAt prAptaM pUrNacandramivoditam // 42 // bhadrAsanagataM rAma vanavAsAdihAgatam / drakSyAmi ca punastvAM tu tIrNavantaM piturvacaH // 43 // maGgalairupasampanno vanavAsAdihAgataH / vadhvA mama ca nityaM tvaM kAmAn saMvarddha yAhi bho // 44 // mayArcitA devagaNAH zivAdayo maharSayo bhUtamahAsuro ragAH / abhiprayAtasya vanaM cirAya te hitAni kAMkSantu dizazca rAghava // 45 // itIva cAzrupratipUrNalocanA samApya ca svastyayanaM yathAvidhi / pradakSiNaM caiva cakAra rAghavaM punaHpunazcApi nipIDaya sasvaje // 46 // tathA tu devyA sa kRta pradakSiNo nipIDyamAtuzcaraNau punaHpunaH / jagAma sItAnilayaM mahAyazAssa rAghavaH prajvalitaH svayA zriyA // 47 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcaviMzaH sargaH // 25 // abhivAdya ca kausalyAM rAmaH saMprasthito vanam / kRtasvastyayano mAtrA dharmiSThe vartmani sthitaH // 1 // itIvetyAdi / itIva evaMvidhamityarthaH / pradakSiNaM anukUlam / rakSAmitiyAvat // 46 // tatheti / nipIDaya nipIDanapUrvakamabhivAdyetyarthaH / svayA svatassiddhayA // 47 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcaviMzaH sargaH // 25 // evaM mAtaramanumAnya sItAmanumAnayituM nirgacchati - abhivAdyetyAdi zlokadvayamekaM vAkyam / vanaM saMprasthitaH vanaM gantuM pravRttaH / dharmiSThe atizayitadharme praNaSTeti / praNaSTaduHkhasaGkalpA-saGkalpaH mAnasaM karma, vane rAghavasya kiM bhaviSyatIti cintAtmaka ityarthaH // 42 // 43 // maGgalairiti / maGgalaiH rAjocitavastrA bharaNAdibhiH / vadhvAH sItAyAH / saMbarddha saMvardhaya yAhi gaccha bho iti // 44 // 45 // pradakSiNaM cakAreti / rakSArthameva putrasya pradakSiNam // 46 // tatheti / devyA OM kRtapradakSiNaH sa rAghavaH tathA ca mAtuH kRtapradakSiNassan punaHpunaH mAtuzcaraNau nipIDyeti sambandhaH / nipIDya abhivAdyetyarthaH // 47 // iti zrImahezvaratIrtha OM viracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcaviMzaH sargaH // 25 // abhivAdyetyAdi zlokadvayamekaM vAkyam / vanaM saMmasthitaH vanaM gantuM For Private And Personal Use Only To.a.kAM. sa. 26 // 101 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Amamanyeva viloDayAmAsetyarthaH / guNavattayA pUrvabhASI priyavAdI cetyAyuktaguNaviziSTatayA // 1 // 2 // vaidehIti / tatsarvam abhiSekavidhAtAdikam / tapasvinI rAmAbhiSekArthavratopavAsAdiniyamaviziSTA / yauvarAjyAbhiSecanam, vartata iti zeSaH // 3 // devakAryamiti / devakArya devapUjAm / kRtajJA abhiSiktabhartRviSaye paTTamahiSIbhiH gandhapuSpAdinA kRtapAdArcanAdisamAcArajetyarthaH / dRSTacetanA dRSTamanaskA / rAjadharmANAmabhijJA abhiSiktarAjA virAjayan rAjasuto rAjamArga narairvRtam / hRdayAnyAmamantheva janasya guNavattayA ||2||vaidehii cApi tatsarva nazuzrAva tapasvinI / tadeva hRdi tasyAzca yauvarAjyAbhiSecanam // 3 // devakArya svayaM kRtvA kRtajJA hRSTacetanA / abhijJA rAjadharmANAM rAjaputraM pratIkSate // 4 // pravivezAtha rAmastu svaM vezma suvibhUSitam / prahRSTajanasampUrNa hiyA kiJci dvaangmukhH||5|| atha sItA samutpatya vepamAnA ca taM patim / apazyat zokasantaptaM cintAvyAkulitendri yam // 6 // tAM dRSTvA saha dharmAtmA na zazAka manogatam / taM zokaM rAghavaH soDhuM tato vivRtatAM gataH // 7 // sAdhAraNalakSaNAni zvetachatracAmarapuraskRtabhadrAsanAdIni jJAtavatI / pratIkSate sma uktalakSaNaviziSTo bhartA kadA samAgamiSyatItyapekSayA sthitavatI tyrthH|| 4 // pravivezeti / hriyA gRhAlaGkArajanapraharSajayA // 5 // atheti / samutpatya khAsanAdutthAya vepamAnA, bhartuSigatahapatvAvAjammukhatvAdidarzI nAtkampamAnetyarthaH // 6 // tAmiti / tataH solumazaktatvAdeva vivRtatA vyaktaduHkhatAm / etAvatparyantaM zokalezahInasya rAmasyedAnIM zokAvirbhAvaH lApravattaH / Amamantheva prakSobhayati sma / tatra hetu:-guNavattayA pUrvabhApipriyavAditvAdyuktaviziSTaguNatayA // 1 // 2 // vaidehIti / tatsarva raamaabhissekvidhaataadikm|| tapasvinI abhiSekArthavratavatI tadeva yauvarAjyAbhiSecanam / hadi, vartata iti zeSaH // 3 // devakAryamiti / devakArya devapUjAm , kRtajJA abhiSiktabhartRviSaya paTTamahiSIbhiH gandhapuSpAkSatAdinA kRtapAdArcanAdisamayajJetyarthaH / rAjadharmANAmabhijJA abhiSiktarAjasAdhAraNalakSaNAni zvetacchatracAmarapuraskRtabhadrAsanAdIni mAnavatI, pratIkSate sma, uktalakSaNaviziSTo bhartA kadA AgamipyatItyAkAjhyA sthitavatItyarthaH // 4 // pravivezeti / hiyA sItAyai kathamIdRzamapriyaM kathayAmIti lajayA avanatamukha ityarthaH // 5 // samutpatya svAsanAta samutthAya vepamAnA bhartuviMgataharSatvAvAmukhatvAdidarzanAta kampamAnetyarthaH // 6 // tAmiti / / vivRtatAM gataH vyaktaduHkhatA prApta ityarthaH / mayi vanaM gate sati, aduHkhArhA sItA duHkhena kathaM kAlaM nayiSyatIti dhiyA sanAtadukho'bhUdityarthaH / " vyasaneSu For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir vA.rA.bhU. // 102 // sItAyA bhAviduHkhasmaraNeneti bodhyam // 7 // vivarNavadanamiti / prasvinaM hastagatarAjyasyAnyagAmitvaM svavanapravAjanaM ca kathamasyai nivedayiSyAmItiTI.a ko. zokena prasvedaH, amarpaNaM sanAtaduHkhaM niyantumazaktam / idAnI harSakAle / idaM dausthyam // 8 // adyeti / bAIspataH bRhspaatdevtyH| uktaH abhiSekAsa0 26 vivarNavadanaM dRSTvA taM prasvinnamamarSaNam / Aha duHkhAbhisantaptA kimidAnImidaM prbho||8|| adya bArhaspataH zrImAnuktaH puSyo nu rAghava / procyate brAhmaNaiH prAjJaiH kena tvamasi durmnaaH|| 9||n te zatazalAkena jalaphenanibhena c| AvRtaM vadanaM valgu chatreNApi virAjate // 10 // vyajanAbhyAM ca mukhyAbhyAM zatapatranibhekSaNam / candrahaMsaprakAzAbhyA vIjyate na tavAnanam // 11 // vAgmino vandinazcApi prahRSTAstvAM nararSabha / stuvanto nAtra dRzyante maGgalaiH sUta mAgadhAH // 12 // na te kSaudraM ca dadhica brAhmaNA vedpaargaaH| mUrdhni mUddhoMbhiSiktasya dadhati sma vidhaantH|| 13 // Itvena vihitH| yukta itipaatthe-abhissekaaiiH| zrImAn kArabdhavatAM shriikrH| puSyaH puSyanakSatram / adyati brAhmaNaiH procyate nu procyate khlityrthH| anviti cchitvA anu procyata itivA sambandhaH ||9||neti / zataM zalAkA yasya tena / sthalasthatvena mAlinyaM vyAvatrtayituM jalapadam / valgu sundara ram / AvRtaM sanna virAjata iti sambandhaH // 10 // vyajanAbhyAmiti / vyajanAbhyAM vAlavyajanAbhyAm / zatapatraM padmam // 11 // vAgmina iti / bndin| stutipaatthkaaH| "vandinaH stutipAThakAH" ityamaraH / maGgaleH mngglvcnaiH| satAH puraavRttkthaashNsinH| mAgadhAH vNshshNskaaH||12||neti / kssaad| manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH" ityukteH // 7 // vivarNapadanamiti / prasvinaM hastagatarAjyasyAnyagAmitvaM svasya vanapravrAjanaM ca kathamasyai nivedayiSyAmIti lajjayA prAptaduHkhasvedam amarSaNaM zokadhAraNAkSamama // 8 // adyeti / adyaiva bAIspataH bRhaspatidevatAkA, puSyaH pupyanakSatraM yuktaH, candreNeti zeSaH / anu procyate braahmnnritynvyH| keneti adya puSyaH adyAbhiSeko rAmasyeti dvijairuktaM, santoSaM vihAya dAsa kena detanetyarthaH ||9||n ta iti / zata zalAkAHINI // 2.08 yasmina chatre tena chatreNAvRtaM sanna virAjata iti yojanA // 10 // yajanAbhyAmiti / vyajanAbhyAM vAlavyajanAbhyAm // 11 // vAgmina iti / bandinaH stuti pAThakA, maGgalaH maGgalavacane, khatAH vaMzastAvakAH, mAgadhAH vaMzazaMsinaH // 12 // neti / kSaudra dadhiceti tIrthodakamizritamityarthaH / maDAbhiSiktasya zirastrAtasya vidhAnataH yathAvidhineti // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir madhu / mUrdhni na dadhati sma nAbhiSiJcanti smetyarthaH // 13 // neti / prakRtayaH amaatyaadyH| zreNImukhyAH viithiiprdhaanaaH||14|| caturbhiriti / puSyarathaH utsavAya kalpito ratha ityarthaH / "asau puSyarathazcakrayAnaM na samarAya yat" ityamaraH / sa hi rAjJAmagrato nIyate kevalaM sambhramAya // 15 // nati / kRSNameghagiriprabhaH kRSNameSayuktagiriprabhaH / ubhayorupamAnatve vaiSamyApattiH // 16 // na ca kAzcanacitramiti / vIrapuraskRtaM bhadrAsanaM na tvAM prakRtayaH sarvAH zreNImukhyAzca bhUSitAH / anuvrajitumicchanti paurajAnapadAstathA // 14 // caturmirvega sampannairhayaiH kAJcanabhUSitaiH / mukhyaH puSyaratho yuktaH kiM na gacchati te'grtH||15|| na hastI cAgrataH zrImAMstava lkssnnpuujitH| prayANe lakSyate vIra kRSNameghagiriprabhaH // 16 // na ca kAJcanacitraM te pazyAmi priyadarzana / bhadrA sanaM puraskRtya yAtaM vIrapuraskRtam // 17 // abhiSeko yathA sajaH kimidAnImidaM tava / apUrvo mukhavarNazca na praharSazca lakSyate // 18 // itIva vilapantIM tAM provAca rghunndnH| sIte tatrabhavAMstAtaH pravAjayati mAM vanam // 19 // kule mahati sambhUte dharmajJe dharmacAriNi / zRNu jAnaki yenedaM krameNAbhyAgataM mm||20|| rAjJA satya pratijJena pitrA dazarathena ca / kaikeyyai mama mAtre tu purA dattau mahAvarau // 21 // puraskRtya te yAtaM gamanaM na pazyAmItyanvayaH // 17 // abhiSeka iti / yathA abhiSekaH sajjaH sannaddhaH / idAnI tthaivetyrthH| tavApUrvo mukhava! | dRzyate, maharSazca na lakSyate kimidamiti sambandhaH // 18 // itIti / vilapantI vividha upantIm / tatrabhavAn puujyH| "tatrabhavAnatrabhavAnitizabdo va prayujyate pUjye "itihalAyudhaH / pravAjayatItyanantaramitIti zeSaH // 19 // mahato'priyasya zravaNe sItAyAH kiM bhaviSyatIti bhayAt citta dADhAthai vividhaguNakIrtanena sambodhayati-kula ityAdi / idaM pravrAjanam / yena krameNa yena mArgeNa // 20 // 21 // neti / prakRtayaH amAtyAdayaH / zreNImukhyAH pariSanmukhyAH // 14 // caturmiriti / puSyarathaH utsavAya kalpito rayaH na tu samarAya, tAdRprathaH nirjigamiSo rAjJo'ne bhavati tasminicchAyAM satyAmArohati nocetkevalamane gacchati // 15 // noti / tathA hastI ca kRSNameghaprabho giriprabhazca // 16 // na ceti / bhadrAsana puraskRtya te yAtaM tavAgamanaM pazyAmItyanvayaH // 17 // abhiSeka iti / yathA yasmAtsajaH sannaddhaH, pravRtta iti yAvat / evamapi apUrvo mukhavarNazca lakSyate prahRSTo na lakSyate, idaM kimityanvayaH // 18 // itIti / vilapantImudvegena pRcchantIm / tatrabhavAn pUjyaH // 19 // mahataH apriyasya zravaNe sItAyAH duHkhaM bhaviSyatIti | bhayAJcittadAArtha vividhaguNakIrtanena sambodhayati kula iti / yena krameNa yena hetunA / idaM pravrAjanam // 20 // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 103 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tayati / adya nRpodyate mamAbhiSeke sajje sati / pracoditaH pUrvadattaM varadvayam dehIti prakarSeNa preritaH, sa samayaH tvadapekSitaM kariSyAmIti kRtazapatha ityarthaH / " samayAH zapathAcArakAlasiddhAntasaMvidaH " ityamaraH / dharmeNa pratinirjitaH, karttRbhUtadharmeNa svAyattIkRta ityarthaH // 22 // tataH kimi tyatrAha - caturdazeti / mayA pitRcoditenetyarthaH // 23 // sItAhRdayaM jJAtuM buddhyupadezavyapadezena praNayaroSamutpAdayannAha - bharatasyeti / tvayA na tayA'dya mama sajje'sminnabhiSeke nRpodyate / pracoditaH sa samayo dharmeNa pratinirjitaH // 22 // caturdaza hi varSANi vastavyaM daNDake mayA / pitrA me bharatazcApi yauvarAjye niyojitaH / so'haM tvAmAgato draSTuM prasthito vijanaM vanam // 23 // bharatasya samIpe tu nAhaM kathyaH kadAcana // 24 // RddhiyuktA hi puruSA na sahante parastavam / tasmAnna te guNAH kathyA bharatasyAgrato mama // 25 // nApi tvaM tena bhartavyA vizeSeNa kadAcana / anukUlatayA zakyaM samIpe tvasya vartitum // 26 // tasmai dattaM nRpatinA yauvarAjyaM sanAtanam / sa prasAdyastvayA sIte nRpatizca vize patH // 27 // ahaM cApi pratijJAM tAM guroH samanupAlayan / vanamadyaiva yAsyAmi sthirA bhava manasvinI // 28 // yAte ca mayi kalyANi vanaM muniniSevitam / tratopavAsaparayA bhavitavyaM tvayA'naghe // 29 // kathyaH na zlAghanIyaH / tvatpraNAmAgamanadazAyAmiti zeSaH // 24 // 25 // neti / tena bharatena / vizeSeNa na bhartavyA bandhusAdhAraNyena bharaNIyetyarthaH / azanAdibharaNaM lakSmaNazatrughnabhAryAbhyAM vizeSeNa na kAGkSaNIyamitibhAvaH / anukUlatayA svajanasAdhAraNatayA / zakyaM yogyam // 26 // tadanu kUlAcaraNaM kimarthamityata Aha-tasmA iti / nRpatinA dazarathena // 27 // ahamiti / guroH dazarathasya / sthirA bhava mayi sthirAnurAgA bhavetyarthaH / tatra hetuH manasvinIti / dRDhamanasketyarthaH // 28 // 29 // tayeti / nRpodyate nRpeNodyukte abhiSeke sajje sati / tayA adya na samayaH prAcIno barasaGketaH pracoditaH pravartitaH / tena kAraNena dharmeNa dharmamArgeNaiva pratinirjitaH svavazIkRtaH // 22 // astu, prakRte kimAyAtam ? tatrAha caturdazetyAdi // 23 // atha sItAyAH gRhAvasthApanAya vaktavyabuddhimupadizati - bharatasyeti / tvayA na kathyaH na zlAghanIyaH // 24 // 25 // nApIti / tena vizeSeNa na bhartavyA kintu bandhusAdhAraNyena bharaNIyetyarthaH / anukUlatayA vartituM zakyam na tu prAtikUlyena // 26 // tadanukUlAcaraNaM kimarthamata Aha-tasmA iti / nRpatinA dazarathena // 27-29 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa026 // 103 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie kAlyamiti / kAlyam aharmukhe / "pratyUSo'harmukhaM kAlyam" ityamaraH // 30 // mAteti / dharmamevAgrataH kRtvA, sthitAyA iti zeSaH // 31 // vandi tavyA iti / snehaH priitiH| praNayaH sauhRdam / "praNayaH syAtparicaye yAcnAyAM sauhRdepi ca" iti vaijayantI / bhogaH pAlanam / "bhogo rAjye dhane / saukhye pAlanAbhyavahArayoH" iti vaijyntii| mayi nehAditrayamavizeSeNa kurvanti, atastAstulyatayA vandyA iti bhAvaH // 32 // bhrAtRputrasamAviti / kAlyamutthAya devAnAM kRtvA pUjAM yathAvidhi / vanditavyo dazarathaH pitA mama narezvaraH // 30 // mAtA ca mama kausalyA vRddhA santApakarzitA / dharmamevAgrataH kRtvA tvattaH sammAnamarhati // 31 // vanditavyAzca te nityaM yAH zeSA mama maatrH| snehapraNayasambhogaiH samA himama mAtaraH // 32 // bhrAtRputrasamau cApi draSTavyau ca vize SataH / tvayA bharatazatrughnau prANaiH priyatarau mama // 33 // vipriyaM na ca karttavyaM bharatasya kadAcana / sa hi rAjA prabhuzcaiva dezasya ca kulasya ca // 34||aaraadhitaa hi zIlena prayatnaizcopasevitAH |raajaanH samprasIdanti praku pyanti viparyaye // 35 // aurasAnapi putrAn hi tyjntyhitkaarinnH| samarthAn sampragRhNanti janAnapi narA dhipAH // 36 // sA tvaM vaseha kalyANi rAjJaH smnuvrtinii|bhrtsy ratA dharme satyavrataparAyaNA // 37 // bhrAtRputrasamo bhrAtrA putreNa ca samau / prANaiHprANebhyaH // 33 // vipriyamiti / rAjatvepyaprabhutvamaniyantRtvaM kasyacitsambhavatIti tabyAvRttyartha prabhurityu tam / dezapaterakulapatitvadarzanAdAha dezasya ca kulasya cati // 34 // ArAdhitA iti / zIlena akuTilavRttyA / prayatnaiH aalsytyaagaadibhiH| vipa yaye zIlAdyabhAve // 35 // aurasAniti / janAn abandhUn // 36 // sA tvamiti / satyavratam amoghavratam // 37 // kAlyamiti / kAlyaM sarvasminnapyuSasi // 30 // 31 // vanditavyA iti / snehapraNayasambhogaiH-praNayaH anunayaH sevA, sambhogaH annapAnAdivizeSapradAnam teH| samAH me mAtreti zeSaH // 32 // bhrAtaputrasamo bhrAtA putreNa ca samo, prANaH prANebhyaH priytrau|| 33-35 / / aurasAniti / janAn bandhutvarahitAnapi // 36-37 / / vi0-mAtA ceti / bandirAvyeti zeSaH / yato gurujanabandanaM kulapUnA dharma epaMti puraskalpa svattaH saMmAnamarhatIti sambandhaH / / 31 / / satya-mAtreti zeSaH / vAkyabhedAna punaruktiH / / 32 // 1 viparyaye / zaniSa gajo hanti jiprabhitra bhujaGgamaH / smayanniva nRpo hanti mAnayanniva durjanaH / / ityadhiH / For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. vA.rA.bhU. // 10 // ahamiti / vyalIkam apriyam / kasyacidapi janasya yathA vyalIkaM na kuruSe tathA tvayA vartitavyam, idaM mama vacazva kAryam / atraiva sthAtavyamiti mama vacazca kAryamiti / yadvA yathA kasyacidapi vyalIkaM na kuruSe tathA idamapi mama vacastvayA kAryamityarthaH // 38 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne SaDaviMzaH sargaH // 26 // evaM rAmAyaNapuruSeSu rAmakartavyaM sAmAnyadharmAnuSThAnaM darzitam / / ahaM gamiSyAmi mahAvanaM priye tvayA hi vastavyamiheva bhAmini / yathA vyalIkaM kuruSe nakasyacittathA tvayA kArya midaM vaco mama // 38 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaDaviMzaH sargaH // 26 // evamuktA tu vaidehI priyAya priyavAdinI / praNayAdeva saMkruddhA bhartAramidamabravIt // 1 // kimidaM bhASase rAma vAkyaM laghutayA dhruvam / tvayA yadapahAsyaM me zrutvA naravarAtmaja // 2 // atha sItAnuSTheyaM pAtivratyadharma saMkSepeNopakSipati-evamuktetyAdi / apriyavAdinyapi priyArdA priyabhASaNArdA / tadupari priyavAdinI / tathApyevamuktA apriyamuktA / praNayAdeva sauhRdAdeva, na tu vairAta saMkruddhA // 1 // kimiti / he rAma ! tvayA laghutayA dhruvaM nizcitam / atyntnissaarmityrthH| "dhruvo bhabhede kIbantu nizcite zAzvate triSu" ityamaraH / laghutvamevAha yditi| yadvAkyaM zrutvA me striyA api apahAsyaM bhavati tadvAkyaM bhASase kimidam ayamapUrvaprakAraH itaHpUrva na dRssttcrH| navarAtmajetyanenAsyAsambhAvitamucyate / tvAmiha sthApya vanaM gamiSyAmItyetadvacanametAvatparyanta / ahamiti / kasya ciyalIkam apriyaM yathA na kuruSe na kariSyasi / tvayA tathA kAryam Acaritavyam idaM mama vacaH AjJApitametat sarvadA hadi sthApyamiti bhAvaH // 38 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyo paaiishHsrgH||26|| evaM rAmeNa gRhanivAsamukte vanavAsa eva mama ca dharmato nyAyaprApta iti sItAha-evamiti / praNayAdeva snehabalAdeva, saMkuddhA matpRthasthitimAdizatItyamarSAt // 1 // sa evAmarSaH pradarzyate-kimidAmiti / idaM kiM bhASase kutaH laghutayA dhruvaM laghutvena nizcitam, atitucchamiti yAvat / tvayA yadbhASitaM tacchutvA me apahAsyaM parihAsAspadaM jAyate // 2 // satya-he rAma ! idaM kiM mApase / tanmayi laghutayA lAghavanimittena na tvadgauravaNa | dhruvaM nizrayaH / kutaH ! he narottama ! yahAkyaM tvayaiva zrutvA'pahAsyaM kimanyai rityanvayaH // 2 // 1 naravarAtmaja / vIrANAM rAjaputrANAM zastrAstraviduSAM nRpa / anaI mayazasvaM ca na otavya tvyortm|| ityadhikaH pAThaH / // 104 // For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie sAmanusRtAyAH praNayadhArAyAH panthAnaM nArohatIti bhAvaH // 2 // kathaM mama vAkyasya parihAsAspadatvamityatrAi-Aryaputreti / bhartAraMprati bhAryAyAH sambodhanamAryaputreti / bhrtRsmbndhipitraadyH| svAni puNyAni svakRtapuNyaphalAni / etat pApaphalasyApyupalakSaNam / bhunAnAH anubhavantaH / svasvaM svasyaiva phalapadaM bhAgyaM zubhAzubhaM karma / upAsate Acaranti / "bhAgyaM karma zubhAzubham " ityamaraH // 3 // pUrvoktAH sarve svakIyakarma Aryaputra pitA mAtA bhrAtA putrastathA snussaa| svAni puNyAni bhuAnAH svasvaM bhAgyamupAsate // 3 // bharturbhAgya tu bhAryekA prApnoti puruSarSabha / atazcaivAhamAdiSTA vane vastavyamityapi // 4 // na pitA nAtmajo rAma na mAtA na sakhIjanaH / iha pretya ca nArINAM patireko gatiH sadA // 5 // yadi tvaM prasthito durga vanamadyaiva rAghava / agrataste gamiSyAmi mRdantI kuzakaNTakAn // 6 // IrSyAroSau bahiSkRtya bhuktazeSamivodakam / naya mAM vIra visrabdhaH pApaM mayi na vidyte||7|| phalAnyanubhavanti / bharturarddhazarIrabhUtA bhAryA bhartRkRtabhAgyaphalamevAnubhavatItyAha-bharturiti / bhAryakA bhAyaiva tu bharturbhAgyaM prAmoti, sahAdhikRta tvAt / yasmAdevaM tasmAdevAimapi pane vastavyamityAdiSTeva tvadAdevabhiH / AvayoH sahadharmacAritvAttvadAdezeneva mamApyAdezaH siddha iti | bhaavH||1|| evaM bhartRsamAnabhAgyatvaM svagamanaheturuktaH, tadekagatikatvamapi gamanaheturityAha-neti / pretya paraloka ityarthaH // 5 // phali tArthamAi-yadIti / agrato gamane hetumAha mRdantI mardayantI, mRduukurvntiityrthH| kuzarUpakaNTakAn // 6 // ISyati / parAtizayAkSamA IrSyA, tvadanu / Aryaputreti / pitrAdayaH svAni puNyAni karmaphalAni bhuJjAnAH bhoktuM pravRttAH, svaM svaM bhAgyaM svAnuSThitaM karmaiva, upAsate upajIvanti na tu pitrAdyanuSThitam, tatra teSAM sahAdhikArAbhAvAt / marturardhazarIrabhUtA bhAryA tu karmaphalabhoge pravRttA bharjanuSThitaM kamaiva upajIvati / tayoH shaadhikaaraadityrthH| atshceti| atHkaarnnaadev| ahamapi vane vastavyamityAdiSTaica, tava vanagamanAdezAdeva " adhoM vA eSa Atmano yatpatnI" ityuktaprakriyayA tvadardhazarIrabhUtAyA mamApyAdeza ityarthaH // 4 // yadevamataH iha loke ca nArINAM na pitrAditiH, patireka eva sadA gatiH ataH, mRgantI mardayantI // 5 // 6 // Iyati / mayA nivartitA svayaM khIca satI sa0-iha loke nArINAM na vidyante arayo yeSAM te nArayasteSAM sAdhUnAM vaM na kevalaM pitA api tu AtmajaH / na kevalamAtmajaH kintu AtmA svAmI cetyanvayaH / yathoktaM " mAtA rAmaH " ityAdi // 1 // " pItazeSaM na ca piveta " ityAderyathA pItoriThaSTa jalAdi bahikArya tapeyAparISI bahiSkRtya mAM nayetyarthaH / yatu bhuktamogayA tvayA ki prayojanamitparatArya yathA duSpApapAnIyakAntAsyAvinA pItazedhaM kama For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. vartanena caritArtheyaM bhaviSyatItyevarUpA / atraiva sukhamAsveti mayoktApi svayamanugamiSyAmIti brUta iti rossH| to bhuktazeSa zAstraniSiddhatayoktamudakaTI .a.kAM. // 105 // miva bahiSkRtya niHzeSaM nirasya / virabdhaH nizzaGkassan mAM naya / vIretyanena striyamekAkI kAntAraM kathaM nayeyamiti zaGkA na kartavyetyuktam / pApaM .20 mayi na vidyate bhavadviyoge jIvanahetupApaM na vidyata ityarthaH / pApAntarasyAtra prasatyabhAvAt // 7 // prAsAdavAsaM vihAya kimartha vanavAsaM gcchsiity| prAsAdAyairvimAnairvA vaihAyasagatena vA / sarvAvasthAgatA bhartuH pAdacchAyA viziSyate // 8 // anuziSTA'smi mAtrA ca pitrA ca vividhAzrayam / nAsmi samprati vaktavyA vartitavyaM yathA mayA // 9 // vAha-prAsAdAriti / paJcamyarthe tRtIyA / prAsAdAyaiH saarvbhaumvaaspraasaadaagrebhyH| vimAnairvA svarlokAdisthitavimAnAgrebhyo vaa| vahAyasagatena aNimA yaSTezvaryasiddhisampannocitavihAyassambandhigamanAdvA / sarvAvasthAgatA duravasthApannApItyarthaH / yadA sarvAvasthAsu gatA anugatA sthAyinI, svarUpaprAptati yAvat / pAdacchAyA paadsevaa| viziSyate atiricyate // 8 // upadezAnusArAdapi mayAnugantavyamityAha-anuziSTeti / yathA mayA bhartRviSaye kathaM vanaM gamiSyAmIti brUta ityakSAntiA , madvacanamullaGghacavatIti vA mRSTamannaM parityajya phalamUlAbhyAM vartanamapekSata iti vA roSaH / to bahiSkRtya tyaktvA / visrabdhaH nizzaGkaH mAM naya / atra hetugarbha vizeSaNaM vIreti / tyAgaprayojakaM pApaM ca mayi na vidyate / nItayApi mayA tataH sukhameva / atrobhayatra dRSTAntaH-bhukta zeSamudakamiveti / duSprApapAnIyakAntArayAyinA janena pItazeSa kamaNDaluniSThaM yathodakamapApamavazyaM neyamAtmopakAryeva kevalaM tadvadityarthaH // 7 // nityasambandhi tvAdapi nAhaM parityAjyetyAha-prAsAdAriti / prAsAdAne sthitimatA vimAnaH yAnavatA yogavalAta kebalaM vaihAyasagatena / mattva yaajntaaH| vaihAyasagatimatA tathA sarvAvasthAM gatenApi, bharnA bhartuH pAdacchAyeva bha; saha strI sarvAvasthAgatA bhavatIti viziSyate vidhiiyte| athavAprAsAdArityAdipaJcamyarthe tRtiiyaa| prAsAdA KalbhyA vimAnavAM svalokAdisthitAMvamAnebhyAM vA, vahAyasagatana ANamAdyaSTAMsAr3hesampatra bhartuH pAdacchAyA pAdasevA viziSyate atiricyate // 8 // anuziSTAsmIti / vividhAzrayaM vividhArtham / anuziSTAsmi bharturanuvartinI bhaveti sushikssitaasmi| NDaluniSTamuikamavazyaM nepameva tathA ahama pavazya nepaiveti tIrthAdipralapanaM tavasmadudAhRtapramANaparyAlocanayA pItazeSakamaNDaladakasyeva dAntikIbhUtasItApA api doSivanAcyA pApaM mapi na vidyata iti carama caraNoktArtha virudatvAt duSprApapAnIyakAntArayAbina ucchiSTodakAnayane durghaTajIvanatvavat svaramagapa rAmasyApi rAmAmantarA''rAmagamane tathAtvaprAptezvAtpama tijalpanamitikalpayAmaH // 7 // prAsAdAprerityAdyA sahayoge tRtIyA 'vRddho yUnA' iti nirdezAt / tathA ca sahitasya bhayoM pAdacchAyA sarvAvasthAgatA tasyAH sakAzAdviziSyate bhAryeti zeSaH / agRhmAnaH sarvAGgalchAyAM gRhAnava pAdaNThAyAM mAryApAH pati m.||105|| // pAdakasevAratavaM yotyti| hApasagatenetimA kaH / yahA chAye yasa AvRttiH / tathAca mataH pAdacchAyA aviziSyate mAryA | pAdacchAyA yathA padAnI netanyA idAnI na netavyetina viziSyate tathA mAyApi chAyApratibimpabhUteti aviziSyate / " chAyA prativimyAyopitoH / vA vika popamAnayoH " iti ca vizvaH // 8 // mayA ramayA yathA vartitavyaM tathA mAtrA pitrANanuziSTAsmi / saMpati idAnIm / vividhAlaya sAmaratAdinAnAzrayamudikya na vaktavyA / vayeti zeSaH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin virtitavyaM tathA mAtrA pitrA ca vividhAzrayaM vividhaprakAramanuziSTAsmi / sampratIdAnIM na vaktavyAsmi na zikSaNIyAsmIti yAvat // 9 // rAmAnu0 - anuziSTeti / mAtrA pitrA ca vividhAzrayaM vividhairvaNairAzramibhizvAzrIyata iti vividhAzrayam, zreyaHsAdhanatvena sarvairanuSTheSamAcAramiti yAvat / anuziSTAsmi suzikSitAsmi tasmAdyathA mayA vartitavyam AcaritavyaM tathA samprati na vaktavyAsmi, pUrvameva sarvaM viditavatyasmItyarthaH // 19 // upadezaphalamAha - ahamityAdi / durgatvAdivizeSaNaviziSTamapItyarthaH // 10 // ahaM durgaM gamiSyAmi vanaM puruSavarjitam / nAnAmRgagaNAkIrNa zArdUlavRkasevitam // 10 // sukhaM vane nivatsyAmi yathaiva bhavane pituH / acintayantI trIn lokAn cintayantI pativratam // 11 // zuzrUSamANA te nityaM niyatA brahmacAriNI / saha raMsye tvayA vIra vaneSu madhugandhiSu // 12 // tvaM hi kartuM vane zakto rAma samparipAlanam / anya syApi janasyeha kiMpunarmama mAnada // 13 // saha tvayA gamiSyAmi vanamadya na saMzayaH / nAhaM zakyA mahAbhAga nivarttayitumudyatA // 14 // phalamUlAzanA nityaM bhaviSyAmi na saMzayaH / na te duHkhaM kariSyAmi nivasantI saha tvayAM // 15 // icchAmi saritaH zailAna palvalAni vanAni ca / draSTuM sarvatra nirbhItA tvayA nAthena dhImatA // 16 // | duHkhAvaddeyaM pravRttirityatrAha - sukhamiti / trIn lokAn acintayantI trailokyaizvaryamapyagaNayantItyarthaH / patitrataM pativiSayaM vratam, patizuzrUSaNa mityarthaH // 11 // zuzrUSamANeti / niyatA niyamayuktA / brahmacAriNI niyatendriyetyarthaH / kAmabhogavarjitA vA / raMsye apUrvadarzanena santuSTA bhavi SyAmItyarthaH / madhugandhiSu puSparasagandhiSu / "madye puSparase madhu " iti vaijayantI // 12 // 13 // saheti / udyatA vanagamanodyuktA // 14 // phalamUlAzaneti / duHkham azanapAnAbhyarthanarUpam / / 15 / / 16 / / ataH sammati na vaktavyA nopadeSTavyAsmi // 9 // 10 // sukhamiti / lokAnacintayantI trailokyaizvaryamapi na gaNayantI / pativrataM pAtivratyam cintayantI apekSa | mANA // 11 // zuzrUSamANeti / brahmacAriNI tapazcaraNazIlA, niyatA niyamayuktA, madhugandhiSu makarandasurabhiSu // 12 // tvaM hIti / anyasthApi tvadekazaraNa janAntarasyApi // 13 // saheti / nivartayituM na zakyeti nyAyaprAptAnugamanatvAdityAzayaH // 14 // nate duHkhamiti / annapAnAdivizeSasampAdanAyeti satya0-he rAma ! tvamanyasyApi paripAlane karttuM bane zaktaH / he mAnada rAma ! sama paripAlane zaka iti kimu vaktavyam / ato'traiva vastavyamiti mA nada brUhi ityAvRttenAnvayaH // 13 // 1 tvayA / agratastaM gamiSyAmi bhokSye bhuktavati tvayi / ityAdhakaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir sa027 vA.rA.bha. bhASAkAraNDavAH jlkukkuttaaH| "madaH kAraNDavaH pvaH" itymrH||17||18|| evamiti / vyatikarma vyatikAntam / varSasahasrANAM zatamapi na vetsyAmi kSaNa|| .... TI.a.kA. // 106 // miva neSyAmi kiM punazcaturdazasamA itibhAvaH / svo'pi na hi me mataH, tvayA vineti zeSaH // 19 // etadeva vivRNoti-svarge'pi ceti // 20 // aha miti / mRgaiH Ayutam A samantAyuktam / mRgaiH ayutaM nAmizritaM, mizritamityarthaH / "yu mizraNAmizraNayoH" itidhaatuH| atredamavadheyam-vane mArIco haMsakAraNDavAkIrNAH pdminiiHsaadhupusspitaaH| iccheyaM sukhinI draSTuM tvayA vIreNa snggtaa||17||abhissekN kariSyAmi tAsu nityaM ytvrtaa| saha tvayA vizAlAkSa raMsye paramanandinI // 18 // evaM varSasahasrANAM zataM vA'haM tvayA saha / vyatikramaM na vetsyAmi svargo'pi na hi me mtH||19||svrgo'pi ca vinA vAso bhavitA yadi rAghava / tvayA mama naravyAghra nAhaM tumapi rocaye // 20 // ahaM gamiSyAmi vanaM sudurgamaM mRgAyutaM vAnaravAraNairyutam / vane nivatsyAmi yathA piturgRhe tavaiva pAdAvupagRhya saMyatA // 21 // ananyabhAvAmanuraktacetasaM tvayA viyuktAM maraNAya nizcitAm / nayasva mAM sAdhu kuruSva yAcanA na te mayA'to gurutA bhaviSyati // 22 // mRgo bhaviSyati tatprasaGgenAvayorviyogaH syAt tatra kovA punarghaTakA, kathaM tvaM tu mayA vinA sthAtuM zaktAsIti cintayantaM rAmaMprati sItA sUcayati vAnaravAraNarityAdi / tathAhi mRgo mArIcaH, vAnavAraNaiH vAnarazreSThaiH sugriivaadibhiH| punarvanagrahaNAta vanepi azokavanepi vassyAmi punastaveva pAdAvupa saMgRhya saMyatA niyatA bhaviSyAmIti // 21 // ananyabhAvAmiti / anvayavyatirekAbhyAM svAnuraktetyucyate, ataeva tvayA viyuktAM maraNAya nizcitAM tvayA viyuktatve maraNAya nishcitaamityrthH| mAM nayasva / paramArthastu-rAvaNagRhItAmapi tvayyevAsaktacittAm / atha veNyudthanena maraNAya nizcitAM hanumatpreSaNA bhAvaH // 15 // 16 // haMseti / kAraNDavAH jalakukkuTAH // 17 // 18 // evamiti / vyatikramam apakrAntam / varSasahasrANAM zataM vA na vetsyAmi, kimuta caturdazavarSA / NIti bhAvaH / svaoNpi na hi me mataH, tvayA vinetizeSaH // 19 // 20 // ahamiti / mRgAyutaM mRgamizritam // 21 // ananyeti / yAcanA banAnugamana yAcanAm / sAdhu kuruSva caritArtha sampAdaya, ataH "phalamUlAzanA nityaM bhaviSyAmi na sNshyH| na te duHkhaM karipyAmi nivasantI saha tvayA // " ityAyu For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir dikamukhena nayasva / yAcanAM devakRtarAvaNavadhAbhyarthanam / sAdhu kuruSva / mayA kRtAt ato'nugamanAtte gurutA bhAraH na bhaviSyati, kezo na bhaviSyatI tyarthaH // 22 // tatheti / dharmavatsalaH kaantaakleshaashissnnuH| ninIpati netumicchati / bahviti kriyAvizeSaNam / sannivarttane sannivarttananimittam // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne saptaviMzaH sargaH // 27 // bane nivAsasya ca duHkhitAm | tathA vANAmapi dharmavatsalo na ca sma sItAM nRvaro ninISati / uvAca cainA bahu sannivarttane vane nivAsasya ca duHkhitAM prati // 23 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptaviMzaH sargaH // 27 // sa evaM bruvatI sItAM dharmajJo dhrmvtslH| na netuM kurute buddhiM vane duHkhAni cintayan ||1||saantvyitvaa punastA tu bASpadUSitalocanAm / nivarttanArthe dharmAtmA vAkyametaduvAca ha // 2 // sIte mahAkulInAsi dharme ca niratA sadA / ihAcarasva dharma tvaM mA yathA manasaH sukham // 3 // sIte yathA tvAM vakSyAmi tathA kArya tvayAbale / vane doSA hi bahavo vadatastAnnibodha me // 4 // sIte vimucyatAmeSA vanavAsakRtA mtiH| bahudoSaM hi kAntAraM vana mitybhidhiiyte||5|| hitabuddhayA khalu vaco mayaitadabhidhIyate / sadA sukhaM na jAnAmi duHkhameva sadA vanam // 6 // pa, ityuktaM vivRNoti-sa evamityAdinA // 1 // 2 // sIta iti / mA yathA manasaH sukhaM manaso yathA sukhaM bhavati tathA mAcaretyarthaH // 3 // 4 // sIta iti / bahudoSam ahikaNTakAdiyuktatvAt / kAntAraM mahAraNyam "mahAraNye durgapathe kAntAraM punapuMsakam" ityamaraH // 5 // hitabuddhayeti / hita tAddhetormayA nimittena, gurutA bhAro na bhaviSyati // 22 // tayati / na ninISati sma, netuM naicchat sannivartane sannivartananimittam / duHkhitAM duHkhitva jJApanaM prati // 23 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAya zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyo 'saptaviMzaH sargaH // 27 // 1 // 2 // sIta iti / svadharma svavAkyaparigrahaprayojanaM svakuladharmam ihaiva sthitvA yathA manasaH sukhaM bhavati, svazaktyanusAreNetyarthaH / mAM mAmuddizyAcara / athavA dharmamevAcara, manasaH yathA sukhaM bhavati tathA mAcareti vArthaH // 3 // 4 // sIta iti / bahudoSamiti bahavo doSAH kezAH yasminniti bahudoSam, kAntAraM duSavezaM banam / hi yasmAt bahudoSamityabhidhIyate // 5 // hitabuddhayeti / hitabuyAbhidhIyate na tu tvadbharaNAdiprayAsopAdhinetyarthaH / sadA sarvakAlepi sukhaM satya-bApadRSitalocanAm vAdhyaminakabalAdiyuktalocanAm // 2 // basana iti puTiGganirdezena puruSasvaiva yadA duHkhayATulyaM tadA kimu khiyA iti sUcayati / basata iti pATaH // 1 // kAntAyAH ] aramagaM asukhamiti yAvAt / yasmistatkAntAramiti banamabhidhIyate / kutaH hi yasmAt bahudoSaH bahuvrIhiH / kAntAraM dussA-yamArgamitparyaH / " kAntAraM varma durgamam " ityamaraH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie // 207 // jA.rA.bha.buddhyA natu tvadbharaNaklezena // 6 // mahAvane vidyamAnAn doSAnAha-girinijharetyAdi / girinirjharasambhUtAH girinijhareSu prvRddhaaH| zrotuM duHkhAHTo .a.kA. duHkhakarAH / ato vanaM duHkhaM duHkhakaram // 7 // kIDamAnA iti / zUnye nirmAnuSe pradeze / visrabdhAH niHzaGkAH santaH / kIDamAnAH krIDantaH / ataeva mattAH mahAmRgAH siMhazArdUlAdayaH / asmAn dRSTvA apUrvadarzanAtsamabhivartante hantumabhimukhamAgaccheyuH // 8 // sagrAhA iti / sagrAhAH girinirjharasambhUtA girikandavAsinAm / siMhAnAM ninadA duHkhAH zrotuM duHkhamato vanam // 7 // krIDamAnAzca visrabdhA mattAH zUnye mahAmRgAH / dRSTvA samabhivartante sIte duHkhamato vanam // 8 // sagrAhAH saritazcaiva paGkavatyazca dustraaH| mattairapi garjenityamato duHkhataraM vanam // 9 // latAkaNTakasaGkIrNAH kRkavAkUpanAditAH / nirapAzca sudurgAzca mArgA duHkhamato vanam // 10 // supyate parNazayyAsu svayaMbhagnAsu bhUtale / rAtriSu zramakhinnena tasmAdduHkhataraM vanam // 11 // snkaaH| paGkapatyaH bahupaGkAH / mattaigajairupalakSitAzca / ata eva dustarAH saritaH santi / ato duHkhataraM pUrvoktaduHkhasammelanAdatizayena duHkhavat // 9 // yatra na nijharAdayastenaiva mArgeNa gamiSyAma ityatrAha-latA iti / latAH padAkarSiNyaH, kaNTakAH pAdavedhakAH / kRkavAkavaH vanakukaTAstairupanAditAH tatrAdayuktA ityarthaH / tannAdA apyazrutapUrvatvAt bhayAvahA eva / nirapAH nirgtjlaaH|"Rkpuurndhuu:-" ityAdinA samAsAntaH aprtyyH||10|| supyata iti / bhUtale na tu paryaH / tatrApi parNazayyAsu natu mRdutUlAstaraNeSu / tatrApi svayaM bhagnAsu jIrNatayA svayameva patitAsu / rAtriSu natvahaHsu / zramakhinnena phalamUlAdyAharaNazramaduHkhitena, vanavAsinA supyate ato'smAbhirapi tathA svapitavyamiti bhAvaH // 11 // nAstIti jAnAmi nizcinomi // 6 // girinirjhareti / girinirjharasambhUtAH girinirjharebhyaH sambhUtAH prabhUtAH ninadAH tathA girikandaravAsinA siMhAnAM ninadAzca zrotuM duHkhAH kaSTAH ato vanaM duHkhaM duHkhapradam // 7 // krIDamAnAceti / vimrabdhAH niraGkazAH, zUnye nirmAnuSe samabhivartante hntumaagccheyurityrthH||8|| saMgrAhA // 107 // iti / gajairapi dustarAH saritaH iti yojanA // 9 // lateti / kRkavAkUpanAditAH vnkukttnaadyuktaaH| nirapAH nirgatodakAH // 10 // supyata iti / svayaM bhagnAsu jIrNatayA svayameva patitAsu parNazayyAsa "sAndrapaNeveva zayIta" ityukteH| zramakhinena divA phalAdyAnayana zramakhinnena bhayA uktazayyAyAM supyate // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Sh Kalassagarsun Gyarmandir www.kabatirth.org ahorAtramiti / ahorAtraM sAyampAtazca / vRkSAvapatitaiH vRkSAtsvayaM patitaiH phalaiH / niyatAtmanA niyatamanaskena, itraanbhilaassinnetyrthH| vanavAsinA santoSaH bhojanatRptiH karttavyaH // 12 // upavAsa iti / yathAprANena yathAzaktyA // 13 // 14 // kArya iti| trirabhiSekazca naikakAla ityAha kAlekAla iti / prAtamadhyAhnasAyAleSvityarthaH / etacca na katipayadineSu kintu pratidinamityAha nityaza iti // 15 // upahAra iti / upa ahorAtraM ca santoSaH kartavyo niyatAtmanA / phalevRkSAvapatitaiH sIte duHkhamato vanam // 12 // upavAsazca kartavyo yathAprANena maithili| jaTAbhArazca kartavyo valkalAmbaradhAriNA // 13 // devatAnAM pitRNAM ca kartavyaM vidhipUrvakam / prAptAnAmatithInAM ca nityazaH pratipUjanam // 14 // kAryastrirabhiSekazca kAlekAle ca nityshH| caratA niyamenaiva tasmAdduHkhataraM vanam // 15 // upahArazca kartavyaH kusumaiH svayamAhRtaiH / ArSeNa vidhinA vedyA bAle duHkhamato vanam // 16 // yathAlabdhena santoSaH karttavyastena maithili / yatAhArairvanacarainityaM duHkhamato vanam // 17 // atIva vAtAstimiraM bubhukSA cAtra nityshH| bhayAni ca mahAntyatra tato duHkhataraM vanam // 18 // sarIsRpAzca bahavo bahurUpAzca bhAmini / caranti STathivIM dattito duHkhataraM vanam // 19 // nadInilayanAH saryA nadIkuTila gaaminH| tiSThantyAvRtya panthAnaM tato duHkhataraM vanam // 20 // hAro baliH / "upahAro balimataH" iti hlaayudhH| ArpaNa RSiproktena / vidhinA kalpena // 16 // yatheti / yathAlandhena yAvalabdhena tena phalAdinA AhAreNa santoSaH tRptiH / yatAhArainiyatAhAraiH / / 17 / atIti / atra vane vAtAzcAtIva bahulAH |timirnyc rAtriSvatIvAsti / bubhukSA cAtIva bhavati / MbhayAni parvoktAni ||18||sriimpaaiti / sarImapAH girisrpaaH| bahurUpAH pRthushriiraaH||19|| nadInilayanA iti / nadIkuTilagAminaH nadIvat kuTilA ahorAtramiti / vRkSAvapatitaH vRkSebhyaH svayameva patitaiH phalaireva ahorAtra prAtaH sAyaM ca santoSaH tRptiH kAryaH // 12 // upavAsati / yathAprANena yathAbalAnu sAreNa (" tRtIyA saptamyobahulam" ityukte mbhaavH|) // 13 // 14 // kAryaviriti / nityazaH pratidinaM kAlekAle prAtarAdikAle abhiSekaritraH kArya, viSavaNAnaM kartavyamityarthaH / niyameva caratA kAlakSeSaM kurvatA // 15 // upahAra iti / upahAraH pUjA / AryeNa vidhinA vAnaprasthocitavidhAnena // 16 // yatheti / yathAhAH banasthaiH yathAlandhena pArazaM vastu yathA prAmoti tena rUpeNetyarthaH // 17 // atIveti / timiraM, rAtripSiti zeSaH // 18 // 19 // nadIti / nadIvatkuTila For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie . vA.rA.bha. // 108 // gaaminH||20||ptnggaa iti / pataGgAH shlbhaaH| daMzAH vanamAkSiphAH "daMzastu vanamakSikA" itymrH||21|| drumA iti / kuzakAzayo zAkhA kuzakAzapaNo / TI. ko jAnyeva // 22 // kAyakkezA iti / kAyaklezA vratopavAsAdayaH / araNyavAse araNyarUpavAsasthAne // 23 // koSalobhAviti / bhetavye bhayahetuviSayesa. 29 prAyuktasadI na bhetavyam, bhayaM na kAryam // 24 // taditi / vanaM gatvA'lamiti "alaMkhalloH-" itiniSedhArthAlamupapade tvaa| nagantavyamityarthaH // 26 // pataGgA vRzcikAH kITA daMzAzca mazakaiH saha |baadhnte nityamabale sarva duHkhamato vanam // 21 // dumAH kaNTakinazcaiva kuzakAzAzca bhAmini / vane vyAkulazAkhAgrAstena duHkhataraM vanam // 22 // kAyaklezAzca bahavo bhayAni vividhAni c| araNyavAse vasato duHkhameva tato vanam // 23 // krodhalobhau vimoktavyo kartavyA tapase mtiH| na bhetavyaM ca bhetavye nityaM duHkhamato vanam // 24 // tadalaM te vanaM gatvA kSamaM na hi vanaM tava / vimRzaniha pazyAmi bahudoSataraM vanam // 25 // vanaM tu netuM na kRtA matistadA babhUva rAmeNa yadA mahAtmanA / na tasya sItA vacanaM cakAra tat tato 'bravIdrAmamidaM suduHkhitA // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe aSTAviMzaH sargaH // 28 // etattu vacanaM zrutvA sItA rAmasya duHkhitA / prasaktAzrumukhI mandamidaM vacanamabravIt // 1 // ye tvayA kIrtitA doSA vane vastavyatA prati / guNAnityeva tAna viddhi tava snehapuraskRtAn // 2 // vanamiti / rAmeNa vanaM netuM matiryadA na kRtA babhUva tadA sItA tasya vacanaM na cakAra nAGgIcakAra / idam uttarasageM vkssymaannm||26|| iti zrIgovinda rAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTAviMzaH srgH||28|| etaditi / pUrvasargAnte idamityuktAvapi punaridamityukti vizeSaNavizeSAbhidhAnArthA / prasaktAzrumukhI ISadazrumukhItyarthaH // 3 // ya iti / vastavyatAM vAsitvam / tAn doSAn / tava snehapuraskRtAn guNAnityeva| gAminaH // 20 // pataGgA iti / pataGgAH shlbhaaH| daMzA banamakSikAH // 21 // dumA iti / vyAkulazAkhA: vyAkulAprAzcetyubhayatra kramAdrumakuzavizeSaNam // 22 // 23 // krodhalobhAviti / bhetavye bhayahetutve bhayaM na kAryam // 24 // tadalamiti / alaM na gantavyam // 26 // vanaM tviti / rAmeNa vanaM netuM matiryadA na kRtA tadA sItA // 10 // tasya vacanaM na cakAra tato hetoridamabravIditi yojanA // 26 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyAm aSTA viMzaH sargaH // 28 // 1 // ye tvayeti / vane vastavyatA nivAsaM prati ye doSAH kiirtitaaH| tAn doSAn / taba snehapuraskRtAn snehasambandhAna guNAneva viddhi, doSA api sa0-bhavastabyatAmiti bachedaH / vastavyaM vAsaH | mAje rAjyapratyayaH / na vidyate vastavyaM yeSAM te abastavyAH teSAM mAvastattA tA pati, avanavAsamudizyetyarthaH / etena na tala AdhipazaGkAnavakAzaH / guNAn For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.dbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie viddhi / preyasA tvayA saha vartamAnAmAH mama kokilAlApacandanamalayamArutavat sukhakarAn jAnIhItyarthaH / amumarthamuparitanasameM kuzakAzetyAdizloka vivariSyati // 2 // mRgA inadi / zarabhAH assttpaadmRgaaH| sRmarAH gvyaaH| bhaye bhayahetau / asmAn dRSTvA abhimukhamAyAsyantItyuktavAn raamH| iyaM tvapasayuriti tat parijahAra // 3 // 4 // tvayati / gurujanAjJayA pitrorAjJayA tvayA ca saha mayA gantavyam / "ajhai vA eSa Atmano yatpanI" mRgAH siMhA gajAzcaiva zArdUlAH zarabhAstathA / pakSiNaH sRmarAzcaiva ye cAnye vanacAriNaH // 3 // adRSTapUrvarUpa tvAt sarve te tava rAghava / rUpaM dRSTvApasapaiyurbhaye sarve hi bibhyati // 4 // tvayA ca saha gantavyaM mayA gurujanAjJayA / tvadviyogena me rAma tyaktavyamiha jIvitam // 5 // na ca mAM tvatsamIpasthAmapi zaknoti rAghava / surANAmIzvaraH zakraH prdhrssyitumojsaa||6|| patihInA tu yA nArI na sA zakSyati jIvitum / kAmamevaMvidhaM rAma tvayA mama vidarzitam // 7 // atha cApi mahAprAjJa brAhmaNAnAM mayA zrutam / purA pitRgRhe satyaM vastavyaM kila me vane // 8 // itizrutyuktaprakriyayA jAyApatyorekAtmatvAt tvadviSayAdeza eva madviSayAdeza ityarthaH / tvadviyogena hetunaa| me mayA ||5||n ceti / apizabdo bhinna kamaH / surANAmIzvaropItyarthaH // 6 // patihIneti / yA nArI patihInA pativiyuktA sA jIvituM na zakSyatItyevaMvidhaM tvayA mama kAmam atyartham / / vidarzitam upadiSTam // 7 // atheti / athacApi apicetyarthaH / he mahAprAjJa ! purA pitRgRhe vasantyA mayA brAhmaNAnAM brAhmaNebhyaH jyotirvidbhayaH / me| tvatsannidhiSazAd guNatA bhajanta ityarthaH // 2 // mRgA iti / samaraH gavayaH // 3 // adRSTapUrveti / te sarve bhayAvahamRgAH, ahaSTapUrvarUpatvAt anAlokitaitAdRza rUpatvAta / aSTapUrva tAvaka rUpaM yeSAM te tathA, teSAM bhAvastatvaM tsmaadpsyuH||4|| tvayeti / gurujanAjJayA " iyaM sItA mama sutA sahadharmacarI tava / chAye vAnugatA sadA" ityevaMrUpayA gurujanasyAjJayA, tvadviyogena hetunA // 5 // 6 // patihIneti / kAmaM yatheccham / evaM madAgamananivAraNAyuktena pUrvasagaoNtaM bahudoSa jAtaM tvayA vidarzitam / tathA hi patihInAyA nAryA jIvitumazakyatvAdahamapi jIvivirodhinaM tvadviyogaM soDhuM na zakromIti bhAvaH // 7 // atha cApIti / vidi, mAM pratIti zeSaH / yato taba snehapuraskRtA // 2 // apasarpayuH palApanaparA bhaveyuH / kutaH / yasmAt tava svataH sarve bibhyati / " bhISAsmAta " ityAdeH ||4||he rAma ! evaMvidhaM svayA nidarzita bharatamAzritya vartasvetyAdi tat kArma peNDAnusAreNIvoktam / putH| patihInA yA nArI sA jIvituM nahi zakSyatIti / vA kAmam evaMvidha jAtaM maratatvena jAtamAbityeti paduktaM tat apamanidarzita mamatArahitena nidarzitam // 7 // mAraNAnAmiti kartari sssstthii| he me rame ! avane nimittasaptamI rakSaNArdham / purA vivAhApUrva pitRgRhe vastavyam / anantaraM patinikaTe bane bastavyamiti satyaM vinaH zrutam // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. mayA vane vastavyaM kileti satyaM vacanaM mayA zrutam // 8 // lakSaNibhya iti / lakSaNibhyaH sAmudrikalakSaNazebhyaH / lakSaNajJAnamastyeSAmiti iniH||9|| TI.a.kA. Adeza iti / saHbrAhmaNoktaH vanavAsasyAdezaH AdiSTo vanavAsa ityarthaH / mayA prAptavyaH kila, lalATalikhitasyAparityAjyatvAditibhAvaH / sAsa. 29 lakSaNibhyo dvijAtibhyaH zrutvAhaM vacanaM purA / vanavAsakRtotsAhA nityameva mahAbala 19 // Adezo vanavAsasya prAptavyassa mayA kila / sA tvayA saha tatrAhaM yAsyAmi priya nAnyathA // 10 // kRtAdezA bhaviSyAmi gamiSyAmi saha tvayA / kAlazcAyaM samutpannaH satyavAgbhavatu dvijaH // // vanavAse hi jAnAmi duHkhAni bahudhA kila / prApyante niyataM vIra puruSairakRtAtmabhiH // 12 // kanyayA ca piturgehe vanavAsaH zruto mayA / bhikSiNyAH sAdhu vRttAyA mama mAturihAgrataH // 13 // evamAdiSTAhaM tvayA saha yAsyAmi nAnyathA kevalaM svecchayA nyaasyaamiityrthH||10 // phalitamAha-kRtAdezetyAdi / ayaM kAlaH vanavAsakAlaH dvijaH lakSaNavAdI / jAtAvakavacanam // 11 // vanavAsa iti / vanavAse duHkhAni jAnAmi, tAni akRtAtmabhiH ashikssitmnskaiH|praapynte na tu mAddazai janAratibhAvaH // 12 // kanyayetyAdizcokaddhayamekAnvayam / bhikssinnyaastaapsyaaH| brhmaaditvaadiniH| vanavAsaH zrutaH bhAvIti zrutaH / iha gRhe atheti vAkyAlaGkAre, purA pitagRhe vane vastavyaM kileti brAhmaNAnAM satyaM satyavacanaM mayA zrutam / ato me bana evaM vastavyaM khalu // 8 // lakSaNibhya iti / lakSaNibhyaH sAmudrikalakSaNajebhyaH // 9 // Adeza iti / saH vanavAsasya AdezaH, AdiSTavanavAsa ityarthaH / prAptavyaH avazyabhogyaH / sa brAhmaNerAbhihitaH banavA IMsasya Adeza: mayA prAptavyaH / yasmAttasmAdeva hi sA zrutAdezA satI ahaM tvayA yAsyAmi nAnyathA evaM sati // 10 // kRtAdezeti / kRtAdezA kRtabrAhmaNaniyogA| mavipyAmi, ataH tvayA saha gamiSyAmi kAla itiH samutpatra:sanmAtA, kanavAmasyeti shessH| dina iti jAtyekavacanama // 11 // vanavAse ajeyAni duHkhAni santIti jAnAmyeva tathApi taduHkhAni akRtAtmabhiH ajitendriyaiH viSayalolupaiH, nata tvAdRvAdazairjanarityarthaH // 12 // kanyayetyAdi zlokadvayamekaM vAkyam / mama piturgehe mAturaprataH sAdhuvRttAyAH bhikSiNyA: tApasyAssakAzAt kanyayA mayA banavAsaH zrutaH bhAvIti zrutaH, ihAsmin gRhe tvayA saha vanavAsasya gamana kA sa samAramA paramAdAma vaktuM poNyA'bhimAha-nakArI kAma pa phalotsAni / / // vikSiNI apaSTabhASayA kosalI / sAdhunAyA ityanena na pratAraNArtha taduktiriti sUcayati / iha // 10 // mAtuH etajanmani ananyAH / ihe pasyAsmin gaha iti rAdhA avasyamihe ti uttAnomAnnayIti va vyAkaraNaM cintyam / asmingRha itI dezabdavoparAmagRhasya tadAnIM sadIyatvAbhAvAt uttaralokAnvayitvaspa camatikagativAdine // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tvayA saha vanavAsasya gamanaM lIlArtha jAhnavItIratapovanAdigamanaM kAMkSitaM hi tvaM ca bahuvidhaM prasAdito ve prasAdita eveti sambandhaH // 13 // 14 // kRtakSaNeti / kRtakSaNA kRtotsavA / "nirvyApArasthitI kAravizepotsavayoHkSaNaH" ityamaraH / vanavAsasya bane vAso yasya iti vanavAsaH tasya / zUrasya tava caryA paricaryA / mama mahyaM rocate // 15 // zuddhAtmaniti / zuddhAtman IrSyAdirahita ! premabhAvAta premasvabhAvAt / hiH prasiddhau / bhattAra prasAditazca vai pUrva tvaM vai bahuvidha prabho / gamanaM vanavAsasya kAMkSitaM hi saha tvayA // 14 // kRtakSaNAhaM bhadra te gamanaM prati rAghava / vanavAsasya zUrasya caryA himama rocate // 15 // zundAtman premabhAvAddhi bhaviSyAmi vikalmaSA bhartAramanugacchantIbhA himama daivatam // 16||pretybhaave'piklyaannH saGgamo me saha tvayA // 17 // zrutirhi zrUyate puNyA brAhmaNAnAM tapasvinAm / iha loke ca pitRbhiryA strI yasya mhaamte| adbhirdattA svadharmeNa pretyabhAvepi tasyasA // 18 // evamasmAt svakAM nArI suvRttAM hi pativratAm / nAbhirocayase netuM tvaM mAM keneha hetunaa|| 19 // tvAmanugacchantI vikalmaSA vigatakalmaSA bhaviSyAmi / nanvatraiva sthitvA kuladevatAmArAdhya vizuddhA bhavetyatrAha bhartA hi mama daivatamiti // 16 // pretyabhAva iti / pretyabhAve'pi paraloke'pi / tvayA saha saGgamaH kalyANaH zobhanaH / / 17 // atra pramANamAha-zrutihatyiAdisAzlokena / pitRbhiriti bahuvacanaM pitaamhaadypekssyaa| zrutimevAha iheti / mahAmata ityanena na tvAM bodhayAmIti sUcyate / svadharmeNa svasvavarNoktabrAhmAdivivAhavidhinA // 18 // evamiti / evaM pUrvoktazrutirUpaprabalapramANasadbhAve'pItyarthaH / asmAnagarAt netumitynenaanvyH| yadA asmAt adbhirdAnAdetoH // 19 // vilAsArtha jAhnavItIratapovanAdigamanaM kAGgitaM hi, tvaM ca bahuvidhaM prasAdito vaiprasAdita eveti sambandhaH // 13 // 14 // kRtakSaNeti / kRtakSaNA prAptAvasarA, pratIkSitakAletyarthaH / vanavAsasya bane vAso yasya saH vanavAsaH / tasya tava caryA zuzrUSA mama rocate // 15 // zuddhAtmanniti / zuddhAtman ! premasvabhAvAdbhartAramanu gacchantI ahaM vikalmaSA bhaviSyAmi / kutaH ? bhartA himama daivatam // 16 // pretyeti / tvayA saha saGgamaH pretyabhAvepi paralokepi kalyANaH zobhanaH // 17 // atra pramANamAha-zrutihItyAdisArdhazlokena / pitRbhiriti bahuvacanaM pitAmahAdyapekSayA / pitRbhiryA strI adbhiH saha yasya yasmai dattA sA iha loke svadharmeNa pativratAdharmeNa vartamAnA pretyabhAvepi tasyaiva bhavatIti zrutiH brAhmaNAnAM sakAzAra yata iti sambandhaH / / 18 // pavamiti / zrutismRtinyAyato nityasambandhe siddhe satI| For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir TI.a.kA. bhaktAmiti / sukhaduHkhayoHsamA prAptayoH sukhaduHkhayorekarUpAm / samAnasukhaduHkhinI vatsamAnasukhaduHkhAm // 20 // yadIti / AsthAsye svIkariSye | // 21 // evamiti / yAcate ayAcata / vijanaM bandhujanarahitam // 22 // evamiti / gAM bhavam // 23 // cintayantImiti / tAmroSTImityanenA // 110|| sAntvAdinA sthAtumazakyatvamucyate // 24 // iti zrIgovinda zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonatriMzaH sargaH // 29 // bhaktAM pativratAM dInAM mAM samAM sukhduHkhyoH| netumarhasi kAkutstha samAnasukhaduHkhinIm // 20 // yadi mAM duHkhitA mevaM vanaM netuM na cecchasi / viSamagniM jalaM vAhamAsthAsye mRtyukaarnnaat||21||evN bahuvidhaM taM sA yAcate gamanaM prti| nAnumene mahAbAhustAM netuM vijanaM vanam // 22 // evamuktA tu sA cintAM maithilI smupaagtaa| snApayantIva gA mussnnairshrubhirnyncyutaiH||23|| cintayantI tathA tAM tu nivartayitumAtmavAn / tAmroSTI sa tadA sItAM kAkutstho bahvasAntvayat // 24 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonatriMzaH sargaH // 29 // sAntvyamAnA tu rAmeNa maithilI janakAtmajA / vanavAsanimittAya bhartAramidamabravIt // 1 // sA tamuttamasaMvinA sItA vipulavakSasam / praNayAccAbhimAnAcca paricikSepa rAghavam // 2 // sAntvyamAneti / janakAtmajetivizeSaNaM svakulocitAcAradADhAya / vanavAsAnimittAya vanavAsa eva nimittaM prayojanaM tasmai // 3 // seti / uttamasaMvinA uttamamatyantaM kmpmaanaa| vipulavakSasaM zUmitiyAvat / zUramapi kathaM cikSepetyavAha praNayAdityAdi / praNayAt haat| abhimAnAta madIyo'yamityabhi tyarthaH / asmAt nagarAta / svakAM svIyAm // 19 // bhaktAmiti / sukhaduHkhayossamAM tvadekazaraNAm ata eva samAnaduHkhinI tvayAsaha ekasukhaduHkhinIm // 20-24 // Kaliti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekonatriMzaH sargaH // 29 / / sAntapyamAneti / vanavAsanimittAya banavAsa nimittAnubhatisiddhacarcam // 1 // seti / uttamasaMvignA, atibhIteti yAvat / praNayAta nehAt abhimAnAta kopAta paricikSepa vacana muktavatI // 2 // satya-sA ayAcata / itichedaH / I lakSmIH sItA // 22 // vanavAsanimittAm-panavAsa evaM nimittaM yasya rAvaNahananAdesa bananAsanimittaH, sa evArthaH prayojana yasya ta rAmam // 1 // 17 // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir mAnAta kopaadaa| praNayakopAditi sampiNDito'rthaH / paricikSepa nininda // 2 // kiM veti / mAM tyaktvA vanaM gataM tvAM yadi me pitA zRNuyAttadA tvAM ruyeva kAcit puruSaveSaM dhRtvA matkanyAmupayeme iti manyetetyarthaH / he rAma saundaryyamAtreNa parabhrAmaka ! vaidehaH videhavaMjhyaH "karmaNaiva hi saMsiddhimAsthitA janakAdayaH" itikarmapradhAnatayA kadAcidapi patrIvirahamasahamAna ityrthH| mithilAdhipaH janapadasya smygrksskH| me pitaa| tvA mAmekA rakSitumazaktyA kiM tvA'manyata vaidehaH pitA me mithilaadhipH| rAma jAmAtaraM prApya striyaM puruSavigraham // 3 // anRtaM bata loko'yamajJAnAdyaddhi vakSyati / tejo nAsti paraM rAme tapatIva divAkare // 4 // mAM patnI tyaktvA gataM tvAm / prApya jJAtvA / gatyarthoM jJAnArthaH / khiyam antaHstrIsvabhAvam / puruSavigrahaM bahiHpuruSaveSam / jAmAtaram amanyata kiM manyate kim / avazyamitthaM manyatetyarthaH / striyaM puruSavigrahamiti puruSatvepi mohinIrUpabhramakRttvaM pUrvakRtaM sUcayatIti prAhuH // 3 // anRtamiti / tadevAha-kiM tveti / he rAma! tvA tvAm / puruSavigraham AkAramAtreNa puruSam / triyameva santaM jAmAtaraM prApya kimamanyata,tat tvaM na jJAtavAnityarthaH / yadi jAnAti | tahi mAM tubhyaM na prycchedityaakssepshessH| yadvA "sa eva vAsudevo'yaM sAkSAtpuruSa ucyate / vIprAyamitaratsarva jgdbrhmpurssrm||" iti zrIviSNupurANokteH / vaideho me pitAtvA jAmAtaraM prApya loke tvayatirikta puruSavigrahaM puruSAkRti sarvamapi striyamamanyata,kiM kimarthamamanyataH etAdRzakAtaraM tvAM tathAmanyAno bhrAnta ityrthH| yadvA kinviti / rAmaja amAtaram prApya khiyaM puruSa vigraham iti pdcchedH| herAmaja ramayituM jAta avatIrNeti, he puruSa krIDArthamavatIrNa, paramapuruSetyarthaH / amAtaraM khiyaM mAtRvyatiriktAM sapatnImAtaraM kaikeyIM prApya uddizya vaideho me pitA vigrahaM kalaham amanyata kim ? nAmanyateva / kaikeyyA saha etAdRzakalaha AyAsyatIti na jAtavAnityarthaH / tathApi na mAM vihAya tvayA vanaM gantavyamiti bhAvaH / yadvA rAmajAmataramityekaM padam / puruSavigraham puruSAn bhaktAna vizeSeNa gRhAti svavazI karotIti tathA,rAmajAmAtaram "ramante yogino'nante"iti zruteH AnandarUpajAmAtaraM tvAM prApya, vaideho me pitA khiyaM svastriyam / niyamityupalakSaNam, putramitrakala trAdikamAmuSmikaM ca satyamamanyata kim ? kintu sarva tucchamiti jJAtvA paramAnandapUrNo'bhUt, etAdRzasarvAnandakarastvaM mAM kathaM vyathayasIti bhAvaH // 3 // anUta miti / bateti khede| ayaM lokaH tapati divAkara iva rAme paraM tejo'stIti az2AnAdavicArAdyadvakSyati tadanutam / kutaH nAstIti, anupalabhyamAnatvAttAdRzatejo satya0-deho janakaH / tvAM jAmAtaraM prApya kAdazaM striyaM triyayA puruSAkAra etAdRzaM tvAM kimamanyata tava svarUpa na jJAtavAn / yadi jAnIyAhi na tubhyaM prayacchedityarthaH / athavA jagato mAteti niyaM piteti puruSavigrahaM " eSa strI eva puruSaH" iti zrutimanena kaTAkSapatyantaragataH sIteti zeSam / tAdRzaM tvAM prApya tvatsvarUra itthamiti nAmanyata kiM na jJAtavAn // 3 // tapati tApavitAra | divAkare sUrya va rAme teja iti nAsti / loko'jJAnAdyavastIti vakSyati tadanUna yatetyanvayaH / yadvA tvamapi na janakamanorajinIti " yAdazo vakSastAdRzo bali: " iti nyAyena dAna mAmiti na vadetyapAha / divAkare tdvissye| patI tatputrIvAhaM tatprItimatIti / tapati divAkare kiyattejaH anyAdhInaM ca tAvattathA rAmostIti na kintu tataH paramadhikaM svatantraM ca / ziSTa spaSTam / " tameva mAntamanumAti sarvam " ityAdeH // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie vA.rA.bha. // 111 // batati khede| ayaM lokaH tapati divAkara iva rAme paraM tejostIti ajJAnAt yadakSyati vadati tadanRtam / kutaH ? nAsti anupalabhyamAnatvAttAdRzaM tejoTI .a.kAM. naastyevetyrthH| yadvA ayaM lokaH yadvakSyati yadvadati,rAme paraM tejostItyarthasiddhaM / tat ajnyaanaat| ato'nRtaM bt|tpti divAkara iva rAme paraMtejo naasti| vytirekdRssttaantH| yadyasti divAkara iva upalabhyeta itibhAvaH / yadvA ajJAnAt rAmasvarUpAjJAnAt / loko'yaM yadvadati tadanRtam / kiM vdtiitytraai-|| kiM hi kRtvA viSaNNastvaM kuto vA bhayamasti te / yat parityaktukAmastvaM mAmananyaparAyaNAm // 5 // dyumatsenasutaM vIra satyavantamanuvratAm / sAvitrImiva mAM viddhi tvamAtmavazavartinIm // 6 // na tvahaM manasApyanyaM draSTAsmi tvadRte'nagha / tvayA rAghava gaccheyaM yathAnyA kulapasinI // 7 // teja iti / rAma iva tapati divAkara paraM tejo nAstIti yadvadati tadanRtamiti puurvennaanvyH|| 4 ||kimiti / kiM hi kRtvA kimakAryaM kRtvA / viSaNNaH "apyakAryazataM kRtvA bhartavyA manurabravIt" ityuktAvazyabharaNIyaviSaye viSAdaprAptirna yuktetibhAvaH / te kAlAnisadRzakrodhasya tava / yat yasmAt / kAraNAt mAM parityaktukAmo'si tAdRzaM kAraNaM nAstItyarthaH / yadvA kiM hi kRtvA kiMmanasi kRtvA, kiMvicAryetyarthaH / yadyasmAt viSAdAt bhayAcca mAM parityaktakAmo'si // 5||6||n viti / he rAghava ! anyA kulapAsanI yathA kulapasinIva / ahaM tvahate anyaM manasApi na draSTAsmina drakSyAmyeva / nAstyevetyarthaH / yadvA ajJAnAdAkSepaM kRtavatyasmIti bhItyA loka evaM vadiSyatIti svAparAdhaM pariharati anutamiti / yanmAmanAdAya gacchasIti zlokAdAvadhyA hatya yojanIyaH / ayaM lokaH tapati divAkara iva rAme paraM tejo nAstIti ajJAnAdavicArAdanRtaM yadvakSyati tat bateti yojanA / etadahaM na saha iti bhaavH||4|| ki hIti / kiM kRtvA kimakArya kRtvA / viSaNNosi " apyakAryazataM kRtvA bhartavyA manurabravIt " ityuktAvazyabharaNIyaviSaye viSAdo na yukta iti bhAvaH / madanusaraNe kAlAgnisahazakrodhasya tava kuto vA bhayamasti / yadyasmAta mAM parityakukAmosi tAdRzaM kAraNaM naastiityrthH||5|| ghumatsena iti kazcit / tasya sutaM / satyavannAmakam anuvratA sAvitrImiva tasya patnImiva mAM viddhi // 6 // na tviti / he rAma! yathA kulapasinI anyaM pazyati thA ahaM tvadRte anya 11 // sa0-satyavannAmAnaM pati sAvitrInAmikA vivAhAsAka nAradena asthAyuH sa iti boSitApi yato manasA taM saGkalpitavatI ato nAhaM taM tyakSyAmInyuktvA tameva satyava ekavAsarAnantaraM bane mRta yamena nIyamAne patimanugampa yamAsaM mocayitvA jIvita taM pugAhunyA gRhItvA svAzramamAgatavatIti bhAratavanaparvoktA kayA zeyA // // For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra atastvayA gaccheyamiti yojanA // 7 // dRDhapAtivratyapradarzanepi vanagamanAsammatiM jJAtvA vyati-svayamiti / kaumAroM kumArAvasthAyAmeva pariNatAm / / zailUpa iva jAyAjIva iva / "zailAlinastu zailUyA jAyAjIvA kUzAzvinaH" ityamaraH / parebhyaH svayaM daatumicchsi||ttaa mAtaraM zubhUpasveti yaduktaM tatra parihAramAha-yasyeti / yastha mAtRjanasya pathyaM hitam aatth| yasya cAce avarudayase mAM nivArayase / tasya janasya tvameva vazyaH anukUlaH / vidheyaH svayaM tu bhAryA kaumArI ciramadhyuSitAM satIm / zailUSa iva mAM rAma parebhyo dAtumicchasi // 8 // yasya pathyaM ca rAmAttha yasya cArthe'varuddhayase / tvaM tasya bhava vazyazca vidheyazca sadAnagha // 9 // sa mAmanAdAya vanaM na tvaM prasthAtumarhasi / tapo vA yadi vA'raNyaM svargo vA me saha tvyaa||10|| na ca me bhavitA tatra kazcit pathi prishrmH| pRSThatastava gacchantyA vihArazayaneSviva // 11 // preSyazca bhava / ahantu tvaamnuyaasyaamiityrthH| yadA yasya madrUpajanasya pathyaMcAtya etAvatparyantaM yasya cArthe avarudayase klizyasi tasya janasyatvaM vazyo vidheyazca bhava, tvameva madvacanaM shRvityrthH| athavA yasya bharatasya pathyamAttha yasya cAthai yasyAbhiSekarUpaprayojananimitte avarudayase nigRhItosi tasya vazyaH icchAnusArI vidheyazca preSyazca bhaveti smbndhH||9|| sa iti / vazyo vidheyazca tvaMtapo vA tapazcaraNaM vA / araNyam araNyavAso vA / svargo vA svargagamanaM vA / tvayA saha bhavattitizeSaH // 10 // na ceti / pathi tava pRSThato gacchantyA me vihArazayaneSviva vihAraH parikramaH, udyAnasaJcAra itiyAvat / manasA na draSTAsmina drakSyAmyeva, atastvayA gaccheyamiti yojanA // 7 // dRDhapAtivratyapradarzanepi vanagamanAsammati jJAtvA kuddhacati-svayamiti / kaumArI kumArA vasthAyAmeva pariNatAm zailapa iva jAyAjIva iva parebhyaH anyebhyo dAtumicchasi / yadA bharatAya rAmakartRkarAjyadAnamasahamAnAha he rAma ! bhAryA marnu yogyAm / kutaH satIm anazvarAm |kutH ciramadhyuSitAM pitRpitAmahAdyAgatAMkaumArI kumAravayasyeva tvayA prApyAm, yauvarAjyarUpAmityarthaH / mAM rAjyalakSmI zailapa iva veSadhArI sana parebhyobharatAdibhyo dAtumicchasi, idaM tava nocitamiti bhAvaH // 8 // 'bharatastha samIpe tu nAhaM kathyaH kadAcana ' iti pUrvamuktavato rAmasyottaramAha-yasyeti / yasya bharatasya pathyaM hitama Attha, yasya cArthe yasya bharatasya abhiSekarUpaprayojananimitte avarudhyase nigRhItosi, tasya vazyaH icchAnusArI vidheyazca niyo jyazca bhava, nAI tadiSTAnuvartinI, tvadvidheyA ca vasAmItyarthaH // 9 // 10 // na ceti / vihArazayaneSviva vihAraH parikramA, udyAnasaJcAra iti yAvat / vihAra satya-yasya bharatasya pathyaM ca tadanuvartinIna | bhAstha sampratyeva kathitavAnasi / yasA cArthe prayojanaviSaye / avarudhyase nigRhItosi / tasya bharatasya mayo rukhaH vazyaH AdhIno yasya saH bhavavazyastvaM vidheyo niyojyo bhava / pathyaM carAmityatra mumAgama isa DIvabhAvazcArSaH / etena vakSyAviSeSazamdayoH paunakya parisRtaM bhavati // 9 // pUrvamaprataste gamiSyAmIyuktaratra punaH pRSThatastava gachantyA ityukteca kadAcita purataH kadAcita pRSThatazca gamanamanucarasvabhAva iti jJAyate / tatrAgrata ityuktirgamanaulpAt / aba pRSTata ityuktirvihitAvAditi vA bocana | aparicite pathi yoSito'mamanAyogyatvAt // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vihArastu parikramaH" ityamaraH // 11 // kuzeti / tvayA saha gacchantyA mama tulAjinasamasparzAH tUlaM tUlapiNDaH, ajinaM kandalyAdyajinam "kudalI TI.a.kA. kandalIcInacamUrupriyakA api / samUruzceti hariNA amI ajinyonyH||" ityabhidhAnAt / bhavantItizeSaH // 12 // mahAvAtati / parAddhaya zreSThaM sa.30 candanaM vAsitam , candanacUrNamityarthaH // 13 // zAleSviti / zAhaleSu bAlatRNavatpradezeSu, zizye tvayA sahetizeSaH / kuthAH citrkmblaaH| Asta kuzakAzazareSIkAyeca kaNTakino drumaaH| tUlAjinasamaspazA mArge mama saha tvayA // 12 // mahAvAtasamudbhUtaM ynmaampkrissyti| rajoramaNa tanmanye parAyamiva candanam // 13 // zAdaleSu yathA zizye vanAnte vngocr| kuthAstaraNatalpeSu kiM syAt sukhataraM ttH|| 14 // patraM mUlaM phalaM yattvamalpaM vA yadi vA bahu / dAsyasi svaya mAhRtya tanme'mRtarasopamam // 15 // na mAtune pitustatra smariSyAmi na vezmanaH / AttavAnyupabhujAnA puSpANi ca phalAni ca // 16 // na ca tatra gataH kiJcidraSTumarhasi vipriyam / matkRte na ca te zoko na bhaviSyAmi durbharA // 17 // yastvayA saha sa svargoM nirayo yastvayA vinA / iti jAnana parAM prIti gaccha rAma mayA saha // 18 // zaraNAni kausumbhottaracchadAH taiyukteSu talpeSu // 14 // 15 // neti / mAturityAdau "adhIgarthadayezAm-" itiSaSTI / ArtavAni tattahatusamutpannAni d // 16 // ma ceti / tatra vane / gatastvaM matkRte mannimittam / kiJcidvipriyaM duHkhaM draSTuM nArhasi te zokazca na bhavet / ato durbharA duHkhena bhartavyA, na bhaviSyAmi // 17 // kiM bahanoktena ? nizcitamekaM saMkSepataH zRvityAha-ya iti tvayA saha yo vAsaH sa svrgHmesvrgptmH| khayA vinA yo vAsaH sH| zayaneSviva pathi parizramo me na bhavitA na bhaviSyatIti yojanA // 11 // kuzeti / tUlAjinasamasparzAH ajinAni priyakAdimRgAjinAni // 12 // 13 // zAleSviti / zAvaleSu yathA zizye, tvayA shetishessH| tataH zAdalazayanAta kuthAstaraNatalpeSu kiMsyAditi yojnaa| AstaraNAni kosumbhottrcchdaa||14||15|| na mAturiti / na mAturityAdau karmaNi SaSThI / ArtavAni tattato jAtAni // 16 // 17 // siddhAntamAha-yastvayeti / tvayA saha yaH saH svargaH / tvayA vinA yaH satya-yastvayetyatratyayuSmaghaTamdasya tArakAlInasamboyarAmatvaviziSTa shktiH| rAmatvasyaiva zakyatAvacchedakatvam / tatkAlInasambovyavaspacazakyatAvacchedakatAbacchedakatvam / vizeSaNatvaM ca tatpadajanyabodhaviSayatvam / upalakSaNatvaM ca tatpadajanyabodhaviSayatvena zaktyaviSayatvam / evaM mayetyasmanchandaspa taHkAlInasvatantrocArapitRsItAtvaviziSTe vastuni zaktiH / uktarItyA sItAtvAdereva vizeSaNAditvAcchakyatAvacchedakatyAdi bodhyam / // 12 // tathA ca idAnI sItAsambodhyarAmeNa sahavAsa iti yat sa svarga: / dinA tu yo vAsaH sa nirava iti jAnan rAma idAnI svatantroccArayitryA sItayA saha prIti harSa gaccha prApnuhIti upalakSaNArthaghaTita lokArthaH / svatantreti vizeSaNAnna mayetyasmAdvAlmIke!dhaH / anayeva dizA "mAdRzo na paraH pApI" "dAsohamiti mAM matvA " ityAdayaH samAdhAtamyAH // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir nirayaH nrkopmH| tvatsaMzleSavizleSAdanye na me sukhaduHkhe sta itibhaavH| iti evam / parAM vizveSAsahAM prItim jAnan pUrvamapi bahuzA'nubhavan mayA saha gcch||18||atheti / atheti prazne / evam uktaprakAreNa / avyayAM vanagamanaviSayabhItirahitAm / athaiva tvatsannidhAveva / dviSatAM bharatAdInAM vazaM mAvizaM atha mAmevamavyagrA vanaM naiva nayiSyasi / viSamadyaiva pAsyAmi mAvizaM dviSatAM vazam // 19 // pazcAdapi hi duHkhena mama naivAsti jIvitam / ujjhitAyAstvayA nAtha tadaiva maraNaM varam // 20 // imaM hi sahituM zokaM muhUrta mapi notshe| kiMpunardazavarSANi trINi caikaM ca duHkhitA // 21 // iti sA zokasantaptA vilapya karuNaM bahu / cukroza patimAyastA bhRzamAliGgaya sasvaram // 22 // sA viddhA bahubhirvAkyaidigdhairiva gjaanggnaa| cirasanniyataM bASpaM mumocAgnimivAraNiH // 23 // tasyAHsphaTikasaGkAzaM vAri santApasambhavam / netrAbhyAM parisusrAva paGkajAbhyA mivodakam // 24 // taccaivAmalacandrAbhaM mukhamAyatalocanam / paryazuSyata bASpeNa jaloddhRtamivAmbujam // 25 // tAM pariSvajyabAhubhyAM visaMjJAmiva duHkhitAm / uvAca vacanaM rAmaH parivizvAsayaMstadA // 26 // na prApnuyAm / viraho vA dviSantaH // 19 // pazcAditi / pazcAdapi tvadgamanAnantaramapi / ujjhitAyAH tyktaayaaH| tadeva tvatsannidhAnakAla eva // 20 // viSa kRtadurmaraNAhukhena maraNaM jyAya ityAzayAha-imamiti / Ado dazavarSANi, madhye trINi varSANi, ante ekavarSe ca tulyatayA bhAti virahiNyA ityA. vedayituM vibhajyoktiH // 21 // itItyAdi / AyastA AyAsaM prAptA, prshithilgaatriityrthH| sasvaraM satAradhvanItyarthaH // 22 // seti / viddhA taadditaa| vAkthaiH pUrva rAmoktaH / digdhaiH viSalitaH baannaiH| cirasaMniyataM vAtaprisaGgena cirAtsanniruddham / araNirityatrApi viddhetynupnyjniiym||23|| tasyA iti / zAsphaTikasaGkAzamityanena vikajalatAvagamAta ciravigalitadhAratvamavagamyate / udakaM makarandarUpaM taddhapuSNaM nirmalaM ca // 24 // taditi / amalasakA zamitipAThe-amalatayA prakAzamAnam / bASpeNa santApasambhavenoSNena |ambujpksse USmaNetyarthaH / "bASpa USmA" itymrH||29|| tAmiti / visaMjJA saH niraya ityarthaH // 18 // 19 // pazcAdapIti / pazcAt kicitkAlAnantaram , tadaiva tvadviprayogakAla eva // 20 // 21 // itIti / AyastA AyAsaM praaptaa| sasvaraM sazabdam // 22 // seti / digdhaiH viSayuktaiH vANaiH cirasaniyataM cirasanniruddham // 23 // 24 // taceti / bAppeNa zokAgnirUpoSmaNA // 25 // tAmiti / For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. TI.a. mityanena mUrchAbhAvaH sUcyate / parivizvAsayan / samyagvizvAsayan // 26 // neti / tava duHkhena hetunA prApyaM svargamapi na rocaye / tvayi duHkhitAyAM svargamapi necchAmItyarthaH / svayambhoH nArAyaNasya natu caturmukhasya / tasya madhukaiTabhAdibhyobhayasambhavAt / ArSoM dduprtyyH| sarvataH sarvajantubhyaH // 27 // taveti / tava virahaduHkhAsahiSNurapi nirbhayopi zaktimAnapi tavAntarAbhiprAyAnabhijJAnAdetAvatparyantaM tvAM vanaM netuM necchAmIti bhAvaH // 28 // na devi tava duHkhena svargamapyabhirocaye / na hi me'sti bhayaM kiJcitsvayambhoriva sarvataH // 27 // tava sarva mabhiprAyamavijJAya shubhaanne| vAsaM na rocaye'raNye zaktimAnapi rakSaNe // 28 // yatsRSTAsi mayA sArddha vana vAsAya maithili / na vihAtuM mayA zakyA kIrtirAtmavatA yathA // 29 // dharmastu gajanAsoru sadbhirAcaritaH puraa| taM cAhamanuvarte'dya yathA mUrya suvarcalA // 30 // na khalvahaM na gaccheyaM vanaM janakanandini / vacanaM tannayati mAM pituHsatyopabRMhitam // 31 // yaditi / sRSTA devenetizeSaH / AtmavatA zIlavatA atikRcchAvasthAyAmapyakSubhitamanaskena vA / yacchabdayogAttaditi pUraNIyam // 29 // idaM patnyA saha vanagamanaM rAgaprAptaM na bhavati apitu ziSTAcArasiddhamityAha-dharma iti / dharmaH vAnaprasthadharmasadbhiH sapatnIkai raajrssibhiH| yathA sUrya suvarcaleti bhinna liGgayorapyaupamyamArSam / yathA sUrya suvarcalA devI tadvanmAmanuvartasveti vArthaH // 30 // na khalliti / satyopabRMhitaM piturvacanaM mAM vanaM nayati khalu tat / parivizvAsayana samAzvAsayana, ujjiivynnityrthH| na devIti / tava niyogaduHkhena, prAptamapIti zeSaH / svayambhoriva sarvataH sarveSAmAyurbhAgyaM ca likhituM parimASTuM| ca kartuH brahmaNo yathA kutazcidapi bhayaM nAsti tadvadityarthaH // 27 // taveti / sarva samagram / abhiprAyam antaram / avijJAya tata eva hetoH tavAraNye vAsaM na rocaye / jAnAGgIkRtavAnasmi, itaHprAgiti zeSaH // 28 // yaditi / sRSTazasi nizcitAsi, idAnImiti zeSaH / AtmavatA akSubhitamanaskena yoginetyrthH||29|| sarvAtmanA dayitAyAste saha yAnaM dharmazcetyAha-dharmastviti / dharmo vAnaprasthadharmaH, sadbhiH sapatra ke rAjarSibhiH yathA sUrya suvarcalA hyanuvartate tathA mAmanuvartasveti shessH||30|| mama tu vanagamanaM nizcitamevetyAha-na khalviti / na gaccheyamiti na khalu, gaccheya meva sarvayetyarthaH / kutaH vacana miti satyopahitaM vacanaM mAM vana nayati // 31 // sa-svayambhoriva sarvataH sArvabhoH prANaH / Aryi DuH / sarvataH sazabdo rudravAcakaH, upala gayA sarvasurvagraha: rudrAdibhyo brahmaNo yathA bhayaM nAsti tathA mama sarvatopi bhayaM nAstrItyarthaH // 27 // // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie www.kabatirth.org cA tasmAtkAraNAt ahaM na gaccheyamiti na adyaiva gaccheyamevetyarthaH // 33 // eSa iti / piturmAtuzca vazyatetyeSa.eva dharmaH / vazyatA vidheyatA / ahaM pitR vacanaparipAlanodyukto'haM taM vyatikramya mAtApitRvidheyatvarUpadharma vyatikramya ahaM jIvituM notsaha iti sambandhaH // 32 // mAbhUt pitRvacanakaraNaM deva mArAdhyAsmAbhiratraiva sthAtavyamityatrAha-asvAdhInamiti / asvAdhInam ArAdhakAnadhInam,svatantramitiyAvat / yadA asvAdhInaM pratyakSatayA anAjJA eSa dharmastu suzroNi piturmAtuzca vshytaa|atshc taMvyatikramya nAhaM jIvitumutsahe // 32 // asvAdhInaM kathaM daivaM prkaarairbhiraadhyte|svaadhiinN samatikramya mAtaraM pitaraMgurum // 33 // yat trayaM tat trayo lokAH pavitraM tatsamaM bhuvi / nAnyadasti zubhApAne tenedamabhirAdhyate ||34||n satyaM dAnamAno vAna yajJAzcAptadakSiNAH / tathA balakarAH sIte yathA sevA piturhitA // 35 // payat / svAdhInaM pratyakSatayA niyojayantam / gurum guruM cetyarthaH / prakAraiH aaraadhnprkaaraiH||33|| yaditi / yat gurvAdivayaM tat trayo lokAH / lokatraya mapi tdaaraadhnsaadhymityrthH| bhuvi tatsama paavtrmnynnaasti| 'gaganaM gaganAkAram' itivat svasya svenaupamyasambhavAttabyAvRttyarthamanyapadam, tena kAramA ghANena idaM garvAdivayam / abhirAdhyate // 34 // rAmAnu-yatreti / yatrayatra pUrvoktamAtApitRsukho vartante tatratatra trayo lokAH tatsama tApasamaM yat pavitraM bhuSyanpannAsti, tena kAraNena idaM mAtApitRgururUpaM trayam AbhairAdhyata iti yojanA // 34 // pitRvAkyasya satyAdivalakSaNaNyapAha-na satyamiti / hitA hitakarI / pituH sevA yathA blkrii| eSa iti / vazyatA vidheyatA ahaM pitRvacanaparipAlanoyuktaH taM vyatikramya pitRvidheyatvarUpaM dharma vyatikramya ahaM jIvituM notsahe iti sambandhaH // 32 // asvAdhInamiti / asvAdhInam ArAdhakAnadhInam , svatanvAmiti yAvat / prakAraiH prArthanAparaiH // 33 // yatra trayamiti / yatra pitRmAtRgururUpaM trayaM tatra trayo lokAH vartante mAtApitRguruzuzrUSayA lokatrayAntarvaya'zeSadevatAdyAgadhanaphalaprAptirbhavatItyaryaH / ataH tatsamaM pavitraM medhyaM nAsti tena kAraNena idaM mAtApitR gururUpatrayamabhirAdhyata iti yojanA / yadvA pavitraM paviH mahAbhayalakSaNasaMsAraH, tasmAtrAyata iti pavitram , saMsAranivartakamiti yAvat / "pavije mahAbhaye" itya 1 yatra trayaM trayo DokAH / iti tiirthiiypaatthH| For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. sa0 30 vA.rA.bhU. tathA satyAdayaH na balakarAHna paralokabalakarAHna pAratrikAbhyudayasAdhakA ityarthaH // 39 // svarga iti / svargAdIni guruvRttyanurodhena, sidhyantIti // 11 // zeSaH / gurUNAM mAtrAdInAM vRttiH zuzrUSaNaM tadanurodhena tadanuvarttanena "anurodho'nuvarttam" ityamaraH / vyatirekeNApyAha na kiJciditi // 36 // devagandha svargoM dhanaM vAdhAnyaM vA vidyAH putrAH sukhAni c| guruvRttyanurodhena na kiJcidapi durlbhm||36|| devagandharvagolokAn brahmalokAMstathA narAH / prApnuvanti mahAtmAno mAtApitRparAyaNAH // 37||smaa pitA yathA zAsti satyadharmapathe sthitH|tthaa vartitumicchAmi sa hi dharmaH sanAtanaH // 38 // mama sannA matiH sIte tvAM netuM dnnddkaavnm| vasiSyA mIti sA tvaM mAmanuyAtuM sunizcitA // 39 // sAhi sRSTAnavadyAGgI vanAya mdirekssnne| anugacchasva mAM bhIru sahadharma carI bhava // 40 // sarvathA sadRzaM sIte mama svasya kulasya ca / vyavasAyamatikAntA kAnte tvamatizobhanam // 41 // vati / krameNa brahmalokaM prApnuvantIti bhAvaH / narA iti sarvavarNasAdhAraNyoktiH / mahAtmAnaH dRDhamanaskAH / mAteti tacchuthUSaNekaratA ityarthaH // 37 // pAsa iti / mA mAm / saH svatantraH / vartitum anuSThAtum / saH vartanam / dharmApekSayA pustvm||38|| mameti / sannAtvadAvAparijJAnAta kSINA sAvaM mayA saha vasiSyAmIti mAmanuyAtuM sunizcitA tena idAnI jJAtAsItibhAvaH // 39 // seti| sRSTA, devenetishessH|| 40 // sarvatheti / vyavasAyaM bhatranusaraNA bhidhAnAta / pAThAntarastu yatrayamiti / yat yatra pitRmAtagururUpaM vayaM tat tatra trayo lokA vartante // 33-36 // svarga iti / sukhAni ca, sidhyantIti zeSaH I guruvRttyanurodhena gurucittavRtyanuvartanena // 36-18 // mameti / tvadbhAvAparijJAnAt tvAM netuM pUrva mama matiH sannA kSINA, yataH vane vasiSyAmIti mAmanuyAtuM matiH patvanmatiH sunizcitA, ataH pUrva sannA me matiH, idAnIM tvAM vanaM netumudyukteti zeSaH / yadA he sIte ! sA tvaM vane vasiSyAmIti mAmanuyAtuM yataH sunizcitA ataH tvAM daNDakAvanaM netuM mama matissannA udyukteti yojanA // 39 // seti / diSTA anujJAtA vanAya vanaM gantuM mAmanugacchasva / pAThAntarastu seti / atidiSTA anu jJAtA // 40 // sarvatheti / vyavasAyaM bhartInusaraNAnudhyavasAyam atikrAntA prakarSeNa prAptA // 41 // al sa0-devagandharvAH sAkSAdevapreSyAH / golokaH candralokaH nAkaloko vA mAtRloko vA / " svarge mAtAra gauH" iti ratnamAlA | "gaunaki vRdharma candra iti vizvaH / "sa yadi pitRlokakAmo pabhavati" iti zruteH // 37 // yataH tvaM anuyAtuM sunizcitA atastvAM netuM mama yA amatiH sA sanA vizIrNA // 39 // vyavasAya nizcayam / anukrAntA prApta ti yat tadati zobhanam // 11 // AG // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir dhyavasAyam / atikrAntA prakarSeNa prAptA / "prakarSe laDane pyati" ityamaraH // 41 // Arabhasveti / vanavAsakSamAH vnvaashitaaH| "kSamaM zakte hite viSu" ityamaraH / kriyAH dAnAdikriyAH // 42 // brAhmaNebhya iti / AzaMsamAnebhyaH arthayamAnebhyaH // 43 // bhUSaNAnIti / krIDArthAzcApyupa Arabhasva zubhazroNi vanavAsakSamAH kriyaaH| nedAnIM tvadRte sIte svagoM'pi mama rocate // 42 // brAhmaNebhyazca ratnAni bhikSukebhyazca bhojanam / dehicAzaMsamAnebhyaHsantvarasva camA cirm||43|| bhUSaNAnimahArhANi varavastrANi yAni ca / ramaNIyAzca ye kecit kriiddaarthaashcaapyupskraaH||44|| zayanIyAni yAnAni mama cAnyAni yAni ca / dehi svabhRtyavargasya brAhmaNAnAmanantaram // 45 // anukUlaM tusA bharturjJAtvA gmnmaatmnH| kSipraM pramuditA devI daatumevopckrme||46|| tataH prahRSTA pratipUrNamAnasAyazasvinI bharturavekSya bhASitam |dhnaani ratnAni ca dAtumaGganA pracakrame dharmabhRtAM manasvinI // 47 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe triMzaH sargaH // 30 // evaM zrutvA tu saMvAdaM lakSmaNaH puurvmaagtH| bASpaparyAkulamukhaH zokaM soDumazaknuvan // 1 // skarAH jAtarUpamayakRtrimaputrikAlIlApAkabhAjanAdivicitropakaraNAni / brAhmaNAnAmanantaraM svabhRtyavargasya dehIti smbndhH||44||45||anu kUlamiti / anukUlaM sammatam // 16 // tata iti / pratipUrNamAnasA nizcintetyarthaH / avekSya Alocya / dharmabhRtAM dhrmbhRdbhyH| manasvinI nizcitamanaskA // 17 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne triMzaH sargaH // 30 // evaM rAmeNa sItAgamane'GgIkRte lkssmnnsyaanugmnpraarthnmupkssipti-evmityaadinaa| zlokadvayamekaM vAkyam / evaM saMvAdaM pUrvoktaM siitaaraamyossNvaadm| Arabhasveti / vanavAsakSamAH vanavAse hitAH kriyAH dAnAdikriyAH idAnImetadvaddhinizcaye satItyarthaH // 42 // 43 // bhUSaNAnIti / kIDArthAzcApyupaskarAH jAtarUpamayakRtrimaputrikA paskaraNAdIni // 44 // zayanIyAnIti / brAhmaNAnAmanantaraM svabhRtyavargasya dehIti yojanA // 45 // anukUlamiti / AtmanaH svasyAH AgamanaM bhartuH anukUlam iSTam // 46 // tata iti / dharmabhRtAM dharmabhRdbhavaH dAtuM pracakrama ityanvayaH // 47 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM triMzaHsargaH // 30 // evamityAdi zlokadvayamekaM vAkyam / evam uktaprakAram sItArAnasaMvAdaM zrutvA For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. 115 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrvamAgataH kausalyA gRhAdrAmeNa saha pUrvamevAgataH / zokam arddhazarIrabhUtAyAH sItAyA api vanAnugamanaM kRcchrAdapyaGgIkRtam mama kathaM tatsambhavi SyatIti vicArajaM zokam // svAnuvRttirUpaprayojanAya sItApuruSakAreNa rAme zaraNAgatiM vidhatte sa bhrAturiti / saH rAmAnuvRttirUpaprayojanAya upA yAntarazUnyaH / bhrAturityavarjanIyasambandhakathanAccharaNyatvamuktam / caraNau nipIDayeti zaraNAgatyuktiH / gADhamityazlathatvottyA mahAvizvAsa uktaH / sabhrAtuzcaraNau gADhaM nipIDya raghunandanaH / sItAmuvAcAtiyazA rAghavaM ca mahAtratam // 2 // yadi gantuM kRtA buddhirvanaM mRgagajAyutam / ahaM tvA'nugamiSyAmi vanamagre dhanurdharaH // 3 // mayA sameto'raNyAni bahUni vicariSyasi / pakSibhirmRgayUthaizca saMghuSTAni samantataH // 4 // na devalokAkramaNaM nAmaratvamahaM vRNe / aizvaryaM vApi lokAnAM kAmaye na tvayA vinA // 5 // raghunandanaH lakSmaNaH / atiyazAH AnukUlyasaGkalpaprAtikUlyavarjanavAn / Adau sItAM puruSakAratvena parigRhmovAca pazcAttatpuruSakAreNa mahAtratam "na tyajeyaM kathaMcana / etadrataM mama" ityukta gurutaravratayuktam / rAghavaM raghurAkSasasaMvAdAdiprasiddhakuladharmazaraNAgatarakSaNaM ca / uvAca zaraNAgateH sarvaphalapradatvena svAbhimataphalaM vijJApayAmAsa / nipIDayetyantena dvayasya pUrvakhaNDoktazaraNAgatiranUditA / rAghavamuvAcetyanenottarakhaNDokta phalaprArthanoktA / sItAmuvAce tyubhayatra puruSakAraparigrahoktiH // 1 // 2 // kaiGkaryaprArthanamevAha-yadIti / yadItyanena rAmasya vanagamanaM svAnabhimatamityuktam / kairyasAdhanamAha dhanurddhara iti / dhanurddharatve hetumAha-mRgeti / ahaM tvA anu pazcAdagre ca vanaM gamiSyAmi tavAgre pazcAdvA yatra duSTamRgazaGkA tatra sAvadhAno gamiSyAmItyarthaH / ataeva 'mayA sametaH' iti vakSyati // 3 // mayA dhanurddhareNa mayA / tvadIyaM dhanurvahatetivArthaH / bahUnItyanena sarvadezasarvakAla sarvAvasthocitasarvavidhakairvya prArthanaM kRtam // 4 // ananyopAyatvavadananyaprayojanatvamAha-neti / devalokAkramaNam " devAnAM pUrayodhyA" ityuktaparamapadaprAptiM tvayA vinA na pUrvamAgataH kausalyAgRhAt rAmeNa saha sItAsaMvAdapravRtteH pUrvamevAgato lakSmaNaH zokam arddhazarIrabhRtAyAssItAyA api vanAnugamanaM kRcchrAdGgIkRtam, mama tu kathaM sambhaviSyatIti virahajaM zokaM soDhumazaknuvan / voDhumazaknuvanniti pAThabhedaH / bhrAtuzcaraNau gADhaM nipIDya praNamya sItAM, prArthayanniti zeSaH / svAbhi // 115 // sa0-atiyazAm-atizaktijJAnasukharUpiNIm / " yaM jJAnaM samudAhRtam " zaM sukhAni ca " iti nAnArthavvanipadamaJjarI / atiyazA iti pAThe - lakSmaNavizeSaNam / sItAmuvAcetyanena vAsudeva prasAdhanaM mukhyato rameti pratipUrvavacanaM yuktamiti sUcayati // 2 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 31
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsen Gyarmandie vRNe / tvatkaryavinAkRtaM mokSamapi na vAJchAmItyarthaH / amaratvam "jarAmaraNamokSAya" ityuktaM kaivalyAkhyaM mokSamapi na vRNe / lokAnAmaizvarya trilokAdhipatitvam, brahmatvamitiyAvat / mokSamapyakAmayamAno'haM kathaM kaivalyAdikaM kAmayeyetibhAvaH / yadvA avarohakameNa trailokyezvaryAdikamapi na kAmaya iti / ato na patatprakarSadopaH / devalokagamanaM devatvamindratvaM vA na kAmaya iti vAkyArthastucchaH // 5 // 6 // anujJAta iti / anujJAtazca evaM avANaH saumitrirvanavAsAya nizcitaH / rAmeNa bahubhiH sAntvaniSiddhaH punarabravIt // 6 // anujJAtazca bhavatA pUrvameva yadasmyaham / kimidAnI punaridaM kriyate me nivAraNam // 7 // yadarthaM pratiSedho me kriyate gantumicchataH / etadicchAmi vijJAtuM saMzayo'yaM mamAnadha // 8 // tato'bravInmahAtejA rAmo lkssmnnmgrtH| sthitaM prAggAminaM vIraM yAcamAnaM kRtAJjalim // 9 // nigdho dharmarato vIraH satataM satpathe sthitaH / priyaH prANasamo vazyo bhrAtA cApi sakhA ca me // 10 // anujJAta eva / " upakluptaM ca yatkiJcidabhiSekArthamadya me / sarva visarjaya kSipraM kuru kArya niratyayam // " iti vacanAt / anyatra ca "tasmAdaparitApaH saMstvamapyanuvidhAya mAm / pratisaMhAraya kSipramAbhiSecanikIH kriyaaH||" iti / aparana ca "bhrAtRputrasamau cApi draSTavyau ca vize pataH / tvayA bharatazatruno prANaiH priyatarau mama // " iti / bharatazatrughnayorevAnusaraNIyatvoktezvAnujJA siddhA // 7 // yadarthamiti / anujJAtatvepi pratiSedhAta kimadya mayA'parAdamiti saMzayaH // 8 // tata iti / sthitam agrataH sthitam / prAggAminaM prAgeva gantumudyuktam / vIraM prAggamanocitavIryavantam / yAcamAnaM gamanAjJA yAcamAnam / kRtAJjaliM yAmAdhyanakAnaliyuktam // 9 // snigdha ityAdipizepaNAni svakAryakaraNAItAnuguNAni // 10 // manaprAptI sItAzaraNAgatirevAmoghopAya iti matvA mantrArthanAmapi puruSakAratvenAGgIkArvati sItAM prArthayan rAghavaM pratyuvAcetyarthaH // 1-7 // yadarthamiti / eladinchAmi galata pratiSedhaprayojanamityarthaH / maMzayaH bAlyAnmabhUti sumnigdhaM chAyAvatparatantram mAM kaM hetumuddizya AryA niSedhatIti saMzayaH / / 8-13 // sa0-itareSAmadapaH, mama tu vizeSaH vimaH / snigdhaH snehayukaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU pratiSedhanimittamAha-mayeti / kausalyAdibharaNArthameva vaM vAritosi, pUrvAnujJA tu tAtkAlikaparihArAyetibhAvaH // 11 ||raajaiv bhariSyatItyatrAi- abhivatIti / kAmapAzaparyastaH parAbhilAparupapAzena saMyata ityarthaH // 12 // tarhi bharato bhariSyatItyapekSAyAM sopi kaikeyIparavazo na TI.a.kAM. // 11 // mayAdya saha saumitre tvayi gacchati tadanam / ko bharipyati kausalyAM sumitrAM vA yazasvinIm // 11 // abhi varSati kAmairyaH parjanyaH pRthivImiva / sa kAmapAzaparyasto mahAtejA mahIpatiH // 12 // sA hi rAjyamidaM prApya nRpasyAzvapateH sutA / duHkhitAnAM sapatnInAM na kariSyati zobhanam // 13 // na smariSyati kausalyAM sumitrAM ca suduHkhitAm / bharato rAjyamAsAdya kaikeyyAM paryavasthitaH // 14 // tAmAryA svayameveha rAjAnu grahaNena vA / saumitre bhara kausalyAmuktamarthamimaM cara // 15 // evaM mama ca te bhaktibhaviSyati sudarzitA / dharmajJa gurupUjAyAM dharmazcApyatulo mahAn // 16 // evaM kuruSva saumitra matkRte raghunandana / asmAbhirvigrahINAyA mAtunoM na bhvetsukhm|| 17 // evamuktastu rAmeNa lakSmaNaH zlakSNayA girA / pratyuvAca tadA rAmaM vAkyajJo vAkyakovidam 18 bhariSyatItyAzayenAha-sA hItyAdi // 13 // 14 // mayA vA kathaM bhartuM zakyamityata Aha-tAmiti / rAjAnugrahaNena rAjAnumatyA, tadabhAve svayameva vA bharetyarthaH / asyottaraM mA vadetyAha uktamarthamimaM careti // 15 // tvatkaikaryyaparasya me kimanenetyata Aha-evamiti / evam evaM ca satItyarthaH / mama mayItyarthaH / gurupUjA mAtRzuzrUSaNam // 16 // evamiti / asmAbhiH AvAbhyAM sItayA cetyarthaH / naH nau / "asmdo| yozca" iti dvivacanasya bahuvacanam // 17 // evamiti / vAkyajJo vAkyakovidAmiti "uttarottarayuktau ca vaktA vAcaspatiryathA" ityuktavakRtva // 116 // bharato rakSipyatItyata Aha-na smariSyatIti / kaikeyyAM paryavasthitaH tanniyogena sapatnItiraskAraviSaye paryavasthitaH pratiSThitaH // 14-18 // For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie viziSTam, rAmamapi prativacanaracanAcAturyeNa topayituM samartha ityarthaH // 18 // pUrva rAmoktAnupapattiM pariDarati-tavaivetyAdinA // 19-21 // evaM rAmoktaM parihatya prastutaM svAbhimataM kaiGkayaM prapaJcayati-kuruSvetyAdi / mAM zeSabhUtam / anucaraM zeSatvAnuguNakairyayuktaM kuruSva / tatkaraNamapi tavaiva tavaiva tejasA vIra bharataH puujyissyti| kausalyAM ca sumitrAM ca prayato nAtra sNshyH|| 19 // kausalyA bibhRyAdAryA sahasramapi madvidhAn / yasyAH sahasraM grAmANAM samprAptamupajIvinAm // 20 // tadAtmabharaNe caiva mama mAtustathaiva ca / paryAptA madvidhAnAM ca bharaNAya yazasvinI // 21 // kuruSva mAmanucaraM vaidhayaM neha vidyate / kRtArthohaM bhaviSyAmi tava cArthaH prakalpate // 22 // prayojanamityAtmanepadAlabhyate / vaidhaye neha vidyate ihAnucaratvakaraNe vaidhaye sevyasevakadharmarAhityaM nAsti, tava sevyadharmaH paryAptaH svAmitvAt / mama sevakadharmazca pUrNaH svAbhAvika zeSatvAt / yadvA vaidhamya vaiparItyasAdhakaM na vidyate tvdukthetornythaasiddherukttvaadityaashyH| anucarakaraNasya kiM prayo anamityapekSAyAmAha taveti / tavArthaH svAyAsaM vinA phalamUlAdyAharaNaM prakalpate siddhayati / ahaM ca kRtArthaH labdhatvakaikayaphalo bhaviSyAmi / yadvAmA atha mAtRrakSAyAM bharata evAsta ityAha-tavaiveti / tavaiva tejasA aprameyabalavaibhavarAmajananyarakSaNe mama mahAnanoM bhavediti matvA bharataH sampaka pUja viSyatIti // 19 // idAnI svAtmabharaNe kausalyAyAH kasyApyapekSA nAstIti darzayati-kausalyeti / kausalyA sahasra madvidhAnapi vibhRyAta, sA svAtmAnaM vibhayAditi kima vaktavyam / kutastasyA evaM zaktiH ! tabAha yasthA iti / yasyAH prasAdAta upajIvinA prAmANI sahasra saMprAptamabhUta / upajI|| vanamiti kacitpAThaH // 20 // 21 // kuruSveti / iha mayyanucare vaidhayaM vaiparItyasAdhakaM tadvAkyollaGghanajanitajananyapoSaNAdharmyaM na vidyate, kausalyAyA upajI viSama-kinu selyuttarIkAnbadhi // * // kausalyA sahasra madvidhAnapi vibhayAt, sA svAtmAnaM visyAditi kimu vaktavyam // 20 // sa0-sumitrAtrANArthamapi na sthAtalyaM mayetyatrAha-mameti / mahidhAnAM ca bharaNAva madhnanti parAniti mathaH asantaH te na bhavantItyamathaH te ca te vidhAne'vAH pUjyAzca teSAM maraNAya poSaNAya / paryAptA / sarvabhUtadayApararAjyasajanapAlapitrIyaM na sauvamAtrarakSaNapareti bhAvaH / etena sahasaM madvidhAnityanena na punaruktiH // 21 // 1 sNshyH| yadi duSTo na rameta bharato rAyamulam / prAya durbhanasA para gaNa ca vizeSataH / tamahaM duti krUraM vadhipyA me na saMzayaH / tatpazcAnApi sAnsaspraiilokpamA pimusA || ityAdhikaH pAThaH For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir svAbhAvikazeSabhUtaM mAm anucaraM svarUpAnurUpazeSavRttiyuktaM kuruSva / ihAsmin jane mayi vaidharmya zeSatvaviparyAsaH nAsti, anena zeSatvasya svAbhAvi TI.a.kAM. // 117 // katvaM tajjJAnavataH phalaM kaiGkayaM cetyuktam / kaikAkaraNe tava kAhAnirityatrAha kRtArthohaM bhaviSyAmIti |akinycitkurvtH sheptvaanupptteritibhaavH| tacca prApyaM karya niSkRSya darzayati tava ceti| covdhaarnne| tavaivArthaH, natu mama / parArthakaiGkayasyaiva purussaarthtvaaditibhaavH| zeSatvAdhyavasAya upAyaH,asvArtha ta dhanurAdAya sazaraM khnitrpittkaadhrH| agrataste gamiSyAmi panthAnamanudarzayan // 23 // AhariSyAmi te nityaM mUlAni ca phalAni ca / vanyAni yAni cAnyAni svAhArANi tapasvinAm // 24 // bhavAMstu saha vaidehyA girisAnuSu rNsyte| ahaM sarvaM kariSyAmi jAgrataH svapatazca te // 25 // rAmastvanena vAkyena suprItaH pratyuvAca tam / bajATacchasva saumitre sarvameva suhRjjanam // 26 // zeSiketaryameva phalamityupAyopeyaniSkarSoMnena kRta iti rahasyam / vaidhaye neha vidyata ityuktiH jyeSThadhAtuH pitRsamatvAt / AvayoH zreyazcAstItyAhI pakratArtha itIti kecibyaacksste||22|| rAmAnu-kuruSveti / vaidhamya neha vidyata ityuktiH jyeSThabhrAtuH pitRsamatvAt / AvayoH zreyazcAstItpAha kRtArtha iti // 22 // svakratArthatvaM prapaJcayati-dhanuriti / dhanurAdhAdAnaM hiMsanivAraNAya / khanitraM mUlakandakhananasAdhanaM kuddaalaadi| piTakA / alpArthe kprtyyH| phalamUlAdhAharaNayogyAlpa kaNDolaH / "kaNDolapiTo" itymrH||23|| evaM mArge sambhAvitaM kairyamuktvA sthAne saMbhAvitamAha-AhariSyAmIti / anyAni zAkapriyAla bIjakSIdAdIni / svAhArANi sukhenAhartta bhoktuM yogyAni // 24 // evaM sarvadezakarttavyakaiGkAyuktAni, kaikaya'sya viziSTaviSayasyaiva rasyatvAdiziSTa / / viSayatvamAha-bhavAstviti / jAgrataH svapatazca ta ityanena sarvakAlasarvAvasthocitakaikaya muktam / sarvaM kariSyAmItyanena sarvavidhakairyamuktam / tathA ca devIviziSTasya zeSiNaH sarvadezasarvakAlasarvAvasthAsu sarvavidhamapi kaikaya zeSabhUtena karttavyamitidarzitam // 25 // rAmastviti / anenAnugamanAjJA vnmstiitidaarshittvaaditibhaavH| kRtArthaH jyeSThadhAtuH pitRsamatvena Apadi taba sevayA kRtArtho bhaviSyAmItyarthaH / tava cAryaH prakalpate, phalamUlAdyAharaNena zuzrUSA // 11 // paprayojanaM siddha ytiityrthH||22-24||bhvaaniti / sarva kariSyAmIti mayA kartavyaM sarvamityarthaH / svapatazca ta ityanena rAtrI lakSmaNasya niniMdratvaM dyotyte||25||raam sa-coparthe / svapatopi jAyata ityarthaH / etena kathamasvapnapateH svApa iti zaGkA nirastA // 21 // kA For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin vyaJjitA // 26 // yaM cetyAdi / janakasya rAjJo yajJe mahAtmA varuNaH svayameva mahyaM yaddhanurAdikaM dadau / AcAryasadmani AcAryasya gRhe / pUjArthaM nihitaM tadetatsarvamAyudhamAdAya saH ApRSTasuhRjjanastvaM kSipramAvrajetyanvayaH / atra dhanurAdiSu sarvatra dvivacanAdAyayordadAvitisiddham ! bAlakANDe'nuktopyayaM vRttA nto'nuvAdAtsiddhaH, yathA sundarakANDe'bhihitaM maNibandhanam "maNiratnamidaM dattaM vededyAH zvazureNa me / vadhUkAle tathA baddhamadhikaM mUrdhni zobhate // " iti / ye ca rAjJo dadau divye mahAtmA varuNaH svayam / janakasya mahAyajJe dhanuSI raudradarzane // 27 // abhedye kavace divye tUNI cAkSayasAyako / Adityavimalau cobhau khaDgau hemapariSkRtau // 28 // satkRtya nihitaM sarvametadAcArya sadmani / sa tvamAyudhamAdAya kSipramAtra lakSmaNa // 29 // sa suhRjjanamAmantrya vanavAsAya nizcitaH / ikSvAkuguru mAgamya jagrAhAyudhamuttamam // 30 // taddivyaM rAjazArdUla satkRtaM mAlyabhUSitam / rAmAya darzayAmAsa saumitriH sarvamAyudham // 31 // tamuvAcAtmavAn rAmaH prItyA lakSmaNamAgatam / kAle tvamAgataH saumya kAMkSite mama lakSmaNa // 32 // ahaM pradAtumicchAmi yadidaM mAmakaM dhanam / brAhmaNebhyastapasvibhyastvayA saha parantapa // 33 // vasantIha bhaktyA guruSu dvijasattamAH / teSAmapi ca me bhUyaH sarveSAM copajIvinAm // 34 // yathA cAyodhyAkANDe'nabhihitopi vAya savRttAntaH sundarakANDe'nUdyate sa pitrA ca parityaktaH suraizca smhrssibhiH| trIn lokAn saMparikramya tameva zaraNaM gataH // " iti / AcAryo vasiSThaH / ikSvAkugurumAgamyetyuttaratrAnuvAdAt, nahIMkSvAku kulagururvasiSThAdnyosti // 27-31 // tamiti / prItyovAcetya anvayaH // 32 // kAMkSitatvamevAha - ahamityAdinA // 33 // vasantIti / yacchandorthasiddhaH / iha nagare gurubhaktayA ye dRDhaM vasanti nityaM guruzuzrUSaNaM kurva stviti / braja anuvraja / ApRcchasva anujAnIhi // 26 // ye ceti / varuNaH janakasya mahAyajJe dhanurAdikamAvayordadau satkRtya nihitaM nikSiptam AcArya || sadmani vasiSThasadmani / nanu janakathAge dhanurAdipradAnasyAzravaNAt kathamatra siddhavadanuvAdaH kriyate ? satyametat; bhagavato vAlmIkeriyaM zailI - prastutArtha pratipAdanapAravazyAt yatra vaktavyamarthaM tatrAnuktvA uttarava kenacidyAjena siddhavadanuvadatIti / yathA bAlakANDe'nabhihitaM maNibandhanaM " maNiratnamidaM dattaM vaidehyAH zvazureNa me " iti sundarakANDe'bhihitavAna / ayodhyAkANDe vaktavyaM kAkAsuravRttAntaM " sa pitrA parityaktaH suraizca samaharSibhiH " ityAdinA sundarakANDe For Private And Personal Use Only
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. (111 // ntItyarthaH / teSAmapi me sarveSAm upajIvinAM ca / bhUyaH atizayena nityadeyAdadhikatayA dAtumicchAmi, tAnAnayetizeSaH // 24 // vasiSTaputrATI.a.kA. miti / vasiSThaputram Arya dvijAnAM pravaraM suyajJam / anyAnapi ziSTAnAnaya / suyajJaM tAMzcAbhyAbhiprayAsyAmItyarthaH // 35 // iti zrIgovindarAja sa. 32 viracite zrIrAmAyaNabhUpaNe pItAmbarAkhyAne zrImadayodhyAkANDavyAkhyAne ekatriMzaH sargaH // 31 // evaM nizcitasItAlakSmaNAnuyAtrasya rAmasya vasiSTaputraM tu suyajJamArya tvamAnayAzu pravaraM dvijAnAm |abhipryaasyaami vanaM samastAnabhyarcya ziSTAnaparAn dvijA tIn // 35 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekatriMzaH sargaH // 3 // tataH zAsanamAjJAya bhrAtuH zubhataraM priyam / gatvA sa pravivezAzu suyajJasya nivezanam // 1 // taM vipramabhyagAra sthaM vanditvA lakSmaNo'bravIt / sakhe'bhyAgaccha pazya tvaM vezma duSkarakAriNaH // 2 // tataH sandhyAmupAsyAzu gatvA saumitriNA saha / juSTaM tatprAvizallakSamyA ramyaM rAmanivezanam // 3 // tamAgataM vedavidaM prAJjaliH sItayA saha / suyajJamabhicakrAma rAghavo'gnimivAcitam // // jAtarUpamayamukhyairaGgandaiH kuNDalaiH zubhaiH / sahemasUtrairmaNibhiH keyUraivalayairapi // 5 // anyaizca ratnairbahubhiHkAkutsthaH prtypuujyt| suyajJaM sa tadovAca rAmaH siitaaprcoditH||6|| yAtrAdAnaM prastUyate dvAtriMze-tata ityaadi| AjJAya aGgIkRtya / zubhataraM brAhmaNopakAratvAt / priyam AtmanonugamanAGgIkAraphalatvAt // 2 // tamiti / agyagArastham agnihotrazAlAstham / duSkarakAriNaH duSkarakarmakAriNaH / vezma abhyAgaccha kRtyaM ca pshyetyrthH||2|| tata iti / sandhyopAsanaM mAdhyAhnikam athavA sandhyAniyatAgnihotram / anyagArasthamityukteH // 3 // tamiti / arcitaM hutam // 4 // jAtarUpamayerityAdi / jAtarUpamayaiH uktavAn // 27-34 // vasiSThaputraM suyajJamAnayetyanena mUlaprabhordazarathasya vasiSThapaurohityaM tatputrasya tatputraH' iti nyAyena svAcAryasya suyajJasya viziSyAnayananiyogaH // 35 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekatriMzaH sargaH // 31 // tata iti // 1 // taniti / agnyagAram agnihotrazAlA vezma rAmasyAbhyAgaccha / duSkarakAriNaH prAptarAjyatyAgapUrvakavanagamanarUpaduSkarakAriNaH // 2 // tata iti / sandhyA mAdhyAhikIma // 3 // tamiti / abhicakrAma pratyutthAnAdikaM kRtavAn // 4 // jAtarUpeti / aGgadamUrkhAkAraM patralatAcitritaM bAhumUladhArya bhUSaNam / keyUram tasyAdhobhAge dhArya valayAkAraM bhUSaNam / valayaH kaTakaiH hemasauH maNibhiH svarNasUtrasyUtaiH muktaadimnnibhirityrthH|| 5 // suyajJamiti / sItApracodita iti / 118 For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maa Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir svarNamayeH / aGgadaiH kUparIparidhAryaH bAhubhUpaNeH / sahamasUtraimaNibhiH hemsuutrprotrvduurypdmraagmuktaadimnnibhiH| "ratnaM maNiyoraimajAto muktAdike| |'pi ca " ityamaraH / keyUraiH bhujshirovyaapiphnnaakaarshikhryuktbaahubhuussnnaiH| athavA aGgadakeyUrayoH sthUlatvasUkSmatvAbhyAM bhedH| valayaiH kaTakeH / / hAraM ca hemamutraM ca bhAryAya saumya hAraya / razanAM cAdhunA sItA dAtumicchati te sakhe // 7 // aGgadAni vicitrANi keyUrANi zubhAni ca / prayacchati sakhe tubhyaM bhAryAyai gacchatI vanam // 8 // paryamagryAstaraNaM nAnAratnavibhUSi tam / tamapIcchati vaidahI pratiSThApayituM tvayi // 9 // nAgaH zatruJjayo nAma mAtulo'yaM dadau mama / taM te gajasahasreNa dadAmi dvijapuGgava // 10 // ityuktaH sa hi rAmeNa suyajJaHpratigRhya tat / rAmalakSmaNasItAnAM prayuyojAziSaH zubhAH // 11 // atha bhrAtaramavyayaM priyaM rAmaH priyNvdH| saumitri tamuvAcedaM brahmeva tridazezvaram // 12 // agastyaM kauzikazcaiva tAvubhau brAhmaNottamau / arcayAya saumitra ratnaiH sasyamivAmbubhiH // 13 // tarpayasva mahAbAho gosahasraizca mAnada / suvarNe rajataizcaiva maNibhizca mhaadhnaiH|| 14 // "kaTakaM valayo'sriyAm" ityamaraH / ratnaiH bhUSaNaprakaraNAta bhUpaNazreSTerityarthaH / "ratnaM svajAtizreSThepi" ityamaraH // 5 // 6 // hArAmiti / hemasUtra hemamayaM kaNThasUtram / razanAMca te bhAyaryAya sItA dAtumicchati / tatsarvaM hAraya dApayetyarthaH // 7 // aGgadAnIti / bhAryAyai bhAryAdhAraNArtham / tubhyaM / prtigrhii| / prayacchati / gacchatItyatra numabhAva aapH||8|| paryamiti / tvayi pratiSThApayituM tubhyaM dAtumityarthaH ||9||'naag iti / mAtulo dadA viti dshrthiiyshtrunyjyvyaavRttiH|| 10 // itIti / pratigRhyetyanena nyAsabhUtatvaM vyAvartyate // 11 // atheti / tridizezvaram indram // 12 // agastya miti / agastyam agastyaputram / kauzikaM vizvAmitraputram / straiH zreSTavastubhiH // 13 // ratnairarcanaM vivRNoti-tarpayasveti // 14 // sItayA suyajJapatnye divyAbharaNadAnAya sakhItvAt pracodita ityarthaH // 6 // hAramiti / hemasUtram urobhUSavizeSamityarthaH // 7 // 8 // paryamiti / tvapi prati ThApayitum tubhyaM dAtumityarthaH // 9 // nAga iti / zatruJjayo nAma prasiddha yaM gaja mAtulo mama dadau taM gaja te dadAmi // 10-16 // vi0-niSkasahasaNa niSkasahabadakSiNayA (ta te niSkasahamega iti pAThaH) // 10 // sA-rAmalakSmaNasItAmAbhityatra lakSmaNavyavadhAnena mahaSyAziSAvilambaphalaphala yotayati // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. sAtasyAmiramArilApamA kausalyAmityAdizvokadvayamekAnvayam / taittirIyANAM tittirismbndhishaakhaadhytRnnaam| AcAryaH adhyaapyitaa| abhirUpaH budhaH prAptarUpasurUpAbhirUpATI .a.kA. budhamanojJayoH" itivizvaH // kauzeyAni kRmikozotthAni / "kozeyaM kRmikozottham" ityamaraH / yAvat yAvatparyantam tuSyati tAvatsampradApayeti ... // 119 // sa. 32 sambandhaH // 15 // 16 // sUta ityAdisAzloka ekaanvyH| mUtaH sumantratulyaH kazciccitrarathanAmA / suciropitaH cirakAlamasmadgahe sthitH| pazukAbhiH kausalyAM ca ya AzIrbhirbhaktaH pryuptisstthti| AcAryastaittirIyANAmabhirUpazca vedavit // 15 // tasya yAnaM ca dAsIzca saumitra sampradApaya / kauzeyAni ca vakhANi yAvattupyati sa dvijaH // 16 // sUtazcitrarathazcAryyaH sacivaH suciroSitaH / toSayainaM mahArhezca ratnairvardhanaistathA / pazukAbhizca sarvAbhirgavAM dazazatena ca // 17 // ye ceme kaTha kAlApA bahavo dnnddmaannvaaH|| 18 // nityasvAdhyAyazIlatvAnnAnyat kurvanti kiJcana / alasAH svAdukAmAzca mahatAM cApi smmtaaH| teSAmazItiyAnAni ratnapUrNAni dApaya // 19 // alpArthe knprtyyH| ajaadibhirityrthH||17|| ye cetyAdi pAkurviyantamekaM vAkyam / kaThena proktamadhIyate ktthaaH| kaThazabdAtproktArthe vaishmpaaynaantevaasitvaanniniH| tasya "kaThacarakAt-" itiluk / nataH "tadhIte tada" ityaNa / tasya "proktAlluka" iti luk / kalApinAproktamadhIyate kaalaapaaH| kalApizabdAt proktArthe "kalApino'N" ityaNa / "sabrahmacAripIThasapi" ityAdinA ttilaapH| tataH 'tadadhIta' ityAdyaNa / tasya proktAlluka / kaThayokta zAkhAdhyAyinaH klaapiproktshaakhaadhyaayinshcetyrthH| kaThAna kAlApAzca ktthkaalaapaaH| "daNDapradhAnAHmANavAH daNDamANavAH" iti kAzikAyAm / sadA palAzadaNDadhAriNo brahmacAriNa ityrthH| kiJcana AhArArthayatrAdikam / na kevalaM nityasvAdhyAyazIlatvAt kiJcitra kurvanti kiMtvAlasyAJcetyAzayenAha / alasA iti / gosahasrapradAnahetutvenAi svAdukAmAzceti / ramanapadAdhakANi ityarthaH / mahatAM cApi sammatAH atIva sAdhvAcArA ityrthH| ratnapUrNAni sUta iti / sAdhalokamekaM vAkyam / sUtaH sumanbAdanyaH cinAyanAmakaH, suciropina: cirakAlayaddhaH, pazukAbhiH ajaamhissiiprbhRtibhiH||17||ye ceti |ktthkaalaapaaH // 11 // kaThAH kaThasambandhizAkhAdhyAyinaH, kAlApAH kalApisambandhizAkhAdhyAyinazca kaTakAlApAH / daNhamANavAH palAzadaNDapatA brahmacAriNaH anyat vratopavAsAdikA IMIna kurvanti // 18 // kutaH ? nityeti / svAdukAmAH mRSTAnnakAmAH, tAI kathamevaividhA dAnayogyA ityata Aha mahanAmiti / "tapohi svAdhyAyaH" iti zrutaH / nityAlA For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatith.org ratrAlaGkArapUrNAni / azItiyAnAnItyuktyA daNDamANavAzcAzItisaGkhyAkA itigamyate |rtrvaahaanudaaniti vA / zAlivAisahavaM zAlidhAnyavAhakabalI vardasahasram / bhadrakAn / alpArthe kanpratyayaH / karSaNayogyAnanaDuha ityarthaH / dhAnyavizeSAnityapare / vyaJanArtha kSIradadhighRtArtham / upAkuru svetyarthaH / / 11 // 18-20 // mekhalInAmiti / mekhalA mautrI, tadvatAM brahmacAriNAmityarthaH / ArSoM dIrghaH / sahasraM gosahasram prakRtatvAt tAsAm // 23 // mmaambetynvyH| zAlivAhasahasraM ca dve zate bhadrakAMstathA / vyaJjanArthaM ca saumitre gosahasramupAkuru // 20 // mekhalInAM mahAsaGghaH kausalyAM smupsthitH| teSAM sahasraM sAmitre pratyekaM sampradApaya // 21 // ambA yathA ca sA nandet kausalyA mama dakSiNAm / tathA dvijAtIstAna sarvAlla~kSmaNAya srvshH||22|| tataH sa puruSavyAghrastaddhanalakSmaNaHsvayam / yathoktaM brAhmaNendrANAmadadAddhanado yathA // 23 // athAbravIdvASpakalAMstiSThatazcopajIvinaH / sampradAya bahudravya mekaikasyopajIvanam // 24 // lakSmaNasya ca yadvezma gRhaM ca yadidaM mama / azUnyaM kAryamekaikaM yAvadAgamanaM mama // 25 // dakSiNAM pUrvoktadAnAGgabhUtAm / sarvazaH baghAnyAdisarvaprakAraiH // 22 // tata iti / yathoktaM rAmoktamanatikamya adadAt dhanado yatheti / dhanadasya dAtatvaM 'dhanadena samastyAge' iti vAlarAmAyaNa evoktam / brAhmaNendrANAmiti caturthyarthe SaSThI // 23 // atheti / bASpaM kalanti muJcatIti bASpakalAH tAn upajIvinaM prati ekaikasyopajIvino bahudravyaM sampradAyAtravIt ||2||ashuuny kArya, yathApUrva bhavadbhirUpavizya rakSaNIyamityarthaH / ekaikaM pRthaka tapasvitvena mahatAM sambhatAH / ratnapUrNAni dhanapUrNAni azItiyAnAni ashiipussttaan||19|| zAlivAheti / zAlIna vahantIti zAlivAhAH balIvaH bhadrakAH karSaNa pravINAH mhrssbhaaH| vyaJjanArtha dadhipUtAdyartham / upAkarU dadasvetyarthaH // 20 // mekhalInAmiti / mekhalA mekhalinaH brhmcryvtinH| arza AditvAdan / smvsthitH| vivAhArthamiti zeSaH / teSAM sahasram gosahasra vivakSitam / gavAmeSa prakRtatvAta / ambA kausalyA,naH asmAkaM dakSiNI brahmacAribhyo dattaM yathA nandeta tathArcayeti / yojanA / prathamAntapAThe dakSiNA samarthA ambA kausalyAna asmAkaM yathA sthAzritabrahmAcArivargasya vivAhAtha bhikSApradAnena nandeva tathA dApayetivArthaH // 21 // 22 // tata iti / taddhanam yathoktam, yathoktavibhAgamityarthaH // 23 // atheti zlokadvayamekaM vAkyam / bAppagalAna bASpagagadAna / ekekasya upajIvanaM jIvanasAdhanam bahudravyam ekaikasya sampradAya datvA // 24 // lakSmaNasya vejhma yadidaM mama gRhaM ca ekaikaM pratyekaM yAvanmamAgamanam azUnya kAryamityupajIvino'bravIditi yojnaa| For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander vA.rA.bhU 120 // pRthak // 25 // itIti / dhanAdhyahaM kozagRhAdhikRtam // 26 // tata iti / asya rAmasya // 27 // tata iti / bAladdhabhyaH bAlebhyo vRddhabhyazcepATI. ko, tyarthaH // 28 // tatreti / tatra tasmin kAle deze vA / piGgalaH piGgalavarNa iti daaridylkssnnoktiH| piGgalakezo vA / gAyaH gargamunibaMzyaH / ucchavRttiHsa. 32 unchena ekeko dhAnyagrahaNena vRttirjIvanaM yasya tathA / kSatavRttiritipAThe-kSatena khananena jIvanaM yasyetyarthaH / khananalabdhakandamUlAdijIvana ityrthH| ityuktvA duHkhitaM sarva jana tamupajIvinam / uvAcedaM dhanAdhyakSa dhanamAnIyatAmiti // 26 // tato'sya dhanamAjahuH sarvamevopajIvinaH / sa rAziH sumahA~statra darzanIyo hyadRzyata // 27 // tataH sa puruSavyAghrastaddhanaM sahalakSmaNaH / dvijebhyo bAlavRddhebhyaH kRpaNebhyo hydaapyt||28|| tatrAsIt piGgalo gArgyastrijaTo nAma vai dvijaH / uJchavRttivane nityaM phAlakudAlalAGgalI // 29 // taM vRddhaM taruNI bhAryA pAlAnAdAya dArakAn / abravIdbrAhmaNaM vAkyaM dAridye NAbhipIDitA // 30 // apAsya phAlaM kuddAlaM kuruSva vacanaM mama / rAmaM darzaya dharmajJaM yadi kiJcidavApsyasi // 33 // sa bhAryAvacanaM zrutvA zATImAcchAdya duzchadAm / sa prAtiSThata panthAnaM yatra rAmanivezanam // 32 // phAlakuhAlalAgalI phalpate aneneti phAlaH dvaidhIkaraNasAdhanaM kuThArazaGkalAdikam / kuddAlaH khananasAdhanam, khanitramitiyAvat / lAgalaM halAkAra phalAkarSaNasAdhanabhUto daNDavizeSaH tadvAn / evaM vanavAsI kazcidaridro gRhasthaH devAttatra nagare tadAnI saGgato'bhUditibhAvaH // 29 // tamiti / dArakAn putrakAn // 30 // apAsyeti / kuddAlamiti lAGgalasyApyupalakSaNam / darzayeti bhaaryaaputrshitmaatmaanmityrthH| "gatibuddhi-"| ityAdinA dvikarmakatvam / yadi darzayasi tadA kiJcidavApsyasItyarthaH / kiJciditi svabhAgyahAnyapekSayoktam // 31 // sa iti / duzchadAm ati / / azUnyaM kAryamityasyAyamarthaH-yupmAbhiraJopavizya rakSaNIyamiti // 25 // 26 // tata iti / asya rAmasya // 27 // tata iti / kRpaNebhyaH bhUri dApayeti zeSaH // 28 // tatreti / tatra tasmin kAle deze ca piGgalaH piGgalavarNaH, gAyaH tadaMzyaH, kSatavRttiHkSatena khananena labdhakandamUlAdinA vRttirjIvanaM yasya sa tathoktaH / phAlakudAla lAGgalI phAlaM dvaidhIkaraNasAdhanaM kuThArAdi, kuDAlaH khananasAdhanaM khanitram / lAGgalaM halAkAraH karSaNasAdhanabhUto daNDavizeSaH, tadvAna // 29 // 30 // rAmamiti / 1 sabhAryaputramAtmAnamiti zeSaH / darzayeti dvikarmakam / yadi darzayasi tadA sarvathA kinidavApsyasi // 31 // sa iti / duzchadAmatijIrNatvAdAcchAdayitumazakyAM yatra / 1 // 120 satya-mama yadi rAma darzayasi tahi kividavAsyase ityanvayaH / anena vijayasya bhAryA sAhityena rAma prati gamanaM dyoyate / ata eva " tataH samAkhijaTaH " ityuktissaGgacchate / yadvA darzaya svAtmAnamiti zeSaH / AgAmiyApaka nusatraya pariDiyate // 31 // duzchadA duHsana chAdapituM yogyAm // 12 // H For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir jIrNatvAdAcchAdayitumazakyAma / raamdrshnaarthmaacchaadnytnH| yatra yanmArgAzritavIthyAm // 32 // bhRgvagireti / bhaginatyatra akArAntatvamAryam // 33 // sa ityAdi / pratyazAstra kttaakssyetyrthH||34|| tamiti / parihAsasamanvitaM lIlAsmitasamanvitam, bahukuTumbino daridrasya asya kiyatI dhanAzeti jijJAsayA sasmita ityrthH||35|| gavAmiti / anekagosahasrANAM madhye ekamapi sahasraM na vizrANitamityarthaH / yadvA asaGkhacAtAnAM gavAM | bhRgvaGgirasamaM dIptyA trijaTa janasaMsadi / A paJcamAyAH kakSyAyAH nainaM kazcidavArayat // 33 // sa rAjaputra mAsAdya trijaTo vAkyamabravIt / nirddhano bahuputro'smi rAjaputra mahAyazaH / uJchavRttirvane nityaM pratyavekSasva mAmiti // 34 // tamuvAca tato rAmaH parihAsasamanvitam // 35 // gavAM sahasramapyeka na tu vizrANitaM mayA / parikSipasi daNDena yAvattAvadavAsyasi // 36 // sa zArTI tvaritaH kaTyAM sambhrAntaH pariveSTaya tAm / AviSya daNDaM cikSepa sarvaprANena vegitaH // 37 // sa tIrkhA sarayUpAraM daNDastasya karAcyutaH / gobaje bahusAhasra papAto kssnnsnnidhau||38|| taM pariSvajya dharmAtmA A tasmAt sarayUtaTAt / AnayAmAsa tA gopaistrijaTAyAzramaM prti||39|| madhye ekamapi sahasraM mayA na vizrANitaM na dattam / tubhymitishessH| apitu daNDena yAvatparikSipasi gavAkIrNe yAvantaM dezaM parikSipasi tAvadavA psyAsi, tAvaddezasthaM gojAtamavApsyasItyarthaH / ekaM gosahasramAtraM na dattam anyat sarva dattamiti naarthH| 'bahusAhane' ityAdi vakSyamANena virodhAta apizabdAsvArasyAca // 36 // sa zATImiti / kaTayAM pariveSTanaM blottmbhnaay| Avidhya bhrAmayitvA / sarvaprANena srvshtyaa| "zaktiH parAkamaH prANaH" ityamaraH // 37 // sa iti / ukSaNasannidhau ukSasannidhau "vaSTibhAguriH" ityAdirItyA akArAntatvam // 38 // tamiti / A tasmA rAmanivezanaM yatra yasmin pathi rAmanivezanaM prApyate tAdRzaM pandhAnamAsthAya prAtiSThata prasthitavAn // 32 // bhUgviti / dIptyA brahmavarcasena // 33 // nirddhana iti / pratyavekSasva mayi kRpAM kuru // 34 // tamiti / parihAsasamanvitaM lIlAsmitAnvitam // 35 // gavAmiti / gayAmasaGkhyAtAnAM gavAM madhye ekamapi sahasraM mayA na vizrANitaM na dattam / ato daNDena yAvatparikSipasi gavAkIrNa yAvantaM dezaM parikSipasi parigRhAsi tAvat tAvaDezasthaMgojAtamavApsyasItyarthaH / brAhmaNAnA mograhaNa cApalyapradarzanArthamevarItyA bhagavatoktamiti bhaavH||36|| sa iti| to zATIM sambhrAntaHsantuSTaH sn| AvidhyabhrAmAyitvA / vegita: tvritH| sarvaprANena srvshktyaa| cikSepa muktavAna // 37 // sa iti / saH daNDaH / sarayUpAraM sarayUtIram / tIrjA prApya ukSANasannidhau vRSasannidhau // 38 // tamiti / A tasmAdityabhividhAvAkAraH, tAH For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 121 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dityatrAbhividhivAcakasyAGaH sarayUtaTAdityanena sambandhaH / AnayAmAsa naayyaamaasetyrthH|| 39 // uvAceti / parihAso hyayaM mama ayaM daNDakSepaNapracodanA / parihAsaH vinodArtha ityarthaH // 40 // parihAsameva vivRNoti - idamiti / tejaH balam / duratyayaM nirtishymityrthH| yadvA jijJAsituM jJAtumityarthaH / yadvA uvAca ca tato rAmaH taM gArgyamabhisAntvayan / manyurna khalu karttavyaH parihAso hyayaM mama // 40 // idaM hi tejastava yadduratyayaM tadeva jijJAsitumicchatA mayA / imaM bhavAnarthamabhipracodito vRNISva kiM cedaparaM vyavasyati // 41 // bravImi satyena na te'sti yantraNA dhanaM hi yadyanmama viprakAraNAt / bhavatsu samyak pratipAdanena tanmayA jiMtaM prItiyazaskaraM bhavet // 42 // tataH sabhAryatrijaTo mahAmunirgavAmanIkaM pratigRhya moditaH / yazobalaprIti sukhopabRMhiNIstadAziSaH pratyavadanmahAtmanaH // 43 // sa cApi rAmaH pratipUrNamAnaso mahaddhanaM dharmabalairupArjitam / niyojayAmAsa suhRjjane cirAdyathArhasammAnavacaH pracoditaH // 44 // jijJAsituM mImAMsitum / "mAnerjijJAsAyAm " iti mImAMsArthe jijJAsAzabdaprayogAt / imamartha daNDaprakSepaNarUpam / aparaM kiJcivyavasyati abhi Tapaticet tadRNISva // 41 // idaM ca pUrvavanna parihAsarUpamityAha bravImIti / yantraNA nirodha ityrthH| mama yadyaddhanamasti tatsarvaM viprakAraNAt viprArthameva Arjitam, bhavatsu bhavAdRzeSu vipreSu / samyak karaNatrayapUrvakam pradAnena mama prItiyazaskaraM bhavet // 42 // tata iti / modita ityanena gobhyonyannApekSita vAnityavagamyate / upabRMhaNIH varddhanIH / tadA gamanakAle / mahAtmanaH rAmasya // 43 // sa iti / dharmabalaiH dharmaprayuktaparAkramaiH / niyojayAmAsa prati gAH trijaTAya trijaTasya // 39 // uvAceti / parihAsopyayaM daNDaparikSepaNavacanarUpo'yaM vinodArtha ityarthaH // 40 // idamiti / idaM tejaH zaktiH ativRddhasyApi | satastava jijJAsituM jJAtumityarthaH / imamartha daNDaprakSepaNarUpArthamuddizya pracoditosa, aparaM gobhyo'nyat kimapi varituM vyavasyati ceta vRNISva // 41 // idaM vacanaM nopacAramAtramityAha bravImIti / yantraNA itopyadhikavarasya varaNe saGkocaH, te tava / nAsti mAstu / kutaH ? mama yadyaddhanaM tadviprakAraNAt vipraprayojana sampAdanArtham kathaM tathAtvamata Aha-bhavatsu bhavAdRzeSu samyak pratipAdanena paripUrNapradAnena hetunA mayA ArjitaM dhanaM me mItiyazaskaraM prItikaraM yazaskaraM ca bhavet // 42 // tata // 122 // iti / yazovalaprItisukhopabRMhaNIH yazaHprabhRtInAM vivarddhanIH / tadAziSaH tasya rAmasya AziSaH // 43 // sa ceti / dharmabalaiH dharmaprayuktaparAkramaiH / yathArhasammAnavacaH 1 sa0 [samArthaH bhAryAsahitaH / yadvA AziSaH pratyavadat / tataH gehagamanAnantaraM samArtho muditaH hRSTo'bhUdityanvayaH / ataH samArtha iti nAnupapannam // 43 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 32
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pAdayAmAsa / suhRjjane viSaye ythaaiismmaanvcHprcoditH| AhitAgnyAditvAniSThAyAH paranipAtaH / tattadaucityenAbhihitasammAnavAkya ityarthaH 2 // 43 // dvija iti / dvijaH brAhmaNaH / suhRt dvijavAbhAvepi suhRt / dvijatvasuhattvAbhAvepi bhRtyajanaH, tathAtvAbhAvepi daridabhikSAcaraNaH / bhikSAM caratIti bhikSAcaraNaH / "kRtyalyuTo bahulam" iti kartarilyuT / karmadhArayasamAsaH / tatra teSu madhye / kazcidapi ythaaiismmaanndaan| dvijaH suhRddhRtyajano'thavA tadA daridrabhikSAcaraNazca yo'bhavat / na tatra kazcinna babhUva tarpito yathArhasammAnanadAna sambhramaiH // 45 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dvAtriMzaH sargaH // 32 // dattvA tu saha vaidehyA brAhmaNebhyo dhanaM bahu / jagmatuH pitaraM draSTuM sItayA saha rAghavau // 1 // tato gRhIte duSprekSe tvazo bhetAM tadAyudhe / mAlAdAmabhirAbaddhe sItayA samalaMkRte // 2 // tataH prAsAdahANi vimAnazikharANi ca / adhi ruhya janaH zrImAnudAsIno vyalokayat // 3 // sambhramaiH sambhramastvarA / "ArambhaH sambhramastvarA" ityamaraH / na tarpito na babhUva / tvarayA kriyamANairapi sammAnadAnaH sarvepi tarpitA babhUvu rityarthaH // 45 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne zrImadayodhyAkANDavyAkhyAne dvAtriMzaH sargaH // 32 // pUrva pitrAnujJAto'pi sItAlakSmaNayoranujJApanAya punaH rAmo dazarathasamIpaM gacchati-dattvetyAdi // 1 // tata iti / tadAyudhe tayorAyudhe, dhanuSI iti yAvat / khaDgAdInAmapyupalakSaNametat / mAlAdAmabhiH mAlAnicayarityarthaH / alaMkRte candanAdibhiralaMkRte // 2 // tata iti / prAsAdahANi prAsAdo devatAnAM bhUbhujAM cAvAsaH, hANi dhaninA mandirANi / "hAdininAM vAsaH prAsAdo devabhUbhujAm" ityamaraH / vimAnazikharANi vimAnaM saptabhUmi / pracoditaH tattadaucityenAbhihitasammAnavAkya ityarthaH // 44 // dvija iti / daridrabhikSAcaraNaH daridrassana bhikssaacrnnH|| 45 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo| zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvAtriMzaH sargaH // 32 // 1 // tata iti / tadAyudhe tayorasAdhAraNAyudhe, dhanuSI ityarthaH / khadrAdInAmapyu palakSaNametata / mAlAdAmabhiH mAlAnicayaiH / samalaMkRte cndnaadibhiH||2|| tata iti / prAsAdahANi prAsAdAH devAnAM bhabhujAM cAvAsAH, hANi dhaninA For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. sahitaM sadma" vimAno'strI devayAne saptabhUmau ca sadmani" iti vaijyntii| udAsInaH nirutsukA, nirviNNa iti yAvat // 3 // nahIti / tasmAt rathyATI .a.kA // 122 // zigamanasyAzakyatvAt / prAsAdAnitipAThaH / prAsAdAditipAThe lyablope paJcamI kliSTA // 4 // dInatve hetumAha-padAtimityAdinA // 5 // yamiti / na hi rathyAH sma zakyante gantuM bahujanAkulAH / Aruhya tasmAt prAsAdAna dInAH pazyanti rAghavam // 4 // padAtiM varjitacchavaM rAmaM dRSTvA tadA jnaaH| UcurbahuvidhA vAcaH shokophtcetsH||5|| yaM yAntamanuyAti sma caturaGgabalaM mahat / tamekaM sItayA sArddhamanuyAti sma lkssmnnH||6|| aizvaryasyarasajJassana kAminAM caiva kaamdH| necchatyevAnRtaM kartuM pitaraM dharmagauravAt // 7 // yA na zakyA purA draSTuM bhUtairAkAzagairapi / tAmadya sItAM pazyanti rAjamArgagatA janAH // 8 // aGgarAgocitAM sItAM raktacandanasevinIm / varSamuSNaM ca zItaM ca neSyantyAzu vivarNa tAm // 9 // adya nUnaM dazarathaH sattvamAvizya bhASate / na hirAjA priyaM putraM vivAsayitumicchati // 10 // eka mukhyam // 6 // aizvaryasyati / rasajJaH saGghahasukhajJaH / kAminAm arthakAziNAM kAmadaHabhISTadhanapradaH / anRtam anRtavacanam / kartuM dharmagauravAt pitRzuzrUSaNavacanakaraNavidheyatvAdirUpadharmaviSayakabahumAnAt // 7-9 // adyeti / sattvaM jantuM "sattvamastrI tu jantuSu" ityamaraH / pizAcamiti yAvat / mandirANi vimAnazikharANi / vimAnaM saptabhUmika sdm| udAsInaH nirutsukaH, vyalokayat / rAmamiti zeSaH // 3 // na hIti / tasmAt bahujanAkulatve rathyAyAM / gantumazakyatvAta / Aruhya prAsAdAnAruhya prAsAdAtprAsAdArohaNarUpopAyAdeva pazyanti / prAsAdAniti vA pAThaH // 4 // dInatve hetumAha-padAtimiti // 5 // tA pavAha yamiti // 6 // aizvaryasyeti / rasajJaHviSayAnubhavacaturaH, pitaram anRtam anRtavacanayuktaM kartum / vacanaM dharmagauravAditipAThe-bacanaM pitRvacanam / anRtaM kartum / dharmagauravAta pitRvacanakaraNarUpadharmaviSayakabahumAnAta / / 7-9 // adyeti / adya prayANAnumatyarthadarzanasamaya ityarthaH / satvaM jantuma, pizAcamiti yAvat / Avizya| L sa-saccaM sAdhuguNam / Avizya Alambya / bhASate navana gacchati, rAmaM prIti zeSaH / kuta ityata Aha-na hIti / yadvA sacca kaikayyAdirUpapizAcam / AvizvAlambya bhASate vanaM ganheti, na prakRtitaH / kuta hatyata Aha nahIti / " sarca guNe pizAcAdau" iti vizvaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Avizya prApya // 10 // nigurNasyApIti / vRttana kevalaM caritramAtreNa / " vRttaM padye caritre ca" ityamaraH / vRttena kevalamityuktiH dAnamAnAdau vidya mAnepi caritraprAdhAnyAt // 11 // AnRzaMsyamiti / AnRzaMsyam ahiMsakatvam / anukrozo dayA "kRpA dayAnukampA syAdanukrozaH " ityamaraH / damaH indriyanigrahaH / zamaH cittaprazAntiH / " zamazcittaprazAntiH syAdama indriyanigrahe " iti nirvacanAt // 12 // tasmAditi / tasmAt pADaNya nirguNasyApi putrasya kathaM syAdvipravAsanam / kiMpunaryasya loko'yaM jito vRttena kevalam // 11 // AnRzaMsya manukrozaH zrutaM zIlaM damaH zamaH / rAghavaM zobhayantyete SaDguNAH puruSarSabham // 12 // tasmAttasyopaghAtena prajAH parama pIDitAH / audakAnIva sattvAni grISme salilasaMkSayAt // 13 // pIDayA pIDitaM sarva jagadasya jagatpateH / mUlasye vopaghAtena vRkSaH puSpaphalopagaH // 14 // mUlaM hyeSa manuSyANAM dharmasAro mahAdyutiH / puSpaM phalaM ca patraM ca zAkhAzcAsye tare janAH // 15 // te lakSmaNa iva kSipraM sapatnyaH shbaandhvaaH| gacchantamanugacchAmo yena gacchati rAghavaH // 16 // yuktatvAt / tasya rAmasya / upaghAtena hiMsanena / audakAni udakajIvanAni / zaiSiko'N // 13 // pIDayeti / asya jagatpateH rAmasya / pIDayA vivA snruupyaa| puSpaphalairupagamo yasya sa puSpaphalopago vRkSa iva" anyeSvapi dRzyate " itiDapratyayaH // 14 // mUlamiti / manuSyANAM prANinAm / | upalakSaNametat / dharma eva sAro yasya saH dharmasAraH // 15 // ta iti / te vayaM sapatnyaH sptniikaaH| samAsAntavidheranityatvena "naghRtazca" iti kababhAvaH / yena prApya bhASate // 10 // nirguNasyeti / vRttena kevalaM caritramAtreNa / pUrvazlokapUrvArddhamardhAntareNa vyAkhyAyate adyeti / adya vanagamanAnumatisamaye / sattvaM sattvaguNam / Avizya prApya / bhASate tvayA vanaM na gantavyamiti rAjA rAmaM vadiSyatItyarthaH / kutaH 1 nahi rAjeti sArdhena / anpatsamAnam // 11 // vRttamevAha-AnRzaMsyamiti / AnRzaMsyam ahiMsakatvam / anukrozo dayA / zrutam anuSThAnaparyavasAyizAstrAdhyayanam ata eva zIlaM satsvabhAvaH, damaH indriyanigrahaH / zamaH cittamazAntiH // 12 // tasmAditi / yasmAtsarvottamaH sakalakalyANaguNAbhirAmo rAmaH tasmAt tasya upaghAtena ISaddhiMsanena paramapIDitAH // 13 // kica jagatpAlakatvajagajjanakatvAdapi tasyopaghAtena jagatpIDitamityAha- pIDayetyAdizlokadvayena / puSpaphalopagaH puSpaphalAnyupagacchati prApnotIti tathA puSpaphalasameta ityarthaH / manuSyANAmityupalakSaNam prANimAtrasyetyarthaH / dharmasAra: dharma evAntassAro yasya sa tathoktaH // 14 // 15 // yadevamataH, ta iti ye rAmopaghAtamasahamAnAH te vayaM sapatnyaH sapatnIkAH / yena For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kAM. sa033 bA.rA.bha. 1mArgeNagacchati teneti shessH||16|| udyAnAnIti / udyAnAni rAjAhodyAnasadRzakIDAvanAni / ekaduHkhasukhAH smaansukhduHkhaaH|| 17 // samuddhRtanidhA // 123 // naaniityaadi| samuddhRtanidhAnAni samyaguddhRtanikSepANi / paridhvastAjirANi bhannAGgaNAni "aGgaNaM catvarAjire" itymrH| upAttadhanadhAnyAni aba dhana zabdena gavAdikaM nikSiptabhUSaNaniSkAdikaM cocyate / sArANi zayyAsanAdIni / daivataiH gRhdaivtaiH| udvile udbhinnabilaiH / udakam udakasecanam / udyAnAni parityajya kSetrANi ca gRhANi ca / ekaduHkhasukhA rAmamanugacchAma dhArmikam // 17 // samuddhRtanidhA nAni paridhvastAjirANi ca / upAttadhanadhAnyAni hRtasArANi sarvazaH // 18 // rajasAbhyavakIrNAni parityaktAni daivataiH / mUSakaiH paridhAvadbhidvilairAvRtAni ca // 19 // apetodakadhUmAni hInasaMmArjanAni ca / praNaSTubalikarmejyA mantrahomajapAni c||20|| duSkAleneva bhanAni bhinnabhAjanavanti ca / asmattyaktAni vezmAni kaikeyI prati padyatAm // 21 // vanaM nagaramevAstu yena gacchati rAghavaH / asmAbhizca parityaktaM puraM sampadyatAM vanam // 22 // bilAni daMSTriNaH sarve sAnUni mRgpkssinnH| tyajantyasmadbhayAdrItA gajAH siMhA vanAnyapi // 23 // asmattyaktaM prapadyantAM sevyamAnaM tyajantu ca // 24 // hInasammArjanAni sammAnahInAni / duSkAlena kSAmakSobhayuktakAlena / bhAjanaM bhANDAdi // 18-21 // vanamiti / yena vanena hetunA // 22 // bilA nIti / daMSTriNaH sarpAdyAH / asmadbhayAt asmatprayuktabhayahetoH // 23 // asmattyaktamiti / asmAbhistyaktaM puram, sevyamAnaM vanamityarthasiddham / atra mArgeNeti zeSaH // 16 // ekaduHkhasakhAH samAnasukhaduHkhAH // 17 // samuddhRtetyAdi / nidhAnAni nikSepANi / paridhvastAjirANi bhannAGgaNAni / upAttadhana dhAnyAni, aba dhanazabdena gavAdikamanikSiptabhUSaNaniSkAdikaM cocyate // 18 // udvile udbhinabileH // 19 // 20 // duSkAlena marAjakSobhayuktakAlena // 21 // vanamiti / yena banena hetunA // 22 // bilAnIti / daMdriNaH sarpAH / sAnUni parvataprastAH // 23 // asmatyaktamiti / atyaktam, puramiti zeSaH / 17. sevyamAnam asmAbhirAzrayamANam, vanamitizeSaH / atra kartAraH pUrvoktagajasiMhAdayaH // 24 // svaami // 123 // For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karttAraH pUrvoktadaMdrayAdayaH // 24 // tRNeti / tRNamAMsaphalAdAnAM tRNAdAH hariNAdayaH, mAMsAdAH vyAghrAdayaH, phalAdAH vAyasAdayaH / vyAlamRgadvijam vyAlAH krUrAH mRgadvijAH yasmiMstAdRzaM dezam / idameva nagaraM tAdRzaM bhaviSyatIti bhAvaH / nirvRtAH sukhitAH // 25 // itIti / zrutvA avasthitasyeti tRNamAM saphalAdAnAM dezaM vyAlamRgadvijam / prapadyatAM hi kaikeyI saputrA saha bAndhavaiH / rAghaveNa vane sarve saha vatsyAma nirvRtAH // 25 // ityevaM vividhA vAco nAnAjanasamIritAH / zuzrAva rAmaH zrutvA ca na vicakre'sya mAnasam // 26 // sa tu vezma piturdvarAta kailAsazikharaprabham / abhicakrAma dharmAtmA mattamAtaGgavikramaH // 27 // vinItavIrapuruSaM pravizya tu nRpAlayam / dadarzAvasthitaM dInaM sumantramavidUrataH // 28 // pratIkSamANo'pi jana tadArtamanArtarUpaH prhsnnivaath| jagAma rAmaH pitaraM didRkSuH piturnidezaM vidhivaJcikIrSuH // 29 // tatpUrvamevAko mahAtmA rAmo gamiSyan vanamArttarUpam / vyatiSThata prekSya tadA sumantraM piturmahAtmA pratihAraNArtham // 30 // piturnidezena tu dharmavatsalo vanapradeze kRtabuddhinizcayaH / sa rAghavaH prekSya sumantramabravInnivedaya svAgamanaM nRpAya me // 31 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe trayastriMzaH sargaH // 33 // | zeSaH / na vicakre na vikAraM prApa // 26-28 // pratIkSamANa iti / nidezaM niyogam // 29 // tatpUrvamiti / tatpUrve tatprathamam / mahAtmA mahAdhairyaH / pratihAra NArthaM svAgamananivedanArtham ||30|| pituriti / asyAnte itikaraNaM draSTavyam // 31 // iti zrIgo0 zrIrA0pItA * ayodhyAkANDe trayastriMzaH sargaH // 33 // nRNeti / nRNamAMsaphalAdAnAM dezaM vyAlamRgadvijam / vyAlamRgAH dvijAH munayo yasmin sa tayoktaH, dezaM vanam / tRNamasaphalAdAnAn pazuvyAlamRgadvijAniti | pAThe tRNamAMsaphalAnAm AdAnam ebhyo vanadezebhyaH te tathA / pazuvyAlamRgadvijAn pazvAdayazca yeSu te tathoktAH // 25 // itIti / na vicakre vikAraM na prApitavAn 1 / / 26-28 // pratIkSamANa iti / Arta vinnam / nidezaM niyogam // 29 // tatpUrvamiti / tatpUrva tadArabhya / ArtarUpaM duHkharUpam / mahAtmA mahAdhairyaH / pituH pratihara NArthe svAgamananivedanArthe sumantraM prekSya tatpratIkSAM kRtvA vyatiSThata // 30 // 31 // iti zrImahe0 zrIrAmAyaNa0 ayodhyAkANDavyAkhyAyAM trayastriMzaH sargaH // 33 // viSama0 - pUrva saH svAkAraNAryAgamanakAlaH pUrvo yasyArtarUpatvavataH tAdRzaM tadArampArtarUpaM sumantraM prekSya | vyatiSThata dvAryeveti zeSaH ||30|| sa0-kRtabuddheH zikSitabuddheH nizcaya iva nizcayo yasya sa tathA 31 // For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 124 // sa034 pUrvasargAntoktamartha vakSyamANasaGghaTanArtha saGghaheNa darzayati-tata iti / vizeSaNainirvikAratvaM sUcyate |nirudrH tanumadhya ityarthaH // 1 // 2 // uprktmiti| upaTI .a.kA. tataH kamalapatrAkSaH zyAmo nirudaro mahAn / uvAca rAmastaM mUtaM piturAkhyAhi mAmiti // 1 // sa rAmapreSitaH kSipraM sntaapklussendriyH| pravizya nRpatiM sUto nizvasantaM dadarza ha // 2 // uparaktamivAdityaM bhasmacchannamivA nalam / taTAkamiva nistoyamapazyajjagatIpatim // 3 // Alokya tu mahAprAjJaH paramAkulacetasam / rAmamevAnu zocantaM mUtaH prAJjalirAsadat // 4 // taM varddhayitvA rAjAnaM mUtaH pUrvaM jayAziSA / bhayaviklavayA vAcA mandayA zlakSNamabravIt // 5 // ayaM sa puruSavyAghro dvAri tiSThati te sutaH / brAhmaNebhyo dhanaM dattvA sarva caivopajIvinAm // 6 // sa tvA pazyatu bhadraM te rAmaH satyaparAkramaH / sarvAna suhRda ApTacchaya tvAmidAnI didRkSate // 7 // gamiSyati mahAraNyaM taM pazya jgtiipte| vRtaM rAjaguNaiH sarverAdityamiva razmibhiH ||8||s satyavAdI dharmAtmA gaambhiiryaatsaagropmH| AkAza iva niSpako narendraH pratyuvAca tam // 9 // sumantrAnaya me dArAn ye kecidiha mAmakAH / dAraiH parivRtaH sarveSTumicchAmi dhArmikam // 10 // rakta rAhuprastam / vizeSaNAntarakathanArtha punrpshydityuktiH||3||4||tmiti| bhayavikRvayA bhayena kaatryaa| duHkhito'yaM kiMvadet itibhayam ataeva mandayA ||5||aymityaadi / savai gRhopakaraNAdikam // 6-8 // sa iti| niSpaGkaH nirlepH||9||10|| tata iti / nirudaraH tanumadhyaH // 1 // 2 // uparaktamiti / uparaktaM rAhuprastam / kIdRzaM dadazetyapekSAyAmIhazamapazyataditi pradarzanArtha punadarzanakriyAprayogaH VIR // Alokyeti / rAmamevAnu rAmamuddizya // 4 // tamiti / barddhayitvA sampUjya / bhayavikavayeti rAmo dhanaprayANoyukta iti rAjJe kathaM nivedayiSyAmIti || bhayena vilavA kAtarA yasyAssA tathoktA / azlakSNamiti chedaH // 6-8 // sa satyavAdIti / satyavAdI dazarathaH // 9 // sumanveti / iha madvezmani ye kecana sa-nidaraH alpodaraH " tanutve'khilaM maram " ityukteH / nissandeha iti vA / " udara saMzayaH proktaH pariniSThA tu nizcayaH " ityabhidhAnAt / pUrvamAgamanamAmantrayasvetyuktama / idAnI tu mAmAkhyAhItyukte " maidaH / yadA mAM sItAmAgatAmAkhyAhItyarthaH / upalakSaNayA lakSmaNaM ca ||1||he sumantra su zobhano mantro guptabhASaNaM yasya sa tathA tatsambuddhiH / bhanenAptavaM yotayati / me dArAn kausalyAna, rAva mAtRtvena mukhyatvAtsalata utkRSyoktiH / ye ca mAmakA dArAH tadatiriktAH tAnAnayeti yojanA / pakSadrayepi na me ityadhikam / dvitIye pakSe kausalyA parivAryetyuttaramanyAnukUlyaM ceti beyam // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmander pAsontaHpuramiti / hvayati Ahvayati // 11 // 12 // arddhasaptazatA iti / arddhasaptazatAHarddha saptazatasyeti vigrahaH / "adai napuMsakam" iti samAsaH / tAmra locanAH sadA rAmavivAsananimittarodanAditi bhaavH||13-15|| sa iti / utpapAta udatiSThat // 16 // sa iti / abhidudrAva abhimukhamAjagAma // 17 // sontaHpuramatItyaiva striyastA vAkyamabravIt / AryAhvayati vo rAjA gamyatAM tatra mA ciram // 17 // evamuktAH striyaH sarvAH sumantreNa nRpAjJayA / pracakramustadbhavanaM bharturAjJAya zAsanam // 12 // arddhasaptazatAstAstu pramadAstAmra locanAH / kausalyA parivAryAtha zanairjagmurdhatavratAH // 13 // AgateSu ca dAreSu samavekSya mahIpatiH / uvAca rAjA taM mRtaM sumantrAnaya me sutam // 14 // sa mRto rAmamAdAya lakSmaNaM maithilI tadA / jagAmAbhimukhastUrNa sakAzaM jagatIpateH // 15 // sa rAjA putramAyAntaM dRSTvA dUrAt kRtAJjalim / utpapAtAsanAttUrNamAtaH strIjanasaMvRtaH // 16 // sobhidudrAva vegena rAmaM dRSTvA vizAM ptiH| tamasaMprApya duHkhArtaH papAta bhUvi mUJchitaH // 17 // taM rAmo'bhyapatat kSipraM lakSmaNazcamahArathaH / visaMjJamiva duHkhena sazokaM nRpatiM tadA // 18 // strIsahasraninAdazca saMjajJe rAjavezmani / hAhA rAmeti sahasA bhUSaNadhvanimUcchitaH // 19 // taM pariSvajya bAhubhyAM tAvubhau rAma lakSmaNau / paryaGke sItayA sAI rudantaH samavezayan // 20 // tamiti / abhyapatat utthApanArthamitibhAvaH / ivazabda evkaaraarthH|| 18 // strIsahasraninAda iti / bhUSaNadhvanibhiH mUcchitaHvyAptaH // 39 // tamiti / mAmakA dArAH tAn dArAn ihAnaya // 10 // sa iti / atItya Ativegena prApya, he AryAH! yaH yuSmAn rAjA dazarathaH hayati Ahvayati // 11 // evamiti / pracakramuH gacchanti sma // 12 // arddhati / ardhasaptazatAH ardha saptazatasyetyekadezasamAsaH / paJcAzadadhikazatatrayasaGkhyAsayayetyarthaH / tAmralocanAH, rAma viyogaduHkhAt // 13 // samavekSya, dArAniti zeSaH // 14-17 // abhyapatava abhyAgatavAn / visaMjJamiva visaMjJameva // 18 // khIsahasrati / bhuussnndhvnimuunychitH| bhUSaNadhvanibhirvyAptaH / mizrita iti pAThe-urazzirastADanAdipracaladbhUSaNAnAM dhvanibhimizritaH // 19 // tamiti / tayA sItayA sAdhataM pariSvajya te bayaH For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.kabatuth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie pavAsa:34 - - - vA.rA.bha. rAmalakSmaNau sItayA sArddha taM bAhubhyAM pariSvajya paryate smveshynnityrthH||20|| atheti| muhUrtasyetipAThe-muhUttenetyarthaH ||21||aapRcch iti| TI.a.kAM. kuzalena cakSuSetizeSaH / hetau tRtIyA vA // 22 // lakSmaNamiti / sItA ceti tAmapyanujAnIhIti bhAvaH / to nivartayetyAzaGkayAha kAraNairiti / / atha rAmo muhartena labdhasaMjhaM mahIpatim / uvAca prAJjalirbhUtvA zokArNavapariplutam // 21 // Apacche tvAM mahArAja sarveSAmIzvaro'si naH / prasthitaM daNDakAraNyaM pazya tvaM kuzalena mAm // 22 // lakSmaNaM cAnujAnIhi sItA cAnveti mAM vanam / kAraNairbahubhistathyairvAryamANo na cacchataH // 23 // anujAnIhi sarvAnnaH zokamutsRjya mAnada / lakSmaNaM mAM ca sItAM ca prajApatiriva prajAH // 24 // pratIkSamANamavyagramanujJA jagatIpateH / uvAca rAjA saMprekSya vanavAsAya rAghavam // 25 // ahaM rAghava kaikeyyA varadAnena mohitaH / ayodhyAyAM tvamevAdya bhava rAjA nigRhya mAm // 26 // evamukto nRpatinA rAmo dharmabhRtAM vrH|prtyuvaacaanyjliN kRtvA pitaraM vAkyakovidaH // 27 // bhavAn varSasahasrAya TathivyA nRpate ptiH| ahaM tvaraNye vatsyAmi na me kAryatvayA'nRtam // 28 // MekAraNeH duHkhAdikAraNaiH / tathyaiH paramArthaiH / na cecchataH ananugamanamitizeSaH // 23 // anujAnIhIti / lakSmaNaM sItAM mAM ca sarvAnnaH anujaanii| hiitynvyH| "tyadAdIni savainityam" ityekshessH||24|| pratIkSamANamiti / vanavAsAya jagatIpateH svasthAnujJA pratIkSamANamityanvayaH // 25 // ahamiti / mohitaH vaJcita ityarthaH // 26 // 27 // bhavAniti / varSasahasrAya anekavarSANItyarthaH / me mahyam / anRtam anRtavacanam // 28 // samavezayannityanvayaH // 20 // 21 // ApRccha iti / kuzalena saumyena cakSuSA mAmanugRhANetyarthaH // 22 // nanu lakSmaNasItayoH kuto vanavAsamAptiH na aso varanirbandhastayorata Aha kAraNairiti / kAraNaiH hetubhiH na cecchataH, atra sthAtumiti zeSaH // 23 // 24 // pratIkSamANamiti / vanavAsAya jagatIpateH svasya / anujJAm anumati pratIkSamANaM prArthayamAnam rAjA uvAceti sambandhaH // 25-27 // bhavAniti / na me kAryastvamAnRtaH me mayA tvam AnRtaH ISadanRtayukto'pi // 15 // kA vi0-mavAn varSasahasAyuH pRthivyAH patirbhavatu / ataHparamapyanekakAla rAjA bhavetyarthaH // sane pate ! pRthivyAH patirmavAn vardhasahalAyuH basahasavarSaparyantaM jIktivAn / etena baTukArDa rAjyakAra / yo nigRdha rAjyakaraNa na mayaM rocate iti / mavAn varSasahasAyuH pRthivyAH patirbhavaviti jyAjhyAnaM rAmasya kadApyanUtamAdhivAbhAvAducaramoke vyApAnabadupekSyamityapyasUcitam // 28 // For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin naveti / pratijJAnte pratijJAvasAne // 29 // rudanniti / mithaH rahasi / kaikeyyA codyamAnaH adyaiva prasthApayeti preryamANaH // 30 // zreyasa iti / zreyase pAralaukikaphalAya / vRddhaye aihikaphalAya / gacchasva gaccha / ariSTaM zubham " ariSTeti zubhAzubhe " ityamaraH / akutobhayaM kutazcidapi / nava paJca ca varSANi vanavAse vihRtya te / punaH pAdau grahISyAmi pratijJAnte narAdhip // 29 // rudannArttaH priyaM putraM satyapAzena saMyataH / kaikeyyA codyamAnastu mitho rAjA tamabravIt // 30 // zreyase vRddhaye tAta punarAgamanAya c| gacchasvAriSTamavyagraH panthAnamakutobhayam // 31 // na hi satyAtmanastAta dharmAbhimanasastava / vinivarttayituM buddhiH zakyate raghunandana // 32 // adya tvidAnIM rajanIM putra mA gaccha sarvathA / ekAhadarzanenApi sAdhu tAvaccarAmya ham // 33 // mAtaraM mAM ca saMpazyan vasemAmadya zarvarIm / tarpitaH sarvakAmaistvaM zvaH kAle sAdhayiSyasi // 34 // duSkaraM kriyate putra sarvathA rAghava tvayA / matpriyArthaM priyAMstyaktvA yadyAsi vijanaM vanam // 35 // jantorbhayarahitam // 31 // neti / satyAtmanaH satyasvabhAvasya / " AtmA dehe dhRtau jIve svabhAve " iti vaijayantI / dharmAbhimanasaH dharmAbhi niviSTamanasaH // 32 // adyeti / adya asmin dine idAnIm, AsannAmityarthaH / sAdhu sukhaM carAmi vasAmi // 33 // mAtaramiti | sAdhayiSyasi gamiSyasi / kAle prAtaHkAle // 34 // duSkaramiti / matpriyArthaM mama paralokapriyArthamityarthaH / anyathA uttarazlokavirodhAt / priyAn abhi na kArya:, tava narakapAtaprasaGgAdityAzayaH ( kAryastvamAnRtaH iti pAThaH ) ||28||29|| kaikeyyA mithaH rahasi codyamAnaH, idAnImeva rAmaM preSayeti rahasi codyamAna ityarthaH // 30 // zreyase paralokahitAya, buddhaye iha lokAbhyudayAya ca / ariSTaM svastyayanaM te astu, ataH avyamastana akutobhayaM panthAnaM gacchasva // 31 // nahIti / satyAtmanaH satyapratiSThitasvabhAvasya / dharmAbhimanasaH dharmAbhiniviSTamanasaH // 32 // adyeti / adya asmin divase / idAnIM pravRttAM rajanIm Avasa sarvathA mA gaccha kimartham ? ekAheti / carAmi bhokSyAmi tAvat varte ca // 33 // sAdhayiSyasi gamiSyasi // 34 // duSkaramiti / matpriyArthe mama paralokahitArtham // 35 // sa0 [pratijJAnte caturdazavarSAnantaram / svargAdAgatya sthitasya te pAdau grahISyAmItyabhiprAyaH / yathoktamatraivottaratra yuddhakANDe - "mahAdevavacaH zrutvA rAghavasa lakSmaNaH / vimAnazikharasthasya praNAmamakarotpituH " iti / vityetyanena rAkSasahananAdikaM mama vihAra iti sUcayati // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. matavargAn // 35 // neti / channayA gUDhAbhiprAyayA / calitaH svAdhInatvA calanaM prAptaH / (churitaiti pAThAntare tu vaJcita ityarthaH / channAgnikalpayA bhasma // 126 // cchannAGgAratulyayA // 36 // vaJcaneti / yA vaJcacanA sAmAnyena pratizrutayorvarayorbharatAbhiSecanatvadvivAsanarUpavizeSaparyavasAyitvarUpA / me mayA labdhA / na caitanme priyaM putra zape satyena rAghava / channayA calitastvasmi striyA cchannAgnikalpayA // 36 // vaJcanA yA tu labdhA metAM tvaM nistartumicchasi / anayA vRttasAdinyA kaikeyyA'bhipracoditaH // 37 // na caitadAzcaryatamaM yastvaM jyeSThaH suto mama / apAnRtakathaM putra pitaraM kartumicchasi // 38 // atha rAmastathA zrutvA piturArttasya bhaassitm| lakSmaNena saha bhrAtrA dIno vacanamabravIt // 39 // prApsyAmi yAnadya guNAna ko me zvastAn pradA syati / upakramaNamevAtaH sarvakAmairahaM vRNe // 40 // iyaM sarASTrA sajanA dhanadhAnyasamAkulA / mayA visRSTA vasudhA bharatAya pradIyatAm // 41 // vanavAsakRtA buddhirna ca me'dya caliSyati // 42 // yastuSTena varo dattaH kaikeyyai varada tvayA / dIyatAM nikhilenaiva satyastvaM bhava pArthiva // 43 // tAmapi vaJcanAM vRttasAdinyA kuThocitAcAranAzinyA anayA pracoditastvaM nistartumicchasi samApayitumicchasei / aho te guNa iti bhAvaH // 37 // naceti / apAnRtakatham apagatAsatyavacanam // 38 // atheti / bhASitam ekAdarzanenApItyAdyuktam / dInaH ekAhamapi pitRdarzana saukhyaM na labdhamiti dInaH // 39 // tarpitaH sarvakAmairityasyottaramAha - prApsyAmIti / guNAn guNaviziSTAbhimatapadArthAn sarvakAmairapakramaNameva vRNe, sarvakAmaprati nidhitvena apakramaNameva varaya ityarthaH // 40 // iyamiti / visRSTA tyaktA // 41 // vanavAsetyarddhamekaM vAkyam // 42 // ya iti / atra sa ityadhyAhAryaH / naicchaditi / channayA gUDhakrUrAbhiprAyayA / calitaH bhraMzitaH, tvadabhiSekamanoratha ityarthaH // 36 // vaJcaneti / yA vacanA sAmAnyena pratizrutavarayorbharatAbhiSekatvad vivAsana vizeSaparyavasAyitvarUpA, me mayA labdhA / tAM tu tAmapi / vRttasAdinyA kulocitacaritranAzinyA // 37 // neti / apAnRtakatham apagatAsatyavacanaM kartumicchasIti yat naitadAzvaryatamam, yadyasmAt me jyeSThata iti yojanA // 38 // 39 // ' tarpitassarvakAmaiH' ityuktasyottaramAha-prApsyAmIti / guNAn abhimatapadArthAn sarvakAmairapakramaNameva vRNe sarvakAmapratinidhitvena gamanameva varaya ityarthaH // 40-43 / / For Private And Personal Use Only TI.ako sa0 // 126 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir I nikhilena sarvAtmanA / atastvaM satyaH satyavacano bhava // 43 // ahamiti / nidezaM zAsanaM "nidezazzAsanam" ityamaraH / vanacaraiH tapa svibhiH||44||bhv rAjA nigRhya mAmityasyottaramAha-mA vimarza iti / mA vimarzaH vicAro mAbhUt / Atmani manasi / sukhaM priyaM vA uddishy| rAjyaM na kAMkSitam, api tu tava nidezaM tavAjJAm / yathAkarttameva yathAvat krtumevetyrthH||45-47|| tvAmahamiti / ahaM tvAM satyaM styyuktmicchaami|| ahaM nidezaM bhavato yathoktamanupAlayan / caturdaza samA vatsye vane vanacaraiH saha // 44 // mA vimarzo vasumatI bhara tAya pradIyatAm / na hi me kAMkSitaM rAjyaM sukhamAtmani vA priyam / yathA nidezaM kartu vai tavaiva raghunandana // 45 // apagacchatu te duHkhaM maabhuurbaassppriplutH| na hi kSubhyati durddharSaH samudraH saritAM patiH // 46 // naivAhaM rAjya micchAmina sukhaM na ca maithilIm / naiva sAnimAn kAmAn na svarga naiva jIvitam // 47 // tvAmahaM satyamicchAmi nAnRtaM puruSarSabha / pratyakSaM tava satyena sukRtena ca teshpe||48|| na ca zakyaM mayA tAta sthAtuMkSaNamapi prabho / na zokaM dhArayasvainaM na hi me'sti viparyayaH // 49 // arthito hyasmi kaikeyyA vanaM gaccheti rAghava / mayA coktaM bajAmIti tatsatyamanupAlaye // 50 // anRtam anRtayuktaM necchAmi / tava pratyakSaM pratyakSadevabhUtasya tava sannidhau / satyena sukRtena ca / te tubhyaM zapa ityanvayaH / "zlAghakusthA -" ityA dinA caturthI / / 18 ||nceti / sthAtum / iha nagara iti zeSaH / viparyayaH sNklpitvngmnodyognivRttiH||49|| na kevalaM tvadAjJAparipAlanArtha ahamiti / vanacaraiH tapasvibhiH / nidezaM zAsanam ||4||'bhv rAjA nigRhya mAm' ityasyottaramAha-mA vimarza iti / mA vimarzaH vicAro mAstu / kathamevamata Aha nahIti / Atmani manasi, sukhaM priyaM vA udizya rAjyaM na kAMkSitam api tu tava nidezaM tavAjJA yathAkartu yathAvatkartumevetyarthaH // 45-47 // tvAmahamiti / tvAM satyaM satyayuktam icchAmi / anutam anRtayuktam necchAmi / tava pratyakSaM pratyakSadevabhUtasya tava sanidho / satyena sukRtena ca te tubhyaM zapa jarate sambandhaH MIn48 // na ceti / viparyayaH saGkalpitavanagamanodyoganivRttiH // 49 // 50 // sa-ahaMrAjyam ahaGkAratavAbhimAnidarAjya, kailAsAdhipaspamiti yAvat / " mahatazcaturmukhAta " iti vadabhimAnyabhimAnayorekpavyapadezaH / mukhaM varuNalokam "sukhaM puryA pracetasaH" iti vizvaH / pAmedinI bhUlokam / kAmAn kAmyAn dhanAdIn // 17 // satyaM satyabhASiNam / tyo nAnRtam anantamASiNam / kartumicchAmi // 48 // ba For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir vA.rA.bha. meva gacchAmi kintu matpratijJAparipAlanArthamapItyAha-arthita iti // 50 // mA ceti / utkaNThAm utkalikAm " utkaNThotkalike same" ityamaraHTI .a.kA. // 12 // zokAturatayA smaraNamitiyAvat // 51 // piteti / devatAnAmapi daivatamiti smRtam , kimuta manuSyANAmiti bhAvaH / devatamityeva pitA prmdevt| sa034 mA cotkaNThAM kRthA deva vane rasyAmahe vayam / prazAntahariNAkIrNe nAnAzakunanAdite // 51 // pitA hi daivataM tAta devatAnAmapi smRtam / tasmAdaivatamityeva kariSyAmi piturvacaH // 52 // caturdazasu varSeSu gateSu narasattama / punardrakSyasi mAM prApta santApo'yaM vimucyatAm // 53 // yena saMstambhanIyo'yaM sarvo bASpagalo jnH| sa tvaM puruSa zArdUla kimartha vikriyAM gtH||54|| puraM ca rASTraM ca mahI ca kevalA mayA visRSTA bharatAya dIyatAm / ahaM nidezaM bhavato'nupAlayana vanaM gamiSyAmi cirAya sevitum // 55 // mayA nisRSTAM bharato mahImimA sazailakhaNDAM sapurAM sakAnanAm / zivAM susImAmanuzAstu kevalaM tvayA yaduktaM nRpate tathAstu tat // 56 // na me tathA pArthiva dhIyate mano mahatsu kAmeSuna cAtmanaH priye| yathA nideze tava ziSTasammate vyapaitu duHkhaM tava matkRte'nagha // 57 // tadadya naivAnagha rAjyamavyayaM na sarvakAmAnna sukhaM na maithilIm / na jIvitaM tvAmanRtena yojayan vRNIya satyaM vratamastu te tathA // 5 // miti matvetyarthaH // 52 // 53 // yeneti / saMstambhanIyaH nivRttabASpaH karaNIyaH // 54 // sadyaHzokanivRttaye punaHpunarAha-puraM cetyAdi / mayA / nisRSTaM puraM ca dIyatAM mayA nisRSTaM rAjyaM ca dIyatAmiti prtyekmnvyH| sevituM na punarayevAgantum // 55 // mayeti / zivAmityanena rAjyasya durbha ratvAnna tyajAmIti gamyate / idaM ca svecchayA na karomi kiMtu tvadanujJayevenyAha tvayA yaditi // 56 // neti / dhIyate sthApyate // 57 // taditi / tvAm / mA ceti / utkaNThAm vyathAm // 51-55 // yeneti / tvayetyarthaH // 54 // puramiti / kevalA kRtsnA // 55 // mayeti / tvayA paduktama, kaikeyyA iti shessH| d // 56 // neti / yathA ziSTasammate tava nideze / me mayA / mano dhIyate tathA mahatsu kAmeSu priye ca na dhIyate ataH matkRte duHkhaM vyapaitviti yojanA // 57-59 // sa0-mahatsu mahAmasu vikye yathA mano na dIyate tathA kAmeSu viSayeSu rAjyAdiSu na dIyate / yathA ca AtmanaH taba mama ca priye nideze AjhAyAm / mano na dIyate na tathA kaamessvitynvyH| vyapaitu gacchatu For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir N anRtena yojayan san rAjyAdikaM na vRNIya tava vrataM yathAsatyaM tathAstvityanvayaH // 58 // mama duHkhaM bhaviSyatIti tvayA na keSTavyamityAi-phalAnIti / nivRtiH sukham // 19 // evamiti / evam uktvntmitishessH| tvagdAhotpAdakaH zokaH / duHkham antarvyathotpAdakam / na ciceSTa na ceSTate sma // 6 // phalAni mUlAni ca bhakSayana vane girIzca pazyan saritaHsarAMsi ca / vanaM pravizyaiva vicitrapAdapaM sukhI bhaviSyAmi tavAstu nirvRtiH||59|| evaM sa rAjA vyasanAbhipannaH zokena duHkhena ca tAmyamAnaH / AliGgaya putraM suvinaSTasaMjJo mohaM gato naiva ciceSTa kiMcit // 6 // devyastataH saMruruduH sametAstAM varjayitvA naradevapatnIm / rudana sumantropi jagAma mUrchA hAhAkRtaM tatra babhUva sarvam // 6 // ityArSe zrIrAmAyaNe zrImadayodhyAkANDe catustriMzaH sargaH // 34 // tato nirddhaya sahasA ziro nizvasya cAsakRt / pANiM pANau viniSpiSya dantAn kaTakaTApya ca // 1 // locane kopasaMrakte varNa pUrvAcitaM jahat / kopAbhibhUtaH sahasA santApamazubhaM gataH ||2||mnH samIkSamANazca sUto daza rathasya sH| kampayanniva kaikeyyA hRdayaM vAkcharaiH zitaiH // 3 // devya iti| tAM 'rAma tasmAditaH zIghraM vanaM gantuM tvamarhasi' ityAdyuktakrauryayuktAM kaikeyIm / hAhAkRtaM hAhAzabdasya kRtaM karaNaM ysmiNstttthaa| sarva paricA rakAdi janajAtam // 6 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne catustriMzaH sargaH // 34 // sumantrasya kaikeyIviSayakopAnubhAvaM darzayati-tata ityAdi / kaTakaTApya kaTakaTAzabdayuktAn kRtvA / kaTakaTAzabdAt "tatkaroti" iti NyantAllyap // 1 // kopasa rakte kRtvtishessH| varNa dehkaantim|puurvaacitN puurvaabhystm,svaabhaavikmityrthH| jahat tyajan,koparaktAGga ityrthH| azubhaM tIbramityarthaH / manaH samIkSa evamiti / zokaH bASpaH tvagdAhotpAdakaH / duHkham antarvyathotpAdakam // 60 // devya iti / tAM kaikIyIm / hAhAkRtaM hAhAzabdasya kRtaM karaNaM yasmin tttthaa| sarva paricArikAdijanajAtam // 61 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturviMzaH sargaH // 34 // tata ityAdi / locane kopasaMrakte, kRtveti zeSaH / varNa dehakAntim / manassamIkSamANaH kaikeyIviSayasneharahitaM jAnannityarthaH // 1-4 // sa0-vyasanAbhipannaH veH paramAtmanaH asana nirasanam abhipannaH prAptaH, rAma bane preSitavAniti vAcana / duHkhna prAntareNa / tApena bahina vAdinA / vinaSTasaMza: adhyakApatyabhAgavabuddhiH / bhUmi gataH -laukika kidina viveda // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bha. mANaH kaikeyIviSayasneharahitaM jaannnityrthH| sUtaH sArathiH / Azugairiva bANairiva sthitaiH / vAkyavadraiH vAksAraiH / marmANi marmatulyAn doSAn nirmiI // 12 // ndan prakAzayan // 1-4 // yasyA ityAdi / yasyAstava / yayA tvyetyrthH| tavetyatra tasyA ityupaskAryam // 5 // patiprImiti / antataH paryavasAna vAkyavacairanupamainirmindanniva caashugaiH| kaikeyyAH sarvamarmANi sumantraHpratyabhASata // 4 // yasyAstava patistyakto rAjA dazarathaH svayam / bhartA sarvasya jagataH sthAvarasya carasya ca / na hyakAryatamaM kiJcittava devIha vidyate // 5 // patighrIM tvAmahaM manye kulanImapi caanttH||6|| yanmahendramivAjayyaM duSprakampyamivAcalam / mahodadhimivAkSobhyaM santApayasi karmabhiH // 7 // mAvamaMsthA dazarathaM bhartAraM varadaM patim / bharturicchA hi nArINAM putrakoTayA viziSyate // 8 // yathAvayo hi rAjyAni prApnuvanti nRpakSaye / ikSvAkukulanAthe'smistallopayitumicchasi // 9 // rAjA bhavatu te putro bharataH zAstu medinIm / varya tatra gamiSyAmo yatra rAmo gamiSyati // 10 // na hi te viSaye kazcidrAhmaNo vastumarhati / tAdRzaM tvamamaryAdamadya karma cikIrSasi // 11 // gatyA patihananadvArA sarveSAM vinAzanAditibhAvaH // 6 // tatraiva yuktyantaramAi-yaditi // 7 // mAvamaMsthA ityAdi / bharturicchA hi bhartaricchAnusaraNa meva / putrakoTayA iti paJcamI / putrAnusaraNaM tyaktvApi bharturicchAnusartavyetibhAvaH // 8 // yatheti / yathAvayaH vayaHkamamanatikramya, jyeSThAnukrameNe) tyarthaH / prApnuvanti, putrA itishessH| ikSvAkukulanAthe, vartamAna itishessH| tat pUrvoktarAjadharmadvayam ||9||raajeti / zAstu zAstu ca ||10||neti / viSaye yasthA ityAdi sArdhazlokamekavAkyam / sthAvarasya carasya ca bhartA rAjA dazarathaH tava patiH yadA tyaktaH, tvayeti zeSaH / tadA tava akAryatamaM kiJcidapi na vidyata iti yojanA // 5 // 6 // duSpakampyaM karmabhiH krUraNyApAraiH santApayasi, rAjAnamiti zeSaH // 7 // mAvamaMsthA iti / bharturicchA hi bharturicchAnusaraNameva | // 8 // yathAvaya iti / nRpakSa ye sati, yathASayaH vayAkramamanatikramya rAjyAni prAmuvanti hi / ikSvAkukulanAthe dazarathe vartamAnepi tatkulakramAgatamAcaraNaM lopa pApitumicchasIti yojanA // 9 // 10 // nahIti | viSaye deshe| tAzaM brAhmaNavAsA sa0-ikSvAkukulanAyegasmin dazarathe jIvati sati taM sampradAyam, lopaayetumicchsiitynvyH| yahA ikSvAkukulasya nAthanamupatApanaM yayA sA tathA tsyaassmbudiH| smin putracatuthye ythaavyHpraapnuvnti||9|| ecikIrSasi / ayaM dhyAvAsina:pIrA ye ca jAnapadA janAH / nUnaM sarve gamipyAmo mArga rAmaniSevitam / / tyaktAyA bAndhavaH satrAvassAdhubhissadA / kA prItI rAjyalAmena saba devi bhaviSyati // tAsa svamamaryAda karma katu cikIrSasi // ityadhikaH pAThaH / V // 128 // For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org deze " nIvRjjanapado dezaviSayo " ityamaraH / brAhmaNa iti satpuruSamAtropalakSaNam / tatra hetumAha tAdRzamiti / tAdRzaM brAhmaNanirgamanArham / amaryAda jyeSThAbhiSekAdimaryAdAzUnyam // 11 // Azcaryamiti / IdRzam amaryAdam / vRttam AcAram AcarantyA yasyAste medinI na vivRtA na vidIrNA / tasyAste idamavidAraNam Azcaryamiva pazyAmi // 12 // mahAbrahmapati / mahAtrahmarSibhiH vasiSThAdibhiH / juSTAH prayuktAH / jvalantaH tItrAH / dhigvAgdaNDAH dhigityevaM Azcaryamiva pazyAmi yasyAste vRttamIdRzam | AcarantyA na vivRtA sadyo bhavati medinI // 12 // mahAbrahmarSijuSTA vA jvalanto bhImadarzanAH / dhigvAgdaNDA na hiMsanti rAmapratrAjane sthitAm // 13 // Amra chittvA kuThAreNa nimbaM paricarettu yaH / yazcainaM payasA siJcennaivAsya madhuro bhavet // 14 // abhijAtaM hi te manye yathA mAtustathaiva ca / na hi nimbAt sravet kSaudraM loke nigaditaM vacaH // 15 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin rUpAH vAgdaNDAH / rAmapratrAjane sthitAM sthirabuddhiM tvAM na hiMsanti / vAzabda evakArArthaH / "vA syAdvikalpopamayorevArthe ca samuccaye" itivizvaH // 13 // atha kaikeyIdazarathAvanyApadezena nindati-Amramiti / AmraM madhuraphaladaM kuThAreNa sadyaH buddhipUrvakaM chittvA nimbaM kaTuphalakaM yaH paricaret AThavA lAdikaraNena saMrakSet / yazcetyapi sa evocyate / enaM nimbam / payasA kSIreNa siJcet / asya AmraM chittvA nimbaM payasA siJcataH, sa itizeSaH / sa nimbaH madhuraH madhuraphaladaH naiva bhavet / anena suguNaM rAmaM varavyAjena vivAsya kaikeyIcittAnusaraNaM na yuktamityuktam / tena ca sarvathA kaikeyI kaTarevetyuktam ||| 14 || abhijAtamiti / abhijAtam abhijananam, svabhAva iti yAvat / te mAturyAdRzI tAdRzI tavApi prakRtirityarthaH / kAraNAnusArikAryasambhave Azcaryamiti / yasyAste IdRzamatighoram vRttamAcarantyAH satyAH medinI sadyo vivRtA vidIrNA na bhavatIti yat idamAzcaryamiva pazyAmIti yojanA // 12 // mahAbrahmarSi sRSTA iti pAThaH / mahAbrahmarSiSTAH vasiSThAdibhiH prayuktAH / dhigvAgdaNDAH dhigityevaMrUpA vAgdaNDAH / rAmapratrAjane sthitAM kRtanizcayAM tvAM na hiMsanti vA na hiMsa ntyeva, Azcaryamiti zeSaH // 13 // athAnyApadezena rAjAnamanukrozati Amramiti / kuThAreNa AmraM chittvA nimbaM paricareta AlavAlAdikaraNena saMrakSet / ya enaM nimbaM payasA sicedvA / asya nimbopacAriNaH puruSasya prItaye madhuro madhuraraso na bhavet / ato vRthAzramAya kaikeyyanuvartanaM rAjJa ityAzayaH // 14 // evaM kopavacanA viSamate mAturAbhijAtyaM prazastapitRmAtRjanmocitavyavahAravaM yathA tathaiva te tatra / AbhijAtyamapi hi manye iti // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie TI.a.kA. bA.rA.bha. // 129 // sa035 laukikavAkyaM nidarzayati nahIti / kSaudraM madhu / sravadityatra itikaraNaM bodhyam // 15 // kaikeyyAH patiprItvasvabhAvo mAtRsambandhaprayukta iti prastAvaM kRtvA tanmAturvRttAntaM vaktumupakamate-tava maaturityaadinaa| asadrAham asadarthAbhinivezam / pUrva yathA yenaprakAreNa zrutaM tathA vidmaH // 16 // tava mAturasadvAhaM vidmaH pUrva yathA zrutam // 16 // pituste varadaH kazciddadau varamanuttamam |srvbhuutrutN tasmAt saJjajJe vsudhaadhipH| tena tiryaggatAnAM ca bhUtAnAM viditaM vcH|| 17||tto jRmbhasya zayane vistaarivrcsH| pituste vidito bhAvaH sa tatra bahudhA'hasat // 18 // tatra te jananI kruddhA mRtyupaashmbhiipstii| hAsaM te nRpate saumya jijJAsAmIti cAbravIt // 19 // nRpazcovAca tAM devIM devi zaMsAmi te yadi / tato me maraNaM sadyo bhaviSyati na saMzayaH // 20 // pituriti / kazcidyogI gandharva iti zrutam / tasmAdvaradAnAt rutaM zabda "tirazvAM vAzitaM rutam" ityamaraH / saJajJe samyak jJAtavAn / tena sarva / bhUtarutajJena raajnyaa| tiryaggatAnAM tiryaggamanAnAm // 17 // tata iti / jRmbhasya pipIlikAvizeSasya / zayane zayanasamIpe, paryAdhaHpradeza ityarthaH / bhUrivarcasa iti piturvizeSaNam / varalAbhena adhikatejasa ityarthaH / jRmbhavizeSaNaM vA tadA suvarNavarcasa ityrthH| "suvarNepi bhUri-"ityamaraH / saHpitA tatra rute viSaye bahudhA dvikhiH ahasat // 18 // tatreti / tatra hAsaviSaye / kuddhA mAM parihasatIti kurA / he nRpa ! te hAsaM hAsanimittam / jijJAsAmi jJAtu nyuktvA marmavacanAnyAha-AbhijAtyamiti / te mAtuH AbhijAtyaM prazastamAtApitRjanmocitavyabahAravattvarUpaM yathA tathaiva te tava AbhijAtyamapi hi manya iti vyaGgayoktiH, kAraNAnusAreNa kArya bhavatIti bhAvaH / tadeva darzayati nahIti / nimbAta kSaudraM na sravediti vaco loke nigaditam, loke prasiddhameva kiletyarthaH (AbhijAtyamiti pAThaH) // 15 // nanu kA mama mAturAbhijAtyakSatirityatrAha-taveti / asadAhaM ghorapApakarmAbhinivezam / pUrva yathA yena prakAreNa zrutaM tathA tat saMprati vidmaH // 16 // tadvedanameva pratipAdayati-pituriti / kazcidyogI baraM sarvabhUtarutArthavijJAnaviSayakam / tasmAt uktalakSaNavaradAnabalAt / vasudhAdhipaH sarvabhUtarutaM tatpratipAdyabhAvajAtaM saMjajJe jAnIte sma, tena sarvabhUtarutArthajJena rAjJA / tiryaggatAnAM pazupakSyAdInAm // 17 // tataH kim ? tabAha-tata iti / tataH varaprabhAvAt / zayane zayanakAle / bharivarcasaH suvarNavarcasaH " svarNepi bhUri-" ityamaraH / jumbhasya jRmbhAvyasya pAkSagaH pipIlikAvizeSasya vA virutAta svanAtsakAzAta te tava pituH pitrA bhAvaH jRmbhasyAbhiprAyaH viditaH / tatra tadA / saH kekayaH / bahudhA dvikhiH ahasaditi yojanA // 18 // tatreti / tatra tdaa| mRtyupAzamabhIpsatI te jananI ayaM mAM parihasatIti kruddhA satI nRpate ! te hAsa hAsakAraNaM jijJAsAmItyatravIdityanvayaH // 19 // nRpa iti / zaMsAmi, hAsakAraNa // 129 // For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.kabatuth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie IN micchAmi // 19 // 20 // mAteti / jIva vA mAvetyanena kaikeyImAtuH patiprItvamuktam // 21 // priyayeti / varadAya tattvataH kathayAmAsa / atyanta saGkaTepi vimRzyakArI san varadAya kathayAmAsetyarthaH // 22 // tata iti / vaMsatAM svAdhikArAt pracyutA syAt // 23 // 21 // uktamartha prakRte niga mAtA te pitaraM devi tataH kekayamabravIt / zaMsa me jIva vA mA vA na mAmapahasiSyasi // 21 // priyayA ca tathoktaH san kekayaH pRthiviiptiH| tasmaitaM varadAyArtha kathayAmAsa tattvataH // 22 // tataH sa varadaH sAdhU rAjAnaM pratya bhaasst| mriyatAM dhvaMsatA veyaM mA kRthAstvaM mahIpate // 23 // sa tacchrutvA vacastasya prasannamanaso nRpaH / mAtaraM te nirasyAzu vijahAra kuberavat // 24 // tathA tvamapi rAjAnaM durjanAcarite pathi / asadAhamimaM mohAt kuruSe | pApadarzini // 25 // satyazcAdya pravAdo'yaM laukikaH pratibhAti mA / pitRna samanujAyante narA mAtaramaGganAH // 26 // naivaM bhava gRhANedaM yadAha vsudhaadhipH| bharturicchAmupAsveha janasyAsya gatirbhava // 27 // mayati-tatheti / durjanAcarite pathi / sthitetizeSaH / asadAham asadAbhinivezam // 25 // satya iti / satyaiti mA mAM prtibhaatiitynvyH| SI"abhitaH paritaH-" ityAdinA pratiyoge dvitIyA / pitRn samanujAyante / atra itikaraNaM draSTavyam / pitRsamAnalakSaNA jAyanta ityarthaH / aGganAH putryH| nou26 // neti / naivaM bhavetipAThaH / neyA bhaveti pAThe-neyA netuM yogyaa| vidheyA bhavetyarthaH / vasudhAdhipaH yadAha "zva eva puSyo bhavitA zvo'bhiSicyeta miti zeSaH // 20 // mAteti / jIva vA, mA vA niyasva vA / hAsakAraNaM me zaMsa, tarhi mA nApahasiSyasIti jJAsyAmItyarthaH // 21 // priyayeti / varadAya svaspa varapradAtre yogine / tamartha tayoktanirvandhavacanam / tattvataH yAthAna // 22 // tata iti / iyaM niyatAM dhvaMsatA nigRhya niraspatA vA asadAhiNyAstasyA vaco mA kRthA iti pratyabhASata // 23 // 24 // tayeti / tathA mAtRvata durjanAcarite padhi, sthiteti zeSaH / imaM rAjAnam / asadbhAham asatkAryavAhakaM kuruSe // 25 // satya iti / samanujAyanta ityatra itikaraNaM draSTavyam / pitRsamAnalakSaNA jAyanta ityargaH // 26 // neyeti / neyA netuM yogyA, vidheyetyarthaH / vasudhAdhipo yadAha zvo rAmo'abhipecya iti yadvacanamAha idaM gRhANa / nevaM bhaveti pAThe-evaM mAtRkdasatkAryAbhinivezinI na bhava / anyatsamAnam // 27 // sa0-niSatA viSapAnAdinA | satAM zastrAdinA / mAkRthAH, etaduktamiti zeSaH // 23 // 1 pratyabhApaca / yadi tyaM zaMsase rAjan maraNaM te dhruvaM bhaven / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatinth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie vA.rA.bha. // 13 // me sutaH" iti yadvacanamAha idaM gRhANa / asya janasya paurajAnapadasya / gatiH zaraNamiti saantvoktiH||27|| meti / asaddharma kaniSThAbhiSekapUrvakajyeSTha TI.a.kA. vivAsanarUpam / mopAdadhAH mA yAhaya // 28 // evaM kriyamANe mama varasya kA gavirityAzaya prakArAntareNa gatirbhaviSyatItyAi-nahIti / pratijJAtaM sa. 35 mA tvaM protsAhitA pApairdevarAjasamaprabham / bhAraM lokamataramasaddharmamupAdadhAH // 28 // na hi mithyA pratijJAtaM kariSyati tavAnaghaH / zrImAn dazaratho rAjA devi raajiivlocnH||29|| jyeSTho vadAnyaH karmaNyaH svadharmapari rkssitaa|rkssitaa jIvalokasya balIrAmo'bhiSicyatAm // 30 // parivAdo hi te devi mahAn loke cariSyati / yadi rAmo vanaM yAti vihAya pitaraM nRpam // 33 // sa rAjyaM rAghavaH pAtu bhava tvaM vigtjvraa| na hi terAghavAdanyaH kSamaH puravare vaset // 32 // rAme hi yauvarAjyasthe rAjA dazaratho vanam / pravekSyati maheSvAsaH pUrvavRttamanusmaran // 33 // iti sAntvaizca tIkSNaizca kaikeyI raajsNsdi| sumantraH kSobhayAmAsa bhUya eva kRtAJjaliH // 34 // pratizrutam / varadvayaM tanmithyA na kariSyati, rAjyAdapyadhikamUlyaratnabhUSaNasammAnAdibhistaphalaM kariSyatItyarthaH // 29 // rAmasya rAjyAbhiSekAItA / sAdhanaguNAnAha-jyeSTha iti / karmaNyaH karmaNi sAdhuH / sadAcArapara ityarthaH / vadAnyaH udAraH / svadharmaparirakSitA svadharmasya duSTanigrahapUrvakaziSTapari 4 pAlanarUpakSatriyadharmasya parirakSitA / balI rAmobhiSicyatAm, tvyetishessH| abhiSekAnumatiH kriyatAmityarthaH // 30 // parivAda iti / parivAdaH apavAdaH, doSavAda ityarthaH // 31 // sa iti / te purakhare / hi yasmAtkAraNAt / kSamo rASavAdanyo na vaset, ataH sa rAghavaH rAjyaM pAviti sambandhaH yadvA rAghavAdanyaH purakhare rAjatayA vasan bharataH te na kSamaH na yuktaH, kaniSThastvayA rAjye sthApayituM na yukta ityarthaH / hiteM hitakaraNe / nakSama iti / vA // 32 // rAma iti / pUrvavRttam ikSvAkukulakamAgatavRttam // 33 // 34 // mA tvamiti / asaddharma kaniSThAbhiSekapUrvakamyeSThavivAsanarUpaM / mopAdhA : na pAhayetyarthaH // 28 // svoktamanaGgIkurvANo pratyAha-na hIti / mithyApratijJAta lIlayaiva kevalamuktamityarthaH / ato rAjIvalocano rAjA tvaduktaM na kariSyati // 29 // karmaNyaH karmaNi sAdhuH, ato jyeSThatvAdiguNako rAmo'bhiSicyatAmiti bahIti sambandhaH // 30 // vipakSe bAdhakamAha-parivAda iti / parivAdaH apavAdaH / cariSyati // 31 // 32 // rAme hIti / pUrvavRttama ikSvAkukulakramAgataM vRttam // 33 // itIti 131 For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir niti / mukhavarNasya ugramukhavarNasya // 35 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcatriMzaH sargaH // 35 // tata ityAdi / tataH kaikeyIsammatyabhAvAnantaram / atra varadAnaviSaye // 1 // sUteti / anuyAtrArtha pratividhIyatAM preSyatAm ||2||ruupaajiivaa iti / / naiva sA kSubhyate devI na ca sma paridUyate / na cAsyA mukhavarNasya vikriyA lakSyate tdaa||35|| ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcatriMzaH srgH|| 35 // tataH sumantramaikSvAkaH pIDitotra prtijnyyaa| sa bASpamatinizvasya jagAdedaM punHpunH||1|| mUta ratnasusampUrNA caturvidhavalA cmuuH| rAghavasyAnuyAtrArtha kSipraM pratividhIyatAm // 2 // rUpAjIvAzca vAdinyo vaNijazcamahA dhnaaH| zobhayantu kumArasya vAhinIM suprsaaritaaH||3|| ye cainamupajIvanti ramate yaizca vIryataH / teSAM bahuvidhaM dattvA tAnyapyatra niyojaya // 4 // AyudhAni ca mukhyAni nAgarAH zakaTAni c| anugacchantu kAkutsthaM vyAdhA shcaarnnygocraaH||5|| nighnan mRgAn kuJjarAMzca pibaMzcAraNyaka mdhu| nadIzca vividhAH pazyanna rAjyasya smari Syati ||6||dhaanykoshshc yaH kazciddhanakozazca mAmakaH / tau rAmamanugacchetA vasantaM nirjane vane // 7 // rUpAjIvA vezyAH / "vArastrI gaNikA vezyA rUpAjIvA" ityamaraH / vAdinyaH paracittAkarSaNacaturakhacanAH / suprasAritAH ziviradeze paNyapadArthaprasAraNaM kurvntH|| 3 // ya iti / enaM rAmaM bahuvidhaM suvarNaratnavastrAdikam / atra vAhinyAm // 4 // AyudhAnIti / AyudhAni aayudhdhraaH| nAgarAH nagarajAH VzreSThinaH / zakaTAni telaghRtAdiprApakANi / vyApAH vane mArgadarzinaH // 5 // ninaniti / rAjyasyeti "adhIgarthadayezA karmaNi" iti SaSThI ||6||dhaanykosh bhUyaH atpardham // 34 // naiva seti / tIkSNairvAkyaiH na zubhyate, sAntvana paridayate na vyadhate // 35 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatatva dIpikAkhyAyo apodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcaviMzaH sargaH // 35 // tata iti / tataH kaikeyyanaGgIkArAnantaram, aba varadAnaviSaye / pratijJayA kekIyImudizya kRtyaa| idaM vakSyamANam // 1 // sUteti / anuyAtrArtha sevArtham / pratividhIyatAM prasthApyatAm // 2 // rUpeti / vAdinyaH paracittAkarSakavacanacaturA, rUpAjIvA gaNikAH / suprasAritAH zivirasanniveze paNyapadArthaprasAraNaM kurvntH|| 3 // ye coti / vIryataH vIryaparIkSArtha yaH ramate enaM rAmaM bahuvidha suvarNaratnAdikam // 4-7 // For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU. iti / kozo vAsasthAnam / anugacchetA goNyuSTAdimukheneti zeSaH // 7 // yajaniti / vimRjat dadaditiyAvat / dakSiNAH yajJadakSiNAHTI .a.kA. // 131 // 8 // bharata iti / ayodhyA pAlayiSyatIti sopAlambhoktiH / sarvakAmaiH saha sAdhyatA prasthApyatAm / itizabdaH niyogasamAptivAcakAsA S9 // 10 // seti / mukhenetyupalakSaNe tRtIyA // 11 // rAjyamiti / tamaNDA "maNDaM dadhibhavaM mastu" iti maNDazabdo yathA dadhisArakhAcakA yajana puNyeSu dezeSu visRjazcAptudakSiNAH / RSibhizca samAgamya pravatsyati sukhaM vane // 8 // bharatazca mahAbAhu rayodhyAM pAlayiSyati / sarvakAmaiH saha zrImAn rAmaH saMsAdhyatAmiti // 9 // evaM bravati kAkutsthe kaikeyyA bhaya mAgatam / mukhaM cApyagamacchoSa svarazcApi nyarudhyata // 10 // sA viSaNNA casantrastAmukhena prishussytaa|raajaan mevAbhimukhI kaikeyI vAkyamabravIt // 11 // rAjyaM gatajanaM sAdho pItamaNDA surAmiva / nirAsvAdyatamaM zUnya bharato nAbhipatsyate // 12 // kaikeyyAM muktalajjAyAM vadantyAmatidAruNam / rAjA dazaratho vAkyamuvAcAyataloca nAm // 13 // vahantaM kiM tudasi mA niyujya dhuri mA'hite / anArye kRtyamArabdhaM kinna pUrvamupArudhaH // 14 // tadatrApi maNDazabdena surAsAra ucyate / sAdho iti shaasoktiH| nirAsvAdyatamaM nirgatabhogyavastuyuktam // 12 // kaikeyyAmiti / AyatalocanA miti dainyoktimuulsaundryoktiH|| 13 // vahantamiti / he ahite ahitakAriNi ! dhuri varadAnahetukabharatAbhiSecanarAmavivAsanarUpadurvahabhAre / niyujya tathA vahantaM mAM vatsataramiva kiM tudasi vyathayasi, tvadAjJaptarAmavivAsanakAriNaM kimartha punarapi pIr3ayasItyarthaH / kimadhunA pIDayate / pUrvameva bhavatA dattaM khalvityatrAha anArya iti| he anaayeN| ArabdhaM kRtyaM senApreSaNAdikam / pUrva varaprArthanAkAle kimartha nopAruSaH noparudavatI,na prArthitavatIti yAvat / yajaniti / AptadakSiNAH yathoktadakSiNAH // 8 // bharatazceti / pAlayiSyatIti sopAlambhoktiH / saMsAdhyatA prasthApyatAmiti jagAdeti sargAdizlokenAnvayaH // 9 // evamiti / bhayamAgataM bhayaM prAptam // 10 // 11 // rAjyAmiti / pItamaNDA maNDaH surAntargatasArAMzaH / nirAsvAdyatamaM nirgatAsvAdyatama vastu // 12 // 13 // vahantamiti / he ahite ! dhuri varadvayahetukabharatAbhiSekarAmavivAsanarUpadurSahamAre / niyujya niyojya / vahantam uktArthamanuSThitavantam / sA-mAhite na hitaM yasyAH sA tathA tasthAssamyuddhiH mAhite kaikethi ! dAnI yatkRtyamArace sarvasampadhuktatapA rAmasthAnanirodhanarUpaM tapUrvameva kiM kRtaH nopAravaH / dhAtUnAmanekArthatvAna yAcita vayasi / karaNa sabaibhavarAmapravAsanarUpa yadidAnImArabdhaM tatpUrva kiM nopArudhaH na pratibandha tAmasIti bhAvaH // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir varayAcanAkAle anudATitatvAt senApreSaNAdikaM na nivartitavyamiti bhAvaH // 14 // tasyeti / dviguNaM kruddhA prakArAntareNa madAbhimataM vighaTayatIti bahataraM kuddhetyrthH|| 15 // yadyapi pUrvamidaM na vRtaM tathApyarthasiddhamityAzayenAha-tavaiveti / upAruSaditi niSkAsanamevocyate / gantumaItIti nirde| tasyaitat krodhasaMyuktamuktaM zrutvA varAGganA / kaikeyI dviguNaM kruddhA rAjAnamidamabravIt // 15 // tavaiva vaMze sagaro jyeSThaputramupArudhat / asamaJja iti khyAtaM tathA'yaM gantumarhati // 16 // evamukto dhigityeva rAjA dshrtho'brviit| vIDitazca janaH sarvaHsA ca taM nAvabudhyat // 17 // tatra vRddho mahAmAtraH siddhArtho nAma naamtH| zucirbahumato rAjJaH kaikeyImidamabravIt // 18 // asamaJjao gRhItvA tu krIDataH pathidArakAn / sarayvAHprakSipannapsuramate tena durmatiH // 19 // taM dRSTvA nAgarAH sarve kruddhA rAjAnamabruvan / asamajheM vRNISvaikamasmAna vA rASTravarddhana // 20 // tAnuvAca tato rAjA kiMnimittamidaM bhayam / tAzcApi rAjJA saMSTraSTA vAkyaM prakRtayo'bruvan ||23||kriiddtstvess naH putrAna bAlAnuda bhraantcetnH|sryvaaN prakSipan mauAdatulAM priitimshnute||22||s tAsAM vacanaM zrutvA prakRtInAM narAdhipaH taM tatyA jAhitaM putraM tAsAM priyacikIrSayA // 23 // taM yAnaM zIghramAropya sabhArya saparicchadam / yAvajjIvaM vivAsyoyamiti svAnanvazAtpitA ||24||s phAlapiTakaM gRhya giridurgANyalolayat / dizaH sarvAstvanucaran sa yathA pApakarmakRt // 25 zAt tathAyamiti nirddhana evetyrthH|| 16 // evamiti / pratijJAtAtiriktepi cApalavatI nindati / dhigiti|saa kaikeyii|tN brIDitaM janaM nAvabudhyata nAjI gaNat // 17 // tatreti / mahAmAtraH prdhaanH| zuciH akuTilaH // 18 // asamana iti / dArakAna bAlakAn / tena prakSepeNa / sazabdabuddhadajananena isan mata ityrthH|| 11 // tamiti / vRNISva atra nagare sthApaya // 20 // tAniti / bhayamitpanantaramitikaraNaM draSTavyam / prakRtayaH prjaaH|| 21 // kIData iti / uddhAntacetanaH praantbuddhiH||22||23 // tamiti / anvazAt anuziSTavAn // 24 // sa phAleti / phAlaM kandamUlAdikhananasAdhanam / mAM bhUyaH saMkaTe pravezya kiM tudasi abhiSekaniSedhaM varaM dattavantaM parikarapradAnanivedhanaSThurye ca mA nivezya bhUyaH kiM kezayasi, mA mAstu / he anAyeM ! Arabdha hdkiM kRtya nopArudhaH sarvamuparuddhavatyeva, pUrvamabhiSekakRtyamidAnImAnuyAtrikapradAnamArabdhaM tadapyupArudha ityarthaH // 14 // tasyeti / kaikeyI dviguNaM kuddhA prakA dhArAntareNa matprayojanaM nAzayatItiM // 15-17 // tatreti / mahAmAtraH pradhAnaH // 18-24 // saphAleti / giridurgANi parizramamANaH kandAdikamalolayataM sarvA dizaH For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU./piTakA taddhAraNapAtram / ekavadbhAvaH / gRhya gRhItvA / alolayata kandamUlAdyartham akhndityrthH| yathA pApakRttathAcaran akolayadityanvayaH // 25 // ii . ko // 132 // lAitIti / uparudhyate vivAsyate // 26 // na hIti / nirayaH nirayahetubhUto dossH||27-29|| taditi / vihatayA zriyA alam abhiSekavidhAtaM mA kurvityarthaH ityenamatyajadrAjA sagaro vai sudhaarmikH| rAmaH kimakarotpApaM yenaivamuparudhyate // 26 // na hi kaJcana pazyAmo rAghavasyAguNaM vayam / durlabho hyasya nirayaH zazAGkasyeva kalmaSam // 27 // athavA devi doSaM tvaM kaMcit pazyasi rAghave / tamadya brUhi tattvena tato rAmo vivAsyatAm // 28 // aduSTasya hi santyAgaH satpathe niratasya ca / nirdahedapi zakrasya dyurti dharmanirodhanAt // 29 // tadalaM devi rAmasya zriyA vihatayA tvayA / lokatopi hi te rakSyaH parivAdaH zubhAnane // 30 // zrutvA tu siddhArthavaco rAjA zrAntataraH svanaH / zokopa hatayA vAcA kaikeyImidamabravIt // 31 // etadraco necchasi pApavRtte hitaM na jAnAsi mamAtmano vA / AsthAya mArga kRpaNaM kuceSTA ceSTA hi te sAdhupathAdapetA // 32 // anuvajiSyAmyahamadya rAmaM rAjyaM parityajya sukhaM dhanaM ca / sahaiva rAjJA bharatena ca tvaM yathAsukhaM bhuva cirAya rAjyam // 33 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaDatriMzaH sargaH // 36 // sAkSyaH pariharaNIyaH / parivAdaH nindA // 30 // zrutveti / zrAntataraH hInataraH // 31 // etditi| etadvacaH siddhaarthvcH| kRpaNaM kutsitamityarthaH / "kadayeM kRpaNakSudra " ityamaraH / kuceSTetyetadupapAdayati ceSTAhIti // 32 // 33 // iti zrIgo* zrIrA0 pItA. ayo0 patriMzaH srgH||36 // kandAdyartham anucarannatiSThata // 25 // 26 // nahIti / aguNaM doSam / nirayaH duHkham / kalmaSaM mAlinyam // 27-29 // taditi / tvayA vihatayA rAmasya zriyA // 132 // te na kizcitphalam, tadalaM vRthAzrameNa / hi yasmAta lokataH prAptaH parivAdaH rakSyaH parihAryaH // 30 // 31 // etaditi / kRpaNaM mArgamAsthAya yA kuceSTA kRtA te tvayA seyaM ceSTA sAdhupayAdapetA hIti sambandhaH // 32 // 33 // iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmAyaNatattvadIpikArUpAyo ayodhyAkANDavyAkhyAryA SaTatriMzaH srgH||36|| For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mahAmAtretyAdi / mahAmAtravacaH siddhaarthvcH| vinItavat vinIta iva / abhyabhASata savinayamAhetyarthaH // 1 // tyaktabhogasyati / anuyAtreNa anugata kAbalena / bhogatyAgepi saGgo vartate laukikAnAM, sopi nAstItyAha tyaktasaGgasya sarvata iti||2|| ya iti / kakSyAyAma ibhabandhanarajau"kakSyA prakoSTe / hAdau kAbhyAM madhyabhabandhana " ityamaraH // 3 // tatheti / dhvajinyA senyaa| sarvANi tvayA mahyaM dAtumudhuktAni / anujAnAmi pradadAmi / bharatAyeti mahAmAtravacaH amA rAmo dazarathaM tdaa| abhyabhASata vAkyaM tu vinayajJo vinItavat // 1 // tyaktabhogasya me rAjana vane vanyena jIvataH / kiM kAryamanuyAtreNa tyaktasaGgasya sarvataH // 2 // yo hi dattvA gajazreSTaM kakSyAyAM kurute mnH| rajjusnehena kiM tasya tyajataH kuJjarottamam // 3 // tathA mama satAM zreSTha kiM dhvajinyA jagatpate / sarvANyavAnujAnAmi cIrANyevAnayantu me // 4 // khanitrapiTake cobhe samAnayata gacchata / caturdaza vane vAsaM varSANi vasato mama // 5 // atha cIrANi kaikeyI svayamAhRtya rAghavam / uvAca paridhatsvati janaughe nirapatrapA // 6 // sa cIre puruSavyAghraH kaikeyyAH pratigRhya te| sUkSmavatramavakSipya munivastrANyavastaha ||7||lkssmnnshcaapi tatraiva vihAya vasane shubhe| tApasAcchAdane caiva jagrAha pituragrataH // 8 // athAtmaparidhAnArtha sItA kauzeya vAsinI / samIkSya cIraM santrastA eSatI vAgurAmiva // 9 // zeSaH / sarvANi kAryANi samyakjAnAmItivArthaH / cIrANi valkalavastrANi / Anayantu paricArakA iti zepaH // 4 // khanitrapiTaketi / khanitra piTake khanitram avadAraNam, piTakam alpArthe knprtyyH| phalamUlAdhAharaNayogyAlpakaNDolaH / "kaNDolapiTo" ityamaraH / vAsaM vasataH vAsaM kurvata ityarthaH // 5 // 6 // sa iti / sa rAmaH kaikeyyAssakAzAt munivastrANi parigRhya teSu dve cIre uttarIyAntarIyarUpe / sUkSmavastramavakSipya | avastaha, AdIdharadityarthaH // 7 // 8 // atheti / santrastA, abhvditishessH| pRSatI mRgii| vAgurAM mRgavandhanam "vAgurA mRgavandhanI" ityamaraH // 9 // mahAmAtreti / mahAmAtravacaH siddhArthavacaH // 1 // tyakteti / anuyAtreNa anugatabalena // 2 // asaGgatacAyamanuyAcapramthApanabAda ityAha-yo hIti / kakSyAyAM gjvndhnrjau|| 3 // tatheti / sarvANi vastUni / bharatAyaiva anujAnAmi mAtuH prItaye pradadAmi ataH cIrANyeva valkalavakhANyeva // 4 // khanitrapiTake khanitramava dAraNama, khananasAdhanamityarthaH / piTakaM kandamUlAdyAharaNayogyaM kaNDolama // 5 // 6 // ma iti / ma gamaH trayANAmAnInAni munivastrANi cIrANi kaikeyyAH! pratigRhya sakSmavaskhamavakSipya neSu de cIra svayama abasta dhRtavAna // 7 // 8 // atheti / pUSanI magI // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha. // 13 // sa. 37 seti / vyapatrapamANA vizeSeNa lajamAnA / kaikeyIkuzacIre kaikeyIsambandhinI kuzacIre / dharmajJA pAtivratyadharmajJA / dharmadArzanI svAnuSThAnena pAti .a.kA. batyadharmapradarzinI / badhantItIdamabravIditi sambandhaH // 10 // 11 // kathamiti / mumoda stabdhA babhUvetyarthaH // 12 // tadeva vivRNoti-kRtveti / sA vyapatrapamANeva pragRhya ca sudurmanAH / kaikeyIkuzacIre te jAnakI zubhalakSaNA // 10 // azrusampUrNanetrA ca dharmajJA dharmadarzinI / gandharvarAjapratimaM bhartAramidamabravIt // 11 // kathaM nu cIraM babhranti munayo vanavAsinaH / iti hyakuzalA sItA sA mumoha muhurmuhuH // 12 // kRtvA kaNThe ca sA cIramekamAdAya pANinA / tasthau hyakuzalA tatra vIDitA janakAtmajA // 13 // tasyAstat kSipramAgamya rAmo dharmabhRtAM varaH / cIraM babandha sItAyAH kauzeyasyo pari svayam // 14 // rAmaM prekSya tu sItAyA badhantaM cIramuttamam / antaHpuragatA nAryo mumucurvAri netrajam // 15 // Ucuzca paramAyastA rAmaM jvalitatejasam / vatsa naivaM niyukteyaM vanavAse manasvinI // 16 // piturvAkyAnurodhena gatasya vijanaM vanam / tAvaddarzanamasyAM naH saphalaM bhavatu prabho // 17 // lakSmaNena sahAyena vanaM gacchasva putrk| neyamarhati kalyANI vastuM tApasavarane // 18 // kuru no yAcanAM putra sItA tiSThatu bhAminI / dharmanityaH svayaM sthAtuM na hIdAnIM tvamicchasi // 19 // Ku33-15 / Ucuriti / evaM tvamiva iyaM sItA vanavAse na niyukteti, pitretiyAvat // 16 // pituriti / tAvat tavAgamanaparyantam / piturvAkyAnurodhena vijanaM vanaM gatasya tava darzanam / asyAM saphalaM bhavatu, tvAminAM drakSyAma iti bhAvaH // 17-19 // seti / sudurmanAH bharnurIhazaM valkalaM prAptamiti / ata evAzrusaMpUrNanevA, kaikeyIkuzacIre kaikeyIsambandhinI kuzacIre // 10-15 // Ucuriti / evaM tadvata iyaM na niyuktA // 16 // pituriti / vanaM gatasya tava sambandhinyAH asyAssItAyAH darzanaM tAvata tvadAgamanaparyantam / naH asmAkam saphalaM tvadarzanaM yathA Anandakara tathA bhvnvityrthH| athavA asyA darzanaM darzanena naH asmAkaM jIvitaM saphalaM bhavatviti vArthaH / gatasyeti saptamyarthe SaSThI / svapi gate satItyarthaH // 17-19 // 1 // 13 // vi0 vijanaM vanaM gatasya bAdAma tAvadampA darzana no'stu / tena ca no jIvana saphala bhavatu // 17 // sa0-sahAyena sahAyabhUtena lakSmaNena saha ayena zubhAbahArana / gaccheti vA / svaputraka putrona bhavanItyaputraH suSu aputraH maputraH samakSAnaH saputrakaH / " ajJAte ka " jyuktaH / svaputrazvAsau kazceti vA / ko viSNuH / gamanAnumatisUcakapadavyatyAsopetaM gacchaspetyeka vA padam // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir tAsAmiti / sItayeti SaSThayarthe tRtiiyaa| babandheveti kekeyyanujJAbhAvAditi bhAvaH // 20 // 21 // atIti / atipravRtte atikramya pravarttamAne / pramANe maryAdAyAm / "pramANaM hetumaryAdAzAstrayatnapramAtRSu" ityamaraH // 22 // na gantavyamiti / prakRtaM prastutam / AsanaM siMhAsanam / anuSThA tAsAmevaMvidhA vAcaH zRNvan dshrthaatmjH| babandhaiva tadA cIraM sItayA tulyazIlayA // 20 // cIre gRhIte tu tayA samIkSya nRpaterguruH |nivaary sItAM kaikeyIM vasiSTho vAkyamabravIt // 21 // atipravRtte durmedhe kaikeyi kulapA sni| vaJcayitvAca rAjAnaM na pramANe'vatiSThase // 22 // na gantavyaM vanaM devyA sItayA zIlavarjite / anuSThAsyati rAmasya sItA prakRtamAsanam // 23 // AtmA hi dArAH sarveSAM dArasaGgrahavartinAm / Atmeyamiti rAmasya pAla yiSyati medinIm // 24 // atha yAsyati vaidehI vanaM rAmeNa saGgatA / vayamapyanuyAsyAmaH puraM cedaM gamiSyati // 25 // antapAlAzca yAsyanti sadAro yatra rAghavaH / sahopajIvyaM rASTraM ca puraM ca saparicchadam // 26 // bharata zca sazatrughnaH cIravAsA vanecaraH / vane vasantaM kAkutsthamanuvatsyati pUrvajam // 27 // tataH zUnyAM gatajanA vasudhAM pAdapaiH saha / tvamekA zAdhi durvRttA prajAnAmahite sthitA // 28 // na hi tadbhavitA rASTra yatra rAmona bhuuptiH| syati adhiSThAsyati // 23 // Atmeti / dArasaGghahavattinAM gRhasthAnAm / Atmeyamiti "ajhai vA eSa Atmano yatpanI" iti zruteriti bhaavH||24|| 25 // antapAlA iti| antapAlAH rASTrAntaparipAlakAH dnnddnaaykaaH| sahopajIvyaM jIvAjIvarUpadhanasahitam / saparicchadaM dAsadAsIzakaTAdi| vitAsAmiti / sItayeti SaSThazcarye tRtiiyaa| saMyoge vaa| tulyazIlayA anaDrIkRtanagarasthitikayA preritassan cIraM babandhaiveti vArthaH // 20 // 21 // atIti atipravRtte atItamaryAde ! sapramANeva sadvRtteva // 22 // rAmasya prakRtamAsanaM prastutaM padam, rAjyamityarthaH / anuSThAsyati rAjyaM kariSyati / yAvadrAmAmamana mityarthaH // 23 // kathaM striyA rAjyAnuSThAnamata Aha-Atmeti / rAmasyeyamAtmA " ajhai vA eSa Atmano yatpatnI" iti shruteH|| 24 // 25 // antapAlAH rASTrAnta nikSiptadaNDanAyakAH / sahopajIvyam upajIvyadazarathasahitam / saparicchadaM saparikaram // 26-29 // I vi-tulyazIlayA anaGgIkRtanagarasthityA sItayA preritassan pIra bandhayanvayaH // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 13 // TI.a.kAM. sa037 parikarayuktam // 26-29 // neti / adattA prItipUrvakamadattAm // 30 // 31 // tditi| putradinyA putraviSayanehayuktayA // 32 // drakSyasIti / pAdapazci tadunmukhAniti vRkSANAM tadunmukhatvaM nAma rAmaviSayasnehAsaktatvam / tathopariSTAt spaSTIbhaviSyati "apivRkSAH parimlAnAH sapuSpAkura / tadanaM bhavitArASTraM yatra rAmo nivatsyati // 29 // na hyadattAM mahIM pitrA bharataH zAstumarhati / tvayi vA putravadvastuM yadi jAto mahIpateH // 30 // yadyapi tvaM kSititalAdgaganaM cotptissysi| pitRvaMzacaritrajJaH so'nyathA na kari Syati // 31 // tattvayA putragardinyA putrasya kRtamapriyam / loke hina sa vidyeta yo na raammnuvrtH|| 32 // drakSyasyadyaiva kaikeyi pazuvyAlamRgadvijAn / gacchataH saha rAmeNa pAdapAMzca tadunmukhAn // 33 // athottamAnyAbhara NAni devi dehi snuSAyai vyapanIya cIram / na cIramasyAH pravidhIyateti nyavArayattadrasanaM vasiSThaH // 34 // ekasya rAmasya vane nivAsastvayA vRtaH kekyraajputri| vibhUSiteyaM pratikarmanityA vasatvaraNye saha rAghaveNa // 35 // yAnaizca mukhyaiH paricArakaizca susaMvRtA gacchatu raajputrii| vastraizca sarveH sahitaividhAnairneyaM vRtA te varasampradAne // 36 // korkaaH|" iti // 33 // evaM vasiSTo bhAvyarthamuktvA prakRtamAha-arthatyAdi / vyapanIya nirsy| pravidhIyata itIti vaktavya pravidhIyateti sandhi rApaH // 34 // na pravidhIyata ityetadupapAdayati-ekasyeti / pratikarmanityA alaGkAraniyatA / nityamalaGkaraNayogyetyarthaH // 35 // yAneriti / na hIti / adattA prItipUrvakamadattA zAstuM nAhati / tvayi vA svapitRnAzikAyAm / itaHparaM putrabadvastuM naahtiitynukrssH| kutaH 1 mahIpaterdazarathAjjAto yadi pitRna samanujAyante narAH" iti nyAyAdityAzayaH // 30 // pitRvaMzacaritraM jyeSThe jIvati kaniSThasya rAjyAnahatyam // 31 // taditi / putragarddhinyA putravatsalayA // 32-34 // ekasyeti / pratikarmanityA pratikarma alaGkAravyApAraH sa nityo yasyAssA tathA // 35 // vidhAnaH upakaraNeH // 36 // sam-rAma binA ya na sthAsyatItyayAha-vibhUSiteti / vibhau paramAtmani upitA tarakSasthalAzritA // 25 // // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vidhAnaH bhRGgArAdyupakaraNaH // 36 // tasminniti / pratikArakAmA pratikAraM sadRzakaraNaM kAmayamAnA, bhartRsadRzatayA vnvaaskrnnmicchntiityrthH|| vinivRttabhAvA cIraparidhAnAdinivRttabhAvA na babhUveti // 37 // iti zrIgovindarAja zrIrAmA pItA* ayodhyAkANDa* saptatriMzaH sargaH // 37 // tasmiMstathA jalpati vipramukhye gurau nRpasyApratimaprabhAve / naiva sma sItA vinivRttabhAvA priyasya bhartuH pratikAra . kAmA // 37 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptatriMzaH sargaH // 37 // tasyAM cIraM vasAnAyAM nAthavatyAmanAthavat / pracukroza janaH sarvo dhik tvAM dazarathaM tviti // 1 // tena tatra praNA dena duHkhitaH sa mhiiptiH| ciccheda jIvite zraddhA dharme yazasi cAtmanaH // 2 // sa nizvasyoSNamaikSvAkastAM bhAryAmidamabravIt / kaikeyi kuzacIreNa na sItA gantumarhati // 3 // sukumArI ca bAlA ca satataM ca sukhocitaa| neyaM vanasya yogyeti satyamAha gururmama // 4 // iyaM hi kasyApakaroti kiMcit tapasvinI rAjavarasya knyaa| yA cIramAsAdya janasya madhye sthitA visaMjJA zramaNIva kAcit // 5 // cIrANyapAsyAjjanakasya kanyA neyaM pratijJA mama dattapUrvA / yathAsukhaM gacchatu rAjaputrI vanaM samayA saha sarvaratnaiH // 6 // tasyAmityAdi / tvAM dhigiti dazarathaM cukroshetyrthH||1||teneti / zraddhAm Adaram // 2-4 // iyamiti / tapasvinI pAtivratyattapoyuktA / visaMjJA mugdhA / zramaNIva tapasvinIva / "zramu tapasi khede ca" iti dhaatuH||5|| cIrANIti / apAsyAt tyajatu / iyaM pratijJA sItAyAzcIradhAraNapUrvakavana tasminniti / pratikArakAmA pratikAro'nukAraH bhartustapoveSAdibhiranukAraM kAmayamAnA vinivRttabhAvA naiva sma, vanagamanAnivRttabhAvA na babhUvaivetyarthaH // 37 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmASaNatatvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyo saptatriMzaH sargaH // 37 // 1-4 // iyamiti / zramaNI tapasvinI, " zramu tapasi khede ca" iti dhaatuH||5|| cIrANIti / apAsyAt tyajatu, mama mayA na dattapUrvA nAnumatapUrvA // 6 // sa0-kAraH AkAraH / na pAracchedakAryavetyanuyAkhyA vyAkhyAsudhAyA~ tathA vyAkhyAnAt / kArasya rAmAkArasya prati pratikAram / cIradhAraNAdinA rAmAkAratAdRzya kArapatIti tathA // 17 // samagrA rAmArdhAGgatvAdrAmeNa saha vanagamane samanatva setsyati // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 135 // Kala.34 gmnruupprtijnyaa| mama myaa| tRtIyArthe sssstthii| samagrA vstraalngkaarsmpuurnnaa| sarvaratnaiH sarvazreSThavastubhiH // 6 // ajIvanANeti / ajIvanAheNa jIvanA TI.a.kA. naheNa / AsanamaraNeneti yAvat / mayA, nRzaMsA krUrA / pratijJA tvatprArthitaM kariSyAmIti zapathapUrvikA prtijnyaa| tAvat prathamaM kRtaa| tvayA hi dattavara dvayayA / bAlyAt bAlizatvAt / etat pratijJAnam / niyamena bhrtaabhissekraamvivaasnruupvissyvyvsthyaa| pratipannaM nizcitam / tat matkRtaprati ajIvanAheNa mayA nRzaMsA kRtA pratijJA niyamena tAvat / tvayA hi bAlyAt pratipannametattanmAM dahedreNumivAtma puSpam ||7||raamenn yadi te pApe kiJcitkRtamazobhanam / apakAraH ka iha te vaidehyA darzito'tha me // 8 // mRgIvotphullanayanA mRduzIlA tpsvinii| apakAraM kamiha te karoti janakAtmajA // 9 // nanu paryAptametatte pApe rAmavivAsanam / kimebhiH kRpaNairbhUyaH pAtakairapi te kRtaiH // 10 // pratijJAtaM mayA tAvattvayoktaM devi shRnnvtaa| rAmaM yadabhiSekAya tvamihAgatamabravIH // 11 // jJAnam / AtmapuSpaM veNumiva mAM dahediti yojanA // 7 // kope rAmAparAdhamabhyupetyAha-rAmeNeti / azobhanam apraadhH| iha vivAse / darzitaH sampA dita iti yAvat // 8 // mRgIti / mRgIvotphullanayanetyanena maugdhyamuktam / mRduzIletyanena aparAdhabhIrutvamuktam // 9 // nanviti / paryAptaM yAvadAtmabhAvi narakAnubhavAyAlam ||10||prtijnyaatmiti / abhiSekAya ihAgataM rAmaM tvaM yadavavIH "sapta sapta ca varSANi daNDakAraNyamAzritaH / abhiSekamimaM / tyaktvA jaTAcIradharo vasa // " iti yadabravItvayoktaM tacchRNvatA myaa| tAvat rAmavivAsanamAtrameva pratijJAtam, natu siitaaprvraajnmitibhaavH||11|| ajiivnaahenneti| ajIvanAheNa mumUrSaNA / nRzaMsA karA / pratijJA tvatprArthitaM kariSyAmIti pratijJA / niyamena zapathapUrvakam / tAvat prathamam / kRtA tvayA hi, bAlyA dajJAnAt / etat sItApravAjanam / pratipanna prArabdhaM nizcitaM vA / mayA rAmasya pravrAjanapratijJaiva kRtA na sItAyAH, tvayaiva kevalamasyAH pravAjanamArabhyate tadetatsItA, vAjanaM mAM dahet nAzayet veNumAtmapuSpamiva // 7 // rAmeNeti / azobhanam aparAdhaH / vaidehyA sItayA / te tava / dArzataH sampAditaH // 8 // 9 // nanviti / te tv| paryAptaM yAvadAtmabhAvi narakAnubhavAyAlam, bhUyopyadhikama, te tvayA, kRtairanuSThIyamANaH, kRpaNaiH anirvAcyaduHkhaprade,. sItApatrAjanarUpaiH paatkaiH| kiN135|| kimanubhaviSyasi vA na jAnAmItyarthaH // 10 // pratijJAtamityAdi / abhiSekAya mayA kRtanizcayaM pazcAttvatpratibandhena ihAga rAma prati jaTAcIradharo vanaM gaccheti / yadvAkyamabavIH, tvayoktaM tadRNvatA mayA ca, tAvadeva rAmavivAsanamAtrameva pratijJAtam, na sItApravAjanamityarthaH // 11 // . For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie taditi / mayA pratijJAtamatikramya / nirayaM narakaM gantumicchasi / kutaH ? hi yasmAt yA tvaM maithilImapi cIravAsinImIkSase vAJchasi // 12 // 13 // evamiti / sampasthitaH gntumudytH||14|| iyamityAdi / prapatrAM prAptAm / bhUyaH atizayena / sammantuM sammAnayitum / jyeSThapatnItvena pUrvameva sammA nitA / adya vizeSeNa madyAcbhayetibhAvaH // 15 // 16 // putrazokamiti / putrazokaM yathA nacchettathA saMmantumarhasIti pUrveNa sambandhaH / yadvA uttareNe tattvetat samatikramya nirayaM gantumicchasi / maithilImapi yA hi tvamIkSase cIravAsinIm // 12 // itIva rAjA vipalan mahAtmA zokasya nAntaM sa dadarza kiMcit / bhRzAturatvAcca papAta bhUmau tenaiva putravyasane nimanaH // 13 // evaM bruvantaM pitaraM rAmaH saMprasthito vanam / avAkchirasamAsInamidaM vacanamabravIt // 14 // iyaM dhArmika kausalyA mama mAtA yazasvinI / vRddhA cAkSudrazIlA ca na ca tvAM deva garhate // 15 // mayA vihInAM varada prapannA zokasAgaram / adRSTapUrvavyasanAM bhUyaH sammantumarhasi // 16 // putrazokaM yathA na-ttvayA pUjyena pUjitA / mAM hi saJcintayantIyamapi jiivettpsvinii|| 17 // vAnvayaH / mAM saJcintayantIyaM tapasvinI apijIvet yadi jIvettadA tvayA pUjitA satI putrazokaM yathA nacchena gacchettathA kurvityarthaH / na macchokAdyathA nazyettathA tvayA pUjyena puujitaa| mAM hi saJcintayantIyaM tvayi jIvettapasvinI ityapi paatthH| pUrvArddhasya pUrveNAnvayaH / tvayi viSaye jIveda mAM cintayantyapi tvadupalAlanena jiivedityrthH| yadvA mAM saJcintayantI macchokAdyathA na nazyettathA tvayA puujiitaa| tvayijIvedityekaM vaakym||17|| etat matpravRttarAmavivAsanamapyatikramya adhikapravRttyA nirayaM gantumicchasi / ko nAma tadatikrama ityata Aha maithilImiti / yA tvaM / hi yasmAt maithilImapi cIravAsinImIkSase vAJchasi tasmAniraya gantumicchasIti sambandhaH // 12 // 13 // evaM buvantaM sItA yathAsukhaM gacchatviti vantaM / saMprasthitaH gantuM pravRttaH // 14 // 15 // mayeti / pradhAnapatnItvena bhUyopyadhikaM saMmantuM saMmAnaM kartum // 16 // putrazokamiti / yA kausalyA mayi banaM gate satIti shessH| mAM saJcinta yantI putrazokaM yathA nacchet na prApnuyAt yathA jIvet tathA sammantumarhasIti pUrveNa sambandhaH // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. 12351 imAmiti / jAtagadhinI putrdrshnkaaNkssinniimityrthH| nyasya tyaktvA // 18 // iti zrIgovinda zrIrA0 pItA. ayo* aSTatriMzaH srgH||38|| TI.a.kA. rAmasyeti / vigatacetanaH abhUditizeSaH // 1-3 // vivatsAH dhenava itishessH| upasthitamityatretikaraNaM draSTavyam / itimanya ityanvayaH // 4 // neti / imAM mahendropama jAtagardhinI tathA vidhAtuM jananI mamArhasi / yathA vanasthe mayi zokakarzitA na jIvitaM nyasya yamakSayaM vrajet // 18 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe'STatriMzaH sargaH // 38 // rAmasya tu vacaH zrutvA muniveSadharaM ca tam / samIkSya saha bhAryAbhI rAjA vigtcetnH||1|| nainaM duHkhena santaptaH pratyavekSata rAghavam / na cainamabhisamprekSya pratyabhASata durmnaaH||2|| sa muhUrtamivAsaMjJo duHkhitazca mhiiptiH| vilalApa mahAvAhU rAmamevAnucintayan // 3 // manye khalu mayA pUrva vivatsA bahavaH kRtaaH| prANino hiMsitA vApi tasmAdidamupasthitam // 4 // na tvevAnAgate kAle dehAcyavati jIvitam / kaikeyyA klizyamAnasya mRtyurmama na vidyate // 5 // yo'haM pAvakasaGkAzaM pazyAmi purataH sthitam / vihAya vasane mUkSme tApasAcchAdamAtmajam // 6 // ekasyAH khalu kaikeyyAH kRte'yaM klishytejnH| svArthe prayatamAnAyAH saMzritya nikRti vimAm // 7 // evamuktvA tu vacanaM bASpaNa pihitendriyH| rAmeti sakRdevoktvA vyAhatu na zazAka h||8|| kAle dehArambhakakA nAzakAle // 5 // 6 // ekasyA iti / nikRtiH zAvyam " kumRtinikRtiH zAThyam " ityamaraH / nikRti saMzritya svArthe / imAmiti / jAtagardinIM putradarzanakAziNIm / nyasya tyaktvA // 18 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAma aSTatriMzaH sargaH // 38 // rAmasyeti / vigatacetanA, abhUditi shessH|| 1-4 // kaikeyyA vizyamAnasyApi mama yato mRtyuna vidyate tatprAptirna vidyate, ataH kAle // 16 // anAgate dehAjIvitaM na cyavatyeva // 5 // ya iti / AcchAdyate'nenetyAcchAdaH / tApasAnAmAcchAdo yasya sa tathA / evambhUtamAtmajaM yo'haM pazyAmi tasya me mRtyuna / vidyata iti pUrveNAnvayaH // 6 // ekasyA iti / imAM nikRti varalakSaNazAThyam / saMzritya Azritya / svArthe prayatamAnAyAH kaikeyyAH kRte kaikeyInimittaM ayaM janaH For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prayatamAnAyA ityanvayaH // 7 // 8 // saMjJAM viti / netrAbhyAmityupalakSaNe tRtIyA ||9|| aupavAhyamiti / aupavAhyam upavahanamAtra yogyam, yuddhAnaha mityarthaH / rAjayogyamiti vArthaH / yuktatvA yojayitvA // 10 // evamiti / guNavatAM puMsAM sambandhiguNAnAM phalaM yaducyate tat evamevaMvidham / manye ananu rUpaM manye / evaMzabdArthamAhU pitreti / yasmAtsAdhurvIraH pitrA mAtrA ca vanaM prati nirvAsyate ato guNA nArjanIyA eveti bhAvaH // 11 // rAjJa iti / zIghra saMjJAM tu pratilabhyaiva muhUrttAt sa mahIpatiH / netrAbhyAmazrupUrNAbhyAM sumantramidamabravIt // 9 // aupavAhyaM rathaM yuktvA tvamAyAhi hayottamaiH / prApayenaM mahAbhAgamito janapadAtparam // 10 // evaM manye guNavatAM guNAnAM phala mucyate / pitrA mAtrA ca yatsAdhurvIro nirvAsyate vanam // 11 // rAjJo vacanamAjJAya sumantraH zIghravikramaH / yojayitvAssain tatra rathamazvairalaMkRtam // 12 // taM rathaM rAjaputrAya sUtaH kanakabhUSitam / AcacakSe'JjaliM kRtvA yuktaM paramavAjibhiH // 13 // rAjA satvaramAhUya vyASTataM vittasaJcaye / uvAca dezakAlajJa nizcitaM sarvataH zucim // 14 // vAsAMsi ca mahArhANi bhUSaNAni varANi ca / varSANyetAni saGkhyAya vaidehyAH kSipramAnaya // 15 // nare ndreNaivamuktastu gatvA kozagRhaM tataH / prAyacchata sarvamAhRtya sItAyai samameva tat // 15 // sA sujAtA sujAtAni vaidehI prasthitA vanam / bhUSayAmAsa gAtrANi tairvicitrairvibhUSaNaiH // 17 // vikramaH zIghrapadavikSepaH / yojayitvAyayAvityatra AyayAviti padacchedaH // 32 // 13 // rAjeti / vittasaJcaye kozagRhe / vyApRtam adhyakSatvena vyApRtam, dhanAdhyakSa mityarthaH / nizcitaM yAvadavasthita tattadvastuviSayanizcitajJAnavantam / zuciM bAhyAntarazuddhiyuktam // 14 // vAsAMsIti / varSANyetAni saGkhyAya gaNayitvA caturdazavarSaparyAptAnyAnayetyarthaH // 15 // narendreNeti / prAyacchat, kozAdhyakSa iti zeSaH / samaM yugapat tatsarvamityanvayaH // 16 // sujAtA sujanmA, ayonijetiyAvat / sujAtAni " samaH samavibhaktAGgaH " itivatsAmudrikoktalakSaNavattayA utpannAni // 17 // OM klizyata ityanvayaH // 5 // 8 // saMjJAmiti / netrAbhyAmupalakSitaH // 9 // aupavAhyamupavAhana mAtropayuktam, yuddhAnamityarthaH // 10 // evamiti / sAdhuH vIro rAmaH pitrA mAtrA ca vanaM nirvAsyata iti yat evameva guNavatAM nRNAM guNAnAM phalamucyate zAstreNeti bhanya iti duHkhAtizayoktiH // 11 // 12 // tamiti / rathamAcacakSe ratha upasthita ityuktavAn // 13 // rAjeti / sarvataH zucima ihaamutraanRnnm| vittasaJcaye kozagRhe / vyApRtaM dhanAdhyakSaM nizcitaM yAvadavasthitaM vastu tadviSayakajJAna yuktam // 14 // vAsAMsIti / etAni varSANi caturdazavarSANi ||15|| narendreNeti / samam ekadeva prAyacchat dhanAdhyakSa iti zeSaH // 16 // seti / sujAtA ayonijA, y Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie vA.rA.bhU. TI.a.kA. // 137 // vyarAjayateti / aMzumataH prazastakiraNasya // 18 // tAmiti / zvathaH kausalyA / kRpaNaM kSudram / anAcarantImakurvatIm // 19 // asatya iti / asatyaH kulttaaH| vinipAtagataM svasthAnAtpracyutiM prAptamityarthaH / nAnumanyante na gaNayanti // 20 // epa iti / duSyanti vikRtA bhavantI tyarthaH / prajahati / "adabhyastAt" ityadAdezaH // 21 // asatyazIlA iti / virAgiNaH virAgiNyaH / kIvabhAva ApaH // 22 // neti / kulam Abhi| vyarAjayata vaidehI vezma tat suvibhuussitaa| udyatoDazumataH kAle khaM prabheva vivsvtH||18|| tAM bhujAbhyAM pariSvajya zvazrUrvacanamabravIt / anAcarantIM kRpaNaM mUryupAghrAya maithilIm // 19||astyH sarvaloke'smina satataM satkRtAH priyaiH| bhartAraM nAnumanyante vinipAtagataM striyaH // 20 // eSa svabhAvo nArINamanubhUya purA sukham / alpAmapyA padaM prApya duSyanti prjhtypi|| 21 // asatyazIlA vikRtA durgrAhyahRdayAH sdaa| yuvatyaH pApasaGkalpAHkSaNa mAtrAdvirAgiNaH // 22 // na kulaM na kRtaM vidyA na dattaM nApi saGgraham / strINAM gRhNAti hRdayamanityahRdayA hi taaH||23|| jAtyam / kRtam upakAram / dattaM sammAnapUrvakavastrAbharaNAdidAnam / saGgraham agnisAkSikapANigrahaNam / anityahRdayAH cnyclhRdyaa| asatInAM bhartuH kulAdikaM na santoSAya kiMtu dhanameveti bhaavH| evaM kaikeyI vyAjena ninditA // 23 // sujAtAni sAmudrikoktalakSaNavattayA utpannAni // 17 // vyarAjayateti / kAle prAtaH kAle // 18 // tAmiti / kRpaNaM kSudram // 19 // asatya iti / asatyaH kulttaa| vinipAtagataM kRcchragatam // 20 // eSa iti / bhartuH alpAmapyApadaM dAriyarogAdilakSaNAm / prApya dRSTvA / bhartAraM duSyanti dUSayanti // 21 // asatyazIlA iti| asa tyazIlAH asatyavacanazIlAH / vikRtAH vikAropetekSAdivyApArAH / kSaNamAtrAt virAgiNaH virAgiNyaH alpanimittataH kSaNamAtravarasthAH, avizvasanIyasnehA iti yAvat // 22 // neti / kulaM prazastakulam / kRtam upkaarH| vidyA sadvidyA / dattaM dAnam / sAhaH sadbhahaNam, nyAyarItyA AgatasvIkAraH / sarvamapyetata strINAmasatInA hRdayaM na gRhAti tatpApavRttaM na prativannAti / " kAmAturANAM na bhayaM na lajjA" itirItyA kulAAcitakRtya pRSThIkRtya kulAyanucitalokagAhita sam-vikRtAH bhUvikSepAdivikAravatyaH / kSaNamAtravirAgiNaH kSagamAtre sneharahitapuruSasya durbhAzahadayAH / yadvA kSaNamAtranirAmiNaH tAjiyamAnAH / antareNApi vati tadartho'vagamyate / yathokaM " bahumaNa vatuDatisaGkhyA " iti sUtravyAkhyAnAvasare mahAbhAye-" sa tarhi vatinirdezaH kartavyaH na kartavyaH / nAntarega batimatidezo gampate antareNa batimatidezo gamyate / tayathA-eva pradattaH ananada mamadatta ityAhaJ tena manyAmahe mapradattavayaM bhavati " iti // 22 ||shriinnaaN idarya kartR / tathAca khIgAM manaH kulAdikaM na gRhAti / iSTasAdhanatveneti zeSaH / saMgraha iti pAThe-pUrvAyoktAni padAni prathamAntAni / badayaM karma / thA ca kulaM strINAM hRdayaM na gRhAtItyAdi pRthaganvayaH / pUrvottarasAhacaryAdvizyApi naanveti // 23 // a n K For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sthUNAnikhanananyAyena pAtivratyadRDhIkaraNArthamasatInAM svabhAvamuktvA satInAM svabhAvamAha-sAdhvInAmiti / zIle kulocitacaritre |shrute gurujnkRto| pdeshe| zameM zAntau ca sthitAnAM sAdhvInAM pativratAnAM strINAM / paramaM pavitraM paramaM pAvanam / patirekaH patireva / viziSyate utkRSTo bhavati ||24||s iti / spaSTam // 25 // vijJAyeti / dharmArthasaMhitaM dharmarUpaprayojanasahitam / abhimukhe agra ityrthH||26|| kariSya iti|bhrtuH bhartari viSaye / vartitavyaM zuzrRSi sAdhvInAM hi sthitAnAM tu zIle satye zrute shme| strINAM pavitraM paramaM patireko viziSyate // 24 // sa tvayA nAvamantavyaH putraH pravAjito mm| tava daivatamastveSa nirddhanaH sadhanopi vA // 25 // vijJAya vacanaM sItA tasyA dharmArthasaMhitam / kRtAJjaliruvAcedaM zvazrUmabhimukhe sthitAm // 26 // kariSye sarvamevAhamAryA yadanuzAsti mAm / abhijJAsmi yathA bhartuvartitavyaM zrutaM ca me // 27 // na mAmasajjanenAryA smaanyitumrhti| dharmAdvicalituM nAhamalaM candrAdiva prabhA ||28||naatntrii vAdyate vINA nAcako vartate rthH| nApatiH sukhamedheta yA syAdapi zatAtmajA // 29 // mitaM dadAti hi pitA mitaMmAtA mitaM sutH| amitasya hi dAtAraM bhartAraMkAna pUjayet // 30 // tavyam / me mayA / zrutaM ca mAtApitRbhyAmitizeSaH // 27 // neti / samAnayituM samAnAM kartum / nAlam akSametyarthaH // 28 // nAtanvIti / tantrI vINAsirA / zatAtmajA putrazatavatI // 29 // mitAmiti / mitam alpam / aihikmaatrmityrthH| amitasya aihikAmuSmikaphalasya // 30 // katye mohAtpravartanta ityarthaH / kuta evamatta Aha anityahRdayA hitAH, avyavasthitacittA ityarthaH // 23 // sAdhvInAmiti / sAdhvInAM pativratAnAm / zrute gurujano padeze sthite svakulocitamaryAdAvasthAne (etatpakSe-zrute sthite iti pAThaH) sthitAnA strINAM paramaM paramasukhasAdhanam patireka eva, ataH patireva khINAM sarvasAdha yo viziSyate // 24 // tataH kimata Aha-sa iti / eSa rAmaH // 25 // 26 // kariSya iti / bhartuH bhartari viSaye yathA vartitavyaM tathA me mayA zrutam, manmAtA pitRbhyAM ceti zeSaH // 27 // na mAmiti / asajjanena samAnayituM samatayA vicArayituM nAhamalaM na samarthA // 28 // neti / zatAtmajeti bahuvrIhiH // 29 // mita For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. seti / evaMgatA evavidhapAtivratyadharma prAptA / zreSThAzrutadharmaparAvarA zreSThAbhyo mAtrAdipativratAbhyaH samyakzrutasAmAnyavizeSarUpadharmotkarSA / kimavamanye bhAramiti siddham // 31 // sItAyA iti / zuddhasattvA sattvaguNADhyA / duHkhaharSajaM rAmAraNyagamanaprayuktaM duHkham, dRDhapAtivratyayukta TA.ako. // 138 // sItAvacaHzravaNajo harSaH // 32 // tAmiti / abhikramya pradakSiNIkRtya // 33 // ambeti| vanavAsasya vanavAsakAlasya // 34 // suptAyA iti| sa0 39 sAhamevaMgatA zreSThAzrutadharmaparAvarA / Arye kimavamanye'haM strINAM bhartA hi daivatam // 33 // sItAyA vacanaM zrutvA kausalyA hRdayaGgamam / zuddhasattvAmumocAzru sahasA duHkhaharSajam // 32 // tAM prAJjalirabhikramya mAtR madhye'tisatkRtAm / rAmaH paramadharmAtmA mAtaraM vAkyamabravIt // 33 // amba mA duHkhitA bhUstvaM pazya tvaM pitaraM mama / kSayo hi vanavAsasya kSiprameva bhaviSyati // 34 // suptAyAste gamiSyanti nava varSANi pazca c| sA samagramiha prAptaM mAM drakSyasi suhRdvRtam // 35 // etAvadabhinItArthamuktvA sa jananIM vacaH / trayazzatazatA ddhAzca dadarzAvakSya mAtaraH // 36 // suptAyAH ekasyAM rAtrau samprAptasvApAyA ivetyarthaH / samagraM nirvartitapitRvacanaM sampUrNamanorathaM vA // 35 // etAvaditi / abhinItArtha koDIkRtasarvArtha mityrthH| trayazzatazatAddhAzca jayazzataM trizataM / trysaadeshH| zatAI paJcAzat trayazzatazatArdai pramANaM yAsa tAstathoktAH / mAtaraH mAtR dvitIyArthe prathamA / avekSya vaktavyamAlocya dadazaiti smbndhH||36|| miti / amitasya aihikAmuSmikasakalasukhasya / karmaNi SaSThI // 30 // sAhamiti / evaMgatA evaMvidhapAtivratyadharma prAptA / zreSThAzrutadharmaparAvarA zreSThAbhyaH pUjyAbhyaH dzvabhUmAtRpramukhAbhyaH zrataH parAvaraHsAmAnyavizeSarUpodhoM yayA sAtayAkimavamanye ksmaadvmny||3shaasiitaayaaiti / zuddhasatvA stvgunnaaddhcaa||32||taamiti| mAtRdha madhye mAtRRNAM madhye atisatkRtAm, mAtubhiriti zeSaH / abhikramya pradakSiNIkRtya // 33 // ambeti / mAM pazya / vanavAsasya vanavAsakAlasya // 34 // suptAyA iti / ekasyArAcyA suptAyAzcartudazaghATakA iva caturdazavarSANi kSiprameva gmissyntiityrthH| cakSurnimIlya svalpakAlaM duHkhamavigaNayya tisstthetyrthH| sA tvaM samasamaprameyaskam suhRddhRtaM bhraatRbhaaryaadishitm||35|| etaavditi| abhinItArtha nirNItArtham / ayazzatazatArdhAtrayazzataM trizataM zatArdha saGkhyA yAsa taaH| traya iti chAndasaH / sa dhaa||138|| KI sa0-1gatA ityaM jJAnavatI, mateva devatamiti mAnavatItiyAvata / mAve ktaH / gatyarthAnAM jJAnArthatvAt evaM gata jJAnaM yasyAssA tathA / zreSThA sakulaprasUtA / zrutI dharmANAM parAvarI yayA sA / zreSThe iti | kacitpAThaH / tadA kausalyAsambodhanam // 31 // amba ! itaHparaM duHkhitA bhUtvA rAjAna mA pazyeH / kutaH vanavAsasya sakAzAt tasya kSayopi ziva maviSyatIti yato'ta ityarthaH // 34 // For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tA iti / tathaivArttAH kausalyeva duHkhitAH // 37 // saMvAsAditi / saMvAsAt ekatra sahavAsAt ciraparicayAdityarthaH / samanujAnIta kSAnta | mityanujJAM kurutetyarthaH / AmantrayAmi ApRcchAmi // 38 // vacanamiti / samAhitaM samIcInArthayuktamityarthaH // 39 // 40 // surajapaNaveti / surajapaNavA tAzcApi sa tathaivArtA mAtRrdazarathAtmajaH / dharmayuktamidaM vAkyaM nijagAda kRtAJjaliH // 37 // saMvAsAt paruSaM kiJcidajJAnAdvApi yatkRtam / tanme samanujAnIta sarvAzcAmantrayAmi vaH // 38 // vacanaM rAghavasyaitaddharmayuktaM samA hitam / zuzruvustAH striyaH sarvAH zokopahatacetasaH // 39 // jajJe'tha tAsAM sannAdaH krauJcInAmiva nisvanaH / mAnavendrasya bhAryANAmevaM vadati rAghave // 40 // murajpaNavameghaghoSavadazarathavezma babhUva yat purA / vilapitapari devanAkulaM vyasanagataM tadabhUt suduHkhitam // 41 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye0 ekonacatvAriMzaH sargaH // 39 // atha rAmazca sItA ca lakSmaNazca kRtAJjaliH / upasaMgRhya rAjAnaM cakrurdInAH pradakSiNam // 1 // 56 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin eva meghAsteSAM ghoSAstadvat / yadvA surajAdisahapAThAt meghopi vaadyvishessH| surajazca paNavazca meghazca murjpnnvmeghm| "dvandvazva prANitUryasenAGgAnAm" ityekavadbhAvaH / tadghoSavat / viThapitaparidevanAkulaM vividhAni lapitAni rAmaguNakaikeyIdurguNapratipAdakavAkyAni yasmiMstadvilapitaM paridevanaM rodana zabdaH tenAkulam / vyasanagatam Apadgatam ataeva duHkhitamabhUt // 41 // iti zrIgo0 zrIrA* pItA0 ayo0 ekonacatvAriMzaH sargaH // 39 // atheti / rAmaH, trayazzatazatArthAH mAtaro mAtRH / avekSya vivicya dadarza // 36 // tAceti / tAzcApi mAtaropi taM rAmaM tathaiva dadRzuriti vipariNAmaH / atha dazarathA tmajaH ArtAH mAtuH idaM jagAdetyanvayaH // 37 // saMvAsAta ekatra sahavAsAt / kiJcitparuSamuktam ajJAnAdvApi yatkRtaM tanme samanujAnIta, kSAntamityanujJAM kurute tyarthaH // 38 // vacanamiti / samAhitaM samIcInArthayuktam // 39 // 40 // murajeti / murajAzca paNavA meghAzva murajapaNavamegham / dvandvaikavadbhAvaH / megho vAdyavizeSaH / tadoSavat vilapitaparidevanAkulam vividhAni lapitAni rAmaguNa kaikeyI durguNapratipAdakavAkyAni yasmin tadvilapitam / paridevanaM rodanam tena Akulam // 41 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekonacatvAriMzassargaH // 39 // atheti upasaGgRhya pAdagrahaNapUrvakaM For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 139 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upasaMgRhya pAdagrahaNapUrvakaM praNamya / dInAH vRddhayormAtApitroH zuzrUSA na labdheti dInAH // 1 // 2 // anvakSamiti / anvakSam anupadam "anvaganvakSamanugenu padam " ityamaraH // 3 // 4 // sRSTa iti / sRSTastvam, daivenetizeSaH / bhrAtari gacchati devyA saha puSpitavanadarzanapAravazyena gacchati satItyarthaH / pramAdam anavadhAnam / mA kArSIH sAvadhAno bhavetyarthaH / sRSTa iti yathA kausalyA lokarakSaNArthaM putraM prAsUta evaM mayA suhRjjane rAme svanu taM cApi samanujJApya dharmajJaH sItayA saha / rAghavaH zokasammUDho jananImabhyavAdayat // 2 // anvakSaM lakSmaNo bhrAtuH kausalyAmabhyavAdayat / atha mAtuH sumitrAyA jagrAha caraNau punaH // 3 // taM vandamAnaM rudatI mAtA saumitrimabravIt / hitakAmA mahAbAhuM mUrkyupAghrAya lakSmaNam // 4 // sRSTastvaM vanavAsAya svanuraktaH suhRjjane ! rAme pramAdaM mA kArSIH putra bhrAtari gacchati // 5 // vyasanI vA samRddho vA gatireSa tavAnagha / eSa loke satAM dharmo yajjyeSThavazago bhavet // 6 // raktastvaM vanavAsAya sRSTaH / vane rAmAnuvartanAyotpAditaH, ato rAme gacchati pramAdaM mA kaarssiiH| rAmagamanasaundaryAkRSTamanaskatayA rakSaNakarmaNyanavahito maabhuurityrthH| yadvA rAme vanaM gacchati tvamatraiva mA tiSThetibhAvaH // 5 // tani0 sRSTastvaM nairapekSyeNa rAmacaraNAsaktaH khalu bhavAn / mayA vaktavyaM kim dAsyakaraNe cakSuHzravAstvaM vanavAsAya rAmeNa saha tvayA vanaM gamyate cet mattaH utpattiprayojanaM labdham, tatsahAyArthaM khalu mayotpAditaH / svanuraktaH suhRjjane suhRjjanamAtre svanuraktastvam, tataH sarvopajIvye rAme anurakto bhava / yadvA suhRjjane rAme bhavataH tasminnatIva prItirasti khalu idAnIM gantavyamiti mayA vaktavyaM kim ? tathApi niyamanIyaM kiMcidasti rAme pramAdaM mAkArSIH ko'yaM pramAda ityata Aha putra bhrAtari gacchatIti / zrIrAmagamanavizeSe dRSTiM datvA rakSyavastubhraMzaM mA kuru // 5 // rAmagamane gantavyatAyAM nimittamAha-vyasa prnnmy| dInAH vRddhayormAtApitroH zuzrUSA na labdheti dInAH // 1 // tamiti / mAtRduHkhadarzanAt zokasammUDhaH // 2 // anvakSamiti / bhrAtuH anvakSam anupa dam // 3 // 4 // sRSTa iti / suhRjjane atratyasuhRjjane / svanuraktopi tvaM mayA vanavAsAya sRSTaH anumataH sa tvaM gaccheti bhrAtari rAme pramAdaM mA kArSIH rAmasevAyA manavadhAnatAM mA kurvityaryaH // 5 // kaniSThasya jyeSThAnuvartanaM paramadharma ityupadizantyAha-vyasanIti / rAjyAdyabhAve vyasanI vA rAjyamAsyA samRddho vA eSa rAmaH sa.-zokasaMmUDhaH zokena saMmohayati vaicityaM prApayati janAniti vA / zokayatIti zokaH / sammUDha ityatrApyaivam / tataH karmadhAraya iti vA // 2 // bhrAtuH samasya / anvakSaM pratyakSam anupadaM vA || 2 || For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [40] // 139 //
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir pA nIti / gatitve dharmazAstrAnumatiM darzayati eSa iti // 6 // jyeSThAnuvartanAdapi paramadharma kulocitaM darzayati-idamiti / mRdheSu yuddheSu / tanutyAgenApi rAmo rakSaNIya itibhAvaH // 7 // lakSmaNamiti / saMsiddhaM "pidhu gatyAm" ityasmAddhAtoniSThAyAM rUpam / gamanoyuktamityarthaH / gacchagaccheti vIpsayA sumitrAyA api rAmAnuvarttane mahAnAdaro dyotyate // 8 // vanavAse pitRmAtRnagarasmaraNe manazvAJcalyaM bhaviSyatItidhiyA tatraiva pratinidhi idaM hi vRttamucitaM kulasyAsya sanAtanam / dAnaM dIkSA ca yajJeSu tanutyAgo mRdheSu ca // 7 // [jyeSThasyApyanuvRttizca rAjavaMzasya lakSaNam / ] lakSmaNaM tvevamuktvA sA saMsiddhaM priyarAghavam / sumitrA gacchagaccheti punaHpunaruvAca tam ||8||raamN dazarathaM viddhi mAM viddhi janakAtmajAm / ayodhyAmaTavIM viddhi gaccha tAta yathAsukham // 9 // kalpayati-rAmamiti / yathAsukhaM gacchetyasya ityuvAceti pUrveNa smbndhH| rAmaM dazarathaM viddhi, pitaramavagacchetyarthaH / janakAtmajAM mAM viddhi, mAtaraM viddhItyarthaH / aTavImayodhyAm, tadvat bhogasthAnaM viddhi / gaccha tAta yathAsukham tadanuvartanameva ucitaM sukhamityarthaH / yadA rAmaM dazarathaM viddhi te gatiH zaraNam / kutaH ! jyeSThavazago bhavediti yat eSa evaM dharma iti yojanA // 6 // idaM hIti / idaM jyeSThAturvatanarUpam / dharmAntaramapyAha dAnamiti // 7 // vanavAse pitRmAtRnagarasmaraNena manazcAzcalyaM bhavatItidhiyA tatraiva pitrAdipratinidhi kalpayati-rAmamiti / gacchetyasya uvAcetyuttareNa sambandhaH / rAmaM dazarathaM pitaraM viddhi, janakAtmajA mAM mAtaraM viddhi, aTavIm ayodhyA nagarIM viddhi / yadvA rAma dazaH pakSI ratho yasya taM dazarathaM viSNuM viddhi / "dazaH pakSI viha gamaH" iti halAyudhaH / janakAtmajA mAM lakSmI viddhi / aTavIm ayodhyA yoddhamazakyAm viSNupurIM viddhi / "devAnAM pUrayodhyA" iti zruteH / athavA sa-sumitrAgacchagacha ityatra sumitrA Agaccha gaccheti chedaH / tathAca priyarAghavaM bhAgaccha gaccheti punaH punaravAca / loke lokAH svAn prati gatyA AdhAsvAmIti gatlA ApAhIti vA bakkAro na tu gacchetyetanmAtrayAdina iti evamuktiH / tatrApi ananumataM gamana miti prastutasyApi gamana pazcAduktiH sakalakAmitasya Agamanasya prathamata mAgaNhetyanenoktiriti iyam // 8 // dazasu indriyeSu ratho gamanaM yasya tam / dazampa indriyebhyo ratho gatiH viSayaprAtiriti yAvat / yena taM / " ratha gatI" iti dhaatoH| rAmaM dazarathaM vidi dazarathasyAjasthAnAbhAvAttasthAne rAmaM jAnauhItyabhiprAthaH / mAM janakAtmajAM tAmivAraNya vartinI vidi / patyapatyaviyuktAthA mana bhavanavAsopi vanavAsatulya iti bhAvaH / dazarathaM dazasu vizvapratihatagatimadvAyurUpa hanumantaM rAma tamiva rakSakaM viddhi / hejanaka tAta lakSmaNa ! mAM ramArUpiNI sItAM AmajA tAmiva vidi phalajalAharaNAdinA to rakSeti bhAvaH / AtmA varSajAtA sIto ekAntapradezepi mAmiva vidIpayarthaH / gacchatA rAmeNa saha ata gancheti vA " ata sAtatyagamane" iti dhAtoH // 9 // * rAmaM dazarathaM viddhAti jhokapAThAnantaraM lakSmaNa vevamukvetizlokaH paThanIya iti mahedharatIrthasyAbhimataH / PAN For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir www.kobatrth.org bA.rA.bha. RAJAS dazati matsyakacchaporagAdIn daMSTrAvyApAraviSayAn karotIti dazaH pakSI "daza dazane" iti dhaatuH| dazanaM daMSTrAvyApAraH / pacAyaca / pRSodarAditvA 31 dnunaasiklopH| sa garuDA ratho yasya tam, viSNuM viddhItyarthaH / janakAtmajA mAM lakSmI vidi / aTavImayodhyAm aparAjitAkhyAM vaikuNThanagarI viddhi / tadAsasthAnamitibhAvaH / yadvA rAmaM dazarathaM ca viddhi, ubhayostAratamyaM pshyetyrthH| mAM janakAtmajAM ca viddhi, guNataH Alocaya madapekSayA sItevara tataH sumantraH kAkutsthaM prAalikyimabravIt / vinIto vinayajJazca mAtalirvAsavaM yathA // 10 // tava hitaparetibhAvaH / ayodhyAm aTavI ca viddhi etannagarApekSayA vanameva tava kaiDauMkAntasthAnatayotkRSTamityarthaH / yadvA dazarathaM rAmam uparata viddhi, mAM janakasya piturAtmajAM viddhi, kaikeyIvivAsitatayA pitRgRhavartinI viddhItyarthaH / ayodhyAmaTavIM viddhi, nirjaneyaM bhvissytiityrthH| evaM tAtparyAntarANyUhyAni // 9 // 10 // tani0-rAmaM dazarathaM viddhi-sopAdhikapitari dazarathe AtinehaM vihAya nirupAdhikapitAra rAme prIti kurvityrthH| mAM viddhi janakAtmajAM sopAdhikamAtaraM mAM vihAya nirupAdhikamAtari sItAyAM bhaktiM kurvityarthaH / ayodhyAmaTavauM viddhi-sopAdhikAm ayodhyA vihAya rAmanivAsatvena nirupAdhikamAyadeze bane pIrti kurvityarthaH / yadvA rAmaM dazarathasamaM viddhi "jyeSThazcAtA pitasamaH" itismaraNAta / janakAtmajA mAtasamA viddhi / aTavIm ayodhyAM tayogyatamA vidi / athavA the| rAmaM dazarathasadRzaguNaM viddhi "guNairdazarathopamaH" ityukteH| mAM viddhi janakAtmajA guNabI sItAM mAmiva sevyAM vidi / ramaNIyavastusampannatayA aTavImayodhyAvad bhogyatamAM vidi / rAmaM dazarathaM vidi-dazarathamiva khIparavazaM viddhi / tacca mRgAnusAritvAdiSu vakSyate / mAM vidi janakAtmajAm-ahaM yathA rAmamanugaccheti vadAmi eva / meva vadiSyati / tacca tatraiva saSTam / aTabImayodhyAM viddhi-aTavImapi vihAyAnyatra gacchet, sarvatra sAvadhAno bhaveti tAtparyam / yahA rAmaM dazarathamivAtizUraM viddhi devAsurayuddhe dazarathasya zaurya prasiddham / ahaM yathA bhartRvijaye abhinandAmi janakAtmajApyevamabhinandiSyati / tacca " taM dRSTvA zatruhantAram" ityatra spaSTIbhaviSyati / ayodhyAmaTavIM vidhi-vyAghrAvAsaM gulmamiva aTavImayodhyAmiva viddhi / rAmaM dazarathaM vidhi-dazaratho yathA rAmavizleSaM na sahate tathA rAmo yuSmavizleSaM na sahate / mAM dazarathaM rAmam upAna viddhi / bhartIbhAvAnmA janakasya pituH AtmajA pitagRhavartinIM viddhi / rAmeNa saha sarveSAM nirgamanAta ayodhyAmaTavIM viddhi / yadvA rAma / / viddhi dazarathaM ca viddhi, paricArikAparicArakayo varvoH ko vA anuvartyaH ? iti vicAraya / ayodhyA viddhi aTavIM viddhi, aihikasukharAjyabhogapAralaukikajyeSThA nuvartanadharmayoH ko vA garIyAniti vicArayetyarthaH / lakSmaNamiti / saMsiddha saMsAdane gamane nizcayavantam , gamanoyuktamityarthaH / priyarAghavam priyo rAghavo yasya Al // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vidi janakAtmajAm-ahaM yathA bhavavizleSaM na sahAmi tathA sItA ca bhavavizleSaM na sahate / ayodhyAmaTavIM vidi rAmavizleSaNa ayodhyA yathA 'apabhaSTamanuSyA ca' ityAdI vasthAM prAptA tathA aTavyapi " api vRkSAH parimlAnAH" ityAdyavasthAM pAmoti / rAmaM dazarathaM vidhi-dazaratho yathA samrAT babhUva tathA rAmopi samrA bhaviSyati / / mAM viddhi janakAtmajAm-ahaM yathA samrANmahiSI tathA sItApi bhaviSyati / ayodhyAmaTavIM viddhi-aTavI ayodhyAvat samRbapuSpaphalA bhaviSyati / yadvA rAma padAtiriti mAvarmasthAH / dazarathaM puSpakAtirathabhacAriNaM viddhi / daza rathAH yasya, dazasu dizAsvapratihato ratho yaspoti ca vigrahaH / mAM vidi janakAtmajAM devAsurAdiyuddheSu dazarathena saha yathA ahaM saJcasAmana sItA rAmeNa saJcariSyati / ayodhyAmaTavIM viddhi idAnImaTavyAM yathA nityasaJcAraH tathA ayodhyAyAM nitya saJcArau bhaviSyati / yadvA dazarathaM rAmaM viddhi-rAme yathA pitRtvabuddhipUrtiH tathA zarathe'pi kuru / "ahaM tAvanmahArAje pitRtvaM nopalakSaye / bhAtA bhartA ca bandhuzca | pitA ca mama rAghavaH // " ityuktarItyA dazarathe avajJAmakatvA rAmasya dazarathe pitRtvabuddhipUrtimanusRtya tvayApi tAizabuddhiH kAryA / mAM viddhi janakAtmajA-dazaratha pANigrahaNakRtadoSaM manasyakatvA rAmasapalImAtRtvaprayuktabahumAnaM vAnusRtya mayi sItAyAmiva mAtRtvabuddhipUrtiH kAryA / ayodhyAmaTavIM viddhi " vanaM nagaramevAstu yena gacchati rAghavaH" ityuktarItyA ayodhyAvamatirna kAryA / rAmapAdukAsanAthatvenAyodhyApyuddezyatayAnusandheyA / yahA rAmaM dazarathaM pakSirathaM garuDarathamiti yAvat / "dazaH pakSI vihaGgamaH" iti nighaNTuH / janakAtmajAM mAM lakSmI viddhi " indirA lokamAtA mA" itinighaNTuH / " sItA lakSmIrbhavAn viSNuH" iti vakSyati / / aTavImayodhyAM vivi devAnAM puraM paramapadAkhyAM viddhi / "devAnAM pUrayodhyA " itizruteH / yadvA rAmaM viddhi dazarathaM vidi-sAvakAzaniravakAzayoH ko vAnuvartanIya iti sampatizcinvityarthaH / mAM viddhi janakAtmajAM viddhi-dAsIparijanasahitAtahitayoH kA bAnuvartanIyeti vicAraya / ayodhyAM viddhi aTavIM vidi-dRSTaphalAdRSTaphalayo | buddhimatA kiMvA apekSaNIyam / evaM bahuguNalAbhAttAtkAlikaduHkhAnusandhAnaM na karttavyamityAha gacchati / rAmo yenayena pathA gacchati tenatena pathA " kAmarupyanu saJcaran " ityAdyuktarItyA kaiGkaya kartuM gaccha / "etatsAma gAyannAste " ityuktarItyA paramapadaivaikatra sthiti mA kuru, rAmamanusRtyAnusRtya kaiGkarSa kuru / tAta bhagava | kaiGkaryAnvayabahumAnabuddhayA tAtetyuktiH / taba mAtAhaM kaikeyIvApakIti yathA na gacchAmi tathA mAM tAraya / yathAsukham " ahaM sarva kariSyAmi " ityuktarItyA kAryasukhaM karalabdham / yadvA rAmaspa yathA sukhaM bhavati tathA / vakSyati " bhAvajJena kRtajJena dharmajJena ca lakSmaNa" iti / yadvA ayodhyAyAM yathAsukhaM tathA vane ca kAmaye na tvayA vinA " ityuktarAmasaMzleSasukhaM khalu tvayApekSitam / yathAsukhaM gacchetyasya ityabAceti pUrveNa sambandhaH // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. rathamiti / yatra yasmin pradezaviSaye // 11 // caturdazeti / caturdazavarSeSveka divasApanayanamapi mahAn lAbha iti dhiyA tvarayati tAnyupakrami // 141 // tavyAnIti / devyAsi coditaH adyaiva gaccha iti kaikeyyA coditatvAdityarthaH // 12 // tamiti / alaGkAraM kRtvA zvazuradattavastrAbharaNAdibhiriti rathamAroha bhadraM te rAjaputra mahAyazaH / kSipraM tvAM prApayiSyAmi yatra mAM rAma vakSyasi // 11 // caturdaza hi varSANi vastavyAni vane tvayA / tAnyupakramitavyAni yAni devyA'si coditaH // 12 // taM rathaM sUryasaGkAzaM sItA hRSTena cetasA / Aruroha varArohA kRtvAlaGkAramAtmanaH // 13 // atho jvalanasaGkAzaM cAmIkaravibhUSitam / tamAruru hatustUrNa bhrAtarau rAmalakSmaNau // 14 // vanavAsaM hi saGkhyAya vAsAMsyAbharaNAni ca / bhartAramanugacchantyai sItAyai zvazuro dadau // 15 // tathaivAyudhajAlAni bhrAtRbhyAM kavacAni ca / rathopasthe pratinyasya sacarma kaThinaM ca tat // 16 // sItAtRtIyAnArUDhAn dRSTvA dhRSTamacodayat / sumantraH saMmatAnazvAn vAyuvegasamAna jave // 17 // zeSaH // 13 // etaczlokAnantaramathojvalaneti zlokaH paThitavyaH / atho iti / jvalanasaGkAzam AyudhapUrNatvAditi bhAvaH / vanavAsaM hIti zlokastathaiveti zlokassItAtRtIyAnitizlokazcaikaM vAkyam / zvazuro dazarathaH / sItAyai yAni dadau tAni ca rathopasthe pratinyasya tathA bhrAtRbhyAM dattAnyAyudhajAlAni kavacAni sacarma carmapinaddham alpakaNDolaM kaThinaM tat khanitraM ca rathamadhye pratinyasya sItA tRtIyA sa tathA // 8-10 // rathamiti / yatra yddeshpraapnne| mAM vakSyasi niyojayasi taM dezaM kSimaM prApayiSyAmi // 11 // kutaH ? yAni caturdazavarSANi tvayA vane vasta vyAni tAnyadyaivopakramitavyAni ArambhaNIyAni / kutaH ? kaikeyyA adyaiva gaccheti hi codito'si // 12 // taM rathamiti / hRSTena idAnIM patisevA labdhetyA nandayuktena cetasA upalakSitA // 13 // ayo iti / rAmalakSmaNau rathamAruruhatuH // 14 // vanavAsamiti / zvazuro dazarathaH // 15 // tathaivetyAdi lokadrayamekaM vaakym| sumantro bhrAtRbhyAM rAmalakSmaNAbhyAm AnItAnyAyudhajAlAni kavacAni / sacarma carmapinaddham / lakSaNayA piTakamityarthaH kaThinaM khanitraM ca rathopasthe rathamadhye pratinyasya nikSipya tat sItAye dazarathadattavastrAbharaNAdijAtaM ca pratinyasya // 16 // rathamArUDhAn sItAtRtIyAn dRSTvA azvAnacodayadityanvayaH / etatpakSe dRSTvA sa0-hRSTena cetasA rakSoviyomo maviSyatIti santoSaH // 13 // nanu vasanaM sAsanaM yathA'kAri bitIrtha cIraM vIrasya tasyAH kathaM rathanayana sammatamiticenna, tevanena vanagamane mantharaM gatiH svAt svAccAnta rAya iti tadamantharatAyai samasamIrajavaturagarathagatimanumene seti mantavyam / ata eva "notsukasya vilambanam" iti taduktiH // 14 // *atha ityavAyu i. lokAtparaM sItAtRtIyAn iti lokAtpUrva kacitpATho dRzyate / For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [40 // 141 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin nArUDhAn dRSTvA azvAnacodayaditi yojanA | dhRSTaM sadhairyam / sammatAn zreSThAnityarthaH / + yathAnyAsameva vAstu / tadA taM rathamitizloko vanavAsamiti zlokaH tathaivetizlokazcaikaM vAkyam / sItAtmAno'laGkAraM kRtvA yAni zvazuro dadau yAni bhrAtRbhyAmAnItAni AyudhajAlAni kavacAni sacarma kaThinaM ca pratiyAte mahAraNyaM cirarAtrAya rAghave / babhUva nagare mUrcchA balamUrcchA janasya ca // 18 // tatsamAkulasambhrAntaM matta sngghpitdvipm| yaziJjitanirghoSaM puramAsInmahAsvanam // 19 // tataH sabAlavRddhA sA purI paramapIDitA / rAmamevAbhi dudrAva dharmArttA salilaM yathA // 20 // pArzvataH pRSThatazcApi lambamAnAstadunmukhAH / bASpapUrNamukhAH sarve tamUcurbhRza nisvanAH // 21 // saMyaccha vAjinAM razmIn bhUta yAhi zanaiH zanaiH / mukhaM drakSyAma rAmasya durdarza no bhaviSyati // 22 // AyasaM hRdayaM nUnaM rAmamAturasaMzayam / yaddevagarbhapratime vanaM yAti na bhidyate // 23 // OM tatsarve rathopasthe pratinyasyArurohetyanvayaH // 14-17 // pratiyAta iti / cirarAtrAya cirakAlam / nagare mUrcchA babhUva nagarasthastrIbAlAdiSu duHkhAti zayena visaMjJatA babhUvetyarthaH / balamUrcchA azvagajAdimohaH / janasya utsavArthamAgatajanapadajanasya // 18 // taditi / samAkulam antaHkaraNa kSobha yuktam / sambhrAntaM bAhyendriyakSobhayuktaM, sarvendriyakSobhavat paurajanayuktamityarthaH / mattasaGkupitadvipaM vyasanAtizayena saGkupitamattadvipamityarthaH / iyazikSita nirghoSaM paritApAtizayena tataitazcalatAM hayAnAM bhUSaNaraveNa sa AtaghoSamityarthaH / "bhUSaNAnAM tu ziJjitam " ityamaraH / ataeva mahAsvanamAsIt // 19 // tata iti / paramapIDitA rAmavirahaduHkhenetizeSaH // 20 // pArzvata iti / lambamAnAH rathaikadezamAzrityetizeSaH // 21 // 22 // Ayasamiti | deva rathamiti pAThaH // 17 // pratiyAta iti / cirarAtrAya cirakAlAvasthAnAya / nagarI mUrcchA nagarasthastrIbAlavRddhAdiSu duHkhAtizayena nagaryeva visaMjJiteva babhUvetyarthaH nagarI iti pAThaH) balamUrcchA azvagajAdimohaH / janasya utsavArtha, samAgatajAnapadasya bhaTAdInAM vA mUrcchA babhUvetyarthaH // 18 // taditi / tatpuraM samA kulam itikartavyatAmaham, sambhrAntaM rAmAnugamanatvarAyuktam / mattAH ata eva saGkupitAH dvipA yasmin tanathA / hayAnAM zikSitAnAM paryAkulaprANibhUSaNazabdAnAM ca nirghoSo dhvaniryasmiMstattathA / ata eva puraM mahAsvanamAsIt // 19 // 20 // pArzvata iti / taM sumantramityarthaH // 21 // 22 // Ayasamiti / devagarbhapratime devakumArasadRze / yadyasmAt kAraNAt / / 23-25 / / sa- devagarbhapratime hiraNyagarbhasadRza ityarthaH // 23 // + yathAnyAsam-taM rathaM / / vanavAsaM // tathaivAyuca // atho jalanasaGkAzaM // iti lokakramaH / For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cA.rA.bhU. // 142 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin garbhapratime devakumArasadRze // 23 // kRtyakRtyeti / merumarkaprabhA yatheti sUryasya prAdakSiNyena merugamanamiti sarvadA tasya merusambandho'styeva // 24-29 // OM TI.a.kaoN. piteti / sannaH avasannatejA ityarthaH // 30 // sa iti / acintyAtmA iyattayA paricchettumazakyadhairya ityarthaH // 31 // rAma iti / yAhi tiSTheti ubhayatrA sa0 40 kRtakRtyA hi vaidehI chAyevAnugatA patim / na jahAti ratA dharme merumarkaprabhA yathA // 24 // aho lakSmaNa siddhArthaH satataM priyavAdinam / bhrAtaraM devasaGkAzaM yastvaM paricariSyasi // 25 // mahatyeSA hi te siddhireSa cAbhyudayo mahAn / eSa svargasya mArgazca yadenamanugacchasi // 26 // evaM vadantaste soDhuM na zekurbASpamAgatam / narAstamanugacchantaH priyamikSvAkunandanam // 27 // atha rAjA vRtaH strIbhirdInAbhirdInacetanaH / nirjagAma priyaM putraM drakSyAmIti bruvan gRhAt // 28 // zuzruve cAgrataH strINAM rudantInAM mahAsvanaH / yathA nAdaH kareNUnAM baddhe mahati kuare // 29 // pitA hi rAjA kAkutsthaH zrImAn sannastadAbhavat / paripUrNaH zazI kAle graheNopapluto yathA // 30 // sa ca zrImAnacintyAtmA rAmo dazarathAtmajaH / sutaM saJcodayAmAsa tvaritaM vAhyatAmiti // 31 // rAmo yAhIti sUtaM taM tiSTheti sa janastadA / ubhayaM nAzakat sUtaH kartumadhvani coditH||32|| nirgacchati mahAbAho rAme paurajanA zrubhiH / patitairabhyavahitaM prazazAma mahIrajaH // 33 // ruditAzruparidyUnaM hAhAkRtamacetanam / prayANe rAghavasyAsIt puraM paramapIDitam // 34 // susrAva nayanaiH strINAmAstramAyAsasambhavam / mInasaMkSobhacalitaiH salilaM paGkajairiva // 35 // codayaditizeSaH / ubhayaM yAnaM sthAnaM ca / adhvani rAmajanAbhyAM coditaH san kartuM nAzakat // 32 // nirgacchatIti / abhyavahitaM siktam // 33 // ruditA zrupariyUnamiti / hAhAkRtaM hAhAkAravat / mattvarthIyalopaH / acetanaM mUDham / rAghavasya dazarathasya / puraM pursthjnaaH|| 34 // susrAveti / nayanaiH nynebhyH| mahatIti / enamanugacchasIti yat eSA // 26-29 // pitA hi rAjeti / sannaH khinnaH // 30-32 // nirgacchatIti / abhyavahitam avasiktamiti yAvat // 33-35 // For Private And Personal Use Only // 142 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Si Kalassagarsur Gyarmandir AyAsasambhavaM khedajanitam / saMkSobhaH ullalanam / salilaM makarandarUpam // 35 // dRSTveti / ekacittagatam ekacittatAM gatam // 36 // tata iti / prekSya, sthitAnAmitizeSaH // 37 // hA rAmeti / hA rAmeti pridevnprkaarH| rAmamAtetyatrApi hetyanuSacanIyam / sandhirApaH / raammaatrityrthH| dRSTvA tu nRpatiH zrImAnekacittagataM puram / nipapAtaiva duHkhena hatamUla iva drumaH // 36 // tato halahalAzabdo jajJe rAmasya pRSThataH / narANAM prekSya rAjAnaM sIdantaM bhRzaduHkhitam // 37 // hA rAmeti janAH kecidrAmamAteti cApare / antaHpuraM samRddhaM cakrozantaH paryadevayan // 38 // anvIkSamANo rAmastu viSaNNaM bhrAntacetasam / rAjAnaM mAtaraM caiva dadarzAnugatau pathi ||39||s baddha iva pAzena kizoromAtaraM ythaa| dharmapAzena saMkSiptaH prakAzaM naabhyudeksst||40|| padAtinoM ca yAnAhAvaduHkhAhIM sukhocitau / dRSTvA saMcodayAmAsa zIghraM yAhIti sArathim // 41 // na hi tat puruSa vyAghro duHkhajaM darzanaM pituH / mAtuzca sahituM zaktastotrAdita iva dipaH // 42 // pratyagAramivAyAntI vatsalA vatsakAraNAt / baddhavatsA yathA dhenU raammaataa'bhydhaavt||43|| tathA rudantI kausalyA rathaM tmnudhaavtiim|kroshntii rAmarAmeti hA sIte lakSmaNeti ca // 44 // janAH krozantaH santaH / paryadevayan arudan / samRddham antaHpuram / antaHpurajanazca paryadevayaditi viprinnaamenaanussnggH|| 38 ||anviikssmaann iti / anvIkSamANaH AkozAnusAreNa pazcAtsAmAnyata iikssmaannH||39|| sa iti / kishoro'shvbaalH| saMkSiptaH baddha itiyAvat / prakAza nAbhyudezata apAGgenA bhyudeshtetyrthH||40||41|| nahIti / sahituM soDhum / totrAditaH vaiNukena piidditH| "totraM vaiNukam" ityamaraH // 12 // pratyagAramiti / baddhavatsA vatsakAraNAt agAraM pratyAyAntI dhenuriva / vatsalA rAmamAtA abhyadhAvata, sthmitishessH||43|| tathetyAdi / nRtyantImiveti tadvaditastataH prishrmntii| rASTveti / ekacittagatam ekacittatvaM prAptam // 36-38 // anvIkSamANaH pazcAdIkSamANo rAmaH / pitaraM mAtaraM ca dadarzati sambandhaH // 39 // sa baddha iti / kizoraH vAlAzvaH, saMkSiptaH nibaddhaH, prakAzaM nAbhyudekSata, saGkacitadarzanavyApAro bbhuuvetyrthH|| 40 // padAtinAviti / dRSTvA rAmaH pitarAviti zeSaH // 41 // na hiiti| pituH mAtuzca duHkhadaM darzanaM sahituM na zaktA duHkhito pitarau draSTuM na zakta ityarthaH / totraM pratodaH (duHkhdmitipaatthH)||42|| prtygaarmiti| agAraM prati vatsa kAraNAva baddhavatsA dhenuryathA dhenuriva / rAmamAtA kausalyA / abhyadhAvata rAmamiti zeSaH // 43 // 44 // sa0-rAmamAtA ityatra he rAma! mA ata mA gancha / mA'yaM na mAra // 38 // For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir bA.rA.bha. // 143 // mityarthaH // 44 // 45 // tiSTheti / sumantrasya AtmA manaH cakrayorantareva sthapUrvapazcAdbhAgasthitayozcakayormadhyagataH puruSa iva babhUva / dazaratharAmavacanAbhyATI .a.kA. matisaGkaTaM prApta ityrthH|| 46 // rAjavacanAtikramaNe mahAn doSo bhaviSyatItyAzaGkAyAmAha-nAzrISamiti / punarAgamanAnantaraM rAjJA kimartha madvAkyena / rAmalakSmaNasItArtha sravantIM vAri netrajam / asakRt prekSata satAM nRtyantImiva mAtaram // 45 // tiSTheti rAjA cukroza yAhiyAhIti raaghvH| sumantrasya vabhUvAtmA cakrayoriva caantraa||46|| nAzrauSamiti rAjAnamupAlabdhopi vakSyasi / ciraM duHkhasya pApiSThamiti raamstmbrviit||47|| rAmasya sa vacaH kurvannanujJApya ca taM janam |bjtopi hayAna zIghraM codayAmAsa saarthiH||48|| nyavartata jano rAjJo rAmaM kRtvA pradakSiNam / manasApyazruvegaizca na nyavarttata mAnuSam // 49 // sthito'sIti ninditopi nAzrISa tvadvacanAmiti vakSyasi / kimarthamevamasatyavacanam tabAha cirmiti| duHkhasya idAnImanubhUyamAnaduHkhasya ciraM vilamba pApiSTham atidusshm||47|| rAmasyeti / taM janaM kausalyA pariveSTayAgatamavarodhajanam / anujJApya rAmeNAnujJA praapyyetyrthH||48|| nyavartateti / rAjJo janaH raajsmbndhyvrodhjnH| mAnuSa mAnuSANAM smuuhH| smuuhaarthe'nnprtyyH| manasA azruveMgezca nivRttAvarodhajanasya manasA azruvegezca saha na nyavartateti rAmalakSmaNasItArtha tadviyogavazAdityarthaH // 45 // tiSTheti / cakrayoryuyutsusenayoH antarAsthitaH puruSa iva sumantrasya AtmA manaH dazaratharAmavacanAbhyAM DolAyito babhUva // 46 // rAjavacanAtikrame mahAnaparAdhaH syAdityata Aha-neti / upAlabdhopi mayi tiSTha tiSTheti punaHpunaH krozati sati madvacanaM nAkArSIriti rAjJA ninditopItyarthaH / duHkhasya idaaniimnubhuuymaanduHkhsy| ciraM cirakAlAvasthAnaM / pApiSThamatidussahamiti kRtvA rAjJA upAlamdhopi nAauSamiti pazcAdvakSyasi, ataH zIghraM gaccheti rAmaH taM sumantramabravIditi yojanA // 47 // rAmasyeti / taM janam anuvrajantaM paurajanam anujJApya, rAmeNAnujJA prApayyetyarthaH / / bajatopi svato gacchatopi hayAn punaH zIghragamanAI codayAmAsa // 48 // nyavartateti / rAjJo janaH rAjasambandhI janA, mAnuSa mAnaSANAM samahaH, paurajanazcetyarthaH / rAmaM pradakSiNaM kRtvA nyavartata, dehamAtreNetyarthaH / api tu manasApyayuvegaizca na nyavartateti yojanA / yadvA rAjJo janaH rAjasambandhI avarodhajanaH upajIvino vA / mANasamUha, pArajanayatyayaH // 14 // rAmaM pradakSiNaM kRtvA nyavartata, dehamAtreNeti zeSaH / kintu manasApyanuvegaizca na nyavartata / mAnuSaM mAnuSANAM samUho mAnuSam, paurajana ityarthaH / dehena manasApya For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir smbndhH||49|| kAlocitakartavyajJAH sAMcavAH zAstrArthakathanena rAjAnaM nivartayanti-yamicchediti // 50 // teSAmiti / vyavasthitaH sthitavAn // 5 // MI iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne catvAriMzaH sargaH // 41 // tasminnityAdi / kRtAJjalo mAtRpari yamicchet punarAyAntaM nainaM dUramanuvrajet / ityamAtyA mahArAjamUcurdazarathaM vcH||50|| teSAM vacaH sarvaguNo papannaM prasvinnagAtraH praviSaNNarUpaH / nizamya rAjA kRpaNaH sabhAryo vyavasthitastaM sutamIkSamANaH // 51 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe catvAriMzaH srgH|| 40 // tasmiMstu puruSavyAne viniryAte kRtaanyjlau| Artazabdo'thasaMjajJe strINAmantaHpure mahAn // 3 // anAthasya janasyAsya durbalasya tpsvinH| yo gatiH zaraNaM cAsIt sa nAthaH vanu gcchti||2||n kruddhayatyabhizaptopi krodhanIyAni varjayan / kruddhAna prasAdayan sarvAna samaduHkhaH kvcidgtH||3|| kausalyAyAM mahAtejA yathA mAtari vartate / tathA yo vartate'smAsu mahAtmA vanu gacchati // 4 // kaikeyyA klizyamAnena rAjJA saJcodito vanam / paritrAtA janasyAsya jagataH kanu gacchati // 5 // veSTitaM pitaramuddizya kRtAJjalI / antaHpure strINAM dazarathena samAgatAnAmantaHpuravAsinInAM strINAm ||1||anaathsyeti| tapasvinaH zocyasya / gamyata iti gatiH, prApyaitiyAvat / zaraNaM rakSitA / "zaraNaM gRharakSitroH" itymrH||2|| neti / abhizaptaH mithyAbhizaMsanaM praapitH| kvacidityasya nakruddhayatI Avegazca na nyavartateti yojanA / yadvA nivRttasyApi rAjajanasya manazcAcavegazca na nivRttAH / evaM nAgarajanaH svayaM na nyavartatetyarthaH // 49 // sacivAH zAstrArtha kathanena rAjAnaM nivartayanti-yamiti // 50 // teSAmiti / vyavasthitaH avasthitaH // 51 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAmayodhyA kANDavyAkhyAyAM catvAriMzaH sargaH // 40 // tasminniti / kRtAnalau mAtRpariveSTitaM pitaramuddizya kRtAJjalo tasmin rAme niryAte nagarAtrirgacchati sati saMjajJa iti sambandhaH // 1 // tadevAha-anAthasyeti / gamyata iti gatiH prApyaH / zaraNaM rakSitA // 2 // na kruddhacatIti / abhizaptaH mithyAbhizaMsana prApitaH / krodha sa0-ajanasya muktasamUhasya / jagataH amuktavargastha // 5 // S For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. tyanena smbndhH||3-6|| aho iti / nizcetanaH buddhihiinH| pravatsyati pravAsayati // 6-8 // nAgrihotrANIti / nAhUyanta agniinaamntddhiinaarotRnnaaNvys|| |TI a.kA. // 14 // la nAcceti bhAvaH / antaradhIyata nistejsko'bhuudityrthH|| 9 // rAmAnu0-nAnItyAdi / agnihotrANi nAhUyanta agnInAmantardhAnAdAtUgAM vyasanAtizayAca nAhUyantetyarthaH / sUryazcAntaradhIyata sUryAstaM gata iti vaktavye antaradhIyatetyabhidhAnAdrAmavanagamanavyasanakarzitaH san divasazeSa satyantardhAna prAptavAnityavagamyate / atra cakAro'grInAmantardhAnaM smucinoti||9|| sa041 aho nizcetano rAjA jIvalokasya sampriyam / dhayaM satyavrataM rAma vanavAse pravatsyati // 6 // iti sarvA mahiSyastA vivatsA iva dhenavaH / ruruduzcaiva duHkhAtoH sasvaraM ca vicukrushuH||7|| sa tamantaHpure ghoramAtazabdaM mahIpatiH / putrazokAbhisantaptaH zrutvA cAsIt suduHkhitaH // 8 // nAgnihotrANyahUyanta nApacana gRhamedhinaH / akurvannaprajAH kArya sUryazcAntaradhIyata // 9 // vyasRjana kavalAnnAgAgAvo vatsAnna pAyayan / putraM prathamajaM labdhvA jananI nAbhyanandata // 10 // trizaGkauMhitAGgazca bRhsptimaataapi| dAruNAH somamabhyetya grahAHsarve vyavasthitAH // 11 vyasRjaniti / pAyayana apAyayan / AgamazAsanasyAnityatvAdaDabhAvaH // 10 // tani-putramiti / jananI nAtyanandateti ' utsaveSu ca sarveSu piteva pari tuSpati' ityAdhuktarItyA putrajananamArasya pitRvadaGkamAropya lAlayitari vanaM gacchati kimaneneti vyjyte| prathamajamiti guNavAn jyeSTho rAmaH kila pravAjitaH / asya kA gatiriti / labdhveti SaSTivarSasahasraparyantamaputraNa rAjJAtiklerona saMpAditopyevaM nirvAsitaH / vratopavAsAdiniyamena bahukAlAlabdho matputraH kIdRzo bhaviSyatIti // 10 // vizaGkuriti / trizaGkaH ikssvaakukulkuuttsthH| lohitAGgo'GgArakA bRhaspatibudhayodAruNatvaM dAruNAGgArakasaMyogAt kUrasthAnagatatvAdA / vizaGkormahatvA panIyAni prajAkrodhakarANi // 3-5 // aho iti / nizcetanaH buddhihInaH / pravatsyati pravAsayati // 6-8 // nAgnihotrANIti / hotRRNAM vysnaatishyaadityrthH| sUrya cAntaradhIyateti rAmavyasanakarzitassana divasazeSe satyapi antardhAna prAptavAniti gamyate // 9 // vyasRjanniti / vyasRjana tyaktavantaH, nAgnihotrANyahUyante tyAdinaivamuktam-rAmasya sarvAtmanAmAtmabhUtatvAttasya duHkhe sati sarvasyApi duHkhaM bhavati ata evAsmina rAmAyaNe yadyatpratipAdyate tatsarva vAstavamevetyavagantavyam / na pAyayan nApAyayan ||10||vishngkuriti / lohitAGga aGgArakA, bRhaspatibudhAvapi / anye grahAH zanizukrAdayaH / somamabhyetya vakramatyA somaM samAkramya ata sa-trizaGkA triSu dvAdazASTamajanmasthAne zaGkariva zaGkaH zanaizvaraH / " dvAdazASTamajanmasyAH zanyAzArakA guruH / ityatra prathamodiSTavAdatrApi tathA zanairmahaNam / etena trizaGkorapragatvAtkathaM somaprApti riti zaGkAnavakAzaH // 11 // // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir bhAvepi cchatriNo gcchntiitivdvypdeshH| trizakoH somaprAptiH Rjudezatvena jJeyA / nanu pUrNa caturdaze varSe paJcamyAM bharatAgrajaH' iti vakSyamANarItyA 1 tatraiva kadAcitpuSyayogasambhAvanayA ca paJcamyAmabhiSeka itisiddham / tasminneva ca nirgataH tathAca karkaTakasthe candre kathaM budhasamAgamaH tasya sUryasamIpa nakSatrANi gatA/Si grahAzca gatatejasaH / vizAkhAstu sadhUmAzca nabhasi pracakAzire // 12 // kAlikAnilavegena mahodadhirivotthitaH / rAme vanaM pravajite nagaraM pracacAla tat // 13 // dizaH paryAkulAH sarvAstimireNeva sNvRtaaH| na graho nApi nakSatraM pracakAze na kiJcana // 14 // akasmAnAgaraH sarvo jano dainyamupAgamat / AhAre vA vihAre vA na kshcidkronmnH||15|| zokaparyAyasantaptaH satataM dIrghamucchasan / ayodhyAyAM janaH sarvaH zuzoca jagatI patim // 16 // bASpaparyAkulamukho rAjamArgagato jnH| na hRSTo lakSyate kazcitsarvaH zokaparAyaNaH // 17 // na vAti pavanaH zIto na zazI saumydrshnH|n sUryastapate lokaM sarvaM paryAkulaM jagat // 18 // vartitvAt / ucyate-prAptiratra naikarAzisthitiH kiMtu kvacit prAptiH kvacidRSTiriti na doSaH, vakragatyA samAgama ityapyAhuH // 11 // vizAkhAH ikSvAku dezanakSatram / sadhUmA ityanena bhAvirAjavipat sUcyate // 12 // kAliketi / kAlikAnilavegena meghjaalyuktprbhaanvegen| "meghajAle ca kAlikA" ityamaraH / pracacAla vyasanAtizayAtprakampitamabhUt // 13 // diza iti / grahaH jAtyekavacanam, navagrahA ityarthaH / nakSatram azvinyAdi / na kiMcit praca kAze saptarSidhruvAdikaM na pracakAza ityrthH||14||aksmaaditi / akasmAt rAmapravAjanavyatiriktabandhuvizleSaNAdikAraNaM vinetyarthaH // 16 // shoketi| eva dAruNAssanto vyavasthitAH // 11 // nakSatrANIti / vizAkhAH ikSvAkukulanakSatraM vizAkhAnakSatrAdRtpannasUryavaMzajatvAdikSyAkorityAzayaH / nakSatrANi gatA-pi jAtAni / grahAzca vizAkhAH vimArgasthAzca sadhUmAca ata eva gatatejasaH nabhasi pracakAzira ityanena rAjavipatsUcyate // 12 // kAlikAnilavegena meghapaTTi sahitavAyuvenena utthito mahodadhirivAbhUditi sambandhaH // 13 // ahaH jAtyekavacanam, navagrahA ityarthaH / nakSatram adhinyAdi na kizana prakAze // 14 // pA akasmAta akAraNAt // 15 // zokaparyAyasaMtaptaH zokaparamparAsaMtapta ityarthaH / / 15-18 // For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. // 145 TI.a.kA. sa041 zokaparyAyasantaptaH shokprmpraasntptH||16-18|| anarthina iti / sutAHstrINAmanathinaH mAtRRNAM stanyaM nApekSanta ityarthaH bhAraHstrINAmanathinaH bhrAtaraH anathinaH anyonyamitizeSaH / sarve anuraktAH sarve // 19 // ye viti / zayanaM mUcchAzayanamityarthaH / yetvityanena pUrvebhyo velakSaNyamucyate / cakravartI gtimnumene| zrIkausalyA maGgalAzAsanamakarot / tathA na bhavanti suhRdaH / teSAmekopi na kiMcidakArSIt / rAmasya suhRdaH pitrorapi gopya anarthinaH sutAH strINAM bhartAro bhrAtarastathA / sarve sarva parityajya rAmamevAnvacintayan // 19 // ye tu rAmasya / suhRdaH sarve te muuddhcetsH| zokabhAreNa cAkrAntAH zayanaM na jahustadA // 20 // tatastvayodhyA rahitA mahAtmanA purandareNeva mahI saparvatA / cacAla ghoraM bhayazokapIDitA sanAgayodhAzvagaNA nanAda ca // 21 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekacatvAriMzaH sargaH // 41 // rAmo yebhyaH prakAzayati tAdRzAH suzobhanahRdayAH suhRdaH, AtmAnaM tyaktvA rAmameva rakSanta ityarthaH / sarve ta iti teSu kazcidapyanyAdRzo nAstIti bhAvaH / yadi suhRdastahi pAdau saMgRhya rAmo nivartyatAmityavAha-mUDhacetasaH prasannabuddhibhiH kartavyaM kathaM buddhihInAH kurvantIti bhaavH|jnyaanbhrNshsy hetu| mAha zoketi / parvateneva zokabhAreNAkAntAH zayanaM na jahuH, parvatAkAntAH kthmuttissttheyuritibhaavH| tadA pAravazyakAle, na tusvayaM svabuddhyA zayAnA yuttiSThanti // 20 // tata iti / purandareNeva mahIti trailokyAdhipatitvAduktam / yadvA purandareNa gotrabhidA hetunA parvatasahitA mahI yathA calati tadrakSaka rAmavizleSeNa gajAzvasahitAyodhyA bhayena ccaaletyrthH||21|| iti zrIgovi. zrIrAmA0 pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne ekacatvAriMzaH srgH||41|| anArthinaH sutA iti / sutA andhino'npekssinno'bhvn| mAtApitroriti zeSaH / tathA strINAM bhartAro'nadhino'bhavana , bhrAtarazcAnathino'bhavan / bhraatRnnaamitishessH| ayamarthaH-vanaM gacchantaM rAmaM dRSTvA kausalyA na nivAritavatIti kRtvA mAtaro niSprayojanA iti sutA jananIratyajana, rAmopi mAtaraM muktvA vanaM gata iti kRtvA / putreNa nArtha iti mAtaraH sutAnatyajan / bhartAraH patyupadravakAriNI kaikeyImavekSya svabhAryA atyajan / bhAryA api kausalyAmupekSya tatputraM vanaM gamayantaM rAjAnamavekSya svabhartRnatyajan / vAtaropi bharataM rAmarAjyApahArahetuM matvA bhrAtRnatyajan / evaM kanIyAMsopi jyeSThA natyajanniti / tataH sarve sarva parityajya rAma eva sarveSAM no bandhuH kimanyairirAte tamevAnvacintayana acintayan // 19 // ye viti / zayanaM mUrcchayA prApta bhUzayanam // 20 // tata iti / purandareNa rahiteva saparvatA mahI ccaal| purandarasya trilokapatitvAttavAhitye pAlakAbhAvAdbhamezcalanaM siddhamiti dRSTAntatvam / nanAda ca duHkhAccakrandetyarthaH // 21 // iti zrImahezvaratIrtha viracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekacatvAriMzaH sargaH // 41 // // 145 // For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sAyAvattvityAdi / niryataH nirgcchtH| tasya rAmasya sambandhi rajorUpaM rajasvarUpaM yAvadadRzyata tAvanna saJjahAra na nivartitavAn // 1 // yAvadrAnati / / pazyati rajodvAreNetizeSaH / putradarzane putradarzananimittam / dharaNyAM rajo vyavarddhata mannimittakena putradarzanena rAjA kaJcitkAlamApyAyito bhavaditi matveva rajo vyavarddhatetyarthaH / athavA asya deho vyavarddhata putradarzanAyotthAya sthita ityarthaH // 2 // na pazyatIti / ArtaH piidditshriirH| viSaNNaH yAvattu niryatastasya rajorUpamadRzyata / naivekSvAkuvarastAvatsahArAtmacakSuSI // 1 // yAvadrAjA priyaM putraM pazya tyatyantadhArmikam / tAvayavarddhatevAsya dharaNyAM putradarzane // 2 // na pazyati rajopyasya yadA rAmasya bhuumipH| tadAtazca viSaNNazca papAta dharaNItale // 3 // tasya dakSiNamanvAgAt kausalyA bAhumaGganA / vAmaM cAsyAnvagAt pArzva kaikeyIbharatapriyA // 4 // tAM nayenaca sampanno dharmeNa vinayena c| uvAca rAjA kaikeyIMsamIkSya vyathitendriyaH // 5 // kaikeyi mA mamAGgAni sprAkSIstvaM dussttcaarinnii| na hi tvAM draSTumicchAmina bhAryA na ca bAndhavI // 6 // ye ca tvAmanujIvanti nAhaM teSAM na te mama / kevalArthaparAM hi tvAM tyaktadharmI tyajAmyaham // 7 // agRhAM yacca te pANimaniM paryaNayaM ca yat / anujAnAmi tatsarvamasmilloke paratra ca // 8 // duHkhitH||3|| tasyeti / bAhumanvAgAt uddharaNArthamitibhAvaH / bharatapriyA priyabharatA / pArzvamityanena kausalyAvat bAhuM nAlambitavatIti gamyate ||4||taamiti / nayena niityaa| vinayena sadAcAreNa // 5 // kaikeyIti / na bhAryA na ca bAndhavI, tvamiti shessH| naca bAndhavI patrIva sambandhopi naastiityrthH| aNNantatvAt GIp // 6 // na kevalaM tvayi sambandhAbhAvaH, tvatsambandhiSvapi mama sambandho nAstItyAha-ye ceti / nAhaM teSAmiti, prabhuriti zeSaH / na te mama zeSabhUtA ityarthaH // 7 // agnisAkSikamUDhA kathaM na bhAryA syAmityatrAha-agRhNAmiti / parvaNayaM yAvadityAdi / niryatastasya sambandhi rajaso rUpaM yAvadadRzyata tAvadAtmacakSuSI na sanahAreti sambandhaH // 1 // yAvadvAjeti / atra rajaH kartRtvenAnuSajyate rAjA putra yAvatpazyati, rathadhUlidarzanadvAreti zeSaH / tAvata asya rAjJaH putradarzane putradarzananimittaM dharaNyA rajo vyavaddhateva mannimilena putradarzanena rAjA kazcitkAlamapyampa thito bhavediti matveva vyavardhatetyarthaH // 2 // rajaso yadarzane taccharIraM patitamabhUdityucyate-na pazyatItyAdi / rAmasya sambandhi rjH||3|| tasya dakSiNamuddhRtyeti / tasya dakSiNaM bAhum / uddhRtya gRhItvA, kausalyA anvAgAta svapuraM prati gamyamAnaM tamanusasAretyarthaH / kaikeyI svasya vAmapArzvameva kevalamanvagAt // 4 // 5 // tadevAhakakayAti // 5 // 7 // na kavalamahikavyavahArasya tyAgaH, apitu pAralaukikasyApItyAha-agRhvAmityAdi / yacca te pANimagRhAM, yacca tvAmagniM paryaNayaM pradakSiNa For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir TI.a.kA. bA.rA.bhU. // 146 // sa042 pradakSiNamanayam / anujAnAmi parityajAmItyarthaH / iha loke paratra ca aihikamAsuSmikaM ca sarva tvatsambandhenAgataM tyajeyamityarthaH // 8 // bharata iti / pratItaH pramudita ityarthaH / pitrathai yadudakAdikaM dadyAt taddattaM mAM mAgamata, nopatiSThedityarthaH // 9 // atheti / nyavarttata tena saheti bharatazcet pratItaH syAdrAjyaM prApyedamavyayam / yanme sa dadyAtprItyartha mAM mA taddattamAgamat // 9 // atha reNusamudhvastaM tamutthApya narAdhipam / nyavartata tadA devI kausalyA zokakarzitA // 10 // hatveva brAhmaNaM kAmAta spRSTvAgnimiva paanninaa| anvatapyata dharmAtmA putrasaJcintya tApasam // 11 // nivRttyaiva nivRttyaiva sIdato sthavartmasu / rAjJo nAtibabhau rUpaM grastasyAMzumato yathA // 12 // vilalApa ca duHkhAtaH priyaM putramanusmaran / naga rAntamanuprAptaM buddhvA putramathAbravIt // 13 // vAhanAnAM ca mukhyAnAM vahatAM taM mamAtmajam / padAni pathi dRzyante sa mahAtmA na dRzyate // 14 // yaH sukheSupadhAneSu zete cndnruussitH| vIjyamAno mahArhAbhiH strIbhirmama sutottamaH // 15 // sa nUnaM kacidevAdya vRkssbhuulmupaashritH| kASTaM vA yadi vAzmAnamupadhAya zayiSyate // 16 // shessH||10|| itveti / tApasaM tApasaveSadhAriNam // 11 // nivRttyeti / astasya rAhugrastasya // 12-14 // ya iti / vIjyamAnaH cAmaravyajanAdibhi manayama agnisAkSikaM te lava pANimagRhAmityarthaH / iha loke paratra ca tatsarvamanujAnAmItyanvayaH / asyArthaH-iha loke tatsarvamanujAnAmi tyajAmi, itaHparaM tvayA saha krIDAdivyavahAraM tyjaamiityrthH| paraloke tyajAmIti itaHparaM paralokArtha tvayA saha agnihotrAdikarma tyajAmItyarthaH // 8 // rAmapravrAjanAnantaraM kaikeyIsampAdita rAjyalAbhena bharate tuSTe svasya maraNaM nizcityAha-bharata iti / bharataH rAjyaM prApya, pratItaH syAt santuSTaH syAJcettato me mama maraNAnantaram sa bharataH pitrathai ma yaddadyAta tahattaM mA mAgamadityanvayaH // 9 // atheti / athareNusamudhvastam, sammArjitareNumityarthaH // 10 // 11 // nivRttyeti / prastasya rAhuprastasya // 12-18 // kataka0-anujAnAmItyAdisAloka eka vAkyam / tADhe tyajAmItyasyAnukarSaH / tattRtIyAdhe ' yanme sa dayAtriya mAmatadattamAgamat iti pAThaH / sa dadyAyaditi cAvartate / bharatasvayA prApita rAjya prApta pratItaH vivekavAn san yat prAtaM rAjyaM tat sa pizya piturmama prItisampAdanAva padi dayA paseta, mA ca adataM na kRtaM tasmai da dAnaM rAjyasya yena tAzaM mAM prItyA pUrvavadAgamat prAnupAcet tadA yat sa me dadyAt asmiloMke bihArazayyAbhojanAdi parana ca paraloke piNDadAnAdi tatsarvamanujAnAmi bhIkaromi, anyathA ra tyajAmyavetyarthaH / sa0-saMsA, ahamiti zeSaH / ahaM yadi pratItaH mRtaHsAM tadA marataH pratItaH iSTaH sAdaro vA / eTadavyayaM rAjya prApa pizyaM yadayAt tanmA ma! mAgata na prAyotu / "pratIta sAdare Te" pati " vAyava- tIta polite'pica " iti ca vikSaH // 9 // // 146 // I For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ritizeSaH / strIbhiH paricArikAbhiH // 15 // 16 // utthAsyatIti / prastravaNAt nirjharAta, tatsamIpAdityarthaH / "utsaH prasravaNaM vAripravAho nirjharo jharaH" ityamaraH // 17 // drakSyantIti / anAthavat gacchantamityanvayaH // 18 // seti / sukhasadocitA sukhasya sadocitA / kaNTakeSvAkramaNaM pada / utthAsyati ca medinyAH kRpaNaH paaNsukunntthitH| vinizvasana prasravaNAt kareNUnAmivarSabhaH // 17 // drakSyanti nUnaM puruSA diirghbaahuNvnecraaH|raammutthaay gacchantaM lokanAthamanAthavat // 18||saa nUnaM janakasyeSTA sutA sukhasado citaa|knnttkaakrmnnaakraantaa vanamadya gamiSyati // 19||anbhijnyaa vanAnAM sA nUnaM bhayamupaiSyati / zvApadAnaditaM zrutvA gambhIraM romaharSaNam // 20 // sakAmA bhava kaikeyi vidhavA rAjyamAvasa / na hitaM puruSavyAghraM vinA jIvitu mutsahe // 21 // ityevaM vilapana rAjA janaughenAbhisaMvRtaH / apanAta ivAriSTaM praviveza purottamam // 22 // zUnyacatvaravezmAntAM saMvRtApaNadevatAm / klAnta durbaladuHkhAta nAtyAkIrNamahApathAm // 23 // vikssepH|| 19 // anabhijJeti / zvApadAnArditaM zvApadAH vyAghrAdihiMsrapazavaH teSAm AnarditaM zabdam // 20 // 21 // itIti / apanAtaH mRtastrAtaH / "apanAto mRtasrAtaH" itymrH| ariSTamazubham "AriSTe tu zubhAzubhe" itymrH| nanu rAmamanugamya punaH purapravezasamaye apanAtoriSTamiti katha mazlIlamuktam ? satyam dazaratho hi tadAnI nUnaM bhayamupaiSyatItyAdinA sItAvipattiM zaGkamAnastadvArA rAmavipattiM tanmukhena svasyApi vinAzaM zaGkitavAn ata eva sItAdvArA rAmavipattizaGyA sakAmA bhava kaikeyItyuktavAn, svavinAzAbhiprAyeNa vidhavA rAjyamAvasetyupadarzitavAMzca / tenApatrAtaivetyuktiH rAjabuddhayanusArAducitaiva // 22 // zUnyetyAdi / zUnyacatvavezmAntAM nirjanacatuSpathagRhadvArAm / saMvRtApaNadevatAM pihitApaNadevatAgRhadvArAm / / sA nUnamiti / sukhasadocitA sukhasya sadA ucitA // 19 // anabhijJeti / zvApadAnarditam zvApadAnA vyAghrAdihiMsrapazUnAm AnarditaM zabdam // 20 // 21 // itIti / |apasnAta:mRtasnAtaH / ariSTaM sUtikAgRha, tadvatkazmalam // 22 // tadeva pradazyate-zUnyeti / zUnyAH sammArjanarahitAH catvaraM catuppatham vezmanAmantAH madhya pradezAzca yasyAM tAM tathoktAm / saMvRtApaNadevatA pihitApaNadevatAgRhAmityarthaH / klAntAH durbalAH duHkhArtAzca janA yasyAM tathA / nAtyAkIrNaH atyantaprANi For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 14 // TI.a.kAM. sa042 kAntadurbaladuHkhAtA cintAtirekeA kAntA rAmaviraheNa nissattvAH duHkhAtAzca janAH yasyAM tathA / anena saJcArakSamAH sarve rAmamanugatA iti dyotyate / nAtyAkIrNamahApayAM kvacitkvacit dRzyamAnajanayuktamahApayAmityarthaH / avAntaramArgAstu kevalaM nirjanA itibhAvaH // 23 // 24 // tAmavekSya purIM sarvAM rAmamevAnucintayan / vilapana prAvizadAjA gRhaM sUrya ivAmbudam // 24 // mahAhradamivAkSobhyaM suparNena hRtoragam / rAmeNa rahitaM vezma vaidehyA lakSmaNena ca // 25 // atha gadgadazabdastu vilapana manujAdhipaH / uvAca mRdu mandArtha vacanaM dInamasvaram // 26 // kausalyAyA gRhaM zIghra rAmamAtunayantu mAm / na hyanyatra mamA zvAso hRdayasya bhaviSyati // 27 // iti bruvantaM rAjAnamanayana dvAradarzinaH / kausalyAyA gRhaM tatra nyavezyata vinItavat // 28 // tatastasya praviSTasya kausalyAyA niveshnm| adhiruhyApi zayanaM babhUva lulitaM manaH // 29 // putradvayavihInaM ca snuSayApi vivarjitam / apazyadbhavanaM rAjA naSTacandramivAmbaram // 30 // tacca dRSTvA mahArAjo bhujamudyamya vIryavAn / uccaiHsvareNa cukroza hA rAghava jahAsi mAm // 31 // kIdRzaM prAvizadityapekSayAmAha-mahAdamiti / akSobhyaM soragatayA / prAvizadityanupaGgaH // 25 // atheti / gadgadaH zabdo yasya sa tthoktH| mRdu upAMza mandArthamalpArtham, zabdaprapaJcavadityarthaH / asvaraM knntthsvrrhitm||26|| kausalyAyA iti / nayantu, dvAradarzina iti zeSaH / anyatra tabyatirikta strIgRhe // 27 // itIti / dvAradarzinaH mArgapradarzakAH dvaarpaalkaaH| nyavezyata niveshitH| vinIvat vinItAIm // 28 // tata iti / lulitaM kaluSitamiti yAvat // 29 // putreti / naSTacandramupalakSaNametat, candranakSatratArAdInamityarthaH // 30 // tanika-dRSTAntAvirodhAya nssttnksstrtaarkmitydhyaahaarym||30||33|| sammardarahito mahApatho yasyAM tAm / anena saJcArakSamAH sarve rAmamanugatA iti dyotyate // 24 // suparNena hatoragamiti ripUNAM nirbhayapravezamAre dRSTAntaH // 25 // ayeti / mRdu mandoccaritama, mandArtham avaddhArtham / dInaM zocyam / asvaraM zuddhakaNThadhvanirahitam / / 26 // 27 // dvAradarzinaH dvArapAlAH, vinItavat vinItA santaH, kausalyAyA gRhamanayan tatra taipavezyanta / bhavArthe yas / te dvArapAlA api tatraiva sthitA ityarthaH // 28 // tata iti / lulitaM kaluSitam // 29-31 // // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org sukhitA iti / taM kAlaM tasmin kAle tAvatkAlamiti vA // 32 // atheti / kAlarAyAM saMhArarAjyam / prapannAya prAptAyAm // 33 // rAmamiti / rAmamanugatA dRSTiH, samudragRhItaM punaH kiM nivarttate ? me dRSTiH paSTivarSasahasraM kRtopavAsAdikaM nivartate adyApi na nivarttate taddarzanAbhAvepi tanmAtR tvadarzanaM kartumucite kAlepi na nivartate / na tvA pazyAmi kausalye rAmadarzanaM vinA kaikeyImukhadarzana pApanivRttaye tvanmukhaM draSTumutsuko'smi tadapi na sukhitA bata taM kAlaM jIviSyanti narottamAH / pariSvajanto ye rAmaM drakSyanti punarAgatam // 32 // atha rAtryAM prapannAyAM kAlarAtryAmivAtmanaH / arddharAtre dazarathaH kausalyAmidamabravIt // 33 // rAmaM me'nugatA dRSTidyApi na nivarttate / na tvA pazyAmi kausalye sAdhu mA pANinA sSTaza // 34 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir labdham / sAdhu mA pANinA spRza nityAnumeyAnIndriyANi kAryakalpyAni / rUpagrahaNAbhAvAt cakSurindriyaM gatamityavagatam / tvagindriyamasti naveti | sampratijAnIhi sAdhu kaikeyyA kRtasaGketo rAmaM niryApitavAn adya kiMcidabhinayaM karotIti na manyethAH ayamajJAnAdevaM kRtavAniti samanaskatayA spRza / yadvA mAM pANinA spRza, rAmamAtRtvAt tava pANisparzanaM rAmasparzanamiti bhAvaH // 34 // tani0 - paJcendriyANAM pratyekamana pAhazeSatvamucyate-rAmamiti / rAmaM guNasAgaraM, na nirvartate samudragRhItaM punarAyAti kim ? 'samudra iva gAMbhIrye / guNAnAmAkaro mahAn' iti samudrasthAnatvamuktam / yadvA rAmaM me'nugatA dRSTi: 'rAmaM ramayatAM varam' iti cetanAcetanavibhAgAnAdareNa ramayitRtvaguNassa khalu, sarvatra cakSuH khalu rUpagrAhakam / atra tu rAme rUpaM cakSugrahakam anugatapadArthadarzanasamarthaM cakSuradhunA saJcArakSamaM jAtam / "kAmarUpyanusaJcaran" ityAdyuktacetanarutyamacetanaM karoti / dezavizeSe paramapade kriyamANamanusaJcaraNaM saMsAracakre rAmaM prati kriyate / yadvA dRSTiH rAmamanugatA / sukhitA iti / ye narottamAH taM kAlaM tAvatkAlaparyantaM jIviSyanti te sukhitAH / anyo'nyaM pariSvajantaH punarAgataM rAmaM drakSyantIti yojanA // 32 // atheti / kAlarAtryAM saMhArarAtryAm // 33 // na tvAmiti / he kausalye! tvAM na pazyAmi atastvaM mAM pANinA sAdhu samyak spRza, kutaH ? me dRSTiH adyApi na nivartate, tatkutaH ? rAmamanugatA "ramante yogino'nante satyAnande cidAtmani / iti rAmapadenAsau parabrahmAbhidhIyate " iti zruteH / ataH adyApi na nivartata iti sambandhaH / ayaM bhAvaH-cakSuSo rAmekapravaNatva bhAgyalAbha vatsarvendriyANAM tAdRgbhAgyaM yadi labhyeta tadAnIM madanyo dhanyo na ko'pIti manasi nidhAya sarvendriyANAM tatmArthayana sa na pazyAmi / tatra hetumAha rAmamiti / na nivartate ato na padArthAntaraM dRzyate // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. / / 148 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "cakSurdevAnAmuta martyAnAm" iti devamanuSyAdidRSTibhUto rAmaH purato gacchati ahaM tiSThAmi vetyanugatA dRSTiH 'dRzirvekSaNe' iti niSpannA sArAsAravivekazAlinI vizeSagrahaNa TI.a. kA~ zaktA rAmamanugatA / mama hitakAriNI svahitaM na karoti kim, asvatantrA me dRSTiH kathamevaM svAtantryaM kRtavatI zeSyatizayAdhAnaM khalUcitaM zeSavastunaH / yadvA me dRSTiH rAma manugatA mama ciraparicitA mAM vihAya rAmamanugatetyabhisArikAsamAdhiH / yadvA me dRSTiH, kaikeyImantharAdidRSTizvedevaM na karotyeva 'nandAmi pazyannapi darzanena ityekaM ciraparicayaM sampAditavAnahaM khalu / yadvA me dRSTiH sarvatra viSayeSu capalasya me dRSTiH kathaM cApalyaM na gacchati ? vihAya gatAmapi me dRSTirityahamanuraktiM karomi / mAtaraM vihAya patimanusRtAyAM kanyAyAM mameyamityabhimAnavat / mamendriyaM cenmAmanusRtya tiSThet kathamanyamanusaret / svaviSayAnusaraNaM na doSa iticettatrAha - adyApi na nivartate / ati krAnte'pi rAghave iti svagocarAtikramepi na nivartate, kaikeyImukhanirIkSaNavrIDayA kim ? yadvA " na ca punarAvartate " ityuktApunarAvRttiM prAptA kim ? anivartane yukti mAha-na tvA pazyAmIti / punarAgatA cettava darzanaM mama kathaM na syAt / tvAM na pazyAmi svareNa purovasthitAM nirdizAmi / " na cakSuSA pazyati" itizrutyA tanmukhadarzanA lAmepi tanmAtustava mukhaM vA pazyAmItyabhilaSitam, tacca na labdham / rAmamanugatA dRSTiH na tvAM pazyAmi, rAme nimamA dRSTiH anyaM spRzati kim / cakSurindriya | nAzepi vAgindriyeNa prANimItyAzayenAha - kausalye iti / 'eSa me jIvitasthAnto rAmo yadyabhiSicyate ' iti vyatirekakASThAbhUtAyAH kaikeyyAH / "kiMpunaH proSite tAta dhruvaM maraNameva me" ityanvayakASThAbhUtA khalu tvam / kausalye " kausalyA lokabharttAraM suSuve yaM manasvinI " iti cirakAlaprArthanayA lokarakSaNArthaM saMpAdanaM kRtam / tadi dAnIM tava duHkhAya jAtaM khalu / yadvA kausalye tvAM na pazyAmi anarthakara kaikeyIM pazyacca sustadduHkha nivAraNAya tvAM na pazyati kim ? rAmavizleSAsahanena sIdantyAH dazaratha vizleSopi bhaviSyati veti bhItyA nikaTamAgatAmAha-sAdhviti / mama kRtsraklezanivAraNAya pANinA mAM saMsRjya AzvAsaya / tavAdarzanena cakSurindriyaM gatamiti nizcinomi / tava vAkyazravaNena zrotrendriyaM tiSThatIti jAnAmi / kausalye ityuktyA vAgindriyamapi tiSThatIti nizcinomi / gandhagrahaNAbhAvena rAmamUrddhApAghrANAya brANendriyaM gatamiti nizcinomi / mahAvipayalAbhena taditaraviSayasyAti tucchatvAtsparzendriyaM gataM vA tiSThati veti nizvetavyam / taskaraH gRhaM pravizya kAnicidvastuni gRhItvA gamanAnantaraM gRhapati randhakAre kiM kiM gatamiti tattavastu spRzana patnyAdInpRcchati tatsamAdhiratra yotyate / sAdhu spRza-prakRtisambandhakataM kAlupyamidaM sthiraM na bhavati ataH ajugupsa anina spRsh| pANinA spRza agnisAkSikaM prItipUrvakaM yathA spRSTaM tathA spRza, rAmasaMsparzAnvayavyatirekAdhInAnvayavyatirekajIvanaM mAM tatpratinidhitayA tanmAtA tvaM spRza / bhagavatsparzAlAme tatsaMbandhisparzenApi jIvituM zakyam " vAhi vAta yataH kAntA-" itivat / janmAntarasukRtavazena zrIrAme atIva paratvajJAnamastu vA dazarathasya kausalyAyAzca / kathamubhayoH rAmaparatvAnusandhAnapUrvaka saMbhASaNAmityuktI RSireya dazarathAdivacanarItyA punaHpunaH paratvAnusandhAnaM karotIti sampradAyaH // 34 // | // 148 // For Private And Personal Use Only sa0 42
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie Pars sevA zayane narendram / koTilyarUpaM viSam / SaNe pItAmbarAsa tamiti / upopavizya zayanasamIpe upavizyetyarthaH // 35 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyA khyAne dvicatvAriMzaH srgH|| 42 // tata ityAdi // 3 // rAghava iti / vijihmatAM viSaM kauTilyarUpaM viSam / rAghave uptvA nikSipya / nirmuktA muktakacakI taM rAmamevAnuvicintayantaM samIkSya devI zayane narendram / upopavizyAdhikamArtarUpA vinizvasantI vilalApa kRcchram // 35 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dvicatvAriMzaH sargaH // 42 // tataH samIkSya zayane sannaM zokena pArthivam / kausalyA putrazokAtto tamuvAca mahIpatim // 1 // rAghave narazA rdUle viSamuptvA vijihmatAm / vicariSyati kaikeyI nirmukteva hi pannagI // 2 // vivAsya rAmaM subhagA labdhakAmA smaahitaa| trAsayiSyati mAM bhUyo duSTAhiriva vezmani // 3 // atha sma nagare rAmazcaran bhaikSaM gRhe vaset / kAma kAro varaM dAtumapi dAsaM mamAtmajam // 4 // pAtayitvA tu kaikeyyA rAmaM sthaanaadythesstttH| pradiSTo rakSasAM bhAgaH parvaNIvAhitAgninA // 5 // "nirmukto muktakaJcakaH" ityamaraH / anena krauryAtizaya uktH||2||3|| atha smeti / athApi bharate rAjyadAnasyAvazyakatvepi / rAmo nagare bhaikSaM caran san gRhe vaset, vane vivAsanaM kimartham ? rAjyAbhAvepi mamAtmaja bharatasya dAsaM dAtuM kAmakAraH icchA / varaM vnvaasaacchresstthtmH||4|| pAta pAyittveti / rAmaM svasthAnAt yatheSTataH svecchayA amaryAdayA pAtayitvA tvayA rAmAya pradeyo rAjyabhAgaH kekeyyAH pradiSTaH / kathamiva AhitAgninA Adau tAvat tvacaH tadasti nAsti veti nizretuM mAM spRzeti kausalyA niyojayati // 34 // tamiti / upopavizya zayanasamIpe upavizyetyarthaH // 35 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvicatvAriMzaH sargaH // 42 // 1 // rAghava iti / vijihmatAM viSaM kauTilyarUpaM viSam, uktvA nikSipya, nirmuktA muktakakSukI panagIva // 2 // 3 // atheti / annamadattvA varaM mamAtmajaM kaikeyyA dAsamapi dAtuM kAmakAraH mama iSTAcaraNameva / kutaH! atha annarahitadAsakaraNAnantaram / rAmaH nagare maikSaM caran gRhe vaset sma / baselkhalviti yojanA // 4 // pAtayitveti / parvaNi AhitAgrinA pradiSTo rakSobhAgatvenopa Zaa sa0-nizANAM samho maikSam / bhikSAdibhyo'N / paran aTan yadi gRhe vaset tarhi varam uttamam / mamAtmajamapi dAsa dAtuM mama kAmakAraH apekSitAvaraNam / dAsassanagi yadi pure basedAmastAI tadeva mameSTam / vatiyogazokAbhAzaditimAH // 4 // For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 149 / / parvaNi devebhyo deyaH havirbhAgaH puroDAzaikadezaH rakSasAmiva, sarvathAnucitaM tvayA kRtamitibhAvaH // 5 // 6 // vana iti / vane adRSTaduHkhAnAm adRSTa TI.a.kA. vanaduHkhAnAmityarthaH / kaikeyyAnumate kaikeyyA anumate sthitenetishessH| savarNadIrgha ASaH / tyaktAnAM sItArAmalakSmaNAnAm // 7 ||t iti / gajarAjagativIro mahAbAhurdhanurdharaH / vanamAvizate nUnaM sabhAryaH sahalakSmaNaH // 6 // vane tvadRSTaduHkhAnAM kaikeyyAnu mate tvayA / tyaktAnAM vanavAsAya kA nvavasthA bhaviSyati // 7 // te ratrahInAstaruNAH phalakAle vivAsitAH / kathaM vatsyanti kRpaNAH phalamUlaiH kRtAzanAH ||8||apiidaanii sa kAlaH syAnmama zokakSayaH zivaH / sabhAyaM yatsaha bhrAtrA pazyeyamiha rAghavam // 9 // suptvevopasthitau vIrau kadAyodhyAM gamiSyataH / yazasvinI hRSTajanA mUcchrita dhvajamAlinI // 10 // kadA prekSya naravyAghrAvaraNyAt punarAgatau / nandiSyati purI hRSTA samudra iva parvaNi // 11 // ratnahInAH zreSThavastuhInAH / " ratnaM svajAtizreSThepi" ityamaraH / prArazayyAsanAdihInA ityarthaH / taruNI ca taruNau ca taruNAH / " pumAna / striyA" ityekazeSaH / phalakAle phalabhogakAle // 8 // apIti / sa kAlaH vanAtpratyAgamanakAlaH / apiH saMbhAvanAyAm / idaaniimdydine| syAt syAkimityarthaH / zokakSayaH zokakSayakaraH / yat yasminkAle // 9 // suptveti / upasthitau nagarasamIpamAgato // 10 // kadeti / purI kalpitaH puroDAza iva kaikeyyA rAmaM sthAnAdrAjyAta svagRhAvasthAnAdvA, yatheSTataH yatheccha pAtayitvA rakSasA bhAgaH pradiSTaH, prakSipta ityarthaH / tvayeti zeSaH / yadvA / pAtayitveti kaikeyyA kA rAmaH svasthAnAdrAjyAta pAtayitvA bhraMzayitvA rakSasA bhAgassan yatheSTataH yayeccham, pradiSTaH biniyuktaH praviddha iti pAThe-kSipta ityarthaH / atra dRSTAntamAha parvaNIti / parvaNi darzapUrNamAsarUpaparvaNi, AhitAninA vrIhigatatuSajAlamiti zeSaH / rakSasAM bhAga iveti parvaNyAhitAgninA brIhigatA tuSajAlaM yathA rakSobhAgatvena pradiSTaM tathA kaikeyyApi rAmo rAkSasabhAgatvena niyukta iti bhAvaH / ata eva darzapUrNamAsAnukramaNikAyAM 'rakSobhyaH svAhA rakSobhya idaM na mama' ityuddeshytyaagH||5||6|| vane viti / kaikeyyAnumate, sthiteneti zeSaH ||nnaat iti / taruNAH taruNIca taruNIna taruNAH / phalakAle yuvAvastha tvena rAjyabhogAnubhavakAle // 8 // apIti / yat yasmin kAle, sabhArya rAghavaM bhrAtrA saha pure pazyeyaM mama zokakSayakaraH sa kAlaH idAnImapi idAnImeva syAditi yojanA // 9 // sutvaiveti / yA yazasvinI tAmayodhyAmiti sambandhaH // 10-13 // H // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir paurajanaH // 11-13 // pravizantAviti / ugrAyudhanistriMzI AyudhazabdenAtra dhanurucyate / nistriMzaH khaDgaH " kha) tu nistriMzaH" ityamaraH // 14MMI kadeti / dvijAtInAM brAhmaNAnAm / kanyAH sumanasaH puSpANi phalAni ca pradizantyaH satyaH purIM kadA pradakSiNam kariSyanti / ayamauttarANAM maGgalA kadAyodhyA mahAbAhuH purI vIraH pravakSyati / puraskRtya rathe sItAM vRSabho govadhUmiva // 12 // kadA prANisahasrANi rAjamArge mmaatmjau| lAjairavakiriSyanti prvishntaavrindmau||13||prvishnto kadAyodhyAM drakSyAmi shubhkunnddlau| udagrAyudhanistriMzausazRGgAviva parvatau // 14 // kadA sumanasaH kanyA dvijAtInAM phalAni ca / pradizantyaH purI hRSTAH kariSyanti pradakSiNam // 15 // kadA pariNato buddhyA vayasA caamrprbhH| abhyupaiSyati dharmajJastrivarSa iva lAlayan // 16 // nissaMzayaM mayA manye purA vIra kadaryayA / pAtukAmeSu vatseSu mAtRNAM zAsitAH stanAH // 17 // sAhaM gauriva siMhena vivatsA vatsalA kRtA / kaikeyyA puruSavyAghra bAlavatseva gauvalAt // 18 // na hi tAvadguNe rjuSTaM sarvazAstravizAradam / ekaputrA vinA putramahaM jIvitumutsahe // 19 // caarH|| 15 // kdeti| buddhayA pariNataH, jJAnavRddha ityarthaH / vayasA ca amaraprabhaH, paJcaviMzativarSa ityarthaH / amarA hi sadA pnycviNshtivrssaaH| lAlayan lAlanAM janayan // 16 // nissaMzayamiti / kadaryayA kSudrayA / pAtukAmeSu stanyapAnakAmeSu / zAtitAH viyojitA itiyAvat // 17 // sAhamiti / bAlavatsA gauriva vatsalA sAI siMhena gaurikha kaikeyyA balAdivatsA kRtetisambandhaH // 18 // nahIti / tAvadarjuSTaM yAvantaH kalyANaguNAH snti| prvishntaaviti| udagrAyudhaniziau AyudhaM dhanaH nistriMzaH khddgH|| 14 // kadeti / kanyA dvijAtInAM kanyAzca dvijAtayazceti dvandvaH / aba kanyAnAM mumanasaH | pANi, dvijAtInAM phalAnIti vivekaH / pradizantaH pragRhantaH / dRSTA bhUtvA rAmAdayaH purI pradakSiNaM kariSyanti, paurajanotsalAyeti zeSaH // 15 // kadeti / buddhacA pariNataH jJAnena buddhA, vayasA ca amaraprabhaH / amarA hi nityaM paJcaviMzativArSikA eva bhavanti, tatsadRza ityarthaH / trivarSa isa mA lalanniti pAThaH / mA mA prati lalana krIDAM kurvan // 16 // nissaMzayamiti / kadaryayA kSudrayA, zAtitAH kunAH // 17 // sAhamiti / bAlabatsA gauriva / vatsalA sAhaM siMhena gauriva kaikeyyA balAdvivatsA kRteti sambandhaH // 18 // na hIti / tAvadguNerjuSTaM yAvantaH kalyANaguNAssanti tAvadguNaH juI yuktam // 19 // // S For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sa045 pA.rA.bha. tAvadbhirguNairyuktamityarthaH // 19 // nahIti / kalpyate devenati zeSaH / kalpata itipAThe-vidyata ityrthH||20||aymiti / dIpayate santApayati / uddhata TI.ako // 15 // prabhaH utkttkirnnH||21|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne tricatvAriMzaH srgH||43|| na hi me jIvite kiMcit sAmarthyamiha klpyte| apazyantyAH priyaM putraM mahAbAhuM mahAbalam // 20 // ayaM hi mAM dIpayate samutthitastanUjazokaprabhavo hutAzanaH / mahImimAM razmibhiruddhataprabho yathA nidAghe bhagavAn divA krH||23|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe tricatvAriMzaH srgH||43|| vilapantI tathA tAM tu kausalyAMpramadottamAm / idaM dhayeM sthitA dharmya sumitrA vAkyamabravIt // 1 // tavArye sadaguNe yuktaH sa putraH puruSottamaH / kiM te vilapitenaivaM kRpaNaM ruditena vA // 2 // vilapantImityAdi / idaM vakSyamANam // 1 // tanika-sumitrAmukhena zrIrAmasya paratvamabhivyanakti-vilapantImityAdi / idaM vakSyamANam / janmAntarasukRtavazena tArAmandodaryoriva sumitrAyAH paratvajJAnamastIti sampradAyaH / vaktRtvalakSaNyAcca dhvanibhedaH / sa cAlakArikairaGgIkataH / dharme sthitA siddhadharme rAme lagnacinA / yadvA dharme | janmAntarasukRte / dhayaM viziSTadharmAdanapetam // 1 // satpuruSAcaritaM dharmamAcarantaM rAmaM prati santoSe kartavye kimarthoM viSAdaH kRta iti kausalyAM samAzvAsa yati-tavetyAdinA // 2 // tani0-Arye mahAbhAge ! taba putraH saH vadAntavedyaH puruSottamo naaraaynnH| tatra hetumAha-sadguNaryuktaH anitarasAdhAraNAnavadhikAti zayAsaMkhyeyakalyANaguNayuktaH / "zrIpatiH puruSonamaH" iti nighaNTuH / tacchabdasya sannihitapuruSottamavizeSaNatvena vedAntaprasiddhidyotakatvAta, ataH putrabuddhayA na zAMcyA pAna hIti / kalpyate, deveneti zeSaH / kalpata iti pAThe-vidyata ityarthaH // 20 // ayamiti / artha mA dIpayate, santApayatItyarthaH // 21 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyA~ ayodhyAkANDavyAkhyAyAM tricatvAriMzaH sargaH // 43 // putravidhAsajanitazokena vila pantI kausalyA 150 // sumitrA samAzvAsayati-vilapantImityAdinA // 1 // kRpaNaM yathA tathA ruditena vA kim ayuktamevetyarthaH / aba hetuH, sadguNairyuktaH ata eva purusso| namaH, puruSottamasya na kutrApyapAya iti bhAvaH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ityAha kiM ta iti||2|| ya ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / pretyaphalodaye aamussmikphlkaarnne||shaayaa tani0-nanu puruSottamazcet kathaM karmapAvaNyam ? tabAhaziSTairAcirita iti / anena lokAnugrahArthatvamuktam / pretyaphalodaye dazarathasya paralokahite / lokAnugrahArthatvaM pradarzayati zreSTha iti / shresstthaacrnnmitraanubaahkmitibhaavH| "yadya dAcarati zreSThastattadevetaro janaH" itigItAvacanAt / vakSyati ca "kAmavRnastvayaM lokaH kRtsnaH samupavartate / yadRtnAH santi rAjAnastavRttAssanti hi prjaaH||" iti // 4 // yastavArye gataH putrastyaktvA rAjyaM mahAbalaH / sAdhu kurvan mahAtmAnaM pitaraM satyavAdinam // 3 // ziSTairAcarite samyakchazvat pretyaphalodaye / rAmodharme sthitaH zreSTho na sa zocyaH kadAcana // 4 // vartate cottamA vRttiM lakSmaNo 'smina sadA'naghaH / dayAvAna sarvabhUteSu lAbhastasya mahAtmanaH // 5 // araNyavAse yaduHkhaM jAnatI vai sukho citA / anugacchati vaidehI dharmAtmAnaM tavAtmajam // 6 // kIrtibhUtAM patAkA yo loke bhramayati prabhuH / dharma satyavatadhanaH kiM na praaptstvaatmjH||7|| pitRvacanaparipAlake rAme zoko na kArya ityuktvA lakSmaNasItayorapi svadharmaniSThatvAt tadviSayepi zoko na kAryaH, apitu prAptalAbhatvAt santoSa eva kArya ityAha-vartata ityAdinA / atra va iti gAyatryAH paJcamAkSaram / vartate karoti / vRttiM zuzrUSAm / asmin rAme / tasya lakSmaNasya // 5 // tani-zeSasvarUpAnuguNakaiGkayaniSThatayA lakSmaNopi na zocya ityAha-utnamAM niratizayapuruSArtharUpAM vRniM kaiGkaryakASThAM vartate anutiSThati / anghHprmaadrhitH|srvbhuutessu dayA vAna samatvabuddhyA sarvatra kpaamaitryaadiyuktH| tasya mahAtmanaH mahAnubhAvasya / lAbhaH kaiGkayameva purussaarthH||5|| arnnyti| araNyavAse yahaHkhaMtahaHkhaM jAnatI vai jAna ntyeva / tavAtmajamanugacchati "strINAM bhartI hi daivatam" ityuktarItyAnugacchatItyarthaH / / 6 // tani0-sahadharmacAriNI ca na zocyetyAha-vaidehI videhavaMzo tpnnaa| anena ayonijAtvaM vyajyate / "vaidehastu videhataH" itipaurANikoktiH // 6 // kIrtIti / kIrtibhUtAM patAkAM kIrtirUpaM dhvajam / bhrAmayati saJcArayati rAmamavizya vilApo na kArya ityatra hetumAha-yastayetyAdi zlokadvayamekAnvayam / AyeM kausalye ! yastava putraH pretyaphalodaye pretyaphalasya AmuSmikasukhasya udayo yasmin sa tathA / zazvacchiSTairAcarite dharma pitRvAkyaparipAlanarUpadharma samyaka sthitaH san, hastaprApta rAjyamapi tyaktvA satyavAdinaM pitaraM sAdhu siddhasaGkalpaM kurvana gataH / vanamitizeSaH / sa rAmo na zocya ityanvayaH // 3 // 4 // va iti gAyatryAH paJcamAkSaraM vartata ityasyAdimAkSareNa va ityanena snggrhaati| vartata iti / asmin rAme uttamA vRrci pitRtulyapratipattyA zuzrUSAvyApAram / vartate karoti / atastasya rAmasya lAbhaH sukhamityarthaH // 5 // araNyeti / araNyavAse yaduHkhamasti tajAnatI bhartustadapanayanAtha vaidehyanugacchati, ato rAmasya na duHkhaprasaGga iti zeSaH // 6 // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie vA.rA.bhU. sarvabhUtaviditaprakhyAtika ityarthaH / tavAtmajaH kiM zreyaH na prAptaH, sarvasyApi zreyaso yogya ityarthaH / ato na zocya iti bhAvaH // 7 // tani.-" tasya zaTI.a.kA. nAma mahadyazaH " iti zrutyarthaM vyaJjayati-kIrtIti / damaH jitahaSIkatvam / vatam AzritAparityAgaH // 7 // tadetadvizinaSTi-vyaktamityAdi / zaucaM trividhakaraNa sa044 zucitvam / mAhAtmyaM sarvottamatvam // 8 // tani--sarvadevAnAM tadAjJAkAritvena AnukUlyamAha-rAmasya uttama mAhAtyaM nissImAbhyadhikamAhAtmyaM vijJAya santApa vyaktaM rAmasya vijJAya zaucaM mAhAtmyamuttamam / na gAtramaMzubhiH sUryaH santApayitumarhati // 8 // zivaH sarveSu kAleSu kAnanebhyo vinismRtH| rAghavaM yuktazItoSNaH seviSyati sukho'nilaH // 9 // zayAnamanaghaM rAtrau pitevAbhi pariSvajan / razmibhiH saMsTazana zItaizcandramA hAdayiSyati // 10 // dadau cAstrANi divyAni yasmai brahmA mahau jase / dAnavendraM hataM dRSTvA timidhvajasutaM rnne||11|| yituM nArhati, tatsambhAvanaiva nAstItyarthaH / anena " bhISodeti sUryaH" itizrutyartha uktaH // 8 // ziva iti / sarveSu kAleSu vasantAdikAleSu / yuktazItoSNaH tattatkAlocitadravyasaMsparzanena sampAditazItoSNasparza ityarthaH // 9||"bhiissaasmaadaatH pavate" itizrutyarthamabhivyanakti-ziva ityanudegakAritvena mAndyamuktam / kAnanebhya iti saurabhyamuktam / vinissRta iti zaityamuktam // 10 // tani0-paripvajan piteva candramA razmibhiH saMspRzana haadyissytiitynvyH|| enena " etasya vA akSarasya prazAsane sUryAcandramasau vidhRtau tiSThataH" iti zrutyartho vyaJjitaH // 10 // dadAviti / timidhvajaH zambaraH / "vaijayantamiti sumitrA janmAntarIyabhagavadArAdhanajanitasukRtapArapAkena zrIrAma paramAtmAnaM matvA manasi nidhAya vanepvAtapAdiSu sakSarato rAmasya sUryAdibAdhA nAsti, apitu tatseveva bhaviSyatIti kausalyAmAzvAsayati-vyaktaM rAmasyetyAdilokatrayeNa / sUryaH rAmasya zaucam apahatapApmatvAdilakSaNam / mAhAtmyaM sarvaniyantRtvAdilakSaNaM ca vyaktaM yathA tathA vijJAya, aMzubhiH gA rAmadehaM santApayituM nAIti / "bhISodeti sUryaH" iti zrutiprAmANyAta paramAtmabhItasya sUryasya paramAtmasantApakaratvaM cana yuktamiti bhaavH|| 8||"bhiissaasmaadvaatH pavate" iti zrutyanusAreNa bhagavadbhIto vAyurapi sevA kariSyatItyabhipretyAha-ziva iti // 9 // jagadAlAdakarasyApi bhagavataH zrIrAmasya svazaktyanusAreNa candropyAlAdaM kariSyatItyAzayenAha-zayAnamiti // 10 // ddaaviti| brahmA raNe timidhvajasutaM "vaijayantamitikhyAtaM al satya-timircajo yavoto timivajI sundoSamundau / taposmutaM dAnavendra sugahuM hataM hataprAyam / nizcite the tathA prayogadarzanAn / yathokta gItApAmekAdazAppApe "mapaivaite nihatAH pUrvameva maSA hatAstvaM vajahi mA yaviSThAH" iti / dRSTvA yogaprabhAvena niviya / yathokaM bAlakANDe-" ahaM te pratijAnAni hatau tau visi rAkSasI. " ahaM vebhi mahAtmAnaM rAmaM sAyaparAkramam " iti / yastai mahaujase rAmAya brahmA // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir + khyAtaM puraM yatra timidhvjH| sa zambara itikhyAtaH zatamAyo mhaasurH||" ityuktatvAt tatsutaM dAnavendraM hataM dRSTvA yasmai rAmAya divyAstrANi dadau / " yadA brajati saGgrAmaM grAmArthe nagarasya vA / gatvA saumitrisahito nAvijitya nivartate // " ityuktatvAt / kadAcidrAmo daNDakAraNyaM gatvA vaijayantapuraM sa zUraH puruSavyAghraH svbaahublmaashritH| amantrastopyaraNyastho vezmanIva nivatsyati // 12 // yasyeSupatha mAsAdya vinAzaM yAnti zatravaH / kathaM na pRthivI tasya zAsane sthAtumarhati // 13 // yA zrIH zaurya ca rAmasya yA ca kalyANasattvatA / nivRttAraNyavAsaHsa kSipraM rAjyamavApsyati // 14 // sUryasyApi bhavet sUryo hyagneragniH prabhoH prabhuH / zriyaH zrIzca bhavedagryA kIrtiH kIrtyAH kSamAkSamA // 15 // nirudhya dazarathavirodhibhUtaM zambarasutaM hatavAn, tena prIto brahmA rAmAya divyAstrANi dadAvityavagamyate // 11 // tanika-caturmukhakiJcitkAramAha-vadA viti // 11 // sa zUra iti / araNyastho'pItyanvayaH // 12 // bane rAmasya saukhyaM bhavatu, bharatasya rUDhamUlatvAdAmasya rAjyaM na siddhayatItyAza thAha-yasyeti // 13 // tanika-yasya rAmasya iSupathaM prApya zavabo nAzaM yAnti tasya zAsane iyaM pRthivI sthAtuM kathaM nAhati ? arhatyeva // 13 // yeti / rAmasyA yA zrIH sarvalakSaNasampannA gaatrshobhaa| yacca zaurya zUro jetA, tasya bhAvaH zauryam / "zUro vIrazca vikAnto jetA" ityamaraH / yA ca kalyANa MsattvatA prshstblyukttaa| eterasAdhAraNahetubhiH sa rAmaH kSipraM rAjyamavApsyatIti sambandhaH // 11 // sUryasyetyAdi / mUryasyApi sUryo bhaveta puraM yatra timidhvajaH / sa zambara iti khyAtaH zatamAyo mhaasurH||" ityuktatvAt timidhvajazabdena zambara ucyate / tatsutaM dAnavendraM hataM dRSTvA yasmai rAmAya divyAstrANi dadau / "yadA brajati saGkAmaM prAmArthe nagarasya vA / gatvA saumitrisahito nAvijitya nivartate " ityabhidhAnAt / kadAcidrAmo daNDakAraNyaM gatvA | vaijayantaM puraM nirudhya dazarathavirodhibhUtazambarasutaM hatavAn, tena prIto brahmA rAmAya divyAkhANi dadAvityavagamyate // 11-13 // yA zrIriti / rAmasya yA zrIH sarvalakSaNasampannagAtrazobhA, yacchaurya jetRtvaM yA kalyANasatvatA prazastabalayuktatA, etairasAdhAraNahetubhiH sa rAmaH kSipraM rAjyamavApsyatItisambandhaH ||14||suury mago vizvAmitraH bhAyAyAsena brAhmabhyaM prAptamiti tatvena kIrtanam / divyAnyastrANi dadau sa zUra ityuttareNAnvayaH / mahaujasa ityanenAnugrahArtha sa RSarakhAvyavApeti sUcayati / dAnavendramityanena suvAhotyakulo aba bhApati / yota bAlakAle " atha kAlopamo yuddha sutau mundogyundayoH / yajJavisakarau tau te naiva dAsyAmi putrakam / to tu rAkSasakanyAyAM jAtau daityakulodbhavau / mArInazca muvAca bansI suzikSito" iti // 11 // SS For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. TI.a.kA. // 152 // sakalajagatprakAzakasya sUryasyApi prakAzako bhaveta / agneragniH dAhakasyApyanerdAhakaH / prabhoH prabhuH sarvaniyanturapi niyntaa| zriyaH zrIH sampadopi sampat / yadA kAnterapi kAntiH, kAnterapyatizayAvaha ityrthH| kSamAkSamA kSamAyA apyatizayo'neneti bhaavH||15|| devataM devatAnAM ca devatAnAmapi sakalasa kAryanirvahaNakSama ityarthaH / bhUtAnAM bhUtasatamaH, uttamabhUtamityarthaH / bhUtatvaM sattA sarveSAM sattA ttsttaadhiinetibhaavH| tasyaivambhUtasya srvgunnsmpnnsy| daivataM devatAnAM ca bhUtAnAM bhuutsttmH| tasya ke hyaguNA devi rASTre vApyathavA pure // 16 // pRthivyA saha vaidehyA zriyA ca puruSarSabhaH / kSipraM tisRbhiretAbhiH saha rAmo'bhiSekSyate // 17 // deze vane vA pure vA ke aguNAH ?na kopiityrthH| aguNaH pratibandhakIbhUta iti yAvat // 16 // tani-" tameva bhAntamanubhAti sarvam " iti zrutyartha ) mupapAdayati-sUryasya sakalalokaprakAzakasyApi prakAzakaH / savitRmaNDalAntarvartI san sphaTikamukurAntaHsthitadIpanyAyena prakAzayatIti paramArthaH / agneraniH agnervastuparipAkadAhakatvAdikaM tatsaGkalpAdhInamityarthaH / "ahaM vaizvAnaro bhUtvA" ityAdizravaNAta / prabhoH prabhuH brahmarudrAdeH sRSTayAdisAmarthyapradAnena nirvAhakaH / zriyaH / zrIH brahmAdInAM yatkaTAkSalezAyanamIzvaratvam / nArAyaNasyApi yadapAGgabhUyastvanibandhanaM parabrahmatvam tasyA api yadAzrayaNAt zrItvaM sidhyatIti svasmintrIzvaratvapUrti nimittAyA lakSyA api svarUpanirvAhaka ityarthaH / kIyAH kIrtiH "tasya nAma mahadyazaH" iti yatsambandhAnmahattvamanitarasAdhAraNamitikatvA kI| api kIrtyAvahaH / kSamAzamA sarvAdhArabhUtAyAH bhUmerAdhAra ityarthaH / " yasmin yauH pRthivI cAntarikSam" ityAdi zruteH / daivatAnAM daivatamityanena "taM devatAnAM paramaM ca daivatam " iti zrutyarthaM uktaH / bhUtAnAM bhUtasanamaH manAmAtrayatA sanAnirvAhakaH / evaM kalyANaguNAkaratvamabhivyajya heyaguNavirodhitvaM vyaJjayati-tasya ka iti / rASTre vAppathavA pure| iti vibhUtidvayasambandhepi ajahatsvarUpatvaM vyaJjitam / doSavirodhitvam " apahatapApmA" ityAdizrutiprasiddhamiti dyotayituM hishbdpryogH|| 16 // pRthivyeti sahetyatra sa iti padacchedaH / sa rAmaH pRthivyA vaidehyA zriyA vijayalakSmyA ca etAbhiH tisRbhiH saha kSipramabhipekSyate iti sambandhaH // 17 // syeti / sUryasya sakalajagatprakAzakasyApi, sUryaH prakAzako bhavet / agneragniH sarvadAhakasyAgnerapi dAhakaH / prabhoH prabhuH sarvaniyantubrahmAderapi niyantA / / K zriyaH zrIH sampadopi sampat / kIAH agyA kIrtiH kIrterapi prazastyApAdakaH / kSamAkSamA sarvAdhArabhUtAyAH bhUmerapyAdhAraH // 15 // devatAnAM ca daivataM puujyH| bhUtAnAM bhUtasattamaH mahadbhUtam / rAmasya paramAtmatvAtsUryasyApi bhavetsUrya ityAdi zlokadvayenoktaM sarva vAstavamevetyaSagantavyam // 16 // pRthivyeti / saharAma ityatra // 152 // For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie duHkhajamiti / asya zlokasya pRthivyA sahetipUrvazlokasthena sa rAmobhiSekSyata ityanena smbndhH||18|| kuzacIreti / lakSmIriva sthitA sItA anugtety| nvyH| anena rAjyazrIranyanna parigRhNAtIti dyotyate // 19 // dhanugraheti / dhanugrahavaraH dhanuIrazreSThaH // 20 // 21 // ziraseti / eto pAradRzyamAna duHkhajaM visRjatyAnaM niSkAmantamudIkSya yam / ayodhyAyAM janAH sarve zokavegasamAhatAH // 18 // kuzacIradharaM devaM gacchantamaparAjitam / sItevAnugatA lakSmIH tasya kinnAma durlabham // 19 // dhanurgrahavaro yasya bANakhaDgAstra bhRtsvayam / lakSmaNo vrajati hyagre tasya kinnAma durlabham // 20 // nivRttavanavAsaMtaM draSTAsi punarAgatam / jahi zokaM ca mohaM ca devi satyaM bravImite // 21 // zirasA caraNAvetau vandamAnamanindite / punadrakSyasi kalyANi putraM candra mivoditam // 22 // punaH praviSTaM dRSTvA tamabhiSiktaM mahAzriyam / samutsrakSyasi netrAbhyAM kSipramAnandajaM pyH||23|| mA zoko devi duHkhaM vA na rAme dRzyate'zivam / kSipraM drakSyasi putraM taM sasItaM sahalakSmaNam // 24 // tvayA 'zeSo janazcaiva samAzvAsyo ydaa'nghe| kimidAnImimaM devi karoSi hRdi viklavam // 25 // nArhA tvaM zocituM devi yasyAste rAghavaH sutH| na hi rAmAtparo loke vidyate satpathe sthitaH // 26 // sarvalakSaNasampannau / uditaM candraM pratipaccandram // 22 // 23 ||maa zoka iti| he devi ! rAme azivam azubham na dRshyte| ataH zokaH pralApAdiH duHkhaM manovyathAvAmA makAryamityarthaH // 24 // tvayeti / vikRvam, bhAvapradhAno nirdezaH // 25 // 26 // sAha rAmaH iti padacchedaH / saH rAmaH pRthivyA vaidehyA zriyA vijayalakSmyA ca etAbhistimRbhissaha kSipramabhiSekSyate iti sambandhaH // 17 // duHkhajamityasya pRthivyA saheti pUrvalokasthena rAmo'bhiSekSyata ityanena sambandhaH // 18 // tathApi tasya bane viSayasukhaM nAstIti zocantI pratyAha-kuzacIreti / kuzacIradharamapi devaM dIpyamAna, lakSmIH rAjalakSmIH / sIteva sItAtmanA // 19 // dhanurghahavaraH dhanuhantIti dhanurgrahAH zUrAH teSAM varaH zreSThaH // 20-25 // mA zoka iti / rAme rAmaviSaye / azivamazubhaM na dRzyate, ataH zokaH pralApAdiH / duHkhaM manovyathA vA, mA na kAryamityarSaH // 24-26 // For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. 1|abhivAdayamAnamiti / meghalekhA meghapatiH // 27 // 28 // abhivAdyeti / abhivAdyanamasyantam abhivAdanapUrvakaM praNamantam // 29 // TI.a.ko. AzvAsayantIti / vAkyopacAre vAkyarupacAraviSaye // 30 // 33 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAsa kANDavyAkhyAne catuzcatvAriMzaH sargaH // 44 // evaM sumitrayA kausalyAzvAsanaparyantaM kathAsaGghaTTanaM parisamApya samprati rAmagamanavRttAnta | abhivAdayamAnaMtaM dRSTvA sasuhRdaM sutm| mudAzru mokSyase kSipraM meghalekheva vArSikI // 27 // punaste varadaH kSipra mayodhyAM punraagtH| pANibhyAM mRdupInAbhyAM caraNau pIDayiSyati // 28 // abhivAdyanamasyantaM zUraM sasuhRdaM sutam / mudAH prokSyasi punarmegharAjirivAcalam // 29 // AzvAsayantI vividhaizca vAkyairvAkyopacAre kuzalA 'navadyA / rAmasya tAM mAtaramevamuktvA devI sumitrA virarAma rAmA // 30 // nizamya tallakSmaNamAtRvAkyaM rAmasya mAtunaradevapatnyAH / sadyaH zarIre vinanAza zokaH zaradgato megha ivAlpatoyaH // 31 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye adikAvye zrImadayodhyAkANDe catuzcatvAriMzaH srgH||44|| anuraktA mahAtmAnaM rAmaM satyaparAkramam / anujagmuH prayAntaM taM vanavAsAya maanvaaH||3|| nivartite'pi ca balAt suhRdbharge ca rAjani / naiva te saMnyavartanta rAmasyAnugatA ratham // 2 // ayodhyAnilayAnAM hi puruSANAM mahA yazAH / babhUva guNasampannaH pUrNacandra iva priyaH // 3 // prastauti-anuraktA ityAdi // 1 // nivartita iti / suhRddha rAjasuhRdbhUtAvarodhavageM / rAjani ca sacivasahita raajnic| te paurajanAH // 2 // 3 // abhivAdayamAnamiti / meghalekhA meghapatiH // 27 // 28 // abhivAdyanamasyantaM pravaroJcAraNapUrvaka namaspantam // 29 // AzvAsayantIti / vAkyopacAre // 153 // vAkyarUpopacAre / kuzalA // 30 // 31 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAM catuzcatvAriMzaH sargaH // 44 // 1 // nivartita iti / te paurAH // 2 // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandir sa iti / yAcyamAnaH nivartasvanivartasveti prArthyamAnaH / satyaM satyapratijJam // 4 // avekSamANa iti / svAH prajA iva svAnyapatyAnIva // 5 // svena / pitRvacanaparipAlanasyAvazyakarttavyatvAt prajAnurAgeNa tAbhyo hitamupadizati-yA prItirityAdinA // 6-8 // sa hiiti| hi yasmAt kAraNAt bharato, sa yAcyamAnaH kAkutsthaH svAbhiH prakRtibhistadA / kurvANaH pitaraM satyaM vanamevAnvapadyata // 4 // avekSamANaH sasnehaM cakSuSA prapibanniva / uvAca rAmaH snehena tAH prajAH svAH prajA iva // 5 // yA prItirbahumAnazca mayyayodhyA nivAsinAm / matpriyAthai vizeSeNa bharate sA nivezyatAm // 6 // sa hi kalyANacAritraH kaikeyyAnandavarddhanaH / kari Syati yathAvadaH priyANi ca hitAni ca // 7 // jJAnavRddho vayovAlo mRdurvIryaguNAnvitaH / anurUpaH sa vo bhartA bhaviSyati bhayApahaH // 8 // sa hi rAjaguNairyukto yuvarAjaH samIkSitaH / api cApi mayA ziSTaiH kArya se bhartRzAsanam // 9 // na ca tapyedyathA cAsau vanavAsaM gate mayi / mahArAjastathA kAryo mama priyacikIrSayA // 10 // yathAyathA dAzarathirdharma eva sthito'bhavat / tathAtathA prakRtayo rAmaM patimakAmayan // 11 // vaH yuSmAkaM yuvarAjaH samIkSitaH, rAjJeti zeSaH / ato mayA ziSTairavaziSTeH lakSmaNazatrughnAdibhiH sarvairapi bhartRzAsana kAryam / api ceti vaktavyAntara samuccaye // 9 // neti / mayi vanaM gate sati asau mahArAjaH yathA na santapyet mama priyacikIrSayA tathA kAryaH // 10 // yatheti / dharme pitRvacanapari / pAlanarUpe dharme / tathAtathA prakRtayo rAmaM patimakAmaya Adau rAjA jyeSTaM bhavantameva asmadrakSaNArtha yuvarAjatvena kalpitavAn / ayamoM bhavatA, sa iti / yAcyamAnaH nivartasveti prAya'mAnaH / satya satyavamtam // 4 // svAH prajAH iva svaputrAniva // 5 // ayodhyAnivAsinA yuSmAkamiti zeSaH // 6||s hIti / priyANi iha loke sukhakarANi, hitAni paralokArthamanuSTheyAni, varNAzramAcArAdIni // 7 // vayovAlo'pi jJAnAdinA vRddhH| mRdurapi vIryaguNAnvitaH 10 sa hIti / hi yasmAta bharataH, vaH yuSmadarthama puvarAjaH samIkSitaH nizcitaH, rAjJa te zeSaH / ato mayA ziSTerapi lakSmaNazatrughnAdibhiH sarvairapi bhartuH rAjJaH zAsanaM / niyogaH kAryamiti sambandhaH // 9 // 10 // yathAyatheti / dharmamevAsthito'bhavat dharmameva parigRhAti / dharma pitavAkyaparipAlanarUpe vA, rAmaM patimakAmayan // 11 // For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir cA.rA.bhU. // 154 // TI.a. , asmAbhizca karttavya iti rAmameva punaHpunaH patimakAmayantetyarthaH / / 11||baasspnnti / saumitriNA sahetyanena rAmasyeva lakSmaNasyApi guNapoSkalya mastIti dyotyte| guNaireva guNaiH pAzairiti liSTarUpakam // 12 // ta iti / trividhamiti kiyAvizeSaNam / ojasA tapobalena / vayasA prakampaM caJcalaM bAppeNa pihitaM dInaM rAmaH saumitriNA saha / cakarSeva guNairbaddhA janaM puranivAsinam // 12 // te dvijAstrividhaM vRddhA jJAnema vysaujsaa| vayaHprakampaziraso dUrAdUcuridaM vacaH // 13 // vahanto javanA rAmaM bho bho jAtyA sturaGgamAH / nivartadhvaM na gantavyaM hitA bhavata bhartari // 14 // karNavanti hi bhUtAni vizeSeNa turnggmaaH| yUyaM tasmAnnivartadhvaM yAcanA prtiveditaaH|| 15||dhrmtH sa vizuddhAtmA vIraH zubhadRDhavataH / upavAhyastu vo bhartA nApavAhyaH purAdanam // 16 // evamAtaMpralApAstAna vRddhAn pralapato dvijAn / avekSya sahasA rAmo rathAdavatatAra h|| 17 // padyAmeva jagAmAthasasItaH shlkssmnnH| sannikRSTapadanyAso rAmo vanaparAyaNaH // 18 // ziro yeSAM te tathA // 13 // 14 // karNavantIti / yAcanAM prativeditAH prArthanAM jJApitAH / asmAbhiritizeSaH // 15 // dharma iti / upavAhyaH purasamIpe vAhyaH // 16 // evamiti / ArtapralApAna pralapataH ArtavAkyAni prayuJAnAnityarthaH // 17 // pajhyAmiti / sannikRSTapadanyAsaH padbhyAM jagAmati brAhmaNa vAkyazravaNAnantaraM sthagamane doSo bhavatIti pratinivRttya brAhmaNAzvAsane batabhaGgo bhavatIti dhiyA sthAvatIrya tadAgamanaparyantaM mandamandaM jagAme bAppeNa pihitaM pihitalocanam / guNaiH rajjubhireva svaguNairbaddhvA // 12 // ta iti / ojasA tapobalena, evaM vividha yathA tathA vRddhAH, teSAM madhye vayaHprakampazirasaH ativRddhatvAdeva ArAdanudhAvanAzanayA dUrAdidaM vakSyamAgamUcuH // 13 // rAmasya paramakaruNAmutpAdayituM turaGgAna pratyAhuH-vahanta iti / vahantaH rathena praapyntH| hitA bhavata, bhartAraM vanaM na nayateti yAvata / brAhmaNayAtrAmatikramya yuSmadgamanaM bharturahitamiti bhAvaH // 14 // evaM prArthitAnAM teSAM vegagamanadukhAdAhuH karNa vantIti / vizeSeNa yUyaM karNavanta ityanukarSaH / tasmAdbhavadbhirvanaM na gantavyam, apitu yAcanAmasmadIyA~ prativeditAH jJAtavantaH nivartadhvam // 15 // dharmata iti / dharmAta upavAhyaH purasamIpaM prApaNIyaH / vaH yupmAbhiH, natu purAdanam apavAhyaH apanIya prApaNIyaH // 16 // evamiti / pralapataH ArtavAkyAni prayuJAnAn // 17 // padbhacAmiti / padbhayA jagAma, brAhmaNavAkyazravaNAnantaraM rathagamane doSo bhavatIti pratinivRttya brAhmaNAzvAsane vratamalo bhavatIti ca bhayAdrathAdavatIrya tadAgamana 1544 For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tyarthaH // 18 // rathAdavatIrtha kimartha pAdgamanaM kRtavAnityAzaGkayAha-dvijAtIniti / rathena dvijAtIn parimokuM na zazAka rathenopalakSitaH san sAva rodhaM dazarathamivA alyAdinA dvijAtIna nivarttayituM na zazAketyarthaH / ghRNAcakSuH dayArdracakSurityarthaH // 19 // gacchantamiti / gacchantameva bahuzo nivRtti | hetu pradarzanepi pitRvacanacikIrSayA gacchantamevetyarthaH // 20 // duHkhapralApAdinApyanivRttaM rAmaM saha vanagamanalakSaNaM mahAbhAramAropya nivartayitumudyu dvijAtastu padAtIMstAna rAmazcAritravatsalaH / na zazAka ghRNAcakSuH parimoktuM rathena saH // 19 // gacchantameva taM dRSTvA rAmaM smbhraantcetsH| UcuH paramasantaptA rAmaM vAkyamidaM dvijAH // 20 // brAhmaNyaM kRtsnametattvAM brahmaNyamanu gacchati / dvijaskandhAdhirUDhAstvAmagrayopyanuyAntyamI // 21 // vAjapeya samutthAni chatrANyetAni pazya naH / pRSThato 'nuprayAtAni meghAniva jalAtyaye // 22 // anavAtAtapatrasya razmisantApitasya te / ebhizchAryAM kariSyAmaH svaizchatre rvAjapeyikaiH // 23 // yA hi naH satataM buddhivedamantrAnusAriNI / tvatkRte sA kRtA vatsa vanavAsAnusAriNI // 24 // ate-trAhmaNyamityAdinA / brAhmaNyaM brAhmaNasamUhaH "brAhmaNamANavavADavAdyat" iti yatpratyayaH / brahmasu brAhmaNeSu sAdhuH brahmaNyaH tam / agrayaH araNyA ropitAH, kevalAnAM dvijaskandhAdhirUDhatvAsambhavAt // 21 // vAjapeyeti / vAjapeyasamutthAni vAjapeyAnuSThAnasambhRtAni / jalAtyaye zaradi // 22 // anavAptteti / vAjapeyikeH vAjapeyaprAptaiH / " yAvajjIvaM na kaJcana pratyavarot bRhaspatisamena vA pratyavarohaNIyena yajeta zvetacchatrI bhavatIti vijJAyate" itivAjapeyayAjinAM zvetacchatra dhAraNavidhAnAditi bhaavH||23|| asmAkaM buddhiretAvantaM kAlaM nizcintatayA mantraviSayAbhUt / idAnIM tvatkRta paryantaM sannikRSTapadanyAso bhUtvA vanaparAyaNa evaM zanairjagAma, natu nivRtto nApi sthita ityarthaH // 18 // kuto hetorityata Aha-dvijAtIniti / rathena parimokuM na zazAka rathenopalakSitaH san dvijAtInivartayituM na zazAka / brAhmaNeSvativizvAsAt rathArUTassana brAhmaNAnivartayituM nocitamityamanyatetyarthaH // 19 // gacchanta meva prArthanAnantaramapi gacchantamityarthaH // 20 // duHkhapradarzanena pralApAdinApyanivRtaM rAmaM sahavanagamanalakSaNaM mahAbhAramAropya nivartayitumudyuJjate brAhmaNyamiti / brAhmaNyaM brAhmaNasambandhi sakalamantra tantrajJAnayogAnuSThAnarUpamasmadIyaM karna, brAhmaNasamUho vA / dvijaskandheti / pAtrAraNibharaNadvAreNeti zeSaH // 21 // vAjapeyeti meghAniva jalAtyaya iti zaradi meghavanpANDarANItyarthaH // 22 // anavAmeti / vAjapeyikaiH bAjapegayAgamAtAni vAjapeyikAni taiH // 23 // yA hIti / vedamantrAnu For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sA.rA. bhU ... vanavAsaviSayAbhUditi rAme mahAntaM bhAramAropayanti-yA hItyAdinA ||24||braahmnnaanaaN dhanabhUtaM vedaM parityajya sahadharmacAridArasaMrakSaNamapyakRtvA kathaTI .a.kA. masmAbhiH saha gamyata ityaakaajhaayaamaah-hRdyessviti| naH paraM dhanam utkRSTadhanabhUtAye vedAste hRdayeSveva tiSThanti, anuccAraNe teSAM na kApi hAniriti sa. 45 hRdayeSveva tiSThanti vedA ye naH paraM dhanam / vatsyantyapi gRheSveva dArAzcAritrarakSitAH // 25 // na punanizcayaH kAryastvadgatau sukRtA mtiH| tvayi dharmavyapekSe tu kiM syAddharmamapekSitum // 26 // yAcito no nivartasva haMsazuklaziroruhaiH / zirobhirnibhRtAcAra mahIpatanapAMsulaiH // 27 // bhAvaH / cAritreNa pAtivratyena rakSitA dArAzca gRheSveva tiSThanti / cAritrANAmeva tadrakSakatvAnnAsmakSyAsta itibhAvaH // 25 // adya matprArthanayA nivartadhvamityatrAha-nati / tvadgatau tvanivartanarUpagatau / matiH sukRtA suSTu kRtA / nizcayaH vanagamananizcayaH / punarna kAryaH, tvayeti zeSaH / tvayi / dharmavyapekSe pitRvacanaparipAlanarUpadharmasApekSe sati / asmAbhiH dharmamapekSituM pAlayituM kiMnimittaM syAt, tvayi vana gate'smAbhirdharma eva tyaktavya iti / bhaavH| yadA tvayi dharmaparAyaNe tvayitu dharmavyapekSe sati brAhmaNaprArthanAkaraNarUpadharmanirapekSe sati kiMbhUtaM dharmamapekSituM syAt na kimpiityrthH||26|| jJAna vayastapovRddhA api dvijA vizleSAsahiSNutayA praNAmenApi nivartayitumudyunate-yAcita iti| he nibhRtAcAra nizcaladharmAnuSThAna ! haMsazuklaziroruhaiH plitkeshaiH| mahIpatanapAMsulaiH kRtsaassttaanggprnnaamaiH| naH asmAkam zirobhiyAMcito nivartasva / vRddhabrAhmaNAnAM kSatriyakumArapraNAmaH paratvabuddhyA // 27 // sAriNI tadabhyAsAnusaraNazIlA / tvatkRte tvannimittam / vanavAsAnusAriNIkRtA vedamantrAbhyAsAdikaM parityajya banavAsonmukhIkRtetyarthaH // 24 // nastvayA saha vanagamane na kApyanupapattirityAhuH-hRdayeSviti / cAritraM pAtivratyam // 25 // na punariti / tvagato tvatrivartanarUpagatI / matiH sukRtA suSTu nizcitA / nizcayaH vanagamananizcayaH / punarna kAryaH, tvayeti zeSaH / tvayi dharmaparAyaNe tvayi dharmavyapekSe sati brAhmaNaprArthanAkaraNarUpadharmanirapekSe sati / ito'dhikam kim kimbhUnam / dharmamupekSitaM syAt na kimapItyarthaH / itaH paraM brAhmaNaprArthanAyA apyadhikaM ke dharma sAdhayiSyasIti bhAvaH // 26 // tathApi gacchantaM pratyAhuH-yAcita iti| sazukka ziroruhe palitakezaiH / zirobhiH mahIpattanapAMsulaiH sASTAGgapraNAmena mahIpatanapAMsulaiH rajolyAptairdahazca yAcito nivartasva / nibhRtAcAra nizcaladharmAnuSThAna ! // 27 // // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir bahUnAmiti / ye dvijA ihAgatAsteSAM ye yajJAH vitatAH vistRtAH, sambhRtasambhArA itiyAvat / teSAM yajJAnAM samAtistava nivarttane AyattA, tvanivartanAdhI netyarthaH / evaM na kRtazcetsarve yajJAstvayaiva vinitAH syuritibhAvaH // 28 // na kevalaM vayameva, tiryavasthAvarANyapi tvannivRttimapekSanta ityaah-bhktimntiiti| bahUnAM vitatA yajJA dvijAnA ya ihaagtaaH| teSAM samAptirAyattA tava vatsa nivarttane // 28 // bhaktimanti hi bhUtAni jaGgamAjaGgamAni ca / yAcamAneSu rAma tvaM bhaktiM bhakteSu darzaya // 29 // anugantumazaktAstvAM mUlairuddhataveginaH / unnatA vAyuvegena vikrozantIva paadpaaH||30|| nizceSTAhArasaJcArA vRkssksthaanvissttinaaH| pakSiNo'pi prayAcante sarva bhUtAnukampinam // 3 // evaM vikrozatAM teSAM dvijAtInAM nivartane / dadRze tamasA tatra vArayantIva rAghavam // 32 // bhaktiM sneham / darzaya sphlyetyrthH|| 29 // anugantumiti / mUlaiH pAdasthAnIyastvAmanugantumazaktAH / uddhataveginaH prtihtveginH| vAyuvegena unnatAH UrdhvabAiva iva sthitA iti bhaavH| pAdapAH vikrozantIva, krandantIva vAyuvegotthazabderitibhAvaH / uddhatavegibhirityapi pAThaH // 30 // nizceSTeti / ceSTA calanAdikam AhAraH saJcArAzca yebhyo nirgatAste tathoktAH / prayAcante prArthayante, nivRttimitishessH| evaM tiryaksthAvarANAmapi khedo rAmasya sarvazarI ritvAt zarIriNo vaiparItye hi zarIravyathA dRSTA // 33 // evamiti / nivartane viSaye / yadA dvijAtInAmiti sambandhasAmAnye sssstthii| dvijAtibhiH prArthya bahanAmiti / ye dvijAH ihAgatAH, teSAM ye yajJAH vistRtAH, sambhRtasambhArA ityarthaH / teSAM yajJAnAM samAtiH tava nivartane AyanA tvanivartanAdhInatyarthaH / evaM na kRtaM cet sarva yajJAH tvayaiva vinitAH syuriti bhAvaH // 28 // na kevalaM vayameva, tiryakrasthAvarANyapi vannivRttamAkAnta ityAhuH bhaktItyAdi / bhaktiM sneha darzaya, nivRtyeti zeSaH // 29 // anugantumiti / muultubhiH| uddhataveginaH atyantahatavegavantaH, ata eva vAmanugantumazakkAH vAyuvegena hetunA vikrozantIveti sambandhaH / ayaM bhAvaH-puravAsino rAmAnudhAnabhAgyamavalokya svayamapi tadarthamuyuktAH mUlehatubhirhatagamanavegAH purajanairibAsmAbhiH rAmAnuyAnabhAgya na labdhamiti vAyuvegena hetunA vikrozantIti // 30 // nizceSTAhArasabArAH ceSTayA gAtrasabhAlanAdinA AhArArtha sabArA: yebhyo nirgatAH / prayAcante prArthayante, vRkSarUpe ekasmi neva sthAne viSThitAH na tu bhuvamavarohantyahArArthamapItyarthaH // 31 // evamini / rAmanivartane dvijAtInAM vikrozA satAM rAghavaM vArayantI tamasA dahaze dRSTeti For Private And Personal Use Only
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khA.rA.bhU. 7 mAnarAmanivartana ityarthaH // 32 // tata iti / saMparivartya adhyazramanivRttyarthaM pariveSTanaM kArayitvA acArayat bhakSitayavasAnakarot // 33 // iti zrIgovi // 156 // 7 ndarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcacatvAriMzaH sargaH // 45 // sItAmudrIkSya lakSmaNaM prati kathanaM vakSya tataH sumantro'pi rathAdvimucya zrAntAn hayAn samparivartya zIghram / pItodakAMstoya pariplutAGgAnacAryadvai tamasAvidUre // 33 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcacatvAriMzaH sargaH // 45 // tatastu tamasAtIraM ramyamAzritya rAghavaH / sItAmudvIkSya saumitrimidaM vacanamabravIt // 1 // iyamadya nizA pUrvA saumitra prahitA vanam / vanavAsasya bhadraM te sa notkaNThitumarhasi // 2 // pazya zUnyAnyaraNyAni rudantIva samantataH / yathAnilayamAyadbhirnilInAni mRgadvijaiH // 3 // mANasyAnutkaNThAkAraNasya sItAviSayepi tulyatvajJApanAya // 1 // iyamiti / vanavAsasya pUrvA prathamA / adyeyaM nizA idAnImupasthitA rAtriH / prahitA gataprAyA / ataH sa tvam utkaNThituM nArhasi / sItAmudrakSya saumitrimatravIdityasyaivaM vAbhiprAyaH - atisukumArI sItA kathaM padbhyAmeva vanaM gacchediti notkaNThitumaIsIti // 2 // pazyeti / zUnyAni niSprabhANi / yathAnilayaM yathAsthAnam / AyadbhirAgacchadbhiH / mRgadvijairnilInAni / vyAptAni tAtkAlika |smbndhH| yadvA dvijAtInAM nivartane / sambandhasAmAnye SaSThI / dvijAtibhiH prArthyamAnarAmanivartana ityarthaH // 32 // tata iti / saMparivartya adhvazramanivRtyarthaM bhuvi pariveSTanaM kArayitvA acArayat bhakSitayavasAnakarot // 33 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcacatvAriMzaH sargaH 45 tata iti / sItAmudvIkSya saumitrimabravIdityanena sItodezenApyavocadityavagamyate // 1 // iyamiti / vanavAsasya vanavAsasambandhinInAM nizAnAM madhya ityarthaH / pUrvA prathamA / adya iyaM nizA idAnImupasthitA rAtriH / vanaM mahitA bane prAptA, vanavAsadineSveko divaso gataprAya ityarthaH / ataH sa tvam utkaNThituM gRhasaukhyA divAJchAM kartuM nArhasi // 2 // pazyeti / yathA yathAyogaM svasvanilayamAyadbhirmRgadvijaiH nilInAni antalIMnatayA vyAptAni ata eva zUnyAni rudantIva vinAnIva sa0 [banavAsasya pUrvA nizA prAthamikI rAtririyaM prahitA prAptA / ata iva sItA avanaM rakSaNaM arhatIti zeSaH / utkaNThituM gRhAdi cintAM kartum / yadvA adhe pUrvI nizA apa ca prahitAyAH prAptAyAH sItAyAH avanaM madraM yataH tena ra rakSaNaviSaye utsAhaM kartum // 2 // For Private And Personal Use Only TI.aka sa0 46 // 156 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tacchabdaiH rudantIva / niSprabhatvena rodanotprekSA // 3 // vanarodanotprekSayA udbuddhasaMskAro nagaravRttAntaM smarati-adyeti / strIpuMseti "acaturavi caturasucaturastrIpuMsa-" ityAdinA nipAtanAdakArAntatvam / / 4 // zocanahetumAha-anuraktA iti / guNairhetubhiH rAjAnaM pratyanuraktA hi rAjAnamityupAdAna adyAyodhyA tu nagarI rAjadhAnI piturmama / sastrIpuMsAgatAnasmAn zociSyati na saMzayaH // 4 // anuraktA hi manujA rAjAnaM bahubhirguNaiH / tvAM ca mAM ca naravyAghra zatrughnabharatau tathA // 5 // pitaraM cAnuzocAmi mAtaraM ca yazasvinIm / api vA'ndhau bhavetAM tu rudantau tAvabhIkSNazaH // 6 // bharataH khalu dharmAtmA pitaraM mAtaraM ca me| dharmArthakAmasahitavAkyairAzvAsayiSyati // 7 // bharatasyAnRzaMsatvaM vicintyAhaM punaHpunaH / nAnuzocAmi pitaraM mAtaraM cApi lakSmaNa // 8 // tvayA kArya naravyAghra mAmanuvrajatA kRtam / anveSTavyA hi vaidehyA rakSaNArthe sahAyatA // 9 // adbhireva tu saumitra vatsyAmyadya nizAmimAm / etaddhi rocate mahyaM vanye'pi vividhe sati // 10 // evamuktvA tu saumitriM sumantramapi rAghavaH / apramattastvamazveSu bhava saumyetyuvAca ha // 11 // mauddhatyaparihArAya // 5 // pitaramiti / rudantAviti santatarodanavazenAndhau syAtAmityarthaH // 6 // evamapi kAcitpratyAzAstItyAha-bharata iti V // 7 // 8 // tvayA coditameva kRtamityAi-tvayati / kAryam avazyakarttavyam / tatra hetuH anveSTavyeti // 9 // adbhiriti / adbhireva vatsyAmi apa evAhArIkRtya vatsyAmi / vanavAsopakramadivasatvAdasya punnykssetrtvaaccopvaasH| etaddhi rocate nAnyat, anuraktajanaduHkhasmaraNAditibhAvaH // 10 // 11 // cAraNyAni vartante tAni pazya // 3 // adyeti / sakhIpuMsA strIpuruSasAhitA / 'acatura-' ityAdinA akArAntatA // 4 // kutaH anuraktA iti / bahubhirguNe tabhiH anuraktAH // 5 // pitaramiti / abhIkSNazaH muhurmuhuH rudantI to pitaro rodanavazAdadhau bhavetAM vApi kim iti pitaraM mAtaraM cAnuzocAmItya nvyH||6|| athApi tadanuzocane na kAcicintetyAha-bharata iti // 7 // bharatasyeti / anuzaMsatvam akroryam // 8 // atha lakSmaNAnugamanena santuSTa Ahatvayeti / mAmanuvrajatA tvayA, kArya katevyameva kRtam / hi yasmAt / vedahyA rakSaNArthe sahAyatA anveSTajyA sampAdanIyA // 9 // adbhiriti / atra tamasAtIra, adbhireva apa eva AhArIkRtya vatsyAmItyarthaH / vanavAsopakramadivasatvAttamasAtIrasya puNyakSetratvAJcopavAsa: kArya iti bhAvaH (batsyAmpatreti pAThaH) // 10 // 11 // | sa-madireveti / anena svapituralpajIvitvAcadudezena tIpivAsaH kRta iti manyate // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bha. sa iti / prabhUtayavasAn paryAptatRNAn "yavasaM tRNamarjunam" ityamaraH / pratyanantaraH pratigatamanantarakRtyaM yena sa tathoktaH / avagatAnantarakArya ityarthaH TI.a.ko. sannir3ita ityartha ityeke // 12 // upAsyeti / upAsanaM nmskaarH| sUtajAterapi namaskAramAtra sambhavati // 13 // tAmiti / vRkSadaleH saumitriNAsa046 sro'zvAna sumantraH saMyamya sUrye'staM samupAgate / prabhUtayavasAna kRtvA babhUva pratyanantaraH // 12 // upAsya tu zivAM sandhyAM dRSTvA rAtrimupasthitAm / rAmasya zayanaM cakre mUtaH saumitriNA saha // 13 // tAM zayya tamasAtIre vIkSya vRkSadalaiH kRtAm / rAmaH saumitriNA sArddha sabhAryaH saMviveza ha // 14 // sabhArya samprasuptaM taM bhrAtaraM vIkSya lakSmaNaH / kathayAmAsa mRtAya rAmasya vividhAn guNAn // 15 // jAgrato hyeva tAM rAtriM saumitrarudito raviH / mRtasya tamasAtIrerAmasya avato guNAn // 16 // gokulAkulatIrAyAstamasAyA viduurtH| avasattatra tAM rAtri rAmaH prakRtibhiH saha // 17 // utthAya tu mahAtejAH prakRtIstA nizAmya ca / abravIdabhrAtaraM rAmo lakSmaNaM puNya lakSaNam // 18 // asmadyapekSAna saumitre nirapekSAn gRheSvapi / vRkSamUleSu saMsuptAna pazya lakSmaNa saamprtm||19|| yathaite niyamaM paurAH kurvntysmnnivrttne| api prANAnasiSyanti na tu tyakSyanti nizcayam // 20 // sArdai sUtena kRtAM vIkSya ityanvayaH // 14 // 15 // jAyata iti / tAM rAtrimiti atyantasaMyoge dvitIyA / sI rAtri jAgrataH sUtasya sUtAya / rAmasya guNAn kAlakSepArthe avataH saumitraH saumitro buvati sati / raviruditaH uditumArabdhaH, ussHkaalo'bhuudityrthH| yadvA udayaparyantaM gamanakApi guNA natravIditibhAvaH // 16 // pUrvakathAzeSa prastoti-gokuleti / vidUrataH aduurtH| prakRtibhiH paurshrennibhiH| "rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayopi ca" ityamaraH // 17 // utthAyoti / nizAmya dRSTvA // 18 // asmaditi / asmadyapekSAn asmAsveva vizeSeNApekSAvataH // 19 // yatheti / paurAH asma / so'zvAniti / saMyamya baddhvA, prabhUtayavasAna samRddhagrAsavataH kRtvA / pratyanantaraH pratyAsannaH ||1shaa upaasyeti| zayanaM zayanasthalaM cakre // 13 // tAmiti |saumitrinnaa sAdhai saumitrihaste gRhItvA zayyAM vIkSya sabhAryaH saMvivezeti smbndhH| yadvA vRkSadalaiH saumitriNA sAdhai sUtena kRtA to zayyAM vIkSyeti smbndhH| butAmityapi yA pAThaH // 14 // 15 // jAgrata iti / udito raviH aruNodayakAlo jAta ityarthaH // 16 // 17 // nizAmya avalokya, nidrANA iti zeSaH // 18 // asmdypekssaan| tha. asmAsveva vizeSeNApekSAvataH / ata eva gRheSu nirapekSA apekSArahitAn // 19 // yatheti / yathA vayameteSAM nivRttI niyama kurmaH tathaivAsmannivartane niyamaM kurvanti // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir trivarttane yathA yena prakAreNa niyamaM kurvanti tena prakAreNa prANAnapi asiSyanti tyakSyanti / nizcayaM tu nivartananizcayaM tu na tyakSyantIti sambandhaH // 20 // yAvaditi / yAvadeva yAvatyeva kAle / tAvadeva tAvatyevakAle / laghu kSipram / rathamAruhya gacchAma / "laghukSipramaraM drutam" itymrH||20|| ata iti / yAvadeva tu saMsuptAstAvadeva vayaM laghu / rathamAruhya gacchAma panthAnamakutobhayam // 21 // ato bhUyo'pi nedAnI mikssvaakupurvaasinH| svapeyuramuraktA mAM vRkSamUlAni saMzritAH // 22 // paurA hyAtmakRtAhuHkhAdvipramokSyA nRpA tmajaiH / na te khalvAtmanA yojyA duHkhena puravAsinaH // 23 // abravIllakSmaNo rAmaM sAkSAddharmamiva sthitam / rocate me tathA prAjJa kSipramAruhyatAmiti // 24 // atha rAmo'bravIcchrImAna sumantraM yujyatAM rathaH / gamiSyAmi tato'raNyaM gaccha zIghramitaH prbho|| 25 // mUtastataH saMtvaritaH syandanaM taihayottamaiH / yojayitvAtha rAmAya prAJjaliH pratya vedayat // 26 // ayaM yukto mahAbAho rathaste rathinAM vara / tamAroha subhadraM te sasItaH sahalakSmaNaH // 27 // taM syandanamadhiSTAya rAghavaH saparicchadaH / zIghragAmAkulAvartI tamasAmataranadIm // 28 // sa saMtIryya mahAbAhuH zrImAn zivamakaNTakam / prApadyata mahAmArgamabhayaM bhayadarzinAm // 29 // . ikSvAkupuravAsinaH mAmanuraktAH idAnImiva bhUyaH punarvRkSamUlAni saMzritAHna svapeyuH ato rathamAruhya gacchAmeti pUrveNa sambandhaH // 22 // paurA iti / AtmakRtAt svakRtAt / AtmanA svena // 23-26 // ayamiti / yuktaH sajaH // 27 // bamiti / saparicchadaH dhanuHkavacAdisahitaH / Aku lAvartAm AvartAkulAm // 28 // sa saMtIti / mahAmArga prApadyata jalasthitarathAdavatIrya payAmeva mahAmArga prApadityarthaH / bhayadarzinAM zvApadAdInAm / sma, ata eva ete prANAnyA naziSyanti tyakSyanti, nizcayamassannivartanarUpanizcayaM na tyakSyantIti sambandhaH // 20 // pAvaditi / suptA ete / yAvat yAvatparya Nntam / notthitA bhaveyuriti zeSaH / tAvada tAvatpUrvameva / laghu kSipram / rathamAruhya gacchAmetyarthaH // 21 // ata iti / ikSvAkupuravAsino mAmanuraktAHidAnImiva bhUyopi punarapi, vRkSamUlAni saMzritAHna svapeyuH, ato gacchAmeti pUrveNa sambandhaH // 22 // porA iti / AtmakRtAt AtmanimittAt svaiH kRtAdityarthaH / duHkhAta AtmanA AtmahetunA, duHkhenana yojyAH paurA iti sambandhaH // 23 // 24 // atheti / atastasmAdrathAdaraNyaM gcchaami| zIghraM gaccha, rathasaMyojanAyeti zeSa // 25 // | // 26 // ayamiti / yuktaH sajjaH // 27 // tamiti / paricchadaH dhanu kavacAdilakSaNaH // 28 // sa santIti / santIya prpaarsmiipjlsthitrthaadvtiiytyyH| For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 158 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TI.a.kAM. abhayaM tatsambandhibhayarahitamityarthaH // 29 // mohanArthamiti / mohanaM vaJcanam / nanu sadayasya rAmasya svavirahAsahiSNUnAM svasminniratizayaprema bhAjAM vaJcanamanucitam / ucyate-nedaM vaJcanam / vraNacikitsAnyAyena nAgarikANAmunmastakAnandena sattA na bhavediti susAtmyAnubhava pradAnArthe vanavAsa 7 sa0 46 mohanArthaM tu paurANAM sUtaM rAmo'bravIdvacaH / udaGmukhaH prayAhi tvaM rathamAsthAya sArathe // 30 // muhUrta tvaritaM gatvA nivartaya rathaM punaH / yathA na vidyuH paurA mA~ tathA kuru samAhitaH // 31 // rAmasya vacanaM zrutvA tathA cakre sa sArathiH / pratyAgamya ca rAmasya syandanaM pratyavedayat // 32 // tau saMprayuktaM tu rathaM samAsthitau tadA sasItau raghuvaMzavarddhanau / pracodayAmAsa tatasturaGgamAn sa sArathiryena pathA tapovanam // 33 // tataH samAsthAya rathaM mahArathaH sasArathirdAzarathirvanaM yayau / udaGmukhaM taM tu rathaM cakAra sa prayANamAGgalyanimittadarzanAt // 34 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaTcatvAriMzaH sargaH // 46 // vyAjena vizleSasya saGkalpitatayA hitavyApAratvena vaJcanatvAsambhavAt / yadi rAmasya tathA saGkalpo na bhavettarhi kathaM nizzeSasarvajananidrAkaraNam, sumantralakSmaNavatteSvekasyApi nirnidratvApatteH / mohanamevAha udaGmukha ityAdi / paurANAM mohanArthamudaGmukhaH prayAhi ayodhyAM prati rAmo nivRtta iti paurANAM bhrAntimutpAdayitumudaGmukho yAhItyarthaH / svasya rathenodaGmukhaM gatvA mArgAntareNa vanagamanasya kartuM zakyatvepi ayodhyAbhimukhagamane vratabhaGgaH syAditi dhiyA sumantramabhimukho yAhItyuktavAn / tathA kurviti paurANAM mohanArtha sUtamabravIditisambandhaH // 30 // 31 // rAmasyeti pratyAgamyeti mArgAntareNa pratyAgamyetyarthaH // 32 // tAviti / samprayuktaM samyagAnItaM rathaM samAsthito, abhUtAmiti zeSaH / yena pathA tapovanaM prApyate tena pracodayAmAsa // 33 // tata iti / saH sumantraH / prayANamAGgalyanimittadarzanAt prayANAnukUlamaGgalasUcaka nimitta darzanAddheto rathamudaGmukhaM cakAra padbhyAmeva mahAmArga prapadyetyarthaH / bhayadarzinAM bhayazaGkinAm // 29 // mohanArthamiti / paurANAM mohanArthe tvameva rathamAsthAya na tu vayam / udaGmukhaH prayAhi ayodhyAM prati rAmabhadro nivRtta iti paurANAM bhrAntimutpAdayitumudaGmukho yAhItyarthaH / svasyApyudaGmukhagamane vratabhaGgaH syAditidhiyA / sumantra ! tvameka eva | rathamAsthAya kividuraM gatvA punarAgacchetyuktavAn // 30 // 31 // rAmasyeti / pratyAgamya mArgAntareNa pratyAgamya // 32 // tAviti / samprayuktaM samyagAnItaM rathaM samAsthitau samArutau abhRtAmiti zeSaH / yena pathA tapovanaM gamyate tena pathA sa sumantraH turaGgamAn codayAmAsetyanvayaH // 33 // tata iti / pUrvoktanigamana For Private And Personal Use Only // 158 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir I . nimittasvIkArArthamudaGmukhaM ckaaretyrthH| tataH nimittsviikaaraanntrm| rathamAsthAya vanaM yayAvitisambandhaH / prayANe dakSiNapAdoddhAvat udaGmukha |gamanaM maGgalAyetibhAvaH // 34 // iti zrIgovindarAja* zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne padacatvAriMzaH sargaH // 46 // prabhAtAyAM tu zarvaryA paurAste rAghavaM vinA / zokopahatanizceSTA babhUvurhatacetasaH // 1 // zokajAzvaparidhanA vIkSa maannaasttsttH| Alokamapi rAmasya na pazyanti sma duHkhitAH // 2 // te viSAdAtavadanA rahitAstena dhiimtaa| kRpaNAH karuNA vAco vadanti sma manasvinaH // 3 // dhigastu khala nidrAM tAM yyaaphRtcetsH| nAdya pazyAmahe rAmaM pRthUraskaM mahAbhujam // 4 // kathaM nAma mahAbAhuH sa tathA vitathakriyaH / bhaktaM janaM parityajya pravAsaM rAghavo gataH // 5 // yo naH sadA pAlayati pitA putrAnivaurasAn / kathaM raghUNAM sa zreSThastyaktvA no vipinaM gataH // 6 // ihaiva nidhanaM yAmo mahAprasthAnameva vA / rAmeNa rahitAnAM hi kimarthaM jIvitaM hi nH|| 7 // atha pauravRttAntaM darzayati-prabhAtAyAmityAdi / zokopar3atanizceSTAH zokopahatatvAnnizceSTAH / hatacetasaH mUDhAH // 1 // zokajati / zokajA / zrubhiH pariyUnAH parizcAntAH / Alokamapi rAmasya rAmasambandhyAlokamapi / Alokyata ityAlokaH tam / AlokasAdhanaM stharevAdikamapI atyrthH||2|| ta iti / viSAdAtavadanAH duHkhena mlaanmukhaaH| kRpaNAH dInaveSAH / karuNA vAcaH dInavAsi / vadanti sma, anyonymitishessH||3|| // 4 // kayAmiti / avitathakiyaH amoSAnuvRttiH // 5 // 6 // iti / ihaiva nidhanaM prAyopavezanena maraNam / mahAprasthAnaM mrnndiikssaapuurvkmuttraa|| sokaH / saH sumantraH / prayANamAGgalpanimittadarzanAt bhyaannaanukuulmngglsuucknimittdrshnaatoH| taM rathamudaGmukhaM cakAra / nimittasvIkArArthamudaGmukhaM cakAre tyrthH| tataH nimittasvIkArAnantaram / sasArathiH sArathisahitaH dAzarathiH rayaM samAsthAya dakSiNAbhimukhatayA vanaM yayAvityanvayaH // 34 // iti zrImahezvara tIrthaviraviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM SaTcatvAriMzaH sargaH // 46 // prabhAtAyAmiti / zokenopahatAH ata eva nizceSTAzca tathA // 1 // zoketi / zokajAzrubhiH pariyUnAH kinaaH| rAmasyAlokamapi rAmasambandhyAlokasAdhanaM stharevAdikamapi // 2 // 3 // viSayAviSTacittAnAM bhaga vataH zrIrAmaspa darzanaM durApAstamiti dyotayanta ivAhuH-dhigastu khalviti // 4 // kathAmiti / avitathakriyaH amoghkriyH||5||6|| ihaiveti / nidhanaM prAyopave / For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bha. sa017 bhimukhagamanam / hiH prasiddhau // 7 // santIti / pravizAmotheti athvetyrthH||8|| kiM vakSyAma iti / kimapi vaktuM shkymityrthH| tadeva vivRNoti mahAbAhurityAdinA / nItaH vanamiti shessH||9-12|| tata iti| mArgAnusAreNa kiMcit kiMcihUram / mArganAzAt rthmaargaadrshnaat| tacca vIrunRNapaTala santi zuSkANi kASThAni prabhUtAni mahAnti ca / taiH prajvAlya citAM sarve pravizAmo'tha pAvakam // 8 // kiM vakSyAmo mahAbAhuranamUyaH priyaMvadaH / nItaH sa rAghavo'smAbhiriti vaktuM kathaM kSamam // 9 // sA nUnaM nagarI dInA dRSTvAsmAn rAghavaM vinA / bhaviSyati nirAnandA sastrIbAlavayodhikA // 10 // niryAtastena vIreNa saha nityaM jitaatmnaa| vihInAstena ca punaH kathaM pazyAma tAM purIm // 11 // itIva bahudhA vAco bAhumudyamya te janAH / vilapanti sma duHkhArtA vivatsA iva dhenavaH // 12 // tato mArgAnusAreNa gatvA kiJcitkSaNaM punH| mArganAzAd viSAdena mahatA smbhiplulaaH|| 13 // rathasya mArganAzena nyavartanta mnsvinH| kimidaM kiM kariSyAmo daiveno pahatA iti // 14 // tato yathAgatenaiva mArgeNa klaantcetsH| ayodhyAmagaman sarve purIM vyathitasajjanAm // 15 // Alokya nagarI tAM ca kSayavyAkulamAnasAH / avartayanta te'zrUNi nynaishshokpiidditaiH||16|| pihitapradeze sthacAraNAditijJeyam / samabhiplutAH vyAptA ityrthH||13|| rathasyeti / devenopar3atA iti pralapanta iti shessH||14||15|| AlokyetyAdi / zena maraNam / mahAprasthAnaM maraNadIkSApUrvakamuttarAbhimukhagamanam // 7 // 8 // kimiti / nItaH prApitaH / vanamiti zeSaH / asyAyamarthaH-rAmavRttAntaM pRcchantaM janaM prati asmAbhiH rAghabo banaM nIta iti vaktuM kathaM kSamam ? anyadvA kiM vakSyAma iti // 9-12 // tata iti / mArgAnusAreNa rathamArgAnusAreNa / kicitkSaNaM kiJcita va kAlam / mArganAzAt rathamArgAdarzanAt / punaH mahatA viSAdena samabhiplutAH // 13 // rathasyeti / mArganAzena hetunA devenopahatA iti, pralapanta iti shessH| kimidamitaH paraM kiM kariSyAma iti nyavartantetyanvayaH // 14 // 15 // Alokyeti / kSayacyAkulamAnasAH kSayaM gRhaM prati vyAkulAni vyathitAni gantavyaM na vetyevaM viSama-vyayitasajanAm-vyathitAH sajanAH yasyAM tAm / satpadena kaikeyyA vyAvRttiH // 15 // satyatI0-kSayavyAkulamAnasrAH kSaye gRhe vyAkulamAnasAH / kSayo vyAkulo yasmin rAme tasmin mano yeSA pAte iti vA // 19 // // 159 // For Private And Personal Use Only
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir lokadvayamekaM vAkyam / anta itikaraNaM bodhyam / kSayavyAkulamAnasAH sammArjanalepanAdikSayeNa vyathitamanaskAH / avartayanta amuzcan // 16-18 // te tAnIti / duHkhena sahitaM svajanaM vA paurajanaM vaa| na prajajuH nAjJAsiSuH // 19 // iti zrIgondirAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne eSA rAmeNa nagarI rahitA nAtizobhate / ApagA garuDeneva vdaaduddhRtpnngaa|| 17 // candrahInamivAkAzaM toyahIna mivArNavam / apazyannihatAnandaM nagaraM te vicetsH||18||tetaani vezmAni mahAdhanAni duHkhena duHkhopahatA vishntH| naiva prajaHsvajanaM janaM vA nirIkSamANAH prvinsstthrssaaH||19|| ityAce zrImadayodhyAkANDe saptacatvAriMzaHsargaH47 teSAmevaM viSaNNAnAM pIDitAnAmatIva ca / bASpaviplutanetrANAM sazokAnAM mumUrSayA // 1 // anugamya nivRttAnAM rAma nagaravAsinAm / udgatAnIva sattvAni babhUvuramanasvinAm // 2 // svasvaM nilayamAgamya putradAraiH smaavRtaaH| azrUNi mumucuH sarve bASpeNa pihitAnanAH // 3 // na cAhRSyanna cAmodana vaNijo na prasArayan / na cAzobhanta puNyAni nApacana gRhamedhinaH // 4 // ayodhyAkANDavyAkhyAne saptacatvAriMzaH sargaH // 17 // teSAmityAdi / mumUrSayA marnumicchayopalakSitAnAm // 1 // sattvAni praannaaH| "vyaasuvyv| sAyeSu sattvam" ityamaraH / udgatAnIva babhUvuH mumUcharityarthaH / amanasvinAM dhairyahInAnAm // 2 // 3 // neti / na cAhRSyan suhRddarzanenApi harSa rUpacintAyuktAni manAMsi yeSAM te tathA / avartayanta amuJcan // 16 // eSeti / nAtizobhata ityathUNyavartayanteti pUrveNa sambandhaH // 17 // 18 // te tAnIti / te paurAH / mahAdhanAni amUlyAni tAni vezmAni, svasvavezmAnItyarthaH / vizantopi duHkhena sahitaM svajanaM vA janam anyajanaM vA nirIkSamANA api duHkheno pahatAssantaH, svaparavezmavivekaM svajanAnyajanavivekaM ca naiva prajajuH, na prApurityarthaH // 19 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptacatvAriMzaH srgH|| 47 // teSAmityAdi zlokadvayamekaM vAkyam / mumUrSayA upalakSitAnAm / sattvAni asavaH / udgatAni utkrAntA nIva bbhuuvuH||1||2|| svaM svamiti / bASpeNa pihitAnanAH azrugyAptamukhA ityarthaH // 3 // naceti / harSoM bAhyasantoSaH, AmodaH aantrsntossH|||| sa-garuDena hRdAduvRtapannagA ApagA nadI yathA na zomate tadvata, tasya taddaSagatvAt / yadvA vyatirekaSTAntaH / yamunAdau tathA dRSTeH // 17 // candrahInamityAdyabhUtopamAlaGkAraH // 18 // amodaniti pada vyatyAsena rAmapadavyatyAsenAyaM kheda iti dyotyate // 4 // S kalara For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shul Maa Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir TI.a. cA.rA.bhU. // 16 // za na prApuH / na cAmodana apUrvavastulAbhepi modaM na prApuH / prasArayan prAsArayan, paNyAnItizeSaH / puNyAni puNyaphalabhUtaputrakalabAdIni / nApacanniti gRhamedhinaH gRhasthAH / teSAM pacikriyAsambandhastvardhazarIrabhUtapatrIdvArA // 4 // naSTamiti / naTaM cirakAlanaSTaM svAdikam / / naSTaM dRSTvA nAbhyanandana vipulaM vA dhanAgamam / putraM prathamajaM labdhvA jananI nAbhyanandata // 5 // gRhegRhe rudantyazca bhartAraM gRhamAgatam / vyagarhayanta duHkhArtA vAgbhistotrariva dvipAn // 6 // kiM nu teSAM gRhaiH kArya kiM dAraiH kiM dhanena vA / putrairvA kiM sukhaiApi ye na pazyanti rAghavam // 7 // ekaH satpuruSo loke lakSmaNaH saha sItayA / yo'nu gacchati kAkutsthaM rAmaM paricaran vane // 8 // ApagAH kRtapuNyAstAH padminyazca sarAMsi ca / yeSu nAsyati kAkutstho vigAhya salilaM zuci // 9 // zobhayiSyanti kAkutsthamaTavyo ramyakAnanAH / ApagAzca mahAnUpAH sAnumantazca parvatAH // 10 // dhanAgamaM nighyAdilAbham // 5 // gRhegRhaiti / rudantyaH sarvAH striyaH / bhatAra khasvabhAram / vyagarhayanta kimartha bhavadbhirAgatamityevaM nindanti / sma / tAtraiH addshaiH||6|| gahoM vizadayati-kiM vityAdizvokena / iti vyagarhayantetyanvayaH // 7 // eka iti / sItayA saha rAma sItAsahitaM rAma mityrthH||8||9|| zobhayiSyantIti / ramyakAnanAH tatratatra rmyvRkssraajiyuktaaH|mhaanuupaaH ramyakacchapradezAH / "jalapAyamanUpaM syAtpuMsi kacchaH" naSTa cirakAlanaSTaM dhanAdikam / dhanAgamaM dhnlaabhm||5||6||ye rAmaM na pazyanti teSAM gRhAdibhiH kimiti sambandhaH / ayaM bhAvaH-saMsArasAgarAnniravadhikakaruNayA sakala jagaduddharaNAya nararUpeNAvatIrya svadeze svapure cAvasthitaM bhagavantaM zrIrAmaM paramAdareNApazyanto ye putradArAdiSu ramante te pApiSThAH punaH punassaMsarantIti ||nnaavne rAma paricarana yo'nugacchati sa satpuruSaH bhAgyapuruSaH / sA sItApi bhAgyavatItyarthaH // 8 // Asto tAvatsItAlakSmaNayorbhAgyAnuvarNanamaH kastadvarNayituM zaktA-acetanA apyApagAdayaH subhAgyA ityAhuH-ApagA iti||9||shobhyissyntiitirmpkaannaaH cAruvRkSasaGkAH anUpAH jlpraaytiirprdeshH10||11||vicitrkukhumaiH ApIDaH ziro satya-gRhamAgata, rAmaM vihAyeti zeSaH // 6 // ApagAH nadyaH / kauzyaH 1 pagrinyaH savityaH / "paprai sthApano " iti vidhaH // 9 // // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ityamaraH // 10 // kAnanamiti / nainaM zakSyantyanarcitum arcituM zakSyantyevetyarthaH // 11 // vicitreti / vicitrakusumApIDAH vicitrapuSpazekharAH / macarItyatra chAndaso hrasvaH / darzayiSyanti, AtmAnamitizeSaH / nagAH vRkSAH // 12 // akAla iti / darzayiSyanti vRkSalatAdidvAretibhAvaH / anu kAnanaM vApi zailaM vA yaM rAmo'bhigamiSyati / priyAtithimiva prAptaM nainaM zakSyantyanarcitum ||11||vicitrkusumaa-. pIDA bhumnyjridhaarinnH| rAghavaM darzayiSyanti nagA bhrmrshaalinH|| 12 // akAle cApi mukhyAni puSpANi ca phalAni ca / darzayiSyantyanukrozAdirayo rAmamAgatam // 13 // prastraviSyanti toyAni vimalAni mahIdharAH / vidarzayanto vividhAn bhUyazcitrAMzca nirjharAn / pAdapAH parvatAgreSu ramayiSyanti rAghavam // 14 // yatra rAmo bhayaM nAtra nAsti tatra parAbhavaH / sa hi zUro mahAbAhuH putro dazarathasya ca // 15 // purAbhavati no dUrAdanugacchAma rAghavam // 16 // pAdacchAyA sukhA bhartustAdRzasya mhaatmnH| sa hi nAtho janasyAsya sa gatiH sa parAyaNam // 17 // vayaM paricariSyAmaH sItAM yUrya tu rAghavam / iti paurastriyo bhartana duHkhAtAstattadabruvan // 18 // kozAta AdarAdityarthaH // 13 // 14 // yatreti / yatra deze rAmo vartate atra bhayaM nAsti / tatra parAbhavopi nAsti // 15 // pureti / dUrAt purAbhavati bhaviSyati / tataH pUrvamevAnugacchAma ityarthaH / "yAvatpurAnipAtayorlaT" itilaT // 16 // pAdacchAyeti pAdasevA lkssyte| sukhA sukhsaadhnbhuutaa| bhaSaNaM yeSAM te / bahvIH maJjarI puSpastavakAna dharva zIlamastyeSAmiti / chAndaso dvasvaH / nagAH pakSAH / rAghavaM darzayiSyanti / ayaM bhAvaH-nagAH rAma paramAtmAnaM matvA svaniSThabhramarajhaGkArarUpamantroccAraNapUrvakaM svazAkhAkaroddhRtamaJjarIrUpapuSpAJjalibhiH rAghavamarciSyantIti // 12 // akAla iti / girayo darzayiSyanti, svaniSThavRkSadvAreti zeSaH // 13 // pAdapA iti / ramayiSyantIti / svamUlAkIryamANapallavakusumaracitazayyAsu sItAsametaM rAmaM ramayiSyantItyarthaH // 14 // ytreti| rAmaH vasatIti zeSaH / tatra hetuH sa hi zUra iti // 15 // pureti / rAghavo no'smAkam / adUrAta purAbhavati Asanno bhaviSyatItyarthaH / " yAvatpurA-" ityAdinA bhaviSyadarthe laT / ato rAghavamanugacchAmeti prArthanAyAM loT // 16 // yaM rAmamanugacchema mahAtmanastAdRzasya, pAdacchAyA chAyetyanugrahahetubhUtA sevA lakSyate / zrIrAmacandrapAdaseveva naH sukhA parapasakhasAdhanabhUtA / saH rAmaH gatiH zaraNaM parAyaNaM srvprkaarennaadhaarbhuutH|| 17 // vayamiti / triya ityarthaH / yUyaM puruSA ityrthH| For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 16 // gamyata iti gatiH praapyH| parAyaNaM paramayanam / sarvaprakAreNAdhArabhUta ityrthH||17-19||ko nvaneneti / apratItena aprazastena, satAmayogyenetiyAvata TI.a.ko. utkaNThayA zokasmaraNena sahitaH sotkaNThaH, kRtaH sotkaThaH sotkaNThitaH tAdRzo jano yasya tena / amanojJena udvegakAriNA / hRtacetasA cittanAzakena sa. 48 yuSmAkaM rAghavo'raNye yogakSemaM vidhaasyti|siitaa nArIjanasyAsya yogakSemaM kariSyati // 19 // ko nvanenApratItena sotkaNThitajanena ca / samprIyetAmanojJena vAsena hRtacetasA // 20 // kaikeyyA yadi cedrAjyaM syAdadharmyamanAthavat / na hi no jIvitenArthaH kutaH putraiH kutodhanaiH // 21 // yayA putrazca bhartA ca tyaktAvaizvaryakAraNAt / kaM sA parihare danyaM kaikeyI kulapasinI // 22 // kaikeyyA na vayaM rAjye bhRtakA nivasemahi / jIvantyA jAtu jIvantyaH putrairapi zapAmahe // 23 // yA putraM pArthivendrasya pravAsayati nighRNA / kastAM prApya sukhaM jIvedadhA duSTacAriNIm // 24 // upadrutamidaM sarvamanAlambamanAyakam / kaikeyyA hi kRte sarva vinAzamupayAsyati // 25 // anena vAsena, nagaraNetyarthaH / ko nu janaH saMprIyeta na kopiityrthH| tasmAdayaM vAsastyAjya itibhAvaH // 20 // kaikeyyA iti / adhayaM dhrmaadpetmityrthH| anAthavat nAthazUnyam / bhAvipratisandhAnenedamuktam / kuta iti putradhanakRtapuruSArthasya jiivitmuultvaadityrthH||21|| yayeti / putro rAmaH parihareta tAvipadya itizeSaH / rakSeditiyAvat // 22 // kekeyyA iti / jIvantyAH kaikeyyAH rAjye bhRtakA bhRtibhujaH "bhRtako bhRtibhuka" ityamaraH / kaikeyI jIvanaparyantaM na tasyA rAjye nivasemahIti jIvantIzabdasya bhAvaH // 23 // 24 // upadrutamiti / kaikeyyAH kRte kaikeyInimittam // 25 // yogakSemam aprAptavyasya prAptiyogaH, prAptasya rakSaNa kSemam // 18 // 19 // anena vAsena ko tu saMprIyetetiyojanA / apratItena asukhena / zokasmaraNam utkaNThA, utkaNThAsya sanAtA utkaNThitaH, utkaNThitazcAsau janazca utkaNThitajanA, tena sahitaH sotkaNThitajanaH tena sotkaNThitajanena / vAsena ayodhyAvAsena / hRtacetasA cittanAzakena // 20 // kekeyyA iti / kaikeyyA rAjyaM yadi adhaya'm adharmopatam / anAthavat nAtharahitaM syAta, tasmin rAjye naH asmAkam jIvitenApyoM nahitA // 16 // kutaH putraiH kuto dharityanvayaH // 21 // yayeti / putro rAmaH, sA kaM vA pariharet rakSet / yadvA tyAgAtpariharata, sarvAnapi parityajedityarthaH / bhartRputratyAgakAriNyA stasyA itaratyAgaH kiyAniti bhAvaH // 22 // kaikeyyA iti / jIvantyAH kaikeyyA rAjye tasyAH bhUtakAH bhRtpabhUtA jIvantyaH satyaHna nivasemahi / imamartha prati For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org vinAzaprakAramupapAdayanti-na hIti / vilApo vinaashH||26|| ta iti / te yUyam / AloDya amumarthamAlocya / sudurgatAH sudAradAH, rAmarUpadhana hInA ityarthaH / azrutiM yatra gate nAmApi na zrUyate taM dezamityarthaH // 27 // pitRvacanAnirdezena kaikeyIpriyacikIrSayA ca kriyamANe pravajane ko dopa na hi pravajite rAme jIviSyati mahIpatiH / mRte dazarathe vyaktaM vilApastadanantaram // 26 // te viSaM pivatAloDya kSINapuNyAH sudurgtaaH| rAghavaM vAnugacchadhvamazrutiM vApi gacchata // 27 // mithyA pravAjito rAmaH sabhAryaH saha lkssmnnH| bharate sannisRSTAH smaH saunike pazavo yathA // 28 // pUrNacandrAnanaH shyaamoguuddhjtrurindmH| AjAnu bAhuH padmAkSo rAmo lkssmnnpuurvjH||29|| pUrvAbhibhASI madhuraH satyavAdI mhaablH| saumyazca sarvalokasya candra vatpriyadarzanaH // 30 // nUnaM puruSazArdUlo mttmaatnggvikrmH| zobhayiSyatyaraNyAni vicarana sa mahArathaH // 31 // tAstathA vilapantyastu nagare naagrstriyH| cukruzurduHkhasantaptA mRtyoriva bhayAgame // 32 // ityevaM vilapantInAM strINAM veshmsuraaghvm| jagAmAstaM dinakarorajanI cAbhyavarttata // 33 // ityatrAha-mithyApravAjita iti / mithyApravAjitaH kapaTena pravAjitaH / sannisRSTAH nikSiptAH, rAjJetizeSaH / saunike pazumArake // 28 // vizleSAsahi SNutayA rAmasvakArya kRtavAnityabhidhAya tadguNakIrtanenApyAyanaM kurvanti-pUrNetyAdinA / gUDhajatruH gUDhe nimagne jatruNI aMsasandhI yasya sa tthoktH| "skandho bhujaziroDeso'strI sandhI tasyeva javaNI" ityamaraH / pUrvAbhibhASI svasauhAIbhavyatvapradarzanAya sarvatra pUrvabhASaNazIlaH // 29-33 // tA iti / mRtyorbhayAgame maraNasamaye // 32 // itIti / vilapantInAM vilapantISu satIvityarthaH / rAghavamuddizyeti shessH||33|| zapAmahe // 23-25 // vilApaH nAzaH // 26 // te spimiti / te yUyaM puruSAH, sastrIkA iti zeSaH / viSamAloDaca viSaM peSayitvA anutiM vApi gacchata na vidyate tiH yuSmantrAmagrahaNaM yasmin deze taM dezaM gacchatetyarthaH // 27 // mithyeti / mithyApatrAjitaH mithyAvarakalpanayA pravAjito'bhUt / kekeyyA vazage bharate rAjani sati / saunike pazumArakasamIpe, pazavo yathA nizcitamaraNAstiSThanti sanniviSTAH smaH // 28 // vizeSAsahiSNutayA rAmastvakArya kRtavAnityabhidhAya tadguNakIrta nenApyAyanaM kurvanti-pUrNacandrAnana ityAdinA // 29 // pUrvAbhibhASI svasauhArdabhavyatvapradarzanAya sarvatra pUrvabhASaNazIlaH // 30 // 31 // tA iti / mRtyorhetoH bhayA / me sati yathA // 32 // itIti / vilapantInA pralapantISu satISu, dinakaro'staM jagAma / sUryAstamayAnantaraM rajanI cAbhyavartateti, anena porastrIduHkhAsahiSNu For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 162 // naSTeti / naSTajvalanasampAtA nssttaagniprnnynaa| prazAntAdhyAyasatkathA adhyAyo vedaH, satkathA purANAdiHnivRttavedAdhyayana puraannpaatthetyrthH||34|| upazAsaka nteti / upazAntavaNikpaNyA upazAntAni vaNijAM paNyAni yasyAM sA paNyakalpanAzUnyetyarthaH // 35 // tatheti / sutaiH sutebhyaH / paJcamyarthe tRtIyA sa049 naSTajvalanasampAtA prshaantaadhyaaystkthaa| timireNAbhilipteva sA tadA nagarI babhau // 34 // upazAntavaNikpaNyA naSTaharSA niraashryaa| ayodhyA nagarI cAsInaSTatAramivAmbaram // 35 // tathA striyo rAmanimittamAturA yathA sute bhrAtari vA vivaasite| vilapya dInArurudurvicetasaH sutairhi tAsAmadhiko hi so'bhavat // 36 // prazAntagItotsava nRttavAdanA vyapAstaharSA pihitaapnnodyaa| tadA hyayodhyA nagarI babhUva sA mahArNavaH saMkSapitodako yathA // 37 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTacatvAriMzaH sargaH // 48 // rAmo'pi rAtrizeSeNa tenaiva mahadantaram / jagAma puruSavyAghraH piturAjJAmanusmaran // 1 // bhrAtRbhyazcetyapi draSTavyam // 36 // prazAnteti / pihitApaNodayA pihitaH ApaNodayaH ApaNasthavastusamRddhiryasyAH sA tathoktA / ApaNodayasya pihitatvamApaNAvidhAnAt / saMkSapitodakaH saMzoSitodaka ityrthH||37||iti zrIgo zrIrA pItA. ayodhyaakaannddvyaakhyaane'ctvaariNshHsrgH||48|| atha rAmavRttAntaM prastauti-rAmopIti / tenaiva rAtrizepeNa yena rAvizeSeNa paurAna vihAya gatastenaiva / mahadantaraM mahAvakAzam / mahahUramitiyAvat // 1 // tayA astamayAnantaram astamayAtpUrva ca bhAnoH pUrvagatyapekSayA ativegagamanaM dyotyate // 33 // naSTeti / naSTo jvalanAno sampAto homAdyarthamuddhodho yasyAM sA IN prazAntAnyadhyayanAni satkathAH puNyakathAzca yasyAssA // 34 // upazAnteti / nirAzrayA rAmAzrayarAhityAnnirAzrayA // 35 // tatheti / sutaiH sutebhyH| sa rAmaH tAsAmadhiko'bhavat / ato rAmanimittaM ruruduriti sambandhaH // 36 // prazAnteti / prazAntaM gItotsavanRttavAdyatauryatrikaM yasyAM sA / pihitaH ApaNAnAM paNyavastU nAm udayaH prasAraNaM yasyAM sA / saMkSapitodakA kSINodako yathA // 37 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyA yAm aSTacatvAriMzaH srgH|| 48 // rAmopIti / tenaiva rAvizeSeNa yenaiva rAtrizeSeNa paurAna vihAya gataH tenaiva / mahadantaram mahAvakAzam, mahandUramiti yaavt||1|| INT // 16 // For Private And Personal Use Only
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tayeti / gacchataH gacchati sati / vyapAyAta niragAt / viSayAntam uttarakosaladakSiNAvadhim // 2 // grAmAniti / vikRSTasImAntAn vizeSeNa kRSTa / sImAntAn , bIjAvApAthai sajIkRtakSetrAnityarthaH / zanairikha yayau uttamAzvAnAM gaticAturyAt puSpitavanarAmaNIyakadarzanapArakhazyAccAtizIghramapi| tathaiva gacchatastasya vyapAyAdrajanI zivA / upAsya sa zivAM sandhyA viSayAntaM vyagAhata // 2 // grAmAna vikRSTa sImAnvAna puSpitAni vanAni ca / pazyannatiyayau zIghraM shnairivhyottmaiH| zRNvan vAco manuSyANAM grAmasaMvAsa vAsinAm // 3 // rAjAnaM dhig dazarathaM kAmasya vazamAsthitam / hA nRzaMsAdya kaikeyI pApA pApAnubandhinI // 4 // tIkSNA sambhinnamaryAdA tIkSNakarmaNi varttate // 5 // yA putramIdRzaM rAjJaHpravAsayatidhArmikam / vanavAse mahAprAjJaM sAnukrozaM jitendriyam // 6 // kathaM nAma mahAbhAgA sItA jnknndinii|sdaasukhessvbhirtaa duHkhAnyanubhaviSyati // 7 // aho dazaratho rAjA niHsrahaH svasutaM priyam / prajAnAmanaghaM rAmaM parityaktumihecchati // 8 // etA vAco manuSyANAM grAmasaMvAsavAsinAm / zRNvannatiyayau vIraH kosalAna kosalezvaraH // 9 // MgamanaM zanairiva jAnan yayAvityarthaH / grAmasaMvAsavAsinAM grAmAH mahAgrAmAH saMvAsA alpagrAmAH teSu vAsinAm / zRNvannatiyayAviti pUrveNa| sambandhaH // 3 // vAca eva prapaJcayati-rAjAnamityAdi / pApA pApasvabhAvA / pApAnubandhinI nairantaryeNa pApakAriNItyarthaH / tIkSNA kurA / vanavAse | tathaiveti / gacchataH sataH, vyapAyAta niragAt / viSayAntaM kosaladezAntam // 2 // prAmAniti / vikRSTasImAntAna vizeSeNa kuSTAH sImAntAH yeSu / bIjAvApArtha AsImAntaM sajIkRtakSetrAnityarthaH / pazyan zanairiva zIghram ati atikramya yayau / uttamAzvAnAM gaticAturyAtpuSpitavanaramaNIyadezadarzanapAravazyAcca atizIghra mapi gamanaM zanairiva pratyabhAdityarthaH / prAmasaMvAsavAsinA prAmAH mahApAmAH, saMvAsAH svalpagrAmAH teSu nivAsino manuSyANAM vAcaH zRNvan atiyayAviti pUrveNa sambandhaH zRNvanvAco manuSyANAmityuktam tA evAha-rAjAnaM dhigityAdisArdheH pnycbhiH| AsthitaM praaptm| pApAnuvandhinI paapsmbndhinii| tIkSNA krUrA / sambhinna maryAdA khaNDitamaryAdA / IdRzaM kalyANaguNekatAnam / sAnukrozaM sadayam // 4-7 // aho iti / prajAnAM putrANAM madhye priyam / anaghaM nirduSTam / yadvA prajAnAM prANinAM priyaM svasutaM rAmaM parityakumicchatIti vA sambandhaH // 8 // etA iti / etAH pUrvoktA vAcaH zRNvan kosalAn kosaladezAnatiyayo // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 16 // vanavAsanimittaM pravAsayatItyanvayaH / atiyayau atikramya yayau // 4-9 // lata iti / agastyAdhyuSitAM dizaM dakSiNAM dizam // 10 // gatveti / goyuTI .a.kA. tAnUpAM goyuktakacchapradezAm / sAgaraMgamAmiti "gameH supyupasaGkhyAnam" iti khaci mum // 11 // 12||s iti / mahIM kosaladezam / rASTrAvRtAmsa . avAntarajanapadAvRtAm / yadyapi " ikSvAkUNAmiyaM bhUmiH sazailavanakAnanA" iti bhUmimAtramikSvAkoreva tathApi tasya janmabhUmiriyam / itarajana tato vedazrutiM nAma zivavArivahAM nadIm / uttIryAbhimukhaH prAyAdagastyAdhyuSitAM dizam // 10 // gatvA tu suciraM kAlaM tataH zivajalA nadIm / gomatI goyutAnUpAmatarat sAgaraMgamAm // 11 // gomatI cApyatikramya rAghavaH shiighrgairhyaiH| mayUrahaMsAbhirutAM tatAra syandikA nadIm // 12 // sa mahIM manunA rAjJA dattAmikSvAkave purA / sphItAM rASTrAvRtAM rAmo vaidehImanvadarzayat // 13 // sUta ityeva cAbhASya sArathiM tamabhIkSNazaH / haMsamattasvaraH zrImAnuvAca purussrssbhH|| 14 // kadAhaM punarAgamya sarayvAH puSpite vane / mRgayAM paryaTiSyAmi mAtrA pitrA ca snggtH||15|| rAjarSINAM hi loke'smin ratyartha mRgayA vne| kAle vRtAM tAM manujaiH dhnvinaambhikaaNkssitaam||16|| padasthAH karadA iti bodhyam // 13 // sUta itIti / sUta itItyatra guNAbhAvo vAkyasandheranityatvAt / hasamattasvaraH haMsasyeva mattaH kalaH svaro yasya sa tathA // 14 // bhAvipitRviyogasUcakamautkaNThyamAha-kadeti / paryaTiSyAmi cariSyAmi // 15 // nanu "striiyuutmRgyaamdyvaakpaarussyopdnnddtaaH| arthasya dUSaNaM ceti rAjJAM vyasanasaptakam // " iti ninditA mRgayA kathaM kAzyata ityAzaGkaya hiMsamRganivRttyarthA kAdAcitkA na garhitA kiMtu nira antaraiva, yathA rAjasUye "tasyAH sabhAyAmadhye adhidevanamuddhatyAvokSyAkSAntaM nirvapet" iti vihitaM dhUtamityAha-rAjINAmiti / hi yasmAtkAraNAt / zivavArivahAM zivAni manojJAni vArINi bahatIti tathA // 10 // gatveti / goyutAnUpA gobhiryuktAnyanUpAni jalapAyapradezA yasyAM sA tathA // 11 // gomatI miti / syandiko syandikAkhyAm // 12 // sa mahImiti / sa rAmaH mahIM syandikAnadImaryAdam, kosaladezamityarthaH / rASTrAvRtAma avAntarajanapadAvRtAm / vaidehI manvadarzayaditi sambandhaH // 13 // sUta itIti / AbhASya sambodhya / haMsamattasvaraH mattahaMsasvaraH // 14 // 15 // mRgayA kiM ziSTAcaritetyatrAha-rAjarSINA mityAdinA / hi yasmAtkAraNAt rAjarSINAM vane mRgayA ratyartham, astItizeSaH / kAle mRgayAyogyakAle, zrAddhAdikAla ityrthH| manujaiH sadAcAraparaiH, vRtA / HAI163 For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjarSINAM vane mRgayA ratyarthamastIti shessH| kAle zrAddhAdikAle / manujaiH sadAcAraparaiH / vRtAM svIkRtAm / dhanvinAmabhikAGkSitAM calalakSyavedhanArthaM dhanvi bhirabhikAGkSitAm tAM mRgayAM nAtyarthamabhikAGkSAmi kiMcit kAGkSAmItyarthaH / ratiH krIDA ||16||17|| sa iti / aikSvAkaH " dANDinAyana-" ityAdinA nAtyarthamabhikAMkSAmi mRgayAM sarayUvane / ratirhyeSAtulA loke rAjarSigaNasammatA // 17 // sa tamadhvAnamaikSvAkaH sUtaM madhurayA girA / taM tamarthamabhipretya yayau vAkyamudIrayan // 18 // ityArSe * zrImadayodhyAkANDe ekonapaJcAzaH sargaH // 49 vizAlAna kosalAn ramyAna yAtvA lakSmaNapUrvajaH / ayodhyAbhimukho dhImAn prAJjalirvAkyamabravIt // 1 // ASTacche tvAM purazreSThe kAkutsthaparipAlite / daivatAni ca yAni tvAM pAlayantyAvasanti ca // 2 // nivRttavanavAsa stvAmanRNo jagatIpateH / punardrakSyAmi mAtrA ca pitrA ca saha saGgataH // 3 // nipAtanAtsAdhuH / sa rAmaH sUtaM prati taM tamartha rAjaguNAdirUpam / abhipretya hRdaye kRtvA / madhurayA girA vAkyamudIrayan san adhvAnaM yayau / amu marthamuttaratra dazarathaM prati sUto vyaktIkariSyati // 18 // iti zrIgo0 zrIrAmA * pItAmbarA0 ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonapaJcAzaH sargaH // 49 // vizAlAniti / kosalAn yAtvA antaparyantadakSiNa kosalAna yAtvetyarthaH // 1 // nirgamanAvasare ziSTAcAraprAptasya puradevatAnamaskArasya kAryasaGka TenAkRtatvAdidAnImayodhyA rAjya sImAnte sthitvA Arabdhasya caturdazavarSAvidhikavratasya nirvighnaparisamAptyarthe puradevatAnamaskArapUrvakamabhyanujJAM prArthayate - ApRccha ityAdinA / yAnIti tAnyapyApRccha ityarthasiddham // 2 // 3 // svIkRtAm / dhanvinAmabhikAGkSitAM lakSyavedhanArtha dhanvibhirabhikAGkSitAmityarthaH / tAM nAtyarthamabhikAGkSAmi kiJcitkAGgAmItyarthaH / yadvA mRgayAyAH strIdyUtAdisapta vyasa nAntaHpAtitvena niSiddhatvAtkathaM mRgayAM paryaTasItyata Aha rAjarSINAmiti / rAjarSINAmasmiloke ratyarthaM yA mRgayA asti / hi prasiddhau / tAM paryaTiSyAmIti pUrveNa sambandhaH / kIdRzIm ? kAle vRtAm / anyatsamAnam / tathApi sadA mRgayAparyaMTane rAjyapAlana rUpasvadharmanAzaH syAdata Aha-nAtyarthamiti / atyarthe sadA nAbhikA GgAmi yataH eSA kAcitkamRgayA, rAjarSigaNasammatA ratiH krIDA // 16 // 17 // sa iti / taM tamartha pUrvoktArtham abhipretya viSayIkRtya vAkyamudIrayan tamadhvAnaM mArgam yayAviti sambandhaH // 18 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekonapaJcAzaH sargaH // 49 // | vizAlAniti / yAtvA gatvA / svadezAntamiti zeSaH // 1 // Arabdhasya vratasya nirvighnena samAtyarthaM nirgamanasamaye ziSTAcAraprAptapuradevatAnamaskArasya kAryasaGkaTanA kRtatvAt svadezAnte sthitvA purImanujJAM yAcate ApRccha ityAdi dvAbhyAm / tvAM devatAni ca ApRcche prArthaye // 2 // prArthanAprakAramevAha-nivRtteti // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org TI.a.kA. vA.rA.bha. // 16 // MR.50 tata iti / bhujodyamanaM rathavegena dUragamanAt, azrupUrNamukhatvaM tadazrudarzanAt / janaM darzanArthamAgatam // 4 // anukoza iti / anukrozaH aadrH| dayA anukampA / yathAI svAmitvAnuguNam / vaH yuSmAbhiH / kRtaH kRtA cetyapi draSTavyam / duHkhasya anubhUyamAnasya duHkhasya / ciraM cirakAla viziSTatvam / pApIyaH azobhanam / maddarzane bhavatAM duHkhamabhivarddhate ato gamyatAm, arthasiddhaye gRhakRtyAdikaraNAya ||5||t iti / vyatiSThanta tato rudhiratAmrAkSo bhujamudyamya dakSiNam / azrupUrNamukho dIno'bravIjjAnapadaM janam // 4 // anukrozo dayA caiva yathAI mayivaH kRtH| ciraM duHkhasya pApIyo gmytaamrthsiddhye||5||te'bhivaady mahAtmAnaM kRtvA cApi prdkssinnm| vilapanto narAghoraMvyatiSThanta kvcittvcit||6|| tathA vilapatAM teSAmatRptAnAMca raaghvH| acakSurviSayaM prAyAdyathArkaH kSaNadAmukhe // 7 // tato dhAnyadhanopetAn dAnazIlajanAJchivAn / akutazcidbhayAna ramyAMzcaityayUpasamAvRtAn // 8 // rAmadarzanAzayA zIghraM na jagmurityarthaH // 6 // ttheti| vilapatAmityanAdare SaSThI / acakSurviSayaM cakSurviSayatAbhAvam / kSaNadAmukhe nishaamukhe| // 7 // dustyajAmapi rAjyazriyaM tRNIkRtya gatavAn rAma iti dyotayitumRSiH kosalAnabhivarNayati-tata ityAdinA / dhanadhAnyayoH prayojanamAha jAnapadaM janaM svadarzanArtha tatrAgataM janam / azvapUrNamukho dIna ityasyAyaM bhAva:-'vyasaneSu manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH' ityukteH du:khitajanAn dRSTvA teSAM duHkhanivAraNAya svayamapyazvapUrNamukho'bhUditi // 4 // anukrozaH aadrH| dayA kAruNyam / yadvA anukrozo jugupsA, jugupsanIyAna kaikeyIprabhRtInmati jugupsaa| mayi dayA ca yathAI vo yuSmAbhiH kRtaH / duHkhasya ciraM dIrghakAlAnubhavaH pApIyaH azobhanam asahyataraM vA, ato yuSmAbhiH gamyatAm / arthasiddhaye prakRtArthasiddhaye vayaM gacchAma iti zeSaH / yadvA yathAI yathAyogyam / mayi kRto yo'nukrozo'nutApo dayA ca, pApIyaH tadidaM sarva vA yuSmAkaM duHkhasya ciraM bahukAlAnubhavAya sampa brama, ataH kiM karmaH, idAnI gamyatAm, vayamarthasiddhaye prakRtArthasiddhaye sAdhayAma ityarthaH / avatAraprayojanaM rAvaNavadhAdikamiti kaTAkSaH // 5 // 6 // tatheti / atRptAnAM darzanatRptirahitAnAm / kSaNadAmukhe sAyaMkAle ||||raamaa svadustyAM rAjyazriyaM tRNIkRtya gata iti dyotayituM kosaladezamanuvarNayati-tata iti / satya-tat madanumahakaraNaM cira duHkhasya hetariti pApIyaH / loke bahudinasahavAsijanavirahe duHkhasya darzanAt, ato bhavanirarthasiddhaye svaprayojanArtha gampatAm // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir daaneti| caityayUpasamAvRtAn caityAni devatAyatanAni yUpAH sarvatomukhAdiyAgaprakhyApakAH yUpAkAratvena sthApitAH stmbhaaH| udyAnAni puSpavATikA sampannAH sampUrNAH gokulerAkulaM nibiDaM yathA bhavati tathA sevitAn / narendrANAM lakSaNIyAn ekaikazo nagarasadRzatvena lakSayituM yogyAn / kosa / udyAnAmravaNopetAna smpnnslilaashyaan| tuSTapuSTajanAkIrNAn gokulAkulasevitAn // 9 // lakSaNIyAn narendrANAM brahmaghoSAbhinAditAn / rathena puruSavyAghraH kosalAnatyavatteta // 10 // madhyena muditaM sphItaM ramyodyAnasamAkulam / rAjyaM bhogyaM narendrANAM yayau dhRtimatAM vrH|| 11 // tatra tripathagAM divyAM zivatoyAmazaivalAm / dadarza rAghavo gaGgAM puNyAmRSiniSevitAm // 12 // AzramairavidUrasthaiH zrImadbhiH samalaMkRtAm / kAle sarobhirhaSTAbhiH sevitAmbho hRdAM zivAm // 13 // devadAnavagandharveH kinnarairupazobhitAm / nAnAgandharvapatnIbhiH sevitAM satataM zivAm // 14 // devAkrIDAzatAkIrNI devodyAnazatAyutAm / devArthamAkAzagamA vikhyAtAM devapadminIm // 15 // lAn kosaladezasthayAmAn // 8-10 // madhyenoti / madhyena mArgeNa bhogyasyApi rAjyasya tyAgamRSirvismayate dhRtimatAM vara iti // 11 // tatretyAdi / tatra kosalAdakSiNadeze tribhiH pathibhirgacchatIti tripathagA tAm, svargamartyapAtAlalokagAminImityarthaH / zivatoyAm acchatoyAm // 12 // Azramairi tyAdi / zrImadbhiH dhrmsmRddhimdbhiH| kAle krIDAkAle ucitakAle vA / sevitAni prAptAni ambhAMsi yeSAM tAdRzA hRdAH yasyAM sA | zivA krIDArtha sevanepi pAvanAm // 13 // nAnAgandharvapatnIbhiH gandharvANAM nAnAtvaM devagandharvamanuSyagandharvabhedAt sevitAm / zivAmiti pUrvavat / sevitRbhedepyakarUpapAva natvakathanAnnAnarthakyam // 13 // devAkrIDAH devAIkrIDAparvatAH / devodyAnAni devArDodyAnAni / devArthamAkAzagamA devapUjanArthamAkAzaMprAptAm / deva / tyAni devatAyatanAni / yuupaaHyaagiiypshvndhnstmbhaaH||8|| gokulerAkulatayA niviDatayA sevitAn // 9 // lakSaNIyAna ekaikazo nagarasahazatvena narendrANAM narendraH lakSituM yogyAnityarthaH / kosalAna kosaladezasthaprAmAn // 10 // madhyeneti / rAjyaM madhyena yayau, madhyagatyavalambena yayAvityarthaH // 11 // 12 // kAle krIDAkAle // 13 // 14 // devAnAmAkrIDAH krIDAparvatAH, teSAM zatairAkIrNA vyAptAma, tIra iti zeSaH / devArtha devaprayojanArtham / AkAzagamAm AkAzaM praaptaam| For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmander vA.rA.bha. // 165 // padminI devAhambhiojayuktAmityarthaH // 15 // gaGgAM strItvena rUpayati-jalAghAtetyAdinA / jalAghAtaH zilAsu jalapatanaM tena tacchando lakSyate sa.TI.a.kA. evATTahAsaH saghoSahAsaH tenogrAm / phenameva nirmalahAsaH tadvatIm / veNIkRtajalAM nimnonnatazilApatanena veNyAkAratayA kRtajalAm // 16 // kvacidagAdha | sa050 jalAghAtATTahAsogrAM phenanirmalahAsinIm / kvacidreNIkRtajalAM kvcidaavrtshobhitaam||16|| kvacitstimitagambhIra kvacidvegajalAkulAm / kvacidgambhIranirghoSAM kvciddhairvnisvnaam||17|| devasaGghAplutajalAM nirmalotpalazobhitAm / kvacidAbhogapulinAM vacinirmalavAlukAm // 18 // haMsasArasasaMghuSTAM cakravAkopakUjitAm / sadAmattaizca vihagairabhi sannAditAntarAm / kvacittIraruhairvRkSAlAbhirupazobhitAm // 19 // kvacitphullotpalacchannAM kvacitpAvanAkulAm / kvacitkumudaSaNDaizca kuDmalairupazobhitAm // 20 // nAnApuSparajodhvastAM samadAmiva ca kvacit / vyapetamalasaGghAtAM maNinirmaladarzanAm // 21 // dizAgajairvanagajairmattaizca varavAraNaiH / devopavAdyaizca muhuH sannAditavanAntarAm // 22 // pramadAmiva yatnena bhUSitAM bhUSaNottamaiH / phalaiH puSpaiH kisalayairvRtAM gulmardijaistathA // 23 // sthale stimitagambhIrAM nizcalagambhIrAm / gambhIranirghoSo mRdaGgAderiva bhairavo nisvano'zanyAdekhi // 17 // AbhogapulinA paripUrNatAyuktapulinA vishaalsaiktaamityrthH| "AbhogaH paripUrNatA" ityamaraH / nirmalavAlukA nirmalasikatAm // 18 // sAraso iMsavizeSaH / vihagaiH haMsAdibhinnaH pakSi vizeSaiH // 19 // kvacit phullotpalacchannAmiti pUrvamutpalazobhoktA, aba tacchannatvamiti vizeSaH / kumalaiH kadvArAdikuDamalaiH / nAnApuSparajobhiH / dhvastAM varNAntaraM prAptAmityarthaH / evaM raktavarNatvAt samadAmiva sthitAm / vyapetamalasAtAm ataeva maNinirmaladarzanAM vaiDUryyamaNivanirmaladarza nAm // 20 // 21 // varakhAraNaiH rAjagajaiH / devopavAHi devAnAM vAinabhUtaiH / phalaiH yuSpaiH kisalayaireva bhUSaNottamairiti vyastarUpakam / yadvA phalapuSpA devagminI devabhogyahemapagminIm // 15 // gaGgA strItvena varddhayati-jaleti / zilAdipatanasthale yo'yaM jalaghAtaH sa zabdaH tadUSeNATTahAsenogrAm // 16 // 17 // Abhoga papapapara For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir dibhirvRtAm ata eva bhUSitAM pramadAmiva sthitAmitivArthaH / dvijaiH pazibhiH / ziMzumAraiH nakavizepaiH / yaddhA ziMzamA jlkpibhiH| "shiNshumaar| stvambukapiH" iti vaijayantI / atra viSNupAdacyutAmityuktyA bAlakANDe himavatprabhavatvaM tatra prAdurbhAvamAtraNati jJeyam // 22-24 // sArasa / ziMzumAraizca natraizca bhujaGgaizca niSevitAm / viSNupAdacyutAM divyAmapApAM pApanAzinIm // 24 // samudramahiSIM gaGgAM sArasakrauJcanAditAm / AsasAda mahAbAhuH zRGgaverapuraM prati // 25 // tAmUrmikalilAvartAmanyavekSya mhaarthH| sumantramabravIt mUtamihaivAdya vsaamhe||26|| avidUrAdayaM nadyA bahupuSpapravAlavAn / sumahAniGgudIvRkSo vasAmo'traiva sArathe // 27 // drakSyAmaH saritA zreSThAM sammAnyasalilAM zivAm / devadAnavagandharvamRgamAnuSapakSiNAm // 28 // lakSmaNazca sumantrazca bADhamityevarAghavam / uktvA tamiGgudIvRkSaM tadopayayaturhayaiH // 29 // kauJcanAditAM saro nivAso yeSAM te sArasAH pakSivizeSAH "so'sya nivAsaH" ityaN / ato haMsasArasasaMghuSTAmityanena na paunaruktyam / zRGgaverapura / prati gaGgAmAsasAda zRGgaverapuraM prati gacchan gaGgAmAsasAdetyarthaH / yadvA zRGgaverapuraM prati zRGgorapurasamIpe gaGgAmAsasAdetyarthaH // 25 // tAmiti / UrmikalilAvAm umimizrAvatam // 26 // avidUrAditi / avidUrAtsamIpe iDadIvRkSastApasataruH // 27 // drakSyAma iti / sammAnyetyasya / devetyAdinA sambandhaH // 28 // lakSmaNa iti / bAdamityaGgIkAre // 29 // pulinA vistArapulinAm // 18-23 // ziMzumAraH jlkpiH| "ziMzumArastvambukapiH" iti vaijayantI / naUH makaraiH // 24 // zRGgiverapuraM prati zRGgiverapura dhAmuddizya gacchan gaGgAmAsasAdeti sambandhaH // 25 // tAmiti / UrmibhiH kalilA sampRktAH AvatoH yasyAM to pUrvokto gaGgAm, anvavezya AsAdya / iha gnggaatiire| adya vasAmaha iti sumantramabravIditi yojanA // 26 // avidUrAditi / indIvRkSaH tApasataruH // 27-29 // viSama-devAdInAM sammAnya salilaM pasyAstAm / anena gaGgAjalaM pravAhAdapatrAnItamapi sakalapApa jayasamarthamiti dhvanitam // 28 // 1 pApanAzinIm / tAM zaGkarajaTAjUTATA sAgaratejasA / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. // 16 // 50 rAma iti / abhiyAya prApya // 30 // 31 // tatretyAdi / tatra deze rAjA taddezAdhipatiH AtmasamaH prANasamaH / niSAdajAtyaH niSAdajAtau bhvH| TI.a.kA. digAditvAdyat / balavAn caturaGgabalavAn / sthapatiH nipAdAdhipatiH / "sthapatiH punaH sthApatye'dhipatau takSiNa" iti vaijayantI / nanu "hIna preSyaM hInasakhyaM hInagehaniveSaNam" ityupapAtakaparigaNitaM hInajAtisakhyaM mahAkulaprasUtasya rAmasya kathamupapadyata iti cet, satyam, "niSAdasthapati rAmo'bhiyAya taMramyaM vRkssmikssvaakunndnH|rthaadvaatrttsmaat sabhAryaH sahalakSmaNaH ||30||sumntropyvtiiryaa smAnmocayitvA hayottamAn / vRkSamUlagataM rAmamupatasthe kRtAJjaliH // 31 // tatra rAjA guho nAma rAmasyAtma samaH sakhA / niSAdajAtyo balavAna sthapatizceti vizrutaH // 32 // sa zrutvA puruSavyAghraM rAmaM viSayamAgatam / vRddhaiH privRto'maatyairjaatibhishcaapyupaagtH||33|| tato niSAdAdhipatiM dRSTvA dUrAdupasthitam / saha saumitriNArAmaH samAgacchadguhena sH||34|| tamArtaH saMpariSvajya guhorAghavamabravIt / yathAyodhyA tatheyaMte rAmakiM karavANi te||35|| yAjayet" iti niSAdAdhipateryajJasambandhazravaNAta atyantAnucitaM na bhavatItyanumantavyam / vastutastu-"na zUdA bhagavadbhaktA viprA bhAgavatAH smRtaaH| sarvavarNeSu te zudrA ye jhabhattA jnaaiine||" ityuktarItyA rAmabhakto'yamatyuttama evaM guhasya bhagavatpriyatvaM guhena sahito rAmo lakSmaNena ca sItayA itidarzita tm||32||33|| tata iti / dUrAdupasthitaM dRSTvA samAgacchadityanena prtyutthaanaabhigmnoktiH| lakSmaNena saha samAgacchat lakSmaNavattasmin bhrAtRtvabuddhi mkrodityrthH| samityekIbhAve // 34 // namiti / ArtaH dhRtavalkaladarzanena santaptaH / anena rAmasya pUrvameva mRgayAvyApArAdinA sakhyamastIti amiyAya prApya // 30 // 31 // tatra rAjeti / AtmasamaH sakhA niSAdajAtyAmutpannaH, sthapatiH niSAdAdhipatiH // 32 // 33 // tata iti / samAgacchat saGgato 'bhUt // 34 // tamiti / ArtaH dhRtavalkaladarzanena taptaH // 35-30 // vi0-nanu paramadharmako rAmaH hInajAti niSAdena saha sakSyaM kathaM kRtavAniti tu na amitavyam / niSAdAnAM magavadavatArabhUtapRthurAjajanakabAmaNamadhitavenavArIrodravatvena kSatriyatvAt / ata eva niSAdasthapatyadhi 1 96 // karaNe-" niSAdasthapati yAjayet " iti zrutyA niSAdasthapatInA yAjanAdhikAraH saGgaSchate / prapacitaM caitaniSAdasthapatyadhikaraNe mImAMsaH |bt evaM rAmabhojanArtha niSAdakartRkodanAnayana na virudayate / dharmazAne pAhInaprakaraNe niSAdapAragaNanaM tu niSAdavilomajAtAnAmiti na virodhaH / tatra niSAdattvavyavahArastu bhAkta iti dik // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir gamyam / iyamasmatpurI // 35 // 36 // tata iti / Adyazabdena peyAdikamucyate / pRthagvidhaM mAMsAdibhedena bahuvidham // 37 // svAgatamiti / iyaM mahI| aTavIrAjyam // 38 // bhakSyAmiti / bhakSyaM khAdyaM vyaJjanAdi / bhojyam annam / peyaM pAnakAdi / lehyaM rasAyanAdi / khAdanaM ghaasH||39|| guhamiti / IdRzaM hi mahAbAho kaH prApsyatyatithiM priyam // 36 // tatoguNavadannAdyamupAdAya pRthagvidham / aya copAnayat kSipraM vAkyaM cedamuvAca ha // 37 // svAgataM te mahAbAho taveyamakhilA mahI / vayaM preSyA bhavAn bhartA sAdhu rAjyaM prazAdhi nH||38|| bhakSyaM bhojyaM ca peyaM ca lehyaM cedamupasthitam / zayanAni ca mukhyAni vAjinAM khAdanaM ca te||39|| guhamevaMbruvANaMtu rAghavaH pratyuvAca h| aciMtAzcaiva hRSTAzca bhavatA sarvathA vayam / padyAmabhiMgamAccaiva snehasandarzanena ca // 40 // bhujAbhyAM sAdhu pInAbhyAM pIDayan vAkyamabravIt // 41 // diSTayA tvAM guha pazyAmi hyarogaM saha baandhvaiH| api te kuzalaM rASTre mitreSu.ca dhaneSu c||42|| yattvidaM bhavatA kizcit prItyA samupakalpitam / sarvaM tadanujAnAmi na hi varte pratigrahe // 43 // kuzacIrAjinadharaM phalamUlAzinaMca mAm / viddhi praNihitaM dharme tApasaM vanagocaram // 44 // arcitatvepi kecina tanmAtreNa tuSyanti na tathA vayamityAha-dRSTAzceti / snehasandarzanena rAjya prazAdhIti vAkyakRtena pradarzanena // 40 // bhujAbhyA miti / sAdhu pIDayan samyagAliGgana pInAbhyAmityanena sukhahetutvamucyate // 41 // 42 // yattviti / anujAnAmi mama sarva samyakRtamityanujAnAmi / pratigrahe na vattai pratigrahadharma nAzritavAnasmItibhAvaH // 43 // rAjyAnAdyaparigrahe hetuM darzayati-kuzacIrAjinadharamiti / kuzaM pavitramekhalAdirUpam / / cIraM valkalam / ajinaM kRSNAjinam / dharma praNihitaM pitRvAkyaparipAlanAdidharme sAvadhAnam / vanaM gocaraH saJcAraviSayo yasya tam // 44 // / sveSTadevaM zrIrAma svapuramAgatamAlokya paramAnandanirbharo guhaH svakIyaM sarvasvaM zrIrAmAya nivedayati svAgatamiti / prazAdhi svIkuru // 38 // bhakSpamiti / etatsarvamanugRhANeti zrIrAma prArthayAmAseti zeSaH // 39 // guhamiti sArdhazlokamekaM vAkyam / padyAmAbhigamAcca snehasandarzanena ca arcitA iti matyuvAcetyanvayaH Kon40 // bhujAbhyAmityAdi sArdhazlokamekaM vAkyam / he guha ! te rASTre mitreSu dhaneSu ca kuzalamapi kuzalaM kimiti ca / bAndhavaiH saha arogaM tvAM dRSTvA devena pazyAmIti ca pInAbhyAM bhujAbhyAM guhaM sAdhu samyak pIDayan Azlipyan vAkyamabravIditiyojanA // 41 // 42 // yattviti / anujAnAmi pratidadAmi // 43 // tatra hetumAha-kuzacIreti / tApasaM viddhIti sambandhaH // 44 // For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. TI.a.kA. // 16 // azvAnAmiti / azvAnAM khAdanena grAsena arthI prayojanavAn, azvaghAsa eva prayojanamityarthaH / atra asminsamaye // 15 // ete hIti / suvihitaH |poSitaiH // 46 // azvAnAmiti / sa guhastatraiva tadAnImeva / puruSAn sabhRtyAn prati / azvAnAM khAdanaM pratipAnaM kSIrAdikaJca tvaritaM dIyatA azvAnAM khAdanenAhamarthI nAnyena kenacit / etAvatAtra bhavatA bhaviSyAmi supUjitaH // 45 // ete hi dayitA rAjJaH piturdazarathasya me / etaiH suvihitairavairbhaviSyAmyahamarcitaH // 46 // azvAnAM pratipAnaM ca khAdanaM caiva sonva zAt / guhastatraiva puruSAMstvaritaM dIyatAmiti // 47 // tatazvIrottarAsaGgaH sandhyAmanvAsya pazcimAm / jalamevA dade bhojyaM lakSmaNenAhRtaM svayam // 48 // tasya bhUmau zayAnasya pAdau prakSAlya lkssmnnH| sabhAryasya tato'bhyetya tasthau vRkssmupaashritH||49|| guhopi saha sUtena saumitrimanubhASayan / anvanAgrattato rAmamapramatto dhnurddhrH||50|| tathA zayAnasya tato'sya dhImuto yazasvino dAzarathemahAtmanaH / adRSTaduHkhasya sukhocitasya sA tadA vyatIyAya cireNa zarvarI // 51 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcAzaH srgH||50|| mityanvazAt // 17 // tata iti / uttarAsaGgaH uttarIyam / avAsya upAsya / anena vAnamAkSipyate / bhojyamAhAram // 18 // tasyati / zayyAkAle pAdaprakSAlanaM rAjJopacArAdA svshessvRttynuruuptvaadaa| yadA prakSAlanaM rAmakartRkam, tadAcamanasyApyupalakSaNam / prakSAlpAcamya zayAnasya zayAne satI tyarthaH / bhAvalakSaNe sssstthii| tatastasmAt zayanapradezAt / abhyetya guhAbhimukha metya vRkSamevopAzritastasthau // 49 // guho'pIti / saumitrimanubhASayana rAma guNAn prastutya saumitri vaacynityrthH| anvajAgrat jAgrataM saumitrimanvajAgrat, kimartham ? rAmamuddizya rAmaM sNrkssitumityrthH| dhanurddhara ityanena lakSmaNe |pyatizaGkA guhasya dyotyate ||50||51||iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcAzaH srgH||50|| azvAnAmiti / atra bhavatA pUjyena // 45 // samAhitaH tRptaH // 46 / / 47 // cIrottarAsaGgaH cIraM valkalam , uttarAsaGgaH uttarIyaM yasya sH||48||49|| guhaH sutena saha saumitrimanubhASayan rAmaguNAn prastutya saumitri vAcayan rAmamanu rAma lakSyIkRtya ajAgrat // 50 // 51 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyo zrIrAmA yaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcAzaH srgH||50|| | satya-jakamevetyanena sArthanimittopavAsopamiti sUcayati / sAkSAdgaGgAsAniyalAbhe jIvapitRkAgAmapi purANAdAvupavAsaspoktaH / yadvA rAmasya sarvajJatvena samaravinazyapitamAnAdupavAsa iti sUcayati ASHLI // zayAnasya zetukAmasyeti phalitorthaH / / 49 // // 167 // For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir - - MtaM jAgratamityAdi / adambhena akRtrimeNa / arthAya rakSaNAya / santApasantaptaH rAmadurdazAdarzanasantApena sntptH| rAghavaM lakSmaNam // 1 // iyamiti / pratyAzvasihi vizrAnto bhavati yAvat // 2 // ayaM janaH vanacAritvena kezasar3o janaH ||3||4||raamaatu-nhiiti / bravImpeva ca te satyamitpatra pravImpetadaI satya taM jAgratamadambhana bhrAturAya lakSmaNam / guhaH santApasantapto rAghavaM vAkyamabravIt // // iyaM tAta sukhA zayyA tvadarthamupakalpitA / pratyAzvasihi sAdhvasyAM rAjaputra yathAsukham // 2 // ucito'yaM janaH sarvaH kezAnAM tvaM sukho citaH / guptyartha jAgariSyAmaH kAkutsthasya vayaM nizAm // 3 // na hi samAtpriyataro mamAsti bhuvi kazcana / bravImyetadahaM satyaM satyenaiva ca te zape // 4 // asya prasAdAdAzaMse loke'smin sumhdyshH| dharmAvAptiM ca vipulA marthAvAptiM ca kevalAm // 5 // so'haM priyatamaM rAmaM zayAnaM saha siityaa| rakSiSyAmi dhanuSpANiH sarvato jJAtibhiH saha // 6 // na hi me'viditaM kiJciddhanesmizcarataH sdaa| caturaGga hyapi balaM sumahat prasahemahi // 7 // lakSmaNastaM tadovAca rakSyamANAstvayAnagha / nAtra bhItA vayaM sarva dharmamevAnupazyatA // 8 // kathaM dAzarathI bhUmau zayAne saha siityaa| zakyA nidrAmayA labdhaM jIvitaM vA sukhAni vA // 9 // miti pAThaH sAdhuH // 4 // asyeti / AzaMse prArthaye / kevalAmAvAptim arthAvAptimevetyarthaH / kecittu kevalamiti paThitvA kevalaM prasAdAditi yojayanti on5 // sa iti / sarvataH sarvadikSu // 6 // na hIti / aviditamiti pdcchedH| kiMcit virodhyAgamanasthAnam / balaM parakIyam / prasahemahItyetadAtmani bahuvacanaM jAtyapekSayA // 7 // 8 // bhItyabhAve kimartha jAgaraNamityAha-kathamiti / nidrA na labhyata itibhAvaH / jIvitam AzvAsanam / nidrava tamiti / bhrAturAya bhrAtuH sevAyai / adambhena akauTilyena, vizvAseneti yAvat / santApasantaptaH rAmadurdazAdarzanasantApena pIDita ityarthaH / rAghavaM lakSmaNam // 1 // iyamiti / pratyAzvasihi vizrAnto bhava // 2 // bhayaM janaH ATaviko'ham // 3 // 4 // asyeti / AzaMse prArthaye / asya prasAdAdeva kevalamiti yojanA // 5 // 6 // nahIti / aviditam ajJAtam / kizca caturaGgamiti / prasahemahi parakIyAmati zeSaH // 7 // lakSmaNa iti / aba deshe||8-10|| ASI sam-adammena bhatalpasthityA / " dammatu ketave tasye " itivizvaH // 1 // lokAiyamekAnvayam / (lakSmaNastu tatovAca iti pAThaH) he tata AkSapApAptaguha ! abArambe bhItAH santaH vayaM kyA na rakSya mANA iti na, kintu dharmamevAnupazyatA mayA nidrA landhu kathaM zakyA / vahA tvayA na rakSyamANAH yato rAmeNa rakSkSamANAH tasmAnnAtra bhItAH // 8 // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir TI.a.ka. sa051 age % % vA.rA.bhU. na labhyate jIvitasukhAnAM kA kthevibhaavH||9|| ya iti / prasahitumiti "tISasaha-" ityAdinA pAkSika iT / saMvieM zayAnam // 10 // ya iti / 1168mantratapasA mantrayuktatapasA,mantratapobhyAmityarthaH / parizramaH yjnyaadibhiH| ekaH mukhyaH / "eke mukhyAnyakevalAH" ityamaraH / sadRzalakSaNaH svasadRza yo na devAsuraiHsarveHzakyaHprasahituM yudhi|tN pazya sukhasaMviSTaM tRNeSu saha sItayA // 10 // yo mantratapasA labdho vividhaizca parizramaiH / eko dazarathasyeSTaH putraHsadRzalakSaNaH // 11 // asmin pravAjite rAjA na ciraM vartayiSyati / vidhavA medinI nUnaM kSiprameva bhaviSyati // 12 // vinadya sumahAnAdaM zramaNoparatAH striyH| nighoMSoparataM cAto manye rAjanivezanam // 13 // kausalyA caiva rAjA ca tathaiva jananI mama / nAzaMse yadi jIvanti sarve te zarvarI mimAm // 14 // jIvedapi hi me mAtA shtrughnsyaanvvekssyaa| taduHkhaM yattu kausalyA vIramUrvinaziSyati // 15 // anuraktajanAkIrNA sukhA lokapriyAvahA / rAjavyasanasaMsRSTA sA purI vinaziSyati // 16 // kathaM putraM mahAtmAnaM jyeSThaM priympshytH| zarIraM dhArayiSyanti prANA rAjJo mahAtmanaH // 17 // vinaSTe nRpatI pazcAtkausalyA vina shissyti| anantaraM ca mAtApi mama nAzamupaiSyati // 18 // lkssnnH||11|| asminniti / vartayiSyati jIviSyati / vidhavA patirahitA // 12 // vinadyeti / uparatAH bhaviSyantItizeSaH / ataeva nioNMpopara tam uparatanighopaM bhaviSyatIti manye // 13 // kosalyeti / sarve jIvanti jIviSyantIti nAzaMse, yadi jIvanti imAM zarvarImeva // 14 // zatrughnasyAnva vekSayA zatrughnasnehenetyarthaH / punaHpunadarzanena vaa| vIraM putrasUta iti tathA kausalyA vinaziSyatIti yaduHkhaM tadussahamityarthaH // 15 ||raajvysnsNsRssttaa ya iti / mantrI gaaytryaadiH| tapaH kRcchAdiH / parAkramaH pareSA mahatAM AkramaiH AgamaH, AzIbhirityarthaH / eko mukhyH| sadRzaM lakSaNaM yasya sa tathA // 11 // 12 // vinadyetyAdi / zrameNoparatA bhaviSyantIti zeSaH / ataH nighoMSaratam uparatanirghoSaM bhaviSyatIti manye // 13 // kausalyeti / te sarve jIvanti jIviSyantIti nAzaMsa, yadi jIvanti imAM zarvarImeva // 14 // jIvedapIti / jIvedapi etadrAvyAH paramapIti zeSaH / mAtaiva jIviSyati / vIrasUH vIra putraM sUta iti tathA 1. kausalyA vinaziSyatIti yata tadeva mama duHkhama // 15 // anurakteti / saMmaSTA yuktaa|| 16-18 // // 168 For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rAjamaraNanimittavyasanasaMyuktetyarthaH // 16-18 // atikAnAmiti / me pitA rAjye rAmamanikSipya ataeva manorathamanavApya vinaziSyatIti | yat tasmAt atikAntamatikAntaM sarva prayojanamatItya gatamityarthaH / athavA atikrAntamatikAntaM manorathamanavApya punaHpunarvardhamAnaM manorathamana atikrAntamatikAntamanavApya manoratham / rAjye rAmamanikSipya pitA me vinaziSyati // 19 // siddhArthAH pitaraM vRttaM basmin kAlepyupasthite / pretakAryeSu sarveSu saMskariSyanti bhUmipam // 20 // rAmyacatvarasaMsthAnAM suvibhakta mahApathAm / hayaMprAsAdasampannAM gaNikAvarazobhitAm // 21 // rathAzvagajasambAdhAM tUryanAdavinAditAm / sarvakalyANasampUrNA hRSTapuSTajanAkulAm // 22 // ArAmodyAnasampannAM samAjotsavazAlinIm / sukhitA vicariSyanti rAjadhAnI piturmama // 23 // vApya rAmo jAtaH vardhiSyate udAhaM kariSyati rAjyaM prApsyatItyevamabhivRddhaM manorathamityarthaH / manorathAtikrAntimevAha rAjye rAmamanikSipyati / M // 19 // siddhArthA iti / tasmin kAle maraNakAle upasthite / pretakAryeSvapyupasthiteSu / vRttam atItam, mRtamitiyAvat / "vRttaM padye caritre viSvatI dRDhanistule" ityamaraH / bhUmipaM pitaram / siddhArthAH kRtArthAH saMskariSyanti / vayaM tvakRtArthA itibhAvaH // 20 // ramyacatvarasaMsthAnAmiti / ramyacatvarasaMsthAnAM ramaNIyAGgaNasaMsthAnAm / suvibhaktamahApAM gRhapatibhiH samyavibhaktarAjamArgAm / harmyaprAsAdasampanna hamyaninAM vAsaH, prAsAdairdevabhUbhujA vAsaizca sampUrNAm / "hAdirdhaninAM vAsaHprAsAdo devbhuubhujaam"itymrH| rathAzvagajasambAdhAm, sambAdhA nibiDAm / nAditAM satrAta atikrAntamiti / me pitA punarAgataM rAmaM rAjye anikSipya ata eva manorathamapyanavApya vinAzaSyati yasmAt tasmAt AtikrAntamatikrAntaM sarva prayojanA mityargamatItya gtmityrthH|| 19 // siddhArtha iti / tasmin kAle avasAnakAle hyapasthite prApte sati vRttaM mRtaM pitaraM sarveSu metakAryeSu, saMskariSyanti te siddhArthAH | bhAgyavanta iti yojanA // 20 // ramyoti / catvaraM gRhAGgaNam / hAni dhanino vAsaH / prAsAdAH devabhUbhujAM ca vAsAH / sambAdhA saGkalAm / samAjotsava sa0-atikrAntamatikAntamiti vilapanniti zeSaH / punarAgataM rAma rAjye anikSiNa niziSyati // 12 // ye bharatazatrutau itarapAnIputrAH / rAghavaM dazarathaM saMskariSyanti ta evaM siddhArthAH // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandie pA.rA.bha. sAnAdAm / sarvakalyANasampUrNA sarveH putrajanmotsavaprabhRtibhiH sampannAm / ArAmodyAnasampannAm ArAmAH udyAnAni ca upavanAni rAjJaH krIDAIvanAni TI.a.kA. // 16 // ca / samAjotsavazAlinI samAjaH saGkeH kriyamANa utsavaH samAjotsavaH, devotsava ityrthH||21-23|| apIti / apiH sambhAvanAyAm // 24 // sa051 apisatyapratijJeneti / satyapratijJena, pitretizeSaH / asmin rAme / pravizemahItyAzaMsAyAM liGa // 25 // paridevayamAnasyeti / paridevayamAnasyetyAdI) api jIveddazaratho vanavAsAt punarvayam / pratyAgamya mahAtmAnamapi pazyema suvratam // 24 // api satya pratijJena sArddha kuzalinA vayam / nivRttavanavAse'sminnayodhyAM pravizemahi // 25 // paridevayamAnasya duHkhArtasya mahAtmanaH / tiSThato rAjaputrasya zarvarI sAtyavartata // 26 // tathA hi satyaM bruvati prajAhite narendraputre gurusauhRdAd guhaH / mumoca bAppaM vyasanAbhipIDito jvarAturo nAga iva vyathAturaH // 27 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekapaJcAzaH sargaH // 51 // sambandhasAmAnye SaSThI / evamitizeSaH // 26 // tatheti / satyaM vAstavam narendraputre lakSmaNe / gurusauhRdAt guruSu pitrAdiSu sauhRdAt snehAt / jvarA turo nAgo gaja iva vyathAturo guha ityanvayaH // 27 // iti zrIgovinda zrIrA bhUpa. pItA ayodhyAkANDavyAkhyAne ekapaJcAzaH sargaH // 51 // zAlinI utsavasamUhazAlinI rAjadhAnI sukhitA bhAgyavanto bharatAdaya itishessH||21-2|| apIti / dazaratho jIvedapi jIvedyadi pazyAmaH drazyAma ityrthH| yadvA dazaratho jIvedapi jIvetkim / samprane liGa / suvrataM dazarathama api pazyAmaH drakSyAmaH kimityarthaH // 24 // apIti / satyapratijJena rAmeNa sAdhaM vanavAle nivRtte sati ayodhyA pravizemahi pravekSyAmaH kimityrthH|| 25 // paridevanaM pralApaH / rAjaputrasya lakSmaNasya / tiSThato jAgrataH sataH atyavartata atItya gatA // 26 // tathA hIti / gurusohradAta gurau rAme sauhRdAt snehAt / tathA satyaM vAstavaM buvati sati / athavA guhopi rAme gurusohadAta atinehAta jvarAturaH, ataeva KAR169 // bythaaturH| nAgaH gajaH // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAma ayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekapaJcAzaH sargaH // 51 // sa0-satyapratizena rAmeNa / bharatAdibhissAhityavivakSaNAbahuvacanam // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir prabhAtAyAmiti / pRthuvakSA ityutsAhAtirekoktiH / mahAyazA iti dharmavyatikramAbhAvaH sUcitaH / saumitrimiti "rAmaM dazarathaM viddhi " ityAdino tArthAnuSThAyitvaM sUcitam / zubhalakSaNamityanena svabhaktiruktA // 1 // bhAskarodayakAlaiti / bhAskarazabdo'yaM tatsambandhyaruNavAcI / gatA gtpraayaa| prabhAtAyAM tu zarvaryAM pRthuvakSA mhaayshaaH| uvAca rAmaH saumitri lakSmaNaM zubhalakSaNam // 1 // bhAskarodayakAlo'yaM gatA bhagavatI nizA / asau sukRSNo vihagaH kokilastAta kUjati // 2 // barhiNAnAM ca nirghoSaH zrUyate nadatAM vane / tarAma jAhnavIM saumya zIghragAM sAgaraGgamAm // 3 // vijJAya rAmasya vacaH saumitrirmitranandanaH / guhamAmantrya sUtaM ca so'tisstthdmaaturgrtH||4|| sa tu rAmasya vacanaM nizamya pratigRhya c| sthapatistUrNamAhUya sacivAnida mabravIt // 5 // asya vAhanasaMyuktAM karNagrAhavatI zubhAm / supratArAM dRDhAM tIrthe zIghraM nAvamupAhara // 6 // bhagavatI kAmavardhinI / "bhagaH zrIkAmamAhAtmyavIryayatnArkakIrtiSu" ityamaraH / sukRSNo vihagaH bhrdvaajH| kokilaH kokilazcetyarthaH // 2 // vane nadatAmiti nagarasthakrIDAmayUravyAvRttagambhIradhvaniruktA / zIghragAmiti nAvaM vinA dustrtvoktiH| sAgaraGgamAmiti mhttvoktiH||3|| vaco vijJAya nadItaraNasAdhanaM zIghramAnetavyamityevaMrUpaM vacanatAtparya jJAtvA guhaM sUtaM cAmantrya yuvAbhyAmapi rAmavacanatAtparya jJAtaM kimiti sambodhya bhrAturagrato | katiSThat // 4 // sa tviti / pratigRhya zironatipUrvakaM tathaiva kariSyAmItyaGgIkRtya // 5 // asyeti / asya raamsy| vAhanasaMyuktAM vAhyate nIyate'neneti / vAhanamaritrAdi tena saMyuktAm / karNagrAhavatI karNamaritraM gRhNAtIti karNagrAhaH karNadhAraH tadvatIm / "karNa zrotramaritraM ca" iti nighnnttuH| supratArAM suSTu tAra // 1-3 // vijJAyeti / vaco vijJAya nadItaraNasAdhanaM zIghramAnetavyamityevaMrUpaM ra mavacanatAtparya jJAtvA / guhaM sUtaM cAmantrya yuvAbhyAmapi rAmavacanatAtparya jJAtaM kimiti sambodhya yathApUrva bhrAturaprato'tiSThaditi sambandhaH // 4 // 5 // asyeti / asyavAhanasaMyuktAm asya jalaM nirasya nAvaM tIraM vAhayati prApayatItyasyavAha nam aritramiti yAvat / tatsaMyuktAm / yadvA asya rAmasya vAhanasaMyuktAm / vAhate nIyate nauraneneti vAhanamaritrAdi, tAktAm / karNagrAhavatI karNadhAravatIm / satya-bhagavatI pUjyA, mainakSatrai pachatIta bhAra: candraH tato vA / sukRSNaH atyantaM nIla: bihagaH kAkaH kokilasta pAlitaH / prAtaHkAle kAkazabdasva prasiddhatvAt / prAtarninyavAna tanAma japAha / purata sampAyAparAdhatvena vA tadagrahaNam // 2 // anekakarmasu kauzalavivakSayA sacivAniti bahuvacanam, ato nAvamupAharetyekavacanaM grahAmAtyo mahAniti ca na viruddhadhate // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rA.. yituM samarthAm / dRDhAM suzliSTasandhibandhAm / tIrthe avatAramArge / upAharetyekavacanaM sacivagaNAbhiprAyeNa // 6-8 // taveti / nauriyamiti upasthitetiTI .a.kA. shepH||9|| athati / AropyatAmiti khanitrapiTakavaidehIvastrAbharaNAdikamiti shessH||10|| tata iti / tau rAghavau / sannahya kavacau dhRtvA, kalApAna tUNI // 17 // taM nizamya guhAdazaM guhAmAtyagaNo mahAn / upohya rucirAMnAvaM guhAya pratyavedayat // 7 // tataH sa prAJjalirbhUtvA guho rAghavamabravIt / upasthiteyaM nordeva bhUyaH kiM karavANi te // 8 // tavAmarasutaprakhya tartu sAgaragAM nadIm / nauriyaM puruSavyAghra tAM tvamAroha suvrata // 9 // athovAca mahAtejA rAmo guhamidaM vacaH / kRtakAmo'smi bhavatA zaghimAropyatAmiti // 10 // tataH kalApAna sannahya khaDgI baddhvA ca dhanvinau / jagmaturyena tau gaGgAM sItayA saha rAghavau // 11||raammevN tu dharmajJamupagamya vinItavat / kimahaM karavANIti mRtaHprAJjalirabravIt // 12 // tato 'bravIddAzarathiH sumantraM sTazana kareNottama dakSiNena |sumntr zIghra punareva yAhi rAjJaH sakAze bhava caaprmttH||13|| nivartasvetyuvAcainametAvaddhi kRtaM mama / rathaM vihAya padbhyAM tu gamiSyAmo mahAvanam // 14 // rAn khaDgau ca bahA dhanvinau janAH yena mArgeNa gaGgAM prApnuvanti tena mArgeNa jagmatuH // 11 // rAmamiti / dharmajJaM bhRtyadharmajJam / vinItavat savinayamiti KIkriyAvizeSaNam // 12 // tata iti / uttameti sambodhanam // 13 // yAhIti sAmAnyenoktaM sopapattikamAha-nivartasvati / mama etAvata kRtaM hi gaGgA tIraparyantaM rathena prApaNaM kRtaM hi / hIti rAjAjJAdyotanam / ataHparaM yAnaM vihAya padbhyAmeva mahAvanaM gmissyaamH| atastvaM nivartasvetyevamuvAca // 14 // supratArAM suSTu pratArayituM kSamAm / dRDhA suliSTasambandhibandhAm / tIrthe avataraNamArge, upAharetyekavacanaM sacivagaNAbhiprAyeNa // 6 // taM nizamyeti / upohya samIpaM / prApayetyarthaH // 7 // upasthitA prAptA / / 8 // 9 // atheti / AropyatAM khanitrapiTakavaidehIvastrAbharaNAdikamiti zeSaH // 10 // tataH kalApAnityAdizlokadvayamekaM // 17 // vAkyam / to rAghavau / sannahya kavacau dhRtvA, kalApAna tUNIrAna khagau ca badhvA / yena yasmAtkAraNAt rathanirapekSau gaGgA jagmatuH tasmAdrAmamupagamya sUtaHprAJjali rabIditi yojanA // 11-13 // punaryAhIti sAmAnyenoktaM sopapattikamAha-nivartasveti / mama etAvatkRtaM hi gaGgAtIraparyantaM rathena prAparNa kRtam, yAnaM vihAya For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AtmAnamiti / avekSya buddhaa| ArttaH anugamane'bhyanujJA na kRteti duHkhitaH // 15 // nAtikrAntamiti / tava sabhrAtRbhAryasya vane prAkRtavat kSudrasyeva yo'yaM vAsaH tadidaM loke kenacidapi puruSeNa nAtikrAntaM nAGgIkRtam, sarvasammato'yaM tava vane vAsa ityarthaH / kiMpunarmameti bhAvaH // 16 // na manya iti / / AtmAnaM tvabhyanujJAtamavekSyArtaH sa sArathiH / sumantraH puruSavyAghra maikSvAkamidamabravIt // 15 // nAtikrAntamidaM loke puruSeNeha kenacit / tava sabhrAtRbhAryasya vAsaH prAkRtavadane // 16 // na manye brahmacarye'sti svadhIte vA phalodayaH / mArddavArjavayorvApi tvAM cedvyasanamAgatam // 17 // saha rAghavavaidehyA bhrAtrA caiva vane vasan / tvaM gatiM prApsyase vIra zrIkAMstu jayanniva // 18 // vayaM khalu hatA rAma ye tvayApyupavaJcitAH / kaikeyyA vazameSyAmaH pApAyA duHkhabhAginaH // 19 // iti bruvannAtmasamaM sumantraH sArathistadA / dRSTvA dUragataM rAmaM duHkhArtto rurude ciram // 20 // tvAM brahmacaryasvAdhyAyamAdavArjavayuktaM tvAM vyasanamAgataM cet brahmacarye adhaH zayanAdilakSaNe adhyayanakAlakRte / svadhIte svAdhyAyAdhyayane / mArdave dayAlutva iti yAvat / Arjave akauTilye ca / phalodayaH phalasiddhirnAstIti manye, yadi brahmacaryAdikaM phaladaM syAt tat tvayi dRzyeta, na dRzyate pratyuta vanavAsa eva dRSTaH / ato na tat phaladamiti manye itibhAvaH / khedAtizayAdevamuktam // 17 // saheti / trIn lokAn jayanniva viSNurivetyarthaH / gamyata iti gatiH / kIrtiH tAM prApsyase, atulAM kIrti prApsyata ityarthaH / sumantraH puravAsiSvAtmAnamantarbhAvya vadati // 18 // vayamiti / vayaM tvAmanugatA vayaM tvayA pyupavaJcitAH khalu rAtrau nidrAsamaye aviditayamanena upavaJcitA eva / apizabdAdabhiSekavighaTanena kaikeyyApi vaJcitA iti dyotyate / upavaJcitAH samIpe vaJcitAH / vanaM prApayyamAnA iva tyaktA itivArthaH / ataeva pApAyAH kaikeyyA vazaM duHkhabhAginaH santaH eSyAmaH, ato vayaM hatA itynvyH|| 19 // 20 // padaca mahAvanaM gamiSyAmi, atastvaM nivartasyetyevamuvAceti sambandhaH // 14 // AtmAnamiti / abhyanujJAtaM pratinivRttyA iti zeSaH // 15 // nAtikrAntamiti yadA sabhrAtRbhAryasya tava svadvidhasyApi prAkRtavat kSudrasyeva yena daivena vane vAsaH kRtaH tadA / idaM devakRtam / iha loke kenacitpuruSeNApi / nAtikrAntaM na laGkitam / laGghitumazakyamityarthaH // 16 // na manya iti / tvadvizleSaduHkhAt brahmacaryAdInAM phalaM nAstItyuktam / vastutastu tvaM gatimiti, he rAghava ! vane vasana trIn lokAMstu jayanniva pitRsatyapAlanena jayanneva vazIkurvanneva tvaM gatiM muktiM prApsyase nAtra sandehaH // 17 // 18 // vayamiti / rAtrau kecana nidrAsamaye avidita gamanena, ahaM tu balAnnivartanena, evaM sarve vayaM vakhitAH tyaktAH // 19 // itIti / AtmasamaM bhRtyasya svasyocitamiti kriyAvizeSaNam / AtmasamaM prANasamamiti For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 17 // TI.a.kA. sa. bata iti / rodanasyAzucitAhetutvAt spRSTodakam AcAntam, ataeva zucim // 21-23 // guravaH svAminazca na niyamyAH apitu sarvaprakAreNA nuvartanIyA ityAzayenAi-yadyaditi / vikAsA anAdaraH tadabhAvena, AdareNetyarthaH // 24 // etaditi / etacchabdArthamAha yadeSAmiti / prazAsatIti tatastu vigate bASpe sUtaM sTaSTodakaM zucim / rAmastu madhuraM vAkyaM punaHpunaruvAca tam // 21 // ikSvAkUNAM tvayA tulyaM suhRdaM noplkssye| yathA dazaratho rAjA mAM na zocettathA kuru // 22 // zokopahatacetAzca vRddhazca jgtiiptiH| kAmabhArAvasannazca tasmAdetadbravImi te // 23 // yadyadAjJApayatkiJcit sa mahAtmA mahIpatiH / kaikeyyAH priyakAmArthaM kAryaM tadavikAMkSayA // 24 // etadartha hi rAjyAni prazAsati narezvarAH / yadeSAM sarvakRtyeSu mano na pratihanyate // 25 // yadyathA sa mahArAjo nAlIkamadhigacchati / na ca tAmyati duHkhena sumantra kuru tattathA // 26 // adRSTaduHkhaM rAjAnaM vRddhamArya jitendriyam / brUyAstvamabhivAdyaiva mama hetoridaM vacaH // 27 // naivAha manuzocAmi lakSmaNo na ca maithilii| ayodhyAyAzcyutAzceti vane vatsyAmaheti ca // 28 // caturdazasu varSeSu nivRtteSu punHpunH| lakSmaNaM mAM ca sItAM ca drakSyasi kSipramAgatAna // 29 // abhyastatvAdadAdezaH / sarvakRtyeSu kAmAta krodhAdA pravRtteSvityarthaH // 25 // yaditi / alIkamapriyam / " alIkaM tvapriye'nRte " ityamaraH // 26 // adRSTaduHkhamiti / mama hetoH madartha / mama pratinidhitvenetyarthaH // 27 // svavizleSajanitaduHkhena rAjA na nirvahediti bhiyA tadAzvAsakAni vAkyA nyAha-vAhamiti / lakSmaNo na ca maithilItyatra zocatIti vipariNAmaH kartavyaH / vatsyAmahetyatra ArSaH sndhiH||28|| caturdazasviti / punaHpuna rAmaparaM vA / dUragataM dRSTvA nizcityetyarthaH // 20 // tata iti / spRSTodakam AcAntam // 21 // 22 // shoketi| kAmabhArAvasannaH kAmavegena pIDitaH yasmAt tasmAt etat vakSyamANaM avImIti yojanA // 23 // yadyaditi / avikAjhayA avishngkyaa| kAryam anuSTheyam // 24 // 25 // yadyatheti / yatkArya prati yathA alIkamapriyam / nAdhigacchati duHkhena na tAmpati glAni na prAmoti tatkArya tathA kurviti sambandhaH // 26 // 27 // neti / vatsyAmaheti sandhirArSaH // 28 // caturdazasviti / punaH // 171 // For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kSyisi "nityavIpsayoH" iti dvivacanam / AdarAtizayena sadA drakSyasItyarthaH // 29 // evamityAdi / rAjAnaM me mAtaram anyAH devIH sahitAH kosa lyayA saha vartamAnAH kaikeyIM ca punaHpunarevamuktvA atha kausalyAmArogyaM pAdAbhivandanaM ca bRhItyanvayaH / Aryasya zAstroditajyeSThAnuvartanarUpaparama evamukkAtu rAjAnaM mAtaraM ca sumantra me / anyAzca devIH sahitAH kaikeyIM ca punaHpunaH // 30 // ArogyaM brUhi kausalyAmatha pAdAbhivandanam / sItAyA mama cAryasya vacanAlakSmaNasya ca // 31 // brUyAzca hi mahArAja marataM kssiprmaany| AgatazcApi bharataH sthApyo nRpamate pade // 32 // bharataM ca pariSvajya yauvarAjye'bhiSicya ca / asmatsantApajaM duHkhaM na tvAmabhibhaviSyati // 33 // bharatazcApi vaktavyo yathA rAjani vartase / tathA mAtRSu vartethAH sarvAsvevAvizeSataH // 34 // yathA ca tava kaikeyI sumitrA ca vizeSataH / tathaiva devI kausalyA mama mAtA vizeSataH // 35 // tAtasya priyakAmena yauvarAjyamavekSatA / lokayorubhayoH zakyaM nityadA sukhamedhitum // 36 // nivartyamAno rAmeNa sumantraH zokakarzitaH / tatsarvaM vacanaM zrutvA snehAt kAkutsthamabravIt // 37 // dharmaveditvAt lkssmnnsyaarytvoktiH| kausalyA pratyeva pAdAbhivandanakathanam anyatra niSedhAt / AcAryavadAcAryadAre vRttiH pAdasaMvAinavarjam" iti niSe dhasya sapatnImAtRSvapi tulyatvAt // 30 // 31 // brUyA iti / nRpamate rAjJAmabhimate / pade yauvarAjya ityarthaH / abhiSicya sthitamitizeSaH / nAbhi bhaviSyatItyatretikaraNaM draSTavyam / asya bUyA ityanena sambandhaH // 32 // 33 // bharataityAdizlokenoktamathai vivRNoti-yatheti / sumitroktiH zatrughna pakSapAtAt / avekSatA aGgIkurvatA tvayetizeSaH / nityadA sarvadA / chAndaso dApratyayaH / iti bharatazcApi vaktavya iti pUrveNAnvayaH // 34-37 // punaH punarAgatAnasmAna punastvaM drakSyasIti dvayoH punazzabdayossambandhaH // 29 // evamiti / sahitAH mama mAtreti zeSaH / kaikIyIM ca Arogya brahIti sambandha svamAtaH pAdAbhivandanamAdizati-kausalyAmiti / sItAyAH mama ca Aryasya viduSo lakSmaNasya ca vacanAtpAdAbhivandanaM bayA ityanvayaH / yadvA brahIti pUrveNa sambandhaH // 30 // 31 // svavizleSajaduHkhanivRttaye sumantre svAtantryamAropyAha mahArAjamityAdi / mahArAjaM tvatpUrva nRpamate dazarathAnumate bhrtmbhissicy| abhiSecayasi cet tahIdaM duHkhaM tvAM nAbhibhaviSyatIti sambandhaH / yadvA dazarathaM prati vaktavyamiti sumantraM pratyAha yA iti // 32-35 // tAtasyeti / tAtastha priyakAmena yauvarAjyamapekSatA aGgIkurvatA ubhayoriha parayoH sukhamedhituM zakyam, janAnAmiti zeSaH / yadvA yauvarAjyamapekSatA tvayA ubhayolokayoH tAtasya daza For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 172 // TI.a.kA. iinavAsa052 yaditi / ahamaviklavaH dhRSTassan yadAkyaM bayAM tanopacAreNa kiMtu snehAta / tadvAkyaM tvaM tAvat sAkalyena kSantumarhasIti sambandhaH / (pATha bhedaH / tavastrehAdavivo nirbhayaH yadvacaH upacAreNa na brUyAm / sevAdharma vihAya brUyAm / tadvAkyaM bhaktimAnitihetoH kSantumarhasi) // 38 // kathamiti / yadahaM nopacAreNa brUyAM snehaadviklvH| bhaktimAniti tattAvadvAkyaM tvaM kSantumarhati // 38 // kathaM hi tvadbhihIno'haM pratiyAsyAmi tAM purIm / tava tAvadriyogena putrazokAkulAmiva // 39 // sarAmamapi tAvanme rathaM dRSTvA tdaajnH| vinA rAma rathaM dRSTvA vidIryetApi sA purI // 40 // dainyaM hi nagarI gacchedRSTvA zUnyamimaM ratham / sUtAvazeSaM svaM sainyaM hatavIramivAhave // 41 // dUrepi nivasantaM tvAM mAnasenAgrataHsthitam / cintayantyo'dya nUnaM tvAM nirAhArAH kRtAH prajAH // 42 // dRSTaM taddhi tvayA rAma yAdRzaM tvtprvaasne| prajAnAM saGkulaM vRttaM tvcchokklaantcetsaam||43|| tavatAvadviyogenetipAThaH / tava tAtetipAThe-tAta svAminnityarthaH / vRddhatvAdatsevi sambodhanaM vA / putraviyogajaH zokaH putrazokaH tenAkulAmiva sthitA puriimitynvyH|| 39 ||s rAmamiti / pUrva sarAmaM rathaM dRSTvA idAnIM rAmaM vinA sthitaM rathaM dRSTvA janaH sA puryapi vidIyaMta duHkhena bhidyeta / purI| zabdo'tra janavyatiriktapazvAdiparaH // 40 // denyamiti / Ahave hatavIraM hataM vIraM dRSTvA svasainpamiva sUtAvazeSa zUnyaM rAmarahitaM rathaM dRSTvA nagarI dainyaM gacchet // 11 // dUra iti / prajAH ayodhyAvAsinyaH / dUre nivasantamapi tvAM mAnasenAgrataH sthitaM tvAM cintayantyaH bhAvanAprakarSeNa purataH sthitamiva pazyantyaH nirAhArAH kRtAH, AhAre'pyAdaraM na kurvntiityrthH|| 42 // avArthe pUrvAnubhavaM pramANayati-dRSTamiti / tvatpravAsane prajAnAM yAdRzaM sngkul| rathasya sukhamedhituM saMvardhayituM zakyamiti sambandhaH // 36-39 // sa rAmamiti / sa rAmaM tAvatprathamaM dRSTvA tadA sthito yo janaH yA purI ca sa janaH sA purIca pazcA dvinA rAma rathaM haTA vidIryatApi / apiH sambhAvanAyAm // 40 // denyamiti / hatavIraM hataravina rathaM haSTA svasainyamiva svaseneva // 41 // dUra iti / agrataH purtH| sthitaM vanaprayANonmukhaM tvAm ata eva mAnasena dUre nivasantaM cintayantyaH prajAH nirAhArAH kRtaaH| adya tyaktvA vanaM gataM tvAM cintayantyaH mariSyanti nUnami tyarthaH // 42 // matpravAsanamAtreNa kayaM teSAM maraNazadvetyata Aha-dRSTamiti / prajAnAM yAdRzaM sakulaM duHkhapralApaH vRttaM jAtaM tavayA dRSTam // 43 // / / 172 // For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vRttaM saMkSobho jAtaH tAdRzaM tvayA dRSTaM hi // 43 // ArtanAda iti / tataH prvaaskaaliknaadaadityrthH||44|| yadi priyaM bayAM tadasatyaM bhavati yadi ca satyaM bayAM tadapriyaM bhavati ataH kausalyA prati kimapi vaktuM na zakyamityabhiprAyeNAi-ahamityAdinA / devImahaM kiM vA vakSyAmi na kimapi ArtanAdo hi yaH paurairmuktastvadvipravAsane / sarathaM mAM nizAmyaiva kuryuH zataguNaM tataH // 44 // ahaM kiM cApi vakSyAmi devIM taka suto myaa| nIto'sau mAtulakulaM santApaM mA kRthA iti // 45 // asatyamapi naivAhaM brUyA vacanamIdRzam / kathamapriyamevAhaM brUyAM satyamidaM vcH||46|| mama tAvanniyogasthAstvadvandhujanavAhinaH / kathaM rathaM tvayA hInaM pravakSyanti hyottmaaH||47|| tanna zakSyAmyahaM gantumayodhyAM tvadRte'nagha / vanavAsAnuyAnAya mAmanujJAtumarhasi // 48 // yadi me yAcamAnasya tyAgameva kariSyasi / sastho'gniM pravekSyAmi tyaktamAtra iha tvayA // 49 // bhaviSyanti vane yAni tapovighnakarANi te / rathena pratibAdhiSye tAni sattvAni rAghava // 50 // vaktuM zaknomItyarthaH / tadevopapAdayati tavetyAdinA / tavAsau suto mayA mAtulakulaM nItaH tasmAt santApaM mA kRthA itIdRzamasatyavacanamapyaI naiva bUyAm , astyvcnprtissedhaaditibhaavH| satyameva vadetyavAha kathamiti / apriyAmidaM vanaprApaNarUpaM satyaM vacanaM kathaM byAm / devyA hAniprasaGgAditi bhAvaH // 15 // 46 // mamata / tvadvandhujanAH tvdNshyaaH| yadvA tvaM tvadvandhubhUtasItAlakSmaNarUpajanau ca tvadandhujanAH tadAdinaH pravakSyanti voDhAro bhavi pyanti / vahelaTi rUpam // 17 // 18 // yadIti / tyaktamAtraH tatkSaNa eva tyktH|| 19 // bhaviSyantIti / rathena sAdhanena pratibAdhiSye ahameva Ateti / sarayaM bhavadvirahitarathayuktamityarthaH // 44 // kizca tvadviyogaduHkhitAM tvanmAtaraM prati tava vanavAsasthitirvakumazakyA, api tu tasyAH duHkhnivRttye| asatyamapyahaM brUyAmityAha-ahamityAdizlokadvayena / kiM cAhUM tava devIM mAtaraM prati ahamevamapi vakSyAmi, kayaM tavAso suto mayA mAtulakulaM kosaladezaM nItaH natu vanam, ato mA santApaM kRthA iti asatyamIdRzaM vacanamevAI bayAM satyamapIdaM vacaH bananayanavacanaM kathamevAhamapriyaM brUyAm "satyaM brUyAtriyaM brUyAna brUyAt / satyamapriyam" iti smaraNAdityAzayaH / yadvA kosalyAM prati kiM vakSyAmItyabhiprAyeNAha ahmityaadi| devI kausalyAm / ahaM kizcApi vakSyAmi na kizcidapi vakSyAmi / kutastava suto mAtulakulaM nIta iti zamasatyamapi na brUyA~ tarhi satyaM bahIti cet satyamapIdamapriyaM vacaH kathaM brUyAmiti sambandhaH // 45 // 46 // mameti / tvadvandhujanavAhinaH tvAM tvadvandhujanaM sItAsaumitrirUpam / vahanazIlA: mama niyogasthAH madadhInAH, kayaM pravakSyanti vahiSyanti // 47-50 // For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. rathIbhUtvA nivartayiSyAmItyarthaH / tAni sattvAnIti pAThaH / sarvANIti pAThe-sattvAnIti zeSaH // 50 // tvaditi / tvatkRte tvannimittam / sthacaryAkRtaMTI .a.kA. // 17 // sukhaM mayA nAvAptam / rAjyAbhiSiktatvadrathacaryAkRtasukhaM mayA bhAgyahInena na labdham, tathApi tvatkRtena tvatsAhAyyakaraNena vanavAsakRtamapi sukhamsa .5 AzaMse icchAmi / rAjye rathacaryAkRtasukhAbhAvepi vane sArathitvena paricaryAkaraNakRtaM vApi sukhaM mama bhavatiti bhaavH| yadA vatkRtena tvayA kRtenaa| tvatkRtena mayAvAptaM rathacaryAkRtaM sukham / AzaMse tvatkRtenAhaM vanavAsakRtaM sukham // 51 // prasIdecchAmi te'raNye bhavituM prtynntrH| prItyAbhihitamicchAmi bhava me prtynntrH||52||ime cApi hayA vIra yadi te vnvaasinH| paricaryA kariSyanti prApsyanti paramAM gatim // 53 // tava zuzrUSaNaM mUrdhA kariSyAmi vane vasan / ayodhyA devalokaM vA sarvathA prajahAmyaham ||54||n hi zakyA praveSTaM sAmayAyodhyA tvayA vinA / rAjadhAnI mahendrasya yathA / duSkRtakarmaNA // 55 // vanavAse kSayaM prApte mamaiSa hi mnorthH| yadanena rathenaiva tvAM vaheyaM purI punH||56||cturdsh hi varSANisahitasya tvayA vne| kSaNabhUtAni yAsyanti zalasaGkhyA'nyato'nyathA // 57 // anugraheNetyarthaH / rathacaryAkRtaM rathapreraNakRtaM sukhaM mayA avAptam / evaM tvatkRtenAnugraheNa vanavAsakRtaM sukhamapyahamAzaMsa iti / / 51 // prasIdeti / pratyanantaraH smiipvrtii| me pratyanantaro bhaveti prItyAbhihitamicchAmi / tvatkartRkamabhidhAnamicchAmItyarthaH / kriyatAmiti mAM vadetivat // 52 // ima iti / paramAM gati svaamishushruussnnaaditibhaavH||53|| taveti / mUrdhetyasya sopacAramiti phlitaarthH| sarvathA sarvaprakAreNa // 54 // nahIti / mahendrasya rAjadhAnI svrgH||55|| vanavAsa iti / vanavAse kSayaM prApte banavAse samApte satItyarthaH / vaheyamitiyat ayaM me manoratha iti smbndhH||56|| caturdazeti / tvayA sahitasyeti mameti zeSaH / kSaNabhUtAni kSaNatulyAni, ato'nyathA tvadviraha ityarthaH / zatasaGghayAni bhaveyuritizeSaH / zataguNi tvtkRteneti| tvayA kRtAnugraheNa / rathacaryAkRtaM syapreraNakRtaM sukhamavAptam / vanavAsakRtaM sukhamAzaMse / asyAyaM bhAvaH tvamasmin kule avatariSyasIti jJAtvaiva mantri | pradhAnopyahaM tvadrathacaryAsevAbhAgyaM mama bhaviSyatIti nindyamapi sUtakutyaM mayA aGgIkRtam, tena bhAgyavazAtvatsevAsukha prAptameva, itaHparaM vanavAsakRtaM sukhaM vanavAsepi tvatsevAkataM sukha AzaMse prArthaye iti // 51 // prasIdeti / araNye te pratyanantaraH pratyAsannaH anukUlo bhavitumicchAmi tvaM me pratyanantaro bhaveti tvadabhihitaM tvadukta micchAmIti sambandhaH // 52-55 // vanavAsa iti / vanavAse vanavAsayogyakAle kSayaM prApte purIM vaheyaM prApayeyamiti yat eSa me manoratha iti yojanA // 56 // 57 // // 173 // For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tAni bhaviSyantItibhAvaH // 57 // bhRtyeti / he bhRtyavatsala ! bhaktaM bhRtyam / ata eva sthityAM maryAdAyAM sthitam / askhalitamaryAdam ataeva / bhartRputragate svAmiputreNa tvayA gate pathi vanagamane tiSThantaM nizcitatvadanugamanaM mAM vaM hAtuM nAIsi // 58-60 // nagarImityAdizvokatrayamekAnvayam bhRtyavatsala tiSThantaM bhartRputragate pathi / bhaktaM bhRtyaM sthitaM sthityAM tvaM na mAM hAtumarhasi // 58 // evaM bahuvidhaM dInaM yAcamAnaM punHpunH| rAmo bhRtyAnukampI tu sumantramidamabravIt // 59 // jAnAmi paramAM bhaktiM mayi te bhrtRvtsl| zRNu cApi yadartha tvAM preSayAmi purImitaH // 60 // nagarI tvAM gataM dRSTvA jananI me yavIyasI / kaikeyI pratyayaM gacchediti rAmo vanaM gtH||6|| parituSTA hisAdevI vanavAsaM gate myi| rAjAnaM nAtizaGketa mithyAvAdIti dhArmikam // 62 // eSa me prathamaH kalpoyadambA meyviiysii| bharatArakSitaM sphItaM putrarAjyamavApnuyAt // 63 // rAmo vanaM gata iti kaikeyI pratyayaM vizvAsa gacchet / dhArmikaM rAjAnaM mithyAvAdIti nAtizaGketa / bharatArakSitaM bharatena A samantAt rakSitaM putra rAjyam avApnuyAditi ca yat, eSaH me prathamaH kalpaH kartavyeSu prayojaneSu mukhyH| "mukhyaH syAt prathamaH kalpaH" ityamaraH // 61-63 // bhRtyeti / bhartRputragate pathi rAjaputrAzrite pathi yathA bhRtyena sthAtavyaM tathA tvadviSaye tiSThantam tathA sthityAM sthitamiti mantriNA rAjani rAjakArye ca tathA sthAtavyam, tasyAmeva sthityo sadA sthitam, kadApyaparAdharahitamiti yAvat // 58-60 // nagarImiti / rAmo vanaM gata iti kaikeyIpratyayaM gacchediti yojanA // 61 // 62 // eSa iti / ambA bharatArakSitaM bharatenArakSitam anumantAdrakSitaM putrarAjya tajasukhamavApnuyAditi yat eSa me prathamaH kalpaH mukhya prayojanamiti satya-dInamiti kriyAvizeSaNam / anukampazabdo'kArAntopyasti / " matAnukampAdatizuddhasaMvidAne " ityatra tathokteH / evaM ca " ata iniThanI" ityanena bhAyAnukampIti sAdhuH / zikhAderAkRtigaNa tvena tAsthatvAdvA ApavAdA sAdhurityAhuH / bhatyAnukampassviti pAThe tu vizeSaH // 19 // viparIte tvadamanAbhAve mathi vanavAsaM gatepi / neti na gata iti tuTihInA sA kaikeyI dhArmika rAjAnaM mithyAvAdIti atizata atasvayA gantavyamiti bhAvaH / yadvA viparIte sumantrasya tatra sthityapekSayA viparIte ayodhyA prati gamane / tuSTihIneti vastusthitikathanam / mapi vanavAsa gate sati dhArmika rAjAnaM mithyAvAdIti nAtizaMketeti yathAsthAnameva namo'nvayaH // 12 // eSaH rAjaviSaye zaGkAbhAvarUpaH / prathamaH kalpaH vadgamane prathama prayojanam / prayojanAntaraM cAha-padizi / me yabIpasI ambA bharatena ArakSitaM sampaprakSita putrarAjyaM avApyate prAmoti / bharatAgamanasyApi tvadamanAdhInatvAditi bhAvaH // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU. mameti / yAnarthAn sandiSTosi tAnarthAn dazarathAdInudiiya tathAtathA yA iti sambandhaH // 6 // itIti / hetumat yuktimat / nedAnImityanena TI.a kA, // 17 // iha vastavyamiti guhaprArthanaM dyotitam / me sajane sajanapradeze ayaM vAso na yogyaH / tadvato vidhiH AzramavAsagataH tadviSaya ityarthaH / vidhinasa0 52 mama priyAthai rAjJazca sarathastvaM purI braja / sandiSTazcAsi yAnIstAMstAna brUyAstathAtathA // 64 // ityukkA vacana mUtaM sAntvayitvA punaHpunaH / guhaM vacanamakkIbo rAmo hetumadabravIt // 65 // nedAnI guha yogyo'yaM vAso me sajane vane / avazya hyAzrame vAsaH karttavyastadgato vidhiH||66|| so'haM gRhItvA niyamaM tapasvijanabhUSaNam / hitakAmaH piturbhUyaH sItAyA lakSmaNasya ca / jaTAH kRtvA gamiSyAmi nyagrodhakSIramAnaya // 67 // tatkSIraM rAjaputrAya guhaH kSipramupAharat / lakSmaNasyAtmanazcaiva raamstenaakrojjttaaH||18|| pApitRniyamanam / so'haM " sapta sapta ca varSANi dnnddkaarnnymaashritH| abhiSekamimaM tyaktvA jaTAjinadharo vasA" iti kaikeyyA niyukto'ham // pAtapasvijanabhUpaNaM tapasvijanAtizayAvaham / niyamam adhaHzayanAdikam / gRhItvA aGgIkRtya / pituHsItAyA lakSmaNasya ca bhUyo hitakAmA ati zayena paralokasAdhanapuNyakAmaHsan / jaTAH kRtvA gamiSyAmi tadartha nyagrodhavIramAnaya / jaTAkaraNasya sItAlakSmaNayoH priyavAbhAvepi hitatvamastyeva | tayArapi tena dharmAtizayAt / rAmajaTAkaraNe hi sahadharmacAriNyAH sItAyA api dharmaH siddhaH / lakSmaNasya ca tadanurodhena jaTAkaraNAdamaH / yadA hitakAmaH na tu priyakAma ityarthaH // 65-67 // tatkSIramiti / lakSmaNasya ceti / tenApi bhrAtRvavasthAnasya saGkalpitatvAditibhAvaH / akaroditi yojanA // 63 // mamati / sandiSTaH upadiSTaH // 64 // 65 // neti / sajane vane me ayaM vAso na yogyaH, kintu Azrame janapadarahite vAso yogyaH / tadgato vidhiH AzramavAsocitajaTAdhAraNAdiridAnI kartavya ityanvayaH // 66 // sohamityAdisAyazlokamekaM vAkyam / sItAyAH lakSmaNasya ca hitakAmo'haM piturbhUyaH ati zayena hitakAmassan vanyAhArAdhazzayanAdiniyama gRhItvA jaTAH kRtvA gamiSyAmi / tadartha nyagrodhakSIramAnayeti guhamanavIditi pUrveNa sambandhaH / yadvA sItAyA| satya-tagataH AzramavAsAyogyaH / vidhiH jaTAjUTabandhAdizca kartavyaH // SEH sItAlakSmaNasya pituzca hitakAmaH / yadyapi piturityAdI caturyA bhavitavyam / tathAyabhihitahitasya hitatvenAbhipreNAnA bhAvAta SaSThapupapattiH / ata esa pattu sItAyA hitakAma iti tanna jaTAdhAraNena sItAyA hitAprasidderiti vyAkhyAnAntaraM dUdhayatA nAgojimAna sItAyA anumatyeti yadadhyAya vyAkhyAtaM tatparAstama / asmadukta IVArIyA sItAhitAprasiddhabhUSaNatvAt / jaTAdhAraNa dazarathahitamiti mAvA sItAhitAprasiddhariti vaktarlokottaraprakSatvAt // 17 // // 174 For Private And Personal Use Only
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir lakSmaNe prayojyakartRtvaM bodhyam // 68 // RSiH khidyati-dIrghabAhuriti / jaTilatvaM jaTAvattvam / tundAditvAdilac // 69 // tasyAmapyavasthAyAM / darzanIyatamatvamAha-tAvityAdizlokena // 70 // tata iti / vikhanA nAma brahmanakhotpannaH kazcinmuniH "ye nakhAH te vaikhaansaaH| ye vAlAste vAlakhilyAH" dIrghabAhunaravyAghro jaTilatvamadhArayat // 69 // tau tadA cIravasanau jaTAmaNDaladhAriNau / azobhetAmRSisamau bhrAtarau rAmalakSmaNau // 70 // tato vaikhAnasaM mArgamAsthitaH sahalakSmaNaH / vratamAdiSTavAna rAmaH sahAyaM guha mabravIt // 71 // apramatto bale koze durge janapade tthaa| bhavethA gRha rAjyaM hi durArakSatamaM mtm||72|| tatastaM samanujJAya guhmikssvaakunndnH| jagAma tUrNamavyagraH sabhAryaH sahalakSmaNaH // 73 // sa tu dRSTvA nadItIre nAva mikSvAkunandanaH / titIrghaH zIghragAM gaGgAmidaM lakSmaNamabravIt // 74 // ityukteH / siMhAdizabdavarNaviparyayaH / tena proktaM vaikhAnasam / proktArthe aN / mArga dhrmmityrthH| vAnaprasthadharmamitiyAvat / AsthitaH aashritH|| taM brahmacaryAdiniyamam / AdiSTavAn aGgIkRtavAn / nanvatra sarvo vAnaprasthadharmo'GgIkRtaH uta yaH kazcit ? nAdyaH-tasya punarmAIsthyagrahaNAyogAta "ArUDhapatito hi saH" ityuttarAzramaprAptasya punaH pUrvAzramAvaroho hi ninditH| na dvitIyaH-gRhasthasya vanasthAsAdhAraNajaTAdhAraNAdikaraNe zAkhA raNDavadAzramaraNDatApatteH / maivam, pitRniyogakRtasAGkalpikaniyamavizeSasya yudhiSThirAdisaMnyAsadharmavadaviruddhatvAt / uktaM hi manunA-"samyakasaGkalpajaH kAmo dharmamUlamidaM smRtam" iti / sahAyaM gaGgAvataraNasahAyam / sakhAyamiti ca pAThaH // 71 // apramatta iti / bale caturaGgabale / koze arthoMghe / "kozo'strI kuDamale khar3apidhAne'yopadivyayoH" ityamaraH / durArakSaM duHkhena A samantAt rakSituM zakyam (pAThabhedaH / duHkhena ArakSA rakSaNaM ysy| tahurArakSam / atizayena durArakSaM durArakSatamam / bhavethA ityArSamAtmanepadam ) // 72 // tata iti / avyagraH avyAsaktaH " vyagro vyAsakta AkulaH" lakSmaNasya ca anumatyeti zeSaH / anyatsamAnam // 67-70 // tata iti / vaikhAnasaM mArga vAnaprasthadharmamAsthitaH prAptassana / vrataM vAnaprasthavratamAdiSTavAn aGgI | kRtavAn / asya zlokasya caturthapAdastUttarazlokena sambadhyate // 71 // apramatta iti / durArakSatamaM duHkhena rakSituM yogyatamam // 72-74 // For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 175 / / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin ityamaraH // 73 // 74 // Aroheti / sthitAmimAM nAvaM parigRhya sItAM zanairAropaya / anvakSam anupadaM tvaM cAroheti sambandhaH / yadvA tvaM prathamamAroha anvakSaM manasvinIM sItAM parigRhya karAgrayorgRhItvA aaropyetyupcaaroktiH| manasvinImiti nindAyAM matup / bhIrumiti yAvat / pUrvArohaNe'sau bibhIyA Aroha tvaM naravyAghra sthitAM nAvamimAM zanaiH / sItAM cAropayAnvakSaM parigRhya manasvinIm // 75 // sa bhrAtuH zAsanaM zrutvA sarvamapratikUlayan / Aropya maithilIM pUrvamArurohAtmavAMstataH // 76 // athAruroha tejasvI svayaM lakSmaNapUrvajaH / tato niSAdAdhipatirguho jJAtInacodayat // 77 // rAghavo'pi mahAtejA nAvamAruhya tAM tataH / brahmavat kSattravaccaiva jajApa hitamAtmanaH // 78 // Acamya ca yathAzAstraM nadIM tAM saha sItayA / prANamat prItisaMhRSTo lakSmaNazcAmitaprabhaH // 79 // anujJAya sumantraM ca sabalaM caiva taM guham / AsthAya nAvaM rAmastu codayAmAsa nAvikAn // 80 // tatastaizvoditA sA nauH karNadhArasamAhitA / zubhaspyavegAbhihatA zIghraM salilamatyagAt // 81 // ditibhAvaH // 75 // lakSmaNastu nipuNatayA prathamaM sItAmAropya pazcAtsvayamArUDha ityAha- sa bhrAturiti / apratikUlayan yathAtathAvApyArohaNazAsana manutiSThan / AtmavAn rAmAzayajJa ityarthaH / pUrva manasvinImityuktam, idAnImAtmavAnityuktam / ubhAbhyAmAropaNe doSazaGkArAhityaM coktam // 76 // atheti / jJAtIn bandhUn acodayat nauH pAraM nIyatAmityacodayat // 77 // rAghava iti / brahmavatkSatravadityarthe vatipratyayaH / brAhmaNArhe kSatriyAIm / Atmano hitaM jajApa "devIM nAvam " ityAdibrahmakSatrasAdhAraNamantraM jajApetyarthaH / yadvA brahmakSatrazabdayuktaM mantraM jajApetyarthaH / sa ca mantraH sutrAmANa || mityAdiH / tatra hyariSTanemiH pRtanAjiditi brahmakSatrazabdau zrutau // 78 // pUrvoktaM nAvArohaNaM vivRNvannAha - AcampetyAdinA // 79 // 80 // tata iti / Aroheti / nAvaM parigRhya sItAmAdAya anvakSaM pazcAt tvamapyAroheti sambandhaH // 75 // sa iti / apratikUlayan anukUlayan // 76 // 77 // rAghava iti / brahmavata kSatravat / arhArthe vatiH / brAhmaNakSatriyAI nAvArohaNamantramAtmano hitamuddizya jajApatyanvayaH / " sutrAmANamRcA nAvamArohedapa uttaret " iti kSatriyA dhikAreNa smrnnaat| " devIM nAvam ityAdibrahmakSatrasAdhAraNaM mantraM jajApetyarthaH // 78-80 // tata iti / karNadhArasamAhitA nAvikena sajjIkRtA / sphyam For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [52 1180411
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karNadhArasamAhitA samAhita karNadhArA / zubhasphyavegAbhihatA zubhAnAM ruphpAnAmaritrANAM vegenAbhihatA praNunnA // 81 // 82 // putra iti / nidezaM caturdaza | varSAvadhika vanavAsaviSayaniyogam / pArayitvA nirvighnaM parisamApya / uSya uSitvA / pratyAgamiSyati, yadeti zeSaH // 83 // 84 // tata iti / tataH madhyaM tu samanuprApya bhAgIrathyAstvaninditA / vaidehI prAJjalirbhUtvA tAM nadImidamabravIt // 82 // putro dazaratha syAyaM mahArAjasya dhImataH / nidezaM pArayitvemaM gaGga tvadabhirakSitaH // 83 // caturdaza hi varSANi samagrANyuSya kAnane / bhrAtrA saha mayA caiva punaH pratyAgamiSyati // 84 // tatastvAM devi subhage kSemeNa punarAgatA / yakSye pramuditA gaGge sarvakAmasamRddhinI // 85 // tvaM hi tripathagA devi brahmalokaM samIkSase / bhAryA codadhirAjasya loke 'smin saMpradRzyase // 86 // sA tvAM devi namasyAmi prazaMsAmi ca zobhane / prAptarAjye naravyAghre zivena punarAgate // 87 // gavAM zatazuhasraM ca vastrANyannaM ca pezalam / brAhmaNebhyaH pradAsyAmi tava priyaMcikIrSayA // 88 // surA ghaTasahasreNa mAMsabhUtaudanena ca / yakSye tvAM prayatA devi purIM punarupAgatA // 89 // yAni tvattIravAsIni daivatAni vasanti ca / tAni sarvANi yakSyAmi tIrthAnyAyatanAni ca // 90 // tadA / subhage surkIrte / "bhagaH zrIkAmamAhAtmyavIryayatnArkakIrtiSu" ityamaraH / kSemeNa kuzalena saha / yakSye pUjayiSyAmi / sarvakAmasamRddhinIti zrIhyAdi tvAdiniH // 85 // tvamiti / brahmalokaM samIkSase brahmakamaNDalvAM dravIbhUtadharmarUpatayA sthitvA brahmaprakSAlita viSNupAdodbhavatvAditi bhAvaH / ata eva viSNupAdodbhavAmiti pUrvamuktam // 86 // seti / prazaMsAmi staumi / zivena kSemeNa / pezalaM ramyam / tava priyacikIrSayA brAhmaNamukhena hi devatAnAM grahaNa | mitibhAvaH // 87 // 88 // surAghaTasahasreNeti / mAMsabhUtaudanena mAMsarUpAnnenetiyAvat // 89 // yAnIti / tIrthAni maNikarNikAdIni / AyatanAni kAzyA aritram tena vegAdabhihatA praNunnA // 81-89 // yAnIti / yAni tIrthAni prayAgAdIni AyatanAni kAzyAdIni // 90-93 // sa0 [page zrInU padhAn gacchatIti tripathagA "vATa paar mArga " iti trikANDazeSAmaraH / yadvA trayANAM patha samAhAravipathaM bhUrbhuvastuvarAkhyaM tena gacchatIti tathA tasyAH sambuddhiH / brahmalokaM satyalokam (tvaM hi tripatha devi iti pATha: // 86 // For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 176 // TI.a.ko. sa. 52 dIni / / 90-93 // bhaveti sAvadhAna iti shessH| adRSTe adRssttpuurve| naH AvayoH "asmado dvayozca" itibahuvacanam / tAvacchabdaH sAkalyArthakaH anyonyasya sAkalyena rakSA krtvytismbndhH|| 94-96 // yatnasyAvazyakarttavyatve yuktimaah-nhiiti| atikAntA atikraantkaalaa| kAcana kriyAna punareva mahAbAhurmayA bhrAtrA ca snggtH| ayodhyA vanavAsAttu pravizatvanagho'naghe // 9 // tathA sambhASamANA sA sItA gnggaamninditaa| dakSiNA dakSiNaM tIraM kSipramevAbhyupAgamat // 92 // tIraM tu samanuprApya nAvaM hitvA nararSabhaH / prAtiSThata saha bhrAtrA vaidehyA ca prNtpH|| 93 // athAbravInmahAbAhuH sumitrAnandavarddhanam |bhv saMrakSa NArthAya sajane vijane'pi vA // 94 // avazyaM rakSaNaM kAryamadRSTe vijane vne| agrato gaccha saumitre sItA tvAmanu gacchatu // 95 // pRSThato'haM gamiSyAmi tvAM ca sItAM ca pAlayan / anyonyasyeha no rakSA kartavyA puruSarSabha // 96 // na hi tAvadatikrAntA sukarA kAcana kriyaa| adya duHkhaM tu vaidehI vanavAsasya vetsyati // 97 // pranaSTa janasambAdhaM kSetrArAmavivarjitam / viSamaM ca prapAtaM ca vanaM hyadya pravekSyati // 98 // zrutvA rAmasya vacanaM pratasthe lkssmnno'grtH| anantaraM ca sItAyA rAghavo raghunandanaH // 99 // gataM tu gaGgAparapAramAzu rAmaM sumantraH pratataM nirIkSya / adhvaprakarSAdrinivRttadRSTirmumoca bASpaM vyathitastapasvI // 10 // sukarA hi punaH sandhAtuM na zakyA hiityrthH| tasmAtkAle sAvadhAnatayAsmAbhiHsthAtavyamiti bhaavH| sambAdhaH sammardaH / kSetraM zAlyAdivRddhisthalam / viSamaM ninonnatapradezayuktam / prapatantyasminniti prapAtaH gataH / hi yasmAdadya pravekSyati tasmAhuHkhaM vetsyatIti sambandhaH / iti sumitrAnandavarddhana manavI dityanvayaH // 97-99 // gatamiti / gaGgAparapAraM gaGgAyAH aparaM pAram / pratataM nIrIkSya avicchinnaM niriikssyetyrthH| tapasvI santApayuktaH / "tapa santApe" itidhAtuH / pratapannitipAThe-tApavAnityarthaH / tapasvI shocniiyH| adhvaprakarSAt mArgaviprakarSAt / vinivRttadRSTiH vinivRttdRssttivyaapaarH||10|| atheti / saMrakSaNArthAya, sItAyA iti zeSaH // 94-96 // nahi tAvaditi / asukareti padacchedaH / asukarA duSkarA / kAcana kriyA tAbata pUrva nAtikrAntA itaH prabhRti duSkaraH, kriyArambha iti yAvat / adyetyAdisArdhazlokamekaM vAkyam // 97 // pranaSTeti / viSamaM nimronnatam / prapAtaM gAdi / yasmAdadyaiva hi vanaM pravekSyati // 176 // For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sa iti / vatsAn vatsadezAn / matsyAniti pATho lekhkprmaadkRtH| itthaM hi dezavyavasthA dRzyate-gaGgAyamunayormadhye pryaagprdeshovtsdeshH| ttH| pazcimabhAge paanycaalH| yamunAdakSiNatIre zUrasenadezaH / tasmAtpazcimato matsyadeza iti / salokapAlapratimaprabhAvavAnitipAThaH / anyathA vRttabhaGgaH sa lokapAlapratimaprabhAvAMstIrkhA mahAtmA varado mahAnadIm / tataH samRddhAJchubhasasyamAlinaH krameNa vatsAn muditAnupAgamat // 10 // to tatra hatvA caturo mahAmRgAn varAhamRzyaM eSataM mahArurum / AdAya medhyaM tvaritaM bubhukSitau vAsAya kAle yyturvnsptim||102||ityaarsse0 zrIrAmAyaNe zrImadayodhyAkANDe dvipaJcAzaH srgH||52|| sa taM vRkSaM samAsAdya sandhyAmanvAsya pazcimAm / rAmo ramayatAM zreSTha iti hovAca lakSmaNam // 1 // adyeyaM prathamA rAtriryAtA jnpdaavhiH| yA sumantreNa rahitA tAM notkaNThitumarhasi // 2 // syAt // 101 // tAviti / cAturvidhyamevAha-varAhamityAdi / RzyAdayo hrinnbhedaaH|RshyN pRSataM mahAruruMca AdAya, sviikRtyetyrthH| madhyAmiti RzyAdi sarvavizeSaNam / kAle sAyaMkAle / tvaritatvoktiH sAyaMkAlatvAt bubhakSitatvAcca / dvivacanena sItA kutracidvanaspatimUle nikSipya mRgagraha NArtha gatvA punarAgatAviti gamyate // 102 // iti zrIgovindarAja. zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvipaJcAzaH srgH||52|| sa tamityAdi / atra mRgamAMsAdanamastamayAt prAgarthasiddham / anvAsya upAsya // 1 // adyeti / yAtA prAptA / adyetyasya notkaNThitumaIsItyanenA tasmAtkAraNAdvanavAsasya duHkhaM vetsyatIti sambandhaH // 98-100 // sa iti / vatsAn vatsadezAn // 101 // tatreti / RzyAdayo hariNabhedAH / kAle saayngkaale||102|| iti zrImahezvaratIyaviracitAyA zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyA dvipakSAzaH sargaH // 52 // // 1 // adyeti / / janapadAvahiH asmajjana padAvahiMdeze / adyeyaM rAtriryAtA AyAtA prAptA, kevalaM vanavAsarAtriSu prathamA / yA ceyaM sumantreNa ca rahitA, tAmimA prApya / utkaNThituM zokasmaraNaM kartuM nAhasi // 2 // 2 sA-yAtA AyAtA | upasarmANAM dhAtulInArthabodhakatvasya " gate avagamyate caraNAbhidhAnAt vicaraNAbhidhAnAt " ityAdau darzanAt / tA rAtrim / " kAlAvanotpantasaMyoge " iti dvitIyA / utka 7NDituM gRhadArAdismaraNena citta nyAkulIpha nAIsi // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU // 177 // jaanvyH| utkaNThA duHkhasmaraNaM tAM pratItizeSaH // 2 // jAgartavyamiti / yogakSemaM pAlanamitiyAvat / Avayorvartate, asmadadhInamityarthaH ||3||raatriii TI.a. kA. miti / kathaJcidevemAmiti / prAthamikatvAditi bhAvaH / imAM zayyAsampAdanAt pUrvameva prAptAM svayamArjitaiH, tRNapaNeritizeSaH / upAvartAmahe zayiSyA sa0 53 jAgarttavyamatandribhyAmadyaprabhRti rAtriSu / yogakSemaM hi sItAyA vartate lakSmaNAvayoH ||3||raatriN kathaJcidevemA saumitre vartayAmahe / upAvartAmahe bhUmAvAstIrya svymaarjitaiH|| 4 // sa tu saMvizya medinyAM mhaarhshynocitH| imAH saumitraye rAmo vyAjahAra kathAH zubhAH // 5 // dhruvamadya mahArAjo duHkhaM svapiti lkssmnn| kRtakAmA tu kaikeyI tuSTA bhavitumarhati // 6 // sA hi devI mahArAja kaikeyI rAjyakAraNAt / api na cyAvayet prANAn dRSTvA bharatamAgatam // 7 // anAthazca hi vRddhazca mayA caiva vinaakRtH| kiM kariSyati kAmAtmA kaikeyIvazamAgataH // 8 // idaM vyasanamAlokya rAjJazca mativibhramam / kAma evArthadharmAbhyAM garIyAniti me mtiH||9|| ko hyavidvAnapi pumAna pramadAyAH kRte tyajet / chandAnuvatinaM putraM tato mAmiva lakSmaNa // 10 // sukhI bata sabhAryazca bharataH kekayIsutaH / muditAn kosalAneko yo bhokSyatyadhirAjavat // 11 // mahe / vartamAnasAmIpye vartamAnavadbhAvaH // 4 // sa iti / saMvizya zayanaM saGkalpyoSitvA / zayanasya sargAnte vakSyamANatvAt / kathAH vaartaaH||5||dhruv miti / kRtakAmA phalitecchA // 6 // sA hIti / rAjyakAraNAta rAjyasthairyakAraNAt / nanu "nate'mbA madhyamA tAta garhitavyA kathaJcana / tAmevekSvAku / nAthasya bharatasya kathAM kuru // " itivadato rAmasya sarvapuruSArthanispRhasya kathamevaMvidhAH kaikeyInindApradhAnAH svAlAbhagarbhA uktayo yujyante ? ucyate-'ayodhyAmita eva tvaM kAlye praviza lakSmaNa' iti vakSyati / atastanmatamanuvartitumevamuktamiti jJeyam // 7 // 8 // idamiti / vyasanaM madIyaM mativibhramam / arthadharmoM vihAya kAmaikasevitvam / (pAThabhedaH / vyasanaM madIyam / anena dharmasyAprAdhAnyamukam / mativibhramam atinispRhatvam / ane) naarthaapraadhaanymuktm)||9|| kAmasya garIyastvamupapAdayati-ka iti / chandAnuvartinaM svecchAnuvartinam // 10 // 11 // Hal // 177 // jAgartavyamiti / sItAyA yogakSemo Avayorvatete, sItAyA yogakSemAvasmadAyattAvityarthaH // 3 // rAtrimiti / kathaJcidevemAmiti uTajAdinirmANAbhAvAt svaya mArjitaiH tRNaparNAdibhiriti shessH|| // imAH kathAH giraH // 5 // 6 // sA hIti / kaikeyI bharataM dRSTvA rAjyakAraNAnmahArAjapadAbhiSekakAraNAnmahArAja prANAnna For Private And Personal Use Only
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sa hIti / mukhamekam advitIyam, pradhAnabhUta ityrthH||12|| prasaGgAt kevalaM kAmaM nindati-arthadharmAviti / dazaratho yathA, vysniitishessH||13|| manya iti / samprAptetyatretikaraNaM bodhyam ||14||apiiti / kaikeyI na samprabAdheta ityatra kaakuH| matkRte matsambandhAdityarthaH 15 // mA smeti / ita eva sa hi sarvasya rAjyasya mukhamekaM bhaviSyati / tAte ca vayasAtIte mayi cAraNyamAsthite // 12 // arthadharmo pari tyajya yaH kAmamanuvartate / evamApadyate kSipraM rAjA dazaratho yathA // 13 // manye dazarathAntAya mama pravAjanAya ca / kaikeyI saumya samprAptA rAjyAya bharatasya ca // 14 // apIdAnIM na kaikeyI saubhAgyamadamohitA / kausalyAM ca sumitrAM ca samprabAdheta matkRte // 15 // mA sma matkAraNAddevI sumitrA duHkhamAvaset / ayodhyAmita eva tvaM kAlye praviza lkssmnn||16|| ahameko gamiSyAmi sItayA saha daNDakAn / anAthAyA hi nAthastvaM kausalyAyA bhaviSyasi // 17 // kSudrakarmA hi kaikeyI dveSyamanyAyyamAcaret / paridadyA hi dharmajJe bharate mama mAtaram // 18 // nUnaM jAtyantare kasmina striyaH putrairviyojitAH / jananyA mama saumitre tasmAdetadupasthitam // 19 // mayA hi cirapuSTena duHkhasaMvArddhatena ca / viprAyujyata kausalyA phalakAle dhigastu mAm // 20 // mA sma sImantinI kAcijjanayet putramIdRzam / saumitra yo'hamambAyA dani zokamanantakam // 21 // manye prItiviziSTA sA matto lakSmaNa zArikA / yasyAstacchyate vAkyaM zuka pAdamarerdaza // 22 // samIpapradezAdeva // 16 // nAthaH rakSakaH // 17||kssudrkrmeti / "DAbubhAbhyAm-" itiDAp / dveSyaM dveSAIm / svakRtadveSocitamityarthaH / anyAyyam avamAnamityarthaH / dveSAditi ca pAThaH / paridadyAH, paridAnaM nAma rakSyatayA pradAnam // 18 // kasmiMzcit jAtyantare kasmiMzcit janmani / etat / putraviyojanam / / 19 // mayeti / phalakAle putrotpattiphalasya mAtRzuzrUSaNa tya kAle // 20 // 21 // ambayA varddhitatiryajantukRtaprItimAtramapi na cyAvayedapi na cyAvayet kimiti sambandhaH // 7-11 // sa hIti / rAjyasya mukhamekaM sarvasmin rAjye eka eva rAjA bhaviSyatItyarthaH // 12-17 // kSudrakarmA hIti / deSyaM dveSAm / svakRtadveSocitamityarthaH / dveSAditi vA paatthH| bharate mama mAtaraM paridadyAH, smrpyetyrthH||18-21|| sarvathA mama jananaM madambAyA aprayojanamityAha For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir .rA.ma. 17 // mayA kRtamityAha-manya iti / he lakSmaNa ! sA pUrvamAvAbhyAmanubhUtA zArikA / mattaH aspadapekSayA prItiviziSTeti manye prItyAdhiketi manye / madapeTI .a.kA. zyA adhika prIti kausalyAyA jnytiityrthH| yadvA madapekSayA kausalyAyAmadhikaprItiyuktetyarthaH / ubhayatra hetumAha-yasyA iti / yasyAH shaarikaayaaH|| sa053 he zuka! areH ArabhUtasya biDAlasya pAdaM daza khaNDaya iti| tat anubhUtasahazaM prItisaJjananaM vAkyaM zrUyate, ambyetishessH|loke hi kAcitpoSitA zArikA samIpavartinaM zukaM prati biDAlaM dazadazeti kUjantI dRzyate / yadvA areH kausalyAzavoH pAdaM dazeti vAkyaM zrUyate / poSitatvAvizeSepi zArikAparinivartanavAcamapyanuktavato mama janma ghigityarthaH / atra prakaraNavalena bhagavadbhajanAdapyAcAryyasamAzrayaNasya sukaropAyattvaM darzitaM bhavati / zocantyA alpabhAgyAyA na kiJcidupakurvatA / putreNa kimaputrAyA mayA kAryyamarindama // 23 // "na hammayAni tIrthAni na devA mRcchilaamyaaH| te punantyurukAlena darzanAdeva sAdhavaH // " ityukteH| tathAhi-zAriketyanena jJAnakarmarUpapakSadvayavAnA cAryo lakSyate / strIliGgena "strIprAyamitaratsarvam" ityuktaM bhgvtpaartntrymucyte| AcAryoM bhagavadapekSayA mokSAnandajanane'dhika sukaropAya ityrthH| "pazurmanuSyaH pakSI vA ye ca vaiSNavasaMzrayAH / tenaiva te prayAsyanti tadviSNoH paramaM padam // " itivacanAt / koyamAcArya ityata Ai-yasyA iti yasyA iti paJcamI / yasmAt tat guruparamparayA prAptaM vAkyaM rahasyamantrarUpaM zrUyate / kIdRzaM vAkyamityavAha zuketi / he zuka zukasamAnavarNa bhagavan ! areH virodhibhUtasya saMsArasya pAdam AdhAram, sNsaarbiijbhuutaahkaarmmkaaraavityrthH| "anAtmanyAtmavRddhiA asva svamiti yA mtiH| avidyA / tarusambhUtibIjametadvidhA sthitam // " ityukteH / daza nivartayetyarthaH / evaMrUpaM vAkyaM yatsakAzAt zrUyate sa mattaH zreSTha iti smbndhH| prakaraNenA pyayamartho'bhivyajyate / tathAhi-ayodhyApuraparyAyAdvaikuNThAnnitya virajAM tI saMsArakAnanaM pravizya "dA suparNA sayujA sakhAyA samAnaM vRkSaM pari pasvajAte / tayoranyaH pippalaM svAdattyananananyo abhicAkazIti" iti vedAntoktaprakriyayA zarIrAkhyamekaM vRkSaM jIvena sahAsthAya "RtaM pibantI sukU tasya loke guhAM praviSTo parame parAye " ityuktarItyA karmaphalaM bhojayan svAnubhavAlAbhakviSTamUrijanotkaNThayA vartamAnaH saMsAriSu svAgamanaprayojanA lAbhena caramopAyaniSTAmeva paramopAyaM nizcikAyetyucyate // 22 // zocantyA iti / alpabhAgyAyAH ataeva aputrAyAH putrakRtaprayojanarahitAyAH115 manya iti / he lakSmaNa ! yasyAH maatRvrddhitshaarikaayaaH| he zuka ! areH asmacchatrubhUtasya biDAlasya pAdaM daza dazanaM kuru| ityevaMrUpaM tattAdRzaM priyajanaka 178 // pAvAkyaM zrUyate / ambayeti zeSaH / sA zArikA mattaH prItiviziSTA prItipradAnena prItijanena matto'dhikatarA / ambAyA iti zeSaH / ambayA vaddhitatiryagjAti zArikAkRtaprItidAnamAtramapi mAturna kRtamiti bhAvaH // 22 // zocanyA iti / aputrAyAH putrakRtaprayojanarahitAyAH // 23 // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir ataeva zocantyAH ambAyAH kizcidapi nopakurvatA mayA putreNa kiM kArya kiM prayojanam // 23 / / na kevalaM prayojanAlAbhaH pratyuta duHkhitevetyAhaalpabhAgyetyAdizlokena // 24 // tAI mAtRduHkhanivAraNAya rAjyamAkamyatAmityavAha-eka ityAdizlokadvayena / tareyaM tarituM zaknuyAm / Aka 5 alpabhAgyA hi me mAtA kausalyA rahitA mayA / zete paramaduHkhArtA patitA zokasAgare // 24 // eko hyaha mayodhyAM ca pRthivIM cApi lakSmaNa / tareyamiSubhiH kruddhonanu vIryamakAraNam // 25 // adharmabhayabhItazca paralokasya cAnagha / tena lakSmaNa naadyaahmaatmaanmaabhissecye||26|| etadanyacca karuNaM vilapya vijane vane / azrupUrNamukho rAmo nizi tUSNImupAvizat // 27 // vilapyoparataM rAmaM gatArciSamivAnalam / samudramiva nirvegamAzvAsayata lakSmaNaH ||28||dhruvmdy purI rAjannayodhyA''yudhinAM vara / niSprabhA tvayi niSkrAnte gatacandreva zarvarI // 29 // mituM zaknuyAmityarthaH / tArha kimarthaM tathA na kRtamityata Aha nanu vIryamakAraNamiti / dharmahAnikare kRtye vIrya sAdhakatvena nAvalambanIyaM khalvi tyarthaH // 25 // vIryasyAnayalambane hetumAha-adharmeti / adharmabhayabhItaH adharmAdutpannaM bhayaM lokApavAdaH tasmAdrItaH paralokasya nAzAta bhIta iti / zeSaH / ahamiti ca zeSaH / tenAdharmaparalokabhItatvena hetunA // 26 / / etaditi / etatpUrvoktamarthajAtam / anyadityanena tAdAtvikavilApasya / vAcAmagocaratvamuktam / vijane vana iti zokahetutvoktiH / upAvizat AtiSThadityarthaH // 27 // vilapyeti / vilapyoparatamityanena madhye samAzvAsAnahatvoktiH // 28 ||dhruvmiti / AyudhinAm AyudhavatAM vara, zUretyarthaH / niSprabhA bhavediti zeSaH // 29 // eka iti / tareyaM tarituM zaknuyAm / jayeyamityarthaH // 25 // adharmeti / adharmabhayAt pitRvAkyAkaraNarUpAdharmabhayAt / paralokasya ceti nAzAdrIta iti zeSaH // 26 // pataditi / azrupUrNamukha ityasyAyaM bhAvaH-zrIrAmasya paramakaruNAzAlitvena svAnuraktajanadumbAsahiSNutvAdazrupUrNamukhatvam natu vastutaH / "vyasaneSu / manuSyANAM bhRzaM bhavati duHkhitaH" ityukteriti // 27 // 28 // dhruvamiti / AyudhinAmiti padacchedaH // 29 // sa0-mayA piturAjJAyA akaraNe sarvepyevameva kuryuH tatazca teSAmadharmo bhavet ataH adharmamapabhItazca lokasyAdharmaprAptimayAdrItoham / parakIyajanasya sakAzAdrIta iti buddhacA vivekenAnvayaH / rAmaH piturAzA nAkAditi lokApavAdamItavetyarthaH // 29 // vilaya lokaviDambanA vilApaM kRtvA / tadAnImapi nizAcarasadhArAditamboM yuktaH // 27 // IN For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. / / 179 // netaditi / paritapyasa iti yadidamasti patat paridevanam naupayikaM na yuktam / "yuktamopapikam" ityamaraH / "upAyAdhasvata ca" itiThak / AkATI .ma.kA. rasya hrasvazca / ayuktatvamevAha-viSAdayasIti / puruSarSabhetyanena puruSadhaureyasya tava naitadyuktam / anena vilApona yukta ityrthH||30|| 'ayodhyAmita eva sa. 53 naitadaupayikaM rAma yadidaM paritapyase / viSAdayasi sItAM ca mAM caiva puruSarSabha // 30 // na ca sItA tvayA hiinaa| na cAhamapi rAghava / muhUrtamapi jIvAvo jalAnmatsyAvivoddhRtau // 31 // na hi tAtaM na zatrughnaM na sumitrAM prNtp| draSTumiccheyamadyAhUM svarga vApi tvayA vinA // 32 // tatastatra sukhAsInau nAtidUre nirIkSya tAm / nyagrodhe sukRtAM zayyo bhejAte dharmavatsalau // 33 // tvaM kAlye praviza lakSmaNa' iti yaduktaM tatrottaramAha-na ca sIteti / tvayA hInA sItA ca na jiivtiityrthH| tvavihIno'hamapi nc| ca evkaaraarthH| ahamapi njiivaamyvetyrthH| dRSTAntArtha sItAgrahaNam / yadvA 'sItAsamakSaM kAkutsthamidaM vacanamabravIt' iti sItApuruSakAreNa zaraNAgatikaraNAt svasya zaraNAgati phalAbhAve puruSakArabhUtA sItApi neti bhaavH| api jIvAvaH yadi jIvAvaH tadA jalAduddhRto matsyAviva muhUrta svalpakAlaM jIvAvA, yathA jlovRto| matsyau yAvaz2alasaMsarga jIvitvA tadvilaye vinazyataH tathA AvAmapi tvadacanahRdayajJAnaparyantamiti bhaavH| tathA vakSyati sundarakANDe-" na cAsya / mAtA na pitA na cAnyaH snehAdviziSTo'sti mayA samo vA / tAvaddhyahaM dUta jijIviSeyaM yAvatpravRtci zRNuyAM priyasya // " iti // 33 // atha notkaNThitu maIsItyuktasyottaramAha-nadi tAtamityAdizvokena // 32 // tata iti / tataH lakSmaNavacanAnantaram / tatra pUrvAzritavRkSamUle bhaktisthAne / sukhAsInau / netaditi / he rAma ! mAM ca sItAM ca viSAdayasIti yat idaM ca, he puruSarSabha ! tvaM paritapyasa iti yat etacca tava naupayikaM na yuktamiti sambandhaH / puruSarSabhasya natApo yuktH| rAmasya viSAdapitRtvaM ca na yuktamiti bhAvaH // 30 // sItAvadahamAyavarjanIya iti vaktumAtmanaH sItAsAdharmyamAha-na ceti / atra nakAradvayaM tRtIyanakArasyApyupalakSaNam / he rAdhava ! tvayA hInA sItA ca tvayA hIno'haM ca / etAvubhAvAvAmapi jalAdudRto matsyAviva muhUrtamapi na jIvAva iti mambandhaH / anena zrIrAmaviyogabhiyA lakSmaNena svadainyaM pradarzitam // 31 // nanvevamAgraho na kAryaH, pitrAdisaMrakSaNArthamavazyaM gantavyamiti vadantaM pratyAha- // 17 // nahIti / he paraMtapa ! tvayA vinA tAtaM zatrughnaM sumitrAM ca adya prApta svarga vA draSTumapi neccheyam manasApati zeSaH / kimuta gatvA saMrakSitumiti bhAvaH // 32 // tata iti / tato lakSmaNavacanAnantaram / tatra tasminneva nyagrodhamUle sukhAsInI sItArAmau nyagrodhe nyagrodhamUle sukRtA lakSmaNena samyagracitAM zayyAM nirIkSya For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org sukhopvissttau| sukhAsInA ca sukhAsInazca sukhAsInau / sarvatra "pumAn striyA" ityekazeSaH / sItArAmau nyagrodhe nyagrodhamUle / sukRtA lakSmaNena suTu kRtA zayyAM nirIkSya tAM bhejAte itismbndhH||33|| sa lakSmaNasyeti / uttamaM ca tat puSkalaM ca uttamapuSkalam / atIva bhrAtRsnehapuraskRtatvAduttamaM vaktavyasya sa lakSmaNasyottamapuSkalaM vaco nizamya caivaM vanavAsamAdarAt / samAH samastA vidadhe paraMtapaH prapadya dharma sucirAya rAghavaH // 34 // tatastu tasmin vijane vane tadA mahAbalau rAghavavaMzavarddhanau / na tau bhayaM sambhramamabhyupeyaturyathaiva siMhau girisaanugocrau|| 35 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe tripaJcAzaH sargaH // 53 // te tu tasmin mahAvRkSa uSitvA rajanIM zivAm / vimale'bhyudite sUrye tasmAddezAt pratasthire // 1 // yatra bhAgIrathIM gaGgAM yamunAbhipravarttate / jagmustaM dezamuddizya vigAhya sumahadvanam // 2 // te bhUmibhAgAn vividhAna dezAMzcApi manAramAn / adRSTapUvAn pazyantastatratatra yazasvinaH // 3 // sarvasyoktaH puSkalaM pUrNArtha lakSmaNasya vacaH AdarAnizamya cirAya dharma vAnaprasthadharmam adhaHzayanAdikaM pratipadya / samastAH samAH vanavAsam / atyanta saMyoge dvItIyA / vidadhe lakSmaNena saha vidhaatumaicchdityrthH| anyathA bhuutaarthaasmbhvH| kavinApyAdau tathA vaktumayuktam / lakSmaNasya samastAH samAH pratya numati vidha iti kecidAhuH // 34 // tata iti / bhayaM vyaaghraadibhyH| sambhramaM vyAkulatvaM bhayahetuzayA itastato nirIkSaNamiti yAvat // 35 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne tripaJcAzaH sargaH // 53 / / te viti / mahAvRkSe mahAvRkSamUle / sAmIpye saptamI / vimale'bhyudite spaSTamudita ityarthaH / / 3 / / yatretyAdizvokadvayamekAnvayam / bhUmibhAgAn vanapradezAn / dezAn vatsadezAvAntaradezAn / latA bhejAte iti sambandhaH // // sa iti / lakSmaNasya vanavAsaM pratyAdareNocyamAnam ata evottamapuSkalamatyanta zreSTha vaco nizampa svayaM cirAya dharma prapadya svIkatya lakSmaNasya samAptAH samAH pratyanumati vidadhe ca / vanavAsAyeti zeSaH // 34 // tata iti / sambhramam itastato'nvIkSaNAdirUpam // 35 // iti zrImahe| bhAtIviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM tripazcAzaH sargaH // 55 // 1 // yatreti / gaGgAmabhi yamunA pravartata iti yojanA / taM dezaM prayAgadezam // 2||t iti / te pazyanto jagmuriti pUrvaNAnvayaH // 3 // saka-dharma svAaSaNarUpam / prapadyAjakatya / samastAH samAH caturdazavardhAgi vanavAsa prati vidaye, lakSmaNa sammatamakarodiyarthaH // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir rA.bha. // 180 // TI a.kAM sa.. etadevanAnAtvamAha tatratatreti / yazasvina ityanena tattaddezIyararcitatvamuktam // 2 // 3 // yathAkSemeNeti / yathAkSemeNa kssemaantikrmnn| "yathA sAdRzya" iti padArthAnativRttAvavyayIbhAvaH / " tRtIyAsaptamyorbahulam" itplukaamhetvvdhaanmntikrmyetyrthH| nivRttamAtre adamaNDalakAla ityrthH||4|| prayAgamiti / prayAgamabhitaH prayAgasyAbhitaH / "abhitaH paritaH-" ityAdinA dvitiiyaa| ketuM dhvajIbhUtaM dhuummitismbndhH| ataH saMnnihito muniriti / yathAkSemeNa gacchan sa pazyaMzca vividhAn dumAn / nivRttamAtre divase rAmaH saumitrimabravIt // 4 // prayAgamabhitaH pazya saumitredhUmamunnatam / anerbhagavataH ketuM manye sannihito muniH // 5 // nUnaM prAptAH sma sambhedaM maGgAyamunayo vayam / tathA hi zrUyate zabdo vAriNo vAripaTTitaH // 6 // dArUNi paribhinnAni vnjairupjiivibhiH| bharadvAjAzrame caite dRzyante vividhA drumAH // 7 // dhanvinau tau sukhaM gatvA lambamAne divAkare / gaGgAyamunayoH sandhau prApatu nilayaM muneH||8||raamstvaashrmmaasaady trAsayana mRgapakSiNaH / gatvA muhUrtamadhvAnaM bharadvAjamupAgamat // 9 // I tatastvAzramamAsAdya munerdrshnkaakssinnau| sItayAnugatau vIrau dUrAdevAvatasthatuH // 10 // Amanye // 5 // nUnamiti / sambhedaM saGgamam " sambhedaH sindhusaGgamaH" ityamaraH / vAripaTTito vAriNaH zabdaH vArijanito vArizabdaH / vAriNoranyonya ghaTTanajaH zabda ityarthaH // 6 // dArUNIti / vanajairupajIvibhiH vanotpannaiH phalamUlakASTAyupajIvibhiH dArUNi ityatrApi dRzyanta ityanuSajyate // 7 // dhanvinAviti / lambamAne astagirI lambamAna iva dRzyamAne sandhau saGgama vartamAnaM nilayam AzramaM tatsamIpapradezaM prApatuH ||8||raam iti / trAsa yan apUrvadarzanena trAsaM janayan / muhUrta muhUrtagamyam / bharadvAjaM bharadvAjasamIpam // 9 // tata iti / dUrAdevAvatasthatuH sAyantanasamayatvAdagnihotrAvasAna yathAkSemeNa, mArgeNeti zeSaH / nivRttamAce ardhamaNDalakAle // 4 // prayAgamabhitaH pryaagsyaabhitH| agre bhagavato'gneH ketuM liGga dharma pajhya, ato'tra munirbharadvAja sannihita iti manye iti sambandhaH // 5 // nanamiti / sambhedaM gaGgAyamunayoH saGgamam // 6 // 7 // dhanvinAviti / tau raamlkssmnnii| nilayam Azramama tatsamIpavana|| pradezaM prApatuH // 8 // rAmastviti / samastu lakSmaNena saheti zeSaH / AzramaM pUrvoktAzramasamIpam / AsAdya prApya tataH muhUrtamadhvAnaM gatvA bharadvAja bharadvAjA zramamupAgamat // 9 // tata iti / AzramaM tu bharadvAjAzramamAsAdya upAgamya / dUrAdeva, uTajasyeti zeSaH / avatasthuritizlokatrayasyApyekavAkyatayA yojanA // 10 // 11001 For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahajan Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie pratIkSamANAvavatasthaturityarthaH // 10 // sa pravizyetyAdizzokadvayam / pravizya devAnnirgavaziSyamukhenetizeSaH / saMzitavrataM tIkSNavratam / ekAgram ekapradhAnam, dhyAnaparamiti yAvat / tapasA tapovaibhavena / labdhacakSuSaM labdhajJAnam / atiitaanaagtvrtmaanyaavdrthgocrjnyaanyuktmityrthH| dRSTvaiva darzano sa pravizya mahAtmAnamRSi shissygnnairvRtm| saMzitavratamekAgraM tapasA labdhacakSuSam // 11 // hutAgrihotraM dRSTvaiva mahAbhAgaM kRtAJjaliH / rAmaH saumitriNA sArddha sItayA cAbhyavAdayat // 12 // nyavedayata cAtmAnaM tasmai lakSmaNa puurvjH| putrau dazarathasyAvAM bhagavana rAmalakSmaNau // 13 // bhAryA mameyaM vaidehI kalyANI janakAtmajA / mAM cAnu yAtA vijanaM tapovanamaninditA // 14 // pitrA pravrAjyamAnaM mAM saumitriranujaH priyaH / ayamanvagamabhrAtA vanameva dRDhavrataH // 15 // pitrA niyuktA bhagavan pravekSyAmastapovanam / dharmameva cariSyAmastatra mUlaphalAzanAH // 16 // tasya tadvacanaM zrutvA rAjaputrasya dhiimtH| upAnayata dharmAtmA gAmaya'mudakaM ttH||17|| nAnAvidhAnannarasAna vanyamUlaphalAzrayAna / tebhyo dadau taptatapAvAsaM caivAbhyakalpayat // 18 // mRgapakSibhirAsIno munibhizca smnttH| rAmamAgatamabhyarcya svAgatenAha taM muniH // 19 // ttarakAlamevetyarthaH ||11||12||nyvedytetyaadishlokdvymekaanvym / sItAlakSmaNayoH sarvAtmanA paratantratvAdAtmAnamityanena tayorapi grahaNam / kalyANI pativratetyarthaH / anuyAteti nyavedayatetisambandhaH // 13-15 // pitreti / dharma pitRvacanaparipAlanarUpam // 16 // tasyeti / gAM madhuparkA bhUtamahokSam / tathA ca smRtiH-"gomadhuparkAhoM vedAdhyAyI AcArya Rtvika snAtako rAjA vA dharmayuktaH" iti / ayaM pUjAvidheraGgam / annarasAn adanIyarasAn, rasapradhAnAn padArthavizeSAnityarthaH / vanyamUlaphalAzrayAn vanyamUlaphalaprakRtikAn // 17 // 18 // mRgapakSibhiriti / mRgapakSibhi sa iti / pravizya uTajamiti zeSaH / tapasA labdhacakSuSaM traikAlikasarvajagadvRttAntAbhijJam // 11 // 12 // nyavedayata cAtmAnamityArabhya tatra mUlapAlAzanA itiparyantaM svavRttAntapUrvakamAtmAnaM bharadvAjAya nyavedayateti sambandhaH // 13-16 // tasyeti / mAM madhuparkAGgabhUtaM mahokSaM ayaM pUjAvidheraha gandhAdi // 17 // vanyamUlaphalAzrayAna vanyamUlaphalaprakRtikAn // 18 // mRgapakSimissaha rAghavamabhyarcya AsIna iti yojanA / mRgapakSibhissahAbhyacyetyasyAyaM bhASa-muniprabhAvAttiryakSo na, rAmamIvara For Private And Personal Use Only
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. // 18 // R0 sarAsIno munibhizcetyanena munivaibhavAttiryazco'pi muninirvizeSa sAtavizvAsAH sevanta iti gamyate / svAgatenAha svaagtmaahetyrthH| yadA mRgapakSibhiH.TI.a.kA. sahetizeSaH / svAgatenAbhyaryeti sambandhaH // 19 // munirAhetyetadvivRNoti-pratigRhyati // 20 // cirasya ciram // 21-23 // bhagavannityAdi pratigRhya ca tAmAmupaviSTaM sa rAghavam / bharadvAjo'bravIdvAkyaM dharmayuktamidaM tadA // 20 // cirasya khalu kAkutstha pazyAmi tvAmihAgatam / zrutaM tava mayA cedaM vivAsanamakAraNam // 21 // avakAzo vivikto'yaM mahAnadyoH samAgame / puNyazca ramaNIyazca vasatviha bhavAn sukham // 22 // evamuktastu vacanaM bharadvAjena raaghvH| pratyuvAca zubhaM vAkyaM rAmaH sarvahite rataH // 23 // bhagavanita AsannaH paurajAnapado janaH / sudarzamiha mAM prekSya manye 'hamimamAzramam // 24 // AgamiSyati vaidehIM mAM cApi prekSako janaH / anena kAraNenAhamiha vAsaM na rocaye // 25 // ekAnte pazya bhagavannAzramasthAnamuttamam / rameta yatra vaidehI sukhArhA janakAtmajA // 26 // KAitaH etadAzramApekSayA / iha Azrame / sudarza sukhena draSTuM zakyam / prekSya jJAtvA / vaidehI mAM ca prekSako janaH imamAzramamAgamiSyatItyahaM manye / anena| kAraNena iha vAsaM na rocaya itynvyH| mAM prekSaka ityatra "akenobhaviSyadAdhamaryayoH" iti paSThIpratiSedhaH / ekAnte paurajanAvidite / pazya matvA muninirvizeSAssantaH sevanta iti // 19 // 20 // cirasyeti / cirasya cirakAlasya / ihAzrame tvA pakSyAmi / ayaM bhAvaH-cakSurAdyagocaraM tvAmeva manasi satatamanusandadhAno'haM cirakAlasya iha mama purataH cakSuSA pazyAmItyAzcaryama, ato mama bhAgyaM kiM varNyata iti / laukikadRSTimanusRtyAha zrutamiti // 21-23 // bhagavaniti / ita AsannaH etdaashrmsyaasnnvrtii| paurajAnapado janaH |maaN sudarza sukhena draSTuM zakyaM prekSya jJAtvA / vaidehI mAM ca prekSako janaH imamAzcamamAgamiSyatI tyahaM manye, anena kAraNeneha vAsaM na rocaya iti sambandhaH // 24 // 25 // ekAnta iti / yatra yasminnAzramasthAne taM pazyeti sambandhaH / bhagavannityAdizlokatrayasya vAstavArthastu-bhagavan sarvajJa !rAvaNavadhArtha gUDhatayAvatIrNa mA yadyevaM prakaTIkaroSi tadA sarvopi janaH mAM sudarza suSTha draSTuM yogya sudarza viSNuM ca " dRzyate tvamyayA" iti zruteH / vaidehI mAM ca lakSmI ca jJAtvA prekSakA dikSu-san iha AgamiSyati / tenaivaMvidhaprakaTavAsaM prakaTAvasthAnaM na rocaye ato yatra paramAnandaikatAne mayi vaidehI ramate " yo mRgyate hastagRhItapadmayA zriyetarairaGgavimRgyamANayA" ityAdirItyA sarvairAzrayaNIyApi lakSmIH anavaratAnubhavepyadyArabdhAnubhaveva nityAnu // 181 // raktA bhavati tam AzrIyata iti AzrayaM jagat tasya sthAnam AdhArabhUtaM sarvottama svarUpaguNavibhaverbahmarudrAdibhyaH zreSThatama mA mamAtipriyatamastvamevekAnte pakSya guhyAdguhyatamaM matsvarUpa na prakaTayeti rahasyopadezaH / (ramate patra vaidehI iti pAThaH // 26 // For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cintaya // 24-26 // etaditi / arthagrAhakam arthabodhakaM yathA bhavati tathA / yadvA arthagrAhakaM bahvarthavat abravIt // 27 // dazakoza ityAdi yasmin girau nivatsyasi sa girirato dazakozaH, dazakozAvasthita ityarthaH / gandhamAdanasannibhaH gandhamAdanaparvatasannibhaH / atItAnAgatavartamAnajJo. etacchutvA zubhaM vAkyaM bharadvAjo mahAmuniH / rAghavasya tato vAkyamarthagrAhakamabravIt // 27 // dazakoza itastAta giriyasminnivatsyasi / maharSisevitaH puNyaH sarvataH sukhadarzanaH // 28 // golAGgralAnucarito vaanrkssnissevitH| citrakUTa iti khyAto gandhamAdanasanimaH // 29 // yAvatA citrakUTasya naraH zRGgANyavekSate / kalyANAni samAdhatte / na pApe kurute manaH // 30 // RSayastatra bahavo vihRtya zaradAM zatam / tapasA divamArUDhAH kapAlazirasA saha // 31 // maharSiH golAgUlAnucarito vAnarakSaniSevita iti kevalatrivargAbhidhAnena etatsajAtIyA eva rAmasya sahAyA api bhaviSyantIti sUcitavAniti gamyate // 28 // 29 // yAvateti / naraH yAvatA dUreNa citrakUTasya zRGgANyavekSate tAvatA kalyANAni puNyakarmANi samAdhatte prApnoti / yadA samAna dhatte Acarati pApe manona kurute, tatra vasan kimuteti bhAvaH / yadvA yAvatA kAlena // 30 // RSaya iti / tatra citrakUTe / zaradAM zataM tapasA vihRtya krIDanta iva mahattapaH parisamApyetyarthaH / kapAlazirasA saha divamArUDhAH tapazcaraNena nirantarakapAlAsanena prazINatvaziroruhatayA kapAlAvaziSTa zirasA saha divamArUDhA ityarthaH / kapAlazirasetyetaccharIropalakSaNam / sazarIrAH svargagatA ityarthaH / yadvA kapAlAzarA iti kasyacidRSeH saMjJA kapAlazirasA kapAlarUpaziroyuktenetyadhyAhRtazarIrapadavizeSaNamityeke / kapAlamAtrAvaziSTaM ziro yasminniti tapovizeSaNamityeke // 31 // arthagrAhaka paramArthabodhakam / rAghavasya rAghavatvenAbhinayaM cikIrSataH zrIviSNoH / etatpUrvoktaM vAkyaM zrutvAmunirvAkyamabadIditi sambandhaH // 27 // zrIrAmoktamaGgI kRtya rAmeNAzramasthAnaM pRSTa iva rAmasya vAsArtha sthAnaM kathayati-dazakroza iti| yasmin girautvaM nivatsyasisa giriH| ito'smadAzramAddazakrozaH, dazakrozAvasthita ityarthaH // 28 // 29 // yAvatA yadA zRGgANyavekSate tadeveti yojnaa||30||shrdaaN zataM tapasA vihRtya krIDanta iva,tapaH prismaapyetyrthH| kapAlazirasAsaha divmaaruuddhaaH| tapazcaraNe nirantarakapAlAsanena kSiprakSINatvaviccharoruhatayA kapAlAvaziSTazirasAsaha sarve divamArUDhAH, kapAlazirasetyetaccharIrasyApyupalakSaNam / sazarIrAH svarga kataka-kecittu kapAlaziraseti zarIropalakSaNam / sazarIrAHsvarga gatA ityAhuH / tanna dharmaputrAdInAmapi kiyarameva dharmavaibhavadarzanAryataccharIreNa gamanam, tatastannirAsapUrvakameva svargagamanazravaNAt // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Sh Mavrin Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie // 182 // praviviktamiti / praviviktaM prakarSeNa vijanam // 32 // sa rAmamiti / sarvakAmaiH pratijagrAha atithiyogyasatkArairvazIkRtavAnityarthaH / ( pAThabhedaH / prati TI.a.kA. jagrAha upacacAra) // 33 // tasyeti / prapannA prAptA // 34-36 // zarvarImiti / vasatimanujAnAtu pUrvoktA vasatiM pratigantumanujJAM karotvityarthaH // 37 // praviviktamahaM manye taMvAsaM bhavataH sukham / iha vA vanavAsAya vasa rAma mayA saha // 32 // sa rAmaM sarvakAmaistaM bharadvAjaH priyAtithim / sabhArya saha ca bhrAtrA pratijagrAha dharmavit // 33 // tasya prayAgerAmasya taM maharSimupe yuSaH / prapannA rajanI puNyA citrAH kathayataH kathAH // 34 // sItAtRtIyaH kAkutsthaH parizrAntaH sukhocitaH / bharadvAjAzrame ramye tAM rAtrimavasatsukham // 35 // prabhAtAyAM rajanyAM tu bharadvAjamupAgamat / uvAca narazArdUlo munijvalitatejasam // 36 // zarvarI bhagavannadya satyazIla tvaashrme| uSitAH smeha vasatimanujAnAtu no bhavAn // 37 // rAjyAM tu tasyAM vyuSTAyAM bharadvAjo'bravIdidam / madhumUlaphalopetaM citrakUTaM bajeti ha // 38 // vAsamopa yikaM manye tava rAma mahAbala / nAnAnagagaNopetaH kinnaroragasevitaH // 39 // mayUranAdAbhiruto gajarAjaniSe vitaH / gamyatAM bhavatA zailazcitrakUTaH sa vizrutaH / puNyazca ramaNIyazca bhumuulphlaayutH||40|| tatra kuJjarayUthAni mRgayUthAni caabhitH| vicaranti vanAnte'smina tAni drakSyasi rAghava // 41 // saritprasravaNaprasthAna darIkandaranirda rAn / carataH sItayA sArddha nandiSyati manastava // 42 // rAjyAmiti / vrajetyatravIdityanvayaH / heti pAdapUraNe harSe vA // 38 // vAsamiti / tati zeSaH / aupayikaM yuktam / "yuktamopayikam " itymrH| nAnAnagagaNopetaH nAnAvRkSanicayopetaH // 39-11 // saritprasravaNaprasthAniti / sarito nadyaH prasravaNAni tanutarajalapravAhAH prasthAH gatAH / yadvA kapAlazirA iti kasyaciraH saMjJA // 31 // 32 // sa rAmamiti / sarvakAmaiH pratijagrAha atiSiyogyasatkArairvazIkRtavAn // 33-36 // zarvarImuSitAH smad ataHparaM vasati tvadupadiSTacitrakUTagamanayAsaM pratyanujAnAtu anujJA prayacchetyarthaH / / 37-41 // sariditi / (nirjhraanitipaatthH)| sarito nadyaH / prasravaNAni tanutara 1 For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sAnavaH stAn / darIkandaranirAn daryaH pASANasaMzleSasthAnAni kandarAH guhAH / nirAH vidIrNapASANasandhayaH tAn // 12 // pradRSTeti / koyaSTikAH ttibhikaaH| " koyaSTikaSTivibhakaH " ityamaraH // 43 // iti zrIgovinda zrIrA0 pItA bhUSa. ayodhyAkANDavyAkhyAne catuHpaJcAzaH sargaH // 54 // my prahRSTakoyaSTikakokilasvanairvinAditaM taM vasudhAdharaM zivam / mRgaizca mattairbahubhizca kuJjaraiH suramyamAsAdya samAvasA zramam // 43 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe catuHpaJcAzaH sargaH // 54 // uSitvA rajanI taMtra raajputraavrindmau| maharSimabhivAdyAtha jagmatustaM giriM prati // 1 // teSAM caivasvastyayanaM maharSiH sa cakAra ha / prasthitAMzcaiva tAn prekSya pitA putrAnivAnvagAt // 2 // tataH pracakrame vaktuM vacanaM sa mhaamuniH| bharadvAjo mahAtejA rAmaM satyaparAkramam // 3 // gaGgAyamunayoH sandhimAsAdya mnujrssbhau| kAlindImanugacchetAM nadI pazcAnmukhAzritAm // 4 // athAsAdya tu kAlindI zIghrasrotasamApagAm / tasyAstIrtha pracaritaM purANaM prekSya rAghavo // 5 // tatra yUyaM plavaM kRtvA taratAMzumatI nadIm / tato nyagrodhamAsAdya mahAntaM haritacchadam // 6 // upitvetyAdi // 1 // tepAmiti / veSAM prasthAtumudyuktAnAm / anvagAditi pAThaH / anvazAditipAThe-anuziSTavAn mArgopadezamakarodityarthaH // 2 // tadeva vivRNoti-tata iti // 3 // gaGgAyamunayoriti / prathamaM gaGgAyamunayoH sandhimAsAdya pazcAt pazcAnmukhAzritAM gaGgAjalavegAbhihatyA kiMcitpazcAnmukha pravAI prAptAM kAlindI nadIm / anugacchetAm anusRtya gacchetAM pazcimAbhimukhau bhUtvA gacchetAM bhvntaavitishessH| (pAThabhedaH abhigacchetAm abhi mukhaM gacchetAm, kAlindyA abhimukhIbhUya gcchetaamityrthH)||4|| zIghrasrotasamityanena gaGgAjalavegapratihatistimitajalavyatiriktapradeza ucyte| tIrtham avataraNapradezam / pracaritaM gamanAgamanAbhyAmatikSuNNamityarthaH / AMzumatIm aMzumataH sUryasyApatyabhUtAm / tataHtaraNAnantaram / nyagrodhaM tIrastham / jalapravAhAH, prasthAH sAnavaH tAn / darIkandaranirjharAna darI pASANanirbhedaH, kandarAH guhAH, nirjharAH ghanapravAhAH tAn // 42 // koyaSTikATiTibhakaH // 43 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM catuHpaJcAzaH srgH|| 54 // 1-3 // gaGgAyamunayoH sandhi saGgamatIrtha prApya pazcAnmukhAzritA gagAjalavegAbhihatyA kicitpazcAnmukhaM prAptAm // 4 // atheti / tIrtham avataraNapradezaH / pracalitaM gamanAgamanAbhyAmatikSuNNamityarthaH // 5 // tatreti For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir thA.rA.bhU.. haritacchadaM zyAmalapatram / ataeva zyAmaM zyAmanAmakaM vRkSaiH saha vivRddham / yadvA vRkSaH zyAmaM vRkSasahitatvAta vizeSeNa zyAmalam / vRkSarityupalakSaNe . TI.a.kAM. // 183 // tRtIyA / AziSaH manorathAn / prayuJjIta prArthayet // 5 // 6 // vasedvA atikrameta vA sItetizeSaH / zrAntA cet kiMcitkAlaM vaset, nocedatikramete 55 vivRddhaM bahubhivRkSaH zyAma siddhopasevitam / tasmai sItAJjaliM kRtvA prayuJjItAziSaH zivAH // 7 // samAsAdya tu taM vRkSaM vasedvAtikameta vA / krozamAtraM tato gatvA nIlaM drakSyatha kAnanam // 8 // palAzabadarImizraM ramyaM vaMzaizca yAmunaiH / sa panthAzcitrakUTasya gataH subahuzI mayA / ramyo mArdavayuktazca vanadAvairvivarjitaH / iti panthAnamAvedya maharSiH saMnyavartata // 9 // abhivAdya tathetyuktvA rAmeNa vinivrtitH|| 10 // upAvRtte munau tasmin rAmo lakSmaNamabravIt / kRtapuNyAH sma saumitre muniryanno'nukampate // 11 // iti tau puruSavyAghrau mantrayitvA mana svinau / sItAmevAgrataH kRtvA kAlindI jagmaturnadIm // 12 // athAsAdya tu kAlindI zIghrasrotovahAM nadIm / cintAmApedire sarve nadIjalatitIrSavaH // 13 // tyarthaH // 7 // tataH dakSiNataTasthanyagrodhAt / yAmunaiH yamunAsambandhibhiH, yamunAtIrarityarthaH // 8 // saH kAnanam, pathizabdApekSayA pulliGgatvam / / mArdavayuktaH sUkSmasikatAvattvAt / vanadAvairvanAgnibhiH / "davadAvau vanAraNyavahnIM" ityamaraH / tathApyatra dAvazabdo'gnimAtraparaH / "viziSTavAcakAnAm" iti nyAyAt // 9 // abhivAdyetyardaina maharSi vizeSayati / tathaiva gamiSyAma ityuktvA abhivAdya tvamAzramaM gaccheti rAmeNa vinivartito maharSiHnyavarta teti sambandhaH // 10-11 // itIti / mantrayitvA pUrvoktarItyA kRtArthatAmanusandhAya // 12 // 13 // AMzumatI sUryatanayAm // 6 // vRkSarupalakSitaM zyAma zyAmanAmakam / AziSaH prayuJjIta asmAkaM zIghraM punarAgamanaM bhavatviti sItA vRkSa prArthayet / tataH tatra vasedvA atikrameta veti sItAbhiprAyeNakavacanam // 7 // 8 // palAzeti / yAmunaiH yamunAtIrajaH // 9 // mArdavayuktaH knnttkpaassaannaadirhitH| vanadAvaiH araNyAgnibhiH, atastenaiva mArgeNa gantavyamityabhiprAyaH // 10 // 11 // itIti / mantrayitvA munikRtakRpAmatusandhAya // 12 // 13 // | satya-sItAm aprataH lakSmaNastu prAnte kRtavAn / rAmastu agrataH purastAt kRtavAn militvA ubhAvapi sItAmagrataH kRtSetiyuktam / " aprai prAnte purastAna pradhAne prathamorcayoH " iti vizvaH / etena yathAtArthagrahaNe rAmalakSmaNayorapi purastArasItA gaThatIyuktamAsIt / evaM ca " agrato gaccha saumitre " ityAdi virodha iti parAstam / uktarItyAmapAdaspobhayArthakatyena virodhAbhAvAt // 12 // // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Mto kASThasaGghATamiti / kASThasaGghATaH kASThanicayaH / uzIraiH vIraNatRNamUlaiH / "mUle'syozIramastriyAm" itymrH|| 14 // 15 // tatreti / acintyAm acintyasaundaryAm / kAntakaragrahAdAvazyakatvAccepallajjAvatIm // 16 // pArzva iti / tatraiva vaidehyAH pAveM kaThinakAja kaThinakaM kandamUlakhananasAdhanamAya / tau kASThasaGghATamatho cakratussumahAplavam / zuSkaizaiH samAstIrNamuzIraizca samAvRtam // 14 // tato vetasazAkhAzca jambUzAkhAzca vIryavAn / cakAra lakSmaNazchittvA sItAyAH sukhamAsanam // 15 // tatra zriyamivAcintyAM rAmo dAzarathiH priyAm / ISatsalajjamAnAM tAmadhyAropayata plavam // 16 // pArzve ca tatra vaidehyA vasane bhUSaNAni ca / plave kaThinakAjaM ca rAmazcakre shaayudhaiH|| 17 // Aropya prathamaM sItAM saGghATaM parigRhya tau / tataH prateraturyattau vIrau dazarathAtmajau // 18 // kAlindImadhyamAyAtA sItA venAmavandata / svasti devi tarAmi tvAM pArayenme pativratam // 19 // yakSye tvAM gosahasreNa surAghaTazatena ca / svasti pratyAgate rAme purImikSvAkupAlitAm // 20 // kAlindImatha sItA tu yAcamAnA kRtaanyjliH|tiirmevaabhismpraaptaa dakSiNaM vrvrnninii||21|| tataH plavenAMzumatI zIghragAmUrmimAlinIm / tIrajairbahubhivRkSaiH santeruryamunA nadIm // 22 // te tIrNAH plavamutsRjya prasthAya yamunA vanAt / zyAma nyagrodhamAseduH zItalaM haritacchadam // 23 // nyagrodhaM tamupAgamya vaidehI vAkyamabravIt // 24 // sAgraM dAru, Ajam ajacarma pinaddhaM piTakam / dvndaikvdbhaavH| cakke sthaapitvaanityrthH||17|| Aropyeti / sajhATa pUvam / yattau plavacAlane ytmaanau||18|| kAlindImadhyamityAdi / me ptiH| vrataM vanavAsasaGkalpam / pArayet samApayet / tvAmuddizya gosahasreNa gosahasrapradAnena surAghaTazatena ca naivedyena / svasti yathA bhavati tathA pratyAgate sati gosahasrapradAnena surAghaTAtena ca tvAM yakSya ityAdiyAcamAnA tIraM prAptetyanvayaH // 19-21 // tata iti / vRkSariti upalakSaNe tRtIyA // 22 // te tIrNA iti / yamunAvanAt yamunAtIrakhanAt // 23 // 24 // tAviti / kASThasaGghATaM kASThanicayaM plavaM cakratuH / uzIraiH naladaiH // 14-16 // pArzva iti / kaThinakAjam / dvandvaikavadbhAvaH / kaThinakaM khanitram , Aja ajacarma pinaddhaM piTakam // 17 // Aropyeti / savATa pvam // 18 // patiH vrataM caturdazavarSAvadhikaM vratam / pArayeta samApayedityarthaH // 19-21 // vRkSarupalakSitAm // 22-24 // For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir SA.rA.bhU. // 184 // 55 namasta ityAdi / paryagacchat pradakSiNaM cakAra // 25 // avalokyeti / Alokya, sItAyAH zrAnsyazrAntI parIkSyatyarthaH / AyAcantI manorathAnTI .a.kA. prArthayantIm // 26 // sItAmAdAyeti / bharatAgrajeti bahuvrIhiH / agrato gacchetyanena sItAyAH purato gacchetyuktam // 27 // agrato gamanaphalamAha- sa. namaste'stu mahAvRkSa pArayenme pativratam / kausalyAM caiva pazyeyaM sumitrAM ca yazasvinIm / iti sItA'JjaliM kRtvA paryagacchadranaspatim // 25 // avalokya tataHsItAmAyAcantImaninditAm / dayitAM ca vidheyAM ca rAmo lakSmaNamabravIt // 26 // sItAmAdAya gaccha tvamagrato bharatAgrajApRSThato'haM gamiSyAmi sAyudho dvipadAMvara // 27 // yadyatphalaM prArthayate puSpaMvA jnkaatmjaa| tattat pradadyA vaidehyA yatrAsyA ramate manaH // 28 // gacchatostu tayormadhye babhUva janakAtmajA / mAtaGgayomadhyagatA zubhA nAgavadhUriva // 29 // ekaikaM pAdapaM gulmalatAMvA puSpazAlinIm / adRSTapUrvI pazyantI rAmaM papraccha sA'valA // 30 // ramaNIyAna bahuvidhAn pAdapAn kusumotkaTAn / sItAvacana saMrabdha AnayAmAsa lakSmaNaH // 31 // vicitravAlukajalA haMsasArasanAditAm / reme janakarAjasya tadA prekSya sutA nadIm // 32 // krozamAtraM tato gatvA bhrAtarau rAmalakSmaNau / bahUn medhyAna mRgAna hatvA cesturyamunAvane // 33 // vihRtya te barhiNapUganAdite zubhe vane vAnaravAraNAyute / samaM nadIvapramupetya sammataM nivAsamAjagmu radInadarzanAH // 34 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcapaJcAzaH sargaH // 55 // yadyatphalamityAdizlokena // 28 // 29 // ekaikamiti / papraccha kaiSAM saMjJeti pRssttvtiityrthH||30|| ramaNIyAniti / pAdapAnityanena snabakaviziSTAH pAda pAvayavA ucyante / sItAvacanasaMrabdhaH sItAvacanena tvritH||33|| vicitravAlukajalAmiti / nadI yamunAm / sudUraM tattIre gamanAttadarzanam // 32 // kozamAtramiti / madhyAn zucIna bhakSyAniti yAvat / caratuH bhakSitavantau / "cara gatibhakSaNayoH" // 33 // vihRtyeti / pUgaH samUhaH / samam // 18 // paryagacchat pradakSiNaM cakAra // 25 // 26 // sItAmiti / bharatAprati bahuvrIhiH // 27-29 // ekaikamiti / pamaracha epo nAma kimiti papraccha // 30 // ramaNIyAniti / pAdapAn / stabakaviziSTapAdapAvayavAn / sItAvacanasaMrabdhaH sItAvacane tvarA yasya saHnayA // 31 // 32 // krosheti| ratuH bhakSitavantI // 33 // vihatyeti / / For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aninonnatam / nadIvapraM nadItIram / saMmataM nivAsaM sItAbhimataM vAsasthAnam ||34|| iti zrIgo0 ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcapaJcAzaH sargaH // 55 // athoti / anantaraM svaprabodhAnantaram / avasuptam ISatsuptamityarthaH // 1 // saumitra iti / vanyAnAM zukapikazArikAdInAm / valgu sundaram / kAlaH atha rAtryAM vyatItAyAmavasuptamanantaram / prabodhayAmAsa zanairlakSmaNaM raghunandanaH // 1 // saumitre zRNu vanyAnAM valguvyAharatAM svanam / sampratiSThAmahe kAlaH prasthAnasya parantapa // 2 // sa suptaH samaye bhrAtrA lakSmaNaH prati bodhitH| jahau nidrAM ca tandrIM ca prasaktaM caM pathi zramam // 3 // tata utthAya te sarve sSTaSTvA nadyAH zivaM jalam / panthAnamRSiNA''diSTaM citrakUTasya taM yayuH // 4 // tataH samprasthitaH kAle rAmaH saumitriNA saha / sItAM kamalapatrAkSI midaM vacanamabravIt // 5 // AdIptAniva vaidehi sarvataH puSpitAnnagAn / svaiH puSpaiH kiMzukAn pazya mAlinaH zizirAtyaye // 6 // pazya bhallAtakAn phullAnnarairanupasevitAn / phalapatrairavanatAnnUnaM zakSyAmi jIvitum // 7 // prApta iti zeSaH // 2 // sa iti / samaye prabodhanasamaye / tandrIM jADyam / jahA~ tadAprabhRtIti zeSaH / pathi zramaM tatkRtopacAramityarthaH // 3 // tata utthAyeti / nadyAH kAlindyAH / spRSTvetyupalakSaNaM prAtaH kAlikasnAnAdikRtyAnAm, taM panthAnaM palAzavanarUpam // 4 // 5 // AdIptAniti / AdIptA niva A samantAjjvalata iva / nagAn vRkssaan| svaiH puSpaiH mAlinaH mAlAvata iva sthitAn / zizirAtyaye vasantasamaye // 6 // pazyeti / bhallAtakAn viirvRkssaan| phulAn phulapuSpAn / anupasevitAn durgamatvAditibhAvaH / jIvituM zakSyAmi evamAdijIvanasAdhanasya vidyamAnatvAditi bhAvaH // 7 // nadIva nadItIram // 34 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcapaJcAzaH sargaH // 55 // atheti / anantaraM rAmaprabodhAnantaramapi / avasuptam ISatsutam // 1 // saumitra iti / banyAnAM zukapikAdInAM svanaM zRNu / prasthAnasya prayANasya kAlo jAtaH / atassammatiSThAmahe saMpratigacchAma iti yojanA // 2 // sa iti / samaye prabodhanasamaye // 3 // tata iti / jalaM spRSTvA snAnAdyanuSThAnaM kRtvA // 4 // 5 // AdIptAniti / AdIptAniva A samantAjvalata iva / mAlinaH zreNIbhUtAn / zizirAtyaye vasante / yadvA svaiH puSpaiH / mAlinaH mAlAvata iva sthitAn // 6 // pazyeti / jIvituM "zakSyAmi jIvanasAdhanasamRddhilAbhAditi bhAvaH // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bha.zadroNapramANAni droNam ADhakadvayam, tatpramANAni ttprmaannmdhupuuritaani|mdhuuni kurvantIti mdhukaaryH| karmaNyaNa DIpa / tAbhiH madhumakSikAbhiritiTI .a.kA. // 15 // yAvat / sambhRtAni nirmitAni / nagenage vRkSevRkSe / lambamAnAni madhUni madhupaTalAni pazya // 8 // eSa iti / natyUhaH dAtyUhaH / vanoddeze vnprdeshe| sa. 56 pazya droNapramANAni lambamAnAni lakSmaNa / madhUni madhukArIbhiH sambhRtAni ngenge||8|| eSa krozati natyUha staM zikhI pratikUjati / ramaNIye vanoddeze puSpasaMstarasaGkaTe // 9 // mAtaGgayUthAnusRtaM pakSisaGghAnunAditam / citrakUTamimaM pazya pravRddhazikharaM girim // 10 // samabhUmitale ramye drumairbahubhirAvRte / puNye raMsyAmahe tAta citrakUTasya kAnane // 11 // tatastau pAdacAreNa gacchantau saha siityaa| ramyamAsedatuH zailaM citrakUTa manoramam // 12 // taM tu parvatamAsAdya nAnApakSigaNAyutam / bahumUlaphalaM ramyaM sampannaM sarasodakam // 13 // manojJo'yaM giriH saumya nAnAgumalatAyutaH / bahumUlaphalo ramyaH svAjIvaH pratibhAti me // 14 // munayazca mahAtmAno vasantyasmin shiloccye| ayaM vAso bhavettAvadatra saumya ramemahi // 15 // iti sItA ca rAmazca lakSmaNazca kRtaanyjliH| abhi gamyAMzramaM sarve vAlmIkimabhivAdayan // 16 // puSpasaMstarasaGkaTe puSpamayAstaraNena nibiDe // 9 // mAtaGgayUthAnusRtamiti / mAtaGgayUthAnusRtaM gajakulaiAptam / pravRddhazikharam unnatazikharam // 10-12 // taM vityArabhya abhivAdayannityantamekaM vAkyam / taM tviti / sarasodakaM svAdUdakam / svAjIvaH zobhanaH AjIvo jIvikA yasmin sa tthoktH| ziloccaye parvate / iti itinishcityH| AzramaM vAlmIkIyam / abhivAdayan abhyavAdayan / tadAnIM citrakUTe vAlmIkevAsaH, bharatAgamanAnantara pazyeti / ADhaka(catuSTaya)dvayaM droNaM tAvatpramANamadhupUrNAni madhupaTalAni / madhukArIbhiH madhumakSikAbhiH // 8 // eSa iti / natpUhaH dAtpUhaH / vanodeze vnprdeshe| m. puSpasaMstarasaGkaTe puSpaiH saMstara AcchAdanaM tena saGkaTe nibir3e // 9-12 // sarasodakaM svAdUdakasahitam // 13 // manojJa iti / svAjIvaH sukhena jIvituM ye zakyaH // 14 // munaya iti / ayaM vAso bhavet vAsayogyo bhavet / tAvattasmAdramemahi iti vAlmIkimabhivAdayan abhyavAdayan / vAlmIkiH prApta For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mRSinirgamanakathanAttataHprabhRti tamasAtIra iti jJeyam / ato na bAlakANDakathAvirodhaH // 13-17 // tata ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / yathAnyAyaM / yathAkamam / AtmAnamRpaye saMnivedya amukasya putro'ham ayaM mahAtA iyaM madbhAryA etAdRzakAryArthamAgatA vymityevmuktvaa| varANi jambUprabhRAsA tAn maharSiH pramuditaH pUjayAmAsa dharmavit / AsyatAmiti covAcasvAgataM tu nivedya ca // 17 // tato'bravInmahA bAhurlakSmaNaM lakSmaNAgrajaH / saMnivedya yathAnyAyamAtmAnamRSaye prabhuH // 18 // lakSmaNAnaya dArUNi dRDhAni ca varANi c| kuruSvAvasathaM saumyavAse me'bhirataM manaH // 19 // tasya tadvacanaM zrutvA saumitrirvividhAna dvamAna / AjahAra tatazcakre parNazAlAmarindamaH // 20 // tAM niSThitAM baddhakaTAM dRSTvA rAmaH sudarzanAm / zuzrUSamANamekAgramidaM vacanamabravIt // 21 // aiNeyaM mAMsamAhRtya zAlAM yakSyAmahe vayam / karttavyaM vAstuzamanaM saumitre cirjiivibhiH||22|| tIni gRhanirmANArhANi / tintriNImadhUkAdestyAjyatvAt / Anaya AvasathaM kuruSveti lakSmaNamatravaditi smbndhH||18-20|| tAmiti / niSThitAM nizcalAM vAtAdinA cAlayitumazakyAM bhittisahitAM pariniSpannAm / baddhakA kuDayArthe kalpitAstaraNAM baddhabAhyAvaraNAM vA / "kaTe varSAvaraNayoH" iti dhAtuH / sudarzanAM zobhanadarzanAm / zuzrUSamANaM paricaryo kurvantam / ekAgram itaHparaM kiMvA AjJApayiSyatIti sAvadhAnam // 21 // aiNeyamiti / aiNeyam eNasambandhi / eNAkRJ aarssH| zAlAM zAlAdhiSThAtrIstattadigvAsinIdevatAH / vAstu zayyAdeze kAmaliGgena dehalyAmantarikSaliGgena' ityaadingrkhnnddprtipaadyaaH| tAdRzayAgAthai pUrva vAstuzamanaM vAstuzAntiH gRhapravezAhe karma kartavyam, gRhadeze vartamAnabhUtapizAcAdInAM zamanaM kartavya mityrthH| kartavyaM cirajIvibhirityanena akaraNe bhAyumlayo drshitH| taduktaM brahmANDapurANe "na ca vyAdhibhayaM tasya na ca bandhujanakSayaH / jIved rAjye rAme yadA kAvyaM kariSyati tadA tasya tamamA tIrAzrame vAsaH, tataH prAk citrakUTAzrame vAsaH // 15 // 16 // tAniti / svAgataM rAmaM prati svAgataprazna nivedya vijJApya // 17 // tata iti / AtmAnaM sannivedyeti / amukasya putraH amukahetorihAgatavAnasmItyuktvetyarthaH // 18-20 // tAmiti / niSThitAmantarbahiH prAkArabhityA supratiSThitAM baddhakaTAm / chAndasovarNalopaH / baddhakavAdAm // 21 // aiNeyamiti / aiNeyam eNavikAram / zAlA zAlAdhiSThAtRdevatA yakSyAmahe / kimarthamata Aha kartavyaM vAstuzamanAmAta / vAstuzabdo gRhAparaparyAyaH / "dhiSNyaM dhAma niketanaM ca sadanaM vastyaM ca vAstu kSayaH" iti nighaNTuH |vaastu c| rAdhavaM prItisaMyuktamidaM vacanamabravIt / jJAtaM mayA raghuzreSTha tvadAgamanakAraNam / atra vAsamRSINAM ca saphAze roSaye prabho / iti tena samAnataH prIyamANo mahArathaH / tatheti pratijamAha mAthi NoktaM kRtAJjaliH / ityadhikaH pAThaH // For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha.IVvarSazataM svargakalpamevaM nsennrH||" iti // 22 // kathaM kartavyamityapekSAyAmAha karttavya iti / zAstradRSTaH zAstreSu nirNataH vidhiHprakAraH ktrtvyH| dhATA.a.kara // 186 // tadanukUladharmazAstram / anusmara avadhehItyarthaH // 23 // 24 // aiNeyamiti / zrapayasva paca / ayaM muhUrtaH dhruvaH sthiraH / ayaM zobhanatithinakSatrayuktAsa056 mRgaM hatvAnaya kSipraM lakSmaNeha zubhekSaNa / karttavyaH zAstradRSTo hi vidhirdharmamanusmara // 23 // bhrAturvacanamAjJAya lakSmaNaH paravIrahA / cakAra sa yathoktaM cataM rAmaH punarabravIt // 24 // aiNeyaM zrapayasvaitacchAlA yakSyAmahe vym| tvara saumya muhUrto'yaM dhruvazca divaso'pyayam // 25 // salakSmaNaH kRSNamRgaM hatvA medhyaM pratApavAn / atha cikSepa saumitriH samiddhe jAtavedasi // 26 // taM tu pakvaM samAjJAya niSTaptaM chinnazoNitam / lakSmaNaH puruSavyAghramatha rAghavamabravIt // 27 // ayaM kRSNaH samAptAGgaH zRtaH kRSNamRgo yathA / devatAM devasaGkAza yajasva kuzalo hyasi // 28 // rAmaH snAtvA tu niyato guNavAJjapyakovidaH / saGgraheNAkarot sarvAn mantrAna satrAvasAnikAn // 29 // divaso vAsarazca dhruvaH, sthira ityarthaH / (paatthbhedH| ayaM saumpamuhUrtaHzubhamuhUrtaH / ayaM divasazca dhruvaH yjmaansthairykaarii)||25|| sa iti / samiddhe samyagdIpte / jAtavedasi anau / cikSepa papAcetyarthaH // 26 // tAmiti / niSThaptaM soSNaM chinnazoNitaM kSINazoNitam // 27 // ayamiti / kRSNaH kRSNa mRgaH samAptAGgaH pripuurnnaavyvH| zRtaH pkkH| kRSNamRgo yathA pUrNAvayavatvAt pAkataH zyAmatvAcca pUrvAvastha iva dRzyata ityrthH| kuzalosi yajane sama thaoNsi // 28 // rAma iti / guNavAn prAyatyAdiguNavAn / japyakovidaH japyamantreSu smrthH| sareNa saGkepeNa / satrAvasAnikAn satraM vAstuyAgaH yamantra zabdena gRhAdhiSThitaziviparjanyAbhUtipakSacatvAriMzadevatA ucyante / tAsAM zamanaM homanaivedyavAlibhiH pUjanam // 22 // bodhAyanenoktA yajJArthapazuvadhadoSazaGkA / / nirvartayati kartavya iti / zAstradRSTaH zAkhacodito vidhiH kartavya eva / taM dharmamevAnusmara nAtra hiMsAdidoSaprasaGgaH / yajJaviniyuktapazUnAmuttamalokabhAgitvena vadhasya teSAmanugrahatvAcca " na vA uvetanmayase nariSyasi devAideSi pathibhiH sugebhiH| yatra yanti sukRto nApi duSkRtastaba tvA devaH savitA dadhAtu " iti pAhi zrUyate / "tasmAdyajJe vadho'vadhaH" iti ca smaryate // 23-26 // taM tviti / niSTataM nitarI taptam / chinnazoNitam uparatazoNitaniSyandam // 27 // // 1866 ayamiti / kRSNaH kRSNamRgaH / samAptAGgaH anyUnAGgaH / kRSNamRgo yathA nIlamRgo yathA avaikalpadagdhatvAt kRSNavarNoM mRga iva dRzyata ityarthaH / zRtaH pakkaH / devatA zAlAdhidevatAm // 28 // rAma iti / satrAvasAnikAn gRhapravezaniyuktAna maMtrAna gRhItvA saMgraheNa vAstuzAntyAdikamakarot // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vasIyate parisamApyate te satrAvasAnAH, satrAvasAnA evaM satrAvasAnikAH / vinayAderAkRtigaNatvAt svArthe Thak / chAndaso vRddhybhaavH| akarot yAvatA vAstuzAntikarma samApyate tAvanmantrAn jajApetyarthaH / mantrajapapUrvakaM karmANyakarodityarthaH // 29 // iSTvA devagaNAniti / devagaNAn vAstu iSTvA devagaNAn sarvAna vivezAvasathaM shuciH| babhUva ca manohAdo raamsyaamittejsH||30|| vaizvadevabaliM kRtvA raudraM vaiSNavameva ca / vAstusaMzamanIyAni maGgalAni pravartayan // 31 // japaM ca nyAyataH kRtvA snAtvA nadyAM yathA vidhi / pApasaMzamanaM rAmazcakAra balimuttamam // 32 ||vedisthlvidhaanaani caityAnyAyatanAni ca / AzramasyAnu rUpANi sthApayAmAsa rAghavaH // 33 // vanyairmAlyaiH phalairmUlaiH pakvairmIsairyathAvidhi / adbhirjapaizca vedoktairdarbhezca ssmitkushaiH||34|| to tapayitvA bhUtAni rAghavI saha sItayA / tadA vivizatuHzAlA suzubhAM zubhalakSaNau // 35 // devtaaH| hAdaH tussttiH||30|| vaishvdevvlimiti| vaizvadevabaliM vaishvdevblihrnne|raudrrudrdevtaakm / vaiSNavaM viSNudevatAkaMca yaagm| vAstusaMzamanIyAni gRhA pariSTazAmakAni |mngglaani maGgalakarANi puNyAhavAcanazAnvijapAdIni / sAtveti punaHsrAnakaraNaM "tataH sarvoSadhIsnAnaM yajamAnasya kArayet" iti smrnnaadityaahuH| vastutastu raudrayAgakaraNAt punaHsnAnam / rodrakarmakaraNe apaupaspRzyeti vidhAnAditi jJeyam / pApasaMzamanaM pApazabdena pApapradhAnAni divAcaranaktaMcarANi kruurbhuutaanyucynte|tessaaN saMzamanam / yadvA pApasaMzamanaM "paJca sUnA gRhasthasya" ityAdhuktarItyA sUnArUpapApazamanam / vaizvadevabali samityatra bhuutblimaatroktiH| atra tadyatiriktaH pitraadivissyH| yadvA pUrva vaizvadevarUpabalimityarthaH / atra sarvabhUtabaliH / yadvA pUrvoktasya sarvasyopasaMhAraH V // 31 // 32 // vedIti / vedisthalavidhAnAni baliharaNAdivedisthalasaMsthAnAni / "vediH pariSkRtAbhUmiH" ityamaraH |caityaani gandharvAdyAvAsasthAnAni / AyatanAni viSNvAdyAvAsasthalAni / (paatthbhedH| caityAni devatAsthAnAni / AyatanAni agnyagArANi / anurUpANi AzramasyAnurUpANi iSTyeti / devagaNAna puurvoktgRhaadhisstthitpnycctvaariNshddevgnnaan||30|| evaM gRhAdhiSThitadevatApUjAdyuktvA punaHsnAnapUrvakaM vaishvdevaadiprkaarmaah-vaishvdevetyaadishlokdvyen| vAstusaMzamanIyAni vAstudoSasaMzamanArthAni garbhanyAsAdIni / maGgalAni puNyAhavAcanAdIni ca cakAreti sambandhaH // 31 // 32 // vedisthaleti / vedisthalAnAM baliharaNavedisthalAnAm aSTadigvartinAmapi vidhAnAni / caityaM gaNapatyAyatanam, AyatanaM viSNvAdeH / anurUpANIti sUkSmamArgeNa sthApayAmAsa, tattaddevatAnAM tara For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU. // 187 // sUkSmANItyarthaH / sthApayAmAsa mantratastattaddevatAnAM tatratatrAvasthAnaM kalpitavAnityarthaH) // 33-35 // tAmiti / vRkSaparNacchadanAM vRkSaparNarUpAcchA TI.a.kA. danapaTalayuktAm / yathApradeza zAstroktapradezamanatikramya / "AgneyyAM pAkazAlA" ityAdizAstram / sudharmA devasabhAm "syAtsudharmA devasabhA" itya tAM vRkSapaNecchadanAM manojJA yathApradezaM sukRtAM nivAtAm / vAsAya sarve vivizuH sametAH sabhA yathA devagaNAH sudharmAm // 36 // anekanAnAmRgapakSisaGkale vicitrapuSpastabakairdumairyute / vanottame vyAlamRgAnunAdite tadA vijahaH susukhaM jitendriyaaH||37 // suramyamAsAdya tu citrakUTaM nadIM ca tAM mAlyavatIM sutIrthAm / nananda hRSTo mRgapakSijuSTAM jahA~ ca duHkhaM puravipravAsAt // 38 // ityAzrImadayodhyAkANDe SaTpaJcAzaH sargaH // 56 // kathayitvA suduHkhArtaH sumantreNa ciraM saha / rAme dakSiNakUlasthe jagAma svagRhaM guhH||1|| bharadvAjAbhigamanaM prayAge ca sahAsanam / AgiregamanaM teSAM tatrasthairabhilakSitam // 2 // maraH // 36 // aneketi / puSpastabakapadaM karNAvataMsAdipadavanirvAhyam / vyAlAH sarpAH gajA vA / jitendriyA ityanena vihAro grAmyabhinnajalakrIDA puSpApacayAdiriti mucyate // 37 // suramyamiti / tAM prasiddhAm / sutIrthI zobhanajalAvataraNapradezAm / hRSTaH pulakitaH / puravipravAsAta rAjanitamiti shessH|| 38 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne SaTpaJcAzaH sargaH // 56 // 1 evaM rAmasya citrakUTagamanaparyantavRttAntamabhidhAya gudasumantrAdivRttAntamRSiHprastoti-kathayitveti / guhI rAme dakSiNakUlasthe sati suduHkhaattssn| lasumantreNa saha ciraM kathayitvA yAvadrAmo'kSipathamatikAmati tAvatparyantaM tatraiva sthitvA rAmaguNAn kathayitvetyarthaH / svagRhaM jagAma tena saha svagRha maajgaamtyrthH||1||bhrdvaajaabhigmnmiti / teSAM rAmAdInAm / bharadvAjAbhigamanaM bharadvAjasevanam / prayAge bharadvAjena sahAsanam / aagirshcitrkuuttaa| tatrAvasthAnaM kalpayAmAsetyarthaH // 33-35 // tAmiti / vRkSaparNacchadanAM vRkSapaNaiH kRtaM chadanam AcchAdanaM yasyAH sA tathA // 36-38 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAm SaTpanAzaH sargaH // 55 // | rAme dakSiNakalasye sati, duHkhArtassana sumantreNa saha cira kavayitvA rAmabhadro dRSTipathaM yAvadatikrAmati tAvatparyantaM tatraiva sthitvA rAmaguNAn kathayitvA svgRh.| jagAma, tena saha svagRhaM jgaametyrthH||1|| teSAM rAmAdInAm / bharatAjAbhigamanaM bharadvAjamuhizya gamanam / prayAge tena sahAsanam, AgiraMgamanama AcitrATAnamanam // For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir paryantaM gamanaM ca tatrasthaiH zRGgiberapurasthezcArairabhilakSitaM niveditam, sumantreNa samyaviditamityarthaH / gaGgottaraNadivasanizA vanaspatimUle, dvitIyA bhara dAjAzrame, tRtIyA yamunAtIre, caturthe'hani citrakUTagamanam, paJcame punarAgamya cArainivedanam // 2 // anujJAta iti / atha rAmavRttAntazravaNAnantaram / anujJAtaH sumantro'tha yojayitvA hayottamAna / ayodhyAmeva nagarI prayayau gaaddhdurmnaaH||3||s vanAni sugandhIni saritazca sarAMsi ca / pazyannatiyayau zIghraM grAmANi nagarANi ca // 4 // tataHsAyAhnasamaye tRtIye'hani saarthiH| ayodhyAM samanuprApya nirAnandAM dadarza ha ||5||s zUnyAmiva niHzabdAM dRSTvA paramadurmanAH / sumantrazcintayAmAsa shokvegsmaahtH||6|| kaccinna sagajA sAzvAsajanA sajanAdhipA / rAmasantApaduHkhena dagdhA zokAgninA purI // 7 // iti cintAparaHmUto vAjibhiH shiighrpaatibhiH| nagaradvAramAsAdya tvaritaHpraviveza ha // 8 // sumantramabhi yAntaM taM zatazo'tha shsrshH|kkraam iti pRcchantaH suutmbhydrvnnraaH||9|| anujJAtaH, guhenetizeSaH / gADhadurmanAH atyantadurmanAH // 3 // sa vanAnIti / grAmANi grAmAn // 4 // tata iti / tataH grAmanagarAtikramaNAnantaram / tRtIye'hani zRGgiberapurAnnirgamApekSayA tRtIyadivase / yadA ahani tRtIye sAyAhnasamaye / ahnaH tRtIyakAlabhUte sAyAhnakAle / ayodhyAM samanuprApya / nirAnandA tAM dadarza // 5-7 // itIti / tvaritaH praviveza / nagaraM janasaJcArazUnyaM niHzabdaM vartate / rAjA kAmavasthA prApta iti jJAtuM tvaritaH tatrasthaiH zRGgiberapurasthaiH / guhapekSitaizcAraitubhirupalakSitam, sumantreNa samyagaveditamityarthaH / tatrasthairupalakSitamiti zRGgiberapure sthitvA cArAn preSayitvA tatra sthitebhyastebhyaH prathame'hani gaGgAmuttIrya vRkSamUle nyabasan, dvitIyehani bharadvAjAzrame'vasana, tRtIye'hani yamunAtIravane uSuH, caturthe'hani citrakUTaM gamiSyantIti guha preritacAraiH kadhitaM sumantraNa viditamityarthaH // 2 // anujJAta iti / aba rAmavRttAntaparijJAnAnantaram / anujJAtaHguheneti shessH||3||4|| tata iti / tRtIye'hani tRtIye sAyAvasamaye ahastutIyabhAgabhUte sAyAhnakAle sArathiH sumantraH ayodhyAM samanuprApya nirAnandA dadarzati sambandhaH / yadvA tataH zRGgiverapurAt nirgamanadivasasya ti0-gaDottaraNatRtIyadivase bharadvAjAzramAtpratinivRttadUtamukhAcAvatparyanta tadRttaM jJAtvA tahina eva zRSiverapurAtsumantrasya pratinivRttiriti bodhyam / ata eva " rAmasya nirgamadinAdine SaSThe'rdharAtrake / hAhA lakSmaNa hA sIte hA rAmeti mRto nRpH||" iti pAavacanaM saGgacchate / dinadvayana bhRziverapure rAmAgamanam / tadvitIyadine mahottaraNam / tadAdidinatrayaM sumantrasya tatra sthitiH / tatra tRtIpadivase madhyAhe prayAgata bhAgatacArenyo rAmavRttAntaM labdhvA tataH pratyAya maye'sthAnam / tataH SaSThe aparAhe ayodhyApravezaH sumantrasya / tadardharAtre rAjJo maraNam // 5 // | For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. praviSTadAnityarthaH // 8 // 9 // teSAmiti / gaGgAyAM gnggaatiire| nivRtto'smIti teSAM zazaMseti sambandhaH // 10 // ta iti / te rAmAdayaH // 11 // TI.a.kA. zuzrAveti / vRndavRndaM ca tiSThatAM saGghazaH tiSTatAm / hatA iti ye vayam iha asmin rathe rAghavaM na pazyAmaH iti asmAddhetoH te hatAH smeti . teSAM zazaMsa gaGgAyAmahamATacchya rAghavam / anujJAto nivRtto'smi dhArmimakeNa mahAtmanA // 10 // te tIrNA iti vijJAya bASpapUrNamukhA jnaaH| aho dhigiti nizvasya hA rAmeti ca cuRzuH // 11 // zuzrAva ca vacasteSAM vRndavRndaM ca tiSThatAm / hatAH sma khalu yeneha pazyAma iti rAghavam // 12 // dAnayajJavivAheSu samAjeSu mahatsu c| na drakSyAmaH punarjAtu dhArmika rAmamantarA // 13 // kiM samartha janasyAsya kiM priyaM kiM sukhAvaham / iti rAmeNa nagaraM pitRvatparipAlitam // 14 // sambandhaH // 12 // dAnayajJavivAheSviti / dAnAdiSu antarA madhye nAyakamANivat vartamAnaM rAmam punaH jAtu kadAcidapi na drakSyAmaH kimiti kaakuH| yena kenApi dAne kriyamANe rAmaH svayaM tatra gatvA tiSThati / kimartham ? dezekAle pAtre ca dApayitum / yajJepi gacchati / kimartham nyAyArjinadhanaiH kArayituM tatta karmasandehavicchedavismRtajJApanAdikaM kartuM ca / vivAhe ca madhye gacchati / kimartham ? ubhayavargasaGghaTanAyAsaMmatAnAmabhimatadaviNapradAnAya askhalitaM karmaNAmanuSThApanAya ca / samAjeSu mahatsu anyatrApi mahAsadassu,dIrghasaveSvapItyarthaH / yatratrApyadRSTakAyeMciti vaa| atra sarvatra heturdhArmikamiti // 13 // kimiti / asya janasya kiM samartha ki kSemakaraM vastu kiMpriyaM kiM sukhAvahamiti, rAmeNa tattadabhimatavastupradAbA rAmeNa pitreva nagaraM paripAlitam / nagara tRtIye'hani sAyAhasamaye sAradhirayodhyA prApya tA dadazeti sambandhaH / rAmasya bharadvAjAzramAvasthAnadivase bharadvAjAzramAcArAgamanAnantaraM sArathistasminneva divase zRGgiverapurAtrirgatya tRtIye'hani sApADhe ayodhyAM prApya to nirAnandA dadazeti sambandhaH // 5-11 // zuzrAveti / ye vayam / ihAsmina rathe rAghavaM na // 18 // pazyAmaH te hatAH smeti teSAmiti IdRzaM vacanaM zuzrAveti sambandhaH // 12 // dAneti / dAnayajJAdiSu antarA madhye dhArmikaM rAmaM jAtu punaH na drakSyAma iti teSAM vacaH zuzrAveti pUrveNa sambandhaH // 13 // kimiti / asya janasya itaHparaM kiM samartha kimucitaM kiM sukhAvaha vastu kimiti pitreva rAmeNa paripAlitaM / For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | zabdena nagarasthajanA lakSyante / iti vacaH zuzrAveti pUrveNa sambandhaH // 14 // vAtAyanagatAnAmiti / anvantarApaNaM zuzrAva / ubhayapArzva sthAnAmApaNAnAM madhyemadhye zuzrAvetyarthaH / vibhaktyarthe'vyayIbhAvaH // 15 // sa rAjamArgamadhyeneti / pihitAnanaH janadarzanAkSamatayA // 16 // so vAtAyanagatAnAM ca strINAmanvantarApaNam / rAmazokAbhitaptAnAM zuzrAva paridevanam // 15 // sa rAjamArgamadhyena sumantraH pihitAnanaH / yatra rAjA dazarathastadevopayayau gRham // 16 // so'vatIrya rathAcchIghraM rAjavezma pravizya ca / kakSyAH saptAbhicakrAma mahAjanasamAkulAH // 17 // hamyairvimAnaiH prAsAdairavekSyAtha samAgatam / hAhAkAra kRtA nAryo rAmAdarzanakarzitAH // 18 // AyatairvimalairnetrairazruvegapariplutaiH / anyonyamabhivIkSante 'vyaktamArtatarAH striyaH // 19 // tato dazarathastrINAM prAsAdebhyastatastataH / rAmazokAbhitaptAnAM mandaM zuzrAva jalpitam // 20 // saha rAmeNa niryAto vinA rAmamihAgataH / sRtaH kiMnAma kausalyAM zocantIM prativakSyati // 21 // yathA ca manye durjIvamevaM na sukaraM dhruvam / Acchidya putre niryAte kausalyA yatra jIvati // 22 // 'vatIryeti / rAjanirgamAbhAvena mahAjanasaGkalatvam // 17 // hamyairiti / imyairdhaninAM vAsaiH / vimAnaiH saptabhUmigRhaiH / " vimAno'strI devayAne saptabhUmi gRhe'pi ca " iti vaijayantI / prAsAdaiH mahArAjAIgRhavizeSaiH / upalakSitAH nAryaH samAgataM rAmeNa vinA samAgataM sumantramavekSya hAhAkArakRtAH kRta hAhAkArAH, babhruvuriti zeSaH ||18|| Ayatairiti / avyaktam aspaSTamiti kriyAvizeSaNam // 19 // 20 // sada rAmeNetyAdizlokatrayamekaM vAkyam / yatreti vibhaktipratirUpako nipAtaH prathamArthe varttate / yathA " ka itthA veda yatra saH" ityatra yathA yena prakAreNa / asmajIvitaM durjIvaM duHkhena nagaram iti cintAkulaM babhUveti zeSaH // 14 // vAtAyaneti / anu anantaram vAtAyanagatAnAM strINAM paridevanaM ca antarApaNam ApaNamadhye gacchan 7 zuzrAveti sambandhaH // 15 // 16 // sa iti / kakSyAH dvArANi // 17 // hamyairiti / hamyaiH dhanikagRhaiH / vimAnaM saptabhImasadma, etairupalakSitAmayodhyAM samA gataM sumantramavekSya hAhAkAraH kRto yAbhistAstathA nAya babhUvuriti zeSaH // 18 // Ayatairiti / avyaktaM kriyAvizeSaNametat / anyonyamabhivIkSante iti kartavyatAmauTyAditi zeSaH // 19 // tata iti / prAsAdebhya iti sumantrasya rAjavezmapraviSTatvena tatovatIrNAnAmiti zeSaH / mandaM jalpitamiti rAjasAnniddhayatvA nmandatvam ||20|| atha rAmamAtRRNAM duHkhapralApaH- yatheti / yatreti vibhaktipratirUpako nipAtaH / kausalyA putre niryAte sati yathA Acchidya prasahya jIvati yatra jIvatIti satya0yathA tasyAH evaM mamApi jIvanaM na sukaraM manye // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir .rA.bhU // 189 // jIvanAI manye, evameva kausalyA, putre niryAte sati Acchidya prasahya jIvati yatra jIvatIti yat tat na sukaraM dussampAdaM dhruvaM manya ityekaikavyaktyA TI.a.kAM. pekSayA ekavacanam, vibhaktipratirUpakamavyayaM vA / nizAmayan nizamayan / dIrghazchAndasaH / zRNvannityarthaH // 21-23 // sa pravizyeti / sa057 zapariyUnaM kssiinnm| "divo vijigISAyAm" itiniSThAnatvam / pANDara iti vizeSaNAdrAjalakSmInAstItyucyate // 24 // 25 // sa tUSNImiti / satyarUpaM tu tadvAkyaM rAjJaHstrINAM nizAmayan / pradIpta iva zokena viveza sahasA gRham // 23 // sa pravizyASTamI kakSyAM rAjAnaM dInamAturam / putrazokaparidhUnamapazyat pANDare gRhe // 24 // abhigamya tamAsInaM narendramabhivAdya ca / sumantro rAmavacanaM yathoktaM pratyavedayat // 25 // sa tUSNImeva tacchutvA rAjA vibhrAntacetanaH / mUJchito nyapatadbhUmau rAmazokAbhipIDitaH // 26 // tato'ntaHpuramAviddhaM mUcchite pRthivIpatau / uddhRtya bAhU cukroza nRpatau patite kSitau // 27 // sumitrayA tu sahitA kausalyA patitaM patim / utthApayAmAsa tadA vacanaM cemabravIt // 28 // imaM tasya mahAbhAga dUtaM duSkarakAriNaH / vanavAsAdanuprAptaM kasmAnna pratibhASase // 29 // adyamamanayaM kRtvA vyapatrapasi rAghava / uttiSTha sukRtaM te'stu zoke na syAt sahAyatA // 30 // tUSNIbhAve hetuH vibhrAntacetana iti // 26 // tata iti / AviddhaM zokenAbhihatam, abhUditizeSaH / mUJchite AviddhamAsIt patite bAhU uddhRtya cukozeti vizeSaH // 27 // 28 // imamiti / dUtaM sandezaharam / duSkarakAriNaH duSkarakAryakAriNaH // 29 // adyamamiti / imamanayaM putravivAsa mAnam / sukRtaM zobhanam / zoke viSaye sahAyatA na syAt, zokAnuvartanaM mA kRthA ityarthaH // 30 // yat patahujIvaM duSkarajIva dhruvaM nizcitam / evamevaMvidham jIvanaM sukara na manye / evaMvidhajIvanamanyaiH kartumazakyamiti manye ityarthaH / manye ityekakavyaktyapekSayA / ekavacanam / satyarUpaM paramArthabhUtaM nizAmayana zRNvan // 21-23 // parimlAnaM kSINam // 24 // abhigamyeti / yathoktaM pratyavedayat vistareNa pratipAdanamArAd // 189 // bhaviSyatItyarthaH // 25 // 26 // tata iti / AviddhaM duHkhAmibhUtaM sat // 27-29 // adyeti / evamanayaM dussAdhanamanyAyyaM kRtvA vyapatrapasi lajjA prAproSi / sukRtaM sa-mUchite savArite rAme apRthivIpatI sati kSitI nUpatI patite ca satIti vA // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vyasanAnuzayakRtatUSNIbhAve hetvantaraM kalpayati-deveti / kaikeyI, seti zeSaH / visrabdhaM savizvAsam, niHzaGkamiti yAvat // 31 // seti / bASpeNa viplutaM viluptaM sagadgadaM yathA bhavati tathA bhASiNI // 32 // evamiti, patitamiti zeSaH // 33 // tata iti / samIkSya zrutvA / punareva saGkulaM deva yasyA bhayAdrAmaM nAnuSTacchasi sArathim / neha tiSThati kaikeyI visrabdhaM pratibhASyatAm // 31 // sA tathoktA mahArAjaM kausalyA zokalAlasA / dharaNyAM nipapAtAzu bASpaviplutabhASiNI // 32 // evaM vilapatI dRSTvA kausalyAM patitAM bhuvi / pati cAvekSya lAH sarvAH susvaraM ruruduH striyaH // 33 // tatastamantaHpuranAdamutthitaM samIkSya vRddhAstaruNAzca mAnavAH / striyazca sarvA ruruduH samantataHpuraM tadAsIt punareva saGkalam // 34 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptapaJcAzaH sargaH // 27 // pratyAzvasto yadA rAjA mohAt pratyAgataH punH| athAjuhAva taM sUtaM rAmavRttAntakAraNAt // 1 // atha sUto mahA rAjaM kRtaanyjlirupsthitH| rAmamevAnuzocantaM duHkhazokasamanvitam // 2 // vRddhaM paramasantaptaM navagrahamiva dvipam / vinizvasantaM dhyAyantamasvasthamiva kuJjaram ||3||raajaa tu rajasA dhUtaM dhvastAGgaM samupasthitam / azrupUrNamukhaM dInamuvAca paramArtavat // 4 // rAmagamanakAla iva vyAkulamAsIt // 34 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSa. pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne saptapaJcAzaH sargaH // 17 // pratyAgataH suutsyaabhimukhaagtH||1|| athetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / navagrahaM sadyogRhItam / asvasthaM vyAdhigrastam // 2 // 3 // rajasA dhvastAGgaM satyaparipAlanarUpaM puNyamastu / zoke zokaviSaye sahAyatA nAsti, zokAnuvartanaM mA kRthA ityrthH||30|| deveti / visrabdhaM nizzanam // 31 // baappviplutaa| bhASiNI gadgadabhASiNI / / 32-34 // iti zrImahencaratIviracitAyAM zrIrAmAyaNatanyadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDaSyAruyAyAM saptapazcAzaH sargaH // 57 // pratyAzvasta iti / mohAt mUrchAyAH / pratyAzvastaH upacArarudbodhitaH rAjA / yo rAmasakAzAtpratyAgataH / taM sUtam / rAmavRttAntakAraNAt rAmavRttAntaM praSTum // 1 // athetyAdizlokadvapamekaM vAkyam / navagrahaM navo nUtano graho grahaNaM yasya tam / asvasthaM vyAdhiprastam / mahArAjamupasthitaH samIpetasthAviti yojanA ||2||shaa raajeti| For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir SA.rA.bhU. 19. TI.a.kA. dhUsaritAGgam / dhUtaM kampitam / paramArtavat paramArta iva, dIna ityrthH||4|| pUrvasarge yathoktamityuktaM vivarItuM praznamavatArayati-kanu vatsyatItyAdinA // 5 // duHkhamityetat kriyAvizeSaNam / shynocitHmhaaiishynocitH||6||7|| vyaalerjgraadibhiH| mRgaiH siNhvyaaghraadidussttmRgaiH| upasthito upaashrito| Asita vanu vatsyati dharmAtmA vRkSamUlamupAzritaH / so'tyantasukhitaHsUta kimaziSyati rAghavaH // 5 // duHkhasyAnucito duHkhaM sumantra shynocitH| bhUmipAlAtmajo bhUmau zete kathamanAthavat // 6 // yaM yAntamanuyAnti sma padAtiratha kuJjarAH / sa vatsyati kathaM rAmo vijanaM vnmaashritH||7|| vyAlaima'gairAcaritaM kRSNasarpaniSevitam / kathaM kumArI vaidehyA sArddha vanamupasthitau // 8 // sukumAryA tapasvinyA sumantra saha sItayA / rAjaputrau kathaM pAdairavaruhya rathAgato // 9 // siddhArthaH khalu mRta tvaM yena dRSTau mmaatmjau| vanAntaM pravizantau tAvazvinAviva mandaram // 10 // ki muvAca vaco rAmaH kimuvAca ca lkssmnnH| sumantra vanamAsAdya kimuvAca ca maithilI // 11 // AsitaM zayitaM bhuktaM sUta rAmasya kIrtaya / jIviSyAmyahametena yayAtiriva sAdhuSu // 12 // iti sUto narendreNa coditaH sajjamAnayA / uvAca vAcA rAjAnaM savASparirabdhayA // 13 // mityAdau bhAve nisstthaa|8-11| AsitaM Asanam / zayitaM shynm|bhuktN bhojanaM ca kIrtayA etena rAmasambandhyAsanAdikIrtanena ahaM sAdhuSu yayAtiriva jiivi| ssyaami| yayAtiH satsupateyamitIndraM prArthya svargAdvaSTaH sAdhusamAgamaM prApya yathA nivRttaduHkho'bhUt tadvadahamapi nivRttaduHkho bhvissyaamiityrthH||12|| itiiti| rajasA dhvastAGgaM dhUliparItAGgam / paramArtavat paramadInassana // 4 // kanviti / batsyati vasati / aziSyati anAti // 5 // duHkhasyeti duHkhaM yathA tathA // 6 // 7 // vyAleriti / vyAlarajagaraiH / mRgaiH vyAghrAdibhiH / upasthitI upshrito||8-11|| Asitamiti / AsitAdayo bhAve niSThAH / etena rAmasamba dhyAsanAdivyApArazravaNena / yayAtiriva sAdhuSviti svargAtpatan yayAtiH 'munisAdhuSu pAtaya ' itIndraM prArthayitvA yathA sAdhuSu patitaH evaM svargatulyarAjyAni rgatya sAdhUnAmAzrameSu sthitasya rAmasya bhojanAdi kIrtaya, tena jIviSyAmIti yojanA // 12 // itIti / saH sUtaH sajamAnayA skhalanatyA bASpaparirabdhayA kaNTha satya-padAnapakSa rathAkSa padAtiratham / senAGgatvAinTraikavadbhAvaH / tena sahitAzca te kujarAzceti tathA // 7 // sAdhuSa madhye yathA payAtiH zukazApaprApta jarayA jIvitavAn tathA'hamapi balIpalitakArkazya viziSTopi rAmavArtAzravaNena jIviSyAmIyarthaH // 12 // vAcenyetadehalIdIpanyAnobhayatra sambapyate / narendreNa zucA sajamAnayA skhalantyA vAcA coditaH sa mUtaH // 13 // // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bASpaparirabdhayA kaNThagatabASparuddhayetyarthaH / ataeva sajjamAnayA skhalantyA "pasjagato" iti dhAtuHdhAtoranekArthatvAdatra skhalanArthakaH // 13 // 14 // sUteti / vandyo vandanIyau // 15 // antaHpuram ArogyamabhivAdanaM ca vAcyam / babho dvikarmakatvAdapradhAnakarmaNyantaHpure prthmaa| kRtAbhihitatvAt / / abravInmAM mahArAja dharmamevAnupAlayan / aJjaliM rAghavaH kRtvA zirasAbhipraNamya ca // 14 // sUta madracanA tasya tAtasya viditAtmanaH / zirasA vandanIyasya vandyau pAdau mahAtmanaH // 15 // sarvamantaHpuraM vAcyaM mUta mdvcnaattvyaa| ArogyamavizeSeNa yathAI cAbhivAdanam // 16 // mAtA ca mama kausalyA kuzalaM cAbhivAdanam / apramAdaM ca vaktavyA brUyAzcainAmidaM vcH|| 17 // dharmanityA yathAkAlamagyagAraparA bhava / devi devasya pAdau ca devavat paripAlaya // 18 // abhimAnazca mAnazca tyatkA vartasva mAtRSu / anu rAjAnamAryAM ca kaikeyImamba kAraya // 19 // kumAre bharate vRttirvartitavyA ca rAjavat / arthajyeSThA hi rAjAno rAjadharmamanusmara // 20 // evamuttarazloke'pi // 16 // apramAdaM dharme bhartari ca / idaM vakSyamANam // 17 // abhimAnaM garva "garvo'bhimAno'haGkAraH" ityamaraH / kulAbhimAna mityarthaH / mAnaH cittasamunnatiH / jeSThapatnItvanivandhanAM cittasamunnatimityarthaH / anu rAjAnamAryA ca kAraya, anukArayetyarthaH / "vyavahitAzca"| iti vyavahitaprayogaH / anviti tulyArthe / " pazcAtsAdRzyayoranu" ityamaraH / rAjAnaM kaikeyIM ca tulyamanuvartasvetyarthaH / rAjavat rAjIva / vRtti vartitavyA, upacAraH kartavya ityarthaH / arthajyeSTAH arthenaiva jyeSThAH na tu vayasetyarthaH // 18-20 // gatabAppaniruddhayA // 13 // abravIdityAdizlokadvayamekaM vAkyam / he mahArAja! rAghavo dharmamevAnupAlayana bhUtvA mAmabravIt / vakSyamANaM vaca iti zeSaH // 14 // 17 kimiti ? he sUta ! zirasA vandanIyasya me tAtasya madvacanAt matpratinidhitvena analiM kRtvA zirasAbhipraNamya pAdau ca vandyAviti yojanA // 15 // kica Malsarvamiti / madcanAta sarvamantaHpuramArogyamabhivAdanaM ca vAcyamiti // 16 // mAteti / kica mama mAtA kausalyApi vaktavyA, iti ca enA kausalyA brUyAH // 17 // kimiti ? dharmanityetyAdi / abhimAno garvaH svaguNotkarSabuddhiH, mAnaH parasyAnanuvRttiH / anu rAjAnaM rAjJaH pazcAt kaikeyImAryA zlAghyA kAraya // 18 // 19 // kumAra iti / bharate rAjavavRttiH vartitavyA sampAdanIyA / kathamubhayamityata Aha arthajyeSThA iti / hi yasmAta arthajyeSThAH santo rAjAnaH bhavanti ataH bharatasya rAja For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin khA.rA.bha. / / 191 / / bharata iti / bharataH kuzalaM vAcyaH, tvayeti zeSaH / vAcyo madvacanena ca mayoktamityapi vAcya ityarthaH / yadvA bharato madvacanena kuzalaM vAcyaH / sarvA OM sveva mAtRSu / yathAnyAyaM yathAkramam / vRttiM vartasva vRttiM kuru, zuzrUpa svetyarthaH / iti vAcya zveti dvitiiyvaacypdaanvyH|| 21 // vaktavya iti / rAjyasthaM bharataH kuzalaM vAcyo vAcyo madvacanena ca / sarvAsveva yathAnyAyaM vRttiM varttasva mAtRSu // 21 // vaktavyazca mahAbAhu rikSvAkukulanandanaH / pitaraM yauvarAjyastho rAjyasthamanupAlaya // 22 // atikrAntavayA rAjA mA smainaM vyavarorudhaH / kumArarAjye jIva tvaM tasyaivAjJApravartanAt // 23 // abravIccApi mAM bhUyo bhRzamazrUNi vartayan / mAteva mama mAtA te draSTavyA putragarddhinI // 24 // ityevaM mAM mahArAja bruvanneva mahAyazAH / rAmo rAjIvatAmrAkSo bhRzamazrUNya vartayat // 29 // lakSmaNastu susaMkruddho nizvasan vAkyamabravIt / kenAyamaparAdhena rAjaputro vivAsitaH // 26 // rAjJA tu khalu kaikeyyA laghu tvAzritya zAsanam / kRtaM kAryyamakArya vA vayaM yenAbhipIDitAH // 27 // pradhAnarAjyastham / mA vyavarorudhaH avaruddhaM mA kArSIH / atikrAnta vayaskatvAditi tatra hetuH| kumArarAjye yauvarAjye / jIva bhogAn bhuGkSvetyarthaH / iti ca vaktavya ityanvayaH // 22 // 23 // abravIditi / azrUNi vartayan kariSyamANamAtRviSaya pIDAsmaraNAditi hRdayam / svasya mAtRviSayazuzrUSAyA alAbhA dvA azruvartanam / mama mAtA svamAteva tvayA draSTavyA iti bharatamuddizya mAM bruvanneva bhRzamazrUNyavarttayat / zokajanitaraktimAnamAha rAjIvatAmrAkSa iti / anantaramazrumocanaM tato vaktavyasyAnucitatvAt, amumAzayamuttaratra sItA haraNAnantaramudvATayiSyati 'suptapramatta kupitAnAM vacanairbhAvijJAnaM draSTa vyam' itinyAyena // 24 // 25 // lakSmaNastviti / tuzabdena rAmavanna sarvathA hRdayaM jugopetyuktam // 26 // rAjJeti / yena vivAsanena vayamabhipIDitAH dattArthajyeSThatvAttasya vaimukhyanivRttaye rAjadharmamanusmareti ca // 20 // bharata iti / kiJca bharato madvacanena kuzalaM vAcyaH / sarvAsvapi mAtRSu yathAnyAyam vRttiM varta sveti ca vAcya iti yojanA // 21 // vaktavya ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / rAjyasthaM pradhAnarAjyastham // 22 // atikrAnteti / evaM dazarathaM mA vyavarorudhaH kumArarAjye yauvarAjye / tenaivAjJApravarttanAt jIva, iti vaktavya iti pUrveNa sambandhaH // 23 // abravIditi / putragarddhinI putrAbhikAGgiNI / he bharata ! mama mAtA te tava mAteva draSTavyA // 24 // upasaMharati- itIti / ityevaMprakAreNa mAM bruvanneva / azrUNyavartata iti pAThaH vyasRjat ||25|| lakSmaNastviti vAkyamabravIt / tadevAha - kenA yamaparAdhena ityArabhya sArthasaptazlokaH / rAjJA tviti / yena rAmavivAsanena vayamabhipIDitAH tadvivAsamam akArya tu akAryameva // 26 // rAjJA tu kaikeyyAH laghu For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 58 // 192 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatith.org tadvivAsanam akArya tu akAryameva / rAjJA tu kaikeyyAH laghu zAsanamAzritya kArya vA kAryamiva kRtaM khalu / yadvA rAjJA khalu laghu tucchaM kaikeyyAH zAsana mAzrityAkAryameva kArya kRtam, yena kAryeNa vymbhipiidditaaH||27|| pratijJAtArthapradAnasya kathamakAryatvam? tbaah-ydiiti| rAmaH pravAjito yadi pravAjita iti yt| etat lobhakAraNakAritaM varadAnanimittaM vA kaikeyyAH pratizrutavaradAnanimittaM vA / sarvathA duSkRtaM kRtam, varadAnasamaye varadvayasya bharatAbhi yadi pravAjito rAmo lobhakAraNakAritam / varadAnanimittaM vA sarvathA duSkRtaM kRtam // 28 // idaM tAvadyathAkAmamIzvarasya kRte kRtam / rAmasya tu parityAge na hetumupalakSaye // 29 // asamIkSya samArabdhaM viruddhaM buddhilAghavAt / janayiSyati sozaM rAghavasya vivAsanam // 30 // karAmaniSkAsanarUpeNa viniyogAbhAvAt / yadizabdasvArasyAnurodhenetthaM vA yojanIyam-lobhakAraNakAritamiti kriyAvizeSaNam / rAmaH lobhkaarnn| kAritaM vA varadAnanimittaM vApi yadi pravAjitaH tathApi sarvathA duSkRtam akArya rAjJA kRtam, na rAjyaM dAsyAmIti pratijJAtuM zakyatvAt; jyeSThaputravivAra snsyaanucittvaacetibhaavH| "na tvekaputraMdayAnatveva jyeSThaputram" iti hismyte| lobhakAraNakArita itipAThe-rAmavizeSaNam / lobharUpakAraNena prerita ityarthaH // 28 // idamiti / rAmasya parityAge hevU nopalakSaye, kintu Izvarasya kRte svatantravyApAre sthitena rAjJeti zeSaH / idaM rAmapravrAjanaM yathAkAmaM tAvat yathecchameva kRtam / yadvA idaM rAmavivAsanam Izvarasya kRte IzvaraprayojanAya / yathAkAmaM kRtaM kevalamIzvarapreraNena zAstramanavekSya katamityarthaH / hi yasmAdrAmasya parityAge hetuM noplkssye| parityAgahetudoSasadbhAve hi putravivAsanaM zAstrIya syAt / ayaM copasaMhArazlokaH // 29 // yatheSTakaraNaM cet bata zAsanamAzritya kArya vA kAryamiva kRtaM khalviti yojanA // 27 // yadIti / rAmaH pravAjito yadi pravAjita iti yat etatpravAjanaM lobhakAraNakAritaM vA. jayAyena parataNyApaharaNecchA lobhaH / sa eva kAraNaM hetuH tena kAritaM lobhahetunA kaikeyI rAjJA akArayadvA varadAnanimittaM vA kaikeyye pratizvatavaradAnanimittaM vA bhavatu, sarvathA pakSadvayepi duSkRtaM kRtam / varadAnasamaye varadvayasya bharatAbhiSekarAmavivAsanarUpeNa viniyogAbhAvAduSkRtatvoktiH / devapreraNayA yuSmatyAgAdaza ratho nopAlandhavya ityAzaGkaca devapreritenApi doSasadbhAve tyAgaH kAryaH // 28 // sa ca doSo'smina rAme na dRzyata ityAha-idamiti / idaM tAvanmatpIDanamIzvarasya kato devapreraNAyAM satyAM yathAkAmaM yathecchakRtaM bhavatu tathApyetAvatA anaparAdhino rAmasya parityAge hetubhUtamaparAdhaM nopalakSaye, devapreritopi kenacidoSeNa hetunAM pAparityajati sadoSo'smintrAratItyarthaH // 29 // asamIkSyati / buddhilAghavAta avivekAt asamIkSya ucitAnucitamanavekSya samArata viruddhaM sarvalokaviruddham / / For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bhU. 1192 // TI.a.kA sa. 5, kathamanutaptavAn rAjetyatrAha-asamIkSyeti / viruddham ata eva asamIkSya anAlocya buddhilAghavAt samArabdhaM kRtam / rAghavasya vivAsanaM saMkrozaM duHkhm| janayiSyati janayati, ato rAjJonutApa itibhAvaH // 30 // pitA kathaM ninda ityatrAi-ahamiti / 'gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / utpatha ahaM tAvanmahArAje pitRtvaM noplkssye|bhraataa bhartA ca bandhuzca pitA ca mama rAghavaH // 31 // sarvalokapriyaM tyaktvA sarvalokahite ratam / sarvaloko'nurajyeta kathaM tvA'nena karmaNA // 32 // sarvaprajAbhirAmaM hi rAmaM pravrAjya dhArmimakam / sarvalokaM viruddhayemaM kathaM rAjA bhaviSyasi // 33 // jAnakI tu mahArAja nizvasantI mnsvinii| bhUtopahatacitteva viSThitA vismitA sthitA // 34 // pratipannasya parityAgo vidhIyate // ' itivacanAditi bhaavH| bhrAtA rAghava eva mama pitA "jyeSTho bhrAtA pitRsamaH" ityuktaH / tasya pitRtvAbhAvepi bhartRtva samastyevetyAzaGkayAha bhartA ceti / svAmItyarthaH / kiMbahunA bandhuH sarvavidho'pi rAghava eva / etena paramekAntibhiHprAkRtapitrAdayaH parityAjyAH bhagavA nava nirupAdhikaH pitA bhatAM bandhuzcatyuktaM bhavati // 31 // kathaM mukhyaM pitaraM vihAya gauNamanuvartase ? tatrAha-sarvalokapriyamiti / anena karmaNApriyaputrapravAjanarUpakUrakarmaNA / sarvalokahite rataM sarvalokapriyaM rAmaM tyaktvA anena karmaNopalakSitaM sarvalokAhite rataM srvlokaapriymityrthH| tvA tvAM prati / sarvalokaH kathamanurajyeta ? kazcidbharatatulyo'nurajyatAm, natu sarvopIti bhAvaH / sarvalokanirupAdhikabandhuM tyaktvA sopAdhikabandhuM tvAM katha mAzrayeyamiti hRdayam // 32 // anenetyuktaM prapaJcayati-sarvaprajAbhirAmamiti / kathaM rAjA bhaviSyasItyevaM rAjAnaM brahItyatravAditi puurvennaanvyH| sumantra preSaNavelAyAM lakSmaNAdivAkyAzravaNepyatra siddhavadanuvAdasAmarthyAt tadAnImevamuktamityavagantavyam // 33 // jAnakI viti / tuzabdena lakSmaNA vaiSamyamucyate / lakSmaNo rAmazokavikAramAlakSya hRdayanihitaM vacasoDATitavAn / sItA tu na tatheti mayocyamAnaM sItAzokAnubhAvamAkarNya kSubdha vivAsanaM rAmavivAsanaM kartR rAghavasya dazarathasya saMkrozaM nindA janayiSyati // 30 // "gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnataH / utpathaM pratipatrasya parityAgo vidhIyate // " iti vacanArtha hadi nidhAyAha-ahaM tAvaditi / bhartA svAmI // 31 // anyadapyAha-sarvaloketyAdi / sarvalokapriyaM tyaktvA sthitaM tvAM anena krUra karmaNA sarvalokaH kathamanurajyeta // 32 // sNvti| kathaM rAjA bhaviSyasItyevaM rAjAnaM bahIti zeSaH // 33 // jAnakIti / vismRtA vismRtasarvaprayojanA / asmitA // 192 // For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.khatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie hRdayena tvayA na bhavitavyamiti yotayituM mahArAjeti sambodhanam / hRdayasthazokAtirekeNa / nizvasantI manasvinI gambhIramanaskA |bhuutophtcittev| viSThitA stimitA / dismitA vismitevotphullanayanA sthitaa||34|| adRSTapUrvavyasaneti / adRSTapUrvavyasanA ananubhUtapUrvavyasanA / tatra hetuH raajputriiti| adRSTapUrvavyasamA rAjaputrI yazasvinI / tena duHkhena rudatI naiva mAM kiJcidabravIt // 35 // udIkSamANA bhartAraM mukhena parizuSyatA / mumoca sahasA bASpaM mAM prAntamudIkSya sA // 36 // tathaiva rAmo'zrumukhaH kRtAJjaliH sthito bhvllkssmnnbaahupaalitH| tathaiva sItArudatI tapasvinI nirIkSate rAjarathaM tathaiva mAm // 37 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // * [iti bruvantaM taM sUtaM sumantraM mantrisattamam / brahmazeSa punariti rAjA vacanamabravIt // 1 // tasya tadvacanaM zrutvA sumantrI bASpaviklavaH / kathayAmAsa bhUyo'pi rAmasandezavistaram // 2 // jaTAH kRtvA mahArAja ciirvlkldhaarinnau| gaGgAmuttIryya tau vIrau prayAgAbhimukhau gtau||3|| agrato lakSmaNo yAtaH pAlayana raghunandanam / anantaraM ca sItAtha rAghavo raghunandanaH / tAMstathA gacchato dRSTvA nivRttomyavazastadA // 4 // ] yazasvinIti tadAnImapyanuditakaikeyInindAtvena kIrtimatI / tena duHkhena bhartRduHkhadarzanajaduHkhena / rudatI rodanAnubhAvavatI satI mAM kiJcidapi naivAtravati, kenacitsambhASaNasyApyasayatvAt // 35 // udIkSamANeti / tato bhartAramazrumukhamudrIkSamANA satI parizuSyatA mukhena upalakSitA mAM prayAnta mudrIkSya sahasA bAppaM mumoca / rathe gate kathaM payAmeva krUraM kAntAraM cariSyati rAma iti hRdayaM dhArayitumazakkA aNi mumocetyarthaH / / 36 // 37 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // smitarahitA viSThitA sthitA // 34-36 // tathaiveti / lakSmaNabAhupAlitaH lakSmaNena zuzrUSamANaH // 37 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikA khyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyAm aSTapaJcAzaH sargaH // 58 // .pate sArdhapatvAraH zokA vyAkhyAta bheH parityaktaH api bahupu kozepUpalabhyamAnatAtkuNDalI kRtyAnAH / For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. mameti / mama vamani matsambandhiAna mAga / na prAvatanta, navaviyogaklezAditi bhaavH||1|| ubhAbhyAmiti / rAjaputrAbhyAmiti caturthI / taduHkhaM tAdRzaM TI.a.kA. duHkham // 2 // muhena sArdhaM tatsnehitajanasandarzanamapi kezAvahamiti bhaavH| tatraiva natu vartmani / divasAniti bahuvacanena kapiJjalAdhikaraNanyAyena tritva 59 mama tvazvA nivRttasya na prAvartanta vama'ni / uSNamazru pramuJcanto rAme samprasthite vanam // 1 // ubhAbhyAM rAjaputrAbhyAmatha kRtvAhamaJjalim / prasthito rathamAsthAya taduHkhamapi dhArayan // 2 // guhena sArdhaM tatraiva sthito'smi divasAna bahUn |aashyaa yadi mAM rAmaH punaHzabdApayaditi // 3 // viSayete mahArAja raamvysnkrshitaaH| api vRkSAH primlaanaaHspusspaangkrkorkaaH||4|| siddhirityeke / vastuvastu vanaspatimUle ekadinaM bharadvAjAzrame dvitIyaM yamunAtIre tRtIyaM caturthe citrakUTapravezaH paJcame guhacAraistatsarvaM niveditaM / laSaSThe mutanirgamaH / yadvA dvitIyadine bharadvAjAzrame rAmasya citrakUTagamanavyavasAyAta / tatIyadine cArenivedanaM caturthe satanirgamaH ataH trIna divasAnI gaGgAkUle sthitosmItyarthaH / bahUniti vizeSaNAt rAmaviyogena ekaikasya divasasya kalpavat pratibhAnamiti darzitam / punaHzabdApayet / punarAhvayet / vanacaramukheneti hRdayam / zabdazabdANNo tatkRtApugantopyayamasti / ato'GkApayatItyAdivat siddham // 3 // atha rAmasya / lAsarvAntaryAmitAdAtmyaM sUcayituM sarveSAM rAmavirahaklezaM varNayati / yadA kaikeyIpriyArthamavireNa sahasAkRtaM kArya sarvakSobhanimittamabhUdityAha-viSaya mama tvazvA iti / mama mayA niyamite mArga azvA na pAvartanta na nyavartanta / ayaM bhAvaH-zatabhUtibhavazatamaskhamukhavibudhadurlabhA zrIrAmasevA asmAbhirbhAgya vazAlabdhA, sA nirdayena devena vighaTitA itaHparaM kiM kariSyAmaH ! asmAkaM vyartha jIvanaM kimarthamityanta duHkhenAnu vimucntH| mayi atiktthinhRdye| pratinivRtteppazvA na nyvrtnt| tathApi mayA kathacitrivartitA iti // 1 // umAbhyAmiti / taduHkhaM tAdRzaM duHkham // 2 // guheneti / punaHzabdApayet AhApayediti zaGkayA guhena sArtha bahUna divasAna sthito'smItisambandhaH / ayamarthaH-sItArAmalakSmaNeH saha gaGgAM prApya guhena saha sthitadivasastveka, rAmasya gar3hotaraNAnantaraM baTamalAvasthAnadivasastvekA, rAmasya bharadvAjAzramaprAptidivase bharadvAjA mAdyAvatsvapreSitacArAgamanaM tAvadivasastvekA, evamAhatya, tridivasAH / ato bahutvastha tritve paryavasAnAta sthito'smi divasAna bahUnityaspAvirodhaH / vi rAmasya bharadvAjAzramaprAptidivase bharadvAjAzramAzcArA MR93 // gamanAnantaraM tasminneva divase zRGgiverapurAnnirgatya tRtIyadivasasAyaGkAle sumantrasyAyodhyApravezasambhavAt " tataH sAyAhnasamaye " iti pUrvasokta syApyavirodha iti sarva samaJjasam // 3 // kaikIpInimittaM rAmavivAsanaM sarvakSobhakaramabhUdityAha-viSaya iti / viSaye deshe| sapuSpAkurakorakAH puSpANyabhinavavikA - For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ityAdi / viSaye deze / "dezaviSayau tUpavartanam" ityamaraH / apizabdena utAdayaH samuccIyante / vyAdhyAdinA ekadezaglAniM vyAvartayituM sa puSpetyAdi / sa puSpAGkurakorakAH puSpANi abhinavavikasitAni, aGkurAH zAkhAsu navapalavodbhedAH, korakAH kalikAH " kalikA korakaH pumAn " ityamaraH / taiH sahitA vRkSA api parimlAnAH, kaThinakomalavibhAgamantareNApi sarvamekadaiva parimlAnamabhUdityarthaH // 4 // upataptodakA iti / akAtsnyenopa upataptodakA nadyaH palvalAni sarAMsi ca / parizuSkapalAzAni vanAnyupavanAni ca // 5 // na ca sarpanti sattvAni vyAlA na pracaranti ca / rAmazokAbhibhUtaM tanniSkUjamabhavadvanam // 6 // lIna puSkarapatrAzca narendra kaluSodakAH / santaptapadmAH padminyo lInamInavihaGgamAH // 7 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tpttvvyudaas| yodakapadam tenAta pakAryotApavyAvRttiH / palvalAni sarAMsi ca / palvalAnIti dRSTAntArtham / evaM vanAnItyapi / anenAlpAdhika vibhAgamantareNa paritaptatvaM dyotyate / upataptodakA itipadaM liGgavipariNAmena palvalAdo yojanIyam / vanAni santatajalasekamantareNa pravRddhAni | kaThinAkArANi / upavanAni jalasaMkena pravRddhAnyatikomalAni / parizuSkapalAzAni ekarUpeNa zuSkapatrANi " patraM palAzam " ityamaraH // 5 // neti / na sarpanti na gacchanti kintu stabdhatayA tiSThanti / sattvAni jantavaH / vyAlAH hiMsrapazavaH sarvadA saMcArasvabhAvA gajA vA / na pracaranti AhArArtha mapi na saJcarantItyarthaH / gamanavacchandopi nAstItyAha niSkUjamiti / niSkUjaM nizzabdam // 6 // lIna puSkarapatrAH glAnyatizayena jalAntarvilIna padma sitAni, aGkurAH zAkhAsu navapallavodbhedAH, korakAH puSpamukulAni taiH sahitA vRkSA api parimlAnAH / ayaM bhAvaH- rAmasya jagadupAdAnakAraNatvena sarvAtmakatvA drAmaikajIvinaH kusumakisalayakorakasahitA vRkSAdayaH chedanAnantaraM prarohaNazIlA api rAmAdarzanavyasanakarzitAH chedanaM vinApi parimlAnAH sadya eva zuSkamAyA babhUvuH kimpunarmanuSyAdaya iti // 4 // upataptoti / palvalAni sarAMsi ca taptodakAni anenAlpAdhikamAgamantareNa paritaptatvaM dyotyate / vanAni santatajalaseka mantareNa pravRddhAni kaThinAkArANi upavanAni jalasaMka vRddhAnpatikomalAni / parizuSkapalAzAni ekarUpeNa parizuSkapatrANi // 5 // na ceti / vyAlAH hiMsrA: pazavaH na pracaranti AhArArthamapi na saJcarantItyarthaH / vanaM niSkama, pakSigopi na kUjanta // lIneni lInapuSkarapatrAH saGkucitapadmapatrAH padminyaH For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 194 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1) patrAH lInAH saJcArarahitAH vihaGgamAH jlkaakaadyH|| 7 // jalajAnIti / mAlyAni puSpANi / "mAlyaM puSpe puSpadAni" itivaijayantI / yathApuraM yathA pUrvam / alpagandhInIti matvarthIya iniH / svabhAvasya dustyajatvAdalpatvam / phalAni rasAlapanasAdIni ||8|| atreti / udyAnAni AkrIDAH " pumA jalajAni ca puSpANi mAlyAni sthalajAni ca / nAdya bhAntyalpagandhIni phalAni ca yathApuram // 8 // atro dyAnAni zUnyAni pralInavihagAni ca / na cAbhirAmAnArAmAn pazyAmi manujarSabha // 9 // pravizantamayodhyAM mAM na kazcidabhinandati / narA rAmamapazyanto nizvasanti muhurmuhuH // 10 // deva rAjarathaM dRSTvA vinA rAmamihAgatam / duHkhAdazrumukhaH sarvo rAjamArgagato janaH // 11 // hamyairvimAnaiH prAsAdairavekSya rathamAgatam / hAhAkArakRtA nAryo rAmAdarzanakarzitAH // 12 // Ayatairvimalai netrairazruvega pariplutaiH / anyonyamabhivIkSante'vyaktamArtatarAH striyH|| 13 // nAmitrANAM na mitrANAmudAsInajanasya ca / ahamArtatayA kiJcidvizeSamupalakSaye // 14 // nAkrIDa udyAnam" ityamaraH / zUnyAni nirjanAni / pralInAH nIDeSu mUrcchitAH vihagAH zukapikazArikAdayaH yeSu tAni tathoktAni / ArAmAn kRtrima vanAni "ArAmaH syAdupavanaM kRtrimaM vanameva yat" ityamaraH / na cAbhirAmAn kintu niHzrIkAn pazyAmItyarthaH || 9 ||10|| devarAjarathamiti / devarAja rathamityatra deveti sambodhanam || 11 || hamyairityAdizlokadvayamekAnvayam / hAhAkArakRtAH kRtahAhAkArAH / AyatairityazruvegAtizayoktyarthaH / niraJjanatvaM dyotayituM vimalairityuktam / abhivIkSantevyaktamityatra avyaktamiti padacchedaH // 12 // 13 // nAmitrANAmiti / udAsInetyatrApi nabha nuSajyate / amitrANAM tavetizeSaH / rAmasyAmitraprasaGgAbhAvAt / yadvA paurajanasyAmitrANAM paurajanasya mitrANAJca udAsInajanasya udAsInajanA sarasyaH // 7 // jalajAnIti / mAlyAni puSpANi yathApuraM yathApUrvam // 8 // atreti / udyAnAni AkrIDAna ArAmAna kRtrimavanAni // 9 // 10 // deveti / deva rAjetyatra deveti sambuddhiH / azrumukhaH abhUditi zeSaH // 11 // hammeriti / harmyAdibhiravekSyeti teSu sthitvAvekSyetyarthaH / hAhAkArakRtAH kRtahAhAkArAH, babhUvu riti zeSaH // 12 // Ayatairiti / avyaktamiti chedaH // 13 // neti / ArtatayA rAmapravAsajanitArthatvena hetunA / amitrANAmanyonyazatrUNAM vizeSaM nopalakSaye / mitrANAmanyonyamitrANAM ca vizeSaM nopalakSaye, ata evodAsInajanasya ca vizeSaM nopalakSaya iti sambandhaH / anayoH zatrutvamanayormitratvamayamudAsIna iti bodho For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 59 // 194 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahajan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie pekSayA ArtatayA hetunA vizeSa nopalakSaye / kutracitpuruSe mitrANi ca na svakAryANi kurvanti nApi zatravopIti bhAvaH // 14 // aprahRSTamanuSyetyAdi zlokavyamekAnvayam / vinizvasitanisvamA dIrghanizvAsasvanayuktAH / yadvA vinizvasitasyeva nisvano yasyAH saa| vyAdhivizeSoparuddhanizvAsa aprahRSTamanuSyA ca diinnaagturnggmaa| ArtasvaraparimlAnA vinizvasitanisvanA // 35 // nirAnandA mahArAja rAma / prvaajnaaturaa| kausalyA putrahIneva ayodhyA pratibhAti maa||16|| mUtasya vacanaM zrutvA vAcA prmdiinyaa| bASpo / pahatayA rAjA taM sUtamidamabravIt ||17||kaikeyyaa viniyuktena pApAbhijanabhAvayA / mayA na mantrakuzalairvRddhaiH saha samarthitam ||18||n suhRdbhirna cAmAtyairmantrayitvA ca naigmaiH| mayAyamarthaHsammohAta strIhetoH sahasA kRtH|| 19 // janavadaviratahAhAkArayuktetyarthaH / sannihitatvena kausalyA dRSTAntIkaroti / putrahInA putraviyuktA / etAvatA prabandhena rAmasya sarvAtmakatA RSiNA |'nusaMhiteti prabandhagatavastudhvaniH // 15-17 // sumantre pRSTasyottaramabhidhAya tatoSikaM rAjyapuruSakSobhAdikaM kathayati sati tanmamAvatyakaraNadyota nArthamiti buddhAGgIkAreNottaramAi-kekeyyeti / viniyuktena "pratijJA pratijAnISva yadi tvaM kartumicchasi / atha tabyAhariSyAmi yadabhiprArthitaM myaa|" ityuktakrameNa vizeSeNa niyogaM prApitanetyarthaH / pApAbhijanabhAvayA pApaviSayajanmabhUmyabhiprAyayuktayA / yadvA pApo yo'bhijanabhAvaH kulakramAgatomA prAyaH sa yasyAstayA "kulepyabhijano janmabhUmau" ityamaraH / "zaMsa me jIva vA mA vA na mAmupahasiSyasi" ityuktavatyA mAtrA tulyasvabhAvaye matyarthaH / na samarthitaM na vicAritam // 18||n suhadbhiriti / nigamaH puraM"puraM vaNikpatho vedo nigamaH" ityamaraH / tatra bhavA negamAH teH|| na jJAyate / upakArApakAratadubhayanivRttibhirhi teSAM bhedajJAnamiti bhAvaH // 14 // aprahRSTeti / vinizvasitanisvanA dIrghanizvAsasvanayuktA // 15-17 // sumantraH pRSTasyottaramabhidhAya mamAtyakaraNadyotanArtha tato'dhikaM kathayatIti buddhvA aGgIkAraNottaramAhu-kaikeyyeti / viniyuktena, rAmaM pravrAjayeti zeSaH / pApAbhijana bhASayA pApAnAM janmabhUmpabhiprAyayA "kulekhabhijano janmabhUmI" itymrH|| 18 // neti / naigamaiH vedazAstravidbhiH // 19-21 // satya-gamaH vedavicArakuzalaH saha vartanta iti sanegamAH taiH / yahA sanagamaiH sanagarasthaiH / " naigamaH syAdupaniSaNijona gare'pica " iti vizvaH / muhadina suddhiriva / " naabhAve niSedhe ca svarUpArthes pyatikrame / ISadatheM ca sAzye tadviddhatadamyayoH // " iti vizvaH / evaM ca tairivAmAtyairna ca mantrayitvetyarthaH / na muhaSTriH zatrubhirapi ayamarthaH sahasA akRtaH / mayA tu kRta iti na samAsamaGgIkRtyevaM vyAkhyeyam / (sanegama iti pAThaH) // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA. bhU // 195 // TI.a.ko. atrApi netyanuSajyate / ayamarthaH raamprvaasnruupaarthH| suhRdbhirmanvayitvA na kRtaH amAtyaizca mantrayitvA na kRtaH negamaizca mantrayitvA na kRtaH kintu strIhetoH sammohAta sahasA kRtH|| 19 // bhavitavyatayati / athavA idaM vyasanaM yadRcchayA dRSTahetuM vinA bhavitavyatayA pApena prAptamiti bhavitavyatayA nUnamidaM vA vyasanaM mahat / kulasyAsya vinAzAya prAptaM sUta yadRcchayA // 20 // mUta yadyasti te kiJcinmayA tu sukRtaM kRtm| tvaM prApayAzu mAM rAmaM prANAH saMtvarayanti mAm // 21 // yadyadyApi mamaivAjJA nivartayatu rAghavam / na zakSyAmi vinA rAma muhUrvamapi jIvitum // 22 // athavApi mahAbAhurgato dUraM bhvissyti| mAmeva rathamAropya zIghraM rAmAya darzaya // 23 // vRttadaMSTro maheSvAsaH kvAsau lkssmnnpuurvjH| yadi jIvAmi sAdhvenaM pazyeyaM sItayA saha // 24 // lohitAkSaM mahAbAhumAmuktamaNikuNDalam / rAmaM yadi na pazyeyaM gamiSyAmi yama kSayam // 25 // atonu kiM duHkhataraM yohamikSvAkunandanam / imAmavasthAmApanno neha pazyAmi rAghavam // 26 // hA rAma rAmAnuja hA hA vaidehi tapasvini / na mAM jAnIta duHkhena mriyamANamanAthavat // 27 // sa tena rAjA duHkhena bhRshmrpitcetnH| AvagADhaH suduSpAraM zokasAgaramabravIt // 28 // sambandhaH // 20 // sUtati / te tubhyaM sukRtmupkaarH| saMtvarayanti nirjigamiSantItyarthaH // 21 // yadIti / adyApi asyAM vipadyapi, mamaivAjJA yadi pravartate tadA rAghavaM nivartaya / tuzabdo'vadhAraNe // 22 // 23 // vRttadaMSTraH iti / vRttadaMSTraH kundkuddmlaakaardNssttrH| yadi pazyeyaM jIvAmIti smbndhH||24|| lohitAkSamiti / AmuktamaNikuNDalaM dhRtaratnakuNDalam // 25 // ato nviti / na pazyAmIti yat ataH adarzanAt duHkhataraM kiM nu kimapi duHkha taraM nAstItyarthaH // 26 // 27 // sa teneti / duHkhena taptAyaHpiNDasthAnIyena arpitacetanaH vyaaptcittH| avagADhaH praviSTaH // 28 // yadIti / nivartayatu, bhavAniti zeSaH // 22 // 23 // vRtteti / vRttadaMSTraH kundakugalAkAradaMSTraH / lakSmaNapUrvajaH ka asAvayaM mumUrSuH ketynukrssH| mumUrmima rAmasya darzanaM durlabhamityarthaH / yadi pazyeyaM tadA jIvAmi, jIveyamityarthaH / / 24 // 25 // ata iti / na pazyAmIti yat ato duHkhataraM kinnu // 26 // 27 // sa iti / avagAr3haH praviSTaH // 28 // // 195 // For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir anubhUyamAnasvazokasyAparimeyatvAttaM sAgaratvena rUpayati-rAmazokamahAbhoga ityaadinaa| rAmazoka eva mahAn Abhogo vaipulyaM yasya sa tathA / sItA viraharUpaM pAraM gacchatIti tathA / azruvegasya prabhavo mUlahetuH / sAgaro hi varSasya nidAnaM mahAgrahaH mahAgrAhaH / anena kubjAvAkyameva rAmapravAsanamUla miti rAjJA jJAtamityavagamyate / nRzaMsAyAH kekeyyAH vara eva velA jlvRddhirysy| rAmapravAjanamevAyatamAyAmo deya yasya sa tathA ||29-31||saagrtv rAmazokamahAbhogaH sItAvirahapAragaH / zvasitormimahAvartoM bASpaphenajalAvilaH // 29 // bAhuvikSepamInaugho vikra nditamahAsvanaH / prakIrNakezazaivAlaH kaikeyIvaDavAmukhaH // 30 // mamAzruvegaprabhavaH kubjAvAkyamahAgrahaH / varavelo nRzaMsAyA rAmapravAjanAyataH // 31 // yasmin bata nimano'haM kausalye rAghavaM vinA / dustaro jIvatA devi mayAyaM shoksaagrH||32|| azobhanaM yo'hamihAdya rAghavaM didRkSamANo na labhe salakSmaNam / itIva rAjA vilapana mahA yazAH papAta tUrNa zayane samUcchitaH // 33 // iti vilapati pArthive. praNaSTe karuNataraM dviguNaM ca raamhetoH| vacana manunizamya tasya devI bhayamagamat punareva rAmamAtA // 34 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonaSaSTitamaH srgH|| 59 // ruupnnpryojnmaah-ysminnityaadishloken||32|| azobhanamiti / na labha iti yat idmshobhnmitynvyH| kavinApi vktumshkytvaadivetyuktm||33|| itIti / iti uktaprakAreNa / rAmahetoH karuNataraM yathAtathA dviguNaM vilapati pArthive praNaSTe mUJchite sati / devI punareva bhayamagamat pUrva rAmasya kiM bhaviSyatIti idAnIM bharturapi kiMbhaviSyatIti bhayamagamadityarthaH // 34 // iti zrIgovinda zrIrAmA0pItA. ayodhyA. ekonaSaSTitamaH srgH||19|| rAmetyAdi / sItAvirahapAragaH sItAviraharUpaM pAraM gacchatIti tathA // 29 // 30 // varakhelA vara eva velA yasya saH // 31-34 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekonaSaSTitamaH sargaH // 59 // kataka0-vara eva thelA madA yasya / yato rAmaprabAjanA samudrAta kAlakUTamiA jAtA // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra SA.rA.bhU. // 196 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin tata iti / bhUtopasRSTeva dharaNyAM vepamAnA bhUtagRhIteva bhUmau patitvA vivartamAnetyarthaH / gatasattveva gtpraannev| "dravyAsuvyavasAyeSu satvamastrI tu jantuSu " ityamaraH // 1 // 2 // nivartayeti / atha tAnnAnugacchAmi tAnnAnugacchAmi cet // 3 // bASpavegeti / sajjamAnayA vikkuvayA // 8 // tyajeti / mohaM rAmasya kiM bhaviSyatItyajJAnam / sambhramaM vyAkulatvam / santApaM zokajanita de dasantApam, rAmo duHkhito bhaviSyatIti santApamityarthaH / yasmAdrAcavaH tato bhUtopasRSTeva vepamAnA punaHpunaH / dharaNyAM gatasattveva kausalyA sUtamabravIt // 1 // naya mAM yatra kAkutsthaH sItA yatra ca lakSmaNaH / tAn vinA kSaNamapyatra jIvituM notsahe hyaham // 2 // nivartaya rathaM zIghraM daNDakAnnaya mAmapi / atha tAnnAnugacchAmi gamiSyAmi yamakSayam // 3 // bASpavegopahatayA sa vAcA sajjamAnayA / idamAzvAsayan devIM sUtaH prAJjalirabravIt // 4 // tyaja zokaJca mohaJca sambhramaM duHkhajaM tathA / vyavadhUya ca santApaM vane vatsyati rAghavaH // 5 // lakSmaNazcApi rAmasya pAdau paricaran vane / ArAdhayati dharmajJaH paralokaM jitendriyaH // 6 // vijane'pi vane sItA vAsaM prApya gRheSviva / visrambhaM labhate'mItA rAme saMnyastamAnasA // 7 // nAsyA dainyaM kRtaM kiJcit sukSmamapi lakSyate / uciteva pravAsAnAM vaidehI pratibhAti mA // 8 // nagaropavanaM gatvA yathA sma ramate purA / tathaiva ramate sItA nirjaneSu vaneSvapi // 9 // santApaM vyavadhUya vatsyati tasmAcchokAdikaM tyajetyanvayaH // 5 // lakSmaNa iti / paralokamArAdhayati paralokaM sAdhayati "rAgha sAdha saMsiddhau " iti dhAtuH // 6 // vijana iti / labhate bhItetyatra abhIteti padacchedaH / visrambhaM pragayam " visrambhaHpraNayepi ca " ityamaraH // 7 // nAsyA iti / kRtaM vanavAsa kRtam / kiJcidityasya vivaraNaM susUkSmamiti / pravAsAnAmuciteva pravAsAnAM yogyeva / abhyastavanavAsaprayAsevetyarthaH // 8 // 9 // tata iti / bhUtopasRSTeva bhUtAviSTeva / gatasatveva gatAsuriva dharaNyAM sthiteti zeSaH // 1-3 // bAdhneti / vAcA upalakSitAm / saH sutaH // 4 // 5 // lakSmaNa iti / paralokamArAdhayati paralokaM sAdhayati // 6 // vijanaiti / abhIteti padacchedaH / vilambhaM praNayam // 7-9 // For Private And Personal Use Only TI. pra. kI sa0 60 / / 196 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAleti / krIDekarasatvAdvAlAdRSTAntaH, duHkhAparijJAne vA bAlAdRSTAntaH / abAlacandranibhAnaneticchedaH / rAme adhInAtmA AsaktacittetyarthaH / yadvA rAmArAme rAmarUpArAme // 10 // tadgatamiti / yadyasmAtkAraNAt / asyAH sItAyAH hRdayam / tadgataM rAmagatam / jIvitaM ca tadadhInam tasmAdvanaM rAmasahitam ayodhyA bhavet / rAmahInA ayodhyApi tathA vanaM bhavedityarthaH // 11 // pathItyAdinA sItAyA ulhAsa ucyate / dRTveti sarva bAleva ramate siitaa'baalcndrnibhaannaa| rAmArAme hyadhInAtmA vijane'pi vane satI // 10 // tadgataM hRdayaM hyasyA stadadhInaM ca jIvitam / ayodhyApi bhavettasyA rAmahInA tathA vanam // 11 // pathi pRcchati vaidehI grAmAMzca nagarANi ca / gatiM dRSTvA nadInAJca pAdapAn vividhAnapi // 12 // rAmaM vA lakSmaNaM vApi pRSTvA jAnAti jAnakI / ayodhyAkrozamAtre tu vihAramiva saMzritA // 13 // idameva smarAmyasyAH sahasaivopajalpitam / kaikeyIsaMzritaM vAkyaM nedAnIM pratibhAti mA // 14 // trAnveti / rAmaM lakSmaNaM vA pRcchati pRSTvA jAnAti ca / ayodhyAyAH kozamAtre vihAraM krIDAM saMzriteva sthitA / yadvA viharantyasminniti vihAraH tam / adhikaraNe ghaJ / udyAnamityarthaH // 12 // 13 // ayodhyAnirgamakAlikaM kaikeyIviSayakaM sItAyAH paruSaM vacanaM kausalyAyAH priyamiti vaktumupa kramya tasya vRddhayorjIvananirAzAhetutvaM matvA nocitamidaM vakumityasmaraNavyAjenopAramatetyAha - idamevetyAdi / asyAH sItAyAH sambandhi idameva | smarAmi prastutavRttAntameva smarAmi / kaikeyIsaMzritaM kaikeyImuddizya pravRttaM sahasA upajalpitaM haThAtsItayoktaM vAkyam / idAnIM mA mAM prati na bhAtIti sUtaH pramAdAt idaM gopanIyamityavadhAnAbhAvAt paryupasthitaM sItA vacanatvena vaktumupakrAntaM tadvAkyaM dhvaMsayitvA pracyAvya devyAH hlAdanam AhlAdunakara m upakrAntavAkyavadevyAssantApAhetubhUtaM madhuraM vacanamabravIditi pdyojnaa| sahasA tvarayA / upajalpitam akameNoktamityasmaraNa hetU padarzanam / kaikeyIsaMzritamityupakrAntAMzaH idaM smarAmIti punaH smareti codanA va kAzApradAnam, idAnIM bhavaduHkhadarzanasamaye mA mAMprati na bhAtIti dhvaMsanaprakAraH // 14 // bAleti / abAlacandranibhAnaneti padacchedaH / bAleva rAme ramate // 10 // tadvatamiti / yatastaspA hRdayaM tadgataM rAmagatam tasmAtkAraNAt yathArAmayuktaM vanama pyayodhyA tathA rAmahI nApyayodhyA vanaM bhavet // 11 // paripRcchatIti / udyAnabhiva vanamAzritA vaidehI prAmAdIni dRSTvA rAmaM vA lakSmaNaM vA paripRcchati pRSTvA jAnAtIti sambandhaH | 12 / / 13 / / idameveti / asyAH sItAyAH sambandhi, idameva prastutavRttAntajAtameva smarAmi / kaikeyIsaMzritaM kaikeyImuddizya pravRttaM For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cA.rA.bhU. dhvaMsanahetuM kaviranuvadati-dhvaMsayitvA tu tadvAkyaM pramAdAt paryupasthitamiti / hlAdanamityanenopasthitavacanasya tApahetutvaM dyotyate / nanu kaikeyI nindA OM rUpatve'pi devyAstApakAraNamavazyaM gopanIyam / kIdRzaM tadvAkyaM syAtkicididamityuktau tatra kiM pramANaM syAt ? ucyate-avadhehi, evaMvidhaM hi kArya OM vazAt guptaM kutracitkavirna vivRNoti cet sarvajJopi tatkathamidamityabhidadhyAt / atremaM ca pramAdAdupasthitaM dhvaMsitaM vRddhayoH santApakaraM kaikeyIviSa yakaM vRttAntaM kaviruttaratra vyaktIkariSyati / yuddhakANDe sItAmadhikRtya " vijaga'tra kaikeyI krozantI kurarI yathA " ityuktatvA kaikeyIviSayaka sItA // 197 // // dhvaMsayitvA tu tadvAkyaM pramAdAt paryupasthitam / hrAdanaM vacanaM srato devyA madhuramabravIt // 15 // adhvanA vAtavegena sambhrameNAtapena ca / na vigacchati vaidehyAzcandrAMzusadRzI prabhA // 16 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vacanamevAha "sakAmA bhava kaikeyi ito'yaM kulanandanaH" iti / idaM sItAhRdayam / kaikeyyAH rAjyalAbhenaivAbhISTasiddheH / rAmavivAsanAbhyarthanasyedamAkU tam / rAmavivAsane hi tadviyogaM kSaNamapi soDhumakSamA sItApyenamanugacchet sA ca lokottarasundarI kenApyapahiyeta tasyAM ca hRtAyAM rAmaH svataeva | nazyet tato me rAjyaM supratiSThitaM syAt, anyathA labdhenApi rAjyena na kiJcitprayojanam, yato rAmaguNaparavazaH sarvopi janaH tadvidheyaH syAt tasmAdrAmopi vinAzAya vivAsanIya iti / idameva sItoktaM rAmopyAraNyakANDe 'suptapramatta kupitAnAM vacanairbhAvajJAnaM dRSTam' itinyAyena vakSyati "kaJcitsakAmA kaikeyI sukhitA sA bhaviSyati / yA na tuSyati rAjyena putrArthe dIrghadarzinI / " anyatraca " yadabhipretamasmAsu priyaM varavRtaM ca yat / kaikeyyAstatsusaMvRttaM kSipramadyaiva lakSmaNa // " iti / imamevArthe pUrvasargAnte sUcitavAn- "jAnakI tu mahArAja nizvasantI tapasvinI / bhUtopahatacitteva viSThitA vismitA sthitA / adRSTapUrvavyasanA rAjaputrI yazasvinI / tena duHkhena rudatI naiva mAM kinycidbrviit| udIkSamANA bhartAraM mukhena pari | shussytaa| mumoca sahasA bASpaM mAM prayAntamudIkSya sA // " iti / atra rodanamavacanaM parizuSyatA mukhena bhartRvIkSaNaM punaH sumantravIkSaNaM bASpamocanaM ca | kurvantyA pUrvoktArthasmaraNam, tata evaM stabdhatA, bhartRsukhavIkSaNena vaktumanaItvajJAnaM bASpamocanena sUtavIkSaNena ca zvazrUM pratyakathanIyatvadyotanaM ciMti vyajyate / tatra sItayoktaM prAmAdikamiti jugopa / atra tu svasyaiva pramAdotthaM vyAjena parihRtavAn // 15 // adhvaneti / adhvanA adhvagamanena / sahasA jalpitaM haThAtsItayoktaM vAkyamidAnIM mA mAM na pratibhAtIti sutaH pramAdAtparyupasthitaM tadvAkyaM dhvaMsayitvA devyAH kausalyAyAH hrAdanaM hrAdakaram vacana For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa 60 // 197 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir www.kabatirth.org sambhrameNa vyAghrAdidarzanajanyavyAkulatvena / na vigacchati na vikaroti // 16 // sadRzamiti / zatapatrasya padmasya / pUrNacandropamaprabha pUrNacandrasadRza prabham / vadAnyAyAH vlguvaacH| " vadAnyo valguvAgapi" itymrH| na vikampate na vicalati / svAbhAvikaprabhA na jahAtItyarthaH // 17 // alakteti / adyApi vanagamanepi // 18 // nUpureti / tadrAgAta bhUSaNaviSayohAt / nyastabhUSaNA caraNAdyavayaveSvarpitabhUSaNA / vaidehI nUpuroghuSTa heleva nUpurotpannasvanAnukArilIlAyukteva / khelaM salIlaM gacchati / sItAyAH sarvadA sAbharaNatvaM 'manye sAbharaNA suptA sItAsmin zayanottame' ityu sadRzaM zatapatrasya pUrNacandropamaprabham / vadanaM tadvadAnyAyA vaidehyA na vikampate // 17 // alaktarasaraktAbhA valaktarasavarjitau / adyApi caraNau tasyAH padmakozasamapramau // 18 // nUpuro STaheleva khelaM gacchati bhaaminii| idAnImapi vaidehI tadrAgAnyastabhUSaNA // 19 // gajaM vA vIkSya siMha vA vyAghra vA vanamAzritA / nAhArayati santrAsaM bAhU rAmasya saMzritA // 20 // ttaratra bhrtvcnaadvgmyte| yadvA tadrAgAt rAmeNa saha gmnkautukaat| nyastabhUSaNA utsRSTanUpurApi nUpurotkRSTaheleva nUpurasaJcitavilAseva (nUpurotkRM heleveti pAThaH) // 19 // gajamiti / gajaM darzanamAtreNa bhISaNamahAkAyaM vIkSya na tu zrutvA, siMhaM tamapi tRNAya matvA / vyAghra vA jantumAtrahisakatayA siMhAdapyatiraM siMhadarzanAdapi vyAghradarzanamatiramiti na tatyakarSaH / vanamAzritA vinApi siMhAdIn svataeva bhayaGkaraM pradezamavagAhamAnApi / naahaar| yati nAropayati / AhArayaterAropArthakatvAt bhayabhAvanAmAtramApi na karotItyarthaH / nAhArayati santrAsaM strItdaprayuktasvAbhAvikabhItirapi nirgatA / tatra VIti yojanA // 15-16 // vadAnyAyAH valguvAcaH " vadAnyo valguvAgapi" ityamaraH / na vikampale mlAnatA na yAtItyarthaH // 17 // 18 // napareti / / napuroda ghuSTahelA helA vilAsaH khelaM kAntam / tadrAgAta gamanAbhinivezAta / gamanAbhinivezasya virodhIni bhUSaNAnyadhArayantyapi bhUSaNasamRddhavilAseva khelaM gacchatI tyarthaH / yadvA idAnImapi gamanavelAyAmapi tadrAgAdbhUSaNaviSayasnehAta vyastabhUSaNA caraNAdyaSayavevarpitabhUSaNA vaidehI nUpurodghaSTakheleva napurAdizinitavilAsa yuktaiva / iva evArthe / khelaM kAntaM yathA tathA gacchatItyarthaH / anena sItAyAH sadA sAbharaNatvamuktam / 'manye sAmaraNA suptA' iti bharatavacanAca // 19 // 20 // ma0-yA se AkAze / a ti haMsI seveva bhAminI nUpurokaSTalIlA / tadrAgaMNa rAmasnehena / anyantabhUSaNA atyatarAmapriyAlaGkAravatI // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie SA.rA.bha./hetumAha bAhU rAmasya saMzritA / parivAntargatAH kiM vibhyatIti bhAvaH ||20||n zocyA iti / te rAmAdayaH / AtmAnaH vayam / idaM caritaM pitRvacana TI a.kA One // 198 // paripAlanarUpaM caritram zAzvatam AcandrArkam // 21 // vidhUyeti / maharSiyAte maharSibhiH prApte // 22 // tathApItyuktaM vivRNoti-sUtenetyAdinA / suyuktavAdinA sUtena tathA nivAryamANApi sutazokakarzitatvAt devI priyetyAdikUjitAna virarAma // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA na zocyAste na cAtmAnaH zocyo nApi janAdhipaH / idaM hi caritaM loke pratiSThAsyati zAzvatam // 21 // vidhUya zokaM parihRSTamAnasA maharSiyAte pathi suvyvsthitaaH| kneratA vanyaphalAzanAH pituH zubhAM pratijJA paripAlayanti te // 22 // tathApi mUtena suyuktavAdinA nivAryamANA sutshokkrshitaa| na caiva devI virarAma kUjitAt priyeti putreti ca rAghaveti ca // 23 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye Adi. zrImadayodhyAkANDe SaSTitamaH sargaH // 60 // vanaM gate dharmapare rAme ramayatAM vare / kausalyA rudatI svArtA bhartAramidamabravIt // 1 // yadyapi triSu lokeSu pRthituM te mahadyazaH / sAnukrozo vadAnyazca priyavAdI ca rAghavaH // 2 // kathaM naravara zreSTha putrau tau saha sItayA / duHkhitau sukhasaMvRddhau vane duHkhaM shissytH||3|| bhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne paSTitamaH sargaH // 60 // vanamiti / svArtA sutarAmAH // 1 // yadyapIti / rAghavaH dazarathaH sAnukrozaH vadAnyazca priyavAdI ceti te mahadyazaH triSu lokeSu prathitam / yadyapi tathApi atizayitApayazaskaraM kRtyaM kRtamiti vAkyazeSaH / tathApi duHkhito mArge duHkhitau tau vane kathaM duHkhaM sahiSyata iti vakSyamANenAnvayo vA / yadA vAIke nAnAvratopavAsAdimahAprayAsalabdhaM jyesstthmpi| putramabhiSekakAle tyaktvApi pratijJAM nirUDhavAniti te mahadyazatriSu lokeSu yadyapi prathitaM bhavati / rAghavazca vadAnyatayA dayayA priyavacanazIlatayA mahyaM vAcA pUrva dattaM rAjyaM na tyajAmItivaktumakSamatayA ca rAjyaM dattavAn atastasyApi mahadyaza iti yuvayoridaM yuktamastu, tathApi to kathaM duHkhaM nati / te rAmAdayaH / AtmAno vayam / idaM caritaM pitRvacanaparipAlanarUpam // 21 // vidhayeti / maharSiyAte maharSibhiryAte prApte // 22 // 23 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM SaSTitamaH sargaH // 6 // vanamiti / svArtA sutarAmArtA // 1 // yadyapIti / rAghavo dazarathaH / sAnukrozaH sdyH| vadAnyaH bhuprdH| priyavAdI ceti te mahadyazaH trivu loke prathitaM prasiddhaM yadyapi tathApi tatopyatizayitApayazaskaraM kRtya AAJ For Private And Personal Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sahiSyata iti yojanA // 2 // 3 // sA nUnamiti / taruNI ArabdhayauvanA / zyAmA yauvanamadhyasthA / etatpadadvayopAdAnaneSanyUnayovanamadhya prAptetyavagamyate / ( pAThabhedaH / zyAmA taruNI yauvanamadhyasthA taruNI natu yauvanArambhasthA taruNItyarthaH ) // 4 // bhuktvAzanamiti / sUpadaMzAnvitaM / sA nUnaM taruNI zyAmA sukumArI sukhocitA / kathamuSNaJca zItaJca maithilI prasahiSyate // 4 // bhuktvAzanaM vizAlAkSI sUpadaMzAnvitaM zubham / vanyaM naivAramAhAraM kathaM sItopabhokSyate // 5 // gItavAditranirghoSaM zrutvA shubhmninditaa| kathaM kravyAdasiMhAnAM zandaM zroSyatyazobhanam // 6 // mahendradhvajasaGkAzaH vanu zete mahAbhujaH / bhujaM parighasaGkAza mupadhAya mhaablH||7|| padmavarNa sukezAntaM padmanizvAsamuttamam / kadA drakSyAmi rAmasya vadanaM puSkarekSaNam // 8 // vajrasAramayaM nUnaM hRdayaM me na saMzayaH / apazyantyA nataM yadai phalatIdaM sahasradhA // 9 // yattvayA'karuNaM karma vyapohya mama bAndhavAH / nirastAH paridhAvanti sukhArhAH kRpaNA vane // 10 // zobhanavyaJjanasahitam / naivAraM nIvArasambandhinam ||5||krvyaadaaH mAMsabhakSakAH // 6 // mahendradhvajasaGkAza iti / mahendradhvajonAma-indradhanuH kadAcit dhvajAkAreNa paramAbhyudayanimittatayA prtibhaatiityaahuH||7||pdmvrnnmiti / padmavaNe padmapatravarNam / padmanizvAsaM padmagandhinizvAsam // 8 // vajrasAramayamiti / na phalati na sphuTati / "niphalA vizaraNe " iti dhaatuH||9|| yattvayeti / tvayA nirastAH mama bAndhavAH rAmAdayaH / vyapodyA nagaraM tvaktvA vane paridhAvantIti yat etat akaruNaM karma, karuNArAhityena kRtaM karmetyarthaH // 10 // katamiti vAkyazeSaH / ityabravIditi pUrveNa sambandhaH // 2 // 3 // seti / taruNI atikrAntakaumArAvasthA / zyAmA yauvanamadhyasthA, etatpadadvayopAdAnena kizcinyUna yauvanamadhyaM prAptetyavagamyate // 4 // bhuktveti / sUpadaMzAnvitaM zobhanavyaJjanasametam / nevAraM nIvArasambandhinam // 5-7 // padmavarNamiti / padmavarNa padmadalavarNam / padmanizvAsaM padmamandhinizvAsam // 8 // 9 // yattvayeti / mama bAndhavAH rAmAdayaH / vyapohya rAjyAjhaMzayitvA anAhatya vA tvayA nirastAH vane paridhAvantIti yat tadakaruNa karma zocanIyaM karmatyarthaH / karuNArAhityena tvayA kRtamiti bhASaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 199 // McaturdazavarSAnantaraM rAmo rAjyaM prApsyatItyAzaya pariharati-yadIti / paJcadaze varSe rAghavo yadi punareSyati tathApi rAjyaM kozazca jalAt TI.a.kA. tyajet / kutaH ? yasmAt kAraNAt bharatenopabhujyate bharatenopabhuktatayA tena punardattamapi rAjyaM rAmastyajedityarthaH / bharato nopalakSyata iti / visa061 yadi paJcadaze varSe rAghavaH punareSyati / jahyAdrAjyazca kozazca bharatenopabhujyate // 11 // bhojayanti kila zrAddhe kecit svAneva baandhvaan|ttH pazcAtsamIkSante kRtakAryA dvijarSabhAn // 12 // tatra ye guNavantazca vidvAMsazca dvijaatyH| na pazcAtte'bhimanyante sudhAmapi suropamAH // 13 // brAhmaNeSvapi tRpteSu pazcAdoktuM dvijrssbhaaH| nAbhyupaitumalaM prAjJAHzRGgacchedamivarSabhAH // 14 // pAThAntaram / rAjyaM kozaM ca bharato jahyAt idaM tu nopalakSyate yadrAmaH punarbharatadattaM rAjyaM pratigRhNIyAditi / yadA yadi rAghavaH punareSyati / / tadA bharataH rAjyaM kozaMca jahyAditi nopalakSyate / karastharAjyatyAgasyAsambhAvitatvAdityarthaH / bharato yadi bhokSyata iti ca pAThaH // 11 // bharatenopabhuktatayA punardattamapi rAjyaM rAmo na bhokSyata ityatra dRSTAntamAha-bhojayantItyAdinA / kileti vArtAyAm / loke kecit brAhmaNAH vidyAguNa vayobhyadhikeSu vipreSu vidyamAneSu dakSiNAvizeSaprApaNalobhena svAneva bAndhavAn zrAddhe bhojayanti / tataH pazcAttadanantaraM kRtakAryAH kRtazrAddhakAryAH santaH zrAddhAvasAne dvijarSabhAna pUrvabhuktaviprApekSayA vidyAvRttavayobhiH zreSThAna samIkSante iSTapato bhojayitumicchanti / tatra tadAnIM ye guNavantaH vRttavanto vidvAMsaH vidyAvantaH suropamAH devavatpUjyatamAH vRddhAH dvijAtayaH te pazcAdiSTapaDo sudhAmapi amRtatulyAnnamapi nAbhimanyante nAdriyante // 12 // 13 // nanu kuto nAdriyante brAhmaNazeSabhojane zUdrazeSavaniSedhAbhAvAdityavAha-brAhmaNeSvityAdinA / tRpteSvapi brAhmaNeSu pUrvabhuktAnAM brAhmaNatvepItyarthaH / prAjJAH bharataH rAjya kozaM ca jahyAditi nopalakSyata iti smbndhH||11|| bharato rAjyaM jahyAccedapirAmastu napratigrahIyAditi sadRSTAntamAha-bhojayantItyAdizlokatrayeNa / kAcata zrAddhakatoro baahmnnaaH| dvijarSabhAna dvijazreSThAna nimantrya, tAn tyaktvA animAnvitAn svAn bAndhavAneca pUrva bhojayanti, tataH kRtakAryAH zrAddhakatAHtAna nimantritAna dvijarSabhAna pazcAdbhoktuM samIkSante bhojayituM vicArayanti kila,ye nimanvitAH suropamAH guNavantaH vidvAMsaH dvijAtayaH te tatra zrAddhe sudhAmapi sudhAsadRza // 199 / / mapi pazcAdanimanvitabandhubhojanAnantaraM,nAbhimanyante bhoktuM necchanti / brAhmaNeSu bAndhavabrAhmaNeSu tRpteSvapi prAjJA nimantritA dvijarSabhAH vRSabhAHsvaGgacchedamiva pazcA VIokumabhyupetuM ca / nAlaM na smrthaaH| animantritabandhubhojanAnantaraM nimaMtritA dvijarSabhAH bhojana na kArayantIti bhaavH| svadhAmapIti pAThe-svardhA shraaddhm||12-14|| For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dvijarSabhAH RSabhAH zRGgacchedamiva nijAvamAnahetuM pazcAdbhokumicchAm abhyupaitum nAlam, na kSamanta ityarthaH / yadvA zRGgamatraM zRGgecchedo yasya tat zRGga cchedaM chinnAyaM tRNam / yathA vRSabhA vRSabhAntarajagdhAyaM tRNaM bhoktuM nAlam, tadvadityarthaH / zRGgacchedamiti vRSabhabhakSitAgratRNanAmetyapyAhuH // 14 // uktamarthe evaM kanIyasA bhrAtrA bhuktaM rAjyaM vizAmpate / bhrAtA jyeSTho variSSuzca kimarthe nAvamaMsyate // 15 // na pareNAhRtaM bhakSyaM vyAghraH khAditumicchati / evameva naravyAghraH paralIDhaM na manyate // 16 // havirAjyaM puroDAzaH kuzA yUpAzca khAdirAH / naitAni yAtayAmAni kurvanti punaradhvare // 17 // tathA hyAttamidaM rAjyaM hRtasArI surAmiva / nAbhimantumalaM rAmo naSTasomamivAdhvaram // 18 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin dASTantike yojayati- evamityAdinA / evaM pUrvoktadvijarSabhavat / kanIyasA knisstthen| vizAMpate he prajAnAtha ! variSThaH guNaiH zreSThaH / kimartha nAvamaMsyate kasmai prayojanAya na tiraskariSyati / sarvAtmanA tirskrissytyevetyrthH|| 15 // na pareNeti / pareNa anyena vRkagomAyvAdinA AhRtaM bhakSitazeSatvenAnItam / paralIDhaM pareNAsvAditam / parabhuktazeSamiti yAvat / na manyate na bahumanyate // 16 // haviriti / haviH carupramukham, puroDAzAH pissttaadivikaaraaH| khAdirA ityetat pAlAzAdInAmupalakSaNam / yAtayAmAni paribhuktAni yAge viniyuktAnIti yAvat / " jIrNe ca paribhuktaM ca yAtayAmamidaM dvayam " ityamaraH / adhvare yaagaantre| punarna kurvanti na viniyuJjate / "mantrAH kRSNAjinaM darbhAH" ityAdyayAtayAmatvabodhakavacaneSu darbhAdizabdAH kuzAdivyatiriktaparAH // 17 // tatheti / Attam upabhuktapUrvam / hRtasArAM gRhItasArAMzAm / abhimantum abhilaSitum / naSTasomamivAdhvaramiti anyena somapAne kRte satrarUpamadhvaraM evamiti / evaM pUrvoktadvijarSabhavat / kimarthaM nAvamaMsyate, sarvAtmanA tiraskariSyatyevetyarthaH // 15 // neti / pareNa vRkAdinA, AzitaM bhakSitazeSatvena sthApitaM paralIDhaM pareNa AsvAditam, parabhuktamiti yAvat / / 16 / / haviriti / haviH cruprmukhm| khAdirA ityetat pAlAzAdInAmapyupalakSaNam / yAtayAmAni pari bhuktAni yAge viniyuktAnIti yAvat / " jIrNe ca paribhuktaM ca yAtayAmamidaM dvayam " ityamaraH / adhvare yAgAntare / punarna kurvanti na viniyuJjate // 17 // tatheti / 1 somamivAdhvaram / na cemAM gharSaNAM rAmaH saMgacchedatyamarSaNaH / dArayenmandaramapi sa hi kruddhaH zitaiH zaraiH // tvAM notsahate hantuM mahAtmA pitRgauravAt / sasomArkaprahagaNaM nabhastArAvicitritam // pAnayedyo divaM kruddhaH satvAnna vyativartate / prakSobhayedvArayedvA mahIM zailazatAcitAm // ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 200 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadakSamatAyAM yathAnyo nAbhilapati tadvadityarthaH // 18 // naivaMvidhamiti / vAladheH pucchasya avamarzanam avamatyasparzanam // 19 // nanu vayaM kiM kurmaH pauruSadharmabalAbhyAM dInaH svayameva gata ityatrAha - naitasyeti / sahitAH militAH lokAH caturdazabhuvanasthAH surAsurAdayaH / mahAmRdhe mahAyuddhe / naivaMvidhamasatkAraM rAghavo marSayiSyati / balavAniva zArdUlo vAladheravamarzanam // 19 // naitasya sahitA lokA bhayaM kuryurmahAmRdhe / adharmI tviha dharmAtmA lokaM dharmeNa yojayet // 20 // nanvasau kAJcanairbANairmahAvIryo mahA bhujaH / yugAnta iva bhUtAni sAgarAnapi nirdahet // 21 // sa tAdRzaH siMhabalo vRSabhAkSo nararSabhaH / svayameva hUtaH pitrA jalajenAtmajo yathA / / 22 / / dvijAticarito dharmaH zAstradRSTaH sanAtanaH / yadi te dharmanirate tvayA putre vivAsite // 23 // gatirekA patirnAryA dvitIyA gatirAtmajaH / tRtIyA jJAtayo rAjaMzcaturthI neha vidyate // 24 // etasya rAmasya bhayaM na kuryuH, bhayaM kartuM na zaknuyurityarthaH / kintu adharmam adharmamArgasthaM lokaM janaM dharmeNa yojayet / " cAturvarNyaJca loke'smin svesve dharme niyokSyati " ityukto rAmaH svayamadharma kathaM kuryAdityarthaH // 20 // nanviti / yugAntaH yugAntakAlaH / bhUtAni paJcamahAbhUtAni // 21 // sa tAdRza iti / tAdRzaH avAGmanasagocarUparAkramayuktaH / jalajena matsyena / matsyo hyAtmajAneva bhakSayatIti prasiddham // 22 // iyatA prabandhenokta mupasaMharati-dvijAticarita iti / dharmanirate putre tvayA vivAsite sati / dvijAticaritaH ziSTatraivarNikAcaritaH zAstradRSTaH sanAtano dharmaH te yadi asti kimityarthe'vyayamidam // 23 // evaM rAjakRtAnItyA svahAnimAr3a - gatirityAdi / ekA mukhyA, prathametyarthaH / dvitIyA bhartrabhAve gatirityarthaH / jJAtayaH pitrAdayaH tRtIyA bhartRputrAbhAve gatirityarthaH / caturthI svAtantryarUpA / tathAca smRtiH " pitA rakSati kaumAre bhartA rakSati yauvane / vArddhake Attam upabhuktapUrvam / hRtasArAM gRhItasArAm / abhimantum abhilaSitum // 18 // naivamiti / bAladheH pucchasya / abhimarzanam avamatyasparzanam // 19 // naitasyeti / sahitAH saGghIbhUya vartamAnAH, lokAH caturdazabhuvanasthasurAsurAdayaH / bhayaM na kuryuH bhayaM kartuM na zaknuyuH / tarhyetAdRzo rAmaH kimarthamAkramya rAjyaM na svIkRtavAnityAzaGkaya pariharati-adharma tviti / adharmam adharmamArgastham lokaM janaM dharmeNa yojayeta, dharmapravartako rAmaH rAjyApaharaNarUpamadharma kathaM kuryAditi bhAvaH // 20 // rAme zaktizaGkA na kAryetyAha-bhanvityAdi zlokadvayena / yugAntaH yugAntakAlAgniriva / bhUtAni paJcamahAbhUtAni / sAgarAnapi nirdahet // 21 // sa iti / jalajena matsyena // 22 // dvijAtIti / dharmanirate putre tvayA vivAsite sati zAstradRSTaH dvijAticaritaH sanAtano dharmaH te taba yadi syAt tadvivAsana yuktaH so'pi dharmo na dRzyata iti bhAvaH / yadvA nakAro'trAbhyAhartavyaH / tedharmanirata ityatra adharmanirata iti chedaH / zAstradRSTo dvijAticarito rAjarSibhirAcarita For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 61 // 200 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tanayo rakSenna strI svAtantryamaIti // " iti // 24 // tatreti / tatra tAsu gatiSu tvaM bhartA na bhavasi, sapatnIparatantratvAt / me jJAtirapi nAsti / dUrasthatvAditibhAvaH / na vanaM gantumicchAmi sabhartRkatvAt / nihatA asmIti zeSaH // 25 // rAmAnu0-tatreti / tatra gatitvena parigaNiteSu tvaM me nAsti Lal astItivibhaktipratirUpakamavyayam / me nAstItipAThaH samyak // 25 // na kevalamahamekA hatA anyepItyAha-hatamiti / rAjyaM kosalarAjyam / rASTrANi anyAni tatra tvaM caiva me nAsti rAmazca vanamAzritaH / na vanaM gantumicchAmi sarvathA nihatA tvayA // 25 // hataM tvayA rAjyamidaM sarASTrahatastathAtmA saha mantribhizca / hatA saputrAsmi hatAzca paurAH sutazca bhAryA ca tava prahRSTau // 26 // imAM giraM dAruNazabdasaMzritAM nizamya rAjApi mumoha duHkhitH| tataH sa zokaM praviveza pArthivaH svaduSkRtaM cApi punastadA smaran // 27 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe ekaSaSTitamaH sargaH // 61 // evaM tukruddhayA rAjA rAmamAtrA sshokyaa| zrAvitaH paruSaM vAkyaM cintayAmAsa duHkhitaH // 1 // cintayitvA sa ca nRpo mumoha vyaakulendriyH| atha dIrSaNa kAlena saMjJAmApa parantapaH ||2||s saMjJAmupalabhyaiva dIrghamuSNaJca nizvasana / kausalyA pArzvato dRSTvA punazcintAmupAgamat // 3 // tvanmitrapAlitAni / sutaH bhrtH| tatraiva tava sutAbhimAnAt / bhAryA kaikeyI, tadvacanakaraNAt // 26 // imAmiti / praviveza tatra mana ityarthaH / duSkRtaM smaran etAdRzaduHkhasya nidAnabhUtaM kiM karma pUrva kRtamiti smarannityarthaH // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekssssttitmH|| 61 // evamiti / cintayAmAsa anayA satyameva kathitam mayA cAnyairakRtapUrva mahadakRtyaM kRtaM kimataH paraM karomIti cintyaamaasetyrthH|| 1 // 2 // sa saMjJAmiti / punazcintAmupAgamat "atyutkaTaiH puNyapAparihava phalamaznute" itinyAyena priyaputra pAsanAtano dharmaste puDhe yadi na syAt tIdharmanirate tasmin tvayA vivAsite tadyaktaM bhavet na caivamiti bhAvaH // 23 // 24 // tatreti / tatra gatitve parigaNiteSu tvaM me nAsti // 25 // 26 // imAmiti / svaduSkRtam asmarata etAdRzaduHkhasya nidAnabhUtaM kiM duSkRtaM pUrva kRtamiti sasmAretyarthaH // 27 // iti zrImahezvara zrIrAmAyaNa ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekaSaSTitamaH sargaH // 61 // evamiti / cintayAmAsa anayA kathitaM sarva satyameva / anpairakRtapUrvam akRtyaM mayA kRtamiti hadi vicArayAmAsetyarthaH // 1 // 2 // sa iti / punazcintAmupAgamat "atyutkaTaH puNyapApairihaiva phalamaznute " iti nyAyena priyaputravizleSajaM mahaduHkha For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA. bhU // 201 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin sa0 62 vizleSajaM madaduHkhamanu bhvaami| etaddhetubhUtaM kiM karma kRtamiti punazcintAM prAptavAnityarthaH // 3 // tasyeti / duSkRtaM karma munikumAravadharUpaM karma pratyabhAt TI.a.kaoN. pratItamabhUt / zabdavedhinA zabdena lakSyeNa veddhuM zIlamasyAstIti zabdavedhI, rAjA bANo vA ||4|| amanA iti / amanAH asvasthacittaH, kSubhitAntaHtasya cintayamAnasya pratyabhAt karma duSkRtam / yadanena kRtaM pUrvamajJAnAcchabdavedhinA // 4 // amanAstena zokena rAmazokena ca prabhuH / dvAbhyAmapi mahArAjaH zokAbhyAmanvatapyata // 5 // dahyamAnaH sa zokAbhyAM kausalyAmAha bhUpatiH / vepamAno'JjaliM kRtvA prasAdArthamavAGmukhaH // 6 // prasAdaye tvAM kausalye racito'yaM bhayAJjaliH / vatsalA cAnRzaMsA ca tvaM hi nityaM pareSvapi // 7 // bharttA tu khalu nArINAM guNavAnnirguNopi vA / dharme vimRzamAnAnAM pratyakSaM devi daivatam // 8 // sA tvaM dharmaparA nityaM dRSTalokaparAvarA / nAIse vipriyaM vaktuM duHkhitApi suduHkhitam // 9 // tadvAkyaM karuNaM rAjJaH zrutvA dInasya bhASitam / kausalyA vyasRjadvASpaM praNAlIva navodakam // 10 // sA mUrdhni badhvA rudatI rAjJaH padmamivAJjalim / sambhramAdabravIt trastA tvaramANAkSaraM vacaH // 11 // karaNa ityarthaH / tena munikumAravadhajanitena // 5 // dahyamAna iti / avAGmukhaH avanatamukhaH svakRta kausalyAviSayApriyajanyayA lajjayA bhItyA ceti bhAvaH // 6 // prasAdaya iti / pareSvapi pratikUleSvapi // 7 // 8 // sA tvamiti / dRSTalokaparAvarA dRSTau loke jane parAvarau utkarSApakarSoM yayA sA tathoktA / suduHkhitaM mAM pratItizeSaH // 9 // tadvAkyamiti / praNAlI prAsAdAdiSu dArvAdinirmitajalanirgamamArgaH / " dvayoH praNAlI payasaH padavyAm" ityamaraH / navodakaM varSajalam // 10 // seti / rAjJaH aJjaliM padmamiva mUrdhni bacvA pANibhyAM gRhItvA / mUrdhni baddhetyarthaH / trastA dharmAdbhItA // 11 // manubhavAmi, etaddhetubhUtaM kiM karma kRtamiti punacintAmApetyarthaH // 3 // tasyeti / pratyabhAt pratItamabhUt / duSkRtaM karma munikumAravadharUpaM karma / zabdavedhinA zabdena lakSyeNa veddhuM zIlamasyAstIti zabdavedhI tena // 4 // amanA iti / amanAH kSubhitAntaHkaraNaH / tena munikumAravadharUpeNa zokena // 5 // 6 // prasAdaya iti / pareSvapi pratikUleSvapi // 7 // 8 // sA tvamiti / dRSTalokaparAvarA dRSTau loke jane parAbarI utkarSApakarSo yayA sA // 9 // taditi / praNAlI jalanirgamamArgaH / navodakam // 10 // seti / rAjJaH aJjaliM padmamiva mUrdhni baddhA pANibhyAM gRhItvA mUrdhnibaddhetyarthaH // 11 // For Private And Personal Use Only // 201 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir .AILAULI ka prasIdeti / bhUmau nipatitAsmi praNatAsmItyarthaH / kutaH 1 yataH te yAcitA tvayA yAcitAI hatAsmi ataH tvayAI hantavyA nahi saMhartavyA nahi / etA duparAdhazAntaye mama prahAra eva tvayA kartavyo na saMhAro dAsyA ivetyarthaH // 12 // naiSeti / zvAghanIyena svayaMprasAdyena patyA loke yA saMprasAdyate sA prasIda zirasA yAce bhUmau nipatitAsmi te / yAcitAsmi hatA deva hantavyAhaM nahi tvayA // 12 // naiSA hisA strI bhavati zlAghanIyena dhImatA / ubhayorlokayovIra patyA yA samprasAdyate // 13 // jAnAmi dharma dharmajJa tvAM jAne satya vAdinam / putrazokArtayA tattu mayA kimapi bhASitam // 14 // zoko nAzayate dhairya zoko nAzayate zrutam / zoko nAzayate sarva nAsti zokasamo ripuH // 15 // zakya ApatitaH soDhuM prahAro ripuhsttH| sodumApatitaH zokaH sumUkSmopi na zakyate // 16 // vanavAsAya rAmasya paJcarAtro'dya gaNyate / yaH zokahataharSAyAH pnycvrssopmomm||17|| strI ubhyolokyon bhavati / aihikAsuSmikasukhabhAginI na bhavatItyarthaH // 13 // jAnAmIti / kimapi avicAritam anucitaM ca tat kSantavya miti shessH||14||15|| zakya iti / ApatitaH haThAtyAptaH // 16 // zokasya nUtanatvAdazakyatvamAha-vanavAsAyeti / vanavAsAya vane vAsaM kartum / prasthitasya rAmasya paJcarAtrodya gaNyate vane paJcarAtro vAso gaNyate / atra kecit-prathamAyA rAtrI tamasAtIre, dvitIyarAtrI jAhnavItIre, tRtIyarAtrau gaGgA dakSiNakUlasthe vanaspatI, caturtharAtrau prayAge, paJcamarAtrau yamunAtIre / tataH sumantraH SaSTadivase rAmazcitrakUTaM gamiSyatIti vRttAntaM jJAtvA tadahassAyAhna samaye ayodhyAM prAptavAn tato'tra paJcarAtragaNanamupapadyata ityUcire / anye vAhuH-gaGgAtaraNaparyantaM vanavAsatvAbhAvAt tataHparaM vanaspatibharadvAjAzrama prasIdeti / bhUmau nipatitAsmi praNatAsmi / yataH teyAcitA tvayA yAcitAsmi, ato'haM na kSantavyeti yojanA // 12 // kuta evamata Aha-naiveti / ubhayorlokayo Hel madhye zlAghanIyena patyA yA saMprasAdyate prAyate naiSA rakhI bhavatIti yojanA // 13 // jAnAmIti |myaa yatkimapi bhASitaM tatkSantavyamiti zeSaH // 14 // 15 // zakya iti / ApatitaH haThAtmAptaH // 16 // vanavAsAyeti / pakSarAbo'dya gaNyate-panarAtraH paJca rAtrayo gaNyante, prathamA rAtristamasAtIre, dvitIyA guhapure, tRtIyA gaGgAdAkSiNakUlasthavanaspatimUle, caturthI prayAge, paJcamI yamunAvane, SaSThI citrakUTe / SaSThayAmeva cAyodhyAM sumantraH prAptaH, pUrvamevaM paJca rAtrayo gaNyante // 17 // 18 // 1 zakyate / dharmazAH zrutimanto'pi kichannadharmArthasaMzayAH / yatayo vIra muhyanti zokasaMmUDhacetasaH / / ityadhikaH pAThaH / For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 202 // www.kobatirth.org yamunAtIra citrakUTeSu catasro rAtrayaH caturthyA sumantrasya nirgamaH paJcamyAmidaM vacanamiti, evaMsatyadya padasvArasyamiti / nanu saptapaJcAze sarge "bharadvAjAbhi gamanaM prayAge ca sahAsanam / AgirergamanaM teSAM tatrasthairabhilakSitam / anujJAtaH sumantroya yojayitvA hayottamAn // " ityAdyanantaraM " tataH sAyAhnasamaye taM hi cintayamAnAyAH zoko'yaM hRdi varddhate / nadInAmiva vegena samudrasalilaM mahat // 18 // evaM hi kathayantyAstu kausalyAyAH zubhaM vacaH / mandarazmirabhUta sUryo rajanI cAbhyavartata // 19 // tathA prasAdito vAkyairdevyA kausalyA nRpaH / zokena ca samAkrAnto nidrAyA vazameyivAn // 20 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dviSaSTitamaH sargaH // 62 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIye'hani sArathiH / ayodhyAM samanuprApya nirAnandAM dadarza // " ityuktyA ayodhyAnirgamadivasamArabhya SaSThe'hani kila rAmasya citrakUTapravezaH atha cArebhyaH saptame aSTame vA sutasya tadvRttAntazravaNaM tatastRtIyehani sUtasyAyodhyApravezaH tatkathaM paJcarAtraya iti parigaNyate ? ucyate - tRtIye'hanItyatra | ahnastRtIyabhAga ityarthaH / Agirergamanamityatra gamanodyogamityarthaH / tathAca "guhena sArdhaM tatraiva sthito'smi divasAn bahUn / AzayA yadi mAM rAmaH punaHzabdApayediti " ityatra bahUnityuktyA dinatrayaM zRGgaverapure sUtasya vAsaH / caturthe dine RjumArgeNa divArAtramAgata cAramukhAt rAmasya citrakUTa | pravezodyogaM nizamya taddivasasAyaMkAle vegenAyodhyApravezaH, tasmin dine kausalyAha paJcavarAtrodyagaNyata iti, ato na kiMcidanupapannam // 17 // tamiti / nadIvegena samuddhiriti lokavAdaH // 18 // evamiti / kathayantyAH kathayantyAmityarthaH / zubhaM vacaH atiduHkhitAvasthAyAmapi patyanunayaparatvAt vacasaH zubhatvam // 19 // 20 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarArUpAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dviSaSTitamaH sargaH // 62 // | evamiti / kathayantyAM satyAmityarthaH / zubhaM vacaH atiduHkhitAyAmapi patyanunayaparatvAdvacasaH zubhatvam // 19 // 20 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmA yaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dviSaSTitamaH sargaH // 62 // saH samudrasalilaM samudradvAri vidyamAnam / yathoktaM gItAmAdhye" asti ceSaHsamudrepi dvAra ityAdi // 18 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 62 // 202 //
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 7 // pratibaddha ityAdi ||1||raamlkssmnnyoriti / rAmalakSmaNayorvivAsAt upasargaH mahopadravaH putrazokarUpaH / Asuram asurasambandhi tamaH rAhuH // 2 // sabhArya iti / vivakSuH, abhuuditishessH| asitApAGgAmityanena nivRttakodhatvamuktam // 3 // sa rAjeti / rajanImiti saptamyarthe dvitiiyaa| SaSThI rajanI,prApyeti pratibuddho muhUrtena shokophtcetnH| atha rAjA dazarathaH sa cintAmabhyapadyata ||1||raamlkssmnnyoshcaiv vivAsA dvAsavopamam / AvivezopasargastaM tamaH sUryamivAsuram // 2 // sabhArye nirgate rAme kausalyAM kosleshvrH| vivakSu rasitApAGgAM smRtvA duSkRtamAtmanaH // 3 // sa rAjA rajanI SaSThI rAme pravAjite vanam / ardharAtre dazarathaH saMsmarana duSkRtaM kRtam // 4 // sa rAjA putrazokArtaH smRtvA duSkRtamAtmanaH / kausalyA putrazokAtAmidaM vacana mabravIt // 5 // yadAcarati kalyANi zubhaM vA yadi vA'zubham / tadeva labhate bhadre kartA karmajamAtmanaH // 6 // gurulAghavamarthAnAmArambhe karmaNAM phalam / doSaM vA yo na jAnAti sa bAla iti hocyate // 7 // zeSo vA / saMsmaran sthita iti shessH|| 4||5||smRtmaatmdusskRtN vaktuM tadanukUlA lokasthiti darzayati-yaditi / kalyANIti saantvoktiH| loke puruSaHzubha vA azubhaM vA yadAcarati parasya karmajaM parazubhAzubhaprApakapuNyApuNyAtmakakarmajam, tadeva zubha vA azubhaM vA phalam Atmanopi labhate / tathAca RSeH putraviyogakaraNena mamApi putraviyogaHprApta iti bhAvaH // 6 // anyAmapi lokasthitimAha-gurulAghavamiti / karmaNAmArambhe Arambha samaye / arthAnAM phalAnA gurulAghavaM gurutvaM laghutvaM ca phalaM doSa vA phalaM phalahAni vA / yadvA sukharUpatA duHkharUpatAM vA / yo na jAnAti saHbAlaH ajJa ityucyate / alpaphalakaM bahukarmaniSphalaM ca kArabhamANo buddhihInaH bahuphalakamalpaM karma saphalaM karma cArabhamANaH subuddhirityarthaH / tathAcAtmavinoda 1 // rAmeti / rAmalakSmaNayorviSAsAdupasargaH taM viveza, putrazokarUpamahopadravaH dazaratha vivezetyarthaH / Asura tamaH raahuH||2|| sabhArya iti / vivakSuH abhU diti zeSaH // 3 // sa iti / SaSThI sssstthyaamityrthH| saMsmaran sthita iti zeSaH // 4 // 5 // yaditi / tadeva karmajaM doSakotpannaM phalam // 6 // gurviti / karmaNAmArambhe samArambhasamaye / arthAnAM phalAnA gurulAghavaM gurutvaM laghutvaM ca, teSAmevArthAnAM phalaM sukharUpatvam / doSa vA duHkhatvaM ca yo na vijAnAti sa-guru gauranam / arthAnAM puruSArthasAdhakAnAm / karmaNAmArambhe phalaM prati sAdhaneSu gauravaM lAghavaM ca tathA doSam / vAzabdAdguNasaMgrahaH / arthAnAM sAdhanAnAmiti vA // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir www.kabatirth.org cA.rA.bha. .a.ko. sa. rUpAlpaphalaM putraviyogarUpamahAphalahAnikaraM mRgayAkarma kurvantrahamajJa evAsmItibhAvaH // 7 // phalatAratamyavicAramantareNa karmaNi pravRttasyoktaM bAli zatvaM dRSTAntamukhena vivRNoti-kazciditi / loke kazcitpuruSaH puSpaM dRSTvA phale gRbhuH sAbhilASaH san adhikavarNamahApuSpavattvAt tadanuguNamahAphalaM kazcidAmravaNaM chittvA palAzAMzca niSiJcati / puSpaM dRSTvA phale gRdhnuH sa zocati phalAgame // 8 // avijJAya phalaM yo hi karmatvevAnudhAvati / sa zocet phalavelAyAM yathA kiNshukseckH||9|| so'hamAmravaNaM chittvA palAzAMzca nyaSecayam / rAmaM phalAgame tyaktvA pazcAcchocAmi durmatiH // 10 // labdhazandena kausalye kumAreNa dhanuSmatA / kumAraH zabdavedhIti mayA pApamidaM kRtam // 11 // MbhaviSyatIti sAbhilASa ityarthaH / AmravaNaM cUtavanam / alpanirvarNapuSpakam / chittvA palAzoparodhaparihArArtha chittvA / palAzAMzca kiMzukAneva niSiJcati / jalasecanAdinA poSayati saH phalAgame phalaprAptikAle sati / anupabhogyaphaladarzanAt zocati // 8 // dRSTAntoktaM dArzantike darzayati-avijJAyeti / bhAviphalamavijJAya karmatvevAnudhAvati karmavAnusarati tadanukUlahiMsAM tu na pazyatItyarthaH // 9 // evaM sadRSTAntamuktasya prakRtopayogaM darzayatisoimiti / AmravaNacchedanapUrvakapalAzasecakatulyohamityarthaH / AmravaNaM chittvetyanena abhiSekavidhAtapUrvakarAmavivAsanaM lakSyate / palAzAMzca nyapecayAmityanena kaikeyIpriyakaraNaM lakSyate // 10 // etaduHkhAnubhavasya nidAnaM vaktumupakramate-lagyazabdeneti / kumAraH zabdavedhIti labdha sa bAla ityucyate // 7 // bAlizatvameva dRSTAntamukhenAha-kazcidityAdinA / AmravaNaM cUtavanaM chittvA sUkSmatarapuSpaM cUtavanavisukSmataraphalameva janayediti / bhrAntyA chittvetyarthaH / puSpaM dRSTvA varNena ApAtaramaNIyaM pRthutaraM puSpaM dRSTvA / phalepanuH etadanurUpaM mahatphalaM bhaviSyatIti phalalipsussana / palAzAniSizcati palAza taruropaNaM kRtvA teSAM jalaM nissiksstiityrthH| sa palAgame anubhogaprAptisamaye anuzocati pazcAttapyati svotprekSitaphalAbhAvAditi bhaavH||8|| avijJAyeti / yaH phalaM bhAviphalam avijJAya avicArya, karmatveva karmaiva tu anudhAvati anutiSThati / yaH phalavelAyAM phalAnubhavakAle zocet tapyedityarthaH // 2 // sAmAnye noktamartha svAtmanyavicAryakAriNi vizeSeNa yojayati-so'hamiti / AmravaNazabdena zubhakarmopalakSyate, palAzazabdenAzubhakarma, AmravarNa chittvA rAmAbhiSekarUpaM zubhakarma tyaktvetyarthaH / palAzaci nyaSecayam dukharUpamAgAmiphalamanapekSya kaikeyIpriyakaraNarUpamazubhaM karmAcaramtasyAzubhakarmaNaH phalAgame phalAnubhavakAle rAma tyaktvA azubhakarmaphalatvena rAmaviyoga prApya pazcAcchocAmi, rAmatyAgarUpaphalamanubhUya zocAmItyarthaH // 10 // etadukhAnubhavasya nidAnaM vaktumupakramate " For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabalirth.org JNI zabdena prAptakhyAtinA mayA / idaM vakSyamANaM pApaM munikumArakhadharUpaM karma kRtamitisambandhaH / yadvAlandhazabdena labdhagajatulpamuniputrazabdena mayA zabda vidhI kumAra ityabhimAnena idaM vakSyamANaM munikumArakhadharUpaM pApaM kRtama // 11 // zubhaM vA azubhaM vA puruSakRtaM karma lokAntare janmAntare vA phalAyalA tadidaM me'nusaMprAptaM devi duHkhaM svayaMkRtam / sammohAdiha bAlena yathA syAdbhakSitaM viSam // 12 // yathAnyaH puruSaH kazcit palAzaimohito bhvet| evaM mamApyavijJAtaM zabdavedhyamayaM phalam // 13 // devyanUDhA tvamabhavo yuvarAjo bhavAmyaham / tataHprAvRDanuprAptA madakAmavivardhanI // 14 // upAsya hi rasAna bhaumAMstatvA ca jagadaMzubhiH / paretAcaritAM bhImAM ravirAvizate dizam // 15 // bhavet matkRtakarmaNastvatyutkaTatvAdideva tatphalaM prAptAmatyAha-tadidamiti / iha loke bAlena saMmohAta bhakSitaM viSaM yathA duHkharUpaM syAttathaiva svayaM / / kRtam tadidaM duSkRtaM me duHkharUpam anusaMprAptaM jaataamtyrthH|| 12 // uktamartha saMgraheNa darzayannupasaMharati-yathAnya ityAdinA / anyaH prAkRtaH kazcit / palAzaiH plaashpusspaiH| "phale luk"| yathA mohito bhavet yAdRzaM puSpaM tAdRzaM phalaM bhaviSyatIti mohaM prApto bhavet / evaM mamApi mayApi zabdo vaghyo lakSyaM yasya sa zabdavedhyaH zaraH zabdaveghyamayaM zabdavedhyavikArabhUtaM tahetukamityarthaH / phalamavijJAtaM zabdavedhitvakhyAtimAtrameva jAnatA mayA bhAvyanarthaphalaM na vijnyaatmityrthH||13|| etAdRzazabdaveghanaM kadA prAptamityAkAlAyAmAha-devItyAdinA / anUDhA akRtavivAhA / yuvatve sati rAjA yuv| rAjaH bhavAmi abhavam / prAvRT vrssaakaalH||14|| upAsyeti / upAsya gRhItvA / rasAn jalAni / jagadbhUmim / paretAcaritAM pretAcaritAm ataeva bhImA labdhazabdenetyAdinA / kumAraH zabdavedhIti labdhazabdena prAptakhyAtinA mayA idaM vakSyamANaM pApaM munikumAravadharUyaM karma kRtamiti sambandhaH // 11 // 12 // pAyatheti / palAzaiH palAzapuSpaiH / yathAnyaH kazcit mohito bhavet yAizaM puSpaM tAdRzaM phalaM bhaviSyatIti moha prApto bhaveta; evaM mayApi zabdavedhyamayaM zabdo vidhya lakSya zabdavedhyaM tanmayaM zabdavedhyAvakAraM zabbalakSyahetukamityarthaH / zabdavedyamayamiti pAThe-zabdasya vedyaM vedanaM tadevakaM zabdavedyamayaM phalamaviM jAtam / etaduktaM bhavati-yathA kazcitpuruSaH kiMzukasya zobhanAni puSpANi dRSTrA mohitaH phalAnyapyevameva zobhanAni bhaveyuriti buddhA phalalomena taM barkhayana tasya nirupayoga phala na vijJAtavAna pavamahaM ca zabdavedhyasya lokavikhyAtikaraM yazotizayaM raSTA aspa phalamapyevameva lokajyatamamiti matvA tacchabdavedhanaM maharabhyasyam tasyAzubha phalaM na vicAritavAniti // 13 // etAhazazabdavedhanaM kadA prAptamityAkAlAyAmAha-devIti / anUr3hA amoDetyarthaH // 14 // upAsya sevitvA / For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie TI.a.ko sa. 63 pA.rA.bhU./dizaM dakSiNAmityarthaH / Avizate Avizate sma // 15 // uSNamiti / snigdhAH zItalAH / bhekAH maNDUkAH / sAraGgA hariNAzcAtakA vA // 16 // // 20 // kintrapakSottarA iti / kvintrapakSottarAH siktapakSoparibhAgAH / ataeva cAtA iva sthitAH / vRSTivAtAvadhUtAvAn vRSTivAtAbhyAM kampitAyAnapi pAdapAn / uSNamantardadhe sadyaH snigdhA dadRzire ghanAH / tato jahaSire sarve bhaikasAraGgabarhiNaH // 16 // tripakSottarAHnAtAH kRcchrAdiSa ptuttrinnH| vRSTivAtAvadhUtAvAn pAdapAnabhipedire // 17 // patitenAmbhasA cchannaH pUtamAnena cAsa kRt / Avabhau mattasAraGgastoyarAzirivAcalaH // 18 // pANDurAruNavarNAni srotAMsi vimlaanypi| sunuvugiri dhAtubhyaH sabhasmAni bhujaGgavat // 19 // tasminnatisukhe kAle dhanuSmAniSumAna rathI / vyAyAmakRtasaGkalpaHsarayU manvagA nadIm // 20 // nipAne mahiSaMrAtrau gajaM vAbhyAgataM nadIm / anyaM vA zvApadaM knycijighaaNsurjitendriyH||21|| kRcchrAt klinnapakSatvena yatnAt abhipedire ArUDhAH // 17 // patiteneti / patitena patamAnena ca nirantareNetyarthaH / ambhasA varSajalena channaH matta sAraGgaH mattagajaH / "sAraGgo hariNe bhRGge cAtake zabale gaje" iti nighaNTuH / acalo giriH| acalo nizcalaH nistaraGgaH toyarAziH samudra ivaavbhau| acalapadasyAvRttyA ekasya giripadasya vizeSyatvam, anyasya toyarAzivizeSaNatvamiti dhyeyam // 18 // pANDurAruNavarNAnIti / girighAtubhyo , hetubhyaH vimalAnyapi srotAMsi pANDurAruNavarNAni pANDuradhAtusaMyogAt pANDuvarNAni aruNadhAtusaMyogAt aruNavarNAni / sabhasmAni dAvAnalabhasma sahitAni / bhujaGgavat nAnAvarNayuktasarpA iva kuTilAni sunuvuH // 19 // tasminnityAdizlokadvayamekaM vAkyam / vyAyAmakRtasaGkalpaH mRgayAvihAre rasAna jalAni / paretAcaritAM dizaM dakSiNAM dizam, dakSiNAyanamityarthaH // 15 // uSNamiti / bhekA maNDUkAH / sAraGgAH hariNAH cAtakA vA // 16 // kinna pakSeti / kintrapakSottarAH siktapakSoparibhAgAH, ata eva nAtA iva kRcchrAt yatnAt // 17 // patiteneti / mattasAraGgaH mattagajaH // 18 // pANDuroti / pANDuradhAtu saMyogAt pANDuravarNAni, aruNadhAtusaMyogAdaruNavarNAni / sabhasmAni davAnalakRtabhasmasahitAni / bhujaGgabat nAnAvarNayuktasaryA iv| giridhAtubhya iti heto pazcamI // 19 // tasminnityAdizlokadvayamekaM vAkyam / vyAyAmakRtasaGkalpaH mRgayAvihArakRtasaGkalpa ityarthaH // 20 // nipAne nipIyate'sminniti nipAnaM tasmin / sa-kacchA kapaDUmatamuddizya snAtA va vidyamAnAH // 17 // . 1 bhujaGgavat / AkulAruNatoyAni sosi vimalAnyapi / sanmArgajalavAhIni pabhUpurjaladAgame // 2 rajitendriyaH / tasmistatrAhamekAnte rAtrI vitakArmukaH / tatrA saMvRtaM vanyaM itavAMstIramAgatam // anya cApi maga hi zabdaM bhUtvAbhyupAgatam // ityAdhikaH paatthH| // 204 // For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRtasaGkalpa ityarthaH / nipIyate asminniti nipAnam nadyavatArastha N tasmin / zvApadaM vyAghrAdiduSTamRgam // 20 // 21 // athAndhakAra iti pUryata iti zatrantatvamArSam // 22 // tato'hamiti / gajaprepsuH gajarUpavedhyaM prAptumicchuH, inanecchurityarthaH / zabdaMprati zabdaM lakSyaM kRtvA / athAndhakAre tvaali jale kumbhasya pUryataH / acakSurviSaye ghoSaM vAraNasyeva nardataH // 22 // tato'haM zaramuddhRtya dIptamAzIviSopamam / zabdaM prati gajaprepsurabhilakSya tvapAtayam // 23 // amuJcaM nizitaM bANamahamAzIviSo pamm / tatra vAguSasi vyaktA prAdurAsIdvanaukasaH / hAheti patatastoye bANAbhihatamarmaNaH // 24 // tasminnipatite vANe vAgabhUttatra mAnuSI / kathamasmadvidhe zastraM nipatettu tapasvini // 25 // praviviktAM nadIM rAtrAvadAhAro'ha mAgataH / iSuNAbhihataH kena kasya vA kiM kRtaM mayA // 26 // RSerhi nyastadaNDasya vane vanyena jIvataH / kathaM nu zastreNa vadho madvidhasya vidhIyate // 27 // jaTAbhAradharasyaiva valkalAjinavAsasaH / ko vadhena mamArthI syAt kiM vAsyApakRtaM mayA // 28 // evaM niSphalamArabdhaM kevalAnarthasaMhitam / na kazcit sAdhu manyeta yathaiva gurutalpagam // 29 // abhilakSya zabdakartRbhUto gaja etAvanmAtre tiSThatIti lakSIkRtyetyarthaH, zaramapAtayamitisambandhaH // 23 // amuJcamiti / yatra bANamamuJcaM tatra vanaukasaH vanam okaH sthAnaM yasya tasya, tapasvina itiyAvat / vyaktA vAk prAdurAsIditi sambandhaH // 24 // viziSyavAguditetyAha - tasminnityAdi asmadvidhe ajAtazatrau / praviviktAM prakarSeNa nirjanAm / rAtrau apararAtrau / udakamAhArayatItyudAhAraH " manthodana - " ityAdinA udakazabdasyodA dezaH / yadyapi hArazabde pare udAdezo vihitaH tathApi " ekadeza vikRtamananyavadbhavati" iti dIrghaH chAndaso vA / kiMkRtaM kimaniSTaM kRtam // 25 // 26 // nyastadaNDasya uparatavAGmanaH kAyasambandhiparahiMsasya / "daNDo'strI zAsane rAjJAM hiMsAyAM damasainyayoH" itivizva / arthI prayojanavAn ||27||28|guru avatIrya jalapAnayogyapradeza iti yAvat / zvApadaM vyAghrAdikam // 21 // atheti / pUryataH zatrantatvamArSam // 22 // tata iti / gajaprepsuH gajaM prAptumicchuH hanane cchurityarthaH / zabdaM prati zabdaM lakSyam kRtvA abhilakSya, lakSyaM gajamabhimukhIbhUya zaramapAtayamiti sambandhaH // 23 // amukhamiti / yatra bANamamukhaM tatra vanaukasastapasvinaH / vyaktA vAk prAdurAsIditi sambandhaH // 24 // kathamiti / asmadvidhe ajAtazatrau // 25 // praviviktAM nirjanAm / apararAtrau udakamAha ratItyudAhAraH // 26 // nyastaNDasya tyaktaparapIDasya // 27 // 28 // evamiti / gurutalpagaM gurudAragam // 29-31 // For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. // 205 // .a.kA. / talpagaM gurudAragam / "talpaM zayyAdRdAreSu" ityamaraH // 29-33 // hata ityetanmAtApitarAvityatra vacanavipariNAmena yojanIyam / sarve nihatA ityu ktirmAtApitRRjIvanahetubhUtasya svasya vadhAt / akRtAtmanA anishcitbuddhinaa| iti vAgabhUditi pUrveNAnvayaH // 32 // tAmiti / sazaraM cApamityanena nAhaM tathAnuzocAmi jIvitakSayamAtmanaH / mAtaraM pitaraM cobhAvanuzocAmi maddhe // 30 // tadetanmithunaM vRddhaM cirakAlabhRtaM myaa| mayi paJcatvamApanne kA vRtti vartayiSyati // 31 // vRddhau ca mAtApitarAvahaM caikeSuNA hataH / kena sma nihatAH sarve subAlenAkRtAtmanA // 32 // tAM giraM karuNAM zrutvA mama dharmAnukAMkSiNaH / karAbhyAM sazaraM cApaM vyathitasyApataddhavi // 33 // tasyAhaM karuNaM zrutvA nizi lAlapato bahu / sambhrAntaH zokavegena bhRzamAsaM vicetanaH // 34 // taM dezamahamAgamya dInasattvaH sudurmanAH / apazyamiSuNA tIre sarayvAstApasaM hatam // 35 // avakIrNajaTAbhAraM praviddhakalazodakam / pAMsuzoNitadigdhAGgaM zayAnaM zalyapIDitam // 36 // sa mAmudrIkSya netrAbhyAM trastamasvasthacetasam / ityuvAca tataH krUraM didhakSanniva tejasA // 37 // zare muktepi hastalAghavAccharAntaraM dhanuSi saMhitavAnityavagamyate / karuNAM giraM zrutvA karuNAjanakaM vacaH zrutvA, sthitasyeti shessH||3|| tasyeti / lAlapata iti ynglugntaacchtRprtyyH| pralapata ityarthaH / vilapanamityasiddham // 34 // tamiti / dInasattvaH diindyH| sudurmanAH atyantaduHkhita manAH / praviddhakalazodakaM paryastakalazodakamityarthaH / natu dhvastakalazodakamiti / "tatastaM ghaTamAdAya pUrNa paramavAriNA" iti vakSyamANavirodhAt / pAMsuzoNitadigdhAGgaM pAMsuviziSTazoNitena liptAGgam / zalyapIDitaM zarAyapIDitam // 35 // 36 // sa mAmudIkSyati / trastaM bhItam ataevAsvasthacetasaM vRddhAviti / hata ityetat mAtApitarASityatra vacanavipariNAmena yojanIyam / sarve nihatA ityuktiH mAtRpitajIvanahetubhUtamya svasya vadhAta // 32 // 33 // tasyeti / karuNaM zrutvA karuNajanakaM vacaH zrutvetyarthaH / / 34 // 35 // avakIrNeti / praviddhakalazodakaM paryastakalazodakam // 35-29 / / kaagaa 7 // 205 // For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vyAkulacittam // 37 // kiM taveti / jihIrSuH AhartumicchuH / gurvartha mAtApitRnimittam // 38 // 39 // tAviti / AzAkRtAM putro me jlmaahrissytii| tyAzAsahitAm / tRSNAM pipAsAm / kaSTAM duHsahAm // 40 // na nUnamiti / tapasaH zrutasya vetyatra mAmakasyeti vizeSaNaM deyam // 11 // jAnanniti kiM tavApakRtaM rAjan vane nivasatA myaa| jihIrgharambho gurvathai yadahaM tADitastvayA // 38 // ekena khalu bANena marmaNyabhihate mayi / dvAvandhau nihatau vRddhau mAtA janayitA ca me // 39 // tau kathaM durbalAvandhau matpratIkSau pipA sitau / ciramAzAkRtAM tRSNAM kaSTAM sandhArayiSyataH // 40 // na nUnaM tapaso vAsti phalayogaH zrutasya vA / pitA yanmAM na jAnAti zayAnaM patitaM bhuvi // 41 // jAnnanapi ca kiM kuryAdazaktiraparikramaH / bhidyamAnamivAzakta khAtumanyo nago nagam // 42 // pitustvameva me gatvA zIghramAcakSva rAghava / na tvAmanudahet kruddhovanaM vahnirivaidhitaH // 43 // iyamekapadI rAjana yato me piturAzramaH / taM prasAdaya gatvA tvaM na tvAM sa kupitaHzapet // 44 // vizalyaM kuru mAM rAjan marma me nizitaH shrH|runnddhi mRdu sotsedhaM tIramamburayo yathA // 45 // sazalyaH klizyate prANe vizalyo vinaziSyati / iti mAmavizaccintA tasya zalyApakarSaNe // 46 // duHkhitasya ca dInasya mama zokAturasya ca / lakSayAmAsa hRdaye cintAM munisutastadA // 47 // aparikramaH asaJcAraH, paGguriti yAvat / bhidyamAnaM vAtAdineti shessH|| 42 // pituriti / rAghavetisaMbodhanAta sarayUtIre bahuzo mRgayAparyaTanena pUrva meva dazarathaM jJAtavAnityavagamyate / na tvAmanudahediti anyathA dahediti bhAvaH // 43 / / iyamiti / ekapadI ekapadanyAsamAtrayuktA saraNirityarthaH / "vartanyekapadI" ityamaraH / yataH yatraikapadyAm // 44 // vizalyamiti / marma ruNaddhi piiddytiityrthH| mRdu sikatAmayam / sotsedham aunnatyavat / ambu rayaH nadIvegaH // 45 // 46 // duHkhitasyeti / duHkhitasya mahadakRtyaM prAptamiti duHkhitasya / zokAturasya brahmahatyA bhaviSyatIti bhiyA zokena pIDi tAviti / AzAkRtAM jalamAneSyatItyAzAsahitAM tRSNAM pipAsAm // 40 // 41 // jAnanniti / aparikramaH saJcArAkSamaH // 42 // pituriti / vanaM vadviriti vaiSamyadRSTAntaH // 43 // iyamiti / ekapadI saraNiH // 44 // vizalyamiti / sotsedham unnatasahitaM mRdu tIraM ruNaddhi pIDayati // 45-47 // For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie TI.a.kAM. tasya // 47 // tAmyamAna iti / kSayaM gataH nAzaM prAptumupakAntaH // 48 // saMstabhyetyAdizvokadayasya iti mAmuvAcetyanenAnvayaH / sthiracitto bhavA myahamityatra sthiracitto bhavAnapeti ca pAThaH / zUdrAyAM vaizyena jAtaHkaraNa ityarthaH / "zUdrAvizostu karaNaH" ityamaraH // 19 // 50 // itiiti| vighUrNataH / tAmyamAnaH sa mAM kRcchrAduvAca paramArtavat / sIdamAno vivRttAno veSTamAno gataH kSayam // 48 // saMstabhya zokaM dhairyeNa sthiracitto bhavAmyaham / brahmahatyAkRtaM pApaM hRdayAdapanIyatAm // 49 // na dvijAtirahaM rAjan mAbhUtte manaso vythaa| zUdrAyAmasmi vaizyena jAto jnpdaadhip||50|| itIva vadataH kRcchraadvaannaabhihtmrmnnH| vighUrNato viceSTasya vepamAnasya bhuutle||51|| tasya tvAnamyamAnasya taM bANamahamuddharam / sa mAmudIkSya santrasto jahA~ prANAMstapodhanaH // 52 // jalArdragAtraMtu vilapya kRcchrAnmarmavaNaM santatamucchasantam / tataH sarayvAM tamahaM zayAnaM samIkSya bhadre'smi bhRzaM vissnnnnH||53|| ityArSe zrIrAmAyaNevAlmI0 zrImadayodhyAkANDe triSaSTitamaH srgH||63|| kadAcidatIva vepamAnasyetyarthaH / viceSTasya kadAciditi shessH| vepamAnasya kadAcidIpatkampamAnasyetyarthaH / AnamyamAnasya vyathayA sngkcitaanggsye| tyarthaH / nAnadyamAnasyeti pAThe-atizayena nadata ityarthaH / uddharam udaharam / aDabhAvo'nityatvAt // 51 // 52 // jalAIgAtramiti / ayaM zlokaH prathamadRSTAnuvAdaH / marmaNi prANasthAne vraNaH yasya tam / saravAM sarayUtIre / viSaNNosmi viSaNNo'bhavam // 53 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA / yaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne triSaSTitamaH sargaH // 62 // // 206 // tAmyamAna iti / tAmpamAnaH glAniM prApyamAnaH paramArtavat paramArtiyuktaH // 48 // saMstabhyeti / dhairyeNa zoka saMstabhya sthiracitto javAmi, mama cittamoho nAstItyarthaH / ataH brahmahatyAkRtaM brahmahatpayA prAptaM pApam // 49 // na dvijAtiriti / zadAyAM vaizyena jAtaH karaNaH / "zadrAvizostu karaNaH" ityamaraH // 50 // itIvetyAdisAyalokamekaM vAkyam / AnampamAnasya vyathayA saGkucitAGgasyetyarthaH / uddharam aDhabhAva ApaH // 51 // 52 // jalAIgAtramityayaM zlokaH prathama dRSTAvasthAnuvAdakamiti mantavyam // 53 // iti zrImahezvaratIyaviracitAya zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyo viSaSTitamaH srgH|| 63 // For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie vaghamiti / vilapanneva madhye svaputraM vilapanneva // 1 // taditi / saGkalendriyaH vyAkulendriyaH / sukRtaM suTu kRtam, munikumAravacanamitizeSaH / itpaci ntayamityupaskAryam / yadvA asya vadhajJApanAjJApanayoH kiM zubhodakai bhavedityacintayamityarthaH // 2 // tata iti / tataH munikumAroktajJApanameva | vadhamapratirUpaM tu maharSestasya raaghvH| vilapanneva dharmAtmA kausalyA punarabravIt // 1 // tadajJAnAnmahatpApaM kRtvAha saGkalendriyaH / ekastvacintayaM buddhayA kathaM nu sukRtaM bhavet // 2 // tatastaM ghaTamAdAya pUrNa paramavAriNA / Azrama tamahaM prApya yathAkhyAtapathaM gataH // 3 // tatrAhaM durbalAvandhau vRddhAvapariNAyako / apazyaM tasya pitarau lUnapakSA viva dvijau // 4 // tannimittAbhirAsInau kthaabhirprikrmau| tAmAzA matkRte hInAvudAsInAvanAthavat // 5 // zokopahatacittazca bhysntrstcetnH| taccAzramapadaM gatvA bhUyaH zokamahaM gtH||6|| padazabdaM tu me zrutvA muni vAkyamabhASata / kiM cirAyasi me putra pAnIyaM kSipramAnaya // 7 // zreyaskaramiti nizcayAnantaram / yathAkhyAtapathaM prApya AzramaM gata iti sambandhaH // 3 // tatretyAdi / parito nayati saMcArayatIti pariNAyakaH / tadahitI tannimittAbhiH putraviSayAbhiH kathAbhiH upalakSitau / aparikramA paDubhUtau / matkRte mannimittaM tAmAzA hInI jalAnayanAzArahitau putra viSayAzArahitau vA / udAsIno prytnshuunyau| tasya pitarAvapazyamiti smbndhH||4||5||shokophtcitt iti / putravadhena pUrvameva zokopar3ata cittaH bhUyaH zokaM gataH taddarzanAdatizayitazokaM gtH||6|| padazabdamiti / padazabdaM caraNavinyAsajazabdam / cirAyasi vilambase " tatkaroti" vadhamiti / vadhaM pralapana kausalyAmidamabravIditi sambandhaH // 1 // taditi / bhavedityatretikaraNaM draSTavyam / acintayam asya vadhajJApanAjJApanayoH kiM zubhodarka bhavedityacintayamityarthaH // 2 // tatastamiti / tataH munikumAroktajJApanameva zreyaskaramiti nizcayAnantaram / yathAkhyAtaparya munikumAropadiSTamArga prApya Azrama gata ityanvayaH, uttaralokenekavAkyaM vA / yathAruyAtapathaM gataH san AzramaM prApya tatra vRddhAvapazyamiti sambandhaH / paritonayatIti pariNAyakaH tadahitI, tanimittAbhiH putraviSayAbhiH kathAbhirupalakSito aparikramA saJcArAkSamau / matkRte matrimittam / tAmAzAm / hIno putraviSayAzArahitau / udAsIno prayatnazUnpo taspa pitarAvapazyamiti sambandhaH // 3-6 // padazabdamiti / kiM cirAyasi bilambase // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU iti Nic // 7 // yannimittaM kiMnimittamityarthaH / yadA yanimittaM tvayA salile krIDitam idaM bhiitishessH| yana dattamiti pAThe-idAnI pAnIyaM na TI.a.ko. dattamiti yat tasmAttvayA salile krIDitamityanvayaH / utkaNThitA zokasmaraNavatyabhUt // 8 // vyalIkam apriyam / alIkamitipAThe-alIkama // sa061 yannimittamidaM tAta salile krIDitaM tvyaa| utkaNThitA te mAteyaM praviza kSipramAzramam // 8 // yadyalIkaM kRtaM putra mAtrA te yadi vA mayA / na tanmanasi kartavyaM tvayA tAta tapasvinA // 9 // tvaM gatistvagatInAM ca cakSustvaM hInacakSuSAm / samAsaktAstvayi prANAH kiM tvaM no nAbhibhASase // 10 // munimavyaktayAvAcA tamahaM sajjamAnayA / hInavyaJjanayA prekSya bhItobhIta ivAbravam // 11 // manasaH karmaceSTAbhirabhisaMstabhya vaagblm| AcacakSe tvahaM tasmai putravyasanajaM bhayam // 12 // kSatriyo'haM dazaratho nAhaM puttro mhaatmnH| sajjanAvamataM duHkhamidaM prAptaM svakarmajam // 13 // bhagavaMzcApahasto'haM sryuutiirmaagtH| jighAMsuHzvApadaM kaJcinipAne cAgataM gajam // 14 // parAdhaH'alIkamaparAdhaH' itihlaayudhH||9|| tvamiti / naH asmAna iti munirvAkyamabhASatetyanvayaH // 10 // munimiti / sajamAnayA skhlntyaa| hInavyaJjanayA aspssttaakssryaa| "vyaJjanaM zmazruniSTAnacihneSvavayave'kSare" iti vaijyntii| avyaktayA vAcA abravamiti sambandhaH / bhItopi san bhItaH bhItobhItaH, atyantabhIta ityarthaH (pAThabhedaH / bhIto'pi sannabhIta ivAtravam / ) ivazabdo vAkyAlaGkAre // 11 // uktameva vizadaM darzayati-manasa iti / manasaH karma UhApohAtmakam / ceSTAH indriyaniyamanarUpavyApArAH tAbhivAmbalam abhisaMstabhya skhalitAM vAcaM blaadRddhiikRtyetyrthH| tasmai bhaya mAcacakSa itisambandhaH / yadvA vAgbalamabhisaMstabhya lajjAbhItiprabhRtibhiH mandavacanobhUtvetyarthaH / AcacakSe iti liDuttamapuruSaikavacanam // 12 // kSatriya iti / mahAtmanaH, tavetizeSaH / sajjanAvamataM sajanAvamativiSayabhUtam, satpuruSagarhitamityarthaH // 13 // bhagavaniti / nipAne jalAvatAre / idaM pAnIyaM yadyasmAna dattaM tasmAttvayA salile krIDitamiti / yannimittamiti pAThe-yanimittaM tvayAsalile krIDitamidaM brUhIti shessH||8|| yaditi / vyalIkamapriyam / alIkamiti pAThe-aparAdhaH // 9 // 10 // munimiti / sajamAnayA svalantyA / hInavyaJjanayA aspaSTAkSarayA ataevAdhyaktayA bAcAbavamiti smbndhH|| 11 // 10 // 207 // manasa iti / manasaH karma itastataH paridhAvanam / vAgbalam uccAraNazaktiH tadubhayaM ceSTAbhiH zarIravyApAraiH saha / saMstabhya saMniyamya / manovAkAyAna sthirI kRtyeti yAvat / tasmai bhayamAcacakSa iti sambandhaH // 12 // kSatriya iti / sajanAvamataM sajanAvamativiSayam, sajjanagarhitamityarthaH // 13 // bhagavanniti / zvApadama For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin AgataM gajaM zvApadaM hiMsrazArdUlAdikaM ca jighAMsuH cApahasto'haM sarayUtIramAgataH // 14 // tatreti / pUryataH pUryamANasya / ayaM zabdahetuH padArthaH dvipa iti matvA ayaM tava sutaH mayA abhihataH // 16-18 // sa iti / uddhRtena vANena hetunA andhau pitarau mAtApitarAviti bhavantAveva zocan vilapya tatra zruto mayA zabdo jale kumbhasya pUryataH / dvipo'yamiti matvA'yaM vANenAbhihato mayA // 15 // gatvA nadyA statastIramapazyamiSuNA hRdi / vinirbhinnaM gataprANaM zayAnaM bhuvi tApasam // 16 // bhagavan zabdamAlakSya mayA gajajighAMsunA / visRSTo'mbhasi nArAcastataste nihataH sutaH // 17 // tatastasyaiva vacanAdupetya paritapyataH / sa mayA sahasA bANa uddhRto marmatastadA // 18 // sa coddhRtena vANena tatraiva svargamAsthitaH / bhavantau pitarau zoca nnandhAviti vilapya ca // 19 // ajJAnAdbhavataH putraH sahasAbhihato mayA / zeSamevaGgate yatsyAttatprasIdatu me muniH // 20 // sa tacchrutvA vacaH krUraM mayoktamaghazaMsinA / nAzakattIva mAyAsamakartuM bhagavAnRSiH // 21 // sa vASpapUrNa arat nizvasan zokakarzitaH / mAmuvAca mahAtejAH kRtAJjalimupasthitam // 22 // yadyetadazubhaM karma na tvaM me kathayeH svayam / phalenmUrddhA sma te rAjan sadyaH zatasahasradhA // 23 // kSattriyeNa vadho rAjan vAnaprasthe vizeSataH / jJAnapUrvakRtaH sthAnAcyAvayedapi vajriNam // 24 // ca svargamAsthitaH // 19 // ajJAnAditi / evaMgate evaMprApte sati / yaccheSaM kartavyaM syAt zApAnugrahAdikaM tatprati me mayi prasIdatu, zApovA'nugraho vA yaH kartavyastaM karotvityarthaH // 20 // sa iti / aghazaMsinA duHkhazaMsinA / AyAsaM vyasanam akartuM nAzakat, kRtavAnevetyarthaH // 21 // 22 // yadIti / smeti vAkyAlaGkAre / phalet vizIryet / "triphalAvizaraNe" iti dhAtuH / macchApenetizeSaH || 23 || kSatriyeNa pAlakena vAnaprasthe ajJAnataH ugrasattvam / nipAne jalapAnasthAne // 14 // tatreti / pUryataH pUryamANasya / dvipo'yamiti mattvA ayaM zabdAzrayo dvipa iti matvA / ayaM tava sutaH bANenAbhihata ityanvayaH / / 15-18 / / sa ceti / uddhRtena vANena hetunA / andho mAtApitarau iti bhavantAveva zocana vilapya svargamAsthita iti sambandhaH // 19 // ajJAna For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir cA.rA.bhU. // 20 // 9 .64 kRto vadhaH vajriNamindramapi sthAnAt cyAvayet / jJAnapUrva kRtaH jJAnakRtastu vizeSatacyAvayet / avilambo vishessH||24|| saptadhetyupalakSaNaM bhughetyrthH| TI.a.ko brahmavAdini paramAtmajJe / brahmacAriNIti pAThe-caratergatyarthatvAt "sarve gatyarthA jJAnArthAH" iti nyAyena brahma tattvaM carituM jJAtuM zIlamasyAstIti brahmacArI tasmin / "jJAne tattve tapodhyAtmavedeSu brahma cocyate" iti nighnnttuH||25|| yasmAt kAraNAt idaM duSkRtamajJAnAtkRtaM tena tvaM jIvasi api ca saptadhAtu phalenmUrddhA munau tapasi tiSThati / jJAnAdvisRjataH zastraM tAdRze brApAdini // 25 // ajJAnAddhi kRtaM yasmAdidaM tenaiva jiivsi| api hyadya kulaM na syAdikSvAkUgAM kuto bhavAn // 26 // naya nau nRpataM dezamiti mAM cAbhyabhASata / adya taM draSTumicchAvaH putraM pazcimadarzanam // 27 // rudhireNAvasiktAGgaM prakIrNAjinavAsasam / zayAnaM bhuvi nissaMjJaM dharmarAjavazaGgatam // 28 // athAhamekastaM dezaM nItvA tau bhRzaduHkhitau / asparzayamahaM putraM taM muni saha bhAryayA // 29 // tau putramAtmanaH spRSTvA tamAsAdya tapasvinau / nipetatuH zarIre'sya pitA cAsyeda mabravIt // 30 // nAbhivAdayase mA'dya na ca maambhibhaassse| kiM nu zeSeca bhUmau tvaM vatsa kiM kupito hyasi // 3 // na tvahaM te priyaH putra mAtaraM pazya dhArmika / kinnu nAliGgase putra sukumAra vaco vada // 32 // kasya vA'pararAtre'haM zroSyAmi hRdayaGgamam / adhIyAnasya madhuraM zAstraM vaanydishesstH|| 33 // aba jJAnapUrvakatve vadhasya rAghavANAM kulaM na syAt bhavAn kutaH syAt jIvat, iti mAmuvAcetyanvayaH // 26 // nayetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / dharmarAjavazaM gataM putraM draSTumicchAvaH ataH nau taM dezaM nayeti mAmabhyabhASatota smbndhH||27||28|| atheti / aI to nItvA aI tamasparzayamiti sambandhenAhaMzabdadvayAvayarthyam // 29-31 // na viti / ahaM te priyaH na tu cet mAtaraM pazyetyanvayaH // 32 // kasyeti / hRdayaGgamaM manoharasvaram me evaM gate pramAdAdevaM prApte sati / zeSamanantarakartavyaM yatsyAt tatprasIdatu taduddizyAjJApayatvityarthaH // 20-24 // saptadheti / brahmavAdini brahma vaktuM zIlamasyA | sastIti tathA tasmin // 25 // api hyadyeti / rAghavANAM kulamapi na syAta, jJAnapUrvakaM cediti zeSaH / kuto bhavAn kiM punarbhavAnityarthaH // 26 // nayetyAdizloka 1.208 // dvayamekaM vAkyam / dharmarAjavazaMgatam ataeva pazcimadarzanam antyadarzanaM purva draSTumicchAvaH,no taM dezaM nayeti mAmabhyabhASateti smbndhH|| 27 // 28 // athAha miti / ahaM to nItvA aI tamasparzayamiti sambandhaH // 29-31 / na tviti / ahaM te priyo na cet mAtaraM pazyeti sambandhaH // 32 // kaspeti / hRdayaGgamaM mano For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir adhIyAnasya ptthtH| anyadA itihAsapurANAdikaM vA // 33 // ka iti / sandhyAmupAsya namaskArapUrvakaM tAntrikaM sandhyAvandanaM kRtvetyarthaH / hutahutA zanaH kRthomH| nanu vaizyAt zUdrAyAM jAto hi karaNaH tasya kathaM homAdhikAra iti ? maivam-"namaskAreNa mantreNa paJcayajJAn samApayet" iti caturtha ko mAM sandhyAmupAsyaiva snAtvA hutahutAzanaH / zlAghayiSyatyupAsInaH putrazokabhayArditam // 34 // kandamUlaphala hRtvA ko mAM priyamivAtithim / bhojayiSyatyakarmaNyamapragrahamanAyakam // 35 // imAmandhAM ca vRddhAM ca mAtaraM te tapasvinIm / kathaM vatsa bhariSyAmi kRpaNAM putragardhinIm // 36 // tiSTha mAM mAgamaH putra yamasya sadana prati / zvo mayA saha gantAsi jananyA ca smedhitH||37|| ubhAvapi ca zokArtAvanAthau kRpaNI vne| kSiprameSa gamiSyAva stvayA'hInA yamakSayam // 38 // tato vaivasvataM dRSTvA taM pravakSyAmi bhAratIm / kSamatAM dharmarAjo meM bibhRyAtpitarA vayam // 39 // dAtumarhati dharmAtmA lokapAlo mhaayshaaH| IdRzasya mamAkSayyAmekAmabhayadakSiNAm // 40 // lAvarNasyApi paJcamahAyajJAdhikAraH smaryate tatopyadhikasya karaNasya svocitamantrehA~mAdhikArasya kemutyanyAyasiddhatvAt / zvApayiSyati upacAra lAvyatItyarthaH // 34 // kandamUlaphalamiti / kandaM jalodbhavAnAM padmAdInAm, mUlaM sthalodbhavAnAm / akarmaNyaM karmAnuSThAnAkSamam / apragrahaM nIvArAdi| saGghaharahitam / anAyakam anAthaM rakSakarahitaM yaSTiM gRhItvA mArgadarzakarahitamitivArthaH // 35 // 36 // tissttheti| tiSThamA mAMprati tiSTha / mAgamaH MmA gaccha / samedhitaH sahita ityarthaH // 37 // 38 // tata iti / vaivasvataM yamam, dharmarAjaH kSamatAM matputrasya svaparisarAgamanavilamba sahatAm / me harasvaram / adhIyAnasya ptthtH| anyadvA itihAsapurANAdikam // 33 // ko mAmiti / sandhyAmupAsya namaskArapUrvaka tAntrikasandhyAvandanaM kRtvetyarthaH / hutahutA zanaH hutahAMmaH "namaskAraNa mantreNa paJcayajJAna samApayet" ityukteH| caturthavarNAdadhikasya karaNasya homAdhikAro'stItyavagamyate / mAdhayiSyati upacariSyati / upAsInaH upa samIpe AsInaH // 34 // kanveti / kandaM jalodbhavAnI padmAdInA, mulaM sthalodbhavAnAm / akarmaNyaM karmAnuSThAnAkSamam / apragraha nIvArAdisAharahi tam // 35 // 36 // tiSTheti / mAmudizya tiSTha / mAgamaH mA gaccha / samedhitaH sahita ityrthH||37||38|| tata iti / me ayaM matsambandhyayam putraH pitaro vibhU yAditi taM vaivasvataM dRSTA bhAratI vAcaM pravakSyAmi / dharmarAjA kSamyatAmiti sambandhaH // 39 // dAtamiti / lokapAlo ymH| IzasthAnAvasyetyarthaH // 40 // kataka-yato'yaM me putraH pitarI vibhUyAt ato'sya dharmarAjo mavAn / kSamatA zatrapAtajanyadurmaraNajanakaM pApaM kSamatAm evaM mA prAdhito durmaraNamA durgati dUrImaya tyA svarga naviSyati / rerAsva tapasvinI mama ekA putratAraNarUpAmabhayadakSiNAM lokapAlavAdAtumaItItyarthaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha.matsambandhI ayaM putraH pitarau vibhRyAditi bhAratI pravakSyAmIti sambandhaH // 39 // 40 // rAjJA svahastakRtaM hananaM pUrvakRtasya pApasya prAyazcittatvenaTo .a.kA. 1209 // prAptamiti matvA vadati-apApa iti / pApakarmaNA rAjJA yadA nihataH tadaivApAposi, tena apApatvena hetunaa| satyena mama satyena zastrayodhinAM ye lokAsa064 apApo'si yadA putra nihataH paapkrmnnaa| tena satyena gacchAzu ye lokAH zastrayodhinAm // 41 // yAnti garA garti yAM ca saGgrAmeSvanivartinaH / hatAstvabhimukhAH putra gati tAM paramAM braja // 42 // yAM gatisagaraH zaivyo dilIpo jnmejyH| nahuSo dhundhumArazca prAptAstAM gaccha putraka // 43 // yA gatiH sarvasAdhUnAM svAdhyAyAttapasA ca yA / yA bhUmidasyAhitAgnerekapatnIvratasya ca // 44 // gosahasrapradAtRNAM yA yA gurubhRtAmapi / dehanyAsakRtAM yA ca tAM gatiM gaccha putraka // 45 // na hi tvasmin kule jAto gacchatyakuzalAM gatim / sa tu yAsyati yena tvaM nihato mama vAndhavaH // 46 // hastAn Azu gaccheti yojanA / nanvasya tapasvino brahmalokaprAptirekha vaktavyA zastrahananamAtreNa zastrayodhinAM lokaM prApyatvena badati, etatkathamupapa padyate ? ucyate-" dvAvimau puruSau loke sUryamaNDalabhedinau / parivAi yogayuktazca raNe cAbhimukho htH||" iti zastrayodhinAmutkRSTalokaprAptizrava jaNAnna dossH||41-43 / / yA gatiriti / ekapatnIvratasyeti idaM ca vratamanukUlAyAM putriNyAM patnyAM bodhyam // 44 // gosahasrapradAtRNAmiti / yA yati ekasya yacchandasya pUrveNAnvayaH / gurubhRtAM guruzuzrUSAkAriNAM deinyAsakRtAM mhaaprsthaanaadinetishessH| yadA paralokaprAptisaGkalpapUrvakaM gaGgA yamunAsaGgamAdau jale'no vA tanuM tyajatAmityarthaH // 45 // neti / asminkule taponiSThAnAmasmAkaM kule jAtaH / akuzalAm azubhAM gatiM na gacchet / rAjJA svahastakRtaM hananaM svaputreNa pUrvakRtapApasya prAyazcittatvena prAptamiti matvA vadati-apApo'sIti / pApakarmaNA rAjJA yadA nihataH, tadaiva apApo'si / tena // 20 // apApatvahetunA / satyena mama sanyena ca, zamkhayodhinAM ye lokAH tAnanugaccheti yojanA // 41-44 // gosahasrati / dehanyAsakRtA paralokamAptisAdhanatvena / gaGgAyamunAsaGgamAdI jale vAno vA tanuM tyajatAm // 45 // nahIti / asmin kule taponiSThAnAmasmAkaM kule mama bAndhavaH putroyena rAjJA tvaM hataH sa eva yaasyti||46 For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apitu mama bAndhavaH putraH tvaM yena nihataH sa evAkuzalAM gatiM yAsyati // 46 // evamiti / udakaM saMskArapUrvodakakriyAH // 47 // sa tviti / | zakreNa saha svargamadhyAruhadityanena muniputraM svarga netuM zakraH samAgata iti gamyate // 48 // saGgraheNoktaM svargArohaNaM vivRNoti-AvabhASa iti / tApasaH evaM sa kRpaNaM tatra paryadevayatAsakRt / tato'smai kartumudakaM pravRttaH saha bhAryayA // 47 // sa tu divyena rUpeNa muniputraH svakarmabhiH / svargamadhyAruhat kSipraM zakreNa saha dharmavit // 48 // AvabhASe ca tau vRddhau saha zakreNa tApasaH / AzvAsya ca muhUrta tu pitarau vAkyamabravIt // 49 // sthAnamasmi mahatprApto bhavatoH paricAraNAt / bhavantAvapi ca kSipraM mama mUlamupaiSyataH // 50 // evamuktvA tu divyena vimAnena vapuSmatA / Aruroha divaM kSipraM muniputro jitendriyaH // 51 // sa kRtvA tUdakaM tUrNa tApasaH saha bhAryayA / mAmuvAca mahAtejAH kRtAJjalimupa sthitam // 52 // adyaiva jahi mAM rAjana maraNe nAsti me vyathA / yacchareNaikaputraM mAM tvamakArSIraputrakam // 53 // tvayA tu yadavijJAnAnnihato me sutaH zuciH / tena tvAmabhizapsyAmi suduHkhamatidAruNam // 54 // putravyasanajaM duHkhaM yadetanmama sAmpratam / evaM tvaM putrazokena rAjan kArla kariSyasi // 55 // zakreNa saha to vRddhau AbabhASe / AbhASaNepi vRddhayorazravaNAt punarAhetyAha AzvAsya ceti // 49 // sthAnamiti / mUlaM samIpam / "Adye ziphAyAM nakSatre mUlaM kuJjasamIpayoH" iti nighaNTuH // 50 // evamiti / vapuSmatA prazastAkAreNa / prazaMsAyAM matup // 51 // 52 // adyeti / jahi prANAn mocaya / " hanterjaH " iti jAdezaH / kathaM mAraNaM duHkhAkaratvAdityatrAha - maraNe nAsti me vyatheti / vyathAbhAvahetumAha yaditi / atopi kiM vyathA | 'stIti bhAvaH // 53 // tvayeti / abhizApa natu bhasmIkaromIti bhAvaH / suduHkhamatidAruNamiti kriyAvizeSaNam // 54 // putravyasanajamiti || evamiti / udakaM saMskArapUrvakodakakriyAm // 47 // sa tviti / zakreNa saha svargamadhyAruhRdityanena muniputraM svarga netuM zakraH samAgata ityavagamyate // 48 // saGgha OM heNAktaM svargArohaNaM vivRNoti - AvabhASa ityAdinA / AbhASa ityasya prapaJcAryaH AzvAsyetyAdi / yadvA tApasaH to vRddha AzvAsya AvabhASe, pitaroM vAkyama vIdityetat bhavantAvapi bhrama mUlamupaiSyata ityanenottareNa sambadhyate // 49 // sthAnamiti / mUlaM samIpam // 50 // evamiti / vapuSmatA prazastAkAreNa // 51 // 52 // agreveti / jahi prANAnmocaya // 53 // tvayeti / suduHkhamatidAruNamiti ca kriyAvizeSaNam // 54 // putreti / yat yasmAnmama etat maraNaparyavasAthi putravyasanaM For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir vA.rA.bhU. // 21 // pAyadyasmAtkAraNAta mama etanmaraNaparyavasAyipatravyasanajaM duHkhama, abhaditi zeSaH / evaM patrazokena kAlaM kariSyasi, mRtyu prApsyasAtyaya TA.a.kI "kAlo mRtyo ca samaye" iti vejayantI // 55 // ajJAnAditi / brahmahatyA bahupAtakamityarthaH / anyathA vaizyAt zUdrAyA jAtasya karaNAkhyasa064 ajJAnAttu hato yasmAt kSatriyeNa tvayA muniH| tasmAttvAM nAvizatyAzu brahmahatyA narAdhipa // 56 // tvAmapye tAdRzo bhAvaH kSiprameva gamiSyati / jIvitAntakaro ghoro dAtAramiva dakSiNA // 57 // evaM zApa mAya nyasya vilapya karuNaM bahu / citAmAropya dehaM tanmithunaM svargamabhyayAt // 58 // tadetaccintayAnena smRtaM pApaM mayA svayam / tadA bAlyAt kRtaM devi zabdavedhyanukarSiNA // 59 // tasyAyaM karmaNo devi vipAkaH samupasthitaH / apathyaiH saha sambhukto vyAdhimannaraso yathA // 6 // saGkarajAtitvena brahmahatyAprasatyabhAvAt // 56 // tvAmiti / etAdRzaH putrshokruupH| bhAvaH svabhAvaH / dAtAramiva dakSiNA yathA viprAya dakSiNA dattA dAtAraM svasadRzaphalaM prApayati tathetyarthaH / putrazokAtizayena iha janmanyeva phalamanubhaviSyasIti dhiyA kSipramityuktavAn / dakSiNAzabdena lA dakSiNAhetukaM sukRtaM lakSyate // 17 // evamiti / dehamityekavacanena citArohaNakAle dehayorgADhavaddhatvaM lakSyate // 58 // taditi / zabdavedhyanu karSiNA zabdavedhinaM bANaM prayuJAnena / yadvA zabdavedhinaM bANaM muktvA punstcchriirprotjhlymnukRssttvtetyrthH| cintayAnena maraNaparyavasAyI putrazokA prAptaH asya kiMnidAnamiti cintayAnena / etat pApaM smRtaM munikumArakhadharUpaM pApaM smRtivissymbhuudityrthH|| 59 // tasyeti / apathyaH vyAdhi duHkhamabhUditi shessH| evaM putrazokena kAlaM kariSyati mRtyu prApsyasItyarthaH // 55 // ajJAnAditi / tvAM brahmahatyA nAvizati hananasyAjJAnamUlatvAttasya karaNatvA ceti bhAvaH // 56 // tvAmiti / etAdRzaH putrazokarUpaH / putrazokAtizayena ihaiva karmaphalamanubhaviSyAmIti dhiyA kSipramityuktavAn / dakSiNAzabdena dakSiNA hetukaM sukRtaM lakSyate // 57 // 58 // taditi / etacintayAnena maraNaparyavasAyiputrazokaH prAptaH, asya kAraNaM kimiti cintyaanenetyrthH| tadA bAlyAta zabda vedhyAnuzikSiNA zabdena veDhuM yogyaM zabdavedhyaM vedhyamanuzikSituM zIlamasyAstIti zabdavedhyAnuzikSitena mayA kRtaM tatvArSa munikumAravadharUpaM smRtaM smRtiviSayama NIbhUdityarthaH (zabdavedhyAnuzikSiNA iti pAThaH) // 59 // tasyeti / vipAkaH phalam / apathyaiH vyAdhivardhakamyAnassaha anarase sambhukke myAdhiryathA // 6 // IN // 2105 For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin vivardhakaiH vyaJjanaiH saha sambhuktaH annarasaH vyAdhimulbaNayanniti zeSaH / samupasthito bhavati bAghakatvena prApto bhavati / apathyaiH saha sambhukte vyAdhirannarase yatheti ca pAThaH // 60 // tasmAditi / udArasya zApapradAtuH / udAratvoktiraputrasya putrasampAdanaparatvAt / yadvA udArasya mahataH "udAro dAtR tasmAnmAmAgataM bhadre tasyodArasya tadvacaH / yadahaM putrazokena santyakSyAmyadya jIvitam // 61 // cakSubhyi tvAM na pazyAmi kausalye sAdhu mA sttsh| ityuktvA sa rudaMstrasto bhAryAmAha ca bhUmipaH // 62 // etanme sadRzaM devi yanmayA rAghave kRtam / sadRzaM tattu tasyaiva yadanena kRtaM mayi // 63 // durvRttamapi kaH putraM tyajedbhuvi vica kSaNaH / kazca pravrAjyamAno vA nAsUyetpitaraM sutaH // 64 // yadi mAM saMspRzedrAmaH sakRdadya labheta vA / yamakSaya manuprAptA drakSyanti nahi mAnavAH // 65 // cakSuSA tvAM na pazyAmi smRtirmama vilupyate / dUtA vaivasvatasyaite kausalye tvarayanti mAm // 66 // atastu kiM duHkhataraM yadahaM jIvitakSaye / nahi pazyAmi dharmajJaM rAmaM satyaparAkramam // 67 // mahatoH " ityamaraH / vaco mAmAgataM zAparUpavacanAtha mAM prApta ityarthaH // 61 // cakSubhyamiti / mA mAm // 62 // ityuktvA sa rudaMkhasto bhAryAmAha ca bhUmipa ityaddhanintaram etanme sadRzaM devi yanmayA rAghave kRtam / sadRzaM tattu tasyaiva yadanena kRtaM mayi / itikramaH // 63 // etadarthadvayaM kameNopa pAdayati-durvRttamityardhadvayena // 64 // yadIti / rAmaH sakRdapyadya mAM saMspRzet ubheta vA cakSurviSayatAM prApnuyAdvA tadA jIveyamiti gamyamAnatvA tadanuktiH / kimarthamevamarthanaM karoSItyatrAha-yameti / yamakSayaM yamagRhamanuprAptAH mAnavAH bAndhavAnna drakSyanti hItyarthaH / tasmAjjIvanakAla evaM darzana tasmAditi / udArasya mahataH vacaH, mamAgataM zAparUvacanArtho mAM prApta ityarthaH // 61 // 62 // etanma iti / mayA rAghave vivAsanarUpaM karma kRtam etanme sadRzam / anena rAmeNa yatkRtaM kaikeyIvodhitamadvAkyAtpravAjanaM tat tasyaiva sadRzam / yadvA tattu putrazokena jIvitasya tyajanaM tasyaiva zApakarmaNa eva sadRzam, yadanena muninA mayi kRtaM tasya zApasyAnurUpameva tadidaM maraNamityarthaH // 63 // tadeva samarpayati durvattamiti / yadvA etanme sadRzamityAdisArdhazlokamekaM vAkyam / anena muninA mayi yatkRtaM tasya zApasya etatputravivAsanarUpaM karma sadRzam anyathA vicakSaNaH ko vA durvRttamapi putraM tyajet pravAjyamAnaH ko vA putraH * yadamyArabhya drazyanti nahimAnavAH ityantazlokAnAM paurvAparya keSucitpustakevvityaM dRzyate ityuktvA vdhm| caturbhyAm / yamakSayam / yadi mAm / etanme sadRzaM tattu kA pratrAjyamAnaH / iti / For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. mapekSyata inibhAvaH / 65-67 // tasyeti / apratikarmaNaH pratikriyArahitasya / stokam alpam / "stokAlpakSullakAH" ityamaraH // 68 // TI.a.kA. // 21 // neti / manuSyAH jarAyuktAH na bhavanti kintu devAH nityayauvanAH " ahaM punardevakumArarUpamalaMkRtaM taM sutamAtrajantam / nandAmi pazyannapi darzanena tasyAdarzanajaH zokaH sutsyaaprtikrmnnH| ucchoSayati me prANAna vAri stokamivAtapaH // 68 // na te manuSyA devAste ye cAruzubhakuNDalam / mukhaM drakSyanti rAmasya varSe paJcadaze punaH // 69 // padmapatrekSaNaM subhra sudaMSTraM cArunAsi kam / dhanyA drakSyanti rAmasya tArAdhipanibhaM mukham // 70 // sadRzaM zAradasyendoH phullasya kamalasya ca / sugandhi mama nAthasya dhanyA drakSyanti tanmukham // 71 // nivRttavanavAsaMtamayodhyAM punarAgatam / drakSyanti sukhino rAmaM zukra mArgagataM yathA // 72 // kausalye cittamohena hRdayaM sIdatIva me / vedaye na ca saMyuktAn zabdasparzarasA naham // 73 // cittanAzAdvipadyante sarvANyevendriyANi me / kSINanehasya dIpasya saMsaktA razmayo yathA // 74 // ayamAtmabhavaH zoko mAmanAthamacetanam / saMsAdayati vegena yathA kUlaM nadIrayaH // 75 // bhavAmi dRSTvA ca punaryuveva // " iti hi pUrvamuktavAn / cAruzubhakuNDalaM tanmukhasaMyogAt kuNDalamatISazobhA prANamityucyate // 69-71 // nivRttavanavAsamiti / mArgagataM zukra yathA maujyaM vihAya svasthAnagata zukramiva / / 72 // kausalya iti / cittamohena cittasya moho duHkhAtizaya prAptA mUrchA, tayetyarthaH / "mUrchA tu kazmalaM mohaH" ityamaraH / hRdayaM manasodhiSThAnam / sIdatIva vizIryatIva / saMyuktAna indriyasaMyuktAn / na vedye| na jAne // 73 // hRdayavizaraNena zabdAdyajJAne hetumAi-cittanAzAditi / saMsaktAH dIpAvinAbhUtAH yathA snehanAzakRtadIpanAzAdrazminAzaH pitaraM nAsUyet tasmAtputrapravrAjanaM pravrAjyamAnaputrasyAnasUyAkaraNaM ca zApena vinA kathaM ghaTata ityarthaH // 64-71 // nivRtteti / mArgagataM zukraM yathA moizca vihAya. svoccamArgagataM zukramiva / / 72 // kausalya iti / cittamohena cittamohaH duHkhAtizayaprAptA muurchaa| hRdayaM manodhiSThAnam / sIdatIva vizIyaMtIva // 73-75 // | kataka0-zukra mAgitaM yathA iti pAThaH / hastAtparAdvA'nyadezagataM punazca mArga yathAsthAnaM gataM prApta zuUM krIDAzukamivetyarthaH / / sa-zukamiti pATha-zukaM pazcarAdutpatya punarAgatam / avadhUtatvenAzakya vidarzanaM kadAciddaSTapuNyavizeSeNa mArgagataM vyAsaputramiti vArSaH / / 73 // // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir evaM zarIrazaithilyakRtacittanAzAdindriyanAza iti sUcitam // 74 // 7 // heti / AyAsanAzana duHkhanAzana // 76-79 // iti zrIgovindarAja | viracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne catuHSaSTitamaH srgH||64 // athetyAdizlokadvayamekavAkyam / rAtryAM rAtrizeSe hA rAghava mahAbAho hA mamAyAsanAzana / hA pitRpriya me nAtha hAdya kvAsi gataH suta // 76 // hA kausalye naziSyAmi hA sumitre tapasvini / hA nRzaMse mamAmitre kaikeyi kulapAMsani // 77 // iti rAmasya mAtuzca sumi trAyAzca snnidhau| rAjA dazarathaH zocaJjIvitAntamupAgamat // 78 // yadA tu dInaM kathayannarAdhipaH priyasya putrasya vivAsanAturaH / gate'rdharAtre bhRzaduHkhapIDitastadA jahau prANamudAradarzanaH // 79 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmI kIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe catuHSaSTitamaH sargaH // 64 // atha rAtryAM vyatItAyAM prAtarevApare'hani / vandinaH paryupAtiSThastatpArthivanivezanam // 1 // sUtAH paramasaMskArA mngglaashcottmshrutaaH| gAyakAH stutizIlAzca nigadantaH pRthak pRthaka ||2||raajaanN stuvatAM teSAmudAttAbhihitA ziSAm / prAsAdAbhogavistIrNaH stutizabdo hyavartata // 3 // paramasaMskArAH vyAkaraNAdyuttamasaMskArayuktAH zreSTAlaGkArayuktA vA / bandina iti pUrvamuktatvAt mRtAH vaMzAvalikItakAH / maGgalAH maGgala pAThakAH / uttamaM zrutaM gAndharvazAkhazravaNaM yeSAM te uttmshrutaaH| etadvizeSaNadvayaM gAyakamAtra vizeSaNam / anyatsarvavizeSaNam sarvatra paryupAtiSTaniti kriyApadam // 1 // 2 // rAjAnamiti / udAttAbhihitAzipAm udAtena uccaiHsvareNa abhihitAH prayuktAH AziSo yasteSAm / prAsAdAbhogavistIrNa // 76-79 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmASaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM catuHSaSTitamaH sargaH 464 // ayetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / paramasaMskArAH vyAkaraNAdizikSAvantaH paramAlaGkArA vA / maGgalAH maGgalapAThakAH // 1 // 2 // rAjAnamiti / prAsAdAbhogavistIrNaH prAsAdeSu AbhogaH paripUrNatA tayA vistiirnnH| stutizabdo hyavartata prAsAdeSu sarvatra pUrNatayA stutizabdo vyApta iti bhAvaH // 3 // For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 212 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAsAdeSu AbhogaH paripUrNatA tayA vistIrNaH "AbhogaH paripUrNatA " ityamaraH // 3 // tata iti / stuvatAM stuvatsu satsu / pANivAdakAH tAla gatyA vividhaM pANibhyAM vAdayantIti pANivAdakAH / apadAnAni vRttAnyadbhutakarmANi / pANivAdAnavAdayan pANivAdAna kurvannityarthaH // 4 // tatastu stuvatAM teSAM mRtAnAM pANivAdakAH / apadAnAnyudAhRtya pANivAdAnavAdayan // 4 // tena zabdena vihagAH pratibuddhA visasvanuH / zAkhAsthAH paJjarasthAzca ye rAjakulagocarAH // 5 // vyAhRtAH puNyazabdAzca vINAnAM cApi nisvanAH / AzIrgeyaM ca gAthAnAM pUrayAmAsa vezma tat // 6 // tataH zucisamAcArAH paryupasthAnakovidAH / strIvarSa dharabhUyiSThA upatasthuryathApuram // 7 // haricandanasaMpRktamudakaM kAJcanairghaTaiH / AninyuH snAnazikSAjJA yathAkAlaM yathAvidhi // 8 // maGgalAlambhanIyAni prAzanIyAnyupaskarAn / upaninyustathApyanyAH kumArI bahulAH striyaH // 9 // zAkhAsthAH gRhArAmavRkSazAkhAsu vartamAnAH / rAjakulagocarAH rAjagRhe dRzyamAnAH vihagAH zukAdayaH // 5 // vyAhRtA iti / vyAhRtAH brAhmaNairuktAH / puNyazabdAH puNyapuruSakSetratIrtha kIrttanAdirUpAH / pUrayAmAsuriti vipariNAmena yojanIyam / gAthAnAM dazarathaviSayaprabandhavizeSANAM sambandhi AzIgeMyaM AzIrvAdarUpagAnam // 6 // tata iti / paryupasthAnakovidAH kAlocitaparicaryAvicakSaNAH / strIvarSadharabhUyiSThAH antaHpurAdhyakSa strIbhiH varSadharaiH paNDezva! samRddhAH, paricArakA iti zeSaH // 7 // haricandanasaMpRktamiti / haricandanasaMpRktaM haricandanasaMmizram / snAnazikSAjJAH snAnaprakArajJAH yathAvidhi yathA niyamam // 8 // maGgalAlambhanIyAnIti / maGgalAlambhanIyAni maGgalarUpAnulepanAni tailodvartanAdIni / sparzanIyAni gavAdInItyeke / prAzanIyAni tata iti / stuvatAM stuvatsu satsu / pANivAdakAH tAlagatyA vividhaM pANinaiva vAdayanti ye te pANivAdakAH / apadAnAni vRttAdbhutakarmANi rAjabhiH kRtAdbhutacaritrANItyarthaH // 4 // teneti / zAstrAsthA gRhArAmavRkSe zAkhAsu vartamAnAH / rAjakulagocarAH rAjagRhe dRzyamAnAH // 5 // vyAhatA iti / puNya zabdAH harinArAyaNAdipuNyazabdAH / yadvA puNyazlokapuruSANAM kIrtanAni / AzIrgeyan AzIrUpaM gAnam / gAthAnAM rAjJAM caritrapratipAdakazlokA gAthAH tAsAm / pUrayAmAsetyetat yathAyogaM vacanavipariNAmena yojanIyam // 6 // tata iti / paryupasthAnakovidAH kAlocita paricaryAvicakSaNAH / strIvarSadhara bhUyiSThAH antaHpurAdhyakSastrIbhiH varSadharaiH SaNTezca bhUyiSThAH samRddhAH paricArikA iti zeSaH / yathApuraM yathApUrvam // 7 // haricandaneti / snAnazikSAjJAH snAna vidhijJAH // 8 // maGgaleti / maGgalAlambhanIyAni maGgalarUpAnulepanAni tailodvartanAdIni prAzanIyAna dantadhAvanAnantaraM gaNDUSatvena prAzanIyAn sampiSTatilanAli For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 65 // 212 //
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir dantadhAvanAnantaraM gaNDUSatvena prAzanIyAni sampiSTatilanArikelajIrakAdidravyANi auSadhavizeSAnitivArthaH, gaGgAditIrthodakAnItivArthaH, anudinI makhiladuritaharaNAyAkhilakarmaNAmadhikArApAdanAya ca prAzanIyAni kulArAdhanabhUtazrIraGganAthacaraNAravindasamarpitatIrthoMda katulasyAdInIti vArthaH / sarvalakSaNasampannaM sarva vidhivadarcitam / sarva suguNalakSmIvattadrabhUvAbhihArikam // 10 // tattu sUryodayaM yAvatsarva parisamutsukam / tasyAvanupasamprAptaM kiMsvidityupazaGkitam // 11 // atha yAHkosalendrasya zayanaM prtynntraaH| tAH striyastu samAgamya bhatAraM pratyabodhayan // 12 // tathApyucitavRttAstA vinayena nayena ca / na hyasya zayanaM sTaSTvA kizcidapyupalebhire // 13 // tIrthodakabhAjanAvaraNapeTikAdereva paricArakairAnayanaM jJeyam / upaskarAn darpaNavastrAbharaNakusumAdIni / kumArIbahulAH kumArIprAyAH / striyaH iti dvitIyA / vArayoSita iti yAvat // 9 // sarvalakSaNasampannamiti / AbhihArikaM rAjJe prAtaryadAhartavyaM maGgalArthamAnetavyam / tatsarvaM sarvalakSaNasampanna tvAdidharmaviziSTaM babhUva / suguNaM ca tat lakSmIvacceti samAsaH // 10 // taditi / tat pUrvoktaM parijanajAtam / sUryodayayAvat sUryodayAt pUrvameva / parisamutsukaM rAjasevAsamutsukam / anupasaMprAptam anAgataM rAjAnaM prati kiMsvidityupazaGkitaM sat tasthau / rAjA nAgataH tasya kiMvA syAditi zaGkA saMyuktaM tasthAvityarthaH // 11 // athati / yAH kauslyaadivytiriktaaH| zayanaM pratyanantarAH zayanasanikRSTA ityarthaH / pratyabodhayan prabodhanocitasapi nayamRduvAkyaiH praabodhynnityrthH|| 12 // tatheti / tathApi bodhayitvApi / ucitavRttAHsparzanAdivyApArocitAH / vinayena prazrayeNa nayena yuktyA ca asya zayanaM zayanasthAnaM spRSTvA kiMcidapi nidrAlakSaNam ucchAsAdikam / na lebhire na jnyaatvtyH||13|| karajIrakAdidravyavizeSAn / upaskarAna darpaNavastrAbharaNAni / kumArIbahulAH kumAryaH bahulA yAsu tAH // 9 // sarvalakSaNeti / sarva vidhivadacitaM yathAyogyaM bahUkRtaM suguNalakSmIvat suguNavallakSmIvaJca / AbhihArikama abhihAraH abhigrahaNaM rAjasvIkArajana iti yAvat // 10 // taditi / tat pUrvoktaM parijanajAtam / anupa sampAptam anAgataM rAjAnaM prati zaGkitamabhUditi pUrveNa sambandhaH // 11 // atheti / yAH kausalyAdivyatiriktAH zayanaM pratyanantarAH zayanasya sanikRSTA ityrthH| pratyavodhayana rAjapratibodhanocitamRduvinayavAkyaiH prAbodhayannityarthaH // 12 // tthaapiiti| ucitavRttAH ucitvyaapaaraaH| vinayena prazrayeNa / nayena nItyA ca / kizi For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir TI.a.kA. sa065 // 213 // etadevopapAdayati-tA iti / svapnazIlajJAH svaapsvbhaavjnyaaH| tAH pUrvoktAH striyH| ceSTAsaMcalanAdiSu ceSTA hastapAdAdicalanam, saJcalanaM hRdayAdi spandanam, Adizabdena nizvAsAdikaM gRhyate / teSu kiMcinnopalebhire ityanuSaGgeNa smbndhH| vepathunA kampena / parItAH vyAptAH tAH striyaH rAjJaH prANeSu tAH striyHsvpnshiiljnyaashcessttaasnyclnaadissu|taa vepathuparItAzca rAjJaH prANeSu shngkitaaH| pratisrotastRNAgrANAM sadRzaM saMcakAzire // 14 // atha saMvepamAnAnAM strINAM dRSTvA ca pArthivam / yattadAzaGkitaM pApaM tasya jajJe vinizcayaH // 15 // kausalyA ca sumitrA ca putrazokaparAjite / prasuptena prabudhyete yathAkAlasamanvite // 16 // niSprabhA ca vivarNA ca sannA zokena sannatA / na vyarAjata kausalyA tAreva timirAvRtA // 17 // kausalyAnantaraM rAjJaH sumitrA tadanantaram / nasma vibhrAjate devI zokAzrululitAnanA // 18 // zaGkitAH satyaH pratisrotastRNAgrANAM nadIpravAhAbhimukhavetasAditRNAgrANAm / sadRzaM tulyam yathAtathA saMcakAzire, saMcakampira ityarthaH // 14 // atheti / yatpApaM maraNarUpamAzaGkitaM tasya nizcayastadA jajJa iti sambandhaH // 15 // kausalyeti / putrazokena parAjite AkrAnte ataeva ythaakaalsm| vite mRte iva prasupte na prabudhyete // 16 // niSprabheti / niSprabhA niHzrIkA / vivarNA pUrvavarNAdviparItavarNA / zokena sannA kRzA / sannatA kAzyena namrA / timirAvRtA utpAtakAlotthadhUmastimiraM tenAvRtA tAreva tArakeva na vyarAjata // 17 // kausalyAnantaramiti / prathama rAjA na vibhrAjate sma / rAjJo'nantaraM kausalyA zokAzrululitAnanA satI na vibhrAjate sma / tadanantaraM devI tathAvidhA sumitrA na vibhrAjate sma, mRtAddazarathAjavintyoH dapi svApalakSaNam // 13 // tA iti / svamazIlajJAH nidraasvbhaavjnyaaH| tAH pUrvoktAH khiyaH / ceSTAsacalanAdiSu calanaM saJcalanaM hRdayanAbhyAdispandanam, Adi zabdena zvAsAdikaM gRhyate, teSu kicinopalebhire ityanuSaGgeNa sambandhyate / tAH tAdRzyaH khiyaH / pratisrotastRNAgrANAM srotobhimukhavartamAnatRNAgrANAM sadRzaM saMca kAzire cakampira ityarthaH // 14 // atheti / yatpApaM maraNarUpaM pApamAzaGkitaM tasya nizcayaH tadA jajJa iti sambandhaH // 15 // kausalyeti / kAlasamanvite mRte iva Hna prabudhyate // 16 // 17 // mRtAddazarathAt jIvantyoH kausalyAsumitrayorvizeSo nAstItyAha-kausalyeti / atra suptetipadamadhyAhatavyam / rAjJaH anantaraM samIpa ityarthaH / suptA kausalyA narama vibhrAjate / tadanantaraM tasyAH kausalyAyAH anantaraM samIpe suptA devI sumitrApi na sma vibhrAjata iti sambandhaH / ubhe api mRte| 21 For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kausalyAsumitrayorvizeSo nAsIdityarthaH // 18 // te iti / supte te ubhe devyau ca dRSTvA / sutameva santa mudgataprANaM taM nRpaM ca antaHpuram antaHpurajanaH / adRzyata apazyat // 19 // 20 // tAsAmiti / sahasodgatacetane sahasotpannaprabodhe // 21-23 // nRpa idi / zAntaguNe zAntadehoSNaspandanAdi te ca dRSTvA tathA supte ubhe devyau ca taM nRpam / suptamevodgataprANamantaHpuramadRzyata // 19 // tataH pracukruzurdInAH sasvaraM tA vraanggnaaH| kareNava ivAraNye sthAnapracyutayUthapAH // 20 // tAsAmAkrandazabdena sahasodgatacetane / kausalyA ca sumitrA ca tyaktanidre babhUvatuH // 21 // kausalyA ca sumitrA ca dRSTvA sTavvA ca pArthivam / hA nAtheti parikruzya petaturdharaNItale // 22 // sA kosalendraduhitA veSTamAnA mahItale / na vabhrAja rajodhvastA tAreva gaganA cyutA // 23 // nRpe zAntaguNe jAte kausalyAM ptitaaNbhuvi| apazyaMstAH striyaH sarvA hatAM nAgavadhUmiva // 24 // tataH sarvA narendrasya kaikeyIpramukhAH striyaH / rudantyaH zokasantaptA nipeturgtcetnaaH||25|| tAbhiH sa balavAnnAdaH kroshntiibhirnudvtH| yena sthirIkRtaM bhUyastadgRhaM samanAdayat // 26 // guNe // 24 // 25 // tAbhiriti / sa nAdaH kausalyAprabhRtInAM nAdaH / kozantIbhistAbhiH pazcAtpraviSTakaikeyIprabhRtibhiH anudrutaH anumRto'bhUt / / yena anantarakozAnudrutena pUrvanAdena sthirIkRtaM vyAptaM tatsarvaM gRhaM samanAdayat mahAntaM pratidhvanimajanayadityarthaH // 26 // iva pratibhAta iti sambandhaH / ubhe api mRta iva pratibhAta iti bhAvaH // 18 // te ceti / antaHpuraM kartR / sutaM nRpaM supte danyau ca dRSTvA nRpaM taM dazarayamudtamANaM adRzyata / te devyAvapi tathA udgataprANe ityarthaH / adRzyata apazyat kartari yaka / jajJa ityarthaH / yadvA antaHpurasya kartRtvaM karmatvaM ca / tathAcAyamarthaH-antaHpuraMM svamAtmAnaM ugataprANamadRzyata / anyatsamAnam // 19 // 20 // tAsAmiti / sahasodgatacetane utpannaprabodhe // 21-23 // nRpa iti / zAntaguNe gataprANa ityarthaH // 24 // 25 // tAbhiriti / tAbhiH kaikeyIprabhRtibhiH / pazcAdantaHpuraM praviSTAbhiH prathamapraviSTAnAM vIrNA nAdaH anudutaH abhisaMvarddhitaH abhUdityarthaH / yena nAdena sthirIkRtaM / mukharitaM tadgRhaM kartR, bhUyo'tyartha samanAdayat anadadityarthaH / yadA yeta gona graha sthirIkRtaM pUrva pUritaM krozantIbhiH pazcAtmaviSTakaikeyyAdibhiH anudrutaH abhi|M For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.bha.ko vA.rA.bhAtadityAdi / paryutsukajanAkulaM pUrva paryutsukajanAkulaM sadma naradevasya diSTAntamIyuSaH naradeve maraNaM prApte sati / samutrastasaMbhrAntaM samutrastam udvigaM / // 214 // saMbhrAntam anavasthitaM ca ityevamAdivizeSaNayuktaM babhUveti sambandhaH // 27 // 28 // atItamiti / AjJAya samyak jJAtvA / patnayaH panyaH / bAhU tatsamuttrastasambhrAntaM paryutsukajanAkulam / sarvatastumulAkandaM paritApArtabAndhavam // 27 // sadyo nipatitAnanda dInaviklavadarzanam / babhUva naradevasya sadma dissttaantmiiyussH||28|| atItamAjJAyatu pArthivarSabhaM yazasvinaM samparivArya patnayaH / bhRzaM rudantyaH karuNaM suduHkhitAH pragRhya bAhU vyalapannanAthavat // 29 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcaSaSTitamaH sargaH // 65 // tamagnimiva saMzAntamambuhInamivArNavam / hataprabhamivAdityaM svargasthaM prekSya pArthivam // 1 // kausalyA bASpapUrNAkSI vividhaM shokkrshitaa| upagRhya zirorAjJaH kaikeyI pratyabhASata // 2 // sakAmA bhava kaikeyibhukSva rAjyamakaNTa kam / tyaktvA rAjAnamekAnA nRzaMse duSTacAriNi // 3 // vihAya mAM gato rAmo bhartA ca svargato mama / vipathe sArthahIneva nAhaM jIvitumutsahe // 4 // pragRhya parasparaM bAhU gRhItvetyarthaH // 29 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcaSaSTitamaHsargaH // 65 // tamityAdi / rAjJaH zira upagRhya aGkekRtvetyarthaH // 1-3 // vihAyeti / vipathe durmAgeM / sArthahInA shaaybhuutpthiksngkrhitetyrthH||4|| varddhitaH sa nAdastadgRhaM bhUyo bhRzaM samanAdayadityanvayaH // 26 // taditi zlokatrayamekaM vAkyam / paryutsukajanAkulaM pUrva paryutsukajanenAkulaM niviDaM sana nara devasya diSTAntamIyuSaH, naradeve maraNaM prApte sati saMtrastaM udvignaM sambhrAntamanavasthitamiti evamAdivizeSaNayuktaM babhUveti sambandhaH // 27 // 28 // atItamiti / atItaM mRtam / patnayaH patnyaH / bAha pragRhya parasparaM bAhU gRhItvA // 29 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAya zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDa vyAkhyAyo paJcaSaSTitamaH sargaH // 65 // tamityAdi / rAjJaH zira udgRhya addhe kRtvetyarthaH // 1-3 // vihAyeti / vipathe durgamAgeM / sArthahInA sahAyabhUtapathikasaGgha sa-anAthavat sArthe tiH / athavA jagadrakSake rAme sati anAthAvAbhAvAttathoktiH // 29 // sa0-ambuhInam agastyapAnakAle // 1 // paa||214|| For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir | bhAramiti / tyaktadharmaNaH tyaktadharmAyAH "dharmAdanica kevalAt" ityanica // 5 // neti / lubdhaH arthlipsuH| kimpArka kutsitapAkam, viSamizra pAkamityarthaH / kimpAko nAma-kAkamardanAmakaviSaphalavizeSa iti kecit / kunjAnimittaM kubjaahetoH| "nimittaparyAyaprayoge sarvAsAM prAyadarzanam" bhartAraM taM parityajya kA strI daivtmaatmnH| icchejjIvitumanyatra kaikeyyAstyaktadharmaNaH // 5 // na lubdho buddhayate doSAn kimpAkamiva bhakSayan / kubjAnimittaM kaikeyyA rAghavANAM kulaM hatam // 6 // aniyoge niyuktena rAjJA rAmaM vivAsitam / sabhArya janakaH zrutvA paritappayatyahaM yathA // 7 // sa mAmanAthAM vidhavA nAdya jAnAti dhArmikaH / rAmaH kamalapatrAkSo jIvanAzamito gtH||8|| videharAjasya sutA tathA sItA tapasvinI / duHkhasyAnucitA duHkhaM vane paryudrijiSyati // 9 // iti hetau prathamA // 6 // aniyoga iti / aniyoge varapradAnasamaye varasya vizeSanirdezAbhAve sati / niyuktena idAnIM bharatAbhiSekarUpe rAmavivAsanarUpe IMIca kaikeyyA niyuktena anucitaniyoge niyuktaMnetivArthaH / janako vaidehaH // 7 // sa iti / itaH atra deze rAjJA jIvanAzaM gataH praaptH| sa rAmaH anAthA putraviraheNa rakSakAntararahitAM vidhavA mAM na jAnAti // 8 // videharAjasyeti / tapasvinI zocanIyA / duHkhamitikriyAvizeSaNam / paryudvijiSyati bhayaM / rhitetyrthH|| 4 // bhartAramiti / tyaktadharmaNaH tyktdhrmaayaaH|| 5 // kathameva sAhasaM kRtavatItyAzaGkaca lubdhAyAstasyA akAryamastIti sadRSTAntamAha-na lubdha iti / lubdhaH arthalipsuH / kimpAkaM viSamizrapAkam / yadvA kimpArka kutsitapAkam, abhakSyamiti yAvat / bhakSayana janaH doSAna jAnAtIva kubjAnimittaM rAghavANAM kulaM kaikeyyA hatamiti sambandhaH // 6 // aniyogeti / aniyoge varadAnasamaye varasya vizeSanirdezAbhAvepi, viniyuktena idAnIM bharatAbhiSekarUpe rAmavivAsana rUpe ca vizeSe kaikeyyA niyuktena / janakaH vaidehaH // 7 // sa mAmiti / rAghavaH raghuvaMzajaH / itaH jIvanneva nAzaM gataH adarzanaM gataH / rAmo mAM vidhA na jAnA tIti sambandhaH / yadvA jIvanAzamiti pAThe-jIvanAza, rAjJa iti zeSaH / mAM vidhAM ca rAmo na jAnAtIti smbndhH||8|| videheti / paryudrijiSyati bhayaM / VI satya-kubdhaH vaJcitaH / kipAkaM dhattarAdiphalam bhakSayan yathA na budhyate tathA rAjA doSAna buddhayata iti kecit / kiMpAkaH palAzaM vA / tadbhakSaNe kSaNena udarazUleti miSajaH / "kipAko mahAkAla palAzayoH" iti medinI // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // 215 / / sa 66 ...tyarthaH // 1 // nadatAmiti / nadatAM nadatsu / nizamya nAdamityarthasiddham // 10 // vRddha iti / alpaputraH duhitRmAtraputraH / sopi janakopi TI.a.kA~. // 11 // sAhamiti / diSTAntaM maraNam / pativratA " ArtataM mudite hRA proSite malinA kRzA / mRte mrineta yA patyau sA strI jJeyA pativratA // " OM nadatAM bhImaghoSANAM nizAsu mRgapakSiNAm / nizamya nUnaM santrastA rAghavaM saMzrayiSyati // 10 // vRddhazcaivAlpaputrazca vehI manucintayan / so'pi zokasamAviSTo nanu tyakSyati jIvitam // 11 // sAhamacaiva diSTAntaM gamiSyAmi pati vratA / idaM zarIra mAliGganya pravekSyAmi hutAzanam // 12 // tAM tataH saMpariSvajya vilapantIM tapasvinIm / vyapanIya suduHkhArtI kausalyA vyaavhaarikaaH|| 13 // tailadroNyAmayAmAtyAH saMvezya jagatIpatim / rAjJaH sarvANyathAdiSTAzcakruH karmANyanantaram // 14 // na tu saGkalanaM rAjJo vinA putreNa mantriNaH / sarvajJAH kartumISuste tato rakSanti bhUmipam // 15 // tailadroNyAM tu sacivaiH zAyitaM taM narAdhipam | hA mRto'yamiti jJAtvA striyastAH paryadevayan // 16 // ityuktapAtivratyaviziSTA // 12 // tAmiti / vyAvahArikAH vyavahAre bAhyAbhyantarasa ka arAjakRtye niyuktAH / " tatra niyuktaH " itiThak / amAtyA ityarthaH / kausalyAM bhartrAliGganAdvyapanIya vimocya / anyatopanIyetyarthaH / tailadroNyAM tailapUritakaTAhe / jagatIpatiM bhUpatiM saMnivezya rAjJo'nantara kartavyAni sarvANi karmANi duHkhApanodanAdIni cakruH / apaninyuritikATe - vyAvahArikAH vyavahAravido laukikAH / apaninyurityekaM vAkyam / tailadroNyAmityArabhya vAkyAntaram / AdiSTAH rAjakRtyeSvAdiSTAH amAtyAH karmANi prajAzAsanAdIni cakruH || 13 || 14 || saMskAraM kuto na cakurityatrAha - na tviti / sarvajJAH sarvadharmajJAH ato na dharmalopa iti bhAvaH / anena gamyate tailamizratve zavasya paryuSitatvadoSo nAstIti / saGkalanaM saMskAram // 15 // tailadroNyAmiti / tailadroNyAM zAyitaM nRpaM jJAtvA / tatra nivezakAle rAjadarzanAbhAvAt hA mRto'yamiti bhUyo'pi paryavAraya prApsyati // 9 // nadatAmiti / nizamya, nAdamiti zeSaH // 10 // vRddha iti / alpaputraH kanyAmAtraputraH / sopi janakopi // 11 // sAhamiti / diSTAntaM maraNam // 12 // tAmiti / vyAvahArikAH antaHpurAdhyakSastriyaH ||13|| taileni / AdiSTAH AjJatAH / vasiSThAdibhiriti zeSaH / karmANi paurakAryANi // 14 // na tviti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only // 315 //
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir nityarthaH // 16 // bAhuniti / netrANAM prasravaNaM vAripravAho yeSu tathA // 17-20 // tvayati / vidUSitAH rAjyagarvAt tiraskRtAH // 20-21 // bASpaparyAkulajaneti / zunyacatvareti saMmArjanAnulepanabalpAdizUnya catvarAdiyuktati yAvat / yathApuraM yathApUrvam // 25 // gate viti / zokAt bAhanudyamya kRpaNA netraprasravaNairmukhaiH / rudantyaH zokasantaptAH kRpaNaM paryadevayan // 7 // hA mahArAjarAmeNa satataM priyavAdinA / vihInAH satyasandhena kimarthaM vijahAsi naH // 18 // kaikeyyA duSTabhAvAyA rAghaveNa viyojitaaH| kathaM patighnyA vatsyAmaH samIpe vidhavA vayam // 19 // sa hi nAthaH sadAsmAkaM tava ca prabhurAtmavAn / vanaM rAmo gataH zrImAn vihAya nRpatizriyam // 20 // tvayA tena ca vIreNa vinA vyasanamohitAH / kathaM vayaM nivatsyAmaH kaikeyyA ca viduussitaaH||21|| yayA tu rAjA rAmazca lakSmaNazca mahAbalaH / sItayA saha saMtyaktAH sA kamanyaM na hAsyati // 22 // tAbASpeNa ca saMvItAH zokena vipulena ca / vyaveSTanta nirAnandA rAghavasya varastriyaH // 23 // nizA candravihIneva strIva bhartRvivarjitA / purI nArAjatAyodhyA hInA rAjJA mahAtmanA // 24 // bASpaparyAkula janA haahaabhuutkulaanggnaa| zUnyacatvaravezmAntA na babhrAja yathApuram // 25 // gate tu zokAt tridivaM narAdhipe mahItala sthAsu nRpAGganAsu c|nivRttcaarHshsaa gatoraviHpravRttacArArajanI jhupasthitA // 26 ||Rte tu putrAddahanaM mahIpate ne rocayante suhRdaH smaagtaaH| itIva tasmin zayane nyavezayana vicintya rAjAnamacintyadarzanam // 27 // putrazokAt / nivRttacAraH nivRttakiraNapracAraH / mata iti astmitishessH| pravRttacArA pravRttatamaHpracArA // 26 // Rte sviti / samAgatAH suhRdaH pa hanAdikriyAma // 15 // 16 // bAhaniti / netrapranavaNe kherupalakSitAH // 17-22 // tA bAppeNeti / rAghavasya dazarathasya // 23 // 24 // ythaapur| yApama // 25 // gate viti / zokAta nivRttacAra: nivRttakiraNasabhAra / gataH astamiti zeSaH // 26 // te sviti / tasmina zayane teladroNyAma // 27 // 28 // sA-nivRttacAraH nitasaM vRSaH pravRttaH cAraH apasarpaNa yasSa sa tathA / nittagatiAreti vA / " cAraH pravAlako svAgato banyAparpayoH " iti vizvaH // 26 // For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bhU. bAndhavAH putrAdRte mahIpaterdahanaM na rocayante / anenAtibalaparAkramayuktasatputrasadbhAvepyasmin kAle daivavazAde kopya sannihitaH tUSNImavasthAnamayuktam // 216 // ato yena kenApi prakAreNa saMskAraH kartavya iti kaizvidyatnaH kRta iti gamyate / tasmin zayane pUrvoktatailadroNyam // 27 // gataprabheti / * gataprabhA dyauriva bhAskaraM vinA vyapetanakSatragaNeva zarvarI / purI babhAse rahitA mahAtmanA na cAstrakaNThA kulamArga catvarA // 28 // narAzca nAryazca sametya saGghazo vigarhamANA bharatasya mAtaram / tadA nagaryo naradevasaMkSaye babhUvurArtA na ca zarma lebhire // 29 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaTSaSTitamaH sargaH // 66 // Akrandita nirAnandA sAsrakaNThajanAkulA / ayodhyAyAmavatatA sA vyatIyAya zarvarI // 1 // vyatItAyAM tu zarvaryA mAdityasyodaye tataH / sametya rAjakartAraH sabhAmIyurdvijAtayaH // 2 // mArkaNDeyo'tha maudgalyo vAmadevazca kAzyapaH / kAtyAyano gautamazca jAbAlizca mhaayshaaH|| 3 // ete dvijAH sahAmAtyaiH pRthagvAcamudIrayana / vasiSThamevAbhimukhAH zreSThaM rAjapurohitam // 4 // atItA zarvarI duHkhaM yA no varSazatopamA / asminpaJcatvamApanne putrazokena pArthive // 5 // vyapetanakSatragaNA candrAdisakalate lohiinaa| rAmAdisakalarAjarahitasyopamA / AsrakaNThaiH kaNThastambhitabASpaiH AkulAni mArgacatvarANi yasyAH sAtathoktA // 28 // 29 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne SaTSaSTitamaH sargaH // 66 // athArAjaka dopavarNanam - Akandita nirAnandeti / Akanditena hetunA nirAnandA / avatatA dIrghA, duHkhavazAdatidIrghabhUtetyarthaH // 1 // vyatItAyA miti / rAjakartAraH rAjAbhiSeka kAryakartAraH // 2-4 // atIteti / asmin pArthive putrazokena paJcatvamApatre sati / yA zarvarI naH asmAkaM varSazatopamA narAzceti / naradevasaGghaye nagaryA tadA narA nAyaMzca saGghazaH sametya bharatasya mAtaraM vigarhamANA ArtA bbhuuvuH| na zarma lebhire ceti sambandhaH // 29 // iti zrImahe zvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmA0 ayodhyAkANDavyAkhyAyAM SaTSaSTitamaH sargaH // 66 // Akranditeti / Akranditena rodanena niraanndaa| sAlakaNThajanAkulA vilApA srakaNThajanaiH kSubdhA / zarvarI ayodhyAyAM tatA vistRtA duHkhavazAdIrghabhUtA vyatIyAya // 1 // vyatItAyAmiti / rAjakartAraH rAjAbhiSekakartAro dvijAtayaH // 2 // eta iti / dvijAH udIrayan / aDava ArSaH // 3 // 4 // atIteti / putrazokenAsmin pArthive paJcatvamApatre sati / duHkhaM yathAtathA varSazatopamA zarvarI atIteti For Private And Personal Use Only TI.a. ko saH 67 // 226 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir AsIt / sA zarvarI duHkhaM yathA tathA atItA // 5 // 6 // ubhAviti / rAjagRhe rAjagRhanAmani pure, vateMte itizeSaH // 7 // ikSvAkUNAmiti nirdhAraNe SaSThI / rAmAdInAM caturNA madhye ityrthH| adyaiva rAjAvidhAne dopaH-arAjakaM hIti // 8 // arAjakatvasya vinAzahetutvaM prapaJcayati-nArAjaka svargatazca mahArAjo rAmazcAraNyamAzritaH / lakSmaNazcApi tejasvI rAmeNaiva gataH saha // 6 // ubhau bharatazatrughnau kaikayeSu prntpau| pure rAjagRhe ramye mAtAmahanivezane // 7 // izvAkUNAmihAdyaiva kazcidrAjA vidhIyatAm / arAjakaM hi no rASTraM na vinAzamavApnuyAt // 8 // nArAjake janapade vidyunmAlI mahAsvanaH / abhivarSati parjanyo mahIM divyena vAriNA // 9 // nArAjake janapade bIjamuSTiH prakIryate / nArAjake pituH putro bhAryA vA vartate vaze // 10 // nArAjake dhanaM cAsti nAsti bhAryApyarAjake / idamatyAhitaM cAnyat kutaH satyamarAjake // 11 // nArAjake janapade kArayanti sabhA narAH / udyAnAni caramyANi hRSTAH puNyagRhANi ca // 12 // nArAjake janapade yajJazIlA dvijaatyH| sattrANyanvAsate dAntA brAhmaNAH saMzitavratAH // 13 // ityAdinA / vidyunmAlItyAdivizeSaNairmahAvarSo durlabha itibhAvaH / divyenetyanena zilAvarSastu bhaviSyatIti bhAvaH // 9 // neti / bIjamuSTiH na prakIryate phalalAbhanizcayAbhAvAditi bhAvaH / bhAryA vaze na vartate vyabhicAre zikSakAbhAvAditi bhaavH||10|| nArAjaka iti / dhanaM nAsti corabhayAditi bhAvaH / bhAryA nAsti bandhunigrahAditibhAvaH / idaM vakSyamANam / anyat pUrvoktabhayAdanyat / atyAhitaM mahAbhItirasti / "atyAhitaM mahAbhItiH" itya mrH| tadevAha kuta iti / satyaM krayavikayAdilakSaNam // 11 // sabhA na kArayanti manassvAsthyAbhAvAt / udyAnAni na kArayanti chedanabhayAt / puNyagRhANi devatAyatanAdIni na kArayanti durganirmANabhayAditi bhAvaH // 12 // brahma vedaH tadadhyetAro brAhmaNAH / "tadadhIte tadved" ityaNa / sambandhaH // 5 // 6 // umAviti / kaikayeSu kekayadezeSu / rAjagRhe rAjagRhanAni pure, vartate iti zeSaH // 7 // ikSvAkUNAmiti / ikSvAkUNA madhye // 8 // 9 // nArAjaka iti / bIjamuSTirna prakIryate vIjAvApo na kriyata ityarthaH // 10 // idamatyAhitaM ca nAsti "atyAhitaM mahAbhItiH" ityamaraH / arAjake sati amArga vartinAM na kuvApi bhayazaGketi bhAvaH / puNyagRhANi puNyasampAdakAni satragRhANi, maThAdIni vaa||11||12|| satrANi dIrghasatrANi / nAnvAsate na kurvntiityrthH||13|| kataka-rAjakaM sadi rASTra no mAjhaM nAvApnupAyathA ' iti pAThaH / naH asmAkam rASTra rAjakaM rAjaputaM sat / nAza nApnuyAdyathA tathA kacidrAjA vidhIpatAmityanvaSaH / hirvAkyAlaGkAre // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bha. 17 // 21 // satrANi mahAyajJAn / yatra sarve yajamAnAH sarve RtvijaH / nAnvAsate nAnutiSThanti, vighnabhayAt // 13 // yajvanaH yajvAnaH / vasusampannA api dhana kI sampannA api / AptadakSiNAH bhuuridkssinnaaH| na visRjanti na dizanti / AkhyatvavyAnena dnnddbhyaaditibhaavH||14|| naTAH nATyAbhinayasamAH, sa067 nartakAH nartanamAtrasamarthAH, prabhUtAH bahulAH naTanartakA yeSu te tthoktaaH| utsavA devatotsavAH |smaajaaH tiirthyaatraaH| etadubhayAbhAve rASTrahAnirityabhi nArAjake janapade mahAyajJeSu yajvanaH / brAhmaNA vasusampannA visRjantyAptadakSiNAH ||14||naaraajke janapade prabhUta naTanartakAH / utsavAzca samAjAzca vardhante rASTravardhanAH // 15 // nArAjake janapade siddhArthA vyavahAriNaH / kathAbhiranurajyante kathAzIlAH kthaapriyaiH|| 16 // nArAjake janapade udyAnAni samAgatAH / sAyAhne krIDituM yAnti kumAryo hemabhUSitAH // 17 // nArAjake janapade vAhanaiH zIghragAmibhiH / narA niryAntyaraNyAni nArIbhiH saha kAminaH // 18 // nArAjake janapade dhanavantaH surkssitaaH| zerate vivRtadvArAH kRSigorakSajIvinaH // 19 // nArAjake janapade baddhaghaNTAviSANinaH / aTanti rAjamArgeSu kuJjarAH SaSTihAyanAH // 20 // prAyeNAha rASTravardhanA iti // 15 // vyavahAriNaH kamapyarthamuddizyAnyonyaM vivdmaanaaH| siddhArthAH labdhaprayojanAH / na bhavanti nirUpaNaniyamana / katurabhAvAdutkocaprAyatvAJceti bhaavH| yadvA vyavahAriNaH kayavikrayarUpeNa vyApAreNa jIvantaH / kathAzIlA itihAsapurANAdikathAvadanazIlAH kathApriyaH kathAsu tatparaiH shrotRbhiH| kathAbhiH hetubhiH / nAnurajyante anuraktAna kriyante / zrotRNAM svAthyAbhAvAditi bhaavH| yadA kathAzIlA vAva dUkAH kathAbhiH vAdajalpavitaNDAbhiH / kathApriyaH sAmAjikaH saha / nAnurajyante na tuSyanti / tatpAritoSikAdipradarAjAbhAvAt // 16 // samAve gatAH saGghIbhUtAH |n yAnti puSpApacayAdyarthaM sakhIbhiH saha na yAnti / corabhayAditi bhAvaH // 17 // zIghragAmibhivahinaH sthairityarthaH |naa niryAnti paribhavazayeti bhAvaH // 18 // vivRtadvArA na zerate kintu baddhakapATA evaM // 19 // viSANinaH prazastadantAH / ssssttihaaynaaH| yajvanaH yajvAnaH // 14 // utsavAH devatAyutsavAH / samAjaH pariSadaH yAtrA ityarthaH // 15 // vyavahAriNaH kamapyardhamudikSya anyonyaM vivadamAnAH / siddhArthA nirNItArthA na bhavanti / yadvA vyavahAriNaH krayavikrayarUpeNa vyApAraNa ye jIvanti te vyavahAriNaH siddhArthA niSpannaprayojanA na bhavanti / kina kathAzIlA: itihAsa // 217 // For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pssttivrssaaH||20|| neti / asyatAM kSipatAm / upAsane abhyAse "syAdupAsanamabhyAsaH" ityamaraH / talanirghoSaH jyaakrtlnirghossH||21|| kSama kSemAvaham / bahupaNyaiH samAcitAH smRddhaaH| yadvA paNyAnAM kayyadravyANAM samAcitAH dshbhaaraaH| "Acito dazabhAraH syAt " ityamaraH / nArAjake janapade zarAna satatamasyatAm / zrUyate talanirghoSa iSvastrANAmupAsane // 21 // nArAjake janapade vaNijo dUragAminaH / gacchanti kSemamadhvAnaM bahupaNyasamAcitAH // 22 // nArAjake janapade caratyekacaro vshii| bhAvayannAtmanAtmAnaM yatra sAyagRho muniH // 23 // nArAjake janapade yogakSemaM pravartate / na cApyarAjake senA zatrUn viSahate yudhi // 24 // nArAjake janapade hRSTaiH paramavAjibhiH / narAH saMyAnti sahasA rathaizca pari maNDitAH // 25 // nArAjake janapade narAH zAstravizAradAH / saMvadanto'vatiSThante vaneSUpavaneSu ca // 26 // nArAjake janapade maalymodkdkssinnaaH| devatAbhyarcanArthAya kalpyante niyatairjanaiH // 27 // nArAjake janapade candanAgarurUSitAH / rAjaputrA virAjante vasanta iva zAkhinaH // 28 // bar3avaH paNyasamAcitAH yeSAM te tathoktAH // 22 // eko'shaayshcrtiityekcrH| vazI jitendriyaH / AtmanA antaHkaraNena / AtmAnaM paramA tmAnam / bhAvayan cintayan / yatra sAyaMgRhaH yasminpradeze sAyaGkAlo bhavati tatra gRhaM nivAso yasya tathA sanna carati annapradAtrabhAvAditi / bhaavH||23|| yogakSemam alabdhalAbho yogaH, labdhasya paripAlanaM kSemaH, yogazca kSemazca yogakSemam / dvandvaikavadbhAvaH / viSahate jayati // 24 // parimaNDitAH bhUSitAH // 25 // saMvadantaH vyAkurvantaH / vaneSu munInAmAvAsabhUtavaneSu // 26 // kalpyante sampAdyante // 27 // ruussitaaH| purANakathAvadanazIlAH / kathApriyaH kathA priyA yeSAM taiH janaH, kathAbhirnAnurajyante vakRtrotRNAM svAsthyAbhASAditi bhAvaH // 16-20 // upAsane abhyAse // 21 // bahupaNyasamAcitAH bahukrayAIvastusahitAH // 22 // vazI jitendriyH| ekacaraH yatiH "aSTau mAsa ekAkI patizcaret" iti zruteH / AtmanA manasA yatra sAyaM gaI yasmin pradeze sAyaMkAlo bhavati tatra gRha nivAso yasya saH tathA // 23 // yogakSemam alabdhasya lAbhoyogaH, tasya pAlanaM kSemaH / yogazca kSemazca yogakSemam / For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 21 // liptAH // 28 // yayeti / tathA rASTramiti na zobhata itishessH||29|| dhvaja iti / dhvajo rathasyetyAdidRSTAntArtha vcH| prajJAnaM jJApakam / jJAna liGgam / / zaTI.a.kA. dhvajaH prakAzakaH / itaH bhasmATokAspretya devatvaM gata ityarthaH // 30 // 31 // yehIti / sambhinnamaryAdA uktisvasvajAtivarNAzramamaryAdAH / mataeva, sa. 67 yathA hyanudakA nadyo yathA vApyatRNaM vanam / agopAlA yathA gAvastathA rASTramarAjakam // 29 // dhvajo rathasya prajJAnaM dhUmo jJAnaM vibhaavsoH| teSAM yo no dhvajo rAjA sa devatvamito gataH // 30 // nArAjake janapade svarka bhavati ksycit| matsyA iva narA nityaM bhakSayanti parasparam // 31 // ye hi sambhinnamaryAdA nAstikAzchinna sNshyaaH| te'pi bhAvAya kalpante rAjadaNDanipIDitAH // 32 // yathA dRSTiH zarIrasya nityameva pravartate / tathA narendro rASTrasya prabhavaH stydhrmyoH||33|| rAjA satyaM ca dharmazca rAjA kulavatA kulam / rAjA mAtA pitA caiva rAjA hitakaro nRNAm // 34 // yamo vaizravaNaH zakro varuNazca mahAbalaH / vizeSyante narendreNa vRttena mahatA ttH||35|| pUrva rAjadaNDanipIDitAH ye nAstikAste idAnIM chinnasaMzayAH rAjadaNDazakArahitAH santaH, bhAvAya sadbhAvAya prabhAvAya vA / kalpante samastadeSTika pIDAsamarthA bhavantItyarthaH // 32 // yayeti / dRSTiH zarIrasya yathA pravartate hitasAdhakatvenAditanivArakatvena ca sadeva pravartate / satyadharmayoH prbhvH| kAraNaM rAbApi rASTrasya tathA pravartata ityarthaH // 33 // rAjeti / kulavatA kSetrabIjazuddhimatAm / kulaM kulaacaarprvrtkH||31|| yama iti / narendreNa mahatA vRttena sarvaprakArarakSaNarUpacaritreNa / vizeSyante adhaakiynte| yaki guNazchAndasaH / yamasya daNDanamAtram, kuberasya dhanadatvameva, indrasya pAlana gaanttekvdbhaavH| saMvadantaH vyAkarvantaH / vana RSINAM nivAseSu // 24-29 // prajJAnaM jJApakam dhvajaH prakAzata ityrthH| yo no dhvajaH lakSaNam // 30 // 31 // evamarA jake doSAnamidhAya sarAjake guNAnAha-ye viti / samminnamaryAdAH tyaktamaryAdAH / chinnasaMzayA kRtyAkRtyavicArazUnyAH / rAjadaNDanipIDitAH / mAvAya sAdhu / tatvAya kalpante yogyA bhavanti / nUpe satIti zeSaH // 32 // yati / dRSTiH cakSunityaM zarIrasya pravartate hitasAdhanatvenAhitanivartakatvena ceti zeSaH siSA narendraH // rASTrasya dharmAdharmayoH prabhava utpattisthAnaM pravartakassannityarthaH / pravartata iti sambandhaH // 33 ||raajeti / rAjA satyaM dharmazca tayoH pravartaka ityarthaH / kulaM kulAcAra pravartakaH // 34 // yama iti / narendreNa mahatA vRttena sarvaprakArarakSaNarUpacaritreNa yamAdayo vizeSyante adhAkriyante / yamasya daNDamAtratvam, kuberasya dhanapradAna For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra www.kabalirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie miva, varuNasya sadAcAraniyamanameva / etaddaNacatuSTayayuktatvAnnarendreNa yamAdayo vyAvaya'nta ityrthH| yaddhA yato mahatA vRttena yuktaH tato hetoH ekekA digvartipUjArakSakayamAdibhyaH vizeSyate atizIyate // 35 // aho iti / sAdhvasAdhunI loke vibhajana vyavasthApayan / rAjAna syAcet / idam arAja aho tama ivedaM syAnna prajJAyeta kiJcana / rAjA cenna bhavelloke vibhajana sAdhvasAdhunI // 36 // jIvatyapi mahArAje tavaiva vacanaM vayam / nAtikamAmahe sarve velAM prApyeva saagrH|| 37 // sa naH samIkSya dvijavarya vRttaM nRpaM vinA rAjyamaraNyabhUtam / kumAramikSvAkusutaM vadAnyaM tvameva rAjAnamihAbhiSiJca // 38 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImayodhyAkANDe saptaSaSTitamaH sargaH // 67 // teSAM hi vacanaM zrutvA vasiSThaH pratyuvAca ha / mitrAmAtyagaNAn sarvAn brAhmaNAMstAnidaM vcH||1|| yadasau mAtulakule pure rAjagRhe sukhii| bharato vasati bhrAtrA zatrughnena smnvitH||2|| katvam / aho tama iva syAt / yataH kiMcana kartavyAkartavyaM na prajJAyeta / yadvA sAdhvasAdhunI vibhajan rAjA loke na bhavet cet idaM jagat kizcana kizcidapi / na prajJAyeta na pratIyeta kiMtu tama iva syAt sUryAbhAva iva tamorUpameva syAt // 36 // jIvatIti / mahArAje jIvatyapi vayaM tava vacanaM nAtikamAmahe idAnI kimuteti bhAvaH // 37 // sa iti / he dvijavarya vasiSTha / saH tvam / naH asmAkam / vRttam arAjakatvapramupitaM sarva kRtyaM samIkSya nRpaM vinA rAjyamaraNyabhUtaM syAdityapi samIkSya ikSvAkusutaM dazarathatanayam abhiSiJceti yojanA // 38 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne a0 saptapaSTitamaH sargaH // 67 // teSAmityAdi / mitrAmAtyayaNAn mitrabhUtAmAtyagaNAn sumantrAdIn / brAhmaNAn mArkaNDeyAdIn / Himan yadityAdi / rAjagRhe rAjagRhAkhye pure / yadyasmAt vasati tattasmAt javanAH vegavantaH dUtAH gacchanviti smbndhH| kiM samIkSAmahe kiM vicA tvameva, indrasya pAlanameSa, varuNasya sadAcAraniyamanameva / etadguNacatuSTapayuktatvAnarendraNa yamAdayo byAvartanta ityarthaH // 35 // aho iti / sAdhu asAdhviti | vimajan vyavasthApayana rAjA loke na bhavet idaM jagat / kiJcana kiJcidapi / na prajJAyeta na pratIyeta kintu tama iva spaadityrthH||||37|| sa na iti saMvRttaM rAjyasthApananiSkAsanarUpasAmarthya nRpaM vinAraNyabhUtaM rAjyaM ca samIkSya ikSvAkusutam ikSvAkuvaMzakumAraM amiSiveti sambandhaH // 38 // iti zrImahezvaratIrtha samIrAmA ayodhyAkANDapyAkhyAyo sptpssttitmaasrgH||17||1|| yadityAdilokadvayamekaM vAkyam / yo rAjagRhe rAjagRhAsye pure padyasmAta vasati tattasmAt / javanAH For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha parayAmaH / rAjJeva bharatAya rAjyasya dattatvAditibhAvaH // 2 // 3 // tathaivAmAtyA anujAnanti gacchanviti // 4 // ehIti / siddhArthavijayajayantAzozaTI.a.kA. kAkhyA mantrisamAnanAmAno dUtAH natu mntrinnH| mantrivyatiriktanandanazabdasahapAThAt / purohitastvAM kuzalaM prAha sarve ca mantriNaH' ityupari vakSya sa068 tacchIghraM javanA dUtA gcchntutvritairhyaiH| AnetuM bhrAtarau vIrau kiM samIkSAmahe vayam // 3 // gacchantviti tataH sarvevasiSThaM vAkyamabruvan / teSAM tadvacanaM zrutvA vasiSTho vAkyamabravIt // 4 // ehi siddhArtha vijayajayantA zokanandana / zrUyatAmitikartavyaM sarvAneva bravImi vaH // 5 // puraM rAjagRhaM gatvA zIghraM zIghrajavairhayaiH / tyakta zokairidaM vAcyaH zAsanAdbharato mama // 6 // purohitastvAM kuzalaM prAha sarve ca mantriNaH / tvaramANazca niyahi kRtyamAtyayikaM tvayA // 7 // mA cAsmai proSitaM rAmaM mA cAsmai pitaraM mRtam / bhavantaH zaMsidhurgatvA rAghavANAmima kSayam // 8 // kauzeyAni ca vastrANi bhUSaNAni varANi ca / kSipramAdAya rAjJazca bharatasya ca gacchata // 9 // dattapathyazanA dUtA jagmuH svaM svaM nivezanam / kekayAMste gamiSyantohayAnAruhya sammatAn // 10 // mANatvAcca / itikartavyaM kAryakalApam // 5 // puramiti / tyaktazokaH, bhavadbhiritizeSaH / idaM vakSyamANaM vacanaM mama zAsanAt bharato vaacyH||6|| puro hita iti / mantriNaH prAhuriti vipariNAmaH / atyayaH kAlAtipAtaH / taM prAptamAtyayikam / " vinayAdibhyaSThaka" itiThaka / tAdRzaM kRtyamasti ata stvaramANo niryAhIti vAcya itynukrssH| yadvA atyayaH kRcchaM tatra bhavamAtyayikam / " atyayo'tikame kRcchre " ityamaraH / kRtyamastItizeSaH // 7 // mA ceti / mA zaMsiSurityanvayaH / rAghavANAM kSayam apacayam, tejAkSayamityarthaH / "nilayApacayo kSayaH" ityamaraH // 8 // kauzeyAnIti / kauzeyAni paTTavastravizeSAn / rAjJaH kekayarAjasya // 9 // dattapathyazanA iti / dattapathyazanAH dattamArgAzanahetubhUtadravyA ityarthaH / svanivezagamanaM / vegavantaH dUtAH gacchanviti sambandhaH / kiM samIkSAmahe kiM vicaaryaamH||2-4|| siddhArthAdayo mantrisamAmanAmAno dUtAH, na mntrinnH||5||6|| Atyayikam atyayaH atikramaH tatrabhavamAtyAyikam, atikramajanya kRtyamastItyarthaH / "atyo'tikrame kRcch" itymrH||7||8|| kozeyAnIti / rAjJaH kekayarAjasya // 9 // dattapadhyazanAH sa-svayA bhAtyayika atikramaNayogya phatpamasti / vadAgamanakAdhInaprayojanamastIti yAvat // 7 // zaMsitArati "mAchi luG" iti luG sarpalakArApavAdaH / ata evADabhAvaH / itaH kaikeyInimittaM NINSama anarthama / rAghavANAM kSayaM vilApam " vilApApacayo kSayo" iti niphTuH // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir strIprabhRtInAM svaprayANaM kathayitum / sammatAn javanatvenAdhvazramasahatvena ca sammatAn // 10 // tata iti / prAsthAnika prasthAnaprayojanakam / anantaraM kAryazeSaM pAtheyAdikaM ca kRtvA punarvasiSThenAbhyanujJAnaM svavilambasyAlpatvaM dyotayitum // 11 // nyanteneti / aparatAlasya aparatAlo tataHprAsthAnikaM kRtvA kAryazeSamanantaram / vasiSThenAbhyanujJAtA dUtAH santvaritA yyuH|| 11 // nyantenAparatAlasya pralambasyolaraM prati / niSevamANAste jagmurnadI madhyena mAlinIma // 12 // te hastinapure gaGgAM tIA pratyaGmukhA yyuH| pAJcAladezamAsAdya madhyena kurujAGgalam // 13 // sarAMsi ca supUrNAni nadIzca vimlodkaaH| nirIkSamANAste jagmudrUtAH kAryavazAdrutam // 14 // nAma giriH tasya nyantena nitarAmantena, caramapadezenetyarthaH / "anto jaghanyaM caramam " ityamaraH / pralambasya pralambAkhyagireH / uttaraM prati uttarabhAgamuddizya / tayormadhyena mAlinI nadI niSevamANA jagmuH / aparatAlaH purastAdakSiNottarAyataH, pralambaH pazcAdbhAge dakSiNottarAyataH pUrvA / parAyatazceti prvtsNniveshH| prathamamayodhyAyAH pazcimAbhimukhaM nirgacchantaH tayormadhyena udaGmukhAH kiyantamadhvAnaM mAlinItIramArgeNa gatvA tataHpralambasyottarabhAgena pazcimAbhimukhA jagmurityarthaH ||12||te hastinapura ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / istinapure hastinapurasamIpe / gaGgAM / jAtIvA pratyaGmukhAH santaH jagmuH, te dUtAH madhyena kurujAGgalaM kurunAGgalasya madhyamArgeNa / " enapA dvitIyA " iti dvitIyA / kurudezaikadezo tamAzAnadevatavyAH / sammatAna // 10 // prAsthAnika prasthAnayogyadravyam, nikSipyetyarthaH / kAryazeSamuddizyeti zeSaH // 11 // nyanteneti / aparatAlasyA aparatAlanAmA giriH tasya pantena nitarAmanto nyantaH caramapradezaH pazcimamAga ityarthaH / tena pralambasya aparatAlaparvatAtpazcimabhAgasthasya pralambAsyagireH uttaraM prati uttarabhAgamuddizya tayormadhyena mAlinI mAlinyAkhyo nadI niSevamANA jagmuH / aparatAlaH purastAdakSiNottarAyataH, pralambastu pazcimabhAge dakSiNo ttarAyataH pUrvAparAyAtazca / evaM parvatasannivezaprakAra:-prathamamayodhyAyAH pazcimAbhimukhaM nirgacchantaH dakSiNottarAnyonyapUrvAparasthayoraparatAlapralambayormadhyena mAlinI nAma nadI niSevamANA udaGamukhAH kiyantaM dUraM gatvA tataH pralambasyottarabhAgena pazcimAbhimukhA jagmurityarthaH // 12 // te hastinapura ityAdi zlokadvayamekaM / vAkyam / te pAcAladezamAsAdya hastinapure gaGgA tIrvA pratyaGmukhA yayuH / te dUtAH kurujAGgalamadhyena kurujAGgalapormadhyamArgeNa sarAMsi nadIca nirIkSamANAH kAryavazAta drutaM jagmuriti yojanA // 13 // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie TI.a.ko // 220 // jAGgalaH hastinapurasya kurudezasthatvAttadantargatajAGgalAkhyadezamadhyena pAJcAladezamAsAdya tatradeze saraprabhRtInirIkSamANA jgmuH||13||1||t iti| zaradaNDAM zaradaNDAkhyAM nadIm / upAtijagmuH upagamyAtItya jagmuH // 15 // nikUlavRkSamiti / nikUlavRkSaM zaradaNDAyAH pazrimakUlasthaM puNyavRkSam / "te prasannodakAM divyAM nAnAvihagasevitAm / upAtijagmurvegena zaradaNDo janAkulAm // 15 // nikUlavRkSamAsAdya divyaM satyopayAcanam / abhigamyAbhivAdyaM taM kuliGgA prAvizana purIm // 6 // abhikAlaM tataH prApya te bodhibhavanAcyutAm / pitRpaitAmahI puNyAM terurikSumatI nadIm // 17 // avekSyAalipAnAMzca brAhmaNAna vedapAra gAn / yayumadhyena bAhIkAn sudAmAnaM ca parvatam // 18 // viSNoH padaM prekSamANA vipAzA cApi zAlmalIm / nadIrvApIstaTAkAni palvalAni sarAMsi ca // 19 // pazyanto vividhAMzcApi siMhavyAghramRgadipAn / yayuH pathAti mahatA zAsanaM bharturIpsavaH // 20 // divyaM devAdhiSThAnavat / satyamupayAcanaM prArthanaM yasmAdityavarthanAma satyopayAcanamiti, athitArthapradamityarthaH / abhivAdyaM sarvanamaskAryam / abhi / gamya pradakSiNIkRtya, kuliGgA purI prAvizan // 16 // abhikAlamiti / abhikAlaM tadAkhyagrAmam / kuliGgAsAhacaryAt bodhibhavanAt tadAkhyAt parvatAt nadImUlatvokteH / pitRpetAmahIM dazarathavaMzyAnubhUtAm, tattIrapradezayAmA ikSvAkUNAmiti bhAvaH // 17 // avekSyeti / aalipAnAn aJjali pramANajalamAtrAhArAn / brAhmaNAna ikssumtiitiirvaasinH| madhyena bAbIkAn bAhIkadezAnAM madhyena / "enapA dvitIyA" / sudAmAnaM sudAmAkhyam // 18 // viSNoH padamityAdi / viSNoH padaM viSNoH padAGkitaM sthAnam / idaM ca sthAnaM sudAmAkhyaparvatavartisAnnidhyAta / vipAzA sudAmaparyantanadIm / zAlmalI ta iti / zaravaNDA zaradaNDAkhyA nadIm // 15 // nikUleti / nikalavRkSaM zaradaNDAyA uttarakUlasamIpasthavRkSam / asya satyopayAcanamityuktiH arthitArthapradAtRtvAta 15 // (tejobhibhavanAditi pAThA) abhikAlatejomibhavanI praamii| pilUpaitAmahIM ikSvAkuvaMSairanubhUtAm // 17 // avekSyeti / analipAnAna analipramANakajalamAtrA hArAn / bADhIkAnAM bAhIkadezasthajanapadAn // 18 // viSNoriti / viSNoH padaM viSNupadAdvitaM sthAnavizeSam / vipAzazAlmalpo nadyau // 19 // 20 // // 220 // For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tattIravartizAlmalIvRkSam / atra mArgavizeSavarNanaM puNyabhUmitvena narANAM sevanIyatvadyotanArtham // 19 // 20 // ta iti / vikRSTena viprakRSTena atiduurennetyrthH| girivrajamiti kekayapurasya nAmAntaram / zIghrazabdasAnnidhyena aJjasAzabdena mAnasatvarocyate / aasA ArjavenetivArthaH // 21 // bharturiti / bhartuH zrAntavAnA dUtA vikRSTena pathA tataH / girivajaM puravaraM zIghramAseduraasA // 21 // bhartuH priyArthaM kularakSaNArthaM bhartuzca vaMzasya parigrahArtham / aheDamAnAstvarayA sma dUtA rAtryAM tu te tatpurameva yAtAH // 22 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTaSaSTitamaH sargaH // 68 // yAmeva rAtriM te dUtAH pravizanti sma tAM purIm / bharatenApi tAM rAtriM svato dRSTo'yamapriyaH // 1 // vyuSTAmeva tu tAM rAtriM dRSTvA taM svapnamapriyam / putro rAjAdhirAjasya subhRzaM paryatapyata // 2 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.GL dazarathasya / priyArthe zIghrAnIta bharata kRtau rddhadehikAdinA dazarathasya paralokaprAptihetutvAt / kularakSaNArthaM sanAthIkaraNena kulajAtAnAM saMrakSaNArtham bharturvezasya ikSvAkuvaMzasya / parigrahArthe pratiSThArtham / yadvA bharturvezo bharatAdiH tasya parigrahArthe pratiSThArtham / pitrorddhadehika karmanirvartanena sajjana pari grahArthe vA / aheDamAnAH "heDa anAdare" ityasmAddhAtoH zAnac / anAdaramakurvANAH sAdarA iti yAvat / ataeva tvarayA yuktAH dUtAH rAtryAmeva asta mayAnantaramapi kiyatkAlaM gatvA rAjyAmeva tatpuraM yAtAH // 22 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhU0 pItA0 ayo0 aSTaSaSTitamaH sargaH // 68 // yAmiti / yAmeva yasyAmeva / saptamyarthe dvitIyA chAndasI / tAM tasyAm / ayaM vakSyamANaH // 1 // vyuSTAmiti / vyuSTAM prabhAtAyAM satyAmityarthaH taiti / vikRSTena viprakRSTena / atidUreNetyarthaH / girivrajamiti kekaya purasya nAmAntaram / zIghrazandasannidhAnAdasA zabdena mAnasatvarocyate // 21 // bharturiti / bharturdazarathasya priyArthaM zIghrAnIta bharatakRtaurdhvadehikAdinA dazarathasya paralokaprAptihetutvAt / bharturdazarathasya vaMzasya bharturvaizo bharatAdiH tasya lokena mati grahArthaH / aheDamAnAH "heDa anAdare " iti dhAtoH zAnac / anAdaramakurvANAH, sAdarA iti yAvat // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM aSTaSaSTitamaH sargaH // 68 // yAmityAdi zlokadvaye vartamAnA dvitIyAntarAtrizabdAH saptamyarthapratipAdakAH / ayaM vakSyamANaH // 1 // vyuSTAmiti / vyuSTAyAM prabhAtAyAM satyAmityarthaH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie cA.rA.bha. // 221 // prabhAtasvapraH sadyaHkalada iti dyotayitumidamuktam // 2 // tapyamAnamiti / vayasyAH suhRdaH / AyAsaM manaH khedam // 3 // vAdayantIti / zAnti bhara tasya duHkhazAntimuddizya vAdayanti, vINAdikamitizeSaH / lAsayanti lAsyaM sukumAranRttam, nATakAni saMskRtaprAkRtapaizAcamAgadhAdimizragadyapadya tapyamAnaM samAjJAya vayasyAH priyvaadinH| AyAsaM hi vineSyantaH sabhAyAM cakrire kthaaH||3||vaadynti tathA zAnti lAsayantyapi cApare / nATakAnyapare prAhurhAsyAni vividhAni ca // 4 // sa tairmahAtmA bharataH sakhibhiH priyvaadibhiH| goSThIhAsyAni kurvadbhirna prAhRSyata rAghavaH // 5 // tamabravItpriyasakho bharataM sakhibhivRtam / suhadbhiH paryupAsInaH kiM sakhe nAnumodase // 6 // evaM bravANaM suhRdaM bharataH pratyuvAca ha / zRNu tvaM yannimittaM me dainyametadupAgatam // 7 // svapne pitaramadrAkSaM malinaM muktamUrddhajam / patantamadrizikharAt kaluSe gomayade ||8||plvmaanshc me dRSTaH sa tasmin gomyde| pibannaJjalimA tailaM hasannapi muhurmuhuH // 9 // tatastilaudanaM bhuktvA punHpunrdhHshiraaH| tailenAbhyaktasarvAGgastailamevAvagAhata // 10 // svapne'pi sAgaraM zuSkaM candraM ca patitaM bhuvi / uparuddhAM ca jagatIM tamaseva samAvRtAm // 11 // aupavAhyasya nAgamya viSANaM zakalIkRtam / sahasA cApi saMzAntaM jvalitaM jAtavedasam // 12 // rUpANi / hAsyAni hAsajanakavAkyAni // 4 // sa tairiti / goSThIhAsyAni goSThI sabhA, sabhyahAsyAnItyarthaH // 5 // tamiti / priyasakhaH antaraGgasuhRt / / "rAjAhassakhibhyaSTaca " itiTaca // 6-8 // plavamAna iti / plavamAnaH maNDUkavat // 9 // tata iti / tilamizra odanaH tilaudanaH // 10 // svpre'piiti|| tamasA samAvRtAmiva / uparuddhAM tirohitAm / aupavAhyasya rAjavAhyasya "aupavAro rAjavAhyaH" itihalAyudhaH / nAgasya gjsy| jAtavedasA aminaa| tapyamAnamiti / AyAsa manAkhedam // 3 // vAdayantIti / vayasyAH zAnti mana khedazAntimuddizya vAdayanti / karatAlaveNumRdaGgAdInIti zeSaH / lAsayanti khI: nATayanti / nATakAni saMskRtaprAkRtamAgadhAdimiznagadyapadyarUpANi / hAsyAni hAsajanakarUpadhAkyAni // 4-10 // svapIti / tamasA samAvRtAmiva / upa // 215 // For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatith.org avatIrNAmiti / avatIrNAm adha:patitAM pazyAmIti sarvatrAnvayaH / vartamAnasAmIpye vartamAnavatprapogaH // 11-13 // pITha iti / kRSNAzca piGgalAzca kRssnnpingglaaH||14-16 // uktasvapradarzanaphalamAha-evamityAdinA / imAM rAtrim asyAM rAtrau / ahaM mariSyAmIti vipariNAmaH kAryaH // 17 // nara avatIrNA ca pRthivIM zuSkAMzca vividhAn drumAn / ahaM pazyAmi vizvastAna sadhUmAMzcApi parvatAn // 13 // pIThe kArNAyase cainaM niSaNNaM kRSNavAsasam / prahasanti sma rAjAnaM pramadAH kRSNapiGgalAH // 14 // tvaramANazca dharmAtmA raktamAlyAnulepanaH / rathena kharayuktena prayAto dakSiNAmukhaH // 15 // prahasantIva rAjAnaM pramadA rakta vaasinii| prakarSantI mayA dRSTA rAkSasI vikRtAnanA // 16 // evametanmayA dRSTamimAM rAtri bhayAvahAm / ahaM rAmo'thavA rAjA lakSmaNo vA mariSyati // 17||nro yAnena yaH svapne kharayuktena yAti hi / acirAttasya dhUmAgraM citAyAM sampradRzyate // 18 // etannimittaM dIno'haM tanna vaH pratipUjaye / zuSyatIva ca me kaNTho na svasthamiva me mnH|| 19 // na pazyAmi bhayasthAnaM bhayaM caivopadhAraye / bhraSTazca svarayogo me cchAyA copahatA mama // 20 // jugupsanniva cAtmAnaM na ca pazyAmi kAraNam // 21 // imAM hi duHsvapnagatiM nizAmya tAmanekarUpA mavitarkitA purA / bhayaM mahattaddhRdayAnna yAti me vicintya rAjAnamacintyadarzanam // 22 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonasaptatitamaH sargaH // 69 // iti / dhUmAgraM dhUmazikhA // 18 // etaditi / etanimittam uktasvapradarzanahetunA // 19 // neti / bhayasthAnaM bhayakAraNam / atha ca bhayamupadhAraye aba zato bibhemi| chAyA kAntiH / "chAyA tvanAtape kAntau" iti vaijayantI // 20 // jugupsanniti / jugupsanniva asmIti zeSaH / kAraNaM jugupsAkAra Nam // 21 // imAmiti / tAmimAM duHsvapragatiM duHsvamabhedam / avitarkitAM pUrvamavicAritAm, amoghAmitibhAvaH / pUrvacintAkRtatve hi vaiphalyam / tirohitAm / aupavAhyasya rAjavAhyasya / avadIrNA vidAritAm // 11-16 // evamiti / imAM rAtrim / asyA rAjyAmityarthaH // 17-19 // nati / chAyA kAntiH // 20 // jugupsanniti / AtmAnaM jugupsanniva kAraNaM vinoti sambandhaH // 21 // imAmiti / purA na vitarkitA pUrvamavicAritAm // 22 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmayaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDamyAkhyAyAM ekonasaptatitamaH sargaH // 69 // For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir ghA.rA.bha. TI.a.ko // 222 // sa070 acintyadarzanam asambhAvyadarzanam / atra sage " atha svapne puruSa kRSNaM kRSNadantaM pazyati kharabarAheH " ityAdizrutirupabRMhitA / svaprazca / pUrvacintApuraskRto na phalati / pratyUSe ca phalati sdyH| yAmavilambAtphalavilambaH / phalaM ca draSTuH dRSTasya tatsambandhino vA bhaviSyatItyAdika muktam // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonasaptatitamaH sargaH // 69 // bharate huvati svapnaM dUtAste klaantvaahnaaH| pravizyAsahyaparighaM ramyaM rAjagRhaM puram // 1 // samAgamyatu rAjJA ca rAja putreNa caarcitaaH| rAjJaH pAdau gRhItvA tu tamUcurbharataM vcH||2|| purohitastvAM kuzalaM prAha sarve ca mantriNaH / tvaramANazca niryAhi kRtyamAtyayikaM tvayA // 3 // imAni ca mahArhANi vastrANyAbharaNAni ca / pratigRhya vizA lAkSa mAtulasya ca dApaya // 4 // atra viMzatikoTyastu nRpatermAtulasya te| dazakoTayastu saMpUrNAstathaiva ca nRpA tmaja // 5 // pratigRhya tu tatsarvaM svanuraktaH suhRjjane / dUtAnuvAca bharataH kAmaiH saMpratipUjya tAn // 6 // bharata iti / asahyapariSaM parairapradhRSyaparigham / rAjJA kekayarAjena / rAjaputreNa yudhaajitaa| arcitAH AnItopAyananirIkSaNena saMmAnitAH / rAjJaH bhrtsy| bharatasya paramaprakRtatvAt tamiti nirdezaH // 1 // 2 // purohita iti / AtyayikaM duSkaram / atyayaH kRcchram "atyayo'tikame kRcchre maraNe daNDadoSayoH" itivaijayantI / tvayA kRtyaM kartavyam ato niryaahiitynvyH||3|| imAnIti / vizAlAkSeti vibhuussnnaavloknjnitvismyotphullaaksstv| |mAha / mAtulasya ca dApayeti samuccayAta prathamaM mAtAmahasya dApaya atha mAtulasya dApayetyarthaH // 4 // atreti / atra vastrabharaNAdimahAIvastujAte / nRpateH viMzatikovyaH viMzatikoTimUlyAni vastrAbharaNAdIni / mAtulasya dazakoyaHdazakoTimUlyAni / saMpUrNA anyUnA ityubhayavizeSaNam / tathaiva tadaImeva / anyathA rAjatulyatayA rAjaputradAne tasya bahumAna eva na bhavatIti bhaavH||5||prtigRhyeti / suhRjane mAtulAdo svanuraktaH pradApyeti shessH| kAmai bharata iti / rAjJA kekayarAjena / rAjaputreNa yudhAjitA // 1 // 2 // purohita iti / Atyayikam atyayaH kRcchaM tatra bhavamAtyayikam / kRtyaM kartavyam astIti zeSaH // 3 // imAnIti / mAtulasya cakArAnmAtAmahasyApItyarthaH // 4 // atreti / atra vastrAbharaNAdimahAIvastusamUhe / nRpateviMzatiH koTavaH viMzatikoTi mUlyAni vastrAbharaNAni / mAtulasya dazakoTayaH dazakoTivastrAbharaNAni // 5 // pratigRhyeti / kAmaH abhimtvstujaateH||6-11 // 1 // 222 For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir abhISTAnnapAnAdibhiH // 6 // kacciditi / arogatA Arogyam / Arogyateti pAThe - svArthe SyaJ // 7 // Aryeti / AryA jyeSThamAtRttvena pUjyA / dharmaniratA dharmAnuSThAnaparA / dharmajJA jJAtvAnuSThAnamitinyAyena anuSThAna mUlajJAnayuktA / dharmameva janeSu pazyatIti dharmadarzinI, guNagrAhiNI na doSadarzinItyarthaH / kacci kuzalI rAjA pitA dazaratho mama / kacciccArogatA rAme lakSmaNe ca mahAtmani // 7 // AryA ca dharmaniratA dharmajJA dharmadarzinI / arogA cApi kausalyA mAtA rAmasya dhImataH // 8 // kaccit sumitrA dharmajJA jananI lakSma Nasya yA / zatrughnasya ca vIrasya sArogA cApi madhyamA // 9 // AtmakAmA sadA caNDI krodhanA prAjJamAninI / arogA cApi me mAtA kaikeyI kimuvAca ha // 10 // evamuktAstu te dUtA bharatena mahAtmanA / UcuH saprazrayaM vAkya midaM taM bharataM tadA // 11 // kuzalAste naravyAghra yeSAM kuzalamicchasi / zrIzca tvAM vRNute padmA yujyatAM cApi te rathaH // 12 // bharatazcApi tAna dUtAnevamukto'bhyabhASata / ASTacche'haM mahArAjaM dUtAH santvarayanti mAm // 13 // apyarogetvanvayaH / apiH prabhe / dhImata ityanena putrakRtAtizaya ucyate // 8 // kacciditi / seti dharmajJatvasmaraNAbhinayaH / madhyametyanena "na te'mbA madhyamA bAta" ityatra kaikeyyA madhyamAtvamitarakhyapekSayA // 9 // AtmakAmeti / AtmAnaM kAmayata iti AtmakAmA, svaprayojanaparetyarthaH / prajJeva prAjJA prAjJAmAtmAnaM manyata iti prAjJamAninI / "manaH" iti NiniH / "kyaGmAninozva" iti puMvadbhAvaH / caNDI ugrA / krodhanA krodhvtii| me mAtA apyarogA kaikeyI kimuvAca svabandhuviSaye kimuvAcetyarthaH / duHsvapradarzanadUtAgamanAbhyAM kaikeyyA kiJcitkRtaM bhavedityUhitavAn bharata iti sUcaya tyAtmakAmetyAdibhiH // 10 // evamiti / mahAtmanA mahAbuddhinA / etenAyodhyAvRttAnto'nena jJAta iti sUcitam / saprazrayaM savinayam / anena sarvA ramanA ayodhyAvRttAntagopanaM sUcyate / tadetyanena kiJcit vilamboktau bharato'nyathA manyeteti jhaTityuttaramuktamityucyate // 11 // kuzalA iti / kuzalA iti sAmAnyoktiH pratyekoktyA sandehAnutpAdAya / zrIH lakSmIH / padmA padmahastA / arza Adyac / rAjyazrIriti hArdo bhAvaH / amaGgalyavyAvRtti bharatapratyAyyA // 12 // bharata iti / evamukto bharataH dUtAH mAM saMtvarayantIti mahArAjamApRccha iti tAn dUtAnabhyabhASateti yojanA // 13 // kuzalAsta iti / padmA padmahastA / arzAdyac / zrIH tvAM vRNute iti lakSmIvaraNoktiH amaGgalavyAvRtyarthA na tu rAjya shriimaatipraa| rAjamaraNAdikaM na vaktavya miti vasiSThenoktatvAt // 12 // bharatazreti / evamukto bharataH dUtA mAM tvarayantIti mahArAjamApRccha iti tAn dUtAn abhyabhASateti sambandhaH // 13 // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir TI.a.kAM. . vA.rA.bhU. Hevamiti / dUteH saJcodito bharataH tAna dUtAnevamuktvA mAtAmahaM vAkyamuvAca ||14||raajniti / me mAM / yadA smariSyasi yadA Agantavyamiti // 223 // pAsmariSyasi tadeSyAmi, AgantavyAmiti bhavatsmaraNaM yadA jAnAmi tadA AgamiSyAmItyarthaH / me itpatra "aghIgathardayezAm-" itiSaSThI // 15 // evamuktvA tu tAna dUtAna bharataH pArthivAtmajaH / dUtaiH saJcodito vAkyaM mAtAmahamuvAca ha // 14 // rAjana pitu gamiSyAmi sakAzaM duutcoditH| punarapyahameSyAmi yadA me tvaM smariSyasi // 15 // bharatenaivamuktastu nRpo mAtAmahastadA / tamuvAca zubhaM vAkyaM zirasyAghrAya rAghavam // 16 // gacchatAtAnujAne tvAM kaikeyI suprjaastvyaa| mAtaraM kuzalaM brUyAH pitaraM ca paraMtapa // 17 // purohitaM ca kuzalaM ye cAnye dvijsttmaaH| tau ca tAta maheSvAsau bhrAtarau rAmalakSmaNau // 18 // tasmai hastyuttamAMzcitrAn kambalAnajinAni c| abhisatkRtya kaikeyo bharatAya dhanaM dadau // 19 // rukmaniSkasahasre dve SoDazAzvazatAni c|stkRty kaikayIputraM kekayo dhanamAdizat // 20 // tathAmAtyAnabhipretAna vizvAsyAMzca guNAnvitAn / dadAvazvapatiH kSipraM bharatAyAnuyAyinaH // 21 // airAvatAnandra zirAnnAgAnvai priyadarzanAn / kharAna zIghrAna susaMyuktAna mAtulo'smai dhanaM dadau // 22 // bharatenetyAdi rAmalakSmaNAvityantaM spaSTam // 16-18 // tasmA iti / asyAdAvityuktvetyupaskAryam / tasmai bharatAya abhisatkRtya dadau vAghApUrva sadadAvityarthaH // 19 // rukmaniSkasahasra iti / niSkAH vakSobhUSaNAni / "niSko'strI igni dInAre sASTe karSazate ple| vakSovibhUSaNe kareM" iti veja yantI / dhanam uktarUpam / Adizat AdAya gacchateti bhRtyAnAjJApayAmAsa // 20 // tatheti / amA saha prANAMstyajantItyamAtyAstAn / abhipretAca sahAyabhUtAnityarthaH / vizvAsyAn vizvasanIyAn / azvapatiH kekayaH // 21 / / mAtAmahakRtasatkAraprakAramuktvA mAtulakRtasatkAraprakAramAha-airA rAjaniti / me mAM yadA smariSyasi, Agantavyamiti zeSaH // 15-17 // to ceti / kuzalaM brUyA iti pUrveNa sambandhaH // 18 // tasmAditi / tasmai bharatAya dhanaM dadAvitisambandhaH // 19 // rukmeti / rukmaniSkANi pakSobhUSaNAni kaNThabhUSaNAni vA // 20 // tapeti / azvapatiH kekayarAjaH // 21 // airAvatAnityAdi / For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander vatAnityAdinA / airAvatAn irAvataparvatabhavAn / aindrazirAn indrazirAkhyaparvatabhavAn / zIghrAna vegvtH| susaMyuktAna paricitAn // 22 // antaHpura iti / mAtula ityanuSajyate // 23-25 // sa iti / svavezma vyatikramyetyanena svavezmapravezo'rthasiddhaH / tathA ca rAjJA mAtulena ca svagRha eva kRta antaHpure'tisaMvRddhAn. vyAghravIryabalAnvitAn / daMSTrAyudhAn mahAkAyAn zunazcIpAyanaM dadau // 23 // sa dattaM kekayendreNa dhanaM tannAbhyanandata / bharataH kekayIputro gamanatvarayA tadA // 24 // babhUva hyasya hRdaye cintA suma hatI tadA / tvarayA cApi dUtAnAM svapnasyApi ca darzanAt // 25 // sa svavezma vyatikramya naranAgAzvasaMvRtam / prapede sumahacchrImAna rAjamArgamanuttamam // 26 // abhyatItya tato'pazyadantaHpuramudAradhIH / tatastadbharataH zrImA nAvivezAnivAritaH // 27 // sa mAtAmahamApTacchya mAtulaM ca yudhAjitam / rathamAruhya bharataH zatrughnasahito yayau // 28 // rathAna maNDalacakrAMzca yojayitvA para zatam / uSTragozvakharai tyA bharataM yAntamanvayuH // 29 // satkAro mAtAmahyAdidarzanArthamantaHpuraM gatavAniti bodhyam / athavA bharatasya duHsvapnadarzanaduHkhadUtAgamanavRttAntazravaNena kekayamAtulo svagRhamevA gatAviti draSTavyam / sumahacchImAn sumahAzrImAn // 26 // abhyatItyeti / rAjamArgamiti shessH||27|| sa iti / mAtAmahaM svenaiva sahAntaHpura mAgataM mAtulaM ca tathAbhUtam // 28 // rathAniti / maNDalacakrAn vartulacakrayuktAn / para zataM zatAtparAn "patirvizati-" ityAdisUtre nipAtanAdeka vacanam / rathAnuSdAdibhiH saMyojya bhRtyAH yAntaM bharatamanvayuH // 29 // airAvatAna airAvatakulodbhavAn / aindrazirAna prazastagajotpattihetubhUtendraziranAmakadezodbhavAn // 22-25 // sa svavejhmeti / svavezmAbhyatikrampetyasmAdanu vAdAtsvavezmaprAptiranuktApi anumeyA / ayamatra kriyAkrama:-mAtAmahamAtulAbhyo dattaM dhanaM gRhItvA svavezma pravizya tatra gamanasaMvidhAnaM kRtvA nirgatya punazca rAja bhavanaM gatvA to dRSTvA tato niSkramya bahirnirgata iti // 26-28 // rathAniti / maNDalacakrAn maNDalAni maNDalAkArANi maNDalAkAratayA yojitAni cakrANi yeSAM tAna rathAn / yojayitvA mevapitvA / ugozvavalaiH saha bhRtyA yapuriti sambandhaH // 29 // kataka-maNDalAkAratayA rathapravartanasA maNDalacakam / caturdikcakramabhyasya tayeSAM tAn / kAzyAdau ca tathaidAnI prasiddham // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 224 // sa0 71 bA.rA.bhU. 1 baleneti / mahAtmA mahAdhairyo bharataH / Aryakasya mAtAmahasya / balena guptaH AtmasamaiH svaprabhAvasadRzaiH / amAtyaiH saha zatrupramAdAya apetazatruH niSka TI.a.kAM. NTakaH san indralokAt siddho devajAtirikha gRhAdyayau // 30 // iti zrIgo0 zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA * ayodhyAkANDavyAkhyAne saptatitamaH sargaH // 70 // balena gupto bharato mahAtmA sahArya kasyAtmasamairamAtyaiH / AdAya zatrughnamapetazatrurgRhAdyayau siddha ivendralokAt // 30 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptatitamaH sargaH // 70 // sa prAGmukho rAjagRhAdabhiniryAya rAghavaH / tataH sudAmAM dyutimAn santIryAvekSya tAM nadIm // 1 // hrAdinIM dUrapAraM ca pratyaksrotastaraGgiNIm / zatadrumataracchrImAna nadImikSvAkunandanaH // 2 // elAdhAne nadIM tIrtvA prApya cAparaparpaTAna / zilAmAkurvatIM tIrtvA AgneyaM zalyakarttanam // 3 // satyasandhaH zuciH zrImAn prekSa mANaH zilA vahAm / atyayAt sa mahAzailAn vanaM caitrarathaM prati // 4 // sa prAGmukhaityAdi / atra dUtA RjudurgamArgeNa tvaritaM girivrajamAgatAH / bharatastu caturaGgabalayuktatayA vakramapi mahAmArgamAzritya yayau / ato nadI parvatAdibhedakIrttanamiti bodhyam / sudAmAM sudAmAkhyAM nadIm / avekSya tAM santIrya dUrepAraM paratIraM yasyAstAM dUrapArAm, vizAlAmityarthaH / hlAdinI dvAdinyAkhyAM nadIM santIrya zata zatadrAkhyAM pratyakasrotastaraGgiNIM pazcimAbhimukha pravAhataraGgayuktAM ca nadImatarat // 1 // 2 // elA dhAnaiti / elAnAmelakAnAm AdhAnamutpattisthAnaM tadvattvAdelAghAnArUye nagare / nadIM pUrvoktAM zatadr tItyanuvAdaH / aparaparpaTAna parpaTAnAmadUra bhavo grAmaH parpaTAH / parpaTA oSadhivizeSAH / "adUrabhavazva" iti prAptasyANaH "varaNAdibhyazca" iti lup / lupi yuktavadvyaktivacanatA / pUrvaparpaTAH apara parpaTAzceti grAmadvayamasti / tatrAparaparpaTAn vizrAntyarthaM prApya zilAmAkurvata zilAmAsamantAtkurvatIM zilAkaparNasvabhAvAm ataeva zilAvaddAmitya baleneti / Aryakasya kekayarAjasya ||30|| iti zrImahezvaratIryatIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatastvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptatitamaH sargaH // 70 // sa iti / sudAmA sudAmAkhyAm / hlAdinIM dUrapArAm vistRtapravAha tatsaMjJikAma pratyaksrotastaraGgiNIM pazcimapravAha taraGgayuktAM ca / taraGgayuktapazcima pravAhAmityarthaH / zataGkaM tatsaMjJikAM nadIm // 1 // 2 // elAdhAna ityAdi / elAdhAne elAdhAnaprAme / apara paryaTAn aparaparpaTAkhyadezavizeSAt / zilA For Private And Personal Use Only // 224 //
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 1 zanvarthasaMjJA nadI vIrvA tasyA AgneyyAM dizi bhavamAneyam / zalyaM hRdayazalyaM duHkhaM karttayati chedayatIti zalyakarttanaM nAma nagaraM prekSamANaH san atyayAt / satyasandhaH zucirityAbhyAM tatratyajanebhya ItivAraNaM pratijJAya tathaiva kRtavAnityucyate / (pAThabhedaH / bhItivAraNaM pratijJAya ) caitrarathaM / sarasvatI ca gaGgAM ca yugmena pratyapadyata / uttaraM vIramatsyAnAM bhAruNDaM prAvizadanam // 5 // veginIM ca kuliGgAkhyA hAdinI parvatAvRtAm / yamunA prApya santIrNo balamAzvAsayattadA ||6||shiitiikRty tu gAtrANi klAntAnAzvAsya vaajinH| tatra snAtvA ca pItvAca prAyAdAdAya codakam // 7 // rAjaputro mahAraNyamanabhIkSNopasevitam / bhadro bhadreNa yAnena mArutaH khmivaatyyaat||8|| cetrarathatulyatvAttadAkhyaM vanaM prati uddizya mahAzailAnatyayAt taddarzanakutUhalena mahAparvatAnatyagAdityarthaH // 3 // 4 // sarasvatImiti / sarasvatI tadAkhyA nadIm / gaGgAM gaGgAkhyA kAJcinnadI pazcimasamudragAminI gaGgAsrotobhedaM vaa| yugmena saGgamena pratyapadyata yayo / yadvA yugmena dvandvatayA pArzvadvaye pravaha pantImiti zeSaH / vIramatsyAnAM vIramatsyAkhyadezAnAm / uttaraM bhAruNDaM bhAruNDAkhyaM vanaM prAvizat // 5 // rAmAnu0-sarasvatImiti / gaGgAM sucakSuzcaiva sItA cA sindhupaiva mahAnadI / timrastvetA dizaM jagmuH pratIcI ca zubhodakAH // ' iti vAlakANDoktaprakAreNa gaGgAbhedaH sindhurucyate / yamunAtaraNAnantaraM bhAgIrathItaraNasya vakSyamANatvAt / yugmena. saGgamena pratipadya vIramatsyAnAmuttarapradezAn bhAruNDavanaM ca prAvizaditi sambandhaH / uttaraM vIramatsyAnAmitipAThe-uttaramityetat bhAruNDavanasya vizeSaNam ||5||veginiimiti / veginI vegayuktAm / dvAdinI santoSakAriNIm / parvatairAvRtAM kuliGgA khyAM nadI yamunAM prApya santIrNa ityarthaH / yamunAsamIpe santIrNaH anyatrAtivaMgatvAdanyatra parvatAvRtatvAcceti bhAvaH / AtapakhinnaM balaM madhyAhne AzvAsayat // 6 // AzvAsanaprakAramAha-zItIkRtyeti / tatra kuliGgAyamunAsambhede / |dUragamanena kAntAn vAjinaH kazcitkAlaM chAyAsvAzvAsya teSAM yAtrANi zItIkRtya AIpRSThAni kRtvA / svayaM sAtvA udakaM ca pItvA / uttaratra gantavyadezasya nirjaladezatvAttatra pAnArthamudakamAdAya ca prAyAt // 7 // rAjaputra iti / rAjaputratvena bhadraH maGgalAcArayuktaH / anbhii| mAkurvatI zilAmAsamantAtkurvatIm, zilAkarSaNasvabhAvAmityarthaH / nadIm AgneyaM zalyakartanamiti grAmadvayam / zilAvaI samprekSamANaH caitrarathaM nAma vanaM lakSyI kRtya mahAzailAMnatyayAt // 3 // 4 // sarasvatImiti / gaGgA sindhumityarthaH / yugmena saGgamena pratipadya vIramatsyAnAmuttarAn uttarapradezAn / uttaramiti pAThe vanaspa vizeSaNam / bhAruNDaM bhAruNDAkhyaM vanaM prAvizaditi sambandhaH // 5 // 6 // zItIkRtyeti / jalAvagAhanAdinA zItIkRtya // 7 // rAjaputra iti / anabhIkSNopa SSSSSSS For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 22 // kSNopasevitam atyantaM janeranupasevitaM mahAraNyatvAdamahatamityarthaH / mahAraNyaM durgamaM vanaM bhadreNa bhadgajarUpeNa yAnena araNyasaMcAranipuNo bhadrajA TI.a.kA. tiiyH| mArutaH khamivAtyayAt ativegenAtikAntavAn / bhUmo hi mArutaH parvatAdinA mandIbhavati // 8 // bhAgIrathImiti / aMzuSAne nagare duSprata sa. 1 bhAgIrathI duSpratarAmaMzudhAne mahAnadIm / upAyAdrAghavastUrNa prAgvaTe vizrute pure // 9 // sa gaGgAM prAgvaTe tItvA samAyAt kuTikoSThikAm / sabalastAM satIAtha samAyAddharmavarddhanam // 10 // toraNaM dakSiNAna jambUprastha mupAgamat / varUyaM ca yayau ramyaM grAmaM dshrthaatmjH||11|| tatra ramye vane vAsaM kRtvA'sau prAGmukho yyau| udyAnamujjihAnAyAH priyakA yatra pAdapAH // 12 // sAlAstu priyakAna prApya zIghrAnAsthAya vAjinaH / anu jJApyAtha bharato vAhinIM tvarito yayau // 13 // vAsaM kRtvA sarvatIrthe tIA cottAnikA nadIm / anyA nadIzca vividhAH pArvatIyaisturaGgamaiH // 14 // bhAgIrathI vizrute taraNasthalatvena prasiddha prAgvaTe pure upAyAt Agacchat / tttrnnaarthmitishessH||9|| sa iti / sabalaH sa bharataH prAgvaTe tatsamIpe gaGgAM tIvA kuTikoSThikA nadI samAyAt / saH tAM tIvA dharmavarddhanaM grAma samAyAta prApa // 10 // toraNamiti / toraNaM dakSiNArdaina toraNagrAmasya / dakSiNabhAgena jambUprasthaM grAmam upAgamat / tato varuthAkhyaM grAmaM yayau // 11 // tatreti / tatra tatsamIpe ramye vane / vAsaM rAtrivAsaM kRtvA / prabhAte prAmukhaH san ujihAnAyAH nagaryAH udyAnaM yayo, yatra udyAne priyakAH bandhUkAH kadambA vA santi // 12 // sAlAniti / sAlAn vRkSAn "ano kahaH kuTaH sAlaH" itymrH| pUrvoktavanasthAn priyakavRkSAn / prApya zIghrAn vAjinaH AsthAya rathe bahA vAhinImanujJApya tvarito yayau / uji hAnAyAH paraM svadezatvAnnibhayaM mandamAgamyatAmiti senAmanujJApya svayaM tvarito yayau // 13 // vAsamiti / sarvatIrthe grAme vAsam ekarAtrivAsa sevitaM janeranupasevitamityarthaH / bhadreNa yAnena bhadrajAtIyena gajena // 8 // aMzudhAne aMzudhAnAkhyadeze / prAgvaTe pure bhAgIrathImupAyAta prAptavAn / apazyaditi vA nibhAgena pAThaH // 9 // sa gaGgA tItvetyasyAnuvAdaH-kuTikoSThikA nadIm / dharmavardhanaM dharmavardhanagrAmam // 10 // toraNamiti / toraNaM dakSiNArdhena / toraNagrAmasya dakSiNabhAgena // 22 // jamyUprasthAkhyaM prAmaM varUthaM grAmam // 11 // tatreti / ujihAnAyAH ujjihAnAkhyAyAH puryAH udyAnaM yayo / yatra udyAne / priyakAH kadambAH // 12 // 13 // vAsaM kRtveti / pArvatIyaH parvatotpannaH hastipRSThakamAsAdya gajapRSThamAruhya kuTikAmatyavartata / anena zanairAgantavyamiti senAyA anujJA dattA / tathApyanujIvinaH kecanA For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kRtvA / (pAThabhedaH / sarvatIrthe sarvatIrthAkhye grAma) uttAnikAm unnatajalatvena tadAkhyAm / anyAH nadIH svalpajalA pArvatIyaH parvatadezotpannaH turaGgamaH // rathAzvaiH tiivetynussnggH| haslipRSThavadunnatatvAt hastipRSThakAkhyaM grAmamAsAdya kuTikA nadImatyavartata hastiepaGgasamIpe kuTikAmataradityarthaH / / hastipTaSThakamAsAdya kuttikaamtyvrtt| tatAra ca naravyAghro lauhitye sa kapIvatIm // 15 // ekasAle sthANu matI vinate gomatI nadIm / [vyapAyAdrAghavastUNa tI zoNAM mahAnadIm / ] kaliGganagare cApi prApya sAlavanaM tadA / bharataH kSipramAgacchat suparizrAntavAhanaH // 16 // vanaM ca samatItyAzu zarvaryAmaruNodaye / ayodhyA manunA rAjJA nirmitAM saMdadarza ha // 17 // tAM purI puruSavyAghraH saptarAtroSitaH pthi| ayodhyAmagrato dRSTvA sArathiM vAkyamabravIt // 18 // eSA nAtipratItA me puNyodyAnA yshsvinii| ayodhyA dRzyate dUrAt sArathe pANDu, mRttikA // 19 // yjvbhirgunnsmpnnaiaahmnnairvedpaargaiH| bhUyiSThamRddhairAkIrNA rAjarSiparipAlitA // 20 // lauhitye lohitamRttvAllauhityanAni nagare / kapIvatI bahukapimattvAttatrAnI nadIm / " anyeSAmapi dRzyate" iti dIrghaH // 14 // 15 // ekasAla iti| ekasAle ekasAlAdUrabhavatvAdekasAlAkhye grAme / sthANumatI santatajalapravAheNa sthANubhUtavRkSatvAt sthANumatI nAma nadIm / nimrapradezatvAt vina tAkhye nagare bahujalavattvena gomatyAkhyA nadI ca tatAra / bharataH suparizrAntavAhanaH san kaliGganagarasamIpasthaM sAlavanaM sarjakavanaM prApya vizramArtha gatvA tatastadA svalpakAla evAgacchat // 16 // vanamiti / sAlavanaM ca zAmAzu samatItya aruNodaye'yodhyAM saMdadarza // 17 // tAmiti / pathi saptarAtroSitaH aSTamadivase tvarAtizayena rAbAvapi gatvA aruNodayasamaye ayodhyAM dadarza / dRSTvA sArathimabravIca // 18 // eSetyAdizvokadvayamekAnvayam / pANDumRttikA gomayAnulepanAdyAcaraNAbhAvAcchetamRttikA / epAyodhyA nAtipratItA me dRzyate nAtisantuSTA dRshyte| "supsupA" iti smaasH| "pratIto hRSite khyAte jJAte pratyayite budhe" itivaijayantI / yajvabhiH vidhinessttvdbhiH| guNasampannaHzamadamAdiguNasamR? bhUyiSThaM bhRzam / RddhaH dhnikaiH||19||20|| janAH sagajAH samAgatAH ityavagamyate / sa bharataH / lauhitye lohitAkhyanagare kapIvatI kapIvatAkhyanadIm // 14 // 15 // ekasAle prAme / sthANumatI nadIm / vinate vinatAruyanagare // 16-18 // eSetyAdizlokadvayam / nAtipratItA nAtihApatA: "pratIto haSite khyAte" iti vaijayantI / pANDamRttikA sudhAdhavalita . For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. TI.a. // 226 // ayodhyAyAmiti / zrUyata iti vartamAnanirdezassmRtau vartamAnavadbhAnAt / naraviziSTA nAyaryo naranAryastAsAm // 21 // udyAnAnItisAdacokamekaM / vAkyam / udyAnAni sAyAhne gtevitishessH| rAtrau krIDitvA uparataiH prAtarvipradhAvadbhiH gRhaM pratigacchadbhiH nareH anyadA pUrva prakAzante / adya tvAisa ayodhyAyAM purA zabdaH zrUyate tumulo mahAn / samantAnaranArINAM tamadya na zRNomyaham // 21 // udyAnAni hi sAyAhne kriidditvoprtainraiH| samantAdvipradhAvadbhiHprakAzante mmaanydaa| tAnyadyAnurudantIva parityaktAni kAmibhiH // 22 // araNyabhUteva purI sArathe pratibhAti me // 23 // nahyatra yAnaidRzyante na gajaina ca vAjibhiH / niryAnto vAbhiyAnto vA naramukhyA yathApuram // 24 // udyAnAni purAbhAnti mattapramuditAni ca / janAnAM ratisaMyogeSvatyanta guNavanti ca // 25 // tAnyenAnyadya pazyAmi nirAnandAni srvshH| srastapaNeranupathaM vikrozadbhiriva drumaiH // 26 // nAdyApi zrUyate zabdo mattAnAM mRgapakSiNAm / saMraktAM madhurAM vANI kalaM vyAharatAM bahu // 27 // tAnIti // 22 // prakArAntaramapyAha-araNyeti // 23 // nahIti / yAnaiH zivikAdibhiH / niryAntaH nagarAnnirgacchantaH abhiyaantH| pravizantaH // 24 // udyAnAnIti / mattAni phalapallavamakarandAsvAdena mattazukakokilabhramarAdiyuktatvAnmattAni pramuditAni AlavAlakaraNadohadasecanAdinA kanda |litAni |rtisNyogessu ratyarthasaMyogeSu / atyantaguNavanti vividhakusumalatAgRhadIrSikAkrIDAparvatAdiguNayuktAni // 25 // adya tvAi-tAnIti / dumairupa lakSitAni pazyAmItyanvayaH // 26 // neti / adyApi sUryodaye'pi / mattAnAM svasvAbhISTaphalabhojanena malAnAm / ataeva saMraktA rAga saudhanicayatvAdayodhyAyAH pANDumRttikAvattvam // 19-21 // udyAnAni hItyAdisAzlokamekaM vAkyam / yAnyudyAnAni sAyAre krIDitvoparataiH samantAdipradhAvadbhiH nareca prakAzitAnIti zeSaH / tAnyadya kAmibhiH parityaktAni santi mamAnyathA sadantIva prakAzanta iti sambandhaH / / 22 // araNyabhUtetyardhamekaM vAkyam // 23 // mattapramuditAni mattAni phalapallavamakarandAsvAdanena bhattazukakokilabhramarAdiyuktatvAnmattAni pramuditAni AlavAlakaraNadohadasecanAdinA kandalitAni atyanta M // 226 // guNavanti / vividhakusumalatAgRhadIpikAkrIDAparvatAdiyuktatayA guNavattvam // 24 // 25 // sastaparNairata eva vikrozadbhiriva drumairupalakSitAni ata eva nirAnandAni satya-sarata nAnArAgasahitA madhura vANI nyAharalA pakSiNAM kalaM dhyAharatAM mRgANAmiti muddhacA vivakenAnvayaH // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yuktAm / madhurAM ramaNIyAm vANI kalaM yathA bhavati tathA vyAharatAM mRgapakSiNAm krIDAmRgazukasArikAprabhRtInAm zabdo na zrUyate / 27 // candanAgarusaMpRktaH candanAgarugandhasaMpRktaH / dhUpasaMmUcchitaH dhUpavyAptaH / zrImAn ramaNIyaH // 28 // merIti / koNasahitaH candanAgarusaMpTakto dhUpasaMmUJchito'tulaH / pravAti pavanaH zrImAna kiMnu nAdya yathApuram // 28||bheriimRdnggviinnaanaaN koNasaGghaTTitaH punH| kimadya zabdo virataH sadA'dInagatiH puraa||29|| aniSTAni ca pApAni pazyAmi vividhAni c| nimittAnyamanojJAni tena sIdati me mnH|| 30 // sarvathA kuzalaM mUta durlabhaM mama bandhuSu / tathA hyasati sammohe hRdayaM sIdatIva me // 31 // viSaNNaH zrAntahRdayastrastassa lulitendriyH| bharataH pravivezAzu purImikSvAkupAlitAm // 32 // dvAreNa vaijayantena praavishcchraantvaahnH| dvAssthairutthAya vijayaM dRSTastaiH sahito yayau // 33 // sa tvanekAgrahRdayo dAssthaM pratyaya'taM janam / mRtamazvapateH klAntamabravIttatra rAghavaH // 34 // kimahaM tvarayAnItaH kAraNena vinA'nagha / azubhAzaGki hRdayaM zIlaM ca patatIva me // 35 // bhriimRdnggviinnaavaadnsaadhnbhuutdnnddhsttlaaddlyaadyaaitijnitH| sadA adInagatiriti padacchedaH / purA adInagatiH zabdaH adya punaH kimartha / virataH uprtH||29|| aniSTAnIti / aniSTAni aniSTasUcakAni / pApAni krUrANi "pApaM syAt krUrapApmanoH" iti vaijayantI / ama / nojJAni darzanamAtreNa duHkhakarANi / nimittAni azubhasUcakAni zivAvAzitAdIni // 30 // sarvatheti / saMmohe saMmohakAraNe // 31 // viSaNNa duHkhitH| zrAntahRdayaH kaluSitamanaskama lulitendriyaH kSubhitabAlendriyaH // 32 // vaijayantena vaijayantAkhyena dvAreNa nagarapazcimadAreNa / atra reiti pAgAyatryakSaram / paJcasahasrANi zlokAnAM gatAni // 33 // sa sviti / anekAgrahRdayaH vyaakulmnaaH| pratyarya sopacAraM nivartya // 34 // kimiti pakSyAmIti sambandhaH // 26-28 // merIti / koNasaGghaTTitaH bheryAdIno vaadnsaadhnbhuutdnnddaadyaahtijnitH| sadA adInagatiriti padacchedaH // 29 // pApAni rANi / "pApaM syAtkrUrapApmanoH" iti vaijayantI // 30-32 // gAyatryAH re iti SaSThAkSaraM dvAreNa vaijayantenetyasya zlokasya dvitIyAkSareNa saGgrahAti / vaija yantenetyuktirindraprAsAdasahazatvena nirmitatvAt / yadvA vijayapradavinyAsavizeSavattvena / yadvA vaijayantI patAkA'spAstIti baijayantam / arjAdyaJ / yadvA vaija yantAkhyenaH // 33 // pratyaya' sopacAraM nivartya // 34 // AnItaH vasiSThena dUtadvArA AnIta ityarthaH // 35 // For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir cA.rA.bha. // 22 // kAraNena vinA AhvAnakAraNoktiM vinaa| tvarayAnItaH drutaM vsisstthnaaniitH| anaveticintAsamarthatoktiH // 35 // zrutA iti / naH asmAbhiH AkArAn / kATo.a.kA. vakSyamANAn tAn tAdRzAn / iha nagare // 36 // AkArAneva darzayati-saMmArjanavihInAnItyAdinA / sammArjanavihInAni kAnicitkuTumbibhavanAsa zrutA no yAdRzAH pUrva nRpatInAM vinaashne| AkArAMstAnahaM sarvAniha pazyAmi saarthe||36|| sammArjanavihInAni paruSANyupalakSaye / asaMyatakavATAni zrIvihInAni sarvazaH // 37 // balikarmavihInAni dhUpasammodanena ca / anAzinakuTumbAni prabhAhInajanAni ca / alakSmIkAni pazyAmi kuTumbibhavanAnyaham // 38 // apetamAlya zobhAnyapyasaMmRSTAjirANi ca / devAgArANi zUnyAni na cAbhAnti yathApuram // 39 // devatArcAH praviddhAzca yajJa gosstthystthaavidhaaH| mAlyApaNeSu rAjante nAdya paNyAni vA tathA // 40 // dRzyante vaNijo'pyadya na yathApUrvamatra vai / dhyAnasaMvigrahRdayA naSTavyApArayantritAH // 41 // devAyatanacaityeSu dInAH pakSigaNAstathA / malinaM cAzru pUrNAkSaM dInaM dhyAnaparaM kRzam // 42 // nIti zeSaH // 37 // balikarmavihInAnIti / dhUpasaMmodanena dhUmaparimalena vihInAnItyanukarSaH / anAzitakuTumbAni abhojitakuTumbAni / Nyanta / prayogaH / bhojayitRNAmapi duHkhAkAntatayA pAkayanAbhAvAt // 38 // apeteti| apetA mAlpazobhA dvAri baddhapuSpadAmazobhA yebhyastAni / zUnyAni pUjakaparicArakAdirahitAni // 39 // devatArcA iti / devatArcAH devpuujaaH| praviddhAluptAH / "arcA pUjApratimayoH" iti vaijayantI / yajJagASThayaH yajJasabhAH tathAvidhAH praviddhA ityarthaH / paNyAni krayapuSpANi // 40 // dRzyanta iti / dhyAnasaMvigrahadayAH dhyaanaaskthRdyaa| naSTavyApArayantritAH nssttkryvikyaadivyaapaaraaH| yantritAH niruddhAzca "yantri saMkoce" itidhAtuH // 41 // devAyatanati / strIpuMseti nipAtanAt samAsAnto'pratyayaH VtAna tAdazAna // 38 // AkArAnevAha-sammAjanetyAdi / asaMyatakabATAnItyAdizlokadvayamekaM vAkyam / anAzitakadambAni abhojita kaTambAni // 37-19 // // 227 // " devatArcAH devatAvigrahAH / praviddhAH vibhinnA ityarthaH / naSTamyApArayantritAH naSTakrayavikrayAdivyApAre vazIkRtAH, naSTakrayavikrayAdivyApAratvAviruddhA For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samudAyasamudAyinorbhedavivakSayA janavizeSaNatvam // 42 // 43 // itIti / tAnyariSTAni prekSya taM sUtamityevamuktvetyanvayaH // 44 // tAmiti / zUnyAH janarahitAH / zRGgATakavezmarathyAH catuSpathagRhavIthayo yasyAm / rajoruNadvArakapATayantrAM rajobhiH aruNAni malinAni dvArasthakapATAnAM sastrIpuMsaM ca pazyAmi janamutkaNThitaM pure // 43 // ityevamuktvA bharataH sUtaM taM dInamAnasaH / tAnyariSTAnyayo dhyAyAM prekSya rAjagRhaM yayau // 44 // tAM zUnyazRGgATakavezmarathyAM rajoruNadvArakapATayantrAm / dRSTvA purImindrapura prakAzAM duHkhena sampUrNataro babhUva // 45 // bahUni pazyan manaso'priyANi yAnyanyadA nAsya pure babhruvuH / avA chirA dInamanA na hRSTaH piturmahAtmA praviveza vezma // 46 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekasaptatitamaH sargaH // 71 // apazyaMstu tatastatra pitaraM piturAlaye / jagAma bharato draSTuM mAtaraM mAturAlaye // 1 // anuprAptaM tu taM dRSTvA kaikeyI proSitaM sutam / utpapAta tadA hRSTA tyaktvA sauvarNamAsanam // 2 // sa pravizyaiva dharmAtmA svagRhaM zrIvivarjitam bharataH pratijagrAha jananyAzcaraNau zubhau // 3 // sA taM mUrddhanyupAghrAya pariSvajya yazasvinam / aGke bharatamAropya praSTuM samupacakrame // 4 // adya te katicidrAtryazyutasyAryakavezmanaH / api nAdhvazramaH zIghraM rathenApatatastava // 5 // yantrANi dArubandhAdIni yasyAm / saMmArjanAdyabhAvAditibhAvaH // 45 // baDUnIti / anyadA pUrvakAle / asya bharatasya / yAni apriyANi na babhUvuH tAni manaso'priyANi pazyan san / ASAkazirA avanatazirAH / na hRSTaH ahRSTaH mahAtmA mahAdhairyaH // 46 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA yaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekasaptatitamaH sargaH // 71 // 14 // adyeti / katiciditi prabhe / pRthainipAto vA / cyutasya ityarthaH 40-44 // tAmiti / zRGgATakAni catuSpathAni / rajoruNadvArakapATayantrAM rajasA aruNAni niruddhAni vyAptAni dvArakapATayantrANi yasya tAm // 45 // 46 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekasaptatitamassargaH // 71 // 1-4 // adyeti / katicit katItyarthaH / cyutasya nirgatasya / aarykveshmnH| AryakaH mAtAmahaH // 5 // For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir vA.rA.bha. nirgatasya / AryakaH mAtAmahaH / apiH prshne||5|| Aryaka iti / AryakaH sakAlI kimiti zepaH / pravAsAta ito nigamAdArabhya Apa sukhAdA pamityanuSaktApinAnvayaH / etatsarve me vaktumaIsIti yojanA // 6 // 7 // adyati adyarAtriH asmAdahaH pUrvarAtriH saptamI / ataH saptarAtrISitaHsa072 Ayakaste sukuzalI yudhaajinmaatulstv| pravAsAcca sukha putra sarva me vaktumarhasi // 6 // evaM dRSTastu kaikeyyA priya pArthivanandanaH / AcaSTa bharataH sarva mAtra rAjIvalocanaH // 7 // adya me saptamI rAtrizcayutasyAyeka veshmnH| ambAyAH kuzalI tAto yudhAjinmAtulazca me // 8 // yanme dhanaM ca ratnaM ca dadau rAjA prNtpH| parizrAntaM pathyabhavat tato'haM pUrvamAgataH // 9 // raajvaakyhrairduutaistvrymaanno'hmaagtH| yadahaM praSTumicchAmi tadambA vaktu marhati // 10 // zUnyo'yaM zayanIyaste paryako hemabhUSitaH / na cAyamikSvAkujanaH prahRSTaH pratibhAti mA // 11 // rAjA bhavati bhUyiSThamihAmbAyA nivezane / tamahaM nAdya pazyAmi draSTamicchannihAgataH // 12 // piturgrahISye caraNoM taM mamAkhyAhi pRcchataH / Ahosvidamba jyeSThAyAH kausalyAyA nivezane // 13 // taM pratyuvAca kaikeyI priyavada ghoramapriyam / ajAnantaM prajAnantI rAjyalobhena mohitA // 14 // pathItyanena na virodhaH // 8 // yaditi / rAjA maataamhH| dhanaM prAyuktAzvAdi yaddadau tat parizrAntaM parizrAntavAinam ataeva pathyabhavat // 9 // 10 // zUnya iti / zUnyaH pitRzUnyaH / zayanIyaH zayanAhaH / ikSvAkujanaH dazarathajanaH ||11||raajeti / bhavatItyatikaraNaM draSTavyam / bhUyiSThaM prAcuryeNa / M // 12 // pituriti / kosalpAyA nivezane bhavati kimityanupacanIyam // 13 // tamiti / ajAnantaM rAjavRttAntamajAnantam / priyavat priyamiva / MprajAnantI apriyamuvAcetyanvayaH / tatra hetuH rAjyalobhena mohiteti // 11 // MpravAsAta mAtulagRhoddezena gamanAt // 6 // 7 // adya me saptamI rAtriH asmAdahaH pUrvarAtriH saptamIrAtrirityarthaH / ataH saptarAtropitaH pathItyanena na virodhaH n8||raajaa me yaddhanaM ratnaM ca dadau tatparizrAntaM satpathyabhavat / mArga sthitam, tataH kAraNAt aham iha pUrvamAgata iti sambandhaH // 9 // tatra hetuH-rAja vAkyeti // 10 // zUnyaH zayanIyaH zayanAIH / ikSvAkujanaH dazarathaH // 11 // rAjeti / bhUyiSThaM prAcuryeNa // 12 // 13 // priyavat priyamiva // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir asya duHkhamanutpAdayantI mRdUktyA maraNamAi-yeti / yAyakaH ijyaashiilH| "ijyAzIlo yAyajUkaH" itihlaayudhH||15-17||tt iti / zokena saMvItaH shokenaavRtH| maraNaduHkhitaH maraNazravaNena sAtaduHkhaH / bhrAntA anavasthitA AkulitA khinnA cetanA yasya sHbhraantaakulitcetnH||18|| yA gatiH sarvabhUtAnAM tAM gatiM te pitA gtH| rAjA mahAtmA tejasvI yAyajUkaH satAM gatiH // 15 // tacchRtvA bharato vAkyaM dhrmaabhijnvaanychuciH| papAta sahasA bhUmau pitRzokabalArditaH // 16 // hA hatosmIti kRpaNAM dInAM vAcamudIrayan / nipapAta mahAbAhurbAhU vikSipya vIryavAn // 17 // tataH zokena saMvItaH piturmrnnduHkhitH| vilalApa mahAtejA bhraantaakulitcetnH|| 18 // etat suruciraM bhAti piturme zayanaM puraa| zazinevAmalaM rAtrI gaganaM toydaatyye|| 19 // tadidaM na vibhAtyadya vihInaM tena dhImatA / vyomeva zazinA hInamAcchuSka iva sAgaraH // 20 // bASpamutsRjya kaNThena svArtaH prmpiidditH| pracchAdya vadanaM zrImadroNa jayatAM varaH // 21 // tamAta devasaGkAzaM samIkSya patitaM bhuvi / nikRttamiva sAlasya skandhaM parazunA vane // 22 // mattamAtaGgasaGkAzaM candrArka sadRzaM bhuvH| utthApayitvA zokAta vacanaM cedamabravIt // 23 // uttiSThottiSTha kiM zeSe rAjannatra mahAyazaH / tvadvidhA nahi zocanti santaH sadasi sammatAH // 24 // vilApamevAha-etadityAdinA // 19 // taditi / apacchuSkaH shusskaapH| AhitAgryAditvAtriSThAyAH prnipaatH| ucchuSka iti paatthaantrm||20|| bAppamiti / kaNThena kaNThasvareNa / svAtaH sutarAmAtaH, abhavaditi zeSaH / paramapIDitaH mAnasavyathAyuktaH // 21-23 // uttiSThottiSTheti / rAjaniti yAyajUkaH yajJazIlaH // 15 // dharmAbhijanavAn dharmaH dharmayukta abhijanaH anvayo yasyAstIti tathA // 16 // 17 // maraNaduHkhitaH maraNazravaNena sanAtaduHkhaH En19 // acchuSkA zuSkApaH / niSThAyAH paranipAtaH // 20 // bAppamiti / vadanaM vastreNa pracchAdya kaNThena sasvareNa bASpamutsRjya sasvaraM ruditvetyarthaH / svAtaH abhavaditi zeSaH // 21-23 // rAjaputreti vA rAjannatretiyA pAThaH // 24 // sa-matamAtAsAzaM pUliprakSepaNa gajasadazam / candrArkasadazama rAmapakSANI candrasadRzam anyeSA~ tApakatvena sUryasamiti vivekaH // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 229 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin bharatazokanivarttanArthamityuktavatI / sadasi sammatAH sabhyA ityarthaH / dAnayajJau adhikriyete anayeti dAnayajJAdhikArA / tatra hetuH zIleti / zIkhaM sadvRttaM zrutivaco vedavAkyaM te anugacchatIti tadanugA tadanusAriNI buddhiH adhyavasAyaH / arkasya prabhA mandira iva sUryaprabhA yathA svasthAne nizcalA bhavati dAnayajJAdhikArA hi zIlazrutivaconugA / buddhiste buddhisampanna prabhevArkasya mandire // 25 // sa ruditvA ciraM kAlaM bhUmau viparivRtya ca / jananIM pratyuvAcedaM zokairbahubhirAvRtaH // 26 // abhiSekSyati rAma nu rAjA yajJaM nu yakSyate / ityahaM kRtasaGkalpo hRSTo yAtrAmayAsiSam // 27 // tadidaM hyanyathAbhUtaM vyavadIrNa mano mama / pitaraM yo na pazyAmi nityaM priyahiteratam // 28 // amba kenAtyagAdrAjA vyAdhinA mayyanAgate / dhanyA rAmAdayaH sarve yaiH pitA saMskRtaH svayam // 29 // na nUnaM mAM mahArAjaH prAptaM jAnAti kiirtimaan| upajiddhi mAM mUrdhni tAtaH sannamya satvaram // 30 // kva sa pANiH sukhasparzastAtasyAkliSTakarmaNaH / yena mAM rajasA dhvastamabhIkSNaM parimArjati // 31 // yo me bhrAtA pitA bandhuryasya dAso'smi dhImataH / tasya mAM zIghramAkhyAhi rAmasyAkliSTakarmaNaH // 32 // tathA te buddhirnizvalA bhAtItyarthaH / mandara iti pAThe - arkasya prabhA mandara ivetyuktiratyunnatamandaraparvate arka prabhAyAH parvatAntarApekSayA cirakAlAvasthA nAtU ( pAThabhedaH / mandara itipAThe mandarazikhare sthitasyArkasya prabhevAdhikaprakAzavatItyarthaH / uttarAyaNe hi mandaragatasya sUryasya prabhAdhikaM prakAzata iti prasiddham / ) / / 24-26 // abhiSekSyatIti / yajJaM yakSyata iti yajJaM kariSyata ityarthaH / yAtrAmayAsiSaM yAtrAmakArSamityarthaH // 27 // taditi / vyavadIrNa bhinnam // 28-30 // keti / parimArjati parimArSTi / mAm Agatamiti zeSaH / kva sa pANiH, gata itizeSaH // 31-34 // arkasya prabhA mandara ivetyuktiH atyunnatamandaraparvate arkapramAyAH parvatAntarApekSayA cirakAlAvasthAnAt // 25 // 26 // yakSyate yAgaM kariSyatIti / yAtrAmayA siSaM mAtrAmakArSamityarthaH // 27-30 // parimArjati parimArSTi / / 31 / / 32 / / sa0 [arkaprabhA yathA mandire samudre sarvadA vyAptA tathA tava buddhirapi laukikAlaukikaviSaye vyAptetyarthaH / yadvA mandire gRhe / arkasya spaTikasya prabhA yathA tathA tava buddhirapi svacchA " arko'rkaparNe sphaTike / mandiraM nagare'gAre mandiro makarAlaye " iti vizvaH / / 25 / / For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa072 22 //
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie pazcimamiti / AtmanaHsandezaM madviSayasandezam // 35 // evaM pRSTavantaM bharataM prati tvAM rAjA na smRtavAn kiMtu rAmameva smaran svargamagAditi pitR / viSayohanivarcanAbhiprAyeNottaramAha-rAmetyAdinA // 36 // imAmityAdizlokadvayamekAnvayam / siddhArthAH kRtArthAH / punarAgataM drakSyantIti imAM | pitA hi bhavati jyeSTho dharmamAryasya jaantH| tasya pAdau grahISyAmi sahIdAnI gatirmama // 33 // dharmaviddharmanityazca satyasandho dRddhvrtH| AryaH kimabravIdrAjA pitA me styvikrmH|| 34 // [gururekaH prajAnAM tu pitA me satya vikrmH|] pazcimaM sAdhu sandezamicchAmi shrotumaatmnH| iti pRSTA yathAtattvaM kaikeyI vAkyamabravIt // 35 // rAmeti rAjA vilapana hA sIte lakSmaNeti ca |smhaatmaa paralokaMgatogatimatAM vrH||36|| imAM tu pazcimAM vAcaM vyAjahAra pitA tava / kAladharmaparikSiptaH pAzairiva mahAgajaH // 37 // siddhArthAste narA rAmamAgataM sItayA saha / lakSmaNaM ca mahAbAhuM drakSyanti punarAgatam // 38 // tacchutvA viSasAdeva dvitIyApriyazaMsanAt / viSaNNavadano bhUtvA bhUyaH / papraccha mAtaram // 39 // va cedAnIM sa dharmAtmA kausalyAnandavarddhanaH / lakSmaNena saha bhrAtrA sItayA ca samaM gataH // 40 // tathA pRSTA yathAtattvamAkhyAtumupacakrame / mAtAsya yugapadAkyaM vipriyaM priyazaGkayA // 41 // vAcaM vyAjahAreti smbndhH||37|| 38 // tditi| dvitIyApriyazaMsanAt rAjamaraNApekSayA rAmasya dezAntaragamanarUpApriyasya dvitIyatvam // 39 // 40 // tatheti / yathAtathamiti samyakapAThaH / yathAcAyamitipAThe-ayaM vRttAntaH yathA tthaakhyaatumitynvyH| vipriyaM rAmavivAsanapratipAdakam / priyazaGkhyA etacchvaNena bharatasya priyaM bhaviSyatIti vitarkeNa "zaGkAvitarkabhayayoH" iti vejayantI / yugapata rAjamaraNakathanasamakAlameva / yadvA yugapadAkhyAtu dharma jAnataH Aryasya zreSThasya vivekinaH puruSasyetyarthaH / jyeSThanAtA pitA bhavati atastasya pAdau grahISyAmIti / kutaH sa hi gatiH mameti sambandhaH // 33 // 34 // AtmamaH sandezaM mRpamaraNasamaye nRpeNa madviSaye vArtAmityarthaH // 35 // rAmAdIna smaranava paraM gata ityAha-rAmeti // 36 // imAmityAdizlokadvayamekaM vAkyam / kAladharmaparikSiptaH mRtyunA vyAptaH / siddhArthA narAH AgataM rAmaM drakSyantIti imAM vAcaM vyAjahAretisambandhaH // 37 // 28 // tacchatveti / dvitIyApriyazaMsanAt rAja maraNApekSayA rAmavanavAsarUpApiyasya dvitIyatvam // 39 // 40 // vibhiyaM rAmavivAsanapratipAdakaM priyazaGkayA etacchravaNena bharataspa priyaM bhaviSyatIti tarkeNa yugapat -VAADIMANDAR -- - For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // 230 // bA.rA.bhU. mupacakrama ityupakramasya vakSyamANaparatvAt 'yAcitaste pitA rAjyaM rAmasya ca vivAsanam' iti vakSyamANavAkyArthAbhiprAyeNa yaugapadyam // 41 // 7 sa hIti / daNDakAn mahAvanamiti 'vedAH pramANam' itivannirdezaH // 42 // taditi / cAritrazaGkayA cAritraM kimabhUditi zaGkayA / vaMzasya mAhAtmyAt sa hi rAjasutaH putra cIravAsA mahAvanam / daNDakAn saha vaidehyA lakSmaNAnucaro gataH // 42 // tacchrutvA bharatastrasto bhrAtuzcAritrazaGkayA / svasya vaMzasya mAhAtmyAt praSTuM samupacakrame // 43 // kaccinna brAhmaNadhanaM hRtaM rAmeNa kasya cit / kaccinnADhyo daridro vA tenApApo vihiMsitaH // 44 // kaccinna paradArAnvA rAjaputro'bhimanyate / kasmAtsa ausarraNye bhraNava vivAsitaH // 45 // athAsya capalA mAtA tat svakarma yathAtatham / tenaiva strIsvabhAvena vyAhartumupacakrame // 46 // evamuktA tu kaikeyI bharatena mahAtmanA / uvAca vacanaM hRSTA mUDhA paNDitamAninI // 47 // asadAcAravaimukhyapUrvaka sadAcAraniratatvaM vaMzasya mAhAtmyam // 43 // kacciditi / brAhmaNadhanamityatrAvibhaktiko nirdezaH / kasyacidbrAhmaNasyetyarthaH / yadvA kasyacit kasmAcciddhetorityarthaH // 44 // kacciditi / bhrUNaH zrutAdhyayanasampannaH " anUcAno guNairyukto vratasvAdhyAyavAJchuciH / bhrUNa ityucyate sadbhistveSa yo vijitendriyaH // " iti smRteH // 45 // atheti / yathAtathaM yathAvRttam / nipAtanAtsAdhuH / strIsvabhAvena cApalenetyarthaH / vyAhartu mupacakrame vaktuM vyavasitavatItyarthaH / athAsyeti zloko muneH khedAbhinayaH / evamiti zlokaH kramika iti kecit // 46 // rAmAnu0 - bhrUNaheva vivAsita ityetacchlokAnantaram evamuktetizlokazcet susaGgataM bhavati / madhye athAsyeti zloko vartate, sthitasya gatizcintanIyeti nyAyenAsya vyAkhyA kriyte| vyAhartumupacakrame vaktuM vyvsitvtiityrthH||46|| evamiti / ayaM zlokaH pUrvAnuvAdArthaH // 47 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 72 rAjamaraNakathanasamakAlameva AkhyAtumupacakrama iti sambandhaH // 41 // 42 // cAritrazaGkayA caritraM kimabhUditi zaGkayA / vaMzasya mAhAtmyAt / vaMzasya mAhAtmyaM nAma asadAcAravaimukhyapUrvakasadAcAraniratatvam // 43 // brAhmaNadhanaM kasya cit kasmAcciddhetorna hRtaM kazcit // 44 // bhrUNahA nAma ekazAkhAdhyAyI // 230 // zrotriyaH sarvazAkhAdhyAyI bhrUNa: sya hantA // 45-48 //
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // mayA tupAya pitA ta putrazokapAravidhaM kRtam // zyana priya pu samAsthAya pitA rAmasyaivAbhiSecana na brAhmaNetyAdi / rAmaH paradArAn cakSuAmapi na pazyati / evaM sati na spRzatItyatra kiMvaktavyamiti bhAvaH // 18 // mayeti / te rAjyaM rAmasyA vivAsanaM ca pitA yAcitaH pUrvadattavaradvaye viSayatvena yAcita ityarthaH // 19 // sa iti / svavRttiM svapratijJArUpAM vRttim // 50 // tamiti / nabrAhmaNadhanaM kiJciddhRtaM rAmeNa kasyacit / kaccinnADhyo daridro vA tenApApo vihiNsitH|n rAmaH paradArAMzca cakSuAmapi pazyati // 48 // mayA tu putra zrutvaiva rAmasyaivAbhiSecanam / yAcitaste pitA rAjyaM rAmasya ca vivAsanam // 49 // sa svavRttiM samAsthAya pitA te tattathAkarot / rAmazca sahasaumitriH preSitaH sItayA saha // 50 // tamapazyan priyaM putraM mahIpAlo mhaayshaaH| putrazokapariyUnaH paJcatvamupapedivAn // 5 // tvayA tvidAnI dharmajJa rAjatvamavalambyatAm / tvatkRte hi mayA sarvamidamevaMvidhaM kRtam // 52 // mA zokamA ca santApaM dhairyamAzraya putrk| tvadadhInA hi nagarI rAjyaM caitadanAmayam // 53 // tatputra zIghra vidhinA vidhijJairvasiSTha mukhyaiH sahito dvijendraiH / saGkAlya rAjAnamadInasattvamAtmAnamuAmabhiSecayasva // 54 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe dvisaptatitamaH sargaH // 72 // putrazokapariyUnaH putrazokena pariyUnaH taptaH vilapannityartho'vA / "divo'vijigISAyAm" itiniSThAnatvam // 51 // tvayeti / dharmajJa rAjanItijJa ! M // 52 // mA zokamiti / anAmayaM nirupadravam // 53 // taditi / saGkAlya saMskRtya // 54 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA sambarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvisaptatitamaH sargaH / / 72 // mayA viti / te rAjyaM rAmasya vivAsanaM ca pitA yAcita iti sambandhaH // 49 // svavRtti svasya pratijJArUpam // 5 // putreti / putrazokapariyUnaH putrazokena vilapanityarthaH / / 51 // dharmajJa rAjanItijJa // 52 // anAmayaM nirupadravam // 53 // saGkAlya saMskRtya // 54 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatva dIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvisaptatitamaH sargaH / / 72 / / For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie bA.rA.bhU. // 2315 sa073 shrutveti| vRttam atItam, mRtamiti yAvat // 1 // kiM nviti / kArya prayojanam / itasya bhaagyhiinsy||2|| duHkha iti / duHkhe duHkhakaraNAt vraNakSArATI .a.kAM. dhAnapsAdRzyam // 3 // kulasyeti / kAlarAtriH pralayakAlotthitasarvasaMhArazaktiH / upagUhya AliGgaya // 4-6 // vinAzita iti / mahArAjaH [kaikeyyApyevamuktastu bharato rAghavAnujaH / karNo karAbhyAM pracchAdya papAta dharaNItale // ] zrutvA tu pitaraM vRttaM bhrAtarau ca vivAsitau / bharato duHkhasantapta idaM vacanamabravIt // 1 // kiMnu kArya hatasyeha mama rAjyena shoctH| vihInasyAtha pitrA ca bhrAtrA pitRsamena ca // 2 // duHkhe me duHkhamakarotraNe kSAramivAdadhAH / rAjAnaM pretabhAvasthaM kRtvA rAmaM ca tApasam // 3 // kulasya tvamabhAvAya kAlarAtririvAgatA / aGgAramupagRhya sma pitA me nAvabuddhavAn // 4 // mRtyumApAdito rAjA tvayA me pApadArzani / sukhaM parihRtaM mohAt kule'smin kula pAMsini // 5 // tvAM prApya hi pitA me'dya satyasandho mhaayshaaH| tIvaduHkhAbhisantapto vRtto dazaratho nRpaH // 6 // vinAzitI mahArAjaH pitA me dhrmvtslH| kasmAt pravAjito rAmaH kasmAdeva vanaM gataH // 7 // kausalyA ca sumitrA ca putrazokAbhipIDite / duSkaraM yadi javitAM prApya tvAM jananIM mama // 8 // nanu tvAyopi dharmAtmA tvayi vRttimnuttmaam| vartate guruvRttijJo yathA mAtari varttate // 9 // tathA jyeSThA hi me mAtA kausalyA diirghdrshinii| tvayi dharma samAsthAya bhaginyAmiva varttate // 10 // kasmAdvinAzitaH, rAmaH kasmAtpravAjita iti sambandhaH / tvayA sarva niSphalameva kRtamiti bhAvaH // 7 // kausalyati / yadi jIvetAM tadA duSkaraM jiivetaa| miti smbndhH|| 8 // nanu viti / AryaH jyeSThaH / vRtti zuzrUSAm / vattate krotiityrthH| mAtari vartate mAtari zuzrUSate // 9 // tatheti / dIrgha zrutveti / vRttaM mRtmityrthH||1||2|| rAjAnaM pretabhAvasthaM rAmaM ca tApasaM kRtvA me duHkhamakaroH ataH duHkhe duHkhakare vraNe kSAramAdadhA iva // 3 // kulasyeti / / 231 // kAlarAtriH pralayakAlotthitasarvasaMhArazaktiH // 4 // 5 // tvAmiti / vRttaH mRtH|| 6 // vinAzita iti / mahArAjaH kasmAdvinAzitaH kasmAdrAmaH pravAjita iti / sambandhaH / tvayaitatsarva niSphalameva kRtamiti bhAvaH // 7 // 8 // nanviti / AryaH raamH||9|| dIrghadarzinI dUrakAlabhAgyanarthadarzinItyarthaH // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir drshinii| dUrakAlabhAvyanarthadarzinI / "dUrAnarthasya saMdazI dIrghadRSTiH prakIrtitaH" iti ||10||tsyaa iti / tasyAH taadRshdhrmyuktaayaaH||11|| apApadarzanamiti / kiMtu pazyasi kAraNam kiMphalaM pazyasItyarthaH / phalaM hi prayojakatayA kAraNam / na kimapItyarthaH // 12 // lubdhAyA iti / tasyAH putraM kRtAtmAnaM cIravalkalavAsasam / prasthApya vanavAsAya kathaM pApe na zocasi // 11 // apApadarzamaM / zUraM kRtAtmAnaM yazasvinam / pravrAjya cIravasanaM kiM nu pazyasi kAraNam // 12 // lugdhAyA vidito manye na te'haM rAghavaM prati / tathA hyanartho rAjyArthaM tvayA''nIto mahAnayam // 13 // ahaM hi puruSavyAghrAvapazyaM rAmalakSmaNau / kena zaktiprabhAvena rAjyaM rakSitumutsahe ||14||tN hi nityaM mahArAjo balavantaM mhaablH| apAzrito'bhUddharmAtmA merumaruvanaM yathA // 15 // so'haM kathamimaM bhAraM mahAdhuryasamuddhRtam / damyo dhuramivAsAdya vaheyaM kena caujasA // 16 // ahaM rAghavaM prati yathA yAdRzaprakArayuktaH tathA lubdhAyAste lubdhayA tvayA na vidita iti manye / aviditatve hetumAha tathA hIti / rAjyArtha mama rAjyArtham / mahAnayamanarthastvayA AnIto hi AnItaH khalu sampAditaH khalu // 13 // rAghavaMpratyahaM yAdRza ityuktaM vivRNoti-ahamiti / apazyan hi apazyanneva / "hi hetAvavadhAraNe" ityamaraH / kena zaktiprabhAvena zaktpatizayena / bhrAtRsampattirekha mama zatyatizaya iti bhAvaH // 14 // na kevalaM mamaiva rAmApekSA, piturapItyAha-tamiti / merumeruvanaM yayA merunanitameruvanasya tadrakSakatvaM parerAkramitumazakyatvasampAdanena // 15 // kena zaktiprabhAvenetyuktamartha sadRSTAntamAha-sa iti / ahaM bAlaH / imaM prabuddhapitRdhRtam / bhAra rAjyabhAram / mahAdhuryoM mhaavliivrdH| dhuraM vaha / tIti dhuryaH "dhuro yaDDhako" iti yatpratyayaH / tena samur3ataM dhuraM bhAram / puMstvamArSam / damyaH taruNavatsa iva / "tarNakaH smaryate vatso damyo / vatsatarazca saH" iti halAyudhaH / "damyavatsatarau samau" ityamarazca / kenaujasA kenAvaSTambhena / "ojo'vaSTambhabalayoH" iti vaijayantI / kathaM kena / tasyA iti / tasyAH tAdRzadharmayuktAyAH // 11 // 12 // lubdhAyA iti / ahaM rAghavaM prati yathA yAdRzamakArayuktaH, tathA lubdhAyAste lubdhayA tvayA na vidit| iti manye / aviditatve hetuH tathA hyanartha iti / rAjyAya mama rAjyArtham / mahAnayamanaryastvayA AnIto hi AnItaH khlu||13||14|| dazarathasyApi rAmAlambanenaiva rAjyaparipAlanazaktirityAha tamiti / meruH meruvanam yathA merujanitameruvanasya tadrakSakatvaM parairAkramitumazakyatvasampAdanena // 15 // sohamiti / mahAdhurya For Private And Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir // 232 // prakAreNa baheyam // 16 // athaveti / yogaH sAmadAnAdyupAyaiH "yAgaH sannahanopAyadhyAnasaGgatiyuktiSu" ityamaraH / buddhibaLena grahaNadhAraNAdyaSTAGga TI.a.ko yuktabuddhibalena vA me zaktirbhavet / rAjaputratvena saMbhAvitatvAt / tathApi putragardinI putraprayojanAbhilASavatIM tvAM sakAmAM na kariSyAmi, gaIitAsa.73 athavA me bhavecchaktiyogairbuddhibalena vaa| sakAmAM na kariSyAmi tvAmahaM putramardinIs // 17 // na me vikAMkSA jAyeta tyaktuM tvAM pApanizcayAm / yadi rAmasya nAvekSA tvayi syAnmAtRvat sadA // 18 // utpannA tu kathaM buddhi staveyaM pApadarzini / sAdhucAritravibhraSTe pUrveSAM no vigarhitA // 19 // asmin kule hi pUrveSAM jyeSTho rAjye 'bhiSicyate / apare bhrAtarastasmira pravarttante samAhitAH // 20 // nahi manye nRzaMse tvaM rAjadharmamavekSase / gatiM vA na vijAnAsi rAjavRttasya zAzvatIm // 21 // bhilApatvAditi bhAvaH // 17 // neti / rAmasya tvayi mAtRvat mAtarIva / sadA apekSA bhaktipUrvakekSaNaM yadi na syAttadAnI pApanizcayAM tvAM tyaktuM me / vikAGkSA kAGkSArAhityam, na jAyeta kAsA jAyataiva / rAmasya tvayi mAtRvat pratipattisadbhAvAt tvAM tyaktaM necchaamiityrthH|| 18 // utpanneti / naH pUrveSAM pUrva vigahitA iyaM buddhiH jyeSThe vidyamAne kaniSThasya rAjyaprArthanAviSayA buddhiH tava kayamutpannA // 19 // asminniti / pUrveSAmiti niriNe / SaSThI / apare kaniSThA bhrAtaraH / tasminsamAhitAH pravartante, pitRvattaccittAnuvarttane sAvadhAnA jIvantItyarthaH / tathAi manuH-" jyeSTha eva tu gRhIyAt pitryaM dhanamazeSataH / zeSAstamanujIveyuryathaiva pitaraM tathA // " iti // 20 // neti / rAjadharma rAjJAM vihitaM dharmam / nAvezase nAdriyase athavA rAjavRttasya / samudbhutaM mahAdhuryeNa mahAbhAravAhakena balIvardaina udRtaM dama bhAraM rAjyabhAra dhuraM bhAram AsAdya damya iva vatsatara iva kenaujasA vaheyaminni yojanA // 16 // athaveti / yogerupAyerbuddhivalena grahaNadhAraNAdyaSTAGgayuktabuddhibalena // 17 // rAmasya tvayi mAtRvat mAtarIva bhaktipUrvikekSaNaM yadi na syAt tadAnI pApanizcayA tvA tyatuM me vikAGkSA kAbArAhityaM na jAyatetyuktam , kAdvaiva jAyeta / rAmasya tvayi mAtRvana pratipattisadbhAvAt tvA tyatuM necchAmItyarthaH // 18 // utpanneti / M232 // naH pUrveSAM pUrvevigarhitA iyaM buddhiH, jyeSThe vartamAne kaniSThasya rAjyaprArthanAdiviSayA buddhiH|| 19 // asminniti / pUrveSAmiti nirdhAraNe SaSThI / apare kaniSThacAlara tasmin jyeSTha samAhitAH pravartante, jyeSThAdhInA vartanta ityarthaH // 20||raandhrm rAjJAM hitaM dharma nAvekSase rAjayuttasya rAjasamAcArasya gadi vA nAmijAnAsIti For Private And Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rAjasamAcArasya / gati prakAraM vA na jAnAsIti manye // 21 // na kevalamasmAkamevAyaM dharmaH kintu sarveSAmapItyAha-satatamiti / rAjavRtte vicAryamANaiti zeSaH / etadrAjJAM sarveSAM samam / ikSvAkUNAM tu tat jyeSThAbhiSecanaM vizeSataH syAt, askhalitAcAratvAditi bhAvaH // 22 // satataM rAjavRtte hi jyeSTho raajye'bhissicyte| rAjJAmetat samaM tatsyAdikSvAkUNAM vizeSataH // 22 // teSAM dharmeka rakSANAM kulacAritrazobhinAm / atra cAritrazauNDIrya tvAM prApya vinivartitam // 23 // tavApi sumahAbhAgA janendrAH kulapUrvagAH / buddharmohaH kathamayaM sambhUtastvayi garhitaH // 24 // na tu kAmaM kariSyAmi tavAhaM pApa nizcaye / tvayA vyasanamArabdhaM jIvitAntakaraM mama // 25 // eSa tvidAmImevAhamapriyArtha tavAnagham / nivartta yiSyAmi vanAbhrAtaraM svajanapriyam ||26||nivrtyitvaa rAmaM ca tasyAhaM dIptatejasaH / dAsabhUto bhaviSyAmi susthitenAntarAtmanA // 27 // jAteSAmiti / dharmeNa ekA rakSA yeSAM te tathA / kulacAritrazobhinA kulakamAgatacaritrazobhinAm / "caritraM caritaM zIlaM cAritraM ca samaM matam" itihalA |yudhaH / cAritrazoNDIya caritragarvitam / caritrajanitasamunnatatvamiti yAvat / tvAM prApya vinivartitam, tvatsambandhAnivRttamityarthaH // 23 // svakula cAritrakramamabhidhAya mAtRkulAcArakramamapyAha-taveti / janendrAH rAjAnaH / kulapUrvagAH kulapUrvAH kulajyeSThAH tAn gacchantIti kulapUrvagAH, jyeSThAbhiSe canazIlA ityarthaH / sumahAbhAgAH sucritraaH||24|| phalitamAha-na vityAdinA / / 25 // na kevalamiSTAkaraNam, aniSTamapi tava karomItyAha-paSa iti / eSa ityavilamboktiHtava mayAjena rAjyaM bhoktukaamaayaaH||26|| na kevalaM nivartanam,dAsazca tasya svAmityAha-nivartayitveti / dAsabhUtaH chatra smbndhH|| 21 // 22 // kulacAritrayoginAM kulazIlayuktAnAm / kuLacAritrazobhinAmiti vA pAThaH / dharmaikarakSANAM dhamaikaM rakSantIti dharmakarakSA teSAm / cAritrazauNDIrya cAritragarvitatvaM, cAritrajanitasamunnatatvamiti yAvat / tvAM prApya vinivartitama, tvatsambandhAntrivartitamityarthaH // 23 // svakulAcArakramamabhidhAya mAtRkulAcArakramamapyAha-taveti / janendrAH raajaanH| kulapUrvagAH kulapUrvaH kulajyeSThaHtaM gacchantIti // 24-27 // is sa0-eSoham / bhanaSe iti cirAmpAsAt asamayepyamanaskatayoktirvA / "rakSohAgamalavyasandehA: " itivat avAbhAvo'nadhaM tasmin pAyAbhAve | puNSArtha miti yAvat / iti vArthaH prazaMsAsamayaucityAjDeyaH / pAsumahAbhAge hAyAdisamyodhanAdeH ' tA tathA gaI pitvA tu ' ityAdipurovAdasya ca zAvalyametaka pakamiti mantavyam // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. // 233 // rI.a.kA. cAmarAdidhAraNena kiGkaravRttirbhaviSyAmi / idazca na tvayi kopAt kintu svarUpeNetyAzayenAha susthiteneci / supratiSThitenAntaHkaraNenetyarthaH / // 27 // itIti / tudana vyathayan / parvatagahvarasthaH parvatayuhAsthaH / guhAsthatve santoSAtizayAt siMhasya nAdAtizaya ityabhiprAyeNa vizeSaNa, sa. 74 midam // 28 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne trisaptatitamaH srgH|| 73 // ityevamuktvA bharato mahAtmA priyetarairvAkyagaNaistudaMstAm / zokAturazcApi namAda bhUyaH siMho yathA parvatagahvarasthaH // 28 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrIdamayodhyAkANDe trisaptatitamaH sargaH // 73 // tAM tathA garhayitvA tu mAtaraM bhrtstdaa| roSeNa mahatAviSTaH punrevaabrviidvcH||1||raajyaadbhrNshsv kaikeyi nRzaMse duSTacAriNi / parityaktA ca dharmeNa mA mRtaM rudatI bhava // 2 // kiM nu te'dUSayadrAjA rAmo vA bhRshdhaarmikH| yayo mRtyurvivAsazca tvatkRte tulymaagtau||3|| bhrUNahatyAmasi prAptA kulasyAsya vinAzanAt / kaikeyi narakaM gaccha mA ca bhartuH salokatAm // 4 // yattvayA hIdRzaM pApaM kRtaM ghoreNa krmnnaa| sarvalokapriyaM hitvA mamApyApAditaM bhayam // 5 // evaM sAmAnyato mRdutayA ninditvA punastadaparAdhasmaraNena pravRddharoSaH krUra nindati-tAmityAdinA / tathA mRdutayA // 1 // aMzasta bhraSTA bhava / vanmAtRvattvamapi vanaM pravizetyarthaH / mA mRtaM rudatI bhava prANahAnikarakAryakaraNAnmA mRtaM matvA rodanaM kurvityarthaH / yadvA mRtaM bhartAramuddizya rudatI ca mA bhava, patibhAryAbhAvasya gatatvAditi bhAvaH // 2 // kimiti / te kiMvadUSayat tava sambandhi kiMnu guNacAritrAdikamadUSayat / tulyaM / yugapat // 3 // bhrUNahatyA bhrUNahatyAtulyapApam / salokatAM samAnalokatvam // 4 // yaditi / ghoraNa karmaNA ghoreNa vyavasAyena / IdRzaM rAmavivAsanabhartRmaraNarUpam / yatpApaM kRtaM tena sarvalokapriyaM rAmaM tyaktvA sthitasya mamApi bhayamApAditam, tvatkRtaM pApaM mamApi bhayamajanayat natu itIti / priyetaraiH duHkhatarairityarthaH // 28 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikArUpAyo ayodhyAkANDavyArUpayA trisaptatitamaH sargaH // 7 // MI ||1||raajyaaditi / mA mRtaM tvayi viSaye mA mRtaM matvA rudatI bhava rodanaM kurvityarthaH // 2 // kinviti / te kimvadUpayata tava sambandhi kiM tu guNacaritrAdika madUSayat // 3 // 4 // yaditi / IdRzaM pApaM rAmavivAsanabhartamaraNarUpam / ghoreNa karmaNA ghoratvaM nAma sAmAnyaviSayasya varadayasya jyesstthvivaasnknisstthaabhissecnruup| // 233 // For Private And Personal Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org raajymitibhaavH||5|| tvatkRta iti / ayazaH mAtRmukhana jyeSThaM vivAsya rAjAnaM nAzitavAnityevaMvidham / pratipAditaH prApitaH // 6 // mAtRrUpa iti / rAjya kAmuka iti amaithunecchAto na chI / na te'hamabhibhASya iti "kRtyAnAM kartarivA" iti sssstthii| matsambhASaNaM tvayAna krtvymityrthH||7||koslpeli| tvatkRte me pitA vRtto raamshcaarnnymaashritH| ayazo jIvaloke ca tvayAhaM pratipAditaH // 6 // mAtRrUpe mamAmitre nRzaMse rAjyakAmuke / na te'hamabhibhASyo'smi durvRtte patighAtini // 7 // kausalyA ca sumitrA ca yAzcAnyA mama maatrH| duHkhena mahatAviSTAstvAM prApya kuladUSiNIm // 8||n tvamazvapateH kanyA dharmarAjasya dhImataH / rAkSasI tatrajAtAsi kulapradhvaMsinI pituH // 9 // yattvayA dhArmiko rAmo nityaM satyaparAyaNaH / vanaM prasthApito duHkhAt pitA ca tridivaM gataH // 10 // yatpradhAnAsi tatpApaM mathi pitrA vinA kRte / bhrAtRbhyAM ca parityakte sarvalokasya cApriye // 11 // kausalyA dharmasaMyuktAM viyuktAM paapnishcye| kRtvA kaM prApsyase tvadya lokaM nirayagAmini // 12 // yAzvAnyA ityatra tA itydhyaahaarH||8|| neti / na tvamazvapateH kanyA tatkulocitakanyA na bhavasItyarthaH / dharmarAjasya dharmapradhAnarAjasya / tatra kekayarAje // 9 // ukte'the hetumAi-yadityAdinA // 10 // yatpradhAneti / yat pradhAnaM yasyAH sA yatpradhAnA / yatpApakarmapradhAnAsi tvam / tat pApaM tatkarmajanitaM pApam / pitrA vinA kRte bhrAtRbhyAM parityakte mayi saMkrAntamiti zeSaH / saMkAntakArya vizeSaNadvayena darzitam / Apriye iti saMbuddhiH // 11 // kausalyAmiti / viyuktAM guNavatputraviyuktAM kRtvA nirayagAmini tvaM kaM lokaM prApsyase, nirayaM vinA kaM lokaM prApsyasa ityrthH| kaM lokaM kaM vizeSa vyavasthApitatvAt / mamApyApAditaM bhayamityapizabdAtsarvajanasthApItyarthaH // 5 // tvatkRta iti / jIvaloke ceti nakAraH paralokasamuccayaparaH / prati pAditaH prApita ityarthaH // 6-10 // yatpradhAnAsIti / yacchabdena pApakarmocyate / yatpradhAnaM yasyAssA. yatpradhAnA, yatpApakarmapradhAnAsi tatpApaM tatkarmajanitaM pApaM pitrA vinA kRte pitarahite bhrAtRbhyAM ca parityakte ata eva sarvalokasya cApriye sarvalokavidviSTe mayi, abhUditi zeSaH / tvaM nityaM pApapradhAnA yatpApaM kRtavatI tapitRbhrAtRviyogarUpeNa lokadveSarUpeNa ca phalitamiti bhAvaH // 11 // kausalpAmiti / viyuktI kRtvA, putreNeti zeSaH // 12 // sa-giraNagAminIti banopya ke loka prAphpasa ityuktyA tvatpApasya narakopi nAlamiti sUcayati / / 12 For Private And Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khA.rA.bhU. - narakam / nirayagAminIti siddhavatkArAt / kimiti kSepoktatyA pUrvasRSTA aparyAptA ityucyte| vizeSaNadvayaM sambodhanam // 32 // kimini / bandhusaMyaM 42.34 / / OM bandhUnAmAzrayabhUtam / kausalyAyA Atmasambhavamityatra kausalyAyAtmasambhavamityArSaH sandhiH / yadvA pRSodarAditvena AkAralopaH / "gUDhotmA na prakA kiM nAvabudhyase krUre niyataM bandhusaMzrayam / jyeSThaM pitRsamaM rAmaM kausalyAyAtmasambhavam // 13 // aGgapratyaGgajaH putro hRdayAccApi jAyate / tasmAtpriyatamo mAtuH priyatvAnna tu bAndhavaH // 14 // anyadA kila dharmajJA surabhiH surasammatA / vahamAnau dadarzAnyAM putrau vigatacetasau // 15 // zate " itivat / tena samyaksandhiH / niyataM kiMnAvabudhyase / prAkRtavat bandhuvighAtakamavagatAsIti bhAvaH // 13 // aurasaputravizleSo mAturasahya iti darzayitumaGgAdaGgAditizrutyarthaM hRdi nidhAyAha-aGketi / aGgAni mukhakaNThavakSaH kukSihastapAdAH / pratyaGgAni netranAsAGgulyAdIni tajjaH tattejojaH "aGgAdaGgAtsambhavasi hRdayAdadhijAyase / AtmA vai putranAmAsi" iti zrutAvapi vIpsayAGgapratyaGgamaH / aGgapratyaGgajatvaM ca sarvAGgatejassambhUtatvam "yadetadetastadetatsarvebhyoGgebhyastejaH sambhUtam" iti zruteH / striyAstu zoNitameva retaH / hRdyAt hRdayapuNDarIkAt / pratyagAtmasthAnAcca jAyate tasmAtputro mAtuH priyatamo bhavati / bAndhavo bhrAtrAdiH na priyatamaH kintu priya eva / evamatizayapriyatvAtputrasya tadviyogAdiduHkhaM dussahamiti bhAvaH / surabhirbandhumAtre duHkhitavatI kiMpunaH putre kausalyeti sUcayati natu bAndhava iti // 14 // putrazoko mAturdussaha ityatretihAsaM pramANayati - anya detyAdinA / anyadA pUrvakAle / kiletyaitihye, tathA vadanti kiletyarthaH / dharmajJA karSaNakAladharmajJA / surabhiH kAmadhenuH surasammatA devapUjitA / vahamAnau halamitizeSaH / vigatacetasau mUcchitAvityarthaH / putrau sAkSAtputrau kiJcinnimittavazAt bhUmiGgatau / yadvA putrau svavaMzyatvena putravyapadezyau // 15 // bandhusaMzrayam / bandhUnAmAzrayaM kausalyAyA Atmasambhavamityatra sandhirArSaH // 13 // aurasaputravizleSo mAturasahyatara iti darzayitum "aGgAdaGgAt " iti zrutyarthaM hRdi nidhAyAha-aGgapratyaGgaja iti / aGgAni karacaraNAdIni pratyaGgAnyaGgulyAdIni tebhyo jAyata iti aGgapratyaGgajaH / hRdayAccApi jAyate anurAgasthAnabhUta hRdaya pradezAccApi jAyate, tasmAdaurasatvAtputro mAtuH priyatamaH / priyatvAdeva na bAndhavaH bandhubhUtadattaputrAdivana bhavatItyarthaH // 14 // putrapIDanamapi dussahaduHkha kAraNamiti darzayitumitihAsamAha - anyadetyAdinA / surabhiH kAmadhenuH / putrau svavaMzatvena putratvena vyapadezaH // 15 // For Private And Personal Use Only TI.a. ko sa0 75 // 234 //
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tAviti / adadivase divasasyArdhe, madhyAhna ityarthaH / arddhadivasamiti pAThe-"kAlAdhvanoratyantasaMyoge" iti dvitIyA / sarvathA ekadezisamAsaH / madhyAhnaparyantamityarthaH // 16 // aghastAditi / surarAjJaH surarAjasyA smaasaantvighernitytvaadRjbhaavH|| 17 // indropIti / indropi svagAtre puNya tAvarddhadivase zrAntau putrau dRSTvA mahItale / saroda putrazokena bASpaparyAkulekSaNA // 16 // adhastAbajata stasyAH surarAjJo mahAtmanaH / bindavaH patitA gAtre sUkSmAH surabhigandhinaH // 17 // indropyazrunipAtaM taM svagAtre puNyagandhinam / surabhiM manyate dRSTvA bhUyasIM tAM surezvaraH // 18 // nirIkSamANaH zakrastAM dadarza surabhi sthitAm / AkAze viSThitAM dInAM rudantIM bhRshduHkhitaam||19|| tAM dRSTvA zokasantaptA vacapANiryazasvinIm / indraHprAJjali rudvignaH surarAjo'bravIdracaH // 20 // bhayaM kaccinna cAsmAsu kutazcidvidyate mahat / kutonimittaH zokaste brUhi sarvahitaiSiNi // 21 // evamuktA tu surabhiH surarAjena dhImatA / pratyuvAca tato dhIrA vAkyaM vAkyavizAradam // 22 // zAntaM pApaM na vaH kiJcit kutazcidamarAdhipa / ahaM tu manau zocAmi svaputrau viSame sthitau // 23 // agandhinaM ramyagandham azrunipAtam azrupAtaM dRSTvA tAM surabhiMbhUyasI zreSThAm amnyt||18||niriikssmaann iti / nirIkSamANaH uparinirIkSamANaH // 19 // 20 // bhayamiti / asmAsu sureSu madhye / kutazcidapi bhUtAt mahadbhayaM na vidyate kaccit / prAyazaH tvadazrumocanasya bhayasUcakatvAditi bhAvaH / kutonimitta ityatra AyAditvAta prathamAntavihitatasi tasya kutaHzabdasya nimittazabdena samAnAdhikaraNena bhuvriihiH| kiMnimittaka ityrthH| yadA "sArvavibhaktika jastasiH" ityanuzAsanAt atra prathamArthe tsilprtyyH||21||22|| zAntamiti / zAntaM pApaM pratihatamamaGgaTamityAdikamanucitaprasaGgazravaNadoSa tAviti / ardhadivasa" kAlAdhvanoratyantasaMyoge" iti dvitIyA / madhyAparyantamityarthaH / (ardhadivasamiti pAThaH) // 16 // apastAditi / surarAjJaH / samA sAntavidheranityatvATTajabhAvaH // 17-20 // bhayamiti / kutonimittaH kutaH kinimittaM yasya saH, kinimittamityarthaH / kuta iti tasilapratyayaH prathamArthe / asmAsu nimittam // 21 // 22 // zAntamiti / vaH yupmAkaM kutazcita kicidapi bhayaM nAsti / pArSa zAntam / yuSmadbhayAgamanazaGkAhetubhUtaM pApaM nAstItyarthaH / ahaM| | sa0-puSpaMgandhinamazrupAtaM dRSTvA AnApa raha loke / bhUpasIm uttamA manyate amanyata / tadapekSaSA saurabhyamanyatra nAstIti hAtabAniti bhAvaH // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir .rA.bhU. // 235 // nivarttakavacana vishessH| vaH yuSmAkaM madhye kutazcidapi puruSAtkiJcidbhayaM naasti| kintu magnau duHkhamanau / viSame saGkaTe sthitau svaputrau prati zocAmiI .a.ko // 23 // etau dRSTvetizlokasya pUrvazlokasyotarArdainAnvayaH // 24 // putraM vizeSayati-mameti / yo dRSTvA ahaM paritapye to mama kAyAt prasUtosa.74 etau dRSTvA kRzau dInau muuryrshmiprtaapitau| arghamAnau balIvardo karSakeNa surAdhipa // 24 // mama kAyAt prasUtau hi duHkhitau bhaarpiidditau| yo dRSTvA paritapye'haM nAsti putrasamaH priyH||25|| yasyAH putrasahaustu kRtsnaM vyAptamidaM jagat / tAM dRSTvA rudatI zako na sutAnmanyate param // 26 // sadApratimavRttAyA lokdhaarnnkaamyyaa| zrImatyA guNanityAyAH svabhAvapariveSayA // 27 // yasyAH putrasahasrANi sApi zocati kAmadhuk / kipunayA vinArAmaM kausalyA vartayiSyati // 28 // ekaputrA ca sAdhvI ca vivatseyaM tvayA kRtaa| tasmAttvaM satataM duHkhaM pratya ceha ca lapsya se / 29 // prasUtatvaM paramparayA, tasmAtputrasamaH priyo nAstIti yojanA // 25 // kavirAha-yasyA iti / manyate amanyata // 26 // bharatavacanam, sadetyAdizloka dvayamekaM vAkyam / apratima nistulaM vRttaM caritraM ysyaastsyaaH| zrImatyAH samRddhimatyAH / guNanityAyAH nityaguNAyAH yasyAH surabhaH svbhaavpaar| vaSayA svabhAvena strIpuMsvabhAvena methunena pariveSa aavRttirysyaastaadRshyaaH| lokaMdhAraNakAmyayA lokadhAraNecchayA putrapsahasrANi santi, santAnaparampa prArayA bahavaH putrAH sntiityrthH| sApi kAmadhuka kAmadhenuH yatheSTasRSTikSamA zocati azocat / yA rAmamekaM vinA vattayiSyati sA hi zAcatIti kiNpunH||27||28|| ekaputretyAdi / vivatsA putravirahitA / tasmAta vivatsAtvakaraNAt / lapsyase tatphalatvena // 29 // vityAdisArdhazlokamekaM vAkyam / karSakeNArdhamAnI viSame sthitI putrI dRSTvA zocAmIti sambandhaH // 25 // 24 // mameti / yo dRSTvA ahaM paritapye to mama kAyAta prasUto, kAyamasUtatvaM paramparayA // 25 // yasyA iti / sutAtparaM sutAdutkRSTa neti manyate amanyata // 26 // sadetyAdilokadvayamekaM vAkyam / lokadhAraNa kAmyayA loksNrkssnnecchyaa| svabhAvapariveSayeti SaSThacarye tRtiiyaa| svabhAvaH zIlaM, pariveSaH paryAvaraNaM svabhAvapariveSAyAH zIlaparyAvaraNAyAH, zIlaparipUNAMyA ityrthH| yasyAH putrasahasrANi,santIti zeSaH / sApi zocati / yA kausalyA rAmaM vinA ekaputra rAmaM binA vartayiSyati jIviSyati / sA zocatIti kimu vaktavya 17A235 // sa0-mana kAyAtprastAvityanena kAmadhenuputrayoreva kenacinimittena bhuvi janmeti jJAyate / anyathA tadaMzamavabalIvadAnA sarvatra vidyamAnatvena kathocidviSaye zokAyogenAsaGgatyApatteH // 25 // sana sarvaprANiyu sevAnurUpaM nanu viSamam / apratimam asadarza itaM cAritraM yasyAH sA tasyAH / guNamurUvAyAH guNaH sarvApekSitadAtRtvAdirUpaH mukhyApAH // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir apacitiM pUjAm "pUjA namasyApacitiH" ityamaraH / bhrAturapaciti rAjyapradAnarUpAm / piturimAM sakalAmapacitim audehikAtmikAm // 30 // bhrAturapacitimAha-AnAyayitvetyAdinA // 33 // nahIti / pApaM rAmavivAmanarUpam / dhArayituM soDhum / azrukaNThaiH gadgadakaNThaiH // 32 // asya pApasya ahaM hyapacitiM bhrAtuH pituzca sakalAmimAm / varddhanaM yazasazcApi kariSyAmi na sNshyH||30||aanaayyitvaa tanayaM kausalyAyA mahAbalam / svayameva pravekSyAmi vanaM muniniSevitam // 31 // nahyahaM pApasaGkalpe pApe pApaM tvayA kRtam / zakto dhArayituM paurairazrukaNThainirIkSitaH // 32 // sA tvamagniM praviza vA svayaM vA daNDakAn vish| rajju badhAna vA kaNThe na hi te'nyat parAyaNam // 33 // ahamapyavani prApte rAme satyaparAkrame / kRtakRtyo bhaviSyAmi viprvaasitklmssH||34|| iti nAga ivAraNye tomraangkushcoditH| papAta bhuvi saMkruddho niHzvasanniva pnngH||35|| saMraktanetraH zithilAmbarastathA vidhUtasarvAbharaNaH paraMtapaH / babhUva bhUmau patito nRpAtmajaH zacIpateH keturivotsava kSaye // 36 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe catuHsaptatitamaH sargaH // 74 // maraNAntikaprAyazcittaM vinA nivartakAntaraM nAstItyabhiprAyeNAha-seti / sA buddhipuurvkmhaapaapkaarinnii| kaNThe rajju badhAna baddhA mriyasvetyarthaH / parAyaNaM gtiH||33|| ahamiti / vipravAsitakalmapaH apniitkilvissH|| 34 // itIti / iti sNkruddhH| pannaga iva niHzvasana AraNye araNya gate / tomarAGkuzacoditaH tomareraGkuzaizca viddho nAga iva bhuvi papAta / bharata iti zeSaH // 35 // saMraktanetra iti / zacIpateH ketuH indradhvajaH / utsava kSaye utsavAnte // 36 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne catuHsaptatitamaH sargaH / / 740 mityarthaH // 27-29 // ahamiti / apacitiM pUjAm / imAM vakSyamANAm // 30 // tAmevAha-AnAyayitveti // 31 // nahIti / azrukaNThaiH gadgadakaNThaMrityarthaH // 32 // asya pApasya maraNAntikamAyazcittaM vinA nivartakAntaraM nAstItyabhiprAyeNAha-seti / sA baddhipUrvakamahApApakAriNI // 33 // ahamiti / avani rAjyam / vipra ) vAsitakalmaSaH avasitapApaH // 34 // itIti / sakaddhaH pannaga iva nizvasana araNye araNyasambandhini garne / tomarAGkuzacoditaH tomarairaGkuzezca viddho nAga iva bhuSi papAta / bharata iti zeSaH / AraNyo nAga iti vA pAThaH // 35 // saMrakteti / zacIpateH ketuH indradhvajaH / utsavakSaye utsavAnte // 36 // iti zrImahezvaratIrtha viracitAya zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAM catuHsaptatitamaH sargaH // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 236 // TI.a.kAM. dIrghakAlAditi / dInAMpratihatecchatvAt / amAtyamadhye sumntraadimdhye| anena bharatAgamanaM zrutvA sumantrAdayaH itaHpUrvamAgatA iti gamyate / abhy| kutsayat mantriNAM jJApanAya punarapyanindadityarthaH // 3 // kaikeyyA kRtaM sveSTaM neti mantribhyo jJApayati-rAjyamiti / jAdu kadAcidapi / etat na kAmaye dIrghakAlAt samutthAya saMjJAM labdhvA ca vIryavAn / netrAbhyAmazrupUrNAbhyAM dInAmudrIkSya mAtaram / so'mAtyamadhye bharato jananImabhyakutsayat // 1||raajyN na kAmaye jAtu mantraye nApi mAtaram / abhiSekaM na jAnAmi yo'bhU drAjJA samIkSitaH / viprakRSTe hyahaM deze zatrughnasahito'vasam // 2 // vanavAsaM na jAnAmi rAmasyAhaM mahAtmanaH / vivAsanaM vA saumitreH sItAyAzca yathAbhavat // 3 // tathaiva krozatastasya bharatasya mahAtmanaH / kausalyA zabda mAjJAya sumitrAmidamabravIt // 4 // AgataH RrakAryAyAH kaikeyyA bharataH sutaH / tamahaM draSTumicchAmi bharataM dIrghadarzinam // 5 // evamuktvA sumitrAM sA vivarNA malinA kRzA / pratasthe bharato yatra vepamAnA vicetanA ||6||s tu rAmAnujazcApi zatrughnasahistadA / pratasthe bharato yatra kausalyAyA nivezanam // 7 // tataH zatrughnabharatau kausalyAM prekSya duHkhitau / paryaSvajetA duHkhAtau patitAM naSTacetanAm |rudntaurudtii duHkhAt sametyAryA manasvinIm // 8 // namantraye ityubhayatrApi sambadhyate / mantraye raajyaarthmitishessH| mantraNaM vicAraH na jAnAmi madanujJApUrvako'yaM na bhavatItyarthaH / yo madarthobhiSekaH rAjJA samIkSitazcintitaH abhUt tamabhiSekaM na jAnAmi / ajJAne hetumAha viprakRSTa iti // 2 // vanavAsamiti / vivAsanaM vetyatra na jAnAmItyanukarSaH // 3 // 4 // Agata iti / dIrSadarzinamityanena rAmanirgamanaM bharato na saMmanyata iti kausalyAhRdayamiti sUcitam // 5 // evamiti / bharato yatra sthitaH tatra pratasthe // 6 // sa iti / yatra kausalyAyA nivezanaM sthitaM tatra prtsthe||7|| tata ityAdi / AryA jyeSThAM mAtaram // 8 // 9 // dIrghakAlAdityAdisArdhazlokamekaM vAkyam / abhyakutsayata agaiyat / atra upari gAyA azravaNepi abhyakutsayadityanuvAdAt pUrvapaddahitavAnityavagamyate / amAtyamadhya ityabhidhAnAta bharatAgamanaM zrutvA samAgatA mantriNaH bharatamUcchAnantaramantaHpraviSTA ityavagamyate // 1 ||raajymiti / mAtaraM na manvaye chadmanA rAjyagrahaNArtha mAtaraM na preryaamiityrthH| rAjJA madarthe yo'bhiSekaH samIkSito'bhUta tamabhiSekaM na jAnAmIti sambandhaH / aparijJAne hetumAha viprakRSTa ityAdi // 2-4 // Agata // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kathaM rAjyaM prAptaM tabAha-samprAptamiti / krUreNa rAmavivAsanapUrvakeNa / karmaNA varAbhyarthanena // 10 // prasthApyati / tatra prasthApane / kaM guNam atizayaM / pazyati na kamapi guNam, rAmaprasthApanaM vinApi rAjyalAbhasambhavAt // 11 // kSiprAmiti / kaikeyI mAmapi prasthApayitumarhati sarvasya rAjyasya tadAya bharataM pratyuvAcedaM kausalyA bhRzaduHkhitA // 9 // idaM te rAjyakAmasya rAjyaM prAptamakaNTakam / samprAptaM bata kaikeyyA zIghraM krUreNa karmaNA // 10 // prasthApya cIravasanaM putraM me vanavAsinam / kaikeyI ke guNaM tatra pazyati krUradarzinI // 11 // kSipraM mAmapi kaikeyI prasthApayitumarhati / hiraNyanAbho yatrAste suto me sumahAyazAH // 12 // athavA svayamevAhaM sumitrAnucarA sukham / agnihotraM puraskRtya prasthAsye yatra rAghavaH // 13 // kAmaM vA svayamevAdya tatra mAM netumarhasi / yatrAsau puruSavyAghraH putro me tapyate tapaH // 14 // idaM hi tava vistIrNa dhana dhAnyasamAcitam / hastyazvarathasampUrNa rAjyaM niryAtitaM tayA // 15 // ityAdibahubhirvAkyaiH krUraiH sambhatsito 'naghaH / vivyathe bharatastIvaM vraNe tudyeva mUcinA // 16 // tatvAditi bhAvaH / hiraNyanAbhaH hiraNyavatspRhaNIyanAbhiyuktaH / nAbhigrahaNaM zarIrasyopalakSaNam // 12||kaikeyiikRtpaapaanubndhinstv rAjasaMskArA dhikAro nAstIti dhvanayantyAha-athaveti / agnihotraM rAjAgnihotram / agnihotrasya jyeSThabhAryAdhInatvAt dazarathena bharatasaMskArapratiSedhAceti bhAvaH etena rAjazarIraprApaNamapyarthasiddham // 13 // kAmamiti / tapastapyate tapaH karotItyarthaH / "tapastapaHkarmakasyaiva " iti karmavadbhAvAdAtmane padam // 14 // tava prasthApane mama kA zaktistatrAha-idamiti / dhanadhAnyasamAcitaM dhanadhAnyasampUrNam / tayA kaikeyyA / niryAtitaM dApitam / "niryAtanaM varazuddhau dAne nyAsArpaNe matam" iti vizvaH // 15 // ityadibahubhiriti / sambhatsitaH parapakSabuddhayA bhASitaH / vraNe bhUcinA tudyeva vyathayitveva / iti / dIrghadarzinaM bhAvikAryAkAryaparyAlocana zIlam // 5-9 // akaNTakaM nissapatnam / rAjyaprAptiprakAramAha-saMprAptamiti / krUraNa karmaNA rAmavivAsanatvada bhiSecanaprArthanArUpeNa karmaNA // 10 // 11 // kSipramiti / hiraNyanAbhaH hiraNyavatspRhaNIyanAbhiyuktaH / nAbhigrahaNaM zarIrasyopalakSaNam // 12 // kaikeyIkRtapApAnu pAbandhena tava rAjasaMskAre adhikAro nAstIti dhvanayantyAha-athaveti / agnihotraM puraskRtyetyetadrAjadehasyApyupalakSaNam // 13 // kAmamiti / tapastapyati tapaH karotItyarthaH // 14 // idamiti / dhanadhAnyasamAcitaM dhanadhAnyAptam / niryAtitaM dApitam // 15-18 // For Private And Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsun Gyarmandir vA.rA.bhU pUrvameva bhrAtRpitRviyogakhinno'pi kausalyAvAkyazravaNakhinna ityarthaH // 16 // papAteti / caraNI pratIti shessH| bahudhAsajJa ityatra asaMjJa iti padacchedaH TI.a.kAM. // 17 // evamiti / evaM vilapamAnAM pUrvoktaprakAreNa vilapantIm // 18 // Arya iti / ajAnantam, abhiSekAdikamiti zeSaH // 19 // kausalyayA / papAta caraNau tasyAstadA sambhrAntacetanaH / vilapya bahudhA'saMjJo labdhasaMjJastataH sthitaH // 17 // evaM vilapamAnAM tAM bharataH praanyjlistdaa| kausalyA pratyuvAcedaM zokairbahubhirAvRtAm // 18 // Arye kasmAdajAnantaM garhase mA mkilbissm| vipulAM ca mama prIti sthirAM jAnAsi rAghave // 19 // kRtA zAstrAnugA buddhirmAbhUttasya kadAcana / satyasandhaH satA zreSTho yasyAyoM'numate gataH ||20||pressyN pApIyasAM yAtu sUryaM ca prati mehatu / hantu pAdena gAM suptAM yasyAyoM'numate gataH // 21 // svasminnAropitaM dopaM parihatu zapathavAkyAnyAha-kRtetyAdinA / AryaH rAmaH yasyAnumate sammato satyAM gataH tasya zAstrAnugA kRtA buddhiH guruNA vidhiniSedhabodhakazAstrAnusAritvena suzikSitA buddhiH kadAcana mAbhUditi sambandhaH / yadyahamAryapravAsane anumantAsmi tarhi zrutismRtijJAnAt pracyuto bhUyAsamityarthaH / evamuttaratrApi sAmAnyanirdezo bharataviSayatayA yojanIyaH, "nirvizeSana sAmAnyam" itinyAyAt / atra zapathavyAjena dharmavizeSAzca zikSyante munineti bodhyam / atra ca satpuruSaviSavAparAce zAstrajJAnabhraMzo bhavatIti suucitm||20||pressymiti / preSyaM preSyabhAvam / pApIyasAm ati | zayena pApinAm / hInajAtInAM preSyatvaM hi pApahetuH / sUrya prati mehatu mUtrapurIpotsagai karotu mUryAbhimukhena mehane yatpApaM tat prApnotvityarthaH / anena sUryaprati mehanaM na karttavyamiti siddham / gAM pAdena hantu pAdena gohnnpaapNpraamotu| pAdena gohananaM dossH| suptAmityanena svahananapravRttagohananaM na doSA Aryeti / ajAnantama, abhiSekamiti zeSaH // 19 // kausalyayA svasminnAropitaM doSa parihartu zapathavAkyAnyAha-kRtA zAstrAnugetyAdinA / AryaH rAmaH yasyAnu mate yasya sammato satyAM gataH, araNyamiti zeSaH / tasya zAkhAnugA buddhiH guruNA vidhiniSedhabodhazAstrAnusAritvena suzikSitA buddhiH kadAcana mAbhUditi // 23 // sambandhaH / Aryasya gamanaM mamAnumataM cedahaM mUryo bhavAnItyarthaH / sAmAnyena zapathakaraNaM "nivizeSa na sAmAnyam" itinyAyena svasminnapi paryavasyatItyabhiprAyaH // 20 // preSyamiti / preSyaM preyabhAvam / pApIyasAma atizayena pApinAm / sUrya ca prati mehatu sUryAbhimukha mUtrayatu // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin yetyuktam || 21|| kArayitveti / yo bharttA bhRtyaM mahatkarma kArayitvA / "koranyatarasyAm" itidvikarmakatvam / anarthakaM taM prayojanazUnyaM karotIti zeSaH / asya bhartuH yaH adharmaH so'stu // 22 // paripAlayamAnasyeti / paripAlayamAnasya rAjJaH / rAjJi paripAlapati sati / taM prati druhyatAM pApam / kArayitvA mahatkarma bharttA bhRtymnrthkm| adharmo yo'sya so'syAstu yasyAryo'numate gataH // 22 // paripAlayamA nasya rAjJo bhUtAni putravat / tatastaM duhyatAM pApaM yasyAyanumate gataH // 23 // valiSaDbhAgamuddhRtya nRpasyArakSataH prajAH / adharmo yo'sya sosyAstu yasyAryo'numate gataH // 24 // saMzrutya ca tapasvibhyaH satre vai yajJadakSiNAm / tAM vipralapatAM pApaM yasyArtho'numate gtH|| 25 // hastyazvarathasambAdhe yuddhe shstrsmaakule| mA sma kArSItsatAM dharmaM yasyA ryo'numate gataH // 26 // upadiSTaM susUkSmArthaM zAstraM yatnena dhImatA / sa nAzayatu duSTAtmA yasyAryo'numate gataH // 27 // mA ca taM vyUDhabAhaMsaM candrArkasamatejasam / drAkSIdrAjyasthamAsInaM yasyAryo'numate gataH // 28 // tataH tasya // 23 // baliSaDbhAgamiti / baliSaDbhAgaM baliH karaH " baliH pUjopahAre ca daityabhede karespi ca" iti vaijayantI / SaSTho bhAgaH SaDbhAgaH balizvAsau SaDbhAgazceti vizeSaNasamAsaH / uddhRtya AdAya // 24 // // saMzrutyeti / satre yAge tapasvibhyaH vratopavAsazIlebhyaH RtvigbhyaH yajJa dakSiNAM saMzrutya pratijJAya tAM dakSiNAM vipralapatAM viruddhottatyA apalapatAm ||25|| hastyazvarathasambAdha iti / satAM zUrANAM dharmam aparAvarttanam / mAsma kArSIt parAvarttamAnasya yatpApaM tadastvityarthaH // 26 // upadiSTamiti / dhImatA guruNA yatnenopadiSTaM susUkSmArthe paralokasAdhakara hasyArthayuktaM zAstraM vedAntAdiviziSTArthaM nAzayatu vismaratu // 27 // meti / vyUDhavAsa vyUTI saMhatau mAMsalo bAhU aMsau ca yasya tam "vyUDhau vinyastasaMhRtau" ityamaraH / rAjya sthaM kArayitveti / yo bhartA mRtyaM mahatkarma kArayitvA tam anarthakam arthazUnyam, bhRtivirahinamiti yAvat / karotIti zeSaH / asya bhartuH yo vA adharmaH saH yasyAnumate Aryo gataH tasyAstviti sambandhaH // 22 // paripAlayeti / paripAlayamAnasya putravadbhUtAni paripAlayati sati rAjJi / taTTahyatAM tasmai duhyatAM drohaM kurvatAM yatpApaM tattasyAstu // 23 // balIti / baliSaibhAgaM baliH karaH, SaSThaH bhAgaH SadbhAgaH, balizvAsau SaibhAgazceti vizeSaNasamAsaH / uddhRtya AdAya || 24 | saMzrutyeti / tapastribhyaH RtvigbhyaH / yajJadakSiNAM yajJakArayitRRtvigdakSiNAmityarthaH / tAM dakSiNAM vipralapatAm apalapatAm ||25|| hastyazveti / satAM dharmam uttama kSatriyANAmapalAyanena yuddhakaraNam // 26 // upadiSTamiti susUkSmArtha paralokasAdhana rahasyArthe vedAntAdiviziSTazAstram / nAzayatu vismaratu // 27 // mA ceti For Private And Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie TI.a.ko.. cA.rA.bha. // 23 // prAptarAjyam / AsInaM siMhAsane AsInaM taM rAmam mA drAkSIta, tAdRzarAmadarzanabhAgyarahito bhavavityarthaH // 28 // pAyasamiti / kRsaraM tilaudanam / chAgam ajam, mAMsamAtropalakSaNametat / vRthAnAtu devatApitratithinivedanamantareNa bhuGkSAmityarthaH / avajAnAtu pratyutthAnAbhivAdanAdikaM na karotvi pAyasaM kRsaraM chAgaM vRthA so'znAtu nighRNaH / gurUMzcApyavajAnAtu yasyAryo'numate gataH // 29 // gAzca sTazatu pAdena gurUn parivadet svayam / mitre druhyeta so'tyantaM yasyAryo'numate gataH // 30 // vizvAsAt kathitaM kiJcit parivAdaM mithaH kvacit / vivRNotu sa duSTAtmA yasyAryo'numate gtH||31||akrtaa hyakRtajJazca tyaktAtmA nirptrpH| loke bhavatu vidveSyo basyAryo'numate gtH| 32 // putradAraizca bhRtyaizca svagRhe privaaritH| sa eko muSTamaznAtu yasyA ryo'numate gataH // 33 // aprApya sadRzAn dArAnanapatyaH pramIyatAm / anavApya kriyA dhA yasyAyo'numate gataH // 34 // mAtmanaH santatiM drAkSIt sveSu dAreSu duHkhitH|aayuHsmgrmpraapy yasyAryo'numate gataH // 35 // tyarthaH // 29 // gA iti / gAH pAdena spRzatu hantu / pAdenetyatra hananamuktam, iha tu pAdaspazaoNpi pApaheturityucyate / pariSadet apavadet / mitra duhyeta mitrAya dvAtvityarthaH // 30 // vizvAsAditi / parivAdam apavAdam / "apavAdopakozanirvAdAvarNaparivAdAH" iti halAyudhaH / miyaH rahasye "mitho'nyonyarahasyayoH" iti vaijayantI / vizvAsAdaha kathitasya parivAdasya kvacidanyatra prakaTIkaraNaM pAtakamiti bhAvaH // 33 // akateti / akartA pratyupakArasyAkartA / athApyakRtajJaH AbhyAmekaM pApamuktam / tyaktAtmA sadbhiH parihataH athApi nirapatrapaH nirlajaH, akRtaprAyazcitta iti / yAvat / idamekaM pApam // 32 // putradArairiti / mRSTamazrAtu itareSu kadannabhukSu svayaM mRSTaM samIcInamantram anAtu // 33 // aprApyeti / sadRzAn M samAnakulAn / dhA kriyAm agnihotrAdikaM ca aprApya anapatyaH san pramIyatAm // 34 // aprApyetyAdivivaraNam-mAtmana iti / anena RNAM paTavADaMsaM rAjyasthaM prAptarAjyam / AsInaM siMhAsane samAsInaM taM rAma mA drAkSIt tAdRzarAmadarzanabhAgyarahito bhavatvityarthaH // 28 // pAyasamiti / vRthA so'dhAtu devatApitratithinivedanamantareNAnAtu // 29 // gAzceti / mitre mitrAya // 30 // vizvAsAditi / asmina yatkividuktamapyayaM parebhyo na prakaTayati / vizvAsAta miyaH ekAnte kathitaM parivAda parApavAdam vA vikRNotu // 31 // akarteti / akartA akRtopakArakaH / tyaktAtmA udvandhanAdinA tyaktadehaH // 32 // 3 // amApyatija 238 For Private And Personal Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkaraNaM vinA brahmacaryAdeva saMnyAsaH pratiSiddhayate / araktaviSayamidamiticennaH brahmacaryAdeva pratravedityAdedArAlA bhaviSayatvAt / tatraivahi itarathetyane nAyamatha darzitaH // 35 // rAjastrItyatrApi yasyAryo'numate gata ityanupaJjanIyam // 36 // prakSayeti / bhRtyAn bharaNIyAn / lAkSAdivikrayalabdha rAjastrIbAlavRddhAnAM vadhe yatpApamucyate / bhRtyatyAge ca yatpApaM tatpApaM pratipadyatAm // 36 // lAkSayA madhumAMsena lohena ca viSeNa ca / sadaiva vibhRyAdabhRtyAn yasyAryo'numate gataH // 37 // saGgrAme samupoDhe sma zatrupakSabhayaMkare / palAyamAno vadhyeta yasyAryo'numate gataH // 38 // kapAlapANiH pRthivImaTatAM cIrasaMvRtaH / bhikSamANo yathonmatto yasyAryonumate gataH // 39 // pAne prasakto bhavatu strISvakSeSu ca nityazaH / kAmakrodhAbhibhUtastu yasyAryonumate gataH // 40 // mAsma dharme mano bhUyAdadharme suniSevatAm / apAtravarSI bhavatu yasyAryo'numate gataH // 41 // saJci tAnyasya vittAni vividhAni sahasrazaH / dasyubhirvipralupyantAM yasyAyanumate gataH // 42 // ubhe sandhye zayAnasya yatpApaM parikalpyate / tacca pApaM bhavettasya yasyArthonumate gataH // 43 // yadagridAya ke pApaM yatpApaM gurutalpage / mitradrohe ca yatpApaM tatpApaM pratipadyatAm // 44 // devatAnAM pitRRNAM ca mAtApitrostathaiva c| mA sma kArSIt sa zuzrUSAM yasyAryo'numate gataH // 45 // dravyeNa vibhRyAdrakSedityarthaH / "lAkSAlavaNamAMsAni varjanIyAni vikraye" itismRteH / 'apyakAryazataM kRtvA' ityasyApavAdo'yam // 37 // saGgrAma iti / samupoDhe nikaTe "upoDho nikaToDhayoH" iti vaijayantI // 38 // kapAlapANiriti / aTatAM caratu / cIraM malinaM jIrNavastram / anena zaivamatapravezo 1) nindyate // 39 // pAne prasakta iti spaSTam // 40 // mA smeti / apAtravarSI apAtre bahudAyI // 41 // saJcitAnIti / dasyubhiH taskaraiH // 42 // ubhe iti / ubhayoH saMdhyayoH // 43 // yaditi / gurutalpage gurudArage ||44 || devatAnAmiti / devAnAM zuzrUSA agnihotrAdikarma sambhRtairAjyacarupazupuroDAzAdibhiH dharmyAH dharmAdanapetAH kriyAH anavApya pramIyatAM mriyatAm // 34-36 // lAkSayeti / bhartRna bharaNIyAnna vibhRyAta lAkSAdivikrayalabdhadravyeNa rakSedityarthaH / " lAkSAlavaNamAMsAni varjanIyAni vikraye " iti smRteH // 37 // saGgrAma iti / samupoDhe nikaTe / / 38-42 / / ubhe sandhye ubhayoH sandhyayoH // 43-45 // For Private And Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie cA.rA.bha. To.a.kA. prANanam / pitRRNAM tu uparAgAdiSu mAtApitRmaraNatithyAdiSu ca pUrvoktairanyaizca tilAdibhirArAdhanam / pitRzuzrUpayaiva mRtmaataapitRshushruussaagrhnnsmbh| vAt / mAtApitrorityatra jIvatoriti vivakSitam // 45 // satAmiti / satAM kIAt sadbhiH kriyamANazlAghanAt / saJjaSTAt satsevitAt // 46 // satAM lokAtsatAM kIAt saJjaSTAt karmaNastathA / bhrazyatu kSipramadyaiva yasyAryo'numate gtH||46|| apAsya mAtRzuzrUSAmanarthe so'vatiSThatAm / dIrghabAhumahAvakSAyasyAryo'numate gtH||47|| bahuputro daridrazca jvararogasama nvitaH / sabhUyAt satataM klezI yasyAryo'numate gtH||48|| AzAmAzaMsamAnAnAM dInAnAmUrkhacakSuSAm / arthinAM vitAM kuryAdyasyAryo'numate gataH // 49 // mAyayA ramatAM nityaM paruSaH pizuno'zuciH / rAjJo bhItastvadharmAtmA yasyAryo'numate gataH // 50 // RtusnAtAM satI bhAryAmRtukAlAnurodhinIm / ativarteta duSTAtmA yasyAryo'numate gataH // 51 // dharmadArAn parityajya paradArAniSevatAm / tyaktadharmaratirmUDho yasyAryo'numate gataH // 52 // vipraluptaprajAtasya duSkRtaM brAhmaNasya yat / tadeva pratipadyeta yasyAryo'numate gataH // 53 // apAspeti / punarmAtRzuzrUSAgrahaNaM tattyAge pratyavAyabhUyastayA tannityatayA ca / mAtRzuzrUSA hi nityA, yatastasyAM patitAyAmapi zuzrUSAM vidadhati smRtayaH / anarthe adharme // 17 // bahuputra iti / bahuputrasyApi dhanino duHkhAbhAvAt / aputrasya dAridye'pi bharaNIyAlpatayA kezAlpateti ca vizeSaNa dayam // 48 // AzAmiti / AzaMsamAnAnAM stuvatAm / UrcacakSuSAm unnatAsanasthadAtRmukhanirIkSakANAm arthinAm AzAM vitayAM kuryAt / // 49 // mAyayeti / mAyayA vaJcanayA / ramatAM sakto bhavatu / / 5.||Rtusraataamiti / RtukAlAnurodhinIm RtusnAnadivase svasaMnihitAm // 51 // dharmadArAniti / niSevatAM bhajatAm // 52 // vipraluptaprajAtasyeti / vipraluptapranAtasya naSTApatyasya santatihInasvetyarthaH / tadeva duSkRtaM prati / matAmiti / satruSTAt kriyamANAdityarthaH // 46-48 // AzAmiti / A~dhanAmAzAM vitayAM kuryAditi sambandhaH // 49 // mAyayA vacanayA // 50-52 // vipralupta prajAtasya anapAnAdyapradAnena prnssttsntaansyetyrthH| vicchinnasantAnasyeti vaa| yadA vipralutA vivarjitA prajAtA prastA jAtApatyA jAyA yena tasya // 53 // 54 // // 32 // For Private And Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir padyata // 53 // pAnIyeti / pAnIyadUSake viSadAyake ca yatpApaM tat dvayam eko lbhtaamityrthH||54||braahmnnaayeti / bAlabatsAm anirdazAm // 55 // tRSNAmiti / pAnIye sati gRhe vidyamAne sati / vipralambhena vaJcanayA yo yojayet na dadAtItyarthaH / tasya yatpApaM tallabheta // 56 // bhaktyeti / pAnIyadRSake pApaM tathaiva viSadAyake / yattadekaH sa labhatAM yasyAryo'numate gataH // 54 // brAhmaNAyodyatAM pUjA vihantu klussendriyH| bAlavatsAM ca gAMdogdhu yasyAryo'numate gataH // 55 // tRSNAta sati pAnIye vipralambhena yonayet / labheta tasya yatpApaM yasyAryo'numate gataH // 56 // bhaktyA vivadamAneSu mArgamAzritya pazyataH / tasya pApena yujyeta yasyAryo'numate gtH||57|| vihInAM patiputrAbhyAM kausalyA paarthivaatmjH| evamAzvAsayanneva duHkhAtoM nipapAta h||58|| tathA tu zapayaiH kaSTaHzapamAnamacetanam / bharavaM zokasantaptaM kausalyA vAkyamabravIt // 59 // mama duHkhamidaM putra bhUyaH samupajAyate / zapathaiH zapamAno hi prANAnuparuNatsi me // 60 // diSTyA na calito dharmAdAtmA te sahalakSmaNaH / vatsa satyapratijJo me satAM lokAnavApsyasi // 61 // ityuktvA cAGkamAnIya bharataM bhraatRvtslm| pariSvajya mahAbAhuM saroda bhRzaduHkhitA // 62 // vivadamAneSu vAdiprativAdiSu vivAdaM kurvatsu / bhaktyA ekasmin srahena / mAge jayopAyamAzritya pazyataH bruvatastasya pApena yujyateti smbndhH| Neln57-59 // mameti / uparuNasi pIDapasItyarthaH / yadA prANAnuparuNasi rAmaviyogena me nirgacchataHprANAn sthApayasi, zapathakaraNena mamAzvAso MjAta ityarthaH // 60 // diSTaceti / diSTayA bhAgyena / AtmA antaHkaraNam / dharmAt jyeSThAnuvartanadharmAt / me mahyam / sahalakSmaNaH satyapratijJosi / MbAlabatsAm anirdazAmityarthaH / "sandhissanirdazAvatsAgopayaH parivarjayet" iti smRteH // 55 // 56 / / ayaM parastvayaM neti vivadamAneSu bAdiprativAdiSu vivAdaM kurvatsu sattu bhaktyA ekasmin snehena / mArga jayopAyamAzritya pazyataH tuussnniimbhvtH| jayopAyaM jJAtvApi pakSapAtena tUSNImbhavata ityarthaH / tasya pApena yujyateti sambandhaH / asmin zapathaprakaraNe zlokAnAM pUrvottaravyatyAsaH punaruktizca dRzyate, tat zapathaviSayatvAnna doSaH // 57-59 // bhameti / idaM tava zapatha vAyajAtama, zrutveti zeSaH / kina uparuNasi pIDayasi // 60 // diSTeceti / diSTacA bhAgyena sahalakSmaNaH te AtmA svabhAvaH dharmAta jyeSThAnuvartanarUpadharmAt na clitH| me satye pratijJaH mahyaM kRtayathArthazabdapathassana satAM lokAnavApsyasIti sambandhaH / yadvA satyapratijJaH me mama satyaM zaMsamAnaH tvaM satAM lokAnavA For Private And Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. lakSmaNavat satyapratijJA'sItyarthaH / ataH satAM lokAnavApsyasi // 61 // 62 // evamiti / evaM vilapamAnasya pUrvoktazapatharUpeNa vilapataH / zoka // 240 // 67 saMrodhAt zokakRtasaMrodhAt // 63 // lAlapyamAnasyeti / lAlapyamAnasya bhRzaM pralapataH / cicetanasya mUrcchitasya / pranaSTabuddheH kSubhitAntaHkaraNasya / 7 dharmam uSNaM yathAbhavati tathA nizvasataH // 64 // iti zrIgovinda0 zrIrAmAyaNabhUSaNa * pItA* ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcasaptatitamaH sargaH // 75 // evaM vilapamAnasya duHkhArttasya mahAtmanaH / mohAcca zokasaMrodhAdvabhUva lulitaM manaH // 63 // lAlapyamAnasya vicetanasya praNaSTabuddheH patitasya bhUmau / muhurmuhurnizvasatazca dharma sA tasya zokena jagAma rAtriH // 64 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcasaptatitamaH sargaH // 75 // tamevaM zokasantaptaM bharataM kaikayIsutam / uvAca vadatAM zreSTho vasiSThaH zreSThavAgRSiH // 1 // alaM zokena bhadraM te rAja putra mahAyazaH / prAptakAlaM narapateH kuru saMyAnamuttamam // 2 // vasiSThasya vacaH zrutvA bharato dhAraNAM gataH / preta kAryANi sarvANi kArayAmAsa dharmavit // 3 // uddhRtaM tailasaMrodhAt sa tu bhUmau nivezitam / ApItavarNavadanaM prasupta miva bhUpatim // 4 // saMvezya zayane cAgrye nAnAratnapariSkRte / tato dazarathaM putro vilalApa suduHkhitaH // 5 // tamiti / kaikayIsutamityatra "kekayamitrayupralayAnAM yAderiyaH" iti vihitasyeyAdezasyAbhAvaH // 1 // aThamiti / saMyAnaM samyag yAnam, svargaprApaka kiyAjAtamityarthaH // 2 // vasiSThasyeti / dhAraNAM gataH dhairye prAptaH " maryAdA dhAraNA sthitiH" ityamaraH / svasthAntaHkaraNa ityarthaH / kArayAmA seti saMkSepoktiH // 3 // uddhRtamityAdizlokadvayamekAnvayam / tataH sa putraH tailasaMrodhAt tailadroNyAH uddhRtaM tatastailApamArjanAya bhUmau nivezitam ciraM taile sthApanAdApItavarNavadanam avayavazaithilyAbhAvAt prasuptamiva sthitaM dazarathaM bhUpatim / uktavizeSaNe zayane saMvezya zAyayitvA suduHkhitaH san pyasIti sambandhaH | 61 // 62 // evamini zokasaMrodhAt zokavirodhAt // 63 // lAlapyamAnasyeti lAlapyamAnasya bhRzaM vilptH| vicetanasya mUrcchataH OM pranaSTabuddheH kSubhitAntaHkaraNasya // 64 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcasaptatitamaH sargaH // 75 // // 1 // alamiti / saMyAnaM samyagyAnaM svargaprApakakriyAjAtamityarthaH / kArayAmAseti saMgrahoktiH // 2 // vasiSThaspeti / dhAraNAM gataH sthitiM prAptaH svasthAntaHkaraNa For Private And Personal Use Only TI.a. ko sa0 76 // 240 //
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vilalApa // 4 // 5 // kimiti / kiM te vyavasitaM tvayA kimadya vyavasitam, svrggmnaaytishessH|| 6 // 7 // yogakSemAmiti / te pure ayodhyAyAM kA janaH yogakSemaM svakIyapurayogakSemaM kalpayitA kariSyati / svaH svargam // 8-10 // pretakAryANIti / vizAMpateH prajAnAM ptyuH|| 11 // kiM te vyavasitaM rAjan proSite mayyanAgate / vivAsya rAmaMdharmajJaM lakSmaNaM ca mahAbalam // 6 // va yAsyasi mahArAja hitvemaM duHkhitaM janam / hInaM puruSasiMhenarAmeNAkliSTakarmaNA // 7 // yogakSemaM tu te rAjana ko'smin kalpayitA pure / tvayi prayAta svastAta rAme ca vanamAzrite // 8 // vidhavA pRthivI rAjaMstvayA hInA na raajte| hInacandrava rajanI namarI pratibhAti mA // 9 // evaM vilapamAnaM taM bharataM dInamAnasam / abravIdvacanaM bhUyo vasiSThastu mahAmuniH // 10 // pretakAryANi yAnyasya kartavyAni vizAMpateH / tAnyavyagraM mahAbAho kriyantAmavicAritam // 11 // tatheti bharato vAkyaM vasiSThasyAbhipUjya tat / RtvikpurohitAcAstvirayAmAsa sarvazaH // 12 // ye tvagnayo narendrasya caamygaaraabhisskRtaaH| RtvigbhiryAjakaizcaiva Ahriyanta yathAvidhi // 13 // zivikAyAmathAropya rAjAnaM gatacetasam / vASpakaNThA vimanasastamUhuH paricArakAH // 14 // hiraNyaM ca suvarNa ca vAsAMsi vividhAni VI ca / prakiranto janA mArga nRpateragrato yayuH // 15 // tathetIti / RtvikpurohitAcAryAn Rtvijo yajJakarmaNi vRtaaH| purohitAH purohitaparatvena zAntikapauSTikAdikiyAprarvatakAH / AcAryAH vasiSTa vaamdevaadyH| "trayyAM ca dharmakRtye ca zAntikamaNi pauSTike / adhvare yazca kuzalaH sa syAdrAjapurohitaH / / upanIya vadededamAcAryaH sa udaahRtH|" itilakSaNam // 12 // ya iti / adhyagArAta agnigRhAta / bahiSkRtAH antaHzavavattvAt bahiH pratiSThApitAH / agnayo gArhapatyAdayaH / yAjakaiH upadraSTubhiH Rtvimbhizca / Ahriyanta AnIyanta // 13 // 14 // hiraNyamiti / hiraNyaM ca suvarNa ca rajataM ca suvarNa ca, ttkRtpusspaanniityrthH|| 15 // ityarthaH // 3-5 // kimiti / proSite dezAntaraM gate // 6 // 7 // yogakSemamiti / svaH svargam // 8-11 // RtvikpurohitAcAryAn Rtvijo yajJakarmaNi vRtAH, puro hitAH zAntipauSTikAdikriyApravartakAH, AcAryAH basiSThavAmadevAdayaH // 12 // ye tviti / yAjakaiH upadrabhiH // 13 // 14 // hiraNyamiti / hiraNyaM rajatam // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandie bA.rA.bha. // 24 // candanAgarunisAniti / candanAgarunisAn / niryAso gugguluH / "gugguluH kAlaniryAso" itinighaNTuH / candanAgarujanitadhUpadravyANIti yAvat / TI.a.kA. saralaM dhUpasaralam / padmakaM surabhikASThavizeSam / kSepayanti purataH pArzvatazca priyamANasauvarNarAjatAGgAradhAnISu dhUpArthamiti zeSaH / candanAdIni gandhA 2076 candanAgaruniryAsAna saralaM padmakaM tthaa| devadArUNi cAhatya kSepayanti tathA pare // 16 // gandhAnuccAvAMzcAnyAna tatra gatvAtha bhUmipam / tataH saMvezayAmAsuzcitAmadhye tamRtvijaH // 17 // tathA hutAzanaM dattvA jepustasya ta mRtvijH| jaguzca te yathAzAstraMtatra sAmAni saamgaaH||18|| zibikAbhizca yAnaizca yathArha tasya yossitH| nagarAnni yayustatra vRddhaiH parivRtAstadA // 19 // prasavyaM cApi taM cakrurRtvijo'gnicitaM nRpam / striyazca zokasantaptAH kausalyApramukhAstadA // 20 // krauJcInAmiva nArINAM ninAdastatra zuzruve / ArtAnAM karuNaM kAle kozantInAM sahasrazaH // 21 // tato rudantyo vivazA vilapya ca punaHpunaH / yAnebhyaH sarayUtIramavatesrvarAGganAH // 22 // kRtvodakaMta bharatena sArddha nRpAGganA mantripurohitAzca / puraM pravizyAzruparItanetrA bhUmau dazAhaM vyanayanta duHkham // 23 // ityArSe zrIrAmAyaNe AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaTsaptatitamaH srgH|| 76 // ntAni citAkASThadravyANItyeva tu yuktam / tadA kSepayanti dahanArtha citaamkurvnnityrthH||16||ttr gatvAtha bhUmipamityuttarazeSaH / atha citAkalpanAnanta param / tatra citAsamIpe gatvA taM bhUmipaM citAmadhye tataH zibikAyAH, uddhRtyetizeSaH / saMvezayAmAsuH zAyayAmAsuH / / 17 // tatheti / hutAzanaM dattvA bharatena dApayitvA / jepuH paitRmedhikamantravizeSAniti zeSaH / tasya, paramagatyamiti zeSaH / tamiti hutAzanavizeSaNam / hutaM pretaanimityrthH| te udAtRprabhRtayaH RtvijaH // 18 // zivikAbhiriti / yAnarazvAdibhiH / vRdaiH pricaarkH|| 19 // prasavyamiti / anicitama agnicayanaM kRtavantaM t| nRpam |RtvijH khiyazca prasavyaM savyApasavyaM pradakSiNamapradakSiNaM ca cakruH / ( paatthbhedH| prasavyam apradakSiNam idaM pradakSiNasyApyupalakSaNam ) bharatazce tyarthasiddham / idaM cAgnidAnAtpUrva zibikAsthe prete kramasyAvivakSitatvAdatroktaM dezavizeSAcAro'yaM vA // 2-22 // kRtyeti / tAzca te ca te|"pumaam // candaneti / niryAsaH karpUraguggulvAdidhapadvyavizeSaH / saralaM dhUpasaralam / panakaM surabhikASThavizeSaH // 16 // 17 // tatheti / jepuH RgyajussAmAdikamiti zeSaH // 18 // 19 // prasaSyamiti / prasavyamapradakSiNam / agnicitaM ani citavantama, azvamedhAdiyajJakartAramityarthaH // 20-22 // kRtveti / bhUmau zayAnA iti For Private And Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shil Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir striyA" ityekazeSaH / dazAI "kAlAdhvanoratyantasaMyoge" iti dvitIyA / bhUmau zayAnA iti shessH| "kiyallandhAzanA bhUmau svapeyuste pRthak pRthak" ityAzIcinAM pRthakzayanaM hi vihitam / duHkhamAzocaM vyanayanta agmyn| nanu SoDazAhena (dvAdazAina )bhUpAlA iti kSatriyasya (dvAdazAhA ) poDa zAhAzaucasadbhAvAt kathaM dazAhamityucyata iticet ? satyam, "kSatriyastu dazAhena svakarmanirataH zuciH" ityAdivizeSazAstrAnusAreNoktamiti na / tato dazAhe'tigate kRtazauco nRpaatmjH| dvAdaze'hani samprApte zrAddhakarmANyakArayat // 1 // brAhmaNebhyo dadau ratnaM dhanamannaM ca puSkalam / vAsAMsi ca mahArhANi ratnAni vividhAni ca // 2 // bAstikaM bahuzuklai ca gAzcApi zataza / stadA / dAsIdAsaM ca yAnaM ca vezmAni sumahAnti ca / brAhmaNebhyo dadau putro rAjJastasyauddhahikam // 3 // doSaH / atra strINAM pretapradakSiNamudakadAnaM ca sUtrAntaroktaM jJeyam / tathA citAsthasya pradakSiNaM ca / ata evAha bodhAyanaH "pradakSiNamapi bAndhavAH kurvanti evaM mArgapi citAmAropya citAyAmevetyeke " iti / atra pretena sahAyyAnayanaM citAropaNaM samanvakamanidAnaM pradakSiNIkaraNamudakadAnaM dazAhamAzocena bhUmau zayanamityetAvanmAtra dezakulasUtrabhedena aurdhvadehikavizeSa ukta iti vA pradhAnoktiH sarvagrahaNArthamitivA jJeyam // 23 // iti zrIgovindarAja. zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne SaTsaptatitamaH sargaH // 76 // tataiti / dazAhe atigate atIte, ekAdazAha ityarthaH / kRtazaucaH kRtshaucaapaadkpunnyaahvaacnnvshraadaadikityrthH| dvAdaze'hani zrAddhakarmANi SoDazamAsikAni sapiNDIkaraNAntAnItyarthaH / akArayat akarodityarthaH / svArthe Nica // 1 // 2 // bAstikamityAdi / bastAnAM chAgAnAM samUho bAstikam / chAndasaSThak / "ajA chAgIzubhacchAgavastacchAga lakA aje" ityamaraH / bahuzukla miti chAgavizeSaNaM rajataM vA, pitRpriyatvAt / "zuklo yogAntare zvete zukke ca rajate tathA" itivizvaH / dAsIdAsam / gvaashvprbhRtitvaadekvdbhaavH| uI dehAdUIdehaH ttrbhvmoiidehikm| " UrddhadehAceti vaktavyam" iti Thak // 3 // zeSaH / duHkham AzaucaM vyanayanta agamayan / nanu kSatrasya SoDazAhAnIti kSatriyasya SoDazAhAzIcasadbhAvAt kathaM dazAhamityucyata iti ceta ? satyam, "kSatriyastu dazAhena svakarmanirataH zuciH" ityAdivizeSazAstrAnusAreNoktamiti na doSaH // 23 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa ayodhyAkANDapyAkhyAyAM padasaptatitamaH sargaH // 76 // tata iti / dvAdaze'hani zrAddhakarmAgyakArayat ekAdaze'hani kartavyazrAddhakaraNapUrvakaM dvAdaze'hani zrAddhakarmANyakarodityarthaH // 1 // brAhmaNebhparA For Private And Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie bA.rA.bha- tata hAta / zabdAnA // 242 // sa077 tata iti / zabdApihitakaNThaH rodanadhvaninA vyApta kaNThaH / zodhanArtha sthalazodhanArtham "dahanadezamudakumbhaiH svavokSati" itisUtrAt asthi saJcayanArthamityarthaH / sAvazeSAsthinicaya iti vakSyamANatvAt / trayodazepyasthisaJcayanaM sUtrAnte dRzyate / yathAha bodhAyanaH "dvitIye'hni yugmadivase / tataH prabhAtasamaye divase'tha trayodaze / vilalApa mahAbAhurbharataH zokamUJchitaH / zabdApihitakaNThastu zodhanArtha mupaagtH||4|| citAmUle piturvAkyamidamAha suduHkhitH|| 5 // tAta yasminisRSTo'haM tvayA bhrAtari rAghave / tasminvanaM pravajite zUnye tyakto'smyahaM tvayA // 6 // yasyA gatiranAthAyAH putraHpravAjito vanam / tAmambA tAta kausalyA tyaktvA tvaM va gato nRpa // 7 // dRSTvA bhasmAruNaM tacca dagdhAsthisthAnamaNDalam / pituH zarIranirvANaM niSTanan viSasAda sH||8|| sa tu dRSTvA rudana dInaH papAta dhrnniitle| utthApyamAnaH zakrasya yantradhvaja iva cyutH||9|| MvarddhamAsAnmAsAnRtUna saMvatsaraM vA saJcayanaM kuryAt " iti // 4 // citAmUla ityardham // 5 // tAteti / nisRSTaH dattaH / prabajite pravAjite / chAndaso| hasvaH // 6 // 7 // dRSTveti / bhasmAruNaM bhasmayuktamaruNaM ca / aruNatvamatidagdhatvAt / pituH zarIranirvANaM zarIraM nirvApyate vinAzyate asminniti | zarIranirvANam / adhikaraNe lyuT / "nirvANo nivRte mokSe vinAze gajamabane" iti vaijayantI / niSTanan nitarAM stanan / "abhinisastanaH zabdasaMjJA yAm" iti Satvam / (pAThabhedaH / bhasmAruNaM bhasmanA aruNam, avyaktarAgam / dagdhAsthisthAnamaNDalaM dagdhAnAmasthA yAni sthAnAni vinyaasvishessaaH| teSAM maNDalaM samUhaM dRSTvA asthimaNDalaM dRSTvetyarthasiddham / pituH zarIranirvANaM zarIravinAzaM prati niSTanan nitarAM rodanazabdaM kurvan ) viSasAda duHkhi to'bhUt ||8||s iti / utthApyamAnaH rajjubhirutthApyamAnaH |cyutH sastaH zakasya yantrabaddho vajo yantradhvajaH rajjuyukto dhaja iva papAta, yathA iti / bAstikaM chAgasamaham |shukt zuddhama, dAnAhamityarthaH / aurvadehika paralokakriyAmuddizya dadAviti sambandhaH / zodhanArtham asthisaJcayanArtham / zabdA pihitakaNThaH zabdena rodanazabdena apihitam AvRtaM kaNThaM yasya saH // 2-7 // bhasmAruNaM bhasmayuktamaruNam, aruNatvamatidagdhatvAt / sthAnamaNDalaM citAsthAna maNDalam / pituH zarIranirvANam zarIraM nirvApyate'smitriti zarIranirvApaNam / dagdhAsthi dagdhAni asthIni yasmin tat taJca citAmUlaM dRSTvA niSTanan nitarI stanan vilapanityarthaH / viSasAdeti sambandhaH // 8 // sa tviti / utthApyamAnaH rajJAbhirutthApyamAnaH cyutAmrastaH zakrayantradhvajaH yantrabaddho dhvajaH yantradhvaja iva // 242 // For Private And Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yantrapatanAda dhvajapatanam evaM rAjapatanAt bharatapatanamiti bhaavH||9|| abhipeturiti |amaatyaaH jJAtayaH / zucitrataM tam |antkaale puNyakSayakAle nipatitaM yayAtim RSayaH dauhitrabhUtA iva abhipetuH||10|| zatrughna iti / bharatapatanAvadhi zatrughnasya dhairya sthitam, tatpatanAnantaraM tu bhUmipAla / manusmaranyapatat // 11 // unmatta iti / guNAGgAni guNAnaGgAni cetyrthH| tadAtadA tAnitAni tattatkAlocitAbhimatapradAnopalAlanakarANi guNA abhipetustataH sarve tasyAmAtyAH zucivratam / antakAle nipatitaM yayAtimRSayo yathA // 10 // zatrughna zcApi bharataM dRSTvA zokapariplutam / visaMjJo nyapatadrUmau bhUmipAlamanusmaran // 11 // unmatta iva nizcetA vila lApa suduHkhitH| smRtvA piturguNAGgAni tAnitAni tadAtadA // 12 // mantharAprabhavastIvaH kaikeyiigraahsngklH| varadAnamayokSobhyo'majayacchokasAgaraH // 13 // sukumAraM ca bAlaM ca satataM lAlitaM tvayA / katAta bharataM hitvA vilapantaM gato bhavAn // 14 // nanu bhojyeSu pAneSu vastreSvAbharaNeSu ca / pravArayasi naH sarvAstannaH ko'nyaH kariSyati // 15||avdaarnnkaale tu pRthivI nAvadIryate / yA vihInA tvayA rAjJA dharmajJena mahAtmanA // 16 // pitari svargamApanne rAme cAraNyamAzrite / kiM me jIvitasAmarthya pravekSyAmi hutAzanam // 17 // gAni // 12 // manthareti sagaravyAvRttiH / tIvraH agAdha iti yAvat / amajayat asmAnitizeSaH // 13 // 14 // nanviti / pravArayasi eSvAbharaNAdiSu kiM taveSTaM gRhANeti prakarSeNa svayaM grAhayAsi tatpravAraNam // 15 // avadAraNota / yA pRthivI dharmajJena tvayA vihInA nAvadIryate na bhidyate / svayamiti zeSaH / sA avadAraNakAle tu pralayakAlepi nAvadIyaMta nAvadIyatetyarthaH / ( pAThabhedaH / avadAraNakAle tvavihInatayA abadAraNasya prAptakAle / avadAraNakAlatve hetuH tvayAvihIneti / dharmajJana mahAtmanA tvayA rAjJA etAdRzaguNAvyena tvayetyarthaH / vihInA yA sA pRthvI avadAraNakAle nAvadIryata ityanvayaH) // 16 // pitarIti / jIvitasAmathya jIvanazaktiH // 17 // 18 // papAteti sambandhaH // 9 // abhipeturiti / antakAle puNyakSayakAle // 10 // 11 // unmatta iti / tadA tadA tAni tAni guNAGgAni tatkAlocitAbhimatapradAnopa lAlanakaraNAnItyarthaH // 12 // manthareti / amajayat ammAniti shessH|| 12 // 14 // nanviti / pravArayasi prakarSeNa svayaM grAhayasi // 15 // avadAraNeti / yA For Private And Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie .rA. bhU tayoriti / AtatarAH / bhAsaniti zeSaH // 19 // tata iti / vizrAnto vizeSeNa zrAntI / vyaceSTetA vyaluNThetAm // 20 // tata iti TI.a.kA. 43||7/prkRtimaan prazastasvabhAvaH / " prakRtiH paJcabhUteSu svabhAve mUlakAraNe " iti vaijayantI / vaidyaH vidyA tattvajJAnahetubhUtAM vedAntavidyA vedeti hIno bhrAtrA ca pitrA ca zUnyAmikSvAkupAlitAm |ayodhyaaNn pravekSyAmi pravekSyAmi tapovanam // 18 // tayo vilapitaM zrutvA vyasanaM cAnvavekSya tat / bhRzamArttatarA bhUyaH sarva evAnugAminaH // 19 // tato viSaNNau vizrAntau shtrughnbhrtaavubhau| dharaNyAM saMvyaceSTetAM bhagnazRGgAvivarSabhau // 20 // tataH prakRtimAn vaidyaH pitureSAM purohitaH / vasiSTho bharataM vAkyamutthApya tamuvAca h||21|| trayodazo'yaM divasaH piturvRttasya te vibho / sAvazeSAsthinicaye kimiha tvaM vilambase // 22 // trINi dvandvAni bhUteSu prvRttaanyvishesstH| teSu cAparihAryeSu naivaM bhavitumarhasi // 23 // vaidyaH vedAntavidyAdhigataparAvaratattvayAthAtmyavijJAnaH, sarvajJa iti yAvat / "tadadhIte tadveda" ityaN / " sarvajJabhiSajo vedyo" ityamaraH / essaa| mitibahuvacananirdezo buddhistharAmAdyapekSayA / piturdazarathasya // 21 // trayodaza iti / vRttasya saMskRtasya / trayodazo'yaM divasaH / sAvazeSAsthi nicaye asthisaJcayanAkhye karmaNyavaziSTa ityarthaH |dshaahmdhye zAstravihitaM pradhAnAvayavAsthisaJcayanaM kRtam, trayodaze divase taddezIyaziSTAcAraprAptasthala zodhanamA kRtamiti na smRtrivirodha ityapyAhuH / smRtizcAsmAbhirdarzitaiva // 22 // trINIti / azanAyApipAse zokamoho jarAmRtyU ityuktAni trINi dvandvAni / bhUteSu jantuSu / avizeSataH pravRttAni teSu cAparihAryeSu prApteSu / tvamevaM bhavituM nAhasi ajJavanmohena pralapituM nAIsi // 23 // pRthivI dharmajJena tvayA vihInA nAvadIryate na bhidyate sA avadAraNakAle tu pralayakAle Agatepi nAvadIryata ityanvayaH // 16-18 // tayoriti / ArtatarA abha vanniti zeSaH // 19 // tata iti / viSaNNau zrAntau ceti pAThaH / viSaNNau vizrAntAviti pAThe-vizeSeNa zrAntAvityarthaH // 20 // tata iti / prakRtimAna prazastasva bhAvaH / vaidyaH srvjnyH|| 21 // trayodaza iti / vRttasya saMskRtasya / sAvazeSAsthinicaya ityabhidhAnAt dazAhamadhye zAstravihitaM pradhAnAsthisaJcayanaM kRtvA trayodaza KOI // 24 // divase taddezIyAcAraprAptasthalazodhanamAtra kRtamityavamamyate / prayodaze'hanyasthisaJcayanaM kartavyamiti smRterapi na virodha ityavagantavyam // 22 // trINi dvandvAna nIti / trINi dvandvAni " azanAyApipAse ca zokamohI jarAmRtI" ityuktaprakAreNa / trINi dvandvAni janmamaraNesukhaduHkhe lAbhAlAbhe / evaM bhavituM shocitum||23|| S For Private And Personal Use Only
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir dsumantra iti / sarvabhUtabhavAbhavI sarvabhUtotpattivinAzau // 24 // 25 // azrUNIti / parimRdantI mArjayantI / tanayo rAjaputrau / aparAH kriyA: asthisaJcayanAdikAH / pratItizeSaH // 26 // iti zrIgo zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbara* ayodhyAkANDavyAkhyAne saptasaptatitamaH sargaH // 77 // sumantrazcApi zatrunnamutthApyAbhiprasAdya ca / zrAvayAmAsa tattvajJaH sarvabhUtabhavAbhavau // 24 // utthitau ca naravyAghrau prakAzete yazasvinau / varSAtapapariklinnau pRthagindradhvajAviva // 25 // azrUNi parimRdgantau raktAkSI dInabhASiNau / amAtyAstvarayanti sma tanayo cAparAH kriyAH // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptasaptatitamaH sargaH // 77 // atha yAtrA samIhantaM zatrughno lkssmnnaanujH| bharataM zokasantaptamidaM vacanamabravIt // 1 // gatiryaH sarvabhUtAnAM duHkhe kiNpunraatmnH| sa rAmaHsattvasampannaH striyA pravAjito vanam // 2 // balavAna vIryasampanno lakSmaNo nAma yo'pyasau / kiM na mocayate rAmaM kRtvA sma pitRnigraham // 3 // athetyAdi / atha aparakriyAM nirvaya gRhaM prati gamanAnantaraM yAtrA rAmasamIpagamanaM samIhantaM samIhamAnam, yAtrodyuktamityarthaH // 1 // gatiriti / sarva / bhUtAnAM prANimAtrasya duHkhe sati yo gatiH sa AtmanoduHkhe sati gatiriti kiMpunaH kiMvaktavyam / evaM duHkhanistArakSamo rAmaH sattvasampannopi balasampaM nopi striyA atyantAbalayA vanaM pravAjitaH idamatyantacitramiti bhaavH||2|| pitRparatantro rAmaH kingkrotvityvaah-blvaanityaadinaa| nAmeti kutsane " nAma prAkAzyasambhAvyakoSopagamakutsane" iti vaijayantI / lakSmaNonAma yo'pItyanAdaroktiH / aso pitRnigrahaM kRtvApi rAma vanavAsAt kiM na / samantra iti / sarvabhUtabhavAbhavaM sarvabhUtAnAmutpattivinAzI // 24 // 25 // azrUNIti / aparAH kriyAH udizyeti zeSaH // 26 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM / zrIrAmAyaNatasvadIpikAruyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyo saptasatatitamaH sargaH // 77 // ayetyAdi / yAtrA rAmAnayanaM prati gamanam / samIintaM vicArayantam // 1 // gatiriti / yo rAmaH duHkhe saGkaTe prApte sati sarvabhUtAnAM gatiH nivArakatvena prAyaH saH AtmanaH svasya kiM punaH sa rAmaH khiyA svAyattIkRtabhartRkayA kaikeyyA vanaM pravAjitaH, rAmastvetadanucitaM kRtavAniti bhaassH||2|| rAmo rAjyakAjhyA pitRvacanollakanaM kRtavAnityapayazobhayAdevaM karotu, lakSmaNastu kathamanumatilA For Private And Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bha. TI.a.kA. sa. 78 mocayate kiMna mocitavAn idamapyaparamAzcaryamiti bhAvaH // 3 // pitRnigrahe doSo nAstItyAzanAM pariharati-pUrvamityAdinA / yo rAjA nAyaryA vazaM gataH utpathaM samArUDhaH apathaM prAptaH saH nayAnayo nItyanItI samavekSya samyavicArya pUrvameva anyAyapravRttisamApanAt pUrvameva nigrAhya iti yojanA // pUrvameva tu nigrAhyaH samavekSya nyaanyo| utpathaM yaHsamArUDho nAryA rAjA vazaM gtH||4|| iti sambhASamANe tu zatrughne lkssmnnaanuje| prAradvAre'bhUttadA kubjA sarvAbharaNabhUSitAM // 5 // liptA candanasAreNa rAjavastrANi bibhrtii| vividhaM vividhaistaistairbhUSaNaizca vibhUSitA // 6 // mekhalAdAmabhizcitrairanyaizca zubhabhUSaNaiH / babhAse bahubhirbaddhA rajju baddheva vAnarI // 7 // tAM samIkSya tadA dvArasthAH subhRzaM pApakAriNIm / gRhItvA'karuNAM kubjAM zatrughnAya nyaveda yan // 8 // yasyAH kRte vane rAmo nyastadehazca vaH pitA / seyaM pApA nRzaMsA ca tasyAH kuru yathAmati // 9 // zatrughnazca tadAjJAya vacanaM bhRshduHkhitH| antaHpuracarAn sarvAnityuvAca dhRtavataH // 10 // tIvamutpAditaM duHkhaM bhrAtRRNAM me tathA pituH / yayA seyaM nRzaMsasya karmaNaH phalamaznutAm // 11 // evamuktA tu tenAzu sakhIjanasamA vRtaa| gRhItA balavat kubjA sA tadgRhamanAdayat // 12 // / itIti / kubjA prAdvAre'bhUt svAbhilaSito bharatAbhiSekaH kadA bhaviSyatIti avaptaraM pratIkSamANA bharatazatrughnAdhiSThitarAjagRhasya prAradvAre devAdAgatA |'bhUt // 5 // liptati / candanasAraNa candanapaGkena / rAjavasrANi rAjAIvakhANi kekeyIdattAni / kaJcakAntarIyottarIyAdibhedAdvavacanam / testairiti tattadavayavocitatvamucyate / ekekAbharaNe ratnakhacitatAdivavidhyamAha vividheriti / vividhAmiti kriyAvizeSaNam / tena bhUSaNasaMsthAnavizeSa ucyate / // 6 // mekhalAdAmabhiriti bhUSaNazabdopi mekhalAdAmabhinnaparaH gobalIvardanyAyAt / anyaiH mekhalApradezadhAraNIyaiH / baddhati vizeSaNAt bhUSaNAni bandhana sthAnIyAni natu zobhAkarANItyuktam // 7 // tAmiti / akaruNAM nirdayAm // 8 // yasyA iti / vane abhUditizeSaH / kuru shikssnnmitishessH||9-12|| kRtavAnityAha balavAniti / kiM na mocayate sma pravrAjanAditi zeSaH // 3 // pitRnigrahe doSo'stItyAzaya pariharati-pUrvamiti / yo rAjA nAryA vazaM gtH| utpatha samArUDhaH apathaM prAptassan / nayAnayo nyAyAnyAyamavakSya sampambicArya pUrvameva nigrAhya iti yojanA // 4-7 // tAmiti / akaruNAmiti chedaH // 8 // yasyAH For Private And Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Mtata iti / vipalAyateti "upasargasthAyato" iti rephasya latvabha // 13 // Amantrayateti / Amantrayata anyonyamAhvayat / tasyAH sarvaH sakhIjanala kRtsnaH taditaraH sarvopi janaH yathA yena prakAreNAyaM zatrughnaH upakrAntaH yakSa naH nizzeSAnkariSyati / janApekSayA puMstvam ||1||vdaanyaaN balguvAcam / tataHsubhRzasantaptastasyAH sarvaH sakhIjanaH / kruddhamAjJAya zatrughnaM vipalAyata sarvazaH // 13 // Amantrayata kRtsrazca tasyAH sarvaH sakhIjanaH / yathAyaM samupakrAnto nizzeSAnnaH kariSyati // 14 // sAnukroza vadAnyAM ca dharmajJAM ca yazasvinIm / kosalyAM zaraNaM yAma sA hi no'stu dhruvA gtiH||15|| sa ca roSaNa tAmrAkSaH zatrughnaH shtrutaapnH| vicakarSa tadA kubjAM krozantIM dharaNItale // 16 // tasyA hyAkRSyamANAyA mnthraayaasttsttH| citraM bahuvidhaM bhANDaM pRthivyAM tayazIryata // 17 // tena bhANDena saMstIrNa zrImadrAjanivezanam / azobhata tadA bhUyaH zAradaM gaganaM yathA // 18 // sa balI balavatkrodhAdagRhItvA puruSarSabhaH / kaikeyImabhinirbhaya' babhASe paruSaM vacaH // 19 // tervAkyaiH paruSairduHkhaiH kaikeyI bhRshduHkhitaa| zatrannabhayasantrastA putraM zaraNamAgatA // 20 // tAM prekSya bharataH kruddhaM zatrughnamidamabravIt / avadhyAH sarvabhUtAnAM pramadAH kSamyatAmiti // 21 // "vadAnyo valguvAgapi" iti vaijyntii| kausalyAM zaraNaM yAma sA no dhruvA gatirastvityanyonyamAhvayadityanvayaH // 15 // 16 // tasyA iti / bhANDaM bhUSaNaM" vaNimUladhane pAtre bhANDaM bhUSAzvabhUSayoH" iti vaijayantI / pRthivyAM tabdhazIryata vizIrNamAsIt ( pAThabhedaH / pRthivyAM tadvizIyate vizIrNa mAsIt ) // 17 // teneti / zAradaM prasannanakSatramityarthaH ||18||s iti / balavatkrodhAt atIva kodhAt / kaikeyImabhinirbhatsyatyanena mantharA mocanArtha tadA kaikeyI samAgatetyavagamyate // 19 // tariti / zatrughrabhayamantrastA putraM zaraNamAgatetyanena bhartsanAnantaraM tAM prahatumapyudyuktavAniti mucyate // 20 // tAmiti / kSamyatAmitthatravIdityanvayaH // 21 // kRta iti / vane rAmaH / abhUditi zeSaH / kuru zikSaNamiti zeSaH // 9-13 // Amantrayateti / Amantrayata mantravicAramakarot / tadevAha yatheti sArdhena / vadAnyA valguvAcam // 14-16 // tasyA iti / bhANDaM bhUSaNam // 17 // 18 // sa iti / kaikeyImabhinirbhaya' kubjAmocanArthamAgatAmiti zeSaH // 19 // tairiti / putraM zaraNa mAgatetyanena kubjAmocanArthamiti jJeyam // 20 // tAmini / sarvabhUtAnAM madhye pramadA avadhyA ataH kSamyatAmiti zatrughnamatravAditi sambandhaH // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir cA.rA.bha. hanyAmiti / nAsUyena gata // 22 // mAbhUnmAvahatyA, sarvakuhanAmUlabhUteyameva kuJA inyatAmityatrAha-imAmityAdinA / nAbhibhASiSyate ityAvI.TI.a.kAM. diti anukRSTena pUrveNa smbndhH||23-25|| zatrughneti / vikSepo zrAmaNaM tena vimUDhasaMjJAm anyathAbhUtamatim / vilayAM vAgurAlagrAmiti bhaavH| vivinAsa mitipAThe-kampavatImityarthaH // 26 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne avasaptatitamaH sargaH // 78 // hanyAmahamimA pApA kaikeyI duSTacAriNIm / yadi mAM dhArmiko rAmo nAsUyenmAtRghAtakam // 22 // imAmapi hatAM kubjAM yadi jAnAti rAghavaH / tvAM ca mAM ca hi dharmAtmA nAbhibhASiSyate dhruvam // 23 // bharatasya vacaH zrutvA zatrughno lkssmnnaanujH| nyavarttata tato roSAtAM mumoca ca mantharAm // 24 // sA pAdamUle kaikeyyA mantharA nipapAta h| nizvasantI suduHkhArtA kRpaNaM vilalApa ca ||25||shtrunnvikssepvimuuddhsNjnyaa samIkSya kubjA bharatasya mAtA / zanaiH samAzvAsayadAtarUpAM krauJcI vilagrAmiva vIkSamANAm // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTasaptatitamaH sargaH // 78 // tataH prabhAtasamaye divase ca caturdaze / sametya rAjakatro bharataM vAkyamabavan // 1 // gato dazarathaH svarga yo no gurutaro guruH| rAmaM pravrAjya vai jyeSThaM lakSmaNaM ca mahAbalam // 2 // tvamadya bhava no rAjA rAjaputra mhaayshH| saGgatyA nAparAnoti rAjyametadanAyakam // 3 // tata iti / trayodazadivasaparyantamaparakriyAvyApRvatvAccaturdaza ityuktam / sametya ekIbhUya // 1 // gurutaro guruH, prmgururityrthH||2||" rAjAnaM prathama vindettato bhAyo tato dhanam" iti mAtApitrAderapi rAjJa evAntaraGgarakSakatvopadezAt anAyakamapi etadrAjyaM saGgatyA devayogena nAparAnoti / mAtaghAtakamiti rAmo mA nAsUpedyadina gaIyadyadi tadA kaikeyImapi hanyAmiti sambandhaH // 22 // imAmiti / tvA ca mAM ca nAbhibhASiSyata iti zabanamanavI // 25 // diti pUrveNa sambandhaH // 23-25 // zatrughnamiti / zatrunnaSikSepavimUDhasaMjJA zatrughnavikSepaH zatruprenetastata AkarSaNam / vilanA yantrAdinA saMyatAm // 26 // iti zrImaheza varatIrtha zrIrAmAyaNa ayodhyAkANDavyApAyAm aSTasaptatitamaH sargaH // 78 // tata iti / rAjakartAraH rAjAbhiSekakartAraH // // 2 // tvamiti / saGgatyA sAmantA For Private And Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAjyasthajanajAtamanyonyaM na druhyatItyarthaH // 3 // prakRtyAbhimukhyamapyastItyAha-abhiSecanikamiti / abhiSecanikam abhiSekaprayojanaM padArtha jAtam / svajanaH amAtyAdiH / zreNayaH naigamAH pratIkSanta iti vipariNAmaH // 4 // 5 // bhANDam upakaraNam // 6 // rAjatA rAjatvam // 7 // AbhiSecanikaM sarvamidamAdAya rAghava / pratIkSate tvAM svajanaH zreNayazca nRpAtmaja ||4|| rAjyaM gRhANa bharata pitR paitAmahaM dhruvam / abhiSecaya cAtmAnaM pAhi cAsmAnnararSabha // 5 // [ evamuktaH zubhaM vAkyaM dyutimAn styvaakchuciH| ] AbhiSecanikaM bhANDaM kRtvA sarve pradakSiNam / bharatastaM janaM sarve pratyuvAca dhRtavrataH // 6 // jyeSThasya rAjatA nityamucitA hi kulasya naH / naivaM bhavanto mAM vaktumaInti kuzalA janAH // 7 // rAmaH pUrvo hi no bhrAtA bhavi pyati mahIpatiH / ahaM tvaraNye vatsyAmi varSANi nava paJca ca // 8 // yujyatAM mahatI senA caturaGgamahAbalA / AnayiSyAmyahaM jyeSThaM bhrAtaraM rAghavaM vanAt // 9 // AbhiSecanikaM caiva sarvametadupaskRtam / puraskRtya gamiSyAmi rAmahetorvanaM prati // 10 // tatraiva taM naravyAghramabhiSicya puraskRtam / AneSyAmi tu vai rAmaM havyavAhamivAdhvarAt // 11 // na sakAmAM kariSyAmi svAmimAM mAtRgandhinIm / vane vatsyAmyahaM durge rAmo rAjA bhaviSyati // 12 // vatsyAmi rAmapratinidhitveneti zeSaH // 8 // yujyatAmiti / AnayiSyAmItyatra iDArSaH || 9 || upaskRtaM saMskRtam / upakaraNamitivArthaH / rAmahetoH | rAmAbhiSekArtham // 10 // puraskRtaM pUjitam " puraskRtaH pUjite syAdabhiyukte'grataH kRte " iti vaijayantI / yadvA puraskRtaM svajanadarzanenAbhi mukhIkRtamityarthaH / adhvarAt yAma zAlAyAH / vyaka tretAgnim // 11 // mAtRgandhinIM kevalamAtRvyapadezAm lezamAtramAtRbhAvAmiti vA / " gandho mAtyAdInAmaikamatyena anAyakamapyetadrAjyaM nAparApnoti rAjyasthajanajAtamanyonyaM na druhyatItyarthaH / yadvA evaM rAjyamanAyakamapi saGgatyA daivagatyA nAparApnoti na OM vinazyati sarvamapi rAjyaM nAyakarahitaM savaM nazyati idaM tu rAjyaM daivayogena na nazyati atastvaM no rAjA bhaveti sambandhaH // 3 // AbhiSecanikamiti / zreNayaH vIthimukhyAH // 4 // 5 // AbhiSecanikaM bhANDam abhiSekopayuktamaGgaladravyajAtam // 6 // jyeSThastheti / rAjatA rAjatvam / AnayiSyAmi AneSyAmi // 79 // upa skRtaM saMskRtam // 10 // tatreti / puraskRtam agrataH kRtam / adhvarAt yAgazAlAyAH // 11 // mAtRgandhinIm kevalamAtRvyapadezAma, mAtRsaMjJAmAtrAmityarthaH // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha. ISleze mahIguNe" iti vaijayantI // 12 // kiyatAmiti / tatsamIpagamanAyati zeSaH / viSamANi ninovatasthalAni samAni kriyantAm / pathi durga...| vicArakAH mArge durgasthalazodhakAH / yadvA durgAbhijJA rakSiSaH // 13 // rAmahetoH anuttamaM zrImadvAkyam / evaM sambhAvamANaM prtyuvaacetismbndhH| sa079 1246 // // 14 // padmA padmAlayA zrIH te upatiSThatAM tvatsamIpe anapAyinI tiSThavityarthaH / nRpasute nRpasutAya / sa eva suvaH jyeSThatvAt / " itare kAmajAH kriyatAM zilpibhiH panthAH samAni viSamANi ca / rakSiNazcAnusaMyAntu pathi durgavicArakAH // 13 // evaM sambhASa mANaM taM rAmahetornRpAtmajam / pratyuvAca janaH sarvaH zrImadvAkyamanuttamam // 14 // evaM te bhASamANasya panA zrI rupatiSThatAm / yastvaM jyeSThe nRpasute pRthivIM daatumicchsi|| 15||anuttmN tadvacanaM nRpAtmajaprabhASitaM saMzravaNe nizamya ca / praharSajAstaM prati bAppabindavo nipeturAryAnananetrasambhavAH // 16 // Ucuste vacanamidaM nizamya hRSTAH sAmAtyAH sapariSado viyAtazokAH / panthAnaM naravara bhaktimAn janazca vyAdiSTAstava vacanAcca zilpivargaH // 17 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonAzItitamaH sargaH // 79 // smRtAH" iti vacanAditi bhAvaH // 15 // saMzravaNe rAmAnayanapratijJAviSaye / "AgUsaGgarasandhAH pratizravaH saMzravaH pratijJA ca" iti hlaayudhH|| nizamya sthitAnAmiti zepaH / AryAnananetrasambhavA ityatra AryetyavibhaktikanirdezaH / AryANAmiti yAvat // 16 // he naravara ! tava vacanAt / zilpivargaH bhaktimAn janaH rakSakazca panthAnaM prati vyAdiSTAH AjJaptAH itIdamUcuriti sambandhaH // 17 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNa bhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonAzItitamaH // 79 // viSamANi viSamasthalAni samAni kriyantAm / pathi durgavicArakAH pathi durgameSu viSameSu janAn cArayanti tathA // 13 // evamiti / rAmahetoranuttamaM zrImadvAkya mevaM sambhASamANaM taM pratyuvAceti sambandhaH // 14 // evamiti / padmA padmahastA te upatiSThatAm tvatsamIpe anapAyinI bhavavityarthaH / jyeSThe nRpatuta iti catuye saptamI / / 15 // anuttamamiti / saMzravaNe rAmAnayanapratijJAviSaye anuttamaM nRpAtmajaprabhASitaM tadvacanaM nizamya / taM prati bharatamuddizya praharSajAH AryAnananetra ma // 24 // sambhavAH bindavaH nipeturiti sambandhaH // 16 // ucuriti / idaM kriyanAM zilpibhiH panthA ityuktaM bharatavAkyaM nizamya te sAmAtyA dRSTA uucuH| vacanaprakAra IN mevAha pnthaanmiti|vyaadissttH AjJaptaH // 17 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAya ekonAzItitamaHsargaH // 7 // // 246 // For Private And Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir athetyAdi / bhUmipradezajJAH ninonnatAdipradezajJAH / yadvA nAnAdezavidaH / sUtrakarmavizAradAH sUtrakarmaNi nirjlprdeshessvgaaghvaapiikuupaadijloddhaarsuutr| karmaNi vizAradAH samAH / yadvA sUtraiH karma sUtrakarma tatra vizAradAH samarthAH, tantuvAyA ityrthH| svakarmAbhiratAH mArgarakSaNAdisvakarmasAvadhAnAH / atha bhUmipradezajJAH suutrkrmvishaardaaH| svakarmAbhiratAH zUrAH khanakA yantrakAstathA // 1 // karmAntikAH sthapatayaH puruSA yantrakovidAH / tathA varddhakayazcaiva mArgiNo vRksstksskaaH||2|| kUpakArAH sudhAkArA vaMzakarmakRtastathA / samarthA ye ca draSTAraH purataste pratasthire // 3 // sa tu harSottamuddezaM janopo vipulaH prayAn / azobhata mahAvegaH samudra iva parvaNi // 4 // khanakAH khananopajIvinaH, suraGgAdikRta ityarthaH / yantrakAH mahAkulyAditaraNAya kASThAdinA upayantrapravartakAH vAgarikA vA / kAntikAH karmaNi anto'vasAnameSAmastIti karmAntikAH parikalpitakarmakAriNaH, bhRtijIvina iti yAvat / sthapatayaH kAravaH "sthapatiH kArubhedepi" ityamaraH / puruSAH adhyakSarAjapuruSAH / yantrakovidAH kssepnniiyaadiyntrkrnnsmrthaaH| vrddhkystkssaannH| "takSA tu vadakiH" itymrH| mArgiNaH mArgasamI karaNasamarthAH / vRkSatakSakAH maargnirodhkvRksscchedkaaH| kUpakArAH kUpanirmANasamarthAH / sudhAkArAH prAsAdasthalakSityAdilepanakarAH / vaMzakarmakrataH vaMzaiH kaTapiTakAdikarmakarAH / samarthAH kAryAntareSu samarthAH / draSTAraH pUrvAnubhUtamArgAH, mArgapradarzakA iti yAvat // 1-3 // harSAta karmakaraNasya duHkhAtmakatvepi janauSasya hRSTatvaM rAmadarzanakutUhalAt / tamuddezaM prayAn rAmAdhiSThitapradezamuddizya gacchan // 1 // adhetyAdi / sUtrakarmavizAradAH zibirAdinirmANe sUtragrahaNakuzalAH / yadvA sUtrakriyamANaM karma tatra vizAradAH, tantuvAyA ityarthaH / khanakAH khananenopajIvinaH / yantrakAH mRgapakSigrahaNasAdhanayantrakAraH, vAgurikA itiM yAvat / karmAntikAH karmaNAm antaH avasAnamastIti tathA, bhatijIvanA ityarthaH / sthapatayaH purAdi kRtaH pradhAnavardhakayaH puruSAH yantrakovidAH kSepaNIyAdiyantrakaraNakuzalAH jalayantrAdikRto vA / vardhakayastakSNAH mArgasamIkaraNasamarthAH / vRkSatakSakAH mArga nirodhakavRkSacchedakAH / sudhAkArAH prAsAdAdiSu sudhAlepanakArakAH / vaMzakarmakRtaH vaMzaiH kaTazUrpAdikarmakRtaH / draSTAraH mArgapradarzakAH // 1-3 // sa tviti / harSAta For Private And Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TI.pra.kA. vA.rA.bhU.pata mArgazodhakAH / svavAraM samAsthAya svasvazodhyamArgazodhane anyonyaparyAyakaraNaM prApya "nivahAvasarI bArI" itymrH| vividhopetaiH vividhAH ||247||jaanaanaaprkaaraaH tAnupataH, nAnAvidharityarthaH / karaNeH khanitrapiTakakuThArAdibhiH saha purastAt saMpratasthira // 5 // latAH mAgovaraNIbhUtAH zAkhA sa080 te svavAraM samAsthAya vartmakarmaNi kovidAH / karaNairvividhopetaiH purastAt sampratasthire // 5 // latA vallIzca gulmAMzca sthANUnazmana eva ca / janAste cakrire mArga chindanto vividhAn dumAn // 6 // avRkSeSu ca dezeSu kecidakSAnaropayan / kecit kuThAraiSTaddezca dAvaizchindana kvacit kvacit // 7 // apare vIraNastambAna balino blvttraaH| vidhamanti sma dugANi sthalAni ca tatastataH // 8 // apare'pUrayan kUpAna pAsubhiH zvabhramAyatam / nimnabhAgAMstataH kecitsamAMzcakruH smnttH|| 9 // "same zAkhAlate" ityamaraH / vallIH vIrudhaH / gulmAna kkssaan|sthaannuun zaMkUn / "sthANurastrI dhruvaH zaGkaH" ityamaraH // 6 // TakaH pASANabhedanAdi sAdhanaiH / "TaGkaH pASANadAraNaH" ityamaraH / dAtrai vitraiH "dAvaM lavitram" itymrH| chindana acchindana // 7 // vIraNastambAn vIraNatRNakANDAn / vidhamanti sma adahan / "dhmA zabdAgnivakasaMyogayoH" ityasmAt dhaatodhmaadeshH| balinaH rUThamUlAn, chettumshkyaanityrthH| dugAMNi gantumazakyAni nimrAntratasthalAnItyarthaH / sthalAni samAni cakuriti zeSaH // 8 // kUpAn mArgasthAn / AyataM zvabhramavaTaMca pAMsubhirapUrayan / nimrabhAgAMzca pAMsubhiH samAMzcakaH, prapUyati zeSaH / yadvA pUrvazloke durgANi tRgalatAdicchannAni sthalAni ca vidhamanti smeti yojanA / ato na punaruktiH // 9 // duHkhAtmakatvepi janaughasya iSTatvaM rAmadarzanakutUhalAt / tamuddezaM prayAna rAmAdhiSThitapradezamuddizya gacchan janaudhaH azobhata // 4 // ta iti / te mArgazodhakAH pUrvoktAH svavAraM svasvasamUham / samAsthAya prApya / "vArasanAtasatrayAH" ityamaraH / vividhopetaiH piTakakhanitrakuThArAdinAnAprakAropetaiH karaNaH karma kartuM purastAta sampratasthira iti yojanA // 5 // latA iti / latAH zAkhA: "same zAkhAlate" ityamaraH // 6 // avRkSedhiti / tthai| pASANadArakai dAtrai lavitraiH // 7 // apare iti / apare balavattarAH durgANi sthalAni viSamabhUpradezAna prApya, tatratyAniti zeSaH / balinaH rUhamalAna vIraNastambAn uzIra jAtitaNavizeSAn tatastato // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bandhanIyAn jalapradezAn / babandhuH senAsantaraNArtha setubhirvabandhuH / kSodyAna kSodAni zarkarAbhUyiSThapradezAn saMcukSuduH cUrNayAmAsuH / bhedanIyAna kacchAdibahujalapradezAn jalanirgamanArtha bibhiduH // 10 // parivAhAn alpapravAhAn jalocchAsAn / bandhanena bahUdakAna cakuH / yadA parivAhAna babandhubandhanIyAMzca kSodyAna saJcakSudustadA / bibhidurbhedanIyAMzca tAMstAn dezAnnarAstadA // 10 // acireNaiva kAlena parivAhAna bahUdakAn / cakrurbahuvidhAkArAn sAgarapratimAna bahUn // 11 // nirjaleSu ca dezeSu khAnayAmAsu ruttamAn / udapAnAn bahuvidhAn vedikAparimaNDitAn // 12 // sasudhAkuTTimatalaH prapuSpitamahIruhaH / matto STa dvijagaNaH patAkAbhiralaMkRtaH // 13 // candanodakasaMsikto nAnAkusumabhUSitaH / bahvazobhata senAyAH panthAH surpthopmH|| 14 // AjJApyAtha yathAjJapti yuktAste'dhikRtA narAH / ramaNIyeSu dezeSu bahusvAduphaleSu ca // 15 // yo nivezastvabhipreto bharatasya mahAtmanaH / bhUyastaM zobhayAmAsurbhUSAbhibhUSaNopamam // 16 // dUrasthataTAkapravartitAn bahuvidhAkArAn sopAnAvatArAdyanekaprakArAnityarthaH // 11 // udapAnAna kUpAn / "puMsyevAndhuH prahiH kUpa udapAnaM tu pusi vA" ityamaraH / bahuvidhAn naragajaturagAdipAnayogyasarovApyAdibhedena bahuvidhAn / vedikAparimaNDitAna jalapAnakAle vizrAntyartha tIre vedikAlaMkR tAn // 12 // sasughetyAdizlokadvayamekAnvayam / sughAliptakuTTimatalopetaH "kuTTimo'strI nibaddhA bhUH" ityamaraH / prapuSpitamahIruhaH jalasecane neti zeSaH / candanodakasaMsiktaH vizrAntipradezeSu candanayuktavArisiktaH / nAnAkusumabhUSitaH prakIrNanAnApuSpazobhitaH // 13 // 14 // atha mArgakaraNAna antaram / adhikRtAH mArgazibirAdikaraNe niyuktaaH| yuktAH parasparaM yuktaaH| bahusvAduphaleSu ramaNIyeSu dezeSu bharatasya yo nivezaH yAdRzAkAraviziSTo vidhamanti vikSepanti, chindantIti yAvat / iti yojanA // 8 // 9 // babandhuriti / bandhanIyAna babandhuH palbalakSudranadIdurgamapradezAna setubhirthabandhurityarthaHkSodyAna kSudrazilAbhUyiSThapradezAn sadhukSuduH cuurnnyaamaasuH| bhedanIyAn taTAkAdijalapradezAn jalanirgamArtha vibhiduH / / 10 / acireNeti / parivAhAna alpavA hAna bandhanena bahUdakAn cakruH // 11 // nirjaleSviti / udapAnAn kUpAn / vedikAparimANDitAna vedikAbhiH parito maNDitAn // 12 // sasudhetyAdizlokadyamekaM vAkyam / sudhAkuTTimatalaH sudhAliptabaddhabhUpradezaH // 13 // 14 // AjJApyetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / atha mArgakaraNAnantaram adhikRtAH mArgazibirAdikaraNa niyuktAH parasparaM snggtaaH| bahusvAduphaleSu ramaNIyeSu dezeSu bharatasya yo nivezaH yAhazAkAraviziSTo nivezaH abhipretaH taM nAdRzasannivezaM yathAjJapti yathAmati AjJApya kartumiti shessH| bhUSaNopamaM bhUSaNasadRzam, atiramaNIyamiti yAvat / bhUSAbhiH vitAnakanakakalazadhvajAdibhiHbhUyo bhUSayAmAsuriti yojnaa||15||16|| For Private And Personal Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir bA-rA.bhU. // 24 // sa080 nivezo'bhipretaH abhimatastaM tAdRzasaMnivezam, yathAjJapti yathAmati AjJApya kA niyamya bhUSaNopamaM bhUSaNabhUtam, svatolaMkRtamitiyAvat / niveza bhUSAbhiH vitAnakanakakalazadhvajAdibhiH bhUyopi zobhayAmAsuH bhuupyaamaasuH||15||16|| tadvidaH vAstuzAstrajJAH / nivezAn zibirANi // 17 // bahityA dizvokatrayamekaM vAkyam / tatra mAgeM / bahupAMsucayAH pAMsuzabdenAtra sUkSmasikatA ucyante / bahavaH pAMsucayA yeSu te tthokaaH| parikhAparivAritAH kheye nakSatreSu prazasteSu muhUrteSu ca tdvidH| nivezAna sthApayAmAsurbharatasya mhaatmnH||17|| bahupAMsucayAzcApi parikhA privaaritaaH| tatrendrakIlapratimAHpratolIvarazobhitAH // 18 // prAsAdamAlAvitatAH saudhpraakaarsNvRtaaH| patAkA zobhitAH sarve sunirmitamahApathAH // 19 // visarpadbhirivAkAze vittngkaagrvimaankaiH| samucchritairnivezAste babhuH zakrapuropamAH // 20 // jAhnavIM tu samAsAdya vividhadrumakAnanAm / zItalAmalapAnIyAM mahAmInasamAkulAma // 21 // sacandratArAgaNamaNDitaM yathA nabhaH kSapAyAmamalaM virAjate / narendramArgaH sa tathA vyarAjata krameNa ramyaH shubhshilpinirmitH||22|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe azItitamaH srgH||8|| vRtAH indrakIlapratimAH indrakIlaparvatasadRzAH / prtoliivrshobhitaaH| pratolI vIthiH / " rathyA pratolI vizikhA " ityamaraH / prAsAdamAlAvitatAH prAsAdA devagRhANi "prAsAdo devabhUbhujAm" ityamaraH / sodhaprAkArasaMvRtAH saudhAH rAjagRhANi / yadA saudhAH sudhAdhavalitAH "tena raktaM rAgAta ityaN / samucchtaiiH unnateH ataeva AkAze visapadbhiriva sthitaiH| viTaGkAravimAnakaiH vittyuktaapvimaanH| "kapotapAlikAyAM tu viTaI puna sakam" ityamaraH / vimAnAni sptbhuumikaaHpraasaadaastevbhuH| zakapuropamAH amraavtiisdRshaaH||18-20|| samAsAdya avadhIkRtya, ttpryntmityrthH| nivezA babhuriti puurvennaanvyH| uttareNa vA gaGgAvizeSaNestataHparaM nivezakaraNAzakyatvaM dyotyate // 21 // sacandrati / sacandro yastArAgaNaH tena maNDi tam // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne azItitamaH sargaH // 8 // nakSatreviti / nivezAna zibirANi // 17 // bahityAdizlokavayamekaM vAkyam / bahusucayAH bahavaH pAMmusadRzasikatAmayAH yeSu te tathoktAH / indrakIlamatimAH indrakIlaparvatasadRzAH / pratolIparizobhitAH pratolI rathyA / biTaGkApravimAnakaiH viTaGko gRhakapotapAlikA tadupari nirmiteH zilAgraherityarthaH / yadvA viTahavAmA ravimAnaH samucitaiH nivezAste babhuH // 18-20 // jAibImityAdizlokadvayamekaM vAkyam / jAhavIM samAsAdya sa narendamAgoM vyraajtetismbndhH||21||22 iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAruyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAm azItitamaH sargaH // 8 // // For Private And Personal Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tata iti / nAndImukhI rAmAnayanAbhyudayaprArambhayuktAm / yadvA bharatAbhiSekAya vasiSThena kRtanAndImukhAbhyudayayuktAm / yadvA zokavigamAya kRtAbhyudayA mityarthaH / rAtriM rAtrau apararAtra ityarthaH / yadvA rAtriM prApyetizeSaH / maGgalasaMhitaiH maGgalazabdasahitaiH // 1 // koNo vAdanadaNDaH / yAmAvasAnasUcako tato nAndImukhIM rAtriM bharataM sUtamAgadhAH / tuSTuvurvAgvizeSajJAH stavairmaGgalasaMhitaiH // 1 // suvarNakoNAbhihataH prANada dyAmadundubhiH / dadhmuH zaGkhAMzca zatazo nAdAMzzroccAvacasvarAn // 2 // sa tUryaghoSaH sumahAn divamApUrayanniva / bharataM zokasantaptaM bhUyaH zokairarandhrayat // 3 // tataH prabuddho bharatastaM ghoSaM saMnivartya ca / nAhaM rAjeti cApyuktvA zatrughnamidamabravIt // 4 // pazya zatrughna kaikeyyA lokasyApakRtaM mahat / visRjya mayi duHkhAni rAjA dazaratho gataH // 5 // tasyaiSA dharmarAjasya dharmamUlA mahAtmanaH / paribhramati rAjazrInarivAkarNikA jale // 6 // yo hi naH sumahAnnAthaH sopi pravrAjito vanam / anayA dharmamutsRjya mAtrA me rAghavaH svayam // 7 // ityevaM bharataM prekSya vilapantaM vicetanam / kRpaNaM ruruduH sarvAH sasvaraM yoSitastadA // 8 // tathA tasmin vilapati vasiSTho rAjadharmavit / sabhAmikSvAkunAthasya praviveza mahAyazAH // 9 // dundubhiH yAmadundubhiH / prANadat nadati sma / nAdhante ebhiriti nAdAH kAhalyAdayaH tAn / uccAvacasvarAn nimnonnatasvarAn / mandramadhyamatAra rUpeNa nAnAsvarAnityarthaH // 2 // arandhayat vyadArayat / arandhayaditipAThe - apacat atapadityarthaH // 3 // 4 // kaikeyyA hetubhUtayA jAyamAnaM lokasya sUta | mAgadhAdeH apakRtam anucitaM karma pazya / yadvA lokasya janasya kaikeyyA mahadyathA bhavati tathA'pakRtam / tadevAha visRjyetyAdi // 5 // rAjazrIH pradhAne rAjani varttamAne jyeSThaputrasya yuvarAjatvena prAptetyevamavicchinnA rAjyalakSmIH / akarNikA karNo'ritraM " karNaH zrotramaritraM ca " iti bhuvanaH tata iti / nAndImukhIM rAmAnayanAbhyudayaprArambhayuktAM rAtriM / rAtrau apararAtra iti yAvat // 1 // suvarNeti / suvarNakoNAbhihataH suvarNadaNDAbhihataH / yAmadundubhiH grAmanirgamanasutako dundubhiH / sAndhyAn maGgalAdIn / arandhrayat vyadalayat // 25 // tasyeti / rAjaparamparayA AgatA zrIH / akarNikA karNadhararahitA // 6-9 // For Private And Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kI sa081 vA.rA.bhU so'syAstIti karNI sa eva karNikaH, karNadhAraka iti yAvata / tadrahitA ||6-9||shaatkumbhmyiiN svarNamayIm / maNiratnasamAkulAM maNizreSThasamAvRtAM ||24||laa"rtnN svajAtizreSThe'pi " ityamaraH / yadvA maNayo muktAH "maNiyorazmajAto muktAdike'pi ca" itymrH| ratnAni padmarAgAdIni / atra sabhA zAtakumbhamayIM ramyAM maNiratnasamAkulAm / sudharmAmiva dharmAtmA sagaNaHpratyapadyata // 10 // sa kAJcanamayaM pIThaM sukhaastrnnsNvRtm| adhyAsta sarvavedajJo dUtAnanuzazAsa ca // 11 // brAhmaNAn kSatriyAna vaizyAnamAtyAn gaNavalla bhAn / kSipramAnayatAvyagrAH kRtyamAtyayikaM hi nH|| 12 // sarAjabhRtyaM zatrughnaM bharataM ca yazasvinam / yudhAjitaM sumantraM ca ye ca tatra hitA jnaaH|| 13 // tato halahalAzabdaH sumahAna samapadyata / rathairazvairgajaizcApi janAnAmupa gacchatAm // 14 // tato bharatamAyAntaM shtkrtumivaamraaH| pratyanandan prakRtayo yathA dazarathaM tathA // 15 // hrada iva timinAgasaMvRtaH stimitajalo mnnishngkhshrkrH| dazarathasutazobhitA sabhA sadazaratheva babhau yathApurA // 16 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekAzItitamaH sargaH // 8 // miti vizeSyam / sagaNaH saziSyagaNaH // 10 // 11 // gaNavallabhAna gaNAdhyakSAn / Atyayikam atyayaH kRcchaM tatrabhavamAtyAyikam, yatnasAdhyami tyarthaH // 12 // sarAjabhRtyaM rAjAntaraGgabhRtyasahitam / yudhAjiditi vijayAkhyamantriNo nAmAntaraM sumantrazabdasAhacaryAt / ye ca tatra bharate hitAH hitaparAH janAH tAnapyAnayateti pUrveNa sambandhaH // 13-15 ||shrkraashbdenaatr sthUlavAlukA ucyante / hradazca samudrasamIpasthaH |timishngkaadisaah || caryAt / atra stimitajalena vasiSThasya timinAgAbhyAM bharatazatrughnayomaNyAdibhiramAtyAdInAM ca sAmyam // 16 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmA yaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekAzItitamaH sargaH // 81 // zAtakumbheti / maNiratnasamAkulA maNizreSThaniviDAm / sagaNaH saziSyagaNaH // 10 // 11 // gaNavallabhAna senAnAyakAn / Atyayikam atyayaH kRcch tatra bhava mAtyayikama, yatnasAdhyamityarthaH // 12 // ye hitA janAH tAnAnayeti pUrveNa sambandhaH / yudhAjiditi kazcana mantrI // 13-15 // ida daveti / zarkarAzabdena sthUla vAlukA ucyante // 16 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAvagatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekAzItitamaH srgH|| 81 // al // 24 // For Private And Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin tAmiti / pragrahAM niyamavatIm / yadvA zukrabRhaspatyAdiprakRSTagrahayuktAm, tadA nizAvizeSaNamidam // 1 // AsanAni vizatAm AsaneSUpavizatA mityarthaH // 2 // seti / canApAye varSApagame, zaradIti yAvat / bharatAbhiSekAya sarve alaMkRtAH samAgatA iti bhAvaH // 3 // prekSya saMvAdArthamavalokya tAmAryagaNa sampUrNA bharataH pragrahAM sabhAm / dadarza buddhisampannaH pUrNacandro nizAmiva // 1 // AsanAni yathAnyAya mAryANAM vizatAM tadA / vastrAGgarAgaprabhayA dyotitA sA sabhottamA // 2 // sA vidvajjanasampUrNA sabhA surucirA tadA / adRzyata ghanApAye pUrNacandreva zarvarI // 3 // rAjJastu prakRtIH sarvAH samagrAH prekSya dharmavit / idaM purohito vAkyaM bharataM mRdu cAbravIt // 4 // tAta rAjA dazarathaH svargato dharmamAcaran / dhanadhAnyavatIM sphItAM pradAya pRthivIM tava // 5 // rAmastathA satyadhRtiH satAM dharmamanusmaran / nAjahAt piturAdezaM zazI jyotsnAmivoditaH // 6 // pitrA bhrAtrA ca te dattaM rAjyaM nihtknnttkm| tadbhuGkSva muditAmAtyaH kSipramevAbhiSecaya // 7 // udIcyAzca pratIcyAzca dAkSiNAtyAzca kevalAH / koTyAparAntAH sAmudrA ratnAnyabhiharantu te // 8 // // 4 // tAta vatsa ! dharme satyaparipAlanarUpam / tava tubhyam // 5 // tathA pitRvat satye dhRtiH prItiryasya sa satyadhRtiH / "dhRG prItau" iti dhAtoH striyAM ktin pratyayaH / satAM pitRnirdezavarttinAm / dharmaM pitRvcnpripaalnruupm| " jIvatorvAkyakaraNAt pratyabdaM bhUribhojanAt / gayAyAM piNDa dAnAJca tribhiH putrasya putratA // " iti vacanAt // 6 // pitreti / abhiSecaya AtmAnamiti zeSaH ||7|| udIcyA iti prAcyA ityapi siddham / kevalAH siMhAsanAdirahitA ityaparAntAdivizeSaNam / aparAntAH aparAntadezavAsino yavanAH / koTayA koTisaGkhyayA upalakSitAni ratnAni / sAmudrAH OM tAmiti / pragrahAM nibhRtAm / yadvA zukrabRhaspatyAdiprakRSTagrahayuktAm // 1 // AsanAni vizatAm AsaneSUpavizatAmityarthaH // 2 // seti / ghanApAye varSApagame 7 // 3 // 4 // dharmamAcarana dharma satyaparipAlanarUpam // 6 // rAma iti tathA satyadhRtiH tathA pitRvatsatyavartI / satAM dharme pitRnidezavartinAM dharme pitRvacanapari | pAlanarUpam // 6 // abhiSecaya AtmAnamiti zeSaH // 7 // kevalAH pratyekazvirA ityarthaH / koTyAparAntA ityatra parAntA iti chedaH / koTacA upalakSitAH parAntAH prAcIdigantavAsinaH / sAmudrAH samudradvIpavAsina ityarthaH // 8 // For Private And Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir // 250 // pATI.a.ko samudradIpavAsinaH // 8 // dharmajJaH kulkrmaagtjyesstthaabhissecnruupdhrmjnyH| dharmakAyA jyeSThAnuvartanarUpadhalipsayA / rAmaM manasA jagAma, sasmAre| tyrthH||9|| sa iti / bASpakalayA adharmasmaraNAt rAmasmaraNAdvA / bASpeNAvyaktayA kalahaMsasvara ityanena abhinivezavizeSo dyotyate / sa.82 tacchatvA bharato vAkyaM shokenaabhipriplutH| jagAma manasA rAmaM dharmajJo dhrmkaaNkssyaa||9|| savASpakalayA vAcA kalahaMsasvaro yuvA / vilalApa sabhAmadhye jagaheM ca purohitam // 10 // caritabrahmacaryasya vidyAsnAtasya dhiimtH| dharma prayatamAnasya ko rAjyaM madhio haret // 11 // kathaM dazarathAjjAto bhavedrAjyApahArakaH / rAjyaM cAhaM ca rAmasya dharma vaktumihArhasi // 12 // Ayuvetyanena bhogakAlepi bhogopakaraNajihAsA citramiti RSiH stauti / sabhAmadhye jagaheM 'niyamAtikama rahasi bodhayet ' iti niyamopi bhagnaH / ati ramadharma niyuktavAniti duHkhapAravazyAt rahaH sadovibhAgavismaraNena garhitavAn / purohitaM jagaheM samyaka tvayAsya kulasya bhAvihitamavekSita miti nininda / sabhAmadhye bahavaH sametya mamekaspa pAratamyaM kimapajihIrSanti sabhAmadhye kimavanepi maddhanaM muSNanti // 10 // cariteti / caritabrahmacaryasya anuSThitagurukulabAsasya / vidyAstrAtasya " vedamadhItya sAyAt " iti smRtiprakriyayA nikhilavedAdhyayanAnantarabhAvisnAna karmayuktasya / dhImataH tadarthajJasya / dharma prayatamAnasya tadarthAnuSThAnavataH / madhiH zAstravazyo mAdRzaH // 11 // madvidha ityetAdivRNoti-kathamityA dinA / rAmavirahottarakSaNe mRtasya kukSau jAto'I kathaM tattyaktaM rAjyaM parigRhNIyAm ? matsvarUpaparyAlocanayApi nAI rAjyAI ityAha rAjyaM ceti / zeSavastuSvekamekasya kimISTe pratyuta rAjyaM vA kimiti mAM neSTe rAjyaM cAI ca rAmasya rAjyamapi rAmasambandhi ahamapi ca rAmasambandhI, ubhayamapi rAmazeSamityarthaH / dharma vaktumihArhasi loke svapitrAdikaM nigRhya vayaM rAjyasya kartAraH santi tadetabyaktAvapi bhavatIti mA maMsthAH / iha madviSaye / saratveti / dharmajJaH kulakramAgatajyeSThAbhiSecanarUpadharmajJaH / dharmakAyA jyeSThAnuvartanarUpadharmalipsayA rAma manasA jagAma sasmAretyarthaH // 9 // sa iti / / sabhAmadhye jagaheM ca purohitam adharma mA niyuktavAniti duHkhapAravazyAgRhitavAna // 10 // cariteti / vidyAsnAtasya sarvavedAdhyayanAnantarabhAvisnAna yuktasya / madvidhaH zAstravazyo maadRshH|| 11 // rAjyaM ca rAmasambandhi ahamapi rAmasambadhi ubhayamapi rAmazeSamityarthaH / ato dharma vaktumarhasi // 12-15 // // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir matprakRti jJAtvA dharma vaktumarhasi / dharma pAlyatvapAlakatvarUpaM vaktumarhasi, rAmazeSatvAvizeSe eka zeSaM kathamaparaM rakSat / tathAsati rAjyameva mAM kimiti na rakSediti bhAvaH / nanu ratnapeTikayoyoH zeSatvAvizeSepi ekaM rakSyamaparaM rakSakaM ca dRSTam tadvadastviti cenna, tatra hi peTikA kuJcikAdi| jyeSThaH zreSThazca dharmAtmA diliipnhussopmH|lbdhumrhti kAkutstho rAjyaM dazaratho yathA // 13 // anAryajuSTamasvayaM kuryAM pApamahaM yadi / ikSvAkUNAmahaM loke bhaveyaM kulapAMsanaH // 14 // yaddhi mAtrA kRtaM pApaM nAhaM tadapi rocaye / ihastho vanadurgasthaM namasyAmi kRtAJjaliH // 15 // rAmamevAnugacchAmi rAjAsa dvipadAM vrH| trayANAmapi lokAnAM rAjyamarhati rAdhavaH // 16 // tadvAkyaM dharmasaMyuktaM zrutvA sarva sabhAsadaH / harSAnmumucurazrUNi rAme nihitacetasaH // 17 // yadi tvArya na zakSyAmi vinivartayituM vanAt / vane tatraiva vatsyAmi yathAryoM lakSmaNastathA // 18 // sarvopAyaM tu vartiSye vinivartayituMbalAt / samakSamAryamizrANAM sAdhUnAM guNavattinAm // 19 // vyApAraNa svAminA rakSakatvena viniyuktA, nAhamevaM rAmeNa viniyuktaH / yathA svaikadhAryamapi ratnamavasare peTikAsthaM karoti tadvatvenaiva pAlpamapi| rAjyamasmAbhiryAvacchakti prasAditopi anavasaratayA rAmo yadA madInaM kuryAttadA tadAhitazaktikastatparatantraH peTikAvat yAvattadAgamanaM rakSeyam / atastanivartanaprayatna eva sarvathA kaaryH| prathamato varanirbandhAdikRtA rAjyasyAsmadIyatvabuddhiH rAmasamakSaM gatvA pariharaNIyeti bhAvaH // 12 // vaktavyaM dharmamAha-jyeSTa ityAdinA / dilIpanahuSazabdau candramUryavaMzazreSTharAjopalakSaNArthoM // 13 // anAyeti / ikSvAkUNAM loke tatsambadhini jane // 14 // yaddhItyanenAprAptabhASaNazravaNapApasya praayshcittmnusstthitm||15|| dvau pAdau yeSAM te dvipAdaH / " saGkhyAsupUrvasya" iti lopaH smaasaantH| ataH "pAdaHpat" itibhasthale pdaadeshH| teSAM purussaannaamityrthH|| 16 // madhye kavivAkyam-tadvAkyamiti / sabhAsu sIdantIti sabhAsadaH sabhyAH // 17 // yadIti / kaniSThe lakSmaNe Aryazabdaprayogo jyeSThAnuvartanarUpadharmaniratatvAt / yathAyoM lakSmaNastathAI lakSmaNazcetyarthaH // 18 // sarvopAyaM vartiSye / sarvopAyamiti kriyAvizeSaNam, sarvopAyaryatnaM kariSya ityarthaH / AmizrANAM sadasyAnAm / "AryamizrAH pAriSadAH sadasyA rAmamevAnugacchAmi, Anetumiti zeSaH / kutaH dvipadA varaH sa rAghavo rAjA trayANAmapi lokAnAM rAjyamarhati nAnya iti bhAvaH // 16-18 // srvopaaymiti| Arya For Private And Personal Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.ga.bha. // 251 // sAmavAyikAH" itisajanaH / bhavadbhirAgantavyamityarthAduktaM bhavati // 19 // viSTayo bhRtimantareNa janapadebhyaH samAnItAH karmakarAH / karmAntikAH TI.a.ko. karmAnte bhRtigrhiitaarH| mArgazodhakarakSakA iti viSTayAdivizeSaNam / prasthApitA mayA pUrvamityabhidhAnAt / vasiSThaH zibirakaraNaniyogamajAnanabhi sa. 82 viSTikarmAntikAHsarve maargshodhkrksskaaH| prasthApitA mayA pUrva yAtrApi mama rocte||20|| evamuktvA tu dharmAtmA bharato bhrAtRvatsalaH / samIpasthamuvAcedaM sumantraM mantrakovidam // 23 // tUrNamutthAya gaccha tvaM sumantra mama zAsa nAt / yAtrAmAjJApaya kSipraM balaM caiva samAnaya // 22 // evamuktaH sumantrastu bharatena mhaatmnaa| hRSTastadAdizat sarva yathAsandiSTamiSTavat // 23 // tAH prahRSTAH prakRtayo balAdhyakSA balasya ca / zrutvA yAtrA samAjJaptAMrAghavasya niva rtane // 24 // tato yodhAGganAH sarvA bhartRna sarvAn gRhegRhe| yAtrAgamanamAjJAya tvarayanti sma hrssitaaH||25|| te hayairgorathaiH zIghaiH syandanaizca mhaajvaiH| sahayodhairbalAdhyakSA balaM sarvamacodayan // 26 // sajjaMtu tadbalaM dRSTvA bharato guru snnidhau| rathaM me tvarayasveti sumantraM pArzvato'bravIt // 27 // pikaprastAvaM kRtavAnityavagamyate // 20-22 // iSTavat iSTAIm, iSTAnurUpamiti yAvat // 23 // tAH prakRtayaH / paurazreNayaH "rAjyAGgAni prakRtayaH paurANAM zreNayo'pi ca" ityamaraH / balAdhyakSAH senApatayazca rAghavasya nivarttane nivarttananimittaM samAjJaptAM balasya sainyasya yAtrAM zrutvA prahRSTAH Asanniti zeSaH // 24 // tata iti / yAtrAgamanaM yAtrAyA AgamanaM siddhiM yAtrArUpagamanamiti vA // 25 // gorathaiH vRSabhayuktarathaiH shktterityrthH| balaM sarvamityavayavAvayavinodanirdezaH // 26 // sajaM sannaddham / gurusannidhAvityanujJAkaraNArthamuktam // 27 // 28 // mizrANAM sadasyAnAM " AmizrAH pariSadAH sadasyAH" iti sajjanaH / samakSaM sarvopAyaM yathA tathA vanAvivartayituma, rAmamiti zeSaH / vartidhye yatiSya iti sambandhaH // 19 // viSTIti / viSTikAntikAH viSTayaH bhRti vinA karmakRtaH / karmAntikAH karmAnte bhUtigRhItAraH // 20-22 // iSTavat iSTAham iSTAnurUpamiti M // 25 // yAvat // 23 // balAdhyakSAH balAnAmadhiSThAtAraH prakRtayazca / balasya yAtrA samAjJatA zrutvA prahRSTA babhUvuriti zeSaH // 24 // yAtrAgamanaM rAmAgamanAnukUlam // 25 // gorathaiH vRSayuktarathaiH, zakaTeriti yAvat // 26 // sajjaM gamanAya sannaddham / guruH vasiSThaH // 27 // 28 // bara For Private And Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uktamartha punaH saGgraheNa darzayati-sa ityAdinA / satyadhRtiH apracyutadhairyaH / suyuktaM buvan guruM prasAdayiSyan ucitavacanena rAmaM prINayiSyannityarthaH // 29 // balasya yogAya balasya satrahanAya balasya saGgataye vA / "yogaH sannadanopAyadhyAnasaGgatiyuktiSu " ityamaraH / balapradhAnAn gaccha, pradhAnazabdaH bharatasya tu tasyAjJAM pratigRhya ca harSitaH / rathaM gRhItvA prayayau yuktaM paramavAjibhiH // 28 // sa rAghavaH satyadhRtiH pratApavAn bruvan suyuktaM dRDhasatyavikramaH / guruM mahAraNyagataM yazasvinaM prasAdayiSyan bharato'bravIttadA // 29 // tUrNa samutthAya sumantra gaccha balasya yogAya balapradhAnAn / AnetumicchAmi hi taM vanasthaM prasAdya rAmaM jagato hitAya // 30 // sa sUtaputro bharatena samyagAjJApitaH saMparipUrNakAmaH / zazAsa sarvAn prakRtipradhAnAn balasya mukhyAMzca suha jjanaM ca // 31 // tataH samutthAya kulekule te rAjanyavaizyA vRSalAzca viprAH / ayUyu jannuSTrarathAna kharAMzca nAgAna hayAMzcaiva kulaprasUtAn // 32 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye 0 zrImadayodhyAkANDe vyazItitamaH sargaH // 82 // tataH samutthitaH kAlyamAsthAya syandanottamam / prayayau bharataH zIghraM rAmadarzanakAMkSayA // 1 // agrataH prayayu stasya sarve mantripurodhasaH / adhiruhya hayairyuktAn sthAna sUryarathopamAn // 2 // navanAgasahasrANi kalpitAni yathAvidhi / anvayurbharataM yAntamikSvAkukulanandanam // 3 // | puMliGgo'pyasti // 30 // 31 // vRpalAH zUdrAH / kulekule gRhegRhe / "kulaM janapade gRhe" ityamaraH / ayUyujan sajjAnakurvan / kulaprasUtAn uttamAnityarthaH / / 32 / / iti zrIgo0 zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA* ayodhyAkANDavyAkhyAne vyazItitamaH sargaH // 82 // tata iti / kAlyam aharmukham / "pratyUSo'ha mukhaM kAlyam " ityamaraH / prApyetizeSaH // 1 // 2 // yathAvidhi kalpitAni bharataniyogamanatikramya kalpitAni / navanAgasahasrANItyanena purasthagajeSu suyuktaM bruvan guruM prasAdayiSyan rAmamucitavacanena prINayiSyan balasya yogAya balasya saGgataye // 29-31 // tata iti / kule gRhe / vRSalAH zUdrAH // 32 // iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNa tattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvazItitamaH sargaH // 82 // tata iti / kAlyaM prAtaH kAle || 1 ||2 // yathAvidhi r For Private And Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyarmandie vA.rA.bhU. TI.a.kA. // 252 // sa0 83 navanAgasahasramAtra prayANe kalpitamityavagamyate // 3 // dhanvino vividhAyudhAzcetyanena yodhA uktAH // 4 // samArUDhAni sAdibhiriti shessH||5|| kaikeyIti / agrato gamanaM pazcAttApAtizayAt / yAnenetyekavacanaM pratyekAlA // 6 // AryasayatA traivarSikasaGghAH / tasyaiva kathAH tatsambandhivArtAH // 7 // tA evAha-meghetyAdinA / meghazyAmaM dUrasthitatvepi tyaktamazakyaM saundaryamucyate / dharmAbhitaptAH parjanyamitin / meghazyAmaM darzanamAtreNa / SaSTIrathasahasrANi dhanvino vividhaayudhaaH| anvayurbharataM yAntaM rAjaputraM yazasvinam // 4 // zataM sahasrANyazvAnAM samArUDhAni rAghavam / anvayubharataM yAntaM satyasandhaM jitendriyam // 5 // kaikeyI ca sumitrA ca kausalyA ca yshsvinii| rAmAnayanasaMhRSTA yayuryAnena bhaasvtaa||6|| prayAtAzcAryasaGghAtA rAmaM draSTuM salakSmaNam / tasyaiva ca kathAzcitrAH kurvANA hRssttmaansaaH||7|| meghazyAma mahAbAhuM sthirasattvaM dRDhavatam / kadA drakSyAmahe rAmaM jagataH zokanAzanam // 8 // dRSTa eva hi naH zokamapaneSyati rAghavaH / tamaH sarvasya lokasya samudyanniva bhAskaraH // 9 // ityevaM kathayantaste samprahRSTAH kathAH zubhAH / pariSvajAnAzcAnyonyaM yayurnAgarikA janAH // 10 // sarvasantApaharam / mahAbAhum 'AyatAzca suvRttAzca' itiyuktam / mahAbAhuM tAdRzasaundaryAnubhavadAnaviSayaudAryayuktam / mahAbAhuM tAdRzasaundaryabhogapradAna samathe "rAmamindIvarazyAmaM sarvazanibaINam" itivat / sthirasatsaM sthivyavasAyam / "dravyAsuvyavasAyeSu sattvamastrI tu jantuSu" ityamaraH / sthiracitta miti ca pAThaH / AzritapAtikUlyenApyavikRtamanaskam / dRDhavratam antaraGgairapyaprakampyAzritarakSaNadIkSam / kadA drakSyAmahe rAmaM tanmukhAvalokanamAtra labhyate cet kekayIvacanajanitatApAHsarvepi nivrtern| jagataH zokanAzanam vasmin sarvalokazokanivartake sati kathaM vayaM zokAkulAH sthAmA tadIya sarvalokazokanivartakatvasya asmacchokasya ca kA smbndhH| mA zuca ityuktavatopyasyAtizaya uktaH // 8 // dRS iti / dRSTa evaM rAmaH sannihitazcetsa mandasmito mAbhUt kaTAkSapUrvakaM kiJcit priyavacanaM ca mAvocat / asmAbhizca na yatnaH kAryaH kintu dUre darzanamAtreNAsmacchokAH sarve vinazyeyuH / tama ityAdi / yathoyan Adityo dUrasthitopi sakalalokAndhakAraM nivarttayati ||2||itiiti / pariSvajAnAH prissvjmaanaaH| nagare carantIti naagrikaaH| kalpitAni bharataniyogamanatikramya kalpitAni sannaddhAni / navanAgasahasrANItyanena pure vidyamAnagajeSu navanAgasahasramA bharalena saha matamityarthaH // 3 // 4 // samArUDhAni, sAdibhiriti zeSaH // 5 // yAnenetyekavacanaM pratyekApekSayA // 6 // AryasakAtAH traivarNikasamUhAH // 7-2 // pariSvajAnAH pariSvajamAnAH // 10 // va // 2525 For Private And Personal Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra www.bath.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie "carati" iti Thak // 10 // ya iti / tatra nagare ye rAmasya sammatAH ye ca negamAH vaNijaHte sarvesarvAH prakRtayaH parizreNayazca rAmaM prati yyuH||13|| tAH prapaJcayati-maNItyAdinA / atra yacchabdarahitasthale so'nuSacanIyaH / maNikArAH padmarAgAdimaNisaMskArakAH / kumbhakArAH kulaalaaH| zobhanAH svakAryadakSA iti yAvat / sUtrakarmakRtaH tantuvAyAdayaH / zastropajIvinaH shstrkaarkaaH| mAyUrakAH mayUrapiccheichatravyajanAdikAriNaH / kAkacikAH ye ca tatrApare sarve sammatA ye ca naigamAH / rAmaM prati yayuhRSTAH sarvAH prakRtayastathA // 11 // maNikArAzca ye kecit kumbhakArAzca shobhnaaH| sUtrakarmakRtazcaiva ye cshsropjiivinH||12|| mAyUrakAH kAkacikA rocakA vedhakA stathA / dantakArAH sudhAkArAstathA gandhopajIvinaH // 13 // suvarNakArAH prakhyAtAstathA kambaladhAvakAH / sApakocchAdakA vaidyA dhUpakAH zauNDikAstathA // 14 // kacaiH karapatraizcandanAdidArudalanakAriNaH "krakaco'strI karapatram" ityamaraH / rocakAH dantakuDyavedikAdiSu kaantyutpaadkaaH| vedhakAH dAruratnAdi / rndhrkaarinnH| dantakArAH dantaiH putrikaapiitthshibikaadikaarkaaH| sudhAkArAH prAsAdatalakuDayAdiSu sudhaalepnkrmkraaH| gandhopajIvinaH candanakastUrI |karpUrakumAdigandhadravyavikrayajIvinaH / suvarNakArA prsiddhaaH| kambaladhAvakA kambalazodhakAH / sApakAcchAdakAHsApakAH tailAbhyaGgAdikhAnakApa riNaH ucchAdakAH aGgamardakAH "ucchAdanaM samullekhorAhanodartaneSu ca" itivizvaH / dhUpakAH gRhAdiSu dhUpavAsakAH / zoNDikAH mdykraaH| "zuNDA pasammatAH, rAmasyeti zeSaH / naigamAH vaNijaH / prakRtayaH paurazreNayaH // 11 // prakRtI vibhajya darzayati maNikArA iti / maNikArAH muktApadmarAgAdimaNisaMskAra rakAH / sUtrakarmakRtaH tantuvAyAdayaH / zastropajIvinaH zastranirmANopajIvinaH / mAyarakAH mayUrapicchezchatravyajanAdikAriNaH / krAkacikAH krakaceH karapatraH candanAdidArudalanaM kRtvA ye jIvanti te krAkacikAH / "krakacaH karapatra syAt" iti halAyudhaH / rocakAH dantakuDayavedikAdiSu kAntyutpAdakAH / vedhakAH dArUratnAdirantrakAriNaH / dantakArAH dantaiH putrikApIThazivikAdikAriNaH / sudhAkArAH prAsAdAdiSu sudhAlepanakarmakArAH / gandhopajIvinaH candanakastUrdhAdi gandhadravyopajIvinaH // 12 // 13 // snApakocchAdakAH snApakA tailAbhyaGgAdisnAnakAriNaH / ucchAdakAH udvartanakAriNaH / dhUpakAH gRhAdiSu dhUpAdivAsakAH zauNDikAH madyakArAH / " zuNDA karikare mo" iti vaijayantI // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 253 // // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karikare madhe " itivaijayantI // 12-14 // rajakAH nirjejakAH " nirNejakaH syAdajakaH" ityamaraH / tunnavAyAH saucikAH / " tunnavAyastu saucikaH " ityamaraH / grAmaghoSamahattarAH grAmamahattarAH ghoSamahattarAzva, mahattarAH pradhAnabhUtAH / "ghoSa AbhIrapaDI syAt" ityamaraH / zailUSAH bhUmikAdhAriNaH, rajakAstunnavAyAzca grAmaghoSamahattarAH / zailUSAzca saha strIbhiryayuH kaivarttakAstathA // 15 // samAhitA vedavido brAhmaNA vRttasammatAH / gorathairbharataM yAntamanujagmuH sahasrazaH // 16 // suveSAH zuddhavasanAstAmramRSTAnulepanAH / sarve te vividhai ryAnaiH zanairbharatamanvayuH // 17 // prahRSTamuditA senA sAnvayAtkaikayIsutam / bhrAturAnayane yAntaM bharataM bhrAtRvatsalam // 18 // te gatvA dUramadhvAnaM rathayAnAzvakuJjaraiH / samAsedustato gaGgAM zRGgiverapuraM prati // 19 // yatra rAmasakho vIro guho jJAtigaNairvRtaH / nivasatyapramAdena dezaM taM paripAlayan // 20 // upetya tIraM gaGgAyAzcakravAkairalaMkRtam / vyavAtiSThata sA senA bharatasyAnuyAyinI // 21 // nirIkSyAnugatAM senAM tAM ca gaGgAM zivodakAm / bharataH sacivAn sarvAnabravIdvAkyakovidaH // 22 // strIjIvino vA / ataeva saha strIbhirityuktam / "zailAlinastu zailUSA jAyAjIvAH" ityamaraH / kaivartAH dhiivraaH| "kaivartte dAzadhIvarI" ityamaraH / te sarve yayurityanvayaH // 15 // samAhitAH yoginaH / gorathairnRpabhayuktarathaiH zakaTairiti yAvat // 16 // tAmramRSTAnulepanAH raktavarNasampUrNAGgarAmAH // 17 // praharSaH kAyiko romAJcAdiH / pramodo mAnaso harSaH / Anayane Anayananimittam // 18 // ta iti / zRGgiverapuraM prati dUramadhvAnaM gatvA gaGgAM samAsedu riti sambandhaH / yadvA zRGgiberapuraM pratIti [ "lakSaNetthaMbhUtAkhyAna -" iti ] lakSaNe karma pravacanIyaH / zRGgiverapura ityarthaH // 19 // yatreti / apramAdena sAvadhAnatayA, rAmavirodhyAgamanavAraNapara ityarthaH / tatra deze vidyamAnaM zRGgiverapuraM pratIti pUrveNAnvayaH // 20 // upetyeti / vyavAtiSThata vyavasthitA grAmaghoSAH grAmasthajanamelane kartAraH // 15 // gorathaiH vRSabhayuktarathaiH zakaTeriti yAvat // 16 // 17 // prahRSTeti / prahRSTamuditAH praharSaH kAyiko romAJcAdiH / pramodo mAnaso harSaH // 18 // zRGgiverapuraM prati dUramadhvAnaM gatvA gaGgAmAseduriti sambandhaH // 12 // yatreti / apramAdena sAvadhAnena / 20-22 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. 2083 // 253 //
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir abhUt // 21 // 22 // nivezayateti / abhiprAyeNa tattadicchayA idAnIM vizrAntAH zvo nadI pratariSyAma iti sambandhaH // 23 // dAtumiti / ordhvadehI nimittArtham UrdhvadehabhavasukhaprayojanAyetyarthaH / nadImavatIrya piturordhvadehanimittArthamudakaM dAtumicchAmItyanvayaH // 24 // tasyeti / chandena icchyaa| nivezayata me sainyamabhiprAyeNa srvtH| vizrAntAH pratariSyAmaH zva idAnImimAM nadIm // 23 // dAtuM ca tAva dicchAmi svargatasya mhiipteH| aurdhvadehanimittArthamavatIryodakaM nadIm // 24 // tasyaivaM avato'mAtyAstathe tyuktvA smaahitaaH| nyavezayaMstAM chandena svena svena pRthakpRthak // 25 // nivezya gaGgAmanu tAM mahAnadIM camUM vidhAnaiH parivarhazobhinIm / uvAsa rAmasya tadA mahAtmano vicintayAno bharato nivarttanam // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe tryazItitamaH sargaH // 83 // tato niviSTAM dhvajinI gaGgAmanvAzritAM nadIm / niSAdarAjo dRSTvaiva jJAtIna santvarito'bravIt // 1 // mahatIyamitaH senA sAgarAbhA pradRzyate / nAsyAntamadhigacchAmi manasApi vicintayan // 2 // "chandaH zrutIcchApadyeSu" iti vaijayantI // 25 // nivezyeti / gaGgAmanu nivezya gaGgAmanusRtya nivezya, gaGgAkUlAnusAreNa nivezyeti yAvat / vidhAnaH tttjaativyvsthaaklpnaadibhiH| paribarhazobhinI parivahA~ yAtropayuktapaTavezmAdyupakaraNam / "tathopakaraNaM proktaM parivahaH paricchadaH" iti halAyudhaH // 26 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne tryazItitamaH srgH||83|| tata ityAdi / gaGgAmanvAzritAM prAptAm ataeva niviSTAM kRtanivezAM ghajinI senAM dRSTvA / santvaritaH ssmbhrmH||3|| mahatIti / itaH iha zRGgi barapure / asya senaaruupvstunH| cintayannahaM manasApi nAsyAntamadhigacchAmIti sambandhaH // 2 // nivezayateti / idAnIM me sainyam abhiprAyeNa tattadicchayA sarvato nivezayata / tataH zvo nadI pratariSyAma iti smbndhH|| 23 // aurdhvadehanimittArtha urvabhavadeha mukhaprayojanAyetyarthaH // 24 // chandena icchayA // 25 // nivezyeti / parivarhazobhinIm / pArebahaH yAtropayuktavedamAzupakaraNajAtam, vidhAnaH tattajAtIyavyavasthAkalpa ) naabhiH|gnggaamnu gaGgAmanusRtya nivezya gaGgAkUlAnusAreNa nivezyati yAvat // 26 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyA kANDavyAkhyAyAM vyazItitamaH sargaH // 83 // tata iti / gaGgAmanyAzritAm ata eva niviSTAm // 1 // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU.. // 254 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yatheti / sa ikSvAkukulakamAgataH kovidAradhvajaH rathe dRzyate / hi yasmAt ato bharataH svayamAgataH yathA tu khalu dhruvamityarthaH / kovidAradhvajaH durbuddhirityanena bharato rAmadroddAkAGkSayA AgacchatIti zaGkitavAniti gamyate // 3 // tadeva sthApayiSyati -bandhayiSyatItyAdinA / dAzAnasmAn yathA tu khalu durbuddhirbharataH svayamAgataH / sa eSa hi mahAkAyaH kovidAradhvajo rathe // 3 // bandhayiSyati vA dAzAnathavA'smAn vadhiSyati / atha dAzarathiM rAmaM pitrA rAjyAdvivAsitam // 4 // sampanna zriyamanvicchaMstasya rAjJaH sudurlabhAm / bharataH kaikayIputro hantuM samadhigacchati // 5 // bharttA caiva sakhA caiva rAmo dAzarathirmama / tasyArtha kAmAH sannaddhA gaGgAnUpe pratiSThata // 6 // tiSThantu sarve dAzAzca gaGgAmanvAzritA nadIm / balayuktA nadIrakSA mAMsamUla phalAzanAH // 7 // nAvAM zatAnAM paJcAnAM kaivarttAnAM zataMzatam / sannaddhAnAM tathA yUnAM tiSThantvityabhyacodayat // 8 // bandhayiSyati athavA vadhiSyati iniSyati / ino luTi badhAdeza ArSaH / atha athavA / dAzarathiM jJAtibhUtamiti bhAvaH / vivAsitaM durbalamityarthaH / sampannAm apracyutAm / rAmAgamane hi zrIH pracyutA syAt / kaikayIputra iti duSprakRtitve hetuH / tasya rAjJaH rAjatvAIsya rAmasya sudurlabhAm // 4 // 5 // kimato'bhavadityatrAha - bharteti / arthakakA'mAH arthecchavaH, yUyamitizeSaH / anUpe tIre // 6 // tiSThantviti / sarve dAzAzca gaGgAmanvAzritAH santaH balayuktAH senAyuktAH / nadIrakSAH nadItaraNamArge rakSantaH / mAMsamUlaphalAzanAH nAvAropitamAMsAdyazanAH tiSThantu // 7 // nAvAmityAdi / paJcAnAM zatAnAM nAvAm ekaikasyA nAvaH kaivarttAnAM zataM zataM tiSThantu, zataMzataM kaivarttAH tiSThantvityarthaH // 8 // yatheti / bharataH svayamAgato yathA tu khalu bharataH svayamAgato nUnam / kutaH ? hi yasmAt eSa tasya kovidAradhvajaH kovidAralakSaNo dhvajo rathe dRzyate / yadvA sa prasiddhaH / ikSvAkukulakramAgataH / yathA yena kAraNena rathena kovidAradhvajo dRzyate tato durbuddhirbharataH svayamAgataH khalu, Agata ityamanyatetyarthaH // 3 // bandhayiSyatItyAdizlokadvayamekaM vAkyam / bharataH dAzAnasmAn vadhiSyati / anu pazcAdAzarathiM hantuM samadhigacchatIti sambandhaH // 4 // 5 // bharteti / taspArtha kAmAH rAmasya prayojanaM kAGgamANAH // 6 // tiSThantviti / nadIrakSAH nadIM rakSantIti nadIrakSAH // 7 // paJcAnAM zatAnAM nAvAM pratyekaM kaivartAnAM zataM zataM tiSThantvityabhyacodayaditi sambandhaH / paJcazatasaGkhyAsu nauSu pratyekaM zataM zataM kaivartakAstiSThantvityarthaH // 8 // For Private And Personal Use Only TI.a. kAM. sa0 84 // 254 //
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rAmasya tuSTaH rAmaviSaye tuSTaH / yadAduSTa itipAThe - aduSTa iti padacchedaH / svastimatIti anyathA intavyetibhAvaH // 9 // upAyanaM kauzeyAdi / mAM saM || mRgANAm // 10 // 11 // sthapatiH prabhuH / daNDakAraNye kuzalaH tatra saJcaraNasamartha ityarthaH / vijAnIte taM deshmityrthH||12- 14 // prahnaH kRtapraNAmaH // 15 // yadA tuSTastu bharato rAmasyeha bhaviSyati / seyaM svastimatI senA gaGgAmadya tariSyati // 9 // ityuktvopAyanaM gRhya matsyamAMsamadhUni ca / abhicakrAma bharataM niSAdAdhipatirguhaH // 10 // tamAyAntaM tu saMprekSya mRtaputraH pratApavAn / bharatAyAcacakSe'tha vinayajJo vinItavat // 11 // eSa jJAtisahasreNa sthapatiH parivAritaH / kuzalo daNDakAraNye vRddho bhrAtuzca te sakhA // 12 // tasmAtpazyatu kAkutstha tvAM niSAdAdhipo guhaH / asaMzayaM vijAnIte yatra tau rAmalakSmaNau // 13 // etattu vacanaM zrutvA sumantrAdbharataH zubham / uvAca vacanaM zIghraM guhaH pazyatu mAmiti // 14 // labdhvAbhyanujJAM saMhRSTo jJAtibhiH parivAritaH / Agamya bharataM prahno guho vacanamabravIt // 15 // niSkuTazcaiva dezo'yaM vaJcitAzcApi te vym| nivedayAmaste sarve svake dAsakule vasa // 16 // asti mUlaM phalaM caiva niSAdaiH samupAhRtam / Ardrazca mAMsaM zuSkaJca vanyaM coccAvacaM mahat // 17 // ayaM dezaH madadhiSTitavanapradezaH / te niSkuTaH gRhArAmabhUtaH / " gRhArAmastu niSkuTaH " ityamaraH / tvadbhogayogya itiyAvat / vayaM ca vaJcitAH atra gamanAnivedanena vaJcitA ityarthaH / nivedane hi pratyudgamanAdikaM kartuM zakyamiti bhAvaH / sarve vayaM te, tvadIyA ityarthaH / ataH svake dAsakule dAsagRhe vaseti nivedayAmaH vijJApayAmaH / pUrva gaGgAmAsAdyeti gaGgAparyantamArgakaraNepi adya manuSya preraNAbhAvAttvadAgamanaM na jJAtavAnasmIti guhenocyate // 16 // vanyaM yadAduSTa ityatra aduSTa iti chedaH / 9-11 // eSa iti / daNDakAraNye kuzalaH tatra sadhArakovida ityarthaH // 12- 15 // niSkuTazceti / ayaM dezo niSkuTazcaiva gRhArAma eva / vazvitAH atrAgamanAnivedanena vajitAH, vipannAssarve vayaM ca tvadIyAH ataH svake svakIye dAsakule dAsagRhe vasa iti nivedayAmaH prArthayAmaH iti sambandhaH 16 // 17 // For Private And Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 255 // sa0 nIvArazyAmAkapriyaMgvAdidhAnyam // 17 // AzaMse prArthayAmi / svAzitA supTha bhojitA // 18 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe TI.a.kA. pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne caturazItitamaH sargaH // 8 // evamiti / hetvarthasaMhitam upapattiprayojanAbhyAM yuktam // 1 // arjita iti / AzaMse svAzitA senA vatsyatImAM vibhAvarIm / arcito vividhaiH kAmaiH zvaH sasainyo gamiSyasi // 18 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturazItitamaH sargaH // 84 // evamuktastu bharato niSAdAdhipatiM guham / pratyuvAca mahAprAjJo vAkyaM hetvarthasaMhitam // 1 // UrjitaH khalu te kAmaH kRto mama guroH sakhe / yo me tvamIdRzI senAmekobhyarcitumicchasi // 2 // ityuktvA tu mahAtejA guhaM vacana muttamam / abravIdbharataH zrImAn niSAdAdhipati punH|| 3 // katareNa gamiSyAmi bharadvAjAzramaM guha / gahano'yaM bhRzaM dezo gaGgAnUpo duratyayaH // 4 // tasya tadvacanaM zrutvA rAjaputrasya dhiimtH| abravIt prAalikyiM guhogahana gocaraH // 5 // dAzAstvA'nugamiSyanti dhanvinaH susmaahitaaH| ahaM tvA'nugamiSyAmi rAjaputra mhaayshH||6|| svasya rAmaviSayabhakti dyotayituM mama guroH sakhe ityuktam / yastvameka eva IdRzImaparicchinnAM senAmabhyarcitumicchasi tasya te UrjitaH abhivRddhaH kAmaH arcanAmanorathaH kRtaH khalu kRta eva, tavAdareNeva vayamaciMtA itibhaavH||2|| itIti / mahAtejA iti gAmbhIryadyotanam / uttamamityane / nArcanodyogamAtreNa tRptatvakathanAdavAptasamastakAmatvamuktam / zrImAniti tAtkAlikaharSaH // 3 // katareNeti / katareNa kena mArgeNa / bhRzaM gahanaH atyntdussprveshH|anuupo dezaH jalaprAyo deshH| "jalaprAyamanUpaM syAt" itymrH||4|| tasyeti / gahanaM kAnanaM gocaraH saJcArapradezo yasya saH ghngocrH| "gahanaM kAnanaM vanam" ityamaraH // 5 // dAzA iti / ahamanugamiSyAmi atona mAgaviSayavicAraH karttavya itibhaavH||6|| svAzitA suSTha bhojitA / (vasatvenAmitipAThaH) vasatviti AzaMse prArthaye ato arcitaH zvo gamiSyatIti sambandhaH // 18 // iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmA yaNatattvadIpikAkhyAyAma ayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturazItitamassargaH // 84 // evamiti / hetvarthasaMhitam utpattiprayojanAbhyAM yuktam // 1 // Urjita iti // 255 // yastvaM me mama IdRzI senAm eko hyacitumicchasi, tasya te UrjitaH kAmaH kRtaH khalu tava zraddhayA sarva kRtamevetyarthaH // 2 // 3 // katareNeti / katareNa kena mArgeNa / gahanaH atyantaduSpravezaH // 4 // tasyeti / gahanagocaraH dussprveshprdeshptshcrnnshiilH||5||daashaastviti / ato gahanaviSayA na kAcicchaGketi bhAvaH // 6 // // For Private And Personal Use Only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kaciditi / na duSTaH aduSTaH / supsupati smaasH| rAmasya rAmaviSaye aduSTo nasi kaccit duSTo na vrajasi kaJciditi vA sambandhaH / akliSTakarmaNa ityanena nirapAyatvamuktam / zaGkAprasaktau hetumAha iyamiti / anukUlo vrajati cet senA vyartheti bhAvaH / ivazabdaH zaGkAyA ISattvaM dyotayati // 7 // kaccinna duSTo vrajasi raamsyaaklissttkrmnnH| iyaM te mahatI senA zaGkAM janayatIva me // 7 // tamevamabhibhASantamAkAza iva nirmlH| bharataH zlakSNayA vAcA guhaM vacanamabravIt // 8 // mAbhUtsa kAlo yatkaSTuM na mAM zaGkitumarhasi / rAghavaH sa hi me bhrAtA jyeSThaH pitRsamo mtH||9||tN nivartayituM yAmi kAkutsthaM vanavAsinam / buddhiranyA na te kAryA guha satyaM bravImi te // 10 // sa tu saMhRSTavadanaH zrutvA bharatabhASitam / punarevAbravIdvAkyaM bharataM prati harSitaH // 11 // dhanyastvaM na tvayA tulyaM pazyAmi jagatItale / ayatnAdAgataM rAjyaM yastvaM tyaktumihecchasi // 12 // zAzvatI khalu te kIrtilokAnanucariSyati / yastvaM kRcchragataM rAmaM pratyAnayitumicchasi // 13 // evaM sambhASamANasya guhasya bharataM tdaa| babhI naSTaprabhaH sUryo rajanI cAbhyavatteta // 14 // saMnivezya sa tAM senAM guhena paritoSitaH zatrunnena saha zrImAna zayanaM punarAgamat // 15 // tamiti / AkAza iva nirmala ityanena tacchaGkitadoSasya tatra prasaktirekha nAstItyucyate / AkAze hi paGkAnulepe sa tatra na prasajati kintu svahasta eva malino bhavati / lakSNayA svasmindoSAlepepyakrodhayA ||8||maabhuuditi / yat yasmin kAle / kaSTaM tvayA AzaGkitaM kaSTaM jAyate sa kAlo mAbhut / kalikAle hi tAdRzaprasaGgaH, ato mAM zaGgituM nAIsi / tatra hetuH rAghava ityAdi / na te kAryA tvayA na kAryA // 9||10||s viti / saMdRSTavadanaH prasannavadana ityarthaH / harSitaH sanAtaharSaH // 11 // 12 // zAzvatIti / kRcchagataM vyasanagatam / pratyAnayituM pratyAnetum / iDApaH // 13 // bhaevamiti / sambhASamANasya sambhASamANe sati / naSTaprabhaH adRSTaprabhaH // 14 // saMnivezyeti / zayanaM punarAgamaditi atra punaHzabdena guhAgamanAt / pUrva zrAntaH zayane sthita iti gamyate / samupAgamaditivA pAThaH / punaH paritoSita iti vA smbndhH| vAkyAlaGkAro vA / / 15 // kaJciditi ! rAmasya duSTaH na vrajasi kaJcita rAmasya drohaM kartuM na vrajasi kaJcidityarthaH // 7 // 8 // mAbhUditi / yat yasmina kAle tvayA AzaGkitaM kaSTaM rAme For Private And Personal Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir pA.rA.bhU. // 256 // e rAmeti / anarhasya garbhezvaryeNa zokAnaIsya / mahAtmanaH mahAvIrasyApi dharmaprekSasya zokamUlapApazUnyasya / tAdRzaH avAGmanasagocaraH / zrAvaTI .a.kA. bhaktasyeti bharatavizeSaNaM vA // 16 // antardAheneti / dahanaH zokAniH / antardAhena cintAminA taptaM rAghavaM bharataM santApayati samyak rAmacintAmayaH zoko bharatasya mahAtmanaH / upasthito hyanahasya dharmaprekSasya taadRshH|| 16 // antardAhena dahanaH santApayati rAghavam / vanadAhAbhisantaptaM gUDhogniriva pAdapam // 17 // prasRtassarvagAtrebhyaH svedaM zokAgnisambhavam / yathA sUryAzusantapto himavAna prasRto himam // 18 // dhyAnanirdarazailena vinizvasita dhAtunA / dainyapAdapasaGghana zokAyAsAdhizRGgiNA // 19 // pramohAnantasattvena sntaapaussdhivennunaa| AkrAnto duHkhazelena mahatA kaikayIsutaH // 20 // glapayati sma / vanadAhAbhisantaptaM vanadAhena paryantavanAgnerUSmaNA santaptaM zuSkaM pAdapaM gUDhonivi koTarAniriva antarArabhya bahiradahat antaH sthopyAtmA dahyate, adAhyatvaM kevalAnehi // 17 // prasRta iti / zokAgnisambhavaM svedaM prasatA, bharata iti zeSaH / svedaH zokAgnisambhava iti pAThastu na dRssttaantaanuruupH| khedaM prasRtaH himaM prasRtaH ityatra gatyarthatvAt kartari ktaH // 18 // bharatasya duHkhaM zailatvena rUpayati-dhyAne tyAdinA / dhyAnanirdarazailena daro gartaH tasmAnirgataM nirdaraM zilAnAM samUhaH zailaM rAmaviSayadhyAnameva nirdarazailaM yasmin tena / dhyAnasya nirantara tvena darIvidIrNazilApaDi sAmyam / vividhaM nizvasitaM vinizvasitaM tadeva dhAturyasmin / vividhatvasAmyAt / dainyaM karaNAnAM svasvaviSayapravRttivaimukhya tasya pAdapasAmyamabodharUpatayA / zokAyAsAdhizRGgiNA zokAdaya eva zRGgiNaH kRSNasArAdayo yasmin tena / yadvA zokAyAsAdhibhiH zRGgiNA pAdoharUpaM jAyate sa kAlo'pi mAbhUta / kutaH ? rAghavaH me jyeSTho bhrAtA, ata eva mama pitRsamaH ato mAM zaGkituM nAhasIti sambandhaH // 9-15 // rAmeti / anarhasya zokAnahasya / dharma prekSata iti dharmaprekSaH tasya, dharmadRSTerityarthaH / tAdRzaH vAcAmagocaraH zoka upasthitaH prAptaH // 16 // antariti / dahanaH zokAgniH / rAghavaM // 256 // bharataM vanadAvAgnisantaptaM paryantavanadAyomaNA zuSkam / gUDho'gniH koTarasakto'gniHzA prasuta iti / zokAgnisambhavaM svedaM prasRtaH, bharata iti zeSaH // 18 // dhyAnanirdaretyAdizlokadvayamekaM vAkyam / dhyAnanidarazailena daro vidAraNaM tasmAnirgataM nirdara zilAnAM samUhaH zailA, vidAraNarahitasthUlapASANa ityarthaH / dhyaan|| MAN For Private And Personal Use Only
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir - zRGgavatA dRDhatvasAmyAt / pramohAnantasattvena pramohA eva anantAni sattvAni jantavo yasmin tena / "dravyAsuvyavasAyeSu sattvamastrI tu jantuSu" ityamaraH / prANabhayazaGkAkaratvAt / santApauSadhiveNunA santApA eva oSadhayo veNavazca yasmin tena / oSadhiveNusAmyaM duSpravezatvAt / AkrAntaH viniHzvasana vai bhRzadurmanAstataH pramUDhasaMjJaH paramApadaM gtH| zamaM na lebhe hRdayajvarAdito nararSabho yUthagato yatha rSabhaH // 23 // guhena sArddha bharataH samAgato mahAnubhAvaH sajanaH smaahitH| sudurmanAstaM bharataM tadA punarguhaH samA zvAsayadagrajaprati // 22 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe paJcAzItitamaH srgH|| 85 // AcacakSe'tha sadbhAvaM lakSmaNasya mahAtmanaH / bharatAyAprameyAya guho ghngocrH||1|| abhUditizeSaH / mahatA atiguruNA / majatetipAThe-majatA avayaveSu pravizatA // 19 // 20 // viniHzvasanniti / viniHzvasan cintAdirekeNa zvAsa kurvan / bhRzadurmanAH atyantakaluSahRdayaH pramUDhA naSTA saMjJA yasya saH pramUDhasaMjJaH / ataeva paramApadaM maraNAyArthasampattirUpAM mUrchA gataH / zarmA jvarazAntim / ayUthagataH yUthAdraSTa ityarthaH / yUthahata itipAThe-hatayUtha ityarthaH // 21 // atha guhaH samAgata ityAha-guheneti / sajanaH saparivAraH / / samAhitaH ekaagrcittH| bharataHguhena sADhe saha samAgataH snggtH| atha guhaH sudurmanAH bharatakezadarzanena bharatAdapibhRzaM durmanAH san / bharatamsa agraja prati agraja lakSIkRtya samAzvAsayat // 22 // iti zrIgo zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcAzItitamaH sargaH // 85 // AcacakSa ityAdi / atha AzvAsanAnantaram / sadbhAva jyeSThAnuvartanarUpaM samIcInasvabhAvam / AcacakSa ityAdi bhagavadviSayopadeze nUtanapurAtana meva nirdarazalaM yasmin tena / zokAyAsAdhizRGgiNA zokazca AyAsazca Adhizca tA eva zRGgANi yasmin tena / pramohAnantasattvena pramoha pavAnantasattvAni jantavo yasmin / santApauSadhiveNunA santApa evoSadhayazca veNavo yasmin / majatA avayaveSu pravizatA duHkhazailena dukharUpaparvatena AkrAntaH, abhUditizeSaH / mahateti vA pAThaH // 19 // 20 // viniHzvasanniti / yUdhahataH hatayUdhaH / yUthagata iti pAThe-yUthAnirgata ityarthaH // 21 // guheneti / samAhitaH ekaagrcittH| sajanaH spricaarH| agraja prati samAgato bharataH / guhena sAdha sudurmanAH suduHkhitaH, abhUditi zeSaH / taM bharatam / guhaH punaH guhastu tadA samAzvAsayaditi sambandhaH // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAya zrIrAmAyaNAtatvadIpikA ayodhyAkANDavyAkhyAyAM paJcAzItitamaH sargaH // 85 // AcacakSa iti / atha AzvAsAnantaram / sadbhAva For Private And Personal Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatith.org cA.rA.bha. // 257 // vibhAgo naasti| dezikA vaktAraH sAdarA zrotAra ityAha / aangiissdthe| khavAgindriyaviSayamevAvadata natu kAtsnna / athabharatasvabhAvajJAnAnantaram ||ttii.a.kaa. sadbhAva 'bAlyAtprabhRti susnigdhaH' iti sattAvyAptaM svabhAvam / lakSmaNasya mhaatmnH| payodhi pANinA paricchettumudyuktaH bharatAyAprameyAya etAdRzasyopade taM jAgrataM guNairyuktaM zaracApAsidhAriNam / bhrAtRguptyarthamatyantamahaM lakSmaNamabruvam // 2 // iyaM tAta sukhA zayyA tvdrthmupklpitaa| pratyAzvasi hizeSvAsyAM sukhaM rAghavanandana // 3 // ucito'yaM janaH sarvo duHkhAnAM tvaM sukhocitH| dharmAtmastasya guptyartha jAgariSyAmahe vayam // 4 // nahi rAmAt priyataro mamAsti bhuvi kazcana / motsukobhUrjavImyetadapyasatyaM tavAgrataH // 5 // asya prasAdAdAzaMse loke'smin sumahadyazaH / dharmAvAptiM ca vipulAmAvAptiM ca kevalAm // 6 // so'haM priyasakhaM rAmaM zayAnaM saha sItayA / rakSiSyAmi dhanuSpANiH sarveH svaiaatibhiHsh||7||nhi me'viditaM kiJcidane'smizcarataH sdaa|cturngg hyapi balaM prasahema vayaM yudhi // 8 // aiti nAsti, guho gahanagocaraH vanyavRkSAditAratamyamAtrajJaH etAdRzasvabhAvamavijJAtavAn / yadvA rAmaviraheNa kutracit kuje sthitaH tdeshiiyaagmnesmu| tthAya nirgtH||3|| bharatasya rAmaviSayanehamabhivarddhayituM lakSmaNasya jyeSThAnuvartanarUpaM pUrvavRttAntamAi-taM jAgratamityAdinA / bhrAtRguptyartham atyantaM jAgrataM zaracApAsidhAriNam ekahaste zarayuktacApam aparahaste asi ca dadhAnamityarthaH / guNezAtRbhaktyAdiguNayuktam // 2 // 3 // ucita iti / tasya rAmasya // 4 // nahIti / motsukobhUH asyAM rAtrau rAmarakSaNautsukyaM mA kRthA ityrthH| etadrakSaNaM prati tavAgrataH asatyaM vImyapi bravImi kim ? na vImyavetyarthaH // 5 // svasyaihikamAmuSmikaM ca phalaM rAmAyattamityAha-asyetyAdinA / dharmAvAptim AmuSmikaphalasAdhanasiddhim kevalA nyAyaprAptA mitiyAvat // 6 // tani0-kevalAM pratibandharahitoM dharmAvAni phalAbhisandhirahitAM mokSaparyantAm / arthAvApti svargAdipuruSArthanAnim / asmin loke sumahadyazaH aihika puruSArtha mahAbhAgavatatvaprayuktaprasiddhiM vA / asya rAmasya prasAdAt AzaMse prArthaye // 6 // 7 // neti / meviditamityatra aviditamiti pdcchedH||8-11|| jyeSThAnuvartanarUpaM samIcInasvabhAvam // 1-3 // ucita iti / tasya rAmasya / tava guptyArthamiti pAThe-tatkRtA yA rAmaguptiH tadartham // 4 // nahIti / rAmAdanyaH priya 257 // taro bhuvi nAsti / motsukobhUH utsuko mAbhUH / asminnarthe vismayaM mAgAH / idamasatyamata Aha pravImyetaditi / rAmaM rakSiSyAmItyetadvacanaM tavAgrataH asatyaM bavImyapi asatyaM bravImi kim ? na pravImyevetyarthaH // 5 // svasyaihikAmubhikaphalaM rAmAvattamityAha-asyeti / dharmAvAptim AmuSmikaphalasAdhanabhUtAm / asya For Private And Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir mahateti / tapasA anazanena / parizramaiH yjnyaadibhirityrthH| ekaH mukhyaH " eke mukhyAnyakevalAH " ityamaraH // 12 // pravAjanakAlikadazaratha dazA smaranAha-asminniti / vartayiSyati jIviSyati // 13 // vinayeti / sumahAnAdaM vinadya, kRtvetyrthH| adya striyaH uparatA iti manye ityupa evamasmAbhiruktena lakSmaNena mahAtmanA / anunItA vayaM sarve dhrmmevaanupshytaa||9|| kathaM dAzarathI bhUmau zayAne saha siityaa| zakyA nidrA mayA labdhaM jIvitaM vA sukhAni vA // 10 // yo na devAsuraiH sarveH zakyaH prasahituM yudhi / taM pazya guha saMviSTaM tRNeSu saha sItayA // 11 // mahatA tapasA labdho vividhaizca parizramaiH / eko dazaratha syaiSa putraH sdRshlkssnnH|| 12||asmin pravAjite rAjA na ciraM vartayiSyati / vidhavA medinI nUnaM kSiprameva bhaviSyati // 13 // vinadya sumahAnAdaM zrameNoparatAH khiyaH / nirghoSoparataM nUnamadya rAjanivezanam // 14 // kausalyA caika rAjA ca tathaiva jananI mama / nAzaMse yadi jIveyuH sarve te zarvarImimAm // 15 // jIvedapi ca me mAtA zatrughrasyAnvavekSayA / duHkhitA yA tu kausalyA vIramUrvinaziSyati // 16 // atikrAntamatikAntamanavApya manoratham / rAjye rAmamanikSipya pitA meM vinaziSyati // 17 // siddhArthAH pitaraM vRttaM tasmin kAle jhupsthite| pretakAryeSu sarveSu saMskariSyanti bhUmipam // 18 // skAryam / nivezanaM nivezanaM ca // 14 // kausalyeti / sarve te jIveyuriti nAzaMse yadi jIveyurimAM zarvarImeveti smbndhH||15|| jIvediti / zatrughnasyAnva vikSayA shcnsmbndhyvekssnnecchyaa|viirsuuH kosalyA duHkhiteti yat ato vinaziSyati / duHkhitA yA viti pAThaH smiiciinH| tatpakSe yA du:khitA vIramaH kausalyA sA tu vinshissytvevetyrthH|| 15 // atikAntamiti / atikrAntamAtikAntaM sarva prayojanamatItyetyarthaH // 17 // siddhArthA iti / vRttam rAmasya prasAdAdevetyAzaMsa iti sambandhaH // 6-11 // mahateti / ekaH mukhyaH // 12-15 // kausalpeti / sarve te jIveyuriti nAzaMse / yadi jIveyuH imAM zarvarI meveti sambandhaH // 15 // 16 // atikrAntamiti / rAjye rAmamanikSipya tAdRzamanorathamanavApya me pitA vinaziSyati / yataH ataH atikrAntamatikrAntaM sarva sa0-sadazalakSaNaH dazarathe vidyamAnAH saveM guNA rAme vartanase ityetAvatA sAdRzyaM pitRgaulAdevamuktiH / etAza eka eSa labdhaH // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .rA.bhU.atItam, mRtamiti yAvat // 18 // ramyetyAdi / harmyaprAsAdasampannAM harmyANi dhaninAM gRhANi, prAsAdA devAnAM rAjJAM ca gRhANi taiH sampannAM samRddhAm / sarva // 258 // OM ratnavibhUSitAM sarvaiH zreSThavastubhiralaMkRtAm / tUryanAdavinAditAM tUryasya nRtyagItAdikasya nAdena vinAditAm, hamrmyAdiSu kRtapratidhvanimityarthaH / sarva ramyacatvara saMsthAnAM suvibhaktamahApathAm / harmyaprAsAdasampannAM sarvaratnavibhUSitAm // 19 // gajAzvarathasambAdhAM tUrya nAdavinAditAm / sarvakalyANasampUrNI hRSTapuSTajanAkulAm // 20 // ArAmodyAna sampUrNI samAjotsavazAlinIm / sukhitA vicariSyanti rAjadhAnIM piturmama // 21 // api satyapratijJena sArddhaM kuzalinA vayam / nivRtte samaye hyasmin sukhitAH pravizemahi // 22 // paridevayamAnasya tasyaivaM sumahAtmanaH / tiSThato rAjaputrasya zarvarI sA'tya varttata // 23 // prabhAte vimale sUrye kArayitvA jaTAvubhau / asmin bhAgIrathItIre sukhaM santAritau mayA // 24 // jaTAdharau tau drumacIravAsasau mahAbalau kuarayUthapopamau / vareSucApAsidha parantapo vyavekSamANau saha sItayA gatau // 25 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaDazItitamaH sargaH // 86 // kalyANaiH sarvamaGgalaiH sampUrNA sarvotsavaiH sampUrNA vA / ArAmodyAnasampUrNAm ArAmAH upavanAni udyAnAni rAjJAmasAdhAraNavanAni taiH samRddhAm / samA jotsavazAlinIm utsavasamUhazAlinIm // 19-21 // apIti / satyapratijJena tIrNavanavAsapratijJena rAmeNa / pravizemahi, purImiti zeSaH // 22 // pari devayamAnasyeti / tiSThato rAjaputrasya rAjaputrasambandhinI zarvarI / atyavarttata nirantaraparidevanena rAtriM yApitavAnityarthaH // 23 // 24 // jaTAdharAviti / vyavekSamANau sarvato dattAvadhAnau // 25 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA* ayodhyakANDavyAkhyAne SaDazItitamaH sargaH // 86 // prayojanamatItya gataM vyarthaM gatamityarthaH // 17 // 18 // ramyetyAdizlokatrayamekaM vAkyam / harmyANi dhaninAM gRhANi prAsAdAH devAnAM rAjJAM ca gRhANi ArAmA upavanAni, udyAnAni rAjasAdhAraNavanAni / samAjotsava zAlinI utsavasamUhazAlinImityarthaH // 19-21 // apIti / satyapratijJena rAmeNa // 22 // parIti / paridevayamAnasya rAjaputrasya sataH zarvarI atyavartata nirantaraparidevanena rAtriryAtetyarthaH // 23 // prabhAta iti / prabhAte sUrye vimale sati asmin bhAgIrathItIre jaTAH kArayitvA sthitAvubhau sukhaM mayA santAritau gaGgAmiti zeSaH // 24 // jaTeti / vyapekSamANau nirapekSAvityarthaH // 25 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAm SaDazItitamaH sargaH // 86 // For Private And Personal Use Only TI.a.ka. sa0 86 // 258 //
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rahasyeti / yatra tatraiva yatra kSaNe apriyaM zrutaM tatraivetyarthaH / yadvA yatra viSaye apriyaM zrutaM tatraiva dhyAnaM jagAma svAbhilaSitakAryasaGkaTaM jAtamiti cintA pAravazyaM prApta ityrthH||1|| sukumAraityAdizlokadvayamekAnvayam / pratyAzvasya muhUrta kAlaM paramadurmanAH san sahasA papAta / sasAdetivA pATha sukumAra ityAdinA tadavasthAnaItvamucyate // 2 // 3 // tadavasthamiti / anantarasthitaH nirantaraM samIpe sthitaH ||4||5||taa iti / anusRtya samIpaM guhasya vacanaM zrutvA bharato bhRzamapriyam / dhyAnaM jagAma tatraiva yatra tacchutamapriyam // 1 // sukumAro mahAsattvaH siMhaskandho mahAbhujaH / puNDarIkavizAlAkSastaruNaH priyadarzanaH // 2 // pratyAzvasya muhUrta tu kAlaM prmdurmnaaH| papAta sahasA to!Itividdha iva dvipaH // 3 // tadavasthaM tu bharataM shtrughno'nntrsthitH| pariSvajya sarodoccairvisaMjJaH shokkrshitH||4|| tataH sarvAH samApeturmAtaro bharatasya taaH| upavAsakRzA dInA bhrtulsnkrshitaaH||5|| tAzca taM patitaM bhUmau rudantyaH paryavArayan / kausalyA tvanusRtyainaM durmanAH pariSasvaje // 6 // vatsalA svaM yathA vatsamupagRhya tpsvinii| paripapraccha bharataM rudantI zokalAlasA // 7 // putra vyAdhirna te kacciccharIraM pribaadhte| adya rAjakulasyAsya tvadadhInaM ca jIvitam // 8 // tvAM dRSTvA putra jIvAmi rAme sabhrAtR gate / vRtte dazarathe rAzi nAtha ekastvamadya nH||9|| kaccinnu lakSmaNe putra zrutaM te kiJcidapriyam / putre vA hyekaputrAyAH sahabhAyeM vanaM gte||10|| prApya // 6 // vatsaleti / upagUhya pariSvajya // 7 // putreti / nahi bharatasya vyAdhizcAturthikaH, apitu rAmaviraha eva / rAmavirahaH te zarIraM bAdhate | kcidityrthH| adyeti rAmo vanaM gataH cakravartI tu sNsthitH| atastvamevedAnImasmAkaM rakSaka iti nArthaH, kintu rAme bhavato mukhavaivaNya dRSTvA na punaranAgato bhavet, avazyamAgamiSyatItyetadavekSya vayaM jIvAmaH / bhavAnnAstIti zrutaM cet ka imAM dizamavalokayet // 8 // 9 // kacciditi / / guhasyeti / dhyAnaM jagAma svAbhilaSitakAryasaGkaTa jAtamiti cintA prApetyarthaH // 1 // sukumAra ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / pratyAzvasya muhUrnakAlaM paramadurmanAH san sahasA papAta / sasAdeti vA pAThaH // 2 // 3 // tadavasthamiti / anantarasthitaH aasnnsthitH||4-9|| kaciditi / ekaputrAyAH mameti shessH||10|| For Private And Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir IA vA.rA.bhU. // 259 // lakSmaNe viSaye te tvayA ekadhuvAyAH, mameti shepH||10|| sa iti / parisAntvya svacchaDitaM kimapi na bhavediti vadan, parisAntvyetyarthaH // 11 // 12 // ii ...! iti / guhaH hRSTaH rAmavRttAntakIrtanasyAvakAzo labdha iti saJjAtahapaH san / rAme yadvidhaM yAdRzam upacArAdikam / pratipede akaroditi yaavt| tada 1087 samuharta samAzvasya rudanneva mhaayshaaH| kausalyA parisAntvyedaM guhaM vacanamabravIt // 11 // bhrAtA me kvAvasadrAtrau ka sItA ka ca lakSmaNaH / asvapacchayane kasmin kiM bhuktvA guha zaMsa me // 12 // so'bravIdbharataM hRSTo niSAdAdhi patirmuhaH / yadvidhaM pratipede ca rAme priyahite'tithau // 13 // atramuccAvacaM bhakSAH phalAni vividhAni ca / rAmA yAbhyavahArArtha bahu copahRtaM mayA // 14 // tatsarvaM pratyanujJAsIdrAmaH satyaparAkramaH / na tu tatpratyagRhAt sa kSatradharma manusmaran // 15 // na hyasmAbhiH pratigrAhya sakhe deyaM tu sarvadA / iti tena vayaM rAjannanunItA mahAtmanA // 6 // bravIt / cakAreNa rAmakRtaM samuccIyate // 13 // annamiti / uccAvacaM nAnAvidhamityarthaH / bhakSAH bhakSaNIyAni apUpAdIni / abhyavahArArtha bhojanArtha | bahu ceti anyacca bahucoSyalehyAdikamupAhRtam // 14 // tatsarvamiti / rAmaH tanna pratyagRhNAt, kintu tatsarva pratyanujJAsIt pratyanvajJAsIt, punarnIyatA mityanujJAtavAn / kSatradharma dAnameva kSatradharmaH na tvAdAnamiti / atra hInajAtiparigrahatvAttatpratyAkhyAnam RSibhyastu sviikrissytiityaahuH|| 15 // pratyanujJAne hetumAha-netyAdinA / ityanunItA vayamityanena svAcibhaktAgresaraguhasamarpitaphalAderbhaktipUtatvena zabarIvidurAdinyAyena paramabhAgavata tayA svIkAryatvepi svapriyatamapitRmAtRpramukhabahujanavizleSaduHkhaprArabhArAnubhavajanitavaimanasyena puNyanadItIre upavAsacikIrSayA ca guhasamArpataM na sa iti / parisAntvya tvacchaGkitaM kimapi nAstItyAzcAsya // 11 // 12 // so'bravIditi / guhaH hRSTaH rAmavRttAntakIrtanena svAvakAzo labdha iti saJjAtaharSassana rAme yadvidhaM yAdRzamupacAraM pratipede akarodityarthaH / tadabravIt / cakAreNa rAmakRtaM samuJcIyate // 13 // 14 // tatsarvamiti / rAmastana pratyagRhAt kintu tatsarva pratyanujJAsIt pratyarpayAmAsa // 15 // 16 // sa-pratyanujJAsIt dRSTayA svIkRtya mahyaM dattavAn / atradharma vanyenaiva vanavAsaM kariSa iti pratijJApAlanarupaH pratiSaharUpa yA ! prathamapo uttaraoke svAbhipretaM nigRhya prakArAntareNa parihAraH kRta iti dhyeyam / ata evAnunItA ityatrAsandhiH // 15 // R // 25 // For Private And Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir pratijagrAha rAmaiti ca guDenApi viditamiti gamyate // 16 // lakSmaNeneti / aupavAsyam / upavAsam / svArthe Syam // 17 // tata iti / jalazeSeNa rAmapIta jalazeSeNa akarota, pAnamiti zeSaH / vAgyatAH niyatavAcaH / sItAyA api sandhyAyAM dhyAnajapAdikamastyeva / saMhitAH samAhitAH / nanu pUrva purovAde | lakSmaNena samAnItaM pItvA vAri mhaayshaaH| aupavAsyaM tadAkArSIdrAghavaH saha sItayA // 17 // tatastu jalazeSeNa lakSmaNopyakarottadA / vAgyatAste trayaH sandhyAM samupAsata saMhitAH // 18 // saumitristu tataH pazcAdakarot svAstaraM zubham / svayamAnIya vahIMSi kSipraM rAghavakAraNAt // 19 // tasmin samAvizadrAmaH svAstare saha siityaa| prakSAlya ca tayoH pAdAvapacakrAma lakSmaNaH // 20 // etattadiGdImUlamidameva ca tattRNam / yasmin rAmazca sItA ca rAtri tAM zayitAvubhau // 23 // niyamya pRSThe tu talAkulitravAna zaraiH supUrNAviSudhI prntpH| mahaddhanuH sajyamupohya lakSmaNo nizAmatiSThat parito'sya kevalam // 22 // "tatazvIrottarAsaGgaH sandhyAmanvAsya pazcimAm / jalamevAdade bhojyaM lakSmaNenAhRtaM svayam // " ityuktam / kathamatrAnuvAde prathamaM jalAdAnaM pazcAtsanthyo pAsanaM cocyate ? satyam tathaiva kmH| iha tu guddAnItAnAnaGgIkAre kiM bhuktavAn rAma ityAkAGkAyAM lakSmaNena yadvAryAnItaM tatpItamiti prasaGga saGgatyA jalapAnaM prathamamuktvA'tha santhyopAsanamuktamiti na dopaH // 18 // saumitririti / tataH pazcAt vAripAnAnantaram / svayaM bahIpi kuzAn "barhirnAno na nA kuze" iti vaijayantI / kSipramAnIya rAghavakAraNAt rAghavanimittam / zubhaM pavitra svAstaraM suSTu AstIrNam zayanamiti yAvat / akarot kRtavAn // 19 // tasminniti / pAdau prakSAlya gaGgAtIragamanakRtapazodhanaM kRtvetyarthaH / idaM ca rAmasya svahastAbhyAM sItAyAstUdakapradAneneti bodhyam / apa cakAma zayanakAle samIpavarttanasyAnucitatvAt dUre sthitaH // 20 // etaditi / zayito "gatyAkarmakazlipazIG-" ityAdinA kartari niSThA // 21 // niyamyeti / pRSThe pazcAdbhAge / iSudhI tUNIradvayaM niyamya baDhA, zurANAM savyApasavyaprayogArthamiSudhiSadhAraNamasti / talAGgulitravAn "talaM jyAghAta lakSmaNenetyAdizlokadvayamekaM vAkyam / vAgyatAste bayassamyAM samupAsata / atha rAghavaH lakSmaNena yada vAnItaM tatpItvA aupavAsyam upavAsam / aupavastamiti | pAThepyayamevArthaH / lakSmaNopyakarot aupavAsyamityanuSaGgaH // 17 // 18 // saumitririti / svAstaraM pluTu AstaraM shynmityrthH|vhiiNssi kuzAni // 19-21 // niyamyeti / For Private And Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 1260 // vAraNam" ityamaraH / upohya dhRtvA asya parito'tiSThat, sarvatorakSaNArtha pradakSiNaM ccaaretyrthH| nizA nizAyAm / atyantasaMyoge dvitiiyaa| kevalamityA nena zayananidrArAhityaM lakSmaNasyocyate // 22 // tata iti / ahaM cottamabANacApadhRt eko prAtA nagarAta vanAni niragamayat, aymprHsussuptidshaayaaN| TI.a.kA. tatastvahaM cottamabANacApadhRt sthito'bhavaM tatra sa yatra lkssmnnH| atandribhirjAtibhirAttakArmukairmahendrakalpaM pari pAlayaMstadA ||23||ityaarsse zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptAzItitamaH srgH||8|| tacchrutvA nipuNaM sarvaM bharataH saha mntribhiH| iDDadImUlamAgamya raamshyyaamvekssytaam||1|| abavIjananIHsarvA iha tena mhaatmnaa| zarvarI zayitA bhUmAvidamasya vimrditm||2|| mahAbhAgakulInena mahAbhAgena dhiimtaa| jAto dazarathe noyA na rAmaH svptumrhti||3|| ajinottarasaMstIrNe vraastrnnsnycye| zayitvA puruSavyAghraH kathaM zete mhiitle||4|| kimapi kuryAditi zaGkayA sajjAyudhaHsan yatrayatra sa lakSmaNaH sthitaH tatratatra sthito'bhavam pratipadaM lmnusRtvaanbhvmityrthH| atandribhiAtibhirAta kArmuke mama parikarAzca ayaM vanacaro niSAdajAtIyaH rAme kiJcitkariSyaticet enaM ca praharAma iti sAvadhAnA mAM pratipadamanvasaranityarthaH / evamasthAne | bhayazaGkibhiH kRtam, vastutaH sa na kenacit paribhAvya ityAha mahendrakalpamiti // 23 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne saptAzItitamaH srgH|| 87 // tadityAdizlokadvayamekaM vAkyam / nipuNaM saavdhaanmityrthH| tena rAmeNa / iha bhUmo / zarvarI zayitA zarvaryA zayanaM kRtam / niSThAyA adhikaraNatvasyAbhihitatvAcchavarIzabdAt prathamA, idameSAmAsitamitivat / idamasya vimarditamityatrApyadhikaraNe niSThA / "ktasya ca vartamAne" iti kartari SaSThI / asminnetatkartRkaM vimrdnmityrthH||1||2|| mahAbhAgeti / mahAbhAgena mahAnubhAvena / dsh| ratheneti paJcamyarthe tRtIyA // 3 // ajineti / ajinottarasaMstINe ajinarUpottaracchadena sNstiirnne| ajinazabdena "kadalIkandalIcInazcamUrupriyakA talAkulitravAna talaM jyAghAtavAraNam / aDDalibam aDalivANam tadubhayavAn / iSudhI tUNIrau upohya dhRtvA / kevalamityanena lakSmaNasambandhizayananidrArAhitya mucyate // 22 // 23 // iti zrImahezvaratIrtha0 zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptAzItitamaH srgH||8||shaa tena rAmeNa zarvarIzayitaM zarvaryA // 26 // zayitam / asya rAmasya / vimarditaM vimardanam // 2 // mahAbhAgeti / dazaratheneti heto tRtIyA pakSamyarthe vA // 3 // ajineti / ajinottarasaMstIrNe ajinottara For Private And Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zavapi / samUruzceti hariNA amI ajinyonyH||" ityuktakadalyAdyajinaM vivakSitam / varAstaraNasaJcaye varANi amUlyAni AstaraNAni yeSu paryya | keSu teSAM saJcaye samUhe / paryaGkAnAM bahutvaM zItoSNAdikAlocitAntahazirogRhAdivAhulyAt / yadA mAIvAtizayAyAnekAstaraNatvam / atimRdutvA / dajinasyoparyAstaraNatvam // 4 // prAsAdeti / prAsAdAyavimAneSu vimAnatulyaprAsAdazikhareSu / valabhISu kUTAgAreSu "kUTAgAre tu valabhI" iti peja yntii| haimarAjatabhaumeSu haimAni rAjatAni bhaumAni bhUtalAni yeSu teSu / varAstaraNazAliSu citrakambalAdizAliSu // 5 // puSpasaJcayacitreSu citrapuSpa prAsAdAgravimAneSu valabhISu ca srvdaa| haimarAjatabhaumeSu varAstaraNazAliSu // 5 // puSpasaJcayacitreSu candanAgaru gandhiSu / pANDarAbhraprakAzeSu zukasaGgharuteSu ca // 6 // prAsAdavaravaryeSu zItavatsu sugandhiSu / uSitvA merukalpeSu kRtakAJcanabhittiSu // 7 // gItavAditranirghoSairvarAbharaNanisvanaiH / mRdaGgavarazabdaizca satataM pratibodhitaH // 8 // vandibhirvanditaH kAle bahubhiH sUtamAgadhaiH / gAthAbhiranurUpAbhistutibhizca prntpH||9|| samUheSu / candanAgarugandhiSu candanAgarudhUpagandhiSu / pANDarAdhraprakAzeSu tadvaddhavaleSu / zukasaGgharuteSu zukasamUhanAdavatsu / arzaAditvAdacamatvarthIyaH ||6||praasaadvrvryessu prAsAdavarANAmuttameSu / zItavatsu zaityavastu / "zItaM guNe tdvt"itymrH| sugandhiSu ghanasArAdibhiriti shessH| ussitvaashyitvetyrthH| upari pratibodhokteH / merutulyatve hetuH kRtakAJcanabhittiSviti // 7 // gItavAditraniSaiiH giitaistdnugunnviinnaadiraavaiH| varAbharaNanisvanaiH paricArikA paannicrnnnuupurkngknnaadyaabhrnnshinyjitaiH| mRdaGgavarazabdaiH mardalavizeSadhvanibhizca satataM prtibodhitH| atha prabodhanAnantaram / kAle praatHkaale|vndibhiH kartRbhiH sUtamAgadhezca / gAthAbhiH gadyavizeSaiH (padyavizeSaH ) / stutibhiH stotraprabandhaizca vanditaH stutH| "vadi abhivAdanastutyoH" iti dhaatuH| parantapaH anyarAjazikSaNaparo rAmaH ( atha rAjyazikSaNaparo rAmaH ) kathaM bhUmo kevalAyAM zete kathaM zvApadaravaiH pratibodhyate kathamekAkI tiSThatIti copaskAryam / gmymaantvaadpryogH| "yazca nimbaM parazunA yazcainaM madhusarpiSA / yazcainaM gandhamAlyAbhyAM sarvasya kaTureva sH||" ityAdivat / / 8 // 9 // cchadena saMstINe, atrAjinazabdena kadalyAdimRgavizeSAjinaM vivakSitam / varAstaraNasaJcaye gharANyamUlyAni AstaraNAni yeSu paryaDreSu teSAM saJcaye samUhe // 4 // prAsAdeti / prAsAdApavimAneSu vimAnAkArarAjagRheSu / hemarAjatabhaumeSu haimAni rAjatAni bhaumAni bhUtalAni yeSu teSu / varAstaraNazAliSu prAsAivaravaryeSu prAsAda For Private And Personal Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 26 // azraddheyamiti / idaM rAmasya tRNazayyAzayanAdikam azraddheyam / loke pazyAmi " loka darzane" iti dhAtuH / tatra hetumAha na satyamiti / kiJca me TI .a.kA. bhAvaH hRdayaM muhyate khalu muhyati kimu / rAmasya bhUmizayanazravaNAdikaM bhramo vetyarthaH / athavA ayaM pUrvoktazravaNam / svaprApekSayA pulliGgatvam / svapna iti me matiH matam, siddhAnta ityarthaH / kathamanyathA sarvamidamasambhAvyaM sambhAvyata iti bhAvaH // 10 // neti / kAlena kAlAt / daivataM balavattaraM nA azraddheyamidaM loke na satyaM pratibhAti maa| muhyate khalu me bhAvaHsvapno'yamiti me mtiH||10||n nUnaM daivataM kiJcit kAlena balavattaram / yatra dAzarathI rAmo bhUmAveva zayIta sH||11|| videharAjasya sutA sItA ca priydrshnaa| dayitA zayitA bhUmau snuSA dazarathasya ca // 12 // iyaM zayyA mama bhrAturidaM hi privrtitm| sthaNDile kaThine sarva gAtrairvimRditaM tRNam // 13 // manye sAbharaNA suptA sItAsmin zayanottame / tatratatra hi dRzyante saktAH kanakabindavaH // 14 // uttarIyamihAsaktaM suvyaktaM sItayA tdaa| tathA hyete prakAzante saktAH kausheytntvH||15|| nUnaM kAla eva balIyAnityarthaH / yatra yasmAt dAzarathiH dazarathaputropi bhumAveva zayIta tasmAdityarthaH // 11 // videharAjasyeti / priyadarzanA ata dtyrthH| dayitA rAmasya prANebhyopi preyasI zayitA zayitavatI / ktriktH| hanteti shessH||12|| iyamiti / parivartitaM parivartanaM svApakAle zramAtizayAditastataH zarIraparivartanaparam / parivartanajJApakamAha sthaNDila iti / sthANDile bhUtale kaThinasthalatvAt gAtraiHvimRditaM kSuNNaM tRNam ida / / mityanuSaGgaH // 13 // manya iti / sAbharaNA suptA mArgazramAdAbhANamanunmucya suptavatI / zayanottame bhartRzayyAtvAditaratalpebhyaH zreSThatame / sAbharaNA suptetyatra sUcakamAi tatratatreti / tatratatra tRNeSu saktAH kanakabindavaH jAmbUnadAbharaNanirgalitAH sUkSmareNavaH // 14 // uttarIyamiti / iha kuzAgreSu varANAmuttameSu / uSitvA zayitvetyarthaH / varAbharaNanisvanaiH paricArikANAM nUpurAdyAbharaNAnAM ziJjitaiH stutibhizca pratibodhitaH mahItale kathaM zeta iti pUrveNa sambandhaH // 5-12 // iyamiti / gAtraiH karacaraNAdyavayavaiH // 13 // 14 // uttarIyamiti / sItayA dhRtamiti zeSaH / yadvA SaSTayarthe tRtIyA // 15 // viSa0-sarva gAtraM tRNairviditaM kSuNNamiti sambandhaH // 13 // Aal // 26 // For Private And Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Asaktam idamAsaJjanaM suvyaktaM sItayA siityaaH|| 15 / / manya iti / yA kApi bhartuH zayyA pativratAyAH sukheti manye / yataH sukumArI maithilI satI pAtevatA asminnapi zayane zayitA duHkhaM na jAnAti // 16 // hAinteti / hAintetyekanipAtaH khedArthaH / aI dRzaMsosmi nirdayosmi / mama kRte mantri mittam / kRte ityavyayam // 17 // janmanA zaktimattayA prajAraJjakatvena zarIralakSaNena ca rAjyAha) rAmaH kathametAdRzI durdazAM prApta iti khidyati-sArvabhauma manye bhartuH sukhA zayyA yena bAlA tapasvinI / sukumArI satI duHkhaM na vijAnAti maithilI // 16 // hA hantAsmi nRzaMso'haM yat sabhAryaH kRte mama / IdRzI rAghavaH zayyAmadhizete hyanAthavat // 17 // sArvabhaumakule jAtaH sarvalokasya sammataH / sarvalokapriyastyaktvA rAjyaM sukhamanuttamam // 18 // kathamindIvarazyAmo raktAkSaH priya drshnH| sukhabhAgI na duHkhArhaH zayito bhuvi rAghavaH // 19 // dhanyaH khalu mahAbhAgo lakSmaNaH zubhalakSaNaH / bhrAtaraM viSame kAle yo rAmamanuvartate // 20 // siddhArthA khalu vaidehI pati yAnugatA vanam / vayaM saMzayitAH sarve hInAstena mahAtmanA // 21 // akarNadhArA pRthivI zUnyeva pratibhAti maa| gate dazarathe svarga rAme cAraNya mAzrite // 22 // na ca prArthayate kazcinmanasApi vasundharAm / vane'pi vasatastasya bAhuvIryAbhirakSitAm // 23 // zUnyasaMvaraNArakSAmayantritahayadvipAm / apAvRtapuradvArA rAjadhAnImarakSitAm // 24 // kule jAta ityAdinA zlokadvayena // 18 // 19 // dhanya iti / viSame kAle saGkaTe kAle // 20 // siddhArthoti / patimanu patimanusRtya vanaM gateti smbndhH| saMzayitAH asmatsevAM rAmo'GgIkariSyati naveti saMzayitAH // 21 // akarNadhAreti / akarNadhArA pradhAnapuruSarahiteti yAvat / ataeva zUnyeva pratibhAti 22 // anAyakatve kathaM rAjyaM nirupadravam ? tatrAha-naceti / kazcit sAmantAna prArthayate AkamituM necchti||2||raamviiy vinA rksskaantrshuunytvmaah|| zUnyasaMvaraNetyAdi / zUnyasaMvaraNArakSAm avidyamAnaprAkArarakSakAm / yadA zUnyasaMvaraNaH guptirahitaH ArakSaHgulmasthAnaM yasyAH sA tathA / ayantritA Hellna maithilI duHkhaM na vijAnAti tena kAraNena bhartuzzayA pativratAnAM sukheti manya iti sambandhaH // 16-20 // siddhArtheti / patimanusRtya vanaM gatA ataH siddhArthI vayaM saMzayitAH svasya puruSArthaviSayasaMzayaM prAptAH // 21 // akaNeti / akaNadhArava karNadhArarahitA nauriva / zUnyA nAyakarahitA // 22 // 23 // zUnyeti / zUnya For Private And Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kkaa pA.rA.bhU. TI.a.ko. 1262 // nyanAmApa rakSakANAM rAmapArakhazyena tairabaddhAH hayadvipAH yasyAstAm / apAvRtAni apihitAni puradvArANi yasyAstAm / aprahRSTabalatvamarakSitatve hetuH|| nyUnAM sAdhanavihInAm / viSamasthAM durdazApanAm / anAvRtAM bAhyarakSakarahitAm / nAbhimanyante abhibhavituM na smaranti / bhakSAn apUpAdIna / viSaiH viSa aprahRSTabalAM nyUnAM viSamasthAmanAvRtAm / zatravo nAbhimanyante bhakSAn viSakRtAniva // 25 // adyaprabhRti bhUmau tu zayiSye'haM tRNeSu vA / phalamUlAzano nityaM jaTAcIrANi dhArayan // 26 // tasyArthamuttaraM kAlaM nivatsyAmi sukhaM vane / taM pratizravamAmucya nAsya mithyA bhvissyti||27|| vasantaM bhrAturAya zatruno maa'nuvtsyti|lkssmnnen saha tvAryo hyayodhyA pAlayiSyati // 28 // abhiSekSyanti kAkutsthamayodhyAyAM dvijAtayaH / api ma svatAH kuryu rimaM satyaM manoratham // 29 // prasAdyamAnaH zirasA mayA svayaM bahuprakAra yadi nAbhipatsyate / tato'nuvatsyAmi cirAya rAghavaM vane vasannAhaMti mAmupekSitum // 30 // ityA0vAlmI0zrImadayodhyAkANDe aSTAzItitamaH srgH||88|| mitraiH kRtAn // 24 // 25 // uktasarvAnarthasya AtmamUlakatayA tatprAyazcittamAha-ayetyAdizokadvayamekAnvayam / taM pratizrava tAM pratijJAm / aamucy| svasminnAsajya / tasyArtha raamaarthmityrthH| uttaraM kAlaM caturdazavarSAtmake kAle rAmAnuSThitavyatiriktottarakALaM vane vtsyaami| mithyA na bhaviSyati, prati jJati zeSaH // 26-28 // abhiSekSyantIti / devatAH imaM manorathaM satyaM kuryurapi / sambhAvasAyAmapizabdaH // 29 // prasAdyamAna iti / zirasA praNAma pUrvakaM svayaM na tu mantrimukhena / nAbhipatsyate nAGgIkariSyati, prasAdamiti zeSaH / tatastadA vane vasan rAghavamanuvatsyAmi tadanucaro bhavAmi / anu| caraNaM vA kathamaGgIkariSyatItyatrAha nAIti mAmupekSitumiti / mAM bhrAtaraM ziSyaM dAsamityarthaH // 30 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pAtAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTAzItitamaH srgH||88|| saMvaraNArakSA vihInamAkArarakSAm / ayantritahayadvipAma asannaddhAzvagajAm / nyUnAM sAdhanavihInAm / viSamasthA durdazopapannAm / anAvRtAM bAhyarakSakarahitAm / nAbhimanyante nAbhibhavituM smaranti // 24 // 25 // adyaprabhRtItyAdilokadvayamekaM vAkyam / taM pratizravaM tAM pratijJAm rAmakRtavanavAsapratijJAmityarthaH / AmucyA svasminnAsajya / tasyArtha rAmArtham uttara kAlaM caturdazavarSAtmakarAmAnuSTheye vyatiriktottaraM kAlam / bane vatsyAmi, ato'sya rAmasya pratijJA miSyA na bhaviSyati // 262 // // 26-29 // prasAdyamAna iti / na prapatsyate nAGgIkariSyati yadi, prArthanAmiti zeSaH // 30 // iti zrImahe zrIrAmA0ayodhyAkANDa aSTAzItitamaH srgH1188|| MI sa-manAtA sarvataH purarakSaka rahitAm / etAdRzImapi vikatAnmaraNazaGkayA yathA nAbhimanyate tathA rAmabhiyA nezantItyarthaH // 25 // ni For Private And Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vyuSyeti / vyuSya uSitvA / rAtri raatrau| tatraiva yatra rAmo'zayiSTa tatraiva / kAlyaM prtyuussH| "pratyUSo'harmukhaM kAlyam" ityamaraH / tasminnityarthaH // 3 // zatrughrati / zatrughna bhadraM ta iti sAntvoktiH / vAhinIM gaGgAm / asmAnityarthasiddham // 2 // jAgarmIti / nAI svapimi jAgarmIti bhAtrA prcoditH| vyuSya rAtriM tu tatraiva gaGgAkUle sa raaghvH| bharataH kAlyamutthAya zatrughnamidamabravIt // 1 // zatrughrottiSTha kiM zeSe niSAdAdhipati guham / zIghramAnaya bhadraM te tArayiSyati vAhinIm // 2 // jAgarmi nAhaM svapimi tamevArya vici ntayan / ityevamabravIdabhrAtrA zatrunopi pracoditaH // 3 // ili saMvadatorevamanyonyaM nrsiNhyoH| Agamya prAJjaliH kAle guho bharatamabravIt // 4 // kaccitsukhaM nadItIre'vAtsIH kAkutstha zarvarIm / kaccittesahasainyasya tAvatsarva manAmayam // 5 // guhasya tattu vacanaM zrutvA snehAdudIritam / rAmasyAnuvazo vAkyaM bhrto'piidmbrviit||6|| sukhA naH zarvarI rAjan pUjitAzcApi te vayam / gaGgAM tu naubhirbahvIbhirdAzAH santArayantu naH // 7 // tato guhaH saMtva ritaM zrutvA bharatazAsanam / pratipravizya nagaraM taM jJAtijanamabravIt // 8 // uttiSThata prabudhyadhvaM bhadramastu ca vaH sdaa| nAvaH samanukarSadhvaM tArayiSyAma vAhinIm // 9 // zatrunopi tamevArya yastvayA cintyate tamevArya vicintayan san ahamapi jAgarmi na svapimi ityevamabravIt / tathaivetipAThe-yathA svaM tathaivAimArya vicintayannityarthaH / caramaparvaniSThasya prathamaparvAbhinivezastatprItyarthatayeti vyaJjitam / tadavasya tu bharataM zavano'nantarasthitaH' itihi pUrvamapyuktam ||3||itiiti / saMvadatoH sato kAle gamanocitakAle // 4 // kacciditi / zarvarI tAvat zavayoM sAkalyena / " yAvattAvaJca sAkalye" ityamaraH / sahasainyasya te senAsahitasya tava / sarvamupakaraNam anAmayaM nirupadravam // 5 // guhasyeti / rAmasyAnuvazaH raamaayttH||6|| sukheti / sukhA sukhAvahA, jAtetizeSaH / rAjaniti rAmabhaktatayA stauti / te tvayA // 7 // tata iti / pratipravizya punaH pravizya // 8 // uttiSThateti / prabudhyadhvam uttiSThateti kramaH / tArayiSyAmetyatra visargalopa ApaH / tArayiSyAmIti ca paatthH||9|| IM-1-10 // For Private And Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie cA.rA.bha. // 263 // nAvAM paJcazatAnItyanvayaH / samantataH sarvAvatArebhyaH // 10 // anyA iti / anyAH kSudrAbhyaH paJcazatanAbhyaH anyAH svastikavijJeyAH svastikaH sarvato.TI.a.kA. bhadraH' ityuktasvastikAkhyaracanAvizeSaviziSTatayA nirmitatvAt svastikA iti vijJayAH / tAzca naudyasaGghaTanena sampadyante / caturSa koNeSu mahAghaNTA Mee te tathoktAH samutthAya tvaritA rAjazAsanAt / paJca nAvAM zatAnyAzu samAninyuH samantataH // 10 // anyAH svastikavijJeyA mahAghaNTAdharA vraaH| zobhamAnAH patAkAbhiryuktavAtAH susNhtaaH|| 11 // tataH svastikavijJeyAM pANDukambalasaMvRtAm |snndighossaaN kalyANI guho nAvamupAharat / tAmAsaroha bharataH zatrughnazca mahAbalaH // 12 // kosalyA ca sumitrA ca yAzcAnyA raajyossitH| purohitazca tatpUrva guravo brAhmaNAzca ye| anantaraM rAjadArAstathaiva zakaTApaNAH // 13 // AvAsamAdIpayatAM tIrtha cApyavagAhatAm / bhANDAni cAdadAnAnAM ghoSastridivamasTazat // 14 // dhraaH| varAH rAjAhatayA shresstthaaH| zobhamAnAH kanakarUSitatayA zobhamAnAH / yuktavAtAH phalakakuDacakaraNena madhyemadhye gavAkSanirmANena ca mahAvAtanivA MraNAducitavAtAH / susaMhatAH raajaarohnnsthaantvenaayskiilaadibhirdRddhsndhibndhaaH| atrApi nAva AninyurityanukRSyate ||11||tt iti / tataH tAsu pAsvastikavijJeyAdiSu madhye pANDukambalena saMvRtAm AcchannataLapadezAm / sanandighoSAM harpajanakakiGkiNyAdighoSayuktAm / kalyANI zobhanAm // 12 // bharatazatrughnavyatiriktAnAmanyAsu nauSvArohaNakramamAha-kausalyetyAdinA / rAjayoSitaH AgatA iti shessH| tatpUrva tAsAM pUrva purohito gurakho brAhmaNAzca ye AgatAste AruruhuH / anantaraM rAjadArAH kausalyAdayaH aaruruhuH| tathaiva zakaTApaNAH shkttaashcaapnnsthpdaarthaashcaaruruhuH| etadArohaNaM kartRdArA. 13 // AvAsaM senAnivezam / AdIpayatAm AgninA jalayatAm / rAjabhaTA hi nirgamanakAle zrIsamAgamArthamAvAsaM dahantIti prsiddhiH| tIrtham ava anyAH pUrvoktavyatiriktAH svastikavijJeyAH svastikAkhyaracanAvizeSaviziSTatayA nirmitatvAtsvastikA iti vijJeyAH / yuktavAhAH paryAptakarNadhArayuktAH / yuktavAtA iti pAThe-cAruphalakabhittisamAvaraNena parimitavAtAH / susaMhatAH dRDhasandhibandhAH samAninyurityanuSaGgaH // 11 // tata iti / sanandiyoSAM M harSajanakakiGkiNyAdighoSayuktAm // 12 // kausalyetyAdi / rAjayoSitaH AgatA iti zeSaH / tatpUrva tAsA pUrvam / purohito guravo bAhmaNAzca ye AgatAste // 26 // aaruruhH| anantaraM rAjadArAH kausalyApramukhA raajdaaraatvaahruhH| tathaiva zakaTApaNAH zakaTAca ApaNAca ApaNasthapadArthAzca Aruruhura AropayAmAsu rityarthaH // 13 // AvAsamiti / AvAsaM senAnivezaH / tIrtham avtrnnprdeshH| bhANDAni upakaraNAni // 14 // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir taraNapradezam / avagAhatA nAvArohaNArthamahamahamikayA AgacchatAmityarthaH / sAnaM kurvatAmiti vA / bhANDAni upakaraNAni / AdadAnAnAM madIyamidaMlA madIyamidamiti tvarayA svIkurvatAM janAnAm / ghoSatridivamaspRzat mahAn ghoSo jAta ityarthaH // 14 // patAkinya iti / patAkinyaH vAyvAkarSaNAya / kRtapatAkAH svayaM saMpetuH Azugatvena dAzAdhiSThAnamAtreNAnAyAsena jagmurityarthaH // 15 // samprati tA nAvaH kIdRgvidhA ityapekSAyAmAha-nArINAmi pavAkinyastu tAnAvaHsvayaM daashairdhisstthitaaH| vahantyo janamArUDhaM tadA smpeturaashugaaH|| 15 // nArINAmabhipUrNAstu kAzcit kAzcicca vAjinAm / kAzcidatra vahanti sma yAnayugyaM mahAdhanam // 16 // tAHsma gatvA paraM tIramavaropya ca taM janam / nivRttAH kANDacitrANi kriyante dAzabandhubhiH // 17 // savaijayantAstu gajA gjaarohprcoditaaH| tarantaH sma prakAzante sadhvajA iva parvatAH // 18 // tyAdi / nArINAmabhipUrNAH nArIbhirabhipUrNAH / vAjinAmabhipUrNAH ArohaNAIvAjibhirabhipUrNAH / danaH pUrNa iti mahAbhASyakAravacanaprAmANyAta pUrNa zabdayoge "pUraNaguNa-" ityAdinA SaSThI tRtIyAthai SaSTI vA / yAnayugyaM yAnAni rathazakaTAdIni yugyAni azvatarabalIvadIni / "sarvo dvando vibhA Sayakavadbhavati" ityekavadbhAvaH / mahAdhanaM bahumUlyam / "bahumUlyaM mahAdhanam" itymrH||16|| tA iti / kANDacitrANi kANDe vAriNi citrANi citra gamanAni kriyante akriyanta / " kANDo'strI daNDavANAvargAvasaravAriSu" ityamaraH / dAzabandhubhiH dAzAbhAsaH dAzasya grahasya bandhubhiriti vA bhArAbhAvakRtalAghavAtizayena nivrtnkaalikdaashliilocyte||17|| savaijayantA iti / sabaijayantAH sapatAkA sagRhA vaa| rAjAno hi gajopAra gRhANi nirmAya gacchanti / tarantaH plavantaH "tR plavanataraNayoH" / sadhajAH sagamanAH "dhvaja gatau " jaGgamaparvatA iva prakAzante ityarthaH // 18 // // nArINAmiti / nArINAmabhipUrNAH naariibhirbhipuurnnaaH| vAjinAm ArohaNAIvAjibhirabhipUrNAH / yAnayugyaM yAnAni sthazakaTAdIni, yugyAni azvAzvataravalIvardA dIni ca yAnayugyam / mahAdhanaM bahumUlyam // 16 // tAH smeti / tAH nAvaH / taM janam avaropya nivRttAH / dAzabandhubhiH dAzazreSThaiH / kANDacitrANi kANDe vAriNi citrANi vicitragamanAni kriyante nivRttisamaye bhArAvaropaNaladhutvajanitena saukaryeNa vicitragatisahitaM dAzairAnIyantetyarthaH / " kANDo'khI daNDavANArvaM vargAvasaravAriSu" ityamaraH / kANDacitrA iti pAThaH // 17 // savejayantAH sapatAkAH // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. 264 / / www.kobatirth.org nAva iti / nAvaH kSudranAvaH putraiH tRNakASThanirmiteH kumbhaghaTaiH kumbharUpaghaTaiH sUkSmavadanA vaTAH kumbhAH te hi taraNasAdhanAni na ghaTamAtram / bAhubhiH kevala bAhubhiH // 19 // seti / puNyA gaGgAsnAnAdinA pUtA / dhvajinI senA svayaM natu paraMpreraNena / maitre muhUrtaM divasasya paJcadazabhAgeSu ghaTikAdvayAtmake tRtIye muhUrta "dve tu nADyo muhUrto'strI " iti vaijayantI / muhUrtasaMkhyoktA bRhaspatinA - 'raudraH sarpistathA maitraH paitro vAsava eva ca / Apyo vaizvastathA nAvazcAruruhuzcAnye plavaisterustathApare / anye kumbhaghaTaisteruranye teruzca bAhubhiH // 19 // sA puNyA dhvajinI gaGgA dAzaiH santAritA svayam / maitre muhUrtte prayayau prayAgavanamuttamam // 20 // AzvAsayitvA ca camUM mahAtmA nivezayitvA ca yathopajoSam / draSTuM bharadvAjamRSipravaryyamRtvigvRtaH san bharataH pratasthe // 21 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir brAhmaprAjezaindrAstathaiva ca / aindrAno nairRtazcaiva vAruNAryamaNau bhagI / ete'hni kramazo jJeyA muhUrtA dazapaJca ca " iti / (pAThabhedaH tasya maitranAmatvaM vindhya mAdhavIye proktaM yathA- "Ardoauragamitrama ghAva sujalavizvAbhijidviriJcendrAH / aindrAgnamUlavaruNArthamabhagayuktA divAmuhUrtAH syuH // " iti / maitre muhUrtte tAritA satI prayAgavanaM yayAvityanvayaH / ghaTikApaTka eva gaGgAtaraNamiti bhaavH| yadvA maitre prayAgavanaM yayAvityanvayaH / tatrAtithyena niravadhikabhogalA bhAva muhUrta vizeSoktiH // 20 // AzvAsayitveti / AzvAsayitvA sAntvayitvA / yathopajopaM yathAsukham / " tUSNImarthe sukhe joSam " iti vaijayantI / RSi pravaryam RSizreSTham (pAThabhedaH / AzvAsayitveti / mahAtmA mahAmatiH / svayaM khinnopi akhinna iva parAzvAsanaparaH bharataH rAjyabharaNadakSaH ' bharata iti rAjyasya bharaNAt' iti shsraaniikvcnaat| camUM mahAjanam / avizeSeNa AzvAsayitvA mahAnAyAso vo jAna iti priyoktibhiH sAntvayitvA yathopajoSaM yathAsukhaM nivezayitvA yatra pradeze teSAM sukhaM bhavati tatra pradeze tAnnivezayitvA / pravarSa prakRSTavarSam / bahuvayaskamiti yAvat / "bharadvAjo ha tribhirAyurbhi kumbhAH adhikapramANAH, ghaTAH nyUnapramANAH // 19 // maine muhUrte raudrAdiSu paJcadazaghaTikAmuhUrteSu tRtIyo muhUrtaH tasmin / tathA coktam "raudraH sArpastathA maitraH paitro vAsava eva ca / Apyo vaizvastathA brahmA prAjezendrAgnamucyate / aindrotha nirRtizcaiva vaarunnaarymdevtaaH| ete krameNa vijJeyA muhUrtA dazapaJca ca // " iti // 20 // AzvAsAryatvati / sa0 [kumbhaghaTaiH kummAnAM ghaTA samUho yeSu mayAdiSu te tathaH / ghaNDAdizandAnAM vRkSasamUhavAcakatvaM yathA tadvAzandasya karisamUhavAcina itarasamUhavAcakatvepi na kSatiH / yA anye kunaiH phalI gharaiH kArazirobhizca teruH " ghaTassamAdhime demaziraH kuNTakaTaMSu ca "iti vizvaH kumbhassyAdityAramya hidA ceti tatraivarviparItaM vA // 19 // For Private And Personal Use Only TI.a.ka. sa0 89 // 264 //
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie brahmacaryamuvAsa taMha jINi sthaviraM zayAnam" itishruteH| etena vayovRddhatvamuktam / jJAnavRddhatvamAha RSimiti / "RSa darzane" iti dhaatuH| bharadvAja"bRhato bharadvAjaH" itizrutiprasiddham) draSTuM darzanapUrvakamabhivandintum / tAdRzasya RSevinItaveSadarzanIyatvena RtvigbhirvasiSTAdibhiH vRtaH san pratasthe padyAmeva jgaam||21||s brAhmaNasyati / brAhmaNasya brahma vedaH tadadhIte braahmnnH| "tadadhIte tadveda" ityaNapratyayaH / adhItabahuvedasyetyarthaH / "bharadvAjo itribhi rAyubhibrahmacaryamuvAsa" ityAdinA kAThake tathAbhidhAnAt / mahAtmano mahAjJAnasya / devapurohitasya bRhaspatiputratvena devapurohitatvam / "AtmA | sa brAhmaNasyAzramamabhyupetya mahAtmano devapurohitasya / dadarzaramyoTajavRkSaSaNDaM mahadanaM vipravarasya ramyam // 22 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonanavatitamaH sargaH // 89 // MputranAmAsi" iti nyAyAt / bharadvAjo mamatAkhyAyAmucathyabhAryAyAM bRhaspaterjAta iti bhAgavate prasiddham / Azramamabhyupetya Azramamuddizya gatvA / / prathamaM tasya mahadanaM dadarza / (paatthbhedH| sa iti / brAhmaNasya brahma paramAtmAnaM vettIti braahmnnH| "tadadhIte tadveda" itynnprtyyH| uttarasargarItyA samAdhi balena smstvstvaahvaankssmsyetyrthH| yadvA "brahmabRhaspatiH" itizrutyA brahmaNo bRhaspaterapatyaM brAhmaNaH tasya mahAtmanaH mahAsvabhAvasya, acintyazakte | rityarthaH / devapurohitasya devapurohitaputratvAt 'AtmA putranAmAsi' itizruteH) vipravarasya niravadhikavedAdhyayanasampannasya / "janmanA jAyate zudaH karmaNA jAyate dvijH| vedAbhyAsena vipratvaM brahma jAnAti braahmnnH|" ityaadismRteH|shrutishcaasy niravadhikavedAdhyayanasampatti darzayati "bharadvAja yatte caturtha mAyurdadyA kimanena kuryA iti brahmacaryamevenena careyamiti hovAca" ityaadinaa| Azramamabhyupetya prApya ramyoTajavRkSapaNDaM ramaNIyaparNazAlAprAntavArta vRkSasamUhayuktam / ramyaM svataeva manojJapradezam / mahat svasenAnivezakSamaM vanaM dadarza // 22 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNe pItAmbarA khyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonanavatitamaH sargaH // 89 // yathopajoSam yathAsukham // 21 // devapurohitasya bharadvAjasya devapurohitatvoktiH bRhaspatiputratvAt / bRhaspatirucadhyabhAryAyAM mamatAyAM putramutpAdayAmAsa, bhartuniyA putraM parityakAmA to devA ucuH| ucathyasya kSetrajatvena bRhaspaterorasatvena"bharadvAjamamuM bhr"iti| tasmAdbharadvAja iti / rampoTajavRkSapaNDa ramyA uTajAH kSapaNDAni vRkSasamUhAH yasmistat // 22 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyA ayodhyAkANDavyAkhyAyo ekonanavatitamaH sargaH // 89 // For Private And Personal Use Only
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. bharadvAjAzramamityAdizlokadvayamakAnvayam / kozAdeva kozAt pUrvameva, kozamAtravyavAhitadeza ityrthH| nyastazastraparicchadaH paricchadaH AbharaNAdikaM TI.a.kAM. 125lAbhRGgArAdyupakaraNajAtaM ca / vasAno vAsasI kSome bharadvAjasevArthamuSNISaka kAdikamapahAya paridhAnamuttarIyaM ca dhRtvA gata ityrthH| nanu pUrva jaTAcIrANi // sa0 dhArayannityuktaM jaTilaM cIravasanamiti ca vakSyati, kathamatra kSomavAsastvamucyate ? naipa doSaH pUrva pratijJAmAnaM kRtam, bharadvAjAzramAtparaM jaTAdhAraNamiti / bharadvAjAzramaM dRSTvA krozAdeva nararSabhaH / balaM sarvamavasthApya jagAma saha mantribhiH // 1 // payAmeva hi dharmajJo nyastazastraparicchadaH / vasAno vAsasI kSIme purodhAya purodhasam // 2 // tataH sandarzane tasya bharadvAjasya rAghavaH / mantriNastAnavasthApya jagAmAnupurohitam // 3 // vasiSTamatha dRSTvaiva bharadvAjo mahAtapAH / saJcacAlA sanAttUrNa ziSyAnaya'miti bruvan // 4 // samAgamya vasiSThena bhrtenaabhivaaditH| abudhyata mahAtejAH sutaM daza rathasya tam // 5 // tAbhyAmayaM ca pAdyaM ca dattvA pazcAt phalAni c| AnupUrvyAcca dharmajJaH papraccha kuzalaM kule // 6 // ayodhyAyAM bale koze mitreSvapi ca mantriSu / jAnan dazarathaM vRttaM na rAjAnamudAharat // 7 // vasiSTho bharatazcainaM papracchaturanAmayam / zarIre'gniSu vRkSeSu ziSyeSu mRgapakSiSu // 8 // KApurodhAya puraskRtya // 1 // 2 // tata iti / sandarzane dUrAdarzane / rAghavaH raghuvaMzavRttAbhijJaH / anupurohitaM purohitasya pazcAt / anoH pAdarthe / MvyayIbhAvaH // 3 // vasiSThamiti / saJcacAla udatiSThat / aya'm , aanytetishessH|| 4 // samAgamyeti / savayaskatvAnnamaskArAbhAvaH / abudhyateti vasiSThasAhacaryAditi bhaavH||5||taabhyaamiti / AnupUrvyAt pradhAnakramAt dharmajJaH pUjAkamadharmajJaH / kule gRhe // 6 // ayodhyAyAmiti / vRttm| va atItam, mRtamiti yAvat / nodAharat tatprasaGgameva na kRtavAn // 7 // tapodhanAnAM zarIrAgyAdeH tapassAdhanatvAt mRgapakSyAdInAmAzramavAsitvena ziSyavat prItiviSayatvAca tadvipayaHpraznaH kRta ityAha-vasiSTha ityAdinA // 8 // Kal // 265 // bharadvAjetyAdizlokadvayamekaM vAkyama // 1 // 2 // purohitamanujagAma purohitaM purataH kRtvA jagAmetyarthaH // 3 // aryama AnayAmAseti zeSaH // 4 // 5 // vRttaM nodAharata For Private And Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir patitheti tatpratijJAya sarvatra tatpRSTamanAmayamaGgIkRtya / rAghavasnehabandhanAt rAghavaviSaye nehAnubandhanAt / natu bharate doSadarzanAt // 9 // kimiti / na zuddhayate zudina prAmoti, na vizvasitIti yAvat // 10 // suSuva ityAdizlokatrayamekAnvayam / nandavarddhanam Anandavarddhanam / ciraM pratrAjitaH cirakAlamuddizya pravAjitaH / yaH etAdRzaH tasya rAmasya rAjyamakaNTakaM bhoktumanAH apApasya tasyAnujasya ca pApaM kartuM necchasi / tatheti tatpratijJAya bharadvAjo mahAtapAH / bharataM pratyuvAcedaM rAghavasnehabandhanAt // 9 // kimihAgamane kArya tava rAjyaM prshaastH| etadAcakSva me sarva nahi me zuddhayate mnH||10|| suSuve yamamitranaM kausalyA nandavarddha nam / bhrAtrA saha sabhAryo yazciraM pravAjito vanam // 11 // niyuktaH strIniyuktena pitrA yo'sau mahAyazAH / vanavAsI bhavetIha samAH kila caturdaza // 12 // kaccinna tasyApApasya pApaM krtumihecchsi| akaNTakaM bhoktumanA rAjyaM tasyAnujasya ca // 13 // evamukto bharadvAjaM bharataHpratyuvAca h| paryAzrunayano duHkhAdAcA saMsajjamAnayA // 14 // hato'smi yadi mAmevaM bhagavAnapi manyate / matto na doSamAzaGke naivaM mAmanuzAdhi hi // 15 // na caita diSTaM mAtA me yadavocanmadantare / nAhametena tuSTazca na tadvacanamAdade // 16 // kaJciditi smbndhH|| 11-13 // evamiti / paryazrunayanaH parighutAzrunayanaH / saMsajjamAnayA skhalantyA ||14||ht iti / hato'smi vyartha / janmAsmi / bhagavAnapi bhuutbhvissydvrtmaanjnyo'piityrthH| mattaH matsakAzAta / mayi doSa nAzaGke notprekSe matkRto doSo nAstIti sandehopi me6|| nAstItyarthaH / abhAvAditi bhAvaH / ato mAmevaM nAnuzAdhi evaM karNAruntudaM vaktuM nAhasi // 15 // mAtRkRtaM tvatkRtamevetyAzaGkayAha-neti na pRSTavAn // 6-8 // rAghavasnehavandhanAt rAmaviSayasnehabandhanAt // 5 // na zuddhacate zuddhiM na prAnoti, na vizvasitIti yAvat / / 10 // suSuvaityAdizlokadvayamekaM vAkyam / ciraMpravAjitaH cirakAlamuddizya pravAjitaH // 11 // 12 // tasya rAmasya / rAjyamakaNTakaM bhonumanAH, apApasya tasyAnujasya ca pApaM drohaM kartu necchasi kaJciditi smbndhH|| 13 // paryazrunayanaH prighutaashrunynH| saMsajamAnayA skhalantyA // 14 // bhagavAnapi bhUtabhaviSyadvartamAnArthajJopItyarthaH / mayi doSa nAzaGke notprekSe ato mAmevaM nAnuzAstu hi evaM karNakaThoraM vaktuM nArhasi // 15 // madantare mayA vinA // 16 // sa0-rAmahanane rAjyamakaNTakaM bhavatIti akaNTakaM bhotamanAH / taspa rAmasyAnujasya lakSmaNasya ca pApaM vadharUpam // 13 // hatosmi hataprAyosmi // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie TI.a.kA. sa090 va.rA.bha.rAmadantare madasannidhau / nAdade nAGgIkRtavAnasmi // 16 // ahamiti / prasAdakaH prasAdayitum / "tumunNvulo kiyAyAM kiyArthAyAm" iti Nvula // 266 // // 7 // tvamiti / evaMgataM evaM buddhA prAptaM mahIpatiH, varttata iti zeSaH // 18 // vasiSThAdibhiriti / yAcitaH bharatAya prasanno bhaveti praarthitH|| prasAdAvAca prasAdaM prApyovAca / lyabalope paJcamI // 19 // tvayIti / guruvRttiH jyeSThAnuvartanam / dama indriyanigrahaH, rAjyAlolatvamiti yAvat / ahaM tu taM naravyAghramupayAtaH prasAdakaH / pratinetumayodhyAM ca pAdau tasyAbhivanditum // 17 // tvaM mAmevaGgataM matvA prasAdaM kartumarhasi / zaMsa me bhagavana rAmaH kva samprati mahIpatiH // 18 // vasiSThAdibhirRtvigbhiryAcito bhagavAMstataH / uvAcataM bharadvAjaH prasAdAdbharataM vacaH // 19 // tvayyetatpuruSavyAghra yuktaM rAghavavaMzaje / guruvRtti damazcaiva sAdhUnAM cAnuyAyitA // 20 // jAne caitanmanaHsthaM te dRDhIkaraNamastviti / apacchaM tvAM tathAtyartha kItti samabhivarddhayan // 21 // jAne ca rAmaM dharmajJaM sasItaM sahalakSmaNam / asau vasati te bhrAtA citrakUTe mahAgirau // 22 // zvastu gantAsi taM dezaM vasAdya saha mantribhiH / etaM me kuru suprAjJa kAmaM kAmArthakovida // 23 // sAdhUnAM cAnuyAyitA saJcittAnuvarttanam / ityetatrayaM tvayi yuktamityanvayaH // 20 // jAna iti / jAne yogaprabhAveneti shessH| dRDhIkaraNamastvityapRcchaM| sthUNAnikhanananyAyena dRDhIkartumapRcchamityarthaH / kIrti rAmaviSayasaubhAtrajanitAM samabhivarddhayan / "lakSaNahetvoH kriyAyAH" iti hetvarthe zat pratyayaH // 21 // jAna iti / rAmaM jAne dezavizeSe sthitaM rAmaM jAna ityrthH||22||shv iti / kAmamabhISTaM kAmArthakovida kaahitaarthprdaandkssetyrthH||23|| prasAdakA prasAdayitum // 17 // 18 // vasiSThAdibhiH yAcitaH bharatAya prasano bhaveti praarthitH| prasAdAt prasAda prApyovAcetyarthaH // 19 // etat guruvRtyAdi vayam // 20 // kIrti rAmaviSayasaubhrAtrajanitAm // 21 // 22 // zva iti / kAmArthakovida vAJchitArthapradAnadakSetyarthaH // 23 // sa0-kAmA kAmitArthe, tahAna iti yAvat / kovida / yadvA suprAjJetyupasargahayena dharmaviSayakavAnavavaspoktatvAdatra kAmArthayoH kovidetyarthaH // 23 // 266 // For Private And Personal Use Only
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir satata iti / pratItarUpaH prasiddhakIrtiH / "rUpaM yazasyAbhirUpye varNe caiva nirUpaNe" iti nighaNTuH / yadvA pratItarUpaH prakarSeNa hRSTaH / prazaMsAyAM rUpap / cakAra buddhiM ceti najhuktiranyA buddhirnyotibhaavH||24|| iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA ayodhyaakaannddvyaakhyaanenvtitmssrgH||9|| kRteti / tatraivAzrame nivAsAya kRtabuddhiM nizcitabuddhiM bharataM sa muniH Atithyena bhojanaparyantAtithisatkArAya nyamantrayat prArthayAmAsa // 1 // tatastathetyevamudAradarzanaH pratItarUpo bharato'bravIdvacaH / cakAra buddhiM ca tadA tadAzrame nizAnivAsAya narAdhipA tmajaH // 24 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe navatitamaH sargaH // 9 // kRtabuddhiM nivAsAya tatraiva sa munistadA / bharataM kaikayIputramAtithyena nyamantrayat // 1 // abravIdbharatastvenaM nanvidaM bhavatA kRtam / pAdyamayaM tathAtithyaM vane yadupapadyate // 2 // athovAca bharadvAjo bharataM prahasanniva / jAne tvAM prIti saMyuktaM tuSyestvaM yena kenacit // 3 // senAyAstu tavaitasyAH kartumicchAmi bhojanam / mama prItiyathArUpA tvamoM manujAdhipa // 4 // kimarthaM cApi nikSipya duureblmihaagtH| kasmAnnehopayAtosi sabalaH puruSarSabha // 5 // bharataH pratyuvAcedaM prAJjalistaM tapodhanam / sasainyo nopayAto'smi bhagavan bhagavadbhayAt // 6 // rAjJA ca bhagavana nityaM rAjaputreNa vA sdaa| yatnataH pariharttavyA viSayeSu tapasvinaH // 7 // abravIditi / vane yatphalamUlAdikam upapadyate labhyate tena tApasAhAreNAtithyaM kRtam, nanu etAvanmAtreNa tuSTo'smIti bhAvaH // 2 // atheti| prahasanniva prahAsAvedakAnubhAvayuktaH / muniritaHparaM kiM kariSyatIti maratAzayajJAnena hAsaH, tvAM prItisaMyukta madviSaye santuSTaM jAne ata eva kenacidapacAreNa tuSyeH tuSTo bhavaH // 3 // senAyA iti / bhujyata iti bhojanamanam / atrAdau tathApItyupaskAryam, tathApi mama prItiyathArUpANa yAdRzaprakArA tathA tvamarhaH, tvaM tathA prIto bhavitumarha ityarthaH, tathAnumantumarhasItyarthoM vA // 1 // kimarthamiti / uktamevArthe vyatirekamukhenApyAha-kasmAdityAdinA // 5 // bharata iti / bhagavadbhayAt bhavAna kupyediti bhayAt // 6 // rAjJeti / viSayeSu tapasvinaH svakIyadezeSu vartamAnAH pratItarUpaH prakarSeNa hssttruupH||24|| iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmA tattva. ayodhyAkANDavyAkhyAyo navatitamaH sargaH // 90 // kRtabuddhiM kRtAdhyavasAyam // 1 // vane // yadupapadyate tena AtithyaM kRtaM nanvityabravIditisambandhaH // 5 // 3 // tathAIH tathAGgIkartumarhasItyarthaH / (tathAhoM manujAdhipa iti paatthH).||4-6|| viSayeSu dezeSu / For Private And Personal Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander 26 // RSayaH yatnataH parihartavyAH, sasainyena tansamIpaM na gantavyamityarthaH // 7 // kopanimittamAha-vAjimukhyA ityAdinA / uTajAn prnnshaalaaH||8||9|| TI.a.kA. AnIyatAmiti / tataH senaaniveshsthlaat| itaH iha / samupAgama samAnayanam // 10 // agnizAlAmiti / agnizAlApravezaH pAvanatvArthaH, devatAsani ... dhAnasthalatvAt / apa. pItvA, viriti zeSaH / "trirAcAmet " itizruteH / parimRjya Asyam , dviritizeSaH / "dvi-parimRjya" itizruteH / cakA vAjimukhyA manuSyAzca mattAzca vrvaarnnaaH| pracchAdya bhagavan bhUmi mahatImanuyAnti mAm // 8 // te vRkSAnudakaM bhuumimaashrmessuuttjaaNstthaa| na hiMsyuriti tenAhameka eva samAgataH // 9||aaniiytaamitH senetyAjJaptaH prmrssinnaa| tatastu cakre bharataH senAyAH samupAgamam // 10 // agnizAlAM pravizyAtha pItvApaH parimRjya ca / Atithyasya kriyAhetovizvakarmANamAhvayat // 11 // Ahvaye vizvakarmANamahaM tvaSTArameva ca / AtithyaM kartumicchAmi tatra me saMvidhIyatAm // 12 // Ahvaye lokapAlAMstrIn devAna shkmukhaaNstthaa| AtithyaM kartumicchAmi tatra me saMvidhI yatAm // 13 // prAksrotasazca yA nadyaH pratyaksrotasa eva ca / pRthivyAmantarikSeca samAyAntvadya srvshH||14|| anyAH sravantu maireyaM surAmanyAH suniSTitAm / aparAzcodakaM zItamikSukANDarasopamam // 15 // reNa sakRdupaspRzya zirazcakSuSI nAsike zrotre hRdayamArabhya ityuktasaMgrahaH / anena sarvakAGgamAcamanamiti dArzitam / kiyAhetoH karaNanimittam / laa||11|| AhvAnamantramAha-Ahvaya ityAdinA / Ahvaya ityAtmanepadamArSam / vizvakarmA sarvazilpakartA tviSTA tu takSaNena gRhAdinirmAtA / yadvA tvaSTArameva cetyavadhAraNenAsuravizvakarmA mayo vyAvaya'te / tatrAtithyanimittaM saMvidhIyatAM gRhAdisaMvidhAnaM kriyatAm // 12 // vakSyamANAnapAnAdirakSa NAya lokapAlAnAhvayati-Ahvaya iti / zakamukhAn indrapradhAnAn / zakasya pRthanirdezAt trIn lokapAlAn yamavaruNakuberAn devAnityagnyAdaya ucyante / saMvidhIyatAM pAlanaM kriyatAm // 13 // sarvA nadIdhA vibhajyAhvayati-prAksrotasa iti / saha yugapat // 14 // tAsAM karttavyamAha-anyA iti| // 26 // tapasvinaH parihartavyAH senayA saha gamane teSAmAzramapIDA bhavediti bhaavH||7-9|| samupAgamaM samAnayanam // 10 // pItvApaH parimRjya samyagAcamya // 11 // 12 // bIna lokapAlAn yamavaruNakuvarAna // 13 // 14 // mereyaM mirAdezabhavaM kharatAlAdihetukaM madyavizeSam / surA "gauDI paiSTI ca mAdhvI ca vijJeyA vividhA surA" ityuktAm / / For Private And Personal Use Only
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir anyAH kAzcana maireyaM mirAdeze bhavaM khaghurAdihetukaM madyavizeSam / surAM "gauDI peSTI ca mAdhvI ca vijJeyA trividhA surA" ityuktAM trividhA surAm / suni / SThitAM suniSpAditAm / ikSukANDarasopamam / kANDo vargaH // 15 // gAnArthamAhvayati-Ahvaya iti / devagandharvAn manuSyagandharvabhinnAn / hahAhuhUniti cchAndaso havaH / apsarasAM vaividhyamAha-devIrgandharvIriti / devI devajAtIH / gandharvI gandharvajAtIH / ataeva " ete vai gandharvApsarasAM gRhAH" iti / Ahvaye devagandharvAna vizvAvasuhahAhuhun / tathaivApsaraso devIrgandharvIzcApi sarvazaH // 16 // ghRtAcImatha vizvAcI mizrakezImalambusAm / nAgadantAM ca hemAM ca himAmadrikRtasthalAm // 17 // zakraM yAzcopatiSThanti brahmANaM yAzca yoSitaH / sarvAstumburuNA sArddhamAhvaye spricchdaaH||18|| vanaM kuruSu yadivyaM vAsobhUSaNapatravat / divyanArIphalaM.zazvattatkauberamihaituca // 19 // zrItaprayogaH // 16 // Avazyakatvena pradhAnApsaraso vishissyaahvyti-ghRtaaciimityaadinaa| ghRtavadacyate pUjyata iti ghRtaacii| vizvaiH samastaiHabhcyata iti vishvaacii| mizrakezI nirantarakezI zreSThakezI vaa| busebhyolamalambusAm / busA budhAH devAH vrnnvipryyH| nAgAnAM dantA iva zubhrAH dantAH yasyAstAM nAgadantAm / hemAM hemavarNAm / punazca hemAmiti pAThe-pUrvoktahemApekSayA asyA vyAvRttimAha adrikRtasthalAmiti / adrau mahendre mayena kRtanivAsAM svaya mprabhAbilasthAmityarthaH / himAmitipAThe-himavacchItalAGgIm / yadvA himamasyAstIti himA / adrikRtasthalA cAnyA evametAnyanvarthanAmAni // 17 // zakamiti H zakra yA upatiSThanti rambhorvazImenakAdayaH / brahmANaM caturmukhaM tallokepyapsarasaH santi / " taM paJcazatAnyapsarasAM pratidhAvanti" iti shruteH| sadana mamAtaramanumRtyoktam / tumburuNA tAsAM gAnazikSakeNa saparicchadAH nRtyagItAdyupakaraNasahitAH sAlaGkArA vA // 18 // bhogopakaraNAnyAhUya bhomasthAnAnyAhvayati-vanamiti / vanaM caitrarathAkhyam, taccottarakurudeze vartate / divyaM devaaiim| vAsobhUSaNAnyeva patrANyasmin santIti vaasaabhuussnnptrvt| dAsat srvdaa| divyanArya evaM phalAni yasmin tat tathA / evambhUtaM yatkauberamasti tat iha vane etu Agacchatu / uttaradikpAlatvena kuberAdhiSThitatvAta / musmitAH // 15-17 // saparicchadAH sAlaGkArAH // 28 // vAsobhUSaNapatravat vAso bhUSaNAnyeva patrANi yasmin santIti tathA / divyanArya eva phalAni For Private And Personal Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. // 26 // kauberamityuktam / iyaM ca kuberaM pratyevoktiH / nadInAmiva banasyAvAnaM tadadhiSThAtRdevatAdvArA // 19 // evaM kuberaM pratyuktvA annapatiM candra pratyAhaiti / me mantrimittam / bhagavAn mAhAtmyavAn / soma oSadhInAmadhipatizcandraH uttamamannaM vidhattA sampAdayatu / annaM caturvidhatvena vishessyti-bhkssy| mityAdi / bhakSyaM khAdyamapUpAdi / bhojyam odanAdi / coSyaM zuSkAdi / lehyaM rasAyanAdi / vividham ekaikamanekavidhaM / tadapi bahu analpam // 20 // iha me bhagavAna somo vidhattAmannamuttamam / bhakSyaM bhojyaM ca coSyaM ca lehyaM ca diti bahu // 20 // vicitrANi ca mAlyAni pAdapapracyutAni ca / surAdIni ca peyAni mAMsAni vividhAni ca // 21 // evaM samAdhinA yukta stejasA'pratimena ca / zIkSAsvarasamAyuktaM tapasA cAbravInmuniH // 22 // manasA dhyAyatastasya prAGmukhasya kRtAJjaleH / AjagmustAni sarvANi daivatAni pRthakTathak // 23 // malayaM darduraM caiva tataH vednudo'nilH| upaspRzya vavau yuktyA supriyAtmA sukhaH zivaH // 24 // vicitrANIti / pAdapapracyutAni, navAnIti bhAvaH // 21 // evamAhvAne zaktivizeSa darzayati-evamityAdinA / samAdhinA yogena / tapasA jJAnena / yadvA anazanAdikAyaklezarUpeNa ataeva tejasA anAgame daNDanasAmarthyena ca yuktHmuniH| zIkSAsvarasamAyuktaM zIkSyante upadizyante varNasvarAdayo'nayeti shiikssaa| chAndaso diirghH| zIkSApratipAdyasvarayuktamiti kriyAvizeSaNam / "duSTaH zabdaH svarado varNato vA mithyAprayukto na tamarthamAha / sa vAgvajro yajamAnaM hinasti yathendrazatruH svarato'parAdhAt" itisvarAparAdhasya pratyavAyahetutvaraNAta ! evam Ahvaye vishvkrmaannmityaarbhyoktriityaa| abravIt AhvAna / mantrAnajapadityarthaH // 22 // manaseti / manasA ananyapareNetyarthaH / dhyAyataH nirantaraM cintytH| prAimukhasyetyadRSTavizeSArtha kRtAnaleriti AhvAna mudroktA / tAni pUrvoktAni / devatAni vishvkrmaadiini| munidRSTiviSayatvAya pRthakpRthak AjagmuH // 2 // mlpshcndnaalyH| dardurastatsamIpasthazcandano tpattisthAnabhUto giriH| tadubhayaM copaspRzya supriyAtmA supriyasvabhAvaH, sugandha ityrthH| ataeva sukhaH sukhkrH| zivaH shiitlH| yuktyA anggsprshn| yasya tat / ihaitu atrAgacchatu // 19 // iha ma ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / pAdapapracyutAni vRkSebhyaH svayaM coditAni // 20 // 21 // zIkSAsvarasamAyuktaM zIkSA zAstroktasvarasahitam mantramiti zeSaH / abravIt AhAnArthamuccAritavAn // 22 // 23 // malayaM dardaramiti cndnotpttihetuprvtii| yutayA yathocitavRttyA // 24 // // 268 // For Private And Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir svedanudaH svednivrtkH| "igupadha-" ityAdinA kapratyayaH / anilaH vaayuH| tataH giridvayAdavI / indrAdyAhvAnena vAyvAdyAhvAnamasiddham // 24 // tata iti / ghanAH nirantarAH "ghanaM nirantaraM sAndam" ityamaraH / puSpavRSTayo'bhyavarttanta, AsannityarthaH // 25 // pravacuriti / pravavuzcottamA vAtA iti pUrvokta syaivAviccheda ucyate / vINAH pramumucuH svarAn, vINAzabdena vINAvanto lakSyante / tadekaparatvavyaJjanAya svarAnmumucuH utpaadyaamaasuH| asizchinattI tatobhyavartanta ghanA divyAH kusumvRssttyH| divyadundubhighoSazca dikSu sarvAsu zuzruve // 25 // pravavuzcottamA vAtA nanRtuzcApsarogaNAH / prajagurdevagandharvA vINAH pramumucuH svarAn // 26 // sa zabdo dyAM ca bhUmi ca prANinAM zrava NAni ca / vivezoccAritaH zlakSaNaH samo layaguNAnvitaH // 27 // tasminnuparate zabde divye zrotR(tra)sukhe nRNAm / dadarza bhArata sainyaM vidhAnaM vizvakarmaNaH // 28 // babhUva hi samA bhUmiH samantAtpaJcayojanA / zAdarbahubhizchannA niilvaidduurysnnibhaiH||29|| tasmin bilvAH kapitthAzca panasA bIjapUrakAH / Amalakyo babhUvuzca cUtAzca phala bhUSaNAH // 30 // uttarebhyaH kurubhyazca vanaM divyopabhogavat / AjagAma nadI divyA tIrajairbahubhirvRtA // 31 // tivat karaNe kartRtvopacAro vaa||26||s zabda iti / sa zabdaH dyAM ca bhUmi cAdhivasatAmiti shessH| prANinAM zravaNAni zrotrANi viveza / sa zabdaH kIdRzaH uccAritaH viinnaadibhirutpaaditH| zukSNaH komalaH / samaHnipAdAdiSu kutracit autkttyrhitH|mndrmdhymtaarshrutisaamyyuktovaaliygunnaanvitHlyoM nAma nRttagItavAdyAnAmekakAlavirAmaH, sa eva gunnstenaanvitH||27|| tasminniti / anena gandharvApsarasAmAgamanamAtraM sUcitam / vidhAna nirmANam / taca prapaJcayiSyati catuHzAlAnItyAdinA // 28 // devatAkRtyamAha-babhUveti / shaadaaltRnnvtprdesheH| chantrA vyAptA / nIlaveDUya'sannibhaiH indranIla vaiDUryAbhyAM tulyaiH // 29 // tasminniti / tasmin bhuuprdeshe| bIjapUrakAHmAtuluGgakAH / phalAnyeva bhUSaNAni yeSAM te phalabhUSaNA iti sarvavRkSavizeSa Nam / Amalakyo babhUvuritipAThaH // 30 // uttarebhya iti / vanamAhUtaM kauberakhanaM divyopabhogavat divyopabhogAIm / nadIti jAtyekavacanam / tIrajaiH ghanAH nirantarAH // 25-29 // phalabhUSaNAH phalAni bhUSaNAni yeSAM te tathA kapityAdayo babhUvuH, AvirbabhUvurityarthaH // 30 // vanaM kauberam / nadItyetajAtyekavacanam / sA-inAH mevAH / asumadRSTayaH kusumavRSTIH / bharadvAjatapaHprabhAveNa jalavarSaNazIlAnAmapi puSpAnivayitvaM draSTavyan / yadvA meghapuSpazabdasya jalavAcakatvAttatparyAyeNa jalasya grahaNamiti draSTavyam // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Sh Kalassagarsun Gyarmandir www.kabatirth.org jA.rA.bha. // 26 // TI.a.kA. sa091 vRkSariti zeSaH // 31 // catuHzAlAnIti / catuHzAlAni saJjavanAni " catuHzAlaM saJjavanam " iti halAyudhaH / Ajagmuriti vipariNAmaH / tora NAni bandhanamAlAH "bandhI bandhanamAlA tu toraNaM parikIrtitam" iti halAyudhaH / vandanamAleti pAThAntaram / / 32 // sitamepetyArabhya dhautanirmala bhAjanamityantamekaM vAkyam / AjagAmeti kriyA draSTavyA / sitameghanibhaM sudhAlepanadhavalatvAt / divyamAlpakRtAkAraM divyamAlAbhiH kRtAlaGkAram / / catuHzAlAni zubhrANi zAlAzca gajavAjinAm / harmyaprAsAdasambAdhAstoraNAni zubhAni ca // 32 // sitamegha nibhaM cApi rAjavezmasu toraNam / divyamAlyakRtAkAraM divyagandhasamukSitam // 33 // caturazramasambAdhaM zayanA sanayAnavat / divyaH sarvarasairyuktaM divyabhojanavakhavat / upakalpitasarvAnnaM dhautanirmalabhAjanam // 34 // klaptasarvAsanaM zrImat svAstIrNazayanottamam / praviveza mahAbAhuranujJAto maharSiNA / vezma tadranasampUrNa bharataH kekyiisutH|| 35 // anujagmuzca taM sarve mantriNaH sapurohitAH / babhUvuzca mudA yuktA dRSTvA taM vezmasaMvidhim // 36 // tatra rAjAsanaM divyaM vyajanaM chatrameva ca / bharatA mantribhiH sAddhamabhyavatteta rAjavat // 37 // divygndhairdivycndnH| samukSitaM siktam / caturathaM catuSkoNam / asambAdhaM vizAlam / zayanAsana yAnavat yAnaM zivikAdi / rsaiHshrkraadibhiH| divya dhAbhojanavastravat divyabhojanAni sUkSmazAlyannAdIni divyavastrANi sUkSmavatrANi upakalpitAni sarvAnnAni nAnAvidhApUpAdIni yasmin tat |dhaut| nirmalabhAjanaM dhautatvena nirmalAni bhAjanAni yasmin tattathA // 33 // 34 // klatasarvAsanamityatra vAnabhojanAdyAsanAnyucyante / zayanAsanetyatra rAjA sanaM tatsAhacaryAcchayanaM ca mahAzayanam, svAstIrNazayanottamamityatra nidrArthazayanam / tatra bharatasya pravezamAha pravivezeti / mahAbAhurityanena tadaItva / mucyate / kekayIsuta ityanena kekayIdattarAjyepyanAdaraH kimatra AdaraM kariSyatIti dyotyte| maharSiNA bharadvAjena // 35 / / anujagmuriti / vezma saMvidhi vezmasaMvidhAnam // 36 // tatreti / rAjAsanaM rAjAharhAsanam / abhyavartata abhito vartiSTa, pradakSiNaM kRtavAniti yAvat / rAjavat rAjatulyaM rAma tIraja vRkSairiti zeSaH // 31 // catuzzAlAdayo'bhUvaniti zeSaH // 32 // zukamAlyakRtAkAramiti paatthH| zukmAlyairalaMkRtamityarthaH / yadrAjavezma ratnasampUrNa tadvezma pravivezeti sambandhaH // 33-35 // vezmasaMvirSi vezmasaMvidhAnam // 36 // abhyavartata abhito'vartiSTa pradakSiNaM kRtavAnityarthaH / rAjavat rAjAIm / rAjAI | // 26 // For Private And Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mivetyarthaH // 37 // Asanamiti / AsanaM pUjayAmAsetyatra raajbditynukrssH| rAmAya Asanopari sthitatvena bhAvitAya / vAlavyajanamAdAya svazeSatvAnu guNatayeti bhaavH| sacivAsane sacivAthai klupte Asane, siMhAsanAdhaHpradezastha ityrthH||38|| AnupUAditi / senApatiH daNDanAyaka prazAstA zibira niyantA // 39 // tata iti / muhUrtena alpakAlena // 40 // tAsAmiti / ubhayataHkUlam ubhayoH kUlayorityarthaH / pANDumRttikalepanAH mudhAnu AsanaM pUjayAmAsa rAmAyAbhipraNamya c| vAlavyajanamAdAya nyaSIdat sacivAsane // 38 // AnupUAnniSeduzca sarve mntripurohitaaH| tataH senApatiH pazcAt prazAstA ca nissedtuH|| 39 // tatastatra muhUrtena nadyaH paayskrdmaaH| upAtiSThanta bharataM bharadvAjasya zAsanAt // 40 // tAsAmubhayataHkUlaM pANDumRttikalepanAH / ramyAzcAvasathA divyA brahmaNastu prsaadjaaH||41|| tenaiva ca muhUrtena divyaabhrnnbhuussitaaH| AgurvizatisAhasrA brahmaNA prahitAH striyH|| 42 // suvarNamaNimuktena pravAlena ca shobhitaaH| AgurvizatisAhasrAH kuberaprahitAH striyH||43|| yAbhirgRhItapuruSaH sonmAda iva lakSyate / AyurvizatisAhasrA nandanAdapsasegaNAH // 44 // nAradastumburugopaH pravarAH sUryavarcasaH / ete gandharvarAjAno bharatasyAgrato jaguH // 45 // liptA ityrthH| "DyApoH-" iti hasvaH / brahmaNaH bharadvAjasya upAtiSThantetyetadanuSajyate // 43 // teneti / AgurAjagmuH / sahasrameva sAhasram / brahmaNA caturmukhena / striyaH apsrsH||42|| suvarNeti / suvarNamaNimuktena suvarNAni suvarNamayAbharaNAni maNayo ratnAni muktAzca suvarNamaNimuktaM tena / "jAtira prANinAm" iti ekavadbhAvaH // 43 // yAbhiriti / gRhIta AliGgitaH yAbhiH yrityrthH| etadarthasya pUrveNa vaanvyH| kuberapahitAH gndhrvaapsrsH| tathA hi zrutiH "gandhApsiraso vA etamunmAdayanti / yaunmAdyati" iti / yAbhihItAH puruSAH sonmAdA iti hocyate / itica paatthH| tadA ucyate zrutyeti shessH| hati prasiddhau // 44 // nArada iti / nArado brahmaputrAdanyaH tumburusAhacaryAt / sa hi parvatasahacaraH / AhvAnasamaye tumburuNetyasyopalakSaNArthatvAt / SmAsanAdikaM sarva pradakSiNa ca cakAretyarthaH // 37 // 38 // prazAstA zibiraniyantA // 39 // 40 // ubhayataHkUlam ubhayoH kUlayorityarthaH / pANDamRttikalepanAH|| sudhAliptAH / brahmaNaH bharadvAnasya // 41 // Azu: AjagmuH // 42 // suvarNetyAdisArdhazlokamekaM vAkyam / suvarNamANimuktena suvarNAni suvarNamayAbharaNAni maNayola For Private And Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir sa0 vA.rA.bhU. gandharvarAjAna iti TajabhAva aarssH||15|| alambuseti / bharatamupAnRtyan bharatamuddizyAdhikamanRtyan / "upo'dhike ca" iti krmprvcniiysNjnyaa| TI.a.kA. // 27 // atra bharadvAjasya zAsanAdupAnRtyanityanena bharatasya rAme vRttivizeSamAtithyavyAjena parIkSitavAnRpiriti gamyate // 46 / / evaM bharatasya rAmazeSataye / vAvasthAnam na tu bhogalaulyenetyuktvA senAbhogaM prpnycyti-yaaniityaadinaa| deveSu devodyAneSu, nndnaadissvityrthH| caitrasyaspa pUrva kurudezasthatvenona alambusA mizrakezI puNDarIkAtha vaamnaa| upAnRtyaMstu bharata bharadvAjasya zAsanAt // 46 ||yaani mAlyAni deveSu yAni caitrarathe vane / prayAge tAnyadRzyanta bharadvAjasya tejasA // 47 // bilvA mArdaGgikA Asana zamyA grAhA vibhiitkaaH| azvatthAnattakAzcAsan bharadvAjasya zAsanAt // 48 // tataH saralatAlAzca tilakA nakta maalkaaH| prahRSTAstatra sampetuH kubjA bhUtvAtha vaamnaaH||49|| ziMzupAmalakIjambo yAzcAnyAH kAnaneSu taaH| mAlatI mallikA jAtizciAnyAH kAnane latAH // 50 // pramadAvigrahaM kRtvA bharadvAjAzrame'vadan / surAH surApAH pibata pAyasaM ca bubhukSitAH / mAMsAni ca sumedhyAni bhakSyantAM yAvadicchatha // 51 // ridaM caitrarathaM tadbodhyam / prayAge pryaagsthitbhrdvaajaashrmvnvRkssvityrthH| tejasA prabhAvena // 17 // AhUtAnAM bharatazeSatvena viniyogAt sainikAnAM nartakAdIni darzayati-billA iti|bilvaaH bilvvRkssaaH| mArdaGgikAH mRdnggvaadkaaH| tadasya zilpam" iti Thak / Asan tadrUpAstatkAryakAriNI prbhvnnityrthH| vibhItakAH klivRkssaaH| zamyAgrAhAstAlagrAhakA Asan / "zamyA yajJAyatAle mazakeca kriyAntare" iti vaijayantI bharate coktaM "vahniA tAlazamyAtAlakiyA" iti // 48 // tataiti / saralA devdaaruvishessaaH| tAlAH prasiddhAH / tilakAHkSurakanAmakA vRkssaaH| naktamAlakAH karaJjanAkhyA vRkssaaH| kubjAH sthagumantaH vAmanA hsvaaH| smpetuHsmpnnaaH||49|| adhastrIliGgavRkSANAM strIbhAvaparigrahamAha-zizipetyAdisArghazlokadvayamekAnvayam | ratnAni muktAzca suvarNamaNimuktam tena / ekavadbhAvo'yam // 43.46 // prayAge prayAgasthabharadvAjAzrame // 17 // zamyAgrAhAra zamyAkhyatAlagrAhakAH / tathA coktaM // 27 // bharatazAkhe " vahI tAlavizeSe ca zamyA tAlakriyAntare" iti zamyAzabdaH pravartate / vibhItakAH klidrumaaH| bilvavRkSA evaM mArdanikAH mRdaGgavAdyadhAriNaH M Asan // 48 // kubjA: sthagumantaH / vAmanA: isvAH // 49 // zizupetyAdizlokaddhayamekaM vAkyam / anyAH strIliGgazabdavAcyA ye vRkSAdayaH mallikAmAlatyAdayazca / For Private And Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zizupAdayaH pramadAvigrahaM kRtvA yAvadicchatha tAvadbhakSyantAmityavadanniti sambandhaH / surApAH he surApAnapravRttAH / imAH surAH pibata / he bubhukSitAH paayspaanecchvH| idaM pAyasaM bhakSyatAmiti vacanavipariNAmenAnuSajyate / sumedhyAni parizuddhAni // 50 // 51 // ucchAdyeti / ucchAdya udvarttanaM kRtvA / ucchAdya snApayanti sma nadItIreSu valguSu / apyekamekaM puruSaM pramadAH sapta cASTa ca // 52 // saMvAhantyaH samApeturnAryo ruciralocanAH / parimRjya tathAnyonyaM pAyayanti varAGganAH // 53 // hayAn gajAn kharAnuSTrAM stathaiva surabheH sutAn / abhojayana vAhanapAsteSAM bhojyaM yathAvidhi // 54 // ikSuzca madhulAjAMzca bhojayanti sma vAha nAn / ikSvAkuvarayodhAnAM codayanto mahAbalAH // 55 // nAzvabandho'zvamAjAnAnna gajaM kuaragrahaH / mattapramatta muditA camUH sA tatra sambabhau // 56 // 78 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "udvarttano cchAdane dve" ityamaraH / tailAdinA zarIramardanaM kRtvetyarthaH / valguSu ramyeSu / ekamekamiti "ekambahuvrIhivat" iti bahuvrIhivadbhAvAbhAva ArSaH / saMvAhantyaH saMvAiyantyaH pAdasaMvAhanaM kurvantyaH / parimRjya jalArdramaGgaM vastrAdinA parimRjya alaMkRtyetivArthaH / anyonyaM rahasi pAyayanti, surA iti | zeSaH // 52 // 53 // hayAniti / vAhanapAH RSiprabhAvasiddhA vAhanapAH vAhanarakSakAH teSAM hayAdInAM yathAvidhi yathAyogyaM bhojyam tattadvAhanAnuguNaM bhojya mityarthaH / hayAdIn abhojayan / NyantatvAdvikarmakatvam / surabheH sutAn vRSabhAn // 54 // mahAbalA RSiprabhAvasiddhavAhanapAH / ikSvAkuvarayodhAnAM vAhanAn vAhanAni / ikSUn madhulAjAn mdhumishrlaajaan| "bhakSyeNa mizrIkaraNam" iti samAsaH / codayantaH bhakSaNArthe prerayantaH santaH bhojayanti sma // 55 azvaM banAtItyazvabandhaH azvagrAhakaH / nAjAnAt na jJAtavAn / tatra hematumAha matteti / madakaradravyasevayA mattAH pramattAH madhupAnAdinA kAryyAkAryyaM nyAssanti tAH pramadAvigrahaM kRtvA yAvadicchatha tAvadbhakSyantAmityavadanniti sambandhaH // 50 // 51 // ucchAdya udvarttanaM kRtvA / " udvarttanocchAdane dve " itya maraH / saMvAhantyaH saMvAhayantyaH, pAdasaMvAhanaM kurvantya iti yAvat / parimRjya jalAImaGgaM vastrAdinA parimRjya, alaMkRtveti vA / pAyayanti madhvAdikamiti zeSaH // 52 // 53 // surabhessutAn balIvardAn // 14 // ikSvAkuvarayodhAnAM vAhAna codayantaH prerayantaH mahAbalAH vAhanapAH ikSvAdIna bhojayanti smeti smbndhH||55|| | azvavandhaH azvagrAhakaH / nAjAnAt nAjJAsIt / kuJjaragrahaH kuJjaragrAhakaH / mattapramattamuditAH mattA madakaradravyasevayA pramattAH madhupAnena kAryAkAryavivekazUnyAH / For Private And Personal Use Only
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha. // 27 // sa.91 viSekazUnyAH / muditAH sakacandanAdibhogAtizayena hRSTAH / tatra tadA // 56 // tarpitA iti / apsarogaNAH banalatAbhUtAHna vAhUtAH, tAsAM bharata TI.a.kA. vezmapravezakathanAt / sainyAH senAyAM samavetAH / uderayara uktavantaH // 57 // nttiipnnprkaarmaah-netyaadinaa| na gamiSyAma ityatra visrglopshcaandsH| bharatasya kuzalamastu bharato yathAtathAvA tiSThatvityarthaH / raamsyetytraapi| pAdAbhyAmatantIti paadaataaH| " ata sAtatyagamane" iti dhaatuH|| tarpitAH sarvakAmaiste raktacandanarUSitAH / apsarogaNasaMyuktAH sainyA vAcamudairayan // 57 // naivAyodhyAM gamiSyAmo na gamiSyAma daNDakAn / kuzala bharatasyAstu rAmasyAstu tathA sukham // 58 // iti pAdAtayodhAzca hastyazvAroha bndhkaaH| anAthAstaM vidhiM labdhvA vAcametAmudairayan // 19 // samprahRSTA vineduste narAstatra shsrshH| bharatasyA nuyAtAraH svargAyamiti cAnuvan // 60 // nRtyanti sma hasanti sma gAyanti sma ca sainikAH / samantAt pari dhAvanti mAlyopetAH sahasrazaH // 6 // tato bhuktavatAM teSAM tadannamamRtopamam / divyAnudIkSya bhakSyAMstAnabhava dbhakSaNe mtiH||62|| preSyAzceTayazca vadhvazca balasthAzca sahasrazaH / babhUvuste bhRzaM dRptAH sarve caahtvaassH||63 // kuJjarAzca kharoSTrAzca gozvAzca mRgapakSiNaH / babhUvuH subhRtAstatra nAnyo hyanyamakalpayat // 64 // te ca te yodhAzca pAdAtayodhAH / cakArAthikasamuccayaH / hastyazvAnAmArohAH sAdinaH hastyAdibandhakAH taddhRtyAH taM vidhi satkAraM labdhvA anAthAH svAmirahitAH, svatantrA iti yAvat / nevAyodhyAmityetAM vAcamudairayanniti smbndhH||58||59|| samprahRSTA iti / vineduH jagaNuH // 6 // 61 // tata iti / tadanaM pUrvoktabhakSyAdicaturvidhAnam / bhakSaNe punrbhkssnne| matirabhavat, bhakSyasauSThavAditi bhAvaH // 62 // preSyAH paricArakAH / caTayaH dAsyaH / vdhvH| yodhaanggnaaH| bale senAyAM tiSThantIti blsthaaH| sarvavizeSaNametat / ahatavAsasaH nUtanavastrAH / yadvA AitavAsasaH nirnniktvaassH||6|| kuJjarA iti / muditAH srakcandanAdibhogAtizayena dRSTAH // 56-18 // hastyazvArohabandhakAH hastyazvArohAstadvandhakAca tadvidhi tAhazasatkAravidhim // 59-62 // ceTacaH dAsyaH // 13 // subhRtAH supuSTAH / anyohyanyaM nAkalpayat RSikRtavyatiriktAdanye nAkarot // 64 // 65 // satya-go'zvAH " vibhASA rakSa- " ityAdinA pacAndrasyale ekavanAtvasya vikaspitatvAdayamapi sAdhuH / " gavAzvaprabhUtIni ca" ityasyArya viSayaH / tathA pAThe rUpameSAM vivakSitam natu bottarapadanirdeza For Private And Personal Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kharasahitoSTrAH kharoSTrAH / mRgapakSiNaH krIDAthai sanikairAnItAH / subhRtAH sutRptAH supuSTA vA / tatra senAyAm / anyaH anyaM nAkalpayat RSikRtavyAtiriktam annAdikaM nAkarodityarthaH // 64 // 65 // AjerityAdicokadvayamekAnvayam / Ajai: ajamAMsaH / vArAhe vraahmaaNsH| niSThAnavarasaJcayaiH vynjnshresstthsmuuhH| "niSTAnaM vyaJjanaM smRtam" iti halAyudhaH / phalaniSUhasaMsiddhaH smynisspnnphlyuktshrkraadikaathrsaiH| nAzulavAsAstatrAsIt kSudhito malino'pi vA / rajasA dhvastakezo vA naraH kazcidadRzyata // 65 // AjaizcApi ca vArAhairniSThAnavarasaJcayaiH / phalaniryuhasaMsiddhaiH suupairgndhrsaanvitaiH||66|| puSpadhvajavatIH pUrNAH zuklasyAnasya caabhitH| dadRzurvismitAstatra narA lauhIH shsrshH||67|| babhUvurvanapArzveSu kUpAH paayskrdmaaH| tAzca kAmadudhA gAvo drumAzcAsana mdhusrutH||68|| vApyo maireyapUrNAzca mRssttmaaNscyairvRtaaH| prataptapiTharaizcApi maargmaayuurkaukuttaiH||19|| lA" dAryApIDe kvAtharase ni!ho nAgadantake " iti vaijayantI / sUpaiH mugADhakIcaNakAdisUpaiH / gandharasAnvitaiH pAkabhedotthagandharasayuktaiH / puSpadhvajavatIH alaGkArArthaparikalpitapuSpazilpavatIH / zuklasyAnnasya pUrNAH zuklanAnnena ca pUrNAH / lauhIH lohmypaatriiH| sarvaloheSu pradhAnatvAt suvarNamatra lohazabdenocyate // 66 // 67 // babhUvuriti / pAyasAnyeva kardamAni yeSu te tathoktAH tAH / gAvaH pUrvameva vanacaryaH kAmadughAH yAva dabhISTakSIrapUrakAH Asan / "duhaH kabdhazca" madhusutaH madhunAviNaH / (madhuzcyutaH madhusrAviNaH) // 68 // vApya iti / atrAsannityanuSajyate / pratapta AjairityAdizlokadvayamekaM vAkyam / niSThAnavarasaJcayaH vyaJjana zreSThasamUhaiH / "niSThAnaM vyaJjanaM jJeyam" iti hlaayudhH| phalanirvRhasaMsthitaiH samyaniSpannaphalayukta zarkarAdikAtharasaiH / "dvAryApIDe kvAtharase niho nAgadantake " iti vaijayantI / puSpadhvajavatIH alaGkArArtha parikalpitapuSpadhvajayuktAH / lauhIH svarNarajata mayapAtrIH niSThAnavarasaJcayaiH sUpaizca zuklasyAnaspAbhitaH pUrNalauhArdadRzuriti sambandhaH // 66 // 6 // pAyasakardamAH kRpA babhUvuH / kAmadudhA gAvo babhUvuH / vRkSA madhuzyutA Asan // 68 // prataptapiTharaiH kuNDe vu prataptaH / " piTharaH kuNDamucyate " iti halAyudhaH / mArgamAyUrakokkuTaH mRgamayUrakukkuTasambandhibhiH mRSTamAsacayairvRtAH maireyapUrNA vApyazcAsanniti sambandhaH // 69 // mAtre tAtparyam / tena pUrvarUpapakSe go'zvaM go'zvA itIti hAmdenduzekharoktaH / evaM pUrvatrApi / subhRtAH pUrNodarAH / nAryaH anyaM kathyakalpitapadArtham / nAkalpayan nAbhugan / kacit nAnyo hyanyamakalpayat tyapi pAraH / tadA anyaH bharatasenAntargato dezAntarAttatrAgataH puruSaH / anyamiAyuktArtham // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 272 // www.kobatirth.org TI.a.kI. piTharaiH prataptapiTharasaMskRtaiH " saMskRtaM bhakSAH " ityaN / tasya luk / piTharAH kuNDAni / "ukhA sthAlI caruH kumbhI piTharaH kuNDamucyate" iti ilA yudhaH / mArgamAyUrakaukkuTaiH mRgamayUrakukkuTamAMsaH // 69 // pAtrINAmityArabhya saJcayA ityantamekaM vAkyam / pAtrINAm annadhAnakumbhInAm / sthAlInAM vyaJjanapAtrANAm / niyutAni lakSANi / nyarbudAni dazakoTyaH / pAtrANi bhojanapAtrANi, amatrANIti yAvat / dadhipUrNA iti syAlyAditrayavizeSaNam / sa0 91 pAtrINAM ca sahasrANi sthAlInAM niyutAni ca / nyarbudAni ca pAtrANi zAtakumbhamayAni ca // 70 // sthAlyaH kumbhyaH karambhyazca dadhipUrNAH susaMskRtAH / yauvanasthasya gaurasya kapitthasya sugandhinaH // 71 // hradAH pUrNA rasAlasya danaH zvetasya cApare / babhUvuH pAyasasyAnye zarkarAyAzca saJcayAH // 72 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sthAlyaH piTharAH / kumbhyaH kSudrakumbhAH / karambhyaH vizAlAsya gurusthAlyaH / karambhyaH karkarya ityAdduH / susaMskRtAH dadhisaMskArakazuNThcAdiyuktAH / yauvanasthasya nAtinUtanasya nAtipurANasyetyarthaH / mathanAnantaraM yAmAntaritasyetyarthaH / kapitthasya kapitthaparimaLayuktatatrasyetyarthaH / "takaM kapitthaM mathitam" iti vaijayantI / gaurasya zubhrasya / rasAlasya takravizeSasya / "apakkatakraM savyoSaM caturjAtaM guDArdrakam / sajIrakaM rasAlaM syAnmajjikA zikha riNyapi // " iti vaijayantI / savyoSaM zuNThIpippalImariciyuktam / caturjAtaguDArdrakaM catujIteH elAlavaGgakakolanAgapuSpaiH guDena zarkarayA Ardrakena ca yuktam / kapitthena pUrNAH apare hadA bbhruvuH| rasAlena pUrNA apareM hadA babhruvuH / dabhA pUrNAzcApare hradAH / anye pAyasena puurnnaaH| pAyasasyAnya iti pAThaH / sarvatra tRtIyArthe SaSThI / tadvyaJjanArthaM zarkarAyAH saJcayAH rAzayazca babhUvurityarthaH / zarkarAyAvasaJcayA iti ca pAThaH / zarkarAmizrayavavikArApUpasaJcaya paatriinnaamiti| pAtrINAM hastaMprakSAlanAyupayuktapAtrANAM sthAlInAm ukhAnAM pAtrANi bhojanapAtrANi / sthAlyaH ukhaaH| kumbhyaH kSudrasthAlyaH 'ukhA sthAlI ca kumbhI ca piTharaH kuNDamucyate " iti halAyudhaH / karambhyaH sthAlyAdayazcAsanniti pUrveNa sambandhaH / yauvanasthasya nAtinavasya nAtipurANasya, mathanAnantaraM yAmAntaritasyetyarthaH / kapitthasya takrasya " takraM kapitthaM mathitam " iti vaijayantI / yadvA kapitthasya kapitthaparimalayuktatatrasyetyarthaH / rasAlasya zuNThImaricipippalyelAlavaGgakakkola nAgapuSpakhaNDazarkarAzRGgiverajIrakamizritasya takrasya / tathA ca vaijayantI " apakkatakraM samyoSaM caturjAtaM guddaaiikm| sajIrakaM rasAlaM syAnmajjikA zikhariNyapi // " ityuktavizeSaNaviziSTena takreNa / danaH danA ca pUrNAH apare dvadA babhUvurityarthaH / zarkarAyAvasaJcayAH zarkarANAM yAvAnAM yavavikArAdyapUpAnAM For Private And Personal Use Only | // 272 //
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir ityarthaH // 70-72 // kalkAniti / kalkAn AmalakyAdikalkAn / cUrNakaSAyAna cUrNAni mApAdicUrNAni kaSAyAH kathitAni / snAntyebhi riti snAnAni / tailoSNodakAdIni / bhAjanasthAni kaTAhAdimahApAtrasthAni / tIrtheSu avatAreSu // 73 // zukkAniti / zuklAn nirma / / lAn / aMzumataH kuuvtH| dantadhAvanasaJcayAn dantakASThasamUhAn / snAnAnantaramalaGkAropakaraNAni darzayati-zukkAniti / candanakalkAn cndn| kalkAzcUrNakaSAyAMzca snAnAni vividhAni ca / dadRzurbhAjanasthAni tIrtheSu saritAM narAH // 73 // zuklAnaMzumata zcApi dantadhAvanasaJcayAn / zuklAMzcandanakalkAMzca smudnessvvtisstthtH||74 // darpaNAn parimRSTAMzca vAsasAM cApi saJcayAn / pAdukopAnahazcaiva yugmAni ca sahasrazaH // 7 // AJjanIH kaGkatAna kUrcAna zastrANi ca dhanUMSi ca / marmatrANAni citrANi zayanAnyAsanAni ca // 76 // pratipAnahradAn pUrNAn kharoSTragajavAjinAm / avagAhya sutIrthAMzca hradAna sotpalapuSkarAn // 77 // AkAzavarNapratimAna svacchatoyAna sukhaplavAna / nIlavaiDUryyavarNAzca mRdUna yavasasaJcayAn // 78 // nivApArthAn pazUnAM te dadRzustatra sarvazaH // 79 // sapaGkAn / samudneSu sampuTakeSu / " samudrakA sampuTakaH" ityamaraH / avatiSThataH vartamAnAn / parimRSTAn nirmalIkRtAn / pAdukAH dArunimmitAH| upAnahazcamanimmitAH / yugmAni dvandvAni / AJjanIH aJjanayuktAH karaNDikAH / kakatAn kezamArjanAn / "kakRtaH kezamArjanam / " iti zanighaNTuH / kUrcAn snAnAdyupayuktAsanAni imathuprasAdhakAn vA / zastrANi yodhairalaGkArArtha ghAyaryANi / marmatrANAni kavacAdIni / pratipAnahadAn grAsagrahaNAnantaraM bhuktajIrtha pAnAIhadAn / avagAhyasutIrthAn avagAhanayogyAvatArapradezayuktAn / sotpalapuSkarAn utpalamindIvaram, puSkara sakSayAH / yadvA zarkarAmizrayavAH zarkarAyavAH // 70-72 // cUrNakaSAyAna surabhicUrNAni / "kaSAyo gandhasurabhI lohitepi ca" iti vizvaH / nAnAni sAnIya drssyaanni||7||shukraan zuddhAn / aMzumataH snigdhAn / samudreSu sampuTeSu / "samudrassampuTo zeyaH" iti halAyudhaH // 74 // pAdukopAnahaH pAdukAH dAhanirmitAH upApA nhshcrmnirmitaaH||75|| AJjanIH aJjanayuktAH karaNDikAH / kaGkatAn kezamArjanAni / kUrcAn zmazrumasAdhakAn / marmatrANAni kavacAdIni ||7||prtipaandaan bhukt| jIrNArtha bAiTazAstroktaprakAreNa yatpIyate tatpratipAnaM tasya hudAna / abagAhyasutIrthAn avagAhanayogyazodhanajalAvataraNapradezAn "jalAvatAre tIrtha syAt " satya-AkAzavarNapratimAn-" AkAzonIlimodeti " " bhUtamapyasita divyadRSTigocaram " ityAyuktenIlavarNopetAn // 78 // For Private And Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir .rA.bhU. 1273 // padmam / AkAzavarNapratimAn AkAzavanimmalAnityarthaH / sukhaplavAna sukhena pUvaH snAnaM yeSu tathoktAn / yavasasaJcayAna tRNasamUhAn / "yavasaM TI.a.kA. tRNamarjunam" ityamaraH / pazUnAM nirvApArthAn pazubhyo vizrANanArthAn / / 74-79 // vyasmayanteti / svaprakalpatvoktirayatnasiddhatvAt apUrva tvAt AzcaryakaratvAcca tAdRk vAcAmabhUmim / bharatasya bharatAya // 8 // 81 // pratijagmuriti / anujJApya anujJA kArayitvA // 82 // idaM / vyasmayanta manuSyAste svapnakalpaM tadadbhutam / dRSTvAtithyaM kRtaM tAdRk bharatasya maharSiNA // 80 // ityevaM rama mANAnAM devAnAmiva nandane / bharadvAjAzrame ramye sA rAtrirvyatyavartata // 81 // pratijagmuzca tA nadyo gandharvAzca yathAgatam / bharadvAjamanujJApya tAzca sarvA varAGganAH // 82 // tathaiva mattA madirotkaTA narAstathaiva divyAguru cndnokssitaaH| tathaiva divyA vividhAH sraguttamAH pRthak prakIrNA manujaiHpramarditAH // 83 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekanavatitamaH sargaH // 91 // tatastAM rajanI vyuSya bharataH saparicchadaH / kRtAtithyo bharadvAjaM kAmAdabhijagAma ha // 1 // cAtithyakaraNamaindrajAlikavana mithyetyAha-tathaiveti / mattAH dRptAH bhogaistRptAH madirotkaTAzca madyena mattAzca / "matte zauNDotkaTakSIvAH " itya maraH / tathaiva anubhavakAla ivaavtisstetyrthH| pramarditAH prakIrNAzca bhogavazAditi bhAvaH / pRthak pUrvasragbhyo vilakSaNAH // 83 // iti zrIgovindarAja viracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekanavatitamaH sargaH // 9 // tata ityAdi / vyuSya vishessennossitvaa| saparicchadaH iti halAyudhaH / yavasasakSayAna nRNasamUhAn / pazUnAM nirvApArthAn pazubhyo vizrANanArthAna / atra dvitIyAntAnAM dadRzurityanena sambandhaH // 7-79 // svaprakalpa ayatnasiddhatvAdadRSTapUrvatvAdAzcaryAvahatvAca svamakalpoktiH // 80 // 81 // pratijagmuriti / anujJApya anujJAM prApyetyarthaH // 82 // etatsarva mithyA na bhavati satyameveti darzayituM madAdInAmavasthitimAha-tathaiveti / mattAH bhogaiH dRptAH / madirotkaTAzca madirayA mattAzca / tathaiva anubhavakAla iva avartantetyarthaH // 83 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM ekanavatitamaH sargaH // 91 // tata iti / saparicchadaH saparivAraH / Lal // 273 // For Private And Personal Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sprivaarH| "parivAraH parikaraH pariSkandaH parigrahaH / tathopakaraNaM proktaM paribaIH paricchadaH // " iti halAyudhaH / kAmAt rAmaprAptIcchayA // 1 // 2 // Kokaciditi / asmadviSaye asmadAzrame / rAtriH sukhA gatA kniditynvyH| Atithye vissye| samayaH saMpUrNaH, tRpta iti yAvat / anatyanena pUrva bharatAzayaparIkSaNArthamevAtithyakaraNamiti dyotitam, rAmaviSayabhaktyabhAve bhogapravaNaH syAditi hRdayam // 3 // tamiti / abhiniSkrAntamityanena tamRSiH puruSavyAghra prAJjaliM prekSya cAgatam / hutAgnihotro bharataM bharadvAjo'bhyabhASata // 2 // kaccidatra sukhA rAtri - stavAsmadviSaye gtaa| samagraste janaH kaccidAtithye zaMsa me'nagha // 3 // tamuvAcAJjaliM kRtvA bharato'bhipraNamya ca / aashrmaadbhinisskraantmRssimuttmtejsm||4|| sukhoSito'smi bhagavan samagravalavAhanaH / tarpitaH sarvakAmaizca sAmAtyo balavattvayA // 5 // apetalamasantApAH subhikSAH supratizrayAH / api preSyAnupAdAya sarve sma susukho SitAH // 6 // Amantraye'haM bhagavan kAmaM tvAmRSisattama / samIpaM prasthitaM bhrAtumatreNekSasva cakSuSA // 7 // AzramaM tasya dharmajJa dhArmikasya mahAtmanaH / Acazva katamo mArgaH kiyAniti ca zaMsa me // 8 // kausalyAdisarvajanadarzanArtha bharatAgamanakAla eva bahirnirgatavAnRpiriti vyajitam // 4 // sukheti / balavattarpitaH atIva tarpitaH "kimutAtIvabalavat svati suSu ca nirbhare" iti vaijayantI // 5 // apeteti / lamo glAniH / santApo dehoSNyam / apipreSyAnupAdAya preSyAnapyArabhya / subhikSAH samR khaanpaanaaH| supratizrayAH zobhanasthAnAH, zobhanagRhA iti yAvat / "sthAne goSThayAM satrayAge pratyAhAre pratizrayaH" iti vaijayantI ||6||kaam yatheSTam / "kAmaM prakAmaM paryAptaM nikAmeSTaM yathepsitam / " itymrH| he bhagavan ! tvAmAmantraye ApRcche / bhrAtuH samIpaM kAmaM prasthitaM mAM vaM mitreNa mitrasambandhinA cakSuSA IkSasva // 7 // Azramamiti / dharmeNa yogajadharmeNa jAnAtIti dharmajJa ! yogaprabhAvaviditasarvavRttAntetyarthaH / dhArmikasya NopitRvacanaparipAlanarUpaM dharmamAcarataH mahAtmanaH mahAparyasya tasya rAmasyAzramamAcakSva / sa cAzramaH kiyAn kiyahUrataH tasya mArgaH katamaH kAmAt rAmaprAptikAmAt // 1 // 2 // sukhA sukharUpA, Atithye te janaH sannobhUditi zeSaH // 3 // 4 // balavattarpitaH atIva tarpitaH // 5 // supratizrayAH zobhanasthAnAH, zobhanagRhA ityarthaH / pradhAnupAdAya prepyAnapi parigRhya, preyessahitA iti yAvat // 6 // kAma yatheccham // 7 // AzramamAcakSva katamo mArga: For Private And Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir cA.rA.bhU. iti pRcchate me mahyaM zaMseti yojanA ||8||itiiti / mahAtapAH ataeva mahAtejAH, sarvajJAnasamartha ityarthaH / rAmAzramapradezAbhijJeSu guhajJAtiSuTI .a.ko vidyamAneSu muni prati praznastasya pUjArtham // 9 // bharateti / atRtIyeSjiti addha tRtIyaM yeSAM teSvadaMtRtIyeSu, sAddhaMyojanadvitaya ityarthaH atIteSviti zeSaH / ajane munivyatiriktagrAmyajanarahite vane / tatra prasiddho giriH, vartata iti shessH||10|| uttaramiti / tasya gireruttaraM pArthamAsAdya iti dRSTastu bharataM bhrAtRdarzanalAlasam / pratyuvAca mahAtejA bharadvAjo mahAtapAH ||9||bhrtaarddhtRtiiyessu yojane pvajane vne| citrakUTo giristatra ramyanirdarakAnanaH // 10 // uttaraM pArzvamAsAdya tasya mandAkinI ndii| puSpita drumasamchannA rmypusspitkaannaa||11|| anantaraM tatsaritazcitrakUTazca parvataH / tayoH parNakuTI tAta tatra to vasato dhruvm||12||dkssinnenaiv mArgeNa savyadakSiNameva vaa| gajavAjirathAkIrNA vAhinIM vaahiniipte| vAhayasva mahAbhAgatato drakSyasi rAghavam // 13 // prayANamiti tacchrutvA rAjarAjasya yossitH| hitvA thAnAni yAnArhA brAhmaNaM paryyavArayan 14 sthitA mandAkinI nAma kAcinadI astIti zeSaH / drumAH kaannbhinnaaH||11|| anantaramiti / tatsarito mandAkinyAH anantaraM samIpe citra kUTastiSThati natu vyavahitapArzve / tayoH saridviyormadhye parNakuTI parNazAlA kRtA tatra vasataHdhruvam, yogaprabhAvena jaanaamiityrthH||12|| dakSiNeneti / asmA dAzramAt dakSiNena mArgeNa kiJciharaM gatvA tataH savyadakSiNaM naiRtadigbhAgo yathA bhavati tathA vAhinI vAhayasva, kiJcidUraMdakSiNa eko mArgaH, tataH zAkhAmArgeNa nairRtadigbhAgagAminA gantavyamiti bhAvaH / kAntAramArgasya sUkSmatvAdyathAyogya mArgasya vAmato dakSiNatazca viralapradeze vAhinI prApa yasvetyartha ityapyAhuH // 13 // prayANamiti / iti uktaprakAreNa / tatprayANaM prasthAnaM zrutvA rAjarAjasya mahArAjasya dazarathasya yoSitaH kausalyAdyAna tasya kiyAna dUre zaMsa, vartata iti zeSaH // 8 // 9 // ardhatRtIyeSu ardhayuktatRtIyeSvityarthaH / sArdhayojanadvaye vA / ajane nirjane citrakUTaH, vartata iti shessH||10|| mandAkinI bhAgIrathIvyatiriktA nadI, astIti zeSaH // 11 // tatparito mandAkinyA anantaraM tasyAH parapAra ityarthaH / tatra citrakUTe // 12 // dakSiNenetyAdi / Hd zlokadvayamekaM vAkyam / dakSiNena mArgeNa kividUraM gatvA tadanantaraM samyadakSiNameva vA savyaM dakSiNaM yathA tathA vAhinI vAyasva / kAntAramArgasya sUkSmatvAta yathAyogya mArgasya vAmato dakSiNatazca vistArapradeze vAhinI prApayasvetyarthaH // 13 // rAjarAjaspa dazarathasya / brAhmaNaM bharadvAjam // 14-17 // sa0-artha tRtIyaM yeSu prathama dvitIya ceti triSu yojaneSu / dazakozaparimito mArga iti yAvat / rasya nisarayukta kAnanaM yasmin sa tathA // 10 // // 274 // For Private And Personal Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bara yAnAH yAnatyAgAnahI apiyAnAni tyaktvA brAhmaNaM brahmavidaM bharadvAja parthavArayan, vandanAyeti zeSaH / / 14 // vepamAneti / vepamAnA vAIkAipidarza nAcca / kRzA dInA, rAmavirahAditi zeSaH // 15 // asamRddhena apUrNena, phalAparyavasAyinati yAvat / kAmena manorayena upalakSiteti shessH| lokasya vepamAnA kRzA dInA saha devyA sumitryaa| kausalyA tatra jagrAha karAbhyAM caraNo muneH // 15 // asamRddhena kAmena sarvalokasya garhitA / kaikeyI tasya jagrAha caraNau savyapatrapA // 16 // taM pradakSiNamAgamya bhagavantaM mahAmunim / adUrAdbharatasyaiva tasthau dInamanAstadA // 17 // tataH papraccha bharataM bharadvAjo dRDhavataH / vizeSa jJAtumicchAmi mAtRRNAM tava rAghava // 18 // evamuktastu bharato bharadvAjena dhArmikaH / uvAca prAJjalirbhUtvA vAkyaM vacanakovidaH // 19 // yAmimAM bhagavana dInAM zokAnazanakarzitAm / piturhi mahiSI devI devatAmiva pazyasi // 20 // eSA taM puruSavyAghra siMhavikrAntagAminam / kausalyA suSuve rAma dhAtAramaditiryathA // 21 // asyA vAmabhujaM zliSTA yaiSA tiSThati durmnaaH| [iyaM sumitrA duHkhArtA devI rAjJazca mdhymaa|] karNikArasya zAkheva zIrNapuSpA vanAntare // 22 // garhitA lokena grhitaa| savyapatrapA salajA / rAmavivAsanahetutvAt // 16 // lajjAvazAdeva kausalyAdibhiH saha muneH purataH sthAtumazakkA pradakSiNa vyAjena bharataM gatetyAha-tamityAdinA / dInamanA kaikeyI // 17 // tata iti / dRDhavrata ityanena sarvajJatvaM lakSyate, sarvajJopi kekeyIzikSArtha papracche pratyarthaH / vizeSa saMjJAsaMjJisambandhAdivizeSam / itikaraNamadhyAhRtya iti pprcchetynvyH||18|| evamiti / dhArmikaH styvaadiityrthH| vacanakovidaH vacane paNDitaH, bharadvAjavacanatAtparyyajJa ityarthaH / bharatamukhena mAtRNAM svabhAvavizeSapratipAdanaM hi muneraashyH||19|| yAmiti / zokAnazanakarzitA zokAnazanAbhyAM karzitAm / devatAmiva dharmadevatAmiva / siMhavikrAntagAminaM siMhavAdvikAntaM vikramayuktaM yathA bhavati tathA gAminaM gamanazIlam / ghAtAraM viSNum / " eSa dhAtA vidhAtA ca" iti vakSyamANatvAt / sarvaguNasampannA rAmamAtA eSA kausalyetyarthaH // 20 // 21 // asyA iti / vAmabhuja / vizeSam iyaM kA iyaM ketyevarUpaM vizeSamityarthaH // 18-20 // dhAtAram upendram // 21 // asyAH kausalyAyAH / durmanAH duHkhitamanAH // 22 // 23 // For Private And Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. zviSTA kausalyAyA vepamAnA GgatvAttaddhAraNArthaM tadvAmabhu namavanRtya sthitetyarthaH / durmanAH duHkhitamanAH / durmanastve dRSTAntaH karNikArasyeti / zIrNapuSpA mlAnapuSpA // 22 // etasyA ityatra uktaguNasampannayorlakSmaNazatrubhayormAteyamiti bodhyam / devavarNinI azvinIdevatulyau // 23 // yasyA iti / jIvanAzaM OM rAkSasabhUyiSThaM daNDakAraNyaM prati vivAsanAt jIvasya jIvanasya nAzam itaH / iha vane / krudhyatIti krodhanA / karttarilyuT / akRtaprajJAm azikSita buddhim / // 275 // etasyAstu sutau devyAH kumArau devavarNinI / ubhau lakSmaNazatrutrau vIrau satyaparAkramau // 23 // yasyAH kRte nara vyAghrau jIvanAzamito gatau / rAjaputravihInazca svarga dazaratho gataH // 24 // krodhanAmakRtaprajJAM dRptAM subhagamAni nIm / aizvaryakAmAM kaikeyImanAryyAmAryarUpiNIm // 25 // mamaitAM mAtaraM viddhi nRzaMsAM pApanizcayAm / yato mUlaM hi pazyAmi vyasanaM mahadAtmanaH // 26 // ityuktvA narazArdUlo bASpagadgadayA girA / sa nizazvAsa tAmrAkSo nAgaH kruddha iva zvasan // 27 // bharadvAjo maharSistaM bruvantaM bharataM tathA / pratyuvAca mahAbuddhiridaM vacanamarthavat // 28 // na doSeNAvagantavyA kaikeyI bharata tvayA / rAmapravAjanaM hyetat sukhodarka bhaviSyati // 29 // devAnAM dAnavAnAM ca RSINAM bhAvitAtmanAm / hitameva bhaviSyaddhi rAmapratrAjanAdiha // 30 // subhagamAninIM subhagAM sundarImAtmAnaM manyata iti subhagamAninI tAm / vastuto'nAryAm AryarUpiNImAryavRddhAsamAnAm / yatomUlaM yatkAraNakam Atmano mama // 24- 26 // itIti / bASpagadgadayA rAmavivAsa nasmaraNajavASpeNa gadgadayA skhalantyA girA ityuktvA / nAgaH sarpaH // 27 // bharadvAja iti / tathA bruvantamityanvayaH / mahAbuddhiH bhAvijJaH / arthavat prayojanavat // 28 // neti / doSeNa doSavattayA nAvagantavyA, tasyAH devapreritatvAdityabhiprAyaH / tatra hetumAha rAmeti / sukhodarke sukhottaram / atItAnAgatavarttamAnajJo maharSirbhAvirAvaNavadhAdikaM hRdi nidhAya devAdInAM sukhoda ke bhaviSyatItyuktavAn 29/30 jIvanAzaM gatau tAdRzApadaM prAptAvityarthaH // 24 // 25 // yatomUlaM yannimittam // 26-28 // kaikeyI doSeNa nAvagantavyA kaikeyyAM doSadRSTirna kartavyetyarthaH / sa0-devavarNinI devAnAM varNoM rUpametayorastIti tathA / yadvA devAnAM varNo varNanA stutiriti yAvat / yayostI / kumArau ghaNmukhasamau / kuH kutsito mAraH saundaryeNa yAnyAmiti vA / ato na sutAvivyatiri katA // 23 // jIvanepi nAzaH jIvanAzaH adarzanamiti yAvat / taM gatau // 24 // ArvarUpiNIm Aryasya vastuna eva rUpa yasyAstAm // 21 // yA mUlaM yasya vyasanasya tat yatomUlam // 26 // For Private And Personal Use Only TI.a.kA. sa0 92 // 275
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir abhivAyeti / saMsiddhaH lbdhaashiirvaadH| Amantrya ApRcchaya / yujyatAM gamanAya sannayatAmiti svasainyamacodayat // 33 // tata iti / vAjirathAn vaajino| thAMzca / yuktvA saMnae / yuktAnitipAThe sajIkRtAn / prayANArthI prayANakAsI // 32 // gjknyaaHkrnnvH| hemakakSyAH hemamayabandhanarajjavaH / saghoSAH MghaNTAghoSayuktAH / patAkina ityatra "pumAna striyA" ityekazeSaH // 33 // vividhAnIti / prayayurityatra sAdina Aruhyeti zeSaH / yadA yAnAnIti tatsthA abhivAdya tu saMsiddhaH kRtvA cainaM pradakSiNam / Amantrya bharataH sainyaM yujytaamitycodyt||31|| tato vAjisthAna yuktvA divyAna hemapariSkRtAn / adhyArohat prayANArthI bahUn bahuvidho janaH // 32 // gajakanyA gajAzcaiva hema kakSyAH patAkinaH / jImUtA iva dharmAnte saghoSAH sampratasthire // 33 // vividhAnyapi yAnAni mahAnti ca laghUni ca / prayayuH sumahArhANi pAdaireva padAtayaH // 34 // atha yAnapravekaistu kausalyApramukhAH striyaH / rAmadarzana kAMkSiNyaH prayayurmuditAstadA // 35 // candrArkataruNAbhAsAM niyuktAM zivikA zubhAm / AsthAya prayayau zrImAna bharataH saparicchadaH // 36 // sA prayAtA mahAsenA gajavAjirathAkulA / dakSiNAM dizamAvRtya mahAmegha ivotthitaH // 37 // vanAni tu vyatikramya juSTAni mRgpkssibhiH| gaGgAyAH paravelAyAM giriSvapi nadISu ca // 38 // lkssynte| padAtayaH pAdeva yayuH yAnaiH samaM yayuritibhAvaH // 34 // atheti / yaanprvekryaanottmaiH| "pravekAnuttamottamAH" ityamaraH // 35 // candrArketi / / candrArkataruNAbhAsA taruNacandrArkakAntim / niyuktAM vasiSThAdibhirAjJaptAm / saparicchadaH saparivAraH // 36 // setyAdizvokadvayamekaM vAkyam || MgaGgAyAH dkssinnvaahinyaaH| paravelAyAM pazcimabhAge sthiteti zeSaH / mahAsenA vanAni vyatikramya giriSu nadISu ca vizramyeti shessH| utthito megha iva keyyA devapreritatvAditi bhAvaH // 29 // 30 // saMsiddhaH kRtAzIrvAda ityarthaH // 31 // vAjirathAn vAjinazca rathAMzca / yuktAn sajIkRtAn // 32 // gajakanyAH kareNavaH // 33 // 34 // yAnapravekaiH yAnazreSThaiH // 35 // candrArkataruNAbhAsAm taruNacandrArkasadRzAmityarthaH / niyukto sajjIkRtAm // 36 // sA prayAte patyAdizlokadvayamekaM vAkyam / gaGgAyAH paravelAyAM dakSiNakUle niviSTA sA senA usthito megha iva dakSiNAM dizamAvRtya giriSvapi nadISu ca banAni For Private And Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir TI.a.kA. vA.rA.bhU. pAdakSiNAM dizamAvRtya prayAteti smbndhH| yadvA mahAsenA giriSu nadISu ca vanAni vyatikramyeti vA anvyH||37||38|| seti / tatra tadetyarthaH // 39 // // 276 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANyAkhyAne dvinavatitamaH srgH||92|| tayetyAdi / yAyinyA gcchntyaa| sA samprahRSTadijavAjiyodhA vitrAsayantI mRgapakSisaGghAn / mahadanaM tatpratigAhamAnA rarAja senA bharatasya tatra // 39 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe javatitamaH sargaH / 92 // tayA mahatyA yAyinyA dhvajinyA vnvaasinH| arditA yUthapA mattAH sayUthA sampradudruvuH // 3 // RkSAH pRSata saGghAzca ruravazca smtntH| dRzyante vanarAjISu giriSvapi nadISu ca // 2 // sa sampratasthe dharmAtmA prIto dazarathA tmjH| vRto mahatyA nAdinyA senayA caturaGgayA // 3 // sAgaraughanibhA senA bharatasya mhaatmnH| mahIM saJchA dayAmAsa prAvRSi dyaamivaambudH||4|| turaGgodhairavatatA vAraNaizca mhaajvaiH| anAlakSyAciraM kAlaM tasmin kAle babhUva bhUH // 5 // sa yAtvA dUramadhvAnaM suprishraantvaahnH| uvAca bharataH zrImAn vasiSThaM mantriNAM varam // 6 // ArditAH piidditaaH| yUthapAH gjaadiyuuthnaathaaH| "yUthanAthastu yathapaH" itymrH||1||Rkssaa iti / pRSatasara vindumnmRgshaaH| RkSAH bhallUkA ruravo bindurahitAH sthUlakAyAH vikaTazRGgA mRgAH / dRzyante adRzyanta / vanarAjISvityAdinA manuSyAdidarzanena stabdhekSaNAH sthitA ghAityucyante ||2||s iti / nAdinyA sthapopahepitabaMhitAdibhiriti zeSaH // 3 // sAgarogheti / yAmAkAzam // 1 // turaGgoriti / avatatA MnirantarA / tasmin kAle gamanakAle / cirakAlamityanena kadAcikSyata iti gamyate // 5 // sa iti / mantriNAM mantravidAm / yadvA aucityAnmantra vyatikramya prayAteti smbndhH|| 37-39 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvinavatitamaH sargaH // 22 // tayeti / yAyinyA gacchantyA / yUthapAH gajayUthapAH // 1 // pRSatasaGkAH pRSatabindusahitAH / ruravastu bindurahitAH sthUlakAyAH vikaTazRGgAzca // 3-4 // avatatA vyAptA // 5 // mantriNAM varaM mantrajJAnAM aSTham // 6-12 // 1276 // For Private And Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kasagarsur Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zabdaH kAryavicAre varttate // 6 // yaadRshmiti| asya dezasya yAdRzaM rUpaM lakSyate / mandAkinI citrakUTamadhyavartitarUpaM mayA ca yathA yena prakA) reNa zrutaM bharadvAjAt tathA dRzyata iti shessH||7|| tadevAha-ayamityAdinA / ayaM purovartI girizcitrakUTo bhavati tatheyaM mandAkinI bhavati / etat anayormadhyavatti vanaM nIlameghanibhaM prakAzate / / 8 // atha taddezaprApti darzayati-gireH sAnUnIti / sAnUni etAnIti siddham / avamRdyante bhjynte||9|| yAdRzaM lakSyate rUpaM yathA caiva zrutaM mayA / vyaktaM prAptAH sma taM dezaM bharadvAjo yamabravIt // 7 // ayaM girizcitra kUTa iyaM mandAkinI ndii| etat prakAzate dUrAnnIlameghanibhaM vanam // 8 // gireHsAnUni ramyANi citrakUTasya samprati / vAraNairavamRdyante mAmakaiH parvatopamaiH // 9 // muJcanti kusumAnyete nagAH parvatasAnuSu / nIlA ivAtapApAye toyaM toyadharA ghanAH // 10 // kinnarAcaritaM dezaM pazya zatrughna parvatam / mRgaiH samantAdAkIrNa makarairiva sAgaram // 11 // ete mRgagaNA bhAnti zIghravegAH prcoditaaH| vAyupraviddhA zaradi megharAjirivAmbare // 12 // kurvanti kusumApIDAna zirassu surbhiinmii| meghaprakAzaiH phalakairdAkSiNAtyA yathA nraaH|| 13 // atha rAmanivAsatvena bhogyatAbuddhyA tadanaM bhrAtaraM prati varNayati-muJcantItyAdinA / ete vakulA ityrthH| AtapApAye dharmAnte, varSAkAla iti yAvat / / toyadharA iti nIlatve hetuH // 10 // kinnareti / kinnarAcaritaM dezaM kinnarAcaritadezarUpaM parvatam // 11 // eta iti / pracoditAH sainikairiti zeSaH / praviddhA preriteti yAvat // 12 // kurvantIti / amI bhaTAH meghaprakAzaiH phalake kezabandhavizeSaiH vanasaJcArArtha kalpitarupalakSitAH santaH / dAzi paNAtyA narA yathA dAkSiNAtyA narA iva / zirassu kusumApIDAna kusumazekharAn kurvanti / "ApIDazekharottaMsAvataMsAH zirasi sajaH / " iti halA dakSiNadigbhavA narAH meghaprakAzairmakSAdinIlacarmapinaddhatayA nIlameghatalyaiH phalakaiH sAdhanabhUtaiH zirastu kusumApIhAna kustumasamUhAnyathA kurvanti yathA dhArayanti tathaivAmI vRkSAH kusumASIDAn kusumastavakAn zirastu dhArayanti / dAkSiNAtyA hi phalakAna kakSAdicarbhapinaddhAn kRtvA teSu puSpANi vikIrya zirastu, dhArayantIti prAMsaddhiH / yadvA amI bhaTAH meghaprakAzaiH phalakerUpalakSitAH santaH dAkSiNAtyA narA iva kusumApIDAna kusumazekharAn zirassu kurvanti // 13 // sA-masAjo va deza bAsa pArazalakSa viziSTamanavIna / yathA ca mayA zrutaM tAdazalakSaNe ta dezaM vyakta prAptAH sma / yato'sya rUpaM tavaiva lazyate / smeyavyaya pA bhASevA visAlopaH // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. basa093 yudhH| dAkSiNAtyA hi kezAbuddhRtya baddhA kusumApIDairalaGkanti // 13 // niSkUjamiti / ghorapradarzanaM krUradarzanamidaM vanaM purA niSkUjamiva bhUtvA TI.a.kA. nirjanaM bhUtveti yAvat / samprati janAkIrNA ayodhyA saumyanagarIva mA mAM pratibhAti // 14 // surairiti / iyAdikhurairudIritaH utthApito reNurdivaM pracchAdya tisstthti| vahati drutamapanayati / kurvanniva mama priyaM rAmAzramadarzanapradAnAditi bhaavH| anenAvagamyate rAmAzramavarNanaM tadadhiSThitatvena priitihetutvaaditi||15|| niSphUjamiva bhUtvedaM vanaM ghorapradarzanam / ayodhyeva janAkIrNA samprati pratibhAti mA // 14 // khurairudIrito reNu divaM pracchAdya tiSThati / taM vahatyanilaH zIghraM kurvanniva mama priyam // 15 // syandanAMsturagopetAna sUtamukhyairadhiSThi tAn / etAn sampatataH zIghraM pazya zatrughna kAnane // 16 // etAn vitrAsitAn pazya bahiNaH priyadarzanAn / etamAvizataH zIghramadhivAsaM ptttrinnH||17||atimaatrmyN dezo manojJaH pratibhAti maa| tApasAnAM nivAso'yaM vyaktaM svargapatho yathA // 18 // mRgA mRgIbhiH sahitA bahavaH pRSatA vane / manojJarUpA lakSyante kusumairiva citritAH // 19 // sAdhusainyAH pratiSThantAM vicinvantu ca kAnane / yathA tau puruSavyAghrau dRzyate rAmalakSmaNau // 20 // bharatasya vacaH zrutvA puruSAH zastrapANayaH / vivizustadvanaM zUrA dhUmaM ca dadRzustataH // 21 // vakSyamANatrAsahetutvenAi-syandanAniti / sUtamukhyaiH sArathimukhyaiH / sampatataH rAmadarzanakutUhalena samyaggacchataH // 16 // etAniti / vivAsi tAn rathairiti shessH| barhiNaH mayUrAn / etaM zailam / patatriNaH prazastapakSAniti bardivizeSaNam / / 17 // atimAtramiti / atimAtraM manojJa iti / sambandhaH / ata eva svargapatho yathA svargapradeza iva / mA mAM pratibhAti // 18 // mRgA iti / pRSatAH bindumRgAH // 19 // sAviti / sAdhusainyAH ucitAH sainikAH / "sAdhuH stripUcite saumye sajane vArddhaSau pumAn / " iti vaijyntii| pratiSThantAM gacchantvityarthaH / dRzyate dRzyeyAtAm / lakAra / niSkUjamiva bhUtvA pUrva janazabdarahitaM bhUtvA sthitamidaM dhana saMprati janAkIrNAyodhyeva pratibhAtIti sambandhaH // 14 // dAvaM vanaM pracchAya " davadAyI banAraNya vahI" ityamaraH / divaM pracchAyeti vA pAThaH-zIghraM taM vahAta taM drutamapanayatItyarthaH // 15-19 // sAdhusainyAH ucitAH sainikAH matiSThantA gacchantvityarthaH // 20-22 // For Private And Personal Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zavyatyaya ArSaH // 20 // 21 // ta iti / dhUmAgraM dhUmazikhAm / amanuSye manuSyarahite deze / agniH dhUmarekhAvizeSanizcitaH na bhavati / atra atraiva vahnimatpradeze rAghavI staH / vyaktaM dhruvam // 22 // ayoti / atha yadi na sta ityarthaH / tapasvinaH santi, te pravavyA iti bhAvaH // 23 // te samAlokya dhuumaagrmuucurbhrtmaagtaaH| nAmanuSye bhavatyanirvyaktamatraiva rAghavau // 22 // atha nAtra naravyAghrau rAjaputrau prntpau| manye rAmopamAH santi vyaktamatra tapasvinaH // 23 // tacchutvA bharatasteSAM vacanaM sAdhu sammatam / sainyAnuvAca sarvIstAnamitrabalamardanaH // 24 // yattA bhavantastiSThantu neto gntvymgrtH| ahameva gamiSyAmi sumantrI gurureva ca // 25 // evamuktAstataH sarve tatra tasthuH samantataH / bharato yatra dhUmAgraM tatra dRSTiM samAdadhAt // 26 // vyavasthitA yA bharatena sA camUrnirIkSamANApi ca dhUmamagrataH / babhUva hRSTA nacireNa jAnatI priyasya rAmasya samAgamaM tadA // 27 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImada yodhyAkANDe trinavatitamaH sargaH // 93 // taditi / sAdhusammataM sAdhUnAM nyAyavidA sammatam / amitrabalamardanaH amoghazAsana iti yAvat // 24 // yattA iti / yattAH nizzabdAH / itaH asmA dezAt / param agrataH bhavadbhirna gantavyam / ahameva rAjasu mantriSu sumantra eva RtvikSu gururvasiSTha eva / dhRtiriti pAThe-sumantra evocyate // 25 // M // 26 // vyavasthiteti / agrato dhUrma nirIkSamANApi ca / anena rAmadarzanavarAtizayaH sUcyate / vyavasthitA bharatena vyvsthaapitetyrthH| bharatena hetunA vyavasthitA vA / sA camUH priyasya rAmasya nacireNa acireNa / samAgamaM jAnato satI tadA vyavasthAkAlepi dRSTA babhUva / jAnakIpriyasyeti ca pAThaH // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne trinavatitamaH sargaH // 93 // naravyAghau atra yadi na sta iti zeSaH // 23-27 // iti zrImahezvaratIyaviracitAyAM zrIrAma ayodhyAkANDavyAkhyAyo trinavatitamaH sargaH // 93 // sa-samAgamamudizya bharatena sthApitA // viSa0-yA camUrbharatena pabasthitA vyavasthApitA sA vAsAya amato bhUmi nirIkSamANA nacireNa zIdhan / jAnakImiSaspa rAmasya / samAgama nirIkSamANA tadA hRSTA babhUva // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha. 5278 // evametAvatparyantaM bharatakathA prastutya rAmasya citrakUTapravezAnantaradineSu vihAratAratamyAbhAvAt bharataprAptidinasambhUtavihAravizeSAn varNayati-dIrghaTI .a.kA kAletyAdinA sargadvayena / Adau zlokadrayamekAnvayam / atha prAtaHkarttavyakarmAnuSThAnAnantaram / tasmin girau ciraparicayepi lakSaNyAtizayAdapUrvava sa094 drAsamAne / dIrghakAloSitaH mAsamAtramuSitopi girivanapriyaH " navanavaM prItiraho karoti" ityuktarItyA girivanayoH navanavatvApAdakaprItikaH / / dIrghakAloSitastasmin girI girivnpriyH| vaidehyAH priyamAkAMkSan svaM ca cittaM vilobhayan // 1 // atha dAzarathi zcitraM citrakUTamadarzayat / bhAryAmamarasaGkAzaH zacImiva purndrH||2|| na rAjyAbhraMzanaM bhadre na suhRdbhivinaabhvH| mano me bAdhate dRSTvA ramaNIyamimaM girim // 3 // pazyemamacalaM bhadre nAnAdijagaNAyutam / zikharaiH khamivodbhidairdhAtu madbhirvibhUSitam // 4 // kecidrajatasaGkAzAH kecit ksstjsnnibhaaH| pItamAJjiSThavarNAzca kecinmaNivaraprabhAH // 5 // videhyAH priyeNa sahaiva vanadarzanakutUhalAyAH / priyaM prItimAkAsan tadvArA svacittaM ca vilobhayana prINayan / amarasaGkAzaH kutrApi nirbhaya ityarthaH / dAza rathiH rAmaH1 citramanvartha citrakUTam / bhAryA sarvAtmanA bharaNIyAM sItAM zacI purandara iva adarzayat / "gatibuddhi-" ityAdinA dvikarmakatvam // 1 // 2 // nati / rAjyAta bhaktajanapUrNAt / vinAbhavo vinAvasthAnam / apchaandsH| dRSTvA sthitasyetizeSaH / manona bAdhate na duHkhAkarotItyarthaH / ayodhyAvAsi janavirahajaH khedaH savA nivRtta itibhaavH||3|| tanika-rAjyAta paramapadaizcaryAt zanaM tattyAga ityarthaH / "tyaktvA baikuNThamuttamam" itivat suhAginateyapratibhiH vinAbhavaH vinAvasthAnaM me mano na bAdhate / ramaNIyaM lIlAvibhUtigatatvepi paramavyomnopyatiramaNIyam / imaM giAra vkssymaannvishessnnyuktm||3|| svacittavilobhanamuktvA maithilIpriyakaraNaM darzayati-pazyeti / khamAkAzam / udibairiva sthitaH vihotthitairiva sthitaiH / abhraMliheriti yAvat / kartari niSThA // 4 // keciditi| dhAtuvibhUSitAH nAnAdhAtvalaMkRtAH / ataevAcalendrasya citrakUTasya keciddezAH rajatasaGkAzAH atyntshubhraaH| kecit kSatajasaGkAzAH rUdhirasadRza dItyAdizlokadvayamekaM vAkyam / svaM ca cittaM vanavAsaparizrAntaM svakIya cittaM ca vilobhayan abhimataviSayAntaraNyAsaGgena AnandayantrityarthaH // 1 // 2 // vinAbhavaH vinAbhavanam, vinAvasthAnamiti yAvat / me giriM dRSTvA sthitaspeti zeSaH // 3 // khamivodviddhaHkha bhisthA udgateriti / mAniSTavarNAH citravarNAH // 5 // // 278 // For Private And Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir varNAH / maNivaraprabhAH indrniilprbhaaH||5|| puSpArkaketakAbhAH puSpaH puSparAgaH arkaH sphaTikaH / " arkaH sphaTikasUryayoH" ityamaraH / ketakAbhAH IpatpANDurAH / jyotIrasaprabhAH jyotIpi tArA jvAlA vaa| "jyotistArAgnibhAjvAlAhaputrArthIccarAmiSu" iti vaijayantI / rasaH pAradaH / zvetavarNA 31 puSpArkaketakAbhAzca kecijyotIrasaprabhAH / virAjante'calendrasya dezA dhAtuvibhUSitAH // 6 // nAnAmRgagaNa dIpitarakSvRkSagaNairvRtaH / aduSTairbhAtyayaM zailo bhupkssismaayutH||7|| AmrajambvasanailoMdhaiH priyAlaiH panasaidhavaiH / aGkolabhavyatinizaibilvatindukaveNubhiH // 8 // kAzmayariSTavaruNairmadhUkaistilakaistathA / badAmalakainIpaivetra dhanvanabIjakaiH // 9 // puSpavadbhiH phlopetaishchaayaavdbhirmnormaiH| evamAdibhirAkIrNaH zriyaM puSyatyayaM giriH // 10 // zailaprastheSu ramyeSu pazyemAn romaharSaNAn / kinnarAn dvandvazo bhadre ramamANAn mnsvinH||13|| zAkhAvasaktAna khaGgAMzca pravarANyambarANi ca / pazya vidyAdharastrINAM krIDoddezAn manoramAn // 12 // jalaprapAtairudbhadeniSyandezca kvacit kvacit / sravadbhirbhAtyayaM zailaH sravanmada iva dvipaH // 13 // pAntarabhedA ucyante // 6 // nAneti / dvIpI mahAvyAghraH / tarakSuH kSudravyAtraH / aduSTaiH munijanasannidhAnena zAntatayA hiMsAdidoSarahitaiH // 7 // AnetyAdi / asanaiH pItasAlaiH / lopraiH tirITeH / priyAlaiH rAjAdanaH / aGkolaiH bhvyaiH| nyujaiH tinishaiH| spandanaH bilvaiH / tindukaiH kAlaskandhaiH / / veNubhiH vaMzaiH / kAimarIbhiH madhuparNikAkhyoH / ariSTai nimbaiH| varuNaiH tiktshaakaiH| madhUkaiH guddpusspaiH| tilakeH kSurakaiH / badarIbhiH aamlke| nApaiH kadambaiH / batraiH / dhanvanaiH indrvRkssaiH| bIjakaiH bIjapracuraphalaiH dADimaiH / puSpavadbhirityAdi sarvavRkSavizeSaNam / puSyati varddhayati // 8-10 // zailapastheviti / romaharpaNAn darzanamAtrataH pulakakarAn / dvandvazaH strIpuruSo dvaudAvityarthaH / manasvinaH anyonyabaddhamanaskAn // 11 // zAkheti / / khaDgAdIni vidyAdharANAmeva ! vidyAdharAH devayonivizeSAH // 12 // jalaprapAtaiH nijhraiH| undai vamudbhidya nirgataiH savadbhiriti sarvavizeSaNam // 13 // puppArkaketakAbhAH pupyaH puSparAgaH arkaH sphaTikaH ketakAni ketkiipusspaanni| jyotiH nakSatraM jvAlA vaa| rasaH paardrsH||6|| naanaamRggnndiipitrpkssgnnaiHdviipii| mahAvyAghraH, tarakSuH kSudravyAghraH / aduSTaiH maharSinivAsabhUtaparvatavartitvAdaduSTatvam // 7 // asanaH pItasAraH / ariSTo nimbH| bIjakAH bIjapracuraphalA, dADimA ityrthH||8-10||shailprsthessu prvnsaanuss||??|| krIDoddezAn kriiddaaprdeshaan||12||jlprpaataiH unnatapradezAtpatadbhiHjalapravAhaiH udvedhaiH udbhidya nirgataH kSudranirjharaiH // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin // 279 // ma0 94 bA.rA.bhU. guheti / prANatarpaNamiti kriyAvizeSaNam // 14 // yadIti / he anindite sarvAGgasundari ! isa vane anekAH zaradaH saMvatsarAn svayA lakSmaNena kaiGkarthya TI. a. kaoN. lakSmIvatA ca sArddhaM yadi vatsyAmi tadA mAM zokaH nagaratyAgajaM duHkhaM na pradhakSyati na pIDayiSyatItyarthaH / atra yadItyuktatyA bhAvivivAsassUcyate // 15 // OM bahupuSpeti / trANarasanacakSustvakzrotraprItikare'sminvane ratavAnasmi prItiyukto'smi / bhAmini vizeSatastvatsannidhAnAditi bhAvaH / / 16 / / na kevalaM guhAsamIraNo gandhAn nAnApuSpabhavAn vahan / ghrANatarpaNamabhyetya kaM naraM na praharSayet // 14 // yadIha zarado'nekA stvayA sArddhamanindite / lakSmaNena ca vatsyAmi na mAM zokaH pradhakSyati // 15 // bahupuSpaphale ramye nAnAdvija gaNAyute / vicitrazikhare hyasmina ratavAnasmi bhAmini // 16 // anena vanavAsena mayA prAptaM phaladvayam / pitu zvAnRNatA dharme bharatasya priyaM tathA // 17 // vaidehi ramase kacciccitrakUTe mayA saha / pazyantI vividhAnaM bhAvAn mano vAkkAyasaMyatAn // 18 // idamevAmRtaM prAhU rAzi rAjarSayaH pare / vanavAsaM bhavArthAya pretya me prapitAmahAH // 19 // sukhasya lAbhaH kintu pitrAnRNyabandhuharSAvipItyAha- aneneti / phaladvayamevAha pituriti / dharmeviSaye pituH anRNatA AnRNyam, tadvAkyakaraNamityarthaH bharatasya priyaM ca bharatasya bhAvisvakaiGkaryyamiti bhAvaH // 17 // evaM svaprItimuktvA sItAprItiM pRcchati vaidehItyAdinA / vaidehi / 'bhogopodvAtakelI culakita bhagadvaizvarUpyAnubhAvA' tvAM jAnAsi kiM mayA bhogasrotasi tvAM pradhAnIkurvantaM mAM jAnAsi / (pAThabhedaH / mayA bhogasrotasi tvAmapradhAnIkurvantaM mAM jAnAsi kiM citrakUTe bhogasthAnasaubhAgyamapi vAGmanasAviSayaM jAnAsi / ) taTasthoddIpanavibhAvAnapyAha pazyantIti / manovAkkAyAH saMyatAH yaistAn svavazIkRtajanamanovAkkAyAnityarthaH / manovAkkAyasaMyatetipAThe sanniyamitakaraNatrayetyarthaH / vividhAn malayAnilako kilAlApabhramarajhaGkArapuSpahAsa || prabhRtibhedAn / bhAvAn vibhAvAn pazyantI ramase kaccit / yadvA bhAvAn kinnaramRgAdInAM ceSTA / " bhAvo TIlA kiyA ceSTA bhUtyabhiprAyajantuSu / " iti vaijayantI // 18 // na kevalamayaM vanavAso bhogAya AmuSmika sAdhaka zvetyAha- idamiti / vanavAsaM vanavAsarUpam / idam amRtam amRtavaddhogyaM vastu me prapitAmahAH matpitRvaMzyAH / pare pUrve rAjarSayaH / pretya prArabdhazarIraviyogaM prApya / bhavArthAya saMsAravinAzAyetyarthaH / 'tamase dIpo mazakArtho prANatarpaNaM yathA tathA kaM naraM na praharSayediti sambandhaH // 14- 10 / / bhAvAn kinnarAdInAM ceSTAH / manovAkkAyasaMyatA sampaniyamita karaNatrayetyarthaH // 18 // idamiti For Private And Personal Use Only // 279 //
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir NedhUmaH' ityAdivanirdezaH / pAhuHprocuH / yadA idamiti liGgavyatyaya ArSaH / idam imam / vanavAsaM vAnaprasmocitaniyamasahitaM vanavAsam / amRtaM / pAhuH mokSasAdhanaM mAhuH / "amRtaM yajJazeSa syAtpIyUSe salile ghRte / ayAcite ca mokSe va pampantarisuvarNayoH // " iti jayantI / pretyabhASA saya devAdidehAntaraparigraharUpaprayojanAya ca pAhuH / raghuvaMzyA rAjarSayaH vAnaprasthocitaM vanavAsaM svargasAdhanam apavargasAdhanaM ca prAhurityuktaM zilAH zailasya zobhante vizAlAH shtsho'bhitH| bahulA bahulaivarNenIlapItasitAruNaiH // 20 // nizi bhAntyacale ndrasya hutAzanazikhA iva / oSadhyaH svaprabhAlazyA bhrAjamAnAH sahasrazaH // 21 // kecit kSayanibhA dezAH kecidudyAnasannibhAH / kecidekazilA bhAnti parvatasyAsya bhAmini // 22 // bhittveva vasudhA bhAti citrakUTaH samu tthitH| citrakUTastha kUTo'sau dRzyate sarvataH zubhaH // 23 // kusstthpunnaagsthgrbhuurjptrottrcchdaan| kAminA svAstarAn pazya kuzezayadalAyutAn // 24 // Mbhavati / / 19 // zilA iti / vizAlAH vipulAH / bahule ulbaNaiH nIlAdibhirvarNarupalakSitAH / bahulA bhuvidhaaH| zailasya citrakUTasya / zilAH zatazaH abhitaH zobhante // 20 // nizIti / acalendrasya oSadhyaH mahauSadhayaH / svAbhAlakSyAH prabhAlakSyasvasvarUpAH matapata AjamAnAH bhaas| mAnAH / nizi sahastrazI bhAnti // 27 // keciditi / asya parvatasya dezAH kecit kSayanibhAH gRhsdRshaaH| "dhiSNyaM dhAma niketanaM ca sadanaM vastyaM / ca vAstu kSayaH" iti halAyudhaH / bahuguhAvattvAditi bhAvaH / udyAnasanibhI bahulatAvRkSavatvAt / ekazilAH zilAbhedarahitAH // 22 // 23 // kuSThati / kuSThaM pAribhAvyam / "vyAdhiH kuSThaM pAribhAvyaM vApyaM pAkalamutpalam" itymrH| punnAgapuSpANi sthagarANi putrakasaMjJikavRkSavizeSapuSpANi / / liGgamyatyaya ArSaH / herAzi ! pare raajrssyH| iva vanavAsaM vAnaprasthocitaniyamasahita vanavAsam / amRta mAhuH mokSasAdhanaM mAhuH / me prapitAmahAstu pretya bhavArthAyI tyabhavaH punarjanma tasya arthaH prayojanaM pretyabhavArthaH tasmA eva mAhuH deha tyaktvA devAdidehAntaraparimaharUpaprayojanAya ca maahuH||19||20|| acalendraspa oSadhyaH / acalendrasambandhyoSadhayaH shsrshH| svamabhAlakSmayA iti paatthH| svakAntisampadA bhrAjamAnAH nidhi hutAzanazikhAi bhAntIti sambandhamA21kSayanibhAH savana sahazA dezAH // 22 // 23 // kuSThamutpalam / putrAgAni punnAgapuSpANi sthagaraH putra jIvisaMjJako vRkSavizeSaH / bhUrjapatra bhUrjavRkSatvakU uttaracchadA uparyAstaraNAni yeSA For Private And Personal Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir za.rA.bhU 1 // 280 // bhUrjapatrANi bhujavRkSatvacaH / etAni uttaracchadAH uparyAstaraNAni yeSAM tAn / kuzezayadalAyutAn padmadalavyAptAna svAstarAn, shynaaniityrthH||24|| TI.a.kA. mRditA ili / mRditAH kRtamardanAH, prANAdibhogena mlAnA ityrthH| apaviddhAH tyktaaH| phalAnItyatrApi mRditAnyapaviddhAnIti yojyam // 25 // vasvauka sArAmiti / vasvaukasArA pUrvadigavasthitA zakapurI / "vasvaukasArA zakasya pUrvasyAM dizi saMsthitA" iti zrIviSNupurANavacanAt / yadrA vstro| sa0 kasArA kuberpurii| "purI vasvaukasArA syAdvimAnaM puSpako'khiyAm" iti yAdavaH / nalinI mAnasasaratIm, saugandhikAkhyasarasIM vA / atyetIva mRditAzcApaviddhAzca dRzyante kmlsrjH| kAmibhirvanita pazya phalAni vividhAni ca // 25 // vasvaukasArAM nalinImatyetIvottarAna kurUn / parvatazcitrakUTo'sau bahumUlaphalodakaH // 26 // imaM tu kAlaM vanite vijahivAM stvayA ca sIte saha lakSmaNena ca / ratiM prapatsye kuladharmavarddhanI satAM pathi svairniyamaH paraiH sthitaH // 27 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturnavatitamaH sargaH // 94 // atha zailAdiniSkamya maithilI kosalezvaraH / adarzayacchubhajalA ramyAM mandAkinI nadIm // 1 // __ abravIca varArohAM cArucandranibhAnanAm / videharAjasya sutAM rAmo rAjIvalocanaH // 2 // ramaNIyatayA atikAmatIva // 26 // imamiti / he vanite sIte ! paraiH zreSThaH niyamaH satAM rAjarSINAM pathi sthitaH san imaM kAlaM caturdazasamAsammita kAlaM tvayA lakSmaNena ca saha iha citrakUTe vijahivAna vihatavAn / vipUrvAddharaterliTaH kasurAdezaH / pazcAtkuladharmavarddhanI kuladharmaH prajApAlanaM tad varddhanIm / rati rAjyasukhaM prapatsye // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA. ayodhyAkANDavyAkhyAne caturnavatitamaH srgH||9|| evaM vanagiripradarzanenopalAlya nadIpradarzanenApi lAlayati-athetyAdinA // 1 // abravIditi / vacane hetuH tatsaundaryamityAzayenoktam-varArohA te tthaa||24||25|| vasvaukasArA alakApurI pUrvadigavasthitazakrapurI vA / nalinI mAnasasarasIm, saugandhikAkhyasarasI vA'tyeti ramaNIyatayAtikrAmatIva // 26 // evaM kAlaM caturdazavarSAvadhikAlaM ratiM prIti kuladharmavardhanI satyapratipAlanarUpadharmavardhanIm / satA rAjarSINAM sveniyamaiH saha sthitassan tvayA lakSmaNena ca sh| vijahivAna yadi tadA ratiM prapatsya iti sambandhaH // 27 // iti zrImahezvaratIrtha viraci. zrIrAmAyaNatattvahI ayodhyAkANDa caturnavatitamaH sargaH // 9 // 1-3 // For Private And Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mityAdi / varArohAm Aruhyata iti Aroho jaghanam, gurujvnaamityrthH| cArucandranibhAnanAmityanena ratiramaNanidarzitavanagirivilokanakutUhalavika sitabadanatvamuktam / rAjIvalocanaH vismayotphullanayana ityarthaH // 2 // vicitreti / pulinasya vicitratvaM navolapAlaMkRtatvAt / sArasA iMsavizeSAH / atra vastunA pRthujaghanakalanUpurasundarakarapadavadanavatI bhavatIva bhAtItyalaGkAradhvaniH ||3||naaneti / rAjarAjasya kuverasya / nalinI saugandhikasara vicitrapulinAM ramyAM haMsasArasasevitAm / kamalairupasampannAM pazya mandAkinI nadIm // 3 // nAnAvidhaistIraruhevRtA puSpaphaladrumaiH / rAjantI rAjarAjasya nalinImiva sarvataH // 4 // mRgayUthanipItAni kaluSAmbhAMsi sAmpratam / tIrthAni ramaNIyAni rati saJjanayanti me // 5 // jaTAjinadharAH kAle valkalottaravAsasaH / RSayastvavagAhante nadI mandAkinI priye // 6 // AdityamupatiSThante niyamAdUrddhavAhavaH / ete pare vizAlAkSi munayaH saMzitavratAH // 7 // mArutodbhUtazikharaiH pranRtta iva parvataH / pAdapaiH pattrapuSpANi sRjadbhirabhito nadIm // 8 // kvacinmaNi nikAzodAM kvacitpulinazAlinIm / kvacitsiddhajanAkIrNI pazya mandAkinI nadIm // 9 // nirdUtAna vAyunA pazya vitatAna puSpasaJcayAn / poplUyamAnAnaparAn pazya tvaM jalamadhyagAn // 10 // sIm // 4 // mRgayUtheti / mRgayUthanipItAni ataeva kaluSANi, ramaNIyAni kuGkumarasAbhAni ambhAMsi yeSu tAni tIrthAni avatArAH / ratim avagA hanaviSayAM prItim // 5 // jaTeti / kAle saniyamocitakAle / avagAhante mananti / priye ityanyatra dRSTinivAryate // 6 // Adityamiti / upatiSThante / "upAnmantrakaraNe" ityAtmanepadam / niyamAddhetoH pare pUrvoktamunibhyo'nye / saMzitavratAH tiikssnnniymaaH||7|| mArutoDUtazikhareH vaayukmpitshaakhaiH| puSpANi sRjadbhiH muJcadbhiH pAdapaiH pranRtta iva nRtyaGka mudyukta iva / AdikarmaNi ktH| loke hi nRttoyuktaH puSpANi parivikIryya hastau cAlayati taddha dityutprekSA // 8 // kaciditi / maNinikAzodA muktAmaNinibhajalAm / udakasyodabhAva ArSaH / kacittIre siddhajanenAvagAhanoyuktenAvakINAm / / etena zvetavasanA pRthujayanA kAmukAvRtA nArI dyotyate // 2 // ni tAniti / vAyunA nitAn vitatAna tIre vyAptAna puSpasaJcayAn pazya jalamadhyagAn MnAnAvidheriti / rAjarAjasya kuberasya / nalinoM saugandhikAkhyAm ||4||rtim avagAhanaviSayAM prItim // 5-7 // pravRtta iva nRttaM kartumupakrAnta iva // 8 // 9 // poplUyamAnAn atizayena plavamAnAn // 10-13 // For Private And Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. 1192211 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir poSlUyamAnAn bhRzaM punaHpunarvA lavamAnAn aparAn puSpasaJcayazca tvaM pazya / priyahRtArdhagalitavasanA nArIva lakSyata iti vyaGgyam // 10 // 7 tAniti / valguvacasaH ratyahnAna kAlikarampavacasaH zubhAH giraH vikUjantaH ratikAlikasvarAn kurvantaH / rathAGgAyanAH cakrAhvayAH dvijAzcakravAkAH tAn puSpasaJcayAn / adhirohanti zayanamArohantItyarthaH / anena cakavAkaratirdarzitA // 11 // darzanamiti / he zobhane nirmatsare / citrakUTasya tAMzcAtivalguvacaso rathAGgAhvayanA dvijAH / adhirohanti kalyANi vikUjantaH zubhA giraH // 11 // darzanaM citra kUTasya mandAkinyAzca zobhane / adhikaM puravAsAca manye ca tava darzanAt // 12 // vidhUtakaluSaiH sikhaistapodama zamAnvitaiH / nityavikSobhitajalA vigAhasva mayA saha // 13 // sakhIvacca vigAhasva sIte mandAkinIM nadIm / kamalAnyavamajjantI puSkarANi ca bhAmini // 14 // tvaM paurajanavAlAnayodhyAmiva parvatam / manyasva vanite nityaM sarayUvadimAM nadIm // 15 // lakSmaNazcApi dharmAtmA mannideze vyavasthitaH / tvaM cAnukUlA vaidehi prItiM janayatho mama // 16 // upasTarzastriSavaNaM madhumUlaphalAzanaH / nAyodhyAyai na rAjyAya spRhaye'dya tvayA saha // 17 // darzanaM puravAsAdhikaM citrakUTavAsaH puravAsAdyadhikasukhAvahaH, ekAntabhogasthAnasyAditi bhAvaH / mandAkinyA darzanaM tava darzanAdapyadhika sukhakaram, uddIpanatvAditi bhAvaH // 12 // vidhUta kaluvairiti / tapodamazamAnvitaiH mataeva vidhUtakalupaiH niSpApaiH siddhaiH siddhasAdhananiSThaiH nityavikSobhitajalAM sadA tatsnAnena tatpAdareNudhamyAM mandAkinIM mayA saha vigAhasva mAmapradhAnIkRtya jalakIDArasamanubhavetyarthaH / nityavikSobhita jalAmityanena jalakrIDopakaraNa kusumbhAdisAmagrI darzitA // 13 // sakhIvaditi / sakhyA yathA salimavagAhase tathA mayA saha vigAhastra / kamalAni raktAnnAni / puSkarANi sitAmbhojAni / bhavamajjantI avamajjayantI snajaghanAghAtajanitataraGgeriti bhAvaH / yadvA tava vadanakAntinirjita tathA ujjayA bhayamajjayantIvetyutprekSA // 14 // tvamiti / tvaM vyAlAn vanacarajantUn paurajanavatpazya, paurajanaprItiM vyAleSu kurvityarthaH / evamuttaratrApi / ataH paurajanAdyanavalokana kezo na kAryya iti bhAvaH || 12 || lakSmaNa iti / saukha tram anukUlabhAryatvaM ca saurUparasAyanamiti bhAvaH // 16 // upaspRzannini / kamalAni raktAbjAni / puSkarANi zvetapadmAni / avamajantI abamajayantI // 14- 16 / / triSavaNamupaspRzan trikAlasnAnaM kurvan / ayodhyAyai rAjyAya ceti dvitI For Private And Personal Use Only TI.a.kI. sa0 95 // 281 //
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir he vaidehi / svayA saha triSavaNaM trisandhyam / upaspRzan snAnaM kurvan / madhumUlaphalAzanohamayodhyAye na spRhaye rAjyAya ca na spRhaye / " spRhe rIpsitaH " iti sampradAnasaMjJA // 17 // imAmiti / imAM mandAkinIm / mRgayUthazAlinIm, mRgayUtha lolitAmiti ca pAThaH / gajasiMhavAnaraiH, AzramamahitrA zAntavairairityarthaH / nipItatoyAmiti pAparatvamuktam / puSpadharaiH vRkSaiH anenoddIpanatvamuktam / upaspRzannityanuSajyate / yaH agala sit ramyAM mRgayUthazAlinIM nipItatoyAM gajasiMhavAnaraiH / supuSpitaiH puSpadharairalaMkRtAM na so'sti yaH syAdagata kumaH sukhI // 18 // itIva rAmo bahusaGgataM vacaH priyAsahAyaH saritaM prati bruvan / cacAra ramyaM nayanAJjanaprabhaM sa citrakUTa raghuvaMzavarddhanaH // 19 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcanavatitamaH sargaH 95 // af tathA darzayitvA tu maithilIM girinimnagAm / niSasAda giriprasthe sItAM mAMsena chandayan // 1 // idaM medhyamidaM svAdu niSTaptamidamaminA / evamAste sa dharmAtmA sItayA saha rAghavaH // 2 // tathA tatrAsatastasya bharatasyo payAyinaH / sainyareNuzca zabdazca prAdurAstAM nabhassSTau // 3 // kramaH sulI na syAt sa nAsti sarvopyatra snAsvA jataGamo bhavatItyarthaH // 18 // itIti / priyAsahAyo rAmaH saritaM prati saridviSaye saGgataM prasaktAnu prasaktaM bahuSako havan san / nayanAJjanaprabhaM nayanayogyAJjanakAntim, tdvnniilmityrthH| citrakUTaM cacAra, citrakUTaprAnte cacAretyarthaH / etena punaH puravAsa nispRhasvadyotanAya rAmasya vanavAsanirbharatvayuktam // 19 // iti zrIgo0 zrIrA0 pItA0 ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcanavatitamaH sargaH // 95 // evaM prAsaGgikamuktvA prakRtamanusarati - tAmityAdinA / girinigAM girinadIm / mAMsena chandayantra vazIkurvan / "vazAbhiprAyayoichandaH " iti vaija yamtI // 1 // vazIkaraNaprakAramAha- idamityAdinA / idaM mAMsaM medhyaM zuddham, nirmalamiti yAvat / svAdu rasavat / niSTaptaM pratatam / idaMzabdena svabhukta zeSamiti gamyate / evamAste evaM havannAsta ityarthaH // 2 // tatheti / tathA uktarItyA / tatra giriprasthe / tasya AsataH tasminnAsIne sti| sainyareNuH zabdaH pArthe caturthI // 17 // imAmiti / upaspRzannityanuSajyate imAM nadIm upaspRzana snAnaM kurvan yo agataklamaH khI na syAt sa nAstIti sambandhaH / puSpabharaiH vRkSaiH // 18 // nayamAJjanamabhraM nayanayogyamaJjanaM nayanAJjanaM tatprabham // 19 // iti zrImahezvara0 ayo0 paJcanavatitamaH sargaH // 95 // tAM nadIm / chandayan vazIkurvan // 1 // idaM vanniti zeSaH // 2 // tatra girimasthe / tasya AsataH tasmin rAme AsIne sati / upayAyinaH samIpe AgacchataH bharatasya / sainyareNuH sainyapAdotthitareNuH / zabdaH For Private And Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatrth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. // 282 // sinyazabdazcobho nabhasspRzau santau prAdurAstAm // 3 // etasminniti / etasminnantare asmin zabdazravaNasamaye / tataH tena // 4 // sa iti |.ttii. sainyasamudbhUtaM sainyotpAditam // 5 // tAniti / dIptatejasamityanena vakSyamANAvekSaNakSamatvamucyate // 6 // hanteti vyatAyAmavyayaM vAkyArambhe vAlI "vAkyArambhe'nukampAyAM hanta hrssvissaadyoH|" iti vaijayantI / pazya vRkSamAruhya prekSasva / sumitrA suprajAstvayA tvayA sumitrA satputreti saantvoktiH| etasminnantare trastAH zabdena mahatA ttH| arditA yUthapA mattAH sayUthA dudruvurdizaH // 4 // sa taM sainyasamuddhRtaM zabda zuzrAva rAghavaH / tAMzca vipragutAn sarvAn yUthapAnanvavaikSata // 5 // tAMzca vidravato dRSTvA taM ca zrutvA ca nisvanam / uvAca rAmaH saumitri lakSmaNaM dIptatejasam // 6 // hanta lakSmaNa pazyeha sumitrA suprajAstvayA / bhImastanitagambhIrastumulaH zrUyate svanaH // 7 // gajayUthAni vA'raNye mahiSA vA mahAvane / vitrAsitA mRgAH siMhaiH sahasA pradrutA dizaH // 8||raajaa vA rAjamAtro vA mRgayAmaTate vane / anyadvA zvApadaM kiJcit saumitre jJAtumarhasi // 9 // suduzcaro girizcAyaM pakSiNAmapi lkssmnn| sarvametadyathAtattvamacirAjjJAtumarhasi // 10 // bhImastanitagambhIraH bhayaGkarameSanighoSavadgambhIraH / mahIstanitagambhIra itipAThe-bhUkampajanitazabdavat gambhIra ityarthaH // 7 // gajayUthAnIti / mRgaa| ityatrApi vAzabdaH sambandhanIyaH ||8||raajeti / rAjamAtraH rAjatulyaH / kazcinmRgayAmuddizya aTate / AtmanepadamArSam / zvApadaM vyAghrAdihina / pshuH| napuMsakatvamArSam / "vyAghrAdayo vanacarAH pazavaH zvApadA matAH" iti halAyudhaH / anyo vA yaHkazcit zvApadaH aTata iti smbndhH||9|| suduzcara iti / ayaM giriH pakSiNAmapi suduzcaro vartate, pakSisaJcAropIdAnI nAstItyarthaH / sarvametatpUrvoktakAraNeSvanyatamaM jnyaatumrhsiityrthH||10|| |sainyakRtazabdaH // 3-8 // mRgayAM mRgayAmuddizya / zvApadaM vyAghrAdihiMsrapazuH // 9 // 10 // vi-bhImastanitagambhIra bhIma bhaSaharaM yat stanita meSazabdaH tAdammIra yayA bhavati tathA yo'yaM svanaH zrapate aspa kAraNa pazyatti yojanA // 7 // siMhavitrAsitAni gajadhAni tetha vivAsitAH mahiSA vA mahipaSitrAsitA mRgAca sahasA pradrutAH / tannimittaM pazyeti pUrveNAnvapaH / vAzabdI cArthe // 8 // 282 // For Private And Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir sa iti / puSpitamityanena viralapatratayA'nAvArakatvamuktam / sarvA dizaH prekSamANaH sAmAnyena prekSamANaH san pUrvI dizamudaivata savizeSamalokayat / // 11 // tatra hetudarzanamAha-udaGmukha ityAdinA / yattaiH snnddhaiH|| 12 // tAmiti / sthadhvaja vibhUpitA rathabaddhadhvajairalaMkRtAm // 13 // agnimiti / AnaM saMzamayatu, anyathA dhUmAnusAreNAgacchetseneti bhAvaH / sajyaM jyayA moA sahitaM kuruSva, zarAMzca kavacaM tathA zarAMzca kavacaMca, gRhANeti zeSaH / sa lakSmaNaH saMtvaritaH sAlamAruhya puSpitam / prekSamANo dizaH sarvAH pUrvI dizamudaikSata // 11 // udaGmukhaH prekSa mANo dadarza mahatIM camUm / rathAzvagajasambAdhAM yattairyuktAM padAtibhiH // 12 // tAmazvagajasampUrNA sthadhvajavibhUSi tAm / zazaMsa senAM rAmAya vacanaM cedamabIt // 13 // agniM saMzamayatvAryaH sItA ca bhajatAM guhAm / sajyaM kuruSva cApaM ca zarAMzca kavacaM tathA // 14 // taM rAmaH puruSavyAghro lakSmaNaM pratyuvAca ha / aGgAvekSasva saumitre kasyemA manyase camUm // 15 // evamuktastu rAmeNa lakSmaNo vAkyamabravIt / didhakSanniva tAM senA ruSitaH pAvako yathA // 16 // sampannaM rAjyamicchaMstu vyaktaM prApyAbhiSecanam / AvAM hantuM samabhyeti kaikeyyA bharataH sutH||17|| eSa vai sumahAn zrImAna viTapI samprakAzate / virAjatyudgataskandhaH kovidAradhvajo rathe // 18 // yadvA kurussvetynussnggH| karote kiyAsAmAnyavAcitvAt aucityena zarAna gRhANa kavacaM dhaaryetyrthH||14|| tmiti| tam evaM samIkSya badantam / puruSa vyAghraH samIkSyakArIti bhAvaH / aGgeti sambodhane / avekSasva dhvajacihnana samyagAlokaya / imAM tvayA dRSTAM camUMkasyeyamiti manyase, vadeti zeSaH // 15 // evamiti / ruSitaH kupitH| ktriktH| pAvakoyathA vahnitulyaH // 16 // sampannamiti / kaikeyyAH sutaH tatsutatvena krUraprakRtiH bharataH abhi SecanaM prApya kaikeyIvarAnurodhenAbhiSiktaH tAvatApyatRptaH / sampannaM samRddham, niSkaNTakamiti yAvat / rAjyamicchan san tadaMzabhAginI AvAM hantuM| samabhyeti // 17 // bharatAgamane kiM cihnamityatrAha-eSa iti / viTapI dhvajacihnIbhUto vRkSaH / prakAzate spaSTaM dRzyate / tameva vizinaSTi virAjatIti / saryA dizaH prekSamANaH sarvadikmekSaNAkhetoH / hetvarthe zAnan / pUrvI dizamudakSateti sambandhaH // 11 // yataiH sannaddhaH padAtibhiryuktAm // 12 // 13 // zarAna gRhANeti zeSaH / kavacaM dhArayeti zeSaH // 14-16 // sampannaM sarvasamRdriyuktam // 17 // viTapI bharatadhvajasya lakSaNabhUtaH dhvaje likhitkovidaarH| etadeva vizayatyuttarArdhena / udgataskandhaH dhvajasyodgataskandhatvaM likhitavRkSadvArA // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ta.96 vA.rA.bha.jaugataskandhaH unntskndhH| unnataskandhatvaM likhitavRkSadvArA / kovidAradhvajaH kovidAravRkSayukto dhvajaH // 18 // bhajantIti / ete azvArohAH adhAra TI.a.kA. ||28||JMnaarum bhajanti, imaM dezaM praapnuvntiityrthH| sAdinaH gajArohAH // 19 // gRhItadhanuSAviti / durge sthitvA yuddhArtha gireH zrayaNam // 20 // mapIti / / [asau hi sumahAskandho viTapI ca mahAdrumaH / virAjate mahAsainye kovidAradhvajo rathe // ] bhajantyete yathA kAmamazvAnAruhya zIghragAn / ete bhrAjanti saMhRSTA gajAnAruhya saadinH|| 19 // gRhItadhanuSau cAvA giri vIra zrayAvahai / athavehaiva tiSThAvaH sabakhAvudyatAyudhau // 20 // api mau vazamAgacchet kovidAradhvajo raNe // 21 // api drakSyAmi bharataM yatkRte vyasanaM mahat / tvayA rAghava samprAptaM sItayA ca mayA tathA // 22 // yannimittaM bhavAna rAjyAcyuto rAghava zAzvatAt / samprApto'yamarivIra bharato vadhya eva me // 23 // bharatasya vadhe doSa nAhaM pazyAmi rAghava / pUrvApakAriNAM tyAge na dharmo vidhIyate // 24 // pUrvApakArI bharatastyaktadharmazca rAghava / etasminnihate kRtsnAmanuzAdhi vsundhraas||25|| adya putraM hataM saGgye kaikeyIrAjyakAmukA / mayA pazyet suduHkhArtA hastimagna miva gumam // 26 // kaikeyIM ca vaSiSyAmi sAnubandhoM sabAndhavAm / kaluSeNAdya mahatA medinI parimucyatAm // 27 // bhapiH kAmapravedane / nau mASayoH // 21 // apidrakSyAmItyArabhya zokaH // 22 // yanimittamiti / yanimittaM yasmAdbharatAhetoH // 23 // bhrtsyeti|| tyAge vadhe // 24 // pUrvApakArIti / apakAraca na prAmAdika ityAha tyaktadharma iti // 25 // ayeti / saGye yuddhe / "mRdhamAskandanaM saGghayam" itymrH| | // 26 // kaikeyImiti / vaSiSyAmi / intervadhAdeza ArSa sAnubandhA mantharAdyanubandhasahitAm / kaluSeNa pApena / "kaluSaM vRjinenovamahoduritaduSkRtam" sAdinaH azvArohAH azvAnAsanna bhajanti imaM dezaM prApnuvantItyarthaH // 19-22 // yasmAt bharatAddhetoH // 23-26 // sAnubandhA mantharAdyanubandhapuktAm / / kaluSeNa pApena, kaikeyIrUpakalapaNetyarthaH // 27 // 283 // sa-sAnubandhA kumjAdiparivArasahitAm / vaceH pracatvantarasyedaM rUpam // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie ityamaraH // 27 // adyati / sayata stAmbhatam / bhasatkAraM tiskAram / mokSyAmi tatkAyakariSyAmItyarthaH, zaramyAjena mokSyAmItivArthaH / kakSeSu shusskgulmessu| mAnadetpanena mAnaM maacchetsiirityucyte||28|| adyetditi| zavazarIrANi bhindan etat kAnanaM zoNitokSitaM kariSya itynvyH||29||30|| adyema saMyataM krodhamasatkAraM ca mAnada / mokSyAmi zatrusainyeSu kakSeSviva hutAzanam // 28 // avaitaccitrakUTasya kAnanaM nizitaiH zaraiH / bhindana zatruzarIrANi kariSye zoNitokSitam // 29 // zarairnibhinnahRdayAna kuJjarAMsturagA stthaa| zvApadAH parikarSantu narAMzca nihatAna mayA // 30 // zarANAM dhanuSazcAhamanRNo'smi mahAmRdhe / sasainyaM bharataM hatvAbhaviSyAmi na saMzayaH // 31 // ityArSe zrIrAmAyaNe. zrImadayodhyAkANDe SaNNavatitamaH sargaH // 96 // susaMrabdhaM tu saumitriM lakSmaNaM krodhamUchitam / rAmastu parisAntvyAtha vacanaM cedamabravIt // 1 // kimatra dhanuSA kAryamasinA vA scrmnnaa| maheSvAse mahAprAjJe bharate svayamAgate // 2 // zarANAmiti / ahaM yataH pUrva tatratatra yuddha zarANAM dhanuSazca viSaye anRNaHRNarahitaH zatrukalevarAhAradAnena parihataRNaH, svayaM yuddhe kApyaparAjitaH zavajayekazIla ityrthH| ataH asmItyahamarthe'vyayam / asmi ahaM mahAmRdhebhAvinyapi yuddhe sasainya bharataM hatvA anRNa ityanukarSaH, anRNo bhaviSyAmI tynvyH| vanavAsAtpUrvamapi zambarasutajayAdipratipAdanAt tatra lakSmaNasyApi sahabhAvAvazyaMbhAvAdyuddhasambhavaH / asmIti kriyApadaM vA / tadA abhava mityarthaH / yataH anRnno'bhvmitynvyH| tvayApi madrIya jJAtapUrvamityarthaH // 31 // iti zrIgo. zrIrA0pItA. ayopaNNavatitamaH sargaH // 9 // atha kupitaparisAntvanaM saptanavatitame-susaMrabdhamityAdi / pUrva susaMrabdhaM sutarAM prItam / "saMrambhaH praNayapica" ityamaraH / adya tu tadvailakSaNyena krodha mUchitam / yadvA krodhamUcchitatvAdeva susaMrabdhaM kodhakAryayuddhonmukhyayuktam / tatra hetuH sapatnIputratvamityAha saumitrimiti / yaddhA sumitrAputratva smAraNapUrvakamuktavAniti dyotyate / rAmastu idaM vacanaM rAmAdanyevatumazakyamiti bhaavH||1|| kimiti / atra idAnIM paridRSTe maheSvAse ucitaviSayazara - sandhAtari / tatra hetuH mahAprAjJa iti / svayaM puruSapreraNaMvinA Agate bharate vipaye dhanurAdibhiH kiM kAryam ? na kimpiityrthH| mahAprAjJo bharatopi yadi dhanu saMyataM stambhitam // 28-30 // zarANAmiti / zarAdInAmAmitramathanArthatvAditibhAvaH // 31 // iti zrImahezvaratIrtha ayodhyA0 SaNNavatitamaH sargaH // 16 // susaMrabdha For Private And Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin // 284 // vA. rA. bhU. gRhItvA svayamAgataH tadA kimasmAkaM yuddhodyogeneti bhAvaH // 2 // tatra yuktimAha-pituriti / sApavAdena pitrA bharatAya dattaM rAjyaM rAmastaM hatvA gRhIta * vAnityevaMrUpeNApavAdena yuktam // 3 // yuktayantaramAha-yaditi / bAndhavAdInAM kSaye nAze labdhaM yaddhanaM tanna gRhIyAm, neccheyamityarthaH / viSakRtAn pituH satyaM pratizrutya hatvA bharatamAgatam / kiM kariSyAmi rAjyena sApavAdena lakSmaNa // 3 // yaddravyaM bAndhavAnAM vA mitrANAM vA kSaye bhvet| nAhaM tat pratigRhNIyAM bhakSAn viSakRtAniva // 4 // dharmamarthaM ca kAmaM ca pRthivIM cApi lakSmaNa / icchAmi bhavatAmarthe etat pratizRNomi te // 5 // bhrAtRNAM saGgrahArthaM ca sukhArthaM cApi lakSmaNa / rAjya mapyahamicchAmi satyenAyudhamAlabhe // 6 // neyaM mama mahI saumya durlabhA sAgarAmbarA / nahIccheyamadharmeNa zakratva mapi lakSmaNa // 7 // yadvinA bharataM tvAM ca zatrughnaM cApi mAnada / bhavenmama sukhaM kiJcidbhasma tat kurutAM zikhI // 8 // manye'hamAgato'yodhyAM bharato bhrAtRvatsalaH / mama prANAt priyataraH kuladharmamanusmaran // 9 // zrutvA pravAjitaM mAM hi jaTAvalkaladhAriNam / jAnakyA sahitaM vIra tvayA ca puruSarSabha // 10 // vissmishrdrvykRtaan| bhakSAn apUpAdIniva // 4 // dharmamiti / arthaM pRthivIbhinnaM ratnAdikam / bhavatAM bhAtRNAmarthe bhavannimittamityarthaH / etat uktarUpaM pratizRNomi nAtivartta ityarthaH // 5 // bhrAtRNAmiti / saGgrahArthaM dhanasaJcayArtham / sukhArthaM tatsukhArtham, tattadabhimatavastupradAnena tatprItyarthamityarthaH / apinA tadRddhiH samuccIyate / rAjyamapi bahucchidratvena aparigrAhyatayA mamAniSTamapi / Alabhe spRzAmi, spRSTvA zapa ityarthaH / satyeneti maduktaM yathA satyaM bhavati tathA AyudhaM spRzAmItyarthaH // 6 // neti / neccheyam imAmiti zeSaH // 7 // yaditi / zikhI agniH / bharatAdisukhAnanuguNaM yat sukhaM tadani bhasmIkurutAM na tanmama grAhyamityarthaH // 8 // evaM lakSmaNa cittAnusAreNa parihRtya vastutattvamAha-manya ityAdizlokatrayamekAnvayam / draSTumabhyAgato hyeSa bharato nAnyathAgata iti manye ityanvayaH / ayodhyAmAgataH, mAtulagRhAditi zeSaH / bhrAtRvatsalaH bhrAtRSu vatsalaH snehii| kuladharme jyeSThasya rAjyaparipAlana raNodyuktam // 14 // etatpratizRNomi etaduktArthajAtamudizya pratijJAM karomItyarthaH // 5 // uktArthameva zapathakaraNena draDhayati-bhrAtRNAmiti / saGgrahArthaM sampaka grahaNArthaM tattadabhimatavastupradAnena samuddharaNArtham ata eva teSAM sukhArthaM ceti yAvat // 6-8 // ayodhyAmAgataH mAtulagRhAditi zeSaH // 9-12 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 90 // 284 //
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rUpam / nehena madviSayaprItyA |aakraanthRdyH tatparavaza ityarthaH / zokena madivAsajanitaduHkhena / AkulitendriyaH vyaakulhRdyH| anyathA madvirodhi tayA naagtH||9-11|| ambAmiti / ruSya saMruSya // 12 // prAptakAlamiti / eSaH bharataH asmAn draSTumicchatItiyat etat prAptakAlaM kAlocita mityarthaH // 13 / / vipriyamiti / te tubhyaM bharatena kadAnu kadAcit vipriyaM kRtapUrva kim IdRzaM bhayaM vA tvaduktasadRzaM bhayajanakavAkyaM vA kRtapUrva snehenAkrAntahRdayaH shokenaakulitendriyH| draSTamabhyAgato hyeSa bharato nAnyathA gataH // 11 // ambAM ca kaikayI ruSya paruSaM cApriyaM vadan / prasAdya pitaraM zrImAna rAjyaM me dAtumAgataH // 12 // prAptakAlaM yadeSo'smAn bharato draSTa micchati / asmAsu manasApyeSa nApriyaM kiJcidAcaret // 13 // vipriyaM kRtapUrvaM te bharatena kadA nu kim / IdRzaM vA bhayaMte'dya bharataM yo'tra zaGkase // 14 // nahi te niSThuraM vAcyo bharato nApriyaM vcH| ahaM hyapriyamuktaH syAM bharatasyApriye kRte // 15 // kathaM nu putrAH pitaraM hanyuH kasyAzcidApadi / bhrAtA vA bhrAtaraM hanyAta saumitre prANa mAtmanaH // 16 // yadi rAjyasya hetostvamimAM vAcaM prabhASase / vakSyAmi bharataM dRSTvA rAjyamasmai pradIyatAm // 17 // kim uktapUrva kim ? yastvamadya atrArthe atra sthAne vA bharataM zaGkasa iti yojanA // 14 // na hIti / ta iti "kRtyAnAM kartari vA" iti SaSThI / te tvayA bharataH nituram apriyaM ca vacaHna vaacyH| bharatasya apriye apriyavacane kRte ukte sati ahaM hi ahamevApriyamuktaH syAmiti sambandhaH / svAzritaviSaye kRtApacAraH svasminneva kRta iti bhagavadabhiprAyo'nena gamyate // 15 // pUrva dazaratho vadhyatAmityuktam, idAnIM bharato vadhyata iti| ita upari tUSNImavasthAne kAryahAnirbhaviSyatIti bhayAt tA rodrI buddhiM niyamya nivartayati-kathaM vityAdinA / prANaM prANabhUtam // 16 // yadIti yadi rAjyasya hetoH tvam imAM bharatahiMsArUpAM vAcaM prabhASase tarhi vakSyAmi bharataM dRSTvA rAjyamasmai pradIyatAm / pradIyatAmityanantaramiti eSa bharataH asmAna draSTumicchatIti yat etatmAptakAlaM kAlocitamityarthaH // 13 // tena bharatena kadAtu kadAcit vipriyaM kRtapUrva kiM te IzaM bhaya vA tvaduktasadRzaM bhayajanakavAkyaM vA kRtapUrvam uktapUrva kim ? yastvamadya atrArya atra sthAne vA atra bharataM zaGkasa iti sambandhaH // 14 // niSTharaM paruSa ataevApriyaM yathA tathA na vAcyaH / bharatasyApriye apriyavacane kRte ukte sati ahaM hi ahameva apriyamuktaH syAmiti sambandhaH // 15 // prANaM prANabhUtam // 16 // pradIyatAmiti vakSyAmIti For Private And Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin // 185 // bA.rA.bhU. karaNaM draSTavyam // 17 // ucyamAna iti / bharataH asme rAjyaM prayaccheti mayA ucyamAno'pi ahRdayamukto'pi tasvataH bADhamiti vakSyatyeva tathA dAsyAmIti vakSyatyevetyarthaH / evakAreNa tasya punarnnivRttyabhAva ucyate // 18 // tatheti / tasya rAmasya hite rataH natu svArthaparaH ataeva maGgalAzAsana paratvAt asthAne bhayazaGkayA tathoktavAniti gamyate / gAtrANi avayavAn' pravivezeSa lajjAtizayenAtyantasaGkucitagAtro'bhUdityarthaH // 19 // tadvAkya ucyamAno'pi bharato mayA lakSmaNa tattvataH / rAjyamasmai prayaccheti vADhamityeva vakSyati // 18 // tathokto dharma zIlena bhrAtrA tasya hite rataH / lakSmaNaH pravivezeSa svAni gAtrANi lajjayA // 19 // tadvAkyaM lakSmaNaH zrutvA vrIDitaH pratyuvAca ha / tvAM manye draSTumAyAtaH pitA dazarathaH svayam // 20 // vrIDitaM lakSmaNaM dRSTvA rAghavaH pratyuvAca h| eSa manye mahAbAhurihAsmAn draSTumAgataH // 21 // athavA nau dhruvaM manye manyamAnaH sukhocitau / vanavAsamatu dhyAya gRhAya pratineSyati // 22 // imAM vApyeSa vaidehI matyantasukhasevinIm / pitA me rAghavaH zrImAn vanAdAdAya yAsyati // 23 // etau tau samprakAzete gotravantau manoramau / vAyuvegasamau vIra javanau turagottamau // 24 // sa eSa sumahAkAyaH kampate vAhinImukhe / nAgaH zatruayo nAma vRddhastAtasya dhImataH // 25 // miti / vrIDayA prasaGgAntaraM prastauti tvAmiti / loke svoktibhaGgena trIDitaH puruSaH prastAvAntaraM hi vadati, AyAta iti manya ityanvayaH // 20 // bhAvajJo rAmopi aucityena lakSmaNakRtaprastAvaM vrIDAzamanAya prapaJcayAmAsetyAha- trIDitamiti / tadevocyate eSa ityAdinA // 21 // nAviti dvivacanaM prAdhA nyAt / manyamAnaH smaran / vanavAsaM vanavAsakkezam / anudhyAya anucintya // 22 // imAmiti / atyantetyanena tammAjanayane heturuktaH // 23 // gotravantau prazastanAmAnau / yadvA prazasta kulaprasUtau "gotraM nAni kulepi ca" iti vaijayantI / vAyuvegasamau vegena vaayusmaavityrthH| turagottamau rAjopavAhyau // 24 // sa eSa iti / kampate "kapi calane" iti dhAtuH / mattagajasvabhAvo'yam / vRddhaH unnataH / dhImataH gajaparipAlanajJasya tAtasya / nAgaH zataJjayaH natu mayA sambandhaH // 17 // 18 // gAtrANi avayavAn praviveza lajjAtizayAdatyantasaGkucito'bhUdityarthaH // 19 // zrIDAtizayena prasaGgAntaraM mastauti tvAM manya iti // 20 // bhASazo rAmopyaucityena lakSmaNakRta prastAvameva prapaJcayati eSa ityAdinA / / 21-13 | gotravantau prazastanAmAnau mazastakulamatI vA // 24 // vRddhaH For Private And Personal Use Only TI.a. ka sa0 97 // 285 //
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suyajJAya datto mAtulAdyanpazatruaya ityarthaH // 25 // lokasatkRtaM lokottaramityarthaH / iha pitari viSaye saMzayo bhavatIha me iti rAghavaH pratyuvAceti | pUrveNAnvayaH // 26 // vRkSAyAditi / madvacaH bharataviSaye zAnto bhaveti matsUcitaM vacaH / prathamamardhasuttarArdhena yojanIyam // 27 // avatIryeti / samiti parasainyaM jayatIti samitiJjayaH / " saMjJAyAM bhRtRvRjidhArisahitapidamaH" ityatra yogavibhAgena khac mumAgamazca / sannada iti yAvat / pArzvataH bhrAta na tu pazyAmi tacchatraM pANDaraM lokasatkRtam / piturdivyaM mahAbAho saMzayo bhavatIha me // 26 // vRkSAgrAdavaroha tvaM kuru lakSmaNa madvacaH / itIva rAmo dharmAtmA saumitriM tamuvAca ha // 27 // avatIryya tu sAlAgrAttasmAtsa samitiJjayaH / lakSmaNaH prAJjalirbhUtvA tasthau rAmasya pArzvataH // 28 // bharatenApi sandiSTA sammardoM na bhavediti / samantAttasya zailasya senA vAsamakalpayat // 29 // adhyarddhamikSvAkucamUryojanaM parvatasya sA / pArzve nyaviza dAvRtya gajavAjirathAkulA // 30 // sA citrakUTe bharatena senA dharmaM puraskRtya vidhUya darpam / prasAdanArthe raghunandanasya virAjate nItimatA praNItA // 31 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImada yodhyAkANDe saptanavatitamaH sargaH // 97 // sthAne bhayazaGkayeti bhAvaH // 28 // bharateneti / sammardaH rAmAzramasya pIr3A na bhavediti bharatena sandiSTA AjJatA / senA tasya zailasya samantAt natu | tadAzramasamIpe // 29 // adhyarddhamiti / adhikamarSe yasmin tat adhyarSe yojanam, sArdhayojanamityarthaH / parvatasya pArzve AvRttya myavizat maNDalA kAraNa sthitA // 30 // seti / citrakUTe citrakUTasamIpe / nItimatA senayoparodhe rAmasya prasAdo na syAditi nItijJena bharatena / dharme puraskRtya vinItaveSeNa rAjAbhigantavya itidharmamanusRtya / darpaM vidhUya sthitena raghunandanasya prasAdanArthe praNIta AnItA sA senA virAjate bhAti sma // 31 // iti zrIgovindarAviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne saptanavatitamaH sargaH // 97 // pravRddhaH / tAtasya zatruJjayo nAga ityanena suyajJAya rAmeNa dattAdanya ityarthaH // 25-28 // sandiSTA AjJaptA // 29 // 30 // seti / dharmaM puraskRtya darpa vidhUya sthiteneti | zeSaH / praNItA AnItA // 31 // iti zrImahezvara tIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatasvadIpikArUpAya ayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptanavatitamaH sargaH // 97 // For Private And Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shul Maa Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir lA.rA.bhU. dI.a.kA. 1286 // sa09 atha bharatasya rAmaprAptiraSTanavatitame srge-niveshyetyaadinaa| guruvartakaM guruvacanAnuvartakam // 1 // 2 // kssiprmiti|lubdhaiH vyaadhaiH||3||4||amaatyairiti|| amAtyaiH saha paureH saha / gurubhiH dvijAtibhizca parivRtaH padbhayA sarva vanaM cariSyAmIti smbndhH||5|| yAvaditi / zAntiH duHkhazAntiH maGgalaM vA / nivezya senAM tu vibhuH padbhyAM pAdavatAM varaH / abhigantuM sa kAkutsthamiyeSa guruvartakam // 1 // niviSTamAtre sainye tu yathoddezaM vinItavat / bharato bhrAtaraM vAkyaM zatrughnamidamabravIt // 2 // kSipraM vanamidaM saumya narasaGghaH samantataH / lubdhaizca sahitarebhistvamanveSitumarhasi // 3 // guho jJAtisahasreNa zaracApAsidhAriNA / samanveSatu kAkutsthA vasmin parivRtaHsvayam // 4 // amAtyaiH saha poraizca gurubhizca dvijAtibhiH / vanaM sarva cariSyAmi padbhayA parivRtaH svayam // 5 // yAvanna rAmaM drakSyAmi lakSmaNaM vA mahAbalam / vaidehI vA mahAbhAgAM na me zAntirbhaviSyati // 6 // yAvanna candrasaGkAzaM drakSyAmi zubhamAnanam / bhrAtuH padmapalAzAkSaM na me zAnlibhaviSyati // 7 // yAvanna caraNI bhrAtuH pArthivavyaJjanAnvitau / zirasA dhArayiSyAmi na me zAntirbhaviSyati // 8 // yAvanna rAjye rAjyAhaH pitRpaitAmahe sthitH| abhiSekajalakkinno na me zAntirbhaviSyati // 9 // siddhArthaH khalu saumitriryazcandravimalo pamam / mukhaM pazyati rAmasya rAjIvAkSaM mahAdyuti // 10 // "zAntiHprazamamaGgale" iti vaijayantI // 6 // 7 // yAvaditi / pArthivavyaJjanAnvito vavajAravindAGkazasudhAkalazAdimahArAjalakSaNayuktau caraNau / yAvanna zirasA dhArayiSyAmi tAvatparyantaM me zAntina bhaviSyati / yadA rAmaH svayogyasiMhAsanAdhirAjyamoliM dhRtvA mama yogyaM zrIpAdAkhyamoliM dadAti tadA me sakaladuHkhazAntirbhaviSyatIti bhAvaH // 8 // 9 // siddhArtha iti / candravimalopamaM nirmalacandrasadRzam // 10 // guruvartakam guruvacanAnuSThAnaparam // 1-4 // sahapAreramAtyaiH paurasahitairamAtyaizca saha / dvijAtibhirgurubhiH dvijAtibhissaha vartamAnaH gurubhizca parivRtaH padbhayA sarva cariSyAmIti sambandhaH // 5 // zAntiH duHkhaprazamaH // 6 // 7 // pArthivavyaJjanAnvitau bacAkuzadhvajAravindasudhAkalazAdimahArAjalakSaNAnvitau // 8 // 9 // candravimalo HALU286 // For Private And Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin mahAkulaprasUtA vaidehI mahAbhAgA mahAbhAgyavatA / kRtakRtyA kRtAthAM ca / tatphalaM taddhetuM cAha bhartAramiti / pRthivyA bhartAramityanvayaH // 11 // subhaga iti / asau citrakUTaH / subhagaH bhAgyazAlI / girirAjopamazca girirAjopamaH himavatparvatasadRzaH / nandane nandayatIti nandanaM caitraratham / subhaga ityAdi subhagaH pradezAntarebhyo'tiramaNIyaH / subhagaH sarveSAmuddezyatamaH / atra hetuM yasminnityuttarArdhe vakSyati / citrakUTaH svabhAvatopi ramaNIyaH / asau giriH kRtakRtyA mahAbhAgA vaidehI janakAtmajA / bhartAraM sAgarAntAyAH pRthivyA yA'nugacchati // 11 // subhagazcitrakUTo'sau girirAjopamo giriH / yasmin vasati kAkutsthaH kubera iva nandane // 12 // kRtakAryamidaM durgaM vanaM vyAlaniSevitam / yadadhyAste mahAtejA rAmaH zastrabhRtAM varaH // 13 // evamuktA mahAtejA bharataH puruSarSabhaH / padbhyAmeva mahAbAhuH praviveza mahadvanam // 14 // sa tAni drumajAlAni jAtAni girisAnuSu / puSpitAgrANi madhyena jagAma vadatAM varaH // 15 // ayodhyAM parityajyApi rAmeNa AdaraNIyaH / yadvA girirAjopamaH girirAjo'tra zrI nivAsasAnnidhyasthAnabhUto veGkaTAcalaH / tatra ubhayatra hetumAha yasmi triti / kAkutsthaH ayodhyAdhipatiH svadezaM vihAya aparicite yasmin vasati / tatrAnurUpaM dRSTAntamAha kubera iti / caitrarathavAsayogyaH kuberaH indrodyAne nandana iva / yadvA svagRhaM vihAya svagRhodyAne viharamANo vaizravaNa iva vasatItyarthaH / ' ikSvAkUNAmiyaM bhUmiH sazailavanakAnanA' ityuktezvitrakUTopi OM rAmaviSayo hi, nandanopamAnena rAmasya citrakUTe bhogyatAprakarSa ucyate / kAkutsthaH kakutstha kulodbhavaH / yathA svakulamakRtArthayat tathA svavAsasthala mapyakRtArthayaditi bhAvaH / yadvA kubera iva nandane bhUvAcakena kuzabdena jagadupalakSyate, beraM zarIraM kubero jagaccharIraH paramAtmA / nandana iva vaikuNTha OM nandanavana iva // 12 // kRteti / kRtakArya kRtArtham / durge duSpravezam / vyAlaniSevitaM duSTasarpAzritam / kRtakRtyatve hetuH yadityAdi / vanaM durgamiti sthalasvabhAvena vAsAnatvamuktam / mahAtejA ityAdinA rAmavaibhavApekSayApi vAsAnaItvamucyate // 13 // evamiti / mahAtejA ityAdinA paddhayAM gamanAnaItvamucyate // 14 // sa iti / drumajAlAni madhyena drumajAlAnAM madhyenetyarthaH / madhyazabdasya digvAcitvAt " enapAM dvitIyA " iti dvitIyA / vadatAM vara ityanena rAmasannidhau vaktavyavizeSaM cintayantreva jagAmetyuktam // 15 // parma nirmalacandrasadRzam // 10 // 11 // subhaga iti / girirAjopamaH himavatsadRzaH / nandane kuberodyAne // 12 // kRtakArya kRtArtha sthAvaratvamocakarAmapAdAgrarajo prastatayA kRtArthamityarthaH // 13 // 14 // drumajAlAni madhyena drumajAlAnAM madhyena // 15 // For Private And Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmander vA.rA.bha. sa iti / agneja dhuumm| pUrva dhUmAgradarzanam adhunA samIpatvAttanmUladarzanamiti na punaruktiH // 16 // tamiti / mumoha mohasadRzaM pAravaiyaM praap| mumoTI .a.kA. deti ca pAThaH / ambhasaH samudrasya pAraM gata iva, abhUditi zeSaH // 17 // sa iti / nizampa dRSTvA / daghibhiAva ASaH / tatsamIpasthajanebhyaH zrutveti 11 sagirezcitrakUTasya sAlamAsAdya puSpitam / rAmAzramagatasyAgerdadarza dhvajamucchritam // 16 // taM dRSTvA bharataH zrImAn mumoha sahabAndhavaH / aba rAma iti jJAtvA gataH paarmivaambhsH|| 17 // sa citrakUTe tu girI nizamya rAmAzramaM puNyajanopapannam / guhena sArddha tvarito jagAma punarnivezyaiva ca mahAtmA // 18 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTanavatitamaHsargaH // 98 // niviSTAyAM tu senAyAmutsuko bhrtstdaa| jagAma bhrAtaraM draSTuM zatrughnamanudarzayan // 1 // RSi vasiSThaM sandizya mAtameM zIghramAnaya / iti tvaritamagre sa jagAma guruvtslH||2|| vArthaH / ataeva puNyajanopapannamityucyate / guheneti pradhAnajanopalakSaNaparam / camU punanivezya anveSaNArthamAgatAM camUmapi sthApayitvA / mahAtmA hAdhyavasAyaH // 18 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTanavatitamaH sargaH // 98 // atha bharatasya rAmasaGgama ekonazatatame-niviSTetyAdinA / niviSTAyAM senAyAm, svayaM tatra kSaNaM niviSTaH san / utsukaH sAbhilASaH / zavanamanu / darzayan / anuH karmapravacanIyaH / zavamasya rAmAzramasAmIpyacihnAni pradarzayan jagAma ||1||Rssimiti / mAtRmeM zIghramAnayati RrSi vasiSThaM sandizya jagAmetyanvayaH / anena rAmAvAsaM nizcitya pazcAdAneSyAmIti ghiyA mahAsenAniveze mAtRnivezitavAniti gamyate // 2 // ameya dhUmam // 16 // 17 // nizamya rASTrA / puNyajanopapannaM tapasvijanayuktam / guhenetyatatpradhAnajanApalakSaNaparam / camU punarnivezya anveSaNArthamAgatA camamapi sthApayitvA // 18 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAm aSTanavatitamaH sargaH // 9 // niviSTAyAmiti / zatrughnamanudarzayan AzramasamIpavarticihamiti zeSaH // 1 // 2 // MIRCOR For Private And Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie Shri Mahavir Jan Aradhana Kendra tatpazcAt zavamaH tatpazcAtsumantrabagata ityAda-sumantra iti / sumantropyadUrAt samIpe zatrunamanvapadyata anyagacchat / tatra hetumAha rAmeti / rAmadarzanaja starSaH rAmadarzanamadiiya jnito'bhilaassH| "kAmo'bhilApastazca" itymrH| tasya zavanaspaca cakArAt sumantraspa caastihiityrthH| sumantrasya tvaritAgamanAt vasiSTha epamAtrAnayane niyukta ityAveditam // 3 // gacchanniti / tApasAlayasaMsthitAM tApasALayAnAM madhye sthitAm, tApasAlayasamAna sumantrastvapi zatrughnamadUrAdanvapadyata / rAmadazenajastaSoM bharatasyava tasya ca // 3 // gacchannevAtha bharatastApasA layasaMsthitAm / bhrAtuH parNakuTI zrImAnuTajaM ca dadarza ha // 4 // zAlAyAstvagRtastasyA dadarza bharatastadA / kASThAni cAvabhayAni puSpANyupacitAni ca // 5 // salakSmaNasya rAmasya dadAzramamIyuSaH / kRtaM vRkSeSvabhi jJAnaM kuzacIraiH kvacit kcit||6|| dadarza ca bane tasmin mahataH saJcayAn kRtAn |mRgaannaaN mahiSANAM ca karISaiH zItakAraNAt // 7 // gacchanneva mahAbAhuryutimAn bhrtstdaa| zatrughnaM cAbravIdRSTastAnamAtyAMzca srvshH||8|| sNsthaanaamitivaarthH| parNakuTIm bhAyagArabhUtA parNazAlAm / uTajaM dikSayA samAgateH tApaseHsaha sukhAvasthAnArthamupakalpitA parNazAlAm / yadAbhAtuH parNakuTI sItayA sadazapanA nirmitA parNazAlAm / zrImAna tAdAtvikapItijanitakAntimAn / uTanaM divAvasthAnArtha kalpitaM parNamaNDapam / yadvAra parNazAlA.mahAzAlAm / urja tanmadhyatisadAvasthAnAsthAnam / tatheva vakSyati dadarza mahatImityAdinA / dadarza citarutprekSitavAn // 1 // cihnAnye vAha-zAlAyA ityAdinA / kASThAni rAtrI prakAzAya jvalanIyAni / puSpANi pUjArthAni // 5 // salakSmaNaspeti / IyuSaH jalAzayAdAzramaM gacchato rAmasya / "upeyivAnanAzcAnanUcAnaca" ityatra nAtropasargastantram / anyopasargapUrvAnirupasargAcca bhavatyeveti vRttikRtoktatvAdanupasargapUrvAdiNaH ksuH| kuzAdibhiH kRtam abhijJAnaM biham, anyonyasya gamanAgamanaparijJAnArtha kRtaM cihnaM dadarza // 6 // dadarza ceti / karISaiH kRtAna saJcayA nityanvayaH / zItakAraNAta zItanivAraNArtham // 7 // gacchanniti / amAtyAna sumantram, bahuvacanaM pUjArtham / yadvA anenaivAvagamyate anyepyamAtyAH suma rAmadarzanajastaH rAmadarzanamavizya janitAmilApaH / tasya zatrughnasya cakAreNa sumantrasya ca // 3 // tApasAlayasaMsthitA tApasAlayasamAnasaMsthAnoM parNakuTIm agnya MgAranivAsabhUtA parNazAlAmuTajaMgabahinsukhAvasthAnArthamupakalpitamAzramaM ca dadazetyarthaH // 4 // upacitAni saMpAditAni // 5 // Azramam IpuSaH prAptavataHM kRtamabhijJAna mArgaparijJAnArtha kRtacitam / kuzacI kazaH blklaiH||6|| mugANAM mahiSANAM karIH kRtAna saJcayAniti sambandhaH // 7 // eSametAna padArthAna / For Private And Personal Use Only
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir sa099 bA.rA.bha.patreNa sahAgatA iti // 8 // manya iti / itaH asmAtpradezAt / mandAkinI nAtidare manye, pratyAsatrAM manya ityarthaH / ataH yaM dezaM bharadvAjo'bravIt te.. TI.a.ko // 28 // dazaM prAptAH smeti manye prAptAH smetyeva vaktavye manya ityuktyA ayamoM'vagamyate-kaikeyyA rAjanityAitasya bhAgyahInasya meM neyaM tddeshpraaptibhaavtu|| marhati kintu bhramasvapnAdiSvanyatamo'yamiti // 9 // uccairiti / uccairbaddhAni cIrANi unnatapradeze cIrANi baddhAni dRzyante tasmAdayaM panthAH vikAla manye prAptAH sma taM dezaM bharadvAjo yamabravIt / nAtidUre hi manye'haM nadI mandAkinImitaH // 9 // uccaiddhAni cIrANi lakSmaNena bhavedayam / abhijJAnakRtaH panthA vikAle gantumicchatA // 10 // idaM codAttadantAnAM kuJjarANAM tarasvinAm / zailapArthe parikrAntamanyonyamabhigarjatAm // 11 // yamevAdhAtumicchanti tApasAH satataM vne| tasyAsau dRzyate dhUmaH saGkalaH kRSNavatmanaH // 12 // akAle sAyaGkAlAdau gantumicchatA phalamUlajalAdisaGghahaNArtha gantumicchatA lakSmaNenAbhijJAnakRtaH kRtAbhijJAno bhavet, ato'nenevAsmAbhirgantavya KAImiti bhAvaH // 10 // mArgacihakaraNaM gajapadamardanakliSTatvena durjAnatvAdityAzayenAha-idaM ceti / udAttadantAnAM mahAdantAnAm / "mahatyudAtta uccaktioM" iti vaijayanyI / tarasvinAM vegavatAm / anyonyamabhigarjatAm anyonyaM pratigarjatAm / kuJjarANAM gajAnAm / zailapArthe parikAntamidaM parikramaNasthAna cAmidam / "kto'dhikaraNe ca" ityadhikaraNe ktaH / idamepAmAsitamityAdivata / asminmArge kuJjarAH parikAmtA ityarthaH / anyonyakopAtizayena vegA| pAhantAdantiprahAraM kurvatAmAzramapravezasyAzakyatvAdAzramaprAntagamanamAzramapradezaM sUcayatItyarthaH // 11 // rAmAzramasyAtyantasannihitatvajJApakaM dhUmabAhu pAhulyaM darzayati-yamiti / tApasAH yamagnimAdhAtumicchanti sAyaMprAtAmArtha sarvadA rakSitamicchanti tasya kRSNavartmanaH saGkalo'so dhUmo dRzyate para pacanAnomAnezca vyAvRttaM santatasthAyigAIpalyAgniM darzayituM saGkulazandaH, atinibiDa ityarthaH / pacane jvAlAnAM home ca aGgArANAmapakSi pazyan gacchanneva zabanamatravIta // ||dtaa asmAtmadezAta mandAkinI ca nAtidare manye pratyAsannAM mampa ityarthaH // 9 // ubaiddhAni cIrANi kasmAdayaM panthAH IM // 28 // vikAle gantumicchatA phalamUlasaGgrahArthamanTentumicchatA lakSmaNena abhijJAnakRtaH kRtAbhijJAno bhavediti sambandhaH // 10 // udAttadantAnAM mahAdantAnAm idaM parikrAntaM parikramaNasthAnamiti epbandhaH // 11 // tApasA yamagniM satatamAdhAtuM sAyaM prAtahomArtha sarvadA rakSitumicchanti tasya kRSNavatmanaH agnedhUma iti / For Private And Personal Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ ShMisharan Aradhana Kendra www.khatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie tatvAnna tadA dhUmaniviDasambhava iti bhaavH| anena rAmasyAjhyAdhAnAbhAvAcchautAniratra nocyate kintu dhAryaH smaataaNniH| yadi hitasya tretAgniH syAta tadA "rAmaH kamalapatrAkSaH purodhasamathAbravIt / agnihotraM vrajatvagre sarpijvalitapAvakam // " iti caramayAtrAyAmagrihotrapuraskArazravaNAniyAtrAyA mapi tathA dRzyeta / anusarantopi hi povRddhAHsAmaya eva samAgatA ityucyante / kiJca "dIkSitaM vratasampanna varAjinadharaM zucim / kuraGgazRGgapANiM 1 ca pazyantI tvAM bhajAmyaham // " iti sItAmanorathazravaNAdrAjyAbhiSekAtpUrvana yajJo'nuSThita iti gamyate / tato'yamagnihyAgnireva / na ca tasyApyAnayanaM atrAhaM puruSavyAghra gurusaMskArakAriNam / Arya drakSyAmi saMhRSTo maharSimiva rAghavam // 13 // na pUrvamuktamiti vAcyam tasyAtmasamAropaNenAnetuM zakyatvAt / na ca AtmasamAropaNepi sAyamprAtahomaH kAryaH, sa tu noktH| pratyuta tamasAtIre gaGgAkUle vRkSamUle bharadvAjAzrame yamunAtaTe ca sandhyAvandanamevoktam / atra ca zloke tApasavanazabdAbhyAM bane tApasAnAM zItanivAraNaprakAzakaraNakandamUlAdi pacanasAdhanatayA sAhya evAgnirucyata iti vaktuM zakyate / AdhAtuM saGgrahItumityarthaH / ato'yamagniH pacanAdyartha eva natu dhAryaH smAtAniriticet / na "prAyudakpravaNAM vedi vizAlA dIptapAvakAm" iti vakSyamANavirodhAt / na hyasaMskRtAnervedisambandhaH prsiddhH| prAgudakpravaNatvAdivedilakSaNaM cocyamAnaM vediM tatsthamani ca saMskRtAvavagamayati / yadyevaM kathaM tarhi sAyaMprAtomAvacanamiti cet / na kaM svacchandagAminA muninA asatyAmicchAyAmasati ca phale punaHpunarvaktavyam / vakSyati tu upariSTAt sutIkSNAzrame-"atha te'gniM surAMzcaiva vaidehI rAmalakSmaNau / kAlyaM vidhivadabhyarcya tapasvizaraNe vane / udayantaM dinakaraM dRSTvA vigatakalmaSAH / sutIkSNamabhigamyaivamidaM vacanamabruvan // " iti / atrAnuditahomapakSeNa udayAtpUrvamagnikAryavacanAdagnimitye kavacanAcca aupAsanaM samyaguktamiti / evameva sarvatra draSTavyamiti / atracAgnikArya rAmasya sAkSAtpradhAnakartRtvena sItAyAH sahabhAvena praNayanAdinA ca lakSmaNasya samidAdisaMpAdanarUpasahakAritvena cAnvaya iti jJeyam / tapasvizaraNe vana ityanenAtisaGkaTadezepi yathAvadanuSThAnazraddhAvizeSa ucyate / ata zcaturdazasu vanavAsasaMvatsareSu sItAharaNaparyantaM rAmasya citrakUTAdipaJcavaTayanteSu pradezeSu yatra mAsasaMvatsarAdivAsena cirakAlAvasthAnaM tatra bahiHsmAta nityAnidhAraNam / anyatrAtmani samidhi vA samAropya homakAle'varopya sAyaMprAtaraupAsanamiti dik / asmin zloke ca tApasA yamAdhAtumicchantI tyasyArthazca varNitaH / tena ca rAmAzramacihnatvavatpAvanatvamapyuktaM bhavati // 12 // atreti| gurusaMskArakAriNaM gurusaMskAraH zreSThasaMskAraH, mantropa For Private And Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pA.rA.bhU. // 28 dezAdiH, tatkAriNam // 13 // atheti / rAghavaH bhrtH| taM janaM sahAgataM zatrughnAdikam // 1 // jagatyAmityAdi / jagatyAM bhuumau| vIrAsane dakSiNajAnU TI.a.kA. parinyastavAmapAdatayA'vasthAne / ghilme janma sajIvitamiti me janma prANanaM ca pigityarthaH // 15 // matkRte vyasanaM prApta kaikeyyA mama rAjyaprApaNa kRte rAjyabhraMzarUpavyasanaM praaptH||16|| iti lokasamAnuSTaH evaM prakAreNa lokairapavAdaM praapitH| prasAdayan prasAdanAdetoH lakSmaNasya cevi tasya kaniSTha | atha gatvA muhUrta tu citrakUTaM sa raaghvH|mndaakiniimnupraaptstN janaM cedamabravIt // 14 // jagatyAM puruSavyAghra Aste vIrAsane rtH| janendro nirjanaM prApya dhiGme janma sajIvitam // 15 // matkRte vyasanaM prApto lokanAtho mhaadyutiH| sarvAn kAmAna parityajya vane vasati raaghvH|| 16 // iti lokasamAkruSTaH pAdeSvadya prasAdayan / rAmasya nipatiSyAmi sItAyA lakSmaNasya c||17|| evaM sa vilapastasmin vane dshrthaatmjH| dadarza mahatIM puNyA parNazAlA manoramAm // 18 // sAlatAlAzvakarNAnAM paNairbahubhirAvRtAm / vizAlA mRdubhistIrNI kuzairvedimivAdhvare // 19 // zakrAyudhanikAzaizca kArmukai rasAdhanaiH / rukmaSTaSTairmahAsAraiH zobhitAM zatrubAdhakaiH // 20 // tvepi kAryagauravAtpAdapatanam / yadi mayA prasAdyamAne rAma lakSmaNaH kaikeyIkRtApakAraM mayyAropya mA prasIdeti rAmaM nirundhyAttaIi lakSmaNasyApi pAdayornipatya tamapi prasAdayiSyAmi / yadi rAmaprasAdanarUpaM kArya kevalaM susAdhitaM bhavet tadAnI kaniSThapAdapatanaM doSAyati bharatahRdayam / (sItA yAzca punaHpunaritipAThaH / sItAyA lakSmaNasya ceti pAThe rAmabhaktatvena vayo nAhatamiti bodhyam / na "parIkSyavayovanyAH" iti smaraNAt) // 17 // eva mitthArabhya guhAmivetyantamekaM vaakym||18|| sAlo'zvakarNAdanyo vRkssH| azvakarNaH srjtruH| tAlo mRduparNaH shriitaalH||19|| kArmukeriti bahuvacanA dabhyAsayogyaM kArmukAntaramastIti gamyate / bhArasAdhanaiH gurvavayavaiH / yadvA atigurutrrnnkaarysaadhnbhuutaiH| yadA bhAro dhanu-parimANavizeSaH / yathoktaM dhanurvede IzAnasahitAyAm-"bhAraM palazataM viduH / tena bhAreNa cApAnAM pramANamupalabhyate" iti / rukmapRSThaiH knkaanuliptpRsstthprdeshaiH| mahAsAraiH mahA M289 --sambandhaH // 12-16 // ityevaMprakAreNa / lokasamAkuSTaH janeSvapavAdaM praapitH| prasAdayan praarthnaaddhetoH||17-19 // bhArasAdhaneH bhAraH palazataM tena sAdhyante For Private And Personal Use Only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmander sthiraaNshaiH| "sAro bale sthirAMze ca" ityamaraH // 20 // bhogavatI sarpanagarI // 21 // mahArajatavAsobhyAM svarNamayakozAbhyAm / rukmabinduvicitrAbhyAM zobhAvizeSAya madhyemadhye zilpinirmitakanakabinduvicitrAbhyAm / (AtmabinduvicitrAbhyAM vyAghracarmakRtatayA svAbhAvikanAnAvarNabinduvicitrA bhyaam|) carmabhyAM kheTakAbhyAm / "kheTakaM phalakaM carma" iti hlaayudhH||22|| godhAGguliye godhA jyAghAtavAraNam / aGgulitram aGgulitrANam / upalakSaNe arkarazmipratIkAzaiGkharaistuNIgataiH zaraiH / zobhitAM dIptavadanaiH sabhoMgavatImiva // 21 // mahArajatavAsobhyA masibhyAM ca virAjitAm / rukmabinduvicitrAbhyAM carmabhyAM cApizobhitAm // 22 // godhAGkalitrairAsaktaizcitraiH kAJcanabhUSitaiH / arisaGgharanAdhRSyAM mRgaiH siMhaguhAmiva // 23 // prAgudakpravaNAM vediM vizAlAM dIptapAvakAm / dadarza bharatastatra puNyAM rAmanivezane // 24 // nirIkSya sa muhUrta tu dadarza bharato gurum / uTaje rAmamAsInaM jaTAmaNDala dhAriNam // 25 // taM tu kRSNAjinadharaM cIravalkalavAsasam / dadarza rAmamAsInamabhitaH pAvakopamam // 26 // tRtiiyaa| zobhitAmityanukarSoM vA |anaadhRssyaam apradhRSyAm // 23 // prAgudakpravaNAM prAgudagbhAge kramaninAm / "pravaNo dakSiNe prahve kramanimne catuSpathe" iti vaijayantI / tatra rAmanivezane, pUrvoktaparNazAlAyAmityarthaH // 24 // nirIkSyeti / jaTAmaNDaladhAritvavelakSaNyena nizcayAthai muhUrta nirIkSya tejo vizeSeNa sAmAnyena svaguruM jnyaatvaanityrthH| asmin zloke uttarArdhe jaTAmaNDaladhAriNamityatra NakAro gAyacyAH sptmaakssrH| padasahasraM zokA gtaaH||25|| vizeSato darzanamAha-taM vityAdinA / mahAhavasanopetasya idAnI tato vailakSaNyamAha taM viti / tadeva vailakSaNyaM darzayati kRSNAjinadharamiti / kRSNA jinadharam uttarIyatayA kRSNAjinadharam / adharAmbaratvena cIkhalkalavAsasam / kRSNAjinagharaM cIravalkalavAsasaM pUrvasmAcchobhAvizeSayuktam / rAmaM vlk| sampAdyanta iti bhArasAdhanAni // 20 // 21 // mahArajatavAsobhyAM suvarNanirmitakozAbhyAm / carmabhyA phalakAbhyAm / godhA jyAdhAtavAraNam aGgulivamaGgulivANam anAdhRSyAm apradhRSyAm / AsaktaiH tattatsAdhaneSu sthApiterityarthaH // 22 // 23 // prAgudamavaNAm iishaanybhaagninaamityrthH| gAyatryA NIti saptamAkSaram uTaje rAmamityasya zlokasya SoDazAkSareNa saGgrahAti // 24 // 25 // taM tvityAdi / vizeSaNAntarAbhidhAnArtha dadazaiMti punarvacanam / abhitaH pAvakopamaM paritaH pAvaka For Private And Personal Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rap TI.a.kA sa. 99 vA.rA.bha. lAdidhAraNepyaparAvartamAnaM rAmaNIyakamucyate / AsInaM kiJcidAsanamAsthAyAtmAnaM ghyAyantam / abhitaH pAvakopamaM tAdRzatapovizeSeNa smntaattejH| ReparivRtam / yadvA "nIlatoyadamadhyasthA vidyullekheva bhAsvarA" ityuktarItyA vidyullekhAmadhyavartinIlatoyadamiva sthitmityrthH| yadvA virodhinAmanabhibhavanIya mityrthH| yadvA uTaje rAmamAsInam ayodhyAsthitasamAjApekSayA alpatarApIyaM sabhA mahatI jaataa| kutaH ? abhitaH pAvakopamaM tatsabhAyAM samIpasthasya siMhaskandhaM mahAbAhuM puNDarIkanibhekSaNam / pRthivyAH sAgarAntAyA bhartAraM dharmacAriNam // 27 // upaviSTaM mahAbAha brahmANamiva zAzvatam / sthaNDile darbhasaMstINe sItayA lakSmaNena ca // 28 // taM dRSTvA bharataH zrImAna duHkhazoka priplutH| abhyadhAvata dharmAtmA bharataH kaikayIsutaH // 29 // dRSTvaiva villaapaato bASpasandigdhayA girA / azaknuvana dhArayituM dhairyAdacanamabravIt // 30 // yaH saMsadi prakRtibhirbhavedyukta upAsitum / vanyairmRgairupAsInaH so'yamAste mamAgrajaH // 31 // vAsobhirbahusAhauryo mahAtmA purocitaH / mRgAjine so'yamiha pravaste dharma mAcaran // 32 // adhArayadyo vividhAzcitrAH sumanasastadA / so'yaM jaTAbhAramimaM vahate rAghavaH katham // 33 // dhAturapi yatra samIpamAgantuM na zakyate, na hi jvalatyanale kasyApi samIpamAgantuM zakyam / yaddhA uTaje rAmamityatra rAmaM zyAmam / adhorAmau sAvitrA vityatra tthaapryogaat| yadA pAvakopamaM durdrshmityrthH| ataeva pUrvazloke nirIkSya smuuhrtmityuktm||26||27||brhmaapekssyaasy vailakSaNyamucyate zAzvata miti / sthaNDile bhUmau // 28 // tamiti / dvitIyo bharatazabda uttarazlokena sambadhyate // 29 // dRSTveti / dRSTvaiva drshnmaatrennetyrthH| ArtaH khinnH| tAmArti |dhArayitumazaknuvan / bASpasandigdhayA zokoSmaNA sandigdhavarNayA girA upalakSitaH // 30 // ya iti / saMsadi sabhAyAm / yuktaH ahaH // 31 // vAsobhiriti / bahusAhauH bhushsrmuulyaiH| ucitaH,alaGkartumiti shessH| SaSThyarthe tRtIyA vaa| mRgAjine mRgcrmnnii| pravaste AcchAdayati // 32 // 33 // yamityarthaH // 26 // 27 // sthaNDile bhUmau // 28 // taM dRSTreti / dvitIyo bharatazabdaH uttaralokena sambadhyate // 29-31 // vAsobhiriti / bahusAhauH bhshn| mUlyaiH vAsobhirucitaH alaGkartumiti zeSaH / so'yaM mRgAjine mRgacarmaNI / dvitIyAdvivacanametat / pravaste AcchAdayati / mRgAjineriti pAThe mRgAjinerAcchAdana sabasahanA // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yasyeti / yathoddiSTeH yathAvihitaH / yathAdRSTairiti pAThe-zAstreSviti zeSaH / yuktaH yogyaH // 34-38 // vaktumazakyatve hetumAha-vASpApihitakaNTha ityA dinA / bASpApihitakaNThaH bASpaniruddhakaNThaH // 39 // 10 // tata iti / rAjasutau rAmalakSmaNau // 11 // tAniti / tAn tAdRzasukhayuktAna / samAga! yasya yajJairyathoddiSTairyukto dharmasya saJcayaH / zarIraklezasambhUtaM sa dharma parimArgate // 34 // candanena mahAhaNa yasyAGgamupasevitam / malena tasyAGgamidaM kathamAryasya sevyate // 35 // mannimittamidaM duHkhaM prApto rAmaH sukho citH| dhigjIvitaM nRzaMsasya mama lokavigarhitam // 36 // ityevaM vilapana dInaH prasvinnamukhapaGkajaH / pAdA vaprApya rAmasya papAta bharato rudana // 37 // duHkhAbhitapto bharato rAjaputro mhaablH| ukkAryeti sakRddInaM punarnovAca kiJcana // 38 // bASpApihitakaNThazca prekSya rAma yazasvinam / AryetyevAtha saMkruzya vyAhatu nAzakattadA // 39 // zatrughnazcApi rAmasya vavande caraNau rudan / tAvubhau sa samAliGgaya rAmazcAzrUNyavartayat // 40 // tataH sumantreNa guhena caiva samIyatU rAjasutAvaraNye / divAkarazcaiva nizAkarazca yathAmbare zukrabRhaspatibhyAm // 41 // tAn pArthivAna vAraNayUthapAbhAna samAgatAMstatra mahatyaraNye / vanaukasaste'pi samIkSya sarvepyazrUNyamuzcana pravihAya harSam // 42 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekonazatatamaH sargaH // 99 // zatAn saGgatAn // 42 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonazatatamaH sargaH // 99 // karotItyarthaH // 32 // 33 // yasyeti / yathAdiSTairyathAvihitairyajJairdharmasya saJcayo yasya yuktaH sa rAmaH zarIralezasambhUtaM dharma parimArgate karotIti sambandhaH / yathA dRSTairiti pAThe zAstreSviti zeSaH // 34-40 // rAjasutau rAmalakSmaNau / samAgatAna saGgatAna // 41 // 42 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattva dIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyAmekonazatatamaH sargaH // 99 // For Private And Personal Use Only
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabalirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandie zA.rA.bhU. darzanamAtreNa bharato rAjyaM pAlayatIti kRtvA rAjyanItiM pRcchati zatatame-jaTilamiti / yadA ayabhagavAn rAmaH praznavyAjena rAjyarakSaNanItiprakArAn TI.a.kAM. lAzikSayati, pazcAddazarathAtyayazravaNabharatasthaNDilAyanAdivyApAreNa tadupadezAvakAzAbhAvAt / jaTilamityAdi / jaTilaM samIcInamAlikA dRSTA cediyaM ........ bharatasya kezAItyevaM dazaratho vadati sa eva jaTAM bahA tiSThatIti rAmo vismyte| cIravasanaM zlAghyacInAmbaraM dRSTaM cedvAlasya bharatasya vasanAImida miti pitA vadati sa evedAnI valkaladhArI tiSThati / prAJjaliM pitA yAcanApUrvakaM dizati cet yaHsvIkaroti sa samprati svAbhimatasya svayama bhavati / jaTilaM cIravasanaM prAJjaliM patitaM bhuvi / dadarza rAmo durdarza yugAnte bhAskaraM yathA // 1 // zapatitaM bhuvi aGke bharatamAropyeti sthitirna labdhA / kusumazayyApi kaThinIbhaveditimattA utsaGge eva pitrA zAyitaHsasamprati sthale ptitH| dadarza rAmopa durdarza dattA dRSTimanAkRSya sthitasya rAmasya darzanAyogyatayA sthitam / yadvA durdazai jaTilatvAdiveSeNa snehitajanasya duSprekSam / durdarza duHkhena draSTuM yogyam, IA kRcchreNApyabhijJAtumayogyamiti yAvat / yugAnte bhAskaraM yathA na kevalaM rAmasya sarvasyApi janasya durdarzatayA sthitamiti bhAvaH / yaddhA yugAnte bhAskara yathA yugAnte bhuvi patitaM bhAskaramiva sthitam, anena pUrvavanmahattaratejorAhityaM tAdRzAvasthAnaItvaM ca vyajyate / (yugAnte bhuvi patitaM bhAskaraM ythe| tyanena mahattaratejorAzitvaM tAdRzAvasthAnahatvaM cocyate / ) nanu gaGgAtIre 'adyaprabhRti bhUmau tu zayiSye'haM tRNeSu vA / phalamUlAzano nityaM jaTAcIrANi dhArayan ' iti jaTAvalkaladhAraNaM pratijJAtam / punarnavatitame bharadvAjadarzanasamaye 'vasAno vAsasI kSaume' iti kSomavastraM dhRtavAnityucyate / aba tu jaTilamiti / durdarza duHkhena draSTuM yogyam / nanvaSTAzItitame sarge 'jaTAcIrANi dhArayan ' iti bharatasya jaTAdhAraNAdikaM zrUyate / navatitame sarge tu 'vasAno vAsasI kSaume' iti bharadvAjadarzanavelAyAM kSomadhAraNaM zrUyate / atra jaTilaM cIravasanamiti jaTAvalkaladhAraNaM siddhabadanUdyata iti cet ! ucyate-pratijJAyAH rAtrau guhapure kRtatvAt aparezubharadvAjadarzanAnantaraM jaTAvalkaladhAraNaM kariSyAmItyabhiprAyeNAgataH, tatra bharadvAjenAtithyena nimantritatvAdavakAzAbhAvAta bharadvAjAzramanirgamanAnantaraM jaTAvalkaladhAraNaM kRtavAnityetatsarvamupapadyata evaM // 1-3 // sa-jaTilamiti / nanu" apayati bhUmau tu zaviSye " "jaTAcIrANi dhArayan " iti guhasAnidhI bharatena jaTAdhAraNe pratijJAmAnaM kRtam natu tadvAraNam / " sAno vAsasI dhIme " iti bharavAjAva // 29 // lokanaprakaraNe tathokteH / tasmAtkayamiti cet / satyana; mahAyapuratassasaimpena sapicaryA na pradarzanIti tApUrvamakRtvA anantaraM jaTAdidarzane rAmarUpA bhavediti tavRtamAniti kAtra kathantA / bhuvi patitamityumavatrA veti / durdarza draSTumayogyam // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir jaTilaM cIravasanamiti siddhavadanUdyate / kathametatsaGgacchata iticet ? atrAhuH-pratijJAyA rAtrau kRtatvAt parezubharadvAjadarzanAnantaraM jaTAvalkale dhRtavA nityavirodha iti / ayaM ca parihAraH puraivAsmAbhiH pratipAditaH // 1 // kathaJciditi / kathaMcidabhivijJAnatve hetudvayam-vivarNavadanaM kRzamiti // 2 // 3 // atiduHkhitasya bharatasya duHkhamapanetuM praznavyAjena dharmAnupadizati-ka vityAdi / te pitA kanvabhUt iti praznabhaGgayA lokAntaraM gataH kimiti kathaJcidabhivijJAya vivarNavadanaM kRzam / bhrAtaraM bharataM rAmaH parijagrAha bAhunA // 2 // AghrAya rAmastaM mUrdhni pariSvajya ca rAghavaH / aGke bharatamAropya paryapRcchat samAhitaH // 3 // va nu te'bhUt pitA tAta yadaraNyaM tva mAgataH / na hi tvaM jIvatastasya vanamAgantumarhasi // 4 // cirasya bata pazyAmi dUrAdbharatamAgatam / duSpratIka maraNye'smina ki tAta vanamAgataH // 5 // kacciddhArayate tAta rAjA yattvamihAgataH / kaccinna dInaH sahasA rAjA lokAntaraM gataH // 6 // kaccit saumya na te rAjyaM bhraSTaM bAlasya zAzvatam // 7 // siddhayati / tatra hetuH yaditi / tadupapAdayati nahIti / jIvataH jIvati / anAdare SaSThI / vanaM nAgantumarhasi, zuzrUSaNaparatvAditi bhAvaH / yadvA tasya tvahirahAsahiSNutvAditi rAmasya praznAntarasambandhadarzanena bharato nottaramuktavAniti bodhyam // 4 // cirasyati / batetyadbhate / "khedAnukampAsantoSa vismayAmantraNe bata" ityamaraH / dUrAt dUrAvasthitakekayanagarAt / duSpratIkaM vaivaNyAdinA dui~yAvayavam / "aGgaM pratIko'vayavaH" itymrH| kiM kimartham ||5||asminnrnnye tava kiM prayojanam / prayojanaM dedhA sambhavati / rAjani jIvati tadAjJayA mama darzanam, rAjani mRte svabAlyena balavadbhi pahatarAjyatvaM vA / AdyamAha-kaciditi / dhArayata iti,prANAniti shessH| yasmAttvamihAgataH tasmAdrAjA prANAn dhArayate kaJcit ? rAjA jIvaticet tvAmatrAgacchantaM na saheteti bhaavH| kaccina dharata iti pAThAntaram / tadA dehaM dhArayituM na zaknoti kacidityarthaH // 6 // dvitIyaM pakSaM prazradvayena darzayatiatidukhitasya bharatasya duHkhamapanatu praznavyAjena rAmo dharmamupadizati-kanvitpAdinA / tasya jIvata ityanAdare SaSThI // 4 // cirasyeti / batetyaddhate / dUrAta dUrA vasthitakekayanagarAta / duSpratIkaM kAryavevaNyAdinA dujJeyAvayavam // 5 // kaccina dharate tAta iti pAThaH / na dharate kaccit dehaM dhArayituM na zaknoti kaccit // 6-8 // For Private And Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir SA.rA.bhU. kaccidityAdi / rAjyaM bhraSTaM na kaccit, prajAnurAgo vidyate kaccidityarthaH // 7 // kaccicchuthUSasa iti pitRzuzrUSAnAdareNa kimAgato'sIti pakSAntaram TI.a.kA. In8 // atha rAjJaH ArogyaM pRcchati-kacciddazaratha iti / kuzalI anaamyH| rAjJo vyAdhiparibhUtatvAt tatkathanAya kimAgatosIti pakSAntaram / satya NasaGgaraH styprtijnyH| satyapratijJA prekSya pazcAttApena kimakuzalaM prApta iti hAdoM bhaavH| AhartA sampAdayitA, karteti yAvat / dharme nizcayo yasya sa dharma kaccicchuzrUSase tAta pitaraM satyavikramam // 8 // kacciddazaratho rAjA kuzalI stysnggrH| rAjasUyAzvamedhAnA mAhartA dhrmnishcyH|| 9 // sa kaccid brAhmaNo vidvAn dharmanityo mhaadyutiH| ikSvAkUNAmupAdhyAyo yathAvattAta pUjyate // 10||saa tAta kaccitkausalyA sumitrA ca prajAvatI / sukhinI kaccidAryA ca devI nandati kaikayI // 11 // kaccidvinayasampannaH kulaputro bhushrutH| anasUyuranudraSTA satkRtaste purohitaH // 12 // kaccidagniSu te yukto vidhijJo matimAnRjuH / hutaM ca hoSyamANaM ca kAle vedayate sadA // 13 // nizcayaH // 9 // sa kacciditi / saH prsiddhH| brAhmaNaH brahmavit / "tIte tadveda" ityaN / vidvAn sarvavidyAsu kuzalaH / dharmanityaH jJAnAnuguNa manuSTAtetyarthaH / mahAdyutiH tatkRtabrahmavarcasayuktaH / icAkUNAmupAdhyAyaH kulaguruH vasiSThaH / yathAvat yathApUrvam / tAtavatsaMpUjyate bahumanyate // 10 // valsA tAteti / sA pUrva duHkhitatayA anubhUtA kausalpA sukhinI kaccit / prajAvatI surajA: sumitrA ca sukhinI kaci ditynvyH| Aryeti svamAturapi bhu| maanoktiH| kaikeyI nandati kaccit, rAjyalAbhenati shessH||7|| kaccidinayasampanna iti / vinayasampannaH nirhngkaarH| kulaputraH satkulaprasUtaH bahuzrutamavadhAraNaM yasya sa tathA / anasUyuH chAndasa upratyayaH / anudraSTA vasiSThopadiSTAnAmupadraSTA / te purohita ityanena rAmasya suyajJa iva bharata syApi prAtisvikaH kazcitpurohito'stIti gamyate / suyajJa evocyata ityapyAhuH / satkRtaH pUjitaH kciditynvyH| anena purohitaH sadA satkartavya iti zikSitam / evamuttaratrApi yojanIyam // 12 // "pitRvyaputre sApatne paranArIsuteSu ca / vivAhadAnayajJAdau parivedo na dUSaNam // " iti smaraNAtlA dvaimAtureSvadhivedanadoSAbhAvAdyajJo'pi kRta ityAropya pRcchati-kaccidagniSviti / athavA aniSu agnikAryeSu yuktaH sAvadhAnaH niyukto vA,agnizuzrUSaNa 292 // AhartA kartetyarthaH / dharmanizcayaH dharmabuddhirityarthaH // 9 // upAdhyAyo vsisstthH|| 10 // 11 // kulaputraH satkulapastaH / anudraSTA anantadraSTA / te purohita ityanena / IMvasiSThaputrasyajJo'bhipretaH // 12 // agniSu agnikAryeSu / yukto niyuktaH // 13 // For Private And Personal Use Only
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir para ityarthaH / vidhijJaH agnihotraadyshvmedhaantsklyaagvidhijnyH| matimAn uuhaapohaadiklpncturH| RjuH pratyakSaparokSayorekarUpAnuSThAnavAn ekarUpakaraNatraya itivArthaH / purohita iti shessH| kAle tattadomakAle / vedayate tubhyaM jJApayati kaccit // 13 // kacciddevAniti / abhimanyase bhumnyse| deveSu bahumatiryajJAdibhirArAdhanam,pitRSu mAtRSu ca vacanakaraNazuzrUSaNe / bhRtyAnitipAThe-tatra bahumatiHdAnaM / guruSvanuvartanAbhimatakaraNAdi, kacciddevAn pitRn mAtRrgurUn pitRsamAnapi / vRddhAMzca tAta vaidyAMzca brAhmaNAMzcAbhimanyase // 14 // iSvastravara sampannamarthazAstravizAradam / sudhanvAnamupAdhyAyaM kaccittvaM tAta manyase // 15 // kaccidAtmasamAH zUrAH zrutavanto jitendriyaaH| kulInAzceGgitajJAzca kRtAste tAta mantriNaH // 16 // mantro vijayamUlaM hi rAjJAM bhavati rAghava / susaMvRto mantradharairamAtyaiH zAstrakovidaiH // 17 // kacinidrAvazaM naiSIH kaccitkAle prabudhyase / kacciccApararAtreSu cintayasyarthanaipuNam // 18 // . pitRsameSu jJAtiSvarthadAnam, vRddhAdiSu namaskArAdi / vRddhAH jJAnazIlavayobhiH / vidyA yeSAM santIti vaidyAH vidvAMsaH tAn / brAhmaNAn brahmavidaH / yadA vidyAn bhiSajaH teSAM bahumatizca dhanAdinA paritoSaNam / brAhmaNAniti jAtimAtraparo vA / tadA vidyAzIlAdikamaparIkSya brAhmaNatvamAtreNa yathAyogyaM / bahumAnaM vivakSitam // 14 // iSyatravarasampannamiti-iSavaH amantrakA bANAH, atrANi samantrakAH, varazabdaH pratyekamabhisambadhyate / arthazAstraM nIti zAstram / sudhanvAnaM sudhanvanAmakam upAdhyAyaM dhanurvedAcAryam / manyase bahumanyase // 15 // AtmasamAH vizvasanIyA iti yAvat / zUrAH dhIrA pAiti yAvat / zrutavantaH nItizAstrajJAH / " zrutaM zAstrAvadhRtayoH" ityamaraH / jitendriyAH parairalobhanIyA iti yAvat / kulInAH prAmANikakulo maatpnnaaH| te tvayA // 16 // etAdRzamantrikaraNe kiM kAraNam / tatrAha-mantra iti / musaMvRtaH sutarAMguptaH / zAstrakovidaH nItizAstranipuNeH / mantradharaiH amaatyaiH| susaMvRto mantro hi vijayamUlaM bhvtiitynvyH|| 17 // kaJciditi / arthane puNam arthaviSayasAmathyamiti yAvat // 18 // abhimanyase yathAvadvahumanyasa ityarthaH // 14 // iviti / iNvastravarasampannam iSavaH amantrakAH, atrANi samantrakANi, varazabdaH pratyekamabhisambadhyate / sudhanvAna sudhanvanAmAnamupAdhyAyaM dhaturvedAcAryam // 15 // 16 // mantra iti / susaMvRtaH sutarIguptaH // 17 // 18 // For Private And Personal Use Only
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bhU. // 29 // kaccinmantrayasa iti| ekona mantrayase kaccit, ekena mantre kriyamANe tasya kutracidabhinivezena guNAguNayoryAthArthyagrahaNaM na siddhayediti bhaavH| bahubhiH TI.a.kA. saha na mantrasaye kaccit bahubhissaha mantraNepi prathamaMtAvadekamatyaM na ghaTate, mantrabhedazca bhavediti bhaavH| rASTra janapadaMna paridhAvatina vyAnoti / sa. 100 pUrva mantrasaMvaraNamanyahetutayoktam, aba tu svatantratayocyata iti na punruuktiH||19|| kaccidarthamiti / laghumUlaM laghusAdhanam / mahodayaM mahAphalam / athai| kaccinmantrayase naikaH kaccinna bahubhiH saha / kaccitte mantrito mantro rASTra na paridhAvati // 19 // kaccidathai vinizcitya laghumUlaM mahodayam / kSipramArabhase kartuM na dIrghayasi rAghava // 20 // kaccitte sukRtAnyeva kRtarUpANi vA punaH / viduste sarvakAryANi na kartavyAni paarthivaaH||21|| kaccinna tarkeryuktyA vA ye caapyprikiirtitaaH| tvayA vA tava vA'mAtyairbudhyate tAta mantritam // 22 // kArya vinizcitya kSipramArabhase kaccit, na dIrghayasi na vilambase kaccit / evamanvayavyatirekAbhyAmuktam "kSipramakriyamANasya kAlaH pibati tatpha lam" itibhaavH||20|| kaccitte sukRtaaniiti| pArthivAH saamntnRpaaH| te sarvakAryANi mantritasarvakAryANi / sukRtAnyeva suniSpannAnyeva viduH kacit kRtarUpANi kRtaprAyANi vA kSiprameva phalonmukhAnIti yAvat / kartavyAni na viduH mantreNa karttavyatayA nizcitAni karaNAta pUrva na vidurityarthaH // 23 // kaJcinneti / mantritaM kArya tvayA vA tavAmAtyairvA hetubhistaH UhaiH yuktyA vA anumAnena vA ye cApyaparikIrtitAH anuktAH iGgitAdayaH tairvA na buddhayate kaJcit, pareriti zeSaH / bhavAn bhavadIyAmAtyAzca mantritArthaviSayaparAbhyUhyasthAnAni sUkSmANyapi sthagayanti kaccidityarthaH // 22 // eko na mantrayase kaccit ekena mantre kriyamANe svakAryAbhinivezena guNAguNayoryAdhAryagrahaNaM na siyatIti bhAvaH / bahubhissaha mantraNe prathamaM tAvadekamatyaM na ghaTate mantrabhedazca bhavediti bhAvaH / na paridhAvati na myAmoti // 19 // laghumUlaM lacusAdhanam / mahodayaM mahAphalam / na dIrghayasi vilamba na kArSIH // 20 // pArthivAH sAmantapRthivIzvarAH te sarvakAryANi sukRtAnyeva suniSpannAnyeva viduH kaJcit kRtaprAyANi vA kSiprameva phalonmukhAnIti yAvat / kartavyAni na viduH293|| mantreNa kartagyatayA nizcitAni karaNAtpUrva na vidurityarthaH // 21 // tarkaH uhaH yuktikAraNam arthApattirvA / ye cAparikIrtitAH anukkA iGgitAdayaH tairyuktyA vA paGgitAdibhirSA tvayA vA taSa amAtyairvA sAvadhAnabhUtairmantritaM manvaM na buddhacate kaJcit / anyairiti zeSaH // 22 // For Private And Personal Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Sh Kalassagarsun Gyarmandir www.kabatirth.org mUrkhANAM sahastrAta mUrkhasahasraM parityajyApi / lyablope paJcamI / paNDitaM vimRzyakAriNamekamicchasi kaccit / paNDitapArigrahe hetumAha paNDita iti / arthakRcchreSu kAryasaGkaTeSu (pAThAntaram / arthakRcchreSu arthasaGkaTeSu) mahaniHzreyasaM mahadaizvarya praapyedityrthH| (mahaniHzreyasam avyabhicAritaphala sAdhanopAyam) kuryAt upadizedityarthaH // 23 // evamanvayenopapAdya vyatirekamukhenopapAdayati-sahasrANIti / upAste Azrayati, sNgRhnnaatiityrthH| kaccit sahasrAna mUrkhANAmekamicchasi paNDitam / paNDito hyarthakRcchreSu kuryAnniHzreyasaM mahat // 23 // sahasrA Nyapi mUrkhANAM yadyupAste mhiiptiH| athavApyayutAnyeva nAsti teSu shaaytaa|| 24 // ekopyamAtyo medhAvI zUro dakSo vickssnnH|raajaanN rAjamAtraM vA prApayenmahatIM zriyam // 25 // kaccinmukhyA mahatsveva madhyameSu ca mdhymaaH| jaghanyAstu jaghanyeSu bhRtyAH karmasu yojitAH // 26 // amAtyAnupadhAtItAn pitRpaitAmahA chucIn / zreSThAna zreSTheSu kaccittvaM niyojayasi karmasu // 27 // nAstItyasmAtpUrva tathApItyupaskAryam / sahAyatA mantropAyasahAyatvam // 24 // paNDitazabdArtha vivRNvannAha-eka iti / medhA'syAstIti medhAvI / "asmAyAmedhAsrajoviniH" iti viniH / jhaTiti propnystaarthgrhnnptturityrthH| zUraH sthikhuddhiH| dakSaH vicaarsmrthH| vicakSaNaH abhyastanItizAstraH // 25 // kaccinmukhyA iti / mukhyAH bhRtyAH mahatsu mukhyeSveva kAryeSu vacanapariveSaNAdiSu kaJciniyojitAH na tu hIneSu kAryeSu / madhyamAH jAtyAdinA madhyamA bhRtyAH madhyameSveva kAryeSu zayyAsanAnayanAdiSu niyojitAH na tUttamAdhamakAyeSu / jaghanyAH jAtyAdihInAH bhRtyAH jaghanyeSveva kAryeSu pAda prakSAlanapAdukAnayanapAdasaMvAhanAdiSu niyojitAH natUttamamadhyamaSu kAryeSu yojitAH kaccida, anyathA mahadezasaM bhavediti bhAva // 26 // bhRtyeSUktaM nyAya mamAtyeSvatidizati-amAtyAniti / upadhAtItAca svavyatiriktavardhAdhupAdhirahitAn / yadvA suparIkSAtItAn "upadhA suparIkSA syAta" iti mUrkhANAM sahasrAva avimRzyakAriNAM sahasrAta paNDitaM sampagvimRzyakAriNamekAmicchasi kazcit / pANDitagrahaNe hetumAha paNDita iti / arthakucchreSu arthasaGkaTeSu mahaniHzreyasa kuryAt mahadaizvarya prApayedityarthaH // 23 // 24 // eka iti / vicakSaNaH abhyastanItizAstra ityrthH|| 25 // 25 // amAtyAniti / upadhAtItAna upadhA parIkSA " upadhA vA parIkSA syAta" iti halAyudhaH / anardhavastrAbharaNAdikaM puruSamukhena sampreSya rAjanIpreSitamiti prabodhya parIkSA kurvate rAjAnaH,M For Private And Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. vaijayantI / vAdhyavastrAbharaNAdikaM puruSamukhena sampreSya antaHpuraprepitaM pararAjaprepitamiti pralobhya parIkSAM kurvanti rAjAnaH, tAmatItAnityarthaH / pitR.| // 29 // pitAmahAn kulakramAgatAn / zucIna karaNatrayazuddhiyuktAm // 27 // kaccinnogreNeti / tava ugreNa daNDena udvejitaprajaM pIDitaprajAyuktaM rASTra rAjya sa.100 mantriNaH nAnujAnanti nAnumanyante kaccit, rAjAnaM tvAmugradaNDAta nivartayanti kaccidityarthaH // 28 // kaJcitvAmiti / upapratigrahItAramityupamAnI kaccinnogreNa daNDena bhRzamuddhejitaprajam / rASTra tavAnujAnanti mantriNaH kaikayIsuta // 28 // kaccittvAM nAvajAnanti yAjakAH patitaM ythaa| ugrapratigrahItAraM kAmayAnamiva striyaH // 29 // upAyakuzalaM vaidyaM bhRtyasandUSaNe ratam / zUramaizvaryakAmaM ca yo na hanti sa vadhyate // 30 // pameyayoH sAdhAraNavizeSaNam / ugreNa daNDopAyenAdaNjyebhyo dhanagrahaNaM kurvantaM tvAm ugrapratigrahItAram ugreNa durdAnena dhanapratigrahItAraM patitaM yaSTukAma patitaM yAjakA Rtvija iva, ugreNa karmaNA balAtkAreNa pratigrahItAraM kAmayAnaM puruSaM striya iva vacanAjAnanti kaccit, prajA iti shessH| prajAvamAna hetubhUtaM nyAyAtikameNa ugrakaragrahaNaM tvayi nAsti kacciditi bhAvaH // 29 // upAyeti / upAyeSu sAmAyupAyeSu / kuzalaM nipuNaM vaidyaM kaNikoktakuTila nItividyAvidam (cANakyAyuktakuTilanItizAstravidam ) bhRtyasandUpaNe ratam antaraGgabhRtyAnAM sandUSaNe asadoSodghATanena tadvighaTane ratam / zUraM rAja hiMsanepi nirbhayam / aizvaryakAmaM krameNa rAjezvaryAkramaNakAmaM ca puruSaM yo na hanti sa rAjA tenaiva vadhyate, rAjyAdabhraSTo bhvtiityrthH| evaMvidhaH puruSaH to parIkSAmatItAn tabAlolupAnityarthaH / ata eva zucIna karaNatrayazuddhiyuktAna / pitRpaitAmahAn kulakramAgatAna // 27 // rAjyamanujAnanti rakSyatvenAnumanyante kaJcit // 28 // patitaM yaSTukAmaM patitam / yAjakA yathA Rtvija iva umrapratigrahItAram upreNa karmaNA pratigrahItArama, balAtpratigrahItAramiti yAvat / kAmayAnaM kAmukaM striya iva ca tvA nAvajAnanti kacita, prajA iti zeSaH / prajAtikramaNamuprakaragrahaNaM ca tvayi nAsti kacidityarthaH // 29 // upAyakuzalamiti / sAmA chApAyacaturam vaidyaM vidyAvidaM nItizAstrajJamiti yAvat / bhRtyasandUSaNe rataM yena kenApi hetunA AptabhRtyavighaTane rataM zUraM maraNanirbhayam aizvaryakAmaM rAjyA bhilASiNamitiyAvat / yo na hanti na vadhyate, evaMvidhapuruSastvatsannidhau na vartate // 30 // kataka0-pAjakAH kizcitpASAnusandhAnena patitamiva svAmayAjyo'yamiti matvA nAvajAnanti kila / tatra dRSTAntaH-upretyAdi / khiSaH kulatriyaH / umApahInajAtIyatrIpratimahItAI tAM ca kAmapAnaM kAmayamAna tasyAmatyantAsaktaM tathA'vajAnantItyarthaH / paretu upapratigrahItAram umaH zivaH tasyatigrahItAraM alpapusvam, tatpratigrahIturIzaSaNDatAyAH karmavipAkazAne uktarityAH // 29 // pa // 294 For Private And Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir tvatsannidhau na vartate kaccidityarthaH // 30 // saGgrAhyasenApatiguNAnAha-kacciddaSTa iti / dRSyatIti hRSTaH rAjakRtasatkAreNa santuSTaH / yadvA dhRSTa iti cchedH| dhRSTaH vyavahAreSu prglbhH| zUraH prnigrhprH| matimAn ttttsmyaanugunnvprsenaavyuuhtdbhednsenaanynaadicturkhuddhiyuktH| dhRtimAn vipadi prazastadhairyaH / zuciH bAhyAbhyantarazuddhiyuktaH / yadvA zuciH svAmini savizvAsaH / kulInaH satkulaprasUtaH / anuraktaH svasminiravadhikaprItimAn / kacciddhRSTazca zUrazca matimAna dhRtimaanychuciH| kulInazcAnuraktazca dakSaH senApatiH kRtaH // 31 // balavantazca kaccitte mukhyA yuddhvishaardaaH| dRSTApadAnA vikrAntAstvayA satkRtya mAnitAH // 32 // kaccidvalasya bhaktaM ca vetanaM ca yatho citam / samprAptakAlaM dAtavyaM dadAsi na vilambase // 33 // kAlAtikramaNAccaiva bhaktavetanayo taaH| bhartuH kupyanti duSyanti so'narthaHsumahAna smRtH||34|| kaccit sarve'nuraktAstvAM kulputraaHprdhaantH| kaccitprANAMstavArtheSu santya janti smaahitaaH||35|| kaccijjAnapado vidvAna dakSiNaHpratibhAnavAn / yathoktavAdI dUtaste kRtobharata pnndditH||36|| dakSa kAryakuzalaH evaMvidhaH senApatiH kRtaH kaccit, tAdRzaM pUrvasenApatiM vihAyAtAdRzamanyaM na parigRhItavAnasi kacidityarthaH // 31 // balavanta iti / balavantaH atyntblaaH| te prsiddhaaH| mukhyAH gnnmukhyaaH| yuddhavizAradAH yuddhe smrthaaH| dRSTaM sAkSAskRtam apadAnaM pUrvavRttaM pauruSaM yeSAM te tthoktaaH| vikrAntAH shuuraaH|"shuuro vIrazca vikrAntaH" ityamaraH / satkRtya mAnitAH pAritoSikadAnapUrvakaM zlASitAH kaccit // 32 // kaccid balasyeti / balasya sainyasya / samprAptakAlaM kaalpraaptm|daatvyN tattatkAle deyam / bhaktamannaM vetanaM pratimAsaM deyAM bhRtiM ca / yathocitaM tattakAryoMcita dadAsi / na vilambase kaccit kAlAtikramaNaM vinA dadAsi kaccit // 33 // vilambe doSamAha-kAlAtikramaNAditi / bhRtAH bhRtijIvinaH, bhaTA itiyAvat / bhartuH kupyanti bhartAraM prati kupyanti / duSyanti kopena vikRtA bhavanti, sa vikAraH sumahAnanarthaH smRtaH anarthakaro bhavedityarthaH // 34 // kaccit sarva iti / kulaputrAH kSatriyakulaprasUtAHjJAtaya iti vaa| pradhAnataH prdhaanaaH| sArvavibhaktikastasiH // 35 // kaccijAnapada iti / jAnapadaH dhRtimAn vipadi prazastadhairyaH / zuciH bAhyAbhyantarazuddhiyuktaH / dakSaH caturaH // 31 // mukhyA gnnmukhyaaH| dRSTApadAnAH dRSTamapadAnaM pUrvavRttaM pauruSaM karma yeSAM te tthaa| vikrAntAH zUrAH // 32 // bhaktamantram etadrIhyAdInAmupalakSaNam / vetanaM bhUtiH // 33 // bhUtAH bhRtyupajIvinaH // 34 // kulaputrAH jJAtayaH / pradhAnataH pradhAnAH // 35 / / jAnapada: janapade bhvH| vidvAna parAbhiprAyajJaH / pratibhAgavAna pratyutpannamatiH / paNDitaH paricchesA // 36 // For Private And Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU. shaasvjnpdbhvH| parajanapadabhavazcatpakSapAtamAcaret / vidvAn praabhipraayjnyH| dkssinnHsmrthH| pratibhAnavAn pratyutpannamatiH, paroktasyAvilambamucitoTI .a.kA. 1295ttarajJa iti yaavt| yathoktavAdI uktamanatikramya sandezapratisandezavadanazIlaH kAryoMpayogitayA bahamukhaM vyAharanapisvAmyuktamajahadeva vyavahatteti yAvat // 10 // pApaNDitaH paricchettA / " paricchedo hi pANDityam" ityukteH // 36 // kaccidaSTAdazAnyeSviti / anyeSu parapakSeSu / aSTAdaza tIrthAni svapakSe paJca lA kaccidaSTAdazAnyeSu svapakSe daza paJca ca / tribhistribhiravijJAtaivetsi tIrthAni cArakaiH // 37 // dazatIrthAni ca / avijJAtaiH prsprmnyaishcaavijnyaataiH| vijJAtatve teSAM sAGketikavyavahAraH prAduSyAt / ekasmin tIrthe vibhitribhiH cArakaiH veSAntara dhaaribhishcaaraiH| kRtrimANe kprtyyH| vetsi kaccita, etAni nyAyato'nyAyato vA pravartanta iti jAnAsi kaccidityarthaH / tAnImAni assttaadsh| nItizAstroktAni tIrthAni-mantripurohitayuvarAjasenApatidovArikAntarvazikakArAgArAdhikRtArthasaJcayakRtkAyaniyojakapAr3ivAkasenAnAyakanagarAdhyakSa kAntikasabhyadharmAdhyakSadaNDapAladurgapAlarASTrAntapAlAH / eSveva mantripurohitayuvarAjavyatiriktAni svapakSe paJcadazatIthAni / mantripurohitayuvarAja senApatayaH prasiddhAH / dauvArika: antaHpurAdidvArarakSaNAdhikRtajananirvAhakaH / antarvazikaH antaHpurakAryanirvAhakaH / kArAgAram aparAdhinA | bandhanagRham, tatrAdhikRtaH kArAgArAdhikRtaH / arthasaJcayakRt dhnaadhykssH| kAryaniyojakaH rAjAjJAyA bahiH pracArakartA / prAjhivAkA vyavahArapraSTa tallakSaNamuktam-"vivAde pRcchati praznaM pratipraznaM tathaiva ca / priyapUrva prAgvadati prADivAkastataH smRtH||" iti / senAnAyakaH senAyAH bhRtijIvanAdi paadaanaadhykssH| nagarAdhyakSaH rAtrau nagarazodhananagaradvAraprAkArAdirakSaNasaMvidhAnAdikartA kAntikaH kAryAnte vetanagrAhiNAM sainikavyatiriktAnAM sarvapAla rAjJassakAzAt ekadhA svayaM vetanaM gRhItvA pratyekaM tadyo dApayati saH / sabhyaH pratidinaM sbhaalngkrnnraajmntriprbhRtismucitaasnvidhaansbhyaa| anyeSu parapakSeSu mantrAdInyaSTAdazatIrthAni svapakSe paJcadazatIrthAni ca parasparamavijJAtairanyonyamavijJAtaikhibhitribhizcArakairveSAntaradhAribhiH cAraivetsi kaJciditi sambandhaH / "cArAnvicArayettIrtheSvAtmanazca parasya ca / pASaNDAdInavijJAtAnanyonyamitareSvapi // mantriNaM yuvarAjaM ca hitvA sveSu purohitam / " iti / NaSTAdazatIthAnyetAni-mantripurohitayuvarAjasenApatidovArikAntarvazikakArAgArAdhikRtArthasaJcayakRtkRtyAkRtyaniyojakapAr3ivAkasenAnAyakanagarAdhyakSadaNDapAla 295 // durgapAlarATrAntapAlakA iti nItizAstroktAnyaSTAdaza tIrthAni / prAdivAkalakSaNam-"vivAde pRcchati praznaM pratipraznaM tathaiva ca / priyapUrva prAgvadati prAr3ivAkastataH kaasmRtH||" iti / eteSAM tIrthazabdavAcyatve halAyudhaH "yonau jalAvatAre ca mantrAdyaSTAdazasvapi / puNyakSetra tathA pAne tIrtha syAdarzaneSvapi // " iti // 37 // For Private And Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir www.kabatirth.org nayanAsabhyanirodhanayathocitanivezanasabhAnizzabdIkaraNasabhArakSaNAdividhAyijananirvAhakaH / dharmAdhyakSaH dAyabhAgAdiviSaye vivAdaM kurvatAM vivAda padavizodhanapUrvakaM yathAdharmazAstraM vivAdazamanakartA / daNDapAlaH parasvApaharaNAdyaparAdhakAriNAM rAjAjJAprakAreNa karazirazchedAdividhAyijananiyo jkH| durgapAlaH girijalavanAdidurgasantatarakSakajananirvAhakaH / rAdhAntapAlaH svarASTrapsImAnte sarvAsu dikSu pararAjAkramaNAdinivAraNAya sadA tadakSaNaM kaccidyapAstAnahitAn pratiyAtAMzca sarvadA / durbalAnanavajJAya varttase ripumUdana // 38 // kacinna lokAyatikAn brAhmaNAMstAta sevse| anarthakuzalA hyete bAlAH paNDitamAninaH // 39 // kurvatAM nirvAhakaH / svakIyamantripurohitayuvarAjA na parIkSyAH, teSAM sadA svasamIpavartitvena tatsvabhAvasya svenaiva jJAtatvAt / tathoktaM nItizAstre"cArAn vicArayettIrtheSvAtmanazca parasya ca / pApaNDAdInavijJAtAnanyonyamitaraipi / mantriNaM yuvarAjaM ca hitvA sveSu purohitam // " iti / svessu|| mantriNaM yuvarAja purohitaM ca hitvetyanvayaH / eSAM tIrthazabdavAcyatvamuktaM halAyudhe-"yonau jalAvatAre ca mantrAdyaSTAdazasvapi / puNyakSetra tathA pAtra tIrtha syaadrshnessvpi||" iti // 37 // kaccidyapAstAniti / vyapAstAn niSkAsitAn / pratiyAtAn punarAgatAn / ahitAn zatrUn durbalAnanava jJAya vartase kaccit, durbalA ityavAM kRtvA na vartase kacciditi bhaavH| pratiyAnamavaSTambhamantareNa na sambhavatIti matvA teSu sAvadhAnatayA sthAtavya bhAvaH // 38 // kaccinneti / lokAyatikAn lokeSvAyataM vistRtaM lokAyataM pratyakSapramANam / yadvA lokAyatazabdAbhyAM pratyakSamanumAna cocyte|lokyte sAkSAkriyate'naneti lokaH pratyakSapramANam, A samantAvyApya dhUmAdisamIpavartI vahnayAdiryatyate gRhyate'neneti AyatamanumAnaM tadeSA mastIti lokaaytikaaH| "ata iniThanau" iti Than pratyayaH / nAstikA bauddhacArvAkAdayaH tAn brAhmaNAn na sevase kaccit / asevAyA~ hetumAha anartheti / artheSu tattvArtheSu kuzalAH yathAvajjJAnavantaH te na bhvntiitynrthkushlaaH| yadrA anarthaH dharmAnuSThAnazraddhAkalyatanmUlakasajjanabahiSkAra narakapatanAdiH tatra kuzalAH, durbodhanena tatsampAdakA ityarthaH / bAlAH tattvajJAnavirodhyajJAnayuktAH / atha ca paNDitamAninaH apaNDitamAtmAnaM vyapAstAna niSkAsitAna / pratiyAtAna punarAgatAn ahitAn zabUna durbalAnanavajJAya vartase kazcit // 38 // lokAyatikAna cArvAkAn / bAlAH bAlizAH / anartha For Private And Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.ko // 296 // sa.100 paNDitaM manvAnAH / ete anarthakuzalA hi // 39 // anarthakuzalatvamevopapAdayati-dharmazAsraSviti / durbudhAH vedamArgaviparItabuddhayaH / te mukhyeSu tAmasasmRtipurANAdivyAvRtteSu sAttvikamaharSipraNIteSu sajjanAdaraNIyeSu / dharmazAstreSu dharmapramApakazAstreSu vidyamAneSu tatsampradAyaparamparayA paThyamA neSu satsu / AnvIkSikI buddhi prApya zuSkatarkaviSayAM buddhimAsthAya / nirartha niSprayojanaM pravadanti / " ArSa dharmopadezaM ca vedshaastraavirodhinaa| dharmazAstreSu mukhyeSu vidyamAneSu durbudhAH / buddhimAnvIkSikI prApya nirartha pravadanti te // 40 // vIrairadhyaSitAM pUrvamasmAkaM tAta pUrvakaiH / satyanAmAM dRDhadvArA hastyazvarathasaGkulAm // 41 // brAhmaNaiH kSatriyaivaizyaiH svakarmanirataiH sadA / jitendriyairmahotsAhairvRtAmAryaH sahasrazaH // 42 // prAsAdaivividhAkArairvRtAM vaidyajanAkulAm / kaccitsumuditAM sphItAmayodhyAM parirakSasi // 43 // kacciccityazatairjuSTaH suniviSTajanAkulaH / devasthAnaH prapAbhizca taTAkaizcopa zobhitaH // 44 // prahRSTanaranArIkaH samAjotsavazobhitaH / sukRSTasImA pazumAna hiMsAbhiH parivarjitaH // 45 // yastakaNAnusandhatte sa dharma veda netaraH // " iti smRteH|| 40 // vIrarityAdizlokatrayamekaM vAkyam / ayodhyA satyanAmA parirakSasi kaccit, satya nAmA "DAbubhAbhyAmanyatarasyAm" iti DAp / ayodhyeti nAma satyaM yathA bhavati tathA rakSasi kaccidityarthaH / satyanAmAtvamUlaM vIrairadhyuSitA mityAdi / tatphalAni satyanAmAvAdIni / AryaiH puujyaiH| tatra hetavaH svakarmaniratatvAdayaH |vaidyjnaakulaa vaidyajanAH vidvajjanAH tairAvRtAm / sumuditA susantuSTajanAmityarthaH / sphItAM samRddhAm // 11-13 // kacciccityazatairityAdizlokacatuSTayamekaM vAkyam / cityazataiH caityazateriti ca pAThaH / ubhayatrApi azvamedhAntamahAyajJacayanapradezasamUhairityarthaH / suniviSTajanAkulaH suprtisstthitjnvyaaptH| supratiSThitatvaM ca rAjanyatvasuvRSTayArogyAdideza guNAkRSTacittatayA dezAntarajigamiSArAhityena tatraivAsaktatvam / devasthAnaH devAlayaiH / prapAbhiH pAnIyazAlAbhiH, mArgapravartitAbhiriti zeSaH / "prapA pAnIyazAlikA" ityamaraH / taTAkaiH sasyAdivRddhinimittairmahAjalAzayaiH / samAjotsavazobhitaH samAjaiH dharmanirNayArthasabhAbhiH zobhitaH kuzalAH anarthasampAdane caturAH // 39 // dharmazAstreviti / durbudhAH vedamArgaviparItadhuddhayaH / AnvIkSikI buddhiM prApya zuSkatarkaviSayo buddhimAsthAya // 40 // vIrarityAdi / ayodhyA satyanAmA parirakSasi kazcit ayodhyeti nAma satyaM yathA tathA rakSase kazcit // 41-43 // prapAbhiH pAnIyazAlAbhiH // 45 // 45 // // 29 // For Private And Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir yadvA nadItaTAkAditIravaneSu samastavastuvikrayasaukaryAya nikhilajanaviditatayA kRtavArasaGketaH / kRtApaNo vaNijA samUhaH samAja ityucyate / yadA samAjayuktotsavazobhitaH / sukRSTasImA akRSTA ISatkRSTA ca bhUmirna tatrAstItyarthaH / yadA sarvadA sukRSTaprAyasImA, akRSTapacyabhUmiyukta ityarthaH / pazumAna gavAjAdipazusamRddhaH / hiMsAbhiH ItibhiH pabhiH " ativRSTiranAvRSTimUSikAH zalabhAH khagAH / atyAsannAzca rAjAnaH SaDetA ItayaH smRtaaH||" ityuktAbhiH parivarjitaH / yadvA parasparahiMsArahita ityarthaH / adevamAtRkaH devamAtRkadezarahitaH, vRSTayekaniSpAdyasasyakadezarahita adevamAtRko ramyaH zvApadaiH privrjitH| parityakto bhayaiH sarveH khanibhizcopazobhitaH // 46 // vivarjito naraiH pApairmama pUrveH surkssitH| kaccijanapadaH sphItaH sukhaM vasati rAghava // 47 // kaJcitte dayitAH sarve kRSigorakSajIvinaH / vArtAyAM saMzritastAta loko hi sukhamedhate // 48 // ityarthaH / sarayUtIrasthatvena sarvato nadImAtRka iti yAvat / "nadyambujIvano dezo nadImAtRka ucyate / vRSTiniSpAdyasasyastu vijJeyo devmaatRkH||' iti halAyudhaH / ramyaH ArAmAdizobhitatvena rmnniiyH| zvApadaiH vyAghrAdihiMsrapazubhiH privrjitH| bhayaiH sarvaiH bhayahetubhizcorAdibhiH sarvaiH parityaktaH parita styaktaH, tatsamIpadezepi corAdibhayaM nAstItyarthaH / khanibhiH rtnsuvrnnrjtaadyaakraiH| "khaniH striyAmAkaraH syAt" ityamaraH / punaH kaccicchandena prativizeSaNaM praznA iti gamyate "AdyantayoH prayukto'yaM kuto nAnveti mdhytH| praSTavyatAyAM tulyAyAM kenaardhjrtiikrmH| AdarAtizayo'nena zrImat kosalagocaraH / gamyate raghunAthasya muktiyenApipIlikam // " // 44-47 // kaccitte dayitA iti / kRpigorakSajIvinaH vaishyaaH| dayitAH kazcit artha sampAdanadvArA abhimatAH / vArtAyAM krayavikrayAtmakavANijye sti| "vArtA vAgiGgitodantavANijyAdiSu vartate" itivaijayantI / saMzritolokaH tvatsaM adevamAtRkA vRSTiniSpAdyasasyo dezo devamAtRkaH sa na bhavatItyadevamAtRkaH, nadImAtRka ityarthaH / tathA ca halAyudhaH "nadyampujIvano dezo nadImAtRka ucyate / vRSTiniSpAdyasasyastu vijJeyo devamAtakaH // " iti / khanibhiH ratnasuvarNarajatAdyAkaH, etAdRzajanapadaH sarbhayaiH parityaktaH kaccit sukhaM vasati kacciditi kaJcicchabdadvayasya nirvAhaH // 46 // 47 // kRSigorakSajIvinaH vaizyAdayaH / dayitAH arthasampAdanadvArA abhimatAH / vArtAyAM krayavikrayAdirUpavANijye sati saMzritaH For Private And Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TI.a.kA. vA.rA.bhU. zrito janaH sukhamedhate hi // 48 // teSAmiti / guptiparIhAraiH iSTaprApaNAniSTanivAraNaiH / te tva SAM bharaNaM poSaNaM kRtaM kaccit / tasthAvarjanIyatvamAha sa. 100 // 297 // rakSyA hIti // 19 // kacitriya iti / striyaH svstriyH| sAntvayasi tadanukUlatayA vartase / surakSitAH anyapuruSasambhApaNAdibhya itizeSaH / AsAM strINAm, vacanamiti shessH| na zraddhadhAsi AdareNa yathArthabuddhayA na shRnnossiityrthH| guhyaM na bhASase tAbhya iti zeSaH / strINAmaticaJcalamatitvena rahasyabheda prasaGgAditi bhaavH||50|| kccinnaagvnmiti| nAgavanaM gajotpattisthAnabhUtaM vanam / tadarakSaNe parairgajagrahaNaprasaGga iti bhaavH| dhenukAH gajagrahaNasAdhana teSAM guptiparIhAraiH kaccitte bharaNaM kRtam / rakSyA hi rAjJA dharmeNa sarve viSayavAsinaH // 19 // kaccit striyaH sAntvayasi kaccittAzca surkssitaaH| kaccinna zraddadhAsyAsAM kaccid guhyaM na bhASase // 50 // kaccinnAgavanaM guptaM kaJcitte santi dhenukAH / kaccinna gaNikAzvAnAM kuJjarANAM ca tRpyasi // 51 // kacciddarzayase nityaM manuSyANAM vibhUSitam / utthAyotthAya pUrvAhe rAjaputra mahApathe // 52 // kaccinna sarve karmAntAH pratyakSAste'vizaGkayA / sarve vA punarutsRSTA madhyamevAtra kAraNam // 53 // bhUtAH kariNyaH / "kariNI dhenukA vazA" ityamaraH / gaNikAzvAnAM gaNikAH kAraNyaH "vezyAkariNyogaNikA " iti vaijayantI / gaNikAzcAzvAzca gaNikAzvAH teSAM gaNikAzvAnAM kuJjarANAM ca na tRpyasi kaccit / tatsampAdanaviSaye tRptiM na prApnoSi kccidityrthH| "pUraNaguNa-" ityAdinA samAsapratiSedhena sUcitA paSThI // 51 // kaccidarzayasa iti / vibhUSitam, AtmAnamitizeSaH / mahApathe sabhAyAmiti yAvat / prAtaH sabhAyAM sthitvA manuSyANAM vibhUpitamAtmAnaM darzayase kaciditi sambandhaH / anyathA rAjArogye teSAM zaGkA syAditibhAvaH // 52 // kaccinna sarva iti / karmAntAH AzritaH loko janaH mukhamedhate sukhaM prAmoti hi // 48 // teSAmiti / guptiparIhAraiH guptiriSTaprApaNam, parIhAraH aniSTa nivAraNaM taisteSAM kRSigorakSajIvinA bharaNaM NIRen kRtaM kazciditi sambandhaH // 49 // AsAM na zradadhAsi vacana miti zeSaH / 50 // nAgavanaM gajotpattisthAnabhUtaM banam / dhenukAH kariNyaH "kariNI dhenukA vazA" ityamaraH / gaNikAzvAnAM gaNikAH kariNyaH " vezyAkariNyogaNikA" iti vaijyntii| gaNikAzvAnAM kuJjarANAM ca na tRpyase kacita / tatsampAdanaviSaye tRpti nApnoSi kaJcidityarthaH // 51 // vibhUSitam, AtmAnamiti zeSaH / / 52 // kAntAH vissttiprbhRtiniickrmkraaH| avizaDyA vinambheNa te na pratyakSAH kazcita For Private And Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org karmAntikAH, karmakarA iti yAvat / avizaGkayA te na pratyakSAH kaJcit, nirbhayatayA tvatsannidhiM prAptA na kaccidityarthaH / athavA te sarve punaH utsRSTA na kaJcit darzanApradAnena parityaktA na kaJcidityarthaH / avizaGkayA praveze avajJAdikaM sambhadeva / darzanAbhAve kAryahAniH syAt ataH atra karmAntikaviSaye madhyameva kAraNam / atidarzanAdarzanayormadhyamarItyAzrayaNamevArthasiddhikAraNam / atidarzane dRptAnAM teSAM svAmi kaccit sarvANi durgANi dhanadhAnyAyudhodakaiH / yantraizca paripUrNAni tathA zilpidhanurddharaiH // 54 // Ayaste vipulaH kaccit kaccidalpataro vyayaH / apAtreSu na te kaccitkozo gacchati rAghava // 55 // devatArthe ca pitrarthe brAhmaNAbhyAgateSu ca / yodheSu mitravargeSu kaccidracchati te vyayaH // 56 // cidA vizuddhAtmA''kSAritazcorakarmaNA / aSTaSTaH zAstrakuzalairna lobhAdvadhyate zuciH // 57 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nyanAdaraH syAt / atyadarzane svakAryavijJApanAvasarAlA bhAtkimaneneti kopaH syAt rAjakAryahAnizca tasmAdyathocita samaye darzanapradAnamevocita miti bhAvaH // 53 // kaJcitsarvANIti / durgANi audakapArvatavAriNadhAnyanAni / dhanadhAnyAyudhodakaiH yantraiH zilpibhirdhanurddharaizca paripUrNAni kaJcit / atra kAmandaka:-" audakaM pArvataM vAkSameriNaM dhAnvanaM tathA / jalAnnAyudhayantrAbdhaM vIrayodhairadhiSThitam / guptipradhAnamAcAryA durge samanumenire // " iti | // 54 // Aya iti / AyaH dhanAgamaH kozaH saJcitadhanam / apAtreSu naTaviTagAyakeSu na gacchati kaJcit / tebhyoparimitaM na deyamitibhAvaH // 55 // dhana vyayasyocitaviSayamAha - devatArtha ityAdinA // 56 // kaccidArya iti / vizuddhAtmA vishuddhsvbhaavH| zuciH karaNatrayazuddhiyuktaH / AryyaH sajjanaH / yaha cchayA corakarmaNA / AkSAritaH abhizastaH / "AkSAritaH kSAritobhizastaH" ityamaraH / zAstrakuzalaiH apRSTaH prazna azodhitaH san / lobhAdana sarve punarutsRSTA na kaccit / nizzaGkayA praveze avajJAdikaM sambhaveta / darzanAbhAve kAryahAniH syAt / tatra darzanAdarzanayoH madhyameva yathocitasamaya nirIkSaNa pradAna meva kAraNam, prayojanamityarthaH / evaM karoSi kaJcidityarthaH // 53 // sarvANi durgANi audaka pArvatavAkSairiNadhAnvanAni / dhanadhAnyAyudhodakeryanvezca zilpidhanurdharaizca paripUrNAni kaJcit // 54 // Aya iti / Ayo dhanAgamaH, apAtraSu naDAvaTagAya kAdaSu viSaye / kozaH arthasamUhaH // 55 // 56 // vizuddhAtmA zuddhasvabhAvaH zuciH karaNatrayazuddhiyuktaH AryaH sajjanaH / yadRcchayA caurakarmaNA AkSAritaH AmezastaH zAkhakuzalairapRSTaH praznenAzodhitassana lobhAttadAnIntanatadIyadhana For Private And Personal Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra jA.rA.bhU. // 298 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lobhAt na vadhyate kaccit // 57 // gRhIta iti / pRSTaH praznaiH shodhitH| kAle kAlavizeSe / dRSTaH sakAraNaH cauryalabdhadravyavattayA vA dRSTaH / lobhAt muSitaM dhanaM tava dAsyAmIti taddattadhanalobhAnna mucyate kaccit // 58 // vyasana iti / ADhayasya durgatasya daridrasya ca / vyasane vivAdarUpasaGkaTe prApte / artha vyavahAram / "arthaH syAdviSaye mokSe zabdavAcye prayojane / vyavahAre dhane zAstre vastu hetunivRttiSu // " iti vaijayantI / virAgAH vigatadhanarAgAH / pazyanti gRhItazcaiva pRSTazca kAle dRSTaH sakAraNaH / kaccinna mucyate coro dhanalobhAnnararSabha // 58 // vyasane kaccidADhyasya durgatasya ca rAghava / artha virAgAH pazyanti tavAmAtyA bahuzrutAH // 69 // yAni mithyAbhizastAnAM patantyastrANi rAghava / tAni putrapazUna ghnanti prItyarthamanuzAsataH // 60 // kaccid vRddhAMzca bAlAMzca vaidyamukhyAMzca rAghava / dAnena manasA vAcA tribhiretairbubhUSase // 61 // kaccidagurUMzca vRddhAMzca tApasAna devatAtithIn / caityazca sarvAna siddhArthAna brAhmaNAMzca namasyasi // 62 // kaccidarthena vA dharmamarthaM dharmeNa vA punaH / ubhau vA prItilobhena kAmena ca na bAdhase // 63 // parIkSante kaJcit // 69 // yAnIti / mithyAbhizastAnAM rAjJAm avicAryapravartitamithyAbhiyogAnAM prajAnAM yAni atrANi azrUNi patanti tAni prItyarthamanuzAsataH rAjye nyAyAnyAyAvavicAryyaM kevalabhogArthaM rAjyaM kurvata ityarthaH // 60 // kaccidRddhAniti / dAnena abhimatavastupradAnena, manasA kher3ena, vAcA sAntvavacanena etaistribhirbubhUSase, prAtumicchasi vazIkarttumicchasi kaciditi yAvat / bhU prAptAvAtmanepadI iti gaNapAThe paThitatvAdAtmanepadI // 61 // kaccidrUniti / caityAn devatAvAsabhUtacatuSpathasthamahAvRkSAn / siddhArthAn niSpannaprayojanAn / yAgAdinA labdhAmuSmika prayojanAniti yAvat // 62 // kaccidartheneti / arthena dharme na bAdhase kaccit / dharmArjanayogye pUrvAhNe arthArjanaM kRtvA dharme na bAdhase kaJcidityarthaH / dharmeNArthe na lobhAt na vadhyate na daNDayate kaccit, dharmAdhikRtairiti zeSaH // 57 // gRhIta iti / pRSTaH praznena zodhitaH kAle dravyApaharaNakAle dRSTaH sakAraNacauryalabdhadravya sahitaH // 58 // vyasana iti / Ahacasya durgatasya daridrasya ca vyasane nivAtarUpasaGkaTe prApte artha vyavahAraM virAgAH pazyanti parIkSanti kazcit // 59 // yAnIti / prItyarthamanuzAsataH bhogArtha rAjyaM kurvataH // 60 // dAnena abhimatavastupradAnena manasA snehena vAcA sAntvavacanena ca tribhiretaiH bubhUSase kazcit / prAptumicchasi vazIkartumicchasi kaJciditi yAvat // 61 // caityAn devatAvAsa bhUtacatuppayasyamahAvRkSAn / siddhArthAn niSpannAmuSmikaprayojanAn // 62 // arthena dharme na bAdhase For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [100 // 298 //
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bAdhase arthArjanayogye aparAhne dharmArjanaM kRtvA arthaM na nAzayasi kaccidityarthaH / prItilobhena sukhAbhilASeNa hetunA / kAmena sAyaMkAla vihitena kAmena ubhau vA na bAdhase kaccit / yadvA arthena hetunA dharma na bAghase kaJcit dharme hitvA artha na gRhNAtItyarthaH / tathA dharmeNa hetunA kuTumbanirvAhA dyapekSitamarthe na bAdhase / dharmArthAvubhAvapi prItilobhena sukhecchayA kAmena ca hetunA na bAghase, gaNikAdisaktAbubhayamapihi nazyati // 63 // kaccidarthaM ca dharme ca kAmaM ca jayatAM vara / vibhajya kAle kAlajJa sarvAn varada sevase // 64 // aa brAhmaNAH zarma sarvazAstrArthakovidAH / AzaMsante mahAprAjJa paurajAnapadaiH saha // 65 // nAstikyamanRtaM krodhaM pramAdaM dIrghasUtratAm | adarzanaM jJAnavatAmAlasyaM paJcavRttitAm // 66 // ekacintanamarthAnAmanarthajJaizca mantraNam / nizcitAnAmanArambhaM mantrasyAparirakSaNam // 67 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | uktamarthaM savizeSamAha-kaJciditi / artha ca dharme ca kAmaM ca sarvAn kAle vibhajya sevase / prAtadarzanAdidharmakAlaH, tadanantaram AsthAmyAM rAjyavicAraNArtha kAlaH, rAtrau kAmakAla ityevaM vibhajya sevasa ityarthaH / jayatAM vara / teSAM kAlAntare pravRttinivartanasamarthetyarthaH // 64 // kaJcitta iti / zarma sukham / | AzaMsante prArthayante // 65 // nAstikyamityAdi / nAsti paraloka iti matiryasya sa nAstikaH "asti nAsti diSTaM matiH " iti ThaJ / tasya bhAvaH nAstikyam / anRtmstyvcnm| krodhaM mAtApitrAcAryatrAhmaNadurbalAdiSu kRtAparAdheSvapi tadviSayakaM krodham / pramAdam anavadhAnatvam / dIrghasUtratAM cirakriyatvam / "dIrghasUtrazvirakiyaH " ityamaraH / jJAnavatAM sjjnaanaam| adarzanaM darzanAkaraNam, jJAninAM darzanaM hi nikhila zreyomUlam / AlasyaM OM madakaravastusevAjanitaM kAryApaTukaraNakatvamityarthaH / paJcavRttitAM paJcendriyaparavazatAm // 66 // arthAnAmekacintanaM rAjyakAryANAM mantrayanAdareNa svayameka eva sthitvA paryAlocanam / anarthajJaiH viparItArthadarzibhiH // 67 // OM kazcit dharmArjanayogyapUrvAhNe tvarthArjanaM kRtvA dharmAnna bAdhase dhamArjanaM karoSi kathita dharmeNAryAna na bAdhase kacita arthArjanayogye madhyAhne dharmArjanaM kRtvA arthAtra bAdhase kaccidityarthaH / prItilobhena sukhAbhilASeNa hetunA kAmena ubha dharmArthI na bAdhase kaccidityarthaH // 63-65 // nAstikyamityAdi / pramAdam anavadhAnatvam / dIrghasUtratAm cirakriyatvam / paJcavRttitAM paJcendriyaparavazatAm arthAnAM prayojanAnAm / ekacintanam ekena cintanam / anarthajJaH For Private And Personal Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie bA.rA.bha. // 29 // maGgalasya prAtardarpaNAdyavalokanasya / aprayogam ananuSThAnam / maGgalAdyaprayogamitipAThe-amaGgalAcaraNamityarthaH / sarvataH pratyutthAnaM nIca , TI.a.kA. syAnIcasyApyAgamane pratyutthAnamityarthaH / yadA sarvadigavasthitazabUddezena yugapadaNDayAtrAmiti vaa| etAMzcaturdazetyanena anyeSAmapi bahUnAM sA doSANAM vidyamAnatvam, teSu sarveSUktAnAmavazyaheyatvaM ca jJAyate // 68 // dazetyAdi / dazavargAdikAn cuhA yathAvadanumanyase kaccit dazavargAdikAna tyAjyatvenopAdeyatvena ca jJAtvA yathAvadanutiSThasi kacciditi vAkyArthaH / puurvoktsnggrho'ymupdeshH| dazavargastAvat-"mRgayAkSo divAsvApaH pari / maGgalasyAprayogaM ca pratyutthAnaM ca sarvataH / kaccittaM varjayasyetAn rAjadoSAMzcaturdaza // 68 // daza paJca caturvargAna saptavarga ca tttvtH| aSTavarga trivarga ca vidyAstisrazca rAghava // 69 // vAdaH striyo madaH / tauryatrikaM vRthATyA ca kAmajo dazako gunnH||" iti manunoktaH / tauryatrikaM nRtyagItavAdyam / vRthATyA vRthAparyaTanam / / kAmandakastu prakArAntareNa lobhakodhAlasyAsatyavacanatvapramAdabhIrutvAsthiratvamADhayAnayAvamantRtvAni dazavarga ityAzayenAha-" lubdhaH kuro'laso satyaH pramAdI bhiirursthirH| mUDho'nayo'vamantA ca sukhacchedyo ripurmtH||" iti / paJcavargaH paJca durgANi / tathAha manuH-"audakaM pArvataM vArzameriNaM dhaanvnN| tathA / zastaM prazastamatibhirdurga durgopcintkaiH||" iti / yadvA paJcavargaH paJcavidhavairANi / atrApi kAmandaka:-"sApatnaM vastujaM strIjaM vAgjAtamaparAdha jam / vairaprabhedanipuNavairaM paJcavidha smRtam // " iti| caturvargaH sAmadAnabhedadaNDAH / yathA kAmandakIye "sAma dAnaM ca bhedazca daNDazceti caturvidham" iti| yadvA caturvidhamitrANi vA / yathAha kAmandaka:-"aurasaM tantusambandhaM tathA vaMzakramAgatam / rakSitaM vyasanebhyazca mitraM jJeyaM caturvidham // " iti / yadvA viparItArthadarzibhiH / maGgalasyAprayogam ananuSThAnam / maGgalAdyaprayogamiti ca pAThaH / pratyutthAnaM ca sarvataH sarvadigavasthitazatruddezena yugapadaNDayAtrAm // 66-68 // dazapaJcetyAdi / dazavargAdikaM buddhA yathAvadanumanyase kazcit / dazavargAdikaM tyAjyatvenopAdeyatvena ca jJAtvA yathAvadanutiSThasi kacciditi vAkyArthaH / daza vargastAvat-lobhakrodhAlasyAsatyamamAdamIrutvAsthiratvamUDhatvAnayAvamantRtvAni / yadvA mRgayAyUtadivAsvapraparivAdastrImadattagItavAdyavRdhAparyaTanAni / atha paJcavargaH kAmandakaH " sApatnaM vastujaM strIjaM vAgjAtamaparAdhajam / vairaprabhedanipuNera paJcavidhaM smRtam // " iti / audakapArvatavAriNadhAnvanAni vaa| atha caturvargaH-sAmadAnabhedadaNDAH caturvidhamitrANi vA / " aurasaM tantusambandhaM tathA vaMzakramAgatam / rakSitaM vyasanebhyazca mitraM jJeyaM caturvidham // " iti / // 29 // atha saptavarga:-" svAmyamAtyAzca rA; ca durga kozo balaM suhRt / parasparopakArIdaM rAjyaM saptAGgamucyate / iti / athASTavarga:-kRSivANijyadurgasetukunnara bandhanakhanyAkarakarAdAnazUnyanivezanAni / aba trivarga:-asAdhyavastuyu samudyanaH sAdhyavastuSvanudyamaH zakyavastuSvakAle samudyamazca / tathAha-"vastuSvazakyeSu For Private And Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabalirth.org dhanAnAM nyAyArjanAdiparmacatuSTayaM vA / tadapi tatraivoktam-" nyAyenArjanamarthasya rakSaNaM vardhana tathA / satpAtre pratipattizca rAjyavRttaM caturvidham // " iti| saptavargaH svaampmaatyaadi| yathoktam-"svAmyamAtyAzca rASTraM ca durga kozo balaM suhRt / parasparopakArIdaM rAjya sptaanggmucyte||" iti / yadA svapakSastha MjanAvAntarabhedasaptakaM vA / yathAda-"nijo'tha maitrazca samAzritazca subandhujaH kAryasamudbhavazca / bhRtyo gRhIto vividhopacAraiH pakSaM budhAH saptavidha vadanti // " iti / yadvA pradhAnavyUhAH sapta vA sptvrgH| yathA-"zyenaH sUcI ca vajrazca zakaTo makarastathA / daNDAkhyaH padmanAmA ca vyUhAH sapta prdhaantH||" indriyANAM jayaM buddhA pADaNyaM daivamAnuSam / kRtyaM viMzativargaJca tathA prakRtimaNDalam // 7 // iti / aSTavargamAha kAmandakaH-"kRSivANijyadurgANi setuH kuJjarabandhanam / khanyAkaraH karAdAnaM zUnyAnAM ca nivezanam / aSTavargamimaM sAdhu svastha vRtto na lopayet // " iti / yadvA paizunyAdyaSTakaM vA assttvrgH| yathA-"paizunyaM sAhasaM drohamI sUyArthadUSaNam / vAgdaNDayozca pAruSyaM krodhajo'pi AGIguNo'STakaH // " iti / IrSyA kSAntyabhAvaH kSAntivirodhI vA kazcidgaNaH, ajJadurbalakRtAparAdhAsahiSNutvamiti yAvat / asUyA tu guNeSvapi dossaaropH| vAkpAruSyaM daNDapAruSyaM ca guNadvayam / atha trivargaH dharmArthakAmAH / yadA utsAhaprabhutvamanvazaktayanivargaH / yadvA pareSAM kssysthaanvRddhyH| "kSayaHsthAna Mca vRddhizca trivargoM nItivedinAm" ityamaraH / yaddhA azakyasamudyamAdikAryavyasanatrayaM vA / yathAha kAmandaka:-"vastuSvazakyeSu samudyamazca zakyeSu MmohAdasamudyamazca / zakyeSvakAleSu samudyamazca vidheva kAyye vyasanaM badanti // " iti / timro vidyA trayIvArtAdaNDanItayaH " AnvIkSikI trayI vAtA daNDanItizca" iti vidyAyAzcaturvidhatvepi aanviikssikyaakhyyaamntrbhaavH| tathAI kAmandakaH "trayI vArtA daNDanItiriti vidyA hi mAnavAH / trayyA eva vizeSo'yamiyamAnvIkSikI mtaa||"iti / trayI vedaH, vArtA kRpigorakSavANijyam daNDanItiH niitishaastrm||69|| indriyANAM jayaM jyopaaym|ssddgunnaa samudyamazca zakyeSu mohAdasamudyamazca / zakyeSvakAleSu samudyamazca vidhaiva kArya vyasanaM vadanti // " yadvA prbhumntrotsaahshktyH| atha timro vidyAH-trayIvArtAdaNDa M nItayaH / AnvIkSikyAnayyAmantarbhAvAt tritvoktiH // 69 // indriyANAM jayaM jayopAyam budhvA prajApAlanasya mUlamindriyajayaM prathamaM buvA pAiguNyaM SaDaguNA evaM pADaguNyam / svArthe Syan / sandhivigrahayAnAsanadvaidhIbhAvasamAzrayAH ssddgunnaaH| devamAnuSaM devikaM mAnuSaM ca vysnm| tatra devavyasanaM paJcavidham, mAnuSaM ca paJcavidham / MtathA kAmandakIye-" hatAzano jala cyAdhiI bhikSaM maraNaM tathA / iti pathavidhaM devaM mAnuSaM vyasanaM param // " mAnuSavyasanaM tu kAmandakIye-"kSAyuktebhyazca corebhyaH parebhyo rAjavallabhAt / pRthivIpatilobhAcca prajAnAM paJcadhA bhayam" iti / kRtyam alabdhavetanAvamAninakopitabhISitavargeSu zatrusambandhiSu abhimatavastupradAnena For Private And Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir pA.rA.bhU. 3. eva pAiguNyam / sAyebhyam / te ya sandhivitrahayAnAnavI bhAvasamAtrayaH / devamAnupaM devananupama AgataM yAnityaH / devaM gADarasana pratyekaM paJcavidham / yathAha kAmandakIye-"hutAzano jalaM vyAdhibhikSaM maraNaM tathA / iti paJcaviSaM devaM mAnuSaM vyasanaM param // AyuktakebhyazcorebhyaH parebhyo rAjavallabhAt pRthivIpatilobhAca vyasanaM paJcadhA bhvet||" iti / AyuktakAH adhikAriNaH kRtyam alabdhavetanAvamAnitakopitabhIpiteSu zatru sambandhiSvabhimatavastupradAnena karttavyaM bhedanam / atrApyAha kAmandaka:-"alabdhavetano lubdho mAnI capyavamAnitaH / kruddhazca kopito'kasmAttathA bhItazca bhISitaH / yathAbhilapiteH kAmabhindyAdetAMzcaturvidhAn // " iti / asandheyAH vigrAhyAH bAlavRddhAdayo vishtividhaaH| pratipakSanRpatayo viMzativarga ityucyate / yathAha kAmandakIye-"bAlo vuddho dIrgharogI tathA jJAtibahiSkRtaH / bhIruko bhIrujanako lubdho lubdhajanastathA / viraktaprakRtizcaiva viSayeSvatisaktimAn / anekacittamantrazca devbraahmnnnindkH| devopahatakazcaiva devacintaka eva ca / durbhikSavyasanopeto balavyasanasaGkulaH / adezastho bahuripuryukto'kAlena yazca saH / satyadharmavyapetazca viMzatiH puruSA amI / etaiH sandhi na kurvIta vigRhNIyAttu kevalam // " iti / jJAtibahiSkRtaH bandhujanabahiSkRtaH / bhIravaH janAH mantrisenApatiyodhAH yasya saH bhIrujanakaH / evameva lubdhajana ityatrApi / lubdhAH atyantadhanAzAparAH / devopa itakaH maharSizApAdyabhihataH devacintakaH devameva sarvaM kuryAditi matvA puruSavyApAramakurvANaH / balavyasanaM senaavilyH| adezasthaH proSitaH akAlena yuktaH krUragrahadazAbhAgAdiyuktaH / yadvA vigrahakAraNabhUto rAjyApahArAdiviMzativargaH / atra ca kAmandaka:-"rAjyastrIsthAnadezAnAM jJAtInAM ca dhanasya ca / apahAro mado mAnaH pIDA vaiSayikI tathA / jJAnArthazaktidharmANAM vidhAto devameva ca / mitrArthayozcAvamAnastathA bandhu vinAzanam / bhUtAnugrahavicchedastathA maNDaladUSaNam / ekArthAbhinivezitvamiti vigrhyonyH||" iti / atrApahArazandaH pUrvaH paibhiH sambadhyate / / vaiSayikI pIDA viSayapAravazyam / vighAtazabdo jJAnAdibhizcaturbhiranveti / devazabdena devA indrAdaya ucyante / teSAM virodhyapi vigraahyH| yathA dazarathasya kartavyaM bhedanaM kRtyazabdenocyate / tathA ca kAmandakIye "alabdhavetano lubdho mAnI cApyavamAnitaH / kuzca kopito'kasmAttathA bhItazca bhISitaH / yathAmila pitaH kaambhiNdyaadetaashcturvidhaan|" iti / asandheyA vigrAhyo viMzativargaH / tathA ca kAmandakIye "bAlo vRddho dIrgharogI tathA jnyaatibhisskRtH| bhIruko bhIruja nako lubdho lugdhajanastathA / viraktaprakRtizcaiva viSayeSvatisaktimAn / anekacittamantrazca devabrAhmaNAnindakaH / devopahatakazcaiva devacintaka eva ca / durbhikSavyasa | kataka0-rAjyastrIsthAnadezAnAM jJAtidhanavAca yasyApahAraste SaT / madamAnadezapITAvantastrapaH / jJAnAryazaktidharmANI yeSA vidhAtaste catvAraH / devacintakaH ripumitrAvamantArI bandhuvinAzanaM yasya lokAnugraha rahitaH dUSitamaNDalaH ekA minivezitvaM yasya ete vimAyA evaM // // 30 // For Private And Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir MindravirodhI zambaraH / mitrArthayorityatra mitraM mitrArthastadanubandhI cetyarthaH / yadvA mitraM mitrasyArthaH tadanam / arthasyAvamAno haraNameva / bhuutaanu| grahavicchedaH lokAnugraharAhityam / maNDaladUSaNaM maNDalazabdena svamantrisenApatisuhRdAdirucyate, tasya dUSaNaM tadviSaTanam / ekAbhinivezitvaM svAbhimataviSayAbhilASitvam / prakRtayazca maNDalaM ca prakRtimaNDalam / prakRtayastAvat-"amAtyarASTradurgANi kozo daNDazca pnycmH| etAH prkRty| stjjnyairvijigiissorudaahRtaaH||" iti kAmandakoktAH / maNDalaM dvAdazavidharAjAtmakam-madhyato vijigISuH tasya zatruH mitraM zatromitraM mitramitraM zatrumitramitraM ceti purovartinaH pnyc| pANigrAhaH AnandaH pANigrAhAsAraH AkandAsArazceti pRSThabhAgasthAzcatvAraH / pArzvasthomadhyamaH teSAM bahirava sthita udAsInazceti / tathAca kAmandakaH-"sampannastu prakRtibhirmahotsAhaH kRtshrmH| jetumeSaNazIlazca vijigISuriti smRtH|| agirmitramamitra mitra pamitramataHparam / tathArimitramitraM ca vijigISoH purssraaH||paannigraahsttH pshcaadaakndstdnntrH| AsArAvanayozcaiva vijigISostu pRsstthtH||areshv vijigISozca madhyamo bhUmyanantaraH / anugrahe saMhatayorvyastayonigrahe prbhuH|| maNDalAdahireteSAmudAsIno blaadhikH| anugrahe saMhatAnAM vyastAnAM ca vadhe prabhuH" iti atra zatrumitrazabdI purastAvyavahitAnantararASTrAdhipatimekavyavahitAnantararASTrAdhipatiM cakrameNa vdtH| pANigrAhAkandazabdAvapi pRSThata yastAdRzau krameNa vadataH natu prasiddhazatrumitraparau / "viSayAnantaro rAjA zarmitramataHparam / udAsInaH parataraH pANigrAhastu pRsstthtH|"itymrH| AsAraH suhavalam / "AsAraH syAnmitrabale" iti ratnamAlA / madhyamazabdena ca arivijigISoya'stayoH samastayozca nigrhaanugrhsmrthH| pArzvadezasthaH kazciduktebhyo'nyo rAjocyate na tu madhyavartI / udAsInazabdena ca eteSAM sarveSAmapi vyastAnAM samastAnAM ca nigrahAnugrahasamarthaH kazcidviprakRSTadezastho nopeto balavyasanasaGkalaH / adezastho bahuripuryukto'kAlena yazca saH / satyadharmavyapetazca viMzatiH puruSA amI / etaissandhi na kurvIta vigrahIyAnu kevalam / atha prakRtimaNDalam-prakRtayazca maNDalaM ca prakRtimaNDalam / prakRtayastAvakAmandakIye " amAtyA rASTradurgANi kozo daNDava pakSamaH / etAH prkRtystjjaivijigiisso| rudAhatAH" iti / maNDalaM dvAdazavidharAjAtmakam / teca madhyato vijigISuH tasyAriH mitraM aremitra mitrazatruH zatrumitramitraM ceti purovartinaH paJca / pANigrAhaH AkrandastayorAsArAviti pANigrAhAsAraH AkrandAsAra iti pRSThabhAgasthAzcatvAraH evaM nava bhavanti, vijigISurdazamaH, pArthastho madhyamaH teSAM bahiravasthita udAsInazceti madhyamodAsInAbhyAM sAkaM dvAdazavidhAH / tathA kAmandaH "sampannastu prakRtibhirmahotsAhaH kRtanamaH / jetumeSaNazIlazca vijigISuriti smRtH| arimitramaremi mitrAmitramataHparam / athArimitramitraM ca vijigISoH purssraaH| pANigrAhastataH pazcAdAkrandastadanantaram / AsArAvanayozcaiva vijigISostu pRsstthtH| arezva vijigISozca madhyamo bhUmyanantaraH / anugrahe saMhatayoryastayonigrahe prabhuH / maNDalAihireteSAmudAsIno balAdhikaH / anugrahe saMhatAnAM vyastAnA OM For Private And Personal Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandir bA.rA.bhU. // 30 // raajocyte||70|yaatraa daNDavidhAnaM yAtrA yAnaM daNDasya sainyasya vidhAnaM saMvidhAnaM vyUhabhedavidhAnam / yadvA daNDaH zatrunirasanaM tasya vidhAnaM prakAra yAtrA ca TI .a.kA. daNDavidhAnaM ca yAtrAdaNDavidhAnam / prkRtimnnddlmitytraatrcaikvdbhaavH| senAvyUibhedAH pUrvamuktAH zatrunirasanaprakArAzca sphuTAHsujJeyA iti yAtrAzabditaM yAnaM pradazyate / tacca paJcavidham-balAtizayena pANigrAhAdibhirvigRhya zatrUddezena yAnaM vigRhyayAnam, pANigrAhAdibhiH sandhi kRtvA zatrUddezena yAnaM sandhAyayAnam, sAmanta sametya yAnaM sambhUyayAnam, anyoddezena yAtrAprasaGgamutpAdya anyaprati yAnaM prasaGgatoyAnam, anyaprasaGgaM kRtvA balavattayA tamupekSya yAtrAdaNDavidhAnaJca dviyonI sandhivigrahau / kaccidetAna mahAprAjJa yathAvadanumanyase / / 71 // tanmitroddezena yaanmupekssyyaanmiti| yathA kAmandakIye-"vigRhya sandhAya tathA sambhUyAtha prasaGgataH / upekSya ceti nipuNairyAnaM paJcavidhaM smRtam // " iti|| dviyonI iti / sandhivigrahayAnAsanadvaidhIbhAvasamAzrayAH paDaNAH pRthaka pRthakU pratipAditAH / idAnI dvaiguNyamatAvalambanena yAnAdIn sandhivigrahayoranta || bhAvya vadati / yAnAsane vigrahasya svarUpaM dvaidhIbhAvasamAzrayo sandhe rUpam / tatra vijigISori prati yAtrAyAnaM tayomithaH pratibaddhazaktyoH kAlapratIkSayA tUSNImavasthAnamAsanam / durbalasya prabalayopitorvAcikamAtmasamarpaNaM dvaidhiibhaavH| tathAha-" balinodipatormadhye vAcAtmAnaM samarpayan / dvaidhIbhAvena / varteta kAkAkSivadalakSitaH // " iti / ariNA pIDyamAnasya balavadAzrayaNaM samAzraya iti vivekaH / taduktaM kAmandakena-" yAnAsane vigrahasya rUpaM sadbhiriti smRtam / sandhezca sndhimaargdvdhiibhaavsmaashryo||" iti / etAn pUrvoktAn yathAvadanumanyase anutiSThasi kaccidityarthaH / uktadaza ca badhe prabhuH" iti // 70 // atha yAbAdaNDavidhAna sainyasaMvidhAnaM zatrunirasanaprakArasya yAnaM paJcavidham / tathA ca kAmandakIye " vigRhya sandhAya tathA sambhUyAya - prsnggtH| upekSya ceti nipuNairyAnaM paJcavidhaM smRtam // " iti / balAtizayena pANigrAhAdibhivigRhya zatrUdezena yAnaM vigRhyayAnam / pANiprAhAdibhissandhiM kRtvA zatra. dezena yAnaM sandhAyayAnam / sAmantaissametya yAnaM sambhUyayAnam / anyoddezena yAtrAprasaGgamutpAdya anya prati yAnaM prasaGgayAnam / zatrUdezena yAtrAM kRtvA tamupekSya tanmitroddezena yaanmupekssyyaanmiti| paaigunnymiti| sandhivigrahayAnAsanadvaidhIbhAvasamAzrayAH pUrva pRthakpratipAditAH, idAnI dvaiguNyamatAvalambanena yAnAdIna sandhi vigrahayorantarbhAgya vadati dviyonI iti / sandhivigraho dviyonI pratyekaM tayordvayoH kAraNabhUtau / tathAha kAmandaH "sandhezca vigrahasyaitadvaiguNyamiti cakSate" iti / // 30 // " yAnAsane vigrahasya rUpaM sandheH padaM dvayam" iti ca / tatra vijigISorAre prati yAtrA yAnaM tayormiyaH pratibaddhazatyoH kAlapratIkSayA tUSNImavasthAnamAsanam / durbalasya prabalayovidviSoH vAcikamAtmanassamarpaNaM dvaidhIbhAvaH / tathAha " balinovidviSormadhye vAcAtmAnaM samarpayan / dvaidhIbhAvena varteta kaakaakssiibdlkssitH||" S For Private And Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vargAdInAM tattvaM jJAtvA heyAn jahAsi grAhyAn gRhNAsi kaJciditi yAvat // 7 // mantribhiriti / yathoddiSTeH shaastroktmntrilkssnnlkssitaiH| yathAddiSTamitipAThe-nItizAstroktamantravicAramArgamanatikramyetyarthaH / bahubhirmantrakaraNe mantrabhinnatvasambhavAdaikamatyAbhAvAcca 'caturbhistribhirevavA' ityuktam / vyastaistattanmataM parijJAya samastaizcaturbhistribhirvA parigaNitemantribhiH mithaH rahasi mantra mantrayase kaccit // 72 // rAjJAmavazyaM sampAdanIyA mantribhistvaM yathoddiSTazcaturbhistribhireva vA / kaccit samastaiyastaizca mantraM mantrayase mithaH // 72 // kaccitte saphalA vedAH kaccitte saphalAH kriyaaH| kaccitte saphalA dArAH kaccitte saphalaM zrutam // 73 // kaccideSaiva te buddhiryathoktA mama rAghava / AyuSyA ca yazasyA ca dharmakAmArthasaMhitA // 7 // yAM vRttiM varttate tAto yAM ca naH prapitAmahAH / tAM vRttiM varttase kaccidyA ca satpathagA zubhA // 75 // narthAn pRcchati-kaJcitte saphalA vedA iti / te vedAH tvadadhItA vedAH saphalAH kazcit / agnihotrAdyanuSThAnena saphalIkRtAH kaccit / kriyante / sAdhyanta iti kriyAH dhanAni / dhanAni tvatsampAditAni dAnabhogAbhyAM saphalIkRtAni kaccit / te dArAH saphalAH kacit ratiputrAbhyAM saphalAH kaccit / te zrutaM zAstrazravaNaM saphalaM kaccit zIlavRttAbhyAM saphalaM kaccit / tathA ca mahAbhArate-" agnihotraphalA vedA dattabhuktaphalaM dhanam / ratiputraphalA dArAH zIlavRttaphalaM zrutam // " iti // 73 // kaccidevati / AyuSyA yazasyA dharmakAmArthasaMhitA uktA eSA buddhirmama yathA tathaiva te tava vartate kaccita // 7 // atha uktAnuktaM sakalaM sAheNa drshyti-yaamityaadinaa| vRttimAcaran vartate avartiSTa / yadvA dazarathamaraNAsyAjJAtatvAta! iti / ariNA pIyamAnamya balavadAzrayaNaM samAzraya iti vivekaH / etAn pUrvoktadazavargAdIna yathAvadanumanyase kaJcit grAhyaNAhakatvena jAnAsi kaJcit // 7 // mantribhiriti / yathoddiSTeH shaastroktmntrilkssnnlkssitaiH| bahubhirmantrakaraNe mantrabhinnatvasambhavAdaikamatyAbhAvAJca cturbhistribhirevetyuktiH|vystairmntrkrnne tattanmatapari jJAnaM bhvtiityrthH|| 72 // rAjJAmavazyasampAdanIyAni pRcchati-kaJciditi / te vedAH tvadadhItA bedAH saphalAH kaccit tvadvihitAgrihotrAdyanuSThAnena saphalI kRtAH kaccit ! kriyAH kriyante sAdhyanta iti vyutpatyA kriyAzabdena dhanadhAnyAnyucyante, tvatsampAditAni dhanAdIni dAnabhogAbhyAM saphalAni kaccita / te dArA saphalAH ratiputraphalAH kaccit ? ne zrutaM zAstrazravaNaM zIlavRttotpAdanena saphalaM kazcit ? tathA ca bhArate "agnihotraphalA vedA dattabhuktaphalaM dhanam / ratiputraphalA dArAH zIlavRttaphalaM zrutam // " iti // 73 // paSA dharmakAmArthasaMhitA tatparA uktA eSA te buddhiH mama yathA tathaiva tavApi baIte kaccit // 74-75 / / For Private And Personal Use Only
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.ma. // 30 // TON TI.a.kA. sa.101 vartata ityuktiH| pitAmahasya ajasya ciraM rAjyapArIpAlanAbhAvAt prapitAmahA ityuktam / prapitAmahAH prapitAmahaprabhRtayaH / yathA "saptamI zauNDeH" ityatra " zauNDAdibhiH" itivRttikAraH / atra avartantetyadhyAhAryam / pitrAdyananuSThitasyAnanuSThAne prApte Aha-yA ca satpathagA zubheti / stpthgaa| sanmArgAnusAriNI / zubhA aninditA // 79 // kacciditi / svAdukRtaM madhuratayA siddham / AzaMsamAnebhyaH, dhanamiti shessH||76|| evamAcarato rAjJaHNi kaccit svAdu kRtaM bhojyameko nAnAsi rAghava / kaccidAzaMsamAnebhyo mitrebhyaH samprayacchasi // 76 // rAjA tu dharmeNa hi pAlayitvA mahAmatirdaNDadharaH prajAnAm / avApya kRtsnA vasudhAM yathAvaditazcyutaH svargamupaiti vidvAn // 77 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe zatatamaH sargaH // 10 // rAmasya vacanaM zrutvA bharataH pratyuvAca ha / kiM me dharmAdvihInasya rAjadharmaH kariSyati // 1 // aihikAmuSmikaphale darzayati-rAjA vityAdinA / tuzabdena rAjavelakSaNyamucyate / hiH prasiddhI / pAlayitvA, mahImiti zeSaH / mahAmatiH uktanIti dharmajJaH / daNDadharaH yuktadaNDadharaH / yathAvat pUrvarAjavat / itaH asmAllokAt cyutaH prArabdhakavisAne mRta ityarthaH / vidvAn zarIrabhintrAtmajJAna vAn // 77 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne zatatamaH sargaH // 10 // rAmasya vacanaM zrutvA bharataH pratyuvAcaha ityAdi ayaM sargaevAtra lekhniiyH| taM tu rAmaH samAjJAya bhrAtaraM guruvatsalam' ityAdisargastu lekhaka prmaadaallikhitH| tasyoktapraznottaratvAbhAvAt / atra bharatocyamAnapitRmaraNazravaNAnantaraM rAmasya duHkhitatvAzravaNAt / atra mahezvaratIrthena sargapaurvAparya viparItyamanAlocya svadRSTakozamAtraprAmANyena taMtu rAmaH samAjJAya' ityAdikaM sargamevaikottarazatatamaM mandAnena tatsargavyAkhyAnAnte tatratyArthavirodhAta maalocyaivmaakssepprihaaraavukto| " nanu-AyeM tAtaH parityajya kRtvA karma suduSkaram / gataH svarga mahAbAhuH putrazokAbhipIDitaH // iti / imAH prakRtayaH sarvA vidhavA mAtarazca yaaH| tvtskaashmnupraaptaaH| iti ca bharatenokte rAmastadAnImazocan tadullaGghayAbhiSekapratyAkhyAnameva kimiti kRtavAn niSa doSaH / tasmin bharatavAkyaprabandhe pitRmaraNamAnupaGgikatvenoktaM rAjyasvIkaraNameva prAdhAnyenoktam / ato rAmastadevaM manyate / pitA putrazokena // 76 // 77 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyo ayodhyAkANDavyAkhyAyAM zatatamaH sargaH // 10 // rAmasyetyAdi / kimiti dharmAt // 302 // For Private And Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir mRtakalpo na punarjIviSyatIti mRta ityucyate / mAtarazca vidhavAkalpA iti vidhavA ityucyante / anena mamAbhiSecanameva prAdhAnyenocyata itya zocanabhiSekapratyAkhyAnaM kRtavAn / svavAkye pitRmaraNAnuvAdasya cAyamevArthaH" iti / atrAyaM parihAro na yujyate / yadi ca pitA mRtklptven| mRta ityucyata iti rAmo gRhNIyAt tadA 'vyAdizya ca mahAtejA divaM dazaratho gataH' iti nAnuvadet / yastu svAzayaM svayamevaivamiti vadati tasyAnyena gatyantare sati tadviruddhAbhiprAyakalpanaM kathaM kartuM zakyam ? ato'nenaivAnuvAdena rAmeNa pitA mRta ityeva gRhItamiti bhaati| kiJca prakRtInAM mAtRNAM zAzvato'yaM sadA dharmaH sthito'smAsu nararSabha / jyeSTaputre sthite rAjanna kanIyAn nRpo bhavet // 2 // ca samAgamanAtpUvam "imAH prakRtayaH sarvA vidhavA mAtarazca yaaH| tvatsakAzamanuprAptAH prasAdaM kartumahasi" ityaGgulyAdinirdezAnupapattezca / ataH 'taM tu rAmaH samAjJAya" ityAdisargaH vasiSThaM purataH kRtveti vyuttarazatatamasargAnantaraM caturuttarazatatamasargatvena lekhanIyaH paThanIyazca / tathA cetsaGgataH syAt / ato'va rAmasya vacanaM zrutvetyayaM sarga evaM vyAkhyAyate-rAmasya vacanaM zrutvetyAdi / dharmAt tvatsevArUpamukhyadharmAt / yadA dharmAta tvaduktarAja dharmAnuSThAnahetubhUtarAjabhAvAt / rAjadharmaH tvaduktanItisthaH // 1 // rAmA-rAmasthetyAdi / rAjanItipratipAdakapUrvasargasthAnantaram-"rAmasya vacanaM zrutvA bharataH pratyuvAca / / ki me dharmAdihInasya rAjadharmaH kariSyatIti praznottaraparasyAsya sargasya sthAne taM tu rAmaH samAjJAya bhrAtaraM guruvatsalam / lakSmaNena saha bhrAtrA maSTuM samupacakrame / ityayaM sargaH keSu citkozeSu dRzyate / tattu na saMgacchate, pUrvasargakRtapraznasyottarAzravaNAn / Arya tAtaH parityajya kRtvA karma suduSkaram / gataH svarga mahAbAhuH putrazokAbhipIDitaH " ityuktapitRmaraNazravaNAnantaraM duHkhitatvAzravaNAt / prakRtInAM mAtRNAM ca samAgamanAtpUrvam " imAH prakRtayaH sarvA vidhavA mAtarazca yAH / tvatsakAzamanuprAptAH prasAda kartumarhasi " ityaGkalinirdezAnupapattezca / taM tu rAma ityAdisargasya sthAna tu-vasiSThaH purataH kRtvA dArAn dazarathasya ca / abhicakAma taM deza rAmadarzanatarSitaH / ityAdisargasyAnantaram // 1 // kutaste rAjabhAvAbhAva ityatrAha-zAzvata iti / asmAsu asmatpUrveSu // 2 // tanika-ki me dharmAdvihInaspa rAjadharmaH kariSyati / zAzvato'yaM sadA dharmaH sthito'smAsu nararSabha // dharmAt rAmakaiDUryarUpaparamai kAntidharmAt / svarUpanirUpakazeSatvadharmAdA / vihInasya rAjadharmaH tadvirodhisAmAnyadharmaH / ayaM pUrvoktaH zAzvato nityasiddhaH asmAsu sadA sthitaH / zatrughnalakSmaNA pekSayA bahuvacanam / nararSabha puruSottama // 1 // 2 // tvatsevArUpamukhyadharmAt // 1 // zAzvataH kulkrmaagtH| asmAsu asmAtpUrveSu / tadevAha jyeSThaputra iti // 2 // For Private And Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bA.rA.bhU. sa samRddhAmiti / bhavAya bhadrAya / " bhavo bhadre hare prApto sattA saMsArajanmasu " iti vaijayantI // 3 // na sarvasulabhaM rAjatvamityAha - rAjAnamiti / // 303 // prAhuH prAkRtA janA iti zeSaH / sa rAjA mama devatve mataH / devatvena sammata ityarthaH // 4 // tani0- ye lokAH rAjAnaM mAnuSaM prAhuH ta eva yasya te dharmArtha sa samRddhAM mayA sArddhamayodhyAM gaccha rAghava / abhiSecaya cAtmAnaM kulasyAsya bhavAya naH // 3 // rAjAnaM mAnuSaM prAhurdevatve samato mama / yasya dharmArthasahitaM vRttamAhuramAnuSam // 4 // kekayasthe ca mayi tu tvayi cAraNya mAzrite / divamAryo gato rAjA yAyajUkaH satAM mataH // 5 // niSkrAntamAtre bhavati sahasIte salakSmaNe / duHkha zokAbhibhUtastu rAjA tridivamabhyagAt // 6 // uttiSTha puruSavyAghra kriyatAmudakaM pituH / ahaM cAyaM ca zatrughnaH pUrvameva kRtodakau // 7 // priyeNa khalu dattaM hi pitRlokeSu rAghava / akSayyaM bhavatItyAhurbhavazcaiva pituH priyaH // 8 // tvAmeva zocaMstava darzanepyustvayyeva saktAmanivartya buddhim / tvayA vihInastava zokarugNastvAM saMsmara nnastamitaH pitA te // 9 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe ekottarazatatamaH sargaH // 101 // sahitaM vRttamamAnuSaM prAhuH / manuSyasaMsthAnatvepi atimAnuSazIla vRttavepera tilaGghitasarvaloka sAmpatvena devatve nArAyaNatve mama saMmata ityarthaH // 4 // evaM sannihitanIti praznasyottaramuktvA prAthamikarAjaviSaya praznasyottaramAha- kekayastha iti / yAyajUkaH ijyAzIlaH / " ijyAzIlo yAyajUkaH " ityamaraH // 5 // manni gamanAnantaraM kRti divaseSu rAjA divaM gata ityatrAha - niSkrAntamAtra iti // 6 // 7 // bhavadbhayAM datte kiM mayApi dAtavyamityatrAha - priyeNeti // 8 // apriyatvameva darzayati-tvAmeveti / rugNaH pIDita iti yAvat // 9 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrA0 pItA* ayo0 ekottarazatatamaH sargaH 10 1 | bhavAya bhadrAya // 3 // devatvaprApakatapazcaraNaM vihAya mama rAjyAbhiSekeNa kimityata Aha- rAjAnamiti / yadyapi rAjAnaM mAnuSaM prAhuH tathApi mama devatve sammataH / kutaH ? yasya vRttamamAnuSaM divyaM devatvasampAdakamityarthaH / tapazcaraNena krezadvArA devatvaM rAjyaparipAlanena bhogadvArA devatvamiti bhAvaH // 4 // natu pitari jIvati kuto mama rAjyAdhikAraH ? ityata Aha kekayastha iti / yAyajUkaH ijyAzIlaH // 5-8 // tvAmeveti / tvAmeva zocannityuktvA punastava zokamagra ityuktiH sa eva zokastasyAvasAdaheturiti pratipAdayitumiti jJeyam // 9 // iti zrImahezvaratIrtha zrIrAmAyaNatattvadIpi0 ayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekottarazatatamaH sargaH // 101 // For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. ma0 101 // 303 //
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin tAmityAdi / karuNAM zokAvaddAm / yadvA akaruNAM karuNArahitAm, krUrAmiti yAvat // 1 // taM tvityAdizlokadvayamekaM vAkyam / dAnavAriNA indreNa / bAhU pragRhya pANinA pANi niSpIDya uddhRtya vA / vAgvajramityasya pUrvazlokAdanupaktena zrutvetyanenAnvayaH // 2 // 3 // tathetyAdizlokadvayam / kUla ghAtena madena dantakaNDA ca kRtena kUlaprahAreNa parizrAntam ataeva prasuptaM kuJjaramiva sthitam, mUrcchitamityarthaH / salilena sarvataH siSicuH sarva zrutvA karuNAM vAcaM piturmaraNasaMhitAm / rAghavo bharatenoktAM babhUva gatacetanaH // 1 // taM tu vajramivotsRSTa mAhave dAnavAriNA / vAgvajraM bharatenoktamamanojJaM parantapaH // 2 // pragRhya bAhU rAmo vai puSpitAgro yathA drumaH / vane parazunA kRttastathA bhuvi papAta ha // 3 // tathA nipatitaM rAmaM jagatyAM jagatIpatim / kUlaghAtaparizrAntaM prasupta miva kuJjaram // 4 // bhrAtaraste maheSvAsaM sarvataH zokakarzitam / rudantaH saha vaidehyA siSicuH salilena vai // 5 // sa tu saMjJAM punarlabdhvA netrAbhyAmAtramutsRjan / upAkrAmata kAkutsthaH kRpaNaM bahu bhASitam // 6 // sa rAmaH svargataM zrutvA pitaraM pRthivIpatim / uvAca bharataM vAkyaM dharmAtmA dharmasaMhitam // 7 // kiM kariSyAmyayodhyAyAM tAdiSTAM gatiM gate / kastAM rAjavarAdInAmayodhyAM pAlayiSyati // 8 // kiM nu tasya mayA kAryyaM durjAtena mahAtmanaH / yo mRto mama zokena mayA cApi na saMskRtaH // 9 // gAtrANi mohazAntaye siktavantaH / yataH "amRtaM vA ApastasmAdadbhivatAMtamabhiSiJcanti " iti zrutirapi hi vadati // 4 // 5 // sa tviti / upA kAmata upaakrmt| dIrgha ArpaH // 6 // 7 // kimiti / diSTAM kAlakalpitAm / " kAlo diSTopyanehApi " ityamaraH / yadvA diSTAM daivakalpitAm / "devaM diSTaM bhAgadheyam" ityamaraH / raajvraat| tRtIyArthe paJcamI / (pAThAntaraM / kiM kariSyAmItyasya bhAvamudghATayati rAjavareti / rAjavarAdhInAM tadrakSaNA dhInAmityarthaH ) // 8 // pitRmaraNahetubhUtatvAttatsaMskArAnupayogAccAtmAnaM vigarhate kiM nu tasyeti // 9 // tAmiti / akaruNAM krUrAm // 1 // tamityAdizlokadvayamekaM vAkyam / dAnavAriNA indreNa / vAgvajraM zrutvetyanuSajyate / bAhU pragRhya pANinA pANi niSpIDaya, bAhU uddhRtya yA // 30 // diSTAM gatiM kAlakalpitAM gatim maraNamityarthaH / rAjavarAt / tRtIyArthe paJcamI // 8-10 // For Private And Personal Use Only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kA. sa0102 vA.rA.bhU. aho iti / anagha."putramantye tu karmaNi" ityuktapitRsaMskArarUpabhAgyavighaTakapAparahita ! ahaM hi tAdRzapApavAniti bhAvaH / yena kAraNena tvayA zaDanena ca sarveSu pretakRtyeSu prApteSu rAjA satkRtaH // 10 // niSpradhAnAmiti / ekAgrA anAkulA / "anAkulepi caikAgraH" ityamaraH / sA NIna bhavatItyanekAyA / tAm AkulAmiti yAvat // 11 // samApteti / zAsiSyati kAryeSu niyokssytiityrthH||12|| pureti / suvRttaM zobhanaM niyogA| aho bharata siddhArtho yena rAjA tvayA'nagha / zatrughnena ca sarveSu pretakRtyeSu stkRtH||10|| niSpradhAnAmanekArAM narendreNa vinA kRtAm / nivRttavanavAsopinAyodhyAM gantumutsahe // 11 // samAptavanavAsaM mAmayodhyAyAM parantapa / ko nu zAsiSyati punastAte lokAntaraMgate // 12 // purA prekSya suvRttaM mAM pitA yAnyAha sAntvayan / vAkyAni tAni zroSyAmi kutaH karNasukhAnyaham // 13 // evamuktvA sa bharataM bhAryAmabhyetya rAghavaH / uvAca zokasantaptaH pUrNacandranibhAnanAm // 14 // sIte mRtaste zvazuraH pitrA hIno'si lakSmaNa / bharato duHkhamAcaSTe svargataM pRthivI patim // 15 // tato bahuguNaM teSAM bASpaM netreSvajAyata / tathA bruvati kAkutsthe kumArANAM yazasvinAm // 16 // tataste bhrAtaraHsarve bhRzamAzvAsya rAghavam / abruvan jagatIbhartuH kriyatAmudakaM pituH||17|| sA sItA zvazuraM zrutvA svargalokagataM nRpam / netrAbhyAmazrupUrNAbhyAmazakannekSituM patim // 18 // sAntvayitvA tu tAM rAmo rudantI janakAtmajAm / uvAca lakSmaNaM tatra duHkhito duHkhitaM vacaH // 19 // caraNarUpaM vRttaM yasya tam / kutaH kasmAt puruSAt // 13 // evamiti / abhyetya abhimukho bhUtvA // 14 // sIta iti / duHkhamityetat kiyA vizeSaNam / ityuvAceti pUrveNAnvayaH // 15 // tani0-te zvazuraH tvampatyantaprItiyuktaH zvazuraH / pitrA hInosi lakSmaNetyanena tvameva pitrA hInaH nAhamiti gamyate / "na saMvRttaH pitA mama " iti vakSyamANatvAt // 15 // 16 // tata iti / kiyatAmityatikaraNaM draSTavyam // 17-19 // niSpradhAnAM nAyarahitAm / anekAgrAma AkulAmityarthaH // 11 // zAsiSyati kAryeSu niyokSyatItyarthaH // 12 // suvRttaM zobhananiyogAcaraNam / kutaH kasmAtpuruSAta ism13 // abhyetya abhimukho bhUtvA // 14 // duHkhamityetakriyAvizeSaNam // 15 // 16 // tata iti / kripatAmityatikaraNaM draSTavyam // 17-19 // HAMIT // 3-4 // For Private And Personal Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir Anayeti / iGgudipiNyAkaM tapasvibhojyaM nApasataruvIjapiNyAkam / anissAritatela piSvA cUrNIkRtya piNDIkRtamiGdIbIjameva piNyAkatveno pApacayyate / "iDdI tApasataruH" ityamaraH / cIraM vAsa udakadAnArtham / (cIraM mAnArtha paridhAnam ) uttaram uttarIyaM ca // 20 // sIteti / abhitH|| pazcAt " abhitaH paritaH" ityAdinA enAmiti dvitIyA / sudAruNA sutarAM dussahA / gatiH duHkhinAM gatiH / eSA hi nAnAdyartha strIbAlapura AnayedipiNyAkaM cIramAhara cottaram / jalakriyArthaM tAtasya gamiSyAmi mahAtmanaH // 20 // sItA purastAvrajatu tvamenAmabhito vajA ahaM pazcAdgamiSyAmi gatirkheSA sudaarunnaa||21|| tato nityAnugasteSAM viditAtmA mhaamtiH| mRdurdAntazca zAntazca rAme ca dRDhabhaktimAn // 22 // sumantrastairnRpasutaiHsArddhamAzvAsya rAghavam / avAtArayadAlambya nadIM mandAkinIM zivAm // 23 // te sutIrthI tataH kRcchrAdupAgamya yshsvinH| nadIM mandAkinI ramyAM sadA puSpita kAnanAm // 24 // zIghrasrotasamAsAdya tIrthaM zivamakardamam / siSicustUdakaM rAjJe tatraitatte bhavatviti // 25 // ssarA khalvityarthaH / tathA ca sUtram " sarve kaniSThaprathamA anupUrva itare striyo'ye" iti ||21||tt iti / nityAnugaH kulkmaanugtaanucrH| viditAtmA jnyaataatmsvruupH||22||23|| ta iti / te sItAlakSmaNarAmAH / niyopi udakaM dizantIti zAstrasiddham / zIghrasrotasaM nadImupAgamya akardamaM tIrtham avtaarprdeshmaasaady|tt he tAta ! te tubhyametadbhavavityuccArya udakaM siSicuH, dadurityarthaH / naanmaatsiddhm| sItAyAH snAnamAtre invayo vA / kRcchAdityanena teSAM duHkhAtizayAt skhalitagamanamucyate / sutIrthAmityanena puNyatIrthatvamuktam / upagamyetyanena nadItIrepi kazcitkAlaM rodanAcAra uktH| yazasina ityanena zAstrAnatikama uktH| ramyAmityanena duHkhazAntihetutvamuktam / puSpitakAnanAmityena udakadAnasamAptiparyanta sAmanAtapatvamuktam / zIghrasrotasamityanena khAnakAle srotobhimukhattamuktam / zivaM zuddham / akasmaM tIrthamAsAdyetyanena tIre secanamuktam // 24 // 25 // Anayeti / iGgadipiNyAkaM tapasvibhojyaM tApasatarUpiNyAkam / uttaraM cIram uttarIya vastram / Ahara dehItyarthaH // 20 // abhitaH pazcAta sudAruNA sutarI dusshaa| gatiH duHkhinA gtiH| eSA hi snAnA strIvAlapurassareti / tathA ca pitRmedhasUtre "sarve kaniSThaprathamA anupUrva itare striyo'ne" iti // 21 // nityAnugaH kulakramA gtaanucrH| viditAtmA jJAtAtmasvarUpaH // 22 // 23 // ta ityAdizlokadvayamekaM vAkyam / te sItAlakSmaNarAmAH / zIghrasrotasaM nadImupAgamya / vikardameM tIrtham ava | For Private And Personal Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org // 205 // bA.rA.bhU.dAnaprakAramAha-pragRhyetyAdinA // 26 // dAnamantramAha-etadityAdinA // 27 // tata iti / bhrAtRbhiH saha mandAkinItIrAt pratyuttIryya piturnivApaM piNDapradAnaM cakAra mandAkinItI rAtsamuttIyyaityudakadAnadezAt kiMcitpradezAntaragamanavacanAt sapiNDIkaraNametra kRtamityavagamyate / dazAhAtyaye OM udakadAnaM vinA piNDadAnasyAcoditatvAt / udakasecanavat kaniSTena lakSmaNena piNDadAnAnukezva // 28-32 / / teSAmiti / pratizrutkaH pragRhya ca mahIpAlo jalapUritamaJjalim / dizaM yAmyAmabhimukho rudan vacanamabravIt // 26 // etatte rAjazArdUla vimalaM toyamakSayam / pitRlokagatasyAdya maddattamuttiSThatu // 27 // tato mandAkinItIrAta pratyuttIryyaM sa rAghavaH / pituzcakAra tejasvI nivArSaM bhrAtRbhiH saha // 28 // aiDadaM vadarImizraM piNyAkaM darbhasaMstare / nyasya rAmaH suduHkhArtto rudan vacanamabravIt // 29 // idaM muGkSva mahArAja prIto yadazanA vayam / yadannaH puruSo bhavati tadannAstasya devatAH // 30 // tatastenaiva mArgeNa pratyuttIryya nadItaTAt / Aruroha naravyAghro ramyasAnuM mahIdharam // 31 // tataH parNakuTIdvAramAsAdya jagatIpatiH / parijagrAha bAhubhyAmubhau bharatalakSmaNau // 32 // teSAM tu rudatAM zabdAt pratizrutko'bhavadbhirau / bhrAtRRNAM saha vaidehyAH siMhAnAmiva nardatAm // 33 // mahAbalAnAM rudatAM kurvatAmudakaM pituH / vijJAya tumulaM zabda trastA bharatasainikAH // 34 // abruvaMzcApi rAmeNa bharataH saGgato dhruvam / teSAmeva mahA JchandaH zocatAM pitaraM mRtam // 35 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratidhvaniH // 33 // mahAbalAnAmityAdizlokadvayamekaM vAkyam | trastAH kiM bhaviSyatIti ghiyA udvignAH / udvegAnantaraM nizcitya vadanti smetyAha 7 anuvannityAdinA / mRtaM pitaramuddizyeti zeSaH // 34 // 35 // OM taraNapradezaM samAsAdya tataH tAta etatte bhavatviti uccArya rAjJe udakaM siSicuH dadurityarthaH // 24-27 // tata iti / sa rAghavaH bhrAtRbhissaha mandAkinItIrAtpratyu tIrya piturnivArSaM piNDapradAnaM cakAreti sambandhaH // 28-32 // pratizrutkaH pratidhvaniH // 33 // mahAbalAnAmityAdizlokadvayamekaM vAkyam // 33-35 / / For Private And Personal Use Only TI.a.kaoN. sa0 102 // 305 //
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir atheti / svanamabhimukhAH svanotpattidigabhimukhA ityarthaH / yathAsthAnaM zabdotpattipradezamanatikramya / praSAvitAH shiighrgtiyuktaaH||36|| sukumArA iti / hayairityAdibhiruktAnAM trayANAM vizeSaNam / sukumAratvAbhAve duHkhitaM rAmaM prati payAmeva gantavyatvAt // 37 // 38 // bhrAtRNAmiti / eSAM atha vAsAn parityajya taM sarve'bhimukhAHsvanam / apyekamanaso jagmuryathAsthAnaM prdhaavitaaH|| 36 // hayairanye gajairanye sthairanye svalaMkRtaiH / sukumArAstathaivAnye padbhireva narA yayuH // 37 // aciraproSitaM rAmaM ciraviproSitaM yathA / draSTrakAmo janaH sarvo jagAma sahasAzramam // 38 // bhrAtRNAM tvaritAstatra draSTakAmAH samAgamam / yayu bahuvidhairyAnaH khuranemisvanAkulaiH // 39 // sA bhUmirvahubhiryAnaiH khurnemismaahtaa| mumoca tumulaM zabdaM dyaurivAbhra samAgame // 40 // tena vitrAsitA nAgAH krennuprivaaritaaH| AvAsayanto gandhena jagmuranyadanaM ttH||4||vraah vRkasaGghAzca mahiSAH srpvaanraaH| vyAghragokarNagavayAH vitresuH pRSataiH saha // 42 // rathAGgasAhvA natyUhAH haMsAH kAraNDavAH plvaaH| tathA puMskokilAH krauJcA visaMjJA bhejire dishH||43|| tena zabdena vitrastairAkAzaM pakSibhi vRtam / manuSyairAvRtA bhUmirubhayaM prbbhautdaa||44||ttstN puruSavyAghraM yazasvinamArandamam / AsInaM sthaNDile rAmaM dadarza sahasA jnH||45|| yAnairgamanaM darzanatvarayA / yayurvahuvidhairyAnaH khuranemisamAhatAH iti pAThaH / yayurbahuvidhairyuktariti pAThe-yuktaiH sajaiH, yAneriti zeSaH // 39 // 40 // teneti / AvAsayantaH madagandhenAvAsayantaH / etena vanagajAnAmapi rAmadarzanaharSoM dyotyate // 11 // varAheti / gokarNaH gorikha kareM yasya sa gokarNaH / / mahApRSatavizeSaH // 12 // rathAGgeti / natyUhAH jalaraGgavaH / "natyUho jalaraGkaH syAt" itihalAyudhaH / pUvAH sthUlabakavizeSAH // 43-15 // taM svanamabhimukhAH svanotpattidigabhimukhAH / yathAsthAnaM zabdotpattipradezamanatikramya // 36 // hayairiti / sukumArA ityetadampazabdabrayeNa pratyekamabhisambadhyate / yuktaiH saje, yAnairiti shessH|| 37-10 // tena zabdena madagandhena AvAsayantaH A samantAdvAsayantaH // 41 // varAheti / goriva karNAvasya gokarNaH, hariNa cAvizeSaH // 42 // pravAH sthUlabakavizeSAH / natyUhAH jalakukuTam // 43-45 / / - For Private And Personal Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bhU. TI.a.ko sa0103 vigarhamANa iti / sahitaH anyonytnggtH||46||47|| sa iti / cakAra sammAnamitizeSaH // 48 // 49 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUpaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne dvayuttarazatatamaH sargaH // 102 // atha mAtRsamAgamasvyuttarazatatame-pasiSTha iti / rAmadarzanatarSitaH vigarhamANaH kaikeyIM sahito mantharAmapi / abhigamya jano rAmaM bASpapUrNamukho'bhavat // 46 // tAnnarAna bASpa pUrNAkSAna samIkSyAtha suduHkhitAn / paryaSvajata dharmajJaH pitRvanmAtRvacca saH // 47 // sa tatra kAMzcit pariSasvaje narAnnarAzca kecittu tamabhyavAdayan / cakAra sarvAn savayasyabAndhavAn yathArhamAsAdya tadA nRpaatmjH||48|| sa tatra teSAM rudatAM mahAtmanAMbhuvaM ca khaM cAnuninAdayan svnH| guhA girINAM ca dizazca santataM mRdaGgaghoSapratimaH prshushruve||49|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe vyuttarazatatamaHsargaH // 102 // vasiSThaH purataH kRtvA dArAna dazarathasya ca |abhickraam taM dezaM raamdrshntrssitH|| 1 // rAjapanyazca gacchantyo mandaM mandAkinI prati / dadRzustatra tattIrtha rAmalakSmaNasevitam // 2 // kausalyA bASpapUrNena mukhena prishussytaa| sumitrAmabravIdInA yAzcAnyA rAjayoSitaH // 3 // idaM teSAmanAthAnAM kliSTamAkliSTakarmaNAm / vane prAkkevalaM tIrthaM ye te nirvissyiikRtaaH||4||itH sumitre putraste sadA jlmtndritH| svayaM harati saumitrirmama putrasya kAraNAt // 5 // sArAmadarzane sAtAbhilApaH / "kAmo'bhilApastaSazca" ityamaraH // 1-3 // idamiti / te prasiddhAH rAmAdayaH / ye prAkU nirviSayIkRtAH rAjyAniSkA sitaaH| vane teSAM kliSTam upamarditam idaM tIrthamavataraNam / kevalaM nizcitam / "kevalaM nizcite DIbe vAcyavattvekakRtstrayoH" iti vaijyntii||4||5|| vigaImANa iti / sahitaH anyonya snggtH|| 46 // 47 // sa iti / cakAra, sammAmamiti zeSaH // 48 // 49 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattva | dIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyArupAyo guttarazatatamaH sargaH // 102 // vasiSTha iti / rAmadarzanatarSitaH rAmadarzane sAmilApaH // 1-3 // te prasiddhA ye rAmAdayaH prAka nirviSayIkRtAH rAjyAniSkAsitAH nirAzrayIkRtA vA / bane teSAM liSTam upaditaM tIrtham avataraNasthalamityarthaH / kevalaM nizcitam "kevalaM nizcite kIve sa0-STa huHkharoha prAkalanam bahudinamArabhya snAnAdyartha parigRhItam / tIrtham avAtArapradezaH / iti nizcaya iti zeSaH // 4 // vakSyamANasaumitripadavyAkhyAnaM sumitre putraste iti // 5 // // 306 // For Private And Personal Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir jaghanyamiti / jaghanya hInam / jalAharaNAdikarma kRtavAnapi na grhitH| kuta ityatrAha bhrAturiti / dhAtujyeSThadhAtuH / arthasahitaM pryojnshit| yatkarma tatsarva guNairvihitam / " jyeSThanAtA pitRsamaH" iti vacanAta pitRzuzruSAvat guNAya kalpata ityarthaH // 6 // adyeti / klezAnAmatayocitaH jaghanyamapi te putraH kRtavAnna tugarhitaH / bhrAturyadarthasahitaM sarva tadvihitaM gunnaiH|| 6 // adyAyamapi te putraH klezAnA mtthocitH| nIcAnarthasamAcAraM sajjaM karma prmunyctu||7|| dakSiNAgreSu darbheSu sA dadarza mahItale / pituriGgudi piNyAkaM nyastamAyatalocanA // 8 // taM bhUmau piturAtena nyastaM rAmeNa vIkSya saa| uvAca devI kausalyA sarvA dshrthstriyH||9|| idamikSvAkunAthasya rAghavasya mahAtmanaH / rAghaveNa piturdattaM pazyataitadyathAvidhi // 10 // tasya devasamAnasya pArthivasya mahAtmanaH / naitadaupayikaM manye bhuktabhogasya bhojanam // 11 // caturantAM mahIM bhukttA mahendrasadRzo vibhuH / kathamiGgudipiNyAkaM sa bhuGkte vasudhAdhipaH // 12 // ato duHkhataraM loke na kiJcit pratibhAti maa| yatra rAmaH pitudedyAdiGgudIkSodamRddhimAn // 13 // idAnIM yAdRzaklezAnubhavastAdRzaklezAnAmanucitaH / te ayaM putraH nIcAnarthasamAcAraM nikRSTaduHkhapracurasamAcArasahitam / sajjam udyuktaM karma adya pramuJcatvapi / apizabdaH sambhAvanAyAm "apiH sambhAvanApraznagardAzaGkAsamuccaye" iti vaijayantI / bharataprArthanayA rAmaNa svarAjye svIkRte lakSmaNasya nIcakarmapramocanaM sambhavediti bhAvaH / / 7 / / dakSiNAyeSviti / pituriti caturthyarthe SaSThI // 8-10 // tasyeti / aupayika prAptam / "yuktaM syAducitaM nyAyyaM prAptamopayikaM tathA" iti halAyudhaH // 11 // 12 // rAjyaizvaryayogyatayA RddhimAn ityaktiH // 13 // vAcyavattvekakRtsnayoH" iti vaijyntii| idaM rAmAdInAM snAnAdibhirvyavahitasthalaM nUnamiti bhAvaH // 4 // 5 // te putra: jaghanya jalAharaNAdinikRSTa karma kRtavA napi na tu garhitaH / kuta ityata Aha bhrAtuH jyeSThadhAtuH / arthasahitaM prayojanasahitaM bhraatRshushruussaaruupmityrthH| yatkarma tatsarva guNairvihitaM jyeSThadhAtuH pitRsama pAtvAta pitAzraSaNaM lakSmaNasya guNAya kalpata ityrthH||6||shaanaamtthocitH yathedAnI kezAnAmucito bhavati tathA kezAnAmatacitaste ayaM putraH, nIcAnartha samAcAraM nIco nikRSTaH anarthoM duHkham samAcAro'nuSThAnaM yasya tata, jalAharaNAdirUpamityarthaH / saja karma udyuktaM karma adya prasuvedapi / apizabdaH sambhAvanA yAm / bharataprArthanayA rAmeNa rAjye svIkRte lakSmaNastha nIcakarmapramocanaM sambhavediti bhAvaH / / 7-11 // caturantAM caturdigantAn // 12 // yatra yadA buddhimAn r For Private And Personal Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 307 // sphoTati sphuTati // 34 // satyA satyArthA / laukikI lokaviditA, lokaprasiddheti yAvat / devatA iti zrutiH satyetyanvayaH // 15-18 // ii .a.kA. rAmeNedipiNyAkaM piturdattaM samIkSya me| kathaMduHkhena hRdayaM na sphoTati sahasradhA // 14 // zrutistu khalviyaM sa. 103 satyA laukikI pratibhAti maa| yadannaH puruSo bhavati tadannAstasya devatAH // 15 // evamAttI sapatnyastA jagmu rAzvAsya tAM tadA / dadRzuzcAzrame rAmaM svargacyutamivAmaram // 16 // sarvabhogaiH parityaktaM rAmaM samprekSya maatrH| ArtA mumucurazrUNi sasvaraM zokakarzitAH // 17 // tAsAM rAmaH samutthAya jagrAha caraNAn zubhAn / mAtRNAM manujavyAghraH sarvAsAM stysnggrH||18|| tAH pANibhiH sukhasparzermudraGkulitalaiH zubhaiH / pramamA rajaH pRSThA drAmasyAyatalocanAH // 19 // saumitrirapi tAH sarvAH mAtaH samprekSya duHkhitaH / abhyavAdayatAsaktaM zanai rAmA danantaram // 20 // yathA rAme tathA tasmin sarvA vavRtire striyaH / vRttiM dazarathAjAte lakSmaNe zubhalakSaNe // 21 // sItApi caraNAMstAsAmupasaMgRhya duHkhitaa| zvazrUNAmazrupUrNAkSI sA babhUvAgrataH sthitA // 22 // tAM pariSvajya duHkhArtI mAtA duhitaraM yathA / vanavAsakRzAM dInAM kausalyA vAkyamabravIt // 23 // videharAjasya sutA snuSA dazarathasya ca / rAmapatnI kathaM duHkhaM samprAptA nirjane vane // 24 // tA iti| rAmasyAyatalocanA iti pAThaH // 19 // asaktam aviratam / "aviratamanavarataM syAdekArthamanAratamasaktamapi " iti halAyudhaH // 20 // vavRtire / / rAjyaizvaryayuktaH / kSodaM piNyAkam // 13 // na sphoTati na sphuTati // 14 // atiriti / satyA satyArthA / laukikI loke prasiddheti yAvat // 15-19 // saumitri riti / asaktamanavaratam // 20 // vavRtire carityarthaH // 21-25 // sa0-satyasaGgaraH satyA kaikeyyA saha na vidyate saGgaraH kalaho yasya saH / satyaprati iti vA // 18 // 5 // 30 // For Private And Personal Use Only
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pracArityarthaH // 21-24 // te mukhaM prekSya sthitAmiti zeSaH / mAM manasi sthitaH sanniti zeSaH / AzrayamAzrayabhUtaM kASThAdikam // 25-28 // padmamAtapasantaptaM parikliSTamivotpalam / kAJcanaM rajasA dhvasta kliSTaM candramivAmbudaiH // 25 // mukhaM te prekSya mAM zoko dahatyagnirivAzrayam / bhRzaM manasi vaidehi vyasanAraNisambhavaH // 26 // bruvantyAmevamArttAyAM jananyAM bhrtaagrjH| pAdAvAsAdya jagrAha vasiSThasya ca rAghavaH // 27 // purohitasyAnisamasya vai tadA bRhaspaterindra ivaamraadhipH| pragRhya pAdau susamRddhatejasaH sahaiva tenopaviveza rAghavaH // 28 // tato jaghanyaM sahitaiH samantribhiH purapradhAnaizca sahaiva sainikaiH / janena dharmajJatamena dharmavAnupopaviSTo bharatastadAgrajam // 29 // upopaviSTastu tathA sa vIryavAMstapasviveSeNa samIkSya rAghavam / zriyA jvalantaM bharataH kRtAJjaliryathA mahendraH prayataH prajA patim // 30 // kimeSa vAkyaM bharato'dya rAghavaM praNamya satkRtya ca sAdhu vakSyati / itIva tasyAryajanasya tattvato babhUva kautUhalamuttamaM tadA // 31 // sa rAghavaH satyadhRtizca lakSmaNo mahAnubhAvo bharatazca dhArmikaH / vRtAH suhAdbhizca virejuradhvare yathA sadasyaH sahitAstrayo'gnayaH // 32 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe vyuttarazatatamaH sargaH // 103 // tato jaghanyaM vasiSTharAmopavezAdanantarasupopaviSTaH / "prasamupodaH pAdapUraNe" iti dvivacanam // 29 // kRtAJaliH abhUditi zeSaH // 30 // itIvetyatra ivazabdo vAkyAlaGkAre // 31 // 32 // iti zrIgovinda zrIrAmAyaNabhU. pItAmbarA. ayodhyAkANDa yuttarazatatamassasargaH // 103 // mukhamiti / prekSya sthitAyAH, mameti zeSaH / zoko manasi sthitassanniti zeSaH / Azrayam AzrayabhUtakASThAdikam // 26-28 // tata iti / jaghanyaM vasiSTharAmo pavezanAnantaram / upopaviSTaH kRtAJjaliH, abhUditi zeSaH // 29-32 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAM ayodhyaakaannddvyaakhyaayaa| vyuttarazatatamaH sargaH // 103 // For Private And Personal Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir vA.rA.bha. // 308 // atha rAmabharatayoruktipratyuktI caturuttarazatatame-taM vityAdinA / guruvatsalaM guro svasmin bhaktam, samAjJAya jJAtvA prAptarAjyaparityAgena jaTAvalkala TI.a.kA. dhAraNAdinAca svasmin bhAktayuktaM jJAtvetyarthaH / samAzvAsyati pAThe-priyavacanAdibhiH smygaashvaasyetyrthH||1|| yasmAt kAraNAt tvaM cIrajaTA taM tu rAmaH samAjJAya bhrAtaraM guruvatsalam / lakSmaNena saha bhrAtrA praSTuM samupacakrame // 1 // kimetadiccheyamahaM zrotuM pravyAhRtaM tvayA / yasmAttvamAgato dezamimaM cIrajaTAjinI // 2 // kiMnimittAmimaM dezaM kRSNAjinajaTA dharaH / hitvA rAjyaM praviSTastvaM tatsarvaM vaktumarhasi // 3 // ityuktaH kaikayIputraH kAkutsthena mahAtmanA / pragRhya balavadbhUyaHprAJjalivAkyamabravIt // 4 // Arya tAtaH parityajya kRtvA karma suduSkaram / gataH svarga mahAbAhuH putrshokaabhipiidditH||5|| striyA niyuktaH kaikeyyA mama mAtrA parantapa / cakAra sumahatpApamidamAtmayazoharam // 6 // sA rAjyaphalamaprApya vidhavA zokakarzitA / patiSyati mahAghore niraye jananI mama // 7 // tasya me dAsabhUtasya prasAdaM kartumarhasi / abhiSiJcasva cAcaiva rAjyena maghavAniva // 8 // imAH prakRtayaH sarvA vidhavA mAtarazca yaaH| tvatsakAzamanuprAptAH prasAdaM kartumarhasi // 9 // jinI san imaM dezamAgataH etat etatkAraNaM kim ? ahaM tvayA pravyAhRtaM zrotumiccheyaM zrotumicchAmi, na tu Uheyeti bhAvaH // 2 // evamuktepi zokena tUSNIsthitaM punaH pRcchati-kiMnimittamityAdizvokadvayena / kAkutsthena balavatpragRhya gADhaM pariSvajya tatsarve vaktumaisIti bhUya ukaH kekyii| putraH praanylivaakymtrviiditynvyH||3||4|| Aryamiti / suduSkaraM karma kRtvA jyeSThAI rAjyaM svIniyogAt kaniSThasAtkRtyetyarthaH / Arya tvAM pari tyaya vivAsya // 5 // niyeti / sumahatpApaM suputrasya bane pravrAjanarUpam // 6||saa evaMrUpapApapreraNakIM // 7 // tasya kaikeyIsambandhAt prAptApavA tamiti / guruvatsalaM samAjJAya prAptarAjyaparityAgena jaTAvalkaladhAraNAdinA gurubhUte svasmin bhaktiyuktaM jnyaatvetyrthH| samAzvAsyeti pAThe-priyavacanAdimissamya gaavaasyetyrthH||1|| kimetaditi / yasmAtkAraNAtvaM cIrajaTAjinassana ibha dezamAgataH etatkAraNaM kima ahaM tvayA pravyAhRtaM zrotumiccheyamiti smbndhH| // 2 // 3 // kAkutsthena balavatyagRhA gAI paripvajya tatsarva vakumarhasIti bhUya uktaH kaikayIputraH prAJjalirvAkyamabravIditi sambandhaH // 4 // suduSkaraM karma kRtvA / IN // 3.8 // jyeSThAI rAjya strIniyogAtkaniSThasAtkRtyetyarthaH / parityajya vivAsya putrazokAbhipIDitaH svarga gata iti sambandhaH // 5-7 // tasyeti tasya me kaikeyIsambandhAta For Private And Personal Use Only
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir sadasyetyarthaH / rAjyena hetunA // 8 // 9 // AnupUrvyA yuktaM jyeSThAnukrameNa saGgatam Atmani yuktaM ca / bharaNasamarthe tvayyeva prAptam // 10 // bhavatviti / patineti nAbhAva aarssH| rajanI yayA rajanIva / bhUmiH zazineva tvayA avidhavA bhavatu // 11 // mamekasya zokAzrapAtamasar3amAnaH kathameSAmaNi sahiSyata / / tadAnupUrtyA yuktaM ca yuktaM cAtmani mAnada / rAjyaM prApnuhi dharmeNa sakAmAn suhRdaH kuru // 10 // bhavatvavidhavA bhUmiH samagrA patinA tvyaa| zazinA vimaleneva zAradI rajanI yathA // 11 // ebhizca sacivaiH sArddha zirasA yAcito mayA / bhrAtuH ziSyasya dAsasya prasAdaM kartumarhasi // 12 // tadidaM zAzvataM pitryaM sarva prakRtimaNDalam / pUjitaM puruSavyAghra nAtikramitumarhasi // 13 // evamuktvA mahAbAhuH sabAppaH kaikyiisutH| rAmasya zirasA pAdau / jagrAha vidhivatpunaH // 14 // taM mattamiva mAtaGga niHzvasantaM punaHpunaH / bhrAtaraM bharataM rAmaH pariSvajyedamabravIt // 15 // iti matvA yuddhAya saMnaddhairiva rathagajaturagapadAtibhiH sAmAgato'smi / sacivaiH mama hi yAcanamupekSyamasmadrAjyAnedikaiH pUjanIyaH sacivaiyAMcita / tavAnatikamaNIyaM hi / yAcitaH mamAgrataH sthitirekhAlaM tava kAryakaraNAya kiMpunaryAcanepi kRte / zirasA yAcitaH "zirasA yAcatastasya vacanaM / na kRtaM mayA" iti khalu tava hRdayamanuzete / mayA etAvatparyantaM tvameva mAM yAcitvA mama manorathaM pUritavAnasi / bhrAtuH kimartha yAcitavyaM tavAnujo na bhavAmi kim / ziSyasya anujo bhUtvA bhavatA saha kimaMzabhAk tiSTAmi mantrasambandho'pi tvattaH khalu / dAsasya ziSyo bhUtvA krayavikrayAhoM na bhavAmi kim ataH prasAdaM kartumarhasi uktairamogheH hetubhirmama yAcna saphalAM kuruSva // 12 // ebhizca sacivarityasya vivakSitaM darzayati-taditi / tatpuravartanadazAyAmasannihitamidam, idAnIM sannihitam / zAzvataM sanAtanam, paramparAprAptamiti yAvat / pUjitaM pUjAIm / prakRtInA mantripRbhRtInAM maNDalaM samUham nAvikramitumarhasi, tadvacanaM nAtikramaNIyamityarthaH // 13 // evamiti / mahAbAhuH prasAritabAhuriti yAvat / kaikayIsutaH mAtura doSAdiyamavastheti bhAvaH / punariti pUrva yAcitavAn tataH zaraNAgatimakarodityarthaH // 14 // 15 // prAptApavAdasya / rAjyena / heto tRtIyA // 8 // 9 // AnupUA yuktaM jyeSThakrameNa prAptam yuktaM ca Atmani yogyam // 20 // patinA / nAbhAva ArSaH / zazineva tvayA patinA rajanI yathA rajanIva ceti yathevazabdayoranvayaH // 11 // 12 // zAzvataM paramparAprAptamityarthaH // 13-15 // For Private And Personal Use Only
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TI.a.kA. ma. kulIna iti / kulInaH mhaakulprmuutH| sattvasampannaH sttvgunnsmpnnH| pApaM jyeSThaviSayaprAtikUlyarUpam // 16 // neti / bAlyAt ajJAnAdityarthaH // 17 // kAmeti / kAmakAraH svacchandakaraNam / upapanneSu ziSyadAsAdiSu // 18 // vayamiti / loke bhAryAdayaH sAdhubhiryathA saGkhyAtAH kulInaH sattvasampannastejasvI caritavataH / rAjyahetoH kathaM pApamAcarettvadvidho janaH // 16 // na doSaM tvayi pazyAmi sUkSmamapyarisUdana / na cApi jananIM bAlyAttvaM vigaltuimarhasi // 17 // kAmakAro mahAprAjJa gurUNAM sarvadA'nagha / upapanneSu dAreSu putreSu ca vidhiiyte||18|| vayamasya yathA loke saGkhyAtAH saumya saadhubhiH| bhAryAH putrAzca ziSyAzca tvamanu jJAtumarhasi // 19 // vane vA cIravasanaM saumya kRSNAjinAmbaram / rAjye vApi mahArAjo mAM vAsayitumIzvaraH // 20 // yAvatpitari dharmajJe gauravaM lokasatkRtam / tAvaddharmabhRtAM zreSTha jananyAmapi gauravam // 21 // etAbhyAM dharmazIlAbhyAM vanaM gacchati rAghava / mAtApitRbhyAmukto'haM kathamanyat samAcare // 22 // tvayA rAjyamayodhyAyAM prAptavyaM lokasatkRtam / vastavyaM daNDakAraNye mayA valkalavAsasA // 23 // evaM kRtvA mahArAjo vibhAgaM lokasannidhau / vyAdizya ca mahAtejA divaM dazaratho gataH // 24 // niyAmyatvena parigaNitAH, vayamapi tathA dazarathasyati tvaM jJAtumarhasi / anunirarthakaH // 19 // vana iti / cIraM dumavalkalaM vasanamuttarIyaM yasya tam / kRSNAjinam ambaram aparAmbaraM yasya tam / IzvaraH niyantA // 20 // yAvaditi / pitari yAvat yatparimANakaM gauravaM jananyAmapi tAvat tatparimANakaM gauravam, kartavyamiti zeSaH / yattacchabdAbhyAM " yattadetebhyaH parimANe vatup" iti vtu||23|| phalitamAha-etAbhyAmiti / samAcare rAjyahetoH rAjyArtham / pApaM jyeSThAviSayaprAtikUlyarUpam // 16 // 17 // kAmakAraH svacchandakaraNaM gurUNAM mahatAm / upapanneSu yukteSu sammatecityarthaH / dArAdiSu vidhIyata iti sambandhaH / mahAntopi abhimatadArAdiSu snehaM kurvantIti bhAvaH // 18 // vayamiti / loke bhAryAdayaH sAdhubhiryathA saGkhyAtAH niyAmyatvena parigaNitAH / vayamapyasya dazarathasya tathA niyAmyA iti tvaM jJAtumarhasIti sambandhaH // 19-21 // mAtApitRbhyAM kaikeyIdazarathAbhyAm // 22-26 // // 309 // For Private And Personal Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir samAcarAmi, kathaM samAcarANItyarthaH // 22-24 // saceti / pitrA dattaM bhAgaM yathA yathAvat upabhoktumityanvayaH // 25 // 26 // yaditi paramAtmano hitam AtmanaH paraM hitam // 27 // iti zrIgovi0 zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA0 ayodhyAkANDavyAkhnAne cturucrshttmssrgH||10|| sa ca pramANaM dharmAtmA rAjA lokagurustava / pitrA dattaM yathAbhAgamupabhoktuM tvamarhasi // 25 // caturdazasamAH saumya dnnddkaarnnymaashritH| upabhokSye tvahaM dattaM bhAgaM pitrA mahAtmanA // 26 // yadabravInmAM naralokasatkRtaH pitA mahAtmA vibudhAdhipopamaH / tadeva manye paramAtmano hitaM na sarvalokezvarabhAvamapyaham // 27 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturadhikazatatamaH sargaH // 104 // tataH puruSasiMhAnAM vRtAnAM taiH suhRdgaNaiH / zocatAmeva rajanI duHkhena vyatyavarttata // 1 // rajanyAM suprabhAtAyAM bhrAtaraste suhRdvtaaH| mandAkinyAM hutaM japyaM kRtvA rAmamupAgaman // 2 // tUSNIM te samupAsInA na kazcitkizcidabravIt / bharatastu suhRnmadhye rAmaM vacanamabravIt // 3 // atha punarbharatasya kaikeyInirbandhakRtapitRniyogaparihArocitavacanapUrvakaM prArthanam, rAmasya ca tatsamAzvAsanaM tattvopadezenetyetatpazcottarazatatametataH puruSasiMhAnAmityAdi // 1 // rajanyAmiti / hutaM homam // 2 // 3 // yaditi / sarbalokezvarabhAvaM sarvalokezvaratvam / nanu "Arya tAtaH parityajya, imAH prakRtayaH, tvatsakAzamanuprAptAH" iti bharatenokte rAmastadAnImazocana tadullacAbhiSekapratyAkhyAnameva kimiti kRtavAna ! neSa doSaH / tasmin bharatavAkyaprabandhe pitRmaraNamAnuSaGgikatvenoktam, prAdhAnyena rAjyasvIkaraNamevocyate, ato rAmastadevaM manyate pitA putrazokena mRtakalpo na punarjIviSyatIti mRta ityucyate / mAtarazca vidhavAkalpA iti vidhavA ityucyante / anena mamAbhiSekavacanameva prAdhAnyenocyata ityazocana abhiSakapratyAkhyAnaM kRtavAn / svavAkye pitRmaraNAnuvAdasya cAyamevArtha iti parihAraH // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatatvadIpikIkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturuttarazatatamaH sargaH // 104 // 1 // rajanyAmiti / hutaM homam // 2 // 3 // a tilaka-manu pitRmaraNazravaNottaraM zokamulAya abhiSekapratyAkhyAnameva kRtamiti cecchRNu-bharatasya rAmo rAjyaM svIkAraNyatIti pratyAzAvAraNAya kaikeyyA lokAnAM ca anyathAsambhAvanAvAraNAya zoka VAkAlepi dharyamavalambya vartanaM zokakAlepyeva dhairya kartavyamiti lokopadezASa veti mama pratibhAti / karA- rAkSepeNAvAdAnukyAne vistareNa padatIti prAyaH kaveH svabhAvo'yamiti // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pA.rA.bhU.. dattamanyathayitumazakto'hamiti rAmo vadediti matvA tasya parihArAnuguNaM vacanamAha-sAntviteti / mameyaM mAmikA / zaiSiko'Na / "tavakamamakAveka moTI.a.kA. // 31 // vane" ityaN / sanniyogenAsmacchabdasya mamakAdezaH AdivRddhizca / " pratyayasthAt-" ityatra "mAmakanarakayoH-" ityupasaMkhyAnAta sAnvitA mAmikAmAtA dattaM rAjyAMmadaM mama / taddadAmi tavaivAhaM bhujhva rAjyamakaNTakam // 4 // mahatevAmbu vegena bhinnaH seturjalAgame / durAvAraM tvadanyena rAjyakhaNDamidaM mahat // 5 // gatiM khara ivAzvasya tAya'syeva patattriNaH / anugantuM na zaktimeM gatiM tava mahIpate // 6||sujiivN nityazastasya yaH parairupajIvyate / rAma tena tu durjIvaM yaH parAnupajIvati // 7 // yathA tu ropito vRkSaH puruSeNa vivaddhitaH / dvasvakena durAroho rUDhaskandho mhaadrumH||8|| sa yathA puSpito bhUtvA phalAni na vidarzayet / sa tAM nAnubhavetprItiM yasya hetoHprropitH||9|| kakArAtpUrvasyAkArasya ikaarH| mAtRvirodhe na svIkuryAditi matvAha sAnviteti / dattasyAnyathAkaraNamanucitamiti rAmo vadediti pariharati / dattamiti / traya evAdhanA iti nyAyena dAsasya svaM tvadIyamiti ddaamiityrthH||4|| tvameva rAjyaM rakSetyAzayAi-mahateti / jalAgame varSAkAle durAvAram AvarItumazakyaM rAjyakhaNDaM navakhaNDeSu bharatakhaNDAkhyaM rAjyaM kosalarAjyakhaNDaM vA ||5||raajysy durAvAratvamuktvA svasyAzaktimAhagatimiti / kharetyavibhaktikanirdezaH / kharasyetyarthaH / prakRtibhAva ApaH patatriNaH pakSimAtrasya / azvasya gatimanugantuM kharasya yathA na zaktiH garuDasya gatimanugantuM kevalapakSiNo yathA ca zaktinAsti tathetyarthaH // 6 // tava zaktinAsti cedanyaH kazcidrAjyaM rakSatvityatrAha-sujIvamiti / sanityazaH nityam // 7 // ucitaM ca tvakSaNamevetyAi-pathetyAdinA / shloktrymekaanvym| yathAvitinipAtasamudAyoyamudAharaNopakramadyotanArthaH / saantvitaaaashvaasitaa||4|| jalAgame varSAkAle / durAvAram AvarItumazakyaM rAjyakhaNDaM navakhaNDeSu bharatakhaNDAkhyarAjyam // 5-7 // lokarakSaNArtha dazarathenotpAdya vadhi |tassakalasadguNasampannastvaM yadi lokarakSaNaM na kuryAstadA tasya lokasya dazarathasya ca tvayA na prayojanamityasyopadezamukhena phalAdarzanavRkSaupamyamAha-yayAtvityAdi 310 // lokatrayeNa / udAharaNopakramadyotanArtho yathA nipaatsmudaayH| puruSeNa ropito vaddhitaH / isvakena vAmanena durArohaH dukhApaH ato ruDhaskandhaH ato mahAdrumo I sa-paH pararupajIyate tasya jIva sujIvan / durjI "ISadbussuSu-" ityAdinA khal / tAdRzaM durjIva te taba na tu mAbhUt // 7 // For Private And Personal Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir kenacitpuruSeNa ropitaH bIjAvApenotpAditaH yo vRkSaH punaH saMvarddhitaH hastakena vAmanena durArohaH krameNa sUTaskandhaH mahAdrumo jAtaH sa yathA puSpito bhUtvA phalAni na vidarzayet sa ropayitA yasya phalasya heto hetunA taM vRkSaM ropitavAna tAM phalaviSayiNI prItiM nAnubhavet / vinayena / pratyekaM vaktumazaktaH samudAyarUpeNa darzayati-bhartA tvam asmAn bhRtyAn na zAghi yadi eSopameti eSA pUoktamarthajAtamupamA / upamAzabdApekSayA epopamA mahAbAho tamartha vettumarhasi / yadi tvamasmAna vRSabho bhartA bhRtyAnna zAdhi hi||10||shrennystvaaN mahArAja pazyantvayyAzca srvshH| pratapantamivAdityaM rAjye sthitamarindamam // 11 // tavA'nuyAne kAkutstha mattA nardantu kunyjraaH| antaHpuragatA nAryo nandantu susamAhitAH // 12 // tasya sAdhvityamanyanta nAgarA vividhA jnaaH|bhrtsy vacaH zrutvArAmaM prtynuyaactH||13|| tamevaM duHkhitaM prekSya vilapantaM yazasvinam / rAmaH kRtAtmA bharataM samAzvAsaya dAtmavAn // 14 // nAtmanaH kAmakAro'sti puruSo'yamanIzvaraH / itazcetaratazcainaM kRtAntaH prikrssti|| 15 // strIliGgatvam / ropayitA abhivRddho vRkSaH puSpadarzanaM phalAdarzanaM copametyarthaH / tamarthamupameyamarthajAtaM vettumarhasi / bhAvajJAnakuzalaH khalva siityrthH| ropayiturdazaratha upameyaH / varddhitamahAvRkSasya bhavAn puSpadarzanasyAbhiSecanaunmukhyaM phalAnanubhavasya bhavato rAjyAparipAlanamitye tat sarva tvaM jAnAsItyarthaH / etatsarva mahAbAho ityanena sucitam // 8-10 // zreNaya iti / zreNayaH paurazreNayaH / ayyAH pradhAnAH V // 11-13 // tamiti / duHkhitaM svaprArthanAnaGgIkAreNa duHkhitam / vilapantaM mama hetorAyavivAsanaM piturmaraNamityAdijAtamiti pralapantam / kRtAtmA ma suzikSitabuddhiH dhairyavAn vA // 14 // kaikeyIprerito rAjA bhavAMzca na madanavAsahetuH kintu devameveti tattvadRSTayA bharataM duHkhAnnivartayitumupakramatenAtmana ityAdi / AtmanaH puruSasya kAmakAraH aicchikavyApAro nAsti / yato'yaM puruSaH anIzvaraH, asvatantra ityrthH| itazca etasmAddezAva jAta iti zeSaH / sa vRkSo yathA pugvito bhUtvA phalAni na vidarzayet na phalena / yasya phalasya hetoca ropitaH tA phalaviSayAM prItiM saH ropayitA puruSo nAna bhaveta / tvaM bhartA sana bhatyAnasmAna zAdhi yadi epopamA, atastamartha asmatpAlanarUpadharma venumaIsIti sambandhaH // 8-10 // zreNaya iti / zreNayaH paura zreNayaH / amyAH pradhAnAH // 11-13 // kRtAtmA zikSitamanAH / AtmavAna dhairyavAn // 14 // kaikeyIprerito rAjA ca bhavAMzca madanavAsAdI heturna bhavati kintu devameva For Private And Personal Use Only
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir 105 dhA.rA.bha.vAsA dezAntaram / itarataH anyaddezAcca enaM dezaM kRtAntaH svatantradevameva parikarSati aakrssti| "deve kRtAntaH siddhAnte yamAkuzalakarmaNoH" iti / shivjyntii| yathoktaM bhagavatA gItAcAryeNa-"IzvaraH sarvabhUtAnAM hRddeze'rjuna tiSThati / bhrAmayan sarvabhUtAni yantrArUDhAni mAyayA // " iti // 15 // apariharaNIyavastusvabhAvapAlocanAyAM pitRmaraNenApi zokasyAvakAzo nAstItyamumarthamAha-sarva iti / nicayAH dhanasaJcayAH / sarve bahuzaH sarva kSayAntA nicayAH patanAntAH smucchryaaH| saMyogA viprayogAntA maraNAntaM ca jIvitam // 16 // yathA phalAnAM pakkAnAM nAnyatra patanAdbhayam / evaM narasya jAtasya nAnyatra maraNAdbhayam // 17 // yathAgAraM dRDhasthUNaM jIrNa bhUtvA'vasIdati / tathaiva sIdanti narA jarAmRtyuvarAGgatAH // 18 // atyeti rajanI yA tu sA na prati nivarttate / yAtyeva yamunA pUrNA samudramudakAkulam // 19 // ahorAtrANi gacchanti sarveSAM prANinAmiha / AyUMSi kSapayantyAzu grISme jalamivAMzavaH // 20 // sampAditA api kSayAntAHkSayaparyavasAyinaH, corega kAmena rAjJA vA nazyantItyarthaH / samucchrayAH atyantasamunnatA api patanAntAH atyunnatapada KalsthitAH brahmendrAdayopi svasvAdhikArasamAptidazAyAM tatpadabhraMzaparyavasAyina iti yAvat / saMyogAH putramitrakalabAdisambandhA api viprayogAntAH virahaparyyavasAyinaH / jIvitaM ca utkRSTajIvanamapi maraNAntam aparihAryamaraNAdhInabhaGgazAlItyarthaH / pitRmaraNazokenaivamucyate bharatenetyAropya tadapanodanaM kRtamasmin zloke pAdatrayoktArthatrayaM dRSTAntArtham / turIyapAdazca dArzantikaM dazarathamaraNamabhipreti / ataH aparihAryakAlakRtatvAta pitRmaraNamapi na zocanIyamiti bhaavH|| 16 // prathamazloke vanagamanaM na mayA svatantreNa kRtam apitvIzvarakRtamityuktam, dvitIyazloke dazarathamaraNaMca kAlakRtamatastatrApi na zocanIyamityuktam / atha dvitIyazlokoktaM sadRSTAntaM prapaJcayati-yathetyAdinA // 17 // 18 // atyatIti / samudrasyodakA kulatvavizeSaNam / yamunAyAH sarvathA anivytvaay|| 19 // rAmAnu0-atyetIti / samudaM lavaNArNavamiti pAThaH samyaka // 19 // ahorAtrANIti / gacchantIti kAraNamityanyApadezamukhena bharataduHkha nivartayitumupakramate-nAtmama ityAdi / AtmanaH puruSasya / kAmakAraH aicchikavyApAraH / anIzvaraH asvatantraH / kRtAmtaH pA devara // 15 // apariharaNIyavastusvabhAvaparyAlocanayA zokasyAvakAzo nAstItyAha-sarva iti / nicayAH vastusamUhAH // 16-18 // atyetIti / udakArNavam udakAdhAram // 19 // (samudramudakArNavamitipAThaH) gacchantIti zatransam / AyUMSi kSapayanti / aMzavaH sUryakiraNAH // 20 // For Private And Personal Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir prathamAbahuvacanamahorAtravizeSaNam / aMzavaH sUryasyeti shessH||20|| zokaviSayaM niArayati-AtmAnamiti / Ayuste yato hIyate ataH paraloka cintAmeva kurvityrthH||21|| mRtyuH sarvathA duSparihara ityAha-sahaiveti // 22 // kAlAntare tathaiva kAriSyAmItyatrAha-gAtreSvityAdinA / tasmAt vAlya eva AtmajJAnAya yatetetyuktaM bhavati / kiM hi kRtvA pUrvoktopadravaparihAratvena kamupAyaM kRtvA AtmAnaM prabhuM kuryAdityarthaH // 23 // bAlyepiM AtmAnamanuzoca tvaM kimnymnushocsi| Ayuste hIyate yasya sthitasya ca gatasya ca // 21 // sahaiva mRtyurvajati saha mRtyuniSIdati / gatvA sudIrghamadhvAnaM sahamRtyurnivartate // 22 // gAtreSu valayaH prAptAH zvetAzcaiva shiroruhaaH| jarayA puruSo jIrNaH kiM hi kRtvA prabhAvayet // 23 // nandantyudita Aditye nandantyastamite khau| Atmano nAvabudhyante manuSyA jIvitakSayam // 24 // hRSyantya'tumukhaM dRSTvA navanavamihAgatam / RtUnAM parivartena prANinAM prANasaMkSayaH / / 25 // yathA kASTaM ca kASTaM ca sameyAtAM mahANave / sametya ca vyapeyAtAM kAlamAsAdya kaJcana // 26 // evaM bhAryAzca putrAzca jJAtayazca dhanAni ca / sametya vyavadhAvanti dhruvo hyeSAM vinAbhavaH // 27 // puruSANAM viveko durlabha ityaah-nndntiityaadinaa| Aditye udite nandanti, arthArjanakAlo'yamAgata iti / kho astamitepi nandanti, kAmopabhoga kAlo'yamAgata iti / Atmano jIvitakSayaM nAvabudhyante sacchidraghaTe gRhItaM jalamiva pratikSaNamAyuHkSIyata iti na jAnanti / jIvitakAla eva paraloka hitaM kartuM necchantItyarthaH // 24 // hRSyantIti / tattadRtvAgamaM dRSTvA nAnAbhogaheturiti dRSyanti, pratyuta RtvAgamo'narthaheturityAha-RtUnAM parivatteM pAnati // 25 // zliSTAnAM vizvepasyAvazyambhAvitvAttadapi na zocanIyamityabhiprAyeNAha-yathA kASThamitizlokadayena / vinAbhavaH viyogaH // 26 // 27 // AtmAnamanuzoca nazvaraphalasAdhaneSu vyApUtaM tvAmevAnuzocetyarthaH // 21 // saheveti / saheva mRtyuvrajati IzvaralikhitalalATarekhAyA eva mRtyurUpatvAditi bhAvaH // 22 // kiMvA kRtvA prabhAvayet etatsarvaparihAratvena kamuzAyaM kRtvA puruSassamayoM bhavet // 23 // Ayu-kSayakarAdityodayAdyaniSTasAdhane iSTasAdhanatvabuddhiM kurvantaH svahitaM na jAnantItyAha-nandantItyAdinA // 24 // hRSyantIti / yeSAM RtUnAM parivartanena prANinAM prANakSayo bhavati tAdRzam RtumukhaM dRSTvA hRSyantIti yattacchabdAdhyAhAreNa sambandhaH // 25 // saMzliSTAnAM vizeSasyAvazyambhAvitvAnanimittamanazzoko na kArya ityabhiprAyeNAha-yathAkASThamityAdi / vinAbhavaH vinAbhAvaH, viyoga ityarthaH / eSAM viyogo dhruva ityarthaH // 26 // 27 // For Private And Personal Use Only
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vA.rA.bha. 24 nAtreti / asmilloke kazcidapi prANI yathAbhAvaM na samabhivarttate yathAbhilASaM bandhubhiH saha na varttate tena kAraNena pretasya mRtasya hetoH anuzo // 312 // cataH puruSasya tasmin maraNanivAraNe sAmarthyaM nAsti / (asmina loke kazcidapi brahmAdistambaparyanteSu ko'pi jantuH yathAbhAvaM yathAbhilASam apratihatasaGkalpatayetyarthaH / na samabhivartate kazvidityanena mAnuSAdyapekSayA cirakAlavartinAM zaktyatizayabhAjAmapi brahmAdInAmadhikArAvasAne maraNaM nAtra kazcidyathAbhAvaM prANI samabhivarttate / tena tasminna sAmarthyaM pretasyAstyanuzocataH // 28 // yathA hi sA gacchantaM brUyAt kazcit pathi sthitaH / ahamapyAgamiSyAmi pRSThato bhavatAmiti // 29 // evaM pUrvergato mArgaH pitRpaitAmaho dhruvaH / tamApannaH kathaM zocedyasya nAsti vyatikramaH // 30 // vayasaH patamAnasya srotaso vA'nivartinaH / AtmA sukhe niyoktavyaH sukhabhAjaH prajAH smRtAH // 31 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir durnivAramevetyAzayaH / tena evama pratihatasaGkalpatvAbhAvena pretasya mRtasya hetoH anuzocataH puruSasya tasminmaraNanivAraNe sAmarthya nAsti, ataH brahmAdInAmapyaparihArye zokaM vihAya sarvAnarthanivRttaye prayateteti bhAvaH) // 28 // yathetyAdizlokadvayam / gacchantaM sArthe pathikasamUhaM pathi sthitaH puruSo yathA ahamapyAgamiSyAmIti brUyAdanugacchati ca evaM pUrvairvazyaiH gataH prApto mArgaH pitRpaitAmahaH pitRpitAmahasambandhI tairapi prApta iti yAvat dhruvaH putrAdibhirapi tavyatvena nizcitaH // 29 // 30 // uktamarthamupasaMharati-vayasa ityAdinA / " yasya ca bhAvena bhAvalakSaNam " iti saptamyarthe SaSThI / / vAzabda ivArthaH / anivartini srotasIva vayasi patamAne anivartitayA gacchati sati AtmA sukhe sukhaheto dharme niyoktavyaH / paralokahitacintayeti atra asmiloke kari pi prANI yathAbhAvaM na samabhivartate yathAbhilASaM bandhubhissad na vartate api tu viprayujyata ev| tena kAraNena pretasya mRtasya hetoranuzocata: puruSasya tasmin viprayoge maraNanivAraNe vA sAmarthya parihArazaktirnAstIti sambandhaH // 28 // yathA hItyAdizlokadvayamekaM vAkyam / gacchantaM sArthaM pathikasa pathi sthitaH puruSo yathA brUyAdanusRtya gacchati ca evaM pUrvairAdyairanyairgataH prAptaH mArgaH mRtirUpaH pitRpaitAmahaH pitRpitAmahasambandhI dhruvaH putrAdibhirapyupagantavya tvena nizcitaH // 29 // 30 // sa iti saptamyarthe SaSThI / vAzabda ivArthe / anivartini srotasIva vayasi AyuSi patamAneM gacchati sati AtmA sukhe dharme yoktavyaH / For Private And Personal Use Only TI.a sa0 [105 // 3127
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir zeSaH / yataH prajAH sukhabhAjaH dharmasAdhyasukhAsaktAH smRtA iti yojyam // 31 // evaM lokasthitiH, asmatpitaraM prati tu na zokagandhopi kaary| ityAzayenAha-dharmAtmetyAdinA // 32 // bhRtyAnAmiti / dharmeNa arthAdAnAt dharmeNa karAdigrahaNAt // 33 // karmabhiriti / iSTaiH janAnAM svsy| dharmAtmA sa zubhaiH kRtsnaH kratubhizcAptadakSiNaiH / dhUtapApo gataH svarga pitA naH pRthivIpatiH // 32 // bhRtyAnAM bharaNAt samyaka prajAnAM paripAlanAt / arthAdAnAcca dharmeNa pitA nastridivaM gtH|| 33 // karmabhistu zubhairiSTaiH kratubhizcAptadakSiNaiH / svarga dazarathaH prAptaH pitA naH pRthiviiptiH|| 34 // ivA bahuvidhairyajJairbhogAMzcAvApya puSka lAn / uttamaM cAyurAsAdya svargataH pRthivIpatiH // 35 // AyuruttamamAsAdya bhogAnapi ca raaghvH| sana zocyaH pitA tAtaH svargataH satkRtaH satAm // 36 // sa jIrNa mAnuSaM dehaM parityajya pitA hi naH / daivImRddhimanuprApto brahmalokavihAriNIm // 37 // taM tu naivaMvidhaH kazcit prAjJaH zocitumarhati / tadvidho yadvidhazcApi zrutavAna buddhi mattaraH // 38 // ete bahuvidhAH zokA vilAparudite tathA / varjanIyA hi dhIreNa sarvAvasthAsu dhImatA // 39 // IMcAbhimataiH zubhaiH karmabhiH mahApatheSu taTAkanirmANAdibhiH // 34 // 35 // Ayuriti / uttamaM tatpUrvarAjAyurapekSayA adhikatamam / AyuH bhogA napi cAsAdya svargataH satAM saskRtaH sa pitA ma zocya ityanvayaH // 36 // sa jIrNamiti / devImRddhiM devasambandhisampadaM divyadehAdilAbharUpA mityarthaH // 37 // taM tviti / evaMvidhaH prAjJa iti bharataguNaM pratyakSeNa nirdizati-vavidha ityuktamuhATayati tadvidha iti / zrutavAn buddhimattarazca yti| dhori tadvidha ityarthaH // 38 // eta iti / bahuvidhAH dazarathamaraNamadvivAsanAdibhedena bahuprakArAH / vilAparudite pralApAzrumocane ca varjanIye iti| kataH sukhabhAjaH prajAH smRtAH dharmasAdhye sukhe saktAH khalu janA ityarthaH // 21-34 // iSTveti / uttama pApaprasaGgarahitam // 35 // 36 // devImRddhiM devasambandhi sampadam // 27 // evaM mithaH kazcit prAjJaH taM dazarathaM zocituM nArhati / evaMvidhA ko vetyAkAlAyAmAha tadvidha iti / zrutavAna buddhimattarazca yadvidhosi, tadvidha iti yojanA // 38 // eta iti / bahuvidhAH dazarathamaraNamadvivAsanAdiviSayabhedena bhuprkaaraaH| tathA vilAparudite pralApAzruvimocane ca varjanIye // 39 // M For Private And Personal Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir .raa.bhuu.laaviprinnaamenaanvyH||39|| madivAsanaM tvayApi mAnyamityAha-sa svastha ityAdinA / yAtvA gatvA / tAM purIm / Avasa adhitiSTha // 10 // yatreti / / TI.a.kA. // 313 // lAyatra vanarUpe sthAne // 41-44 // AtmAnamiti / svabhAvenAtmAnamanutiSTha rAjabhAvena bhavantaM yojayetyarthaH / nijhAmya dRSTvA, jJAtveti yAvat // 15 // sa.106 sa svastho bhava mAzocItvA cAvasa tAM purIm / tathA pitrA niyukto'si vazinA vadatAM vr||40|| yatrAhamapi tenaiva niyuktaH puNyakarmaNA / tatraivAhaM kariSyAmi piturAryyasya zAsanam // 41 // na mayA zAsanaM tasya tyaktuM nyAyyamarindama / tat tvayApi sadA mAnya savai bandhuH sa naH pitaa||42|| tadvacaH piturevAhaM sammataM dhrmcaarinnH| karmaNA pAlayiSyAmi vanavAsena rAghava // 43 // dhArmikeNAnRzaMsena nareNa guruvartinA / bhavitavyaM naravyAghra para lokaM jigISatA // 44 // AtmAnamanutiSTha tvaM svabhAvena nararSabha / nizAmya tu zubhaM vRttaM piturdazarathasya nH||45|| ityevamuktvA vacanaM mahAtmA piturnidezapratipAlanArtham / yavIyasaM bhrAtaramarthavacca prabhurmuhUrtAdvirarAma rAmaH // 46 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe paJcottarazatatamaH sargaH // 105 // evamuktvA tu virate rAme vacanamarthavat / tato mandAkinItIre rAmaM prakRtivatsalam / uvAca bharatazcitraM dhArmiko dhArmikaM vacaH // 1 // ko hi syAdIdRzo loke yaadRshstvmrindm| na tvAM pravyathayeduHkhaM prItirvA na praharSayet // 2 // itIti / yavIyasaM yavIyAMsam // 46 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA* ayodhyAkANDavyAkhyAne paJcottarazatatamaH sargaH // 105 // atha rAmaM prati bharatasya zlAghyatarocitottaraM padazatatame-evamuktvetyAdi / asmin sarge zlokavyatyAsaHsargabhedazca dRzyate tacchuddhayekrameNa vyaakriyte| sa iti / yAtvA gtvaa| tA purIm Avasa adhitiSThetyarthaH // 40-44 // AtmAnamiti / svabhAvenAtmAnamanutiSThastra / svabhAvena bhavantaM yojyetyrthH| nizAmya dRSTvA // 313 // jJAtvetyarthaH // 45 // ityevamiti / yavIyasam / numabhAva ArcaH // 46 // iti zrImahe zrIrAmAyaNa ayodhyAkANDavyAkhyAyo pakSottarazatatamaH sargaH // 105 // 1 // 2 For Private And Personal Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir % % % % % evamuktvA viti / niruttaramuktavantaM rAmaM prati mukhAntareNa uttarasyocyamAnatvAJcitramityuktam // 1 // 2 // sammata iti / vRddhAnAM vidyavRddhAnAm / sammataH sarvajJatvena sammataH tathApi tAn saMzayAna pRcchasIti sambandhaH // 3 // pitRviyogAdijanitaduHkhena mayA kathitamiti hi bhavatoktam, mama tAdRzaduHkha sammatazcAsi vRddhAnAM tAMzca pRcchasi saMzayAn // 3 // yathA mRtastathA jIvana yathA'sati tathA sati / yasyaiSa buddhilAbhaH syAtparitapyeta kena sH||4|| parAvarajJo yazca syAttathA tvaM manujAdhipa / sa evaM vyasanaM prApya na viSIditumarhati // 5 // amaropama sattvastvaM mahAtmA stysnggrH| sarvajJaH sarvadarzI ca buddhimAzcAsi rAghava // 6 // na tvAmevaguNairyuktaM prabhavAbhavakovidam / aviSahyatamaM duHkhamAsAdayitumarhati // 7 // prasaGga eva nAstItyAha-yathA mRta iti / mRtaH puruSo yathA dveSaviSayo na bhavati jIvanapi tthaa| yathA asati tathA sati avidyamAne vastuni yathA parAgo nAsti vidyamAne vastunyapi tthaa| ityeSa buddhilAbho yasya sa kena hetunA paritapyeta, na kenApItyarthaH / bhavaduktaprakAreNa mama duHkhalezopi nAstIti bhAvaH // 4 // kimarthaM tarhi zokamUlavacanaM tvayoktamityAzaya bhavabyasanAsahatayetyAha-parAvarajJa iti / yaH parAvarajJaH trikAlajJaH AtmAnAtmajJo vA paramAtmajIvAtmasvarUpajJo vA / saH evaM vyasanaM prApyApi vyathituM nAIti tathA tvamapIti smbndhH| athApi tava rAjyabhraMzavanavAsa rUpavyasanaM tvadvizleSaM cAhaM kathaM saheyeti bhAvaH ||5||amreti / aparopameti pRthakpadam / sattvaH sattvaguNasampannaH / arza Adyac / svAzritAnAM sattvaguNakAryatattvajJAnapravartakatvAdvA sattva ityucyate / "sattvasyaiSa pravartakaH" itihi zrutiH / mahAtmA mahAdhairyaH ataeva satyasagaraH styprtijnyH| sarvajJa ityAdibhistribhirbhUtavartamAnabhAviyAvadastujJAnavattvamuktam // 6 // na vAmiti / prabhavAbhavakovidam utpattivinAzajJamityarthaH / bhUtAnA sammata iti / sammataH sarvajJatvena sammataH tathApi tAna pRcchasi // 3 // yathA mRtastathA jIvana yathA mRtaH puruSo dveSaviSayo na bhavatIti zeSaH / jIvannapi tathA| yathA asati avidyamAne vastuni yathA rAgo nAsti, tathA sati vidyamAnepi vastuni tathA ityeSa buddhilAbho yasya puruSasya syAt sa hi kena hetunA paritapyeta, na kenaapiityrthH||4|| parAvarajJo yaH sa evaM vyasanaMprApyApi viSIdituM vyathituM nAheti tathA tvamapIti sambandhaH ||5||amreti / sattvaH sttvgunnsmpnnH||6|| na tvAmiti / sA-vyasanaM vyasanAvasthAM prApyApi vidhIdituM viSAdaM prAptuM nAhati / tatra dRSTAntaH yathA tvamiti / viSAditumityatra saudAdeza iDAgamazvArSaH // 5 // amaropamasattvaH devasamacalaH / buddhayArohAthametat / sarvazaH sAmAnyajJAnavAn / sarvadarzI sarvasAkSI / buddhimAn sarvaviSayakavizeSajJAnavAn / matupAyama labhyate // 1 // % % % % % For Private And Personal Use Only
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir AAN vA.rA.bhU. // 314 // miti zeSaH / aviSahyatamamapi asmadAdInAmiti zeSaH / duHkhaM rAjyabhraMzavanavAsAdihetukam / nAsAdayitumaIti nAbhibhavitumaIti // 7 // 8 // TI.a.ko. dharmabandhena dharmapAzena // 9 // jugupsitaM lokagarhitam // 10 // kiyAvAn yajJAdikriyAvAn / saMsadi sabhAyAm // 11 // dharmArthayohIna proSite mayi yatpApaM mAtrAmatkAraNAtkRtam / kSudrayA tadaniSTaM me prasIdatu bhavAnmama ||8||dhrmbndhen baddho'smi tenemAM neha mAtaram / hanmi tIveNa daNDena daNDAhA~ pApakAriNIm // 9 // kathaM dazarathAjjAtaH shuddhaabhijnkrmnnH| jAnan dharmamadharmiSThaM kuyA karma jugupsitam // 10 // guruH kriyAvAna vRddhazca rAjA pretaH piteti c| tAtaM na parigarheyaM daivataM ceti saMsadi // 11 // ko hi dharmArthayohInamIdRzaM karma kilbiSam / striyAH priyaM cikIrSuH san kuryAddharmajJa dharmavit // 12 // antakAle hi bhUtAni muhyantIti puraashrutiH| rAjJavaM kurvatA loke pratyakSaM sA zrutiH kRtA // 13 // sAdhvarthamabhisandhAya krodhAnmohAcca sAhasAt / tAtasya yadatikrAntaM pratyAharatu tadbhavAn // 14 // piturhi yadatikrAntaM putroyaHsAdhumanyate / tadapatyaM mataM loke viparItamato'nyathA // 15 // dharmArthAbhyAM hInam, kAmapradhAnamiti yAvat // 12 // antakAle vinAzakAle / muhyanti mohaM prApnuvanti, viparItabuddhi prApnuvantIti yAvat / purA zrutiH purAtanI gAthetyarthaH // 13 // sAdhvarthamiti / kodhAt viSamadyaiva pAsyAmItyuktakaikeyIkodhAt / mohAt kaikeyIviSayamohAt / sAisAt sAhasakaraNAt, avimRzyakAritvAditi yAvat / tAtasya yadavikrAntaM yaddharmAtikamaNaM tatsAdhvarthamabhisandhAya samIcInAthai smRtvA bhavAn pratyA haratu nivartayatu // 14 // pituriti / sAdhumanyate sAdhukartuM manyata ityarthaH / tadapatyaM mataM piturapatanahetutvAttadevApatyatvena sammatam // 15 // prabhavAbhavakovidam utpattinAzajJamityarthaH / duHkhamAsAdayitumabhibhavitum // 7||8||dhrmbndhen dharmapAzena / adharmiSTham adharmapracuratvAdrAjyApaharaNarUpamityarthaH / / // 9 // 10 // kriyAvAna yajJAdikriyAvAn // 11 // dharmArthayoH dharmArthAbhyAM vihInaM kAmapradhAnamiti yAvat // 12 // antakAle muhyanti viparItabuddhiM prApnuvantI tyarthaH / parAzrutiH gAyetyarthaH // 13 // krodhAta viSamadyeva pAsyAmItyuktakaikeyIkrodhAt / mohAta kaikeyIviSayamohAta / sAhasAta avimRzyakAritvAta tAtasya yada // 314 // tikrAntaM yaddharmAtikramaNaM tatsAdhvarthamabhisandhAya samIcAnArtha smRtvA bhavAn pratyAharata nivartayatviti sambandhaH // 14 // pituriti / sAdhu manyate sAdhukartu sa-yaH putraH sAdhu manyate tadevApatyam / vidheyApekSayA tacchande napuMsakatA / atonyathA cet pitRkRtAtikramaNasya sAdhutvena jJAnAbhAve viparItam , anapanyameva taditi mAvaH / napUrvAta " pallu patane " For Private And Personal Use Only
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir % % tadapatyaM bhavAnastu tAdRzamapatyamastu / mAbhipattA prAptuM nAhatItyarthaH // 16-18 // tApasadharmAvalambanaM kSatriyANAmapyastItyAzaGkayAha-eSa hItyA dinA // 19 // ka iti / pratyakSaM paridRzyamAnatyAgabhogayuktaM dharma paralokazreyaHsAdhanaM prajApAlanarUpaM dharmamutsRjya saMzayasthamapratyakSam aGga tadapatyaM bhavAnastu mA bhavAna duSkRtaM pituH| abhipattA kRtaM karma loke dhIravigarhitam // 16 // kaikeyIM mAM ca tAtaM ca suhadI bAndhavAMzca nH| pArajAnapadAn savastriAta sarvamidaM bhavAn // 17 // vacAraNyaM vaca kSAttra kka jaTAH kva ca pAlanam / IdRzaM vyAhataM karma na bhavAn kartumarhati // 18 // eSa hi prathamo dharmaH kSatriyasyAmi Secanam / yena zakyaM mahAprAjJa prajAnAM paripAlanam // 19 // kazca pratyakSamutsRjya saMzayasthamalakSaNam / Aya tisthaM careddharma ksstrbndhurnishcitm||20|| atha klezajameva tvaM dharma critumicchsi| dharmeNa caturo varNAn pAlayana klezamApnuhi // 21 // caturNAmAzramANAM hi gArhasthyaM shresstthmaashrmm| prAhurdharmajJa dharmazAstaM kathaM tyaktamarhasi // 22 // lopAdisambhAvanayA saMzayitaphalasiddhikamityarthaH / alakSaNaM lakSaNarahitam / kiyAzaktirapUrva vA iti durniruupmityrthH| AyAtasthaM kAlAntarabhAvi phalam / anizcitaM kSatriyeNa prathamamidamanuSTeyamiti kenApi pramANenAnizcitam / tApasadharma kaHkSatriyaH caret, na kopiityrthH||20|| atha klezajameva tvaM dharma caritumicchasi tathApi cAturvarNyapAlanatattaddharmasthApanAdikkezayuktatvAdrAjyapAlanamevAcaretyAha-atheti // 21 // sarvAzramadharmApekSayA zreSThatamo manyate / tadapatyaM piturapatanahetu dhAttadapatyatvenAbhimatam // 15 // taditi / tadapatyaM bhavAnastu tAdRzaputro bhavAn bhavatu / dhIrabigarhitaM pituH kRtaM duSkRta mAbhipattA prAptuM nAhatItyarthaH // 15-18 // tApasadharmAvalambanaM kSatriyANAmapyastItyAzaGkayAha-eSa iti // 19 // pratyakSa paridRzyamAnatyAgabhogayuktam prajApari 7 pAlanaM dharmamutsRjya saMzayastham apratyakSam alakSaNaM lakSaNarahitaM durnirUpamiti yAvat / AyatispaM kAlAntarabhAvi phalaM anizcitaM kSatriyeNa prathamamidamevAnuSTheya miti kenApi pramANenAnidhitaM dharma paralokazreyassAdhanaM tava dharma kA kSatrabandhuzcareta na kopItyarthaH // 20-22 // ityasmAtkaraNe yatpratyaye rUpam / apatanaheturapatpami yuktaM mavAte // 15 // tadapatyam anvarthakApatyazabdavAcyaH / pituryukRtaM bhavAn nAnumanyatAmiti zeSaH // 19 // % % 4 For Private And Personal Use Only
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bhU. gArhasthyadharmaH kathaM tyajyata ityAha-catuNImiti // 22 // svazatyApi bhavataiva rAjyaM pAlayitavyamityAha-zruteneti / zrutena vidyayA / sthAnenazaTI.a.kA. padena, prAptikrameNeti yAvat // 23 // kathamevamucyate bAlatvasya mamApi tulyatvAt bhavadapekSayA ahaM kiyAnvRddha ityata Aha-hIneti / hInabuddhima. 106 zrutena bAlaH sthAnena janmanA bhavato hyaham / sa kathaM pAlayiSyAmi bhUmi bhavati tiSThati // 23 // hInabuddhiguNo bAlo hInaH sthAnena cApyaham / bhavatA ca vinAbhUto na vartayitumutsahe // 24 // idaM nikhilamavyagraM rAjyaM pitryamakaNTakam / anuzAdhisvadharmeNa dharmajJa saha bAndhavaiH // 25 // ihaiva tvA'bhiSiJcantu sarvAH prakRtayaH saha / RtvijaH savasiSThAzca mntrvnmntrkovidaaH||26|| abhiSiktastvamasmAbhirayodhyAM pAlane vj| vijitya tarasA lokAn marudbhiriva vaasvH|| 27 // RNAni trINyapAkurvan duhRdaH sAdhu nirdahan / suhRdastarpayan kAmaistvamevA trAnuzAdhi mAm // 28 // adyArya muditAH santu suhRdaste'bhiSecane / adya bhItAH palAyantAM durladaste dizo daza // 29 // AkrozaM mama mAtuzca pramRjya puruSarSabha / adya tatrabhavantaM ca pitaraM rakSa kilbiSAt // 30 // zirasA tvA'bhiyAce'haM kuruSva karuNAM mayi / bAndhaveSu ca sarveSu bhUteSviva mheshvrH||31|| guNaH sadgaNabuddhirahitaH vartayituM sthAtuM bhavatA vinA tUSNI sthAtumapi notsahe, kiMpunA rAjyaM kartumiti bhAvaH // 24 // 25 // iheti / saha saMbhUya // 26 // abhiSikta iti / vijitya sthita iti zeSaH / mrudbhidevaiH||27|| rAmaM rAjyAGgIkaraNAya protsAhayati-RNAnItyAdinA / durhadaH zana // 28 // 29 // Akrozamiti / AkozaM zApam / "zApa Akroza AkSepaH" iti halAyudhaH / janakartRkamiti shessH| tatrabhavantaM pUjyam / tatrabhavA natrabhavAnitizabdo vRddhaH pUjye prayujyate // 30 // ziraseti / mayi bAndhaveSu ca karuNAM kurviti sambandhaH / mahezvaro viSNuH / "yajhedAdI svaraH prokto zruteneti / zrutena vidyayA / sthAnena sthityA ca bAlaH // 23 // mamApi tathAtvAdityata Aha-hIneti / hInavuddhiguNaH sadguNabuddhirahitaH / vartayituM sthAtuM bhavatA // 315 // vinA tUSNIM sthAtumapi notsahe kiMpunaH rAjyaM kartumiti yojanA // 24 // 25 // iheti / saha sambhUya // 26 // vijitya sthita iti zeSaH / / 27 // rAjyAGgIkara NAya protsAhayati-RNAnItyAdinA // 28 // 29 // AkrozaM zApam / tatrabhavantaM pUjyam / kilbiSAt apavAdajanyaduritAt // 30 // mayi bAndhaveSu ca karuNAM SA For Private And Personal Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir %3D vedAnte ca pratiSThitaH / tasya prakRtilInasya yaH paraH sa mahezvaraH" iti pUrvaprakRtadaharavidyAkaraNamantrapraNavaprakRtibhUtAkAravAcyo mahezvaraH | ityukteH / daharopAsyazcApahatapApmatvAdiguNakaH puruSottamaH "sa uttamaH puruSaH" iti tatsamAnaprakaraNe chAndogye zravaNAt / apahatapApmatvaM ca athaitat pRSThataH kRtvA vanameva bhavAnitaH / gamiSyati gamiSyAmi bhavatA sArddhamapyaham // 32 // tathAhi rAmo bharatena tAmyatA prasAdyamAnaH zirasA mhiiptiH|n caiva cake gamanAya sattvavAna matiM pitustadvacane vyavasthitaH // 33 // tadadbhutaM sthayamavekSya rAghave samaM jano harSamavApa duHkhitH| na yAtyayodhyAmiti duHkhito'bhavat sthira pratijJatvamavekSya harSitaH // 34 // tamRtvijo naigamayUthavallabhAstadA visaMjJAzrukalAzca maatrH| tathA bruvANaM bharataM pratuSTavuH praNamya rAmaM ca yayAcire saha // 35 // ityAce zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe SaDuttarazatatamaH sargaH // 106 // - rudrasya nAsti "anapar3hatapApmA vA ahamasmi" iti rudrennevokteH| bhUtasaMhArAdhikRtasya rudrasya bhUteSu karuNA ca ggnkusumtulyaa| ataH "s| ekAkI na ramate / na tato vijuguptitaH" ityAdizrutismRtyAdibhiH suprasiddhApArakAruNyavAtsalyAdiguNagaNaH puruSottama eva mahezvara itidik||31||NI 32 // tatheti / gamanAya ayodhyA pratIti zeSaH / tadvacane tasmin vacane / / 33 // tadadbhutamiti / samaM yugapat // 34 // tamiti / negamayUthavallabhAH nigamaH puraMtatra bhavAH naigmaaH| "nigamo nizcaye vede pure pathi vaNikpathe" iti vaijyntii| yUthavallabhA gaNamukhyAH / visaMjJAzrukalAH vigatasaMjJAH azru kinAzcetyarthaH // 35 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne SaDuttarazatatamaH sargaH // 106 // viti sambandhaH // 31 // 32 // tathAhIti / gamanAya, ayodhyA pratIti zeSaH / tadvacane tasminvacane // 33 // taditi / samaM yugapat // 34 // naigamayUSavallabhAH | isinimamaH puraM tatra bhavAH naigamA, paurA iti yAvata / " nigamo nizcaye vede pure caiva vaNikpathe" iti vaijayantI / yUtha vallabhAH gaNamukhyAH / visaMjJAzrukalAH vigatasaMjJAH azruktinnAzcetyarthaH // 35 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAryA zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhSAyAM SaDuttarazatatamaH srgH||106|| For Private And Personal Use Only
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmander pA.rA.bha. punarityAdi / abhisatkRtaH bharatena stotrAdinA samyagabhipUjitaH // 1 // 2 // kAmamohena pitrA kRtamiti pitaraM nindantaM bharataM prati rAmo moTI .a.kA. hetuprasaktireva nAstIti duSpariharaM hetvantaramAha-puretyAdinA / rAjyazulkaM samAzrauSIt tava putrikAyAM yojaniSyate tasmai rAjyaM dAsyAmIti pratijJA kRtavAn // 3 // daivAsura iti / devAsure devAsurasambandhini / varaM varadvayam // 4 // tata iti / tava mAtA sampratizrAvya zapathaM kaaryitvaa| tataH dvau punarevaM bravANaM taM bharataM lkssmnnaagrjH| pratyuvAca tataH zrImAna jnyaatimdhye'bhistkRtH||1|| upapannAmidaM vAkyaM yttvmevmbhaassthaaH| jAtaH putro dazarathAt kaikeyyAM rAjasattamAt // 2 // purA bhrAtaH pitA naH sa mAtaraM te samuddha han / mAtAmahe samAzrISIdrAjyazulkamanuttamam // 3 // devAsure ca saGgrAme jananyai tava paarthivH| samprahRSTo dadau rAjA varamArAdhitaH prabhuH // 4 // tataH sA sampratizrAvya tava mAtA yshsvinii| ayAcata narazreSThaM dvau varau vara varNinI ||5||tv rAjyaM naravyAghra mama pravAjanaM tthaa| to ca rAjA tadA tasyai niyuktaHpradadau varau // 6 // lAvarI ayAcateti sambandhaH // 5 // yAcbhAprakAramAha-tavetyAdinA / nanu kaikeyI svorAhakAle kanyAzulkatvena bharatasya prAptaM rAjyaM varaviSayatvena KokathamayAcata ? ucyate-bAlyavRttAntatvAcirakAlAntaritatvAc sannihitaM varadvayameva yAcitavatIti na dossH| madhyeprAptasyApi varadayasya " kiMna smarasi kaikeyi" iti mantharayA smAritatvAt cirakAlavRttAntasya vismaraNamupapannameva / nanu dazaratha udAhakAle kaikeyIputrAya pratizrutaM rAjyaM rAmAya / punariti / abhisatkRtaH bharatena stotrAdinA samyakprapUjitaH // 1 // 2 // ko hi dharmArthayohInaM karma striyAH priyacikIrSussana kuryAdityanena kAmukena tAtenoktaM na kartavyamityuktam / tattathA bhavatu, akAmukena tena svasthAvasthAyAM kRtamavarjanIyaM hetvantaramapyastItyAha-purA bhrAtarityAdinA / rAjyazulka samAzroSIt te tava putrikAyAM yo janiSyate tasmai rAjyaM dAsthAmIti pratijJAM kRtavAnityarthaH // 3 // devAsure devAsurasambandhini / baraM varadvayam // 4 // saMmatizrAvya zapathaM kArayitvA tato dvau varI ayAcateti sambandhaH / nanu dazaratha udvAhakAle kaikeyIputrAya pratizrutaM rAjyaM kathaM rAmAya dAtumudyuktavAniti cet, satyam, "udvAha kAle| ratisamprayoge prANAtyaye sarvadhanApadAre / viprasya cArthe hyantaM vadeSuH pacAnRtAnyAhurapAtakAni / " iti nyAyena doSAbhAvaM hadi nidhAya tathAkRtavAnityadoSaH 15 // tathA ca umAsaMhitAyAM pArvatI prati zivavacanam " paTTAbhiSekasamaye bhaveyaM smArito hyaham / tvayA dhAnyena bhUpAla tathA cetkaravANyaham / itvaM pratijJAmakarodA M hitaagnyprnniinRpH|" iti kaikeyIvivAhasamaye kekamadazarathasaGkettasya vidyamAnatvAccAdoSaH / yAcanAprakAramAha-tava raajymiti| niyukta kaikeyyeti zeSaH // 5 // 6 // For Private And Personal Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir dAtuM kathamuyuktavAn ? satyam-"udAikAle ratisamprayoge prANAtyaye srvdhnaaphaare| viprasya cArthepyanRtaM vadeyuH pnycaanRtaanyaahurpaatkaani|" itinyAyena doSAbhAvaM hRdi nidhAya tathAkRtavAniti na doSaH / kekayopi rAmaguNAnuviddhatayA rAjyaM na dauhitrAya yAcitavAn / rAmopi sumantrAdibhya idaM rahasya tena pitrA'hamapyatra niyuktaH puruSarSabha / caturdaza vane vAsaM varSANi varadAnikam // 7 // so'haM vanamidaM prApto nirjanaM lkssmnnaanvitH| sItayA cApratidvandraHsatyavAde sthitaH pituH||8|| bhavAnapi tathetyeva pitaraM satyavAdinam / kartumarhati rAjendra kSipramevAbhiSecanAt // 9 // RNAnmocaya rAjAnaM matkRte bharata prabhum / pitaraM cApi dharmajJaM mAtaraM cAbhinandaya // 10 // zrUyate hi purA tAta zrutirgItA yshsvinaa| gayena yajamAnena gayeSveva pitRn prati // 1 // punnAmno narakAdyasmAt pitaraM trAyate sutH| tasmAt putra iti proktaH pitRn yatpAti vA sutH||12|| eSTavyA bahavaH putrA guNavanto bhushrutaaH| teSAM vai samavetAnAmapi kazcidgayAM vrajet // 13 // evaM rAjarSayaHsarve pratItA rAja nandana / tasmAt trAhi narazreSTha pitaraM narakAt prabho // 14 // zrutavAn ataeva hi te zRNvanto'numAnya sthitavanta iti draSTavyam // 6 // tena kaikeyyai pratizrutarAjyena / atra vane daNDakAraNye / varadAnikaM vrdaannimi| takaM vAsaM niyukta iti smbndhH||7|| apratidvandvaH kenApi vArayitumazakya iti yAvat // 8||9||Rnnaanmocy rAjAnaM svAbhiSecanena kaikeyyA RNAdAjAnaM mocyetyrthH||10|| svoktArthasyAvazyakarttavyatve sammatimAha-zrUyata ityAdinA / gayena gayAkhyena / gayeSu gayAkhyeSa pradezeSa // 11 // NelpunnAmro narakAtrAyata iti putraH / pitUna pAti taduddezakRteSTApUrtAdinA svalrlokaM prApayya rksstiityrthH|| 12 // evyAH kAtitavyAH // 13 // evam atra vane daNDakAraNye varadAnikaM varadAnanimittaka vAsaM niyukta iti smbndhH||7|| apratidvandvaH apratibandhaH kenApi nivartayitumazakya ityrthH||8||9|| RNAnmocaya rAjAnaM svAbhiSecanena kaikeyyA RNAdrAjAnaM mocayetyarthaH // 10 // svoktasthAvazyakatve sammatimAha-zrUyata iti / gayena gayAkhyena / gayeSu gayAkhyapradezeSu // 11 // punnAmro narakAt trAyata iti putraH pitRRna pAti pitRnuddizya kRteSTApUrtAdinA svarlokaM prApayya rakSatItyarthaH // 12 // paSTavyA itiM / bahavaH putrA paSTavyAH praaptvyaaH| kutaH ! teSAmiti // 13 // ata eva sarve raajrssyH| evaM pratItAH evamuktaprakAreNa nizcitavantaH // 14-16 // For Private And Personal Use Only
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie rA.bha. 317 uktaprakAreNa / pratItAH nizcitavantaH // 14-16 // mRgANAM rAjarAT bhavAmi mRgANAM raJjakaH zikSakazca bhavAmItyarthaH / aba mRgazabdena / TI.a.kA. tattulyA munayo lakSyante / yadA bhAvisugrIvaraanavAlivadhAdInAM bIjanyAsoyam // 17 // chAyAmiti / varSavaM chatram / sukhI zrayiSya itipAThaH // 18 // sa. 108 ayodhyAM gaccha bharata prkRtiirnurnyjy| zatrughnasahito vIra saha sarvedijAtibhiH // 15 // pravekSye daNDakAraNya mahamapyavilambayana / AbhyAM tu sahito rAjan vaidehyA lakSmaNena ca // 16 // tvaM rAjA bharata bhava svayaM narANAM vanyAnAmahamapi rAjarANmRgANAm / gaccha tvaM puravaramadya samprahRSTaH saMhRSTastvahamapi daNDakAn pravekSye // 17 // chAyAM te dinakarabhAH prabAdhamAnaM varSatraM bharata karotu mUrdhni zItAm / eteSAmahamapi kAnanadrumANAM chAyAM tAmati zayinI sukhI zrayiSye // 18 // zatrughnaH kuzalamatistu te sahAyaH saumitrirmama viditaH pradhAnamitram / catvAra stanayavarA vayaM narendraM satyasthaM bharata carAma mA viSAdam // 19 // ityA zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptottarazatatamaH sargaH // 107 // AzvAsayantaM bharata jAbAliAhmaNottamaH / uvAca rAmaM dharmajJaM dharmApetamidaM vacaH // 1 // zatrughna iti / carAma krvaametyrthH||19|| iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItA. ayodhyAkANDa saptottarazatatamaH sargaH // 107 // evaM rAmeNokte niruttaratayA sthitaM bharatamAlokya hitaparatayA jAbAlizcArvAkamatamAzrityottaramAha aSTottarazatatame-AzvAsayantamityAdinA / brAhma bharatasya rAjyAdhipatyamiva svasya vanAdhipatvaM sampAdayati-tvamityAdi / mRgANAM rAjarATa bhavAmi mRgANAM raJjakA zikSakazca bhavAmItyarthaH / etadbhAvisugrIva raJjanavAliSadhAdInAM vIjatvena pratibhAti // 17 // chAyAmiti / varSatraM chatram / dinakarabhA iti dviyIyAvahuvacanam / zItA chAyAmityanvayaH // 18 // zatrughna iti / M317 // carAma karavAmetyarthaH // 19 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptottarazatatamaH sargaH // 107 // AzvAsayantamiti / dharmApetaM vaidikadharmaviruddham // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir MNottama ityanena vakSyamANaM nAstikavacanamahRdayamiti dyotyate / dharmApetaM vaidikadharmApetam // 1 // sAdhviti / buddhiH sAdhu mAbhUt samyaka nivartyatA mityarthaH // 2 // ka iti / kasya puruSasya kenacitsAdhanena kimApyam, na kimapItyarthaH // 3 // 4 // yathetyAdi / AvAsamAtramiti mArgasthasatra sAdhu rAghava mAbhUtte buddhirevaM nirarthikA / prAkRtasya narasyeva hyAryabuddhermanasvinaH // 2 // kaH kasya puruSo bandhuH kimApyaM kasya kenacit / yadeko jAyate jantureka eva vinazyati // 3 // tasmAnmAtA pitA ceti rAma sajjeta yo nrH| unmatta iva sa jJeyo nAsti kazciddhi kasyacit // 4 // yathA grAmAntaraMgacchan naraH kazcit kvacidraset / utsRjya ca tamAvAsaM pratiSThetApare'hani // 5 // evameva manuSyANAM pitA mAtA gRhaM vasu / AvAsamAtraM kAkutstha sajante nAtra sajjanAH // 6 // pitryaM rAjyaM parityajya sa nArhasi narottama / AsthAtu kApathaM duHkhaM viSamaM bahu kaNTakam // 7 // samRddhAyAmayodhyAyAmAtmAnamabhiSecaya / ekaveNI dharA hi tvAM nagarI sampratIkSate ||8||raaj bhogAnanubhavan mahAni pArthivAtmaja / vihara tvamayodhyAyAM yathA shkrstrivissttpe||9|| na te kazcidazarathastvaM ca tasya na kazcana / anyo rAjA tvamanyaH sa tasmAt kuru yaducyate // 10 // bIjamAtraM pitA jantoH zuk rudhira meva ca / saMyuktamRtumanmAtrA puruSasyeha janma tat // 11 // zAlAyAM vizramArtha kSaNaM nivAsepi tadvisRjya gacchataH pathikasya taccintAnanuvRttivat yAvatsaMzleSameva mAtApitrAdayo'nuvartanIyAH / vizzeSe tatsmRti rapi viphalA, kimuta tatprItyarthakAryAcaraNamiti bhAvaH // 5 // 6 // pitryamiti / rAmAbhiprAyeNedaM parapratItyA paro bodhanIya iti nyAyAt / kApathaM kutsitamArgam / duHkhaM duHkhprdm| viSama yodanAnucitam |bhuknnttkm anekopaplavasahitam / kApathamityanenAnucitavAnaprasthamArga evocyate // 7 // samR chAyAmiti / ekaveNI dharA vrataparAyaNetyarthaH / nagarI tadAdhidevatA // 8 // 9 // neti / yaducyate mayeti shessH|| 10 // bIjamAtramiti / pitA janto sAdhu mAbhUta samyanivartatAmityarthaH // 2 // kasyacitpuruSasya kenacitsambandhena kimAnya prApyaM kim ? na kimapItyarthaH / tatra hetuH yadeka iti // 3-6 // pitryaM rAjyamiti rAmAbhiprAyeNoktiH / parAbhiprAyeNa paro bodhanIya iti nyAyAdityAzayaH / kApathaM kutsitamArgam / duHkhaM duHkhapradam // 7-10 // pitA janto/jamAtram For Private And Personal Use Only
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir vA.rA.bha. sa. 108 jimAtram alpakAraNam / pradhAnakAraNaM tu RtumanmAtrA saMyuktaM dhRtaM zukSaM rudhirameva ca zuklazoNitameva / tat zuklazoNitaM puruSasya janmakAraNam // 1 // gata iti / tena nRpeNa yatra yeSu bhUteSu gantavyaM sa nRpatistatra gataH, paJcabhUteSu layaM prApta ityarthaH / paJcabhUtamayatvAnarapatizarIrasya tadAtAra gataH sa nRpatistatra gantavyaM yatra tena vai / pravRttireSA mAnAM tvaM tu mithyA vihanyase // 12 // arthadharmaparA ye ye tAMstAna zocAmi netarAn / te hi duHkhamiha prApya vinAzaM pretya bhejire // 13 // aSTakA pitRdevatya mityayaM prasRto jnH| annasyopadravaM pazya mRto hi kimaziSyati // 14 // yadi bhuktamihAnyena dehamanyasya gacchati / dadyAt pravasataH zrAddhaM na tat pathyazanaM bhavet // 15 // tasya AtmanobhAvAt / martyAMnA maraNazIlAnAmapA pravRttiH, ayaM svabhAva ityarthaH / tvaM tu mithyA vihanyase mithyAbhUtena sambandhena piiddyse|| 12"M atheti / arthadharmaparAH pratyakSasaukhyaM vihAya kevalArthasampAdanaparAH / dharmaparAzca itarAn kevalapratyakSasukhAnubhavaparAn / arthadharmaparaviSayazoka hetumAha te hIti / pretyApi vinAzaM duHkhaM bhejira iti smbndhH||13||dhrmsyaaphltvesthaaliipulaaknyaayen kizcidudAharaNamAha-aSTakati / ayajanaH aSTakA aSTakAzrAddham pitRdevatyaM pratisAMvatsarikamiti yatkarma kartumiti shessH| prabhUtaH pravRttaH atra tatsarvamiti zeSa annasya upadravaM kSayaM pazya tatsarva svabhAjyAnasya nirarthakakSayahetum AlocayetyarthaH / tatra hetumAha mRtohi kimaziSyatIti // 14 // uktamevArtha tamukhena dravyati-padIti / anyana alpakAraNam, pradhAnakAraNaM tu tumanmAtrA saMyuktaM dhRtaM zuklaM rudhirameva ca tacchukazoNitamiha puruSasya janmakAraNaM bhavatItyarthaH // 11 // gata iti / tena yatra yeSu bhUteSu gantavyaM sa nRpatistaba gataH, teSu bhUteSu layaM prApta ityrthH| mAnAM maraNazIlAnAM eSA pratiH aba svabhAva ityarthaH / tvaM tu mithyAvihanyase micyA bhUtena piputrAdisambandhena pIDacasa ityarthaH // 12 // arthadharmaparA: pratyakSasaukhyaM vihAya kevlaarvdhrmsmpaadnpraaH| itarAna kevalapratyakSapsukhAnubhavaparAyaNAn na zocAmItyarthaH / arthasampAdanaviSaye zokahetumAha te hIti / pretyApi vinAzaM duHkhaM bhejira iti sambandhaH // 13 // aSTakAzrAddhaM pitRdevatyaM pratisAMvatsarikamityapi M prasRtaH pravRttaH yo'yaM jnH| tasyAnnasyopadravaM kSayaM pazya / tatra hetuH muto hIti // 18 // uktamevArtha tarkamukhena draDhayati-padi bhuktamiti / anyena bhuktamantra sa0-arthadharmaparAH arthazabdo nivRttiparaH / bharyena niyA, prAptarAjyaparityAgeneti yAvat / dharmaparAH te iha duHkheM praarbdhm| preya mUtvA vinAzama badarzanaM lemire prAptavantaH / "gaza adazene " iti dhAtuH // 13 // aziSyati bhakSayiSyati // 14 // // 318 For Private And Personal Use Only
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir ka bhavet / nacaivaM dRzyate ataH zrAddhAdikaM mRtasyAzanaM na bhavatIti bhAvaH // 15 // evamekatra vaidikakarmaNi phalavyabhicAradarzanAtsarvatrApi vaidike na dAnasaMvananA hyete granthA medhAvibhiH kRtAH / yajasva dehi dIkSasva tapastapyasva santyaja // 16 // sa nAsti para mityeva kuru buddhiM mahAmate / pratyakSaM yattadAtiSTha parokSaM pRSThataH kuru // 17 // sa tAM buddhiM puraskRtya sarvaloka nidarzinIm / rAjyaM tvaM pratigRhNISva bharatena prasAditaH // 18 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye | zrImadayodhyAkANDe aSTottarazatatamaH sargaH // 108 // phalaprasaktirityAha-dAnasaMvananA ityAdinA / dAnasaMvananAH dAnAya vazIkaraNopAyAH "saMvananaM karmaNA vazIkaraNam" iti halAyudhaH / medhAvibhiH para VIdravyagrahaNakuzalabuddhibhiH / yajasva devatArAdhanaM kurussv| santyaja artheSaNAdIn samyak tyaja / atretikaraNaM dRSTavyam / yajasvetyAdirUpA granthAH medhA pAvibhiH kRtA ityanvayaH // 16 // sa iti / saH pitRvacanaM paripAlanIyamitimanyamAnaH tvaM paraM paralokAnubhAvyaM yatpratyakSaM pratyakSasiddhaM rAjyabhogAdikam / / tadAtiSTha pratigRhNISva parokSaM parokSasukhaphalakaM pitRvacanaparipAlanAdikam // 17 // sa iti / tAM buddhiM pratyakSAdanyaM nAstItibuddhim / sarvalokanidarzinI srvjnsmmtaamityrthH|| 18 // iti zrIgovindarAja zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarA0 ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTottarazatatamaH sargaH // 18 // anyasya dehaM gacchati yadi tadA pravasataH zrAddhaM dadyAt pathi gacchantamuddizyAnaM bhojayet anyabhuktamannaM pathyazanaM bhaveta, pathikasya pAyeyaM bhavedityarthaH / navaM dRzyate ato na bhavatIti bhAvaH // 15 // vaidikAcAra sandapya tadvidhAyaka zAstraM dUSayati-dAneti / dAnasaMvananAH dAnAya vshiikrnnopaayaa| medhAvibhiH dravyagrahaNa MikuzalabuddhibhiH / yajasva devatArAdhanaM kuruSva / arthAdIna santyaja samyaktyaja / atretikaraNaM draSTavyam // 16 // sa iti / saH pitRvacanaM paripAlanIyamiti manya mAnastvam / paralokaM nAstIti buddhiM kuru / pratyakSaM pratyakSasiddhaM rAjyabhogAdikaM yattadAtiSTha pratigRhISva parokSasukhaphalakaM pitRvacanaparipAlanAdikam / pRSThataH kuru nAnutiSTha // 17 // to buddhiM sarvalokanidarzinI sarvajanasammatAmityarthaH // 18 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAma ayodhyAkANDa vyAkhyAyAm aSTottarazatatamaH sargaH // 108 // - For Private And Personal Use Only
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 319 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha jAbAlimatanirAsapUrvakaM vaidikamatasthApanaM navottarazatatame sarge - jAbAlerityAdinA / satyAtmanAM satyabuddhInAM bhaktyA vaidika dharmazraddhayA / avipannayA jAvAlivacanaiH sadRSTikairapyacalitayA ||3|| bhavAniti / priyakAmArthaM priyaviSayecchAsiddhyarthe yadvacanamuktavAn tat kAryyasaGkAzaM kAryavatpratIyamAnam / jAbAlestu vacaH zrutvA rAmaH satyAtmanAM varaH / uvAca parayA bhaktyA svabuddhayA cAvipannayA // 1 // bhavAn me priyakAmArthaM vacanaM yadihoktavAn / akAryyaM kAryyasaGkAzamapathyaM pathyasammitam // 2 // nirmaryAdastu puruSaH pApAcArasamanvitaH / mAnaM na labhate satsu bhinnacAritradarzanaH // 3 // kulInamakulInaM vA vIraM puruSamAninam / cAritrameva vyAkhyAti zuciM vA yadi vA'zucim // 4 // anAryastvAryasaGkAzaH zaucAddhInastathA zuciH / lakSa NyavadalakSaNyo duHzIlaH zIlavAniva // 5 // adharme dharmaveSeNa yadImaM lokasaGkaram / abhipatsye zubhaM hitvA kriyAvidhivivarjitam // 6 // kazcetayAnaH puruSaH kAryAkAryavicakSaNaH / bahumaMsyati mAM loke durvRttaM lokadUSaNam // 7 // akAyai pRthyasammitaM pathyavadavabhAsamAnam / apathyam, duHkhodarkamiti yAvat / evaM vacanaM dUSitam // 2 // atha vaktAraM dUSayati-nirmaryAda ityAdinA / nirma ryAdaH maryAdArahitaH / ataeva pApAcArasamanvitaH / tatra hetuH bhinnacAritradarzana iti / darzanaM mataM vedavihitAt bhinnAcArapratipAdaka matapravarttaka ityarthaH / evambhUtaH puruSaH satsu mAnaM pUjAM na labhate pratyuta nindAmeva labhata ityarthaH // 3 // pApAcAratve kiM pramANamityAzaGkaya taduktireva pramANamityAha- kulIna mityAdinA / puruSamAninam atidhIramityarthaH / cAritram uktruupaacaarH|| 4 // etAdRzapurupopadezazravaNe svasyAnarthaM darzayati zlokatrayeNa - anArya ityA jAvAleriti / satyAtmanAM satyamavaNasvabhAvAnAm | avipannayA vipadamaprAptayA, dharmAMcalitayeti yAvat // 1 // priyakAmArthaM priyAbhilASanimittam yadvacanamuktavAn akArya sat kAryasaGkAzaM kAryatvena pratIyamAnam / pathyasammitaM pathyavadavabhAsamAnam / apathyaM duHkhodarkamiti yAvat // 2 // nirmaryAdamiti / nirmaryAdaH utpathe vartamAnaH / mAnaM pUjAm / bhinnacAritradarzanaH vedavihitAcArAdbhinnAcArapratipAdakamatapravartaka ityarthaH // 3 // sajjanAsajjanasvarUpaM kena kAraNena jJAyata ityata AhakulInamiti // 4 // anAryamityAdizlokatrayamekaM vAkyam / AryasaGkAzaH zuciH / lakSaNyaH lakSaNayuktaH zIlavAMzcAham / anAryaH zaucAddhInaH alakSaNyaH duzzIla iva zubhaM hitvA zubhasAdhanavaidikadharmaM hitvA / lokasaGkaraM lokasaGkarakArakam / kriyAvidhivarjitaM vaidikakriyayA vedavidhinA ca varjitam / idaM tvaduktama dharmam / dharmaveSeNa dharmatvenAbhipatsye yadi tadA durvRttaM mAM cetayAnaH cetanaH puruSaH kaH loke bahumaMsthati na kopItyaryaH // 5-7 // For Private And Personal Use Only TI. a. kA. 0 109 // 319 //
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ She Malavi Jan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir dinA / anArya eva snnaarysngkaashH| zaucAdIna evaM san zucirikha / lakSaNyavat ziSTalakSaNayuktatulya eva san alakSaNyaH lkssnnhiinH| zIlavAniva san duHshiilH| ahaM zubhaM hitvA zubhasAdhanaM vaidikadharma hitvA / lokasaGkaraM lokasaGkarakArakam / kriyAvidhivivarjitaM vaidikakriyayA vedavidhinA ca varjitam / imaM tvaduktamadharma dharmaveSeNa dharmatvenAbhipatsye svIkariSyAmi yadi durvRttaM mAM cetayAnaH jJAnavAn kaH puruSaH loke bahumaMsyati na kopItyarthaH // 5-7 // kasya dhAsyAmyahaM vRttaM kena vA svargamApnuyAm / anayA vartamAno hi vRttyA hInapratijJayA // 8 // kAmavRttastvayaM lokaH kRtsnaH samupavarttate / yadvattAH santi rAjAnastadvattAH santi hi prajAH // 9 // satyamevAnRzaMsaJca rAjavRttaM sanAtanam / tasmAtsatyAtmakaM rAjyaM satye lokaH pratiSThitaH // 10 // RSayazcaiva devAzca satyameva hi menire / satyavAdI hi lokasmin paramaM gacchati kSayam // 11 // na kevalaM bahumAnahAniH paralokahAnizcetyAha-kasyetyAdinA / ahaM hInapratijJayA vanavAsapratijJArahitayA anayA vRttyA parokSaM pRSThataH kurviti| tvaduktayA vRttyA vartamAnaHsan, vRttaM tvaduktAcaraNam / kasya dhAsyAmi AdhAsyAmi, updekssyaamiityrthH| dAsyAmIti pAThAntaram / kena vA sAdhanena svarga mApnuyAmiti yojanA // 8 // tvaduktAcaraNe sarvalokasyApi paralokahAniH syAdityAha-kAmavRtta ityAdinA // 9 // satyaprazaMsApUrvakaM satyaniSThAM darza yan satyaparatvarUpasvamataM sthApayati-satyamevetyAdinA / anRzaMsaM bhUtAnukampApradhAnaM sanAtanaM ca rAjavRttaM satyameva satyarUpameva / tasmAdrAjavRttasya satyarUpatvAt / rAjyaM rAjyasyajanajAtaM satyAtmakaM satyarUpam, satyapradhAnamiti yAvat / loka iti jAtyekavacanam // 10 // RSaya iti / menire| kasyeti / ahaM hInapratijJayA caturdazavarSAvadhi vanavAsapratijJArahitayA anayA vRtyA "pratyakSa yattadAtiSTha parokSa pRSThataH kuru" iti tvaduktayA vRttyA / vartamAna Mssan / vRttaM tvaduktAcaraNam / kasya dAsyAmi kasyopadeSyAmItyarthaH / kena sAdhanena vA svargamApnuyAmiti yojanA // 8 // tvadukkAcaraNe sarva janasyApi paralokahAniH spAdityata Aha-kAmavRtta iti // 9 // satyaprazaMsApUrvakaM satyaniSThAM darzayana satyarUpaM svamataM sthApayati-satyamevetyAdinA / anuzaMsaM bhUtAnukampApradhAnaM sanAtana ca rAjavRttaM ca satyameva satyarUpameva / tasmAdrAjavRttasya satyarUpatvAta rAjya rAjyasthajanajAtam / satyAtmakaM satyarUpam satyapradhAnamityarthaH / loka iti jAtyeka vacanam // 10 // paramaM kSayam utkRSTasthAnam // 11-13 // For Private And Personal Use Only
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rA.bha.pA. // 32 // TI.a.kA. utkRSTamiti zeSaH / paramaM kSayaM paramaM dhAma "dhiSNyaM dhAma niketanaM ca sadanaM vastyaM ca vAstu kSayaH" iti vaijayantI // 11 // udvijanta iti / udvijante janA iti zeSaH // 12 // satyamiti / IzvaraH niyantA, vyavasthApaka iti yAvat // 13 // dattamiti / satyapratiSThAnAH satyAdhArAH satyapratiSThAnAnIti udijante yathA sappannirAdanRtavAdinaH / dharmaH satyaM paro loke mUlaM svargasya cocyate // 12 // satyamevezvaro loke satyaM padmA zritA sadA / satyamUlAni sarvANi satyAnnAsti paraM padam // 13 // dattamiSTaM hutaM caiva taptAni ca tapAMsi ca / vedAH satyapratiSThAnAstasmAt satyaparo bhavet // 14 // ekaH pAlayate lokamekaH pAlayate kulam / majjatyeko hi niraya ekaH svarge mahIyate // 15 // so'haM piturniyogantu kimarthaM nAnupAlaye / satyaprati zravaH satyaM satyena samayIkRtaH // 16 // naiva lobhAna mohAdvAna hyajJAnAttamonvitaH / setuM satyasya bhetsyAmi guroH satyapratizravaH // 17 // asatyasandhasya stshclsyaasthircetsH| naiva devA na pitaraH pratIcchantIti naH zrutam // 18 // vipariNamya pUrvAna yojyam // 14 // prastutasatyaniSNAtasya aihikAsuSmikaphalaM tadahitaspa nirayaprAptiM ca darzayati-eka ityAdinA // 15 // ityAdi / satyapratizravaH stysndhH||16|| navati / lobhAt rAjyalobhAt / mohAt vipralambhavAkyajanitacittavibhramAt / ajJAnAt tamonvitaH tamoguNayuktaH satyasya "kariSyAmi tava prIti sukRtenApi te zape" ityasya satyavacanasya / setuM maryAdAm // 17 // asatyasandhasyati / calasya satyapratiSThAnAH satyAdhArA: dattAdInyapi satyapratiSThAnAnIti vacanavyatyayena yojanIyAni // 14 // prastutasatyaniSNAnasya aihikAmupmikaM phalaM tadrahitasya nirayaprAptiM ca darzayati-paka iti // 15 // sohamiti / satyapratizravaH satyamandhaH / samayIkRtaH tadvahi vacanaM devi rAjJo yadabhikAzitam / kariSye prati jAne ca" iti zapathena pratijJAvAna kRtH| sohaM satyaM piturnideza kimartha nAnupAlaye pAlayiSyAmyeva // 15 // naiveti / lobhAt rAjyalobhAta / mohAta vipralambha vAkyazravaNajanitacittavibhramAt / ajJAnAta jJAnAbhAvAt / tamo'nvitaH tamoguNayuktaH / satyasya setuM 'kariSyAmi tava prItiM sukRtenApi te zape'ityukta satyavacanasya maryAdAm // 10 // asatyasandhasyeti / capalasya capalasvabhAvasya / na pratIcchanti na svIkurvanti / havyakavyAdikamiti zeSaH / naH asmAbhiH ____sa-satyena zapadhena samayIkRtaH kaikerapA pratijJAvAn kRtaH yataH AtaH kathaM bhAnupAlaye / katAme yAMpa pAThaH // 16 // tamaH tatkAya kopAdi / guroH pituH // 14 // upAsakasya cabalasvAdeva taipi devAdyAH asthiracetasassantaH na pratIcchanti na gRhanti, havyAdikamiti zeSaH // 18 // // 320 // For Private And Personal Use Only
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maha Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmande calasvabhAvasya / pratIcchanti havyakavyAdikamiti zeSaH / naH asmAbhiH zrutam // 18 // pratyagAtmamiti / ahaM satyaM satyarUpamimaM dharma pratyagAtma svayaM pazyAmi AtmAnaM pratyavinAbhUtatvena pravRttaM pazyAmItyarthaH / satpuruSAcIrNaH satpuruSairAcaritaH, sampAdita iti yAvat / bhAraH jaTAvalkalAdi / pratyagAtmamimaM dharma satyaM pazyAmyahaM svayam / bhAraH satpuruSAcIrNastadarthamabhimanyate // 19 // kSAttraM dharmamahaM tyakSye hyadharma dharmasaMhitam / kSudairnRzaMsailubdhaizca sevitaM pApakarmabhiH // 20 // kAyena kurute pApaM manasA sampradhArya ca / anRtaM jihvayA cAha trividhaM karma pAtakam // 21 // bhUmiH kIrtiryazo lakSmIH puruSaM prArthayanti hi / svargasthaM cAnu pazyanti satyameva bhajeta tat // 22 // zreSThaM hyanAryameva syAdyadbhavAnavadhArya mAm / Aha yuktikarairvAkyaridaM bhadraM kuruSva ha // 23 // kathaM hyahaM pratijJAya vanavAsamimaM gurau / bharatasya kariSyAmi vaco hitvA gurorvacaH // 24 // MbhAraH / tadarthaM satyarUpadharmArtham / abhimanyate abhimato bhavati // 19 // pUrvairAcaritaM satyaM parityajya tvaduktarItyA rAjyaM nAGgIkariSyAmItyAhasAkSAtramityAdinA / adharmam adharmapracuram / dharmasaMhitaM dharmalezasahitam, adharmapracuradharmalezayuktakSatriyadharmamahaM tyakSya ityarthaH // 20 // 21 // bhUmiriti / / kIrtiH vitaraNajanitA prathA / yazaH pauruSanibandhanam / puruSa karaNatrayeNa satyaniSNAtam anupazyanti anusRtya pazyanti, anubadhantIti yAvat // 22 // zreSThamiti / zreSThamityavadhAyaM nizcitya / idaM bhadraM kuruSveti bhavAn yuktikaraikyiH yadAha tadanAryameva syAt // 23 // 'pratyakSaM yattadAtiSTha zrutam // 18 // pratyagAtmamiti / ahaM satyaM satyarUpamimaM dharmam / pratyagAtmam Atmani pratyakSIkRtam Atmani pratimukhIkRtaM svayaM pazyAmi AtmAnaM pratya vinAbhUtatvenAvRtaM pshyaamiityrthH| satpuruSAcIrNaH satpurupairAcaritA, sampAdita ityarthaH / bhAraH jaTAvalkalAdibhAraH, tadardhasatyarUpadharmArthamabhinandyata ityarthaH / olu 19 / pUrvarAcaritaM satyaM parityaya tvaduktarItyA rAjyaM nAGgIkariSyAmItyAha-kSAtramiti / adharmamadharmapracuram / dharmasaMhitaM dharmalezasahitam adharmapracuradharma lezayuktakSatriyadharmamahaM tyakSya ityarthaH // 20 // 21 // bhUmiriti / puruSa prArthayanti, satyabhAginamiti zeSaH / kIrtiH vitaraNajanitA prathA // 22 // avadhArya nizcitya / idaM bhadraM kuruSveti bhavAn yuktikarairvAkyairmA yadAha tadakAryameva syAt // 23 // 'pratyakSa yattadAtiSTha parokSaM pRSThataH kuru' ityetasya jAbAlivAkyasyottara MI sa-pratyagAtmam avanti gagaThanti nAnAyonivityazaH / te ca te bhAmAnaH agAtmAno jIvAH / agAtmanaH prati vidyamAna pratyagAtmam / vIpsAyAmadhyayIbhAvaH / "anadha" iti Tan / sApa sAyapari KApAlanam dhurva mukhya dharma pazyAmi / bhAraH jahAbhAraH yataH dharmArtha sa-puruSavIrNaH atastadartham abhinandyate Adriyate // 19 // For Private And Personal Use Only
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir INR109 // 32 // parokSaM pRSThataH kuru' ityantasya jAbAlivAkyajAtasyottaramabhidhAya 'rAjyaM tvaM pratigRhNISva bharatena prasAditaH' ityasyApyuttaramAda-kathamityAdI TI.a.ko. dinA // 24 // sthireti / pratijJA, pratijJAtA kRtetyarthaH // 25 // vanavAsamityAdizlokadvayamekaM vAkyam / vanavAsaM vasan kurvannityarthaH / niyatabhojana sthirA mayA pratijJAtA pratijJA gurusannidhau / prahRSyamANA sA devI kaikeyI cAbhavattadA // 25 // vanavAsaM vasannevaM zuciniyatabhojanaH / mUlaiH puSpaiH phalaiH puNyaiH pitRRna devAMzca tarpayan // 26 // santuSTapaJcavargo'haM lokayAtrAM prava taye / akuhaH zraddadhAnassana kAryAkAryavicakSaNaH // 27 // karmabhUmimimAM prApya karttavyaM karma yacchubham / anirvAyuzca somazca karmaNAM phalabhAginaH // 28 // zataM kratUnAmAhRtya devarAT tridivnggtH| tapAsyugrANi cAsthAya divaM yAtA maharSayaH // 29 // amRSyamANaH punarugratejA nizamya tannAstikavAkyahetum / athAbravIttaM nRpate stanUjo vigarhamANo vacanAni tasya // 30 // niytvnyaahaarH| santuSTapaJcavargaH pritussttpnycendriyvrgH|lokyaatraaN pitRvacanaparipAlanarUpalokavartanam / "gamane vartane yAtrA" iti vaijyntii| akuhaH akRtrimaH // 26 // 27 // aSTakAdAharaNena vaidikakarmaNAM niSphalatvaM yaduktaM tatra prihaarmaai-krmbhuumimityaadinaa| yat zubhaM karma tat karttavyam, janai riti zeSaH / tatra phalavadanuSThAnaM darzayati agnirityAdi / karmaNAM karmabhUmikRtasvasvakarmaNAm / phalabhAginaH agnitvAdiphalaM prAptavantaH ||28||RtuunaaN zatam AhRtya kRtvetyrthH| pravAsinaM prati zrAddhakaraNavidherabhAvAt vihitasthale kutrApi na vyabhicAra iti bhaavH||29|| amRSyamANa iti / nAstika mabhidhAya 'rAjyaM tvaM pratigRhIpva bharatena prasAditaH' ityasyottaramAha kathamiti // 24 // 25 // vanavAsamityAdizlokadvayamekaM vAkyam / vasana kurvan / niyata bhojanaH niyatavanyAhAraH tena santuSTapaJcavargaH santuSTendriyavargaH / lokayAtrAM pitRvacanaparipAlanarUpalokAdivartanaM pravartaye / akuhaH akRtrimaH amAyAvI sana d // 26 // 27 // karmabhUmimityAdizlokadvayamekaM vAkyam / yacchubhaM karma tatkartavyam, janairiti zeSaH / zubhakarmakartavyamityatra hetumaah-agnirityaadinaa| karmaNAM karma bhUmau kRtasvasvakarmaNAM phalabhAginaH agnitvAdikaM karmaphalatvena prAptavantaH / agnyAdayastu janmAntare karmabhUmau zubhakarma kRtvA idAnImagnitvavAyutvasAmatvA dikaM prAptAH, atassarvairapi zubhakarmaiva kartavyamiti bhAvaH // 28 // 29 // amRSyamANa iti / nAstikavAkyahetuM 'yadi bhuktamihAnyena dehamanyasya gacchati / Kall viSa0-phalamAgina: agnivAdikaM karmaphalatvena prAptavantaH / ataH saripi zubhakAva kartavya miti bhAvaH / sa-karmaNAM phalamAgina: asmin varSe kameM kRtva praznapadAH / / 28 // // 32 // For Private And Personal Use Only
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vAkyahetuM 'yadi bhuktamihAnyena dehamanyasya gacchati / dadyAtpravasataH zrAddhaM na tatpathyazanaM bhavet // ' ityAdinAstikavAkyarUpatarka vigarhamANaH / manasi vigaImANaH // 30 // 31 // teneti / tena hetunA / viprAH evamartha yathAvat AjJAya jJAtvA / ekodayaM sampratipadya aikakaNThyaM prApya sakalaM dharmI satyaM ca dharma ca parAkramaM ca bhUtAnukampAM priyavAditAJca / dvijAtidevAtithipUjanaM ca panthAnamAhustridivasya sntH||31|| tenaivamAjJAya yathAvadarthamekodayaM sampratipadya vipraaH| dharma carantaH sakalaM yathAvat kAMkSanti lokA gamamapramattAH / / 32 // nindAmyahaM karma pituH kRtaM tadyastvAmagRhAdviSamasthabuddhim / buddhyAnayevaMvidhayA carantaM sunAstikaM dharmapathAdapetam // 33 // yathA hi coraHsa tathA hi buddhastathAgataM nAstikamatra viddhi / tasmAddhi yaH zaGkayatamaH prajAnAM na nAstikenAbhimukho budhaH syAt // 34 // svavarNAzramocitadharmam / apramattAH sAvadhAnAH yathAvaccarantaH anutiSThantaH lokAgamaM svargAdilokaprApti kAsantIti // 32 // nindAmIti / viSamasthabuddhim avaidikamArganiSNAtabuddhim / anayA buddhayA carantaM cArvAkamatAnusAriNI buddhi parAn pratyupadizyAcaramtamityarthaH / sunAstikaM paraloko nAstIti buddhiyuktam / suzabdena vaidikavasthitvA cArvAkamatapravartaka ityucyate / nindAmi vaidikakarmabhyo bahiSkaromi // 33 // pratya kSekapramANavAdI yadi kazcidrAjye syAt sopi bahiSkaraNIya ityAha-yavetyAdinA / coro yathA nirAkaraNIyaH saH vedabAhyatvena prasiddhopi / tathAhi / tathaiva / atra asmin loke / nAstikaM cArvAkaM tathAgataM buddhatulyaM viddhi tasmAdyaH prajAnAM zaGkayatamaH avaidikatvena shngkniiyH| tena nAstikena dadyAtpravasataH zrAddhaM na tatpathyazanaM bhavet " ityAdinAstikavAkyarUpatarka vigarhamANaH // 30 // 31 // teneti / yena tridivasya panthAnamAhuH tena hetunA viprAH pavamartha yathAvadAjJAya zrutvA ekodayaM sampratipadya ekamukhaM prApya ekamanaso bhUtvA sakalaM dharma svavarNAzramocitaM dharmam / apramattAH sAvadhAnAH yathAvaJcarantaH anutiSThantaH / lokAgamaM paralokaprAti kAMkSantIti yojanA // 32 // nindAmIti / viSamasthabuddhim avaidikamArganiSNAtabuddhim / anayA buddhyA cArvAkamatAnusAriNyA buddhyA / / 33 // pratyakSaikapramANavAdI cArvAkamatAnusArI jAvAliriva pratyakSamAtrapramANavAdI buddhamatAvalambI rAjye yadi kazcitsambhavetsopi| nirAkaraNIya ityAha-yathAhIti / coro yathA nirAkaraNIyaH sa vedabAhyatvena prasiddhA buddhaH tathaiva nirAkaraNIyaH / atra asmilloke nAstikaM cArvAkamapi tathAgataM For Private And Personal Use Only
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir budho'bhimukho na syAt // 34 // aihikAmuSmikaphalasAdhane dharma ziSTAcAra pramANayati-khatta ityAdinA / tvattaH pUrvatare purAtanAzca varAzca jJAnataHzreSThAzca lATI. janAH bahUni zubhAni karmANi ckruH| te imaM paraM ca lokaM jitvA sadA vartanta iti zeSaH / sadAvartamAnatvaM ca grahanakSatrAdirUpeNa dRshymaantvaat| "sukRtAsa. 200 tvatto janAH pUrvatare varAzca zubhAni karmANi bahani ckruH| jitvA sademaM ca paraJca lokaM tasmAdadvijAH svasti hutaM kRtaM ca // 35 // dharme ratAH satpuruSaH sametAstejasvino dAnaguNapradhAnAH / ahiMsakA vItamalAzca loke bhavanti pUjyA munayaH pradhAnAH // 36 // iti bruvantaM vacanaM saroSaM rAmaM mahAtmAnamadInasattvam / uvAca tathyaM punarAstikaM ca satyaM vacaHsAnunayaM ca viprH|| 37 // na nAstikAnAM vacanaM bravImyahaM na cAstiko'haM na ca nAsti kiJcana / samIkSya kAlaM punarAstiko'bhavaM bhaveya kAle punareva nAstikaH // 38 // vA etAni jyotiSi yannakSatrANi" iti shruteH| tasmAt karmAnuSThAnasyaihikAmuSmikasakalaphalasAdhanatvAt / dvijAH svasti maGgalAtmakaM karma hutaM yajJA pAdikRtaM ca sapodAnAdikaM ca kurvantIti shepH| evaM pratyakSameva na pramANaM tadatiriktAnAM vedAnAmapi pramANatvAt / tattvaM ca teSAM mahAjanaparigrahAt / / sa cApauruSeyatvena taccAvicchinnasampradAyatve sati asmayamANakartRkatvAt / vaidikAni ca karmANi saphalAni agniravisomanakSatrendrAdiphalabhogasyAbAdhita pratyakSasiddhatrAt / anyakRtabhojanasya pathikAzanalAbhAvastu adarzanAdavihitatvAcetyuktam ||35||36||itiiti / tathyaM yathArtham / satyaM sayo hitam / M||37||dhrmsngktte prApte sarvamatajJena vidupA yatkiJcinmatamavalambyApi tasya pariharaNIyatvAt mahatorAjyasyAnAyakatvarUpasaGkaTaparihArAya tvAM nivartayituM mayA nAstikamatamupanyastam, na vaha vastuto nAstika ityAha-netyAdinA / kiJcana paralokAdikaM nAstIti na, astyeva / samIkSya kAlaM puna viddhi buddhatulyaM viddhi, tasmAtprajAnAM yaH zacatamaH avaidikatvena parihartavyaH / tena nAstikena budhaH abhimukho na syAt / zakyatama iti pAThe bahiSkartu ca yogya ityarthaH // 34 // aihikAmuSmikaphalasAdhane dharme ziSTAcAraM pramANayati-tvatta iti / svataH pUrvatare purAtanAH barAca jJAnataH zreSThajanAH bahUni karmANi zubhAni karmANi cakruH / te imaM ca paralokaM ca jitvA sadA vartanta iti zeSaH / sadAvartamAnatvaM grahanakSatrAdirUpeNa dRzyamAnatvAt karmAnuSThAnasyaihikAmuSmikaphalasAdhana tvAt / dvijAH svasti maGgalAtmakaM karma / hutaM yajJAdikam kRtaM tapo dAnAdica kurvantIti zeSaH // 35-30 // dharmasaGkaTe prApte sarvamatajJena viduSA yatkiJcinmata // 322 // For Private And Personal Use Only
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rAstiko'bhavaM yadA vAdinAnyena nAstikamatamavalambyate taM kAlaM samIkSya ahaM punarAstikamatAvalamjyabhavam / anyairvAdibhirnAstikamatamavalambya kuta kaudATane tadAnImahameva tvaduktarItyA zatazastatkhaNDanamakArSamityarthaH / tahIMdAnI nAstikamataM kuto'valambitavAnasItyatrAha-bhaveya kAle puna sa cApi kAlo'yamupAgataH zanairyathA mayA nAstikavAgudIritA / nivarttanAtha tava rAma kAraNAt prasAdanArthaM tu mayaitadIritam // 39 // ityAre zrIrAmAyaNe vAlmIkIye. zrImadayodhyAkANDe navottarazatatamaH sargaH // 109 // kruddhamAjJAya rAmaM taM vasiSThaH pratyuvAca ha / jAbAlirapi jAnIte lokasyAsya gatAgatim // 1 // nivartayitu kAmastu tvAmetadvAkyamuktavAn / imAM lokasamutpatti lokanAtha nibodha me // 2 // kha nAstika iti / tAdRzo'hameva punaH kAle dharmasaGkaTakAle nAstiko bhaveya, dharmasaGkaTakAlaprayukto'yaM mama nAstikavAda ityrthH| bhaveyetyanena / pAitaHparamapi kasmiMzciddharmasaGkaTakAle nAstikamatamavalambanIyameva naca tAvatA vastuto nAstikatvaM mama bhavediti bhAvaH // 38 // tAdRzadharmasa iTalI kAlaevAyamityAha-sa cApoti / evamapi paramavaidikasya tava na yuktametAdRzaM vacanamityAzaGkayAha-nivarttanArthamityAdinA / nivarttanAtha tava nivRttijJApanArtha tava vedamArgAdavicAlyatvasya lokAnAM prakaTIkaraNArthamityarthaH / kAraNAt bharatakAraNAt bharatamukhollAsAya tava prasAdanArtha cetyarthaH // 39 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne nayottarazatatamaH sargaH // 109 // atha vasiSTo jAbAlivacanayAthArthyapradarzanena tadviSayakopaM nivartya svAbhimataM jyeSThasyaiva rAjyAhatArUpaM nivartanopAyaM pratipAdayati-kruddhamityA dinA / lokasya janasya gataM gamanam / bhAve niSThA / paralokaprAptiM tata ihAgatiM ca jAnIte, nAsau nAstika ityarthaH // 1 // nivartanArthamiti tdukt| mavalambyApi tatya pariharaNIyatvAt mahato rAjyasyAnAyakatvarUpadharmasaGkaTa parihArAya tvA nivartayituM nAstikamatamupanyastam, na tvahaM vastuto nAstika ityAhaneti / kaJcana paralokAdikam nAstIti na, asnyeva samIkSya kAlaM punarAstiko'bhavam / yadA vAdinA nAstikamatamavalamcyate tatkAlaM samIkSya punarAstiko bhaveyam punaH dharmasaGkaTe kAle nAstikaH nAstikamatAvalambI bhaveyamityarthaH // 38 // sa ceti / kAraNAt tAdRzakAlAgamanakAraNAt // 39 // iti zrImahezvaratIrtha dhAviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyo navottarazatatamaH sargaH // 109 // 1 // jyeSThasya rAjyaprApti vaktumAdikAraNamArabhya rAjaM satya-pathA nAstikavAyudAhRtA tathA kAraNAt taba koparUpanimittAt vaprasAdanArtham / etat Astikavacanam // 39 // kuvaM jAyAlaye // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.ga. bha 13. mapi satyamityAha nivartayitukAma ityAdinA / jyeSThasyaiva rAjyAhatAM vaktumArabhate imAmityAdi / lokanAtha ! tavaiva tatpratyakSaM hIti bhAvaH // 2 // 3 // TI.a.ko. amRjaditi / AkAzaprabhava ityatrAkAzazabdaH prbrhmprH| "AkAzo ha vai nAmarUpayonivahitA te yadantarA tadbrahma" iti zruteH / itthameva "avyakta .sa. 110 sarva salilamevAsIt pRthivI yatra nirmitA / tataH samabhavadabrahmA svayambhUrdaivataiH saha / savarAhastato bhUtvA projahAra vasundharAm // 3 // amRjacca jagat sarva saha putraiH kRtAtmabhiH / AkAzaprabhavo brahmA zAzvato nitya avyayaH // 4 // tasmAnmarIciH saMjajJe marIceH kAzyapaH sutH||5|| vivasvAn kAzyapAjjajJe manurvaivasvatassutaH / sa tu prajApatiH pUrvamikSvAkustu manoH sutaH // 6 // yasyeyaM prathamaM dattA samRddhA manunA mhii| tamivAkumayodhyAyAM rAjAnaM viddhi pUrvakam // 7 // ikSvAkostu sutaH zrImAn kukSireveti vizrutaH / kukSerathAtmajo vIro vikukSirudapadyata // 8 // vikukSestu mahAtejA bANaH putraH pratApavAn / bANasya tu mahAvAhuranaraNyo mahAyazAH // 9 // nAnAvRSTi babhUvAsminna durbhikSaM satAM vare / anaraNye mahArAje taskarI nApi kazcana // 10 // prabhavo brahma" iti bAlakANDoktamapi / zAzvataHpravAharUpeNa nityH| nityaH itarApekSayA cirakAlasthAyI, anyathA AkAzaprabhava iti virudhyate / avyayaH tasmAt sthAnAttasya mokSasiddheH // 4 // 5 // vivasvAniti / vaivasvataH vivasvatsambandhI tasyekSvAkuvaMzakUTasthatvaM ca darzayati sa vityAdinA / paramparAmAha imAmityAdinA // 2 // sarvamiti / yatra yasminnadhikaraNe sarva salilamAsIt salilavyAptamAsIt tatra pRthivI nirmiteti sambandhaH / tatassalilAta saH prasiddho nArAyaNaH varAho bhUtvA tatassalilAdvasundharA projahAretyarthaH // 3 // asRjaditi / AkAzaprabhavaH AkAzazabdena tatkAraNamavyaktaM lakSyate, brahmA jagada sajaditi smbndhH| tsmaadrhmnnH||4||5|| manoH sutaH ikSvAku: pUrva prajApatiH, janezvara ityarthaH // 6-14 // / sa0-sarva sarvatra / salilaM lakSmyAtmakam / tatra slile| vi0-salilameva ekArNavodakamevAsIt / nArAyaNAdhiSThitamitti zeSaH / tato nArAyaNAt svayambhUmA samabhavata, nAbhipane iti zeSaH / nanu sarvanAnnaH pradhAnaparAmaziravArakathamiha nArAyaNaparAmarza iti cenna / "dazaite rAjamAtaGgAstaspaijAmI turaGgamAH " itpAdAva pradhAnaparAmazivadarzanena taspolaphitvAt // 3 // sa-saH varAho bhagavAn caturmukhAntaryAmitayA pAprasaktaH / vasundharA rasArAlagatAmiti doSaH / kRtAtmabhiH zikSitamanaskaiH // viSama-ganu pRthivyArasalile nimagnAvAta ka daivatAnyabhavannitvAkAMkSAyAmAha-sa varAha iti / saH nArAyaNaH / tato namanAsAramA // 323 // rAho bhUtvA vasundharA projahAra, salilAdudRsya tadupAra sthApayAmAsetyarthaH / sa eva nArAyaNo brahmatiH pustaha sarvamasUjat / vakSyatyuttarakANDe-" saMkSipya hi purA lokAn mAyayA svayameva hi / mahArNave zayA Mno'pyu mA vaM pUrvamajIjanaH / yo divye'rkasaGkAze nAbhyAmutpApa mAmapi / prAjApatya tvayA karma mathi sarva mivezitam // " iti // 4 // Tal For Private And Personal Use Only
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandie "manunA mAnavendreNa yA purI nirmitA svayam" iti tsyaayodhyaanirmaatRtvoktiH||6-11|| vizanoriti / yuvanAzva eva mahAtejAH mahAtajamprabhAvena mahAbaladhundhunAmakAsuramAraNAandhumArasaMjJAmalabhatetyarthaH // 12 // 13 // susandheriti / jyeSThasya dhruvasandheH / vaMzakathanAjjyeSThasyaiva rAjye anaraNyAnmahAbAhuH pRthU rAjA babhUva ha / tasmAt pRthormahArAjastrizaGkarudapadyata / sa satyavacanAdIraH sazarIro divaGgataH // 11 // trizaGkorabhavatsUnurdhandhumAro mhaayshaaH| dhundhumAro mahAtejA yuvanAzvo vyajAyata // 12 // yuvanAzvasutaH zrImAn mAndhAtA samapadyata / mAndhAtustu mahAtejAH susandhirudapadyata // 13 // susandherapi putrau dvau dhruvasandhiH prasenajit / yazasvI dhruvasandhestu bharato ripusUdanaH // 14 // bharatAttu mahAbAhorasito nAma jAyata / yasyaite pratirAjAna udapadyantu zatravaH / haihayAstAlajaGghAzca zUrAzca zazibindavaH // 15 // tAMstu sarvAn prativyUhya yuddhe rAjA prvaasitH| sa ca zailavare ramye babhUvAbhirato muniH // 16 // dve cAsya bhAyeM garbhiNyau babhUvaturiti shrutiH| ekA garbhavinAzAya sapatnyai sagaraM dadau // 17 // bhArgavazyavano nAma himvntmupaashritH| tamRSi samupA gamya kAlindI tvabhyavAdayat // 18 // sa tAmabhyavadadvipro varepsuM putrajanmani / putraste bhavitA devi mahAtmA lokvishrutH| dhArmikazca suzIlazca vaMzakartA'risUdanaH // 19 // sthApitatvamuktam // 14 // bharatAditi / jAyatetyatrADabhAvaH anityatvAt / pratirAjAnaH sAmantAH zatravaH / udapadyanta AsannityarthaH / hyaayaastttddshodhiptyH|| 15 // tAniti / prativyUhya yuddhaM kRtvA rAjA asitaH zailavare himavati ramye nirbhayatayA sthAtuM yogye muniH| sannabhirato babhUva anyathA tasmAdapi zelArapravAsayeyuriti bhaavH|| 16 // dve iti / zrUyata iti zrutiH, janavAda ityrthH|| 17 // 18 // sa iti / udapadyanta abhavan // 15 // tAstviti / pratiSpA cakrAdivyUhaM kRtvA / zailavare himavati munirbabhUva vAnaprastho babhUvetyarthaH // 15 // zrutiH janavAdaH // 17 // upAzritaH, abhUditi zeSaH // 18 // 19 // vi0-dhundhumArAyuknAca iti / vizaGkasuto yuvanAzva itpanyantra bhUyamANe kalpAntaraviSayam / yahA yuvanAzca eva mahAtejaHprabhavatvAkundhumAvasaMjJA lamate / yahA anyatra trizasuta ityasya tatpautra parthaH // 12 // For Private And Personal Use Only
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir mAnAma.10 jaminaTI.a.kAH .rA.bhU. saH abhivAdanaprasanno vipraH / putrajanmani viSaye varapsuM tAmabhyavadat utAca / mahAtmA mahAmatiH / lokavizrutaH sarvalokaprasiddhaH / putrA bhavite tyabhyavadadityanvayaH // 19 // kRtyeti / sA devI taM muni anumAnya sampUjya tato gRhamAgamya padmapatrasamAnAjhaM padmagarbhasamaprabhaM putraM vyajAyata kRtvA pradakSiNaM hRSTA muni tamanumAnya ca / padmapatrasamAnAkSaM padmagarbhasamaprabham / tataH sA gRhamAgamya devI putraM vyajAyata // 20 // sapatnyA tu garastasyai datto grbhjighaaNsyaa| gareNa saha tenaiva jAtaH sa sagaro'bhavat // 21 // sa rAjA sagaro nAma yaH samudramakhAnayat / iSTvA parvaNi vegena trAsayantamimAH prajAH // 22 // asamaJjastu putrI bhUt sagarasyeti naH zrutam / jIvanneva sa pitrA tu nirastaH pApakarmakRt // 23 // aMzumAnapi putro'bhUdasamaJjasya vIryavAn / dilIpozumataH putro dilIpasya bhagIrathaH // 24 // bhagIrathAt kakutsthastu kAkutsthA yena vishrutaaH| kakutsthasya ca putro'bhUdraghuryena tu rAghavAH // 25 // raghostu putrastejasvI pravRddhaH puruSAdakaH / kalmASupAdaH saudAsa ityevaM prathito bhuvi // 26 // kalmASapAdaputro'bhUcchaGgaNastviti vishrutH| yastu tadvIryamAsAdya sahasainyo vyanInazat // 27 // zaGgaNasya ca putro'bhUcchUraH zrImAn sudrshnH| sudarzanasyAgnivarNa agnivarNasya zIghragaH // 28 // zIghragasya maruH putro maroH putrHprshushrukH| prazuzrukasya putro'bhUdambarISo mhaadyutiH||29|| vyajIjanat // 20 // 21 // sa rAjeti / yaH iSTvA dIkSAM kRtvA parvaNi vegena ambuvegena imAH prajAH trAsayantaM samudram akhAnayat // 22 // asamana iti / naH zrutam asmAbhiH zrutamityarthaH // 23-26 // kalmASapAdeti / tadIyaM vasiSTazApAdrAkSasatvaM prAptasya klmaasspaadsy| ghasA devI tamRSimanumAnya sampajya tato gRhamAgamye padmapatrasamAnAkSaM purva vyajAyata vyajanayat // 20 // 21 // iSTvA dIkSAM kRtvaa| parvaNiM vegena ambuvegena / imAHprajAH // 324 // vAsayantaM samudramakhAnayata, puriti zeSaH // 2-26 // tadvIrya vasiSThazApAdrAkSasatvaM prAptasya kalmASapAdasya parAkramamAsAdya vyanInazat nAzaM prAptavAnityarthaH IN sa0-pApakarmakRt tdvtprdrshkH| zrImadbhAgavata stha punayogena kumaarprdrshktvokteH|| 23 // kataka-yaH zaGkhaNastu tatprasiddha vIrya parAkramam / yuddhe prAya devAtsahasainyo vyanImazat naSTo'bhUt / svaarthenniH||27|| For Private And Personal Use Only
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir parAkramam / AsAdya vyanInazat vinAzaM prAptavAnityarthaH / rAkSasatvAt kalmASapAdena svaputraeva vinAzita ityarthaH // 27-31 // tasyeti / dAyAdaH sutaH / " dAyAdo sutabAndhavo " ityamaraH // 32 // ikSvAkUNAmiti / pUrvaje vidyamAne avaraH kaniSThaputro rAjye nAbhiSicyate ambarISasya putro'bhuunhussHstyvikrmH| nahuSasya ca nAbhAgaH putraH paramadhArmikaH // 30 // ajazca suvratazcaiva nAbhAgasya sutAvubhau / ajasya caivadharmAtmA rAjA dazarathaH sutaH // 31 // tasya jyeSTho'si dAyAdo rAma ityabhi vishrutH| tadgRhANa svakaM rAjyamavekSasva janaM nRp||32|| ikSvAkUNAM hi sarveSAM rAjAbhavati puurvjH| pUrvaje nAvaraH putro jyeSTho rAjye'bhiSicyate // 33 // sa rAghavANAM kuladharmamAtmanaH sanAtanaM nAdya vihantumarhasi / prabhUtaratnAmanu zAdhi medinI prabhUtarASTrAM pitRvnmhaayshH||34|| ityA. zrImadayodhyAkANDe dazottarazatatamaH sargaH // 11 // vasiSThastu tadA rAmamuktvA raajpurohitH| abravIddharmasaMyuktaM punarevAparaM vacaH // 3 // puruSasyeha jAtasya bhavanti gurvstryH| AcAryazcaiva kAkutstha pitA mAtA ca rAghava // 2 // kiMtu jyeSTha evati anvayaH // 33 // sa rAghavANAmiti / sa tvaM AtmanaH sambandhinAM rAghavANAM sanAtana paramparayAgataM kuladharma jyeSThAbhipecanarUpam adya bhavantamArabhya na vihantumarhasi / anyena rakSituM cAzakyamityAha prabhUteti / ratnAni zreSThavastUni / prabhUtarASTrA bahuvidhAvAntarajanapadayuktAm // 34 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAvyAkhyAne dazottarazatatamaH sargaH // 11 // atha rAmanivarttanopAyAn punarupanyasya nirasyati ekAdazottarazatatame-vasiSThastvityAdinA // 1 // evaM kuladharmopapAdanepi sarva tatpitaniyoga kalmASapAdaH rAkSasabhAvena svasainyaM svaputraM zavaNamapi bhAkSitavAniti kathA // 27-31 // dAyAdaH sutaH // 32 // pUrvaje vidyamAne avaraH kaniSThaH putraH rAjye nAbhiSicyate kintu jyeSTha evAbhiSicyate // 33 // 34 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyo zrIrAma AyodhyAkANDavyAkhyAyAM dazottarazatatamaH sargaH // 11 // manvAdInArabhyaitAvatparyantaM jyeSThenaiva rAjya paripAlyata iti zrute'pi tadanaGgIkAramAlocya pitRvacanAdapi pitustada ca gurormama vacanaM karaNIyamiti vaktamupakramate For Private And Personal Use Only
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir pA.rA.bhU. vyatiriktaviSayamiti matvA tUSNIsthitasya rAmasyAzayaM jAnan vasiSThaH punarnivartanaitvantaramAha-puruSasyetyAdinA // 2 // piteti mAturapyupATI.a.kA. lakSaNam, zarIrameva mAtApitarau janayata ityarthaH / tasmAtprajJAdAnAt guruHmAtApitRbhyAM garIyAnityarthaH / "sa hi vidyAtastaM janayati tacche sa . 111 pitA hyenaM janayati puruSaM puruSarSabha / prajJA dadAti cAcAryastasmAtsa gururucyate // 3 // so'haM te piturAcArya stava caiva parantapa / mamatvaM vacanaM kurvan nAtivarteH satAGgatim // 4 // imA hi te pariSadaH zreNayazca dvijaastthaa| eSu tAta caran dharma nAtivarteH satAGgatim // 5 // vRddhAyA dharmazIlAyA mAturhisyavartitum / asyAstu vacanaM kurvan nAtivarteH satAGgatim // 6 // bharatasya vacaH kurvan yAcamAnasya rAghava / AtmAnaM nAtivartestvaM satyadharmaparAkrama // 7 // evaM madhuramuktastu guruNA rAghavaH svayam / pratyuvAca samAsInaM vasiSThaM puruSarSabhaH // 8 // yanmAtApitarau vRttaM tanaye kurutaH sadA / na supratikaraM tattu mAtrA pitrA ca yatkRtam // 9 // janma" iti vacanAditi bhAvaH // 3 // 4 // imA iti / pariSadaH brAhmaNasamUhAH zreNayaH paurajanAH kSatriyAH vaizyAzca te tvatsambandhinaH yeSu viSaye dharma paripAlanarUpaM caran satAM gati satAM pUrvaSAM rAjJA mArga nAtivarteH nAtivartethAH // 5 // vRddhAyA iti / avartituM zuzrUSAmakartuM nAIsi / / asyAstu"pituH zataguNaM mAtA" ityuktAyAH // 6 // bharatasyeti / 'sAntvitA mAmikA mAtA' ityAdiprArthayamAnasya / AtmAnam AtmabhUtaM bharataM nAtivaleMthA ityudaarH| satyadharmaniSNAtatvasvabhAvamityapare / svasAdhAraNadharmatvAdAzritapAratantryaM nAtivateMthA ityAcAryAH / sa eva hi sarve zvarasya svabhAvaH svtHsiddhH| satyadharmaparAkrameti dRSTAntArtham / yathA satyavacanamanatikramaNIyaM yathA ca dharmoM nAtikamaNIyaH tathA AzritapAratantrya / mapItyarthaH / satyadharmayoH parAkramaH anuSThAnazUratvaM yasyeti bahuvrIhiH // 7 // 8 // 'sati dharmiNi dharmAzcintyante' itinyAyena sarvadharmasampA vasiSTha ityaadinaa|raajpurohitH rAjJaH purohitaM cintayatIti rAjapurohitaH / tasmAtprajJAdAnAddhetorAcAryoM gururucyate, piturapi garIyAnityarthaH // 1-3 // nAtivataH satAM gatim satA vartanaM nAtivarteH nAtikAme, pitRsvaguruvacanaparipAlanarUpavartanaM nAtivartethA ityarthaH // 4 // imA iti / pariSadaH brAhmaNasamUhaH / zreNayaH pari al // 325 // janAH dvijAzca kSatriyavaizyAzca te tvatsambandhinaH / dharma prajApAlanarUpam // 5 // avartitum azuzrUSitum nAIsi // 6 // bharatasyeti / yAcamAnasya ' sAnvitA mAmikA mAtA' ityAdinA prArthayamAnasyetyarthaH / AtmAnaM satyadharmaniSNAtatvasvabhAvam // 7 // 8 // 'sati dharmiNi dharmAzcintyante' iti nyAyena sarvadharmasampAdane For Private And Personal Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir danabIjabhUta zarIrotpAdakatvAt atyantAjJAnadazAyAmapi sarvaprakArasaMrakSaNaNena bahuvidhopakArakatvAccAcAryavacanAdapi pitRvacanamavazyaM kartavyam ataeva " mAtRdevo bhava pitRdevo bhava AcArya devo bhava" iti caramaparvaNyAcArya upAtta ityabhiprAyeNAha - yanmAtetyAdinA zlokadvayena / tanaye yathAzakti pradAnena snApanocchAdanena ca / nityaM ca priyavAdena tathA saMvarddhanena ca // 10 // sa hi rAjA janayitA pitA dazaratha mama / AjJAtaM yanmayA tasya na tanmithyA bhaviSyati // 11 // evamuktastu rAmeNa bharataH pratyanantaram / uvAca paramodAraH srutaM paramadurmanAH // 12 // iha me sthaNDile zIghraM kuzAnAstara sArathe / AryyaM pratyupavekSyAmi yAvanme na prasIdati // 13 // anAhAro nirAloko dhanahIno yathA dvijaH / zeSye purastAt zAlAyA yAvanna pratiyAsyati // 14 // tanayasampAdananimittaM yadvRttaM vratopavAsadevatArAghanAdikaM kurutaH, tanna supratikaraM sutarAmazakyapratyupakriyam / mAtrA pitrA ca utpattyanantaraM yathAzakti pradAnena stanyAnnAdipradAnena khApanAcchAdanena nityaM priyavAdena sadA saMvardhanena ca yatkRtaM tacca supratikaram // 9 // 10 // sa hIti / janayitA piteti gauNapitRvyAvRttiH / AjJAtam pratijJAtam / evaM prathamaM pratijJAtatvAt mAtRvacanaM bhrAtRvacanaM ca kartuM nAmIti bhAvaH // 11 // evamiti / pratyanantaraM samIpasthaM paramodAraH sAntvitAmAmiketyAdinA dattarAjyanirvAhakaH // 12 // iheti / iha sthaNDile bhUmau kuzAnAstara AstRNIhi, pAvanatvArthamityarthaH / ataeva vakSyati 'kuzAnAstIrya rAghavaH ' iti / pratyupavekSyAmi pratirotsyAmItyarthaH // 13 // pratyupavezaprakAramAha-anAhAra || iti / nirAlokaH avakuNThitAnanaH / dhanahInaH vRddhyartham RNapradAnAnnirdhanaH / zeSye zayiSye / iDabhAva ArSaH // 14 // pradhAnasAdhanabhUtasya zarIrasyotpAdakatvAt atyantAjJAnadazAyAmapi sarvaprakArasaMrakSaNena bahuza upakArakatvAcca AcAryavacanAdapi pitRvacanamavazyaM kartavyamitya bhiprAyeNAha yanmAtApitarAvityAdizlokadvayena / tanaye tanayasampAdananimittam / yadvRttaM baddhanam / vratopavAsadevatArAdhanAdikaM mAtApitarau kurutaH tantra sumatikaraM sutarAmazakyapratikriyam / mAtrA pitrA ca utpattyanantaraM yathAzakti pradAnena stanyAnnAcchAdanAdimadAnena priyavAdena saMbarddhanena ca yatkRtaM tacca na supratikaramiti sambandhaH // 9 // 10 // sa hIti / janayitA pitA gauNaH pitA na bhavatItyarthaH / AjJAtaM caturdazavarSAvadhivanavAsarUpamAjJApanam / mayeti hetau tRtIyA // 11 // pratyanantaraM samIpavartinam // 12 // upavekSyAmi uparotsyAmItyarthaH // 13 // nirAlokaH avakuNThitAnanaH / dhanahInaH vRddhayarthamRNaM datvA tadgrahaNArthamadhamarNAvarodha sa- zAlAyAH purastAnmAmudizya pratiyAsyati khadvidhAnaM karomItyAyAsyati // 14 // For Private And Personal Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir sa0111 rA.bhU. vA.rAmamavekSantaM rAmAnujJA kAsantamityarthaH / kuzottaraM kuzAstaraNam / upasthApya AnIya svayamevAstarat AstRNAt, zayanaM kRtavAnityarthaH // 15 // TI.a.ko. // 32 // tamiti / kiM kurvANaM kimapakAraM kurvANam / tAta iti sAntvanArthamuktam // 16 // brAhmaNa iti / ekapAdhaina ekapArzvazayanena / mUrdAbhiSiktAnAm | sa tu rAmamavekSantaM sumantraM prekSya durmanAH / kuzottaramupasthApya bhUmAvevAstarat svayam // 15 // tamuvAca mahAtejA rAmo raajrssisttmH| kiM mAM bharata kurvANaM tAta pratyupavekSyasi // 16 // brAhmaNo hyekapArzvena narAn rodbhumihArhati / na tu mUrddhAbhiSiktAnAM vidhiHpratyupavezane // 17 // uttiSTha narazArdUla hitvaitadAruNaM vratam / puravAmitaH kSipra mayodhyAM yAhi rAghava // 18 // AsInastveva bharataH paurajAnapadaM janam / uvAca sarvataH prekSya kimArya nAnuzAsatha // 19 // te tamUcurmahAtmAnaM paurajAnapadA jnaaH| kAkutsthamabhijAnImaH samyagvadati rAghavaH // 20 // eSo'pi hi mahAbhAgaH piturvacasi tiSThati / ataeva na zaktAH smo vyAvarttayitumaJjasA // 21 // teSAmAjJAya vacanaM rAmo vacanamabravIt / evaM nibodha vacanaM suhRdAM dharmacakSuSAm // 22 // abhiSiktakSatriyANAm // 17 // 18 // AsIna iti / nAnuzAsayetyatra itikaraNaM bodhyam // 19 // ta iti / kAkutsthaM rAmam abhijAnImaH abhito jAnImaH, satyasandhaM jAnIma ityarthaH // 20 // samyagbadatItyetadupapAdayati-eSa ityAdinA / aJjasA zIghraM vyAvarttayituM na zaktA sma iti taM bharatamUcura kottamoM dhanahIna ityarthaH // 14 // sa viti / svayameva kuzottaraM kuzAstaraNam / bhUmAvupasthApya Astarata zayanaM kRtavAnityarthaH // 15 // kiM kurvANaM kimapakAra | kurvANam // 16 // ekapAna ekapArthazayanena / brAhmaNo hi adhamarNAdvRddhisahitaRNagRhItottamarNa ityarthaH / tAdRzaH khalu narAna roDamarhati / murdAbhiSiktAnA rAja| myAnA pratyupavezane virodhane vidhiH na rAjJAmetAhazanirbandho yogyo na bhavatItyarthaH // 17 // 18 // AsIna iti / nAnuzAsayetyatikaraNaM draSTavyam // 19 // teSA iti lokadvayamekaM vAkyam / kAkutstha rAmam amijAnImaH satyasandhaM jAnIma ityarthaH / vyAvartayituM nivartayitum / na zaktAH sma iti taM bharatamaMcuriti samrAma tanmukham / saH bharata. / durmanAH mAcanaM na zRNotIti duHkhitamanAH // 15 // IN // 326 // For Private And Personal Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandin rityanvayaH // 21 // 22 // etaditi / etadubhayaM madvacanaM paurajanavacanaM cetyarthaH / samyaksampazya karttavyaM samyak nirUpaya / mAM ca spRza tathodaka miti kSatriyAvihitapratyupavezanaprAyazcittArthamityarthaH / vasiSThAdiSu vidyamAneSu svasparzanavidheH itaH paramevaMvidhaM na kriyata iti zapathArtha jalaM spRSTvA etacaivobhayaM zrutvA samyak sampazya rAghava / uttiSTha tvaM mahAbAho mAM ca spRza tathAdakam // 23 // athotthAya jalaM spRSTvA bharato vAkyamabravIt / zRNvantu me pariSado mantriNaH zreNayastathA // 24 // na yAce pitaraM rAjyaM nAnu zAsAmi mAtaram / AryaM paramadharmajJaM nAnujAnAmi rAghavam // 25 // yadi tvavazyaM vastavyaM karttavyaM ca piturvacaH / ahameva nivatsyAmi caturdaza samA vane // 26 // dharmAtmA tasya tathyena bhrAturvAkyena vismitaH / uvAca rAmaH samprekSya paurajAnapadaM janam // 27 // vikrIta mAhitaM krItaM yat pitrA jIvatA mama / na tallopayituM zakyaM mayA vA bharatena vA // 28 // upadhirna mayA kAryoM vanavAse jugupsitaH / yuktamuktaM ca kaikeyyA pitrA me sukRtaM kRtam // 29 // mAM spRzetyapi siddham // 23 // athetyAdi / na yAce na yAcitavAn / nAnuzAsAmi nAnuzAsmi evaM kurviti nAnuziSTavAnasmItyarthaH / nAnujAnAmi vanavAsAya nAnujJAtavAnasmItyarthaH // 24 // 25 // yadIti / avazyaM piturvacaH kartavyaM vane vastavyaM ceti yadi manyase tArha ahameva tvatpratinidhitvena vane vatsyAmi / tvaM tu matpratinidhitvenA'yodhyAM pAlaya, evaMca satyubhAbhyAM samyak pitRvacanaM kRtaM bhavediti bhAvaH / iti bharato vAkyamabravIditya nvayaH / / 26 / / 27 / / vikrItamiti / Ahitam AdhirUpeNa nyastaM vikrayarutyAgaH krayaH svIkAra iti bhedaH / mahyaM vanavAsaM dattvA tanmUlyatvena rAjyaM svIkRtavAn / yadvA mama vanavAsamAdhiM kRtvA tava rAjyaM dApitavAn tallopayituM na zakyamityarthaH // 28 // vAruNasrAnAzaktasya mAntranAnavadazaktasyaiva sambandhaH // 20-22 // etaditi / etadubhayaM ' puravaryAmitaH kSipramayodhyAM yAhi rAghava ' iti madvacanaM 'eSo'pi hi mahAbhAgaH piturvacasi tiSThati' ityAdimahadvacanaM cobhayaM zrutvA samyaksaMpazya samyaka parigRhANa mAM ca spRza tathAdakamityuktiH kSatriyA viddittapratyupavezanaprAyazcittArtham // 23 // 24 // na yAce na yAcitavAnasmi nAnuzAsAmi evaM kurviti nAnuziSTavAnityarthaH / paramadharmajJaM nAnujAnAmi / nAbhijAnAmItipAThe Arya banabAsodyuktaM na jJAtavAnasmItyarthaH / avazyaM pitRvacanaM kartavyaM vane vastavyaM ceti yadi manyase ahameva tvatpratinidhitvena vane vatsyAmi tvaM matpratinidhitvana ayodhyAM pAlaya, evaM ca satyubhAbhyAM pitRvacanaM kRtaM bhavedi tyarthaH // 25-27 // vikrItaM dravyaM gRhItvA dattaM vastu, Ahitam AdhirUpatvena nyastaM krItam dravyaM dattvA gRhItaM vastu / upadhiH pratinidhiH / mayA vanavAsakaraNa For Private And Personal Use Only
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir TI.a.kA. vA.rA.bha. // 327 // prtinidhisviikaarH| ahaM tu vanavAse zaktaH ataH pratinidhyAcaraNaM na pitRRNamocanamityAi-upadhirityAdinA / upadhiH pratinidhiritparyaH / mayA / / zaktena jugupsitaH hInakalpatvena ninditH| "hInakalpaM na seveta puruSo vibhave sati" iti vacanAditi bhaassH| kaikeyyA yuktaM yogyamevoktaM pitrA ca ma0 111 jAnAmi bharataM kSAntaM gurusatkArakAriNam / sarvamevAtra kalyANaM satyasandhe mahAtmani // 30 // anena dharmazIlena vanAt pratyAgataH punaH / bhrAtrA saha bhaviSyAmi pRthivyAH patiruttamaH // 31 // vRto rAjA hi kaikeyyA mayA tadvacanaM kRtam / anRtAnmocayAnena pitaraM taM mahIpatim // 32 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe ekAdazottarazatatamaH srgH|| 111 // tamapratimatejobhyAM bhrAtRbhyAM romaharSaNam / vismitAHsaGgamaM prekSya samavetA mhrssyH||1|| antarhitAstvRSigaNAH siddhAzca paramarSayaH / tau bhrAtarau mahAtmAnau kAkutsthau prazazaMsire // 2 // sukRtaM dhaye kRtam AvAbhyAM tadakaraNe hInakalpakaraNe ca pituranRtaM syAt // 29-31 // vRta iti / pitaram anena rAjyaparipAlanena anRtAta mocayetyarthaH // 32 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekAdazottarazatatamaH sargaH // 11 // atha bharatasya samAdhAnaM kRtA prasthApanaM dvAdazottarazatatame-tamityAdi / bhAtRbhyAM saGgama bhAtRbhyAmanyonyasauhArdaina kRtaM saGgama prekSya vismitA abhUva nitizeSaH // 1 // antarhitA iti / antarhitAH pUrvamevAntardhAnaM prAptAH RSigaNAH rAjarSigaNAH siddhAH devajAtivizeSAH / paramarSayaH devarSayaH / ida zAktimatA / vanavAse vanavAsaviSaye na kAryaH // 28 // 29 // jAnAmIti / atrAsmina bharate bharataviSaye sarva kalyANa bhaviSyatIti zeSaH // 30 // 31 // vikrIta mityAdinA paurajanamAzcAsya punarbharataM pratyAha-vRta iti / tadvacanaM tasyAH kaikeyyAH vacanaM mayA kRtaM tvamapi anena madvacanakaraNena pitaramanRtAnmocayeti sambandhaH // 32 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAmakAdazottarazatatamaH sargaH // 111 // tamiti / bhrAtRbhyAM saGgamaM bhrAtRbhyAmanyonyamatizayitasauhArdena kRtaM saGgamaM prekSya vismitAH, abhavanitizeSaH // 1 // antarditAH pUrvamevAntardhAnaM 227 // SS For Private And Personal Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suttaratra " etAvaduktvA vacanaM gandharvAH sahamarSayaH / rAjarSayazcaiva " ityatra vyaktIbhaviSyati // 2 // sa dhanya iti / dharmavikramau dharmazUrau / vayamubhayoH sambhASAM zrutvA spRhayAmade punaHpunaH zrotuM vAJchAma ityarthaH / vayaM yayorubhayoH sambhASAM zrutvA spRhayAmade tAdRzau dharmajJo gharmavikamau dvau putrau yasma sadhanyo yasya putrau dvau dharmajJau dharmavikramau / zrutvA vayaM hi sambhASAmubhayoH sSTahayAmahe // 3 // tatastvRSigaNAH kSipraM dazagrIvavaSiNaH / bharataM rAjazArdUlamityUcuH saGgatA vacaH // 4 // kule jAta mahAprAjJa mahAvRtta mahAyazaH / grAhyaM rAmasya vAkyaM te pitaraM yadyavekSase // 5 // sRdAnRNamimaM rAmaM vayamicchAmahe pituH / anRNatvAcca kaikeyyAH svarga dazaratho gataH // 6 // etAvaduktvA vacanaM gandharvAH samaharSayaH / rAjarSayazcaiva tadA sarve svAMsvAM gatiM gatAH // 7 // bAditastena vAkyena zubhena zubhadarzanaH / rAmaH saMhRSTavadanastAnRSInabhyapUjayat // 8 // srustagAtrastu bharataH sa vAcA sajjamAnayA / kRtAJjaliridaM vAkyaM rAghavaM punarabravIt // 9 // rAjadharmamanuprekSya kuladharmAnusantatim / kartumarhasi kAkutstha mama mAtuzca yAcanAm // 10 // rakSituM sumahadrAjya mahamekastu notshe| paurajAnapadAMzcApi raktAna raJjayituM tathA // 11 // jJAtayazca hi yodhAzca mitrANi suhRdazca naH / tvAmeva pratikAMkSante parjanyamiva karSakAH // 12 // sa dhanya ityanvayaH // 3 // tata iti / saGgatAH aikakaNThyaM prAptAH // 4 // kula iti / pitaraM yadyavekSase pitaraM sukhAsthitaM yadi manyasa ityarthaH // 5-8 // | srastagAtra iti / sajjamAnayA skhalantyA svamanorathasya sarvathA asiddhatvAt zithilagAtratvaM sajjamAnavAttatvaM ca // 9 // rAjadharmamiti / rAjadharme rAjyapari pAlanadharmam / kuladharmAnusantatiM jyeSThAbhiSekarUpakuladharmasyAnusyUtim // 10 // 11 // jJAtaya iti / suhRdaH zobhanahRdayAH / parjanyaM rasadandam indraM vA prAptAH / RSigaNAH rAjarSigaNAH, siddhA devajAtivizeSAH / paramarSayaH devarSayaH // 2 // sa dhanya iti / dharmavikramoM dharmamArgavartinAvityaryaH / vayamubhayoH sambhASAM zrutvA spRhayAmahe punaHpunaH zrotuM vAJchAma ityarthaH // 3 // tata iti / saGgatAH aikyaM prAptAH // 4 // pitaraM yadyavekSase pitaraM sukhAvasthitaM manyasa |ityarthaH // 58 // srastagAtra iti / sajjamAnayA skhalantyA // 9 rAjadharma prajApAlanarUpam / kuladharmAnusantatiM jyeSThAbhiSekarUpakuladharmasyAnukramaNam // 10 // For Private And Personal Use Only
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir // 328|| "parjanyau rasadabdendrau" ityamaraH // 12 // 13 // evaM svabuddhizaktyupanyastopAyAntaravaiphalyadarzanena gatyantarAbhAvAt bharato rAmameva prapadyata ityAha-deI.a.kA ityuktveti // 14 // tamaGka iti / svaprapadanasyAmoSatvAt tadAnIM pUrvakRtadevasaGghazaraNAgatiphalapradAnapravRttyanukUlapitRvacanaparipAlanAvaruddhAvasaratayA sa. idaM rAjyaM mahAprAjJa sthApaya pratipadya hi / zaktimAnasi kAkutstha lokasya paripAlane // 13 // ityuktvA nyapatad bhrAtuH pAdayorbharatastadA / bhRzaM samprArthayAmAsa rAmameva priyNvdH|| 14 // tamaH bhrAtaraM kRtvA rAmo vacanamaba vIt / zyAma nalinapatrAkSaM mattahaMsasvaraM svayam // 15 // AgatA tvAmiyaM buddhiH svajA vainayikI ca yaa| bhRzamutsahasetAta rakSituM pRthivImapi // 16 // amAtyaizca suhRdbhizca buddhimadbhizca mntribhiH| sarvakAryANi sammantrya sumahAntyapi kaary|| 17 // lakSmIzcandrAdapeyAdA himavAn vA himaM tyajet / atIyAt sAgaro velAM na pratijJAmahaM pituH||18|| kAmAdvA tAta lobhAdA mAtrA tubhyamidaM kRtam / na tanmanasi karttavyaM vartitavyaM ca mArapat // 19 // tannirvartanAnantaraM phalapaditsustAvadvilambasahanAya sAntvapUrvamaGkamAropayati / rAmadivyadehasaMsparzakRtapuSTayatizayadyotanAya zyAmamityAdivizeSaNam / mattahaMsasvaratvamAdarAtizayaM dyotayati / kiJca svararAmaNIyakena pUrvahaMsabhUtAvasthAsUcakena sadA tvatkarapuSkarahaMsabhUtamapi mAM kathaM viyojayitumiccha sIti ca mUcyate / svayamakekRtvetyanvayaH // 15 // Agateti / svajA sahajA / vainayikI binayo guruzikSA tataH prAptA iyamubhayAkArA buddhiH| tvAmAgatA tvAM pUrvameva prAptavatI, ato bhRzamutsahase zakroSi // 16 // amAtyairiti / amAtyaiH pradhAnasacivaiH / mantribhiH upamantribhiH // 17 // mayA devarSisajhaizca punaHpunarucyamAnopyayaM nivarttanecchAM na tyajediti tadicchA savAsanA tyAjayitavyeti svapratijJAdADhya darzayati-lakSmIrityAdinA / na pratijJAm atIyAmitizeSaH // 18 // tani0-lakSmIH kAntiH candrAdapeyAt indukSayAdiSu tathAdarzanAt / udAharaNAntaramAha-himavAnveti / grISmakAle hima vatopi himaparikSayasaMbhavAt / sAgaropyatIyAvelAM pralaye velolacanasambhavAt // 18 // striyA kAmakRtatvAttyaktumiyaM pratijJAItyAzaGkayAha-kAmAdityAdinA / M326 // raktAnu anuraktAn // 11-15 / / Agateti / svajA sahajA / vainayikI vinayo guruzikSA tataH prAptA / iyamubhayAkArA buddhistvAmAgatA tyo pUrvameva prAptavatI, ato bhRzamutsahase nitarAM zaknoSi // 16 // amAtyaiH pradhAnasacivaiH / manvibhiH upamanvibhiH // 17 // lakSmIriti / pituH pratijJA na tyajeyamiti shessH||18|| kAmAditi / For Private And Personal Use Only
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir kAmAta tvadvipayohAt / lobhAt tvabyAjena rAjyakaraNalobhAt / mAtRvat mAtarIva // 19 // evamili / tejasAdityasaGkAzamityanenAnivartyapratijJatva mucyate / pratipaJcandradarzanamityanena krameNa rAjye pUrNapratiSThatvaM sarvairapi pUjyatvaM ca dyotyate // 20 // atha madhyasthenobhayohitapareNa vasiSThena niyukto| evaM buvANaM bharataH kauslyaasutmbrviit| tejasAdityasaGkAzaM pratipaccandradarzanam // 20 // adhirohArya pAdAbhyAM pAduke hemabhUSite / ete hi sarvalokasya yogakSemaM vidhaasytH||21|| so'dhiruhya naravyAghraH pAduke hyavaruhya ca / prAyacchat sumahAtejA bharatAya mahAtmane // 22 // sa pAduke sampraNamya rAmaM vacanamabravIt / caturdaza hi varSANi jaTAcIradharo hyaham // 23 // phalamUlAzano vIra bhaveyaM raghunandana / tavAgamanamAkAMkSana vasana vai nagarAbahiH // 24 // tava pAdukayoyastarAjyatantraH parantapa / caturdaze hi sampUrNe varSe'hani raghUttama / na drakSyAmi yadi tvAM tu pravekSyAmi hutAzanam // 25 // tatheti ca pratijJAya taM pariSvajya sAdaram / zatrughnaM ca pariSvajya bharataM cedagabavIt // 26 // mAtaraM rakSa kaikeyIM mA roSaM kuru tAM prati / mayA ca sItayA caiva zapto'si raghusattama // 27 // ityuktvA 'zruparItAkSI bhrAtaraM visasaje ha // 28 // bharataHprArthayate-adhirohetyAdinA / ataeva bharadvAjaM prati bharato vasiSThoktimanuvadiSyati-"ete prayaccha saMhRSTaH pAduke hemabhUSite" iti // 21 // atha rAmaH svapratijJA bharatakRtaprapattiM ca nirvahan tathAkaroti-sa iti / prAyacchadgRhANetyanvayuta // 22 // sa ityAdisAdhalokatrayamakAnvayam / kAmAt tvadviSayohAva / lobhAttvadyAjena rAjyakAraNalobhAt / mAtRvat mAtarIva // 19 // tejasAdityasaGkAzamityanena parairapradhRSyatvam , pratipaJcandramityanena sarvairapi pUjyatayA dRzyamAnatvaM varddhiSNutvaM ca dyotyate // 20 // atra rAmaM prati bharatakRtapAdukAprArthanaM prAtIyate / tatra rAma prati vasiSThaniyogAnantara mevetyavagantavyam / ' ete prayaccha saMhRSTaH pAduke hemabhUSite' ityupari bharadvAjaM prati bharatenAnUdyamAnatvAt // 21 // 22 // caturdaza hItyAdi zlokadvagameka sa-he Arya ! adhiroha pAdukayoH pAdau sthApayetyarthaH / ete ca pAduke maratena sahAnIte iti copyam / anyathA rAmastha vastrANi gRhItvA'jinAni dattaktyAH kaikeyyA rAmAya hemapAdukAdAnasthAnucitatvAt // 21 // For Private And Personal Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir sa.112 cA.rA.bha. caturdaze varSe sampUrNe sati ahani uttrvdimdine| pravakSyAmItyante itikaraNam / itpannavIditi puurvennaanvyH||23-3|| iti zrIgovindarAjaviraciterI .a.ko. // 329 // zrIrAmAyaNabhUpaNe pItAmbarA0 ayodhyAkAkANDavyAkhyAne dvAdazottarazatatamaH sargaH // 112 // atha bharatasyAyodhyApravezaH tryodshottrshttme-tt| sa pAduke te bharataHpratApavAn svalaMkRte samparipUjya dhrmvit| pradakSiNaM caiva cakAra rAghavaM cakAra caivottamanAga mUrddhani // 29 // athAnupUrvyAt pratinandya taM janaM gurUMzca mantriprakRtIstathAnujau / vyasarjayadrAghavavaMzavarddhanaH sthiraHsvadharme himavAnivAcalaH // 30 // taM mAtaro bASpagRhItakaNThyo duHkhena nAmantrayituM hi zekuH / sa tveva mAtR rAbhivAdya sarvA rudana kuTI svAM prviveshraamH||31|| ityA zrImadayodhyAkANDe dvAdazottarazatatamaH srgH||112|| tataH zirasi kRtvA tu pAduke bhrtstdaa| Aruroha rathaM hRSTaH zatrunnena smnvitH||1|| vasiSTho vAmadevazca jAbAli zca dRddhvrtH|agrtHpryyuH sarve mantriNo mantrapUjitAH // 2 // mandAkinI nadI ramyA prAGmukhAste yayustadA / pradakSiNaM ca kurvANAzcitrakUTa mahAgirim // 3 // ityAdi / pAduke zirasi kRtvA zatrunayamUrdhni nikSipte pAduke sAdaramAdAya svmaadhaayetyrthH||1|| tani-pAduke zirasi kRtvA hRSTaH " yAvanna crnnau| bhAtaH pArthivavyaJjanAnvitau / zirasA dhArayiSyAmina me shaantirbhvissyti|" iti svaprArthitasyAnuguNakirITadhAraNaM kRtvA dRssttH| pUrva svAtantryabhItaH idAnI pAdakApApyA hai| hRSTaH // 1 // vasiSTha iti / mantrapUjitAH amodhkaaryvicaarnepunnyaatpuujitaaH||2|| mandAkinImiti / sItArAmayorjalakrIDAdibhiH ramyAM mandAkinI ke vAkyam / jaTAcIradharaH phalamUlAzanaH tava pAdukayoH nyastarAjyatantrama bhaveyamiti sambandhaH / caturdaze varSe sampUNe sati ahani pakSadazavarSaprAdurbhAvaprathamadivase tvo na pradhyAmi yadi hatAzanaM pravekSyAmi // 23-11 // iti zrImahadharatIpaviracitAryA zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAM dvAdazottara Maren zatatamaH sargaH // 112 // tata iti / pAduke zirasi kRtvA zatrunayanAgamUrdhni nikSipte pAduke sAdaramAdAya svamUdhi nidhAyetyarthaH // 1 // mantrapUjitAH amogha INkAryavicAranaipuNyena pUjitAH // 2 // mandAkinI udisyeti zeSaH // 1 // For Private And Personal Use Only
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir rAmanivAsatvena mahAprabhAvaM citrakUTaM giraM ca pradakSiNaM kurvANAssantaH prAGmukhA yyuH||3|| pazyanniti / drutagati vihAya nAnAdhAtUna dRgbhyAlA pibanniva pazyan tasya citrakUTasya pArthena yyo|| 4 // aduuraaditi| citrakaTaundaryadarzanAkRSTacittatayA adUrAdiva bhAsamAnam // 5 // sa iti / / pazyan dhAtusahasrANi ramyANi vividhAni ca / prayayau tasya pArzvena sasainyo bharatastadA // 4 // adUrAccitrakUTasya dadarza bhrtstdaa| AzramaM yatrasa munirbharadvAjaH kRtaalyH||5|| sa tamAzramamAgamya bharadvAjasya buddhimAna / avatIrya rathAt pAdau vavande bharatastadA ||6||tto hRSTo bharadvAjo bharataM vAkyamabravIt / api kRtyaM kRtaM tAta rAmeNa ca samAgatam // 7 // evamuktaH sa tu tato bharadvAjena dhImatA / pratyuvAca bharadvAjaM bharato bhrAtRvatsalaH ||8||s yAcyamAno guruNA mayA ca dRr3havikramaH / rAghavaH paramaprIto vasiSThaM vAkyamabravIt // 9 // pituH pratijJA tAmeva pAlayiSyAmi tttvtH| caturdaza hi varSANi yA pratijJA piturmama // 10 // evamukto mahAprAjJo vasiSThaH pratyuvAca ha / vAkyajJo vAkyakuzala rAghavaM vacanaM mahat // 11 // ete prayaccha saMhRSTaH pAduke hemabhUSite / ayodhyAyAM mahAprAjJa yogakSemakare tava // 12 // evamukto vasiSThena rAghavaHprAGmukhaH sthitH| pAduke adhiruhyete mama rAjyAya vai dadau // 13 // bharadvAjasya pAdau vavanda ityanvayaH // 6 // tata iti / apizabdaH prshne| rAmeNa kiM samAgataM saGgatam / bhavatA rAmeNa kRtyaM bhavatprayojanaM kiNkRt| mityarthaH // 7 // 8 // guruNA vasiSThena // 9 // caturdazavarSANi vane vastavyamiti kaikeyInimittaM kRtA pituryA pratijJAsti tAmeva pituHpratijJA tattvataHlA KepAlayiSyAmItyabavIditi smbndhH||10|| evamityAdi / hemabhUSite ityanena rAmAya prItyA samarpayitumabhinavatayA nirmAya nagarAt bharatenAnIte tasya citrakUTasya // 4-8 // guruNA basiSThena // 9 // mama caturdazavarSANi pituryA pratijJA, astIti zeSaH / mayA caturdazavarSANi vane vastavyamiti kaikeyInimitta kRtA pituryA pratijJAsti tAmeva pAlayiSyAmi tattvata iti smbndhH||10|| 11 // ete iti / azyaptasya prAptiryogA, prAptasya paripAlana kssemH|| 12-15 // ALI For Private And Personal Use Only
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bA.rA.bhU. // 330 // www.kobatirth.org iti gamyate / yogakSemakare apUrvavastulAbho yogaH, labdhasya paripAlanaM kSemaH, ete pAduke prayaccheti vAsaSThaH pratyuvAca detisambandhaH // 11-15 // 0 TI.a.kA~ Ayyai jyeSThAnuvarttanarUpaM zreyaH / nimne taTAkAdau / sRSTaM dhRtam // 16 // " prajAmanu prajAyase tadute martyAmRtam" itizrutyuktarItyA satputralAbhAt sa0 113 nivRtto'hamanujJAto rAmeNa sumahAtmanA / ayodhyAmeva gacchAmi gRhItvA pAduke zubhe // 14 // etacchrutvA zubhaM vAkyaM bharatasya mahAtmanaH / bharadvAjaH zubhataraM munirvAkyamuvAca tam // 15 // naitaccitraM naravyAghra zIlavRttavatAM vara / yA tvayi tiSThet nimne sRSTamivodakam // 16 // amRtaH sa mahAbAhuH pitA dazarathastava / yasya tvamIdRzaH putro dharmajJo dharmavatsalaH // 17 // tamRSiM tu mahAtmAnamuktavAkyaM kRtAJjaliH / AmantrayitumArebhe caraNAvupagRhya ca // 18 // tataH pradakSiNaM kRtvA bharadvAjaM punaHpunaH / bharatastu yayau zrImAnayodhyAM saha mantribhiH // 19 // yAnaizca zakaTezcaiva hayairnAgaizca sA camUH / punarnivRttA vistIrNA bharatasyAnuyAyinI // 20 // tataste yamunAM divyAM nadIM tItvormimAlinIm / dadRzustAM punaH sarve gaGgAM zubhajalAM nadIm // 21 // tAM ramyajalasampUrNI santIrya sahabAndhavaH / zRGgiverapuraM ramyaM praviveza sasainikaH // 22 // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mRto'pi dazarathaH amRta ityAha-amRta iti // 17 // tamiti / AmantrayitumArebhe vinayenAmantraNodyukta iva sthita ityarthaH // 18 // tatastadanujJAnantaram / atra punaH punarityanena eka pradakSiNaM na kAryamityuktam / pradakSiNavizeSaNena praNAmastu sakRdevetyuktaM bhavatItyAcAryAH / kecittu ekahastapraNAmaikaprada kSiNayoriva ekapraNAmasyApi niSiddhasvAt punaHpunariti vizeSaNasyAtrArthike vA pUrvazlokokta (bhivAdanavalalabdhe vA praNAmapyanvayena na kopi virodha ityAhuH / ayodhyAmuddizya yayAvityanvayaH // 19 // bharatasyeva senAyAzcitrakUTAnnivRttimAha yAnairiti // 20 // bharatamanusRtya senAnuyAnaprakAra naitaditi / Arya jyeSThAnuvartanarUpaM zreyaH // 16-20 // bharadvAjAzramAgamanAtpUrvameva bharatasya senAyAzca AgamanaprakAra mAha-tata iti / yamunAM tIrtvA gacchantaH tilaka0 zubhajalA - jalasya zumatvaM nAma darzanamAtreNa saphalapApApahatutvam, rampatvaM tu madhuratvam // 21 // For Private And Personal Use Only // 3305
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAha-tata iti / yamunAM tIrtvA gacchantaste sarve gaGgAM dadRzuriti sambandhaH // 21-24 // sAratha iti / nirAkArA nirgatazobhanAkArA // 25 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDa0 trayodazottarazatatamaH sargaH // 113 // pUrvasargAntimazlokoktaM vistareNa zRGgiverapurAdbhUyastvayodhyAM saMdadarza ha // 23 // ayodhyAM ca tato dRSTvA pitrA bhrAtrA vivarjitAm / bharato duHkha santaptaH sArathiM cedamabravIt // 24 // sAthai pazya vidhvastA sAyodhyA na prakAzate / nirAkArA nirAnandA dInA pratihatasvarA // 25 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye zrImadayodhyAkANDe trayodazottarazatatamaH sargaH // 113 // trigdhagambhIraghoSeNa syandanenopayAna prabhuH / ayodhyAM bharataH kSipraM praviveza mahAyazAH // 1 // viDAloluka caritAmAlInanaravAraNAm / timirAbhyAhatAM kAlIma prakAzAM nizAmiva // 2 // rAhuzatroH priyAM patnIM zriyA prajvalitaprabhAm / graheNAbhyutthite naikAM rohiNImitra pIDitAm // 3 // alpoSNakSubdhasalilAM gharmottaptavihaGgamAm / lInamInajhaSagrAhAM kRzAM girinadImiva // 4 // vidhUmAmiva hemAbhAmadhvarAgneH samutthitAm / havirabhyukSitAM pazcAt zikhAM vipralayaM gatAm // 5 // vidhvastakavacAM rugNagajavAjirathadhvajAm / hatapravIrAmApannAM camUmiva mahAhave // 6 // saphenA sasvanA bhUtvA sAgarasya samutthitAm / prazAntamArutodaghAtAM jalormimiva nisvanAm // 7 // darzayati caturdazottarazatatame - snigdhagambhIraghopeNetyAdi / upayAn samIpamAgacchan // 1 // kAlIM kRSNapakSasambandhinIm // 2 // rAhuzatroH candrasya || 3 | 4 || havirabhyukSitAM dadhyAdihaviSA abhyukSitAm / zikhAM pravayatthitajvAlAm // 5-7 // te sarve tato gaGgAM dadRzuriti sambandhaH // 21-24 // sAratha iti / vidhvastA rAmaviyogajaduHkhena pIDitetyarthaH / nirAkArA nirgatazobhanAkArA // 25 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM rAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM trayodazottarazatatamaH sargaH // 113 // snigdheti / upayAna samIpaM gacchan // 1 // kAlIM kRSNapakSasambandhinIm // 2 // rAhuzatroH candrasya || 3 | 4 || havirabhyukSitAM dadhyAdihaviSAmyukSitAm / zikhAM pravagyatthitazikhAm // 5-7 // For Private And Personal Use Only
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir TI.a.kAM. sa. 114 bA.rA.bhU. yajJAyudhaiH sphyaadibhiH| sutyAkAle sutyAdivase // 8 // acarantIm abhakSayantIm // 9 // prabhAkarAdyaiH padmarAgAdyaiH // 10 // 11 // vasantAnte grISme / druta 133dAvAmivipluSTAM vegavadAvAgninA IpaddagdhAm // 12 // saMmUDhanigamA janasaJcArarahitamArgAm / "nigamo nizvaye vede pure pathi vaNikpathe" iti vaijyntii| tyaktAM yajJAyudhaiH sarverabhirUpaizca yaajkaiH| sutyAkAle vinirvRtte vedi gataravAmiva // 8 // goSThamadhye sthitAmArtA macarantIM tRNaM navam / movRSeNa parityaktAM gavAM pattimivotsukAm // 9 // prabhAkarAdyaiH susnigdhaiH prjvlgirivottmaiH| viyuktAM maNibhirjAtyairnavAM muktAvalImiva // 10 // sahasA calitAM sthAnAnmahIM puNyakSayAdgatAm / saMhRtadyuti vistAra tArAmiva divazyutAm // 11 // puSpanaddhAM vasantAnte mattabhramaranAditAm / drutadAvAgnivipluSTAM klAntAM vanalatAmiva // 12 // sammUDhanigA stabdhAM saMkSiptavipaNApaNAm / pracchannazazinakSatrAM dyAmivAmbudharairvRtAm // 13 // kSINapAnottamaibhinnaiH zarAvairabhisaMvRtAm / hatazauNDAmivAkAze paanbhuumimsNskRtaam||14|| vRkNabhUmitalA nimnAM vRkNapAtraiH samAvRtAm / upayuktodakAM bhagnAM prapAM nipatitAmiva / / 15 // vipulAM vitatAM caiva yuktapAzA tarasvinAm / bhUmau bANairviniSkRttAM patitAM jyAmivAyudhAt // 16 // saMkSiptavipaNApaNAM saGkucitavikrayAM saGkucitaniSadyAM ca // 13 // kSINapAnottamaiH kSINamadhUttamaiH / zarAvaiH caSakAkAraiH / hatazauNDAM hatamattajanAm / / zAAkAze anAvRtapradeze // 14 // vRkNabhUmitalA vidIrNabhUmitalAm / vRkNapAtraiH bhinnapAtraH // 15 // vitatAm aTanIdvayavyAptAm, AropitA yajJAyudhaiH sphyAdibhiH / sutyAkAle yAgasamAptidivase // 8 // acarantIm abhakSayantIm / gavA pattiM gavAM patimivetyarthaH // 9 // prabhAkaraH padmarAgaH Adyo yeSA taiH / maNibhiH nAyakamaNibhiH // 10 // saMhatadyativistArI upasaMhRtaprakAzAma, kSINapuNyatvAt // 11 // vasantAnte vsntmdhye| puSpanA puSpopetAm / / itadAvAgnivipluSTI vegavaddAvAgninA ISaddagdhAm // 12 // sammUhanigamA sammUDhaH janarahitaH nigamaH panthA yasyAM tAm / "nigamo nizcaye vede pure pathi vaNikpathe" iti vaijayantI / saMkSiptavipaNApaNA saGkacitavikrayAM saGkucitaniSadyAM ca // 13 // kSINapAnottamaiH kSINamadyottamaiH / hatajJoNDA hatamattajanAm / AkAze anAvRta prdeshe| zarAvaizvaSakAkAraiH / vRNabhUmitalA vidIrNabhUmitalAm / vRkNapAtraiH bhinnapAtraiH // 14 // 15 // vitatA dhanuSi samAropitAm / yuktapAzA baddharajjum koTi dvayavandhanArthaM jyAyA AdyantayoH dvau pAzau staH / tarasvinAM vIrANAm / bANairviniSkRtA chinnAm / AyudhAt dhanuSaH // 16 // // 331 // For Private And Personal Use Only
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie mitiyaavt| yuktapAzA yuktrjjum| tarasvinAM vIrANAM bANaH viniSkRttAm,chinnAmiti yaavt| AyudhAt dhnussH||16||yuddhshaunndden aahvsmrthen| nikSipta bhANDAm avaropitAzvabhUSAm / utsRSTA vAhanAnahIM kizorI baalvddvaam||17-19||prvigaaddhaayaaN pravRddhAyAM bhAskarasya prabhAmiva sthitAm / uktavize sahasA yuddhazauNDena hayAroheNa vAhitAm / nikSiptabhANDAmutsRSTAM kizorImiva durbalAm // 17 // zuSkatoyAM mahA matsyaiH kUrmezca bahubhirvRtAm / prabhinnataTavistIrNI vApImiva hRtotpalAm // 18 // puruSasyAprahRSTasya pratiSiddhAnu lepanAm / santaptAmiva zokena gAtrayaSTimabhUSaNAm // 19 // prAvRSi pravigADhAyAM praviSTasyAbhramaNDalam / pracchannA nIlajImUtairbhAskarasya prabhAmiva // 20 // bharatastu rathasthaH san zrImAna dshrthaatmjH| vAhayanta ratha zreSThaM sArathiM vAkyamabravIt // 21 // kiM nu khalvadya gambhIro mUJchito na nizamyate / yathApuramayodhyAyAM gItavAditra nisvanaH // 22 // vAruNImadagandhazca mAlyagandhazca muunychitH| dhUpitAgarugandhazca na pravAti samantataH // 23 // yAna pravaraghoSazca snigdhazca hynisvnH| pramattagajanAdazca mahAMzca rathanisvanaH / nedAnIM zrUyate puryAmasyAM rAme vivA site // 24 // candanAgarugandhAMzca mahAhAMzca navasrajaH / gate hirAme taruNAHsantaptA nopabhuJjate // 25 // bahiryAtrAM na gacchanti citramAlyadharA nraaH| notsavAH sampravarttante rAmazokArdite pure||26|| saha nUnaM mama bhrAtrA purasyAsya dyutirgatA / nahi rAjatyayodhyeyaM sAsArevArjunI kSapA // 27 // paNaviziSTAmayodhyAM pravivezeti puurvennaanvyH||20||21|| kiMnu khalu aho kaSTaM jAtamityarthaH // 22 // vAruNImadgandhaH vAruNyAH madotpAdako gandha ityarthaH 23-26 // sAsArA vegvdRssttishitaa| "AsAraH syAtprasaraNe vegavRSTau suhRddhale" iti vaijayantI / arjunI zuklapakSasambandhinI // 27 // yuddhazauNDena nikSiptabhANDA avaropitAzvabhUSAm / kizorI bAlAzvAm / pravigADhAyAM nivihAyAm / uktavizeSaNaviziSTAmayodhyA pravivezeti pUrveNa sambandhaH M // 17-22 // vAruNImadagandhaH vAruNyA madotkaTo gandha ityarthaH // 23-26 // saheti / sAsArA vegavaSTisahitA / arjunI zuklapakSasambandhinI / yadvA arjuna For Private And Personal Use Only
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra vA.rA.bhU. // 332 // www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahotsavaH grISme ambuda iva ca ayodhyAyAM kadA me bhrAtA harSe janayiSyatIti smbndhH|| 28 // taruNairiti / unnatagAmibhiH sgrvgmnairityrthH| mahApathAH rAjamArgAH // 29 // evamiti / evaM bahuvidhaM jalpannitipAThaH // 30 // tadeti / surairutsRSTamabhAskaraM dinabhitra ujjhitaprabham antaHpuraM nirIkSyeti kadA nu khalu me bhrAtA mahotsava ivAgataH / janayiSyatyayodhyAyAM harSaM grISma ivAmbudaH // 28 // taruNaizcAruvaSaizca narairunnatagAmibhiH / sampatadbhirayodhyAyAM nAbhibhAnti mahApathAH // 29 // evaM bahuvidhaM jalpana viveza vasatiM pituH| tena hInAM narendreNa siMhahInAM guhAmiva // 30 // tadA tadantaHpuramujjhitaprabhaM surairivotsRSTamabhAskaraM dinam / nirIkSya sarvantu viviktamAtmavAn mumoca bASpaM bharataH suduHkhitaH // 31 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe caturdazottarazatatamaH sargaH // 114 // tato nikSipya mAtRH sa ayodhyAyAM dRDhavrataH / bharataH zokasantapto gurUnidamathAbravIt // 1 // nandigrAmaM gamiSyAmi sarvAnAmantraye'dya vaH / tatra duHkhamidaM sarve sahiSye rAghavaM vinA // 2 // sambandhaH / viviktaM vijanam / "viviktau pUtavijanau " ityamaraH / purAkila devAsurayuddhe asurairdevAH parAjitAH, svarbhAnunA ca bhAnuH pAtitastadAnIM kiyAn kAlo divArAtravibhAgarahito'bhUt / tataH paraM brahmaniyogAdatriH svatejasA saptarAtraM sUryAdhipatyaM cakAreti paurANikI kathA / agniH svatejaseti pAThAntaram // 31 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne caturdazottarazatatamaH sargaH // 114 // atha bharatasya nandigrAme sthitvA rAjyaparipAlanaM paJcadazottarazatatame - tata ityAdinA // 1 // nandigrAmamiti / rAghavaM vinA duHkhaM rAghavaM vinA prAptaM zAradI // 27 // mahotsavaH grISme ambuda iva ca ayodhyAM yadA me bhrAtA harSaM janayiSyatIti sambandhaH // 28 // taruNairiti / unnatagAmibhiH sagarvagamanerityarthaH / mahApathAH rAjamArgAH // 29 // 30 // ujjhitaprabhaM antaHpuraM nirIkSyeti sambandhaH / surairivotsRSTamabhAskaraM dinamityatraivaM zrUyate-purA kila devAsurayuddhe asurairdevAH parAjitAH, svarbhAnunA ca bhAnuH pAtitaH, tadAnIM kiyAn kAlo divArAtravibhAgarahito'bhUt / tataH paraM brahmaniyogAdatriH saptarAtraM sUryAdhipatyaM cakAreti paurANikI kathA // 31 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNa tattvadIpi kAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAM caturdazottarazatatamaH sargaH // 114 // 1 // nandigrAmamiti For Private And Personal Use Only TI.a.kAM. sa0 [115 // 332 //
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhara Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir duHkham // 2-4 // subhRzaM vAcanIyaM cetipAThaH / sadRzamiti pAThe kulasya sadRzamityarthaH // 5 // nityamiti / nAnumanyeta vacanamiti zeSaH // 6 // // 7 // (pradRSTavadana iti samyak // 8 // 9 // agrato gurakhastatra nandigrAmo yato'bhavat itipAThaH / / 10-12 // nandiyAmaM yayau tUrNa zirasyAdhAya gatazca hi divaM rAjA vanasthazca gururmama / rAmaM pratIkSe rAjyAya sa hi rAjA mahAyazAH // 3 // etacchutvA zubhaM vAkyaM bharatasya mhaatmnH| abruvan mantriNaH sarve vasiSThazca purohitH||4|| subhRzaM zlAghanIyaM ca yaduktaM bharata tvyaa| vacanaM bhrAtRvAtsalyAdanurUpaM tavaiva tat // 5 // nityaM te bandhulubdhasya tiSThato bhrAtRsauhRde / AryamArga prapannasya nAnumanyeta kaH pumAn // 6 // mantriNAM vacanaM zrutvA yathAbhilaSitaM priyam / abravItsArathiM vAkyaM ratho me yujyatAmiti // 7 // prahRSTavadanaH sarvA mAtaH samabhivAdya saH / Aruroha rathaM zrImAna zatrughnena smnvitH||8|| Aruhya ca rathaM zIghraM zatrughnabharatAvubhau / yayatuH paramaprItau vRtau mantripurohitaiH // 9 // agrato guravastatra vasiSTha pramukhA dvijAH / prayayaH prAGmukhAH sarve nandigrAmo yato'bhavat // 10 // balaM ca tadanAhUtaM gajAzvarathasaGkulam / prayayau bharate yAte sarve ca puravAsinaH // 11 // rathasthaH sa hi dharmAtmA bharato bhrAtRvatsalaH / nandigrAmaM yayau tUrNa zirasyAdhAya pAduke // 12 // tatastu bharataH kSipraM nandigrAmaM pravizya sH| avatIrya rathAtUrNa gurUnidamuvAca ha // 13 // etadrAjyaM mama bhrAtrA dattaM saMnyAsavat svayam / yogakSemavahe ceme pAduke hemabhUSite // 14 // pAduke ityataHparaM tatastu bharataH kSipraM nandigrAmaM pravizya saH / avatIrya sthAcUrNa gurUnidamuvAcaheti zlokaH // 13 // ) mAtRvaravyAjena pitrA dattaM rAjyaM bharataH karotIti janavAdo mAbhUditi dhiyA vadati-etadityAdinA / saMnyAsavat samyanikSiptadravyamiva anenAnyUnatayA pratyarpaNIyatvaM rAghavaM vinA duHkhaM rAghavaM binA prAptaM duHkham / rAmavizleSajanitaduHkhamiti yAvat / subhRzaM zlAghanIyaM ceti pAThaH / sarazaM lAghanIyamiti pAThe kulasya sadRzamityarthaH // 2-5 // nityamiti : Arya zreSThaM nAnumanyeta, tava vacanamiti zeSaH // 6-13 // mAtRvaraNyAjena pitrA dattaM rAjyaM bharataH karotIti janApa | 46 For Private And Personal Use Only
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsur Gyarmandie www.kabatirth.org TI.a. kA ma0 115 vanyate / nikSepavaddattasya rAjyasya rakSaNAdisvAtantryamapi svasya nAstIti darzayati yogakSemavahe ceti ||14||bhrt iti / saMnyAsaM pAdake svaprati nidhitvena nyaste pAduke // 15 // chatramityetaccAmarAdInAmupalakSaNam / ataeva dhArayateti bahuvacanam / AryapAdAbhedabhAvanayA pAdukayorimAviti zaza bharataH zirasA kRtvA saMnyAsaM pAduke ttH| abravIduHkhasantaptaH sarva prakRtimaNDalam // 15 // chatraM dhArayata kSipramAryapAdAvimau mtau| AbhyAM rAjye sthito dharmaH pAdukAbhyAM gurormama // 16 // bhrAtrA hi mayi saMnyAso nikSiptaH sauhRdAdayam / tamimaM pAlayiSyAmi rAghavAgamanaM prati // 17 // kSipraM saMyojayitvA tu rAghavasya punaH svayam / caraNau tau tu rAmasya drakSyAmi sahapAdukau // 18 // tato nikSiptabhAro'haM rAghaveNa smaagtH| nivedya gurave rAjyaM bhajiSye guruvRttitAm // 19 // rAghavAya ca saMnyAsaM dattveme varapAduke / rAjyaM cedamayodhyAM ca dhUtapApo bhavAmi ca // 20 // abhiSikte tu kAkutsthe prahRSTamudite jane / prItirmama yazazcaiva bhavedrAjyAccaturguNam // 21 // pullinggnirdeshH| pAdukAbhyAmiti heto tRtIyA // 16 // ayaM saMnyAsaH paadukaaruupprtinidhiH| pAlayiSyAmi rakSiSyAmi // 17 // 18 // rAghaveNa samAgataH snggtH| gukhe rAjya nivedya rAmAya rAjyaM pratyarpya |ttH guruvRttitAM bhajiSye pitarIva zuzrUSAM krissyaamiityrthH||19||dhuutpaap ityatra pApazabdena kekeyI lAnimittamayaza ucyate // 20 // prahRSTamudite prahRSTaH pulakitagAtraH, muditaH saJjAtamAnasaharSaH // 21-23 // vAdo mAbhUdityAha-etaditi / saMnyAsavat samyanikSiptadravyamiva / anena anRNatayA pratyarpaNIyatvaM dhvanyate / nikSiptavadattasya yasya rakSaNAdisvAtankrayamapi svasya nAstIti darzayati yogakSemavahe ceti||14|| saMnyAsaM pAduke svapratinidhitvena nyastapAduke / upamityetaccAmarAdInAmupalakSaNam / mama gurorAbhyAM pAdukAbhyAM rAjye dharmaH sthita iti sambandhaH // 15 // 16 // dhAtreti / ayaM saMnyAsaH pAdukApratinidhiH / taM pAdukApratinidhi pAlayiSyAmi rakSiSyAmi // 17 // 18 // rAghaveNa samAgatassaGgataH gurave rAmAya rAjya nivedya pratyarthe guruvRttitA bhajiSye pitarIva zuzrUSAM kariSyAmItyarthaH // 19 // rAghavAyeti / saMnyAsaM barapAduke rAmapratinidhi rUpazreSThapAduka rAjyamayodhyA ca dacA dhUtapApo bhavAmIti sambandhaH // 20 // dRSTe pulakitagAne / mudita sAtamAnasaha // 21-24 // sa0-saMnyAsaM mamAgamanaparyantaM tvayi tiSThasthiti saMnyasyata iti saMnyAsam / karmaNi pantaH / "ghantAH puMsyeva " iti niyamo nAstIti sambandhamamuvartiSpata iti bhASpAdau spaSTamukteryuktaH pAduke ityanenAnvayaH // 15 // Ta // 333 // For Private And Personal Use Only
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kalassagarsur Gyanmandir rAmAgamanamAkAMkSannityAdi / pAdukAbhyAM nyavedayat vijJApayAmAsa ||24||25||aarypaaduke abhiSicya rAjyAbhiSekamAryapAdakayo kRtvetyrthH| tadadhInaH paadukaaprtntrH||26|| tadA pAduke puraskRtya rAjyapAlanasamaye / upAyanam upahAraH / "upAyanamupagrAhyamupahAraH" ityamaraH // 27 // evaM tu vilapana dIno bharataH sa mhaayshaaH| nandigrAme'karodAjyaM duHkhito mantribhiH saha // 22 // sa valkalajaTA dhArI muniveSadharaH prabhuH / nandiYAme'vasadIraH sasainyo bharatastadA // 23 // rAmAgamanamAkAMkSan bharato bhrAtR vatsalaH / bhrAturvacanakArI ca pratijJApAragastathA // 24 // pAduke tvabhiSicyAtha nndrigraame'vsttdaa| bharataH zAsanaM sarva pAdukAbhyAM nyavedayat // 25 // tatastu bharataH zrImAnabhiSicyAryapAduke / tadadhInastadA rAjya kArayAmAsa sarvadA // 26 // tadA hi yatkAryamupaiti kiJcidupAyanaM copahRtaM mahAham / sa-pAdukAbhyAM prathamaM nivedya cakAra pazcAdbharato ythaavt||27|| ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmI-zrImadayodhyAkANDe paJcadazottarazatatamaH srgH||115|| pratiprayAte bharate vasana rAmastapovane / lakSayAmAsa soregamathautsukyaM tapasvinAm // 1 // tani0-yatkArya rAjyaparipAlanakatyam / upAyanamityatra yadityanuvartate / upAyanaM patraphalapuSpAdikam / pAdukAbhyAM prathama nivedyatyanena pratidinaM pAdukArcA tannivedita svIkArazca dhvanyate / yathAvaccakAreti havyakavyAdiSu viniyogo vyajyate // 27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyA kANDavyAkhyAne paJcadazottarazatatamaH sargaH // 115 // atha rAmasya citrakUTanirgamanaM poDazottarazatatame-pratiprayAta ityAdi / sodvegaM sabhayam / autsukyam AzramAntaragamanAbhilApaM lakSayAmAsa iGgitAkArAdibhiriti zeSaH // 1 // sarva zAsanaM sarva kRtpamityarthaH / nyavadeyat vijJApayAmAsa // 25 // AryapAduke abhiSicya rAjyAbhiSekamAryapAdukayoH kRtvetyarthaH / tadadhInaH pAdukAparatantraH // 26 // yatkArtha rAjyaparipAlanakRtyaM yadupAyanaM vakhapuSpaphalAdikaM pAdukAbhyAM prathama nivedya pazcAdyayAvaJcakAra, sarva kRtyamiti zeSaH // 27 // iti zrImahezvaratIrtha viracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyo paJcadazottAzatatamaH sargaH // 115. // pratiprayAta iti / sodvega sabhayam, autsukym| lAAzrayAntaragamanautsukyaM lakSayAmAsa, iGgitAkArAdibhiriti shessH||1|| For Private And Personal Use Only
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir za.rA.bhU. // 34 // ... . ya iti / purastAt pUrva citrakUTasya tApasAzrame rAmamAzritya ye niratAstAn / utsukAna gamanotsukAn / alakSayat rAma ityanuSaGgaH // 2 // TI.a.kA. rAmaM nirdizya pradazya / mithaH rahasye / "mithonyonyarahasyayoH" iti vaijayantI // 3 // teSAmiti / Atmani zaGkitaH svasmin sAtazaGkaH // 4 // sa.116 ye tatra citrakUTasya purastAttApasAzrame / rAmamAzritya niratAstAnalakSayadutsukAna // 2 // nayanarbhRkuTIbhizca rAma nirdizya shngkitaaH| anyonyamupajalpantaH zanaizcakramithaH kathAH // 3 // teSAmautsukyamAlakSya rAmastvAtmani shngkitH| kRtAJjaliruvAcedamRSi kulapati ttH||4||n kaccidbhagavan kiJcitpUrvavRttamidaM mayi / dRzyate vikRtaM yena vikriyante tpsvinH||5|| pramAdAccaritaM kaJcitkiJcitrAvarajasya me / lakSmaNasyarSibhidRSTaM nAnurUpamivA tmanaH // 6 // kaccicchuzrUSamANA vaH zuzrUSaNaparA mayi / pra(ma)mAdAbhyucitAM vRttiM sItA yuktaM na vartate // 7 // atharSirjarayA vRddhastapasA ca jarAM gataH / vepamAna ivovAca rAmaM bhUtadayAparam // 8 // he bhagavan ! mayi pUrvavRttaM vikRtaM na dRzyate kaJcit / yena tapasvino vikriyante idaM kiJcit kimidamityarthaH // 5 // pramAdAt anavadhA / MnAt / me avarajasya lakSmaNasya / Atmano nAnurUpamiva kiJciccaritam RSibhirdaSTaM na kaccidityanvayaH // 6 // 7 // tapasA ca jarAM gataH ya iti / purastAtpUrva citrakUTasya tApasAzrameM rAmamAzritya ye niratAH tAnutsukAn gamanotsukAnalakSayat rAma ityanuSaGgaH // 2 // nayaneriti / rAma nirdizya pradarya / mitha: rahasye // 3 // Atmani zaGkitaH svasmin snaatshngkH||4||he bhagavana ! mayi pUrvavRttaM na dRzyate kaJcit vikRtaM dRzyate kaJcit / yena vikRtena vikAreNa tapasvinaH vikriyante / idaM kizcita kimidamitiyojanA // 5 // pramAdAta anavadhAnAt / me avarajasya lakSmaNasyAtmano nAnurUpamiha caritaM dRSTaM tila-atreda bodhyam-vyeSTamAse maratasya citrakUTa prati prasthAnam bho varSAsannihitatvena kArtikyanta citrakUTe vAso rAmastha, tadanantaraM tApasau sukyalakSaNam natu bharatanivRtyanantarameveti, ata evaM pAye maratasyAyodhyA prati nivRzyanantaraM " rAyazcitrakUTAdau sAnujoDaramata khiyA / kadAcidaGke vaidevA nidrANe raghunandane / aindraH kAkaH samAgamya jAnakI vIkSya kAmukaH / ityAdi-sapicharaH pAdayostasya yuyuje cAtha jAnakI / tamutthASpa kareNAtha kRpApiyUSasAgaraH / rarakSAso0-uvAsa citrakUTAnI sUpamAno maharSibhiH " ityantamanthasandarbheNa nivaLUTe cirakAlavAsa esoktaH // 2 // // 33 // For Private And Personal Use Only
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir |sudIrghatapA ityarthaH // 8 // kalyANasattvAyAH klyaannsvbhaavaayaaH| "sattvo'strI jantuSu kIbo'dhyavasAye parAkrame / AtmabhAve pizAcAdI dravye sttaasvbhaavyoH||" iti vaijyntii||9|| tvanimittamiti / tannimittaM tvatto hetoH / rakSobhyaH samAgatam idaM vakSyamANamupadravajAtam / tApasAna kutaH kalyANasattvAyAH kalyANAbhiratestathA / calanaM tAta vaidehyAstapasviSu vizeSataH // 9 // tvannimittamidaM tAvattApasAna prati vartate / rakSobhyastena saMvinAH kathayanti mithaH kthaaH||10||raavnnaavrjH kazcit kharo nAmeha rAkSasaH / utpATya tApasAna sarvAna janasthAnaniketanAn // 11 // dhRSTazca jitakAzI ca nRzaMsaH puruSAdakaH / avaliptazca pApazca tvAM ca tAta na mRSyate // 12 // tvaM yadAprabhRti hyasminnAzrame tAta vartase / tadAprabhRti rakSAMsi viprakurvanti tApasAn // 13 // darzayanti hi biibhtsHkruuraibhiissnnkairpi| nAnArUpairvirUpaizca ruupaivikRtdrshnaiH||14|| prati vartate / tena rakSassAtopadraveNa / saMvinAH tApasAH mithaH rahasi kathAH rakSoviSayiNIH tadupadravaviSayiNIzca kathayanti // 10||taa evAha-rAvaNA pAvaraja ityAdinA / zlokadvayamekaM vAkyam / utpATaya utkhApa, niSkAsyeti yAvat / jitena jayena kAzate prakAzata iti jitkaashii| yadvA jitaahvH| "jitakAzI jitAhavaH" iti hlaayudhH|| 11 // 12 // tvamiti / viprakurvanti apakurvanti // 13 // darzayantIti / bIbhatsaH jugupsitaiH| raiH bhISaNakaiH bhayaGkaraiH / nAnArUpaiH anekprkaaraiH| virUpaiH lokavilakSaNasaMsthAnaH / vikRtadarzanaiH vikRtdRssttibhiH| rUpaiH zarIreH darzayanti bhayamiti zeSaH // 14 // kaJciditi yojanA // 6-8 // kuta iti / kalyANasattvAyAH kalyANasvabhAvAyAH // 9 // tvanimittaM tvatto hetoH rakSobhya idaM rakSobhyassamAgataM vakSyamANamupa dravajAtam // 10 // rAvaNAvaraja ityAdi zlokadvayamekaM vAkyam / jitakAzI jitena jayena kAzate prakAzata iti tathA / yadvA jitakAzI jitAhavaH khrH| tApasAnutpAdaca tApasAnniSkAspa tvAM ca na mRSyate aba tavAvasthAnaM na sahata ityarthaH // 11 // 12 // viprakurvanti apakurvantItyarthaH // 13 // bIbhatsa jugupsite; viSama-skhalanamitipAThe- svabhAvaviparyAsaH // 9 // sa0-ante kayanAtsItAyA buddhI parivartanAcadviSaya eva / kalyANasaccAyAH maGgaladevyAH / kalyANe tvayi abhiratipasyAssA tapAzcalanamiti vA / vize ta ityanena sAdhAraNasthalepi maGgalakAryAcalanaM nAstIti sUkyati // 9 // For Private And Personal Use Only
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir To.a.kA. ghA.rA.bha. 1 aprazastaiH ashubhaiH| azucibhiH azucidravyaiH saMprayojya // 15 // abuddham aviditaM yathA bhavati tathA / avalIya nilIya / ramante viharanti / // 335 // alpcetsHkssudrbuddhyH|| 16 // havane samupasthite homakarmaNi pravRtte // 17 // prajihAsavaH"prakarSeNa hAtumicchavaH // 18 // purAdarzayanti drshyi| aprazastairazucibhiH samprayojya ca tApasAn / pratighnantyaparAn kSipramanAr2yAH purataH sthitAH // 15 // teSu teSvA zramasthAneSvabuddhamavalIya ca / ramante tApasAMstatra nAzayanto'lpacetasaH // 16 // apakSipanti srugbhANDAnanIna siJcanti vaarinnaa| kalazAMzca pramRganti havane samupasthite // 17 // tairdurAtmAbhirAmRSTAnAzramAna prajihAsavaH / gamanAyAnyadezasya codayantya'Sayo'dya mAm // 18 // tatpurArAma zArIrImupahiMsAM tapasviSu / darzayanti hi duSTAste tyakSyAma imamAzramam // 19 // bahumUlaphalaM citramavidUrAdito vanam / purANAzramamevAhaM zrayiSye sagaNaH punaH // 20 // kharastvayyapi cAyuktaM purA tAta pravarttate / sahAsmAbhirito gaccha yadi buddhiH pravartate // 21 // sakalatrasya sandeho nityaM yattasya rAghava / samarthasyApi vasato vAso duHkhamihAdya te // 22 // ityuktavantaM rAmastaM rAja putrastapasvinam / na zazAkottarevokyairavaroddhaM samutsukaH // 23 // HSyanti / " yAvatpurAnipAtayorlaT " itilaT // 19 // 20 // khara iti / ayuktamiti kriyAvizeSaNam / purApravartate pravartiSyate // 21 // sakalana sasyeti / sandehaH sandehajanakaH / yattasya sannaddhasya / duHkhaM duHkhahetuH // 22 // uttaraivAkyaravaroDhuM na zazAka mayi vartamAne yuSmAkaM kA bhItiH bhISaNakai rUpairdarzayanti bhayamiti zeSaH // 14 // azucibhirazucidravyaiH / saMprayujya saMyojya / aparAn pratighnanti // 15 // abuddham aviditaM yathA tathA avalIya ramante viharanti // 16 // sabane samathite homakarmaNi pravRtte sati // 17 // prajihAsavaH prakarSeNa haatumicchvH|| 18 // zArIrIM zarIraMsambandhinIma / parAvarga panti darzayiSyantItyarthaH // 19 // 20 // ayuktamiti kriyAvizeSaNam / purA pravartate pravartiSyate // 21 // sandehaH sandehajanakaH / yattasya sannaddhasya / duHkha duHkhahetuH // 22 // uttararvAkyaiH avabaTuM na zazAka 'mayi vartamAne yuSmAkaM kA bhItiH ahameva parito rakSAmi' ityAdyuttaravAkyaniyoktuM na zazAketyarthaH // 23 // // 33 // For Private And Personal Use Only
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maharan Aradhana Kendra www.khatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie ahameva paritorakSAmItyuttarakhAkyaniroDhuM na zazAka // 23 // abhinanyeti / kulaiH RssiskaateH|" kulaM sAtavaMzayoH" iti vaijayantI // 24 // rAmaH RSigaNaM tasmAddezAt AzramapradezAt / anugamanAt saMsAdhya prasthApya / kulapatimabhivAya terupadiSTArthaH upadiSTaprayojanassan / vAsAya abhinandya samApTacchya samAdhAya carAghavam / sa jagAmAzramaM tyaktvA kulaiH kulapatiHsaha // 24 // rAmaH saMsAdhya tvRSigaNamanugamanAddezAttasmAt kulapatimabhivAdya RSim / samyakaprItastairanumata upadiSTArthaH puNyaM vAsAya svanilayamupasampade // 25 // AzramaM tvRSivirahitaM prabhuHkSaNamapi na vijahI sarAghavaH / rAghavaM hi satatamanugatA stApasAzcArSacaritadhRtaguNAH // 26 // ityArSe zrIrAmAyaNe. zrImadayodhyAkANDe SoDazottarazatatamaH sargaH // 116 // rAghavastvatha yAteSu tapasviSu vicintayan / na tatrArocayadAsaM kAraNairbahubhistadA // 1 // iha me bharato dRSTo mAtarazca sanAgarAH / sA ca me smRtiranveti taannitymnushoctH||2||skndhaavaarniveshen tena tasya mahAtmanaH / hayahastikarISaizca upamaIH kRto bhRzam // 3 // puNyaM svanilayam upasaMpede itisambandhaH // 25 // Azramamiti / rAghavaH RSivirahitamapyAzramaM kSaNaM na vijahI munizUnyatayA tadaiva tyAjyamapyAzrama muniviSayapremNA kSaNaM na tyktvaanityrthH| ArSacaritadhRtaguNAH rAmasyApacaritreNa snycitgunnaaH| hi yasmAtkAraNAttApasAH rAmamanugatAstasmAt tatpremNA kSaNaM na jhaaviti| vRttaM tu zlokadvayasyApi cintym||26||iti zrIgo zrIrAmA0 pItA ayodhyAkANDa0 poDazottarazatatamaH srgH||11|| atha rAmasyAcyAzramapravezaH saptadazottarazatatame-rAghava ityAdinA // 1 // bahukAraNAnyevAha-iha ma ityAdinA // 2 // skandhAvAranivezena senAnive kI RSisajAtaH / "kulaM saGghAtavaMzayoH" iti vaijayantI // 24 // RSigaNaM tasmAdezAdAzramapradezAt / anugamanAtsaMsAdya prasthApya kulapatimabhivAdya tarupadiSTArthaH upadiSTaprayojanassan vAsAya puNyaM svanilayam upasampeda iti sambandhaH // 25 // RSivirahitamapyAzramaM kSaNAnna jahau munizUnyatayA tadeva tyAjyamapyAzI lazrama muniviSayapremNA kSaNamAtra na tyaktavAn / munikartRkarAmaviSayasrahahetumAha-tApasAzcArSacaritadhRtaguNAH rAmaspArSacaritreNAsacitaguNAH // 26 // iti zrImahe varatIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAM ayodhyAkANDavyAkhyAyAM SoDazottarazatatamaH sargaH // 116 // 1 // 2 // skandhAvAranivezena skandhAvArAH For Private And Personal Use Only
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir vA.rA.bha. zena / karIpezca upamarda ityatra vAkyasaMhitAyA anityatvAnna sandhikAryam / "padeSu saMhitA nityA nityA dhAtUpasargayoH / nityA samAse vAkye tu sA vivakSAmapekSate // " itivacanAt // 3 // tasmAditi / prAtiSThata prasthitaH // 4 // 5 // AtithyamAdizya AtithyaM kRtvA // 6 // satkRtAM sarveH satkR sa0 117 tasmAdanyatra gacchAma iti saJcintya rAghavaH / prAtiSThata sa vaidehyA lakSmaNena ca snggtH||4|| so'trarAzramamAsAdya taM vavande mhaayshaaH| taM cApi bhagavAnatriH putravat prtypdyt||5|| svayamAtithyamAdizya sarvamasya susatkRtam / saumitriMca mahAbhAgAM sItAM ca smsaantvyt||6|| patnI ca samanuprAptAM dhRddhAmAmantrya satkRtAm / sAntvayAmAsa dharmajJaH sarvabhUtahite rtH||7||ansuuyaaN mahAbhAgAM tApasI dharmacAriNIm / pratigRhNISva vaidehiimbrviidRssisttmH| rAmAya cAcacakSe tAM tApasI dharmacAriNIm // 8 // dazavarSANyanAvRSTayA dagdhe loke nirantaram / yayA mUlaphale sRSTe jAhnavI ca pravartitA // 9 // ugreNa tapasA yuktA niyamaizcApyalaMkRtA / dazavarSasahasrANi yayA tapta mhttpH|| 10 // anasUyA vataiH snAtA pratyUhAzca nivrtitaaH| devakAryanimittaM ca yayA sNtvrmaannyaa| dazarAtraM kRtA rAtriH seyaM mAteva te'nagha // 11 // tAm ||7||prtigRhnniissvtytr itikaraNaM draSTavyam // 8 // dazavarSANItyArabhya seyaM mAteva tenatyantamekaM vAkyam / dazavarSANyanAvRSTayA loke dugdhe sati | yayA svatapomahinA nirantaraM mUlaphale sRSTe / jAhnavI ca prvrtitaa| yayA dazavarSasahasrANi mahattapastaptaM kRtam / yayA vataiH kRcchcAndrAyaNAdibhiH pratyUhA stapovinAzca nivartitAH nirstaaH| devakAryanimittaM santvaramANayA yayA dazarAtramekArAtrizca kRtA dazarAbAvadhikaH kAlaH ekarAtratvena kRta ityrthH| zibirANi / tasya bharatasya // 3 // prAtiSThata prasthitaH // 4 // so'breriti / bavande vastutastu vavande astauSIt / putravata puMsaH puruSAna bhaktAn bAyata iti // 336 // putraH tadvat / pratyapAta Izvaratvena prAptavAnityarthaH // 5 // AtithyamAdizya AtidhyaM kRtvA // 6 // satkRtA sadhairasatkRtAmityarthaH // 7 // pratigRhNISvetyatra / itikaraNaM draSTavyam // 8 // dazavarSANItyArabhya seyaM mAteva te sakhetyantamekAnvayam / dazvarSANyanAvRSTayA loke dagdhe sati yayA kRtatapomahinA nirantaraM mUla phale sRSTe jAhnavI ca pravartitA / yayA dazavarSasahasrANi mahattapastaptaM kRtam // 9 // 10 // yayA vrateH kRcchcAndrAyaNAdibhiH pratyUhA vighnAtha nivartitA nirasta For Private And Personal Use Only
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatih.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie * iyaM kathA purANeSu drssttvyaa| ugreNa tapasA yuktA niyamaizcApyalaMkRtA, seyamanasUyA te mAteva maatRvtpuujniiyetyrthH||9-11|| tAmityAdi / yA karmabhi rananyazakyaH parAnugrahArthatapovizeSaH anasUyA asUyArahiteti loke khyAtimAgatA / yadvA karmabhiH pAtivratyavarddhakaiH anyAbhiH kartumazakyaiH patirakSa tAmimAM sarvabhUtAnAM namaskAryyA yazasvinIm / abhigacchatu vaidehI vRddhAmakrodhanAM sadA / anasUyeti yA loke karmabhiH khyAtimAgatA // 12 // evaM bruvANaM tamRrSi tathetyuktvA sa raaghvH| sItAmuvAca dharmajJAmidaM vacanamuttamam // 13 // rAjaputri zrutaM vetanmunerasya samIritam / zreyorthamAtmanaH zIghramabhigaccha tapasvinIm // 14 // sItA tvetadvacaH zrutvA rAghavasya hitaiSiNaH / tAmatipatnI dharmajJAmabhicakrAma maithilI // 15 // zithilAM valitAM vRddhA jarApANDaramUrddhajAm / satataM vepamAnAGgI pravAte kadalI yathA // 16 // tAM tu sItA mahAbhAgAmanasUryA pativratAm / abhyavAdayadavyagrA svanAma samudAharat // 17 // MNAdikarmabhiH / anasUyA aspardhanIyamAhAtmyayuktatvAdasUyitumazakyA iti loke khyAtimAgatA tAmimAM vaidehI anugacchatviti smbndhH||12-15|| rAmAnujIyam-zreyorthamAtmanaH zIghramabhigaccha tapasvinIm / ityataHparam-sItA tvetadvacaH zrutvA rAghavasya hitaiSiNaH / tAmadhipatnI dharmajJAmabhicakAma maithilI // ityayaM zlokaH // 15 // pAzithilAmityAdizlokadvayamekAnvayam / zithilAM zvathasandhibandhAvayavasannivezAm / valitA sAtabalikAm // 16 // 17 // devakAryanimittaM santvaramANayA yayA dazarAvaM rAtrizca kRtA dazarAtrAvadhikAlaH ekarAtratvena kRta ityarthaH / seyaM te mAteva mAtRvatpUjanIyetyarthaH // 11 // yayA karmabhiH ananyazakyaiH parAnugrahArthatapovizeSaH / anasUyA asUyArahitA iti loke khyAtimAgatA tAmimA vaidehI anugacchatviti sambandhaH // 12-15 // zivilAmiti / zithilA yasandhivandhASayavasannivezAm / valitA saJjAtavalitAnAm // 16 // 17 // .atreyaM kathA paurANikI-anakSyAyAH kAcana sakhI pativratAbhUt / sA ca kAvana vezyAM dRSTvA tatsaGgaM kAmayamAnaM svapati svaskandhe samAropya tadgRhaM gantumArebhe / tAsamare mANDavyAdhiyorabuddhayA rAjamaMTa: pazULe samAropitaH / sa ca mAge pativratAyAH patyA padA spRSTo'tIya vyathito'bhUt / tava dazAhAbhyantare sUryodaye sati triyasveti zazApa mANDavyaH / tatastadvAryA sUryodayAnantaraM kila madartamaraNa sa eva mAbhU dilyUce / tataba tatprabhAvAparye'nudite yajJAdilope prApte devA brahmANamAsAdya prArthayAmAsuH / sa cAvAdIt-tatsastrImanasyAM prArthayata, sA bhavatkArya karotIti / tatasteH prArthitA satyanasUyA dazarAtrAmavikAlameka rAtritvena kRtvA sUryodayAnantaraM tadbhamirage sati punarajIvayiSyAma iti varaM dadatetyuktvA tebaraM gRhItvA devakArya kRtvtiiti| For Private And Personal Use Only
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Maa Jan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandie vA.rA.bha. TI.a.kAM. // 237 // 117 anAmayam Arogyam / "anAmayaM syAdArogyam" ityamaraH // 18 // diSTayA mAgyena dharmamavekSase pAtivratyadharmamavadhAnena samIkSase // 19 // jJAtijana bandhujanam |maanm ahaGkAram |vne avaruddhaM caturdazavarSANi vane vastavyamiti pitrA niyuktam // 20-22 // sarvatrayogyaM sarvAvasthAsu rakSaNasamartham | abhivAdya ca vaidehI tApasI tAmaninditAm / baddhAJjalipuTA hRSTA paryaTacchadanAmayam // 18 // tataH sItAM mahA bhAgAM dRSTvA tAM dharmacAriNIm / sAntvayantyabravIddhRSTA diSTayA dharmamavekSase // 19 // tyaktvA jJAtijanaM sIte mAnamRddhiM ca bhAmini / avaruddhaM vane rAmaM diSTayA tvamanugacchasi // 20 // nagarastho vanastho vA pApo vA yadi vA shubhH|yaasaaN strINAM priyo bhartA tAsAM lokA mahodayAH // 21 // duHzIlaH kAmavRtto vA dhanavA parivarjitaH / strINAmAryasvabhAvAnAM paramaM daivataM ptiH|| 22 // nAto viziSTaM pazyAmi bAndhavaM vimRzantyaham / sarvatrayogya vaidehi tapaHkRtamivAvyayam // 23 // na tvenamavagacchanti gunndossmsttriyH| kAmavaktavyahRdayA bhartRnAthA zcaranti yAH // 24 // prApnuvantyayazazcaivadharmabhraMzaM ca maithili / akAryavazamApannAH striyo yAH khalu tadvidhAH // 25 // tvadvidhAstu guNairyuktA dRssttlokpraavraaH| striyaH svaga cariSyanti yathA dharmakRtastathA // 26 // | // 23 // kAmavaktavyahRdayAH kAmaviSayavaktavyahRdayAH, kAmarUpAbhilApiNya iti yAvat / yaddhA mdnvidheyhRdyaaH| bhartRnAthAHbhartRNAM nAthabhUtAH,bhartu niyAmikA ityarthaH / yadvA bhartAraM nAthante yAcanta iti tathA, parapuruSakAsiNya ityarthaH // 24-26 // anAmayam Arogyam // 18 // dharmamavekSase pAtivratyadharma samIkSase / jAtijanaM bandhujanam / mAnam ahaGkAram / vane avaruddhaM vastavyatayA pitrA niyuktam / 19-22 // nAta iti / sarvatrayogyaM sarvAvasthAsu rakSaNasamartham // 23 // kAmavaktavyahRdayAH madanavidheyahRdayAH / bhartanAthAH bhartRNAM nAthabhUtAH bhartRniyA mikA ityarthaH / yadvA bhartAraM nAthante yAcanta iti tathA, parapuruSakAziNya ityarthaH // .24-26 / / // 337 For Private And Personal Use Only
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir samayAnuvartinI AcArAnuvartinI / "samayAH zapathAcArakAlasiddhAntasaMvidaH" ityamaraH / bhartuH sahadharmacAriNI bhavasva bhava / ArSamAtmanepadam / tataH bhartuH sahadharmacAriNItvena yazazca dharma ca kAlAntarAnubhAvyasukhasAdhanamadRSTaM ca samApsyasi / yadvA bhartuH sahadharmacAriNI evambhUtA tvaM tataH bhartuH sahadharmacAriNItvarUpahetoH yazazca bhavasva prAmuhItyarthaH / dhama ca samApsyasi bhUprAptAvatmanepadIti gaNapAThAt prAptyarthasya bhavaterAtmanepadam / pAtivratyadharmeNa sarveH zlAghAM prApya kAlAntare tajanyAdRSTadvArA niratizayaM zreyaH samavApsyasItyarthaH / iti dharmacAriNyanasUyA sItAmatravIditi / tadevamenaM tvamanuvratA satI pativratAnAM samayAnuvartinI / bhavasva bhartuH sahadharmacAriNI yazazca dharma ca tataH samA pysi||27||ityaarsse zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe saptadazottarazatatamaH srgH||17|| sA tvevamuktA vaidehI tvnsuuyaa'nsuuyyaa| pratipUjya vaco mandaM pravaktumupacakrame // 1 // naitadAzcaryamAyA yanmAM tvamanubhASase / viditaM tu mamApyetadyathA nAryAH patirguruH // 2 // yadyapyeSa bhavedbhartA mamArye vRttvrjitH| advaidhamupacartavyastathApyeSa mayA bhavet // 3 // kiMpunaryoM guNaH zlAghyaH sAnukrozo jitendriyaH / sthirAnurAgo dharmAtmA maatRvtpitRvtpriyH||4|| smbndhH||27 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne saptadazottarazatatamaH sargaH // 117 // atha sItAnasUyAsaMvAdo'STAdazottarazatatame-seti / anasUyA asUyArahitA / pAtivratyadharmopadezaM guNatvena gRhItavatItyarthaH // 1 // 2 // yadyapIti / advaidhaM dvaidhIbhAvarahitam / upacarttavyaH guNavattvanirguNatvabhedaM vihAya samyagupacaraNIya ityarthaH / mAtRvatpriyaH priyaparatvAta, pitRvatapriyaH atyanta tadevamiti / evaM rAmaM pativratAnAM samayAnuvartinI patiputrANAmAcArAnuvartinI // 27 // iti zrImahezvaratIrthaviracitAyAM zrIrAmAyaNatatvadIpikAkhyAyAma ayodhyAkANDavyAkhyAyAM saptadazottarazatatamaH sargaH // 117 // 1 // 2 // yadyapIti / eSa me bhartA vRttivarjito yadyapi tathApi advaidhaM dvaidhIbhAvarahitaM yayA tathA upacartavyaH guNavattvanirguNatvabhedaM vihAya samyagupacaraNIya ityarthaH // 3 // mAtRvartI pitRpriyaH iti pAThaH / mAtRvartI mAtRzuzrUSakaH / pitRpriyaH pituH kaca For Private And Personal Use Only
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir .rA.bha. hitaparatvena // 3 // 4 // yAmiti / nRpanArINAM saptamyarthe SaSThI // 5 // 6 // AgacchantyA iti / zvazvA kosalyayA yatpAtivratyadharmAcaraNaM dI samAhitam upadiSTamityarthaH // 7-9 // sAvitrIti / tathAvRttistvaM ca divaM yAtetyuktiH pAtivratyatapomAhAtmyena svargasya hastagatatvAt // 10 // nel | sa. 118 yAM vRttiM varttate rAmaH kausalyAyAM mahAbalaH / tAmeva nRpanArINAmanyAsAmapi varttate // 5 // sakRddRSTAsvapi strISu nRpeNa nRpvtslH| mAtRvadvarttate vIro mAnamutsRjya dharmavit // 6 // AgacchantyAzca vijanaM vanamevaM bhayA vaham / samAhitaM me zvazvA ca hRdaye taddhRtaM mahat // 7 // pANipradAnakAle ca yatpurA tvAgrisannidhau / anuziSTA jananyA'smi vAkyaM tadapi me dhRtam // 8 // navIkRtaM ca tatsarva vAkyaiste dharmacAriNi / patizuzrUSaNAnnAryAstapo nAnyadvidhIyate // 9||saavitrii patizuzrUSAM kRtvA svarge mahIyate / tathAvRttizca yAtA tvaM patizuzrUSayA divam // 10 // variSThA sarvanArINAmeSA ca divi devtaa| rohiNI na vinA candraM muhUrttamapi dRzyate // 11 // evaMvidhAzca pravarAH striyo bhartRDhavratAH / devaloke mahIyante puNyena svena karmaNA // 12 // tato'nasUyA saMhRSTA zrutvoktaM sItayA vacaH / zirasyAghrAya covAca maithilI harSayantyuta // 13 // niyamavividharAptaM tapo hi mahadasti me / tatsaMzritya balaM sIte chandaye tvAM zucismite // 14 // upapannaM manojJaM ca vacanaM tava maithili| prItA cAsmyucitaM kiM te karavANi bravIhi me // 15 // // 11 // evaMvidhA iti / bhartRDhavatAH atisaGkaTadazAyAmapi bhartRviSayadRDhavatayuktAH // 12 // 13 // niyamairiti / chandaye varaM vRNISveti | prItiviSaya ityarthaH / tadevAha-yAmityAdizlokadvayena / nRpanArINAmityatra saptamyarthe SaSThI // 4-6 / / AgacchantyA iti / zvabvA kausalpayA yatpAtivratyadharmAcaraNaM | samAhitaM updissttmityrthH||7-9|| tathA tvaM yAtelyuktiH pAtivratyamahimrA svargasya hastagatatvAditi bhAvaH // 10-13 // chandaye baraM vRNISveti prArthaye // 14 // 15 // 'sa0 sAvitrI sAyabAnAma kazcidvAjA tasya pAnI / sA vane mRtaM svabhAraM yamaM pratoya tarAdujjIvitavatItyAdi kathA zeSA / yatiti siddhakkAyoktiH // 10 // pa. // 338 // For Private And Personal Use Only
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ She Malavi Jan Aradhana Kendra Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmandir prArthaye // 14 // 15 // mandavismayA mandasmitetyarthaH // 16 // praharSe te tubhyaM saphauM karomi kariSyAmi / aGgarAgaH kuGkamaharicandanAdiH / anulepanaM karpU rAgarukastUrIpramukhaparimalamilitam / anurUpaM tvadgAtrAnurUpam / asaMkkiSTam abAdhitazobhamityarthaH / bhartAraM zobhayiSyasItyante ityatravIJcetya tasyAstadvacanaM zrutvA vismitA mndvismyaa| kRtamityabravItsItA tapobalasamanvitAm // 16 // sA tvevamuktA dharmajJA tayA prItatarA'bhavat / saphalaM ca praharSa te hanta sati karomyaham // 17 // idaM divyaM varaM mAlyaM vastramAbhara NAni ca / aGgarAgaM ca vaidehi mahAhai cAnulepanam // 18 // mayA dattamidaM sIte tava gAtrANi zobhayet / anurUpa masaMkliSTaM nityameva bhaviSyati // 19 // aGgarAgeNa divyena liptAGgI jnkaatmje| zobhayiSyasi bhartAraM yathA zrIviSNumavyayam // 20 // sA vastramaGgarAgaM ca bhUSaNAni srajastathA / maithilI pratijagrAha prItidAnamanuttamam // 21 // pratigRhya ca tat sItA prItidAnaM yazasvinI / zliSTAJjalipuTA tatra samupAsta tapodhanAm // 22 // tathA sItAmupAsInAmanasUyA dRddhvtaa| vacanaM praSTumArebhe kAzcit priyakathAmanu // 23 // svayaMvare kila prAptA tvamanena yshsvinaa| rAghaveNeti me sIte kathA zrutimupAgatA // 24 // tAM kathAM zrotumicchAmi vistareNa ca maithili / yathAnubhUtaM kAtsnye na tanme tvaM vaktumarhasi // 25 // dhyaahaarH| sA anasUyA prItatarAbhavat zobhayiSyasItyabravIcceti sabandhaH // 17-22 // priyakathAmanu priyA kathAmuddizya / sItA praSTuM vacanamArebhevacanaM / vaktumArebhe ityarthaH // 23 // zrutimupAgatA zrutipathaM prAptA // 24-27 // tasyA iti / mandavismayA mandasmitetyarthaH // 16 // 17 // anulepanaM aGgarAgam / anulepanasAdhanamaGgarAgamityarthaH / yadvA udvartanAdinA aGgAni raJjayatItyaGgarAgaH kuDAmacandanAdiH / anulepanaM tu " karparAgarukastUrItakkoleyaMkSakardamam / " ityuktayakSakardamavanmahAparimaladravyasahitamanulepanamityaGgarAgAnulepanayormeMdaH // 18 // anurUpaM tvadAtrAnurUpam / asaMkliSTam abAdhitamityarthaH // 19-22 // tatheti / priyakathAmanu priyakathAmuddizya // 23 // zrutimupAgatA zravaNapathaM prAptA // 24-27 // For Private And Personal Use Only
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsun Gyarmande vA.rA.bhU. tasyeti / karpataH "pagavena kRpati " iti zrutyA zodhanaM kuvartaH / kSetramaNDalaM yAgopayogikSetram, cayanasthAnamityarthaH // 28 // mussttivikssepttprH| TI.a.ko. "yA jAtA oSadhaya iti caturdazabhiropadhIrvapati" ityuktaprakAreNa oSadhimuSTivikiraNatatparaH // 29 // anapatyena ca tena snehAnmAmaGkamAropya iyaM evamuktA tu sA sItA tAM tato dharmacAriNIm / zrUyatAmiti cokkA vai kathayAmAsa tAM kathAm // 26 // mithilAdhi pativIro janako nAma dharmavit / kSatradharme hyabhirato nyAyataH zAsti medinIm // 27 // tasya lAGgalahastasya karSataH kSetramaNDalam / ahaM kilotthitA bhittvA jagatIM nRpateH sutA // 28 // sa mAM dRSTvA narapatirmuSTivikSepatatparaH / pAMsukuNThitasarvAGgI janako vismito'bhvt||29|| anapatyena ca snehAdaGkamAropya ca svayam / mameyaM tanayetyuktvA sneho mayi nipaatitH||30|| antarikSe ca vAguktA prati mA'mAnuSI kila / evametannarapate dharmeNa tanayA tava // 31 // tataHprahRSTo dharmAtmA pitAme mithilaadhipH| avApto vipulAmRddhiM mAmavApya narAdhipaH // 32 // dattA cAsmISTava ddevyai jyeSThAyai puNyakarmaNA / tayA sambhAvitA cAsmi snigdhayA mAtRsauhRdAt // 33 // patisaMyogasulabhaM vayo dRSTvA tu me pitA / cintAmabhyagamaddIno vittanAzAdivAdhanaH // 34 // mama tanayeti coktvA neho mayi nipaatitH| aGkam utsaGgam // 30 // mA prati mAmuddizya 'evametannarapate dharmeNa tanayA tava' iti antarikSe amAnuSI vaaguktaa| yadvA vAyuktApratimetyatra apratimeti cchitvA vAgvizeSaNatayA vA yojyam // 31 // 32 // datteti / iSTavaddevyai icchAvatyai devyai / puNyakarmaNA anavaratayajJAdikarmayuktena janakena / sambhAvitA sNvddhitetyrthH||33|| rAmAnu0-dattota / puNyakarmaNeti tRtIyAntaH pAThaH / kecicaturyanta paThitvA devIvizeSaNaM kurvnti||33|| patisaMyogasulabhAmiti / patisaMyoge sati sulabham anyathA durlabhamityarthaH / patisaMyogaM vinA sthAtumazakyayauvanAvasthAvadityarthaH // 34 // kSetramaNDalaM yAgoSayogimaNDalAkAraM kSetram / karSataH zodhanArtha kRSataH // 28 // muSTivikSepatatparaH "yA jAtA oSadhayo devebhyaH" ityAdimantroktaprakAreNa auSadhi muSTivikiraNatatpara ityarthaH // 29 // 3 // antarikSeti / apratimeticchedaH // 31 // 32 // iSTavaddevyai patnyai / sambhAvitA saMvaddhitetyarthaH // 33 // patisaMyogasulabha IAD // 332 // For Private And Personal Use Only
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyanmandir pradharSaNAM tiraskriyAm // 35 // aplavaH navarahitaH // 36 // ayonijAmiti / sadRzam abhijanavRtAdinA tulyam / anurUpaM prAdurbhUtayauvanA pratimarUpalAvaNyAdinA yogyam // 37 // 38 // varuNena dattaM varuNenAtisahakAriNA dattam // 39-41 // bhaviSyati na saMzaya ityatra itikaraNaM sadRzAccApakRSTAcca loke kanyApitA janAt / pradharSaNamavApnoti zakeNApi samo bhuvi // 35 // tAM dharSaNAmadUrasthA dRSTvA cAtmani paarthivH| cintArNavagataH pAraM nAsasAdAplavo yathA // 36 // ayonijAM hi mAM jJAtvA nAdhyagaccha dvicintayan / sadRzaM cAnurUpaM ca mahIpAlaH patiM mama // 37 // tasya buddhiriyaM jAtA cintayAnasya santatam / svayaM varaM tanUjAyAH kariSyAmIti dhImataH // 38 // mahAyajJe tadA tasya varuNena mhaatmnaa| dattaM dhanurvaraM prItyA tUNI cAkSayasAyakau // 39 // asaJcAlyaM manuSyaizca yatnenApi ca gauravAt / tanna zaktA namayituM svapneSvapi narAdhipAH // 40 // taddhanuH prApya me pitrA vyAhRtaM satyavAdinA / samavAye narendrANAM pUrvamAmanya pArthivAn // 41 // idaM ca dhanurudyamya sajyaM yaH kurute nrH| tasya me duhitA bhAryA bhaviSyati na saMzayaH // 42 // tacca dRSTvA dhanuH zreSThaM gauravA dvirisannibham / abhivAdya nRpA jagmurazaktAstasya tolane // 43 // sudIrghasya tu kAlasya rAghavo'yaM mahAdyutiH / vizvAmitreNa sahito yajJaM draSTuM samAgataH / lakSmaNena saha bhrAtrA rAmaH satyaparAkramaH // 44 // draSTavyam / / 42 // tolane cAlane // 43-50 // vayaH pANigrahaNotsavayogyaM vayaH // 34 // janAta kanyAgrahItatatsambandhijanAt / pravarSaNAM tiraskripAm // 35 // adUrasthAM tAM dharSaNAM samIpasthAM kanyAnimitta tiraskriyAmityarthaH / Atmani sandazya mamApi kAryanimittatiraskAro bhavedityAlocyetyarthaH // 36 // sarazam abhijanavidyAvRtAdinA tulyam / abhirUpaM vaya saundaryAdinA yogyam // 37 // 38 // mahAyajJa iti / varuNena dattaM devaiH preritena varu gena dattamityarthaH // 39-41 // idamiti na saMzapa iti pitrA vyAhRtamiti pUrveNa sambandhaH // 42 // tolane cAlane // 43 // 44 // // For Private And Personal Use Only
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir bA.rA.bhU.. // 34 // TI.a.ko rAmAnujIyam-sutau dazarathasyamI dhanurdarzanakAliNau ityataH parama-dhanurdarzaya rAmAya rAjaputrAya daivikam / ityuktastena vipreNa tadanuH samupAnayat // iti pAThakramaH // 16 // vizvAmitrastu dharmAtmA mama pitrA supuujitH| provAca pitaraM tatra bhrAtarau rAmalakSmaNau // 45 // sutau dazarathasyemau dhnurdrshnkaaNkssinnau| dhanurdarzaya rAmAya rAjaputrAya daivikm||46|| ityuktastena vipreNa taddhanuH smupaanyt| nimeSA ntaramAtreNa tadAnamya sa vIryavAn ||47||jyaaN samAropya jhaTiti pUrayAmAsa vIryavat // 48 // tena pUrayatA vegAnmadhye bhagnaM dvidhA dhanuH / tasya zabdo'bhavadbhImaH patitasyAzanariva // 49 // tato'haM tatra rAmAya pitrA satyA bhisandhinA / nizcitA dAtumudyamya jalabhAjanamuttamam // 50 // dIyamAnAM na tu tadA pratijagrAha raaghvH| avi jJAya pituzchandamayodhyAdhipateH prabhoH // 51 // tataH zvazuramAmantrya vRddhaM dazarathaM nRpam / mama pitrA tvahaM dattA rAmAya viditAtmane // 52 // mama caivAnujA sAdhvI UrmilA priydrshnaa| bhAArthe lakSmaNasyApi dattA pitrA mama svayam // 53 // evaM dattAsmi rAmAya tadA tasmin svymbre| anuraktAsmi dharmeNa pati vIryavatAM varam // 54 // ityArSe zrIrAmAyaNe vAlmIkIye AdikAvye zrImadayodhyAkANDe aSTAdazottarazatatamaH sargaH // 18 // dIyamAnAmiti / chandam abhiprAyam / "vazAbhiprAyayozchandaH" iti vaijayantI // 51-54 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarAkhyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne aSTAdazottarazatatamaH sargaH // 118 // imo dhanurdarzanakAdiNI / rAmAya dhanurdarzayeti vizvAmitraH pitaraM provAceti smbndhH|| 45-47 // jyAmiti / vIryavat sAravat // 48 // 49 // uttama jalabhAjanaM| udyamya pitrAhaM rAmAya dAtumudyateti sambandhaH // 50 // chandam abhiprAyam // 51-54 // iti zrImahezvaratIryaviracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAm ayodhyAkANDavyAkhyAyAm aSTAdazottarazatatamaH srgH|| 118 // | sa0-savIryavAn vIryavadbhinirIkSakaH kSoNIrIH sahitaH savarSivAn / anena naikAntikatAsya prameyasyeti sUcyate / vizvAsau IryaH preryazca sa garuDo'spAstIti savA // 18 // jalabhAjana kamaNDaGgam udyamya dAtumudyatA // 10 // mama zvazuram Amantrya AkArayitvA // 12 // ||Bam For Private And Personal Use Only
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsur Gyanmandir athAcyAzrame rajanImuSitvA prAtarnirgama ekonaviMzatyuttarazatatame-anasUyetyAdi // 1 // 2 // ravirityAdi / upohya samIpaM prApaypa svasaMcArAddha vimuktaM pradezaM prApayyetyarthaH // 3 // eta iti / kalazodyatAH udyatakalazAH // 4 // kapotAGgAruNaH kpotkndhraavdvyktraagH|" avyaktarAga anasUyA tu dharmajJA zrutvA tAM mahatI kathAm / paryaSvajana bAhubhyAM zirasyAghrAya maithilIm // 1 // vyaktAkSarapadaM citraM bhASitaM madhuraM tvayA / yathA svayamvaraM vRttaM tatsarva hi zrutaM myaa| rame'haM kathayA te tu dRDhaM madhurabhASiNi // 2 // ravirastaM gataH zrImAnupohya rajanIM zivAm / divasaM pratikIrNAnAmAhArArthaM patattriNAm / sandhyAkAle nilInAnAM nidrArtha zrUyate dhvaniH // 3 // ete cApyabhiSekArdA munayaH kalazodyatAH / sahitA upavartante salilAplutavalkalAH ||4||Rssiinnaamgnihotressu huteSu vidhipUrvakam / kapotAGgAruNo dhUmo dRzyate pvnoddhtH||5|| alpaparNAhitaravo ghanIbhUtAH samantataH / viprakRSTepi deze'sminna prakAzanti vai dishH||6||rjniicrsttvaani pracaranti smnttH| tapovanamRgA hyete veditIrtheSu zerate // 7 // sampravRddhA nizA sIte nksstrsmlNkRtaa| jotsnAprAvaraNazcandro dRzyate bhyudito'mbare // 8 // gamyatAmanujAnAmi rAmasthAnucarI bhava / kathayantyA hi madhuraM tvayAhaM paritoSitA // 9 // stvaruNaH" ityamaraH ||5||viprkRssttepi deze alpaparNAH ye taravastepi samantataH ghanIbhUtAhi avyaktaparNAntarAlatvAt sAndrIbhUtA iva / tatra hetumAha na prakAzanti ve diza iti // 6 // rajanIcareti / veditIrtheSu vedyavataraNapradezeSu / " tIrtha mantrAthupAdhyAyazAsneSvambhasi pAvane / pAtropadhAvataraNeSu "tha iti vaijayantI // 7 // 8 // anujAnAmi anumatiM karomi / anucarI bhaveti pAThaH // 9 // N // 1 // 2 // upohya samIpaM prApayya / sandhyAkAle nidrArtha nilInAnAM patatriNAM dhvaniH zrUyata iti sambandhaH // 3 // ete ceti / kalazodyatAH udyatakalazAH // 4 // kapotAGgAruNaH kapotAGgavadaruNaH // 5 // alpaparNA ye taravaH te samantataH ghanIbhUtAhi avyaktapAntarAlatvAtsAndrIbhUtA iva / tatra hetuHna prakAzanti vai diza iti // 6 // veditIrtheSu vedisthAneSu // 7-9 // For Private And Personal Use Only
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kcbatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandie pATI.a.kA. sara 119 alaGkurviti / alaGkuru AtmAnamiti shessH||10-12|| nyavedayaditi / prItyA dIyata iti prItidAnam / karmaNi lyuT / vasanAbharaNamrajAM samAhAro vasanAbharaNavajam "dvandvAccudapahAntAtsamAhAre" iti samAsAntaTac / vasanAbharaNamrajAmitipAThe prItidAnamiti bhAve lyuT // 13-15 // alaGkaru ca tAvattvaM pratyakSaM mama maithili / prItiM janaya me vatse divyAlaGkArazobhitA // 10 // sA tathA sama laMkRtya sItA surasutopamA / praNamya zirasA tasyai rAmaM tvabhimukhI yayau // 11 // tathA tu bhUSitAM sItAM dadarza vadatAM vrH| rAghavaH prItidAnena tapasvinyA jaharSa ca // 12 ||nyvedytttHsrv sItA rAmAya maithilI / prItidAnaM tapasvinyA vasanAbharaNasrajam // 13 // prahRSTastvabhavadrAmo lakSmaNazca mhaarthH| maithilyAH sakriyAM dRSTvA mAnu Sepu sudurlabhAm // 14||ttstaaN zarvarIprItaH puNyAM shshinibhaannH| acitastApasaiH siddhairuvAsa rghunndnH||15|| tasyAM rAjyAM vyatItAyAmabhiSicya hutAgnikAn / AppacchetAM naravyAghau tApasAna vanagocarAn // 16 // tAvUcu ste vanacarAstApasA dharmacAriNaH / vanasya tasya saJcAraM rAkSasaiH samabhiplutam // 17 // rakSAMsi puruSAdAni nAnA rUpANi rAghava / vasantyasmin mahAraNye vyAlAzca rudhiraashnaaH||18|| ucchiSTaM vA pramattaM vA tApasaM dharmacAri Nam / adantyasmin mahAraNye tAnivAraya rAghava // 19 // eSa panthA maharSINAM phalAnyAharatAM vane / anena tu vanaM durga gantuM rAghava te kSamam // 20 // vasyAmiti / abhipicya hutAgnikAna snAtvA kRtahomAn // 16 // tAviti / vanasya saJcAraM kandamUlaphalAdyAharaNArtha saJcAram / rAkSasaiH samabhiplutaM samAk upadrutamUcuH // 17 // rakSAsIti / vyAlA hiMsrapazavaH / "sappahilapazU vyAlI" itymrH|| 18-20 // rAmA0-eSa iti / zarma yuktam // 20 // alaharu AtmAnamiti zeSaH // 10-12 // nyavedayaditi / prItidAnaM prItyA dIyata iti prItidAnam / karmaNi lyuTa / vasanAbharaNamrajA samAhAro vasanAbharaNa| jam / vasanAbharaNamrajAm iti vA pAThaH // 13-16 // vanasya sabAram kandamUlakalAharaNArtha sabAram / rAkSasaissamabhiplutaM samyagupadrutamityUcuArItisambandhaH VIR17 // pyAlAH pazavaH / "sadinapazU pyAlo" iti nighagduH // 18 // 19 // era iti / kSama yuktam // 20 // // 31 // For Private And Personal Use Only
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir // itiiveti| taiHprAJjalibhiHtapasvibhiH dvijaiH kRtasvastyayanaH kRtamaGgalAzIrvacanaH // 21 // iti zrIgovindarAjaviracite zrIrAmAyaNabhUSaNe pItAmbarA khyAne ayodhyAkANDavyAkhyAne ekonaviMzatyuttarazatatamaH srgH|| 119 // itIva taiH prAJjalibhistapasvibhirdvijaiH kRtaH svastyayanaH paraM tpH| vanaM sabhAryaH praviveza rAghavaH salakSmaNaH sUryyamivAbhramaNDalam // 21 // ityArSe zrIrAmAyaNe zrIvAlmIkIye AdikAvye caturvizatsahasrikAyAM saMhitAyAM zrImadayodhyAkANDe ekonaviMzatyuttarazatatamaH sargaH // 119 // ityayodhyAkANDaH // 2 // itthaM zrImacchaThArezvaraNasarasijadvandvanirdvandvasevAni tAzeSamoho nirupamadhiSaNaH kauzikAnAM kulenduH / govindAryo'nivAryapratikathakagajastoma paJcAsyarUpaSTIkA pItAmbarAkhyAM vyatanuta vipulAM sAdhusAketakANDe // 1 // ayodhyAkANDaH samAptaH // 2 // itIveti ittIva pUrvoktamArgaprakAreNaiva dvijaiH kRtasvastyayanaH kRtamaGgalAzIrvAdaH // 21 // iti zrImatparamahaMsaparivrAjakAcAryanArAyaNatIrthaziSya zrImahezvaratIrtha viracitAyAM zrIrAmAyaNatattvadIpikAkhyAyAmayodhyAkANDavyAkhyAyAm ekonaviMzatyuttarazatatamaH sargaH // 119 // mahezatIrtharacitA rAmapAdasamarpitA / TIkAtvayodhyAkANDasya samAptA tattvadIpikA || apAGgajanitAzeSasampadambhodhisambhavA / lakSmIH sthitimatI bhUyAdasmAkaM bhavane sadA // | sa0 anamaNDalam bhAkAzamaNDalaM meghamaNDalaM vA / " abhaM namaH svAvalAhakeSu " iti yAdavaH // 21 // zrImadayodhyAkANDapaThanazravaNayoH phalam-jahANDapurANe sapta catvAriMzaduttarazatatame adhyAyekANDaM dvitIyaM zRNvana yaH proktena niyamena tu / so'gnisAyujyamAnoti paThanAdvApi shaastrtH|| ayodhyAkANDaH smaaptH|| For Private And Personal Use Only
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kalassagarsuri Gyarmandir // iti zrImadvAlmIkirAmAyaNe ayodhyAkANDam // EN/RENNI zrI bhUSaNAdilyAkhyAcatuSTapAlaMkRtaM munibhAvaprakAzikAdivyAkhyodRtaTippaNIsaMvalita pa samAptam // For Private And Personal Use Only
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kabatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyarmandir For Private And Personal Use Only